Google
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. com/]
Google
Über dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei — eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nutzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter|'http: / / books .google.comldurchsuchen.
Do»
: am D. , :
ig Lodo j.lt.d4d.i Sn ut. uelis
Tl. M iaeasac- 0a d4 rn 1
.
: " -
. ; .
-* t M - 4
. . \
\ ° _
uS
y
._ . . .
>
. ;
. . ' .
* a
=.
7 hy
, —
L M .
, -
" M . " D
à E
x
- .
.
* t B
\
De 1 - 4
' -
» . .
Ld M . .
. .
x -
M .
4
7 , «
.
.
*- . . - '
“ , ‘ D
LÀ
. .
P » " -
* -
hi .*
. . - -
. ’ - -
-- - »,
.
-. N e P
. - . - =
D L2
4
. »
. . .
. .
-
P]
d un c * * * i . 2t
rm 4 « d. à - D an
. X . £4 . $ k » 54
D .
? , & : ——— & —*
j mtt v .
. "n -
»-—
x 7*7, -
"s x
4 nn j 5
*
,
, *
hd 1
.
' «
n -
ELI
.
»
.
.
. , ,
M u
- EY
. _
-
. . ;
' *
* ? . .
.
,
' '
us
: .
t
) ,
) “
2€
*. a
' T7 t 7 DEM Be u .n "S Amp peg ema, "m n. "
A" . M rn "o. 1 u „IF UT ,
" E
_ *, » e
mare m
I nd
Ut i94 “m... à t u t i N
” or rece op 3
Ut 0p ls C85 iE T XY. iati
li Ben the En har ah Anio
2 ?Í n UN sU EN ^ NI ; L4 ^ .
. “ , C1 Us Di ' Doc : en
À ] ' Di 1 ' 1 DH 24 Doed ftot t . . jg . BENE M T1 4 u
"u . COR tos.zgih SE REL A QURE le PILAE DacllllLlLil. Ll url $t LM nn LIU au t5. NL nn LIED ds ad aa
.
P M . - »
- . , -
tg 7 - "
LI Ly t 4
\ 1 . -
”.
. .
€
"- - * N
. .
.
-
» *
* .
u " >
- t -
. . -
. B .
M .
.
Mi Lu
; ,
ME
=
? , t .
. s x
* -
*
. ! .
. Pr
.
; : 2
.
PR . . ] R Q7 - ]
, Li
- -
E
.
$ - ‚ . -
. . .
.* . ni -
,
H
1
P
^X.
^:
v
werd
r
E
*
?
--
* *
*
run.
*« *
* «a?
IEEE
«^ *uQ
* *
Ian?
"^.
*
a...
*
*
*..
.*?
.“.;.
"E
.**
4 *
* * *
**4a424
"9242
...
“a.].n..
Vom
FONTES RERUM AUSTRIACARUM.
(ESTERREICHISCHE GESCHICHTS-QUELLEN.
HERAUSGEGEBEN
von en
HISTORISCHEN COMMISSION
KAISERLICHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN IN WIEN.
ZWEITE ABTHEILUNG.
DIPLOMATARIA ET ACTA.
XXXI. BAND.
SAMMLUNG VON URKUNDEN UND URBAREN ZUR GESCHICHTE DER
EHEMALS FREISINGISCHEN BESITZUNGEN IN ÖSTERREICH.
“WIEN!
ICH-KÖNIGLICHEN HOF- UND STAATSDRUCKEREI.
1870.
P
CODEX DIPLOMATICUS.
AUSTRIACO-FRISINGENSIS.
SAMMLUNG
VON
URKUNDEN UND URBAREN ZUR GESCHICHTE
DER EHEMALS FREISINGISCHEN BESITZUNGEN IN
ÖSTERREICH.
HERAUSGEGEBEN
eh vr“,
"3 ZAHN.
|. BAND.
AUS DER KAISERLICH-KÖNIGLICHEN HOF- UND STAATSDRUCKEREI,
1810.
Vorrede.
Was ich in Folgendem vorlege, ist der Wesenheit nach
die erste Ausarbeitung jener Stoffe, deren einen Theil ich als
Vorstudie 1861 im „Archive f. Kde. österr. Gesch.-Quellen“
zu besprechen Gelegenheit hatte‘). Dort nämlich habe ich
das zu München sowol im Reichsarchive, als auch in der Bi-
bliothek des erzbischöfl. Consistoriums aufbewahrte buch-
mässige Materiale zur Geschichte der freising. Besitzungen
in Oesterreich beschrieben und erörtert, — hier biete ich
nun das Materiale selbst und nicht von jenem Orte und aus
jenen Fundstellen allein, sondern in jeder Form und von aller-
wärts her, wohin Zeit und Mittel zu gelangen mir erlaubten.
In den einleitenden Worten jenes Aufsatzes versuchte
ich die grundherrliche Stellung des Bisthums Freising in
Oesterreich und die Lagerung seines Besitzes in der Monar-
chie zu zeichnen. Damit war auch im Allgemeinen seine Be-
deutung und die seiner geschichtlichen Stoffe für unsere
Lande dargelegt. Ich darf wohl, da ich, umschreibend und
erweiternd, nur derselben. Hcdahken Aurchführen konnte und
die hier vorliegenden Doc avente föglich der passendste Dol-
metsch selbst sind, auf f jene eiei ur verweisen.
vo
2 42 $4 ’
9 5 u
l Die freising. Sal-, Copial- und Urbarbücher in ihren Beziehungen zu
Österreich 1. e. XXVIL., 199 uff.
VI
Einige wenige Bemerkungen hinsichtlich dieser Samm-
lung allein sei mir gestattet vorauszuschicken.
Diese gliedert sich im Ganzen in zwei Gruppen, deren
erste die Urkunden bilden, wührend die zweite die urbaria-
len Aufzeichnungen enthält. Durch den unmittelbaren
Anschluss der Letzteren an Erstere handle ich gewissermassen
im Gegensatze zu einem Herkommen, welches fast ausnahms-
los in einem Codez diplomaticus die Urkunden allein, gleich-
sam als unergänzbare Serie, die für sich allein genügte, ans.
Licht stellt. Gewiss übersehe ich dabei nicht, dass nachträg-
lich hin und wieder von dieser Regel abgegangen wurde,
doch scheint mir dadurch nur eine örtliche Ergänzung, für
die Auffassung des Stoffes selbst aber noch nicht das leitende-
Prineip gegeben. Es kömmt mir vor, als hafte man zu strenge
an dem Begriffe eines Coder diplomaticus und schlósse
damit Alles aus, was mit Diplomen oder Urkunden die Form
nicht gemeinsam habe. Damit verband sich ganz natürlich ein
Verkennen des wahren Charakters der Urkunden jener
Sammlungen, die ich meine und welche der vorliegenden.
homogen sind, und der Richtungen, welche ihr Inhalt zu klä-
ren bestimmt war. Für geschichtliche Individualitäten, wie eben.
geistliche und weltliche Gemeinden sind, die Documente allein
“hinstellen, welche von Erwerbung, Entwickelung und Erhal-
tung des Besitzes sprechen, scheint mir ungenügend für den
Zweck der Herausgahe.. Dieser, "kápà Kugler kein anderer sein,
als mit den zusammengehörigeh, Mitselg: über das Leben einer
solchen Individualität in bestmamtenn- Zeitraume soweit möglich
Licht zu verbreiten. Zu der. Uyfsgden: gelióren aber dann auch
jene Aufzeichnungen, welche mit deren Gegenständen in näch-
ster Beziehung stehen, und soleher Natur sind die Urbare.
VII
Sie sind es, welche den Inhalt der Documente so zu sagen ins
Praktische übersetzen. Während diese von der Erwerbung
des Besitzes im Allgemeinen sprechen, zirkeln jene uns den-
selben im Einzelnen aus, und wührend jene das Recht des
Besitzes vorkehren und nachweisen lassen, zeigen uns diese
die Vertheilung, die Bebauung und Bewirthschaftung. Ich kann
mir nieht vorstellen, dass eine ordentliche Geschichte irgend-
welcher geistlicher oder weltlicher Gemeinde aus den Urkun-
den allein geschrieben werden könne, ebensowenig dass in
diesen allein aller Fond für die Landesgeschiehte und ihre
Zweige, wie Rechts- und Sittenwesen, die Geschichte der Be-
siedelung des Landes, der Landeseultur, die nationale Glie-
derung, die geschiehtliche Topographie, die Orts- und Per-
sonennamenforschung, das Münzwesen u. dgl. gegeben sei. Im
Gegentheile habe ich alle Ursache anzunehmen, dass in den
Urbaren ein grosser Schatz nach diesen Richtungen hin liege,
welchen weder die Forschung, noch die Darstellung bisher
entsprechend sich zinsbar gemacht habe. Aus diesen allge-
meinen Erwägungen glaubte ich überhaupt den Stoff in vor-
liegender Gliederung geben zu sollen. Bei Freising selbst
kamen noch besondere Veranlassungen dazu. Der Besitz des
Bisthums ist über acht Provinzen verstreut und wurzelt auf
nahezu ebenso vielen in Rechtsanschauungen und Sprachen,
in Sitten und Gebräuchen versehiedenen Gebieten. In solchem
Falle ethnographiseher Mannigfaltigkeit wäre es Nachlässig-
keit gewesen, das wesentlich culturgeschichtliche Materiale der
urbarialen Aufzeiehnungen von der Hand zu weisen und damit
zu verkennen, dass die Stellung des Bisthums in Oesterreich
nie eine politisch bedeutende, eulturgeschichtlich aber eine her-
vorragende gewesen. Dazu tritt, dass gerade bei Freising und
VIII
wie es bei so zersplittertem Besitze nicht leicht anders mög-
lich, ein eigenthümliches Schwanken des Letzteren sich be-
merkbar macht, über dessen zeitweiligen Umfang die Urkun-
den keine Aufklärungen haben. Auch hier fasse ich, wie bei
jedem neuen mir erschlossenen Archive, in dessen órtlichem
Gebiete ich mich orientiren will, die Urbare ale die zweck-
müssigsten Nachschlagewerke für Constatirung der urkundlich
vorkommenden Orte auf und haben sie mieh ófter da ins
“Reine gebracht, wo die Urkunden im Stiche liessen. Welche
^ Fülle endlich von Oertlichkeiten aus ihnen auftaucht, deren
die Documente nicht erwähnen, und welches Correetiv darin
für lückenhafte Anschauungen über Besiedelung des Landes
in gewisser Zeit liegt, dürfte eine auch nur oberflächliche
Vergleichung zeigen. Für die Zuziehung dieser Aufzeichnun-
gen sprach auch noch das seltene Alter der einen und der
grosse, ausnehmend mannigfaltige Reichthum der anderen.
Diese letztere Bezeichnung will ich dermalen blos auf das
merkwürdige Notizbuch Bischofs Konrads III. bezogen wissen,
das in seiner Art des Gleichen wenig haben dürfte.
Was die territoriale Umschreibung des in beiden Grup-
pen behandelten Gebietes betrifft, so stehe ich mit dem darin
eingehaltenen Grundsatze eigentlich auf einem sogenannten
überwundenen Standpunete, auf jenem nämlich vor 1866,
Noch beziehe ich das damals österr. Italien in die Monarchie-
grenzen ein und führe demnach Urkunden und Urbare auch
für diesen Boden mit auf. Damit stehen nun heute die That-
n Widerspruche und enthält sonach der Titel eine
Unwahrheit. Allein indem es sich darum handelte,
: die neue politische Gruppirung zu berücksichtigen
se wenige aber interessante Documente auszuschei-
IX
den, oder lieber Erstere als Letztere zu ignoriren, dürfte dem
Zwecke noch am besten in der festgehaltenen letzten Form ent-
sprochen sein. Wie sich die Arbeit betreffs Freisings zu theilen
seheint, würde jenes Flecks Erde in anderem Falle Niemand
sieh annehmen. |
Innerhalb dieser. Gruppen ist nur freisingisches und
zwar entweder bischöfliches oder domcapitlisches Materiale
gegeben. Es lag die Versuchung nahe, auch von Kirchen zu
Freising (z. B. S. Andrä) ähnlichen Stoff anzuschliessen,
doch wurde davon abgesehen, da die Grenzen unnöthig erwei-
tert worden wären, zumal ohnehin mehrfach Gelegenheit sich
ergab, den Urkundenschatz auch durch mittelbar zugehörige
Stücke zu mehren. Darüber werde ich in der Einleitung zur
ersten Abtheilung Aufklärung geben.
Für die einigermassen beengende Frage betreffs der Zeit
des Abschlusses der Sammlung lagen zunächst zwei Momente
vor: entweder konnte derselbe, wie so häufig beliebt, an
irgendeinem Zeitabscehnitte, als etwa der Schluss eines Jahr-
hundertes ist, oder an einer in die Geschicke Freisings auf
österr. Boden eingreifenden Thatsache, einer politischen Wen-
dung genommen werden. Für Beide musste aber diess zur
Norm gelten, dass innerhalb des fraglichen Zeitraumes der
Stoff Viel und Namhaftes an Neuem böte, ohne desshalb zu
weit in das spätere Mittelalter vorgeschoben zu werden. Ein
Abschluss mit 1300 war damit unthunlich — abgesehen davon,
dass ein Abhacken stets ein naturwidriges Verfahren —, denn
eben von dieser Zeit an entwickelt in grosser Menge nicht nur
überhaupt neuer, sondern auch neue Seiten aufdeckender
Stoff, jener des freising. Lehenbesitzes. Dagegen war in der
Regierung Bischof Pauls von Freising (1359—77) ein Mo-
X
ment gegeben, aussen zwar gelegen, für die Geschicke der
freising. Besitzungen aber von grossem Einflusse. Es ist that.
sächlich ein Moment, den ein Erzähler desselben Thema’s zum
Abschnitte eines Capitels machen würde: der Tod Herzog
Rudolfs IV. von Oesterreich und die Versóhnung des Bisthumes
mit dessen Nachfolgern (1365). In seinen letzten Jahren
stand der Herzog in offener Feindschaft zu Bischof Paul; diese
ging sogar bis zur Confiscation der besten Güter des Bis-
thumes und Brandsehatzung der Schlösser desselben durch
herzogliche Machthaber. Mit dem Tode Rudolfs stellte sich das
alte Verhältniss wie mit Einem Schlage wieder her. Eine der
ersten Kundgebungen seiner Brüder war der Vergleich mit
Bischof Paul und die bedrohte, ja gestörte Entwicklung des
Besitzlebens nahm ihren .ungehinderten Fortgang wieder auf.
Dass gerade diese erste Hälfte des 14. Jhrh. auch die Zeit
ist, bis wohin die Urbare mit den Urkunden gleichmässig fort-
schreiten, um dann lange stille zu stehen und erst nach gros-
ser Pause in neuer Redaetion zu erscheinen, ist mit ein
Hinweis auf sie als den geeignetsten Absehlusspunkt. Eine
gewisse Periode des ersten Sehaffens und Gestaltens ist damit
als abgethan angedeutet. Dass endlieh das Abschlussjahr in
säcularer Weise mit dem Jahre der ersten Urkunde dieser
Sammlung in Beziehung steht (1365 zu 763), ist ein beson-
derer Zufall.
. Wie schon anfangs angedeutet, ist erstrebt worden, zur
Herstellung der Sammlung alle Quellen sich zu öffnen, welche
erreichbar waren. Zu den unerreichbaren gehören jene von
: Maria Wörth und Ardacker; für Ersteres scheinen alle Docu-
mente verloren und für Letzteres vermuthlich gleichfalls,
denn, wie ich mir sagen liess, wurden sie vor wenigen Jahren
XI
von einem Antiquar zu München an einen unbekannt gebliebenen
Privaten verkauft’). Die bedeutendsten Beiträge lieferten das
k. Reiehsarchiv zu München, das k. k. geh. Haus-, Hof- und
Staatsarchiv zu Wien und die Bibliothek des erzbischöflichen
Consistoriums zu München. Aber auch am Lande liegt noch
theilweise viel Materiale zerstreut. So fand ich welches zu
Propstdorf im Marchfelde, zu Holenburg a. d. Donau, zu
Waidhofen a. d. Ybs, zu Oberwelz und s. Peter am Kammers-
berge in Steiermark und endlich zu Innichen in Tirol. Ulmer-
feld zeigte mir nur ein halbverwestes Gutsarehiv, dessen Be-
nützung nieht thunlich, Gross-Enzersdorf erst Urkunden vom
15. Jhrh. an; Rotenfels bei Oberwelz konnte gleichfalls für
die áltere Periode nichts bieten. Dagegen ergaben sich werth-
volle Beiträge aus dem Landschaftsarchive zu Wien und aus
dem Landesarchive zu Graz. Von ferne her, von Wolfen-
büttel, wurde der in der Bibliothek daselbst befindliche Tra-
ditionscodex für Freising beigezogen. Verhältnissmässig viel
lieferte das Archiv des Klosters Seitenstetten und ich fühle die
Verpflichtung hier der grossen Opferwilligkeit des dortigen Capi-
tulars, Herrn Prof. Gottfr. Fries, mit besonderem Danke zu
erwähnen, der mir die zahlreichen Abschriften. daraus zumit-
telte und dadurch eine wiederholte Reise ersparte. In Glei- :
chem erstatte ich allen jenen Herren an den Archiven, welche
ich besuchte und die mit grosser Zuvorkommenheit öfters
durch. lange Zeit hindurch meine Arbeiten förderten, hier
meinen ergebensten Dank, wobei ich namentlich des hoch-
] Das k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv hat 1868 von der Hofbi-
bliothek eine ziemlich bedeutende Anzahl von Urkunden für Ardacker über-
nommen — wohl nur den Rest des ehemaligen Stiftsarchives —, die indess für
die vorliegende Sammlung blos einige wenige Stücke boten.
XII
würdigen erzbischóflichen Consistoriums zu München, respect.
der p. t. Herren Dompropst Dr. Prant und Secretärs Grund-
ler, gedenke, welche mir Codices sogar in die Heimat
mitgaben.
Der Aufgabe, der Sammlung einen gewissen Grad von
Vollstándigkeit zu geben, habe ich nach Kráften versucht
gereeht zu werden. Allerdings dürften sich hinwieder einzelne
" Nachträge einfinden; bei so zersplittertem Gebiete ist ihnen |
ja doch nicht auszuweichen. Doch werden sie kaum alterirend
auf das hier Gegebene einwirken, das ich mit dem Bewusst-
sein vorlegen kann, seine Zusammenstellung naeh Massgabe
meiner Mittel und in dem Grade, der mir zu erreichen móg-
lich war, ehrlich angestrebt zu haben.
Graz, im April 1869.
URKUNDEN,
I. BAND, VON 763 — 1299.
Einleitung.
Von den mehr als achthalbhundert Urkunden dieser Sammlung,
welche den mir bekannt gewordenen Fond an Documenten für die
Geschichte der österr. Besitzungen Freisings innerhalb des Zeit-
raumes von 763 — 1365 darstellen, sind etwas über 350 Stücke bis-
her noch unbekannt geblieben. Der wesentlichste-Antheil an Letzte-
ren entfällt auf das 14. Jahrh., doch sind auch die früheren Perio-
den, allerdings in abnehmendem Verhältnisse, mit solehen ausge-
stattet.
Ein grosser Theil des Stoffes dieser Richtung lag sonach be-
reits vor. Wir verdanken diess dem Werke, das auf Anregung und
unter Mitarbeit des geschichtsfreundlichen Bischofs Johann Franz
zur Feier des tausendjährigen Bestehens des Bisthums der Benedic-
tiner Karl Meichelbeck 1724 edirte. Von seiner Historia Frisin-
gensis, die mit mehreren Tausenden von Urkunden ausgestattet ist,
ersehien der erste Band im genannten Jahre, der zweite aber 1729. '
Bei dem Umstande, dass er wesentlich die Geschichte der Bischöfe
im Auge hatte und der Kern des weltlichen Einkommens dieser
auf ósterreichischem Boden sich befand, erklärt sich, warum ver-
hältnissmässig viel Materiale aus dem Bereiche des vorliegenden
Sammelgebietes schon vordem gegeben sein könnte.
Allein abgesehen davon, dass aus demselben das specifisch
österreichische nicht immer klar hervortritt, muss noch bemerkt
werden, dass Meichelbeck nicht gleichmässig vertheilte, dass er
nicht Alles für unsere Zwecke (auch für die ältere Zeit nieht) gab,
was ihm bereits vorliegen musste, endlich, dass ihm nicht alle Quel-
len zugángig waren, die hier in Ausbeute kamen. Diesen Rück-
sichten entstammt der Gedanke der Anlage dieser Sammlung.
XVI
Man findet in seiner „Hist. Frisingensis“, dass vom 14. Jahrh.
ab der Urkundenreichthum sehr sparsam bemessen wird. Ent-
weder übermächtigte ihn ihre allzugrosse Zahl und er schied in
Menge aus, um das Werk nicht allzu weitläufig zu machen, oder,
da bereits ein neuer Bischof, Johann Theodor von Baiern, den Stuhl
zu Freising bestiegen, man wollte überhaupt mit dem Buche zum
Abschlusse kommen. Und gerade das 14. Jahrh. ist die Zeit, in
welcher der Stand der freisingischen Besitzungen in seiner schönsten
Gestaltung sich zeigt, zu der er sich erst emporarbeitete und worauf
eine Art von Ruhepunet eintritt. Das beweist die lange Pause, welche
dem letzten unserer Urbare folgt. Anderseits kannte Meichelbeck
den Wolfenbüttler Codex nicht, noch standen ihm die Urkunden von
Innichen zur Verfügung, noch benützte er jene Privat- und Kloster-
archive, welche hier zur Vertretung gelangen konnten. Übrigens
schied er selbst bis 1300 Mancherlei aus, was für unsere Lande von
grossem Interesse ist, was ihm vorgelegen und für dessen Nichtan-
nahme ich mir den Grund nicht anzugeben vermag. So z. B. für das
neunte Jahrh. die Nummern 20, 22, für das 10. jene von 39—42
u. S. w., für das 13. Nr. 133, 136, 137, 147, 151, 154, 170, 173,
196, 201, 202, 266 u. s. f.
Von Meichelbeck ab ist eine grössere Anlage, welche frei-
singisehe Urkunden enthielte, nieht erschienen. Wohl aber lassen
sich fragmentarische Publieationen solcher seinem Werke anreihen.
Diese geschahen entweder derart, dass sie Urkundenabdrücken
allgemeiner Richtung freisingische Materialien anschlossen, wie
z. B. die Monumenta boiea, oder Sinnachers Beiträge zur Ge-
schichte des Bisthums Säben-Brixen, oder in sehr geringem Mass-
stabe die Monumenta Zolleranà. Die anderen Publicationen, welche
hier noch in Frage kommen, sind dann jene in Vereins- oder
gelehrten Zeitschriften und zwar entweder mit besonderer Rück-
sicht auf Freising oder unter gelegentlicher Bezugnahme, z. B.
bei Abdrücken von Documenten aus irgendwelchem Archive. Im
Ganzen genommen ist aber die Liste derjenigen Veröffentlichungen,
welche entweder wirklich Neues oder das Alte in correcterer Form
gaben — und nur diese gedenke ich hier zu notiren — nicht sehr
gross. Jedenfalls aber zeigt sie hinreichend, was ich auch ander-
würts bemerken musste, dass eine selbst einseitige Zusammenstellung
des Geschichtsstoffes für freisingische Güter in Oesterreich seit
XVII
Meichelbeck nicht mebr stattfand und alle Arbeiten in dieser
Richtung nur „Beiträge“ sind.
So verzeichne ich von den benützten Werken; Anzeiger für
Kunde der deutschen Vorzeit, 1860, 1868, — Archiv für Kunde
österr. Gesch.-Quellen XXVII, — Archiv, Oberbair. —, II, —
Chmel: Österr. Geschichtsforscher, L, — Chmel: Notizbl. für
österr. Geschichte, — Duellius: Miscellanea L, — Fontes rer.
Austriacar. IL/1., — Jahrbuch für Landeskunde von Niederöster-
reich L, — Lichnowsky: Geschichte des Hauses Habsburg I, —
Mittheilungen des historischen Vereines für Krain, 1867, — Mitthei-
lungen des historischen Vereines für Steiermark, XI., — Monumenta
boica, XXVIIL/2, XXIX./1 und XXXI./1, — Monumenta Zollerana, I.,
— RNotizenblatt der kaiserl. Akademie der Wissenschaften, 1852,
1854, 1858 und 1859, — Resch: Annal. Sabionen., I.—IL, —
Resch: Aetas millen. ecel. Aguntinae, — Sinnacher: Beiträge zur
Geschichte von Sáben-Brixen, I. —IL, — Urkundenbuch des Landes
o. d. Enns, IIL. —IV., — Zeitschrift. österr. — für Geschichte und
Staatskunde, 18371), — Andere benützte Werke sind am Ende der
Urkunden angeführt.
Bei der Anlage der Sammlung musste selbstständlich das
Streben nach Feststellung des unzweifelhaft österreichischen Stoffes
der vornehmste sein. Die Ausführung desselben gestaltete sich nicht
der grossen Menge wegen, namentlich in der Zeit der Traditionen,
vom 8.—12. Jahrh. schwierig, sondern viel mehr der Unsicherheit
halber, ob fragliche, auf österreichischen Boden scheinbar zielende
Urkunden, auch wirklich nur diesem und nicht etwa auch oder
besser bairischem gelten sollten. In dieser Unterscheidung lie-
ferten die Ortsnamen die Fühler, aber nicht immer die sichersten
Führer. Leichter wäre sie geworden, hätten wir eine ländlich fest-
gestellte Reihenfolge der Grafen und Kirchenvögte, obgleich auch
dann Zweifel nicht ausgeschlossen blieben. So war eigentlich nur
das verdienstvolle Buch Freudensprungs 2) eine Art Leitfaden, frei-
lich öfters nur in negativem Sinne. Was die Trennung so erschwert,
ist bei der vielfachen Namensverwandtschaft der Colonen österrei-
l Soeben ist mir das Urkundenbuch von Seitenstetten, Fontes rer. Austr. ll. 33
zugekommen, welches unter obige Werke !zu reihen ist (25. Dee. 1870). 2 Die im
I. Tomus der Meichelbeck’schen Historia Frisingensis aufgeführten im Königreiche
Baiern gelegenen Örtlichkeiten, Freising, 1856.
' L b
XVIII
chischen Bodens mit Baiern das häufige Vorkommen derselben Orts-
namen da wie dort. Hin und wieder trifft es zu, dass einige Namen
unter den Mancipien oder unter den Zeugen die Zuweisung erleich-
tern, allein sehr oft kann nur eine gewisse Fühlung darüber hinaus-
helfen. Eben desshalb will ich hier nicht Stück für Stück des Auf-
genommenen mit allen Gründen rechtfertigen, sondern beschrünke
mich darauf zu erklüren, dass ieh Zweifelhaftes von vorne herein
eher ablehnte, als annahm und dass jeweilig bestimmte Anhalts-
punete für Letzteres mir vorliegen mussten. So nahm ich die von
Resch: Annal. I. 779 und 780 Tirol vindieirten Traditionen für
„Hipach“ und „Cella“ nicht als sicher österreichisch an und schied
aus Cod. 188, f. 37 und 148' aus, was mir anfänglich ziemlich pas-
send geschienen hatte. So wusste ich für die eigentlich heikle Zeit
bis 1100 nur Nr. 23, Hall betreffend, als nieht über allen Zweifel
erhaben anzuführen. Dagegen muss ich allerdings Nr. 16, 18, 42,
56, 70 als solche Stücke bezeichnen, deren Orte ich für dermalen
als österreichische nicht nachweisen kann, wo ich aber dennoch
überzeugt bin, dass nur unser Land in Frage zu ziehen sei.
Man wird im Verfolge der Sammlung Urkunden finden, welche
direct den Namen Freisings nicht nennen. So unter den ältesten
jene, welche Innichen betreffen und entweder in den Copialbüchern
zu München oder in ihren Originalen zu Innichen noch hinterliegen.
Bei dem festen Verbande, in welchem das Stift seitens des Bisthums
gehalten war und der erst um 1140 sich löste, sind mir eben Beide
identisch. Daher fasse ich Innichener Urkunden als Freisinger bis
dahin auf, selbst dann, wenn eben die Originale an Ort und Stelle
noch vorlindig, ohne dass (wie bei 33) der Ort je mehr erwähnt
wird oder (wie bei 45) die Constatirung der Örtlichkeiten ganz
unmöglich war. Ähnlich verhält es sich mit den Documenten,
welche Maria Wörth behandeln. Für die spätere Zeit habe ich ein-
zelne, welche das Bisthum als verfügende oder mitverhandelnde
Person nicht nennen, wohl aber auf dessen Güter sich beziehen, auf-
genommen. So einige wenige für Holenburg aus dem Herzogenbur-
ger, für Waidhofen aus dem dortigen Stadt-, für Enzersdorf aus dem
Ebersdorfer Archive der niederösterr. Landschaft und für s. Peter
am Kammersberge aus dem dortigen Pfarr- und für Oberwelz aus
dem steirisehen Landesarchive. Da es sich in der Sammlung um die
Geschichte der Besitzungen überhaupt handelt, ob nun das Bis-
XIX
thum Acte dafür fertigte oder nicht, schien mir diese Zuziehung
gerechtfertiget. Namentlich ist diese dann im Stande, die etwa
getheilte geistliche oder weltliche Jurisdiction, wenn solche auf
Freisinger Boden vorhanden, ins Klare zu stellen. Letzteres gilt
besonders für den Pfarrbesitz zu Holenburg und den Lehenbesitz der
Herzoge und der Herren von Ebersdorf in der Hofmark Enzersdorf.
Was den Abdruck der Urkunden anbelangt, so habe ich mit
Ausnahme der grossen Anfangsbuchstaben, welche ich nur den
Namen einräume, die originale Schreibweise beibehalten. Wegen
des Umstandes, dass ich verschiedene Copien auch zu benützen
hatte, war es übrigens auch nothwendig von den langen s, die ich sonst
für gewisse Zeiten als charakteristische Merkmale respectire, der
Gleichförmigkeit wegen abzusehen. Die Interpunction möglichst ein-
fach zu geben, ohne Rücksicht auf die wechselvollen Schreibweisen
des Mittelalters, ist wohl ein dringendes Erforderniss.
. Die Regesten sind derartig abgefasst, dass, wo es thunlich
war, die Reduction der Ortsnamen in ihnen sogleich geschah; nicht-
reducirbare Ortsnamen stellen sich durch Schreibform und Laut in
dieser Eigenschaft dar.
Was die Reduction der Daten anbelangt, so habe ich zu bemer-
ken, dass nach meiner Erfahrung die Jahresrechnung bei uns mit
dem 25. December begann; darnach sind auch die wenigen Urkunden
behandelt, welche zwischen den 25. und 31. Dec. fallen, und somit
um ein Jahr zurückgestellt.
Sigelbeschreibungen zu geben konnte ich aus drei Gründen
mich nieht herbeilassen. Es ist mir nicht unbekannt, wie sehr die
technische Nomenelatur der heraldischen Figuren auf den Schildern
schwankt, wie schwer häufig der Gegenstand überhaupt und erst
dann richtig zu erkennen ist. Zudem bekenne ich, dass mir auch
die unsichere Nomenclatur nicht geläufig ist. Ich glaube kaum
Vielen einen Vortheil entzogen zu haben, indem ich Darstellungen
nicht beschrieb, an deren mangelhafter Formulirung die Fach-
männer sogleich den Laien in der Sache erkannt hätten.
Somit übergebe ich diese Sammlung den Freunden urkund-
licher Forschungen mit dem Wunsche, dass die Vortheile die Mängel
derselben nicht allzusehr mögen hervortreten lassen.
Gras, im April 1869.
Reihenfolge
der
Bischöfe von Freising von 763 — 1365.
' (Nach Deutinger: Reihenfolge u. s. w., B, p. 15.)
Joseph, ... März 749 — 17. Jänner 764.
Aribo, 764 — 4. Mai 784.
Atto, 784 — 27. Sept, 810.
Hitto, 810 — 10. Dec. 835.
Erchanbert, 20. Juli 836 — 11. Jünner 854.
Anno, 1. März 854 — 9. Oct. 875.
Arnold (Arnulf), 4. Dec. 875 — 21. Dec. 883.
Waldo, 19. Oct. 883 — 18. Mai 906.
Utto, ... Juni 906 — 30. Juli 907.
Drakolf, ... Sept. 907 — 25. Mai 920.
Wolfram, 10. Dec. 926 — 11. Juli (7. Juni?) 938.
Lambrecht, 28. Aug. 938 — 19. Sept. 957.
Abraham, ... Nov. 957 — 77. Juni 993.
Gotschalk, 993 — 6. Mai 1006.
Egilbert, ... Juni 1006 — 4. Nov. 1039.
‚Nitker, ... Dec. 1039—1052.
Ellenhard, 15. Dec. 1052 — 11. März 1078.
Meginward, 22. März 1078 — 28. April 1098.
Heinrich L, 28. Juni 1098 — 9. Oct. 1137.
, Otto L, 1137 — 22. Sept. 1158.
Albert I., 22. Nov. 1158 — 11. Nov. 1184.
Otto IL, 1184 — 17. März 1220.
Gerold, 28. April 1220 — 29. Juli 1230.
Konrad L, 24. Oct. 1231 — 18. Jänner 1258.
Konrad IL, ... März 1258 — 29. April 1279.
Fridrich, 1279 — 8. Dec. 1282.
Emicho, 24. Jänner 1283 — 23. Juli 1311.
Gotfrid, 1. Sept. 1311 — 27. August 1314.
Konrad IIL, 3. Oct. 1314 — 12. April 1322.
Ludwig, .......... 8. Febr. 1342.
Johann I., 21. März 1323 — 26. April 1323.
Konrad IV., 1323 — 5. Mürz 1340.
Johann II.. 1340— 1349.
Ludwig oder Leutold, 1342—1355.
Albert II., 7. Oct. 1349 — 25. April 1359.-
Paul, 2. Juli 1359 — 23. Juli 1377.
1.
'(763.) 29. Juni. Seharniz. Ein gewisser Reginpert stiftet mit Gütern zu
Polling, Flauerling und Imst, zu Schlehdorf, Hofham, Sindelsdorf, u. s. w. dem
heil. Petrus ein Kloster zu Scharnitz in Tirol.
Quomodo Reginperht eeclesiam condidit in Sca-
ranziae,
In dei nomine. Me Reginperto cogitante uel tractante de anima
mea seu de uita futura ut in quantitate apud pio domino ueniam ac-
eipere mererer, pari suffragante germano nostro [rminfrido atque
genetrice nostra Ackilinda seu parentibus nostris Otiloni et Crosoni
in solitudine Scarantiense ubi ecclesiam in honore beati apostolorum
principis Petri moeniis construxi et ibi in denobie spem hereditatem
propriam atque substantiam transfundaui per manum propriam et
manum uenerabilis episcopi Josephi per consensum illustrissimi du-
eis Tassilonis et satrabum eius atque confinitimorum nostrorum con-
sentientium rem inexquisitam stipulatione subnexam inprimis Ualle-
nensium ex pago portionem meam in uillas nuncupantes Pollinga
et Flurininga et in opido Humiste, portionem meam similiter foras
montes in uilla Slehdorf nuncupante et in Hofahaim et in uilla que
dieitur Sindoluesdorf, similiter et in Kisingas omnem terminum no-
strum ita in augmentum iustitiae frugi adduxi in uilla Pasingas et
Grefoluinga dicente, et portionem nostram in pago Rotahgauuue in
uilla,que dieitur Curtana iuxta Fruen flumine sic nuncupante ita ob
consuetudine uilla ita appellari, nam et non pari modo pagum deser-
tum que Uualhogoi appellamus eum lacu sub iacente et piseatione et
infra fluente [sura ad ipsum locum quae adtingere uidebatur, omnes
Fontes. Abthlg. 1I. Bd. XXXI. 1
2
predietas uillas et in earum termino quiequid nobis in portionem
euenerat, tam liberis quam colonis et seruibus, casas, eurtes, umen-
tis, pecodibus, alpis, ermis, aquis earumque deeursibus, molen-
dinis, pratas, pascua, culturas, terminos omnes cum utensiliis, erium
et ealippeum uasorum et ligneorum uel quiequid iure possidere uide-
bam, sub dicione beati Petri apostolorum prineipis reliquiis in pre-
dictum locum tradidi et transfundaui in communem possessionem fra-
trum qui ibi commemorare ( ! ) uiderentur, et ut ex eodem loco in con-
iacentis diocesis id est Frigisinga ad sanctam Mariam ad episcopum
qui illue esse uideretur, censum exire uideretur id est pedules duos,
propter stabilitatis patrum subposite regule ut dieio episcopalis non
deesset ad ordinandum abbatem cum consensu fratrum illue in loco
demorantium similiter et Ackilind genetrix nostrae (!) in predietis
uillis termino portionem suam ad eodem tradidit locum, pari modo
et Irminfrid portionem suam tradidit, et si ei nati fuerint filii aceipient
portionem suam quantum eis eontigerit, mea autem portio firma et
stabilis permaneat, et si filii non fuerint, omnis hereditas mea ad pre-
dictum loeum sit confirmata post obitum meum et hoc per consensu
Tassiloni inlustrissimi dueis, nee non et Otilo simili sententia per
consensu predicti ducis si filios uel filias non procreasset, heredita-
tem suam ex integro tradidit, si autem nati fuerint filii, aceipient por-
tionem suam et ea portione quam eo predicto Otilone euenerit, ad
predictum loeum Searaza firma atque stabilis traditio permaneat.
Cros uero conpunctus dei ammonitione seu plaga insanabile ab Ke-
parohe comite in loco nuncupante Pahhara percussus semetipsum
eum omne substantia sua cum consensu principis nostri summi Tassi-
lonis ad ipsum loeum predictum tradidit et ibidem corone signum
ab Arbione archipresbitero aecepit. Si quis contra haec tam de pro-
pinquis quam de extraneis uenire temptauerit,'eum deo et apostolo
Petro pro hoe rationem referat, Aetum Scaratie solitudine sub die
consule quod est IIT. kal, Julias, in anno XVI. regnante inlustrissimo
duce Tassilone, in presentia Josephi episcopi ortatoris rei et Arbionis
archipresbiteri ui ecclesiam cum donatione tradendi studio conmen-
dauimus ad regendum.
Haec sunt testes, inprimis Josephus episcopus et Arbeo ar-
chipresbiter, Riholf presbiter, Albinus presbiter, Hato presbiter,
Erchanfred, Irminfrid traditor, Otilo traditor, Kermunt, Lantpald
diaconi, .Adalperht, Situli, Liutolt, Leitrat, Chuniperht, Regin-
3
pald, Cundpald et ceteri absque numero, Ego Arbeo rogitus et
iussus de episcopo Joseph donationem istam firmaui et testes
subseripsi.
Cod. 187, f. 133—34, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1./2, 31,
Nr. 12; Resch: Ann. Sabionenses 1. 653, Aetas millen. 19; vgl. Roth: Oert-
liehk, Freisings, Nr. 232.
2.
TIO. .... , Botzen. Herzog Tassilo von Baiern überträgt den Ort Innichen
in Tirol, gewöhnlich Campogelau genannt, an Abt Atto (von Scharniz), damit
daselhst ein neues Kloster gestiftet werde.
De Campo gelau quod dieitur India.
In dei nomine. Ego Tassilo dux Baiouarorum uir inluster con-
punetus de diuina misericordia atque de aeterna beatitudine manu
ualente cum consensu optimatum Baiouarorum dono atque transfundo
loeum nuncupantem India quod uulgus Campogelau uocantur, Attoni
abbati ad eeclesiam saneti Petri apostolorum principis seu ceterorum
sanetorum apostolorum atque martyrum pro remedio anime meae
seu et antecessorum meorum in aedificatione monasterii atque ipsius
seruitio, a riuo quae uocatur Tesido usque ad terminos Sclauorum
id est ad riuolum montis Anarasi totum atque integrum, campestria
seu et montana, pascuas, uenationes, umecta seu frutecta omnia ad
eadem pertinentia locum, ut nullus deinceps genitorum hominum
queat nec usurpando presumat quis quolibet ingenio aut querimonia
' eriente ullo modo inquietare locum atque inhabitantes in eo, in exor-
dio rationis predicto abbati Áttoni, nee posteros eius, quia manu pro-
pria ut potui caracteres eyrografu inchoando depinxi coram iudicibus
atque optimatibus meis, quia et ipsa loca ab antiquo tempore inanem
atque inhabitabilem esse cognouimus, nune uero postulantem atque
humiliter supplicantem audiui et propter incredulam generationem
Selauanorum ad tramitem ueritatis deducendam concessi et hilari
uultu tradedi per presentes apices, ut nullus quod fieri minime arbi-
tror, ex heredibus aut eoheredibus meis siue quolibet opposita per-
sona qui contra hane epistolam donationis ire aut infrangere uult,
iram dei incurrat et omnium sanetorum. T Signum manus meae pro-
pria Tassilonis donante atque confirmante. Actum in Bauzono rediente
1*
4
de Italia, anno ducatui eius XXII. + Alizzeo, t Reginuuolf, } Signum
manus Cundheri, T Drudmunt, + Pillune, T Oatachar, + Hliedro,
T Crimperht, + Papo, + Hariperaht, 4 Kislolt, T Jubeanus, + Alim
episcopus testes.
Ego Anno indignus iussus scripsi et subseripsi.
Cod. 187, f. 73, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch in Cod. 238,
£ 18'; vgl. Meichelbeck 1/2, 38, Nr. 22 und das Facsimile in Archiv f. Kunde
österr. Geschichtsquellen XXVII Bd.; Resch: Ann. Sabion., I. 669, Aetas
millen. 22.
3.
e. 172. ..... m Bischof Aribo von Freising beurkundet die von ihm ver-
anlasste Übertragung des "Klosters Scharniz nach Schlehdorf und die Fest-
setzungen hinsichtlich der Abtwahl.
Quomodo Arbeo episcopus accepit Scarazias.
In nomine summi dei patrisque et filii atque sancti spiritui. Ego
Heres episcopus diuini largitoris munere fratres quos sub gradu mi-
nori ad regendos suscepi, Scaritiae deserti congregatos id est Regin-
perhtum nee non et fratrem eius, qui in alode proprio per consu
(! consensu) domno et decessore (!) nostro Joseppo monasterium
condere coeperunt et postmodum per nostrum consilium locum mu-
tauerunt ad Slehdorf, meque occupatum cum agnouissem fratrem et
caritatis mihi soeium Attonem religiosum Raginperto per consensu
atque fratibus meis quae uici proposuimus, stetit namque ipsos coa-
dunare possessiones sicut norma huius declarat uitae, ut quiequid
proprie habuissent, ad ipsam communitatem coniecissent, et post
Attonem abbatem ipse Raginpertus preesse debeat tam ipso uiuente
quam eius post obitum, et nos quidem statuimus eorum post obitum,
ut nullus ibi abbatem mittere debeat, nisi ipsi episcopi post nos qui
fuerit si ex eadem congregatione elegant abbatem, excepto omni
—73o si defuerit talis qui dignus sit regularis, tunc subiaceat sen-
ja eorum per consensu, episcopus alium loci eius restituat, nos
m manam nostrum non subtrahimus, tamen canonica per omnia
amus manu nostra permanere sententiam et regularem tramitem
'rdo deposcit.
Cod. 187, f. 135, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck I/f,; 73;
*h: Ann. Sab. 1. 703; Aet. millen. 23.
vt
Á.
776, 8. Sept., Wels. Ein gewisser Machelm schenkt dem Bisthume Freising
sein Erbtheil zu Polsing in Oberösterreich.
Traditio Machelmi de Polasinga.
In dei nomine. Cogitante uel tractante me de anima mea seu de
uita futura, ut in quantifate apud pio domno ueniam merear acci-
pere, ideireo ego Machelmus propriam hereditatem quod domnus
meus Oatilo in hereditatem mihi constituit atque tradidit et confir-
mauit in loeo quae dieitur Polasingas ad ecclesiam beate et inteme-
rate uirginis Mariae domum episcopalem quae nuncupatur Frigisin-
gas. Actum in castro quae nuncupatur Uueles sub die consule quod
est VI. idus Septembres, indictione prima, anno XXVIIII. regni domni
et inlustrissimi dueis Tassilonis, et ipsum locum quod supra diximus,
Polasingas eum omni utensilia, pratis, siluis, pascuis aquarumque
decursibus, agros uel ueneas, similiter domos et maneipias, inprimis
Uuolfpald eum sua uxore et iii filiis, Deotleip cum sua (uxore) et
tribus filiis, Deotleih eum sua uxore, Pirhtilo eum duobus filiis suis,
Uuolfhram, et haec sunt de donatione domini sui, et istas quos ad-
quisiui, Peiarin cum tribus filiis suis, Sigolt cum sua filia, Pezzila
eum duobus filiis, supra id quod scripti sunt, unum uindemiatorem
nomine Reginperht in omnibus numero complentur. Et haec sunt
testes (qui) oceuli(s) uiderunt et auribus ad testibus tracti, inpri-
mis Uirgilius episcopus testis, Megilo testis, Benedietus diaconus
testis, Salomon, Dauid, Einhart presbyter, Heripald, Farit Popilo (1),
Cote deo ame.
Ego Uuatto presbyter scripsi iussus ab domno meo Machelmo.
Cod. 187, f. 55, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck I,2, 57,
Nr. 51.
5.
Fälschung.
788, ..... ; Seharniz. Herzog Tassilo von Baiern schenkt dem Kloster
Scharniz verschiedene Liegenschaften in der Gegend von Innichen, namentlich
eine Zahl genannter Alpen.
C. Notum sit omnibus Christi fidelibus tam presentibus quam
futuris qualiter Tassilo dux pro remedio animae suae!) parentum-
que suorum quaedam proprietatis suae predia in loco Intichinge?)
sita. cum ministris ad eundem locum pertinentibus ad altare sancti
Petri sanctique Tertulini martirum in loco Scarenza per manum Ri-
ehardi eiusdem congregationis abbatis omnium contradictione remota
firmiter ae legitime fradidit, eo scilicet tenore ut idem prelibati
ministri eorumque successores prediorum suorum cum familiis
utriusque sexus et eum areis, aedificiis, terris cultis et incultis, uiis
inuiis, exitibus vel reditibus, quaesitis et inquirendis, rebus mobi-
libus seu inmobilibus, aquis earumue decursibus, molis, molendinis,
piscationibus, siluis, uenationibus, pascuis, paludibus, alpibus,
uallibus, planiciebus, omnibus rebus iuste vel legaliter ad eorum
proprietatem respicientibus liberam habeant potestatem tenendi,
possidendi, conmutandi vel quicquid sibi libeat modis omni-
bus inter se inde faciendi*). Nomina alpium ad eiundem ( ! )
turis proprietatem pertinentia. Biualua, Monteplana, Ualgratta,
Campcauerin*), Frontal, Ualferna, Sirmenit, Maserola, Aluala,
Uallesella, Plancho, et aliae quocunque sint uocabulo, uocata. . Anno
domini inearnationis DCC.LXXX.VIIL, indictione XIL, anno vero du-
eatus sui V. Actum Scárenza feliciter amen.
Angebl. Orig., geschrieben in der Mitte des 12. Jahrh. Pgt. ohne Siegel,
Stiftsarchiv zu Innichen. — Resch: Aet. millen. eecl. Agunt. 24; Sinnacher:
Beitr. I. 506; Nr. 14.
l Bie hieher erste Zeile und verlängerte Schrift. — 2 Das zweite n über i auf-
gesetzt. 9 Von hier bis uocafa andere (?) Hand derselben Fälschungszeit mit
weit schwärzerer Schrift. Überhaupt ist dieser Passus zwischen Haupttext und Datum
nur eingefügt. 4 Das p zwischen m und c eingefügt.
. Die unterstrichenen Stellen weisen die übereinstimmenden Passus mit dem
Texte der Urkunde von 965, 21. Juli, Mainz (pag. 32, Nr. 34) nach.
Eine Bemerkung aus dem Ende des 18. Jahrhunderts, auf der Aussenseite
(von des Kanonikers und Geschichtsschreibers Paprions’ Hand?) sagt. dass der
6.
799. 28. Oct. ...... Gaio schenkt sein Erbgut im Gaue Innthal zu Obern-
hofen und Zirl, dann zu Pettenbach dem Kloster Schledorf.
Traditio Gaioniinlocis Poapintal, Oparinhof, Cyreola,
Petinpah.
Dum fragilitas humani generis pertimescit ultimum uite tempo-
ris diem subitanea transpositione uentura, oportet ut non inuenia(!)
unum quemque inparatum, ne sine aliquo boni operis respectum
migret de seculo, nisi dum suo iure et potestate consistat, preparet
sibi uiam salutis dum pretium in manibus habet, per quam ad aeter-
nam ualeat beatitudinem peruenire. Ideoque ego Gaio in dei nomine
cogitans pro remedium anime mee et remissionem peccatorum meo-
rum, ut ueniam in futuro consequi merear, trado omnem hereditatem
meam quod mihi ob iure parentorum meorum obuenit, uillas nuncu-
patas in pago qui cognominatur Poapintal, id est in Oparinhofe et in
Cyreolu, seu foras montes in loco qui nuneupatur Pettinpach uel
ubicumque uisus sum habere, cum terris, cum domibus, aedificiis,
accolabus, mancipiis, alpis, siluis, campis, pratis, pascuis, aquis aqua-
rumque decursibus, adiunctis, adiacentüs, adpenditiis, peculium
utriusque sexus, mobilibus et inmobilibus trado ad monasterium quae
nuneupatur Slechdorf, ubi corpus sancti Tertuliani requiseit et Atto
episcopus ibi pre esse uidetur unaeum monachis ibidem degentibus,
et recepimus a uobis in beneficium illam terram quam habetis in Pet-
tinpach de parte Otiloni et boues iiii in ea ratione, uf annis singulis
censum soluere debeam dimidium solidum in argento aut in grano et
ipsas locas quas superius prenotauimus, nec uendere, nee alienare,
nee nullum naufragium inponere, sed emelioratas ad ipsum monaste-
rium reuocare. Si quis uero quod futurum esse non credo, huie uo-
luntati nostrae de quibuslibet adinuentionibus aliquis in heredibus
nostris uel quislibet persona qui contra huius traditionis firmitatem
frangendi repertus fuerit, a conuentu omnium Christianorum uel
limitibus ecclesiarum extraneus habeatur et Jude traditoris domini
Kanoniker Peter Frizlar die Urkunde um 1452 gefälscht habe (finxit). Die
älteste Archivsnotiz, welche dieselbe trägt, mag dem 14.— 15. Jahrhunderte ent»
stammen.
8
nostri Jesu Christi perfruatur consortium, insuper etiam inferat par-
tibus ipsius monasterii uel fratrum ibidem consistentium auri. libras
duas, nee sic quoque quod repetit non ualeat uindicare et nihilomi-
nus presens traditio quae pro timore dei et amore Christi conscribta
est, firma et inuiolata omni tempore ualeat permanere. Haec sunt
testes, Reginhart comes, alius Reginhart, Kaganhart, Alprih, Rubo
diaconus, Zotto diaconus, Engilperht, Helmperht, Nothart, Etti, Coz-
rat, Engilperht. Regnante domno nostro Karolo rege in Baiouuaria
anno XIL, V. kal. Novembris. Ego Meriolfus presbiter scripsi et
subscribsi.
Cod. 187, f. 165, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod, 238, f. 36';
Meichelbeck 1/2, 150, Nr. 274; Resch: Ann. Sab. I. 778, Aetas millen. 26.
1.
802, 4. Aug.. Freising. Die kais. Sendboten Erzbischof Arno und Bischof
Adalwin entscheiden im Besitzstreite zwischen dem Bischofe Atto von Freising
und einem gewissen Lantfrid wegen Güter des (ehemaligen) Klosters Scharnitz
zu Flauerling, Polling u. s. w. im Innthale.
De contentione Irminfrid cum Attone episcopo.
Resedentibus missi (!) serenissimi Caroli augusti Arnoni uidelicet
archiepiscopo nee non et Adaluuino antestite in loco qui dicitur Frigi-
singas ad uniuersas causas exactandas ibique de presente ueniens ad-
uoeatus Attoni episcopo nomine Lantfrid aliquo homine Lantfrido no-
mine filio Irminfrido interpellabat dum diceret eo, quod rebus eeclesiae
saneti Petri iniuste usurparet in loco qui dieitur Searantia, unacum
appendieiis suis loca nuneupatas (!) in Flurininga et in Pollinga et in
Slehdorf et in Houaheim et in Sindoluesdorf et in Kisingas et in Pasin-
gas et in Grefoluinga, quas tradidit pater suusIrminfridus sub tempori-
bus Joseppi episcopi eum licentia Tassiloni ducis. Tunc ipse Lantfridus
de presente adstabat et hae causa denegare non ualuit. Tum ipsi
prefati missi una eum Orendilo iudice et Reginhardo comiti uel aliis
quam plurimis in ipso placito adsistentibus hane causam puriter (!)
et diligenter inquirentes inuenerunt, qualiter ipsa traditio ab ipso Ir-
minfrido sie firmata fuit, ea uero ratione ut si ipse filium procrearet
portionem euam in ipsa loca accipere deberet. Similiter et causa alia
ibidem uentilata est, hoc est ut ipse Lantfridus requirere aptabat (! )
9
portionem suam de ipso altari sancti Petri in prefato loco Scarantia.
Tunc ipsi missi predicti una cum ipsis placitantibus dixerunt inter
se, ut lieuisset prefatum Lantfridum ipsa portione patris sui sana
manu sine eonpositione uel debitum imperialem et emendationem
immunitatis reddere suamque portionem recipere et placitare de ipsa
medietate altaris sancti Petri ut numquam amplius repeteret ad par-
tibus ipsius sancte dei eeclesiae de ipsa sua portione, quod pre-
sentialiter factum est eo uero tenore, ut si amplius repetere de eadem
eausa uoluisset, omnem debitum gratis perdonatum ad eum exigere-
tur et cum testibus ueraciter adfirmatum quorum nomina subter te-
nentur inserta. Actum Frigisinga episcopato publico pridie nonas
Augustas, anno XXXIII. et secundo regnante et imperante domno
nostro Carolo gloriosissimo augusto. Isti sunt testes per aures traeti
in manus, Ellannod archipresbitero, Kaganhardo et Lantfrido ad-
uocatos (1), Orendil iudex testis, Toto testis, Helmuni testis, Cote-
helm testis, Immo testis, Erlapald testis, Reginperht testis, Rihpald
testis, Liutprant testis, Reginhart comes testis, Eodune testis, Son-
perht testis, Herirach testis, Uuolfperht testis.
Bertharius notarius iussus a summo pontifice Arnoni hahe car-
tulam relationis scripsi et subscripsi.
Cod. 187, f. 140, k. Reiehsarchiv zu München; ebend. auch Cod. 238,
f 36; Meichelbeck 1./2, 87, Nr. 115; Resch: Ann. Sabion. 1. 770, Aet.
millen. 27. B
8.
802. 4. Aug., Freising. Die kais. Sendboten Erzbischof Arno und Bischof
Adahwin entscheiden im Besitzstreite zwischen Bischof Atto. von Freising und
einem. gewissen Lantfrid wegen Güter des Klosters Schledorf zu Flauerling,
Polling u. s. w. im Innthale.
Quomodo Atto episcopus et Lantfrid aduocatus inter-
pellauerunt alium Lantfridum.
Resedentibus missis domni Karoli magni imperatoris Arnone
videlicet archiepiscopo et Ádaluuino coepiseopo ipsis una cum Oren-
dilo iudice in loco publico Frigisinga ad examinandas cum iustitia
multorum aduenientium causas ibique adueniens de presente aduo-
eatus Attonis episcopi nomine Lantfrid interpellabat alium quendam
10
hominem similiter nuncupatum Lantfridum filium Irminfridi cuiusdam
nobilis uiri dicens, quod iniuste possideret res sancti Petri de mona-
sterio Slechdorf dieto, quas predictus Irminfrid potestatiuo iure
tradidit ad ipsum monasterium pro salute anime suae loca nuncupata
Scarancia eum appenditiis suis in Fluriningum, in Pollingun, in Slech-
dorf, in Houaheim, in Sindolfesdorf, in Gisingun, in Pasingun, in
Grefoluingun, quae omnia tradidit Irminfrid pater eius deo et sancto
Petro ad ipsum iam dietum monasterium temporibus domni Pipini
regis et Tassiloni ducis eorum consensu. Tunc ipse Lantfridus pre-
sens adstabat et hoc excusare nequaquam preualens quia ipsi
missi predicti hoc ita factum esse dilligentissime inquirentes per
fideles et ueraces homines inuenerunt ea ratione firmissima, ut si
ipse Irminfrid legitimos heredes filios procreasset, ipsi filii sui secun-
dum legem inde haberent suam portionem et portio Irminfridi ad
ipsum monasterium stabilis esset. Super hoc autem contentiose agens
ipse iam dictus Lantfrid temptabat medietatem ipsius altaris de Sca-
rantia ad opus suum 'exquirere. Tune ipsi missi unacum his qui in
ipso placito adfuerunt, precogitantes stultitiam eius ut etiam sine
graui damno euaderet, in mercedem sanctae dei ecelesie et domni
imperatoris rogantes ipsum uenerabilem Attonem episcopum conpla-
eitauerunt ei, ut licuisset ei sine conpositione legitima res praedietas
sancte ecclesiae sana manu etiam sine conpositione emunitatis regis
et sine debito regali reddere, ea uero tenore hoc factum esset, ut
numquam amplius quiequam repeteret de ipsa iam dieta ecclesia ni-
hilque de predictis rebus sibi amplius uindicaret, et hoc ita coram
testibus firmatum et adscriptum est quorum nomina subter tenentur
inserta. Actum in Frigisingas loco publico die consule Il. nonas Augu-
stas, anno secundo imperii domini Karoli serenissimi augusti, indie-
tione X., et hi testes per aures tracti eiusdem eonplacitationis per
manus Ellanodi archipresbiteri, Kaganhart et Lanfrit aduocati ipsius
episcopi Attonis, Orendil iudex, Toto, Helmuni, Uuolfperht, Cotehelm,
Immo, Erlapald, Reginperht, Rihpald, Liutprant, Reginhart comes,
Eodune, Suamperht, Herirac, Crimuni, Seliker, Lantperht, Folerat,
Perahart, Huusuuart,
Ego Horskeo indignus presbiter scripsi ex ore Adalperhti.
Et ego Adalperht indignus subseripsi et confirmaui.
Cod. 187, f. 16%, k. Reiehsarehiv zu München; ebend. auch Cod. 238,
f. 32; Meichelbeck 1/2. 88, Nr. 116; Resch: Ann. Sabion. II. 404, Aet. mill. 28.
11
9.
(816, 5. Febr., Achen.) Kaiser Ludwig I. stellt das Kloster Inni-
chen aus dem Besitze des Erzbisthums Salburg wieder in jenen des Bis-
thums Freising zurück.
In nomine domini dei et saluatoris nostri Jesu Christi. Luduuui-
eus 1) diuina ordinante?) prouidentia imperator augustus. Si erga
loca diuinis eultibus mancipata propter amorem dei in locis sibi famu-
lantibus *) beneficia oportuna largimur, premium nobis apud dominum *)
eterne remunerationis rependi non diffidimus. Proinde nouerit om-
nium fidelium nostrorum tam presentium quam fu (turorum) sollertia,
quia Atto 5) quondam Frisigensis ©) ecelesie episcopus construxit *)
quandam cellulam que nuneupatur Inticha *), et fratres ibidem ad dei
omnipotentis offieium peragendum congregauit in confinio uidelicet
Pudigin *) (leerer Raum) et Carniensi 1°) ubi Draus fluuius oritur, et
eam in honorem sancti Petri prineipis apostolorum et sancti Can-
didi martiris construxit et 11) constructam atque propriis ditatam
rebus predicte ecclesie Frisigensi 1?) perpetuo ad habendum tradidit,
Sed postea casu 15) ab eadem ecclesia abstractä est et in beneficium
data. Vnde deprecatus est excellentiam eulminis nostri uenerabilis
Arno episcopus qui ipsam cellulam in beneficium habere uidebatur,
ut eam eum omni integritate predicte eeclesie sancte Marie Frisi-
gensi. pro anime nostre 1%) emolumento et eterne retributionis fructu
redderemus, Quapropter uolumus atque iubemus et per hanc nostram
auetoritatem decernimus ut nostris uidelicet et futuris temporibus
predieta cellula quam pro nostre mercedis cumulo ad ecclesiam
sancte Marie Frisigensem ubi Hitto 15) uenerabilis episcopus preest,
reddidimus 16) et per hane nostram auctoritatem perpetuo ad haben-
dum eonfirmauimus, ut omni tempore in ditione et potestate predicte
eeclesie permaneat, ita dumtaxat, ut rectores prefate ecclesie quic-
Die vorzüglichsten Varianten des Vidimus mit Cod. 189 (saec. XII.) sind
l| Hiodowicus; 2 praeordinante; 3 eiusque in eisdem locis sibi famulantes ;
4 deum; 5 Atto; 6 Frisingensit; 7 struxit; 8 Hinticha; 9 fehlt;
Resch liest Pudigineusi; i0 Tiburniensi ; ll fehlen letzte zwei Worte;
12 wie Note 6; 13 fehlt casu, dafür leerer Raum; 14 fehlt, dafür uostro
12
quid de ipsa uel in ipsa ad 17) utilitatem et profectum predicte ecelesie
facere uoluerint, libero in omnibus perfruantur arbitrio faciendi et 9)
nullus quislibet de predicte ecclesie potestate eam abstrahere aut de
rebus ipsius cellule aliquid minuere 1%) presumat, sed sicut a nobis
confirmatum est, ita perpetuo permaneat. Et ut hee auctoritas per
futura tempora inuiolabilis permanere ualeat, manus nostre signaculis
subter eam firmauimus et de anulo nostro signari iussimus.
Vidimus des 12, Jabrh., Pergament, der untere Theil mit den Kanzlei-
formeln weggerissen, gefertiget unter aufgedr. Siegel, welehes den h. Corbinian
in halber Figur mit Buch und Stab darstellt, Sfiftsarchiv zu Innichen;
Resch : Annal. Sabion. II. 67 und Aet. mill. 29 nennt das Stück ein „Apographum
authentizatum saeeuli X.“ — Cod. 189, f. 30 mit Datum (s. Nota20), k. Reichs-
archiv zu München, daraus Meichelbeek 1.2, 252, Nr. 479.
10.
822, 10. Juli, ..... Matheri schenkt der Kirche zu Innichen seinen
Besitz unterhalb Trixen und Griffen in Kärnthen.
Matheri. Truhsna Criuina.
In nomine dei et saluatoris nostri Jesu Christi. Ego itaque
Matheri cogitans qualiter peccata mea possum minorare et apud pio
domino aliquam indulgentiam in zterna beatitudine merear accipere,
quapropter omnem rem proprietatis aut adquisitionis mee dono atque
perpetua stabilis trado in manus Hittonis episeopi ad monasterium
quae est constructum in honore sancti Petri apostoli et Candidi mar-
tyris Christi in loco nominato Intihha, hoc est infra Truhsna et
Criuina quicquid ibidem presente habere tempore uel possidere
uideorum (!) hoc totum funditus ad supradieto monasterio deligabo
et modis omnibus confirmo cum terris, siluis, campis, pratis, pascuis,
molinis, uineis, mancipiis, pecodibus, cultis et incultis, eum omnibus
u. 5. W.; 15 Hatto ; 16 reddimus; 17 ob: 18 ut; 19 diminorare ;
20 die Kanzleiformeln und das Datum lauten nach dem Codex: „Signum domni
Hiudowuici serenissimi imperatoris. Data nonis Februarii anno Christo propitio tertio
imperii Hludowici piissimi augusti, indictione VIII. Actum Aquisgraui palatio regio feli-
eiter amen " Auch ist das Monogramm am Rande facsimilisirt.
13
adiacentiis, ut quiequid exinde reetores ipsius monasterii facere
uoluerint, liberam in omnibus teneant potestatem, et ego ipse hoc
ipsud in benefleiarii usu Hittone episcopo habitandum et emelioran-
dum accepi, ita ut in nullum naufragium ponere licentiam non habeam
et haee sunt testes per aures traeti, Reginhoh, Reginolf, Uuieco,
Petto, Adalune, Ratpot?), Lanto, Uuolfperht, Meginrat, Uuisurib,
‚Kepahoh, Ueillahart, Marcho, Arpeo, Liutperht, Hriffo, Engilperht,
Herigo fideiussor huius traditionis, Adalker. Actum est hoc sub die
consule quod est VI. idus Julius (!), indictione XV., anno domini
DCCCXXII. et Hloduuuieo piissimo imperatore regnum gubernante
VIII. Ego itaque Pirthilo indignus subdiaconus iussus domnus
Hittonis episcopi scripsi et subscripsi imperatoris amen.
Cod. 187, f. 282, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch in Cod. 238, f.
63; Meichelbeck 1./2, 228, Nr. 430; Resch: Aun. Sab. 11. 75, Aet. mill. 31.
11.
827, 31. Dec., Innichen. Ein gewisser Quarti widmet dem Kloster
Innichen seine Liegenschaften im Wippthale zu Sterzing, Stilfs, Trenes, Vale,
Tschötsch, Telfes, „Teines“, Tulfer, zu „Suczanum“ bei Bozen u. s. w.
Traditio Quartini ad Uuipitina, ad Stilues, Torentes,
Ualones, Zedes, Telues, Teines.
Quia necesse est unieuique Christiano de istis cadueis et tran-
sitoriis rebus aeterne sibi beatitudinis premium conparare, ideoque in
dei nomine ego Quarti nationis Norieorum et Pregnariorum dono,
trado ac perpetualiter transfirmo ad possidendum deo et sancto
Candido ad, Intiha monasterio propriam hereditatem meam pro
remedio anime mee et parentorum meorum, pro quibus debitor
sum deo hostias offere, in locis illis hoc est, ad Uuipitinà in castello et
in ipso uico et in aliis uillulis ibidem adiacentibus, ad Stilues, Tor-
rentes, Ualones, Zedes, Telues, Teines, Tuluares, ad Bauzana in
uieo Suczano cum uineis et siluis, cum pratis et agris, et ad Taurane
suum proprium seu ad Stauanes coloniam i, et in his supra dietis
————— — — —— — ——— — —
] Hier West Meichelbeck ,Delanto.* doch steht zwischen beiden Namen nur
de mit aufgelegtem Kürzungsstriche und mit dem Namen Lanto nicht zusammenhängend.
14
locis quiequid in eis proprii habere uisus sum, in siluis, in pratis, in
campis, in agris, in pascuis, in uineis, in aquarum decursibus, in omni-
bus calasnis etinterminis, sicut antecessores mei habuerunt et pater meus
et mater mea mihi reliquerunt in proprium, totum ex integro, et mani-
cipias his nominibus Urso, Secundina, Mora, Marcellina, Tata, cum om-
nique confirmo quiequid ad meam proprietatem pertinet in his supradietis
loeis et eo tenore ipsam traditionem firmabo, ut usque dum uiuam,
ego et mater mea Clauza hoc usu fructuario ad usitandum et ad
eineliorandum quantum domino largiente ualeamus, illud perficere
proeuramus, non tamen in aliquo comminuendi, perdendi, nec com-
mutandi, neque alienandi nullo modo postea potestatem habeamus,
sed ut post obitum nostrum uel antea, sieut nobis conplacuit ad
ipsam iam dietam casam dei et ad potestatem rectorum ipsius absque
ullius contradietione eum omni conlaboratu et conquestu, qualescum-
que ipso die ibi inuentum fuerit pleniter permaneant et ista mea tra-
ditio atque conplaeitatio firma omnino stabilisque permaneat in per-
petuum. Uenerabilis pater Hitto episcopus matrieularius sanete sedis
Frigisiensis et reetor monasterii saneti Candidi martyris Christi istam
traditionem eondixit cum Quartino et econtra prestabit illi in bene-
fieium in uieo qui dicitur Duplago, talem sieut ei placitum fuit, ut hoc
haberet et mater eius Clauza pro talem traditionem quam fecerunt
ad ipsa casa dei. Isti sunt qui illam traditionem uiderunt et legitime
per aures tracti sunt. Signum Paldine, signum Uuolchart, signum
Petto, signum Adalhart, signum Uuieco, signum Oadalker, signum
Tozi, signum Ellanperht, signum Engilperht, signum alii Engilperht,
signum Sintaruizzilo, signum Uuolferim, signum Mahtuni, signum
Marcheo, signum Pezzi, signum Liutolt, signum Uuitagauuo, signum
Meginhart, signum Secundo, signum. Urso, signum Purro, signum
Lupo, signum Minigo, signum Johannes, signum Uideal, signum alii
Lupo, signum alii Urso, alii Minigo, signum alii Urso, signum alii
Urso, signum Seuiro, signum Alpolf.
Actum est haec traditio ad Inticha eoram Hittone uenerabili
episcopo in pridie kal. Januarias, anno incarnationis domini
DCCCXXVIIL, indictione V., Hludouuici imperatoris XV.
Ego quoque Undeo indignus diaconus seribsi hane cartulam.
Cod. 187, f. 332, k. Reichsarchiv zu München; ebend. aueh Cod. 238,
f. 7A; Meichelbeck 1./2, 279. Nr. 532; Resch: Ann. Sabion. II. 87, Aet. mill. 32.
12.
(828), 17. Jän., Sterzing. Quartinus wiederholt seine Schenkung an
das Kloster Innichen.
Notitia traditionis quam Quartinus secunda uice iterum renouauit ad
Uuipitina coram Hittone uenerabili episcopo et Arpeone uocato episcopo.
Tune quidem Quartinus simul cum matre Clauzana ambo pariter tradide-
runt propriam hereditatem suam seu quicquid habere die presente vide-
bantur, in casa sanete Marie et ad monasterio sancti Candidi ad Intiha ut
post obitum illorum ibidem firmiter permaneret et statim uestiuit Hittonis
episcopi aduocatum Ellanperhtum in presentia istorum testium Uuilli-
helm, Marcheo, Cundalperht, Alpoh, Anno, Auto, Odalker, Hucperht,
Petto, Adalhart, Lantfrid, Paldine, Uuieco, Eigil, Tozi, Alpkis,
Orilius, Dominicus, alius Dominieus, Passiuus, Currentius, Sindo,
Herimar, Magister, Sintaruizzilo, Erinperht, Uuilliport, Pernuuin,
Immo, Einhart. Actum est hoc ad Uuipitina in XVI. kal. Februarii
anno supradicto. Et iterum ego quidem Undeo indignus diaconus
seripsi istas eartulas uno tenore.
Cod. 187, f. 338, k. Reichsarchiv zu München; vgl. auch Cod. 238, f. 74;
Meiehelbeek 1,2, 280, Nr. 532, 2. Theil; Reseh: Ann. Sabion. II. 91, Aet.
mill. 33.
5
13.
(828), 28. Juni, (Brixen). Quartinus wiederholt zum zweiten Male die
Schenkung vorgenannter Liegenschaften an das Kloster Innichen.
Iterumque contigit quod Arbeo episcopus et Felicius decanus et
presbiter supradieti (!) domus eonuenerunt ad locum quae dieitur
Pressena ibidemque iterum ego Quartinus in presentiam ueni et pri-
stinam traditionem renouaui et quiequid habui tam de alode paterno
quam de hereditate materna firmiter et indubitanter publice presentie
tradidi omnes substantias et adquisines (1) meas ad domum sancti Candidi
ad [nticha quod dicitur Campogelau ut ibidem pro remedium anime
mee perpetualiter permaneat. Hoc factum est IIII. nonas Julias anno
supradicto et haee sunt testes qui hane traditionem oculis uiderunt
el testes per aures tracti, inprimis Aurelius fideiussor, Erimperht,
16 -
Uuillihelm, Kerhoh, Hiltiperht, Anno, Uuilliport, Helpfrih. Sigiperht,
Adalperht, Uuasagrim, Oadalsealeh. Rihheri, Anthelm, Reginperht.
Ego Adalperht diaconus iussus a domino meo Árpeone episcopo con-
seribsi.
Cod. 187, f. 333, k. Reichsarchiv zu Mänchen; vgl. auch Cod. 238 f.
74; Meichelbeck L/2, 280, Nr. 532, 3. Theil; Resch: Ann. Babion. II. 93,
Aet. mill. 34.
14.
855, 17. März, Aibling. Notizweise Verzeichnung über die gericht-
liche Entscheidung wwischen Bischof Anno von Freising und Odalschalk von
Trient betr. Weingärten bei Botzen.
Quodam tempore dum turbida res agitabatur in episcopatu Fri-
singe, eontigit deo donante plebem elegisse sibi Annonem episcopum.
Quod domnus rex Ludowieus assensit talemque uotum benigne sus-
cepit illumue statuit *felieiter regere sanetum ouile. Tune temporis
Ödalschale Triente episcopus per malorum suasionem ad Pauzanam
uinearum sanete Marie inuasionem fecit iniuste. Quibus sibi subactis,
ut locus obtulit, dono dei aptissimus rex Ludowieus interea ad Eipi-
lingun dies quadragesimales frequentabat. Misit aciem Baiowariorum
in Poemanios quorum duetor Ernst comes exstitit, episcopis simul
comitantibus. Tum demum reuersi cum rumore non minimo uf moris
est, confluebant ad regem. Dum autem euenit inter alia missos regis
Longobardorum affuisse, Notingum episcopum et Pernhardum comitem '
simulque Odalsealei episeopi Jacobum aduocatum et Willipertum pro
uineis ipsis contradicendis. Tunc mediatore rege interrogante causam
terminandam quid legis fuisset, turba tota subclamat prouineiarum
qui uestituram prius haberet, inter duo regalia testes exhibere, si xxx
annorum etate subiecte essent uinee ad domum sanete Marie, num-
quam mutaretur, sin autem, ad locum Trientarum reuertisset. Inito
autem boe consilio statim domnus Anno episcopus testes exhibuit
quibus presentatis domnus rex mandauit Ernsto comiti palatium adire
eum quo missi Longobardorum regis ac Ödalschalei palatium inierunt.
Tunc iurauerunt testes quorum nomina in libro traditionum habentur.
Post ivramentum Ernst comes interrogauit quomodo se res haberet,
ili uero seeundum legalem iusticiam soluere iuramentum parati ita
17
dixerunt, hoc seimus ueraciter quod ipse uinee in uestitura domus
sanete Marie XXX annos sine malo et iniuria ullius hominis perman-
sit. Tunc Ernst comes regalem multitudinem uulgique summam inter-
rogauit quid iusticie esset peragendum, omnes autem singulatim ad
ulimum simul iudicabant euis temporibus ad domum sanete Marie
eas persistere, quod et rex ita definiuit esse et missi ineuitabili
assenserunt iusticia. Actum ad Eipilingen XVI, kal. Aprilis anno in-
earnationis dominice DCCCLV., indictione III.
Cod. 238, f. 82, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck L/2 350,
Nr. 702; Resch: Ann. Sab. Il. 141.
15.
(855), ..... ; Trient. Notizweise Aufzeichnung über wiederholte gericht-
Jiche Bestätigung des von Bischof Odalschalk von Trient angefochtenen Be-
sitzes des Bisthums Freising an Weingärten bei Bozen.
Cvm res bonitatis et pacis inter regum statuta uentilatur,
Ludouuici quippe Baiouuariorum regis et equiuoci sui Ludowiei Lon-
gobardorum regis, contigit conuentum illorum alloqui fore ad Trientam
Ödalscalei episcopi ciuitatem. Ibi uero multa utilia Christianitatis eum
suis familiaribus reges exercebant et magna populorum concordia
fiebat, letantes in eo quod Octauianum tempus se accepisse mira-.
bantur. Interim dominus episcopus pro ei(s)dem uineis cum suis
fidelibus sermocinari eepit, ut in presentia dominorum peracta causa
uinearum iterato plenius statueretur. Presciuit enim se cum maxima
iusticia commissum habere, ideo uentilauit usque ad regum patulas
aures qui statim ad illam interrogationem se erigentes fecerunt
€ausam iuramenti pro uineis peractam ante se recoli. Cum scilicet
causa sic ut faeta fuit, ante illos duceretur, precipiebant multitudinem
plebis interrogare si iuste causa ageretur inter urbem Frisingam
et eiuitatem Trientam. Tunc omnis plebs eum audierat concilium,
fam prineipes quam medioeres iudicauerunt iustissimum | iudicium,
ut uinee ad domum sancte Marie perpetualiter et inconuulse per-
maneant.
Cod. 238, f. 82, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck I./1, 351
Nr. 703; Resch: Ann. Sab. II. 143.
Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 2
|
18
16.
857,5. April, Freising. Bischof Anno von Freising tauscht mit dem Vollfreiem
Gros eın Gut zu Ehing und Berghofen gegen ein anderes zu „Mezites“ in Tirol ein.
In dei nomine. Placuit atque conuenit inter unerabilem Annonem
Frigisingensis ecelesie episcopum nec non et quendam nobilem
uirum nomine Gros ut aliquas res pro communi utilitate et compendio
inter se commutare deberent, quod ita fecerunt. Dedit itaque Anno epis-
copus ex ratione prefate ecelesie sue unaeum consensu et conhibentia
canonicorum atque monachorum aliorumque fidelium in ipsa ecelesia
degentium etiam per licentiam domni Hludouuici regis eidem supra
nominato Grose ad suum proprium habendum in loco qui 1) dieitur
Mezites quiequid habuit, et econtra in reconpensationem huius rei
dedit memoratus Gros ex suo proprio supra dieto episcopo *) Annoni
ad partem monasterii sui in loco quis) dicitur Ehinga et ad
Perchouon quiequid ibidem proprietatis habuit. Unde et duas com-
mutationes pari tenore conscriptas inter se fieri rogauerunt, per quas
deinceps unusquisque quod ab altero accepit, teneat atque possideat
et quiequid exinde ob eommoditatem sui facere uel iudicare uoluerit,
liberam in omnibus habeat potestatem faciendi. Isti sunt testes, Alprat
comes, Kepolf*), Uuillihelm comes, Tento, Cundpalt, Petto, Chuni-
perht, Cotascalh, Adalperht. Hoc factum est ad Frigisingas anno in-
earnationis domini DCCCLVIL, indictione V., in nonis Aprilis.
Cod. 188, f. A6 und 66, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck
1,2, 357, Nr. 524.
17.
ec. 860,....,..... Alpwin aus Karantanien widmet der Kirche zu
Freising sein Gut zu „Taurn.“
Notvm sit eunetis primatibus Baiouuariorum quod Alpwinus de
Carintania tradidit ad sanctam Mariam quiequid ad Taurn proprie-
tatis uisus fuit habere, cum pecunia redimendi, hoc est curtem cum
] Codex f. 66 que; — 2 Ebenso episeopi; — — 9 wie 1; — 4Dieser
Name folgt bei Aufzeichnung auf B. 46 erst nach Uuillibelm comes.
19
domo aliis que edifieiis et de terra arabili iugera xl, de pratis
carradas 1.
Cod. 238, f. 85, im k. Reiehsarehive zu München; Meichelbeck L/2, 355,
Nr. 718, Resch: Ann. Sabion. II. 185.
18.
861, 21. März, Regensburg. Der slarische Graf Chezul widmet der Kirche
zu Freising seinen Besitz in der ,uilla Uuampaldı“ bei „Pilozsuue“ in Ungarn 1).
In nomine domini nostri Jesu Christi declaratum est commoran-
tibus cunctis, quod quidam comes de Selauis nomine Chezul omnem
rem quam habuit prope Pilozsuue in uilla que dicitur Uuampaldi,
eum territoriis et uineis, pratis et siluis ad hec pertinentibus cum
omni integritate in capsam sanete Marie firmiter tradidit ut euis tem-
poribus inconuulsum permaneat ad Frisingam, ubi electus dei Cor-
binianus eorpore quiescit. Hoc factum est anno incarnationis domini
DCCCLXL, indietione VIIIL, in loco regali publico Ratispona in XII.
kal. Aprilis. Nomina in testium in l(ibro) t(raditionum) h(abentur).
Cod. 238, f. 83, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck 1/2, 353,
Nr. 710.
19.
861, ..... , 8. Georgen. Ein gewisser Kegio tritt der Kirche von Frei-
sing nach Innichen sein Gut am Flusse Taisten in Tirol gegen Geld und
anderweitige Entschädigung ab.
Notum sit cunctis in Baioariea prouineia constitutis quod quidam
uir nomine Kegio tradidit ad casam saneti Candidi in capsam
sancte Marie in loco qui prope illum riuolum iacet cui uocabulum est
Tesito, totum et integrum quiequid ei dominus eius nomine Katto
condonauit in hereditatem, pro se et pro suo seniore et conplacitauit
de oratione episcopo Annone inter missas et psalteria trecentas et
l Ob dies wohl identisch mit Bilisasseo in Annamot's Cod. trad. s. Emme-
rammi; Pez: Anecd. 1./3, 218, Nr. 23, wo ebenfalls Graf Chezil auftritt (ders. auch
l. e. 233, Nr. 50).
2%
20
insuper accepit pecuniam trecentos solidos ab episcopo in mancipiis,
iumentis siue uestimentis atque alia pecunia, ut deinceps ipsa traditio
euis temporibus fixa et inconuulsa permaneat et ut nullus ei deinceps
contradicere queat domui sanete Marie. Nomina testium in libro tra-
ditionum habentur. Actum est in publieo placito prope ecclesiam
saneti Georii anno incarnationis domini nostri Jesu Christi DCCC.LXI.
Cod. 238, f. 83, k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 353,
Nr. 711; Resch : Annal. Sabion. II. 185.
20.
c. 870,... 4... .. Der Vollfreie Egino schenkt der Kirche von Frei-
sing eine Liegenschaft zu Wilten bei Innsbruck.
Ad notitiam cunctorum perueniat fidelium quod Egino quidam
nobilis uir tradidit in capsam sanctae Marie Frigisigensis territorium
i ad Uuiltina eum omnibus aedificiis ad hoc pertinentibus, mancipiis,
(leerer Raum) pratis, pascuis, aquis aquarumue decursibus et in
eonfinio coheredum habere. Isti sunt testes, Liutfrid, Anno, Rihpold,
Uuirunt, Eginolf, Uuiedarp, Otperht, Uuichelm.
Cod. 188, f. 241, k. Reichsarchiv zu München.
21.
e. 870,... 4, ..... Abt Deotrih (von Tegernsee?) schenkt der Kirche
zu Freising auf seinen Todesfall sein Eigen am Berge Ritten bei Bozen
und erhält gegen Rückfall dafür Güter zu Tegernbach in Baiern.
In dei nomine omnipotentis. Notitia qualiter quidam nobilis uir
et abbas nomine Deotrih uenit ad Frigisingas et tradidit ad domum
sancte Marie quiequid in monte habuit qui dieitur Ritano, quod ei
quedam uidua nomine Anna potenti manu dedit. Etiam et uenerandus
uir eiusdem sedis episcopus uidelieet Anno, prestauit eidem supradicto
abbati colonias duas in loco nuncupato ad Tegarinuuac et conplaci-
tauit ut et ipsam traditionem et supra dictum beneficium habuisset '
usque in finem uite suae et post tempus exitus sui ad supradictam dei
domum ambe res ulterius permanerent. Isti sunt testes, Anno, Rih-
pald, Reginhoh, Fatto.
«Cod. 188, f. 254, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1./2, 391,
Na. 856; Resch: Ann. II. 189.
21
22.
875, 24. März, Freising. Graf Waldprecht überträgt der Kirche von
Freising sein Eigen zu „Puron“ am Berge Ritten gegen anderes Gut zu Holz
und Tegernbach in Baiern.
Traditio Uualdberti ad Frigisingas.
In dei nomine omnipotentis, Notum sit omnibus in prouintia
Baiuuarioriorum (!) constitutis, qualiter quidam comes serenissimi
domni Hludouuici regis nomine Uualdperht adiens Annonem episco-
pum Frigisigensis eeclesie cogitans pro remedio anime sue et ante-
eessorum nihilominus successorumque suorum secundum apostolum
dicentem : Date carnalia ut mereatis eterna, inde conpunctus ad tum-
bam uenit sanete Marie sanctique Corbiniani confessoris Christi pre-
sente uenerabili episcopo ceterisque primatibus regis tradidit manu
propria in capsam eiusdem ecclesie nullo contradicente quiequid in
eodem die iure hereditario uisus fuit habere in monte Ritano in
loco nuneupato ad Puron, nil preter mittens quod totum et integrum
domo dei non tradidisset cum edificiis, agris, pratis, pascuis, siluis,
aquis aquarumue decursibus prouisori ecelesie euis feliciter utendum
temporibus, ea uidelicet ratione ut in ius ac in propriam hereditatem
sibi ac su (leerer Raum) de domo accepisset res que uocantur ad
Holze et ad Tegarinuuac cum omnibus illuc pertinentibus, ut a nullo
rumpet (!) sed in euum teneat atque possideat feliei cum gaudio. Isti
sunt testes qui presentes ibi fuerunt, inprimis Erehanfrid seuldhaizo,
Otacchar, Liutfrid, Managolt, Reginhel(m), Hiltirih, Marcholt, Alt-
uuart, Erchanbreht, Odalrih, Adalune, Zuozo, Isunc, Alto, Cozzo,
Uoto, Chunihoh, Tagabreht, Rihhart, Ellanmuot, Reginhoh. Et heec
traditio 1) facta est ad Frigisingas in VIII. kal. Aprilis, anno incar-
nationis domini DCCC.LXX.V., indietione VIII.
Cod. 188, f. 231 (ohne Zusammenbang mit dem Übrigen eingebundenes
Blatt des 9. Jahrh.), k. Reichsarchiv zu München.
| Cod. ,traditia".
22
23.
875, 21. Mai, Freising. Anno, Neffe Bischof Annos von Freising, schenkt
dessen Kirche sein Eigen zu Hall (im Innthale?).
Traditio Annonis.
In Christi nomine. Pateat auribus fidelium nobiliumque uirorum
in prouincia Baiuuuariorum degentium, qualiter quidam nobilis uir
nepos et equiuocus domni Annonis episcopi diuina conpunetus cle-
mentia deuota pertractans mente, uf aliquid boni domo dei concessis-
set et suorum mereretur indulgentiam percipere delictorum, inde
ueniens Frigisingam ante requiem sancte dei genetricis Marie saneti-
que Corbiniani confessoris Christi tradidit in capsam eiusdem uir-
ginis Marie quiequid illo die in loco qui dicitur Hal, uisus fuerit pro-
prietatis possidere, et nihil pretermisit quod domo dei non donasset,
eo siquidem modo quod de domo dei eodem rectore Annone tribuente
de pecunia solidos suscepit xl, ut eo firmius nullo contradicente me-
morabiliusque eadem iam dieta traditio ad eandem permaneret eccle-
siam inéonuulse perennis feliciter annis. Acta ad Frigisingas in XIII.
kal. Junii, anno inearnationis domini DCCC.LXX.V. indictione VIII.
Isti sunt testes, Petto, Liutprant, Otbreht, Otaechar, Uuerimbreht,
Uuillibreht.
Cod. 188, f. 240, k. Reichsarchir zu München; Meichelbeck L/2, 354,
Nr. 713 mit J. 865 und so auch Resch: Ann. II. 187.
2A. |
c. 880, ..... y Bischof Arnold von Freising tauscht an den Vollfreien
Gotschalk eine Hube zu Wörthsee gegen eine andere zu Rosegg, beides in Kärn-
ten, aus.
Commutatio inter Arnoldum episcopum et quendam
nobilem uirum nomine Cotescale.
In dei nomine placuit atque conuenit inter uenerabilem Arnol-
dum Frigisingensis ecelesie episcopum, nec non et quendam nobilem
uirum nomine Cotescale quandam commutationem facere sieut et fe-
cerunt. Dedit itaque predictus uenerabilis episcopus eidem nobili
23
uiro ex parte ecclesie sue in proprietatem habendum in loco qui di-
eitur ad Uueride hobam i. Econtra in reconpensatione huius rei dedit
pretitulatus nobilis uir eidem episcopo ad ecclesiam retinendum ex
parte proprietatis sue in loco qui dieitur Rasa hobam i. Unde et
duas commutationes inter se fieri rogauerunt pari tenore conscriptas,
ut uterque quod ab altero aecepit, teneat atque possideat aeuis tem-
poribus.
Cod. 188, f. 72’ (X. Jahrh.), k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck
1/2. 396, Nr. 875; Resch: An». Il. 227 mit Bezug auf Rasen im Pusterthale.
29.
891, 21. Juli, Matighofen. König Arnulf widmet
der Kirche zu Wörthsee | dem Bisthume Freising
eine Capelle in Kärnten nach dem kónigl. Hofe „Liburna“ gehörig
(Fälschung):
C. In nomine sanete et indiui-
due trinitatis. Arnolfus diuina fa-
uente clementia rex. Si erga loca
diuinis cultibus mancipata curam
gerimus et aliqua potestatis no-
stre eis inpenderimus subsidia,
pro eterna adipiscenda salute hoc
nobis non ambigimus esse pro-
futurum. — Quapropter omnium
Christicolorum patescat agnitioni,
quomodo nos pro diuine remune-
rationis emolumento, nec non ob
interuentum Waldonis sancte Fri-
singensis eeclesie presulis quan-
dam iuris nostri eapellam in Sela-
uinie partibus ad eurtem nostram
que Liburna uocatur consisten-
tem quamque Waningus capella-
nus noster in beneficium tenuit,
eum omnibus appenditiis suis ad
prefatam sancte dei genitricis
diuino cultui
et aliqua eis potestatis
nostre
pateseat Christicolarum agnitioni
vulgo Lurna uocatur, consi-
stentem, quam Zacharias papa
ob heredes quasdam illis in par-
tibus obhortas (!) neeandas illo
ueniens Johanne Aquilegiense
24
semperque uirginis Marie ecele-
siam electumque Christi confes-
sorem Corbinianum qui ibidem
corporaliter requiescit, nec non
ad sanctos dei martyres Primum
uidelicet et Felieianum quorum
in eisdem partibus in loco qui
uulgo Uueride uocatur, conser-
uata micat ecclesia, perpetualiter
consistendam tradidimus eum eur-
tibus et edificiis, familiis ac man-
eipiis, decimis, censibus, terris
cultis et incultis, agris, pratis,
pascuis, siluis, aquis aquarum-
que decursibus, molinis, piscatio-
nibus, uiis et inuiis, exitibus et
redditibus, quesitis et inquiren-
dis et uniuersis que legaliter ad
ipsam capellam pertinere censen-
tur, et iussimus hunc presentem
muniminis nostri titulum inde
eonscribi firmiter imperantes, ut
eadem capella cum uniuersa inte-
gritate sua ad prelibatam princi-
palem diocesis sue sedem nostris
futurisque temporibus pertineat
atque eonstistat, ita ut rectores
eiusdem ecclesie perenni ueluti
de ceteris episcopii sui rebus
semper utantur arbitrio quiequid
inde facere uoluerint sine ullius
obstaculo. Et ut hoc uerius cre-
datur diligentiusque ab omnibus
conseruetur, manu nostra subtus
hoc idem roborantes preceptvm
anulo nostro iussimus insigniri.
Signum Arnolfi piissimi regis
(M.). Egilpero notarius ad ui-
presule assistente in honore sancti
Petri conseerauerat, Pipini regis
ob amorem, eum omnibus appen-
ditiis suis ad prefatam sancte dei
genitrieis ecelesiam electumque:
Christi confessorem Corbinianum
qui ibidem corporaliter requies-
cit, perpetualiter consistendam
tradidimus
decimis utraque Trahaur
fluuii in parte ad ipsam capellam
antiquitus terminatis, censibus
sedem diocesis sue
perenni sem-
per utantur arbitrio quiequid
inde facere libuerit
25
tem Theotmari archicapellani Thiotmari
recognoui. Data XII. kal. Augu-
sti, anno dominice incarnationis
DCCCXCL, indictione VIII., anno
regni domni Arnolfi piissimi re- Arnolfi regis iiii. Ao-
gis iii., Acetum ad Matahhoue | tum Matahoue feliciter amen. —
eurte regia in dei nomine felicter
d
amen.
Cod. 189, k. Reichsarchiv zu München,
f. 21, f. 34'.
ebend. Cod. 238, f. 97'. ebend. Cod. 238, f. 981.
Meichelbeck, 1/2, 403, Nr. 902. Meichelbeck erwähnt, I/1, 145.
Monum. boica XXXI/1. 137, Nr. 66. Monum. boiea, XXXI/1, 139, Nr..67
26.
6. 900, ...., ..... Ein gewisser Georgius schenkt der Kirche zu Wörth-
see die Güter seiner Frau Tunzá, gelegen am Ende des Sees daselbst.
Notum sit omnibus presentibus scilicet et futuris partibus Caren-.
tanis constitutis, qualiter quidam nobilis uir nomine Georgius per-
ueniens ad uenerabilem Uualdonem Frigisingensis ecclesie episco-
pum ad Uueride loco nominato cogitans aliquid euangeliei implere
precepti dicente domino: Date terrena ut mereatis eterna, inde di-
uina Christi eonpunctus clementia perueniens ad locum pretitulatum
qui proprio nomine ad Vueride uocitatur, vbi sanctorum martyrum
Christi Primi et Felieiani corpora requiescunt, tradidit iure hereditario
in eapsam supra scriptorum electorum dei, ipso uidelicet uenerabili
episcopo traditionem accipiente unacum cum Vadalhoho ipsius tradi-
tionis aduocato quiequid in summitate lacit) ipsius Heimo filius
Yuitagouonis sue sorori nomine Tunza tradidit improprietatem (!),
que et ipsa ipsius Georgii uxor legitima fecit, ut statim deinceps
preseriptus rector sancte dei ecclesie ad utilitatem domus dei
potestatem habuisset possidendum cum omnibus ad eundem locum
legitime pertinentibus, hoc est territoriis cultis et incultis, eurtiferis,
pratis, siluis, pascuis?), aquis aquarumve decursibus, mobilibus et
| Cod, ,laci^; — 2 Codex hat puscuis.
26
inmobilibus, egressibus et regressibus, quesitis et inquirendis, nil
preter mittens sed totum et integrum domo dei tradidit nullo contra-
dicente, sed ut perenniter ista inconvulsa permansisset traditio rectori-
bus loei ipsius feliciter possidendum. Ea itaque firmitate ae ratione
ista fuit peracta traditio, ut ipse predictus uir Georgius ae Tunza
uxor ipsius potestatem habuissent, ibi saero in loeo elegendi suorum
sepulturam gorporum, quandoque dei visitante de hoe seculo essent
recessuri et ut ibi a elerieis deo seruientibus iamborum (!) perpe-
tualiter memoria saeris in orationibus permansisset. Istius traditionis
isti sunt testes, Lantolt, Herilant, Sigiuuart, Paldachar, Heimpercht,
Vrolf.
Cod. 188, f. 107/, k. Reiehsarehiv zu München; ebend. auch Cod. 238,
f. 101; Meichelbeck L/2, 428, Nr. 980; Resch: Ann. II. 236.
21.
c. 900, ...., an der Stiefern. Ein gewisser Joseph schenkt dem Bisthume
Freising zu zwei wiederholten Malen seinen Besitz zu Stiefern oberhalb Krems
in Niederösterreich.
Notum sit omnibus presentibus scilicet ac futuris, qualiter qui-
dam uenerabilis uir eui nomen erat Joseph, .diuina compunctus cle-
mentia cogitans pro remedio anime suae domo dei Frigisingensis
ecelesiae quasdam res tradere que in honore sanete Mariae est con-
secrata, vbi confessor Christi Corbinianus eorpore quiescit. Inde pre-
scriptus uir Joseph perueniens ad dominum Vualdonem episcopum ad
Stiuinna, qui tum temporis reetor istius eeclesie fuit, tradidit in
manus pretitulati episcopi Uualdonis et aduocati sui nomine Engil-
hart indubitanter iure perpetuo nullo contradicente ad domum dei
retinendum quasdam res proprietatis suae in eodem loco, quas ipse
Joseph dominum episcopum hominesque illorum cauallicando eircum-
duxit, hoc est in ipsa marea de superiori via que ipsa uia uadit in
duos riuuolos, ae deinde usque ipsi rivuoli eadunt in flumen qui diei-
ter Stiuinna, quiequid ibi interest, nil preter mittens quod totum et
integrum: domo dei suecessoribus episcoporum tradidisset. Denique
vero alteram peregit traditionem, in eodem loco res proprietatis suae
tradidit in manum domini episcopi ae prescripti aduocati sui Engil-
hardi, que ipse res jam olim ab antecessoribus suis domo dei tra-
21
dita fuerunt annuatim illis censum persoluendi de domo dei, eo modo
uenerabilis uir Joseph easdem tradidit res laudabili episcopo et
aduocato suo ad domum dei suisque successoribus retinendum, in
omni anno illi persoluerent denarium i seu de cera pretium ualentis
denarii, et ut orationis assiduitas et fidei amicitia talis inter eos
fuisset qualis antea mansit inter antecessores eorum. Isti sunt testes
per aures traeti, Ratheis, Rihperht, Heistolf, Arnolt, Ruodperht, Sel-
prat, Uuadallant, Helmrih, Suvidperht, istique homines sui istius tra-
ditionis testes fuerunt, Abraham, Prozilo, Petto, Seman, Tribagos,
alter Abraham, Pretimir, Prozila, Joseph.
Cod. 188, f. 108, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 12, 428,
Nr. 981.
28.
e. 930. ...., ..... Bischof Wolfram von Freising tauscht mit. einem unge-
nannten Freien 4 genannte Unterthanen gegen 2 andere der Kirche von In-
nichen ein.
Notum sit omnibus in tempore presenti consistentibus et in
futuro superuenientibus commutatio que inter episcopum Frigisin-
gensem et quendam liberum hominem facta. Prenominatus ergo vir
tulit iili mancipia proprii sui iuris istis nominibus dicta Reginpreht,
Zelabo, Adalhart, Imuza et tradidit in manus prescripti presulis et
aduocati sui nómine Ratolti. Econtra autem prefatus antistes1) ad-
uocati sui cum consensu aliorum fidelium suorum tradidit eidem
homini ingenuo duo mancipia Job et Anthalm qui pertinebant ad lo-
eum qui dicitur Intiha. Hie (!) sunt nomina testium qui ad confir-
mationem eadem (!) traditionis trahebantur, Reginpreht, Aripo, ii.
Aripo, Anzo, Isanhart, Wolomunt, Wolffolt, ii. Wolffolt, Engilpreht
et alii multi.
Cod. 188, f. 113, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1,2, 436,
Nr. 1003 unvollständig; Resch: Annal. II. 419, Aet. Mill. 47.
] Die gegenwürtige Tradition nennt den Namen des Bischofs nicht, da aber alle
früheren Documente im Codex zunächst diesem von Bischof Wolfram handeln, ist auch
hier derselbe zu verstehen.
28
29.
931,14. April, Quedlinburg. König Heinrich I. schafft dem Bisthume
Freising dessen entfremdete Güter zu Mais, Kortsch und Kuens in Tirol wieder
zurück.
C. In nomine santae et indiuiduse trinitatis. Heinrieus diuina
fauente clementia rex. Diuinae igitur auctoritatis innumerabilibus pro-
uocamur exemplis inutile terrenum spernere negocium et perpetuae
felicitatis adamare substantias quas erugo et tinea demoliri nequeunt,
nec fures effodere et furari. Idcirco nouerint omnes fideles nostri,
tam presto manentes, quam etiam futuro tempore succedentes, quali-
ter nos rogatu fidelis nostri scilicet Uuolframmi Frigisingensis aeccle-
siae episcopi praedium a sancto Corbiniano quondam emptum et a
monasterio in ipsius honore constructo hactenus iniuste ablatum, in
ius proprietatemque praefati monasterii per hoe nostrae auctoritatis
praeceptum remittimus perpetualiter possidendum, hoc est Meies et
Chorces et Cheines et quiequid ad hec iure legitimeque pertinere
uidetur, tam terris quam domibus, mancipiis, pratis, pascuis, siluis,
aquis aquarumque decursibus, mobilibus et immobilibus uel quicquid
diei aut nominari potest, que sita esse dinoscuntur in pago Uenusta
in eomitatu Berhtolti. Et ut hoc firmius credatur diligentiusque in-
eontaminatum obseruetur, hane nostri corruborationem (!) prae-
cepti inde eonseribi iussimus manusque nostrae confirmatione indita
anuli nostri impressione sigillari praecepimus.
Signum domni Heinrici (M.) serenissimi regis. Poppo cancel-
larius ad uicem Hiltiberti arehicapellani recognoui et (subscripsi).
Anno incarnationis dominieae DCCC.XXXI , indictionejIIIT., XVIII,
kalendas Maias, anno imperii Heinrici regis XIII. Actum in Quitilingir-
bure feliciter amen.
Orig. Pergament, aufgedr. Sigel nur mehr in 2 Bruchstüeken vorhanden;
k. Reichsareliv zu München; Meichelbeck L/1, 163; Mon. boica XXVIIL/2, 1 68
Resch: Annal. Il, 404.
29
30.
Fälschung.
(032), ... ., .. ... 1) Herzog Berthold von Baiern befiehlt seinen Va-
sallen Rudolf und Merolt, der Kirche von Freising ehemals derselben entzogene
nun aber wieder rückgestellte Güter zu Mais und Kortsch freizugeben.
Perahtoldus diuina fauente clementia dux Ruodberto et Merolto
nostris fidelibus. Cognoscere uos uolumus, quia dilectissimus frater
noster Arnolfus una nobiscum rogatu Wolframmi uenerabilis episcopi
in Frisingam predicti episcopi parochiam, ubi sanctus Corbinianus
requiescit cum nostris fidelibus conuenimus ibique inuictissimus
frater (noster) pro remedio anime sve quasdam res eidem ecelesie
quondam iniuste abstractas cum consilio suorum fidelium relaxauit.
Nos vero uite nostre stabilitatem animeque nostre felicitatem omnium-
que nostrorum prosperitatem prospicientes et eonsultu iam dieti fratris
nostri ceterorumque nostrorum fidelium precibus prefati episcopi
omnisque eius familie peticionibus annuentes proprietatem beatissimi
Christi confessoris Corbiniani ad Meies et Chorces quamlibet eius
illius esse iure testatur et priscis temporibus iniuste ab ecclesia
eiusdem sancti ablata esse constat, in requiem beate dei genitricis
Marie et ante dieti confessoris Christi Corbiniani in manus prescripti
episcopi potestatiue remisimus. Quapropter precipiendo uobis iubemus,
ut sicut gratiam nostram habere uelitis, predictas proprietates ad
Meiges et Chorces et omnes res iure ad easdem prorietates perti-
nentes sine ulla mora et absque omni impedimento nuntiis predieti
episcopi representare et eius seruituti subiugare potestatique illius
restituere non tardatis. Et ut hec auctoritas nostri precepti et lega-
tionis firmior et stabilior habeatur et a uobis uerius credatur et
diligentius perfieiatur, anuli nostri inpressione hanc epistulam subter
sigillari iussimus, quia hoe preceptum nostrum firmum et inuiolabilem
esse uolumus.
Cod. 189, f, 35, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 116 und
Cod. 238, f. 101; Meichelbeck L/1, 164 unvollständig; Resch: Ann. II, 418.
—
] Das Jahr nach Huschberg: ält. Gesch. des Hauses Scheiern u. s. w. 143.
30
31.
c. 950, ... . ., Freising. Bischof Lantbert von Freising tauscht mit dem
vollfreien Manne Jagob Güter zu Gufdaun und Stilfe gegen andere zu Thaur
bei Innsbruck ein.
Notum sit omnibus sancte dei ecclesie fidelibus, nobilibus et
ignobilibus, presentibus seilicet et futuris, qualiter Lantbertus uene-
rabilis Frigisingensis ecclesie episcopus nee non et quidam nobilis
uir nomine lagob eiusdem episcopi uassallus quandam commutationem '
facere inter se decreuerunt, sieut et fecerunt. Dedit itaque idem
prenominatus nobilis uir quiequid proprietatis habuit in loeo Cubi-
dunes dicto, id est curtifera duo et arabilis terre ivgera xxx, prato-
rum karradia xl, et in alio loco Stilues nominato in ualle Vuibitina
arabilis terre iugera iiii, pratorum karradia v cum omnibus rebus
iure ad predictam proprietatem pertinentibus in manus prefati
episcopi et aduocati sui Ratoldi ad ecclesiam sanete Marie sanctique
Corbiniani confessoris Christi perpetualiter existendum. Econtra vero
in reconpensatione eiusdem commutationis idem iam prenominatus
laudabilis episcopus una eum manu sui aduocati prescripti de rebus
prefate dei ecclesie in loco Toura dicto id est curtiferum i et arabilis
terre iugera xxxvi, pratorum karradia xx eum omnibus rebus iuste
legitimeque ad eundem Toura pertinentibus eidem pretitulato nobili
uiro euis temporibus temporibus in proprietatem tradidit habendum.
Predictus igitur lagob trium iugerorum et pratorum karradia xx in
illo loco Cubidunes plus dedit quam sibi ad Touro daretur. Unde et
duas commutationes inter se fieri decreuerunt pari tenore conscriptas,
ut uterque quod ab altero accepit, firmiter teneat atque in dei nomine
feliciter possideat. [ta namque commutatio faeta est ad Frigisingam
cum consilio principalium uassallorum Aribonis, Uvolftregili, Eram-
berti et ceterorum omnium atque de familia clericorum Adalliozzes
magistri, Kerhandi, Liutberti et Fritilonis ac laicorum Rihfridi,
Uvaldmanni, Otmari et Uuolfkozzes et aliorum ualde plurimorum
principalium. Isti sunt testes eiusdem commutationis sicut mos est
per aures attracti, inprimis Eramperht, Papo, Kotescalch, Uvetti,
Dietrih, Irmanheri, Ratkis, Iagob, item Ratkis, item Uuetti et alii.
Cod. 188, f. 135', k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 456,
Nr. 1069 unvollstándig; Resch: Ann. II, 460; Aet. mill. A8.
31
31.
ec. 950,..... yet Bischof Lantbert von Freising tauscht mit dem
Volifreien Papo Güter zu Ambras und Biberbach in Tirol gegen andere in
Walkershofen ein.
In dei nomine. Placvit atque conuenit inter uenerabilem Lant-
bertum Frigisingensis ecclesie episcopum nee non et quendam
nobilem uirum Papo nominatum quandam commutationem facere
sicut et feeerunt. Tradidit itaque idem predictus nobilis uir in manus
prefati episcopi et aduocati sui Ratolti talem proprietatem qualem
suus pater Piligrim nomine in potestate et tutamine habuit in loco
Omaras dicto, cum curtiferis et edificiis, pratis, pascuis atque nemo-
ribus et cum i seruo qui dispensationi preerat, cum exitibus et redi-
tibus, quesitis et inquirendis omnibusque rebus iuste legitimeque ad
eundem locum pertinentibus, et in alio suo loco Piparpah dicto colo-
niam i excepto curtifero, ad ecclesiam sanete Marie sanctique Cor-
binianı confessoris Christi eternaliter persistendum. Econtra vero in
recompensatione eiusdem conmutationis idem prefatus laudabilis
episcopus cum manu sui aduocati predicti eidem prefato nobili uiro
de rebus prefate eeclesie locum Waltkereshoua dietum eum ecelesia
i et omnibus causis iure ad eundem loeum pertinentibus euis tempo-
ribus in proprietatem tradidit habendum. Unde et duas commutationes
inter se fieri uoluerunt pari tenore conseriptas, ut vterque quod ab
altero accepit, teneat atque possideat firmiter. Isti sunt testes eiusdem
eonmutationis, Kundpold, Engildieo, Isanhart, Adalfrid, Anno, Engil-
preht, Kotesscalh, Sigimuot, Kundheri, Sigihart, Helmrih, Reginheri
et alii.
Cod 188, f. 121’, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck k 12, 447,
Nr. 1039 unvollständig; Resch: Ann. II, 459.
33.
965, 3. April, Gelnheim. Kaiser Otto schenkt auf Bitten Bischof Abra-
hams von Freising dem Vasallen desselben, dem Slaven Negomir, Güter zu
Wierthschach in Kärnthen.
C. In nomine sancte et indiuiduae trinitatis. Otto diuina
annuente clementia imperator augustus. Nouerint omnes fideles nostri
32
praesentes scilicet et futuri, qualiter nos per interuentum dilecte
dueis (!) domingque Judite, nec non oratu nobis satis cari episcopi
Abrahe cuidam suo vasallo Negomir nueupato (!) donavimus talem
proprietatem, qualem nos visi sumus habere ad Vuirzsosah in par-
tibus Carantanie in comitatu Hartuuigi comitis qui et ipse inibi
vualtpoto dieitur, ac in decania Vuolframmi decani, aeternaliter in
proprietatem habendum cum curtibus et edificiis, pratis, pascuis,
terris eultis et ineultis, aquis aquarumue decursibus, molendinis, pis-
cationibus, viis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis
omnibusque rebus ad prefatum locum iure legitimeque pertinentibus
eo tenore, vt prefatus Negomir liberam habeat potestatem de iam
ante dicta proprietate sibi tenendi, donandi, vendendi, commutandi
vel quiequid exinde ei placuerit faciendi. Et vt haec nostre dona-
tionis auctoritas firma permaneat, anuli nostri impressione sigillari
iussimus manu nostra eam subtus roborantes.
Signum domni Ottonis (M) pigissimi (!) imperatoris.
Liutulfus notarius ad uicem Brunonis archicapellani recognouit.
Data iii. nonas Apriles anno vero dominiee inearnationis
DCCCC.LXV., indictione VIIL, imperante vero piissimo imperatore
anno imperii eius iiii. Actum in Gilanheim amen.
Orig., Pgt., aufgedr. verzüglich erhaltenes Sigel, Stiftsarehiv zulnnichen;
Resch: Aet. millen. 49.
34.
Fälschung.
965, 22. Juli, Mainz. Kaiser Otto T. bestätiget die Schenkung genannter
Alpen bei Innichen, welche Herzog Tassilo von Baiern der Kirche von Frei-
sing gewidmet hatte, und befreit das Kloster von der Gerichtsbarkeit der
Herzoge und Grafen.
C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Nouerint
omnes Christi fideles tam presentes quam futuri, qualiter Otto
imperator Romanorum augustus quaedam iuris sui predia in loco
Intichinge sita cum ministris et cum omnibus pertinentiis et uten-
silibus eorum aliisque appenditiis ad aecclesiam sanctae dei
genitricis sanetique Corbiniani Christi confessoris perpetualiter
33
existenda Zradidit, ea uidelicet ratione ut idem prefati ministri
eorumque successores prediorum suorum scilicet cum areis, edibus,
terris cultis et incultis, uiis, inuiis, exitibus vel reditibus, quaesitis
et inquirendis, aquis earumue decursibus, molis, molendinis, pisca-
fionibus, siluis, uenafionibus, apum pascuis, paludibus, alpibus,
uallibus, planiciebus, omnibus rebus iuste vel legaliter ad eadem
respicientibus, liberam habeant potestatem ante dicta predia
tenendi, possidendi, commutandi vel quicquid sibi libuerit modis
omnibus inde inter se faciendi. Insuper idem gloriosissimus impe-
rator locum eundem ab omni iugo regiminis scilicet ducum, comitum
aliarumque potestatum liberum et securum suspendit, excepto aduo-
eato qui eius imperiali panno ex regia manu suscepto que regenda
sunt regat, quae deffendenda sunt deffendat, et si aliquis eosdem
filios aecclesiae siue episcopus siue alii potentes vel de predii pro-
prietate vel regiminis potestate iniuste et inlegitime opprimere et
inquietare praesumpserit liberam habeant licenciam imperialem aulam
super hoe appellare et proelamare. Nomina alpium ad eandem pro-
prietatem pertinentium, Pragas, Serla, Pletces, Cunasella, Uisealina,
Sexta, Nemes, Anauanto, Ualdomonega, Ualpericula, Kartitsa,
Uallesella, Aluala, Maserola, Sirminit, Ualferna, Frontal, Camp-
cauerin, Ualgratto, Plancho, Monteplana, Riualua.
Signum domni Ottonis (M.) inuieti imperatoris augusti.
Hartradus cancellarius uice 1) rononis archicapellani subseripsi.
Data XT. kalendas Augusti, anno incarnationis domini DCCCCLXV.,
indietione VIII. Magoncia actum feliciter amen.
Angebl. Orig. Pgt., mit sehr gut erhaltenem Sigel, Stiftsarehiv zu Inni-
eben. — Resch: Ann. Sabion. Il, 400; Aet. millen. 45; Sinnacher Beitr.
1, 549, Nr. 33; vgl. Stumpf: Reichskanzler. II, 34, Nr. 383.
l| Der hier weggelassene Buchstabe soll wohl B sein, ist aber bestimmt e
mit einem Nebenschafte ähnlich dem cursiven verlängerten t.
Betr. der Stellen in Cursiv vergl. Urk. v. 788, . . . ., Scharniz (Nr. 5).
Aussen steht (von Paprions Hand?): „Petrus Frizlar natus in Silian nota-
rius imperialis et protonotarius apostolicus, dein canonicus domicellaris in Intica et
parrochus et archidiaconus in Villach finxit anno 1452 hoc diploma de anno 925, quod
iterum anno 1782 a certo alio canonico Inticensi ad annum 965 correctum et emen-
datum fuit.^ Die älteste Archivsnotiz , welche das Document trügt, stammt aus dem 14.
bis 15. Jahrh.
Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 3
BA
35.
972, 28. Mai, Pavia. Kaiser Otto I. schenkt dem Kloster Innichen einen
bezeichneten Landstrich am Flusse ,Uallat*, zu Cuneo und „Piscatorus“ bei
Godego im Venettanischen.
C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto diuina fauente
clementia imperator augustus. Nouerint omnes nostri fideles presentes
scilicet atque futuri, qualiter nos per interuentum dilecte coniugis
nostre Adalheide nee non equiuoei nostri (!) quasdam res nostri iuris
sitas in comitatu Taruisiano haut longe a fluuio Uallatus:) et in loco
qui dieitur Chunio, qui situs est prope litus Brente, qui fuit Ysaae
Judeo traditus a Wieberto, etin loeo qui dicitur Piscatorus et Uicentino
comitatu in eireuitu Gudage ultra tria miliaria, et in utraque ripa Brente
ius macelli et in eius finibus que inter istos designatos fines iacent, que
appellantur Aunario, deinde terminante in aqua que dieitur Musone,
deinde terminante in flumine Diso et deinde terminante in Litrano unde
Silus resurgit, et de ipsa supra nominata curte Gudago 2) terminante in
Aurillia et deinde terminante in Rescio, inter istos designatos fines cum
pratis, pascuis, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, fontibus, aquis aqua-
rumque decursibus, piseationibus, molendinis, siluis et paludibus omni-
busque rebus iuste legitimeque ad eandem curtem respicientibus,
quesitis et inquirendis ad seruitium sancti Candidi ad Inticam in
manus nobis satis cari episcopi Abraham appellati ob remedium
anime nostre tradidimus eo seilicet tenore, ut isdem iam dictus
episcopus usque ad obitum sui absque eontradietione omnium totum
atque integrum teneat atque possideat, postea vero seruitio sancti
Candidi redintegratum perpetim inibi permansurum ad Inticam redeat
atque respiciat. Et ut hec nostri iuris donatio firma stabilisque per-
seueret, hane cartam conscribi ac sigilli nostri inpressione subsignari
iussimus. Signum domni Ottonis (M.) inuictissimi imperatoris augusti.
Liutolfus cancellarius uice Hattonis archicappellani subscribsi. Data
V. kal. Junii anno inearnationis dominice DCCCCLXXII. , indietione
l Fol. 20 ,Uallat^; — 2 ib. ,curte supra nominata* ;
35
XV., anno regni domni Ottonis XXX., imperii autem VIII. Actum in
proilo Papie.
Cod. 189, t. 10 und 20, k. Reichsarchiv zu München; ebendort Codd.
191, f. 74, 100’ und 106, 238, f. 104; Meichelbeck 1,4, 179; Resch: Ann. lI
527, Aet. millen. 51, Monum. boica XXXI/1, 210.
36.
Fälschung,
973, 28. Mai, Altstüdt. Kaiser Otto spricht dem Bisthume Freising den
Besitz gewisser Landstriche in den Grafschaften Puster-, Lurn- und Kad-
oberthal, dann der Alpen „Nemes“, „Anauanto“, „Uvaleummunaga“ u. 8. w.
in Tirol zu.
C. In nomine!) sanete et indiuidue trinitatis. Otto diuina
f(ajuente clementia imperator augustus. Nouerit omnium industria
fidelium nostrorum tam presentium quam et futurorum, qualiter
uenerabilis Frisingensis aecrlesiae Abraham episcopus nostram adiit
celsitudinem proclamans se quedam loea in medio horum comitatuum
eonstitata qui vulgo uocantur Pustrussa, Lurno, Catubria, iniuste et
inlegitime a prefata Frigisingense aecclesia subtracta, nos uero per
interuentum dilecte matris nostre Adalhaide et nostri nepotis uidelicet
Queis Heinriei suis petitionibus consentientes et quiequiq (1) inter
hos?) tres supra titulatos comitatus proprietatis habuimus, hoc est
ubi ingreditur fluuius Pudio, Rionzum, ex eo loco sursum quecumque
adiacent utrisque ripis eiusdem fluminis cum comitatu Catubriae, inde
usque ad flumen Affoltrupach alpes sic appelatas uidelicet Nemes,
Anauanto, Uvaleummunaga, Fiscalina, Cunisello, Plezzes, Serula,
Pragas, Sexta siue omnia quocumque uocabulo sint, si inter hos
fluminum meatus Pudio et Rionzum, montes, ualles, planities, prae-
fatae aecclesiae presuli potestatique subposuimus et per nostre tra-
ditionis seriptum iterum ®) renouamus sicut ab antecessoribus nostris
regibus illue tradita conperimus. Insuper etiam sub panno imperiali
nostro iubemus, quiequid de(in)ceps in his locis nascatur in uena-
tionibus siue piscationibus, ut nullus audeat se absque licentia epis-
l Eigentlich steht ,Inmine*^!; — 2 Der ganz ungefüge Schreiber besserte
$0 aus: ,infreshos^; — QJ Dies Wort ist aufgesetzt.
3*
36
eopi intromittere, si quis hoc praeuaricauerit, regium pannum epis-
copo siue aduocato illius persoluat. Iussimus hoc preceptum conscribi,
per quod iubemus ut oinnia prefata ad ecclesiam Frigisingensem per-
petuo iure pertineant. Ut autem haee concessio nostra firmam habeat
stabilitatem, manu nostra raborauimus anuloque nostro sigillari pre-
cepimus.
Signum domni Ottonis (M) inuieti imperatoris augusti.
Uuildigissus cancellarius uiee Rudeberti archicancellarii sub-
seripsi. u
Data V. kal. Ivnii anno incarnationis dominice DCCCCLXXTIIIL.,
indietione L, anno regni domni Ottonis XIIL, imperii autem V.,
actum 1) Altsteti.
Fälschung des 12. Jahrh. Urkundenform Pgt., im Texte ein paar kleine Moder-
lucken, Sigel an Seidenfäden angehängt gewesen, k. Reichsarchiv zu Mün-
chen; ebend. auch Codd. 189 f. 2, 238 f. 103’ und 191 f. 73,' 95'; Meichel-
beck L/1, 179 ; Resch: Ann. Sab. II. 530; Aet. mill. 52; Mon. boica XXXI/1, 216.
31.
973, 30. Juni, Tribur. Kaiser Otto I. schenkt dem Bisthume Freising
Güter in Krain an der Safniz, mit den Orten Safnız, Lack, „Susane* u. s. sb.
unter Angabe der Grenzen.
C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto diuina fauente
clementia imperator augustvs. Nouerit omnium industria fidelium
nostrorum tam presentium quam futurorum, qualiter per interuentum
dilecte matris nostre Adelheide et fidelis nostri uidelicet Heinriei ducis
quasdam partes nostre proprietatis sitas in ducatu prefati dueis et
in comitatu Poponis comitis quod Carniola uocatur et quod uulgo
Creina marcha appellatur. Est enim in ipso comitatu riuulus paruus
qui uocabulo Selauorum Sabniza nuncupatur, ab exitu illius ubi oritur,
statim cacumina uel sumitates montium occidentalem partem uersus
usque ad Zelsah, et hoc ipsum territorium cum omnibus ad hoc per-
tinentibus, nee non et alpem Bosangam, deinde trans Zouriza usque
I Es steht eigentlich „acto“ mit irgend einer sonderbaren Kürzung oberhalb.
37
ad montem Lubnie ipsumque montem usque ad maiorem amnem qui
Zoura uocatur, utramque ripam illius amnis deorsum usque ad ostium
pretitulati riuuli Sabniza indeque sursum ad caput uel exitum ipsius
riuuli quiequid inter ipsa confluentia habuisse uideamur, loca sie no-
minata Sabniza, Lonea, Susane, iterumque Celsah uel qualicumque
uocabulo uocantur, hoc totum in proprium cuidam nostro fideli nobis-
que satis percaro episcopo Abraham uocitato donauimus cum omnibus
rebus iure legitime(que) ad pretitulata loca aspieientibus, cum cur-
tilibus et edificiis, manicipiis utriusque sexus, si inibi nostri iuris
inueniuntur, agris eultis et incultis, pratis, pascuis, siluis, aquis aqua-
rumque decursibvs, molendinis, piscationibus, uenationibus, uineis et
uinetis, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis,
mobilibus et inmobilibus, hec omnia ut prescripsimus uolumus ut
prefatus episeopus firmiter teneat sine obstaculo uel eontradietione
vlla. Insuper vero ubieunque in illa regione in foresto nostro siue in
qualieunque loeo paseua poreorum inuenta erunt, suis porcis inibi
nutritis saginationem habeat. Et ut nullus comes uel dux seu ulla
persona in aliquo se intromittat absque licentia uel iussione prefati
episcopi Abrahe aut illius hominis cui episcopus hoe ad regendum
commiserit. Et ut hee nostre donationis auetoritas firmior stabiliorque
permaneat, iussimus quoque hoc presens preceptum inde eonseribi
anulique nostri inpressione sigillari, per quod uolumus firmiterque
iubemus quatenus prefatus episcopus liberum arbitrium habeat sibi
tenendi, commutandi, tradendi uel quiequid sibi placuerit exinde
faeiendi, et ut uerius a posteris nostris in futurum eredatur, manu
nostra id ipsum subtus roborantes. Signum domni Ottonis (M.)
inuietissimi imperatoris. Willigisvs cancellarius uice Rodberti archi-
eancellarii reeognoui. Data II. kal. Ivlias anno dominice inearnationis
DCCCC.LXXIIH, indietione IL, anno domni Ottonis regni XIII,
imperii VII, Aetum Dribure.
Cod. 189, f. 19, k. Reichsarchiv zu München; ebend. 238 f, 104' und
191 f. 83^ und 106; Meichelbeck L/1, 180; Resch: Ann. Sabion. II. 533; Mon.
boiea XXXI/1, 220. |
38
38.
973, 23. Nov., Heiligenstadt). Kaiser Otto II. schenkt dem Bisthume
Freising einen Landstrich innerhalb angegebener Grenzen in Krain an der
Safniz und Zeyer.
C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Otto diuina
fauente clementia imperator augustus. Nouerit igitur omnium fidelium
nostrorum praesentium scilicet et futurorum industria, qaliter (!)
nos dignis et admodum honestis petitionibus dilectissimae eoniugis
nostrae Theophanu nec non cari nepotis nostri Baioariorum ducis
Heinrici suppliciter obsequendo rogati venerabili et totius religionis
uiro Abrahae sanctae Frigisingensis aecclesiae praesuli nostrae fami-
liaritati digne adiuneto quandam nostrae proprietatis partem in
regione vulgari vocabulo Chreine et in marcha et in comitatu Paponis
comitis sitam, id est ubi riuvlus Sabniza originem producere incipit,
deinde statim occidentem uersus cacumina montium siluasque interia-
centes usque ad Boesanam et sic ad fines earundem alpium, deinde
ubi riuvlus Cotabla originem sumit, usque ad hune loeum ubi hostium
in Zoura fluuium mittit, sicque trans Zouram usque ad summitatem
ipsius montis Zourae adiacentis qui extenditur orientem uersus, et ita
per eundem montem perque eonualles usque ad castrum quod vulgo
Bosisen uocatur et sic deorsum de ripa quantum extenditur unius
iugeri longitudo usque ad uadum quem vulgo Stresoubrod uocant,
ibique ultra eundem fluuium occidentem uersus usque in uiam quae
uocatur uia Chreinariorum et sursum per eandem uiam quiequid campi
in australi eiusdem uiae parte iacet, ita ut Primet territorium et sil-
uvla quae Szovrska Dubravua (dieitur), sub eadem eomprehensione te-
neatur et spatium quod iacet inter Primet et Vuizilinesteti, per medium
diuidatur et sic usque in praefatum riuvlum Sabniza, nostra imperiali do-
nauimus potentia in proprium et perpetuum vsum concessimus firmiter-
que cum terris cultis et incultis, pratis, pascuis, siluis, aedificiis, aquis
aquarumue decursibus ipsoque iam dicto foresto, uenationibus, pis-
cationibus, molendinis, mobilibus et inmobilibus, uiis et inuiis,
exitibus et reditibus, quaesitis et inquirendis et cum omnibus iure
legaliterque ad haec pertinentibus. Praecipimus etiam et nouiter con-
———
] Das Datum nach Stumpf: Reichskanzler 56, Nr. 613.
stituimus eisdem in locis bannum nostrum a riuulo Sabniza uersus
oeeidentem usque ad finem Bosanga et inde usque ad iam dictum
riuvlum Chotabla, indeque usque in Zovra fluuium et quiequid intra
haec eadem praefata undique secus comprehensum uidetur loca, et
regio imperatorioque more iubemus eo tenore, ut siquis quarumlibet
personarum in quibuslibet iam dictis siluularum uel forestorum locis
euiuslibet generis feras canibus uel qualieumque modo compraehen-
derit, bannum huiusmodi culpa nostro debitum fisco (i)psi episcopo
dubietate postposita, si hoe absque eius fecerit licentia, dominica
aestimatione persoluat. Haec uero et caetera iam dieta tali consistant
ralione, ut ipse iam dietus episcopus libero deinceps perfruatur
arbitrio haec ómnia tenendi, dandi, uendendi, eommutandi seu quie-
quid inde uoluerit faciendi. Et ut haec nostrae largitionis aucto-
ritas firmior stabiliorque eunctis sanctae dei aecclesiae filiis per-
petim credatur, hane cartam inscribi iussimus anuloque nostro
signatam manu proprie subtus eam fimauimus. Praecipimus etiam ut
nulus eomes uel iudex siue deeanus neque aliqua persona ius ha-
beat se intromittendi absque licentia episcopi aut eius cuicumque
ipse commendauit.
Signum domni Ottonis imperatoris (M.) augusti.
Uuilligisus cancellarius uice Ruodberti archicappellani sub-
seripsi.
Data VIII. kal. Decembris anno incarnationis domini
DCCCCLXXIIIL, indictione IL, anno regni domni Ottonis XIIL, -
imperii VIL, Actum Heiligenstat amen.
Orig., Pgt., mit mehrfachen kleinen Lücken an den Bugecken, aufgedr. Sigel
bis auf geringen Rest abgefallen, k. Reichsarchiv zu München ; ebend. Codd.
189, f. 22, 191 f. 85 und 238, f. 105; Meichelbeek 1/1, 180; Monum. boica
XXVIIL/2, 210.
39.
€ 975,....,..... ‚Bischof Abraham von Freising tauscht. mit dem
Kleriker Ruodhari Kirchen, Güter und Unterthanen zu Velach und Stall
gegen solche zu ,Vualaha", an der Lurn und: Liser; sämmtlich in Ober-
kärnthen. ^
In nomine sanete et induiduz trinitatis. Placuit atque conuenit
inter uenerabilem Abraham Frisingensis aecclesi@ episcopum et quen-
40
dam nobilem clericum Ruodharium nomine quandam inter se facere
eonplieitationem (1!) sieut et fecerunt. Dedit namque idem clericus
iam dietus in duobus locis Velah et Staila nuneupatis aecclesiam iure
et legitime decimatam aliamque sine decima et hobas v unacum
manieipiis sie nomipatis Tihmar, Goztibil, Imizi, Goztizai, Radagozt,
Salache, Rihmunt, Kisalhart, Vitina, Kazne, Siuina, Lunota, Liutza,
Rihpirih, Engilpure, Keza, Engiza, Peza, Gotauuar, Adalsuint,
Erehanrat, cum curtiferis et edificiis, pratis, pascuis, siluis, aquis
aquarumve deeursibus, molendinis, piscationibus, exitibus et rediti-
bus, viis et inuiis, quesitis et inquirendis et omnibus rebus iuste ad
loea illa pertinentibus vna cum manu Ruodolfi euiusdam nobilis viri
in manus uenerabilis episcopi et aduocati sui iÖdalscalchi ad ecclesiam
sanete Marie sanctique Corbiniani. Econtra vero laudabilis antistes
eum consilio omnium suorum clericorum laieorumque una eum manu
aduocati sui iam dieti in tribus loeis Vualaha, Lurna, Lisara uoeitàtis
aecclesias ii decimatas, hobas x et mancipia sic nominata Zeizo, item
Zeizo atque iterum Zeizo, Gomman, Peratholt, Sanzi, Azo, Minigo,
Pezaman, Ruodolf, Pitalo, item Comman, Engizo, Isanhart, Tieho-
drah, Lazdimir, Uulconga, Perahtolt, Zidebit, Godemir, Krazza,
Engiza, Raza, Tihea, Azala,. item Azala, atque iterum Azala,
Liupa, Aza, Uvipa, Lanza, Uvillipure, Engiza, Tupa, Sigila.
Eecha, Meginpure, Enzila, Chiriehpure, Hiltigunt eum eurti-
feris, aedificiis, pratis, pascuis, siluis, (aquis) aquarumque de-
cursibus, molendinis, piscationibus, exitibus et reditibus, uiis
et inuiis, quesitis et inquirendis et omnibus rebus ad ista loca
pertinentibus retradidit, eo tenore ut ille iam dictus clericus et suus
nepos Ruotharius nuneupatus loea dieta et accepta usque in finem
uit? firmiter teneant atque possideant, postea uero omnia illa ad
ecclesiam Frigisingensem redeant atque respiciant. Testes Arnolt,
Ögo, Penno, Ratpot, Altuom, Eparheri, Uuitagouuo, Isanrih, Megin-
hart, go, item Meginhart, Koteschalh, Gumpo, Anno, Ödalschalh,
Helmpreht Zacco, Kisalolt, Erchanger, Dietrih, Zacco, de familia
Asmar, Rihheri, Aripo, Isangrim, Adalhart, Vuolfhart, Humpreht.
Cod. 188, f. 181, k. Reichsarchiv zu München; Archiv f. Kde, österr.
Geschichtsquellen XXVII., 259, Nr. 3.
41
A0.
e 975, ...., ..... Bischof Abraham von Freising tauscht mit dem
Vollfreien Gozhalm Güter zu Rotenbach, Hochstetten u. s. w. in Baiern
gegen andere zu Malentein in Kärnthen aus.
Consultum namque et iustum videtur, ut quiequid ecclesiasticis
vel secularibus negociis agitur, ordine litterarum ae stabilitate
uerativm testivm ita ligetur et firmetur, ne inposterum ab ullo possit
dissolui uel corrumpi. Quapropter omnes eeclesie fideles nouerint
quomodo complacuit atque conuenit inter uenerabilem Abraham Fri-
gisingensis ecclesie episcopum et quendam nobilem uirum nomine
Gozhalmum quandam facere conmutationem sieut et fecerunt. Tra-
didit namque idem prefatus episeopus eum manu sui aduocati Paponis
prefato nobili uiro ad Rotinpah arabilis terre hobas iii et iugera xiii
ac prata omnia in eodem loeo constituta et ecelesiam 1 decimatam ad
Hohsteten, nee non ad Rihhinchirihhun tertiam partem decime in
proprietatem habendum et exinde quiequid libuerit faciendum.
Eeontra vero idem Gozhalmus in reeonpensationem eiusdem conmu-
tationis in manus episcopi et aduocati predicti retradidit equam
mensuram arabilis terre atque pratorum in loco Malontina dieto, in-
super etiam dedit hobam i et molinas iii et quid ibi plus habere visus
fuerit de pratis et de siluis, ac cum omnibus iure legitimeque ad eun-
dem loeum pertinentibus pro ecelesia supradieta et pro tercia parte
deeime prefate quas de manu episcopi et sui aduocati accepit. Isti
sunt testes ciusdem conmutationis, Odalrich, Dietrich, Anno, Ruodolf,
Kotascalch, Timo (et) ceteri.
Cod. 188, f. 204, k. Reichsarebiv zu München; Archiv f. Kde. österr. Ge-
sehiehtsquellen XXVIL, 260, Nr. 4.
41.
e 980,... , ..... Bischof Abraham von Freising tauscht von dem
Folifreien Diotrih Güter zu Gising bei München gegen andere zu Ried bei
Teisten im Pusterthale ein.
Consultum namque et iustum videtur, ut quiequid secularibus
agatur negotiis, quatinvs serie litterarum fideliumque testimonio viro-
rum ita ligetur atque firmetur, ne in posterum ullo modo possit mu-
A2
tari uel dissolui. Quapropter nouerint omnes Christi fideles presentes
et futuri, qualiter unerabilis episcopus Abraham Frigisingeneis ecele-
sie et quidam nobilis vir nomine Diotricus quandam conmutationem
inter se facere voluerunt sicut et fecerunt. Tradidit itaque nobilis
uir eiusque uassallus talem proprietatem qualem ipse tunc habuit in
loco Gisinga dicto, hoc est curtiferum i eum edificiis et legalem hobam
vnius cuiusque nobilis viri cum exitibus et reditibus, viis et inuiis,
aquarum decursibus omnibusque rebus iuste legitimeque ad eundem
locum pertinentibus in manus prefati episcopi et aduocati sui
Ödalscalchi ad altare sanete Marie sanctique Corbiniani confessoris
Christi perpetualiter existendum. Econtra vero in reconpensatione
eiusdem conmutationis idem prenominatus episcopus vna cum manu
aduocati sui quiequid ipse habuit in loco Riod dicto, hoc est curti-
ferum i eum edifieiis et hobam i cum omnibus rebus iure legitimeque
ad eandem pertinentibus in confinio loci Thesitin nominato eidem :)
nobili viro tradidit perpetualiter habendum et exinde quiequid libuerit
faeiendum. Unde et duas conmutationes inter se pari tenore con-
scriptas fieri decreuerunt, ut uterque quod ab altero accepit, firmiter
teneat atque?3) possideat. "Testes Godescalch, Timo, Gozhalm,
Perahtolt, Amalpreht, Williheri, Ratolt, Ögo et alii.
Cod. 188, f. 224, k. Reichsarchiv zu München.
42.
e. 9880, ..... yt Bischof Abraham von Freising tauscht mit seinem
Unterthan Sintpreht Liegenschaften zu Mauer in Niederösterreich (?) gegen
andere zu „Cammindorf“ aus.
In dei nomine. Placuit atque conuenit inter uenerabilem Abra-
ham episcopum et quendam proprium seruvm eius eeclesie Sintpreht
quoddam concambivm perficere sicut et fecerunt. Dedit namque idem
Sintpertus talem proprietatem qualem habuit in loco Mura dicto, in
manus episcopi et aduocati sui Ruotperti curtiferum iuger i et arabilis
terre ivgera xvii et pratorum iugera ii nemine contradicente ad
eeclesiam sanete Marie sanctique Corbiniani perpetualiter existenda.
|] Cod hat idem; — 2 Ebenso at.
43
Eeontra vero episcopus cum consensu et consilio nobilivm et igno-
bilivm personarum cum manu advoeati sui Ödalscalchi ad Cammin-
dorf eurtiferum i et totidem iugera arabilis terre et pratorum eidem
seruo Sintberto in proprietatem (tradidit) continendum. Isti sunt
testes per aures traeti, Richheri, Sintpreht, Kerrat, Amalgoz et ceteri,
Cod. 188, f. 202/, k, Reichsarchiv zu München.
43.
989, 1. Oct., Frankfurt. König Otto III. bestätiget dem Bisthume Frei-
sing unter genauerer Feststellung der Grenzen einen (demselben von Otto II.
geschenkten) Landstrich in Krain an der Safniz und Zeyer.
In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto diuina fauente cle-
mentia rex. Nouerit igitur omnium fidelium nostrorum presentium
seilicet et futurorum industria, qualiter nos dignis et admodum
honesüs peticionibus dilecte matris nostre "Theophanu, necnon
eari nepotis nostri Karentinorum ducis Heinrici suppliciter ro-
gati uenerabili viro Abrahe sancte Frisingensis ecclesie presuli
nostre familiaritati digne adiuneto quandam nostre proprieta-
lis partem in regione uulgari uocabulo Chreine et in marcha
dueis Heinrici et in comitatu Waltilonis «comitis sitam, inde
ubi riuulus Sabniza 1) originem producere incipit, deinde statim
Occidentem uersus caeumina montium siluasque interiacentes usque
ad?) Bosanam et sic ad fines earundem alpium, deinde ubi riuulus
Cotabla originem sumit usque ad hunc locum ubi hostium in Zoura
fluuium mittit, sieque trans Zouram usque ad summitatem ipsius
montis Zoure adiacentis qui extenditur orientem uersus, et ita per
eundem montem perque ualles usque ad castrum quod uulgo Bosisen
uoeat(ur) statimque de eodem castro usque in riuulum qui uocatur
Goztehe et cacumina montium ad Zouram respicientia perindeque
ubi prefatus riuulus australi parte decurrens hostium uadit in Zouram
ae sic traetim dum Zoura hostium facit in Zauam ae quiequid inde
locorum inter illas proprietates duas situm est, Abrahe uidelicet
episcopi ae Vuernhardi®) comitis, excepta proprietate Pribizlauui,
] Cod. 238 Sabiniza; — 2 Ebend. fehlt ad; — 3 Ebend. steht Wer-
kardi; —
A4
nostra regali traditione sibi donata hoc totum nobis pertinens Abrahe
episcopo in proprietatem donare eurauimvs a iuncta ripa Zourae
quantum extenditur unius iugeri longitudo, usque ad uadum quod
uulgo Stresoubrod uocant, ibique ultra eundem fluuium occidentem
uersus usque in uiam que uocatur uia Chreinariorum et sursum per
eandem uiam quiequid eampi in australi eiusdem uie parte iacet, ita ut
Primet territorium et siluula que Zourska Dobrauua (dieitur) subeadem
comprehensione teneatur, et spatium quod iacet inter Primet et Uvizi-
linesteti, per medium diuidatur et sie usque in prefatum riuulum
Sabniza, nostra regali potentia in proprium usum concessimus firmiter-
que donauimus euin terris cultis et ineultis, pratis, pascuis, siluis, edi-
ficiis, aquis aquarumve decursibus ipsoque iam dieto foresto, uenationi-
bus, piscationibus, molendinis, mobilibus et inmobilibus, uiis et inuiis,
exitibus, et reditibus, quesitis et inquirendis et cum omnibus iure
legaliterque ad hec pertinentibus. Precipimus etiam et nouiter consti-
tuimus eisdem loeis bannum nostrum a riuulo Sabniza uersus occi-
dentem usque ad finem Bosanga et inde usque ad iam dietum riuulum
Chotabla indeque usque in Zoura fluuium et quicquid inter hec eadem
prefata undique seeus comprehensum uidetur loca, et regio impera-
torioque more .uibemus eo tenore, ut siquis quarumlibet perso-
narum in quibuslibet iam dictis siluularum uel forestorum locis
cuiuslibet generis feras canibus uel qualieumque modo insequitur,
bannum huiusmodi culpa nostro debitum fisco ipsi episcopo omni
dubietate postposita, si hoc absque eius fecerit licentia, dominica
estimatione persoluat. Hee vero et cetera iam dieta tali consta(n)t 1)
ratione, ut ipse iam dietus episcopus libero deinceps perfruatur arbitrio
hec omniatenendi, dandi, uendendi, commutandi seu quiequid iude uolue-
rit faciendi. Et ut hee nostre largitionis auctoritas firmior stabilior-
que eunetis sancte dei ecclesie *) filiis perpetim eredatur, hanc cartam
inseribi iussimus anuloque nostro signatam manu propria subtus eam
firmauimus. Precipimus etiam ut nullus comes nee iudex siue decanus
neque aliqua persona ius habeat se intromittendi absque licentia
episcopi aut eius euicumque ipse commendauerit. Signum domni
Ottonis gloriosissimi regis (M). Hildibaldus episcopus et cancellarius
uice Vuilligisi arehiepiscopi recognoui. Data kal. Octobris anno do-
l Die Codd. constat; consistant?; — 2 Ecclesie fehlt.
Ab
minice incarnationis DCCCCLXXXVIIIL, indietione IL, anne autem
tereii Ottonis regni VI. Aetum Franconofurt feliciter amen.
Cod. 189, f. 38', k. Reiehsarchiv zu München; ebend. auch Codd. 238,
f. 104 u. 191, f. 148; Meichelbeck I/1, 185; Monum boica XXXI/1. 247.
A4.
992, 5. Nov., Dornburg. König Otto III. bestätiget dem Bisthume Frei-
sing den bedingten Besitz des von seinem Grossvater demselben verliehenen
Landstriches am Flusse „Vallat“ zu Cuneo und ,Piscatorus* bei Godego bei
Treviso.
C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto diuina fauente
elementia rex. Nouerint.omnes fideles nostri presentes atque futuri,
qualiter fidelis noster Abraham episcopus obtutibus nostris presentari
fecit preceptum beate memorie domni aui nostri Ottonis uidelicet
imperatoris augvsti, in quo continebatur quomodo ipse per interuen-
tum dilecte sue contectalisı) Adalheidis fmperatrieis avguste care
auie nostre, nec non et eius equiuoci genitoris, nostri quasdam res
imperialis iuris sitas in comitatu Taruisiano haut longe a fluuio
Uallatus et in loco qui dicitur Chunio qui situs est prope litus Brente
qui fuit Isaac traditus Judeo a Wieberto et in loco qui dieitur Pisca-
torus et Vicentino comitatv in circuitu Gudage ultra tria miliaria et in
utraque?) ripa Brente ius macelli et in eius finibus que inter istos
designatos fines iacent, que appellantur Aunario, deinde terminante in
aqua que dicitur Musone deinde terminante in flumine Diso et deinde
terminante in Litrano unde Silus resurgit, et de ipsa curte supra
nominata. Gudago terminante Aurillia et deinde terminante in Rescio,
inter istos designatos fines cum pratis, pascuis, uiis et inuiis, exitibus
et reditibus, fontibvs, aquis aquarumque decursibus, piscationibus:
molendinis, siluis et paludibus omnibusque rebus iuste legitimeque ad
eandem curtem respicientibus, quesitis et inquirendis ad seruitium
saneti. Candidi ad Inticam in manus sibi satis cari episcopi iam supe-
rius Abraham apellati ob remedium anime sue tradidit eo seilicet
tenore, ut idem iam dictus episcopus usque ad obitum sui absque
eontradictione omnium totum atque integrum teneat atque possideat
—"
] Cod. 189 hat contectulis; — — 2 Ebenso utrique.
46
postea vero seruitio saneti Candidi redintegratum perpetim inibi per-
mansurum ad Inticam redeat atque respieiat. Pro rei1) tamen firmi-
tate petiit celsitudinem nostram idem iam dictus Abraham Frisingensis
ecclesie episcopus uenerabilis, ut nos denuo id ipsum nostre donationis
auetoritate confirmaremus, Nos uero ob dilectionem prelibate auie
nostre Adalheidis imperatrieis avguste et fregens seruitium quod
ipse deuoto animo sepius nobis exhibuit, pie peticioni illius benignum
assensum prebentes eandem curtem Gudago supra nominatam eum
omnibus rebus illue rite aspicientibus eodem tenore sicut superius
scriptum habetur et uidetur, ad ecclesiam sancti Candidi ad Inticam
nostre celsitudinis preceptione a nouo donamus, tradimus atque con-
firmamus ea scilicet ratione, ut idem iam dictus episcopus usque ad
obitum sui absque contradietione omnium omnia hee teneat atque
possideat et post eius excessum seruitio sancti Candidi ad Inticam
perpetualiter ibi mansura eum omni integritate redeant atque respi-
ciant. Et ut hee nostri iuris donatio atque confirmatio firma stabilis-
que perseueret, hane cartam ?) conseribi ac sigilli nostri impressi«ne
iussimus eonsignari et qui uiolator huius precepti extiterit inuitus
persoluat mille libras auri obrizi, medietatem camere nostre et
medietatem prefato episcopo suisque successoribus et ecclesie Intice
Signum domni Ottonis (M.) gloriosissimi regis. Hildibaldus episcopus
et cancellarius uice Willigisi archiepiscopi notaui. Data nonos
Nouembris anno dominiee inearnationis DCCCC.XCIL, indictione VI.,
anno autem III. Ottonis regnantis nono. Actum Dornburg feliciter
amen.
Cod. 189, f. 2', k. Reichsarchiv zu München; ebend. Codd. 238, f. 103' u.
191, £ 7À' u. 96; Meichelbeek 1/1; 187; Resch: Annal. Sab. II. 639; Aet.
millen. 55; Mon. boiea XXXI /1, 250.
A5.
993, 19. Juli, Magdeburg. König Otto III. schenkt dem Slaven Zebegoi
Huben zu „Suarzdorf“, „Podinauuiz“ u. 8. w. im Gaue „Croudi“ in Kärnthen.
C. In nomine sancte et indiuiduae trinitatis. Otto diuina
fauente clementia rex. Notum sit omnibus fidelibus nostris praesen-
] Codd. 189 und 138 haben re. — . 2 Beide ältere Codd. curtam.
u
47
bus scilicet atque futuris, quomodo nos ob petitionem dilectz
auae nostrae Adalhaidis uidelicet imperatricis auguste et care
amite nostrae Mathhildis Quitilinburgensis ecclesiae unerabilis abba-
tisse euidam Slavo Zebegoi nominato dedimus duos mansos in uillis
Suarzdorf, Podinauuiz, Duchumuzlidorf, Gumulachi et Donplachi
nominatis sitos et in pago Croudi uocato et in eomitatu Otgeri
comitis iacentes atque atque eosdem mansos eum omnibus uten-
Slibus ad eos rite pertinentibus in areis, aedificiis, terris cultis
et incultis, viis et inuiis, (exitibus et reditibus,) quaesitis et in-
quirendis cunctisque aliis appendiciis quae adhuc dici aut nominari
possunt, ad integrum sibi in proprium tradidimus ea uidelicet ratione,
ut ilem iam dictus Zebegoi de prefata proprietate sibi a nobis tra-
dita liberam dehine faciendi quod velit potestatem h(a)beat, siue
eam tradere uel commutare aut uendere seu magis sibi retinere uo-
uerit. Et ut haee nostra donatio presenti ae futuro tempore firma
consistat, hoc praeceptum inde conseriptum sigilli nostri inpres-
sione signare iussimus manuque propria ut infra uidetur corrobo-
rauimus.
Signum domni Ottonis (M.) gloriosissimi regis.
Hiltibaldus episeopus et cancellarius uice Uuilligisi archiepis-
copi reeognoui.
Data XIII. kalendas Augusti, anno dominice incarnationis
DCCCCXCIIL, indietione VI., anno autem terti(i Ot)to(nis) regnan-
tis decimo. Actum Magadaburg.
Orig., Pgt., an mehreren Stellen ausgemorscht doch ergänzbar im Texte;
sehr gut erhalten. aufgedr. Sigel, Stiftsarchiv zu Innichen; Resch: Aet.
millen. 56.
46.
995, 16. Aug., Magdeburg. König Otto III. gibt dem Bischofe Abraham
von Freising für Überlassung eines Gütchens bei Krems sechs kónigl. Huben
zu Ulmerfeld in Niederösterreich.
C. In nomine sanetae et indiuiduae trinitatis. Otto diuina fa-
vente 1) elementia rex. Omnium fidelium nostrorum tam praesen-
l Dieses Wort steht zweimal.
AS
ti(um quam et futurorum nouerit industria, qualiter) Gotesschalehus
Frisingensis aecclesiae episcopus quoddam praediolum suae aecclesiae
iacens in confinio nostrae propriet(atis orientalis urbis que dicitur
Cremisa eum) omnibus utilitatibus ad idem pertinentibus consiliante
duee Henrieo in ius nostrae potestatis manu sua suique aduo(cati
Anzonis perpetuo consistendum tradidit. Nos) autem econtra in
eadem mareha et in comitatu Henrici comitis nostrae proprietatis
vi regales hobas in loco qui dieitur (Zudamaresfelt iuxta flumen qui
dieitur Ipisa, eum curt)iferis, areis, pratis, pascuis, siluis, sagina-
tionibus 1), uenationibus, piscationibus, zidaluueida, molendinis, exi-
tibus et rediti(bus, uiis et inuiis, quesitis et inquirendis, ea omni qua)
nos hactenus detinuimus, utilitate ac iuste legitimeque ad easdem
hobas pertinente sub presentia fidelium nostrorum in (manus pre-
seripti episeopi tradidimus, ea lege et eo tenore) ut prefata ecle-
sia (!) sanetae Mariae sanetique Corbiniani et Gotesschalchus epis-
copus et suecessores eius sine contradictio(ne omnium hominum eas
in perpetuum potestatiue possideant). Et ut haec proprietatis nostrae
traditio nune et in futuro stabilis et inconvulsa eonsistat, hane cartam
inde eons(eriptam inpressionis nostre sigillo eonfirmari atque) corro-
borari precepimus manuque nostra propria ut infra uidetur secun-
dum consuetudinem regum uel imperatorvm eam (firmauimus).
Signum domni Ottonis (M.) gloriosissimi regis.
Hildibaldus episeopus et eancellarius uice Uuilligisi archiepis-
copi recognoui.
Data XVII. kal. Septembris anno dominiee incarnationis
DCCCCXCV, indictione VIIL, anno autem tertii Ottonis regnantis
(XII. Actum Magadaburg felieiter amen). |
Orig., Pgt., davon die Hälfte fehlt, und ebenso das Sigel, k. Reichsarchiv
zu München; ergänzt aus ebend. Codd. 189, f. 27, 238,f.106 u. 191, f. 75 u. 111;
Meichelbeck 1./1, 191; Resch: Ann. Sabion. II. 640; Mon. boica XXVIIL/2, 260
und XXX./l, 258.
l Die vorstehenden 2 Worte sind theilweise auf Rasur.
49
AT.
e. 995, ...., ...... Bischof Abraham von Freising tauscht an Bischof
Albuin von Brixen eine Hube zu Gais im Pusterthale gegen eie andere zu
Sirm in Kärnten aus.
Notum sit omnibus Christi fidelibus commutatio quedam facta
inter Abraham et Albuuinum uenerabiles episcopos. Tradidit enim
Abraham uenerabilis episcopus cum manu aduocati sui Dieotrici loco
Geizes 1) hobam i arabilis terre in manus Albuuini uenerabilis epi-
scopi et aduocati sui Rodani sue eeclesie et suis usibus perpetuo
possidendvm. Econtra Albuuinus uenerabilis episcopus cum manu
aduocati sui Rodani tradidit talem partem arabilis terre qualem sua
aecclesia loeo Sirnvuiza?) habuit in manus Abraham uenerabilis
episcopi et aduocati sui Dieotriei sue ecelesie et suis vsibus aeter-
aaliter possidendvm. Huius rei testes sunt Ruodolf, Penno, Perahtolt,
Isaac, Ozi, Pezili, Hazo, item Penno, Isanhart, Azili, Gisalolt.
Cod. 992 (olim Tirol 86). f. 5' und 32 (X.—XI. Jahrh.), k. k. Staatsarchiv
zu Wien; Resch: Ann. Sabion. II. 663; Sinnacher: Beiträge II. 135.
A8.
2.995, ...., ..... Bischof Abraham von Freising tauscht mit Bischof Al-
buin von Brixen je 6 Unterthanen.
Notum sit omnibus Christi fidelibus conmutatio maneipiorum
quedam faeta inter Abraham et Albuuinvm uenerabiles episcopos.
Tradidit enim Albuuinus uenerabilis episcopus cum manu aduocati
sui Rodani vi mancipia in abbatia Intichinga manentia que uocantur
Sado, Enzi, Wenilo, Azo, Moyza, Pranca in manus Abraham uenera-
bilis episcopi et aduocati sui Dieotriei sue eeclesie et suis usibus
perpetuo possidendum. Econtra uero Abraham uenerabilis episcopus
eum manu aduocati svi Dieotriei maneipia vi que voeantur Enzi,
Engilhart, Guntheri, Wipila, Reginhilt et infantem unum lactantem
tradidit in manus Albyvini episcopi et aduocati sui Rodani sue aee-
l foi, 35, Geizzes. 2 fol. 35, Sirnuuiza.
Fontes. Abthig. II. Bd. XXXI. k
50
clesie et suis usibus eternaliter possidendvm. Huius rei testes sunt
Ruodolf, Penno, Perahtolt, Isaac, Ozi, Pezili, Hazo, item Penno, Isan-
hart, Azili, Gisalolt.
Cod. 992 (olim Tirol 86), f. 85’ und 32 (X.—XI. Jahrh.), k. k. Staatsarchiv
zu Wien; Resch: Ann. Sabion. Il. 663; Sinnacher: Beiträge II. 134; Resch:
Aetas mill. 54.
49.
e. 995, ...., ..... Bischof Abraham von Freising überlässt an Bischof
Albuin von Brixen vier Huben zu Velturne gegen Verzicht desselben auf alle
Zinsungen von anderen acht daselbst. ^ .
Notum sit omnibus Christi fidelibus concambivm quoddam fae-
tum inter Abraham Frigisingensis aecclesie uenerabilem episcopum
et Albuuinum Sabiensis aecclesie episcopum. Tradidit enim predictus
Abraham episcopus eum manu aduocati sui Diotriei loco Velturnes
hobas iiii arabilis terr; eo pacto, ut ab aliis viii hobis eodem loco
possessis debitus census penitus remaneret, in manus Albuuini uenera-
bilis episcopi et aduocati sui Rodani sue ecelesie et suis usibus per-
petuo possidendum. Econtra predictus Albuuinus episcopus cum manu
aduocati sui Rodani recredidit se eundem censum ex inde nunquam:
requirendum et eum tali affirmatione aeternaliter fixum et stabile
utrobique permanendum. Huius rei testes sunt Ruodolf, Penno, Perah-
tolt, Isaac, Ozi, Pezili, Hazo, item Penno, Isanhart, Azili, Gisalolt.
Cod. 992 (olim Tirol 86), f. 5 und 32, (X.—XI. Jahrh.) k. k. Staatsarchiv
zu Wien; Resch: Ann. Sabion. II. 662; Sinnaeher: Beiträge II. 134.
50.
996, 1. Nov., Bruchsal. Kaiser Otto III. schenkt dem Bisthume Freising
den Hof Neuhofen in der Ostmark mit 30 königl. Huben.
C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Otto diuina preor-
dinante clementia imperator augustus. Nouerint omnium industriae
fidelium nostrorum tam praesentium quam et futurorum, qualiter nos
dignis petitionibvs dilectissimi nepotis nostri Baioariorum ducis Hein-
rici annuentes quasdam nostri iuris res in regione vulgari vocabulo
51
Ostarrichi in marcha et in comitatu Heinriei comitis filii Liutpaldi
marchionis in loeo Niuuanhova dieto id est cum eadem curte et in
proximo confinio adiacentes triginta regales hobas cum terris cultis
et ineultis, pratis, pascuis, siluis, aedificiis, aquis aquarumue decur-
sibus, venationibvs, zidalvueidun, piscationibvs, molendinis, mobili-
bus et inmobilibvs, viis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis et
inquirendis, omnibvsque iure legaliterque ad easdem hobas per-
tinentibus super gremium Frigisingensis aecclesiae ad seruicium
sancte Mariae sanetique Christi confessoris atque pontificis. Cor-
biniani cui nunc fidelis noster Kotascalhus venerabilis presidet
episcopus, in proprium atque perpetuum vsum concessimus firmi-
terque tradidimvs nostra imperiali potentia eo modo eoque tenore,
ut eadem prefata Frigisingensis aecclesia idemque praelibatus anti-
stes Kotascalhus atque omnes sui suecessores libero deinceps per-
fruantur arbitrio haec omnia tenendi, commutandi et quidquid volu-
erint inde faciendi. Et ut nostrae largitionis auctoritas firmior sta-
biliorque cunctis sanctae dei aecclesiae filiis perpetim eredatur,
hane cartam inseribi iussimvs anuloque nostro signatam manu pro-
pria subtvs eam firmavimus.
Signum domni Ottonis (M) inuietissimi imperatoris augusti.
Hildibaldus episcopus et cancellarius uice Uuilligisi archiepis-
copi recognoui.
Data kalendis Nouembris anno dominice incarnationis
DCCCCXCVI., indietione X., anno autem tertii Ottonis regnan-
tis XIIL, imperii vero i. Actum (Bruchs)elle feliciter.
Orig., Pergament, unten Lücken im Texte und im Ortsdatum, aufged r.Siegel
ausgefallen, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Codd. 238 f. 106 und 191,
f. 83 und 107: Meichelbeck L/1, 193; Monum. boica XXXI/1 259; Resch: Ann.
Sabion Il. 642.
Die () eingeklanimerten Stellen sind aus Cod. 191 ergänzt.
Von der Echtheit des Documentes sind die Mon.'boica nicht überzeugt; in der That
liegt Heinrich's II. Siegel bei, doch ist dies kein Beweis, dass dasselbe auch daran
gewesen. Am verdächtigendsten ist das Pergament, welches zwar die Form der Ottoni-
sehen Urkunden festhält, doch seiner Bearbeitung nach sehr jenem der Mitte des 11. Jhrh.
ähnlich ist. Die Schrift des Datum ist eine andere, gröber und breiter, als die des Textes,
welehe der Ottonischen Zeit nicht widerspricht. Sieht man von der Unregelmässigkeit des
Pergamentes ab, so liesse sich kaum Bedeutendes gegen die Echtheit einwenden.
A*
51.
' e. 1000, ...., ... Bischof Gotschalk von Freising tauscht mit einem seiner
Unterthanen Namens Waldmann Güter zu Hörbersdorf in Baiern gegen andere.
zu Inichen und Niederndorf im Pusterthale ein.
Nouerint omnes Christi fideles presentes scilieet ac futuri, qua-
liter plaeuit venerabili episcopo Gotescalcho et familie omnibusque
fidelibus eum quodam seruo eiusdem ecelesie nomine Waldmanno
quoddam coneambium facere, sicut et fecerunt. Dedit ille predietus
Waldman in manus episcopi et aduocati sui Helmperti in loeo Heri-
vuartesdorf inter prata et arabilem utileque lignum lxiii et iussu
eiusdem presignati episeopi aecepit, cum manu aduocati sui Pezilini
in loco Inticha et in loeo Nidrindorf arabilis terre iugera xxx et
areae iugum i et pratorum iugera x, et ut firmiorem teneat firmita-
tem testes isti tracti sunt per aures, Hervuart, Watto, Diohoh, Pero,
Rieheri, Liutheri, Reginhart.
Cod. 188, f. 227b, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 483,
Nr. 1146 ; Resch: Annal. II. 710, Aet. mill. 58.
52.
c.1000. ..... P Graf Otto widmet dem Domcagitel von Freising für
den Hof zu Gerolsbach in Baiern Güter zu Aufkirchen, im Stubeithale u. 8. «o.
dann zu Ebershausen in Baiern, Laijen, Barbian, Tschötsch, Tiers u. s. w.
in Tirol.
Consultum namque et iustum
uidetur ut quiequid aecclesiasti-
eis aut secularibus negotiis agi-
tur, serie litterarum et testimonio
nobilium personarum ita robore-
tur, ne in posterum possit dis-
solui vel mutari. Quapropter no-
tum sit eunctis Christi fidelibus,
quod quidam comes Otto nuncu-
patus tradidit potenti manu et
absque omni eontradietione in
Hec sunt loca que Otto comes
canonieis Frisingensibus pro re-
medio anime sue ut suam com-
plaeitationem perageret, potenti
manu absque omni contradietione
| in proprium tradit.
manus uenerandi Gotescalchi
Frigisingensis episcopi et fra-
trum inibi canonice deo famulan-
tium loea sic nominata Vfkhi-
richa eum omnibus que illuc per-
tinent et que sui iuris erant, in-
ter alpes ad Stupeia hobam i et
in ualle Uintulla dieta et in monte
Torento hobas iiii et in Pauzano
uneam i cum omnibus iuste ad
eadem loea pertinentibus ad al-
tare videlieet sante Marie sancti-
que Corbiniani in usum fratrum
pro remedio anime suae perpetu,
aliter existendum ea tamen ma-
ime ratione, ut liceret sibi a
supradieto episcopo G. et suis
canonicis. eurtem quandam Ge-
roltespach dietam cum aliis suis
loeis et possessionibus quarum
nomina subseripta sunt, conplaci-
tare. Hune eius petitionem vene-
rabili G. episcopo annuente idem
prefatus comes O. tradidit in ma-
nus eiusdem antistitis et fratrum
sepe nominatorum hee loca, Epa-
ranashusa, Legian, Parpian, Sut-
sis, Tieres, Albiun, Tanureis,
Tseuis, Tsusis, Segies, ad Gre-
dine forestum i eum omnibus re-
bus ad eadem loca pertinentibus
ad altare sanete Marie in usum
fratrum euo perpetuo existendum,
Econtra supradietus pontifex cum
eonsilio suorum tam clericorum
quam laicorum tradidit eidem
comiti eurtem que Geroltespach
dieitur, usque ad finem uite sue |
53
Inprimis ad Ufchirichun quiequid
uisus est habere et quicquid eo
respicit, ad Stupeia inter alpes
hobam i et in ualle Uintulla
dicta et in monte Torento hobas
iili et Pauzane uineam i cum om-
nibus rebus iuste ad eadem loca
pertinentibus |
Postea in conplacitationem circa
Geroltispach
alia loca que subseribuntur, Ebar-
munashuse, Legian, Parpian, Sut-
sis, Tieres, Albiun, Tanurces,
Tseuis, Tsusis, Segies, ad Gre-
dine forestum i eum omnibus re-
bus ad eadem loca pertinentibus
54
possidendam, ut postea et datum
et acceptum in ius et in potesta- VA
tem aecclesiae sue ad seruitium |
canonicorum rediret. Testes Otto, | Testes, Otto, Chönrat, Isingrim,
Chuonraht (!), Isangrim, Immo, | Immo, item Immo, Arnis, Heil-
item Immo, Arnis, Helmpreht, | preht, Aripo, Odalrih, Etih, Me-
Aripo, Ödalrich, Etich, Meginrat, | ginrat, Rihheri, Papo, Tagini.
Richeri, Papo, Tagini, Piligrim,
Gotesealch, Purachart (t), Ge-
relt, Ödalscalch, Petto, Lipolf,
Hoholt, Ruotpreht, Piligrim.
. Cod. 188, k. Reichsarchiv zu München,
f. 298. f. 285a und 294a,
Meichelbeck L/2, 485, Nr. 1153. beide auseinander gerissen und
Resch: Ann. Il. 711. zusammen gehörig.
» Aet. mill. 59. Arch. f. Kunde österr. G. -Quel-
len, XXVII. 261, Nr. 5.
53.
1002, 24. Nov., Regensburg. König Heinrich II. schenkt dem Bischofe
Gotschalk von Freising auf sein Leben und darnach dem Domcapitel daselbst
das Gut Strasische in Krain.
In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Heinricus diuina fauente
clementia rex. Nouerint omnes fideles nostri presentes scilicet et fu-
turi, qualiter nos ob interuentum dilecte nostre coniugis Chunigunde
regine fidelisque nostri Gotescalchi Frisingensis ecclesie antistitis
quoddam predium Strasista uocatum et quicquid intra tres fluuios
Libniza, Sabum, Zoura in regione Carniola et in eomitatu Vualtilonis
comitis nostri iuris situm est, super gremium sanete Marie semper
uirginis sanctique Corbiniani ibidem Frisinge corporaliter quiescentis
in proprium donauimus eum omnibus ad idem predium pertinentibus
edificiis, mancipiis, agris, pratis, siluis, pascuis, aquis aquarumqne
decursibus, molendinis, piscationibus, exitibus et reditibus, zidaluve-
don !), foresto, decimis, uineis,! uinetis, uenationibus, uiis et inuiis,
l Cod. 238 „zidalwaiden“.
55
eultis et incultis, quesitis et inquirendis et cum omnibus appenditiis
eo tenore, ut predicta nostra regalis traditio eidem presuli Gotescaleo
et post illius uite terminum Frisingensi ecelesie canonicis pro reme-
dio anime nostre parentumque nostrorum absque omnium contra-
dictione mortalium in perpetuum deseruiat. Jussimus quoque inde
hoe preceptum scribi et ut hoc firmius stabiliusque permaneat in
futurum, manu propria subtus firmauimus anulique nostri inpres-
sione assignauimus, Signum domni Heinrici inuictissimi regis. Engil-
bertus cancellarius in uice Willigisi archicancellarii notaui. Data
VIII. kal, Decembris anno dominice incarnationis M. IL., indictione i.,
anno vero domni Heinrici inuictissimi regis. Actvm Radaspone.
Cod. 189, f. 37, k. Reichsarchiv zu München, ebend. auch Cod. 238,
f. 106’; Meichelbeck L/1, 198, Monum. boiea XXXI/2, 274.
54.
1007, 10. Mai, Bamberg. König Heinrich Il. schenkt dem Bisthume Frei-
sing sein Gut zu Oberwelz und Lind in Obersteier.
C. In nomine sancte et indiuidus trinitatis. Heinricus diuina
fauente elementia rex. Omnibus sancte dei ecclesiae fidelibus pre-
sentibus et futuris notum fieri uolumus, qualiter nos tam pro nostrae
remedio animae quam pro dilectissimae contectalis nostrae Cuni-
gunde uidelicet reginae peticione, nec non et familiarissimi nobis
Eberhardi cancellarii pia "interuentione, insuper amabillimi nostri
Egilberti 1) (episcopi assidua) obsequendi (1)*) admonitione quedam
nostri iuris predia Uueliza et Linta voeitata in provineia Karinthia
et in co(mitatu Adelberonis sita cum) familiis utriusque sexus et cum
eurtiferis, areis, aedificiis, terris cultis et ineultis, uiis et inulis, exi-
tibus et reditibus, qu&(sitis et inquirendis), rebus mobilibus seu im-
mobilibus, aquis earumue decursibus, molis, molendinis, piscationi-
bus, siluis, saginis, uenationibus, apum paseuis, paludibus, alpibus,
uallibus, planiciebus [et] omnibus rebus iuste uel legaliter ad ean-
dem cortim respicientibus, ad ecclesiam sanct: dei genitricis sancti-
que Corbiniani Christi confessoris omnium contradictione remota
l Cod. 189 setzt hier Frisingensis ein. — 2 Ibid. obsequiali.
56
hac nostrae auctoritatis praeceptali pagina donantes proprietauimus
eo scilicet tenore, ut prelibatus episeopus suique suecessores liberam.
dehine habeant potestatem . eadem antedicta predia tenendi, possi-
dendi, commutandi, uel quiequid sibi libeat modis omnibus inde fa-
eiendi. Et ut haee nostrae tradicionis auctoritas stabilis et incon—
uulsa permaneat, hane cartam manu propria roborantes sigilli nostri
inpressione insigniri iussimus.
Signum domni Heinrici (M.) regis inuictissimi.
Eberhardus cancellarius uice Uuilligisi archicapellani re
eognoui.
Data VI. idus Mai, indietione V., anno dominice incarnationis:
M VIL, anno vero domni Heinrici seeundi regni V. Actum Babenbere
feliciter amen.
Orig., Pergament, an einer Stelle ausgemorseht und in deren Umgebung an-
der Schrift sehadhaft, Siegel aufgedrückt, ausgerissen, k. Reichsarchiv zu
München; ebend. Cod. 189, f. 29a (auf 29 aufgenähtes Blatt, XIII. Jahrh.
Anfg.), und 191, f. 82’, 97; Meichelbeck L/1, 206; Resch: Aet. mill. 62; Mon..
boiea XXVIII,1, 332.
Die () eingeklammerten Stellen sind schadhaft und aus Cod. 189 und Mon. boi-
eis ergänzt; [ ] ist freie Textesausfüllung.
55.
1007, 10. Mai, Bamberg. König Heinrich II. schenkt dem Bisthume Frei-
sing das Gut Katsch im oberen Murthale.
C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Heinricus diuine
fauente clementia rex. Nouerint omnes Christi nostrique fideles qua—
liter nos pro nostre seniorisque nostri Ottonis imperatoris anime con—
sulentia parentumue nostrorum felici memoria et per interuentum
dileete coniugis nostre Cunigunde regine Parthenopolitanique archi-
episcopi Taginini dieti ac pro indulgentia bone memorie Abrahe
episcopi in euius laribus eis que sancte Marie sanctique Corbiniant
erant, bonis pariter utentes paterno lenimine benigne nutriebamur,
ac pro requie pii presulis Gotescalchi iam defuncti et quia nostrum
fidelem Egilbertum antistitem de propria quasi camera ad tale
dispendium superandum vix nostre assiduitati subtraximus, quoddam
nostri iuris predium Chatsa uulgo nominatum, in prouineia Karinthie
57
situm cum familiis utriusque sexus, cortiferis (!), edificiis, terris
eultis et ineultis, quesitis et inquirendis, rebus mobilibus et inmobi-
Abus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, aquis aquarumque decur-
sibus, molendinis, piscationibus, siluis uenationibus, saginis, zi-
daluueidis, alpibus, uallibus, paludibus omnibusque eidem predio iuste
uel legaliter pertinentibus ad eeclesiam Marie matris domini eiusque
sanete confessoris Corbiniani in proprium donauimus eo namque
tenore, ut iam dietus Egilbertus Frisingensis episcopus suique suc-
eessores absque contradietione omnium nostro dominio subditorum
liberam exinde habeant potestatem tenendi, possidendi, commutandi
uel quiequid in usum eeclesie libuerit faciendi, precipientes igitur
ut nullus dux aliquisue comes iugum aut aliquam distrietionem
seruis libertisque in eodem predio habitantibus imponere ius habeat,
sed aduocatus eidem corti1) ab episcopo inpositus, quicquid in
eadem curte regendum emendandumue sit, iuxta leges ac instituta
maiorum potestatiue difiniat (!). Et ut hee nostre traditionis aucto-
ritas stabilis et inconuulsa permaneat, hanc nostri precepti paginam
inde conseriptam manu propria roborantes sigilli nostri inpressione
insigniri iussimus. Signum. domni Heinrici (M.) regis inuictissimi.
Eberhardus cancellarius uice Willigisi archicapellani recognoui. Data
VI. idus Maii, iudietione V., anno dominice incarnationis M. VII,
anno vero domni Heinriei secundi regnantis V. Actum Babenberg
feliciter amen.
Cod. 189, f. A', k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch Cedd. 238,
f. 108 und 191, f. 113; Meichelbeck 1/1. 206; Resch: Aet. mill. 63; Mon.
boiea XXXI./1, 280.
56.
6.1020, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit seinem
Unterthan Liutfrid einen Hof zu Launsdorf gegen einen anderrn im „Mouvn-
^ fai" aus.
Nouerint omnes Christi fideles, qualiter placuit atque conuenit
inter uenerabilem Frigisingensis ecclesie episcopum et quendam
eiusdem eeclesie seruvm nomine Liutfridum quoddam concambium
faeere quod et fecerunt. Tradidit namque idem predietvs Liutfrit (in
l Cod. hat ,corn*. .
.98
jussu episcopi in manus aduocati sui Albrici ad altare sancte Marie
sanctique Corbiniani perpetualiter existendum. Econtra quidem epis-
copus et aduoeatus iam dietus in loeo (qui dicitur Mouvntal eurtife-
rum i xx)iiii iugerum arabilis terre et silue simul iacentis redonauit
eo rationis tenore, ut liberam in posterum faciendi quiequid hine sibi
sit libitum potestatem habeat. Huius rei testes sunt Pezili, item, Pe-
zili, Aripo, Asmar, item Asmar, Liutheri, alius Liutheri, Isangrim,
Herrik, Woluolt, Guntheri, Sigihart. Idem namque Liutfridus antea
de rebus eiusdem eeclesie curtiferum i conmutauit in loeo Fieota
dieto eodem Alberico aduocato eum consensu familie hoe sibi dante
pro reeonpendio euiusdam agri duplicis mensure quem ipse in loco
Perchoua tradidit. Testes - Livtheri, Rihpolt, Paldrich, Wolfman,
Walto, Engilpreht, Willipreht, alius Vuolfman.
Cod. 188, f. 291, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck [/2, 506,
'Nr. 1209.
. Die eingeklammerten Stellen sind von gleichzeitiger, der des Textes sehr ähnlicher
Hand auf Rasur von Worten geringerer Ausdehnung als das Uebergeschriebene.
57.
Q. 1020, ID Der Vollfreie Aribo schenkt der, Kirche zu Freising
eine Hofstätte zu Kains bei Meran.
Traditio Aribonis euivsdam viri ad Kienas.
Ad notiam eunetorum Christi fidelium peruenire decreuimus,
quod quidam nobilis vir Aribo nomine uenit ad eiuitatem Frigisingam
et tradidit pro anime sue et eiusdem ciuitatis episcopi remedio in loeo.
Kiehna nuncupato !) aream i iuxta curtiferum cuiusdam uiri qui diei-
tur Migino 2) sitam cum hoba i ad eandem aream pertinentem ad
altare saneti Urbani in seruitium seilicet eiusdem altaris clerico per-
petualiter existendum, neenon etiam pollieens, vt si de prefata hoba
aliquid deesset, ex aliis suis locis restitueret in integrum. Ad hane rem
testes prenotantur Altman comes, Ruotpreht.
Cod. 188, f. 232/, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 487.
Nr. 1158; Resch: Aet. mill. 66.
l Codex hat nuncupati. 2 Ist für Minigo vermuthlich verschrieben, der roma-
nische Name für Dominicus.
59
58.
e. 1020. ..... Yo Der Vollfreie Purchard übergibt der Kirche von
Freising seine Liegenschaften zu Assenhausen, zu Kampill bei Bozen einen
Weingarten u. s. w.
Tradidit Purchardus quidam nobilis uir in manus Guntholdi
nobilis uiri in loco Asinhusa dieto quiequid inibi sui iuris erat, in-
super in Bauzona uineam iugerum) trivm in loco Campilli dicto, vt
siquid ibi mensure supradiete defuerit, in loco proximo suppleatur,
vt uidelicet iuxta arbitrium uenerandi antistitis Egilberti traditio et
uestitura illa quocunque ei libitum fuerit, in totvm et integrum tra-
datur. Testes Ödalscalch, Gerolt, Ekkihart, Altman, Etih, Hoholt,
Sizo, Hartuvieh, Heinrih, Aripo.
Cod. 188, f. 269, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2. 488,
Nr. 1163; Resch: Aet. mill. 66.
59.
e. 1020, ...., ..... Bischof Engilbert von Freising und Gebehart von Re-
gensburg tauschen zusammen Güter zu Layen, Barbian, Techótech, Tiere u. 8. w.,
doch gegen Rückfall der von Ersterem dem Letsteren verliehenen an die Frei-
singer Kirche.
Item conplacitatio qve facta est inter Egilbertum Fri-
gisingensem episcopum et Gebehardvm Radasponen-
sem pontificem.
Postea item longo temporis interuallo 1) placuit atque conuenit
inter duos sanete aecclesi@ uenerandos pontifices Egilbertum uide-
licet et Gebehardum quandam complacitationem facere, sicut et fece-
runt. Predietus itaque antistes Radasponensis Gebehardus cupiens ex
rebus terrenis et caducis aeterna anime sue commoda preparare, tra-
didit cum manu aduocati sui Willipatonis in manus reuerendi Egil-
berti Frigisingensis episcopi et aduocati sui Helmperti ad altare
sanete Marie uirginis sanctique Corbiniani eonfessoris Christi quic-
l Unmittelbar voran geht der Tausch des Grafen Otto. mit Bischof Gotschalk von
e. 1000, ...., .... (Nr. 52).
60
quid iure hereditario in loco Legian dicto habuit, in usum uidelicet
canonieorum deo inibi iugiter famulantium absque omni eontra-
dietione post finem.uite sue perpetuo existendum cum mancipiis utri-
usque sexus, edificiis, siluis, uenationibus (et) omnibus ad locum
predietum pertinentibus. Eeontra pius pastor Egilbertus eum eon-
silio et consensu suorum fidelium retradidit Gebehardo coepiscopo
suo ex rebus aeeclesiae sue loca sic dieta Legian, Parpian, Sutsis,
Tieres, Albiun, Tanurcis, Tseuis, Tsusis, ad Seges, forestum ad Gre-
dine eum omnibus utilitatibus que in potestatem canonieorum supra-
dietorum ab Ottone comite bone memorie in eisdem locis tradita
uidebantur, vt sicut dictum est, idem episcopus Gebehardus et datum
et aeceptum usque ad finem uite sue potestatiue possideret, postea
"vero in ius Frigisingensis aeccelesi? et canonicorum sepedietorum et
datum et aeceptum in integrum refundetur (!). Posthec antistes Ge-
behardus diuino conpunetus amore et ne aliquis locus inimieorum
pateret insidiis, die eedem omnem hane que supra continetur, traditio-
nem sponte remisit et uestituram dati et accepti pio episcopo Egil-
berto eontradidit in tantum, ut proprio aduocato suo exeluso quem-
eumque episcopus. ex suis uellet, super easdem res aduocatum con-
stitueret, quod et factum est, nam ad ultimum Gebehardus episcopus
res supradictas ab episcopo sedis Frigisingensis Egilberto in bene-
ficium accepit. Testes Üdalscalch comes, Etih, Gerolt, Ödilrich, En-
gildio, Magnus, Hoholt, Guntpold, Altman, Routpreht, Lieparto,
Ekkihart, Aripo, Otzi. |
Cod. 188, f. 208', k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeck L/2, A90,
Nr. 1270; Resch: Aet. mill. 70.
60.
e. 1020... ..... mM Bischof Egilbert von Freising macht im Vereine
mit Bischof Udalrich von Trient den Tausch rückgängig, welchen er mit dessen
Vorgänger Udalrich betreffs seines Gutes zu Godego getroffen hatte.
In nomine domini nostri Jesu Christi. Incipit eommutatio bone
fidei uenerabilium episcoporum Egilberti et Odalrici. Patescat liquido
eunctorum Christi fidelium agnitioni pariter et omnibus inquisitoribus
huius rei, qualiter apud uenerabilem Frisingensis ecclesie Egilbertum
presulem et domnum Ödalrieum Tridentine sedis episeopum dignum
61
» .
iam uisum et utile quoddam inter se pactum commutationis agere,
quam et fecerunt utraque ex parte communi deliberacione et con-
cordi unanimitate. Ille uero deo dignus antistes Egilbertus cuius
supra mentionem fecimus, cum manu aduocati sui Odalscalchi quan-
dam sui iuris curtem Gudago uocatam ob remotissimam patrie illius
longiquitatem haut apte satis eius usibus sitam, cum totis rebus iuste
ac legitime preter maneipia ad hane respicientibus adhibito fidelium
suorum consilio in manum prelibati presulis Ödalriei eiusque aduo-
eati Ödalscalehi omnino tradidit eo rationis tenore, ut iuxta con-
dietum utriusque partis de rebus sue eeclesie in decimis, uineis ac
terris eultis et ineultis ab eo in loeis sibi propinquis nullatenus dubi-
taret accipere. Econtra ille memoratus pontifex Ödalrieus eum in ce-
teris eidem coneambio secundum placitum supra memoratum
sufficienter responderet ac libenti animo satisfaceret, mancipiis que in
eadem curte inueniebantur, nulla firma ratione ad hanc commuta-
tionem eo(n)nexis sed sola promissione eotenus alligatis, ut si paribus
paria restituerentur et numerus congrueret numero firma quoque
mancipiorum constaret commutatio, ha(e) inpossibilitate cautionem
illam penitus euaeuatam reliquit, quod integre summam mancipiorum
restituere non potuit. Ob hoc contigit quod postea reuolutis quorun-
dam annorum eurriculis defuncto eodem Tridentino episcopo ab eius
suecessore presule seilicet Ödalrieo, nec non et a uenerando antistite
Egilberto utrimque consentientibus ac in id ipsum conspirantibus
eorum aduoeatis cum fidelibus ceteris digne conlaudatum est, ut illa
prorsus commutatio ex utraque parte benigne remitteretur et utrique
eorum sua uidelicet sieuti antea reseruarentur, quod et ita miti ambo-
rum eonsensu factum esse probatur. Huius rei gratia ne inposterum
exinde ulla deueniat inquietatis molestia, sub omnium circumastan-
tium presentia amborum presulum carte hac de re dudum conscripte
in partes secte et uterque eorum non partes que sue fuerunt, sed que
alterius pro testimonio reseruauerunt, et ut hoe uerius credatur om-
nisque suspieionis diffieultas penitus .abscidatur, placuit huius rei
testes haberi et nomina eorum eonseribi, Gotti, Nithart, Etih, Azili,
Chadolt, Vuolftrigil, Grimolt, item Azili, Johannes, Gozpreht, Altman, _
Alberich, Ruotpreht, Hartuuich, Dietrich, Jacob, Perahtolt, Hiltipolt,
Gepolf, Cholo.
Cod. 189, f. 36’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 491,
Nr. 1171; mank, durch Auslassung zweier Texteszeilen. Resch : Aet. mill. 72.
62
61.
1021, 14. Nov., Mehringen. Kaiser Heinrich Il. schenkt dem Kloster
Weihenstephan einen näher bezeichneten Theil der Insel Sachsengang an der
Donau.
C. In nomine sancte et indiuiduae trinitatis. Heinricus diuina
fauente elementia Romanorum imperator augustus. Si uenerabilibus
ecelesiarum (dei) loeis quiddam largimur beneficii necessitatesque
aecclesiasticas nostro relevamus iuuamine, id profecto et anime et
(regni nostri saluti) prouenire non dubit(amus. Prouinde omnibus
Christi nostri)sque fidelibus (notum esse uolumus, qualiter nos ob
recordationem) et elemosinam diui senioris nostri Ottonis impera-
toris augusti, ob spem quoque diuine remunerationis tam nobis quam
etiam dilecte nostre contectali Chunigunde impetr(and)am atque ob
fidelissimum wuenerandi Frisingensis presulis Egilberti obsequium
(amore)mque dedimus quandam partem cuiusdam insule Sahsona-
ganc diete ad monasterium saneti protomartyris Stephani in episeo-:
patu eiusdem egregii antistitis ab eodem presule construetum fratri-
busque inibi Christo militantibus in prouintia scilicet orientali iuxta
Danubium et in marehia Adalberti comitis sitam et his terminis in-
elusam, a loeo enim Zuntinesprucca uisum per ripam Danubii (usque
in) locum Orta dictum et inde usque in siluam quam (Ha)rt uulgari-
ter nuneupant, et a supra dictó ponte per directum usque in eandem
siluam Hart, ipsam videlicet insulam Sahsonagane quantum supra-
seripto continetur termino et quiequid re(li)qu(e terre) culte vel
ineulte intra predietum inuenitur terminum, cum arei(s, edificiis, .
aquis, p)iscationibus, uenationibus, zidaluueidis, pascuis et lignorum
ineisionibus, omnibus illie habitantibus et quicquid utilitatis inibi
poterit inuenir(i), ea r(atione) hane nostram concessionem sancto
Stephano et iam dietis fratribus firmantes, ut nullus episcopus seu
alia quelibet persona potestatem habeat res easdem inde alienare vel
auferre. Et ut hec nostre concessionis m(unificent)ia cum omni euo
stabili tenore firma et inconuulsa permaneat, hoc presens (preceptum):
inde eonseript(um manu) propria roborantes sigilli (nostri impres-
sione iussimus insigniri).
. Guntherius can(cellarius uice) Aribonis archicapella(ni recog- :
noui) (M.)
63
(Data) +) XVIII. (kalend.) Decembris indietione HII. a(nno
dominiee) incarnationis millesimo XXI., anno (vero domini Hein)riei
seeundi regnantis (XX., imperii) autem VII. Aetum apud uillam
Moringa.
Orig., Pgt., mit sehr vielen durch Moder entstandenen Lücken, aufgedrücktes
Siegel verletzt, k. Reiehsarebiv zu München; ebend. auch Cod. 189, f. 14,
298 f. 108' und 191 f. 73 und 109; Meichelbeck L/2, 212; Monum. boica
XXVIIL/2, 596 als Regest.
Die Lücken des Originals aus Cod. 189 ergänzt.
62.
1025, ....,..... Kaiserin Kunigunde, Witwe Heinrichs II. , widmet dem
Bisthume Freising Güter zu Ranshofen, Hohenbercha, Ostermieting u. 8. w.
nebst dem Forste Weilhart, zum Theile in Oberösterreich, theilweise in Baiern.
Preearia s(ev conplacitatio) domn(e Chvnegvnd)e
imperatricis augvstae atque venerandi Egilberti Fri-
gisingensis aecelesim episcopi.
C. Anno dominiee incarnationis millesimo uicesimo quinto.
Summe diuinitatis miseratione prouisum est, ut pia deoque amabilis
domina Chunigunda imperatrix augusta ob amorem celestis desiderii
atque ob recordationem diue memorie senioris sui Heinriei impera-
toris augusti, necnon ob quoddam uite temporalis emolumentum cum
eonsilio gloriosi ducis Baioariorum Heinrici scilicet fratris sui cunc-
torumque procerum et optimatum comitumque Baioarice prouintie ac
iudicum quedam iuris sui predia, Rantesdorf siue Ranteshova, Hoh-
perchah, Ostermuntinga, Veltchiricha nominata, traderet in manus
venerandi Egilberti Frigisingensis ecclesie episcopi et aduoeati sui
Ödalscalchi cum ecclesiis ac decimis, cum foresto Vvillihart et fore-
stariis, cum terris cultis et incultis, mancipiis utriusque sexvs, vineis,
molendinis et cum omnibus iuste et legaliter ad ea pertinentibus,
exceptis tantum v servilibus mansis cum pratis ad eosdem rite per-
tinentibus in offieio Bezilini sitis quod nuncupatur (leerer Raum)
l Hier ober „Data“ u. s. w. setzte der Schreiber zur Datirung mit ,Data in* an,
löschte aber diese beiden Worte, deren Spuren noch zu sehen, wieder aus.
64
et quinque servis cum iii aneillis quibus ipsvm beneficium: tune
temporis erat possessum. Quod uidelicet benefieium ea lege ut die-
tum est, ipsa domna imperatrix augusta tradidit in proprium vxore
prefati Bezilini absque uenationibus et saginationibus ac sine lig-
norum ineisionibus in foresto iam dieto. Excepit etiam memorabilis
imperatrix camerarium i Ázili nominatum absque beneficio sui(!) et
famulas ii Peza et Raza nominatas. Insuper etiam imperatrix augusta
tradidit eidem episcopo quiequid visa est habere in loco Hal
dicto, cum utriusque sexus mancipüs, edificiis, terris cultis et incultis,
sartaginibus ac loeis sartaginum ac locis onustariis, witeuendin, cen-
salibus et cum omnibus iure et legaliter ad ipsam salinam respi-
cientibus atque cum omnibus rebus quas visa est habere supra fluvium
Sala nominatum, ea videlieet ratione ut ipsa venerabilis domina,
quamdiu deo ordinante u(iueret ausgefressene Stelle, auch im Cod.
leerer Raum) res omnes supramemoratas in integrum possideret.
Post decessuin vero vite mortalis pro elemosina pie memorie domini
sui Heinrici imperatoris adoptato quoque proprie anime remedio ad
altare sanete Marie semper virginis sanetique confessoris Christi Cor-
biniani Frigisinge corporaliter quieseentis in ius videlicet atque
dominium egregii antistitis Egilberti suecessorumque suorum lege
precaria refunderentur. Testes Gerolt comes, Fridirih comes, Arnolt
comes, Hartvuie palatinus comes, Adalpero comes, Tiemo comes,
Poppo comes, Piligrim comes, Altman comes, item Gerolt comes,
Gumpolt comes, Heinrih filius Tiemonis comitis, Perahtolt filius
Fridiriei comitis, Gerolt filius Geroldi comitis, Sarhilo filius Sarhilonis
eomitis, Gerolt, Maganus, Gamanolf, Helmpreht, Hartvvie, Ekkihart,
Liutolt. |
Econtra vero prelibatus pontifex cum consilio atque consensu
suorum tam clerieorum quam laicorum maximeque pii ducis Heinriei
ac optimatum suorum retradidit deo deuote imperatrici Chunigunde
lege ut supradictum est, precaria cum manu aduocati sui Odalscalchi
de rebus aecclesiae suae curtem [sona uocatam, curtem Purgreina ae
curtem quz dicitur Dorfa, curtem etiam Tegrinvvach cum terris eultis
et ineultis, eum ipso monasterio et congregatione saneti Zenonis ac
reliquis aecclesiis et decimis, cum mancipiis utriusque sexus, molen-
dinis, siluis, conpascuis, zidalvueidis omnique poenitus utilitate ad
predictum uenerabilem locum pertinentibus rerumque predietarum
uestituram eo tenore, ut predicta domina et datum et acceptum usque -
65
ad felicem uitae suae (terminum) potestatiue possideat, postea vero
integritas ambarum partium datis eilicet et accepti dmni contradictione
remota ad altare sanete: Mariae sanctique Corbiniane ad specialem
usum Frigisingensis presulis Egiberti suorum successorum firma alle-
gatione iureque proprio eonsistat, Si autem forte quod absit, euenerit,
ut uiolentia siue usurpatiua potestate alicuius imperatoris vel regis
aut etiam ducis siue episcopi haec precaria in illa uel in ista parte
dissoluatur aut (infringatur, uterque qui) dedit, recipiat (et in) suum
usum et uestituram sicut ante habuit, reflectat, Testes Gerolt comes,
Fridirih comes, Arnolt comes, Hartvvie palatinus comes, Adalpero
comes, item Adalpero comes, Eberhart comes, Tiemo comes, Poppo
comes, Piligrim comes, Altman comes, item Gerolt comes, Guntpolt
comes, Heinrih filius Tiemonis comitis, Perahtolt filius Fridirici
comitis, Gerolt filius Geroldi comitis, Sarhilo filius Sarhilonis comitis.
Gerolt, Maganus, Gamanolf, Albrih, item Gamanolf, Helmpreht,
Hartvvic, Ekkihart, Liutolt.
Orig., Pgt. (charta litterata), vielfach durch Flecken, Lücken und Risse
schadhaft, zum Theile aus Cod. 189, f. 371 zu ergänzen, ohne Siegel; Meichel-
beck I. A, 219. |
63.
c. 1030,... ,..... Bischof Egübert von Freising überträgt an die Kirche
zu Innichen eine Leibeigene Namens Oza, sammt deren ganzer Nachkommen-
schaft.
Nouerint omnes Christi fideles, qualiter Egilbertus episcopus
Altmanno comiti precepit, ut quandam feminam suam propriam
aneillam Ozam nuneupatam cum filiis et filiabus suis suecessoribusque
eorum per manus Peratholdi aduocati sui ad altare saneti Candidi
perpetualiter existendum traderet eo tenore, ut in singulis annis ad
idem altare denarios iii.darent et si illi denarii pro aliqua necessi-
tate per annos duos minime traditi fuissent, quatenus illi(s) licuisset
hoc tertio anno emendare. Isti sunt testes per aures tracti, de liberis
Sarhilo, Eppo miles comitis Altmanni, Adelman, Azili de Virsach cum
filio suo Azilino, Tazo, de familia Reginhalm, Rihhilo, Waltman, Goman,
Vulvine, Ascuin.
Sinnacher: Beitr. II. 398, nach einer alten Aufzeichnung im Árehive Innichen.
Fontes. Abthlg. If. Bd. XXXI. 5,
66
64.
c. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit dem Voll-
freien Sigihart Liegenschaften zu Lind gegen andere zu Scheufling im
oberen Murthale.
Precariam que inter uenerabilem Frigisingensis ecclesie anti-
stitem et quendam nobilém virum nomine Sigihardum conplacita est
omnibus in Christo fidelibus notam esse volumus. Tradidit namque
idem prelibatus antistes eidem Sigihardo quiequid proprietatis in loco
Linto dicto habuit, cum mancipiis xxii utriusque sexus ad eundem
loeum pertinentibus que sie appellantur, Ratigoi, Sitiuuit, Adalpreht,
Wola, Sitilaz, Bratreza, Dobroziza, Gelen, Witobrater, Uraniza, Bra-
zuta, Radoz, Steizemo, Dridodrago, Egizi, Sicca, Otloch, Dridogoi,
Imiza, Sigipurach, Aza, Gohza ad spacium uite sue uxorisque eius et
filii eorum si forte filium genuerint, retinendum. Talem precariam
ad optinendum tradidit idem prefatus Sigihardus eidem iam dicto
uenerando episeopo quiequid proprietatis visus est habere in loco
Suvelich dieto, emenso spacio uite horum trium prelibatorum ad pos-
sidendum eum mancipiis eiusdem pertinentie quorum ista sunt nomina;
Perama, Zato, Adelhalm, Seisniz, Woluolt, Pero, Dietrich, Trebeiza:
Ruoza, Imala, Mirlaz, Penno, Dobriza, Anza, Dietta, Dietza, Dietrat
Rihpolt, Meisa, Adalsuint, Radonga, Ecegoi Huius rei testes sunt
Ödalscalch, Routprecht, Aripo, Altman, Durinchart, Petto, Hartnid,
Pillunc.
Cod. 188, f. 288, k. Reichsarchiv zu München; unvollständig bei Meichel-
beck 1/2, 503, Nr. 1200; Arch. f. Kde. österr. G.-Quell. XXVII. 262, Nr. 8.
65.
c. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising überträgt zwei Theile
seines Weinzehentes zu Bozen an das Kloster Weihenstephan.
Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter uenerabilis Egil-
bertus Frisingensis sedis episcopus cum manu aduocati sui Ödal-
scalchi pro felicitate anime sue tradidit ad altare saneti Stephani
duas partes decime sui uini in Pozana eiusque altaris seruitoribus
67
perpetualiter possidendum, Isti sunt testes tracti per aures Altman
comes, Hartuuie, Herrant, de familia Gerhart, Sinzo, Dietpreht,
Geruuie, Gozolt. |
Cod. 188, f. 283', k. Reichsarchiv zu München; Archiv f. Kde. österr.
G. - Quell. XXVII. 261, Nr. 7. vgl. Meichelbeck 1/1, 214; Resch: Aet. mill. 69.
66.
o. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert tauscht mit dem Vollfreien namens
Beginolt dessen Gut zu Mammendorf in Baiern gegen 8 slavische Huben zu
Stall, Lesach und Güriach in Oberkärnten um.
_Nouerint omnes huius rei inquisitores, qualiter inter uenerabi-
lem Frigisingensis sedis presulem Egilbertvm et quendam nóbilem
sue diocesis uirum nomine Reginoldum eonuenit atque placuit quas-
dam proprietatis eius partes alternatim inter se conmutare, sicut
modo constat utrimque finitum est. Miles ergo prelibatus tale sui
iuris predivm qvale ei erat apud Mamindorf uieum, utriusque sexus,
maneipiis octo, cum agris, pratis, cum silvulis et conpascuis, cum
cultis et ineultis, quesitis et inquirendis, cum exitibus et reditibus,
cum priuatis et conmunibus usibus pariterque cum omnibus utensili-
bus ad eundem loeum pertinentibus provt ipse possessor erat eorum
his temporibus, nec non et basilicam que ibi est dimidiam partemque
totius deeime dimidiam seu etiam dimidium dotis qua dotata est
€eclesia tune temporis, additis quoque oblationibus dimidiis per fide-
les quos(dam) eo oblatis et offerendis cum ceteris, rebus omnibus iure
legaliterque ad hanc respicientibus prenotato presuli et eius aeeclesie
usui in manus uidelicet aduocati sui comitis Odalscalchi iure per-
petuo subsistendvm sine ullo contradictionis scrupulo contradidit.
Econtra uero memorabilis ille pontifex eidem retradidit per manum
aduocati supradieti in Carinthie partibus hobas selauaniseas octo
quarum quinque iuxta Tra fluuium in uilla quam dieunt ad Stallvn,
sexta uisum per ripam eiusdem flvuii apud uillam Lescah, septima
uero et octaua penes uieum qui vocatur Goriah, site sunt in ualle
Lurna et sub his omnibus totidem mancipia quot et -ipse recepit in
sua, cum pratis, pascvis, lignis et cum totis legibus ac iusticiis
quibus illi seruiebant, perpetualiter sibi retinendum, possidendum
et quid inde libitum fuerit faciendum, condonauit, Hec sunt nomina
5*
68
illorum qui huius rei testes fiunt ( !), Altman comes, Perahtolt, Hezil,
Dietrich, Otzi, Hiltipolt, Etzo. Hec autem sunt nomina mancipiorum
qve eum predio dabantur episcopo, Gerpreht et filius eius, Ceizrih et
uxor eius cum filiis iiii, quorum simul octo sunt.
Cod. 188, f. 273’, k. Reichsarchiv zu München; Meiehelbeck L/2, 500,
Nr. 1193; Resch: Aet. mill. 67.
67.
e. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit Propst
Werinher seines Capitele dessen Güter in Krain gegen andere zu Viecht,
Oberndorf, Zorneding u. &. w. in Baiern ein.
Justum et rationabile uidetur, ut quiequid sseularibus agitur
negotiis, testimonio ueratium testium et serie litterarum ita ligetur
atque firmetur, ne postmodum ullo modo dissolui uel infrigi quaeat(!).
Proinde nouerit industria omnium, qualiter placuit atque conuenit in-
ter uenerabilem Egilbertum episcopum et canonicos sancte Frigisin-
gensis eeclesie una eum domno Werinhario preposito ae magistro
fratrum eorundem quoddam concambium facere, sicut et fecerunt.
Tradidit namque idem uenerandus antistes cum manu aduocati sui
Odalscalchi in manus eiusdem domni W. et aduocati sui Altmanni
comitis de rebus ecclesiae sue loca infra nominata id est Fiohta cum
eeclesia decimata, excepta tantum decima que pertinet ad pauperes,
Oparandorf quoque et Zorogeltinga cum ecclesiis in utrisque loeis
eonstructis et quiequid in benefieiari habuit domnus supradictus tam
in maneipiis quam in rebus ceteris, insuper post obitum uite sue ad
O(pa)ranpahha, quod prefatus senior precaria possessioné tune possi—
debat, item ad Nidaranpahha post obitum Ariponis, eui precario nihilo-
minus iure illud erat concessum, eum ecclesiis in utrisque loeis consti-
tutis, excepta item deeima que ad pauperes pertinet, et molendinas ii,
unam ad Frigisingam, alteram ad Weidland, totum atque integrum
ad usum canonicorum in sede supradieta Christo famulantium tradi-
dit atque firmauit, conplexis quoque ad item concambium locis his, id
est Weingi et Erlipah omnibusque que ad hoe tempus in beneficium
erant concessa ab episcopis, eum mancipiis utriusque sexus tam in
predictis locis manentibus quam etiam his que de parte episcopatus
usque in loeis potestati fratrum concessis habitare uidebantur. Econ-
69
tra prelibatus domnus W. eum manu aduocati sui A. in manus uene-
randi E. episcopi et aduocati sui O. de rebus fratrum in comitatu
Carniola quiequid eisdem fratribus dono et largitate bone memorie
. Heinriei imperatoris traditum erat, in recompensationem traditionis
supradiete potestatiua manu retradidit, consentientibus et ambarum
partium traditiones collaudantibus tam uniuerso clero quam populo
et eunetis pariter fidelibus suis tam nobilibus quam ex familia, et
totus huius commutationis tenor hoc fine ac ratione conelusus et per-
fectus est, ut tota ratio predicte commutationis euo perpetuo ob com-
mune conpendium utriusque partis stabilis et inconuulsa perma-
neat. Testes Perahtold, item Perahtold, Ödalrich, Hartuuich, Jagob,
Dierieh (!), Weriant, Wazaman, de familia Heilrih, Reginhalm,
Chuonrad, Geruuie, Epararo, Waldman, Razo, Rihker, Erchanfrid.
Cod. 188, f. 234’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck I./1, 232.
68.
6.1080, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht von Abt Arnold
von Weihenstephan dessen Besitz auf der Insel Sächsengang gegen Liegen-
schaften zu Hegelhausen, Bercha, Mammendorf u. s. w. in Baiern ein.
In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Notum sit uniuersis
eeclesie filiis, qualiter inter uenerabilem Frigisingensis eeclesie pre-
sulem Egilbertum et inter abbatem santi Stephani protomartiris Ar-
noldum quoddam cum concordi cleri et plebis deliberatione et uoto.
factum est eoneambium, Tradidit namque idem antistes cum manu
aduocati sui Ödalscalchi in manum abbatis prefati de possessionibus
sue eeclesie quiequid eo die iam dietus abbas in potestate uel inue-
stitura sua habuit, in prediis, in mancipiis, in decimis, molendinis,
selicet Hegilinhusun cum omnibus appendiciis ad eundum locum
pertinentibus, Perhah sub eodem iure, Mammandorf eum ecclesia deci-
mata, Östi, Ubarmussi eum ii ecclesiis decimatis, tres hobas Wihsa,
Gisilinga, Stroga, Uuippanhusun quod beneficium fuit Aribonis,
Buirra cum ecelesia decimata, Zamindorf quod Egino presbiter in
mutuum dedit episcopo predicto, territorium in urbe Radaspona,
unam houbàm eum equino territorio ad Pullingun, territorium equi-
num ad Hutiehar, Elahbah. Hec omnia Egilbertus episcopus ut dixi,
tradidit ad altare sancti Stephani et ipsius altaris seruitoribus siue
70
sint monachice seu canonice conuersationis, pro perenni imperatoris
Heinrici suimetque felicitate iure proprietatis possidendum. Econtra
abbas Arnoldus cum manu eiusdem aduocati Odalscalchi in manum
predieti antistitis Egilberti in reconpensationem traditionis predicte
cum manu potestatiua in ius proprietatis ecelesie sanete Marie et
saneti Corbiniani pari utriusque partis deliberatione et consilio retra-
didit partem cuiusdem insule Sahsonagane diete in prouincia Orien-
tali et in marchia Adalperti comitis site, quam ob spem retributionis
diuine et ob interuentum eiusdem episcopi bone memorie Heinricus
imperator sancto Stephano eiusque seruitoribus sub testamento tradidit
his terminis inclusam, a loeo Zuntinesprucca uisum per ripam Danubii
usque in locum Orta dictum et inde in siluam quam Hart uulgariter nun-
eupant, et a supradieto ponte per directum usque in eandem siluam Hart,
ipsam uidelicet insulam Sahsonagane quantum suprascripto continetur
termino, prout altari saneti Stephani traditum erat, ut dixi, episcopo
mutua uieissitudine retradidit. Et ut hee commutatio stabilis per-
maneat litterarum serie ueraciumque testium ut mos est, firmatum est
testimonio. Altman comes, Hartuuie, Sarhile, Meginhart, Herrant,
de familia Heilrih, Mathuni, Liutheri, item Liutheri, Sinzo, Gerhart,
Reginhalm, Geruuie, Peratholt, Herrih, Rihfrit, Gozolt, Dietpreht,
Ebararo, Frouimunt.
Cod. 188, f. 281’, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck I/1, 213.
69.
c. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit seinem
Diener Dietmar 140 Joch Grundes zu Tegernbach gegen gleich viel zu „Niu-
sarinhun“ in. Krain ein.
Nouerint omnes Christi fideles, qualiter Egilberto Frigisingensis
ecelesie episcopo et Diemaro eiusdem ecelesie seruo placuit quod-
dam concambium facere quod et fecerunt. Tradidit namque idem
Dietmar predium quod habuit in loco Tegiranpah, exl iugera ad altare
sancte Marie sanctique Corbiniani perpetualiter existendum. Econtra
predictus episcopus eidem seruo ad Crheina(!) in loeo qui dieitur Niu-
sazinhun, equalem mensuram cum manu sui aduocati Ödalscalchi
dedit perpetuo sibi tenendum. Huius rei testes sunt comes Altman-
nus, Liutheri, Pezili, itervm Liutheri, Wolfolt, Geruich, Asmar,
41
Meginhart, Mazili, Huc, Aripo, Warmunt, Walto, Waldmant, Fro-
uimunt.
Cod. 188, f. 278', k. Reichsarchiv zu München; Archiv f. Kde. österr.
G.-Quellen, XXVIT., 261, Nr. 6.
70.
e. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit einer seiner
Unterthaninen namene Willirun Güter zu Launsdorf (?) in Kärnten (?) um.
Notum sit omnibus Christi fidelibus presentibus seilicet atque
futuris, qualiter placuit inter uenerabilem istius sedis presulem Egil-
bertum et inter quandam familie huius feminam Willirun dictam
eum consilio vicedomni Altmanni nee non videlieet aduocati Ódal-
sealehi eeterorumque huius familie virorum quandam conmutationem
facere quam et fecerunt. Tradidit namque eadem femina cum manu
aduocati sui Pezilini in loco Lochnesdorf dicto arabilis terre dimi-
dium iuger in manum aduocati supradicti O. ad altare sanete Marie
sanetique Corbiniani perpetüaliter existendum. Econtra predictus
aduocatus in manum eiusdem femine et aduocati sui?) retradidit in
eadem uilla Lochnesdorf curtiferum i non equali mensura sed minus
quam tradidit eo tenore, ut liberam inde habeat potestatem quicquid
libitum fuerit, faciendi. Testes de familia Livtheri, item Liutheri,
Eccho, Rantvuie, item Rantuuic.
Cod. 188, f. 2771, k. Reichsarchiv zu München.
11.
e. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit dem Freige-
lassenen Hezil Güter zu ,Litapach* und „Gozoltasdorf“ gegen andere zu Dö-
briach (?) und „Letmira“ in Kärnten ein.
Nouerint omnes Christi fideles presentes seilicet et futvri, qua-
liter placuit atque conuenit inter uenerabilem Frigisingensis ecclesie
Egilbertum episcopum et quendam libertum Hezil dietum filivmque
] Codex hat suae.
12
eius Wezil voeatum quoddam concambium facere quod et fecerunt.
Tradidit namque idem iam dietus Hezil simul cum filio suo talem pro-
prietatem qualem habuit in locis Litapach et Gozoltasdorf dietis, in
manus episcopi Egilberti et aduocati sui Ödalscalhi ad ecelesiam
sancte Marie sanetique Corbiniani perpetvaliter existendam. Econtra
vero idem episcopus et aduocatus eius eum consilio suorum fidelivm
tam clericorum quam laicorum retradidit supra nominato Heziloni
filioque eius de rebus ecclesie ad Tobrochotasfeld iii hobas, ad Leiz-
niza hobam i absque omni contradictionis molestia possidendum.
Testes Altman, Hartuvic, Perahtolt, Sarhilo, Penno, Engilmar, Re-
ginolt, de familia Reginhalm, Epararo.
Cod. 188, f. 277', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeek L/2, 495,
Nr. 1181.
12.
c. 1030. ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht von einem Voll-
freien namens Popo Güter zu Rudersdorf, Stall, ,Lesniza^ u. s. w.
gegen andere zu Malentein in Kärnten ein.
Nouerint omnes Christi fideles tam presentes quam futuri, qualiter
placuit atque conuenit inter uenerabilem Frisingensis sedis episcopum
Egilbertvm et quendam nobilem hominem Popo nuneupatum com-
mutationem quandam facere quam et fecerunt. Tradidit namque
pretitulatus Popo in manum Egilberti episcopi et aduocati sui
Ödalschi (!) tale predium quale in locis infrascriptis Starchando et
aliis nuntiis cum eo illue datis eum mensura et ostensione presenta-
uit, inprimis in uilla Routkerasdorf dicta ecclesie partem et dotales
hobas Sclauanicas iii et iugera iiii fiscalis et censualis ruris hobas xi,
ad Stallun hobas iiiij, ad Lesniza hobas ii, ad Dobrozfelt hobas ui,
ad Trahun hobas iii eum pascuis, pratis, alpibus, siluis, uiis et inuiis,
exitibus et reditibus, quesifis et inquirendis (et) omnibus rebus iure
ad loca eadem pertinentibus ad altare uidelicet beate Marie sanctique
Corbiniani perpetualiter existendum. Econtra uero prelibatus epis-
copus et aduocatus eius supra memoratus f) cum consilio fidelium
suorum tam elericorum quam laicorum nobilium atque ignobilium
l Codex hat momoratus.
73
personarum retradidit supra nominato Poponi quiequid ipse in loco
Malantina dicto a quodam nobili uiro Irinch uocitato ' conplacitauit,
item 1) ecelesie deeimate partem quartam, dotalis et fiscalis ac cen-
sualis ruris hobas xx cum omnibus utensilibus ad predium idem per-
tinentibus absque omni contradictionis molestia in proprietatem pos-
sidendum, item per manum Altmanni comitis eidem Popponi ad Eichi
tradidit hobas ii. Testes per aures traeti Altman comes, Gumpolt,
Hartwie, Perahtolt, Dietrieh, Jacob, Branhart, Pero, Cholo, Heriman,
Hiltipolt, Egilolf, Perahtolt, de familia Rihilo, Heilrich, Reginhalm,
Vualtman, Azili, Gozolt, Sinzo, Chó(n)rat, Geruuic, Mazili, Vuald-
man, Gisalbrecht, Rihpolt. Item Poppo prenominato episcopo ad Tra-
hun tradidit bobas ii. Testes Odalscaleh comes, Altman comes, Gun-
polt, Hartwie, Sinzo, Perahtolt, Reginhalm.
Cod. 189, f. 35', k. Reichsarchiv zu München; Meiehelbeck 1/2, 507,
Nr. 1212; Resch: Aetas millen. 68.
73. e
1033, 19. Juli, Memleben. König Konrad II. schenkt dem Bisthume Frei-
sing den Hof Ollern in der Ostmark bei Tulln.
C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Chuonradus di- :
uina fauente clementia Romanorum imperator augustus. Si loca
uenerabilia diuino eultui mancipata ob memoriam diuine remunera-
tionis munere nostrae consolationis benignius adaugendo ditare
decreuerimus, hoe non solum nobis ad regni nostri commodum,
uerum et ad animae nostrae remedium salubriter prouenire credimus.
Quapropter omnium Christi nostrorum fideliam presentium scilicet et
futurorum uniuersitati notum esse uolumus, qualiter nos summe divi-
nitatis intuitu per interuentum amantissime coniugis nostrae Gislae
imperatricis augustae nostrique dileeti filii Heinriei regis cara peti-
tione, nec non ob assiduum fideleque seruitium Egilberti Frisingen-
sis aecelesie uenerabilis episcopi, qui pre ceteris multiplieato genere .
seruitutis pro uiribus (gratanter deseruiuit) suumque seruitium in
hoe multiplieiter adauxit, quod eundem unicum nostrum filium
l Codex hat idem.
74
per nos sue fidei commendatum plena fide vice nostra fouit, amplec-
titur, amauit et per omnia fideliter educauit, tradidimus ad altare
semper virginis Marie sanctique Corbiniani nobilissimi Christi con-
fessoris in civitate Frisinga corpore quiescentis, curtem Alarun
sitam in marchia et in eomitatu Adalberti marchionis cum omnibus
ad eundem locum iure ac legaliter pertinentibus cum mancipiis utri-
usque sexus, cum areis, aedificiis, agris, vineis, campis, terris cultis et
incultis, pratis, pascuis, siluis, uenationibus, aquis aquarumue decursi-
ubs, piscationibus, molis, molendinis, viis et inviis, exitibus et reditibus,
quesitis et inquirendis seu cum omni utilitate que uel scribi aut no-
minari ullo modo potest, eandemque curtem de nostro ivre ac domi-
nio ea ratione in ius atque dominium prefate Frisingensis aecclesiae
omnino transfudimus et in perpetuam proprietatem donauimus, ut
idem uenerabilis antistes Egilbertus et successores sui absque uio-
lentia ullius nostri successoris siue regis sive imperatoris liberam
posthae licentiam hane habeant potenter possidendi, commutandi vel
quiequid inde sibi saluo iure aecelesiae placuerit faciendi. Et ut haec
imperialis nostrae traditionis integritas stabilis et inconuulsa per
futura annorum curricula perseueret, hoc auetoritatis nostr: prae-
ceptum inde conseriptum sigilli nostri impressione insigniri ivssimus
et ambo nos ego idemque filius meus dilectus rex videlicet Heinricus,
ego ipso humiliter interueniente, ille me consentiente atque iubente
uterque in sui nominis signo manu propria subtus corroboravimus.
Signum domni Chuonradi inuictissimi (M.) Romanorum impera-
toris augusti. Signum domni Heinriei (M.) tertii regis glorio-
sissimi.
Burchardus cancellarius uice -Bartonis archicapellani re-
cognoui. ,
Data XIII. kal. Augusti, indietione L, anno- dominice incarnatio-
nis millesimo XXXIIL, anno vero domni Chuonradi secundi regnan-
tis VIIL, imperi autem VIL, anno etiam domni Heinrici regis
tertii VI. Actum Imileb feliciter amen.
Orig., Pgt., aufgedr. Bleibulle, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch in
Cod. 189, f. 17, 238, f. 109’, 191 f. 76’, 104’ und 108; Meichelbeck 1/1, 227,
Monum. boiea XXIX/1, 37. Vgl. wegen der Datirung Stumpf H., 165, Nr. 2043.
15
74.
1034. 7. Mai, Regensburg. Kaiser Konrad Il. schenkt dem Bisthume
Freising eine Anzahl königl. Huben an dem Flusse Url bei Maur. und bestätiget
demselben ausserhalb den Besitz anderer Güter an der Ibs innerhalb ange-
gebener Grenzen. .
C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Chuonradus di-
uina fauente clementia Romanorum imperator augustus. Si uenera-
bilia aeeclesiarum dei loea alieuius doni ineremento sublimare stude-
mus, id profecto nobis nostrique regni statui liquido. proficere minime
diffidimus. Quapropter omnium Christi fidelium presentium scilicet ae
futurorum mouerit uniuersitas, qualiter nos diuini amoris instinetu
pro remedio animae nostrae ob interuentum et petitionem dilectae
nostrae coniugis Gisilae imperatricis augustae, neenon Heinrici regis
fllii nostri, ob iuge etiam deuotumque seruitium fidelis nostri Egil-
berti Frisingensis aecclesiae 1) uenerabilis episcopi eidem presuli
suaeque aecclesiae?) Frisingensi largiti sumus in Orienti parte iuxta
fluuium Urula uocatum in comitatu marchionis, Adalberti?) cum
omni lege hobas regales duas quae antea ad Murun sui iuris curtem
ibi iuxta iacentem ex rebus regni pro beneficio concessae sunt, et
insuper hobam unam regalem prope fluuium eundem inferius iacen-
tem quam habuit in benefieium predietus marchio Adalpertus, et
etiam in medio utrarumque partium iugera xxx supradictae curti
eontigua, quae Aribo de Ensinbure in benefieium habuit, cum omni-
bus eius apenditiis, areis, edificiis, exitibus et reditibus, uiis et in-
uis, eultis et incolendis, quesitis (et) inquirendis, agris, campis,
pratis, siluis, uenationibus, aquis aquarumque decursibus, molis,
molendinis, piscationibus seu cum omnibus utilitatibus que sic diei
aut seribi possunt, easque per hane nostram imperialem paginam de
nostro iure et dominio in eius ius et dominium transfundimus et in
proprium tradidimus ea videlicet ratione, ut iam dietus presul suique
successores liberam deinceps potestatem habeant in usum aeecle-
siae*) quiequid eis placuerit faciendi. Insuper vero eidem episcopo
eonfirmauimus ibi cetera sui iuris bona, a termino orientali ubi Liud-
| Orig. hat aclesiae; 2 ebenso acclesiae; 3 ebenso Adalberi. + Orig.
a celesiae.
76
zimannespah influit Ibisam et inde Phezniza !) deindeque Rudnicham,
itemque a termino occidentali a uilla. Chrellindorf usque in fluuium
Zuchaha et ad Rudnicham sieque ad montana Carinthiam respieien-
tia. Et ut hee nostre donationis immo confirmationis auctoritas sta-
bilis et ineonvulsa omni euuo permaneat, hoe preceptum inde con-
seriptum manu propria corroborantes sigillo nostro insignimus.
Signum domni Chuonradi Romanorum (M.) imperatoris augu-
stissimi.
Purchardus cancellarius uice Bardonis arehicapellani recognoui.
Data nonis Maii anno dominicae incarnationis millesimo XXXIIT,
indietione II., anno autem domni Chónradi secundi regnantis X., im-
perii VIII. Aetum Radaspone feliciter amen.
Orig., Pgt., aufgedrucktes ziemlich erhaltenes Siegel, k. Reichsarchiv zu
München; ebend. auch Cod. 189, f. 22 und 24, 238, f. 186 und 191, f. 10%
und 108; Meichelbeck: 1/1, 220; Resch: Aet. mill 79; Mon. boica
XXIX./1, 45. Vgl. wegen des Datums (1034) Stumpf, Reichskanzler, I, 167,
Nr. 2061.
19.
1040, 18. Jän., Augsburg. König Heinrich III. bestätiget dem Bisthume
Freising die Schenkung seines Vaters an dem Hofe zu Ollern in der Ostmark
bei Tulln.
C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Heinrieus diuina
fauente clementia rex. Si loca uenerabilia diuino cultui mancipata
ob memoriam diuinae remunerationis munere nostrae consolationis
benignius adaugendo ditare decreuerimus, hoc non solum nobis ad
regni nostri commodum, uerum et ad anime nostrae remedium salu-
briter prouenire eredimus. Quapropter omnium Christi nöstrorum-
que fidelium presentium seilicet et futurorum uniuersitati notum esse
uolumus, qualiter nos summe diuinitatis intuitu per interuentum
nobis dilectissimi Sigibotonis sanctae videlicet Spirensis aeeclesiae
uenerabilis episcopi, neenon ob assiduum fideleque seruitium domni
Nitkeri Frisingensis aeeclesie presulis celeberrimi, eadem seilicet
beniuolentia et auetoritate qua similiter fecit et ante me beate me-
l Cod. 189, f. 22 ebenso und f. 24 Pheznizam.
77
morie dominus genitorque meus pius et per omnia catholicus Chuon-
radus siquidem imperator augustus, qui me interpellante, in idipsum
etiam consilio et re conspirante cartam constitutionis eiusdem,
immo haee eadem continentem manu propria roborando omnique
lege confirmando in ius Frisingensis aecclesiae tradidit, nos pariter
animo nihilominus uolenti tradidimus et concessimus ad altare sem-
per uirginis Marie sanctique Corbiniani nobilissimi Christi con-
fessoris in. ciuitate Frisinga corpore quiescentis curtem Alarun
sitam in marchia et in comitatu Adelberti marchionis cum omnibus
ad eundem locum iure ac legaliter pertinentibus, cum mancipiis
utriusque sexus, eum areis, edificiis, agris, uineis, campis, terris
eultis et incultis, pratis, pascuis, siluis, uenationibus, aquis, aqua-
rumue decursibus, piscationibus, molis, molendinis, viis et inuiis,
exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis seu eum omni utilitate
que vel seribi aut nominari ullomodo potest, eandemque curtem in
ius atque dominium prefate Frisingensis aecclesie ea ratione omnino
transfudimus et in perpetuam proprietatem donauimus, ut idem
uenerabilis antistes Nitkerus et successores sui absque violentia
ullius nostri successoris siue regis siue imperatoris liberam posthac
lieentiam hane habeant, potenter possidendi, eommutandi vel quic-
quid inde sibi saluo iure aecclesig placuerit faciendi. Et ut hee
regalis nostre traditionis integritas stabilis et inconuulsa per futura
annorum curricula perseueret, hoc auctoritatis nostre preceptum
inde conscriptum sigilli nostri impressione insigniri iussimus.
Signum domni Heinriei tertii (M.) regis inuictissimi.
Theodericus cancellarius nice Bardonis archicapellani re-
cognoui,
Data XV. kal. Februarii, interdietione VII, anno dominice in-
earnationis M. XL., anno vero ordinationis domni Heinriei tercii XII,
regni autem I, Actum Auguste felieiter amen.
Orig., Pgt., aufgedr. Siegel nur im Bruchstück vorhanden, k. Reichsarchiv
zu München; ebend. Codd. 189, f. 27’ und 238 f. iii; Meichelbeck I/1, 237;
Mon. boica XXIX/1, 66.
78
76.
1049, 7. Jänner, Ebersberg. Kaiser Heinrich III. schenkt dem Bi-
schofe Nitker von Freising ein dem Fiscus anheimgefallenes Stück Land zu
Ardagger in der Ostmark mit der Verpflichtung den daselbst bestehenden Secu-
larconvent von Priestern in einen stiftlichen zu verwandeln.
In nomine sancte et induidue trinitatis. Heinricus diuina fauente
clementia Romanorum imperator augustus. Quoniam ex iure suscepti
regni omnibus ecclesiis Romani imperii debitam sollicitudinem debe-
mus impendere, uolumus unamquamque quantum nobis ex diuine
gratie munere eonceditur, procurare et ad dei seruitium promouere.
Vnde quidem omnes Christe nostrique tam futuri quam presentes
nouerint fideles, qualiter nos pro anime nostre felicitate et ante ces-
sorum nostrorum requie et ob interuentum nostri thori ac regni con-
sortis scilicet Agnetis imperatricis auguste et ob deuotam seruitutem
nostri fidelis et dilecti Nitkeri Frisingensis episcopi ad altare sanete
Marie semper uirginis sanetique Corbiniani confessoris in monasterio
Frisinga tale predium quale Vlrieh et Ascuuin in Ardack(er) in comi-
tatu marchionis Adalberti trans fluuium Ensa habuerunt, iure gentium
nostre potestati dicatum tradidimus eum omnibus suis pertinen-
tiis, cum maneipiis seilicet utriusque 'sexus, areis, edificiis, agris,
pratis, campis, pascuis, terris cultis et ineultis, siluis, uena-
tionibus, aquis aquarumque decursibus, molis, molendinis, piscationi-
bus, exitibus et reditibus, uiis et inuiis, quesifis et inquirendis et
eum omni iure et utilitate que ullo modo poterit prouenire, ea uide-
licet ratione, ut prefatus episeopus et sui successores in predicto
loco Ardacher clericos seculares ad dei seruitium pascant et susten-
tent regulari prebenda in honorem sancte Margarete uirginis et
martyris ibidem constitutos et congregatos. Et ut hec nostra impe-
rialis traditio stabilis et inconuulsa omni succedentis temporis per-
maneat euo 1), hoe preceptum inde conseriptum manu propria corro-
] Duellius liest succedentia und alle Drucke haben ideo; ich vermuthe, dass euo
zu lesen sei, denn die Lesung succedentia ist wohl nur sehr plausibel, mit succedentis
ergibt sich kein Sinn.
79
borantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri. Termini autem
prefati predii isti sunt, ab Holesceit usque in Sambach, a Sambach
usque in Tieufenbach. Data VII. idus lanuarii anno dominice incar-
nationis MXLVIIIL., indictione IL, anno autem domini Heinrici tertii
regis imperatoris secundi ordinatione eius XX,, regni quidem X., im-
' perii autem IIT. In nomine domini actum Eberesperg feliciter amen.
Archiv für Kunde österr. Gesehiehtsquellen VI. 293, aus einem Cod. des
12. Jahrh. der Klosterbibliothek zu Seitenstetten; vergl. Duellius Miscell. I.
106 u. Meichelbeck I. 243.
17.
1055, 10. Dec., Neuburg a. d. Donau. Kaiser Heinrich III. stellt dem
Bisthume Freiging jene Güter zu Layen, Aufkirchen und Ebershausen zu-
rück, welche bedingterweise Graf Otto demselben verliehen hatte und die
von Gerichts wegen dem Grafen abgenommen worden waren. |
C. In nomine sanete et indiuiduae trinitatis. Heinricus diuina
fauente elementia Romanorum imperator augustus. Agenda est eausa
rei puplice (!), sed salua re matris nostre ecelesie et plerumque
que iure fori obtinemus, hec iure celi ultro reddere destinamus.
Hoc ergo conplacuit nobis in re fratrum nostrorum spiritalium qui
Frisinge sub canonica constituti deo seruiunt et de collectis fidelium
se agunt. Cum ipsis enim aliquando Otto marchio precarium fecit
et dedit quod uisus est habere in loco qui dicitur Leian inter mon-
tana in comitatu Popponis, et in loco qui dieitur Ufchirchin in
comitatu Fridirici et in loco qui dieitur Ebarhvsen in comi-
tatu Burchardi. Antea autem ille Otto infelix deo et sanete
eeelesie pro ineesto ad satisfactionem inobediens iuxta quod
apostolus instituit, traditus est, santane in interitum carnis et ob
hoc seeundum legem Bauuariorum in nostro colloquio diffinitum est,
omnia ad fiseum pertinere quae idem Otto potuit habere. Qua ratione
Geroldvs aduocatus supra memoratorum fratrum nostrorum conuictus
nobis et aduocato nostro Hartvvigo eiusdem traditionis inuestituram
tradidit, quia in eius defensionem nullam inuenire potuit rationem.
Igitur habemus in potestate, ut quodlibet in de faciamus. Libet ergo
amieos nobis de mammona iniquitatis facere, qui nos ex presenti uita
80
deficientes in eterna tabernacula possint recipere. Propterea notum
sit omnibus Christi nostrique fidelibus tam futuris quam presentibus,
quia illis nostris fratribus in memoriam nostri et regni thorique nostri
consortis Agnetis imperatrieis, necnon dilectissimi filii nostri Heinrici
regis quarti, quiequit Otto dare destinauit, cum omnibus suis appen-
ditiis hoc est utriusque sexus mancipiis, areis, edificiis, agris, pratis,
pascuis, terris eultis et incultis, uineis, aquis aquarumque decur-
sibus, molis, molendinis, piscationibus, siluis, uenaeionibus, exitibus
et reditibus, quesitis et inquirendis cum omni utilitate quae ullomodo
inde poterit prouenire, in proprium damus. Et ut hec nostre imperi-
galis (1) traditionis auctoritas stabilis et inconuulsa omni euo perma-
neat, hanc cartam inde conseriptam manu propria ut infra uidetur,
corroborantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri.
Signum domni Heinrici tercii regis (M.) secundi Romanorum
imperatoris augusti.
Uuinitherius cancellarius uice Liutpoldi archicancellarii re-
cognoui. (M.)
Data IIII. idus Decembris anno dominice inearnationis M. L. VL,
indictione VIIL, anno autem domni Heinrici tercii regis imperatoris
seeundi, ordinationis eius XXVIIL, regni vero XVIIL, imperii uero
VII. Actum Niuenbure in dei nomine feliciter amen.
Orig., Pgt., aufgedrücktes Siegel ausgefallen, k. Reichsarchiv zu München;
ebendort auch Codd. 189, f. 8^ und 191, f. 99’; Meichelbeck 1/1, 251 ; Resch:
Aet. millen. 87; Monum boiea XXIX/1. 123.
18.
1060, 16. Mai, Ulmerfeld. Bischof Ellenhart von Freising tauscht mit
einem seiner Unterthanen Namens Wintheri eine Hube zu „Loupach“ gegen :
eine andere zu Ollern ein.
" Coneambium inter Ellenhardum episcopum et Uvintherum
seruum ecclesie. Traditit idem (Uvin)therus proprietatis sue hobam
unam in loco qui dieitur Loupach iuxta lignum domini, ad altare sancte
Marie et in manus Ottonis aduocati presente et conprobante episcopo
Ellenhardo. Pro hac traditione ex proprietate ecelesie et ex beneficio
Ottonis filii Perhtoldj co(mitis) ipso permittente atque petente per
81
manus etiam Ottonis aduocati eidem Uvinthero tradita est ab epis-
copo hoba vna in proprietatem in loeo qui dieitur Alerun. Actum est
istud eon(cam)bium aput Udimaresphelt anno domini MLX., XVII.
kal. Iunii, feria iii. Pentecostes. Eadem commutatio iuramento con-
laudata est a familia presente agente et confirmante. Hi sunt testes,
liberi homines Rótpreht, Cotti, Timo, Heriman, Ozi, Hadamar, de
familia Gerolt, Albrich, Phedigoz, Liutpolt, Ederam, Waltman, Ügo,
Managolt, Chuonrat.
Cod. 188, f. 301 (am Rande mannigfach schadhaft), k. Reichsarchiv zu
München; Meichelbeek ]/2, 517, Nr. 1234.
19.
c. 1060,....,.... Bischof Ellenhart von Freising vergleicht sich mit dem
Erzbischof Gebhart von Salzburg betreffs der Zehente von seinen Gütern in der
Salzburger Diöcese belegen, als zu Wörthsee, Katsch, s. Peter i. Holz, Pusar- -
nüz u. 8. w. in Kürnthen u. Steiermark.
[n nomine sanete et indiuidue trinitatis. Ad omnium Christi fide-
lium noticiam perpetuamque memorie cautelam literis; conmen-
dauimus (!), qualiter contentio que erat de decimis quas in archi-
episcopatu Salzburgensi sancta Frisingensis possedit ae possidet
eeclesia, iuxta eonmunem assensum utriusque eeclesie fidelium deter-
mipata est. Conuenit namque inter uenerabiles, pontifices predic-
tarum ecelesiarum, ut domnus Ellenhardus Frisingensis episcopus
de tribus eurtiferis quibus uelit sibique placeat apud Wertse, deci-
mam integram habeat, de reliqua autem deeimatione ipse terciam,
duas uero domnus Gebehardus archiepiscopus partes accipiat, item
de prediis Frisingensis eeclesie in loco Chatzis positis conplacuit, ut
presul Frisingensis de curtifero uno quo uelit, decimam integram
habeat, de ceteris decima in tres partes diuidatur, quarum una sit
episeopi Frisingensis, due arehiepiscopi Juuauiensis. Et ut hec
eonuentio perpetualiter inconuulsa permaneat domnus E. Frisin-
gensis episcopus eonmuni consilio fidelium suorum tam clericorum
quam .laieorum eum manu aduoeati sui Ottonis unum mansum
Selauonieum in predieto predio Chatzis in uilla que dieitur Pederdorf
in manum archiepiscopi nee non aduocati sui Engilberti in proprium
tradidit atque delegauit et eum hoc partem decimationis que sibi
Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 6
82 /
cessit, coneambiuit. Testes Egilpreht, Hartnit, Ödalschalch, Marh-
uuart, item Maruuart, Meginhart, Gebehart, Hartnit, Ernest, Ger,
Ödalscalch, ' Amalrih, Ekkihart, Hertwie, Guntheri, Eppo, Walt-
frit, Tagani, Reginolt, Ödalrich, Etih. Preterea, cum traetarent.de
basilieis quas in Liburnia Fisingensis 'ecelesia habet, una scilicet
sancti Petri apud Frezna, altera saneti Michahelis apud Bosanriza,
terciam saneti Martini apud Velah, earundem aduocatus ecclesiarum
A. iuramento firmauit, quod prenominate ecclesie terminationem
tocius populi qui habitat infra terminos, in sequentibus annotatos xxx
annos absque proclamatione obtinuerint ideoque iure eandem perpe-
tualiter obtinere deberent, his quidem signis et cireumsceriptioni-
bus, sane de loco ubi Lisara influit fluuium Tra. ad uillam que dici-
tur Zregiah et de hae uilla ad illam que uocatur Fuhta et inde ad
montem Huonaresperch et per eireuitum montis illius, nec non ab
utraque ripa fluminis Molna ad acumen montis qui dieitur Turo, in
litore etiam predicti Tra sursum ad paludem Gerlindamos nomina-
tam. Quo finito eonmuni assensu utrobique laudatum est, ut quic-
quid decimarum archiepiscopus cuius parrochia est et regimen epis-
eopale, infra predietarum eeelesiarum terminationes a populo uel
exegit uel inposterum exigere potuerit, hoc in duas diuidatur partes,
quarum una episcopo Juuauiensi, altera Frisingensi persoluatur pon-
tifici, excepta deeimatione prediorum que.tune temporis in Liburnia
saneta Frisingensis possedit ecclesia, quam episcopus Frisingensis
sine partieione integram obtineat, Et si forte tres preseripte ecclesie
a populo longius remoto uiarum longitudine et itineris difficultate
facile non possint uisitari, noue ibi a presule Frisingensi consultu
tamen et ordinatione archiespiscopi edificentur, quas uel jarchipresul
consecret et populum iuxta uelle peticionemque episcopi Frisingensis
terminet uel sibi idem faciendi potestatem conmittat. Et ut hoc
pactum stabile et incenuulsum. perseueret, sepe dictus domnus E. Fri-
singensis episcopus conlauda(n)tibus suis clericis, militibus serui-
entibus eum manu aduocati sui A. mansum unum Sclauonicum et di-
midium in loco qui dicitur Lengindorf in manum domni Gebehardi
Salzburgensis archiepiscopi nee non et aduocati sui E. in propriam
tradidit et delegauit, sicque decimarum portionem que sibi cessit, con-
cambiuit atque redemit. Huius rei superioris conuentionis testes svnt.
Cod. 189, f. 25, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch Codd. 238,
f. 11& u. 191, f. 109 u. 96; Meichelbeck I/1, 273; Resch: Aet. mill. 92.
83
80. -
1065, ...., ..... Der Vollfreie Azo überträgt seine Leibeigene namens
Machtild an das Kloster Innichen.
Notum sit omnibus sub eultu Christiani nominis degentibus,
qualiter quidam uir nobilis nomine Azo famulam suam propriam
nomine Maehtildam nuncupatam ad altare saneti Candidi tradidit ea
uidelicet institutione, ut annis singulis tam ipsa quam eius posteritas
ad prefatum altare v nummos argenteos pro redemtione libertatis
persoluerent. Ísta uero anno dominice incarnationis MLXV sub Ellen-
hardo episcopo et Adalramo aduocato coram subscriptis extant finita,
Isti sunt testes, Willipreht, Peretholdus Rufus, Hiltimar, Dietrich,
Penno, Regil, Ebarmund, Albrich, de fidelibus aduocati Chuono,
Hisker. Isti sunt filii de eadem Machtilda nati Albrich, Adalbero,
Minigo, Siceo, Sigehart, Rezili et soror eorum Heiza.
Sinnaeher: Beitráge, II. 574 ,aus einem alten Codex der Bibliothek zu
Inniehen*.
81.
€.1065, ...., ..... Ein gewisser Imizind überträgt seine Leibeigene
namens Chainza an das Kloster Innichen.
Notum sit omnibus Christi fidelibus, quod uir quidam uocabulo
Imizind quandam feminam suam propriam ancillam nomine Chainzam
eum filiis et filiabus eorumque suecessoribus sub Adalramo aduocato
ad altare saneti Candidi perhenniter existendum tradidit ea lege, ut
singulis annis ad predictum altare nummos v darent, et si illi denarii
pre aliqua necessitate minime traditi fuerint, lieitum eis esse uide-
tur anno hoc tertio emendandum. Isti sunt testes per aures tracti,
de liberis Adalramus filius aduocati, Hisker, Chuono, de familia
Willipreht, Waltman, Hiltimar, Regil, Dieterich, Ebarmund, Me-
ginprecht.
Sinnacher: Beiträge II., 575, „aus einem alten Codex der Bibliothek zu
Innichen*.
6*
84
82.
c. 1068, ...., ..... Der freisingische Vogt su Innichen, Adalram, über-
trägt an die Kirche daselbst seinen Knecht Woifpero.
Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter quidam nobilis uir
nomine Adalramus ecclesie huius aduocatus quendam proprium suum
famulum Wolfpero nuneupatum ad altare sancti Candidi tradidit ea
uidelicet lege, ut ipse et suecessores eius v nummos ad idem altare
annuatim persoluerent, quatinus idem Wolfpero eum successoribus
suis firma ac legitima libertate potirentur. Huius traditionis testes
sunt Adalram filius (Adalrami?) et frater eius Eppo, et fideles eius
Hiskier et Chuono, de familia Hiltimar, Willipreht, Penno, Dietrich,
Regil, Meginprecht, Eberman.
Sinnacher: Beiträge IL, 574 „aus einem alten Codex der Bibliothek zu
Innichen“.
83.
1067, 5. März, Regensburg. König Heinrich IV. schenkt dem Bisthume
Freising die Ortschaften Couvedo, Lonche, Ospo, Rosariol, Trusche u. 8. w.
in der Markgrafschaft Istrien.
C. In nomine sanete et indiuiduae trinitatis. Heinrieus diuina
fauente clementia rex. Sancte dei eeclesiae profectui tanto diligen-
tius providere debemus, quanto excelsius ex diuino munere sublimati
sumus. Quapropter omnibus Christi nostrique fidelibus tam futuris
quam presentibus notum esse uolumus, qualiter nos Frisingensi
eeclesiae in honorem sanete Marie sanctique Corbiniani construct®
et consecrate ob petitionem ac interuentum Berthe reginae regni
thorique' nostri consortis dilectissimae instinetu quoque Epponis
Niwenburgensis episcopi; Ekkiberti marchionis, Ödalriei marchionis,
nec non ob fidele meritum Ellenhardi eiusdem sedis episcopi, has-
uillas Cubida, Lovnea, Ozpe, Razari, Trvsevlo, Steina, sancte Petre
in pago Istria in marcha Ödalriei marchionis sitas cum omnibus
appendiciis suis hoe est utriusque sexus mancipiis, uineis, agris,
pratis, campis, pascuis, siluis, uenationibus, forestis, forestariis,
85
eeclesiis, areis, edificiis, terris cultis et incultis, aquis aquarumue
deeursibus, molis, molendinis, piscationibus, exitibus et reditibus,
uiis et inuiis, merkatis, theloneis, monetis, quaesitis et inquirendis
omnique utilitate in proprium dedimus, confirmauimus, perpetuo iure
obtinendum concessimus, ea uidelicet ratione, ut nullus successorum
nostrorum imperator siue rex, dux, marchio, comes aut alia maior
uel minor persona iudicialis haec data prefatae etclesiae auferre,
alinare aut ullomodo presumat inquietare, sed prenominatus episco-
pus eiusque sueeessores liberam inde potestatem habeant tenendi,
precariandi, commutandi uel quiequid inde ad utilitatem eiusdem
eeclesiae uoluerint faciendi. Et ut haec nostra regalis traditio stabi-
lis et inconuulsa omni permaneat euo, hanc cartam seribi manuque
propria eorroborantes sigilli nostri impressione iussimus Ínsigniri.
Signum domni Heinriei (M.) quarti regis.
Gregorius caneellarius uice ^ ° Annonis archieancellarii re-
cognoui. '
Data III. nonas Martii anno dominicae incarnationis M. LXVIL,
indietione V., anno autem ordinationis domni Heinrici quarti regis XII.,
regni vero XI. Actum Ratispone feliciter amen.
Orig., Pgt., aufgedrücktes Sigel ausgefallen, k. Reichsarchiv zu München;
ebend. auch Codd. 189, f. 12, 238, f. 113’, 191, f. 84 und 102; Meichelbeck
1/1, 261; Resch: Aet. millen. 96, Mon. boica XXIX/1, 170.
84.
1070, ...... , Rasen. Bischof Ellenhart von Freising überträgt dem Bis-
thume Brixen, gegen Nachlass von Zehentforderungen an das Kloster Innichen,
2 Huben zu Reisach in Tirol.
Exemplum autentici priuilegii. In nomine sanete et indiuidue
trinitatis. Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Ellenhardus.
sanete Frisingensis ecelesie presul uenerandvs duos mansos loco
Risach, comitatu autem Engilberti sitos manibus aduocatorum suorum
Ottonis uidelicet comitis et Adalrammi conlaudantibus clericis, mili-
tibus, seruientibus suis supra altare saneti Cassiani et Ingenuini in
manus Áltwini Brixinensis episcopi uenerabilis suique aduocati Gvn-
daehar nuncupati, areis, edificiis, agris, pratis, pascuis, aquis aqua-
rumque decursibus, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis
86
omnibus pertinenciis superaddito infraseripto obsequio prefato epis-
copo Altwino suoue misso ante festum sancti Martini loco Intichingen
annuatim exhibendo delegauit, eo tenore ut ab illa die et deinceps
omnis conteneio et inquisicio quam sepe dietus Brixinensis episeopus
Altvvinus super decimaciones ad ecclesiam saneti Candidi pertinentes
aduersus prelibatum Frisigensem episcopum Ellenhardum habuit, in
perpetuum diffinita et determinata esset et sit. Huius tradieionis utro-
bique facti sunt testes Megenhart comes, Ernost comes, Gero comes,
Tagino, Penno, Reginpreht et eius filius Adalbero, Perhtol (!)
Wezil, Willihalm, Otto, Chuono, Röpreht, Pabo, Durine, Woflo,
Hainrih, Odalrih, Rigimar, Ato, Gotesah (!), item Tagino, Pubo,
Mazili, Jacob, Cotebolt, Ratkis, de familia Haimo, Eppo, Peretolt,
Hartwie, Eckirih, Paldemar. His ita per aetis reuerendus Brixinensis
episcopus Altwinus eonlaudacione clerieorum, militum seruiencium-
que suorum omnem contencionem et inquisicionem quam aduersus
supra memoratum uenerabilem Frisigensem episcopum super deci-
maciones ad ecclesiam sancti Candidi pertinentes habuit, cum manu
sui aduocati Gvndaehar nomine in manus pretitulati Frisigensis
episcopi Ellenhardi aduocatorumque eius Ottonis comitis et Adal-
rammi remisit et resignauit ea eonueneione, quatenus nee ipse, nec
aliquis successorum eius super easdem decimaciones amplius ullam
contencionem moueret uel inquisionem (!) faceret. Et huius resigna-
cionis testes sunt Ernost comes, Ger comes, Hainrih, Penno, Echirih,
Tagini, Meginhart comes, Peritolt, Rüpreht, Reginpreht, Adalbero,
de familia Heimo, Peretolt, Paldemar. Supradieti autem obsequii
quantitas hec est, modius i simile et i polente, ii modii dispensalis
panis, 1)ii poreine vietimales et iiii ouine, poreellus i vel agnus i,
anseres ii, galline vi, oua |, casei x, sagme ii uini, dimidiam karra- -
tam ceruisie, farraginis xii modios.
Anno dominice incarnacionis M.LXX., indietione viii, apud
Rasinen in eapella sancti Johannis actum feliciter.
Orig., Pgt., ohne Sigel, Stiftsarchiv zu Innichen; Resch: Aet. millen. 97;
Sinnacher: Beitr. II. 575, Nr. 95,
] Von da ab auf die nächste Seite überschrieben.
87
85.
e. 1070, ...., ..... Bischof Bilenhard von Freising tauscht mit einem
seiner Unterthanen, Albrich, Liegenschaften zu Triesenegg, Mitterbach und
Gaisstechen gegen andere zu Pittersberg, sämmtlich in der Gegend bei Am-
stetten in Niederösterreich gelegen, ein.
Commutatio inter Ellenhardum episcopum et Albericum servum
eeclesiae. Tradidit idem Albrich ad altare sanetae Mariae in manus
episcopi Ellenhardi et Ottonis advocati apud Trisnicha servilem
hobam et vineam i, apud Mitterbach iugera xlv, apud Kaizstechen
iugera iii Retraditum est eidem Albrico ab episcopo per manus
Ottonis advocati ex proprietate ecclesiae apud Pittrichesdorf aequa
mensura in proprietatem. Testes Ger., Heinrich ete,
Meichelbeck (aus Freisinger Codex, darin nicht mehr vorgefunden) 1/2,
519, Nr. 1243.
86.
e. 1070. ...., ..... Bischof Ellenhard von Freising schenkt dem Kloster
Weihenstephan 2 Weingärten in der Wachau in Nieder-Österreich.
Notum fieri eupimus....... qualiter venerandus Frisingensis
ecclesiae episeus Ellenhardus pro remedio animae suae tradidit. ad
altare saneti Stephani protomartyris ii vineta in loco qui dieitur
Vuachorea 1) sita perpetualiter seruiendum eiusdem altaris servitori-
bus, unum ad eomplendum mandatum, alterum in annonam. Huius
rei testes sunt, de nobilibus Eppo etc.
Meichelbeck (aus nieht mehr vorfindigem Weihenstephaner Codex) I/1,
212; Resch: Aet. millen.
87.
e. 1070, ..... ..... Bischof Ellenhard von Freising schenkt dem Kloster
Weihenstephan 2 Weingärten bei Bozen und bei Hohenkeller.
Notum sit omnibus in Christo fidelibus presentibus et futuris
qualiter venerandus Frisingensis ecclesie episcopus Ellenhardus pro
l Ich vermuthe, es ist Vuachoua zu lesen und sonach nicht Wackerau bei Bozen,
das Resch will und ich nicht nachweisen kann, gemeint.
88
€
remedio animae suae, nec non ob amorem interventumque Herrici
abbatis tradidit in dotem sancti Dionisii a se dedicato in monasterio
saneti Stephani protomartyris duo vineta ad Bozana sita, unun in
loco qui dieitur Scala, alterum in loco qui dicitur Altum Chellari
perpetualiter serviendum fratribus inibi Christo militantibus. Et
ut haec eius traditio firma et inconvulsa in perpetuum permaneat
testibus subscriptis firmaverat. Liutpolt, Ratolt, Reginhart, Willipolt,
Gerhart.
Meichelbeck (aus einem nicht mehr vorfindigen Weihenstephaner Codex)
1/1, 272; Resch: Aet. millen. 110.
88.
e. 1070, ...., ..... Frau lta und ihr Sohn Griph widmen dem Bischofe
Ellenhard ihr Gut zu Kappel in Kärnten, wogegen derselbe ihnen einen Hof zu
Faning ebendort auf Lebenszeit überlässt.
Notum sit omnibus Christi fidelibus et nostris, qualiter quedam
nobilis femina nomine Ita et filius eius Griph predium quod haberunt
in loco Capella dicto, cum mancipiis, molendinis, portvbus, agris eul-
tis et ineultis, quesitis et inquisitis(!) et omnibus pertinentiis et
utilitatibus quibus possederunt, ad altare sanete Marie saneti(que)
Corbiniani in manus domni Ellenhardi Frisingensis sedis uenerabilis
episcopi (et) aduocati sui Ottonis delegauerunt et uestituram eius-
dem boni ab eis eodem die sibi traditam prenominatus episcopus et
aduocatus possiderunt. Econtra sepe dictus episcopus eum manu
eiusdem sui aduocati Ottonis retradidit eis quoddam eurtiferum in
loco Vaniecha cum omni iure et seruicio quo ipse ad manvs suas
eo die ipsum habuit, et utilitate sibi ab eis delegato predii uite
eorum reconcessit, ut post obitum eorum utraque ad ius sancte Marie
et domni episcopi redeant. Si autem idem episcopus uel uiolentia
alicuius successoris eius idem pactum uiolent et rumpant, ipsa domna
et fllius eius de predio suo faciendi quicquie (!) uoluerint, liberum
jus et arbitrium habeant. Testes Ekkehart et frater eius Otto,
Vdelscalch et (frater?) eius Otto, Gotescalh, Otto, Sigemar, Vdel-
rich, Adelpreht, Amelrich, Walehvn, immo de familia Wolfheri,
89
Eppo, Gerwich, Arnolt, Vdelscale, Wecil, Liuther, Sigehart, Engil-
scale, Mazil, Eppo. |
Cod. 238, f. 114’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 519,
‚Nr. 1244; Resch: Aetas millen. 111.
89.
1074,15. Juni, Aquileia. Bischof Ellenhart von Freising vergleicht sich
mit Patriarch Sighart von Aquileia betreffe der Zehente auf dem Gebiete von
Lack und vereinbart sich weiters mit demselben hinsichtlich des Baues von
Kirchen, der Anstelluny von Priestern, ihrer weltlichen Bezüge u. 6. w.
Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Ellinhardus Frisin-
gensis episeopus recognouit omnem decimam de uniuersis bonis que
ecclesia sua tune temporis habuit in eomitatu Carniole, sanete Aqui-
legiensi eeclesie per manum aduocati sui Ekkehardi ad altare sanete
Marie in manum Sigehardi pathriarche suique aduocati Marchvardi.
Post hec vero idem episcopus traditis duabus Sclauonieis massaritiis
eum omni iure ac proprietate qua ipse eas habuit, in pertinentia cur-
tis sue Lonka diete sitis, una seruo, altera libero possessa ac ple-
naria decimatione iiii arearum ibidem positarum, necnon et delega-
tis x Selauonieis massarieüis apud Uuinperch cum integra trium
eiusdem eurtis arearum eunetorumque tune temporis inibi degentium
seruorum decimatione eandem decimam redemit. Preterea inter eos con-
uentum est, ut si quos pathriarcha uellet ad eeclesias in Lonka eonstruc-
tas determinare, cleriei qui ibi sunt, ita illos sieuti qui et determinati
sunt, ad Christianitatis iura legitime compellat, ae inde et de ceteris ad
ius pathriarehe pertinentibus sibi uel archidiacono suo respondeant.
Collaudatum quoque est, ut Frisingensis episcopus in supradictis a se
datis apud Uuinpereh massariciis ubicunque pathriareha postularet,
aecclesiam faceret fabricari ea ratione, ut pathriarcha eam conse-
seerans incolas earundem massaritiarum et siquos alios preter
ad episcopum pertinentes uellet, ad eam determinaret, idem etiam
episeopus in suis bonis iuxta utriusque partis uoluntatem ubi opus
esset, unam uel duas aecclesias construeret et pathriareha uel epis-
eopus ipsius licentia eas consecraret ita tamen, vt omnes ad epis-
copum pertinentes et siquos alios pathriarcha uellet, ad eas determi-
nare. Ut autem huius congambii ac conuentionis firmitas stabilis et
90
inconuulsa permaneat, cleri ac populi ex utraque parte assensu robo-
ratum (!) est. Huius rei testes sunt de militibus Aquilegiensis aecclesie
Ratpot, Marchuart, Johannes, Gozpreht, Heinrih, Altman, Durinch,
Adelper, de familia Nouol, Ermenhart, Johannes, Engilfrit, de mili-
tibus Frisingensis ecelesie Wignant, Erchinpreht, Reginmar, Heimo,
de familia Dietrich, Pezili.
Actum in civitate Aquilegia XVII. kalendas Julii anno dominice :
incarnationis M. VII. III. (1) 3), indietione XI.
Orig., Pgt., (littera paricla), aufgedr. Sigel in Fragment, k. Reichsarchiv
zu München ; ebend. Codd. 189, f. 28, 238, f. 114’ und 191, f. 112; Meichel-
beck 1/2, 521, Nr. 1248a; Resch: Aet. millen. 106.
90.
1074, 26. Nov. Regensburg. König Heinrich IV. schenkt dem Bisthume
Freising 100 künigl. Huben zu Bruck a. d. Leitha, , Choningesbrunnen", Neudorf
' wu. &. to. an der Leitha gegen Bemannung der Burgen wider die Ungarn.
C. In nomine sanetae et indiuiduae trinitatis. Heinricus diuina
fauente clementia rex. Omnibus Christi nostrique fidelibus tam futu-
ris quam presentibus notum esse uolumus, qualiter nos in presentia
prineipum nostrorum Gebehardi Salzburgensis archiepiscopi, Otto-
nis Ratisponensis, Uvillehelmi Traiectensis episcoporum, Uvelph
ducis Bauuariorum ceterorumque fidelium nostrorum ex predio quod
. Salamon rex Ungarorum nostre potestati subiugauit, sanctae dei geni-
trici uirgini Mariae in aecclesia Frisingensi, ubi eorpus saneti Cor-
' biniani quiescit, rogatu et seruitio eiusdem sedis episcopi Ellen-
hardi e mansos his locis sitos, Ascherichesbrvgge, Chvningesbrvnnen,
Nowendorf, Hasilowe sieque de Litaha ad eum loeum, qui terminus
est inter Litaha et Vertowe, cum omnibus appenditiis hoc est utrius-
que sexus mancipiis, areis, aedificiis, pratis, pascuis, uineis, terris
eultis et incultis, uiis et inuiis, aquis aquarumque decursibus, molis,
molendinis,.piscationibus, exitibus et reditibus, quaesitis et inquiren-
dis, exceptis uenationibus et uviltbanno in Litahaberge, aliis autem
omnibus utilitatibus in proprium tradendo firmauimus [et] firmando
] Über vii. ist ein Kürzungsstrich, welcher vielleicht die ordentliche Schreibung
der Zehner ersefzen soll.
91
tradidimus, ea uidelicet conditione qua cum omnibus ex prefato pre-
dio donatis convenimus, ut idem Frisingensis episcopus Ellenhardus
suique suecessores in quolibet castello specialiter in Miesenbvre, mu-
niendo pro his c regalibus mansis nobis seruiant et in aliis omnibus
nobis fideles existant. Cuius traditionis testem eartam presentem
nostro iussu conse(riptam nostra) autem manu confirmatam sigilli
quoque nostri impressione insignitam cunctis seculis reliquimus.
Signum domni Heinriei quarti regis inuie(M. )tissimi.
Adalbero cancellarius uice Sigefridi archicancellarii recognoui.
Anno dominicae incarnationis millesimo LXXIIIL, indictione
XIL, VI. kal. Decembris data, anno autem ordinationis Heinrici
quarti XX., regni XVIIL, Actvm Ratispone in nomine domini Jesv,
amen.
Orig., Pgt., mit 2 kleinen Lücken, aufgedr. Sigel ausgefallen, k. Reichs-
arehiv zu München; ebend. auch Codd. 189, f. 3’, 238, f. 112’ u. 191, f. 75 v.
96; Meichelbeck 1/1, 268; Monum boiea XXIX/1. 189.
Das [] Eingeklammerte aus cod. 189 ergánst.
91.
U.Jahrh.P Vergleich des Bisthum Freising mit einem genannten Grimolt,
Alpen in Tirol betreffend. |
Conuentio inter legatos Frisingenses et Grimoldum de alpibus.
Ea pars montis Abliu, quz: municipium eius attingit, quamquam in-
praesentiarum siue pro feudo siue iure proprietatis tenet, Grimoldo
cedat, reliqua pars quae duplo maior est, Frisingensibus. Abdieauit
autem Grimoldus omnem iurisdictionem montis Cauat a termino usque
ad terminum quam habuit siue iure proprietate siue iure communicandi,
el de monte Intereipiis (7) pars que a iugo eiusdem montis in planum
respieit, pratum videlicet, Frisingensibus cedat, superior pars Grimoldo,
reliqua ad communem usum. De monte vero Adril (?), quod in totum
eedat Frisingensibus. Super hac conuentione pronuntio ego Mar.
praeco, si ita constiterit, quod nee ego neque aliquis de concolonis
meis in Leuan debebimus vel poterimus occasionem obtendere quin
soluamus debitum servitium pro iure alpium, idem Suluan, idem
9 T
Maltman, idem Adalperht, idem Adalperht alter, idem Wolfperbt,
idem Jannes, idem Willefrit.
Aus einer Abschrift der Mitte des 18. Jhrh. in Cod. 260 der Hecken-
stallerischen Frisingensia beim Domeapitel zu München genommen aus einer
„antiqua parua membrana qus non impacta iacet in libro commutationem
(d. h. in Cod. 188 d. Reichsarchives), worin das Stück übrigens nieht mehr
zu finden.
92.
c. 1100, ...., ..... Das Domcapitel zu Freising tauscht an einen seiner
Unterthanen Namens Urso Güter bei Bozen gegen andere zu Layen ein.
Notum sit omnibvs Christi fidelibus, qualiter fratribus de domo
Frisinge cum suo quodam famulo nomine Ursone congambium agere
placuit atque eonuenit. Tradidit namque idem Vrso de sua proprietate
apud Pausanum uineam i cum curtifero in proprietatem fratrum.
Econtra eidem Ursioni(!) traditum est in proprietatem de bonis
fratrum aput Leigianum eurtiferum unum. Ad hoc etiam pro alia
uinea quam idem Urso apud Pausanum in proprietatem fratribus
. dedit, siluula tuna apud Leigianum sibi a frátribus in proprietatem
tradita est. Super utroque autem congambio familia iuramento inter-
rogata ex commodo fratrum hee fieri respondit. Quo facto idem Urso
Frisingam uenit ibique permissione domni Woluoldi prepositi et fra-
trum omnium consensu eadem congambia peracta sunt et confirmata.
Testes Lanzo, Isanger, Dietram, Willihalm, Regingoz, Pezili, Hezil,
Urso filius Ursonis.
Cod. 188, f. 296, k. Reichsarchiv zu München. Archiv f. Kde. österr.
G.-Quellen XXVII. 265, Nr. 11.
93.
c. 115, ...., ..... Bischof Heinrich von Freising tauscht mit Bischof
Hugo von Brixen je 3 Unterthanen.
*
Notum sit omnibus in Christo: eredentibus, qualiter Frisin-
gensis episcopus Heinricus nec non et Brixinensis episeopus Hugo
cum communi peticione et collaudatione tam clericorum quam laico-
rum suorum de commutatione quorundam mancipiorum ex ministeri-
alibvs filiis ecelesiarum suarum utriusque generis in, unum conuene-
runt. Tradidit 'enim prefatus Frisingensis episcopus H. eum manu
aduocati sui Arnoldi supra altare sanctorum Cassiani et Ingenuuini
in manus Brixinensis episeopi H. quendam filium ecelessie sue Ta-
gini dictum eum duabus sororibus suis Richiza et Merigarth uocatis
ad iustam legitimamque concambionem omni retro acta contradic-
tione perpetualiter tenendum eum legitimo iure ministrorum atque
legauit. Huius traditionis testes infrascripti utrimque manibus tracti
sunt per aures, de nobilibus Ger. comes, Heinrieh comes, Grimolth
flivsque eius Ödalrich, Hartuuich, Freiso, Wolftrigil, Werinheri,
Gaminolf, Wotolo, Otto palatinvs comes 1), de familia utriisque eccle-
sis(!) Wielant, Aribo, Otto, Chvnrath, Wintheri, Marchuuarth, Hum-
preht, Heinrich, Maganes, item Maganes, Chünrath, Ortolf, Friderich
Ödalschalch, Perehtolt, Volehmar, Wichman. Quibus rite peractis
prelibatus Brixinensis episeopus H. cum manu aduocati sui Arnoldi
supra altare saneti Corbiniani in manvs preseripti Frisingensis epis-
copi H. eeelesie sue ministrum unum Adalman nominatum cum dua-
bus sororibus suis Glisnoth et Gisala personatis ad firmam perpetu-
amque concambionem econtra tradidit atque legauit traditionemque
prelibatis testibus solito more stabiliuit atque confirmauit.
Cod. 993 (olim Tirol 160), f. 112', Nr. 358 (XII. Jhrh., Anfang), k. k.
Staatsarchiv zu Wien; Resch: Aet. mill. 132.
94.
e.115, ...., ..... Bischof Heinrich von Freising übertrügt seinen
Besitz zu Ebersdorf und, Grie* in Nieder-Österreich, 20 Huben ausgenommen,
dem Domcapitel zu Freising mit. der Widmung für den $. Leonhardsaltar.
Nouerint omnes tam futuri quam presentes, qualiter Heinricus
Frisingensis episcopus ob suam suorumque?) memoriam predium in
Eberesdorf et quiequid. in Grie habuit per manum Geroldi de Pain-
gen ad altare sancte Marie in communem usum fratrum ibidem deo
militantium sine contradictione contradidit, exceptis xx hobis quas
communi fidelium suorum consilio saneti Leonardi seruieio se demon-
1? 2 Parentum ist hier ausgelassen.
94
strare destinauit, Huius rei testes sunt tam nobiles quam ministeriales
subseripti, Chónrat de Dahóa, Ödalscalh de Walheshovan, Werinheri
de Frieh(ingen?), Hartman de Stainhart, Chóno dé Tegrenvuach,
Marachuvart de Mohingen, Heinrich de Empfenbach, Aribo de
Aspach, Isenrich. camerarius, Ödalrich de Harthusen, Rötlant de
Bub(enhusen?), Ödalscalch de Altenh(usen?), Aribo de Gozingen,
Megengart Fuhs, Wielant, Isengrim de Halle, Mahtuni cocus, We-
rinheri Puchef (—?), Marholt et Werinheri de Dah(9a?), Sigifrit
Staro, Adalbero Pec(—?).
Cod. 188, f. 16’, k. Reichsarchiv zu München, unvollständig bei Meichel-
beck 1,2, 535, Nr. 1282; Resch: Aetas mill. 127; Meiller: Banntaidgsb. v.
Ebersdorf, Archiv f. Kunde österr. G.-Quellen XII. 34, Sonderabdr.; ibid.
XXVIL, 266, Nr. 12.
95.
c.1115, ...., ..... Bischof Heinrich von Freising widmet dem Dom-
capitel daselbst für den S. Leonhardsaltar auch die bei erster Schenkung
ausgenommenen 20 Huben seines Besitzes zu Eberedorf und „Grie“ in Nie-
der-Österreich.
Tradidit quoque predietus uenera(bilis antistes pre)dietas xx
hobas pro sua parentumque et omnivm debitorum suorum animabus
per(manum Geroldi) de Paingen ad altere saneti Leonhardi in usum
fratrum ibidem deo militantium et in stipendium Christi pauperum ad
idem altare pertinentium. Quasdam statim nominando demonstrauit,
quasdam communi fidelium suorum consilio demonstrando subpleri
debere affirmauit, hobam scilicet in Meginboldisberch cum uineis in
eadem hoba plantatis, predium in Harda iuxta Treuinize et duo in
Suarzhaha, nouale quod armentarius suus Enziman possederat iuxta
Griestig situm. Testes de nobilibus Aribo de Prüli, Chunrat de
Notzinhusen, de familia Ysenrich camerarius et filius eius Heinrich,
Engildio de Pachen, Rütlant et filius eius Rüdo(1)f et Chünrat de Pu-
benhusan, Dietpolt de Wippinhusan, Geruuich de Rubindorf, Ysen-
rich de Pietendorf, Machtuni et Sigiboto de Marcelingin, Eppo.
Cod. 188, f. 17, k. Reichsarchiv zu München, lückenbaft und hier nach
dem Contexte ergänzt; unvollständig bei Meichelbeck L,2, 535, Nr. 1282; Meil-
ler am zuvor angegeb. Orte, 35; Arch. f. Kde. ósterr. G.-Quellen XXVII. 266
Nr. 12.
95
96.
e 1120, ...., .... Bischof Heinrich von Freising tauscht mit Bischof
Ulrich von Passau Güter zu Ardacher, Matzleinsdorf u. s. w. gegen das Dorf
Sebarn ein.
Notum sit omnibus eeclesie fidelibus tam futuris quam presen-
tibus, qualiter eoneanbium inter duos pontifices uidelicet Frisin-
gensem pontificem Heinricum et Patauiensem pontificem Ovdalricum
faetum sit per aduocatum Frisingensis eeclesie Otacharum mar-
chionem et aduocatum Patauiensis eeclesie Adalbertum Leupoldi
marchionis filium. Patauiensis pontifex in concanbio Frisinensi (!)
pontifiei tradidit predium quoddam, uidelicet duos mansos in loco
Ardachari et uineam cum decimatione in uilla Mecilinisdorf et
mansum in loeo qui dieitur Grie (?) pro uilla Sewarin et eandem
ullam ecclesie sancti Georgii per manum Hertwiei euiusdam nobilis
potestatiua manu delegauit. Huius rei testes sunt Purchardus de
Mosbure, Hertwicus de Rudniche, Gotefrit de Rota, Sigebote (1).
Waltehuon, Sigefrit, Tiemo, Durinc, Heinrich, Pernoh, Werimuot
Rudeger. Cum eisdem testibus eadem hora tradidit. eidem ecclesie
quatuor uineas in uilla que dieitur Steine sub eisdem testibus.
Cod. zu Herzogenburg, Archiv für Kunde ósterreichischer Geschichts-
quellen, IX. 254.
97.
c. 1130, ..., Melk. Bischof Heinrich von Freising tauscht mit seinem
Bruder Grafen Friedrich von Peilstein Güter wu Schwarza, Thal und
„Burese“ in Niederösterreich.
Sciant omnes Christi fideles, qualiter eonuenit inter Heinricum
Frisingensis ecclesie uenerabilem episcopum et fratrem eius Fride-
reum comitem de Pilstein quandam commutationem facere sicut et
fecerunt. Tradidit enim et potestatiua manu delegauit prefatus
antistes memorato comiti tres uillas uidelicet Tale et utrumque
Rurese ea iustitia et pertinentiis quo ipse proprietario iure possidebat.
Eeontra Fridericus comes retradidit et legitime delegauit predium
suum scilicet utrumque Suuarzhah cum omnibus eo pertinentibus in
manum cuiusdam nobilis uiri Geroldi de Paingen eo pacto, quod
ipse illud delegaret quocumque episcopus petisset. Huius rei testes sunt
Leupaldus marchio, Otacher marchio, Heinrich et Gebehart comites de _
Burchhusen, Chunradus comes de Pilstein, Ekkeperht comes de Putene,
Friderih de Loutesdorf et filii eius Berhtolt et Otto, Rapoto de
Chuleup, Otto de Burchstat, Meginhart Fusil ) et multi alii. Acta
sunt hec in monte Medelicensi.
Àus Meichelbeck (da in den Codd. tradit. unfindbar), I/2, 535, Nr. 1282/a
Meiller: das Banntaidingsb. v. Ebersdorf, Arch. f. Kunde österr. Geschichts-
quellen, XII., 33 Sonderabdr.
98.
e. 1130, ...., .... Bischof Heinrich von Freising widmet zwei Güter zu
Mampasberg und Ebersdorf, welche er von den Brüdern Gotschalk und
Wikart gekauft hatte, dem s. Leonhardsaltare zu Freising.
Omnibus uiuentibus fixum sit in memoria, quod Heinricus Frisin-
gensis episcopus comparauit duo predia, unum apud Meginboltesperge,
aliud apud Eberesdorf in suburbio id est*) in pede montis a duobus
fratribus uiris nobilibus Gotescaleo et Wichardo. Tradiderunt enim illi
prefata predia rogatu episcopi et delegauerunt in manum euiusdam no-
bilis de Uustrize eo paeto quod ipse delegaret quocunque episcopus
petisset. Testes huius rei sunt Gerolt et frater eius Eberhart de
Boehesrukke, Liutolt de Lasach et Dietrich et Ratherus et Wiulant
et ali plures. Eandem traditionem prefatus Waltrieus petieione
episcopi delegauit in manus Geroldi de Paingen, ipse autem ad
altare sancti Leonhardi Frisinge contradidit. Testes huius rei sunt
eomes Chunradus de Dachovve et filius eius Chunradus, Aribo de
Prule ete.
Aus Meichelbeck (da in den Codd. tradit. unfindbar) I/2, 536, Nr. 1282%,b;
am zuvor a. O. bei Meiller p. 34.
l Meichelbeck hat irrig Euhsil. — 2 Meichelbeck hat irrig , i."
97
99.
ell30, ...., ..... Gerold von „Paingen“ überträgt die von Bischof
Heinrich von Freising eingetauschten Güter zu Thal(?) und Schwarza an den
S. Leonhardsaltar zu Freising.
Non multo post tempore pretaxatus Geroldus ) monitu Heinrieci
episcopi predium quod fidelitati sue commissum et delegatum fuerat,
ad altare beati Leonhardi Frisinge quod episcopus construerat et
dedicauerat, id est?) Tale et utrumque Suarzahe legitime delegauit.
Testes huius rei sunt Chunrat comes de Dachovve, Marchvvart de
Moehing et frater eius Otacher, Aribo de Prüle, Isinrieh camerarius,
Chunrat de Heidoluingen, Udalrich de Harthusen, Willibolt de Ru-
bendorf, et filius eius Gervvich et alii plures.
Aus Meichelbeck (da in den Codd. tradit. unfindbar) 1,2, 536, in
Nr. 12822; Meiller am zuvor a. O, 34.
100.
1140, 3. Mai, Frankfurt. König Konrad III. bestátiget die Privilegien des
Bisthumes Freising unter namentlicher Betonung des Besitzes der Grafschaft
Cadober.
C. In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Cönradus diuina
fauente elementia Romanorum rex secundus. Si religiosorum uirorum
lignis peticionibus benigne acquiescimus, si illorum utilitati paterne
eonsulimus, si priuilegia ecclesiis dei antiquitus collata renouando
eonfirmamus, si libertatis iura eisdem rationabiliter concessa retine-
mus et conseruamus procul dubio predecessorum nostrorum regum
siue imperatorum exempla sequendo tenemus et id nimirum tam ad
presentis uite felicem eursum peragendum quam ad future uite beati-
tudinem promerendam nobis profuturum non dubitamus. Omnibus
1 „de Paingen“ und bezieht sich diese Stelle auf die vorhergehende Tausch-
kandung; — 2 Meichelbeck hat irrig ,l.", da es wohl so in der Aufzeichnung
then mag, was aufzulösen ist wie oben.
Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 7
98
Christi nostrisque fidelibus tam futuris quam presentibus notum esse
uolumus, qualiter nos pro remedio anime nostre nec non parentum
nostrorum et instinetu dilectissime (coniugis) nostre Gerdrudis re-
gine, interuentu quoque dilecti fratris nostri Ottonis uenerabilis
episcopi omnia sanete Frisingensis ecclesie priuilegia renouando
confirmasse, nominatim autem comitatum Catuurie eum prediis adia-
centibus que pie memorie imperator Otto pia matris sue Adelheidis
peticione et uenerabilis episcopi Abrahe legitime eidem concessit
ecelesie. Deeernimus etiam regia auctoritate, ut ministeriales eiusdem
ecclesie in ea libertate permaneant in qua ministeriales regni et
eeterarum ;eeclesiarum (existunt?), et in predieto episcopatu nemo
monetam babeat preter ipsum episcopum. Preterea firme interdici-
mus omne nouum forum in eodem episcopatu, nisi quod antiquitus
roboratum est auetoritate predecessorum nostrorum, in ipsa vero
Frisingensi ciuitate annale forum coneedimus. Ut autem huius nostre
renouationis et confirmationis preceptum stabile permaneat, hanc
cartam inde scribi et sigilli nostri inpressione insigniri iussimus ma-
nuque propria ut infra apparet, corroborantes testes qui presentes
aderant, subnotari fecimus, quorum nomina hec sunt, Adelbertus Mo-
guntinus archiepiscopus, Adelbero Treuirensis archiepiseopus et apo- .
stolice sedis legatus, Embricho Wirceburgensis episcopus, Bucco
Wormatiensis episcopus, Sifridus Spirensis episcopus, Reimbertus
Patauiensis episcopus, Adebertvs (!) dux Saxonie, Cönradus dux
Burgundie, Heinricus comes palatinus, Engelbertus marchio, Öthel- -
ricus comes de Lenzeburch. Signum domni Cünradi secundi Roma- .
norum regis inuietissimi (M.). Ego Arnoldus cancellarius uice Adel- |
berti Moguntini archicancellarii recognoui. Anno dominice incar-
nationis M. CXL., indictione IIL, regnante Cünrado Romanorum rege
secundo anno vero regni eius IIf., data Franeheneuord V. nonas Maii
in Christo feliciter amen.
Cod. 189, t. 18, k. Reichssrehiv zu München; ebend. Cod. 191.
f. 73; Meiehelbeck 1/1, 319; Resch: Aetas millen 159, Monum. boica
XXXL/A, 294.
99
101.
1141, 20. Nov., Lateran. Papst Innocenz II. nimmt das Bisthum Freising
in seinen besonderen Schutz und eignet ihm namentlich die Kirchen seiner
Grundherrlichkeit zu, es mögen dieselben auch nicht in seinex Diöcese liegen.
Innoceneius episcopus seruus seruorum dei. Uenerabili fratri
Ottoni episcopo Frisingensi eiusque successoribus eanonice sustinen-
dis(!) inperpetuum. Ex commisso nobis a deo apostolico officio fratres
nostros episcopos debemus diligere et ecclesiis sibi a deo commissis
suam iusticiam conseruare. Proinde dilecte in domino frater Otto
episcope, preces tuas racionabiles clementer admittimus et personam
tuam eum commissa tibi a deo ecclesia sub beati Petri et nostra
proteetione suscipimus et presentis seripti patrocinio communimus,
statuentes vt quascumque possessiones, queeumque bona eadem.
ecelesia inpresentiarum iuste et eanonice possidet aut in futurum
€oncessione pontificum, largicione regum uel principum, oblacione
fidelium seu aliis iustis modis deo propicio poterit adipisei, firma tibi
tuisque sueeessaribus et illata (!) permaneant. Sancimus etiam, ut in
quoeunque episeopatu in fundo Frisingensis ecclesie monasteria vel
eeclesie edificate sint, assensu et consilio tuo in eis presbiteri statu-
antur. Iura quoque eeclesie tue que venerabilis frater noster Chvn-
radus Salzpurgensis archiepiscopus recognouit et'seripti sui auctori-
tate firmauit, tibi et commisse tibi ecelesie confirmamus, Decernimus
ergo, ut nulli omnino hominum liceat eandem eeclesiam temere per-
turbare aut decimas, bona et possessiones ipsius auferre vel ablatas
retinere, minuere vel ab ipsa alienare seu quibuslibet molestiis fati-
gare, sed omnia integra conseruentur tuis tuorumque successorum
vsibus profutura. Preterea quoniam aduocati ad defensionem ec-
€lesie statuuntur, aduocatis ipsius ecelesie ommimodis interdi-
€imus, ne aliquid grauamen eidem loco vel rebus ad ipsum per-
tinentibus inferre uel aliquid preter ius suum ab eis exi(g)ere
presumant. Siqua igitur im futurum ecclesiastiea 'secularisve per-
sona hane nostre eonstitueionis paginam seíens contra eam temere
venire temptauerit, secundo tereioue' commonita, si non satis-
factione eongrua emendauerit, potestatis henorisque sui dignitate
careat reamque se diuino judicio existere de perpetrata iniquitate
cognoscat et a sacratissimo eorpere et a sanguine dei et domini
7*
100
redemptoris (nostri) Jesu Christi aliena fiat atque in extremo exa-
mine distriete vleioni subiaceat, cunctis autem eidem loco iusta
seruantibus sit pax domini Jesu Christi quatenus et hie fruetum bone
actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis
inveniant. Amen, amen, amen. Datum Laterani per manum Baronis
capellani et seriptoris XII. kal. Decembris, indietione V., inearnatio-
nis dominice anno domini(!) M.eC.oXLI., pontificatus vero domini
Innocentii pape ij. anno XI.
Aus dem Geriehtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg vgl. dieses;
Meichelbeck IL/2, in Nr. 181/1, p. 116.
102.
e. 141, ...., ..... Erzbischof Konrad von Salıburg bestätiget dem Bischofe
Otto 1. von Freising die Rechte auf den Kirchen, welche auf den Gütern seiner
Kirche liegen.
Domino venerabili O. sancte Frisingensis ecclesie antistiti C.
Salzburgensis eeclesie qualiseumque minister cum oracione serui-
eium deuotum. Peticio vestra dure in auribus nostris sonuit, dum ad
profectum intelleeta non fuit, sed postea eonsiderantes rei veritatem
verborumque virtutem, quam integra et racionis plena fuerit, satis
enituit. Accessit quoque verbis nostris(!) studium fidelium nostro-
rum quorum consultu didieimus in hac repeticione, nichil eeclesie
nostre deperire, nichil decrescere, maxime cum iusticiam quam repo-
seitis, uobis in ecclesia vestra inuiolabiliter seruetis. Ne ergo exemplo
nostro alii peecent et per hoc ecclesia distraeta detrimentum pacia-
tur, eoncedimus vobis auctoritatem inueniendi ac mittendi presbiteros
v& inuestiantur a nobis, et quiequid in eeclesiis de iure fandi legit-
time possidere debetis, vobis benigne remittimus. Harum integritatem
sie perfecte reformamus, vt nobis de iusticia vestra nichil reserue-
mus, sed in eo statu eos manere permittimus, in quo illas ab ante-
eessoribus nostris et vestris locatas esse didicimus. Decernimus
quoque, vt ecclesia que prius mater fuit ac plebem habuit, adhue
materuo iure poeiatur, illa vero que legittimis caruit, denuo eonse-
eretur uel quod violata non sit, legittime comprobetur.
Cod. 191, f. 128', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck L/2 545.
Nr. 1316; vgl. Meiller Sa'zb. Regg. Note 79 auf p. 436.
101
103.
1147, ..... , Regensburg. Bischof Utto I. von Freising tauscht mit Äbtissin
Adelheid von Passau genannte dienstbare Frauen.
In dei nomine placuit atque conuenit inter magnificum Frisin-
giensis eeclesie antistitem dominum Ottonem et venerabilem abba-
tistam Patauiensis cenobii dominam Adelheidem quandam commuta-
tionem facere sieut et fecerunt. Tradidit enim episeopus per manum
aduocati sui Waltichüni de Machlande (et) sine contradictione dele-
gauit ad prefatum cenobium quedam mancipia videlicet Liutkardam
de Ense et sororem eius Methildem cum filiis et filiabus omnique
posteritate eorum eo tenore et iure, ut sieut episcopo ad cameram
suam servierunt, ita exinde eamere iam diete domine A. sibique re-
gulariter succedentium deseruiant. Econtra prefata matrona tradidit
ae per manum aduocati sui Gebehardi comitis de Sulzpach legittime
episcopo delegauit quandam feminam Richkardam nomine cum filiis
et filiabus omnique posteritate earum ea conditione, ut sicut antea
eapelle sue Houechirichen eensum quinque denariorum singulis annis
persoluebant, ita de cetero eundem tantummodo censum episcopo
Frisingensi in Coena domini ad mandatum et ministerium pauperum
sine querela persoluant. Hec autem commutatio siue concambium
assensu celeri, sanetimonialium et fauore familie utriusque partis per-
feeta est et presente ae annuente serenissimo Romanorum rege
Chünrado seeundo in conspectu principum ac totius cleri apud Ratis--
ponam priuilegiis confirmata et conseripta, ut uterque quod accepit,
teneat atque irrefragabiliter in perpetuum possideat. Testes de curia
sunt isti, Heinrieus Ratisponensis episcopus, Reginbertus Patauiensis
episcopus, Eberhardus Pabinbergensis, Gebehardus Eistetensis, Alt-
anannus Tridentinensis, de laieis principibus Fridericus Ratisponensis
aduocatus, Heinrieus vrbis prefectus et frater eius, Poppo et Berh-
toit comites de Andehs, Hartvvicus comes de Pogine, Dietpaldus
iunior marchio de Voheburch, Otto filius Ottonis palatini comitis et
multi alii prineipes et nobiles quorum nomina longum est enarrare.
Porro eorum testium qui huie negotio familiariter interfuerunt, hec
nomina sunt, iunior D. marchio de Voheburch, Chunradus de Pi-
burch, Waltehun de Griezpach, Wernher de Meminehouen, Berh-
102
tolt de Scammer, Erchanperht de Hanenpach, hi omnes milites Ge-
behardi comitis, de nostris Albertus de Moseburch, et frater eius
Burchart, Isinrieus camerarius, Friderich de Haga, Chunrat de Hei-
doluingen, Gervvich de Rubendorf, Rüdolf et frater eius Rülant de
Pübenhusen, Eberhart de Werde, Gotefrit pincerna, Herewich, Fri-
derich, Rudiger, de familia Patauiensi Róbertus, Marchwart, Adal-
perht, Piligrim, Marehvvart, Eckihart, Enziman et plures alii. Actum
Ratispone et in celebri euria terminatum anno dominice incarnatio-
nis M0.Co.XLo,VIIe.
In Cod. 188 einst auf eingelegt. Blatt, laut Angabe der Abschr. des.
18. Jhrh., der diese Cop. entnommen, in Bd. 260 der Heckenstall. Frising., Dom-
eapitelsbiblioth. zu München ; Meiehelbeck 1/2, 549, Nr. 1321.
104.
1157, 6. Nov., Freising. Bischof Otto II. von Freising bestätiget dem Klo-
ster 8. Andrä daselbst alle Güter. .
„quae bonae memoriae antecessor noster Ellenhardus venera-
bilis episcopus alique antecessores nostri in areis, decimis, vinetis,
mancipiis aliisve possessionibus pia vobis devotione contradiderunt
seu eongrua commutatione et concambio contulerunt, videlieet ....
in montanis Tholbach, Cheines........ ehh m] tn
Anno dominicae incarnationis M.C.LVI., anno autem domini
Ottonis Frisingensis ecclesiae (episcopi) decimo nono, indictione V.
Data VIII. idus Novembris. Actum Frisingae in nomine domine Jesu
Christi amen.
Meichelbeck L/i, 336.
105.
(1158, 17. April, „Stiersdorf“) !). Bischof Otto Il. von Freising gestattet
tauschweise, dass das Kloster &. Georgen a. d. Traisen einen Wasserlauf von
Wagram aus auf freising. Gut ziehe und fügt noch 6 Huben zu Sebarn dazu,
wogegen er von Bischof Konrad von Passau Güter zu Ardacker und Nussdorf,
dann den Zehent zu Holenburg erhält.
Contra obliuionis incursum salubriter labili hominym memorie
€onsulendo, scripture que rerum iudex est absentivm, suffragandum
] Betr. der Datirung vgl. Notizenbl. d. k. Akad. I. 79 und 139, dann an obgen.
Orte p. 263 des Herausgebers Bemerkungen.
103
monimentis veneranda et prudens patrum censuit antiquitas. Horum
igitur suadente auctoritate concambium inter Ottonem Frisingensis
ecelesie episcopum et fratres saneti Georgii legittime faetum presen-
tis pagine corroborari testimonio et prefati episcopi muniri sigillo
perutile uisum fuit. Faetum est itaque, dum Chuonradus Pataviensis
episcopus eum Henrico fratre. suo duce Austrie et memoratus Fri-
singensis episcopus Otokaro (aduocato?) et marchione de Stirhae (!)
aecersito in loco qui Stiersdorf dieitur, essent congregati, Frisin-
gensis episcopus per interuentum Chünradi episcopi aquam a
ulla que Chagrana nominatur, per predium eeclesie sue ad usus
supradictorum fratrum deduci permisit et utraque parte terram lati-
tudine trium mensurarum que uulgo rahen nuncupantur, sex mansis
in uilla Sewarn adiectis, potenter et iure perpetuo eisdem assignauit
Ipse vero ratione commutationis duo beneficia in Ardaeher et uineam
in Nuzdorf eum agris ad culturam uinee pertinentibus cum decima
que de predio Holenbureh persolui debuerat, a preseriptis fratribus
aecepit. Sane his ita perspicue patratis Pataviensis episeopus in
manus aduocati sut Henriei ducis Austrie que usibus quos premisi-
mus 1) fratrum eesserant, tuenda deposuit, Frisingensis uero episco-
pus aduocati sui marchionis de Stirhae que in concambio ut preliba-
tum est, aeceperat, defensioni subiecit. Et ad huius inuiolabilem rei
confirmationem indueti sunt testes Vdalriews prepositus de Mose-
burch, Rahwinus et Volmarus Frisingensis eeclesie canonici, de
numero laieorum Hademarus de Chüpharn, Waldmannus de Pahs-
bereh, Albertus pincerna Frisingensis episcopi, Hartwieus Saligeh-
chint, Vdalricus de Asparn, Albertus de Perge, Otto senex de Lenge-
bach, Albero de Chunringen, Henricus de Zebingen. Acta sunt autem
hee anno M.C.L.L, (7) indietione III. (?), feria V., Adriano uiro An-
glieo apostolice sedi presidente, Chünrado imperii gubernaeula
tenente, .
Orig., Pgt., aufgdr. gebr. Sigel Bischof Ottos; Archiv des Stiftes Herzogen-
burg; Archiv f. Kde. österr. Geschichtsquellen IX. 262, Nr. 8.
] Abdr. irrig permissimus.
104
106.
1158. ....,..... Bischof Konrad von Passau beurkundet den Austrag
des Zehentstreites zwischen Bischof Otto II. von Freising und dem Kloster Sei-
tenstetten betr. s. Georgen 1n der Klausen.
In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Chunradus gratia dei
Patauiensis ecelesie episeopus uniuersis Christi fidelibus eterne uite
salutem. Quia propter instabilem humanarum rerum transcursum
multa sepius a memoria hominum tolluntur, ideirco pro bono pacis
necessarium duximus, ut que nobis eoram positis diseussa et deter-
minata fuerunt, seripto posteris in memoriam reuocemus. Eapropter
omnibus in gremio sancte matris ecclesie constitutis notum facimus,
quemadmodum in presentia nostra decisa sit lis et controuersia que
diu inter dilectum fratrem nostrum Ottonem Frisingensem episcopum
et dileetos fratres nostros de Sitanstetten pro quibusdam decimatio-
nibus apud Clusam multis querimoniis et contentionibus est agitata.
Itaque cum apud Laureacum in communi capitulo clericorum esse-
mus constituti, utramque partem abbatem scilicet predieti monasterii
Friderieum et Ödalricum prepositum de Ardakker quem predictus
frater noster Otto episeopus uice sua ad nos transmiserat, diligenti
animaduersione et discussione audiuimus, donec per multa tandem
ad id uentum est, quod hii tres, Chaleelimus seilicet decanus de
Ensa, Herboto decanus de Puhilarn et Gerhardus plebanus de Wol-
vesbaeh per uirtutem sancte obedientie interrogati sub stola sua in
plenario iurauerint, omni capitulo eis assentienti, quicumque parro-
chiam Aspach canonice possideret, quod et decimationes apud Clu-
sam eodem iure habere deberet. Sed cum in hoc fratri (nostro)
Frisingensi episcopo minus adhue satisfactum esse uideretur, in
occursum eius apud Aspach deuenimus, et quod iam dicti sacerdotes
apud Laureaeum iurauerant, hoc decretarii ducis, Ratso scilicet et
Hadericus et Willehalmus ibidem eo presente multis eis assentienti-
bus iurauerunt. Unde communis sententia et consensus omnium de-
ereuit, iam dietam litem iuste admodum esse decisam et predictos
fratres ae monasterium pro iam dietis decimationibus nullatenus
debere ulterius fatigari. Huius rei testes sunt hii, Chadalhohus pre-
positus maioris ecclesie, Ödalricus abbas de Clunikcha, Ódalrieus
105
prepositus de Ardakker, Dietmarus prepositus sancti Floriani, et de
choro Otto de Witen et Adalgohus(!), Rubertus de Pirenbach et Rant-
wieus, Alramus quoque de Cheraha, Pabo de Hollingen, Egeno et
frater eius Alramus de Vrla, Manegoltus de Wesen, Dietericus de
Werdarn, Hartmvt pincerna, Gerhart de Grazberge, Hartwicus
Poum, Marehwardus de Gluzze et frater eius Dietericus et alii di-
uerse eonditionis quam plures.
Hec ita gesta sunt anno dominiee inearnationis M9CoL». VIILo.,
indietione VI*.
Orig., Pgt.; Archiv des Klosters Seitenstetten.
107.
c.1158, ...., ..... 1) Bischof Albert von Freising benachrichtiget
sein Capitel von seinen Erfolgen bei Herzog Heinrich von Österreich in Betreff
der Befreiung der Kirchengüter von gewissen Lasten.
Ego Albertus Frisingensis ecelesie episcopus significo fratribus
meis quantam diuina fauente clementia aput ducem Austrie gratiam
inueni. Audito aduentu meo in Austriam preuenit me nunciis suis qui
me cum multa diligentia inuitarent ad se. Venientem officiose susce-
pit, benigne tractauit, peticiones meas omnes exaudiuit, ita ut eccle-
sie nostre bona a eottidiana exactione sie pentus (!) libera dimitteret,
ut nullus iudieum vel officialivm suorum in eis quiequam tractare
habeat. Nos vero paruum ei de predictis bonis nostris obtulimus
censum quem annuatim de hominibus nostris et nichil amplius aeci-
piendum inpetrauimus, de bonis in Ebersdorf tam nostris quam No-
uecelle ii libras et x! nummos, item de Alarn ii libr(as et) xl num-
mos, de Enzinesdorf xiii libras, et si inuenti fuerint ibi fures, soli illi
tradantur iudieibus, reliqua foris facta officiales nostri iudieabunt.
Hee omnia nobis diuine dilectionis et orationum nostrarum intuitu
sic firmauit, vt toto tempore uite sue et nostre de iudicibus et offi-
M —— M— a — nÀ a Qa
] ich möchte diesen Brief früher ansetzen als v. Meiller, weil ich annehme, dass
er respect. Reise und Zweck des Bischofes, mit der Erhebung Österreichs zum
Hi zogthum und mit der dadurch bewirkten neuen Stellung der auswärtigen Herren
zı a Landesfürsten in Verbindung steht; vgl. Note 2 auf p. 297 in Arch. f. Kde. österr
6 sch.-Q. XXVIII. meiner Abbaudlung über Sachsengang.
106
cialibus suis nichil amplius bonis et hominibus nostris timere debea-
mus. Hec ideo uobis scripsimus, vt in exemplum suceessoribus nostris
relinquatur, vt et ipsi eandem gratiam impetrare non negligant. Pre-
terea alia ecelesie nostre bona que longo tempore nobis alienata
fuerunt, per ipsum ducem rehabere meruimus, hominibus suis tam
nobilibus quam ministerialibus ad hoc destinatis, a quodam Vlrieo
de Hintpere, a Geroldo de Sahsenganc, a Rapotone de Putene. Solus
Hartnidus de Sahsengane contentiose adhue nobis resistit, cuius
etiam contentionem in breui terminandam speramus.
Orig., Pgt., aufgedr. Sigel stark verletzt; Meichelbeck L/1, 372. vgl.
Meiller: Babenberg. Regg. Note 231.
108.
1159, 18. Febr., Marengo. Der kais. Hofrichter Berzo und Roger von
Caterasum sprechen in dem Streite Bischof Alberts von Freising mit Exelin
von Bassano betreffs des Gutes Godego alles Recht auf dieses dem Ersteren zu.
Saneti spiritus assit nobis gratia, etiam simul cum eadem Fre-
derieo Romanorum imperatori augusto uita et uictoria. Anno VII.
regni eius, imperii vero IIII., anno ab inearnatione domini MCLVVIIII.,
indietione VIL, ego Berzo iudex ordinarius sacri palatii gloriosi impe-
ratoris F. et Rogerius de Cateraso ex precepto predicti imperatoris
cognitores cause que uertebatur inter Albertum Frisingensit ecelesie
episcopum et Ezelinum de Basano super possessionem terre de Gu-
daga cum eius appenditiis, Ezelino legitime uocato et uenire nolente,
communicato multorum prudentium conscilio pronuntiauimus predie-
tum Albertum Frisingensis eeclesie episcopum mittendum in posses-
sionem terre de Gudaga eum pertinentiis eius in integrum. Hec acta
sunt in presentia predieti imperatoris F. et aliorum eonplurium prin-
eipum quorum nomina hee sunt, Euerandus (!) Babenbergensis epis-
copus et Daniel Braigensis episcopus et Conradus Eistetensis et Fre-
derieus dux de Ratenbure et Conradus palatinus de Reno frater im-
peratoris, et Otto palatinus de Witilenespach et frater eius Otto, et
Hermannus marchio Ueronensis et Heinricus dux Karentanus et
Gvuilelmus marchio de Monte ferrato et Gvvido comes Blantatensis
et Guuido de Canerosa Bononiensium potestas et marchio Opizo
Malaspina et alii multi. Data in loco Marenco et territorio Terdo-
107
nensi, indictione predicta, XII. kalendas Marcias. Ego Berzo iudex
ordinarius saeri palatii predieti imperatoris ex eius mandato con-
. pleui, scripsi et subscripsi.
Cod. 189, f, A2, k. Reichsarchiv zu Münehen; ebendort auch Ced. 238,
f. 119; Meichelbeck: 1/1, 353; Verci: Storia degli Ecelini L, 67, Nr. 3, mit
falsehem Jahre 1157.
109.
59, ...... , Modena. Der kais. Hofrichter Berzo spricht in dem
Streite zwischen Bischof Albert von Freising und Guezolo von Camino um
den Besitz der Grafschaft in Cadoberthal, diese dem Ersteren zu.
Sancti spiritus assit nobis gratia et simul cum eadem Frederico
Romanorum imperatori augusto vita et uictoria. Anno VII. regni eius
imperii vero IIIL, anno ab incarnatione domini M*. C. LVIIIL, indieti- "
one VII, ego Berzo iudex ordinarius saeri palatii gloriosi imperato-
ris F. ex eius precepto cognitor (cause) que uertebatur inter Alber-
tvm Frisingensem episcopum et Guuezolum de Camino Seuolricum
Guuezoli procuratorem super possessione totius comitatus de Catu-
brio uisis rationibus utriusque partis et diligenter pro posse inspectis,
condemno Guezolum, Seuoldricum eius procuratorem Alberto Frisin-
gensi episcopo in restauricionem (!) possessionis totivs comitatus de
Catubrio et predicti comitatus possessionem in integrum a Guuezolo
restituendam esse Alberto Frisingensi episcopo pronuntio. Hec acta
sunt eoram predieto imperatore F. in ciuitate Mutina in palatio, in-
dietione predicta. Testes interfuerunt quorum nomina hee sunt, E.
Bambergensis episcopus et F. comes palatinus de Gunspach et Bur-
eardus de Asburgo et Armannus marchio Ueronensis et comes Alber-
tus et alii plures. Ego Berzo iudex ordinarius predicti imperatoris ex
eius mandato seripsi et subseripsi.
Cod. 189, f. 4%, k. Reichsarchiv zu München ; ebend. auch Cod. 238,
f. 119; Meichelheck 1./1, 354.
108
110.
1160, 7. März, Lack. Bischof Albert von Freising belohnt Exelin und
dessen Sohn Johann in deren Vertreter dem Richter Jacob mit dem Schlosse
und Hofe Godego.
Anno domini M.C.LX., indietione VIIIL, nonis Martii. Breue
recordationis pro futuri temporis seeuritate. Albertus dei gratia
sancte Frisingensis ecclesie episeopus, cum cognouisset Jacobum
iudicem esse nuntium Ezelini et Johannis eius filii ex litteris eiusdem
Ezelini tam apertis quam clausis eique Jacobo a Ezelino eiusque filio
esse commissum, quod inuestituram castri Gudigi et totius eurie uice
sua et eius filii acciperet, ideo predietus episcopus inuestiuit Jaco-
bum uice Ezelini et Johannis eius filii de castro Gudigi et de curia
eius cum omnibus pertinentiis curie ad rectum feudum, que perti-
nentia Ezilo patruus eius possedit siue alius nomine eius possedit,
aut que Ezelinus uel alius nomine Ezelini possedit uel nune possidet,
excepto iure comitum Taruisii saluoque iure Ezelini in aliis perti-
nentibus ad prenominatam curiam que ab aliis possidentur, ut iure
possit aduersus eos experiri, tali pacto habito, quod Ezelinus, nee
eius filius, nee eius heredes ultra montes seruire cogantur predicto
episcopo uel eius suecessoribus et quod Ezelino uel heredibus non
noceat si usque terminum steterint, quod Ezelinus uel eius filius aut
eius heredes maseuli qui !) legitime in feodo succedere possunt in-
uestituram non petierint a predicto episcopo uel ab eius suecessori-
bus, et sufficiat Ezelino et eius filio eiusque heredibus, si per se uel
per nuntios suos inuestituram a predieto episcopo uel ab eius suc-
eessoribus petierint in curia que uocatur Lonca, in Chreine uel in
euria que uocatur Intica in Pustris posita. Actum feliciter in curia
Lonca in Creina et pro predicta inuestitura et pacto dedit predictus
Jacobus uice Ezelini et eius filii c marcas Latinas argenti predicto
Alberto episcopo. Testes Waltman et frater eius R., Hartwie, Hain-
rihe, Adelpreht, Rudiger, Pero, Frowin, Wido, Wulfwin, Siboto,
Herman, eleriei abbas Rotensis Lotharius, Otto prepositus saneti
] Cod. quod.
109
Andree, Rah(win?), Hartwicus Perwinus, Stephanus, magister
Eng(elbertus?) evm ceteris qui audierunt et vidervnt.
Cod. 238, f. 121, k. Reichsarchive zu München; Meichelbeck 1/2, 558,
Nr. 1340; Verci: Storia degli Ecelini I., 97, Nr. 7.
111.
. .
c. 1160, ..... ..... Hainrich Pris der “Jüngere verspricht dem Bischofe
Albert von Freising die Vogtei von Katech in Ober-Steier in keiner Weise
zu vergeben.
Hainricus Pris ivnior laudauit in manum episcopi Alberti, ipse
et miles eius Vlricus, quod aduocatiam de Chaths nulli in beneficium
concedat, nee subaduoeatum ibi ponat sine peticione et assensu epis-
copi, et resignauit eandem aduocatiam in manum episcopi, si contra hoc
laudamentum fecerit. Huius (rei) testes sunt Raehwin, Ortwin, Vol-
mar, Waltman, Haertwie, Hainrich, Gerwie, et de suis Dietrieh et
Chvnrat Sueuus et alii,
Cod. 189, f. 56', (dem Urbare des Bisch Albert eingeschaltet), k. Reichs-
archiv zu München; Archiv f. Kde. österr. Geseh.-Quellen XXVIL, 268, Nr. 14.
112.
c.1160. ...., ..... Der freising. Priester J. schenkt seiner. Kirche 14 Un-
terthanen seines Eigens in Krain und ersucht Bischof A. von Freising um
Genehmigung seiner Bedingungen.
Domino suo A. dei gratia Frisingensis eeclesie episcopo, J. eius-
dem ecelesie sacerdos diu noetuque assiduas orationes congregationi
fratrum et ministris, quiequid sedulis orationibus apud deum impe-
trari potest, Notum sit omnibus uobis, quod ego Johannes familiam
meam, scilicet seruos et aneillas quatuordecim in manus Herwiei de-
bitoris conmisi coram duce qui est aduocatus apud Lonke, astantibus
Otacher de Bosenie, Herewie et frater eius Trebemer, Amalunc,
Johannes eiusdem familie et Ernust, eo tenore quod ipse super altare
sapete Marie sanetique Corbiniani obtulisset et sacrificaret, ita ut
post mortem meam unus quisque tres nummos episcopo per annum
persolueret et quod nullus episeopus potestatem habeat alieui in
beneficium eos prestare et a se in censum eorum dare. Vnde ego
110
dominum meum episcopum rogo, ut hane rem ita confirmet, vt titulos
duos seribere faciat et nobis unum remittat, alterum in saerario con-
seruet. Hane delegationem Herewicus compleuit sub his testibus,
Fritilone de Ismanningen, Gerwico de Horsenhouen, Gotefrido de
Frisinga, Herewico de Creine, Heinrico do Perchah, Imbrico, Sigi-
botone et aliis quam pluribus.
Cod. 9, 7, der herzogl, Biblioth. zu Wolfenbüttel, f. 35; Arch. f. Kde.
österr. G.-Quellen XXVIT., 268, Nr. 15. | :
113.
1166, 3. Dez., Bozen. Bischof Albert vou Trient entscheidet zwischen Bi-
schof Albert von Freising und dem Grafen Berthold von Tirol und Arnold von
Greifenstein wegen Zehente von Neugereuten zwischen den Höfen des Mannus
und Engelmannus, die der Pfarrer von Zell bisher besessen.
Otto iurauit et interrogatus dixit, ego seio et uidi quod totum
nouale quod erat inter curias illas scilicet Manni et Engelmanni, dedit
decimationem ecelesie de Cella et bene per xxx annos quiete ha-
buit eam ut mihj uidetur, et Ermestain possedit eam dum uixit, Ri-
poldus iurauit'et interrogatus dixit, ego recordor, quod Ermestain
accipiebat decimationem grani de sancto Jeorio ex ista parte aque.
Ascoinus iurauit et interrogatus dixit, ego recordor quod Ermestain
accipiebat decimationem de grano noualiun que erat inter Mannum
et Engilmannum, et audiui diei quod Odelsealeus fugauit eum in
ecclesiam pro decimatione ista, et de deeimatione sancti Jeorii idem
dixit quod Ripoldus. Isimperus iurauit et interrogatus dixit, ego scio
et uidi roueretum quod erat inter euriam Manni et Engelmanni, et
uidi eum roncari, et uidi Ermestain plebanum de Cella accipientem
decimam per tres annos, et postea uidi Odescaleum expellentem eum
de possessione, dicebat enim quod sua esset, quia decima utriusque
supradiete curie ad eum pertinebat, et dicit decimationem . Crispi-
niani et Canceai et sancti Jeorii et Pradaci et Feriani uidisse eundem
(plebanum aeeipere et) ?) ut mihi uidetur, quod iam sunt xxx anni
quod hoe uidi. Penzo iurauit et interrogatüs dixit idem quod Isim-
perus et addidit, quod communitas illorum de Cella illud quod aon
l Das Eingeklammerte ist durch einen Zufall radirt und hier nach Meichelbeck
ergünzt.
pu
111
erat roncatum, tenebat pro communi. Seafredus iurauit et interro-
gatus dixit, ego uidi plebanum Ermestain aecipientem decimationem
noualium de Rossano et tenentem usque dum Odescaleus ui eum
expulit, et sunt bene xxx anni quod hoe recordor. Teatemarus iura-
uit et interrogatus dixit idem quod Penzo. Wezilis iurauit et inter-
rogatus dixit idem quod Isimperus et Penzo, excepto qued ignorat
qui feeit uiolentiam. Stecianus iurauit et interrogatus dixit idem
quod Penzo. Minieus iurauit et interrogatus dixit idem quod Penzo.
Adelpertus iurauit et interrogatus dixit idem quod Penzo et addidit
quod interfuit. Visis et auditis supraseriptis allegationibus et dili-
genter inspectis Albertus dei gratia uenerabilis Tridentine (ecclesie)
episcopus super hoe negotio talem dedit sentenciam in scriptis ita
pronuntiando dicens. In nomine patris et filii et spiritus sancti. Ego
Albertus sancte Tridentine ecelesie episcopus, uisis et auditis alle-
gationibus domini Alberti Frinsingensis episcopi super lite que uerte-
batur inter eum et comitem Bertolfum(!) de Tyrole, et comitem
Arnoldum de Grifinstain de possessione decimationum noualium que
iaeent inter curiam Manni et Engelmanni et Crispiani et Cancenai
et saneti Jeorii et Pradaei et Feriani, et cum sepe interrogati non
contradicerent, et per plures testes cognouissem, ecclesiam de Cella
horum noualium deeimationem possedisse, comites ad restituendam
eam partem possessionis decimationum istorum noualium quam ipsi .
tenent, condempno. Interfuerunt testes Lotarius abbas Rotensis,
Richerus prepositus Inticinensis, Hartmót, Rawinus, Wirinto(!) ca-
nonici Frisingensis ecclesie, dominus Conradvs, Bertoldus, magister
Romanus canoniei saneti Vigilii, et Tyapoldus plebanus de Marnigha,
Heinricus de Labella iudex, Robertus de Salurno, Albertus de Lino
et Rodegerus filius eius, Albertus Zol, Folmarus, Odelricus de Sin-
des, Conradus de Sefrs, Cadolehus (!) et frater eius Lanzo, Albanus,
Otto Luohel, Artoicus, Bertoldus et frater illorum Heinricus de
Wineco, Heinricus de Formiano, Albanus de Pousenchaim, Eg-
hino de Attingen, Conradus de Dosso, Prantóh de Laghugnano,
Rodegerus de Nidrdorf, Arnoldus Prituelin, Fredericus et Asco-
uinus....... 1) de Eppano et frater eius Toringus, de Frisingen-
l Hier eine der Rasur der Gegenseite entsprechende zweite Rasur, welche ein
Stück zweier Zeilen berührt. Da Meichelbeck die Zeugen sehr unvollstündig gibt
konnte nur das Eingeklammerte aus ihm ergünzt werden.
112
sibvs Waltman (et Rudolfus frater eius) Isinrieus camerarius,
Engilwan, Eberhardvs et Piligrim de Werde, Albertus dapifer, Go-
tefredus pincerna, Ulrieus de Sins, Fredericus de Pómgarten, Pil-
grim de Riede, Gholferus(!) de Holzhus, Ebrardus de Tagolf(in-
gen) et alii quam plures. Actum in dei nomine Bauzani, anno
dominici natiuitatis M. C. LX. V., indictione XIIIL, die Veneris IH,
nonis Decembris. q Ego Malwarnitus notarius domini Frederiei
invietissimi imperatoris interfui et istas allegationes et sententiam
seripsi et subseripsi in supradieta die.
Cod. 189, f. 47’, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1.2. 562,
Nr. 1348.
114.
c. 1170, ...... ye Bischof A. von Trient benachrichtiget Bischof Albert
von Freising von seiner Einwilligung zur Heirath seines Ministerialen Rudolf
mit einer freising. Ministerialin unter Kundgabe der Bedingung betreffs Thei-
lung der Kinder aus dieser Ehe.
Alberto dei gratia Frisingensi episcopo A. eadem gratia Tri-
dentinorum quieumque minister orationem et seruitivm. Seire uolu-
mus dilectionem uestram, quod Ródolfus ministerialis ecelesie uestre
communi consensu nostro et ministerialivm eeclesie nostre uxorem
de domo nostra duxit, eo uidelicet tenore ut filii qui ex eis nasceren-
tur eeclesiis, mutuo diuiderentur, ea conditione ut uester apud nos et
noster apud uos iustieiam feudi obtineat. Quod nos ratum habere
uolentes dilectionem uestram rogamus, ut siquid apud uos obtinere
ualet nostra peticio, illis proficiat et cunctis eeclesie uestre ministe-
rialibus liquido eognitum appareat.
Cod. 189, f. 46’, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch Cod. 238,
f. 121; Meichelbeck 1./2, 560, Nr. 1344.
113
115.
e, 1170, ...., ..... Notiz über die Verzichtleistung des Grafen H. von
Schalla auf je das 10. Fass Weines von den. freisingischen Gütern in
Österreich.
Comes H. de Scalah exfestucauit et abrenuntiauit omni iuri
quod se dixerat habere in decimo uase vini episcopi Frisingensis per
totam terram Austrie et de vino quod uno anno abstulerat, satisfecit
et reddidit et composuit. Huius rei testes sunt Heinricus dux Austrie,
Heinrieus burgrauius Ratisponensis, eomes Conradus de Pilstein,
Otto de Rechpere, Rütbertus Lupus, Waltchun de Steine, Folmarus,
de ministerialibus ducis Albero de Chunringen 1), de nostris Eber-
hart de Werde, Einwieh, Albrih, Albreht, Friderieh, Rolant, Hein-
rih, Arnolt, Gebehart, Gerolt.
Randnote in Cod. 189, f. 46’; Meichelbeck 1/2, 562, Nr. 1347.
116.
e. 1180, ...., Freising. Herzog Heinrich von Baiern vergleicht sich mit
‚Bischof Albert von Freising betreffs der Vogtei zu Innichen und anderer
Angelegenheiten.
Heinricus dei gratia dux Bawarie et Saxonie. Cum inter nos et
dileetum dominum nostrum Albertvm Frisingensem episcopum negotia
agitarentur de aduocatia apud Intichingen et ad eam pertinentibus,
laudatvm est a nobis, si is quem prefecerimus aduocatie, domino
nostro supra nominato ingratus extiterit et oculis eius displicuerit,
quod eo deposito et amoto alium substituamus loco illius qui gratiam
iam dicti domini nostri episcopi demeruit, et damnum ab eo illatvm
secundum cause equitatem emendari statvamus. Laudauimus etiam
et conpromisimus, quod in bonis que sub illa continentur aduocatia,
] Da ohne Grund die Notiz hier mit neuer Zeile beginnt und selbst diese weiter
nach innen erst anfängt, scheinen in der Aufzeichnung einige Namen an dieser Stelle
ausgelassen.
Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 8
114
nullum castrum fabricabitur nisi consensu et peticione domini epis-
eopi. Duas hobas apud Russan, quoniam non pertinent ad aduoca-
tiam, non expetemus. Hoe laudamentvm in manum episcopi data
dextra propria firmauimus et ut filius noster H. qui inpresentiarvm
adolescit, uel si quos filios alios habuerimus, cum ad puberem etatem
deo propicio uenerint, ut idem laudamentvm eodem pacto se serua-.
turos spondeant, fideliter efficiemus, omnes quoque posteri heredes
nostri ad quos aduocatia illa iure deuenire debet, cum eam in bene-
fitio accipiant, presentis scripti cartula commoniti prefatvm lauda-
mentvm faeere et seruare tenentur. Preterea comes Heinricus de
Stóph et ministeriales nostri Heinricus de Póehlon et Ulrieus de
Phetene et Gerungus de Perge et Heinricus de Vbingen et Conradus
Milleiurerando, Jordanus etiam fidelis noster et Hartmannus de
Sibenaich data fide promiserunt et firmauerunt, quod nos hoc lauda-
mentvm dum uixerimus, sine.fraude et malo ingenio obseruabimus et
ut filii nostri sev heredes qui forte illis uiuentibus creuerint, idem
faciant, spondeant et obseruent ipsi fideliter adiuuabunt. Hec autem
singula inter nos et successores nostros et inter dominum nostrum
Albertvm Frisingensem episcopum et successores eius pari uoluntate
decretvm est(!) ut semper obseruentur, 1) scilicet ut episcopus non
teneatur concedere aduocatiam priusquam hec omnia fideliter pro-
mittantur et a ministerialibus nostris et heredvm nostrorum sacra-
mento iuris iurandi obseruanda firmentur. Acta sunt hec Frisinge
sub presentia testivm quorum hec sunt nomina, hii nobiles Otto
maior palatinus comes, Walchón de Stainipach, Eberhardus de
Maisa, Erchenbertus de Mosepach, Pabo de Eringen, Liebardus de
Ekkehartesdorf, Dietrieh de Mosen, Alber de Moching(en, Li)utolt
de Hagenowe, Conradus aduocatus de Mosebure, comes Sifridus de
Livbenowe, Conradus de Dornbere, palatinus comes de Tiwingen,
hii ministeriales Frisingenses Waltman de Pastpere et filii eius Walt-
man et Friderieus, Heinricus camerarius, Rödolfvs de Waldecce,
Hartwieus de Richolfesdorf, Rödolfus et frater eius Gerwieus de
Pöbenhusen, Adeloldus de Dornipach, Ainwieus et filius eius Ródolf
de Hittenfurt, Eberhardus et frater eius Liebart Chaste, Fritilo et
fratres eius Conradus et Sigihardus de Isemaningen, Alberieus
l| Hier steht ausgestrichen Acta sunt hec.
115
dapifer, Alban pincerna, Eberhardus et frater eius Helenwic de
Veltmochingen.
Orig., Pgt., mit kleinen Lücken, an Leinenfäden anghgt. Sigel abgerissen;
&. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck L/1, 371.
117.
1181, Ende Decemb., Friesach ). Bischof. Albert von Freising geneh-
miget, dass Dietmar von Liechtenstein seinen Besitz freising. Lehenschaft zu
Lasnilz bei Murau gegen Güter an genannten Orten bei Judenburg an das
Kloster s. Lambrecht vertausche.
T In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Albertus dei gratia
Frisingensis episcopus omnibus Christi fidelibus orationes eum salute
perpetua. Quoniam quidem uniuersitati eeclesiarum presertim eccle-
sie dei miseratione nobis collate pro posse nostro subuenire in bono
pacis aliisque commoditatibus tenemur, contractum inter dilectum
fratrem nostrum abbatem Peringerum saneti Lamberti confratresque
suos et dominum Dietimarum de Liethnstein celebratum ad petieionem :
ipsorum sigillo nostro de consensu capituli nostri et ministerialium
nostrorum confirmare decreuimus. Iam dictus igitur Dietimarus de
Liethnstein vii mansos iuxta Lazinich uulgo propter nouitatem gerYt
appellatos eum adtinenti silua et omnibus colendis que tangit sil-
"uam Razman uulgariter dietam, a nobis in feodo habitos eeclesie
saneti Lamberti libere tradidit ex permissione nostra recipiens ab
ipsa ecelesia in concambio Medwetstorf et molendinum ibidem, in
Mitterdorf duo predia, in Lonk unum, in Hüntstorf prope Vndrim unum,
in Segor unum, in Celtvvich duo, in Ratenberch duo, superius iuxta
MYram apud Purchstal duo, in Gezendorf unum, super additis Ix marcis
denariorum, quod idem Ditimarus a nobis in feodum, ut puta posses-
siones priores recepit, eeclesia sancti Lamberti intrante liberam
proprietatem possessionum supra dictarum. Acta sunt hee apud
Frisacum in presentia nobilis et maghifiei ducis Styrie Otakeri,
annuente eapitulo nostro, fauentibus ministerialibus nostris, datis
hiis testibus, Ditrico uenerabili episcopo Gurcensis ecclesie,- Ródolfo
] Wohl — im Zusammenhange mit der nächstfolgenden Urkunde — am 23. oder
24. Dec. gefertiget, wenn man den Jahresanfang auf den 25. setzt.
8%
116 .
abbate de Admünd, Werinhero preposito de Sekkowe, Vvlfingo de
Kaphenberch, Otto de Stubenberch, Svvikerus de Gestinieh, Otto de
Kremes, Herrandus de Uvildonia, Lantfridus de Dirnstain, Otto de
Stain, Offo de Teuphnpach fraterque eius Ulrieus de Chustelvvanch,
Vvaltmannus de Pastperch ministerialis ecclesie Frisingensis, Chün-
radus de Velze officialis eiusdem ecelesie, Arbo et Walchunus de
Dirnstain, Ditrieus de Puchse, Marchuvvardus de Schalvn, Ditimarus
de Haslar, Peringerus de Paierdorf, Poppo de Vvokenperge, Albertus
Sehüchprenne, Gerungus de Waissendorf, Engilscaleus Longus,
Eberolfus et frater eius Otto de Stretevvich, Rvzo iudex de Frisaco,
Albertus de Turri, Wasgrimus thelonearius, Pero, Ródolfus, Hart-
mudus, Waltricus, Ditimarus et alii quam plures fideles eeclesie. Da-
tum Frisaci, anno domini millesimo C9.LoXXX*.P*.
Orig., Pgt., aufgedr. stark verletztes Sigel, Stiftsarchiv zu s. Lambrecht.
118.
1181, c. 27. Dec., Friesach ). Herzog Otakar von Steiermark geneh-
miget den Tausch zwischen Dietmar von Liechtenstein und Abt Berenger
von 8. Lambrecht, betreffend Güter zu Lasnitz bei Murau einer- und bei
Judenburg anderseits.
t Otakar dei gratia dvx Styrie omnibus fidelibus salvtem inper-
petvvm. In nomine domini amen, Quoniam de omni defensione
nostra nobis a deo collata et credita ante tribunal iusti iudieis astare
certum habemus, maxime tuitione claustralium, uiduarum orphane-
rum specialiter ad denfensionem nostram spectantium diuersos con-
traetus ab eisdem celebratos pro uariis commoditatibus et utilitati-
bus firmitati scripture commendare dignum duximus, Nobis igitur in
Frisaeo constitutis uenerabilique episcopo Frisingensi Alberto dilec-
tus noster Peringerus abbas saneti Lambert et Ditmarus ministerialis
noster de Liehtstein contractum ab ipsis uicissim celebratum ad
corroborationem eoniuentie nostre et sigilli nostri obtulerunt. Fuit
autem is contractus. Ditmarus de Lihtstein, cum quasdam posses-
l Wenn der Jahresanfang auf den 25. Dec. gesetzt wird, so kann, im Vergleiche
mit der vorhergehenden Unkunde, die Datirung wie oben lauten.
117
siones ab ecclesia Frisingensi in feodo possideret infra terminos
prediorum eeclesie saneti Lamberti sitas, et eadem ecclesia posses-
siones uicinas castro Liehtstein haberet, conuenerunt utrimque propter
commoditatem uicinie de ratione concambii, Consentiente igitur ex
parte Ditmari reuerendo domino Frisingensi episcopo Alberto con-
eambium celebrarunt. Recepit idem iam dictus Ditmarus ab ecclesia
saneti Lamberti in eoncambio Medwetstorf et molendinum ibidem,
in Mitterdorf duo predia, in Lonk unum, in Huntstorf prope Vndrim i,
1. Segor i, in Celtwich ii, in Raetenpereh ii, superius prope Miram
prope Purchstal ii, in Gezendorf ii, super additis lx marcis denario-
rum. Hee iure feodi supradictus Ditmarus a iam memorato epis-
copo recepit, ut iure proprietario septem mansos iuxta Laznich
uulgo propter nouitatem gertt appellatos cum attinenti silua et omni-
bus in ea colendis que tangit siluam Rasman uulgariter dictam,
ecclesie saneti Lamberti de consensu sepedicti episcopi et coniuentia
capituli ministerialiumque suorum libere traderet. Uerum cum utra-
que pars de iurisdictione fori nostri existat, ut omnia genera litium
exstirpentur a suecedentibus, in testimonium rei transaete sigillum
nostrum annuentibus ministerialibus nostris presentibus pagine pre-
senti imprimimus. Acta sunt hec sub hiis testibus, Ditrico episcopo
Gurcensi, Rudolfo abbate dé Admund, Wernhero preposito de Se-
kowe, Wulfingo de Chaphnperch, Otto (1) de Stupenperch, Swikerus
de Gestnich, Otto de Chremes, Herrandus de Uvildonia, Lantfridus
de Dirnstein, Otto de Saxo, Opho de Tevphenbach fraterque' eius
Ulrievs de Chustelwaneh, Uvaltmannus de Pastperch ministertalis
ecclesie Frisingensis, Chunradus de Welze officialis eiusdem eccle-
sie, Ditmarus de Haslarn, Ditricus de Puchse, Marquardus de Scha-
lvn, Perngerus de Paierdorf, Poppo de Wokhnperg, Albertus BchYch-
prenne, Aribo de Dirnstein et Uvalehvnus, Richerus de Seder et
frater eius Leopardus, Gerungus de Waissendorf, Engilscaleus Lon-
gus, Eberolfus et frater eius Otto de Stretwich, Rvzo de Frisaco
iudex, Albertus de Turri, Waisgrimus theolenarius(!), Pero, Rudol-
fus, Hartmüt, Waltricus, Ditmarus farnilitres eeclesie aliique plures.
Datum Frisach, anno domini Mo. Co. LXXX».1I.
Orig., Pgt., anhgds., etwas verletztes Sigel; Stiftsarchiv zu s. Lambrecht.
118
119.
1182, TOP Bischof Albert von Freising verleiht dem Markgrofew
Berthold von Istrien und dessen Sohne die Vogtei der Güter seines Bisthums:
ın Tirol.
In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Ego Adalbertus dei
gratia Frisingensis episcopus. Notum esse uolumus tam presentibus-
quam futuris Christi fidelibus quo pacto aduocaciam bonorum nostro-
rum que babemus tam nos quam nostri in Montanis, in episcopatu:
seilicet Brixinensi et in episcopatu Tridentino et in episcopatu
Curiensi, concessimus Bertolto marchioni Ystrie et filio ipsius Dal-
macie Cromacieque duci ea uidelicet conuencione et sacramento
fidei in sacerdotales manus nostras firmato, ne alicui hominum de
aduo(ca)cia, illa aliquid vnquam inbeneficient et ne potestatem.
habeant edificandi castrum aliquid in eisdem bonis sine licencia siue
mandato nostri uel successorum nostrorum, et ne officialem aliquem
ibi habeant nisi secundum peticionem nostram (et successorum
nostrorum, et si officialis ille qui sieut dictum est, ad peticionem
nostram) ibi ordinatus fuerit, hominibus nostris uel aliorum in eadem
aduocacia nimis grauis et iniuriosus esse ceperit et infra sex ebdo-
madas iniuriam quam intulisse dinoscitur, non emendauerit, ad peti-
cionem nostam mutetur et alius quem nos petiuerimus, substituatur.
Et vt hec rata et inconuulsa permaneant, hane cartam inde conscribi
et sigillis utrorumque nostrum iussimus insigniri cum testibus sub-
notatis quorum hee sunt nomina, Ch. saneti Andree prepositus, Ort-
winus sancti Sixti prepositus apud Slirse, Ch. sancti Viti prepositus,
Heinrieus de Scheftelarn prepositus, Engelscaleus prepositus saneti
Petri Noue celle, Heinricus et Gotfridus capellani, de laicis Uolmarus
de Wikkershouen, Hainricus de Hergoltspach, Otto de Waldek,
Megenhart de Hage, Haertwicus de Frisinga, Hainrieus de Ahdorf,
Fridericus de Wippenhusen, Altmannus camerarius, Eberhart de
Tagolvinge, Wolfer de Holzhusen, iunior Eberhardus de Tagolvin-
gen, item de ministerialibus marchionis Lazarius de Wolfrant-
husen (!), Gotfridus de Vnigen, Chuno de Schacslich, Vdalrieus
filius Lazarii, Otto de Pergen, Pernhart de Kirchaim, Arnolt et
119
Albreht de Gollenhouen et alii quamplures fidedigni. Acta sunt hee
anno dominice incarnacionis M.C.LXXX.IL, regnante F. Romanorum
imperatore feliciter amen.
Cod. 191, f. 69', k. Reichsarehiv su München; Meichelbeck L/1, 370.
120.
(vor 1184, 15. Nov., Freising). Bischof Albert von Freising vermacht
seiner Kirche etliche genannte Unterthanen zu Oberwelz.
Cunctorum tam presentium quam futurorum memorie conmen-
damus, qualiter episeopus Adilbertus cum tempus instaret quo debi-
tum morti solueret, et tam de prediis quam de hominibus qui sue
proprietatis erant, pro anime sue remedio disponeret, conmonitione
quorundam fidelium suorum quandam Richkardam cum filiis Sigbo-
tone videliet et Hainrico et filia Chunigunda et eius filia Elspeta et
quadam Emehilda eiusdem eognationis (eum tota illorum posteri-
tate) in domo sua Welze per manum cuiusdam Lamberti de
Chienberch ad altare sancte Marie perpetue uirginis sanctique Cor-
biniani Frisinge pro censu v denariorum delegari fecit, quod et fac-
tum est in die depositionis prefati episcopi eum testibus subnotatis
quorum hee sunt nomina, Ch?nradus prepositus saneti Andree, Engel-
sehalehus prepositus Noue celle, Hainricus capellanus, frater Isen-
grimus, Waltmannus de Pastpere, Lantpertus’ de Chienbere, Gerolt,
Tamelhart, Rüdolf de Riede, Wernher de Frimuntespach, Eberhart
de Tagolfingen et filius eius Eberhart, Wolfherus dispensator, Hain-
rieus de Widersperc, Gerboldus de Carneola, Pernhardus de Lonca.
Cod. 9. 7, der herzogl. Bibliothek zu Wolfenbüttel, f. 41^; Archiv f. Kde.
ósterr, G.-Quellen XXVIL, 268, Nr. 19.
. 1214.
87, ..... ...... Bischof Otto IL von Freising tauscht mit dem
Kloster Seheftlarn Weinzehente zu Techevas bei Klausen in Tirol und einen
Hof zu Haindifing in Baiern gegen einen Hof zu Dietersheim bei Eching aus.
In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto dei gratia Frisin-
gensis ecclesie episcopus secundus. Ad memoriam futurorum ea que
120
per donationes siue commutationes ecclesiis dei conferuntur, seripto
digttum reputamus annotari, ne de facili possint iniquo retractari
consilio que pia deuotione propterea fiunt, ut inde summi regis honor
eiusque sanctorum amplietur. Unde fidelium Christi noticie comme- -
moramus, qualiter nos ob amorem et precum instanciam dilecti
nostri Hainriei uidelicet prepositi ecclesie Scheftlarn quasdam deci-
maciones uinearum in subsidium fratrum ibidem deo famulantium
tradidimus apud Sefers, resignante nobis eas quodam Egilolfo qui
longo easdem tempore iusticia possederat feodali, cuius eciam lau-
damento idem tractatum fuit et confirmatum. Preterea de quodam
concambio eum memorato preposito et fratribus ipsius conuenimus
hoc tenore, quod ipsi pro decimationibus pretaxatis et curte una
Haidolfingen assignauerunt nobis curtem unam in Dietershaim, prop-
terea quia nostris uicina fuit dominicalibus. Ne autem memorata
tradieio simulque pretaxata commutacio possint imposterum ab ali-
quo tassari, presentem inde paginam conseribi et impressionis nostre
sigillo communiri fecimus cum testibus qui intererant, subnotatis
quorum hec sunt nomina, Ortuuinus prepositus sancti Sixti, Frideri-
eus sanetorum Primi et Feliciani prepositus Chunradus saneti Uiti
prepositus, Gebhardus maioris ecclesie eanonicus, Gotfridus capel-
lanus, Geruuicus parrochianus de Ottenburch, de nobilibus Bernhar-
dus de Mosen, Chunradus de Risen, Hainricus et frater eius Wern-
herus de Prukke, de ministerialibus Waltmannus de Pastperch, Rü-
dolfus de Waldekke, Chünradus de Hittenfurte, Hainrieus Felix puer,
Hartuuicus de Richolfesdorf et filius eius Otto, Adilboldus de Domi-
bach (T), Eberhardus de Werde, Diepoldus de Wippenhusen,
Engelmarus de Massinhusen, Meginltardus de Hage, Gerolt de
Ismanningen, Bertoldus de Rubelingen, Vlricus Uertinch, Vlricus
de Pergen et alii quam plures. Actum est anno dominiee in-
earnationis M.C.LXXX.VII., anno uero domini Ottonis Frisingensis
episcopi III.
Scheftlarner Codex des k. Reichsarchiv zu München, f. 6’; Meichelbeck
1/2, 369, Nr. 1363.
121
122. -
1189, 18. Mai, Wien. Kaiser Fridrich I. überträgt nach Verzichtleistung
des Herzogs Leupold von Österreich die Rechte desselben auf den freising.
Gütern zu Enzersdorf, Ollern, Holenburg und Ebersdorf an Bischof Otto
von Freising.
In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Fridericus dei gracia
Romanorum imperator augustus. Imperialem nostram decet auctori-
tatem, ut queeumque de ratione fleri deereuerit, litterarum noticie
commendari faciat, ne cursu temporum labente facilius a memoria
suecedentium faeta preteritorum euanescant. Vnde nouerint tam .
presentes quam postfuturi fideles Christi, quod cum dilecti nostri
eonsanguinei dux videlicet Austrie Leopaldus eiusque filius Fridericus
nomine omnem maiestati nostre resignasse(n)t iusticiam, quam per
dominiealia Frisingensis episeopii quondam ab imperio possederant
in Austria, id est marhreht et lantgerihte et burwerch que specia-
liter ad usus ipsorum respiciebant tam in officio Enzinstorf et Alarn,
quam etiam in Holenburch et Ebersdorf, nos ob instantem eorundem
petieionem atque dileeti nobis ac venerabilis episeopi Ottonis amo-
rem ad hoe sumus indueti, quod. predictam iusticiam nobis resigna-
tam eeclesie beate Virginis sanctique Corbiniani Frisinge donaeione
regali tradidimus, proinde sperantes premio nos eterne beatitudinis
in futuro remunerari. Vt autem hec nostra traditio sine retractatione
stabilis et ineonuulsa omni permaneat euo, hane inde paginam con-
seribi ac inpressionis nostre sigillo iussimus insigniri cum testibus
subnotatis quorum hee sunt nomina, Otto Babenbergensis episcopus,
Theobaldus Patauiensis episcopus, Heinrieus Babenbergiensis prepo-
situs, Bertoldus dux Dalinaeie, Chuuradus comes de Pilstein, Albertus
comes de Bogen, Otto comes de Veleburch, Chunradus burchrauius
de Nürenberch, Otto Ratisponensis aduocatus, Heinrieus de Alten-
dorf, Chraft de Ameinesbach, de choro Frisingensi Chunradus Felix
puer, Ortolfus Itieinensis prepositus, de ministerialibus ecclesie Fri-
singensis Heinricus Felix puer, Gerwicus de Pubenhusen, Otto de
Waldekke, Friderieus de Pastperch, Vlricus Vertineh, Albanus de
Elhpach, de ministerialibus dueis Austrie Wiehardus de Seuelde,
Hatmarus de Chunringen, Liutwinus de Sunnenberch, Rudolfus Stu-
122
bich. Ego Johannes imperialis aule cancellarius in vice domini Chun-
radi Maguntini archiepiscopi Germanie archicancellarii recognoui.
Actum anno dominice incarnationis M. C. LXXXVIIIL, regnante do-
mino Friderico Romanorum imperatore semper augusto anno regni
XXXVIIL, imperii vero XXXVI. Datum Wienne XV. kal. Junii, indie-
tione VII. feliciter amen.
Cod. 189, f. 60, k. Reichsarehiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 22;
Meichelbeck 1/1. 379; Mon. boiea XXXL1/1, 437.
123. ur
e. 1190, ...., ..... Bischof Otto 1. von Freising widmet dem Kloster
Scheftlarn für die Nonnen daselbst Weinzehente in der Gegend von Botzen,
welche dasselbe an ıhn zu entrichten hatte.
In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto dei gratia Frisin-
gensis ecelesie episcopus ii. Cunctorum Christi fidelium noticie com-
mendamus, qualiter nos induetu atque peticione dilecti nostri Hain-
riei prepósiti qui tune temporis ecelesiam Scheftlarn guberuabat,
quasdam decimaciones quas de uineis eiusdem eeclesie apud Bozan
nostris cedere debebant usibus, fratribus ibidem deo famulantibus
contradidimus ea condicione, ut sorores memorati loci, quociens-
eunque minuantur sanguine, consolacionem exinde recipiant. Et ut
haec nostra tradicio a nullo suceessorum nostrorum debeat infringi,
sed rata semper fratribus pretaxatis et inconuulsa permaneat, hanc
eis inde paginam conscribi et impressionis nostre sigillo fecimus
communiri eum testibus subnotatis quorum hec sunt nomina, comes
Hermannus de Wartstain, Chunradus de Baierbrunnen, Rüdolfus de
Waldekke, Hartuuieus de Richofesdorf, Fridericus filius Waltmanni
de Pastperch, Rütbertus filius Rütberti de Zaizmanningen, Hartnuieus
de Pasingen, Rüdolfus Cancer, Rüdolfus de Riede, Alban de Elhpach,
Chunradus de Houen, Heinricus de Sindelsdort, Egelolf de Pasingen
et alii quam plures. | |
Scheftlarner Codex des k. Reichsarehives zu München, f. 7; Meichel-
berk 1/2, 569, Nr. 1364.
128
124.
e. 1202, ...., ..... Bischof Otto von Freising leiht dem Capitel von
Passau 150 Mk. Silbere, wofür dieses ihm den Kirchenzehent von Enzers-
dorf verpfändet.
Hec est forma contractus et laudamenti facti inter dominum
Ottonem Frisingensis eeclesie episcopum et chorum Pataviensem.
Dominus Otto Frisingensis ecclesie episcopus ad peticionem tocius
eollegii Patauiensis eeclesie tam chori quam ministerialium el] mar-
eas mutuo eonferens decimam que prouenit de dominicalibus prefate
ecelesie Frisingensis et appendiciis capelle in Enzinsdorf, sub nomine
pignoris obligauit, ita quod eiusdem deeimaeionis vsufructus annua-
tim sibi uel suecessoribus suis plenarie debeat persolui, si in festo
uidelieet Ascensionis argumento equipollenti redimi differatur. Vt
autem destinati pignoris conuentionem eirca Frisingensem episcopum
tam uenerabilis Patauiensis eeclesie episcopus Wolfkerus quam eius
successores ratam per omnia habere debeant et approbatam, meliores
de choro (et) de ministerialibus data fide confirmantes se fideliter
obtemperatos in his pollieiti sunt quorum hec sunt nomina, Ma-
negoldus abbas in Chremsmvnster, Meingotus prepositus de Matse,
Ortolfus prepositus et archidiaconus, Arnoldus cellerarius, Arnoldus
Biber, Wernherus de Ascha, Hermannus, Gotfridus, Albero magister,
Vlrieus seriba, Richerus de Wesen, Albertus Puer, Tiemo de Pu-
chelberch, Heinrieus Vlisaer, Marquardus de Matse, Engelbertus de
Nordernpach.
Monum. boiea XXVIIL/2, 266, Nr, 44 aus dem 3. Passauer (Lonsdorfer)
Codex.
125.
e. 1212, ...., ..... Bischof Manegolt von Passau bestätiget die Verfügung
seines Vorfahrs Bischof Theobald bezüglich der Rückstellung des Patronats-
rechtes auf die Kirche zu Enzersdorf an das Bisthum Freising.
C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Manegoldus dei
gratia Patauiensis episcopus. Cum quilibet hominum suo iure con-
124
tentus esse debeat, ad noticiam cunctorum Christi fidelium reuoca-
mus, qualiter pie memorie frater et antecessor noster Theobaldus
venerabilis Patauiensis episcopus ecelesie Frisingensi ius presentatio-
nis in capella Enzinsdorf diu sibi slienatum et indebite subtractum
recognouit saluo iure Patauiensis ecclesie quod in decimationibus
hactenus habuisse dinoseitur et deinceps est habitura. Hoc autem
factum est annuentibus et consentientibus canonicis pariter et mini-
sterialibus ecelesie Patauiensis quoram hee nomina sunt, Tagino
decanus, Vlrieus Ardeacensis prepositus, Burchardus de Kambe
canonicus, Meginhalmus plebanus et canonicus, Chünradus de
Burchusen canonicus, Rüdegerus de Aheim canenicus, Richerus son-
lastieus et canonieus, Chünradus de Sirnich canenieus, Riehkerus de
Wesen, Liutoldus de Sauersteten, comes Virieus de Berge. Nos
igitur memoratum fratris nostri factum tali modo confirmantes decer-
ammus, quod al peticionem Frisingensis episcopi in prenotata capella
sacendes instituatur et sicut prelibatum est, Patauiensis ecclesia deci-
mationes totius predii sub iurisdictione dicte capelle consistentes
integraliter et in omni tranquillitate possideat. Et vt hec ita deinceps
rata et inconuulsa permaneant, hane inde paginam conscribi fecimus
inpressionis nestre sigillo corroboratam.
Orig., Pgt., anghgt. Sigel abgefallen, k. Reichsarehiv zu München; ebend.
auch Codd. 180, f. :62 und 191, f. 68; Meichelbeck I/1, 391.
126.
c. 1215, ...., ..... Notizweise Aufzeiehnungen über verschiedene Streit-
und Kaufsangelegenheiten Bischof Ottos von Freising mit Verschiedenen, be-
treffend die Schlösser Konradsheim, Reinberg, Wartenberg, die Besitzungen
zu Nassenfuss und Lack, die Orte Baumgarten, Gostetsche u. &. o. in Nieder-
Österreich und Krain.
Memorie dignum duximus commendandum, quam graui labore. .
presul Otto castrum in Chunratsheim eum foro in Waidhoun et suis
attinentiis coram imperatore Hainrico faciendo querimoniam, obtinue-
rit a comite Chunrado de Pilenstain, quo defuncto filius eius Fride-
ticus nomine.sibi hereditario iure usurpauit. A cuius laqueo dum per
graues expensas et labores obtinuisset eo defuneto, aliud iniquum
meinbrum subereuit uidelicet in fratre suo qui hereditario iure pre-
dictum predium habere uoluit. Post cuius discessum filius eius qui
123
sacris literis fuit inbutus, eingulum militare uolens assumere, uiam
uniuerse earnis ingressus est. Post cuius obitum uiolenter occupare
incepit comes Friderieus de Morn eo quod genealogiam de predieto-
rum comitum prosapia dueeret, et ipsum Frisingensem episcopum
adeo damsificare presumsit, quod castrum suum fraudulenter et
uielenter occuparet omniaque adtinentia uiolenter sibi usurparet,
quoadusque per querimoniam predietus episcopus coram duce
Austrie iusticiam obtinendo liti finem imponeret taliter, vt unum
eastrum in Chünrathsheim episcopo Frisingensi et aliud comiti cede-
ret. Verum equitatis amator et iusticie qui non derelinquit sperantes in
se, non passus iniuriam predietus comes exercere satagebat, liti finem
inposuit dum eum de hoc secula migrare permisit, et sic episcopus
cum quieta pace predicta bona possedit nulli adwoeaciam uolens
conferre. Preterea defuneto domino Ottone filio domini Hadmari
eonseruauit castrum in Rainspereh eum suis addinentiis (1), inexora-
bilis ut nec per preces flecti posset nec terrore concuti, ut uellet ali-
eui infeudare.
Nee supticendum est, quod Otto Frisingensis episcopus obtinuit
a duce Austrie beneficivm qvod dieitur marehrtn in omnibus bonis
suis 2).
Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Frisingensis epis-
copus data magna pecunia redemit oastrum in Wartenberch situm in
Carniola eum beneficiis sibi adtinentibus a comite Ottone de Orten-
bereh. Dum adhuc uiveret ipsum eastrum resignauit episeopn cum
heübis et beneficiis adtinentibus, ne forte filii fratris sui comitis
Hainrici post obitum suum episcopum possent inpetere uel sibi iure
hereditario possent usurpare. Episcopus uero possessor illius castri
facetus, totum destruxit, ueritus quod fratrueles predicti comitis; frau-
dulenéer oceuparent, dum etiam quod in uieino i& dominioslibus suis
in loce qui dieitur: Lonea, castrum haberet firmissimum. Hee. omnis
determinata sunt eoram Vlrieo duce Karintie.
Nee pretereundum est quod. Otto Frisingensis episeopus. data
magna pecunia coraparauit uillam que: dicitur Castech;.
Item comparauit uillam que: dieitur Peuumgartn;pro lxxx marcis.
item seiendum est, quod idem dominus Otio Frisingensis. epi&-
eopus cemparauit a demino Ottone de: Namzenvvz. et uxore sma
] S. Urk. Nr. 122.
128
Ix heubas sitas in Marchia in uilla. que dicitur Zlab et in alia uilla
que dicitur Lonea, citra aquam Gurk sub eastro Orishek pro trecen-
tis marcis.
Non latere uolumus, quod dominus Otto Frisingensis episcopus
redemit quoddam benefieivm in uilla que dieitur Mittrndorf (? Mutrn-
dorf?) aput Chaths situm, pro lxxx marcis et annuatim persoluit xvi
marcas absque steura.
In presenti pagina notatum cunctis fidelibus liqueseat, quod
dominus Otto Frisingensis episcopus querimoniam faciens de domino
Heinrico suo nepote marchione Istrie de damno sibi illato apud Lon-
eam, talem recompensationem obtinuit, quod marchio potestatiua
manu tradidit eeclesie Frisingensi | heubas sub castro Michow et ab
ipso in feudum recepit, sieut testatur priuilegium ab eo traditum et
sigillo utrivsque prineipis signatum.
Item querimoniam faciens de domino Bernhardo duce Karintie,
quod homines suos in aduocatia Lonea damnificare presumsit, idem
dux pro damno episcopo illato tradidit ad.altare suncte Marie in
Frisinga potestatiua manu xx heubas de suo predio apud Nazzenvvz
et eas ab episcopo in beneficium recepit. Nomina testium sunt .
seripta in priuilegio super hoc compacto.
Cod. 238, f. 121 —122, k. Reiehsarchiv zu München; Mefchelbeck II./2,
572—183, Nr. 1369 —74.
121.
c. 1215, ...., ....- Herzog Bernhart von Kärnten überträgt an das Bisthum
Freising 30 Huben zu „Tunelindorf“, „Haulach“ und Arch in Krain und
nimmt sie wieder von ihm zu Lehen, zur Sühne der in Vogtei Lack ihm zuge-
fügter Schäden.
Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Bernhardus dux Ca-
rinthiae contulit eeclesiae Frisingensi de patrimonio suo xxx mansos
quorum siti sunt in Tunelindorf duodecim, in Haulach decem, in
Arch octo. Contulit inquam praefatus dux eosdem mänsos ecelesiae
praetaxatae pro remedio animae suae et patris fratrumque suorum
neenon in recompensationem dampni quod ipse intulerat eidem eecle-
siae in aduocacia sua Lonkk, pro quo eum dominus Otto episcopus
127
impetebat qui ipsius ecclesiae episcopatui praesidebat. Dominus
etiam dux faeta tali traditione eosdem mansos ab eodem Ottone
episcopo statim in feodo recepit tali interposito pacto, quod haeredes
ipsius ducis siue sint filii siue filiae, sibi in hoc feodali iure hae-
reditario succedant. Huius rei testes sunt Poppo Petinensis episeopus
Engelber(tus) de Vrsperg, Marguart de Valchenburch et Fri. frater
suus, Gerloch de Hertenbereh, Gotfridus Vogel, Otto de Purchstallo,
Her. de Grätze et filius suus Hort. (), Gerloch de Steine, Magens
de Mengospurch, Ortolfus dapifer dueis, Her. pincerna, Haertwich
de Ibach, Ch. de Carsperch, Walther de Nuzperch, Otto (de) Re-
genspurch, Pilgreim de Malentin. Otto Viroge, Wolrich de Paris, de
familia episcopi H. camerarius, H. pincerna, Ch. camerarius, Sighart
de Chinberch, H. de Niunsaezze, Gerboto, Gazwin, Linhart, Jannes,
Ch., Wifineh, Sighart frater Leunhardi, Gerloch filius Her. et Linhart
Rabel filius Gozwini, Libhart Chasto (?), Wernhart, Eberhart de Niu-
berting, A. filius iudicis, Gebhart de Maentzing, Gerwicus de Lonkk,
Ch. et Wolrich de Percheim, Wirich Tumbe, Engelschalch Praentel,
Albrant, Wergant de Vletnich, Rapoto de Vlednich, Engelshalch
de Trasichs et filius suus Her., Wernhardus .de Chümstorf, H. de
Nakel, Ch. de Hakelshusen. Hoc in fine adiungimus, ut si de volun-
tate ducis fuerit, episcopus coneedat ipsum feodum uxori suae.
Aus einer Abschr. der Mitte des 18. Jhrh. in Cod. 260 der Heckenstalleri- |
sehen Frisingensia beim Domeapitel zu München; Meichelbeck 1,2. 572,
Nr. 1368 unvollständig, nach einer in den eodd. tradit. des k. Reichsarchives
nicht mehr aufgefundenen Vorlage.
128.
1224, 25. März, Passau. Bischof Gebehart und das Domcapitel von
Passau beurkunden die gänzliche Verzichtleistung des Dechants und Capitels
von Ardacker auf die Wahl ihres Propstes zu Gunsten des Bischofes Gerolt
von Freising.
In nomine domini amen. Quia post multos labores et expensas
ecelesia Frisingensis et eapitulum Ardacense respirare desiderant a
ite et in totum desistere super prepositura Ardacensi, coram venera-
ili patri Gebehardo Pattauiensi episcopo tamquam ordinario et
jusdem eeelesie capitulo deeanus eum capitulo Ardacensi prote-
itatus est in iure et confessus, se non habere ius in electione prepo-
128
siti Ardacensis, uel si quid aut habuit uel uidebatur habere in
dieta prepositura, sollempniter renuneiauit dietus decanus cum
eiusdem eeclesie eapitulo et illam renunciacionem iuramento
roborauit sollempni, quod in perpetuum reeognosceret Geroldo
Frisingensi episcopo et omnibus eius successoribus plenum ius
et liberam potestatem eligendi prepositum et conferendi preposi-
furam Ardacensem prefato domino Gebhardo Pattauiensi episcopo
iudice ordinario presente et eius capitulo ac aliis multis ibidem pre-
sentibus. Insuper decanus dietus cum suo capitulo Ardacensi iura-
mento eeiam sollempniter interposito firmauit, quod prenominato epis-
copo G. Frisingensi et eius suceessoribus numquam in prepositura
contradiceret aut contradieentibus consentiret. Adiecit eciam suo
iuramento deeanus Ardacensis eum eius eapitulo, quod quieumque de
eetero fuerit in ecclesia Ardacensi in prepositum aut decanum uel
eanonieum assumptus, idem prestare teneatur iuramentum. Sed vt
ista protestaeio et renunciaeio sit imperpefuum valitura, rata et illi-
bata et ineonuulsa, presens pagina sigillis predicti domini Gebhardi
Pattauiensis episcopi et capituli eiusdem ecclesie nee non Ardaeensis
eapituli communitur. Huius rei testes sunt dominus Otto maior pre-
positus, magister Chünradus decanus, dominus Kalohus, magister
Heinrieus Zobello, dominus Chünradus maior plebanus, domiuus
Heinrieus de Mistelbach, dominus Eberhardus de Johanstorf, dominus
Siboto, magister Albertus de Possenmvnster, dominus Wilhelmus
cantor, dominus Albertus custos senior, dominus Chunradus custos
iunior, magister Einwicus et alii quam plures. Anno inearnacionis
domini millesimo CC. XXIIIL, in annunciacione beate Virginis anni
presentis aeta sunt hee Pattauie in choro maioris ecclesie.
Cod. 191, f. 67° und 72', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck
11./1, 400.
129.
1229, 5. April, Wien. Bischof Gerold von Freising überträgt seine mit
dem Tode des Markgrafen Heinrich von Istrien erledigten Güter in der
Windischen Mark für 1500 und 150 Mark an Herzog Leopold VI. von
Österreich.
Notum sit omnibus presentibus et futuris, quod inter venerabi-
lem Frisingensem episcopum Geroldum et Livpoldum illustrem
129
ducem Austrie et Styrie tractatus huiusmodi interuenit, quod
uidelicet idem episcopus iam dicto duei fevdum in Marchia quod
Heinrieus marehio Ystrie beate memorie ab ipso domino episcopo
habuisse dinoscitur, iusto titulo feodali concessit in toto, scili-
eet in hominibus, castris, in rebus aliis quibuslibet, terris cultis
per omnia et incultis, et huius feodi idem episeopus debet esse
auctor contra omnem hominem ipsius ducis secundum iusticiam qnod
gewer uulgariter nuncupatur, sed et si idem episcopus hoe non
fecerit, omnem pecuniam quam super hoe a duce recepit, restituere
in pleno tenetur eidem, et ipse dux eidem episcopo dare promisit
mile quingentas mareas argenti ponderis Coloniensis et ipsius consilio
centum ] marcas, de qua pecunia in proximis octauis Pasche idem
dux aput Wiennam soluet m] marcas episcopo antedicto et in proximo
uenturo festo sancti Michahelis apud Wiennam similiter ipsi episcopo
soluere tenetur reliquas de marcas, isto tamen paeto apposito, quod
si memoratus dux in ipso festo Michahelis ut dictum est, has de
mareas"soluere forsan omiserit, ille ml maree quas soluit, sibi sint
perdite et preterea antedictum feodum ab eo absque lite omnimoda
sit solutum. Acta sunt hee apud Wiennam in nonis Aprilis, anno
domini Me. CC. XXVIIIL, mediantibus Berhtoldo venerabili sanete
Aquilegensis eeclesie patriarcha et prefato episcopo Frisingensi Ge-
roldo et predieto duce Livpoldo quorum sigillis hec pagina ad maio-,
rem confirmationem cernitur roborata, et episcopus unam et dux
alteram obseruabit. Huius rei testes sunt Heinrieus prepositus Pata-
viensis, Eberhardus decanus Frisingensis, Berhtoldus plebanus de
Greze et vicedominus, Heinrieus nobilis de Vilalt, ChYno de ZvYfe,
Eberhardus de Swaebingen, Isenricus camerarius, Sighardus de
Chiemberch, Reimbertus de Mürekke, Otto de Perhtoltsdorf, Iren--
fridus de Hintperch et alii quam plures.
Orig., Pgt, von 3 angehgt. Sigeln noeh 1 und 3 in Bruchstücken vor-
handen, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 65'; Meichel-
beek 11/1, 5.
1 30.
c.1230, ...., ..... Bischof Konrad von Freising und Herzog Bernhard
von Kärnten theilen die Kinder Leonharts von Lack unter sich.
Notum sit omnibus tam futuris quam presentibus, quod cum
fieret particio de pueris Leonhardi de Lonk inter Ch. Frisingensem
Fontes, Abthlg. II. Bd. XXXI. 9
130 /
electum et illustrem Karinthie ducem Bernhardum, Wern., Ja., Jevta,
Rihza domino eleeto Ch., Morhardus, Agnes, Dimuda domino duci
cesserunt in partem, ita quod predietis pueris et adhuc genitis equa
in porcione substancie et patrimonii pars tribuatur. Vt autem hoc ra-
tum permaneat, presentem eartam prenominatorum C. eleeti et Bern.
ducis sigillis fecimus communiri. Testes bii sunt, Hermannus comes
de Ortenberch, F. de Valchenberch, Reinwieus de Laibach, Swike-
rus de Vrowenstein, Vto prepositus, Eberhardus decanus Frisin-
gensis, Isenricus de Waldeke, Heinricus de Vagn, C. de Humbeln,
Engelwanus de Ahdorf, Sighardus dapifer, Leon. de Lok, H. de Wil-
haim, Pertoldus de Geboltspach, Hainricus de Niwertingen, Gerlohus.
de Lok, Albertus de Altenburch, C. Sappo et alii quam plures.
Cod. 191, f. 86’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 2,
Nr. 4. .
131.
c. 1230, ...., ..... 2) Der Propst des Klosters s. Georgen (Herzogenburg)
fordert die Ausgrabung des wegen Verletzung des stiftischen Pfarrrechtes zw
Holenburg excommunicirten und widerrechtlich auf dem Friedhofe bestatteten
Priesters Heinrich.
Hec sunt iniurie illate preposito saneti Georii et eapitulo eius—
dem ecclesie. Heinrieus sacerdos nuper, id est infra biennivm trans—
gressus terminos quos autiqui patres posuerunt, invasit plebem
eeclesie nostre intendendo faleem in messem alienam, ius parrochiale
nobis in Holenburch minuendo et subtrahendo, cum termini parro-
chie nostre usque ad villam que dicitur Chlebidorf, et fines parro-
chie Mutarn episcopali diffinitione et antiqua limitatione proceda(n)t.
Cum ergo iamdictus sacerdos propter iniurias nobis illatas tanquam
violentus invasor excommunicatus asininam meruerit sepulturam,
contra fas et iura canonica in iustitiam eidem collata est in cimiterio
eeclesiastica sepultura. Petimus ergo suppliciter, vt quod factum
est in preiudicium iuris nostri, retractetur et idem temerarius invasor
l Nach der Notiz des Herausg. gehört die Schrift dieses Documentes dem 13. Jhrh.
an, Die Formen sowohl des Textes als der Ortsnamen lassen auf die 1. Hälfte dieser
Periode schliessen und daher wurde obige Datirung gewählt.
131
extra cimiterum proiciatur et suecessor suus quem ex imitatione
malitie auetoris eulpa comitatur, a nostra invasione per censuram
ecclesiasticam repellatur.
Pgtbl. o. Sigel, Archiv des Stiftes Herzogenburg; Arch. f, Kde. österr.
G.-Quellen, IX. 284, Nr. 27.
132.
1932(?P)!) 18. Dec. Kirchheim. Patriarch B(ertold) von Aquileia
bestätigt die Heirath zwischen seiner Ministerialin Engilrat von Hottenstein und
dem freisingischen Ministerialen Kunzo von Lack unter gewisser Festsetzung
betreffe der Kindertheilung.
Nos B. dei gracia sanete Aquilegiensis sedis patriarcha anno-
tatione presencium confirmamus matrimonium iam contractum inter
Engilradim mulierem ecclesie Aquilegiensis de Rattenstein et Cun-
conem de Loch ministerialem ecclesie Frisingensis, ita tamen, quod
proles generate uel generande ex eis inter Aquilegiensem et Frisin-
gensem ecclesias equaliter diuidantur. In cuius rei memoriam et sta-
bilem firmitatem presentem litteram scribi iussimus et eam nostri
sigilli munimine roborari. Datum in Chirheim, XVIII. Decembris,
V. indictionis.
Orig., Pgt., k. Reichsarchiv zu München, Sigel abgerissen, vgl. Oberbair.
Archiv II, 412, wo Hoheneicher im Abdrueke nach einer Abschrift den Patri-
archen Gregor annimmt, während im Orig. deutlich B. zu lesen.
133.
e. 1232, ...., ..... Bischof Konrad von Freising verleiht die durch den
Tod des Grafen von Liebenau erledigten Lehen seines Bisthums in der Windi-
schen Mark dem Herzoge Bernhard von Kärnten.
Notum sit omnibus tam futuris quam presentibus, quod ego
Chünradus Frisingensis electus contuli duci Karinthie Bernhardo
:udum comitis de Livbenowe quod in Marchya tantum ab ecclesia
risingensi habuisse dinoscitur, et eiusdem fevdi auctor ei sum
l Da die 5. Indiction im J. 1247 widerkehrt und Patriarch Bertold bis 1251
rierte, so ist das Datum 1247 nicht ganz ausgeschlossen.
9*
132
contra quemlibet ad iusticiam,. Huius rei testes sunt Vto prepositus,
Eberhardus decanus Frisingensis, Isenrieus camerarius, Chünradus
pincerna, Heinrieus de Vagn, Engilwanus de Ahdorf, Sighardus
dapifer, comes Hermannus de Ortenburch, Fridericus de Valken-
bereh, Fridericus de Waldenberch et alii quam plures. |
Orig., Pgt., anhgds. verletztes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats-
archiv zu Wien; Font. rer. Austr. 1L/1, 4, Nr. A.
134.
1933, 29. April, Wien. Herzog Fridrich von Österreich genehmiget die
Heiraten seiner Ministerialen mit freisingischen gegen Theilung der Kinder und
deren Güter.
F. dei gracia düx Austrie et Stirie et dominus Carniole omnibus
presentem paginam inspicientibus salutem. Vniuersitati uestre volu-
mus esse notum, quod noster aecedit assensus pariter et voluntas, vt
si ministerialis noster matrimonium contraxerit cum aliqua ministe-
riali Frisingensis ecclesie vel econuerso, heredes ex ipsis progeniti et
possessiones equaliter diuidantur, ita quod una pars heredum et pos-
sessionum in potestatem nostram redeat, altera vero in potestatem
ecclesie Frisingensis, Insuper presentis pagine testimonio confir-
mamus, si nos absque heredibus continget decedere, quod predicta,
heredes scilicet et possessiones totaliter redeant in potestatem
eeclesie Frisingensis. Datum Wienne, III. kal. Maii, anno domini
M. CC. XXXIII.
Orig., Pgt, anhgdes Sigel in Fragment, k. k. geh. Haus-, Hof- und
Staatsarchiv zu Wien. — Cod. 191, f. 34, k. Reichsarchiv zu München;
Meichelbeck II./, 12.
135.
1236, Juli, ..... Herzog Fridrich von Österreich verpfändet dem Bisthume
Freising für 500 Mark, welche sein Vater noch aus den Lehen der Windischen
Mark demeelben schuldete, den Markt Aschbach in Nieder-Osterreich, den er
als Lehen von Freising besass.
Fr. dei gratia dux Austrie et Styrie et dominus Carniole. Te-
nore presentium nofum fieri uolumus vniuersis, quod nos forum
138
Aspach quod ab ecclesia Frisingensi in fevdo habere dinoscimur,
venerabili domino nostro eiusdem episcopo pro quingentis marcis
argenti quas pro feudo marchionis Ystrie quod est in Marchia, pie
memorie pater noster eidem ecclesie tenebatur, obligauimus, talı
pacto quod cum nos dietam pecuniam episcopo memorato vel eius
successori soluerimus, predietum forum nomine fevdi ad nos redeat
absolutum. Ad cuius rei memoriam tpresentem paginam venerabilis
domini nostri archiepiseopi Salzburgensis et nostri sigillis iussimus
communiri. Datum anno incarnationis domini M. CC. XXXVL, VIII.
indictione, mense Julii.
Orig., Pgt., von 2 angehgt. Sigel nur mehr unbedeutende Bruchstücke,
k. Reiehsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 34'; Meichelbeck IL/1, 15.
136.
1236, Juli, ..... Herzog Fridrich von Österreich verpfändet dem Bischofe
von Freising, für gehabte Reiseauslagen in seinem Interesse nach Rom tm
Betrage von 500 Mark Silbers, den Markt Aschbach.
Nos Fridericus de gracia dux Austrie et Styrie et dominus
Karniole?) tenore presencium notum fieri volumus vniuersis, quod
forum in Aspach quod ab ecelesie Frisingensi in feodo habere
dinoseimur, venerabili domino eiusdem ecclesie episcopo pro quin- -
gentis marcis argenti in quibus sibi et ecelesie sue tenemur pro
expensis faetis ad euriam Romanam et diuersis obsequiis, obligaui-
mus tali pacto quod eum nos: dietam pecuniam episcopo memorato
vel eius successori soluerimus, predictum forum nomine feodi ad nos
redeat absolutum. Ad euius memoriam presentem paginam venera-
bilis domini nostri archiepiscopi Salzburgensis et nostri sigilli(s)
iussimus communiri. Datum anno incarnacionis domini M. CC. XXXVI.,
(VIIII.) indietione, mense Julii.
Aus Vidimus des Graf. Heinr. v. Hardeck ddo. 1267, 21. März, Amstetten,
^od. 191, f. 61, k. Reichsarchiv zu München.
] Codex hat Karinthie.
134
137.
1236, Juli, ..... Herzog Fridrich von Österreich verpfändet dem Bischofe
K. von Freising, für dessen Auslagen in seinem Interesse am kais. Hofe im
Betrage von 500 Mark Sübers, den Markt Aschbach.
Fr. dei gracia dux Austrie et (Styrie,) dominus Carniole. Te-
nore presencium notum fieri volumus vniuersis, quod nos forum Aspach
quod ab ecclesia Frisingensi in feodo habere: dinoscimur et confite-
mur, venerabili domino nostro eiusdem eeclesie episcopo Ch. pro
quingentis marcis argenti oceasione expensarum quas idem epis-
copus in euria domini nostri Fr. serenissimi imperatoris Romanorum
nostro nomine atque de mandato nostro fecisse dinoscitur, obligaui-
mus tali paeto, quod cum nos dietam pecuniam episcopo memorato
vel eius successori soluerimus, predictum forum nomine feodi ad nos
redeat absolutum. Ad euius rei memoriam presentem paginam vene-
rabilis domini nostri archiepiscopi Salzburgensis Eberhardi et nostri
sigillus iussimus communiri Datum anno incarnacionis domini
M. CC. XXXVI., nona indictione, mense Julii.
Cod. 191, f. 281, k. Reichsarehiv zu München
138.
1938, März, Padua. Kaiser Fridrich II. beurkundet den Vergleich swi-
schen Bischof Konrad I. von Freising und dem Grafen Albert von Tirol betr.
Schäden, welche Letzterer dem Ersteren zufügte.
F. dei gracia Romanorum imperator semper augustus, Jerusalem
et Sycilie rex. Per presens seriptum notum facimus vniversis, quod
constituti in presencia rostra C. venerabilis episcopus Frisingensis,
dilectus princeps noster et Albertus comes Tyrolensis fidelis
noster compromiserunt in venerabilem archiepiscopum Salzburgen-
sem et episcopum Patauiensem dileetos principes nostros, comitem
Meinhardum de Gorizia et Heinrieum Aquensem prepositum et fide-
lem nostrum stare dieto eorum super dampnis illatis ab eodem
comite episcopo nominato de triennio antequam concordia inter eos
apud elausam Sabyone ordinata fuisset in nostra presencia, que
135
famen sieut asserebant, fuit minime obseruata, pro quibus tune
emendandis apud eundem locum dictus comes sibi posuerant(!)
fideiussores et de dampnis que sibi intulit postquam dieta compo-
sieio fuerat ordinata usque ad diem presentem, promittentes eorum
arbitrio per omnia obedire. Nominatus igitur comes de arbitrio pre-
dictorum et ordinaeione nostra promisit dicto episcopo uel succes-
soribus suis qui pro tempore fuerint, pro resarciendis dampnis sibi et
eeclesie sue illatis sicut superius est expressum, persoluerint (!)
trecentas mareas argenti ad pondus Colonie uel tria millia librarum
Veronensis monete, x libris pro marca qualibet computatis, quartg
decima die post festum beati Martini proxime futurum tereiodecima
indictione, et xxv carradas vini apud Bozanum infra eundem termi-
num ad mensuram Bozanam, et si forte prenominatus comes idem
promissum non curauerit adimplere, prefatus comes Goricie, Vlricus
de Bozano, Vlricus de Risenberch(!), Heinricus burchgrauius de Lunz
et Engelmarus Tarant fideles nostri data fide in manus archiepiscopi
preseripti iurauerunt ex nunc intrare Brixinam abinde nullatenus
antequam prefato episcopo tam de prescripta summa pecunie quam
etiam de vino per comitem Tyronensem (!) satisfactum fuerit, reces-
suri. Dicta uero solucio peeunie est sub prepositi et decani Brixinen-
sis et Arnoldi de Rodench testimonio facienda, nec probari poterit
ipsa solueio nisi per testes ipsos aut certos nuncios eorundem, Ad
euius facti euidenciam et utriusque partis instanciam presens scrip-
tum fieri et sigillo nostro iussimus communiri. Huius autem rei
testes sunt Eberhardus archiepiscopus Salzburgensis, Rudigerus
episeopus Patauiensis, Ch. abbas de Tegernse, Heinricus Aquensis
prepositus, Eberhardus decanus Frisingensis, Meinhardus comes
Goricie, Egeno comes de Parrano(?), Hauuardus iudex Brixinensis,
Vsealeus de Dewin, Vlrieus de Rifenberch, Heinricus de Luenz,
Virieus de Bozano, Engelmarus Tarant et alii quamplures. Datum
Padue anno dominice incarnacionis millesimo CC. XXX. octauo,
mense Marcio, XII. indictione.
Cod. 191, f. 75’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./1, 16.
136
139.
1240, 29. Dec., Wien. Herzog Fridrich von Österreich nimmt die Vogtet
von Enzersdorf an sich, nachdem dieselbe durch Bischof Konrad von Freising
von Ulrich von Pillichsdorf mit 500 Pfennigen war gelöst worden.
Nos Fridericus dei gracia dux Austrie et Styrie et dominus
Carniole omnibus hane paginam inspecturis notum fieri cupimus per
presentes, quod induetu, meritis et dilectione nostri domini et amici
venerabilis episcopi Frisingensis aduocaciam in Enzenstorf extraxi-
mus de manibus seu potestate nostri ministerialis Vl. de Pilhdorf pro
quingentis talentis ipsi per nos et dictum dominum nostrum Frisin-
gensem episcopum pretextu huiusmodi integraliter persolutis, condi-
cionibus hiis adiunctis vt in eternum nostre potestati et vsui nee non
heredum nostrorum aduocacia huiusmodi sit addieta, quod vtique
promisimus fide data, nobis in penam et nostris heredibus si per nos
vel nostros heredes alienata fuerit statuentes, vt ex ipso facto dicta
aduocacia vacare debeat ecelesie Frisingensi. Vt autem huiusmodi
negocium robur obtineat perpetue firmitatis, presentem cartam iussi-
mus sigilli nostri munimine roborari, testibus qui presentes fuerant
subnotatis, comite Hermanno et comite Ottone de Ortenburch, Wern-
hardo de Sehawenburch, Gebhardo de Tolnze, Heinrico de Prunne,
Heinrico de Liehtenstein, Heinrico de Hakenberch, Ottone de Has-
lawe, Heinrico pincerna de Hauspaeh, Ottone de Missowe et aliis
quam pluribus. Acta sunt hec anno domini M. CC, XLL, indie-
tione XIII. Datum Wienne IIlI. kal. Januarii.
Cod. 191, f. 60', k. Reichsarchiv zu München, ebend. Cod. 189, f. 61;
Meichelbeck, II./1, 19.
140.
1242, 7. Nov., „Lovpe“. Herzog Fridrich von Österreich verspricht von
der Vogtei zu Enzersdorf nicht mehr ale 30 Pfd. Wiener Pfennige jährlich
sich entrichten zu lassen.
Nos Fridericus dei gracia dux Austrie et Styrie et dominus
Carniole notum fieri volumus huius scripti testimonio vniuersis, quod
137
precibus dilecti nostri domini et amici Ch. venerabilis Frisingensis
episcopi inclinati de aduoeacia in Enzenstorf tantum xxx talenta
Wiennensis monete semel singulis annis nos promittimus accepturos,
concessione huiusmodi et gratia per nos facta huius instrumenti
testimonio perpetuo valitura. Datum aput Lovp VII. idus Nouembris
anno domini M*, CC. XL.
Cod. 191, f. 26’ und 189, f. 62’, k. Reichsarchiv zu München.
141.
1242, 7. Nov., „Lovppe“. Herzog Fridrich von Österreich verspricht dem
Bischofe Konrad I. von Freising künftighin an der Vogtei von Enxersdorf
mit ciner Gebühr von jährlichen 30 Pfd. Wiener Pfennigen sich zu begnügen.
In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Nos Fridericus dei
gracia dux Austrie et Styrie et dominus Carniole vniuersis Christi
fidelibus in perpetuum. Huius scripti testimonio notum fieri volumus
vniuersis, quod dileeti domini et amici nostri Chvnradi venerabilis
Frisingensis episcopi precibus inclinati hanc sibi et ecclesie Frisin-
gensi fecimus gratiam, vt pro toto iure quod de aduocacia in Enzin-
storf nobis cedere deberet singulis annis in festo Purificationis
sanete Marie tantum xxx talenta Winnensis monete recipiamus. Ut
autem hec gracia et concessio nostra episcopo et eeclesie Frisin-
gensi perpetuo inconuulsa permaneat, presentem paginam nostro
feeimus sigillo communiri. Testes sunt venerabilis dominus Rud-
gerus Patauiensis episcopus, Vlrieus de Memninge et magister
Vlrieus de Chirichperch iam diete ecclesie canonici, Gotschaleus
plebanus de Holaerbrünne, laici Anshalmus de Justinge, Gebhardus
de Tolnze, Virieus de Wikershoven, Vlricus de Chirchlingen, Wolf-
gerus de Paröwe, Otto de Valchünschirichen, Dietrieus de Tobra,
Chunradus de Humbel, Heinricus de Vagen, Perhtoldus de Gebol-
vespach, Eberhardus de Newertinge et alii quam plures. Acta sunt
hee aput Lovppe VH. idus Novembris anno domini M*. CC. XLII.
Cod. 191, f. A2/, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II/1, 19.
138
142.
1243, 10. März, Haimburg. Ulrich von Himberg verzichtet gegen Bischof
Konrad I. von Freising auf die von Herzog Fridrich ihm zu Lehen gegebene
Vogtei von Enzersdorf gegen Abfindung von 500 Pfd. Wiener Pfennigen.:
Ego Vlrieus de Himperch seire volo tenore preseneium vniuer-
sos, quod aduoeaciam aput Enzinstorf quam a domino meo Friderico
illustre(!) dvee Austrie et Styrie ac domino Carniole nomine feodi
possidebam, liberaliter et voluntarie resignaui, renuncians omni iuri
quod in eadem aduocacia michi vel meis competebat heredibus aut
competere videbatur, et dilectus dominus meus Chunradus venera-
bilis Frisingensis episcopus vt eandem aduocaciam a me de bona
mea redimeret voluntate, quingenta talenta Wienuensis monete michi
dedit et dari proeurauit integraliter pro eadem, quam peeuniam me
confiteor recepisse testimonio huius scripti. Et vt huius aduocacie
resignacio ae solueio faeta pecunie memorate non possint recipere
dubium in futurum presentem paginam non solum sigilli mei, verum
eciam predicti domini mei dvcis ac aliorum sigillorum que obtinere
potui procuraui karactere communiri ad perpetue(!) huius facti
memoriam et eautelam. Datum Heimburch anno domini millesimo
CC. XL. tercio, VI. idus Marcii coram testibus subnotatis, domino meo
Friderico illustre duce Austrie et Styrie ac domino Carniole, Chun-
rado de Hardeke, Hermanno de Ortenburch, Willelmo de Hunen-
burch, comitibus, Ottone de Zloenz, Gebhardo de Tolnz, Anshalmo
de Justingen, Poppone de Pezla, Wernhero de Labir nobilibus,
Kadoldo de Poungarten, Heinrico de. Halkimberch, Alberone de
Kunringen, Alberone de Swarzenawe, Chunrado de Zelkingen,
Ottone de Missawe, Heinrieo de Haugsbach pincerna, Heinrico
de Gretschinstain, Zlawat dapifero, Wolfkero de Parowe, Vlrico
de Hutendorf, Cholone de Vronhoven, Ottone de Walekuns-
kiriehen camerario, Dietrico de Dobra pincerna, Wernhardo, Pru-
zelino et aliis quam pluribus fide dignis quorum non sunt nomine
hie notata.
Cod. 191, f. $7, k. Reichsarchiv zu München, ebend. Cod. 189, f. 63;
Meichelbeck IL/2, 4, Nr. 7.
ka.
130
143.
1944, 20. Febr., Wien. Graf Hermann von Ortenburg stellt an Bischof
Konrad I. von Freising Güter zu Drauhofen zurück, welche er ale angebliches
Erbe von seinem Oheim unrechtmässig eine Zeitlang besessen hatte.
Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris, quod ego
comes Hermannus de Ortenburch possessiones quasdam sitas in Tra-
houen, quarum prouentum et vsufruetum iam diu tenui et percepi,
eredens hoc mihi competere occasione hereditatis patrui mei co-
mitis Heinrici de Wartenberch, confiteor tenore presencium et pro-
testor pertinere ad ecclesiam Frisingensem ad quam spectant ut pote
dominicalia pleno iure, vnde nune saniori consciencia instruetus er-
rorem preteritum purificans in manum domini mei Chunradi vene-
rabilis Frisingensis episcopi renuncio predietis possessionibus et sicut
pertinenciis haetenus a me preter iusticiam usurpatis, qui eciam ex
diuina clemeneia et sui gracia et iniurias eeclesie sue pretextu supra-
diete vsurpacionis irrogatas relaxauit in domino et remisit. Et ne a
me uel a meis uel a quolibet heredum meorum de predictis ualeat lis
et questio suseitari, presens instrumentum in testimonium renuncia-
eionis trado ecclesie Frisingensi meo sigillo consignatum, presentibus
testibus subnotatis qui sunt dominus Wernhardus, C., Heinricus ca-
pellani domini Frisingensis episcopi, dominus Gebhardus de Tolnz,
H. Wagnarius, Albertus de Ardacher, H. de Niwertingen milites,
Heinrieus de Hohenbureh, comes Meinhardus de Rotenek ı)
et alii quam plures. Datum Winne anno domini M. CC. XLIIII,
XI. kal. Mareij.
Cod. 191, f. 86', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II/A, 21.
144.
1245, 4. Aug., Lyon. Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof von Seckau
und andere Genannte, dem Bischofe von Freising zu den von dem Grafen von
Tirol und den Gebr. Heinrich und Otto von Welsberg demselben entzogenen
Einkünften zu verhelfen.
Innocentius episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis . . .
electo Secovensi, . . . de Frisiaco et . . de sancto Virgilio eccle-
1 Ob es nicht eher comitis Meinhardi heissen sollte ?
140
siarum prepositis Salzburgensis dyocesis salutem et apostolicam be-
nedictionem. Querelam venerabilis fratris nostri episcopi Frisingensis
recepimus continentem, quod nobiles viri . . . comes de "Tyrol,
Hainricus et Ot. de Welfsperch fratres Curiensis et Brixinensis dyo-
cesis ipsum quibusdam reditibus et rebus aliis ad eum de iure spectan-
tibus contra iusticiam spoliantes, redditus ipsos per septennium pro
sue uoluntatis libito (*) perceperunt in ipsius preiudicium non modi-
cum et grauamen. Vnde dictos nobiles rogandos duximus attentius et
monendos nostris sibi datis litteris in mandatis, ut eidem episcopo
redditus ipsos et alia sine qualibet difficultate restituere et de per-
ceptis satisfactionem congruam ut tenentur, exhibere procurent. Quo
circa discretioni vestre 1) per apostolica scripta mandamus, quatenus
si dicti nobiles mandatum nostrum neglexerint adimplere, nos eos ad
id monicione premissa per censuram ecclesiasticam appellatione re-
mota cogatis, constitutione de duabus dictis in concilio generali edita
non obstante. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse,
duo vestrum ea nichilominus exequantur. Datum Lugduni, II. nonis
Augusti, pontificatus nostri anno tercio.
Cod. 191, f. 81; k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL./1, 26.
145.
1245,31. Aug,, ..... Graf Konrad von Neuburg tritt unter Vorbehalt des
Nutzgenusses seine sämmtlichen Güter in Baiern und Österreich an dae Bisthum
Freising ab.
Nouerint vniuersi presentem paginam inspecturi, quod ego Ch.
comes dietus de Niwenberch Frisingensis dyocesis omne dominium
rerum siue mobilium siue inmobilium sev se moueucium tam in Ba-
waria quam in Austria quam etiam vbique locorum iure proprietario
me respiciencium dedi et transtuli iure plenissimo kathedrali ecclesie
Frisingensi, omnium 'predictarum rerum usufructum mihi pro tem-
pore vite mee reseruans, salua tamen ipsarum rerum proprietate quam
transtuli ad eeclesiam memoratam. Homines quoque mei nobilis con-
dieionis ad debitum ecclesie Frisingensis suisque in futurum episco-
pis seruicium vtpote ministeriales iureiurandi (!) se vineulo astrinxe-
1 Cod. hat irrig tue.
141
runt, nichilominus tempore predieto mihi obsequia non incongrua
depressuri, adiecti (!) inquam vt mei liberi virilis sexus, si quos ex
libera genuero, hec mea gesta, dum sue fuerint compotes racionis, in
ecclesia kathedrali eoram pro tempore episcopo et canonicis, necnon
ministerialibus diete kathedrali eeclesie approbent et affirment. Ce-
terum si qui eorundem liberorum hec vel negligere vel hiis attempta-
uerint ouiare (!), ab omni quod in suprafatis possessionibus iure iuxta
predietum modum habere poterant, cadant destituti. Plane et huie ego
me subieci liberaliter neccesitati, ne si corrupto (!) mutato forsitan
eonsilio suique supradictorum attemptauero quod absit contraire, pari
eum liberis meis in sepe dietis rebus et iuribus pena astringar. Ade-
rant autem predicte tradieioni Eberhardus decanus, Fridericus sancti
Andree prepositus, Eberhardus Werdensis prepositus, Petrus saneti
Viti prepositus, Fridericus de Reurippe, Otto Sappo, Wernbardus de
Weilhaim, Fridericus vicedominus canonicus Frisingensis, Heinricus
de Weilhaim, Heinrieus de Hohenburch nobiles, Chvnradus de Humel
pincerna, Heinrieus de Wagen dapifer, Bertoldus de Vagen, Heinricus
de Niwertingen milites ministeriales Frisingenses, Heinricus de Vagen
iunior, Ludwieus de Pütelpach, Vlricus Gretzel et alii quamplures. In
huius itaque rei testimonium et habundantem cautellam (!) meo sigillo
presentem paginam per manum Chunradi notarii scriptam placuit com-
muniri. Octa sunt hee II. kal. Septembris anno graeie M. CC. XLV.
- Cod. 191, f. 28', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11,4, 27.
146.
e1245, ......... Ritter Otto, Herr zu Steier, eandet dem Bischof
Konrad I. von Freising 5 Lehen zu Klausen und Öd auf, damit derselbe sie
den Gebrüdern von Neudorf verleihe.
Reuerendo in Christo patri ac domino Conrado Frisingensis
eeelesiae episeopo Otto miles dominus de Styre affectuosum et pa-
ratum ad omnia famulatum. Protestor praesentibus coram uobis, quod
qunque pheoda quae uestra gratia mediante hactenus possedi titulo
feodali, quorum quatuor super loeum dietum Clusa sunt posita, et re-
siduum super solitudinem dictam uulgariter Oede uobis uoluntarie et
libere cum omni iure quo illa possedimus, reconsigno et scilicet re-
siduo (?), ut mei causa seruitii Henrieo de Neundorf et suis fratribus
142
eonferatis cum omnibus pertinentiis et iuribus sicut a me ab ecclesia
Frisingensi et vestra munificentia eadem sint possessa. Feoda enim
de quibus agitur, ad manus aliorum transferre disponens (!) causis
. aliquibus est interceptum, maxime eum predicti fratres in eisdem
priores fuerint possessores et ideo maiori instantia uestre paternitati
porrigo preces meas. Testes autem qui huie scripto pr&sentes aderant,
est (!) meus frater Duringus et Cunradus de Gailspach, Otto de Chel-
dorf et Theodoricus de Vokkenberg et Ericus Bauarus.
Aus einer handsehriftl. Genealogie der Grafen u. s. w. von Steier, verfasst
von V. Prevenhueber, 1637, im Archive zu Eschelberg, Urkundenbuch des
Landes o./d. Enns III. 127, Nr. 126.
147.
0.1245, ... .,... . Graf Hermann von Ortenburg u. a. gen. Schiedsrichter
vergleichen zwischen Bischof Konrad I. von Freising und seinem Amtmann
von St. Peter a/ Kammersberge in Steiermark einer- Wulfing von Stubenderg
andererseits in nicht näher bezeichneten Angelegenheiten.
Ego Hermanus comes de Ortenburch, Gebhardus de Tolnz,
Heinricus de Vagen (leerer Raum) vniuersis presens scriptum in-
tuentibus et audituris cupimus fieri manifestum, videlicet quod C. ve-
nerabilis Frisingensis episcopus et dominus Wlfingus de Stuben-
bereh communi accedente voluntate super controuersiis que idem
Wlängus dicto venerabili Frisingensi episcopo et Hainrieo officiali
suo de sancto Petro intulit et irrogauit, in nos tanquam in arbitros
conpromiserunt in hune modum, videlicet quod haberemus auctori-
tatem liberam deeidendi controuersiam que uertitur inter eos, hac
tamen adiecta pena, quod si quis illorum in nos conpromittencium
nostro stare uel parere arbitrio recusaret, quod quidam qui tune in
conpromisso expressi nominati fuerant et qui adhuc nominabuntur
dum necesse fuerit, per obstagium hoe est per alicuius eiuitatis uel
alterius loci introitum tanto tempore artarentur, donec ad illorum exi-
tum nostrum obseruantis arbitrium consensus accederet et voluntas.
Cvm igitur per modum supra tactum habeamus inter memoratos arbi-
trandi liberam facultatem, tenor et series arbitrii nostri sit talis. Ar-
bitramur igitur quod dominus Wifingus de Stubenberch ante omnia
relaxet Heinrico officiali de sancto Petro xxx marcas argenti, pro
143
quibus persoluendis idem H. eidem W. (dedit) fideiussoriam cautionein
et quod idem W. obligatus sibi per hune modum fideiussores . . . .
arceat et compellat, quod pro eisdem xxx marcis argenti memoratum
H. officialem de cetero non impetunt, nec infestant (!). Arbitramur
etiam quod supradictus W. prefato H. pro recoinpensaeione suorum
grauaminum et dampnorum conferat redditus v marcarum Frisacensis
monete sitos infra Chez et Judenburch cum iure feudali absolute et
libere sibi et suis heredibus possidendos. Pro offensis autem et gra-
uaminibus abolendis in quantum hac in parte venerabilem Frisin-
gensem episcopum respiciunt, inducias impetrauimus usque ad festum
proximum beati Johannis baptiste tali adiecta condicione, vt idem W.
medio tempore laboret modis omnibus apud sepe memoratum epis-
eopum pro composicione amieabili et pro sue gracie plenitudine ob-
tinenda. Verum si forte idem W. hac in parte inuentus fuerit ne-
gligens et remissus, tunc illi quorum supra reticentur nomina, sint ad
penam subeundam quam supra expressimus, donec ad voluntatem ob-
seruantis nostrum arbitrium obligati.
Orig., Pgt., mit anhüngendem Sigelbruchstück, k. Reichsarchiv zu
München.
148.
1246, 31. Dec., Wien. Graf Konrad von Neuburg tritt seine sämmtlichen
Güter in Baiern und Österreich gegen Bezug deren Einkünfte für sich und
seine gesetzlichen Erbsnachfolger an Bischof Konrad von Freising ab.
Ego Chfnradus comes de Niwenbure diocesis Frisingensis
nisersis hanc paginam inspecturis inperpetuum. Etsi ex uirtute
aetionis a fidelibus res geste merito gaudere debeant perpetuo firmi-
tate, ad cautelam tamen expedit propter hominum labilem memoriam
singula que utiliter acta fuerint, scripto autentico roborare. Noscant
ergo tam modernorum etas quam futurorum posteritas, quod ego
predictus Chünradus comes de Niwenbure thesaurizare thesaurum
in eelo eupiens qui non perit, homines ac vniuersas et singulas pos-
sessiones tam in Bawaria quam in Austria quam etiam ubique loco-
rum, quesitas et inquirendas que me proprietatis titulo contingebant,
de bona uoluntate donaui ecelesie sanete Marie in Frisingia nomine
proprietatis perpetuo possidendas, nullo iure mihi et filiis meis si
144
forte aliquot per futuram uxorem que mee conditionis fuerit, procre-
auero, nisi quantum presens instrumentum subsequenter declarauerit,
in dietis possessionibus reseruato. Erit utique emolumentum tale
mihi tempore vite mec et filiis meis quos de vxore que conditionis
fuerit mee et non de alia, procreabo, in possessionibus seu proprieta-
tibus memoratis, quod videlicet prouentus singulos qui percipi pote-
runt, mihi officiales episcopi Frisingensis quicunque pro tempore
fuerint, quos idem prefecerit possessionibus antedietis, sine dimi-
nutione qualibet quoad uixero ministrabunt, qui etiam offieiales in
possessionibus memoratis mee obedient per omnia voluntati, excepto
dumtaxat quod mihi easdem non est lieitum vel vendere vel distra-
here vel obligare, filiis meis de legitima ut predixi, mihi suo tantum
tempore succedentibus in consimili emolumento. Si uero futuri filii
mei quicquam iuris ultra quam premissum est, sibi adtemptauerint
vendicare, ex tune in antea non solum a consolatione quam Frisin-
gensis pontifex esset facturus eisdem iuxta modum quem mihi duxi
pro meo tempore reseruandum, erunt perpetuo alieni, verum etiam
nichil iuris eos pronuntiavi habere in omni pheudo, quocunque
censeatur nomine quod tenui a preside eeclesie Frisingensis, quod
etiam pheudum cum prouentibus percipiendis vacare pronuntio
testimonio huius seripti si omni inpetenti in Bawaria et in Austria
et alibi proprietates memoratas non satisfecero in hune modum
ut ecclesie Frisingensis sit eautum et expediat in eternum. Ho-
mines etiam mei tam minores quam maiores qui de mea voluntate et
mandato ecelesie et pontifiei Frisingensi fidelitatis iuramenta publice
prestiterunt, ad me et filios meos si quos mee conditionis per uxorem
procreauero, nullum respectum habebunt obsequio et fidelitate perpe-
tuo si universa et singula que promisi, non fuerint fideliter obseruata.
Que autem et qualia, quantum et qualiter dominus meus venerabilis
Frisingensis episcopus Chünradus dare mihi in recompensationem pro-
prietatum mearum in peeunia promiserit, eum pena adiuncta ex parte
ipsius instrumenti mihi dati series manifestat. Vt autem hec rata per-
maneant et inconuulsa presentem paginam meo sigillo volui roborari.
Aeta sunt hee anno gratie millesimo CC. LVIL, II. kal. Januarij apud
Wiennam. Aderant autem huie negocio Chunradus et Wernhardus et
ChYnradus notarius cappellani, Chünradus de Hintpereh, Wolfger pin-
cerna de Baröwe, Engelwanus de Ahdorf, Heinricus Vagenarius,
Heinrieus de Gütenturn, Eticho de Herrantstein, Heinricus de Klaffen-
um
145
brunne, Viricus merscaleus, Chinradus de Wippenhüsen, Chunradus
dapifer, Chanwadus, Otto de Alphiltówe, Viricus Kraetzel, Vlricus
Gelttingaer, Fridericus de NYwenburc, Vlrieus et Chanradus et Hein-
ricus de Perkheim, Fridericus Perm?sel, Heinricus de Ollingen, Otto
flius Alhohi, Chunradus de Forhah, Wisent iudex de Enzenstorf,
et alii quam plures cum nobilibus Gebhardo et Heinrico de Hohen-
burk.
Orig., Pgt., anhüngendes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv
zu Wien; k. Reichsarchiv zu München, Cod. 191. f. 29; Font. rer. Austr. Il//,
2. Nr. 3.
149.
1247, 12. Juli, Passau. Bischof Rüdiger von Passau tritt dem Kloster
Lihenfeld den Pfarrzehent von Probstdorf, den dasselbe von den Herzogen als
lehenweisen Besitz erhalten, für 100 Pfd. eigenthümlich ab.
Rudgerus dei gracia Patauiensis episcopus omnibus presentem
litteram inspecturis salutem in domino. Notum uobis facimus, quod
eum decima parrochialis ecelesie in Probstorff quam ecelesia sancte
Marie in Liligenueld ex donacione ducum Austrie dum uiuerent, possi-
debat, post obitum domini Friderici ducis Austrie qui eam ab eccle-
sia Patauiensi feodaliter possedit, ad nostrum deuoluta dominium
esset uacans, nos deuocionem eiusdem eeclesie et continua seruicia
nobis exhibita et exhibenda in posterum aduertentes, ob remedium
quoque anime nostre (nee non et) antecessorum et successorum
nostrorum receptis ab ipsa ecclesia centum libris quas in necessi-
tates reedificationis castri nostri in Greifenstain et municionis ciui-
tatis nostre in sancto Yppolito conuertimus, ipsam decimam ad usus
fratrum :diete eeclesie tradidimus perpetuo possidendam. Vt autem
hee nostra donatio prefate eeclesie cum consenssu(!) eapituli nostri
faeta. obsereetur eidem «ecclesie a nostris suecessoribus et robur
obtineat firmitatis, Ad confirmationem et in testimonium huius rei pre-
sentem litteram ipsi eeclesie dedimus robore sigilli nostri et capituli
communitam. Huius rei testes sunt Pilgrimus abbas de saneta Cruce,
Pertholdus abbas de Poumgartenberge, Dietricus abbas de Alders-
paeh, Ernestus abbas in Wilheringe Cisterciensis ordinis, Gerho-
chus arehydiaconus, Viricus de Marnunge(?) archydiaconus, Diet-
Fontes. Abthig. li. Bd. XXXI. 10
146
marus plebanus canonici Patauienses, Hadmarus de Wesin, Otto. de
Possemunster laici. Datum Patauie anno domini millesimo CCXLVIL,
quarto idus Julii, pontificatus nostri anno quartodecimo.
Cod. 871, ol. Österr. 78 (XV. Jhrh.), k. k. Haus-, Hof- und Staatsarchiv
zu Wien.
150.
1247, 24. Sept, Laibach. Herzog Ulrich von Kärnten sagt Schloss
„Praunsdorf“ dem Bischofe Konrad I. von Freising heim, dass derselbe es den
Gebrüdern Rudolf und Fridrich von Biingenbach verleihe.
Nos Vlricus dei gratia dux Karinthie, dominus Carniole con-
stare volumus vniuersis intuentibus presens seriptum, quod ius feo-
dale videlicet quod in castro Praunsdorf habuimus ab ecelesia Fri-
singensi haetenus pacifice et quiete, ob formam conuentionis inter
venerabilem episcopum Ch. ecclesie memorate videlicet et Rudolfum,
Fridericum quoque de Plintenpaeh fratrem suum pro ipso eastro
habite plenius conformandam ad manus dieti episcopi libere resigna-
mus, vt ipsum castrum dicti fratres a domino episeopo sepedicto
teneant deinceps iure feudi, salua nichilominus forma conuentionis
eorundem quemadmodum in instrumentis domini episcopi plenius
continetur. Preterea si dieti fratres de Plintenpach in forma ipsius
eonuencionis peccauerint et excesserint eontra ecelesiam Frisingen-
sem, nisi ipsos excessus emendauerint pena debita et statuta, pre-
fatus episeopus memoratum castrum destruat per omnia et dissoluat,
nec ipsum castrum ex tunc indissolutum sibi liceat obseruare. In
euius rei testimonium conscribi iussimus presens scriptum nostri
pendentis sigilli munimine roboratum. Datum in Laybaco anno domini
M. CC. XLVIL, in die beati Rüdeberti.
Orig., Pgt., anhgdes. Sigel, k. Reichsarehiv zu München; ebend. auch Cod.
191, f. 6; Meichelbeck II,2, 5, Nr. 10 und Oberbair. Archiv III. 277.
167
151.
1247, ....., Enns. Graf Otto von Eb(er)stein, Reichsverweser in Öster-
reich, stellt dem Bischofe von Freising im Namen des Reiches genannte
Bürgen für eine von demselben in Wien gethane Auslage von 700 Pfd.
Pfennigen.
Otto comes de Ebstein (!) sacri imperii per Austriam et Stiriam
eapitaneus et procurator vniuersis presentem litteram inspeeturis
salutem. Notum facimus singulis et vniuersis presentium per tenorem,
quod nos (Ottonem de Perhtoltstorf), Ottonem. de Haselowe, Otto.
nem de Missowe, dapiferum de Grizanstein et Witigonem seribam
Austrie et Stirie fideiussores constituimus uenerabili domino Frisin-
gensi episeopo pro dec talentis Wiennensium denariorum pro expen-
sis suis faetis aput Wiennam, cuius pecunie medietas in festo
Martini et altera medietas in Natiuitate domini eidem episcopo per-
soluetur, hoe tamen paeto iuteriecto, quod si dominus imperator ante
prefixos terminos per suas patentes litteras supradicto episcopo
directas prohibuerit recipere (predictum?) episcopum pecuniam
prelibatam, ex tune fideiussores predieti erunt absoluti, si autem
dictus dominus i(mperator) medio tempore decesserit aut nos de
medio reuocauerit uel si uiam carnis ingressi fuerimus uniuerse,
aut (quod) si imperator dietam pecuniam nos soluere prohibuerit
ante terminos statutos per suam presenciam personalem, dicti fideius-
sores esse debent similiter absoluti, item si de medio fuerit sublatus
episeopus memoratus eadem (suo) deeurrat [peeunia] successori.
Adieimus eeiam, si dieti fideiussores in solucione dicte pecunie sta-
tutis terminis fuerint negligentes, Wiennensem intrabunt ciuitatem,
non exinde exituri donee prefata pecunia dieto domino episcopo per-
soluatur. In euius rei testimonium presentem cedulam nostro sigillo
jussimus communiri. Acta sunt hec aput Anasum anno domini
M. CC. XLVIL, V. indictione.
Orig., Pgt., in der Mitte eine Lücke, Sigel abgerissen, k. Reichsarchiv zu
München.
Die Stellen innerhalb runder Klammern von der Texteshand mit anderer Tinte
“ber die Zeile gesetzt.
10*
148
152.
1248,2. Jän., Gallenberg. Wilbirg, Konrad Gallos Tochter und Wersos
Gattin, verzichtet auf Liegenschaften zu Poschenig, welche ihr Gatte an das
Bisthum Freising gegeben hatte.
Ego Wilbirgis filia Chvnradi Gallonis vxor Wersonis sub huius
scripti testimonio renuncio iuri proprietario quod habui in possessio-
nibus Posenik sitis, ratam habens tradieionem per meum maritum Wer.
factam ad eeclesiam Frisingensem sub 'hac eondieione, vt si dietus.
maritus meus W. me superstite de medio fuerit sublatus, ego pro
tempore vite mee predictas possessiones quiete debeo possidere. In
euius rei testimonium hane paginam cum patris et dieti mei mariti
sigillis, quia proprium non habui, testibus adnotatis volui roborari.
Aderant autem huie renuneiacioni Chvnradus Gallo pater eiusdem
Wilbirgis, Stephanus eapellanus, Wilhalmus notarius de Lok, item
Hilprandus de Neynnenhoven, Ditrieus de Rovseh, Marehwardus de
Seynia, Vlricus de Chazzenberch, Vlricus de Sawa et alii quam
plures. Datum aput Gallenbereh, anno graeie M. CCXLVIIL, ITII. idus
Januarii.
Cod. 191, f. 14', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 6, Nr. 12.
153.
1248, 3. Jän., Lack. Vicedom Weriand, Gerloch von Stein und 'Konrad
gen. Gallo beurkunden die Bedingungen der Wiederaufnahme Wersos in die
Gnade Bischof Konrads I. von Freising und verbürgen dem Letzteren die Er--
haltung derselben.
Nouerint vniuersi tam presentes quam futuri presentem pagi-
nam inspeeturi, quod cum nos Wergandus vicedominus, Gerlohus
de Stein et Ch?nradus dietus Gallo cum Wersone dominum nostrum
ChYnradum venerabilem Frisingensem episcopum accederemus, cu-
pientes dietum Wersonem eiusdem domini episcopi gratie quam
idem W. per illata sibi dampna grauius offenderat, reformare, ipsum
dominum episcopum paratum inuenimus ad exaudiendum, ea tamen
interposita eonditione vt dietus Wer. eidem episcopo xxx marcas.
149
Laibacensis monete persolueret intra proximo venturam domini Nati-
uitatem nobis prestantibus cautionem fideiussoriam, vt si predietum
infra terminum domino episcopo prenotato expressa pecunia non sol-
uatur, nos Lokam forum intrabimus inde nullatenus exituri, donee
viginti maree, quia x mareas dominus episcopus relaxauit, in inte-
grum persoluantur eidem. Ad hec prefatus (Werso) xvi mansus in
Posenike sites quos idem W. ipsius post patris obitum ab eius W.
matre comparatos, ipsius W. sorore Bertoldo de Graednik copulata
et ab hereditate Wersonis separata, iure proprietario possidebat,
nobis per interpositum ivramentum approbantibus, quod ipse W.
easdem possessiones tradere posset libere et absolute vtpote pro-
prias, in proprietatem Frisingensis eeclesie per manus nostras puta
| Wergandi vicedomini et Gerlohi de Stein tradidit pleno iure, addito
paeto tali vt dietus Werso et ipsius vxor domina Willebirgis filia
Ch. Gallonis ab eodem domino episcopo iure pfeudali (!) debeant
hübas recipere memoratas. Obligauimus autem nos ad id per iura-
mentum sub testimonio huius seripti vt sine fraude bono studio pro-
euremus, quod'si soror prefati W. vxor prenotati B. de Graednik
predictam traditionem inpulsauerit, nos eam ab eadem inpeticione
penitus quiescere faeiamus. Preterea promisimus fide data per ius-
ivrandum a nobis interpositum, quod omni remote dubio obtineu-
mus (1); quod eadem traditio per reuerendi patris nostri et domini
B. sancte sedis Aquilegensis patriarche, ipsius quoque neptis nostre
domine gloriose dveisse Austrie manus confirmetur. Igitur quodeum-
que predictorum perductum non fuerit ad effectum, ad ius quod ante
oblatam satisfactionem ad‘ Wersonem habuit episcopus, reuertetur
secundum quod idem: episcopus coram memorato domino patriarcha
per sententiam obtinuit super Sawam, Wersone iudicium declinante.
Insuper vero xx maree supra notate domino episcopo per nos certi-
ficate nichilominus debent termino statuto persolui. Adicimus etiam
et profitemur, quod quicumque supra nominatam traditionem impetierit,
nos easdem possessiones domino episcopo prefato tenemur defendere
vtpote fideiussores. Testes dominus Eberhardus venerabilis decanus
Frisingensis, Wernhardus, ChYnradus, magister Heinrievs, ChYnra-
dus notarius sanetorum Andree et Viti Frisinge canonici tune tempore
domini Frisingensis episcopi capellani, Heinricus de Vagen, Engel-
wanus de Ahdorf, Gotpoldus, Leonhardus, Jacobus gener eiusdem L.,
Ortolfus Jvdevs milites, Heinrieus nobilis de Hohenbure, Vlricus
150
marsaleus de Otenbure, item Gerlohus de Loka, Wernherus et Chvn-
radus filii prefati L., Wernherus et Pertoldus quondam officiales,
Raebelinus et Pernhardus sagittarii, Wernherus de Richolsteten et
Pvrarius et alii quam plures. Acta sunt hee anno gratie millesimo
ducentesimo XLVIIL, IIl. nonis Januarii, in ecelesia Loka.
Orig., Pgt., von & angehgt. Sigeln nur Nr. 1 und & in Fragmenten vorhan-
den; k. Reichsarchiv zu München, ebend. Cod. 191, f. 12; Meichelbeck II/2, 5,
Nr. 11.
154.
1248, 1. Sept., Frisach. Erzbischof Philipp von Salsburg genehmigt die
Anstellung. eines gewissen W. durch Bischof Konrad I. von Freising als Pro-
visor zu Oberwelz.
Ph. dei gratia eleetus Salzburgensis apostolice sedis legatus
omnibus presentem paginam inspecturis sulutem(!) in domino Jesu
Christo. Ne gesta rerum elabantur cum tempore, modernorum etas
consueuit ea litterarum testimonio perennare. Hoc igitur scripto
notum faeimus vniuersis, quod cum uenerabilis in Christo frater Ch.
Frisingensis episcopus ad quem ius patronatus in ecclesia Weltz
noseitur pertinere, de consensu dilecti nobis Eberhardi de Wilheim
prepositi Moseburgensis nepotis sui in eadem ecclesia dominum W.
perpetuum loeauerit prouisorem, nos eiusdem W. honestatem simi-
liter intuentes eandem locacionem ratam per omnia habituri, presenti
pagina confirmamus sigilli nostri minimine roborata, Datum huius
in Frisaeo anno domini M.CC.(X)LV(III.), kalendis Septembris,
VI. indictionis.
Orig., Pgt., im Jahresdatum sind die oben eingeschlossenen Zahlen (noch
erkenntlich) ausradirt, ebenso stand statt kal. idib. und statt Sept. ein nicht
mehr erkennbarer Monatsname, doch ist bei letzteren 2 Puncten die Cor-
reetur sicherlich gleichzeitig, anhgd. Sigel in Fragment, k. k. geh. Haus-,
Hof- und Staatsarchiv zu Wien.
151
155.
1949, 2. Febr., ..... Gräfin Kunegunde von Wasserburg testirt ihre Güter
in Niederösterreich, als Babe, Weikartsschlag, Heidenreichstein u. &. w. dem
Bisthume Freising und verfügt in gleicher Weise unter festgestellten Bedin-
gungen über ihre Liegenschaften in Baiern.
Uniuersis Christi fidelibus presentem paginam respeeturis Chv-
negundis eomitissa de Wazzerbure salutem in omnium saluatore. Uni-
uersorum noticie cupio declarare, quod per subscripta mearum dis-
positionem rerum iure testamentario volens ordinare, huius rei gratia
subnotatos in testimonium vtile duxi aduocare, Igitur in nomine do-
mini heredem mihi instituo kathedralem ecelesiam Frisingensem
eiusque pro tempore venerabilem ChYnradvm episcopum, nominatim
in his prediis, Ragz, Wikartslage, Heidenrichestein, Lindestein in
Austria: cum omnibus eorum appenditiis, siue mobilibus siue se
mouentibus seu inmobilibus ac generaliter vniuersis rebus que
me quoquo contingunt iure, ubique locorum sitis, legans ut ex-
pressa predia mox ut de medio euocata fuero, ad eeclesie memorate
dominium transeant pleno iure. Preterea dieti C. venerabilis episcopi
fidei committo, vt usufructum prediorum Degenperge et Pivgen cum
4 Suis attinentiis et insuper sexaginta librarum Ratisponensium monete
reddituum rerum ex donatione propter nuptias obuenientium prioris
"matrimonii mei, nee non hereditatis bonorum fratris mei felicis recor-
dationis Gebebardi ad me deuolute, dulcissimo marito meo penes me
bene merito ChYnrado comiti de Wazzerbure tantum in omne vite
sue tempus ex integro derelinquat, eodem usufructu proprietati post
ipsius mariti mei obitum consolidando. Lego autem mee familie que
mihi adhesit meque usque in obitum est seeuta, res meas mobiles
quecunque (!) nomine suppellectilis censeantur, per dietum episcopum
cuique iuxta suum meritum distribuendas. Sane certa quod hec mea
ordinatio per querelam inofficiosi testamenti iure ciuili nullatenus ex-
pugnetur, seu quod eontra meas tabulas testamentarias nulli bonorum
possessio iure pretorio tribuatur, cum nemo sit superstitum qui vel
isto uel illo iure ad euacuandas presentium vires admittatur, ea pro-
prii munimine sigilli, neenon venerabilis patris supradicti C. episcopi
et Eberhardi Frisingensis decani et Friderici et Petri sanctorum
Andree et Viti prepositorum, Wernhardi, Alberonis, Chvnradi, magi-
152
ster Heinrici, Chvnradi notarii eanonicorum earundem ecclesiarum,
vt pote hec acta sunt presentia, volui roborari. Aderant etiam huie
testamento nobilis vir Gebehardus de Tólnze, Chvnradus de Hum-
bein pincerna et Otto de Gotestorf. Acta sunt hec anno gratie mille-
simo ducentesimo quadragesimo nono, IIII. nonas Februarii.
Ego Eberhardus ecclesie Frisingensis decanus ordinacioni huius
testamenti rogatus interfui et hie subscripsi.
Ego Fridericus prepositus saneti Andree Frisinge ordinacioni
huius testamenti rogatus interfui et hie subscripsi.
Ego magister Petrus sancti Viti Frisingensis prepositus hwie(!)
ordinacioni testamentarie rogatus interfui et hie subscripsi.
Ego Wernhardus eanonieus saneti Andree Frisinge huie ordi-
nationi testamentarie rogatus interfui et hie subseripsi.
Ego Albero canonicus saneti Andree. Frisinge buie ordinationi
testamentarie interfui et hie subscripsi.
Ego Chvnradus canonicus sancti Andree Frisinge hvie ordina-
tioni (estamentarie rogatus interfui et hie subseripsi.
Ego Heinrieus sanati Anjdree- canonieus huic ordinationi rogatus
interfui et hie subscripsi.
Ego Chvnradus eanonieus.sancti Viti Frisinge et pro tempore
notarius huie ordinationi rogatus interfui et hie subseripsi. |
Ich Gebehart von Tolnze was an dem geschaeft vnd bins ovch
gezivk,
Orig., Pgt., sämmtliebe Unterschriften eigenhändig, von:12 angehgt: Sigeln
nur die Fragmente von 1, 2, 4,.5, 11. und, 12, vorhanden,; Meichelback 1L/1,.32;
156.
1249, 30. April, ..... Hadmar von. Kuenring verpfündet dem Bischofe
Konrad I, von Freising Güter zu „Urleuggtorf“ gegen genanntes Silbergeráth,
dessen Lösung zu bestimmter Zeit er zusagt.
À. B.
| Ego Hadmarus de. Chvnring
marschaleus Austrie. notum. vnic-
uersis. facio protestando,, quod
dominus, Ch. venerabilis Frisinr-
gensis episcopus mme petitioni,
annuens super villam. meam: in |,annuepns. mihi assignauit vnam
Yrleugstorf bona 'fide michi mu-
tuauit et assignauit pecuniam
subnotatam videlicet vnam lagun-
culam u. 8. w.
Medio etiam tempore: do-
.153
laguneulam et poekarium 1) que
ponderant xv mareas auri prefer
dimidium fertonem, item duo pe-
karia*) argentea deaurata que
ponderant xxxii marcas argenti
eti fertonem, item duas seutel-
las ponderantes vi marcas et
dimidiam marcam argenti, item
duas scutellas que ponderant iii
marcas argenti et i fertonem, que
omnia obligaui pro lxiiii (marcis)
argenti ponderis Ratisponensium
et pro xlvi libris Ratisponensium
et pro iii libris Ratisponensium,
fide data promittens vt omni
fraude et dolo exeluso infra pro-
ximum solstitium redimam uni-
uersa, quod si non fecero tam
ego personaliter quam Engel-
schalehus de Kunigesprunne,
Vlrieus de Sahsendorf, Chunra-
dus de Kunring et Friderieus
filius dieti Engel *), Patauiam ei-
uitatem introibimus *) nomine
obstagii inde nullatenus exituri,
donec sine dampno domini nostri
episcopi predicti nedinmam vni-
uersa. Ceterum si medio tempore
quod absit, de medio sublatus
fuero, mei patrimonii heredes om-
nia prenotata suppellectilia uel
vtensilia redimere et memorata
, damino episeopo restituere tene-
buntur, In ouius rei testimonium
nec ad diem obitus. mei debet | presentes uolui mei sigilli muni-
| In Cod. picarium;
prenne; +, ehenda intrabimus.
2 ebenso piearia;
3 ebenda Engelseslchi de Kuniges-
154
dieta villa meis vsibus deseruire,
si uero post obitum meum infra
mensem post ammonicionem he-
redes mei prefatam pecuniam
siue supellectilia vel vtensilia vt
supradietum est, prelibato do-
mino episcopo restituere negle-
xerint, tunc ab omni iure quod
mine insigniri. Acta sunt hec
anno domini M. CCXLVIIIL, pri-
die kal. Maii.
Aus Vidim. des Grafen Heinrich v.
Hardeek ddo. 1267, 12. März, ,
k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsar-
chiv zu Wien; Cod. 191, f. 61', k.
Reichsarchiv zu München; Font. rer.
Austr. IL/1, 16.
habent in eadem villa, omnimode
eeeiderunt et ipsa villa in Vr-
leugstorf tamquam propria ex-
tune primo ineipiet deseruire
Frisingensi ecclesie pleno iure.
Ten(e)or insuper sepedieto do-
mino episcopo restituere quar-
tam dimidiam libram Monacen-
sium, quas aput Aerding ex-
pendi.
(Schluss wie neben.)
Cod. 191, f. 28, k. Reichsarchiv
zu München: Meichelbeck 11/2, 7,
Nr. 13.
157.
1251, 15. Juni, Lack. Bernhard, Herr in Krain, stattet dem Bisthume
Freising den Markt Gutenwörth nebst anderen genannten Gütern in der windi-
schen Mark zurück, welche sein Vater Herzog Ulrich.von Kärnten demselben
widerrechtlich vorenthalten hatte.
Que aguntur in tempore (ne) labantur eum tempore, litterarum
debent testimonio perhennari. (Tenore igitur presencium omnibus
has litteras inspeeturis tam) presentibus (quam futuris nos Vlrieus
filius Bernhardi serenissimi) dueis Karinthie et dominus Carniole
recognoseamus (!) et manifeste ae publiee protestamur, quod memo-
ratus pater noster Bernhardus inelitus dux Ka(rinthie) eontra debi-
tum iuris et iustieie ordinem possidendo detinet forum (Gvten)werde
et montem qui Weinperch dieitur, et vniuersas villas in Marchia sitas
155
quarum nomina sunt hec, videlicet Zagrat, Clenonich, Chraztn...,
in Loknitz molendinum et mansum, Polanum maius et minus,
Wre..z... duos mansos et molendinum, Drage, Altenburch, ambo
Paiersdorf, nauigium Nabrego, Ztrug, Vreznich et Gavri et alias
possessiones dieto foro et monti Weinperch attinentes et cetera (?)
videlicet loca aquosa et siluosa, culta et inculta, fructifera et infruc-
tifera que quondam n(obilis) et illustris Heinrieus marchio de Andess
et Leupoldus inelitus (dux Aus)trie nee non et Friderieus eiusdem
filius pie memorie iure (feudali) ab ecclesia Frinsingensi a multis
retroaetis temporibus quiete et pacifi(ce posseder)unt, et que omnia
post obitum predietorum noscuntur ad Ch(vnradum vener)abilem
eeclesie Frisingensis episcopum et ad eandem eeclesiam eum o(mni
- [iuris?] ple)nitudine deuoluta, que nune omnia supradieta dietus
pater noster. p(ost obitum) memorati dueis Austrie Friderici pie
memorie contra suam conscienc(iam vi)olenter usque nune manute-
nuit et adhue detinet occupata. Recognoscentes igitur quantus fauor
einibus ecelesie debeat adhiberi, lucide protestamur, eum prelibatus
pater noster fuerit sublatus de medio et si nos superuixerimus, quod
generaliter in omnibus prefatis prediis et possessionibus quocunque
lure ad sepedictam ecclesiam Frisingensem spectantibus nullam
prorsus iurisdictionem, potestatem et auctoritatem possidendi et deti-
nendi ex nune vsque in antea volumus nobis aliquatenus vendieare,
immo volumus quod idem episcopus et omnes sui successores per.
patrem nostrum sibi et ecelesie Frisingensi ablata rehabeat et
nomine eiusdem eeclesie rehabita cum omni iure, absolute, libere,
paeifiee in perpetuum possideat et quiete. Ne autem nostra prote-
staeio valeat in posterum infirmari, eandem suprataclum modieum
editam (!) duximus nostri sigilli munimine roborandam, Huius rei
testes sunt, videlicet dominus Eberhardus Werdensis prepositus,
Hainrieus de Vagin, Wernherus de Lok et Wilhalmus, Chvnradus
Gallo, Chvnradus purehgrauius de Leuntz, Jacobus de Gvtenberch et
Rrdlinus de Pirbavmein. Datum in Lok anno domini M.CC.LI.,
indictione X., XVI. die exeunte Junio.
Cod. 191, f. 7, dureh Násse sehr beschádiget und in den mangelhaften
Stellen aus Meichelbeck II./2, 8,Nr. 15 oder aus dem Contexte ergänzt; k. Reichs-
arehiv zu München,
156
158.
1251, 29. Juni, Innichen. Bischof Konrad II. von Freising beurkundet, dass
Alheit von Messensee bei Silian und ihr Bruder Gerold dem Bisthume Freising
genannte Leibeigene übertragen hätten.
Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum fleri
cupimus vniuersis presentem paginam inspecturis, quod domina. Al-
heidis de Maessense et frater ipsius Geroldus, neenon et ipsius Al.
liberi GhYnradus, Agneta et Elisabeth famulam suam Alheidem filiam
Perthe quam possederunt proprietatis titulo, pleno ivre tradiderunt
nobis et: kathedrali nostre ecclesie Frisingensi tali conditione appo-
sita, vt. dieta Al. gaudere debeat omni iure quo fruuntur.homines qui
vrbors: lite dicuntur nostre ecclesie attinentes. Et ne quis.dictam Al.
vel eius sueeessionem ad suum dominium.reuocare valeat, in huius-
modi tradicionis memoriam presentem paginam iussimus: roborari.
Acta sunt hee in choro Iticensi anno gratie millesimo ducentesimo
quinquagesimo primo, III. kalendas Jvlii. Aderant autem testes. Alt-
mannus decanus, Ditrieus, Vlricus, Chvnradus scriba, Alb winus,
Chfnradus tabellarius canonici Itieenses, Geroldus, Marquardus,
Eckardus, Heidenricus, Otto ministeriales, Hiltegrimus, Jordanus de
Hovuenvels homines. Welfspergenses, Herbrandus officialis de Tressen-
berc,. Geroldus filius eiusdem. et frater eiusdem G. Heinrieua, Pertol-
dus filius magistri. Albani de Karttids et. Fridericus frater eiusdem
Pertoldi, Volker et. Ch?nradus filii Altmanni Mesmarii de Karttids,
Meinhardus et Chénradus et Heinrieus filii Chvnradi dieti Prenten de
Hof et alii quam plures.
Oriz., Pgt., angehgt. Sigel ausgerissen, Stiftsarchiv zu Innichen.
157
159.
(1252), 21. Jan., Lyon. Papst Innocenz EV. beauftragt den Bischef ‘von
Seckau mit der Entscheidung des Streites zwischen Bischof (Konrad) von Frei-
sing und Herzog (Bernhard) von Kärnten betreffs der von diesem in Besitz ge-
nommenen erledigten Freisinger Lehen des Herzogs von Österreich.
Innoceutius episcopus seruus seruorum dei. Venerabili fratri . . .
episcopo Secowensi salutem et apostolicam benedietionem. Cum, sieut
ex parte venerabilis fratris nostri . . . episcopi Frisingensis fuit pro-
positum coram nobis, quedam ville, homines et possessiones et ivra
et res alie quas quondam dvx Austrie ab ecclesia Frisingensi tenebat
in fevdvum, ad ipsam sint dicto dvce mortuo devoluta, nobilis vir dux
Karinthie senior predieta omnia per violentiam: oceupauit et detinet
oecupata in eius et ecclesie predicte non modieum preiudieium et
grauamen, ideoque fraternitati tue per apostolica scripta mandamus,
quatenus si res ita se habet, dietum dvcem Karinthie vt eisdem epis-
copo et ecelesie villas, homines ac alia predicta restituat vt tenetur,
monitione premissa per excommunicationis in personam et in terram
eius interdieti sententias appellatione remota preuia ratione com-
pellas. Datum Lvgduni, XII. kal. Februarii, pontificatus nostri anno
sexio.
Aus Urkunde der subdelegirten Richter ddo. 1252, 16. August, Juden-
burg (Nr. 166) vergl. diese; Meichelbeck 1I./2, 12 in Nr. 22.
160.
1252, 29. Mai, ..... Patriarch Gregor von Aqutleja und Bischof Konrad I.
ton Freising vereinigen sich hinsichtlich der Zulassung und Behandlung der
Käufe und Tausche zwischen ihren beiderseitigen Unterthanen.
Notum sit vniuersis: tam presentrbus quam futuris, quod nos Gre-
gorius dei graeia sanete Aquiligensis sedis electus et Chvnradus per
eandem Frisingensis episcopus super omni genere empcionis et vendi-
eionis et aliorum contractuum que suborari (!) poterunt per homines
nobis attinentes in utriusque(!) nostris distrietibus constitutos, tale
statutum edidimus tam inter nos quam nostros homines ex nune us-
que in antea stabiliter obseruandum, cuius series talis est et ordo.
158
Statuimus primo quod nullus ex nostris hominibus vendat vel mutuet
alteri nisi einentis aut mutuum reeipientis facultate primitus diligen-
cius considerata, ita videlicet quod res vendita vel mutuata in ualore
uon uideatur recipientis exeedere quantitatem, vel certe vendens aut
mutuum dans ab emente fideiussoriam caucionem recipiat pleniorem,
ne alienus inposterum propter ipsorum contractum aliqualiter debeat
per ablaetonem pignorum pregrauari. Verum si forte emens vel mu-
tuum accipiens in soluendo debito erga suum creditorem inuentus
fuerit negligens et remissus, uolumus quod ereditor suum debitorem
per penam pignoris nisi prius requisito iudieio, non offendat. Quod si
aliquis preter prenotatam formam pignus abstulerit, preda pocius quam
pignoracio reputetur et iudex debitoris et pignus auferentis, si facere
querenti iusticiam neglexerit, ipse iudex honus subire tenebitur de-
bitorum. In huius rei stabilitatem presentem paginam scribi fecimus
et nostrorum sigillorum pendeneium munimine roborari. Acta sunt
hec anno domini M.CC.LIL, indictione decima, III. kalend. Junii.
Cod. 191, f. 9, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 9, Nr. 16.
161.
1252, 31. Mai, Görz. Graf Meinhart von Görz bürgt dem Bischofe Kon-
rad I. von Freising hinsichtlich weiterer Nichtbehelligung durch seinen Ministe-
rialen Konrad von „Bitersperch“.
Nos Meinhardus comes Goricie, Aquilegensis eeclesie aduocatus
per presens seriptum notum facimus vniuersis, quod nos occasione
captiuitatis Chvnradi de Bitersperch ministerialis nostri, quem suis
carceribus dominus Ch. venerabilis Frisingensis episcopus tenuit
quondam mancipatum, nolumus ipsum episcopum neque suos per nos
uel homines nostros vel etiam dicti ministerialis nostri amicos aliqua-
tenus ex nunc husque in antea molestari uel offendi, nos pro pace
perpetua ipsi domino nostro episcopo memorato et suis hominibus
obligantes. Datum Gorieie anno domini M.CC.LII., indictione X, vlti-
mo Maij.
Cod. 191, f. 14; k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II/2, 9,
Nr. 17.
159
162.
1252, 12. Juli, Gutenwórth. Liutpotd von Scharfenberg verzichtet auf
seine Rechte auf Besitzungen zu Mötnik mit Ausnahme des Pfandrechtes,
welches ıhm bis zur richtigen Auslösung bleiben soll.
Ego Livpoldus de Seharpheuberch per presens scriptum decla-
rare cupio v(niuersis. tam presentibus) quam futuris, quod omni iure
cessi penitus renunciando quod in possessionibus Motevnich videbar
(habere preter id quod sie)ut protestor, eedem possessiones eum
omnibus suis pertinenciis a karissimo domino Chvnrado venerabili
Frisi(ngensi episcopo) sunt obligate, pro xl mareis Lantstrostensis 1)
monete in festo Georil iuxta Marchie consuetudinem redimende, hac
adiecta forma, vt earundem possessionum prouentus, quamdiu a me
redempte non fuerint, percipiam absque peccato, quandocumque vero
prenotata peceunia mihi vel meis heredibus sicut premissum est, in
festo beati Georii oblata fuerit pro solucione, prefate possessiones
qualibet occasione postposita ad dominium ecclesie Frisingensis libere
reuertentur. In euius rei testimonium presentem paginam meo sigillo
volui roborari. Aderant autem huic obligacioni Eberhardus Werdensis
et Berenhardus Moseburgensis prepositi canoniei Frisingenses, Hein-
rieus, Wilhelmus, et Vlricus fratres mei de Scharfemberch, Heinricus
Vagenarius, Berhtoldus de Gurkevelde, Heinricus de Werde et alii
quam plures. Acta sunt hec in Gvtenwerde anno gracie millesimo
CC.LIL., III. idus Julii.
Orig., Pgt., oben eine Lücke ausgemorscht (hier nach Cod. 191, f. 31'
ausgefüllt), aufgedrucktes sehr verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München;
Meichelbeck IL/2, 10, Nr. 19.
163.
1252, 3. Juli, Gutenwórth. Wilhelm von Scharfenberg verzichtet auf seine
Bechte c auf Güter zu Teltschach, ausgenommen die Pfandrechte, welche ihm
bis zur Ablösung bleiben sollen.
Ego Wilhelmus de Scharffenberch per presens scriptum decla-
rare (cupio) vniuersis tam presentibus quam futuris, quod omni iure
l Orig. hat Lanscronensis.
160
cessi penitus renunciando quod in possessionibus Teltsaco videbar
habere, preter id (quod) sicut pretestor, eedem possessiones cum om-
nibus suis pertinenciis a karissimo domino Chvnrado venerabili Fri-
singensi episcopo sunt obligate, pro Ix marcis Landestrostensis monete
in festo beati Georgii iuxta Marchie consuetudinem redimende, hac
adiecta forma vt earundem possessionum proventus, quamdiu a me
redempte nen fuerint, pereipiam absque 'peceato, quandocunque vero
prenotata pecunia mihi vel 'meis heredibus :stcüt premissum 'est, in
festo beati Georii oblata fuerit pro solucione, prefate possessiones
qualibet occasione postposita ad dominium ecelesie Frisingensis libere
reuertentur. In euius rei testimonium presentem paginam meo sigillo
volui roborari. Aderant autem huie tractatui Eberhardus Werdensis
et Bernhardus Mosburgensis prepositi canonici Frisingenses, Hein-
ricus, Livpoldus et Vlrieus fratres mei de Seherffenbereh, Heinricus
Vagenarius, Perchtoldus de Gurkenvelde, Heinricus de Werde et alii
quam plures. Acta sunt hee in Gutenwerde anno gracie M.CC.LII.,
III. idus Julii.
Cod. 191, f. 13, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 10,
Nr. 20.
164.
(1959), 30. Juli, Biber. Bischof Ulrich von Seckau überträgt das Richter-
amt in dem Streite zwischen Bischof Konrad von Freising und Herzog Bern-
hard von Kärnten an Dechant P. und Chorherrn R. von Seckau.
Vlricus dei gratia Secowensis episeopus. Dilectis in Christo fra-
tribus P. decano et R. canonieo eiusdem eeclesie salutem et frater-
nam in domino karitatem. Mandatum domini pape recepimus in hec
verba :
Folgt nun der Auftrag Papst Innocenz IV. ddo. (1252), 21. Jünner,
Lyon (Nr. 159).
Quia vero citatis peremptorie partibus in Judenbure proxima
die Veneris post ad Vincula Petri non possumus eidem cause in-
teresse personaliter, aliis negotiis legitime prepediti, vobis in ipsa
causa committimus vices nostras, discretioni vestre mandantes aucto-
ritate qua fungimur, quatinus in eadem ratione previa procedatis
161
super illa quod canonicum fuerit statuatis, diffinitiua tamen nobis
sententia reseruata. Datum in Pyber, III. kal. Augusti.
Aus Urkunde der Beauftragten ddo. 1252, 16. Aug., Judenburg (Nr. 166),
vgl. diese; Meichelbeck 11/2 12, in Nr. 22.
165.
1252, 4. August, Lack. Bischof Konrad von Freising vergleicht sich mit
Gerloch von „Hertenberch“ wegen erlitener Schäden und wegen der Ge-
fangennahme einiger Leute desselben.
Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus presencium
fenore tam presentibus quam futuris notum facimus vniuersis, quod
post multam inter nos et Gerlhohvm (de Hertenberch?) ministerialem
dueis Karinthie agitatam discordiam cum eodem G. (in formam
p)aeis et concordie rediuimus in hune modum, videlicet quod Alber-
tum mili(tem . . . .)te et Ottonem filium Meinhalmi de Zevra quos ho-
mines nostri occasione pre(fate?) dissensionis [et] discordie capti-
uarant, a vinculis feeimus enodari, (su)b tali siquidem certitudine
adiuncta primitus et premissa quod idem G. sine (omn)i scrupulo coac-
tionis, nude pariter et aperte omnem materiam rancoris, adii...... ac
ipso (G.) vel a suis conceptam per pacis osculum postposuit et remi-
sit, sub pena du(cen)tarum marcarum Laibacensis monete promittens
quod deinceps ab omni genere (dam)pnorum, grauaminum et iniuria-
rum que nobis et ecelesie nostre ipse G. et sui hactenus irrogare
eonsweuerant, ex nunc usque in.antea debeant inuiolabiliter absti-
nere, pro quibus vtique dampnis, grauaminibus et iniuriis euitandis
idem G. de dictis cc marcis fideiussoriam prestitit caucionem, eo
pretextu racionis quod si ipse G. vel sui in aliquo genere graua-
minum nobis uel nostris irrogatorum culpabiles per rei euideneiam
reperiantur, vel si quispiam nostrorum ministerialium nostro nomine
per iusiurandum interpositum ipsum G. negantem conuicerit, idem
G. requisitus et monitus post admonicionem infra vnius mensis spa-
eium secundum estimacionem et quantitatem irrogati nobis dampni .sa-
tisfactionem et emendacionem debitam nobis et nostris sub premissa
Fontes. Abthlg. ii. Bd. XXXI. 11
162
pena.ce marcarum tenebitur exhibere. Verum si forte talis eulpa uel
tam ardua causa emerserit, pro cuius qualitate sev quantitate noster
officialis qui pro tempore fuerit, emendacionem congruam vel satis-
factionem sufficientem ab eodem G. et suis habere nequiuerit, huius-
modi culpa vel eausa donec ad nostrum aduentum (insta)ntem
quieta permaneat et intaeta. Qui seilicet G. post nostrum (de Car-
niola?) reditum infra dies xiiij se nostro presentabit conspectui,
nobis......eeeeee IRI quemadmodum qualitas
eulpe......-- ern TM .... Serum aut nominum
expressio... «cler nnn talis est, Heinrieus de Seharf-
fenberch pro c mareis, Gerlhobus de Stein pro quinquaginta marcis
Marchwardus de Chvlm pro viginti quinque et Gerlohus Vngarus pro
viginti quinque mareis nobis caucionem fideiussoriam prestiterunt.
Insuper prelibatus G. de Hertenberch iureiurando laudauit firmiter et
promisit, quod bona fide ac summo studio vna nobiscum aput nobi-
lem Wrum dominum Vlricum filium Bernhardi illustris ducis Karinthie
laboret optinere, quod eiusdem domini Vl. accedente consensv et
voluntate castrum Hertenberch cum hominibus et (cunc)tis attinenciis
et vniuersas possessiones quas iure proprietatis vel quas (ab) eccle-
sia nostra iure fevdali possidet, per manus vxoris sue ac liberorum
suorum (et) confirmacionem dieti domini Vl. ducis Karinthie [filii?]
in manus nostras obligauit, (ita) videlicet si ipse G. de Hertenberch
vel sui seeundum prelibatam formam nos et (nostros) in parte aliqua
decetero grauauerint, dietum castrum eum hominibus et cum (omni-
bus at)tineneiis et eunete possessiones sieut premissum est, ad n(os
et nostram) ecelesiam sub memorati dueis presidio pleno iure deuol-
uantur. Ceterum si idem dominus dux huiusmodi obligacionem ad-
mittere recusauerit, aliam eaueionem posse ipsius G. non excedentem
quam adinuenerimus, nobis sepedictus G. (certi)fiet et prestabit sub
pena pecunie supra notate. Preterea secundum arbitrium videlicet
Heinriei de: Scharffenberch et Heinriei Vagenarii pro parte nostra
et Gerlohi de Stein et Marchwardi de Chvlm pro parte altera pro-
mulgatum, idem G. de Hertenberch pro refusione dampnorum iiij
marsos (ut)puta in Drag vnum, item in Schebelach iiii, in Harde
quinque nobis publiee tradidit et donauit, protestans sub vineulo
iurgmenti quod vxore sua et heredibus consencientibus libere posset
esiidem facere donacionem, quos nos sibi et vxori sue ac liberis
iure feodali eontulimus in instanti. In huius itaque rei testimonium
163
presens paginam nostri et Heinriei de Scharffenberch et ipsius Ger-
lohi de Hertenberch et Gerlohi de Stein et Heinriei de Vagen sigil-
lorum est munimine roborata. Acta sunt hec anno domini M.CC.LII,
Il. nonas Avgusti, indictione X., apud Lok.
Cod. 191, f. 8, durch Nässe zuweilen sehr beschädigt, k. Reichsarchiv zu
München; Meichelbeck II/2, 10, Nr. 21.
166.
1252, 16. Aug., Judenburg. Dechant P. und R., ehemals Propst zu Seckau,
beauftragen den Propst von Öberndorf mit der Publication des Bannes Herzog
Bernhards von Kärnten und des Interdictes über gewisse Orte.
Magne discretionis ac prudentie viro venerabili... preposito
in Oberndorf P. decanus et R. quondam prepositus Secöwensis
ecelesie salutem in omnium saluatore. Noueritis nos litteras venera-
bilis patris et domini nostri Vlrici Secówensis episcopi in hunc mo-
dum recepisse:
Folgt nun die Zuschrift Bischof Ulriche von Seekau ddo. (1252), 30. Juli,
Biber (Nr. 164) mit dem Inserte des Auftrages Papst Innocenz IV. ddo. (1252),
21. Jän., Lyon (Nr. 159).
Sane cum mandatum nobis traditum teneamur pro viribus
adimplere, partibus supradictis legitime citatis et termino peremp-
terio aput Judenbure prefixo nobis pro tribunali sedentibus venera-
bilis episeopus Frisingensis per legitimum procuratorem comparuit,
qui inquam procurator coram nobis legitimis monstrauit documentis .
dictum ducem peremptorie fuisse citatum et citationis litteras rece-
pisse, prefatus vero dux nec per se nec per procuratorem éompariit
aliqualem. Quapropter quamquam contra dictum ducem tamquam
eontra contumacem et rebellem procedere potuissemus de rigore
iuris, sue tamen nobilitati et magnitudini deferentes excommunica-
tionis et iuterdieti sententias in personam ipsius ducis et in terras
suas ad quindecim dies post peremptorium terminum: elapsum ferre
distulimus ad ipsius dueis eontumatiam emendandam. Cum igitur
ipse dvx iam dietis xv " diebus expeetatus nec per se nee per defen-
sorem compareret, et dieti episcopi procurator instanter peteret wt
contra sepe dictum ducem seeundum iuris ordinem procederemus,
11*
164
nos habito consilio dieti domini nostri episcopi Secöwensis et aliorum
virorum diseretorum nohilem virvm Bernhardum illustrem ducem
Karinthie seniorem excommunicamus et ciuitates ipsius videlieet ad
sanctum Vitum, Volkenmarete, Klagenfort, Landestrost cum castris
earundem ciuitatum ecclesiastico subponimus interdicto, subtrahentes.
in ipsis ciuitatibus et castris omni(moda) ecclesiastica sacramenta
preter penitentias morientium et baptismata paruulorum. Insuper
omnia loea et parrochias in quibus ipse dux presentialiter fuerit,
simili modo sub interdicto ponimus quamdiv dictus dux moram fece-
rit in eisdem. Vnde auctoritate qua fungimur, vobis mandamus sub
pena officii et beneficii vestri firmiter precipientes, quatenus dietas
excommunicationis et interdicti sententias per nos latas in personam
memorati ducis et eiuitates suas antedietas cum castris per totam
Karinthiam sollempniter publicetis, publicando etiam quod in quacum-
que parrochia idem dvx personaliter fuerit, vt in eadem tota parro-
chia medio tempore non fiant diuina et alia sacramenta ecclesiastica
preter penitentias sicut premissum est, morientium et baptismata par-
uulorum. Que inquam sacramenta ecclesiastica dictis ciuitatibus cum
eastris per nos esse subtracta legitime nvntietis, et hoe vobis sub
dicta pena officii et beneficii vestri districte precipimus et manda-
mus. Datum apud Jvdenbure anno domini millesimo dueentesimo
quinquagesimo secundo, XVII. kal. Septembris, decime indictionis.
Orig. Pgt, angehgt. Sigel ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München:
Meichelbeck 11./2, 12, Nr. 22.
167.
1953, 20. Ján., Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
beurkundet, dass Bischof Konrad von Freising die Vogtei über Enzeredorf von
Ulrich von Pülichsdorf gelöst habe und dass, da sie nun an ihn gekommen, er |
nicht mehr als jährlich 30 Pfund Wiener Pfenn. Gebühr davon nehmen wolle.
Nos Ottacharus dux Austrie et Styrie et marchio Morauie notum
esse cupimus vniuersis presens scriptum inspecturis, dilectum domi-
'num et amieum nostrum Chunradum venerabilem Frisingensem epis-
eopum coram nobis in iudicio residentibus presentibus fratribus de
Pilchdorf legittimis documentis comprobasse, quod a domino Vlrice
de Pilehdorf pie memorie patre predictorum fratrum aduocaciam in
165
Enzinstorf pro quingentis talentis Wiennensis monete eompararit et
quod de eadem pecunia integraliter pagatus fuerit, predictus Vlrieus
coram domino Friderico clare memorie tune duce Austrie est publice
protestatus, iam dieto domino duci prenotatam aduocaciam sine
omni eontradictione libere resignando. Cvm igitur ex hiis prefata
aduocacia in potestatem et dominium domini episcopi transisse dinos-
eatur, eam nobis et heredibus nostris commisit perpetuo, tali pacto
vt in signum honoris pariter et laboris quem pro defensione ipsius
loci et aliarum possessionum et hominum pertineneium ad eeclesiam
Frisingensem qui in terminis nostri sunt dominii constituti, xxx talenta
in Purifieacione beate virginis nobis et non amplius singulis annis
persoluantur et quod nulli uiuenti uel uicturo feodali tytulo sepedic-
tam aduocaciam conferre debeamus, sed conseruatam nostris vsibus
quemadmodum inter dietum dominum nostrum et nos est constitutum,
£ontenti erimus et promisimus annis singulis pecunia memorata. Vnde
vt singula que circa nos faeta sunt, virtutis amore per dominum
nostrum supradietum et nostra promissio de non dando aduocaciam
predictam certa sint et gaudeant memoria sempiterna, presens scrip-
tum in euidens testimonium et cautelam sigillorum nostrorum muni-
mine et subseriptis testibus mandauimus roborari quorum nomina
sunt hee, Heinricus pincerna de Habechspach, Heinricus de Lichten-
stein, Otto de Has(el)awe, Rappoto de Valehenberch, Chunradus de
Zekkingen, Chvuradus de Hintperch, Wolfgerus de Paröwe, Otto de
Valchunschirichen, Eberanus de Erasprunne Australes, dominus
Benisehius, dominus Siralo, dominus Janzo Boemi et alii quam
plures. Aeta sunt hee Wienne in domo nostra, anno domini mille-
simo CC. LIIL, XIII. kalend. Febr., XI. indictione.
Cod. 191, f. 44, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck 1L/1, 39.
168.
1953, 7. März, Krainburg. Herzog Ulrich von Kärnten vergleicht Bischof
Konrad von Freising mit Heidenreich von Halleck, dessen ehemaligem Amt- -
manne zu Lack.
Quum humanum genus potius ad discentiendum(!) quam ad
eoncordandum pronius esse dinoscitur, summa requirit necessitas, vt
sopita qualibet discordia pene alicuius in scriptis redacte pretendatur
166
gladius cuius metu discentire volentium sinister animus debitis ieti-
bus retundatur. Nos igitur Vlricus dei gracia fllius serenissimi dueis
Karinthie ac dominus Carniole sub serie protestationis patefacimus tam
presentibus quam futuris, quod eum dominus C. venerabilis in Christo
pater et amicus noster Frisingensis episcopus Heidenrieum de Helke post
resignacionem officii de Lok cui eundem prefecerat, peracta racione cum
eodem pro quibusdam debitis in quibus eidem episcopo idem Haid.
debitor remanserat, et etiam pro domino Hainrico de Scherffenberch,
preeepit per Wernherum de Lok tune officialem sub pretentu sue
gracie captiuari et retineri tam diu captiuatum, donec idem Haiden-
ricus per solucionem debitam satisfaceret de debitis vniuersis, et
etiam donee dietus H. de Seherffenberch prefatum dominum epis-
copum ab inpeticione Sivridi de Merinberch pro quibusdam debitis
redderet absolutum. Pro quibus idet dominus episcopus ad evndem
$. se bona fide obligauerat pro H. de Scherffenberch memorato, nec
etiam post vniuersum persolutum debitum et post procuratam et
optentam absolueionem apud iam dietum S. de Merenberch, nisi suf-
ficienti securitate coram nobis primitus prestita et firmata inimieitiis
que vrvéh dieuntur, pro eadem captiuitate in posterum reuiuiscendis
eundem Haid. a uinculis aliquatenus enodari, tam prelibatus H. de
Scherffenberch quam idem Haidenrieus de Heleke in nostra presencia
constituti fidei et iuramenti interposicione ac sub pena cce marea-
rum in manus nostras firmiter promiserunt, qued non oecasione pre-
tacte captiuitatis tam eorum quem aliorum ipsis consanguinitate atti-
mentium (opere) uel consilio dieto domino episcopo Frisingensi et
supra memorato Wernhero et fratribus suis nec non et ceteris Frisin-
gensis ecclesie fidelibus grauamen, dampnum uel malum aliquod inper-
petuum suseitetur, et ad hoe procurandum et obseruandum pro illis cec
marcis sepe dietus H. de Scherffenberch suas possessiones sitas in
Carniola et ipse Haidenricus suas quas habet in Carinthia, nobis obli-
garunt, easdem cec marcas siquis illorum in hae parte sue fidei
tenorem et sui iuramenti prestiti uiolare presumpserit, ante memo-
rato domino episcopo persoluendas. Vt autem iam dieti domini epis-
€opi simus in eadem pecunia debitores, sub lucida et aperta protesta-
tione presentem paginam in huius rei testimonium tradidimus nostri
pendentis sigilli munimine roboratam, &dicientes vt tam prefatus
Hainricas de Scherffinbereh quam Gerlochus de Hertenberch eandem
paginam ad moioris roberis fortitudinem eorum sigilli signaculo con-
4167
signarent. Testes autem qui huic interfuerunt negocio sunt tales,
Perhtoldus de Newenburch, Jacobus de Gvtenberch, Wilhelmus de
Minchendorf et Gebhardus de Gvttenawe. Datum in Chrainburch,
anno domini M. CC. LIIL, indictione XI, nonis VII. Martias.
Orig., Pgt., drei anhgde. Sigel, k. Reiehsarehir zu München; ebend. auch
in Cod. 191, f. 6 —7, mit unwesentlichen Abweichungen im Texte und in den
Namensformen, doch sonst durch Nässe sehr schadhaft; vgl. Meichelbeek II/1,
40 und Abdruck im Arch. f. Kde. österr. G.-Quellea XXVII. 79, Nr. 17.
169.
1253, 26. Aug.,s. Veit i. Krnt. Herzog Ulrich von Kürnthen verfügt
betreffe der Theilung der Kinder aus der Ehe Wulfinge von Lack genannt
Raobel, eines freising. Ministerialen, mit seiner Ministerialin Richart, Tochter
Wilhelms von Minckendorf.
Ne processu temporis gesta hominum imprimenda memorie
obliuionis periculo subiacere debeant, prudentum virorum sagacitas
adinvenit, vt ea perhennentur apicibus litterarum. Nos ergo Vlricus
dei gracia sereni Bernhardi ducis Karinthie filius ae dominus Car-
neole per presens scriptum publiee protestamur, quod liberorum quos
Wülfingus de Loka dictus Raebel ministerialis Frisingensis eccle-
sie per Rihkardem filiam Willelmi de Minkendorf nostram ministe-
rialem genuerit, dimidia pars eodem debet iure pleno ecelesie memo-
rate, ita quod eorundem Wülf. et Rihk. liberi iure communi posses-
siones proprietarias eos ab vtraque parente contingentes debeant
quiete ac lieite possidere. In euius rei testimonium presentem pagi-
nulam impressione nostri sigilli voluimus roborari. Acta sunt apud
sanctum Vitum ciuitatem Karinthie anno gratie millesimo CC. quin-
quagesimo tereio, VII. kalendas Septembris, XI. indictione.
Orig., Pgt., anhgd. stark verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München;
ebend. auch Cod. 191, f. 7’, und daraus in Archiv f. Kunde österr. G.-Quellen
XXVIL, 210, Nr. 18.
168
170.
(1254), 15. März, Lateran. Papst Innocens IV. beauftragt den Bischof
von Seckau und den Propst von Völkermarkt, den Leichnam des gebannten
Grafen von Tirol ausgraben und ausserhalb des Friedhofes beerdigen u
lassen und überhaupt dem Bisthume Freising Genugthuung an seinen Schäden
zu verschaffen.
Innocentius (episcopus serus seruorum dei) 1). Venerabili fratri
episcopi Secovensi et dilecto filio... preposito de Folkemart Salz-
bvrgensis dyocesis salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte
venerabilis fratris nostri episcopi Frisingensis fuit propositum coram
nobis, quod licet quondam comes de Tyrol pro dampnis ab eo eccle-
sie Frisingensi irrogatis excommunicationis decesserit sentencia
innodatus, nichilominus tamen corpus eiusdem est traditum eecle-
siastice sepulture. Quo eirca diserecioni vestre per apostolica
seripta mandamus, quatenus si est ita, idem corpus extumulari et
extra Christianorum cimiterium dum modo ab aliis corporibus dis-
cerni possit, proici facientes contradictores per censuram ecclesiasti-
eam appellationi postposita eompescendo, nobiles mulieres Goricie
et de... Hirzperch comitissas eiusdem comitis heredes, quod eidem
ecclesie de huiusmodi dampnis satisfaetionem plenariam exhibeant,
ut tenentur, monieione premissa per censuram eandem appellacione
remota sicut iustum fuerit compellatis, non obstante si alieui de par-
tibus hiis quod excommunicari vel interdiei aut suspendi (non pos-
sint), a sede apostolica sit indultum. Datum Laterani, idibus Martii,
pontificatus nostri anno XI.
Cod. 191, f. 79', k. Reicbsarehiv zu München.
171.
1254, 31. März, (Wien). König Otakar von Böhmen, Herzog von Öster-
reich, überträgt ale Ersatz des von den Ungarn erlittenen Schadens genannte
Dienstleute weiland des Grafen Albrecht von Weichselberg und des Vollfreien
Preis an das Bisthum Freising.
In nomine patris et filii et spiritus saneti amen. Ottakarus dei
gracia dominus regni Bohemie, dux Austrie et Styrie et marchio
] Der Codex hat einfach „etcetera“.
169
Morauie vniuersis Christi fidelibus in perpetuum. Quoniam que iustis
et plis interdum ducti affectibus presenti tempore donant homines,
non solum subrepens eneruat obliuio, immo eadem idem quandoque
alii perniciose nituntur reuocare, infringere vel mutare auctrice que
verita(ti)s est emula, leuitate, quapropter necessario et salubriter
est inuentum, quod donaciones racionabiliter et rite faete (vt) in sue
firmitatis perseuerent robore, scripti perpetuacione atque memoria
perennentur. Illa autem digna precipue sunt aput homines firmitate,
que aput eonditorem hominum auctoribus suis eterne felicitatis dona
preparant sempiterna, sane quia decens esse iudicamus pariter et
honestum, quod debeamus singulorum obsequia prouisionis oculis
intueri et illerum commodo et vtilitati facilius intendere, qui pro
honore nostro ampliando honera grauia et labores continuos susti-
nent et propter terrarum nostrarum quietem et commodum obtinen-
dum passi sunt rerum suarum dampnum pariter et iacturam. Tunc
enim honor noster profectiua suscipit inerementa et fauore multi-
pliei deeoratur, cum illos diligimus qui semper circa nos in sincere
fidelitatis opere perstiterunt !), ex quibus vnum esse venerabilem
patrem et. amicum nostrum dominum Chunradum Frisingensem epis-
eopum non ambigimus qui eirea nos et terras nostras etiam cum
rerum suarum ammissione in omni deuocionis et fidei constancia
perstitit opere lucessente (!). Notum sit igitur vniuersis Christi fide-
libus tam futuris quam presentibus bane paginam inspecturis, quod
ex domine Margarete dilecte vxoris nostre consensu et bona ipsius
voluntate plenariter accedente, ad instanciam et ob amorem dieti
domini Frisingensis episcopi et precipue ob reuerenciam et honorem
sanete dei genitricis virginis Marie que in Frisingensi ecelesia esse
dinoscitur domina propicia et patrona, vniuersos homines cum eorun-
dem heredibus qui quondam nobilis comitis Albrehti de Weiselberch
et nobilis viri dieti Preis fuerant, qui nune vero ad eandem vxorem
nostram iure hereditario et ex illa ad nos dinoseuntur tytulo donaei-
onis facte propter nuptias deuoluti, siue sint militares sev populares
aut euiuseunque sexus vel condicionis fuerint cum omni iuris et
dominii plenitudine que in illos et eorum heredes nos et dicta vxor
nostra habere dinescimur, memorate Frisingensi ecclesie nos et
eadem vxor nostra donamus libere in perpetuum possidendos et hoe
] Codex hat prestiterunt.
170
facimus in recompensacionem dampnorum que per cedem, incendium
et rapinam prelibatum dominum eiusdem ecclesie episcopum in suis
prediis et hominibus propter nos a rege Vngarorum ‚recognoseimus
recepisse. Vt autem presens nostra donacio maius robur suscipiat,
aliquorum supradietorum hominum nomina quos secundum .pretae-
iam formam vna eum prefata vxore nostra donauimus, sepe diete
ecelesie duximus exprimenda que sunt hec, primo milites videlicet
Alkerus de Reutenberch, item Heinricus et frater suus de Werde,
item Rudolfus de Nazenvelt, item Vlricus, Gotfridus, Marquardus et
Wulüngus de Preisekke, item Gebhardum(!) iudicem et fratrem
eiusdem de Gütenwerde, item parentelam illam que sumpsit originem
de genere illorum qui dicuntur Chauzer, item aliam parentelam que est
de genere illorum de Preutenowe ceterosque vniuersos quibuscunque
voeentur nominibus aut in quocunque loeorum habitent et morentur :
dum tantum sint de familia et de domo aut quondam fuerint illorum
quos prediximus, videlicet nobilis comitis Albrehti de Weisselberch
et nobilis viri dieti Preis, nos et antedicta vxor nostra donauimus
supramemorate ecclesie Frisingensi, vt prelibato eiusdem episcopo et
vniuersis eius successoribus omnia felicitatis seruicia cum summa
et debita reuerencia exhibeant et honore. lgitur vt hec omnia tam
aput nos quam aput posteros nostros rata et firma semper perma-
neant et inconuulsa, presentem paginam ad euidens nostre et sepediete
vxoris nostre donacionis testimonium conscribi feeimus et vtriusque
sigilli pendentis munimine iussimus roborari. Ácta sunt hec anno in-
carnacionis domini M. CC. LI, indictione XII, pridie kalend. Aprilis !).
Cod. 191, f. 39, k. Reighsarehiv zu München ; Meichelbeck II./1, 41.
3
172.
1254, 31. März, Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog vom Öster-
reich, verkündet genannten Leuten, ehemals der Unterthanschaft zu Graf
Albrecht von Weichselberg und dem Vollfreien Preis, dass er sie an das
Bisthum Freising übertragen habe.
O. dei gracia dominus regni Bohemie, dvx Austrie et Styrie et
marchio Morauie, pariter et domina Margareta vxor sua dileetis earum
] Eine mutatis mutandis vollkommen gleich lautende Urkunde von Königin Mar-
garetha ausgestellt vom selben Tage in Codex 191, f. 49".
171
fdelibus Alkero de Revtenberch, Heinrieo et fratri suo de Werd,
Rudolfo de Nazzenvelt, Vlrico, Gotfrido, Marquardo et Wifingo de
Preseke, Gerhardo judici et fratri suo de Gütenwerde et illis singu-
lis et vniuersis qui sunt?) de duabus parentelis, quorum quidam
dicuntur Chauzer, et quidam alii qui sunt de Preitenawe, ceterisque
vniuersis quibuseunque vocentur nominibus aut in quocunque loco-
ram habitent et morentur, qui fuerint de familia et de domo quon-
dam nobilis eomitis Albrehti de Weihselberch et nobilis viri dieti
Preis eorum gracie plenitudinem cum salute. Decens est pariter et
honestum, quod debeamus singulorum obsequia prouisionis oculis
intueri et illorum eomodo et vtilitati facilius intendere qui pro honore
nostro ampliando onera nobiseum grauia et labores continuos susti-
nent, et qui propter quietem et commodum pacisque bonum terris
nostris obtinendum passi sunt rerum suarum graue dampnum pariter
et iacturam. Tune enim honor noster profectiua suseipit inerementa
et fauore multiplici decoratur, (cum) illos diligimus qui semper
eirca nos et terras nostras in sincere fidelitatis opere perstiterunt,
ex quibus vnum de prineipalioribus esse venerabilem patrem et ami-
eum nostrum dominum Ch. Frisingensem episcopum non ambigimus,
qui etiam eum rerum suarum amissione in nostris seruiciis cum
omni deuocionis constancia et fidei puritate semper perstitit opere
lucescente. Presentis igitur scripti serie notum vobis facimus tam
singulis quam vniuersis, quod de communi consensu et de nostra
vnamini voluntate ad instanciam et ob amorem dicti domini Frisin-
gensis et precipue ob reuerenciam et honorem sancte dei genitricis
virginis Marie que in Frisingensi ecclesia esse dinoscitur domina
propicia et patrona, vos cum vestris heredibus qui quondam nobilis
comitis Albrehti de Weiselberch et nobilis viri dieti Preis fueratis,
qui nune vero ad nos estis iure hereditario deuoluti, siue sifis mili-
tares sev populares aut cuiuscunque sexus vel condicionis fueritis,
eum omni iuris et dominii plenitudine, que in vos et vestros heredes
habere dinoscimur, memorate Frisingensi ecclesie donauimus libere
imperpetuum possidendos, et hoe facimus in recompensacionem
dampnorum que per cedem, incendium et rapinam prelibatum do-
minum Frisingensem episcopum in suis prediis et hominibus propter
nos a rege Vhgaroram recognoscimus recepisse. Quapropter rogan-
] Codex sicut.
172
tes volumus et mandamus, vt deinceps prefato domino Ch. venerabili
Frisingensi episcopo et vniuersis eius successoribus cuncta exhi-
beatis sincere fidelitatis seruicia cum summa et debita reuerencia et
honore, discrecionis oculis salubriter intuentes quod statum vestrum
non in peius sed in melius commutauimus et quod vestram condicio-
nem aput omnes et per omnia et in omnibus fecimus meliorem.
Datum Wienne anno domini M. CC. LillL, indictione XII., pridie kal.
Aprilis.
Cod. 191, f. 58, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 13,
Nr. 23, unvollstündig.
173.
(1254), 5. Juli, Assisi Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof von
Freising den Legaten Velasco, welcher zur Friedensvermittlung zwischen
Böhmen und Ungarn nach Österreich gehen werde, mit Rath und That zu
unterstützen.
Innocentius episcopus seruus seruorum dei. Venerabili fratri...
episcopo Frisingensi episcopo salutem et apostolicam benedietionem.
Si considerarent ut expediret, guerarum diserimina dimicantes, cum
hinc inde uix aut nunquam nisi animarum perieula, excidia persona-
rum et rerum dampna reportent, ab earum forsan inchoatione uel
saltem exercitio abstinerent, Sed quia quosdam sie plerumque im-
petus furoris inuoluit, ut eo plus se bellis exereitent quo magis ipso-
rum non sine amaritudine detrimenta degustant, oportet nos qui non
tam puri hominis quam ueri dei uicem in terris gerimus, partes nostras
eontra talia interponendo discrimina remouere scandala, sedare litigia,
reuocare ad concordiam diseordantes. Accepimus siquidem ueridica
relatione multorum, quod cum karissimi in Christo filii nostri . . . Vnga-
rieet... Boemie reges illustres et nobilis uir P. eiusdem regis Boemie
natus dux Austrie fuerint se hactenus tanquam consanguinei affectione
mutua prosecuti, nuper inter eos adeo scintilla discordie sufllante ini-
mieo humani generis est suecensa, ut quos antea familiaris decorabat
dilectio et familiaritas confouebat alterna, tempestatis exagitet spiri-
tus et in profundum uorago iurgiorum absorbeat, dum ad non neces-
saria bella sed pernitiosa prorsus insurgunt et congrediuntur, ad
inuicem inuocato quod nephandius est, auxilio paganorum, sicque fit
173
quod eis propria regna predantibus et depopulantibus cireumpositas
regiones terra remanet habitatoribus prodolor, desolata. Quia uero
nostre sollieitudinis interest, ut nos qui disponente domino uniuer-
sali regimini presidemus, ex officio nostro pro eo maxime quod
eeclesie que inde consueuerunt nunc ledi, nunc destrui, preseruentur
et Christianus populus taliter non perdatur, tantis occurramus peri-
eulis remediis oportunis, regibus et duci dirigimus seripta nostra, ut
ab huiusmodi guerris penitus desistentes sic ad ueram pacem et non
fietam concordiam reuertantur, quod exinde apud deum et homines
ualeant non immerito commendari. Nos enim dilectum filium fratrem
Velascum de ordine Minorum penitentiarium nostrum ad partes illas
ad reformanda inter ipsos pacis federa destinamus, dantes ei co-
gendi eontradicetores et rebelles per excommunicationis in personas
et terras ipsorum interdicti sententias plenariam potestatem, non
obstante si eis ab apostolica sede concessum sit, ut in ipsos seu
terras ipsorum non possint huiusmodi sententie promulgari. Quocirca
fraternitati tue per apostolica seripta mandamus, quatinus inter-
ponens ad predictam pacem efficaciter partes tuas eidem peniten-
tiario des ad id fauorem, consilium et auxilium oportuna, ita quod
proinde tuam diligentiam et sollicitudinem dignis in domino laudibus
commendemus. Datum Asisii, III. nonas Julii, pontificatus nostri anno
vndecimo.
Orig., Pgt., Bulle ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München.
174.
1254, 3. Aug. Freising. Graf Konrad von Hörnstein bestätiget dem Bi-
schofe Konrad Il. von Freising den Empfang von 600 Pfund Pfennigen, als
Verkaufspreis seiner freieigenen Güter und Unterthanen.
Ego Ch. comes de Herrantstein notum facio vniuersis, quod
anno domini M. CC. LIIII., indictione XIIL, faeta racione inter me et
dominum C. Frisingensem episcopum in die inuencionis sancti Ste-
phani coram domino preposito et decano ecclesie maioris et coram
magistro P. preposito ecclesie sancti Viti et domino Friderieo de
Montelbano et Ch. et H. notariis protestatus sum pariter et confes-
sus, quod dietus dominus meus episcopus sexcentas libras mihi ple-
nariter persoluit pro quibus eidem vendideram tam predia quam
17%
homines meos qui me iure proprietatis eontingebant, et confiteor
quod idem dominus meus episcopus in nullo alio mihi prorsus tene-
tur.nisi solummodo in xxv libris. Acta sunt hec Frisinge, in camera
sepedicti domini mei episcopi coram testibus memoratis.
Cod. 191, f. 30 u. 48’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/1, 42.
175.
1254, 24. Nov., Brixen. Bischof Bruno vom Brixen anerkennt, dass
nach dem Ausspruche eines genannten Schiedsgerichtes das Patronat der
Kirchen auf dem Gebiete von Innichen dem Bisthume Freising zustehe.
Qvoniam humani generis memoria oonstat esse labilis et caduca,
necesse est ut gesta hominum que debent reseruari illibata in poste-
rum, tam lingua testium quam testimonio perhennentur litterarum.
Nos igitur Bruno dei gracia Brixinensis ecclesie episcopus vniuersis
- Christi fidelibus protestando notum facimus tam presentibus quam
futuris, quod dum inter dominum Chunradum venerabilem patrem
Frisingensem episcopum e€ nos orta esset contentionis diseordia
super iure patronatus quod se et suam Frisingensem ecclesiam
habere auctoritate papalis autentici profitebatur in vniuersis eccle-
siis sitis in fundo Yticinensis prouintie que ad ipsam Frisingensem
ecclesiam iure proprietario noscitur pertinere, ambo de communi
consensu in dilectos in Christo fratres videlicet Chunradum prepo-
situm, Hainricum decanum et in Albertum canonicum Brixinensis
eeclesie et in dilectum nobis et fidelem Arnoldum seniorem de Rod-
nich taliter compromisimus, quod isti prefatam contentionem nostram
deberent sacramento prestito dirimere atque diiudicare. Qui non
solum ex fama quam a longe retroactis temporibus ab antiquioribus
plurimum fidedignis audierant, immo etiam ex tenore cuiusdam papalis
autentjei quod. tunc ab ipso domino Frisingensi in medium produce-
batur, sufficienter informati sub eorum iuramenti uinculo ius patro-
natus in memoratis ecclesiis ipsi domino Frisingensi episeopo et eius
svecessoribus omnimodis adiudicauerunt, et ita prefibatus Frisingensis
episcopus eoram nobis et capitulo nostro et ministerialibus Brixinen-
sis ecelesie prefatas ecelesias in fundo Yitieinensis prouintie suas
tam per papale autenticum quam per dicta dietorum testium optinuit
et euicit. Ne autem huiusrhodi optentio uel euictio valeat in posterum
175
per nos uel nostros successores in dubium reuocari, sepedicto domino
Frisingensi episeepo in testimonium sue optentionis et euietionis
presentem tradidimus paginam nostri et chori Brixinensis eeclesie
sigilli zmunimine roboratam. Acta sunt hec coram nobis et eapitulo
et ministerialibus nostris apud Brixinam in ecclesia maiori, anno
domini M. CC. LIIII., indictione XIL, VIII. kal. Decembris.
Orig. Pgt., 2 anghgte. Sigel abgefallen, k. Reichsarchiv zu München;
Meichelbeck IL/2, 43.
176.
(1255), 27. April, Neapel. Papst Alexander IV. beauftragt den Abt von
Mölk und andere genannte Prülaten, den Streit zwischen dem Bischofe von
Freising und dem Priester Wisint von Wien: betreffs der Kirche zu Propst-
dorf zu entscheiden.
Alexander episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ....
Medlicensi et ...... Scotorum Wienne abbatibus et .... preposito
ecelesie Nevnburgensis salutem et apostolicam benedictionem. Que-
relam uenerabilis fratris nostri . ... episcopi Frisingensis recepimus
eontinentem, quod lieet ei sit ab apostolica sede indultum, ut in
ecclesiis in territorio quod tecelesia Frisingensis in alienis dyocesi-
bus obtinet, constitutis nullus institui debeat eius irrequisito assensu,
niehilominus tamen Wisinto de Wienna presbiter Patauiensis 1)
dyocesis fuit eo irrequisito qui requiri commode poterat, contra
tenorem indulti huiusmodi per venerabilem fratrem nostrum epis-
eopum Patauiensem in ecclesia de Probstorf sita in territorio quod
habet dicta Frisingensis eeclesia in ipsa dyocesi, institutus, qui eam
detinet in ipsius episcopi preiudieium et grauamen. Ideoque disere-
cioni uestre per apostolica seripta mandamus, quatenus uocatis qui
fuerint euocandi et auditis ‚hine inde propositis quod canonicum
fuerit, appellatione postposita decernatis, facientes quod decreueritis,
per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari, testes autem qui fue-
rint nominati, si se gratia, odio uel timore subtraxerint, per censuram
eandem appellatione cessante eogatis veritati testimonium perhibere,
non obstante si aliquibus apostolica auctoritate est indultum, quod
] Des Document hat pater.
176
interdici, suspendi uel excommunicari non possunt, per litteras apo-
stolicas non facientes de indulto buiusmodi mentionem. Quod si non
omnes hiis exequendis non poteritis interesse, duo vestrum ea nichilo-
minus exequantur. Datum Neapolis V. kal. Maii, pontificatus nostri
anno I.
Aus dem Gerichtsaete von 1256, 24.—27. Juni, Wien (Nr. 182), vgl.
diesen; Meichelbeek IL/2, in Nr. 181/1, p. 110.
177.
(255, vor Octob, ..... ) Abt Ph(ilpp) von den Schotten in Wien
lehnt in einem Schreiben an seine vom Papste ernannten Mürichter ab, in
dem Streife mwischen dem Bischofe von Freising und Priester Wisinto von
Wien um die Pfarre zu Propstdorf das Bichteramt zu übernehmen.
Dilectis in Christo fratribus et amicis ... abbati Medlicensi
et,... preposito Nevnburgensi Ph. abbas Scotorum in Wienna
fraternam in domino karitatem. Cum cause que vertitur inter domi-
num nostrum Frisingensem episcopum et Wisintonem presbiterum
de Wienna super ecclesia in Probstorf, uobis et nobis ab apostolica :
sede commisse 'interesse non possumus nec uelimus, consulimus et
petimus ut secundum quod ab apostoliea sede habetis in mandatis, in
eadem causa procedatis, scientes quod eausas inviti sucipere non
cogimur.
Aus dem Gerichtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 183)
vgl. dieses; Meichelbeek IL/2, in Nr, 191/1, p. 210.
178.
(1255), 3. Oct., Klosterneuburg. Prepst Konrad von Klosterneuburg,
als päpstlich ernannter Richter im Streite zwischen dem Bischofe von Freising
und dem Priester Wisinto von Wien, ernennt den Prior von Melk zu seinem
Stellvertreter im Richteramte.
Chvnradus dei gratia prepositus Nevnburgensis dilecto in
Christo fratri .... venerabili priori ecclesie Medlicensis salutem in
omnium saluatore. Cum causae que vertitur inter dominum nostrum
Frisingensem episcopum et Wisintonem presbiterum. super eeclesia
177
in Probstsorf nobis et venerabilibus .... Medlicensi et .... Seo-
torum in Wienna abbatibus per sedem apostolieam eommisse, prout
ex rescripto apostolico quod apud dietum venerabilem abbatem
Medlicensem si expedit, requiratis (patebit), arduis ecclesie nostre
negociis impediti interesse non possimus, uobis in ipsa causa termi-
nanda committimus totaliter vices nostras. Datum in Nevnburch,
V. non. Octobris.
Aus dem Gerichtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 0843. egl.
dieses; Meichelbeek 11/2, in Nr. 181,1, p. 116.
179.
(1255), 22. Oct., Wien. Abt (Ortolf) von Melk und der Prior daselbst,
ale delegirte Richter in dem Streite des Bischofs von Freising mit Dechant
Wisinto von Wien um die Kirche zu Propstdorf, verschieben den bereite ange-
setzten Gerichtstag auf Weiteres.
De mandato iudieis delegati venerabilis abbatis Medlicensis et
prioris eiusdem ecclesie subdelegati venerabilis prepositi de Nevn-
burch, eitacione facta per dietos abbatem et prepositum inter uene-
rabilem patrem et dominum Frisingensem episcopum ex vna parte
et dominum Wisintonem decanum de Wienna ex altera super eccle-
sia in Probstorf peremptorie ad ciuitatem Chremensem proxima feria
sexta post instans festum Ümnium sanctorum consencientibus parti-
bus predietis terminus diete citaeionis taliter prorogatur, vt post
receptionem litterarum ipsorum abbatis et prioris infra xiiij dies
diete partes se dietorum abbatis et prioris debeant se(!) conspectui
presentare de obiectis ad inuicem responsure, induciis autem tam
Weliberatoriis quam aliis partibus competentibus ipse partes ad inui-
cem renuneiarunt. Vt hiis autem plena fides habeatur, nos dei gratia
abbas ecelesie Medlicensis iudex delegatus domini pape presentem
eedulam nostri sigilli munimine roboramus. Ego prior eeclesie Med-
lieensis subdelegatus venerabilis prepositi de Nevnburch eum pro-
prium sigillum non habeam sigillum, mei conuentus huic cedule
appendo. Ego Wernhardus notarius dicti abbatis de mandato abbatis
et prioris hec omnia seripsi et in presentem formam redegi. Datum
Wienne, XI. kal. Nouembris, presentibus testibus Alberto capellano
Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 12
178
dicti abbatis, decano de Nevnburch, Dietrico de Timinge, Levpoldo
de Ramsholtzpach (!), Ewerhardo, Wolflino incisore.
Aus dem Gerichtsprotokolle von 1256, 24.—27. Juni, Wien (Nr. 183),
vgl. dieses; Meichelbeck IL/2, Nr. 181,1, p. 111.
180.
1256, 9. Febr., Lateran. Papst Alexander IV. ersucht den Bischof von
Freising, dem Bischofe von Trient gegen die Angriffe Exxelins (da Romano)
beizustehen.
Alexander episcopus (seruus seruorum dei). Venerabili fratri...
episcopo Frisingensi salutem et apostolicam benedictionem. Sua
nobis venerabilis frater noster ... "Tridentinus episeopus conque-
stione monstrauit, quod Ezelinus dei et ecclesie inimieus ipsum et
ciuitatem Tridentinam continuis incursibus non desinit inpugnare.
Cum igitur in dyocesi Brixinensi quasdam possessiones et redditus
habere diearis et ad subueniendum super hoe eidem episeopo tanto
propensius te ac alios prelatos intendere deceat, quanto idem perfi-
dus fidem katholieam et libertatem ecclesiasticam instaneius persequi
non desistit, fraternitatem tuam rogamus, monemus et hortamur,
attente et per apostolica seripta tibi mandantes, quatinus attendens
prouide quod tua res agitur paries eum proximus ardet, eidem epis-
copo eontra prefatum perfidum pro nostra et apostolice sedis reue-
rencia quociens ab ipso super hoc requisitus fueris, inpendas fauo-
rem, eonsilium et auxilium oportuna, non permittens aliquos sue
iurisdietioni subditos seu alios quoseunque in subsidium eiusdem
Ezelini uolentes accurrere per tuum transire districtum, eis obstacula
potenter et uiriliter opponendo, preces nostras et mandatum in hac
parte taliter impleturus, quod idem episcopus eas per effectung
operis sibi senciat profuisse nosque proinde tue deuocionis prompti-
tudinem merito conmendemus. Datum Laterani, V. idus Februarii,
pontificatus nostri anno secundo.
Cod. 191. f. 80', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck II./1, 46.
179
181.
(1256), 8. Juni, ..... Abt O. von Melk und der Prior M. daselbst laden
als Richter in dem Streite zwischen dem Bischofe von Freising und Wisinte
Priester zu Wien, um die Kirche in Probstdorf den Letzteren auf genannten
Tag und Ort vor ihr Gericht.
O. dei gratia Medelicensis eeclesie abbas domini pape iudex
delegatus et M. prior eiusdem eeclesie subdelegatus venerabilis pre-
positi ecelesie Nevnburgensis Wisintoni presbitero de Wienna salu-
tem et sinceram in domino caritatem. Ad memoriam uestre prudencie
reuocamus, qualiter nostras peremptorie citacionis litteras quibus
papale reseriptum intersertum fuerat, recepistis et quomodo de con-
sensu uestro et Vl. proeuratoris reuerendi patris et domini Frisin-
gensis episeopi diete citationis terminus per nos extitit prorogatus,
videlicet vt si causa iuris patronatus ecelesie in Probstdorf inter
reuerendum patrem et dominum Patauiensem et predictum Frisin-
gensem episcopos non posset amicabiliter terminari infra xiiij dies
post recepeionem litterarum nostrarum, dicto episcopo Frisingensi
uel eius proeuratori, renunciatis omnibus induciis tam de faeto quam
de iure uobis eompetentibus responderetis eoram nobis finaliter de
obiectis. Cum igitur huius modi eausa per amicabilem compositi-
onem sedari non valeat, vos ad nostram legittime preseneiam voca-
mus apud Wiennam, proxima feria sexta ante festum beati Johannis |
baptiste proximo futurum, locum et terminum peremptorium vobis
statuentes ad respondendum prefato episcopo uel procuratori (eius)
nec non aliis personis ad quos prefata causa pertinere dinoscitur, de
vniuersis que nobis. Verum si dietum terminum atque loeum propter
€ommoditatem parcium et nostram seu alium casum uariare contin-
gerit(!), volumus et mandamus vobis ut similiter pro ut superius
est expressum, ad loeum et terminum quem uobis per alias litteras
nostras prefigere decreuerimus, veniatis. Datum VI. idus Junii.
Aus dem Gerichtsprotokoli von 1256, 24.—27. Juni, Wien (Nr. 183), vgl.
dieses; Meichelbeck IL/2, in Nr. 181/1, p. 110.
12°
180
182.
1256, 9. Juni, Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog son Österreich,
bestütiqet dem Bischofe Konrad von Freising die Gerichtefreiheiten dessen
‘Hofes zu Wien, der Bewohner und der Hörigen desselben.
Otakarus dei gracia dominus regni Bohemie, dux Austrie et
marchio Morauie omnibus Christi fidelibus imperpetuum. Dignum
est et racioni consentaneum, ut amicorum nostrorum honesta peticio
a nobis debeat in omnibus exaudiri et ipsorum quam cirea nos
gerunt, sinceritas amplecti plus ceteris et foueri. Hine est quod
dileeti domini et amici nostri Chunradi venerabilis Frisingensis epis-
eopi peticionibus annuentes, ius et prerogatiuam quam predecessores
nostri prineipes Austrie domui sue quam habet in Wienna, noscuntur
eontulisse tenore presencium innouantes, confirmamus videlicet vt
rector et hospes diete domus ac ceteri ipsam domum inhabitantes,
nec non et omnes in dote capelle ipsius domus commorantes non
nisi pro excessibus qui mortem vel pacis violacionem inducere
videntur, a iudice ciuitatis ad iudieium debeant euocari, et tunc si
eulpe qualitas id exposeit, de deli(n)quentis persona iudex ciuitatis
se tantum intromittat, rebus et possessionibus rei saluis existentibus,
que in ipsius episeopi vel eius quem ad hoe instituerit transeat
potestatem. Si autem contra memorate domus vel capelle homines
questionem quisquam mouere voluerit, coram prelibato episcopo uel
eius in hae parte vicario eos conueniat, ab eo siquid iuris habuerit,
plenar(i)e recepturus. Ipsis hominibus de sibi iniuriantibus a
iudice ciuitatis rustitiam volumus exhiberi, prout dictauerit ordo iuris.
Datum Wienne anno dommi M. CC. LVI., V. idus Junii, XIII. in-
dictione. '
Cod. 191, f. 53, k. Reichsarchiv zu München; Meiehelbeck II./1, 46.
. 481
183.
1256, 24.—97. Juni, Wien. Adt (Ortolf) von Melk und M., Prior da-
selbst, als delegirte Richter in dem Streite zwischen Bischof (Konrad) von
Freising und Dechant Wisinto von Wien beurkunden die Aclen und Schritte,
welche hinsichtlich der Zuerkennung der Pfarre Propstdorf an den oben
genannten Gerichtstagen zur Verlesung kamen und vorgenommen wurden.
Anno domini M. CC. LVL, VIII. kal. Julii, in eeclesia sancti
Petri in Wienna, presidentibus iudicibus delegatis domini pape vide-
licet venerabili domino abbate de Medlico et priore eiusdem loei sub-
delegato prepositi de Nevnburch, presidentibus (!) venerabili abbate
Scotorum in Wienna, magistro Gerhardo plebano Wiennensi, magistro
Heinrico de sancta Petronella, domino Ottone plebano de Valchen-
stein et aliis multis, magister Vlricus procurator domini venerabili(s)
episcopi Frisingensis et dominus Wisinto decanus Wiennensis de
€ommuni consensu elegerunt notarium domini abbatis de Medlico ad
eonseribenda aeta et alia omnia que occurrere possunt in eausa que
uertitur super ecelesia in Probstorf inter predictum dominum epis-
eopum Frisingensem et dominum Wisintonem decanum Wiennen-
sem, quo faeto in eorundem presentia leetum fuit autentieum domini
pape euius tenor talis est:
Folgt nun die Urkunde Papst Alexander IV., ddo. 1255, 27. April,
Neapel (Nr. 176).
Eodem die lecta est ibidem littera citationis "cuius tenor
talis est:
Folgt das Ladeschreiben Abt Ortolfs von Mólk ddo. (1256), 8. Juni, .....
(Nr. 181).
Deinde ibidem Vhrieus canonieus ecelesie sancti Andree qui se
obtulit pro pracuratore domini episcopi Frisingensis in causa que
Vertitur inter eum et dominum Wisintonem super predieta questione,
fecit eaucionem coram eisdem iudicibus super rati habitione memo-
tati domini episcopi Frisingensis per fideiussores videlieet magistrum
Heinrieum de saneta Petronella et G. plebanum Wiennensem a feria
vi. vsque in proximam feriam secundam nunc sequentem et sie ad-
misso prefato magistro Vl. procuratore per dominum Wisintonem ob-
datus est libellus cuius tenor talis est: |
182
Coram vobis domino abbate Medlicensis ecclesie iudice domini
pape delegato et priore eiusdem ecelesie subdelegato prepositi Nevn-
burgensis conquerendo proponit Vlricus eeclesie saneti Andree cano-
nieus venerabilis episcopi Frisingensis procurator, quod dominus.
Wisinto presbiter de Wienna ecclesiam in Probstorf in qua idem
episcopus ius patronatus habet, in eius preiudieium et grauamen
elam occupauit et detinet contra iusticiam occupatam, vnde petit
dietus procurator, quatenus predicto Wisintone amoto de ecelesia
prefata predietum — episcopum uel ipsum procuratorem nomine
ipsius episcopi in possessionem iuris quod in dieta habet ecclesia,
cum vniuersis pertinentiis restituatis, saluo iure diminuendi uel
addendi.
Item eum dominus Otto decanus de Nevnburch de iure non
posset esse aduocatus Wisintonis memorati, de gratia in eadem
eausa usque ad horam prandii est admissus, item eodem die eum
peteretur a domino Wisintone quod responderet libello, respondit
quod eeelesiam de Probstorf possideret nomine alieno, e contrario
Vlrieus proeurator episeopi Frisingensis respondit, quod nee proprio
nec nomine alieno dietus Wisinto haberet ius in ecelesia memorata,
et ad hoe quod dominus Wisinto dixerat ea que supra dixerat, non
dixisset animo contestandi litem, dixit magister Vlrieus proeurator
nullam super hoc processisse protestationem, quod et verum est. In-
super adicimus quod licet ad ürgentem instanciam actoris de iure
debuissemus proeessisse ad interloquendum super premissis, vo-
lentes tamen eum maturitate procedere, presertim ad conuincendam
malieiam rei, proferendam sententiam distulimus de gratia usque in
diem Lune proximo subsequentem, actoris per omnia saluo iure.
Leetum fuit eciam ibi eo die quoddam instrumentum venerabilis
abbatis de Medlico iudicis delegati et ... prioris eiusdem ecclesie
subdelegati prepositi de Nevnburch cuius tenor talis est:
Folgt nun die Urkunde von (1255), 22. Oct., Wien (Nr. 179), die Verschie-
bung des Gerichtstages betreffend.
Anno M. CC. LVL, VI. kal. Julii, in ecclesia saneti Petri
Wienne. Cum super controuersia que vertitur inter Vlrieum procu-
ratorem venerabilis episcopi Frisingensis et Wisintonem presbiterum
de Wienna super super ceclesia de Probstorf, causa suspicionis
eoram nobis esset proposita per ipsum dominum Wisintonem non
&
183
tanem probata, videlicet quod nimis fauorabiles essemus eidem
episcopo, eui quidem episcopo debitam reuerentiam et fauorem geri-
mus sine preiudieio tamen et grauamine partis alterius, deo teste ac
ipsis assessoribus uidelicet magistro Gerhardo domini pape capellano
plebano Wiennensi et magistro Heinrico de sancta Petronella, nee
non aliis. viris seientibus, domini Wisintonis et aliorum alia etiam
(ausa grauaminis allegata lite contestata fuit per dictum Wisinto-
nem, videlieet quod dicto procuratori testimonium perhibuimus per
litteras nostras super eo, quod predieti Wisinto et Vlricus procu-
rator de communi consensu in presentia nostri iudieiis deliberatoriis
et aliis ipsis competentibus ad invicem renunciarunt, que siquidem
renunciacio Wienne in hospicio nostro fuit faeta publice, nos abbas
Medlicensis iudex domini pape delegatus et M. prior eiusdem eccle-
sie subdelegatus iudex prepositi de Nevnburch, communicato sapien-
tum consilio pronuneiauimus, tales excepciones et predietas causas
non fore admittendas et interloquendo pronunciamus non obstantibus
appellaeionibus premissis et causis post litem contestatam contra
iuris ordinem propositis ipsum Wisintonem dieto proeuratori legit-
time respondere, maxime cum appellacio uel prouocacio dici non
valeat que faeta est extra iudieivm in choro sancti Stephani in eecle-
sia Wiennensi ex eo, quod idem dominus Wisinto postmodum eoram
nobis quasi renunciando uoluntarie eo quod fecit cum aduersario, ex-
' pertus est in iure.
Eodem die VI. kal. Julii fuit reuocatus dominus Wisinto
post appellationem quam emisit uiua uoce sine seriptis, et que-
situm fuit ab eo si in aliquo esset grauatus, illud grauamen parati
erant iudiees reuocare, et super hoc sepius requisitus nullam causam
legittimam grauaminis assignabat.
Feria seeunda coram nobis iudicibus O. et M. priore eompa-
ruit dictus Wisinto, deferens quandam appellacionem in scriptis euius
tenor talis est:
Coram uobis viris venerabilibus domine abbas et prior Medli-
censes super eo quod alter uestrum seilicet prior suo sigillo nec alio
vsus me non citauit, solus in causa procedere non potuit, item quod
non admisso aduocato meo tempus inueniendi aduoeatum alium mihi
denegastis, item quod inducias deliberatorias et libellum conuencio-
nalem negastis, item quod exceptiones dilatorias et peremtorias ne-
gastis, item quod quadam littera cuius copiam non habui, sine mea
184
eonscientia ex parte uestri emanauit, que continebat quod induciis
et exceptionibus mihi competentibus renunciarim, item quod uos
habeo suspectos quod domm Frismgensi meo aduersario uimis
estis familiaris, ad sedem apostolicam appello, apostolos peto, saluis
aliis exceptionibus meis loco et tempore proponendis, salua mihi etiam
appellacione premissa ad eautelam. Litteras eitationis recepi eoram.
magistro Gerhardo plebano Wiennensi, Heinrico Ruteno, Marquardo,
Chvnrado de sancta Katharina sacerdotibus et aliis.
Huius appellationis testes dominus Phylippus abbas Scotorum,
magister Ger. plebanus Wiennensis, magister Haeinricus plebanus
de saneta Petronella, Otto decanus Nevnburgensis, Rvtenus, Nyco-
laus sacerdotes et alii qui aderant. Actum Wienne in ecclesia saneti
Petri, VI. kal. Julii, anno domini millesimo, CC. LVI.
Nos uero iudices, auditis rationibus allegationibus procuratoris
domini Frisingensis, communicato sapientum consilio interloquendo
pronunciamus, predictam appellacionem esse friuolam et inanem, et
parati sumus recipere testes Frisingensis episeopi super hiis capitulis.
Hee sunt eapitula que probare intendit Vlrieus procurator
domini Frisingensis, quod fundus cum vniuersis suis pertinenciis in
quo sita est eeclesia Probstorf, est proprietas ecclesie Frisingensis,
et quod duces Leupoldus et Fridericus in feudum habuerunt dictum
fundum cum pertinentiis et iure patronatus ab episcopo eeclesie Fri-
singensis, et quod per mortem dictorum dueum dietus fundus eum:
pertinentiis et iure patronatus reuersus est et deuolutus ad dominium
et vsus dieti episcopi et eeclesie Frisingensis.
Item eodem die uorauimus deminum Wisiatonem per cappella-
num nostrum AL ut venerit ad testes audiendos, et expectatus non
venit nec aliquem pro se misit.
Hii sunt testes qui iurauerunt dicere veritatem. super capitulis
premissis, Levpoldus prepositus Ardacensis, Levpoldus plebanus de
Enzenstorf, magister Heinrieus canonicus Ardacensis, Ditmarus
sacerdos de Entzeinstorf, Hainricus scolaris ibidem, dominus Otto et
Reimbota fratres de Lusnich.
Feria tercia vero, V. kal. Julii Wisinto presbiter uocatus fuit a iudi-
cibus domini pape per capellanum domini abbatis de Medlico ad excipi-
endum et contradicendum in personas et dueta(!) testium et non venit.
Recepti fuerunt testes quos Vlricus procurator produxit et dicta
eorundem testium publicata.
18b
Deinde leetum fuit papale instrumentum.
Postea contra dictum Wisintonem lata fuit sententia diffinitiua
presentibus testibus in sententia annotatis et idem procurator missus
fur$ in possessionem iuris patronatus ecelesie in Probstorf nomine
episcopi et ecelesie Frisingensis. Datus fuit executor dicto procuratori
plebanus de Eneeiastorf et dapifer Grischenstein datus fuit ei in de-
fenssorem.
Aus dem Gerichtsprotokolle v. 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384), vgl.
dieses; Meichelbeck I1I./2, 109, Nr. 181/1.
184.
(1256, 27. Juni, Wien). Zeugenaussagen in dem Streite Bischof Kon-
rads von Freising mit Dechant Wisinto von Wien um die Kirche zu Probstorf.
Dominus Heinricus eanonicus Ardacensis testis iuratus inter-
rogatus dixit, quod fundus cum uniuersis suis pertinentiis in quo
sita est ecclesia in Probstorf, est proprietas ecclesie Frisingensis.
Interrogatus qualiter hoe sibi constet, respondit quod ab eo tempore
quo recordari potest, dux Levpoldus et Fridericus fuerunt uassalli
ecelesie Frisingensis pro eadem ecclesia et fundo ipsius et omnibus
pertinenciis et iure patronatus, et quod proprietas fundi ipsius eccle-
sie et omnium possessionum pertinentium ad ipsam ecclesiam, cum
adhuc terra esset ineulta et nouella plantacio et antequam ducatus
in Austria esset, ecclesia de Probstorf 1) iure donacionis perti-
nuit ad eandem ecclesiam Frisingensem, et interrogatus quis
fuerit donator predictorum, respondit quod audiuit et legit in libro
tradieionum Frisingensis ecclesie de quodam marchione euius nomen
ignorabat. Interrogatus si predicti duces dietas possessiones cum
fundo eeclesie et iure patronatus pacifice et quiete sine interruptione
possederint in tempore quo recordari potest, respondit quod sic.
Interrogatus a quo tempore recordari possit hoc fuisse verum, respon- -
dit a xxxvi annis retro. Interrogatus iterum si post mortem dictorum
ducum dietus fundus eum pertinenciis et iure patronatus reuersus
est et deuolutus ad dominium et vsus dicti episcopi et ecelesie Fri-
singensis, respondit quod sic. Item interrogatus utrum predicti duces
Levpoldus et Fr. vassalli ecclesie Frisingensis ad ecclesiam de
] Urk. hat ecclesia Frisingensis.
186
Probstorf presentauerint plebanos dyocesano tamquam patroni, re-
spondit quod sic. Interrogatus qui fuerint presentati et admissi,
respondit quod dominus Heinricus tum prepositus Patauiensis qui fuit
postea predieator, Vlrieus quondam plebanus in Draeschirchen,
Eberhardus eanonieus Patauiensis postea oecisus, Heinrieus phisicus
postea plebanus in Ruspach, mágister Leupoldus quondam Wiennen-
sis plebanus, Albertus comes de Eberstein. Item interrogatus siquis
presentauerit post mortem predietorum dueum, respondit quod domi-
nus Frisingensis presentauerit Eberbardum prepositum de Wertse
dyocesano. Interrogatus ubi fuerit presentatus, respondit Wienne,
interrogatus quando, respondit a tempore vocacionis (!) ipsius
eeclesie quam cito peruenit fama siue rumor mortis Alberti ple-
bani ad notieiam dieti episeopi Frisingensis, eundem prepositum
presentauit.
Leupoldus plebanus de Hnceeinstorf testis iuratus interrogatus
dixit, quod fundus cum vniuersis suis pertinentiis in quo sita est
eeelesia in Probstorf, est proprietas eeclesie Frisingensis. Interro-
gatus qualiter hoe sibi constet, respondit quod dietas possessiones
eum eeclesia assecuta est ecclesia Frisingensis a marchione qui fuit
antequam ducatus esset. Interrogatus utrum dux Levpoldus et Fr.
in fevdum habuerint dietum fundum eum pertinenciis suis et iure
patronatus ab ipso episcopo Frisingensi, respondit quod sic et ab eo
tempore quo recordari potest. Item interrogatus si quiete et pa-
eifice et sine interrupcione possederint predictas possessiones et ius
patronatus in ecclesia memorata, respondit quod, sic a xxx annis retro
quibus recordari potest. Item interrogatus si post mortem dietorum
dueum dietus fundus eum pertinentiis suis et iure patronatus reuer-
sus est et deuolutus ad dominium et vsus dicti episcopi et ecelesie
Frisingensis, respondit quod sie. [n aliis concordat in omnibus cum
domino Heinrieo canonieo Ardacensi teste iam predicto, eo adiecto
quod tempore persecucionis ducis Fr. ipsam ecclesiam cum fundo in
quo sita est eeclesia in Probstorf, eum pertineneiis suis idem dux
assignauit episcopo Frisingensi ad cautelam ne sibi fieret preiudicium
occasione dicte persecueionis.
Dietmarus sacerdos de Enzenstorf testis iuratus interrogatus
dixit, quod fundus in quo sita est ecclesia in Probstorf eum omnibus
possessionibus et pertinenelis suis pertinet ad episcopum et eccle-
siam Frisingensem. Item interrogatus quomodo hoe sibi constaret;
187
respondit quod ab alio (!auo) et patre suo intellexerit, quod pro-
prietas et fundus ecelesie memorate pertineret ad ecelesiam Frisin-
gensem, et quod quidam marchio dietas possessiones eum pertinenciis
suuis dicte eeclesie Frisingensi contulerit. Item de assignacione
feudorum tempore perseeucionis dueis Friderici idem dieit eum ple-
bano Leupoldo de Enzenstorf. Item de quieta et pacifica possessione
iuris patronatus in Probstorf et possessionibus pertinentibus ad ean-
dem eeelesiam, quod (!) habuerunt quondam dux Leupoldus et Fr. et
reuolutione proprietatis dietarum possessionum et iuris patronatus
post mortem dictorum ducum ad eeclesiam Frisingensem et presen-
tacionem faetam ab ipsis ducibus premortuis plebanorum usque in
hodiernam diem idem dicit cum primo teste domino Heinrico cano-
nico Ardacensi, excepto eo quod non recordatur de presentacione
faeta domini Heinrici tumprepositi, et insuper dixit quod etiam domi-
nus Reinherus fuit presentatus a duce Fr. in eeclesia memorata.
Heinrieus subdyaconus de Enzenstorf testis iuratus interrogatus
dixit, quod sibi constat per auditum quod ecelesia Frisingensis fuit et
est in possessione et proprietatis possessionum in qua sita est eccle-
sia in Probstorf. Interrogatus de aliis, respondit se niebil aliud seire
nisi per auditum eo quod sit vix xx annorum.
Otto miles de Spilberch testis iuratus interrogatus dixit sibi
constare pro certo quod eeclesia Frisingensis fuit in possessione
proprietatis fundi in quo sita est ecclesia in Probstorf, et omnium
possessionum ad eam-pertinentium a xl annis retro, et quod marchio
patruus Heinrici imperatoris contulit predictas possessiones ecclesie
Frisingensi sicut veraciter intellexit a progenitoribus suis, et quod
hee donacio faeta fuit a tempore euius nune non extat memoria.
Item dieit quod idem fundus in quo sita est ecelesia, cum uillis,
possessionibus et omnibus pertinenciis suis et iure patronatus colla-
tum est in fevdum duei Leupoldo ab Ottone et Geroldo episcopis
nomine ecelesie Frisingensis ante xl annos et dieit se fuisse presen-
tem, quando Geroldus episeopus de eodem. fundo in quo sita est
eeclesia in Probstorf, eum omnibus pertinenciis infeodauit ducem
Levpoldum Winne in domo camerarii. Interrogatus de tempore, re-
spondit quod possunt esse plus quam xxxvi anni. Interrogatus qui
fuerint presentes, respondit Eberhardus de Swaelinge, Friderieus de
Swaeling, Chvnradus de Humel, Haeinricus de Vagen, Aeinwieus de
Lusnich, Heinrieus de Prunn, Irnfridus de Hintperch melites(!) et
188
alii quam plures. Fuit etiam presens quando episcopus Chvnradus
qui nune est, infeodauit dueem Fr. de predictis. Interrogatus de tem-
pore, dieit quod possunt esse xxij anni. Interrogatus de leco, respon-
dit se non recordari, et dieit quod in Noua ciuifate tempore perse-
eucionis domini dueum(*) Fr. idem dux Fr. dietum fundum in qua
sita est ecelesia in Probstorf, ad eautelam resignauit ne ecclesia
Frisingensis per Fr. imperatorem qui eundem Fr. impugnabat, frau-
daretur iure suo. De presentatione diuersorum plebanorum facta per
dietos duces ordinario ad eeclesiam memoratam et quieta et pacifica
possessione juris patronatus in eadem ecclesia possessionum perti-
nentium ad ea(n)dem eorundem ducum et reuolutione proprietatis et
iure dominii predietorum (!) post mortem predietorum ducum ad
eeclesiam Frisingensem et possessione in qua hodie est episcopus
Frisingensis sine euius quam impedimento, idem dieit per omnia cum
Dietmaro sacerdoto de Entzeinstorf.
Rinboto miles frater Ottonis testis iuratus interrogatus dieit in
omnibus et per omnia sieut frater suus Otto, eo excepto quod non (1)
dicit se non recordari de Ottone episcopo et infeodaetome quam fecit
idem episcopus duci Levpoldo, et de loeo infeodacionis facte duci
Fr. ab episcopo Chu(n)rado qui nune est, adiecit super dietum fra-
tris sui quod facta fuerit in Wienna. De tempore concordat cum
fratri(!) suo et dieit quod presens fuit quando hoc faetum fuit, Irm-
frido (!) de Hintpereh et fratre suo Chvnrado et Heinrico de Prunn
ministerialibus et aliis quam pluribus.
Dominus Levpoldus prepositus Ardacensis et canonicus Pata-
uiensis testis iuratus interrogatus dixit, quod fundus in quo sita est
ecelesia de Probstorf eum ipsa villa parrochiali que vocatur Prob-
storf, et aliis villis que uocantur Schonahe et Vrvar, et omnibus pos-
sessionibus eum pertinenciis suis pertinentes ad easdem villas colla-
tus fuit ab eo tempore euius non extat memoria, in feudum ducibus
Austrie ab ecelesia Frisingensi. et dieit quod" proprietas in predictis
locis sicut pro certo est de iure et proprietate ecelesie Frisingensis.
Kem dieit quod duces Levpoldus et Fr. fuerint in quieta possessione
dieti fundi et possessione vsque ad mortem eorum nomine eeclesie
Frisingensis, et quod presentati sunt a predietis ducibus et admissi
sine contradietione ordinario tales plebani videlicet Heinrieus tum-
prepositus Patauiensis, Vlrieus de Draeschirehen, Eberhardus de Jo-
hanstorf canonieus Patauiensis, magister Heinricus phisicus, magister
189
Levpoldus quondam Wiennensis plebanus, Albertus comes de Eber-
staein. Item dieit quod fundus et proprietas in quo sita est ecclesia
de Probstorf, post mortem predictorum dueum immediate reuersus.
et deuolutus est ad dominium et ius ecelesie Frisingensis sine cuius-
quam contradictione, et quod dominus Frisingensis hodie est in quieta
possessione.
Chvnradus sacerdos testis iuratus interrogatus dixit, quod a
tempore sciencie voeacionis (!) ecelesie in Probstorf episcopus Fri-
singensis infra sex menses dominum Ewerhardum Werdensem pre-
positum Berhtoldo episcopo Patauiensi presentauit ad ecclesiam
memoratam. Interrogatus si fuerit admissus, respondit quod non.
Ortwinus de Saehsengange testis iuratus interrogatus dixit,
quod fundus eum vniuersis suis pertineneiis in quo sita est ecclesia
in Probstorf, esset proprietas ecelesie Frisingensis. Item dixit quod
duees Austrie Leupoldus et Friderieus in fevdum habuerunt dietum
fundum eum pertineneiis suis et iure patronatus ab episcopo et
eeclesia Frisingensi; Item dixit quod post mortem 'dietorum dueum
dictus fundus eum pertinentiis suis et iure patronatus reuersus est et
deuolutus ad dominium et vsus eeclesie Frisingensis. Item dixit
quod predieti duces presgntauerunt dyocesano episcopo tres personas.
ad eandem ecclesiam et admissi sunt videlicet Heinrieus de Probs--
torf, Leupoldus quondam Wiennensis plebanus, Albertus comes de
Eberstein. Item dixit quod post mortem predietorum dueum de dieto:
fundo nulla sibi fuerit mota questio et quod sine interrupeione die--
tum fundum possederit pacifice et quiete.
Levpoldus de Sachsengange testis iuratus interrogatus dixit,
quod fundus eum vniuersis suis pertinentiis in quo sita est eecle-
sia in Probstorf, est proprietas eeclesie Frisingensis. Item dixit quod
quondam Fr. Wux Austrie in fevdum habuerit dietum fundum cum
vniuersis pertinenciis suis et iure patronatus ab episcopo ecelesie
Frisingensis. Item dixit quod post mortem dicti dueis dictus fundus
cum vniuersis pertinentiis suis et iure patronatus immediate est
deuolutus et reuersus ad ecclesiam et episcopum Frisingensem.
Aus dem Gerichtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384),
vgl. dieses; Meichelbuek 11./2, m Nr. 184/4, p. 113.
190
185.
1256, 277. Juni, (Wien). Aót Ortoif von Melk und M., Prior daselbst, als
Richter in dem Streite zwischen dem Bischofe von Freising und dem Priester
Wisinto von Wien um die Pfarre zu Propstdorf sprechen dieselbe dem
Ersteren zu.
In nomine patris et filii et epiritus saneti amen. Anno domini
M. CC. LVI, indictione XIIL, VI. kal. Julii. Ego Ortolfus abbas eccle-
sie Medlicensis iudex domini pape delegatus et M. prior eiusdem
eeclesie subdelegatus venerabilis prepositi Nevnburgensis prout
patet per litteras prepositi memorati, quas recepi non cancellatas,
nec in aliqua sui parte vituperatas sub sigilli prepositi predicti, qua-
rum tenor talis est:
Folgt nun die Riehteramtsübertragung des Propstes Konrad von Kloster-
neuburg ddo. (1285), 3. Oct., Klosterneuburg (Nr. 178).
Receptis litteris Romani pontificis et abbatis Seotorum in
Wienna sub bulla papali et sigillo autentico ipsius abbatis in nulla
sui parte viciosas aut vituperatas siue abolit4s in modum:
Folgt nun der päpstliche Auftrag ddo. (1255), 27. Apr., Neapel, (Nr. 176)
und unmittelbar darauf die Ablehnung des Ábtes von den Sehotten zu Wien,
ddo. (1255, vor Octob., ..... ) (Nr. 177).
Partibus citatis oblato libello et lite coram nobis legittime con-
testata super eodem libello cuius tenor talis est:
Folgt nun die Klage des Sachwalters des Bischofs von Freising „Coram
vobis — diminuendi uel addendi“, s. oben in dem Protokolle der Gerichtsaete
ddo. 1256, 24.—27. Juni, Wien (Nr. 183).
Auditis et intellectis racionibus et allegaeionibus utriusque
partis et viso instrumento sub bulla papali non vieiato, non vitupe-
rato in aliqua sui parte cuius tenor talis est:
Folgt nun die Bulle Innocenz Il., ddo. 1141, 20. Nov., Lateran (Nr. 101).
Et meritis ipsius eause et parcium plenius consideratis et recep-
tis testibus et aliis probaeionibus et legittimis documentis per que
dictus proeurator Frisingensis episcopi intencionem suam plene fun-
dasse dinoscitur pariter et probasse, habito sapientum consilio dictum
191
procuratorem prefati episcopi nomine ecclesie Frisingensis et eius-
dem episcopi pro tribunali sedentes in possessionem iuris patronatus
ecelesie in Probstorf site in fundo Frisingensis ecclesie restituimus
cum pertinenciis vniuersis, prefatum Wisintonem presbiterum a dicta
ecelesia sentencialiter amouentes, condempnando eundem Wisintonem
ad restitucionem fructuum quos de dieta ecclesia dinoscitur perce-
pisse. .Et quia nobis constitit legittimis documentis et probacionibus
supradictis dictum fundum in quo sita est ecclesia in Probstorf, cum
vniuersis pertinenciis et iure patronatus ad ipsam ecclesiam Frisin-
gensem pertinere, prefato procuratori nomine episcopi et ecclesie
Frisingensis memoratum ius patronatus per diffinit(iu)am sentenciam
adiudieamus, non obstantibus appellaeionibus quas idem Wisinto
fecisse dinoseitur, quas reputamus friuolas et inanes. Datum Wienne
in eeelesia saneti Petri, V. kal. Julii, presentibus testibus venerabili
abbate Seotorum in Wienna, Alberto capellano venerabilis abbatis
de Medlieo, Thoma et Matheo capellanis dieti abbatis Seotorum,
Levpoldo plebano de Enzenstorf, Heinrico canonico Ardacensi, Hein-
rieo notario, fratre Haeinrico, fratre Rvdigero de ordine predieato-
rum, Ottone. Ego Wernhardus de mandato predietorum iudicum
seripsi sentenciam et in presentem formam rede(g)i.
Aus dem Gerichtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384),
vgl. dieses; Meichelbeck II/2, in Nr. 181/1, p. 115.
186.
1256, 29. Aug., Ybbs. Schenk Heinrich von Hasbach und Otto von Meissau,
beide Landrichter in Österreich, entscheiden die Klage Bischof Konrads
von Freising wider Otaker von Neideck wegen zugefügter Schäden und lassen
Ersterem den Ersatz verbürgen.
Nos Heinrieus !) pineerna de Habespach et Otto de Meissawe
iudices prouineiales. Austrie tenore preseneium notum faeimus tam
presentibus quam futuris, quod dum coram nobis aput Ybsam pro
tribunali sedentibus venerabilis pater dominus Chunradus Frisingen-
sis episcopus pro lx libris oc(e)asione dampnorum que sibi et suis
l Hier hat der Cod. das ganz ungehörige, offenbar nur durch einen lapsus calami
zu erklärende „dei gracia".
192
intulerat, Ottacherum de Neideke impeteret, sie a nobis omnium
astancium consilio et assensu accedente fuit senteneialiter diffini-
tum, videlicet ex quo valor dietorum dampnorum quondam &'
eontra eundem Ot. legittimo cemprebatus et ex quo idem cont
eiter a iudicio nostro recedens dum ad illud euocaretur, non res
deret domino episcopo memorato, quod prefatas lx libras perseh
sub pena dupli, hoc est dieere quod pro lx libris daret exx li
Lata tali sentencia hoe a nobis iusta mediante sentencia fuit a
situm et adiunctum, quod antedietus O. pro memoratis exx libri:
quibus esset sentencialiter condempnatus, fideiussores ydeneos
garet eidem domino episcopo in hune modum, videlieet si qui
illorum secundum deputatam sibi summam ad cuius persolueit
se obligaret, id non persolueret, quod ante festum beati Micha
idem semper pro x libris tantum pro suis propriis possess.
bus 1) ad manus ipsius domini episcopi vel illius quem ad hee du
eligendum, absolute et libere assignaret de quo possent haberi
ditus vnius talenti annis singulis pro pecunia memorata, si vero H
fideiussores in premissis omoibus circa tempus prefinitum im
fuerint negligentes, quilibet pro summa sue. fideiussionis aput i.
locum pro ut infra subdistinguitur, obstagium se intrere sub presta-
cione fidei ad manus sepedicti domini episcopi conpromisit, ab illo
loco nunquam recessurus, donee laudamentun sue promissionis
totaliter adimpleret. Fideiussorum autem nomina sunt hee, ego H.
pincerna de Habespach, pro xx libris et dominus Albertus de Zel-
king pro xv libris, obstagium intrabimus aput Wiennam, item domi-
nus Ludwieus Zeelehing pro xv libris, item Engelschaleus de Reins-
pereh pro xx libris, item dominus Wigandus dietus EasenpeiHel.pro
x libris, item dominus Otto de Plankenstain pre x libris, item domi-
nus Heinrieus de Hauseke pro x libris et ipse Otacherus de Neideke
pro x libris intrabunt obstagium aput Ybsam, item dominus Otto de
Maienberch pro x libris intrabit obstagium aput sanetum Ypelitum.
Insuper ab omnibus prenotaiis fideiussoribus fuit et hoe compro-
missum, vt quecunque bona proprietatis pro eodem OQ. assignaret,
non solum per manus et litteras suorum .dominorum deberent eidem
domino episcopo confirmare, immo etiam defendere ab omnibus qui
] Hier steht im Cod. durch Schreibfehler „vel illius".
193
ipsum episcopum pro eisdem bonis impeterent aut infestarent. Valor
etiam illarum rerum que debent assignari pro redditibus vnius talenti,
debet esse talis, videlicet quod modius tritici talentum, modius sili-
ginis vi solidos, modius ordei iii solidos et modius avene lx denarios
valere deberet. Vt autem omnia premissa firma hine et inde per-
maneant, in huius rei testimonium presentem paginam nostrorum
sigillorum munimine iussimus roborari. Acta sunt hee apud Ybsam
in eimiterio, anno domini M. CC. LVI., indictione XIIIL, III. kal.
Augusti 1).
Cod. 191, f. 53, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 19,
Nr. 30.
187.
1257, 18. Febr., Wien. Die Juden Lublin und Nekelo, Kammergrafen in
Österreich, vergleichen sich mit Bischof Konrad von Freising betreffs ihrer
Ansprüche auf 16 Lehengüter zu „Vrleugestorf“, welche diesem von Hadmar
von Kuenring gegen Stlbergeschirr waren verpfändet worden.
Ego Lvblinus et frater meus Nekelo Judei, eomites camere illu-
stris ducis Áustrie tenore presentium dieimus et protestamur, quod
mediante domino Ottone de Missowe discordia que inter venerabilem
dominum Chunradum Frisingensem episcopum et nos super sedecim
beneficiis in villa Vrleugestorf sitis uertebatur, fuit taliter amputata,
videlicet si non ante proximum beati Jacobi apostoli festum eidem -
domino episcopo uel eius certo nuncio ducentas marcas argenti puri
sub pondere Wiennensi daremus, quod ex tunc ab omni iure actionis
quantum ad dicta xvi beneficia cecidissemus. Ad hec vero ex parte
dieti domini episcopi fuit eoram prelibato domino O. de Missowe
publice protestatum, quod si cc marce argenti prout supra taetum
est, fuerint ei uel eius nunciis circa prefatum terminum assignate, ex
tune memorata xvi beneficia debeant nostris usibus deseruire, et ipse
niehilominus episcopus conpromisit quod debeat esse noster gwer
erga dominum Rudolfum de Potendorf et eius uxorem eorumque
heredes de pecunia subnotata, quam super antedieta xvi beneficia
l Hier ist unten angefügt, als etwaige Note des Bischofs auf dem Originale:
*
»Debent autem . redditus qui nobis debent pro supradicta summa assignari, inter Am-
stetten et sanctum Ypolitum esse siti".
Fontes, Abthlg. II. Bd. XXXI. 13
194
quodam domino Hadmaro de Chunring necessitatis tempore mut(u)a-
uit bona fide cuius summa noscitur esse talis, videlicet xiiij marce
auri, item duo pecaria argentea deaurata estimata ad valorem lx mar-
carum, item due scutelle elemosinarum argentee ad pondus xiiij mar-
carum, item tres scutelle argentee habentes in pondere vi marcas,
item | talenta Ratisponensium denariorum. In euius itaque rei testi-
monium tam supra memorati domini O. de Missowe quam nostrum
sigillum ad presentem paginam apponi fecimus, ne locus fraudi dari
valeat hine et inde. Datum Wienne anno domini M. CC. LVIL, indie- .
tione XV.. XII. kal. Martij.
Orig., Pgt., von 2 angehgt. Sigeln nur Nr. 2 sehr verletzt vorhanden;
k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 45’ und
noch mit leichten Varianten in den Worten f. 27’ und 61’ im k. Reichsarchiv
zu München; Meichelbeck II./2, 23, Nr. 35.
188.
1957, 26. Oct., Cividale. Patriarch Gregor von Aquileia. überträgt das
ıhm zustehende Landgericht auf sämmtlichen freising. Gütern in Krain und
der Mark auf Widerruf an das Bisthum Freising.
Nos G. dei gracia sancte sedis Aquilegensis patriarcha tenore
presencium notum fore volumus vniuersis, quod iudicium nostrum
prouineiale in temporalibus in locis de Lok et Gftenwerde ac aliis
omnibus prediis et possessionibus Frisingensis ecelesie sitis in parti-
bus Marchie (et) Carniole venerabili C. episcopo Frisingensi amico
nostro in Christo karissimo concessimus et conmisimus, illud ibidem
nostro nomine tantum usque ad nostre voluntatis beneplacitum exer-
cendum. In cuius euidenciam presentes litteras nostras inde fieri et
sigilli nostri pendentis iussimus presencia conmuniri. Datum Ciui-
tate, VI. exeunte Octobre, anno (domini M.) CC. LVII, XV. indictione.
Cod. 191, f. 9 (gegen Ende. des Blattes durch Feuchtigkeit schadhaft);
k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 24, Nr. 38.
195
189.
1257, 25. Nov., Lack. Die Grafen Heinrich und Fridrich von Ortenburg
genehmigen, dass ihr Vasall Leutolt seiner Frau Kunigund 50 Mark Aquilejer
schenke und beurkunden zugleich, dass Bischof Konrad von Freising dem-
‚selben Hof und 4 Huben zu Draschitsch, von dessen Schwiegermutter stammend,
verliehen habe.
Nos Hainricus et Fridericus comites de Ortenburch per presens
scriptum notum facimus vniuersis hanc paginam inspicientibus, pre-
sentibus et futuris, quod de nostro consensv et bona nostra voluntate
accedente Levtoldus fidelis noster vxori sue Chvnegundi quinqua-
ginta mareas Aquilegensium denariorum tradidit pretextu donacionis
propter nuptias celebratas. Preterea testimonio presencium dicimus
et protestamur, quod venerabilis pater et dominus noster Ch. Frisin-
gensis episcopus cvriam et quatuor hubas apud Trasich et alia bona
ibidem sita que domina Levgardis mater dicte Chvnigundis a Fri-
singensi ecelesia in feodum tenuit, taliter prefato Levtoldo et eius
vxori videlicet Chvnigundi contulit fevdali tytulo possidenda, ita si
idem L. heredem vel heredes ex ipsa Chvnigundi non procreauerit,
quod solummodo prelibata bona omnia pro tempore vite sue tenebit
et post mortem vtriusque ad Frisingensem ecclesiam deuoluentur
bona omnia supra memorata. [n euius rei testimonium presentem
litteram conscribi feeimus et nostrorum sigillorum munimine iussimus
roborari. Aeta svnt hec aput Lok, anno domini M. CC. LVIL, indic-
tione XV., in die beate Katerine.
Cod. 191, f. 13', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 24,
Nr. 37.
190.
1257, 29. Nov., Lack. Bischof Konrad von Freising prüsentirt seinen
Notar Magister Heinrich dem Erzbischofe Ulrich von Salzburg auf die erledigte
Pfarre s. Peter am Kammersberge.
Reuerendo in Christo patri et domino Vlrieo dei graeia sanete
Salzburgensis ecelesie archiepiscopo apostolice sedis legato Chun-
radus permissione diuina Frisingensis episcopus reuerenciam in
13*
196
omnibus debitam et deuotam. Ad ecclesiam sancti Petri sitam in fundo
Frisingensis ecelesie cuius situs pretextu et priuilegio sedis aposto-
lice ius presentandi clericum habere dinoscimur ad eandem, prout
in aliis ecclesiis sitis in fundo ecclesie Frisingensis opitinuimus ab
antiquo, magistrum Heinricum notarium nostrum exhibitorem presen-
eium vestre paternitati duximus presentandum, rogantes quatenus
ex quo dieta ecelesia saneti Petri per mortem pie memorie Lauen-
tensis episcopi ex nouo vacare cepit, ipsi H. eandem ecclesiam
conferre dignemini iam vacantem. Datum aput Lok, anno domini
M. CC. LVIL, in vigilia beati Andree apostoli, indictione XV.
Cod. 191, f. 127, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbech IL/A, 47.
191.
1958, 2. Jänn., Viterbo. Papst Alexander IV. ernennt den Abt von Krems-
münster und den Propst von s. Florian zu Richtern in dem Streite des Klosters
Seitenstetten mit dem Bisthume Freising betreffs der Kirchen zu Aschbach,
Waidhofen und Holenstein.
Alexander episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ....
abbati de Cremsmu(n)ster et ... preposito ecclesie saneti Floriani
Patauiensis diocesis salutem et apostolieam benedictionem. Con-
questi sunt nobis ... abbas et conuentus de Syta(n)steten ordinis
sancti Benedicti, de Aspach, de Waidhofen et de Holenstein eccle-
siarum patroni, quod venerabilis frater noster ... episcopus Frisin-
gensis super iure patronatus ecclesiarum ipsarum et rebus aliis iniu-
riatur eisdem. Ideoque discretioni uestre per apostolica seripta man-
damus, quatinus partibus conuocatis audiatis eausam et appellatione
remota fine debito terminetis, facientes quod decreueritis auctoritate
nostra firmiter obseruare. Testes autem qui fuerint nominati, si se
gratia, odio uel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam
appellatione cessante cogatis ueritati testimonium perhibere. Datum
Viterbii, HII. nonas Januarii, pontificatus nostri anno quarto.
Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle ; Archiv des Klosters Seitenstetten.
197
192.
1258, 4. Jänn., Viterbo. Papst Alexander IV. bestätiget die Zehentrechte
des Klosters Seitenstetten zu Aschbach, Waidhofen und Holenstein.
Alexander episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ...
abbati et conuentui monasterii de Sytansteten, ordinis sancti Bene-
dicti, Patauiensis diocesis, salutem et apostolicam benedictionem.
Justis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere consen-
sum, et uota que. a rationis tramite non discordant, effectu prose-
quente complere. Cum igitur sicut uestra petitio nobis exhibita con-
tinebat, bone memorie ... episcopus Patauiensis sui capituli acce-
dente consensu ius patronatus quod habebat in de Aspach, Waid-
hofen et Holnstein ecclesiis Patauiensis diocesis, uobis et per uos
monasterio uestro prout spectabat ad eum, pia et prouida delibera-
tione contulerit, sicut in litteris inde confectis dieitur plenius conti-
neri, nos uestris supplicationibus inclinati quod ab eodem episcopo
super hoc pie ac prouide factum est, ratum et gratum habentes id
auetoritate apostoliea confirmamus et presentis scripti patrocinio
communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hane paginam
nostre confirmationis infringere uel ei ausu temerario contraire,
si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipo-
tentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se nouerit
incursurum. Datum Viterbii, II. nonas Januarii, pontificatus nostri
anno quarto.
Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle; Archiv des Klosters Seitenstetten.
193.
1258, 12. Oct., Wels. Kanonikus Ulrich von s. Andrä zu Freising, Proto-
notar König Otakars von Böhmen, ernennt den Notar Heinrich von Wien zu
seinem Anwalte in seinem Streite mit dem Bischofe von Passau und Dechant
Wisinto von Wien um die Pfarre Probstdorf.
Vniuersis presens scriptum inspecturis notum facio ego Vlrieus -
illustris regis Boemie protonotharius, ecclesie sancti Andree in Fri-
singa canonieus, quod magistrum Heinricum notarium in Wienna
198
meum constitui procuratorem in causis que vertuntur vel vertispa-
rantur inter venerabilem dominum Patauiensem episcopum et Wisen-
tonem decanum Wiennensem ex vna parte et me ex altera ad agen-
dum , deffendendum, excipiendum et appellandum, si neeesse fuerit,
et indueias longiores obtinendum, ratum et gratum habiturus quie-
quid per dietum procuratorem faetum fuerit in causis memoratis, et
eum sigillum tune temporis proprium non haberem, presentem cedulam
sigillo domini mei Ch. venerabilis Frisingensis eleeti feci roborari.
Datum et faetum in Welsa anno domini M. cc. LVIN., III. idibus.
Octobris.
Aus der Appellationseingabe ddo. 1258, 9. Nov., Brünn (Nr. 195).
194.
1258, 30. Oct., s. Pölten. Bischof 0. von Passau ernennt in seinem Streite
mit Kanonikus Ulrich von s. Andrä zu Freising um die Pfarre Probstdorf die
Pfarrer Mgr. Ulrich von Hartkirchen und Wolfgang von ,Otlingen* zu seinen
Anwälten.
O. dei gracia Pataviensis eeclesie episcopus vniuersis presentes.
litteras inspecturis salutem in domino. Seire volumus tenore presen-
eium vniuersos, quod nos in eausa quam mouet vel mouere intendit.
magister Vlricus canonieus sancti Andree Frisingensis super eeele-
sia in Probsdorf magistrum Vlrieum de Hartchirchen et Wolfgangum
de Otlingen plebanos clericos nostros exhybitores presencium nostros
constituimus procuratores vtrumque in solidum ad agendum, deffen-
dendum, excipiendum, proponendum ac ad alia omnia faciendum que
nobis in ipsa eausa viderint expedire, et specialiter ad appellandum
nostro nomine in eadem, ratum et firmum habentes quicquid vel
eorum alter fecerit in premissis. In euius rei testimonium nostrum
sigillum presenti procuratorio duximus apponendum. Datum in sancto
Ipolito, III. kalendis Nowembris, anno domini M. CC. LVIII.
Aus der Appellationseingabe ddo. 1258, 9. Nov., Brünn (Nr. 195).
199 .
195.
1258, 9. Nov., (Brünn). Bruder Gotfrid, Deutschordenspriester und be-
stellter Richter in der Streitsache um die Pfarre Probstdorf zwischen Bischof
O.von Passau und Mgr. Ulrich, Chorherrn von s. Andrä zu Freising, vernimmt
die Einwendungen der Sachwalter des Ersteren und protokollirt deren Appel-
- lation an den päpstlichen Stahl.
Anno domini M. CC. LVIIL, V. idus Nouembris, coram nobis
fratre Gotfrido sacerdote hospitalis sancte Marie Jerusalem de Naw-
sedlitz proposuit magister Heinrieus procurator magistri Vlriei eano-
niei sancti Andree de Frisinga in causa que uertitur inter ipsum
super ecelesia de Probsdorf ex vna parte et venerabilem patrem
dominum O. Patauiensem episcopum ex altera, quod dietus uenera-
bilis pater dictum magistrum Vlrieum presentatum a uero patrono
ad dictam ecclesiam Probsdorf, ipsum eura animarum inuestire dene-
gans, eidem non modicum derogauit, quare petebat a nobis sibi de
ipso exhyberi iusticie conplementum. Magister, Vlricus vero de Hart-
chirchen et Wolfkanngus de Otlingen plebani procuratores domini
episcopi Patauensis antequam in negotio procederetur, sub protesta-
eione dicebant, quod quiequid dicerent, proponerent non animo litis
contestandi, et petebant eis mandati siue procuratori partis aduerse
eopiam exhiberi, quibus magister Heinrieus exhibuit proeuratorium
in hec uerba: |
Folgt nun die Urkunde ddo. 1258, 12. Octob., Wels (Nr. 193).
Contra dietum procuratorium fuit per procuratores domini Pa-
tauiensis episcopi sic obiectum, quod insufficiens esset nee valeret
ex eo quia non nominabatur, quis Heinricus, sed tantum dicebatur
magister Heinricus notarius in Wienna, cum multi tales sint uel
possint esse, nec sit aliqua eircumscripeio pronominalis vel diserecio
qua restringatur ad personam presentatorem, quare procuratorium
nullum. Deinde cum nos super hoc interloqui volebamus, respondit
magister Heinricus quod procuratorium erat et est sufficiens, quia
procuratorium tantum debet continere nomen iudicis, actoris rei et
rei de qua agitur et nomen proeuratoris, quare procuratorium suffi-
ciens. Nobis igitur volentibus interloqui de consensu parcium super-
200
sedimus, Demum magister Heinricus petebat sibi exhyberi procura-
torium rei quod continere debet tria, quod deffendat reum in causa
et quod dolum non eommittat et quod iudieata soluat. Demum magi-
ster Vlricus et Wolfgangus dicti procuratores exhybuerunt procura-
torium in hec uerba:
Folgt nun Urkunde ddo. 1258, 30. Oet., s. Pölten (Nr. 194).
Post hec a magistro Vlr. et Wolfgango supradictis procurato-
ribus autentieum petebatur, eontra quod autenticum dicebant quod
erat circa racionem suspeetum, eo quod cirea nomen iudicis, immo
in ipso nomine rasura euidens apparebat. Preterea locus, vnde iudex
est, non fuit nominatus. Ad quod magister Heinrieus respondebat,
quod tantum una litera deleta fuit et per eiusdem scriptoris manum
alia litera reposita. Quod obiecerunt de loco iudieis non nominato,
respondit magister Heinricus quod non erat necesse, cum per
insignia ordinis satis posset patere vnde iudex erat, vel poterit esse
omissum propter incertitudinem locorum ad que fratres eiusdem
domus gepius mittuntur et transmutantur, vel seriptoris ignorancia
vel negligencia, Has quidem et alias excepciones procuratores pre-
dieti domini episcopi Pattawiensis eum proposuissent ad declinan-
dum iudicium et plures vellent proponere, cum easdem non ad-
miserimus, sedem apostolicam appellarunt cuius appellacionis
forma talis.
Quia a vobis frater G. et cetera r3 1).
Aus Appellationseingabe v. gl. Tage (Nr. 196).
196.
1258, 9. Nov., Brünn. Br. Gotfrid, Priester des Deutschordens u. s. w.,
unterbreitet als bestellter Richter namens des Erzbischofs von Salzburg in dem
Streite zwischen dem Chorherrn Mgr. Ulrich von s. Andrä zu Freising und dem
Bischofe 0. von Passau, dann dem Dechante Wisinto von Wien betreffs der
Pfarre Probstdorf die Appellation der Sachwalter des Bischofs dem päpetli-
chen Stuhle.
Sanctissimo in Christo patri ac domino A. sancte Romane eccle-
sie summo pontifici frater Gotfridus sacerdos hospitalis sanete Marie
1 Mit diesem Zeichen schliesst der Act und reiht daran die in citirter Eingabe
mit gleichem Eingange enthaltene Appellation.
201
Jerusalem, officialis domini B. Olmocensis episcopi, delegatus a do-
mino ... Salzburgensi archiepiscopo et legato cum filiali obediencia
deuota pedum oseula beatorum. Sanetitati vestre presentibus inno-
tesco, quod cum magister Vlricus eanonieus saneti Andree de Fri-
singa super ecelesia de Probstorf Patauensis diocesis venerabilem
patrem dominum O. Patauiensem episeopum coram me auctori-
tate delegata a venerabili patre Salzburgensi (arehi)episeopo et
legato traxisset in causam, magister Vl. de Hartkirchen et Wol-
gangus(!) de Otlingen procuratores dieti domini Patauiensis quas-
dam exceptiones declinatorias iudicii proponere eurauerunt asseren-
tes, eundem dominum O. venerabilem Patauiensem episcopum a me
grauari, indebite causas subseriptas allegantes quas de uerbo ad
uerbum feei presentibus subnotari, quas per modum appellationis,
eum easdem per modum exceptionis admittere nollem, proponebant
hoc modo. )
Quia a uobis frater G. hospitalis sanete Marie domus Theu-
fonicorum, qui uos geritis pro iudice delegato a domino Vl. ve-
nerabili archiepiscopo Salzburgensi, reuerendum dominum O. Pata-
uiensem episcopum in eausa quam commouet magister Vl. canonicus
saneti Andree de Frisinga super. eeclesia de Probstorf ex subnotatis
grauaminibus per uos grauari sensimus et sentimus, nos Vlricus de.
Hartkirehen et Wolgangus de Otlingen plebani Patauiensis diocesis,
nuneii et procuratores dicti domini nostri episcopi Patauiensis
nomine suo a uobis ad, sedem apostolieam appellamus, primo uide-
licet quod terminum peremptorium adeo coarcastis, quod tempus sibi
in iure concessum a tempore sciencie non cucurrit, secundo quod
subditum suum dominum Wisentonem deeanum Wiennensem pleba-
num in Brobstorf citare presumsistis, eum domino archiepiscopo
euius auctoritate uos dicitis hoe fecisse, non sit lieitum nec in casu
uel in easibus quorum hic nullus reperitur, suffraganei subditum iudi-
care, vnde uobis similiter et per consequens minime est concessum,
tereio quod extra metropolim predietum dominum episcopum nostrum
tanquam ut non suus iudex, ut fatigaretur expensis et laboribus euo-
eastis, quarto quod traxistis ipsum dominum nostrum ad locum non
cathedralem ac etiam minus tutum. Quare personam prefati domini
nostri episcopi eum omnibus iuribüs suis in ecelesia Brobstdorf
apostolice sedis defensioni subicimus, a uobis litteras dimissorias siue
apostolos eum instancia primo et iterum ae tercio nobis dari petentes,
202
et eos qui sunt presentes super hiis omnibus in testimonium indu-
centes. Facta est autem hee appellatio in parrochiali eeclesia saneti
Jacobi in Brünne, V. idus Nouembris, anno domini M. CC. LVIII. —
Quariquam autem exceptionibus istis sufficienter respondere possem,
et appellationem non admittere sieut aduocatus actoris sufficienter
declarabat, reuereneie tamen domini Patauiensis, nec non et uestre
sanctitati deferens appellationem admisi, assignans eidem domino
Patauensi episcopo trium mensium spacium ad appellacionem suam
prosequendam infra quem terminum a recepcione preseneium se
debet nostro(!) conspectui presentare. Datum Brünne anno domini
M. CC. LVIIL, V. idus Nouembris.
Folgt nun der 2. Appellationsaet vom gl. Datum für Dechant Wisento
(Nr. 197).
Gerichtsaet vom gleichen Datum (Nr. 195) mit Inserten, ddo. 1258,
12. Oct., Wels (Nr. 193) und 1258, 30. Oct., s. Pölten (Nr. 194).
Orig., Pgt., anhgdes. beschädigtes Sigel des Priesters Gotfrid; k. Reichs-
archiv zu München.
197.
1258, 9. Nov., Brünn. Prior N. von Zabrawitz und Br. Gotfrid, Deutsch-
ordenepriester, unterbreiten als bestellte Richter namens der Bischöfe von Prag
und Olmütz in der Streitsache zwischen dem Chorherrn Mgr. Ulrich von
e. Andrä zu Freising und Dechant Wisento von Wien betreffs der Pfarre
Probstdorf die Appellation des Sachwalters des Letzteren dem päpstlichen
Stuhle.
Sanctissimo in Christo et domino A. sanete Romane ecclesie
summo pontifici ... prior de Zabrawiz Vlmocensis diocesis ordinis
Premonstratensium et frater Gotfridus sacerdos hospitalis sancte
Marie Jerusalem offieiales domini episcopi Vlmocensis subdelegati
venerabilium episeoporum ..... Pragensis et Vlmocensis a sede
apostoliea delegatorum eum filiali obediencia deuota pedum oscula
beatorum. Sanctitati uestre presentibus dignum duximus intimare,
quod eum magister Vlrieus eanonieus saneti Andree de Frisinga super
ecclesia in Brobstorf Patauiensis dioecesis honorabilem uirum Wisen-
tonem decanum Wiennensem coram nobis traxisset in causam, ma-
gister Vl. de Hartkirchen procurator dicti Wesentonis quasdam
exceptiones declinatorias iudieii proponere curauit, asserens dominum
203
Wesentonem a me grauari indebite, causas subscriptas allegans quas.
de uerbo ad uerbum feci presentibus subnotari, quas per modum
appellacionis, cum easdem per modum ex cepcionis admittere nolle-
mus, proponebat hoe modo.
À uobis domine frater Gotfride, qui uos geritis iudicem dele-
gatum a venerabili domino Vl. Salzburgensi archiepiscopo in eausa
quam mihi mouet magister Vl. sancti Andree de Frisinga cano-
nieus, primo quod me citastis et in personam meam non (se)
extendat iurisdicio uestra, nec in casu qui hie reperitur, et ad
loeum minus tutum, preterea cum istud negocium translatum sit
ad superiorem seilicet ad dominum papam ef uos tanquam inferior
intromittere non potueritis, et etiam cum sim ab aliis iudicibus uoca-
tus super hiis grauaminibus per magistrum Vlricum presentium exhi-
bitorem meum in hae parte procuratorem sedem apostolicam appello.
et apostolos cum omni instancia peto et iterum peto et iterum peto,
personam meam eum omnibus iuribus ecclesie mee in Brobstorf defen-
sioni apostolice subiciendo.
Quanqam autem excepcionibus istis sufficienter respondere
possemus et appellationem non admittere sieut aduocatus actoris
sufficienter declarabat, honestati tamen dieti Wisentonis et uestre
sanetitati deferentes appellacionem admisimus, assignantes eidem
Wisentoni trium mensium spacium ad appellaeionem suam pro-
sequendam, ut infra terminum eundem a recepcione presencium se
debeat nostro conspectui presentare. Datum Brunne, anno domini
M. CC. LVIIL, V. idus Nouembris.
Aus Appellationseingabe vom gl. Tage (Nr. 196).
198.
(1258), ...., ..... Dompropst Utto und das Capitel zu Freising präsentiren
dem Erzbischofe Ulrich von Salsburg den Magister Heinrich, Chorherrn von
s. Andrä zu Freising, für die Pfarre s. Peter a. Kammersberge.
Reuerentissimo patri in Christo et domino Vlrico dei gracia
sanete Salzburgensis (eeclesie) archiepiscopo dignissimo V. prepo-
situs, H. decanus totumque Frisingensis ecclesie capitulum eleriei
deuotissimi subiectione et reuerentie debite famulatum. Cum vene-
rabilis pater et dominus noster Chunradus pie memorie quondam
Frisingensis episcopus magistro Heinrico canonico ecclesie saneti
204
Andree de Frisinga exhibitori presencium suas litteras dederit pre-
' Sentaeionis ad vestre reuerencie presenciam super ecclesia saneti
Petri iuxta Weltz sita in fundo Frisingensis ecclesie, in qua ex priui-
legio papali ipse habuit et omnes sui successores habent ius patro-
natus, que cepit vacare post obitum episcopi Lauentensis, ecce eun-
dem eum litteris quondam sibi a prefato domino nostro episcopo con-
cessis ad vestre benignitatis presenciam dirigimus ad eeclesiam
memoratam, rogantes quantenus dei et iuris intuitu ipsum de eadem
ecclesia dignemini misericorditer inuestire.
Cod. 191, f. 127’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./1, 48.
199.
1259, 22. April, Lack. Heinrich von Schärfenberg tritt seine Ansprüche
auf Güter zu „Sigendorf“ und „Rüdliebssieze“ an Bischof Konrad von Frei-
sing ab, die Pfandrechte ausgenommen, welche ihm abgelöst werden sollen.
Ego Heinricus de Scherfenberch per presens seriptum de
clarare cupio universis tam presentibus quam futuris, quod omni
iure fevdali cessi penitus renunciando quod in Sigendorf et Rüd-
liebssieze et aliis possessionibus quas quondam Perchtoldus de
Lokwiz a Frisingensi ecclesia in fevdum tenuit, putabam me habere,
preter id sieut protestor quod eedem possessiones a domino Chvn-
rado venerabili Freisingensi electo solummodo sunt obligate mihi pro
1 mareas Lanstrostensis monete in festo beati Georii iuxta Marchie
consuetudinem redimende, hae adiecta forma vt earundem pos-
sessionum proventus (si). ........... „ante prelibatum festum (re-
demte non fuerilt, pereipiam absque peecato), et quod. ego et homines
mei (quamdiu hie). ............ contractus durauerit, ipsum domi-
num electum in possessionibus et hominibus aut in receptione lignorum
aut in pascuis animalium nullatenus aggrauarem et offendam. Quan-
doeumque vero prenotata pecunia michi uel meis heredibus sicut
premissum est, in festo beati Georij oblata fuerit pro solucione, pre-
fate possessiones omni occasione postposita ad. dominum Frisingensis
eeclesie libere reuertentur. In euius rei testimonium presentem
paginam meo sigillo volui roborari. Aderant autem huie tractatui
Fridericus de Monte Albano Ardacensis prepositus, Heinricus
decanus ecelesie saneti Andree et Heinrieus eiusdem ecclesie
205:
canonicus, Heinricus, Vertingus, Berhtoldus de Geboltspach, Wern-
herus, Chvnradus, Wilhalmus de Lok. Acta sunt hee in Lok, anno
domini M. CC. LVIIIL, II. indictione, X. kalend. Maii.
Cod. 191, f. 9', durch Nässe lückenhaft, theilweise aus Urk. v. f. 13.
ddo. 1252, 13. Juli, Gutenwórth ergänzt; k. Reichsarchiv zu München; Meichel-
beek 11./2, 25, Nr. 41.
200.
1959, 24. April, Lack. Wilhelm von Schärfenberg beurkundet, dass Bischof”
Konrad von Freising die ihm verpfändeten Liegenschaften bei Teltschach mit
4 Mark Aquilejer in bestimmten Raten zu leisten, gelöst habe.
Ego Wilhalmus de Scherfenberch testimonio presentium notum
facio universis tam presentibus quam futuris, quod venerabilis
pater dominus meus Ch. Frisingensis electus universas posses--
siones apud Telscacum in Marchia sitas cum omnibus earum attinen--
tiis a me in die beati Georii pro quadraginta marcis Aquilegensis
monete de quibus sunt xx noue et xx marce ueteres, redemit, pro
quibus dominum Nicolaum de Riutenberch pro fideiussore obligauit,
quod prelibatas xx mareas nouorum denariorum michi in proximo.
uenturo beate Marie virginis Natiuitatis festo persoluat, residuas vero
xx marce veterum denariorum idem dominus electus michi persoluit
eodem die dum beati Georii festum celebrabatur. De qua fideiussione
et persolutione michi faeta contentus ipsarum tractatum gratum et
ratum habui, et propter hoe memoratas possessiones apud Telscacum
sitas in manus dicti domini electi publice etlibere restitui et resignaui,.
omni obligationis tytulo renuntians in possessionibus antedietis et pro--
mittens firmiter atque laudans, quod siqua instrumenta euiuseumque
tenoris existerent (aut?) haberem super prefatis possessionibus michi
quondam obligatis, illa restituerem ipsi domino electo vel eius certo.
nuneio omni occasione posposita et semota. In cuius rei testimonium
presentem paginam tam testibus qui huie tractatui interfuerant,.
quam mei sigilli pendentis munimine roboraui. Testes autem sunt
isti videlicet dominus Fridericus dietus de Montalbano Ardacensis ec-
elesie prepositus, Franco comes illustris regis Vngarie nuntius super-
presenti negotio specialiter ab ipso rege ad me destinatus, insuper-
H. Vertingus, et B. de Geboltspach, Chvnradus de Reitersperch,.
206
Wernherus, Chvnradus, Jacobus, Reblinus, Wilhelmus de Lok,
iagister Hainricus decanus ecelesie sancti Andree de Frisinga et
magister Hainricus notarius. Acta sunt hec apud Lok, anno domini
M. CC. LVIIL, indictione IL, in die beati Georii.
Orig., Pgt., anhgdes. verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München; ebend.
"Cod. 191, f. 10'; Meichelbeck 1L./20, Nr. 42.
201.
1259, 8. Juli, | Welsberg. Heinrich von Welsberg widmet der Kirche zu
Innichen 1) mehrere genannte Güter zu „Waln“ im Pusterthale.
[n nomine patris et filii spiritus saneti amen. Ego Heinricus de
Welfspereh notum facio tam presentibus presentibus quam futuris,
quod in lecto egritudinis constitutus dum viderem mortis mihi peri-
culum imminere, volens ob hoc saluti anime mee prouidere feliciter,
ecce in ipsius anime mee remedium omnes possessiones in Waln et
duas curias in quibus resident homines et coloni qui wlgariter hellen
nuneupantur, atque dimidiam ltübam quam tenuit Altmannus de Li-
£ode, eum omnibus attinentiis eultis et incultis, pratis, paludibus,
pascuis, exitibus (a)quarum et generaliter cum universis que prefatis
in Waln p(ossessio)nibus et euriis attinere dinoscuntur, absolute et
libere sine (contradietione quali)bet res(igna)ui et (resti)tui ec-
clesie (Inticensi), renuntians omni (iuri uel cause?) impetieionis que
mihi vel meis heredibus competere videbatur in illis xl mareis quas
(super mem)oratis prediis et possessionibus eausa mutui (domino?) Al-
brehto quondam nobili comiti Tyrolensi tradidi et donaui. Renunciaui
etiam omui iuri feudali quod idem comes mihi postmodum contulit super
possessionibus prelibatis. In cuius mee resignationis et renuntiationis
et donationis perenne testimonium presentem paginam conseribi feci
et iussi mei pendentis sigilli munimine roborari. Acta sunt hee in
«castro Welfsperch, anno domini M.CC.LVIIL, indictione secunda, VIII.
iidus(!) Julii, presentibus testibus subnotatis, videlicet Chünrado cano-
] Dass dieses Kloster (od. die Freising. Patronatskirche daselbst?) gemeint sei geht
‚aus den äusseren Archivnotizen des Documentes hervor.
207
nieo Iticensi, Vlrieo capellano sororum sacerdotibus, Rudgero de
Nyderndorf, Wifingo de C(ella), Alberone de Chalwe, Heinrico de
Vessingen militibus, Richprando seriba, (M)arquardo canonico
Yticensi.
Orig., Pgt., an vielen Stellen ausgefressen, anhgdes stark verletztes Sigel;
k. Reichsarchiv zu Münehen.
202.
1259, 4. Oct., Klosterneuburg. Bruder Gotfrid von Deutechorden ent-
scheidet als delegirter Richter indem Streite zwischen Magister Ulrich, Chor-
herr zu s. Andrä zu Freising, und Dechant Wisento von Wien um die Pfarre
Propstdorf zu Gunsten des Ersteren.
In nomine patris et filii etspiritus saneti amen. Cum super causa
que uertitur inter magistrum Vlricum ecelesie saneti Andree canoni-
eum ex vna parte et venerabilem patrem O. Pattawiensem episcopum
et Wisentonem deeanum de Wienna ex altera, eoram nobis fratre
Gotfrido hospitalis sanete Marie Jherusalem subdelegato a vene-
rabilibus Olomucensi et Pragensi episcopis iudicibus a sede aposto-
liea delegatis et a venerabili Viricus Salezburgensis ecclesie archiepi-
scopo iudiee delegato dietus magister Vlricus prefatos episcopum et
decanum traxisset in eausam, predieti episcopus et decanus per se
et procuratores suffeienter in struetos comparere eurarunt plures,
proponentes vt iurisdiecionem nostram euaderent, quod per appel-
laeionem eorum subseeutam nobis in seriptis presentatam osten-
derunt sieut in actis bene patet, nos siquidem reuerencie episcopali
defferentes , licet cause appellacionis nulle fuerint, terminum
tamen quatu(o)r mensium ad prosequendam appellacionem eis
deereuimus indulgendum, ad quem terminum non venire curantes,
vel si venerunt nichil tamen se profecisse, ad nostram citati
preseneiam monstrauerunt, immo prefatus magister Vlricus litteras
papales domino decano Olomucensi directas cum ipsius mandato, vt
in eausa absque omni dilacione procederemus, nobis obtulit, quod
si aliquid a prenominatis esset in euria obtentum, totum deberet inane
et irritum computari (?), seeundum quod per ipsum decanum Olo-
mueensem iam legitime factum fuerat, sieut littere super hoc confecte
plenius declararunt. Petente igitur magistro Vlrieo vt ipsum in pos-
sessionem corporalem eeclesie de Probsdorf mittere curaremus, osten-
208
dente se presentatum esse ad eandem ecclesiam prefato episcopo
Patawiensi a vero patrono qui in possessione erat iuris presentandi,
quia domino fundi, scilicet episcopo Frisingensi modo canonico et legi-
timo, prout documentis legitimis coram nobis extitit comprobatum.
Quia tamen pars altera presens non erat, petitionem ipsius effectui
mancipare differentes, partem episcopi et decani seitavimus eisdem
gratiam preter solitum facientes. Qui etsi per se et procuratorem
suam presenciam exhiberent, nichil tamen dixerunt vel monstrarunt,
quare dictam petitionem magistri Vl. non admittere deberemus, quin
immo in appellacionis vocem prorumpentes appellarunt. Quam appel-
lacionem nullam reputantes quia contumax non auditur appellans; eum
de contumacia conuicti iam fuerant sicut patet per papale instrumen-
tum et per confessionem partis aduerse qui dicebat, quod dominus
episcopus Pataviensis wlt prosequi appellacionem et ad hoc petebat
inducias sibi dari, dicto magistro Vlrieo iniunximus vt suam petitio-
nem nobis constare faceret, qui satis liquide probauit per munimenta
judicum delegatorum super eadem causa mota a venerabili Frisingensi
episcopo et Eberhardo antecessore suo et diffinitiua sentencia cano-
nice terminata, quod a vero patrono esset presentatus qui eeiam in
iuris presentandi erat facultate, et alia que causam suffieientissime
declarabant, sepedietum magistrum Vlrieum in possessionem ecclesie
de Probstorf per sentenciam diffinitiuam decernimus esse mittendum
et mittimus, prememoratum Wisentonem qui dictam eeclesiam contra
iusticiam occupat, in fruetibus perceptis et qui percipi poterant con-
dempnantes, insuper in expensis et interesse que prefatus magister
Virieus nostro commisit arbitrio, volens iurare de centum marcis,
taxauimus tantum triginta esse soluendas a Wisentone decano, sub
hoe pretextu vt si aliqua parcium predietarum deinceps moueret
querelam contra dietum magistrum Vlricum hane eausam contingen-
tem, saluum esset ius prememorato magistro Vlr. expensas et inter-
esse repetendi ex integro a sepedietis tam episcopo quam decano.
Ad hee cassamus omnes sentencias latas post appellacionem factam
a magistro Vlr. in presbiteros dictam eeclesiam officiantes et easdem
dieimus esse nullas. Acta sunt hec in Nevnburch in capitulo canoni-
corum anno domini M. CC. LVIIIL, indictione IL, IW. nonas Oe-
tobris, presentibus hiis, Vlrico decano, Heinrico de Ebergorin, Ortol-
pho de Greyfenstein, Pawone, Chunrado canonieis Neumburgensibus,
item fratre Heinrieo et fratre Nicolao de ordine Predieatorum, item
209
magistro Heinrico de Wienna et aliis quampluribus. Datum per
manum Gotfridi notarii qui hec omnia de mandato iudieis conscripsit
et in hane formam redegit.
Orig., Pgt., anhgd. stark verletztes Sigel, k. Reichsarehiv zu München.
203.
1259, 12. Oct., Wien. Gaudentius, Vollstrecker des Gerichtsspruches des
Br. Gotfrid vom Deutschorden, den Streit zwischen Magister Ulrich Chorherrn
von 5. Andrä zu Freising und Dechant Wisento von Wien um die Pfarre Propet-
dorf betreffend, suspendirt Letzteren seines Widerstandes wegen vom geist-
tichen Dienste.
In nomine patris et filii et spiritus saneti amen. Nos Gaudentius
... fratris Gotfridi domus hospitalis sancte Marie Jerusalem delegati
iudieis executor, Wisentonem decanum de Wienna ab ingressu
eeclesie suspendimus pro eo, quod magistrum Vlrieum illustris regis
Boemie prothonotarium in possessione ecclesie in Probstdorf ac
domus et prediorum cappelle sancti Nieolay in quam possessionem
eundem magistrum Vlricum canonice misimus auctoritate nobis con-
cessa, idem W. decanus agrauat et molestat, nichilominus ad aliam
penam grauiorem contra eundem W. decanum si ipsius proteruitas
meruerit, processuri. Datum Wienne, anno domini M. CC. L. VIII,
II. idus Oetobris.
Orig., Pgt. anhgdes. stark verletztes Sigel, k. Reiehsarchiv zu München.
204.
1260, 25. Juli, Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
schliesst mit Bischof Konrad von Freising ein gegenseitiges Schutzbündniss.
Nos Otakarus dei gracia dominus regni Bohemie, dux Austrie
et Styrie, marchio Morauie per presens scriptum vniuersis notum
faeimus tam presentibus quam victuris quod ad ampliandum et
eorroborandum robur perennis amicicie inter consanguineum nostrum
karissimum dominum Ch. :) Frisingensem episcopum et nos inuio-
1 Cod. hat „Ch. dominum".
Fontes. Abthlg. li. Bd. XXXI. 14
210
labiliter contracte eidem domino Ch. Frisingensi episcopo data fide
vice sacramenti compromisimus, quod toto vite nostre tempore contra
omnem viuentem hominem fidele prestabimus adiutorium quando-
cumque possimus et iuuamen, et ipse versa vice nobis per sue fidei
dacionem compromisit prestare nobis consimile adiutorium, et ad hec
nos nichilominus ipsum dominum Ch. Frisingensem episcopum et
vniuersas ecelesie sue possessiones sitas in quibuscunque partibus
ad quas nostra regalis potencia extentitur (!), promittimus fideliter
defensare. In euius itaque promissi et laudamenti euidens testi-
monium presentem cedulam sigillorum nostrorum munimine iussimus
roborari. Acta sunt hee Wienne, anuo domini M. CC. LX., VIIL
kalendas Augusti.
Cod. 191, f. 50', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./1, 52.
205.
1960, 23. Dec., Graz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
gewärt dem Bischofe Konrad von Freising das .Bergrecht auf allen seinen
österr. Gütern.
O. dei gracia dominus regni Bohemie, dux Austrie et Styrie et
marchio Morauie. Omnibus hanc litteram inspecturis notum facimus
quod nostra est promissio et mandatum, vt vbieunque in possessioni-
bus venerabilis patris domini Ch. Frisingensis episcopi metallum
auri vel argenti vel cuiuscunque metalli alterius generis inuentum
fuerit vel etiam salis, idem dominus episcopus gaudere debeat
iure suo quemadmodum nos gaudere volumus iure nostro. Quare
sub optentu nostre gracie districte precipimus vniuersis, quatenus
memoratum dominum episcopum in suis iuribus nullatenus impe-
dire debeatis, sed conseruetis in omnibus illibata. Concedimus
etiam vt metallum queri debeat in suis possessionibus vbicun-
que. Huie .autem. nostre concessioni interfuerunt testes subnotati,
vidélieet -dominus B. Olmuneensis ecclesie episcopus, Gerus, Woko
et Benesius Bohemi, magister Arnoldus, magister Vlricus tune pro
tempore nostri notarii, Stizlo de Sternberch, Otto de Missowe, Ch.
de Zekingen, Otto de Haselawe et alii, quam plures. Acta sunt hec
aput Grez, anno domini M. CC. LX., X. kalendis Januarii.
Cod. 191, f. 31’, k. Reichsarchiv zu Münehen; Meichelbeck II/1, 33. .
211
206.
1261, 23. Febr., Udine. Bischof Konrad von Freising belehnt den Paduaner
Bürger Tyso „de Campo s. Petri“ mit der Burg Godego und Zubehör gegen
Zahlung von 700 Pfad. Venetianer Pfenningen und Leistung eines Saumrosses.
Hoc est exemplum cuiusdam publici instrumenti cuius tenor
talis est. In nomine domini amen. Anno a natiuitate eius millesimo
ducentesimo sexagesimo primo, quarta indietione, apud Vtinum in
camera patriarchali, die sexto exeunte mense Februario, presentibus
venerabili patre domino Gregorio dei gracia sancte Aquilegensis
sedis patriarcha, dominis Alberto de Collice Cenetensi electo vioe-
domino ipsius domini patriarche, Wecelone abbate Bellunensi,
Johanne archidiacono Aquilegensi, magistro Nycolao de Lupico ple-
bano (de) Trieesimo, Ruffino de Porta iudice Placentino, domino
Gilo Milledusii iudice Parmensi, Johanne de Cueania, Bernardo de
Quechola, Asquino de Varmo et Artuicho de Castello Foroiulii et
dominis Rudolfo, magistro Henrico et Hermanno canonicis saneti
Andree et domino Henrico Virtingo, Berhtoldo de Gebolspach, Wer-
aerio et Conrado fratribus de Loneh testibus ad hoe vocatis et
rogatis et aliis multis. Cum beatitudo illos exigat defensores per quos
iura ipsius in debita iustieia conseruentur, ideirco prouidens vene-
rabilis pater dominus Conradus dei gracia Frisingensis episeopus,
quod in partibus Marchie nullus videtur superesse ad presens per
quem ita possint iura Frisingensis ecclesie eustodiri quemadmodum
per nobilem virum dominum Tysonem de Campo saneti Petri ciuem
honorabilem Paduanum, maxime cum Frisingensis eeclesia quarundam
suarum possessionum sedem posuerit. in distrietu Taruisino penes
possessiones eiusdem domini Tysonis superius memorati, prenomi-
natus dominus episcopus vtilitatem" et tutelam respiciens ecclesie
supradicte, cum eidem domino episcopo et ecclesie Frisingensi sit
apertum et exciderit castrum Godigi cum vniuersa curia et pertinen-
tiis eius, quod et quam quondam. Ecelinus de Romano. et alii de
Romano et sui antecessores. retinebant et retinuerunt in feodum a
predieto domino. episcopo et a predecessóribus suis nomine ecclesie
Frisingensis, pro se et suo nomine et nomine ecelesie Frisingensis
inuestiuit. dietum dominum Tysonem. in. se et suos filios masculos ad
14*
212
rectum et legale feodum de castro Godigi et castellario et villis
vniuersis et coherenciis et pertinenciis omnibus et de curia vniuersa
pertinentem (!) et pertinentibus ad predictum castrum, quantum-
eunque et vbieunque et qualitereunque dietum castrum, ville, curia,
pertinencie, cohereneie extendantur, et de omni alio eo et toto quod
quondam Ecelinus de Romano et alii de Romano et sui antecessores
retinebant et retinuerunt in feodum a predicto domino episcopo et
ab antecessoribus suis quondam cum pratis, pascuis, siluis, paludibus
et nemoribus, venacionibus, piscacionibus, vineis, terris cultis et
incultis, campis, solo et edificiis et cum decimis et iure decimarum
et cum omnibus aliis redditibus et obuencionibus et exitibus et eum
molendinis et postis molendinorum et cum fontibus et aquis et
aquarum decursibus et cum seruitutibus vrbanis uel rusticis exis-
tentibus seu pertinentibus, in predictis uel ad aliquod predietorum
et cum omnibus seruis, masnatis et famulis et ascripticiis, ori-
ginariis, colonis et censitis et manumissis siue francatis, siqui
manumissi uel francati sint siue liberti supersunt, et cum vassallis
siue fidelibus et breuiter eum omnibus aliis hominibus euiuseunque
Status et condicionis sint uel ex(is)timari possint iure ciuili uel muni-
eipali, et eum omni alio iure patronatus et alio qualitereunque cen-
seatur, et cum omni iurisdiecione et dominacione et potestaria et alio
iure pertinente predicto castro et omnibus specialiter nominatis et
que nominari possunt ad vtilitatem ipsius domini Tysonis, qualiter-
eunque illud possit excogitari et in humano intellectu hominum com-
prehendi, vt amodo ipse dominus Tyso et eius filii masculi habeant
et teneant atque possideant et quasi possideant predictum castrum
et villam et euriam totam et omnia supradicta et singula et de ipsis
faciant cum accessibus et ingressibus, cum superioribus et inferioribus
suis et cum omni iure, accione et racione et vtilitate et introitu et
exitu et. cum aliis supradietis omnibus pertinentibus in predictis et
occasione predietorum quineunque (!) voluerint, sicut de recto et
legali feodo sine contradieeione ipsius domini episcopi successorum-
que suorum et eeclesie supradiete, et eidem domino Tysoni tamquam
vasallo dedit, eessit atque mandauit omnia iura omnesque acciones
et raciones reales et personales et mixtas, que et quas habet uel
habere videtur ipse dominus episcopus nomine ecclesie Frisingensis
seu ipsi ecelesie competunt uel in futurum competere possunt in
predicto castro et villis et curia et omnibus predictis et singulis uel
213
occasione predietorum et aliter qualitercunque possit excogitari, ita
tamen quod prefatus dominus Tyso et ex eo descendentes masculi
bona predicta vel quiequam predictorum non possint nee debeant
vendere uel infeodare aut donare uel aliquo modo alienare comitatui
slieuius ciuitatis uel ecelesie, et si forte quicquam de bonis predictis
infeodauerint aliis quam eiuitati et ecclesie, hii quibus bona pre-
dieta fuerint infeodata, teneantur et debeant illa bona habere et
tenere ab ipso domino episcopo et ab ecclesia Frisingensi. Si forte
quod absit, contigerit dictum dominum Tysonem decedere sine des-
cendentibus ab eo maseulis, hoc eciam acto et expressum dicto inter
ipsos, quod dietus dominus Tyso non teneatur seruire dieto domino
episcopo et eeclesie supradiete vltra montes, citra montes vero
seruire debeat sicut vasallus et fidelis seruire debet. Item prenomi-
aatus venerabilis pater dominus episcopus eidem domino Tysoni
concessit de gracia speciali, quod eidem domino Tysoni et ex eo
descendentibus masculis non generetur preiudicium in aliquo si de
feodo supradieto a die mortis dieti domini episcopi et successorum
suorum qui pro tempore fuerint, inuestituram non pecierint infra
quinquennium nomine ecelesie supradicte, et eidem domino Tysoni
dedit liceneiam et liberam potestatem intrandi tenutam et corporalem
possessionem et quasi predieti castri et villarum et curie et omnium
supradietorum et singulorum sua propria auctoritate et se dominum
episcopum nomine et vice prediete ecclesie possessorem et quasi
eonstituit pro ipso domino Tysone et eius nomine, et eidem domino
Tysoni dedit pro nuneio dominum Leo(n)ardum de Semicis militem
Paduanum vt ipsum in possessionem omnium predictorum corporalem
inducat. Quod quidem eastrum, villas et curiam et omnia alia supra-
dieta et singula promisit ipse dominus episcopus, obligando se nomine
eeclesie memorate ipso domino Tysoni recipienti dictam promissionem
pro se et omnibus ex eo in posterum descendentibus maseulis ab
omni persona, ciuitate, collegio et vniuersitate uel singulari persona
defendere et expedire cum racione in pena dupli eius quod euin-
ceretur in totum uel in partem, et sub obligacione bonorum ecclesie
Frisingensis, de quibus ex nune ipse dominus episcopus nomine et
vice supradicte eeclesie pro ipso Tysone et eius nomine se constituit
possessorem, pro qua quidem inuestitura fuit confessus et in con-
cordia venerabilis supradietus dominus episeopus cum predicto
domino Tysone se ab eo habuisse et recepisse nomine ecclesie
214
supradiete septingentas libras Venetorum paruorum et dextrarium
vnum sub estimacione ecce librarum eiusdem monete, de quibus denariis
et dextrario ab eo sibi bene solutum clamauit et exceptione doli mali
et infectum et non numerate et non solute pecunie et non dati et
assignati equi renunciauit, non spe future numerationis sed quia
predietos denarios et dextrarium iam habuit et recepit. Quibus om-
nibus peraetis incontinenti dietus dominus Tyso reuerenter fidelitatem
tradidit in manibus dieti domini episcopi recipientis dictam fidelitatem
pro se suo nomine et ecclesie supradicte ab ipso domino Tysone
fidelitatis prestito sacramento sieut in fidelitatis iuramento consueuit.
Ad sollempniorem autem huius rei euideneiam memoratus dominus
C. episcopus Frisingensis instrumentum presens iussit sigilli sui
pendentis munimine roborari et sigilla supradicti domini Gregorii
patriarche et predicti domini Alberti Cenetensis electi eidem instru-
mento rogauit apponi.
Ego Johannes de Lupico sacri imperii publieus
(S. N.) notarius hiis presens interfui et rogatus seripsi in
formam publicam reducendo.
Cod. 250a, f. 22', Heckenstaller's, Frisingensia, Domeapitel zu München;
Meichelbeck IL/1, 53.
207.
1261, 17. April, Gutenwörth. Bischof Konrad von Freising verleiht Albert,
Sohn wetland Gebharte von Gutenwörth, das Dorf Bichel in Krain zu Lehen
und so auch dessen Söhnen, doch unter innen festgestellten Bedingungen.
Qve aguntur in tempore, ne labantur cum tempore ......
seripture testimonio propter memoriam hominum que .........
debent perennari. Noverit igitur presens etas atque futura, quod nos
Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus ...... Alberti quon-
dam Gebhardi de Gytenwerde filii et illius amicorum instancia et
supplicacionibus inclinati villam Pvhel cum omnibus eius iuribus et
attinenciis eidem Alberto in fevdum contulimus talibus eondieionibus
appositis et adiectis, videlicet si evndem Albertum vnum filium vel
duos aut tres sev plures filios masculos ex se habere contingerit (!),
quod senior ef prior inter illos vxorem sibi de domo et familia ecele-
sie Frisingensis debet aceipere quectat flai in eodem fevdo iure
1
215
hereditario patri succedere memorato, alioquin si contrarium fecerit,
tam pater quam idem filius cadent a iure quod eis competit in pre-
dieto fevdo, alii vero filii qui sibi forte vxores de familia et de domo
ecelesie Frinsingensis non acceperint, in eodem fevdo similiter nichil
iuris habebunt, nisi procurauerint cum affectu quod eorum filii mas-
culi proprias mulieres ecclesie Frisingensis ut pretaetum est, sibi
accipiant in vxores. Verum autem si per dietum Albertum et eius
filios huiusmodi condiciones secundum illum modum, vt predietum
est in accipiendis sibi vxoribus non fuerint ecclesie Frisingensi et
nobis nostrisque successoribus efficaciter obseruate, uel si idem Al-
bertus et eius vxor absque filiis masculis quos genuerint insimul,
deeesserint, memoratum fevdum sit ad nos nostrosque successores
eum omnibus eius iuribus et attinenciis deuolutum manebuntque
etiam iidem Albertus et filii sui tanquam fideles nostri castellani pro
toto tempore vite eorum in ambitu fori nostri GYtenwerde residentes,
nec propter hoc a nobis vel nostris successoribus quicquam pretextu
alieuius iuris quod sonat purch?t, exigent quamdiu seeundum dicta-
rum eondicionum obseruanciam cum conplemento quolibet prelibatum
fevdum a Frisingensi ecclesia legaliter possidebunt. In euius rei
perennem memoriam presentem conseribi iussimus paginam et illam
eidem Alberto et eius filius predictas condiciones obseruantibus tra-
dimus nostri sigilli munimine roboratum. Acta sunt hee apud GVten-
werde in domo nostra anno domini M, CC. LX. primo, III. indietione,
XV. kalend. Maii, istis presentibus, domino Heinrico de PYtelpach
eanonico Frisingensi, Rvdolfo, Heinrieo, Hermanno canonicis eccle-
sie saneti Ándree et Ottone canonico sancti Viti tune capellanis
el notariis eurie nostre, Heinrico dicto Vertingo, et Berchtoldo
de Geboltspach, Nycolao et Grifone de Revtenberch, Ortolfo de
Landstrost, Rvdegero de Plintenpach Vzoldo, Artusio et Rvdolfo de
GYtenwerde et aliis plurimum fide dignis.
Cod. 191, f. 14, an einigen Stellen durch Nässe lückenhaft; k. Reichsar-
chiv zu München; Meichelbeck IL/2, 27, Nr. 45.
216
208.
1261, 8. Mai, Lack. Bischof Konrad von Freising verleiht Reinhart einems
Zöllner eine Hube bei Lack gegen Abgabe von jährlich 40 Pfennigen.
Nos Chunradus dei gracia Frisingensis episcopus per presens
seriptum notum facimus, quod Reinhardo tunc theloneario nostro et
eius heredibus illam hubam sitam apud Lok quam quondam Wei-
gandus eiusdem Reinhardi frater tenuit, contulimus in hune modum,
videlicet quod idem R. uel eius heredes nobis uel nostris successo-
ribus quadraginta denarios Laybacenses persoluant annuatim. In
euius rei testimonium eidem R. et suis heredibus presentem paginam
tradidimus nostri pendentis sigilli munimine roboratam. Acta sunt
hee apud Lok, anno domini M. CC. LXL, indictione IIIL, octauo die
intrante Maio, istis presentibus domino H. de Pütelpach canonico
Frisingensi, Heinrico Vertingo, Bertoldo de Geboltspach, Rudolfo,
Heinrico, Hermanno, Ottone notariis et capellanis, Wilhelmo officiali
de Lok.
Cod. 191, f. 130’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I/2, 28,
Nr. 46.
209.
1261, 8. Juli, Burgstall. Albero von Leis überträgt drei hórige Frauen,
Diemut, Bertha und Mathilde von Ochsenbach an das Bisthum Freising.
Qvoniam que interdum agunt homines, non solum subrepens
eneruat obliuio, immo eadem iidem quandoque solent infringere vel
mutare auctrice que veritatis est emula, leuitate, ego igitur Albero de
Leiz tenore presencium notum facio vniuersis tam presentibus quam
futuris, quod pro salute anime mee meorumque progenitorum Dimv-
dim, Perhtam et Mehthildim sorores dictas de Ohsenpach cum omni-
bus heredibus illarum presentibus et futuris legaui libere et absolute
beate Marie virgini et ecelesie Frisingensi, renuneians omni iure pro-
prietatis quo hactenus predictas tenui famulas et mei progenitores.
Aderant autem huie mee donacioni subnotati testes, videlicet domi-
217
nus Sifridus dietus Eisenpeutel, dominus Vlrieus de PrVnsperch,
dominus Haidenricus de Lühseneke, Otto de Ohsenpach, Ditrieus de
Heuperge, Pilgrimus de Hüperge fratres, dominus Hartwicus dietus
de Aqua, dominus Otto dietus Hurnin, Fridericus de Heuperge, Lud-
wieus villieus de Purchstal, Sifridus de Stainchirichen, Ditrieus et
Otto lutifiguli, Hermannus lutifigulus, Heinrieus de Werde, Wern-
hardus de Werde et alii quam plures. Et vt prefata mea donacio
robur perpetue firmitatis obtineat, presentes conscribi procuraui et
reuerendi patris et domini Chunradi Frisingensis episcopi atque mei
sigillorum munimine roborari. Acta sunt hec aput Purchstal, anno
domini M. CC. LX., primo, IHIII. indictione, octauo die intrante Julio.
Cod. 191, f. 54, k. Reichsarehiv zu München, Meichelbeck II./2, 28,
Nr. 47.
210.
1261, 27. Dec., Viterbo. Papst Urban IV. überträgt die Entscheidung des
Streites zwischen Mag. Heinrich, Chorherrn von s. Andrä zu Freising, und
dem Bischofe von Lavant um die Kirche s. Peter a. Kammersberge dem
Archidiakon Ludwig von Krain.
Vrbanus episcopus seruus seruorum dei. Dilecto filio arci-
dyacono Marchie et Carniole Aquilegensis diocesis salutem at apo-
stolicam benedictionem. Sua nobis dilectus filius H. canonicus eccle-
sie saneti Andree Frisingensis peticione monstrauit, quod cum ipse
ad eeclesiam de sancto Petro a venerabili fratre nostro ... episcopo
Frisingensi vero patrono ipsius venerabili fratri nostro ... archi-
episeopo Salzburgensi loci diocesano fuisset canonice presentatus,
venerabilis frater noster .. episcopus Lauentinus ac eius vikarius
institueioni sue contra iustieiam se opponunt. Ideoque discrecioni
tue per apostolica seripta mandamus, quatinus vocatis qui fuerint
euocandi, et auditis hine inde propositis quod canonicum fuerit appel-
lacione remota decernas, faciens quod decreueris auctoritate nostra
firmiter obseruari, testes autem qui fuerint nominati, si se gracia
odio uel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appella-
218
_ eione cessante compellas ueritati testimonium perhibere. Datum Vi-
terbij, VI. kalend. Januarii, pontificatus nostri anno primo.
Aus dem Gerichtsacte des Archidiak. Ludwig, ddo. 1262, 6.—7. Oct.,
(Laibach) (Nr. 222), vgl. diesen, und dann Meichelbeck Il./l, 56.
211.
1961, ...., ..... Das Kloster Innichen beurkundet, dass Diemut von Inni-
chen dem Bisthume Freising die Leibeigene Mezza übertragen habe.
In nomine domini amen. Quoniam actus hominum temporalem
secuntur motum et eum hominibus eorum memoria euaneseit, nisi
scriptura fuerint roborata, notum sit igitur tam presentibus quam
futuris, quod domina Diemodis de Intieina pia intencione, sano corpore
et intellectu Mezzam sibi proprietatis iure attinentem per manum fra-
tris sui carnalis Hertnici et consensu filiorum et filiarum eiusdem omni
usu et actione quem uel quam habuit siue de iure seu de facto, libera-
liter et perpetualiter contulit eeclesie sancte Marie Frisingensi ut
gaudeat omni libertate et iure quibus homines ecclesie diete gau-
dere nunc et actenus consveuerunt. Actum est istud anno domini
millesimo CC. LXI., indictione III. In huius rei euidenciam capitulum
Inticense sigillum suum statuit appendendum. Huius facti testes sunt
domini Altmannus decanus, Gotschaleus scolastieus, Rvdgerus pres-
piter canonicus eeclesie Inticensis, Heidenricus miles et Heinricus
frater eius, Mertlinus de Cuvedvn iudex, Einwicus Egeler, Otto
Porger, Chvnradus de Monte lirator, Heinrieus de Toblach, Hart-
mannus de Celle, Eberhardus de Monte, Werlant de Campelunch et
alii quam plures. |
Orig., Pgt., anhgd. verletztes Sigel des Klosters Innichen, Stiftsarchiv zu
Innichen.
219
212.
1262, 16. April, Lack: Die Gebr. Wernher, Konrad und Jacob von Lack
rechtfertigen sich gegen Bischof Konrad von Freising wegen der gegen sie
erhobenen Klagen, zu deren Austragung er seinen Notar Heinrich nach Krain
gesendet hatte.
Metuendo eorum domino et dilecto Ch. venerabili episcopo
Frisingensi Wernherus, Chunradus et Jacobus fratres de Lok sui
fideles et deuoti castellani fidele seruicium cum reuerentia et honore.
Inmensas graciarum acciones vobis referimus pro eo quod vestra
dominatio dignata fuit magistrum Heinrieum vestre curie notarium
ad partes Carniole dirigere ista vice, vt nobis omnes excessus nostros
facie ad faciem obiceret quos in vobis et vestris hominibus exer-
cere debuimus post recessum vestrum, et licet teste deo simus
et fuerimus semper innocentes, quod vnquam confessi fuerimus
eoram domino duce Karinthie uel alibi, quod castrum vestrum
Lok aut fuerit nostrum uel progenitorum nostrorum feodum, uel
quod ius illud quod in wlgari chuppel et forstreht sonat, nobis
attribuamus uel attribuerimus nobis unquam aut aseribere velimus
nobis, uel quod illud vnquam confiteamur quod quilibet hominum
vestrorum nobis debeat ducere saumam vini, et quamuis etiam super
hiis omnibus' ineredibilibus nos proprium nostrum sacramentum
expurgauerit, noluimus tamen carere quin etiam dominus noster dux
Karinthie et eius consiliarii tanquam iurati coram prefato vestro
notario nos laudabiliter expurgarent. Insuper inuocamus testimonium
Jesu Christi, quod siqua dampna uel grauamina sunt vobis vel vestris
hominibus illata per nostros homines, quod illa nunquam de mandato
nostro uel voluntate nostra processerunt, immo doleremus medullitus
si huiusmodi mala per nostros fierent seruientes, et siqua facta sunt
quod absit, illa non solummodo in vestri nuneii presencia immo etiam
in aduentu vestro proximo volumus emendare atque semper vos pro
domino nostro reuereri, Preterea treugas quas memoratus magister
H. vestro nomine inter nos et officialem vestrum de Lok confirmauit,
ratas et firmas volumus donee ad aduentum vestrum proximum obser-
uare atque alia omnia facere et procurare per que vester fauor et
gratia cirea nos augmentari poterit et per que vestra vtilitas et honor
poterit proeurari. Et in huius nostre expurgationis, innocentie et
220
promissionis euidentiam et in confirmationem treugarum quas ad
preces et mandatum vestrum officiali vestro de Lok usque ad proxi-
mum ad nos aduentum vestrum dedimus, non solum nostro sigillo
verum etiam domini Ch. purkgrauii de Lüntze et sepedicti magistri
H. sigillis petiuimus roborari. Acta sunt hec apud Lok, anno domini
M. CC. XXIL, in octaua Pasche istis presentibus domino Ch. purk-
grauio de Lüntze, domino Alberto de Werdenburch, domino Jacobo
de Gütenberch, domino Gebhardo de Gütenowe, domino Vlrieo de
Veizt pro parte nostra, pro parte aduersa Leonhardo, Rablino, Pau-
manno, Wernhero, Wulfingo, Walthero theloneario, sententiatore,
nuncio, eamerario, walputone et eius filiis et aliis quam plurimis
ciuibus et scultetis.
Aus Vidimus v. 1269, 13. Sep. ...... (Nr. 278), vgl. dieses; Meichel-
beck 1[,/2, 62, in Nr. 98.
213.
1262, 2. Juni, Orvieto. Papst Urban IV. überträgt dem Propste von
8. Magnus zu Regensburg u. a. gen. Priestern die Untersuchung und Ent-
scheidung des Streites zwischen dem Bisthume Freising und dem Kloster
Seitenstetten, betreffend das Patronat der Kirchen von Waidhofen, Aschbach
und Holenstein.
Urbanus episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ... pre-
posito eeclesie saneti Magni, Altemanno de Rotenecke canonieo Ra-
tisponensi et .... thesaurario Eistetensi salutem et apostolieam
benedietionem. Significarunt nobis dilecti filii .... abbas et con-
uentus monasterii de Sytansteten, quod cum inter ipsos ex parte una
et venerabilem fratrem nostrum .... episcopum et dilectos filios
eapitulum Frisingense ex altera super iure patronatus ecclesiarum
de Aspac, de Wayhdowen(!) et de Hollenstein Pattauiensis diocesis
coram dileeto filio .. . plebano plebis de Wienna auctoritate aposto-
liea questio uerteretur, idem plebanus cognitis cause meritis et iuris
ordine obseruato diffinitiuam pro eisdem abbate et conuentu senten-
tiam promulgauit. Cum autem iidem episcopus et capitulum se ab
huiusmodi sententia sedem apostolicam appellasse dicentes, super
appellatione hui usmodi ad dilectum filium ... abbatem de Tirhoup
ipsius sedis litteras impetrassent, tandem ... scolasticus Augusten-
221
sis eui eidem abbas de Tirhoupt commiserat super hoc totaliter
uices suas, dilecto filio ... decano ecclesie Ardacensis de facto
causam subdelegauit eandem, cumque iidem episeopus et capitulum
ipsos abbatem et conuentum coram eodem decano pretextu subde-
legationis huiusmodi eitari. fecissent, ex parte dietorum abbatis et
conuentus fuit excipiendo propositum coram eis, quod eum ipse sco-
lasticus non esset a principe delegatus, nec ipse causam decano
committere, nec idem decanus pretextu subdelegationis ei a dieto
scolastico faete de causa eadem cognoscere poterat nec debebat, et
quia idem decanus huiusmodi exceptionem admittere contra iustitiam
denegauit, ipsi sentientes ex hoc indebite se grauari, ad nostram
duxerunt audientiam appellandum. Quocirca discretioni uestre per
apostoliea scripta mandamus, quatinus uocatis qui fuerint euocandi,
et auditis hine inde propositis quod canonicum fuerit, appellatione
postposita decernatis, facientes quod decreueritis auctoritate nostra
firmiter obseruari. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia,
odio uel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appella-
tione cessante cogatis ueritati testimonium perhibere. Quod si non
omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo uestrum ea nichilo-
minus exequantur. Datum apud Vrbem ueterem, IIII. nonas Junii,
pontificatus nostri anno secundo,
Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle; Archiv des Klosters Seitenstetten.
214.
1262, 21. Juni, Iglau. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
beurkundet den Vergleich Bischof Konrads von Freising mit den Gebrüdern
von Pillichedorf betreffs der Vogtei von Enzersdorf und übernimmt die ietz-
tere gegen ermässigte Gebühr.
Quod scripturarum confirmat auctoritas, improborum non potest
improbitas infirmare. Proinde nos Otakarus dei gracia rex Bohemie,
dux Austrie et Styrie marehioque Morarie scire volumus vniuersos
presens seriptum inspecturos, quod cum inter dilectum dominum et
amieum nostrum Chfnradum venerabilem Frisingensem episcopum
ex vna et inter Marquardum Vlricum et Chvnradum fratres de Pilh-
dorf nostros ministeriales ex parte altera super advocatia in Enzistorf
questio et controuersia uerteretur, ipso domino episcopo asserente
222
quod felicis recordacionis dominus Chfnradus suus predecessor
domino Friderico clare memorie tune duce Austrie auctoritatem
prestante, eandemadvocatiam pro quingentis libris Wienensis monete
de manibus Viriei de Pilhdorf patris eorundem fratrum prouide
extraxit, ita quod idem Vl. eandem aduocatiam in manus ipsius F.
quondam dueis libere resignauit, adiciente etiam eodem domino
episcopo quod postea nobis dueatum Austrie tenentibus dietus C.
suus predecessor prefatis fratribus de Pilhdorf eoram nobis in ivs
vocatis probauit legittimis documentis, quod memoratus Vl. de Pilh-
dorf pater eorundem coram prelibato F. quondam duce publice
fuerit protestatus se quingentas libras pro aduocatia in Enzistorf
integraliter recepisse, prout hec omnia per autentiea seripta tam
domini F. quondam ducis quam nostra lucide apparebant, econtra
sepedictis fratribus proponentibus, quod etsi pecunia memorata
persoluta fuerit domino F. quondam duci, tamen ad manus patris
eorundem aut etiam suas nichil unquam de peccunia huius peruenit,
nee priuandi essent paterno feodo sine culpa. Ipsis inquam in hune
modum altereantibus placuit utrique partium ad eonsilium nostrum
pro bono pacis eandem litem per compendium arbitrii terminari, et
ab utraque parcium nobis presentibus in Ottonem de Missawe et Otto-
nem de Haselawe tamquam in veros arbitros extitit compromissum.
Facta hine inde securitate ydonea vteorum stetur arbitrio seu ordinationi,
omni contradictionibus obstaculo penitus amputato, tam dicti arbitri
in presencia nostri et testium infrascriptorum super negocio huius
in eos compromisso sunt taliter arbitrati, quod sepefatus dominus C.
Frisingensis episeopus Marquardo et suis fratribus de Pilhdorf
dueentas libras Wiennensis monete persoluat idemque M. et eius
fratres iuri feodali aduocatie in Enzistorf aliisve prediis ecclesie
Frisingensis cedant et renuneient absolute. Hoc utique arbitrium
taliter promulgatum per ratihabitonem partis utriusque extitit ilico
confirmatum. Habita itaque cautione sufficienti de solucione ducen-
tarum librarum prenominati fratres de Pilhdorf cesserunt (et) renun-
eiarunt pro se et suis heredibus omni iuri ac feodo quod sibi in
aduocatia in Encestorf aliisque prediis ac hominibus Frisingensis
ecclesie vbieumque sitis aut etiam eonstitutis conpetere eontendebant
Siue conpetere potuit eis de iure uel de facto quouis titulo, ea
omnia et singula in manus nostras libere resignando. Nos etiam
erga prelibatum dominum et amieum | nostrum C. Frisingensem epis-
223
copum moti fauore et amicitica speciali illesa et integra conseruare
deinceps promittimus et presentis seripti patrocinio renouamus omnia
et singula que dominus F. quodam dux Austrie ad nutum et peticionem
bone memorie C. Frisingensi episcopo de aduocatia in Enzistorf
liberaliter et pie gessit ac statuit et que nos postmodum eiusdem
C. precibus inclinati nostris scriptis meminimus roborasse, vt
videlicet advocatia in Enzistorf aliorumque prediorum ecclesie Fri-
singensis per collacionem episcopi eiusdem loci in nos translata in
signum honoris pariter et laboris quem pro defensione ipsius loci
et aliarum possessionum ac hominum pertinentium ad ipsam ecelesiam
Frisingensem qui in terminis nostri sunt dominii constituti, (aecipere
debemus?,) contenti simus triginta talentis in Purificatione beate
Virginis nobis etnichil amplius annis singulis persoluendis nosque nulli
hominum viuenti uel victuro feodali titulo dictam aduocaciam conferre
aliquatenus debeamus, adicientes nichilominus hane penam quam
'etiam sepefatus F. quondam dux ab initio statuit sicut patet per
suas litteras euidenter, vt si contra id nos vel heredes nostros uenire
contingat, ipsam aduocatiam alienando titulo feodali, eadem ex tunc
ipsofaeto uaeare debeat ecclesie Frisingensi. Vt autem hec que
premissa sunt, debitum ac perpetuum robur obtineant firmitatis, ad
peticionem memoratorum domini C. Frisingensis episcopi et fratrum
de Pilhdorf presens scriptum conseribi fecimus et subscriptis testibus
nostri sigilli et dictorum arbitrorum O. de Missawe et O. de Haselawe
mvnimine insigniri. Huius rei testes sunt dominus Jerus, item
dominus Zmielo de Lvhtenbvrk, item Gerizla Bohemi, item dominus
(leerer Raum) purkrauius de Tewingen, item Rappoto de Valken-
berch, item Wltingus et Otto fratres de Haselawe, item Heinricus
de Liehtenstein, item Wernhardus et frater eius Hermannus de Wol-
hefstorf (!), item Otto camerarius de Perhtoltstorf, item Perhtoldus
de Engelschachsvelde(!), item Albero: de Arberk, item Heinricus
dapifer .de Gritsinstein, item Albertus pincerna et frater eius
Lvdewieus de Celkingen, item Wernhardus dictus Prvzzel et alii
quam plures. Datum in Iglavia per magistrum Arnoldum prothono-
tarium, XI. kal. Julii, anno domini M. CC. LXII., indictione quinta.
Orig., Pgt., von 3 anghgt. Sigeln nur das Münzsigel Otakars in Fragment
vorhanden; k. Reichsarchiv zu München, ebend. Codd. 189, f. 61’ u. 191, f. 32;
Meiche Ibeck II./2, 31, Nr. 52.
224
215.
1262, Anfangs Sept., Laibach. Archidiakon Ludwig von Krain beauftragt
den Abt von e. Lambrecht, den Bischof von Lavant und dessen Vicar zu 8. Peter
(am Kammersberge) in der Streitfrage um diese Kirche vor sein Gericht nach
Laibach für einen angegebenen Tag zu laden.
Viro venerabili. .... abbati monasterii sancti La(mberti or)di-
nis saneti Benedicti Salgburgensis diocesis Lvdwieus permissione
diuina areidyaconus Carniole et Marchie, plebanus ecclesie Layba-
cens(is Aquile)gensis diocesis salutem in domino. .Noueritis me
litteras recepisse a sede apostolica sub hae forma:
Folgt nun das Breve Papst Urbans IV. ddo. 1261, 27. December, Viterbo
(Nr. 210).
Cvm igitur (non possim neque) debeam propter bonum .obe-
dientie eontraire in hae parte mandatis apostolicis et preceptis, vobis
(ecce sub) uirtute obedientie salua tamen u(estra reuere)ntia iniungo
firmiter et districte, quatenus dietum venerabilem episcopum Lauen-
tensem ac eius vikarium quem apud ecclesiam saneti Petri idem epis-
eopus instituit proxima sexta feria post festum beati Miehahelis nune
venturum, proximo ante meam presentiam eitetis apud Laybacum in
plebe cirea horam terciam, eoram (me) per se uel per procuratorem
legittimum prefato Heinrico super dieta plebe sancti Petri legittime
responsuros, quem (!) inquam sextam feriam ipsis pro ter(mino)
peremptorio statuo et prefigo. (Ver)um si forte tune eadem sexta
feria dies feriata fuerit, proximum subsequentem diem si non f(uerit)
fer(iata, pro ter)mino peremptorio teneant et obseruent. Quid autem
super huiusmodi eitatione faeta per uos procuratum fuerit, me per
uestras paten(tes lit)teras sigillo uestro munitas certificare uelitis ut
omne dubium de tali citatione facta valeat in prefixo termino ampu-
tari, ne utraque pars in uanum fatigetur laboribus et expensis. Datum
apud Laybacum, anno domini M. CC. LXIL
Orig., Pgt., mit einer Anzahl grósserer und kleinerer Lücken, anghgt. Sigel
abgerissen; k. Reichsarchiv zu München. Ebend. Cod. 191. f. 126, Meichelbeck
11/2, 35, Nr. 58.
225
216.
1262, 11. Sept., Wien. Bischof Konrad von Freising bestätiget die von
seinem Vorfahrer Konrad vollzogene Präsentation des Mag. Heinrich, Chor-
herrn von s. Andrä zu Freising, zur Kirche s. Peter am Kammersberge.
C. dei gracia Frisingensis episcopus. Omnibus presens seriptum
intuentibus salutem in omnium saluatore. Presentibus profitemur et
ad memoriam reducimus singulorum, quod felicis recordacionis domi-
nus Chunradus venerabilis episcopus Frisingensis predecessor noster
magistrum Haeinricum canonicum sancti Andree nostre ciuitatis
dileetum prothonotarium nostrum presentauit quondam tamquam
uerus patronus ad ecelesiam saneti Petri Salzburgensis diocesis
sitam in fundo ecelesie nostre iuxta prouinciam siue districtum qui
uulgo uocatur Longaewe, quemadmodum per literas ipsius anteces-
soris nostri aliisque ueris et indubitatis nobis constitit documentis,
nosque eandem presentationem ratam habentes ius etiam presentandi
ad eandem ecelesiam sieut ad nos ratione nostre pertinet ecclesie,
nichilominus iterato in ipsum transfundimus ad cautelam, uolendo
ut omni iuri quod sibi tam ex presentatione nostra quam antecessoris
nostri competere poterit, gaudeat usquequaque, et hoc omnibus
quorum interest, cupimus esse notum. In huius rei euidenciam presens
seriptum prefato magistro H. tradidimus nostri sigilli munimine
roboratum. Datum Wienne, III. idus Septembris, anno domini
M. CC. LXII.
Orig., Pgt., angehgtes Sigel ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München;
ebend. auch Cod. 191, f. 127; Meichelbeck 1I./2, 35, Nr. 57.
211.
1262, 11. Sept, Wien. Bischof Konrad von Freising bestätiget die von
Mag. Heinrich, Chorherr von s. Andrä zu Freising, vollzogene Aufstellung des
bischöflichen Kaplans Konrad als seines Sachwalters in dem Streite mit dem
Bischofe von Lavant um die Pfarre s. Peter a/Kammersberge.
C. dei gracia Frisingensis episcopus. Omnibus presens scriptum
intuentibus salutem in omnium saluatore. Ad noticiam omnium
Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 15
226
quorum interest, cupimus peruenire, quod dilectus nobis magister H.
canonicus sancti Andree nostre ciuitatis prothonotarius noster in
presentia nostri constitutus magistrum Chunradum canonieum saneti
Viti eiusdem eiuitatis capellanum nostrum exhibitorem presentium
fecit, constituit sev ordinauit suum procuratorem in causa quam
idem eoram hoporabili viro ...... arehidiacono Laybacensi iudice
a sede apostolica delegato mouet seu mouere intendit super ecclesia
saneti Petri Salaburgensis diocesis sita in fundo ecclesie nostre iuxta
prouinciam sev distrietum qui wlgo dieitur Longawe contra venera-
bilem in Christo fratrem dominum eleetum ecclesie Lauentine et
vikerium ipsius eeclesie: saneti Petri, dans sibi liberam potestatem
et mendatum speeiale pro se standi in iudicio, agendi, defendendi,
respendendi, excipiendi, replieandi, libellum offerendi, litem con-
testandi, quodeumque genus iuramenti in animam suam prestandi,
testes et instrumenta producendi, sententiam diffinitiuam audiendi,
appellandi quociens et quando uiderit expedire, alium procuratorem
pro se nomine suo in quaecunque parte litis constituendi uel substi-
tmendi ipsumque reuocandi et omnia alia faciendi que potest ae debet
facere verus et legittimus procurator, ratum habiturus sub ipoteca
rerum suarum quiequid per eundem C. suum procuratorem eonsti-
tutum uel substitutum ab eo suo nomine fuerit ordinatum, et hec
omnibus quorum interest, uoluit esse nota. In horum euidentiam
presens seriptum dietus magister H. nostri sigilli munimine et sui
ipsius petiit roborari. Datum Wienne, III. idus Septembris, anno
demini M. CC. LXII.
Aus dem Gerichtsacte des Archidiak. Ludwigs ddo. 1262, 6.—7. October,
(Laibaeh) (Nr. 222); vgl. diesen und Meichelbeck IL/2, 34, Nr. 56.
218.
(1962, Mitte Sept., ....... ) Vicar Wernher von Wels benachrichtiget
den Archidiakon Ludwig von Krain von der Zustellung der Vorladungen an
den Vicar von s. Peter (am Kummersberge) und den Bischof von Lavant in dem
Streite des Letzteren mit Mug. Heinrich, Chorherr von s. Andrä zu Freising,
betreffs der Pfarre s. Peter.
Venerabilt viro demino....... archidiaeono Laybacensi iudici
a. sede: apestoliea delegato Wernherus viceplebanus in Welze paratam
227
ad obsequia voluntatem. Presentibus profiteor et in virtute obediencie
requisitus dico, quod vicarius in ecclesia saneti Petri vestram recepit
eitationem literasque vestras idem vicarius assignauit Kheffingerio
danonico et eellerario Salzbürgerisi procuratóri domini électi Lauéii-
tensis quód idem procurator michi retulit viua vóée. Intellexi eciam
cértissime, quod vestra citatio peruenit ad aures domini electi Lauen-
tensis. In huius rei argumentum presentem cedulam meo sigillo
consignaui.
Cod. 191, f. 127, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck II/2, 36,
Nr. 59.
219.
1262, 21. Sept., Leipzig. König Otakar von Böhmen und Herzog von
Österreich beurkundet, dass die Vogtei von Enzersdorf nunmehr von den An-
sprüchen der Gebrüder von Pillichsdorf frei bleiben und der Wiener Münz-
meister die landesfürstliche Vogteigebür von 30 Pfund Pfenninge jährlich
beheben sölle.
Nos Ottaeherus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie, Styrie et
marchio Morauie notum facimus tam presentibus quam futuris, quod
cum reverendus in Christo pater et cognatus noster carissimus
Ch. episcopus Frisingensis ducentas libras Marchquardo, Vlrico et
Chunrado fratribus de Pilhdorf persoluerit, aduocacia in Enzinstorf
ab eorundem fratrum et aliorum omnium impeticione libera inperpe-
tuum perimktiebit, lioc excepto: quód de esdeni'adtocacia xxx lids
Wienhensis vsualis móriete ad' càmieram nostram" annis singulis in
festo Purifleacionis beate Marie virginis debent dari, ad quarum
inquam: xxx librarum receptionem locó' et nomine nostro: magistrum
monete nostre'Wiennz qui' tunc pro‘ teitipore: fuerit, deputamus et
eonstitüimus, volentes: quod nullus nostrorum iudicum aut aliorum
officitdium auctoritutem'recipiendi habeat pecuniam memoratam. In
euius: nóstre ordinaeionis perennem' memoriam prefato dorino Fri-
singensi episcopo et eius successoribus presentem paginam tradidi-
mus "tostri pendentis sigilli munimine roboratam: Datum aput Lipzich,
anno domini: millesimo CC. LXIL, XI: kalend. Octobris:
Cod. 191, f. 31, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck 11,2, 32,
Nr. 53.
15*
228
220.
1262, 30. Sept., Wien. Comthur Br. Otto von „Seunz“ und das Deutsch-
ordenscapitel zu Wien beurkundet, dass sie auf Wunsch Bischof Konrad
von Freising die 200 Pfd. Pfenninge, wegen der Vogtei von Enzersdorf, für
die Gebrüder von Pillichsdorf bestimmt, an Kämmerer Otto von Berchtoldsdorf
ausbezahlt hätten.
Nos frater Otto de Seunz conmendator et frater Hirzo totusque
conuentus domus Teutunicorum in Wienna notum facimus vniuersis,
quod ducentas libras Wiennenses quas reuerendus in Christo pater
dominus Chunradus Frisingensis episcopus aput nos deposuerat, ex
ipsius episcopi mandato assignauimus domino Ottoni camerario de
Berhtolstorf quas idem loco, vice ac nomine fratrum de Pi(l)hdorf
pro redemtione aduocacie in Enzinstorf anno domini M. CC. LXIL,
in die beati Michahelis, in domo nostra de manibus nostris recepit.
In euius rei memoriam et euidens testimonium prefato domino epis-
copo et eius suecessoribus presentem paginam tradidimus nostrorum
sigillorum munimine roboratam. Datum Wienne in domo nostra, anno
domini M. CC. LXIL, in die beati Jeronimi.
Cod. 191, f. 25, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeek IL/2, 33, Nr. 54.
221.
1262, 2: Oct., Wien. Die Gebrüder Ulrich, Markwart und Konrad von
Pillichsdorf entsagen nach Abfertigung mit 200 Pfd. Wiener Pfennigen durch
Bischof Konrad von Freising ihrem Vogteirechte zu Enzersdorf.
In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Qvoniam ea
que interdvm inter se agvnt homines, non solum subrepens eneruat
obliuio, immo eadem quandoque solet hominum inconstantia infringere
vel mutare auetrice que veritatis est emula leuitate, necesse est ergo
quod illa que illibata conseruari debent, inperpetuum confirmentur
lingva testium et testimonio litterarum., Proinde nos Vlricus, Mar-
quardus et Chvnradus fratres de Pilhdorf notum facimus omnibus
tam presentibus quam futuris, quod dvm super advocatia in Encin-
Storf quam ivre fevdali nos possidere contendebamus, inter dominum
Chvnradum venerabilem episcopum Frisingensem et nos contentio
229
suborta fuisset, placuit nobis et ipsi domino episcopo, in dominum
Ottonem de Meissowe et dominum Ottonem de Haslowe tamquam
in veros et legittimos arbitros compromittere vt talis contentio
inter nos et ipsum dominum episcopum diutius agitata per illorum
deberet arbitrivm feliciter terminari. Qui deliberato inter se con-
silio coram domino nostro karissimo Ottachero dei gratia illustri
rege Boemie, duce Avstrie et Styrie marchioneque Moravie tale
arbitrium tn medium protulerunt, videlieet quod si nune in proximo
transacto beati Michahelis festo loco, vice ac nomine nostri
domino Heinrico de Lihtenstein et domino Ottoni camerario de
Berhtolstorf dictus dominus episcopus Frisingensis dvcentas libras
Wiennensis monete persolueret et assignaret, nos tune pro nobis met-
ipsis et nostris heredibus vniuersis daremus eidem domino episcopo
et suis successoribus priuilegia siue sub sigillis nostris patentes
litteras in quibus renunciaremus omni iure (!) fevdali quod nos et
nostri heredes habere in aduocatia Encinstorf uidebamur. Insuper
hoc etiam fuit dicto arbitrio interelusum, si forte idem episcopus
eirea evndem terminum in danda nobis jam dieta pecunia inveniretur
negligens et remissus, quod ex tvne redditus xl librarum Wiennensi-
um de possessionibus ecclesie Frisingensis nos et nostri heredes
fevdali tytulo in perpetuum teneremus. Verum quia prefatus dominus
episcopus Frisingensis tamquam uir procidus et cireumspectus nunc
in proximo transacto beati Michahelis festo nobis et dictis dominis
qui ad hoc per arbitros deputati fuerant, dvcentas libras Wiennensis
monete obtulit et assignauit, vnde nos ecce publice confitemur easdem
dvcentas libras eirea iam dietum terminum recepisse atque elamamus
Ros esse per ipsum dominum episcopum in omnibus et per omnia
pagatos et solutos et in nullis aliis prorsus laudamentis et debitis -
ipsum dominum episcopum vel eius successores pro redemptione iuris
advocatie in Encinstorf deinceps nobis sev nostris heredibus teneri,
et propter hoe sub testimonio presentium ex nune vsque in perpetuum
nos pro nobis metipsis et pro vniuersis nostris heredibus non com-
pulsi, non coacti sed libere, absolute ac publice omni ivri fevdali siue
proprietario renunciamus quod nos vel nostri progenitores et heredes
habere in prefata aduocatia Encinstorf videbamur, vel in omnibus
prediis aliis adiacentibus atque villis. Ne igitur per nos vel nostros
heredes vel per quempiam alium huiusmodi nostra resignatio et
renuntiatio possit inpostervm infringi vel mutari, ad perhennem
230
«
hwius rei memoriam et in euidens nostre resignationis et renun-
tiationis testimonium memorato domino Chvnrado episcopo Frisin-
gensi et eiug suceessoribus presentem paginam tradidimus nostro-
rum sigillorum pendentium munimine roboratam, petentes sub-
seriptorum testium habentes tunc penes se sigilla propria ad maioris
roboris firmitatem huie etiam pagine applicari. Acta sunt hec Wienne
in domo domini nostri Ottaehari illustri(s) regis Boemie, ducis
Austrie et Styrie marchionisque Moravie, anno domini millesimo du-
centesimo sexagesimo secundo, indietione quinta, sexto nonis Octo-
bris, presentibus testibus subnotatis, Ortolfo abbate Medlicensi, Hein-
rico de Sevelde, Ottone de Meissow, Ottone de Haslawe iudicibus
prouineialibus Austrie, Heinrico de Liehtenstein, Ottone camerario
de Berhtolstorf, Wlvingo de Horssindorf, Alberto pincerna de Cel-
king, Ludwico fratre eiusdem de Celking, Hermanno de Wolfkers-
torf, Heinrico dapifero de Greieinstein, Wernhardo Prevzlone, Albe-
rone de Schevrbach, Heinrico de Gottinsvelden, Ottone camerario
de Walchvnschirchen, Berhtoldo Speismeister, Wolfkero de Chogel,
Friderico magistro coquine de Porsenprunne, Wluingo de Haslowe,
Dietrico de Chalnperg, Wernhero fratre Speismeister dominis et
ministerialibus Austrie, Heinrico Vertingo, Vlrico de Lusnich, Raim-
botone fratre eiusdem dominis et ministerialibus ecelesie Frisin-
gensis, Otto de Foro, Chvnone magistro monete fratre eiusdem,
Ottone filio Haimonis, Baltramo de Cimiterio, Rudgero iudice eiuibus
Wiennensibus, Chvnrado notario coquine domini regis. Datum ex
rogatu nostro per manum magistri A. de Lok tunc Frisingensis curie
notarii.
Orig., Pgt., von 20 angehgt. Sigeln nur Nr. 8, 6—9, u. 18—19 mehr min-
der schadhaft vorhanden, k. Reichsarehiv zn München; ebend. Codd. 189, f. 64'
und 191, f. 40; Meichelbeck 11/2, 33, Nr. 55.
222.
1262, 6.—7. Oct., (Laibach). Archidiakon Ludwig von Krain entscheidet
als päpstlich delegirter Richter in dem Streite zwischen Mag. Heinrich, Chor-
herrn von s. Andrä zu Freising, und dem Bischofe von Lavant betreffs der
Pfarre s. Peter am Kammersberge.
Anno domini M. CC. LXIL, pridie nonas Octobris. Nos Lud-
wieus archidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede apostolica
231
delegatus in eausa siue lite quam mouet magister Heinricus cane-
nicus saneti Andree Frisingensis contra venerabilem dominum elec-
tum Lauentinum ac eius vicarium super ecclesia sancti Petri Sela-
purgensis diocesis in termino peremptorio partibus prefixo prese-
dimus iudieio eirca vesperam in ecclesia saneti Nicolai apud Layba-
eum ibique coram nobis lectum est rescriptum domini apostolici
nobis direetum in hec uerba:
Folgt nun das Breve Papst Urbans IV., dde. (1201), 27. Dee., Vitet'ho
(Nr. 210).
Quo perlecto ex parte dicti magistri H. comparuit magister
Chunradus canonicus saneti Viti Frisingensis gerens se pro procu-
ratore ipsius exhibens procuratorium signatum sigillo venerabilis
patris et domini C. Frisingensis episcopi ac eiusdem magistri H. in
hee uerba:
Folgt nun die Urkunde Bischof Konrads IL. von Freising, ddo. 1262,
11. Sept, Wien (Nr. 217).
Prefato itaque magistro C. habito a nobis pro sufficienti pro-
curatore ac legittimo probatoque ab eo testibus idoneis ae aliis
legittimis documentis, quod. predietus dominus electus et suus vika-
rius peremptorie sunt citati ad terminum prefixum et locum in ecele-
sia sua Lauentensi per litteras nostras ibidem publice lectas coram
canonicis eiusdem ecelesie, et quod nostra citatio peruenit ad ecele-
siam sancti Petri de qua questio uertitur, quod etiam ad aures ipsius
domini eleeti tempore congruo hee omnia deuenerunt, idem procu-
rator petiit a nobis ut cum ex parte aduersa nullus appareret legit-
timus defensor immo nec simplex nuncius, eam contumacem reputare
merito deberemus. Nos vero equitatem secuti ipsam partem usque
in diem sequentem decreuimus potius expectandam diem eandem
precedenti diei quoad iudicium continuantes. Sane eo die hoc est
nonis Oetobris, presidentes apud Laybaeum in plebe in ecclesia
saneti Petri parte memorati domini electi suffieienter expectata
ipsum dominum eleetum et suum vikarium contumaces iudicauimus
iusticia exigente. Verum sepefatus procurator magistri H. petiit, ut
eum questio uerteretur super beneficio ecclesiastico obtinendo seeun-
dum constitucionem Innoeentij quarti parte rea contumace existente
etiam lite non eontestata, diligenter ipso examinato negotio idem
deberemus fine debito terminare, nee missio in possessionem causa
232
rei seruande locum deberet habere in hoc casu ne ad idem benefi-
eium ingressus pateat uiciosus. Habito itaque bonorum eonsilio
interloquendo decreuimus, non obstante absentia partis contumacis,
ipsum diligenter examinare negotium et fine debito terminare. Post
hec prelibatus procurator obtulit coram nobis peticionem suam in
scriptis in hec uerba.
Coram uobis domino ... archidiacono Marchie et Carniole
Aquilegiensis diocesis iudice a sede apostolica delegato proponit
Chunradus canonicus sancti Viti Frisingensis proeurator magistri H.
eanoniei saneti Andree prothonotarii venerabilis domini C. Frisin-
gensis episcopi nomine ipsius magistri H. contra venerabilem domi-
num ... electum Lauentensem, quod cum idem magister H. fuerit
presentatus a uero patrono uidelicet Frisingensi episcopo ad eccle-
siam sancti Petri Salzburgensis diocesis sitam in fundo ecclesie
Frisingensis iuxta prouinciam siue distrietum qui wlgo uocatur
Longaw venerabili patri et domino Salzpurgensi episcopo, idem
dominus electus sue institucioni contra iusticiam se opposuit et
opponit impediens ne possessionem ecclesie huius ualeat adipisci
ipsamque ecclesiam in sui preiudicium detinet occupatam, vnde petit
dietus C. nomine procuratorio pro dieto magistro H. ut uos domine
iudex auetoritate apostolica prefatum dominum eleetum amouentes
penitus ab eeclesia memorata eam ipsi magistro H. uel eidem C. suo
procuratori nomine ipsius H. cum omnibus iuribus parrochialibus et
pertineneiis uniuersis per diffinitiuam sentenciam adiudicetis, insti-
tuendo ipsum H. in eadem ecclesia ac institutum in ea auctoritate
apostolica defendendo. Item petit dictus procurator dampna, expen-
sas et interesse ac fructus a quinque annis et citra ab ipsa eeclesia
perceptos que omnia in processv negotii declarabantur. Et hec omnia
petit dietus procurator nomine prememorati magistri H. saluo iure
addendi, minuendi et saluo sibi omni iuris beneficio. Oblatus est iste
libellus anno domini M. CC. LXII.
Hac itaque peticione siue libello recepto ac ydoneo iudieato
sepefatus procurator fidem nobis fecit per certa et indubitata docu-
menta, quod antefatus magister H. extitit presentatus venerabili patri
et domino Salzburgensi archiepiscopo a venerabili domino C. Frisin-
gensi episcopo ad ecclesiam sancti Petri Salzburgensis sitam in
fundo ecclesie Frisingensis, ad probandum etiam quod dominus
episcopus Frisingensis verus sit patronus ecclesie memorate idem
233
procurator produxit coram nobis priuilegium sedis apostolice con-
cessum Frisingensibus episcopis ad domino Innocentio ii. in quo
manifeste conceditur Frisingensis ecelesie episcopis, ut in ecclesiis
siue monasteriis sitis sev fundatis in quaecunque diocesi in fundo
ecclesie Frisingensis sine consensv et uoluntate Frisingensis ecclesie
episcopi presbiteri siue eleriei minime statuantur. Deinde idem pro-
eurator eoram nobis edidit quedam capitula siue articulos qui uiden-
tur facere ad plenam instructionem sue cause quos se probaturum
dixit per testes legittimos et omni exceptione maiores, non tamen
astrinxit se nisi ad ea solum probanda que sue sufficerent intentioni,
petens ut alicui disereto committeremus qui ipsos audire et exami-
nare deberet et alia facere que cirea his(!) fuerint oportuna, cum
multi ex ipsis sint senes et ualitudinarii et nostro se de facili non
possent conspectibus presentare. Que omnia secundum iuris debitum
duximus admittenda. Acta sunt hec assidentibus nobis et presentibus
honorabilibus viris domino Morhardo canonico Frisingensi plebano
de saneta Maria, domino Heinrico plebano sancti Viti, Hermanno
plebano de Wodiz, Gotfrido vicario de Lonk, Marchwardo sacer-
dote et aliis uiris prouidis et honestis. In horum euidentiam presens
scriptum nostri sigilli munimine et prefati domini Morhardi fecimus
eonsignari.
Orig., Pgt, 2 anghgte. Sigel ausgerissen; k. Reichsarehiv zu München;
ebend. Cod. 191, f. 125’; Meichelbeck II./2, 37, Nr. 61.
223.
1262, 7. Oct., Laibach. Archidiakon Ludwig von Krain beauftragt in dem
Streite des Mag. H., Chorherrn von s. Andrä zu Freising, mit dem Bischofe
von Lavant betreffs der Pfarre s. Peter (am Kammersberge) den Pfarrer
Wernher von Welz mit der Vernehmung der Zeugen über gewisse Frage-
punkte.
L. dei gracia archidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede
apostolica delegatus discreto viro domino Wernhero plebano in
Welc salutem in omnium saluatore. Cum in £ausa nobis a sede apo-
stoliea quem magister H. canonicus sancti Andree Frisingensis mouet
eontra uenerabilem dominum .... electum Lauentensem ac eius
uicarium super ecclesia sancti Petri Salzburgensis diocesis, ceperimus
234
procedere et magister C. canonicus sancti Viti Frisingensis pro-
curator ipsius magistri H. quedam capitula siue artieulos qui pro
inteneione ipsius magistri H. plene facere uidentur, quos etiam per
testes qui difficulter nostro se possunt presentare conspectui, probare
intendit, ediderit coram nobis, auctoritate aposfolica uobis damus
distrietius in mandatis, quatinus testes idoneos quos idem C. pro-
curator uel ipse magister H. super artieulis coram nobis propositis
probandis uel quibuseunque aliis que amminiculum cause prebere (!)
uidentur, eoram uobis proponendis produxerit in loco qui dieitur
superior Welz, exacto et prestito primitus ab eis iuramento de ueri-
tate dicenda, secreto et sigillatim prout ius exigit audiatis, secundum
iuris debitum singulos sollieite examinantes, dicta ipsorum clausa
nobis fideliter remittatis. Vt autem mandatum nostrum debitum
possit sortiri effectum, auctoritate nobis commissa plenam uobis
damus facultatem testes qui fuerint nominati, si se gracia odio uel
timore subtraxerint, compellendi per eensuram ecclesiasticam et omnia
alia faciendi tam eirca testes quam alias etiam personas que qualitas
huius negotii uobis commissi exigit et requirit. Datum apud Laiba-
cum, nonis Octobris, anno domini M. CC. LXIL, indietione V.
Zwei Orig. Pgt, an beiden die Sigel abgerissen, k. Reichsarehiw zu
München; ebend. auch Cod. 191, f. 126; Meichelbeck IL/2, 39, Nr .62.
224.
1262, 7. Oct., Laibach. Archidiakon Ludwig von Krain beurkundet die
Weisartikel, deren Aufstellung der Sachwalter Magister Heinrichs, Chorherrn
von 8. Andrä zu Freising, in dem Processe um die Pfarre s. Peter a. Kam-
mersberge wider Bischof von Lavant verlangte.
Nos Ludwicus archidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede
apostolica delegatus in causa quam magister H. canonicus sancti
Andree mouet contra venerabilem dominum electum Lauentensem ac
eius vicarium super ecclesia sancti Petri Salzburgensis dyocesis,
scire volumus vniuersos, quod magister Chunradus canonieus saneti
Viti Frisinge procurator ipsius magistri H. edidit siue proposuit ip
judicio eoram nobis aput Laybacum in parrochiali ecclesi sancti
Petri loco partibus deputato capitula siue artieulos infrascriptos qui
pro sua intencione fundanda faeere videntur, petens vt auditorem
235
sibi concedere dignaremur, qui in loco vbi possit haberi copia
testium, super huius articulis et super aliis proponendis que ad cause
faciant instructionem, testes reciperet et examinaret, dieta ipsorum
nobis elausa fideliter remittendo. Verumtamen djetus C. procurator
astrinxit se solum ad probandum illa que sue debeant intenfioni
sufficere. Hec intendit probare dictus procurator, primo quod eccle-
sia sancti Petri de qua questio vertitur, est sita in fundo ecclesie
Frisingensis et hoc satis notorium esse prouincialibus et indigenis
illius loci, secundo quod illa ecclesia est dotata de patrimonio eccle-
sie Frisingensis, tercio quod eadem ecelesia est edificata et reparata
per homines Frisingensis eeclesie, quarto quod dominus Otto quon-
dam Frisingensis episcopus consecrauit altare in ecclesia illa a4
eciam dotauit eam de patrimonio Frisingensis ecclesie, quinto quod
idem dominus Otto Frisingensis episeopus dominum Pilgrimum ple-
banum de Raedentein presentauit ad eandem ecclesiam sancti Petri
siue ei temporalia contulit in ipsa ecclesia, et quod ipse eam sie
adeptus possedit usque ad obitum syum qui infra xl annos mortuus
exstitit, et quod de hiis fuit publica fama ante litem motam, sexto
quod idem Pilgrimus dieto domino Ottoni episcopo tamquam patrono
et domino temporali ipsius ecclesie dedit sepius herbergarias et alia
exhibuit seruicia in eadem ecclesia, et quod de hiis eciam fuit publiea
fama ante motam litem, septimo quod idem dominus Pilgrimus
publice sepius in egdem protestatus est ecclesia et alibi, quod eadem
ecelesia saneti Petri per se esset parrochialis, nec dependeret ab
alia et quod ipse teneret temporalia a domino Frisingensi episcopo
patrono eiusdem ecelesie, octauo quod ista ecclesia sancti Petri est
per se parrochialis ecclesia et mater alterius eeclesie que quasi filia
dependet ab ea, et quod de hiis fuit fama ante motam litem, nono
quod dominus Vlrieus Lauentensis quondam episcopus tenuit eandem
ecclesiam temporibus domini C. quondam Frisingensis episcopi ex
paciencia sua, et quasi habens conscienciam rei aliene rogauit idem
Vl. dominum C. Frisingensem, vt ipse temporibus vite sue non
moueret sibi litem qui hoc propter ipsius amiciciam admisit, et quod
de hiis ante litem motam fuit publica fama, decimo quod eum dietus
dominus C. quondam Frisingensis episcopus post obitum prefati Pil-
grimi presentasset domino Eberhardo quondam Salzburgensi archi-
episcopo dominum Arnoldum plebanum de Maltein ad eandem eccle-
siam sancti Petri, ipse dominns E. rennuit eum instituere in eadem,
236
immo conminabatur ei quod auferret sibi alia beneficia si conten-
deret pro ecclesia sancti Petri, et quod de hoc fuit publica fama ante
motam litem, vndeeimo quod dominus electus Lauentensis eandem
ecclesiam sancti Petri detinet et tulit fructus huius ecclesie ad esti-
macionem quadraginta marcarum.
‚Cod. 191, f. 126’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 36,
Nr. 60.
225.
1963, 7. Febr. Graz. Bischof Bruno von Olmütz vergleicht Bischof Kon-
rad von Freising und Wulfng von Stubenberg in der von Jenem gegen
Letzteren angestrengten Klage wegen Beschädigung bischöfl. Güter und Leute
zu 8. Peter und Wels.
Nos Bruno dei gracia Olmuncensis episcopus notum facimus
omnibus tam presentibus quam futuris, quod ad omnem dissensionis
materiam amputandam placuit venerabili in Christo fratri domino
Chunrado ecelesie Frisingensis episcopo et domino Wifingo de Stu-
benbereh prestita fide vice sacramenti in nos tamquam in arbitrum
eompromittere sub hac forma, videlieet quiequid super vniuersis
dampnis et grauaminibus per ipsum dominum Wlfingum et suos
homines in eastro Chetz nune et tune residentes hominibus eiusdem
domini episcopi apud Welz et sanctum Petrum residentibus irrogatis
sev etiam irrogandis iudicaremus sententialiter faciendum, quod illud
partes inter se absque cuiuslibet eontradietionis obstaculo tenerent
ratum pariter atque firmum, nos vero auditis assertionibus partium
hine et inde atque vniuersis dampnis et grauaminibus prelibatis dili-
gentissime penes nos discussis, communicato etiam super hiis omni-
bus "prudentum consilio talem protulimus sententiam inter partes,
quod uidelicet dictus dominus Wifingus de Stubenberch et sui here-
des in recompensacionem premissorum dampnorum et grauaminum
debent dare memorato domino episcopo Frisingensi uel suis succes-
soribus xxv marcas Gracensium denariorum in beati Michahelis festo
nune venturo et alias residuas xxv marcas eiusdem monete in pro-
ximo subsequenti festo Purificacionis beate Marie virginis debent
dare, pro quibus inquam quinquaginta mareis Gracensium denario-
rum idem dominus Wlfingus dominos videlicet Chunradum de Sovraw
237
et Ortolfum de Stretwieh in solidum pro fideiussoribus obligauit ita
si secundum distinctionem prelibatam in termino constituto summam
supra expressam ipsi domino episcopo uel suis successoribus non
persoluerent, quod ex tune idem dominus episcopus Frisingensis uel
sui successores haberent liberam potestatem cohercendi eosdem
fideiussores per ablationem pignoris donec ad integram memorate
pecunie persolutionem. Preterea etiam vniuersas possessiones eccle-
sie Frisingensis cum omnibus eorundem attinentiis cirea Welz sitas
et sanetum Petrum quas videlicet dominus Chunradus de Sovraw et
Chinzo et Offo et eorundem fratres filii quondam domini Seifridi de
Vansdorf et quas Heinrieus officialis de sancto Petro ab eodem
domino Wifingo in feudum tenuerunt, ipse dominus Wlfingus in
reconpensationem omnium grauaminum et dampnorum antedictorum
in manus eiusdem domini episcopi Frisingensis seeundum prolacio-
nem nosíri arbitrii libere resignauit, renuncians omni iuri feudali
quod habuit in eisdem. Insuper pro euitanda deinceps omnium gra-
uaminum et dampnorum lesione que in posterum ex parte ipsius
domini Wlfingi de Stubenbereh aut suorum hominum possent dicto
domino episcopo Frisingensi uel suis successoribus aut Frisingensis
ecclesie hominibus irrogari, hane penam sententialiter adiecimus ad
cautelam, si videlicet idem dominus Wifingus et sui homines aliquod
dampnum uel grauamen eidem domino episcopo uel suis hominibus
irrogarent, et si illud dampnum uel grauamen a die querele sibi facte
infra unius mensis spacium non emendaret, neque lesis satisfieret
omni remoto malo ingenio atque dolo, quod idem dominus Wlfingus
et sui heredes ex tune essent prefato domino episcopo Frisingensi
uel suis successoribus pro tali negligencia sev contumacia in centum
mareis denariorum Gracensium legittimi debitores, et quod nichilo-
minus tamen eidem domino episcopo Frisingensi et suis successori-
bus pro huiusmodi dampnis et grauaminibus irrogatis legalis actio
competeret contra illos, verum si autem huiusmodi dampnum et gra-
uamen irrogatum excedit summam sev valorem centum marcarum
denariorum Gracensium, ipse dominus Wlfingus et sui heredes erunt
debitores sepedicto domino episcopo uel suis successoribus in
dueentis marcis illius monete quam supra expressimus, et nichilo-
minus ut supradictum est, pro irrogatis dampnis et grauaminibus
actio mouebitur contra illos. In huius itaque nostri prolati arbitrii
perennem memoriam ex rogatv et consensu utriusque partis pre-
b
238
sentem paginam nosíri pendentis sigilli munimine iussimus roborari
et nichilominus ad maius testimonium nostri arbitrii atque àd maio-
rem roboris firmitatem supra inemorati domini Wlfingi dé Stuben-
bereh et quorundam testium subscriptorum qui fune presentes
fuerant, apponi sigillà feeimüs presenfi pagine ut sinf euidens testi-
monium in futurum. Acta sunt hec aput Grefz in domó domini ple-
bani, anno domini M. CC. LXIIL, septimo ydus Februarii, quo anno et
die ac mense domini nostri Ottachrii illustris regis Boemie vices in
partibus Stirie gerebamus. Huie autem nostro proláto arbitrio testes
ihterfuerunt subnotati videlicet dominus Gotfridüs nobilis comes sil-
uester, item dominus Wirieus de Lihtenstein, item dominus Livtol-
dus de Stadeke, item (leerer Raum) dapifer de Velsperch, item
dominus Hadmarus de Werd, item dominus Gotfridus de March-
purch, item dominus Wigändus de Maessenberch, item dominus
Chunradus de Aichperch, item dominus Heinricus dietus Vertingus
et dominus Churiradüs de Lok ministerialis episcopi Frisingensis,
item dominus Rudgerus de Haldenrein, item Heinrieus officialis de
saneto Petro, item Liebardus officialis de Welz, item magister Hein-
ricus de Lok et Otto notarii curie Frisingensis.
Orig., Pgt., von 6 drei angehgt. Sigeln noch 4 mehrfach verletzt vorhan-
den, (1. des Bischofs, 3. Alberos von Velsperch, 5. Gotfrids von Marchpurch
und 6. Wulfings von Stubenberch), k. Reichsarchir zu München; ebend.
Cod. 191, f. 15; Meichelbeck IL/2, 39, Nr. 63:
226.
1263, 2. Juni, Lack. Graf Fridrich von Ortenburch beurkundet seinen
Vergleich mit Bischof Konrad von Freising betreffs gegenseitig angethaner
Schäden und namentlich betrefs des Verzichtes seiner Dienstleute' Heinrich und
Fridrich von „Waldenberch" auf Liegeitschaften‘ zi Wartenberg;' Okroglo und
Draschit.
Nos Friderieus comes de Orteüburéh per preseis scriptum
notum facimus presentibus et futuris, quod düiii aput' Lok accedentes
fuissemus in presencia domini nostri Chvnradi venerabilis episcopi
Frisingensis constituti, super emeridls et sätisfactionibus dampnorum
hine et inde irrogatorum fuit inter cetera que inter ipsum dominum
episcopum et nos traetabantur, quedain actio et impeticio decisa taliter
specialis videlicet quod fideles nostri Heinricus et Fridericus fratres de
239
Waldenberch et eorum heredes resignauerunt in manus ipsius domini
episcopi omne ius quod videbantur habere in Wartenberch et Ochó-
lach et Trasich, renuncíaruntque omnihus actionibus siue impeticioni-
bus quas pater illorum et ipsi et eorum heredes mouere poterant
uel possent contra ecclesiam Frisingensem, Econuerso autem ipse
domius noster episcopus pro huiusmodí resiguaeionibus et renun-
ciacionibus factis promisit antedietis duobus fratribus et eorum here-
dibus cirea proximum nunc beati Georii festum se daturum xx mareas
Aquilegensium denaríerum anfiquorum et conferre ipsis et eorum
heredibus redditus trium marearum Aquilegensium, quam ‚cito pre-
textu homagii siue in Carinthia siue in Carniola vel in Marchia se
offerret locus pariter et facultas. Nos vero etiam eodem die pretextu
concordie inter ipsum dominum episcopum et nos inuiolabiliter ob-
seruande, cessimus omni iuri et actioni quod et quam solummodo
super alpes infer confinia vtriusque prediorum sitas allegauimus nos
habere, actionibus inposterum reseruatis et suspensis quas ad inuicem
inter nos super homines proprios mouere possumus hinc et inde.
Acta sunt hec apud Lok, anno domini M. CC. LXIII., III. nonis Junii,
istis presentibus Heinrico Vertingo, Wernhero, Chvnrado et Jacobo
fratribus de Lok, et Eberhardo ministeriali ecelesie Frisingensis et
Leutzmanno milite de Ortenbureh et Leutoldo de Waldenberch,
Vlino, Chvnzone et Rinhardo et Maerchlino de Bitersperch. Et ne
igitur omnia prelibata possint tradi obliuioni vel per aliquem in
posterum infringi uel mutari, presentem paginam nostri sigilli muni-
mine iussimus roborari et nos omnium predictorum volumus esse
auctores siue gwer erga prefatum dominum episcopum contra fratrem
nostrum Henricum comitem de Ortenburch.
Cod. 191, f. 14, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 41, Nr. 64
221.
1263, 4. Juni, Orvieto. Papst Urban IV. trägt dem Propste von s. Magnus
zu Regensburg und anderen genannten Priestern in erneuerter Form auf, den
Streit zwischen dem Bisthum Freising und dem Kloster Seitenstetten betreffa
des Patronates von Abchbach, Waidhofen und Holenstein zu untersuchen und zu
entscheiden.
Urbanus episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ......
preposito ecelesie saneti Magni Ratisponensis, ..... thesaurario
2A0
Eistetensi et Altemanno de Rotenecke canonico Ratisponensi salutem
et apostolicam benedictionem. Dilecti filii ..... abbas et conuentus
monasterii sanete Marie in Sitansteten ordinis sancti Benedicti
Patauiensis diocesis de Aspach, de Waidhouen et de Hollenstain
ecclesiarum patroni sua nobis petitione monstrarunt, quod cum
venerabilis frater noster Ch. episcopus et capitulum Frisingense
eosdem abbatem et eonuentum super iure patronatus earundem
ecclesiarum quarum se patronos mendaciter asserebant, coram ma-
gistro G. canonieo Patauiensi auctoritate apostolica conuenissent,
tandem idem canonicus, postquam ipse lite in eausa huiusmodi eoram
eo legitime contestata aliquamdiu in ea duxerat proeedendum, Vlrico
tune abbati monasterii de Gersten predicte diocesis commisit super
hoe usque ad diffinitiuam sententiam uices suas. Sane idem sub-
delegatus usque ad calculum huiusmodi sententie rite processit et
demum remisit ad eundem eanonieum causam ipsam, qui cognitis
eiusdem cause meritis et iuris ordine obseruato diffinitiuam pro dictis
abbate et conuentu sententiam promulgauit, sed iidem episcopus et
capitulum de hoe tacito falsoque suggesto, quod nominatus canonicus
prefato subdelegato ad certam diem in dicta causa commiserat uices
suas, et quod pro parte ipsorum episcopi et capituli ab eodem sub-
delegato ex eo ad prefatum eanonieum fuerat appellatum, quod sub-
delegatus ipse post elapsum diem predietum in causa: huiusmodi
procedebat quodque ipsi episeopus et eapitulum ab eodem eanonieo,
quia non solum processum prelibati subdelegati quem post diem et
appellationem predictas in dieta causa ad diffinitiuam sententiam de
facto proeessisse mendaeiter proponebant, irritum nuntiare nolebat,
uerum etiam processum contra iustitiam approbarat eundem, ad
sedem apostolicam appellarant, super hoc ad . ..... abbatem mona-
sterii de Tyrhoupt Augustensis diocesis sub ea forma ipsius sedis
litteras impetrauit, ut uocatis qui uocandi essent, et auditis hine inde
propositis quod canonicum esset, statuere procuraret et faceret quod
decerneret, per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari. Verum
memorati abbas et conuentus sanete Marie ex eo sentientes ab ipso
abbate de Tyrhoupt in euius presentiam propter hoc citati fuerant,
indebite se grauari, quod litterarum ipsarum copiam quam nunquam
habuerant, eis facere contra iustitiam denegabat humiliter requisitus,
duxerunt ad nostram audientiam appellandum, at idem abbas de
Tyrhoupt legitima eorum appellatione contempta predictum ius patro-
241
natus in cuius possessione abbas et conuentus erant predicti, eisdem
episcopo et capitulo ut dicitur, sententialiter adiudieare curauit.
Quocirca discretioni uestre per apostolica seripta mandamus, quatinus
uocatis qui fuerint euocandi, et auditis hine inde propositis quod
canonicum fuerit, appellatione postposita statuatis, facientes quod
decreueritis, auetoritate nostra firmiter obseruari, testes autem qui
fuerint nominati, si se gratia, odio uel timore subtraxerint, per cen-
suram eeclesiasticam cogatis ueritati testimonium perhibere, non
obstantibus aliquibus litteris ueritati et iustitie preiudieantibus pro
parte aduersa super hiis a sede apostolica impetratis. Quod si non
omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo uestrum ea nichil-
ominus exequantur. Datum apud Urbemueterem, II. nonas Junii, pon-
tifieatus nostri anno secundo.
Orig., Pgt., mit anhgder. Bleibulle, Archiv des Klosters Seitenstetten.
228.
1263, 1. Juli, Oberwelz. Bischof Konrad von Freising vergleicht sich
mit Konrad und Offo Gebrüdern von Fonsdorf betreffs strittiger Gebietsgrenzen
bei dem Gute zu Wels.
Actiones quas mundus ordinat, sepe delet suecessus temporum,
nisi occurrat memoria litterarum voce testium roborata. Nos igitur
Chunradus dei gratia Frisingensis notum facimus vniuersis tam pre-
sentibus quam futuris, quod dissensionis et contentionis materia
hueusque inter nostros predecessores et nos ex una parte et Chun-
radum, Offonem et eorundem fratres de Vanstorf ex altera super
limitibus siluarum et terrarum agitata diutius de consensu et bona
uoluntate eorundem fratrum fuit per nostri arbitrii sententiam taliter
amputata, quod videlicet a domo in qua Albero residet, sursum per
directum montis et inferius per descensum usque ad finem illius
lapidis qui dotem plebis in Welz ex opposito tangit, diuisionem limitum
feeimus, ita quod pars illa que orientem respicit, nobis cessit, alia
uero pars que iacet ad occidentem, cessit fratribus memoratis, hoc
tamen pacto apposito et adiecto quod nos et homines et coloni nostri
dum uisum fuerit expedire, possint eum eorum pecoribus pascendis
partem dietorum fratrum frequentare ipsisque etiam fratribus et
eorum hominibus e conuerso licebit habere in nostra parte dum eis
Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 16 j
242
placuerit, communionem tam in paseendis eorum gregibus quam in
lignis recipiendis soluminodo ad eorum edifitia necessariis et ad
ignem, hoc tamen semper saluo quod neque nostris neque dietorum
fratrum hominibus licebit ligna de nostra silua uendere quoquo modo.
Preterea hoe etiam fuimus protestati, quod infra terminos partis nostre
que nobis cessit habere, tantum spatium terrarum ex nouo nobis lieeat
quod ultra quantitatem feni quam habuimus ab antiquo possimus
habere annis singulis sexaginta carratas feni, insuper etiam licebit
colono quem ad eustodiendam siluam prefecimus, exstirpare et colere
infra terminos partis nostre unum uel duos agros ad proitiendum
semina in eisdem. Vt autem prefatorum limitum diuisio non possit
in posterum infringi vel mutari, presentem paginam conscribi fecimus
et in perennem huius rei memoriam nostri pendentis sigilli munimine
eandem iussimus roborari. Acta sunt hec aput Welz, anno domini
M. CC. LXIIL, in oetaua beati Johannis baptiste, istis presentibus,
videlicet domino Rudolfo, magistris Heinrico, Chunrado et Ottone
Frisingensis eurie tunc notariis et capellanis, Heinrico dicto Vertingo,
Chvnrado et Offone fratribus de Savrawe, domino Swichardo de
Chaete 1), Heinrieo et Libardo tune officialibus in Wele et in sancto
Petro aliisque multis viris ydoneis et fidedignis.
Orig., Pgt., 4 anghgte Sigel ausgerissen, k. Reichsarehiv zu München;
ebend. aueh Cod. 191, f. 16; Meichelbeck II.,2, 42, Nr. 66.
229.
1263, 18. Juli, Ulmerfeld. Engelschalk von Reinsberg reversirt gegen
Bischof Konrad von Freising wegen Nichtentfremdung seiner freising. Lehen,
namentlich der Burg Randeck.
Actiones quas mundus ordinat, sepe delet successus temporum,
nisi oceurrat memoria litterarum voce testium roborata. Ego igitur
Engelsehalkus de Reinspereh per presens seriptum notum facio
vniuersis tam presentibus quam futuris, quod data fide vice sacra-
menti in manus domini mei Chunradi venerabilis episcopi Frisingensis
promisi firmiter et laudaui, quod eastrum Randeke et omnia eius
attinentia vniuersasque possessiones quas ab ecclesia Frisingensi
| Cod. 191, liest Greta ünd ebenso druckt auch Meichelbeck.
2&3
/
mei progenitores feudali titulo possederunt et quas ego nune
possideo et quas possidere potero in futurum, nunquam per alicuius
venditionis, obligationis et infeudationis genus debeo erga aliquem
hominem alienare, hoe etiam promittens quod si me absque herede
decedere contingerit (1), prefatum castrum eum omnibus atti-
nentiis et alia omnia que in feudum a memorata ecelesia possideo,
debent eum omnibus iuribus redire ad eandem. In cuius rei
perenne testimonium presentem conscribi feci paginam et illam mei
pendentis sigilli munimine roborari. Acta sunt hec aput Vdmaruelt,
anno domini M. CC. LIIII., XV. kal. Augusti, presentibus testibus sub-
notatis videlicet Marquardo de Zinzindorf, Leupoldo de Chinprenning,
Leupoldo de Aspanspach, Ottone de Luhsnich, Vlrieo de Lvhsnich,
Ditrico de Richinstorf, Chunrado dieto Schirmar, Heinrico Vertingo,
Eberhardo de Paumgarten militibus, Arnoldo dicto Piber, Friderico
de Luhsnieh, domino Rudolfo, magistro Heinrico, Ottone tune in
tempore Frisingensis curie notariis et capellanis.
Orig. Pgt, anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Cod. 191, f. 45, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeek 11/2, 43,
Nr. 67 und Font. rer. Austr. IL/1, 56, Nr. 55.
230.
1263, 25. Juli, Wiener-Neustadt. R. von Falkenberg stellt dem Bischofe
Konrad von Freising für seinen Diener Heinrich genannt Raedil' Bürgschaft.
Reuerendo domino suo C. venerabili Frisingensi episcopo R. de
Valchenberch deuotum et fidele seruitium eum debita subiectione.
Tenorem presentium benignitali vestre transmitto super fideiussione
sieut honestis rationibus diseussum est, pro Hainrico dieto Raedil,
vt ipsum michi absolutum et pristine libertati restitutum transmittatis,
‚ tali eonditione vt si ipse predietus Hainricus vel offenderit vestros
homines pereutiendo, capiendo, rapiendo vel per vim retinendo, ego
sim astrietus ad satisfactionem quinquaginta talentorum, et si forte
me mori contigerit, filius meus tali pene subiaceat ut preseripsi.
Huius rei fideiussores mei sunt, videlicet Hainricus de Gütentirn,
Eberhardus frater ipsius, Rudgerus de Mitterndorf, Wolfkerus offi-
eialis de Herrantstain, Pernhardus de Herrantstain. Acta sunt hec
apud Nouam eiuitatem, anno domini M. CC. LXIIL, VI. kal. Augusti,
presentibus testibus subnotatis videlieet domino Hainrieo dieto Ver-
16*
24A
tinch, Virico de L*hsnieh, Rai(m)botone de Lühsnieh, Ditrieo de
Reichenstorf militibus, Friderico de LYhsnieh et aliis quampluribus
fide dignis. |
Orig., Pgt., anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Cod. 191, f. 26', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 43,
Nr. 68; Font. rer. Austr. IL/1, 57, Nr. 56.
231.
1263, ...., ..... Bischof Konrad von Freising vertheilt die Grundstücke
mehrerer Huben bei Lack an genannte Bürger dieses Marktes gegen Jahreszins.
Aeciones hominum quas mundus ordinat, sepe delet successus
temporum, nisi oceurrat memoria lítterarum uoce testium roborata.
Nos igitur Chunradus dei gracia Frisingensis ecclesie episcopus ad
memoriam futurorum. et preseneium cupimus peruenire, quod dum
dileeti et fideles nostri ciues fori de Lok ad nostram presenciam
accedentes nobis eorum defectum quem paeiebantur in agricultura,
vnanimiter expressissent et probassent per argumenta plurima, quod
ex eorum defectu nobis non modieus defectus in nostris redditibus
atque censu sueeresceret annuatim, nos et illorum et nostram vtili-
tatem in hae parte proeurare volentes, ecce quasdam hubas cirea
Lok sitas de nostrorum ministerialium eonsilio diuisimus inter illos,
ex quibus inquam hubis agros vnius hube que uulgariter Sluezelhub
dieitur inter Nieolavm filium Walpotonis et Wernherum generum
illius et Goldrunnam filiamque eius Margaretam diuisimus et contuli-
mus illos illis et eorum heredibus sub iure purchret in perpetuum
possidendos, ita tamen quod annis singulis in festo Martini nostro
theloneario de Lok qui tunc pro tempore fuerit, de agris hube diuise
solummodo persoluant lx denarios Laybacensis vsualis monete, quibus
persolutis ab omni erunt alterius census dacione usque per anni
eirculum submoti omnimodo et exclusi, nee officialis noster omnes
tenentes et colentes agros prefatos vlterius quam ad ultronea seruicia
et ad stiuram eommunem poterit cohercere, nisi tune toti predio aut
toti terre ineumberet timor aut neccessitas generalis propter quod
ad opera generalia erunt compellendi. Hoc etiam adieeimus prenotatis,
quod siquis conuietus fuerit eoram nobis aut officiali nostro, quod
agros prelibatos aut quempiam illorum per quodeumque genus aliena-
245
eionis erga aliquem occupauerit qui non est de domo uel familia
ecelesie Frisingensis, ille idem alienans uel occupans cecidit ab omni
iure quod habuit in eisdem agris et nichilominus eorundem agrorum
collacio ad nos est denuo deuoluta. Ne igitur per nos uel nostros
successores presens diuisio uel collacio infringi ualeat uel mutari, ad
huius rei perennem memoriam et maioris roboris firmitatem presentem
paginam memoratis ciuibus et eorum heredibus tradidimus nostri
pendentis sigilli munimine roboratam. Datum per manum magistri
Heinriei nostre curie tune notarii, anno domini M. CC. LXIIL, istis
presentibus, Rudolfo, magistro Ch., Ottone Frisingensis curie notariis
et eapellanis, Heinrico Vertingo, Wernhero, Ch. et Jacobo fratribus
de Lok et aliis fide dignis. .
Cod. 191, f. 130, k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeek Il./2, 41,
Nr. 65.
232.
1263, ....,..... Bischof Konrad ‘von Freising vertheilt die Grundstücke
dreier genannter Huben bei Lack an seinen Notar Magister Heinrich und andere
Genannte, Bürger von Lack, gegen Jahreszins.
Acciones quas mundus ordinat, sepe delet suceessus temporum,
nisi oecurrat memoria litterarum uoce' testium roborata. Nos igitur
Chunradus Frisingensis episeopus ad noticiam futurorum et presen-
eium eupimus peruenire, quod dum dilecti et fideles ciues nostri fori -
de Lok ad nostram presenciam accedentes nobis eorum defectum
quem paciebantur in agricultura, vnanimiter expressissent et probas-
sent per argumenta plurima, quod ex eorum defectu nobis non modi-
eus defectus in nostris reditibus atque censu suceresceret annuatim,
nos et illorum et nostram vtilitatem in hac parte procurare uolentes,
ecce tres, videlicet Prechube (!) et duas Raeblini hubas circa Lok
sitas de nostrorum ministerialium consilio diuisimus inter illos, ex
quibus inquam trium hubarum agris contulimus magistro Heinrico
tune nostre curie notario et sibi in quacumque linea consangui(ni)-
tatis sev affinitatis attinentibus quatuor agros, Dilacherio duos et
Bertoldo filio eiusdem duos, Virico carnifici duos, Bernhardo fabro
duos, Gotfrido carnifiei duos, Cubelino pellipario duos, Richero
duos, Osridich duos, Wlfingo fabro duos, Wuizoni unum et Levtoldo
Pd
246
agrum unum, et eorum heredibus sub iure purchret in perpetuum
possidendos, ita tamen quod annis singulis in festo Martini nostro
theloneario de Lok qui tune pro tempore fuerit, de prefatis tribus
hubis solummodo persoluant unam marcam et xx denarios Laybacen-
-sis vsualis monete, quibus persolutis ab omni erunt alterius census
datione usque iterum per anni cireulum submoti omnimodie et ex-
elusi, nec officialis noster omnes tenentes et colentes agros prefatos
vlterius quam ad vitronea seruieia et ad stivram communem poterit
cohercere, nisi tunc toti predio uel toti terre ineumberet timor aut
neccessitas generalis propter quod ad opera generalia erint compel-
lendi. Hoc etiam adiecimus prenotatis, quod siquis conuietus fuerit
coram nobis aut officiali nostro quod agros prelibatos aut quempiam
illorum per quodeunque genus alienaeionis erga aliquem occupauerit
qui non est de domo uel familia ecelesie Frisingensis, ille idem alie-
nans seu oecupans cecidit ab omni iure quod habuit in eisdem agris,
et nichilominus eorundem agrorum collacio ad nos est denuo deuo-
luta. Ne igitur per nos uel nostros successores presens diuisio et
collacio infringi valeat vel mutari, ad huius rei perennem memoriam
et maioris roboris firmitatem presentem paginam memoratis ciuibus
et eorum heredibus tradidimus nostri pendentis sigilli munimine
roboratam. Datum per manum magistri Heinrici tunc curie nostre
notarii, anno domini M. CC. LXIIL, istis presentibus, domino Rudolfo,
magistro Chunrado, Ottone Frisingensis eurie tunc notariis et capel-
lanis, Heinrieo Vertingo milite, Wernhero, Chunrado et Jacobo fratri-
bus de Lok et aliis ydoneis et fide dignis.
Cod. 191, f. 130', k. Reichsarchiv zu München.
233.
1964, 11. März, Orvieto. Papst Urban IV. beauftragt in dem Streite zwi-
schen dem Bisthume Freising und dem Kloster Seitenstetten betreffs der Pfarren
von Waidhofen und Holenstein den Abt von Kremsmünster und den Propst von
s. Florian mit der Durchführung des Processes gegen die widerspänstigen
Pfarrer Eberhard und Heinrich der genannten Kirchen und Andere.
Urbanus episeopus servus seruorum dei. Dilectis filiis. . .abbati
monasterii de Cremismunster et preposito eeclesie saneti Fluriani
(!) Patauiensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Petitio
247
dilectorum filiorum ... abbatis et conuentus monasterii sancte Marie
de Sitansteten ordinis sancti Benedicti Patauiensis diocesis nobis
exhibita continebat, quod Fredericus abbas monasterii de Gleuniaco
eiusdem diocesis in Eberhardum de Waidhouen et Henricum de
Hollenstain presbyteros predicte diocesis pro eo quod ipsi prefatas
ecclesias eum iuribus et pertinentiis earundem ad eosdem abbatem
et conuentum de Sitansteten speetantes per uiolentiam oecuparant
et ab eodem abbate de Gleuniaco moniti diligenter ecclesias ipsas
eis restituere contumaciter denegarunt, cum hoe esset ita notorium
quod nulla poterat tergiuersatione celari, auetoritate venerabilis
fratris nostri Ottonis Patauiensis episcopi loei diocesani excommuni-
eationis sententiam exigente iustitia promulgauit, Otto quoque
decanus Christianitatis Lauriacensis diete diocesis presbiterorum
ipsorum crescente contumacia easdem ecclesias auctoritate ipsius
episcopi suadente iustitia ecelesiastico supposuit interdieto. Verum
memorati presbyteri huiusmodi excommunieationis sententiam damp-
nabiliter contempnentes in eisdem ecelesiis interdictis diuina officia
celebrare, immo uerius quantum in eis est, profanare presumunt in
animarum suarum perieulum, plurimorum scandalum et eorundem
abbatis et conuentus preiudicium et grauamen, quare nobis humiliter
supplicarunt ut eandem excommunicationis sententiam robur firmi-
tatis debitum obtinere dietosque presbyteros puniri pro presumptione
huiusmodi pena canonica mandaremus. Quocirea discretioni uestre
per apostoliea seripta mandamus, quatinus sententiam ipsam sicut
rationabiliter est prolata, faciatis auetoritate nostra usque ad satis-
faetionem condignam appellatione remota inuiolabiliter obseruari.
Super eo uero, quod predicti presbyteri sic ligati in predietis ecclesiis
diuina officia celebrare presumunt, quod eanonieum fuerit, appellatione
postposita decernatis, facientes quod decreueritis, per censuram
ecclesiasticam firmiter obseruari, inuocato ad hoe si opus fuerit,
auxilio brachii secularis. Datum apud Vrbem ueterem, V. idus Martii,
pontifieatus nostri anno tertio.
Jacobus de Meuania (?)
Orig., Pgt., anhgde. Bulle; Stiftsarchiv zu Seitenstetten.
248
234.
1264, 4. Juni, Orvieto. Papst Urban IV. beauftragt den Abt von Krems-
münster und den Propst von s. Florian, in. dem Processe zwischen dem Bis-
thume Freising und dem Kloster Seitenstetten um die Pfarren Waidhofen und
Holenstein die Urtheile wider die Widerspänstigen zu vollziehen.
Urbanus episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis. . .abbati
monasterii de Cremismunster et .. preposito ecelesie saneti Floriani
Patauiensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis
.... übbas et eonuentus monasterii sanete Marie de Sitansteten
petitione monstrarunt, quod Frederieus abbas monasterii de Cleuniaco
Patauiensis diocesis in Heberhardum etHenrieum presbyteros prediete
diocesis pro eo quod idem Heberardus de Waidhouen ac dietus H.
de Hollestain eeclesias eum iuribus et pertinentiis suis ad eosdem
abbatem et conuentum de Sitansteten spectantes per uiolentiam
occuparant et ab eodem abbate de Cleuniaco moniti diligenter ec-
clesias ipsas eis restituere contumaciter denegarunt, eum hoc esset
ita notorium quod nulla poterat tergiuersatione celari, auctoritate
venerabilis fratris nostri Ottonis episcopi Patauiensis loei diocesani
excommunicationis sententiam exigente iustitia promulgauit, Otto
quoque deeanus Christianitatis Lauriacensis prefate diocesis presby-
terorum ipsorum crescente contumacia easdem ecclesias auctoritate
predieti episcopi suadente iustitia ecclesiastico supposuit interdicto.
Verum memorati presbyteri huiusmodi excommunicationis sententiam
dampnabiliter contemnentes, in eisdem ecelesiis interdietis diuina
offieia celebrare, immo uerius quantum in eis est, profanare ae
Vlrieus, miles Conradus et alii parochiani predietarum ecelesiarum
in eis sie interdictis ab eisdem presbyteris diuina huiusmiodi audire
presumunt in animarum suarum periculum, plurimorum scandalum et
dictorum abbatis et conuentus preiudieium et ecclesiastice discipline
eontemptum, propter quod abbas de Cleuniaco et decanus predicti
in militem Conradum, Henrieum et alios parochianos predietos quia
per eos moniti diligenter, a presumptione huiusmodi desistere con-
tumaciter denegarunt, eum hoc ita esset notorium quod nulla poterat
tergiuersatione celari, auctoritate prefati episcopi excommunicationis
sententiam exigente iustitia promulgarunt. Quare dicti abbas et
. 249
conuentus monasterii sancte Marie humiliter petebant a nobis, ut
easdem sententias robur firmitatis debitum obtinere dietosque pres-
byteros de huiusmodi pena puniri canonica faceremus. Quocirca dis-
eretioni uestre per apostoliea scripta mandamus, quatinus sententias
ipsas sieut rationabiliter sunt prolate, faciatis auetoritate nostra
usque ad satisfactionem condignam appellatione remota inuiolabiliter
obseruari. Super eo uero quod dieti presbyteri diuina taliter pro-
fanare dieuntur, quod canonicum fuerit appellatione postposita
decernatis, facientes quod decreueritis per censuram ecclesiasticam
firmiter obseruari. Datum apud Vrbemueterem, II. nonas Junii,
pontificatus nostri anno tertio.
Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle, Archiv des Klosters Seitenstetten ; Cod. 191,
f. 46 als Insert in Urk. ddo. (1264), 17. Juni, Orvieto (Nr. 235); k. Reichs-
arehiv zu München; Meichelbeck Il/2, 44, in Nr. 70,
235.
(1264), 17. Juni, Orvieto. Archidiakon Bartholomeus von Amb( — ?)
beurkundet die Entscheidung, dass ein inserirter Auftrag Pupst Urbans IV., die
Excommunication der Pfarrer von Waidhofen und Holenstein betreffend, den
angeblichen Rechten des Bischofs von Freising nicht nachtheilig sein solle.
Omnibus presentes litteras inspecturis Bartholomeus archidia-
conus Amb(— ?) domine pape capellanus et ipsius contradictarum
auditor salutem in domino. Noueritis, quod cum magister Riecardus
proeurator ... abbatis et conuentus monasterii sanete Marie de
Sitansteten pro ipsis impetraret litteras apostolicas sub hac forma:
Folgt nun der Auftrag Papst Urbans IV. ddo. 1264, 4. Juni, Orvieto
(Nr. 234) ; |
eisdem litteris Waldinus de Bechona elerieus, procurator vene-
rabilis patris episcopi Frisingensis pro ipso in audieneia publica
contradixit, quas tandem ea condicione absoluit quod super questione
luris patronatus que vertitur inter predictos abbatem et conuentum
monasterii sanete Marie ex parte vna et predictum episcopum ex
altera, nullum eidem episcopo quoad ius patronatus siquid habet, per
predietas litteras preiudicium generetur, quod pars altera promisit
firmiter coram nobis. In huius rei testimonium presentes litteras fieri
250 .
fecimus et nostro sigillo muniri. Datum aput Vrbemveterem, XV. kal.
Julii, pontificatus domini Vrbani pape iiii. anno tercio.
Cod. 191, f. 46, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 44,
Nr. 70.
290.
1964, 4. Aug., s. Florian. Propst Arnold von s. Florian beauftragt seinen
‚Mitrichter in dem Streite zwischen dem Bisthume Freising und dem Kloster
Seitenstetten betr. der Pfarren Waidhofen, Holenstein u. &. w., Abt B. von
Kremsmünster, die Pfarrer Eberhard und Heinrich der genannten Kirchen
gegebenen Falles für bestimmten Tag vor Gericht zu rufen.
Dilecto in Christo patri et domino venerabili B. abbati mona-
sterii in Chremsemunster Ar. dei gratia prepositus ecelesie sancti
Floriani orationes deuotas in domino Jesu Christo. Cum seeundum
litteras apostolicas uobis et nobis directas quarum tenorem sub
bulla domini pape plenius eonspexistis, procedere debeamus in eausa
que uertitur inter venerabilem R. abbatem et conuentum monasterii
sancte Marie in Sytansteten ex una parte et Eberhardum de Waid-
houen et Hainricum de Holenstein presbyteros ex altera, et nos ad
presens simus debilitate corporis et quibusdam ecelesie nostre nego-
ciis arduis prepediti, discretionem uestram deuote rogamus, quatinus
ad prefatos presbyteros dignemini personaliter accedere, monitis eos
salutaribus inducentes ut ad cor et mandatum eeclesie humiliter
reuertantur. Quodsi uestris munitionibus aequiescere noluerint, iniun-
gimus uobis et mandamus auctoritate qua fungimur in hae parte,
quatinus dietos presbiteros Eberhardum et Hainrieum ad nostram
peremptorie eitetis presentiam, locum ad sanetum Florianum, diem
uero IX. kalendas Oetobris, assignantes eisdem ut per se uel procu-
ratores idoneos et ad causam sufficienter instructos compareant
eoram nobis. Nos enim quoad monendum et citandum eosdem uobis
per presentes litteras comittimus uices nostras, die uero assignato
procedemus una uobiscum, non obstante cuiuslibet absentia, quan-
tum de iure fuerit procedendum. Datum apud sanetum Florianum,
anno domini M. CC. LX. quarto, II. nonas Augusti.
Orig., Pgt., von 2 angeht. Sigeln nur Nr. 1 noch vorhanden, Stiftsarchir
zu Seitenstetten.
251
237.
(1265, Anfangs, ..... ) Pfarrer Wernher von Oberwelz theilt dem Bischofe
von Passau mit, dass er den Bischof von Freising auf päpstl. Befehl in den
Besitz der Pfarren Waidhofen, Aschbach und Holenstein eingeführt habe, und
ersucht ihn, diesen Spruch zu schützen.
Reverendo in Christo patri ac domino venerabili Patauiensi
episcopo Wernherus humilis sacerdos et prouisor plebis in Welz
neenon sentencie papalis executor subiectionem et reuerenciam tam
debitam quam deuotam. Cvm secundum apostolum omnis anima
sublimioribus potestatibus teneatur esse subiecta pre ceteris nimirum
eeclesie Romane que mater est omnium ecclesiarum et magistra,
conuenit quemlibet qui se Christianum asserit, obedire ne paganitatis
erimen incurrat dum mandato sedis apostoliee contradicit, peccatum
etenim ariolandi est repugnare et scelus ydolatrie acquiescere nolle.
Proinde pater in Christo reuerende, ex iniuncto michi sedis aposto-
liee mandato venerabilem episcopum Frisingensem duxi auctoritate
debita in possessionem iuris patronatus in Waidhofen, Aspach et
Holenstein eeclesiarum, alios articulos nichilominus fideliter exe-
quendo qui.in dieto mandato continentur. Quia tamen inter cetera
eontradietores et rebelles tam sentencie late quam et mee execuci-
onis debeo modis omnibus cuiuscumque fuerint condicionis, auetori-
tate apostolica per suspensionis, excommunicacionis aut interdicti
sentencias cohercere, vestram in domino rogo et moneo paternitatem
eum reuereneia, nichilominus auctoritate apostoliea precipiendo, qua-
tenus ipsam sentenciam tanquam deuotus ecelesie Romane filius
et meam execucionem manutenere modis omnibus curetis, defendere
sev fovere, nec in contrarium ipsos sacerdotes in sua malicia fouea-
tis, qui a me publice excommunicati diuina celebrant officia in sedis
apostolice contemptum et in preiudicium clauium et in seandalum
plurimorum, facientes enim et consencientes pari pena seripture
testimonio puniuntur.
Cod. 191, f. 26', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 95,
Nr. 162.
252
238.
1265, 12. März, Perugia. Papst Clemens IV. beauftragt den Propst und die
Kanoniker Erbo und Kalhoch von Regensburg, die in dem Streite zwischen dem
Bisthume Freising und dem Kloster. Seitenstetten betreffs der Pfarren Waid-
hofen und Holenstein gegen die Pfarrer daselbst gefällten Urtheile zu voll-
ziehen.
Clemens episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ..... pre-
posito, Erboni et Kalhoho canonicis eeclesie Ratisponensis salutem
et apostolicam benedictionem. Dilecti filii ... abbas et conuentus
monasterii sante Marie de Sitansteten ordinis saneti Benedicti Pata-
uiensis diocesis sua nobis conquestione monstrarunt, quod Heber-
hardus et Henricus presbyteri qui se gerunt pro rectoribus de Waid-
houen et de Holenstein ecclesiarum diete diocesis, ipsas ecclesias
eum iuribus et pertinentiis suis ad idem monasterium pleno iure
spectantes contra iustitiam oceuparunt in eorundem abbatis et con-
uentus preiudieium et grauamen. Cum autem dictis abbate et con-
uentu super hoc apud venerabilem fratrem nostrum ... episcopum
Patauiensem loci diocesanum deponentibus de ipsis presbiteris
questionem, idem episcopus Frederico abbati monasterii de Cleunine
eiusdem diocesis comisisset questionem huiusmodi audiendam, dietus
abbas de Cleunine eui de oecupatione huiusmodi legitime constitit
eum adeo esset notoria quod nulla poterat tergiuersatione celari,
in eosdem presbiteros, quia diligenter ab eo moniti eeclesias ipsas
prefatis abbati et conuentui restituere contumaciter denegarunt, ex-
communicationis sententiam exigente iustitia promulgauit, et Otto
deeanus Christianitatis Laureacensis prefate diocesis ipsorum pres-
byterorum contumaeia exerescente predictas ecclesias auctoritate
ipsius episcopi suadente iustitia ecclesiastico supposuit interdieto,
Sed iam dieti presbiteri huiusmodi excommuniationis sententiam
dampnabiliter contempnentes, in eisdem ecclesiis sic interdictis
diuina officia celebrare, immo uerius quantum in eis est, prophanare,
ac Virieus miles, Wolferus, Henricus, Conradus et alii parrochiani
predietarum ecclesiarum in eis sie interdictis a prenotatis presbyteris
diuina huiusmodi audire presumunt in animarum suarum periculum,
dietorum abbatis et conuentus et ecclesiastice diseipline contemptum,
253
propter quod iidem abbas de Cleunine et decanus in prefatos mili-
tem, Wolferum et quosdam alios parrochianos, quia diligenter ab eis
moniti a presumptione huiusmodi desistere contumaciter denegarunt,
auetoritate supradicti episcopi excommunicationis sententiam pro-
mulgarunt iustitia exigente. Quare ipsi abbas et conuentus : nobis
humiliter suppliearunt, ut easdem sententias robur firmitatis debitum
obtinere ac ipsos presbiteros pro huiusmodi presumptionis excessu
puniri pena eanoniea mandaremus. Quocirca discretioni uestre per
apostolica scripta mandamus, quatinus sentencias ipsas sieut ratio-
nabiliter sunt prolate, faciatis auctoritate nostra usque ad satisfacti-
onem condignam appellatione remota inuiolabiliter obseruari. Super
eo uero quod antedicti presbyteri sic ligati dieuntur diuina officia
temere celebrare, quod eanonicum fuerit, appellatione postposita
deeernatis, facientes quod deereueritis per censuram ecclesiasticam
firmiter obseruari Quod si non omnes hiis exequendis potueritis
interesse, duo uestrum ea niehilominus exequantur. Datum Perusii,
III. idus Martii, pontificatus nostri anno primo.
Orig., Pgt., anhgde. Bulle, Stiftsarchiv zu Seitenstetten.
239.
1265, 18. März, Perugia. Papst Clemens IV. beauftragt den freising.
Chorherrn Morhard in der Streitfrage zwischen dem Mag. Heinrich, Chor-
herrn von s. Andrä zu Freising, und dem Bischofe von Lavant betreffs der
Kirche 8. Peter am Kammersberge endgiltig zu entscheiden.
Clemens episcopus seruus seruorum dei. Dilecto filio Mohardo (!)
canonico ecelesie Frisingensis salutem et apostolicam benedictionem.
Sua nobis Henricus reetor ecclesie saneti Petri Salgeburgensis dio-
cesis petieione monstrauit, quod cum ipse ad dietam ecclesiam tune
uaeantem a venerabili fratre nostro ... episeopo Frisingensi uero
patrono ipsius eeclesie fuisset venerabili fratri nostro ... archiepis-
eopo Salceburgensi loci diocesano canonice presentatus, tandem
quondam ... Lauendinensi electo, asserente quod ad mensam suam
ipsa ecclesia pertinebat et se sibi super hoc opponente, idem archi-
episcopus ipsum H. ad eandem ecclesiam admittere denegauit. Cum
autem prefatus H. ad... archidiaconum Marchie et Carniole super
hoe litteras apostolieas impetrasset et earum auetoritate super hoc
254
eoram ipso archidiaeono electum conuenisset eundem, dietus archi-
diaconus cognitis cause meritis et iuris ordine obseruato diffinitiuam
pro eodem H. sententiam promulgauit quam apostolico petiit muni-
mine roborari. Quocirca diserecioni tue per apostolica scripta man-
damus, quatinus sententiam ipsam sieut est iusta, facias per censuram
ecclesiasticam appellacione remota firmiter obseruari. Datum Perusii,
XV. kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno primo.
Jac. Me...
Orig., Pgt., anghgte. Bulle abgerissen, k. Reichsarchiv zu München;
ebend. Cod. 191, f. 127’; Meichelbeck IL/1, 62.
240.
1965, 4. April, Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
bestätiget dem Bischofe Konrad von Freising den Besitz des Landgerichtes
im „Heybs“ (Gegd. von Ulmerfeld), gegen jährliche Abgabe von 3 Pfund
Wiener Pfennigen wie vor.
In nomine domini amen. Nos Otakarus dei gracia rex Bohemie,
dux Austrie et Stirie et marehio Morauie vniuersis presencium noti-
eiam habituris salutem inperpetuum. Ad memoriam rei perpetuam.
Gesta regalia ealumpniorum serupulis exemptis quibuslibet inuiola-
biliter vt seruentur, et ne a memoria hominum labili deeidant per de-
eursum temporum obliuiosum eadem seriptu(r)arum vocabulis duxi-
mus mancipanda. Hinc est quod vniuersos et singulos tam presentes
quam posteros seire volumus, quod reuerendum in Christo patrem
et dominum Chunradum venerabilem episcopum Frisingensem ami-
eum nostrum karissimum se nostris beneplacitis et desideriis promp-
tum et paratum in omnibus exhibentem specialis prerogatiua dilec-
eionis et favoris pocioris gracia prosequentes, ipsum dominum epis-
eopum omnibus iuribus prouinciali iudicio in Heybs attinentibus
quibus predecessor suus felicis memorie gauisus esse dinoseitur,
libere ae plenarie volumus congaudere, ipsius iudicii prouincialis
homines ad iurisdictionem et dominium iamtaeti domini episcopi per-
tinentes ab exaetionibus quibuslibet et vexacionibus indebitis et
tractionibus ad fora aliena, videlicet iudicum nostrorum prouineialium
sev iudieum ciuitatum vel aliorum quorumeunque iudieum et subiu-
dieum penitus eximentes, ita tamen quod in signum exemptionis
255
huiusmodi et indieium tria talenta denariorum Wiennensium singulis
annis ad nostram cameram vel alieui alteri persone eui ipsam sum-
mam deputandam duxerimus, faciat assignari quemadmodum prede-
cessor suus pretaetus eandem sümmam annuam comiti Ottoni de :
Hardeke pie memorie dinoscitur exsoluisse, qui comes O. ipsum
iudicium prouinciale vna eum comieia in Peilstain a nobis possedisse
dinoscitur tytulo feodali. In euius rei testimonium et robur firmitatis
perpetuum vt premissa libertas et exempcio nostra de regia liberali-
tate coneessa ineonuulsa permaneat, et ne aliquando !) nostre sub
optentu gracie aliquatenus infringatur, presentes nostrorum sigillorum
munimine fecimus communiri. Actum Wienne anno domini M.CC.LX.
quinto, VIII. indictione, presentibus testibus Zmilone de Belkowe,
Henkone marschalco, Deem (?) Wiehelmo de Phrinsperge, Disnata
dapifero Morauie, Hartlibo camerario, Zmielone de Brumawe, Hein-
rico. dapifero de Greizenstain, Marquardo magistro cellarii, Men-
hardo de Swarense, Virico de Luhsnik, Friderieo de Luhsnik,
Ditrico de Richendorf, Wifingo de Aigen, Marquardo (de) Leuhs-
nekke, Chvnrado Sappone et aliis quampluribus fidedignis. Datum
ibidem, pridie nonas Aprilis, per manus prothonotariorum nostrorum
magistrorum Vlriei et Petri, regni nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 49, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck Il./1, 62.
241.
1265, 16. April, Perugia. Papst Clemens IV. beauftragt den Propst N.
und die Chorherren Herbo und Kalhoch von Regensburg, die in dem Streite
zwischen dem Kloster Seitenstetten und dem Bischofe von Freising um die
Pfarren Waidhofen, Aschbach und Holenstein wider Abt Rudolf gefällten
Sprüche zu vollziehen.
Clemens episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ... pre-
posito, Erboni et Kalboho canonicis eeclesie Ratisponensis salutem
et apostolicam benedietionem. Transmissa nobis venerabilis frater
noster ... episcopus Frisingensis patronus ecolesiarum de Weid-
houen, de Aspach et de Helensten(!) Patauiensis diocesis peticione
e
] Cod. hat aliquam, Meichelbeck aliquo modo, was dem folgenden aliquatenus
widerspricht.
256
monstrauit, quod eum felicis recordaeionis Vrbanus papa predecessor
noster eausam que inter ipsum ex parte una et ... abbatem et con-
uentum monasterii de Sicansteten(!) ordinis sancti Benedicti eius-
dem diocesis ex altera super iure patronatus eeclesiarum ipsarum et
rebus aliis vertebatur, ab audiencia magistri Gerardi eanoniei Pata-
uiensis auctoritate apostolica cognoscentis de ipsa per appellacionem
legitime ad apostolieam sedem delatam ... abbati monasterii de
Thirhoupt per suas litteras duxerit committendam, idem abbas de
Tirhoupt magistro Marquardo seolastico Augustensi commisit super
hoc usque ad diffinitiuam sententiam uiees suas. Sed iidem abbas
et conuentus de Sitansteten sufficienti confieto grauamine ab audi-
encia dicti subdelegati ad sedem apostolicam appellarunt, quorum
appellationem prefatus subdelegatus friuolam reputans prout erat,
finito apellacionis articulo rite aliquandiu proeessit in eausa et
demum ad dietum abbatem de Tirhoupt remisit eandem, qui cognitis
ipsius cause meritis et iuris ordine obseruato pro eodem episcopo
diffinitiuam senteneiam promulgauit, eosdem abbatem et conuentum
in quadam summa pecunie ipsi episcopo expensarum nomine con-
dempnando, que senteneia nulla legittima procuracione suspensa in
rem transiit iudieatam. Wernerus quoque perpetuus viearius in Welc
Salceburgensis diocesis quem nominatus abhas de Tirhoupt execu-
torem uice sui constituerat quoad sentenciam ipsam execucioni
debite demandandam, in Rudolphum abbatem dieti monasterii de
Sicanstanten (!) eidem diffinitiue parere contumaciter denegantem
excommunicacionis sentenciam exigente iusticia promulgauit, quam
ipse Rudolphus abbas dampnabiliter uilipendens diuina officia cele-
brare, immo quantum in eo est, uerius prophanare presumit in anime
sue periculum, dieti episcopi preiudieium et ecclesiastice discipline
contemptum. Quare fuit pro parte ipsius episeopi nobis humiliter
supplicatum, ut easdem sentencias euraremus apostolico munimine
roborare ae eundem Rodulphum abbatem pro huiusmodi presump-
eionis excessu puniri pena eanoniea mandaremus. Quoeirea disere-
cioni vestre per apostolica seripta mandamus, quatenus sentenciam
ipsam diffinitiuam sicut est iusta, per censuram ecclesiasticam, ex-
eummunicacionis vero sieut rationabiliter est prolata, faciatis aucto-
ritate nostra usque ad satisfactionem condignam appellaeione rentota
inuiolabiliter obseruari. Super eo autem, quod predictus Rudolphus
abbas sic ligatus diuina dieitur offieia temere celebrare quod
257
eanonieum fuerit, appellatione postposita statuatis, facientes quod
decreueritis, per censuram eandem firmiter obseruari. Quod si non
omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nichilomi-
nus exequantur. Datum Perusii, XVI. kal. Maii, pontificatus nostri
anno primo.
Orig., Pgt., anhgde. Bulle, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; dann Cod. 191, f. 43', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/4, 63
242.
1265, 21. April, Perügia. Papst Clemens 1V. beflelt dem Propste und den
Chorherren Erbo und Kalhoch von Regensburg, den zwischen dem Bisthume
Freising und dem Kloster Seitenstetten schwebenden Streit betreffs der Pfarren
Aschbach, Waidhofen und Holenstein auf Grund der Voracten zn entscheiden
und im Gegenfalle an den päpstlichen Stuhl zu leiten.
Clemens episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis. . .prepo-
sito et Erboni et Kalhoho canonicis ecclesie Ratisponensis salutem
ejsdpostolieam benedietionem. Sua nobis dilecti filii... abbas et
conuentus monasterii sanete Marie in Sytansteten ordinis sancti
Benedicti Patauiensis diocesis de Aspach, de Waidhouen et dei
Holensteyn ecclesiarum patroni petitione monstrarunt, quod cum.
venerabilis frater noster ... episcopus et capitulum Frisingense eos-
dem abbatem et conuentum super iure patronatus earundem ecelesia-
rum quarum patronos se falso esse dicebant, eoram magistro Gerardo
canonico Patauiensi auctoritate apostolica conuenissent, tandem idem
canonicus postquam ipse lite in causa huiusmodi coram eo legitime
eontestata aliquamdiu in ea processisset, Vlrico tune abbati monaste-
rii de Gersten predicte diocesis commisit super hoc usque ad diffini-
tiuas sententias uices suas. Sane idem subdelegatus usque ad cal-
culum huiusmodi sententie in. eadem causa rite processit et demum
remisit ad eundem canonicum causam ipsam, qui. cognitis eiusdem
cause meritis et iuris ordine obseruato diffinitiuam pro dietis abbate,
et conuentu sententiam promulgauit. Sed iidem episeopus et. capitu-
lum de hoc tacito falsoque suggesto, quod nominatus canonicus pre-
fato subdelegato ad certum diem in dieta causa commiserat uices
suas, et quod pro parte ipsorum episcopi et capituli ab eodem sub-
delegato pro eo ad prefatum canonicum fuerat appellatum, quia sub-
Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 17
258
delegatus ipse post elapsum diem predietum in causa huiusmodi
procedebat, quodque iidem episcopus et capitulum ab eodem canonico,
quia non solum processum predicti subdelegati quem post diem ac
appellationem predictas in prefata causa ad diffinitiuam sententiam
de facto processisse mendaeiter proponebant, irritum nuntiare nole-
bat, verum etiam processum contra iustitiam approbarat eundem, ad
sedem apostolicam appellarunt, super hoc ad... abbatem monasterii
de Tyrhoupt Augustensis diocesis sub ea forma ipsius sedis litteras
impetrarunt, ut uocatis qui uocandi essent, et auditis hine inde propo-
sitis quod canonicum esset, statuere procuraret et faceret quod
decerneret, per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari, Verum
nominati abbas et conuentus monasterii sancte Marie ex eo sentientes
ab eodem abbate de Tyrhoupt indebite se grauari, quod ipse ad
primam citationem terminum nimis breuem et peremptorium, octo
dierum uidelicet ad comparendum coram eo in loeo qui distabat ab
eis per sex dietas et amplius, assignabat eisdem, quamquam non
urgeret necessitas, nec suaderet pietas, nec ulla rationabilis eausa
subesset, quare huiusmodi peremptorius terminus maxime in causa
predicta in qua de re agebatur ecclesiastica, deberet taliter maturari,
ad sedem duxerunt apostolicam appellandum. Sed abbas ipse de
Tyrhoupt legitima eorum appellatione concepta, prefatum ius patro-
natus in euius quasi possessione abbas et couentus erant predicti,
nominato episcopo sententialiter. adiudicare presumpsit, propter quod
dieti abbas et eonuentus iterato ad sedem appellarunt eandem, cum-
que dicti abbas et conuentus felicis recordationis Vrbano pape prede-
cessori nostro humillime supplicassent, ut eum huiusmodi causa per
septem annos et amplius durasset ac ipsi propter potentiam et
malitiam aduerse partis non possent in illis partibus super hiis
comode suam iustitiam obtinere, paterna super hoc sollicitudine
prouideret, predecessor ipse ... preposito ecclesie sancti Magni
proprio nomine non expresso et Altemanno canonico Ratisbonensi ac
thesaurario Eistetensi dederat per litteras apostolicas in mandatis, ut
uoeatis qui uocandi essent, et auditis hinc inde propositis quod
iustum foret, infra sex menses a receptione litterarum ipsarum appel-
latione remota decernere procurarent, facientes quod decernerent,
auctoritate apostolica firmiter obseruari. Quod si forte infra huius-
modi terminum propter potentiam et malitiam predicte partis aduerse
causa ipsa terminari non posset, ipsi ex tunc eam instructam remit-
259
terent ad apostolice sedis examen, prefixo partibus ipsis termino
peremptorio competenti, quo per se uel procuratores ydoneos cum
omnibus actis, iuribus et munimentis suis causam eandem contin-
gentibus se conspectui apostolico presentarent, facture ac recepture
super premissis quod ordo exigeret rationis. Porro eodem preposito
ad preposituram de Rore translato et propter hoc prepositura ipsius
eeclesie saneti Magni uacante predieti thesaurarius et canonicus,
quamquam cum dieto preposito partes uiuente predecessore ipso ad
suam presentiam citauissent ac in causa huiusmodi uaeante preposi-
tura ipsa possent procedere, cum id ex directarum ad eos et dictum
prepositum haberent beneficio litterarum, iu eadem tamen causa
procedere uel ipsam ad examen apostolicum anno elapso et amplius
remittere non curarunt sieque dicto termino iam transacto et huius-
modi causa remanente per fot annorum spatium indecisa in eorum
abbatis et conuentus preiudicium dietique monasterii detrimentum
pro parte ipsorum humiliter petebatur a nobis, ut prouidere super
hoe paterna sollieitudine curaremus. Nog itaque finem litibus imponi
uolentes, diseretioni uestre de consensu proeuratorum partium per
apostolica seripta mandamus, quatenus si est ita, causam ipsam iuxta
tenorem litterarum dietarum ipsius predecessoris nostri preposito,
thesaurario et Altemanno predictis super hoe directarum infra
similem terminum a receptione presentium preuia ratione decidere,
alioquin ex tunc eam ad examen apostolieum destinare curetis. Quod
si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo uestrum ea
niehilominus exequantur. Datum Perusii, XI. Kalendas Maii, pontifi-
eatus nostri anno primo.
Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle , Stiftsarchiv zu Seitenstetten.
243.
1265, 23. April, Graz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
befielt seinen Landeshaupt- und Amtleuten in Steiermark, von dem freising.
Gute zu Oberwelz und s. Peter a. Kammersberge nur einfache Vogteigebühr zu
beheben und dessen Unterthanen nicht mit Lasten zu drücken.
O. dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Styrie et marchio
Morauie. Dilectis sibi. . . capitaneis Styrie ceterisque. . . suis officiali-
bus presens scriptum intuentibus vniuersis salutem et omne bonum.
17*
260
Quia reuerendum in Christo patrem et dominum Chvnradum venera--
bilem episcopum Frisingensem amicum nostrum karissimum specialis
dileecionis prerogatiua prosequimur et fauoris, adeo quod homines
ipsins domini episcopi ab exaetionibus, pernoetacionibus, herbergariis,
vexacionibus indebitis liberos esse volumus et exemptos, vniuersis
vobis et singulis damus districtius in mandatis, quatenus de aduo-
eaciis prediorum in Welze ac in sancto Petro ipsius domini episcopi
simplex ius aduocacie quod nobis de eisdem prediis competere
dinoscitur annuatim, statuto ad hoc loco et tempore tantummodo
requiratis, quo etiam iure habito homines ipsius domini episcopi
residentes in prediis memoratis et officiales eorundem prediorum
exactionibus, pernoctacionibus, vexacionibus indebitis nullatenus
aggrauetis prout nostram conseruare diligitis graciam et fauorem,
talem circa premissa diligenciam adhibentes ne nostra super hiis
audiencia amodo requiratur. In euius rei testimonium presentes nostri
sigilli numimine fecimus roborari. Datum in Greze, anno domini
M. CC. LXV., VIII. indictione, VIII. kal. Maii,
Cod. 191, f. 59, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck IT./1, 64.
2A4.
1265, 14. Juni, s. Johann b. Neudeck. Herzog Ulrich von Kürnthem
beurkundet die Gerichts- und anderen Freiheiten der freising. Güter in der
Windischen Mark gegenüber den landesfürstlichen Richtern.
Quoniam quod scripturarum confirmat auctoritas, inproborum
non potest nec debet inprobitas infirmari et obliuio contraria memorie
abolere, nos Vlricus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole et
Marchie presentibus profitemur et ratum haberi volumus, quod per
totum predium ecclesie Frisingensis in Gutenwerde et alibi situm
in Marchia per nos siue per iudicem nostrum prouincialem nullam
iurisdiecionem seu auctoritatem iudieiariam exercere volumus apt.
debemus, nisi in certis, casibus infra, scriptis, hiis uidelicet de homi-
cidio quod wlgariter dicitur. totslach, de furto et de raptu seu uio-
lenta corrupcione virginum seu mulierum quod uulgariter dicitur
notnumft, perpetratis in predicto predio iudicabit iudex prouincialis
noster tali modo, quod rei seu obnoxii talium criminum per offieialem
venerabilis patris et domini.... episeopi Frisingensis assignentur
n
iudiei nostro prouinciali, sine rebus taten ipsorum que cedent ipsi
domüno episcopo, et iudex noster faciet iudicium de persohis talium,
de rebus nichil sibi penitus usurpando. Si uero iüdicium exercendum
fuerit de wlneribus seu effusione sanguinis quod plutiger phenninch
dieitur, iudex "noster cognoscet de causa et iudicabit et emerida pro
tali delicto debita promittetar ad manus iudicis nostri, sed soluetur
officiali episcopi memorati ita quod iudex noster de emendis huius-
modi niehil sibi audeat vendicare. In premissis igitur casibus in qui-
bus iudieabit iudex noster, vocabit eos reos ad iudicium et de citatis
tercio et ob contumaciam se a iudicio absentantibus emendam ipse
iudex noster recipiet et nil vltra. Item tabernam in predio predicto
dominus episcopus Frisingensis habeat preter ipsius episcopi uolun-
tatem. Simifiter uolumus et. mandamus, ut in festis dictis chirchtag
que certis temporibus celebrantur in predio memorato, index noster
nee theolonium aliquid recipiat, nec angarias seu vexaciones quas-
eunque in confluentes ibidem hotnines andeat exercere. Remittimus
etiam denarium quem iudex noster consueuit recipere in dicto predio
pro vrna uini vendita ab hominibus prelibate ecclesie Frisingensis.
insuper prohibenrus districte, ne quisquam iudieum nostrorum pro-
uineialium indieat seu habeat iudicia que uocantur lantgeriht, in villis
predii sepedicti, "nisi forte in foro Gutenwerde, quod per presentes
uolumus inhibere. Vt autem premissa robur obtineant perpetue fir-
mitatis, presentes tradidimus nostri sigilli munimine roboratas. Datum
iuxta castrum Nidekk in ecclesia sancti Johannis, anno domini millesi-
mo dueentesimo sexagesimo quinto, XVIII. kal. Julii.
201
Aus d. Bestätigg. Kg. Otakars ddo. 1274, 17. April, Graz (Nr. 305), vgl.
diese; k. Reichsarchiv zu München; ebend. aueh Cod. 191, f. 132, Meichel-
beck II./1, 64.
245.
1265, 22. Juni, Laibach. Herzog Ulrich von Kürnthen gestattet dem
Bischofe Konrad zu Freising, zu Slapp oder an einem anderen Orte der
Windischen Mark unter gewissen genannten Bedingungen eine Burg zu
erbauen.
Nos Vlrieus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole notum
faeimus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod domino et
am(ieo) nostro venerabili patri Chvnrado episeopo Frisingensi
262
mostram voluntatem pres(ti)timus et consensum, vt castrum siue
municionem circa villam Zlap vel in alio loco quem in Marchia super
predio ecclesie Frisingensis duxerit eligendum, erigat absque obsta-
eulo cuiuslibet impedimenti, et ipse episcopus promisit nobis versa
vice, quod si quid dampnum uel grauamen de mandato (suo) vel eon-
sensu in posterum de eodem castro nobis uel nostris per suos
eas(tellanos) fuerit irrogatum, satisfactionem et emendacionem ple-
nariam super (huiusmodi) dampnis et grauaminibus dum in terra
constitutus fuerit, nobis sine (dilacione) qualibet faciet siue nostris,
quam inquam satisfactionem, si post ad(uentum) uel reditum suum
‚ad terram sex septima(na)rum spaciis post (motam) sibi super hoc
querimoniam uobis uel nostris exhibere non curauerit et presta(uerit),
nos predictam villam Zlap ex tune possidebimus titulo fevdali et
(nomine) aduocacie in Marehia per totum predium eeclesie Frisingen-
sis. Si vero dietum (castrum) per suos vel alienos fraudulenter tra-
ditum fuerit inimieis vel ali(is per quorum) vim fuerit expugnatum, et
ex hoc forte nobis vel nostris dampnum (fuerit ir)rogatum, id dicto
episcopo uel suis successoribus non debet aliquatenus (esse conputa-
. tum), nec ex hoc nobis in memorata villa Zlap et predio ecclesie (Fri-
singensis) aliquid acquisitum, nisi hoe per legitimum testimonium
probare (possimus, quod ad) hoc domini episcopi consensus et volun-
tas pariter accessisset. Sui (homines autem) et castellaui prefatum
castrum inhabitantes non obstante (aliqua?) causa possunt ipsum
dominum episcopum et se metipsos ab omnibus iniu(riis et u)iolenciis
de prefato castro secundum iusticiam defendere licite (et tu)eri. In
huius itaque rei testimonium presentem paginam preli(ba)to domino
episcopo tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum
(La)ibaei, anno domini M. CC. LXV., X. kalend. Julii.
Cod. 191, f. 5', an der Heftung durch Nässe sehr lückenhaft und hier nach
dem Sinne ergänzt; k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck II./2, 45. Nr. 72.
263
246.
(1265, vor Sept.,..... ) Archidiakon Ludwig von Krain fällt sein endgiltiges
Urtheil in dem Streite zwischen Mag. Heinrich, Chorherrn von s. Andrä zu
Freising, und dem Bischofe von Lavant betreffs der Pfarre s. Peter am Kam-
mersberge zu Gunsten des Ersteren.
Nos Ludwicus arcidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede
apostolica delegatus in causa que inter venerabilem patrem et domi-
num....electum Lauentensem ex vna et magistrum Heinrieum ca-
nonieum sancti Ándree Frisingensis, notarium venerabilis patris et
domini C. Frisingensis episcopi vertebatur ex parte altera, super ec-
elesia sancti Petri Salzpurgensis diocesis sita iuxta provinciam siue
districtum qui wlgo dicitur Longaewe, auditis et intellectis meritis
ipsius cause, cum per certa et indubitata documenta luce clariora in-
strumentorum et testium omni exceptione maiorum coram nobis in
iudieio lueide sit probatum, quod idem magister H. fuerit presentatus
ad eandem ecclesiam saneti Petri venerabili domino et patri Salz-
burgensi archiepiscopo a venerabili domino C. episcopo Frisingensi
et quod idem dominus episcopus Frisingensis verus sit patronus eius-
dem eeclesie, quodque plures clerici ad presentationem episcoporum
Frisingensium ipsam ecelesiam adepti longo tempore possederunt et
quod dominus Vlrieus quondam Lauentensis episcopus eandem eecle-
siam tenuit temporibus vite sue ex paciencia eiusdem domini C.
quondam Frisingensis episcopi ac recognouerit ipsum fuisse patronum
uerum huiusmodi ecclesie et quod eadem ecclesia saneti Petri per se
sit parrochialis ecclesia siue plebes (!) et quod alie due ecclesie de-
pendeant ab ea tamquam filie a matre, discussisque et examinatis
exacta diligentia singulis et uniuersis que ad instructionem talis
negocii et pro iure eiusdem magistri H. facere poterant, eandem
ecclesiam saneti Petri ipsi magistro H. canonico sancti Andree per
diffinitiuam sententiam eum omnibus iuribus parrochialibus, decimis,
dotibus et pertinenciis vniuersis in nomine patris et filii et spiritus
sancti adiudieamus, imponendo eidem domino electo Lauentensi ae
sue ecclesie super eadem ecclesia sancti Petri perpetuum silencium
ipsumque ab ea quam qualitercunque tenuit occupatam, per eandem
nostram diffinitiuam sentenciam penitus amouemus, insuper diffini-
tiue sententiando decernimus predictum magistrum H. fore instituen-
264
dum canonice in prelibata ecclesia sancti Petri et eum in ea institutum
auctoritate apostolica defendendum. Item condempnamus sepefatum
dominum eleetum Lauentensem in xl marcis denariorum Frisacensium
nomine fructuum perceptorum de prelibata ecclesia sancti Petri. Con-
dempnamus eciam eundem dominum electum in v marcis Aquilegensi-
um nomine expensarum quas idem magister H. in eadem lite probauit
se veraciter expendisse.
Orig., Pgt., anghgtes Sigel ausgerissen, k, Reichsarchiv zu München; ebend.
Cod. 191, f. 128; Meichelbeck II./1, 57. —
247.
1265, 20. Sept., Lack. Herzog Ulrich von Kärnthen überträgt seine Eigen-
leute auf den Liegenschaften des Bisthums Freising in der Windischen Mark
— Städte und Märkte ausgenommen — an Bischof Konrad von Freising.
Nos Vlricus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole et
Marchie presentibus profitemur et scire cupimus vniuersos presens
seriptum intuentes, quod ob reuereneiam beate Marie virginis et ob
dileccionem dilecti amiei nostri Chvnradi venerabilis Frisingensis
episcopi vniuersos homines iure proprietatis nos attinentes consti-
tutos in eoloniis et (pre)diis ecclesie Frisingensis in Marchia per
hofmarchiam eiusdem domini episcopi liberaliter donauimus et tradi-
dimus ecclesie Frisingensi cum eorum posteris, nichil nobis iuris in
ipsis penitus reseruantes, exceptis tantum hiis qui in foris sev ciui-
tatibus ipsius domini episcopi habent residenciam et morantur, .de
quibus communiter est statutum vt si qua seruicia a nostris in suis
ciuitatibus eonstitutis recipiamus, similia seruicia ipse dominus epis-
copus a suis hominibus recipiat in nostris foris et ciuitatibus consti-
tutis. In huius itaque nostre donacionis euideneiam presens scriptum
prefato domino C. episcopo tradidimus nostri sigilli munimine robo-
ratum. Datum Lok, anno domini M. CC. LXV., XII. kal. Octobris.
Cod. 191, f. 6', k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 46,
Nr. 7A.
265
248.
1265, 20. Sept. (Lack.) Herzog Ulrich von Kürnthen überträgt lem
Bischofe Konrad von Freising die Eigenschaft eines Gutes zu Sella, welches
Ortolf von Gurkfeld demselben zur Schadloshaltung abtrat und von ihm als
Lehen wieller empfing.
Nos Vlrieus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole et
Marchie notum facimus vniuersis presencium noticiam habituros,
quod dileetus fidelis noster Ortolfus de Gurchuelde consentientibus
heredibus suis proprietatem predii sui in Celle cum omnibus suis
attinentiis pro dampnis et grauaminibus que Frisingensi ecelesie in-
tulit, in manibus nostris libere resignauit et nos eandem propriétatem
ipsius predii in Celle pro dampnis huiusmodi tradidimus et donauimus
ipsi ecelesie Frisingensi, quod inquam predium in Celle reuerendus
in Christo pater dominus Chvnradus tunc episcopus Frisingensis prefato
Or. et suis heredibus titulo eontulit feodali, Nos etiam ad hoc ne
prefatus O. vel sui heredes super premissis quicquam possint si
vellent, forsitan inposterum reuocare, per presentes nomine fideius-
sorio obligamus, volentes in hoe indempnitati et comodo ipsius eccle-
sie prouidere. Acta sunt hec anno domini M. CC. LX. quinto, testibus
qui aderant, subnotatis, videlicet Friderico comite de Ortenbureh,
Liupoldo de Scherfenberch, Wernhardo de Waldeke, Wernhero et
Chunrado fratribus de Lok, Jacobo de Gutenberch, Rudelino de Ley- -
haeo, Nieolao de Rivtenberch, Ortolfo de Priseke, Vgoldo de Gvten-
werde et aliis quam pluribus. In cuius rei etiam euidentiam pleniorem
presentes conscribi fecimus et nostri sigilli munimine roborari. Datum
XII. kalendis Octobris.
Orig., Pgt., anghgt. Sigel ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München; ebend.
Cod. 191, f. 6; Meichelbeck 11/2, 46, Nr. 73.
249.
1265, 25.—26. Sept., Frisach. Propst Morhard von Wörthsee bestätiget
als päpstlich delegirter Richter und nach neuerlicher Untersuchung im Streite
des Mag. Heinrich, Chorherrn von s. Andrä zu Freising, mit dem Bischofe von
Lavant betreffs der Pfarre s. Peter a. Kammersberge das endgiltige Urtheil des
Archidiakons Ludwig von Krain.
Notum sit omnibus presens seriptum intuentibus, quod eum nos
Morhardus dei gracia prepositus Werdensis. canonieus Frisingensis
litteras a sede apostolica recepissemus in hec uerba:
Folgt nun das Breve Papst Clemens IV. ddo. 1265, 18. März, Perugia
(Nr. 239).
Volentes itaque negotium nobis commissum debitum producere
ad effectum, litteris nostris per Rudlinum dyaconum venerabilem in
Christo patrem .... episcopum Lauentensem et capitulum eiusdem
eeclesie peremptorie in Frisaco, in eeclesia saneti Bartholomei,
proxima feria sexta ante festum beati Michahelis ad nostram pre-
sentiam duximus euocandos. Quo die et loco nobis et magistro H.
pro parte sua comparentibus, ex parte dictorum domini episcopi et
eapituli Lauentensis nemo nostro se conspectui presentauit. Circa
vesperam itaque eiusdem diei in predicta ecelesia, recepto iuramento
et prestito a prefato Rudlino dyacono quod tempore eongruo littere
nostre eitatorie ab ipso presentate et lecte fuerint publice in ecelesia
Lauentensi et sequenti die coram Eberhardo procuratore memorati
domini episcopi, eundem diem ex benignitate iudiciaria continuauimus
quo ad iudicium diei sequentis, prefigentes terminum partibus horam
primam ipsius diei. Tali igitur die, hoc est in Sabbato ante festum
beati Michahelis et hora premissa nobis in dicta ecclesia presidenti-
bus et sepedicto magistro H, eoram nobis comparente. in presentia
discretorum virorum ... decani magistri Chunradi et Waldmanni et
aliorum de capitulo dicte eeclesie Frisacensis memoratam partem,
dominum episcopum videlicet et capitulum Lauentense iudicauimus vt
debuimus contumacem. Quo facto reuolutis et discussis actis iudi-
eiorum honorabilis viri domini Ludwici archidiaconi Carniole et
Marchie in premissa eausa a sede apostolica delegati factaque nobis
plena fide de canonico processu in causa sepedieta, sententiam diffi-
267
nitiuam contra tunc temporis electum et ecclesiam Lauendensem pro
sepedieto magistro H. canonico saneti Andree Frisingensis super
ecclesia sancti Petri Salzburgensis ab ipso archidiacono latam in hee
verba:
Folgt nun der Richterspruch des Archidiacons ddo. 1265, 14. Juni,
s. Johann b. Neudeck (Nr. 244).
Judieamus rite, iuste et rationabiliter fore latam, eam auetoritate
apostolica in nomine patris et filii et spiritus saneti confirmantes,
decernendo eam ab omnibus quos tangit idem negotium, inuiolabiliter
obseruari. Acta sunt hee anno domini M. CC. LXV., in die Sabbati
proximi ante festum beati Michahelis, in monasterio Frisacensi. In
huius rei euidenciam presens scriptum uolumus nostri sigilli muni-
mine consignari.
Orig., Pgt., anghgtes. Sigel abgeschnitten, k. Reichsarchiv zu München;.
ebend. Cod. 191, f. 128’; Meichelbeck 11/2, 46, Nr. 73.
2 u.
1265, 26. Oct., Regensburg. Propst Heinrich und Chorherr Kalhoch von
Regensburg als päpstlich delegirte Richter beauftragen den Dechant von Ens,
die Excommunication der Pfarrer Eberhard von Waidhofen und Heinrich von
Holenstein aufzuheben.
Heinricus dei gratia prepositus et Chalhohus canonicus Ratis-
ponensis iudices a sede apostolica delegati idemque Chalhohus vicem
gerens domini Erbonis in eadem causa delegati viro prouido et
disereto decano Laureacensi salutem et fraternam in domino eari-
tatem. Noueritis, quod nos cognitis cause meritis inter procuratorem
abbatis et conuentus de Sytansteten ex vna parte et procuratorem
Eberhardi et Heinrici sacerdotum in Waidhouen et Holnstein eecle-
siarum ex altera, qui sacerdotes conquerebantur coram nobis se per
abbatem de Glevnich et a vobis sententia excommunicationis et inter-
dieti eontra iuris debitum notatos, et quamuis hae ratione et aliis mul-
tis rationibus dicerent sententias esse nullas ipso iure, tamen ipsos
absoluimus ab huiusmodi sententiis ad cautelam, recepta primitus a
proeuratore ipsorum et nomine eorum satisdatione de parendo iuri et
iudicatum soluendo. Vnde uolumus et mandamus uobis auctoritate
A Pho 97 7. 95
"pf wr. y Em. Lei
M Dt © Ac
268
apostolica qua fungimur, firmiter precipientes, quatinus prefatos
sacerdotes publice in ecclesia vestra denuntietis coram clero et
populo ab huiusmodi sententiis absolutos ad cautelam ipsosque ad
omnes actus legittimos admittatis. Datum et actum aput Ratisbonam
in maiori eeclesia, anno domini M. CC. LXV., septimo kal. Nouembris.
Orig., Pgt., von 2 anghgt. Sigeln eines erhalten, k. k. geh. Haus., Hof- und
Staatsarehiv zu Wien; Cod. 101, f. 60, k. Reiehsarchiv zu München; Meiehelbeck
II./A, 65; Font. rer. Austr. IL/1, 65, Nr. 65.
251.
1265, 1. Nov., Enzersdorf. Bischof Konrad von Freising genehmiget,
dass die Gemeinden Rasdorf und Mülleiten die Insel „Chleinwerde“, freising.
Lehen Liupolts von Sachsengang , von diesem um 8 Pfund Wiener Pfennige
kaufen.
Nos Ch. dei gracia Frisingensis episcopus notum esse volumus
omnibus presens seriptum intuentibus, quod cum homines constituti
in prediis nostris Reuchlinstorf et Mvlevten a Leupoldo de Sachsen-
genge fidele (!) nostro insulam iuxta Mvlleuten et Hage et Goldruns
sitam que wlgo dicitur Chleinwerde, qdam etiam idem L. a tiobis in
feodo tenuit, in suos communes vsus comparassent sub pensione
tamen vnius libre ipsi L. et suis heredibus annuatim in festo saneti
Georii persoluenda, adiecta pena dupli si quando premisso die non
foret talis pensio persoluta, dieti homines de Reuchlinstorf et Mul-
leuten de consilio et voluntate nostra datis pre(t)acto L. octo libtis
Wiennensis monete predictam insulam libere et absolute suis vsibus
eonquisierunt perpetuo seruituram, eximentes se a pensione libre
memorate et a pena dupli que in primo contractu fuerat constituta.
Nos itaque facta nobis libera resignacione memorate insule a prefato
L. fidele nostro ipsam insulam eum pascuis, pratis, siluis, Viarum
exitibus et omiibus commoditatibus contulimus et applieuimus
prediis memoratis et hominibus residentibus in eisdem commünibus
eorum vsibus. perpetuo liberé profuturam, dictus quoque L. dé
Sachsengange in sepe dicta insula nichil iuris sev commoditatis
deinceps habebit, nisi quod licitum erit sibi per communem viam
eiusdem insule sua peccora ad pascua alia quam in eadem insulá
ire et redire, curribus etiam eiusdem L, patebit transitus per eandem
n
viam ipsius insule, hec inquam duo commoda habebit ipse L. et sui
heredes absque dampno in eadem silua aliqualiter committendo. Et
vt hec omnia robur perpetue optineant firmitatis, sigillum nostrum et
ipsius L. de Sahsengange apponi fecimus huie carte, testibus qui
aderant, subnotatis, Vlrico, Chvnrado et Chvnrado nostris notariis et
eapellanis, Leupoldo plebano de Enzenstorf, Wernhardo de Waldeke
ministeriali nostro, Hechone et Ortwino militibus de Sahsengange,
Rudberto iudice nostro, Walthero balistario de Waidhoven, Tachsen-
pechen balistario, Friderico Mulhover, Chvnrado antiquo iudice,
Chvnrado granatore et aliis fide dignis. Acta sunt Enzenstorf, in die
Omnium sanctorum, anno domini M. CC. LX. quinto.
209
Cod. 191, f. 22, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 47,
Nr. 76. Orig., Pgt., angeblich in der Gemeindelade zu Mülleiten.
202.
1266, 23. Jün., Regensburg. Archidiakon Erbo von Regensburg und
Archidiakon Berthold als Richter in dem Streite zwischen dem Bisthume
Freising und dem Stifte Seitenstetten betreffs der Pfarren Waidhofen und
Holenstein beauftragen den Dechant von Lorch, die Pfarrer Eberhard und
Heinrich der genannten Kirchen für einen bestimmten Tag vor ihr Gericht
zu rufen.
Erbo dei gratia archidiaconus Ratisponensis ecclesie iudex a
sede apostolica delegatus uicemque gerens domini Kalhohi. sui
eoniudieis in hae parte, ac Pertoldus archidiaconus iudex in eadem
parte subdelegatus a venerabili preposito eiusdem ecclesie Rafis-
ponensis viro disereto, , . decano Laureacensi salutem et sinceram in
domino caritatem. Cum. causa que vertitur inter venerabilem abbatem
ef eonuentum monasterii sanete Marie de Sytansteten ex una parte
et Eberhardum et Heinricum de Waydhouen et de Holenstein presbi- -
teros ae Vlrieum militem dictum de Lusnie et alios parrochianos
ipsarum ecclesiarum de Waydhouen. et de Holenstein ex, altera,
nobis auctoritate apostolica sit, commissa, mandamus, uobis auctori
tate apostolica qua fungimur in bac parte, sub pena excommunicatia-
nis precipientes firmiter et, districte, quatinus predictos presbiteros
Eberhardnm. et Heinricum ae V. militem et ceteros purrochianos.ad
nostram peremptorie -cifetis presentiam per uos uel per alium af:
procedendum eoram nobis in dieta causa secundum retro acta et
-$3
s &
270
quantum de iure postmodum fuerit procedendum, locum Ratispone in
ecelesia maiori, diem uero primam sextam feriam post Dominicam qua
cantatur Oculi mei semper, prefigentes eisdem, et si predictus dies
fuerit feriatus, prefigatis eis primum diem peremptorie similiter qui
non fuerit feriatus. Mandamus etiam uobis auctoritate predicta, ut
postquam citaueritis uniuersos et singulos supradictos, nobis de hoc
fidem faciatis per patentes litteras uestro sigillo signatas et nobis
quicquid inde feceritis, rescribatis. Datum Ratispone, anno domini
M. CC. LX. sexto. X. kalendas Februarii.
Orig., Pgt., 2 anhgde. Sigel nur mehr in Bruchstücken vorhanden, Stifts-
archiv zu Seitenstetten.
253.
1266, 7. Febr, Tirol. Graf Meinhart von Górz und Tirol inserirt und
bestätiget den Schiedsspruch, welchen Dompropst Fridrich von Freising
betreffs Streitigkeiten über Güter bei Innichen u. s. w. zwischen ihm und
Bischof Konrad von Freising gefällt hatte.
Nos Meinhardus dei gratia comes Goritie et Tirolensis, Aquile-
gensis, Tridentine et Brixinensis ecclesiarum aduocatus, notum
faeimus universis tam presentibus quam futuris, quod nos et dominus
noster Chunradus venerabilis episcopus Frisingensis post multas inter
nos et ipsum episcopum super predio et castro in Intiea iam diutius
agitatas discordias in dominum Fridericum venerabilem Frisingensis
eeclesie prepositum tamquam in arbitratorem siue in amicabilem
eompositorem coneorditer compromisimus, superque tali nostro com-
promisso uterque nostrum dedit suas patentes litteras utriusque
sigilli signaculo consignatas, in quibus data fide compromisimus uice
'saeramenti omne arbitrium firmiter attendere et inviolabiliter obser-
vare, gratum pariter et ratum tenentes per omnia quodeumque idem
prepositus super huiusmodi discordiis inter nos et ipsum episcopum
sopiendis duceret promulgandum, euius inquam promulgati arbitrii
series noscitur esse talis:
Nos Friderieus permissione diuiua Frisingensis eeclesie prepo-
situs ad notitiam presentium deducimus et futurorum, quod cuius-
libet dissensionis controuersias que occasione predii et castri in
Intica inter reuerendum in Christo patrem et dominum nostrum
271
Chunradum - episcopum Frisingensem ex parte vna et dominum
nostrum Meinhardum nobilem comitem : Goritie et Tirolensem ex
allera diutius agitantur, duximus per nostri arbitrii sententiam taliter
amputandas, videlicet quod omni oceasione remota et cuiuslibet
contradictionis obstaeulo, non obstante iam diet(um) castrum (et)
totum predium in Intica et ubieunque alibi in montanis situm fuerit
quod ecclesiam Frisingensem vel alias ecelesias eidem Frisingensi
eeclesie quoeunque iure attinentes respicit, eum qualibet integritate
restituat et permittat ipsum episcopum et suos successores (per
totum) ... idem predium illa gaudere libertate qua gaudebat idem
dominus episcopus illo die ac eodem tempore cum ipse dominus M.
comes ipsum predium occupavit, ita videlicet quod idem dominus
episcopus et eius successores habeant cum eodem predio liberam
potestatem disponendi, (ordinandi), faciendi seeundum quod utili-
tati ecelesie Frisingensis viderint expedire. Preterea hoc etiam
adieimus arbitrando, quod idem dominus M. comes pro se et pro
fratre suo nobili eomite Alberto et pro suis et ipsius fratris sui here-
dibus renuntiet omnibus exaetionibus, (steuris, herbergariis), angariis
et pernoctationibus aliisque omnibus iuribus quas vel que sibi vendi-
eant vel vendieaverunt in predio antedicto. Insuper sententialiter arbi-
tramur, quod idem dominus M. comes restituat dieto domino episcopo
castrum Haberberch situm et construetum in memorato predio cum
omnibus eius attineneiis et edificiis ipsius, ita videlicet quod idem
dominus episcopus uel eius successores habeant liberam potestatem
erigendi, edificandi et construendi in latum et in longum in eodem
monte eastrum illud ad eorum beneplacitum vel ex lapidibus aut ex
lignis, nec ipse dominus episcopus uel eius suecessores alium uel
alios in eodem castro locabunt vel instituent castellanos, nisi qui sint
de familia ecelesie Frisingensis et qui nulla dampna de eodem castro
memoratis comitibus debeant irrogare. Ad hec per arbitrii sententiam
diffinimus, quod idem dominus M. comes vel eius frater Albertus vel
eorundem heredes in recompensationem dampnorum que illata sunt
per ipsos ecclesie Frisingensi, debent ex nune in perpetuum homines
et possessiones eiusdem Frisingensis ecclesia et aliarum ecelesiarum
eidem ecclesie attinentium, ubicunque in eorundem comitum terri-
torio, districtu seu comitatu constituti seu site fuerint, manutenere,
deffendere atque pro totis eorum viribus ab omnibus dampnis,
iniuriis et violentiis contra omnem hominem illesos per omnia con-
272
servare. Super hee omnia dicimus arbitrando, quod dieti domini
comites debent vniuersos infra prouintiam Inticam aut in montanis
ubicunque fuerint, residentes qui prefato domino episcopo uel eius
successoribus eontrarii fuerint et rebelles vel qui predia Frisingensia
detinent occupata, compellere pariter et cohercere ad restitutionem
eorundem prediorum atque ad sui census plenariam et condignam
solutionem. Dominus autem noster episcopus et eius successores et
canoniei Inticensis ecclesie ratione predicte deffensionis et protectio-
nis soluent de eorum prediis et possessionibus viginti marcas illius
lerre ponderis seu ducentas libras paruulorum Veronensium ad
eameram dictorum comitum annis singulis circa festum beati Martini
euiuslibet contradietionis et dilationis obstaculo postposito et semoto,
nec ipsi domini comites et eorundem heredes summam supradicte
pecunie per alicuius obligationis, infeudationis, venditionis genus vel
per alieuius alienationis modum ab eorum manibus seu potestate vel
a se alteri alienabunt, sed si uero contrarium fecerint vel in aliquo
predietorum artieulorum inuenti fuerint violatores aut plura exegerint
quam in presenti nostro arbitrio est expressum, et post ammonitio-
nem infra spatium duorum mensium huiusmodi non emendauerint aut
non curauerint retractare, extunc ipsi comites et eius heredes cadent
ab omni gratia et iure que vel quod ipsis in solutione diete pecunie
competebat. Verum si forte de consensu, voluntate pariter et man-
dato ipsius domini episcopi ud suorum successorum memorata
pecunia cirea festum beati Martini ipsis comitibus uel eorum heredi-
bus persoluta non fuerit, et si préfatus episcopus vel eius succes-
sores post ammonitionem legittimam infra dies quatuordecim post
festum Martini non procurauerint solui pecuniam memoratam , extunc
officiales episcopi Frisingensis et canonicorum Inticensis ecclesie qui
tunc pro tempore fuerint, usque ad estimationem viginti marcarum
seu ducentarum librarum parvulorum Veronensium dieti comites vel
eorum heredes per ablationem pignoris pro modo deelarati debiti
condempnabunt, et si forte dictis officialibus non sit tanta facultas
rerum quod usque ad complementum dicte pecunie sufficienter
ualeant inpignorari, possessiones ipsius domini episcopi et eorundem
canonicorum Inticensis ecclesie predia inpiguorationi subiaceant
usque ad complementum pecunie memorate. Ad hec arbitrando dici-
mus, quod pro recompensatione atque satisfactione dampnorum et
grauaminum que iidem domini comites aut eorundem homines in
273
sepedicto predio Frisingensi intulerunt, vnus ex ipsis comitibus vel
ambo resignabunt in manus ipsius domini episcopi uel sui successoris
redditus quinquaginta marcarum Tridentini ponderis de eorum pro-
prietatibus sitis in Marchia eirea castrum Sehónenberch et eosdem
redditus de manibus ipsius domini episcopi suscipient feodali titulo
possidendos. Ad hec etiam ipse dominus noster episeopus Frisingen-
sis infeodabit ipsos dominos comites de vniuersis prediis et
possessionibus per (Catubrium) sitis que vel quas quondam Rieg-
hardus de Camino ab ecelesia Frisingensi feodali titulo possidebat.
Infeodabit etiam eos de omnibus hiis possessionibus quas nobilis vir
Brekwinus de Camino in feodum tenet ab ecclesia Frisingensi, hoe
tamen subintellecto si dicti comites super hoc aput ipsum Brekwi-
num eonsensum poterunt obtinere. Debet etiam inter ipsos dominos
nostros videlieet Frisingensem episcopum et dietos eomites et eorum
eoadiutores et fautores et alios utriusque partis homines in (quibus
eunque partibus) terrarum residentes fuerint, sopita esse ex nune in
perpetuum omnis dissensionis et discordie materia et debent hine et
inde perpetua (gratia) et pace gaudere. Demum etiam super hec
omnia prelibata prefatus dominus noster episcopus memoratis comiti-
bus et eorum (progenitoribus eorumque) coadiutoribus cuncta pecca-
mina relaxabit que per dampna et gravamina ipsi domino episcopo '
et suis predecessoribus et (Inticensi) ecclesie (ab) ipsis in sepedieto
predio irrogata minus salubriter contraxerunt. |
Ne igitur per nos vel per fratrem nostrum. Albertum vel per
nostros et ipsius fratris nostri heredes supradicti arbitrii series in-
fringi ualeat uel mutari aut hec in posterum per quempiam alium
possit reuocari, presentem paginam in perennem huius rei memoriam
eonseribi fecimus et eandem nostri et fratris nostri sigillorum pen-
dentium munimine iussimus roborari. Ad hec etiam ad maiorem roboris
firmitatem memoratus dominus noster venerabilis episcopus Frisingen-
sis et dominus Fridericus eiusdem ecclesie prepositus huius arbitrii
auctor et promulgator et capitulum Frisingensis ecelesie eorum sigilla
huie pagine concorditer appenderunt. Acta sunt hec aput Tyrol, anno
. domini millesimo ducentesimo sexagesimo sexto, septimo idus Februarii.
Orig., Pgt., an mehreren Stellen in der Schrift verdumpft, k. k. geh. Haus-,
Hof- und Staatsarchiv zu Wien ; Font. rer. Austriae. IL/1, 68, Nr. 68; besserer
Abdruck bei Meichelbeck 1L/2, 48, Nr. 77, nach welchem auch die Lücken
ergänzt sind.
Fontes. Abthig. II. Bd. XXXI. 15
ou
e ..v9 4
a ee uas a
274
254.
1266, 7. Febr., Tirol. Graf Meinhard von Görz und Tirol beurkundet seinen
schiedsrichterlichen Vergleich mit Bischof Konrad von Freising betreffs ver-
schiedener Streitpunkte, namentlich aber berüglich der Veste Haberberg bei
Innichen.
Nos Meinhardus dei gratia comes Goritie et Tirolensis et Aqui-
legensis, Tridentine et Brixinensis ecclesiarum aduocatus notum
facimus omnibus tam presentibus quam futuris, quod post sopitas
mediante domini Friderici venerabilis prepositi Frisingensis eeclesie
arbitrio discordias que super predio et castro in Intica inter dominum
Chunradum venerabilem episcopum Frisingensem ex parte vna et nos
ex altera uertebantur, totum predium et castrum Haberberch in In-
tiea situm eum omnibus eorum iuribus et attinentiis dieto domino
nostro restituimus episcopo Frisingensi, exceptis duobus prediis Wal
et Aufchirchen que uolüimus sine preiuditio utriusque partis manere
in suspenso donec aput Intieam vicesimo die post recepcionem litte-
rarum dieti domini episcopi quas nobis super hoe direxerit, mediante
* justitia diseutiatur quis ex nobis ius habeat in prediis memoratis, ad
quem vieesimum diem et loeum sub testimonio presentium nos com-
promittimus finaliter accessuros si non valde legittimis et arduis
negotiis tune fuerimus impediti, quibus cessantibus ad prefatum
locum in alio termino ab ipso domino episcopo ad nostras preces
prorogato super eodem negotio terminando finaliter aecedemus. Ex-
pressionem vero penarum ipsius domini nostri et nostro arbitrio ex-
planandam usque ad prefatum diem et locum etiam distulimus quibus
debent dictus episcopus uel eius successores subiacere, si in
selutione viginti marcarum illius terre ponderis sev ducentarum
librarum paruulorum Veronensium occasione deffensionis de predio
in Intiea nobis faeienda annis singulis cirea festum beati Martini
postquam a nobis ammoniti fuerint, negligentes inuenti fuerint aut
remissi, uel si dampnum nobis infra spatium trium mensium etiam |
post ammonitionem non emendauerint, quod de castellanis prefatum
Haberbereh inhabitantibus per eorundem conspirationem in nostrum
preiuditium et grauamen faetam nobis fuerit irrogatum. In huius ita-
‘que rei euidens testimonium presentem paginam nostri sigilli muni-
275
mine iussimus roborari. Datum aput Tyrol, anno domini M. CC.'LX. VI.,
VII. idus Februarii.
Orig., Pgt., anhgdes. sehr schadhaftes Sigel, k. Reiehsarehiv zu München;
Meichelbeck IL/2, 50, Nr. 78.
255.
1265, 23. März, Perugia. Papst Clemens IV. beauftragt in dem Streite
zwischen dem. Bisthume Freising und dem Kloster Seitenstetten betr. der Pfar-
ren Waidhofen, Holenstein u. s. w., den Propst und die Kanoniker Erbo und
Kalhoch von Regensburg, die ohnehin bereits mittelst richterlichen Urtheiles mit
dem Banne belegten Pfarrer Eberhard und Heinrich der genannten Kirchen
alle Sonn- und Feiertage excommuniciren zu lassen.
Clemens episcopus seruus seruorum dei, Dilectis filiis ... pre-
posito et Erboni et Kalhoho canonicis ecclesie Ratisponensis salutem
et apostolieam benedictionem. Sua nobis dilecti filii ... abbas et
eonuentus monasteri sancte Marie in Sitesteten ordinis saneti Be:
nedieti, Patauiensis diocesis, petitione monstrauerunt, quod Frede-
rieus tune abbas monasterii de Gleunic eiusdem ordinis prefate dio-
cesis in Heberhardum et Henricum presbiteros ipsius diocesis pro
eo quod idem Heberhardus de Weidhouen ac dietus Henrieus de
Holestein eeclesias eum iuribus et pertinentiis suis ad eosdem abba-
tem et eonuentum de Sitensteten spectantes per uiolentiam oecu-
parant et ab eodem abbate de Gleunie moniti diligenter ecclesias
ipsas eis restituere contumaciter denegarant, cum hoe esset ita noto-
rium quod nulla poterat tergiuersatione celari, auctoritate uenera-
bilis fratris nostri ... Patauiensis episcopi loci diocesani excommu-
nieationis sententiam exigente iustitia promulgauit, Otto quoque
decanus Christianitatis Lauriacensis prefate diocesis presbyterorum
ipsorum crescente contumacia easdem ecclesias auetoritate predicti
episcopi suadente iustitia ecclesiastico supposuit interdicto. Verum
memorati presbiteri huiusmodi sententiam dampnabiliter contempnen-
tes in eisdem ecclesiis interdictis diuina officia celebrare, imo uerum
quantum in eis est, prophanare presumunt, in animarum suarum
periculum, plurimorum seandalum ac eorundem abbatis et conuentus
de Sitensteten preiudicium et grauamen. Propter quod felieis recor-
dationis Vrbanus papa predecessor noster ... abbati monasterii de
! 18°
276
Cremsmunster et preposito ecclesie sancti Floriani prefate diocesis
suis dedit litteris in mandatis, ut sententiam ipsam sieut rationabi-
liter prolata erat, facerent usque ad satisfactionem condignam appel-
latione remota inuiolabiliter obseruari, super eo uero quod iidem
presbiteri sie ligati in eisdem eeclesiis presumebant diuina officia
celebrare, quod canonieum foret, statuere procurarent, facientes
quod decreuerint, per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari,
inuocato ad hoc, si opus esset, auxilio braehii secularis. Sane abbas
de Cremsmunster et prepositus predicti quibus legitime constitit,
quod predieta sententia rationabiliter lata erat, predietos presbyteros
excommunicatos publice nuntiarunt, sed ipsi maledictionem bibentes
ut aquam ae sententiam ipsam per duos annos dampnabiliter toleran-
tes, animo indurato redire ad mandatum eeclesie paruipendunt.
Quare prefati abbas et conuentus humiliter petebant a nobis, ut pro-
uidere super hoc manum contra eos aggrauari mandando paterna
sollieitudine curaremus. Quocirca diseretioni uestre per apostolica
seripta mandamus, quatinus, si est ita, dietos presbyteros usque ad
satisfactionem eondignam singulis diebus Dominicis et festiuis, pul-
satis campanis et candelis accensis excommunicatos publiee nuntietis
et ab aliis per omnia loca in quibus expedire uideritis, nuntiari faci-
atis et ab omnibus arctius euitari. Quod si non omnes hiis exequen-
dis potueritis interesse, duo uestrum ea nichilominus exequantur.
Datum Perusii, X. kalendas Aprilis, pontificatus nostti anno primo.
Orig., Pgt., mit anhgd. Bulle, Stiftsarchiv zu Seitenstetten.
256.
1266, 28. April, Freising. Bischof Konrad von Freising beurkundet und
genehmiget die Beaitzergreifung der Kirche zu Breitenbach in Tiral durch das
Stift s. Andrä zu Freising, nachdem er diese demselben geschenkt hatte.
Nos Chunradus dei gracia Frisingensis eeclesie episcopus scire
volumus vniuersos presencium noticiam habituros, quod cum ecclesie
sancti Andree et canonieis ibidem deo famulantibus ecclesiam in
Brayteunpach de voluntate et consensu eapituli nostri in supplemen-
tum prebende et communes vsus ipsorum canonieorum donauerimus,
ita quod cedente vel decedente Friderico persona (!) eiusdem eecle-
sie proventus ipsius cedant et profieiant ipsis canonicis pleno iure
277
auctoritate. nostra, voluntate et consensu ipsius accedente, iidem
canonici possessionem huiusmodi eeclesie taliter sunt adepti, quod
ipse F. nomine dicti capituli eandem deinceps possideat eeclesiam et
in signum possessionis tradite a nobis eidem capitulo persoluat
eanonieis eiusdem ecelesie annuatim xxiii denarios vsualis monete,
et sie dictos canonicos eandem ecclesiam canonice possidere decer-
nimus sicut iure cautum est, is possideat cuius nomine possidetur.
In huius rei euidenciam presentes voluimus nostri sigilli munimine
roborari. Datum Frisinge, anno domini M. CC. LXVI, III. kalen-
das Maii.
Aus notariellem Vidimus ddo. 1512, 16. Dec., k. Reichsarchiv zu Müneben
(Abthlg. s. Andrä zu Freising).
251.
1266, 8. Juni, Freising. Bischof Konrad von Freising überträgt an den
Grafen Meinhart von Görz und Tirol auf den Wunsch seines Domcapitels die
Vogtei dessen Güter zu Layen.
Àmieo suo karissimo viro nobili domino Meinhardo illustri
comiti Gorizie et Tyrolensi aduocatoque Aquilegensis, Tridentine et
Brixinensis ecclesiarum Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus
promptam et paratam ad quelibet beneplacita uoluntatem. Specialis
confidentia quam de uobis gerimus, nos inducit ut omni tempore
his debeamus efficaciter intendere que uestri honoris et comodi
respieiunt inerementum, sperantes quin sicut cepistis, nos et eccle-
siam nostram manutenere debeatis in omnibus et fauore et amore
prosequi speciali. Sane ad instantiam dileetorum in Christo fratrum
eapituli nostri aduocaciam predii in Layan pertinentis ad communem
prebendam ipsorum fratrum nostrorum eum omnibus 'iuribus et atti-
neneiis suis sieut eandem quondam marchio de Andesse tenuit et
possedit, uobis in feudum conferimus per presentes, volentes vt quic-
quid ab eadem aduocacia per potentiam seu inprouidentiam alienatum
est aliterue distractum, debeatis per uestre iurisdictionis prouiden-
tiam et industriam reuocare, hoc tamen adiecto ut dictis fratribus
nostris ius proprietatis quod eis in dieto predio Layan conpetit, sem-
per recognoscere debeatis et uinum eorum, uidelicet de qualibet
huba sex vrnas mensure de Bozano sieut ab antiquo et tempore
218:
ipsius marchionis permissum est, permittatis sine theloneo et exac-
tione qualibet per uestrum distrietum sub uestre defensionis et duca-
tus presidio extraduci. [n euius rei euidentiam presentes uobis diri-
gimus nostri et eapituli nostri sigillorum munimine roboratas. Datum
Frisinge, anno domini M. CC. LX. sexto, VI. idus Junii. |
Orig., Pgt., 2 anhgde. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Font. rer. Austr. ILA, 73, Nr. 70.
258.
1266, 22. Aug., Krainburg. Herzog Ulrich von Kürnthen übergibt auf
Bitten Nicolaus von Reitenburg dessen Kinder Diemut und Konrad behufs
ihres besseren Fortkommens an das Bisthum Freising.
Nos Vlrieus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole et
Marchie tenore presencium notum facimus tam presentibus quam
futuris, quod ad instanciam et peticionem dilecti et fidelis ministe-
rialis nostri Nycolay de Revtenberch duos ex liberis suis videlicet
Dymodim et Ch?nradum dare et legare curauimus ac etiam libere
donauimus eeclesie Frisingensi, attendentes quod dictus Nycolaws
et non solum ipsius liberi, verum etiam alii eiusdem pueri ex hac
donacione nostra facta Frisingensi ecclesie per ipsam Frisingensem
ecclesiam tum ad presens, tum etiam in futurum consequi poterunt
promociones varias et honores, Cuius deuocionis et fidelitatis obse-
quia nobis per ipsum multipliciter exhibita nos inclinant ad quelibet
que ipsius predieti Nycolay et puerorum suorum promocionem respi-
cere dinoseuntur. Et ne predicte donacionis nostre quisquam de
successoribus nostris posset in posterum in preiudicium gloriose
virginis proteruus existere violator, presentes nostri pendentis sigilli
munimine roboratas predicte Frisingensi ecclesie et testimonium et
cautelam et in robur perpetue firmitatis duximus erogandas. Huius
quoque donacionis nostre testes sunt qui presentes aderant, nobilis
vir Vlrieus comes de Sterenberch, Vlrieus comes de Hewnenburch,
Fridericus de Petaw, Albertus dictus Zeysel, Wilbalmus de Chreich,
Heinrieus dietus Zeysel, Albertus prepositus sancti Virgilii vicedomi-
nus noster per Karinthiam, Heinrieus plebanus saneti Viti, Ortolfus
plebanus in Pulst, Durenhardus plebanus in Traberch, Lambertus
plebanus in Landestrost capellani curie nostre, Jacobus de Guoten-
279
berch, Wilhalmus de Minchendorf, Gebhardus de Lilienberch, Wal-
therus Vngarus, Chonradus de Lok, Griffo de Revtenberch, Reim-
bertus et Leonhardus fratres de Guotenberch, Chvnradus Dvnno et
Volkerus de Grez notarii nostri et alii. Acetum et datum in Chrain-
bureh anno domini M. CC. LX. VI., XI. kalendas Sebtembris (1).
Orig., Pgt., anght. Sigel ausgerissen; k. Reichsarchiv zu München; ebend.
mit Datum 1267 in Cod. 191, f. 5’; Meichelbeck I1./2, Nr. 81.
259.
1266, 2. Nov., Viterbo. Papst Clemens IV. überträgt an die Pröpste von
8. Florian und Wörthsee u. s. w. die Entscheidung des Streites zwischen dem
Bischofe von Freising und dem Kloster Seitenstetten betreffs der Pfarren
Waidhofen, Aschbach und Holenstein.
Clemens episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis . . . saneti
Floriani et... Werdensis, Patauiensis et Salceburgensis diocesum
ecclesiarum prepositis et magistro Vlrieo de Nertingen canonico
Patauiensi salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis venera-
bilis frater noster ... episcopus Frisingensis de Weidhouen, de
Aspach et de Holnsten Patauiensis diocesis ecclesiarum patronus
petieione monstrauit, quod cum felicis recordacionis Vrbanus papa
predecessor noster causam que inter ipsum ex parte una et ....
abbatem et conuentum monasterii de Sittansteten ordinis sancti Be-
nedieti eiusdem diocesis ex altera super iure patronatus ecclesiarum
ipsarum et rebus aliis uertebatur, ab audiencia magistri Gerhardi
eanoniei Patauiensis auetoritate apostolica cognoscentis de ipsa per
appellacionem legitime ad apostolicam sedem delatam ... abbati
monasterii de Tirhupt per suas litteras duxerit committendam, idem
abbas de Tirhupt magistro Marquardo scolastico Augustensi eommi-
sit super hoc diffinitiua sibi reseruata sententia, vices suas, sed
iidem abbas et conuentus de Sitansteten sufficienti conficto graua-
mine ab audientia dicti subdelegati ad sedem apostolicam appellarunt,
quorum appellationem prefatus subdelegatus friuolam reputans prout
erat, finito appellaeionis artieulo aliquandiu processit in causa et
demum ad dictum abbatem de Tirhupt remisit eandem, qui cognitis
ipsius cause meritis et iuris ordine obseruato pro eodem episeopo
diffinitiuam sentenciam promulgauit, que nulla legittima prouocacione
280
suspensa in rem transiit iudicatam, et postmodum prefatus episeopus
biennio et amplius a tempore sentencie ipsius elapso nostras ad...
prepositum, Erbonem et Kcalhohum canonicos ecelesie Ratisponensis
super obseruaeione ipsius sentencie in communi forma litteras impe-
trauit. Verum dictis abbas et conuentus de Sitansteten de huiusmodi
commissione dietis preposito et canonicis facta penitus tacito falsoque
suggesto, quod ipsi ex eo a dicto abbate de Tirhupt ad sedem appel-
larunt predictam, quia sicut iidem mendaciter asserebant, ipse abbas
de Tirhupt ad primam eitacionem terminum minus breuem et perem-
ptorium octo dierum videlicet ad comparendum coram eo in loco
quem per sex dietas et amplius falso proponebant distare ab ipsis,
assignabat eisdem, quodque ipsi propter aduerse partis potenciam
et malieiam non poterant in illis partibus super hiis commode suam
iusticiam obtinere, ad eosdem prepositum et canonicos a nobis sub
ea forma litteras impetrarunt, vt uocatis qui essent euocandi, et
auditis hine inde propositis quod iustum esset, infra sex menses a
recepcione litterarum ipsarum appellacione remota statuere procura-
rent, facientes quod decernerent, auetoritate nostra firmiter obser-
uari, quod si infra huiusmodi terminum propter potenciam et mali-
ciam predicte partis aduerse causa ipsa terminari non posset, ipsi
ex tune eam instructam vel non instructam remitterent ad prelibate
sedis examen, prefixo partibus ipsis termino peremptorio competenti
quo per se vel per proeuratores ydoneos eum omnibus aetis, iuribus
et monimentis causam eandem contingentibus se conspectui aposto-
lico presentarent, facture et recepture super premissis quod ordo
exigeret racionis. Verum prefatus episcopus ex eo senciens a Bar-
tholomeo archidiacono Ratisponensi eui nominatus prepositus Ratis-
ponensis et prefato Erbone cui supradictus Kealhohus collega suus
vices suas in hac parte commiserant, indebite se grauari, quod licet
per poteneiam vel maliciam ipsius episcopi aliquatenus non stetisset
. quominus sepefata causa potuisset infra statutum ad hoe tempus
huiusmodi terminari, tamen ipsi earundem litterarum nostrarum for-
mam penitus excedentes durante adhue sue iurisdiecionis termino
competenti ad instaneiam partis aduerse, malieiose per hoe dilacio-
nem cause huiusmodi procurantis de facto in dicti episcopi preiudi-
cium causam ipsam pretextu earundem litterarum nostrarum eontra
iusticiam remittebant, ad nostram duxit audienciam appellandum.
Quocirca discrecioni uestre per apostolica scripta mandamus, qua-
281
tenus uoeatis qui fuerint euocandi, et auditis hine inde propositis.
quod canonicum fuerit, appellacione postposita decernatis facientes
quod deereueritis per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari.
Testes autem qui fuerint nominati, si se graeia, odio uel timore sub-
traxerint, censura simili appellacione cessante compellatis ueritati
testimonium perhibere. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis
interesse, duo vestrum ea nichilominus exequentur. Datum Viterbii,
Ill. nonas Nouembris, pontificatus nostri anno secundo.
Orig., Pgt., anhgde. Bulle; k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; dann Cod. 191, f. 57, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2;
52, Nr. 82.
260.
1266, 4. Dec., Freistadt. König Otakar von Böhmen, Herzog von Öster-
reich, befiehlt dem Landesbeamten in Österreich, Bischof Konrad von Freising
die Jagdfreiheit auf seinen Gütern daselbst, wie er sie ihm gewährte, ohne
Störung üben zu lassen.
Ottacharus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Stirie,
marchio Morauie vniuersis capitaneis, iudicibus, officialibus atque
venatoribus suis per Austriam constitutis graciam suam et omne
bonum. Juri eonsentaneum et consonum videtur racioni, vt principi-
bus per nostri dominium distrietus habentibus redditus et possessi-
ones qui nostris semper et ubique student affectibus complacere,
prineipalis prerogatiue specialem graciam impendamus et eisdem
euiuslibet specialis solacii deductionem principaliter preparemus.
Sane vobis singulis et vniuersis notum facimus per presentes, quod
venerabili domino Chvnrado Frisingensi episeopo amico nostro
karissimo, quocienseunque ipse aut venatores sui in predio Frisin-
gensis ecelesie in Austria fuerint constituti, indulsimus de gracia
speciali, vt venaciones pro sui solacii deductione per totum nostri
distrietus dominium valeat exercere, habeatque pro sue venacionis
promoeione in nostro distrietu quod volge et schefwart wlgariter
nuneupatur. Quapropter sub optentu gracie nostre vobis singulis et
Wniuersis precipimus et mandamus, vt nullus vestrum deinceps pre-
dietum episcopum aut suos venatores impedire debeat aliqualiter in
premissis, sed pocius ipsum euretis in quibusque suis venacionibus
282
fauorabiliter promouere. Et vt quilibet vestrum in hae parte nostris
mandatis pareat sieut decet, prefato domino episcopo presentem
cedulam tradidimus patentem nostri sigilli munimine roboratam.
Datum aput Friestat, anno domini millesimo CC. LXVL, pridie nonas
Decembris.
Cod. 191, f. 41', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2; 53,
Nr. 83.
261.
1266, 4. Dec., Linz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
befiehlt, dass die Kinder aus den Heirathen seiner und des Bisthums Freising
Ministerialen zwischen ihnen Beiden zu gleichen Theilen getheilt würden.
Nos Otakarus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Styrie,
marchio Morauie notum facimus vniuersis tam presentibus quam
futuris, quod ob reuerenciam et honorem beate Marie virginis con-
cedimus et indulgemus, vt pueri inter Frisingensem eeclesiam et nos
equaliter diuidantur quicunque procreati fuerint ex hiis qui vel que
ex nostris matrimonium contraxerint cum hiis qui vel que fuerint de
familia ecclesie Frisingensis. In cuius itaque rei perenne testimonium
memorate Frisingensi eeclesie presentem paginam tradidimus nostri
sigilli munimine roboratam. Datum aput Linzam, anno domini M. CC.
LXVI., pridie nonas Decembris.
Cod. 191, f. 50, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck Il./2, 54,
Nr. 84.
262.
1266, 4. Deo., Linz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
beauftragt den österr. Landrichter Grafen von Hardeck, den Streit zwischen
dem Bischofe von Freising und Frau von Potendorf um die Burg Hórnstein zu
untersuchen und die Ergebnisse ihm zur Entscheidung vorzulegen.
Otak. dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Styrie et marchio
Morauie dilecto sibi ... nobili viro comiti de Hardeke iudici prouin-
eiali Austrie salutem cum plenitudine omnis boni. Cvm sit cordi
nobis iura conseruare ecclesie Frisingensis, volumus et mandamus
283
quatenus super causa que occasione castri in Herrantstein et posses-
sionum eidem castro attinencium inter memoratam Frisingensem
ecclesiam ex vna parte et dominum de Pottendorf eiusdemque here-
iusticiam audiatis et auditam sub sigillo vestro ad nostram presen-
ciam dirigatis, vt secundum scripta vestra prefatam causam mediante
iusiieia terminemus. Datum aput Linzam, anno domini M. CC. LXVI,
pridie nonis Decembris.
Cod. 191, f. 50, k. Reichsarchiv zu München, Meichelbeck IL/2, 54,
Nr. 85.
263.
1266, ......., Graz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
befiehlt dem Grafen von Hardeck und den anderen Landesbeamten in Öster-
reich, die Bürger von Waidhofen in ihrem Handeisverkehre namentlich mit
Eisen nach ihren alten Rechten zu schützen.
Otacher dei gracia rex Bohemie, dux Austrie (et Styrie) 1) et
eapitaneis et iudicibus Austrie presentibus et futuris graciam suam
et omne bonum. Cvm sit cordi nobis Frisingensi eeclesie ob reue-
reneiam gloriose beate Marie virginis, necnon ob anime nostre
remedium per vniuersa ipsius eeclesie predia sua sub nostri distrie-
tus dominio cuiuslibet libertatis priuilegium illibatum per omnia con-
seruare, atque intendamus ipsius ecclesie iura defendere pariter et
tueri, volumus et mandamus nostre gracie sub obtentu quatenus fori
in Waidhoven in illa consuetudine ac libertate quam ciues eiusdem
feri eirea ferrum emendum aut vendentum (!) aut super aliis merci-
moniis se habuisse ab antiquo temporibus quondam ducum Austrie
per legitimum eoram vobis ostenderint documentum, non sinatis per
Haspechenses aut per alios quoseunque aliquatenus impediri, euius-
libet contradictionis obstaculo non obstante. Vt autem super pre-
missis nostri mandati nostreque voluntatis series eirea vos presentes
et futuros maius robur suscipiat, memorate Frisingensi ecclesie pre-
l Diese 2 Worte des Titels fehlen im Cod.
des vertitur vel verti speratur ex altera, citatis partibus hine et inde -
marchio Morauie dileeto sibi comiti de Hardeke ac aliis vniuersis
——-— -—
284
sentes litteras dedimus nostri sigilli munimine roboratas. Datum in
Graez, anno domini M. CC. LXVI.
Cod. 191, f. 21/, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 54,
Nr. 80. '
264.
1266, ...., ..... Bischof E. von Trient anerkennt das Patronaterecht des
Bisthums Freising auf die Pfarre zu Zell in Tirol..
E. dei gracia Tridentinus episcopus notum fieri cupimus vni-
uersis presens scriptum intuentibus, quod nos capituli nostri con-
sensu accedente legittimo venerabilem in Christo fratrem dominum
C. Frisingensem episeopum recognoseimus in ecelesia de Cheler
nostre dyocesis ius habere presentandi ipsiusque successores- pro
tempore substituendos, adieientes quod post mortem aut cessionem
domini Bonicontri eanoniei nostre eeclesie nee non diete plebis in
Cheler legittimi pastoris, quem Bonicontrum idem venerabilis epis-
copus Frisingensis ad instanciam et peticionem nostram et capituli
nostri legittimum plebanum ipsius ecelesie in Cheler recognouit,
nullus in eadem ecelesia institui debeat de cetero per nos aut nostros
Suecessores uerus pastor nisi ad ipsius episcopi Frisingensis uel sui
suecessoris presentacionem, quod si seeus factum fuerit, id viribus
carere decernimus per presentes. Et vt premissa illibata permaneant,
nos presentem paginam venerabili episcopo Frisingensi suisque suc-
cessoribus tradimus nostri et capituli Tridentini sigillorum munimine
roboratam. Datum anno domini M. CC. LX. VI., indietione nona.
Cod. 191, f. 82, k. Reichsarchiv zu München; Oberbair. Archiv III. 135.
205.
1267, 11. März, Amstetten. Abt Fridrich von Garsten entscheidet in dem
Streite Bischof Konrads von Freising mit Frau Offmei von Pottendorf betreffs
der Zugehörigkeit der Kirche von Hörnstein.
Anno domini millesimo ducentesimo LX. septimo, quinto idus
Mareij, nobis Friderico abbate Gerstensi iudice delegato a venerabili
patre et domino Petro Patauiensi episcopo in eausa que inter venera-
285
bilem patrem et dominum patrem et dominum Chunradum Frisingen-
sem episcopum et magistrum Ulrieum Patauiensis eeclesie canonicum
prothonotarium serenissimi regis Boemie ex una et dominam Ofmiam
ae ipsius heredes de Potendorf et Fridericum clericum dietum de
Potendorf super fundo et jure patronatus ecclesie in Herrantstein
vertebatur ex parte altera, presidentibus iudicio in Amsteten in
ecclesia parrochiali comparuit coram nobis magister Chunradus
eanonieus sancti Andree Frisingensis procurator dictorum domini
Ch. Frisingensis episcopi et magistri Vlrieci, petens ut eum dieta
domina O. et eius heredes sepius citati comparere in iudicio contu-
maciter negligerent et nune ad obieiendum in personas et dicta
testium et audiendum sentenciam ad instantem terminum non iuris
necessitate, sed ex super habundanti et de benignitate iudicantis sint
citati, vt non obstante eorum contumaci absencia in eausa nobis
commissa procedere deberemus. Nos itaque adhibito consilio pru-
dentum ad ipsum censuimus faciendum. Post hec dictus proeurator,
cum esset salua tercia productio testium dominum Rudolfum vice-
dominum domini nostri Patauiensis episcopi et Ottonem de Lvysnek et
dominum Dietrieum de Richerstorf milites testes induxit interro-
gantes super articulis in priori termino apud: Agmvnd expressis in
iudieio eoram nobis, quibus inquam testibus auditis et examinatis
dietisque eorum in seriptis redactis petiuit dictus magister Ch. pro-
curator, vt tam dieta et attestaciones testium predietorum quam et
testium produetorum in primo termino aput Agmund et eorum ad
quos propter distaneiam nimiam loeorum Chunradum notarium nostrum
iuratum vice tabellionis audiendos misimus, publicari in iudicio face-
remus. Testes autem ad quos predictum notarium nostrum misimus,
sunt hii magister Heinricus canonicus Ardacensis, Perhtoldus vicarius
in Herrantstain, Heinrieus de Gutenturn, Wolfkerus frater vicarii iam
predieti. Publieatis igitur attestacionibus omnium predictorum dietis
et eircumstanciis dietorum et personarum exquisitis et diligencius
examinatis inuenimus omnes articulos probatos veraciter per dicta
omnium testium predietorum, ad quos inquam artieulos pars domini
C. episeopi Frisingensis et magistri Vlriei in primo termino aput
Agmund se nobis astrinxerat probaturam, illo articulo excepto quod
domine Alhedis soror domini C. comitis de Newenburch mater
domine O. de Potendorf renunciauit omni hereditati quam adeptura
fuisset de bonis paternis siue maternis, eum nupserit inferiori vide-
2808
lieet ministeriali, qui tamen artieulus, videlicet quod dicta domina
Alhedis mater domine O. de Potendorf renunciauit hereditati vt iam
premissum est, per tres testes videlicet dominum Perhtoldum vica-
rium ecclesie in Herrantstain et dominum Ottonem de Lusneke et
Heinrieum de Gutenturn est coram nobis dilucide comprobatum.
Deinde magister Ch. procurator, cum omnia que ad dieti domini
episcopi et magistri Vlriei fundandam intencionem facerent, fuerint
liquido conprobata, sentenciam diffinitiuam fieri a nobis cum instancia
postulauit. Nos itaque partem aduersam habito consilio duximus
usque ad uesperam expectandam, eirca uesperam autem diei premissi
redeuntibus nobis in dietam ecclesiam Amsteten, assidentibus nobis
uiris diseretis sentenciam diffinitiuam parte aduersa plus debito
expectata, protulimus in hee uerba: In nomine domini amen. Anno
domini M. CC. LXVII. 1), quinto idus Marcii. Nos Fridericus abbas
Gerstensis monasterii, iudex delegatus venerabilis patris et domini
nostri P. Patauiensis episcopi, intellectis cause meritis super fundo
et iure proprietatis ecelesie in Herrantstein nobis commisse, visis et
intelleetis instrumentis autentieis probatisque omnibus tam per in-
strumenta quam testes legittimos que ad fundandam intencionem
venerabilis patris et domini Frisingensis episcopi et magistri Vl.
eanonici Patauiensis de iure facere poterant, diffinitiue pronunciamus,
fundum et ius patronatus ecclesie in Herrantstain legittimo titulo
deuoluta et translata in dominium eeclesie Frisingensis et dictum
dominum Frisingensem existere verum dominum fundi patronum
ecelesie in Herrantstain, per senteneiam etiam nostram restituimus
patrem et dominum C. Frinsingensem episcopum et ipsam ecclesiam
Frisingensem ad possessionem fundi et iuris patronatus ecelesie in
Herrantstain reducentes ipsum dominum episcopum et ecclesiam
Frisingensem ad omne ius in quo erant ante tempus electionis per
dominam O, de Potendorf et eius heredes faete, quoad fundum et ius
patronatus ecclesie memorate. Item diffinitiue senteneiando remo-
uemus Fridericum clericum tanquam illicitum detentorem, imponendo
sibi perpetuurh silencium super ecelesia eadem, habendo in suspenso
de condempnacione expensarum. Per sentenciam quoque nostram
diffinitiuam decernimus magistrum Vl. canonicum Patauiensis eccle-
l Orig. M. CC. LXXVII. und so auch der Codex.
287.
sie presentatum ad dictam ecclesiam Herrantstain a prelibato domino
C. episcopo Frisingensi, instituendum canonice.in eadem et mittendum
inipsius possessionem corporalem et induetum regulariter defen-
dendum, decernentes per eandem. senteneiam nostram diffinitiuam
fruetus et prouentus ipsius ecclesie Herrantstain collectos a tempore
presentaeionis sue assignandos ipsi magistro Vl. tanquam vero ple-
bano ecelesie Herrantstain. Per senteneiam etiam nostram diffini-
tiuam imponimus domine O. de Potendorf et suis heredibus perpe-
tuum sileneium super fundo et iure patronatus ecelesie H., eum plene
nobis per legittima documenta constiterit, quod domina Alhedis
mater diete domine O. de Potendorf expresse renunciauerit omni
iuri quod habere videbatur in fundo et iure patronatus ecelesie in
Herrantstain, adiudieantes ipsi domino episcopo et ecclesie Frisingensi
fundum et ius patronatus ecclesie supradicte, habendo in suspenso
eondempnacionem expensarum. Prolata est hec sentencia in scriptis
anno, die et loco supradictis. v
Orig., Pgt, anhgd. verletztes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats-
arehiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 34' und 51', k. Reiehsarehiv zu München;
Meichelbeck 1I/2, 55, Nr. 88.
260.
i
r
]
%
“
|
1
|
€
1
1267, 21. Mürz, Amstetten. Heinrich von Hardeck, Landrichter in '
Niederösterreich, vidimirt dem Bischofe von Freising 3 genannte Urkunden. |
Nos Heinrieus de Hardekke iudex prouincialis Austrie presen-
tibus profitemur, quod venerabilis in Christo pater et dominus Fri-
singensis episcopus apud Amstetten ostendit nobis litteras signatas
sigillo venerabilis patris et domini bone memorie Eberhardi Salebur-
gensis archiepiscopi et domini Friderici quondam dueis Austrie,
quarum tenor talis fuit:
Folgt nun Urkunde ddo. 1236, Juli, ..... (Nr. 136).
Fuit etiam aput Amstetten presente domino Chunrado seriba
Anagi coram nobis legittime comprobatum, quod bone memorie
dominus Ch. Frisingensis episcopus predecessor eius qui nune est,
dictum forum in Aspach usque ad obitum suum possedit pacifice ef
quiete. Dietus quoque dominus noster episcopus Frisingensis alias
288
litteras signatas sigillo domini Hadmari de Chvnring (produxit?) in
hec uerba:
Folgt nun Urkunde ddo. 1249, 30. April, .... (Nr. 156), der Ausstellungs-
form der Font. rer. Austr. IL/1. 16, Nr. 14.
Tertiam quoque litteram dietus dominus episcopus opulit nobis
signatam sigillo domini Ottonis de Mihsawe et Levblini Judei euius
tenor talis fuit:
Folgt Urkunde ddo. 1257, 18. Febr., Wien (Nr. 187).
Coram nobis etiam presente Chvnrado scriba Anaci in dieto
loco Amsteten extitit legittime comprobatum, quod bone memorie
Ch. Frisingensis episcopus predecessor eius qui nune est, uillam in
Vrleugstorf et similiter uillam in Probstorf usque ad obitum suum
possedit pacifice et quiete. Acta sunt hec aput Amsteten anno domini
M. CC. LXVIL., XII. kalendis Aprilis.
Orig., Pgt., anhgdes. Sigel in Fragment, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats-
archiv zu Wien; dann Cod. 189, f. 61 (in Cod. 189, f. 61 nur mit dem 1. In-
serte), k. Reichsarchiv zu München; vgl. Archiv f. Kde. österr. Gesch.-Quellen
XXVIL, 274, Nr. 20.
267.
(1267, 21. März, Amstetten) ‘). Graf Heinrich von Hardeck verhört im
Auftrage König Otakars in dem Streite zwischen Bischof Konrad von Frei-
sing und Euphemia von Potendorf betreffe der Burg Hörnstein und deren Zu-
gehór die Klagegründe und Rechtsbeweise des Ersteren.
"-- Heinricus comes de Hardeke auditor datus a serenissimo
*mie, duce Austrie et Styrie, marchione Morauie venerabili
omino Chvnrado Frisingensi episcopo super suis querimo-
stria presentibus profitemur, quod idem dominus episcopus
bis super castro et proprietatibus ac prediis Herranstein
dicit sibi et sue ecclesie iniuriam (per) dominam Offemiam
er Befehl König Otakars an den Grafen Heinrich von Hardeck am 4. Dec.
g (Nr. 262) und der Graf dem Bischofe von Freising am 21. März 1267
1 mehrere Urkunden vidimirte, so ist sehr wahrscheinlich, dass in Ermang-
'atums in dem Aete selbst, dies Letztere das der Ausstellung sei.
289
de Potendorf ac eius heredes irrogari, (apparuit) cum suum ius
audire voluimus, in placito generali aput Mautarn proximo habito
(et) hee que infra seripta sunt, se asseruit probaturum per instru-
menta vel per testes, que probata sue dixit sufficere intencioni.
Primo quod Chunradus de Niwenburch siue Herrantstein eo tempore
quo potens de iure fuit vendere, vendidit castrum et predia Herrant-
stein et homines nobiles et ignobiles eum omnibus attinenciis et per-
tineneiis vniuersis bone memorie Chvnrado quondam venerabili Fri-
singensi episcopo et eeclesie Frisingensi, item quod. dictus dominus
episcopus soluit dicto Ch. comiti pecuniam pro qua fuit empcio et
vendieio predieti castri faeta et omnium attinencium, item quod
homines attinentes dicto castro Herrantstein quondam proprii dieti
C. comitis iurauerunt fidelitatem tamquam proprii homines domino
C. episcopo et ecelesie Frisingensi, item quod dietus dominus Ch.
episcopus de bona voluntate dieti comitis in signum possessionis
adepte in castro et prediis Herrantstain quosdam homines existentes
de familia castri predicti iuramento astrietos ipsi domino episcopo
tamquam suos castellanos et nomine suo prefecit castro Herrantstein
qui nomine ipsius domini Ch. episcopi et ecclesie Frisingensis tene-
rent castrum et custodirent tamquam sui castellani, item quod dictus
dominus Ch. Frisingensis episcopus quosdam de predictis hominibus
tamquam suos officiales instituit in eastro et prediis memoratis qui dicto
Ch. comiti pro tempore vite sue solum deberent redditus prediorum
predietorum assignare nomine tamen ipsius Ch. episcopi Frisingensis,
item quod dietus dominus Ch. episcopus sicut predictum est, in pos- .
sessione castri, prediorum et hominum Herrantstein tamdiu fuit pacifice,
quovsque domina O. de Potendorf ipsum dominum episcopum et ecele-
siam Frisingensem a tali possessione predietorum prediorum violenter
eiecit, item quod ministeriales Austrie habentes fevdum a predicto
C. eomiti et existentes vasalli dieti comitis racione castri et eomicie
Herrantstein facta vendicione et translato dominio et possessione
eastri ac prediorum Herrantstein ad ecclesiam Frisingensem, fevda .
sua que quondam receperant ab ipso comite, postmodum de manibus
bone memorie Ch. Frisingensis episcopi (recipiebant), recognos-
centes ipsum et ecclesiam Frisingensem esse dominum fevdorum et
eastri ac prediorum Herrantstayn, et tales adhue recognoscunt Fri-
singensem episcopum dominum feodorum talium, item dictus dominus
episcopus allegauit et allegat pro se et ecclesia sua commune ius
' Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 19
a“
.o'ut
vo
N MIT et. R
ect DENS
290
Austrie ab antiquis temporibus obseruatum et quod adhuc vt meli-
ores Austrie concordant et affirmant, ibidem obseruatur, quod
inquam ius tale est, quod eum filii sev filie progeniti de stirpe nobi-
lium et liberorum eopulati fuerint aliquibus non paris condicionis
sed inferioris, ut puta ministerialium ecelesiarum uel domini terre
videlicet ducis, filii sev filie progeniti de talihus copulatis vt puta
existentes deterioris condicionis, eciam (non) habent nee debent
habere ius uel aecionem in prediis sev proprietatibus que ab antiquo
respiciebant solummodo homines libere condicionis, hoc est quod
wlgo uocatur vreyzaygen. Vnde cum dieta domina O. de Potendorf
nata sit de viro ministeriali terre quamuis de matre libera, non potest
nee debet capax esse castri et predii Herrantstein vt puta eum non
sit compar eiusdem predii quod vvlgariter dicitur vreizaygen. Quare
dieta domina O. de Potendorf et sui heredes nomine matris uel auie
non possunt nec debent de iure possidere uel impetere dietum pre-
dium et castrum Herrantstayn, nee ipsum dominum episcopum et
ecclesiam Frisingensem aliquatenus impedire.
Cod. 191, f. 5A', k. Reichsarchiv zu München.
268.
1267, ll. Mai, Wien. Bischof Konrad von Freising und Bischof Bruno
von Brixen vergleichen sich über das zwischen ihnen streitige Patronatsrecht
der Kirchen zu Innichen, Silian und Valgrat.
Quid seripturarum confirmat auetoritas, non potest veritatis
inimiea obliuio nee improborum improbitas infirmare. Proinde notum
sit omnibus tam presentibus quam futuris, quod eum olim questio seu
discordia inter venerabiles! patres Ch. quondam Frisingensem et
Brunonem Brixinensem episcopos super iure patronatus ecclesiarum
sitarum in districtu Inticinensi in fundo et patrimonio Frisingensis
eeclesie Brixinensis dyocesis esset per arbitrium sie sopita, quod
dominus B. et capitulum Brixinense recognouerunt Frisingensem
episcopum esse verum patronum ecclesiarum iam dictarum et ad
presentaeionem pro tempore Frisingensis episcopi personas fore per
Brixinensem episeopum instituendas ecclesiis in eisdem prout in
instrumento signato sigillis eorundem patris et domini B. episcopi et
eapituli Brixinensis liquido est expressum, et procedente tempore
ba 3 Zei > Arun co eux
291
mortuo premisso domino C. Frisingensi episcopo et venerabili patre
domino C. qui nune super est in eadem ecclesia, substituto, vacanti-
bus in Inticena (et) Silian ecclesiis et cappella Valgrat sitis in fundo
eeclesie Frisingensis, ipse venerabilis pater et dominus B. Brixinen-
sis forte inmemor arbitrii premissi credensque ordinacionem iamdic-
tarum ecclesiarum et capelle ad se pleno iure spectare, personas
presentatas a domino C. venerabili episcopo Frisingensi ad ipsas
ecclesias et capellam admittere recusauit, ordinando ipsas de personis
pro sue libito voluntatis, eumque inter memoratos venerabiles patres
et dominos C. Frisingensem et B. Brixinensem episcopos super iure
patronatus dictarum ecclesiarum ac aliarum sitarum in fundo Frisin-
gensis ecclesie Brixinensis dyocesis foret discordia suborta sev
etiam ' renouata, ipsis dominis episcopis personaliter venientibus
Wiennam ad sollempne concilium celebratum a venerabili patre et
domino Gwidone tituli sancti Laurencii in Lucina presbitero kar-
dinali apostolice sedis legato huiusmodi questio venerabili patre
et domino Petro Patauiensi episcopo, interponente amicabiliter partes
suas taliter est decisa, quod idem dominus B. Brixinensis episcopus
exhibitis sibi litteris signatis suo et capituli sui sigillis continentibus
serlem arbitrii supradicti recolens factum proprium, de plano et
precise recognouit dietum episcopum dominum C. Frisingensem
patronum ecclesiarum sitarum in fundo Frisingensis ecclesie sue
dyocesis, reuncans et corrigens prouide quod de ipsis eeclesiis
eontra primum arbitrium inprouide attemptauit, et ad presentacionem
eiusdem domini C. Frisingensis episcopi Marquardum Inticinensem
canonicum sacerdotem in ipsa parrochiali eeclesia apud Inticenam et
Wilhelmum Inticinensem canonicum in ecclesia Sylian et (leer)
flium de sancto Michahele clericum in eappella Valgrat ad presen-
taeionem Frideriei Intieinensis prepositi canonice instituit, promittens
firmiter quod contra predietum arbitrium editum super iure patro-
natus dietarum ecclesiarum de cetero non veniret. Et ut omnia pre- «
missa debitum robur obtineant firmitatis, placuit memoratis partibus
dominis videlicet et patribus Frisingensi et Brixinensi episcopis pre-
sens seriptum ipsius venerabilis patris et domini B. Brixinensis epis-
eopi et venerabilis patris et domini Petri Patauensis episcopi amica-
bilis compositoris in causa premissa, nee non Meingoti et Hartmanni
prepositorum ae Wernhardi et Chunradi decanorum eorundem Pata-
uiensis et Brixinensis ecclesiarum et prepositi Nouecelle archidiaconi
49*
292
premissarum ecelesiarum sigillorum imunimine roborari. Datum et
actum Wienne, quinto idus Maii, anno domini M. CC. LXVII.
Cod. 191, f. 68, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 57,
Nr. 89.
269.
1267, 4. Juni, Hauseck. Fridrich von Hauseck gibt dem Bisthume Frei-
sing ale Ersatz für zugefügte Schäden 6 Pfund Einkünfte seines Eigens su
Loimersdorf auf und nimmt sie unter gewissen Bedingungen wieder zw
Lehen.
Ego Fridericus dictus de Husekke presentibus profiteor et pro-
testor et scire cupio vniuersos presencium noticiam habituros, quod
pro emendacione et satisfactione grauaminum illatorum per me
ecclesie Frisingensi venerabili patri et domino Chunrado quondam
ipsius eeclesie episeopo de predio et proprietate mea in villa Leub-
manstorf ad vi librarum redditus resignaui et earundem vi librarum
redditus recepi in feodum ae ipso episcopo sub hac forma, videlicet
quod trium librarum redditus idem dominus episeopus vel suecessor
suus debet conferre in feodum heredibus meis vtriusque sexus aut
vxori mee aut alii amico meo pro quoeunque porrexero preces meas,
aliarum vero trium librarum redditus simpliciter mihi et heredihus
meis masculis recepi in feodum a dieto episcopo Frisingensi feodi
nomine possidendas (!), sic vt si vmquam decetero eadem Frisingen-
sis ecelesia per me vel heredes meos fuerit indebite aggrauata et si
non post ammonicionem fuerit emendatum, tune ipse dominus epis-
copus tanquam dominus feodi vel quieunque pro tempore episcopus
Frisingensis habebit liberam potestatem de dictis trium librarum
redditibus quemcumque voluerit infeodare.. Que omnia supradicta
promitto fide data et volo ea per me et heredes meos inuiolabiliter
obseruare. In euius rei euidenciam presentes volui mei sigilli muni-
mine roborari et dicte Frisingensi eeclesie omnia recognoscere pre-
sentibus et renouare. Datum Husekke, anno domini M. CC. LXVIL,
pridie nonas Junii..
Cod. 191, f. 25, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 58,
Nr. 90.
293
270.
(1267, nach 7. Aug.,) Salzburg. Domprobst Fridrich von Freising und
Magister Konrad von s. Andrä beurkunden, wie sie mit Abt Fridrich von Gar-
sten und Domdechant Wernhart von Passau zusammen den Streit Bischof Kon-
rads von Freising mit dem Kloster Seitenstetten um die Pfarren Waidhofen,
Aschbach und Holenstein beglichen hätten.
Nos Friderieus permissione diuina prepositus Frisingensis et
magister Chunradus canonicus saneti Andree presentibus profitemur
et scire volumus vniuersos, quod eum reuerendi viri venerabilis -
abbas Ge(r)stensis et magister Wernhardus decanus Patauiensis et
nos vnacum ipsis essemus electi arbitrii siue amicabiles compositores
ad sopiendam litem iam dudum ortam inter reuerendum in Christo
patrem dominum C. Frisingensem episcopum et eius ecclesiam ex
una parte, neenon venerabiles viros abbatem et conuentum mona-
sterii in Sitansteten ex altera super iure patronatus de Waidhoven,
de Aspach et de Hollenstein ecclesiarum necnon attinenciis earun-
dem, prefata questio accedente consensu auctoritate reuerendi patris.
in Christo domini Petri Patauiensis episcopi et de communi consilio
dictorum abbatis et decani neenon et nostro Salzburge taliter est de-
cisa, videlicet quod dicti abbas et eonuentus de Sitansteten perpetuo
tenebunt ecclesiam in Aspach cum omni iure presentandi quemad-
modum tenuerunt eam ante litem motam, nullo iure presentandi Fri-
singensi episcopo vel eius successoribus in ipsa ecclesia remanente,
decimas insuper ecelesiarum in Waidhouen et in Holenstein colligent
et recipient in vsus suos et monasterii sui perpetuo quemadmodum
receperunt ab antiquo, ecclesia in Opoenic(!) ad parrochiam in Holen-
Stein tanquam ad matrieem eeclesiam perpetuo redeunte, prebenda
insuper sacerdotum siue nune institutorum siue in posterum per
reuerendum Frisingensem episcopum aut eius successores ad ipsas
eeclesias Waidhoven et Holenstain presentandorum sicut erat ante
litem motam, in nullo per abbatem aut eius suecessores decisa uel
diminuta, hoc adiecto quod prebenda in Holenstain que fuit ante
litem motam, debeat per abbatem et conuentum eum decimis ipsius
ecelesie in redditibus ad valorem vnius libre monete Wiennensis
augmentari, et si reuerendo patri Patauiensi episcopo videbitur prop-
294
ter iura episcopalia et neccessitatem secundi sacerdotis ipsam pre-
bendam de decimis prelibate parrochie moderabitur largiorem, pre-
bendam autem eeclesie in Waidhoven antiquam prefati abbas et
conuentus ad valorem dimidie libre cum decimis meliorabunt, iure
presentandi et eligendi personas ad prefatas duas ecclesias Waid-
hoven et Holenstein perpetuo aput Frisingensem episcopum eiusque
successores remanente, nullo iure dictis abbati aut conuentus in
predictis duabus eeclesiis vel eorum sacerdotibus aliter quam pre-
dictum est, reseruato. Ad hee predieti abbas et conuentus eorumque
successores eorum prouisione reuerendi patris Patauiensis episcopi
et ex forma arbitrii promulgati soluent annis singulis in omnem
euentum magistro Heinrico canonico Frisingensi plebano de Waid-
hoven iii libras monete Wiennensis pro tempore vite sue et magistro
Hermanno canonico sancti Andree plebano de Holenstein pro tem-
pore vite ipsius iii libras eiusdem monete racione decimarum
ecclesiarum earundem, eerta pena in defectu ipsius solucionis depu-
tata. In euius rei perpetuam memoriam et euidenciam presentes
nostri sigilli munimine duximus roborandas.
Cod. 191, f. 44’; k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II)2, 58,
Nr. 91.
271.
1267, 7. Aug., Waidhofen. Ab: Rudolf und der Convent von Seitensteten
schliessen mit dem Bischofe von Freising einen provisorischen Vertrag betreffs
der Pfarren Waidhofen und Holenstein, die zwischen ihnen streitig waren.
Nos Rudolfus miseracione diuina abbas totusque conuentus
monasterii sanete Marie in Sitansteten omnibus presentes litteras
inspeeturis volumus esse notum, quod eum nos diffinicionem arbitrii
super eausa inter venerabilem patrem episcopum Frisingensem ex
vna parte et nos ex altera dudum habita promulgati non possemus
priuilegiis perhennibus confirmare, tandem cum honorabili viro magi-
stro Her. proeuratore ipsius episcopi quantum ad vnum annum con-
cordauimus sub hae forma, videlicet quod plebanus in Holnstein
dimidiam partem decime per totam parrochiam recipiet tam in
maioribus quam minutis, de alia vero media parte decime nobis
remanente vnam libram Wiennensium et minutam plebano dabimus
2985
memorato, plebano autem in Waidhoven decimas dimidiam libram
valentes quantum ad vnum annum dabimus sicut superius est expres-
sum, Insuper etiam dabimus honorabilibus viris magistro Heinrico
iii libras et magistro Hermanno iiii libras Wiennensium infra Natiui-
tatem domini et Epiphaniam domini vel proeuratoribus eorundem ad
quarum solucionem nos et monasterium nostrum quo ad presentem
annum obligauimus, tali pena videlicet quod si infra dietum terminum
eisdem magistris non soluimus integraliter pecuniam supradictam, ex
tune eis nomine pene tantundem dabimus et postea eis licebit pro-
pria auctoritate intrare possessionem rerum nostrarum et in eis
nomine pene recipere res mobiles vel sese mouentes tytulo pignoris
vel etiam ypoteca, si vero infra festum beati Georü proxime nune
venturum non poterimus cum prefato patre Frisingensi episcopo
super confirmacione prelibati arbitrii concordare, ex tune dicti ma-
gistri tenebunt decimas in Waidhoven et in Holnstain quemadmodum
eas ante promulgacionem ipsius arbitrii tenuerunt. In euius rei
testimonium dedimus eisdem magistri presentem paginam sigillorum
nostrorum munimine roboratam. Datum in Waidhouen, anno domini
millesimo CC. LX. septimo, in die sancte Afre.
Cod. 191, f. 62, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 59,
Nr. 92.
212.
1267, 20. Sept.. Baierdorf. Bischof Konrad von Freising vergleicht
sich mit den Gebrüdern Rudolf und Fridrich von Blindenbach wegen Abtragung
des Schlosses „Prunsdorf“ in der windischen Mark und wegen deren Lehen,
welche sie vom Bisthume tragen.
Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum fieri
eupimus vniuersis presencium noticiam habituris, quod cum inter
nos ex vna parte et Rudolfum et Fridericum fratres dictos de Plin-
tenpach super destructione castri in Prunsdorf, quod castrum iidem
fratres construxerant in preiudicium ecclesie Frisingensis, questio
verteretur, dieti fratres ad hoc vt prefatum castrum in suo statu
remaneret, indissolutum ipsum in potestatem nostram tradiderunt
tamdiu possidendum et tenendum a nobis quousque suis precibus
aput amicum nostrum illustrem ducem Karinthie optinuerunt, quod
296
dietus dux ius feodale quod habuit a nobis in ipso castro, resignauit
ad manus nostras libere et absolute. Quo facto obligarunt se et sua
feoda que tenent a nobis, et proprietates quos habent vterque eorum,
pro se heredibusque suis sigillatim, quod decetero de ipso castro
nullum dampnum occasione ipsorum in possessionibus, mancipiis,
rebus mobilibus uel inmobilibus aut sese mouentibus pacietur ecele-
sia Frisingensis, et si aliquot dampnum dieti fratres aut alter ipsorum
heredesve sui per se uel per suos nobis uel successoribus nostris
irrogarint, nee ipsum dampnum infra quatuor septimanas a die com-
missi delicti monieione premissa coram iudice aut officiale nostro
curauerint emendare, prefatum castrum, siue ambo fratres deliquerint
siue alter ipsorum, sine contradictione qualibet destruetur et proprie-
tates quas habent, et vniuersa feoda que tenent a nobis delinquentes,
vacabunt ecelesie Frisingensi et nos ex tunc aut successores nostri
conferendi ea habebimus liberam potestatem. Fideiussores insuper
inferius subnotati in eundem eventum persoluent nobis aut ecelesie
Frisingensi pro ipsis ducentas fnarcas Lantstrostensium nomine pene
si ambo deliquerint, vel si alter ipsorum tantum e quilibet ex sub-
scriptis fideiussoribus pro x mareis pro quolibet fratrum specialiter
obligatus, ita quod delictum vnius fratris in dampnum alterius preter-
quam in destruetione castri nullatenus redundabit. Ad hec pascua
arboresque castaneorum de quibus inter nos et dictos fratres questio
vertebatur, tenebimus nos et homines nostri libere et absolute, de
terminis et finibus agrorum de quibus nobiscum contendebant, arbi-
trio et discussioni meliorum et seniorum .... iudicium relinquentes.
Hiis peractis omnibus constituimus (eos eorumque heredes in eodem
eastro) tanquam pureherauios nostros, nee destituemus eos nisi in
aliquod premissorum inciderint et emandare recusauerint iuxta for-
mam superius annotatam. Fideiussores autem sunt hi, Wernhervs
officialis et Chvnradus fratres milites de Lok, Nycolaus et Grifo
milites de Riutenberch, Vlricus et Wintherus de Werde, Reimbertus
de Goker, Leonbardus officialis de Chlingenvels, Vzoldus iudex de
Gvtenwerde, Heinrieus de Zemast. Acta sunt hec in villa Peiersdorf,
anno domini M. CC. LX. septimo, presentibus testibus subnotatis,
videlicet dilecto in Christo fratre nostro Morhardo venerabili Wer-
densi preposito, magistro Heinrico canonico ecclesie nostre, Vlrico
eapellano, magistro Hermanno sancti Andree canonico et Chvnrado
notario, domino Ditrieo Stangone, Gebhardo de Gvtenowe militibus,
297
Chvnrado Sappone, Gvnthero marschaleo, Chvnrado de Geisewelt,
Heinrico et Sighardo fratribus de Rinding, Friderico Mulhovario,
Chvnredo de Nonbach, Sibotone de Rabenek, Wifingo et Reblino de
Lok et aliis quam pluribus fidedignis. Et in horum omnium testimo-
nium presentes litteras sigillo nostro et aliorum qui interfuerunt,
iussimus consignari. Datum nono kalendas Octobris.
Cod. 191, f. 11, theilweise der Text dureh Wasserflecken sehwer oder
nicht mehr lesbar, k. Reichsarchiv zu München; Oberbair. Archiv III, 275.
273.
1268, 8. Mai, Lack. Bischof Konrad von Freising vergleicht sich mit
Konrad von Lack und den Erben des früheren Amtmannes Wernher von Lack
betreffs seiner Forderungen aus des Letsteren Verwaltung. .
Nos Chroradus dei gracia Frisingensis episcopus vniuersis
notum facimus tam presentibus quam futuris, quod accedente con-
silio et eonsensu dilecti in Christo fratris Friderici venerabilis pre-
positi nostri ad tollendam dissensionis materiam inter nos ex vna
parte et dominum Chvnradum de Lok et heredes quondam domini
Wernheri officialis nostri ex altera que super rationibus fa(ciendis)
et aliis subnotatis artieulis vertebatur, nos et ipsi concordauimus in
hunc modum. Primo videlicet quod renuneiamus omnibus racionibus
et computaeionibus (non factis ad quas idem heredes nomine patris
eorundem nobis dicebantur ob(liga)ti et volumus esse contenti solum-
modo tenore litterarum illarum que date (fuerunt) eidem domino
Wernhero sub sigillo nostro post habitam racionem: sub (monte)
Levbel nostro vltimo in recessv qui fuit anno domini M. CC. LX....
(in die) Vndeeim milia virginum. Insuper dominus Chvnradus et
dominas Nycolaus de Reutenberch obligarunt se fide data ad totum
interesse nomine heredum et pro ipsis heredibus ad reddendas raei-
ones de omnibus licite ue] illicite (re)ceptis a die prenotati vltimi
recessus nostri usque ad diem obitus Wernheri (predicti?, et) si
quid postmodum receptum est per prefatum dominum Ch. uel per
dietos heredes vel nomine eorundem, de hiis similiter obligarunt se
facere racionem de gracia vel de iure, aequisitiores autem annorum
retroactorum conseiencie relinquimus eorundem. De quatuordecim
autem hubis Wersonis predictus dominus C. et dieti heredes de tri-
298
bus hubis quas tenet Wlfingus, nobis cum requisiti fuerint, vel suc-
cessori nostro faciant racionem. Ad hec promittimus et concedimus
per presentes vt sepe dictus dominus Ch. ius foreste et venacionis
apud predium in Lok teneat ex gracia et dieti heredes domini Wern-
heri et eiusdem domini Ch. qui fuerint de familia Frisingensi, vel qui
contraxerint in eiusdem ecclesie potestatem et qui apud Lok conti-
nuam faciant residenciam, teneant illo iure feudali quo ipsorum pro-
progenitores actenus tenuerunt, dummodo possessionem et collacio-
nem dicti feudi eum super hoe requisiti per nos vel successores
nostros fuerint, probent per legitima documenta et exprimant quid .
iuris sibi exigere debeant eiusdem foreste vel venacionis racione.
Preterea hYbis noualium de quibus sibi dieti heredes domini Wern-
heri decimam vendicant a tempore quo prefatus dominus Wernherus
pie memorie in Lok officium subintrauit, de quibus inter nos et ipsos
heredes est contencio, nos in dilectos in Christo fratres dictum
dominum Fridericum et Wernherum prepositum Frisingensem et in
magistrum Heinricum canonicum eiusdem ecclesie compromisimus
tamquam in arbitros siue in arbitratores sev in amicabiles conposi-
tores pro parte nostra, heredes autem prefati domini Wernheri et
dominus Ch. et dominus Nycolaus pro ipsis in prefatum dominum
Nyeolaum (de Reutenberch et) ........... similiter compromise-
runt et dilectus in Christo (frater dominus Heinricus) prepositus
Werdensis pro media persona tanquam arbiter (est electus?), qui si
discordes fuerint tune maioris partis sentencia in dieto arbitrio pre-
valebit. Promisimus nos etiam pro parte nostra et prefati dominus
C. et dominus N. fide data sub pena cc marcarum Aquiliensium
nomine (dietorum?) heredum stare arbitrio quod maior pars arbitro-
rum super dictis noualibus (duxer)int promulgandum, et in huius rei
perhenne testimonium presentem (ce)dulam (nostri) sigilli et domini
Ch. et dictorum arbitrorum sigillorum munimine (fecimus) roborari.
Datum in eastro Lok, anno domini M. CC. LXVIIL, octauo idus Maii.
Cod. 191, f. 3', an der Heftung durch Feuchtigkeit sehr schadhaft und
der Text naeh dem Sinne gebessert, k. Reichsarehiv zu München; Archiv f.
Kde. österr. G.-Quellen, XXVIL, 73, Nr. 21.
299
244.
1968, ..... , Innichen. Das Kloster Innichen beurkundet, dass Petrisa,
Witwe nach Rudolf von Rasen die Leibeigene Irmigart dem Bisthume Freising
übertragen habe.
In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Notum sit omni-
bus Christi fidelibus tam presentibus quam futuris, quod domina
Petrisa vxor quondam domini Rvdolfi militis de Resen eum manu et
consensu filiorum suorum Ortolfi et Ysenrici pro remedio anime sue
et progenitorum eius Irmigardem ancillam suam iure proprietatis
siue mancipii sibi per omnia pertinentem, sano corpore et mente
sanete Marie dei genitriei perpetue virgini ecelesie Frisingensis libe-
raliter, simplieiter atque pure tradidit, isto pacto quod eadem Irmi-
gardis et omnes pueri eius quos de se produxerit, tam masculi quam
femine omni libertate et iure gaudeant quibus utuntur ceteri homi-
nes ecclesie Frisingensis qui dicuntur vrbores livte. Ad maiorem
huius.rei euidentiam capitulum Inticense hoe scriptum sigilli sui
munimine roborauit. Actum est anno domini millesimo CC. LXVIII,
in monasterio Inticensi. Testes sunt magister Got(scalchus) scola-
stieus Inticensis, domini Chvnradus Taveler, Marquardus filius quon-
dam domini Heidenriei militis, Altmannus filius quondam domini
Heinrici militis canoniei Inticenses, Heinrieus scolaris de Virga,
Heinricus Leo camerarius, Marquardus et Heinrieus fratres filii
quondam Rudgeri militis de Intica, Berhtrammus et alii quam plures.
Orig., Pgt., anhgd. Sigel stark verletzt, Stiftsarehiv zu Innichen.
219.
1269, 11. Mai, ..... Bischof Konrad von Freising beurkundet seinen
schiedsrichterlichen Vergleich mit dem Erben weil. Wernhers des Amtmannes
von Lack betreffs deren Ansprüche auf jede 10. Hube der Neureute.
Nos Chunradus dei gracia Frisingensis episcopus vniuersis
presentium inspectoribus uolumus esse notum, quod cum inter nos
ex una parte et heredes Wernheri quondam officialis nostri in Lok
ex altera super hübis noualium in predio nostro in Lok de quibus
300
iidem heredes ratione fundacionis seu instucionis ab eo tempore quo
pater eorundem in Lok officium gubernauit, sibi hubam decimam
uendicabant, orta esset materia questionis et ad sopiendam huius-
modi contencionem ex parte nostri in venerabiles in Christo fratres
Fridericum prepositum et magistrum Hainricum canonicum Frisin-
geusem, ex parte autem heredum in uiros discretos dominum Nico-
laum de Reutenberch, Rudgerum de Plintenpach, et de communi
consensu partis utriusque in venerabilem fratrem dominum Morhar-
dum prepositum Werdensem esset sub pena ducentarum marearum
Aquilegensium tanquam in arbitros seu in arbitratores conpromissum,
predicti arbitri consideratis ipsius questionis circumstaneiis diligen-
ter in concordia super ipsa questione talem arbitrii sentenciam pro-
mulgarunt, pronunciando quod dieti heredes pro uniuerso iure quod
eis in prefatis hubis noualium conpetere uidebatur, quatuordecim
hubis subnotatis contenti esse debeant quas a nobis in feudum reci-
piant et titulo feudali cum suis legittimis heredibus iure debito
possidebunt, et de cetero nullam super huius questione nobis uel
successoribus nostris mouebunt accionem. Sunt autem hube quinque
in Waicenstain, tres hube in Gukenplat et in terminis Chraecnig
uersus Pilehgraec alie tres hube, in monte Oclineh tres hube quarum
trium hubarum in dieto monte Öglinch pro ipsis heredibus nos exhi-
bemus auctorem quod uulgo gewer nuneupatur, contra quoscunque
et coram quocunque iudice conpetente, quas omnes occasione ipsius
arbitrii predictis heredibus eontulimus per manum nostram et mitti
iussimus eos in earundem possessionem iure feudi seu tenutam. Et
quia prefatum arbitrium a nobis et a predictis heredibus approbatum
extitit et aeceptum presentem cedulam in huiusmodi rei perennem
memoriam nostri et heredum et arbitrorum uoluimus sigillorum
munimine roborari. Acta sunt hec anno domini millesimo CC. LX.
VIIH., quinto idus Maij, presentibus testibus subnotatis domino Hein-
rico Hvnswegen, Vlrico capellano, magistro Heinrico notario, Wil-
helmo, domino Chunrado de Lok, domino Swikero de Muntalban et
aliis quam pluribus fide dignis.
Orig., Pgt., sämmtliche anghgte. 7 Sigel ausgerissen, k. Reiehsarehiv zu
München; ebend. auch Cod. 191, f. 3'; Meichelbeck II./2, 63, Nr. 99.
301
276.
(1269), 12. Juni, Znaim. König Otakar befielt dem Grafen H. von Hardeck
die Klage Bischof Konrad’s von Freising gegen die Witwe des von Reinsberg
wegen Vorenthaltung der lehenfälligen Burg Randeck zu entscheiden.
O. dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Styrie ac marchio
Morauie dilecto sibi H. nobili comiti de Hardekke salutem cum pleni-
tudine omnis boni. Reuerendus in Christo pater et amicus noster
venerabilis episcopus Frisingensis nobis sua querimonia demon-
strauit, quod vidua quondam Reinspergarii cum eius amicis castrum
in Randekke quod cum eius omnibus attinenciis et aliis possessioni-
bus dietus Reinspergarius in feodum tenuit ab ecclesia Frisingensi,
sibi contra iustieiam vendicet et vsurpet, vobis in hac parte com-
mittimus vices nostras, mandantes firmiter et districte, quatess si
vobis per legitima documenta constiterit quod dictum castrum eum
eius attinenciis et possessionibus antedictis post obitum dicti Reins-
pergarii sit ad eandem ecclesiam Frisingensem iuris ordine deuolu-
tum, memoratum dominum episcopum in adepta siue adipiscenda
dieti eastri et dictorum prediorum possessione manutenere atque
defendere mediante iusticia studeatis, et quidquid post obitum Reins-
pergarii prefata vidua colonis ipsorum prediorum violeneie intulerit,
hoe per vestram sentenciam et defensionem emendari et restitui
faciatis. Datum apud Znoym, pridie idus Junii.
Cod. 191, f. 59', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck
211.
1969, 25. Juli, ..... König Otakar bestätigt die Mautfreiheit des Freisinger
Domcapitels für Österreich in Wein und Lebensmitteln.
Nos Othakarus dei gratia Boemie rex, dux Austrie et Styrie ac
marchio Morauie scire volumus vniuersos presentes litteras inspectu-
ros, quod ad honorem beate Marie sacrosancte matris domini nostri
Jesu Christi virginis gloriose que Frisingensis ecclesie dinoscitur
esse domina et patrona, iuxta requisicionem et instanciam capituli
diete eeclesie Frisingensis omnia iura, libertates que vel quas
302
memoratum capitulum Frisingensis ecclesie temporibus bone memorie
Fr. ducis Austrie generaliter vel specialiter habuit de mvta et thelonio
tam per aquas quam per terras de vino et victualibus non soluendis,
eidem capitulo et canonicis ecelesie Frisingensis intacta per omnia
volumus conseruare. Quapropter uniuersis mutariis et offieialibus per
Austriam constitutis damus firmiter in mandatis, quatenus vinum et
vietualia ad mensam dictorum capituli et canonicorum Frisingensis
eeclesie pertinentia tam per aquas quam per terram transire permit-
tant libere qualibet sine mvta. Et vt premissa perpetuam obtineant
firmitatem, presentes litteras sepedictis capitulo et canonicis ecelesie
Frisingensis in euidens testimonium concedimus nostrorum sigillorum
munimine roboratas. Datum anno domini M. CC. LX. IX., indictione
duodecima, octauo kalendas Augusti.
Orig., Pgt., anhgdes. Sigel in Fragment, k. Reichsarchiv zu München.
218.
1269, 13. Sept., ...... Dompropst Fridrich, Decan Otto und das Capitel
von Freising vidimiren einen in ihrem Archive aufbewahrten Brief der Gebr.
Wernher, Konrad und Jacob von Lack, ddo. 1262, 16. April, Lack.
Nos Friderieus dei gratia prepositus, Otto decanus totumque
capitulum Frisingensis ecclesie presentibus profitemur et scire volu-
mus vniuersos, quod in sacrario nostro reposite sunt littere aperte
direete ante aliquot annos venerabili patri et domino nostro episcopo
Frisingensi a militibus Wernhero, Chunrado et Jacobo fratribus dictis
de Lok, littere inquam sigillate sigillis Chunradi purchgrauii de Lünz,
magistri Heinrici notarii eurie Frisingensis et ipsius Wernheri militis,
quas inquam domino Chunrado abbate in Wihensteuen et conuentu
suo et conuentu Noue celle absente preposito, sancti Andree et saneti
Viti eeclesiarum decanis et capitulis in nostro capitulo conuocatis
litteras saluas et incolomes tam littera quam sigillis in publicum
ostendimus ipsasque lectas et relectas presenti scripto transcribi
iussimus fideliter de verbo ad verbum. Tenor inquam litterarum
talis est:
Folgt nun die Urkunde der Gebr. Wernher, Konrad und Jacob von Lack
ddo. 1262, 16. April, Lack (Nr. 212).
303
Ne autem de hiis que in'predieta littera continentur, quicquam
possit in dubium retocari, presentes nostri et venerabilis prefati
abbatis in Wihensteuen et capitulorum predictorum sancti Ándree et
sancti Viti sigillorum robore iussimus consignari. Actum anno domini
M. CC. LX. nono, idibus septembris.
Orig., Pgt., von 5 angehgt. Sigeln nur Nr. 4 u. 5 in Fragmenten noch vor-
handen, k. Reichsarehiv zu München; ebend. auch Cod. 191, f. 4’; Meichelbeck
11/2, 61, Nr. 98.
219. .
1269, 10. Oct, ..... Bischof Konrad von Freising vergleicht sich mit
Rıtter Konrad und den sonstigen Erben weil. des Amtmannes Wernher von Lack,
betreffs der Forst- und Jagdmeisterei im Amte Lack.
Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum esse
volumus preseneium inspectoribus vniuersis tam presentibus quam
futuris, quod cum inter nos (ex parte)te vna et dominum Chvnradum
militem de Lok et: heredes quondam Wernheri officialis nostri in
Lok ex parte altera super iure foreste et (vena)cionis in districtu
Lok, que iura prefati Chvnradus et heredes sibi nobis contradicenti-
bus vsurpabant, orta esset materia questionis, huiusmodi contencio
inter nos et ipsos decisa extitit in hune modum, videlicet quod pre-
fatus Chvnradus et heredes prenotati neque iudicium, neque ma-
gisterium aliquid sibi in aliqua foresta nostra de cetero vsurpabunt,
nec inter venatores nostros iudicandi, instituendi uel destituendi ali-
quam habebunt potestatem, hoc tamen excepto quod prefatus Chvn-
radus ue] quieumque inter predietos heredes senior fuerit, ipso Chvn-
rado non existente, aucupandi nisos, terciolos, aceipitres et falcones
et venandi cum ipsis venatoribus liberam habeat potestatem tempori-
bus debitis, statutis et consuetis, hoc adiecto quod quicunque vena-
torum prefati C. vel heredi seniori, si ipse C. superstes non fuerit,
ad venandum temporibus debitis iuxta arbitrium officialis nostri qui
tune pro tempore fuerit, contrarius extiterit uel rebellis, idem venator
in duabus metretis avene quod wlgo phruntmez dicitur, punietur
quarum vna cedet nobis et alia prefato C. vel heredi seniori. Adieimus
etiam quod quandoeumque nos presentes fuerimus, omnes carnes
de venacione et aves de aucupacione, sieut sunt nisi, tercioli, acci-
304
pitres et falcones, nostro conspectui:presententur vt de ipsis ordi-
nemus pro nostro libito voluntatis. Preterea pro eo quod idem C. et
dieti heredes a iudicio et magisterio foreste cesserunt, in recompen-
sacione huius cessionis promittimus ipsos iure feudali percipere duas
partes avene, scapularum, raparum et aliorum que ad forestam et ad
venacionem pertinebant, pro nobis tercia parte omnium predictorum
decisa et retenta, salvo iure quod in dietis rebus nostris scultetis
competit, per quos volumus vt predicta omnia intelligantur inter nos
et dictum C. prenotatosque heredes distribuenda. Ad hec ex gracia
speciali promittimus ipsi C. et heredibus prenotatis, quod nos ipsos
in aliquo competenti fevdo quod nobis in Carniola vel in Marchia
vacare ceperit, prouidebimus eum super hoc ab ipsis modo debito
fuerimus requisiti. Et in huius rei testimonium presentem cedulam
(nostri et aliorum qui interfuerunt,) iussimus sigillorum munimine
roborari. (Acta sunt hec) anno domini M. CC. LXVIIIL, VI idus
Octobris, presentibus testibus subnotatis, videlicet domino Morhardo
preposito Werdensi, domino Heinrico de Hvnswich et magistro
Henrico canonicis Frisingensibus, magistro Hermanno notario et
Wernhardo vicedomino- canonicis saneti Andree, Vlrico capellano,
Wilhalmo notario elerieis, domino Nycolao milite de Reutenberch,
Lienhardo de Chlingenvels, Wernhero et Jacobo fratribus de Gvten-
berch, Rudgero de Plintenbach, Wernhero sagittario de Lok, et
Wlfingo et aliis quampluribus fide dignis.
Cod. 191, f. 2', durch Feuchtigkeit an mehreren Stellen schadhaft,
k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 63, Nr. 100.
280.
1269, 13. Oct, ..... Bischof Konrad von Freising vergleicht sich in
verschiedenen Streitfragen und Angelegenheiten mit Alheit Witwe weil. Wern-
hers, freising. Amtmannes zu Lack, und den Erben desselben.
Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus presentibus
protestamur et scire volumus vniuersos presentium notieiam habitu-
ros, quod nos eum domina Alhede vidua et heredibus Wernheri
quondam officialis nostri in Lok super diuersis questionibus .... de
quibus inter nos et ipsos actio qualitercumque moueri poterat (hine
et in)de, per amicabilem composieionem sumus finaliter et per omnia
305
complanati, ita (quod iam dicta vi)dua et heredes prefati nec ex con-
traetu nee ex quasi contractu, nec ex (delicto nee e)x quasi delicto
nobis tenentur in aliquo obligati, nee nos ipsis sumus (in aliquo
de)bitores nisi in quinquaginta marcis Aquilegensium nouorum quos
nomine . ..... harii ipsis heredibus persolui proeurabimus in festo
beati Jacobi proximo .... venturo. Ad hee prefata vidua et heredes
precauebunt sine fraude quod (Ru)dgerus seruus ipsorum qui homi-
nem nostrum filium Morliri in Lok interfecit, ad dis(tri)etum nostrum
in predio Lok aliquatenus non aecedet nisi parentes ipsius interfecti
eundem reuocari procurent voluntarie, non coacti, amicicie ipsorum
per emendam aliquam reformatum. Insuper expressum inter nos et
ipsos heredes extitit et adiectum, quod questionem illam quam pro
1ivi marcis Aquilegensium mouere intendunt contra dominum celera-
rum Nycolaum, prefati heredes usque ad nostram reuersionem a
partibus Bawarie versus Lokam teneant in suspenso, vt tune si de
prefata peeunia eundem Nycolaum conuicerint coram nobis, idem
Nycolaus ipsis heredibus ad arbitrium nostrum adiunctis nobis ad
hoe aliquibus de parentela ipsorum debeat emendare prout nos tunc
fuerimus arbitrati. Et in huius rei testimonium presentem cedulam
nostri et heredum et aliorum qui interfuerunt, iussimus sigillorum
munimine roborari. Acta sunt hec anno domini M. CC. LXIX., tercio
idus Octobris, presentibus testibus subnotatis, videlicet domino Mor-
hardo preposito Werdensi, domino Heinrico de Hvnswich et magistro
Heinrico canonicis Frisingensibus, magistro Hermanno notario et
Wernhardo vieedomino canonicis saneti Andree, Vlrico capellano,
Wilhalmo notario elericis, domino Nycolao de Reutenberch et
domino Chvnrado de Lok militibus, Lienhardo de Chlingenwelds,
Wernhero et Jacobo fratribus de Gvtenberch, Rudgero de Plinten-
pach, Wernhero sagitario de Lok, Wlfingo et aliis quam pluribus
fide dignis.
Cod. 191, f. 4, durch Nässe theilweise schadhaft und im Texte die Lücken
aus dem Sinne completirt, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I./2, 64.
Nr. 101.
Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 20
306
281.
1269, 19. Nov., Innichen. Bischof Konrad von Freising beurkundet
seinen schiedsrichterlichen Vergleich mit Heinrich von Welsberg betreffs
dessen Anmassung der Vogtei auf dem Gebiete von Innichen.
Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus vniuersis
Christi fidelibus tam presentibus quam futuris volumus esse notum,
quod cum inter nos et ecclesiam nostram ex una parte et dominum
Heinricum de Welfsperch ex altera super diuersis contencionum
generibus, iuribus videlicet, possessionibus et aduocatiis que uel
quas idem Welfspergarius in preiudicium ecclesie nostre sibi contra
iustieiam usurpabat, orta esset materia questionis, ad tollendam
indifferenter omnem aetionem que nobis eontra ipsum vel sibi contra
nos competere poterat hinc et inde, in venerabilem fratrem dominum
Fridericum prepositum Frisingensem extitit inter nos et predictum
Heinricum de Welfspereh amicabiliter tamquam in arbitrum compro-
missum, promittentes ex utraque parte fide data uice sacramenti
ratum tenere atque firmum quiequid idem prepositus super omnibus
controuersiis, litibus atque causis inter nos duxerit arbitrandum. Ex
diffinitione autem arbitrii quod prefatus Fr. prepositus promulgauit
iuxta formam subnotatam, dominus Heinrieus de Welfsperch renun-
eiauit de plano omni iure aduocatie quod sibi hactenus usurpauerat
per vniuersum nostrum predium Intieense, adeo quod de cetero nec
ratione aduocatie, nec occasione alicuius alterius iuris ab hominibus
aut possessionibus nostris aliquid exiget aut requiret. Ad hee in
recompensationem dampnorum que nobis idem Heinrieus et homines
sui intulerunt ab antiquo, resignauit in manus nostras idem Heinricus
de Welfspereh ex forma arbitrii promulgati predia sev possessiones
in Gesyez que uel quos tenuerat a nobis pro quadraginta marcis
nomine pignoracionis sev ypotece, et nos e conuerso ex forma pre-
dieti arbitrii inuestiuimus ipsum H. et homines suos de feudis suis
que ab ecelesia Frisingensi sine contradictione titulo feudali in
quieta possessione actenus tenuerunt, indulgentes et perdonantes
ipsis quiequid hue usque damni intulerunt ecclesie Frisingensi,
vt de cetero talia non committant. De prediis autem nostris in
Marpach et de aliis possessionibus, obligacionibus sev ypoteeis
307
quas sepedietus Heinricus uel homines eius detinent, ipsi nobis uel
procuratori nostro aut hominibus nostris facient plenam iusticiam
cum super hoe fuerint requisiti, nos et homines nostri ipsis idem
eum requisierint, faciemus ex forma arbitrii promulgati. Si quas
tamen possessiones sepedictus Heinricus de Welfsperch vel homines
sui ab hominibus nostris sine coactione et violentia conquisierunt,
illas tenebunt eum bona nostra decetero voluntate, Nos autem in
huius arbitrii perenne testimonium presentem cedulam nostri et pre-
dietorum prepositi et eapituli Inticensis et Heinriei de Welfsperch
nee non Swikeri de Richenberch jussimus sigillorum munimine -
roborari. Acta sunt hec anno domini millesimo CC. LXVIIIL, aput
Inticam, pridie idus Nouembris presentibus testibus subnotatis,
domino Friderico preposito et Heinrico canonico Frisingensi, Chvn-
rado decano Inticensi, Hermanno et Wernhardo canonicis sancti
Andree Frisingensis, Rudgero de Niderndorf et Heinrico dicto Sweuo,
Hiltgrimo de Tayst, Wluingo de Caellen, Wilhelmo et Heinrico fra-
tribus de Tayst, Vlrico de Hüse, Friderico de Ohswisen militibus,
Swikero de Richenberch, Hvglino de Velturnes, Heinrico Liecht-
schirben, Vlrieo Povmhys, Heinrieo Chleiber et Marquardo fratre
suo, Perehtoldo de Intieina, Vlrico Canpriat(?) eum tribus filiis
suis Ch., F. et Vlrico et aliis fide dignis.
Orig., Pgt., von 5 anghgt Sigeln nur Nr. 1, 2 und 5 sehr beschädigt vor-
handen, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck II./2, 65, Nr. 102.
282.
1270, 31. Jän, Wien. Bischof Peter von Passau fordert allgemein zur
Unterstützung der von den Kumanen hart mitgenommenen Kirche von Probstorf
auf und widmet derselben einen Ablass.
Nos Petrus dei gratia Patauiensis ecelesie episcopus vniuersis
presentes litteras inspecturis salutem in omnium saluatore. Quoniam
ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal Christi recepturi
vnusquisque prout gessit in corpore, siue bonum fuerit siue malum,
oportet nos diem extreme messionis misericordie operibus prevenire,
nam qui parce seminat, parce et metet et qui seminat in benediecio-
nibus, de benediecionibus et metet vitam eternam. Sane cum eccle-
sia saneti Stephani prothomartyris in Probstorf Patauiensis dyocesis
20*
308
propter seuiciam Comanorum grauiter sit destructa pariter et col-
lapsa, ita quod sine sumptuoso opere non valeat reparari, et eidem
ecclesie proprie non suppetant facultates, vniuersitatem vestram
affectuose requirimus et rogamus in remissionem vestrorum vobis
peccaminum in iungentes, quatenus elemosinas de bonis a deo uobis
eollatis in sub(si)dium et reparacionem prefate eeclesie velitis feliciter
erogare, vniuersis vero qui ad fabricam ipsius ecclesie manum por-
rexerint adiutricem, quadraginta dies criminalium de iniuncta ipsis
penitencia misericorditer relaxamus, Ad hoc nostrum prebemus con-
sensum, ut reuerendi patres domini episcopi suas possint ad dicte
ecclesie indulgencias subsidium condonare. Datum Wienne, anno
domini M. CC. LXX., IL kalendas Februarii. |
Orig. Pgt, anghyt Sigel ausgerissen, im Gedenkbuche der Pfarre
Probstdorf eingeklebt.
283.
1270, 1. Febr, Wien. Bischof Konrad von Freising beurkundet die
Bedingungen, auf welche hin er unter genannter Bürgschaft in seinem | Zwiste
mit Ritter Konrad von Lack und den Erben weiland des Amtmannes Wernher
daselbst sich verglichen habe.
Nos Ch. dei gratia Frisingensis episcopus notum facimus pre-
sencium inspectoribus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod
cum inter nos ex vna parte et dominum Ch. militem de Lok nec non
heredes quondam Wernheri offieialis nostri in Lok ex altera orta
esset super certis articulis materia questionis, ad tollendum omnem
rangorem quem ipse habuimus eontra ipsos, promiserunt in manus
nostras fide data uice sacramenti idem dominus Ch. miles de Lok |
pro se et heredibus prenotatis et magister Heinricus canonicus
ecelesie nostre, necnon dominus Nicolaus et dominus Grifo milites
de Reutenberch nomine fideiussionis, quod idem Ch. miles et heredes
predieti condiciones obseruabunt firmiter subnotatas, primo prefati
heredes nulla racione contrahent matrimonium extra potestatem
ecclesie Frisingensis nisi hoc de nostra processerit voluntate, nec
iidem heredes nec predictus Ch. aliquod ius in nostris castris aut
in nostris munieionibus sibi presument vendicare, nec aliquod odium
uel rangorem habebunt uel concipient specialiter contra ipsos qui ex
309
mandato nostro ipsas nostras municiones inhabitabunt. Ad hoc pre-
dietus C. miles et heredes vniuersos homines suos proprios de
nostris prediis et colonis tenebuntur remouere. Restituet etiam
sepedietus Ch. miles de Lok priuilegium patriarche Aquilegensis ad
manus nostras quod datum fuit super ipsius C. heredibus diuidendis
cum ecclesia Frisingensi. Promiserunt insuper pretaxati magister. H.
eanonieus eeclesie nostre nec non Nicolaus et Grifo milites de Reu-
tenberc quod ipsi adiuneto eis quarto quem voluerint, omnem litem
omnemque questionem que super bonis quondam Wersonis uel aliis
inter nos et prefatum Ch. suosque heredes vertitur, uel per amorem
uel per iusticiam quando super hoe ipsos requisierimus, complana-
bunt. Et in huius promissionis et fid(e)iussionis perenne testimonium
presentem cedulam conscribi iussimus nostri et predietorum militum
sigillorum munimine roboratam. Datum Wienne, anno domini M. CC.
LXX., kalend. Februarii.
Orig., Pgt., fünf anhgde. verletzte Sigel, k. Reichsarchiv zu München;
ebend. Cod. 191, f. A; Meichelbeck 1I,/2, 66, Nr. 104.
28A.
1270, 2. Febr., Wien. Bischof Konrad von Freising übertägt alle durch
den Tod Herzog Ulriche von Kürnthen freigewordenen Lehen seines Bisthums
an König Otakar von Böhmen.
Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus tenore pre-
sentium protestamur, quod vniuersa feoda que per mortem domini
Viriei ineliti dueis Karinthie et domini Carniole bone memorie nobis
et eeclesie nostre vacauerunt, domino Otakaro serenissimo Bohemo-
rum regi, duci Austrie, Karinthie et Stirie ac marchioni Morauie
dominoque Carniole et Marchie et suis heredibus de bona et libera
voluntate contulimus in perpetuum iure feodi possidenda, considera-
tione prouida attendentes defensionis et commoditatis fruetum que
ab eodem nostre in futurum ecclesie poterunt prouenire, et ipse
dominus rex vniuersa iura et libertates eeclesie nostre in aliis pre-
diis ad ecclesiam nostram pertinentibus nobis integraliter obseruabit.
Vt igitur huiusmodi nostra collatio robur optineat firmitatis, prefato
domino regi damus prefatas lifteras sigilli nostri munimine roboratas
testibus presentibus subnotatis qui sunt venerabiles patres domini
310
Berhtoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Ditricus Gurcensis,
Bruno Olmucensis ecclesiarum episcopi, Minhardus et Albertus comi-
tes Gorieie et Tyrolenses fratres, comes Vl. de Hevnburch, comes
Vl. de Sternberch, comes Friderieus de Ortenburch, ... comes de
Orlemunde, .... comes de Swarcenburch, .... comes de Hohen-
stein, Heinricus comes de Hardekke, comites Heinrieus et Bernhar-
dus de Pfannenberch, Cmilo de Brimawe, Purchardus marschaleus
Bohemie, Hartlibus eamerarius Morauie, Otto camerarius de Perh-
toltstorf ia Austria et Otto de Haselawe, Kadoldus de Waehinge,
Rapoto de Valchenberch, Heinricus de Havnuelde, de Stiria Vlricus
de Liehtenstain et Otto filius suus, Wuluingus de Stubenberch, de
Karinthia Wilhelmus de Chreich, Cisilo pincerna Karinthie, Otto de
Volchenmareht, de Carniola Gebhardus de Lilinbereh, Ortolfus de
Gurehueld, Chunradus de Lok, Chunradus dietus Galle et alii quam-
plures fidedigni. Actum in Wienna, anno domini M. CC. LXX., quarto
nonas Februarii.
Orig., Pgt., anhgdes. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Font. rer. Austr. II/1, 105, Nr. 91.
285.
1270, 2. Febr., Wien. König Otakar reversirt gegen Bischof Konrad von
Freising betreffs der ihm übertragenen, nach Absterben Herzog Ulrichs von
Kärnthen freigewordenen freising. Lehen in Krain.
Nos Ottakarus dei gracia Boheinie rex dux Austrie, Styrie et
Karinthie, marchio Morauie, dominus Carniole et Marchie vniuersis
notum facimus tam presentibus quam futuris, quod reuerendus in
Christo pater et dominus Chvnradus venerabilis Frisingensis ecclesie
episcopus vniuersa feoda que sibi et ecclesie Frisingensi vacare
ceperunt per mortem domini Vlriei karissimi anunculi nostri bone
memorie quondam illustris ducis Karinthie et domini Carniole et
Marchie, nobis et heredibus nostris in perpetuum feodali tytulo con-
tulit possidendam, consideracione prouida considerans et attendens
defensionis et commoditatis fructum que a nobis vel nostris heredibus
sibi et ecelesie Frisingensi in futurum poterunt peruenire. Nos vero
versa vice vniuersa iura et libertates ecclesie Frisingensis in aliis et
hiis prediis ad ipsam ecclesiam pertinentibus eidem domino episcopo
311
et suis sueeessoribus integraliter promisimus obseruare. In cuius rei
testimonium et ad perpetuam memoriam prefato domino episcopo-et
suis successoribus dedimus presentem paginam nostrorum sigillorum
munimine roboratam, testibus qui aderant, subnotatis qui sunt venera-
biles in Christo patres et domini Perhtoldus Babenbergensis, Petrus
Patauiensis, Theodrieus Gurzensis, Bruno Olomuncensis ecclesiarum
episcopi, Menhardus et Albertus fratres comites Guricie et Tyro-
lenses, Friderieus comes de Ortenburch, Vlricus comes de Stern-
bereh, Pernhardus et Hainrieus comites de Phannenberch, Otto
comes de Orlamunde, Gvntherus comes de Swarzenburch, Heinricus
comes de Hardeke, de Bohemia Zmilo de Prumowe, Vlricus de Noua
domo, Babarus de Straconiz, Vlricus de Turrenholz, Burchardus de
Chlingenberch marscaleus Bohemie, de Morauia Hartliebus camera-
rius, Bznata dapifer, de Austria Otto camerarius de Perchtolfstorf,
Otto de Hazlaw, Fridericus de Lengenpach, Heinrieus de Hawenvelt,
Rapoto de Valchenberch, Radolfus de Wechingen, de Styria Vlricus
de Leihtenstain (1) et Otto filius suus, de Karinthia Wilhelmus de
Chrech, Cyzlo pincerna Karinthie, Otto de Vochenmach (!) et alii
quamplures fide digni. Actum et datum Wienne, anno domini millesi-
mo CC. LXX., IIII. nonas Februarii.
Cod. 191, f. 42’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 71.
286.
1270, 3. Febr;, Wien. König Otakar befiehlt seinen sämmtlichen Amtleuten in
Steiermark die gerichtsherrlichen Rechte des -Biethums Freising auf dessen
Gütern daselbst zu wahren.
Ottacharus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie, Karinthie et
Styrie, machio (!) Morauie, dominus Carniole et Marchie vniuersis
iudieibus prouincialibus et aliis iudicibus et officialibus per Styriam
constitutis graciam suam et omne bonum. Cvm reuerendus in Christo
pater dominus Chvnradus venerabilis Frisingensis episcopus amicus
noster karissimus hane graciam et libertatem habuerit ab antiquo et
etiam eandem iain de nouo optinuerit et renouari pecierit coram nobis,
quod nullus prouineialis iudex siue iudex alius quicunque in bona,
possessiones et homines ipsius domini episcopi iudicium aliquod
debeat exercere, sed ab ipso domino episcopo et suis officialibus id
312
est primitus repetendum, vobis vniuersis et singulis mandamus firmi-
ter precipientes nostre gracie sub optentu, quatenus nullus vestrum
de bonis, possessionibus et hominibus dicti episcopi iudicium aliquod
sibi debeat assumere vel vendicare, nisi forte a dicto episcopo et suis
officialibus querelantibus foret iusticia denegata, tune primo si pro-
batum fuerit, licebit nobis vestrum iudieium exercere, cauendo arcius
ne quicquam per vos contra prefatum episcopum et suos indebite at-
temptetur. In euius rei testimonium prelibato episcopo et suis pre-
sentes damus nostri sigilli munimine roboratas. Datum Wienne, anno
domini M. CC. LXX, III. nonas Februarii.
Cod. 191, f. 42, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 67, Nr. 105.
Vom gleichen Tage bringt Meichelb. IY./2, 70, Nr. 114, einen Auftrag Otakars an
seine Amtleute u. s. w. „per Austriam", der Wort für Wort mit obiger Urkunde identisch ist
und in Cod. 191, f. 21’ enthalten ist.
287.
1270, 8. Juli, Ibbs. Adt Ortoif von Melk theilt dem Landschreiber S. von
Österreich den Schiedespruch mit, welchen er betreffs der Burg Randeck
zwischen Bischof Konrad von Freising und Alheit, Witwe Engelschalks von
' Reinsberg gefällt hatte.
Viro disereto et amico speciali S. serenissimi domini regis
Boemie scribe per Austriam Or. miseracione diuina abbas monasterii
Medlicensis sinceram in domino voluntatem. Noueritis quod cum nos
ex mandato domini nostri serenissimi regis Boemie presideremus ad
cognoscendum in eausa que uertitur inter dominum Ch. venerabilem
episcopum Frisingensem ex una parte et dominam Al. viduam quon-
dam Eng. de Rinsberch ex altera super castro in Randekke et posses-
sionibus attinentibus eidem, prefata vidua eoram nobis die sibi prefixo
nolente eomparere, predietus episcopus Frisingensis per sentenciam
obtinuit coram nobis ex relacione et testimonio de vicinia meliorum,
quod predictum castrum in Randekke et possessiones attinentes
eidem eum omnibus aliis feodis que dictus Eng. tenuit ab ecclesia
Frisingensi, sunt ad eandem Frisingensem ecclesiam deuolute. Vnde
eum prefatus dominus rex nobis dederit suis litteris in mandatis, ut
eandem sentenciam uobis destinaremus nostris seriptis, presentem
paginam uobis duximus destinandam cum vniuersis nominibus testium
313
qui super huiusmodi negotio iurati et uice sacramenti testimonium
perhibuerunt eoram nobis. Testes autem sunt hii, Marquardus de
Zinzendorf, Al. de Schorvnberch ?), Otto de Pein, Otto de Chorn-
paeh, Marquardus dictus Prevhafen, Purchardus de Wasen, Vlricus
de Lushennich?), Otto de Vihdorf, Hermannus de Herbotendorf*)
milites, item Heinrieus de Svmberowe, H. de Schonenliten, Otto de
Pein*), Otto de Linzendörf, Ekk. de Vihdorf, Otto de Yeheniz 5),
Otto dietus Haesib, Rugerus de Lohe, Ivbart de Perwinstorf, Hein-
rieus de Luhsenich, Dietrieus de Prante), Levpoldus dietus Vaerel,
Eberlo de Wintsperch et alii quamplures de vicinia fide digni. Datum
et acetum aput eeclesiam in Ybs”), anno domini M. CC. LXX., pro-
xima tereia feria ante festum beate Margarete 9).
Zwei Orig., Pgt., Sigel anghgt., k. k. geh. Haus., Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; dann Cod. 191, f. 25/, k. Reichsarchiv zu München und ebend. f. 47’ in
kürzerer Fassung; letztere bei Meichelbeck II/1, 73.
288.
1270, 13. Juli, Brünn. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,
befiehlt dem Österreichischen Landschreiber Sidelin, len Bischof Konrad von
Freising in den Besitz der ihm gerichtlich zugesprochenen Burg Randeck
. zu setzen.
Otakarus dei gracia rex Bohemie; dux Austrie, Styrie et Karin-
thie, ınarchio Morauie,: dominus Carniole et Marchie Sidelino seribe
per Austriam graciam suam et omne bonum. Cvm dilectus amicus
noster dominus Ch. venerabilis episcopus Frisingensis castrum in
Randekke cum possessionibus attinentibus?) eidem obtinuerit per
senteneiam coram abbate Medlicensi sibi super hoe negocio auditore
specialiter deputato, volumus et mandamus tibi firmiter et districte,
quatenus prefatum episcopum vel proeuratorem ipsius in ipsius castri
et possessionum earundem auctoritate nostra inducas in corporalem
Varianten des 2. Orig. 1 Schornberch; 2 Lohsenich; 3 Herbortendorf
4 die letzten drei Namen fehlen ganz; 5 Giesenich; 6 dieser Name fehlt; 7 in
ecelesia. aput Ybs; 8 nach Datum noch presentibus et testimonium perhibentibus
domino H. de Svmberow et domino Her. de Schonenliten. ® Cod. attinenciis.
314
possessionem ipsumque induetum contra omnes rebelles et contra-
dictores tuearis et defendas. Datum Pr?nne, III. idus Julii.
Cod. 191, f. 59, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 102,
Nr. 170. |
289.
(1270), 14. Juli, Brünn. König Otakar von Böhmen, Herzog von Öster-
reich befiehlt dem Landschreiber Sidelin den Bischof Konrad von Freising im
ungestörten Besitze seines Gutes Ollern zu schützen.
Otacharus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie, Styrie et Karin-
thie, marchio Morauie et dominus Carniole et Marchie Sidelino seribe
Austrie graciam suam et omne bonum. Conquestus est nobis dilectus
amieus noster dominus Chunradus venerabilis episcopus Frisingensis,
quod Fridericus dapifer de Lengenbach *) et Fridericus de Maurbach
et quidam alii ipsum in predio sue in Alarn videlicet in nemore, in
pascuis et in viis publicis vti iure debito non permittunt. Cvm igitur
prefatum episcopum in predicto predio omni libertate gaudere veli-
mus atque iure, volumus et mandamus firmiter precipientes, quatenus
idem predium in Alarm prefato episcopo nostro nomine manuteneas
et defendas, non permittens ipsum ab aliquibus ibidem contra
iusticiam pregrauari sieut nostram diligis graciam et fauorem. Datum
apud Brünne, pridie idus Julii.
Cod. 191, f. 31', k. Reichsarchiv zu München; Oberbair. Arch. III. 278.
290.
1970, 27. Juli, Lack. Die Gebrüder Gerloch und Friedrich von „Hertenberch“
versprechen dem Bisthume Freising Genugthuung wegen einer Ohrfeige, welche
thr Diener Ulrich, genannt Schrabaz, einem bischöflichen Unterthan zu Lack
gegeben hatte.
Nos Gerlochus et Fridericus fratres de Hertenberch presentibus
profitemur et scire volumus vniuersos presencium noticiam habituros,
quod nos pro alapa quam Viricus dietus Sehrabaz famulus noster in
] Cod. hat „Zengenbach“.
315
- foro Lok dedit homini eeclesie Frisingensis, ad manus magistri Hein-
Fiei seribe Karinthie, Carniole et Marehie fide data promisimus exhi-
bere satisfactionem debitam et condignam, et vt hoe promissum
finaliter compleamus operis per effectum et ne etiam deinceps occa-
sione huiusmodi exeessus vniuersis hominibus vel alicui hominum
diete eeclesie per nos vel per nostros homines dampnum sev graua-
men aliquod inferatur, ecce vniuersa bona que G. pater noster pie
memorie domino Ch. quondam episcopo Frisingensi propter quosdam
excessus quos contra eum fecerat, libere resignarat et ab ipsius
manibus in feodum recepisse dinoscitur, denuo pro emenda auctori-
tate presencium taliter obligamus, videlicet vt si prout superius ex-
pressimus, per nos uel per nostros dampnum aliquod inferatur
hominibus ecclesie supradicte, eadem feoda ipso facto vacancia ad
manus prelibati domini episcopi uel suorum successorum sint libere
. deuoluta. In huius rei perenne memoriam presentes conseribi fecimus
et nostri sigilli munimine roborari, testibus presentibus subnotatis,
videlieet domino Ortolfo de Priseke, Griffone de Reutenberch, Vlrico
et Chvnrado de Waldenberch militibus, Lienhardo et Georio de
Gvtenberch, Minhardo de Hohenowe, Wilhalmo, Engelberto et Hilt-
prando notariis et aliis quam pluribus fide dignis. Datum in Lok, anno
domini M. CC. LXX., proximo die Dominico post festum beati Jacobi
apostoli.
Cod. 191, f. 10, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck I1./1, 73.
291. -
(1270, nach Juli, .....) König Otakar trägt dem österreichischen Land-
schreiber Sidelin auf, den Spruch des Abtes von Mölk für Bischof Konrad
von Freising betreffs Randecks auszuführen.
Otakarus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie, Styrie et Karin-
thie, marchio Moreuie, dominus Carniole et Marchie Sidelino scribe
per Austriam graciam suam et omne bonum. Cum dilectus amieus
noster dominus Chvnradus venerabilis episcopus Frisingensis castrum
in Randekke cum suis attinenciis et possessionibus spectantibus ad
ilud obtinuerit per sentenciam coram abbate Medlicensi auditore a
nobis super illo negocio deputato, licet tibi prius super hoc direxeri-
mus scripta nostra, iterato iniungimus tibi firmiter et mandamus,
316
quatenus predietam sentenciam quam dietus abbas tibi in suis litteris
declarauit, mandare non differas execucioni inducens auctoritate
nostra predictum episcopum vel procuratorem ipsius in corporalem
possessionem bonorum eorundem ipsumque inductum contra omnes
rebelles pro uiribus in iure suo manuteneas et defendas.
Cod. 191, £. 25, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck II/1, 73.
292.
1270, 26. Oct., Wien. Bischof Peter von Passau entscheidet den Streit
stwischen Euphemia von Potendorf und Bischof Konrad von Freising betreffe
der Kirche zu Hörnstein zu Gunsten des letzteren.
Nos Petrus dei gratia ecclesie Pataviensis episcopus scire
volumus presentium quoslibet inspectores, quod cum in eausa que
inter nobilem dominam Offemiam de Potendorf et heredes eius ac
. Fridericum clerieum ex vna parte et reverendum in Christo patrem
Ch. Frisingensem episcopum et magistrum Vlrieum illustris regis
Boemie prothonotarium ecclesie nostre canonicum ex altera super
ecclesia in Herrantstain vertebatur, dilecto in Christo fratri F. abbati
Gerstensi commiserimus vices nostras idemque abbas in eausa eadem
rite processerit et canonice ac diffinitivam sentenciam pro reverendo
in Christo patre domino Frisingensi episcopo ac magistro Vlrico
supradictis tulerit iuris ordine obseruato, nos processum huiusmodi
de prudentum virorum consilio et precipue venerabilis in Christo
. patris domini W. Secoviensis episcopi tunc Pataviensis decani exami-
natum diligentius approbantes, predictam sentenciam eonfirmauimus
et tenore presentium confirmamus, ad sepedicti Frisingensis episcopi
eiusdem ecclesie pätroni presentacionem eanonicam predicto magistro
Vlrico eeclesiam in Herrantstain predictam iure ordinario conferendo
et ipsum mittendo per dilectum in Christo Rudlibum in Spangberch
decanum in possessionem illius tanquam pastorem legittimum corpo-
ralem. In cuius rei testimonium presentes litteras sigillo nostro ipsi
magistro Vlrieo dedimus corfimunitas, presentibus testibus domino W.
venerabili episcopo Sekoviensi tunc Pataviensi decano, domino Ditrico
decano Medlicensi, Alberto seriba nostro, Hainrico seriba de Wienna,
Wernhardo notario, Chunrado plebano de Grillenperg, Ottone, Hain-
317
rico, Chunrado layeis et aliis fide dignis. Datum in Wienna, anno
domini M. CC. LXX., VII. kalendas Novembris.
Orig. Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Fontes rer. Austriae, II/1, 116, Nr. 102.
N 293.
1272, 19. März, s. Veit. Albert von Zeisselberg stellt dem Bischofe Konrad
von Freising Sicherheit bezüglich der künftigen Haltung zweier Leute , welche
der Bischof zu Lack in Haft hielt.
Ego Albertus de Ceyselberch notum facio vniuersis tam presenti-
bus quam futuris, quod dominum Chvnradum de Schranchpim et me
ipsum obligo et nichilominus super me specialiter recipio promittendo
data fide vice sacramenti in manus magistri Heinrici venerabilis
prepositi Werdensis, quod a supano et eius socio qui apud Lok
eaptiuati detinentur, nunquam malum uel dampnum aliquid irrogabi-
tur ecelesie Frisingensi aut suis hominibus vbicunque fuerint consti-
tuti, simili modo nee de castris Greyffenvels et Newenburch gravamen
uel dampnum eidem ecelesie et suis hominibus pro eadem causa vn-
quam aliquo tempore inferetur. Insuper me obligo per presentes, quod
statim in adventu domini Chunradi venerabilis episcopi Frisingensis
in Karinthiam ipsius domini episcopi intrabo curiam, nunquam exitu-
rus donee dicti captiuati si fuerint a vinculis enodati, obtinebunt
ipsius episeopi gratiam et fauorem, quod si non fecero, debeo et
teneor eos detencioni pristine resignare. Acta sunt hec anno domini
M. CC. LXX. IL, apud sanetum Vitum, XIII. kalend. Aprilis.
Orig., Pgt., anhgdes. verletzt. Sigel, k. Reichsarchiv zu München; ebend.
Cod. 191, f. 12'; Meiehelbeck 1L/2, 69, Nr. 111.
294. ' ;
(1272), 25. Mai, Padua. Cuniga, Witwe nach Ritter Tyso „de Campo eancti
Petri“ und ihr Sohn Tyso benachrichtigen Bischof Konrad von Freising von
der Belehnung mit Godego für den Letzteren und danken ihm dafür.
. Uenerabili ae reuerendo in Christro patri domino suo intima
semper deuocione colendo domino Chunrado dei gratia ecclesie
318
Frixigensis episcopo dignissimo Cuniga relieta olim magnifiei militis
domini Tysonis de Campo sancti Petri ét mater Tysonis nouelli quon-
dam domini Tysonis filii ipseque Tyso eius filius reuereneias subditas
et deuotas. Ecce paternitati uestre tenore presentis faeimus mani-
festum, quod prudens reuerendus uir dominus Albertus de Euna !)
ecclesie uestre Frixigensis canonicus iuxta mandatum sibi commissum
per uestras patentes literas me Tysonem predictum olim domini
Tysonis filium de Gudieo eiusque pertinent(iis), iuribus et ap-
pendieiis iure feudi proud (!) quondam bone memorie pater meus in-
uestitus olim fuerat habueratque et possederat, inuestiuit debitumque
fidelitatis iuramentum audiuit solempniter et suscepit. Insuper ego
Tyso nouellus supradictus recognoseo presentibus, me debere ser-
uare fidelitatem domino meo episcopo Frixigensi sicut uasallus domino
suo tenetur et nichilominus seruicia sibi impendere eitra montes se-
eundum quod in instrumentis continetur super hoe confectis, quod-
que etiam illud quod pro feudi recognicione nuncii nostri promiserant,
in numerata pecunia plene et integre habuit et recepit. Grates igitur
agentes vberrimas digno patri nos non modo ad que iure fidelitatis
promisse astringimur, sed ad tantum maiora quantum nos semper et
nostri tollerare possimus, offerimus uobis uestreque ecclesie et
successoribus obligatos, |
Datum Padue, die vigessimo quinto mensis Madii, XV. indictione.
Orig., Pgt., mit anhgd. schönem Sigel der Frau, k. Reichsarchiv zu Mün-
chen; Meichelbeck II./2, 69, Nr. 112.
295.
1273, 5. April, Zeiring. Bischof Konrad von Freising verleiht dem
Kloster Admont ein Haus ın der Neustadt zu Waidhofen und befreit es von
allen grundherrlichen Steuern.
Nos Chvnradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse
uolumus presencium inspectoribus vniuersis, quod eum Chvnradus
dietus Kriveher tune ciuis fori nostri in Waeidhouen quandam
domum eum.area sita in foro nostro Waeidhouen in loco qui
dieitur Ciuitas noua, iuxta portam que ducit uersus Amsteten, quam
] Vielleicht Enna ? :
319
domum idem Chvnradus iure quod dicitur purchrecht, tenuit et
possedit a nobis, ad manus nostras libere resignauit, nos ob merita
et dilectionem venerabilis in Christo domini Al. abbatis et di-
lectorum in Christo fratrum monasterii Admontensis eandem domum
eum area iure predieti fori nostri quod dieitur purchrechtt), ipsi
abbati et conuentui Admontensi perpetuo contulimus possidendain
sub hae forma, ut nulles idem abbas uel eonuentus stevras uel
censum aliquem dé ipsa domu vel area nobis vel nostris suc-
cessoribus inposterum persoluere teneantur, biis saltem exceptis
que pro communi necessitate predicti fori nostri et pro reparatione
poncium vel viarum et aliarum necessitatum ingruencium pro tem-
pore necessaria fuerint vel etiam oportuna, in quibus inquilinus eius-
dem domus uel ipsi pro eo cum aliis ciuibus predicti fori nostri
eontribueionem debitam facient sieut decet, et nos inquilinum ipso-
rum quem ibidem pro suo beneplacito instituerint, in nostram reci-
piemus graciam specialem. In euius tradicionis notre perhenne
testimonium presens seriptum predictis abbati et conuentui tradi-
dimus nostri sigilli munimine roboratum. Datum apud Zirik, anno
domini M. CC. LXX. tercio, nonis Aprilis.
Aus Orig. ehmals zu Admont in Abschr. des st. Landes-Archives zu Graz;
aus fehlerhaft. und unvollständ. Codex abgedr. Jahrb. f. L.-Kunde von Nieder-
Österr. I. 96, Nr. 21.
296.
1273,19. April, Innichen. Graf Albert von Görz und Tirol fordert alle
seine Leute auf, den Bischof (Konrad) von Freising auf der Reise zu thm
unbehelligt ziehen zu lassen.
Al. comes Goryeie et Tyrolensis et. ecclesiarum Aquilegensis,
Tridentine et Brixinensis aduocatus vniuersis amicis et fidelibus suis
salutem et plenitudinem omnis boni. Quia dilectum dominum et ami-
eum nostrum venerabilem episcopum Frisingensem inuitauimus dili-
genter babentes neccessario sibi loqui, vniuersitatem vestram requi-
rimus et rogamus omni diligencia et effectu, vt in nullo ipsum ledere
1 Irrig perchrecht.
320
presumatis, sed sibi et omnibus secum venientibus exhibeatis omnem
quam potestis, reuerenciam et honorem tanquam illud nobis persona-
liter faceretis, siquis vero secus faceret, nobis reputaremus illatum.
Datum in Inticena, anno domini M. CC. LXX, IIL, XIII. kal. Maii.
Cod. 191, f. A8', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 71,
Nr. 115.
397.
1273, 25. Oct., Laibach. Ulrich von Hasbach, Landeshauptmann in
Krain, beurkundet, dass Grifo, Konrad von Lack u. a. Genannte sich dem
Bischofe Konrad von Freing für Leonhard von Gutenberg im Betrage von
200 Mk. Laibacher Münze verbürgt hätten.
Nos Vlricus de Habspach capitaneus Carniole et Marchie notum
facimus vniuersis presencium noticiam habituris, quod viri disereti
domini Grifo, "Chvnradus de Lok, Chvnradus Gallo et Engelochus (!)
de Walde oceasione captiuitatis Lienhardi de Gvtenbereh sub pena
ducentarum marcarum Laibacensis monete domino nostro Chvnrado
venerabili episcopo Frisingensi coram nobis constituti fideiussoriam
prestiterunt caucionem.pro eo, quod ipse Lienhardus a curia eius-
dem domini nostri episcopi non debet recedere sine sua licencia
speciali, hoc etiam adiecto quod dietus Lienhardus perpetuam amici-
eiam que vulgo vrue dicitur, pro se et omnibus amicis suis prefato
domino nostro episcopo ac vniuersis suis seruitoribus et ministeria-
libus ecelesie Frisingensis sub perieulo amissionis aliarum ducenta-
rum marcarum pro quibus etiam memorati viri fideiusserunt, inui-
olabiliter obseruare tenebitur sicut decet, alioquin dieti fideiussores
in pena vel penis sepe dicto domino episcopo tenebuntur ita si
forte prelibatus Lienhardus uel sui amici in vno vel alio articulo
predictorum excesserint quemadmodum est expressum. Datum Lai-
baei, anno domini M. CC. LXXIIL, VII. exeunte Octobre.
Cod. 191, f. 14, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II. P, 11,
Nr. 116.
321
298.
1273, 13. Nov., Lack. Bischof Konrad von Freising beurkundet, dass
Rüter Rüdeger, Amtmann zu Innichen, gewisse von ihm verpfändete Liegen-
schaften zurückgestellt und dass die übrigen zu dem alten Pfandbetrage von
470 Pfad. Veroneser Pfennigen ihm versetzt blieben.
Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum esse
volumus presencium inspeetoribus vniuersis, quod eum Rudgerus
miles officialis noster in Intiea quasdam possessiones nostras in
officio suo pro quadringentis et septuaginta libris Veronensium par-
uulorum obligatas sibi a nobis nomine pignoris ad suos vsus diucius
tenuisset, idem zelo motus iustieie ex consilio deliberato quasdam ex
ipsis possessionibus dimisit libere nostris vsibus absolutas, videlicet
duas hvobas in Ratesperch soluentes in prouentibus annuis viginti-
quatuor libras Veronensium paruulorum, vnam hubam in Viersach
decem libras Veronensium paruulorum et tredecim shót soluentem
annuatim, neenon dimidiam hubam que dicitur des Zandes hub sol-
uentem sex shót et dimidium et quinque libras Veronensium paruu-
lorum, item vnum molendinum in Niderndorf et quoddam predictum
in Meilstat, que soluunt vi libras Veronensium paruulorum annuatim,
item vnum quartale apud Niderndorf quod eidem pro quindecim libris
paruulorum Veronensium fuerat specialiter obligatum, alias autem
possessiones subscriptas quas eum premissis possessionibus tenuerat
nomine pignoris obligatas, que tamen in prouentibus annuis quinqua-
ginta libras Veronensium paruulorum non excedunt, tamdiu de
nostra liceneia vna eum heredibus suis pro suis vsibus possidebit,
donee summa quadringentarum et septuaginta librarum Veronen-
sium paruulorum per prouentus earundem possessionum in totum de
anno in annum fuerit euacuata, ita quod singulis annis dé prefato
debito quinquaginta libras Veronensium paruulorum tenebitur defal-
eare, Quo debito quadringentarum et septuaginta librarum in totum vt
pretactum est, euacuato, eedem possessiones ad ecclesiam nostram
libere reuertentur. Svnt autem hec possessiones quas tenebit pro
debito prenotato, due svai(ge apu)t Intieam valentes in easeis tri-
ginta libras Ver(onensjum) paruul(orum annuatim et) molendinum
ibidem (quod soluit sex poreos maiores et duos minores) valentes
Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 21
322
(quinque libras et dimidiam Veronensium paruulorum) et molen-
dinum in Virsach (quod soluit tres libras et dimidiam Veronensium
quouis anno et ad) hee quinque poreos maiores et quatuor minores
in Hof et aput molendina in Grats valentes nouem libras et dimidiam
Veronensium, quos poreos eidem de nouo ad complementum quin-
quaginta librarum Veronensium duximus obligandos. Preterea nos ad
peticionem et instanciam prefati R. hane eibi concessimus graciam
specialem, vt minores decimas aput Inticam teneat et possideat
pro suis vsibus de nostra licencia tempore vite sue, ita tamen quod
per huiusmodi nostram concessionem nec pauperibus, nec capitulo
Iticensis ecclesie, nec granario nostro, nec in hiis que ad coquinam
nostram consueuerunt ministrari, aliquot debeat preiudieium gene-
rari. Acta sunt hec anno domini M. CC. LXXIIL, ydus Nouembris
aput Lok. In cuius rei testimonium presentem cedulam nostri et pre-
fati Rudgeri sigillorum voluimus munimine roborari.
Cod. 191, f. 11, mit durch Feuchtigkeit verblassten Stellen, ergünzt aus
Meichelbeck IL/2, 71, Nr. 117; k. Reichsarchiv zu München.
299.
1263, 14. Nov., Lack. Heinrich von Schürfenberg stellt gegen Bezahlung
der Pfandsumme die ihm versetzten Orte ,Stgendorf* und „Rvedliebessiez“ an
Bischof Konrad von Freising zurück.
Ego Heinrieus de Saerfenberch notum esse cupio vniuersis ad
quos peruenerit presens scriptum, quod cum ego villas in Sigendorf et
Rvedliebessiez eum aliis possessionibus quas quondam Perhtoldus de
Loggewitz a Frisingensis ecclesia tenuit in feodum :nomine pignoris,
pro quinquaginta marcis Landestrostensium denariorum a reuerendo
domino Chvnrado Frisingensi episcopo pro meis vsibus tenuissem
diucius obligatas, idem dominus episcopus de eadem summa pecunie
michi plenarie satisfecit, quo protextu et occasione predictas villas
sev possessiones provt eas. tenui et possedi nomine pignoris, prelibato
domino episcopo et eeclesie Frisingensi dimisi absque omni condi-
eione integraliter absolutas, tenore presencium protestando me nichil
iuris habere de cetero vel heredes meos in possessionibus prenotatis.
In euius rei testimonium presentem cedulam mei sigilli munimine
volui roborari. Acta sunt hee anno domini millesimo CC. LXX tercio,
323
XVII. kal. Decembris apud Lok. presentibus testibus subnotatis H.
venerabili preposito Isinensi, magistro Hermanno notario curie Fri-
singensis et magistro Vl. et domino Willehelmo notario, Johanne
Suanone et Jacobo genero ipsius et aliis quampluribus testibus
fidedignis.
Orig., Pgt., anghgtes. Sigel abgeschnitten, k. Reichsarchiv zu München;
ebend. Cod. 191, f. 13; Meichelbeck II/2, 72, Nr. 118.
300.
1978, 20. Nov., Lack. Bischof Konrad von Freising verleiht dem Priester
Gotfrid, Vicar zu Lack, dessen Töchtern Margareth und Katherina, dann
deren Mutter Golderun eine Hube bei Lack.
Nos Chunradus dei gracia episcopus ecclesie Frisingensis
notum esse volumus preseneium inspectoribus vniuersis, quod nos
'Gotfrido sacerdoti vicario in Lok quem propter sua merita fauore
prosequimur speciali et duabus suis filiabus Margarete videlicet et
Katherine, neenon matri earundem Golderune mansum unum situm
apud Lok quem nune excolit quidam Vrbanus nomine et pueri fratris
eiusdem, concessimus et locauimus ad annuum eensum videlicet
quadraginta denariorum Laybacensium perpetuo ex colendum,golen-
tes ut quamdiu predietus eensus quadraginta denariorum Laybacen-
sium fuerit officiali nostro a predictis omnibus uel altero ipsorum
superstite annis singulis persolu(i)tur, tamdiu ipsum mansum uel
emnes uel "quicunque ex ipsis superstes fuerit, teneant et exco-
lant pro sue libito voluntatis, nec quiequam ab ipsis uel ab aliquo
ipsorum extra ordinem nomine stevre uel exaccionis cuiuslibet pre-
textu eiusdem hube in posterum exigetur, nisi census quadraginta
denariorum Laybacensium prenotatus. Adicimus etiam, vt quamdiu
eandem hubam uel mansum tenuerint uel excolunt, in pratis, pascuis
et siluis, quemadmodum alii homines prediorum nostrorum pro se et
suis animalibus habeant eommunionem. In cuius rei testimonium
presentem cedulam conseribi iussimus et nostri sigilli munimine
roboratam (!). Datum apud Lok, anno domini M. CC. LXX. tercio,
XII. kalendas Decembris, presentibus testibus subnotatis, Wilhelmo
notario nostro in Lok, Martino officiali nostro, Wolfoldo precone,
Hermanno nuncio et aliis viris quampluribus fidedignis.
Cod. 191, f. 130, k.Reichsarchiv zu München; Meichelbeek 1I/2, 73, Nr. 119.
21*
®
324
301.
1973, 31. Dec., Brünn. König Otakar bestátiget die Gerichtsfreiheiten des
Freisinger Hofes zu Wien, dessen Bewohner und Unterthanen und trägt seinen
Beamten sämmtlich auf, diese zu wahren. -
O. dei gracia Bohemie rex, dux Austrie, Styrie et Karinthie,
marchio Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac Portusnaonis
vniuersis preseneium notieiam habituris salutem cum plenitudine
omnis boni. Cvm libertates et iura domus venerabilis episcopi Frisin-
gensis site in Wienna et dotis capelle domus eiusdem publicis in-
strumentis domini Friderici quondam ducis Austrie bone memorie
priuilegiata a nobis et a nostris affectemus illesa in omnibus et per
omnia conseruari, volumus et singulis nostris seribis, officialibus,
iudieialibus (!) ae aliis proeuratoribus qui pro tempore fuerint, sub
optentu gracie nostre damus strieto strictius in mandatis, quatenus
easdem libertates et iura per dicti F. priuilegiorum indieia diete doti
ac domui sie tradita et concessa modis omnibus quibus possint ser-
uare studeant inconeussa, summopere precauendo ne homines resi-
denteg in eadem dote occasione aliqua trahantur in iudicium eoram
ipsis uel aliquo ipsorum aut alias molestentur exactionibus indebitis
ab hominibus uel aliis subditis eorundem, sed permittatur vt. coram
dieto episcopo vel suis officialibus stent iuri in omnibus eausis sev
questionibus contra eosdem homines emergentibus, preterquam in
causis sanguinis siue mortis que nostro debent iudicio reseruari.
Datum Brunne, anno domini M. CC. LXXIIIL, pridie kalendas Januarii.
Cod. 191, f. 22, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 74,
Nr. 122.
302.
1274, 11. Jänn., Wien. Bürger Gozzo von Krems reversirt gegen Bischof
Konrad von Freising betreffs der auf 5 Jahre ihm verpachteten Donaufähre
bei Holenburg.
Ego Gozzo de Kremsa notum esse cupio preseneium inspeetori-
bus vniuersis, quod dominus Ch. episcopus Frisingesis passagium in
325
Holnburch eum suis obuencionibus ab octaua Epiphanie domini vsque
ad festum Pentecostes venturum proximo et ab inde per quinque
annos michi vendidit et locauit, protestans quod elapsis predictis
quinque annis idem passagium ad ipsum episcopum et ecclesiam
suam eum omnibus suis obuencionibus libere reuertetur, qualibet
eontradietione non obstante, Datum Wienne, anno domini millesimo
CC. LXX. quarto, IH. idus Januarii.
Cod. 191, f. 60, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck I[/2, 73,
Nr. 120.
303.
1974, 13. Febr., ..... Alheit von Beinsberg vergleicht sich mit Bischof
Konrad II. von Freising wegen der Burg Randeck und anderer durch den Tod
ihres Mannes Engelschalk erledigter freisingischer Lehen.
Ich Alheit von Reinsperch witeb hern Engelschalkes von Reins-
perch tvn allen den kvnt die disen brief ansehent, daz ich den crick
den ich mit minem herren dem hischof Chvnrat von Frisingen Yber
daz havs ze Randek het vnd ?ber daz vrbor, cehenten vnd manshaft,
also ez zv dem vrbor ze Randek gehöret vnd gehören shol, vnd auch
vber ander manshaft div in mines herren des bishoffes luzze leit ze
Vdmaruelt vnd andersva, gesuechet und vngesuechet, daz ieh im vor
hete nach mines wirtes tode, also geslihten han vnd zerfvret nach
sinen genaden, daz ich dar gie vnd in sin hant gap allen den crick
vnd allez daz reht, des ich auf daz guet, daz da hie vor genant ist
iach oder geichen mohte vnde darvon stuent vnvershaeidenlichen vnd
daz er mir die genade tet nach sines rates wisunge, daz er mir daz
vrbor vnd die purk, zehenden vnd die manshaft ze Randek gelihen
hat ze einem leipgedinge ze min eines leibe vnd niht ffrbaz, also div
Sliffach genhalp get vnd niht fürbaz, also obe ich einen wirt nem
oder kint gewinne, daz div nihtes niht rehtes nach minem tode auf
daz guet daz da vor benennet ist, shülen iehen wan daz ez sacehant
an daz gotezhavs ze Frisingen vreilich an allen criek shol gevallen.
Darzv han ich minem herren dem bishof geheizzen bi minen triwen
also ieh sweren shol, daz ieh des vrbores, noch des cehenden, noch
der manshaft ze Randek also si dar gehóret nihtes niht an werden
Sho] weder mit verkavffen, noch mit versetzen, noch mit deheinen
326
anderen dingen, vnd ob ich daz tete wider min gelübde, daz shol
dehaeine stete haben vnd darzv shol ich von dem rehte des ich an
dem leipgedinge gih, gaenzlich sin gevallen. Swaz aber der anderen
manshaft ist die her Engelshalch min wirt von dem goteshavse ze
Frisingen het disehalp der Sliffach ze Udmarvelt vnd anderswa auf
des goteshavses aeigen von Frisingen, da bin ich gar von gestanden
vnd han mich sin vercigen, also daz di selben manshaft min herre
der bishof haben shul an eriek ebiclichen vnd sin nacheomen. Darzv
nach miner bet vnd nach minem haeizze hat Wlvinger der auf dem
havse ze Randek sitzet minem herren dem bishof gehaeizzen bi sinen
triwen also er sweren shol fur sich vnd für siniv kint, ob er oder
siner kinde deheinez mich vberleben, daz div dem lehen der pfrge ze
Randek vnd des lehens des si habent daz z$ der pirge gehöret,
niedert nachvolgen, wan datze minem herren dem bishof oder datze
sinem nachcomen. Vnd dar $mme daz dirre satz vnd disiv verebe-
nunge zwishen minem herren dem bishof vnd mir dester grözer stete
hab. han ich disen brief gegeben mit meinem hangenden insigel.
Disiv verebenunge ist geshehen des iares do Christes gebyrte was
tausent zweihundert vier vnd sibencek iar, an dem dricehendem tag
‚eingehendes Hornunges. Bi der verrihtegung sint dise gezivge ge-
wesen, min herre abbet Ruedolf vnd her Purkart der custer von
Sitansteten, probst Heinrieh von Isn, magister Herman vnd magister
Vlrich mines herren des bishoffes sheriber, her Heinrich der pfarrer
von Gemnik, her Marquart Privhauen vnd her Vlrich von LYhsnik
zwen reiter, her Otte von Volkenstorf ein dienstman von Osterrichhe,
Ul. vnd Friderich ewen gepruder von Shaffervel, Heinrich vnd Mar-
quarit vnd Fridrich von L?hsnik, Jubart von Vdmaruelt, Ott von
Mitterchirchen, Chvnrat der seriber von Waeidhouen, Haeiurich
Ponhalm , Wivink von Randek, Ott der Havener, Wernhart Werder,
Reicher Wolfstern, Al. von Windishdorf, Gugginger, Otto, Livpold,
Al. des ammannes sun hern Liupoldes, cwen Grezzenperger, der
Pibr. vnd ander piderbe levte. Ä
Orig., Pgt., 2 anhgde. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Meichelbeck IL/1, 81; Font. rer. Austr. II./1, 169, Nr. 1.
327
304.
1274, 25. Febr, Waidhofen. Bischof Konrad von Freising bestätigt
der Capelle in seinem Hofe zu Wien und deren Priester neuerdings den Besitz
der Hofstätten, welche an dieses Haus stossen.
Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus tenore pre-
sentium profitemur et scire uolumus vniuersos presentium notitiam
habituros, quod cum per informationem fide dignorum quamplurium
instructi simus plenius et edoeti, quod omnes aree extrinsece iuxta
murum domus nostre in Wienna situate et eidem domui contigue ad
dotem capelle ipsius domus pertineant pleno iure, ecce ut eiusdem
eapelle iura salua (et) integra permaneant et illesa et ne aliquis lai-
corum in eisdem areis et in aliis dotem dicte eapelle siue domum
respieientibus quiequam iuris sibi possit aliquatenus vendicare, Hein-
rieo notario rectori predicte capelle omnes areas pretactas et alias
que forte prius collate non fuerant, nune de nouo contulimus et eas ob
remedium salutis anime nostre dicte capelle tradidimus libere propter
deum, volentes vt ammodo perpetuo sepedicte aree deseruiant usibus
illius, qui pro tempore rector fuerit capelle memorate. Et in huius
traditionis perenne testimonium prefato Heinrieo suisque successoribus
presentes tradidimus nostri sigilli munimine roboratas. Datum Waid-
houen anno domini millesimo CC. LXX. quarto, quinto kalend. Martij.
Orig., Pgt, anhgdes. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Meichelbeck 1I/2, 78, Nr. 121; Font. rer. Austr. 1L/1, 170, Nr. 2.
305.
1274, 17. April, Graz. König Otakar von Böhmen u. s. w. bestätigt und
inserirt dem Bischofe Konrad von Freising das Landesgerichteprivileg Herzog
Ulrichs von Kärnthen für die freising. Güter in der Windischen Mark.
Nos Ottacharus dei graeia Boemie rex, dux Austrie, Styrie et
Karinthie, marchioque Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac
Portus Naonis constare uolumus vniuersis tam presentibus quam
futuris, quod litteras auuneuli nostri karissimi domini Vlriei dueis
Karinthie recordacionis inclite nobis ex parte domini Ch. venerabilis
328
Frisingensis episcopi presentatas uidimus et recepimus sigillo integro
sub hac forma:
Folgt nun die Urkunde Herzog Ulrichs von Kärnthen betr. der Gerichts-
barkeit auf freising. Gütern ddo. 1265, 14. Juni, s. Johann bei Neudeck
(Nr. 244).
Quia igitur gracias factas per principes ecclesiis kathedralibus
et aliis piis locis obseruari expedit et horum maxime qui nobis
idempnitate sanguinis sunt coniuncti, nos volentes ob reuerenciam et
honorem beate Virginis gloriose que diete Frisingensis eeclesie
dinoscitur esse domina et patrona, huiusmodi graciam per nostros
“ inuiolabiliter obseruari, vniuersis nostris procuratoribus, .... capita-
neis, officialibus, iudicibus et theolenariis per Carniolam et Marchiam
quieunque pro tempore instituti fuerint, inhibemus firmiter nostre
graeie sub obtentu, quatenus nullus hane nostre et dieti ducis con-
cessionis graciam ausu temerario presumat infringere in parte aliqua
uel mutare. Quicunque uero contra huius inhibieionis nostre man-
datum aliud presumserit faciendum, in illum tanquam in mandatorum
nostrorum temerarium contemptorem animaduersionis nostre acri-
moniam taliter eonuertemus, quod cedere poterit aliis in exemplum.
Et ut premissa omnia perpetue firmitatis robore perseuerent, prefato
domino episcopo has patentes dedimus litteras sigillorum nostrorum
munimine eommunites. Dat. apud Graetz, anno domini M. CC. LXX.
quarto, XV. kal. Maij.
Orig., Pgt., anhgdes. Münzsigel in Fragment, k. Reiehsarehiv zu München;
ebend. Cod. 191, f. 1'; Meichelbeck IL/2, 70, Nr. 113.
306.
1274, 24. Oct., „Piezka“. König. Otakar von Böhmen überträgt das Land-
gericht auf dem Gebiete von Lack gegen Zahlung jährlicher 12 Mark Pfennige.
dem Bisthume Freising.
Ottacharus dei gratia Bohemie rex, dux Austrie, Styrie et
Karinthie, marchio Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac
Portusnaonis omnibus in perpetuum. Sublimitate regia decorati a deo
in cuius dependent manibus corda regum, tenemur pretextu regie
precelleneie nobis innate necessitates pauperum sub ditione nostra
329
degentium respicere ac dei nostro aliquod relaxando liberaliter
ipsorum indigentias releuare, ut illo uero Samaritano redeunte cen-
tuplum teste ewangelica veritate accipere mereamur. Hine est quod
intuitu virginis gloriose patrocinium obtinentis in ecclesia Frisingensi,
nee non contemplacione: persone reuerendi in Christo patris domini
Chunradi venerabilis episcopi eiusdem ecelesie qui nobis gratis
obsequiis in quibuslibet necessitatibus placuit atque placet, ipsi
domino episeopo omnibusque suis successoribus in ecclesia Frisin-
gensi per totum predium Lok dictum quod in Carniola situatum ad
ipsam eeclesiam inmediate dinoseitur pertinere, vtpote in oppido
Lok, foro ae vniuersis bonis seu possessionibus videlicet tam Lengen-
velt, Oeroglach, quam Drashis eum monte sancte Margarete et aliis
omnibus ad idem predium spectantibus, cultis et: incultis, iudicium
prouineiale scilicet homicidii, vvlneris, effusione sanguinis, rapine,
furti, raptu seu violenta oppressione virginum et mulierum, con-
fraetione domorum et in aliis eausis criminalibus et ciuilibus quibus-
eunque tradidimus et tradimus, donauimus et donamus de plenitu-
dine fauoris regii perpetuo possidendum, ut inhabitantes idem
predium qui nobis insciis et inuitis occasione predicti prouincialis
iudieil angarias , perangarias et exactiones plurimas pertulerunt, am-
modo respirantes ab hiis optata quiete gaudeant et votiua rerum
opuleneia perfruantur, hae nempe conditione addita quod annis
singulis in die beati Martini nobis uel nostris heredibus seu aliis
legittimis successoribus siue capitaneis uices nostras in Carniola
gerentibus uel fungentibus partibus eorundem duodecim marcas
Laybacensium denariorum nomine pensionis dieti prouincialis iudicii
de oppido et predio in Lok et Lengenvelt persoluant. eo tenore quod
et nos in predictis causis nullum nobis iudicium assumamus quod-
que suecessores nostri hereditarii seu alii legittimi seu capitanei a
nobis vel ab ipsis quieunque fuerint pro tempore substituti, per se
uel ipsorum subditos iudices precones sev ofliciatos alios quocun-
que nomine censeantur, super memoratis bonis, possessionibus et
hominibus in predio Lok nullam iurisdictionem seu auetoritatem
iudieiariam in aliqua causarum predietarum exercere presumant, sed
predieto domino episcopo et omnibus ipsius successoribus qui pro
tempore fuerint, plena sit facultas et potestas et licencia libera in
predietis oppido et possessionibus predii in Lok causa huiusmodi
iudieii exercendi eligere et electum constituere seu preficere
330
prouineialem iudicem quem suis hominumque suorum inibi degentium
comoditatibus nouerint expedire, eundemque mutare et destituere
pro eorum beneplacito voluntatis. Ne igitur per nos uel nostros
heredes aut successores quoslibet huiusmodi nostra donacio inmutari
valeat in posterum vel infringi, presens instrumentum prefato domino
episcopo suisque successoribus vniuersis dedimus duplicis nostri
sigilli munimine roboratum , presentibus testibus subnotatis, videlicet
domino Heinrico illustri duce Bawarie consanguineo nostro, Sifrido
de Sigenhouen, Greymoldo de Preisingen, Wimaro dicto Vrumesel
ipsius ducis consiliariis, Andrea camerario regni Boemie, Purchardo
marschaleo regni eiusdem, Vlrieo pincerna de Hauspach capitaneo
Carniole et Marchie, Zmylone purchrauio de Vetowe, magistro Hein-
rico preposito Werdensi, magistro Vlrico plebano Wiennensi protho-
notario nostro et magistro Hermanno canonico eeclesie saneti Andree
in Frisinga ac aliis quampluribus fidedignis. Actum et datum in
Piezka, anno domini millesimo ducentesimo septuagesimo quarto,
nono kalendas Nouembris.
Orig., Pgt., anghgt. Sigel abgerissen, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats-
archiv zu Wien; daraus Font. rer. Austr. 1L/1, 172, Nr. A; dem Orig. glchztge.
Abschr. in Cod. 191, f. 141, k. Reichsarchiv zu München; daraus Meichelbeck
11,2, 74, Nr. 124.
307.
12775, 17. April, Lienz. Graf Albrecht von Görz und Tirol stellt die Be-
dingungen der Wechselheirathen zwischen seinen und des Bisthums Freising
Ministerialen fest.
Nos Albertus dei gracia comes Goricie ac Tyrolis et ecclesia-
rum Aquilegensis, Tridentine ac Brixinensis aduoeatus notum esse
uolumus preseneium inspeetoribus vniuersis, quod nos cum reueren-
do in Christo patre domino Chvnrado episcopo ecclesie Frisingensis
ad ampliandum fedus amieicie inter ipsum dominum episcopum et
nos talem promissionem fecimus sev contractum, videlicet ut homines
nostri euiuscunque sexus extiterint aut condieionis, eum hominibus
ipsius domini episcopi licite contrahere valeant inter se matrimonium
sub hac forma, ita ut pueri utriusque sexus qui ex huiusmodi matri-
monio fuerint procreati, inter ipsum dominum episcopum suecessores-
que suos et nos nostrosque progenitores (!) sev heredes masculos ac
331
feminas in posterum equaliter diuidantur et hoe idem in matrimoniis
inter homines ipsius domini episcopi et nostros ante hec tempora
eontraetis et pueris ex illis procreatis volumus inviolabiliter obseruari.
In euius quidem rei testimonium et euidenciam cereiorem presens in-
strumentum scribi fecimus et nostri pendentis sigilli robore confir-
mari Actum in Luenz, anno domini millesimo ducentesimo septua-
gesimo quinto, indictionis tercie, quinto decimo kalend. Maii.
Orig., Pgt., anhgdes. verletztes Reitersigel 5 k. Reichsarchiv zu München.
308.
1275, 14. Juli, Burg Lack. Wernher, Sohn weiland Wernhers von Lack,
begibt sich auf genannte Bedingungen hin wegen verübter Frevel in die Gnade
Bischof Konrad'& von Freising.
Notum sit vniuersis tam presentibus quam futuris, quod ego
Wernherus filius quondam dominus Wernheri de Lok pro excessibus
quos contra metuendum dominum meum Chunradum venerabilem
episeopum Frisingensem et suos me recolo perpetrasse, ipsius
domini mei gratie me tradidi et subieci, volens omnem penam subire
humiliter et deuote quam idem dominus meus episcopus pro eisdem
" meis excessibus perpetratis michi decreuerit irrogandum, et nichilo-
minus portionem hereditatis mee que aut iure proprietario aut feodali
titulo me contingit, tali conditione in ipsius domini mei episcopi
tradidi gratiam et potestatem, usufructibus michi reseruatis. Quod si
forie penam quam memoratus dominus meus episcopus super huius-
modi excessibus meis miehi duxerit imponendam, subire contuma-
titer recusarem, ex tunc ab eadem portione mee hereditatis penitus
ceeidissem, eadem etiam portione cum usufructibus ad ipsum domi-
num meum episeopum deuoluta, et sub testimonio presentium eon-
fiteor quod consimili pena puniri debeo, si super futuris excessibus
quemadmodum predietum est, incorri(gi)bilis inuenirer. In cuius rei
testimonium presentem litteram iussi conseribi et mei sigilli penden-
tis munimine consignaui et nobilis et egregii viri domini Vl. pincerne
de Habspach capitanei Carniole et Marchie, magistri Heinrici
Werdensis prepositi sigillis pendentibus uolui consignari. Acta sunt
in castro Lok, anno domini millesimo, CC. LXXV., pridie idus Julii,
presentibus testibus subnotatis, videlicet magistro Heinrico preposito
332
Werdensi, magistro Hermanno canonico Frisingensi, domino Vlrieo
pincerna de Habspach capitaneo Carniole et Marchie, domino Gri-
fone de Reutenberch, domino Walthero Vngaro, domino Ortolfo de
Meingocpurch, domino Gerlocho de Stein et aliis quam pluribus
fidedignis.
Orig., Pgt., 3 anhgde. ziemlich verletzte Sigel, k. Reichsarchiv zu Mün-
chen; Meichelbeck IL/2, 76, Nr. 125/2.
*
309.
1275, 16. Dec., Lack. Bischof Konrad von Freising versöhnt sich mit
Dietmar von Greifenfels betreffs der gegenseitig sich zugefügten Schäden nach
dem Spruche eines genannten Schiedsgerichtes.
Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse
uolumus vniuersis ad quos peruenerit presens seriptum, quod cum
inter nos et ecclesiam nostram ex una parte et virum discretum
Ditmarum de Grifenuels ex altera super diuersis dampnis, iniuriis et
grauaminibus que nobis ab ipso D. et suis seruitoribus sibique a
nobis et nostris hominibus mutuo et uicissim dicebantur illata, orta
esset hinc inde materia questionis, nos ad tollendam omnem litem
sev contentionem que sibi et hominibus suis contra nos et nobis
hominibusque nostris contra ipsum super hiis competere uidebatur
indifferenter, coneorditer cum ipso in venerabilem fratrem magistrum
Heinrieum prepositum Werdensem et in dominum Rachwinum de
Wipaco militem duximus tamquam in arbitros compromittendi, pro-
mittentes fide data uice sacramenti tam nos pro nobis et hominibus
nostris, quam idem D. pro se et hominibus, amicis et seruitoribus
suis, vt quiequid predieti duo arbitrentur super omnibus premissis
inter nos ad perpetuam amiciciam faciendam, hoe ratum a nobis
utrisque seruaretur atque firmum, Sane predieti arbitri dampnis sev
grauaminibus utriusque partis diligentius consideratis et inspectis
inter nos et ipsum D. sunt taliter arbitrati, vt uniuersa. dampna sev
grauamina qualitereuinque et quandocumque predicto -D. per nostros
et nobis hominibusque nostris per ipsum et suos sint commissa.
extincta debeant esse hine inde et mutua recompensacione sublata,
ita quod neuter nostrum contra alterum uel contra homines alterutrius
de hiis que inter nos et ipsum D. hueusque fuerant, in questione
333
aliqua competere debeat actio uel querela. Insuper omnes promissi-
ones sev cautiones fideiussorie et inimicitie que occasione prediete
dissensionis contraete sunt inter homines nostros et predicti D., de
medio debeant esse sublate nosque eum ipso et ipse nobiscum erimus
in perpetua concordia et in pace. Ad hee vt sepedietus Ditmarus ad
nostrum obsequium ferueneius obligetur, nos sibi ex mera liberalitate
xxxvi marcas Aquilegensium antiquorum dare promisimus quas eidem
D. persoluere tenebimur in festo Georii proximo nune venturo,
nichilominus recipientes ipsum in nostram specialiter graciam et
fauorem. In huius itaque arbitrii euidens testimonium presentem
cedulam conscribi iussimus et ipsam nostri et predictorum. arbitro-
rum ac ipsius Ditmari uolumus sigillorum munimine roborari. Datum
et actum aput Lok, anno domini millesimo CC. LXXV., XVII. kal.
Januarii.
Orig., Pgt., von 4 angehgt. Sigeln 3 — das Rahwins von Wippach ausge-
pommen — ziemlich erhalten vorhanden, k. Reichsarchiv zu München; ebend.
Cod. 191, f. 8; Meichelbeek IL/2, 76, Nr. 125/1.
310.
1276, 1. Mai, Brünn. König Otakar erlässt Bischof" Konrad von Freising
und dessen Nachfolgern von den freising. Gütern Ulmerfeld, Waidhofen und
Holenstein den ihm entfallenden Marchfutterhafer.
Nos Ottakarus dei gracia Bohemie rex, dux Austrie, Styrie,
Karinthie, marchio Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac
Portusnaonis notum facimus vniuersis tam presentibus quam futuris,
quod propter grata et fidelia que reuerendus in Christo pater domi-
nus Chvnradus venerabilis Frisingensis episcopus amicus noster
karissimus nobis sepius inpendit obsequia, eius precibus inclinati
omnem avenam que wlgariter marichfuter dicitur, que de prediis Fri-
singensis eeclesie in Vmaruelt (!), Waidhoven et Holnstain nobis ad
nostra granaria debebat dari annis singulis, de speciali gracia eidem
domino episcopo et eius successoribus inperpetuum harum testi-
monio duximus relaxandam, volentes pariter et mandantes vt nullus
proeuratorum, iudieum vel offieialium qui pro tempore in terra
superioris vel inferioris Austrie vel alibi nostro nomine fuerint,
de cetero huiusmodi avenam siue marichfuter a memorato domino
334
episcopo vel a dictorum prediorum officialibus exigat vel requirat. Ne
vero huiusmodi gracia vel tradieio sepedieto domino episcopo aut
eius successoribus per nos propter sue fidei merita liberaliter et
fauorabiliter faeta possit a nobis et nostris heredibus uel ab aliis
inposterum revocari, in perennem -memoriam presentem paginam
eidem domino episcopo et successoribus suis tradidimus nostrorum
pendeneium sigillorum munimine roboratam. Actum et datum aput
Brunnam, anno domini M. CC. LXX. sexto, kalendis Maii.
Cod. 191, f. 42, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck IL/1, 72.
311.
12976, 1.Mai. Brünn. König Otakar befiehlt allen seinen Amtleuten, die
freising. Güter und Unterthanen, deren Verwaltung er mit Zustimmung Bischof
Konrads von Freising und dessen Abreise wegen der Verwaltung des Propstes
Heinrich von Wörthsee übergeben habe, in keiner Weise zu belästigen.
O. dei gratia Bohemie rex, dux Austrie, Styrie et Karin-
thie marehioqne Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac
- Portusnaonis dileetis sibi vniuersis capitaneis, iudicibus et offieiali-
bus sev procuratoribus per Austriam, Styriam, Karinthiam, Carniolam
et Marehiam constitutis graciam suam et omne bonum. Vobis sin-
gulis et vniuersis tenore presencium declaramus, quod de nostra bona
voluntate pariter et eonsensu reverendus in Christo pater dominus
C. venerabilis 'episeopus Frisingensis amieus noster karissimus se
pro tempore in partibus Bawarie recipiet pro quibusdam suis arduis
negociis que dilaeionem non capiunt, peragendis, sieut etiam nobis
nuper aput Brünnam existentibus familiariter et secrete proposuit
oraeulo viue vocis. Vnde cum idem dominus episcopus tamquam ille
. qui se nostris affectibus et benepacitis conformem reddidit, propter
cuiuslibet sinistre suspicionis tollendas et abolendas maculas quibus
forte a suis emulis et inimicis posset circa nos sua innocencia obfus-
cari, petiuit a nobis eum instancia quod aliquem de nostris familia-
ribus et seruitoribus sibi nominatim exprimeremus cuius fidei et dili-
geneie in eius absencia committeret castra, munieiones et possessio-
nes quas sub nostri districtus dominio habet ecclesia Frisingensis,
euius ecce preeibus inelinati communem et non suspectam personam
videlicet magistrum Heinrieum de Lok venerabilem Werdensem
335
prepositum, dileetum capellanum nostrum de cuius examinate fidei
eonstantia plenam confidenciam gerimus, nominatim expressimus '
domino episcopo memorato, dantes eidem strictius in mandatis, vt
se de dietis municionibus et possessionibus ipsius domini episcopi et
nostro nomine intromitteret atque easdem regeret et teneret, donec
ad ipsius domini episcopi reditum et aduentum, et qui omnes quere-
las Frisingensis ecclesie hominum et lesiones et offensas dictarum
possessionum absente prefato domino episcopo aut in remotis partibus
constituto ad nostram regalem audienciam deportaret. Vnde vobis
singulis et vniuersis sub optentu nostre gracie damus strictius in
mandatis, quatenus sepedictum dominum episeopum in suis castris,
munieionibus, possessionibus et hominibus quamdiv absens fuerit,
nullus ex vobis presumat offendere vel grauare, preeipue cum idem
dominus episcopus nostro nomine easdem possessiones et municiones
sepedicti magistri H. commiserit potestati, quas propter hoc omni
prerogatiua et solacio gaudere volumus tamquam nostris(!). Datum
Brünne, anno domini M. CC. LXXVI., kalendis Maii:
Cod. 101, f. 30’ u. 31', k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck II/1, 84.
312.
1276,1. Mai, ..... Bürger Goxo von Krems ernennt seinen Sohn Irnfrid
und Rudlın von Mailberg zu seinen Sachwaltern in den Verhandlungen mit
Bischof Konrad von Freising betreffend den Verkauf seiner Güter zu Teiss an
denselben.
Ego Gozzo ciuis in Chrems notum esse cupio presentium
inspeetoribus uniuersis, quod Yrmfridum filium meum et Rudlinum
de Morperge meos constitui procuratores dans eisdem presentibus
plenariam potestatem vendendi nomine meo domino Chvnrado vene-
rabili episcopo Frisingensi vel cuieunque alii possessiones meas
quas habeo in Teizzae, videlicet duas curias villicates, xiii areas, duo
beneficia, duo pomeria, lacum sev piscinam ibidem cum passaio et
quinque.insulas cum omnibus iuribus et attinenciis eorundem et cum
fructibus exstantibus nune et futuris, item prouentus passagii in
Holeburch (!), per tres annos nunc futuros eum nauibus et remis,
prout ego idem passagfum per eosdem tres annos poteram possidere,
ratum et gratum promittens me habere quiequid idem procuratores
336
cum eisdem possessionibus duxerint ordinandum. Datum anno do-
mini M. CC. EXXVI., kalendis Maji, harum testimonio litterarum
mei sigilli munimine.roboratarum.
Orig., Pgt., anhgdes. wohlerbalt. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats-
arehiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 60, k. Reichsarehiv zu München; Meichel-
beck 11/2, 77, Nr. 126.
‚313.
1276, 2. Juni, Znaim. König Otakar beurkundet, dass Bischof Konrad
von Freising genannte Güter zu und bei Teiss von Gozzo und seinem Sohne
Irnfrid, Bürgern zu Krems, gekauft habe.
Nos Otakarus dei gracia Bohemie rex, dux Austrie, Stirie et
Karinthie, marchio Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac
. Portusnaonis, notuın esse uolumus presentium inspectoribus vniuersis,
quod reuerendus in Christo pater amieus noster karissimus dominus
C. venerabilis episcopus Frisingensis nomine suo et ecclesie sue a
Goccone et Irnfrido filio suo eiuibus de Kremsa et a procuratoribus
ipsorum ad hoe deputatis eonsencientibus heredibus eorundem com-
parauit iure purehrecht predia subnotata, accedente ad hoc nostra
licencia pariter et consensu, videlicet in Teicca xiii areas, duo bene-
ficia, duas curias villieales, pomerium et passagium ibidem, insulam
aput Marchartsvruar et insulam quondam Friderici de Prunne et
insulam sitam aput passagium in Teycca, neenon insulam que dieitur
Savm, et insulam aliam ibidem. Hee singula prenotata comparauit
idem dominus episcopus eum omnibus attinenciis suis, agris, pratis,
paseuis, paludibus, aquis aquarumque decursibus, piscacionibus, fru-
tieibus, arbustis, cultis et incultis, viis et inuiis, quesitis pariter et
inquirendis, et ne huiusmodi emptionis contractus per nos aut here-
des nostros uel a quoquam alio inposterum valeat in irritum reuo-
eari, nos in horum testimonium presentem cedulam prefato domino
episcopo suisque successoribus tradidimus nostri sigilli munimine
roboratam. Datum aput Snoimam, anno domini millesimo CC. LXXVI.,
III. nonis Juuii.
Orig. Pgt, anhgd. stark verletztes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und
Staatsarchiv zu Wien; dann Cod. 191, f. A3', k. Reichsarchiv zu München;
Meichelbeck II./2, 77, Nr. 127.
\
337
314.
1276, 5. Juni, Krems. Irnfrid, Sohn Gotso's von Krems, und Rudlin von
Hailberg verkaufen als Gewalttrüger genannten Gozzo'e dem Bischofe Konrad
von Freising verschiedene Liegenschaften zu und bei Teiss um 250 Mark Sü-
bere und stellen ihm dafür Bürgen.
Nos Irnfridus filius Gocconis et Rudeljnus de Mevrperge ciues
in Chremsa, proeuratores predieti Gocgonis ciuis ibidem, notum esse
uolumus presentium inspectoribus vniuersis, quod nos ex ipsius
Gocconis mandato speciali reuerendo in Christo patri domino Chun-
rado venerabili Frisingensi episcopo nomine procuratorio possessio-
nes subnotatas quas idem Gocco iure purchreht possidebat, pro se
suisque successoribus episcopis ecelesie Frisingensis perpetuo possi-
dendas vendidimus pro ducentis quinquaginta marcis argenti ponde-
ris Wiennensis, videlicet in Teyeca tredecim areas, duo beneficia,
duas eurias villicales, duo pomeria, lacum sev piscinam ibidem adia-
centem et passagium quod idem Goggo habuit aput Teyccam, et
prouentus trium annorum passagii in Holnburch, cuius passagii
prouentus idem G. a dieto domino episeopo per quinquennium
eompararat, cuius quinquennii anni duo priores sunt elapsi. Item
vendidimus eidem insulam aput Marchartsvruar et insulam quon-
dam Friderici de Prunne, et insulam Vruarwerd et insulam que
dieitur Savm, et aliam insulam paruam eisdem insulis adiacentem.
Hec quidem predia sev possessiones vendidimus dicto domino epis-
copo iure purchrecht eum omnibus fruetibus extantibus et futuris
et cum omnibus attinentiis suis, pratis, agris, pascuis, paludibus,
pieationibus, nauibus, cultis et incultis, viis et inviis, arbustis,
frutieibus, quesitis pariter et inquirendis, de euietione et de defen-
. dendo sibi certis fideiussoribus deputatis, qui fideiussores procura-
bunt sine fraude quod omnes heredes dicti Gocgonis in huiusmodi
possessionibus usque ad festum beati Miehahelis proximum renuntia-
bunt perpetuo iuri suo quod ipsis in eisdem possessionibus compe-
tere videretur. Item promiserunt iidem fideiussores fide data, quod
easdem possessiones defendent dicto domino episcopo et suis sue-
cessoribus contra quemlibet impugnantem predietum contractum
emptionis coram quoeunque iudice eompetente usque ad tempus a
iure diffinitum et seeundum terre consuetudinem approbatam. Item
Fontes. Abthig. Il. Bd. XXXI. 22
338
procurabunt sine dolo quod dominus Gocco statim cum a uinculis
fuerit absolutus, prefatum contractum venditionis suis sigillatis litteris
coram sepedieto domino episcopo uel suo procuratore infra vnum
mensem proximum ratificet et confirmet per manum domini confe-
rentis. Ad hec singuli siquidem procuranda obligaverunt se dicti
fideiussores singuli in solidum pro quadringentis marcis argenti pon-
deris Wiennensis quas soluere tenebuntur dieto domino episcopo si
horum aliquod que pretaeta sunt, neglectum fuerit uel obmissum,
alioquin aput Wiennam iidem fideiussores intrabunt obstagium ab
ipsius procuratore requisiti, abinde nunquam exituri donee vel ob-
missa compleant uel de summa quadringentarum marearum prelibato
domino episcopo per eos integraliter satisfiat. Fideiussores autem
sunt hii, dominus Virieus de Rukhendorf, Ditmarus forestarius de
Gevelle, Siboto et Leupoldus fratres domini Gogeonis, Irnfridus filius
Gocconis, Rudelinus de Maev(r)perge, Walehunus in foro nepos
Wurkonis et Haidenricus ciuis de Stein qui fide data vice sacramenti
se singula premissa promiserunt efficaciter adimplere, et precipue
quod dictus Gocco ab eo die quo absolutus fuerit a vinculis, defendet
memoratas possessiones contra quemlibet impugnantem eandem
emptionem usque ad tempus a iure diffinitum.. Et in huius rei memo-
riam presentem cedulam quia propria sigilla non habuimus, nomine
nostro et fideiussorum tradidimus prefato domino episcopo sigillo
domini Gocconis roboratam, presentibus testibus subnotatis, videlicet
magistro Hermanno canonico Frisingensi, domino Sifrido capellano,
et Ludwico Judeo canonico sancti Viti, Hiltprando notario canonico
Mosburgensi, domino Eberhardo sacerdote procuratore in Waed-
linge, domino Heinrieo plebano in Holnburch, Ottone sacerdote dieto
Ponzone, domino Ekkehardo de Vihdorf milite, Chunrado de Azlin-
storf, Ch. notario de Weidhouen, Friderico de Sehaferuelt, Mar-
quardo de Lusnich, Pilgrimo ciue de Kremsa, Rudlino notario Gocco-
nis, Wernhero de Lok, ... de Perg, Rudgero villico de Teycca,
Virieo villico ibidem, Chunrado nauta, Ch. Prunnario, Heinrieo et
Eberhardo fratribus dietis Stromaeir, et aliis quampluribus fidedignis.
Datum et actum aput Chremsam, anno domini millesimo CC. LXX.
sexto, nonis Junii.
Orig. Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Font. rer. Austr. II/1, 180, Nr..11; Meichelbeck II./2, 78, Nr. 128.
339
315.
1276, 6. Juni, Wöbling. Abt Helwich von Götweih verleiht Bischof Kon-
rad von Freising die von denselben dem Bürger Gozzo von Krems abgekauften
Güter zu Teiss, wie Letzterer sie besessen, zu Burgrecht.
Nos Helwicus dei gracia abbas Gottwicensis monasterii notum
esse volumus preseneium inspectoribus vniuersis, quod cum Irnfri-
dus filius domini Gozzonis et Rudlinus de Meurperge ciues in Chrems
procuratores dieti domini G. reuerendo in Christo patri domino Ch.
venerabili Frisingensi episcopo pro se et ecclesia sua vniuersa bona
et possessiones que idem Gozzo in Teyzza a nobis et monasterio
nostro iure purchreht possidebat, vendidissent, videlicet duas curias
villicales, tredecim areas, duo beneficia, duo pomeria, lacum sev
piseinam ibidem et v insulas cum vniuersis attinenciis et iuribus
possessionum earundem, agris, pratis, paseuis, paladibus, arbustis,
piscacionibus, eultis et ineultis, viis et inuiis, quesitis et inquirendis,
nos resignacione eorundem bonorum bonorum et iurium ad manum
nostram facta nomine dieti domini G. per eosdem procuratores, ipsa
bona sev possessiones prenotatas iure purehrecht contulimus pre-
dieto domino Frisingensi episcopo suisque successoribus perpetuo
cum omnibus attinenciis possidendas ad censum xxx denariorum
Wiennensium annuatim, ad quam etiam censum prefatus G. easdem
à nostro monasterio et a nobis tenuerat hactenus possessiones, qui
etiam eensus in die saneti Michahelis anni cuiuslibet est soluendus.
In euius rei testimonium presentem cedulam prefato domino episcopo
suisque successoribus tradidimus nostri sigilli munimine roboratam.
Datum apud Wedlingen, anno domini M. CC. LXXVL, VIII. idus
Junii.
Cod. 191, f. A8', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 79,
Nr. 129.
22*
340
316.
1276, 1. Juli, Krems. Irnfrid, Sohn Gozzo's von Krems, und Rudlin von
Mailberg, Beide Sachwalter genannten Gozzo's, quittiren Bischof Konrad von
Freising den Empfang von 250 Mk. Silbere aus Kaufschiling für die ihm ver-
kauften Güter zu Teise.
Nos Irnfridus filius domini Goeconis de Chrems et Rudlinus de
Mevrperge procuratores ipsius domini Goconis presentibus protesta-
. mur et seire volumus vniuersos, quod reuerendus in Christo pater
dominus Chunradus venerabilis Frisingensis episcopus pro possessi-
onibus in Teica quas eidem vendidimus nomine domine Gogonis,
ducentas | marcas argenti ponderis Wiennensis nobis per se et suos
procuratores assignauit, de quibus aput Waedlingen proxima die
Sabbati post octauam Pentecostes presente ipso domino episcopo
centum marce fuerunt assignate et in octaua saneti Johannis Bap-
tiste sequenti centum | maree aput Chremsam per magistrum Her-
mannum et Chvnradum notarios ipsius domini episcopi procuratores
presentibus domino Sibitone fratre ipsius domini Gogonis, Meinhardo
et Rudlino notariis ipsius domini G., domino Heinrieo plebano in
Holnburch, .. Grubario de Wachow, Herbrando camerario, Rud-
lino officiale(!) de Teig et aliis quampluribus fidedignis. Datum
aput Chrems, anno domini M. CC. LXX. ;sexto, in oetaua beati Jo-
hannis Baptiste, et quia sigilla propria non habuimus, presentem
cedulam in horum testimonium sigillo ipsius domini Goggonis plaeuit
roborari. |
Orig., Pgt, anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Cod. 191, f. 45', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I2, 79,
Nr. 130.
317.
1276, 22. Nov., Waidhofen. Propst Heinrich von Wörthsee, Pfarrer zu
Waidhofen, vergleicht sich mit Abt R. und dem Kloster zu Seitenstetten auf Ab-
fertigung mit 9 Pfd. Wiener Pfennigen für gewisse Zehente, welche, ehemals
zur Pfarre Waidhofen gehörig, das Kloster jetzt besitzt.
Ego Heinricus Werdensis ecclesie prepositus, plebanus in Waid-
houen sub testimonio presencium confiteor et protestor, quod ob
341
reuerenciam et honorem gloriose beate Marie virginis et ob reme-
dium anime mee et omnium parentum meorum a venerabili viro
domino R. abbate et eius confratribus monasterii in Seitensteten
accepto et sum contentus recipere novem libras denariorum Wien-
nensium pro illis tribus libris quas idem dominus abbas et eius con-
fratres tenentur michi dare annuatim quamdiu vixero, in recompen-
sationem quarumdam decimarum quondam pertinencium ad ecelesiam
in Waidhouen, quas inquam nouem libras, si Rudlinus Motzo ciuis
de Waidhouen tamquam fideiussor legitimus nomine dicti monasterii
integre michi persoluerit, ita quod in proximo nunc uenturo domi-
nice Natiuitatis festo habeam quinque libras et in sequenti Purifica-
cionis beate Virginis festo quatuor libras, tune prelibatus dominus
abbas et eius confratres erunt liberi et soluti de supra memoratis
tribus libris quas in annis singulis dare tenebantur pro decima supra
dicta. In cuius rei testimonium presentes litteras mei pendentis
sigilli munimine roborari. Datum aput Waidhouen, anno domini
millesimo ducentesimo septuagesimo sexto, in die sancte Cecilie.
Orig., Pgt., anhgd. Sigel; Archiv des Kloster Seitenstetten.
318.
1276, 15. Dec., Wien. Bischof Leo von Regensburg verleiht den Kirchen
zu Überwely und s. Peter am Kammersberge genannte Ablässe 1).
Nos Leo miseratione diuina Ratisponensis episcopus vniuersis
Christi fidelibus notum faeimus per presentes, quod de omnipotentis
dei misericordia et beatorum apostolorum Petri et Pauli meritis
eonfidentes omnibus penitentibus et vere contritis quadraginta dies
eriminalium et vnum annum venialium de iniuneta eis penitentia
misericorditer relaxamus qui zelo deuotionis accensi in die uel infra
octauas aut in anniuersario consecrationis basilicarum annis singulis
deereuerint interesse, quas reuerendus in Christo pater dominus
Chunradus venerabilis episcopus Frisingensis de auctoritate et licentia
| Ganz gleichlautende Ablüsse wurden an denselben Tagen auch von den
Bischöfen Dietrich von Gurk und Berchtold von Bamberg den genannten Kirchen
verliehen. Von ihrem Abdrucke wird wegen der vollkommenen Übereinstimmung
abgesehen.
342
dyocesani in Weltz et in sancto Petro ecclesiis cum quibus-
dam altaribus Salzpurgensis dyocesis duxerit consecrandas. Datum
Wienne, anno domini millesimo ducentesimo LXXVI., XVIII. kalendas
Januarii,
Orig., Pgt., anhgdes Sigel, Pfarrarchiv zu s. Peter am Kammersberg.
319.
1276, 17. Dec., Wien. König Rudolf befiehlt sämmilichen Mauthnern in
Österreich, den Lebensmittel- und Holzbedarf für die Güter des Bisthums
Freising zollfrei ziehen vu lassen.
Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
mutariis et thelonariis per Austriam constitutis dilectis fidelibus suis
graciam suam et omne bonum. Equitatis vigor expostulat et ordo
suggerit racionis, quod et si ad omnes imperii Romani fideles muni-
ficencie nostre dexteram debeamus extendere debitricem, principes
tamen velud bases egregias quibus imperii celsitudo potenter inniti-
tur, speciali prerogatiua nos decet attollere et condignis beneficencie
nostre fauoribus ampliare. Eapropter nosse vos volumus vniuersos,
quod aecepta et plaeida grate deuocionis obsequia que per venera-
bilem Ch. Frisingensem episcopum, principem nostrum karissimum,
nobis inpensa sunt hactenus et adhue impendi nobis et sacro imperio
poterunt graciora, benignius intuentes et propter hoc magnopere
eupientes, vt ipse et episeopatus suus votiuis eongaudeant commodis
et augmentis continuis prosperentur, eidem de liberalitate regia
libenter et liberaliter duximus eoncedendum, vt vniuersa ipsius victu-
alia et ligna que pro familia et edificiis suis necessaria habuerit,
quocienscumque eadem in descensu vel ascensu per terras et
aquas deduci eontigerit, libere transeant sev procedant absque cuius-
libet exactione thelonei siue mute. Propter quod vniuersis et singulis
vobis distriete precipiendo mandamus, quatenus eundem venerabilem
principem nostrum contra indultam sibi a nobis huiusmodi graciam
molestare vel inquietare nullatenus presumatis. Datum Wienne, XVI.
kalendas Januarii, indictione quinta, anno domini M. CC. LXX. VL,
regni vero nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 63' u. 136, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./1, 85.
343
320.
1277, 1. Jánn., Wien. Die Bischöfe Leo von Regensburg und Johann von
Kiemsee entscheiden in der Streitsache zwischen Bischof Konrad von Freising
und den Gebrüdern von Schafferfeld einer- und Markwart von Zinzendorf und
seinen Söhnen anderseits betreffs gegenseitig zugefügter Schäden.
Nos dei gracia Leo Ratisponensis, Johannes Chimensis eecle-
siarum episcopi vniuersis presentes litteras inspecturis volumus esse
notum, quod nos in causis et litibus que vertuntur inter venerabilem
patrem dominum Chvnradum Frisingensem episcopum et Vlricum,
Fridericum et Hainrieum fratres de Schaffervelde ex vna et Mar-
quardum et filios suos de Cinzindorf ex altera parte super dampnis
datis et iniuriis irrogatis, captiuitatibus et inimicieiis quibuscumque,
pronuneiamus ex data nobis a partibus arbitraria potestate, quod
dictus M. pro se et filiis, amieis et seruitoribus et suis fautoribus
quibuseunque omnem rancorem et inimieieigs predicto domino epis-
copo et suis hominibus et fautoribus, specialiter fratribus de Schaf-
fervelde remittit ex animo et relaxat, vt de cetero ipse M. vel pueri
sui Frisingensi ecclesie et suis hominibus aliquod dampnum vel
molestiam irrogabunt, quod si dampnum darent vel factas amieicias
non seruarent, capiendo, wlnerando, occidendo aliquem de familia
vel famulis eeclesie Frisingeusis. episcopt vel dictorum fratrum de
Schaffervelt vel eorum seruitorem vel notabiliter leserint incendiis
et rapinis et hoc per duos testes ydoneos probaretur, predietus M.
et pueri sui in penam ducentarum litrarum Wiennensis monete inci-
dant et niehilominus dampnum soluant, nisi forte dampnum datum
vel offensam infra mensis spacium emendarent ex quo a parte lesa
fuerint requisiti. Pro qua pena soluenda si commissa fuerit, dictus
M. prestitit ydoneam fideiussoriam eaucionem constituendi fideius-
sores domino Frisingensi episcopo pro ducentis libris Wiennensium
monete videlicet Hainrieum de Lapide pro L libris, Fridericum de
Hauseke pro L, Her. Schonleiter pro L, .. de Meinberch pro L, et
qui fratres de Sehaffervelt pro se et suis fuerunt contenti in hoc
casu. Marquart de Cinzindorf iuratoria caucione, idem M. a fideius-
sione huiusmodi de consensu fratrum de Schaffervelt et iidem fratres
similiter econtra a dandis fideiussoribus pro cc libris super obserua-
344
cione pacis et concordie supradicte pariter releuati. Ad hec dictus
M. centum libras Wiennensium denariorum soluet in terminis infra
positis et quarum x] cedent domino episcopo Frisingensi in recom-
pensacionem dampnorum si factorum, alie lx libre cedent fratribus
de Sehaffervelt pro dampnis sibi datis et pro expensis factis per
filios dicti M. et custotes(!) eorum ab eo die quo eapti fuerant, et
facient vsque in diem Dominicum proximum. Pignora vero obligata
pro expensis predictis redimat dietus M. de parte illarum xl librarum
infra diem Dominieum, alioquin ex tune vsure et omne interesse sibi
cedent, dampna vero data dicto M. et filiis suis et hominibus integre
sint remissa. Ipsi etiam filii M. quos precipimus a vineulis liberari,
postquam fuerint a vinculis libere absoluti amiciciam supradictam fir-
mabunt propriis sacramentis infra dies octo, alioquin M. pater eorum
in penam ineident(!) superius constitutam et nichilominus omnis
questio et actio salue erunt domino episcopo et ecclesie Frisingensi
et aduersus dominum M. et suos filios reuiuiscent. Preterea sepefato
M. precipimus sub virtute saeramenti prestiti, vt quiequid ipse vel
filii sui habent vel habere possunt de bonis et rebus ablatis domino
episcopo et suis hominibus ae fratribus de Schaffervelt que non sunt
perdita vel distracta, restituant bona fide. Hoc etiam annotamus,
quod dominus episcopus dieto M. et suis filiis non remittit dampna,
que hominibus alienis extra suam familiam et dominium positis sunt
illata, ipse M. et sui filii eisdem satisfaciant aut componant. "Termini
vero quibus ille centum libre solui debent, hii sunt, in festo Pascalis
soluatur pars media, in festo Pentecóstes residua, eo saluo quod
pignora obligata pro expensis in Dominica proxima redimantur. Cete-
rum fideiussores dati sunt ad nostrum arbitrium sub hae forma et
ipsi fide data ad manus nostras promiserunt, quod si pars M. con-
tumax fuerit, fideiussores eius ab eo die quo fuerint requisiti, infra
mensem de pena ducentarum librarum integre satisfacient, alioquin
opidum lbs intrabunt personaliter et abinde nunquam (se) trans-
ferent sine partis offense licencia si penam periurii voluerint eui-
tare, donec bona predieta integre persoluantur. Prima vero solucio
cedat fratribus de Schaffervelt, secunda domino episcopo Frisingensi.
Verum super eontencione duorum feodorum sitorum in dem Erelpach
taliter statuimus, quod possessio pignoris aput Seafferueldarios
remanebit et si ipse M. de iure feodi voluerit expediri, hoc coram
nobis Ratisponensi episcopo feodi domino iuris ordine prosequatur.
345
In euius rei testimonium presentes litteras sigillis, videlicet venera-
bilium patrum domini Berhtoldi Babenbergensis et domini Petri Pata-
uiensis episcoporum qui huic arbitrio interfuerunt, et nostris placuit ad
peticionem parcium communiri. Acta sunt hec anno domini Mille-
simo CC. LXX. septimo aput Wiennam, III. idus Januarii.
Cod. 191, f. 33 und Cod. 189, f. 66, k. Reichsarchiv zuMünchen; Meichel-
beck II./2, 87, Nr. 146.
321.
(1277, Mitte Jänn, ..... )P Notiz der Bürgen, welche in Sachen der
Schadloshaltung Ulrich von Schafferfeld dem Bischofe (Konrad) von Freising
&telite.
Isti sunt fideiussores quos dominus Vlrieus de Scharffervelde (!)
pro dampnis domino episcopo Frisingensi illatis ohligauit in hune
modum, quod si iidem fideiussores xxv libras in die saneti Jacobi
non persoluerint, tunc idem dominus Vlricus reddet in duplo xxv
libras. Insuper redditus v librarum idem Vlrieus resignauit in manus
domini nostri episcopi de rebus suis propriis quos recepit de manu
eiusdem episcopi iure fevdali possidendos. Nomina autem fideiusso-
rum sunt hec, seilicet dominus Albrehtus de Randeke, Reimarus de
Wizelinsperch et dominus Rudolfus de Clenzez (!).
Cod. 191, f. A6', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 89,
Nr. 147.
322.
1277, 27. Jünn., Wien. Vieedom Walther von Villach reversirt gegen
Bischof Konrad von Freising betreffs zweier Huben zu Faning bei Schloss
Hardeck, welche derselbe ihm verliehen hatte.
Ego Waltherus vicedominus de Villaco seire cupio inspectores
presencium vniuersos, quod duos mansos eirca distrietum castri
Hardekke iuxta villam que vocatur Venich, quos quondam Sifridus
de Merenberch tenuit in feodum ab ecclesia Frisingensi et per mor-
tem eiusdem eidem vacare ceperunt, recepi a reuerendo in Christo
patre domino meo C. venerabili episcopo Frisingensi pro me meis
346
que heredibus legittimis titulo feodali perpetuo possidendos. - In
euius rei testimonium presentem litteram mei sigilli munimine robo-
raui. Acta sunt Wienne, anno domini M. CC. LXX. VIL, VI. kalendis
Februarii.
Cod. 191, f. 52, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 89,
Nr. 148.
323.
(1277), 4. Febr., Wien. König Rudolf trägt den Grafen M. von Tirol und
F. von Ortenburg, so wie seinen sämmtlichen Amtsleuten auf, die Gerichtsbar-
keit des Bisthums Freising auf seinen Gütern in Krain nach Laut deren alter
Privilegien zu achten.
Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Nobilibus
viri (M.) Tyrolensi et F. de Ortenburg comitibus ceterisque fidelibus
et officialibus suis per Carniolam consitutis graciam suam et omne
bonum. Fidelitati vestre auctoritate regia (firmiter committimus et
manda)mus, quatenus venerabilem (eeclesie) Frisingensis episco-
pum prineipem (nostrum dileet)um in iudicio provinciali, in iuris-
dietione, distrietu et honore, que ipse et ecclesia Frisingensis in
partibus Carniole (t)enent et hactenus possiderunt(!), pacifice ex
priuilegiis ineliti O. regis Bohemie et illustrium quondam dueum
Karinthie nullatenus pregrauetis vel quidquam attemptetis quod in
ipsius episcopi principis nostri et eeclesie sue preiudieium redundare
valeat aut iacturam, siue sit in opido Lonk siue in aliis bonis, pre-
diis et possessionibus suis positis et circumiacentibus cireumquaque.
Datum Wienne IL, nonis Februarii, regni nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 2, stockfleckig und aus dem Sinne und Meichelbeck 11./2, 80,
Nr. 132 ergänzt, k. Reichsarchiv zu München
. 324.
1977, 8. Febr, Wien. Leutolt von Kuenring beurkundet, dass O. von
Dürnstein auf jenen Gütern zu Klebdorf, welche Bischof Konrad von Freising
demselben verliehen, diesen und seine Unterthanen zu Holenburg und Wagram
in Weg und Weide nicht beirren dürfe.
Ego Leutoldus de Chunringen pincerna Austrie presentibus
profiteor et protestor nichilominus ad hoc me obligans per presentes,
347
quod dominus O. de Tirnstein in bonis Chlebdorf que sibi dominus
C. Frisingensis episcopus de gracia contulit speciali, in piseaeione,
exitibus et reditibus et pascuis ipsium dominum episcopum et homi-
nes suos de Holnburch et Wagrain sicut eis competunt et conue-
niunt, nec debet impedire vllo tempore vel grauare. In cuius rei
testimonium presentem cedulam prefato domino Ch. Frisingensi epis-
copo tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum Wienne,
anno domini millesimo CC. LXX. septimo, VI. idus Februarii.
Cod. 191, f. A5', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I/2, 89,
Nr. 149.
325.
1277, 21. Febr., Wien. Burggraf Fridrich von Nürnberg reversirt gegen
Bischof Konrad von Freising betreffs Verdusserung der ihm am Ibsfelde bei
Amstetten übertragenen Lehen.
Nos Fridericus purchgrauius de NYrenberch ad noticiam vniuer-
sorum tam presencium quam futurorum peruenire cupimus et pro-
tendi, quod cum venerabilis in Christo pater ac dominus noster
Chunradus Frisingensis episcopus nos ac nostros heredes de bonis
in campo Ibsvelde sitis cirea villam Amsteten que felicis recorda-
eionis dominus Heinricus de Sevelt ab ecclesia Frisingensi titulo
fevdali tenebat, omni iure infeodare graciosius dignaretur, primo et
prineipaliter subsequens artieulus taetus fuit, videlicet quod eadem
feoda non vendere, alienare vel alicui persone infeodare possemus,
nisi habito super consilio supradieti episcopi et fauore. Que si
forte aput nos eonuenire uel emere nollet vel non posset racione
debita mediante, alteri persone cuicunque voluerimus memorata
bona vendendi teneamus liberam facultatem, In cuius rei memo-
riam presens scriptum confici voluerimus nostrique sigilli robore
eonsignari. Datum et acetum Wienne, anno domini M. CC. LXX.
septimo, VIIIL kal. Mareij.
Cod. 191, f. 58', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 89,
Nr. 150.
348
326.
(1277, c. Anfang Mai,..... ) Markwart Privhafen und Andere constatiren
die Rechte des Marktes Aschbach in Handel, Gewerbewesen, Gericht u. dgl.
Ich Marchwart Privhafen vnd der her Ch. Gliuss vnd ander
piderwe ritter vnd knappen die der pi gewesen sint, di habent geseit,
daz Aspach der marcht also gestift si von dem herzogen Liupolden,
daz einer meil sol niht vails sein an ze dingesteten vnd da ze pharren.
In der meil sol auch dehein hantwerich sin an ze pharren, vnd daz
des herzogen burger daz di iht fvr varen des maentags, si süchen
den marcht an dem eritag ze Aspach. Daz selb reht daz hat des
tymfvt liut (!) vnd marcht von sant Peter, vnd chumt ein gast der
dem herzogen niht an wint, der sol da beliwen vnz daz er den
marcht gesüch oder er sol varn mit des rihters vrlab, vnd das chorn
oder salz daz man feurt (!) oberhalb Ardacher oder niderhalb Erlach,
daz man fvr fevren welle, daz sol man fevren ze Aspach vnd sol ez
da vail haben, vnd swaz ysens maen fürt durch di perge, daz het
niderlege dazze Aspach. So hat er auch daz reht, swelich gast
durich di perge mit sinem chaufschaze fert, der sol ez vuren ze
Aspach vnd sol ez da vaeil haben, und daz si auch Enfer reht haben,
vnd swelich man chumt auf den mareht ze Aspach, hin ze dem
selben sol maen niht rihten vm dehein schulde, ez si denne vmbe
vnreht oder vmbe ein mort. Vnd ist des geziuch her Mar. Privhafen
vnd her Ch. Gliusse vnd der Gundacherer (!) Oede vnd ander liut
' di der bi waren.
Cod.191, f. 30', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II,/2, 84, Nr. 139.
321.
1977, c. 15. Mai, Wien. Bischof Konrad von Freising überträgt alle
Lehen seiner Kirche in Üsterreich, Steiermark, Kürnthen und Krain, welche
vormalen die Österreichischen Landesfürsten besessen hatten, den Söhnen
König Rudolfs. |
Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse
volumus tam presentibus quam futuris inspectoribus presentium
349
vniuersis, quod nos ad petitionis instantiam domini nostri Rudolfi
serenissimi regis Romanorum singula et vniuersa feuda que quondam
bone memorie duces Austrie, Styrie, Karinthie dominique Carniole et
Marchie feodali titulo ab ecelesia Frisingensi possederunt, karissimis
filiis eiusdem domini nostri regis Alberto, Hartmanno et Rudolfo pro
se liberisque suis futuris masculini sexus contulimus titulo fevdali,
hiis solum exceptis que ex liberalitate eorundem dominorum terre
aut permutatione aliove contractu ex eisdem feudis pro tempore ad
possessionem et dominium Frisingensis ecclesie redierunt ex gratia -
uel de iure. Hoc etiam est adiectum, quod prefatus dominus noster
inuictissimus rex Romanorum defensor erit et conseruator quamdiu
vixerit, predietorum feudorum, nee imperio uel dominis terrarum
predietarum ius aliquot (!) ex tali infeudatione proueniet uel acrescet,
sed predictis filiis ipsorum liberis sine successione legittima maseu-
lorum decedentibus prenotata feuda ad Frisingensem ecclesiam libere
reuertentur. Libertates etiam et iura que Frisingensis ecclesia in suis
prediis et hominibus eonstitutis in terris prenotatis hactenus tenuit,
sepedietus dominus noster rex ipsiusque filii prenotati promiserunt
bona fide nobis successoribusque nostris firma illibataque conseruare
prout in ipsius domini nostri regis litteris super hoc confeetis lucidius
continetur. Huius rei testes sunt Bertoldus Babenbergensis, Petrus
Patauiensis, Johannes Chyenensis (!), Werenhardus Seccouiensis
eeclesiarum episeopi, dominus Ludbicus illustris comes palatinus
Reni dux Bawarie, dominus (leerer Raum) illustris dux Saxonie,
dominus Friderieus purehgrauius de Nuremberk, dominus Vlrieus de
Tavuers et multi alii fide digni. Et nos in huius rei testimonium
presentem cedulam iussimus nostri sigilli munimine roborari. Acta
sunt hee Wienne, anno domini millesimo CC. LXX. septimo.
Orig., Pgt, anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
: Wien ; Liehnowsky Regg. I. Nr. 480, Anhg. Nr. 8.
328.
1277, 18. Mai, Wien. König Rudolf bestätiget die Rechte und Freiheiten
des Freisingerhofes zu Wien.
Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
imperii Romani fidelibus inperpetuum. Dignum iudicat nostra serenitas
350
et equitas rationis persuadet, ut specialiori gratia prosequamur eos
qui sincerius et deuotius nostrum et imperii amplectuntur honorem.
Hine est quod dilecti principis nostri Chvnradi episcopi Frisingensis
qui’ pro nostra et imperii gloria sublimius extollenda diuersas pres-
.suras et perseciones (!) immanes a nostris et imperii hostibus
sustinuit, nec pressuris huiusmodi a deuotione nostra et ipsius imperii
ammoueri potuit, petitionibus annuentes prerogatiuam gratie quam
principes Austrie domui sue quam habet in Wienna, priscis tempori-
bus contulisse noscuntur, auctoritate regia confirmamus ut scilicet
rector et hospes ipsius domus ae ceteri domum ipsam inhabitantes,
neenon et omnes in doto eapelle ipsius domus morantes non nisi pro
excessibus mortem'uel pacis violationem inducentibus a iudice ciui-
tatis debeat (!) ad iudieium euocari, quo casu si culpe qualitas id
postulauerit, de persona delinquentis tantum se iudex ciuitatis intro-
mittat, rebus et possessionibus omnibus rei in dieti episcopi uel eius
quem :ad hoc instituerit, transeuntibus potestatem. Si vero contra
predictas personas quispiam habuerit actionem exceptis questionibus
“ suprascriptis, eoram predieto episeopo uel eius in hae parte vicario
eas eonueniat eoram ipsis ius suum plenarie recepturus, ipsis autem
hominibus de sibi iniuriantibus a iudice ciuitatis volumus iusticiam
exhiberi, ne in lesionem retorqueatur quod in eommodum fauorabili-
ter est deductum. Huius rei testes sunt Fridericus venerabilis ecclesie
Salezburgensis archiepiscopus, Bertoldus Babenbergensis, Petrus
Patauiensis, Leo Ratisponensis, Ditrieus Gurezensis, Johannes Chi-
mensis, Werenhardus Seccouiensis ecclesiarum episcopi, Hanricus (!)
palatinus comes Rheni dux Bawarie, Fridericus purchgrauius de
Nuremberck. Et nos in huius rei perenne testimonium presentem
cedulam serenitatis nostre sigilli munimine iussimus roborari. Acta
sunt hec Wienne, anno domini millesimo ducentesimo sepuagesimo (!)
septimo, quinto decimo kalendas Junii, indictione quinfa, regni nostri
anno quarto.
Orig. Pgt, anhgdes verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München;
Meichelbeck IL/2, 82, Nr. 136.
351
: 329.
1277, 18. Mai, Wien. König Rudolf bestätigt die von den früheren öster-
reichischen Herzogen bestehende Form der Theilung der Kinder und Güter bei
Heirathen landesfürstlicher und freisingischer Ministerialen.
Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
imperii Romani fidelibus inperpetuum. Ad vniuersitatis vestre noticiam
volumus presencium serie peruenire, quod ad imitacionem felicis
memorie Frideriei quondam ducis Austrie et Styrie et domini Car-
niole nobis est placitum et acceptum et regium eciam impartimur '
assensum, vt si aliquem ministerialium nostrorum de Austria vel
Styria aut Carniola eum aliqua Frisingensis ecelesie ministeriali vel
e eonuerso matrimonium contrahere contingerit , liberi ex matrimonio
huiusmodi procreati et possessiones et bona parentum equaliter diui-
dantur, vna parte possessionum et liberorum in nostram et imperii,
reliqua vero in potestatem et dominium Frisingensis ecelesie
transeunte. Huius rei testes sunt Fridericus venerabilis ecclesie
Salezburgensis archiepiscopus, Bertoldus Babenbergensis, Petrus
Patauiensis, Leo Ratisponensis, Ditrieus Gurcensis, Johannes Chy-
mensis, Wernhardus Seceoviensis ecclesiarum episcopi, Heinricus
comes palatinus Rehni (!) dux Bawarie, Friderieus purchgrauius de
Nvrenbereh. Et nos in huius rei perenne testimonium presentem
cedulam serenitatis nostre sigilli munimine iussimus roborari. Acta
sunt hec Wienne, anno domini M. CC. LXXVIL, XV. kalendas Junii,
indietione quinta, regni nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 36', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 80,
Nr. 133.
330.
1977, 18. Mai, Wien. König Rudolf trägt allen Beamten in Österreich auf,
die Landesgerichtsfreiheit der Güter und Unterthanen des Bisthums Freising
daselbst zu wahren.
Rvdolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
provineialibus aliisque iudicibus et officialibus per Austriam consti-
352
tutis gratiam suam et omne bonum. Cvm venerabilis Chvnradus
Frisingensis episcopus princeps noster dilectus hanc libertatem et
gratiam a quondam ducibus Austrie habuerit et eandem etiam à nobis
optinuerit, quod seilicet nullus prouincialis vel alius ivdex quieunque
in possessiones bona et homines ipsius episcopi aliquid iudieium
exercere debeat nisi ipse episcopus vel officialis ipsius super exhi-
benda iusticia primitus requisitus negligens fuerit vel remissus,
uobis vniuersis et singulis sub optentu gracie nostre precipimus fir-
miter et districte quatenus nullus vestrum de bonis, possessionibus
et hominibus supradicti episcopi iudicium aliquid contra declaratio-
nem ét gratiam tactam superius et expressam sibi audeat usurpare,
quod qui fecerit grauem indignacionis nostre offensam se nouerit in-
eursurum. In cuius rei testimonium presentes litteras maiestatis
nostre sigilli munimine iussimus roborari. Datum Wienne, anno
domini millesimo CC. LX. VII. (!), quinto decimo kalendas Junii, in-
dictione quinta, regni nostri anno quarto.
Orig. Pgt., anghgtes Sigel ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München;
Meichelbeck IL/2, 82, Nr. 137 u. 85. Nr. 142 mit Datum 1277, 19. Mai.
331.
1277, 18. Mai, Wien. König Rudolf gewährt dem Bischofe Konrad von
Freising freies Schurfrecht auf allen seinen Gütern.
Rydolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
presentes litteras inspeeturis volumus notum esse, quod vbicunque
in possessionibus, prediis siue fundis venerabilis Frisingensis epis-
copi principis nostri dilecti auri vel argenti vel alterius cuiuscunque
metalli vel et salis vene reperte fuerint, idem episcopus in eisdem
gaudebit per omnia iure suo, nobis et imperio similiter iure nostro in
omnibus reseruato. Concedimus eciam memorato episcopo, vt metallum
cuiuslibet generis in eeclesie sue fundo querere valeat imperii iure
saluo. Quare sub optentu nostre gracie precipimus vniuersis, ne quis
memoratum episcopum in huiusmodi suis iuribus aliqualiter audeat
impedire. Huius rei testes sunt Fridericus venerabilis eeclesie Salez-
burgensis archiepiscopus, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponensis,
Ditricus Gurzensis, Johannes Chyemensis, Wernhardus Seecoviensis
ecclesiarum episcopi, Heinricus palatinus comes Rheni dux Bawarie,
353
Fridericus purchgrauius de NYrenberch. Nos in huius rei perenne
testimonium presentem cedulam serenitatis nostre sigilli munimine
iussimus roborari. Datum Wienne, anno domini M. CC. LXXVI., XV.
kalendas Junii, indietione quinta, regni nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 38, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 11,2, 81.
Nr. 135.
332.
1277,18. Mai, Wien. König Rudolf bestätigt dem Bischofe Konrad von
Freising den Besitz des Landesgerichtes in „Heybs“ (Umgebung von Ulmerfeld)
gegen jährliche Zahlung von 3 Pfund Wiener Pfennigen.
Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
Romani imperii fidelibus imperpetuum. Ne rei geste veritas ealump-
niantum malicia pereat et transeursu temporis euanescat, necessa-
rium est eam seripture testimonio perennare. Hine est quod ad vni-
uersorum tam presencium quam futurorum noticiam cupimus per-
uenire, quod nos Chunradum venerabilem Frisingensem episcopum
prineipem nostrum dilectum omnibus iuribus prouineiali iudicio in
Heybs attinentibus quibus predecessor ipsius gauisus esse dinoscitur,
volumus plene et libere eongaudere, ipsius provincialis iudicii homines
ad iurisdieionem et dominium memorati episcopi pertinentes ab
exaetionibus quibuslibet et vexacionibus indebitis ac traccionibus ad
alienum forum, videlieet prouincialium nostrorum sev ciuitatum vel
aliorum quorumeumque iudieum et subiudieum ad imitaeionem quon-
dam ducum Austrie penitus eximentes, sic tamen quod in exempeienis
huiusmodi indicium tria talenta denariorum Wiennensium singulis
annis nostre eamere vel persone cui ipsam summam deputauerimus,
teneatur exsoluere, quentadmodum predecessor ipsius episcopi ipsam
srmmam annuam quondam Ottoni comiti de Hardeke qui dictum.
prouinciale iudieium vna eum iudicio in Peilstain a ducatu Austrie
obtinebat in feodum, exsoluebat. Huius rei testes sunt Fridericus
venerabilis Salzburgensis ecelesie archiepiscopus, Petrus Patauiensis,
Bertoldus Babenbergensis, Leo Ratisponensis, Ditrieus Gvrzensis,
Johannes Chymensis, Wernhardus Seceoviensis ecclesiarum episcopi.
Et nes in huius rei perenne testimonium presentem cedulam sereni-
tatis nostre sigilli munimine iussimus roborari. Datum Wienne, anno
Fontes. Abthig. II. Bd. XXXI. 23
354
domini M. CC. LXXVI, XV. kalendas Junii, indictione quinta, regni
nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 37, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck Il./2, 30,
Nr. 134.
333.
1977, 19. Mai, Wien. König Rudolf beurkundet, dass Bischof Konrad von
Freising ihm und seinen Söhnen die Vogtei von Gross-Enzersdorf zu Lehen
gegeben habe.
Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
presentium inspectoribus volumus esse notum, venerabilem .Chvnra-
dum Frisingensem episcopum prineipem nostrum dilectum per in-
strumenta legittima et autentica comprobasse, quod a quondam Vlrieo
de Pilitorf patre Vlriei et Chvnradi fratrum predecessor ipsius epi-
scopi aduocatiam in Enzeinstorf pro quingentis libris denariorum
monete Wiennensis legittime comparauit et quod predietus Vlricus
eandem pecuniam integraliter sibi fore solutam coram elare memorie
Friderico quondam duce Austrie sollempniter est professus, eidem
duci pretaetam aduocaciam ipsius episcopi nomine sine contradictione
qualibet libere resignando. Cum ex hiis igitur prefata aduocatia in
potestatem et dominium sepedicti episcopi et ecclesie Frisingensis
. dinoscatur transiisse, episcopus Chvnradus eiusdem eeclesie dilectus
princeps noster qui nunc extat, ad nostre peticionis instaneiam ean-
dem aduocaciam super forum in Enzeinstorf et omnes villas ac
predia adiacencia que ad ius et proprietatem ecclesie Frisingensis
dinoscuntur pertinere, karissimis filiis nóstris Alberto, Hartmanno
et Rudolfo ipsorum liberis maseullini sexus contulit perpetuo in feo-
dum, tali paeto vt nos conseruatores et defensores esse quamdiu
uixerimus, ipsius predii debeamus et in signum honoris pariter et
laboris quem pro defensione ipsius predii hominumque pertinencium
ad idem predium sustinebimus et quem ipsi liberi nostri inposterum
sustinebunt, triginta talenta denariorum monete Wiennensis in Puri-
fieatione beate Marie virginis nobis quamdiu vixerimus, nostrisque
liberis in posterum et nichil amplius annis singulis de ipse predio
persoluentur, nec ipsam aduocaciam aut pecuniam ex ipsa adwecacia
debita tenebimur nos aut liberi nostri nomine feodi vel alio modo
355
quocunque aliquatenus alienare, quod si factum fuerit a nobis vel ab
aliquo liberorum nostrorum, extunc ipso facto aduocacia predicta
vacabit et ad ecclesiam Frisingensem libere reuertetur. Huius rei
testes sunt Fridericus venerabilis ecclesie Salzburgensis archiepisco-
pus, Bertoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponen-
sis, Ditrieus Gurzensis, Johannes Chimensis, Wernhardus Seccouien-
sis ecclesiarum episcopi, Hainrieus illustris comes palatinus Rheni, -
dux Bawarie, Fridericus purchgrauius de Nurenberch. Et nos in huius
rei perenne testimonium presentes litteras iussimus nostre maiestatis
sigilli munimine roborari. Acta sunt hee Wienne, anno domini mille-
simo ducentesimo LXXVIL, quarto decimo kalendas Junii, indietione
quinta, regni nostri auno quarto.
Orig., Pgt., anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien;
dann Cod. 191, f. 19, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck Il./2, 84,
Nr. 140.
334.
1277, 19. Mai, Wien. König Rudolf benachrichtigt seine sämmtlichen Amt-
leute, dass er dem Bischofe Konrad von Freising auch das Jagdrecht auf landes-
fürstl. Boden in Österreich gewährt habe und befiehlt, denselben darin nicht zu
behindern.
Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus, Vniuersis
eapitaneis, iudicibus, oflicialibus atque venatoribus suis per Austriam
graeiam suam et bonam voluntatem. Juri consentaneum et consonum
raeioni videtur, vt principibus nostris qui semper regalibus benepla-
eitis se deuotos exhibent, specialis prerogatiuam gracie impendamus
ipsisque deductionem solacii preparemus. Vobis igitur vniuersis et
singulis volumus notum esse, quod venerabili Ch. Frisingensi epi-
scopo prineipi nostro dilecto ex speciali gracia concessimus et con-
cedemus (1), vt quocienscumque ipse vel sui venatores in predio ec-
clesie sue in Austria fuerint constituti, venaciones pro sua deductione
solaeii per distrietus nostri dominium libere valea(n)t exercere habeat-
que idem episcopus pro sue venacionis promocione in ipso nostro
distrietu quod volge et schefwart wlgariter nuncupatur. Propter quod
Vobis singulis ac vniuersis sub obtentu gracie nóstre precipimus et
mandamus, quatenus nullus vestrum in antea sepedictum episcopum
aut ipsius venatores aliquatenus impediat in premissis. Et vt gracie
23*
356
. nostre liberalitas euilibet vestrum pateat, dicto episcopo presentem
cedulam tradidimus (serenitatis) nostre sigilli robore eommunitam.
Datum Wienne, anno domini millesimo CC. LXXVII., XIIII. kalendas
Junii, indietione quinta regni nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 56, k. Reiehsarchiv zu München, Meichelbeck II./2, 86, Nr. 143.
335.
1977, 19. Mai, Wien. König Rudolf beurkundet, dass Bischof Konrad von
Freising den Markt Aschbach ihm und seinen Söhnen zu Lehen gegeben habe.
Rudolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Tenore
preseneium notum fieri volumus vniuersis, quod nos obligacionem fori
in Aspach cum suis attinenciis factam quondam Chunrado Frisingensi
episcopo pro quingentia marcis argenti a quondam Friderico duce
Austrie et Styrie qui ipsum forum cum eisdem attinenciis tenebat in
feodum ab ecelesia Frisingensi, quem admodum (in) instrumentis
ipsius ducis Austrie super hoc confectis vidimus contineri, ratam
habemus atque gratam, quod inquam forum Chunradus venerabilis
episeopus Frisingensis dilectus princeps noster qui nune extat, ka-
rissimis filiis nostris Alberto, Hartnanno et Rudolfo ad petieionis
nostre instaneiam titulo eontulit feodali, ita quod nos quamdiu vixeri-
mus, ipsius fori conseruatores erimus et defensores, hoe pacto aposito
et adiecto quod quandoeumque nos vel aliquis filiorum nostrorum
predictorum peeuniam quingentarum marcarum superius nominatarum
venerabili Chunrado nunc ipsius ecelesie episcopo vel ipsius sueees-
sori soluerimus, dictum forum ad nos tamquam conseruatorem et
dictos nostros filios feodi nomine redeat absolutum. Huius rei testes
sunt Friderieus venerabilis Salzburgensis ecelesie archiepiscopus,
Bertoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponensis,
Ditrieus Gureensis, Johannes Chymensis, Wernhardus Seecouiensis
. ecelesiarum episcopi, Hainrieus illustris comes palatinus Rheni dux
Bawarie, Fridericus purchgrauius de NYrenberch. Et nos in huius rei
perenne testimonium presentes litteras nostre serenitatis sigilli muni-
mine iussimus roborari. Acta sunt hee Wienne, anno domini mille-
simo ducentesimo septuagesimo septimo, XII. kalendas Junii, in-
dietione quinta, regni nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 38', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 11/2, 85. Nr. 141.
357
336..
1277,19. Mai, Wien. König Rudolf beurkundet, dass Bischof Konrad von
Freising nach Anerkennung seines Satz- und Eigenthumsrechtes auf Aschbach,
dann auf Probstdorf, Schönau und Urfar diese Orte seinen Söhnen Albrecht,
Hartmann und Rudolf zu Lehen aufgetragen habe.
Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
saeri Romani Imperii fidelibus inperpetuum. Licet vniuersis prineipi-
bus ac ecelesiis sub ditione sacri imperii constitutis potestate nobis
a deo tradita defensionis et munificentie adesse presidio teneamur,
ilis tamen nos teneri precipue recognoscimus iusticie et gracie
debitores qui se ac suas ecclesias sie nostris desideriis coaptare
nituntur, vt nobis et imperio grata prestent obsequia temporibus
oportunis. Cum igitur dilectus prineipes (!) noster Chvnradus venera-
bilis episcopus Frisingensis ecclesie se deuotum et paratum nobis ac
imperio consueuerit exhibere, ita quod ipsius merita gratiosis vicibus
respicere merito debeamus, non tantum in hiis que meram iusticiam
continent, sed in hiis etiam que gratiam expetunt et fauorem, nos
eidem principi recognoscimus ratumque habemus ius sibi concessum
inforo Aspach cum suis attinentiis quod bone memorie Fridericus
dux Austrie et Stirie a Frisingensi ecclesia feodali titulo possidebat
et'obligauit predecessori iam dieti episcopi pro quingentis marcis
argenti pro eo quod eundem ducem de quibusdam feodis marchionis
Ystrie tune temporis sibi ac Frisingensi ecclesie vacantibus infeo-
dauit, sicut in priuilegiis eiusdem ducis super hoc confectis vidimus
eontineri. Et quia predecessor nominati episcopi Frisingensis et
nichilominus ipse episcopus qui nunc extat pacifice possederunt villas
Brostorf, Vruar, Schonna, donec preter iusticiam per Otakarum in-
ditum regem Bohemie iam dictus episcopus eisdem villis minus
rationabiliter est priuatus, nos meram iusticiam intuentes ac iusticiam
benigno fauore et gratia instaurantes sepe dicto episcopo villas nomi-
natas eum suis pertineneiis que ad Frisingensem ecclesiam dinoscun-
tur proprietatis titulo pertinere, obligamus et obligatas recognoscimus
pro trecentis marcis argenti ponderis Wiennensis ipsumque ad posses-
sionem restituimus et fori in Aspach et ipsarum villarum eum perti-
nentiis eorundem. Idem autem episcopus ad petitionis nostre in-
358
stantiam villas prenotatas et forum in Aspach iure obligacionis sev
pignoris ut premissum est, sibi in eisdem reseruato et alia feoda que
duces Austrie, Stirie et Karinthie et domini Charniole et Marchie
feodali titulo ab ecelesia Frisingensi possederunt, karissimis filiis
nostris Alberto, Hartmanno et Rudolfo ipsorumque liberis masculini
sexus contulit titulo feodali, ita tamen quod nos defensores et con-
seruatores erimus quoaduixerimus predictorum feodorum, nec im-
perio uel predictis terris ius aliquot ex tali infeodatione proueniet uel
accrescet, et predictis filiis ipsorumque liberis sine successione legit-
tima masculorum decedentibus predicta feoda ad Frisingensem ecele-
siam libere reuertentur et formam superius expressam nos et nostri
liberi fide data promittimus firmiter obseruare. Adieetum est etiam
eonuentione volántaria inter nos et sepedictum episcopum Frisin-
gensem, quod quecumque feoda vacauerint Frisingensi ecclesie per
mortem comitum, baronum, nobilium, ministerialium et aliorum quo-
eumque nomine censeantur uel preter iusticiam a quibuscumque
tenentur, et alia bona Frisingensis ecclesie que ab aliquibus indebite
occupantur, ad possessionem et dominium Frisingensis. ecelesie cura-
bimus reuocare per iusticiam uel amorem, presenti episcopo ae ec-
elesie Frisingensi exhibituri consilium et auxilium in hae parte.
Libertates etiam et iura que Frisingensis ecclesia in suis prediis et
hominibus constitutis in terris predictis hactenus tenuit, firma et
illibata sepe dieto episcopo et Frisingensi ecclesie per nos et dictos
liberos nostros inuiolabiliter obseruabuntur. Huius rei testes sunt
Fridericus venerabilis ecelesie Salezburgensis archiepiscopus, Ber-
toldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponensis, Ditri-
eum Gurezensis, Johannes Chimensis, Werenhardus Seccouiensis
eeclesiarum episeopi, Hainrieus illustris comes palatinus Rheni dux
Bawarie, Friderieus purchgrauius de Nurenberch. Et nos in huius rei
perenne testimonium presentes litteras serenitatis nostre sigilli muni-
mine iussimus roborari. Acta sunt hee Wienne, anno domini millesimo
dueentesimo septuagesimo septimo, quarto decimo kalendas Junii,
indietione quinta, regni nostri anno quarto.
Orig., Pgt., anhgdes stark verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München;
Meichelbeck IL/2, 83, Nr. 138.
359
337.
1277, 21. Mai, Wien. König Rudolf bestätiget dem Bischofe Konrad von
Freising das Privilegium Kaiser Fridrichs I., betreffend das Landgericht,
Marktrecht u. s. w., zu Enzersdorf, Holenburg, Ollern und Eberedorf.
Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
imperii Romani fidefibus presentes litteras inspecturis imperpetuum.
Aecedens nuper ad nostre magestatis presenciam venerabilis Chvn-
radus Frisingensis episcopus nobis humiliter supplicauit, vt priuile-
gium elare memorie Frideriei quondam Romanorum imperatoris ipsi
et eeclesie sue Frisingensi traditum et coneessum innouare et con-
firmare de benignitate regia dignaremur. Cuius priuilegii talis
est tenor:
Folgt nun die Urkunde Kaiser Fridrichs I. ddo. 1189, 18. Mai, Wien
(Nr. 122).
Nos itaque memorati C. Frisingensis episcopi principis nostri
dileeti preeibus fauorabiliter inclinati, presens priuilegium de verbo
ad uerbum de innata nobis clemencia innouamus, confirmamus et
presentis seripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino homi-
num liceat hane nostre innouacionis et eonfirmacionis paginam
infringere aut ei in aliquo contraire, quod qui fecerit grauem nostre
magestatis offensam se nouerit incursurum. Testes sunt hii, venera-
bilis ... Salzburgensis episeopus, ... Patauiensis, ... Ratispo-
nensis, ... Babenbergensis, ... Seccouiensis, ... Gurcensis, et
... Kimensis episcopi et alii quamplures. In euius testimonium .
magestatis nostre sigillum est appensum. Signum domini nostri
Rudolfi Romanorum regis inuictissimi. Datum Wienne, XII. kalendas -
Junii, indietione V., anno domini M. CC. LXX. septimo, regni vero
nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 19, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 86,
Nr. 144.
360
338.
(1277), 21. Mai, Wien. König Rudolf beauftragt den Landrichter Konrad
von Billichsdorf, den Bischof Konrad von Freising in der Übung des Landes-
gerichtes zu Gross-Enzersdorf nicht zu beeinträchtigen.
Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Dilecto
fideli suo Chunrado de Pihdorf(!) iudici prouinciali suo graciam
suam et omne bonum. Cvm nos Chunrado venerabili Frisingensi
episcopo principi nostro dilecto recognouierimus ius quod habere
debet in iudicio prouineiali super predium in Enzinstorf et super
alia predia eidem adiacencia que ad ecclesiam pertinent Frisingen-
sem, prout in priuilegio Friderici serenissimi imperatoris augusti
vidimus plenius contineri, quod inquam priuilegium eidem episcopo
ex regie munificeneia maiestatis duximus confirmandum et ratifican-
dum, tibi firmiter iniungimus et mandamus, quatenus prefatum epis-
copum suumque iudicem quem ad idem iudicium deputauit, cui
eciam nos bannum manu nostra regia duximus eoncedendum, in eodem
iure ac iudieio nullatenus impedire presumas, nullum tibi decetero per
idem predium super homines et possessiones iudieium vsurpando.
Datum Wienne, XII. kalendas Junii.
Cod. 191, f. A8, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I./2, 102,
Nr. 159.
339.
1977, 21. Mai, Wien. Bischof Konrad von Freising bestätigt den Zehent-
abfindungevergleich Mgr. Heinrichs, Propstes zu Wörthsee und Pfarrers zu
Waidhofen, mit Abt R. und dem Kloster zu Seitenstetten.
Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus notum facimus
tam presentibus quam futuris, quod resignacionem trium librarum
quam dilectus in Christo frater magister Henricus Werdensis eccle-
sie prepositus plebanus in Waidhouen, zelo deuotionis accensus ob
remedium anime sue fecit et in quibus dilecti in Christo fratres ...
venerabilis abbas et conuentus monasterii in Sitesteten occasione
quarumdam deeimarum plebis in Waidhouen eidem preposito annis
361
singulis tenebantur, gratam et ratam habemus, iudicantes eos quan-
tum ad ipsum prepositum et suos successores ad huiusmodi trium
librarum Wiennensium monete decetero aliquatenus non teneri, In
euius nostre ratihabitionis testimonium presentem paginam prelibato
monasterio dedimus nostri pendentis sigilli munimine communitam.
Datum Wienne, anno domini millesimo ducentesimo LXXVII., XII.
kalendas Junii.
Orig., Pgt., anhgdes. verletztes Sigel, Archiv des Klosters Seitenstetten.
340.
1277, 23. Mai, Wien. König Rudolf erlässt Bischof Konrad von Freising
die Entrichtung des Marchfutters im „Heubs“, zu Waidhofen und Holenstein
bis auf Weiteres.
Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuer-
sis presentes litteras intuentibus volumus esse notum, quod nos prop-
ter grata et fidelia que venerabilis Chvnradus episcopus Frisingensis
princeps noster dileetus nobis et saero Romano imperio impendit
obsequia et in antea poterit impendere gratiora, sibi et ecclesie sue
omnem auenam que marichViter wulgariter nuncupatur, que per pre-
dieti Frisingensis ecelesie in dem Heubs, Waidhoven et Hollenstain
nobis ad nostra granaria dari debeat annis singulis, de speciali
gracia relaxamus, tamdiu quousque eandem graeiam et remissionem
duxerimus expresse per nostras speciales litteras ab eodem episcopo
pro nostro beneplacito reuocandam, volentes pariter et mandantes
vt nullus procuratorum, iudieum vel officialium nostrorum avenam
huiusmodi siue marchfüter a memorato episcopo vel aliquorum
prediorum officialibus medio tempore exigat aut requirat, donec
eandem graciam vt premissum est, ab eodem episcopo per nostras
litteras reuocemus. Datum Wienne, anno domini M. CC. LXXVI (!).,
X. kalendas Junii, indictione quinta, regni nostri anno quarto.
Cod. 191, f. 21, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 87,
Nr. 145.
362
341.
1977, 6. Juni, Waidhofen. Bischof Konrad von Freising verleiht die
nach Markwart Priuhauens Tode frei gewordenen Lehen dem Burggrafen
F. von Nürnberg.
Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse
volumus presentium inspectoribus vniuersis, quod nos vniuersa feoda
que nobis per mortem Marquardi Priuhauen vaeare ceperunt, dilecto
consanguineo nostro viro nobili domino F. purehgrauio de Nuren-
berch contulimus, sibi suisque heredibus maseulis feodali titülo possi-
denda, exhibentes nos pro ipso eorundem feodorum auctorem quod
wlgo gwer dieitur, coram quocunque iudiee competente. In cuius
rei testimonium presentem cedulam ipsi tradidimus nostri sigilli
munimine roboratam. Datum aput Waidhouen, anno domini M. CC.
LXX. septimo, octauo idus Junii.
Orig., Pgt., k. Reichsarchiv zu München; Monum. Zollerana ll. 96, Nr. 179.
. 442.
(1277), 10. Juni, Wien. Burggraf Fridrich von Nürnberg benachrichtiget
Bischof Konrad von Freising von den Massnahmen des Königs hinsichtlich der
Übergabe von Aschbach an den Bischof und wie dieser gegebenen Falles selbst
einschreiten solle,
Reverendo in Christo patri et peramando domino suo venerabili
Chvnrado episcopo Frisingensi Fr. purchgrauius de Nürenberch
paratam et sinceram ad queuis mandata et beneplacita voluntatem.
Nouerit vestra paternitas reverenda, quod dominus meus R. sere-
nissimus rex Romanorum Samerawario capitaneo Anasi suis litteris
seriose mandauit iterato, vt absque difficultate qualibet possessionem
fori Aspach cum suis attinenciis statim visis eisdem litteris vobis non
differat aliquatenus assignare, absolutos nichilominus, dimittendo
homines eiusdem fori quos captiuauit, et fideiussores quos sibi dede-
runt, sine detrimento ae indempnitate rerum et substancie eorundem,
provt ex litteris predieti domini regis Svmerawario super hoc direc-
tis eolligitur euidenter. Quod si forsan facere recusauerit aut distu-
363
lerit vos auctoritate regia et licencia prelibatum forum Aspach
seeure ac libere potestatem habetis et poteritis ingredi quando placet,
elusque possessionem cum suis attinenciis corporaliter adipisci
pariter et habere, nullum prorsus ex eo uel ab(!) id periculum for-
midando. Datum Wienne, quarto idus Junii.
Cod. 191, f. 27, k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeck 1I./2, 94, Nr. 160,
943.
1277, 30. Juni, Wien. Otto von Haslau, Landrichter in Österreich, ladet
eine Anzahl genannter Personen (in der Angelegenheit Bischof Konrads von
Freising gegen Bürger Gosso von Krems) vor sein Gericht.
Nos Otto de Haslawe iudex prouincialis Austrie tenore presen-
eium profitemur, quod ad presencium domini nostri Rudolfi magnifici
regis Romanorum atque nostram eitauimus nostris litteris dominum
Virieum de Ruchendorf, Dietmarum forestarium de Geuelle, Siboto-
nem, Liupoldum de Meurperch fratres Gozzonis, Irnfridum filium
eiusdem, Walchünum in foro, Heidenrieum ciuem de Stein, dominum
Gundakarum de Ternberch, dominum Sifridum de Prunspach, Her-
bordum de Engeldorf, Marquardum de Lebaren, H. ibidem, Leonem
de Friuntshusen, H. de Ezinsperch et fratres eiusdem, Herbordum
de Friuntshusen, dominum H. de Turn, Grennlinum, Wolfhardum,
Fridericum filium domini Walehvni de Hvse, Chringlarium et filium
domini H. de Turn et filium fratris sui ad proximum placitum quod
nune erit, querimonie domini Chunradi venerabilis episcopi Frisin-
gensis peremptorie responsuros.,In cuius rei euidenciam presentem
cedulam iussimus nostri sigilli munimine roborari. Datum Wienne,
anno domini M. CC. LXXVIL, pridie kal. Julii.
Cod. 191, f. 30, k. Reichsarchiv zu München.
344.
277, Mitte ..... ) Erzbischof Fridrich von Salzburg bittet König Rudolf,
die geistliche Freiheit xu schützen, welche durch die Vorladung Biechof Kon-
rade von Freising seitens eines österr. Landrichters verletzt worden sei.
Uietoriosissimo et excellenti domino suo R. dei gracia serenis-
simo rege Romanorum semper augusto F. permissione diuina sanete
364
Salzburgensis ecclesie archiepiscopus apostolice sedis legatus cum
debita reuerencia sinceram ad quelibet fidelia obsequia voluntatem.
Sua nobis dileetus in Christo frater dominus Ch. venerabilis epi-
scopus Frisingensis querimonia demonstrauit, quod nuper dum a
vestra curia recedens versus partes superioris Austrie foret in
ascensu, a quodam vestro iudice provinciali in via quasdam litteras
recepit mandatum continentes vt proximo nune celebraturo iudicio
generali coram vestra regali presencia comparere debeat, Gozzoni
eiui vestro de Chrems finaliter responsurus super quibusdam posses-
sionibus quas idem dominus episcopus de consensu, voluntate ae
rogatu ipsius Gozzonis et omnium eiusdem heredum prout in quo-
dam publico instrumento exprimitur, comparauit. Vnde processum
nostrum coram vestra celsitudine nuper Wienne habitum super celeri
(!cleri) libertate vestris predecessoribus tradita et confirmata ad
memoriam vestre regie magnificencie reuocamus, attencius exorantes
quatenus vestra non paciatur magestas regalis, quod contra eecle-
siastice libertatis priuilegium sicut prediximus, iam dudum obtentum
prelibatus dominus episeopus et alii sui confratres cum eorum elero
trahantur ad iudieium seeulare, maxime cum iidem sint parati respon-
dere eoram nobis et nos simus etiam parati cuilibet querelanti de
ipsis facere iusticie complementum.
Cod. 191, f. 26, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 102,
Nr. 171.
345.
1277,15. Juli, Wien. Pfahgrof Ludwig bei Rhein reversirt gegen Bischof
Konrad von Freising betreffd der ihm zu Lehen verliehenen Burg und des
sonstigen Gutes zu Hörnstein.
Nos Ludwicus dei gracia comes palatinus Rheni dux Bawarie
notum esse volumus vniuersis ad quos peruenerit presens scriptum,
quod nos castrum in Herrantstein eum iuribus suis et attinenciis vni-
uersis recepimus a reuerendo in Christo patre domino Chvnrado
venerabili Frisingensi episcopo consanguineo nostro predilecto pro
nobis nostrisque legittimis heredibus masculis titulo feodali perpetuo
possidendum, excepto omni iure patronatus ecclesie eiusdem loci in
Herrantstein quod idem episcopus nobis consencientibus sibi suisque
365
suecessoribus in signum proprietatis et dominii perpetuo reseruauit.
Ad hee promisimus etiam eidem episcopo bona fide, quod idem
eastrum eum suis attineneiis neque feodali nec alio quocunque titulo
sine sua licencia speciali in personam aliam transferremus, sed pro
nostris nostrorumque heredum vsibus tenebimur perpetuo conseruare.
In euius rei testimonium presentes litteras iussimus nostri sigilli
munimine roborari. Datum Wienne, anno domini M. CC. LXXVIL.,
idus Julii. | -
Cod. 191, f. 19', k. Reichsarcbiv. zu München; Meichelbeck 1[/2, 90,
Nr. 151.
346.
1277, 1. Oct., Admont. Erzdischof Friedrich von Salzburg beauftragt den
Prior Konrad von Admont mit der Entscheidung des Streites zwischen Probst
Heinrich von Wörthsee und dem Priester Johann von Prag um die Pfarre
Probstdorf. |
Friderieus dei gratia Salzpurgensis ecclesie archiepiscopus
apostolice sedis legatus. Dilecto in Christo filio fratri Chvnrado priori
monasterii Admontensis salutem in domino. Cum eausa que super
eeclesia in Probstorf inter dilectum in Christo filium magistrum Hein-
reum prepositum Werdensem ex vna parte et inter Johannem cleri-
eum de Praga pro plebano in eadem ecclesia se gerentem ex altera
vertitur, fuerit per modum appellacionis ad nostram audieneiam deuo-
luta et eandem dilecto in Christo filio Hertnido plebano de Pels ar-
chidiacono Karinthie iam dudum commiserimus terminandam, nee
idem possit in illa procedere plurimis occupacionibus deditus et
diuersis negociis occupatus, tibi vices nostras totaliter in hae causa
duximus committendas, mandantes quatinus citatis partibus iuxta
priora eiusdem archidiaconi acta iudiciorum in eadem eausa mediante
iustieia proeedere non obmittas et eandem fine debito decidas, faciens
quod deereueris per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari,
testes vero qui nominati fuerint, si se odio, amore uel timore sub-
traxerint, compellas veritati testimonium perhibere. Et si prelibatus
magister Heinricus eoram te aut per testes aut per alia doeumenta
legitima suam intentionem probauerit, ipsum uel alium loco sui in
possessionem memorate ecelesie in Probstorf per te uel per alium
366
^
studeas inducere corporalem et induetum auctoritate nostra manv-
teneas et defendas, contradictores et rebelles censura consimili con-
pescendo. Datum apud monasterium Admontense, anno domini
M. CC. LXX. VIL, kal. Octobris.
Aus dem Protokolle ddo. 1284, 6. Juni. Regensburg (Nr. 384), vgl. dieses;
Meichelbeck 11./2, 109, Nr. 181/1.
941.
1277, 17. Oct., Ardaker. Prior Konrad von Admont beauftragt den Pfarrer
Leopold von Enxersdorf, unter Nachweis eines Processactes und des Process-
ganges, den Propst Heinrich von Wörthsee in die ihm zuerkannte Pfarre
Probstdorf einzuführen.
Frater Chvnradus prior monasterii Admontensis viro prouido et
disereto domino Livpoldo plebano in Entzestorf salutem in domino.
Noueritis nos recepisse litteras a reuerendo in Christo patre domino
Friderico Saltzpurgensis ecclesie archiepiscopo apostolice sedis legato
' sub hae forma:
Folgt nun die Urkunde ddo. 1277, 1. Oet., Admont (Nr. 346).
Quarum auetoritate processimus in hune modum, videlicet quod
citatis partibus et termino peremptorio per nos ipsis assignato et
perlectis et recapitulatis in ordine de verbo ad verbum actis iudicio-
rum que coram priore iudice inter partes super eeclesia in Probstorf
aeta fuerunt, et visis et auditis et perspicaciter intelleetis racionibus
et allegacionibus vtri(u)sque partis et examinatis diligenter dietis
testium et instrumentis et priuilegiis et aliis doeumentis legittimis
publiee coram nobis in medium productis communicatoque consilio
sapientum eeclesiam in Probstorf cum omnibus eius iuribus et atti-
nenciis s(i)ue spiritualibus uel temporalibus sentencialiter adiudica-
uimus magistro Hainrieo venerabili preposito Werdensi a domino
Chvnrado venerabili episcopo Frisingensi vero patrono ad eandem
ecclesiam in Probstorf eanonice presentato et domino Johanni elerico
de Praga super eadem ecclesia in Probstorf perpetuum sileneium in-
posuimus, et-nichilominus diffiniendo condempnauimus ipsum Johannem
in expensis legittimis persoluendis preposito supradictó quas idem
prepositus fecit occasione litis inchoatae quas estimat ad summam
367
sexaginta librarum Wiennensis monete, et precepimus eidem Jo. sub
pena excommunicacionis quod nune usque ad festum beati Thome
&postoli proxime nune venturum idem Johannes dicto preposito per-
soluat pecuniam memoratam, quam si infra prenotatum terminum non
persoluerit, se sciat post terminum elapsum excommunicacionis vin-
eulo innodatum. Vnde auctoritate qua fungimur, vobis iniungimus et
mandamus, quatenus sepedietum magistrum Heinricum prepositum
Werdensem quem plenum ius habere in eadem ecclesia Probstorf
recognouimus, velitis tamquam verum et legittimum rectorem
et plebanum eiusdem eeclesie in Probstorf uel alium loco sui
ducere in. ipsius ecelesie possessionem corporalem et induetum
defendere ecclesiasticam per censuram, contradictores et rebelles
censura eonsimili eonpensendo (!) et precipiendo sub virtute sanete
obediencie vniuersis et singulis plebesanis ut eidem preposito in
omaibus et per emnia obediant tanquam vero et legittimo eorum
pastori. Datum in Ardaker, anno domini millesimo CC. LXXVIL,
XVI. kalend. Nouembris.
Aus dem Protokolle ddo. 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384), vgl. dieses;
Meichelbeck II./1, 109, Nr. 181/1.
348.
1277, 22. Oct., Wien. Graf Heinrich von Pfannberg beurkundet, dass
Bischof Konrad von Freising für seine von ihm (dem Grafen) auszutragende
Streitsache den Jubart von Ulmerfeld zu seinem Sachwalter ernannt habe.
Nos Heinricus comes. de Phannenberch notum esse volumus
vniuersis tam presentibus quam futuris, quod reuerendus in Christo
pater dominus Chunradus venerabilis Frisingensis episeopus consti-
tutus coram nobis, dum loco et vice domini nostri R. serenissimi regis -
Romanorum Wienne in placito generali presideremus iudicio, Jubar-
dum de Vdmarvelt ministerialem ecclesie sue ad omnes causas suas
generalem ad iudicia suum constituit procuratorem, dans eidem ple-
nam potestatem eoram nobis agendi, defendendi, excipiendi et in
animam suam iurandi, si necesse fuerit appellandi et omnia alia
faeiendi que verus et legittimus potest et debet constitutus ad
iudicia procurator, promittens se ratum et gratum habiturum quic-
quid idem -Jubardus coram domino nostro rege serenissimo Roma-
368
florum vel quocunque alio iudice ab ipso domino nostro rege depu-
tato suo nomine faciendum duxerit in premissis vel in aliquo premis-
sorum. Nichilominus idem episcopus obligauit se pro eodem Jubardo
sub ypoteca rerum sue ecclesie ad omnes clausulas iudicato soluendo.
In euius rei testimonium presentem cedulam prefato domino episcopo:
tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum et actum Wienne,
anno domini M. CC. LXX. septimo, XI. kal. Novembris.
Cod. 191, f. 34, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 57,
Nr. 154.
349.
1277,22. Oct., Wien. Graf Heinrich von Pfannberg erklärt als königl. ab-
geordneter Richter genannte Leute ihrer Bürgschaft für Gozzo von Krems gegen
Bischof Konrad von Freising für verfallen und ordnet einen Boten an sie zur
\ . Eintreibung. |
Nos Heinrieus comes de Phannenberch iudex a domino nostro
serenissimo rege Romanorum deputatus notum esse volumus pre-
seneium inspectoribus vniuersis, quod reuerendus in Christo pater
dominus Chunradus venerobilis episcopus Frisingensis contra domi-
num Viricum de Rukkendorf militem et Sibotonem et Livpoldum
fratres domini Gozzonis eiuis de Chremsa et Irenfridum filium eius-
dem Gozzonis, Rudlinum de Meurperge, Walchunum in foro nepotem -
Wurkonis, neenon Heidenricum ciuem de Stein quadringentas mar-
eas argenti Wiennensis ponderis coram nobis obtinuit per iusticiam
et legittimis probacionibus sentencia mediante, pro eo quod iidem
supra scripti se nomine fideiussorio eidem episcopo omnes in solidum
obligauerant vsque ad marcas easdem quadragintas quod procurare
velle(n)t sine fraude cum effectu quod predictus Gozzo ciuis de
Chremsa statim cum a vinculis regis Bohemie quibus tune tenebatur,
fuerit absolutus, infra vnum mensem proximum deberet ratificare et
eonfirmare sigillo suo et per manum domini eonferentis et per renun-
ciacionem heredum suorum contractum empeionis prediorum in Teizza
et aliorum bonorum que idem dominus episcopus a prócuratoribus
prefati Gozzonis pro ducentis et quinquaginta marcis argenti com-
parauit, quod si non facerent, extune ipso facto in prefatis quadrin-
gentis marcis argenti eidem episcopo esse deberent finaliter obligati
|
|
369
et quia infra eundem mensem id promissum predieti fideiussores effi-
eere et adimplere minime curauerunt, ad predictam summam quadrin-
gentarum marcarum sunt sepedieto episcopo eoram nobis, cum presi-
deremus iudieio loco et vice domini nostri serenissimi regis Romano-
rum, sentencialiter condempnati nosque ad exequendam eandem sen-
teneiam Al. de Scheurbach militem prefato domino episeopo depu-
tauimus nuneium publieum ad eosdem. In cuius rei testimonium pre- -
sentem eedulam iussimus nostri sigilli munimine roborari. Aeta sunt
hec Wienne anno domini M. CC. LXXVIL, proxima feria sexta post
festum saneti Galli. Hii sunt testes, comes Vlrieus de Heunburch,
dominus Vlrieus de Tavuers, dominus ... de Haunvelde, Ekhardus
de Tobringen, magister Heinricus prepositus Werdensis, magister
Hermannus canonicus Frisingensis, Liupoldus dictus Vaerlinus, Ju-
bardus dietus Hesip, Otto de Viehdorf, Chunradus de Waidhoven
notarius et plures alii fide digni.
Cod. 191, f. 51, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck 11/2, 91,
Nr. 153.
350.
1277, 25. Oct., Wien. Bischof Konrad von Freising übertrügt den ilim ver-
pfándeten Markt Aschbach an König Rudolf und dessen Söhne als Lehen.
Nos Chvnradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse
volumus presentium inspectoribus vniuersis, quod cum dominus
noster Rudolfus rex serenissimus Romanorum possessionem fori in
Aspach quod bone memorie Fridericus quondam dux Austrie in feudo
lenuit ab ecclesia Frisingensi et predecessori nostro pro quingentis
mareis argenti ex.certis causis pignori obligauit, nobis et ecclesie
Frisingensi per manus karissimorum filiorum suorum Alberti, Hart-
manni et Rudolfi quibus idem forum cum aliis feudis contulimus,
restituisset, ius obligationis debitum in eodem foro nobis et nostre
ecelesie recognoscendo, nos ad eiusdem domini nostri Romanorum
regis petitionis instantiam possessionem eiusdem fori quod pro suis
vsibus neeessarium habere se dicebat, sibi suisque filiis predictis
restituimus nomine feudi, proprietate eiusdem fori eeclesie Frisin-
gensi reseruata et predietas quingentas marcas pro quibus idem
forum nobis extitit obligatum, super villas Probstorf, Vruar, Sehonna
Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 24
370:
que nobis prius pro trecentis marcis argenti ab ipso domino nostro
rege fuerant obligate et quas predictis filiis domini nostri regis con-
tuleramus cum aliis feudis titulo feudali, nobis idem dominus noster
rex de consensu filiorum predictorum deputauit nosque ipsas ibidem
duximus deputandas, ita ut predictis quingentis mareis pro quibus
forum in Áspach nobis extitit obligatum, marcis trecentis prioribus
agregatis in summa prefatas villas Probstorf, Vruar, Sehonna cum
omnibus suis iuribus nos successoresque nostri tenere debeamus
pro mareis octingentis tamdiu pro eeclesie nostre vsibus obligatas,
donec predicte marce octingente a prefato domino nostro rege aut
a suis filiis liberisue eorum nobis vel suecessori nostro qui tune pro
tempore fuerit, integraliter fuerint persolute. Huius rei testes sunt
reuerendi in Christo patres Bertoldus Babenbergensis, Petrus Pata-
uiensis,' Johannes Chymensis, Werenhardus Seccouiensis ecelesiarum
episcopi, dominus Ludbieus illustris comes palatinus Reni dux Bawa-
rie, dominus (leerer Raum) illustris dux Saxonie, dominus Fride-
rieus purckgrauius de Nuremberek, dominus Vlrieus de Tavuers et
multi alii fide digni. Et nos in huius rei testimonium presentem
cedulam iussimus nostri sigilli munimine roborari. Acta sunt hec
Wienne, anno domini millesimo CC. LXX. septimo, octauo kalendas
Nouembris,
Orig. Pgt., anhgdes. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien.
351.
1277, 26. Oct., Wien. König Rudolf beurkundet, dass Bischof Konrad von
Freising ihm und seinen Söhnen den Markt Aschbach überlassen und dass für
die Pfandsumme desselben im Betrage von 500 Mark Silbers ihm die Orte
Propstdorf, Urfar und Schönau, welche er den genannten Söhnen zu Lehen
gegeben, verpfändet worden seien.
Rudolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis
preseneium inspeetoribus volumus esse notum, quod eum nos domino
Chunrado venerabili Frisingensi episcopo principi nostro dilecto
possessionem fori in Aspach quod forum bone memorie Friderieus
quondam dux Austrie ab ecclesie Frisingensi in feodo tenuit et pre-
decessori predicti episcopi pro quingentis mareis argenti ex certis
371
eausis pignori obligauit, prout in priuilegio eiusdem ducis Friderici
vidimus eontineri, restituissemus, ius debitum sibi in eadem obliga-
eione recognoscendo, idem episcopus ad peticionis nostre instanciam
predictum forum quod pro nostris vsibus necessarium habebamus et
quod filius nostris dileetis Alberto, Hartmanno et Rudolfo (et) ipso-
rum liberis masculini sexus contulerat cum aliis feodis que duces
Austrie, Styrie, Karinthie dominique Carniole et Marchie ab ecclesia
Frisingensi possederunt titulo feodali, ad nostras manus restituit
nomine filiorum nostrorum predictorum, proprietate eiusdem fori
ecelesie Frisingensi reseruata et easdem quingentas marcas argenti,
pro quibus idem forum predietus episcopus tenuerat obligatum, super
villas Probsdorf, Vruar et Schonna cum suis attineneiis quas eciam
predieti filii nostri ab eo in feodum receperant, excepto iure patro-
natus eiusdem ecelesie in Probsdorf quod in signum dominii ecelesie
Frisingensis est reseruatum ab antiquo et pro trecentis marcis
argenti a nobis et a predietis filiis nostris reeeperat obligatas (!),
eidem episcopo suisque successoribus deputauimus nomine filiorum
nostrorum predietorum et predictas quingentas marcas argenti prio-
ribus trecentis marcis argenti duximus agregandas, ita ut predictas
villas Probsdorf, Vruar et Sehónna eum omnibus suis iuribus tamdiv
prefatus episeopus suique successores teneant a nobis nostrisque
fliis (et) eorum liberis pro suis vsibus obligatas, donec predicte
oetingente maree argenti fuerint sibi uel suo suecessori qui tune
pro tempore fuerit, integraliter persoluti. Huius rei testes sunt Ber-
thordus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Johannes Chyemensis,
Wernhardus Sekkouiensis ecclesiarum episcopi, Ludwieus illustris
comes palatinus Rheni dux Bawarie, Albertus dux Saxonie, Frideri-
eus purchcrauius de Nürenberch, Vlricus de Touuers et multi alii fide
digni. Et nos in huius rei perhenne testimonium presentem eetteras
nostre serenitatis sigilli munimine iussimus roborari. Acta sunt hec
Wienne, anno domini M. CCLXXVIL, (VII. kal. Nouembris, regni
nostri anno quinto).
Cod. 191, f. 17, am Sehlusse dureh Feuchtigkeit nahezu ganz unleserlich
und hergestellt aus Bestätigung König Fridriehs IIL, ddo. 1316, 18. April,
Wien, k. Reichsarehiv zu München, Meichelbeck 1[./2, 94, Nr. 161.
24°
372
352.
1277, 28. Oct., Wien. König Rudolf vergleicht zwischen Bischof Konrad.
von Freising und Bürger Gorzo von Krems betreffe des Kaufes der Güter des
Letzteren zu Teiss.
Rudolphus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vni-
uersis presencium inspectoribus volumus esse notum, quod contrac-
tum empeionis habitum per dilectum principem nostrum venerabilem
Chunradum Frisingensis ecclesie episcopum cum Irenfrido filio Goz-
zonis ciuis nostri de Chremsa, et Rudlino de Mevrberge Gozzonis
proeurotoribus de bonis in Teyzza, videlicet tredecim areis, duobus
beneficiis, duabus euriis villicalibus, duobus pomeriis, piscina et
passagio minori et quinque insulis ibidem que wlgo werd nuneupantur,
et de prouentibus trium annorum passagii in Holenbureh que omnia
idem proeuratores sui prefato principi nostro pro ducentis quinqua-
ginta marcis argenti, dum dietus Gozzo eiuis noster in eaptiuitate
regis Bohemie teneretur, loco ipsius et suo nomine: uendiderunt cum,
omnibus attinenciis eorundem bonorum, quesitis et inquirendis, ad
arbitrium nostrum et saeri imperii (cui) in hae parte idem Gozzo
voluntarie se subieeit, eandem empcionem ratificauit et confirmauit,
obligans se ipsi episcopo successoribusque suis de euiceione et ad
defendendum easdem possessiones contra quemlibet inpugnantem
eundem contractum coram quoeumque iudice competente vsque ad
tempus a iure diffinitum et secundum terre consuetudinem approba-
tam. Ad hec promisit fide data quod vsque ad festum Natiuitatis
proximum domini procurabit eum effeetu quod omnes heredes sui
renunciant iuri suo si quod eis competit vel competere uidetur pos-
sessionibus in eisdem. Et ut premissa singula adimpleret efficaciter,
predictus princeps noster venerabilis Chunr. episcopus Frisingensis
in hae parte voluntarie nostro arbitrio similiter se subiecit, super
quibus arbitrati sumus quod idem princeps noster venerabilis Chun-
radus Frisingensis episcopus det et adiciat ipsi Gozzoni ad summam
prenotatam ducentarum quinquaginta marcarum mareas argenti
sexaginta, videlicet triginta mareas argenti in festo Natiuitatis domini.
proximo et alias triginta marcas in Carnispriuio subsequente, fide-
iussores quoque ipsius Gozzonis qui se pro quadri(n)gentis mareis
argenti eidem episcopo obligauerant, quod eundem ratificaret vendi-
373
cionis contractum, dimittere tenebitur absolutos. In cuius rei testi-
monium presentes litteras seribi iussimus et regie maiestatis ka-
ractere communiri. Huius rei testes sunt Otto de Haslau, Stephanus
de: Meichsau, magister Heinricus prepositus Werdensis, magister
Hermannus canonicus Frisingensis, Chunradus capellanus noster,
Vlrieus de Ruchendorf, Greifo gener Gozzonis, Heinrieus de Enzens-
dorf. Liupoldus Verlinus, Jubardus de Vdmaruelde, Chunradus nota-
rius de Waidhofen, Guntherus marsealeus de Otenburch, Chunradus
Sappo, Vlrieus dietus Rieder, Fridericus dictus Hello, Virieus dictus
Lungauver et multi alii fide digni. Acta sunt hee Wienne, anno
domini millesimo dueentesimo septuagesimo septimo, quinto kalendas
Novembris, regni nostri anno quinto. -
Orig., Pgt., anhgdes. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarehiv; dann
Cod. 191, f. 37’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 92, Nr. 156.
353.
1277, 28. Oct., Wien. Bürger @o220 von Krems billiget den Verkauf seiner
Güter zu Teiss durch seine Gewaltträger und begnügt sich hinsichtlich seiner
Forderungen an Bischof Konrad von Freising mit einer weiteren Zahlung von
60 Mark Silbers.
Ego Gozzo ciuis de Chremsa notum esse cupio presencium
inspeetoribus vniuersis, quod contractum empcionis habitum per
reuerendum in Christo patrem dominum Chvnradum venerabilem Fri-
singensis eeclesie episcopum cum Irenfrido filio meo et Rudlino de
Mevrperg meis procuratoribus de bonis in Teizza, videlicet tredecim
areis, duobus beneficiis, duabus curiis villicalibus, duobus pome-
rius, piscina et passagio minori et quinque insulis ibidem que wlgo
werd nuncupantur, et de proventibus trium annorum passagii in
Holnburck que omnia iidem procuratores mei prefato domino
episcopo pro ducentis at quinquaginta marcis argenti, dum in
captiuitate regis Boemie tenerer, meo nomine vendiderunt cum
omnibus attineneiis bonorum eorundem quesitis et inquirendis ad
arbitrium domini mei Rudolfi serenissimi regis Romanorum cuius
arbitrio in hae parte voluntarie me subieci, ratiffico tenore presen-
eium et confirmo, obligans me sibi suecessoribusque suis de euictione
et ad defendendum easdem possessiones contra quemlibet inpugnan-
344
tem eundem contractum eoram quoeumque iudice competente vsque
ad tempus a iure diffinitum et seeundum terre consuetudinem appro-
batam. Ad hoe promisi fide data, quod usque ad festum Natiuitatis
domini proximum proeurabo cum effectu quod omnes heredes mei
renuncient iuri suo siquid eis competit uel competere videtur posses-
"sionibus in eisdem. Et vt premissa singula effieaciter studeam ad-
implere, sepedietus dominus episeopus ad arbitrium domini,mei pre-
fati serennissimi regis Romanorum euius arbitrio idem episcopus in
hae parte similiter se subiecit, promisit michi dare et adicere ad
summam prenotatam ducentarum quinquaginta marcarum marcas
argenti sexaginta, videlicet triginta mareas in festo Natiuitatis domini
proximo et alias triginta mareas in Carnispriuio subsequente fideius-
soresque meos qui se pro quadringentis mareis argenti pro me eidem
obligauerant episcopo vt eundem ratiffiearent venditionis contractum,
dimittere tenebitur absolutos. In euius rei testimonium presentem
cedulam prefato domino episeopo tradidi mei sigilli munimine robo-
ratam. Acta sunt hee Wienne in presentia domini mei inuietissimi
regis Romanorum, anno domini millesimo CC. LXX. septimo, quinto
kalendas Nouembris. Hii sunt testes, dominus Vl. de Tavuers, domi-
nus O. de Haslav, dominus Stephanus de Meichsav, magister H. pre-
positus Werdensis, magister Hermannus canonicus Frisingensis,
Vl. de Rukkendorf, Griffo gener domini Gozzonis, H. miles de En-
zeinstorf, Livpoldus Verlinus, Jubardus de Vdmarvelt, Otto dictus
Hesip, Ch. notarius de Weidhouen, Guntherus marsehaleus de
Otenbureh, Ch. Sappo, Vl. dietus Rider, Fr. dictus Hello, Vlricus
dietus Lvngaver et multi alii fide digni.
Zwei Orig., Pgt., anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; dann Cod. 191, f. 59', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2,
92, Nr. 155.
994.
(1277 9) 28. Oct., Wien. König Rudolf empfiehlt dem Konrad von Sommerau
den Schutz der freisingischen Güter in Oberösterreich.
Rvdolfus dei graeia Romanorum rex semper augustus. Chvn-
rado de Symmerawe fideli suo graciam suam et omne bonum. Petiuit
a nobis dilectus princeps noster Chvnradus episcopus Frisingensis vt
375
tibi predia et homines ecelesie sue cirea distrietum tue procuraci-
onis in super(ior)ibus partibus Austrie committeremus. Quapropter
tenore presencium tibi firmiter iniungimus et mandamus, quatenus
homines et possessiones et iura ipsius episcopi Frisingensis in supe-
riori Austria in ipsius absencia manuteneas et defendas, non per-
mittens ipsum ab aliquibus in suis prediis et hominibus aliquatenus
molestari, in hoc magestatem regiam specialiter honorando. Datum
Wienne, V. kalendas Nouembris.
Cod. 191, f. 48, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 11/2, 93,
Nr. 157.
355.
1277, 31. Oct., Wien. Bischof Konrad von Freising verleiht an Magister
Heinrich, Propst zu Wörthsee, ein verfallenes Haus im Umfange des Freisinger
Hofes zu Wien auf Lebenszeit.
Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum faci-
mus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod magistro Heinrico
venerabili preposito Werdensi fecimus et deputauimus infra ambi-
tum eurie nostre Wienne quoddam comodum speciale, videlieet
domum quandam lapideam igne dirutam et dilapsam que ab extremi-
fate muri iuxta turrim antiquam posita atque sita, ab oriente versus
occidentem usque ad capellam sancti Georii protenditur, cum omni-
bus attineneiis infra et supra cireumquoque sitis quam eidem
magistro Heinrico ad usum et comodum suum pro ipsius magistri
Heinriei vite temporibus tenendum concessimus de gracia speciali,
etipse magister Heinricus obligauit se nobis ad hoc, quod a beati
Georii proximo nune venturo festo infra duorum annorum spacia
eandem domum edificabit, construet et adaptabit ia trabibus paui-
mento et in leeto et aliis necessariis edificiis que pro comodo inha-
bitantibus fuerint oportuna, ita tamen quod eadem domus cum omni-
bus edifielis que idem magister Heinrieus in eadem domo inpendi-
derit, post eius obitum ad ecclesiam Frisingensem cum integritate
qualibet reuertatur. Ne igitur huius modi gracia prelibato magistro
Heinrico facta per nos uel nostros successores inposterum valeat
reuocari, presentem paginam in euidens huius rei testimonium in
perennem memoriam eidem magistro H. tradidimus nostri sigilli
376
pendentis munimine roboratam. Datum et actum Wienne, anno
domini M. CC. LXXVIL, in vigilia Omnium sanetorum, testibus pre-
sentibus videlicet magistro Hermanno Frisingensis ecelesie canonico
tune nostre eurie prothonotario, Sifrido canonieo saneti Viti capel-
lano nostro, Chunrado notario de Waidhoven, Gunthero marschalco,
Heinrieo milite de Enzeinstorf, Chvnrado Sappone, Friderico Hel-
lone, Ridario, Jevbardo de Vdmarveld, Leupoldo dicto Verl, Ottone
dieto Hesip, ministerialibus ecclesie Frisingensis, Herprando magistro
camere nostre et de Enzeiustorf Leupoldo plebano, Ch. iudice, Ch.
.granatore et Wisentone et aliis pluribus fide dignis.
Cod. 191, f. 18', k. Reichsarchiv zu München; Oberbair. Archiv IH, 413.
8356.
1277, 17. Nov., Ens. Bischof Konrad von Freising gestattet dem Abte R.
von Seitenstetten zu Waidhofen eine Hofstätte für den Bau eines Hauses zu
erwerben und befreit sie zugleich von allen grundherrlichen Steuern und
Abgaben.
Nos Chvnradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse
volumus presentium inspeetoribus uniuersis, quod nos dilecto in
Christo fratri R. venerabili abbati monasterii in Seytensteten propter
grata et fidelia obsequia que nobis idem hactenus impendit, hane
concessimus gratiam specialem, ut liceat sibi. emere aream vnam in
opido nostro Waidhouen ad vnum purkreht vel dimidium pro se
suisque successoribus et monasterii sui utilitate inedificandum, et
nos ipsi domino abbati suisque suecessoribus in ipsa area siue domo
hane libertatem concedimus per presentes, ut de ipse area siue
domo nullam steuram uel aliam exaccionem ipse uel suecessores sui
soluere teneantur, hiis solum exceptis que predicti opidi nostri in
Waidhouen uel ciuium nostrorum ibidem utilitatem communem
respicere videbuntur. In euius rei testimonium presentem cedulam
sibi tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum aput Ana-
sum, anno domini millesimo CC. LXX. septimo, XV. kalendas De-
cembris.
Orig., Pgt., anhgdes. stark verletztes Sigel, Archiv des Klosters Seiten-
stetten.
377
357.
(1278), 5. Jän., Wien. König Rudolf beauftragt Bischof Berthold von Bam-
berg den Zwist Propst Heinrichs von Wörthsee mit Otto von Finkenstein betreffs
der Vogtei des Stiftes zu entscheiden.
Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Dilecto
prineipi suo Berhtoldo venerabili episcopo Babenbergensi gratiam
suam et omne bonum. Cum propter dilecti nobis Meinhardi comitis
Tyrolensis affinis nostri karissimi absentiam et etiam propter suorum
proeuratorum et officialium inpotenciam seu desidiam quos loco sui
regimini terre Karinthie prefecit, eeclesia Werdensis per crebras et
violentas occupationes Vinehenstainerii sub nostris manibus pericli-
tetur,'tue fidei et deuotionis puritatem requirimus et rogamus atque
tue diligentie iniungimus per presentes, quatenus super dampnis et
grauaminibus per memoratum Vinchenstainerium nune et antea in
Rostrum eontemptum magistro Henrico preposito Werdensi dilecto
cappellano nostro irrogatis partes ad aliquem certum diem et locum
ad tuam presentiam conuoces atque cites et omne ingenium tuum
atque posse ad hoc studeas exereere, quomodo tam prelibatum ma-
gistrum Henricum quam et dietum Vinchenstainerium super illatis
dampnis et grauaminibus et super aduocatia de qua inter partes
questio vertitur, vel per compositionem amicabilem seu per iusticiam
valeas concordare, proeurans ne huiusmodi dampnorum et graua-
minum querimonia decetero ad nostram audientiam deducatur. Volu-
mus etiam et rogamus, vt et eundem modum teneas eontra illos de
Paradiso et de Treuen qui etiam ausu temerario in bonis et pos-
sessionibus Werdensis ecelesie sepedieto preposito dampna et graua-
mina non pertimescunt incessabiliter irrogare, prout ex ipsius ma-
gistri Henrici querimoniis fuimus sepius informati. Postremo volumus
et rogamus, vt alicui potenti de tuis fidelibus velis dare strictius in
mandatis qui nostro et tuo nomine contra dictum Vinehenstainerium
et alios quoslibet violentos inuasores prelibatam Werdensem eccle-
siam in suis iuribus et possessionibus manuteneat et defendat tamdiu,
donee aliud suo tempore atque loco duxerimus ordinandum. Datum
Wienne, in vigilia Epiphanie domini, regni nostri anno quinto.
In Sprueh B. Bertholds v. Bamberg ddo. 1278, 9. Febr., s. Leonhard
(Nr. 358); Meichelbeck 1I./2, 69, Nr. 163.
378
358.
1278, 9. Febr., s. Leonhard. Bischof Berthold von Bamberg entscheidet
in der Klagsache des Propstes Heinrich von Wörthsee gegen Otto von Finken-
stein betreffs Missbrauches der Vogtei.
Nos Bertholdus dei gracia Babbenbergensis episcopus notum
facimus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod super causa
que inter magistrum Henricum venerabilem prepositum Werdensem
ex una parte et inter Ottonem de Vinchenstein ex altera uertebatur
oecasione aduocacie eiusdem Werdensis ecclesie, litteras a domino
nostro Rudolfo serenissimo rege Romanorum recepimus in hec uerba:
Folgt nun der Auftrag König Rudolfs ddo. 1278, 5. Jän., Wien (Nr. 357).
Nos igitur eum debita reuerencia mandato regio et precepto
. uolentes obedire, partes ad nostram presenciam eitauimus et asser-
ciones sev allegaciones earundem parcium per quas merita causarum
panduntur, audiuimus et examinauimus diligenter. examinatis pariter
et auditis de speciali gracia propter bonum pacis et concordie ad-
misimus quod ambe partes tam super omni iure aduocacie quam
super uniuersis dampnis et grauaminibus per ipsum Ottonem et eius
patrem olim diete Werdensi ecclesie illatis et super aliis quibuscum-
que controuersiis que pretextu huiusmodi aduocacie Werdensis ec-
clesie inter eosdem uertebantur uel que in posterum ibi sperabantur,
in nos tamquam in arbitrum sev arbitratorem uel amicabilem compo-
sitorem data fide uice sacramenti in manus nostras communiter com-
promiserunt, dando nobis plenitudinem potestatis et plenariam auctori-
tatem inter ipsos arbitrium promulgandi. Nos vero auetoritate nobis
a memorato domino nostro Rudolfo serenissimo rege Romanorum tra-
dita et concessa habitoque prudentum consilio tale arbitrium promul-
gauimus sentencialiter inter partes, videlicet quod dictus Otto de
Vinchenstein eiusque heredes et homines de cetero numquam debent
dietum magistrum Henrieum prepositum Werdensem et eius succes-
sores, neenon clericos et homines prefate Werdensis ecelesie in
parte aliqua offendere uel grauare, sed debent illos contra quoslibet
uiolentos inuasores manutenere et defendere pro eorum uiribus atque
posse, nee debent umquam aliquo tempore ab eodem preposito et
379
eius suceessoribus et a clericis et ab hominibus sev colonis eiusdem
Werdensis ecclesie aliquas exacciones uel streuras (!) sev exenea (!)
petere, exigere uel extorquere, nee debent inperpetuum aliquas per-
noetaciones in predio eiusdem Werdensis ecclesie uel in claustro
recipere uel habere, neque debent aliquam potestatem uel iurisdiecio-
nem de cetero umquam sibi vendicare in officialibus, colonis insti-
tuendis uel destituendis per omnes mansos predii memorati, siue sint
ipsius prepositi uel canonicorum, sed debent esse solummodo con-
tenti de iudieio et pena sanguinis per totum predium Werdensis
ecelesie situm in partibus Karinthie, ita tamen quod officialis siue
iudex sev proeurator dicti Vinchensteinerii uel eius heredum qui pro
tempore fuerint, nichil prorsus in hoc iudicio faciant uel exerceant
vel aliquam penam sanguinis exigant uel inponant preter consilium
et consensum et presenciam officialis uel procuratoris ipsius prepo-
siti, et quod idem Vinchensteinerius et eius heredes et homines
niehil iuris debent sibi vsurpare in bonis mobilibus uel inmobilibus
sev se mouentibus illorum qui ad huiusmodi penam sanguinis fuerint
adiudieati. Item arbitrando sentenciamus et sentencialiter arbitramur,
quod prelibatus Otto de Vinchenstein et eius heredes atque homines
pro omni iure dicte aduocacie eiusdem Werdensis ecclesie debent
‚esse solummodo contenti annuatim de triginta modiis duri grani quod
wlgariter steverehorn dicitur, quod singulis annis secundum sterili-
tatem et fertilitatem temporis per mansos tam canonicorum quam
ipsius prepositi eultos et non desolatos debet inponi sev inseribi.
Solueio autem huiusmodi frumenti debet fieri annis singulis cirea
Epiphaniam domini paulo post uel ante, ita tamen quod quicquid de
eisdem triginta modiis sev per grandinem uel per gwerram aut pe
expedieionem siue per alium quemeumque modum annis singulis
defecerit, illud iuramento prestito et premisso ad taxacionem officialis
ipsius prepositi, assumptis sibi duobus colonis de predio iuratis
debeat resecari. Item arbitramur sentenciando, quod prefatus Otto de
Vinehenstein et eius heredes et homines debent esse etiam solum-
modo contenti de quatuor marcis denariorum usualis monete, ifa
tamen quod quilibet denarius Frisacensis ualere debet duodecim
paruulos Veronenses qui annuatim de toto predio Werdensis ecelesie
tam eanonieorum quam sepedieti prepositi cirea festum beati Georii
dari debent, quam inquam prenotatam summam frugum et denario-
rum dieto Vinehensteinerio et eius heredibus et hominibus eirea
380
prenotata tempora (de toto) predio Werdensis ecclesie tam canoni-
corum quam ipsius prepositi qui pro tempore fuerint, dari atque solui
arbitrando precipimus et iubemus pro om(nibus exacei)onibus, stevris,
exeniis, pernoctacionibus et pro colon(or)um et officialium institueioni-
bus et destitueionibus, quibus omnibus in ordine expressis (dictus)
Vinchensteinerius et eius heredes et homines ad sentenciam nostri
promulgati arbitrii data fide uice sacramenti publiee in nostra pre-
sencia renunciar(unt). Item insuper sentencialiter arbitrati sumus,
quod memoratus Otto de Vinchenstein et eius heredes et homines
aut in propriis eorum personis sev per eorum litteras deprecatorias
pro confirmaeione nostri promulgati arbitrii absque omni dolo et
fraude debent diligenter et fideliter laborare aput dominum nostrum
Rudolfum serenissimum regem Romanorum et aput omnes alios prin-
eipes, comites et barones et ministeriales et aput omnes alios qui se
ius etiam habere asserunt et contendunt in eadem aduoeacia Wer-
densis eeclesie, quorum confirmacio fuerit necessaria ad maiorem
huiusmodi nostri prolati arbitrii firmitatem. Ne igitur presentes nostri
prelati arbitrii series atque tenor aut a partibus sev ab aliis quibus-
eumque imposterum reuocari uel mutari valeat aut infringi, presentem
paginam conseribi fecimus et eandem in huius rei testimonium et in
perhennem memoriam nostri pendentis sigilli munimine iussimus robo-
rari. Datum et aetum aput sanetum Leonhardum in domo parochialis
ecelesie, anno domini M. CC. LXXVIIL, quinto idus Februarii, sexta
indiccione. |
Orig., Pgt., mit 2 Lücken, anhgdes verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu
München ; ebend. Cod. 191, f. 90'; bei Meichelbeck in der Bestätigung König
Rudolf's v. 8. Mai d. J., II./2, 96, Nr. 163.
Von identischem Inhalte doeh kürzerer Fassung hinterliegen im k. k. geh. Haus-,
Hof- und Stastsarchive zu Wien 2 Originale; die Abweichungen im Texte beschränken
sich auf andere Wortstellungen und auf reichere Formeln und Umschreibungen im Münch-
ner Exemplare, doch haben die Wiener mehr Sigel und auch Zeugen und lautet ihr Schluss
überhaupt: 4. . . .. et in perhennem memoriam nostro pendenti sigilio et ipsarum
parcium et quorundam testium subscriptorum qui presentes fuerant et sigilla habebant
propria, sigillis pendentibus in signum ratihabicionis perpetue iussimus roborari. Testes
vero qui presentes fuerant, sunt isti, uidelicet dilectus in Christo confrater noster Johannes
de Muchel canonicus Babbenbergensis et Chunradus decanus ecclesie sancti Stefani Babben-
bergensis et Chunradus et Wernhardus nostre curie capellani et notarii, item Arnoldus
canonicus Babbenbergensis et eius fratres Friderius, Otto, Chunradus et Ortlinus de
Weizenek et Pertholdus Vokchenbergarius miles curie nostre et alii quam plures. Datum“
u. 8. W.
381
359.
1278, 9. Febr., s. Leonhard. Otto von Finkenstein vergleicht sich über
Vermittlung Bischof Bertholds von Bamberg mit dem Stifte Wörthsee, beireffs
der Vogtei über dessen Güter.
Ego Otto de Vinehenstayn notum facio uniuersis tam presenti-
bus quam futuris, quod pro me et heredibus et amicis meis omnibus
fam presentibus quam futuris sub testimonio presencium confiteor et
protestor, quod nee conpulsus, nec coactus sed libere et absolute ad
arbitrium reuerendi in Christó patris domini mei Bertholdi venera-
bilis episcopi Babbenbergensis eui dominus meus Rudolfus serenissi-
mus rex Romanorum super hoe vices suas eommiserat, renunciaui
singulis et uniuersis exaccionibus, exeniis, stevris, pernoctacionibuss
institucionibus et destitueionibus effieialium et colonum (!) aliisque
omnibus iuribus aduocacie quoeumque nomine censeantur que uel quas
pater meus pie memorie et alii progenitores et amiei sev homines
mei per totum predium Werdensis ecclesie actenus habuerunt et quas
eeiam per omnes mansos tam prepositi quam canonicorum eiusdem
Werdensis ecclesie et super ipsorum homines exercuerunt, et obligo
me atque promitto solummodo esse decetero contentum pro omnibus
artieulis prenotatis et aliis omnibus iuribus aduocacie eiusdem
Werdensis ecelesie antedictis et uolo esse meos amicos et homines
tam presentes quam futuros una mecum contentos annis singulis de
triginta modiis siliginis quod wlgariter steverchorn dieitur, quod sin-
guis annis per singulos mansos tam prepositi quam canonicorum
seeundum fertilitatem et sterilitatem temporis inponitur sev inscribi-
tur, ita tamen quiequid per pestilenciam uel grandinem sev per
gwerram siue per expedicionem uel eciam per alias causas legittimas
in prefato siligine quod steverchorn dieitur defecerit, quod illud
eeiam de summa eorundem triginta modiorum debeat resecari ad
taxaeionem offieialis prepositi memorati qui assumptis sibi duobus
colonis de predio prestabit super hoe iuramentum. Item promitto pro
me et pro meis heredibus et amicis sev hominibus presentibus et
futuris, solummodo me esse contentum de quatuor mareis denariorum
Frisacensium annis singulis circa festum beati Georii persoluendis,
ila tamen quod pro quolibet denario Frisacensi decem Veronenses
382
circa prefatum terminum persoluantur. Insuper promitto pro me et
meis heredibus amicis et hominibus tam presentibus quam futuris
omnes clausulas habere ratas et firmas atque illas attendere inuiola-
biliter et obseruare que in prelibati domini mei Babbenbergensis epi-
scopi aliis litteris patentibus super hoc confectis que arbitrium ipsius
episcopi promulgatum continent, sunt expresse. Ne igitur mee pre-
sentis renunciacionis series atque tenor per me aut per meos heredes,
amicos atque homines tam presentes quam futuros in posterum mutari
ualeat uel infringi, presentem paginam in euidens testimonium et in
perhennem memoriam et in signum ratihabicionis heredum et amico-
rum et hominum meorum omnium tam presencium quam futurorum
Werdensi ecclesie tradidi atque dedi meo pendenti sigillo atque
domini mei reuerendi in Christo patris Bertoldi venerabilis episcopi
Babbenbergensis et quorundam testium subscriptorum qui presentes
fuerant, sigillis pendentibus roboratam. Datum et actum aput sanetum
Leonhardum in domo parrochialis ecclesie, anno domini millesimo
CC. LXXVIIL, V. idus Februarii, testibus presentibus subnotatis,
uidelicet dominus Johannes de Muchel canonieus Babbenbergensis et
dominus Chunradus decanus ecclesie sancti Stephani Babbenbergen-
sis et Chunradus et Wernhardus de curia prefati domini mei episcopi
Babbenbergensis capellani et notarii, item dominus Arnoldus eciam
canonieus Babbenbergensis, Fridericus, Otto, Chunradus, Ortlinus
fratres de Weizenek, et Pertholdus de Vochenperge.
Orig., Pgt., von 7 anghgt. Sigeln nur Nr. 1—4 und zwar stark verletzt vor-
handen, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.
360.
1278, 8. Mai, Wien. König Rudolf bestütiget die Entscheidung, weiche
Bischof Berthold von Bamberg in seinem Auftrage zwischen Propst Heinrich
von Wörthsee und Otto von Finkenstein , die Vogtei von Wörthsee u. A. be-
treffend, gefällt hatte.
Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus inperpe-
tuum. Cum ad regalis officii sollicitudinem pertineat litibus et contro-
uersiis finem imponere, ne vnius controuersie terminus alterius litis
fiat exordium, notum fieri volumus presentium inspectoribus uniuersis,
quod eum inter dileetos fideles nostros magistrum Henricum prepo-
383
situm Werdensem cappellanum nostrum nomine ecelesie sue ex una
et Ottonem de Vinchenstein super iure aduocatie ipsius Werdensis
eeclesie et quibusdam dampnis et grauaminibus et excessibus ab
eodem Ottone et eius progenitoribus contra clerum et homines eius-
dem Werdensis ecclesie sepius et grauiter perpetratis ex parte altera
eontrouersia diutius verteretur, nos ad ipsius prepositi grauem queri-
moniam exeitati venerabili Berhtoldo episcopo Babenbergensi dilecto
prineipi nostro causam eandem per iustitiam uel amorem commisimus
terminandam, qui terre Karinthie iuris et consuetudinis non ignarus
de eonsensu partium in eundem episcopum tanquam in arbitratorem
seu amicabilem compositorem compromittencium de prudentum con-
silio arbitratus est taliter inter partes.
Folgt nun der Spruch Bischof Bertholds von Bamberg ddo. 1278, 9. Febr.,
: & Leonhard (Nr. 358) mit Einschluss des kónigl. Auftrages ddo. (1278),
5. Jänner, Wien (Nr. 357).
Cum igitur memorati prepositus et Otto quibus huiusmodi arbi-
trium placuit et illud emologauerunt(!) expresse, prout per eorundem
litteras quas pro confirmacione nostro culmini direxerunt, elaruit
euideneius, nobis attentius supplicarunt, quatenus aliqua formidabili
pena.apposita ei adiecta sententiam huiusmodi prolati arbitrii con-
firmare dignaremur, nos earundem partium precibus inclinati eiusdem
arbitrii sententiam a partibus-acceptatam et approbatam auctoritate
presentium confirmamus et eandem firmam et illibatam sine nostro et
imperii preiudicio iubemus aput omnes consistere roburque per-
petuum obtinere. Si autem quod absit, prefatus Otto de Vinchenstain
aut eius heredes uel homines dei timore postposito in proprie salutis
dispendium et nostre regalis magnificentie contemptum contra pre-
sentem nostre confirmationis seriem aut contra huiusmodi promulgati
arbitrii sentenciam et tenorem ausu temeraria in parte aliqua venire
presumpserint, ab omni iure aduocatie quod se habere in prefata
Werdensi ecclesia contendunt et asserunt, se suosque heredes
nouerint perpetuo cecidisse et nichilominus centum mareas denario-
rum vsualis monete persoluant quarum medietas camere nostre cedet
et alia medietas in vsum seu in fabricam Werdensis ecclesie conuer-
tatur. Ne igitur nostre confirmationis presens pagina aut per easdem
partes uel per alias quaseunque personas inposterum violari valeat
vel mutari, eandem nostre regalis excellentie pendenti sigillo in per-
384
hennem memoriam et maiorem roboris firmitatem iussimus commu-
niri. Datum et actum Wienne in aula nostra regali, anno domini
millesimo CC. LXXVIIJ., octauo idus Maii, indictione sexta, regni
nostri anno quinto.
Orig., Pgt., dureh Lücken an den Ecken der Büge vielfach verletzt,
anhgdes Sigel, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 96, Nr. 163.
361.
1278, 29. Dec., Lack. Gerloch von „Hertenberch“ schwört dem Bisthume
Freising wegen erlittener Haft Urfehde.
"Ego Gerlochus de Hertenberch super fidem et animam meam
confiteor harum serie litterarum quod racione captiuitatis mee facte
per virum nobilem Guntherum marschaleum ecclesie Frisingensis et
racione conflietus habiti inter comitiuam meam et seruitores ecclesie
Frisingensis, videlicet Friderieum dietum Helle et Vlricum dictum
Perger, Chunradum filium quondam domini Wernheri, Vlrieum dietum
Lungawer et alios de parte altera et racione homicidii perpetrati in
personam Amelrici de Wipaco, Frisingensem ecclesiam et specialiter
predium aput Lonk, Guntherum marschaleum et predictos ecclesie
seruitores et omnes ad eundem ecclesiam pertinentes et res eiusdem
ecelesie dum uixero, non offendam nec offendi aliquatenus procurabo
sed intendam pocius bona fide sine dolo et fraude omnibus que utili-
tatem eiusdem ecelesie hominum atque rerum et-specialiter Guntheri
marschalei et predictorum Frisingensis eeclesie seruitorum respicere
uidebuntur, ita ueraeiter meam deus saluet animam in extremis. Adicio
etiam quod si non attendero bona et sincera fide sine qualibet
£aptione omnia premissa et promissa superius, sim ipso facto ex tune
infidelis, exlex pariter et periurus. In cuius rei testimonium easdem
presentes litteras mei duxi sigilli munimine roborandas. Datum aput
Lonk, anno domini M. CC. LXXVIIIL, in die beati Thome archiepi-
scopi et martiris. |
Orig., Pgt, anhgd. leicht verletzt. Sigel, k. Reichsarchiv zu München;
ebend. aueh Cod. 191, f. 12'; Meichelbeck 11/2, 103, Nr. 173.
385
362.
1278, 29. Dec,, Lack. Volker von Reifenberg schwört dem Bisthume
Freismg wegen erlittener Haft Urfehde.
Ego Volkerus de Reifenberch super fidem et animam meam
eonfiteor harum serie litterarum, quod ratione captiuitatis mee facte
per virum nobilem Guntherum marschaleum ecclesie Frisingensis et
ratione conflictus habiti inter comitiuam meam et seruitores eeclesie
Frisingensis, uidelicet Fridericum dietum Helle et Viricum dictum
Perger, Chunradum filium quondam domini Wernheri, Vlricum
dietum Lungawer et alios de parte altera et ratione homieidii per-
petrati in personam .Amelriei de Wipaco, Frisingensem ecclesiam et
speeialiter predium apud Lonk, Guntherum marschalcum et predictos
eeclesie seruitores et omnes ad eandem ecclesiam pertinentes et res
eiusdem eeclesie dum uixero, non offendam, nec offendi aliquatenus
proeurabo, sed intendam pocius bona fide sine dolo et fraude omni-
bus que utilitatem eiusdem ecclesie hominum atque rerum et specia-
liter Guntheri marschalei et predictorum Frisingensis ecclesie serui-
torum respicere uidebuntur, ita ueraeiter meam deus saluet animam
in extremis. In cuius rei testimonium easdem presentes litteras mei
duxi sigilli munimine roborandas. Datum apud Lonk, anno domini
M. CC. LXXVIIIL, in die beati Thome archiepiseopi et martyris.
Adicio etiam quod si non attendero bona et sincera fide sine qualibet
captione omnia premissa et promissa superius, sim ipso faeto ex tune
infidelis, ex lex pariter et periurus harum etiam testimonio litterarum.
Orig., Pgt., anhgdes verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München.
363.
1279, 24. Febr. Waidhofen. Bischof Konrad von Freising beurkundet
und bestätiget die Errichtung einer Basilica in der Pfarrkirche zu Waidhofen
durch Notar Konrad daselbst und die Bestiftung benannter Messen mit be-
zeichneten Gütern.
Nos Conradus dei gracia Frisingensis eeclesie episcopus scire
volumus universos presentium notitiam habituros, quod eum investi-
Fontes. Abthlg. Il. Bd. XXXI. 29
386
gante sancti spiritus gratia et fervore divini amoris inflammante di-
lectus nobis Conradus notarius de Waidhoven zelo devotionis accen-
sus basilicam saneti Johannis apostoli et evangeliste in parochiali
ecclesia Waidhoven pro sua et aliorum omnium consanguinitate vel
affinitate sibi coniunctarum animarum remedio propriis sumptibus
erexisset hocque ipsius devotis precibus inclinati de gratia sibi con-
cessimus speciali, ut eandem basilicam posset dotare de prediis seu
de possessionibus per ipsum comparatis ad nostram collationem seu
infeudationem spectantibus usque ad summam reddituum trium libra-
rum, prout in litteris nostris super haee confectis plenius continetur.
Hac itaque gratia sibi a nobis!) obtenta idem Conradus dictam
basilicam dotavit cum redditibus duodecim solidorum Wiennensium
nummorum talibus condicionibus appositis et adiectis, videlicet quod
inperpetuum omni septimana per plebanum et sacerdotes qui pro
tempore fuerint, in ipsa basilica tres missae celebrentur quae sic per
hebdomadam sunt divisae, videlieet omni quidem die Dominiea in ortu
diei?) dicenda erit de saneta et individua trinitate alia (!) missa
quae tune convenit tempori et diei. Dicetur etiam in eadem missa
. una collecta de beata semper virgine Maria et una de sancto Johanne
apostolo et evangelista et in fine illa collecta Omnipotens sempiterne
deus qui vivorum dominaris et mortuorum ete. Item feria tercia di-
cenda est inperpetuum missa de apostolis cum collectis predictis vel
missa de animabus, item omni die Sabbatho missa de sancta Maria
cum collectis superius declaratis, nisi superveniens alia summa festivi-
tas et solemnitas impediat. Ad haec praefatus Conradus statuit et
ordinavit, quod census dietae basilica deserviens inter plebanum si
residens fuerit, et sacerdotes aequaliter dividatur, si vero plebanus in
loco parochiali non haberet residentiam personalem, tune sacerdoti-
bus qui ad huiusmodi missas celebrandas erunt obligati, predictus
census in quolibet suo festo erit integraliter assignandus. Predia vero
seu possessiones et tempora, unde et quando prelibatus census per-
solvendus erit, taliter distinguuntur, videlicet, in festo beati Michaelis
de beneficio in Ainsidl dabuntur tres solidi annuatim, in festo beati
Johannis quod in Nativitate domini peragitur, de domo ipsius Conradi
in Waidhoven tres solidi erunt dandi, item in festo ipsius Johannis
qui dieitur ante Portam Latínam, de decima in Fribresteten 3) tres
l Abdruck irrig sua nobis; 2 ebend. dies; 3 ebend. Tribresteten.
387
solidi et in festo sancti Johannis baptiste de vinea in Wagram tres
solidi persolventur. Prenominata autem predia seu possessiones de
quibus dietus census solvendus singulis annis erit, prelibatus Con-
radus cum 1) consensu uxoris suae suorumque haeredum super aram
saneti Johannis apostoli et evangeliste in prefata basilica constructam
iure proprietatis libere tradidit et legavit, postmodum eadem predia
et possessiones idem Conradus recepit a3) magistro Henrico Wer-
densi preposito tune plebano in Waidhovn pro se et Chunegunde
uxore sua et pueris eorum iure emphiteotico quod vulgariter burgk-
recht dieitur, perpetuo possidendum, ita quod quandocunque ipse
Conradus et Chunegundis uxor sua vel ipsorum pueri?) vel qui-
eunque eis successerint in ipsis prediis et possessionibus, prefatum
«ensum non solverint in statutis diebus et terminis, tunc pleba-
nus loci habebit potestatem se intromittendi in dietis prediis et
possessionibus mediante iusticia et agendi de iisdem prediis et
possessionibus quod diete basilice videtur expedire. Si vero per ne-
gligentiam plebani vel saeerdotum quodeunque de statutis missis
fuerit retardatum, tune saepe dietus Conradus habebit potestatem -
retinendi tantum de dicto censu, quantum in dicendis missis fuerit
pretermissum seu quieunque possessor predietorum prediorum seu
possessionum fuerit, et id per eundem Chunradum vel alium prefata
predia et possessiones possidentem omni die Dominieo pauperibus qui
tune in hospitali fuerint, aliisque pauperibus erogetur. Ne igitur per
nos vel nostros successores vel memoratum prepositum sepedicte
ecelesie plebanum sive per alios in eadem ecelesia sibi eanonice sub-
stituendos vel per dietum Conradum seu per suos haeredes tam prae-
sentes quam futuros possit in posterum presens ordinatio in irritum
revocari, presentem paginam in evidens testimonium et per omnem
memoriam nostri pendentis sigilli munimine atque prelibatorum pre-
positi et Conradi sigillis pendentibus iussimus roborari. Datum et
aetum apud Waidhovn, anno domini MCCLXXVIIIL, VI. kalendas
Martii.
. Aus einem Urbar der Pfarre zu Waidhofen; Jahrb. f. L.-Kunde v. Nieder-
Österreich. I. 97, Nr. 28.
l ebend. M; 2 ebend. recepta; 3 ebend. puer.
25*
388
364.
1979, 1. März, Waidhofen. Bischof Konrad von Freising billigt die von
Propst Heinrich von Wörthsee an dessen neuerbauter Capelle gemachte Stiftung
einer Präbende und deren weitere Bedingungen und gewährt der Capelle zu-
gleich einen Ablass.
Chunradus dei gracia Frisingensis episcopus. Dileeto in Christo.
fratri magistro Heinrico venerabili preposito Werdensi eiusque suc-
eessoribus sibi eanonice substituendis in perpetuum. Ex pontificalis
nostre dignitatis apice ac etiam ex iniuncto nobis tenemur officio
pastorali preces a radice equitatis et justicie procedentes. fauorabili-
ter exaudire. Hine est quod tua dilecte in Christo frater porrecta
nobis precamina a fonte intime deuocionis felieiter emananceia duxi-
mus exaudienda, in eo videlicet quod tu zelo deuocionis accensus per
senarium numerum in Werdensi ecelesia ob remedium anime tue et
in remissionem tuorum peceaminum ad laudem dei et ob reuereneiam
et honorem sanetorum martirum Primi et Feliciani, quorum in eadem.
Werdensi ecelesia patrocinia continentur, eultum et offieium diuinum
salubriter augmentasti, creando in eadem Werdensi ecclesia nouam
prebendam et instituendo in eadem sacerdotem pro decano, talibus
eondieionibus appositis et adieetis videlicet quod idem decanus et
eius successores in tua uel tuorum successorum absencia eanonicos.
ibidem diuino seruieio mancipatos in spiritualibus regant et eorum.
excessus et negligeneiam corrigant et emendent atque diuinum
officium et missarum sollempnia peragant in summis sollempnitatibus.
in eadem Werdensi ecclesia, et quod quolibet die Lune per anni eir-
culum in quadam capella in honore sanctarum Katerine et Barbare
virginum et beatarum Marie Magdalene ae Elizabet per te ibidem ex
nouo eonstrueta pariter et dotata missam dicant in perpetuum pro
' defunctis, et quod qualibet septimana per circulum anni idem decanus
et sui.suecessores ad minus duas uel tres missas celebrent siue
dieant, et quod idem decanus eiusque suecessores in eadem prebenda
eontinuam habeant residenciam ne per eorum absenciam regimen
chori et eapelle ae misse prediete átque canonicorum correctio negli-
gatur. Debet autem idem decanus et eius successores nichil plus iuris
in eadem Werdensi ecclesia sibi vendicare, nisi quod per te et tuos
389
successores sibi fuerit concessum et ordinatum. Insuper hane con-
dieionem adiecisti firmiter obseruandam, videlieet quod canonici qui
pro tempore fuerint in eadem Werdensi eeclesia eorum decano de-
funeto alium sacerdotem ydoneum et diseretum eligant pro decano,
euius inquam eleccionis examinacio et confirmacio spectare debet ad
te perpetuo et tuos successores qui tibi canonice in eadem Werdensi
ecclesia fuerint substituti, cui inquam deeano ex nouo taliter instituto
et eius successoribus redditus decem marcarum denariorum vsualis
monete tradidisti, videlicet decimam in Tigrich et duos mansos sitos
iuxta Werdensem eeclesiam, quam inquam deeimam in Tigrich et
eosdem duos mansos ad Werdensem ecclesiam per tuam diligeneiam
conquisisti. Insuper alios quatuor mansos eidem decano et eius suc-
cessoribus etiam tribuisti qui ad tuam et predecessorum tuorum
mensam deruire actenus consueuerunt, in quorum inquam quatuor
mansorum recompensacionem alios quatuor mansos aput Raedentein
sitos equiualentes et equipollentes tuis successoribus tradidisti, quos
inquam predictos mansos cum memorata decima in Tigrich tempore
tui regiminis ad eandem Werdensem ecclesiam propriis rebus com-
parasti atque tuis sumptibus redemisti. Vnde a nobis petiuisti humi-
lita et deuote, quatenus omnia premissa que per te dinoscuntur
rationabiliter et feliciter esse facta, dignaremur accedente nostro
assensu pariter et consensu per nostras litteras confirmare atque
prelibatam eapellam (!) aliquam indulgeneiam dare de gracia speciali.
Nos vero tue deuocionis zelum intuentes singulas et vniuersas con-
dieiones et ordinaciones predictas quas tam in institucione noui
deeani quam in asignacione et commutacione reddituum memora-
terum salubriter ordinasti pariter et fecisti, gratas habemus simul
atque ratas et easdem nichilominus testimonio preseneium confir-
mamus et de omnipotentis dei misericordia et beatorum apostolorum
Petri et Pauli meritis sonfidentes omnibus Christi fidelibus qui
feruore deuocionis inflammati in festiuitatibus predictarum sanctarum
virginum Katerine et Barbare et beatarum Marie Magdalene et
Elizabet siue in die consecracionis memorate capelle annis singulis
accesserint, quadraginta dies eriminalium de iuiuncta eis penitencia
misericorditer in domino relaxamus. Ne igitur supra memorate con-
dieiones et ordinaciones inposterum per successores nostros siue
tuos sev per quoseunque alios reuocari sev in fringi valeant uel mu-
tari, presentem paginam tibi tuisque snceessoribus in .huius rei
390
euidens testimonium et in perhennem memoriam tradidimus nostri
pendentis sigilli munimine roboratam. Datum apud Waydhouen, anno
domini millesimo CC. LXXVIIIL, kal. Martij.
Orig., Pgt, anhgdes Sigel in Fragment, k. Reichsarchiv zu München;
Meichelbeck 1I./2, 100, Nr. 168.
365.
1280, 26. März, Salzburg. Erzbischof Friedrich von Salzburg ermächtiget
den Bischof Friedrich von Freising zwei Basiliken der Kirchen zu Oberwólz
und s. Peter a. Kammersberge zu weihen und verleiht zu demselben Zwecke
einen Ablass.
Fridericus dei gratia sancte Salzburgensis eeclesie archiepi-
scopus apestoliee sedis legatus. Vniuersis Christi fidelibus per Salz-
burgensem diocesim constitutis salutem in domino. Vobis singulis et
vniuersis notum faeimus, quod dileeto in Christo fratri domino
Friderieo venerabili episcopo Frisingensi dedimus auetoritatem et
licenciam consecrandi duas basilicas ecclesiarum in Weltz et in
sancto Petro nostre diocesis et quedam altaria in eisdem quando-
eunque super hoc fuerit requisitus vel quando sibi visum fuerit opor-
tunum. Nos vero de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri
et Pauli apostolorum meritis confidentes omnibus vere penitentibus et
contritis qui zelo deuotionis accensi in die consecrationis interfuerint,
vel qui infra oetauas vel in anniuersario Consecracionis eiusdem pre-
fatas basilicas accesserint, quadraginta dies eriminalium et sexaginta
venialium de iniuneta sibi penitencia misericorditer in domino rela-
xamus, ratas habentes indulgentias si quas prefatus episcopus vel
alii eius confratres ad dietam consecrationem duxerint eoncedendas.
Datum Salzburgi, anno domini M. CC. LXXX., in erastino annuneia-
tionis beate Marie virginis.
Orig., Pgt., anghgt. Sigel abgerissen, Pfarrarchiv zu s. Peter a Kammers-
berge.
391
366.
(1280), 20. Mai, Wien. König Rudolf befiehlt dem Grafen Meinhart von
Tırol dem Bischofe Fridrich von Freising das Landgericht von Lack freizu-
geben und in dessen Übung ihn zu schützen.
Rvdolífus dei graeia Romanorum rex semper augustus spectabili
viro M. comiti Tyrolensi affini suo karissimo graciam suam et omne
bonum. Cvm libertates et iura quibus hactenus ecclesia Frisingensis
in suis prediis est gauisa, Friderico venerabili episcopo Frisingensi
dilecto prineipi nostro velimus per omnia inuiolabiliter obseruari,
(et) idem episcopus querelam deposuerit coram nobis, quod tu contra
easdem libertates et contra formam ordinacionis inter nos et dieti
episcopi predecesorem iam dudum Vienne celebratam per te et tuos
offieiales iudicium prouineiale in Lok in tuam post eandem ordina-
cionem traxeris potestatem, volumus et mandamus, quatenus secun-
dum continenciam litterarum nostrarum et priuilegiorum super hoc
eonceptam omnia reuoces que per te et tuos eontra memoratum
prouineiale iudicium in Lok in predicti episcopi iuris preiudieium
fuerit attemptatum, ipsum episcopum et homines et possessiones
suas ibidem manutener do et deffendendo contra quoslibet violentos
et illieitos inuasores atque de eisdem inuasoribus eidem episcopo et
suis querelantibus exhibendo iusticie complementum. Datum Wienne,
XIII. kalendas Junii, regni nostri anno septimo.
Cod. 191, f. 2', k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck II./2, 103,
Nr. 172.
367.
1280, 26. Juli, Lack. Bischof Fridrich von Freising verleiht der Diemut
Witwe nach Frizıo von Blindenbach, auch alle Lehen in ihre zweite Ehe,
welche sie von dem Bisthume Freising zeitens ihrer ersten besessen hatte.
Nos Fridericus dei gracia Frisingensis episcopus constare
volumus preseneium inspeetoribus vniuersis, quod eum bone memo-
rie dominus Chvnradus predecessor noster vniversa feoda que Frizzo
de Plintenpach, quondam tenuit ab eeclesia Frisingensi, Diemüd
392
vxori "predicti Frizzonis vnaeum ipso F. in feodo contulisset, nos
postmodum eidem Diemüdi ad seeundas nupeias eum Dietrieo de
Sehonnenberch milite diuertenti ad instanciam et peticionem ipsius
Dietrici neenon Nycolay de Reutenberch patris ipsius Diemüdis,
militum fidelium nostrorum eadem feoda iterato duximus conferenda,
hoe adiecto de gracia speciali, vt liberi masculini sexus quos dieta
Diemüdis que de familia esse dicitur ecelesie Frisingensis, ex pre-
fato Dietrieo milite nune habet uel proereauerit in futurum, succe-
dere possint et debeant ipsi Diemüdi matri sue in predictis feodis
pleno iure dummodo illi matrimonia contraxerint in nostre ecclesie
potestatem vel saltim in contractu matrimonii sui proeurauerint
apponi (condieionem si)ue pactum de (p)ueris diuidendis (e)um
ecelesia (Fri)singensi. (In cuius rei testimo)nium pre(sentem cedu-
lam sibi dari eamque nostri nec non et Dietriei et Nyeolai) iussimus
(sigillorum munimine roborari. Actum) aput Lok, presentibus testi-
bus (subnotatis, videlicet magistro) Hermanno preposito Ardacensi,
O. de Schonnek preposito Inticinensi, Wilhalmo plebano sancti Mar-
tini, O. de Waldeke, Dietmaro de Leiten, C. de Lok militibus,
Hugone de Montalban, Arnoldo (de?) Schonneke, Gvnthero mar-
scalco de Otenbureh, Leonhardo de Gvtenberch, Arnoldo de Prei-
tenawe, Rudlibo de Chreuz (— nz?) et aliis fide dignis. Datum anno
domini M. CC. LXX, septimo kalendas Augusti.
. Cod. 191, f. 10', unten dureh Stockflecke lückenhaft nnd hier nach
Meichelbeck IL/2, 103, Nr. 174 und dem Sinne ergänzt; k. Reiehsarchiv zu
München.
368.
1980, 18, Oct.,:-Brod. König Rudolf bestätiget dem Domcapitel von Freising
dessen Mauth- und Zollfreiheiten auf Österreichischen Boden.
Nos Rudolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus scire
volumus vniuersos presentes litteras inspecturos, quod ad honorem be-
atissime Marie sacrosancte matris domini nostri Jesu Christi que spe-
cialis Frisingensis eeclesie dinoseitur esse domina et patrona, iuxta
requisionem et instantiam honorabilis viri Heinrici prepositi eiusdem
ecelesie capellani .nostri dilecti, omnia iura, libertates que vel quas
capitulum memorate Frisingensis eeclesie temporibus bone memorie
393
Friderici dueis Austrie generaliter vel specialiter. habuit de muta
siue theloneo tam per aquas quam per terras de vino et vietualibus
non soluendis, eidem capitulo et canonicis sepedicte ecclesie Frisin-
gensis rata et intacta per omnia volumus conseruare. Quapropter
vniuersis mutariis et officialibus per Austriam constitutis damus
firmiter in mandatis, quantenus vinum et victualia ad mensam dicto-
rum eapituli et canonicorum Frisingensis ecclesie pertinentia tam
per aquas quam per terras permittant sine muta qualibet libere per-
transire. Et ut premissa perpetuam obtineant firmitatem, presentes
litteras sepedietis capitulo et canonicis ecclesie Frisingensis in eui-
dens eorum testimonium concedimus nostri sigilli munimine robo-
ratas. Datum in castris ante Brodam, XV. kalendas Nouembris,
indictione nona, anno domini millesimo octuagesimo, regni vero |
nostri octaua.
Aus Bestätigung Herzog Albrechts, ddo. 1289, 16. Apr., Wien (Nr. 400).
369.
1281, 7. Mürz, Freising. Bischof Fridrich von Freising löst von Ritter
Fridrich von Freundsberg den für die Bezüge des bischöfl. Truchsessenamtes ihm
überlassenen Hof zu Amras bei Innsbruck und weist ihm jene Bezüge wieder zu.
Nos Friderieus dei gracia Frisingensis episcopus notnm cupi-
mus fieri tam presentibus quam futuris, quod resignatis domino Ch.
venerabili predecessori nostro felieis recordacionis septem libris
denariorum Monacensium quos Fridericus miles de Friuntsperch
dileetus noster dapifer et ministerialis de theloneo Monacensi tenu-
erat loco prouentuum sui dapiferatus officii, idem predecessor noster
redimens ab eodem Fr. pensionem vii librarum sibi euriam nostram
sitam in villa que dicitur Homeras dyocesis Brixinensis, in recom-
pensacionem pro xxx libris denariorum Monacensium ante annos
aliquot obligarat. Veniens itaque ad nos prelibatus noster dapifer a
iure quod ei in predieta euria competebat, cessit libere et absolute,
renuneians omnibus instrumentis sev litteris sibi super obligacione
sepedieta editis et eonseriptis. Nos quoque restituimus seu reassig-
nauimus eidem F. usus fructus sepedicti sui officii recipiendos - annis
singulis secundum consuetudinem a retroactis temporibus approba-
tam. In euius rei testimonium presentem cedulam conseribi iussimus
394
nostri et prefati F. sigillorum munimine roboratam. Huius rei testes
sunt H. Mosburgensis, H. Isinensis, E. saneti Viti, magister H. Wer-
densis, magister Her. Ardacensis, C. Inticensis, ©. Sliersensis eccle-
siarum prepositi, C.'et M. canonici Frisingenses, L. miles de Pütel-
pach, L. Vertingus et H. Vertingus ministeriales Frisingenses, C.
miles de Heslang, Vl. miles de Vellenberch et Al. frater eiusdem et
alii quamplurimi fidedigni. Datum et actum Frisinge, anno domini
millesimo CC. LXXXL, nonis Marcii. —
Cod. 191, f. 65, k. Reichsarchiv zu München; Meiehelbeck II./1, 89.
310.
1981, 20. Mai, Wien. Bischof Fridrich von Freising verleiht dem Kloster
Lilienfeld 3 Huben zu Probstorf und Schoenau zu Burgrecht.
Fridericus dei gracia ecclesie Frisingensis episcopus. Vniuersis
hane paginam inspeeturis presentibus ae posteris in perpetuum.
Quoniam sine monimento litterarum stabilem sortiri non possunt
acciones humane memoriam, ea propter huius scripti testimonio
perenni eunetorum noticie duximus declarandum, quod cum serenis-
simus dominus noster Rudolfus rex Romanorum villas Probstorf,
-Vrvar et Sehoenna quas quondam duces Austrie ab eeclesia nostra
feodali tytulo noseebantur possidere, predecessori nostro bone
memorie recompensacionis graeia pro eerta pecunie summa pro
dampnis in expedicione regia sibi factis et ex certis causis aliis
obligasset, ex hac oecasione mansi duo in Probstorf et vnus mansus
in Sehoenna quos monasterium in Lilienuelde fundatorum suorum
beneficio sibi collatos vt dicitur, multis annis quiete tenuerat, sedis
nostre fuissent dominio subiugati, nos tandem abbati et fratribus
dieti monasterii super predictis tribus mansis aduersum nos quere-
lantibus ob fauorem religionis euius quieti pontificali sollicitudine
debemus prospicere, prefatos tres mansos per formam composieionis
amicabilis predicto monasterio de consensu nostri eapituli in emphi-
teosis perpetuum vontractum locauimus eo iure quod purchreht
wlgariter nominatur, ecclesie nostre eorundem mansorum proprietate -
reseruata, ita quod de eisdem mansis nomine census decem et octo
solidi denariorum Wiennensium nobis et successoribus nostris, in
395
festo beati Michahelis novem et in festo beati Georii nouem annis
singulis persoluantur, nec aliud quiequam nobis aut officialibus
nostris nomine aduocacie aut pernoctacionis aut alterius cuiuslibet
exactionis siue stevre eoloni eorundem mansorum persoluere tene-
buntur, nisi forte pro communi vtilitate sev defensione prediorum
omnium ab eisdem villis aliqua fuerit contribucio facienda, immo
sterilitatis aut bellorum tempore predicti coloni ea gaudebunt gracia
quam colonis nostris ibidem in casibus similibus indulgemus. Judicio
etiam prouineiali quod habemus in eisdem villis, predicti coloni et
familia eorum iuxta sepedicti monasterii priuilegiorum continenciam
subiacebunt, hoc apposito etiam et adieeto quod si prefati coloni in
solucione pensionis desides fuerint vel remissi, ipsi vna cum posses-
sionibus pretaxatis incident in penam iuxta terre consuetudinem et
iudieum nostrorum sentenciam approbatam. Vt autem hee omnia
perpetue robur obtineant firmitatis, plaeuit nobis presentes litteras
nostri et eapituli Frisingensis, neenon abbatis sev conuentus in
Lilinvelde sigillorum munimine roborari. Acta sunt hec presentibus
testibus subnotatis, Heinrico tum preposito Frisingensi, Heinrico pre-
posito Werdensi, Hermanno preposito Ardacensi, Chunrado preposito
Intycensi, Liupoldo plebano de Enzinstorf, Ottone de Waldekke,
Dietmaro dieto Litenner, Heinrico de Enzinstorf militibus et ministe-
rialibus eeclesie, Alberto de Vihdorf, Chunrado iudice de Enzinstorf
et aliis quampluribus fidedignis. Datum Wienne, anno domini mille-
simo ducentesimo octogesimo primo, XIII. kalendas Junii. Pro maio-
ris autem cautele prouidencia poni voluimus duorum de Runa et de
Welherat Cysterciensis ordinis abbatum sigilla cum nominibus fra-
trum de monasterio Lilinvelde Ludwiei prioris, Herwici senioris,
Friderici sacriste, Gundoldi camerarii et Stephani cellerarii.
Cod. 191, f. 56, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 104, Nr. 175.
\
371.
1281, 21. Juni, Regensburg. König Rudolf benachrichtiget alle seine
Amtsleute in Österreich, dass er dem Bischofe Fridrich von Freising das Jagd-
recht auf landesfürstlichem Boden gewährt habe und befiehlt, ihn darin nicht
zu irren.
Vollkommen, der Wortlaut des Priuileges von 1277, 19. Mai,
Wien (Nr. 335), nur auf Bischof Fridrich gestellt und mit Datum:
396
„..Ratisbone, anno domini M. ducentesimo octuagesimo primo, XI.
kalendas Julii, indictione nona, regni nostri anno octauo.*
Aus Bestätigg. Herzog Albrechts II. ddo. 1357, 3. Sept., Wien; Vgl. Mei-
chelbeck 11./2, 105, Nr. 176.
312.
1282, 12. März, Wien. Friedrich von Melk, Burggraf zu Schalaburg,
quittirt dem Propste Heinrich von Wórthsee den Empfang von 4 Pfd. Pfennigen,
welche ihm derselbe für Waffen zugesagt hatte.
Ego Friderico de Medlico purehgrauius in Schala sub testimonio
presentium confiteor et protestor, quod dominus meus magister
Henricus venerabilis prepositus Werdensis de omnibus debitis mihi
satisfecit et precipue in armis que mihi promiserat emere de gratia
speciali, pro quibus inquam armis ordinauit quatuor libras denario-
rum mihi dari in proximo beati Georii festo apud Albertum qui
Wienne residet in euria episcopi Frisingensis, quas idem Al. Sidlino
aurifiei nomine meo dedit eum mea licentia et voluntate pariter et
eonsensu. In cuius rei testimonium presentes litteras ipsi dedi meo
sigillo consignatas. Datum et aetum Wienne, anno domini millesimo
CC. LXXXI., in die beati Gregorii.
Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Font. rer. Austr. II./1, 207, Nr. 35.
373.
1283, 12. Mai, Burg Lack. Propst Heinrich von Wörthsee, Propst Her-
mann von Ardacker u. a. G. beurkunden, wie in ihrer Gegenwart die Gebrüder
Wernher, Konrad und Nicolaus von Lack den Bedingungen sich zu unterwerfen
verhiessen, welche Bischof Emcho von Freising ihnen stellen würde.
Nos permissione diuina Heinricus Werdensis, Hermannus Arda-
censis ecelesiarum prepositi et Heinricus de Woluoltstorf et Ber-
tholdus de Gebolspach milites et ministeriales ecelesie Frisingensis
sub tenore presencium testimonium peribemus, nos vidisse pariter et
audiuisse quod in nostra et illorum presencia quorum subscripta
sunt nomina, videlicet dominorum Chunradi de Lok, Chunradi Gallo-
397
nis, Chunradi et Offonis fratrum de Vansdorf militum et Gerlochi de
Herttenberch, Heinriei dieti Watonis de Gekenpeunt, Alberti Jud-
manni, Frideriei Hellonis, Vlriei Smazonis, Chunradi de Pütelpach,
Alberti dieti Ardakerer et Vlriei dicti Schönprunnarii Frisingensis
eurie domicellorum et Leonhardi et Jacobi fratrum de Gütenberch
Wernherus, Chünradus, Nicolaus frates filii quondam domini Wern-
heri de Lok voluntate spontanea et sine eoactione qualibet ad manus
reuerendi in Christo patris domini nostri Emchonis venerabilis epi-
seopi Frisingensis data fide sacramentum prestiterunt et sub eiusdem
date fidei atque iuramenti prestacione firmiter promiserunt quod
super ipsius domini nostri episcopi gracium parati essent pro damp-
nis, iniuribus (!) et excessibus per eos centra ipsius domini nostri
episeopi predecessores et Frisingensem ecclesiam olim perpetratis,
subire cuiuslibet satisfactionis et emende penam quam idem dominus
noster episeopus Frisingensis contra illos decerneret promulgandum
vel quam a memoratis Wernhero, Chunrado et Nicolao fratribus
eommunicato suorum eonsulum eonsilio duxerit acceptandam, quando-
eunque a prelibato domino nostro episcopo super hoc iidem fratres
faerint requisiti. In cuius rei testimonium presentem paginam nostris
et supradietorum testium videlicet domini Chunradi de Lok, domini
Chunradi Gallonis et Gerlochi de Hertenberch et prefatorum fratrum
videlieet Wernheri, Chunradi et Nicolai sigillis pendentibus iussimus
eommuniri. Datum et actum in castro Lok, anno domini millesimo
CC. LXXX. tercio, quarto idus Maii.
Orig., Pgt., von 8 anghgt. Sigeln Nr. 1, 3—8, sämmtlich mehr oder
minder verletzt vorhanden, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 105,
Nr. 177. '
374.
1283, 13. Juni, „Geiselmansdorf“. Graf Albrecht von Görz und Tirol ver-
mittelt die Urfehde Arnolds von „Muntalban“ betreffs seiner Gefangenschaft und
‚ die Bürgschaft gewisser Leute in derselben Beziehung.
Ich grave Albreht von GYrz vnd von Tirol, vogt von Aglei, von
Trind vnd ven Brihsen tvn allen den chvnt di disen brif sehenf oder
hórent, daz ich vmb di vanchnysse Arnoltes von Mvntalban als in
min herre biseholf Emech von Vreising ze Lonke gevangen het, di
398
vrvehe vnd si sfne vber mich genomen han, also daz der bischolf von
Vreising, sein levt vnd sein gt vor Arnolden vnd vor sinen vrevnden
vnd vor siner hovssvrowen vrevnden di mir z* hórent vnd in miner
gebiete sint, immer sicher sein vmb di schvlde vnd sol Arnold von
seiner vrevnde sehse der erbaersten di in miner gebiete sint, des
svern daz dev sine immer staete sei vmb di schvlde, vnd waere daz
Arnolt von Mvntalban oder sin vrevnde di an windent von im selben
oder von seiner hovssvroweu, di sYne braechen gegen dem bischolf
von Vreising oder gegen sines gotshovses levten oder gegen den di
in sinem dinste waeren oder gegen sinem gite also daz sihtieh waere,
so waer Arnolt mit sainpt den di mit im gesvorn habent méineid vnd
sint dannoeh dar vber dem bischolf von Vreising vnd dem gotshovse
ze Vreising schvldich fvmfhvndert march Agleiger. Dev vrvehe hat
ein ende vber dev naehsten fvmf iar vnd daz gelvbd daz darvber ge-
tan ist, vnd als dev fvmf iar ende habent so sint di byrgen ledich vmb
di vrveh, doch sol dev sine immer staet sein. Ditz ist geschehen da
min brvder grave Minhart enantwrt was an miner stat, ze Geisel-
mannsdorf bei Laibach, nach Christes gebvrt Vber tovsent iar vnd
Yber zvaihvndert iar an dem drei vnd ahzegistem iare, des Svnntages
vor sanct Veitstage, des dreizehenden tages ingendes manen Junio.
Orig., Pgt., anhgdes verletzt. Sigel, k. Reichsarchiv zu München; Meichel-
beck 1I/2, 106, Nr. 178.
375.
1283, 15. Juni, ..... Graf Meinhart von Tirol beurkundet und bestätiget
die Urfehde, welche sein Unterthan Arnolt von Schnals wegen Gefangenschaft
dem Bischofe Emcho von Freising leistete.
Ich graue Mainhart von Tirol vnd von Gorez, vogt der gotes-
hauser von Agley, von Trient vnd von Brixen tün chvnt allen den die
disen prief hórent vnd sehent, daz ich vm die vanchenüs die mein
herre vnd mein vrevnt der bischof Emch von Vreysingen gen meinem
dienstman Arnolt von Snalz hat getan, sYlch sicherheit vnd gewizheit
vnd gelubde dem bischof von Vreysingen vnd seinem goteshaus
haben getan mit der beschaidenhait als dir prief sagt also, daz ich
die Yrueh vnd die sYne $ber mich genomen han, daz der bischof von
Vreysingen sein güt vnd sein levte swa si gesezen sint von mir vnd
399
von allen meinen levten vnd dieneren vnd besvnder von Arnolt vnd
von allen seinen vrev(n)ten vnd von seiner hausvrawen vrevnten
die in vnserem gebiet gesessen sint, immer sicher sein vnd schol er '
Arnolt vnd seiner vrevnt der besten in vnserem gebiete segse mit im
sweren, daz dev stne vnd dev taidinch dev hie verschriben sint, dem
goteshaus von Vreysingen vnd allen seinen levten vnd seinem güte
immermer stete beleiben. Wer auer daz Arnolt oder seine vrevnt
dise sYne gen dem bischof oder seinen nachchomen oder gen dem
goteshause von Vreysingen oder gen seinen levten oder an seinem .
güte an ichte zebrech (1), so ist er Arnolt vnd die segse die mit im
swerent trevlos vnd main aide vnd sint dar vber dem bischof von
Vreysingen vnd seinem nachchomen vnd dem goteshaus schuldich
vvmf hvndert march silber vnuerschaidenlaieh vnd daz gelubde vnd
die borgeschaft schol ich in nemen an des bischofes stat. Dar zü schol
Arnolt vor meinem brüder grauen Albrechten mit seiner vrevnt segsen
die in seinem gebiet gesessen sint, ein solhe stetingunge tün als disev
ist an allen dingen vnd einen prief disem geleich dem goteshaus von
Vreysingen von meinem brüder gewinnen. Disev taidineh sint ver-
sehriben vnd vnser insigel dar an geleit von vnsers herren purt vber
tausent, Yber zwai hvndert im drev vnd achzegistem iare, an sande
Veides tage.
Orig. Pgt., anhgdes Sigel sehr verletzt, k. Reichsarchiv zu München;
Meichelbeck 1I./2, 106, Nr. 179. )
' 376.
1283, 21. Juni, Tazen b. Laibach. Bischof Emcho von Freising gibt
dem Grafen Meinhart von Tirol die andere Hälfte der Burg Eyre im Vintsch-
gau zu Lehen, nachdem derselbe bereits die eine von weiland Bischof Friedrich
erhalten hatte.
Wir Emch von gots genaden bischolf ze Freisingen tun chunt
allen den di disen brief sehent vnt horent, daz vns gewizzen ist mit
der warhait vnt daz vns iz gesagt habent erbaer levt di da bi ge-
wesen sint vnd iz horten vnd sahen, daz vnser voruar bischolf Fride-
reich von Freisingen mit saezzen vnd mit ouzgenomener rede als
noch sein brief veriehent vnserem lieben vreunt heren Meynhart dem
edelen grauen von Tyrol vnt von Górz, der vogt ist ze Agelay, ze
400
Trient vnt ze Brixen, daz halbe tay! an der burch Evrs in Vinschev
vnt an dem vrbor daz zü der selben burch höret, auch halben tayl
verlihen hat ze rethem lehen im vnd seinen erben als iz di grauen
von Mosburch in rether lehens gewer brahten vnz an ir tot von dem
gotshous von Freisingen. Nu veriehen ouch wir biseholf Emch daz
wir von sunderen genaden im grauen Meynhart vnserm lieben mage
vnt seinn erben den andern tayl an der selben bureh Evrs vnt an
demselben vrbor daz zü der selben burch gehóret, daz dem gotshous
von Freisingen was ledich worden, verlihen haben ze rethem lehen
gesuchet vnd vngesuchet, als iz di vorgenanten grauen von Mosburch
ze rehtem lehen von dem gotshaus von Freising heten gehabt. So hat
aueh vnser lieber vreunt graue Meynhart von Tyrol vns gelobt in
vnser hant mit seinen trewen vnt hat sich vns des gebunden, daz er
vns vnt vnserm gotshous von Frising trewe vnt warhait immer mere
laeisten sol unsern vrum ze vorderen vnd vnsern schaden ze wenden
als verre in seine sinne leiten vnd sin maht, vnd hat vns aveh des
sunderlieh gelobt, daz er vnser levt vnd vnser güt vnd swaz vnser
gotshovs an höret, swa ez in seiner herschaft ist, svnderlieh vor allem
gewalte vnt vor allem vnrehtte sehermen sol mit gften trewen, des
ouch wir im wol getrowen. Vnd daz disev lehenschaft als vor be-
scheiden ist, immer mer stete beleibe, so geben wir im vnd seinen erben
disen brief ze aeinem rehtten vrehünde mit vnserm hangenden in-
sigel, vnt sint diser lehenschaft gezevge maister Heynrich der probst
von Wertse, maiser Herman der probst von Ardacher di chorherren
sint ze tüme ze Frising, her Heynrich von Woluoltstorf, her Rvtholt
der Gebelspech vnsers gotshous dienstman, her Heynrich von Owen-
stayn graue Meynhartes dienstman von 'Tyro| vnd Wilhalm des
selben grauen Meynhartes schreiber, vnd dizze ist geschehen an
dem vrbar ze Taezzen an der Sawe nach Christes geburt Yber
tousent vnt zwayhundert iar an dem drei vnd ahtzgistem iar, des
nahsten Mantages vor sunewenden Johannis baptiste.
Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien‘; Font. rer. Austr. II./1, 212, Nr. 43.
u
#01
377.
(1283), 3. Juli, Orvieto. Papst Martin IV. trägt dem Propste Ulrich von
Regensburg auf, den irrig entschiedenen Streit zwischen Magister Heinrich,
Pfarrer zu Probstdorf, und dem Priester Hartmann von „Wipeinsperch“ neuer
Untersuchung und Spruchfällung zu unterziehen.
Martinus episcopus seruus seruorum dei. Dilecto filio Vlrico pre-
posito ecclesie Ratisponensis salutem et apostolicam benedictionem.
Sua nobis magister Heinricus rector ecclesie de Probstdorf Pattauien-
sis dyocesis peticione monstrauit, quod cum inter ipsum et Hartman-
num dietum de Wlpeinsperch clericum eiusdem dyocesis super
eadem ecclesia in qua predictus elerieus se ius habere mendaciter
asserebat, coram abbate monasterii Seotorum in Wienna et prepo-
sito in Niwenburch dicte dyocesis quibus venerabilis frater noster. . .
Pattauiensis episcopus auctoritate ordinaria huiusmodi causam audien-
dam commiserat et fine debito decidendam, questio verteretur, iidem
abbas et prepositus perperam in causa ipsa procedentes contra dic-
tum rectorem diffinitiuam senteneiam promulgarunt iniquam a qua
ipse ad sedem apostolicam appellauit. Quocirca discretioni tue per
apostolica seripta mandamus, quatenus in appellaeionis causa proce-
dens legittime senteneiam ipsam confirmare uel infirmare procures,
appellacione remota sieut de iure fuerit faciendum. Datum aput
Vrbemveterem, quinto nonas Julii, pontificatus nostri anno tercio.
Aus der Entscheidung Propst Ulrichs von Regensburg ddo. 1284, 6. Juni,
Regensburg (Nr. 384).
318.
1283, 24. Oct., Waidhofen. Bischof Emcho von Freising beurkundet die
schiedsgerichtliche Austragung seines Streites mit Alheid von Heinsberg um
eine Hube zu Haberfeld bei Waidhofen.
Acta iudiciorum et alia quelibet negocia que traetantur in tem-
pore, ne labantur eum tempore, lingua debent testium et litterarum
testimonio perennari propter memoriam hominum que labilis est et
eaduea, Nos igitur Emcho dei gracia ecelesie Frisingensis episcopus
ad audienciam presencium et ad noticiam deducimus futuorum , quod
Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 26
402
materia questionis que inter nos ex parte vna et inter nobilem domi-
nam Alhaidim de Reinsperch ex altera vertebatur super quodam
predio in Haberuelt et super restitucione hineinde ablatorum, est
taliter terminata, videlicet quod nos et eadem domina de Reiusperch
de pari et vnanimi voluntate in nobilem virum dominum Fridericum
de Hausek tanquam in arbitrum siue amicabilem compositorem com-
promisimus, promittentes ratum et firmum tenere quiequid super pre-
missis idem Hausekkarius duxerit statuendum, qui eommunieato pru-
dentum consilio de nostra et dicte domine Alhaidis bona voluntate
proximam feriam terciam ante festum beati Audree apostoli pro ter-
mino peremptorio apud Waidhoven habendo statuit et prefixit in
omnem euentum, Arbitratus est etiam idem Hausekarius quod medio
tempore deberent ablata restitui hinc et inde. Adueniente vero
huiusmodi termino peremptorio multisque nobilibus. Frisingensis
eeclesie ministerialibus et vasallis in simul aput Waidhouen congre-
gatis personaliter comparuimus, expectantes per totam eandem feriam
tereiam vsque post erepusculum noctis aduentum domine memorate
que tandem sub noctis caligine coram nobis et dictis nobilibus com-
paruit, allegans quod esset parata testes producere ad probandum
quod ex collacione et infeudacione pie memorie domini Friderici
olim episeopi Frisingensis nostri predecessoris deberet dietum
predium in Haberuelt tanquam feudum personale pro vite sue
temporibus possidere. Nos vero in contrarium allegantes diximus,
quod ad hoe nobis et ipsi domine terminus peremptorius fuisset
deputatus quod post litis contestacionem primitus in iudieio factam
deberent cum aliis clausulis que in vero et integro iudicio requi-
runtur, probaciones recipi et testes, et hanc nostram excepeionem
faeiam in subsequentis diei cirea horam terciam probauimus per
testes ydoneos neenon fidedignos, videlicet per dilectos fideles
nostros Ekhardum de Vihdorf et Albertum Protarium milites qui
iurati et interrogati dixerunt sub religione prestiti sacramenti,
quod vidissent et audiuissent atque personaliter interfuissent vbi
prefatus dominus Hausekkarius aput Waidhouen inter nos et pre-
dietam dominam de Reinspereh statuisset terminum in omnem
euentum peremptorium super litis contestacione facienda et super
aliis vniuersis elausulis que in vero et integro iudicio vsque ad
finem debitum consueuerunt a iudieibus exerceri, post quorum in-
quam dieta testium nobis competeret ad faciendum qui omnes con-
|
403
eorditer in vnam senteneiam eoncordauerunt, dicentes sentencialiter et
pronuneiantes sub saeramento, quod ex eorundem productorum testium
legalium dietis racionabilibus et probabilibus nobis et ecclesie Frisin-
gensi possessio et proprietas esset adiudieata in predio supradicto et
quod prelibate domine de Reinsperch nichil iuris decetero competeret
in eadem et quod prefatus dominus de Hauseke tamquam verus
fideiussor deberet nostrum eolonum in eodem predio residentem in
omnibus et per omnia indempnem reddere quantum ad integralem
restitueionem ablatorum et super aliis dampnis et violenciis de man-
dato eiusdem domine sepedieto colono nostro eontra debitum iusticie
irrogatis. Insuper coram omnibus supradietis Frisingensis ecclesie
ministerialibus et vasallis et in eodem termino probauimus per legit-
timum testimonium, quod lieet apud Waidhouen in aula nostra preli-
batam dominam de Reinsperch de omnibus feodis personalibus secun-
dum predeeessorum nostrorum litterarum contineneiam pro tempori-
bus vite sue inuestiti fuissemus, tamen sub publica protestacione
memoratum predium in Habervelt et colonum in eodem predio resi
dentem cum silvis, pratis, pascuis et viarum exitibus et aliis vniuersis
eidem predio attinentibus excepimus et exelusimus viua voce, alle-
gantes pariter et dicentes quod predecessor noster pie memorie
dominus Friderieus olim episeopus Frisingensis sine consensu capi-
tuli sui dictum predium in Haberuelt ab antiquo ad episcopalem men-
sam pertinens nec eidem eidem domine, nee alieui alteri homini
poterat ab ecclesia Frisingensi aliquatenus alienare, nisi pro tempori-
bus vite sue et non illius qui huiusmodi fevdum personale reciperet
ab eodem. Verum eum hec omnia que supradiximus, a nobis alleganti-
bus iura nostra et protestantibus audiuisset et vidisset domina memo-
rata, quod secundum eius sinistre intencionis propositum non posset
testes producere sine contestacione litis et iudieii ordinarii, ordine
non seruato statim sub prelibate noctis calligine in qua venerat, trans-
aceto iam prefixo ei termino, tamquam desperata de iure eius quod se
habere in memorato. predio eredidit, se per contumaciam absen-
tauit, cuius abseneiam non approbantes contumacem in eodem termino
de speciali gracia vsque in crastinum prorogato, cirea subsequentis
eiusdem diei horam terciam nostram inteneionem quemadmodum
supra expressimus, obtinuimus iusticia mediante. Ne igitur huiusmodi
aeta iudiciorum que racionabiliter sunt congesta, possent in dubium
uel in irritum reuoeari, presentem paginam in iudieio eonseriptam
26*
4
404
tam nostro quam karissimi fratris nostri comitis (Hugonis) canoniet
Maguntini et dilecti in Christo fratris magistri Hainriei venerabilis
prepositi Werdensis sigillis pendentibus iussimus eommuniri. Acta
sunt hee apud Waydhouen in aula nostra, anno domini M. CC. LXXX.
tercio, VIII. kalendas Decembris, testibus presentibus subnotatis,
videlicet fratre nostro comite Hvgone canonico Maguntino, magistro
Hainrico preposito Werdensi, Arnoldo capellano plebano de Vergin,
Ottone plebano de Nevnhoven, Gotfrido notario nostro, item Pur-
ehardo de Wasen et Hainrieo eiusdem filio, Ekhardo de Viehdorf,
Alberone Protario, Ottone de Mezzeleinsdorf et Ottone filio suo de
Sumereke militibus, item Friderico Hallone, Vlrico Smazone, Nycolao
de Lok, Ottone et Alberto fratribus de Viehdorf, Friderico Schaffer-
veldario, Nycolao Aychario, Virico Pücbario, Ditrico chastenario,
Jevbardo de Vdmaruelt, item Levpoldo Verl, Weichardo Haesip va-
sallis et ministerialibus ecelesie Frisingensis, item Chvnrado notario,
Wielando iudice, Rudlino, Mozzone, Alberone fratribus, item Ortolfo-
et Wolfero Phlusthardis fratribus ciuibus nostris in Waydhouen et
aliis pluribus fide dignis.
Cod. 191, f. 63, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 107
Nr. 180.
319.
(1284), 11. März, Orvieto. Papst Martin IV. gibt zur Entscheidung der
Streitsache um die Pfarre Probstdorf dem Propste Ulrich von Regensburg noch
den Bischof von Seckau und den Propst von s. Pölten bei.
Martinus episcopus seruus seruorum dei. Venerabili fratri epi-
scopi Seccouiensi et dilectis filiis Ratisponensi et ... de sancto Ypo-
lito Pattauiensis dyocesis ecclesiarum prepositis salutem et apostoli-
eam benedictionem. Sua nobis Hartmannus de WlIpeinsperch rector
eeclesie de Probsdorf Pattauiensis dyocesis peticione monstrauit, quod
Heinricus de Lok clericus Aquilegensis dyocesis, falso se asserens
ipsius eeclesie rectorem et quod idem Hart. super illa iniuriabatur
eidem super hoe contra eum ad te fili preposite Ratisponensis in
communi forma nostras litteras impetrauit, Vt igitur iudicium sine
suspicione procedat, te fili preposite de sancto Ypolito ad instanciam
Hart. ipsius, te vero frater episcope ex officio nostro decisioni huius-
405
modi cause duximus adiungendos. Quocirca discrecioni vestre per
apostoliea seripta mandamus, quatenus si nondum est per predictas
litteras ad litis contestacionem processum, in eausa ipsa appellacione
remota racione preuia procedatis iuxta priorum litterarum continen-
ciam earundem. Quodsi non omnes hiis exequendis potueritis interesse,
tu frater episcope cum eorum altero ea nichilominus exequaris.
Datum aput Vrbemveterem, V. idus Martii, pontificatus nostri anno
tercio.
Aus Entscheidung des Propstes Ulrieh von Regensburg ddo. 1284, 6. Juni,
Regensburg (Nr. 384).
380.
1284, 19. April, Wien. Pfarrer Hartmann von Probstdorf ermächtiget den
(Priester) Johann in dem Streite um seine Kirche gegen Propst Heinrich von
Wörthsee, ihn vor Propst Ulrich von Regensburg zu vertreten.
Nouerint vniuersi preseneium inspectores, quod ego Hartman-
nus plebanus in Probsdorf Pattauiensis dyocesis Johannem exhibitorem
preseneium constituo meum legittimum procuratorem ad supplicandum
et petendum a viro reuerendod omino Vlrico preposito Ratisponensi qui
dieit se iudicem a sede apostolica delegatum super questione quam
magister Heinrieus prepositus Werdensis super ecclesia mea michi
mouere intendit, vt locum tutum ad quem secure valeam peruenire, |
michi assignet. Item constitui eundem ad appellandum pro me, si
petieionem meam iustam et ligittimam in hoe casu pro defendendo
iure meo predictus dominus prepositus non duxerit admittendam, et
eum proprio sigillo carerem, petiui hane litteram viri venerabilis
domini Wernheri archidiaconi Austrie plebani Wiennensis sigilli muni-
mine consignari. Actum Wienne, anno domini millesimo CC. LXXX.
quarto, feria quarta septimane Paschalis.
Aus der Entscheidung Propst Ulriehs von Regensburg ddo. 1284, 6. Juni,
Regensburg (Nr. 384). '
406
381.
1284, 15. Mai, Wien. Bischof ‚Leopold von Seckau fordert den Propst
Ulrich von Regensburg auf, in der Streitsache um die Pfarre zu Probstdorf
mit ihm nach Auftrag der inserirten päpstlichen Bulle in der Entscheidung
gemeinsam vorzugehen.
Leupoldus dei gracia ecclesie Seecouiensis episcopus. Honorabili
viro et disereto domino Vlrieo ecclesie Ratisponensi preposito salu-
tem et quiequid potest obsequii et honoris. Vestra nouerit diserecio
nos recepisse literas apostolicas in hec verba:
'Folgt nun der Auftrag Papst Martin IV. ddo. (1284), 11. März, Orvieto
(Nr. 379).
Nos itaque mandatis apostolicis huiusmodi obedire cupientes
sieut tenemur, humiliter et deuote, parati sumus in ipsa causa proce-
dere vobiseum secundum formam nobiseum traditam ac vobiscum
eonuenire de loeo et termino quo partes legittime ad nostram pre-
senciam euocentur. Quapropter diseretioni vestre firmiter inhibemus,
ne .in ipsa eausa nobis irrequisitis aliqualiter procedatis. Datum
Wienne, anno domini millesimo CC. LXXX. quarto, idus Maii.
Aus Entscheidung des Propstes Ulrich von Regensburg ddo. 1284, 6. Juni,
Regensburg (Nr. 384).
382.
1284, 29. Mai, Wien. Bischof K. von Chiemsee übermittelt auf Wunsch
des Pfarrers Hartmann von Probstdorf dem Propste Ulrich von Regensburg
einen päpstlichen Auftrag betreffe des Streites um die Kirche zu Probstdorf und
dessen Entscheidung.
Ch. dei gracia Chymensis ecclesie episcopus. Honorabili ac pru-
denti viro domino Vlrico preposito Ratisponensis ecclesie sincere di-
lectionis affeetum eum salute. Ad instanciam honorabilis ac discreti
viri magistri Hartmanni de Wlpeinsperch qui in hae parte tam vobis
quam sibi ipsi nititur prouidere, literas apostolicas vidimus filo, stilo,
bulla integris, non abolitis uel in aliqua sui parte vieiatis per omnia
in hee verba:
Folgt nun die Bulle Papst Martins ddo. (1284), 11. März, Orvieto (Nr. 379)
im Anlaute.
1
407
In euius rei testimonium presentes vobis transmittimus litteras
nostri sigilli munimine roboratas. Acetum et datum Wienne, anno
domini M. CC. LXXX. quarto, feria seeunda in Pentechostes.
Aus Entscheidung des Propstes Ulrich von Regensburg ddo. 1284,
6. Juni, Regensburg (Nr. 384).
383.
1984, 6. Juni, Regensburg. (Propst Ulrich) von Regensburg vidimirt in
Gerichtssitzung eine Anzahl Actenstücke, den Process des Bischofs von Freising
mit Priester Wisinto von Wien, dann Johann von Prag um die Kirche zu
Probstdorf betreffend.
Bulle Papst Innocenz II. ddo. 1141, 20. Nov., Lateran (Nr. 101),
Auftrag Papst Alexander IV., ddo. (1255), 27. April, Neapel (Nr. 176),
Ablehnsehreiben Abt Ph. von den Schotten in Wien, ddo. (1255, vor
.Oetob., ..... ) (Nr. 177),
Stellvertretungsauftrag Propst Konrads von Klosterneuburg, ddo. (1255) ,
3. Oet., Klosterneuburg (178),
Vertagungsbeschluss Abt (Ortolfs) von Mölk u. s. w., ddo. (1255), 22. Oct.,
Wien (Nr. 179),
Ladeschreiben desselben, ddo. (1256), 8. Juni, ..... (Nr. 181),
Gerichtsprotokoll desselben, ddo. 1256, 24 —27. Juni, Wien (Nr. 183),
Zeugenaussagen (1256, 27. Juni, Wien) (Nr. 184),
Endurtheil des Abtes Ortolf von Melk u. s. w., ddo. 1256, 27. Juni. Wien
(Nr. 185),
Auftrag des Erzbischof Fridrieh von Salzburg, ddo. 1277, 1. Oct., Ad-
mont (Nr. 346) und
Einführungsauftrag des Priors Konrad von Admont, ddo. 1277, 17. Oct.,
Ardaeker (Nr, 347).
Hec om nia priuilegia et instrumenta
que per ordi nem ex viroque latere pre-
sens eontinet littera, coram no bis in iudicio
sunt recitata et per manum publicam Al-
berti tabellionis capituli nostri confecta sunt nostri pendentis sigilli
408
munimine ad perpetuam rei memoriam communita. Acta sunt hec
Ratispone in consistorio kathedralis ecelesie coram nobis in iudicio
sedentibus pro tribunali, anno domini Millesimo CC. LXXX. quarto,
VIII. idus Junii, cum signis subnotatis.
Orig. Pgt., auf beiden Seiten beschrieben, anghgt. Sigel abgefallen,
k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck I1./2, (109—)117, Nr. 181/1.
384.
1284, 6. Juni, Regensburg. Propst Ulrich von Regensburg entscheidet
den Streit zwischen Magister Heinrich von Lack, Propst von Wörthsee und
Hartmann von „Wipeinsperch“ um die Pfarre Probstdorf zu Gunsten des
Ersteren. "
Comparentibus eoram nobis Vl. dei permissione maioris eccle-
sie Ratisponensis preposito apostolice sedis' delegato in consistorio
Ratispone, hora prime, anno domini millesimo CC. LXXX. quarto,
XI. kalendas Maii, magistro Heinrico de Lok venerabili preposito
Werdensis ae Frisingensis ecclesie canonico tamquam aetore super
ecclesiä sua Probstorf et Johanne qui se procuratorem exhibuit .
domini Hartmanni de Wipeinsperch illustris ducis Austrie capella-
num(!) qui trahebatur in causam super eadem ecelesia, coasse-
dentibus nobis honorabilibus viris ac dileetis fratribus dominis Ort-
libo de Seirehingen archydyachono, H. Pagano, magistro Vlrico de
Gotstorf, Ch. de Phafkouen aliisque concanonieis, insuper viris reli-
giosis ordinum sanctorum Benedicti, Bernhardi, Dominici, Francisci
leetum fuit auttentieum delegacionis nobis facte saluum per omnia
in hec verba:
Folgt nun der Auftrag Papst Martins IV. ddo. (1283), 3. Juli, Orvieto
(Nr. 377).
Deinde pro parte magistri Heinriei actoris magister Wernhar-
dus Granso peticionem suam fundauit allegando de facto et de iure
prout eause sufficere videbatur. Surrexit quoque deinde magister
Leonhardus sancti Viti Frisinge scolastieus intencionem magistri
Heinriei per allegaciones viuevoce(!) adiuuans et peticionem alle-
gacionum in scriptis summatim exhibens hoc tenore.
409
Cum processus qui ex parte abbatis Scotorum Wiennensis et
prepositi Niwenburgensis faetus est aduersus magistrum Heinricum
de Lok plebanum in Probsdorf pro quodam Hartmanno qui eam de
facto detentat, intollerabiles et multiplices errores contineat, primo
quod ipsius magistri H. non fuit expectata presencia qui per procu-
ratorem litigare cogendus non erat, cum esset iuste absens et perso-
naliter comparere promiserit eum posset, et quia exceptiones per
procuratorem eius ad tutelam non ex necessitate propositas tam dila-
lorias quam peremptorias ex quibus apparere potuit, nec eosdem
nee delegantem Pattauiensem episcopum hoc in casu iurisdictionem
labere posse, non admiserunt, nee terminum ad probandas eas com-
petentem concedere uoluerunt, et quia post appellacionem aggraua-
minibus (!) prefatis interpositam a procuratore suo processerunt
nichilominus ad sentenciam diffinitiuam adeo iniquam quod non
solum ipsius magistri Heinrici possessionem in plebanatu, sed eciam
domini mei episcopi Frisingensis possessionem extinguere nitebantur
iniure patronatus, ad cuius defensionem nee citatus nec confessus
aut eonuietus extitit, peto ego magister Leonhardus nomine ipsius
et pro ipso magistro Heinrico,vt eum inducatis in pristinum sui
iuris statum in eadem ecclesia Probsdorf, infirmata immo pocius
iita nunciata sentencia prelatorum eorundem cum ipsa iusta sit et
fuerit ex animo, eausa et ordine, quod probato in quantum necesse
fuerit, de iure pariter et de facto, precipue eum processum fuerit
libello non porrecto, lite non contestata et non solum ante senten-
eiam a grauamine, sed et post et ab iniqua sentencia inmediate
fuerit ab eius procuratore legittime appellatum.
Post hee primo Albertum vicarium chori nostri et tabellionem
iudieii nostri sub districtione iuramenti quod nobis ordinarie prestitit,
ad huius cause acta deputauimus fideliter eonseribenda. Hiis itaque
gestis comparuit ex parte aduersa quidam Johannes nomine procura-
torio quoddam scriptum exhibens quod sie dieit:
Folgt nun die Vollmacht Pfarrer Hartmanns von Probstdorf ddo. 1284,
12, April, Wien (Nr. 380).
Cuius copia petita et obtenta ex parte dicti magistri Heinriei
habito eonsilio responsum fuit, eum non esse audiendum diuersis ex
eausis, tum quia ciuitas hec imperialis et libera esse dinoscitur, et
quia inter duces Austrie et Bawarie federa pacis tune stabilita erant,
410
nee ab ipso procuratore probabatur, nec probare (!) potuit aut voluit
quod obiecit, et lieet mandatum non haberet de certo loeo petendo,
ex habundanti tamen quesitum fuit quem locum sibi vellet prouideri,
qui respondit quod episcopum Sekkouiensem sibi vellet pro iudice
reputari. Deinde partibus ad habendam interlocutoriam secedere
iussis, habita diligenti consideracione precum hine inde nobis por-
rectarum pro sufficieneia vberioris consilii horam iudicii continua-
uimus usque ad horam vespertinam, immo quidem termino sie pro-
cessimus.
Ob reuerentiam illustris dueis Austrie et ad malieiam partis
aduerse conuincendam, licet de iure procedere potuerimus, contra
partem aduersam terminum ampliorem, vt niehil quod equitati con-
uenit, obmitteremus, assignauimus, videlicet proximam secundam
feriam post oetauas Pentechostes nune venture, quo termino. coram
nobis compareant legaliter et sufficienter et ex tunc parati sumus
domino concedente procedere in causa, prout dietauerit ordo iuris.
Qui quidem terminus fuit a partibus vnanimiter aeceptatus. Item
ante recessum nostrum et parcium a judicio fuerunt ad informandam
nostram et assessorum conscienciam exhibita et lecta priuilegia, primo
domini Innocencii pape secundi qui Frisingensem eeclesiam priuile-
giauit de iure patronatus per quaseumque dyoceses super ecclesiis in
feudo(!) Frisingensis ecelesie fundatis, euius principium, Innoceneius
episeopus ete. (vgl. Urkunde ddo, 1141, 20. November, Lateran
[Nr. 101]), et aliud priuilegium domini Rudolfi serenissimi regis
Romanorum qui profitetur tres filios suos infeodatos ab ecelesia
Frisingensi de prediis in Probsdorf, Vruar et Schönna, excepto
iure patronatus in Probsdorf in signum dominii et proprietatis euius
prineipium, Rudolfus dei graeia Romanorum rex ete. (vgl. Urkunde
ddo. 1277, 19. Mai, Wien [Nr. 336]), item et aliam litteram
sigillo suo secreto sigillatam qui tune temporis, eum erat in posses-
sione dueatus Austrie, protestabatur magistrum Heinrieum de Lok
velle in plebanatu eeclesie in Probsdorf quocumque casu contingente
gaudere pro tempore vite ipsius magistri Heinrici pacifica posses-
sione, euius prineipium, Rudolfus dei gracia Romanorum rex etc.
(Urkunde verloren), item duo pdblica instrumenta que continent
attestaeiones et processum, ex quibus apparet lucide abbatem et
priorem de Medlico iudices a sede apostolica delegatos diffinitiuam
tulisse senteneiam pro magistro Heinrico et ecclesia Frisingensi
411
super iure patronatus eiusdem eeclesie Probsdorf que iam dudum in
auctoritatem rei transiit iudieate (vgl. Urkunde ddo. 1256, 27. Juni,
Wien [Nr. 185]), item domini F. pie memorie archiepiscopi Salz-
burgensis commissio facta priori Admuntensi qui causam super
ecelesiam in Probsdorf per diffinitiuam sentenciam pro ipso magistro
Heinrico sentencialiter diffiniuit. Tenor commissionis, Friderieus dei
gracia ete. (vgl. Urkunde ddo. 1277, 1. Oct., Admont [ Nr. 346] ),
tenor vero sentencie talis, Frater Chunradus prior monasterii Ad-
montensis ete. (vgl. Urk. ddo. 127 7, 17. Oct., Ardacker [ Nr. 347] ).
Adveniente autem termino ipso, scilicet proxima secunda feria post
octauum diem Pentechostes prelibato magistro H. de Lok sollemp-
niter coram nobis comparente suamque prosequente intencionem in
iure, hora prime nos iudex antedietus duas litteras ex parte venera-
bilium virorum episcopi Sekkouiensis et prepositi sancti Ypoliti feci-
mus in medium produei et legi que vnius excepta salutacione fuere
tenoris, que nobis Pattauie fuerant assignate. Tenor illarum talis:
Folgt nun das Sehreiben Bischof Leopolds von Seckau ddo. 1284, 15. Mai,
Wien (Nr. 381) mit dem inserirten Auftrage Papst Martins IV. ddo. (1284),
11. März, Orvieto (Nr. 379).
Item et aliam litteram prepositi sancti Ypoliti mutata tantum
salutaeione que continebat singula verba littere precedentis, videlicet
domini episcopi Seccouiensis que propter similitudinem eiusdem
littere non est seripta. Item in termino ipso tercium quasi testimo-
niale domini Cnyemensis episcopi hoc tenore euius media pars,
videlicet auetenticum domini pape propter breuitatem est obmissum.
Folgt nun das Sehreiben Bisehof K.s von Chiemsee ddo. 1284, 29. Mai,
Wien (Nr. 382) mit dem Anlaute der inserirten Bulle Papst Martins IV. ddo.
(1284), 11. März, Orvieto (Nr. 379).
. A Subinde petita eorum copia ex parte magistri H. de Lok et ei
faeta vt iustum fuit, horam iudicii continuauimus usque in vesperam
ipsius diei. Qua hora vespertina magistro H. de Lok in iudieio
eomparente, absente vero nuncio aduersarii eius qui litteras domini
episeopi Chiemensis attulerat et litteras vlterioris mandati sibi facti
se habere negarat, magister Leonhardus nomine ipsius magisti H.
allegaciones viuevoeis oraeulo ac deinde ac deinde(!) in seriptis
exhibuit in hec verba:
412
Saluis hiis que contra rescriptum et personam inpetrantis alle-
gata sunt, et excepto contra eos qui dieunt se iudiees, videndum est,
eui scripture aut litteris credatur. De hiis notatur extra De fide
instrumentorum e. i. et ii. De probacionibus post cessionem, deinde
contra reseriptum septem modis et locis obicitur, primo ad exelusi-
onem litterarum, de qua notatur extra De rescriptis: Cum ordinem,
et de litis contestacione c. vltimo. Quia patet litteras per veri sup-
pressionem optentas ad eos quos dubium non est, subesse duci
Austrie quem eausa contingit, iure patronatus quod sibi vsurpat,
tamquam prineipi et aduocato terre, propter quod essent si eciam
iurisdistionem haberent, merito et legittime recusandi iii. q. v., Quia
suspecti, et de appellaeionibus, secundo requiris in fi., et appellacio
esset legittima si per inde fieret, extra vt lite non contest. c. ii.
vbi(?) Cum igitur, nee sentencia teneret, sed retractari debet si
detecta sit suspicio, quia littere sie obtente non conferunt iurisdieti- '
onem, de repertis ad audieneiam sie notatur de exceptionibus Cum
inter, quod eum sit notorium iudici et aliis patet, rescriptis(?) quo
ad eius(1?) nullius esse momenti, quod si deleganti fuisset exposi-
tum, litteras minime impetrasset, eodem eapitulo exceptionis. Se-
eundo dicitur ibi simpliciter H. de Lok, cum in litteris primis voce-
tur magister H. et eum plures clerici eiusdem nominis sint, sieut hie
hodie in presentia vestra est constitutus quidam clerieus Heinrieus
de Lok nomine, Aquilegensis dyocesis, et equiuocacio huiusmodi
reprobatur et punitur extra de repertis Quia, in principio et in fine,
ita quod impetratorum (!) litterarum eomodo eareat et aduersario, in
expensis et dampnis legittime condempnetur. Si enim papa scribit
alicui nominandum (!) eum magistrum vel simplieem clericum, ex
certa seientia locum uon habet exceptio, alias secus vt notatur extra
de repertis c. penultimo. Tercio dicitur nude clerieus Aquilegensis.
Vbi obicitur e t. c. Sedes, vbi dicitur, si minores et viliores persone
solummodo designantur, maiores et digniores sub generali clausula
non intelliguntur includi, et glosa maiores et digniores vocat hic
notabiles personas que sub generali clausula non comprehendun-
tur e. Cum in multis que cicius mouent animum ad concedendum
vel denegandum, repertum, vt in c. Cum teneamur, de prebendis,
vbi hoc notatur, quia pro dignitate presumitur et ei defertur vt ibi
et alibi describitur et notatur, Vnde mendax precator ete. si non
supprimit dignitatis carebit effectu litterarum e. t. Ad aures, si
413
simpliei nomine se appelles uel aduersarium, quia rei et actoris
eadem est eondieio, extra De mutuis pet. (?) prudenciam, sed magi-
ster H. existens eanonieus ecclesie Frisingensis nee dicatur in lit-
teris eanonieus sed simplex clericus, intelligere potestis qualiter
littere fuerint impetrate. Verba hec plane iacent in textu de reper-
tis, Cum adeo, in fine. Quarto dicitur, iniuriabatur eidem et in
forma communi. Sed hoe verum non est, immo super appellacione
impetrauit, fuerat de qua debuit faeere mencionem, extra de confir-
matione, Vtili bone memorie, vhi dieitur, quod ex quo nulla de faeta
appellaeione mencio habebatur, prime littere tamdiu suum debent
habere vigorem, donec de iniqua sentencia cognicio plenior habetur,
et glosa super verbo mencio. Ideo non valuerunt quia tacita veritate
impetrate sunt, supra De appellacione, Sepe in fine, et ita patet
quod si quis non faeit mencionem de appellacione aduerse partis non
valent littere quod est notabile. Item de processu, debuit facere
mencionem, extra De re iudi, Inter mon., igitur verbum generale
generaliter sic intelligendum, extra De coniugio leprosorum qm (?)
et xviii. distint, Si Romanorum xii. q. i., Si dilectissimus, sed spe-
eiale derogat generali, extra de repertis c. i. e. t. Pastoralis, C. Quo-
niam autem et vbi certa forma desideratur et est pretermissa, nichil
agitur, extra De presbitero Umberto (?), Veniens et ii. q. vi. C. Ditti-
nitam. Ille hie pretermissor veritatis et suggestor falsitatis speeialem
formulam a papa in iudicio et post faete (?) subeubuit, et ad formam
communem de iniuriis que fiunt extra, iudicium se conuertit, ergo
mendax etc. Item non valuerunt littere, quia manifestum continet in
conclusione precum, vbi dicitur, Juxta priorum litterarum continen-
tiam earundem, sic extra de repertis, Ad audienciam, nec est iste
solitus cursus dictaminis curie papalis quod false presummuntur,
extra De erimine falsi e. Licet et c. Quam graui. Quinto dicitur ad
litis contestacionem. Vbi apparet expressa fraus et dolus impetran-
tis, quia in casu appellacionis litis contestacio necessaria non est,
extra de appellacionibus, Interposita, C. Sane, vbi eciam notatur,
Vnde ad litis contestacionem non peruenitur imperpetuum, hic appel-
laeio probata, que duplieiter hie est facta, Vnde fraus etc. Sexto
dieitur, potueritis interesse. Ibi similiter fraus et malicia manifesta
est quam si expressisset, literas minime impetrasset. Procurauit
enim iudici primo et vero per associatos de facto inpotenciam faeti,
in quibus eciam iuris inpotencia propter suspicionem ad conuenien-
414
dum de loco, eum alter eorum ad vi dietas et alter ad plures distant
ab eo, quilibet illorum trium in speciali dyocesi et actor in quarta,
vnde vix vel nunquam fieri potest, quin altera parcium traheretur
vitra duas dietas extra suam dyocesim ad loeum fortasse suspeetum
quod esse non dehet, extra de repertis, Nonnulli, et de exceptioni-
bus, Olim. Vnde videtur maehinari quod cum iudices, eciam si
essent, conuenire de loco non possint, ipse reus medio tempore ple-
hem et possessionem in Probsdorf de facto detineat irregularis et
excommunicatus, in sacramentalibus euitandus (!), tamquam qui per-
sonas et res priuilegiatas temerarius inuasit. Et eeiam propter deci-
mas eontra deum et omnem iusticiam, vbi sicut conscienciam habe-
tis et scienciam in deo, debetis viam precludere fraudi sue, quare
vtilitatis publice est, ne erimina remaneant impunita, de senteneia
excommunicaeionis, Vt fame, presertim quando cruentum continet
periculum animarum, extra De prebendis, Quia in terminum (?). et
quia nomina plerumque sunt consequencia rebus, extra in prohemio
deeretalium Gregorii, Vos dietus de monte spinarum iusticie, scilicet
qui reddit vnieuique quod suum est, et e. Montem supinum, hoe est
illum de Wipeinspereh, virtute fortitudinis ius est retundere, ne sit
perdieio plurimomorum(!), quare exeipit ei etc., De rene. (?) nisi
€(?), quia vt intrauit per ostium, sed aliunde, vnde ete., quod hoe
est verum, ipsi vidistis ae audistis. C. vii. et vltimo. Dieitur ibi
Datum v. idus Marcii, nuperrimus autem terminus comparendi coram
vobis fuit xi. kalendas Maii, per vi ebdomadas minus vno die post
idus. Vnde cum reuerti potuerat a curia et litteras tune sicut nunc
presentare in. iudicium, quod non fecit propter fruetus et messes
appropinquantes, actori labores et expensas procurando tali dolo et
fraude quod eondempnari debet, extra de repertis. Ceterum. Nec
obstabit appellacio eius qui appellacioni non detulit, extra De appel-
lacionibus, An sit, vbi de hoc in textu et in glosa, Igitur deum
habentes pre oculis et iura, extra de repertis c. ii, vbi preces veri-
tati niti debent et e. t. super litteris, vbi fraus et dolus retunditur
et punitur, in nomine domini pronuncietis dominorum episcopi Sek-
kouiensis et prepositi de sancto Ypolito inhibicionem vobis factam,
que ipsis ex iure non eompetit, esse nullam vosque debere in iudicio
de quo constat, procedere vt eepistis. Quia principis exemplo merito
sustinebunt quod praua eis fuerat insinuacione uel eciam impetra-
eione suggestum e. t., Si quando. lxxv. di., Quoniam quidem, extra
415
De prebendis, Cum teneamur, vbi glosa, Mandatum supperioris non
est necesse adimpleri vbi raeio non adimplendi assignari potest. Cum
igitur niehil eum peccato et seandalo faciendum sit et pars aduersa
sit absens contumaciter et processum vestrum in appellacionis casu
nichil impediat, interlocutoriam ad probacionem appellacionis facte
propter iniurias et iniquitatem processus petimus nos admitti, ma-
xime eum eciam, si omnia iura et probaciones alie cessarent ad
iniuriam iudicum et partis aduerse, ipsi magistro Heinrico violenter
faete et ad sui iuris et possessionis claritatem sufficiunt soli duo testes,
iuris eanoniei scilicet extra De eleetione, Querelam, et De iure
patronatus, Consultacionibus. Quibus concorditer et apperte dicitur,
quod vbi de iure patronatus eis vel dubitacio est, sufficit presentato
quod ab illo presentatus existat qui tempore presesentacionis verus
esse credebatur patronus. Hec et alia iura et documenta fortiora
tam facto quam faciendo in iure animum vestrum in iure nostro
admittendo moueant et inducunt.
Quibus consideratis diligeneius consilio nobis assidencium, non
obstantibus litteris domini Chiemensis in medium productis uel inhi-
bitione illorum qui se dicebant nobis associatos, ad cause cognici-
onem, quamuis auetentiei papalis originale non viderimus, quo non
viso ad exemplaria nichil facere tenebamur quod si eeiam uobis
exhibitum fuisset, per allegaeiones premissas videbatur satis euacua-
tum, eum non fuerit nobis fides de ipso facta in tantum vt propterea
nostrum deberemus processum suspendere, in nomine domini magi-
strum H. ad probaeionem appellacionis facte duximus per interlocu-
toriam admittendum atque deinde horam iudieii eontinuauimus usque
mane. Quo lueescente cum nichil obstaret, viros diseretos dominum
Vlrieum sacerdotem dictum de Chelhaim, Heinricum seriptorem de
Wienna et Georium de Enzeinstorf laicos litteratos in testimonium
processus iniqui et appellacionis faete a sentencia iuratos admisimus,
magistro Vlrieo de Götstorf et domino Chunrado de Phafchomen
nostris eoneanonieis et magistro Alberto tabellione publico ad eos
examinandos auditoribus deputatis, qui hora prima negocio inten-
dentes in consistorio ecclesie nostre vice nostra sigillatim et secrete
testes. singulos examinantes audierunt, quorum attestacioni fuit
inteneio hec premissa. Intendit probare magister Heinrieus de Lok
Frisingensis eanonieus rector ecclesie de Probsdorf, quod a senten-
cia diffinitiua lata contra eum Wienne in monasterio Seotorum per
^
416
dominos abbatem Seotorum ibidem et prepositum Niwenburgensem
infra decendium ad sedem apostolicam per procuratorem legittimum
bis, hoc est ante sentenciam a grauamine et post ab iniqua sentencia
per quam de facto priuatus fuit ipsa ecclesia sua in Probsdorf,
nomine suo extitit legittime appellatum. Super quo Vlrieus sacerdos
de Chelhaim dietus requisitus, vtrum fuerit ad sedem apostolicam
infra decem dies a diffinitiua sentencia per procuratorem ipsius
magistri Heinriei appellatum, respondit quod sie. Requisitus quo-
modo hoe constet ei, dicit quod interfuit, vidit et audiuit. Requisitus
quod sibi constet de iniquitate sentencie, dicit quod nullomodo
potuit obtineri a iudieibus terminus infra quem magister Heinricus
posset personaliter venire ad causam cum testibus et iuribus suis,
qui tamen libenter corporaliter interfuisset si terminum competentem
habuisset quod petitum fuit diligenter a procuratore. Item testis
iuratus dieit quod excepciones legittimas de re iudicata et alias
procurator dieti magistri H. pro eo proposuit et ad eas probandas
terminum competentem a iudicibus petitum diligenter non potuit
optinere, propter que eciam grauamina in seriptis ad sedem aposto- :
licam appellauit. Item iuratus requisitus dicit quod ad publicacionem
attestacionum et ad audiendam diffinitiuam sentenciam pars ipsius
magistri H. citata non fuit, a quibus eciam grauaminibus et a seu-
tencia iniqua ad sedem apostolicam appellauit. Item iuratus dieit
quod licet pars magistri Heinrici presens fuerit, tamen sine libelli
oblacione et litis contestacione ad senteneiam processerunt. Requi-
situs de loco, dicit in ecelesia Seotorum. Requisitus de tempore,
dicit feria secunda post Dominieam Jubilate presentis anni infra
nonam et vesperas, a sentencia autem diffinitiua proxima feria quinta
subsequenti in ambitu claustri. Heinricus scriptor Wiennensis ciui-
tatis requisitus, vtrum fuerit per procuratorem ipsius magistri Hein-
rici appellatum a sentencia diffinitiua infra decem dies nomine sepe-
die magistri Heinrici, dieit quod vidit et audiuit vbi appellauit
dietus procurator. Item dieit iuratus quod audiuit petere apostolos
et non fuerunt dati. Item quibus presentibus requisitus, dicit ma-
gistro Rudgero, Vlrico sacerdote dicto de Chelhaim, Kalocho et
Reimberto fratribus ministerialibus.dictis de Ebersdorf, Leupoldo de
Sachsengan militibus, Wachsmüdo plebano de Ruspach, domino
Dietrieo plebano in Polan et aliis quamplurimis. Item requisitus de
proeessu et sentencia iniqua, dieit quod eum procurator magistri
417
Heinrici libellum peteret et terminum non, potuit optinere, item ad
probandum excepciones suas et iura terminum competentem peciit
eum instancia et non potuit optinere, item pro magistro Heinrico
termnum peciit vt personaliter interesset et non potuit obtinere,
propter que eeiam in seriptis ad euriam apostolicam appellauit. Item
dieit iuratus, quod ad publicacionem attestacionum etjeciam ad sen-
teneiam diffinitiuam sine procuratore tamen qui in ciuitate erat, pro-
eesserunt, a qua diffinitiua senteneia sicut dixi superius, postquam
ei constitit, eciam ad sedem apostolicam appellauit. Item dicit iuratus
quod audiuit multos nobiles et sapientes dicere, quod grauis iniuria
esset faeta magistro Heinrico propter breuitatem temporis, inordi-
natum processum etj arduitatem negoeii siue eause. Ex hiis omnibus
et singulis testis credit quod sentencia iudieum predietorum scilicet
abbatis et prepositi sit iniqua. De tempore, loco et presentibus con-
cordat eum teste priori. Georius de Enzeinsdorf requisitus de iniqui-
fate senteneie quomodo constet hoc ei, dieit quod procurator magi-
stri Heinrici in iudicio libellum peciit et non fuit ei porrectus, sed
ex quibus causis, hoe ignorat. Item dieit iuratus quod audiuit pro-
curatorem ipsius magistri Heinrici petere competentem terminum ad
probandum iura domini sui et eciam ad uoeandum dominum suum,
qui personaliter volebat libenter interfuisse cause et non poterat
. terminum optinere nisi ita breuem, quod vix poterat venisse in Fri-
singam et ad dominum suum, sed impossibile fuisset eum reuersurum
cum iuribus suis, quia nisi terminum septem dierum assignare vole-
bant, propter hoc eciam idem procurator ante sentenciam ad sedem
apostolieam appellauit. Item iuratus dieit quod ad publicacionem
testium et ad diffinitiuam sentenciam non vocato proeuratore magi-
stri H. processerunt. Item dieit quod ab illa sentencia, postquam
ei eonstaret .... infra decem dies ad sedem apostolieam appellauit.
Item dieit iuratus quod vidit et audiuit plures nobiles et sapientes in
processu et sentencia presentes qui ammirati fuerunt de inordinatione
proeessus et sentencie, dicentes quod ita subito procedendum (non)
esset in tam arduo negocio. Item dicit testis iuratus quod testes
aduersarii non audiuit dicere nisi de facto dueis Austrie, ita quod
niehil tangebatur de iure magistri Heinrici. Hec omnia et singula
eredit testis et a sapientibus eciam audiuit, quod ipsorum iudicum
supradictorum sentencia sit iniqua. De loco, tempore, die ef hora et
presentibus concordat eum-testibus predictis. Testes autem annotati
Fontes, Abthig. Il. Bd. XXXI. 27
418
litterati sunt et extranei et sie creduntur omni excepceione maiores
immo quibusdam aliis quos presentes habebat magister H. propter
aliqualem familiaritatem renunciauit, vt attestaciones omni suspi-
cione carerent.
Quibus attestacionibus in vespera publieatis in eodem eonsistorio
ad repetitas magistri H. preces et allegaciones, in iure de consilio
jurisperitorum et religiosorum diffinitiuam sentenciam pronuneiauimus
in seriptis in hec verba:
Anno domini millesimo ducentesimo octuagesimo quarto, oetauo
idus Junii, nos Vlrieus prepositus maioris eeclesie Ratisponensis iudex
a sede apostolica delegatus presidentes iudieio in consistorio maioris
eeclesie Ratisponensis in eausa appellaeionis que vertebatur inter
magistrum Heinrieum de Lok ex una parte et dominum Hartmannum
dictum de Wlpeinsperch ex altera super ecclesia in Probsdorf, au-
ditis et intellectis: meritis cause invenimus per testes ydoneos coram
nobis productos et per alias probaciones legittimas et allegaciones
efficaces sufficienter esse probatum, iudices priores, scilicet abbatem
scotorum in Wienna et prepositum Niwenburgensem ad sentenciam
diffinitiuam contra predictum magistrum H. non seruato iuris ordine
processisse et infra decendium ab ea per procuratorem eiusdem
magistri Heinrici ad sedem apostolicam esse legittimo appellatum,
ipsam sentenciam auctoritate sedis eiusdem nobis tradita infirmamus,
decernentes irritum et inane quiequid post appellacionem huiusmodi
in preiudieium dicti magistri H. fuerit attemptatum. [n nomine patris
et filii et spiritus sancti, amen.: Lata est autem in scriptis et recitata
hec senteneia eodem anno, mense ae die in eodemque consistorio
per manum publieam domini Alberti tabellionis capituli Ratisponensis
confecta eoram testibus subnotatis, videlicet domino Chunrado
venerabili decano et honorabilibus viris domino Ortlibo de Schiren-
ching archidiacono, Heinrico de Virmiano, Heinrieo Pagano, Rulando,
Chunrado de Phafkouen, magistro Vlrieo de Götsdorf coneanonieis
nostris, item fratre Alberto lectore ordinis Predicatorum in Ratispona,
. item Bertholdo de Housen canonico Frisingensi, magistro Rudgero
" eanonieo saneti Ándree, magistro Leonhardo canonico saneti Viti,
item Heinrico de Lok eiusdem ecelesie saneti Viti canonico, item
magistro Wernhardo Gransone, magistro Rudgero doctore puerorum
ecclesie 'nostre et aliis quamplurimis fidedignis.
419
Qua sentencia recitata in publicum ex parte ipsius magistri
Heinriei tres peticiones adiunete fuerunt, primo vt per aliquos exe-
eucioni sentencia mandaretur, ii. vt fieret expensarum recompensacio
et dampnorum, tereio vt excommunicaeione denunciaretur irretitus (?)
usque ad satisfaetionem, tum propter violenciam a ipso Hartmanno
illatam in rebus et personis magistro Heinrico et suis, tum propter
multitudinem (!) contumaciam eiusdem Hart. De quibus responsum
iuris distulimus vsque mane, tune ibidem dominis et concanonieis
‚nostris et iuris peritis atque religiosis eoram positis, licet videretur
nobis ea vice subsistendum in iudicio, propterea quod sentenciam in-
firmaueramus priorum iudicum et reuocaueramus in irritum quicquid
post appellaeionem in preiudicium ipsius magistri H. fuerat attem-
ptatum, et propter bonum pacis et reuerenciam illustris ducis Austrie
residuum processus differetur ad tempus, ipse magister H. per suum
aduocatum magistrum Leonhardum ad execucionem ac defensionem
sentencie sue nos per certissimas raciones multipliciter exeitauit.
Nes autem partem eandem de facto potius quam de iure vice illa
exorauimus esse contemptam (!) iure suo principali et litteris quas
ex officio nostro ad pacem pre ............. seripsimus in hiis
modis, Excellentissimo prineipi ete. (Urkunde fehlt), et item aliam
domino Hartmanno (fehlt ebenfalls), quarum litterarum summarius
tenor fuit, quod quamuis pro magistro H. de Lok sentencia lata fuerit
super ecelesia Probsdorf, tamen propter dueis Austrie reuerenciam
et ex officio nostro ad pacem ista vice distulimus domini Hartmanni
condempnacionem in expensis et dampnis et excommunicacionis
denunciacionem, vt ex mansuetudine superhabundanti ad recognicio-
nem sui erroris idem Hart. facilius inducatur in aduerse tamen partis
magnum preiudicium et grauamen, ac tune. demum facta et admissa
protestacione partis magistri H., quod hec suspensio ipsis non preiu-
diearet quandocunque ad iudicium nostrum recurrerent, eam ob ducis
nostramque reuerenciam tollerarunt. Sie recessum est a iudieio pre-
missis omnibus actis et dietis sub manu publiea Alberti prenominati
redactis in publicam formam anno, loco et termino prenotatis,
quibus in robur et testimonium sigillum nostrum appendens ad per-
petuam iudieate rei memoriam duximus appendendum.
Hec omnia priuilegia et instrumenta que per ordinem ex vtro-
que latere continet littera, sunt in consistorio kathedralis eeclesie
Ratisponensis eoram nobis sedentibus pro tribunali per manum
21*
420
publieam Alberti tabellionis nostri capituli Ratisponensis confecta et
conscripta. Acta autem sunt haee anno domini millesimo CC. LXXXIIIL,
VIII. idus Junii eum signis subnotatis.
(S. €.) (M.)
Orig., Pgt., an den Bügen theilweise in der Schrift verletzt, letztere zwéi-
seitig, ausgd. stark verletzt. Sigel, mit Kanzleizeichen und Monogramm wie in
vorhergehender Urkunde, k. Reichsarehiv zu München.
385.
1284, 23. Nov., Wien. Herzog Albrecht I. von Österreich beurkundet die
Weise des Vergleiches, zu welchem Wilhelm von Schärfenberg gegen Bischof
Emcho von Freising rücksichtlich diesem zugefügter Schäden zu verhalten sei.
Wir Albreht von gotes genaden herzoge von Österriche vnt von
Stier, herre von Kraien vnt von der March vnt von Portenawe tün
allen den kunt die disen prief hörnt vnt sehent, daz zwischen vnserm
herren vnt mage bischof Emchen von Vrisingen vnt zwischen vnserm
diener Wilhalm von Seharfenbereh also getaidinget vnt gent (!) ist,
daz derselbe Wilhalm von Scharfenberk für sich vnt für alle sin
erben des gesworn hat, daz er vnt sin erben ob er niht enist, noch
vor sant Tomas tage der nu schierst chumt, dem bischoue Emchen
vnd sinem gotshause von Vrisingen oder sinen nachehomen ob er
niht ist, allen den schaden ablegen vnt gelten sol, den der selbe
Wilhalm von Scharfenberch dem bischof Emcehen vnt dem gotshus
von Vrisingen nu neulich getan hat auf der March vmb Gütenwerde
für Stetwalten, für den er in niht zerehte gephenten mohte noch
solte, sit daz der selbe Stetwalt des selben bischofs Emchen behuster
man niht ist, noch in sinen steten, noch auf sinen vesten gesezen ist,
vnt darumbe hat der selbe Wilhalm von Scharfenberch für sich vnd
für alle sin erben in des selben bischofs hant geseczet zwainzek
mark gült die er von dem bistum von Vrisingen zelehen hat, vnd
zehen mark gült, die er von vns zelehen hat, daz die von vns vnd
von dem selben bischof ledik sin, ob der selbe Wilhelm von Scharfen-
berk oder sin erben dem bischof Emchen oder sinem nachehomen
von Vrisingen niht ablegent vnd gelten den schaden der vor maister
. Hermanne von Chissingen, des selben bischofs Emchen schriber vnt
A21
vor Lienharten sinem amptmanne vnt vor sinem rihter vnt vor
Vzolten von Gütenwerde von des gotshus leuten bewart vnt braht
wart. Darüber hat Hainrich von Nazzenfüze elliv siniv lehen div er
von dem gotshause von Vrisingen hat, gesetzet in des selben bischofs -
Emchen hant in phans gewis daz er darauf haben sol also lange, vntz
daz im sin schade ab werde getan vnt dem gotshause von Vrisingen,
also mit der beschaidenhait als hie vor gesphrochen (!) ist, ob Wil-
halm von Scharfenberk von sant Thomas tage über vier wochen dem
gotshause von Vrisingen sinen schaden niht ab lege, daz er danne in
die stat ze Wienne varn sol vnt darauz niht chomen an des selben
bischofs Emehen vrlaup oder sins naehchomen, vnt ez enwerde dem
gotshause von Vrisingen sim schade ab geleit. Taet auer Wilhalm
von Seharfenberk des niht, daz er dem gotshause von Vrisingen in
der vrist niht sinen schaden ab leit, noch ze Wienne niht in für, so
solten die zwainzek mark die er von dem gotshuse von Vrisingen
1elehen hat, ledik sin vnt die zehen mark geltes die er von vns zelehen
hat, vnd dannoch solt daz gotshaus von Vrisingen also lange auf Hein-
richs phande von Nazzenfüze haben, vnz im sin schade gar ab werde
getan vnt sol doch des pischofs chlage von Vrisingen offen sten
als e gegen Wilhalm Seharfenberk vmbe den sehaden den er vnt
sin gotshus von im genomen hat. Daz gelübde ist geschehen vor
disen gezivgen die hie benant sint, vor vnsern dienstmannen Otten
von Haslawe vnt Otten von Liehtenstain, Wivingen von Kyauue,
Chünen von Gütrat, Jacobs von Hermansdorf, Ekharden von Vihdorf,
Albreht dem Proter vnt grauen Gerhart bischof Emchen prüder
maister Hainrichen dem probst von Wertse, maister Hermanne
dem probst von Ardaker, herren Frideriche dem probst von Mos-
bureh vnt andern biderben leuten. Darzü geben wir disen prief
zeinem vrehünde vnder vnserm insigel vnt vnder Otten insigel von
Liehtenstain daz er an Wilhalms stat von Scharfenberk an disen
prief geleit hat, wan er sin insigel bi im niht het. Diser prief ist ge-
sehriben vnd gegeben datz Wienne, nach Kristes gebürte tausent
zwaihundert iar vnt vier vnt ahzek iar, an sante Chlementen tage.
Orig., Pgt., 2 anhgde Sigel, k. Reichsarchiv zu München; ' Meichelbeck
11/2, 119, Nr. 182.
422
386.
1284, 14. Dec., ..... Bischof Hartnid von Gurk beurkundet , dass Meister
Heinrich von „Merin“ dem Bischofe Emich von Freising genannte Männer
für Ortolf, bischöfl. Amtmanne und Richter zu Holenburg, im Betrage von 200
Pfd. Wiener Pfennigen zu Bürgen gesetzt habe.
Wir Hartnit von gost (!) genaden wishof (!) von Gurkke tun
ehvnt alle den die disen prif horent vnd sehent, daz meister Heinrich
von Merin, sin vrevnt vnd sin mag hern Chvnraden von Gotzestorf
vnd hern Otten von Traisen, Levtolden von Ainode, Friderichen den
Veldinger, Chvnraden den Reicherspergaer, Chvnraden den Raezzin-
gaer, Havgen von Winchel vur Ortolfen ir vrevnt den amman vnd
richtaer von Holnburch dem wishof Emiehen von Vrisingen ze pürgel
gesetzet hat vmbe zwei hvndert pfvnt Wienner pfenning, vnd sint die
auch vngetwngenlichen vnd vnuersaidenlichen pYrgen warden vnd
habent des ir triwe geben, als si sweren sholden in des selben wishofs
hant daz si disen pürgetum stat behalten als an disem prif besheiden
ist, also daz der wishof von Vrising von hinne vntz auf Lihtmesse den
selben Ortolfen auz siner vanchnvsse lazzen shol vnd shol der selb
Ortolf in der selben vrist noch vor Lihtmesse allez daz eben vnd
verrihten vnd ablegen swaz der wishof vnd sin levte hinez dem
selben Ortolfen zesprechen hat. Waer aber daz, daz Ortolf des in
der vrist niht entaet, so sholten die vorgenanten pürgen den selben
Ortolfen wider gantwrten in des selben wishofs vanchnvsse datz Chvn-
ratsheim, geshaech aber des niht, so waren die vor genanten purgen
dem. wishof von Vrising zwair hvndert pfvnt schvidich vnd sholten
dar vmbe datz Waidhoven in varen vnd von danne nimmer chomen
die weile der wishof von Vrising zwair hvndert pfvnt niht waer
gewert vnd die wile aueh der shade niht wrd ab getan den Ortolf
oder sin mag oder sin vrevnt vmb dis vanchnvsse dem wishof von
Vrising vnt sinen levten taeten oder vrvmten ze tvnen (!). Waer
aber daz Ortolf in der vrist sturbe, so waeren die pvrgen dem wishof
von Vreising nihts gepvnden. Vnt daz diez gelvbde vnd diser purgtvm
staet belibe als hie vor besheiden ist, des geben wir zvrehvnd disen
prife mit vnserm hangent insigel vnd meister Heinrichs insigel von
Merin vnd hern Chvnrats von Svmerawe vnd nennen auch die zevge
di an disen dingen zegegenwrt woren, da disev sache vor vnser an
423
aein ende praht wart. Des ist gezevch graf Gerhart des wishofs
pruder von Vrising probst von seind(!) Andree vnd meister Heinrich
probst von Werthse, graf Rvdolf von Werdenwerch, her Dithalm von
Wipesperch, her Heinrich von Enezestorf, her Albreht der Protaer,
Chvnrat der Pvtelpeche dinstlevt von Vrisingen. Disiv sach ist gendet
vor vnser zwinen in des wisholf mvshaus von Vreising vnd ist auch
an der selben stat der prif geben an dem iar so von Christes pyrtte
sint tavsent iar, zwai hvnder (!) iar, vier vnd achtzich iar, des
naehsten Pfineztages nach seind Lvcein tach.
Orig., Pgt, 3 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv
zu Wien. '
387.
1285, 22. Jän., Gutenwörth. Wiühelm von Schärfenberg verpfändet für
den Schaden, welchen er den freising. Unterthanen zu Gutenwörth zugefügt,
dem Bisthume Freising 8 Huben zu Loke ale Deckung des zugesagten Ersatzes
. von 21 Mk. Agleier.
Ego Wilhelmus de Sehaerfenberch notum facio presencium in-
speetoribus vniuersis, quod ad restauracionem bonorum per me hoc
anno hominibus in Gvtenwerde ablatorum pro xxi marcis Aquilegen-
sium denariorum pro quibus eeclesie Frisingensi in eadem solucione
debitor remansi, obligo eidem ecelesie Frisingensi octo mansos sitos
in villa Logon, tali condicione aposita et adiecta quod si easdem xxi
marcas vsque ad Dominicam medie quadragesime qua cantatur Letare,
proximo nunc venturam hominibus de Gvtenwerd non persoluerem,
quod jam dieti octo mansi proprietatis titulo redeant ad prefatam
ecclesiam Frisingensem, ita quod decetero nec ad me, nec ad heredes
meos reuertantur. In cuius rei testimonium presentes litteras iam
diete ecclesie tradidi mei pendentis sigilli mvnimine roboratas. Aetum
et datum in Gvtenwerd, anno domini M. CC. LXXX. quinto, in die
saneti Vineeneii martiris, presentibus testibus subnotatis, videlicet -
Heinrico notario dieto Dinger, Vzoldo et Chvnrado dicto Pvntschuch
de Gvtenwerde, Gozzlino et Schilto de Gvtenwerd et aliis fide
dignis.
Cod. 191, f. 94, k. Reichsarchiv zu München; Meiebelbeck 11/2, 120,
Nr. 183.
42%
388.
1285, 29. März, Waidhofen. Alheid von Reinsberg beurkundet ihren Ver-
gleich mit Bischof Emich von Freising betreffs der Hude und den Unterthan zu
Haberfeld bei Waidhofen.
Ich Alhait von Reinsperch tün chunt allen den die disen prief
hörnt vnd sehent, daz der chriek der zwischen minen herren Emchen
dem bischof von Frisingen vnt mir gewesen ist vmbe die hübe vnt
vmbe den man dacze Haberuelde, also geschaiden ist mit vnser baider
gütem willen, daz ich gütlichen vnd zedurchslacht von der hübe
dacze Haberuelde gestanden pin der ich iach von dem gotshause von
Frisingen ze lehen, auf die genade daz mir min herre pischof Emche
von Vrisingen die hübe diu da haizet an dem Hirn, gelihen hat ze
rehtem lehen vnez an minen tot, an waltgemerche vnd an zehenten
vnd an marchfüter, vnd sol daz haben als andriv miniu lehen div ich
han von dem selben gotshaus, vnuerchumbert, verchumbert auer ichz
darüber, so si daz selbe güt dem gotshause von Frisingen ledich.
Des sint gezivge graue Gerhart der probst von sant Andre, herre
Friderich der prost (!) von Mosburch, graue Emche der probst von
Wertse, maister Rüdger vnt herre Herwort die chorherren von sant
Andre, herre Otte der pharrer von Nivenhouen, herre Ekhart von
Vihdorf, herre Chünrat von Vanstorf, herre Albreht der Proter, herre
Arnolt der Piber, herre Otte von Zaelkingen, Otte vnd Albreht von
Vihdorf, Wluinch von Randek, Richer Wolfstain. Diser prief ist ge-
geben dacz Waidhouen, nach Christes gebürt tausent iar, zwai
hundert iar vnd in dem fünf vnd ahzegisten iar, des Phinztages nach
dem Ostertage.
Orig., Pgt., anhgdes wohlerhalt. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats-
archiv zu Wien; mit Datum 13. Apr. Urkundenb. d. L. o. d. Enns, IV. 33, Nr. 37.
389.
1985, 31. März, Waidhofen. Otto von Zinzendorf u. a. Genannte stellen
sich dem Bischofe Emich von Freising zu Bürgen für Heinrich den „Hubaer“.
Ich Ott von Zinzendorf, vnd ich Heinrich wir ped brüder vnd
ch Daniel von Petzenchirchen vnd ich Hauch von Prespach wir
425
veriehen an diesem prief vnsem herren dem bischof Eimcehen von
Vrising, daz wir porgen sin worden vnuerschaidenlichen vur Hein-
rich den Hubaer der in siner vanehnüss ist gewesen, also daz er lant
vnd levten an allen schaden sol sin vnd er vnd all sin vrevnt aller
der vrevnt soln sin die an siner vanchnüss sehuldieh sint gewesen,
vnd des bischofs gut von Vrising vnd sinen levt vnbechvmbert sülen
sin mit chlag oder mit werchen von dem selben Heinrich vnd von
sinen vrevhten vmme di sache, vnd praech er aber daz indert mit
worten oder mit werehen, so svlen wir svldich sin sehtzich pfund
pfenning dem vor genanten herren bischof Emchen von Vrising oder
sinen nachehomen vnd sinen schaden abtun, vnd als offt er ditze ge-
Irbd prichet, als offt geben wir vns svldich sehtzich pfund zegeben
dem vorgenannten herren oder sinen nachchomen ob er niht ist, vnd
sinen schaden abtun des man in mit reht vberuaren mach, vnd haben
auch gelobt vur in zantwrten vmme des lants schaden des er mit
reht vnd mit guter gewizzen vberuaren wirt. Dar vber daz diez ge-
Ivbde staet belibe, ich Ott vnd ich Heinrich von Zinzendorf geben
disen prif versigelt mit vnsem hangentem insigel. Disiv taidinch sint
geschehen daez Waydhouen, nach vnsers herren [pürtt tausent iar,
zwaihvndert iar, in dem vumf vnd ahtzigst iar, des Sameztages in der
Osterwochen. Des sint gezevg graf Gerhart probst von sand Andre
daez Vrising, probst Friderich von Mosburch, probst Emeh von
Wertse, maister Rudger chorherr von sind (!) Andree, her Ott der
pfarraer von Nivnhoven, her Ekkart von Vichdorf, her Chvnrat von
Vanstorf, her Albreht der Protaer, Ott von Tannberg, Ott von Alstorf
vnd sin bruder Rüdger, Jevbart von Perwestorf, Philipp der Hagaer
vnd ander vrum levte. |
Orig., Pgt., 2 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien.
390.
1985, 11. April, Oberwelz. Bischof Emcho von Freising verleiht den Neffen
Abt Heinrichs von Admont, Ulrich und Heinrich, verschiedene Liegenschaften
in der Planitz u. 8. w., sämmtlich bei Murau.
Actiones hominum temporales propter vite breuitatem, diuersi-
tatem actuum et labilem humani capitis memoriam obliuionis plerum-
426
que serupulo intrieantur, nisi seripturarum perhenni robore soliden-
tur. Hine est quod nos Emcho dei graeia Frisingensis ecclesie epi-
seopus tenore' praeseneium profitemur et ad noticiam singulorum
volumus peruenire, quod nos tria feoda prope Jaistorf quod wlgo
dieitur ‘in der Planitzen, et vnum in Grillenperge que per mortem
Erchengeri de Judenburch, item vnum feodum an dem Stalbavm,
quod per mortem Eberhardi elerici, item aliud feodum ibidem Ottonis
de Holtze, item vnum feodum in Veustriez quod per mortem domini
de Trewensteyne, item in der Polan duas hubas et vnam in Roten-
manne, vnain in Reivnieh et vnam in Hinterekke an der Gazzen que
per mortem Ch. de Judenbwreh nobis et eeclesie Frisingensi vacare
ceperunt et ad manus et eollacionem nostram libere sunt reuersa,
ad instanciam et peticionem dilecti et specialis amici nostri honora-
bilis viri domini H. venerabilis abbatis Admvntensis, necnon occasione
euiusdam summe peeeunie, videlicet Ixx marcarum argenti in quibus
Viricus et H. fratres filii sororis predicti domini abbatis nobis
complacere studuervnt, eum omnibus suis attinenciis predictis Vlr.
et H. contulimus iure ae titulo feodali. Huius quoque collacionis
Sev infeodacionis dominum et auctorem quod wlgo dicitur gwer,
nos esse profitemur in omnibus que sunt iuris. Sane quia predicti
Vlr. et H. super quibusdam predictorum feodorum, videlieet Grillen-
perg, Reivnich, et Hinterekk nobis et sibi timebant moueri ali-
quam questionem, taliter ipsis cauere duximus in hac parte, quod
si predicte feoda per nos aut procuratores nostros in iure defensa
non fuerint et obtenta, nos eadem feoda predictis Vl. et H. recom-
pensare tenebimur eum alis equalentibus (!) feodis quamprimum
nobis vacare ceperit (!) in hofmarehia nostra Welez aut sancto
Petro sev alias vbi videbitur expedire. Et ne super hoc imposterum
aliqua recidiue questionis oriatur contencio, presens instrumentum
ipsis H. et Vl. assignauimus nostri sigilli munimine roboratum.
Datum aput Welez, anno domini M. CC. LXXX. quinto, III. idus
Aprilis.
Cod. 191, f. 94, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeek IL/2, 120,
Nr. 184.
427
391.
1285, 11. Apr., Oberwelz. Abt Heinrich von Admont reversirt gegen Bischof
Emcho von Freising betreffs mehrerer seinen Neffen Ulrich und Heinrich über-
tragener Lehen zu „Jaistorf“, am Stallbaum, in F'eistritz u. s. w. bei Murau.
Nos Henrieus miseracione diuina abbas Admontensis, scriba
Styrie et superioris Austrie vniuersis presencium inspectoribus volu-
mus esse notum, quod Vlricus et Henricus fratres filij sororis nostre
subseripta feoda quorum proprietas et dominium ad ecclesiam Fri-
singensem pertinere dinoscitur ex antiquo, a manibus reuerendi in
Christo patris domini Emchonis venerabilis episcopi Frisingensis
receperunt feodali titulo possidendi, videlicet tria feuda prope Jais-
torf quod wlgo dieitur in der Planitz, et vnum an dem Stalpaum et
rursum aliud ibidem, item hübam in Veustritz, item duas hübas in
Polano et unam in Rotenmanne, item tres hübas in 'Hinterekke,
Riuinik et Grillenperge. Ne autem super hoe aut predictorum feudo-
rum dominio aliqua in posterum lis vel dubium oriatur, hane cedu-
lam presentibus et recognoscentibus predictis Vlrico et Henrico
conseribi fecimus ac nostri sigilli munimine roborari, presentibus testi-
bus subnotatis, videlicet comite Gerhardo preposito saneti Andree Fri-
singensis, domino Friderico preposito Mosburgensi, domino Emchone
preposito Werdensi, magistro Rudgero curie nostre notario, domino
Chunrado Grabnerio, domino Wluingo de Hannawe, domino Ekhardo
de Vihdorf, domino Alberto Proterio militibus et aliis fidedignis.
Datum apud Weltz, anno domini millesimo CC. LXXXV., tercio idus
Aprilis.
Orig., Pgt., das anhgde spitzovale Sigel unten stark verletzt, k. Reichs-
arehiv zu München.
302.
1285, 18. Oct., Innichen. Graf Albrecht vor Görz und Tirol vergleicht
sich mit Bischof Emcho von Freising über einen neuen Vertrag bezüglich der
Vogtei auf dem freising. Gebiete zu Innichen. |
Nos Albertus comes Gorizie ac Tyrolis, Aquilegensis, Triden-
tine ac Brixinensis ecelesiarum aduocatus tenore presencium profi-
428
temur et constare uolumus vniuersis, quod cum reuerendis in Christo
frater, amicus et consanguineus noster karissimus dominus Emcho
venerabilis episcopus Frisingensis nobis proponeret et exponeret
uarios defectus quos per iudices et officiales nostros in prediis et.
hominibus houmarchye Inticensis, videlicet pabulacionibus, pernocta-
cionibus, herbergis, ueeturis, stiuris, angariis et perangariis et aliis
quibuscunque indebitis exaccionibus ecclesiam Frisingensem et alias
eeclesias eidem ecclesie attinentes conquerebatur nohis eontra pri-
uilegium inter pie memorie dominum Chunradum predicte ecelesie
Frisingensis quondam episcopum et nos confectum indebite susti-
nuisse, nos per predictum dominum nostrum Emehonem venerabilem
episcopum Frisingensem super dampnis et iniuriis huiusmodi com-
moniti, recognoscentes eadem, secundum graciam ipsius domini nostri
episcopi ad bonorum uirorum consilium satisfecimus de eisdem, rela-
xando uidelicet de viginti marcis que nomine aduocacie nobis debe-
bantur secundum eontinenciam prioris priuilegii, annis singulis mar-
cas decem, ita quod inposterum nos et heredes nostri annuatim in
festo beati Martyny solummodo recipiemus marcas decem seu libras
centum Veronensium paruulorum et nichilominus iniuriis et uexaeio-
nibus supradictis quas officiales nostri aut nostro nomine aut
proprio motu seu eeiam iuxta consuetudinem quam nobis:post mor-
tem domini Heinriey de Waelfspereh uendicauimus, predicte ecclesie
intulerunt, cedimus et renuneiamus pro nobis et heredibus nostris
inperpetuum finaliter et precise. Preterea quia iudices nostri homini-
bus et prediis ecclesie memorate nimis graues uidebantur et infesti,
nos ob amorem et speeialis dileceionis amicieiam predieti domini
nostri episcopi Frisingensis sibi suisque successoribus inperpetuum
honus predietum alleuauimus in hune modum, quod a Podyeprukke
usque Apholterpach eastellanus seu offieialis uel alius cui dictus
episcopus uices suas commiserit in hac parte, habebit cognoscere
et iudicare de uniuersis et singulis causis et questionibus que moue-
buntur et moueri possunt hominibus eeclesie Frisingensis uel eecle-
siarum eidem ecelesie attineneium, exceptis casibus infraseriptis
uidelicet de proprietatibus et feudis, de homieidiis, uulneribus illatis
ferreis armamentis, oppressionibus uirginum et mulierum, latrociniis,
furtis quibus secundum consuetudinem terre incurritur pena mortis,
rapinis et incendiis, uiolenciis in quibus scilicet casibus iudex noster
qui pro tempore fuerit, auctoritatem plenam habeat iudicandi, de
429
omnibus vero aliis eausis et questionibus castellanus seu officialis
memorati domini nostri episcopi eui uices suas commiserat, plenarie
iudicabit sieut superius est expressum. Sane si aliquis hospitum -
uel extraneorum aetionem seu querimoniam habuerit contra homines
predicti domini episcopi, officialis seu castellanus ipsius habebit
cognoscere ac iudieare in easibus ad dominum nostrum episcopum
pertinentibus sieut superius continetur, si vero aliquis hospes uel
extraneus contra nostros habuerit actionem aut nostri contra eum,
super quaeunque causa fuerit, ad nostrum iudicem pertinebit. Cete-
rum si inter predietum dominum nostrum episeopum et nos super
bonis quondam nobilium de Waldekk aut aliis quibuscunque nune
est aut inposterum aliqua oriretur materia questionis, uel: per formam
luris aut amicabilis eomposicionis decidatur. In euius rei perhennem
memoriam presentem paginam dedimus sigilli nostri pendentis muni-
mine roboratam, testibus subnotatis qui sunt domini Fridericus
magister milicie templi, Chunradus abbas de Weihensteuen, Hein-
rieus deeanus Frisingensis, Gerhardus, Friderieus, Chunradus,
Emyeho saneti Andree, Mosburgensis, Inticensis et Werdensis
ecclesiarum prepositi, dominus Fridericus illustris comes de Ortem-
burch, Otto de Gesiez, Otto dietus Schalch, Chunradus de Vansdorf,
Albertus dietus Proter milites, Gerlohus de Hertemberch, Chunradus
de Haldemberch et alii quamplures. Actum et datum Intieine, anno
domini M. CC. LXXX quinto, in festo saneti Luce ewangeliste, XIII.
indiecionis.
Orig. Pgt., anghgtes Sigel ausgerissen, k. Reichsareliv zu München;
ebend. auch Cod. 191, f. 129', Meichelbeck IL/2, 121, Nr. 186. — Orig., Pgt.,
auch k. k. Staatsarchiv zu Wien ; daraus Fontes rer. Austr. 11/2, 216, Nr. 47.
393.
1285, 18. Oct., Innichen. Graf Albrecht von Görz und Tirol verspricht
Bischof Emcho von Freising gegenüber Forderungen betreffs Verlehnung der
BurgeniWelsberg und Heunfels wider die Erben Welfs zu schützen.
Nos Al. Goricie et Tyrolensis comes presentis seripti testi-
monio profitemur, et constare uolumus vniuersis nos karissimo
domino nostro et consanguineo Emychoni venerabili episcopo Frisin-
gensi et suis suecessoribus promisisse, quod quondam siquis here-
430
dum Welfonis pro collacione castrorum Welfsperch et Hivnuels et
suis attineneiis ipsos aut ecclesiam Frisingensem per impeticionem
aliquam infestauerit uel presumpserit aggrauare, nos a tali vexacione
ipsos episcopos et ecclesiam Frisingensem nostris laboribus et
expensis tenebimur eripere ac tueri. Super quo nostros patentes lit-
teras dedimus sigilli nostri munimine roboratas, presentibus testibus
subnotatis, videlieet domino Ch. venerabili abbate de Wyhensteuen,
comite Gerhardo preposito saneti Andree in Frisinga, nobili comiti
Friderico de Örtenburch, Ernesto de Luenz, Ottone dicto Sehalch,
Ottone de Gesiez, Gerloho de Hertenberch et aliis fide dignis. Actum
et datum Intice, anno domini M. CC. LXXX. quinto, in die beati Luce
ewangeliste, XIII. indictione. |
Cod. 191, f. 129', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 121,
Nr. 185.
394.
1285, 17. Nov., Innichen. Bischof Emicho von Freising gewährt dem
Kloster Innichen einen Ablass.
Emycho dei gratia Frisingensis eeclesie episeopus. Dilectis in
Christo ad quos presens seriptum peruenerit, vniuersis salutem in
omnium saluatore. Saerosancte fidei eultores quoslibet ad pie cari-
tatis et deuocionis opera cupientes quibusdam muneribus illectiuis,
indulgenciis seilicet et remissionibus inuitare, de omnipotentis
miserieordia eiusque matris alme Virgirtis gloriose, beati Corbyniany
sanetorumque omnium suffragiis non diffisi omnibus uere penitenti-
bus et eontritis qui ad ecclesiam beati Candidi in die transitus ipsius
ae in die translacionis, nee non in festo dedicacionis deuote accesse-
rint, annuatim XLta dies criminalium de iniuncta eis penitencia in
domino misericorditer relaxamus, dyocesany uoluntate ad hoe fauo-
rabiliter accedente. In cuius rei testimonium presens seriptum nostri
sigilli munimine duximus roborandum. Datum Intieine, anno domini
millesimo CC. LXXX. quinto, indictione XIIL, XVII. Nouembris.
Orig., Pgt., anhgdes rerletztes Sigel, Stiftsarchiv zu Innichen.
431
395.
1286, 18. Juni, Lack. Bischof Emcho von Freising vergleicht sich mit
' Pfarrer Wilhelm von s. Martin hinsichtlich rückstehender Forderungen aus
der Zeit dessen Amtsverwaltung.
Notum sit omnibus ad quos presentes peruenerint, quod cum
inter reuerendum in Christo patrem dominum Em. venerabilem epis-
copum Frisingensem ex parte vna et dominum Wil. de Lok pleba-
num saneti Martini ex altera super soluenda pecunia quam in racio-
nibus inter ipsos habitis idem dominus Wil. dicto domino episcopo
remanserat obligatus, fuisset aliquamdiu disceptatum, tandem de
consensu utriusque inter ipsos amieabiliter et concorditer tractatum
extitit et finitum, quod dominus Wil. incontinenti posuit fideiussores
pro centum et xx mareis Aquilegensium denariorum, sexaginta sol-
uendis in festo beati Jacobi et lx soluendis in festo beati Michahelis
. proxime nune venturis. Fideiussores vero pro eadem pecunia obli-
gati sunt isti, videlicet Heinzo de Vledenik pro xv marcis, Wilh. de
Altenlok pro xv marcis, Gehhardus dietus Povman pro xv mareis,
Heinrieus dietus Prisanger pro xv marcis, pro xv marcis pro Pou-
manno qui absens erat illo die, sunt fideiussores loco sui Wil. de
Altenlok et Wil. nepos domini Wil., item Wern. dietus de Lok pro
v mareis, Marchlinus de Purchstal pro v mareis, Ber. de Walden-
bereh pro v marcis, Wintherus de Lok pro v marcis, Jacobus filius
Swan pro v mareis, Gerbotus pro v mareis, Ch. Geriblarius pro v
marcis, Demenes pro v mareis, Thomas Maevsel pro v marcis, Got-
fridus pro v, Gerwieus et Herm. pro v, Sleglo et Druse pro v marcis
Aquilegensium denariorum. Insuper dietus dominus Wil. tactis
sacrosanctis ewangeliis corporaliter prestitit iuramentum, quod sine
dolo et fraude fideliter post festum sancti Michahelis ponet certos
fideiussores pro omni eo pro quo dicto domino episcopo vltra illos
eentum et viginti mareas in racionibus remanserat obligatus, quod
hoe dabit usque ad festum sancti Johannis baptiste anni proxime
futuri, de tribus autem officiis videlicet Zevritz, Poglasitze et Len-
genuelt et redditibus eorumque in racione non posita et de vrischin-
gis saneti Georii memoratus dominus episcopus fide domini Wil.
eommisit quiequid sibi de de premissis redditibus duxerit computan-
432
dum. In dicto iuramento etiam est promissum, quod si ante festum
saneti Miehahelis dictum dominum W. contingerit egrotare, certos
fideiussores ponet pro antedicta pecunia remanenti ipsi domino epis-
copo uel suecessori suo et ecclesie Frisingensi, quodsi non fecerit
dietam pecuniam idem dominus episcopus habebit super omnibus
bonis ipsius domini Wil. mobilibus et inmobilibus seu se mouentibus
usque ad diete pecunie integram solucionem. In cuius rei testimo--
nium presentes littere sigillis dominorum Peregrini archidiaconi Car-
niole et Marchie, Gerhardi prepositi saneti Andree in Frisinga, Ber.
archidiaconi Brixinensis et ipsius Wil. pendentibus sunt signate,
testibus presentibus subnotatis domino Friderico Mosburgensis, Em-
chone Werdensis ecclesiarum prepositis, magistro Rud. canonico
saneti Andree Frisinge, Heinrico Lavano tunc notario curie Frisin-
gensis, Alberto Proterio milite, Ch. de Putelpach, Ch. dieto de Lok
ministerialibus et vasallis ecelesie Frisingensis et aliis pluribus fide-
dignis. Acta sunt hec in castro Lok, anno domini M. CC. LXXX.
sexto, XIIII. kalendas Julii.
Cod. 191, f. 132', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck II./2, 122,
Nr. 187.
396.
1986, 11. Juli, Tscherneml. Graf Albrecht von Gürz und Tirol überträgt
50 Mark Aquilejer Pfennige an Einkünften bei Schönberg an Bischof Emcho
von Freising und nimmt sie von ihm zu Lehen.
Nos Albertus Goricie et Tirolis comes, Aquilegensis, Tridentine
(et) Brixinensis ecclesiarum aduocatus notum facimus vniuersis ad quos
littere presentes peruenerint, quod de bonis nostris propriis cirea Schö-
nenberch sitis quinquaginta marcarum Aquilegensium redditus resigna-
uimus in manibus reuerendi in Christo domini et consanguinei nostri Em-
chonis episcopi Frisingensis pro nobis et heredibus nostris et eosdem
redditus recepimus ab eodem patre et domino titulo feudali. Nomina
autem predietorum redditum sunt hee, in villa Trögeren sunt decem
et octo hübe quorum septem sunt eulte et inhabitate, in villa Sche-
pendorf sunt duodecim hübe quarum septem sunt eulte, in uilla
Triebstorf sunt vndecim hübe quarum sex sunt eulte, in villa Vrey-
chav sunt quinque hübe quarum due sunt culte, in villa Altenbureh
433
sunt quatuor hübe omnes culte, in villa Stelz sunt sex hübe quarum
vna est culta. Quelibet hübarum soluit singulis annis vnum modium
tritiei, quinque mez silliginis, decem mez auene, vnum chaufmez
fabarum et vnum chaufmez puleium, vnum porcum soluentem (!) ad
minus denarios triginta, in festo Georij ouem eum agno valentem
viginti quatuor denarios, in Augusto vnum vlaischfrisching ualentem
denarios duodecim, sex ochsenphenning pro oleo et tres denarios
pro iure lini, preter herbergas et steuram que recipitur semper anno
secundo. Quilibet mansus cultus seeundum redditus dominorum sol-
uit vnam marcam minus denariis viginti preter herbergas et steuram
sieut dominus Ditrieus de Schönbereh quem predicti ambo domini
ad hoe deputarunt, per singula specifieauit. In euius rei euideneiam
presentes fecimus litteras nostri sigilli munimine roborari. Testes
huius rei sunt domini Gerhardus prepositus sancti Andree in Fri-
singa, Friderieus de Stoufenbureh prepositus Mosburgensis, Emcho
prepositus ecelesie Werdensis, magister Berhtoldus archidiaconus
ecelesie Brixinensis, magister Rudgerus canonicus saneti Andree in
Frisinga, Albertus Proter magister curie domini episeopi Frisingen-
sis, Ditrieus de Sehónbereh, Otto magister eurie nostre, Berhtoldus
de Girzel milites et alii quam plures. Acta sunt hec in Sehernómel,
anno domini millesimo octuagesimo sexto, feria quinta ante festum
sanete Margarethe.
Orig., Pgt., anhgdes sehr schadhaftes Sigel, k. Reiehsarehiv zu München
ebend. Cod. 191, f. 131’; Meichelbeck II./2, 123, Nr. 138.
397.
1286, 24. Aug., Draschitsch. Bischof Emcho von Freising und Graf
Fridrich von Ortenburg setzen bei Kindertheilung der Ministerialen zu Lack
Diejenigen fest, welche Ersterem zufielen.
Notum sit vniuersis ad quos presentes littere peruenerint, quod
eum ex antiqua et hactenus diu obtenta et approbata consuetudine
obseruatum exstiterit, si homines ecclesie Frisingensis in predio Lok
matrimonium eontraxerint eum hominibus comitis de Ortenburch uel
e eonuerso, liberi ex ipsis procreati inter ipsos et ecclesiam Frisin-
gensem et dietos comites diuidi consueuerint, idcirco diuisione facta
inter reuerendum in Christo patrem et dominum Emehonem Frisin-
Fontes. Abth. II. Bd. XXII. 28
434
gensis ecclesie episcopum ex parte vna et dominum Fridericum
comitem de Ortenburch ex parte altera super procreatis ex homini-
bus domini utriusque Chunigundis et Diemudis filie Haintzonis de
Waldenberch, Jevta et Agnese, filie domine Agnese, item Leutoldus et
Katherina pueri Leuczmanni, item Wilhelmus filius Chunezlini de Lok,
item Adalheidis filia Jacobi fratris Leonhardi, item Bertoldus et filius
sororis sue Wlvingus et Diemudis fijia sororis eiusdem Bertoldi cesse-
rvnt titulo proprietatis domino Em. et ecelesie Frisingensi. [n cuius rei
testimonium presentes littere sunt sigillo domini Friderici comitis de
Ortenbureh sigillate. Acta sunt hec in villa Draesik, anno domini
M. CC. LXXX. sexto, in vigilia beati Jacobi apostoli, in presencia
dominorum comitum Hugonis eanoniei Maguntini, Gerhardi prepositi
ecclesie saneti Andree Frisinge, Emchonis prepositi Werdensis,
Wilhelmi de Lok plebani sancti Martini, Alberti dieti Proter magistri
curie Frisingensis, domini Ger. de Stein, domini Vl. de Walden-
bereh, Vl. dietis de Lueg (et) Marquardi fratris sui militum, Ernesti
de Rittersperch, Germanni de Waldenberch et fidedignorum plurium
aliorum.
Cod. 191, f. 133, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeek 1L/2, 123,
Nr. 189.
398.
1287, 24. März, Würzburg. Bischof Emcho von Freising genehmiget die
Heirath Peters genannt „Trautsun“ mit Agnes, Tochter seines Ministerialen
Konrad von „Haldenberch“ und stellt die Bedingung der Kindertheilung zwr-
schen ihm und Herzog Meinhart von Kärnthen fest.
Nos Emcho dei gratia Frisingensis episcopus tenore presentium
profitemur et constare uolumus vniuersis, quod cum inter Petrum
dietum Trautsvn et Agnetem filiam dilecti fidelis nostri Chinradi de
Haldenbereh matrimonium sit contractum et sit taliter conuentum,
vt liberi ex predietis Petro et Agnete procreati inter ecclesiam
nostram et dominum nostrum et consanguineum M. illustrem ducem
Karinthie uel suos heredes equaliter parciantur, utique admisimus et
in huius testimonium et robur presentes litteras tradidimus nostri
sigilli munimine consignatas. Datum Herbipoli, anno domini M. CC.
LXXX. septimo, VIII. kalendas Aprilis.
Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.
435
399.
1289, 13. Apr., Waidhofen. Alheid von Heinsberg vergleicht sich mit
Bischof Emich von Freising betreffs der Burg Randeck, deren Zubehör und
anderer Güter in der Gegend von Ulmerfeld.
Ich Alhaeit von Reinsperch witeb hern Engelschalches von
Reinsperch tün allen den chunt di disen brief an sechent, daz ich
den chriech den ich mit minem herren dem bihschof Chvnrat von
Frisingen vber daz haüs ze Randekke het vnd vber daz vrbor, zehent
vnd manschaft, als es zY dem vrbor ze Randekke gehöret vnd gehörn
schol, vnd auch vber ander manschaft div in mines herren des bih-
schofs lvzze leit ze Vdmaruelt vnd anderswa, gesüht vnd vngesüht
daz ich ver hete, nach mines wirtes tot also verslihtet han vnd zer-
füret han naeh sinen genaden, daz ich dar gie vnd in sin hant gap
allen den chriech vnd alles daz reht des ich auf das güt daz da hie
vor genant ist, iach oder geiechen mohte vnd dar von gestünt vnver-
schaidenlichen, vnd daz er mir die genade tete nach sines rates
wisunge, daz er mir daz vrbor vnd di purch, zehent vnd manschaft
ze Randekke gelichen hat ze einem leipgedinge ze min aeines leib
vnd niht fürbaz, also div Sliffach genhalb get vnd niht fürbaz, also
ob ieh aeinen wirt nem oder chint gewinne, daz div nihtesniht rehtes
nach minem tode auf daz güt daz da vor genant ist, schullen iehen,
wan daz ez sazehant an daz goteshaus ze Frisingen freilich an
ehriech schol gevallen. Darzv han ich minem herren dem bihschof
gehaizzen bi minen triwen als ich swern schol, daz ich des vrbors,
noch des zehent, noch der manschaft ze Randekke als si dar (z?) gehö-
ret, nihtesniht an werden schol, weder mit verchauffen, noch mit ver-
sezzen, noch mit deheinen dingen andern, vnd ob ich daz tet wider
min gelubden, daz schol dehein staet habm(!) vnd dar zv schol ich
von dem rehte daz ich an dem leipgedinge gih, ganzlich sin gevallen.
Swaz aber der andern manschaft ist di her Engelschalch min wirt
von dem goteshaus ze Frisingen het dishalp der Sliffaeh ze Vdmar-
uelt vnd anderswa auf des goteshaus aigen von Frisingen, da pin
ieh gar von gestanden vnd han mich sin verzigen also, daz div selb
manschaft min herre der bihschof habm schol an chriech ewichli-
chen vnd sin nach chomen. Dar zY nach miner bet vnd nach minen
28°
436
gehaizzen hat Wulvinch der auf dem haus ze Randekke sizzet,
minem herren dem bihschof gehaeizzen bi sinen triwen als er
. sweren schol für sich vnd für siniv ehint, ob er oder sin chinde de-
heinez mich vber leben, daz div dem lehen der pirge ze Randekke
vnd des lehens des si hampt(!) daz zY der pürge gehöret, nindert
nach volgen wan datzze minem herren dem bihschof oder datze
sinem nach chomen. Dar vber vergih ich Alhaeit von Reinsperch
minem herren bihschof Emichen von Frisingen aller der rede vnd
rehtes div an dirrer hantvest vor geschriben sint vnd mit worten
auz genomen sint, daz ich daz staet vnd wor hab vnd swo ich des
niht entaet da gig(!) ich mich schuldich aller der rede vnd des
rehtes daz an dirrer hantveste vor geschriben vnd vertaeidingt ist.
Vnd dar vm daz dirrer sazz vnd disiv verebenunge zwihschen minem
herren dem bihschof vnd mir dester grozzer staete hab, han ich
disen brief gegeben mit minem hangendem insigel. Disiv verebe-
nung ist geschehen des jares da (nach) Christes geburtte was tausent
zwey hvndert vnd niun vnd ohzich iar, der Mitichen in der Oster-
wochen, in der stat ze Waydhouen. Bi der ver rihtegung sint dis
ziuge gewesen graf Gerhart probst von sand Andre, graf Emich
probst von Werdse, her Friderich probst von Mosbureh, her Otto
pharrer von Nevnhouen, maister Rudiger chorherre von sand Andre,
her Ekhart Vihdorfer, her Albrecht der Proter, her Chvnrat von
Vonsdorf, her Arnolt der Piber, her Otto von Mezlinstorf, Virich vnd
Friderieh von Seharffervelt, Otto vnd Albreht von Vihdorf, Vl. von
Vihdorf, Jevbart von Perbortstorf, Otto von Alstorf, Levpolt Verl,
Wifineh von Randekke, Richer Wolfstain, Albreht von Aeiglarn,
Hainrieh Sprinzenpereh vnd ander pibder (!) levt genüch.
Orig., Pgt., anhgd. wohl erhaltenes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und
Staatsarehiv zu Wien.
400.
1289, 16. April, Wien. Herzog Albrecht I. von Österreich bestätiget und
inserirt die Zoll- und Mauthfreiheiten des Domcapitels von Freising auf Österr.
| Boden.
Nos Albertus dei gracia dux Austrie et Styrie dominus Carniole,
Marchie ac Portusnaonis,vniuersis tam presentibus quam futuris ad
A31
quos presentes peruenerint declaramus, quod constitutus in nostra
presentia reuerendus in Christo pater dominus Emcho ecclesie Fri-
singensis episeopus, eonsanguineus noster karissimus quoddam priui-
legium capitulo et canonicis ecclesie Frisingensis a serenissimo
domino et genitore nostro karissimo domino Rudolfo Romanorum rege
semper augusto traditum et eoncessum nobis exhibuit saluum et in-
tegrum, non cancellatum, nee abolitum, nee in vlla parte sui viciatum
petens instantius, quod idem priuilegium approbare et innouare de
speciali gracia dignaremur. Erat autem priuilegii ipsius per omnia
tenor talis.
Folgt nun Urkunde Kónig Rudolf's ddo. 1280, 18. Oct., Brod (Nr. 368).
Nos itaque supra dieti domini Emchonis episeopi precibus fauo-
rabiliter inelinati prenotatum priuilegium sicut de verbo ad uerbum
erpressum est, libenter et liberaliter approbamus, innouamus et pre-
sentis seripti patrocinio communimus, dantes has litteras sigillo nostro
signatas in testimonium et memoriam super eo. Datum Wienne, XVI.
kal. Maii, anno domini M. ducentesimo octuagesimo nono.
2 Orig., Pgt., je anghgt. Sigel abgerissen, k. Reichsarchiv zu München.
401.
1291, 7. Jän., Wien. Friedrich und Heinrich von Stubenberch stellen die
Entschädigung fest, welche Bischof Emcho von Freising an die Hinterbliebenen
Dürings von Schönberg, welcher durch dessen Leute um’s Leben gekommen, zu
leisten habe.
Wir Friderich vnd Heinrich die brüder von Stubenberch tün
chunt allen den die disen brief hörent vnd sehent, daz zwischen
"nem herren magen bischof Emchen von Frisingen vnd siner livte
"nb den schaden den hern Düringes chinde von dem Sehónperge
dem got genade, enphangen habent an ir uater vnd ir brüder, also
mit versünten teidingen verslihtet ist, daz vnser herre der bisehof
Emeh von Frisingen Düring den aeltern bruder von dem Schónperge
ıer getzunge heiraten sol'in des gotshaus gwalt ze Frisingen mit
einem güt da ergetzvng an scheine, nach zweir piderben mannen
rat auz sinem rat vnd nach zweir der chinde vrivnt rat, Liebharts
"nd Aekerlins von Sovraw oder ander zweir, vnd sol daz geschehen
438
von nu der Liehtmess inner iars frist, wer aber daz Dürinch der aelter
brüder niht enwaer, so sol man Paeblin dem iungern brüder die vor-
genanten ergetzvnge tün nach der vier rat von vnser peider wegen,
Dar zü hat er mer gelobt den chinden zer gaetzinge, daz er von nu
der Liehtmess auch inner iar frist Duringes vnd Paeblins brüder dem
aeltern schüler ein kirchen liehen sol nach sinen gnaden als er waene
da mit si ergaetzet sin, vnd ob der alte brüder niht enwaer, so sol er
die selben ergetzvnge dem iungen tün, ob des in der vorgenanten
vrist niht geschehen maehte daz leiht niht ledieh würde daz im er-
lich zeleihen waere vnd dem schüler maezich zenphahen, so sol er
dem brüder dem die gotesgab geuallen solt, die weil nach der vier
rat als vor bedütet ist, ein solich stiure tün da er mit lern ze schül
vnz im die gotesgab geualle. Vnd daz disiu sün vest vnd staet si
vnd oueh daz gelubde vmb solhe ergetzunge von vnsers herren
wegen des bischofs vnd siner luete von den diu chint ab dem Sehoón-
perg an vater vnd brüder schaden enphangen habent, vnd auch von
vns vnd von den selben chinden vnd allen ir vriunden als wir wür si
vnd mit samt in gelübt haben, stetiv sün vnd vrivntschaft immer mer
si an allez aufheuen vnd anaevern vmb so getane schulde, hab wir
die selben sün vnd der teidinge staetegvng mit vnserm brief vnd mit
vnsern insigeln bestaetiget. Daz ist geschehen ze Wienen, nach der
eren staetigunge ze Weltz tousent iar, zwei hundert iar ainez vnd
neuntzich iar nach gotes gebürd, des Süntages nach dem Perhten tag.
Orig., Pgt., zwei angehgte Sigel in Bruchstücken vorhanden; k. Reichs-
archiv zu München.
402.
1291, 24. Mai, Lack. Bischof Emcho von Freising, Graf Meinhart von Or-
tenburg und ‚Viztum Wulfing in Krain vergleichen yenannte Zwistigkeiten
zwischen Gerloch von Billichgrätz einer- und Ulrich von Waldenberg und
anderen anderseits.
Wir Emche von gots genaden bischof ze Frisingen tün chvnt
allen den die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz der vn-
wille vnd diu missehellvnge diu ietzü zwischen Gerlohen von Graetz
ainhalben vnd herm Vlreiche von Waldenberch vnd Germanne sinem
syn vnd Rügeren vnd Märchlin des selben Gerlohes brüder svn ander-
/
439
halben auf gestanden waz, also vor vns vnd vor vnserm lieben óheim
Meinharten grauen Fridereichs svn von Ortenburch vnd vor herm
Wliinge dem vitztum ze Chraien vnd auf der March vnd vor andern
biderben vnd edeln laeuten die da sint gewesen, hin geleit vnd ver-
synt ist, daz der selbe Gerlohe von Graetz lauterleichen Germannes
vnd der vorgenanten sines bruder svn friunt ist worden vmb die
sache, die si ze disen zeiten gegen einander heten zesprechen vnd
dar uber vnd gantze syn hat gesworn immer mer zebehalten, vnd swa
er daz inner fvnf iaren iendert aeuerte oder zerbraeche, daz er
denne vnserm lieben oheim der vor geschriben ist, grauen Fridereich
von Ortenbureh oder Meinharte sinem svn enpfallen vnd schuldich
sei zwaier hvndert march Aglayer pfenninge die auch er im also ver-
borget hat, vns selben vmb fvmfzech march, Gerlohen von Herten-
bereh vmb fvmfzech march, .... den truhsaezzen von Kreikke vmb
fwmfzech march vnd vnser getriwen Wernheren von Lok vmb fvnf
"ud zwainzeeh vnd Nyehlawen den chramer sinen brüder vmb fvnf
vnd zwainzech. Da wider habnt auch die vorgenanten Rüger vnd
Maerchlein auch gesworn die selben syn immer mer zebehalten vnd
swa auch si daz inner fvnf iarn iendert ubergriffen oder zerbrächen,
so sint auch sie vnserm lieben herren vnd magen dem hohen fursten
herzogen Meinharte von Chaernten enpfallen vnd sehuldich worden
fvnfzech march Aglaier pfenning vnd dem vorgesehriben grauen
Friderich von Ortenbureh oder sinem svn Meinharten auch vmb fvnf-
zeh mareh. Derselben pfenning der habent si fvnfzich mareh dem
vorgenanten vieztvm an sines herrn des herzogen stat also ver-
borget, vns selben vmb fvnf vnd zwainzech march vnd Wernhern
von Lok vmb die andern fvnf vnd zwainzech march, vnd swa die
vorgenanten Gerlohe oder sines brüder syn die syn als vor gesprochen
ist, iendert ubergriffen daz si schuldich wurden des vorgenanten
gütes, so svin wir vnd ander ir borgen alles des schaden den wir von
der borgschaft nemen, hinez in vnd hinez allem irm gut gewarten.
Vnd daz daz staete vnd vnzerbrochen behalten werde, haben wir die-
sen brief mit vnserm insigel vnd mit der vorgenanten hern Wulfings
des vieztvms vnd des Hertenbergers vnd vnsers getriwen hern Ch?n-
rats des Aglaiers insigel haizzen versigelt (!) ze ainem vrehvnde.
Diu taedinch ist geschehen vnd der brief gegebn ze Lok da von
vnsers herren geburde waren tausent iar, zwaihvndert iar vnd in
A40
dem ainem vnd nivnzegistem iar, des naehsten Pfintztags vor sant
Vrbans tag.
Orig., Pgt , von vier angehgten Sigeln nur Nr. 2 und 3 verletzt vorhanden;
k. Reiehsarehiv zu München.
403.
1993, 3. April,Lack. Die Gebrüder Wernher, Konrad und Nicolaus von
Lack vertragen sich mit ihrem Vetter Konrad dem Aglaier, dann sie sämmtlich
mit Bischof Emcho von Freising wegen ihrer Forst- und Jagdrechte auf der
Hofmark Lack.
Wier Werenher vnd Chunrat ritter vnd Nichlawe vnser brueder
weilent hern. Wernhers sun von Lok vnd Chunrat der iunge hern
Chunrats des Aglaiers sun veriehen vnd tuen chunt allen den di
disen prief an sehent oder horent lesen, daz wier nach sogetaner
verriehtegunge diu zwischen vnser dreier brueder vnd herm Chunrat
dem Aglaier vnserm vetern geschehen was, in sogetaner mazze daz
er dehein lehen diu er mit vns vnd wir mit im haben, vns empfrem-
den solt oder beschrenchen oder chriech machen in deheiner slachte
weise, so getaniu reht vnd lehen der wir erben vnd teilhaftich sein
mit sampt den selben vnsern vetern der noch lebentich ist, an vorst-
recht, an geiaitreht vnd an vederspil auf dem vrbor vnd in den
welden der hofmareh ze Lok vnsers (genàdigen herren?) Emchen
des ersamen bischofs von Freisingen vnd seines gotehauses (!) von
den vnser veter vnd wir haben hantveste vber diu selben reht vnd
lehen, als aueh er vnd sin goteshaus von worte ze worte geleiche
hantveste habent, vnd ob vns ichesiht rehtes oder nuczzes zY chomen
were anders, danne diu selbe hantfeste saget, ez si an nuezze oder
an gewer, mit rehte oder an reht, so getanen briefen vnd rehten vnd
lehen widersagen wir vnd verzeihen vns vreileichen dar auf in di
hant des vorgetanen vnsers herren des bischofs vnd sins gotshauses,
also daz er vnd alle seine nach chomen ewiehlichen von diser zeit
hinnenphur sullen habn vnd erben di selben reht vnt lehen in nuez
vnd in gewer di wier in hiute dar an antwurten vollechlichen, als
wir selbe vnd vnser erben mit vnsern vetern iezu tail gehabt haben
an nuez vnd an gewer vnd in allem dem rehte daz noch an vns ge-
vallen sol an dem rehte vnd an der guete vnd an der lehenschaft. In
swelher weise daz geschehe daz vnser veter diu selben reht verlur
A41
oder auf gebe bei im lebntigen oder an sinem toede, vnd daz selbe
reht daz wir iezY haben vnd daz vns noch an gevallen sol, daz geben
wir dem vor gescriben vnserm herren dem bischof vnd sinem gotes-
hause vnd sinen nachchomen mit solher bescheidenheit, daz ir
schaffer in nemen den teil der guete vnd der nvezze die wier iezY
iaergechlichen eingenommen haben von der zeit vnd vnser dreier
brüder seliger vater verschiet, vnd vur di selben guete nemen wir vur
guet von 'vnsers herren chasten daez Lok ze widerleg vnsers nuezes
als vil vnd vnserm vetern von iare ze iare geuellet, von sinem teil di
weil vnd er lebt vnd in nuez vnd in gewer ist. Swenne aber daz
were, daz er von dem rehte trete oder geuiel, swie daz geschehe
oder nieht enwer, so suln vnsriu reht diu wir habn von gedinge vnd
‚von erbscheft, gevallen an daz goteshaus ze Freisingen vnd an vnser
herren die bischof daz weder wir noch vnser erben de hein an
sprache, noh de hein widerrede, noch de heinen auf schup dar an
nicht haben noeh werben, noch gestaten mit vnsern willen, vnd
haben des gesworen ze den heiligen vnd vnser triwe gegeben dar
vber: daz wir selbe stete haben vnd behalten vnd daz selbe mit
ganzem vleize schaffen mit vnsern erben, daz si stete haben vnd
leisten allez daz vorgescriben ist. Alz verre ob deheiner auz vns oder
vnsern erben da wider offenleich dem goteshause oder vnserm herren
dem pisehof ze schaden oder ze chriege ich(t) wurbe oder an
suechet oder nieht stet wolt haben den gewerft als da vor begriffen
vnd auz genomen ist, daz denne von dem tage vnd wier oder vnser
erben des ermant wurden von vnserm herren dem pischof oder sinen
gewissen poten vnd wir die manunge nicht ervollen, elliu diu reht
vnd diu lehen swie si genant sein, diu wir von dem goteshaus haben
oder gewunnen oder vnser erben naeh vns habent werdent, vnserm
herren dem pischof vnd dem goteshause ledich sein, vnd darumb daz
wier von solhen rehten vnd lehen gestanden sein mit ganzer vurziht,
hat der vorgenante vnser herre bischof Emche vnd vnsern erben her
wider geheizen ze geben hundert march alter Aglaier phenninge ze
ehauf vnd ze widerleg oder ze widerwechsel der selben rehte vnd lehen
_ oder nach swelhem rehte daz gote(s)haus bezzer reht gehaben mach,
vnd vur die selben hundert march sol er vns vnd vnsern erben, swen
vns diu reht vnd diu lehen ledichlich an geuallent vnd wir im die hant-
veste wider geben, ob wir si an geuerde mugen gehaben nach vnsers
vetern rede, in an(t)wurten in phandes weise vierzehen hübe von dem
A42
ampt ze Pogleschiez vnd sehs hübe dar zv von dem nechsten ampt ze
Zternitz, die selben guete sulen wir niezen vnd in nemen in der maze
vnd in dem site als vnser herre selbe tete vnd sein goteshaus, also daz
daz selbe guet da von nicht verderbe vud die leute nicht poweuelleich
werden oder fluchtieh von vnsern schulden, vnd sulen die selben
zwai(n)zech hübe vnd diu gulte diu dar zü gehört, als lange innehaben,
vnz daz vns oder vnser erben sogetan guet geualle, also swenne man
vns losunge an sueche mit den selben hundert marchen, daz wier an
alle wider rede vnd an allen auf sehup die selben hüben mit vollem
rehte wider antwurten vreileichen vnd ledichlichen, vnd so vil mere ob
vns ich (!) verhabt were oder von dem gotshause ennen her widerua-
ren were von den vorgenanten rehten oder von andern sachen die auf
die selben reht treffen, daz wir lauterleichen lazen, vnd verzeihen vns
auch iezf dar auf aller der ansprache die wir oder vnser erben dar
nach mochten gehabn, vnd ob wir noch dehein ansprach gegen dem
goteshause gewunnen, dar vm sulen wir der losung nicht wider sein
als liep vns vnser ait ist, vnd daz wir vnd vnser erben vnsriu lehen
nicht verliesen als vor uerboten vnd verseriben ist an allem disem
gewerft, wellen wier mit vnserm herren dem bischof vnd vnserm
goteshause so getri(u)leichen werben vnd geworben haben, daz wier
nieht wellen daz im von deheinen worte an diser schrift da von daz
si von der Latin an di Taeuch (!) vercheret ist dehein ehriech auf ste,
man sul diu ehriegen wort also versten ze dem besten daz dem gots-
hause sin reht vnd vns vnser eide ganz vnd stete beleiben vnd wir
vnd vnser erben an alle verlust genaden vnd eren die wir haben vnd
noeh wartende (!) sein von vnserm herren vnde von dem gotshause,
vnde besunderleichen darumbe ob vnser vodern vns icht an prach(t)
heten des si oder wier ze reht nieht haben solten. Daruber ze sölher
stetegunge geben wier disen brief mit insigel vnd hantveste vnser
lieben herren die wier sein gebeten haben, der wildengrauen hern
Gerhartes des erberen tuemprobestes von Frisingen, grauen Hougen
des erberen chorherren von Meintze vnd von Freisingen, grauen
Emchen des probestes von Wertse vnde hern Berchtoldes von Hausen
ehorherren vnd erezpriesters von Frisingen vnd vnser zweier ritter
vur vns vnd vur vnsern prueder Nichelawen den Chreiner vur den
wir gelobt vnd gesworn habn stetegunge in allem disem gewerft als
er vns gewalt gegeben het, vnd mit Chunratt des iungen Aglaiers vnd
dar zü hern Frideriches des Hellen von Aurolfingen vnsers hausge-
443
genózen des gotshauses dienstman von Freisingen, vnd haben daruber
gebeten an zescriben erberiger geziuge vnsers herren des pischofes
hof chapelan vnd schreiber des ersten her Hougen des edelen grauen
Hougen sun von Montfort, her Wilhalm von Lok pharrer von sant
Mertein, hern Chunrat den hof chapelan, meister Lienharten ehor-
herren von sant Veit ze Freisingen, her Heinreieh den schreiber
chorher von Sliers, her Chunrat chorherren von sant Andre ze Fri-
singen vnd von anderm vnsern herren hof gesinnes den edelen her-
ren hern Emchen den wildengrauen, Willehalm von Lok weilent
Rebeleins sunt (!), Heinreichen vnd Otten die Werder brueder, Fride-
richen von Sehekkenhouen vnd Friderichen den Sandawer den hof-
marschalch vnd Dietreich den Prenner den amman des vrbors, Al-
brechten den Zolner, Heinreichen von Verien, Pernharten Zuchleins
" sun, Gerboten vnde Hannen burger ze Lok vnd ander biderbe leute
genuege die da bei waren genuege(!), vnd sint gewesen vnd sint
diu teidinch geschehen vnd diser brief daruber geben ze Lok in sant
Jacobes chapelle, do von vnsers herren geburte vergangen waren
tausent vnd zweihundert iar vnd in dem dritten vnd niunezigisten iar,
des Vreitages in der Hosterwoche.
Cod. 191, f. 136, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 11/2, 127,
Nr. 199.
404.
1293, 5. April, Ulmerfeld. Konrad der Schenk von Winterstetten ver-
gleicht sich mit Bischof Emcho von Freising und über Ausspruch genannter
Schiedleute betreffe der Burghut von Ulmerfeld und ihrer ihm zukommenden
Erträgnisse.
Ich Chunrat schench von Wintersteten tuen chunt. allen den die
den brief ansehent vnd horent lesen vnd vernement, bezevg vnd ver-
gih daz ich vnd her Friderich von Schafferveld vnd her Albreht der
Proter gelich geholen vnd en ain getragen haben mit der schidung
die min herre der hohe vnd der ersam bissolf Emeh von Freising an
si saezet vnd liez vnd ieh, also daz ich vür di purchhüt die mir der
vorgenant inin herre ze sand Michelsmisse des chumftigen iares
geben solt hinz Vdmarvelt, vür wein, vür waitz, vür choren, vür swein,
vür ches, gens, hYner vnd vür allez daz daz er mir geben solt als an
A44
miner hantvest benant ist, vnd dar zv daz gelantriht min di mir min
herre geit, hundert phunt vnd sehzen phunt, daz ieh mieh sein genz-
lieh verzeich, vnd dar zv vier vnd drizzieh phunt di er mir ze erung
geit. Vnd daz daz also stet vnd gewis sei vnd beleibe, da gib ich
disen brief vber ze vrehünd vnd ze zevgnüsse behangen vnd versigelt
mit minem insigel vnd mit hern Fridriches insigel von Schafferveld
vnd hern Albrehts des Proters di des dinges schiedlevt waren. Der
brief ist gegeben daez Vdmaruelt da von Christes geburt waren
tausent iar, zwaihundert iar vnd iz dem drev vnd nevnzigstem iar, an
dem ahten tag naeh Ostern.
Orig., Pgt, 3 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Font. rerum Austr. IL/1, 254, Nr. 83.
405.
1293, 2. Juli, Maichau. Graf Albrecht von Görz und Tirol genehmiget die
Ehe zwischen Ritter Wernher von Lack und Agnes, Tochter wetl. Walthers von
Stein, und verfügt betreffs Theilung der Kinder aus derselben zwischen thm und
dem Bisthume Freising.
Nos Albertus Goricie et Tirolis comes, Aquilegiensis, Triden-
tine et Brixensis ecclesiarum aduocatus litteris presentibus profitemur
et constare volumus vniuersis ipsarum seriem inspecturis, quod eum
dominus Wernherus miles de Lok proponat et intendat dominam Ag-
netam filiam quondam domini Waltheri de Stayn que nos respicit,
ducere matrimonialiter in vxorem, nos in fauorem huius matrimonii
per seripta presencia promittimus et spondemus, quod omnes pueros
quos predieti coniuges simul procreauerint, cum domino et consan-
guineo nostro karissimo Emchone Frisingensi episcopo cumque sua
ecelesia Frisingensi equaliter diuidere et partiri littera ista teste.
Datum apud Meyehowe, anno domini millesimo ducentesimo nona-
gesimo tercio, indictione sexta, die secundo intrante Julio.
Orig., Pgt., anhgdes verletztes Reitersigel, k. Reichsarchiv zu München.
A45
406.
1293, 27. Sept., Waidhofen, Hitter Konrad, genannt von Zauch, begibt sich
gegen Abfertigung mit 10 Pfund Wien. Pfenn. durch Bischof Emcho von Frei-
sing aller seiner Rechte auf ein Haus sammt Hofstätte zu Waidhofen.
Ich Chunrat ein ritter genant von Zauch tuen ehunt allen den
di disen brief sehent vnde horent lesen, daz ich vnde Rüdiger mein
sein der zekagen was, mit miner hant vnd mit der seinen fur vns
beide vnd für alle meiniu chint vnde erben oder nachchomen Vf ge-
geben vnde verzigen han minem herren pischof Emchen von Frisin-
gen in sine hant sinem gotshuse ze ewigem recht an allez vnder-
dinge allez daz recht daz Perchtold von Luchsenekke mit nutz vnde
mit gewer gehabt het vnde mier vnde minen chinden an sinem lesten
geschaffen hat vf dem hus vnd hofstat ze Weidhouen zwischen der
statmaur vnd der Ybs, ze swelchem reht er ez her bracht hiet, vnd
han gelopt fur mich vnd diu selben ehint vnde erben, daz wir der -
vorgenanten vfgabe vnde vürziht sin vnd seines gotshauses gewer
sein swa vnde swen ez ze recht an vns bracht wirdet fur alle an-
sprache diu in oder sein gotshaus an gegen móeht von minen chinden
oder erben oder nachchomen, vnde veriehen des auch beide, daz der
vorgenant vnser herre der pischof vns darumbe gegeben hat zehen
phunt Wienner phenninge nach rate meiner lieben herren hern Mar-
quarts des abtes von Tegernse, hern Hugen des wildengrauen, hern
Otten von Zelkingen vnde der andern, die des vnderteidinger waren
vnde den ez geoffent wart die hie verschriben sint, her Albrecht der
hofmeister, her Heinrich von dem Wasen, her Vlreich von Schaffer-
ueld, Ekkehart von Pauleuten vnd ander ritter, knappen vnde purger.
Daruber han ich disen brief ze urkünde heizen verschreiben, ver-
sigelten, mit minem hanginten insigel datze Weidhouen, des iares von
unsers herren gepurt tausent iar, zweihundert iar. in dem dri vnde
niunzegistem iar, des Suntages vor sant Michelstage.
Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Font. rer. Austr. II/1, 258, Nr. 89.
446
407.
1293, 26. Dec., Waidhofen. Alheid von Heinsberg gibt dem Bischofe
Emcho von Freising die Burg Randeck, auf dass er sie Wulfing und dessen
Kindern zu Lehen gebe und stiftet zu Randeck ein Nonnenkloster.
Ich Alheit von Reinsperch tven chvnt allen den die disen prief -
sehent oder hörent lesen, daz ich minem herren pischof Emchen von
Freisinge han auf gegeben die purch ze Randekke die ich von dem
gotshuse von Freisinge han ze lehen gehabt, mit allem dem daz dar
. zve gehóret, besuechet vnd vnbesvechet, auf so getaniv beschaiden-
hait daz der vorgenant min herre pischof Emche von Freisinge die
selben purch ze Randekke Wülfingen vnd sinen chinden her wider ze
rehte verlihen hat vnd sYIln si im hin wider vnd sinen nachchomen
vnd sinem gotshuse fürwaz wartent sein als ir rehtem herren da si
lehen von habent, vnd sYln des vor genanten gvetes vnd der pvreh
niht ziehen mit chainer slahten sache an sinen willen vnd sines ca- :
pitels von minem herren dem pisehof, noeh von dem gotshvse ze
Freisinge vnd sYln des gotshuses schaden wenden vnd frvmen
fürdern an aller stat als reht ist. Dar zve han ich mir vnd minem
wirte herm Engelsehaleh von Reinspereh so im got genade vnd an-
dern minen vordern vnd nachchomen vnd ze aller vorderst minem
herren pischof Emche von Freisinge vnd sinen nachchomen ein ewi-
' gez selgeraet mit siner helfe gemachet auf der stift ze Randekke
der er den marcht vnd hofstet vnd mül gegeben hat mit sines capitels
willen, vnd gib auf die selben stift mines gvetes drev hvndert pfvnt
pfenninge Wiennaer pfenninge oder als vil aigens daz da für gezie-
hen mach, also daz man da von zwen priester da gehaben mYge vnd
vier frowe oder sehse geswester oder nvnnen oder als vil als mir got
von sinen genaden mere dar geffeget, vnd die laevte die dar zve
gehörent, vnd swaz ich aigens vnd gvetes auf div vorgenanten stift
gibe oder swie ez von andern laevten durch ir sele willen da hin ge-
geben vnd braht wirdet, daz setze ich willichlichen vnd gentzliehen
mit allem reht in mines herren pischof Emchen hant vnd aller siner
nachehomen, so daz si ffrbaz des gvetes vnd der stift voget, schermer
vnd herren sein als anders ires aigens. Dar zv wil ieh daz ovch
staet beleiben alliv div reht vnd ere, div im selben min herre von
Freisinge vnd sinen nachchomen vnd sinem gotshvse an siner hant-
AAT
veste behalten hat die er bediv siner stift vnd der minen ze Rand-
ekke gegeben hat, so daz er ein abtessinne oder ein maistrinne nach
sinem willen frilichen von swanne er wil, der samnvnge geben sf
di der pischof von Pazzawe bestaetigen sol. Ich wil auch daz, ob ich
oder die frowen die dar chöment vnd da sint, oder iemen an miner
oder an ir stat oder swer er sei der dem vorgenanten pischof Em-
chen oder sinen nachehomen vnd dem gotshvse ze Freisinge die
vorgenanten stift vnd swaz guetes dar zv chómen mach vnd da bei
ist, mit der vogtai vnd mit der gabe der abtessinne oder einer
maistrinne vnd mit dem reht als er im an siner hantveste behalten
hat, enpfrömden welle mit dehainer frivnge von Rom oder anderswa,
daz danne die frowen von allem irm reht gevallen sein, daz si von
dem vorgenantem pischof, von sinen nachehomen vnd von dem gots-
hvse ze Freisinge haben solten. Dar zve ist min wille, waz der frowen
ist die bei dem ehloster wonent sein in gottes dienst, daz die ver-
flozzen sein vnd behalten sant Benedieten orden als reht ist. Vber
daz allez gib ich mich gebunden mit aiden als ich swern sol mit
minen trewen, als ich got antwurten sol, dem pischof Emchen vnd
sinen nachchomen vnd dem gotshause ze Freisinge. ze dienen die
weil ich lebe vnd den schaden ze wenden, irn frvmen ze fvrdern mit
gantzem hertzen vnd gfetlichem willen als ich got sol antwurten für
sel vnd für leip an dem jvngisten tage. Daz dise rede vnd dise sache
staet vnd vnzerbrochen vnd ewich beleibe, des gibe ich minem herren
dem pischof Emchen von Freisinge vnd sinem gotshause disen prief
versigelten mit minem insigel. Diser prief ist geben ze Waidhouen
da von Christes geburt warn tausent jar, zwai hvndert jar, in dem
vier vnd nevnzigistem jare, an sant Stephans tage ze Wihnahten.
Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv; Chmel:
Notizenbl. 82, Nr. 16.
408.
1293, 26. Dec., Waidhofen &J/I. Bischof Emicho von Freising gibt dem
von Alheit von Heinsberg gestifteten Nonnenkloster zu Randeck den Markt da-
selbst sammt Hofstätten und Mühle und dem Patronatsrechte der Kirche alldort
gegen bestimmte Bedingungen betreffs Ernennung der Abtissinnen u. 8. we.
Wir Emieh von gotes gnaden pischolf ze Freising tvn chvnt
allen den die disen prief sehent oder hórent lesen, daz wir dvrch got
448
vnd ze aller foderist vnd besvnderleichen naeh pet der edeln vnd der
erbern vravn vom Alhaiten von Reinsperch haben gegeben mit gvnst
vnd mit gütem willen vnsers capitels von Freising den marcht vnd
di hofstet vnd div mul ze Randek di avf vnsers gotshavses aigen ge-
legen sint, vnd dar zy daz chirchen lehen an der chappellen ze Ran-
dek, also daz di gelb vrav vor Alhait hab gewalt. vnd vrlavb von vns
vnd von vnserm eapitel mit willen „des pischolfs von Pazzav den si
werfen sol, da selben ze stiften ein verspertez chloster sant Bene-
dieten ordens mit ir gvt vnd mit ir fYderung ze vier vravn oder ze
sechsen, swestern oder nvonen oder als vil si mit ir gvt volenden
mag. vnd mit zwain priestern di got teglich da dienen vnd mit einem
gesind daz da zve gehoret. Da wider hat vns di vorgenant vrav vor
Alhait gelobt vnd gestetigt mit irer hantvest vmb daz, daz di selb
stiftung volbracht vnd volfvrt werd got ze lob vnd eren vnd siner
liben mvter sand Marein inner iars oder zwair frist ze geben drev
hvadert phvnt Wienner phenning da mit man der selben samnvng vr-
bar gewinn, oder si schol ir selbes vrbar so vil dar zv gewen als vil
fvr ‘di vorgenanten phenning geeziechen mag, da mit sich di selb sam-
nvng in gotes dienst wol betragen mvg. Dar zu well wir vns behal-
ten mit des vorgenanten pischolfs gvnst ze einem recht ewichleichen,
daz wir vnd vnser nachomen vreileichen welen vnd dem selben pi-
scholf geantwrten vnd benennen ze geistleieher gab ein abtessin oder
ein maistrinn der selben samnvng da mit si nach got vnd nach recht
verricht werden. Wir haben avch der selben stift solich gnad getan,
swaz di samnvng erchavffen oder ze recht gewinnen mag solher lehen
di avzwendich vnsern hofmarhen gelegen sint, swaz si der selben er-
chavffen vnd gewerfen mvgen, der selben lehen aigenschaft geb wier
der vorgenanten stift ewichleichen ze haben mit vnserm vnd vnsers
capitels gYtem willen. Dar z well wir mer, daz wir vnd vnser nach-
chomen der stift vnd alles des gvtes des si hevt hat vnd noch ge-
winnen mach, schermer, vogt vnd herre sollen sein vnd sev bescher-
men vnd befriden als ander vnsers aigens levt vnd gvt. Dar zv ver-
ding wir mer, ob ieman wer von der selben stift oder von der sam-
nvng oder swer es wer, geistleich oder wertleich, vrav oder man
der daz werfen wolt, daz die vorgenant stift vnd samnvng ze Randek
vns vnd vnserm gotshavs nicht vndertanich sold sein an der vogtai
vnd an der gab der abtessinne oder maistrinne an allem dem recht
als vor gesehriben stet zehant, so sol div stift mit der samnvng vallen
A49
von allem dem recht vnd wir in ze gnaden haben getan. Daz disev
red vnd di sach stet vnd vnzebroehen vnd. ewich beleiben, des geb
wir der vorgenanten vravn vorn Alhait von Reinsperch vnd der stift
ze Randek disen prief versigelten mit vnserm insigel. Diser prief ist
geben ze Waidhoven da von Christ gepvrt waren tavsent iar, zwai
hvndert iar, nevnzieh iar dar nach in dem vierden iar, an sand Ste-
phans tack.
Orig. Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien ; Font. rer. Austr. 11/4, 264, Nr. 96.
409.
1295, 11. März, Lack. Konrad Aglaier der Jüngere, Burggrof zu Gört-
schach, gestattet, dass sein Unterthan Reimprecht, Bürger zu Lack, um 8 Mk.
Aquilejer Pfenn. sich von ihm löse und an das Bisthum Freising übertrage.
Ich Chvnrat der ivnge Aglaier buregraf von Gortzach vergihe
vnd tün chvnt allen den die disen brief an sehent oder hörent lesen,
daz Reimbrecht barger ze Lok der min vreierman waz, sich vnd
siniv chint von mir geloset hat vmb acht march alter Aglaier pfen-
ninge an daz gotshaus ze Frisingen da auch min herre der ersam
bischof Emche des selben gotshauses sin güt vnd sin hilfe zü gegebn
hat mit der beschaidenhait, daz Reimbrecht vnd siniv chint furbaz
von mir vnd von minem vater vnd allen minen erben vrei vnd ledich
sol sin an alle widerrede vnd verzeihe mich auf in aller der ansprache
die ich nach im gehabt han oder von dehainen sachen noch gesüchen
möchte, vnd verbinde auch mich dar zü daz ich mins herren des
bischofs von Frisingen vnd sines gotshauses rechter gwer sol sin
hinfvr des selben Reimbrechtes vnd siner chinde swa ich ez ze rehte
tin sol, vnd waer aueh daz min vater her Chvnrat oder ander min.
erben dehain ansprache nach dem selben Reimbrechten oder nach
sinen chinden süchten, des gib ich ze burgen hern Chünraden mines
vefern svn buregrauen ze Lok dem vorgenanten minem herren dem
-bischof, swelhen schaden er vnd sin gotshaus dar an naeme des sol
er ir rehter gwer furbaz sin an miner stat, vnd gib ze einem vr-
ehvnde vnd ewiger staetigvng dar vber disen brief mit minem vnd
des selben hern ChYnrats insigeln versigelten, mit den geziugen die
her naeh stent, min herren graf Gerhart der tümprobst von Frisin-
Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 29
450
gen, graf Emche probst von Werdse vnd der edel herre graf Hauch
von Montfort, Albrecht der richter vnd Dietrich der amman ze Lok
vnd ander biderbe laeute, vnd ist der brief gegebn vnd diu taedinch
geschehen ze Lok do von Christes geburt warn tausent iar, zwai-
hvndert iar vnd in dem fvnften vnd nivntzigistem iar, an sant Gre-
gorien abent in der Vasten.
Orig. Pgt., von 2 anghgt. Sigeln nur Nr. 1 als Fragment vorhanden,
k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 143, Nr. 225.
410.
1295, 1. April, Lack. Die Gebr. Winther und Konrad von Burgstall ver-
sprechen innerhalb genannter Frist Bischof Emcho's von Freising Gnade zu
erlangen, bei Strafe von Gefangenschaft und Verlust ihrer Lehen.
Wir Winther vnd Chynrat brüder von Burehstal veriehen vnd
tín ehvnt allen den die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz
wir nach sogetaner vnzucht vnd wir vns vbersehen haben ze disen
zeiten gen vnsers herren des ersamen bischof Emchen gnaden, sinen
vrid vnd sin genade von dem naechsten Ostertag vber acht tag nach
vnser lieben herren helf vnd rat gewunnen habn vnd behabt, also
daz wir inner der vrist sin huld vnd sin genade vnd hern ChYnrats
des buregrauen vriuntschaft gewinnen suln vmb die vor genanten vn-
zucht, tü wir des nieht, so svln wir vns baide antwurten an gnade
in sin bureh oder in sinen tvrn als gevangen, des habn wir des
ersten gesworn vnd setzzen im dannoch ze vbergewette dar zü daz
im alles daz ledieh si vnd sinem gotshaus daz wir von im habn ze
lehn. Vnd dar vber ze einem vrehvnde wan wir aigens insigels nicht
habn, gebn wir disen brief mit vnsers lieben vnd besvndern herren
grauen Eberhartes des ersamen tümprobsts von Frisingen der daz
nach vnser bet getan hat, insigel versigelten. Der brief ist gegebn
ze Lok do von Christes geburt waren tausent iar, zwaihvndert iar
vnd in dem fvnften vnd nivntzigistem iar, an dem heiligen Char-
vreitag.
Orig., Pgt., anhgdes verletzt. Sigel, k. Reichsarehiv zu München; Meichel-
beck 1L/2, 142, Nr. 224.
451
411.
1295, 28. April, Ulmerfeld. Wulfing von Randeck reversirt gegen Bischof
Emcho von Freising betreffs der ihm zu Lehen gegebenen Burg Randeck.
Ich Wülfing von- Randekk tün chunt vnd vergich offenleich an
disem brief allen den di in sehent oder hórent lesen, daz ich gelobt
ud verhaissen han vnd gesworn ze den haligen (!) für mich selb
vnd für all mein erben vnd all mein nach chomen die ich hie zu pind
vnd verpunden han, meinem gnadigem herren bischolf Emychen
von Freysing vnd allen seinen nach chomen vnd dem gotshaus ze
Freysing, swenn ich oder chain mein erb oder nach chomen daz
haus vnd di purch ze Randek wellen verchauffen oder hin geben, daz
sehüll wir nieman andrer geben, noch verchauffen denn meinem
herren bischolf Emycben oder seinen nach chomen vnd dem goczhaus
ze Freysing vnd nieman andre, vnd sei wir im vnd seinen nacb
ehomen vnd dem goczhaus ze Freysing gepunden ze tün durch recht
vnd auch von der landez gwonhait ob si daz haus vnd di purch gern
wellen ehauffen vnd haben, wan ez lehen ist von meinem herren
bischolf Emychen vnd von seinem goczhaus ze Freysing. Doch hat
mir mein herr bischolf Emych zwainezg pfunt Wienner pfenning
geben vnd zwen mütt chorns vnd ein vas weins, der pfenning
vnd dez chorns vnd dez weins ich gar vnd gänczleich von im
gewerd pin vnd enpfangen han, dar vmb daz ich mich vnd mein
erben vnd all mein nach chomen han verpunden daz ich daz
haus vnd die purch ze Randek nieman andrer schol geben, noch
verchauffen, noch ze chauffen geben weder vmb pfenning, noch vmb
vrbar, denn meinem herren bischolf Emychen vnd seinen nach
chomen vnd dem goezhaus ze Freising, swenn ez mir oder meinnen
erben vail ist oder vail wirt, so schüllen wir da mit nicht anders tün
noch wandeln, nür als vor geschriben stat an disem brief. Wellen
aber meinev chint nach meinem tód chainen wandel haben mit ver-
ehauffen dez haus vnd der purch ze Randek, daz mügen si wol tün
vnder ein ander vnd gegen ein ander vnd gegen nieman andrer denn
gegen meinem herren bischolf Emyehen vnd seinen nach chomen vnd
dem goezhaus ze Freysing. Ez ist auch also gered vnd tädingt
zwischen meinem herren bischolf Emychen vnd mir, wirt mir vnd
meinen erben daz haus vud di purch ze Randekk immer vail, daz ich
29*
452
. oder mein erben daz haus vnd die purch ze Randekk wellen ver-
chauffen vnd hin geben, so schol mein herr bischolf Emych oder sein
nach chomen ob er nicht en ist, vnd daz goczhaus ze Freysing zwen
man nemen, ich oder mein erben ob ich nicht enpin, schullen auch
zwen man nemen vnd swaz die vier mir oder meinen erben ob ich
nicht pin, haissent geben vmb daz haus vnd vmb di purch ze Ran-
dek, dez schol man mich oder mein erben ob ich nicht pin, weren
ganez vnd gar in den nächsten drijn monaten darnach vnd der chauf
geschieht. Swo aber ieh oder chain mein erb oder mein nach chomen
da wider icht täten mit hin geben oder mit verchauffen mit dem
haus vnd mit der pureh ze Randek denn hie vor geschriben stat an
disem brief, dez got nicht well, so schol daz haus vnd di purch
ze Randek dem goczhaus ze Freysing vnd swer denn bischolf ist ze
Freysing, gánezleieh veruallen sein vnd schol ich, noch chain mein
erb vnd nach chomen chain recht mer haben ze dem haus vnd ze
der purch ze Randek. Mein herr. bischolf Emych hat mich vnd
allen. meinen erben gelobt vnd verhaissen für sich vnd für all
sein nach chomen, ob im vnd seinem goezhaus daz haus vnd di purch
ze Randek werdent, so schol er mich vnd mein erben an anderm
güt daz wir haben vmb di purch ze Randek, nicht chümmern, noch
sehadigen, noch ze schaden pringen an ein recht, er noch sein nach
chomen. Dar vmb hat er mir vnd meinen erben seinen offen brief
geben. Disev tädinch vnd püntnüsse die sint geschehen ze Vrmar-
uelt (!) vnd ist da pei gewesen mein liebev gnädigev fraw, fraw
Adelhayt von Reynspereh mit der gunst vnd mit der rat vnd willen
ich ez tan han, daz ich mich vnd all mein erben der vorgeschriben
puntnusse han verpunden, vnd her Hainr. meins herren chapplan bi-
scholf Emyehs, her Hártweig vnd her Ott von dem Wasen, her
Albrecht der Prater, vnd her Leupold der Värel ritter, Ott der Häsib,
Chünrat der Hager, Götfrid von Frühresteten vnd Herwart mein sun.
Daz ieh vnd all mein erben allez dez gepunden sein ze laisten vnd
stát ze haben vnd ze vol füren als daz hie vor geschriben stat an
disem brief, dar vmb han ich meinem herren bischolf Emychen vnd
seinen nachchomen vnd dem goczhaus ze Freysing disen brief geben
versigelt mit meinem insigel. Dirr brief ist geben ze Vrmaruelt do
man zalt von Christez gepurd zwelif hundert iar vnd in dem fümf
vnd nainezgistem iar, an dem nächstem Pfineztag nach sant Görgen tag.
Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.
453.
.412.
1295, 15. Juli, Lack. Ulrich Vellacher von Waldenberg vergleicht sich ale
Gewaltträger seiner Schwester Liutgart, Bertholds des ,,Dvlachers* Witwe, für
sie mit Bischof Emcho von Freising. "
Ich Vireieh Velacher von Waldenberch vergihe vnt tün chvnt
allen die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz ich sogetan
ansprache vnd min swester Liukart weilent Berchtoldes des Dvlachers
witwe gehabt hat hintz minem herren dem ersamen bischof Emchen
von Frisingen vnd sinem gotshause vmb ir güt daz si von demselben
Dvlacher irm wirte angehorte, an der selben miner swester stat diu
ir reht vor dem erbaern ritter herrn Germanne von Waldenberch mir
auf gab hintz mins herrn des bischofs gnaden, dvrnächtichlichen ge-
lazzen han vnd mich wol genügt swaz er mir gegebn hat dar fvr
daz wol auf fvnf march geziuhet, verzihe mieh fvr mich vnd min
swester Liukart vnd alle vnser erben aller der ansprache die wir
furbaz hintz dem vorgenanten minem herren dem bischof oder hintz
sinem gotshause mochten gehaben, vnd waer daz vnser dehains
frrbaz dar vber icht anders süchen wolte, dar vmb setzzen wir den
vor geschriben hern Germanne ze porgen der daz vber sieh hat
genomen vnd geit disen brief mit sinem insigel ze ainer vrehvnde
dar vber. Ich German von Waldenberch vergihe daz ich mins herren
burge bischof Emchen von Frisingen bin als vor geschriben ist,
swelhen schaden er oder sin gotshause furbaz vmb die ansprache
nimt, daz ich im den ab sol tün, dar vber gib ich min insigel an disen
brief nach des vorgeschriben Velachers ze ainem vrehvnde. Der brief
ist geben ze Lok da von Christes geburt waren tausent iar zwei-
hvndert iar vnd in dem fvnften vnd nivnzigisten iar, des Vreitags nach
sant Margareten tag.
Orig., Pgt., anhgdes verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München.
454
413.
1295, 14. Aug., Lack. Gerloch von Billichgrds verspricht allen Schaden,
weichen Bischof Emcho's von Freising Leute durch seinen Neffen Werso er-
litten, zu bestimmten Fristen zu ersetzen und verzichtet auf den Ersatz des
eigenen.
Ich Gerlohe von Pilchgraetz vergihe vnd tin chvnt allen den di
disen brief ansehnt oder hörent lesen, daz ich vmb sogetanen
schaden vnd mins herrn laeute bischof Emchen von Frisingen datz
Lutsschen enpfangen habnt vnd noch auzze ligent von Wersen mines
brüder svns, mich gegen dem selben minem herren dem bischof
verbunden han vnd verbinde mit disem brief, ob ich in inner der
zeit vnd er nv von Chraien schaidet vnd aber herwider ze Lock
chvmt vnd dar nach vber vierzehen tag, geinner vnd im erzaige mit
gantzem vleizze, daz mir sin schade vnd min laster lait ist, so stet
ez datz sinen gnaden vmb den selben schaden, ist aber daz ich im
des nieht erzaige als ich sol vnd miner durnaechte vnd beschaiden-
hait wol anstet, so schol ich im des selben schaden gebunten sin ze
gelten als er denne bewárt wirt mit der gwissen, vnd darzü ver-
zeihe ich mich iezü so getanes schaden vnd auch mir vnd min läuten
widervaren ist von dez vorgenanten mines herren läuten von Frisin-
gen lauterlichen auf sin gnade. Vnd daz ich daz also stät behalte, gib
ich disem (!) brief ze ainem vrehvnde dar vber mit den geziugen die
da bi gewesen sint, die sint mine herren graf Gerhart tümprobst ze
Frisingen, graf Emche probst ze Werdese, brüder Frideriche maister
weilent des ordens vnd der ritterschaft von dem Tempel, graf Hauch
von Montfort, herr Friderich der pharrer von Zaeur, herr Wulfinch
der vitzt?m in Chraien vnd an der March, herr Chénrat ritter burc-
graf ze Lok, Albreht der rihter vnd Dietrich der amman ze Lok vnd
ander biderbe laeute. Diu taeidineh sint geschechen vnd diser brief
gegebn ze Lok da von Christes gepurt waren tausent iar, awaihundert
iar vnd in dem fvnften vnd niunzigistem iar, an vnser Frawen abent
der Ereren.
Orig., Pgt., anghgt, Sigel abgefallen, k, Reichsarehiv zu München.
455
414.
1296, 17. März, Ardacker. Propst (Hermann) von Ardacker vermacht
seinem Capitel eine Gülte von 6 Fass Wein für einen Jahrtag für Bischof
Konrad 1l. von Freising.
... prenominatas1) sex urnas vini legavi seu ordinaui capitulo
Ardacensis ecclesie perpetuo persolvendas, hae adiecta conditione
sive modo ut predicti fratres ipsius capituli Ardacensis annis sin-
gulis in anniversario felicis memorie domini Chonradi comis sil-
vestris, Frisingensis episeopi qui est primo die intrante Martio,
ipsius memoriam peragentes vigilias et missam pro defunctis debeant
illa die eum ehoro sollempniter decantare, quibus exequiis cele-
bratis ipso die ob anime sue remedium predicte vi urne inter
eanonieos qui tunc presentes exequiis interfuerint, equaliter divi-
dantur.
Acta sunt hec apud Ardakker, anno domini 1296, in die beate
Gedrudis.
Österr. Zeitschr. f. Gesch. und Staatskunde, 1837, Nr. 39, p. 156.
415.
1296, 28. Juni, Oberwelz. Propst Emcho von Wörthsee stellt sich mit
seinem Erbe dem Bischofe Emcho von Freising zu Bürgen für seinen Bruder
Grafen Konrad von Ruxingen, dem derselbe zu Heirathszwecken 1200 Mark
Silbers geliehen.
Ich Emche von gots gnaden probst ze Werdese vergihe vnd
tün ehvnt allen den die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz
1 Dieses Wort bezieht sich auf die Kaufurk. I, c. Nr. 38, p. 152, ddo. 1296,
1. Sept., der Weinberg war Friedrieh von Winkel um 17 Pfd. Wiener Pfennige
abgekauft und zu Holenburg gelegen. Schon damals fügte der Propst, dessen Name
übrigens weder in dieser, noch in jener Urkunde erscheint, die Legirung für sein
Capitel, noch nicht aber die Bedingung wie oben bei.
456
ich minem vil lieben herren vnd öheim dem ersamen bischof Emchen
, von Frisingen da er minen lieben brüder graf Chvnraden von Ru-
xingen als gnaedichlichen zü sinem heirat gefurdert hat, gelobt han
vnd dar vber gesworn mit sampt dem selben minen brüder, daz ich
swenne ez dar zü chomt daz ChYnrat min brüder nicht enwaer, fur
in von sinem erbtail der mich von im an geuallen mach vnd auch sol,
vmb zwelf hvndert march lotiges silbers Wiennisches gelötes des
selben mins herren des bischofs oder sius gotshauses gelter bin vnd
wil sein in allem dem recht vnd er sich fvr minem brüder Chénraden
gegen dem edeln herren grauen Vlreiche von Haeynenburch verbun-
den hat ze der werung des vorgenanten gütes, vnd swelhen scha-
den er oder sin gotshause furbaz gegen dem grauen von Haevnen-
bureh da von enpfieng, daz ich im dez mit rechten triwen gebvnden
wil sein ab zelegen vnd auzzerihten. Dar vber daz ich daz gelubde
vnd den ait also staet behalte dem vorgenanten minem herren dem
bischof oder sinem gotshause, gib ich disen brief verinsigelten mit
minem insigel: Der brief ist geben ze Weltz do von Christes geburt
waren tavsend iar, zwaihvndert iar, vnd in dem sehsten vnd niuntzi-
gistem iar, an sant Peters abent.
Orig., Pgt., anhgdes verletztes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats-
arehiv zu Wien.
416.
1296, 8. Oct, Waidhofen a. I. Bischof Emcho von Freising befreit den
Hof des Klosters Admont zu Waidhofen von allen städtischen Pflichten und
Abgaben.
Nos Emcho dei gratia Frisingensis ecclesie episeopus tenore
presentium profitemur et constare volumus earum inspectoribus vni-
uersis tam posteris quam modernis, quod consideratis et recognitis
meritis gratuitis et acceptis amici nostri dileeti domini Hainriei
abbatis Admontensis quibus nobis et ecelesie nostre complacuit et
complacet incessanter, hanc ei et sue ecclesie Admontensi gratiam
duximus non immerito concedendam, videlicet quod inquilinus domus
sue in foro nostro Weidhouen site iuxta portam que ducit ad Amste-
ten, quem idem dominus abbas et successores sui ibidem instituerint
pro beneplacito voti sui, ab omni onere exactionum, steurarum, vigi-
457
liarum, eyreacionum et contributionum absolutum perpetuo reddimus
et exemptum. Vt autem talis gratia ipsi abbati et sue ecclesie per
nos faeta aput nos et successores nostros rata semper maneat et
seruetur, has nostras litteras exinde confeetas sigilli nostri karactere
iussimus in testimonium euidens communiri, testibus qui aderant,
subnotatis qui sunt frater Fridericus quondam magister militie
Templi et Hugo prepositus Isnensis fratres nostri, dominus Vlricus
de Cappella, dominus Otto Celkingarius de Schalach, dominus Yrin-
gus plebanus de Prilepp et magister Gerhardus plebanus de Ydnich.
Datum et actum in Waidhouen, anno domini M. ducentesimo nona-
gesimo sexto, in prima vespera sancti Dyonisii martiris.
Aus Vidimus des Ábtes Engelbert von Admont ddo. c. 1300, ...., ..... ;
vgl. dieses.
417.
1296, 29. Nov., Linz. Bischof Emicho von Freising und Rauhgraf Hugo
Propst zu Isen veraprechen dem Herzoge Albrecht von Österreich in seiner
Fehde mit dem Ersbischofe Konrad von Salzburg beizustehen.
Nos Emcho dei gratia ecclesie Frisingensis episcopus et Hugo
comes siluester prepositus Isnensis tenore presencium profitemur,
quod nos illustrem principem dominum Albertum ducem Austrie et
Styrie zelo fidei qua ipsi astringimur, amplectentes, ipsi contra
dominum Chunradum archiepiscopum Salzpurgensem inimicum suum
eapitalem et publieum ex nunc adherere fideliter et pro viribus con-
stanter assistere consiliis et auxiliis promittimus fide data, presertim
eum idem dominus dux Austrie nobis promisso suo firmauerit, quod
cum predicto domino archiepiscopo treugas, concordiam, fedus pacis,
eondiciones, promissa siue tractatus non acceptabit, inibit aut ser-
vabit, nec componet aliquatenus cum eodem, nisi nos hiis omnibus
et singulis premissorum specialiter et am(i)cabiliter includantur, In
euius robur amplius et cautelam presentes sigillis nostris voluimus
communiri. Datum Lintze, in vigilia beati Andree apostoli, anno
domini millesimo ducentesimo nonagesimo sexto.
Orig., Pgt., 2 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien.
458
| 418.
1296, 22. Deo., Passau. Bischof Wernhart von Passau überträgt die
Kirche zu Randeck, deren Patronatsrecht Bischof Emcho von Freising dem
Frauenkloster Frauenthal schenkte, sammt allen Erträgen demselben Kloster.
Nos Wernhardus dei gratia ecclesie Pataviensis episcopus pre-
sentibus confitemur, quod diuini cultus augmentum in nostra dyocesi
paterna sollieitadine promouere cupientes, donacionem iuris patronatus
parrochialis eeelesie in Randek quam reuerendus in Christo pater
dominus Emicho Frisingensis ecclesie venerabilis episcopus de libe-
rali assensu capituli sui fecit nouelle plantacioni ecclesie sanete
Marie prope Randekk ordinis saneti Benedieti, eui loco, conformitate
religionis et situs aptitudine persuadentibus titulum nomenque inpo-
suimus Vallis beate Virginis quod wlgariter Vnser frovn tal dici
volumus, auctoritate ordinaria eonfirmauimus, ipsam ratam et incon-
uulsam perpetuis temporibus decernentes. Verum quia sine tempo-
ralibus spiritualia non possunt subsistere, vt abbatissa et sanetimo-
niales in eodem loco domino perpetuo seruiture dum ad necessitatem
habuerint, temporalia fiducialiter appetant sempiterna tantoque con-
templacioni ferueneius inhereant, quanto largioribus stipendiis sunt
subfulte, ecce prouentus et fruetus memorate ecelesie in Randek
cum omni commodo et vtilitate mense ipsarum donamus et annecti-
mus benigno et liberali venerabilis capituli nostri aecedente con-
sensu, ita tamen quod propter huiusmodi gratiam ecclesia in Randek
et plebs eidem attinens debitis non fraudentur obsequiis, set per
duos eapellanos ydoneos abbatisse que pro tempore in dieto loco
fuerit, quorum correctionem nobis nostrisque successoribus reser-
uamus, sollicite et fideliter gubernentur. In cuius rei perpetuam
memoriam et firmamentum presentes dedimus literas nostro et vene-
rabilis capituli nostri sigillis appendentibus communitam. Datum et
actum Patauie, anno domini M. ducentesimo nonagesimo sexto, XI.
kal. Januarii.
Orig., Pgt., 2 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Font. rer. Austr. 1l/1, 272, Nr. 104.
——
459
419.
1297,10. Sept., Lack. Graf Emcho von „Ruxingen“ ( Probst zu Wörth-
see) beurkundet seinen Vergleich mü Bischof Emcho von Freising betreffe
Zahlung von 1500 Mark Silbers, welche derselbe des Ersteren verstorbenem
Bruder Grafen Konrad zu Heiratszwecken vorgestreckt hatte.
Nos Emcho comes de Ruxingen notum facimus presentium
inspectoribus vniuersis, quod eum nos dudum reuerendo patri do-
mino et auuneulo nostro karissimo Emchoni venerabili episcopo Fri-
singensi ad instantiam quondam fratris nostri kerissimi ChYnradi
eomitis de Ruxingen, quando filiam viri nobilis domini Viriei eomitis
de Hevnenburch promisit ducere in vxorem, fide data prestito super
hoe corporali iuramento promiserimus nosque ad hoe sub instru-
mento nostro publieo astrinzerimus, quod postquam eodem fratre
nostro mortuo sibi in hereditate succederemus, ipsum dominum
nostrum episeopum qui in se datis pro ipso fratribus suis pro fide-
iussoribus mille quingentas marcas puri argenti Wiennensis pon-
deris pro eodem fratre nostro receperat nomine donacionis propter
nupcias, indempnem tamquam principalis debitor omnimodis redde-
remus. Tandem vocacione diuina predieto fratre nostro sublato de
medio habito inter iam dietum dominum nostrum episcopum et nos
traetatu amicabili de solucione diete pecunie et finali, cum sibi per
aliam viam satisfacere nón possemus, cum ipso conuenimus in hanc
formam, videlicet quod predicto domino nostro pro predictis quin-
gentis marcis argenti Wiennensis ponderis et quiequid adhue ex dif-
finicione seu arbitrio condieto de mille marcis puri argenti eiusdem
ponderis inter prelibatos dominum nostrum episcopum et dominum
VI. eomitem de Hevnenburch predictis quingentis mareis argenti
sine eaptione aecesserit, promisimus et promittimns bona fide, quod
statim fratri suo domino Gotfrido comiti siluestri dicto Raup auunculo
nostro karissimo per certum nuncium nostrum et litteras efficaces
nomine ipsius domini nostri episcopi eastra nostra Ruxing et Malsperch
eum orAnibus suis pertinenciis, iuribus et honoribus in pignus siue
ypotecam pro supradicta summa pecunie mandauimus et mandabi-
mus assignari per eundem comitem Raubonem tamdiu tenenda et.
possidenda quousque sepedietus dominus noster episeopus de pre-
460
seriptis quingentis mareis argenti et eo quod de mille marcis argenti
supradietis per arbitrium ut premittitur, accreuerit, habita de per-
ceptis ratione annua, fuerit integraliter expeditus, et sic demum
eodem euacuato debito predieta castra nostra Ruxing et Malsperch eum
omnibus suis pertinenciis nobis sepefatus dominus noster episcopus
tenebitur absque difficultate qualibet restituere seu eciam assignare.
Adieimus eciam promittentes, quod si memoratum dominum nostrum
episcopum ante solucionem dicte pecunie plenariam decedere quod
absit, contingeret, euieumque idem dominus noster episcopus pecu-
niam eandem in toto aut in parte legare vel testari decreuerit, eidem
pecuniam ipsam sine contradietione qualibet persoluemus. Vt autem
hec predicto domino nostro episeopo per nos rata inuiolabiliter
obseruentur, presentes damus nostri et dilectorum nostrorum domi-
norum Gerhardi prepositi eeclesie Frisingensis et Hügonis canonici
Moguntini, Hügonis prepositi [senensis, fratris Friderici comitis sil-
uestris ordinis fratrum milicie Templi et jHügonis comitis de Monte-
forto qui carens proprio sigillo, consensit et consentit in sigillum filii
sui Hügonis Isenensis preprositi antedicti, neenon strenui militis
ChYnradi burgrauii in Lok sigillorum robore consignatas. Actum et
datum apud Lok, anno domini millesimo ducentesimo nonagesimo
septimo, quarto idus Septembris.
Orig., Pgt., von 6 anhgd. Sigeln fehlt nur Nr. 3, k. k. geh. Haus-, Hof-
und Staatsarchiv.
420.
1297, 8. Nov., Ulmerfeld Heinrich Hüglinger aus der Wachau verzichtet
gegen Bischof Emcho von Freising auf den Bezug eines Fass Weines.
' [ch Hainrich Hüglinger auz der Wachawe vergihe an. disem
brief allen den die in sehent oder hörent lesen, daz ich meinem lieben
herren dem ersamen bischof Emchn von Frisingen gehaizzen han
vnd gehaizze, daz ich vmb sogetan rihtigvoge vnd ich mit im vber
ain chomen bin vmb ein vaz weines in der Wachowe auz der Alt-
tach dar nach ich ansprache het, in meines hern Leutoldes ven KYn-
ringe offen brief antwurte vnd gewinne, dar an vnd vnder sinem insigl
ich mich verzeihe allez des rehts des ich vnd mein erben an der sel-
ben ansprache haben oder möhten haben gehabt, vnde schaffe auch,
461
wan ich mich des vorgeschriben meines rechtes in sein hant
verzigen han, daz sich alle mein erben, swenne ich si schierste z*
dem vorgenanten meinem herren bringen mach von Frisingen,
auch dar auf verzeihen ires rehtes, vnd swell: ansprach in oder sein
gotshaus ze Frisingen fürbaz dar vmb an get, daz ich sin oder
seines nachomen gewer bin mit swelhem oder vor swelhem reht
ich daz tün sol, vnd dar vber gib ich im disen brief mit Alrames
meines geswein, rihters ze Amstetten insigl versigelten, wan ich
selb niht insigels het. Der ist geben ze Vdmaruelt, des Vreitages vor
sant Marteinstag da von Christes geburtte waren tusend iar, zwei-
hundert iar, in dem siben vnd nivntzigistem iar.
Orig., Pgt., anhgds Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu
Wien; Font. rer. Austr. 11/1, 279, Nr. 111.
421.
1297, (Nov), ...... Leutolt von Kuenring beurkundet den Verzicht
Heinrichs des Hoglinger aus der Wachau gegen Bischof Emcho von Freising
betreffend die Lehenschaft des Bexuges eines Fass Weines.
Ich Leutolt von Chvnringe schench von Österrich vergich vnd
tün chvnt allen den die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz
her Hainrich der Hvglinger in der Wachawe min diener sich vmbe
sogetan ansprach vnd er gen minem herren dem ersamen bischof
Emichen von Frisingen ze sprechen het vmb ein vas weines in der
Wachawe auz der Altach des er dar auz ze lehen iach, mit dem
selben also vriuntlich verriht ist vnd vbereinchomen,. daz er mit
gütem willen sich verzigent hat in des selben mines herren des bi-
schofs hant aller der ansprach vnd rehtes daz er gehabt hat vnd
gehabt möht haben an dem selben lehen, für sich vnd für alle sein
erben, vnd dar vber verzeihet er sich alles sines rehtes an dem
lehen vnd gehaizzet, daz er des selben Jehens, ob ez ieman hinnenfür
anspräche, gwer sol sein des vorgeschriben mines herren von Frisin-
gen vnd sinen nachehomen vor einem iglichem gerihte da er ez ze
reht tYn*sol. Dar vber daz div rihtigunge dem vorgenanten minem
herren dem bischof von Frisinge vnd sinem gotshause vnd sinen
nachchomen staet beliebe, haben wir disen brief versigelt mit
vnserm insigel nach des selben Hvglingers bet. Der ist gegeben da
462
von Christes geburit waren tausend iar, zwai. hundert iar, in dem
siben vnd nivnzigistem iar.
Orig., Pgt., anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien;
Font. rer. Austr. II./1, 280, Nr. 113.
422.
1297, 7. Dez., Flödnig. Otto von Montpreis tritt Frau Juta, Tochter
Ulriche des Chropf und Gattin Winthers von Burgstall, an das Bisthum
Freising ab.
Ich Otte von Montparis tün chvnt allen den die disen brief an
sehent oder hörent lesen, vnd vergih an disen brief, daz ich frowen
Gevten, Vlriehes des Chropfes tochter hovfrowe(!) Winthers von
Purchstal an daz gotshaus ze Freisinge gib vnd han geben vnd ver-
zeich mich vnd alle mein erben aller der aigenschefte die ich oder
mein erben haben oder haben solten an der vor genanten Gevten
oder ir erben ob si immer cheinen gewint. Vnd daz diu vor genant
gab vnd verzeichnüzze stát sei, dez gib ich meinem herren dem
ersamen bischof Emchen von Freisingen vnd allen seinen nach
ehomen disen brief verinsigelt mit meinem iusigel. Daz ist besche-
hen daez Flednich vf der pürg do von Christes gebyrte waren tov-
seut iar, zwai hundert iar, in dem siben vnd niunzigisten iar des
nächsten tags naeh sant Nycolavs tag. Dez ist gezivch mein herr
der edel graf Emceh von Ruxingen brobst von Wertse, Johan der
schreiber von Lok vnd her Chvnrat von Lok, Erchinger vnser diener
vnd Vlrieh der Chropf vnser burgraf ze Flednieh vnd Vlreich Chropf
sein sun vnd ander biderb leut ein michel tail di da bei seint gewe-
sen vnd ez gehort haben.
" Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. Reichsarchiv zu München.
423.
1298, 6. März, Admont. Adt Engelbert und der Convent zu Admont geben
ihre Einwilligung, dass Herzog Albrecht von Österreich ihren Besitz zu St. Peter
in der Au an Bischof Emcho von Freising verpfände.
Nos Engelbertus dei gracia abbas, Heinrieus prior totusque
conuentus monasterii Admontensis presentibus profitemur, quod ad
A463
instanciam et voluntatem illustris domini nostri domini Alberti ducis
Austrie et Styrie de nostra permissione et consensu proeedit, vt
predium ecclesie nostre apud sanctum Petrum in Augia cum castro
et foro et ad ipsa pertinentibus reuerendo domino et patri in Christo
demino Emchoni venerabili episcopo Frisingensi pro summa pecunie
quam et quantam predieto illustri domino nostro duei sub suarum
litterarum testimonio duxerit(!) acceptandam et mutuandam, pigno-
ris nomine obligetur, sub talibus condicionibus atque pactis per quas
et per que idem predium cum castro et foro et ad ipsa pertinentibus
alienari a nostro ecelesia quoquo modo aut distrahi eontingat, set
libere redimi valeant (!) et ad redimendum reddi pro summa pecunie
in predietis litteris declarate quandocunque fuerit oportunum. Actum
et datum in Admundia, M. CC. LXXXXVIIL, pridie nonis Martii.
Cod 250a, f. 33', Heckenstallers Frisingensia beim Domeapitel in Mün-
chen; Meichelbeck [1/2, 133, Nr. 207.
A24.
1298, 16. März, Wels. Herzog Albrecht von Österreich verpfändet dem
Bischofe Emcho von Freising Burg und Markt s. Peter in der Au, Liegen-
schaften, Vogteien und Zehente zu Krenstetten, Aschbach, Gross-Enzersdorf,
Rasdorf, Pischdorf u. s. «o.
Wir Albrecht von gotes genaden herczog ze Österreich vnd ze
S(t)eyr, herre in Chrain vnd auf der Marih vnd ze Portenaw veriehen
offenleich vnd tín ehvnt allen den die disen brief an sehent vnd
hórent lesen, die nv lebent oder her nah chynftieh sint, daz wir
vnserm lieben herren vnd mag bischof Emchen von Frisingen, sinen
nahehomem vnd sinem gotshaus geseczzet haben vnd seczzen die
bureh ze sand Peter in der Awe mit dem marcht der dar vnder leit,
mit dem güt ze Chrensteten daz Otte von Erln ze siuen lebtagen
inne haben sol, vnd mit der wise ze Aschpach die abtt Heinreich
weilent von Admvnde dar z? geebaufet hat von dem schenken, vnd mit
allem dem nvtze vnd rechten vnd eren die dar zY gehörent, laeut vnd
güt, mit gütem willen vnd gunst apt Engelbrechts vnd des conuentes
von Admvnde vnd mit staetigung dar vber vnsers herren, hern Chün-
rats des erezbischofes von Salzburch, vnd dar zY seczen wir im vnser
vogtay auf sinen hofmarichen ze Enzestorf vnd ze Obernwelez mit
464
allem dem reht vnd nvez als wir sie gehabt haben. Dar zy seczzen
wir im vnd antwürten den zehenden auf fvnf vnd zweinezik lehen ze
Enezestorf, ze Rehleinstorf auf vierzehen lehen, ze Bischofsdorf auf
siben lehen, ze den Houen auf zehen lehen, ze Teimendorf bei Enezes-
torf den zehenden auf sehs lehen, den zehenden gancz als er hie ver-
sehriben ist, den setzzen vnd antwürten wir im mit vnsers herren
hant bischofs Wernhers hant von Pazzaw da wir in ze lehen von
haben. Dar zü seczzen wir vnd antwürten im swaz marihfüter ze
reht vnd e gewonleich auf vnsern chasten ze Aspach gehórt vnd ge-
nomen ist. Dar z* antwürten wir im vnser vogtay die wir haben von
des güt vnd des gotshaus von Medlieh daez Alhartsperge, vnd dar z*
die vogtay auf dem güt der abtessinne von Erlach dacz Winchlaren
bei der Ybs oberhalb Amsteten mit allem dem reht vnd nvez als wir
die selben vogtay beide her braht haben. Die vorgenante burch ze
sant Peter vnd alles daz güt daz vorgenant ist, seezzen wir im vmb
vierhundert march lotigs silbers Wienner gelötes die er vns ze diser
zeit berait gelihn hat. Dar Yber veriehen wir an disem brief, daz wir
dem vorgenanten vnserm herren dem ersamen bischof Emchen von
Frisingen, sinen nahchomen vnd sinem gotshaus emalen schuldich
sein sehs hundert mareh vnd sehs vnd zweintzich march lótigs
silbers Wienner gelóts der er vns also verriht hat, des ersten dreyhun-
dert march silbers, dar nah hvndert vnd zwei vnd vierezik pfvnt pfen-
ning Wienner, die er für vns vergolten hat. So'wurden wir im auch
schuldich drey hundert pfunt vnd aht vnd zwaincik pfunt an der losung
der bureh ze Vreinstein vnd für den habern den er vns leh hinez
Marchek, vierezich pfunt und hundert pfunt die er vns herait leb, des
wirt ze samen Yberal an pfenningen sehs hundert pfunt vnd zehen pfunt
Wienner pfenning an die vorgenanten dreyhundert march silbers. Die
selben pfenuing wurden an geslagen an drey hundert march vnd sehs
vnd sähezich march silbers, also sein wir der vorgeschriben sehs hun-
dert march vnd sehs vnd sehezich march silbers gaenezleich verriht,
Dar vmb haben wir im geseezzet vnd geantwürt ze einem rehten
pfant vnsern marcht ze Aspach vnd vnser güt ze den Planchen mit |
allem dem daz zf den baiden gehört, dev baidev des gotshaus ze
Frisingen aigen vnd von im vnser lehen sint, vnd wirt des gütes also
mit den vordern vierhundert marchen alles vberal eines vnd des
andern tausent mareh vnd sehs vnd sehzich march lótigs silbers
Wienner gelötes. Die loben wir im oder sinem nahchomen genezleich
-—
A65
se gelten also auzgenomenchleich, swenn wir lösen welten, so sülen
vir oder vnser erben oder vnser nahchomen eines an daz ander als
ez vor benant ist, besunderlie nicht lösen, wir weren in oder sinen
nahchomen genczleich vnd gar der vorgeschriben tausent march vnd
sehs vnd sehzich march lótigs silbers an abschlag des nvezes der
von dem selben güt geuallen mach, den wir im dvrnaehtichleich
geben vmb sinen getriwen dienst vnd ze burchüt z$ der vorgenanten
burge ze sant Peter vnd sol auch daz vorgenant güt niezzen als
ander sein güt mit vnserm güten willen, als verre in sein beschei-
denheit laitent vnd sein gewizzen. Dar z$ veriehen wir, ob den vor-
gesehriben vnsern herren den bischof von Frisingen oder sinen
nahehomen oder sin gotshaus dhein gebrest an get vmb des gots-
haus not, daz er oder sein nahchom die selben burch vnd swaz wir
im dar z# ze purchüt vnd ze gab genant haben, wol verseczen mach
mit vnserm willen vnd vnsrer hausfrowen vnd vnsrer erben vnd
Yasrer nahehomen vmb als vil güts als wir im schuldich sein, an als
vil daz man vns die vorgenante burch mit der gült die wir dar zf
geantwürt haben, vor dreyer manod an bieten sol ze lösen. Ist aber,
daz wir oder vnser erben oder vnser nahchomen in den vorgenanten
dreyn manoden die burch vnd gült niht erlósen migen, so sol vnser
herre bischof Emeh oder sein nahehome die burch vnd swaz gült
dar z? geantwürt ist, verseczzen inner landes mit vnserm güten
willen vnd vnsrer erben vnd nahchomen, swenn er wil, mit allem
dem reht vnd nvez als wir im ez vnd sinem gotshaus gesaezzet vnd
gegeben haben als ez vorgeschriben ist. Dar nah veriehen wir vnd
loben für vns vnd für vnser lieb hausfrowen vnd für vnser erben, ob
leman ist der die vorgenant burch ze sand Peter oder iht güts daz
vor benant oder verschriben ist, anspraech, daz wir vnd vnser erben
des gewer vnd verantwürter sülen sein an aller stat vnd an allen
sehaden des vorgenanten bischof vnd des gotshaus ze Frisingen.
Swaz aueh der selb vnser herre der bischof ander hantvest vnd brief
hat von vns Yber die vorgenant saczung des-marchts ze Aspach vnd
des güts ze den Planchen, swie den sei, die sülen dhein chraft
haben. Vnd dez disev taidinch der saeze vnd dev gab als vorge-
schriben ist, ganez vnd vnzerbrochen beleibe, dar vber geben wir
im disen brief versigelten mit vnserem hangendem insigel vnd mit
dem vnsrer lieben hausfrowen vnd Stephans von Missaw vnsers
marschalchs vnd Levtolds von ChYnringen vnsers schenchen vnd
Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 30
466
Chalhos von Eberstorf vnsers chamerers von Osterreich vnd Eber-
hards vnd Heinreichs von Waltse insigeln versigelten. Der ist geben
ze Welse, des Svnntags vor Mitteruasten, M..CC. LXXXXVIII.
Notizbuch Bischof Konrads IIL, f. 33, Domeapitelsbibliothek zu München;
Meichelbeck II./2, 131, Nr. 206.
- 425.
1998, 2. April, Wien. Bischof Wernher von Passau verleiht der s. Georgen-
Capelle des Freisinger Hofes zu Wien, unter Bestátigung der Gnaden anderer
Kirchenfürsten, einen Ablass und verlegt deren Kirchweihfest.
Wernherus dei gracia ecelesia Patauiensis episcopus. Vniuersis
Christi fidelibus salutem in domino sempiternam. Cupientes capellam
saneti Georii in Wienna a quibuslibet Christi fidelibus congruis
honoribus frequentari, omnes indulgencias sev gracias, quas reueren-
i patres domini archiepiscopi et episeopi pro reuerencia dicte capelle
concesserunt, ratifieamus et earum auctoritate ordinaria in nomine
domini confirmamus. Ceterum anniuersarium dedicationis diem dicte
capelle ex certis eausis ad proximam Dominiéam ante festum Assump-
cionis Virginis gloriose transferimus in hiis scriptis, volentes et man-
dantes vt ipso die anniversarius dedicacionis eiusdem capelle a Christi
fidelibus iugiter veneretur. Datum Winne, anno domini M. CC. nona-
gesimo octauo, in vigilia Cene dominice. Ceterum omnibus vere peni-
tentibus et confessis in anniuersario dedicacionis et patroni diebus in
eapella coneurrentibus xl dies de iniuncta penitencia misericorditer in
domino relaxamus. Datum vt supra.
Orig., Pgt., anghgtes Sigel abgefallen, k. Reichsarchiv zu München.
426.
1998, 4. Mai, ..... Konrad von Volkensdorf verkauft an Bischof Emicho
von Freising sein Lehen zu Wollmersdorf um 15 Pfund Pfennige.
Ich Chynrat von Volkenstorf vergihe an disem brief vnd tin
chvnt allen den di in sehent vnd hórent lesen, daz ich mein git ze
Waldmanstorf daz mein lehen ist gewesen von dem goteshovs ze
Freisingen, gesthtes vnd vnges?htes, verchovffet han minem herren
467
bischof Emichen ze Freisingen der sein mein rehter lehen herre ge-
wesen ist, vmb fvmfezehen pfvnt phenning vnd lob oveh an disem
brief, ob miner erben chainer oder ieman meiner vrevnde dem vor.
genantem minem herren bischof Emichen oder sinem goteshovs an
dem selben gt chainen chriech wolt machen oder tvn, des sol ich
sein gewere vnd ovzrihter sein an allen sinen schaden vnd gib im
vnd sinem goteshovs ze vrchvnde vnd ze gezevge disen brief mit
minem hangentem insigel. Ditz ist geschehen da von Christes gebvrt
waren tovsent zwai hvndert in dem aht vnd nevnezigistem iare, des
Svnnetages nach sand Philippes vnd sand Jacobs tage.
Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Statasarchiv zu
Wien; Urkundenb. d. Landes o. d. Enns IV. 282, Nr. 304.
A21.
1299, 23. Mai, Anagni. Papst Bonifa: VIII. trägt dem Abte von Seiten-
stetten, dem Propste von s. Virgil zu Frisach und dem Pfarrer zu Judenburg
auf, den Spruch des Archidiakons von Gurk in dem Streite des Pfarrers Hugo
von s. Peter am Kammersberge mit dem Bischofe von Lavant um diese Pfarre
neuer Untersuchung zu unterwerfen.
Bonifacius episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis. . .abbati
monasterii in Seydeinsteten et .... preposito: sancti Virgilii ecclesie
in Frisaco ac .... plebano plebis in Judenburga Salezpurgensis et
Patauiensis dyocesium salutem et apostolicum benedictionem. Sua
nobis Hugo rector ecclesie sancti Petri prope Welez Salezpurgensis
dyocesis peticione monstrauit, quod cum venerabilis frater noster
... Lauentinus episcopus, falso asserens predictam ecclesiam saneti
Petri ad mensam suam episcopalem spectare et quod idem Hugo
super eadem eeclesia iniuriabatur eidem, ipsum super hoc coram
venerabili fratre nostro Chunrado archiepiscopo Salezpurgensi
auctoritate ordinaria traxisset in causam, demum .... archidyaconus
Gurcensis cui prefatus archiepiscopus huiusmodi causam audiendam
commiserat et fine debito terminandam, reputans eundem rectorem,
cum non esset pro sue voluntatis libito, contumacem, prefatum epi-
seopum Lauentinum in possessionem diete ecelesie causa rei seruande
contra iustieram inducendum fore decreuit, in ipsius rectoris non
modieum detrimentum, propter quod ex parte ipsius rectoris ad
468
sedem apostolieam fuit appellatum. ' Quocirca diserecioni vestre de
viriusque partis procuratorum assensu per apostolica scripta man-
damus, quatenus apud Judenburgam Salezpurgensis dyocesis, vocatis
qui fuerint euoeandi et auditis hine inde prepositis, quod canonicum
fuerit appellacione postposita decernatis, facientes quod decreueritis
auctoritate nostra firmiter obseruari. Testes autem qui fuerint nomi-
nati, si se gracia, odio uel timore subtraxerint, per censuram
ecclesiasticam appellacione cessante cogatis veritati testimonium
perhibere. Quod si non omnes hiis exsequendis poteritis interesse,
duo vestrum ea niehilominus exsequantur. Datum Anagnie, decimo
kal. Junii, pontificatus nostri anno quinto.
Aus dem 2. Schreiben des Pfarrers Heinrich von Judenburg an Viear
Konrad von Wölz ddo. 1300, 2. Jänn., Judenburg, vgl. dieses.
428.
1299, 23. Mai, Anagni. Papst Bonifaz VIII. trägt dem Abte von Seiten-
stetien, dem Propste von s. Virgil zu Frisach und dem Pfarrer von Judenburg
auf, in dem Streite des Pfarrers Hugo von s. Peter mit dem Bischofe von La-
vant um die genannte Pfarre su entscheiden.
Bonifacius episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis. . . abbati
monasterii in Seydeinsteten et .... preposito eeclesie sancti Vir-
gilii in Frisaco ae .... plebano plebis in Judenburga Salezburgensis
et Pattauiensis diocesium salutem et apostolicaın benedietionem. Sua
nobis Hugo rector ecclesie saneti Petri prope Welez Salezpurgensis
dyocesis peticione monstrauit, quod cum venerabilis frater noster...
Lauentinus episcopus, falso asserens predietam ecclesiam sancti Petri
ad mensam suam episcopalem spectare et quod idem Hugo super
eadem ecclesia iniuriabatur eidem, ipsum super hoc eoram venera-
bili fratre nostro Chun. archiepiscopo Salezpurgensi auctoritate ordi-
naria traxisset in causam, predictus Hugo ab ... archidyacono Gur-
censi eui predictus archiepiscopus huiusmodi causam audiendam
commiserat et fine debito terminandam, senciens indebite grauari ex
eo quod idem archydiaconus procuratorem suum legitimum mandatum
pro eo suffieiens exhibentem ad presenciam dicte cause admittere
contra iusticiam recusauit humiliter requisitus, quamuis nulla sub-
essef causa rationabilis propter quam idem rector deberet persona-
469
liter conparere, ad sedem apostolicam appellauit. Quocirca discrecioni
vestre de vtriusque partis procuratorum assensu per apostolica
seripta mandamus, quatinus apud Judenburgam Saltzpurgensis dyo-
cesis, vocatis qui fuerint euocandi et auditis hinc inde propositis
quod canonicum fuerit appellacione postposita decernatis, facientes
quod decreueritis auctoritate nostra firmiter obseruari. Testes autem
qui fuerint nominati, si se gratia odio ueltimore subtraxerint, per cen-
suram ecclesiasticam appellacione cessante cogatis veritati testi-
monium peribere. Quod si non omnes hiis exsequendis poteritis
interesse, duo vestrum ea nichilominus exsequantur. Datum Anagnie,
decimo kalend. Junii, pontificatus nostri anno quinto.
Aus dem Schreiben des Pfarrers Heinrich v. Judenburg ddo. 1300, 2. Jän.,
Judenburg, vgl. dieses.