Full text of "Fragmenta marburgensia [microform]"

See other formats

MASTER  NEGATIVE 

NO.  93-81265- 


MICROFILMED  1993 
COLUMBIA  UNIVERSITY  LIBRARIES/NEW  YORK 


as  part  of  the 
"Foundations  of  Western  Civilization  Preservation  Project" 


Funded  by  the 
NATIONAL  ENDOWMENT  FOR  THE  HUMANITIES 


Reproductions  may  not  be  made  without  permission  from 

Columbia  University  Library 


COPYRIGHT  STATEMENT 


The  copyright  law  of  the  United  States  -  Tltle  17,  Unlted 
States  Code  -  concerns  the  making  of  photocopies  or 
other  reproductions  of  copyrighted  material. 

Under  certain  conditions  speclfled  In  the  law,  libraries  and 
archlves  are  authorlzed  to  furnlsh  a  photocopy  or  other 
reproduction.  One  of  these  specified  conditlons  Is  that  the 
photocopy  or  other  reproduction  is  not  to  be  "used  for  any 
purpose  other  than  prlvate  study,  scholarship,  or 
research."  If  a  user  makes  a  request  for,  or  later  uses,  a 
photocopy  or  reproduction  for  purposes  In  excess  of  "fair 
use/'  that  user  may  be  liable  for  copyrlght  Infrlngement. 

This  institution  reserves  the  rlght  to  refuse  to  accept  a 
copy  order  if,  In  its  judgement,  fulflllment  of  the  order 
would  involve  vlolation  of  the  copyright  law. 


A  UTHOR: 


AMMIANUS 
MARCELLINUS 


TITLE: 


FRAGMENTA 
MARBURGENSIA 

PLA  CE: 

BEROL 

DA  TE: 

1876 


COLUMBIA  UNIVERSITY  LIBRARIES 
PRESERVATION  DEPARTMENT 

BIBLIOGRAPHIC  MICROFORM  TARGET 


Original  Material  as  Filmed  -  Existing  Bibliographic  Record 


'  87Am6 


1 


MM 


•■^, 


Rerum  gestariiasltbrl^ 
Selectlons« 

Ammianus  Marcellinus.         (^^76.    Nisscn)  La  27.40 

Fragmenta   mar])urgcnsia   cdidit   Ilcnriciis   Nisscn.     Berol, 
1876. 

4°.  PP-   (4)'  32.     Fac-sim. 


Master  Negalive  # 


Re 


«••'H**   4   .  •     »    ■ 


v_ 


Nissin.  Mcinrich,  cJ. 


IICL      iJ    losr, 


TECHNICAL  MICROFORM  DATA 

FILM     SIZE:___:^^|kV22^  __  REDUCTION     RATIO: 

IMAGE  PLACEMENT:    lA  (^X)  IB     IIB 

DATE     FILMED: i/_i:^S_3 INITIALS 

HLMEDBY:    RESEARCH  PUBLrCATIONS.  INC  WOODBRIDGE.  CT 


i-^- 


J^/ 


c 


Association  for  information  and  image  IManagement 

HOOWayneAvenue.  Suite  1100 
Silver  Spring.  Maryland  20910 

301/587-8202 


Centimeter 


2        3        4         5        6 

liiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiili 


llllllllllllllMlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 


8         9        10       11       12 

iiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiilii 


13       14 

liiiiliiiili 


15    mm 


n¥ 


TTT 


Inches 


I  1  I  II 


1 


T 


l.l 


1.25 


I   I   I   II   I  I  I   I 

4 


1.0    ^ a  iiiiia 


1.4 


2.5 
2.2 

2.0 


1.8 


1.6 


T 


MflNUFfiCTURED   TO   fillM   STfiNDfiRDS 
BY   fiPPLIED   IMfiGE.     INC. 


MflNUFflCTURED   TO   RIIM   STRNDflRDS 
BY   flPPLIED   IMflGE»     INC. 


^'b^ 


-b 


V 


<?)' 


t-rws-f-,'r4w-t»tiiimw^viS'j^-'^r«f»i§f«e.  •■%-fei.^  jia>aMWif»Mtej»  ji^{y»iifcsaf A  • 


^ 


T 


If-      1 


Colutnbia  SlnitJersfttp 

intljrCitpofltogork 

LIBRARY 


l._ 


•  -tf-i 


AM.MIAM  MARCELLIXI 


FRAGMEJiTA  MAEBLRGESSIA 


EDIDIT 


HENIMCLI,^  XISSEX 


COJ..COJA.. 
N.YORh. 


ACCKDrr  TAiii  LA  piioroi.niiociiivriiiCA 


\ 


^ 


BEKOLTNr 


AriD    WKIDMANNOS 


MDCCCLXXVl 


,^- 


ARGUMENTORUM  INDEX 


0  /   n  V*.  Q 


K 


Fragiiieiit^i  Marburgeiisia 

Prlmum       =  Amm.  Mart.  XXIII  r,  37_J5 ,,     j 

Secundum   =                           XXVIII  -1     21 •>'.!  •* 

Tertium       =                         XXVIII  4,  ;<(•  —  .!;{ 5 

Quartum      =                          XXVIII   4.  ;<4  — .->,  .> (j 

Quintum      =                         XXVIII  .\   n—ii,  .5 - 

Sextum         =                          XXX  2,  0-4.  2 9 

('oiiiiiientarii 

Caput       I    (le  orifiine  frafjmeiiturum ij 

Caput     II    de  cudice  Marburgeu^ji jj 

Caput  III    de  ai^ographo  Vaticano-Ful.lensi |§ 

Caput    IV   de  editionibus  Accur.sii  et  Gelenii 24 

Caput      V   de  codice  archetyjx) ^i» 


i]8S8 


'§' 


1 


NOTARUM  IM)KX 


M  —  tVaf?menta  Maiburgensia 
V 


b    = 


G 


codex  Vaticanus  iST.i,  olim  Fuldensis.  Kius  libri  i^lenam  lectionis  varietatem  addidi 
Franciscum  Kyssenhardt  et  Victorem  (iardthawsen  secutus.  IUe  enim  in  editione  quae 
IJerolini  a.  1*^71  prodiit,  codictm  dilijfenter  exscripsit  praeterquam  ([uod  ./,•  nie  elementa 
inter  se  commutata  plerumque  non  notavit.  hic  autem  pro  amicitia  sua  quas  in  maiorem 
editi(mem  sibi  paraverat  .schedas,  eas  pleno  iure  mihi  utendas  concessit.  Sunt  quae 
alterutrum  fugirunt :  ea  indicare  supertluum  visum  est,  quia  fragmentis  nostris  et  editione 
Accursii  comparatis  quae  singulorum  Hdes  esset  tcstimoniorum  satis  apparebat.  Contra 
(luae  utrumque  fugi.s.se  videntur,  ca  plerum.jue  dubitationis  signo  notavi.  Denique  haud 
reticuerim  me  vaKle  incertum  esse  ,  num  editores  inter  manum  secundam  ct  tertiam  et 
primam  ubicjue  accurate  distinxerint. 

Corpus  .scri[)t.  lom.  ed    1    Suetonius  rel.  Ammianus  ex  rccognitione  Krasmi  Itoterodami. 
JJasileae  apud   lo    Krobenium  a.  l')IS. 

Ammianus  Marcellinus  a  Mariangelo  Accursio  mendis  quinque  millibus  purgatus  et  libris 
quinque  auctus  ultimis  nunc  primum  ab  eodem  mventis.  Augustae  Vin(hdiconim  a.  l^iAH. 
Corpus  script.  rom.  ed  II  Suetonius  rel.  Ammianus  Marcellinus  (piatuor  libris  auctus. 
nasileae  in  officina  Krobcniana  a.  l-^.Ct.  (J,,..  libro  iitendi  facultatem  bibHothecae  Got- 
tingensis  praefecti  dedit  lil)eralitas. 


Annii.    Mare.  ^ 

XX ni  ().:'>7     creihat.  &  fiaqua  uoluerit  abluere  quifquam  aeftuf 

cxcitat  acrioref  incendioruni  xec  remedio  ullo  quam 

38     ictu  puluerif  confopitur.     Paratur  autem  hocmodo 
oleum  ufuf  conmuuiif  herba  quadam  in  fectum  con 
5  diunt  harum  rerum  peritia  ad  diuturnitatem  fer 
uantef  &  coalefcenf  duri  exmateria  lienenaturaha. 
fnnihf  oleo  cralfiorifpecief  gigmtur  aput  perfaf  quam 

'V.^     utdixmml'  naitham  uocabulo  appellauere  gentih.  Per 
liaec  loca  cnntatef  difperfae  funt  pluref  quifomnibuf 
1(1  ])rcltant /onbii'  &patigran  &gazaca  mter  quof  opibuf 
&magnitudme  moenium  confpicuefunt  lieracha  &ar 
facia  &  eiiroj)ol'&  cyropohf  &ecbatana  fubiafonio  moii 

40  te  intcrrif  fitae  fyromedoram  Amiief  haf  regionef  pre 
tcrcunt  muUi  ciuorum  maximefunt  coafper  &  cindef 
i.)  &  amarduf  &  cliarmdji  &  cambvfef  &  cvruf  cuima^no 
&  fpeciol'o  cyrufiUe  fuperior  rexamabihf  abolito  uete 
re  iduocabulum  dedit  cum  ereptum  ire  regna  fcytlii 
cateftinar&  (juod  &  fortefeft  ut  ij)l'c  ea  ferebatur  &  uiaf 
fibiutile  imjietu  ingenti  molituf  in  cafpium  dilabi 

41 20  tur  mare.     Per  tractuf  mcndianof  cxj)anfa  pofthcc 
confmia   htoribuf  j)roxima    j^crfif    habitatur  aiitujua 
minutif  frugibuf  diucf  &  j)almitc  aqiiarumquc  co 
l)ia  lucundilfima     Aninef  (juipj)e  niulti  per  eam 
antc    dictuni   fluunt    finum    quoruni    maxnnifunt 

in   margine   manu   saec.    XVIII.    annotatum  est  :    Fritlcwalt  a'o.    loSb.       3   wcfo   h. 
iaciii  AG. —  4  vfue  V.  corr.  bAG. —  5  /laniin?  M.  ef  dliituniitafem  servans  b.  jieriti  ad  AG.  — 

«-  r;i' 

()  hnievattiha  \ .    diii  ex  viatena  heiie  natiiraU  bA.    durant  er  viateria  nenae  natiiralis  G.    — 

1' 
7  i/iiaespeeies add.G.  apud hA(J. —  h  )iait/iam\ .   napt/itamh.  nap/it/itam  A.  nap/d/iamVj . — 

\^  ipieishXii.   —    \i)  praestant  Zombis  bAG.    Parirjia  h\.    Patigraij.    (/ rarMca  hA.    epuis 

l)A(ji. —  1  1   conspiciiae  bA(i.    Ileracia  h. —   12  Arsatia  bA. —  13  Si/romedonnn  bAG.  — 

11  niaTimi  hAVj.  co/ia/per  \ .    C/ioas/ies  hAG.  Ci/ndeshA.  (iijndesG. —  {[^  ArriardushA. — 

\  C)  s/)arioso  hAG.    —    \~  regn-^  V.    —     \S  fefttnaret  \ .    destinareth AVj .  forfis  essethAG. 

vt  i/)sc  ca  ferehat  h.    ut  ipse  ferrhat  A.    nt  ipse  ferchatur  G.    —    \{)  utiles  hA.    ut  ille  G .  — 
21     littonhus    l)(i.      proximia    h.      antiijuis  b.    —     22     niinutis    om.    b.      j)ahnitae   b.     — 

«1-' 

23   lucundiffima  V.    onines  corr.   o  eraso  M.    euni  bA.    —   21  in  antedictum  G. 

Nissen,  Ammianfraginente.  \ 


»"*--■,, 


Aniu).   ^fare. 

XXIIK;.        batraditef  &  rogoinaniuf  6chniomm  atquebagrada 
^2  0ppidauero    mediterranafunt   amphora      Inccrtuni 
enini    quaratione   per  orafmantnnai  nihilcondide 
runt  infigne  mterque  perfe  polileft   clara  ^iardea 
r.  cVihabraatifatque  tragomce;  Infulaeuero  uifentur  ibi 
^'^     tref  tantum  cadianaf  ^:  fara  cKralcxandria  hiipropm 
([uant  parthy  ^:  iiti  iubaquilonecoleotci'  nmalef  ter 
raf  c^'  prumoiaf  ciuorum   rcgionci'  clioadrci'  fluumf 
mtcr  icmdit  cc^'crii'  al)undantior  ^:  haec  potiora  reii 
10  duii'mit  oppida  gcnoniam  moeiia   cliaraxai^amia  ar 

A     C 

tcana  c<:  ecaton  phyloficumi'  finibui'  ])crcaipia  litora 
adufque     portarum     angui'tiai'    itadia    (iuadraginta 

-14     numcrantur  c^nHllc  fcni'unt  ilhc  iiabitator  cfi'unt 
pagorum  onmium  atcjuc  pugnacei'  eoi'(pie  ita  cer 
I-.  tamina   luuant  cVcl^clLi  utmdicctur  intcraliof  om 
ncf  bcatul"  qui  inprocuo  proi^udcnt  ;mmiam.     excc 
dentefenim    euita     mortc     fortuita     conuicuf    mi'cc 

45     tantur    dcgcncnf   cV^    ignabol'.      (,uibuf   ab    oncntali 
'•'uftraliquc        plaga        arabcf       b(>;,tic(.ntcnumant. 
:oldeo    iicappcllati    quodfnigilnif   luxta    \'    ietibuf 
c^'     palmitc     odorum(,uc     fuauitatc     multq^hcifuut 
Iocui)lctcl'.      niaguc     (piccorum      partcf     m;n-crubn'i 
.•iltcrc    dcxtro     contiuguut     Icu;i    pcriiconnn    con 
hmit;mt     clciucnti    utnul'(iuc     potm     bomf    oiunibul 

1    Vatrar/u^es  bA(^   m.,„i.  A.  .7  om.    Ji,.,on,auis  bG.    /W.,.  b.    Ba,ra</e  h  - 
2me^trn;n..a  bAG.  inf.nt,un  b.  -    ,  i„trr,ua.  bAG.  -  :.  Orohati.  bAG.   Trag.ni.a  bG. 
™»/..  bAG     ./.  b.  -  r.  Cadiana  A.     Tihiana  b(i.   l%,ra  bA(i.  -  7  Part^.i  .iti  A.    Part/n 
eSc.,tJ.a.  s.t,  bG.    r.,ln,t.s   bAG.  -  .  pruin.sa  b.    Coatr.s   bAG.   -  tl  ra.trris  bAG.    _ 
10..V./..G.    r,.„../.  bAG.   .IW.om.bG.  au.rajru  X   -  \  ^  Jrt/.aranahX.  eratonjJ.l.f 
M.  ba.ta  acUluu  .   in   y   „u.tuvit,    roligiose   e.vpres.sit  N".    Hrratonp;,tos  A.    mtan.n.iU  b 
H,rat.nn,,l,.sG.     littora    bG.    -     1  ;i    ;,afntafar,f  j„ut    V.     cld.    bAG.  -    10    ,r..r^,    y 
,rael,o  bAG.  fa.erithi,.  -  17  ron,nr,fX.    ..nritiis  bAG.  -   IS  .,  ,lr,.neres  ,t  i.naros 
bAG.  -   20  fnetibas    bAG.   -  22    nairfnae  bAG.      rabru.n    mare  bAG.   -  O.-j    „^i,,,.    y 
u  lat,r,  hXdi.    ,lext,r„hii.     la.raMi.     l,rah.     r,Mi.nita..t  hXii .    -    -IX  potiuris  h. 


3 


Aiiim.   Man 

xxvm   \ 


([uod  (S:  111  maioref  conuiuio  uel  confeffu  proconfula 

22  rii'  (luidam  el't  antelatui'.     Subiident  aliqui  curio 
k)^  liominef  i'enef  aut  luuenel'  orbof  uelcaeliboi'.    aut 
ikwxm  uxorci'  habenteffc  liberof.     Nccenim  in  hoctitu 

:.  lo  diicrimcn  ahquo  obferuatur  ad  uoluntatei'  ton 
dendal'allicientef  poteft   regnfmirif  quicum  l'uo  remir 
ludicuf  ordmatif  (juac  bant  reliqucrint  hif  (juibuf 
morcin  gercndo  tel'tatii'unt  ihcopereuiit  ut  id  in 
plcrif  orac  fatorcm  opcncnte  xec  putcof  Nccfacili 

in  ])otcl't  acgntudo  tcl't;mi  comit;itum  cft 

23  hif  quiftuam  cum  digmtatclic*S: 

uicc^'   umuhi  gnidicfiiotof  antini   aliqu;ito  contuctur 
af])cctu  iit])()rtc;ii)t;ir  l'yr;icurjif  cxiftimcf     rcucrtimuf 

21     ui;u*ccllum  multiapud  eof  Ncgantef  eife  fupcr  ;if  ])o 
1.J  tcl't;itel' m  cjiclo  Nec  in  i^ublico  prodeunt  ncc  ])r;m 
dent  Ncc  lauari;u'i.  arbitnmtur  i'e  cautiuf  ])ol'l'c  aiitc 
qu;mi  cfciiicn  defcru]oul()fae  fcii'cit;it;i  didicermt  ubi 
iit  ucrbi  gratia  i'igmim  mercuni  uel  quot;im  cancro 

2r>     fi(l(Mir  ])artcm  ])oluui  dircurrcnf  optincnt  luna.    Ah 
•-'0  ud  ii  creditorcm  fuuiii  fi;igit;irem  lei'tiuo  aducrtcnt 
dcbitum   ;Kl;uing;mi   confugit  ;uidciitcm   omui;!   ]:)r;ic 
licenter  euni(iuc  utbcncficum  cunitur    gcri     VNdc 
nonmfi  rcd(lit;i  cautionc  dir])endioque  adfiictuf 
graui  difccdif  cV:;idditur  huic   debitorcm   u()luiit;irju 


y 


1  quod  ei  G.  maiore  AG.  —  2  suhriilent  A.  —  3  roelihes  A.  raelibes  G.  —  1  hahrufes 
et  liheros  AG.  in  om.  \'.V.  —  .')  aU(pt,ul  AG.  r,)ndendas  G.  —  i)  potesf  regiis  VA.  nis 
terlti.is  G.  postren.is  A.  s.ipreniis  G.  —  7  quac  hona  A.  q..ar  hahcbant  G.  —  S  iinpleris  VA.  — 
t>  tK.rac  A.  —  10  post  Uffan.  V  btcunam  20  litterariim  Eyss.,  23  litterarum  Gaidt. 
ascribunt  tesfanient  A.  romifafii  A.  —  11  post  qu.ftaani  lac.  IS  litterarum  V.  quisquani  A. 
post  licetXdiQ.  11  litt.  V.  —  G.  inde  a  S  ..f  id  i.i  usciue  ad  11  tuani  omisit :  pergit  al>us 
can.  dignifafe  licet.  rerrirc.  —  12  f/radicns  A(j.  anfca  G.  ohliquato  AG.  —  13  ajferfii  A. 
nverti  M.  Marr.  G.  —  11  neijant  (i.  —  1")  roehi  A.  —  15  a/7  om.  A(i.  —  17  cplinir- 
ridc  AG.  srrupilofc  \.  srrupuhjsc  AG.  —  IS  rancri  AG.  —  1 D  ohtineat  AG.  — 
2n  alius  VA(t.  fturfifare  illcrt'Vo  A.  fagifarc  molesfi.is  G.  —  22  rcnefciim  G.  [)(<st 
gcri  un  erasa  sunt  c\  maiusculis  scripta.   —   23  ajficfus  A. 


Anirn.    Miirc. 

XXVIII  i.      incliulit  iitpropnum  neo^anto  emr  profectiono  nbioluit 
2'iPartCcilia  uxor  utprouer])iuni   kxputur  uetul' eadeni 
incudeni  dumoctuque  tundendamaritum  teftari  con 
pellit  hocciueulem  utfaciat  u.\orurfr,Sc  marituf  mftanter 
5  cV:  periti  mrif  alti-miecui'adfcifcuntur  unuf  iiuaibu-ulo 
alter  eiuf  aemuluf  intriclimo.re puonantiatracturi  lide 
(pie  i'ubi'eruntur  oenitaluim  extoruitli  terpraeter 

controu(>rii]imcpracfectufj)afprofui'uiIaroientei'cVci'e 
pultiirai'diuitum  matroniarum  indead  exae(iuiai' uiro 
10  rum  famaaduentantef  neceirana  })aran  ()port(>re  inuen 
tcf^:tci'tatura         ancillaf  captenatura  p.illuli. 
ai'pirati  pridie  coni'umi)to  defuncta.  um  ro 

ma(iue  utmillnif  ait.  xecin]ml']unuanil'(piic(,uam  bof 
n()iiiintxil"i(,iiodfructuofmn.fit.nnicoftam(piamp(«ciidcf 

15  eof  potii"ibnum  ddigunt  cx(,udmf  feiperant  ma.xnnum 
27     fructumei'i'c  cai^turof  (  uuKjue  mutuunnlli  (luidpctunt 

loeeoi'cK:micaunai'ui(l(-l)ii;V:Ia(b('tal'(-uinadiuiiouuturut 
reddantitacoturiiat()i'cV<:turoi(l(,i'utberaclidai'dIcfcrcf 

2S     fonten.Scteinenum|)utclhactcnul'(l(^i'enatunuiicadotU) 
2ofaniplel)(Mnucnianmi'^:(lcfi(l(Mnin(,uanitentutnomim 
bulcultii'(iuubnncalceorumcx])(Ttcl'ciimfr()reri'tatanii'e 
iuuupacNci'erapimcVcci(-ini])neul'(nuni>lutunno^:trulI.'iiS: 

20     lncunucuiVumj)()rcIa('acV:i'ali"ul;iliniilil"(,u('innunuTibi 
()mnei'(,u()duiuuntuinocVctei'eril'inj)cnduiir.V]iirrril"Os:uo 

_         1  un,<n,lr  \X.  uec  a.  G.  -  2  eauciem  G.  -  ;i  innaie  A.  tumlemlo  AG.  con>prUit  \G    _    . 

0  asc.scnutur  A.  -  6  trnrtaU^ri  iisdcnujue  AG.  -  7  lac-.  7  litt  X.  e.teruit.  hinc  '  inter- 
pretes  A.  e.t.u.an  n.terpretes  G.  -  ^  praefertu/  paf  pmf.f.f  \-.  .raefeoturas  G.  - 
•)  matronarran  Xii.  e.e,paas  XQ.  -  U^  foenanas  inritantes  G.  innucntes  AG  -  1  1  post 
^Jtaturu  lae.  14  litt.  V.  anci/la  suapte  A.  lacunam  post  pa/li<ii  om.  \- \  _  [  >  !,., 
sumpta  \  A.  _  i;{  ut  Tullius  A.  Inde  a  innuentes  usque  ad  ait  delcvit  (i.  /„  ,,hus  VG 
/«w  A.  honum  G.  lacunam  duarum  fcrc  litterarum  om.  VA.  Ccterxun  manus  saec  XM 
cmendavit  refncs  bonum  norunt  sic  ^  14  norunt  AG.  frurtuosum.  sir  G.    tanauan,    V(/  - 

1  -  MHones  G.  adiguntur  AG.  -  IS  ,.thurnatos  AG.  tungnlnfY.  i/U  AG  -  P)  rw.- 
fontnn  \  A.    CrespAontem  G.  -  20  desi./en.  \'>AG.    nitent  et  AG.   -  21   et  rpoWam  VA    _ 

-2  S^ucupae  et  Serapini  G.  et  nm  TruUa  V.  et  rum  Tr.  A.  -  2;i  Luranirus  G  Por- 
daca  0\  >.  suniksque  AG.  -  24  librarius  i.rimum  scripsit  u.uunt.  deindc  in  h.hunt  vcl 
bibuutmni,,^\U    Ind^hbuntW    omne  G.    tesseris  AG.    impendunt  \G. 


\ 


Anini.    .Marc. 

XXVill  1,      Septcm  iier.^us  cum  suj^eriore  folii  parte  interierunt.  In 

margine  manu  saec.XA7.  cum  nunu^i  aliquot  tum  baec 
verbaseriptasunt:    ExtrUCtUS 

DcG  tirtui  licijiicftcrs 

al^ie  5u  JyvitcunUfct 

%\\\\{>  Christj 
1589 

quisque  umdicat  carceribuf  non  exiluerit  prin 
Nominabilif  aequif  parum  colierce  er  eircumele 

31 10  xeritmetam&ubinegleojentiaetantaeftcariefexoptato  die 
equeftrmm  ludorum  mlucifcente  Nondum  folif  puro 
iuuar(t  fufiiif  omnef  feftinant  j^raecipitcf  nt  uelocitate 
curroi'ij)i'()i'aiitceaintcertaturofi'u2)erquorumeueiitudif 
ciifc^I^uotorum  ftudiii'anxii  plunmi  ao;unt  peruioilef  noctef. 

32(u)xdci'iadtlieatralemuentumfucrituditatemartificei'fcenari] 
pcTi'ibilofexj)l()duntur  l'i(iuii'ibiaerebumiIioreinnoncon 
ciliaueritplebemfui  fi  defuerit  i'trepitui'adimitationem  tau 
ncae  gentil^peregnnof  uociferantur  pelli  debere  (piorum 
fubi'idiif  fempernii'i  i'unt  acfteterunt  &tetni'uocibui'»S:  ab 
20  liirdif  quaelonge  al)borrenta ftudiif  c*>cuoluntateueterif illiuf 
plebif  cuiuf  multa  facefe  dicta  memoria  lo^juitur  iS:uenul'taf 

33  (i)deiiim  nunc  repertum  eft  ])ro  i'onitu  lauduni  inpenfiore 
peraplicatofbominii'aul()(,ucn(bmuVcinomniipectacu]() 
exodiano  uenaton  aurigae  (fc  liiftnoimm  oenere  onini  c^ 

7  post  pri7i  lac.  1 5  lit.  V.  —  b  exiluerit  princeps  et  rircumflexerit  G  reliquis 
omissis.  —  \)  equis  parum  cocrce  A.  post  coherce  lac.  22  lit.  V.  —  10  circumelegerit  A. 
cirrumfiexerit  G.     et  ubi-raries  delevit  G.     ne(,iifjnitiae  A.  —   11    illurescente  A.     inlures- 

b       e 

cente  G.  —  12  luuarff  fufn/f  bis  emend.  man.  ii  V.  iubare  fusius  A(j.  —  13  currus  AXj. 
anteeam  V.  anteeant  in  certamoi  ituros  A.  anferant  rertafuros  Q.  —  14.  disrissi  VA.  — 
15  sraenarii  A.  —  16  erplorunfur  Y .  si  quis  sibi  VA.  —  17  rui  si  Ci.  —  21  plebef  V. 
facete  AG.  vetustas  A.  venusta  G.  —  22  impensiore  AG.  —  23  applicatos  VAG.  homin^s 
AG,  ad  iof/uendimi  AG.  ut  in  onini  G.  —  24  generi  G.  —  Ceterum  commeniorandum 
videtur  scripturam  et  huius  et  sequentis  paginae  cvanidam  esse. 


Arnm.    Marc. 

XXMii  4,      Scptem  versiis  interierunt. 


li 


gitil'  praeriirdentel'  duni    patixe   deferuefeent    alu 
naufeam  horridae  earnif  dum  exeocpntur  nitentuif  de 
10  Ipeetantef  ut  dd'(  ifcorum  ])eeudumexta  nmari  eumana 
tomieif  demoeritum  j^utef  doeentem  cpu])uf  modd'  ])()f 

35     teritaf  mederi  doIord)uf  polfit  niternif.   Sit  fatd*  inte 
nm  haeedigeifiiIefu])errenU'urbanir  Nune  redeamuf  ad 
eetera  (luae  per  i^roumeiaraoitauere  multij)heei'eai'uf 
'>.  I  i:>E  rupit  auuuftif  ter  e(mi'uld)uf  f  ixonum  multitudo  cV  oee 
ani  dimeultatil)ui'j)ermeatif  romanum  militem  oradu 
petehat  intento  i'aepen()i'tr()ruin  funerihui'j)ai*ta  euiu(s) 
eruj)tionii'  prmiae  j)roeellam  nannenui'  i'ui'tinuit  eoni(es) 
reoionihuf  lidem  adj)ofitui'  dum  diutunio  lahorem 

2  2(.  hellorem  lahore  eonj)ertul'.   ied  tune  ad  morte  deftina 

tej)lehieoiiprreiIiie(mnulitef(iu()fdainruiirec^'f(uiulnera 
tum  in|)areni  fore  eertaminihuf  aduerter^:  erehrif  do(e) 
to  mi])(M-at()re  (luidaoulehcr^:.    Td  eft  adej)tuf  ut  j)e 
ditum  maoilUa-  i'euerui'  opituhttum  rel)uf  duhuf  ad 

8    diffff,.,  prarrfxlevfn    A(J.       ;^,f[nae    defervesnwf   AG.    -    10   <1iscissarum   AG    — 
12  dolan  V.  _    i:i  rehus   AG.  -  1  1  caetera  V?AG.  -   \h   ter   Coss.    AG.  -  16  permra 
pern,euf,fW.    linute,n  O.  -  M  inr..fo  \ X.  -    10  iisdnn  AG.     ap;.>sifus  A.     r/.,»  deV  *G 
M.or.n  del.  AG.  -  2..  6eU.non  AG.     con.pertus  AG.    nu>rtern  AG.  -  21  destinafae  jM 
rnuynssus   AG.     run,   unf,fr/ V .  -  22    imparem   AG.    -    21    oppifulafum    V. 


\ 


Anun.    Marc. 

XX \  III  :>,      ahimanniffaepeiurgabanteateruafmifereleetiirimafquae 
antequam  milef  eongregaretur  inunum  adufque  ripaf 
rbeni  progrelfae  imperator  adextruenda  munimenta  de 
1 2     ftrieto  teiTori noftrif fuere uel maxi  moigitur.  Igitur paul if 
5  permoratieum  Nequeualentinianuf  utipoponderat  dieprae 
dieto  ueniil'&  Nee  j)romiiIbrum  aliquid  aduerterent  factu. 
adcomitatummiferclcgatofpofccRtcfadminicidaiibidari 
1 :{     pediturif  ad  iiia  Nc  nuda  hoihbuf  exponerentterga.  cpiod 
ubinegari  peramhagef  fentirent&moraf.maefti  exmdedif 
11»  ceiferunt  vS:indignati  hoc(jueconpertoregefuthidibrioha 
bitii'aeuientefcaptiuifomnibufinterfectifgenitalefrepe 

14  tuntterrai'.    Apud  hof  generahnomine  ref  appellatum 
hendinoi'^:rituueteripotei'tatedej)()iitaremoueturfifubeo 
i()rtunatitubaueritbelli  ueli'egetumcopiam  negauerit  ter 

15  fiaui  i'olent  aegyptu  cai'ui'eiui'modumuifadi'ignare  recton 
buf  Nani  iacerd()i'aj)udhurgundi()fomniuinmaximuf  uo 
catur  finiftuf  cV:eft  perpetuui'()hn()xiui'dii'criminibui'nullif 

15  utr(\gei'.    Perhancoccai'i()nem  inj^endio  tenij)eftiuani  ala 
maniiof  gentif  antedictae  nietu  difperfof  adgreil'uf  j^erre 

20  tiaf  the()doi'iui'eatenipeftateinagii'teraequitumplurihuf 
caefii'.  quofcimKjue  cepit  aditaham  iuil'ii  jinncipif  mii'it 
ubi  fertihbui'pacif  accej)tif  lamtnhutani  circumc()luntj)adu. 
<^;l  li  inc  tamquam  m  orbem  migrantef  ahum  ad  tripoleoi'africa 
naej)r()uinciaeu(Miianuii'aerumnaf  quai'iitarhitror  iui'ti 


\ 


In  margine  manus  saec.  XVI  annotavit  gvitetraltl  rinftvegifter  Xc  Anno  etc.  S  1.  — 
1  Alenunmis  G.  —  3  Rcni  G.  imperutore  A.  imperatore  (t.  ad  truenda  V.  ad  frudenda  A. 
disfricfo  G.  —  4  ifpfur  irjf/fur  V.  corr.  AG.  —  5  diae  V.  —  7  Jibi  clari  V.  —  S  pefiftrris  A. 
redifurisG.  re  nuda  V.  —  '•>  mc/fi  V.  nwesti  A.  nectiG.  —  1(>  ef  del.  G.  comperto  A(i. 
Indibria  V.  —  11  reppetunf  V.  —  12  apud  o/ \ .  re.r  G.  apcll^tfum  V.  appcllatur  G.  — 
V,\  st  om.  \\\.  —  15  ferra  (juonadmodum  solcnt  (i.  ciusmodi  ius  assiynarc  A.  eiusmodi 
ads.  G.  —  10  niaximo/V.  —  IS  impcndio  A(i.  Alcmannns  (i.  —  1!)  ac/gressus  A(i. 
R/ietias  A.  —  20  et/uifum  AG.  —  21  (/uoscmique  G.  —  22  par/is  A.  ai/ris  G.  —  2:'>  tan- 
quam  AG. 


n^. 


I  !^ 


8 

Ariim.   Marc. 

XXVIII  6,      tia  quoqueipla  defleuit  (luaeunde  inrtarexarlere  flanima 

2  rum  textuf  apericK:  ablblutul'.   Auihinani  hii* eontermini 

partiburbarbariindireurrulTeniperexpeditiueloceruuie 

requeadiiietirapunf^!v:eedi])u('pauIiiperpaeatioenum()r 

5  turbinerreuolutifunt  liaeeaul'ani  praetendentei'uti'eriani. 

3  S  taeliaoquidainn()niine])opularii'e()ruin  utinouo  nol^traper 

aorando  lieentiul"  aoebatqiiaedam  uetita  le«»ibul"  mterque 
illud  petiul'  enunebat  (iuod])rouineiatu  onini   fallaeiaru 
uia  prodereeonabatur  utmdieia  doeuere  uerilfima  quo 
4iueireai'u])])Ii(i()fi;mimarumabi'uniptui'ei't.    Iluiufneeem 
uleii'ei  iit])roj)in(piidamnati(iueiniui'teeaiii'antef  ieraru 
fimilefiabieeon(itarume\i'iluerefedil)ufi'uif   lounmo 
etiam  tum  inq^erante  uaeritique  j)r()])e  lej^tim  aeeidere 
eiuitatem  murif  cV:  poj^ulo  ualidam  i'ul)urbano  eiuf  ubcr 
i5rimoinikleivj)crtriduum.actatii'(]ueaorei'tibul(ju()finoj)i 
nui  habitauerat  j)auor  uelconfu«»(u-c  cocgcrat  ad  l'j)cl(mcaf 

inccniafi'up])cllcctilimulta(jueucliinonj)oteratrcucrtiraj)i 
nif mucrterunt  in^entd)ul'trahentef caj)tiuum.  l'iluain  quo 
(luecafuum  fcritatd)uf  ina^To  inucntum  or(liinl'fui  ])ri 
520  matem.  liac  i'ubita  cladeleptitani  j)crtcrritianteincri 
mmenta  malorunHjuc   intcnt.ibat   barbaricuf  tumor 
])raei'idium  mploraucrc  romani  comitif  j)er  africam 
recenfproueeti.   quicum  ucniif^:  niilitarifcoj^iaf  duccnf 
feiTC(jucopem    rcl)uf  rogarctur  adHictii'  xonnifi    abun 

1  o>/tra  V.  imtnonenta  A.  —  2  teatttf  V.  —  3  hartihif  corx.  M.  —  l  awfeti  K. 
in  ffenmuoH  AG.  —  5  hanr  AG.  —  {\  vere  noro  A.  Ntinoro  del.  G.  —  7  ffimedum  V.  inter 
quue  V?AG.  —  S  peiusX.  potius ii.  provinriam  Aii.  —  1  I  frarunuX.  ~  12  exiiuere  A.  — 
l:t  ventique  VAG.    arrede re  AG  —  l  f»   martatisque  G.    —1«;  hebetaverat  AG.  —  17    iu- 

cenm  A(j.     suprllcrtili  A(J.     multa  i/uue  AO.     reuertt  \ .    rerer.si  A.    aurti  G.  Ib  rever- 

teruut  Ci.    —    l!»  feritatibu.s  A.     om.    G.      ru.su    in    agro    (i.    —    20    inrremrnta    AG.    — 
21    ,juue  V?AG.  —  22  imploravere  AG.   —  23  militare.s  AG.     dunfV.  —  21  af/firtis  A. 


Amra.   Marc. 

XXX  2,         quaregreiI*aaduenitliiren*ajiotefta  tis  .secundae  j^o.st  regem 

liafeadem    imj)eratoiT   offercnf     j)artesquasaudacteriios- 

6  tiT  fumpfercleoati.  quo  fufcept  oliberaliteretmagnifi- 
cef  cV:    j)arum     imj)etrato     cjuo  d  j)08cebat  remisso  j)a- 

.5  rabantur     mamia      mftriimenta  bellorum  ut  mollita  hic- 
me  imj)crator  ci  trmif  agmmib  us  j^ernq^turo  j)crsidem 
Idco^].  icvtharum  auxilia  fcftmac  elentate  mercante. 

7  Froinde  j)arum  adcmj)tid' ca(j.  f])  eunac()iicij)crat  saj)or 

idtiJKj.  folitum  ai'j)eratuf  qiiod  a  dcxj^editionemaccingi 
10  rectorcm     coiij)ererat     iioftnim  irani  eius  conculcaiis 
furciiae  dediti  negotium  utacq.  victoreomcs  suscej^erat 
cV:urbi(Tufarmii'rej)ertcr^:  fi  (juif  (jiiamrcj)iignaretctmi- 
litef  fauromagif  j^racfidiodcftma  ti  malis  adfiigerentur 
S     extrcmif.  IIaec(].  iiti'tatucrat  ma  turatacoiifestimiiece- 
15  mendari   j)otuerunt    NecumJica  ri  quia  rem  romanam 
aliufcircumi'tv*s:eratmctuftotiiif  g  othiacthraciasliccnti- 
id'  j)cri  umpentif  quaefuiicratuii  c  cxplicari  j)otcrunt 
9     carj)tim   i'icadca(juoq.   uenenmu  s  haec  jDcr  eoos  agit- 
tafuiit    tractuf  quoruni  mtcrfcr  ieni  africanas  cladcset 
20  legatoi  um  tnj^olcoi'  mancf  inul  tos  etiamtum  et  erran- 
tef  fcmpiteriiuf  umdicauit  mft  itiae  vigor  aliquoties 
ferui'  fed   fcroj^ulofuf   (juacfitor  gestorum  recte  ^cl 
tO     rectuf  hocmodo.  Kcmigiuf  quem  j)oj)u]anti 

Par>  liuiiis  folii  intcriit:   ex   codiee  Vaticano  supj)lcvi. 

2  easdem  AG.  —  4  sed  jHirum  AG.   (/ceinte  (/u<Hlde\.  M.  —  6  imjJcratoreG.  —  S  udcptus 
AG.    ca(juaey!AG. —  [i)  co)nj)crerat  A.   coucej)eratG. —  li   dcdit  AG.    uteaquucAG. — 

12   1'rbitius  A.    re/icrtcrct  V.    repeicrrt  A(i.    ct  si  G.  —  13  sauronutgf  V.  corr.  man.  rec. 

Saunmiaris  AG.  —  l .")  onandan  V.  —   IS  si  ea  dea  V.   si  ad  cu  AG.  —  22  r/-oj)ulofuf  V . 
scrupulosus  AG.  —  23  serus  A.   serius  G. 


Uisseii,  .\miniaiifiHgm(>i.t(>. 


"W^L 


10 

Aniiii.   Marc. 

XXX  2,         provineias   rettuliniu     IVountilTuineroninno.portciunm 
leo  in  oius  locuninia^ris  teroilecoepitotficioruununune 
ribusreipublieaeianui    uu^leenlnen^otiincruralihurdedit. 
H     prope  niooontiaeuni  i  noenitaliburioeil'(jueiuil)inio 
5  rantem  seeurius  praet' eetolpraetorioinaMniinuiVeuor 
sum  ad  otium  spernen  t  utiolebantdirac^ruil'  ritu,«»Tal' 
sari  peromnia  laedere  niodii'(piiburi)oteratadf'eetal)at. 
utcpie  rimaretur   plur  a  (iuaelat(>l)ant  eaei'ariiun  antehe 
eius  domestieum  post  eanotanumprineipii^raptuniq. 
inremigius  egerit  vel  q  uantum  aeeiperit  utromani  lu 
varet    aetus    infandos   i^erquaertionemeruentaminter 
12     roo-abat  (luihus  ille  eo  .tinitifeumeirc^Mitdietumert  inie 
eessumeonseientiamal  oruiu  urgente  uelratione  fbr 
midinem   su])erante    e  alumniarum  mnudato  uutturo 
3,  iiohuiuei  nexibus   interii  t  l'eeuturol'tlieeanno  oT;,tiano 
adseito  in  traheae  soei  otatom  ao^iuitio  eonl'ule.  ualen 
tinianopost  vastatos  a  IkiuoI' alamaiiniae  pagol' muni 
mentuui     aeditieanti     i^ropebal^iliam     (luodappellant 
aceolae    robur    otfert    ur  praefeetirelatioprouidogen 
22U  tis  illyriei  elados  (luihu  iilleuteunetatoromdeeueratdu 
eom  oxaminatius    lee    tii'attoiiitiil'eooitatioiiihui'anxiil' 
paterniano     notario       miiCo  negotium  ierupulofa  quae 
sivit     indagino     mo      X(i.ueuerii'pereum  nuntiii^gefto 
runi  aeeeptis  evolar     cVc  protinuffei^tinaiiV'  aui'ul'teme 

1  comifrm  A.   rmni/i  G.  /uissr  VA.  /avisse  G.  —  6  spcme,,s  AG.   sMaf  G.    Iws  ntu 
^ffrassnn  \.  —  7  ad/ectahant  V.  affevtahaut  \.  affrrtahat  (i.  —  S  ante  haec  A.  antrhac  G    — 
!♦  raptum  quae  AG.  —  10  arreperit  AG.  —  1  !<  rationem /ormidinc  G.  -   1-1  iumxlato  AG.  — 
I  5  mtern  V.   seratu  post  haec  anno  G.    (irauiano  VA.  —  1  6  Equitio  G.  —  I  7  ahmanmae  V 
Alemanniae  G.    -    IS    liasileam  A.    —     1!)   Prohi   dorentis    G.    -     22   negocium   A.    - 
2;^  ueter/\.  corr.  AG.  nunriis  A.    gr/terum  \.—  U,roIare  AG.  /estinahat  G.    a,.*o.  AG. 


11 

Amm.   Marc. 

3,  rarex — tom  barharof  primo  fragoro  utmonto  eoneo 

3     perat   ()p])reil'uruf  armorum.      (]uaigitur    abounte 
autumno  inulta  inpediobant  c^^afpora  atnitehantur 
omnef  ])er  rogiam  o])timatof  utaduf(].  ])rincipium 
5  oratum  euni  pertinerent  cKioxorjitum  primum  dura 
ta  pruinif  itinera  ubi  noeadultae  iii  ])aftum  herbae 
re])porirentur   xeee&eraiViieongrua    ])aenetrari    noii 
])()il'o  firmautef  deiii  uieinorum  galliif  regum  inina 
nitatom.  maximoq.  omnium   maeriano   ut   formida 
10  ti  tuiie  ])raetendentef  (lueni  eonftabat  inpaeatum. 
relietum  c^iain  i])fa  urhium  mooiiia  tom])taturum. 

4llaeeniomorantofaddeiitelq.utilia  rediixoro  euin  mine 
liorom  lententiam  ftatiuKi.  ut  eondueebaut  rei  eom 
muni  ])r()])e  mogoneiaeum  blanduf  rox  antedietuf 
15  aeeitur  ])roeliuif.         I])fe(iuo(i.  ade\ei])iendiiin  foeduf 
ita])arebat  ^:  uenitinmane  (^uo  (luante  (piae  flatudif 
tentuf  utfuturuf  arbiter  fu])eri()r  ])aeif.  dieque  ])ro 
dieto  eonlo(iuii  adi])fain  marghinem  rheiii  ea])ut  al 
tiuf  (^rigeni'  ftetit  hineindefonitu  fcutorum  mtoiian 

52(1  te  gontilium.    (.'oiitra  auguftuf  efonfif  amnieif  lcm 
hif  fe])tul'.     J])fe  (iu()(i.  multitudme  eaftrenfium  or 
dinum   tiitiuf  ])ro])eri])af  acceirit   fignonmi   fulgen 
tium  nitore  eonfpicuuf  Si  mmodeftif  goftibuf  mur 
muni.  barbarico  tandem  fechito  poftdicta  cV:aiidita 

In  marginc  manu  sacc.  XVI.  notatum  est  (^riCetcallM  XinftVCijiftcv  Ic  Anno  %n\. 
1585.  —  Initium  scripturac  squalorc  dctritum  est.  l  temerare  linutem  \.  prmw/\.  — 
2  quia  AG.  —  3  iinpediehant  AG.  unuitchantur  A.  adnitehantur  G.  —  5  reris  add.  A(jf. 
oratum  del.  G.  pcrciperent  VA.  et  dol.  G.  —  7  repcrirentur  AG.  ceten  V'  ut  videtur 
vaetera  \.(.j .    usui  ii.    covqrqua\ .  penetrari\'h\G.  —  ^  immanitatemX   — U  Macriani  A.(J. — 

ten 

10  impacatum  A  —  11  tentaturum  A(jr.  —  13  /entiam  \.  conducehnnt  \ .  corr.  AG.  — 
14  morjmria  cum  \ .  Moijontiacum  AG.  —  hlandius  G.  —  IG  ut  V.  ut  apparehat  .\G. 
immane  A.  quantoque  V?A(i.  —  17  diequc  praedicto  A(i.  —  IS  rolhipiii  A.  marijJanem  \. 
corr.  A(i.  —  2<t  <i>'[/t'Jt".f^  •  f^tensis  A.  ascensis  (j. —  22  fotiu/ \ .  tofus  A.  iufius  (i. — 
23   immodestis   A.    —   2  1  niurmureque  AG. 


V 


2 


*1    ■■ 


Mil 


12 
Amni.   Marc*. 
XXX  3.  ultro  (itro(|.  vierruaniicitiuin  (^clia  racTnmeuti  tSriiiti  fid(^ 

<■'  finuatur  Hilq.  perfectirdirceHit  tur])aruin  ro\  artifbx 
deliniturf'utururn()])irdcinceplT()ciuri.V:  dedit  polh^a  ad 
ulq.  uitaetenipur  extrenuun.conrtantir in  concordiam 

7  5  aninii  facinoruni  docunientuin  j^ulcliroruni.     ])eriit 
autein  in  francia  ])ortea([uani  duin  interneciue  uartan 
(lo  i)eiTupit  auidiur  ()p])etit  niellol^audiC  l^ellicoli  re 
jiil"  inridiir  circunuKMitul'.    Poft  foedul'  tanu  n  rolkMuni 
«•  ritu  ini])letuin.treuerorualentinianurad  Inl^erna  difcerrit. 
-1.  1  Haeeperiralliafi.^'  latura,ire])anturareto  uinatin  eoifpar 
td^ufalto  externoruin  lileiitiointertinoi)ernicierauirc 
batur.   perualentir  aniicof  cK:  j^roxinior  a])iid  (luol'  lio 
uertate  utilitaf  erat  anti(]uior.  xauabatur  eiiiiu  oponi 
ddi«>eiif  uthonio    nijiduf  audirecupienf  litefaftudior 
1.^  ludicandi  reuocaretur  inetii  xeita   utiidianitenq^o 
ri])uf  defenlione  innocentia  refpirante  fi-auiierentur 
potentium  tum  (piod  fumj)ta  lic(>iitia  latinf  folituf  eiia<rari 

201)liaeCiNcruni]ia  concordiconfenfudeliortjuitd^ufnudtif 
iuaximeci.   moderto  })raefecto  ])ra(»torio  re^iorum 

2(1  ar])itrio  Ipadouum  expofito  <.^'  fu])aiirefte  in<;entium 
nulliuf    uetultatii'    l(\iiati()ni])uf   e\])olitum     coacto 
uultu  fdlente  cVcadferent^»  (piodin  fi-a  impenale  eo 
luineneaufarumefl'entminutiae])nuatarum  illeadliumili 
taiidameellitudiiiempoteftatifueuotionnju^xaniinafpcY' 

1  uer/n  ,)m.  V.      r^rsm  G.     fi  h,fi  del.    ACi.    —     1  perrumpit  G.     nppetiit  G     — 

;iritu-'  •'  ' 

h  solenm  AO.  —  l(i  utroto  umatmeoiJX .  arcto,,,,,  AG.  —  II  i„t,.sti„„  V>AG.  — 
14  (I  studio  AG.  —  H> /ranfferetur  \  'AG.  —  17  t,o„or  <Kis„n,pta  (J.  —  1  <»  ,-rqwnum  \^ 
corr.V^.  —  l^Mngenium  AG.  —  21  unWx  G.  lefjaf,on,h,/ \ .  h'rtiovib„s  Mi. —•22a.s.srrn,fe  A, 
pcrxale  coh.men  cau/ar„m  ej/r  in  litura  sunt  ;  scrii.turae  deletae  haec  vestiKia  agnoscis  : 
'"' P9-  tu.penole  V.     cahnen  G—  2  4  /w„„htandu,„  V.    hutnihamhm  G.  negncl,r„m  A. 


m 


'  <.,J(w«:**K-ifr;-jrt*fei^*fc— 


'nm:».m«m. ..    k  %_  ammm 


y 


COMMENTARII 


Caput  I,    De  origine  fragmentorum. 


COL.COLI. 

LIBRAin 

N  YORK. 


VeUistum  Aniraiani  liistorianim  libiiim  manuscriptiim  in  bibliotheca  Hers- 
feldensi  olim  extitisse  indicavit  Hioronymus  Frobenius,  qui  anno  1533  editionem 
l»asilcae  paravit.  In  praefatidne  enim  kalcndis  luliis  anni  illius  scripta  hace 
profert :  nos  nacti  vetustum  exvmphir  manu  descriptum  innumera  loca  castigavimus, 
lacunas  aliquot  explevitnus  scribarum  incuria  praetermissas,  et  in  his  versus  inter- 
dum  integros  restituitnus.  Graeca  omnia  quae  vel  prorsus  aherant  vel  sic  aderant 
ut  frustra  adessent,  cum  vix  a  SihgJhi  quid  esset  scriptum  dicinari  posset,  repo- 
suimus.     Xihil  autem  horum  ex  inani  coniectura .   quae  sacpe  falJit ,  dum  in  mo 

quisque  commento  sihi  puJcher  cst.  sed  ex  fde  vetusti  codicis sed  im- 

medicahiJius  est ,  quod  induxit  scioJorum  inconsuJta  tcmeritas  deJentium  quod  non 
inteJJigunt,  suhstituentium  quicquid  coJJilnnt.  et  hoc  fuco  se  spYoouoxTatc  suis  com- 
mendantium  si  quam  pJurima  videantur  innovata.  In  har  provincia  strenuam  ac 
fideJcm  operam  nohis  navavit  vir  utriusque  Jiteraturae  non  vuJgaritcr  caJJens 
emunctaeque  naris  Sigismundus  UeJenius.  E.rempJar  manu  dcscriptum  gratis  et 
aJacriter  suppeditavif  egregius  princeps  Ahhas  llirsfcJdcnsis.  Postea  nemo 
codicis  istius  mcminit:  innno  ])raeclari  illi  viri  qui  nostris  tcmporibus  studium 
Anmiiani  inprimis  foverunt,  omncm  spcm  vcstio^iorum  cius  deprchcndcudorum 
rclicpierant  *  .  Quando  autcm  intcricrit .  non  constat.  .Suspicari  licet  turbis 
illis  (piac  i)ost  fidcm  reformatam  de  abbatia  Hcrsfcldcnsi  possidenda  per  sae- 
culuni  prutractae  sunt,  bibliothccam  dispersam  csse.  Neque  ei  qui  codiccs  in 
castellis  vicisque  eius  rcgiouis  vilem  in  usum  consumptos  esse  opinetur,  argu- 
menta  desunt.  .Scd  cum  scriptorcs  qui  rcs  Hassiacas  tractaverunt  de  bibliotheca 
taceant,   in  cnuclcanda   rc  admodum  obscura  non  placct  coniecturis  indulf^cre. 


*  }Iau])ti!is  ind.  lect.  Berol.  aest.  lS(;<i  ]).  4  scribit:  neque  tnagis  sperandum  est  fore  ut 
u,i(hci(ji,iti  Uh,-orH„i  cxcnplaria  lis  cpiae  hahcmus  cmcmhifinra  afquc  ittfcqrinra  reperiantur. 
ucque  spei  alicuius  cxeitaiiihic  causa  cn,„i„c„ioramus  cfc.  Munimsenus  Herm.  VI  ]).  T^\i :  in  der 
That  indess  wird  wohl  alles,  was  wir  uber  den  Hersfelder  Codex  je  erfahren  werden,  sich  auf 
dasjenige  beschranken,  was  Siegmund  Gelenius  daraus  in  seine  Ausgabe  des  Ammian  aufg;e- 
nunimen  liat :  und  dies  ist  grossentheils  ununterscheidbar  von  seinen  auf  die  Lesung  des  Hers- 
felder  Codex  gestutzten  liesserungsvorschliigen. 


14 

Est   castellum    Tiomine   Friedewald    reium    sacculo    d  cimo    sexto    <jestarum 

mem<ina  celebre ,  quod  saepe  ab  Ilassorum   priucipibMv  fn-tjueutabatur ;   septem 

fere  milia  passuum    ab    oppido    Ilcrsfeldcusi    distat.      Kius    casu.|H    i^rocuiatores 

qui  principi  a  rationibus  eraut,   annis    ir^sl.    ir)^.-).    I5SG.    '5b9  codicis  Annuia- 

nei  fohis  ita  usi  sunt  ut  ea  pro  operculis  actis  circumdareut       I)c  t«>mporc  cer- 

tis  ipsorum  testimoniis  constat;    acta  auteiu   nescio  quaudo  ta>.ulaiio  Cassellauo 

illata  paucis  abhinc  annis  in  nostram   urbcm  perveneruut.       Quo  factuui  c^t  ut 

Gustari  Koennecke  gnavitas  aestate  eius  (pii   prae((Mlit   ,iuui  ^cx  ( odicis  folia  ab 

interitu    servata  litteratorum    usui    restituerct.      Cum  autcui    aliac  eius    relirpiiae 

in  tabulario  Marbur<,'ensi    perquirenti    non    comparereut  —  (pias    (juuleui  adhuc 

dcHtescere  nemo  .sanus  aut  affirmabit  aut  ncgabit  —    ^pem  concepimus  in  ipso 

vico    Friedewald    eas    investi;;ari    possc.      Sed    ideui    (.um;,vu-    Kocuneckc    (pii 

vacatione  corporis  recreandi    causa  impctiata   vctciuTii  codicuui    fmstula  iuda<^a- 

turus    totam    regionem    Ilersfeldcnsem    j^eragravit ,    r,  sponsutu    retulit    .Vmmiani 

nec    v(dam    nec    vestigium    rcperiri.      rost(puim    dcni(,uc    onuiis  spes  me  defecit 

alia  mox    proditura    esse   fra-menta,    lianc    cditiou(<Tu    j)aiavi.     Cuius   consilium 

paucis  exj)onam. 

\U\\\i-    hae    rcHquiae    cum    e    vetustissimo    cxciuj)laii    uunc    snlae  suj)crsiut, 
timi  necessitudinibus  (piibus  ceteri  li])ri   iuter  se  coniuucti  >nnt  ^tabilieudis  jdu- 
rimum    lucis    atferunt.      Quin    ctlaiu    ars    critica    iis   vdut    fuudameutis   iimit;itur 
oj)ortet.     [taijuc  virorum  doctorum  cxamiui  iuiago  codi(  i>  (piam  fidelissima  vide- 
batur  csse  subicieuda.     (lua(>   ut  cxj)rimer<>tur  ncc  ty|)othctas  ucr  nuMuct  i])suui 
labori   j)cj)ercisse  contcndcrc  ausim.      Et  (juaiuquaui   ucc   litt(.raruiu   lii;at;nuui   rt 
st  nec   suigularuTn    aH(juot    formas    nec  sj)atia  plcrumqiic   bicviora    iiuitiiri   j)otc- 
raTnus,    Hs    tanuMi    (jui  >auau(Hs    scriptoris    vcrbis    ojiciam  navaturi    sunt,    tale 
apograj)huTU  gratum   fore  coutidimus.      Mcmbrauis  ac(  ura:c  dHsciiptis   quaecuni- 
(jue  in  codice  Vaticano  H  editionibus  Era.snii  .Vc(  ursii  (.elcuii  discrejiaut,   (Hli- 
geuter  iTidicavi.     .Multa  sunt  (juae  inde  lucramur.     PrimuTu  (Miiui  iij^j^aret  mciu- 
branas  nostras  in  manibus  Gelcnn  fuisse  ita(juc  ad  codu^  lu  llcrsfchlcnsem  pcrti- 
nere;  deinde  aj)j)arct  e\  co  descriptum  essc  libruui    \  atic.nio-Fuldcnsem.    'rcrtio 
loco  aj)j)aret  (ielenium  j.lurima  cx  cditionibus  KiaMui  ct  A( .  uisii   iu  usuTn  sumn 
recepisse,  AccursiuTu    vcro  ^aticani  aj^ograj^huTU  cx(  udcndum   <  UTassc.    Postrcnu) 
de  origine  corrujitidaruTU  ccrtiora  cdoccmur.     ()uac  oiuni..   umi  scqucntibus  cotu- 
TucTitariis  singillatim  j.crtractabo.   (iuaTuvis  cuim  Hbcuti  auimo  aliis  hacc  tractauda 
rcli(juisscm,  res  ij)sa  jx.sccre  vidcbatur ,   ut  quoTuodo  (juas  i>aiavi  coj)ias  utcndas 
e.xistimarcm  discrtis  vcrbis  tradcrcm.     (•ctcruui   is  dcniuTu  (jui   uovaTu  ATumiani 
recensioTicm    instituet ,    ex  TucTnbrani>    .MarbuigtMisibu-  ..niTics  frucru-  jxMcipiet. 
It  autem  cont(\\tus  inenarrabili  mcndorum    s(juul(.rc  libcrctur.   cum  Tunlti  con- 
socient  studia  oportcat ,  («orimi  <jui   iu   viMbis  summi  scriptoris  sanandis  acuincn 
exerccbunt,  coniTnodis  iuservisse  mcum  cst. 


15 


Caput  11.    De  codice  Marburgensi. 


Scx  fol  a  mcTnbianacca  quae  hic  libcllus  dcscrij)ta  continet,  bibliothccae 
archivi  MarbMig.Mi^-is  illata  sunt.  Nostrae  igitur  lubis  Tiomine  ea  insignire 
placuit.  Codcx  autcm  cuius  oliTii  fuerant,  a  monachis  Hersfeldcnsibus  satis 
sj)lcudidc  exatatus  essc  vidctur.  l^\)lium  eTiiin  scxtnm  quod  soluin  intc^rum 
fere  lemau-it,  d.nuiisus  altum  ceutimetra  \M  latum  ccntim.  24  inveni.  Eius 
mensurae  ^ciij.tura  in  altitudiucm  ceutim.  11)  vcl  20  in  latitudinem  centim,  14 
vel  15  occujTat.  Siugulac  j)aginae  21  vcrsus  continent:  casu  factum  videtur 
qu(.(l  teitiae  jiauinae  Hbiarius  uno  versu  omisso  1\\  tantum  dedit.  Elementorum 
num.Mus  in  div(Msis  codicis  jiartibus  variat.  Singtili  v(M-sns  folii  j)rimi  nec  minus 
.'^7  TKc  j.lus  4  litteras  contincnt.  'Iria  foHa  (juae  sequuntur  scripturam  ininus 
laxatam  cxhibcut,  cum  sini^uli  versus  nec  niinus  4  1  nec  jilus  54  litteras  conti- 
ncaut.  Vr  ultima  f(.iia  agis  ac(jualitcr  scrij)ta  sunt,  ut  singuli  vcrsus  paulo 
plus  mmusve  44  litteras  j^iacbeant.  (iuac  varie^tas  eo  faciUimc  cxj)licatur  (juod 
haec  fraj^mcnta  a  j.lu  il.us  Hbrariis  j.rofecta  sunt.  Quos  quidem  numcro  tres 
fuisse  facilc  ai^noscitur:  folium  (Miim  1.  librario  jirimo ,  folia  2.  .'5.  4  alteri, 
folia  5.  <)  teiti(.  (lcbcntur.  Primus  calamo  miiius  elcgantcr  utitur,  compfMidiis 
solo  &  e\ccj)to  abstinct,     ni>i  (juud  sj)atio  augusto  coactus  in  fiuc  versuum  bis 

e  j)i(>  ac ,  semel  ^i  pro  tim  posuit.  Secundus  scribendo  magis  assnetus  iisdem 
fcre  C(jmpendiis  utitur;  ciitu  autcm  tabula  infra  proposita  sj)ecim(Mi  scrij)turae 
cxhibeat,  nolo  longus  csse.  Tertius  ainbobus  et  acqualitate  et  elcgautia  j)rae- 
stat,  solus  compcndium  q.  duodecies  ferc  admisit,  scincl  insigniter  lapsus  cuin 
j).  10,  2:^  mo.rq.  ueueriti  litteras  repeteret.  Ceterum  dubitari  uequit  quin  (.mncs 
tres  ab  cad(MU  j^rofccti  siut  disciplina  Cum  autcm  unam  tantuni  tabulam 
add(M('  Hceret ,  secuudum  librarinm  selcgi  quijipc  (jui  mcdium  tcneret  locum  et 
cuius  plura  servata  csscnt  fragrncnta.  Vix  opus  crit  coTnnumiorare  ob  membra- 
nae  tenuitatcm  locis  ali^juot  vcsti^ia  scrij)turae,  quac  folii  vcrsi  est,  in  imagine 
aspici.  Alt(MnTU  mcmbianarum  latus  lcvigatum  est  nec  pauHilum  ab  altcro  differt. 
Lineac  iu  altcrutro  latcre  magua  cum  cura  ductac  sunt.  Siugula  vcrba  cxiguo 
iutervallo  distaiit,  maiore  singulac  j.eiiodi,  (juae  plcrumque  rectius  distinguun- 
tur  (juaiu  vcrba.  Distingucndi  signis  librarii  parcius  utuutur  et  soh)  ferc  puncto, 
(piod  uullo  obvi(.  discriminc  aut  in  superiorc  aut  in  media  aut  etsi  rarius  in 
iufcriorc  Hnca  j.ositum  est.  Eodem  signo  verba  male  coniuncta  sej)ararunt; 
p.  2,  5  scrij.tum  erat  fragomceinfulae  deinde  sic  fere  divisum  fragonuedufulae. 
Pauca  ipsi  librarii  correxerunt ,  intcrdum  incerti  fucrunt  utrum  c  ct  u  an  ir  et 
b  scribenda  essent,  raro  tcmcrc  litteras  expunxerunt.  Excmj)lar  vctustissimum 
in  eorum  manibus  fuissc  multa  pnnlunt  indicia ,   de  (juibus  postca  disputabo. 

lam  vero  codicis  aetatcm  circumscribcre  (iiin  in  tota  (juaestionc  tractanda 
haud  parvi  referrct,  j.critissimos  consuHii  iucHces :  quorum  suffraj^ia  colligam. 
.Vt^jne  Guafarus  Koenmche  cum  mcmbranas  inilii  trad(^ret,  ineuntc  sacculo  XII. 
eas  exaratas  esse  indicavit.  Cui  assensus  est  laborum  socius  Ilenricus  lieimer. 
Utrunujup    virum    doctuin    usu  (juotidiano    regi(niis   nostrae  litteratnra    vcrsatinu 


i 


16 


1 


quamvis  probe  nossem ,  piimo  taiiuMi  tidcm  nearavi.  Cum  eiiim  codicem  \'ati- 
canura  et  ex  Marburgensi  descriptuin  et  a  philologis  ad  uuum  omnibus  saeculo 
I\.  assignatum  esse  intellegerem  ,  familiares  potius  erroris  arguere  malui  quam 
tot  viros  codicibus  perscrutandis  deditos.  Ut  ij,atur  })hilologorum  auctoritatem 
vindicarem,  tabulis  photographicis  primae  et  tertiae  paginae  traditis  ad  (iuilel- 
mum  Wattenbach  provocavi.  Is  vero  sic  rescnp-sit :  Dio  mir  vorveleo-ten  1'hoto- 
graphien  nach  Fragmenten  einer  Handschrift  dcs  Aminianus  Marccdlinus  zeigen 
die  vollstiindig  ent^vickelte  gerade  Minuskel  des  XII.  .laluhunderts ,  die  festen 
geraden  Striche ,  unten  scharf  abgeschnittcn  und  nocli  nicht  nach  vorn  umge- 
bogen,  noch  nicht  eckig,  oben  mit  dem  charaktcristischen  Ansat/.  In  Arndl's 
Schrifttafeln  tindet  sich  dieser  Cliarakter  crst  a.is  ciucr  Ilandschrift  des  XIII. 
Jahrhunderts;  in  dcn  Mouuui.  (ierm.  >iiul  vitdc  IJcispiele  aus  dem  XII.  Auf 
friihe  Zeit,    also  Antang    des  XII.,    viclleiclit    in.ch  XI.    weist    das  Fehlcu  des 

kurzen  s  und  der  Istriclu',  ll  uud  W,  y[\  am  Zeilcuschluss  fiir  rium ,  &  fiir  et 
auch  mitten  im  Wort,  uud  dic  ausgeschricl)oucu  Diphthonge  ac  und  oc,  bei 
denen  aber  iu  Anschlag  zu  bringen  ist,  dass  augenscheinlich  cine  sehr  alte, 
dem  Schreiber  oft  unverstiindliche  A'orlagc  moglichst  gcnau  nachgeahmt  ist. 
Fiir  alter  als  friihestens  das  Knde  des  XI.  Jahrhunderts  kann  ich  die  Schrift 
nicht  halten. 

Actam  esse  rem  diceres ,  nisi  aliae  obstarcnt  sententiae.  Ac  primum 
Fndericum  Stumpf-Brentano  Oenopontanum  laudo ,  (jui  antc  hos  sex  menses 
membranas  apud  nos  ipse  vidit ,  dcinde  rogatus  has  litteras  mecum  communi- 
cavit : 

Ich  setze  voraus,  dass  die  liliitter  Ihrcr  Ammianhandschrift  nirklich  aus 
Ilcrsfcld  stammcu.  Dcnu  gehorten  sic  z.  H.  Westfranken  an ,  dann  miisste 
ihr  Alter  zweifelsohne  hohcr  bemesscn  werden.  So  aber  lasst  wenigstens  der 
erste  Anblick  auf  dcu  Uebergang  vom  IX.  in  das  X.  Jahrhundert  als  die  Mahr- 
scheinlichste  Entsteliungszeit  derselben  schliessen.  Hei  der  engen  Verbindung 
zwischen  Mainz,  Fulda  nnd  Ilersfeld  und  dem  regen  wissenschaftlichen  Leben, 
welches  hier  insbesonden»  in  Folge  dcr  Anregungcu  Ilrabans  durch  das  IX. 
und  X.  Jahrhundert  hindurch  geherrscht  hat ,  diirfte  auch  die  Schrift  in  den 
Codices  dieser  Stiftcr  zicmlich  die  gleiche  gewesen  sein.  Man  wiirdc  daher 
durch  \ergleichung  unscrer  Fragmcnte  z.  W.  niit  I'uldacr  Manuscriptcn  leicht 
in  die  Lage  kommcu  ,  eine  genauere  Hcstinnnuug  zu  trctfen  ,  als  ich  sie  jetzt 
zu  geben  vcrmag.  Denu  mir  stehen  nur  Proben  der  Fuldaer  Hudolti  ct  Megin- 
hardi  translatio  s.  Alexandri  Facs.  iu  Mon.  (Jerm.  SS.  II  Taf.  7  X.  3  aus 
dcr  zweiten  Iliilftc  des  IX.  Jahrhundcrts,  uud  cines  Kotulus,  welchcr  die  neun 
iiltestcn  Inmiuuitiits-Urkuudcn  Fulda's  incl.  Konrads  I.  von  \n-l  cnthiilt  .Vrchiv 
Marburg  nnd  wahrscheinlicli  um  letzterc  Zcit  geschrieben  sein  diirftc ,  zu 
(Jebot.  Die  Verwandtschaft  Ihrcs  Hlattcs  mit  jenen  Proben  ist  aujienfiilli"-  — 
Dann  den  ganzcu  Charaktcr  tlcr  Schrift,  dic  geringen  Worttrennungen ,  die 
kcilformigen  Schafte  der  iiber  die  Zcilen  hinausragenden  liuchstabentheile,  das 
auf  dcr  Zeile  stehende  r  und  s,  den  stets  ausgeschriebenen  Diphthong  ae,  die 
feeltenen    Abkiirzungen    u.   s.   w.   hat    Ihr    lilatt    durchaus    gemeinschaftlich    mit 


Handschriften  aus  dcm  Ende  des  IX.  und  Anfang  des  X.  Jahrhunderts  —  ja 
das  hiiufige  Auftreten  des  capitalen  X  und  einige  Ligaturen  mit  r,  wie  z.  B. 
in  adutMterit  oder  iwluntariujn  ,  lie<*t<en  sogar  auf  IX.  Jahrhundert  schliessen, 
stiindcn  uns  nicht  auch  hierfur  sichere  Iieisi)iele  aus  dem  X.  hinreichend  zur 
Verfiigung,  so  z.  H.  im  Facs.  bei  Sickel  Mon.  graph.  Fasc.  4  Taf.  5,  in  der 
rriscianhaudschrift  jetzt  Cod.  metr.  Col.  20U  (vgl.  JafTe-Wattenbach  Cod.  eccl. 
Col.  87;,  Arndt  Schrifttafcln  X.  17,  Capitularc  in  der  Par.  Hibl.  X.  4613 
(Facs.  in  Mon.  Germ.  Lcg.  I  Taf.  3  X.  2,  u.  s.  w.  Dagegen  spricht  meines 
Erachtcns  mchr  fiir  Anfang  dcs  X.  Jahrhundcrts  das  ausschliesslichc  Vorkom- 
men  des  Minuskcl  a,  das  im  IX.  .laluhundcrt  fast  durchwcg  noch  mit  cursivcm 
a  vcrmengt  crsdieint  wie  z.  IL  Arndt  N.  11.  Eine  geradezu  auiiallende  Aehn- 
lichkeit  zeigt  Ihr  Fragment  iibri^ens  mit  deni  Stablo'er  Chartular  fol.  H»'.> 
(Facs.  in  Mon.  (icrm.  DD.  I  Taf.  1  ,  das  Sickel  und  ich  unabhiingig  V(.u 
<'inander  iu  das  X.  .lalnhundcrt  gesetzt  haben.  —  Aus  all  dicsen  Chunden  stehc 
ich  nicht  an  —  veri)nndcn  mit  der  A'orsicht ,  die  stcts  bci  iihnhchen  Fidlcn 
mahnt  das  jiingere  Datum  als  das  wahrscheinlich  richrigcre  zu  wiihlen  —  fur 
Ihre  Ammianfragmente  die  erstcn  Decennien  dcs  X.  Jahrhundcrts  als  wahr- 
scheinliche  Entstehungszeit  derselbcn  zu  bestimmeu. 

Cuius  epistolae  ignarus  Theodorus  Sickel  ^indobonensis  roganti  mihi  hacc 
respondit:  ich  setze  die  mir  zugcsandte  Schriftprobe  um  ilUO,  lieber  in  dcu 
Anfano-  des  X.  als  zu  Eude  dcs  IX.  Jahrhunderts.  Idem  ad  Curolum  Foltz  olim 
discii)ulum  sunm  nunc  operis  socium  me  relegavit,  qui  in  re  praesenti  cerriora 
docere  possct  Foltzius  autem  cum  apud  nosdcgcret,  magistri  iudicium  pror- 
sus    contirmavit  ct    cur    cum   Wattenbachio    non    facerct,    pluribus    exposuit'^. 


*)  Cmn  iam  huec  absolvissem .  alterae  Sickehi  litterae  Berolini  conscriptae  mihi  allatae 
sunt:  quarum  mentionem  addidisse  legentibus  i)er}?ratum  erit.  Narrat  vir  benevolentissimus 
se  totam  quaestionem  illustrium  virorum  qui  historiae  patriae  monumenta  edenda  curant  con- 
ventui  proposui*;se  et  reliquis  sententiam  suam  com])roba3Se,  nequiquam  tamen  ipsi  AVatten- 
bachio.  Deinde  quanKinam  in  itincre  aliis  curis  occupatus  sententiam  latam  causis  contirmare 
non  aspcrnatus  est.     llas  enim  atiert : 

1,  Allgemeiner  Schrittcharakter.  Breiter  kriiftiger  und  fester  Zug  findet  sich  neben  der 
eleganten  Carolingischen  Schrift  mit  feinen  Ziigen  oder  neben  unentwickelter  und  unregel- 
miissiger  Minuskel  sell)st  schon  im  IX.  Jahrhundert.  Diese  Schriftart  ist  in  ihrem  ersten  Auf- 
treten  dadurch  charakterisirt .  dass  die  einzelnen  Buchstahen,  vas  lireite  und  Uundung  dersel- 
ben  und  Avas  starkes  Markiren  der  die  Buchstaben  unterscheidenden  Theile  anbetritit ,  noch 
an  dc  Inciale  erinnern :  so  c .  e ,  a ,  r  mit  stark  entwickeltem  Arm  ,  die  breiten  Biiuche  von 
b  d  ])  q,  die  runde  Schleife  von  g  u.  s.  w.  Damit  hiingt  aufs  engste  der  Grad  der  Distinction 
zisammen.  Bei  derartiger  Minuskel  sind  die  Spatien  zwischen  den  einzelncn  Buchstaben  ver- 
hiiknissmiissig  l)edeutend,  besonders  innerhalb  der  einzelnen  Worte .  so  dass  gegen  sie  die 
S])atien  zwischen  dcn  einzelnen  Worteu  minder  liervortreten.  Krst  indem  seit  dem  X.  der 
ciuzene  liuchstabe  an  Breite  verliert ,  riicken  die  Buchstaben  innerhall)  eines  Wortes  niiher 
s\n  einander.  so  dass  der  Zwisehenraum  zwischen  dcn  einzelnen  "NVorten  mehr  in  das  Auge 
fidlt.     Schon  aus  diescm  Grunde  kann  ich  XII.  ja  XI.  Jahrh  mdert  uicht  zulassen. 

2)  Kinzelne  IJuchstaben.  a  mit  noch  diagonalem  Schenkel :  von  seinem  Bauche  gilt 
dasselbe,  was  ich  bcreits  iiber  alle  sagte.  Die  oben  angeschwollenen  Schiifte  der  Buchstaben 
mit  Oberliinge  kommen  IX.— XI.  Jahrhundert  vor.  Desgleichen  die  kurzen  Schafte  wie  sie 
hier  er.scheinen.  Insbesondere  ist  der  oben  circumfiexartige  .Ansatz  mir  schon  im  IX.  vor- 
gekommen.     B.-echung  der  Basi^  auf  der  unteren  MittcTinie  beginnt  auch  sch(.n  im  IX:  iiber- 

Nisseii,   AmiuiiinfragmiMite.  ^ 


f 


I 


1  i 


18 


Denique    commemoro    pliilolo^^nim    (lueiulam    experti^simum     ancipitein    tulisse 
sententiam  (|uam  (juominus  evnlgarcm  nimia  eius  ])roliibuit  modestia. 

Tam  i,^raves  auctores  cum  dissentiant ,  codicis  aetatem  ita  definire  contenti 
erimus,  ut  nec  multo  ante  annum  900  uec  multo  post  a.  1100  exaratum  esse 
statuam.us.  Cum  autem  abbatia  Hersfeldensis  et  hac  aetate  et  illa  opibus  Horeret, 
ex  rerum  historia  certi  quicquam  concludi  i.equit. 


Caput  III.    De  apographo  Vaticano. 

Omnium    (jui   hucusque    innotuerunt    lihrorum    manuscriptorum    priiui])em 
locum  tenet  Fuhlensis ,   (luem   Pog^nus   initio  saeculi  X\'.    ut  ipsius  verbis  utar 
ex    eri^astulis    Gcrmanorum    erutum    hitinis    litteris    restituit      cfr.    A.    Kiesslintr 
ann.   phil.    Fh^ckeis.    IS71.   p.    4S1).      Ilodie  hibhothecae  ^'aticanae  est,   numero 
IST.i    insi^nitus.     Uuae    ratio    inter   eum    et  Ilersfehh^nsem  (pK»  oHm   usus  erat 
Gelenius  intercederet ,    ab    iis    qui    textui  constitueiuh)  operam    navarunt  frustra 
(juaesitum  est.     Xam    utruiiKiue   ex   communi    fonte  derivatum   esse  et  Evssen- 
hardtius  et  (iardthausenus  sibi  i^ersuaserunt.      Verum  Hauptius  suspicatus  erat, 
cum  ind.   lect.    Uer.  aest.    1868.  p.  ti  scripsit:   mintis  fortmse  fallcrrfur  qia  Ful- 
densem    Jiljrum  r.r   Ilrrsfehlemi  descriptum    esse    e.risfimaref :    qaanniaant    ne    Iioc 
quidem    eerto    argumento    demonstrari   poterit.      Quam    (>i)iiiionem    .Mommsenus 
Herm.   VI   p.   2.»2  anndexus  est .    editores  repudiarunt.     Ceterum  ipse  Hauptius 
errore  alieno  potius  quani  su(.  in(hictus  ne   facilius  solveretur  tota  (luaestio  im- 
pedivit.     Fostquam    cnini    \  ah'sius    iudicio    vel   Jacohi    Houcluirdi    vel    Xiccdiii 
Fabricii  reirescii  fretus  todicem  ante  quadrin^^^entos  i^luv  minus  annos  i.  e.  circa 
annum   1200    exaratum   esse  dixit ,    ill(^    aut  de(  imo   saecuh.  aut  potius  nono  id 
factura  esse  contendit.     Cui  viro    docto  Xaticani    notitiam    debuerit ,    ex    ipsius 
verbis  non  perspicitur,    attanKii   veieor  ne   Hauptii  auctoritate  permoti  editores 
codicem  anthiuu.rem  credideriut.      Id    (piod  membranis  Marburgensibus  (h>tectis 
patet.      Cum  enim  duo  codices  simillimi  sint,  alter  comiiendiis  fere  careat,  alter 
abundet,   illum  tuo  iure  vetustiorem  existimahis.      Si    deiude    utros(pie    librarios 
sensu  parum  intellecto  litteram  ex  littera  pinxisse  tecum  rej.utahis ,    ex  Fuhhui- 
sibus  peiuhTe   Heisf(d(hMises  i^ri.isus   ne-abis ,   quij.pe  (pii   nuiKjuam  compendio- 
rum  varietate  in  (Miorem  inducti  sint.     At  ne  louf^nis  sim .   (^ardthauseni  henc- 
ficio    sj^ecimen    s(  rij.turae    co(Hcis  \'aticani    a    se    dehneatum    accepi ,    quod  ut 


die.s  ist  (Uese  Hrechun-  im  XI.  und  XII.  vicl  allKemeiner,  scharfer  und  eckiger.  Von  c,  e 
sjjrach  ich  hereits.  fharakteristi^ch  fur  X.  i.t  noch  f.  fast  wie  in  UnciaNchrift.  Dann  kommt 
die  Hautlgkeit  von  X  in  Hetraclit.  f  ivicht  noch  etwas  unter  die  Linie.  hat  ohcn  siark  -el...- 
genen  Haken  und  zfijit  den  Widerhaken  links  uoch  nadi  ohen  fjerichta.  l'ur  X.  macire  ich 
Mtiter  geltend  die  Verbindung  von  it  Z.  I.i  de<i  Facs.  und  die  cursive  Verhindung  von  ri  Z  I  7 
Xach  alledem  erklare  ich  XI 1.  ja  XI.  Jahrhundert  geradezu  fur  ausgeschh.ssen.  Hleibe  icli 
somit  beim  X,  so  mag  ich .  wie  schon  fruher  gesagt,  niclit  zu  enge  (irenzen  ziehen ,  neige 
aber  mehr  dazu  Anfang  des  X.  an/.umhmen. 


.•-«lllM..'Wii»H.i 


19 


im|)erfectum ,  aptum  tamen  erat,  ex  quo  de  aelate  scrijiturae  iudicaretur.  (iu(.d 
cum  peritis  viris  —  Stumpfio  F^oltzio  Koenneckio  Reimero  —  examinandum  pro- 
posui.ssem,  librum  Vaticanum  uon  ita  multo  post  Marhurgeiisem  videri  scriptum 
esse  omnium  consensu  edoctus  sum.  Ita(jue  si  Herolinenscm  disciplinam  potio- 
rem  habebis ,  ineunti  saeculo  XII.  eum  attribueris,  si  Viudobonensem ,  medio 
saeculo  X. 

lam  vero  singulas  rationes  perstrin^am ,  quae  Marhurgensem  codiccm  arche- 
tyi)uni  fuisse  demonstrent.  Et  si  cui  hoc  nci^otio  ]duribus  verbis  functus  esse 
vi(h4)(.r ,  eum  monitum  velim  de  fundamento  agi  quo  ars  critica  innitatur. 
Ihiiici])ium  faciam  ah  iis  locis ,  (juibus  peculiares  litterarum  ductus  casu  facti 
librariis  Fuldensibus  erroris  ansam  ])raebuerunt. 

p.    1,11   roafper  M.    h  super  a  additum    rursus    delevit  et    lectius  super  c 
jiosuit.      eohafper  V.  :    hic    enim    ut    alias  emendationem  iion  ob- 
servavit . 
p.   2,  II   ecatonphdof  M.    primum    scripsit ,    dcinde    h    expunxit    et   i   iii  y 

mutavit:  utrumque  V.  imitatus  est. 
p.   4,  IS   turgidof  M.    r  cum  g   ita    ligavit   ut  obiter   inspicienti  n  videatur 
esse:   inde  ttingtdnf  \ .   cfr.    12,  1!»  (rardthauseni  praef.  p.   X^'. 

]).    1,  21   iituaitt  M.   sed  male  iii  htltunf  vel  hihunt  mutavit :   inde  hihuntX. 
p.   (i,  17   tittento  M.   hastam  litterae  t  cum  sequenti  ita  ligare  solet,  ut  ali- 
(juotiens  pro  u  habita  sit:  inuento  V. 

p.  7,  7  dari  M.  eJari  V.  facili  errore.  Primo  enim  obtutu  dubitare  poteris 
utrum  M.  voluerit,  quamquam  reliquis  locis  in  comparationem 
vocatis  d  certum  esse  iudicabis.  Alia  exempla  attulit  (iardthau- 
sen  ])raef.  ]).  XIIII.  In  similem  errorem  Gelenius  incidit,  cum 
]).  4,  23  pordaca  legerit.  Fx  editorum  silentio  miiiime  conclu- 
serim  id  in  V.  extare:  nam  Accursius,  qui  totus  e  Aaticauo  ])en- 
det,  Porclaca  praehet.  Nec  dubium  est  quin  codicis  scriptura 
(ielenianae  ab  editoribus  receptae  niultum  praestet.  Cum  eiiini 
nomina  quae  Ammianus  profert  ad  rem  cibariam  spectent,  de 
])orcilaca  et  porcla  ^Veget.  art.  vet.  IV  28  fin.;  nomen  derivare 
rectius  vidctur  (juam  de  graec(.  zoj^owv  vel  Tcopor] ,  de  (pu)  ncscio 
an  cogitaverit  Geleiiius. 

p.  S,  2  te.rtiif  M.  teatus  V.  Librarii  enim  sacpe  hasta  addita  litteram  a 
cuin  se(juenti  ita  ligarunt  ut  facilliine  cum  x  confundatur.  Reveia 
hoc  h.co  dubitare  poteris  utram  ponere  voluerint,  quamqum  reli- 
(juis  locis  collatis  x  legendum  esse  constat.  Alia  exempla  Gardt- 
hausen  p.  XII  attulit. 

p.  S,  23  ducenf  M.  duccs  A'.  In  archetypo  enim  ob  spatium  augustum  n 
et  f  inP(dito  more  coniuncta  sunt,  quod  Fuldenses  fugit.  Ceterum 
iu  Hne  versuum  n  cum  t  quoque  eodem  fere  inodo  copulatur 
at(jue  in  hqiidibus  vulgo  fieri  solet. 

p.  10,  1.-,  iirafiano  M.    (jrauiaiio  V.    eodem    errorc  qucm  iam  supra  iudicavi. 


n 


20 


p.  1<»,  23  moxq.  Keuen/^l.  compeii(Honim  u>ui  paium  assuetus.  I*essime 
correxit  V.  scribeudo  moxque  uetertf. 
Deinde  omnes  locos  colli<,Mm ,  (piibus  \ .  a  fiagmentis  Maibuigensibus 
discrepat.  Scilicet  eorum  commodis  consulendum  csse  videtur,  (pii  in  libros 
manuscriptos  accuratius  investigabunt.  Si  enim  venim  est ,  (juod  nuper  (iardt- 
hausenus  et  sibi  et  aliis  persuasit,  noii  omnes  libros  recentiores  ex  Witicaiu» 
descriptos  esse ,  genuina  scriptura  .  (juam  solus  Marburgensis  servavit  nec  meia 
coniectura  facile  asse^piaris ,  in  iis  reperiatur  oportet.  Sin  haec  opinio  falsa 
est,  libri  mendis  Xaticaiii  iusigniti  reiciendi  editiones(|ue  iuutilium  lectionum 
farragine  levandae  erunt.  Itacpie  hunc  conspectum  ob  duplicem  causam  addidi, 
ut  et  qua  diligentia  usi  essent  librarii  Fuldenses  appareret,  et  si  (pii  ex  receii- 
tioribus  codicibus  se  emolumenti  quidcpiam  capturos  esse  sperarunt,  iis  parata  esset 
inquisitio.     Xotas  autem  adscripsi  ut  piaccipua  mendorum  genera  distinguerem. 


M. 


V. 


XXIII  6,  3S 

HSUS 

usue 

e. 

h 

uenenaturalia 

henenatulia 

bc 

naifJuDn 

uaifham 

a. 

40 

rhoa.^iper 

rohasper 

b. 

testinaret 

d 

testinaret 

«. 

41 

iuruudissima 

.,2 

iueundissima 

a. 

44 

proeuo 

li-i 
proeuo 

a. 

conuiciis 

coninciis 

e. 

45 

altere 

(dfrre 

a. 

XXVTII    \,  22 

i/t   hor   titulo 

hor  fifulo 

G. 

regns  miris 

regiis  miris 

b. 

inpleris 

impleris 

e. 

24 

seriipulosae 

srrupilosae 

e. 

25 

aliuil  si 

alius  si 

e. 

negante 

ncgante 

b. 

26 

i 

profusus 

profusus 

b. 

ronsumpto 

ronsumpfa 

e. 

27 

turgiilos 

tungidos 

e. 

cresfonten 

<  resfontem 

e. 

2S 

(hftdem 

desidem  f 

e. 

(piidam 

et  quidam 

c. 

et  fridhi 

et  <  on  frulla 

c. 

:{i 

(intt:eaint 

anfeeain 

d. 

1 

dii><  isses 

disrissi 

b. 

32 

explodunfur 

exphtrnnfiir 

e. 

si  (pii  sihi 

si  (ptis  sihi 

d. 

I 


21 


M. 


i^XVIII  4, 

32 

plehis 

plehes 

e. 

33 

apIi<(itos 

applirafos 

d. 

34 

dohrihus 

dolori 

c. 

5, 

1 

intento 

invento 

e. 

2 

opitulatum 

oppitulatum 

d. 

11 

ad  e.rtruenda 

ad  fruenda 

c. 

12 

die 

diar 

e. 

sibi  dari 

sihi  clari 

e. 

ne  nuda 

re  nuda 

e. 

13 

maesti 

mesti 

e. 

ludihrio 

ludihria 

e. 

repetunt 

reppefunt 

d. 

14 

apud  hos 

apud  os 

d. 

apprllafum 

aprllafum 

d. 

si  suh  eo 

suh  eo 

c. 

maximus 

maximos 

e. 

6, 

1 

insfar 

instra 

e. 

textus 

teatus 

e. 

3 

(juaedam 

quaedum 

e. 

4 

ferarum 

feraraim 

de 

c 

reuerfi 

reuerti 

b. 

5 

durens 

duces 

d. 

XXX  2, 

7 

reperteret 

reperteret 

b. 

8 

emendari 

emandari 

e. 

9 

scropulosus 

cropulosus 

d. 

10 

a 

fuisse 

fuisse 

b. 

11 

grassari 

egrassari 

d. 

adfectahat 

adfectahant 

d. 

3, 

1 

interiit 

interii 

d. 

gratiano 

grauiano 

e. 

2 

7noxq.  xieueris 

mox<iue  ueteris 

e. 

primo 

primos 

d. 

3 

pertinerent 

prrriperent 

e. 

4 

condurehaiit    . 

conducehant 

b. 

ita  parehat 

ut  aparehat 

e. 

5 

augusfus 

augustos 

e. 

o 

tufius 

totius 

b. 

4, 

1 

o 

arefo  u?n  at 

iit  r(}fo  um  at 

ae. 

2 

legafionihus 

c 

le(j(itionihus 

a. 

imperiale 

imperiole 

e. 

humilitandam 

humilifandum 

e. 

22 


a.  nota  eos  sigiiificavi  locos  qiios  maniis  altera  correxit.  Eara  non  multo 
recentiorem  esse  manu  prima  ctlitores  iudicarunt.  Vt  recte  iudicaverint,  id  pro 
certo  tenendum  est  librarios  Fuldeusos  miuime  codicem  antiquissimum  adiisse 
sed  suo  potius  ingenio  indulsisse.  Omnia  enim  monstra,  (juae  Marburgensis  sensu 
parum  intellecto  efHnxerat  et  quae  archetypo  inspecto  facillimo  emendare  potuis- 
sent,  intacta  reliquerunt.  Quaedam  sane  recte  correxerunt :  XXIII  G,  44 
proeno  \\\  proelio ,  XXX  4,  2  legationihui,  u\  Jectionibus ;  alia  perperam.  Ita 
XXIII  b,  lu  Gardthauseui  coniectura  festinaret  pro  testinaret  propter  elemen- 
torum  uncialium  F  et  T  similitudinem  longe  j)raestat  scripturae  Fuldensi  desti- 
naret,  «juae  vulgari  tenuis  et  mediae  commutationi  originem  videtur  debere. 
XXIII  0,  45  sic  scripserim:  magnaeque  eorum  partes  mare  rubrum  latere  [a  la- 
tere  V.  ilextro  eontingunt  laero  [/eca  M.\.]  Persieo  mari  ronlimitant ;  ita  ut 
communi  errore  prinuie  litterae  vocabuH  altere  locura  mutassent  et  postea  a  pro 
o  positum  esset. 

b.  nota  ea  Vaticaiii  menda  iiulicavi  quae  inde  orta  sunt  quod  vel  in  frag- 
mentis  nostris  recte  emendata  neglexit  vcl  curis  secundip  pessum  (Uita  recepit. 
(.'odex  enim  Marburgensis  ab  iisdem  librariis  (jui  eum  exaravcrant ,  passim  cor- 
rectus  est.  l't  autem  mediocri  iugenio  nec  magiui  linguae  hitinae  scientia  prae- 
diti  erant,  archctypum  autem  aetate  «letrirum  n(»n  satis  intenegebant ,  semel 
iterumque  genuinam  scripturam  male  immutarunt.  Praecharum  exemplum  est 
XXX  3,  5  tutius  in  totius  depravatum.  FuUIenses  saepius  litteras  et  suprascri- 
ptas  et  expunctas  neglexerunt.  Uuominus  autem  codex  post  correctus  esse 
putetur  quam  in  eorum  manibus  fuerit  .  obstat  id  «{uod  modo  attuli  exemplum 
necnon  alterum  XXIII  G,  ;JS  benenatulia.  Nefjue  omnino  inter  manum  librarii 
et  emendatoris  quidcjuam  interesse  deprehendes. 

c.  nota  fre(iuentem  errorem  significavi,  quo  duae  Htterae  neglegentia  omittun- 
tur.  ('uius  Gardthausenus  (pioque  pracf.  p.  X\  I  ann.  complura  congessit  exem- 
pla.  Sunt  quidam  U)ci  ad  explorandam  codicum  recentiorum  originem  idonei, 
(piorum  (iui])i)e  lectio  vera  nunc  primum  ])ateat  nec  coniectura  facile  inveniatur. 
Ita  XX\III  4,  22  legendum  est :  ne(  enim  in  hoc  titulo  lUsrrimen  aJiquod  ob- 
sercatur  [m  om.  A  .) ;  XX  \  III  .">,  II:  imperatore  ad  extruenda  munimcnta  distrieto 
[ad  fruenda  V.].  IVrraro  contrarium  accidit  ut  Fuldenses  aliena  adderent;  aber- 
rantibus  tamen  oculis  praepositU)neni  incpte  repetiverunt  XXMII  4,  2S:  Oi- 
cimbricus  cum   Gluturino   ef  \(on\   TruIIa. 

d.  nota  frequentiorcm  errorem  indicare  jdacuit ,  (juo  una  littera  vel  demi- 
tur  vel  additur.  Netiue  ab  eodem  ])rorsus  abstinuisse  I lersfeldenses  documento 
est  quod  scripscrunt  XXVIII  4,  31  anfeeaint .  ib.  33  apliratos.  At  eos  multo 
nuu()re  diligentia  quam  Fuldenscs  usos  esse  ai)])aret.  (iui  j>  ct  pp  aliquotiens 
conmmtarunt,  recte  (luidem  1.  1.  appJicatos  sed  perperam  oppitulatum,  reppe- 
tunf,  apellafum  scribentes.  Deinde  vel  prima  vel  ultima  littera  omissa  pecca- 
runt:  anfeeain[t\,  apud  [h\os .  \s\rropuIosus ,  interii[t\.  Coutrarium  «luoque  accidit 
ut  *  finalem  male  adderent  XXVIII  4,   32  si  qui[s\  sibi  XXX  3,   2  primo[s\. 

e.  nota  omnia  ea  menda  comprehensa  velim,  quae  elementis  inter  se  com- 
mutatis  originem  duxcrunt.     Potiora  sunt  haec: 


^miwr' 


23 


«  et  o 
Gardth.  p.  XIII I 

a  et  € 
ae  et  e 

a  et  u 
Garth.  ]).  XII 


0  et  M 

/  et  u 

ui  et  in 
m  et  w 

u  et  t 

r  et  w 
Gardth.  p.  XV 
X  et  a 
cl  et  d 


consumpto  M. 

ludibrio 

imperiaJe 

emendari 

die 

s 

maesti 

quaedam 

frrarum 

areto 

humilitandafn 

maxitnus 

augustus 

scrupulosae 

ita  parebat 

conviciis 

inpleris 

cresfonten 

intento 

grafiano 

turgidos 

ne  nuda 

textus 

clari 


consumpta    V. 
ludibria 
imperiole 
emandari 
diac 
mesti 
quaedum 
feraraim 
ut  roto 
hu7nilitandutn 
maxitnos 
augustos 
scrupilosae 
ut  aparebat 
coninciis 
impleris 
cresfonfem 
invento 
graciano 
tungidos 
re  nuda 
tcat  us 
dari 


Maior  sane  errorum  pars  similitudine  elementorum  cxplicatur.  Xec  minus 
intellcgimus  (]uomodo  librarii  litteram  ex  littera  pingentes  earum  locum  commu- 
taverint  e.  g.  XXA'III  6,  1  insfra  pro  insfar  dedcrint.  Pauca  tantum  rcstant 
ubi  causa  erroris  non  ])ers])iciatur :  usue  pro  tmis .  aliud  si  corrcctum  in  alius 
si,  exploruntur  pro  explodunfur .  plebes  pro  plehis,  perfincrent  corruptum  in  per- 
ciperent. 

Finem  faciam  lacunarum  mentione  addita.  Ammiani  enim  textus  qui  vcca- 
tur  inde  hiat  quod  archetypi  foliorum  ali^piot  scrij^tura  nonnunquam  ita  dctrita 
erat,  ut  ab  Ilcrsfeldcnsibus  lcgi  non  possct.  Qui  utrum  spatium  accurate 
dimensi  sint  necnc  ambiguum  videtur.  8i  enim  hominum  illorum  mcntcm  recte 
assequor,  tantum  spatium  vacuum  rclinquebant  quantum  clcmentorum  evane- 
scentium  fuerat.  Scd  nescio  an  grandiores  fuerint  archetypi  litterae  atque  Hers- 
feldenses  ita  difficultatem  superaverint  ut  spatium  archetyi^i  redderent  neque 
ad  suam  pingendi  rationem  accommodarent.  Una  tantum  adest  lacuna,  quae 
procul  dubio  expleri  possit,  cum  p.  4,  13  bos  in  bonum  emcndandum  sit ;  ubi 
spatium  relictum  in  elementorum  numerum  (q)tinie  quadrat.  At  idem  in  reli- 
(pias  cadere  lacunas  temerarium  esset  affirmaie.  Certius  de  Vaticani  lacunis 
iudicium  proferre  licebit.  ()uil)us  litterarum  numerum  vcl  dimidia  vel  tertia 
])arte  maiorcm  attribui  a])])aret.  Nec  causa  nos  latet.  Cnm  enim  alter  libra- 
rius  Ilersfeldensis,  de  quo  hic  sermo  est,  singulis  vcrsibus  plus  minus  quin- 
quaginta  litteras  tribueret,  Fuldenses  vero  plus  minus  septuaginta,  isti  tantuni 


\ 


\  ? 


ii^> 


24 


spatium   vacuum   reliquisse    existimaiidi    sunt  (juantum  apud  illum  erat.     Prae- 
terea  bis  in  fine  versuum  textum  hiaie  non  animadverterunt. 


Caput  IIIL    De  editionibus  Accursii  et  Gelenii. 

Si    integer    exstaret   codex   Marburgensis ,    reliqui    codices  oranes  abiciendi 
essent.     Cum  autem  fortuna    tam  paucas  roliquias   servarit,    plures  difiicultates 
remanent    superandae.     Ac    patet    eam    emendandi    viam   ingrediendam    esse  ut 
primum  eorum  vitiorum  habeatur  ratio,    quae  a  Fuldensibus  illata  textui  sunt. 
At  de  Hersfeldensi  restituendc»  des})erandum  esset.   nisi  praeter  Vaticanum  alia 
subsidia  praesto    forent.     Etiamsi    cnim    quam    diligentissiine    FuMensium    con- 
suetudinem  scribendi  perspectam  habere  studueris ,  multa  forluita  sunt  et  casui 
debentur  quae  iniuime  divinarc   possis.     Atipio    ipsa   fragmenta    nostra  quamvis 
exiguae  molis    certiorem    te    red(Uiut    tot  egregias  lectiones  in  \'aticano  omissas 
esse  quae  coniectantem  omnino    fugiant.     Uuat^    cum  ita  sint ,    optime  de  Am- 
miano    merebitur    (luicuiKpic    codicem    c    Vaticano    non    desciiptum    rcpererit. 
Seduh»  (piidem  nuper  Ciardthausenus   in  libros   et  manuscriptos   et  typis    excu- 
sos  in^iuisivit.     Quoruin  necessitudinibus  cxtricatis  omplura  in  textuiu  c(msti- 
tuendum  subsidia  adhibere  vrduit.      Ea  tamen  studiorum  nostrorum  condicio  est 
ut   uno    ftdio    membranaceo   detccto    ratiocinationes    subtihssimae    saepe    pessum 
dentur.    Nec  dubitari  potest  quiu  nova  de  emendandi  .\mmiani  principiis  insti- 
tuenda   sit   quaestio.     Maximopere   vereor   ne   codices   recentiores   omni  careant 
auctoritate  quam  novissimus  editor  iis  incsse  iussit.    Certe  codex  Petrinus  quem 
tanti  fecit  ut  multa  cx  eo  in  cditionc  minore  annotaret ,   iisdem  vitiis  ac  Vati- 
canus  in([uinatus  ne(jue  uUo  cum  prinn>  fragmento  Marburgeusi  coniunctus  est 
vinculo.     Diceret   ahquis    fragmentum    brevius  esse  quam  ut  dc  codicum  muti- 
h)rum  classe  (juam  Gardthausenus  statuit ,    iustum  fcratur  iudicium.      Sed  cum 
tota  eius  opinio  artiticiosior  (luam  verior  sit,  certa  argumenta  (|uibus  fidem  nobis 
faciat  opinanti  suiit  atfcrcuda.      E(iui(k'ni  maxime    hietarer  si  atferret;    vix  puto 
fore  ut  scriptoris  insignis  amici  tali  gaudio  afticiantur, 

Idem  vir  doctus  amphus  (li>putundi  occasionem  pracbuit.  Cum  enim  Accur- 
sianum  codicem  non  ex  Nuticano  peiuh^rc  scd  medium  inter  Vaticanum  (^t 
Hersfeklensem  tencre  hxum  existinuuci ,  a  vero  h)ngius  aberravit.  Primum 
(piod  Accursium  liomincm  Itahiiu  iu  (Jermania  integium  Ammiani  codicem 
nactum  esse  statuit,  quipjx'  (lucm  Augustae  AindeHcorum  istc  typis  excudcn- 
dum  curaiit  Ilerm.  \\\  p.  lol»  ,  suo  arbitrio  usus  est.  Ncmpc  ipse  Accursius 
in  praefatione  variarum  Cassiodori,  quas  statiiu  ])ost  Animianuiu  absolutum 
operis  tradidit,  sc  codiccm  illius  scriptoris  in  His))ania  invcnissc  testatur. 
Quidni  idem  ^aticani  aliquod  apographum  ex  ItaUa  Augiistuiu  asportasse  credi- 
tur .'  Deinde  Gardthausenus  iusto  maiorem  librarioruin  iusto  minorem  editorum 
ingenio  reverentiam  habuit.   Quanuiu.itu  cniiu  .Vmmi.inuin  Marccliinum  a  Marian- 


25 


gelo  Accursio  mendorum  quinque  millibus  purgatum  esse  operis  et  titulus  et  epi- 
lo«>us  i)raedicabat ,  scripturae  varietatem  maiore  ex  parte  ad  editoris  vel  acumen 
vel  licentiam    revocandam   esse    neglexit.      Verum    denique    est    intimam    inter 
Accursii  et  Gelenii  editiones  intercedere  rationem.   Quae  tamen  ut  perspiciatur 
nec  Tiresiae  mente  opus  est  nec  sudore  Aristarchi.   Immo  tecum  reputes  quaeso 
quo  modo  editiones  et  hodie  parentur  et  olim  paratae  sint.      Scilicet  et  tuo  et 
typothetae  commodo  consules ,  cum  antiqui  scriptoris  libnmi  non  ipse  tua  manu 
descripseris    scd    editionem    iam    antea    excusam    correxeris.       Neve    obliviscare 
librorum  mercaturam  lucri  causa  fieri  librosque  saepe  non  ob  litterarum  studium 
edi    sed   ob   aemulationem   bibliopolarum.      Atque   a.    1518    loannes    Frobenius 
liasileensis  ex  recognitione  Erasmi  Kotcrodami  una    cum  aliis  scriptoribus  lati- 
nis   trcdecim    Ammiani    libros  pubHci  hiris   fecit   ex  editione  Hononiensi ,    quae 
I)aull()  ante  prodierat ,    repetitos.      Hieronymus    filius   dum    a.    1533    klcm   opus 
secundis   curis  auctum    evulgare   meditatur,    emcntium    favorem    ab    Augustanis 
praercptum  videt,    (piippe   (pii    mcnsc   Maio    eiusdem    anni  Ammianum   mendis 
purgatum    et   libris    (piinque  nunc  primum    inventis  auctum    vendcrent.      Festi- 
nant  operae:  Accursius  praefationem  ad  Antonium  Fuggerum   kalendis    Aprili- 
bus  dictat,    mense  Maio   ad  librum   iii    aedibus    Silvani  Otmar   excusum   pauca 
annotat;  sed  a  Fn.benio  superatur,    qui   kalendis  luliis  praefatus  eodcm  mense 
totum  opus  absolvit.     Tale  certamen  ei  ante  oculos  habendum  est  qui  de  prae- 
<lictis    cditionibus    iudicabit.     Gelenium    enim    calamo    currente    usum    esse    et 
multa  peccasse  apparet  temporis  penuria  pressuin.    Ncc  miiius  certum  cst  virum 
ingenii  quantumvis    egregii   labori    haud   potuisse    sufficere,    nisi   praecedentium 
studia  tota  in  usum  suum  contulissct.    (iuod  ad  tredecim  priores  libros  attinet, 
Mommsenus   Ilerm.   VI  p.   23()  seq.   utraque  e(Htione  collata  demonstravit  Gele- 
nium  excmplar  Erasmianum  ex  codice  Ilersfcldensi  correctum  typothctis  tradi- 
disse.     Eundem    (piatuor    libros    sequcntes    simili    modo    e\    editione    Accursii 
repetivisse  nunc  luce  darius  est.      Sed  nc  quis  opinionum  teiiax  tali  scntcntiae 
rcfragctur,  nos  qui  rectam  scriptoris  emendandi  viam  aperire  studemus,    pluri- 
bus  verbis    utemur    (piam    rcs    pcrspicua   vidcatur   fiagitare.      In    minutiis  igitur 
orthographicis  potissimum  commorabimur ,    quarum   natura  ea  est.    ut  originem 
facilius  prodant.     Cum  enim  more  antiquo  co(Hces  verba  composita  httcris  non 
assimulatis  exliibcreiit ,  editorcs  autem  ItaH  secundum  suam  pronuntiandi  rati(j- 
nem  assimularent,    (ielenius    saepe    codicum    auctoritatem    tuitus    est   ita  tamen 
nt   multa   intacta    reHiiqucrct ,    quin    etiam    formas    novicias    et    vitio^as    tolcra- 
ret.     Quam    festhiantcr    hac    provincia   functus    sit,    eo    qui    sequitur  conspectu 
<(l)parehit. 


XXIII 


(i,   1 1 
42 

43 


Utoribiis  MVA. 
Rogomanius  M\  . 
Tracfonice  M\'A. 
Cailianam  M\'. 


hftorihus  bG. 

Rhogomaniti  A.   Bogomanis  bG. 

Trugonira  bG. 

Cadianu  A.        Tihiuna  bG. 
PartJiy  et  siti  MV.   Purthi  siti  A.  Purthi  et  Srgthae  siti  b(i. 
Moeaiu  MVA.  om.  h(jl. 

litora  M\A.  littoru  bG. 


Nissfit.    .VmnHunfrajjTTiPiitp. 


h 


44 

45 
XXVIII    4,  25    6,  5) 

26 

6,  1) 
29  (33) 
31 
5,     1 


(13) 


XXX 


2 

14 
15 


6,    2 

5 

2,  11 

3,  2 


3 


5 

7 

9 


26 

profuderit  MV  A. 
ronmciis  M. 
conUmitant  MV. 
culflictus  MVG. 
conpellit  MV. 
achciacuntur  M\  G. 
tafncjuum  MV. 
inpenclunt  M\  . 
inluciticen  te  M  V . 
^<^;*  consu/ibus  MV. 
culpositus  MVG. 
eonpertus  M\'. 
inparem  M\  . 
(uhignwe  MVG. 
inpendio  MV. 
(ulgressus  M\\ 
cjuoscumciue  M\'A. 
cuhneti  MVG. 
inplorarere  M\'. 
(ulfectahat  MV. 
{negotiis  MVAG.^ 
mmtiis  M\'G. 
inpediehant  MV. 
atnitehantur  M\'. 
inmanitatem  M\  G. 
inpcucttum  M\'(i. 
temptaturum  M\'. 
inmane  M\'G. 
conloquii  M\'G. 
inmodcstis  M  \'G. 
soUemni  M\'. 


inUicesrente  G. 


fudcrit  bG. 
eonvitiis  bAG. 
coUimitant  bAG. 
cfflictus  A. 
compeUit  AG. 
asciscuntur  A. 
tiinciucim  AG. 
impencUint  AG. 
iUiu^escente  A. 

/</•    COAA'    AG. 

appositus  A. 

compcrtus  AG. 

imparem  AG. 

assignare  A. 

impcncUo  AG. 

aggrcssus  AG. 

(pujscunque  G. 

assueti  A. 

implorarere  AG. 

affectuhat  AG. 

ncgntium  M\Xf.    negocium  A. 

nunciis  A. 

impcdiehan  t  AG . 

annitehantur  A .  cuhiitehan tur  G. 

immanitatcm  A. 

impamtum    A. 

tentaturum  AG. 

immane  A. 

coUocpiii  A. 

immodestis  A. 

solenni  AG. 

asserente  A. 


cuherente  M\  G. 

Pluriraa  eiusdem  generis  affone  possum:  e.  •?.  XXX  2,  (»  pro  //ym^'  A. 
Gelenius  cum  codicibus  //iVwt'  scripsit,  alibi  cum  ('(litoribus  hyherna ;  pro  coe- 
/lAe*  roe/o  A.  caeUhes  caelo  restituit,  ipsr  tamen  XWIII  1,  2«i  coniectura  bar- 
baram  formam /om/wtf.v  intulit ,  XX\'rn  :>,  11  7iV/// .  alibi  Rheni ,  contra  codices 
cuni  b.  si'ni])er  Ahmanni  pro  Alamanni ,  caetera  pro  cetera  de<Ut.  l'nde  orta 
sit  talis  inconstantia  recte  milii  videor  explicassie  nec  posse  alio  niodo  cxpli- 
cari  credo. 

lam  vero  ad  aliam  disj)utationis  ])artem  transeamus  et  Accursium  ex  codice 
Vaticauo,  (ielenium  ex  Marbur<,'ensi  sua  hausisse  exponamus.  Nescio  an  futuri 
sint  qui  speni  suam  frajj;:mentis  nostris  delusam  esse  (lamitent.  Kevera  codcx 
Marburgensis  in  opiniones  a  viris  doctis  conceptas  paium  (piadrat.  Quam^iuam 
enim    Kiesslingius    et  Gardtiiausenus    ann.    phil.    Fleek.    1S71    p.    Ibl.   8:i9  ele- 


27 


mentorum  numerum  (jui  singulis  versibus  fuerit ,  recte  definiverunt,    atque  hic 

eliam  praef.    p.  XII  multarum  litterarum   ductus  perspectos  habuit,    in  univer- 

sum  omnes   codicem  Gelenianum    multo    praestantiorem    sibi    finxerunt,    quippe 

cui    Accursii    omendationes    attribuerent.      At    dubitandi    locus    non    est,    quin 

membranae  Marburgenses  in  manibus  Gelenii  fuerint.    Cuius  quidem  rei  etiam 

nunc  manent  vestigia.   Verba  enim  CUceronis  ex  diab>gi  de  amicitia  paragrapho 

70  sumpta  in  codicibus  XX\'in  4,  2(>  sic  extant :   uec  in  hus  Jiuma?iis  quicquani 

bos  nocunf  msi  cpiod  fructuosum  sit  amicos  eqs.     Accursius  sic  mutavit:    nec  iti 

rebus   humanis   cptircpiam    hos   norunt.      At   in    Marburgensi    manus,    quam  non 

tantum  eo()  sed  harum  rerum  peritiores  saeculo  sexto  decimo  adiudicarunt,  supra 

scripsit  rchus  l)onum  norunt  sic.     Gelcnium  haec  scripsisse  fere  certum  est.     In 

ecbtione  enim  totuni  enuntiatum  sic  contorsit:   innucntes.   Nec  in  rehus  humanis 

tpticcpiam  honum  norunt .  nisi  cpiod  fructuosum.    Sic  atnic^os  tanquam  pccudes  eos 

pfjtfsscmum   cUUgunt   etjs.      Mirum   existimares    eum    non    intellexisse    verba   csse 

('iceronis   —    ut  MiUius   aif  MV.    uf    TuUius   aif  X.  —    mirum   eum  sit   corru- 

pisse  in  sic.     Certe  ex  Accursio  meliora  ediscere  potuisset.     Ceterum  cum  alia 

annotata    non    sint,  virum  egregium    in    ])erlustrandis    membranis    semel    animi 

*  *  *  1 

instinctui  obtemperasse  existimarim.  Leviora  haec  putes :  si  vero  ad  lectionis 
varietatcm  (juam  suj)ra  ex  \'aticano  congessimus  animum  attenderis,  non  poteris 
«juin  sententiam  nostram  amplectaris.  (iuamquam  enim  ab  Accursio  plurima 
quae  hbrarii  Fuldenses  in  Ilersfeldensi  codice  transscribendo  peccaverant,  recte 
emendata  sunt,  nonnuUa  tamen  restant  (juae  corrigentem  fugerint.  Quos  h)Cos 
colligere  placet. 

XX\'III  4,  22     in  hoc  fifuJo  MG.  ///  om.  VA. 

25     ?iec  ante  eius  profectioffefn  ahsoU-if  MG. 

neganfc  cius  prcfccfionem  ahsohit  \'A. 
2S     nofninihus  cuUis  cpndam  ^NIG. 
nominihus  cuUis  et  cpiidam  W. 
ct  TruUa  MG.   et  con  Tr.  \.  cf  cum  Tr.  A. 
32     si  cpii  sihi  MG.  si  cpcis  sihi  \'A. 
5,     1     gradu  petehat  intento  MG.  gradu  petehaf  invenfo  \'A. 
11     ad  exfruenda  munimehta  MG. 

ad  truenda  mun.  \ .  ad  frudenda  A. 
M     si  suh  eo  MG.  */  om.   VA. 
G.     1     instar  exarserc  fammarum  ^MG. 

insfra  ex.  f{.  \.  insfrumcnta  ex.fi.  A. 

a 

XXX  2,  lo     comifis  fuisse  liomano  M.  com.  fuisse  liom.   \. 
comitem  fuisse  llomano  A. 
comiti  farisse  liomano  (J. 
l  1     adfectahat  MG.   cuJfecfahant  \'A. 
1      (Jratiano  MG.    (jraviano  \'A. 
3     (oratutn)  eum  pcrfinerent  MG.  percipcrcnf  \'A. 

5     futius  accessit  M.  totius  \ .  totus  A.   tufius  G. 


0 

— ) 
3, 


i 


< 


{ 

I 


■P 


2S 


Quae  iuter  libros  mauuscriptos  et  typis  excusos  intersit  uecessitudo, 
enucleasse  et  ex  solo  Gelenio  scripturam  codicis  Marburgensis  hauriri  posse 
satis  mihi  videor  demonstrasse.  lam  quaeritur  qua  tide  vir  doctissimus  codicem 
contulerit.  Suspicio  autem  uascitur  ex  iis  (juae  suj)ra  attulimus  eum  non  sem- 
])er  eadem  diligentia  usum  esse.  Xec  (iardthauseuo  assensus  sim,  (jui  llenu. 
\'II  p.  453  seq.  textum  uon  ita  ruro  intcrpc^latum  esse  studuit  comj)robare. 
Librarios  enim  et  llersteldenses  et  Fuldenses  saepe  errasse  sed  minime  ea 
linguae  latinae  scientia  iinbutos  fuisse  constat .  ut  verba  obscuriora  glossis  ad- 
ditis  «xj^licare  j)ossent.  Immo  (Jelenium  et  audaria  et  festinatione  eos  qui 
hodie  editorum  vice  funguntur  longe  suj)erasse  paucis  demonstrabo.  Atque  locos 
laceros  omnino  ab  eo  omis^os  esse,  de  quibus  quipj)e  sanandis  desperaret, 
notum  est:  exemphi  j)raesto  sunt  j).  :i.  \.  5.  Alia  qu(jque  verba  vel  e(Htoruui 
incuria  jiraetermissa  vel  j)aruni  sibi  inteHecta  j)erj)eram  scrijitori  abstulit.  It 
falsam  de  inteqiolationibus  statuendis  oj^inionem  refutem,    exemj^la    adscribam. 

XXIII      ♦,,   11  ef  (.m.  b(i. 

43  Moesia  om.  b(i. 

XX\  III  4,  31  et  ubi  nefjleyentiae  tanta  est  caries  om.  G. 

6,     3  utinoio  om.   (i.    >if  in  otio  corr.   \'alesius. 

4  casKum  fieritatibati  M.  casu  G. 

XXX        3,     3  orafum  eum  pcrtinerent  et  exoratum  M. 
eum  pcrtinerent  exorafum  G. 

Semel  aberrantibus  oculis  sive  sua  sive  operarum  culpa  vitium  gravius 
textui  intulit ,  cuni  XXX  2  ,  7  scriberet :  prt)in<lc  parum  adcpfus  ea  quae  spe 
rana  conreperaf  Sapor ,  ulfraquc  solifum  asperafus  quoil  ad  cxpedifionem  arcincji 
rectorem  concepcrat  conpererat  M\'A  nostrum  e(js.  Muha  ])lane  egregium  iu 
modum  emendavit :  e.  g.  XXX  3,  1  cum  aj)U(l  Accursiuni  legeret  sccuturos 
Thccunno  Uraciano  ascito  i/i  frabeae  societatem  Acquifio  Consule  mutatis  duabus 
litteris  sic  restituit  secufo  post  haec  anno  Grafiano  adsrito  eqs.  ;  paulo  post  cum 
lcgcret  ojferfur  Pracfccfi  relafio  procido  jcntis  llJijricae  clades  sic  exj)edivit 
offertur  praefecti  relatio  Probi  dorentis  Uhjriri  rJadcs.  Alia  vel  maiore  vel 
minore  cum  ])robabilitate  correxit.  Attamen  cum  editori  ea  statuenda  sit  lex  ut 
nisi  j)resso  pede  vestigia  codici>  legerit ,  veram  x  ripturam  non  invenerit,  Gele- 
nius  morae  impatiens  sacpe  violentiu>  cgit  :  c.  g.  X\\  III  :• ,  14  scribeuduni 
non  erat  si  .  .  .  segetum  copium  ncgacirit  fi  rni  qnrmadmodum  soJenf  Aegypfn 
rasus  eiusmodi  adsignare  rectoribus .  sed  leniore  adhibita  medela  tcrra  uf  solcni 
Acgi/pfii  casus  ciusmodi  summis  adsignare  rectoribus .  ib.  11  Accursii  coniectura 
fertilibus  pagis  [pacis  MV]  acccpfis  j)raestat  Geleniauae  agris.  Talium  exem- 
j)lorum  numerum  augere  facile  est. 

Summa  (livj)utatiouis  nostrae  eo  redit  ut  s(rij)tura  codiciv  Marburgensis  in 
editit)ne  (ielenii  lateat  (juidem  sed  vix  ah  iugcniose  inventis  discernatur.  Tri- 
mum  ca  (juae  Krasmum  et  Accursium  secutus  dcdit ,  scgreganda  sunt.  Tuiu 
>i  (juid  uovi  Gelenius  ])rinuis  j)rotulerit ,  qiuifrenduni  est  aii  lihrari(trum  Ful- 
densium  vitio  dauduni  quod  codex  Vaticanus  discrepet.      Si  magnum   in  verbis 


29 

discrimen    comparet,    de    coniectura   a4ri    veri    similp    .«f      q-  .     . 

vpr«„c  ir.  \'  «-•  .  ^  ''imile    est.     Siii    unus  vel  nlures 

versus  in   V  aticano  nraetermissi    i  r;..]».,;,.      i  i-.-  piures 

nl,'«  T...r,  «  1  .  "»K"if>^  \eisus  a  J^  uldensibus  omissos  esse  exem- 

plis  non  compr(d)ant,   virum  eximinm  «   t-Ak       •     •  •  ,  fxem- 

a.l.li,a,„e.,tu  illa  Gelo„ia„u,  ,,uon,m  „™i„e,„  1   I    K       ,  ^"  ''"''■"'  ''"■" 

textui  reddita  typis  distiugueLla  ,",!;,     ''"'f  "'="  l-->'«'t  ucumen, 
tracta„da  reli„,ua„,,  fi„e,:  fac  '^  "'""  ''"'^  "■""'"  '^""'"'»"''- 


I     t 


Caput  V.     De  codice  archetypo. 


"'■•■ -  ■i...M.i....ib..  ™i,.,. .„, ,  ~  ir  p      , "" 

;;......:-.,..-,.,.:..:,  .S;;:,::;::;:;:;:::"^^^^^^^^^^^^ 

™«.  ,■„.,..,  „,i,.,  „,„„i„    o  ,        "•""'"  ""•""■••-"- 

»»».u ,i:;;;i  :l  ""-"  "•  """•• """»"  '■"  .1«-.»...... 


c  et  g 


c  et  e 


e  et  o 


J,     1 

1,  II 

7,  22 

9,  13 

10,   1!) 

12,  21 

2,  11 
12,   10 

11,  17 

12,  10 
11,  IG 

3,  3 

4,  18 

8,     S 


vel 

pro 


j)ro 


ncganfe 

Cindes 
pacis 

Sauromagis 
procido  gentis 

Icgationibus 
Artcana 
aretoum 
dicquc 

cfr.  Gardtliausen  j) 
aretoum  in 

quante 
caelibos 
illes 
pctius 

cir.   Gardtliausen  j). 


m 
pro 


nec  anfe 

M. 

Cgndes 

corr. 

G. 

pagis 

A. 

Sauromacis 

A. 

Probi  docentis 

G. 

lectionibus 

V. 

Artacana 

corr. 

M. 

arctoum 

V. 

dieque 

A. 

XIII. 

arotoum 

mut. 

M. 

quanto 

mut. 

M. 

caclibes 

corr. 

A. 

ilJos 

A. 

potius 

G. 

XV. 

«       1 


i 

ll! 


'30 


u  et  b     p 


u  et  d     p. 


1,  6 
4,  24 

2,  1 

2,  18 

3,  22 

4,  10 

5,  12 
10,  19 

5,  23 


vel 
in 

pro 


uene 

uiuunt 

butradites 

ignabos 

benejirum 

inuentes 

iuuaret 

proui 

autoquendum      pro 

cfr.  Gardthausen  p.  X\  I 


bene  M. 

bibunt  mut.     M. 

uatrachites  corr.      b. 

ignauos  b. 

uenefirum  G. 
iubentesf 

iubare  V. 

probi  G. 

ad  loquend.  corr.      A. 


u  et  o    p.  11,  22 

10,    5 

5,  13 

9,  22 

10,  14 

10,  24 

2,  16 

S,     6 

m  et  tu    p.    8,    8 

4,  i;i 

P 
P 
P 
P 
P 


u  et  li 
u  et  ti 


P- 
P- 


totius 

praefertus 

currus 

scru/iuhsus 

innodato 

ausos 

proelio 

ut  in  otio 


corr. 


prouinruim    corr 
tuJlius 


M. 

M. 

A. 

A. 

A. 

A. 
corr.  V. 
corr.      \'ales. 

A. 

A. 


m  et  ui 
n  et  o 
n  et  a 
])  et  o 
j)  et  r 


4,22 


o 

-  j 


;i 


,  19 

3,  G 
:i,  2 

4,  S 

7,  8 

8,  17 


t  et  f     p.     1,  18 
5.  12 


seraptni 

colentes 

optineat 

supremis 

copiosos 


corr. 
corr. 
con. 
corr. 
cfr. 


G. 

b. 
A. 
G. 

Vales. 


tutius  vel 

pi-aefertos  pro 

curros 

srropulosus 

innudato 

ausus 

proeuo  pro 

utinouo  pru 

prouinriatu       pro 

mi/lius 

serapim  pro 

coleotes  pro 

optinent  pro 

suo  remis  pro 

curiosos  pro 

praefectus  pas 

pedituris 

reuerti  vel  recerti 

cfr.   Ciardthausen  p.  XV. 

testinaret  pro  festinarct 

et  fusius  ejfusius 

Ex  iis  quae  proposui  exempUs  facih^  iiitclh'j.jis  codicem  archetypum  litteris 
«juas  dicuut  uucialibus  exaratum  fuisse.  (iuibus  vitiis  istc  iu(juinatus  fucrit 
non  li(piet.  Inum  as>c(|uiinur  ph  vul^ari  ratione  saepc  f  re(hlituin  esse:  l,  S 
naftham?  (naitham)  2,  ^S  fara  :{,  17  ifemeride  l,  19  rresfonten.  Nec  ( erti  cpiic- 
quam  de  compcndiorum  usu  statui  potest,  (  um  uuum  adsit  exemplum  p.  '.'< ,  1:5 
reuerti  M.  Marcellum  corruptum  iii  reuertimus.  Oniniuo  ad  haiic  (piaestionem 
solvendam  ultra  eos  fines  evagandum  erit  qui  huic  libello  statuti   sunt. 

Aitiorum  autem  ab  Ilersfehlcnsibus  consuetudine  scribendi  illatorum  com- 
plura  distinguenda  sunt  i^^eneia.  rrinmm  dc  clcmentorum  vi  sacpissime  erra- 
runt ;  ca  quae  supra  attuli  ad  siinilitudincm  scripturac  pcrtincnt,  (piihus  quae- 
dam  alia  accedunt.  Nam  ac  et  e  haud  raro  commutantur:  1,  G  uefie  1,  H>  prestunt 
l  ^  II  conspicue  2,  4  que  1 .  22  magne  2,  'IW  leiia  1,  9  craequias  5,  9  aequis  0,  S 
patine  iif  21  destinate  7,  20  aequifum  S,  l  cedibus  S,  l;<  iiaeriti  S,  21   que%,  S  q. 


praefecturas  corr.  G. 
redituris  corr.  G. 
receptis  ? 


corr.   Gardth. 


31 


.,  ipaenetrar,  ,..,6  .uanfojuae.  Lit.en.  y  lihrariis  i„s„Ie„tior  videt„r  f„i,«e 
«a  „,  ■  ,,o„ere„,  I.,,  2,,..  I„,er  e  et  /  q„o,,ue  sae„i„s  „o„  distiuxeVunT 
.ceu„do  loco  eo„,r„e,„or„„,,„„,  est  Hbrario.  «„e™  voeabuLum  00^.,"  0,™ 
sc(iue„tm  spectantes    iiteras   n)  as«ii„„lnp>,f   ra      r    ■      i  ,        '"-*'^'  '^"™ 

„n,it,ere„t:  as.imuU.eut   (2;    d.ss.mulareut    Js)  a,ldere,.t  ,4, 


|. 


1,     5  perifia  ad  pro 

1,     (i  naturaUa  similis 

1,10  ?«^e/'  «/?/o«  0/>//^W,y 

1,13  syrotnedoram  amnes 

1,18  /o;/c*  e*?! 

2,  10  residui  sunt 

genoniam  moesia 

2,  18     insectanfur  degencris 

3,  1      y//o^/  pf  i„ 
'^,     4 

3,  5 

4,  3 

5,  17 

6,  13 
6,  20 


habenfesse  liheros 
aliquo  obseruatur 


cadem  incudem 
sui  st 

renis  urbanis 
brllorem  lahore 
ad  morte  destinate 
8,     5     hac  rausam 
8,  15     friduum  artatis 

8,  17     inrensas  suppellertili 

9,  2     has  eadem 

9,  23     rerte  vel  rectus 

10,  G     spernent  ut  soIeba?if 

11,  2     qua  igitur 

11,     7     cetera  sui  rongrua 

11,  9     marriuno  ut 

12,  11     silenfio  intcstino 
12,  21      y/7///m,s  uefusfatis 


periti  ad  3. 
nafuralis  similis  2. 
m^er  (^?m  o/^?'^//*  1. 

Syromedorum  amnes   1. 

ybr/i*  e^^  1. 

residuis  sunt  4. 

Genonia  Moesia  3. 

tnserfanfur  ut  degeneres  4. 

(///or/  <?/  m  2. 

habenfes  et  libcros   1. 

aliquod  obsercafur  4. 

ewr/^w  ineude  3. 

rw/  */    1. 

rei?M-  urbanis   1. 

beUorum  laborc   1. 

«r/  mortem  destinatae  4. 
/^rt/^^  causam  4. 
friduum  mactafis  4. 
inccnsa  suppellecfili  3. 
//rt.v  easdem  4, 
rec^e  t*e/  «ee/w*   1. 
spernens  uf  solebat  1. 
</?//rt  ?<72V//r  4. 
ce^c/tf  //67/z  congrua  4. 
Marriani  ut  1. 
silenfio  infestina   1. 
/i/////*  cetusfatis  2. 


Dcinde  Her.sfel,le„ses  mcra  „esIoge„,ia  lap.si  s„,.t  cum  si„g„Ias  vel  plures 
httoras  aut  dc  suo  a,,,,ere„t  aut  pla„e  praetc.mittere..t.  Frcq„e„tissime  et  sim 
P.„.cm  _.tem  pr,,  ,e,„i„ata  p„s„eru„t  ct  fal.so  .  addi.Lu..t.  HaL" 


1,  19 

1,  24 

2,  2 

3,  7 


?/m^  .s«'/5i/  titile 
dicfum  fluunt  sinum 
mediferrana 
quae  bant 
3,  16     lauariari  arbifrantxir 

3,  20    fugitarem  lestiuo 

4,  6     frarfuri 


vias  sibi  ut  ille 
dirfum  inf.uu7it  sinum 
mediterranea 
quae  habebanf 
lavari  arhifrantur 
flagifare  molesfius 
trarfaturi 


i 


32 


Amm.  Marc.  Fia^:.  MarL. 


h 

1 

« 


4,  13 

in  bus 

in  rehus 

4,  24 

teseris 

tesseris 

5,  13 

anteeaint 

anteeant 

.5,  21 

ueniistas 

venusta 

5,  23 

apliratos 

applicatos 

6,  10 

discisrorttm 

discissarum 

8,     4 

pacati 

pacati  in 

8,  21 

inrrimitie^ita 

incrementa 

9,     8 

ademptus 

adeptns 

9,  11 

dediti 

dedit 

U,  18 

marghinem   rh 

eni 

margincm   liheni 

12,     l 

sacramenti  et 

inti 

sacramenti 

12,  14 

astudior  iudicandi 

a  studio  res  iudicandi 

Hisce  omnibus  Hersfeldensium  rationem  scribendi  prope  accederc  apparet 
ad  eam  quam  Fuldensium  fuisse  vidimus.  Levioni  hucusque  enumeravi :  cor- 
ruptelae  supersunt ,  de  (juibus  sanandis  paene  desperandum  est.  Cum  enim 
integra  vocabula  perperam  et  addita  (2,13  G,19  7,4|  etomissa;i,7  11,5)  esse 
constet,  inde  gravissimorum  origo  mcndorum  videtur  esse  repetenda.  De  iis  accu- 
ratius  disputare  consilii  nostri  alienum  est :  attamen  ad  summas  etiam  difticul- 
tates  superandas  exordio  a  fiagmentis  Maiburgensibus  facto  multum  ni  fallor 
iuvabit  imaginem  codicis  arclietypi  resuscitare. 


SCR    iri  NON    APR.  MDCCCLXXVI 


i 


Tjrpis  Breitkopfii  k  Haertelii  Lipsiensium. 


"««•«•«eWiHHtBHsas™ 


32 


Amm.  Maii .  Fvnis.  Marli. 


4,  13 

in  bus 

in  rrbtfs 

4,  24 

teseris 

te^sseris 

5,  13 

anteeaint 

anterunt 

5,  21 

uenmtas 

venusta 

5,  23 

aplicatos 

appliratos 

0,  10 

discisrorn7n 

disrissarum 

8,     4 

paruti 

puruti  in 

8,  21 

ittrriminenta 

inrremrntu 

«,     8 

adrmptus 

adrptiis 

1),  11 

drditi 

drdit 

11,  18 

marghinrm   rheni 

murtjinrm   UJirni 

12,     l 

sarratnenti  rt  inti 

sarramenfi 

12,  14 

us  tndior  iudi«  (in  dl 

a  studio  res  iudirutidi 

Hiscc  omiiilnis  Ilfi-feldoiisiuiii  mtionom  sfrihoiKli  \m\\w  accedrrr  apparot 
ad  oam  «lUam  FuldfMisium  fuisse  vidimus.  Leviora  hui-usquo  onumeravi :  (or- 
ruptelao  suporsuiit ,  do  (^uibus  sanaudis  paone  desperandum  ost.  Cuni  onim 
int(>i^ra  vocabuk  porporam  et  addita  2,13  i\,\\)  7,4,  ot  (miissa  1,7  ll,:.|esse 
oonstot,  in(b'  jrravissimorum  orii^o  mondorum  vidotur  esse  ropetonda.  I)o  iis  aoou- 
ratius  di-^i^utaro  consilii  nostri  aliouum  ('«^t :  attamon  ad  summas  otiam  ditticul- 
tatos  suporaudas  exordio  a  fraj^montis  Mavl)urgensibus  facto  multum  ni  tallor 
iuvabit  imamnera  codicis  arclietypi  rosuscitare. 


SCR    \\\  NON    APR    MDCCCLXXVI 


Tjriiis  Breitkrtpfii  k  Haert«lit  LijHien>iura. 


/ 


1
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Fragmenta marburgensia [microform]"

See other formats
