Skip to main content

Full text of "Grammatik der wendischen Sprache in der Oberlausitz"

See other formats


jU 


=Da: 


iroinmflttk 


ber 


SSetiöifcöett  Spradie 

3  I 

ö  ■  ^  E 

m  ber  '- 


Ofterlaitfiij 


Don 
B  R 

:     3weite   vermehrte   Ruflage. 


Drucl^    unö    Verlag    von    (D.  Schmaler. 
1919. 

=nn==  ===: 


iramnitttik 


ber 


3Bettölfc^ett  Sprache 


in  bei* 


O^etlattfi^ 


UDII 


:       3weite   vermehrte   Ruflagc. 


i 


"'Ballten. 

DrucK    unö    Verlag    von    CO.  Scbmaler. 
1919. 


1 


j  t 


Fllle  Rechte  vorbehalten. 


\^RARy 


NOV  30  1967 


..■^^ 


■->  ':>*1<> 


'^^ttäi2i:^*'m^^7:^k^ 


Dem  Hoch  würdigen   Herrn 


Herrn   Pfarrer  em. 


f  EORG  j|lEBSCH 

in  Bautzen, 

seinem  hochverehrten  Lehrer  in  der  Muttersprache 
in  dankbarer  Erinnerung 

gewidmet 


vom 


Verfasser. 


9PoriDort  ;5ur  etfieti  "Auflage. 

■^IIs  id)  mä^renb  meiner  ©tubtcn^ctt  bcn  Unterri^t  in  ber  2ßenbi= 
fcf)en  Spraye  ju  erteilen  fjatle,  bemerfte  ic^  gar  balb,  roie  [^roicrig  ein 
|oId)er  Hnterrti^l  o^ne  ein  $anbbu(^  fei.  Die  (5rammatiten  oon  ^orban, 
5d)maler,  "ipfu^I,  Seiler,  ©c^neiber  unb  Deuljdimann*  finb  teils  oeraltet, 
teils,  namentlich  in  5Be5ug  auf  bas  3<^^^ojoi't»  unoollftänbig.  Dabei 
tragen  fie  aud^  bem  pra!tif(^en  5Bebürfniffe  ujenig  9?e(^nung.  Da^er 
entflanb  in  mir  ber  ©ebanfe,  ein  folc^es  5öTtbbu(i^  3U  öerfaffcn,  toel^es 
geeignet  toäre,  allen  lernbegierigen,  auc^  folgen  beutf^cr  Jlationalität, 
bie  S^enntnis  ber  JBenbif^en  Spraye  beizubringen. 

SJlöglid^ft  genau  rourbc  bie  Seele  einer  jeben  Sprad)e,  —  bie 
5^rone  ber  2Benbifd^en  Spraye  —  bas  S3erbum  be^anbelt,  roel^es,  toas 
25ebeutung  unb  9?ei(^^altig!eit  an  gormen  anbcltngt,  bem  grie(^if(^en 
3eitroort  glei^fommt  (cf.  bas  ißorroort  5um  Nowy  zakon  oon  Lus- 
canski  unb  Hornik).  6e^r  3U  ftatten  famen  mir  babei,  roie  bei  ber 
3ufammenftcllung  ber  übrigen  Xeile  ber  ©rammatü,  bie  oielcn  ^luffä^e 
im  Öasopis  Mac.  Serbsk.  unö  manche  ^anbf^riftlid^e  5lrbeitcn  meiner 
Stubienfreunbe. 

3!ßeil  oorliegenbcs  5Bu^  ^unäc^ft  praftif^en  !^wtdtn  bient,  fo 
iDurbe  bie  rDiffenf(^aftlid)c  Grflärung  auf  bas  notujcnbigfte  eingef^räntt. 
93on  einer  fpejiellen  Si)ntai,  roel^e  f^on  im  ^at^xt  1884  oon  ©corg 
fiiebfc^  erfc^ienen  ift,  tourbe  bes^alb  aui)  abgelesen;  nur  bie  toi^tigften 
fpntahifc^en  Siegeln  tourben  gelegentlid)  eriuäl^nt. 

Da  ober  eine  lebenbe  ©pradie  auc^  als  eine  lebenbc  5U  be^anbcln 
ift,  fo  ging  mein  Seftreben  ba^in,  ben  ©^üler  überall  mit  ben  (5cgen= 
ftänbcn  befannt  ^u  marf)en,  toelc^e  i^n  im  täglid)en  fieben  umgeben. 
Da.^u  bienen  bie  oielen  eingeftreuten  bcutfd)en  unb  toenbifc^en  Scifpiele. 
roeld)C,  foroeit  mögli(^,  ber  2Benbif(^en  fiitteratur  entnommen  |inb.    Den« 


•  ißur  als  iUJanu|fript  oot^anben. 


VI 

[elben  l^votd  oerfolgen  auS)  bte  bcm  Su^e  beigegebenen  beutj(^en  unb 
ujenbif(^en  (5c[präd)c  über  bas  gefelljc^afili^e  fiebcn,  in  bcnen  oor  allem 
bie  jcber  Sprad^e  eigentümli^en  2Benbungen  berüdtji^tigt  roerben. 

Die  Sraud)barfeit  bes  Su^es  glaubte  i^  n\^\  unroefcntlic^  baburc^ 
5U  er^ö^en,  "ba^  i^  bemfelben  ein  beut|^=tocnbi[^e5  unb  ein  roenbijd)= 
bcutj^es  iBörterbu^  beifügte.  Das  erftere  rourbe  jo  umfangrei^  ange= 
legt  i>aÖ  «s  für  geroö^nli^e  53er^ältnif|e  uollauf  genügt.  Die  toic^tigjten 
^^rafen,  fotoie  bie  ri^tige  5lntücnbung  unb  25ebeutung  bes  S3erbs  bej. 
ber  Qualität  tourben  überall  beamtet.  9Jlan  üergleic^e  auc^  bie  ^^emer» 
!ung  3U  5lnfang  bes  öeutfd^^roenbifd^en  ^Börteröerjei^nijfes. 

@(i)ltc^li(^  ergreife  ic^  no^  mit  greuben  bie  Gelegenheit,  um  bcm 
§ocl)roürbigen  §errn  *!pfarrabmini)trator  (Seorg  fiiebj^,  unferem  unüer= 
ge^li^en  ße^rer  in  ber  lieben  5Ilutterfprad)e,  ben  beften  Dan!  bafür 
aus5uipre^en,  ha^  er  au^er  oielen  33eroollfommnungen  bie  gejamte 
Äorrcftur  bes  oorliegcnben  5Bu^es  geleitet  l^at.  SBe^mütigen  unb  banf- 
baren  ^erjens  geben!e  i^  aud^  ber  mannigfad^en  3^erbienfte,  roel^e  \id) 
unfer  leiber  bereits  im  S^errn  entj^lafene  Hörnik  au^  um  mein  25ud) 
erroorben  ^at.  Desgleichen  banfc  i^  freunblid)  allen  jenen  Stubien= 
genoffen,  roel^e  mid)  bei  3lbfaffung  bes  2ßörterbu^es  ^ilfrei^  unter= 
ftü^t  ^aben. 

Drcsben,  im  Wal  1895. 

®eotg  5^ral. 


über  24  '^af)x^  jinb  es  ^er,  bafe  bie  crfte  ^luflogc  bcr  oorlicgenbcn 
©rammatif  er|d)icn.  Da  eine  lebenbe  Spraye  fortroä^renb  im  glujfe 
\%  war  C5  bringenb  geboten,  bas  95u^  ben  3lnforbeiungcn  ber  3^^^-' 
seit  an5upafien  unb  befonbcrs  bas  3eittDort  nac^  ber  Qualität  DoIIpnbig 
bur^juarbciten.  5Iu^erbem  tourbcn  neben  ja^Ireic^en  3u[ä^cn  unb 
©rgänjungen  btci  neue  "!)3aragrap^e  eingefügt:  ^^^^uiun^f  23erba  mcbia 
unb  2Bort|oIge. 

3u  ben  n)enbijd)=beutf(^en  ®e[präd)en  tourben  einige  5luffä^e  aus 
ber  roenbijc^en  ßitteratur  beigegeben. 

3m  beut[^=roenbif(^en  SBörteroerseit^nis  jtimmen  bie  ©citensa^Ien 
mi}t,  ujeil  biefer  Xeil  fc^on  oor  30^'^^"  "^u  geDrudt  iDurbe  unb  bei 
ber  je^igen  5lnapp^eit  an  '^apkx  ni^t  nod)  einmal  gebrudt  tDerben 
fonnte.  Der  fleine  "iJiac^trag  für  biejen  Xeil  foljt  am  (£nbe  bcs  93er= 
jei^nijfes. 

Da  öor  jeber  Übung  fämtlid^e  neue  9Börtcr  angeführt  tocrben, 
erlebigt  fi^  bas  in  ber  erften  5luflage  üor^anbene  fleine  ujcnbif^=beutf^e 
SßörterDerjei^nis.  Der  fiernenbe  möge  iic^  im  IRotfalle  mit  bem  beut[^= 
roenbif^en  befielfen.  Übrigens  erj^etnt  in  nä^fter  !^t\\  ein  roenbif^= 
beutj^es  ^anbtöörterbu^. 

Die  beigefügte  Xerminologie  bürfte  mit  greuben  begrübt  roerben. 

5errn  Pfarrer  l'iebfd),  ber  mic^  roieber  oielfa^  unterftü^te,  fei 
ber  gejiemenbe  Danf  ausgeipro^en. 

So  möge  benn  biefcs  Surt)  baju  bienen,  ba^  ber  ßernenbe  in  ben 
©cift  unb  in  bie  ©d)ön^eit  ber  bur^  i^ren  gormenrci(i)tum  interef|an= 
teften  aller  flaöif^en  ©prägen  immer  tiefer  einbringe! 

Deuben,  im  Wdt^  1919. 

(öeotg  Ätal. 


Jn  ba  It6ver3eicbni5. 


I.  l^autle^rr  Seite 

1.  ^-^on  ben  i8ud)j'tQben l 

2.  3^011  ber  5{ugj|)rQd)e  bec  'Botak 1 

3.  ^on  ber  5[u!§fprac^e  ber  Äonfonaiitcn     .......  2 

4.  ©inteümig  ber  Äonfonanten 3 

5.  5^011  ber  ^^etonimg 4 

6.  Da»  peifönlid^e  5'ütiöort ...  4 

1)0^5  ^ilfyjei  luort  byc  fein ö 

^ie  ^ent«iuuu(^^form       6 

53enuötter  (Stbjeftiöa) 7 

3^ie  3ufunft  Don  byc  fein 8 

'Die  ^cfet)löform  oon  byc  fein 9 

Tic  SRitucrciangenljeit  uon  byc  fein       9 

jDie  'i^crgflng«nl)eit  uon  byc  fein 10 

Die  uerbinbcnbe  5(u§fagctt}eife  üon  byc  fein 11 

Dq^  3^itn)ort 12 

(Srfte  Sl'oniiigaüün 12 

3n)eite  Äonjugation 15 

Dritte  Konjugation 15 

§  19.     ^isicvte  Konjugation 16 

§  20.     fünfte  Konjugation 17 

^2].     Scc^fte  Äonjügation IH 

B.  SfJomcn  (<öubftantiuum  unb  ';.Hb jeftiuum),  ^ortfe^ung 
ber  ^le;iion  bei5  ^c^ttüortcö. 

i?  22.     Da5  (Mefct)led)t 19 

i^  23.     Bat)l  unb  SiegungsifäUe 20 


X 

Seite 

Überfielt  bcv  ^otmörter 21 

5lbüerbin  mit  bcm  (^5enitiü '    .  24 

|)artc  männliche  ©cflinatiDn 24 

Silbuiig  be«  SmperatiDc§ 29 

Öartc  nieiblicf)e  5)efUnation ,     .  31 

futurum .  34 

i>arte  föc£)licl)e  I)eflination 35 

Sbjcftiöa  auf  -y  -a  -e 37 

■iß^dctje  mätmlidie  S)efIination 40 

©ehuörter  auf  -i  -(j)a  -(j)e 43 

^cvfeftum       45 

3Seic!^e  n)eibltd)c  ^efUnation 47 

^offeffiüa       50 

S^eictie  fäd)(id)e  ©cflinatton       55 

^efünation  ber  (£tgennamcn 57 

S^onjuuftit) 5y 

Stomparatiö  bcv  ^Ibjeftina <U 

^(büerbia  unb  beven  33i(bunii .64 

(Steigerung  bev  Wbüerbien 65 

C.  '»Bronomen. 

^^erfoualpronomen HI 

^offeffiupronomen .  71 

©emonftratinpronomen 74 

Snterrügatilipronomen 75 

Oietatiöpronomen 76 

Pronomen  inbefinitum 76 

^ovrelatiüe  Pronomina  unb  ^?tb}eftilia   . 77 

^onelatiue  Umftanbguiörter 78 

§  51.     1)00  unöeftimmte  ^viiviDort  man  im  3Benbifcf)en      ...  78 

D.  9^umerale. 

®vunbäat)Ien 81 

Drbnung^,5at)(en 85 

©attungg^atjlen 88 

E.  (£rgän;iung  bev  ^^lei'ton  be^  SSerbumä. 

Smpcvfeftion 9H 

§Iovift • 94 

^-uturum       95 

@vfte  .^tonjugation 97 

3iüeite  Konjugation 101 


§ 

24. 

§ 

25. 

§ 

26. 

i^ 

27. 

§ 

28. 

§ 

29. 

§ 

30. 

§ 

31. 

§ 

32. 

§ 

33. 

s 

34. 

i? 

35. 

i? 

36. 

§ 

37. 

§ 

38. 

§  39. 

S 

40. 

>^ 

41. 

§ 

42. 

§ 

43. 

§ 

44. 

§ 

45. 

§ 

46. 

§ 

47. 

§ 

48. 

§ 

49. 

§ 

50. 

§ 

52. 

§ 

53. 

§ 

54. 

§ 

55. 

§ 

56. 

§ 

57. 

§ 

58. 

§ 

59. 

XI 

Seite 

§  60.     2)rittc  Ämtingation 102 


§61.     QSterte  Äoniunation 103 

§  62.     i^üiifte  Konjugation 105 

§  63.     @ed)fte  .Konjugation 106 

§  64.     ^Namoum      ."...* 110 

§  66.     5Berba   mebia 113 

§  ,66.     ^Konjugation  ber  SSerba  o^ne  S5inbeoofa( 118 

§  67.     Unregelmäßige  Konjugation 119 

?  68.     Einteilung    be§  ^erbum^    rücffic^tlitf)  ber  Ouontität   unb 

Oualität  ber  .sSanblung 123 

I.   lUvha  ijnfeftlda  unö  i^re  ^tcratiott» 

§  69.     3^erba  fingutaria 131 

§  70.     5?erba  finitiüa 137 

II.    !öcrl»a  impcvfeftitia» 

§  71.     33erfea  ^uratiua 141 

§  72.     Iteration   ber  buratiü=perfe!tiöen  i^erba   ber  II.  Konjugat.  146 

§  73.     Iteration  ber  buratid*perfeft.  5?erba  ber  III.  Konjugation.  147 

?^  74.     Iteration  ber  burat.-perfeft.  33erba  ber  IV.  Konjugation   .  148 

§  75.     Iteration  bor  buratiü-perfeft.  ^erba  ber  V.  Konjugation    .  149 

§  76.     Q^irba  frequentatiua 150 

§  77.     Xron^greffiii 152 

§  78.     3Sortfo(ge 155 

SSenbifc^e  unb  beutfrfje  @efpräc£)c 157 

Anthologie 166 

Terminologie     .     .     .     .' 179 

l)eutjcf)-tt)enbifcf)eg  ^Sörtcroer^^eicljni^ 182 


I.  Sautleftre, 

'ison  ben  ^5ud)ftaben.     (Wo   pismikach.) 
§  1.    SDie  lt)enbif(f)e  ©prad^e  (serbska  reo)  §at  ^ur  S3eäeid)nung 
if)rcr  Saute  folgenbe  33ud)[ta6en: 

a,    b,    h,    c,    c,    c,    d,    dz,    e,    e,    f,    g,    h,    ch,    i,    j,    k,  kh,    1, 

A,   B,         C,   C,   C,   D,   Dz,   E,        F,  G,   H,  Ch,  I,  J,   K,  Kh,   L, 

},    m,  in,    n,  ii,    o,  6,    p,  p,    r,  f,  f,  s,    s,    t,    u,    w,    y,  z,    z. 

L,   M,         N,         O,        P,        R,  S,   Ö,   T,  U,  W,  Y,  Z,  Z. 

S)ie  i^uc^ftaben  q  v  x  fommen  nur  in  g-rembtuörtern  öor.  ^ür 
q  ober  x  fann  man  aber  aud)  kw  be§.  ks  fd)retben,  §.  33.  likwidacija, 
Aleksander.  ph  lüirb  immer  burd)  f  erfe^t:  filosofija,  fosfor.  Snt 
51uölaute  ftef)t  nur  ein  einfai^er  Äonfonant:  program  ^rocjramm, 
kongres  .Slongrefj,  protokol  ^rotofoll.  SQZandje  fd)reiben  fämttid)e 
^rembii'örter  nadj  n^enbifd^er  Crt^oßraptjie,  ,^.  '-II  katolski  fat^oUfd), 
preses  ^räfeö,  Wjerdawa  2Berbau,  zenij  ®enie,  zurnal  Journal. 

21nmerlung.  Über  bie  ©^reibuug  be§  großen  Slnfongäbud^flabenä  gelten 
biefelben  Dicgeüi  rote  im  'Scutfdien,  nur  mit  bem  Unterfc^iebe,  ba%  quc^  bie  §aupt= 
toörter  Heilt  gefc^rieben  werben.  2;ie  einjigc  2lii'jna()mc  bilbet  Böh,  ©ott,  unb  alle 
Sluäbrücfe,  roetc^e  bie  öottl^eit  bejeidinen:  Zböznik,  (Srlöfer,  Boh  Knjez,  @ott  ber 
§err,  Bozi,  QJotte^.    (Sbenjo  werben  aflo  ISigennamcn  grofe  gefc^riebcn. 

2)ie  Saute  a,  e,  e,  i,  o,  6,  u,  y  f)eii3en  ©elbftlaute  (samozynki), 
^Nofate,  alte  übrigen  9JJitIaute  (sobuzynki),  itonfonanten. 

^^on  ber  5Iu§fprac!^e  ber  SSofate. 
(Wo    wurjekowanju    samozynkow.) 

ij  2.  Stein  33ota(  unrb  ge)d)ärft  ober  gebef)nt;  [ie  ^aben  ftetö  einen 
üoUen,  aber  gleich  (ang  auögef)altenen  Saut,  baä  einzige  6  anögenommcn, 
n)e(d)eä  liörbar  gebef)nt  njirb:  had  ©erlange,  rosa  %aü,  dwor  ^of, 
nimo  auüer,  buk  53ud)e. 

e  flingt  \ük  iia^  i  in  „mir"  ober  „frieren",  alfo  i®:  mer  ^ricbe, 
beda  2Bef)e,  wera  (^"itaube. 

1 


6  !tingt  ioie  u°  in  „!ur§":  köre  ©djeffel. 

y  flingt  bunfet  luie  bag  i  in  „irgenb,  irben,  SBirren":  zyma 
.^ältc,  ryby  5ij(i)e,  lüie  ü  in  'dürfte. 

^on  bcn  isotalen  ge{)ürt  ha^i  a,  o,  6,  u,  y  §u  ben  (garten,  i,  e 
ju  bcn  lueirfien  unb  e  gu  ben  mittleren. 

^öon  ber  3(ugfprac^e  ber  Äonfonanten. 

(Wo   wurjekowanju   sobuzynkow.) 

§  3.     21I§  ^auptregel   gilt:   ieber  33nd)ftabe  mu^  audj   in  SSer= 

binbung  mit  onberen  i^udjftaben  feinem  Saute  nad)  augge[prod)en  luerbcn. 

®ie  5(ugfprac^e  ber  Äonfonanten  ift  im  allgemeinen  biefelbe,  mie  bie  ber 

cntfprec^enben  bentfdjen,  mit  5Iu§naf)me  fotgenber: 

1.  c  (je  b.  i.  b^e)  lautet  giemlid)  meidjer  alä  ba§  beutfc^e  „§"  in 
„3eit,  ^erj":  cypy  S)ref(i)flegel,  wopica  5(ffe,  nöc  9iac^t. 

2.  z  (fe)  lautet  h)ie  „j"  in  ben  SSorten  „9^afe,  SBeien":  zelo 
^raut,  rozom  3Ser[tanb,  cuzy  fremb,  woz  SSagen. 

3.  h  tüirb  im  ?lu§Iaute  unb  in  ^onfonontengruppen  nicfit  ge{)ürt: 
hröd  (=  röd)  ©d)tofe,  Böh  (=  Bö)  ®ott,  bahno  {=:z  bano)  «Sumpf; 
bagegen:  huba  9Kunb.  ^nx  in  menigen  ^"^illen  mirb  eö  mie  ch 
gefprodjen:  lohki  (=  lochki)  Ieid)t,  mjehki  (=  mjechki)  lueid),  lohe 
(=  loche)  etle. 

4.  k  mirb  fd)UHäd)er  gefprodjen,  alö  im  Seutfdjen:  ruka  i^anb, 
kelko  mieniet,  woko  5luge;  kh  bagegen  mirb  fd)arf  gefproc^en,  mie  ba^ 
beutfc^e  t:  khory  franf,  skhöd  SEreppe. 

5.  s  lautetet  mie  ha^^  beutfdje  ff  in  „Raffen":  nös  ^)tafe,  syno 
.^eu,  rosa  %au;  s  in  ^-^erbinbung  mit  p,  t  barf  nid)t  une  iiaö  beutfd^e 
fp,  ft  =  fd^p,  fd)t  gefproc^en  merben,  fonbern  bac^  s  mufe  rein  erfUngen: 
s-pis  ©djrift,  s-to  i'^^unbert,  s-top  ©äule. 

6.  s  flingt  mie  ha^^  beutfc^e  fd^:  mys  Waihi,  wusi  C^ren,  pisu 
irf)  fd)reibe. 

7.  ^otgfnbc  Saute  finb  ber  beutf(^en  ©prad^e  fremb:  e,  e,  dz, 
z,  ft,  111,  11,  p,  f,  i-,  1. 

a)  c  flingt  tpeid)  mie  „tfd)je":  ceta  Xante. 

b)  e  fUngt  fd)arf  mie  „tfd)e",  menn  beibe  Saute  in  einen  nerfdjmol^en 
luerben  (üergleid^e  audj  90?enfdjen!):  cas  ^dt,  köcka  Äaljo,  kluc 
©^lüffet. 

c)  di  füngt  nod)  iiieid)er  atg  „bfd)":  nadzija  Hoffnung,  radzic 
raten. 


—     3     — 

d)  z  tönt  gcHnber  alö  „fd)"  unb  me^r  burc^  bie  ßä^ne,  bie  bei 
^ernorliebung  biefeg  milben  ÖautCio  §ufammeni-\e()alten  luerben,  gan^  U'ie 
baö  fran^öfifdje  j  in  jour:  zaba  Jsxo']ä^,  zona  9Beib,  weza  lurni. 

e)  In  lu,  II.  p,  f  luerben  t^erabe  fo  auögefprod^en,  mie  bie 
betreffenben  einfarf)en  ilonfonanten,  mit  ^Iibina^me  Don  ii,  bei  melc^em 
boio  j  511  t)örcn  ift:  slubce  (=;  slubce)  nerfprecfjt,  woklep  (=  woklep) 
«Schütte  3trof),  faraf  (=  farar)  ^'farrer,  dan  (=:  dajn)  3^"^-  kön 
{=  köjn)  "':pferb. 

f)  r  foinmt  nur  in  ben  .^onfonantentierbinbnngen  kr,  pf,  tf  üor. 
3n  ben  beiben  erf leren  flintit  inv^  r  wie  „fd)":  kfud  (=  ffd^nb) 
^eit[c^e,  pfisaha  (=  p)d)if5a{)a)  ©ib,  ti*  bagegen  luie  haä  „§"  in 
„^ie^en":  tfihac  (=  gifiac)  fdjneiben,  tri  (=  ,^i)  brei. 

g)  1  Hingt  toie  „tv" :  luka  (=  iDufa)  SBiefe,  polny  (=  ^oUm^) 
uoH,  plöd  (==  piuüb)  J^-udit. 

(Sinteilung    ber   itonfonanten. 

§  4.  3Bie  bie  i^ofale,  fo  luerben  aud;  bie  .^onfonanten  in  l^arte, 
iiieic^e  nnb  mittlere  eingeteilt. 

a)  t)art  finb:  c,  s,  z;  1,  d,  t; 

b)  toeic^  finb:  c,  c,  dz;  ;»,  h,  ch,  k,  kh;  j,  1;  r,  s;  m,  n, 
1'),  f,  ys. 

c)  bie  mittleren  finb:  1),  f,  m,  n,  r,  p,  w. 

§art  finb  jene  ftonfonanten,  nad)  trelc^en  ftets  ein  y  fte()t,  U'eid^ 
aber  jene,  nad)  meieren  immer  ein  i  folgt;  nad^  ben  mittleren  tonn 
fomo()t  ein  i  a(^  y  üorfommen,  ,v  ^•-  cypy  jDrefdjfl^gel,  ryba  Jyifc^» 
dym  9iaud),  lysak  Stoßente,  syno  §eu,  ty  bu,  zyma  SBinter,  hinu 
id)  fomme  um,  kic  STmube,  khiba  au^er,  eise  ®rud,  cisto  ^al)[, 
sindzel  ©c^inbel,  ziwot  Unterleib,  bie  fdjiagen,  byc  fein,  hruby  grob, 
rubic  rauben,  nemy  ftumm,  minye  l)ergel)en. 

SSirb  ein  mittlerer  .Stonfonant  mit  einem  lueidjen  5(nf)and)  (j) 
gefproc^en,  bann  l)ei^t  berfelbe  ermeidit,  ,v  'il:  p-ata  33rut()enne, 
pj-ata  'i^tx]^,  maz  '3d)miere,  mjaso  iv^eifd),  dna  beä  iöobenö,  dnja  be§ 
Xage§,  rany  2Bunben,  rjany  fd?ön. 

jDie  njenbifd^c  (Sprad)e  be,^eid)net  bie  (Srmeid^ung  ber  mittleren 
Äonfonanten  entmeber  burd)  ein  J)in,^ugefelUeö  j  ober  burd)  einen  ©tric^ 
über  bem  .Stonfonanten;  burd)  ein  l)iu,'>ugefel3teö  j,  lucun  nad)  bcm 
erweichten   Monfonanten    ein  üßofal  ftef)t,    ,v  99.:    konj-a,    burd)    einen 

1* 


—     4     — 

©tri^  über  bem  ^onfonanten,  lüenn  narf)  bem  ertüeicf)ten  .Stonfonanten 
fein  '^otai  folgt,  §.  ö.  kön  ^ferb,  dönca  ^a%  wunc  au§ge§en. 

2lnmcrliing.  2Saä  bie  J'rcnnung  bcr  @tl6en  anlangt,  \d  i[t  foIgcnbcS 
ju  bemerton:  2öenn  meistere  ßonfonanten  onfctnanbcrfolgcn,  welche  ein  SBort  am 
fangen  lönnen,  fo  gc()ören  fie  bei  bcr  Trennung  sujamnicn;  aljo:  do-bry  gut, 
(bratr  Sruber,)  co-pJy  Jüorm  (in  plun  &a§);  bagegen:  wöj-na  Äricg,  loh-ki  leidet. 
—  3iifQWi"''ii9cfe&t2  SSi5rter  trennt  nion,  ivie  in  anberen  ©prad^en,  nac^  bcn  Xeilcn 
bcr  Suiomn^cnfetutng:  bjez-böz-ny  gottto§. 

35ün  ber  Betonung.     (Wo  pfizwuku.) 
§  5.     ^m  2öenbifd§en    rul)t    ber    Ion    immer    auf    ^tt    exiicn 
i8Ubc  ^C^  SSotte^:  mjaso  ^Ieifd§,  pocpula  2öa(i)te(,  nahromadzic 
anfammetn,    zdowudospolnjec   öerüollfommnen.     ^^ur  ber  ©uperlatio 
najwjetsi  ^at  ben  SEon  au§nai)m§mcije  auf  bcr  2,  @ilbe. 

©infilbige  S5ormörter  luerben  in  Setreff  be§  Xone§  al§  bie  erften 
©Üben  be§  folgenben  SBorteg  betrad)tet  unb  ^aben  fonact)  ben  Ion:  wot 
Boha  üon  ©ott,  na  skale  auf  bem  Reifen,  pred  cyrkwju  üor  ber 
5tird§e,  ke  mni  gu  mir,  bjez  tebje  o{)ne  btc^.  —  Üsormörter,  bie  nur 
au!§  einem  i^udjftaben  befielen  unb  für  fic^  teine  ©übe  bilben,  merben 
in  ber  2Iu§fprad)e  alä  ber  erfte  Saut  §um  nöcf)ftfoIgenben  SBorte  gebogen: 
z  lesa  au§  bem  3SaIbe,  k  mestu  5ur  ©tabt,  w  hace  {haS^  w  mirb 
geiuö^nlid)  garnidjt  gehört)  im  leidje,  z  nanom  mit  bem  33ater. 
STonlog  ftnb: 

a)  bie  einfilbigen  Jüi^tt'örter:  ml  mir,  mje  mid),  ci  bir,  ce  bid§, 
sej  ficl§,  so  fid). 

b)  bie  einfilbigen  ^artifel:  a  unb,  zo  ha%  -11  luenn,  hac  biä, 
pak,  wsak  aber  u.  f.  \v. 


IL  ^Jieöuttgöle^re. 

§  6. 

®a§  perfönlidje  ^üttuort. 

©inga^I: 

3meiäa^t:* 

Ttt^x^a^h 

ja  i^ 

möj  mir  (beibc) 

my  mir 

ty  bu 

wöj  it)r  (beibe) 

\vy  i^r 

won  er 

wonaj  männlid), 

woni  fie,  bei  ber= 

wona  fie, 

nünftigen  männ= 

wono  e§ 

lid^en  SSefen. 

S)ag  SBcnbifc^c  l^ot  aud§  nod^  eine  Siüetjoi^l. 


—     5     — 

3Hiei5a^I:  ^Jte^rjat)!: 

wonej  wone  [ie,  bei  üernunftlofen, 

tüeiblid^,  fäd)tid^  tociblid),  fäd)ücf). 

§  7.  2)aä  ^ttfäjeituiovt  byc  fein. 

^(ngeigenbe  5Iu§fage  (Snbifatiö,  wobkrucace  wasnje). 

©egenmart  (^raefenS,  pfitomnosc). 

©in,^a§t  Jednota:  ß^^'^^ä"^^^  Dwojota:  9)?ef)räa§I  Mnohota: 

sym  id)  bin  smöj  luir  (beibe)  finb  srny  mir  finb 

sy  bu  bi[t  staj  if)r  (beibe)  feib,  fte  sce  if)r  feib 

finb,  bei  miinnlidjen 
Söefen, 
je  er  ift,  fte,  eö  stej  i^r  (feib),  fie  finb,  su  fie  finb. 

bei  ben  übrigen. 
®ie  perf untiefen  ^ürmörter  merben  nicfjt  nor  ha^:  ß^^^iDort  gefe|t. 
@ic   fte{)en   nur  in  ®egenfäl3en   ober,   luenn   auf   i{)nen   ein   befonberer 
9^ad)brucf  Hegt. 

A  unb,  abo  ober,  deleka  unten,  doina  ;^u  §aufe,  druhdy  mand^- 
mal,  haj  ja,  hisce  nod^,  hizo  fcf)on,  horjeka  oben,  nehdze  irgenbmo, 
predku  Dorn,  prjec  fort,  tez  aud),  to  baS^,  tu  f)ier,  zady  f)inten. 

^•ragen  merben  entmeber  burc^  ben  btofsen  STon  angebeutet  ober 
burd)  ^ragcroörter  eingeleitet.  Xie  geuio^ntidjen  grageu'örter  finb: 
sto  lüer?  sto  ma§?  hdze  mo?  mo^in?  hdy  mann?  kak  mie?  coho- 
dla  u>e^()alb?  (k)  comu  mo;',u? 

1.  A)  Hdze  sy?     Tu  sym.   —   A  hdze  je  wön?     Je  tu  tez. 

—  Je  wona  tez  doma?  Haj,  wona  je  tez  doma.  —  My  smy 
horjeka,  wy  sce  deleka  —  Sto  je  to?  To  sym  ja.  —  Hdze 
staj,  horjeka  abo  deleka  ?  Horjeka  smoj  a  druhdy  tez  deleka. 
Hdze  sce,  predku  abo  zady?    Ja  sym  predku,  ale  wona  je  zady. 

—  Su  tu  hisce?  Haj,  tu  hisce  su.  —  A  hdze  stej  wonej? 
Wonej  stej  hizo  prjec. 

B)  Sßer  ift  eöV  3d)  bin  eg.  —  2öo  bift  bu?  Ta  bin  id).  -- 
Oft  fie  aud)  nod)  tiier?    ^a.  —   Si^cr  ift  nod)  t)ier?     lir  ift  nod)  f)ier. 

—  3ft  fie  nod)  oben?  Sf^ein,  fie  ift  irgenbmo  unten.  —  !3Bo  feib  i^r 
(beibe),  oorn  ober  f)inten?  —  20er  ift  unten  unb  mcr  ift  oben?  —  3ft 
fie  nod)  ^u  §aufe?  9lein,  fie  ift  fd)on  fort.  —  2Bir  finb  fdjon  üorn, 
if)r  feib  nod)  i)inten. 


—     6     — 

®te  SScrneinungSforni. 
§  8.     2)te  SSerneinung  Jüirb  in   ber  ©egenluart    am  3citiDorte  ha- 
burd^  auSgcbrücft,    ba^   man    boSjelbe  mit  ber  '•^sartifel  «je   (nid)t)  5U^ 
jammcnfel'.t,  mobei  boä  j  be§  ^ilf^^eitmorteio,  mel^eö  in  ber  beja^enben 
^orm  abgefallen  i[t,  n)ieber  jum  58orfd}ein  !ommt. 

©injaf)!:  3™6^50^t:  9}?ef)räa^l: 

njejsym  ic^  binmd^t  njejsmoj  mir  (beibe)  [inb  nic^t  njejsmy  mir  f inb  nicfjt 

njejsy  bu  bift  nid^t  njejstaj,  -ej  i^r  feib  nid)!     njejsce  i^r  feib  nic^t 

njejeer,fie,e§ij'tnic^t  njejstaj,  -ej  if)r  feib  nid)t      njejsu  fie  finb  nid)t. 

SBenn  im  ®eutfd)en  ein  35erneinunggmort  üorfommt,  fo  mirb  im 
SBenbifc^en  nod)  aufeerbem  nor  bag  ^^^t^^ort  bie  9^egation  nje  gefelU, 
mie  bie  mit  ni-  pfammengefeljten  5(u§brüd"e,  a{§>  nichto  ntemanb,  nico 
nid^tö,  nihdy  feine^meg^,  nihdze  nirgenbä  u.  j.  tu.  für  fi(^  feine  9kga^ 
tion  imfSalje  bilben,  fonbern  erft  burd^  baSöerneinte^eitroort  eine  üerneinenbe 
Sebcutung  erf)a(ten,  5.  03.  S^iemanb  ift  I)ier,  iiichtö  tu  njeje.  ^\^t^ 
ift  bort,  nico  tarn  ujeje.  Nichto  iiikoho  iijeran,  deiner  ücr= 
ttjunbc  einen. 

Ani  —  ani  toeber  —  nod),  blizko  na§e,  daloko  meit,  jenoz 
nur,  kaz  mie,  ne  nein,  nesto  eturnö,  pak  aber,  po  tajkim  alfo  bem= 
nad),  pfeco  immer,  stajnje  forttt)ä§renb,  wonka  brausen,  wsudze 
überall,  zenje  niemals. 

2.  A)  Ja  njejsym  stajnje  doma,  kaz  ty,  —  Ty  njejsy  tak 
blizko,  kaz  ja,  ty  sy  hisce  daloko,  —  Njejstaj  ani  horjeka,  ani 
deleka,  hdze  potajkim  staj?  —  Stö  je  to?  Nichto  to  njeje.  — 
Sto  je  to?  Nesto  je  to.  —  Nico  tu  njeje.  —  Tu  nichto  njeje.  — 
Hdy  pak  sce  doma?  Zenje,  möj  smoj  pi-eco  prjec.  —  Je  tu 
sto?  Ne,  nichto  tu  njeje.  —  Wy  njejsce  tak  daloko,  kaz  my,  a 
woni  njejsu  tak  daloko,  kaz  wy.  —  Njeje-li*  wona  deleka? 
Deleka  njeje,  je  nehdze  horjeka.  —  To  njejsu  woni,  ale  wone. 

B)  '^d)  bin  nodj  nid^t  bort,  mo  bu  fdjon  bift.  —  S)u  bift  nod£) 
nid^t  fo  tüdt  toie  er.  —  Sft  er  fd^on  nat)e  ober  nod^  njeit?  —  @ie  ift 
nid^t  fortn}äf)renb   gu  §aufe   tüit   id).  —  SSer  ift  c§?    S^^iemanb  ift  eö. 


*  -li  eine  grüflepartilel  (rocnn),  unb  roirb    immer   an    ha^j  Qduvoxt  gepngt: 
sym-li  bin  ic|?  njejsym-li  bin  id§  nid^t? 


SSaöiftbaä?  ^aö  ift  etmag.  —  9Bo  finb  ^ie  (beibe),  unten  ober  oben? 
®ie  finb  meber  unten  nod)  oben,  fort  [tnb  fie.  —  ©ie  i[t  mcber  ju 
i^aufe,  noc^  brausen,  mo  ift  [te  alfo?  ^ier  ift  fie  nirgenbio,  aber 
irgenbu)o  ift  [ie  boc^.  —  SBarum  )eib  il)r  nie  gu  §aufe?  3^t  feib 
überall,  nur  ;^u  §auje  feib  if)r  nie. 

S3eitüörter  CJJtbjectiüa,  pfidawniki). 

§  9.  'I}ie  33ein)Lhter  ftimmen  abuieid)enb  Dom  ^eutfd^en  immer 
mit  bem  ©ubjefte  in  @efcf)(ed)t  unb  ^af)!  überein. 

Singat)!:  strowy  (männlic^),  strowa  (uieiblid)),  strowe  (jäd)lict)). 

3iiJei§af)I:    strowaj  (männlicfc),  strowej  (für  alle  übrigen 
®efd)tect}ter) 

SOJe^rgaf)!:     strowi    (männlid^  uernünftig),    strowe    (für  aüe 
übrigen  ®efd)tect)ter). 

Ale  aber,  bohaty  reic^,  bosy  barfufs,  casto  oft,  cohodla  lüeö 
megen,  coplo  n^arm,  dzensa  l)eute,  dokelz  lueit,  hdyz  lucnn,  hlödny 
hungrig,  hnewny  ärgerlid),  üerbriefsürf),  husto,  casto  oft,  khory  franf, 
khorowaty  tränfticf),  khudy  arm,  leni  faul,  mlody  jung,  netko(le)  je^t, 
njeposlusny  unge()ürfam,  njespokojny  un.^ufricben,  njewinowaty 
unfdjulbig,  njezbozowny  unglüctid;,  pilny  ftei^ig,  pfeco  immer,  pfe- 
celny  freunblid),  rad  gern,  snadz  öieüeic^t,  spokojny  gufrieben, 
sprawny  e()rüd),  red)tfd] äffen,  gercd)t,  stajnje  immer,  stary  alt,  stoz 
luaö,  tak  fo,  tohodla  beöt)alb,  wcera  geftern,  wjesoty  frof),  zbo- 
zovvny  glüdlic^,  zrudny  traurig,  zyma  falt,  ftätte. 

3.  A)  Sym  wjesoly,  zo  sy  strowy.  —  Smöj  hizo  staraj  a 
khoraj.  —  Öohodla  sy  stajnje  zrudna,  sy  snadz  khora?  —  Stoz 
je  khore,  njeje  wjesole.  —  Sym  wjesoly,  hdyz  sy  pilna.  —  Stoz 
je  bohaty,  ale  njespokojny,  njeje  zbozowny.  —  Smy  khudzi*,  ale 
njejsmy  njezbozowni,  dokelz  smy  spokojni.  —  Cohodla  sce  tak 
zrudni,  hdyz  sce  njewinowaci?**  —  Snadz  su  tohodla  zrudni, 
zo  SU  khorowaci.  —  Staj  hnewnaj,  dokelz  staj  njeposlusnaj.  — 
Ja  sym  mlody,  ty  sy  stary.  —  Ty  sy  casto  bosy,  hdyz  je  wonka 
zyma  ;  tohodla  sy  tez  husto  khory.  —  Dzensa  njeje  wonka  tak 
copto»  kaz  wcera. 

B)  SBarum  feib  i^r  (bcibe)  fo  traurig,  feib  if)r  i)ielleid)t  ^ungrigV 
—  2Ber    ;,ufrieben    ift,    ift   glüdlic^,    luenn   er   and)  nid^t   reid^  ift.   — 

•  üon  khudy;  üor  i  UJtrb  d  ju  df  cttocic^t. 

•*  öon  njewinowaty;  bor  i  icirb  t  ju  ö  ctttjcic^t. 


—     8     — 

3ft  eö  brausen  toaxm,  bafe  fie  barfuß  tft?  —  2Bir  ftnb  nie  barfuß,  weil 
e^  brausen  falt  ift.  —  SSer  träge  ift,  ift  arm  unb  unpfrieben.  — 
SSarum  feib  i^r  tröge,  tonrum  feib  if)r  nid^t  fleißig?  —  3d)  bin  nic^t 
alt,  id)  bin  noc^  jung.  —  @inb  fie  (beibe)  nod)  t'ranf,  ober  f^on  gefunb? 

—  (Sie  [inb  nod^  fränflid^,  franf  finb  fie  nidit  me^r.  —  SSaä  jung  unb 
gejunb  ift,  ift  gern  luftig. 

§  10.     ®ie  ,3u^^ii"ft  (<Viiturum,  prichod)  Don  byc  fein, 

©in^nf)!:                      ß^^'^i^^^^-  9!)?et)r5at)(: 

bud-u  iä)  luerbe  fein    budz-emoj  irir  (beibc)  budz-emy  tt)ir  werben  fein 

luerben  fein 

budÄ-esbuft)irftfein    bu-dzetaj,  budz-etej  budz-ece  it)r  luerbet  fein 

if)r  (fie)  Werbet  fein 

budz-e  er  wirb  fein     budz-etaj,  budz-etej  budz-a  (bud-u)  fie  werben 

fie  werben  fein  fein. 

S)ie  S5erneimmg§form:  njebudu,  njebudzes,  njebudze,  njebu- 
dzemoj,  njebudzetaj,  iijebudzemy,  njebudzece,  iijebudza  (njebudu). 

Budu-li  Wenn  xd)  fein  Werbe,  budzes-Ii  u.  f.  w. 

Dzelawy  arbeitfam,  jutre  morgen,  kedzbliwy  aufmerffam, 
khlödno  fü^I,  netko  jel^t,  njerodny  unorbentlic^,  nac^Iäffig,  pocciwy 
tugenbfinft,  syty  fatt,  wina  byc  fd^ulb  fein. 

4,  A)  Dzensa  sym  strowy,  ale  jutfe  budu  snadz  khory.  — 
Woj  budzetaj  hizo  staraj,  a  möj  budzemoj  hisce  mlodaj.  --  Nje- 
budzemy  zenje  njespokojni,  budzece-li  pi-eco  tak  kedzbliwi,  kaz 
netko  sce.  —  Zenje  njebudzes  bohaty,  ale  pfeco  khudy,  bu- 
dzes-li  tak  njerodny,  kaz  netko.  —  Stöz  je  dzensa  hlödny,  budze 
snadz  jutfe  syty.  —  Budzemoj  snadz  bohatej,  budzemoj-li  pilnej 
a  dzelawej.  —  Sy-li  spokojny?  Dzensa  sym  spokojny,  ale  jutfe 
snadz  hizo  njebudu. 

B)  S^  werbe  immer  fo  freunblic^  fein,  wie  id^  eö  je^t  bin.  —  2)u 
Wirft  nie  ef)rli(^  fein,  wenn  bu  ni(^t  tugenbtjaft  fein  wirft.  —  2Benn  fie 
(beibe)  f teigig  unb  arbeitfam  fein  luerben,  werben  fie  nid^t  arm,  fonbern 
reid^  Werben.  —  ^^eute  ift  e§  fü^I,  OieIIei(i)t  tuirb  c§  morgen  Warm  U'erben. 

—  ©eib  it)r  (beibe)  aufrieben?  Sa,  t)eute  finb  wir  ,^uf rieben,  morgen 
Werben  wir  üieüeid^t  nid^t  me{)r  aufrieben  fein.  —  2öirb  fie  traurig  fein, 


—     9     — 

iDcnn  fie  unfcfiulbig  fein  tütrb?  ^Dccin,  [ie  luirb  fro§  fein.  —  Se^t  Mft 
bu  träge  unb  irer  luirb  baran  (na  tym)  fd^iilb  fein,  luenn  bu  (jungrig 
unb  arm  fein  rtirft? 

§  11.  ®ie  33efe(jI§form  (Sm;)eratiü)  üou  byc  fein, 

©in^nf)!:     budz  fei! 
ßhJei^a^I:  budzmoj  feien  n)ir  beibe,   laffet  unö  beibe  fein! 

budztaj,  budztej  feib  beibe! 
2J?e^r§a^I:  budzmy  feien  n?ir,  taffet  un§  fein! 

budzce  feib! 

Dobrociwy  gütig,  dzakowny  banfbar,  njedzakowny  unbanfbar, 
prawy  gerecfjt,  strowy  gefunb. 

5.  A)  Budz  strowy!  —  Njebudzmoj  njeposlusnaj !  —  Budzce 
kedzbliwi  a  dzelawi!  —  Budzmy  dzakowni!  —  Njebudz  nje- 
dzakowna !  —  Njebudztej  zrudnej !  —  Budzce  pilne  a  wjesole ! 
—  Njebudzce  hnewni !  —  Dzensa  je  khlödno,  njebudz  bosy!  — 
Budztaj  tu,  ja  tu  tez  budu. 

B)  ©eib  nic^t  uerbriefetid) !  —  «Seien  tt)ir  (beibe)  gerecf)t,  aber  and) 
gütig!  —  ©eib  banfbar!  —  Söffet  mx§>  fröfjlict)  fein!  —  (geib  (beibe) 
fleißig,  unb  il)r  werbet  ni(i)t  arm  fein!  —  ©eib  nie  nadjläffig,  feib 
immer  nur  fleißig! 

§  12.  2)ie  9}?ttöergongen{)eit  (Sniperfeftum)  üon  l)yc  fein. 

Singaf)!:  ^rDn^af^U  SOJefirgat)!: 

bech  ic^  ft»ar  bechmoj  tt)ir  (beibe)  toaren     bechmy  mir  maren 

be,  bese  bu  marft     bestaj,  ej  i§r  (beibe)  maret     besce  i^r  nmret 
be,  bese  er  mar        bestaj,  ej  fie  (beibe)  toaten     bechu  fie  maren. 

6.  A)  Wcera  bech  strowy  a  dzensa  sym  khory.  —  Woj 
bestaj  bohataj  a  netk  staj  khudaj.  —  Prjedy  bechmy  tak  pilni, 
a  netk  smy  tak  njerodni.  —  Wcera  be  wonka  tak  zyma,  a  wone 
bechu  bosy.  —  Cohdla  besce  wcera  tak  hnewni?  —  Dzens 
bestaj  wonej  tak  zrudnej. 

B)  2Ö0  mareft  bu  geftern,  bafs  bu  nidjt  gu  §aufc  mareft.  —  3d) 
mar  brauf5en,  meil  es  mann  mar.  —  ®u  irarft  fdjulb  baran,  baB  bu 
franf  marft.  —  2öir  maren  geftern  fortmä()renb  jn  .'paufe. 


—     10     — 

§  13.  2)ie  Sßergangenl^eit  (^erfectum)  üon  byc  jein. 

1.  ^ie  SSergangenfieit  öoit  byc  trirb  au§  bem  öergangenen  SO?itteI= 
ttjorte  byl,  byla,  bylo  unb  aü§>  ber  ©egeniuart  beg[elben  ^ilfg^ettluorteä 
gcbilbet. 

sym  byl  (männlid)),    byJa  (iDeiblid)),    bylo  (fäd^lid))  iä)  bin  geluefcn 
sy        „  „  „  „  „  „        bu  bi[t 

j"  ff  ff  ff  tt  n  n  ^^    M^  ff 

Bft^eiaaf)!: 

smoj      byloj,  ej  lüir  (beibe)  [inb  geluefeu 
staj,  ej       „        „    if)r       „       fetb 
staj,  ej       „        „    fie       „       ftnb 

9J?e^r5Qf)l: 
smy  byli,  (männlid)  Dernünftig),  byle,  (bei  ben  übtigen)  mt  [inb  geroefen 
sce       „  „  „  „        „    „         „        tt)r  ]eiD       „ 

SU        „  „  „  „        „    „         „        fie  [inb 

2)ie  betncinenbe  ^orm:  njejsym  byl,  njejsym  byta,  njeje  bylo, 
u.  f.  in. 

®ie  35erneinung  toirb  gelüöfjnlic^  uor  ha^  §i(f§§eitlT)ort  gefeilt.  ®e^t 
bem  ßc^tioort  irgmb  ein  Ü^ebeteü  üoron,  fo  fte^t  ba§  ^ilföjeitoort  [tet§ 
an  .^iueiter  <3teüe.  Hdze  sy  wcera  byl?  2So  bift  bu  geftern  ge- 
tüejen?    Doma  sym  byl.    3"  §Qufc  ^i"  ^  gelüefen. 

2.  ®ie  S?ergangcnf)eit  (^(uöquamperfectum)  tüirb  au§  ber  9J?it* 
bergangen^eit  unb  bem  SJJittellüort  ber  i^ergangenf)eit  gebtlbet. 

bech  byl,  byla,  bylo,  —  be  byl  a,  o. 
bechmoj  byloj,  ej,  —  bestaj  ej,  byloj,  ej, 
bechmy  byli,  byle,  —  be§ce  byli,  byle, 
bechu  byli,  byle. 
Junu  ehemals,  einft,  prjedy  früljer,   wjacy  meljr,  zaso  lüieberum. 
7.  A)  Hdyz  sym  mlody  byl,  sym  rad*  wjesoly  byl ;  ale  netko 
sym  hizo  stary,  casto  khorowaty  a  zrudny.  —  Sy  snadz  khora 
byla,    zo  njejsy  wjesola  byla?    —    Njejsy  wjacy  tak   pilna,    kaz 


•  XtcfeS  im  ©cutfc^m  burd^  ba§  Umflanböwort  ou^gebrücftc  SBott  fann  im 
SSenbifd^cn  auä)  präbifatiö  überfejjt  werben,  b.  l).  e§  ftimmt  bonn  im  ©efd^Iec^t  unb 
3a^I  mit  bem  ©ubjelte  überein.    Ginsoi^t  rad  a,  o,  2Rcl^rjQ]^i:  radzi,  rady. 


—    11    — 

sy  prjedy  byla.  —  Öto  je  to  byt?  Won  je  to  byl.  Ne,  wona  je 
to  byla.  —  Stoz  je  bylo,  Avjacy  njeje,  a  stoz  je,  zaso  budze  — 
Hdze  staj  byloj,  zo  doma  njebestaj?  —  Smöj  nehdze  wonkach 
byloj.  —  Njejsu  ani  horjeka  ani  deleka  byle,  hdze  pak  su  byte? 
—  Dzensa  njejsmy  wonka  byli,  dokelz  be  zyma. 

B)  3So  bift  bu  geftern  geiue[en,  ha  bit  nidjt  gu  ^aufe  rtarftV  — 
Srf)  ftinr  brausen,  lüeil  eö  tüaxm  tüax.  —  2)u  bift  fd)n(b  baran,  ha^ 
bu  txani  gelüefen  bi[t.  —  ^{)x  bcibc  feib  jet^t  fröljUd),  lucil  if)r  gejunb 
feib,  aber  al§  t{)r  noc!§  hänftirf)  lünret,  tüavet  i()r  noc^  fef)r  traurig.  — 
2Bir  finb  geftern  forttt)äf)renb  ,^u  §aufe  gelüefen,  ireil  eg  brausen 
fül)l  bar. 

§  14.    ®ie  ücrbinbenbe  5ru§fageh)ctfc  (^onjunftio)  uon  byc  fein. 

3)ie  berbinbenbe  5(u§fagen)eife  ber  ©egenmart  Jüirb  a\\^  bem  der= 
gangcnen  9)?itte(n)orte  unb  bem  ^ilfä^eitlüorte  bych,  by,  by,  bychmoj, 
bystaj,  bystej,  bychiiiy,  bysce,  bychii  gebilbet. 

(Sin^a^l: 

1.  bych  by},  bych  byta,  bych  byto,  id^  tüärc,  id)  tüürbc  fein 

2.  by         „      by         „        by         „       Ui  rt)äreft,  bu  Irürbeft  fein 

3.  by         „      by         „       by         „       er,  fie,  e!§,  Xoäxc,  mürbe,  fein 

Biüei^a^l: 

1.  bychmoj    byloj,    bylej,    mir  (beibe)  trärcn,  mürben  fein 

2.  bystaj  byloj,  bystej  bylej  i^r      „       märet  mürbet       „ 

3.  bystaj  byloj,  bystej  bylej  fie      „       mären,  mürben     „ 

9)?e^räa^(: 

1.  bychmy  byli,  byle  mir  mären,  mir  mürben  fein 

2.  bysce  „        „      it)r  möret,  mürbet  „ 
•            3.  bychu         „        „      fie  mürben  fein. 

S)ie  öerneincnbe  /"yorm:  njebych  byl,  njeby  byla,  njeby  bylo, 
ic^  mürbe  nid)t  fein  u.  f.  m.;  hdy  bych  byl,  menn  id)  märe;  zo  bych 
byl,  ha^,  bamit  ic§  märe*. 

8.  A)  Bych  rad  wjesoly  byl,  ale  njejsym  strowy.  —  Rada 
by  ty  bohata  byla,   tuz   budz    dzelawa  a  pilna !    —   Njebychmoj 


,  ^Inmerfung.    Stufeerbcm  fommt  ouc^  nod)    öor:    1.  budzich  byt,    2.  u.  3. 
budzise  byl;  budzichmoj,  budzistaj  byloj;  budzichmy,  budzisöe,  budzichu  byli. 


—     12     — 

zrudnaj  byloj,  hdy  njebychmoj  hlodnaj  byJoj.  —  Netko  bysce 
zbozowne  byle,  hdy  njebysce  khore  byle.  —  Hdy  by  mlody  a 
strowy  byt,  by  wjesoly  byt. 

B)  Sd)  li'äre  gern  fieifjig,  rtenu  id)  ni(i)t  frau!  h)äre  —  SSäreft 
bii  fro^,  luenn  ict)  uuglücflicf)  tüäreV  —  SBer  toäre  gern  txant?  —  S33ir 
(beibe)  luären  nic£)t  traurig,  loeiin  irir  ntd)t  f)ungrig  tuären.  —  ©ie  ttJären 
je|5t  nid)t  fo  uerbriefslid),  tuenn  if)r  nidjt  |o  nadjlnifig  gelüefen  inäret.  — 
S23ir  lüären  gern  brausen,  irenn  cc>  nidjt  fo  fü§l  lüäre.  —  SBarum  bift 
bu  un-^uf rieben,  ha  bu  boc^  jung  unb  gefunb  bift?  —  3öenn  e§  nid^t  fo 
!alt  märe,  loären  loir  nid)t  ^u  ^aufe. 

3)a§  ßeitttjort  (58erbnm,  slowjeso). 

§  15.  ^a§  tt)enbifd)e  ßeittoort  ge^t  im  Snninitiü  auf  c  au§,  5.  53. 
sedzec  ft^en,  wucic  Iet)ren,  nur  einige  lücnige  enbigen  auf  e,  5.  39. 
pjec  baden,  rjec  fagen. 

®ie  Snfinitiuenbung  c  loirb  an  ben  $ßerbalftomm  enttoeber  nn:= 
mittelbar  angehängt,  §.  95.  njes-c  tragen,  pi-c  trinfen,  ober  mittel  = 
bar,  unb  §toar  enttüeber  buTd§  SSo!ate  ober  burd§  ©üben,  bie  man 
fd^tec^tf)in  ben  (Sfjorafter  ber  Konjugation  nennt.  ®iefer  (£§arafter 
fonn  a,  e,  i,  ny  unb  owa  fein  unb  erfd)eint  immer  üor  ber  3nfini= 
tilienbung  c  ,v  ^-  wol-a-c  rufen,  sedz-e-c  fitzen,  wiic-i-c  lehren, 
mi-ny-c  üerfd)minben,  kupo-wa-c  taufen. 

®arnad^  unterfc^eibet  man  nad)  bem  Snfinitiü  folgenbe  fed§§  S^'Iaffen 
ober  Konjugationen: 

f  a)  njes-c  tragen       11.  wuk-ny-c  lernen       III.  dzerz-e-c  galten 
\  b)  pi-c  trinfen 

IV.  wuc-i-c  Ief)ren       y   i  ^)  wol-a-c  rufen     VI.  kup-o-wac  faufen. 

(  b)  tfel-e-c  fd)iefeen 

I.  ©rfte  Konjugation. 
§  10.    3"^  crflcn  Konjugation    gc()örcn   bie  ^^ittoörter,    an  bereit 
©tamm,  melier  einfilbig  unb  entmeber  gefc^toffcn  (ouf  einen  Konfonantcn 
augget)enb)  ober  offen  (auf  einen  S8o!al  au§ge()cnb)  ift,  bie  Snfinititi= 
enbung  c  unmittelbar  anget)ängt  mirb  5.  99.  njes-c  tragen,  bi-c  fc^lagen. 
§ier^er  gel)ören  bie  SBerba  mit  gefc^loffcnem  ©lamme: 
a)  ®ie  ©tämme  auf    bie  3^f<^iflute  s  uub  z   5.  iö.  njes-c,   lez-c 
!ric(^en,  ftelteni. 


—     LS     — 


Sin^af)!:  ßlrei^Q^l:  SOce^rgat)! : 

1.  njes-u  id)  trage  njes-emoj  luir  (Bcibe)  tragen    njes-emy 

2.  njes-es  bu  trägft  njes-etaj  (ej)  iljr  „     traget     njes-ecc 

3.  njes-e  er,  fte  e§  trägt     njes-etaj  (ej)  fic  „     tragen     njes-u. 

b)  bie  (Stämme  auf  bic  3Qf)"i<^^'te  d  unb  t.  jDicfe  gct)cn  öor  e 
in  s  über,  g.  33.  wjed-c  =^.  wjesc  führen,  leiten,  mjet-c  ■-=  mjesc 
fetjren. 

c)  ®ie  Stämme  auf  bie  Äetitloute  k  unb  h,  ^u  benen  bie  3nfini= 
tiue  auf  e  lauten,  5.  ^  pjek-c  pjec  bauen,  moh-c  :=  moc  !önnen. 

Sßor  bem  Sinbeöotal  e  mirb  ber  Äonfonant  d  in  dz,  t  in  e,  k  in 
d,  h  in  z  öermanbett. 

wjes-c  führen,  an  ber  §anb  leiten    pjec  hadm    möc  tonnen 
1.  wjed-u  xd)  fü{)re       pjek-u  iä)  bacfe      moz-u  \d)  fann 

pjee-es 

pjec-e 

pjec-emoj 

pjec-etaj  (ej) 

pjec-e-taj  (ej) 

pjee-emy 

pjec-eee 

pjek-u 


moz-es 
moz-e 
moz-emoj 
möz-etaj  (ej) 
mö-zetaj  (ej) 
möz-emy 
möz-ece 
möz-a 
e,    e,   y,  u,  a, 


2.  wjedz-es 

3.  wjedz-e 

1.  wjedz-emoj 

2.  wjedz-etaj  (tej) 

3.  wjedz-etaj  (ej) 

1.  wjedz-emy 

2.  wjedz-ece 

3.  wjed-u 
d)  bic  offenen  (Stämme  auf  bie  55o!ale  i,    e,    e,    y,   u,   a,   §.  33. 

pi-c  trinfcn,  kry-c  becEen. 

pic  trinfen. 

1.  pi-ju  id)  trinfe         pi-jemoj  toir  (beibe)  trinten  pi-jemy  nur  trinfcn 

2.  pi-jes  bu  tiinfeft      pi-jetaj  (ej)  i()r  trintet      pi-jece  it)r  trinket 

3.  pi-je  er  fie  e§  Irinft  pi-jetaj  (ej)  fie  trinfen       pi-ja  [ic  trinfen. 

Sbenfo  merben  bie  ^otmen  ber  (Stämme  auf  e,  e,  y,  u,  a  gebilbet, 
alö  krj'ju  öon  kryc  beden. 

S)a§  ^affiimm  ftjirb  im  SSenbifc^en  meift  burd)  ba§  9J?cbium  au§= 
gebrüdt,  menn  baburd)  jmifdjcn  bem  9}?ebium  unb  ^affioum  feine  ^'mn» 
bcutigfeit  entftef)t,  inbem  man  immer  unb  überaU  ju  ber  aftitien 
j^orm  baö  rüdbe,^üg(id)e  J'iii^^'^i^t  so  (fid))  (jin^ufügt. 

1.  kryju  so  id^  bede  mid),  id)  luerbe  gebedt 

2.  kryjes  so  bu  bcdft  bid),  bu  mirft  gebedt 

3.  kryje  so  er,   [if,  e§  bcdt  fid),  er,  fie,  c3  linrb  gebedt 


—     14     — 

1.  kryjemoj  so  mir  berfen  unö,  lüir  (beibe)  luerben  bebedt 

2.  kryjetaj,  ej  so  if)r  becft  eud),  i^r     „        luerbet  6ebec!t 

3.  kryjetaj,  ej  so  fie  beden  fid),  fic      „       uierben  bebedt 
1.  kryjemy  so  luir  beden  ititö,  mx  tüerben  bebedt 

!2.  kryjece  so  if)r  bedet  tud),  if)r  luerbet  „ 

3,  kryja  so  [ie  bcden  fidj,  [ie  luerbeti  „ 

a)  ßeitiuörter  auf  ßifdjlaute: 

wjezc  —  wjezu  fa§re  (tran§.)  eigentlid^  fütire 
wjezc  so  —  wjezu  so  fa^re  (intranä.) 

b)  3eit^örter  auf  3flf)"^aute: 

pfasc  —  pfadu  (pfedzes*)  fptuue 
ktasc  —  kladu  lege 
mjasc  —  mjatu  (mjeces)  üertoirre 
plesc  —  pletu  f[ed}te  (pleces) 
rose  —  rostii  li)ad§fe   (rosces) 
tfasc  —  tfasu  fdjüttele.    tfases 

c)  ßeitlüörter  auf  ^efillaute: 

syc  —  syku  mäi)e    (syces) 
tolc  —  tolku  ftampfe   (tolces) 
d)  3ettoörter  mit  offenem  Stamme: 

lec  —  liju  gie§e  sie  —  siju 

syc  —  syju  föe  wie  —  wiju  minbe 

myc  —  myju  mafdje  hrec  —  hteju  tüärmen 

ryc  —  ryju  grabe  pfec  —  pfeju  gönne 

bic  —  biju  fc^Iage  duc  —  dujii  blafe 

sac  —  saju  ftebe. 
Hdze  Wo,  n)of)in,  jara  fef)r,  khiba  au§er,  malo  toenig,  mnoho  Diel. 
9.  A)  Ja  njesu  mnoho,  ty  njeses  malo,  wön  njenjese  nico. 
—  Hdze  to  njesece?  —  Sto  to  wjezetaj  ?  Nico  njewjezemoj.  — 
Öohodla  woni  njepjeku?  —  Ja  sym  mlody  a  mozu  hisce  rose, 
ty  pak  sy  hizo  stary  a  wjacy  rose  njemozes.  —  My  so  wjeze- 
my.  ~  Sto  myjetaj?  My  njemyjemoj.  —  Möj  sijemoj.  —  Nje- 
pijemy,  khiba  zo  je  copto.  —  My  so  njemyjemy.  —  See  khori, 
zo  pfasc  njemozece?  —  W6j  staj  jara  pilnaj,  wöj  rady  a  mnoho 
sycetaj. 

*  SEcnn  ber  ©tammDotot  burc^  bie  S^oujugation  jioifd^en  jtcei  tpeid^e  Äonfo» 
nanten  ju  [teilen  fomnit,  jo  mufe  er  crrocic^t  roerben. 


—      15     — 

B)  SSag  traget  if)r  (beibe)  unb  luotjin  traget  if)r  eä?  —  S^t  jeib 
jung  unb  fönnt  nod)  n)ac^[en,  mir  aber  finb  fc^on  alt  unb  fönnen  nicfjt 
met)r  mactijen.  —  ®u  bift  f)eute  nicf)t  fleißig,  bu  nät)eft  nic^t.  —  3c^ 
bin  l^eute  gern  gu  §au)e,  lüenn  bu  fleiJ3ig  fpinnft.  —  2Bag  iüäfdjeft  bu? 
Scf)  tt)afd)e  nic^t,  i^  nä^e.  —  5föa§  bädft  bu?  9^ic^tö. 

II.  3^cite  Slonjugation. 
§  17.    ^ux  gmeiten  ^Konjugation  getjoren  jene  ß^^^^uörter,  luelcfie 
ätDifcf)en  bem  Stamme    unb    ber  Snfinitioenbung  c  ben    li;t)aratter   iiy 
t)aben,  5.  5^.  mi-ny-c  oer[d)luinben,  pad-ny-c  fallen. 

wuknyc  (erneu. 

1.  wukn-u  id)  lerne  wukn-jemoj  toir  (beibe)  lernen  wukn-jemy 

2.  wukn-jes  bu  lernft        wukn-jetaj,  ej  wukn-jece 

3.  wukn-je  er,  fie,  eö  lernt  wukn-jetaj,  ej  wukn-u 

3^or  bem  S3inbeOofa(  e  mirb  haä  n  beö  (Stammet  immer  burd^  j 
ertüeid)t. 

cahnyc  —  cahnu  (cehnjes)   §ief)e 
blednyc  —   blednu  luerbe  b(eic^ 
slödnyc  —  slodnu  merbe  fü^ 
kradnyc  —  kradnu  ftef)Ie. 
Hladajcy   [idjtlic^,   §ufef)enb^5,    skoro  fa[t,    wotfe    laut,    z  ciclia 
leife. 

10.  A)  Sto  kradnje?  Nichtö  njekradnje.  —  Sto  to  wuknje- 
taj?  Netko  njewuknjemoj  nico,  ale  druhdy  Avuknjemoj  wjele, 
a  druhdy  zaso  malo.  Ty  hladajcy  blednjes,  sy  khory?  —  Hdze 
to  cehnjece? 

B)  2Bir  lernen  Diel  unb  laut,  il)r  aber  lernet  n^enig  unb  faft  immer 
leife.  —  3d)  bin  ^eute  gern  gu  §aufe,  JDenn  bu  fleißig  lernft. . —  ©eib 
i^r  franf,  meil  i§r  fic^tlic^  bleid)  merbet?  —  2öir  fteljlen  niematä.  — 
3So{)in  gieljeft  bu? 

III.  5)ritte  Konjugation. 
§  18.    2)ie  britte  Konjugation  entljält  jene  mel)rfilbigen  3cittt)ör= 
ter,    bie  ämifd)en  bem  unüeränberten   ©tamm    unb  ber  ^noinitioenbung 
ben  C£^aratter  e  §.  2^.  lez-e-c  liegen,  rozem-je-c  Oerftel)en. 

dzerzec   f)alten. 

1.  dzerz-u  ^alte         dzerz-imoj  dzerz-imy  mir  f)alten 

2.  dzerz-is  dzerz-itaj  (ej)       dzerz-iee 

3.  dzerz-i  dzerz-itaj  (ej)       dzerz-a 


—     16     — 

bezec  —  bezu  laufe  dyrbjec  —  dyrbju  mu^ 

mjelcec  —  mjelcu  [d^iücige  cefpjec  —  cefpju  leibe 

kficec  —  kficu  fd^reie  widzec  —  widzu  iet)e 

sedzec  —  sedzu  [i^e  slodzec  —  slodzu  fd;iiiec!c 

stysec  —  slysu  f)Dre  lecec  —  lecu  füege 

recec  —  recu  rebe,  fpred^e. 

21nmerlung.  ^ene  ^ähvbxiex,  tcelc^c  im  3"fin'tiö  öor  bem  ßj^arofter  ein 
j  l^oben,  bel^atten  bo^felbe  auäj  in  ber  erften  'ißerfon  bec  föinjo^I  unb  britten 
^erfon  ber  WefjrjQfjl :  rozemjec  Derftcfjen  —  rozemju  --  rozemja,  —  cerpjec 
leiben  —  cefpju  —  cefpja. 

Ani  md)t  einmal,  hdyz  toenn,  rjenje  fd)ön. 

11.  A)  Mjelcimy,  dokelz  dyrbimy  mjelcec.  —  Hdyz  nje- 
widzimy  a  njeslysimy,  mnoho  cerpimy.  —  Wonka  je  hizo  tak 
rjenje  a  ty  hisce  lezis?  —  Öohodla  lezice  a  njesedzice?  Dyrbimy 
lezec,  njemözemy  sedzec,  dokelz  smy  khori.  —  Ja  dyrbju  lezec 
a  ty  njemozec  ani  sedzec. 

B)  SSarum  fd^reiet  it)r  fo  fef)r,  luenn  it)r  unfc^ulbig  feib?  — 
be§f)alb  finb  mir  un,^ufrieben  unb  traurig,  tueil  tüir  toebcr  fi^en  nod§ 
liegen  fönneu.  —  SSenn  ioir  beibe  fi^en  fönnen,  fo  liegen  mir  md)t. 
—  3Sir  [inb  franf  unb  leiben  öiel;  aber  aud)  er  mu^  üiel  leiben.  — 
2Bü§in  Uiufft  bu?  —  3Barum  fd^reit  i^r,  tuenn  \\)x  fe^et,  ba^  id§ 
!rant  bin? 

IV.  3[^ierte  Äonjugotion. 

§  19.  ®ie  3^^ttt}Drter  ber  üierten  Konjugation  t)aben  üor  ber 
Snfinitioenbung  ben  (£t)ara!ter  i  §.  S3.  wuc-i-c  Ief)ren.  S^iad)  s  unb  z 
fte^t  y,  tüeld)e§  auc^  im  Snbitatiö  [tet)en  bleibt  5.  33.  woz-y-c  faf)ren. 
SSor  ben  (Snbungen  u  unb  a  get)t  s  in  s,  z  in  z  über,  bie  mittleren 
Slonjonanteu  merben  burd^  j  eitüeidf)t:  prosyc  bitten,  prosu  prosys, 
prosy  u.  f.  to.  —  prosa;  wozyc  —  faf)ren  —  wozu,  wozys,  woza. 

1.  cin-jii  id^  tue  cin-imoj  cin-imy 

2.  cin-is  cin-itaj,  ej      cin-ice 

3.  cin-i  cin-itaj,  ej      cin-ja. 

cinic  —  cinju  (is)  (cinja)  tun      lubic  so  —  lubju  so  gefoHen 
khwalic  —  khwalu  lobe  menic  —  menju  meinen 

myslic  —  myslu  benle  meric  —  merju  meffe 

palic  —  palu  brenne  modlic  so  —  modlu  so  bete 


—     17     — 


modlu  so  ici)  bete 
modus  so  bu  beti*[i 
modli  so  er,  fte  ev  betet 
modlimoj  so  unr  (beite)  beteu 


modla  so  fte  beten. 


modlitaj,  ej  so  it)r  (beibc)  betet 
fie       „       beten 
modli my  so  ftiir  beten 
modlice  so  \i)X  betet 


hanic  —  hanju  ueripotten 
hospodaric  —  hospodarju  n)trt^ 

fc£)aftcn 
kuric  —  kurju  rauchen 
khodzic  —  khodzu  getjen 
klecec  —  klecu  fnien 
lubic  —  lubju  neripredjen 
lubic  so  —  lubju  so  gefallen 
nosyc  —  nosu  tragen 


puscic  —  puscu  laffe 
skodzic  —  skodzu  fd)abe 
skocic  —  skocu  fprlngen 
sudzic  —  sudzu  rid)ten 
tepic  —  tepju  fjet^e 
waric  —  warju  fod)en 
weric  —  werju  glauben 
wodzic  —  wodzu  füf)re  (an  ber 
§anb). 


12.  A)  Hdyz  so  modlimy,  klecimy.  —  Sto  cinice?  —  To 
dyrbimy  my  tez  cinic.  —  Lubice  so  nam  (un§),  hdyz  pilnje 
wuknjece.  —  My  wucimy  a  wy  wuknjece  —  Kak  dolho  sluzice? 
—  Njekurju,  hewak  bych  khory  by!.  —  Mnoho  recitaj,  ale  malo 
myslitaj.  —  Stoz  recis,  werju,  dokelz  myslu,  zo  je  werno. 

B)  2)u  lernft  aud)  meffen.  —  SSenn  uür  gut  tt)irtjdjaften,  luerben 
mx  reid)  fein.  —  SBo  bient  tl)r?  —  @ie  fod)t  unb  hädt  —  2öir  reben 
nur,  rt)ag  luir  benfen.  —  SOceinft  bu,  ha]]  mir  immer  glauben,  tt)a§  i^r 
(beibe)  faget. 


V.  fünfte  Konjugation. 
§  20.      ^üx    fünften   Konjugation    gct)ören    jene   3^^t^^örter,    bie 
^unfdien  bem  (Stamm  unb   ber  Snfinitioenbung  c  ben  Gt)arafter  a  ein= 
fd)ieben,   ,v  33.    wot-a-c  rufen;    bann  bie  ^^i^^^'öi^ter  mit  umgelautetem 
(i^arafteröofal  e:  tfel-e-c  auö  (ti-elac)  fd^iejjen. 
a)  wol-a-c  rufen. 

1.  wol-am  \ä)  rufe 

2.  wot-as 


wot-a 
wol-am  oj 
wol-ataj  (ej) 
wol-ataj  (ej) 


b)  trelec  fd)ie^en. 
tfel-am 
tfel-es 
tfel-a 
tfel-ainoj 
tfel-ata.j  (ej) 
tfel-ataj  (ej) 


—     18     — 

1.  wol-amy  tfel-amy 

2.  wol-ace  tfel-ece 

3.  wol-aja  tfel-eja. 

Slnmerlung.     ©obalb  ber  SinbeDotal -a  ^lüifcfjen  jlDei  Weichen  Äonfonanten 
ju  flehen  lomnit,  mufe  er  er  meidet  werben,  j.  58.  tfel-e-s. 

a)  cakac  —  cakam  tüatte  khowac  —  khowam  berge 

citac  —  citam  leje  lamac  —  lamam  breite 

dzelac  —  dzelam  arbeite  mjetac  —  mjetam  luerfc 

dawac  —  dawam  kedzbu  gebe  ad^t   rekac  —  rekam  t)ei§e 
dremac  —  dremam  fc^Iummere        spewac  —  spewam  finge. 

b)  porucec  —  porucam  befehle 

posluchac  —  postucham  ge^orc^en 
pfikhadzec  —  pfikhadzam  fomme  an 
prasec  so  —  prasam  so  frage 
slusec  so  —  slusa  so  e§  geziemt  fid) 
spuscec  so  —  spuscam  so  üerlaffe  mirf). 
dusny,  pekny  artig 
licic  - —  licu  =\Q^Ien 
wesec  —  wesam  t)änge  auf 
wotkhadzec  —  wotkhadzam  fortget)en 
13.    A)    Hdyz  mozes  ty  porucec,  rad  poshicham.  —    Hdyz 
wotkhadzes,  sym  zrudna,  a  hdyz  pfikhadzes,  syrn  zaso  wjesota. 
—   Hdyz  smy  wjeseli,  spewamy.   —    Sto   dzelas?     Njewidzis,  zo 
licu?  —  Hizo  dolho  tu  cakam,   dleje  (länger)  njemözu  cakac.  — 
A  sto  wone  cinja?    Tez  spewaja?    Ne,  wone  lica.  —  Kak  rekas? 
B)  SBa^  machet  it)r  (beibe)?     Söir  rechnen.  —   SBarum  fraget  i^r, 
üerftetjt  il)r  un§   (nam)   nid^t?   —    SBenn  i()r  fleißig  arbeitet,   finb  roir 
pfrieben.    —    9Bir  Ijoffen,  bafe  bu  artig   fein  irtrft.    —    9öenn  bit  gut 
befiet)lft,    (fo)  folgen  n^ir  gern.    —    233aiuni   n)artet   it)r   fo    fange    t)ier, 
fönnet  \i)x  nid)t  nact)  §aufe  get)en?   —   2Bir  geben  nur  ?(d)t,  lucnn  ttjir 
lefen  unb  red)nen.  —  SSie  t)ei§eft  bu? 

VI.  (Sed^fte  Konjugation. 
§  21.    ^m  je(^ften  .STonjugation   get)ören  jene  ^citiüiirter,  lüeld^e 
,^iüifc^en   ben   ©tamiii   unb    bie  Snfinitiuenbung  c   bcn   (Jitjaratter   owa 
cinf^iebeu,  5.  93.  kup-owa-c  faufen. 


—     19     — 

lubowac  lieben. 

1.  lubu-ju  ic^  liebe        lubu-jemoj  lubu-jemy 

2.  lubu-jes                     lubu-jetaj  (ej)  lubu-jece 
8.  liibu-je                       lubu-jetaj  (ej)  lubu-ja 

darowac  —  daruju  jcfjcnfc 

dzakowac  so  —  dzakuju  so  banfe 

kedzbowac  —  kedzbuju  ad)t  geben 

mjenowac  —  mjenuju  nenne 

mjezowac  —  nijezuju  gren.^e 

pröcowac  so  —  pröcuju  so  bemühe  mid). 

strowic  —  strowju  grüben 

wobjedowac  —  wobjeduju  fpcife  (^u  9J?ittagc) 

zadwelowac  —  zadweluju  t)er5Qgen, 

14.    A)  Strowimy  a  dzakujemy  so.    —    Sto  wone  cinja?  — 
Kedzbuja  pilnje?      Ne,  dyrbja  licic  a  citac,  ale  njekedzbuja.  — 

—  Stöz  so  nadzija,  njezadweluje.  —  Ja  so  pröcuju,  cohodla  so 
ty  tez  trochu  njepröcujes?  —  My  dyrbimy  so  lubowac.  —  Hdy 
wy  wobjedujece? 

B)  Sd^  faufe  nie,  voa^  id)  nic^t  brauche.  —  SBenn  i(^  gtü^c,  (fo) 
banfe!    —    SBir  muffen  immer  %ä)t  geben,    njenn  jemanb  ettoaä  erjä^It. 

—  Jöir  frencn  unö,  menn  jemanb  f)übfd)  fingt.  —  S^r  feib  fe^r 
freunblid),  i^r  üerfc^cnfet  Diel  unb  oft.  —  2)u  ^ei^neft  fe^r  fd^ön.  — 
SSir  ftrirfcn  immer  fleifjig. 

S)q§  .^auptmort  unb  feine  jDeflination. 
(Wecownik  a  jeho  sktonjowanje.) 
Sei  bcr  2)eflination  ber  ipauptmörter  ift  auf  bo§  ®cf(J^Iec^t,    bie 
3q^1  unb  bie  S9iegung§fälle  ^u  a^tcn. 

2)ag  ®ef^Iec^t  (rod). 

§  22.  2)aö  (^efc^lec^t  bcr  .s^nuptmorter  ift  luie  im  ^cutfdjcn 
breifad):    männlid),  mciblid),  fädjli^. 

Stnmerlung.  ®cr  SBenbe  ^at  jur  Sejcid^nunfl  bc'3  ©efc^Iec^teS  feinen 
2(rttlet,  roie  ber  Seutfci^c. 

1.  DJ^nnnlic^  finb: 

2* 


—     20    — 

a)  §auptlu5rter,  treibe  eine  männliche  ^erfon  bejetd^nen:  wucef 
Sef)rer,  wöjwoda  $>er5og; 

b)  jene,  iuel^c  auf  einen  f)artcn  ober  mittleren  Äonjonanten  au^- 
ge^en  (c,  d,  l,  s,  t,  z;  b,  m,  n,  p,  r,  w);  cepc  ©c^Ieife,  had  ©cfjlange, 
topol  Rappel,  dar  (^5c[djcnf,  cas  ^eit;  dub  ßic^e,  wobraz  $8ilb,  snop 
©arbe; 

c)  öiele  ^nupttoötter,  \vdd]Q  auf  einen  lüeid)en  ßonfonanten  au§= 
lauten:  roh  ^orn,  worjech  9cu^,  jazyk  3""9^'  pokoj  3iut)e,  plasc 
9)cantel,  ii6z  aiteffcr. 

2.  2öeibti^  finb: 

a)  §aupttt)örter,  h)d^e  eine  njeiblidje  ^erfon  bejeid^nen:  mac 
SD?utter,  zona  SBeib,  knjeni  ^rau; 

b)  alle  §auptlt)örter  auf  a:  noha  gufe,  reka  ^iü^  ryba  gijd^, 
kniha  53ud^,  woda  SBaffer; 

c)  tiiele  auf  einen  toeidjen  ^onfonantcn:  reo  (Sprache,  jabloii 
5lpfet6aum,  kose  ^no(^en,  smjerc  %oh. 

3,  (Baä^li^  finb: 

§auptlüöiter,  lüeti^e  auf  o  auslauten:  mesto  ©tabt,  pjero  g^eber, 
mloko  Wiiü),  celo  ^alb,  slönco  ©onne,  njebjo  §immelp  ramjo 
©d^ulter. 

3^^^  ""^  93iegung§fäüe. 
(Cislo  a  pady.) 

§  23.  SDie  Qal)i  ift  brcifat^:  ©in^af)!,  ^^T^^iö"^^  ""^  SKe^rga^I: 
hröd  'Da^)  (ein)  ©d)Io&,  hrodaj  (jtüei)  ©d^töffer,  hrody  ©djlöffer. 

3n  ber  Sefünation  unterf^eibet  man  fieben  üerjc^iebene  Siegungä* 
fäße  ober  5^afu§.    Siefe  ^eifjen: 

1.  S)er  9lominatit)  auf  bie  %xag,z:  mer  stoV  ober  \va^  sto? 

2.  Söcr  ®enitiö  auf  bie  JyröQC*  loeffen  koho,  coho? 

3.  5)er  S)atiu  auf  bie  ^rage:  mem  komu,  comu? 

4.  2)er  5(ffufattb  auf  bie  ^-rage:  rten  koho  ober  toa^  sto? 

5.  ^er  SSüfatiö  bei  einer  ?(nrebe,  ober  einem  Anrufe. 

6.  SDer  Sofal  auf  bie  ^-rage:  luo  hdze? 

7.  SDet  Snftrumental  auf  bie  3^rage:  mit  fütm  z  kirn  ober 
hjomit,  n)oburc^  z  cim? 

Sn  ber  lüenbifdjen  ©prad^e  ftef)eu  ber  ßofal  unb  Snftrumental  nie 
allein,  fonbern  ftct§  in  SSerbinbung  mit  einem  ber  SSormörter. 


—     21     — 

§  24.    Überfielt  ber  5>oniuirter  C-^^räpoi'ttioneii,  pfedtozki). 
A)  ^räpo[itioncn,  bte  nur  mit  eitlem  Stajuö  üetbunben  merben: 

I.  mit  bem  ®enitiü: 

1.  bjez(e)  ot)nc,  aufeer;  bjez  drasty  o^ne  .^^(eibitng;  bjeze 
wsedneho  kleba  otjne  bog  töglid)e  Srob; 

2.  clo  bic:^  (roDt)in?)  bi^^  ^u;  in  (mDl)in?);  nac^  Ouof)in'?);  bi§  auf; 
Hör:  do  mesta  (bi^)  in  bie  ©tobt;  do  Budysina  nad)  Sout.icn;  do 
poslednjeho  muza  biS  auf  ben  legten  9)^nnn;   do  casa  Dor  ber  ^nt; 

3.  «IIa  megen;  biefeö  S^otmort  mirb  bem  ^ouptluortc  Hör-  unb 
nachgefeilt:  dla  cesce  unb  cesce  dla  megen  ber  @^re.  Sefonbcrö  merfc: 
mojedla  meinetluegen,  twojedla  beinetmegen,  swojedla  feinettuegen, 
nasedla  unferetlüegen,  wasedla  euretmegen; 

4.  pola  bei;  pola  nas  bei  un§,  pola  nana  bei  bem  SSater; 

5.  wokolo  um  —  ^erum,  wokolo  mesta  um  bie  ©tobt  f)erum; 

6.  iiiiuo  au|er,  aufgenommen,  an  —  öorbei:  nimo  toho  au^er= 
bem,  nimo  dwora  am  §ofe  üorbei; 

7.  wot(e)  üon  (in  paffioen  (5ä|en  unb  bei  ber  t£-ntfernung) :  wot 
Boha  Don  &ott,  wot  macerje  du  idj  fomme  Uon  ber  9D?utter,  wote 
mnje  Hon  mir. 

II.  mit  bem  ©atiö: 

1.  k(e)  3U  (jum,  gur)  k  nam  ,^u  un§;  ke  mni  gu  mir; 

2,  preeiwo  gegen,  miber  (im  feinblid^en  ©inne)  pi-eciwo  njepfe- 
celej  gegen  ben  geinb,  uapireco  gegen  (im  frcunblid)en  ©inne) 
napi-eco  zonje  gegen  bie  grau. 

III.  mit  bem  ^Iftufatiü: 

1.  prez(e)  über,  burc^  (bei  ^erfonen)  pfez  möst  über  bie  93rü(fe; 
pfez  nana  burd^  ben  '-Isater;  pfeze  mnje  burd^  mic^; 

2.  pre  miber,  gegen,  für,  um:  pfe  bolenje  htowy  gegen  S^opf- 
fd^merj;  pfeco?  mofür?  Place  pfe  swoje  dzeci  er  meint  um  feine 
5{inber; 

3.  wob  innerhalb:  wob  dzen  innert)alb  cine§  ^ageö. 

IV.   mit  bem  l'ofal: 
1.  pH  bei,  an:  pfi  maceri  bei  ber  SJiutter,  pfi  recy  am  gtuffe; 


—     22     — 

2.  w(e)  in  (auf  btc  O^ragc  tu  o  ? )  w  duchu  a  w  prawdosci  im 
Reifte  unb  in  bcr  9Sa()rf)eit,  w  mesce  in  ber  ©tobt  we  werje  im 
©lanben. 

B)  ^|scäpo[itionen,  bie  mit  jtticl  ^q[uö  öerbunben  iucrbcn. 

I.  mit  bem  ©enitiö  unb  Snftrumentot: 

a)  z(e)  mit  bem  ©enitiu  quo  (oon  innen  t)eran§),  üon  oben 
l^eraB,  z  Pölskeje  qu§  ''^^oIcn,  ze  stoma  Dom  S3aume; 

b)  z(e)  mit  bem  Snftrum.entol,  mit  burcf)  (bei  ©adjen),  z  konjom 
mit  bem  ^ferbe,  ze  scetku  mit  ber  53ür[te,  burd^  bie  93ür[te. 

II.  mit  bem  5üfu]atiö  unb  Sofal: 

1.  a)  wo  mit  bem  ^Iffufatiü  um,  an:  wo  nekoho  so  starac 
ft(f)  um  jemanb  fümmern,  nico  wo  to  nii^tiS  borum  (=  fc^abct  nid^tä, 
e§  liegt  ni(^t§  baran),  wo  zemju  cisnyc  auf  bie  @rbe  merfen;  wo 
mesac  rözno  um  einen  SWonat  auöeinanber; 

b)  wo  mit  bem  Sofal:  morüber,  moöon  (§.  33.  reben):  recach 
wo  maceri  ic^  \pxaä)  üon  bcr  93hitter,  sy  wo  tym  sto  zhonil?  f)aft 
bu  bobon  etma§  erfat)ren? 

2.  a)  iia  mit  bem  ^Iftufotio  auf  (mo^in?)-.  poloz  knihu  na 
blido  lege  ha^  ^ud)  auf  ben  %i\(i),  na  drobne  rozpowedac  auf'§ 
genauefte  er^ii^len,  na  proch  roztolc  gu  ©taub  gerfto^cn; 

b)  iia  mit  bem  Sofol  auf  (mo?):  na  zemi  lezi  kniha  auf  ber 
(£rbe  liegt  ba§  iöud^. 

III.  mit  bem  Stffufatiu  unb  Csnftrumental: 

1.  a)  iu|ez(e)  mit  bem  5lffufatiü  (lüof)in?)  unter,  ,gmifd^en,  gu: 
won  scele  mje  mjez  wjelki  er  fd^irft  mid^  unter  bie  3BöIfc; 

b)  iiijez(e)  mit  bem  Snftrumental  (roo?)  unter:  mjez  ludzimi 
unter  beuten; 

2.  a)  Ma€l(e)  mit  bem  5t!fufatiö  (mot)in?)  über:  powisn 
wobraz  nad  lozo  t)änge  ba§  23ilb  über  bem  93ett  auf;  nade  mnu 
über  mid^; 

b)  uad(e)  mit  bem  Snftrumental  (mo?)  über:  smil  so  nad 
nami  erbarme  bidt)  unfer  (=  über  un§),  wobraz  wisa  nad  lozom  ba§ 
Silb  f)ängt  über  bem  93ett; 

3.  a)  pod  mit  bem  Stffufatiü  (motjin?)  unter:  noz  padze  pod 
blido  bog  SDJeffer  biet  unter  ben  %\\d); 


—     23     — 

b)  immI  mit  bem  Snftrumcntal  (luoV)  unter:  pos  lezi  pod 
blidom  ber  ,S>unb  Hegt  unter  bem  Srifd^e; 

4.  a)  precl  mit  bem  'i?lffufatiü  (mDl)iny)  bor:  pfed  wysnosc 
stupic  üor  bic  Dbrigfcit  treten,  pfed  woci  uor  bie  klugen; 

b)  precl  mit  bem  Snftrumental  (mo?)  üor:  pfed  wysnoscu 
stac  üor  ber  Cbiigfcit  ftcljcn,  pfed  wocomaj  mec  Uor  klugen  f)Qben, 
pfed  dwemaj  njedzelomaj  Uor  jtüei  S^ocljen; 

5.  a)  za  mit  bem  '^Iffufatiü  (luotjinV)  l)inter:  za  hory  §inter  bie 
Serge,  za  mesto  ()intcr  bic  ©tabt;  za  leto  über'v  Saljr,  za  swojeho 
pfecela  für  feinen  ^le"""^'  anftatt  feinc^o  ^rcunbeö,  za  rukii  wzac  bei 
ber  §anb  ne()mcn; 

b)  za  mit  bem  Snftrumental  (wo?)  t)inter:  za  horami  t)inter  ben 
5ßergen,  za  blidom  ju  ^ifc^e,  za  wojskom  t)inter  bem  .S^^cere. 


C)  mit  bem  5)Qtio,  ^(fhifatiö  unb  ßofal  mirb  üerbunben: 

a)  !><►  mit  bem  ®atio  nur  bei  ^Ibocrbien:  po  serbskii,  cesku, 
nemsku,  polsku  recec  luenbifd),  bo^mifc^,  beutfc^.  po(nifd)  rcben; 

b)  po  mit  bem  Iffufatiu  (rooljin?)  nad):  po  wodu  hie  nac^ 
SSaffer  get)en,  SBnfjer  t)oIen; 

c)  po  mit  bem  Sofal  (mo?):  an,  in,  auf,  über,  burd)  ((ii-ftrecfung 
über  bcn  ^Kaum)  po  zahrodach  behac  in  ben  ©arten  umt)erlaufen, 
woda  po  kamjenjacli  bezi  ba§  SBaffer  (äuft  über  ©teine,  po  rotach 
wodu  wjesc  burd)  9xöf)ren  SBoffer  leiten;  auf  bie  ^ragc  luann?  po 
kliwili  nad)  einer  23ei(e,  po  tfoch  dnjach  nad)  brei  'Jagen;  po 
klobuku  znac  nad)  bem  S^ute  fennen,  po  twojej  radze  nad)  beinern 
9iate;  ju:  loche  po  tolerju  bie  ©de  ^u  einem  Xaler,  po  krepkach 
tropfcnrtieife,  po  kruchach  ftüdroeife. 

2Inmerfung  1.  $8or  unb  nac^  bem  Sommer  l^cifet  pfed  lecom  a  za  nim 
ober  pfed  lecom  a  za  leconi;  biefcitS  imb  jenjeit§  bcä  ©ebirgeö  pfed  horami 
a  za  nimi,  ober  pfed  horami  a  za  horami. 

Slnmerliiiig  2.  2;ie  foiiionautifd)  au§lautcubcn  ^räpofitioneii  iDcrbcii  uor  2)opi)c!» 
foufonanteu  ober  uor  glcid)Cit  ober  9leid)n3crtigcii  ciiifad)cii  ftonjoiinntcii  Dofalifierl 
b.  i.,  c§  tritt  ein  e  ^in5U.  2)urc^  ben  SSotol  foU  bie  S^äxtc  in  ber  Stu^fpracöc 
öermieben  rcerben.  3-  S-  ze  mnu  mit  mir,  z  tobu  mit  bir,  ze  mnje  ouä  mir, 
z  tebje  auä  bir,  ze  selu  mit  ©alj,  ze  zelom  mit  5?rant,  k  tebi  ju  bir, 
ke  knjezej  ^um  .§errn,  ze  sulu  mit  ber  ©c^ulc,  ze  zoiiu  mit  bec  ^rau,  we 
wjefbach  in  bcn  SBciben. 


—     24     — 

§  25,  3lbuerbia   mit  bem  Öknttiü. 

libeibieö  luerben  nod^  öiele  5(blier6ia  mit  bcm  ©enittü  gebraud^t: 
blizko  na^e,  z  blizka  in  ber  'iRä^t,  blize  nät)er  —  blizko  (blize) 
mesta  nat)e  (nät)er)  bei  ber  ©tobt;  dale  meiter,  meitert)in  —  dale 
Lipska  über  Seipäig  t)inau§;  mjelco  ^eimlid^  —  mjelco  nana  ^eimüd) 
t)or  bem  ^^ater,  o^ne  SSotiDifjen  beö  SSater§;  nize  untertjalb;  nje- 
daloko  unlueit;  podla  neben;  srjedz,  wosrjedz  in  ber  9J?itte, 
jlpifcfjen;  wyse  über;  z  boka  §ur  ©ette,  feitlüärte;  znutfka  inner=' 
i^aih;  z  wjefcha  oberhalb;  z  wonka  au^er^alb. 

9Jcit  bem  SatiU  mirb  öerbunben  pornjo  (porunjo)  im  35ergleic^ 
gu,  j.  39.  pornjo  Parizej  su  Drjezdzany  male  mesto  im  SSergteid§ 
gu  ^ari§  ift  ^re^ben  eine  fleine  ©tabt. 


§  26.  2)ie  ©eflination  ber  ©ubftantiüa  ^erfäüt  in  ^mei  ^aupU 
gruppen,  in  bie  f^axU  unb  in  bie  toetdie  ^eflination.  Sn  beiben  ®rup= 
pen  fommen  ©ubftantiDa  aller  brei  ©efcTiIediter  öor.  —  ®ie  ^anptmörter 
behalten  in  ben  ©pradjen  nid)t  immer  baSjelbe  ®efd]Ied]t,  ,5.  33.  Dom 
ba§  ^ang  ift  mänlid),  im  Sateinifd)cn  Uieiblid)  unb  im  ®eut|d)en  jädjlid). 

2lnmer!ung.  2)ie  berüeinerten  wenbifi^en  ©ubftantiba  bel^alten  gettJöl^n» 
ric§  balfelbe  ®efd^Ied§t,  iDelc^eS  bie  urjprünglid^en  l^aben,  3.  5B.  hole  ber  Änabe; 
hölck  —  hölcik;  holca  ba§  SRäbd^en,  holcka  —  holcicka;  ruka  bie  §anb,  rucka 
—  rucicka,  boö  §änb(i)en;  Hana  Slnna,  Hanka  —  Hancicka;  Haiiza  2lgne§, 
Haiizka;  luba  lieb,  lubka  —  lubcicka ;  Marja  —  Mafka  —  Maruska  SRarie; 
jandzel  ber  (Sngcl,  jandzelk  ©ngetein;  woko  ba§  9luge,  wöcko;  wucho  bQ§  £)f)r, 
wusko  ba§  D^r.  2)ie  Sßergröberung^roörter  bagegen  finb  oEe  jäc^Iic^en  ©ejd^Iec^te^ 
unb  tonten  onf  -isko  ou§,  3.  5B.  hole  ber  ^nobe  hölcisko  ein  großer,  plumper, 
ungeratener  Änabe;  holca  —  hölcisko  ein  ungeratene^  SJtabc^en;  ruka  —  rucisko 
bie  ^roge,  woko  —  wocisko  ba§  plumpe  2luge,  wucho  —  wusisko  ba§  ungejormte 
Dl^r,  zemisko  harter  93oben,  muzisko  böfer,  l^ä§li(^er  9Kann. 

§arte  männ(id)e  S)eninQttDn. 
S3elebt.  einsät)!.  Unbelebt. 

9^om.  nan  ber  iBater  dub  bie  (£id)e 

®en.    nan-a  beö  ^^ater^  dub-a  ber  (£id)e 

®at.   nan-ej  (u)  bem  Später  dub-ej  ber  ©idje 

5nf.    nan-a  ben  35ater  dub  bie  ©ic^e 


—     25     — 

Söelebt.  ein,^n^l.  Unbelebt. 

35of.    nano  (je)  o  ^^ater  dub-je  (o)  o  (£id)e 

Sof.     pfi  nan-je  (n)  beim  ^attx  w  dub-je  in  ber  (£id)e 

Snftr.  z  nan-om  mit  bem  ^-Isatev  z  dub-om  mit  ber  Sid)e. 

9?.  nan-aj  bie  (beibeii)  58äter  dub-aj  bie  (beiben)  ßirfjen 

®.  nan-ow  ber  (beiben)  ^>äter  dub-ow  bie  (Sid)en 

X».  nan-omaj  ben  beiben  '-iMitevn  dub-omaj  ben  (iid)eu 

ST.  nan-ow  bie  beiben  95äter  dub-aj  bie  (äirf)en 

S?.  nan-aj  d  'isäter  dub-aj  o  (iidjen! 

2.  pfi  nan-oma.]  bei  ben  (beiben)  58ätern  pfi  dub-omaj  bei  ben  (£id)en 

S.  z  nan-omaj  mit  ben  (beiben)  '-Isätern  z  dub-omaj  mit  ben  (Sid)en. 

91.  nan-ojo  bie  Später  dub-y  bie  (£id)en 

®.  nan-ow  ber  3^äter  dub-ow  bie  (Sicfjen 

2).  nan-am  ben  '■l^ätern  dub-am  ben  Ciirf)en 

3(.  nan-ow  bie  '-l^äter  dub-y  bie  (Sid)cn 

'i^.  nan-ojo  o  Q^ater  dub-y  o  (Sidjen! 

2.  pfi  nan-aeh  bei  ben  S5ätern  pfi  dub-acli  bei  ben  (£id)en 
S-  z  nan-ami  mit  ben  Tätern  z  dub-ami  mit  ben  (Sidjen. 
@o  luerben  alle  .s^auptmörter  männlichen  ®efd)led)teä  befliniert, 
bie  im  9?om.  ©ing.  onf  bie  ^onfonanten  b,  m,  ii,  [>,  r,  w;  b,  ch, 
k,  c,  (l,  l,  t,  s,  z  anölanten  5.  ^^l  zub  S^\)n,  stom  33anm,  mlyn 
90?ül)le,  sewc  (gc^ufter,  had  ©erlange,  paw  ^\au,  kabat  3vocf,  row 
®rab,  narod  Station. 

3cne  $)Quptmörter,  meldje  im  9?om.  uor  fcem  (Snbfonfonanten  ein 
6  ^aben,  üern^anbcln  ba^ielbe  in  ben  übrigen  Slafnö  in  o,  ,v  '■^^-  '^^''►z 
—  woza  SBagen,  Boh  —  Boha  ®ott,  brjöh  —  brjoha  Ufer.  Unt}cr= 
änbert  behalten  6  bei  etma:  mröz  —  mröza  9ieit,  wöst  —  wösta 
®ie[tel,  srot  —  sröta  ©c^rot,  kmöt  —  kmöta  '•^atl)e,  klostr  — 
klostra  Älofter,  könc  —  konca  (Snbe,  Wötc  —  Wotca  (^)ott  35ntcr. 
2)aö  ^auptmort  pos  §unb  mirft  baö  0  in  ben  übrigen  fällen 
Qu^:  (*>).  psa  2).  psej  |3S.  psyko  Don  psyk|  %  ze  psorn.  ;)mei,^nl)l 
psaj,  psow,  psomaj.  9)^el)r,^Q^l:  psy,  (">i.  psow,  2).  psam,  V.  we  psach, 
5.  ze  psami.  ßbenfo  luirb  posol  Sote  beflinievt,  luobei  bnCi  0  beS 
©tammeg  in  ben  übrigen  SlQJuö  ju  6  gefrfjärft  mirb  5.  33.:  &.  pusla,  1). 


—     2Ö     — 

pöslej,  9}.  pösle  u.  j.  m ,  be§g(eic^en  kotol  Steffel,  ®.  kötla  —  Pawol 
^Qut  i)at  int  93ofatit)  Pawle  neben  Pawlo  fonft  ift  e§  regelmäßig, 

!iki  bcn  ©ubftaiitiüen,  tvddjQ  ein  uernünftige§  2Sefen  be^eid^nen, 
ift  ber  5(ffit|atiü  in  aücn  3^^)^^"  ^c"'  ©enitin  gleirf).  'i>et  bcncu, 
tt)etd)c  tein  nernünftige^,  n)ot)I  aber  ein  belebtes  SBefen  bc^eidjnen,  ift 
ber  5lff.  nur  in  ber  Sinjaf)!,  jniricilcn  auc^  in  ber  ^tt^^^af)!  i'^n^ 
©enitiö  gleirf).  Sei  unbelebten  ift  ber  51ff.  in  allen  brei  3(^lllen 
bem  9?om.  gleirfj. 

S3emer!ungen  ,^n  ben  ein.^elnen  fällen. 
A)  Ginaal)!. 

1.  Sm  ©cnitit)  l)abcn  bie  meiften  ^auptn^örtcr  bie  ©nbung  a. 
2)od)  fommt  and)  bie  (i'nbung  u  uor  5.  33.  böz  —  bozu  ^-lieber, 
dorn  —  domu  ^au§  (doma  t)eißt  ^u  §aufe),  hlöd  —  htodu  junger, 
hrod  —  hrodu  ©djloß,  kal  —  kalu  SÜraut,  len  —  lenu  ^lad)ä,  löd 

—  lodu  (£i§,   lud  —  ludu   35oI!,    med  —  mjedii  §onig,    moch  — 
mochu  3)?o§,    mör  —  moru  ^eft,    plat  —  platu  Seinroanb,    proch 

—  prochu  ©taub,  sad  —  sadu  Dbft,  sköt  —  skotu  SSiel). 

2.  Sm  2)atit)  ftet)t  gen)öt)n(id)  bie  ©nbung  ej;  einfilbigc  SSörtcr 
net)men  aud)  u  an:  duch  @eift  t)at  duchu  unb  duchej,  lud  53olf  ludu 
unb  ludej,  mer  Jd^'^c  meru  unb  merej;  Böh  ®ott  i)at  nur  Bohu. 

3.  Sm  ^Bofatit)  tjabcn  ein  o  in  ber  Siegel  nur  bie  ^aupüüörter 
auf  h,  ch,  k,  c,  s,  z.  5lu§genommen  finb  knjeze  uon  knjez  §err, 
Bozo  ODn  Böh  ®Dtt,  clowjece  üon  clowjek  9l}Zenfd),  Wotce  Hon 
Wötc  ©Ott  ^atcr,  hölce  Oon  hole  S?nabe. 

®ie  übrigen  ^aben  bie  Snbung  e,  üor  iuelrf)cr  bie  ^onfonanten  ftet§ 
ertoeid^t  loerben.  9Zod^  ben  mittleren  Stonfonanten  wirb  ein  j  eingef^oben. 
üon  ben  fjarten  luirb  l  ,^u  1,  t  ^n  c,  d  5U  dz,  tr  5U  ir  eriucid)t  5. 58. 
zubje  üon  zub  f)a^n,  snopje  Hon  snop  ©arbe,  kale  üon  kal  S^lraut, 
susodze  (neben  susodo)  t)on  susod  9Zad)bQr,  bratfe  bon  bratr  Sruber. 
5lu$genommen  finb  nano  ^ater!  syno  @ot)n!  Jano  Sol)ann!  ludo 
SSolf,  buro  53auer;  paducli  ®icb  ^ot  paducho  unb  paduse,  Khrystus 
l)at  Khrysuso;  in  ^öerbinbung  mit  Jezus  aWv  ^eifjt  ber  ^.^ofatiü  ge= 
tüötinlic^  Jezu  Khrysce. 

4.  Sm  Sofal  ftef)t  bei  belebten  ©ubftantiüen  geiüöl)nlid)  ii,  bie  un- 
belebten  nel)men  ein  \vQid)e^  e  an,  oor  meld^em  d  ,^u  d/  unb  t  5U  c 
ertüeirf)t  merben,  5.  95.  w  Bohu  in  ®ott,  w  knjezu  im  §errn,  w  dubje, 


—     27     — 

Rjad  9tei()e,  Cxbnung  t)at  w  rjadu  iinb  w  rjedze.  SDod^  I)abcn  bie 
^aupttuörler  auf  e,  s,  z  imincr  u:  w  cepcu  in  bev  ^^aiibc,  we  wowsu 
im  §afer,  we  wozu  im  SBagcn.  Y  Ijoben  bie  auf  li,  iuc(cl)eö  aber  in 
z  ertt)ei(^t  mitb  |h  -|-  je  =  zy]  5,  93.  w  snezy  üon  sneh  ©djuee,  na 
brjozy  bon  brjöh  Ufer;  beh  l'auf  öot  nur  behu.  ®ie  auf  cli  t)Qben 
cjeuui()nli(^  e,  uor  tueld^cm  ba'§  cli  in  s  erlucid)t  rairb,  5.  95.  na  brjuse 
lum  brjuch  95aud),  w  pröse  Don  proch  ©taub,  duch  t)at  nur  w  ducliu; 
bie  ouf  k  t)aben  gemöljnlid)  u:  na  zapocatku  im  Anfang.  Son  Xraum 
wirft  im  i\i(al  ba«?  0  meg:  we  snje  im  Sraum;  bodj  jagt  man  we 
slüdkim  sonje  im  fitzen  Traume. 

B)  Btüeijat)!: 

®er  (Senttiü  ber  3^y6i5ö^^  ift  immer  gleic^  bcm  ®enitiu  ber  9)?el)r' 
5a{)l.  ®er  2)atit),  So!al  unb  Snftrumentat  iphm  in  aüen  Xieflina- 
tionen  biefelbe  j^"-^^'"^-  nämlic^  immer  omaj. 

C)  5!)?e()r5al)(. 

^ie  9tamen  üernunftbegabter  3Bcfen  ^abcn  geiüüt)nlid}  im  'Jcom. 
bie  Gnbung  ojo  (eigent(.  owje),  bie  üernunftlofen  bie  (Snbung  y;  nad) 
h,  eil,  k  fte^t  i,  5.  93.  nanojo,  duby;  wjelki  SBölfe  rohi  §örner, 
worjechi  ilcüffe.  2)ie  ©ubftantiüa  narod  Station,  staw  ©tanb  ()aben 
nur  bie  (Snbung  y:  narody,  stawy;  au(^  tjinjutrctenbe  93eilui3rter 
net)men  bie  entfprcc^cnbc  (Snbung  au  5.  93.  wulke,  male  narody  gro^c 
fteine  ?iationen,  stawne  Hornjoluziske  staw}»-  bie  l'öblid^en  ©tänbe 
ber  CberlaufiU.     Posol  ber  93üte  t)at  pösly. 

S)ie  93ernünftigen  auf  c  unb  k  net)mcn  gemötjulid^  bie  fiir5ere 
Gnbung  y  an,  luobei  haS'  k  ,^u  c  crmcic^t  lüirb:  horc  SKufifant  — 
hercy,  reznik  —  reznicy  ^-Icifd^er,  hresnik  —  hresnicy  ©ünbcr,  wojak 
—  wojacy©olbaten  (wojakiSoIbaten  al§  ©pielfad)en).  ^od)  t)atclowjek 
nur  ctowjekojo.  —  ©ie  ©nbung  i  nct)mcn  an:  cerci  üon  cert  '3^eufcl, 
zidzi  (neben  zidza)  uon  zid  3ube,  studenci  uon  Student,  Öesi  uon 
Cech  93üt)me  (neben  Cesa),  duchi  uon  duch  ®ei[t,  padusi  Hon  paduch 
S)ieb;  eben  fo  aud)  bie  auf  ol,  mobei  baö  l  ju  1  ermeidji  mirb:  pachol 
93urfd)e  —  pacholi.  DjaboJ  Teufet,  djaboly.  S)od)  fommt  auc^ 
pacholjo,  djaboljo  uor. 

2)ie  (inbung  (j)a,  lDeId)e  cigenKiri)  eine  foUeftiue  93ebeutung  liat, 
nehmen  an  etma:  bratfa  uon  bratr  93rubcr,  kmotfa  uon  kniotr  (*>icuatter, 
susodza  uon  susod  'Jcadjbar,  zidza  öon  zid  Sube,  Serbja  uon  Sorb 
$Benbe,  burja  oon  bur  93aucr,  mnisa  uon  mnich  SD^önci^. 


28     — 


®ie  ©ubftantiüa  auf  an  ^oben  enjo:  delan  93etrof)ner  ber  S^Jieber^ 
ungen  delenjo,  mescan  S3urger  mescenjo,  Slowjan  ©latie  Slowjenjo, 
pohan  i^^eibc  i)at  pöhani  unb  pöhanjo. 

Knjez  bcr  §err  i)at  in  ber  9}Ze[)r5at)(  92.  unb  SS.  knjeza,  C^.  5(f. 
knjezi,  ®.  knjezim,  Q.  w  knjezich,  3.  z  knjezimi. 

Sinige  ^"^aupttüörter  Ijaben  im  ©enitiu  feine  (Snbung:  pjenjez 
(^elbftücf,  ®en.  ber  9Jce^i;^Qj)I  pjenjez,  tysac  SEaufenb,  unb  ba§  nur  im 
''4>Iural  üür!ommenbe  hody  SBei^nad^ten:  hod. 


buk  $8ucf)e 
byk  33uae 
Bolhaf  Bulgare 
haprleja,  hapryl 

5rpri( 
hnadny  gnäbig 
hrech  ©ünbe 
karp  Karpfen 
khlödk  ©d^atten 
Khorwat  ^roat 
klobuk  §ut 


kozol  ßifg^nöocf  Rus  Dtuffe 

lenjoch,  lenik  g^autenger    Slowjenc  ©loHene 


stuzobnik  'Siiener 

swet  3SeIt 

skitac  so  ficf)  n)ef)ren 

skowronck  i}erd)e 

smrjök  g-ic^te 

wjesc  so  gef)en  (intr.) 

wetr  SBinb 

z  wotkel  tDO§er. 


list  S3rie[ 

tojic  fangen 

milosciwy  gnäbig 

Mnichow  ä)?ünd)en 

pluh  ^ffug 

podobny  äfjnlid) 

pozdziso  fpäter 

rak  ^re6§ 

rjemjeslnik  §anbn)er!er 
15.  A)  Tarn  hraje  wetr  ze  snehom.  —  Knjez  je  spokojom, 
hdyz  je  stuzobnik  dzelawy.  —  Sluzobnik  lubi  so  knjezej.  —  Wjelk 
je  psej  podobny.  —  Syno,  budz  postusny !  —  Knjeze,  wonka  caka 
posol  z  litsom!  —  Ptack  sedzi  na  stomje.  —  Rölnik  wora  z  pluhom. 
—  Knjeze  susodze,  sto  to  wjezece?  —  Stoz  bjez  Boha  dzela,  dolho 
njedzeta.  —  Wot  novembra  liac  do  haprleje  bywa  pola  nas  (un§) 
zyma.  —  Nichtö  njeje  bjez  hrecha.  —  Jano,  sto  cinis?  —  Jakubje, 
z  wotkel  pfikhadzes?  —  Pawle  hdze  sy  byl?  K  wobjedu.  — 
Sluzobnik  pi'ikhadza  z  pöslom  z  lesa.  —  Woly,  byki  a  közly 
maja  rohi.  —  Wotpocujemy  radzi  we  khlödku  stomow.  —  W  hatach 
lojimy  karpy  a  raki.  —  Bur  ma  na  dworje  wozy  a  pluhi.  — 
Susod  kupuje  synam  na  hermanku  ktobuki.  —  W  lesach  bywaja 
duby,  buki  a  smrjoki.  —  Hdze  tak  kliwatace?  Do  Budysina  a 
pozdziso  dale  pfez  Lipsk  do  Mnichowa.  —  Kmötfa,  kak  so  warn 
(eud^)  wjedze?  —  Bozo,  budz  hresnikam  hnadny  a  milosciwy! 

B)  (Mott  fann  Dt)ne  bie  'i\>c(t  fein,  aber  nic^t  (nie)  bie  'Ii>elt  o^ne 
©Ott.  —  Sie  ^unbe  ftnb  ben  SSöIfen  äf)nlid^.  —  (>5ott  ift  bcm  ©ünber 
gnäbig  —  ®er  Snnbmann  pflügt  mit  bem  ^^fiuge.  —  ®cr  ^anm  mäc^ft 
im  SSalbe.    —    S)er  58ogeI    njcljrt   fid)    mit   bem  ©c^nabel.  —  Sruber, 


20 


fei  fein  (nici^t  ein)  gaulen^er!  —  SBir  luaren  im  Slloftcr.  —  Söir  fprcc^cn 
über  bie  .^anbtrcvfer.  —  ®ie  (V^öftc  fd^aben  bcn  33äumen.  —  2)ie 
SScnben,  33ül)nien,  ''^olen,  i)iuifen,  3.^iilgaicn,  ©loucncn,  ©erben  iinb 
Kroaten  [inb  ©(aucn.  —  SDie  i^'erd^en  prcifcn  ®ott  (bcn)  ^">erm  burcf) 
(Sefong.  —  ?(uf  ben  Säumen  im  äBalbc  [il3en  bie  S^Jac^tigntlcn  unb 
9(m[eln  unb  fingen.  —  2)ic  Sanbläute  fiicu  im  5(pri(,  maurfjmal  aber 
fd)on  im  9}(är,v  —  S)ie  Torfbeuio^ner  finb  meift  9(rferbaucr.  —  jDie 
Wiener  muffen  für  ben  §crrn  arbeiten. 

®ie  Scfe^Uform  beö  3^^tlDorteö  (Rozkazowace  wasnje). 
§  27.  ^.'(tte  ^erbalformen  merben  uon  ,^mci  (Stämmen  gebitbet, 
bem  ^räjen^ftamm  unb  bem  Sufinitioftamm.  j5)er  Smperotiu  (33cfet)l§= 
form)  ttjirb  uom  ^räfenSftamm  gebilbet.  ©enfelben  ert)ä(t  man,  menn  man 
Don  ber  ^meitcn  ^^^erfon  ©ingulari^  s  famt  bem  üornnftcljenben 
S^ofal  megläfjt.     9?ur  in  ber  5.  ilonjugation  bleibt  ber  33ofal  fteljen.* 


I. 

II. 

III. 

IV. 

V. 

VI. 

SnfinitiO: 

a)  njesc 
h)  pic 

wuknyc 

dzerzec 

wucic 

a)  wolac 
h)  tfelec 

lubowac 

Snfinitit)' 

a)  njes 

wukny 

dzerze 

wuci 

a)  wola 

lubowa 

ftomm 

h)  pi 

h)  tfele 

^räfen§= 

a)  njes 

wukn 

dzerz 

wuc 

a)  wola 

lubu** 

ftamm 

h)  pi** 

h)  trele 

'^(n  biefem  '5|>räfen§ftamm  mirb  ba§  S^enn^eid^en  be§  Smperatiuä 
i  anget)ängt,  melc^eä  nact)  SSofalen  ju  j  mirb;  nod^  Äonfonanten  ge^t  e* 
in  biefelben  über,  mobei  bie  meidjen  ^onfonnnten  immer  nnüer^ 
änbert  bleiben;  s  unb  ^  bleiben  in  ber  1.  Stonjugation  ftet)en,  merben 
aber  in  ber  4.  Konjugation  in  s  unb  z  öermanbelt,  bie  mittleren  ha- 
gegen  merbcn  erroeid^t  5.  53. 


I,  njes  -{-  i  =  njes  trage, 
wjedz  -j-  i  =  wjedz  fül)re, 
pjec  -|-  i  =  PJec  bacfe, 
pi  -|-  i  =  pij  trinfe, 
II.  wukn  -f-  i  =  wukn  lerne, 

III.  dzerz  -|-  i  =  dzerz  ^alte, 

IV.  pros  -|-  i  =  pros  bitte, 


IV.  woz  -|-  i  =  woz  füljre  (mit 
bem  9Bogen), 
wuc  -|-  i  =  wuc  te^re, 
hon  -\-  i  =  hon  treibe, 
V.  wola  -j-  i  =  wolaj  rufe, 

tfele  -|-  i  =  tfelej  fd^tefjc, 
VI.  lubu  -|-  i  =  lubuj  liebe. 


•  aiUerbingS  nur  fc^cinbar,  bcnn  wolas  ift  sufammengejogcn  auä  wola-j-es, 
in  woJa-j-a  ifi  nor^  bie  urfprünglic^e  5'Orm  etf)Qlten. 

•*  S)Ql  j  üon  pij,  lubuj  gel^ort  nic^t  jum  ?ßräfcn§[tQmme,  fonbern  tüitb  nur 
eingefc^oben,  um  ben  §tatu^  ju  Dctmetben. 


—     30     — 

%iii  bie  ^tücttc  'ipetfon  SDuoIiä  lüirb  ben  oben  genannten  formen 
bie  ©nbung  taj  tej  unb  für  bie  zweite  ':pevfon  ^luraüä  ce  angefjängt. 

—  Sm  Ti>enbifrf)en  gibt  e§  aber  auc^  nod^  einen  Smperotin  ber  erften 
'iperfon  2)uali^  unb  'ipiurali?\  luenn  jemanb  an  gtuei  ober  metjrere 
^erjonen,  p  benen  er  jelbft  getjört,  eine  5lufforberung  ober  Ermunterung 
rid^tet;  ber  ®uoI  nimmt  bie  ©nbung  —  moj,  ber  ^lural  —  my  an, 
ber  Smperatiu  tautet  bann  ooÜftänbig: 

©ing.     2.  njes  trage,  negativ :  njenos  üon  nosyc  trage  nidjt. 
®ual.     1.  njes-moj  laffet  un§  (beibe)  tragen! 

2.  njes-taj,  ej  traget  (beibe)! 
^lural   1.  njes-my  laffet  un§  tragen! 

2.  njes-ce  traget, 
©ing.     2.  lubuj  liebe! 
®ual.     1.  lubuj-moj  laffet  un§  (beibe)  lieben! 

2.  lubuj-taj,  ej,  liebet  (beibe)! 
^(urat  1.  liibiij-my  laffet  un§  lieben! 
2.  lubuj-ce  liebet! 
cyhel  3^^S^^  podwölnje  ()öf(ic^  swernje  treu 

hole  junger  Tlarm        piskac  fpielen  towafs  ©enoffe 

kedzbliwje  aufmertfam  pomhac  Reifen  witac  beft)illfommneu 

klaknyc  so  nieberfnien  rozpominac  überlegen  roillfommen  fein 

modlic  so  beten  spesnje  frfjnell  wötfe  laut. 

muzik  9J?ännlein  sprawnje  gerec£)t 

16.  A)  Spewaj,  bratfe,  stoz  mozes!  —  Klaknmy  (fprid^  klakmy) 
so  a  modlmy  so!  —  Njelic  tak  spesnje!  —  Witäjce,  witajce  hölcy 
nam  (un§)  z  daloka!  —  Netk  hercy  mi  (mir)  rjenje  dzelajce  a 
wjeseli  piskajce!  —  Kak  möcny,  wulki,  slawny  knjeze  Bozo  sy, 

—  Njewer  wsak  to,  luby  towafso!  —  Pomhaj  Böh,  muziko!  — 
Za  to  (Darum)  khwalmy  Boha  SAvernje!  —  Pak  citaj,  pak  pisaj, 
pak  nesto  (etina^)  dobre  rozpominaj!   —   Öiiimy  a  palmy  cyhele! 

—  Njedaj  lenu  syc! 

B)  (Sirüfeet  l)üflid^!  —  ®u  rec^neft  ^u  fc^netl,  rechne  aufmerffam!  — 
hiebet  nic!^t  laut,  ber  ^err  fd^Iummert  nod)!  —  SSenn  il)r  rid^tet,  richtet 
gerecht!  —  2)antet  ®ott  unb  bienet  if)m  (jomu).  —  i?affet  un§  glauben 
unb  lieben!  —  i'affet  un§  trinfen!  —  ©eib  mir  (mi)  (beibe)  luitlfommen. 


31 


§  28. 

©ingutar 

^. 

zon-a  baö  SBetb 

(3. 

zon-y 

®. 

zon-je 

%. 

zon-u 

58. 

zon-a 

2. 

w  zon-je 

% 

ze  zon-u 

zon-y  bie  SBeiber 

zon-ow 

zon-am 

zon-y 

zon-y 

w  zon-ach 

ze  zon-ami 


§Qrte  luciblid^e  ^eflination 

zon-jc  bie  (Beiben)  SSeibcr 

zon-ow 

zon-omaj 

zon-je 

zon-je 

w  zon-oiuaj 

ze  zon-omaj 

9toc^  biejem  9}?ufter  tüerbcii  befüniert: 

1.  alle  lueiblicTjen  §aiiptlüürter  auf  a,  luenn 
^onfonant  üorQnget)t,  §.  33.  ryba  %x'\(^,  reka 
wosoba  '^erfon ; 

2.  männliche  §auptroörter  auf  a,  5.  93.  wöjwoda  ^er^og,  starosta 
93ürgermei[ter,  braska  ^ocf)5eit§bitter;  bann  männtic^e  (Sigennamen  auf 
a,  §.  ö.  Janka,  Matka,  Wobjeda,  Swoboda; 

3.  mefjrere  nur  in  ber  SDie^r^aCjt  üorfommenbe  §aupüuörter  (^(uratia 
tantum):  cypy  ®refc^flege(,  husy  ®änfe,  kury  ^ü^ner,  mary  ^oten= 
baf)re,  mjecki  SOtulbe,  mjeniny  ^tamenStag,  narodniny  ©eburtStag, 
noziey  (Sc£)eere,  pöstnicy  ^-aftnadjten,  prözdniny  ^-erien,  puki  (5d)(äge, 
sazy  9\u^,  smerki  2)ämmerung,  susenki  gebörrteö  Cbft,  widly  ©abel. 


bcm 


a   ein  ()arter 
hlowa   S^üpf, 


53emerfungen  gu  ben  einzelnen  ^ä^^cn. 

1.  3m  ©enitiü  ber  ßin5a^I  unb  9^ominatit)  ber  SJJe^r^aljl 
ftc()t  nad)  h,  g,  eh,  k  für  bie  tinbung  y  ftet§  i,  5  31  nohi  öon  noha 
guß,  ruki  ber  §anb,  figi  ber  A^ige,  muchi  ber  ^^licge. 

2.  Xqi  Xati\)  unb  ^olai  ber  ©injaf)!  unb  'i^cominatiD,  ^(tfufatiü 
unb  3iofatio  ber  3^^cl^Q^t  fin^  Ö^^^cE)'  inbem  fie  immer  auf  ein  meii^eö 
e  auslauten,  üor  njcldjem  bie  ilonfonanten  1),  f,  m,  n,  p,  r,  w  burd^ 
ein  eiugefdjobene^  j  erroeidit  luerbcn;  d  gc()t  in  dz,  eh  in  s,  1  in  1, 
t  in  e  unb  tr  in  ti*  über,  ^.  33.  kruwje  ber  ft'u^,  harfje  ber  ^arfe, 
kopje  bem  Sc^od,  slomje  bem  ©tro^,  skale  bem  Jvelfen,  wodzo  bcm 
3Safier,  pace  öon  pata  ®Iudt)enne,  muse  —  mucha  fliege,  sotfe  — 
sotra  Sdjlüefter. 


—     32     — 

Sn  ben  genannten  Siegungsfällen  ge^en  h  in  z,  j^  in  dz  unb  k  in  c 
über  unb  für  je  fte()t  y.  ®e§glei(^en  iuirb  y  gejeUt  nad)  einem  an 
fid)  nnöeränbeilirfjcn  c,  s,  z,  ;,.  Ül  noha  ^ufj  —  nozy,  figa  geige 
—  fidzy,  ruka  S^anb  —  rucy,  lopuska  ©(^njeifd^en  —  lopuscy;  ranca 
©au  —  rancy,  kosa  ©enfe  —  kosy,  koza  ^^^9^  —  kozy.  §ierf)er 
gef)ürt  auc§  noc  ^ad)t,  beÜinicrt:  ®.  S).  2.  nocy,  %tl  35.  nöc,  S. 
z  nocy;  ®ual  nocy,  nocow,  nocomaj;  ^(ural:  nocy.  nocow,  nocam, 
nocy,  w  nocach,  z  nocami;  ebenfo  möc  9}?ac^t,  pec  —  pjecy  ©acf- 
ofen. 

1.  2tninerlung.  Sei  ben  §QUpttt)örtern  ouf  c,  s,  z  {[t  bann  bie  ^orm  für 
bell  @.  ^.  S.  ber  (Stnäa^l,  9J.  21.  $b\  ber  3lDei=  unb  9Ke^r30^I  gleic^. 

2.  Slnmerfung.  wjes  ®orf  lüirft  in  ben  ungleichen  3'äQen  bo^  e  qu8: 
oHc  9i.  21.  5l>.  wjes,  @.  ®.  wsj',  S.  we  wsy,  ^.  ze  wsu.  9Kef)r3a]^[  Q).  wsow, 
®.  wsam,  £.  na  wsach,  3-  ^^  wsami. 

3.  Stn  (^enitiö  ber  3™^^'  i^"*^  SD^e^rjat)!  nef)men  üiele  ©ubftan- 
tiüa  feine  ©nbungen  an,  §.  53.  hora  93erg  —  hör,  strona  ©eite,  ^ortei, 
—  stron,  nowiny  ßeitung  —  nowin,  kopa  ©djocf  —  kop,  husy 
©änfe  —  hus,  kury  §ü^ner  —  kur,  postnicy  g-aftnod^ten  —  postnic; 
bann  bie  Ortsnamen  auf  ecy,  icy :  Boranecy  33orni^  —  do  Boranec, 
Nosacicy  D^oftitj  do  Nosacic. 

4.  ^ie  männlichen  Tiamon  auf  a  nehmen  im  9^om.  unb  58ofatiö 
ber  Wet}v^a\)i  bie  (Snbung  ojo  ober  i  an  unb  ber  "ätt  ift  gleicf)  bem 
©enitiü:  wöjwoda,  wojwodzi  §er5Öge,  Matkojo  bie  S3rüber  Matka; 
bie  auf  sta  unb  ta  au§(autenben  männlichen  ©ubflantiöa  net)men  ge= 
möl^nlid)  nur  bie  fürgere  (Snbung  i  an:  starosci  S3ürgermeifter,  husita 
§uffite  —   husici,  lierba  @rbe  Ijat  herbja. 

5  ©inige  ^auptmijrter  t)aben  im  ©atib  ^luraliS  bie  urjprünglid^e 
(Snbung  om:  husom,  kurom  kruwom. 

bacon  ©tord^  kelko  tuie  öiel  luka  SSiefe 

barba  gorbe  kheza  §au§  Luzican  Öaufi^er 

breza  33irfe  khlödnica  ßaube  mucha  fliege 

Budysin  S3aul^en  khudoba  Hrmut  Madlena  9J?agbaIena 

crjöda  Raufen  kormic  mäften  nadawk  Slufgabe 

dolina  SCal  krasnosc  ©c^ön^eit  nadoba  9?ei(^tum 

dzowka  Soc^ter,  50?agb  kryda  treibe  pastwa  Söeibe 

haiiba  ©d^anbe  kwetka  93Iume  pcola  S3iene 

hizo  hotowy  fd^on  fertig  lös  SBalb  poliwka  ©u)3pe 

husanca  9?aupe  letsa  ^euer  plowac  fc^luimmcn 


33 


prekasanc  Snfett 
ptak  ^ogel 
pucik  @ang 
pycha  (Sitelfeit 
rölnik  ßnnbmann 
rosa  'Üau 
ryba  %\\ä) 

spodobac  so  gefallen 
syla  (Sc^aar 


trawa  ®rQ§ 
tfecha  S)ad^ 
wera  ®(aube 
wjefba  Sßetbe 
wlosa  ^aor 
wnucka  ©nfeUn 
wojüwnik  Kämpfer 
wol  €)6)^ 
wolojnik  SIeiftift 


wosa  SBeöpe 
wowka  ©ro^mutter 
zahroda  ©arten 
zhotowac   so    [id^   an= 

5iel)en 
zwjeselic  erfreuen 
ziwic  so  [ic^  crnät)ren, 
leben. 


17.  A)  Widzis  wojownikow  syly,  Luzicanow  crjödy?  — 
Pcola,  wosa  a  mucha  su  pfekasancy.  —  Breza  a  wjefba  stej 
stomaj.  —  Na  pastwje  su  woty,  kruwy  a  kozy.  —  Barba  kwetkow, 
krasnosc  zahrody  a  rosa  luki  zwjeseluja  rolnika.  —  Bratr  lubuje 
sotru,  dzowka  nana.  —  Na  tfese  sedza  ptaki  a  spewaja.  — 
Husancy  skodza  zahrodam.  —  Na  wsach  bywaju  wokolo  khezow 
zahrody.  —  Ryb}^  plowaja  we  wodze.  —  Dzens  rano  je  na 
kwetkach  wjele*  rosy  bylo.  —  Wowka  mewa  wjacy  hus  hac  kur. 

—  Wlosy  mewamy  na  htowje.  —  Ötomy  rostu  w  lesach,  na  za- 
hrodach,  na  horach  a  w  dolinach.  —  Pycha  sneda  z  nadobu, 
wobjeduje  z  khudobu  a  wjecerja  z  hanbu.  —  Zahrodnicy  debja 
zahrody  z  pucikami  a  khlödnicami.  —  Letsa  be  mnoho  muchow. 

—  Rölnik  kormi  skot  tez  z  trawu  a  ze  slomu. 

B)  ®rü§mütter  jtnb  ben  ©nfeünnen  gut.  —  ®ic  Waqh  mä^t 
bog  ®ra§  auf  ber  SBicfe.  —  5)ie  (Störte  leben  auf  ^ädjcrn  unb 
Säumen.  —  Sc^  f(^rcibe  mit  bcm  Sleiftift  unb  bu  f(^rcibft  mit  ber 
Äreibe.  —  Ct)nc  ©lauben  tonnen  mir  ®ott  nid)t  gcfaücn.  —  2öie 
öiele  (gd^meftern  finb  baV  —  5Inna,  fei  aufmcrffam,  menn  bu  5lufgaben 
fc^reibft!  —  S)ie  Wiener  unb  bie  SKägbe  arbeiten  im  ©arten.  —  Sft 
fc^on  bie  «Suppe  fertig?  —  SSir  I)aben  auf  bor  SSiefe  met)r  5tü()c 
al§  Cc^fen.  —  SDcagboIena,  jietje  bid^  an,  bu  fannft  mit  (sobu)  nad^ 
Sauden  fat)ren. 


•  3laä)  ben  SBörlern  wjele,  mnoho  üicl,  malo  JDcnifl,  dosd  flcnufl,  wjacy 
me^r,  nijenjo  weniger,  kelko  roic  bicl,  telko  jo  biet  ffljt  mau  im  28cnbifd)cn  ben 
©enitiö. 

3 


34 


§  29.    2)ie  >3ufunft  beö  ßcitioorteä  (pfichod  stowjesa). 

S)te  3ufunft  (futurum)    entfielt  burc^  SSerbinbung  beä  |)i([§äeit= 
luorteä  budu  mit  bem  SnfinittD  be§  betceffenben  3ettft)orte§. 

einjat)!. 

1.  budu         pjec,  moc,  pic  \ä)  lüerbe  baden,  tonnen,  trinfen 

2.  budzes      wuknyc,  I  bu  wirft  lernen 

3.  budze     [  dzerzec,  wucic,  wolac      er  ftjirb  galten,   lehren,  rnfcn 

tfelec,  lubowac  |  jc^ie^en,  lieben. 


3tüeiäat)l. 


1.  budzemoj 

2.  budzetaj  (tej) 

3.  budzetaj  (tej) 


syc,  mjelcec 
khwalic,  cakac 
porucec,  kupowac 

9J?et)r§al)l 


iDir  (beibe)  rt)erben  feien,  fd^loeitnen 

>  i^r      „      werbet  loben,  tuarten 

fie       „    werben  befcf)len.  fonfen. 


mir  werben  nät)en,  l)üren 
>  i^r  werbet  brennen,  f(^(nmmern 
[ic  werben  fragen,  banfen. 


1.  budzemy    sie,  stysec 

2.  budzece    ?palic,  dremac 

3.  budza       ]  soprasec,  sodzakowac 

3'olgenbe  SSerba  bilben  ha§>  gutnrmn  bnrd)  ^ujowmenfet^ung  i^rer 
gegenwärtigen  gorm  mit  ber  ^räpufition  po:  wjezc  foljren*  —  po- 
wjezii  id)  werbe  fal)ren,  wjesc  füt)ren  —  powjedu,  njesc  tragen  — 
ponjesu,  leze  tried)en,  fleltern  —  polezu,  lecec  fliegen  —  polecu, 
cahnyc  ,^ie^en  —  pocahnii;  anfecrbem  mcife  üud)  nod^:  hie  ge^cn  — 
pondu,  hnac  treiben  —  pocerju,  bezee  laufen  —  pobehnu,  jee 
fal)ren  —  pojedu,  slae  fenben  —  poscelu. 

hermank  3al)rmarft      prözdny  muffig 

hromadzic  fammeln      ptack  '^ögelein 

Kamjenc  .^omen^  slowka  '^^ftaume 

kruswa  SBirne  sobota  ©onnabenb 

Njebjelcicy  O^ebelfc^ü^  stwörtk  '3)onner«tag 

pjatk  ^-reitag  tac  —  tajii  fdjmcl^en    zelenic  so  grünen. 

18.  A)  Budzemy-li  pilnje  dzelae,  budzemy  wjeseli.  —  Netko 
budu  citac,  potom  pisac.  —  Hdyz  budze  wobjed  hotowy,  budu 
wobjedowac.  —  Hdyz  budze  coplo,  budza  ptacki  zaso  spewac. 
—  Hdyz  budzece  porucec,  budzem}'-  postuchae.  —  Öto  ponjesemy 


wjeeor  5lbenb 
wobjed  9}(ittageffen 
wobjedowac  ^u  ÜJcittag 

effen 
wutora  S)ien§tag 


eigentlich:  füljren  (traiifitiö)  mit  bcm  Süagcii. 


—     35     — 

na  hermank,  slowki  abo  kruswy?  —  Dzensa  budu  wot  wobjeda 
hac  do  wjecora  dzetac,  —  Netkle  budza  prözdniny  jenoz  hac 
do  wutory  trac,  nie  wjac  hac  do  stwörtka  abo  do  pjatka.  — 
Susod  powjedze  sotru  do  Kamjenca  a  nie  do  Njebjelcic. 

B)  (Schnee  unb  Siö  lüetben  fd^mcl^en,  bie  ©arten  unb  SBiefcn 
tuerben  grünen.  —  2)ie  53ö9et  tücrben  Imlb  lüieber  frö()Uc!^  fingen.  — 
33Iumen  luerben  lilii^en  unb  S3ienen  luerben  ben  .f)onig  fammetn.  —  ^uä) 
\dj  merbc  nicl)t  mü)ftt3  fein,  fonbern  ®ott  loben  unb  fletBlg  arbeiten.  — 
2)aö  DJc'ittageffeu  ift  feitig,  n^irft  bu  ni^t  balb  (gu  9J?ittag)  effen?  — 
Se^t  ttjetben  lüir  nur  Dorn  ©onnabenb  bi§  2)onnerftag  perlen  l^aben  unb 
ntc^t  me^r  big  (Freitag. 

§30.  .sparte  föd)(id^e  Seflination. 

(Sinja^I. 
^1c.  %  3S.  slow-o  bQ§  333ort,  wek-o  ber  'Dccfet. 
®.  slow-a  wek-a 

!D.  slow-ej  u,  wek-u  ej 

S.  w  slow-je  we  wee-y  wek-u 

x3.  ze  stow-oiii  z  wek-om. 

ßtueijat)!.  üJ^etirgol)!. 

9^.  XH.  ^.  slow-je  wec-y  slow-a  wek-a 

®.  slow-ow  wek-ow  slow-ow  wek-ow 

S).  slow-oiuaj  wek-omaj        slow-am  wek-ain 

S.  slow-omaj  wek-omaj       w  slow-ach  we  wek-ach 

S-  slow-omaj  wek-(»maj        ze  stow-ami  z  wek-ami. 

9lQd^  biefer  ^efünation  gel)en 

1.  QÜe  fätf)(id)en  §auptroörter  auf  o:  ceto  !L'ei6,  coto  ©tirn,  drjewo 
§0(5,  mjeno  9?ame,  mesto  ©tobt,  pjero  /"yeber,  wino  SBein; 

2.  miinnlidje  (Eigennamen  auf  0:  Meto; 

3.  bie  nur  in  ber  3)?et)r^a^(  uorfornmenben  ©ubftantiüa  nu[  a:  dza- 
sna  (SJaumen,  jatra  :öeber,  wrota  Xor. 

93emcrfungen  ju  ben  cin5clnen  gi^l^^"- 

3m  l'üfal  ber  l£-tn;,a^l  liaben  bie  unbelebten  §auptiüörter  auf  ch, 

k  geroö^nlid)  bie  (Snbnng  u,    woko  xHuge  —  we  woku,    wucho  C()r 

—  we  wuehu;  auönaljmsraeife  fanu  nad^  k  aud]  y  ftel)en,  ttjobei  ba« 

k  ;,u  v  (^erquctfc^t   mirb:    mloko  9J^ild)     -  w  iiilocy.      'Jiadj   anborcn 


—     36 


S^onfonanten  ftclU  im  ii'ofal  (j)e,  toobet  bie  Äonfonanten  d  in  dz,  I  in 
1  unb  t  in  e,  bie  mittleren  bagegen  butc^  ein  eingefc^obeneö  j  erlneid^t 
metbcn  ^.  33.  hnezdo  9?e[t  —  we  hnezdze,  colo  ©tirn  —  na  cole, 
bloto  itotf)  —  w  blöce,  mesto  ©tabt  —  w  mesce ;  bie  ©tämme  auf 
s  unb  z  ^Qben  nur  u:    mjaso  ^leifd^  —  w  mjasu,   zelezo  —  (£ifen 

—  w  zelezu. 

jDer  2ota{  ber  (iin3a{)I  auf  e  i[t  gleid^  bem  9^ominatib  ber  3tt)ei5Qt)t. 

—  Scne  3Sörter  aber,  meiere  (^lieber  k^eid^nen,  bie  am  menfc^tid^en 
Körper  paarlüeifc  üorfommen,  f)aben  einen  befonberen  ®ual:  woko 
Sluge  —  woci  [wocow,  wocomaj]  bie  (beiben)  Hugen,  woka  bie  Stu« 
gen  auf  ber  ©uppe,  (Schlingen;  wucho  Dt)r,  wusi  bie  (betbeu)  Otjxm, 
wucha  §cn!el  an  STöpfen;  Qu^erbem  bie  regelmäßig  gebübeten,  rtjeib- 
Hd)en  S)uale  rucy  bie  §änbe,  nozy  bie  S'üfee. 

Sei  einigen  Hauptwörtern  fommt  aud^  ber  ©enitib  ber  SO?e^r= 
50£)1  Dt)ne  ©nbung  öor  §.  ;ö.  leto  Sa^r  —  let. 

Slnmerlung.  Sto  l^unbett  wirb  folgenbermofeen  befliniert  dJ.  sta,  2).  £. 
we  Stil  (sce)  $5.  ze  stom;  S)ual:  dwe  sce.  SWcl^rgol^I  9?.  2t.  5S.  sta,  05.  stow,  2). 
stam,  £.  w  stach,  5.  ze  stanii. 


butra  Söutter 
bydlic  mo^nen 
coptota  Söärme 
cistota  9?einlid^feit 
debic  gieren 
dopokazowac  betüeifen 
dziwadto  X^eater 
hladadlo  Spiegel 
horco  ^eiß 
jabluko  3lpfe( 
khleb  Sorot 


klös  St^re 
kfidlo  ^(ügel 
piwo  Sier 
prawo  S^ed^t 
pfihodnje  geeignet 
pfeco  immer 
rjemjeslo  §anbh)er! 
rozom  SSerftanb 
slebro  (Silber 
skutk  SSerf 
swetto  Si(i)t 


sklenca  ®Ia§ 
twjerdnyc  ^art  merben 
wino  3Sein 
wobraz  S3tlb 
wokno  ^enfter 
wotewric  öffnen 
zelhafnik  Sügner 
zloto  ®olb 
zornjatko  ^örnc^en 
zorno  (Somen!orn,  Körner 
zenje  nie,  niemals. 


19.  A)  Pisamy  z 
a  nie  ze  slowom.  -- 
mnoho  zornjatkow.  - 
kwetki  do  woknow.  - 
njerosce  bjez  swetla 
Ptaki  maja  kfidla  — 
wobrazam  pfihodna. 


pjerom.  —  Ze  skutkom  dopokazuj,  sto  sy, 

Mesto  bjez  prawa   hinje.    —    Jabluko  ma 

Rozom  rosce  z  letami.  —  W  lece  dawamy 

-  Mnoho  rjemjeslow,  malo  khleba.  —  Nico 

a  coploty.  —  Sy  hizo  w  dziwadle  byl?  — 
Cistota  skleiicy  je   hladadlam,  woknam  a 

—  Njewerce  slowam  zelhafnikow!  —  Hdyz 


—     37     — 

je  w  lece  jara  horco,  zorno  w  klosach  twjerdnje.    —   K  woknej 
so  zenje  njesydaj !  —  Rjemjeslnicy  so  z  rjemjesiami  ziwja. 

B)  9^id^t  9Borte,  fonbern  Xaten  äderen  ben  9J?cnfd)en.  —  SBölfe 
ftnb  ben  .gerben  gcfäf)rlirf).  —  t£'3  ift  §icr  fe^r  f)ci§,  öfTnct  bie  Acnfter! 
—  3i>aö  [inb  ';!ll}ren  ül)ne  Körner!  —  SBic  trinten  '^Mer,  i^r  trintet 
Sßetn.  —  2öie  öiel  Gipfel  tjoft  bu?  — -^^(idit  (nie)  immer  ift  gtüdlid^,  ttjcr 
auf  ®oIb  unb  ©ilOer  tf?t  (,^u  ^cittng).  —  53iencn  unb  2Befpen  [tcd)cn 
mit  bem  (Stachel.  —  2öir  iuol)nen  neben  bem  ^lofter.  —  'Xu^  3)?i(d^ 
mad^en  (dzelac)  roir  öuttcr. 

5(bjcttit)a  auf  y,  -a,  -e. 

§  31.  Sie  33eiuiörter  merbcn  im  SBenbifd^en  attributiü  unb  präbi= 
fatiö  gebraucf)t  g.  S,  krasny  wobraz  ba§  frf)üne  93ilb,  —  wobraz  je 
krasny  ba!§  Silb  ift  fc^ön,  krasna  zahroda  ber  f(^öne  Warten,  za- 
hroda  je  krasna  ber  (hatten  ift  fdjön,  krasne  niesto  bie  fdjöne  ©tobt, 
mesto  je  krasne  bie  ©tobt  ift  fctjön. 

®en)öt)nlicf)  fte{)t  ba§  5Ittribut  öor  bem  ^auptrtorte,  5.  83.  pilny 
clowjek  ein  fleißiger  3)?enfc^.  ®od^  fann  e§  auc^  auSna^mSloeife  (in 
ber  Sid^tung)  ctowjek  pilny  t)eif3en. 

(iin^at)!. 
9J?ännIid^.  ^ii>eiblic^.  ©ii^üd). 

^.  stab-y  ber  fdjiuad^e  slab-a  bie  fc^irad^e  slab-e  ba§  fc^n^ad^e 

®.  slab-eho  stab-eje  stab-eho 

®.  slab-emn  stab-ej  slab-emu 

3(.  stab-eho  slaby  slab-u  slab-e 

SS.  stab-y  stab-a  slab-e 

2.   we  stab-ym  we  stab-ej  we  stab-ym 

S.  ze  stab-ym  ze  stab-ej  ze  stab-ym. 

^ttici^a^l. 
5L)^ännlid).  'I\>eiblic^.     ©äd)(id}. 

31.  SS.  slab-aj,  ej  stab-ej 


®.  stab-eju  stab-eja 

1).  V.  3.  stab-ymaj  stab-ymaj 

51.  stab-eju.  ej  stab-ej. 


—      38     — 

^.  Sß.  slab-i.  -e  stab-c  slab-e 

03.  slab-ycli  slab-ycli  slab-ych 

5).  slab-yiii  sJab-yni  slab-ym 

%.  stab-ych  -e  sJab-e  slab-e 

S.  we  slab-ych  we  sl^b-ych  we  slab-ych 

%  ze  slab-ymi  ze'^ab-ymi  ze  slab-ymi. 

5cad^  btefem  9J?u[ter  luerben  bef liniert: 

1.  alle  Slbjeftiua,  lüelc^e  im  9lominatio  ©inguloris  bie  (Snbungcn 
y,  a,  e  t)aben; 

2.  alle  al§  §aupttt)örter  gebrauchten  5(b|eftiiia,  Sakska  ©ad^fen,  @. 
Sakskeje  (seil,  zemje),  Pruska  ^reu§en,  Nemska  ^eutfd^Ianb. 

S3emer!ungen  ^u  bcn  einzelnen  ^-ätlcn. 

1.  93e§eid)net  ha^  ^auptlDort  ein  öernunftbegabteS  SBejen,  \o 
ift  ber  mit  if)m  übereinftimmenbe  5lffufatit)  be§  5(bjeftiü§  in  allen 
3af)Ien  gleid^  bem  (^knitio,  ^.  33.  dobreho  ctowjeka,  dobreju  clo- 
wjekow,  dobrych  clowjekow;  ift  ba§  ©ubftanliu  ein  üernunftlofeS, 
aber  belebtet  SBefen,  fo  ift  ber  5I!f.  be§  5tbjeftiD§  in  ber  (£in=  unb 
ßtüeigaf)!  gteic^  bem  ©enttiö,  in  ber  9i)?el)r5a^(  aber  gleid^  bem 
9iominatiü.  ^d  unbelebten  SSefen  ift  ber  3tffufatili  in  allen  brei 
3af)ten  gleich  bem  9(ominatiü. 

2.  3m  fäd^lic^en  ©efd^Iec^t  ift  ber  9Zominaliö  immer  gleic^  bem 
SlHufatiü  unb  ^ßotatiti. 

3.  S)er  Sofal  unb  Snftrumentat  ber  ©in^at)!  ftnb  glcid^. 

4.  ®ie  ©nbung  i  im  lOtominatiö  ber  SRefjrjo^I  I)oben  nur  mann- 
Ii(f)c,  nernunftbegabte  SSefen;  alte  übrigen  nehmen  e  an.  (SoKtc 
oor  bem  i  ein  Ijarter  5?*onfonant  fte[)en,  fo  mu^  er  ermcid^t  merben: 
-ly  in  -li,  -dy  in  -dzi,  -ty  in  -ci.  ^abet  mu^  auc§  mand^mat  ba§ 
t)orf)crget)enbe  a  (o)  in  e  gefc^möd^t  merben,  rtjenn  e§  gtüifd^cn  5mei 
tpeidje  Stonfonanten  ^u  fte^en  fäme  g.  33.  wjesoly  frot)  —  wjeseli, 
mlody  jung  —  mlodzi,  swjaty  f)eitig  —  swjeci,  swetty  ^eü  — 
swetli,  khudy  arm  —  khud^i,  jaty  gefangen  —  jeci,  rjany  fd^ön 
—  rjeni,    tolsty  bidE  —  tolsci.      ^ie  auf  -zy  unb  -cy  behalten  aud^ 


89 


im  ^^(urat  (bei  üernünftigon  SBcfen)  -zy  unb  -ey :  cuzy  [rcmb  —  cuzy 
knjeza  frcmbe  Ferren. 

5(nmerlung.     ^m  5>o[fc  unb   in  58erfen    !ommen   für   bie   Snbunflen  -elio, 
-emu  Quci^  bie  lürseren  formen  -oh'  -om'  öor,  g.  5Ö.  dobroh',  dobrom'. 

bely  hjeifs  lickaty  rotuiangic-;  i'jany  fd^ön 

Biskopicy33ifcl^Df§n)evba  mazany  fc^mu^ig 
blyscec'^^o  gliinjen        merny  möfeig 


calta  ©emmct 
cuzy  fiemb 
cmowy  finfter 
celadny  S)ien[tbote 
cisty  rein 
dawac  geben 
demant  jDiamant 
hlej  fte^e 
husty  bic^t 
Jakub  Oi^fob 
Jan  Sodann 
jasny  Uat 
knjezna  Jungfrau 
kruty  feft 


mlodzenc  Süngltng 
mocny  mäd)tig 
mucny  rnitbe 
mudry  tueife 
muka  9}?ef)l 
patoki  S^ad^bier 
pisany  bunt 


rubin  Diubin 
skupy  geijig 
Smaragd  ©moragb 
stary  alt 
stwjelco  ^olm 
sylny  [tarf 
tulpa  Xutpe 
wobserny  auSgebeljnt 
wonjec  riechen 


plahowac§ief)en,5Üd^ten  worjol  51blct 
pobrachowac  fef)len     wuzitny  nü^üc^ 
pfecahowac    so    um-  wotpocowac  au^iu^en 

^ie^en  zahon  g(ur 

prekhodzowac  so  fpa-  zahrodnik  ©ärtner 

gieren  ge^en  zajac  §afe 


pfiklad  93eifptel  zeleny  grün 

kr ipic  freifd^en,  fletfd^en  pf ikrywac  bebeden  zly  93öfe 

lacny  burftig  pröstwa  Sitte  zmuzity  tapfer 

law  SörtJe  pucowac  reifen  zraly  reif. 

20.  A)  Wj^  knjezny  a  mlodzency,  dawajce  dobry  pfiklad. 
—  Lacnemu  patoki  za  piwo  sJodza.  —  Polna  njeje  kopa,  hdyz 
pobrachiije  snopa.  —  Cuzemu  khlebej  rekaja  dzeci  calta.  — 
Hlej,  kak  so  blysci  zahroda  ze  sadom  lickatym!  —  Zly  kfipi 
na  zleho  ze  zubami.  —  Z  Bohom  dokonjamy  möene  skutki.  — 
Stareho  zajaca  njetrjebas  wucic  do  kalü  khodzic.  —  Krasna 
tulpa  njewonja.  —  Zrala  kruswa  je  dobra.  —  Cescmy  dzelaweho 
rcjlnika !  —  Hdy  budzece  so  pfecahowac,  na  swjateho  Jana  abo 
nasw  jateho  Jakuba?  —  Z  mazanych  sklencow  piwo  njeslodzi.  — 
Lawy  a  worjoly  su  sylne.  — "Swerne  psy  su  wuzitne.  —  Budzmy 
kruci  a  merni!  —  Skupi  njeradzi  dawaja.  —  Mjelctaj,  hdyz 
mudri  reca.  —  Pilne  pcoly  hromadza  z  kwetkow  med.  —  Celadni, 
sluza  radzi  pola  dobrych  knjezich.  —  Mudroj  radze  rozemimy 


—     40     — 

njemudrej  njetrjebamy  rozemic.  —  Pucuju  do  Biskopic  ke  khory- 
maj  sotromaj.  —  Sneh  pfikrywa  hizo  wobserne  zahony.  — 
Zahrodnik  plahuje  rjane  kwetki. 

B)  Hufmerffame  unb  ^öflic^e  SüngUnge  gefallen  ben  50?enfc^en.  — 
5)te  aften  ©lauen  ttjaren  jef)r  tapfer.  —  ®ott  tx^öxt  bte  53itten  ber 
STugenbtjaften.  —  ©tro^  [inb  leere  §o(me.  —  3Sir  fc^en  fc^öne  33erge, 
bunte  Söiefen,  finftere  SBtilber  unb  fteine  Dörfer.  —  jDer  ®*amont  tft 
n)ei§,  ber  9{utnn  rot,  ber  ©maragb  grün.  —  9^eine§  iTöalfer  i[t  flar 
hjie  retneö  ®Iq§.  —  3Str  baden  ^rot  au§  weitem  9}(et)I.  —  SBir 
n)Df)nen  neben  bem  atten  ^(ofter  unb  it)V  luoljnct  bem  neuen  gegen* 
über.  —  3So  ge^ft  bu  Heber  (radso)  fpajterern,  im  jc^atttgen  SBalbc 
ober  auf  grüner  Söiefe?  —  ©er  9J?übe  ru^et  im  ©chatten  beS  bid^ten 
Saumeä  au§. 

SBei^e  ^eflination. 
§  32.  3Seici^e  männliche  ®e!Iination. 

Selebt.  (ginsat)!.  Unbelebt. 

9^.  muz  ber  Wann  mjec  ba§  (Sd§rt)ert 

(5J.  muz-a  mjec-a 

2).  muz-ej  mjec-ej 

%.  muz-a  mjec 

$ß.  muz-o  mjec-o 

S.  w  muz-u  w  mjec-u 

3-  z  muz-om  z  mjec-om. 

Sro&saiji. 

9i.  SS.  muz-ej  9^.  51.  SS.  mjec-ej 

dJ.  Sr.  muz-ow  ©.  mjec-ow 

S).  2.  S.  muz-omaj         2).  S.  S.  mjec-omaj. 

9);et)räat)l. 

SfJ.  SS.  muz-ojo  mjec-e 

®.  muz-ow,  i  mjec-ow,  1 

2).  muz-am  mjec-am 

^.  muz-ow  mjec-e 

S.  w  muz-ach  w  mjec-ach 

S.  z  muz-emi  z  mjec-emi. 


—     41      — 

'Slaä)  bie[er  ®ef(tnation  c\e^en  alle  iene  ^nuptioötter,  lüeldjc  auf 
bie  ßonfonanten  ft,  c,  c,  dz,  j,  1,  ii'i,  i'i,  p,  r,  s,  V\'.  z  aiboge^en, 
5.  5ß.  nochc  9tai]e(  (am  Singer),  loche  ^iic,  (gllenbogen,  hözdz  ^Jtagel, 
knadz  5lmmcr,  kraj  i?anb,  kral  S?i.intg,  khmjel  ^opfcn,  noz  9J?effer, 
wotoj  Slei,  hose  ((>).  hosca,  oergleidje  §  26.)  ®a[t.  —  ®a§  6  behält 
bei:  tkhör  (tkhörja)  Sltiö. 

üöei  ben  i^')auptn)örtem  auf  li,  111,  11,  p,  r,  w,  ge()t   in  bcn  un 
gleid^en  fällen  ber  ©trid^    über   bem  ©nbfonfonantcn  uerloren  unb  luirb 
burd^    ein  j  cx\ü^t    3.  35.  kön    ^ferb    —    konja,    kamjen    (Stein    — 
kamjenja,  dzelacef  5lrbeiter  —  dzetacerja,  cefw  9)?Qbe  —  cefwja. 

®ie  (Subftantiua  auf  ei'i  toerfen  mand^maf  ba§  e  in  ben  übrigen 
fällen  a\i§>:  wohen  geuer  —  wohnja,  stupjen  —  (Stufe  stupnja. 

S5emer!ungen  5U  ben  einzelnen  g-ällen. 

1.  3m  9?ominatiü  bcr  3^i3c^5^^^  ^^^^  aj  ^^  ^i  umgeloutet.  unb 
^mar  infolge  ber  beiben  lueid^en  S^onfonanten,  5.  S.  muzej  mjecej. 

2.  Sm  D^ominatit)  ber  SJJe^rjaljt  t)abcn  bie  üernunftbegabten  ©ubfian-- 
tiüa  bie  ©nbung  ojo.  unb  nur  feiten  e  (muze  9}?änner,  jandzele  ©ngel). 
53et  ben  Subftantiüen  ouf  ar,  er  unb  el  h)irb  bie  linbung  in  jo  Der 
für^t,  5.  SB.  kowaf  ©c^mieb  —  kowarjo,   wucef  !L'et)rer  —  wucerjo, 
pfecel  ^reunb  —  pfeceljo. 

3.  Sm  (^enttiö  ber  SJJe^rja^I  fommt  au^er  ber  ©nbung  ow  aud) 
oft  bie  ©nbung  i  uor  5.  33.  loche  Süe  —  lochci. 

4.  Sm  S)atio  h)irb  mandjmal,  befonber§  bei  S^iamen  ber  §au§tiere, 
auc^  bie  6nbung  om  unb  im  l-o!at  och  angenjenbet,  5.  33.  miizom, 
konjom,  w  konjoch. 

3ufät3e  §ur  männ(i(i^en  S)eflination. 

1.  Lud  SSoIf,  i)at  einen  boppelten  ^(ural;  ludy  Golfer,  luetc^ev 
regelmäßig  nad)  duby  befüniert  nnrb,  unb  ludzo  Veute. 

2.  Hose  ©oft  lautet  in  ber  2)?et)r,^af)l  hosco.  i)?.  ^i^.  ludzo, 
hosco,  (55.  3(.  ludzi,  hosci,  5).  ludzom,  hoscom,  l'.  w  ludzoch, 
w  hoscoch,  3.  z  ludzimi,  z  hoscimi. 

3.  Dzen  Xag,  ®.  dnja,  2).  dnjej,  51.  dzen,  V.  we  dnju  (wo  dnjo) 
am  jTage,  S- z  dnjom.  !Dua(:  dnaj  (diijej),  dnow  (dnjow),  dnomaj 
(dnjomaj.  ''.^(ural:  dny,  dnow  (dnjow),  dnam  (dnjam),  w  dnach 
(dnjach),  z  dnami  (dnjami). 


—     42 


4.  Tydzen  SBod^e  roirb  regelmäßig  befüniert: 
^lurol:  njedzele,  jeltener  tydzenje. 
bojazny  furi^tfam  korcma  älMrtöt)Qu§ 

cescic  et)ren  kur  9?ait(^ 

dobywac  so  einbringen  lekaf  Str^^t 


tydzenja  u.  f.  rt». 


dzecel  ^lee 
herba  @rbe 
hidzic  I)affen 
hole  Änabe 
hornc  %op\ 
horncef  Töpfer 
japostot  3IpofteI 
jecmjeii  (Sierfte 
karan  ^uug 


molef  SO'Jaler 
njepfecel  ^einb 
pjecwo  ©ebärf 
pjekaf  Sörfer 
piwarc  93rQiier 
podawizna  ®efrf)td|te 
pohonc  5tut[c^er 
powedac  cr5ä^ten 
pfecel  ^reunb 


pfikhadzec  anfommen 
smilic  so  fid^  erbarmen 
Stare  @rei§ 
stworicef  ©d^öpfer 
sedziwy  grmi 
scuka  §ed^t 
sulef  ©ci^ükr 
wozdoba  3'^^^^ 
wuheii  (Sffe 
wuhof  5tQl 
wumjelc  ^ünftler 
wysoki,  wysoko  §od^ 


khmjel  §opfen 

21,  A)  Öesceny  budz,  Knjeze,  dzen  wote  dnja !  —  Kur  wu- 
stupuje  z  wuhenjom.  —  Kowar  a  horncef  staj  rjemjestnikaj, 
molerjo  su  wumjetcy.  —  Muzo,  budz  mudry!  —  Pjekarjo,  pjecce 
dobre  pjecwo!  —  Bozo  Wotce,  smil  so  nad  nami!  —  Skupy  je 
dobry  hospodaf  za  herbow.  —  Piwarc  wari  piwo  z  khrajela  a 
jecmjenja,  druhdy  tez  z  wowsa.  —  Rezamy  z  nozom,  —  Japo- 
stoljo  bechu  pösli  Bozi.  —  Wucerjo  wuca  sulerjow.  —  Sedziwe 
wlosy  SU  wozdoba  starcow.  -  Nimo  wowsa  dawa ju  konjom  tez 
dzecel.  —  Ze  zlymi  ludzimi  njewobkhadzuj !  —  Kon  je  ludzom 
jara  wuzitny.  —  Hosco  sem  kozdy  tydzen  ze  wsy  a  z  mesta  pf i- 
khadzeja.  —  Knjez  wucef  dzeii  wote  dnja  do  lesa  khodzi. 

B)  ®ott  ber  5öater  ift  ber  Stopfer  ber  SBett.  —  Slnaben, 
e^ret  bie  9J?änner  unb  (Streife!  —  ®er  Töpfer  ma^t  %'öp\t  unb  ^rügc 
—  l)er  Äutfc^er  fä^rt  §0(5  in  bie  ©tabt.  —  ®er  gurc^tfame  lüirb 
nie  ^oc^  flettern.  —  "^a^  g^u^i^  bringt  burd)  ba§  g-enftcr  ein.  —  2)ie 
(Sc^mefter  ift  franf,  ber  S^ruber  muß  ben  Slrgt  ^olen.  —  ®ott  ift  ber 
S^önig  ber  5?önige.  —  (gc^mecft  ha§^  S'Ißif«^  ^^^  |)ec^tc  aud§  fo  gut, 
ft)ie  ba§  S-(eif(^  ber  ^lole?  —  3)ic  Seigrer  tx^äf)kn  ben  ©djütern  eine 
©efc^idjte  uon  (=über)  Sieben  unb  Sügnern  —  Um  ®otte§  lüillen 
foHen  \m  greunb  unb  geinb  lieben.  —  (Sin  guteö  SBirt§^au§  pflegt 
t)iete  (Säfte  ,^u  ^aben  (mewa).  —  Siebe  ©äfte  finb  nnlltommcn!  — 
9^ur  fc^Ie^te  Ü)?enfc!^en  tonnen  gerechte  Ütid^ter  Ijoffen. 


—     43     — 
§  33.  SeilDörter  auf  -i,  -(j)a,  (j)e. 

3J?ännIid§.  3BeibUc^.  Bäd){\d). 

9?.  SS.  tun-i  ber  lüo^Ifeite           tun-ja  tun-je 

®.  tun-jeho  tun-jeje  tun-jeho 

S).  tun-Jemu  tun-jej  tun-jemu 

51.  tun-jeho,  tun-i               tun-ju  tun-je 

ß.  w  tun-ini  w  tun-jej  w  tun-im 

S.  z  tun-im  z  tun-jej  z  tun-im. 

%  SS.  tun-jej  tun-jej  tun-jej 

®.  tun-jeja  tun-jeju  tun-jeju 

!5).  tun-imaj  tun-imaj  tun-imaj 

9(.  tun-jeju,  tun-jej  tun-jej  tun-jej 

ß.  w  tun-imaj  w  tun-imaj  w  tun-imaj 

%  z  tun-imaj  z  tun-imaj  z  tun-imaj 

5met)r5at)t: 
9'i.  SS.  tun-i,  -je  tun-je  tun-je 

©.  tun-icli    .  tun-icli  tun-icli 

®.  tun-im  tun-im  tun-im 

Sl.  tun-ich,  -je  tun-je  tun-je 

2,  w  tun-ich  w  tun-ich  tun-ich 

S    z  tun-imi  z  tun-imi  tun-imi. 

^ad:)  biejem  äJZufler  luerben  afle  ^Ibjettioa  qu[  i,  (j)a,  (j)e  bet(i= 
niert,  5.  S5.  letni,  letnja,  letnje  ©ommer-,  leni,  lenja,  lenje  faul; 
üor  i  unb  nacf)  ben  tüetc^en  ^onfonanten  fällt  bn§  J  lueg:  wulki,  wulka, 
wulke  gro§,  wulkeho  u.  f.  \v.,  wjelci,  wjelca,  wjelce  9?3oIfö'. 

8lnmer!ung.  Xtc  wcnbifd^en  Slbjeltiöa  ircrbcn  im  2;cutfd§en  oft  burc^  ba« 
Spflimmungäöjort  eine?  sufommengcfehtcn  ^auptroortc^  roiebcrgcflcbcn;  mesacne 
mjeno  Slionotsname,  jecny  khleb  Oierficnbrob,  ©ommerfericn  letnjo  prozdniny.  Dft 
flibt  e§  aber  ouc^  eigene  ©ubftantiüa,  j.  S.  cypy  2;refd^[(enel,  (Irjefi  Äcrn^olj, 
druzka  Brautjungfer,  horjan  Scrgberool^ner,  hörnik  Bergmann,  kryjef  Xa^bccfcr, 
Jawka  Sörüdenfteg,  i)arnik  Xampfmafc^ine,  pijelca  SBIutcgel,  pomazka  Butterbrot, 
pönow  Sratpfonnc,  rözen  Bratfpiel,  sie  §ofcnträger,  smalia  Brac^fclb,  wai-i>k 
gcUeifen,  wopalnisco  Bronbacfer,  wudra  ^yifc^ottcr,  wuhladko  2;acl)fcnfter,  zwucenk 
©etDol^n^eitötier.  'ijagcgcn  mcr!c:  rubiäko  na  siju  ober  wokolosijace  rubisko  ^al3« 
tud^,  kliostanje  na  twjerdziznje  J5EftU"0Sftrafe. 


—     44     — 

^ür  ben  DJominatb  ber  SRcfjrjai)!  gilt  bte  im  §  31,  4  angegebene 
9?egel. 

2)ie  ^BeitDörter  auf  -hi,  -ehi,  -ki,  -ski  l)a6en  im  9f?DminQttü  ber 
Tk^x^ai)[  (bei  uernünftigen  SBefen)  zy,  si,  cy,  scy,  5.  33.  drohi 
treuer  —  drozy,  suclii  trocfen  —  susi,  wulki  gro§  —  wulcy,  krotki 
tüi^  —  krötcy,  kralowski  föniglid}  —  kralowscy. 

(Sintge  Stbüerbia  njerben  im  SSenbi[rf)en  atttibutiü  gebraust, 
§.  S5.  z  cicha*  ftifl,  z  daloka  entfernt,  bosy  barfuß,  ryzy  golbfarben 
pesi  5u  gu§,  na  zolc  gelblid),  na  cefwjen  rötlid^,  na  corii  fd^lüärjtic^, 
na  mödri  blöulicE),  na  zelen  grünüci^:  z  cicha  clowjek  ein  ftiUer 
9}?en[(^,  na  zeleii  kabat  ein  grünlicher  9tocf,  ryzy  kön  ein  ®oIb[uc^§, 
ryzy  zloto  Qä)tt§>  ®oIb,  pesi  wojak  gu§folbat,  Snfanterift. 
bruk  ^äfer  letusi  l^eurig  sotobik  9^QC^tigaII 

cuni  lieblich  lonsi  üorjä^rig  seroki  breit 

dolhi  lang  tastojcka  ©(^lualbe       sködny  fi^äblicö 

domck  |)eim  lucny  SSiejen  twaric  bauen 

domjacy  §au§  maly  flein  wjacy  met)r 

hluboki  tief  nilki  feic!^t  wjecorny  5{benb= 

kaspiske  morjo        pokazowac  njeifen         Wolga  Söolga 

^a§pifc^e§  9J?eer    raiisi  ÜJ?orgen=  wselaki  öerfc^ieben 

knjezi  t)errfd^aftlid)    slonco,  slöncko  (Sonne  wuliw  Slusflufe. 

22.  A)  Slöncko  w  Bozi  domck  khwata.  —  Ziwjenje  je  kwetka 
lucna  z  barbu  wselakej  barbjena,  —  Driihemu  je  lohko  wucho 
rezac.  —  Sy  z  domjacym  wucerjom  w  knjezim  lesu  byt?  — 
Lastojcki  twarja  hnezda  na  dolhi  cas.  —  Wy  njejsce  ani  mall 
ani  wulcy.  —  Ryby  su  wulke  abo  male.  —  Reki  su  hluboke, 
dolhe  a  seroke,  recki  krötke  a  nilke.  —  Ty  sy  w  drohim  ka- 
bace.  —  Mjeiik  mewa  na  cefwjen  barbu.  —  Nan  kupuje  ryzy 
konje.  —  Dzensnisi  dzeii  njeje  tak  jasny,  kaz  wcerawsi.  — 
Hladaj  radso  na  zadnje,  hac  na  predkowne  kolesa!  —  Reka 
Wolga  je  pfed  wuliwom  do  Kaspiskeho  morja  tak  seroka,  zo 
brjohow  wjacy  njewidzis. 

B)  ®er  90?orgengefang  ber  SSögel  ift  fe^r  fc^ön.  —  ®er  5Ibenb= 
gelang  ber  ÖZac^tigaU  ift  lieblic^.  —  ®ie  feurigen  großen  gcöfte  fc^abcn 

*  cicha  ift  ein  ©cnitiö  noc^  ber  nominalen  Seflination,  wie  slowa. 


—     45     — 

ben  Slumen  in  ben  (Härten  met)r  al§   bie  iiotiä{)ngen.  —  2)ie  rötUd)en 
SBipfel  ber  Säume  lueifen  auf  (na)  )d)äblic^c  Ääfer. 

2)ie  S8ergangenl)ett  beö  3citiiiorte§. 
Zandzenosc  slowjesa. 
§  34.  ®ie  ^Bergongcn^eit  (*iJ5etfeftum)  luirb  Dom  Snfinitiüftamm 
gebilbet,  inbem  an  benfelbcn  boS  Äennjeic^en  be§  ^erfettiim§:  1  on* 
gelängt  tüirb.  5(iif  biefe  Söeife  erf)ält  man  ba§  ^articipium  perfecti  actiDi; 
tritt  noc^  ba»  ^ilf'^üetb  sym,  sy,  je  u.  f.  tu.  ^in^u,  fo  t)at  man  ben  Sn- 
bitattt)  perfefti  actioi:  wolac  rufen  —  wola-l,  wotala,  wolalo  gerufen; 

njesc  —  njes-1,  a,  o  getragen  —  sym  njesl,  a,  o  \d)  f)aOe  getragen; 
pic  —  pi-1,  a,  o  getrun!en  —  sym  pil,  a,  o  i^  i)abt  getrunfen; 
wuknyc  —  wukny-1,  a,  o  gelernt  —  sym  wuknyl,  a,  o  id)  l}aht  gelernt; 
recec  —  recal,  a,  o  gerebet  —  sym  recat,  a,  o  i(^  t)a6c  gercbet; 
wucic  —  wucil,  a,  o  gelet)rt  —  sym  wucil,  a,  o  \ä)  Ijabt  getet)rt; 
woJac  —  wolal,  a,  o  gerufen  —  sym  wolat,  a,  o  id)  f)abe  gerufen; 
tfelec  —  tfelat,  a,  o  gejd^offen  —  sym  tfelal,  a,  o  id)  i^abt  gefd^offen; 
lubowac  —  lubowal,  a,  o  geliebt  —  sym  lubowal,  a,  o  id^  Ijabe  getiebt 

Slnmerfung.  (5tef)t  Oor  ber  S'ifi^itiucnbung  ein  e,  \o  trirb  baSt'dbe  im 
9RttteItt)ort  in  a,  öeriranbelt:  recec  —  recat;  dzerzec  —  dzerzal;  trelee  — 
tfela.1.    2lu^gcnommen  ift  skhorjec  Iranf  werben:  sym  skhorjeJ. 

2)ual:  smoj  njesloj,  piloj,  wucitoj  u.  j.  tt). 

2.  unb  3,  'iperfon  staj  (stej)  njesloj,  piloj,  wuciloj  u.  f.  h). 

^(ural  smy  njesli,  pill,  receli,  wolali  (bei  miinnlidjen  Vernünftigen 

SSejen); 
smy  njesle,    pile,    recale,    wolale    (bei  männlic^.  unüer; 

nünftigen,  nieiblic^,  fäd^lid)); 

2.  ^crjon :    sce  njesli,  pili  (bei  bernünftigen),  sce  njeste  (bei  ben 

übrigen) ; 

3.  ^erfon:    su  njesli,   pili  (bei  üernünftigen),   su  njesle  (bei  ben 

übrigen). 
!5)ie  öor  ber  Snfinitiüenbung  üernjanbciten  Stonfonantcn  tommen 
njiebcr  ,^um  SSorfd^ein:  wjesc  —  wjedii  —  sym  wjedl,  a,  o  i(^  f)abc 
gefüljrt,  plesc  —  pletu  —  sym  pletl,  a,  o  id)  ^abe  gcflodjten,  pjec 
—  pjeku  —  sym  pjekt,  a,  o  ic^  \:)ahz  gebaden,  möc  —  mozu 
((Stamm  moh)  —  sym  mohl,  a,  o  id)  t)abe  gefonnt. 


—     46 


Slnmerruiig.  Scne  3citwöftci-  ber  II.  Konjugation,  welche  öof  bem  Gl^orafter 
ny  einen  Ä'onjonanteu  ^aben,  roerfen  in  monogen  gormcn  beä  ^^erfefte§  biefen 
Kl^araftcf  aug,  3.  58.  wuk-ny-c  lernen,  wuknyi,  bagegen  wukla,  wuklo,  wukli, 
wukle;  pad-ny-c  fallen,  padnyl,  pädia,  lo,  padli,  padle.  ^cboc^  lommt  aud| 
wuknyia,  wuknylo,  wuknyli,  wuknyle  öov. 

2)ie  93Citbergangenf)eit  (*']>(u§quamperfectum)  entftet)t  burc^  SScrbin^ 
bung  öon  bech,  be  u.  f.  tt).  unb  bem  aftiöen  ^articip  ber  ^crgangent)eit: 
bech  njesl,  kupowat. 

dzowka  9J?agb,  SEod^tec  nowina  3^itung 

dopoMnja  öormittag  pastyf  §irt 

druzina  ©orte  podpjerowac    untere 
dusa  ©eele,   dusu  na       ftüt^en 

dusu  Bei  meiner  Seele  popoMnju  nadimittag 

hwezda  (gtern  predawac  Uerfoufen 

jabtuko  Slpfet  pfetykowac  [triefen 

khlew  (Statt  pfinjesc  bringen 

kupowac  faufen  ranic  öermunben 

mjedwjedz  Q3är  skhowac  so  untergeben  zbozowny  glücftic^ 

nadzelac  erarbeiten  skörzbnik  Kläger  zarocic  so  fAroören 

nasic  nät)en  zahnac  t)ineintreiben. 

23.  A)  Pfecelow  sym  podpjerowal,  kaz  sym  mohl.  —  Stari 
Stowjenjo  su  konje  we  swjatych  lesach  khowali.  —  Sto  sy  dzensa 
dopoldnja  cinil?  Dopoldnja  sym  pisat  a  popoldnju  sym  citat. 
—  Ty  sy  wcera,  luba  sotficka,  jara  pilna  byla,  sy  wjele  nasila 
a  nadzetata.  —  Hdyz  bechu  pastyrjo  mjedwjedza  z  tfelbu  ra- 
nili,  SU  stadta  do  khlewa  zahnali.  —  W  korcmje  njeje  ani*  khleba 
ani  piwa  bylo.  —  Zbozownaj  dusu  na  dusu  smoj  zarociloj  so. 

B)  2Ba^3  tjobt  it)r  (beibe)  gc[lern  gemadtjt?  S^ormiltag  Ijoben  luir 
gejc^rieben  unb  S^ad^mittag  gelefcn.  —  S)er  SSoter  t)ot  getauft  unb  üei tauft, 
bie  9)?utter  t)at  genä()t  unb  geftnrft,  bie  ©(^luefter  f)at  getjäfelt  unb  geftidt, 
bie  9)(ägbe  traben  gejpDunen  unb  bie  5lnec§te  t)aben  geacfeit.  —  $©0  eä 
(feinen)  Kläger  (©enitiö)  gibt  (njeje),  ba  gibt  e§  aud)  (feinen)  ^)iicE)ter.  — 
^eute  l)obe  tc^  nod^   feine  o^^tunö   gelefen.   —   2Sie  uief  Sorten  'Jipfet 


sotficka  Stf)lt)e[terct)en 
stadlo  §erbe 
sudnik  S^id^ter 
tfelba  ®eme()r 
wjele  uiel 
worac  acfcrn 
Avotrock  S^ne^t 
wöckowac  Ijäfeln 
wusiwac  [tiefen 


*  3J e g i c r  t  e  t  r  a  n  ji  t i ö  e  i^erba  traben  baö  Qbjeft  ftatt  im  SUfufatiD  im 
®cnitiD,  3.  SB.  inam  khleb  id^  '^abc  33rot,  nimam  khleba,  id)  i)ahe  fein  SJrot. 
(Sbenfo  flef)t  ber  ©cnitiü  aud)  nad)  (ani)  njeje,  njebudze,  njeje  bylo,  njebe.  Tu 
njeje  ani  kapki  wody  ba  ift  tcin  2;ropfen  28o[fer. 


—     47     — 

f)oft  bu  gebrad^t?  —  5ll§  bie  ©onne  untergcc^angen  idqv,  seigten  (poka- 
zowachu)  [id^  ©tcrne  am  §immel. 

§  35.                   2ßeicl)e  toeibüc^e  S)efl{natiort. 

©tn^at)!. 

9^.  !i5.  zem-ja  bie  (Erbe  kose  ber  S^nocljen 

®.  zem-je  kosc-e 

2).  zem-i  kosc-i 

5t.  zem-ju  kose 

2.  na  zeni-i  w  kosc-i 

S    ze   zem-ju  z  kosc-u. 

3irei5Q^t. 
9?.  ?l.  35.  zem-i  kosc-i 

®.  zem-jow  kosc-ow 

X^.   l'.   3    zem-joinaj  kosc-omaj. 

9^.  'X.  33.  zem-je  kosc-e 

(^.  zem-jow  kosc-ow 

^.  zem-jam  kosc-am 

S.  na  zem-jaeh  w  kosc-acli 

S.  ze  zem-jemi  z  kosc-eini. 

9ZQ(f)  bicfer  ^cflinatioit  loerben  1.  alle  ireibüc^en  ©ubflontiua  mit 
tueicfien  Ä^onjonanten  bef liniert,  mag  nad)  bcnjelben  a  [tet)«!  ober 
nic^t:  celedz  ©cfinbe,  cesc  li1)re,  daii  ,^\n^i  ((*>).  danje),  kolija  ©e- 
leije  ©lei§,  kudzel  (Spinnrocfen,  kula  ^uget,  mysl  ®cmüt,  mys  9)(au^, 
rec  'liebe,  rola  5(cfer,  roza  ^)iofc,  söl  (sei),  C^).  sele  ©alj.  —  ^^ox  i 
unb  nad)  ben  meieren  S^onfonante  fäüt  j  auä:  roza,  (SJ.  roze  u.  f.  m. 

2.  93tet)rere  ^^luralia  tontum:  drozdze  §efe,  durje  Xiire,  hrabje 
JKec^cn,  husle  ®dge,  kachle  Ofen,  klechce  ;)ange,  pasle  ^aüe,  piscele 
Drgel,  pomyje  ©pülmaffer,  sanje  ©erlitten,  swisle  (S^iebcl,  zne  (6).  zni, 
znjow)  (Srnte. 

3.  (£nblic^  bie  ©in--  unb  ;)mei5a()I  ber  männlidjcn  ©ubftantiüa  auf 
ein  n)eid)e§  a:  cesla  3inin^c^»ia""'  <^'i'>anja,  hrabja  G5taf.  3n  bev 
9J?et)r,^at)l  gel)en  üe  und)  muz. 

Njedzela  (Sonntag,  bebeutet  in  ber  S^vel  unb  9Jiel)r5al)l  SBodjen, 
©onntage;  pjec  njedzeli  fünf  2Sod)en,  pjec  njedzel  (njedzeli) 
")  (Sonntage. 


—     48     — 


33emer hingen   ^u   ben   einzelnen    93te9ung§fQlIen. 

1.  S)er  ©enitin  ber  etn§Qt)l  ift  [tet§  gleicl)  bem  dlom.,  51!!. 
unb  $8ofQttt)  ber  SJJcl^rjat)!.  —  ®te  ©ubftantina  Iza  :Öüge,  (Boza) 
msa  SDteffe,  sla  ^ofentrnger,  skra  gunfe,  krew  S3Iut  unb  wos  ßau§, 
fjQben  im  ©cnitiu  e,  itiobet  bie  beiben  letzteren  autf)  nocft  baS  ftamml^ofte 
e  (o)  Quömerfen:  Ize,  mse,  sie,  skle,  skre,  krwe,  wse.  —  2)cn 
(Stammöofal  uerliert  aud^  cyrkew  S^irc^e  —  cyrkwje. 

2.  Sm  ©cnitiü  ber  Wleijx^al)!  fommen  bic  Cinbungen  ow  unb 
i  nebcneinanbcr  bor. 

Ginige  ^aupttoorter  auf  eii  !)oben  eine  boppelte  S'iominQtiDform, 
5.  ®.  brozeii  unb  broznja  ©(^eune,  mosen  unb  mosnja  S3eutel, 
studzen  unb  studnja  ^Brunnen ;  bie  übrigen  ^öEe  lücrben  bon  ber  le^tes 
reu  ^orm  gcbilbct,  alfo  ®.  broznje,  mosnje,  studnje  u.  [.  lu. 

Mac  9}Zutter  luirb  folgenberma^en  befUniert: 


©injatjt. 


3n)ei,^a^t. 


Wdjr^aijl 


9?.  51.  mac,  macef 
&.  macerje 
SD.  maceri 
35.  maci,  macef 
2.  w  maceri 
S-  z  macer ju 


maceri  macer]e 

macerjow  macerjow 
macerjomaj  macerjam 

maceri  macerje 

w  macerjomaj       w  macerjach 
z  macerjomaj        z  macerjemi. 
Knjeni  bie  ^errin,  lüirb  in  ben  übrigen  ^äEen  regelmäßig  befltniert 

92.  2(.  5ß.  knjeni,    ®.  knjenje,    ®.  S.  knjeni,  %  z  knjenju  u.  \.  h)., 

ebenfo  pani  (in  SBoÜöIicbern)  ^xaix,  ^errin. 


baseii  ©ebid^t 
blidaf  Xifd^Ier 
crij  ©c!)u^ 
cefpjec  leiben 
dar  ®ah^ 
druhi  anbere 
dyrbjec  foHen 
grjekski  gridjifd) 
hajnk  Säger 
hlebija  Sanjc 


khowac  so  ftd^  lierber=  kupac  so  boben 


gen 
kisaly  fauer 
knjezic  !)errf(^en 
kolp  (BdjWan 
koza  Seber 
kralowna  Königin 
krasny  §errli(^ 
kfinja  ßobe 
kfiz  Äreuj 


kupjel  Sab 
kuchina  ^üd)e 
kurwota  9fJebt)u^n 
lawka  S3an! 
Izica  Söffel 
mlodosc  Sugenb 
njepfezjenosc    3^^^=" 

tratet 
njesmjertny   unfterbltd^ 


49 


njewinosc  Unfd^ulb 
njezraly  unreif 
nuza  9?ot 
mjec  (Scf)U'ert 
piscalka  ^^feife 
pocciwose  Xugenb 
ptasc  '^Tliantel 
pocpula  SBa^tcl 
podtozka  (^^kunblage 
podoba  ©eftalt 
pokoj  Anebe 
pokrocowac  fort 

)  erretten 
pöznawac  erfennen 
prawda  Siecht 
pfezjenoso  (Sinigfeit 
romski  römifd) 


stodzec  fc^iuecfen 
stödki  jüfe 
smjertny  fterblid^ 
sprawny  cjered^t 
stolc  (Stul^l 
swet  'föelt 
§ewc  ©dju^iuacEjer 
sija  S^aU 
skörii  (Stiefel 
talef  Xellev 
tesak  @äbel 
towafstwo  We[enfd)aft 
trön  X^ron 
truna  ©aite 
tfesen  SBeitf)fel(firjrf)e) 
wedomosc  5tenntni§, 
weza  Xurin 


wisac  ^äni^eii 
wisen  itirf(^e 
widlicka  ©abel 
wojna  .Slrieg 
wojowac  fämpfen 
wola  SBiüe 

wukhowac  so   er!^a(ten 
wurecowac  so  ftreiten 
wysokosc  §i.U)e 
zahinyc  Derge^en 
zahuba  SSerberben 
zaklad  ©runblage 
zawisc  9teib 
zwön  (^lorfe 
zadosc  33egierbe 
ziwjenje  Seben. 


24.  A)  Sprawnosc  a  prawda  stej  zaklad  tröna.  —  Celo 
je  sinjertne,  dusa  je  njesmjertna.  —  Blidaf  dzela  blida,  stölcy, 
kfinje,  tawki  a  druhu  iiadobu.  —  Njerodny  ctowjek  cefpi  casto 
nuzu.  —  Sewey  dzetaja  z  koze  skörnje.  —  Röza  je  kralowna 
kwetkow.  —  Wojacy  wojuja  z  mjecemi,  tfelbami,  tesakami  a 
hlebijemi.  —  Rec  je  dar  Bozi.  —  Njewiirecuj  so  z  celedzu,  hdyz 
we  jstwje  hose  sedzi.  —  Cesc  budz  Bohu  we  wysokoscach 
a  na  zemi  pokoj  clowjekam  dobreje  wole!  —  Nico  njeje 
nad  cesc,  dokelz  stoz  je  sebi  (fi(^)  cesc  wukhowal,  je  wsitko 
(QÜeä)  wukhowal.  —  Kupamy  so  w  coplych  abo  w  zymnych 
kupjelach.  —  Na  wezi  je  kfiz,  we  wezi  wisaja  zwony.  —  Pycha 
je  mac  zawisce.  —  Po  Bohu  dyrbimy  nana  a  mac  najböle  lubo- 
wac.  —  Lenjosc  ma  stajnje  nuzu  pfed  durjemi. 

B)  S)ic  Sibe  i)at  bie  ®e[talt  einer  Äuget.  —  9ieife  Ä'irjc^en  unb 
SSeidifeln  finb  \ü%  unreife  fci^mecfen  jaucr.  —  3n  ben  5?üc^en  finb 
(2cf)üffeln,  Xellcr,  ®läjer,  Nabeln,  SWcffer  unb  Löffel.  —  ®ic  ©c^u^-^ 
7narf)er  uerfcrtigcn  ©rfju^e  unb  ©tiefet  aui  i^eber.  —  3n  ber  Trgct  finb 
pfeifen  unb  auf  ber  93iotine  ©oiten.  —  2)en  3)?enfc^en  ertenncn  mx 
m^  ben  Segicrben.  —  2)u  fottft  nic^t  allein  in  Äenntniffcn  fortfc^reiten, 


—    50     — 

fonbern  aud)  in  bcn  SCugenben.  —  (Scf)Ied)te  ©efcttjc^aft  i[t  ha§>  SSerbetben 
ber  Sugenb.  —  (Sin  ©treit  unter  ben  ilonigcn  füfjrt  oft  ,^um  S^riege.  — 
Unter  bem  90?antel  ber  Unfd^ulb  birgt  [id^  oft  bie  ©ünbe.  —  ^cr  Zoh 
tjerrfd^t  über  ha^  Seben.  —  ®ott  Ijerrfdjt  über  bie  ^l^elt.  —  ^ie  (Sc^n^äne 
Ijoben  einen  langen  §al§.  —  ®ie  ©ebid^te  griec^ifd)cr  unb  römifcE)er 
©djriftfteller  finb  f)errüd§.  —  2)er  Säger  fc^ief3t  SSac^teln  unb  ^)ieb^ü^ner. 
—  S)ur(^  (5intrQd)t  ttjad^jen  fteine  ^ingc  p  großen,  burd)  o^ietrac^t 
Derge^en  große. 

§  36.  Sefi^angeigenbe  5[bjettioa  (^offeffiua). 

3m  SBenbifd^en  gibt  e§  oud)  befiUanjeigenbe  5(b)cftiüQ,  bie  in  anberen 
©prad^en  burd)  ben  fingutaren  ©enitiöuS  beg  OiefiUeö  au^gebrüdt 
nierben,  unb  bie  man  nur  anroenben  fnnn,  ruenn  bie  ^erfon,  ber  elira^ 
gehört,  bie  etlüoS  befilU,  im  ®enitit)u§  ©ingulariö  fte^t. 

jDiefc  ^Ibjeftiua  ftimmen  mit  i^rem  ^ejie^ung^movte  in  ®ef(^led)t, 
^att  unb  Qa]){  überein  unb  merben  nad)  slaby,  ti,  e  betliniert.  —  9.^on 
niännlt(^en  ^erfonennomen  bilbet  man  biefelben  mittelft  ber  Gnbungen 
owy,  owa,  owe,  meli^e  man  unmittelbar  an  ben  9cominatiü  anfügt, 
fobalb  berfclbe  auf  einen  Äonjonanten  auslautet;  enbigt  aber,  ber  9tomi= 
natiu  mit  einem  SSofal,  fo  nimmt  owy,  owa,  owe  bie  ©teile  be^felben 
ein:  nan-owy,  nan-owa,  nan-owe  beö  ^atei§;  wöjwoda  ^erf^og, 
wöjwod-owy,  wöjwod-owa,  wöjwod-owe  be§  ,S^er,^og§.  —  jtie 
mei6Iid)en  ^erfonennamen  erhalten  bie  li-nbungen  iuy,  iiia,  ine,  bie 
man  nad)  3[Öeglaffung  be§  (inbüofalö  an  biefe  ©ubftanlioa  l)ängt;  bobci 
merben  bie  ^onfonanten  h,  eh,  k,  tr  in  z,  s,  c,  tr  ermcidjt:  macocha 
Stiefmutter,  'Rabenmutter,  macosiny,  a,  e  ber  Stiefmutter;  holeka 
äj'cäb^en  —  holccyny*,  a,  e  be§  9}?äbc^en§;  sotra  ©(^lucfter  — 
sotfiny,  a,  e  ber  ©d^mcfter. 

a)  männlic^. 
(iin^at)!. 
9^.  kralowy  syn  ber  ©o^n  be§  S?!önig§. 
®.  kraloweho  syna  bcö  ©üt)ncö  be!o  Mönig'?. 
^.  kraloweinu  synej  bcni  ©otjne  be§  Siönigo. 
?l.  kraloweho  syna  ben  ©oi)n  be§  Slönigö. 


^ad^  c  wirb  iny  burd^  yn.v,  a,  e  erjetJt. 


—    51     — 

kralowy  ktobuk  ben  §ut  beö  Äönit]^. 
S8.  kralowy  syno  o  ©of)n  beö  S^ünigS! 
2.  wo  kralowym  synu  uom  (So()ne  bc§  ßünic^^. 
S.  z  kralowym  synom  mit  bcm  Saline  beä  5lünig§. 

^löei^Ql)!. 
'Sl.  SS.  kralowaj  synaj  bie  (beibcn)  ©öfjnc  be§  ^önig'o. 
®.  51.  kraloweju  synow  ber  (beiben)  (Süf)ne  be§  ^önigS. 
5).  2.  3-  kralowymaj  synomaj  bcn  (dciben)  ®öf)nen  bcö  Äönig§. 

^c.  SS.  kralowi  synojo  bie  (Süf)ne  beö  S^önig§. 

kralowe  klobuki  bie  §üte  be§  Äönigö. 

©.  5(.  kralowych  synow  bie  @öf)nc  beö  ßönigö. 

51.  kralowe  klobuki  bie  §üte  be§  ^önigö. 

2).  kralowym  synam  ben  ©ö^nen  beö  .SiönigS. 

S.   w  kralowych  synach  in  bcn  (Söhnen  be^3  5?önig^. 

S.  z  kralowymi  synami  mit  ben  ©ö^nen  be§  ^önigJ. 

5lucf)  Ijier  unterfc^eibet  man  bie  formen  für  üernünftige,  belebte 

unb  unbelebte  SSefen    nacE)  ber  :'1xegel,    mie  fie  in  §  31,  1   angegeben 

tuurbe. 

b)  loeibüi^. 

(iinjat)!. 

^.  SS.  kralowa  zahroda  ber  ©arten  bc^  Slönigg. 

(*>5.  kraloweje   zahrody  be§  ©artend  beä  Ä'önig-3. 

®.  kralowej  zahrodze  bem  ©orten  be§  5lönig§. 

5t.  kralowu  zahrodii  ben  ('»iarten  be^  Slönigli. 

fi.  w  kralowej  zahrodze  im  ©arten  beö  ÄönigS. 

3.  z  kralowej  zahrodu  mit  bem  ©arten  be^  Äönig^. 

3rtjei,',a{)I. 
9^  51.  SS.  kralowej  zahrodze  bie  ©iitten  beä  itönig^. 

©.  kraloweju  zahrodow  ber  ©arten  beS  Slönigy. 
®.  2.  3-  kralowymaj  zahrodomaj  ben  ©arten  bcg  .^önigö. 

a«et)r,^at)I. 
9?.  51.  ^-  kralowe  zahrody  bie  ©arten  be§  Äönig^^. 

©.  kralowyeh  zahrodow  ber  OKirten  beö  5?ünigö. 
2).  kralowym  zahrodam  ben  ©arten  bc*  ^lönig^. 


—     52     — 

^.  w  kraloTTych  zahrodach  in  ben  hätten  be^  ^önig^. 

5.  z  kralowymi  zahrodami  mit  ben  ®ärten  be§  Äöniciö. 

c)  fäc^lic^. 
tl-tn^at)!. 
^1t.  58.  kralowe  slowo  baö  Söort  be§  S^önigS. 

6.  kraloweho  slowa  beö  3Sorte^  be§  S^önigö. 
^.  kralowemu  stowu  betn  SBorte  be§  ^önigö. 
3t.  kralowe  slowo  \)a§>  SBort  be§  ^önigg. 

2.   w  kralowym  slowje  im  SBort  be§  ^önigö. 

S-   z  kralowym  slowom  burc^  bag  SSort  be§  5lönig§. 

SfJ.  51.  55.  kralowej  slowje  bie  (Odben)  3Sorte  be§  ^önigö. 

®.  kraloweju  slowow  ber  (beiben)  SSorte  be§  ^önig§. 
2).  S.  S.  kralowymaj  slowomaj   ben  (beiben)  SBorten  be§  S^önig^^ 

9)?e^r,^at)I. 
^1{.  'i't.  35.  kralowe  slowa  bie  SBorte  be§  ^önig§. 

®.  kralowych  slowow  ber  SSorte  be§  ^önigö. 

2).  kralowym  slowam  ben  SBorten  be§  ^öntg§. 

2.  w  kralowych  slowach  in  ben  SBorten  bc§  ^önigä. 

S.  z  kralowymi  slowami  burd^  bie  SBorte  be§  Äönigö. 

2)iefelbeit  formen  ^aben  [bie  ^ilbjcftiDo  mit  ber  (Snbung  iny,  iua, 
ine:  sotfiny  klobiik  ber  §iit  bor  ©c^toefter,  sotfina  ruka  bie  §nnb 
ber  ©cE)ttie[ter,  sotfine  rubisko  baö  2^u(f)  ber  ©c^luefter.  —  5ßon  macef 
^ei§t  baS  ^offeffibum  macefny,  a,  e  ber  9}?utter,  neben  maceriny,  a,  e. 

®ie  tueibüdjen '^offeffiün  auf  owa,  benen  ein  männtid^er  (iigen^ 
name  511  ®runbe  liegt,  traben  oft  bie  93ebentung  ^rau,  ®emaf)Iin, 
§.  93.  knjeni  Kralowa  J^rau  ^ral,  (kralowna  [regiercnbe]  S?!önigin), 
knjeni  Bjarsowa  grau  33iarfd^.  Öftere  fommt  auc^  bie  (Snbung  yna, 
Ina  in  biefer  93cbeutung  dor:  knjeni  Lubeyna  grau  Subf,  knjeni 
Solcina  grau  ©d^olje.  —  SSon  ben  (Sigennamen  mönnlid^er  ';|?erfonen 
h)erben  aud^  nod^  bie  gamiliennamen  auf  -ecy,  -icy  gebtibet, 
j.  93.  Hajecy  bie  ^oj'S,  Mrozecy  bie  SQtrofeä,  bie  gamilie  Mroz,  Pjeta- 
secy,  Rolicy,  Öolcicy.  ®.  Hajec,  Mrözec,  Pjetasec,  Rolle,  Solcic, 
^.  Hajecom.  ?l.  Hajec.  (2.  w  Hajeeach.)  S-  z  Hajecami.  — 
311*  befi^anäcigenbcg  3(ttribut  gebroud^t  man  ben  ©cnitiö  ber  2)?el^r30t)I : 


Busec  holcy  bic  Söljne  aiiy  öer  Familie  '-öujd),  Metec  liolcow  ber 
iUcäbi^cn  QU^  bcr  gatniUe  Meto;  knjezna  Wicazec  ^-räulein  Wicaz, 
knjezna  Mtynkec  ^räu(cin  SDcüUcv. 

1)er  ©enittn  üon  fold^cn  ^erfonen  imb  ^ii^cnnamcn,  lueld^c  frfjou 
QU  unb  für  fiel)  'Xbjettioa  [inb,  mu^  fteljen  bleiben,  j.  33.  Lubjenski, 
Dobrovsky,  Kraszewski ;  bemna^  Klosopolskelio  pf elozk  Öafaf iko- 
wych  slowjanskich  starozitnoscow,  Ktosoi)ölski's  (Don  '*Xt)ienfe(b'ci) 
ÜberfeUunt^  ber  jtQDifd^en  ^üteitiimev  non  ^afafik;  spisy  Kraszew- 
skeho  bie  (Schriften  Kraszewski's. 

Slnmetfung.  i^at  ber  öienttiD  noc^  tcgcnb  einen  3uiQi3,  jo  fann  mau  ioroo^t 
bcn  QJenitit)  al§  ou^  ba§  &ejil3an,^eigcnbe  Slbjeftiö  fcfeen;  basnje  Handrija  Zejlerja 
ober  Handrija  Zejlerjowe  basnje  SlnbrcQ^  ©cilcr'ä  05ebid)te. 

.s?tert)cr  get)üien  auä)  iiocf)  uer|(f)icbcne  anberc  ^Ibjeftiua,  luelc^c  ^luor 
uid)t  mittelft  bcrfclben  önbunq,  mic  bic  eigentlichen  bcftUan/^cigcnben  abge= 
leitet  lucrben,  bie  aber  boc^  foft  in  bemfelben  (Sinne  roie  biejc,  gebrandet 
njcrben,  inbem  [ie  für  ben  befitian^eigcnben  ©enitiu  anberer  (Sprachen 
[teilen,  ©olc^e  5lbjeftit)Q  finb:  clowjeci,  a,  o  üon  ctowjek  SlJ^enjd),  — 
clowjeca  dusa  bie  Seele  be§  ?Jtcnfd)en;  Bozi  Don  Boh  ®ott,  —  Bozi 
dar  ®abe  ©otte'c,  hlös  Bozi  ©timme  (^3otteö,  knjezi,  a,  e  oon  knje/ 

—  knjezi  dwör  ber  f)errfc^aftlid)e  öof,  knjeza  zahroda  ber  l)err[c^Qft= 
lidje ©arten:  batiegen  knjezoAvy  hrod  baö  (Sc^loJ5  bc§  ^errn.  Ludzacy, 
a,  e  oon  ludzo  —  ludzaee  rece  bivo  ("»)ercbe  ber  ?eute,  bagegon  ludowe 
jjesnje  5ßolfylieber. 

(Sinen  aflgemeinen  ©inn  hoben  bic  3Beiterbilbungen  auf  owski,  a, 
e,  iiiski,  a,  e:  nanowe  naponiinanje  bic  (5nnal)nung  be§  SSatcr^, 
bagegen  nanowske  naponiinanje  bie  üäterlict)c  (Srmal)nnng:  njewje- 
sciny  wenc  (oon  njewjesta)  ber  einer  beftimmtcn  5öraut  gehörige  Äran^, 
bagegen  njewjescinski  wenc  ber  bräutlid)e  ^ran,v  —  linblid)  get)ören 
l)ierl)er  auc^  nod)  üiele  oon  SJ^iernnmen  abgeleitete  ^Ibjeftioa  entiueber  mit 
ber  urfprünglidjen  einfachen  (inbung  i,  a,  o.  koci,  a,  e  oon  kocka 
ftalje  —  koce  tucno  Äofeenfctt;   psyci,  a,  e  oon  psyk  .S^unb,   wjelci 

—  wjelk  SBolf,  ptaci  —  ptak  'Isogel;  ptaci  kwas  'ii.^ogell)od),^eit;  ober 
mit  ber  linbung  acy,  aca,  ace,  ,v  33.  zwerjace  injena  Xiernamen  — 
zwerjo  Stier,  konjace  —  kon  '!|5ferb,  konjacy  grat  ''4?ferbcgcfcl^irr, 
kruwjacy   —  kruwa  5l'ul),  kruwjaea  hrudz  ft'uljftall. 

'JL^on  ^ölternamen  merbcn  bcrortige  '"Jlbieftioa  auf  ski.  ska,  ske 
gcbilbet,  ,v  53.  serbski,  a,  e  loenbifd^,  nemski,  a,  o  beutjd^,  francowski, 


—     54     — 

a..  e  fianjöfifc^.  —  ®ie  ^önbernanien  ftnb  gertjötjulic^  nur  bte  roeib- 
üd^en  Hbjeftiüa  ber  Ü^ölfernamen,  ,v  ^-  Sakska  (seil,  zemja  ßanb) 
©ac^jen,  Nemska  5)eutjc|Ianb,  Pruska  ^|^reufeen,  Bajerska  SBoieritr 
Ruska  ^liuBlonb,  Rakiiska  Cfterictd),  Jendzelska  Gnglanb,  Francow- 
ska  ^ronh-eii^. 


derje  Qüt,  luotit 
desc  ^Kecjen 
dolhi{o)  lang(e) 
Hanza  ^Hgneä 
hrac  fpielen 
jenak  gletrf) 
khezor  Maifer 
khwalie  so  ftd^  brüften 
kruty  energifrf),  feft 
kublo  @ut 
lubosc  Ji'iebe 
lubozny  Iiebeu»uiürbig 
Milka  (Smilte 
mily  inilb,  Ueb,  §art 
motka  ^atct)en 
njechac  md)t  moüen 
Olga  (Olzyny)  Clga 


pluh  ^:|5flug 
posluchac  ge^oti^en 
poslusny  ge^orfam 
powitan}^  Qegrü^t 
pfiklad  33eifp{el 
puc  2öeg 
rada  i)\at 
radzeny  geraten 
radosc  ^-reube 
radowac  so  ficf)  freuen 
ransi  SDiorgen^ 
rozkaz  il^efe^I 
rozowc  ^bfenftocl: 
swjatocnje  feiertid) 
sydlo  ©i^ 
sylza  STräne 
skitowac  f(i)ü|en 


templ   ^iempel 
trac  U)äl)ren 
wjeselic  so  ficf)  freuen 
wohladac  erblirten 
wowsakec  (üon  wows) 

^afer. 
wuj  Cnfel 
wutroba  .^er§ 
wutrobny  ^erglid^ 
wuwjedowac  ausführen 
zadzerzec  so  fi(j§  öer 

t)Qlten 
zasluzba  SSerbtenft 
zetkac  treffen 
zlotakec  (öon  ztoty) 

®oIb 


24.  A)  Nanowy  pfecel  je  mily  knjez.  —  Hajnkowi  synojo 
jara  derje  wuknu.  —  Susodowe  dzowki  njejsu  tak  mile  a  lubozne 
kaz  wiijowe  dzowki.  —  Wucerjowe  slowa  drje  bechu  krute  ale 
wutrobne.  —  Do  kraloweho  sydla  wjedze  puc  nimo  kralowejo 
zahrody.  —  Dobry  sluzobnik  wiiwjedze  rad  knjezowy  rozkaz.  — 
Skituj  ce  (btd))  mjeno  Boha  Jakiiboweho!  —  Kejzoroweje  dzowki 
njecham  mec.  —  Budz  nam  (un§)  swjatocnje  powitana  w  templu 
Knjezowym !  —  Stareje  macef nu  df owcicku  sym  zetkal.  —  Dolhe 
öasy  je  so  motka  swöru*  po  swjateje  Marinym  pfikladze  zadzerzala. 
—  Drohe  kublo  khowa  kral  w  dzowcynej  lubosci.  —  Raiisi  desc 
a  njewjescinski  ptac  jenak  dolho  traje.  —  Wowsakec  konje  na 
stajnosci  hraja.  —  Zlotakec  holcy  su  kozdemu  (einem  jebcn)  rjane. 


Sweru  2lbOeib,  ctgentlid^  S"ftrum.  ol^iie  ^rö)3ofition:  getreu,  getrculid^. 


—     55     — 

B)  S)a§  (to)  ift  bcr  9iQt  beö  ^ömc\^.  —  ®qö  i^-^erj  be§  i^NOterg  freut 
fid^,  luenn  er  ben  c]cl)or]amen  (Sol)n  nad^  lauter  ;)eit  tüieber  crMicft.  — 
(y'm  uiot)I  geratener  (Süt)n  ift  bie  ^reiibe  ber  9-l(iitter.  —  Sn  ben  ©orten 
bei?  Cnfel'^^  [tnb  lueuig  'Jtpfel.  —  Tic  Wiener  foUcn  allen  (na  wse) 
:öete(i(en  C^lff.)  bog  ^errn  unb  ber  §crrin  getjord^en.  —  Sti^  bin  bem 
©ofine  bc§  ^reunbc^i?  gut.  —  SBir  gelten  jebcn  ©onutag  in  ben  fönig^ 
lid)en  (,'>)artcn  fpa^tcreu.  —  ij^iüftc  bid)  nidjt  mit  ben  S3crbicnften  bei? 
'isaterö!  —  Sn  be§  SSaterS  ©arten  Iftetjt  ein  ^KofenftocE  ber  5(gne§,  ber 
Wilfa  unb  ber  Clga. 

§  37.  SGSeidje    jäd^lic^e  S)etlination. 

(Sin^at)!. 

9?.  5t.  58.  pol-o  ba§  gelb  cel-o  \)a^  Mb 

&.  pol-a  cel-ec-a 

^.  pol-u,  -ej  cel-ec-u 

ij.  na  pol-u  w  cel-ec-u 

3.  z  pol-om  z  cel-ec-om. 

^rtci^at)!. 

9^.  51.  3s.  pol-i  cel-ec-i 

®.  pol-ow  cel-at-ow 

£'.  S-  pol-omaj  cel-ec-omaj. 

9[}2et)r;,aI)I. 

'^c,  %.  95.  pol-a  cel-at-a 

®,  pol-ow  cel-at-ow 

^.  pol-am  cel-at-ain 

2.  na  pol-aeh  w  cel-at-acli 

S-  z  pol-ami  z  cel-at-ami. 

9?ad^  biejcr  2)eflinatiDn  merben  alle  fäd^tidjen  ©ubftantiim  mit 
n)eic§em  o  befliniert,  ,v  i^-  bitwisco  ©d^lad^tfelb,  khosco  SSefen,  tozo 
iöett,  scernisco  ©toppelfelb.  95or  ben  mittleren  Äonfonanten  tt)irb  jum 
3eic^en  ber  SBeid^t)eit  uoc^  ein  j  eingcjc^oben,  ,v  53.  Lobjo  (Slbe,  njebjo 
^immel,  potdnjo  ^Jcittag,  wojo  ®eid)jel.  —  Öftere,  namcntlid^  aber  bei 
allen  ^^erbalfubftontiuen,  tommt  im  9?ominatiu  aud)  bie  ünbung  e  oor: 
Avidzenje  (ge^cn,  zboze  ©lud.  3m  Snftrumcntal  bcr  SJc'e^rjal^l  bleibt 
geit)ül)nlid)  ami  [tel)en,  njenn  aud^  baä  a  .^tüifd^cn  .^toei  toeid^en  Äonfo 
nanten  ^u  ftel)en  fommt. 


56 


^aii)  celo  lüerben  öor  allem  bic  33encnnungen  junger  'iiere  hcÜU 
niert:  jehnjo  l^amm,  közlo  baS  junge  S^dd,  kurjo  §u()n,  libjo  ^an^, 
mlodzo  9}?el)r5.  33ruf,  proso  gerfel,  swinjo  (Sc^tt)ein,  zrebjo  füllen 
unb  zwerjo  Xier;  alfo  @.  jehnjeca,  közleca,  kurjeca,  libjeca,  mlo- 
dzeca,  proseca,  swiiijeca,  zrebjeca,  zwerjeea.  3n  ber  9D(e^r,',Ql)t 
fommt  ber  urfprüuglic^e  i8ofaI  lieber  jum  ^^orjcf)ein:  jehnjata,  kozlata, 
kurjata,  libjata,  mtodzata,  prosata,  zrebjata,  zwerjata ;  swinjo  f)at 
im  'ipiural  nur  bie  fürjerc  ^orm :  9^.  21.  95.  swinje,  ®.  swini,  S).  swi- 
njom,  ii.  w  swinjoch,  S-  ze  swinjemi.  —  i^ierf)er  gefiürt  ouc^  swjeco 
Zeitigen (lilb,  ®.  swjececa,  ''l^lural  swjecata. 

®ic  ©ubftantiDa  auf  mjo  f)Qben  im  öJenitiü  injenja,  iceil  e§ 
n-(Stämme  [inb:  bremjo  Üa'it,  ®.  bremjenja,  ^lurat  bremjenja; 
plomjo  —  plomjeuja  flamme,  ramjo  —  ramjenja  ©djultec,  synijo 
—  symjenja  @amc,  wiimjo  —  wumjenja  Guter,  znamjo  —  zna- 
mjenja  ßeici^en. 

^■Bon  liolco  ba§  9J?äbd^en  tommt  nur  ber  9^.  5(.  '1\  ber  (iiii,^a^I  uor; 
bie  Tkl)x^ai){  lautet  regelmäjjig  holcata,  holcatow  u.  f.  tu.  libcnfo 
holcata  öon  hölco  Ä'naben,  mo.^u  ber  (Singular  holcec  @.  hölceca 
lautet. 

Dzeco  ha^  Äinb  tjot  Tl.  %.  35.  dzeco,  (^.  dzesca  (=  dzececa), 
2).  2.  dzescii,  S-  z  dzescom,  2)ual  dzesci,  dzescow  (i),  dzescomaj. 
Sn  ber  SUJe^rsaf)!  i[t  bie|e§  ©ubftantiü  ttjciblic^:  91  (3.  %.  9S.  dzeci, 
S).  dzecom,  ^.  w  dzecoch,  S-  z  dzecimi.  Njebjo  §immel,  ®.  njebja 
Ijat  in  ber  9}?et)r,^af)l  njebjesa,  (3.  njebjes,  ®.  njebjesam  u.  f.  M\ 


cuzba  Tvtembe 
öetka  (ioufine 
dobyco  ©ieg 
hnew  3otn,  5irger 
hody  3Seif)nad§ten 
honic  treiben 
khorosc  ^ran!^eit 
kocka  Äa|e 
közdy  jeber 
mjesc  —  mjetu  fetjren 
nabozina  9ietigion 


naleco  g-rü^jal^r 
narosc —  rostu  mnc^jen 
njezbozo  Unglücf 
palic  brennen 
pi-ekasanc  Snfett 
pfewodzec  begleiten 
rostlina  ^f^anäe 
rozka  ^orn 
smudzic  fengen 
swedomjo  (>3eUiiffen 
skit  ©d^u^ 


trjebac  brauc[)en 
wtoha  (^euc^tigfeit 
wöcko  5Iuge 
wojowanje  ilanipf 
wosebje  befonbetjj 
wopytac  befucf)en 
Wotc  ©Ott  95ater 
wowca  (3(^af 
zrawic  reifen 
zrudoba  Xraurigfeit 
zohnowanje  ©egen. 


—     n7    — 

25,  A)  Kury,  kurjata,  husy,  libjata,  celata,  kuzlata  a  jehnjata 
SU  domjace  zwerjata.  —  Nowe  khosca  der  je  nijotu.  —  Pastyr 
honi  na  pastwii  kruwy,  woly,  celata,  wowcy,  jehnjata,  kozy  a 
küzlata.  —  Zrudoba  a  hnew  skodzitej  ctowjeskej  wutrobje.  — 
Wiilka  woda  je  casto  lukam  a  polani  sködna.  —  Dzeci  niaja  rady 
mtode  zwerjata,  wosebje  kocki,  jehnjata  a  közlata.  —  Hospodar 
wusywa  naleto  symjenja.  —  Wopytajce  mac  po  wobjedzel  — 
Njekhodz  po  brjozy,  hdyz  je  wulka  woda !  —  Jenm  je  sekera 
pfed  durjemi.  —  Wöcko  a  swedomjo  jenak  niato  znjesetej.  — 
Wotce  nas  (unjer),  kiz  sy  w  njebjesach !  —  Po])oklnju  slunco 
najböle  smudzi  a  pali.  —  Dzeci  wjesehi  so  na  Bozeho  dzescowy 
stom. 

B)  ®ie  Snfefteii  leben  auf  ^^flan.^en  unb  auf  Xieren.  —  ^Huf 
ben  A'ctbern  be§  S?ater§  reift  ](f)on  ba»  5?diu.  —  ®er  Same  braud)t 
^-euc^tigfeit.  —  ®ie  S^öditer  beö  Cnfetg  unb  iljre  (ioufiuen  uä^en  neue 
ÄHeiber.  —  S)ie  Xugenb  ift  eine  Stodjter  be!§  ^immel^v  —  *i)ieib  unb 
9trger  ftnb  5ltanff)citen  bev'  meufc^üd^cn  ,V)er-^ene.  —  Xie  sUnbcr  freuen 
fid)  auf  SBei^nac^teu,  befonberiS  auf  ben  (if)riftbauin.  —  3ebe  '*|sflan,ie, 
jeber  ^aum  ift  an§>  beni  ©amen  geu)ad)fen.  —  5Dic  ')ieUi-\ion  ift  eine 
^Dd)ter  beä  .t^immel^.  —  Ci)ne  Mampf  gibt  eö  feinen  (ift  nid)t  mit 
bem  ©enitiü)  @ieg.  —  Scr  9}(Utter  Segen  begleitet  ben  2of)n  in  bie 
^•rembe.  —  ixin  treuer  5"i^eunb  ift  ein  SdjuU  im  Hugliid. 

i?  38.  ^^erfonennamen  befüuiert  man  je  nad)  il)ieiu  ''^luSgaugc. 
(go  get)t  Mroz  nad)  nan,  Rams  nad)  muz,  Matka  nad)  zona,  Cibanja 
nad)  weza,  Meto  nac^  stowo.  *i)catürüc^  ift  bei  allen  nad)  bev  männlid)en 
2)cüination  ge^euben  liigennamen  ber  '^Iffufatiü  bem  ('»knitiü  gleid).  — 
®ic  QUO  ftemben  Sprachen  ftammenben  9?amen  auf  o,  mie  Fla  tu» 
Farao,  n)eld)e  in  it)rer  (Sprad)e  ii-@tämme  finb,  bilben  aud)  im  iö?cn 
bifdjen  bie  übrigen  J^äüc  öon  biefem  ©lamme,  alfo  Platon-a.  Faraona 
u.  f.  m.  Xie  ©igennamen  auf  us  beflinieren  im  3Senbifd)en  nur  hm 
fremben  Stamm:  Vergilius,  C»).  Vergilia  u.  f.  m.  -lezus,  Khrystus 
nehmen,  ttienn  fie  allein  ftefjen,  geii)öl)nlid)  bie  längeren  Aormou 
Jezusa,  Jezusej  u.  f.  lu.,  Khrystusa,  Khrystusoj  an.  Stot)cn  fie  In-i 
fammcn,    fo  Uierbcn  cntmeber    bie   oben  genannten  Aormeu  angemenbet, 


—     58     — 

ober  mau  bef liniert  vi(f)tigev:  Jezu  Khrysta,  Jezu  Khrystej,  3.1  Jezu 
Khrysce,  S-  z  Jezu  Khrystom. 

®cr  ^iiai  ber  ^-amitiennamen  ,v  ®.  Horcanskaj  (bie  beiben  Hor- 
canski),  fann  fo  Hiel  i)ei^en  ipic  '-1-^rüber,  (*>)ebrüber;  Sewcikaj  bie  33rüber 
Öeweik,  Nowakaj  (*>)etniiber  ^lomnf  (Nowakojo,  uienu  uienit"(iten  brei 
5^niber  ha  finb). 

2)ie  Crtönamen  rictjten  firf)  im  ('»kftfileclt  unb  in  ber  'I)efUnation 
gon;,  nnd)  bcn  geniö()nlicf)en  Siegeln:  Budysin  Sautsen,  (^3.  Budysina 
u.  f.  m.,  Lubij  iUVbau  —  Lubija,  Kamjeiic  iTamen;,  —  Kamjeiica, 
2itawa  3^^*^^"  —  Zitawy,  Praha  'i^srag  —  Prahl,  (ß.  w  Prazy), 
Radwof  9?abi6or  —  Radworja,  Misno  SJieij^en  —  Misna,  Strözisco 
Strofdiit;  —  Strözisca,  Khroscicy  ^rofttuil^  —  Khröscic,  Boranecy 
iöornit3  —  Boranec. 

iiinigc  rrt^tiamen  merben  U)ie  ':?lbjeftiua  meiblidjen  (^ef(f)Iec^tä 
be^anbctt,  ,v  ^  51?.  ®.  "?(.  ^.  2.  %  Kamjenjej,  ©.  Kamjenjeje 
.•fllamina;  be§gteid}en  Leskej  i^ieSfe,  Nizskej  Slie^fq,  Wysokej  SBei^ig- 
Sie  auf  -oj  {)aben:  'Ji.  %.  58.  Lupoj  Suppe,  ®.  Lupoje,  S.  2.  we 
Lupoji,  3.  z  Lupoju.  —  S)ie  nbjeJtilnfd^eu  CrtSnameu  fäd)Iid)en 
®efdilec|te§  {)abeu  bie  ßubungeu  olio,  oiiiii,  om  5. 5Ö.  "ilt.  %.  33.  Slepo 
(Schleife,  W.  Slepoho,  S.  Slepomii,  2.  w  Slepom,  %  ze  Slepom; 
Kletno  Glitten,  Jamno  3af)meu. 

Cft  mirb  aviä)  ber  9tame  ber  33emol)ner  (alfo  ^lural)  auftott  be§ 
Saubcg  gefel3t:  do  Nemcow  nad)  Seutjdilanb,  uou  Nemcy  bie  ©eut- 
jd^eu,  do  Serbow  in§  Söenbifdje,  Hon  Serb  ber  233enbe,  do  Cech  nad) 
3^ö()men,  uou  Öech  ber  J^ö^me,  do  Delan  in  ba§  9?ieberlaub,  nou 
Delan  ber  ^^emo^uer  ber  9?ieberungeu. 

3(nmcrf unfi:  93et  i]ricc§iic^en  unb  lateinifd^en  (figcnnamen  fc^t  man  an 
ben  Stomm  bie  locnbilc^eu  Äafugenbungen  mit  Serüdfid^tigung  ber  ©enu^regeln, 
j.  33.  Xenofon  (m.)  ©tainm  Xenofont,  ©enttiD:  Xenofonta,  5)atit):  Xenofontej 
u.  f.  tt).  nac^  nan. 

SJon  Artemis  (f.)  Stamm  Artemid,  (iJenet.  Artemidy  nac^  zona; 
Hon  Cicero  (m.)  ©tamm  Ciceron,  (Hcn.  Cicerona. 

Arnost  ©ruft  Öorne  morjo  ©djtoar-  dostac,  dostawac 

Bajerska  öal)ern             ^^e§  9J?eer  empfangen,  erhalten 

Coplicy  STepIiU  dolhowjecornje  norb  Drjezdzany  löreöben 

corny  f(^tt)nr,^                    tüefttid)  Franc  ^ran,^ 


59 


Plabola  §aiiei 

Handrij  ^hibrctVo 

hlowny  ^aiipt= 

Tzraelita  SfviieHt 

Jendzelska  (Suglanb 

Jozef  Sofcf 

Jiirij  ('>)eDri-( 

Karl  Marl 

knihownja  '-öibIiDtf)ef    Petr  '»|seter 

kupjel  ^^^aöeort  Pruska  ^^sreuj^en 

lane  symjo  i'einfame    Rakuska  Cfterreid) 

Litomeric}'  l'eitmetiU    Sakska  (3acl)fen 


Madlena  lltagbalena 
Marija  Waric 
mjetac  toerfcu 
mjezowac  gren5eii 
Michal  ?.liic()ael 
Miklaws  Sfiifolau^j 
Möjzas  l\'o)eä 
Morawa  9Jiäliren 


spjecowac  so  fid§  cm- 

swetostawny   lucltbc- 

riiljiut 
Sprewja  ©prce 
Wjacstaw  Syeu^el 
Wrotslaw  '^-^re^tau 
wubjerny  üortrenlid) 
Wuhefska  Ungarn 
wuj  93etter 
wupfescerac  so  firf) 

ausbreiten 


zida  <3eibe. 

27.  A)  Jakub  a  Jozef  staj  Handrija  wopytaloj  a  Miklaws 
a  Micha!  Jurija.  —  Sto  Arnost  a  Karl  cinitaj?  —  Izraelici  su 
so  casto  pfeciwo  Möjzesej  spjecowali.  —  Jano  a  Petrje,  cehodla 
mjetataj  ze  snehom?  —  Kak  daloko  je  z  Budysina  do  Lubija? 
—  We  Wrötstawju  su  wulke  lenowe  hermanki.  —  Öprewja  wu- 
liwa  so  z  Habolu  do  Lobja.  —  W  Parizu,  we  Winje  a  Londonje 
SU  wulke  knihownje.  —  Z  Wuhefskeje  a  Francözskeje  dosta- 
wamy  wubjerne  wina,  z  Italskeje  zidu  a  z  Ruskeje  wjele  laneho 
symjenja.  —  Hlowne  mesto  Jendzelskeje  je  London,  Pruskeje 
Berlin  a  Sakskeje  Drjezdzany.  —  Öorne  Morjo  wupfescera  so 
nijez  Asiju  a  Europu.  —  Cechi  mjezuja  z  Morawu,  Rakuskej, 
Bajerskej,  Sakskej  a  Pruskej. 

B)  Sd)  bejuci£)te  mit  ben  ^reunben  äi>en,^el  unb  5(nbreaä  bie  95etter 
Arait5  unb  ©rnft.  —  §at  bie  ^Mita  \d)on  ber  5(gneS  gefd)riebeny  9cein, 
bcr  'XgneS  nod)  nic^t  (nie),  aber  5D?aria  imb  ?[l(agbatena  f^ahcn  bereits 
einen  'i^rief  erljalten.  —  '-J^ift  bu  nidjt  auQ  ^Katbilj?  —  ®er  uieltberii^mte 
S?abeort  Xepli|  liegt  norbireftüd^  uon  ^'eitmeri|. 


§  39.     Xie  uerbinbenbe  ';)tuSfageH)cife  (.^onjunftiu). 
^er  .Stonjunftin   luirb   im  SBenbifdien  burd)   baS   "•4>articip  ^crfcfti 
unb  baS  $)ilfSoerb  bych,    l)y,    by,    bychinoj.    bystaj  (ej),    bystaj 
(ej),  bychmy,   bysee,   bychu  gebilbet,   ,v  '-^V   bych   wolal,   a,  o   id) 
möchte  rufen. 


GO 


§(nmeclun.q.  i^-üx  bych,  by  u.  ').  )v.  fagt  man  aud)  iirnnd^nial  budzieh,. 
budzise ;  budzichmoj,  hudzistaj,   -ej;   budzichmy,  budzise,  budzichu. 

5)ie  beiitfdjen  ^ünjunfiiüe  ber  (^egenJuart  unb  3"fu"ft  luerbeu  iiix 
9[Benbifd)cu  biird)  bie  entfprecTienbeu  onbifatiuc  luiebcvflecjeben,  lüobei  ba^ 
Uncjelüiffc  ber  ^Huöfnge  nicfjt  an  bcm  ^^itluorte,  fonbern  burd)  bie  tiQii,\o 
3Serbinbung  auggebrüdt  iritb,  v  'il  id)  lueife  nid)t,  ob  er  ;,u  §nufe  fei. 
njewem,  liac  je  (ober  je-li)  doma.  ^d)  ^offe,  bafe  er  fal)ren  luerDe, 
nadzijam  so,  zo  pojedze.  Sd)  inöd)te  lininfc^en,  er  Umre  (jefommeu, 
bych  pf at,  zo  by  pfisol.  -  -  ®er  beut)d)e  ÄonjunftiD  loirb  in  bieien 
fällen  f)intänglid)  burd)  bie  ^-iNartifeln  hac,  -li  be^^eid^net.  '^^efoiiber!^ 
muf;  ber  5(nfänger  bie  '•^artüel  zo*  ha'\i,  üou  zo  bamit,  auf  baf?, 
unterfc^eiben;  zo  bamit  t)nt  immer  nod)  ein  bych.  by  u.  ].  lu.  bd  ftd) 
flehen,  ,v  ^-  er  t)at  mir  gefagt,  ber  Cufel  merbe  fabren,  wön  je  nü 
prajit,  zo  Avuj  pojedze.  (Sr  ()nt  bem  '-^ruber  gefagt,  t>a'^  er  fd)roibc 
(fc^reiben  fo(le),  w6n  je  bratrej  prajit,  zo  by  pisat. 


dyrbjec  muffen 
Italska  Italien 
husanca  Svaupe 
kcee  bfidjen 
khostac  f trafen 
kupic,kupowac  taufen 
kusk  ©tüddjen 
koncowac  öertilgen 
lekaf  ^Ir^t 
mjelcec  fd)meigen 
mudry  ftug 


nadawk  'Hufgabc 
naleco  ^-rü^Iing 
nuzny  niitig 
pjenjez  0)elb 
plakac  U'eineu 
pomhac  fielfen 
pozdze  fpöt 
pfekupc  Kaufmann 
pucowac  reifen,  man 

bem 
skomdzic  öerfäumen 


spesny  cah  3d)uen,'iUi\ 
telko  fo  öiel 
wjercec  bref)en 
wobkrucee  ucr^idieru 
wobsedzec  befit3en 
wotpucowac  abreifen 
wröcic  so  (^urüdfebreu 
zakazac  verbieten 
zakcec  erblüt)en 
z  htowu  nawuknyc 
au'omenbig  lernen. 


28.  A)  Hdy  bych  wjacy  pjenjez  mel,  bych  do  Italskeje 
pucowal.  —  Hdy  bychmoj  mjelcatoj,  njebychmoj  sebi  (ftd))  sko- 
dzatoj,  —  Luby  pfecelo,  zo  bych  ci  (btr)  pomhac  mohl!**  — Je 
nuzne,  zo  to  z  hlowu  nawuknjes.  —  Lekaf  je  so  prasat,  hac  je 
so  khory  pocil.  —  Ja  bych  rad  dzelat,  ale  lekaf  je  zakazal.  — 
Wy  sebi  myslice,  zo  sce  nadawk  derje  wudzelale,  ale  wucef 
wobkruca,   zo  sce  wjele  zmylkow  cinile.    —   Dajce   dzescii  kusk 

•  Zo  njtrb  l^ier  analo.q  bcm  li  iiiib  haO  gebraud^t. 

••  Xa'j  bych,  by  u.  j.  tt).  Wirb  maud^mal  anä)  aucflclaifcn:  Luby  pfecelo, 
20  moht  ci  pomhac.     Xort)  ift  biefor  (^ebraud^  olv  unilQöifd^  nid^t   3U  emp^f^len. 


—    61     — 

khleba    abo    catty,    zo    njeby  ptakalo!    —    Zo  by  so  t(»la  iialeco 
skoro  zaso  wrot'ilo! 

B)  ^er  Selirev  ftvaft  ben  v2d)ülcv,  nid)t  mir,  lueil  er  !^Hije§  cjetnn 
hat,  jonbovit  aucf),  bamit  er  md)t  luieber  '-i^öjeci  tue.  —  ^ie  (Gärtner 
ucvtilgeu  bie  ^)inupeu,  bnmit  [ic  ben  i^itumeii  uict)t  fdjabeu.  —  i'ange 
oilmibtcn  aucli  bie  ®e(el)rten,  ba^  fic^  bie  ©onne  um  bie  ISrbe  bre{)C.  — 
rie  (^nirtnev  beljaupten,  ba|5  bie  9?o]eu  ijeuer  fpiit  blül)eu  Uierben.  — 
^ie  ?1(enf(i)eu  unirbcu  uic^t  fo  üiel  reben,  uienu  fie  bie  Sprache  taufen 
iniiiiten.  —  Söenn  er  fing  märe,  uiürbe  er  uiet  ^'i^eunbe  be[il3en.  —  jöer 
Ainufmanu  U)äre  fd)on  tiefteru  abgcreift,  iDcnn  er  nid^t  hm  SrfineUjug 
ncrfäuint  (lätte.  —  'ii^cnn  id)  ^cxt  liätte,  uiürbe  id}  bcm  Cnfel  id)ieilieu. 

§  40.     (Steigerung  ber  '^.Hbjeftiün. 
( S  t  u  p  n  j  o  w  a  n  j  e   p  i-  i  d  a  w  n  i  k  o  w . ) 

1.  'Der  .S\omparatili    tt)irb  gebilbet,    inbem   man  an  hm  linb 
fonfonanten   beö  ^ofitiü'o  bie  Silbe  isi  anfe^t,   raobei  ber  itonfonant 
ernjetdit  uierben  iuuJ5,  Hienn  er  eö  nod)  nid)t  ift;  aufgenommen  finb  nur 
V.  s.  z.  nad)  uield}en  ysi  ftef)t:  cisty  rein  —  ciseisi,  dziwy  unlb  — 
dziwisi,    a,    e,    htupy    bumm  —  lilupisi,    hordy  ftol;,    —  hordzisi, 

'nuidry  U'cife  —  mudrisi,  suclii  trorfen  —  susi.si,  swjaty  lieilig  — 
swjeeisi,  swetly  lieü  —  swetlisi,  zrjadny  orbentli(^  —  zrjadnisi. 
bagcgen  cuz}--  frcmb  —  cuzysi,  horcy  t)eife  —  horcysi. 

2.  Aolgenbe  ^(bjeftiba  bilben  ben  .ftomparatiü  mit  ber  ©nbuug  si: 
bely  Uiei^  —  belsi,  bohaty  reic!^  —  bohatsi,  drohi  teuer  —  drozsi, 
khudj'  arm  —  khudSi,  luby  lieb  —  lubsi,  mlody  jung  -  mtodsi, 
nowy  neu  —  nowsi,  rad  gern  —  radsi,  rjany  fd^on  —  rjensi, 
slaby  fd)mari}  —  stabsi,  spory  auägiebig  —  sporsi,  stary  alt  — 
starsi,  twjerdy  t)art  —  twjerdsi,  wjesoly  frot)  —  wjeselsi. 

3.  2)ie  "^Mbjeftiüa  auf  ki  unb  oki,  njcld)e  ben  MomparatiP  ebcnfaUä 
mit  si  bilben,  merfen  biefe  (Snbung  lueg  unb  üermanbeln  babei  s  in  s 
unb  z  in  z :  blizki  na()e  —  blizsi,  ceiiki  büun  —  renSi,  cezki 
ld)mer  —  cezsi,  daloki  lueit  —  dalsi,  hladki  glatt  —  hladsi,  htu- 
boki  tief  —  htubsi,  krotki  tur;,  —  krötsi,  lohki  leidet  (üom  (^e= 
uiic^t)  —  lozsi,  mjehki  lueid)  —  mjehsi,  nizki  uiebrig  -  nizsi, 
redki  feiten  —  redsi,  slödki  füB  —  slodsi,  seroki  breit  —  sersi, 
wuzki  eng  —  wuzsi,  wysoki  t)od)  —  wyssi.  9}?erfe  auc^  nodt)  tolsty 
bid  —  tof-sl. 


—     62     — 

4.  Unregelmäfeiii  luerben  fompnriert:  dobry  gut  —  lepsi,  zty  böfe 

—  horsi,  wulki  gro^  —  wjetsi,   maty  fleiu  —  mjensi,    dothi  lanc] 

—  dlesi. 

!:\1(anrf)mal  unrb  ber  .Slomparatiü  nud)  nur  burcE)  bole  ober  wjju'y 
me^r,  auge^^eigt,  meiere  öor  ben  ']>o[ttiD  ge]el3t  luerben,  ;,,  '^\  twoja 
suknja  je  bole  zolta  hac  moja,  bein  l'liocf  i[t  mef)r  gc(6  a\i-  ber 
meinige. 

5.  CSinige  temporale  uub  lofate  ^HbjeftiDa  (jaben  ;,war  bic  A^rm 
beö  Äomparntidio,  aber  bie  '-l^ebeutung  beö  ';].^o[itiü,  luie  dzensisi  ber 
(jeutige,  hinajsi  ein  anberer,  jutfisi  ber  morgige,  nehdusi  ber  ehemalige, 
netcisi  ber  jeinge,  tamnisi  ber  bortige,  tehdomnisi  ber  bamalige, 
wcerawsi  ber  geftrige. 

SSiele  ^HbjeftiDa  merben  nid^t  gefteigert;  5.  i^  nahi  nacft,  sle- 
borny  filbern,  smjertny  fterbtidi,  zloty  golben,  ziwy  lebenbig  (luol)l 
aber  ziwisi  lebhafter),  wbohi  bebanern^njert,  armer  STropf. 

'iJlnmcrfung.  ®a^  üergleic^enbe  „olö",  nac^  bem  Äomvaratio  wirb  burc^ 
hac,  hako*,  dyzii,  (njezli)  au^gebrücft,  5.  33.  zemja  je  wjetsa  dyzli  mesack  bie 
©rbe  ift  größer  alä  ber  9Jfonb.  —  3)0^  beutjc^e  je  —  befto  wirb  biirc^  Um  —  cim 
ouSgebrücft  ober  ganj  tceggelaffen,  cim  blizsi  --  cim  lepsi  je,  je  nä^er,  be)to 
bcffer,  wjetsi  sy  a  wjetse  prawo  mas,  je  gröjscr  bn  bift,  ein  befto  gröfecrcS  »le^t 
^oft  bu. 

®er  ©uperlatit)  luirb  gebilbet,  inbem  man  bem  ^omparatit)  bie 
©übe  naj  üorfeljt,  ,v  Ä  pekny  folgfam  —  peknisi  —  najpeknisi. 
Um  ben  ©uperlatiu  ju  oerftörfen,  !ann  man  an§nat)m»nHnfc  aud)  nod) 
na  über  hac  na  bor  benfelben  je^en,  ,v  S.  nanajrjensi,  hac  nanaj- 
rjensi  ber  aller)d)önfte,  hac  nanajbole  am  aUermeiften. 

®a^3  beutf^e  „oiel,  um  uieleg,  menig,  um  menige^"  üor  bem  Slorn^ 
parotit)  f)ei^t  wjele,  mnoho,  malo,  trochu.  ' 

S3eim  ©uperlatio  ftierben  bie  ^räpofitionen  z,  mjez  gebrandet: 
z  was,  mjez  wami  najmlödsi,  ber  jüngfie  uon,  unter  eud^. 

^ic  Ä'omparatilie  unb  ©uperlatiue  merben  nad)  tuni  befüniert. 

Slnmerfuitg.  @upeilattüijd§e  Geltung  ^aben  bie  üBotfilben:  pfe-,  wsoho-, 
wjele-,  pra-,  j.  S8.  pfedobry  fel^r,  überouS  gut,  pfedobrociwy  atläugütig,  wsohi)- 
mocny  allmä^ttg,  wjeleslawny  ^oc^beriil^mt,  prastary  uralt. 


•  hako,  wie,  joUtc  nur  olo  Korrelat  5U  tak,  fo,  gebrauci)t  luerben. 


63    — 


Atenjan  '?(t§enev 
bohatstwo  ^Keic^tum 
Bohumit  ('»iottlieb 
bydlic  uiol)uen 
dobrociAvy  gütig 
falsny  falfc^ 
Hendricli  i^eiurid) 
honac  §af)n 
husyca  Wau5 
jelen  .V)ujc^ 
juzny  füblid) 
kamjen  ©tein 
drohe  kamjenje 
(ibelfteine 


khwatac  eilen 
krwawny  blutii] 
mosnicka    ("»k'lb^ 

täfc^djen 
inyslicka  (^ebaiifc 
nazhonic  erfnl)rcn 
padac  fallen 
parla  ''^txk 
paw  ^^\an 
pocink  ^ngenb 
pokhadzec  [tammen 
pfiktadowac  .^nlegen 
pfiroda  ''Jlatüx 


prozdny  leer 
recka  ^adj 
sewjerny  nörblid) 
slawa  9Jul)m 
stawny  berül)mt 
sle])ro  (Silber 
Swjatki  ^fingi'ten 
swjedzen  Feiertag 
sylny  [tarf 
topol  ';Pappel 
Trojica  Tlreifaltigfeit 
Wottawa  9!)?olbau 
zjawny  offen,  öffcntlid). 


29.  A)  Paw  je  rjeiisi  ptak  hac  honac.  —  Stawam  z  ransim 
switanjom  (mit  beni  9)?orgougrQUcn).  —  Böle  khwatas,  b(51e  smjatas. 

—  Wjeselsa  myslicka,  prözdnisa  mosnicka.  —  Cim  wjacy  so  pf i- 
kladuje,  cim  böle  so  pali.  —  Woda  reckow  byvva  jasnisa  dyzli 
woda  rekow.  —  Werimy  radzi  mudrisim  a  nazhonicisim  ludzom. 
Win  je  starse  mesto  hac  Berlin.  —  Bohumil  pokhadza  z  boha- 
teje  swöjby,    Hendrich   z  bohatseje    a   Wjacstaw   z  najbohatseje. 

—  Demant  je  mjez  drohimi  kamjenjemi  najtwjerdsi.  —  Woloj  je 
('ezsi  hac  zelezo.  —  Pocinki  su  najkrasnise  ctowjeske  bohatstwo. 

—  Jelen  je  spesnisi  dyzli  köh.  —  Parle  su  drözse  hac  zloto.  — 
Bacon  ma  dlesej  nozy  hac  husyca.  —  Böh  je  tez  najkhudsemu 
ciowjekej  dobrociwy  Avotc.  —  Topot  je  najwyssi  stom  w  Serbach. 

—  Priroda  je  najlepsi  lekaf.  —  Pfewulka  je  slawa  Atenjanow 
po  persiskich  wojnach  byla.  —  öim  krwawnisa  wöjna,  cim  slaw- 
nise  dobyce.  —  Falsny  pi'ecel  je  hörsi  hac  zjawu}*-  njepi'ecel. 

B)  Silber  ift  leichter  ah  (^)olb.  —  ^ic  9)^olbau  ift  in  ^^rag  breiter, 
ali?  bie  (ilbe  in  Sre^ben.  —  Sn  bift  jünger,  a(ö  bor  '-J^rnber  unb  bift 
bod)  ftürfer  al§  er.  —  3)u  tuoljnft  in  einem  fdjöneren  .söanfe  aUS  U)ir.  — 
3e  alter  ber  :ii>cin  (ift),  befto  beffcr  ift  er.  —  'Der  ^eiertag  bor  l)eiligiton 
Dreifaltigfeit  föUt  immer  anf  ben  erften  (preni,  ja,  je)  Sonntag  nad) 
^^fingften.  —  Xie  fiiblid)eren  Sänber  finb  uiel  n)armcr  aly  bie  nörbli 
djeren. 


—     ()4     — 

ij  41.     Taö  Umftanböuiort  (Pfislowjesnik). 

1 .  '3)ie  (jeu)ö{)nlid)e  '^trt,  ^Hbuerbieii  Don  ^Hbjeftiöeu  ;,u  bitben,  be[tei)t 
bovin,  baf^  man  baci  y  ober  i  im  9?ominatio  ©ingulariö  in  (j)c  lier= 
luanbelt:  hliipy  bumm  —  hlupje,  mudry  luctfe  —  mudrje,  sylny 
ftarf  —  sylnje,  ziwy  lebenb  —  ziwje.  ^abei  luerbcn  ly  in  le,  clii 
in  se,  lii  in  zy,  ki  in  cy,  dy  in  dze,  try  in  tre,  ty  in  ce  erlreid)!; 
wjesele  frol),  eise  [tili,  tuzy  leife,  mjehcy  lueid),  slodcy  fü^,  twjer- 
dze  bart,  wotrje  [(^nrf,  bohace  reid). 

2.  ^Mnbere  ^tbjeftiüa  feiifn  an  ©tefle  uon  y  itnb  i  bie  @nbung  o, 
\mK-  c\Q\vötjni\d)  bei  ben  "^^eiuiörtern  auf  ki  unb  clii  gefd)iel)t,  ,^.  ^. 
blizko  nabe,  cicho  jtitl,  daloko  lueit,  bei  Uieitem,  dolho  lange,  hlu- 
boko  tief,  nizko  niebric],  sucho  troden,  tolsto  bid,  wysoko  l^od^.  — 
"i^Dn  manchen  ^^Iboerbien  fommen  beibe  ^"yormen  üor,  tpobei  aber  bie 
/formen  auf  o  me{)r  im  jubftanttDifdjen  ©inne  gebraudjt  tt)erbcn:  cuzo 
nnb  cuzy  fremb,  cemno  unb  cemnje  bunfel,  jasno  unb  jasnje  l^eH, 
pfeco  unb  pfecy  immer,  sna(d)no,  snadnje  Ieid)t;  wuzko,  wuzcy  eng. 

3.  "^k  öou  ^erfonen=  unb  (Eigennamen  abgeleiteten  5(bje!tit)a  auf 
ski  fönnen  a\§>  ^(böerbia  bie  (inbung  ski  ober  scy  annebmen:  polski 
ober  polscy  ^lolnifd),  laconski  ober  laconscy  lateinifd).  ®iefe§  a^men 
auc^  öiele  Gattungsnamen  nad),  g.  ^li  jendzelski  unb  jendzelscy  eng; 
lifd),  pohanski  unb  pohanscy  ^eibnifd),  katolski  unb  katolscy  tati^o- 
lijd).  Tie  ^oi^ii^en  auf  ski  ftnb  olte  Snftrumentale  ^luraliS  nad^  ber 
nominalen  ^eftination;  Uergt.  bosy  barfufj,  ryzy  golbfarben.  2)aneben 
fommt  aud)  po  mit  bem  ©atiü  (nad)  slowo)  oor,  ,v  ^-  PO  serbsku 
U)cnbifd},  po  nemskii  beutfd),  po  cesku  bö§mif(^. 

4.  (Sc^lie^lid)  get)ört  \)in^tx  aud§  no^  bie  Umfdjreibung  bc§  Wö^ 
ücrbö  burd§  ben  (^enitiö  be§  Sf^eutrumS  oom  unbeftimmten  ^Hbjefttö  mit 
ber  ^^räpofition  z:  z  cyla  gang,  z  cicha  ftill,  z  horda  ftolg,  z  krotka 
fur§,  z  nizka  niebrig,  z  nowa  neu,  z  wulka  gro^. 

Dobry  gut  f)at  derje,  zly  fd^led^t  —  zle,  maty  —  ftein  — 
male,  wulki  gro^,  wjele  Uiel,  wulcy  febv. 

Scmcifuniv  iUu^cr  rad  gern,  frol^,  njerad  ungern,  lubjerad  red^t  gern 
monbct  bie  inenbifd^c  Spradje  nod^  onbcre  i?lbielttba,  Jute  preni  jucrft,  posledni 
(^ulcf5t  an,  »ueld^e  im  ^cutfc^en  abHerbicH  gcbroud^t  Jüerben,  5.  S3.  sotra  pfindze 
prenja  bie  Sc^tuefler  fam  juerft,  stö  sedzi  posledni?  wer  fi^t  suletU?  plc^t,  „bo§ 
le^te  mal"  l^eifU  posledni  raz  ober  naposledy,  ober  na  posledku. 


bohabüjazny  i^üttc^ 

fürdjtig 
bolosc  (5d)mer5 
duchowny  ®eiftltd)er 
dzensnisi  i)tnt\Q, 
francozski  fran§ö[ifd^ 
horliwj'  eifrig 


—     65     — 

horki  bitter,  bittcrlid)  predowac  ^i^ebigen 

hubjeny  fd)led)t  pfisahac  fd^lüöven 

kniha  'Bud)  ptack  33ogeI 

letac  füegen  skorzic  flagcn 

napominac  ermahnen  wopak  falfd) 

nekotry  mand^er  wuzitny  nü|Iid^ 

pomoc  §itfe  zadyn  feiner 
zito  (betreibe. 


80.  A)  Z  knjezimi  je  cezko  skorzic.  —  Zbozownje  a  spo- 
kojnje  je  ziwy,  stoz  je  bohabojaznje  ziwy.  —  Öezko  hresi,  stoz 
wopak  pfisaha.  —  Serb  snadnje  rozemi,  hdyz  Cech  reci.  —  Po- 
wedaj  z  krotka  wo  dzensnisim  njezbozu!  —  Duchowny  preduje 
horliwje  slowo  Boze  a  napomina  casto  hresnika.  —  Worjol  leta 
wysoko.  —  Njezbozowny  hörcj'^  plaka  a  wola  Boha  na  pomoc. 
—  Mjehcy  lezi  a  slodcy  spi  (fc^Iäft),  stoz  cyty  dzen  dzela. 

B)  Sl'ein  '-Tmgel  fingt  fo  lieblid)  rtie  bie  ^cad^tigall.  —  9Jtan(^e 
'■i>i)gel  fliegen  l)od),  mandje  niebrig.  —  ^ie  ©c^lüefter  fpric^t  gut  luen= 
bifc^  unb  beutfd),  aber  fd)ted)t  fmugofifc^.  —  ®er  Sltanfe  leibet  gro^e 
©c^mer.^en  unb  flagt  bitterUd^.  —  Sieber  g^^eunb,  bu  faufft  a(te§ 
0)etreibe  ^u  teuer.  —  Sefet  fteifeig  nü^lic^e  ^^-^üc^er! 


i:^  42.  ©teigerung  ber  ^Hbüerbien. 

(Stupnjowanje  pfislownikow.) 

®ie  bon  ^tbjettiiien  abgeleiteten  Slbuerbien  fönnen  audj  gefteigert 
uierben.  <Sie  leiten  ben  ^lomparatiü  be^  Urnftanb^toorteö  bom  5lompara= 
tio  be§  SeilDorte^  ah,  inbem  fte  si  in  so  üerttjanbeln:  wjeselsi  — 
■wjeselso  frof)er,  zolcisi  —  zolciso  gelber. 

(innige  Slböerbia  bilben  ben  Äomparatiü  mit  ber  ©nbung  e  ober  o, 
Xior  meldjen  li  unb  z  in  z  eru)eidjt  U'erben:  zähe  früt)  —  zaze,  zazo. 
33ei  ben  ^Ibjeftiuen  auf  ki  unb  oki  tritt  an  ©teile  biefer  ünbung  ein 
iueid)eö  e  ober  o 

blizko  no^e  —  blize,  htuboko  tief  —  htubje, 

cezko  fdjhjer  —  cezo,  lohko  leid)t  —  löze, 

daloko  ui{it  —  dale,  nizko  niebrig  —  nize, 

wysoko  t)od)  —  wyse. 


—     66     — 

Unregelmäßig  tüerben  fompariett: 
börzy  batb  —  prjedy  früher,  jara  jef)r  —  bole 

derje  gut  —  lepje,  malo  tüenig  —  mjenje, 

dolho  lang  —  dleje,  wjele  t)te(  —  wjacy, 

zle  fci)Ied)t  —  horje. 

Überbieg  mer!e  noc^  skoro  balb  —  skerje  e^er,  im  @inu  uou 
leicbter,  najskerje  tt)af)r[d)einti(^. 

®er  (Superlatit)  linrb  gebibet,  inbem  man  bem  ^omparatiD  bie 
©itbe  naj  üorfe^t:  lepje  —  najlepje  am  be[ten,  horje  —  najhorje 
am  fc^Iimmften. 

awgust  5(uguft  mnohi  —  mandjer 

cec  —  ceku  fließen  mozno  möglid) 

cim  —  cim  je  —  befto  pec,  pjecy  iSarfofen 

fijalka  SSeitd)en  polny  üdU 

horjo  öeib  morwe  morjo  SToteg  SKee 

hrimac  (so)  bonnern  sedziwjec  grau  toerben 

julij  Suli  Swicafska,  Swica  ©d)li)eij 

khodzic  gel)en  Tyrolska  ST^roI 

klonic  so  [ic^  üerneigen  weric,  glauben 

kopyto  Seiften  wonjec  ricdjen 

kos,  kosa  5(mfel  wopytowac  befud)en 

krajina  Sanbfc^aft  wosebny  üorne^m 

kudzel  (Spinnroden  wusiwac  ftidcn 

kupc  Käufer  ziwy  byc  leben. 

mesac  3J2onat 

31,  A)  Bohaty  drje  je  wosebniso  ziwy  hac  khüdy,  ale  nie 
pfecy  zbozowniso.  —  Pisam  rad,  ale  radso  citam  a  najradso 
spewam,  —  Rolniey  dzelaju  na  znjach  najpilniso.  —  Hanka  pisa 
rjenje,  Mafka  rjenso  a  Milka  najrjenso.  —  Röze  wonjeja  druhdy 
wjele  rjenso  hac  fijalki.  —  Sotra  möze  krasnje  wusiwac,  ale 
cetka  hisce  wjele  rjenso  wusiwa.  —  Kupcy  tunjo  kupuja,  ale 
drozso  pfedawaja.  —  Öim  potnisi  klös,  cim  htubso  so  kloni.  — 
Corne  wlosy  zaze  sedziwjeja,  dyzli  zolte.  —  Mnozy  lepje  reca 
hac  pisaja.  —  Öewc  njekhodz  dale  kopyta  ani  zona  dale  kudzele. 


07 


—  Ja  pak  skoro  hisce  dale  pjecy  pf isot  njejsym.  —  Dleje*  dnja 
we  Wrötstawju  b3'^c  njemoze.  —  Woku  wjacy  werimy  hac  wuchej. 

—  Reka  cim  serso    cece,    cim  dale  cece.  —  Wsudzom   je  derje, 
doma  najlepje.  —  Zle  je  w  nuzy,  hörje  w  horju. 

B)  3n  beu  SQJonatou  Suü  unb  Stiicjiift  bonuert  ev  am  ^äufigften. 

—  5)er  §it[d^  lebt  länger  ai§>  ha^  ^ferb.  —  iföaruiu  6c[uc§et  t^t  uit§ 
(nas)  jeUt  feltener  atö  [onft?  —  Ti>ot)net  i§r  lieber  auf  bem  Sanbc 
(na  wsach)  alö  in  ber  ©tabt?  —  ^m  ©ommer,  Uienn  es  fe{)r  ()ei§  i[t, 
ftnb  niir  am  liebftcn  im  3BaIbe.  —  2)ie  ©d)iueij  ^at  bei  lueitciu  fcf)üncr 
Sanbfdiaften  aU  Stirol.  —  '^a^:-  fajpifcfje  9J?eer  liegt  niebrigev  alö  ha^ 
jd^irar'^e,  am  niebrigjten  liegt  ha§>  lote  SDZeer.  —  ^ie  5[m)el  [ingt  [tärfcr 
unb  lieblidjer  aU  bie  Serc^e.  —  (Sprieß  \o  fur^  tt)ie  mögtid). 


!5)a§  ^ronomen.     Jürlüurt.     Namestnik, 
§  43.     I.  ©aö  perföntic^e  ^ürlüort.    (Wosobowy  namestnik.) 


(£in,^al)l. 
1.  ^:|ier[on  2.  ^erfon 

9t.  ja  i(^  ty  bu 

®.  mnje,  mje  meiner      tebje,  ce  beiner 
3).  mni  (mnje),  mi  mir  tebi,  ci  bir 
31.  mnje,  mje  mirf)         tebje,  ce  bic^ 
S.  we  mni  in  mir        w  tebi  in  bir 
S.  ze  mnu  mit  mir        z  tobu  mit  bir 

ßmei^af)!. 

9?.  moj  mir  (beibe)  w6j  i()r  (beibe) 

(M.  naju  unfer  waju  euer 

2).  1'.  3-  namaj  unö  wamaj  eud) 

31.  naju,  naj  unci  waju,  waj  eucf) 


^ronomen  refte;Libum. 

sebje  —  so  feiner  i§rer 

sebi  —  sej  fid^ 

sebje  —  so  fic^ 

w  sebi  in  fid) 

ze  sobu  burd)  fid). 


sebje  —  so  u.  f.  m.  ganj 
mie  in  ber  (£in,^a()I. 


•  3n  dleje  dnja  fielet  ber  ©enitio  ber  58erflleicf}ung,  b.^.  ber  öJegcnftonb,  mit  njeU 
c^em  ein  anberer  ticrglic^cn  roirb,  lüirb  in  bon  öenitiD  fiejelU.  ^ebod^  ifl  biefcr 
öJebraud)  im  2ßenbifc|en  nic^t  me^r  jo  auSflebe()nt,  j.  iü.  nad)  dale,  blize,  nize, 
wyse:  Dale  pjecy  njepfinc  (nid^t  üom  Sadofcn  fonimen),  nt^t  in  bie  2öelt  t)tnau3 
fomtnen,  Dleje  tydzenja  länner  alS  eine  Söoc^e.  (ibmfo  aitc^:  wjacy  nic()r,  mjenje 
njeniflcr,  tunso  dzesac  tolef  billiger  al8  }cf)n  Xüler. 

5. 


—     68     — 


yi.  my  mir 
®.  5(.  nas  unfer 
2).  nam  unö 
2.  w  nas  in  nm 
S.  z  nami  mit  iu\< 


9fi.  won  er 
(3.  jeho  feiner 
®.  jemu  i^in 
9(.  jeho,  Jon  il)n 
£.  w  nim  in  i^m 
3.  z  nim  mit  ii)m 


ai^e^r.^at)! 
wy  if)r 
was  euer 
warn  eurfj 
we  was  in  eud^ 
z  wami  mit  ciid) 

3.  ^^.^erfon. 
®in,^a^l 

SBeiblid). 
wona  fie 
jeje  itjrer 
jej  it)v 
ju  fie 

w  njej  in  iljr 
z  njej  mit  il)r 


sebje,  so  u.  f.  \v.   gan^ 
luie  in  ber  Sin^al)!. 


©äcf)(id^. 
wono  C)ö 
jeho  feiner 
jemu  i§m 
jo*  (to)  ec. 
w  nim  in  it)m 
z  nim  burdE)  baofelbe. 


ßiuei^at)!. 

9i.  wonaj,  wonej  fie  beibe     wonej  fie  beibe  wonej  fie  beibe 

&.  jeju  jeju  jeju 

jimaj  jimaj 

5t.  jeju,  jej  jej  jej. 


2).  S.  S.  jimaj 


91,  woni,  wone  fie 

®.  jich 

S).  Jim 

%.  jich,  je 

S.  w  nich 

S.  z  nimi 

Seim  ^ronomen  ift  ber  SSofatiü  immer  bem  Sf^ominatib  gleid^. 
1.  t>k  :perfönli(i)en  g^ürtüörter  atö  ©ubjeüe  tuerben  nur  bonn  ge- 
fegt, n)enn  auf  benfetben  ein  gertiffer  ^aä)hxnd  liegt,  ober  ttjenn  fie  im 
©egenfa^e  fteljen. 


wone  fie 

wone  fie 

jich 

jich 

Jim 

Jim 

je 

je 

w  nich 

w  nich 

z  nimi 

z  nimi. 

*  ®te§   ift   ber   einsige   fjatl   im  SBenbifd^en,  wo   ber  ^lllufatiö  bei  föd^lic^en 
@ei^led§te§  bem  %ominatib  nid^t  gleid^  ift. 


—     «9     — 

2.  \^k  für^ercii  gormcu  oe,  ei,  sej  ftel)cii  nur  beim  ;^eitn)ovt, 
unb  .^loai*  bann,  njenn  fein  ?iacl)briict  auf  bcnfclben  liegt,  nie  aber  bc 
^^Nräpofitionen.  Sn  biefem  i^aHQ  muffen  bie  längeren  ,'voniien  ge=^ 
brandet  mcrben.  3IiiJe,  miii,  mnu  ftelien  nur  nad)  '4>räpofitionen.  So 
ift  bei  bciben  gügungcn  gcbräu(f)lid),  ,v  'Ö-  nie  tebje,  ale  mje  khwali 
wucer,  ni(i)t  bid^,  fonbern  mi(^  lobt  ber  ;^el)rer.  Pfeciwo  mirb  nur 
mit  mi  öcrbunbcn:  sto  je  pfeciwo  mi?  2Ber  ift  liegen  mici^? 

3.  ^urcl)  bic  <voi"iiie'i  i>^'^  rüdbc3Ügticf)cn  J^ürtuortc-ö  muffen  alle 
beutfdien  perfönlid^en  ^ürtüörter  überfeM  merben,  fobalb  bicfelben  unb 
bac«  ©ubjeft  bce  ©aUe'ö  ein  unb  biefelbo  '»^^erfon,  ein  unh  benfelben 
©cgenftanb  be,^oid^ncn;  bat)er  myju  so  id)  mafrf)c  mitf),  myjes  so  bu 
mäfdjeft  bi(^  u.  f.  m.  fiel^e  >?  16,  pfeju  sebi  (sej)  id)  münfc^e  mir. 
Cft  cntfpridit  so  bem  beutfrf)en  „einanber"  njo.^u  nod^  l)iiuflg  mjez 
8obu  bin^ugefügt  tnirb,  v  33.  lubujce  so  (mjez  sobu)  liebet  einanber  I 

51  nm  er  tu  Hfl.  Xovt,  wo  bcr  iDeutic^e  l)i,ifUd)Ifitv§albcr  bie  3.  '^>crfon  ber 
TOcdr^al^l  (Sie)  antrenbet,  bebient  ficf)  ber  Söenbe  ber  2.  *4-^erfoii  ber  'JJcebr.^atjl  wy, 
tnbem  er  bei  einzelnen  ^4^enoneii  i^vat  ha^  .Seitiüort  in  ber  2.  '^-^erioii  ber  SKetjr^aljl, 
bie  ^Ibjeftina  unb  '^jorticipia  ober  in  ber  (ii ti .5 a()l  i^ebrauc^t;  5.  ^^.  Ötö  sce? 
SBcr  unb  fie?  Öto  sce  tu  dzelatv  Wa§  ^aben  fie  bier  gearbeitet?  Knjeni  ceta, 
budzce  tak  dobra  a  wotmolwce  Uli  börzy !  Jyrau  Xante,  finb  Sie  )o  gut  unb 
antu'ortcn  Sie  mir  balb !  Tod)  fagt  man  auc^  in  ber  SJfefjr^al^I :  budzco  tak  dobri! 

4.  SO^Jit  ^luvuatjme  beä  9f?ominatil3§  aCter  3n^len  uicrben  alle  ^iiHe 
bev  ^inmeifenben  Jürmorteö  woii  uon  bem  alten  ©tammc  joii.  ja,  je 
gebilbet. 

5.  ®em  anlautenben  j  mirb  in  allen  5'^iß^'"'  fobalb  eine  ^^rä=- 
pofition  t)orangel)t,  öon  ber  baö  Pronomen  abfängt,  ein  n  Doran= 
gefeRt;  bal)er  ®.  z  iijeho,  z  iijej,  ^.  k  ujemu,  k  iijej:  %.  pfez 
njeho,  za  nju;  !l'.  pfi  uim,  pfi  iijej;  S  z  ninu  z  njej;  wot 
njeju,  za  iiich,  za  nje,  k  nimaj,'  k  nim,  pola  iiicli.  pfez  nje, 
pfi  Dich,  pfed  nimi.  Diefoo  u  ftet)t  aber  nic^t,  luenn  bav  '!)srunoiiien 
nic^t  uon  ber  ^räpofition  abfängt:  pfed  jeho  (jich)  dworom  ünr 
feinem  (it)rcn)  §of. 

6.  ®er  ?lft.  ber  ©ingalil  ift  bei  unbelebten  bem  alten  Slüminatiu 
gleid):  Jon,  nad)  ^ropüfitionen  njon,  ,',.53.  ja  sym  j6n  (dwör)  kiipit 
id)  ^obe  it)n  (bcn  ^o\)  getauft. 

7.  gür  jeho,  jemu  fommen  aiid)  bie  für^eren  Yvonnen  joh\ 
jom'  öor,  n)e(d)ey  ang  joho.  jomu  entftanben  ift,  mie  e^  bei  ben 
n)eftlid)er  mo^nenbcn  SSenben  gefprod)en  njirb. 


—     70     — 


bic  so  fiel)  fd)la9en 

blyscaty  fdjillernb 

boli  mje  tut  mir  lue^ 

brac  —  bjerii  net)men 

budzic  luedcn 

drje  boc^,  luot)l 

dobrota  3Bot)Itat 

hotowac  so,  woblekac  so   ftd) 

anfletben 
jejo  @i 
kelko  luie  uiel 
kopa  ©d^orf 
kublac  er5tet)cit 
mac  9}?utter 
mjenjec  so  ftd)  änbern 
mi§tr  SQJeiftcr 
mtyn  SO?üt)Ie 
myc  so  fic^  tüQfd)en 
nalec  eingießen 
njechac  md)t  luolleii 
njewernosc  Untoat)r§eit 
nöz  9}?effcr 
plakac  lueinen 
podac  reichen 
pokazac  ^^eigen 
prawda  5ö5a^rf)eit 
prosyc  bitten 


pfec  sebi  fid;  lx)ün)d)en 

pfedac  öcrfaufen 

na  pfedan  511111  58ertauf 

(na)  pi-emoh'  um  bie  SBette 

pytac  fud^cn 

radnica  Siat^auc- 

reznyc  so  fid^  jdjneiben 

rodzic  mögen 

rukajca  ^anbfd^ut) 

rudzic  betrüben 

skacec,  skakac  fpringen 

skocic  jpringon 

skocic  po  nesto  etttja^i  eilenbö 

^olen 
sleboro,  slebro  «öilber 
spac  fd)Iafen 
sroka  (Slftor 
starac  so  fid)  tümmern 
starsej  (Slteru 
tu  f)iet 
tarn  bort 
wina  ©d)ulb 
wonka  brausen 
wotry  f(^arf 
zbehnyc  aufgeben 
zelhafnik  Sügner 
(ze)ziwic  ernäf)ren. 


32.  A)  Mysle  mje  rudza  a  wutroba  mje  boli.  —  Ty  wo  nje- 
pfecelu  dobre  recis,  ale  wön  wo  tebi  zte.  —  Prawda  je  nam 
precy  luba,  —  Bratf a  ce  pytaja.  —  Dzensa  mi,  jutf e  tebi.  —  Stö 
z  was  möze  rjec,  zo  je  bjez  hrecha?  —  Je-li  Boh  z  nami,  sto 
je  pfeciwo  nam?  —  Mnozy  z  nas  su  z  ciizej  winu  njezbozowni. 
—  Skoda  ((Sd^abe  um)  was,  mlodzency,  zo  nico  wuknyc  njechace. 
My  plakamy,  wy  so  smejece.  —  Öohodla  mje  lianice  a  sebje 
khwalice?  —  „Knjeze  mistrje,  symdhaja?"  „Jano,  swjaty  Jano, 
ty  drje  tola  njejsy."  —  Towafs  rjekny  k  towafsej:    Bjef  ty,  ja 


l 


njerodzii.  —  Tez  moj  z  bratrom*  sniöj  na  pfemoh'  za  blyscatej 
hwezdu  lecaloj.  —  Mac  wola,  slysis-li  ju?  —  Dzeco  spi,  njebudz 
jo!  —  Bratr  je  dolho  wonka,  skoc  po  njeho!  —  Skupy  hromadzi 
zloto  a  sleboro,  a  lubuje  jo  böle  hac  sebje,  ja  wsak  so  wo  njo 
mjenje  staram.  —  Tu  su  nanowe  rukajcy,  podaj  je  jemu?  — 
Nöz  je  wötiy,  njerezn  so  z  nim!  —  Tu  su  eiste  sklency,  nalijce 
Avina**  do  nich!  —  Sroka  skace  wokol'  mlyna,  prosy  sej  kruch 
khleba. —  Kelko  kop  jeji  mace  na  pfedan?  —  Casy  so  mjenjeja 
a  my  z  nimi. 

B)  ^ä)  liebe  birf)  iinti  im  liobjt  mid).  —  2)te  ße^rcr  lieben  unä 
unti  oiid].  —  2Benn  ®ütt  mit  bir  ift,  fo  faim  bir  aud)  ber  größte 
yA-eiiib  nid^tv  fdiaben.  —  ®ie  (Sltevn  eniieifeu  un^j  unb  eiic^  üielc  S03ol)I= 
taten  —  ®u  unb  bie  Sd)H)eftev,  il)r  jeib  fc^r  arbeitjam.  —  Slleibeft 
bii  bic^  )d)on  an?  ^1cein,  id^  null  mid§  erft  njajd^en.  —  ®ie  böjen 
Mnaben  fd)lagcn  ciuanber.  —  Unter  \m§'  |el)cn  luir  bie  @rbe,  über  uny 
ben  i^immel.  —  3Say  wix  unv  nid)t  nmnfdien,  follon  u)ir  aud)  anberen 
nic^t  U)ün)dien.  —  S)ie  (iltern  eruäl)ren  unb  er,^ie§en  eud),  jeib  i()nen 
banfbar!  —  i^ole  mir  ben  §ut!  2Bd  in  er?  fud)e  it)n!  —  ®u  §aft 
neue  iBüd)er:  ^eige  fie  un-o!  —  ©er  9^ad^bar  ift  ein  ief)r  reidjer  9)?ann, 
moUet  i§r  i^m  nid^t  ben  f leinen  Warten  uerfaufcn?  —  Tort  liegt  ein 
Gipfel,  t)eb  ihn  auf!  —  ^Der  Sügner  jpric^t  bie  Umimfir^eit,  glaubt  i|m 
nidit!  —  ®ie  <Stabt  bat  ein  ic!§i)ne!ö  9tot£)auv'.  3?3ir  luobnen  nid^t  meit 
öon  bemfelben. 


i^  44.     IL 


Sag   befi^au^eigenbe  ^ürmurt.     ('')>offe)fiDprouoiuen. 
Pf iswojowacy  namestnik. 
©in^a^l. 
moj  mein  moj-a  meine         moj-e  mein 

moj-eho  moj-eje  moj-eho 

moj-emu  n^oj-c.j  moj-emu 

moj-eho,  moj      moj-u  moj-e 

w  moj-im  w  moj-ej  w  moj-im 

z  moj-im  z  moj-ej  z  moj-im. 


•  Moj  z  bratrom  ijeißt  nid)!  mir  beibe  mit  bem  S3ruber,  al8  ob  c§  3  !ßet» 
l'onen  wären,  fonbern  ic^  unb  ber  'Öruber.  Z  nanom  smöj  w  mesce  byloj  ic^  unb 
ber  5jtater  finb  in  ber  Stobt  flewefcn.    9Jfan  lann  quc^  fagcn:  Ja  a  bratr. 

**  Wina  i\t  ber  Jeilungeigcnititj;  bcrfclbe  bejei(ü^nct  ba§  geteilte  QJanje  nnb 
l'teljt  nac^  §auptn)örtern  be§  9J?oBe5:  centnar  muki  ein  ;Sentner  We^l,  punt  khofeja 
ein  iJJfunb  ftaffee,  loche  platu  eine  Gllc  i'einmanb,  litr  piwa  ein  Siter  33tcr,  köre 
zita  ein  Scheffel  Äorn,  dzen  jiuca  eine  Xancreife,  öastka  nijasa  ein  Stücfc^en  Jleifd^. 


—    rj    — 

^.  moj-ej  rooj-ej  moj-etj 

®.  moj-eiu  moj-eju  moj-eju 

2).  2.  S.  moj-imaj  moj-imaj  moj-imaj 

5t.  moj-eju,  moj-ej  moj-ej  moj-ej. 

S'l.  moj-i,  moj-e  moj-e  moj-e 

®.  moj-ich  moj-ich  moj-ich 

^.  moj-im  moj-im  moj-im 

%  moj-ich,  moj-e  moj-e  moj-e 

2.  w  moj-ich  w  moj-ich  w  moj-ich 

3.  z  moj-imi  z  moj-imi  z  moj-imi. 

1.  (Sbenfo  roerben  twoj  betn,  twoja  beine,  twoje  bein,  swoj 
fein,  swoja  feine,  swoje  fein,  nas  unfer,  uasa  unfere,  nase  imfer  unb 
was  euer,  wasa  euer,  wase  euer,  befliniert.  —  SDieinetinegen,  beinet* 
toegen,  feinetoegen  u.  f.  to.  f)eifet  aucf)  mojedla,  twojedla,  swojedla, 
(jehodla)  nasedla,  wasedla  jichdla.  9?ad§  anberen  flaüifc^en  @prn= 
t^en  mü^te  e§  bto§  mjedla,  tebjedla  u.  f.  U'.  ^eif^en. 

1.  2lnmerfung.  Nas,  a,  e  luirb  mand}mal  für  möj  gebraucht,  5.  2).  nas 
nan  dfe  lann  anä)  jobtel  t)ei^en  ttJte  möj  nan  dze  mein  Später  fommt. 

2.  2lnmerlung.  3n  ^er  ^öflic^feit^fprad^e  toivh  ba§  bcfigaitjeigenbe  ^üriöort 
burd^  was  erfegt:  je  wasa  knjeni  mandzelska  strowa?  ^f^  3^re  f^tan  ©ema^lin 
gcfunb?  —  Kajke  njezboze  je  wasu  dzowku  potrjechiio?  SBosi  für  ein  Unglüif 
ift  S^rei  Xoäjtix  gugefto^en? 

2.  S)a§  ^ronomen  swoj  swoja  swoje  be5eic{)net  ftetö  hai  ©ubjeft 
beS  @Q|e§  al§  ben  95efi^er  unb  5inar  Bei  allen  ^^erfonen  aller 
3a^Ien  5.  53. 

mam  swoju  knihu  tdf)  £)aBe  mein  33ud§, 

raas  swoju  knihu  bu  §Qft  bein  33uc^, 

ma  swoju  knihu  er  §at  fein  Surf), 

ma  jeho  knihu  er  f)at  beffen  Surf), 

mamoj  swojej  knizy  mir  (bcibe)  traben  unfere  Sucher  (jeber  fein 
33urf)), 

mataj  (ej)  swojej  knizy  i^r  (fie)  trabet  (t)aben)  eure  (it)re)  Sürfjer, 

mamy  swoje  knihi  mir  f)aben  unfere  95ürf)er, 

mace  swoje  knihi  i§r  trabet  eure  Sucher, 


—     7H     — 

maja  swoje  kiiihi  [ic  l)abcn  il)rc  (eiciciicu)  ^öüclier, 

maja  jich  knihi  fic  ()aben  i()re  (frenibc)  '-^ücljor. 

3.  ^(ufjerbeiu  heiBt  norf)  „luir  Ijnbeii  unjcre,  il)r  t)abt  eure  löüdjer 
mamy  nase,  mace  wase  knihi",  luenii  bie  ^-öüdjer  i]emeiu)cf)aft ^ 
licl)er  Sefiu  ber  oubjettc  fiiib,  uiib  ,^ipav  in  atlcii  ftafiiv,  ;,.  il  smy 
z  oasieh  knihi  citali  nur  l)abeii  mi^i  uu)eren  ( iiemeiii|c^aft(idjeu) 
'^üc^ern  gelefeu;  bagegeii  smy  ze  swojich  knihi  citali  luir  f)aben 
aiiä  unfeien  '^üd)ern  cjclefcii  (b.  i.  jeber  au»  feinem  eigenen). 

Slnmerfung.  ®oö  üßronomen  sw(>j,  swoja,  swoje  fommt  im  yJominatib 
feiten  uor:  wön  je  swoj  knjez  er  tft  felbftftänbifi,  w6n  njeje  wjacy  swoj 
er  ift  nic^t  mc^r  bei  Sinnen,  wön  je  swoja  hlowa  (=  swojeje  htowy)  er  i[t 
eiflcnfinnig,  swoji  k  swojim,  bie  utfammengel^ören,  :^n  bcn  ofjrijicn,  smy  swoji  (nur 
finb"»  gute  g-reunbe,  53ernianbte. 

Jeje*  i^r,  lueiblid),  jeho  fein,  miinnlid)  uub  fädiUd),  Jeju  it)r 
(SuqI)  fein  nnb  jieh  it)r  be,^ei(^nen  i)m  ©efi^er  in  bev  britten  ^erfon, 
bie  nid)t  Subjeft  be§  ©al3e§  ift:  wona  znaje  jeje  mac  fie  fennt  il)re 
9)?utter  (=;  bie  9JJutter  einer  britten  '']?erfün).  'isüv  jeje  il)r  gebraud}t 
man  anc^  öfter  ha^  Don  bemfelbcn  abgeleitete  jejny  a,  e,  il)r,  jejny 
n^n  it)r  35ater  =  jeje  nan;   jejna  mac  ober  jeje  mac    it)re  SDZutter. 

druzcic    i^rautjungfer  narod  33olf  wobkedzbowac     be= 

fein  pöznac,  poznawac  obad^tcn 

kabija  öoI,^t)ä§er  tennen  lernen  wobkhowac  benuilnen 

kawka  2)o^Ie  pozcic  borgen,  lei()en  wodac  üer^ei^en 

kaznja  ('>3ebot  pfiwuzny  SSermanbter  wotojnik  53teiftift 

kfobukaf  .^utmad)er  sudzic  beurteilen  wsedny  tägüd) 

kmotra  ''^atin  winik  Sc^ulbiger  zolma  33untfped)t. 

33.  A)  Twoja  mac  a  twoji  bratfa  tebje  pytaja.  —  Mi  je 
moje  ziwjenje,  tebi  twoje  lube.  —  Knjeze,  nas  wsedny  khleb  daj 
nam  dzen.s'  a  wodaj  nam  nase  winy,  kaz  my  wodawamy  swojim 
winikam!  —  Ty  wopytujes  nas  dorn  a  ja  was.  —  Dzeci,  cescce 
swojehü  nana  a  swoju  mac !  —  Twoj  pf  ecel  je  dobry  muz,  jeho 
syna  wsak  zadyn  clowjek  njekhwali.  —  Chces-li  ludzi  poznac, 
wobkedzbuj  jich  skutki!  —  Hdze  je  knjeni  kmotra?  Tu  je  jeje 
rukajca.  —  Lubujmy  swoj  narod  a  swoju  wotcinu!    -  Pozc  sotfe 

•  Jeje,  jeho,  jich  finb  QJenitiüe  unb  luerben  nic^t  befliniert. 


—     74     — 

s^y6j  wolojnik,   twöj    je   mjehsi   dyzli   jejny.  —  Z  jejnej  dzowku 
budza  druzcic  zotma,  kawka,  kabija. 

B)  3ni  lliic^Iüct  crfeitnen  luir  \m§'  unb  unferc  J^-reunbe.  —  S)ie 
^1nber  be§  §utinad)er!§  [iitb  mit  if)rem  S5ater  in  2)re6ben  geluefen.  — 
SSir  finb  §eute  nic^t  5U  ^aufe  geiuefen,  lüir  finb  mit  unferen  (SItern 
bei  ben  Sßeriuonbten  geluefen.  —  ®ie  Königin  luar  f)ier,  mir  §Qben  fie 
in  if)rem  t)errlicl}en  SSagen  gefef)en.  —  9)?ein  ©ot)n,  beobnc^te  bie 
(Gebote  beinet^  58aterc^!  —  §aben  fte  mein  üJ?effer?  9^cin  id)  §abe  nictjt 
ha^j  if)tige,  irf)  f)abe  mein  eigene^.  —  S3eurteilet  bie  S!JZen[ct)en  nidjt  nad) 
i^ren  Äleibern,  fonbern  nad)  il)ren  STaten!  —  ®ott  erfennen  mir  auä 
feinen  äöerfen. 


§  45.    III.    ©Qy  f)inmcifenbe  Jvürmort.     (j[)emon[trattt)=^'!)i!ronomen. 
Pokazowacy  namestnik. 


Wlänniid). 

'*R.  tön  biefer 

(3.  toho 

^T).  tomu 

5(.  toho,  ton 

i?.  w  tym  (tom) 

S.  z  tym 

91.  taj,  tej 

(^.  teju 

®.  tymaj 

%  teju,  tej 

S.  w  tymaj 

3.  z  tymaj 


9^  ci,  te 

&.  tych 

®.  tym 

5r.  tych,  te 

£.  w  tych 

S.  z  tymi 


(Sin^at)!. 
3SeibIid> 

ta  bieje 

teje 

tej 

tu 

w  tej 

z  tej 

Bmeija^l. 
tej 
teju 

tymaj      , 
tej 

w  tymaj 
z  tymaj 

9Ke^r5at)t. 
te 

tych 
tym 
te 

w  tych 
z  tymi 


©äc^Iidj. 

to  btefey 

toho 

tomu 

to 

w  tym   (tom) 

z  tym 

tej 

teju 

tymaj 

tej 

w  tymaj 

z  tymaj 

te 

tych 

tym 

te 

w  tych 

z  tymi 


—     75     — 

!iföte  tön,  ta,  to  tüirb  aucl)  wön,  wona,  wono  jener,  jene,  jeneä 
betlinicrt.  S)eäi^leid)en  and)  bie  ^erftärhini]eu  öon  ton:  tutön,  tuta, 
tuto  biefer,  biefe,  biefe^,  ©.  tutolio,  tuteje  u.  f.  \v.,  tönle,  tale,  tole 
biefcr  ba,  biefe  ba,  biejeö  ba,  Ö).  tohole,  tejele  n.  f.  id.;  samon,  sama, 
samo  felbft,  allem,  ®.  samoho,  sameje  n.  |.  in.;  tamon,  tama,  tamo 
jener,  ö).  tamoho,  tameje  n.  f.  m.  —  Tajki,  a,  e  ein  foldjer,  unb 
hinasi  ein  anberer,  uierben  rcgclmäfjicj  nad)  tuni  unb  samsny,  a,  e 
bcmlbe,  unb  tamn}',  a,  e  jener  nad)  slaby  beüiniert. 

5lnmcrfun(i.  SBcnn  „berfelbc,  biefelbc,  baSfelbc"  5tttnbut  bei  einem  Sub* 
ftaniiii  ift,  fo  irirb  es  burd^  samsnj^,  a,  e  geflcben;  lueim  im  ^cutfd)cn  „berfelbc" 
(meift  mtBbräuc^lid)  für  „er,  bicfer")  ollein,  b.  i.  iiid^t  beim  Subflantiü,  fte^t,  fo 
nnrb  e>S  burd)  wön  oit5c;;ebrücft.  ,v  33.  dzedo,  tu  mas  pjec  sesnakow,  zo  by  mi  je 
skbowaJ,  ©roBimter,  l^ier  boft  bu  fünf  Ojulben,  bau  bu  biefelben  (=  fic)  auf^ebft. 
XagCjicn:  daj  mi  samsnu  knilm,  kotruz  syni  wcera  mel,  gib  mir  (eben)  baSfelbe 
93ud^,  ö)cld^c§  ic^  gcftern  l)atte. 

SBenn  ba§  ^^emonftrotiuum  Subjcft  unb  ein  ©ubftantiüum  ?ßtäbtlat  ift,  fo 
tritt  für  bic  anbcrcn  Ö5efdilcdf)tcr  fe^r  bfinfig  i>a§  5fcutrum,  5.  3?.  tön  je  möj  pfe6el, 
boo  ift  mein  J^'reunb;  man  fagt  ober  auä)  to  je  möj  pfecel. 

^'  46.     IV.  Xns  fragenbe  ^'ürnjort.     (Sntcrrogatiü^^ronomen.) 
Prasacy  namestnik. 
1.  stö,  sto. 

Ot.  sto  liier?  (bei  ^erjünen)     sto  tüaS?  (bei  (Sad)en) 
W.  koho  tüeffen?  coho  lueffen? 

5).  komu  lüem?  comu  Wem? 

^X.  koho  men?  sto,  co  \va§>? 

2.  \v  kirn  in  njem?  w  cini  inoriu? 

S.  z  kirn  mit  tt)em?  z  cim  luomit? 

^i>on  ber  3iuei,^af)l  fommen  öor  ber  ®.  1'.  3.  kimaj,  Don  ber 
23Jcl)r,^a()l:  2)at.  kirn.  S-  z  kimi.  ®ic  übrigen  giille  luerben  üon 
kotry,  a,  e  entlef^nt. 

^aö  CO  im  5lffui'.  i'te()t  nur  nad)  ^Isräpofitionen:  na  co 
iDoraufV     pre  co  luarumV     wo  co  luorum?     za  co  rtiofür? 

2.  kajki  a,  e  \m^  für  ein,  eine,  ein,  luie  befdjaffen,  ge^t  regele 
möBig  nad)  tuni:  kajki  ctowjek  \va^  für  ein  üWcnfd)? 

3.  kotry  a,  e  tt)e(d)er,  luelc^c,  uield)eö?  {nad)  slaby). 

4.  ceji,  ceja,  ceje  lucffen?  (nad)  tuni),  ;,.  '-!\  ceji  bratr  lueffeu 
SBrnberV  ceje  sotry  lucffen  (3d)lueftern ?  cejemu  dzescu  lueffcn  SlinbeV 


—     76    — 

§ierf)er  fleljoren  aiicf)  iiocf)  bie  beiben  Snterrot3atil)pronomina:  kak 
wulki  unc  gvüB?  unb  kelko  uneuiel? 


§  47.      V.  2)ng  be^üglic^e  5iii^^oi"t-     CJiVlatit)=''^ironoinen.) 
Pocahowacy  namestnik, 
2)te  begüglidjen  g'ütftiürter   luerben    au§'   ben   fragenbeu    gebilbet, 
inbem  i^nen  ein  z  angefiängt  luirb.    ©ic  irerben  iine  jene  beüiniert. 

1.  kotryz,  kotraz,  kotrez  uield)er,  meiere,  lueldjeä,  ®.  kotrehoz, 
kotrejez,  kotrehoz  ii.  f.  tu. 

2.  kiz  iüelc^er,  tpetcf)e,  luetd^eg,  öon  bem  nur  folgeube  normen 
öoxfommen:  ^.  komuz,  ^turat  9^.  kiz  für  alle  brei  (*>kid)Ierf)ter,  nur 
feiten  ®.  kimz,  Snftr.  z  kimiz. 

3.  stoz  tüer,  stoz  n^aö,  luerben  9ebraud)t,  luenn  fein  be^üglidjed 
©ubftantiü  t)orau§get)t.  ®.  kohoz,  1).  komuz  u.  f.  w.  —  Um  stoz, 
stoz  5U  öerallgemeinern,  tüirb  bie  ^|sartifel  kuli  angehängt:  stozkuli 
toer  immer,  stozkuli  toaS  immer,  kohozkuli,  komuzkuli  ufiu. 

4.  cejiz,  cejaz,  cejez  meffeii,  cejezkuli  uieffen  aiid)  immer. 


§  48.      VI.    3)a§  unbeftimmte  ^üriuort.     (''^^ronomen  inbefinitum.) 
Njewobmjezowany  namestnik. 

1.  2)ie  uubeftimmten  JÜTCJuörter  merben  au§  ben  fragenben  biirc^ 
^orfe|uug  ber  ©übe  ne  ober  ni  gebilbet.  Xe  ift  bejn^enb,  ni  t)er= 
neinenb,  ,v  33.  nechto  jemonb,  nesto  etluaä,  6).  nekoho,  necoho, 
1).  nekomu,  necomu,  5[.  nekoho,  nesto,  2.  w  nekim,  w  necim, 
S.  z  nekim,  z  necim.  ©benfo  luirb  befliniert  nichto  niemanb,  nico 
nid§t§;  —  neceji  irgenb  jemanb,  niceji  niemanbcio,  nekajki  a,  e  irgenb 
luie  befc^affen,  nikajki  a,  e  511  nichts  befc^affen,  untauglid),  ge()en  nad^ 
tuni,  nekotry  a,  e  mand^er  nad)  staby. 

Slnmcrfung.  '^ei  neehtö  unb  nesto  wirb  fjäufig  t)a§  ne  iiod)  ben  '^ax' 
tüeln  -li  »enn,  ob  (in  ^^ragen),  hdyz  wenn,  cim  je,  jelizo  wenn  njeggelaffen, 
wobei  man  ober  für  chto  stö  fagt.  Komu  je  stö  sto  dal?  SBcm  bat  jeninnb 
etwo§  gegeben?    Hdy  by  stö  sto  widzal    wenn  jemanb  ettüo^  fe^en  würbe. 

2.  Mt  ber  ^artifel  kuli  luerben  üerftiirtt:  nechtozkuli  luer 
immer,  nestozkuli  mand)e§,  nekotryzkuli  mand)er,  necejizkuli  man= 
d^er,  nekajkizkuli  mand^er,  mand)erlei; 


—     77     — 

3.  zadyn,    zana,    zane  feiner,    tetue,    feiucy  uiib  zadny,  zadna, 
zadne  rar,  feltcu,  c^e^on  re9clmäf3i9  nad)  slaby; 

4.  kozdy  a,  e  jobcr,  jebe,  jebec^:  maud)mal  and)  közdzicki  a,  e 
jeber; 

5.  malohdy  feiten;  druhi  ein  (ber)  anbere(r). 

i?  49.     Slorrelatiue  '^^^rünomtna  unb  ^Hbicttioa. 

'Diefe   Pronomina     nnb    'Hbjeftioa     brüdcn    eine    i^egenf citi^e 
5.^e5ie{)unoi  ani?. 


Interrogativa :    '          Relativa:             Demonstrativa :                 Indefinita, 

1                                   '                                   1 

1      -.-         o       '        ,    .     -    ,    -          .-      ♦♦-!.•:               nechto  jemanb, 
1.     sto  iDcrr              kotrj^z,  kiz          ton,  tuton  oie)er,                   , 
,    .            fi     .,                    ,^                    *-   1     i.-  -      s.           nechtözkuli,  stözkuli 
kotry  uielAcrV              «jelcficv           ,     tonle  bieier  ba     , 

;                              '           »er  immer 

1 
2.   ceji  weffen?  \       cejiz  wcfjcn 

toho  (wonoho) 

[knjeza],  teje* 

(woneje)  [knjenje] 

neceji   irgenbnjeffen, 
cejizkuli  uicfjcu  immer 

3.  kotry  z  wo- 
beju.stözwo-'       kotryz,  stoz 

beju  tüelc^er      ^  ^^^^"J"  »"^^^''' 
»jonbeiben?     1    «er  t^ou  beiben 

tonle  (zadyn) 

z  wobeju  biejer 

(feiner)  Don  beibcn 

kotryzkuli,  stözkuli 

z  wobeju  tt)cr,  meli^er 

immer  üon  beiben 

4.     kajki  ȟie,            kajkiz  jute, 
ttjie  befc^affen?       roic  beic^affeu 

,  .,  .  .    f  c ,   -,         kaikizkuli  unc  immer 

s.-  -    \m\       be  diafren,  Don  welcher 
Don  bieier  %x{           '  .  "  ,'        .         ' 
föigenfc^aft  immer 

5.     kak  mie?                kaz  unc 

^  ,    .                  kazkuli(z)  une  audb 
tak  10                             ^  '               ' 
immer 

6.     kelko  n)ie=        ,    n    -  .  •  ^'  » 
kelkoz  tt)tet)icl 
biel? 

telko  fo  üicl 

kelkozkuli  toie  Diel 
aud^  immer 

7.     kak  wulki,          kaz  wulki, 
wysoki  xo'\t       wysoki  \mt  groH, 

tak  wulki, 
wysoki  \o  groß. 

kazkuli  wulki, 

wysoki  mie  grofe, 

Ijod)  immer 

*  Xeffen,  biefem  .'perrn  (biejer  2)ame)  gehörig. 


78 


§  50.     Korrelnttüe   llm[tanb§Uiörter. 


Interrogativa : 


Relativa : 


Demonstrativa : 


Indefinita : 


hdze   wo? 


(z)wotkel 


hdze   uiof)in! 


(po  kotrym 
pucu)  an^  tt)el= 


hdy  wann? 


kak  mit'? 


hdzez  wo 


(z)wotkelz  trof)er 


hdzez  jüol^in 


(po  kotrymz 

pucuj  auf  uield^em 

5[Öege 


hdyz  uiann, 
wenn 


kaz,  jako  wie 


tu  l)ier,  ba, 
tarn  bort 


□ehdze  irgenbuio, 
hdzezkuli  mo  immer 


wottam,  z  tarn     I    (z)wotkelzkuli  lüofier 
bon  bort  immer 


tarn  bortr^iu, 
jow,  sem,  fjierl^er 


tudy  auf  biefem 
Söege 


tehdy,   tehdom 
bamal'j,  netko 

im 


tak  \o 


nehdze  irgenb  »tiol^in, 

nehdzezkuli  uioI)in 

immer 

(po  kotrymzkuli  pucu) 

auf  uield^eiu  SBegc 
immer 


nehdy  eiuft,  hdyzkuli 
mann  immer 


nekak  irgenb  tute, 
kazkuli  une  immer. 


5(u§crbem  merfe  noc^  ba^  Stt^efinitum:  tojhdy  jiemlic^  lange,  töjbdze  jiem* 
Iic§  weit  unb  tak  dolho  kaz,  fo  lange  al§,  doniz  mit  bejol^enbem  ^eitlöort. 


§  51.     SBie  ba^o  unbeftimmte  perfönlicfje  ^ürtöort  man  im 
2öenbijd)en  auägebrüctt  unrb. 
■Da§    beutfc^e    „man",   für  melc^eg   bie    9yenbi)tf)e   @pracf)e    fein 
befonbereg  Söort  befiljt,  tüirb  auägebrücft: 

1.  SDurd)  ha§  rüc!6e§ügltc^e  gürtrort  so:  praji  so  man  jagt,  sad 
so  Susi  ha§  Dbft  mirb  geburrt,  man  börrt  ba§  D6[t.  To  so  we,  weri, 
znaje  ba^  Derfte^t  fid)  (üon  felbft),  ha§>  eri^etnt  glaubioürbig,  man  glaubt. 

2.  ®urc^  bie  gnjeite  ^er[on  ©ingutarig  ober  burcf)  bie  erfte  ^crfon 
Purali^:  zakonjam  dyrbis  (dyrbimy)  poslusny(i)  byc  ben  ®efet;en 
muJ3  man  ge(}ord^en. 

3.  ^m^  bie  britte  ^erfon  ©ingutariä  ober  ^InraIi-5,  U)enn  man 
fic^  al§  ©ubjeft  „clowjek,  ludzo"  benfen  fann:  clowjek  njemoze 
wedzec,  sto  so  jutfe  stanje  man  fann  nid^t  miffen,  \va^  morgen 
gcf^ie^t,   To  ctowjek  rjekl,  weril  njeby  ba§  mürbe  man  nid^t  jagen, 


(glauben;  wsitko  su  mi  predali  a  nico  njejsu  ini  wostajili  man  hat 
mir  alleä  üerfauft  unb  nidjtö  übviii  ciefaffen. 


blazen,  -zna  %üx 
dopisnica  ^oftfavtc 
droha  Sanbftra^e 
dziwi  unlb 
ert  SDiunb 
hospodar  2öiit 
jama  C^kube 
jedz  <Spei]c 
khostac  ftrafeii 
khodzic  fommen,  oft 

ge^en 
kletka  ^iogeUiauer 
kupc  §änblcr 
lac  —  lakii  f teilen 

(priidla  (5c()lingcn) 
lacnosc  l^uvft 
laAv  li'öme 
leopard  l'eüparb 
liska  5"*^^ 
mlyn  ÜJ?iU)Ie 
mudry  n^eifc 
namakac  finben 


plod  3^vuc^t 
pluh  ""^sflng 
podobny  äl)n(ic^ 
powesc  9iac()ridit 
pfecelny  frennblid), 

l)0lb 

pfekwatanje  Ubei= 

eilnng 
pfijomny  angene{)m 
pfipisowac  5ufd)reiben 
pfiroda  'iltatnr 
rada  9tat 

rjekownosc  §elbenmut 
rozsud  Urteil 
ryc  —  ryju  graben 
sak  9le^ 
sekera  ^i^eit 
slusec  gef)5ren 
skicec,poskicec  liefern 
skludny  ga^m 
spuscec  so  fid)  Der^ 

laffen 


nawjedowac  anfüf)ren,  strowic  grüben 

(eiten  stvvoric  madien,  (er^ 

pak  —  pak  lialb  —  balb        fc^affen 
pico  Xxani  swedomje  ©ertiffen 


tigr  Xiger 
wjelk  SSoIf 
wjefch  ^üiit 
wjefchowka  /yürftin 
winowatosc  '^^füd^t 
witac  begrüj^en,  lDi(I= 

fommen  fjeifecn 
wobkhadzowac  üet; 

feliren 
wobcezny  läftig 
woda  SBaffev 
wödny  Sföaffer- 
worac  ädern,  pflügen 
wosud  ®d)icffal 
wucerpac  auöfd)üpfen 
wuhladac  erblicfen 
wulica  Strafte,  (*>)affe 
wuzitny  nü^lirf) 
zabawjec  so  fic^ 

unterf)alten 
zaceric  uertreiben 
zberac  fammeln 
zemja  Sobcn,  lirbe 
zmuzitosc  jEapferteit 
zwerjo,  -rjeca  'Jier. 


34.  A)  Zboze  je  pak  tomu  pak  wononiu  pfecelne.  — 
Nekotre  zwerjata  su  dziwje,  druhe  skludne;  tamne  su  najbole 
w  lesach,  tute  su  cJowjekej  casto  wuzitne.  —  /eleznica  wjedze 
pak  po  tymle,  pak  po  tamnym  brjozy  reki.  —  Do  sule  pMkha- 
dzeja  wucerjo  a  sulerjo,  tamni  wuca,  ci  wuknu.  —  Lepje  lubi 
so  mi  tale  pilna  holcka,  hac  tamna  lenja.  —  Nas  rozsud  wo 
tychle  wecach  njeje  stajnje  samsn}'.  —  Stoz  druhemu  jamu 
ryje,  sam    do  njeje   padnje.    —    Dzeto   samo  mistra    khwali,  — 


—     80     — 

lidyz  so  warn  derje  die  (flc^t),  pfipisujce  to  samemu  Bohu  a  nie 
sebi  samemu.  —  Kozdy  sebje  sameho  najbole  lubuje.  —  Chces-li 
wjefchowku  samu  wo  dar  prosyc,  dyrbis  sam  k  njej  hie.  — 
Öto  je  tAV(3j  nan?  —  Wot  koho  mas  tön  dar?  wot  nana  abo 
wot  bratra?  —  Komu  skodzi  zelhafnik  böle  hac  sebi?  — 
Z  kim  mamy  wobkhadzowac?  ■ —  Btazna  nima  nichtö  rad.  — 
Komu  zberaja  pilne  pcoly  med?  —  Na  co  by  to  bylo?  — 
Nikoho  a  nico  njejsym  slysal.  —  Wo  cejim  pfecelu  be  reo?  — 
Z  cejeho  erta  mas  tule  powesc?  —  Wot  kotreho  kupca  najradso 
kupujes?  —  W  kotrej  wuliey  bydlice?  —  Ta  mac  dopjelnja 
swoje  winowatosce,  kotraz  swoje  dzeci  k  dobremu  nawjeduje.  — 
To  njeje  poslusne  dzeco,  kotrez  swojeju  starseju  njeposlucha.  — 
Hospodaf  sadza  casto  stomy,  kotryehz  plodow  zenje  njewu- 
hlada.  —  Hdze  je  ta  zahroda,  w  kotrejz  ze  swojimi  towafsemi 
lirajes?  —  Woprawdze  bohaty  je,  stöz  je  ze  swojim  wosudom 
spokojom.  —  Hdze  mas  list,  kotryz  sy  dzens  rano  wot  swojeho 
towafsa  dosta}?  Ja  zaneho  lista  döstat  njejsym,  ale  jenoz  dopis- 
nicu.  —  Kohoz  Böh  khosta,  toho  lubuje.  —  Woda  so  pije.  — 
Ctowjek  njemöze  dzelac,  lidyz  je  khory.  —  Nadoba  so  myje.  — 
Wjele  poweda  so  wo  rjekownosci  a  zmuzitosci   naseho  wjefcha. 

—  Kaz  pluh  klinis,  tak  wora  (3i^ie  man'§>  treibt,  fo  cjetjt'ö).  — 
Wsitey  ludzo  praja  (man  fat]t  allgemein),  zo  sy  ty  wödnej'  zoniny 
syn.  —  Ztotu  ruku  wsudzom  witaja.  —  Polna  studzen  so  tez 
wucerpa.   —    Za  tym    hac  su  ptaki,   laku  so  jim  prudta  a  saki. 

—  Won  reci,  kaz  by  ze  sekeru  wotrubal.  —  Jenoz  zo  mas 
kletku,  k  ptackej  budze  rada. —  Doniz  be^i  woda,  mlyn  dze  (ge§t). 

B)  3Seife  Wänmx  fagen  ni(i)t  balb  btefeä,  haih  |ene§,  fonbern 
immer  baöfclbe.  —  ©erfelbe  93aum  in  bemfelben  58oben  bringt  nitf)t 
immer  baöfelbe.  —  9Jcein  ©ruber  unb  id),  mir  ^aben  biefelben 
Q^üc^er.  —  S)er  ©eig^alS  ift  fi^  felbft  löftig.  —  SSer  i[t  biefe  ^rau? 

—  2öac^  moc^t  fie  ha?  —  2öem  gehört  jener  §unb?  —  Tlit  toem 
U)ia[t  bu  fprecJien?  —  Söorauc^  i)at  (^ott  bie  3BeIt  gemadjt?  Stuö 
nic£)t§.  —  S5on  rtem Jober  tpoüon  fpred^et  i§r?  —  SSomit  untert)ältft 
bu  bid),  menn  bu  beine  5(uf gaben  fertig  I)aft?  Smmer  mit  eüuaö  9^ü|= 
lid)em.  —  Söeffen  grcunbe  f)a[t  bu  gegrüßt?  Srgenb  jemanbeS,  aber 
iTJeffen,  'Oa^:-'  mei^  ic^  ntdjt  (njewem).  —  3Ktt  meffen  ^yreuube  fprid^ft 
bu?  —  SBel^em  SCicre  ift  ber  SBoIf  am  ä^nlid^ftenV  —  Unter  n)etd)e 


81 


'Jicre  flcl^ört  ber  ^ud)'^?  —  3Baö  für  ciucii  !föcin  trinfet  i^r?  3inmer 
einen  foltfien,  treld^cr  (kajkiz)  bcm  i8at?x  gut  fd)mecft.  —  SSoö  für 
Seuio  fommcn  ,^u  eud)?  —  2)a6  ift  mein  bcfter  ^-reunb,  auf  beffcu 
Streue  man  [tdj  uerlaffcn  fanu.  —  tiefer  ift  mein  93ruber.  —  ®aö  ift 
mein  ©ruber!  —  ^ie  Statur  liefert  alleö,  iuo§  ber  9)?cnfd)  bebarf.  — 
5Sir  glauben  cjern,  \va§>  un§  angenehm  bcrü()rt  {=  ift).  —  SSeffen  ^crj 
rein  ift,  ber  f)at  ein  gutec-  ©eujiffeu.  —  SBaä  man  tut,  tue  man  nid)t 
mit  Übereilung.  —  ^\1ian  ffic^t  ©ott  nic^t,  unb  bod)  erfennt  man  ilju 
auc-  feinen  SBerfen.  —  Wan  urteilt  über  bie  50tenfd)en  nad)  it)ren  Xaten. 
—  2)urd^  ©peife  unb  Traut  uertreibt  man  .t)unger  unb  2)utft,  —  3)ie 
Climen,  Xiger  unb  X?eoparbeu  finbet  man  nur  in  iiiärmeren  Säubern.  — 
'-ll^er  rcic!^  ift,  ^at  aud^  greunbe. 


§  52.     3o^^^o^t-     ^a^  9?umerale.     Licbnik. 
ßarbinalia  (®runb5a§Ien,  zakladne  licbniki),    U)eld)e  bie  ^ai)i 
ber  ^inge  auf  bie  5^age  rtiie  öiel?  kelko?  be^^eidjnen. 


1  jedyn,  Jena,  jene  ein,  eine,  ein 

2  dwaj  (mäunüc^),  dwe  (meibtid) 

unb  fädjlid^) 

3  tri 

4  styri 

5  pjec 

6  sesc 

7  sydom 

8  wüsom 

9  dzewjec 

10  dzesac 

11  jednace 

12  dwanace 

13  tfinace 

14  styrnace 

15  pjatnace 

16  sesnace 

17  sydomnace 

18  wösomnace 
^9  dzewjatnace 
20  dwaceci 


21  jedyn  a  dwaceci 

22  dwaj  a  dwaceci 
28  ti'i  a  dwaceci 

24  styri  a  dwaceci 

25  pjec  a  dwaceci 

26  sesc  a  dwaceci 

27  sydom  a  dwaceci 

28  wosom  a  dwaceci 

29  dzewjec  a  dwaceci 

30  tficeci 
40  styrceci 
50  pjecdzesat 
60  sescdzesat 
70  sydomdzesat 
80  wösomdzesat 
90  dzewjecdzesat 

100  sto 

101  sto  a  jedyn 

102  sto  a  dwaj 

103  sto  a  tri 
200  dwe  sce 


-     82     — 


300  tri  sta 

6000 

sesc  tysac 

400  styri  sta 

7000 

sydom  tysac 

500  pjec  stow 

8000 

wosom  tysac 

600  sesc  stow 

9000 

dzewjec  tysac 

700  sydom  stow 

10000 

dzesac  tysac 

800  wosom  stow 

100000 

sto  tysac 

900  dzewjec  stow 

200000 

dwe  sce  tysac 

1000  tysac 

300000 

tri  sta  tysac 

1001  tysac  a  jedyn 

400000 

styri  sta  tysac 

1002  tysac  a  dwaj 

500000 

pjec  stow  tysac 

2000  dwaj   tysacaj 

1000000 

milijon 

3000  tri  tysacy 

2000000 

dwaj  milijonaj 

4000  styri  tysacy 

3  000000 

tri  milijony 

5000  pjec  tysac(ow) 

5000000 

pjec  milijonow. 

jöe!tirtation  ber  (Sirunb,^at)Ien. 

^ie  ©runbjalilen  üon  jedyn  (einä)  bi§  styri  (4)  fiub  5(bjeftiöa 
mit  eigener  ^efltnation  unb  ftimmeu  ba§er  mit  bem  53e§ie(iung§li)oi:te 
im  galt,  (*>)efc!^le(i)t  unb  Qa^i  überein. 

].  jedyn,  Jena,  jene  gel)t  nad)  slaby,  a,  e:  ®.  jeneho, 
jeneje,  jD.  jenemu,  jenej  u.  f.  m.  —  3n  ber  9D?ef)r,^al)I  fommt  jeni  bei 
^lurnlia  tantum  üor:  mam  jenoz  jene  kholowy  t)abe  nur  eine  §Dfe, 
mamy  jenoz  jene  kachle  mir  f)aben  nur  einen  Cfen;  bann  aud)  in 
ber  SSerbinbung  jeni  —  druzy  bie  einen,  bie  aubern,  5.  33.  jeni  pisaja, 
druzy  citaja  bie  einen  fc^reiben,  bie  anbern  lejcn. 


2.  9^?.  5ß.  dwaj,  dwe  giuei 

®.  dweju,  dweju 

2).  S.  S-  dwemaj,  dwemaj 

^^(.  dweju,  dwaj,  dwe 

3.  9^.  SS.  tfo,  tri  brei 

©.  tfoch 

ji).  tfom 

51.  tfoch,  tri 

i^  w  tfoch 

9.  z  tfomi 


wobaj,  wöbe  beibe 

wobejii 

wobemaj 

wobeju,  wobaj,  wöbe 

styrjo,  styri  Hier 
styrjoch 
styrjom 
styrjoch,  styri 
we  styrjoch 
ze  styrjomi. 


—     83     — 

4.  SSüii  pjec  (5)  angefangen  finb  bie  C%unbäaf)Icn  ©ubftantiüa, 
uie^5^nlb  nac§  itjuen,  fobalb  fie  aU  9^om.  ober  '^^Itfujatiü  gebrandet  finb, 
ba^o  We;^ä^Ite  im  Wenitiü  fte^t.  2)a§  ^sväbifat  f)at  bie  ©iibiing  be§ 
fäc^HcE)en  Wefi^Iecfjteö,  3.  Ä  je  tu  pjec,  dzesac,  jedyn  a  dwaceci, 
pjecdzesat,  dzewjecdzesat,  sto  wojakow  byto  eö  nmren  f){er  5,  10, 
21,  50,  90,  100  ©olbnten.  —  ^od^  tonnen  aud§  bie  übrigen  3at)I= 
mörter  bcf liniert  merben  unb  ^umr  gefd^iel)t  biey  getDLii)nlid}  nur  bann, 
luenn  baä  (^)e5äl)Ite  männtic^cu  ®efc§(ed§teä  ift  unb  ein  üernünftigeö 
SSefen  lie^eidjnet.  ^-aft  regelmäßig  fommt  baä  üor,  menn  \)a^  (Me5äf)Ite 
nic^t  au!§brücf(id^  genannt  ift,  foubern  burd)  ein  (^ürtoort  be,',eicf)net 
lüerben  follte,  5.  ^-I\  pjec  muzow  je  tarn  bylo,  pjeco  muzojo  su  tarn 
byli,  pjeco  su  tarn  byli  neben  pjec  je  jich  tarn  byto. 

5.  T^ie  3)e!Iination  ift  bann  folgenbe: 

9^  ^.  pjeco,  sesco,   sydomjo  u.  f.  m.  pjec,  sesc,  sydom  u.  f.  m. 

&.  1'.  pjecoch,  sescoch,  sydomjoch  pjecich,  sescich,  sydomich 

-I^.  pjeeoni,  sescom,  sydomjom  pjecim,  sescim,  sydomim 

?t,  pjecoch,  sescoch,  sydomjoch  pjec,  sesc,  sydom 

3.  z  pjecomi,  sescomi,  sydomjemi  z  pjecimi,sescimi,  sydomimi. 

6.  Sto  §unbert,  tysac  Jaufenb  unb  milijon  merben  toie 
^auptmörter  beftiniert  unb  .^luar  sto  nad)  stowo;  tysac  unb  milijon 
nac^  dub. 

1.  '^(  n  m  e  r  f  u  11  g.  3J{anci^mal  wirb  sto  garnid}t  bcfliniert,  3.  33.  pfed  sto 
letami  üor  lOO^Q^ren;  pfed  stami  letami  bagegen:  öor  .'punbertcn  bon  ^al^rcn. 

2.  l'I  n  m  e  r  f  u  n  g.  Gin  ungcfäl^rc^  3J?aB  bejeic^net  jedyn  abo  (ein  ober), 
uield^eö  jeber  beliebigen  ;{a^l  nodi  2lrt  cine§  'JtböerbS  DorangcfteHt  werben  fann, 
,v  iy.  jedyn  abo  pjatnace  let  bciläurig  15  '^ai}n\  Jedyn  braud)t  nid)t  anö« 
brüdlid)  bc',eiri)nct  ,u  roerbcn,  wenn  iia^^  (i5e3ä()Ue  im  SingnUir  uorangel)t  unb  bie 
nnbere  nngerfidrc  ^ja^Tongabe  mit  abo  nachfolgt,  5.  33.  za  dzen  abo  tri  nad)  ungc» 
fäl)r  brci  lagen.  Wan  jagt  aber  für^er  na  mit  9HfnfatiD,  wokoio  mit  bem  Oienit. 
nehdze  unget'äfjr,  etwa  beilänfig. 

H.  3(nmerfung.  SBenn  man  im  SBenbifc^en  bie  cyrunb^afjlon  or)ne  @egcn= 
flänbe  anffagt,  b.  f).,  wenn  man  beim  cJäljlen  an  ha§  &e\d]led)t  ber  ju  5äf)Ienben 
Wegcnftänbe  nic^t  benft,  io  gebraucht  man  ba8  weibliche  0}cid)lcc^t:  Jena,  dw6; 
(aber  jedynadwaceci,  dwajadwaceci  einunb^toan^ig,  jweiniibitoan.^ig);  l^at  man 
aber  bie  Ojegenftänbc  wirflid)  Dor  firi),  jo  bcrürfiiditigt  mon  il)v  (*5ejd)led)t:  jedyn 
(worjech  eine  l)fuH),  dwaj  (worjechaj  ',U'ci  yhiijc),  Jena  (kruäwa  eine  SSirne),  dwe 
(slowcy  jwei  *}:5flaumen),  jene  ijabtuko  ein  Gipfel >,  aber  dwajadwaceci  worjcchow, 
kruBwow,  Blowkow,  jablukow. 

6* 


84     — 


Bemerhungen. 

1.  Söcnn  oiif  bcr  Cyrunbjal^I  jedyn  —  jena  —  jene  fein  S^ac^bnirf  liegt,  }o 
läßt  man  fic  weg,  weil  ber  ©ingular  bcJ  ©ubftontibä  ol^nebieä  bic  Cinl^eit  ouä« 
brücft.  S-  '^■'  2öcnu  ein;©cf)effer  ^orn  11  9)farf '  44  *pfg.  foftet,  wiebtel  loften  bann 
4  ®tl)cffel?  Hdyz  (jedyn)  köre  rozki  11  hriwnow  44  pjenjezkow  pJaci,  kelko 
placa  potom  4  korcy? 

2.  SBcnn  bie  ©ummc  ober  ha^  ^robuh  2,  3,  4  ifl,  fo  ftef)t  ba§  .^eitiüort  im 
®ual,  bejlD.  ^tural,  g.  S.  dwaj  sulerjej  bestaj,  tri  zony,  styri  zony  bechu^ 
SU  byle. 

3.  S^eim  'iKcäjtim  berücffid)tigt  iiion  iia§  ©ejc^lec^t  nic^t  unb  rechnet  ober  jä^lt 
im  Uieiblid)en  @efd)lcc^t,  3.  58.  jena  wosta,  dwe  wostastej,  styri  wostachu,  pjec 
wosta;  bei  Slngabe  bc§  9tefultate§  aber  unrb  ba§  ©efd^lcc^t  berüdfic^tigt,  3.  S. 
z  dwanace  toleri  wostachu  mi  jenoz  tri,  wostastaj  mi  jenoz  dwaj  yon  12 
2;alern  blieben  mir  nnr  3,  2. 

4.  @pred§en  beim  2lbbieren: 

1+0  =  1  lautet:    jena  a  nie  (nicka)  je  jena, 
1  -|-  1  =  2      „         Jena  a  jena  stej  dwe, 
1  +  2  =  3      „         Jena  a  dwe  su  tri, 
1  +  3  =  4      „         Jena  a  tri  su  styri, 
1  +  4  =  5      „         Jena  a  styri  je  pjec, 
u.  f.  m.  mit  je. 


cakac  luarten 
dose  C(enug 
dzed  (^)ro[?l)ater 
heia  §ötle 
hektolitr  §eftoIiter 
herc  SO?ufifant 
hodzina  ©timbe 
hriwna  3J?ar! 
kacka  (Snte 
kerlus  (Storni 
knjez  §err 
koleso  9?ab 
kfidlesko  ^-lügeldjen 


krosk,  krosik  j^ireier   potajkim  bemnod) 
mjeiisina,  minuta        row  (*>)rab 


9}änute 
mucha  ^üege 
nadzija  Hoffnung 
nosef  Xräger 
pjekaf  Säcfer 
pjenjez  (^elblftürf) 
pjenjezk  'Pfennig 
piskac  fpielen,  mu\\- 

§teren 
pokruta  i'atb  5^rob 
porst  Ringer,  3e^e 


Sekunda  ©efunbe 
syn  ©o{)n 
sula  ©(^ule 
wecnosc  (äinigfeit 
wjercec  so  [id^  brc^en 
wobydlef  Sinluo^ner 
wöjsko  .'peer 
wotrock  .Slnet^t 
wsedny  gelüöljnltdj 
zaklincec  erüingen 
zmuzitj'-  tapfer. 


35.  A)  Kelko  muzi  tu  je?  Jedyn.  —  Kelko  zonow?  Jena. 
—  Kelko  dzeci?  Zane.  —  Kelko  mas  bratrow?  —  Dwaj  pucej 
wjedzetaj  k  wecnosci,  jedyn  do  njebjes,  druhi  do  hele.  — 
Nechtozkuli  stoji  hizo  z  jenej  nohu  w  rowje  a  cini  sebi  hisce 
nadziju   na    dolhe   ziwjenje.    —     Dwaj    pfecelej    staj    jena    dusa 


—     85    — 

we  dwemaj  celomaj.  ^  Nichto  njemöze  dwemaj  kiijezomaj  stuzic. 

—  Dwe  a  Jena  su  tri.  —  W  nasej  suli  je  wösom  a  sescdzesat 
sulerjow,  w  közdej  lawcy  sydaja  pjeco;  kelko  lawkow  je  potaj- 
kim  w  tej  suli?  —  Mucha  ma  sesc  nohow  a  dwe  kfidlescy.  — 
Mamy  10  kur,  20  hiis  a  25  kackow.  —  Jan  be  hizo  na  dwaceoi 
let  za  wotrocka.  —  W  bitwje  bu  dwe  sce  a  pjec  a  triceci  ranje- 
nych*.  —  Z  tysac  ertow  zaklinci  w  lesu  kerlus  ranisi.  —  Za 
dwe  See  pjenjez  khleba  jim  njeje  dose.  —  O  stojce  (fte^et)  wsak 
a  cakajce,  wy  lubi  styrjo  noserjo!  —  Daj  ml  tola  dwaj  kroskaj 
a  jenu  pokrutu  khleba,  to  wsak  liisce  styri  kroski  a  dwe  po- 
kruee  khleba  wobkhowas.  —  Ze  styrnacimi  letami  budu  ze 
sule.  —  Ötyrjo  hercy  piskaja.  —  Öitajce  tele  licbniki:  15467, 
5832,  9153,  53402,  2978,  5310,  167859,  69943,  1265899. 

B)  Sc^  ^rtfee  5  Ainger  an  jeber  §nnb  unb  5  ;-)e(ien  au  jebem  auB^'- 

—  Unfcr  ^1(arf)bar  l)at  7  Minbcr,  4  ©ö^ne  unb  'S  Xöc^ter.  —  93?ein 
©roBUater  xdüv  87  3at)re  alt.  —  @ine  Wart  §at  100  Pfennige.  —  Tie 
QoniöfjnlicJ^en  SBagen   ^abcn   uicr  9?äber.    —    1)a§  ^a{)x  l)at  365  Jage. 

—  ^er  2öirt  taufte  31  .s^eftoltter  33ier.  —  2)ic  ©olbaten  beibev  .Speere 
finb  felir  tapfer.  —  Könige  fat)ren  öftere  mit  6  ^feibcn.  —  Unter 
5(uguftuö  maren  in  ^Kom  300  33äcfer.  —  (5ö  toaren  unfer  5.  —  (iin 
%ac[  f)at  24  <2tunben,  eine  ©tunbe  60  90?inuten,  ein  l:ag  §at  bat)er 
1440  9}?tnuten.  —  Tie  (irbe  brelit  fi(^  um  bie  ©onne  in  365  Stageu 
5  «Stunben  48  "Mnuten  48  ©efunben.  —  T^reöben  i}at  uugefäl)v 
561000  (vimuo^ner. 

vj  53.     Crbinalia.    rrbnungö.^alUen.     Rjadowe  licbniki. 
•^hif  bie  /"vrage:  ber  une  Dielte,  kotry? 

1.  preni,  -ja,  -je  ber  erfte. 

2.  druhi 

3.  ti'eci 

4.  stwörty 


5.  pjaty 

6.  sesty 

7.  sedmy 

8.  wosmy 


•  ftomnit  bei  bieiev  Jsüflimfi,  wo  ba§  (Subjeft  im  (»U'iiitii'  unb  bno  "l?räbifat 
im  iJieutium  SiiujiUariö  \ietji,  nodj  ein  pafiiPcä  '4>örti3ip  i'or,  fo  luirb  boo- 
felbo  mit  bcm  im  (iJenitiD  fte^cnben  Subjeft  im  i^aÜ,  (Mefclilec^t  unb  ;{at)l  überein- 
fleftimiut,  ,v  33.  wjele  ludzi  je  powolanych,  maJo  w  u/ wol  cny  cli  uiele 
würben  berufen,  wenige  aber  ouSeriüäl^lt. 


—     86    — 


9.  dzewjaty 

10.  dzesaty 

11.  jednaty 

12.  dwanaty 

13.  tfinaty 

14.  styrnaty 

15.  pjatnaty 

16.  sesnaty 

17.  sydomnaty 

18.  wosomnaty 

19.  dzewjatnaty 

20.  dwacety 

21.  jedyn  a  dwacety 

22.  dwaj  a  dwacety 

23.  tri  a  dwacety 

24.  styri   a  dwacety 

25.  pjec  a  dwacety 

26.  sesc  a  dwacety 

27.  sydom  a  dwacety 

28.  wosom  a  dwacety 

29.  dzewjec  a  dwacety 

30.  tficety 
40.  styrcety 


50.  pjecdzesaty 

60.  sescdfesaty 

70.  sydomdzesaty 

80.  wosomdzesaty 

90.  dzewjecdfesaty 

100.  stoty 

101.  sto  a  preni 

102.  sto  a  druhi 
200.  dwe  stoty 
300.  tri  stoty 
400.  styri  stoty 
900.  dzewjec  stoty 

1000.  tysaci 
2000.  dwaj  tysaci 

3000.  tri  tysaci 

4000.  styri  tysaci 

10,000.  dzesac  tysaöi 

100,000.  sto  tysaci 

200,000.  dwe  sce  tysaci 

300,000.  tri  sta  tysaöi 

400,000.  styri  sta  tysaci 

500,000.  pjec  stow  tysaci 

1,000,000.  milijonny. 


1.  jDte  Orbinotia  finb  ber  (£nbung  nad^  ^^(bjeftiliQ  unb  ge§en  nad^ 
slaby  a,  e  mit  5(u§na{)me  öon  preni,  druhi,  tfeci,  tysaci,  bte  na6) 
tuni  beflimert  lüerben. 

2.  9caci)  pol,  bie  §älfte,  ftel)t  ftetg  ber  ©enttin  ber  fubftantilü- 
fcfien  2)e!Hnation  auf  a  (liergleid)e  slowa),  j.  33.  poldra  anbert^alb, 
pol  tfeca  21/2,  pol  stworta  31/2,  pol  pjata  47?,  pol  sesta  S^/g, 
pol  dzesata  9V2,  pol  stota  99 V2,  (pol  sta  ein  f)al6ec^  ^unbert  häufig 
für  50).  ®iefe  Aügung  bleibt  aii^  in  ben  übrigen  fällen  unüeränbert, 
5.  93.:  z  polsesta  tolerjom  je  so  wrocil  er  ift  mit  ^^'^/^Xahv  jurürf« 
geteert. 

3.  ^ie  3kud)§a|ten  lüerben  Don  ben  Crbnung§5at)Ien  mit  ber 
(Snbung  ina  gebilbet:  jednina  bie  t£-tnl)ett,  dwojina  ein  ^l^'eitteil  (3tt)eitel), 
tfecina  ^/^,  stwörcina  Y4,  pjecina  ^s.  sescina  ^/q,  sydmina  7?/ 
wosmina  ^/q,  dzewjecina  ^9^  dzesacina  ^lor  dwaceöina  YsO'  PJec- 


—     87     — 

dzesacina  Y.O'  stocina  VioO'  tysacina  Viooo-  '^(^n  fonn  aber  Qitd^ 
jagen  tfeci,  stworty,  pjaty,  .  .  .,  tysaci  dzel,  ber  erfte,  .  .  ., 
1000.  Zdl 

4.  S8ou  bcn  Ci-bniini^ö^a^len  luerben  aud)  bie  3of)lQ^ü erbten 
abgeleitet:  z  prenja  erftenä,  z  druha  ,5li)eiten^-\  z  tfeca  brittenö, 
uiüfüv  man  aud)  (k)  prenjemu,  druhemu,  tfecemu  fagen  fann,  bann 
nur  k  stwörtemu  k. 

iöei  ^^Ingaben  beö  5)atumä  [tel)t  immer  ber  ©enittu  mit  2Beg= 
laffiing  bec;  ,^u  ergän,^enbeu  dnja,  5.  55.:  ()eitte  i[t  ber  1(5.  SDcai  dzensa 
je  sesnateje  meje  (dnja),  sesnateho  junija,  16.  Suni. 

Francozka  Aranh'eic^  poskhod,  -odu,  (Storfmerf 

Hendrich  ^einrid)  sabat  Sabbat 

Ludwik  Submig  sobota  ©onnabenb 

majestosc  Waieftät  stoleto  3a^r()unbert 

merc  Wäx'^  swjecic  feiern 

narodniny  (Geburtstag  wjesoJy  ()eiter 

polojca  ioälfte  wotpocowac  (aug)rul)cn 

pomerny  mä^ig  wucisceny  gereinigt. 

86.  A)  Sesc  dnjovv  dzetaj,  sydniy  wotpocuj!  —  November 
be  w  najstarsich  öasach  dzewjaty  mesac,  netko  je  jednaty; 
december  be  dzesaty,  netko  je  dwanaty  mesac.  —  Smy  w  pre- 
njej  potojcy  dwaceteho  stoleta  ziwi.  —  Kotreho  je  dfens? 
Dzensa  je  sesnateje  meje.  —  Dzesaty  dzen  mesaca  hapryla  je 
stoty  dzen  wsedneho  leta.  —  Rom  stoji  wot  leta  sydom  stow 
tri  a  pjec  dzesat  pfed  Khrystom.  —  Njeje  jich  dzesac  wucisce- 
nych?  Hdze  pak  su  ci  dzewjeco?  —  Bese  pak  wokolo  dzesa- 
teje  hodziny.  —  A  tak  je  Böh  sydmy  dzen  swoje  dzelo  doko- 
njat.  —  Öesc  dnjow  dyrbice  dzelac,  ale  sedmy  dzen  je  sabat. 

B)  ^6)  mar  t)eucr  ber  erfte,  üorige«?  Sa^r  mar  id)  ber  brittc.  —  2)er 
mie  Hielte  iJJ^onat  ift  ber  SJMrj?  —  SBir  molinen  im  brüten  ©tortmer!. 
—  SOienfc^en,  meiere  mäfjig  leben,  [inb  nod)  im  60.,  ja  felbft  im  70. 
3at)re  it)reS  ^liWni  gcfunb  unb  Reiter.  —  ':?lm  mie  nietten  Wai  feiert 
Seine  9)?ajeftät,  uufer  .Slöuig,  feinen  ©ebiirtiStag?  —  .S>inrirf)  IV.  nnb 
l'ubmig  XIV.  umren  bie  berii^mteftcn  .*iU\nige  üon  ivi"Q"ft"<^i<^-  —  ^en 
für^eften  Zac\  im  Safjre  ^aben  mir  am  21.  Xe^ember.  —  I^er  erfte 
^ag  (in)  ber  SBoc^e  ^eif^t  Sonntag,  ber  fiebente  ©onnabenb. 


—    88    — 

§  54.  ö^attung^jafilen.     Mnozace  licbniki. 

5luf  bte  ^ra^e:  kelkory  luie  inelerlei? 


1  jednory  etnfiid^  (na(^  staby) 

2  dwoji  (nacf)  tuni) 

3  troji 

4  stwory 

5  pjecory 

6  sescory 

7  sydmory 

8  wösmory 

9  dzewjecory 


10  dzesacory 

11  jednacory 

12  dwanacory 

20  dwacecory 

21  jedyn  a  dwacecory 
30  tficecory 

40  styrcecory 
100  Story,  stotory 
1000  tysacory. 


1.  ^ür  „einerlei"  jagt  man  oft  jedyn  —  Jena  —  jene,  ,5.  '^.: 
to  je  jene  wino  ha^  ift  ber  nämliche  2Bein;  to  je  Jena  woda  bas  i[t 
ba§  nämli(f)e  3Saffer,  to  je  Jena  pseiica  ha§>  ift  ber  nämlicf)e  3Bei'^eii; 
to  je  wso  jene  baö  ift  einerlei. 

t;^^2.  ®iefe  ^^ormen  muffen  öon  dwoji  augefancjen  immer  bei  hm 
•»^luralien  unb  ©ualien  tantum  gefegt  luerben,  5.  ^.  dwoje  kachle  ,^mei 
Ofen,  troje  husle  3  ©eigen,  pjecore  durje  5  Xüren;  bagegen  jene 
skörnje  ein  ^^aar  (Stiefel,  jene  sie  ein  ^aar  ^ofentriiger. 

3.  3J?and)mQl  merben  biefe  3af)I^örter  aud)  mit  ber  (inbung  aki, 
a,  e  gebilbet,  5.  5^.  jenaki,  dwojaki,  trojaki,  stworaki,  pjecoraki 
....  storaki,  tysacoraki. 

4.  ®ie  Xeilung'cga^ten  muffen  im  SBenbifdjen  mit  bem  SSormorte 
po  unb  bem  ßotal  ber  ©runb^atjten  umfd^rieben  merben,  alfo 
po  jenym,  po  jenej  je  einer,  eine,  ein,  po  dwemaj  ober  po  dwu 
5n  ^meieu,  po  tfoch  muzach  je  brei  ^H^änner,  po  pjecich  stach 
je  500.1 

5.  2)ie  ^IBieber^otunglja^Ien  finb  an^  ben  (^runb,5af)ten  unb  bem 
9Börtrf)en  kröc  ^ufammengefetjt,  unb  nur  bie  brei  erfteu  l)aben  eine 
befonbere  ^orm:  jönu  (ntbm  jönkroc)  einmal,  dwöjcy  2  mal,  tröjcy 
3  mat,  styri  kröc  4  mal,  pjec  kröc  5  mal,  dzesac  kroc  10  mal,  sto 
kr(3c  100  mal,  tysac  kröc  1000  mal.  <5ür  kröc  fann  man  aud)  raz 
(eigentlid)  ©c^tag)  anmeuben:  raz,  dwaj  razaj,  tri  razy,  styri  razy, 
pjec  raz(ow),  1,  2,  3,  4,  5  .  .  .  100  mo(. 

Stnmirlung.  3"i^  3lntwort  auf  bic  ^rage  |um  lutcDieltcn  'DJJale  btcnt 
bir  ?llfu)atiü  ber  Drbinalta  mit  raz:  preni  raz  ha§  erfte  Wal,  druhi,  tfeci, 
stwörty,  stoty  raz  boä  2.,  3.,  4.,  100.  mal 


—     89    — 

©prfd^en  beim  Wultipliiiereii: 
1X1=1  lautet  jedyn  kröc  Jena  je  Jena. 
1X2  =  2  „  dwaj  kroc  Jena  stej  dwe. 
1X3  =  8  „  tri  kröd  Jena  su  tfi. 
1X4  =  4  „  styri  kröc  Jena  su  styri. 
1  X  •>  =  ;3  ri  PJßc  kroc  Jena  .je  pjec. 
u.  l  l  mit  je. 

6.  Tic  3^flten  fclbft  l)cif?eu:  jenka  bie  (iiiiö,  dwenka  oi)er 
dwojka  i)ie  ^Wtx,  tfinka  ober  tröjka  Me  ®rei,  styrka  (stwörka) 
bie  Sßier,  pjatka  bie  Jyünf,  sestka  bio  Sec^y,  sydomka  bie  ©iebeii, 
wösomka  bie  'Xcfit,  dzewjatka  bie  ?ieun,  dzesatka  bie  3^^"'  dwa- 
cetka  bie  3^'■'^'^Ü]'  pjecdzesatka  bie  ,'vünf,)ic],  stotka  §uiibeit, 
tysacka  'Saufenb. 

1.  2(nmerfung.  %u\  bie  (yraflc,  um  une  inel  U§r,  wann,  kak  na  casu? 
fte^t  ber  Sofal  w  jenej,  dwemaj,  troch,  styrjoch  .  .  .  (hodzinach)  1,  2,  3,  4  U^r. 
^  ^l  llijv  stwörc  na  jenu,  Vgl  na  pol  jenu,  ^/^l  tri  stwörde  na  jenu;  stwörc  na 
dwe,  na  tri  ...  .  ^/^2,  V.j3,  na  pol  dwemaj,  dwej,  trocli  ....  ',j2,  ^23;  tri 
stworce  na  dwe,  na  tri  ...  .  •^/^2,  '-^/^S. 

2.  Ütnmetfung.  9(uf  bie  ^va^e  wie  halb  kak  börzyV  u'cnbet  man  za 
mit  bem  5(tt.  an:  za  pol  hodziny  in  einer  I)nlben  Stunbe,  za  stwörc  hodziny  in 
einer  i^iettel)tunbe,  za  tri  stw6r6e  hodziny  in  ^,4  ©tunben,  za  hodzinu  in  einer 
Stunbe,  za  poldra  hodziny  in  IV2  Stunben,  za  dwe  hodzinje  in  2  Stunbcn,  za 
poltfeca  hodziny  in  2\'j  Stunben,  za  tri,  styri  hodziny,  za  pjed  .  .  .  hodzin  in 
3,  4,  5  .  .  .  (Stunben. 

3.  ?rnwerlung.  9Iuf  bie  f^rage  wie  lande  kak  dollio  fte^t  ber  bloKe 
5tIfuffltiD:  hodzinu,  dwe  hodzinje,  tri,  styri  hodziny,  pjec  .  .  .  hodzin.  Uber^ 
bieg  merfe  nod^  pfad  hodzinu  Dor  einer  ©tunbe,  do  dweju,  ti^ocii,  styrjocii,  pje- 
cieh  .  .  .  Dor  2,  3,  4,  5  .  .  .  U^r. 

7.  '^ad)  ben  unbeftimmten  3^^)^^"i^'i^t^^n  wjelc,  iiinoho!  uiet, 
trochii  ,^iem(id},  malo  luetiig,  mjenje  n)enii-\er,  dose  i^enuii,  kelko 
tuie  inel,  telko  fo  uicl,  folgt  immer  ber  (^enitiu,  uieitit  |ie  im  'Jioiii. 
ober  "^(ff.  ftetjen.  Sonft  bleibt  baö  3^^^^"^^^^^  imueränbert  mib  ha'6 
^auptmott  tritt  in  ben  oerlangteu  .Majuy;  nias  mato  jjjenjez  bu  baft 
luenig  ©elb,  we  wjele  wecach  wustojny  in  oieleii  1)iitiieii  erfal)reii, 
pfed  wjele  ludzimi  uor  Dielen  2enten.  I^aö  jii  biefen  ©nbjeften 
geliörige    uerbale   '•^.Nräbifnt    ftel)t    in    beibertei   fällen    in    ber    britten 


—    90     — 

^erfon  ©int^ulariy  bcic  fäc!§Iid^eii  ®e)(i)Iecf)teiS,  g.  !ö.:  malo  skotu  be 
(je  bylo)  na  pastwje  luenig  SSielj  tüax  auf  ber  SBeibc;  wjele  slowkow 
wisa  (wisase,  je  wisato)  na  stomje  öiet  *|5ftaumcn  fangen  (fingen) 
auf  bem  !öaume. 

!J)aö  pröbifatiüe  ?(bjeftiü  ridjtet  fic^  im  .Siafu§  narf)  bem  logtfdjeu 
(luirfüc^eu)  ©ubjefte,  b.  ^.  baö  präbifatiüe  5tb|eftiu  fteE)t  im  ©enetiö, 
iDcifirenb  bie  Äopula  nad)  bem  grammatijc^en  (itic^t  mirflidEjen)  @ub= 
jeft  (mnoho,  malo  u.  f.  f.)  ge{)t,  5.  Ä:  mnoho  njepfeceli  bu  w  bit- 
wje  ranjenych,  ale  malo  morjenych,  e§  gab  in  ber  ©c^Iac^t  niele 
Dernjimbete,  aber  menige  getötete  ^si"^^- 

3tnmerlung.  9Jionc^mal  fommt  in  jold^en  ©ä^tn  ia8  beutfc^c  ©ubjeft  im 
Söenbifc^cn  in  ben  ©enitio  unb  bas  oerbale  ^räbifat  in  bie  b ritte  Ißerfon  Singu* 
lori^;  ä-  S.  nas  be  (je  hyio)  mnoho  khorych  wir  (üon  un^)  tuaren  inele  IranI; 
nas  be  (je  byio)  malo  strowyeh  mir  (von  uni)  Jüoren  ttienigc  gefunb. 

Söenn  ba'$  logifdEie  ©ubjelt  in  ben  abl^ängigm  ©a^  l^inübergreift,  fo  ri(^tet 
fic^  ba§  ^räbilat  be§  9?ebenfal3e§  naä)  bem  grammatifi^en  öcfd^let^te  biefeä  Subjeltä, 
j.  'i*.  mnoho  hosci  k  nam  pfiiidze,  zo  bychu  sebi  trosku  zarejowali  üiele  &ä^it 
tarnen  5U  un§,  um  ein  inenig  gu  tonjen. 

8.  ^a§>  allgemeine  3<^§tiüort  wsön,  wsa,  wso,  wsitkon  aller,  oHe, 
ofle§,  ber,  bie,  baä  gan,^e,  mirb  auf  folgenbe  SBeife  bef liniert: 


(Sinjaljl. 


9}?änntid^. 
9L  95.  wsön,  wsitkon 
(^.  wseho,  wsitkeho 
^.  wsemu,  wsitkemu 
5(.  wseho,  wsön,  wsitkon 
1'.  we  wsem,  wsitkim 
3.  ze  wsim,  wsitkim 


@äcf)lic^. 
wso,  wsitko 
wseho,  wsitkeho 
wsemu,    wsitkemu 
wso,  wsitko 
we  wsej,  wsitkej    we  wsem,  wsitkim 
ze  wsej,  wsitkej     ze  wsim,   wsitkim. 


Söeibüc^. 
wsa,  wsitka 
wseje,  wsitkeje 
wsej,  wsitkej 
w§u,  wsitku 


Wt\)Xiai){. 


5DMnnIicI). 

S*?.  Sß.  wse,  wsitey 

®.  wsech,  wsitkich 

^.  wsem,  wsitkim 

31.  wsech,  wsitkich,  wse 

S.  we  wsech,  wsitkich 

S.  ze  wsemi,  wsitkimi 


SBeiblid^.     5äct)ticl^. 
wse,  wsitke 
wsech,  wsitkich 
wsem,  wsitkim 
wse,  wsitke 
we  wsech,  wsitkich 
ze  wsemi,  wsitkimi. 


91     — 


baba  ^ebamme,  alteS 

2öeib. 
Babylon  iBabtjIou 
Babylonski  üon  93a 

bljlon 
bic  fd^tagen 
bresk  '•^^fivfid) 
cytk  ©anje 
cepjec  fdjlagen 
casnik  Ut)r 
hanic  uer[potteu 
hanjenje  ©pöttevei 
hinity  eitel 
hlowa  ftopf 
hra   3piel 
hrabje  9iecf)cn 
kcenje  ^-Blüte 


kolö  93ienenforb 
krasny  prächtig 
kfiz  5?'reu5 
kwetka  Ölume 
mewa6  (pflegen  ju) 

t)aben 
myslic  beuten 
nasyp  '2öatt 
olympiski  olt)mpifd) 
pohnuwac  rühren 
pokazac  geigen 
pomnik  ^enfmal 
powetr  Suft 
pozdze  fpät 
prawo  ^ed;t 
po  prawom  eigentlid^ 
prosef  Bettler 


pfedzölac  umarbeiten 
rjanosc  Sd^ön^eit 
scena  SBaub 
smjerc    Xob 
wasnje  ttrt 
weönosc  (Slüigfeit 
wöza  Jurm 
woprawdze  in  ba  Xot 
worjesina  9Ju^baum 
wotbic  (ab)fc^lagen 
wrota  Xor 
wuwjesc  ausführen 
zaptacic  be^Qljlen,  öer= 

gelten 
zapocec  anfaugen 
zastuzba  SSerbienft 
zwostawac  bleiben. 


37.  A)  Nekotryzkuli  stom  njese  troje,  samo  stwore  plody. 
—  Zaplac  nasim  susodam  sydmorje  jich  hanjenja,  z  kotrymiz 
tebje,  knjeze,  hanja!  —  Twjerdfizny  maja  dwoje,  druhdy  tez 
troje  nasypy.  —  Starej  babje  dwoje  hrabje,  mlodej  holcy  stwore 
cypy-  —  W  leöe  mewamy  jednore  wokno,  w  zymje  wsak  su 
dwoje  wokna  lepse.  —  Kozdy  tydzeii  döstawaja  proserjo  wot 
macerje  po  pjenjezku.  —  Jedyn  kröc  Jena  je  Jena,  dwaj  kröc  dwe  su 
styri,  pjec  kröc  dzewjec  je  pjec  a  styrceci.  —  Mesaök  je  pjec- 
dzesat  kröc  mjensi  dyili  zemja.  —  Pilna  pcola  sto  kröc  wob 
dzen  z  kolca  löta.  —  W  Budysinje  njejsyni  häkle  preni  raz, 
ale  hizo  tfeci  raz  byl.  —  Pjeöina  je  pjaty  dzel,  dzesacina  dze- 
saty,  dwacecina  dwacety  a  stocina  je  stoty  dzel  cylka.  —  Kak 
na  casu  je  ?  Na  pol  wösom  je  wotbilo,  budze  skoro  tri  stwörce 
na  wösom,  —  Kelkoz  hlowow,  telko  niysli.  —  Kelko  ludzom  je 
smjerc  lubaV  —  Za  nesto  dnjow  budu  ze  swojini  dzetom, 
kotrei  sym  hizo  wjacy  kröc  pfedzelal,  hotowy.  —  Bije  (öepje) 
jenu,  dwö,  tri.  —  Woda  je  wjele  strowsa  hac  wino.  —  Nechtöz- 
kuli  reci  wo  wsem,  we  wsem  widzi  zmylki  a  woprawdze 
wo  nicim  niöo  njerozemi.    —   Wsöm  pomhaj,  nikomu  njeskodz ! 


—     92     — 

—  Pfeciwo  wsem  narodam  budz  sprawny,  swoj  narod  wosebje 
lubuj ! 

B)  ^a  l)a6e  ic^  allerlei  llt)ren,  unb  fe^e  mcf)t,  luie  )pät  eö  ift;  auf 
einer  ift  e§  7^4,  auf  ber  2öanb(uf)r)  Vj-^^  ""^  «uf  ber  ^urm(u^r)  3/^4; 
n)ie  fpät  ift  eö  beun  cigeutlid)?  ©oeben  Ijat  c§  7^5  gefc^tagen.  —  3Bir 
l)ahm  im  ©arten  üerfcf)iebeneg  Dbft,  niimtid^  Äirfd^en,  ^'(pfel,  löirnen, 
^ftauinen  unb  ^^firfid^c;  bann  fte^t  auc^  ein  S^ufebauiu  im  (Sparten.  — 
?hK^  fec^ferlei  ©amen  luädift  fecf)feriet  grud)t.  —  5(uf  ben  Söiefen  blüt)en 
^unberterlei  iölumen.  —  Wanä^i^  W^W  W  ä^feierlei  ^ölüten.  —  3n 
nnferem  §anfe  finb  8  SEüren  unb  2  Xore.  —  2)er  V'e^rer  tjat  unö^ 
ge^^eigt,  bafe  tuir  biefe  5Iufgabe  auf  glueierlei  *?(rt  ouöfüliren  fönnen.  — 
(Sin  einfacf)e!ö  .Slreu,^  auf  einem  einfadjen  (Mrabe  rüfjrt  oft  me^r  ah  ein 
prac^tUülIeä  ^enfmal.  —  2X6  =  12,  7X9  =  63,  8X13  =  104, 
9X698  =  6282.  —  ^ie  ©egenb  tion  iöab^ton  trägt  liunbertfältige,  ja 
in  manchen  befonber^.  frucf)tbaren  Sat)ren  fogar  (samo)  breiliunbertfäl^ 
tige  5vud)t.  —  ®ic  ült)mpifc^en  Spiele  feierten  bie  ©riechen  alle  4  3ai)re. 

—  SSie  öiel  S[J?arf  unb  Pfennige  mu§  man  für  40  9J?eter  l^einn^anb  ju 
88  ^^fg.  geben?  —  ®ie  £uft  ift  80  maf  leidster  al^S  baä  Söaffer.  — 
1/4  ift  ber  tjierte,  Vs  ^er  britte,  Ve  ^^^  i^^)^^^  ^^^t  eines  ®an,^en;  britt= 
^alb  bagegen  ift  ein  ^aiht^  unb  §mei  ®an,^e.  —  Heftern  mar  id)  uon 
3/48  bi§  V2IO  bei  ber  Xante.  —  ®eine  jüngfte  ©djmefter  ift  anbert^alb 
Sa^re  att.  —  X^u  l)aft  nod)  menig  gro^e  (Stäbte  gefeben.  —  'Miller 
9fiul)m,  alle  3d)ün()eit  ift  eitel.  ~  9Sor  allem,  mae  Üir  tuet,  uor  einer 
jeben  üon  euren  5frbeiten  ben!et  an  ®ott,  benn  alteg,  mae  ibr  oljue  ibn 
angefangen  babt,  bleibt  o^ne  SSerbienft  für  bie  ßmigfeit. 

(£rgün5ung   ber  ^-Ie;riDn  be§   ^erbumö. 
SWan  unterfc^eibet  Üvci  .3clta6f(^ttlttc  ober  ^eitftufcn: 

1.  bie  ^tt^tntoavi  (pfitomny  cas), 

2.  ttaä  ^4>vätnitltm    (zandzeny  cas);    uuter  ^j.^räteritum   luirb 
jebe  ber  öergangcnen  ^<t\tQn  tierftanben, 

3.  :Die  ^ttfttttft  (pfichodny  cas). 

S^ac^  ber  ^^eitDauer  ,^erf allen  bie  3*^ittobrter  in  58erba  ber  ^aitev 
unb  SBerba  ber  ^^ottenbuttg. 

1.  ^Älbung  ber  ^rüfenSformen  (§  16—21). 

2.  ^ie  menbifd^e  ©pra^e  l^at  für  ha^:!»  Präteritum  Hier  (^^-ormen: 
baS   Smperfeftum,    ben    Storift,    t)as>  ^erfettum    unb    ha&  ^Iu§  = 


—     93     — 

qiiampcifcftiim.      Über    bic    '-l^ilbiiiui    bcr    beibeu     loUtcvou    ,~yotmen 
ficlic  §  34. 

§  55.  Smperfeftum. 

^a§  Smpevfettum  lie,^eid)net  eine  baiiernbe  ober  ii)ieberf)o(te 
,s?anb(uiu]  unb  bic  bcgieitenbeii  Umftäiibe,  iinb  luirb  mit  hm  (£nbuiu"\en 
ach,  ech  unb  cli  gebilbet.  Xie  SSerba  ber  I.  .Sionjußation  mit 
offenem  ©tamme  unb  bie  35er6a  ber  III.  unb  IV.  ^onjuc|atton  bilben 
biefe  Aorm,  inbem  an  ben  'i^^räfenfSftamm*  bic  (i'nbung  ach  gefetzt  unrb, 
luobci  ha^  a  bei  ber  ?(6nianblung  §u  e  erloeid^t  uierben  mufj,  fobalb  eä 
junfdjen  51t) et  meidje  Monfonanteu  ,^u  flehen  täme;  ^.  '-Ix:  pi-j-ach, 
rec-ach,**  wuc-ach.  —  ®ie  SSerba  ber  I.  Konjugation  mit  gefd^loffe^ 
nem  Stamme  unb  bie  35erba  ber  IT.  Konjugation  felHMi  an  ben  '']srä; 
fenäftamm  bie  linbung  ech,  wobei  ba-i  ftammi)afte  d,  k,  11,  t  ,^u 
dz,  c,  nj,  d,  niie  im  ^räfen?\  erlneid^t  toirb,  5.  ^.:  pjec-ech,  plec- 
ech,  wuknj-ech.  —  ^ie  93erba  ber  V.  unb  VI.  .Konjugation  neh- 
men bie  Snbung  ch  an,  meiere  aber  an  ben  Sufinititjftamm  gefe|t 
unrb,  niobei  bei  allen  SSeiben  ber  V.  Konjugation  haä  urfprünglid^e  a 
be§  Sufinitioftammeö  mieber  ,^um  93orfd)ein  foinmt:  wol-ach,  trel-ach, 
kupow-ach. 

(Sin;,a^l. 

1.  ^erfon       pija-ch         njese-ch        kupowa-ch         tfela-ch 

2.  „  pij-ese         njes-ese         kupowa-se         tfele-se 

3.  „  pij-ese         njes-ese         kupowa-se         tfele-se. 

Blueija^I. 
1.  ^erfon   pij-achmoj   njes-echmoj   kupowa-chmoj    tföla-chmoj 
2.  U.S.     „        pij-estaj,  ej  njes-estaj,  ej  kupowa-staj.ej  tfele-staj,ej. 


1. 

^erfon 

pij- 

•achmy 

njes- 

•echmy 

kupowa- 

■chmy 

tfela-chmy 

2. 

fr 

Pij- 

■esce 

njes-esce 

kupowas-ce 

tfele-sce 

3. 

II 

pij- 

•achu 

njes- 

echu 

kupowa 

-chu 

tfeia-chu. 

•  Ste^e  §  27. 

♦*  »ei  ben  58crben  ber  I.  Äonjuiiatioii  mit  offenem  Stamme  tuirb  ebenjo, 
rote  in  bor'öeflcnwart,  ',ur  SScrmeibunfl  be-J  .'Tiiatu^  ein  J  einnef^oben:  pi-j-u; 
j)i-j-acli. 


—     94     — 

§56.  5torift. 

2)er  9(orift  be5ei(i)net  eine  ^oiibluiuj,  bie  al§  einfach  gefd^e^eii 
l^iitgefteHt  ipivb;  berfelbe  trirb  bom  Snfinttinftomme  mit  ben  ©nbungen 
eh  uiib  cch  gebitbet.  ^ie  SSerba  ber  I.  Konjugation  mit  offenem 
©tamme  nnb  bie  ^>8erba  ber  übrigen  Konjugationen  nehmen  bie  lSn= 
bung  eil  an;  nur  rtirb  bei  ben  SSerben  ber  III.  unb  V.  .Konjugation 
bo§  au^Iautenbe  e  be§  Snfinitib[tamme§  in  a  nertüanbett;  5.  23.  wupi-c 
austrinken  —  wupi-ch,  nawukny-c  erlernen  —  nawukny-ch,  nawu- 
ci-c  unterri(J)ten  —  nawuci-ch,  zawola-c  rufen  —  zawola-ch,  do- 
tfele-c  erfc^ie^en  (fid^  etUiaS)  —  dotfela-ch,  nakupowa-c  jnfammen= 
faufen  —  nakupowa-ch.  ®ie  @nbung  eeli  nehmen  bie  58erba  ber 
I.  Konjugation  mit  gef^Iof  jenem  (Stamme  an,  inobei  d,  k,  t  gu  dz, 
d,  6  ermeic^t  nierben;  §.  93.:  dowjeda-ech  ic^  füt)rte,  napjec-ech  xä) 
buf,  naplec-ech  icf)  flod^t. 

©injaf)!. 

1.  donjes-ech  wupi-ch  dobeza-ch 

2.  donjes-e  wupi  dobeza 

3.  donjes-e  wupi  dobeza. 


1.  donjes-echmoj 

2.  donjes-estaj,  ej 

3.  donjes-estaj,  ej 


3ti)ei;,af)l. 
wupi-chmoj 
wupi-staj,  ej 
wupi-staj,  ej 


dobeza-chmoj 
dobeze-staj,  ej 
dobeze-staj,  ej. 


1.  donjes-echmy 

2.  donjes-esce 

3.  donjes-echu 


9J?et)raa§I. 
wupi-chmy 
wupi-sce 
wupi-chu 


dobeza-chmy 

dobeze-sce 

dobeza-chu. 


1)er  ^torift  unterfd^eibet  fid^  öom  Smperfeftum  nur  baburd^,  baß 
berfelbe  in  ber  2.  unb  3.  ^erfou  ber  (iinjaf)!  feine  Snbuug  Ijat, 
mii^renb  biefe  formen  beö  3mperfeftum§  ftetg  auf  se  enbigen.  ®e§^ 
^alb  nennt  man  aud^  ben  ?lorift  ha§>  !uT,^e  Präteritum  unb  ha§>  Smper- 
feft  ha^  lange  "^jiräteritum. 

2lnnterlung.     "^ene  ^eittoörter  ber  II.  Ä'onjugation,   bercn  6tomm  auf  tin 
d  ober  li  ouSge^t,   tt)eifen   im  ^Präteritum   ben  (S^oröfter  ny   ob  unb  ueJ^men  bie 
d  unb  h  äu  dz  unb  k  erweicht  merbcn,  3.  ö. :  pad-ny-c 


(Snbunn  cch  an,  wobei 

foUen  —  padzech,  dosah-ny-6  erreid^en 

toie  padnych,  dosahnych  üor 


dosazech.     ®od^  fommen  auc^  dornten 


—     95    — 

§  57.  Jyuturiim. 

'Das  33?enbij(f)c  ()at  eine  ^löeifnrfjc  ^'vnturform :  budu  i)isac  tc^ 
lüerbc  fd^rcibeii,  id)  mertie  ein  ©d^rcibeiiber  fein,  ober:  oapisii  \ä)  luerbe 
au  ff  einreiben,  b.  i).  icf)  tucrbe  ^^luf^cfc^ricbcucc^  t)aben. 

©emnad^  tnirb  bac-  ^niturum  auSflebrüdt: 

1.  enüueber  burc^  bic  ""^Isräfeuöfoim  (perfeftiüer  '-l^Tba)  a)  ber 
momeiitaueii  ^^erbo  (rcrha  singulariu,  §  ()8),  kalnu  id^ 
luerbe  einen  ©tic^  mad^en,  ic^  tüerbe  einmal  fted^eu;  b)  burrf) 
bic  "•^sräfenSform  ber  finitiuen  (buratiü^perfettiüen)  58erba 
§§  69 — 75,  bie  burc^  ^väfi;iieninc]  C^^orfcUen  einer  ^-Borfilbe) 
au§  2)uratiucn  entftef)en:  napisu  ic^  luerbe  auffdjreiben,  za- 
tfasu  id^  luerbe  fd^üttetn. 

58on  füllten  .^ufünftic^en  3eiten  felU  man  Doranc^  ba§  if)re 
^anblung  Hon  ©rfotc^  begleitet  fein  luirb,  ,v  iö.:  zaplacu  id^ 
werbe  (mirf(i(!^)  be^a^ten,  id^  merbe  nirfjt  fd^ulbig  bleiben. 

2.  ^a-i  futurum  mirb  bnrcE)  budu,  budzes  .  .  .  mit  bem  Snfi- 
nitiü  ber  impcrfettiüen  33crba  anogebriidt,  ,v  '-B.:  budu 
sedzec  id)  luerbc  fiUen,  ein  ©il^enber  fein,  budu  pisac  id^ 
merbe  fc^reibcn,  mid^  mit  bem  ®df)reiben  bcfc§äftigcn.  3old^c 
Autura  brüdcn  eine  2)  au  er  au§. 

'^^emerft  fei,  baf?  'i)o.^  5Benbifd)e  bne  futurum  in  ben  mei^ 

ften  ^öDen  burd)  bie  ^räfeneform   ber  perfeftiiien  SSerba   (alfo 

o^ttC  budu)    auöbriidt,    ,v  93.:    wupiju   i(^  luerbc  au^^trinfcn, 

mit!  anvi"ietrunten  {)aben,  pöznaju  ic^  luerbe  erfennon   (unb  co 

bann  nnffen). 

®urd)  bio  ^räfii;iernng  beS  3^'^^^°^^^-'  erhält  bic  ^anbUuu]  1.  bic 

^lüc^tung  im  iKanmc   unb    2.  bie  .'panbtnni]   mirb   a'bgcfdjloffen, 

uollenbet  (b.  b-  nian  fragt,  mag  gefd)e^cn  ift,   nidt)t  aber,  maö  baucrte). 

I^ie  SSorfilbe    po   bagegen    brandet    ber  ^anblnng    feine  ^liid£)tung    ;,u 

geben,  inbem  fie  nur  }^\\x  ']>orfefticrung  berfelbon  biciit,  g.  9x:  pomodlu 

so  id)  iDcrbe  beten,  (menig,  fur^)  mein  ©ebet  ucrric^tcn. 

Tic    JturatiDen    SSerba    ber  S3eiuegung    bilbcn   bav>  5"ti'^'"'" 
mit  ber  53orftlbc  po  unb  bet)altcn  trol;,bcm  bic  buratiue '-Jx'bcutung;  aud) 
bic  'Ki^tnng  im  9iaumc  gc§t  it^ncn  <xb.     ^§>  finb  bic  in  §  2i)  genannten 
ponjesu*    ufm.,    \)<X'i>  gi(t   aber  nur  üon   ben  buratiüen  95erben,    nie 
molö  uon  ben  iteratiucn. 


•  ntcmalä  budu  njcsc,  abfr  immer  budu  nusyc  litcratiö)  ic^  luerbc  roieber^ 
^olt  trogen,  roä^renb  ponjesu  ein  einmolifleo  Tragen  in  ber  3i'f""fi  bebeutet. 


—    96     — 

Sicnicrfuiirt:  ^-'•'fan  unterfd^etbct  poscelu  tc§  luerbe  ein  ttienig  flreuen  unb 
poscelu  lozo  id)  »»erbe  bas  58ett  madjcn. 

(S-riDäfiiicn^wert  ifl  aud^  ba§  öfter  gebraucf)te  umfc^rtebene  guturum  ber  $8oIIenbun(] 
mit  zmeju:  zmeju  nadzelane,  nalicene,  napisane,  napjecene  ic^  luerbe  ©efc^riebe» 
ncö,  (Mcre^nete'5,  ©ebadeneS  l^aben,  b.  l).  iff)  trerbc  gefd^rieben  u.  f.  nj.  I^aben,  fut. 
«xactum. 

Mniiierfung.  SetreffS  ber  Sfegationen  ift  folgenbeg  5U  erwäl^nen:  ftel^t  ba^ 
;>itmort  im  QinfinitiD,  fo  barf,  wenn  and)  bereits  eine  D^egation  Dorfionben  i|t,  ha§ 
nje  beim  ^snfinitiU  nid^t  feilten,  5.  iö.  nihdy  wjacy  njecinic  je  najlepsa  pokuta, 
niemals  me^jr  e§  tnn,  ift  bie  befle  Sujje.  Sft  ba§  5]ßräbifat'5lierbum  nerneint,  jo 
borf  fein  inbefiniteS  'l^ronomen  ober  9(bberb  öorfommen,  fonbern  e§  mu§  mit  ni 
^ufammengefe^t  werben,  fo  ba§  bann  fogar  mel^rere  9?egationen  erfd^eincn  unb  ber 
©inn  tronbem  nerneinenb  bleibt,  3.  SB.  nihdy  nikomu  nico  njebjeru  iäj  nel^me 
nie  jemanb  etmas. 

©oH  burc^  nje  ber  gonjc  ©ag  negiert  werben,  fo  ftef)t  e§  beim  S^erbum  fini= 
tum,  foU  ober  nur  ein  eingigeS  SBort  nerneint  werben,  fo  wirb  ei  mit  biefem  Der* 
bunben. 

dlaä)  zü  wirb  nje  oft,  nad)  hdy  ftetS  mit  bem  §tlfläeitwort  Derbunben, 
5.  'i^.  zo  by  tez  tön  njewumrjel  ba^  boäj  Qud)  ber  nid§t  fterbe! 

Sieben  nje  unb  ni  (nur  in  ^ufönnnenfehungen)  befiftt  ba§  3i>cnbifd^c  bie 
alletnftel^enben  SJegotionen  ne  nein  unb  nie  nic^t,  auäj  nidjt,  wenn  lein  neues 
^ettwort  folgt:  mas  khwile?  ne  l^aft  bu  ^ett?  nein,  njechamy  med  piwka  a 
nie  (unb  ouc^  nid^t)  palenca  wir  mögen  Weber  Sier  no(5  33ranntwein,  nie  mloka, 
ale  smjetany  do  dobreho  kofeja  bjef  nic^t  9Jiilc^,  fonbern  ©al}ne  nimm  5U  gutem 
Äaffee!  dagegen:  sym  tarn  pfisol  a  njejsym  dale  sol  icE)  lam  bortl^in  unb  ging 
nidjt  weiter. 

Nie  bient  öfter  nur  als  SBerftärfung  ber  mit  bem  SSerbum  berbunbencn  3ie= 
gation  nje,  3.  33.  Mi  nie  njej'  wumrjet  nan  abo  mac  mir  finb  Weber  SBoter  nod^ 
9.1cutter  geftorben.  (Sbenfo  finb  lierftärlte  9Jegattonen  nihdy  nie,  nihdy  na  nihdy 
nie  bur(^ou§  nid)t,  auf  feinen  f^aü,  ani  z  najmjensa  nie  auc^  im  geringften  nic^t, 
cisce  nico  rein  nic^tS,  gar  nichts,  nihdy  na  swece  um  feinen  '4?reiS  in  ber  2Belt, 
smorze  (eig.   SJforc^el)  einen  duorf.     Ty  smorze  wes  bu  weifet  e§  einen  £luQrf.  f\^ 

SJfand^mal  bejei^net  bie  ^fegation  nje  bie  SPerfel^rung  be§  SegrtffeS  in  fein 
©egenteil,  wuzitny  nü^lid^,  njewuzitny  fd^äblic^,  mifebriiud^lid),  mudry  weife,  njeni- 
dry  rofenb. 

Ni  fann  oud)  auSnol^mSweife  im  unbeftimmten  ©inne  i'ortommen,  3. 5Ö.  njeje 
tarn  nichtö  ift  nid^t  jemonb  bort? 

2)er  wegatiDe  S^nperatib  wirb  gewöl^nlic^  Hon  ben  iteratinen  formen  gc= 
brauet,  njes  tröge,  njenos  trage  nid^t,  zapocn  fange  on,  njezapocinaj  fange  nid^t 
on.  9Jur  wenn  er  sugleic^  al§  SBarnung  bient,  um  einen  Unfall  ju  nerbütcn  unb 
bie  .^panblung  bal^er  aud^  nid^t  einmal  gcfd^el^en  barf  (*]>rül^ibitin),  bilbet  man  ben^ 
felben  Hon  ben  :perfeftit)cn  ilserben,  3.  b.  njetfel  fd^iefee  nid§t,  gib  ac^t,  ba^  ber  ©d^u§ 
nid)t  loS  gel^t,  njepadfi  falle  nid^t,  njerezn  so  fd^neibe  bi^  nid)t.  dagegen:  nje- 
rezaj  (do  stoma)  fd^ncibe  nid^t  (in  ben  5öaum). 


—     97     — 


§  58.  C«^vfte  Äottiupttott. 

Stelle  §  16. 
^^xn  bicfcr  Slonjiuvition   in   ber  '"^sräfcugftamm  bcm  Sntinitiii  = 
ftamm  öletd). 

^ierl)er  i^e()üreu: 

1.  93ev[ia  mit  gejdE)l offenem  ©tamme  unb  jumr: 
a)    auf    bie   3M"d}l«"te    s   unb  z   unb    auf    bic  3alnttniite  d 
unb  t: 


©tamui 

Snfinitiö 

^rofenl» 
form 

Smperattü 

Präteritum 
Smperf.  ob.Slor. 

55ortictpium 
perf.  oct. 

bod  -  flößen 

bosc 

bodu 

bodz 

bodzech 

bodJ,  a,  o 

klad— [fc;cn 

klasc 

kladu 

kladz 

kladzech 

kladt,  a,  o 

lez— Iried^cn, 

lezc 

lezu 

lez 

lezech 

lezt,  a,  o 

flettern 

mjat-Ineten 

mjasc 

mjatu 

mjec 

mjecech 

mjatt,  a,  o 

mjet— teuren 

mjesc 

mjetu 

mjec 

mjecech 

mjetl,  a,  o 

njes— tragen 

njesc 

njesu 

njes  * 

njesech 

njest,  a,  o 

pas— meiben 

pasc 

pasu 

pas 

pasech 

pas},  a,  o 

plet— flechten 

plesc 

pletu 

plec 

plecech 

pletl,  a,  o 

pfad  — fptnnen 

pfasc 

pfadu 

pfedz 

pfedzech 

pfadt,  a,  o 

rost— tood^feu 

ro«c 

rostu 

rose 

roscech 

rostt,  a,  o 

tfas— fc^ütteln 

tfasc 

tfasu 

tfas 

tfasech 

tfast,  a,  o 

■wjed  — führen 

-vvjesc 

wjedu 

wjedz  * 

wjedzech 

wjedl,  a,  o 

wjez  — fal^ren 

wjezc 

wjezu 

wjez  • 

wjezech 

wjezt,  a,  0 

b)  auf  bie  itcl) (laute  h  unb  k,   lueldje  üor  e  ^u  z  unb  v  er= 
Tneidjt  lücrben;  im  Sufinitiu  uerfdjmel^^en  h  unb  k  mit  6  ju  c: 

■cek  — fitcfeen 
lak— ©Gelingen 

fteOen 
moh— fönnen 
pjek— bacfen 
syk— mfil^en 
tolk— ftampfcn 
wlek— fc^tcppen 


cecf 

eekuf 

cecf 

cecech  f 

cekl,  a,  of 

lac 

laku 

lec 

loceeh 

lakt,  a,  0 

moc 

niözu 

(wumioz 

niözach** 

moht,  a,  0 

pjec 

pjeku 

pjec 

pjeceeh 

pjekl,  a,  o 

syc 

syku 

syc 

sycecli 

sykl,  a,   0 

toic 

tolku 

tote 

tolöech 

tolkt,  a,  o 

wlec 

wleku 

wlec 

wleöecli 

wlekt,  a,  0 

•  SRegatiüer  Siii^f'^fltiü:    njenos,    njewodz,    njewoz,   njobjof,    nje- 
zapocinaj,  njenapinaj. 

**  SIbcr  rid^tig  (wu)mozech  erlöftc,  gciüöf)nli(^  narf)  bcr  4.  ftonjuiv:  wumozich. 
t   ^\e  mit  einem  ftreu5  bezeichneten  ^oni'eii  foininen  fcUon  ober  nainid^t  Dor. 

7 


—    98    — 


Slnmcrlung.  SSon  rjec  fagcn  fommt  nur  ber  Snfinitib  unb  baS  5ßarttcip- 
rjekl,  a,  o  üor.  3)ie  übrigen  formen  bilbet  man  bon  rjeknyc:  rjeknu  —  rjek- 
nych  —  rjekn. 

c)  9(uf  bie  Sfiafallaute  m,  n: 


©tamm 

Snfinitib 

5ßräfeng= 
form 

^mperatib 

Präteritum 
Smperf.ob.8Ior. 

^articipium 
ptxl  act. 

jm— nel^mcn 

(za)jec 

(zaj)mu 

(za)jmi 

(za)iach  (91.)* 

(za)jal,  a,  o 

wzm — ncl^men 

wzac 

wozmu 

wzmi 

wzach,  21. 

wzal,  a,  0 

cn— anfangen 

(po)cec 

pocnu 

(zapo)cn 

(po)cach  (21.) 

(po)cal,  a,  o 

pn— f^jannen 

pjec** 

(na)pnu** 

(na)pni** 

(na)pjach**  (21.) 

(na)pjal,  a,  o** 

tn— abl^auen 

(na)cec** 

(na)tnu** 

(wote)tn 

zn— fid^eln 

zec** 

znu 

zni** 

zach** 

zai,  a,  o  *• 

d)  9fiif  bie  flüjfigen  Saute  1  unb  r: 


er— fd§öpfen 

crec** 

cru** 

cri** 

crech** 

creJ,  a,  o*' 

dr— reifem 

drec 

dru** 

(za)dri 

zadrech,  21. 

drei,  a,  o 

mr— fterben 

mrec 

(wu)mru 

mri 

(wu)mrech  (9[.) 

mreJ,  a,  o 

pr— leugnen 

preö 

<'za)pru** 

Cnje)pri 

(za)prech  (21.) 

prel,  a,  o 

tr— jDifd^en 

trec 

tru** 

tri 

(wu)trech  (21.) 

treJ,  a,  o 

wr— fc^liefeen 

(za)wrec 

(za)wru*** 

(za)\vri*** 

(za)wrech  (21.) 

(za)wrel,  a 

Ü6erbte^>  n 

lerfe  noc^ 

rz— gittern 

rzec 

rzu 

rzi 

rzech  (rzach) 

rzat,  a,  o 

kt — blül^en 

kcec 

ktu 

kci 

(za)kcech  (21.) 

kcei,  a,  o 

2.  $ßerba 

mit  offe 

nem  (Stamme: 

a)  auf  i 

bi— fd^logen 

bie 

biju 

bü 

bijach 

biJ,  a,  o 

li— gießen 

lec 

liju 

lij 

lijach 

lal,  a,  o 

kli— flud^en 

kiec 

kliju 

klij 

klijach 

klaJ,  a,  o 

kfci- taufen 

kfcicf 

kfciju 

kfcij 

kfcijach 

kfcit,  a,  o 

pi— trinlen 

pic 

Piju 

Pij 

pijach 

pil,  a,  o 

*  ®a§  21.  beseicönet  2lorift,  ba§  in  klammern  fie^enbc  (21)  bcjiel^t  fid^  av^ 
bie  äufammengefe^ten  f^ormen. 

**  2)ie  mit  2  ©ternd&en  bejei^neten  O^ormen  fommen  feiten  ober  garniert  bor. 

"*  9?cgatiöcr  ^mperatib:  njezaweraj! 

t  5ft  jufammengejogen  ouS:  kfescic;  eigentti(5  nad^  ber  4.  Konjugation: 
kfceny. 


—    99     — 


©tomm            gnfimttö 

^rdfenS- 
form 

Smperatiö       ^^»^«"^"tum         ^ßorticipium 
3mpcrf.ob.2lor.        pcrf.  act. 

wi— winbcn 
zi— l^eilen 

wie 
zic 

wiju 

ziju 

wij 

zij 

wijach 
zijach 

wil,  a,  o 
ziJ,  a,  o; 

b)  auf  6  (e): 

dze — Sebccfen  (wo)dzec 

hre— tt)ärmcn  hröc 

ple— jäten  plee 

pfe— gönnen  pfec 

sm je— lachen  smjec  so 

we — njelö^n  wec 

c)  auf  a: 

ka — bereuen  kac  so 

kra— fd^neiben 

sa— fieben 

ta— tauen 

tka— weben 

tra— baucrn 

zna— fennen 


krac 

sac 

tac 

tkac 

trac 

znac 


d)  auf  y: 


kry — beden 
my— ttjafd^en 
sy  — jäen 


kryc 
myc 
syc 


e)  auf  n: 


du— blafcn 
wu— l^eulen 


duc 
wuc 


(wo)dzeju 

hreju 

pleju 

pi^eju 

smeju  so 

weju 


kaju  so 

kraju 

saju 

taju 

tkaju 

traju 

zoaju 


kryju 
myju 
syju 


duju 
wuju 


(wo)dzej* 

hrej* 

plej 

pfej 

smej  so 

wßj 


haj  so 

kraj 

saj 

taj 

tkaj 

traj 

znaj  • 


kryj 

syj 


duj 
wuj 


(wo)dzech  (21.) 
hrejach 
plej  ach 
pfejach 
smejach  so 
wejach 


kajach  so 

krajach 

sajach 

taj ach 

tkajach 

trajach 

znajach 


kryjach 
myjach 
syjach 


du jach 
wujach 


(wo)dz§J,  a,  0 
hreJ,  a,  o 
plet,  k,  o 
pfal,  a,  o 
srnjaf,  a,  o 
wet,  a,  o 


ka),  a,  o  so 
kraJ,  a,  o 
sal,  a,  o 
ta},  a,  o 
tka},  a,  o 
tzat,  a,  o 
znat,  a,  o; 


kryl,  a,  o 
myt,  a,  o 
syt,  a,  o; 


dul,  a,  o 
wul,  a,  o. 


SSiele  unter  1.  c)  unb  d)  genannte  ^eitttii^icter  luerben  oft  auc^  luie 
offene  (Stämme  betjaubelt. 


dr— reiben 
kt— blühen 
ml— mahlen 


drec 
kcec 
mlec 


dr§ju 
kceju 
mleju 


drej 

kßgj 
nilej 


dfejach 
kcejach 
mlejach 


dr§},  a,  o 
kdeJ,  a,  o 
ml6t,  a,  o 


•  9?C0Otit)et  S'"^^'^'''*'''  njewodzewaj,  njewohrßwaj,  njeznawaj! 

7* 


100    — 


©tamnt 

Snfinittb 

?ßräfen§' 
form 

Sm^eratiö 

Präteritum 
3m^crf.  ob.  2lor. 

iParttcipium 
^erf.  oct. 

mr— flerben 

mrec 

mreju 

mrej 

mrejach 

mrel,  a,  o 

pr— leugnen 

prec 

preju 

prej 

prejach 

pret,  a,  o 

pr— trennen 

pröc 

proju 

proj 

pröjaeh 

pröl,  a,  o 

tr— tt)ifcf)en 

trec 

treju 

trej 

trej  ach 

trel,  a,  o 

wr— fd^ltefecn 

(za)wrec 

(za)\vreju 

(za)wröj* 

— 

(za)wret,  a,  o. 

zn— mälzen 

znjec 

zneju 

znej 

znejach 

znjat,  a,  o. 

hanba  ©djQttbe 
kheza  §au§flur 
kisalo  (ifftg 
klepac  flopfen 
kleskac  flotfdjen 
len  gtac^§ 
len  trec  ^1-  bred^en 
mlynk  SJJüUer 
najec  sebi  ficf)  mieten 
njeznaty  itnbefaimt 
pastyf  §irt 
plinc  ^Hnj 
pocec,  pocinac  an- 
fangen 


podpjerac  unterftüUen 
pomalu  longfam 
pfekora  3^^ctrac^t 
pfipoldnjo  9J2ittag 
rana  SBunbe 
rjadka  ©eet 
rözk  ^'^örncfien 
skutkowac  beiDtrfen 
sobuclowjek  9Dtit= 

menjc^ 
solotew,  -twje  @alat 
strazowac  tt)a(f)en 
syw  @aat 
saty  3Bäf(f)e 
trawa  ©raö 


tykanc  Andren 
wjadnyc  tüelfen 
wecny  etütg 
wosusk  ©trieliel 
wotc  Sßater,  Sl^ne 
wotewric  öffnen 
wowca  ©djaf 
zahrodka  (©arten) 

©Örtchen 
zajec  gefangen  nef)men 
zemrec  fterben 
znaty  befannt 
zelezny  eifern 
2ne  khowac  ernten. 


38.  A)  Wjedzce  nas,  njejsmy  tu  znaci.  —  Lenjeho  pasc 
je  wecna  hanba.  —  Duby  pomalu  rostu.  —  Bitwu  bijachu,  horcu 
zeleznu,  nehdy  serbscy  wötcojo.  —  Z  kotreje  rany  cece  ci  krew  ? 
—  Hdzez  je  pi'ekora  syw  sywa,  wjadnu  röze  wjesela.  —  Pjekar 
pjece  khleb,  calty,  rözki,  tykancy  a  wosuski.  —  Macerje  pak 
sym  njepöznal.  —  Jenoz  ci  budza  junu  porucec  möc,  kotfiz  su 
mlodzi  posluchali.  —  Pfecelow  smy  podpjerali,  tak  derje,  kaz 
smy  möhli.  —  Slonco  skutkuje,  zo  wso  rosce  a  kceje  (kce).  — 
Pastyf  pasese  stadlo  wowcow  na  lucy.  —  Ta  holcka  njeby  to 
rjekla,  hdy  by  tomu  tak  njebylo.  —  Za  tym  hac  su  ptaki,  laku 


9?egatit)er  iSm^cratib:  njezaweraj! 


101 


so  Jim  prudta  a  saki.  —  Nan  je  sebi  zawcerawsim  20  dzela- 
cerjow  najal.  —  Dzowka  zneje  trawu  na  lucy  zelenej.  —  Mlo- 
demu  dubej  dyrbis  z  casom  hlowu  cec.  —  Lepje  sie  a  pröc, 
dyzli  po  dworach  kleskac.  —  Wzmice  közdy  swoje  wecy!  — 
Nasi  njebychu  njepi'ecelske  wöjsko  zajeli,  bychu-li  jeho  wojacy 
lepje  strazowali.  —  Dokelz  mi  hnydoni  njewotewrichu,  pocach 
do  wrotow  bic.    —    Mlynk  by  mlel,   hdy  by  wjetsa  woda   byta. 

—  W  tamnej  krajinje  ludzo  jara  mreja.  —  Wcera  zemre  jeho 
najlepsi  pfecel.  —  Közdy  swoju  kozu  dreje.  —  Ötöz  klepa,  tomu 
so  wotewri.  —  Ctowjece,  döniz  sy  mtody,  pij  jenoz  wodu,  hdyz 
budzes  starsi,  budzes  piwo  a  wino  pic  möc.  —  Myjce  sebi  rucy. 

—  Rölnicy  naleto  sj^ja  a  w  lece,  hdyz  zne  pocinaja,  syku.  — 
Dzens  budu  w  zahrodcj^  rjadki  plec  a  jutfe  snadz  na  dworje 
len  trec.  —  Snadz  sym  wjele  kisala  do  solotwje  nalala. 

B)  3c^on  im  Wäx^  blühen  einige  '-i^Iumen.  —  Xie  (2d)ii)e[ter 
mürbe  ^eiite  fpinnen,  luenn  bie  (Srnte  nicf)t  angefangen  ^ötte.  —  ^rinfet 
i§r  ,^u  ::Wittag  (5(ffufatiti)  S^ier  ober  SBoinV  2öir  trinfen  immer  nnr 
Sier.  —  9}?üll£r,  malile,  fo  lange  hai^  SBaffer  ftieBt!  —  Ä^er  nid)t  jiiet 
mirb  auc^  nirf)t  ernten.  —  SQZägbe,  uiafdjet  bie  SBäfdje  nnb  fe^ret  bie 
§an^flur!  —  DJimm  ba§  ®e[djenf  aiiiJ  beg  Jv^-eunbey  §anb  an!  — 
SBarum  iiaft  bu  if)m  ba§  5)ud)  genommen?  —  g^üfjrc  mid)  ^u  meinem 
A-reunbc,  benn  ic^  bin  t)ier  nnbefannt!  —  Ci^einem  9k'benmenfd)en  follft 
bu  nnr  ©ntey  n)ün)d^en!  —  llnfere  9J(ägbe  luaren  ^eute  fe^r  fleiBig, 
bie  eine  bxaä)  ^^lac^g,  bie  anbere  ^at  ben  ganzen  'Jag  genäf)t.  —  '4^ie 
9)?utter  ^at  ()eute  ^linjen  gebaden  nnb  in  8  Jagen  lüirb  fie  üieUcidjt 
S^nc^en  baden. 


§  59. 


©ie^e  §  17. 


3nfinit.=^©tQmm 

Snfinittt) 

?ßräfen§- 
form 

Smperatin 

^^rcitcritum 
^siiaiorf.  ob.SlOT. 

^aiticipium 
petf.  oct. 

bledny  —  bleit^ 

roecbcn 

blednyc 

blednu 

bledii 

bl^dnjech 

blödnyl,  a,  o 

cisny  — aerfcn 

cisnyc 

cisnu 

cisu 

disnych  21. 

disnyl,  a,  o 

dosahny- erreichen    dosahnyc 

dosahnu 

dosahn 

dosazecli  81. 

dosahnyl,  a,  o 

duny  — blafen        :  dunyc 

dunu 

dun 

dunych  31. 

(luny{,  a,  o 

hasny-auSIöfd^cn 

hasnyd 

hasnu 

hasn 

hasnycli,  2t. 

hasnyJ,  a,  «> 

102     — 


3nfintt.=6tamm 


Snfinitiö 


form 


Sntpcratib 


^Präteritum 
Smperf.  ob.  Slor. 


5ßorttci})ium 
perf.  oct. 


hiny  —  gugrunbf 

gelten 
kiny — fc^üttetl 
lahny— brüten 
lehny— fid^  legen 
niiny — bergel^en 
padny— füllen 
pluny— f^juden 
porchny— plo^en 
prasny— fd§lagen 
pfimny— foffen 
rjekny— fogen 
slodny-gemalättt). 
stany— oufftel^en 
stwjerdny — feft 

Werben 
suny— fd^tebcn 
sydny— ftd^  fe^en 
torhny— reißen 
tfihny— fd^neiben 
winy— tüinben 
wjazny— ftecfen 

bleiben 
yrotpoeny—üuä-' 

rul^en 
wusny-  einfd^rafen 
zamkny-fc^Iießen 
zapiny-äurnö)3fen 

§   60. 

beze  -  löufen         i 
boje-fürd§ten 


hinyc 

hinu 

kinyc 

kinu 

lahnyc 

lahnu 

lehnyc  so 

lehnu  so 

minyc  so 

minu  so 

padnyc 

padnu 

plunyc 

plunu 

porchnyc 

porchnu 

prasnyc 

prasnu 

pfimnyc 

pfimnu 

rjeknyc 

rjeknu 

slödnyc 

slodnu 

stanyc 

stanu 

stwjerd- 

nyc 

stwjerdnu 

sunyc 

sunu 

sydnycso 

sydnu  so 

torbnyc 

torhnu 

tfihnyc 

tfihnu 

winyc 

winu 

wjaznyc 

wjaznu 

wotpoc- 

nyc 

wotpocnu 

wusnyc 

wusnu 

zamknyc 

zamknu 

zapinyc 

zapinu 

hiii 
kin 
lehn 
lehn   so 
miii  so 
padn 
pluii  * 
porchii 
prasn 
pf  imii  * 
rjekii  * 
slodii 
stan* 

stwjefdii 
sun* 
sydii  so* 
torhn  * 
tf  ihii  * 
win 

wjazn 

wotpocn* 
wusii 
zamkn* 
zapiii  * 


hinjech 
kinych 
lehnjech 
lehnych  so  21. 
minych  so    21, 
padzeoh  21. 
plunych  21. 
porchnych  21. 
prasnych  21. 
pfimnych  21. 
rjeknych  21. 
slodnjech  21. 
stanych  21. 

stw3erdnych2l. 
sunych  21. 
syclzech  so  21. 
torzech  2t. 
tfihnych  21. 
winych  21. 

wjaznych  21. 

wotpocnych  21. 
wusnych  21. 
zaniknyoh  21. 
zapinych  21. 


dritte  Konjugation. 


©iel^e  §  18. 


bezec** 
bojec  so 


bezu 
boju  so 


bez** 
böj  so 


bezach 
bojach  so 


hinyt,  a,  o 
kinyl,  a,  o 
lahnyi,  a,  o 
lehnyl,  a,  o 
minyl,  a,  o  so 
pad[ny]l,  a,  o 
plunyl,  a,  o 
porchnyl,  a,  o 
prasnyl,  a,  o 
pfimnyl,    a,  o 
rjekJ,  a,  o 
slodnyt,  a,  o 
stanyl,  a,  o 

stwjerdny  J,  a,o 
sunyj,  a,  o 
sydnyl,  a,  o 
torhnyl,  a,  o 
tfihnyl,  a,  o 
winyi,  a,  o 

wjaznyJ,  a,  o 

wotpocnyl,  a,o 
wusnyl,  a,  o 
zamknyl,  a,  o 
zapinyt,  a,  o 


bezal,  a,  o 
bojal,  a,  o 


*  ÜJegattber  ^mperotiO:  njepluwaj,  nj'epfimaj,  njepraj,  njestawaj,  njesuwaj, 
njesydaj  so,  njetorhaj,  njetfihaj,  njewotpocinaj,  njezamkaj,  njezapinaj,  njebe- 
haj!     **  guturum  pobehnu. 


^     103     J-- 


3nfinit.=6tQmnt 

SnfinitiO 

^rdfcnS- 

^m^Jcratiü 

5ßraetcritum 

^articipium 

form 

1 

SnH3erf.ob.3lor. 

Ijetf.  act. 

boie— jc^mcrsen 

bolec 

bolu 

bol 

bolach 

bolal,  a,  0 

blysce— (ilänjen 

bJyscec 

blyscu 

blysc 

blyscach 

blyscal,  a,  o 

cefpje— leiben 

cefpjeß 

cefpju 

cefp. 

cefpjach 

defpjet,  a,  o 

dyrbje— muffen 

dyrbjed 

dyrbju 

— 

dyrbjach 

dyrbjaJ,  a,  o 

klince- Hingen 

klincec 

klincu 

klinc 

klincach 

klincal,  a,  o 

kfice— frfifc^en 

kficec 

kficu 

kfic 

kficach 

kficat,  a,  o 

lece— fliegen 

lecec 

lecu 

lec* 

lecach 

lecal,  a,  o 

Ize— lügen 

Izec" 

Izu 

njelzi 

Izach 

Izal,  a,  o 

mjelce— fc^njcigen 

mjelcec 

mjelcu 

mjelc 

nijelcacli 

mjelcat,  a,  o 

pisce  —  weinen, 

fidern 

piscec 

piscu 

pisc 

piscach 

piscal,  a,  o 

rece— fprcd§en 

recec 

recu 

rec 

recach 

r§cat,  a,  o 

skhorje-erfranfen 

skhorjec 

skhorju 

skhof 

skhorjech 

skhorjel,  a,  o 

slodze— fdimecfen 

stodzec 

stodzu 

slodz 

stodzach 

slodzat,  a,  o 

slyse  -  l^ören 

sJysec 

slysu 

Blys 

slysach 

slysal,  a,  o 

swjerbje  -  jucfcn 

swjerbjec 

swjerbju 

swjerb 

swjerbjach 

swjerbjal,a,ot 

tce— fiecfen 

tcec 

tcu 

tci 

tcach 

tcat,  a,  0 

■vvidze— jc^en 

widzec 

widzu 

widz  tt 

widzach 

■vvidzat,  a,  o 

zynce  — tönen 

zyncec 

zyncu 

zync 

zyncach 

zyncal,  a,  o 

^ier^er  gehört  and 

)  stac  (a 

Ltä  stojec 

1  [tef)en,  —  stoju is , — 

stoj  —  stojach  —  sta 

1  ftatt  st( 

Djal,  a,  0 

• 

§61. 

JBtcrte  ß 

©ie 

onjugati 

^e  §  19. 

Ott. 

bell— lücifeen 

belic 

belu 

bgl 

i  belach 

belli,  a,  o 

budzi— »ecfen 

budzic 

budza 

budz 

1  budzach 

budzil,  a,  o 

cmi-finfterrocrben 

cmic  BO 

cmi  80 

— 

cmise  so 

cmilo 

cesci— eieren 

cesdic 

cescu 

cesc 

öescach 

descil,  a,  o 

dli— fäumen 

dlic  1) 

diu 

dli 

dli  jach 

dlil,  a,  o 

•  9?egatiöer  3>wperotiö:  njeletaj. 
"  SHuc^  Ihac  ebenfo  gebräuc^lic!^. 
t  Unb  swjerbjel. 

tt  Äommt   nie    oor,    bafür:    hladaj,    fc^oue,   neflotiü:    njehladaj;    aufecrbem 
tnerfe  nod):  hlej,  hlejce,  fic^e. 
1)  2Iuc5  dlijid  so. 


104     — 


Snfinit.=6tamm 


Snftnittö 


form 


^mperatit) 


I    Präteritum 
ligntterf-  ob.  2lor. 


5ßarticipium 
peil  act. 


dni — %ag,  werben 
haji— pflegen 
hnoji— büngen 
honi- logen 
hresi— fünbigen 
hrozy  -  bro^en 
jezdzi  -  fal^ren 
kazy— berbcrbcn 
khodzi — gelten 
loji— fangen 
meni  — meinen 
mnozi-bermel^ren 
mori  —töten 
napoji  — tränien 
nosy— tragen 
prosy— bitten 
pusci  —  (ent)  raffen 
sadzi- fegen 
sluzi— btenen 
skoci  -  fpringen 
staji— fteHen 
swaci— öefpern 
sedziwi— grau, 
alt  Serben 
tepi— ]^et§en 
wali  —  ttjölgen 
wari  —  f  od§en 
wazi  -  ttjiegen 
weri— glauben 
wodzi — fül^ren 
woli— rofil^len 

i;z)wozabi— erfrie» 

ren 
wozy— fol^ren 


dnic  so 

hajic 

hnojic 

honic 

hresic 

hrozyc 

jezdzic 

kazyc 

khodzic 

lojic 

menic 

mnozic 

moric 

napojic 

nosyc 

prosyc 

puscic 

sadzic 

sluzic 

skocic 

stajic 

swacic 

sedzlwjec 
tepic 
walic 
waric 
wazic 
weric 
wodzic 
wolic 
(z)woza« 

bic** 
wozyc 


dni  so 

haju 

hnoju 

honju 

liresu 

hrozu 

jezdzu 

kazu 

khodzii 

loju 

menju 

mnozu 

morju 

napoju 

nosu 

prosu 

puscu 

sadzu 

sluzu 

skocu 

staju 

swacu 

sedziwju 
tepju 
walu 
warju 
wazu 
werju 
wodzu 
wolu 
(z)woza- 
bju 
wozu 


haj 

hnoj 

hon 

njehres 

hroz 

jezdz 

kaz 

khodz 

16} 

men 

mnoz 

mof 

napoj 

nos 

pros 

pusc 

sadz* 

stuz 

skoc* 

staj* 

swac 

sedziw 

tep 

wal* 

war 

waz 

wer 

wodz 

wol 

(zlwozab 
woz 


dnise  so 

haj  ach 

hnojach 

honjach 

hresach 

hroiach 

jezdzach 

kazach 

khodzach 

lojach 

menjach 

mnozach 

morich  81. 

napojich  2L 

nosach 

prosach 

puscich  21. 

sadzich  21. 

sluzach 

skocich  21. 

stajich  21. 

swacach 

sedziwjach 

tepjach 

walich  21. 

warjach 

wazach 

werjach 

wodzach 

wolach 

(z)wozabich  21. 
wozach 


dnilo  so 
hajU,  a,  o 
hnojit,  a,  o 
honiJ,  a,  o 
hresil,  a,  o 
hrozyl,  a,  o 
jezdzil,  a,  o 
kazyl,  a,  o 
khodzii,  a,  o 
lojil,  a,  o 
menil,  a,  o 
mnozil,  a,  o 
moril,  a,  o 
napojiJ,  a,  o 
nosyl,  a,  o 
prosyl,  a,  o 
puscil,  a,  o 
sadzil,  a,  o 
stuzit,  a,  o 
skocil,  a,  o 
stajil,  a,  o 
swacil,  a,  o 

sedziwil,  a,  o 
tepiJ,  a,  o 
walil,  a,  o 
waril,  a,  o 
wazil,  a,  o 
weril,  a,  o 
wodzil,  a,  o 
woliJ,  a,  o 

(z)wozabiJ,  a,  o 
wozyt,  a,  o 


walej. 


*  ^legatiüer  gniperatiö:   njesadzej,   njeskoc  unb  njeskakaj,    njestajej,   nje- 
••  2lud^:  wozebic. 


—     105      — 


3nfinit.= (Stamm       g^finiti" 

«ßrfifcns- 
form 

Smpetf.  ob.  2Ior. 

^articipium 
perf.  act. 

wudzi — angeln       wudzic 
(z)lenii— brcd^en       (z)lemic 

ziwi— leben             ziwic 

1 

wudzu 

(z)leinju 
ziwju 

wudz 

(z)lem* 
ziw 

wudzach 
(z)lemich  21. 
ziwjach 

wudzit,  a,  o 
(z)lemiJ,  a,  o 
ziwil,  a,  o 

§  62.  ^V'ättftc  tonittgatiott» 

©ie^e  §  20. 
^iefe  ^onjiu^ntion  entf)ält  3  Ciiruppen: 
1.  jene  SSerba,  iüelcf)e  regelmäfüc^  fonjiupert  luerben: 


cakam  cakaj           cakach  cakaJ,  a,  o 

hladam  hladaj         hladach  hladal,  a,  o 

kusam  kusaj           kusach  kusat,  a,  o 

macliam  niachaj       machach  machal,  a,  o 

stonam  stonaj          stonach  stonal,  a,  o 

porucam    porucej       porucach  poruöat,  a,  o 

pfikha-  pfiklia-  pfikhadzat, 

dzam  dzej          pfikhadzach             a,  o 

wesam  wesej          wesach  wesai,  a,  o. 

2.  Xie  SSerba  mit  giueierlei  ©tämmcn.    ®er  ^;)srä]'eiuo[tamm  tautet 

nad)  ber  erfteu  ^oiijui^atioii  auf  1  unb  r  unb  ber  Snfinitiuftamm  iiacf) 

ber  fünften  Ronjuflation  auf  a:  bra-  ue{)men. 

'ipräfenöftamm  bjer(je)-;  Snfinitiuftamni  bra-. 


caka — njarten  '  cakac 

hlada— feigen  hladac 

kusa— beiden  kusac 

macha-I^Ojenrcn  machac 

Btona     ftö^nen  stonac 

poruce  — befehlen  1  porucec 

pi^ikhadze — an*  pfikha- 

fommen  dzec 

wese  — l^ängen  '  wesec 


(Sinjat)!. 

1.  bjer-u 

2.  bjer-jes 

3.  bjer-je 


3n)eiäat)(. 
bjer-jemoj 
bjer-jetaj,  ej 
bjer-jetaj,  ej 


bra— nehmen 
pra— fc^Iagcn 
zra—f  reifen 
ßla— fenben 
hna— jagen 
zwa-f^toa^en 


brac 

bjeru 

bjef 

prac 

pjeru 

pjef 

zrac 

zeru 

zef 

slac 

scelu 

scel 

linac 

— 

— 

zwac 

zuju 

ZUJ 

bjerjech 

pjerjech 

zerjech 

scelecli 

(wu)hnach  Sl. 

zujach 


5mel)r5al)(. 
bjer-jemy 
bjer-jece 
bjer-u. 

brat,  a,  o 
prat,  a,  o 
zrat,  a,  o 
stat,  a,  o 
hnat,  a,  o 
zwat,  a,  ü. 


^ie  übrigen  formen   p  hnac  ftjcrben  uon   ceric  (^cbilbct:    ^rä= 
fenö  cerju,  ^mper.  cef,  !3mperfect.  cerjach,  ^ut.  pocerju. 


*  Siegattöer  Smperotiö:  njezleih  (sebi  ruku)   uiib  nji-^lamaj  (liatzy)! 


—     106     — 

Ktoc  fted)en  f)at  kolu,  -es,  -e  u.  f.  ra.  3mp.  kol*,  5(Dr.  klöch, 
^^arcip.  perf.  klöt,  a,  o.  —  Mlec  matten,  mjelu,  mjel,  mjelech,  mlel. 

3.  Sene  ^eitirörter,  h)elct)e  in  ber  (^egeniuart  5ugleic^  aud)  nad§ 
ber  erften  ßünjugntiou  umcjelünnbelt  luerben,  toobei  s  in  s,  z  in  z 
unb  k  in  c  ermeic^t  lüerben,  §.  i^.  ptakac  meinen,  piakam  unb  placu. 

1.  plac-u  plac-emoj  plac-emy 

2.  plac-es  plac-etaj,  ej  plac-ece 

3.  plac-e  ptac-etaj,  ej  plakaja  (plac-a). 


Snftnit.'=6tamm 

SnftnitttJ 

form 

^mperotiö 

«ßrätettlum 
Sm^jerr.ob.Slor. 

^articipium 
perf.  oct. 

kaz-Bef  eitlen 

kazac 

kazu 

kaz 

kazach 

kazal,  a,  o 

maz— fd^mteren 

mazac 

mazu 

maz 

mazach 

mazal,  a,  o 

pis— fd^reiben 

pisac 

pisu 

pis 

pisach 

pisal,  a,  o 

ptaö — tretnen 

plakac 

placu 

plac 

plakach 

ptakal,  a,  o 

skac— fpringen 

skakac 

skacu 

skac 

skakach 

skakal,  a,  o 

wjez  -  binben 

wjazac 

wjezu 

wjez 

wjazach 

wjazal,  a,  o 

Slnmerfung.  Sil^nlic^  bttbcn  oud§  bie  Seit^örter  auf  -tac  ein  itoeite§  ^t&' 
fen§  noc^  ber  erften  ^Konjugation  mit  Sluänal^me  ber  1.  ^erfon©tngurori§,  Wobei 
ba§  t  in  c  übergcl^t,  3.  S.  mjetac  roerfen,  ^räfcns  mjetam,  -as,  -a  u.  f.  lö.  neben 
mjeces,  mjece,  mjecemoj,  mjecetaj,  -ej,  mjecemy,  mjecece,  mjeceja. 

^k  5"0J^wen  nac^  ber  1.  Äonjutjattün  [inb  jebod)  nid)t  ^n  emp= 
fef)Ien. 

§  63.  Sct^ftc  tonjugdtion* 

©iel^e  §  21. 
^räfen§[tamm:  labu-j,  Sutinitiuftamm:  lubowa-. 


darowa— fc^cnfen 
dzakowa— banfen 

mjezovva-grensen 
radowa-fi(^  freuen 

zdychowa-feufsen 

zhibowa — biegen 


darowac 
dzakowac 

so 
mjezowac 
radowac 

so 
zdycho- 

wac 
zhibowac 


daruju 
dzakuju 

so 
mjezuju 
raduju  so 

zdychuju 

zhibuju 


daruj 
dzakuj  so 

mjezu] 
raduj  so 

zdychuj 

zhibuj 


darowach 
dzakowach  so 

mjezowach 
radowach  so 

zdyehowach 

zhibowach 


darowal,  a,  o 
dzakowat,  a,  o 

mjezowal,  a,  o 
radowat,   a,  o 

zdychowal,  a,  o 

zhibowal,  a,  o. 


•  SZegatib:   njeköl  unb  njekalaj! 


—     107     — 

2J?anc^e  3t'ittrörter  biefet  ^lonjugotiDn  luerben  aud§  fe^Ier^aft  nad^ 
ber  5.  ilonjugation  abgeurnnbett,  5.  33.:  wobjedowac  511  5Jättag  effen  — 
wobjedujii  unb  wobjedowam,  -as,  a  ufiu.,  bod)  ift  bie)cr  ©ebraud^ 
bitrtf)aiic>  3U  öenuetfen. 


bledzic  ](f)tt)iit^en 
blyskac  so  bitten 
cahac  ^ie^en 
ciscec  brudfen 
cma  5infter(my) 
caj   Xee 

descowac  regnen 
drobny  flein,  jart 
drohi  kamjen  <äbel= 

ftein 
hhichi  taub 
hontwa  S^gb 
hrimac  so  bonnent 
jasny,  -o  ^eü 
knjezef  ^errfc^er 
knjezefstwo  9iegte= 

rung 
knjezic  Ijerrfi^en 
kniha  Surf) 
knihiciscefnja  Surf)* 

brurferei 
knihiwjazaf  S3uc^= 

binber 
kolik  ^fal)( 
kfiwda  llnrerf^t 
leto  Sa^t 
lewy  ünf 
lisco  l'aub 
macefscina  SJZutter- 

jpradjc 
mer  ,'vriebe 
mera  9)?aH 


meric  meffen 
mjecik,  kala<5  ®o(rf) 
mily  milb 
nazyma  ^erb[t 
nicic  Detnic^ten 
pan,  knjez  i^err 
pani  §errin 
pjero  ^eber 
pjerje  drec  ^ebern 

fd^Iei^en 
poddan  Untertan 
podpjerac  unterftül^en 
poliwka  ©uppe 
pomoc  §ilfe 
k  pomocy  byc  l^elfen 
pokazowac  so  er=^ 

fc^etnen 
porucec  empfehlen 
pöslac,  scelu  fd^iden 

po  nekoho 
pozbehnyc  ftrf)  er= 

t)eben 
pozadosc  l'eibenjrf)oft 
pfeplakac  (burc^)- 

meinen 
pfiblizowac  so  na'^en 
pfipasowac  an» 

j'rf)nanen 
ranse  zerjaSOcoigcniot 
rekac  t)cif5eu,  genannt 

ttjeiben 
rozemjec  komu  je= 

luaub  uerfte^cn 


runy,  runje  gcrabe 
sad  £hit 
sedlowac  fatteln 
skhnyc,  -yju  trorfnen 
slepy  blinb 
slac  fenben,  ftieuen, 

lozo  stac  Sett  mo= 

c^en 
sluzobna  Sienftmäb= 

d)en 
smjerc  Xob 
snedac  frü[)l'tüden 
snop  (^arbe 
spac  fdjiafen 
spisacel  @rf)rittfteßer 
spokojnosc  3ufrieben= 

t)eit 
Sprewja  ©pree 
scowkac  bellen 
sokolada  ©rfjofolabe 
tfepotac  5ittern 
twaric  (so)  bauen 
wbohi  elenb,  arm 
wjadnyc  uielfen 
wichor  ©türm 
wjedro  SBctter 
wlozny,  -o   feurfjt 
wotry  frf)arf 
wröcic  so  ;,uiürffel)ren 
zaduwac  me^en 
zähe  ;,citlic^ 
zamk  (Xür  )(Sci)(o^ 


—     108     — 

zand^elic  fc^Iießen  zerzawic  roften  mir  leib,  ic^  bereue 

(^(ugen)  zrawy  reif  zito  Slorn,  (betreibe 

zanosowac  anl^eben  zrawic  reifen  znjeiic  (Srf)nittcr 

zbozo  (*>Uüct  zub  ^ai)n  zoltnyc  gelb  merben. 

zelenic  grünen  zel,  mi  je  zel  ey  ift 

39.  A)  Öople  leco  je  so  minylo.  —  Rjekn  mi,  hdze  sy  tak 
dolho  byl!  —  Konje  casto  cezke  wozy  cahaja.  —  Zaspafni 
dzetacerjo  lehnychu  so  do  trawy  a  wusnychu.  —  Wuknce  pil- 
nje  swoju  macefscinu  a  nawuknjece  snadniso  driihe  rece.  — 
Sydnce  so  za  blido!  —  Bratr  padze  z  wysokeho  Stoma.  — 
Sydom  sym  letkow  lozo  slawa,  zanu  sym  nöcku  pak  njepospala^ 
közdu  nöcku  sym  pfeplakala.  —  Spewy  tak  rady  zanosowach. 
—  Wsitkim  je  Boh  spafne  wöcko  z  milej  ruku  zandzelil.  — 
Ötöz  so  wody  boji,  njetwaf  so  k  recy!  —  Slepy  njeboji  so  wo 
woci.  —  Pfe  CO  places,  mloda  pani?  Je  tebi  zel  twojoh'  no- 
woh'  hrodu,  je  tebi  zel  twojoh'  mtodoh'  pana,  je  tebi  zel  drob- 
nych  dzecatkow?  —  Mlödsi  bratr  koniki  sedlowase,  starsi  pak 
mjeciki  pfipasowase.  —  Slepy  njewidzi  a  hluchi  njeslysi,  wobaj 
staj  wbohej.  —  Poruc  Bohu  swoje  puce!  —  Lepje  kfiwdu  cef- 
pjec,  hac  cinic.  —  Kajke  je  wonka  wjedro?  Wiilki  wichor  je 
so  pozbehnyl,  blyska  a  hrima  so.  —  Ty  drje  bezis,  ty  sy  strowy^ 
ja  tak  bezec  njemozu,  dokelz  mje  lewa  noha  boli.  —  Mohl-li 
blazen  mjelcec,  mohl  pfi  mudrych  sedzec.  —  Böj  so  Boha !  — 
Dzeci  so  boja,  hdyz  so  cmi.  —  Je  hizo  dawno  cma  a  nas  Ja- 
kub  so  njeje  hisce  domoj  wrocit.  —  Nekotre  narody  ziwja  so 
z  hoiitwu,  —  Rec  male,  ale  der  je!  —  Z  kajkejz  meru  druhim 
meris,  z  tajkej  budza  tebi  tez  meric.  —  Werce  mi  to  abo  nje- 
wefce,  to  je  tola  cista  prawda.  —  Romske  knjezstwo  trajese 
pfez  dwanace  stow  let.  —  Snedamy  wsednje  kofej,  druhdy  tez 
poliwku  abo  caj  a  z  redka  sokoladu  abo  mloko.  —  Wbohe 
dzeco  place,  zo  je  jemu  mac  skhorjela.  —  Tez  dobry  druhdy 
place  a  zly  skace.  —  Drjewo  rezamy,  khleb  krajemy,  zito 
sycemy.  —  Hdzez  nico  njeje,  tarn  ani  smjerc  njebjerje.  —  Dzeco 
maze  a  dreje,  mac  sije  a  myje.  —  Ötoz  je  wcera  Ihal,  tomu  tez 
dzensa  njewerja,  —  Löd  taje,  hdyz  cople  wetry  zaduwaja.  — 
Radso  so  smejemy,    hac  placemy,    —    Swerni    pfeceljo  so  derje 


—     109     — 

znaja  a  sebi  zboze  pfeja.  —  Stoz  njesyje,  njeweje.  —  Dokelz 
sce  nas  wy  w  njezbozu  podpjerali,  budzemy  tez  my  warn  k  po- 
mocy.  —  Zahrodnik  pfhvjazuje  mlody  stom  za  kolik,  zo  by 
runje  rostt. 

B)  5(ne  ©bell'teine  glänzen,  luenn  fie  rein  finb.  —  ?(Iy  ber  §er6ft 
no^te,  JDcIften  bie  $\Iumen,  bay  Saab  umrbe  gelb,  boiö  Cbft  uub  ber 
SBein  reifte.  —  ^er  '-J^ud)brucfer  briirft  33üd)cr.  —  Söenn  ein  ^errfdjer 
über  feine  Untertanen  mcife  unb  mitbe  recjicrt,  bann  ift  feine  ^liegiernng 
für  bov:  ijanb  glücfüd),  unb  in  einem  fold^en  ;2anbo  tjerrfdjt  ^ufrieben^eit, 
(3iüd  unb  5'^iebe.  —  Tu  !annft  ,itt)ar  biet,  aber  atleiö  fannft  bu  nod^ 
lange  nidjt.  —  3Sir  i)crftel)en  eud)  nidjt.  —  §ier  ift  ei?  fo  feudjt,  bo^ 
ade  ©djlöffer  roften.  —  2^ie  $ß?iifd)e  trodnet  gut  unb  lüirb  fd)ön  {%h^ 
jeft.)  njeif5  fein.  —  3(1^  eci  ftarf  regnete,  bonnerte  unb  blinte,  fürdjteten 
fid)  alle  unb  gitterten.  —  Srübcr,  \)aht  itjr  t)eute  iuieber  bort  geftanben, 
mo  it)r  geftern  f täubet?  —  (5y  unrb*  ^ell,  bac-  SD^orgenrot  erfd)eint.  — 
SBie  if)r  öon  anberen  beutet,  fo  merben  aud)  anbere  uon  eud)  beuten.  — 
Vobe  bie  SKenfd^en  nid)t,  fo  lange  bu  fie  nid^t  reben  ge()ürt  t)Qft!  — 
S)ie  äKügbe  ge^en  bei?  SJ^orgenc^  ,^eitlid)  auf  bie  2Biofe,  um**  ba^o 
©rae  ^u  mät)en.  —  2)ic  ßeibenfc^aft  öernidjtct  ben  ^rieben  bec>  ^er^enö. 
—  SSasö  unc-  nid^t  lieb  ift,  foflen  toir  aud^  unferem  S'iädjften  nidjt  tun. 
Cft  meinen  bie  £'eute,  ftienn  fie  anbere  lueinen  fe^en.  —  2)ie  ©d^rift« 
ftefler  fd)rei6en  93üd)er  unb  bie  Sudjbinber  binben  fie.  —  ®ie  9J?utter 
fragte  bie  ^oc£)ter,  lt)av>  bni?  2)ienftmäbd)en  madje;  bie  SToc^ter  fagte, 
bac^  5^ienftmübd)en  [)abt  ^ebcrn  gefd^liffen.  —  S)ic  ©djnitter  binben  ha^ 
öietreibe  in  ©aiben.  —  9cimm,  niac>  bein  ift!  —  Sie  ©d^niefter  ift 
franf,  fd)ide  um  einen  ',?(r^^t!  —  Sm  SKär;,  luirb  ber  Sdjnee  unb  baö 
(Sie  tauen,  ©arten  unb  SBiefen  merben  grünen.  —  ®iefcr  ^unb  bedt 
uiel,  aber  er  beiBt  nidjt,  obgleich  er  fd^arfe  3ħne  ()at.  —  SBer  ml 
fd)niäl3t,  lügt  oft.  —  SBie  t)eif5t  biefer  a^iUI?     Xaö  ift  bie  (Spree. 


*  Bywa  jasno  ober  pocina  jasno  byc. 

•*  ÜHit  „ju"  ober  „um  ju"  üerlürjte  beutft^e  ©atic  »Derben  Uon  i^rer  Über« 
tragunn  flcnjöl^nltc^  in  einen  üoüflänbiflen  Sq«  mit  bafj  ober  bamit  ucriDanbclt 
unb  bann  mit  zo  by  überfe^t:  ber  SUJenjc^  ifet,  um  ju  leben  =  bnmit  er  lebe  = 
clowjek  je,  zo  by  ziwy  byt.  '^m  obigen  galle  (ann  ober  aud)  im  SBenbijd^en 
ber  3nfi"tt'ö  l'te^en. 


—     110     — 

§  64.  2)ie    leibenbe   gortn.     ^affiOum. 

Öefpjacy  röd. 

2)a§  5|Safftt)um  tüirb  im  SBenbifdien  mei[t  burd)  haS^  Slftinum  unb 
bQ!o  SD?ebium  au^^gebrücft,  lüenn  baburc^  feine  ß^^eibeutigfeit  entfte^t. 
©oöte  jebodj  eine  3^ueibeutig!eit  entfte()en,  jo  njirb  bie  leibenbe  gorm 
gefetjt.  5)a§  ^affiüum  befielt  au§  bem  leibenben  9J?itteItoorte  ber 
Sßergangenfieit  mit  ben  betreffenben  ^on|ugation§[ormen  beö  §ilf§= 
öerky  byc,  s-  33.:  sym  ober  Ibywain  Mty  id^  luerbe  gefc^Iagen,  budu 
l)ity  id;  toerbe  gefdjiagen  lüerben,  budz  l)ity  merbe  gefd)Iogen,  l)ych 
bity  byl  id)  märe  gefd^Iogen  morben,  Snfinitiö  bity  byc.  ^ür  ba§ 
^affibe  Smperfeft  gibt  e§  eine  eigene  ^orm  öon  byc:  buch,  bu, 
bu,  buchinoj,  bustaj,  -ej,  buchmy,  busce,  buchu.  —  Smperfett. 
buch  bity  id§  mürbe  gefc^Iagen. 

^a§  Partizipium  ^erfe!ti  ^affiöi  mirb  bom  Snüinitiuftamm 
gebilbet,  inbem  man  an  biefen  ny  ober  ty  anfängt,  §.  93.:  wuc-e-iiy 
geletjrt,  bi-ty  gefdjiagen  (üergl.  getatt,  gemacht). 

I.  a)  njes-c  —  njes-e-ny  IV.      wuci-c  —  wuc-e-ny 

b)  pi-c  —  pi-ty  V.  a)  wola-c  —  wola-ny 
II.       wukny-c  —  wuknj-e-ny         b)  tfele-c  —  tfela-ny 

III.       leze-c  —  lez-a-ny  VI.      lubowa-c  —  lubowa-ny, 

®ie  S3erba  ber  1.  Konjugation  mit  offenem  ©tamme  unb  htn 
(Stämmen  auf  m  unb  n,  unb  bie  SSerba  ber  übrigen  Konjugationen 
fetien  bie  ©nbung  ny  (ty)  unmittelbar  on  ben  Snüinitioftamm  an. 
jDabei  üertoanbeln  bie  3Serba  ber  2.  unb  4.  .Konjugation  ben  (Snböofat 
be§  SnfinittoftammeS  (y,  i)  in  e,  bor  metdjem  s  unb  z  gu  s  unb  2 
unb  bie  mittleren  Konfonanten  burd)  j  ermeid)t  merben,  bie  ;i>erba  ber 
3.  unb  5,  Konjugation  bermanbeln  ba§  au§(autenbe  e  in  a;  g.  33.:  bi-c 
—  bi-ty,  wza-c  —  wza-ty,  wotca-ty,  pfija-ty*),  zaja-ty;  wukny-c 
wuknje-ny;  rece-c  —  rec-a-ny;  wuci-c  —  wuce-ny,  prosy-c  — 
prose-ny,  wozy-c  —  woze-ny;  hlada-c  —  hlada-ny,  tfele-c  — 
tfela-ny;  kupowa-c  —  kupowa-ny.  S)ie  ^Iserba  ber  1.  Konjugation 
mit  gefd§( offenem  ©tamme  fe^en  bie  (Snbung  ny  (ty)  mittelft  be§ 
Söinbeoofaleg  e  an,  bor  meldjem  d,  k,  t  5U  di,  c,  c  erlDeidjt  merben, 
3.  35.:  njes-e-ny,  wjedi-e-ny,  pjec-e-ny,  ple^-e-ny. 


9?temalS:  pfijimany! 


—  111  — 

55a^2  SDZitteliüort  luirb  reflelnmilig  nnd)  slaby,  a,  e  befUuiert  unb 
fnnn  aud)  aU  "iKblefttt)  gebraitd)t  luerben. 

1.  Stnmcrfung.  2Ste  ba^  ©eutfd^e,  fo  bilbct  audf)  bo§  Söenbifc^c  bo§  paffiüe 
5|Jarti5ip  oft  Don  S.?crben,  bie  ein  *^>affit)um  überhaupt  nic^t  f)oben  fönnen;  nur  bd 
tiicnigen  berartigen  ^fit^i'örtern  lommen  altiOe  ^ßartijipicu  uor,  5.  93.:  stuchty 
bumpfig,  wostudJy  longitieilig,  zacekJy  gcfd^woHen,  zapukty  angcfd^»DofIen,  zasakly 
Oer)'locft,  zhnily  ücrfault,  znijerzJy  erfroren,  zraly  reif,  zwjacUy  öcrmelft. 

'iNüm  "iOiitteiiDort  bcr  '-I^ergangenficit  irirb  nuci)  bnS  ä5erbalfiii)=: 
ftantiö  c3ebilbet,  inbem  man  iiy  burd)  iije,  ty  biird)  ce  erfe|t,  g.  35. 
njeseiiy  —  njeseiije  bay  'S^rageu,  pjecenje  baö  S3adEen,  pity  — 
pi<*e  bn§  Irinfen. 

2.  SInmerlung.  SKon  ötelen  5>erben  bilbct  bie  wcnbifd^c  ^Bpxaije  aud^  ein 
pafjiöcS  ^artijip  "^JJräfentiö,  unb  iwax  mit  ber  ßnbung  omny  (a,  e),  tucl^e 
an  bcn  ^räfenöftamm  gef)ängt  djirb,  j.  93.:  njesomny  ju  trogen,  pijomny  ju  trinfen, 
trinibar,  wuknjomny  ju  lernen,  widzomny  (neben  widzomy)  fic^tbar,  pisomny 
fc^riftlic^.  —  ®Qüon  ifi  bie  (Jnbung  owiiy  ju  untcrfc^ciben,  meiere  Don  @ub  = 
ftantiDen  unb  onbercn  SRebeteilen  SlbjeltiDa  bilbct,  3.  58  :  ducliowny  GJciftlic^er  öon 
duch,  hodowny  SBei^nad^tä»  Pon  hody,  matrowny  bon  matra  ÜJJarter,  zbozowny 
glücftid^  oon  zbozo. 

3.  SInmerlung.  Überbie^  bilbet  bie  wenbifd^e  ©prac§e  auä}  nod^  ein  alti  = 
t>e!e  ^Pürtisip  ^^^räjentiiS  unb  itoax  Dom  5ßräf entflamme  mit  ber  Snbung  acy, 
actv,  ace,  feiten  aty,  ata,  ate-  9Jur  bei  ben  33erbcn  ber  6.  Konjugation 
nimmt  man  ben  3"finitiöftamm,  g.  93.:  wjedzacy,  a,  e  ber  bie  ba^  fü^rcnbe, 
plecacy,  a,  e  ber  flect)tenbc,  pijacy,  a,  e  ber  trinfenbc,  bezacy  ber  laufenbc,  recacy 
ber  fpre^cnbe,  sypacy  ber  fd^üttcnbe,  pisacy  ber  fc^reibenbe,  lubowacy  ber  liebenbc. 


cefn  Xorn 
dobyce  ©ieg 
daric  frf)enfen 
dosiwac  ^u  Gnbe  näf)en 
harowac  läriueu 
hladac  so  fid)  t)orje= 
^eii,  in  ad)t  ne()men 
hnada  Wnabe 
hodny  lucrt 
kosa  ®cn)e 
kuric  raudjen 
ledom,  ledma  fauin 


lohkomyslny  (eicf)t= 

finnig 
molef  aj?aler 
natwaric  erliancu 
nawjedowac  füljvcu, 

leiten 
njewjnowaty  unfd)u(= 

big 
nuza  9?ot 
plod  ^Tiidjt 
pocink  'Jugenb 
pohanski  l)cibni)d) 
polöpsic  beffcrn 


ponizic  ernicbrigen 
powysic  erfjü^en 
postawac  ettieben 
prjedownik  ^Hf)ne 
pi-eswedceny  iiber= 

pfirunowac  ucrglei- 

d)cn 
rezbaf  '^Mlb^auer 
rczwucoAvac  Hnter= 

rid)teu 
scehwk  Jvi-^lge 
serp  (3id)el 


—     112 


•skörzba  .Stlat^e 
«kupy  geizig 
slawjeny  gefeiert 
Sparta  ®|.iQrta 
stary  wek  ^Hltertuiu 
staw  ©lieb 
stawizny  @efd)ic§te 
•skitowac  fc^ütiett 
tradac  €ntbe()rert, 
leiben 


trawnik  Finger 
wazic  luiegen,  achten, 

jct)ätien 
wenc  itron^ 
wohen,  wöhnja  ^euer 
wopor  D|.ifer 
woprowac  opfern 
wosol  (ifel 
wost  Giftet 
wotfic  fc^ärfen 


wötcne  mesto  'iJ^aters 

ftabt 
wotsudzic  uerurteifen 
wuhasec  auölöidjen 
zasiwac  einnähen,  5U 

näfien  anfangen 
zbudzowac  ermuntern 
zdrapac  (5er)ha^en 
znicic  5erftören. 


pokazac  -owac  gegeigt  loerben 
Iprözdnic  so  leer  Uierben 
pfec  so  g^toüufdEit  irerben 
pfepytowac  so  unterfiict)t  toerben 
pfewidzec  so  überfe()en  Ujerben 
puscic  so  entlaffen  luerben 
•recec  so  gefprodjeit  itjerben 
rozdzelic  so  üerteilt  luerben 
\vobkedzbowac  so  beobachtet 
mcrben 


wobstarac  so  beforgt,  uerforgt 

lüerben 
wobzarowac  so  beftagt  luerben 
wocakowac  so  erhJartet  toerben 
wojowac  so  gefämpft  Uierben 
wubudzic  so  aufgeU'edt  locrben 
wukalac  so  au^^u;\eftod)eu  U)erben, 

ftd)  burd)fd)lageu 
zahubic  so  Oerljeert,  ausgerottet, 

nertilgt  iuerbeu 
znicic  so  öernid)tet  toerben. 


40.  A)  Slys,  tebje  nechtö  wola!  —  Stoz  w  swece  wotsu- 
dzene  je,  to  skörzba  wrödic  njemöze.  —  Tale  holca  je  njewino- 
wata  a  njebudze  khostana.  —  Z  pfikladami  so  najlepje  rozwu- 
cuje.  —  Stwörtk  je  wjecor  zasiwany  (kitel),  sobotu  wjecor  do- 
sity.  —  Kosy  a  serpy  so  wötfa.  —  Zdrapany  hlada  so  cerni. 
Pöcciwy  clowjek  bywa  samo  wot  zlych  ludzi  cesceny.  —  Wency 
so  wija.  —  Wot  prenjeho  dnja  swojeho  ziwjenja  sce  wot  swo- 
jeju  starseju  skitowani  a  k  dobremu  nawjedowani  byli.  —  Ötöz 
hlada  kazanja,  njech  hlada  tradanja!  —  Hnady  hladac,  reka 
hiisto  nuzu  tradac.  —  Ledma  be  woheii  na  jenej  stronje  mesta 
xvuhaseny,  poca  so  zaso  na  druhej  stronje  palic,  —  Njesudzce 
a  njebudzece  sudzeni!  —  Njepfeju  sebi,  zo  by  mje  sto  khwalit, 
njejsym-li  toho  hodny.  —  Mnozy  ludzo  bychii  böle  wazeni  byli, 
'hdy  bychu  tak  hordzi  njebyli.  —  Stawizny  powedaja,  zo  buchu 


—     113     — 

we  Sparce  zelezne  pjenjezj'  bite,  —  Z  pfikladami  swojich  prje- 
downikow  budzce,  mtodzeiicy,  k  dobrym  poöinkain  zbudzowani! 
—  Darjenemu  konjej  na  zuby  njehladaj !  —  Ta  woda  njeje 
k  pieu.  —  Descowa  woda  je  dobra  k  mycu.  —  Judas  wosta 
zasakly.  —  Bratr  ma  zmjerzle  stawy.  —  Wopor  skici  reka, 
trawnik  wlözny  z  postawacej  rosu  kuri  so.  —  Scehwki  a  plody 
tutoho  dobyca  iijemöza  so  hisce  pfewidzec.  —  Smjerc  tak  mno- 
hich  njewinowatj'ch  dyrbi  so  wobzarowac.  —  Wot  njedzele  rano 
wojuje  so  horco. 

B)  ®ie  ©ewigen  fönnen  mit  ^^sferbeu  iicvc^lid)cn  loerben,  wddjt 
SSeiu  faf)ren  uub  ^Baffer  trinton,  imb  mit  Gfetn,  U)cld)e  ®olb  trnnen 
unb  Tii'teln  freffeii.  —  '-8iele  SD?enj(^en  U'erben  uugeredit  bemtcift.  — 
^m  l)eibnifd§en  Rittertum  tinirben  ©öttern  3J?enfd)en  geopfert.  —  'Korn 
uniibo  nid)t  an  einem  Xage  erbant.  —  ^(leianber  ber  (^hot5o  l)at  bie 
'i^ateljtabt  feine^o  l'e^rery,  meld;e  üon  feinem  t^attx  ^erftört  morben  mar, 
miebec  anfgebant.  —  SSer  fid§  fetbft  erniebrigt,  mirb  er]^öt)t  merben.  — 
Über  ben  5Jtenfd^en  mirb  niergercbet.  —  '^lad)  8  Sal)ren  merben  bie 
5linber  auo  ber  2d)Hle  cntlaffeu.  —  l'ärme  nid^t  fo  oiel,  bafe  bie 
2(^mefter  nic^t  aufgemedt  merbe!  —  Sni  .Slriegc  mürben  oielc  ©töDte 
nnb  2)örfer  üer()eert,  ueröbet  unb  iiernid)tet.  —  (Getobt*)  fei  ^cfuv 
(il)riftu5l  —  Sd)  bin  übet;,engt,  baj^  leid)t[innigc  SO?enfd)en  nur  burd] 
Unglüd  gebcffert  uierben  fönnen.  —  Scr  '©eifc  ftraft  nid)t  nur,  med 
etmaö  ®c^led)to»  getan  mürbe,  fonbern  bamit  eö  nid)t  tuieber  getan 
merbe.  —  ^äefer  berühmte  9)?a(er  ii't  aud)  ein  gefeierter  ^^l^ilbtjauer.  — 
^^ie  ^.^Inmen  finb  uermettt.  —  Sft  atleo  ba,  ma^ö  if)r  gnm  l'efen,  i)\td}- 
wen  nnb  2d)roiben  braud)et? 

§  05.  Verba   media, 

(Srjedzne  slowjesa.) 

X)aö  2Öenbiid}e  ^at  eine  fein"  gvofu'  ?fn;int)l  3^'ifi^'^^^J^i'  n)cld)o  nie- 
nmlc-  Pt)ne  so  üortommen  unb  nie  im  paffiuett  ©inne  gebraucht  UH\ben: 
fie  6e'5eic^nen  einen  3i'Üanb  unb  merben  im  Teutfc^en  meift  aftio  über 


•    (*iclofat  budz  khwaloii   mii  itoc^  in  biefeui  ?\Mc  oliiic  y,  une  ti  citKntlic^ 
rei^elntä^ip  lauten  joUte. 

8 


—     114     — 


bojec  so  fürchten 

blizic  so  na(}en 

blyskac  so  bii^tn 

blyscec  so  c"|liin5en 

cmic  so  finfter  merben 

dlic  so  jäumen,  ä'^gern 

docakac  so  ceho  erleben 

dötknyc  so  anrüt)xen 

drozic  so  gögern 

dzakowac  so  bnnfen 

dzec  so  komu  träumen 

fuknyc  so  einl)ujd)en 

hacic  so  ftoden,  fieden  bleiben 

hadrowac  so  ftreiten 

hibac  so  gäl)ren 

hnewac  so   na   koho    ,^ürnen, 

grollen 
hodzec  so  mögticl,  tauglid)  fein 
hordzic  so  ftol,^  fein 
horic  so  brennen,  fengen 
horsic  so  janfen 
hresic  so  na  koho  i)erbä(i)tigen 
hriinac  so  bonnern 
huntoric  so  ,3anfen,  murren 
huzac  so  unruhig  fiUen 
jetfic  so,  jedmic  so  eitern 
jimac  so  foffen 
kac  so  bereuen 
kazyc  so  uerbecben 
komdzic  so  ,)ögern 
klaknyc  so  nieberfnien 
klemic  so  unanftänbig  ant- 

iDorten 
kopnyc  so  mit  bem  ^^wfee 

anrennen 
kocic  so  rinbern 
krasnic  so  prangen 


kulkowac  so  @rf)necban  mexfen 
kupac  so  bahm 
kuric  so  randien 
kuzolic  so  fprube(n 
kwekac  so  anffpringen 
khowac  so  untergeben  (Don 

ber  Sonne) 
khroblic  so  breift,  mutig  merben 
khwalic  so  pratjlen 
lekowac  so  ausfeilen 
lepic  so  fleben 
liscic  so  fd)meirf)eln 
lubic  so  gefallen 
lacic  so  jaubern 
minyc  so  uergetien 
miskric  so  funfein,  flimmeru 
mjerwic  so  mimmeln 
mjerzac  so  berbrie^lid)  fein 
,modlic  so  ke  komu  anbeten 
modric  so  blau  fd]immern 
mucic  so  trübe  fein,  merben 
nabyc  so  genug  ijabm 
nadremac  so  genug  fd)lafen 
naduwac  so  ftotj,   aufgebtafen 

fein 
nadzelac  so  genug  arbeiten 
nadzijec  so  {)offcn 
najesc  so  genug  cffen 
nakaslowac  so  genug  Ruften 
nakleöec  so  genug  fnien 
nakhilec  so  genug  bürfen 
nakleskac  so  genug  fd^mä^en 
nakormic  so  genug  möften 
nakumpac  so  genug  baben 
nalutowac  so  genug  fparen 
naletac  so  genug  [liegen 
napinac  so  anftrengen 


115 


napic  so  (bcn)  Tiirft  füllen, 

trinfen 
napoeic  so  ^eniui  fcfinutjcn 
narejowac  so  genug  tanken 
narodzic  so  geboren  luerben 
nasnedac  so  genug  fvüfiftücfen 
naspac  so  genug  fdjlnfeu 
nasydac  so  genug  fitzen 
natradac  so  genug  entbehren 
nawalic  so  l)erbei[tür^en 
pisanic  so  bunt  etfdieiuen 
plencic  so  ()ät|rf)eln 
pocic  so  ]cf)tuil3en 
podwolic  so  nacf)9eben 
pohorsowac  so  '^(nfto§  net)inen 
pokazowac  so  erfd^einen 
podiiuric  so  uetfinfen 
poradzec  so  gelingen,  geraten 
poscic  so  faften 
posmewac  so,  lädjetn 
prac  so  z  kirn  ganten,  [Ireiten 
prasec  so  fragen 
prösic  so  regneu 
pfehladac  so  überfel)cn 
pfekhodzowac  so  fpa^ieren  ge()en 
pfelamac  so  burcf)brecf)en 
pfemeric  so  faifcf)  ,^ielen 
pfeprasowac  so  burd^fragen 
pfiblizowac  so  naf)en 
pfihodzec  so  paffen,  taugen 
primae  so  anfaffen 
pfistodzec  so  na  koho  uer- 

(iiuiuben 
pfismudzic  so  anbrennen 
pfiwalic  80  t)in,^uftrümen 
pfizörlic   so  bajuqueÜen,   ge* 

iiuoKen  fommen 


piiknyc  so  aufbredjen,  platten 
puzolic  flo  fpvubeln 
radzic  so  geraten 
rocic  so  beteuern 
rojic  so  fc^n^ärmeu 
rozenc  so  auv>eiuanberge()en 
rozhnewac  so  biife  loerben 
rozhoric  so  in  ^oxn  geraten 
rozkoric  so  uneine  luerben 
rozlamac  so  jerbredjen 
rozztobic  so  erboft  fein 
rozstupic  so  au^einanbertreten 
roztorhnyc  so  ^errei^en 
rudzic  so  traurig  fein 
runac,  runjec  so  gleichen, 

gleirf)  fein 
skamjenjenic  so  uerfteinern 
skazyc  so  üerberben 
skhadzowacso  ,^ufammenfommen 
slec  so  au§5ief)en 
smjec  so  Iacl)en 
smykac  so  3d)littfd)u()  laufen 
spalic  so  uerbreunen 
spodobac  so  gefallen 
spokojic  so  aufrieben  fein 
spowedac  so  beid^ten 
splosic  so  burrf)gel)en,  fdieuen 

(uon  ^'fevben) 
stac  so  gefd)ef)en 
starac  so  forgen 
strozic  so  erfd^rerfeu 
styskac  so  .^cinuuet)  l)nben 
8unyc  so  gleiten 
swecie  so  leurf)ten 
sydnye  so  ^lat;,  nehmen 
sypnyc  so  ^ufammenftür^en 
8«eka^  sü  necfen,  fd)äfern 


116 


Serie  so  bämmciu 

skrec  so  fc^mcl^eii 

smjatac  so  tnumetn 

tajic  so  i)ert)eini(irf)cn 

tepic  so  ertriufcn 

tysic  so  in  ^ncjft  fein 

wacic  so  mef)ien 

walle,  walec  so  ftür-^en,  einfallen 

Avaric  so  fod)en 

wjezc  so  fal^ren 

wobeiic  so  fct)l  gelten 

woblee,  woblekac  so  an^ie^en 

wobhonic  so  erfoifdjen,  augfunb- 

fc^aften 
wobohacic  so  reid)  inerben 
wobuc  so  an^^ie^en 
wohladac  so  nidjt  mögen 
wolac  so  ke  koini;  anrufen, 

anflet)en 
woprasec  so  fragen 
wostudzic  so  fatt  betommen 
woscerjec  so  t)ö^uifc§  Iad)en 
wotpacic  so  abfpalten  (u.  >t^ol^) 
wotpalic  so  abbrennen 
wotpukac  so  abfpringen 
wotrjeknyc  so  entfagen 
wotrunac  so  entgelten,  üergelten 
wotsalic  so  fd^eiben,  5Ibfd)ieb 

nebmen 
wotsunyc  so  abrutfd)en 
wotscepic  so  abfpringen 
wottorhnyc  so  na  koho  über 

jem.  l^erf allen 
wotwotac  so  ap^iellieren 
wüzjewic  so  erfd)einen 
wrocic  so  §urüdfe^ren 
wubudzic  so  \m^  luerben 


wucekac  so  flief)en 

wudac  so  beiraten 

wudypac  so  (aue  bem  @i)  t)er= 

üorfommen 
wukumpac  so  baben 
wulezee  so  teig  tt)erben 
wulamac  so  an§bred)en 
wumescic  so  '']^[a\\  finben 
wuplahowac  so  umd^fen 
wupocic  so  aiii:-.f(^lt)il;ien 
wuprasowac  so  ausfragen 
wupreberac  so  auftreten 
wupinmac  so  ringen 
wurecowac  so  ftreiten 
wurojic  so  aui^fd^warmen 
wusmjec  so  ouiotadjen 
wuspac  so  an§fd)Iafen 
wuspowedac  so  beid^tcn 
wuströzec  so  erfdjreden 
wusunyc  so  entgleiten 
wuswetlic  so  l^etl  tüerben 
wuti-elec  so  ^.Ihtnition  nerfdjiefjen 
wuzdac  so  uorlommen,  erfd)einen 
wuznac  so  eingefte^en 
wuzuc  so  auo;^ieben 
zabludzic  so  irre  gelten 
zacemnic  so  finfter,   bunfel  luerben 
zacefwjenic  so  erröten 
zadolzie  so  in  2d}ulb  geraten 
zadrapac  so  mit  ©d)Unerig!eiten 

^u  täm).ifen  l}aben 
zadusyc  so  erftiden 
zadziwac  so  in  Staunen  geraten 
zahrimac  so  bonnern 
zajetric,  zajedmic  so  anfangen 

,yt  eitern 
zakopnyc  so  mit  bem  ^nifi  anrennen 


u 


zakorjenic  so  iri3iir,^el  faffeit, 
bobenftnnt»ii'\  merbcu 

zameric  so  öicleii,  bealifict)tii]en 

zamjelcec  so  Uici^lileibeit 

zapadnyc  so  eiufinfen 

zapjec  so  erl)ärten 

zapocec  so  auf 01113011 

zapopadnyc  so  fangen,  an^ 
brennen 

zaprosic  so  uerftnubcn 

zapfimnyc  so  feft  anpacfen 

zaroöic  so  fcfjnjöron 

zaspac  so  üer|rf)Iafen 

zastajic  so  auff)örcn 

zaströzic  so  erfd^recfen 


zdae  so  )rf)einen 

zecnyc  so  ül^nnuid)tii]  luerben 

zelenic  so  c\riinen 

zenc  so  .^ufanunent'ommen,   >u 

fammentieten,  eii^el)eu 
zestupic  so  \nfiimmentreten 
zesydac  so  "ißlai;,  iiet)inen 
zewrjec  so  äufnminenlaufen  (luin 

ber  mid)) 
zezdac  so  icf)einen 
zJamac  so  ^nfammenbrerfjen 
zlobic  so  flroOen,  '^iirnen 
zmahowac  so  flattern,  lue^en 
zminyc  so  entgegen,  entfinnmen 
zuc  so  au^^ie^en 


zastyskac  so  ^eimiuot)  befommen    zwadzic  so  uneinv  luerben 
zasjmijenic  so  üiel  tarnen  be         zwazic  so  n^agen 


fommen 
zatepic  so  eitrinfen 
zatorhowac  so  na  koho  jem 

in  SBorten  angreifen 
zawrocic  so  nmfetjren 


zwjezc  so  abgleiten 
zybolic  so  funfein 
zIavIc  so  leben 
zolcic  so  gelb  fc^einen 
zolmic  so  luügen,  fluten 
26rlic  so  quellen, 
^eben  so  fomnit  auc^  manc^iua»  sebi  (sej)  uor,  ,5.  5^. 


dowolio  sebi  fi(^  erlauben 
hrajkac  sebi  fpielen 
kazac  sebi  Uerlangen 
krucec  sebi  feftigen,  ftiirfen 
meric  sebi  meffen 
myslic  sebi  benfen 
najec  sebi  mieten 
natojic  sebi  fangen,  ert)a)d)en 
nawotfic  sebi  fc^arfen 
podcisnyc  sebi  fic^  untcriuerfen 
pfec  sebi  fic^  njünjdjen 
pfehladac  sej  überfelien 
pfiswojic  sej  ftrf)  ,jueignen 


skazae  sebi  fic^  beftellen 
spfe6elic  sebi  fid)  ^uni  (Vceimbe 

machen 
wotwucic  sebi  ftd)  abgeiuij^nen 
wozabic  sebi,  zwozabic  sebi 

fic^  erfrieren 
wucinic  sebi  fic!^  auobobingen 
wukhwalic  sebi  loben 
wunuzowac  sebi  fid)  er^nüngen 
wuwojowac  sebi  fid)  erfiimpfen 
zab^zec  sebi  fid^  ueilaufen 
zahrat'-  sebi  ein  <Bp'\d  niad)en, 

fpielen 


—     118     — 


zalezec  sebi  ftd)  nerfd^Iafeu 
zasluzic  sebi  \\<i)  üerbienen 
zarej(o)wae  sebi  ein  Xän^djc'ii 
madien 


zaspac  sebi  'jid)  ücrfdjlafen 
zaspewac  sebi  anftimmeu 
zazehlic  sebi  au^ünben 
zwazic  sebi,  zweric  sebi  uiagen. 


Umgefe^rt  uierbcn  ein,',e(nc  3<^it^i-'i-^^ter  im  'li^enbifdjen  aftiö,  im 
3)eutfd}en  bogegen  inebial  gebrandet,  5.  !ir:  bjesadowac  jic^  untere 
Italien,  bluwac  ftd)  erbred)eii,  linac  ftd)  mauferii,  pokhwatac  fid^ 
beeilen,  postanyc  ftd)  ergeben,  pi-iwuknyc  comu  fic^  gelt)iU)nen,  pi*i- 
stupowac  fid)  n(if)ern,  zedzic  fid)  fel^nen. 


§  66.  ^onjngatton  ber  95erba  ol)ne  äMnbeuofal. 

§inftdjtttdj  ber  ^^aupteinteilung  verfallen  bie  36itobrter  in  fold^e 
mit  unb  in  foldje  ol^tte  33inbeUofQl.  C^ne  3?inbeuofat  werben  ]oU 
genbe  inev  9_^erba  abgeuumbett:  byc  fein,  «lac  geben,  j^sc  effen  unb 
w§«lzee  unffen.  ?(6er  biefc  3Serfd)iebent)eit  befd)ran!t  fid)  nur  auf  baä 
^räfen§  unb  ben  Sniperatiu. 


Snfinitib                  jesc  effcn 

wedzec  »uiffett                 dac  geben 

Stamm                     jed- 

wed-              j               dad- 

©egenmort 

jem,    je-s,    je,    je- 
moj,     jes-taj,    ej, 
je-my,    jes-ce,    je- 
dza 

we-m,    we-s,    we, 

we-moj ,    wes  -  taj, 

ej,  we-injf,  wes-ce, 

wedz-a 

f^uturum 
da-m,  da-s,  da,  da- 
moj,  da-taj,  ej,  da- 
my,  da-ce,  dadz-a, 

(da-ja) 

Smjjerattu 

jes,   jes-moj,    -taj, 
-ej,  jes-my,  jes-ce 

[(po)wez]    wedz, 

wedz-moj,  -taj,  -ej, 

wedz-my,  -ce 

daj,  daj-moj,  -taj, 
ej,  daj-my,  daj-ce* 

Smpcrfctt. 

jedzach,     jedzese, 
jedzachmoj,  jedzes- 
taj,  ej,  jedzachmy, 
jedzesce,  jedzachu 

wedzach,  wedzese, 
wedzachmoj,    we- 
dzestaj ,     ej ,     we- 
dzaclimy,  wedzes- 
ce,  wedzacliu 

9Iort[t 
dach,  da,  da,  dach- 
moj ,    dastaj ,    ej , 
dachmy,   dasce, 

dachu 

^Parttrip  pcrf.        jedl,  jedta,  jedlo 
«ct. 

wedzal,    wedzala,        dat,  dal»,  dalo 
wedäalo,  [(po)wet] 

*  9?egat.  ^wp.:    njedawaj! 


—      119 


1        ^"finitiö        i 

jese  effen          j 

wedzeö  roiffen       j 

dae   geben 

©tamm 

jed-               j              wed- 

dad- 

^'lUticip  pcrf. 
paffioi 

jcdzeny,  a,  e 

wedzany,  a,  e 

daty,  a,  e 

lentis 

jedzacy,  a,  e 

wedzac}',   a,  e 

(dawacy) 

j    Jran'Siir.  pxä 
feiitio 

jedzo 

wedzo 

(dawajo) 

3;ra^^(^r.  per- 
fectt 

jedsi 

powewsi 

dawsi 

Wnmcrfunii.  Sie  mit  byc  äujammcngcfe^ten  ^c'twörter  uicrbcii  folgenber-- 
inaHen  bcflinicrt:  '^^räf.  -bywain,  3i"pfrf.  -bywach,  8Ior.  -bych,  ^JJerf.  -byt, 
-brwal,  gut.  -budu,  ^'"P'''^-  -budz,  5.  93.:  dobyc  getDtnnen:  dobywam  — 
dobywach  —  dobych  —  dobywal  —  dobyl  —  dobudu  —  budu  dobywac  — 
dobudz  ^. 


§  67.  Unrci]eliuä^ii"ie   Vioujiu^atioiv. 

N  j  e  p  r  a  w  i  d  1 0  w  n  e    s  k  1  o  n  j  o  w  a  n  j  e. 

^ad)  bieiev  .Siouiiii"iation  gel)en  folflenbc  i^ertm:  dioy«^  luoüen, 
hie«  i-\et)en,  m^o  l)alicn,  siiifn'*  bürfen,  spa^  ji^lafert,  ntiiv  so 
ijejd}el)en. 


^nfinit.      |      chcyc            hie       '      mec 

emec 

spac 

stad  so 

©tamm       ^      chcy-    |       jd-      }       ma-      j     sme- 

sp- 

stan- 

gut. 

stanu  so, 

stanjes 

so  .  .  ., 

stanu  so 

stan  so 

*räf. 

1 

chcu,  -es     du,  dzes 
cbce  .  .  .  dze  .  .,  du 

chcedza       (dzeja) 

(chceja) 

mam,  -as, 

ma  .  .  . 

uiaja 

smem,  -es, 

smö  .  .  . 

smeja 

smödza 

spju,  spis 

spi  .  .   . 

spja 

3mpcr. 

chcyj 

dzi 
(njelchodz) 

mej 

sniej 
siiiedzach 

sj)! 

3wp«f. 

chcy ob 

dzgch 

rngjach 

apacl» 

«or. 
stanyoh  so 

'  'ilti-  ^n\p.:  njedobywaj! 


—     120 


Snfinit.           chcyc 

hie 

'            :            ! 

mec           smec     i      spac      i     stac  so 

©tämm          chcy- 

jd- 

1                  1 
ma-            sme-      i       sp-       |      stan- 

«ßorticip. 
pcrf.  ad. 

chcyt,  a,  o 

sof,  sla, 
sto,  sli,  sie 

mel,  a,  o 

amel,  a,  o 

spa},  a,  o 

stal,  -a  -ü 

^ortictp. 
pexl  poff. 

^arttctp. 
prüf.  Qct. 

— 

(hity) 

mety,  a,  o 

-8pany,a,e 

-staty,  a,  e 

chcyjicy 

[kho- 
dzacy] 

mejaey 

— 

— 

(stawacy) 
(stawajo) 

XranSgr. 
?nüf. 

chcyjo 

ducy 
-sedsi 

mejo 

smejo 

spicy 

2:ranggr. 
perfect. 

chcywsi 

mewsi 

smewsi 

-spawsi 

(stansi) 
stanywsi 

m- 

budu 

chcyc 

pondu 

(budu 
meC', 
zmeju 

budusmecjbudu  spac 

l                   [ 

stanu 

^Inmerfung.     2)öju  !ommt  nod^  j^c  fahren,    Snfinit  jee,  iStcnim  jed-, 

?ßräj.  jedu,  jedzes,  jedze  .  .  .,  jedu,  ^iinper.  jedz,  gwl^eif-  j^dzech,  ^orticip.  perf. 

act.  jel,  a,  o,    *ßartictp.    perf.   ptff.    jedzeny,   a,   e,    <ßarticip.   präf.  act.    jedzacy, 
tranlgr.  präf.  jedzo,  JtanSgr.  petfcct.  pfijewsi,  t^ut.  pojedu. 

J.  ^aä  negierte  chcyc  ^ei^t  nochcyc  (für  njecheu)  ober  njechac 
(noc^  ber  5.  ^onjug.). 

2.  SBirb  dn  mit  ^^^rapofitioncn  ^^ufanimengefe^t,  fo  inirb  ein  ii 
parafitifc^  eingefd^oben,  tüelc^eö  tüegen  bes  ftQmmt)aften  j  (eigcntt.  jdu) 
ftetö  ipeic^  ift  unb  in  aßen  üom  ^räfenc-ftamm  abgeleiteten  'gönnen 
etfi^eint,  5.  SB.:  pfi-n-du  \ä)  lucrbe  Qufommen,  roze-n-du  so  icf)  ^tx- 
ge§e,  wote-n-du  id)  lüerbe  n}egge{)en,  wu-ii-du  ic^  lüerbe  tieraucH^e^n, 
za-iVdu  id)  tuerbe  tergef)en.  ^ie  SnfinitiUe  lauten:  pfi-n-c,  roze-ii-c, 
wote-ii-c,  wu-n-c,  za-ii-c;  ^niperat.:  pfi-n-d^,  roze-ii-dz,  wote-n-dz, 
wu-n-dz,  za-n-äz;  5(orift:  pfindzech,  rozendzecb,  wotendzech, 
wundzech,  zandzech;  ^articip.  perf.:  prisoJ,  rozesol,  wotesoJ,  iru- 
sot,  zasol;  ^ran^gr.  perf.:  pfi-sedsj,  wusedsi  u.  f.  W.  —  %ud)  bü^ 
negierte  du  ^eigt  biefeö  n:  njeüdu,  njendzes  u.  f.  Ui.  9J?erfe  überbie^ 
bie  Sinperatiüe:  poj  fomm!  [fofort  mit  (mir)],  prindz  fomm  Ifpäter). 

3.  Sm  Snbicatiö  berj^^egennjort  ()eiBt  bie  9?egation  uon  mec 
ni,  alfo  iiimam,  uimas,  nima  u.  f.  tt). 


—     121      — 


4.  Stac  hat  J^iuci  J^ormcn :  1.  in  bor  '-^^cboutuiu]  ftetjeii,  U'o  o-ö 
regelmii^ii;;  nad)  ber  4.  Konjugation  fonjuijiert  luirb,  stoju,  stojis, 
stoji  .  .  .;  2.  in  ber  iJx^beutnng  i^cfc^c^en,  tüo  cö  nad)  ber  12.  .S'^onju» 
gation  i'ie^t,  stanu  so,  stanjes  so  ...  .  ^ic  mit  stac  ^nfammen^ 
lieferten  ocitiuörter  gctjen  nnd)  bor  2.  ober  4.  .Slonjng.,  ,v  ^^■-  pi'estac 
aufhören  —  pi-estanu  —  pfestan  —  pfestach  -     pfestal. 

5.  S^on  bem  in  ber  Sebeutunq  „fageii"  unQcbinuc^lirflcn  <!«€<'• 
fommt  nur  uod)  ha^  Smperfett  üor:  dzach,  dzese. 


brözda  5ii^"d)c 
cezicka  'i^fanb 
casnik  U^r 
dostac  empfangen 
dyric  fd)Iagen  (blysk 

Sli§) 
dzakiiy  bantbar 
dziwadlo  X^eater 
htadkowac  glätten 
hlodny  Ijungrig 
husycka  C>)iined)en 
jedz  (Spei)e 
Kamjenc  Mamenj 
kheza  i^au^ 
konc  (inbe 
korcmaf,  -ka  2Birt, 

SBirlin 
krahuja  5träf)e 
krakac  fräd)^en 
kros  @rojd)en  ■ 
kusk  ©tücflein 


lacny  burftig 
liska  ^'\id)i^ 
Lubij  l'öbau 
macocha  (Stiefmutter 
med,  mjedu  .V>ünig 
motka  'i)3atd)en 
nacahnyc  auf5ict)en 
podcisnyc  untenuerfen 
pfemenic  (inbern 
prestac  aufboren 
pfijec  anfa[)ren,  {>e= 

fahren  fommen 
ranic  beleibigen,  Der= 

ujunben 
scezka  ^\ab 
serpik  Sid^et 
skazyc  uerberben 
slepc  slepcowski 

2ump,  armer 

®d)Iuder 
sneh,  snezk  ®ri)nee, 


nandze  so  sn.  c6 

fc^neit  ein  UH'uig 
sudny  dzen  (>5erid}t»= 

tag,  9Beltgerid)t 
Tarka  %üxk 
wina  (Ed)ulb 
winik  Sdiulbigcv 
wescenje  2Beic-fagung 
wodac  uergeben 
wola  2öiae 
woznamjenjec  be= 

;ieid)nen 
wotjec  tpegfaliren 
zabawjec  unterhalten 
zanc  mec  ad)ten,  eljven 
zawdac  komu  z  jedom 

vergiften 
zetkac  treffen 
zhonic  erfahren 
zjesc  aufeffen 
ziwnosc  S5?irtfrf)aft. 


41.  A)  Wes,  sto  myslu?  To  njewem  a  njeniözu  wedzec, 
hdyz  mi  nochces  prajic.  —  Wcera  hisce  nichto  njewedzese,  stoz 
dzens  kozdy  we.  —  Njejsiny  ziwi,  zo  bychmy  jedli,  ale  jemy, 
zo  bychmy  ziwi  l)y]i.    —   Sokrates  by  prajil*:    „Ja    j6ni   a  piju, 


*  Itt  Sfoniunftiti  ^dt  manchmal  bif  4*fb(utuiiii  „vfifflni",   wun  hj  pr«ji{ 
er  pikQtt  ju  fogen. 


122    

hdyz  sym  hlödny  a  lacny" ;  druzy  pak  njejsu  hlödni  a  jedza, 
njejsu  lacni  a  pija.  —  Sy  swöj  khleb  zjedl?  Ne,  nochce  so  mi 
jesc.  —  Hdze  dzes?  Do  mesta.  —  Dzice  a  cince  tak,  kaz  je 
warn  knjez  wucef  poruciJ!  —  Casnik  njeiidze,  njeje  nacehnjeny. 
—  Hdze  staj  wöj  dopoldnja  sloj,  hdyz  smy  was  zetkale?  — 
Z  wotkel  sy  wcera  pfijet?  Z  Budysina.  Dzens  pojedu  do 
Lubija  a  njedzelu  do  Drjezdzan,  pojedz  sobu!  —  Stari  Grekojo 
mejachu  krucise  zakonje  liac  my.  —  Chcu  do  mesta  wotenc.  — 
Nochcyl  z  nami  kusk  klileba  z  mjedom  pojesc?  —  Macer  je* 
sym  ja  pak  njespöznal.  —  Alexander  Wulki  chcyse  sebi  cyty 
swet  podcisnyc.  —  Sto  je  so  tu  stalo?  —  Stoz  sy  mel,  za  to  ci 
nichto  nico  njeda;  jenoz  za  to,  stoz  mas,  nesto  döstanjes.  — 
Njepfestanjes,  krahuja,  krakac  corne  wescenja?  —  Wes  ty  ton 
kraj,  hdzez  dzaknu  brözdu  wora  lud  spröcniwy?  —  Njech  so 
dze,  kaz  so  chce,  jeno  zo  so  klepoce.  —  Dzitaj,  wöj  slepcaj  slep- 
cowskaj,  M^öj  zanoh'  krosa  nimataj!  —  Netk  namaj  powez,  korc- 
mafka,  zo  holcy  kroska  nimaja!  —  Zaneje  cezicki  sobu  nimam, 
stoz  (al^)  jenoz  t(3nle  swöj  wuzki  serpik,  —  Hose  nowy  so  k  nim 
pfida,  a  sydze  so  könc  blida.  —  Hdyz  so  snezka  nandze,  dha 
so  scezka  zandze.  —  Mejce  zanc  Knjeza !  —  Najal  (je)  sej  Turka 
prec'  staru  zonu,  zo  by  jom'  z  jedom  zawdala.  —  Da-li  so 
husycka  liscy  hladkowac,  je  so  wo  nju  stalo.  —  Hdyz  nuza 
z  durjemi  nutf  dze,  pfeceljo  z  woknami  won  skakaja.  —  Ma- 
coolta  chcyse  rady  zhonic,  wot  coho  je  mötka  tak  rjana.  —  Dzi 
spac!  —  Njekhodz  do  wosmich  lehnyc!  —  Khrystus  pfindze  na 
sudny  dzeii  sudzic  ziwych  a  morwych.  —  Amen  je  hebrejske 
slowo  a  woznamjenja  „stan  so"  abo  „stanje  so".  —  Komu  je 
sto  bylo,  zo  sy  po  lekarja  jel?  —  Pfindz  k  nam  twoje  krale- 
stwo,  twoja  wola  so  stan,  kaz  na  njebju,  tak  tez  na  zemi!  Nas 
wsedny  khleb  daj  nam  dzensa  a  wodaj  nam  nase  winy,  kaz  tez 
my  wodawamy  swojim  winikam! 

B)  ©ütrateö  pflegte  ^u  fagen:  „3(^  lueife  nur  baö,  bafe  irf)  ntdjt^ 
Äiciß,  aber  tiiete  Jüiffen  m(f)t  einmal  ba^.  —  ©age  ut(f)t  alle»,  \oa^  bu 
»eifet!  —  Sffeft  bu  abenbg  ^^-leif:^?  —  Sb  feine  ^et^c  ©peifen,  ba^  bu 


*  ^e\>t§  Db'idt  im  Itffiifati.b  mu%  in  bfn  ^enitti»  treten,  jobali  iai  tranfi* 
ti#e  ißer&uni  negiert  n>tri). 


—     123     — 

bir  bie  S^\[)\k  nid;t  ucrbcrbcft!  —  Um  luic  ine(  ll^v  uicibot  il)i  in'ä 
^^eoter  gehen?  —  äyot)er  tommet  iiiib  uioljin  getjet  .if)r?  —  911^  id^ 
burc^  bcn  5Batb  ging,  )d}liig  ber  '-ytil;,  in  eine  (iic^e.  —  SelU  l)aben 
mv  fein  i^auv-  niet)r  in  ^^auUen,  jet>t  l)aben  loir  eine  'iyirt)d)aft  auf  bem 
\!anht  (na  wsy).  —  ^kTjei^en  Sie,  mein  .s>etr,  id)  luoüte  Sie  nid^t 
beleibigen.  —  5?ielc  U'ollen,  tua-o  ©ie  nidjt  fönnen,  iinb  anbete  luollen 
nid^t,  uia^?  fic  fönncn.  —  ÄImc  t)at  biJr  ."ilmnfc  gofd^IafonV  —  2Bay  ge= 
]d)ei)en  ift,  fann  man  nid)t  ünbeiii.  —  Sit  bcine  ^l)(uttev  üoii  Äamenö 
fd)on  tt)cggofat)ren?  9lein,  fie  ift  nod)  ba,  fic  mirb  aber  morgen  lueg« 
fahren.  —  ii'ielicr  A-rennb,  fomm  ;,u  nnc>,  bu  luirft  bid)  gctuif?  gut  unter= 
t)altenl  —  ^")(iemanb  tt)eif?,  uuinn  bie  3Belt  ,^u  (inbe  ge^on  uürb. 

§68.     tSinteiluui^  ber  35erba  nad)  ber  Cuantität  uub  Cnalttät 

ber  ^anblnng. 
(Rozdzelenje  slowjesa  po  kelkosci  a  kajkosci  cina.) 

Unter  ^anSluug  einec^  5Serbum§  ucrfte()t  mau  entrteber  eine  lätig^ 
feit  (,3.  il\:  rezac  f(^neibeu)  ober  einen  |)uftanb  (lezec  liegen),  ©ie 
^aubhing  fann  in  ben  brei  3*-'itfrcifen  (©egoniuart,  'isergangen{)eit,  3"= 
fünft)  Üaucrn  obor  UoUcndct  fein.  ®ie  bauernbc  §iinb(uug  mirb  burd) 
onbere  ^i-^rmen,  alc^  bie  ooUenbete  au^gebrüdt. 

9^1^  ber  Ouantität  ber  -S^anblung  unterfc!|eibet  man  .itoci  .Sltaffen 
üon  'i^erben: 

A.  ^I^evba  ^JCrtcftiUtt  (dokonjane  slowjesa)  uub 

B.  i^ertia  itnpcrfcftitia  (njedokonjane  stowjesa). 
'*)>erfcftilu'    xlscrba    be,)eidjnen    eine    t)oU(n^tU,    impetfeftine 

S.^erba  eine  ttiä&rcnÖCr  ha^^  ift  untioUcu2)etc  ^anbhing. 
dlad)  ber  Duatitüt  .verfallen  bie  perfeftiuen  S5erba 

1.  in  ftttf)U(aria:  cisnyc  einen  SBuvf  mad)en, 

2.  in  ^^crba  Durattd::|}evteftitia  ober  anbcr^^  genannt  ftuitiUa: 
napisac  auff(^rciben,  wupic  au^trinfcn, 

'S.  in  3Serba  iterattU=|]crfrftiUa:    wutfelec   auöfd)ief?en,    b.  (j. 
ta^  iuiebev[)o(te  (Sd)ief5cu  abfdjlief^cn. 

I)ie  perfettiüen  3Serba  tüerben  in  ,S>auptfäticu  im  ';|5räteritum,  in 
ber  3"fi'"ft  unb  im  bejabenben  ^ntperatio,  bann  in  ^Kcbenfät^en  unb 
@prirf)iüörteru  gcbraud)t.  Lodom  so  lehnu,  hizo  spju,  faum  ^abe  id) 
mid)  niebcrgelegt,  fd)'iQfe  id)  fd)OU.  Bozi  ki-izik  liordosci  rjap  zfamai 
'öa^  l'eiben  brid)t  bem  Stolpe  ba'ö  ^füdjrat. 


—    124    — 

2)ie  imperfeftiöen  'i^eiba   be/^eic^ticit   eine  2)aiier,   iTiMeber^oIiing, 
^:^^tn)id■etutuv  ^-orlfe^ung  ber  ^aiiblunn  unb  ^^erfallen: 

1.  in  '-luTba  Duratttia:  spac  fd)lnfen,  lezec  liegen,  cahnyc 
,jifl)en;  eine  '^Ibart  ber  bumtiim  ftnb  bio  SSerba  ind)oatiua  (spocinjace), 
meldte  bae  adgemeine  2öerben  eine§  3i'i^-^"^^'^  bejeid^nen,  5.  iß.:  blednyc 
bla^  luerben,  wjadnyc  lüelfen.  'Daf)in  9el)ören  benominatine  (öou 
Subftantiuen  unb  '^^Ibjeftiuen  abgeleitete)  ^erba; 

2.  in  'l^erba  iteratitia  (fortfc^reitenbe,  pokracowace):  nosyc 
tragen,  wozyc  fat)ren  (cttüa  einen  ^ag),  khodzic  gelien; 

'ö.  in  35erba  tteratitisbttratilia:  zakazowac  Verbieten,  mit  bem 
3Serbieten  befd)äftigt  fein; 

4.  in  SSerba  fvei|UentatiUa  ()uiebert)olenbe,  wospjetowace): 
dawam  ict)  gebe  bann   unb  luann,    dobywam"  id^  pflege  ,^u  gcnnnnen. 

S^arf)  ber  Quantität  ber  .'panblung  ort)ic(ten  auc^  bie  3eiten  i^rc 
'Benennung  unb  .verfallen  in  bie  Reiten  ber  ^l^oUentlttttg  ("'^^erfeftiliität) 
unb  UnboUettdltttg  (Smperfeftiuität). 

S^Jad)  ber  perfeftiHen  ^anbtung  fragt  man  mit:  „3Saä  gejc^af?, 
maö  ift,  luar  gefc^e^en?  Söaä  toirb  gefd)e()en  fein?"  unb  nacfy^ 
ber  imperfeftiuen  §anblung  fragt  man:  ,/Ma^S  gefc^ie()tV  3Sa*> 
baucrt?    SBaä  bauerte?    S®aö  tt)irb  bauern?'' 

^ie  tuenbifdie  Sptad)e  ()at  fed§ä  3^^^fonnen: 

Tempora 

a)  ber  uoüenbeten  »^panblung: 

1.  Slorift:  reznych  id)  madfte  einen  ©d^nitt; 

2.  ^erfeft:  sym  reznyl  idf)  i)abe  einen  @d)nitt  gemad^t; 

3.  ''4>lusiquamperfett:  bech  reznyl  id)  l)attc  einen  @d)nitt  gemacht; 

4.  7^'Utur.  e;iaftum:   hdyz  reznii   n)enn  ic^  einen  ©d^nitt  gemnd|t 
()aben  werbe; 

5.  5öeiaf)enber  Smper.:  rezn  mac^e  einen  (Schnitt; 

b)  ber  bau  er  nben  ^anbhing: 

1.  ^^räfens:  rezam  idE)  fc()neibe  (mad)e  (Sdjnitte); 

2.  Smperfett:  rezach  id)  fd)nitt  (mad)te  ©djnitte); 

3.  ^crfeft:  sym  rezal  ic^  l)abe  gefdjuitten  (Ijabe  Schnitte  gemad)t); 

4.  ^^üiöquamperfeft:    bech    rezat  ic^  ^aik    gefd)nitten   ((5c()nitte 
gemad^) ; 

5.  Jyuturum:    budu  rezac  id)  iuerbe  fd)neiben  (8d)nitte  machen); 

6.  9iegatiiier  Sniperatio:  njerezaj  fd^neibe  nidit! 


—     125     — 

Über  i>a§  guturiim  ferf|lcti1)c  5;  57. 

Srnmerfunfl.  'Die  pcrfcllioen  5.^erba  ftel)cii  im  3yprtcr»erjei(^nt5  in  vunbcn 
Klammern,  bie  imperfcftiücn  |inb  ofjne  ßlammern. 

Somit  ^abcn  bio  tt)cubifd)cn  t^citroörter  flctt)i^[)nlict)  ,^n)ei  3ntin'tiwe  i'on  bcr- 
fclben  Sebeutung:  wröcic  so  ^IV.  ^.)  unb  wröcec  so  (V.  St.)  jurürffclörcn,  aber 
bon  Derfd^iebcner  ^onblung;  ber  ncänberte  ^^nfinttiü  (wröcec  so)  tfl  t)on  wrö- 
cic 80  abgeleitet  unb  ein  Hon  einem  .»^eitmort  abi^cleitetc«  SBerb  ge()ört  immer  in  bte 
fünfte  ober  fcd)fte  itonjugation,  feltener  in  beibc  ,^ug[eicl):  zbudziö —  zbudzec — 
zbudzowac  luecfen.  ^ebc^  berartigc  SJerb  ifl  ein  itcrierteS  ober,  anbcrS  gefagt,  ein 
bcuerl'atiDeg  ,Heit»wort. 

Seim  ncgatiiien  Sinpcro*'^'  wcnbct  man  imtjcrfeftibe  Öerba  an,  j.  5ö.:  njestoj 
a  dzi  ftebc  ntc^t  unb  gc^e!  njeskakaj  Springe  nid)t!  Über  ben  iprol)ibitit)  (SBarnung) 
Don  perfcftiuen  'iserben  üergt.  §  57,  Slnmerf.  —  Sei  ben  il^erbcn  ber  iöetuegung  ift 
noc^  folgenber  llnterf(i)ieb  jwifd^cn  ben  burotinen  unb  itovatiücn  ju  berücffic^tigen: 
man  fagt:  njebez  laufe  nid^t,  trenn  jemanb  f^on  roirflicf)  läuft;  njejedz  spesnje 
fal)re  nid^t  fd^neö,  »oenn  jemanb  fd^on  tDirflid)  fäf)rt;  aber  njebehaj  laufe  nic^t, 
njejezdzi  fabrc  nid^t,  trenn  man  nocfi  nic^t  fäl^rt,  nod^  nid^t  läuft,  b.  1^.  bie  §onb' 
lung  be»  ßaufenä,  beö  Jal^rcuö  foQ  überbauet  nic^t  angefangen  luerbcn. 

§at  bie  'iprä[en^füriu  *  Me  /"yiitiirbebeutunci  —  bei  perfeftioeii  '^^erben 
aiböiml^mylog  —  \o  brücfeu  bie  öon  bem  unüeränberten  Stamme  gebil 
beten  ^-orinen  bie  oollenbete  ^aublung  au^i;  um  nun  öon  )oId)en 
^^erfeftiiicn  bie  ;)eiten  ber  ii)iif)renben  §anblunfl  {^'väfeuiS,  Smperfcft, 
unb  bne  bnuernbe  ^utu^^ni)  ,3ju  erhalten,  mu^  man  baö  SBerbnm  itcs 
vieren,  b.  ().  in  bie  V.  ober  VI.  ^Konjugation  oerfeUen,  raobei  ber  (5|a= 
rafter  bev  nieberen  .SUaifcn  auägefcfjQltet  unb  bnfür  a  (e)  ober  owa 
gcje^t  nnrb.  Tic  58crba  bor  er[ten  Konjugation  uicrbcn  gröfUenteili?  in 
ber  fünften  iteriert,  ,v  ^^-^ 

I.  ((*«^e)d)loffencr  Stamm.) 

buratiüe  .S^anbl.:        finitiüe  (pcrf.)  ^anbl.:         iteratiöe  ^anbt.: 

Snfinitiu:  kcec  blüt)en      zakcec  aufblühen         zakcewac  im  'i*(nfblül)en 

begriffen  fein 
^-präfeivö:  ktu  (kceju)  —    -  zakcewam  ic^  blü^e  auf 

irf)  blüf)e 
?lorift:  —  zakcech  id)  blüt)te  auf  — 

3imperf.:  kcejach  id^  —  zakcewach  id)  blühte  auf 

blühte 

'  ©enn  bie  Serbaiformen  bie  ^rfifen^enbungen  u,  ä,  e  [i),  moj,  taj,  tej,  my, 
ce,  a  (u)  ^aben,  fo  l^eifecn  fie  *45vftfenSfonnen. 


—    12H    — 


biiratiüe  ^anbl.: 
^^verf.:  sym  kqet  id) 

Sß\ihic\u.:  bech  kcel  icf)     bech  zakcet, 

Initte  geblüht 
Jut,  her  SDauer:  budu  — 

kcec  id)  luerbe  blüt)en 
|5'Ut.  ber  SSolI.:       —         zakceju  ic^  tuetbe  auf 

blühen 
[yiit.  ex.:       —  hdyz  zakceju  iuenn 

icf)  nuföeblüf)t  bin 


finititje  (pevf.)  §anbl.:        iteratitie  §Qnbt.: 

sym  zakcel  \<i}  blüf)e     sym  zakcewal  \d)  bin 

aufgebliifit 

bech  zakcewat  id)  luar 
aufgeblüht 

budu  zakcewac  id) 
ineibe  aufb(üf)eu 


!©ejat).  Siuperat:  kcej 
blü^e! 

9^egat.  Smperat.:  nje- 
kcej  blül^e  nid)t! 
üfijarnung;        — 
STran^^gr.  )3räf.:  kcejo 
perf.:     — 


zakcej  lilüf)e! 

njezakcej  blü^*ja  nic^t! 
zakcewsi 


zakcewaj  blüf)e! 

njezakcewaj  btü^e 
nid^t  auf! 

zakcewajo 


II.  (Offener  ©tarnm.) 


zabiwac  töten,  fd)(o(j^ten 
zabiwam 


Snfinitiu:  bic  fd)Iagen  zabic  erfd^Iagen 
^rafg.:  biju  ic^  fdjlage  — 

?lonft:  —  zabich  i<if  erfd)Iug 

^5ni^3erf.:  bijach  id) 

Wm  — 

Sßtx\.:  sym  bit  id)  ^obe 

gefd^tagen  sym  zabil 

pu^q.:  bech  bii  ic^ 

^atte  gefc^tagen        bech  zabil 
^ut.  b.  ^auer:  budu  bic  — 

id^  luerbe  fc^Iogen 
y<^ut.  b.  SSofl.:       —       zabiju  id)  n^erbe  erfd)Iagen  — 

^ut.  ex.:  —       hdyz  zabiju  nienn  id)  tx- 

fd)Iagen  ()aben  werbe  — 

33e j.  Smper. :  bij  fc^tage !       zabij  erf daläge!  zabiwaj  erfc^Iage! 

9^eg.  Sniper.:    njebij  njezabiwaj  erfd^lage 

fc^Iage  nid)t!  —  md)t! 

!i&>ariiung:       —  njeaabij  erfd£)lage  jo  md)t!  — 

XronSgr.  ^räf.:  bijo  —  zabiwajo   . 

5^Tonggr.  pdf. :    —  zabiwsi  — 


zabiwach  ic§  erfc^Iug 
sym   zabiwal   id)   ^aht 

elf  erlagen 
bech  zabiwal  i(^  (lotte 

erf  dalagen 
budu  zabiwac  id^  luerbe 

erfd)Iogeu 


—     127     — 


Stciation  nac^  bcr  VT  .^onfugatiDn. 

tmratiue  .s>anbl.:  finitiuc  ^aiibl.:  iterntiöe  ^anbt.: 

Snfinitiii:  ptacic  Rollten      wuplacic  aii'o,^Qt)len     wuplacowac  aiic\',a^len 

^Täfenc-':  placu  idi  3at)lo  —  wuptacuju  iri)  ,',at)Icaiu3 

:?lotift:  —  wuplacich  id)  5a()lteaii!§  — 


^m;.ierf.:  placach  xd) 

']>crf.:  sym  placit  i(f) 

^(uCni.:  bech  placit 

irf)  {)attc  i]e5nt)It 
Jyut.  b.  ^iiucr :  budu  pla- 
cie  id)  luerbe  ,)a§len 
AUt.  b.  5ßon.:      — 


sym  wiiplacit 
bech  wiiplacil 


wuplacowach  id^  ^a^lte 

sym  wuplarowal  id) 
l)abe  auc-^ge^vitlU 

bech  wuplacowal    \d) 
liattc  Quöfle,3al)lt 

budu   wuplacowac   i^ 
werbe  nue^^atileu 


wupJacu  \d)  irerbe  au^- 

^•ut.  ex.:  —  hdyz  wuptacu  luenn  id) 

auöcje^at)!!  ()Qbcn  tuerbc 
8ejat).3mp. :  plac  ,\nl)tc!      wuplac  ,^a()Ie  aus! 
^teq.  Sinp-:  njeplac  — 

5,al)Io  nid)t! 
'-ll^arnimg:         —  njewuplac  ,^a§Ie  ja 

nid)t  au§! 
^ranegv.  prii]".:  ptaco  — 

Xranögr.  perf.:     —  wuplaciwsi 


wuplacuj  ^a^te  nu§! 
njewuplacuj  ,^at)lc 
nid)t  auöl 


wuplacujo 


3m  S33enbi)d)en  gibt  cö  alfo  ber 

A.  ^tvH  ptxUli\t>a: 

1.  9.^erba  finguinria: 
padnyc   —   padnu   id)   iDcrbe 
fallen; 
!ief)t  herüber  ju:  padac  »»>^    ► 

iniü  man  Mz-  'Iserbum  in  ben  iniper= 
feftiöen  3eiten  aniuenben,  muft  man 
c^  iterieren:  padac. 


.'önnbhing   nac^   ^meicrlci  i^erba: 
B.  5!>ct6tt  im|)erf(Iti))a: 

■<-<m  gc^t  herüber  ju:  zabic 

1.  SSerba  buvatiüa: 
bic  —  biju  id)  fd)Iacie;  um  bie 
öDÜenbete  ^"^anblung  au§,yibrürfcn, 
muH  ba-o^erbum  mit  einer  paffen^ 
ben  ^räpofition*  ^iifammenge^ 
feßt  lüerben,  iuoburd)  zabic'  entftedt. 


*  Unter  paffcnbcn  ^räpofitioncn  üfrilel^t  man  füld^i-,  in  bcncn  bic  iBobcutiin(< 
ber  S)iic^tuni^  ober  bic  S^oQcnbung  licfll:  wumjetac  auöluerfcn,  roznijctac  auseinonbcr 
merfcn,  namjetac  aufwerten,  zamjetac  iujwerfen,  pfenijctac  bur(t)»rer|en. 


—   128 


2.  Q^crbo  finitua: 
zabic  —  zabiju  i^  iueibe 
crid)lQgen ; 

oiL'tjt  f)inügor  ju:  zabiwac  M^— ► 

tuitl  man  bie)c§  finitiöe  ^ixU 
uiort  in  ben  impcrfeftiiien  ßeiteu 
nniucnben,  mii^  man  e^^  eknfall§ 
itevicren:  zabiwac 


2.  3}erba  iteratiuo: 
padac  —  padam  ic!^  falle; 
zabiwac    —    zabiwam    idf)    er= 
f^lage. 

3.  3"  biefen  impcrfefttujn  SSer= 
ben  gel)ören  noc^  ikrba  ftequen= 
tatiua  unb 

4.  Serbe  ind)oatiua;  biefe  finb 
eine  ^tbart  ber  buratiUQ. 


Stnmerf ung.    9J?an  übcrfe^c  in  anbete  S^rad^en  nic^t  bte  gorm,   fonbern 
bif  ipanblung  bc3  S>erbum!o. 

.Slonjuoiation  perfeltiuer  unb  imperfeftiuer  SSerba 

in  allen  ^^^ten. 

I.  CSinmonientigeö  Sßerbum  ceknyc  f(iet)en,  iterierte^:5  cekac  flietjen. 

S)ie  fe^lenbe  buratiüe  ,S^')anblung  tü'nh  burc^  ha§>  tteratiöe  SSerbum  au»= 

gebdicft,    meil    ha^    itrfprüngticfie    ^^erbum    ceknyc    feine    3^iten*  ber 

S)auer  bilbct. 


^^•Serfeftiüe  i^anbUing. 
^räfent:  — 

?(orift:  ceknych  id)  flof) 
Sniperf. :  — 

^erf.:  sym  ceknyt  id^  bin  gef(of)eu 
^^(u5c|uamperf.:    bech   ceknyl    ic^ 

wax  ge[(of)en. 
Aut.  ber  2)auer:         — 
Jvnt.  ber  SSoIIeub.:  ceknu  id^  tt)erbe 

fliet)en 
Aut.  ex. :  hdyz  ceknu  tüenn  td)  ge- 

flofjen  fein  tüerbe. 
^k\ci^.  Smper.:  cekii  \i\tl)d 
9?eg.  Sniper. :       — 
2i>arnung:  njecekn  füebe  ja  nid^t! 
Xran»gr.  präf.:  — 

STran^gr.  perf.:  ceknywsi 


Steratiue  i^^^anblung. 
cekam  id)  fliege 

cekach  ic^  flol^ 

sym  ceknyl  idj  bin  geflogen 

bech  ceknyl  ic^  tvai  geffof)en 

budu  cekac  id^  luerbe  fliet)en 


cekaj  fliehe! 
njecökaj  ftielie  nid^t! 

cekajo 


—     129     — 


IL   ^uratit)ey  ^^crhim  tfasc  fd)üttelu,  finitiüei?  zatfasc,  itenevtee 
zatfasowac. 

^iiratiüe  ^aubl.  Ainitiöe  .vianbl.  Steratiüe  ^anbl. 

^räieiu?:  tfasu  irf)  idiiittclc  —  zatfasuju  id)  fdiiittele 

^lüiift:  —  zatfasech  id)  jdjüttclte  — 


Smpcrf.:  tfasech  id)  fd)üt= 
telte 

— 

zatf  asowach  ir^  idjüt- 
telte 

'i].^erf. :  sjm  tfasl 

sym   zatfasl 

sym    zatfasowal    id) 
()Qbe  gef^üttelt 

l"lUi'öq.:  bech  tfasl 

bech  zatfasl 

bech    zatfasowal   id) 

« 

liatte  i3ejd)üttolt 

Jiit.  ber  ®auer:  budu  tfasc 

5                      

budu  zatfasowac    id) 
toerbe  fdiiitteln 

g-iit.  ber3.^oü.:     — 

zatfasu  \d)  tuerbe 
fdjütteln 

— 

gut.  ex.:     — 

hdyz  zatfasu  luenn 
id)  ge)d)ütte(t  t)aben 
111  erbe 

li^ejati.Sinper.:  tfas  )d}üttelel 

zatfas  jc^üttele! 

zatfasuj  id)üttele! 

ytt(\.  Sntpev. :  njetf  as  id)üt= 
tc(e  tnd)t! 

— 

njezatfasuj  fd)iitte(c 
nic^t! 

SSariiung :         — 

njezatfas  fd)ütteie 

ja  iüd)t! 

— 

"Jvanögr.  prä).:  tfaso 

— 

zatfasujo 

^ranyflv.  porf.:     — 

zatfasywsi 

— 

Xemnadj  gibt  e§  I.  IBerba  <ierfcftilia  (dokonjane  slowjesa) 
meiere  bie  ^anblung  uollenben,  befc^IieBen.     'Satjin  gehören: 

a)  3.>erba  fingiilaria  (einmomentige,  wokomiknito):  kalnu  id) 
werbe  einen  ©tic^  mad)en,  hwizdnu  ic^  raerbe  einmal  pfeifen,  cisnu 
id)  roerbe  einen  'ilHirf  niad)en.  Sie  finb  ber  äufjeven  gorm  nad)  ein* 
fac^,  b.  li.  ol)ne  ^^präpofition,  unb  brüden  eine  ein.^elne  |)anblung  auv, 
bie  in  einem  %igenb(ide  entfielt  unb  gleid)  mieber  cnbet. 

b)  ^iserba  finitiua  (üDÜenbete,  koncace):  iiai)isu  idj  nierbe 
auffd)reiben,  priwjezu  id)  merbe  l)erbetfüt)ren  (mit  bem  $i.^agen).  '3)iefe 
^Iserba  brüden  eine  .S>nnblung  au'ö,  lüelc^e  früt)er  in  il)rer  ?luvfül)rnng 
unbefc^ränft,  lange  baneinb  mar  unb  nun  abge|d)loflen,  uoUenbet  mirb. 
(Sie  irerben  uon  buratiuen '-i>erben  gebilbet,  menn  man  biefe  lutt  paffen- 
ben  ''^Uäpoiitionen  ,^ufammenjelU. 


—     130     — 

?inc  biefe  ^-üerba  perfeftiöa  bc^eic^nen  in  ber  ^;|iräfeu§  = 
form  t)a§'  futurum,  im  Präteritum  ben  5torift,  in  ber  '!)3erfeft- 
nnb  ^lu^iiuamperfeftform  bie  Dollenbete  3?erflangent)eit  unb 
9}orliergant3en()eit.  2öill  man  biefc  55erba  im  'präfen^,  ^mperfeft, 
im  unnoUenbeten  ^^*er[eft  unb  ^lu^qHQmperfeft  unb  im  bauernbem  ^11= 
turum  anmenben,  fo  mu^  man  [ie  tterieren. 

II.  l^crüa  imlierfettiba  (njedokonjane  stowjesa),  incldje  bie 
^anblung  ni(i)t  üollenben,  nicf)t  abfditie^en,  ol)ne  bafj  man  auf 
bie  längere  ober  fürjere'  '3)auer  9?ürf[ic^t  nimmt,  unb  ^mar: 

a)  ^scrba  buratiöa  (bauernbe,  trajace):  pisu  iij^  fd)reibc,  njesu 
id)  trage.  'Sie  be,^eidinen  eine  §anblung,  meiere  in  it)ier  9fue«füt)rung 
unbefd^ränft  fortbauert.* 

b)  SSerba  iteratiüa  (fortfdjreitenbe,  pokracowace) :  nosu  id) 
trage  (gelt)öt)nlid)),  wozu  ic^  fa{)re  (etlua  jeben  STag),  khodzu  id)  get)e. 
©ie  brüden  teil^  eine  unbegrenzte  i^ortje^ung  ber  2)auer,  teil§  ba^ 
Seftreben  au§>,  ha^  bie  ^anblung  öertt)irflid^t  merbe;  [ie  be^eic^ncn,  ma^ 
eiitjutreten  ))flegt. 

5tne  biefe  SSerba  imperfeftina  be§eid)nen  in.  ber  ^]$röfen^- 
form  ba§  ^räfen§,  im  ^Uäteritum  ha^  Smperfeft,  in  ber 
^erfeft^  unb  ^tu^quamperfeftform  bie  unUoUenbcte  ^^er« 
gangenfieit  unb  S3oröergangenI)eit;  baö  futurum  bitben  fie 
burc^  bag  §ilfg0erb  budu  unb  ben  Snfinititi;  pisu  id)  fdjreibe, 
pisach  id)  fc^rieb,  sym,  bech  pisal  id)  f)abe,  f)atte  gefc^rieben,  budu 
pisac  id^  meibe  fd)reiben. 

^a  nun  bie  imperfeftiuen  3^'tmörter,  roefd)e  ba?^  'ijL^räteritum  in 
ber  ^meiten  unb  britten  ^erfon  «SinguIariS  auf  -se  bilben  (Smperfeft), 
baö  futurum  mit  budu  unb  bem  SnfinitiU  umfdjreiben,  alfo  in  beibeu 
gölten  eine  längere  gorm  [)aben,  n)ät)renb  oon  ben  perfeftiuen  3^'^= 
tDörtern  bie  für^ere  ^orm  o'^ne  -si»  in  ber  ^^Uieiten  unb  britten  "ij^ei-fou 
©ingutarig  im  Präteritum  (Slorift)  unb  ber  !öebeutung  nad)  bie  '"^präfenö^ 
form  alä  ^^uturum,  alfo  in  beiben  ^ät(en  eine  furgerc  ^orm  gebraud)t 
toirb,  fo  fönnen  mir  fur^  fagen:  ©in  ^-i^erbum  mit  langem  ^räte 
titum  l)at  ein  langet  futurum  (mit  budu),  ein  il^erbum  mit 
lurjem  Präteritum  ($lorift)  l)at  ein  fur^eg  5"t"i^"i"  (^räfeng- 
form). 


•  Bu  weither  ?lrt  jcbe«  eingelne  ^^twort  gehört,  ift  im  3K5rterbud^e  erfit^Tli^. 


—     181      — 

Öelakowsky  l)nt    bie  '-I^erba    t)iu)td)tlid^  it)vev  .s^anblumj   bilblicl) 
in  folgenber  SBeij'e  bargeftellt: 

bie  biiratioen  biirdi  eine  ßinie  — ; 

bic    iteratinen    burd)    mefirere    *ipunfte    ober    Sinieu     .     .     .     .     . 

bie  frequentatioen  biirdi  (....)(....)  ober  (— ) 


bie  mometitanen  biirrf)  einen  "-^^inft  (  .  |; 

bie  buratiu  pevfeftiiien  burd)  einen  eingeflammerten  ©trid)  |  —  J ; 

bie  iteratilv-perfettinen   burd)  [ .  . .  |    ober  [ ],   wobei  bie 

.klammern  bie  'iUillenbung  be^eid)nen. 


I.   tVcrDo  {icrfeftttia  nnÖ  i^rc  ^terötian. 

§  69.  a)  'iserba  fingulatia. 

l:ie  Iteration  bcr  i^serba  gcfd)iet)t  teit§  ot)ne,  teil*  mit  ^orfemmg 
einer  3?orfilbe.  Ctjnc  'i^orfetnlng  einer  '^orfilbe  ("iliräfi^ierung)  werben 
faft  mir  ein  momentige,  mit  ^räfirierung  burntioperfettiue  (finitiüe) 
^^erbn  iteiiert. 

Die  Iteration  befte^t  bev  ^orm  nad)  barin,  ba^  bie  gu  iteric' 
renben  5.^erba  in  bie  V.  ober  VI.  Äonjugalion  uerfetit  werben.  Tiurc^ 
bie  nid)t  iterierten  formen  be^  (perfeftiuen)  S3erbumg  unrb  auiogebriicft: 
in  ber  ^räfenäform  ba§  futurum,  im  ^^räteritum  ber  "»Xorift,  in 
ber  *it?erfeft=  unb  ^(u^quamperfeftform  ba§  mirflicbe  ^^^erfeftum 
unb  ^^^luöquamperfeftum;  unb  enblic^  ber  b e ja t)enbe  Smperatiu.  Diirc^ 
bie  iterierten  formen,  woburd)  baä  perfeftiüe  SScrbum  impct^ 
feftio  wirb,  wirb  in  ber  ^riifenäform  hai  "'|>räjen^,  im  ^riite^ 
ritum  baö  ^mperfeft  unb  in  ber  ^^^erfett^  unb  ^|.Mugquamperfeft- 
form  baö  unooüenbete  ^^erfeftum  unb  '»^.^hiyquamperfeftum  unb  faft 
immer  ber  negatioe  Smperatiu  auögebrüdt ;  ba^  ^-utururii  wirb  mit 
budu  unb  bem  Snfinitio  gebilbet,  ,v  33.:  budu  wu}o?,owac  id)  merbe 
mic^  mit  bem  '^lu!^(egen  beid)äftigen. 

a)  2)ie  einmomentigen  5^erbii  ber  II.  Konjugation  werben 
in  ber  V.  Konjugation   iteriert,  wobei  nur  bev  t£l)ürnflev  iiy  in  a  uer 

wanbelt  wirb. 


132     — 


SnftnttiD 

5ßräfen§ 

^röterttum 

^erfeltum 

^utur. 

Smperatiö 

ceknyc  v 
cekac    }P^^^^« 

ceknych 

ceknyl 

ceknu, 

cekii 

cekam 

cekach 

cekal 

budu  cekac 

njecekaj 

cis(k)nyc  -j 

..  ,    ,       l  werfen 

ciskac        j 

ciskam 

cisnych 
ciskach 

cisnyl 
ciskal: 

cisnu 
budu  ciskac 

cisii 
njeciskaj 

cesnyc  ^ 

.    y  fätnmen 
cesac   / 

cesam 

cesnych 
cesach 

cesnyl 
cesat 

cesnu 
budu  cesac 

cesii 
njecesaj 

dosahnj'c  ^ 

,      ,    ,     5,rei(fien 

dosahac     f 

dosaiech 

dosahnyt 

dosahnu 

dosahn 

dosaham 

dosahach 

dosahai 

budu  dosahac 

njedosahaj 

dychnyc    ^ 
,    ,    ,      '  atmen 
dychac       / 

dycham 

dychnych 
dychach 

dychnyl 
dychal 

dychnu 
budu  dychac 

dychii 
njedychaj 

dremnyc   .  ^^i„„, 
dremac      /   mem 

dremam 

dremnych 
dremach 

dremnyl 
dremat 

dremnu 
bujdu  dremac 

dremn 
njedremaj 

drapnyc    ^ 
drapaß      }  f'^«^^" 

drapnych 

drapnyl 

drapnu 

drapn 

drapam 

drapach 

drapal 

budu  drapac 

njedrapaj 

hasnycv 

hasec   ;"««^öfc|en 

hasam 

hasnych 
hasach 

hasnyl 
hasai 

hasnu 
budu  hasec 

hasn 
njehasej 

(po)hladnyc^ 
hladac          Jf'^^*^" 

v.l.»  J  _„^ 

(po)hladnych 

(po)hladnyj 

(po)hladnu 

pohladn 

hladam 

hladach 

hladal 

budu  hladac 

njehladaj 

hibuyc  so  \  fid^  be« 
hibae  so    /  Wegen 

hibam  so 

hibnych  so 

hibnyl 

hibnu  so 

hibii  so 

hibach  so 

hibal 

budu  sohibac 

njehibaj  so 

hrabnvc  ■» 
hrabac     /      " 

? 

? 

? 

? 

? 

hrjebnyc  i 

...    -     J  graben 

hrjebac      f 

? 

? 

? 

9 

? 

hwizdnyc  ^ 
hwizdac    | 

y 

'? 

7 

? 

? 

kainyc*    ^ 
kalac        !  ^*^^^" 

? 

? 

? 

y 

? 

ki(d)nyc. 

kidac       J^'^""''" 

9 

? 

? 

V 

y 

khelpnyc  / 

, ,   ,     ,     i  traben 
khelpac     / 

y 

'P 

? 

•? 

'? 

klepnyc  ^ 
klepac    /  ""Vfe" 

? 

? 

? 

1 

? 

-? 

Statt  bcr  Jragcgeid^en  bilbc  man  bie  entfpreti^enben  formen. 
*  5(urf)  kiöc,  cinmomentig  nad)  bcr  I.  Älaffe. 


—    133    — 


3nfimtik» 

kles(  k)nycv 
kleskac     /  f^^OflC" 
kapnyc   ^ 


kapac      / 


tropffii 


kle.kam«'klesnych  so       klesnyj .  'klesnu  so        jklesn  so 
kleskach  so       kleskat      bud«  ..  klesnyc|njeklesn  « 


klaknyc  so.     nieber^ 

klakac  so  /    fnien 

kiwnyc  j 

kiwac      }    '"'"''^^" 

kopnyc  ^ 

kopac      /    ^^^"^ 

leluiyc  so  ^ 

lehac  so    /  '**  ''^9^" 

liznyc 

lizac 


IC      I 


lecfen 


}fc^ 


mierfti       mazu 


hisfkinyc   , 

tuskac        (     '"""''" 

(z)moknye    .  nag 

mokac  /  roerbeii 

maznyc 

mazac 

niors(k)nyc  .    ^a-, 

morskac       /   gen 

(za)pfahnyc^     ein. 

prahae  nPa 

prasfkmyc 

praskac 

padnyc 

padac 

pisnyc  j 


imen 

nyc  . 

(:        >  fnocfen 


}   faUen 


pisac    /    '"'^"•^«n 

placnyc  . 

placac     /    i^^Oflf" 

pJu8(kJnyc 

pluska 

reznyc 

rezae 

rubnyc    v 

rubad      ;    ^''*"" 


pJu8(kJnyc\ 

pluskac     /  ^*"^'5'" 

reznyc 

rezae    /    ''^»''i>en 


nibnycli   «u 


—     134     — 


Snfinitib 

*räfen3 

Präteritum 

$erfeltum 

gutur. 

Smperattö 

sydnvc  so» 

,  ',         '  fid)  feiert 
sydae  so    ( 

9 

(sydnych) 
sydzech  so 

9 

9 

? 

skubnyc    ^ 

skubae      f  o  n 

skubam 

•? 

? 

? 

? 

smvknyc  \ 

'      ■'     i  ftofeen 
smykac      / 

? 

? 

? 

? 

9 

sunyc  1 

,  }   f(fiteben 
suwac  1       ' 

? 

y 

9 

? 

9 

,      i   fc^ötten 
sypac      / 

? 

? 

9 

y 

9 

scipnye  ^ 

.-.     ,     >    miäen 
scipac     / 

j 

V 

9 

9 

? 

skrabnyc  ^ 

.,      ,    ,     J.   fd)Qben 

skrabac      f 

? 

■? 

9 

V 

9 

slapnvc    •> 

slapae      }  ^^^"'^^'^ 

? 

? 

9 

9 

? 

torhnyc    j 

^        ',      i  reiben 

tornae      j 

y 

torzech 

9 

? 

9 

truhnyc  i 

truhac     i    ^^"^''" 

'P 

9 

? 

9 

? 

tfihnyc  ^ 

tfihae      }    ^^""^"^ 

'? 

? 

? 

? 

9 

tyknyc  , 
tykac     ( 

? 

9 

? 

9 

9 

wjaznyc. 

,    >   bmben 
Wjazac    / 

•? 

9 

9 

9 

? 

zbehnvc  \ 

zbehac     }""f^^^^" 

'^ 

zbehnych 
(zbehach) 

9 

? 

V 

Slnmcrfun.q.     S'Jid^t  iteriert  wirb  wusny6  eiufd^tafen. 

b)  'J)ie  U)eiiii;\en  einmomentii^en  58erba  ber  IV.  .Sloniiuintion  inerben 
leit§  in  ber  V.,  tei(§  in  ber  VI.  Äonjucjatton  iteriert. 
5n  ber  V.  Konjugation  ineröen  iteriert: 


\  befehlen 

.  .\    laffcn 
seec  / 


porucic 
porucec 
puscic 
puscec 


porucam 
puscam 


porußich 
porucach 
puscich 
puicach 


porucit 
porucal 
puscit 
puicat 


porucu  poruc 

budu  poruced  njeporußej 
pusöu  pusc 

budu  puscec   Injepuscej 


—    135    - 
(3»  ber  V.  Äonjui;attüii  uunbcn  itoiiort:) 


^siifinitio 


(za)rnzy6  \  erfd^lo«  ! 

,    ,    /  zara/ani 

(za)razec   )    t^eii 

sadzic  1 

sadzec  ) 

skocie      I 

,    ÜTiiuieii  V 

skakac    J 


i^räfoiK'       '45i«itt-'r  tum     iH-iioIiiun       Jii'iii'"'"         ^'"''cratil) 
zarazych 


zarazacli 


zarazyl     zarazu  I    zaraz 

zaraza}      budu  zarazop      njezara?.* 


tUn 


:'ck'     ^ 

»torkac    } 

stupic  ^ 

,  ;    treten 
stupac  } 

tfelic    V 

^„,   ,   J.    fdjteijen 

trelec  / 

wobalie    . 

'  uerbinbfii 


wobalec  ( 

wröcie    ^ 

wrocec    (    geben 

(zjhubic        V    Her- 

l  y  V  y 

(z)hubiwac  /    liereii 

^11  ber  VI.  iloiijui^ation  roerben  iteriert: 


wröcie    .    jitrüd 


^nfinitib 


^räfenö        Präteritum     ^erfeftum  1     futurum       S^nperatib 


daric        1 
daruwac  | 
kupic         1 
kup(»w«c    I 


fc^enfen 
faufen 


daruju 


kupuju 


darich 


darit         Idarju 


dar 


darowach        darowal    budu  darowac    njedaruj 
kupi.ch  kupU         Ikupuju  kup 

kupowacb       kupowal  { buda  kupowac      njekupuj 


pozcic        ^ 

\    leiten 
pozi'owac  ) 

slubic         I    Der- 

»lubowac  (  iprec^en 

1.  8lnmerfuug.  ii^eiin  bic  einmoinciitifleii '■l>erba  mit 'ilivapüfitionen  jufanimeti« 
geje^t  roerben,  io  bleiben  ftc  ebcnfaO'S  perfeftin  uitb  be3eicl)nen  nur  audt  bie  SRic^» 
tnuq  ber  ^onbiunq  im  SRaumc:  zatfälu  ic^  tuerbe  erfd^ie^en,  pfeskocSu  id)  roerbc 
bariibec  fpxingen. 


9?0(^  ber  IV.  Äonjugation. 


—    136    — 

2.  i'lnmcrfung.  Die  iterattüett  SSerba  werben  im  Xeutfc^en  auf  öicierlet 
?Betfc  auSgcbrücft,  loie  etwa:  Willenö  fein,  woüen,  im  Segriffe,  boran  fein, 
fud)en,  trachten,  pflegen,  ober  burc^  bie  Umftanb^njörter:  oft,  gemöljnlid^, 
foebcn,  fonft,  immer,  fo  baß  oft  biefe  2lböerbioIau§brücfe  aud)  im  Söenbifc^en 
ju  ben  betreffenben  5>erben  pIeonoftifd§  l^insutreten :  runje  so  do  woza  sydachray, 
hdyz  so  poca  desc  hie  eben  rcaren  tt)ir  baran,  un§  in  ben  SBagen  ju  fehen,  alä 
c^  ju  regnen  onfing. 

Dac  geben  toirb  in  ber  V.  Konjugation  iteriert:  dawac. 

bajka  Jabel  pozrjec  oerfdjlingen 

hrabnyc  faffen,  ef^afc^en  prjedy  hac  ct)e 

hrac  fpielen  scekac  so  necfen 

hrjada  halfen  tarc  ©d^eibe 

kabat  9tocf       ^  tfelha  ^linte,  ®en)ef)r 

kusnyc,  -ac  beiden  woslabjeny  gef(i)lDäc^t 

nastupac  betreffen,  ange()en  zajutfisim  übermorgen 

popadnyc  fangen,  ert)ajd)en  zesic,  -siju  näf)en. 

42.  A)  Dyrbju  so  sydnyc,  nozy  mje  bolitej.  —  Häkle 
potom  so  sydnjemy,  hdyz  k  mostej  döiidzemy.  —  Njesydajce 
so  zenje,  hdyz  sce  so  pocili!  —  Sydiice  so  tarn,  hdzez  stajnje 
sydace!  —  Sto  to  zbehace?  Hrjadu  zbehamy,  njewem,  hac  ju 
zbehnjemy.  —  Nase  kruswy  su  hizo  zrale,  stajnje  padaja,  samo 
hdyz  wetfik  njeduje.  —  Stoz  wy  menice,  mje  njenastupa  a  mje 
zenje  nastupac  njemoze.  —  Ton  pos  kusa.  Ne,  stoz  ja  wem, 
njeje  hisce  nikoho  kusnyl.  —  Do  njezraleho  sadu  njekusaj!  — 
Tfelamy  z  tfelbu  do  tarce.  Dwöjcy  sym  hizo  trelil  a  junu 
hisce  tfelu.  —  Pozcis-li  mi  dwaj  tolerjej,  zajutfisim  ci  jej  zaso 
wröcu.  —  Tomu  njepozcuj,  stoz  pozcenych  pjenjez  njewröca. — 
Ötöz  wjele  dawa,  ma  malo  za  sebje.  —  Dam  sebi  nowy  kabat 
zesi^.  —  Hdyz  pjenjez  nimas,  njekupuj!  —  Dolho  sce  kupowali 
a  nico  njekupili.*  —  Skoc  sem!  —  Njeskakajce  pfez  wodu!  — 
Jenoho  po  druhim  su  pusceli,  döniz  njebechu**  wsech  puscili. 
—  Druzy  pocinachu  jeho  bic  a  torhac,  döniä  won  woslabnjeny 
njepadze. 


*    5!)Jßnd§mal   foüt   hai   ^ilf^berb   ou^    nnb    bie   ^>?egation    tritt    kann   jum 
äIHttelttJort. 

**   Sei  dönii  in  ber  Sebeutunu  „bi^"  ftel^t  fleti  bn«  neflierte  gf •**•!*• 


—     137     — 

B)  S35o  ee  na]]  ift,  borthin  fdun  ciid)  iüd)t!  —  ^aö  iliiib  luivb 
fidi  iiorf)  in  bcn  Aingcr  fdiitcibeii.  —  .Siinb,  fpielc  nid)t  mit  bcm  jc^nrKu 
iVicffcr,  fünft  unvft  bii  bid)  fdjnciben!  —  ':)^'rfc  ben  i^iinb  nid)t,  beuii  er 
fönntc  bid)  beißen!  —  jT^er  ^err  pfeift  feinen  .s>unb.  —  (i^e  bu  mir 
bie  ^\\id)tigall  fiingft,  mirb  fie  bie  5^alje  erl)afd)en  uub  uerfdjlingen.  — 
5i>enn  bu  mir  meinen  '-Brief  .^ndidgibft,  luill  id)  bir  baö  i^üd)  mit  ben 
^•abelu  leüien.  —  i^sdi  nerfpred^e  bir,  bnf?  bie^  iiid)t  ine[)r  gefdjelien 
niirb.  —  (Heftern  haben  unr  ^iuigel  gefangen  (lojic)  (burat.),  unb  bie 
n>ir  gefangen  liaben  (popadnyc)  (perfeftiu),  f)aben  tt)ir  l]eiite  luiebcr  lüg= 
gelaffen  (puscec)  einen  nnd)  bem  anbern,  bi^:;  mir  fie  alle  UvSgelaffen 
hatten.  —  "S^er  Säger  fd]ief^t  gern. 

i?  70.  b)   ißerba   finitiua. 

'Ikxba  finitiua  finb  '-^erba  fompofita,  bie  anö  bnratiten  ent^ 
ftelien,  menn  man  biefe  mit  paffenben  ^^sräpofitionen  ,^ufainmenfelU.  — 
2)nrdi  .  bie  53erbinbung  eine§  ^^^tmorte»  mit  einer  ^riipofition  mirb 
1.  bie  ^anbUing  beä  '-IserbnmS  aU  in  ber  '^t\t  beenbet  an§ge= 
brürft:  2.  biefer  .s*"^ant)lung  luirb  and)  eine  anbere  !'Kid)tiing  im 
'Kaiime  gegeben. 

Xie  ^räfii'e,  üon  benen  bie  meiften  '"45räpDfitionen  finb,  l)aben  in 
3_Vrbinbung  mit  bem  35erbum  an  erfter  3teüe  biefelbe  '-J-^ebentnng,  bie 
ilinen  uor  9?ominen  ;,ufL")mmt. 

1.  do  be,!;eic^net  bie  9iicf)tung  ber  .^anblung  ,^n  irgenb  einem 
3iel  unb  feine  (iTreic^nng  ober  bie  ^-Beenbigung  ber  erfterm:  dönc  na 
blak  an  Crt  unb  ©teile  eintreffen,  nekoho  dönc  (doscahnyc)  jemanben 
eintiülen,  dokonjec  nüllenben,  dodac  (kharty)  ,yi  CS'nbe  geben,  dono- 
sowac  auetragen,  doml6(''ic  au^brefd)en,  knihu  docitac  bac-  '-^-^ud)  ^n 
Gnbe  (efen. 

2.  na  be5eid)nft  bie  S^ic^tung  ber  ,S>anblung  auf  etluaci:  outry 
(C^enitiö)  na  pomazku  namazac  Söutter  auf  bie  ®d)nitte  ftreid)en;  c* 
be,^eic^net  aud)  einen  geuiiffen  SOfZoment  ber  .^anblung,  ,v  '^l  ibrcn 
x'lnfang:  natorhnyc  anreihen,  khleb  nacec  5^rüt  anfd]neiben,  naJa- 
mac  anbred)en.  ©el)r  oft  tritt  nod)  baö  ^Keflerioum  no  hiu^ii,  nnfe 
be,^eid)net  bann,  boB  man  fid)  bi«  ,^ur  (Srm Übung  anftrengt:  nahladae 
so  fid)  fatt  fe^en,  narecec  so  fid)  mübe  fpredjen.  T)abei  ftetjt  l)nufi(i 
ber  ©enitiune  pnrtitiiuio,  khleba  »o  najesc  fid)  am  5^rote  fatt  effen. 


—      1H8     — 

3.  ujid  bc^eidjuet  bie  9iicf)tiuig  nnc^  eüuag  CS^vöfeercm,  .S^öt)e=  ^ 
rem,  bann  ein  3 "^"^^ kommen:  nadeiic  treffen,  nadpadnyc  überfallen, 

4.  wo,  wob  be,^eid)net  bie  ^Ki(^tung  um  einen  ©egenftanb 
Ijcrum:  swoje  pola  wobkhodzic  feine  gelber  begel)en,  wobsic  um= 
näf)en.  Dft  ift  wob  bem  bentfd^en  „be"  gleic^:  wobstac  beftel)en, 
wobstarac  beforgen,  wobrubac  bet)auen. 

5.  wot  be,^eid)net  bie  Entfernung,  Trennung  (ha^  (^5egenteil 
Don  do):  wotjec  abfai)ien,  wottorhnyc  abreißen,  swoj  doth  wotsyc 
bnrd^  9J?äl)en  feine  ©d)utb  abtragen,  wotdzelac  burd)  5trbeiteu  feine 
(5d|ulb  abtragen.  _ 

6.  po  be,^eid)net  bie  l^Srftredung  über  ben  gangen  9?aum: 
pozlocec  nergotben,  posypac  beftreuen.  ^-crner  bie  ^oUenbung  ber 
^anblnng:  poslac  (t)inifd)iden,  ober  eine  minber  nad)f)altige 
^ätigfeit,  luogu  oft  ^jleonaftifd)  khwilku,  trochu,  kusk,  mato  ^in^u^ 
treten:  posydn  so  (khwilku)  fetj  bid)  ein  iDenig,  to  sym  (irochii) 
pozabyt  baei  i]ab^  \d)  ein  rtenig  uergeffen,  pojesc  ein  mciiig  effen, 
posnedac  ein  luenig  frü()fiüden. 

7.  po4l  begeii^net  bie  iKid)tung  unter  etttja^:  podryc,  podko- 
pac  untergraben,  podklakowac  so  in  bie  ^nie  finfen,  podcisnyc 
unteiwerfen. 

8.  pr«*  be5eid)net  basJ  2)ur erbringen:  pfeklöc  burc^bDt)ren ; 
ben  ^-^erluft:  pfehrac  üerfpielen,  pfepic  Dertrinfen,  pfecinic  uertun, 
pfedac  üerfaufen;  einen  ^e^ter  (ba§  beutfd)e  Der):  pfeprajic  so  fid) 
Herfpredjen,  pi*eradzic  uerraten,  pfeselic  üerfalgen,  pfedac  so  fic^ 
öeigeben;  ta^  Übergemid^t:  pfemöc  übern)inben,  pfedobyc  befiegen, 
pfewazic  luägen;  eine  3^^^6iteiUing :  pfeJamac  bur(^bred)en,  pfe- 
torhnyc  butdjreifeen;  bie  !i^othnbung  ber  ^anblung:  pfestac  auf= 
t)ören,  pfetrac  beftct)en;  enblidb  ein  Übertragen:  pfewoblec  um= 
äief)en,  pfecahowac  so  überfiebeln,  pfelozic  übertragen,  pfeserbscic 
inö  äöenbifc^e  übertragen,  pfenemcic  ober  ponemcic  germanifieren. 

9.  pired  bejei^net  t>a^  ß^^^'^^^ommen,  boö  Übertreffen: 
pfedpisac  oorfdjreiben,  pfedpoloiic  öorlegen,  pfedewzac  sebi  fid) 
\iDrnet)men. 

10.  pM  begeid)net  bie  §{nnä()erung  ju  einem  ©egenftanbe 
(„^erbei,  (icrju,  ()eran",  (^egenfa^  ^u  wot)  pfinjesc  (jer^ubringen, 
pfidac   ()in,^ugeben,   pfistupic   ^in,^utrcten.     S)at)er  t)e5eid)net  eö  and) 


—    lay    — 

eine  ^N 0 r m e t)  nnuv  pfirosc  l)in;,uuiarl)|en,  wody  pfibywa  boi?  SBaffer 
nimmt  §u. 

11.  poa  be^eidjnct  bic  Xi*einiiinc|  („ent.^mci,  ;icr=="):  roztamac 
3crbrec^eu,  rozbic  5er)cl)lacjen.  33ci  ief(ei;ilien  ^-l^erben  be,^cicl)net  roz, 
X)a'^  ha^  ©ubjeft  eine  iivöfeerc  §txa\t  entnjicfelt;  rozhoric  so  fic^ 
ereifern,  rozzJobic  so  in  ^o^n  geraten,  ergvimmen. 

rj.  wu  bejeic^net  bivö  3iM'tii"i5etommen,  hQ'o  ißenuirf liefen 
einer  .\>anblnng:  wucinic  anv^rtditen,  wudzelac  aufarbeiten,  wuprosyc 
erbetteln;  bie  xHbnat)nie,  '■Iserrintiernng:  sulu  wukhodzic  bie  (3c^u(= 
,;\eit  uüUenben,  wudac  so  fid)  oerraten  (z  necim  inomit)  unb  [id)  uer= 
l)eiraten  (uon  ber  ^saiiu),  wudac  so  z  necim  etmaö  gan^  ausgeben, 
wumrec  fterben,  wutupic  i)ernid)ten;  bie  ^Kid)tung  uon  innen  l)erauä: 
wupisac  ^erauafd^reiben,  wurezac  {)erau>cifd)neiben,  wuhrjebac  au£i- 
graben;  bic  'Kid)tung  nadj  oben:  wulezc  ^erauöfried)en,  wurosc 
t)erauöniad)fen. 

13.  z  unb  s*  be^eidjnet  bie  ^Kiditung  bec^  ßufammenfommeny: 
zeiic  so  .^ufammenfümmeu,  stlöcic  5u|ammcnbrürfen,  zwisowac  pfammen- 
fangen;  bie '^Ncrniditung:  zhubic  uerlicren,  skazyc  oerberben,  zhinyc 
,ui  ©runbe  getjen ;  bie  'i^oUenbung  ber  §anblung:  zestaric  altern, 
skrotsic  uerfür^^cn ;  bie  >Kid)tung  nod)  unten:  zlezc  ()erabfried)en, 
zejmowac  ktobuk  hm  ^ut  abnehmen. 

14.  za  be,^eid)net  bie  5tbuieid)ung  uon  ber  0tid^tung:  zabtu- 
dzic  so  fid)  üerirren,  sebi  do  iuze  zajec  in  bie  ^^fütie  geraten  (mit 
bem  SBagen),  zarjekowac  so  fid^  uerfpred)en,  zamylic  so  fid)  uerinen, 
fet)len;  bie  3.^eränberung  ber  9ftid)tung  l)inter  anbere  ©egenftiinöe: 
sebi  zabezec  fid)  Herlaufen,  zalecec  za  hory  t)tnter  bie  93erge  fliegen ; 
bie  )Kid)tung  ber  ^anblung  in  etiiuiä  t)  in  ein:  zastupic  eintreten,  za» 
reznyc  einfd)neiben ;  bie  33eenbigung:  zabic  erfdjlagen.  zadusyc 
erftiden.  Oft  wirb  za  im  ^eutfc^en  burd)  „ein  iDenig"  auygebriidt: 
sebi  zaspewac  ein  menig  fingen,  zahrac  ein  luenig  fpielen. 

Slnmerfunn-  G§  gibt  j^a{)ln'ic^c  'i^c^ba,  njeldje.  obtool)!  mit  ^räpoiitiiMicn 
julammcngcfc^t,  bie  .^anblunii  feennoc^  nic^t  uollcnbeu,  fonbern  buratib  blfibrn, 
«6ft  eine  üon  ber  ur|prünfllid)cn  abrocidienbe '.llebeutiinn  befomtnen,  j.  ö.".  dnsa- 

•  K  unb  s  im  jel^irtcu  ^Benbiid)  ein  uiib  btefelbe  ^Uviipofitioii,  nur  t'ctreibt 
Mau  8  bor  öen  jcftarfen  Jfoniouanteu :  s^ini-,  »calmyc,  skazyc,  akhowtd,  sp6- 
waö,  stotc;  aber:  zbic,  zdalir,  /dKeli<3,  zhonic,  zjesc,  zlamac,  zlciiiid,  zinto- 
cid,  znjesc,  zrosc,  zwarit'-. 


—     110     — 

hac  reiflieii,  iicnügen,  dosaham,  dosahase,  budu  dosahac;  nasadzec  so  fic^  befaffcti, 
finlaffcn,  baiiCfU'ii:  in  bcr  5^ebeutung  pflanj(oii,  aufjäl)Icn  |)erfett.,  nastawac  entftel^en, 
lücrben,  nastupac  betreffen,  fid)  beäief)cn,  pod.awac  reichen,  posluchac,  poskhac  tjö- 
ren,  geI)orc^en,  popfestawac  norf)  unb  nad)  aufpien,  powostawac  fic^  ein  rcenig 
bevrocilen,  powotbywac  vad)  unb  nac^  abfertigen,  powustawac  naä)  unb  noc^  mübe 
merbeu  pozabywac  nac^  unb  nad)  nergeffen  pozastawac  {jier  unb  t>a  fte^cn  blei= 
ben,  prebywac  fid)  aufhatten,  berroetlen,  pfedawac  nerfaufen,  pfedobywac  so  i'xd) 
ben  SBeg  bal)nen,  pfestawac  aufhören,  pfihiosowac  jufttmmen,  pfiposluchac  ^u» 
Pren,  pfipowedac  aufbieten,  pfisahac  fc^aören,  pfislusec  gepren,  pri^tejec  gut 
anftcfjen,  paffen,  rozzohnowac  so  (nur  mandjuial  impetfeftib)  ^bfc^ieb  nerjmen, 
wobsedzec  befi^en,  wobstac  beftr^en  au§  etwas,  bagegen  in  ber  23ebeutung  befielen 
(Prüfung)  perfeltiö,  wohladac  so  nid)t  mögen,  ablel^nen,  wopfestawac  nadi  unb 
noc^  aufhören,  wostawac  bleiben,  berbleiben,  wotbywac  koho  abtun,  abfertigen, 
wustawtc  mübe  merben,  zabywtc  öergcffen,  zadzerzec  so  ft(^  betragen,  bagegen  im 
Sinne  ftc%  aufl)altcn  perfeftil),  zalezec  ge()bicn,  ftt^  fc^iden,  bagegen  zalezec  so,  sej 
in  ber  Sebeutung  üerfdilafen  perfeftiö,  zamöc  nermögen,  zastawac  flehen  bleiben, 
öerfei^cn,  zawidzec  beneifien,  zradowac  so  fro^loden. 

©elbft  einfad)e  !}?erfeltiba  loerben  manchmal  im  übertragenen  Sinne  imperfel^ 
tib  gebroud^t,  j.  33.:  dac  im  ©inne  üon  laffen:  Böh  slöncu  da  skhadzec  a  dawa 
desc  ©Ott  läf^t  feine  ©onne  aufgellen  unb  gibt  9?egen. 

cyhel  QxtQÜ  iiatwaric  erbauen  woplakowac  beraeineu 

dostac  erljolteir,  emp-  prisahac  )d}iDÖven  wumozic  ertöfen,  er= 

fangen  ptacatko  ^^ögelein  retten 

Galiski  (fallier'  rjecaz  ^ette  wupowedac  er5ät)len 

hotowe  pjenjezy  rozmnozic  üerme^ren  zacemnjec  so  finfter 

^öartjelb  rozpominac  erluägen  luerben 

kislik  «gauerftüff  rozstupic  au^einanber^  zahuba  Untergang 

moric  töten  treten  zahubic  ,^er[ti)Ten 

muzstwo  ^D^annfd^aft  skoncowac  töten  zapalic  in  'öranb  ftcrffu 

napominac  ermaf)nen  wodzik  "ii^afferftoff.  zapuscic  terroüften. 

43.  A)  A  po  tfecim  dnju,  jako  so  zacemnjese  noc,  Zaboj* 
k  lesu  dze.  —  Rozstupi  so  muzstwo  w  lesu,  tudy  ceknje  po 
Zabojowym  slowje.  —  Öot  je  holcik  pfez  dwör  dorn,  pfez  wokno 
pohlada.  —  Won  wimdze  do  lesa  zeleneho  a  ptacatko  pfed  nim 
je  wulecalo.  —  Dzensa  je  leto  a  dzen,  zo  smy  tu  hromadze 
byli  a  drohe  skutki,  kotrez  bechmy  leto  prjedy  cinili,  wupowe- 
dali.  —  Kaz  bechmy  pfisahali,  tak  siny  tez  dzerzeli.  —  Nicht© 

*  i£i(irnn«Me. 


—     1  u     — 

njepokhwali  clowjeka,  kotr^'z  njezbozownym  pomhac  nochce.  — 
Kejzor  Titus  be  tak  dobrociwy,  zo  bu  lubosc  a  radosc  wsech 
clowjekovv  mjeiiowan}'.  —  Woda  wobsteji  z  wodzika  a  z  kis- 
lika  —  Dobre  dzeco  so  derje  zadzerzese.  —  Hubjeny  puc  jebo 
zadzerza.  —  Öorna  barba  wot  beteje  wotestawa.  —  Dzelacef 
podawa  cyhele  na  tfechu.  —  Pfecel  pfecelej  pfihlosowase.  — 
Zamozenje  wob^tejese  z  kubla  a  hotowych  pjenjez.  —  Kruta 
woia  wso  zainoze. 

B)  Tiud)  bcinc  STapferfeit  liaft  bu  bir  ben  i^röfucii  ))\\\\)\\\  onDürbeii. 
—  iWarboniibo  l)at  '?(tl)en,  lueldjeä  .^en.eö  biirc^  ^i^rniib  ,^er[tört  hatte, 
ahermalc^  ueniniftet.  —  @el)r  mcnige  (Sül)iie  t^roHer  9)?änner  t)ermc()rten 
biird)  U)re  aueijCj^ctdjneteu  %atm  Den  ^Kut)in  il)ree  "•iHitev^.  —  Srf)  lueibe 
bir  antuiorteii,  nhcr  nid}t  frül)er,  aU  bk-  bii  miv  geaittii'Lntet  l)aft.  — 
3Ber  rairb  nid)t  fttU^eu,  luenii  er  Don  einem  il\>ci[cn  ermal)nt  luirb?  — 
Scipio,  lueld^er  bie  ©tobt  i^artliaßo  ,^,erftört  [)atte,  belueiiitc  jelbft  it)r 
(Sd)id']a!.  —  Ül^cldje  ©tabt  I)aben  Siomulue  iinb  'Kenuie  evliout?  —  1)ie 
^(ug^ett  eineÄ  eingigen  3)?anne§,  beö  ^^einiftoflel,  ()at  tvtnA  Wriec^en 
lanb  uom  Unterfange  gerettet.  —  ^vagct  midi  intb  id)  merbc  cud)  ant- 
niorten!  —  '-^euor  bu  etmac-'  üeriprid)[t,  cniulge  eö;  l]aft  bu  c^3  aber 
nerfproc^en,  bann  liatte  eö.  —  'Die  ^tmh^  fteden  il)re  ^äufer  felbft  in 
^ranb.  —  ^ituc-  illcantiuy  nai)m  einem  (55aüicr,  ineldien  er  in  ber 
©d)(ad)t  getötet  ^atte,  eine  golbene  ftettc  ab;  üon  biefer  Xat  erhielt  er 
beu  ::)?amen  Xorquatuä. 

II.  öcrbtt  imjjcvfcftiua. 

a)  5ßerba  bnrattua.  ((5iet)c  §  68,  II,  a.) 
§  71.  ®ie  buratiuen  '-i^crba  fommen  in  allen  fed)^  .Konjugationen 
lun-  unb  be^eidincn  eine  §anblung,  bie  in  ihrer  '^(näführung  unbe= 
fd)ränft  fortbau ert.  SBill  man  biefe  Daner  befdjriinfen,  fo  fei.U  man 
bii'  p)eittt)örter  mit  paffenben  ^rapofitionen  .^ujanunen  (§  70)  unb  erl)ätt 
eine  Duratiuperfeftiue  ^anblung.  9?ur  bie  ^räpofition  po  tann  bie 
Ön''blung  fomolil  als  nollenbet  mie  alv.  banernb  barftcllen:  bei  ben 
in  ij  ()9  genannten  '-iNerbcu  t^at  e^  eine  temporale  (abl'trafto)  ^LV'beutung 
unb  bie  3Serba  bleiben  buratiu;  crl)ält  aber  po  bie  fouhete 'i^ebeutnng, 
b.  l).  be;,eid^net  e§  bie  (Sri'trcdung  über  beu  äufjereu  ^li'aum,  jo  uurb  ba-? 
'^nnbum  finitio,  posypam  id)  merbe  beftrenou,  pokazam  iit  U'erbe 
;,eigcii. 


—     142     — 

b)   'ikrba  iterotilui.     (§  68  II,  b.) 
33tlbung  ber  "iBerbo  iteratinn  a\\§>  buratiuen  ä^erben. 
T)a§  äußere  ^enn^eicf)eii  ber  a\h$   biiratioeu  Serben   entftanbencit 
iteratilien  3?er6Q  beftef)t: 

1.  in  ber  Steigerung  be^  ©tammuofd^,  * 

2.  barin,  bafe  ha§'  Qtxtwoxt  in  bi€  V.  ober  VI.  Slaffe  uerjeUt  mirb. 

Iteration  ber  'i^erbn   ber  I.  ^Konjugation. 

T^uratil!  (bauernb):  iteratiu  (n)iebert)oIenb) : 

njesu  \ä)  trage  (je^t)  nosu  ict)  trage  (geluö^nlid),  oft,  immer) 
wjedu  xda  fütire,  leite  (jeM)    wodzu  id)  füt)re,  leite 

du  id>  gcf)e  (je^t)  khodzu  id)befud)e,  ge()e    -                      = 

wjezu  id)  fat)re  (jetjt)  wozu  id)  fal)re  (trangit.)     '             =         * 

jedu  id)  fa()re  (je^t)  jezdzu  id^  fat)re                 ^              = 

(Se|t  mon  biefe  in  ber  IV.  Ä^njugotion  itevierten  'l^erba  mit  '»^rä- 
pofitionen  ^ufammen,  fo  ert)ält  man  eine  iteratiu=perfeftioe  §anblung, 
V  53.  wuwozu. 

Slnmerlung.  9J(it  biejet  Söe^onblung  ter  58etbn  l^ängt  sufammen,  bafe  bflil 
©uratibuin  bie  ?yirFIid)feit  ber  ^anblung  tc^fic^nft,   bo§  :3t(ratibum  ba«  S8er» 


*  Unter  Steigerung  (stupnjowanje)  t)ciitef)t  man  bie  SSeränberung  eine* 
fc^iräc^eren  SSoIale  in  einen  ftärfcren  ( fingen,  fong,  gefangen).  5)er  ftärlftc 
SSoIal  ift  a,  ber  fc^ttjäc^fte  i;  bie  übrigen  liegen  in  ber  Witte:  (1,  r,)  i,  y,  c,  e, 
o,  ö,  n.  a.  *S)k  Steigerung  fonn  auf  bo^j^jeltc  tScife  gefdöe^en:  a)  ba§  ein  $8oIoI 
in  ben  bonei*en  tjerSnbert  rairb  j.  93.  njesc  —  nOsyc  —  sedzec  —  sadzic;  ober 
b)  bofe  noc^  ein  onberer  SSofal  fiinjutritt.  Slm  öfteften  toerben  ben  S3oIalfn  i,  u, 
y  hie  58ofale  a,  o  oorongefe^t,  fo  ta^  bie  5)ipl^tl)onge  ai,  au,  ay,  oi,  ou,  oy  ent- 
fielen, meldet  ober  bie  ttJenbifd^c  @prad)c  nad^  i^rer  9trt  umgeänbert  ^at.  99ei  ben 
offenen  Stämmen  »urbe  i>ai  fiamml^ofte  i,  n,  y  in  bie  Sonfonanten  J  ober  w 
öenoanbelt:  pi  trinfen,  -poi  —  poj-i6  trÄnfcn;  boj  Äampf  für  bo-i  öon  bie  f(^to= 
ofii,  hnöj  t)Dn  hnic,  sta-w-a  Stul^m  öon  sla-u-a,  slo-w-o  öon  sto-u-o  öom  Stemme 
slu  (bö^m.  slouti),  (za)bawic  unterlöalten  Don  ba-y-i-e  —  byo;  row  ÖJrab  üon 
ro-y  rye,  pluwac  fi^mimmen  Don  plu,  prawic  Don  pru.  —  Sei  ben  gefc^loffenin 
Stämmen  ge|t  1.  ai  burc^  SD'Jetol^efiS  in  ia  —  ie  —  e  ober  e  über,  j.  33.  wi- 
dzec  —  waidzec  —  wiedzec  —  wedzec,  wisac  —  wßsec,  iwitnyö  —  swöciö ; 
2.  ay,  «y  ge^en  in  law,  öw  ünb  io§  in  wa,  wo  über:  styri  —  Sty  —  ätoy 
—  stow  —  stwory.  Sei  mafld^en  ScitoiÖTtern  fommen  jaei,  mänc^mot  aud^  krei 
Cteigerung§ftufen  bor,  j.  S.: 


—     MB     — 

mögen,  bie  ^anbluiip  ju  imtcrnef)uicn.  Syergleic^e:  ptak  loci  bcr  Söget  fliegt,  ptak 
leta  Der  !i<ogel  faiin  fließen,  fflöbann  fanii  man  fid)  bei  ben  iteratiüen  5i^erben  im 
2)eutfd)cn  bie  Umflaiiböwörtcr  „oft",  „cjcroöfinlirf)",  „immer",  „jonfl"  ^injubcnlen 
ober  i'ie  burc^  „pflegen"  umj(^ri'ibon. 


3ft  aber  bie  jDiivntiufüvm  eineö  '-iNerb'c  übtjanben  i;jefomincii,  fo 
lüirb  fie  burd)  bie  3terntiuform  crje^t,  5.  33.:  pocinam  id)  fange  an. 
Waii  bilbet  gelr)öt)nlic^  perft  auc^  bem  buratioen  ^scvbum  b.vö  finitiuc 
unb  iteriert  bann  biefecr 

^ie  "ikiba  ber  I.  ^Konjugation  luerben  in  ^krbinbung  mit  ^rft« 
pofttionen  in  bev  V.  unb  VI.  5lonjugation  iteriert. 


r,  b  (I,  p) 
hrb  (in  horbi 
7.11 

mr  (nirec) 
wr 


1.  6mfc. 

c,  e 

hrjebac 
(zenu) 

lezd 

s-rajerc 

wjercec 

cec 

werjo  Strubel 

sed  (so}) 


2.  Stufe. 

o,  6 

(bb^m.  hrob) 
lionic 

moric 

wrocic,  wrot« 

tocic 

khodzic 


3.  6tufe. 

a 

hrabac 

hanjec 

lazyc 

mary  59a^re 

(bri^m.  vriititi  ae) 

tacel  (33utterffl6f(i^rfiget) 

waric 

s-khadzec. 


I.    ^i^erba  mit 
^uratiu 
^^rim.Snf.    ^räfemS 
tfasc         tfasu 


klasc 

plesc 

jesc 

möc 

syc 

wlec 

toJc 

-cec 

-pjec 

rjec 

-6e6 

-jeö 


kladu 

pletu 

jem 

n)6zu 

syku 

wieku 

tolku 


gefrf)loffeneni  (Stamme 

^initiu 
futurum 
zatfasu 
naktadu 
zapletu 
wobjem  so 


^steratiu 
^räfenö 

zatfasuju  jc^üttele  lo«? 

naktadiiju  lege  auf 

zapletuju  f(ed)te 

wobjeduju  effe  ^u  'Diittag 
-  poniham  id)  ^elfe 

zasyku  zasykuju  fange  an  ,^u  mälien 

wobleku  nawoblekuju  übcr,)iel)e 

zatolku  zatolkam  fnittern 

pocnu  pocinam  fange  an 

zapinu(zapnu)  zapinam  fnüpfe  ju 
zarjeknu  so       zarjekuju  so  id)üer)pred)emidi 
nacnu  nacinain  fd)neibe  an 

najnui  najimani  miete 


141     — 


2)uratiu 

Jinitio 

Steratio 

^^rim.Snf. 

^riifeng 

5'Utiirum 

^räfeiu5 

wzac 

— 

wozmu 

bjeru  Don  brac  nel)men 

drec 

dreju 

zadru 

zadzeram  so  .^erre  mirf) 

-strec 

— 

prestru 

pfesceram  breite  am 

-wrec 

— 

zawru 

zaweram  jdjtiefie. 

II.  ^iserba  mit  offenem  (Stamme  merben  in  ber  V.  Konjugation 
itcriert,  beten  (f{)arafter  a  ift,  §.  33.  li  a-c.  ^m  '-8ermeibung  be§ 
.s>iatu§  mirb  w  ober  j  eint3cfa}ü6en:  nali-w-a-c,  zabi-j-a-c  =  zabijec. 


^uratio 

5'initiO 

Steratio 

^:}.^rtm. 

t^^f.     ^^räfen§ 

futurum 

^räfen!§ 

bic 

biju 

zabiju 

zabiwam   eifc^(age 

lec 

liju 

wuliju 

wuliwara  gief;e  au^ 

klec 

kleju 

zakleju 

zaklewam  uevfluc^e 

pic 

Piju 

wupiju 

wupiwam  tiinfe  am 

wie 

wiju 

wuwiju 

wuwiwam  entiuirfele 

zic 

ziju 

wuziju 

wuziwam  genieße 

dzec 

dzejii 

wodzeju 

wodzewam  hthtdi 

cpec 

cpeju 

zacpeju 

zacpewam  uerad}te 

hrec 

hreju 

wohreju 

wohrewam  uuirmc 

smjec 

so     smeju  so 

po smeju  so 

posmewam  so  läcble 

krac 

kraju. 

wukraju 

wukrawam  fd)neibe  aib$ 

sac 

sajii 

wusaju 

wusawam  fiebe 

znac 

znaju 

poznaju 

pöznawam  erfenne 

b'yc 

sym 

pfibudu 

pfibywam  net)me  ^u 

kryc 

kryju 

pi-ikryju 

pi-ikrywam  bebecfe 

myc 

niyju 

wumyju 

wumywam  Uiafd)e  au^ 

duc 

duju 

naduju 

naduwam  blafe  auf 

cuc 

cuju 

zacuju 

zacuwam  fii()Ie 

hnuc 

hnuju 

pohnuju 

pohnuwam  belüege 

zuc 

zuju 

wuzuju 

wuzuwam  ;^iet)e  au§ 

drec 

dreju 

za  dreju 

zadrewam  reifee  an 

kcec 

kceju 

zakceju 

zakcewam  blüt)e  auf 

mec 

mam 

— 

mewam  l)abe 

mlec 

nileju 

zemleju 

zemlewam  mat)Ie 

145     — 


Turatiu  ^initiu  Steratiu 

^rini.  onf.    "!|>rä|enÄ  J^-iiturum  ^räfensl 

znjec  znu(zneju)  wuznu  (wuzneju)  wuznewam  mäf)e  au§ 

skhnyc        skhnyju        wuskhnu  wuskhnywam  tiocfne  aus. 

.\>ioi1)er  i-\ei}Lhen  and)  bie  tkiba  mit  iteratiüer  Sebeutung,  luelc^e  in 
^erbinbiuig  mit  ''^.^räpofitionen  finitiu  merben: 


honic           honju 

wuhonju 

zahanjam  treibe  an 

khodzic       khodzu 

wukhodzu 

wukhodzuju  so  [ic^  erget)en 

jezdzic        jezdzu 

wu  jezdzu 

wujezdzuju  faf)ie  auö 

nosyc          nosu 

wunosu 

wunosuju  trage  tjerau^ 

wodzic        wodzu 

pfewodzu 

pfewodzam  begleite 

wozyc          wozu 

wuwozu 

wuwozuju  fat)re  au^. 

calta  <Semme( 

kudzalka  ©pinnrocfen  woblekac  so  an^iefien 

calta  w  mlocy  5[)?i(d)- 

kurjatka  Äiicf)(ein 

wobserny  an^jeuetint 

femmel 

lico  3Bant3e 

wotpadowac  abfallen 

celatko  jungc§  Änld 

Morawa  5[)?ard), 

wudyric  auc^bredjen 

docpec  erreid)en 

Wä[)xzn 

zacekac  ün|d)meUen 

dopfasc  ,^u"C£nbe 

napfasc  fpinnen 

zamer  ^\ü 

fpinnen 

nitka  AQben 

zbözny  lelig,  gtüdltc^ 

drasta  Äleibiuicj 

prut  ^Kiite 

zescipac  abpflücfen 

dziwac  achten 

pfecinic  üertuii 

zlösc  53oöt)eit 

hatzka  3n-'eig(ein 

rozpfescerac  auä= 

zwotnosec  fiinmeg- 

jimac  so  faff^n 

breiten 

tragen 

kefk  (Sttauc^ 

runina  (ibene 

zida  (Seibe 

khowac  so  untcrgef)en  swar  S^nt  zidzany  )eiben. 

(uon  ber  ©onne)     Swatopolk  Stnatopluf 

44.     A)    Öulerjo    khodza    do    sule.    —     Pfadta    je    Marja 
kudzalku  zidzanu,  prenju  je  nitku  napfadla,  kudzaiku  dopradla. 

—  Stara  mac  holcicku  plecese,  közdu  zboznu  njedzelku.  — 
Kohoz  prut  so  njejima,  ton  tez  na  swar  njedziwa.  —  Won  pak 
wot  hatzki  na  halzku  dalc  dele  padase.  —  HcSlcik  je  worjeclii 
zescipal",  komu  dha  je  je  won  zwotnosal?  —  Z  wamaj  moj 
k  wjeceri  njepondzemoj,  prjedy  har  z  maoerju  njeporecinioj.  — 
Wjedt  je  tön  holcik    swoje    koniki  won,    ninio   krasneho  dwora. 

—  Ptacatko  leci,  zaleci,  na  zelenej  hatzcy  sej  zaspewa.  —  Zly- 

10 


—     146      - 

cenjo  pija  a  napija  so,  wsitko  pak  swernje  tez  zaplaca*.  ^ 
Ötoz  wo  dnjo  sej  wuprosu,  to  w  nocy  wsitko  pfecinju.  —  Njedaj 
knjezic  nade  mnu  zanej  zlosci!  —  Njech  (Iq^  mid))  ja  wsak 
celatkam  nadawam.  —  Kurjatka,  polecce  domoj!  My  so  bojimy. 
Koho?  Wjelka.  Hdze  dha  syda?  Za  kefkom.  Sto  dha  je? 
W  mlöcy  caltu.  Sto  dha  pije?  Piwo,  wino.  —  Hdyz  lico 
pocina**  zacekac,  snadnje  roza  wudyri. 

B)  %U  bie  53tumen  baran  traten  auf,^ubUi{)en,  famen  fn()(e 
9?äd)te  unb  D^egengüffe,  fo  baf]  [ie  ni(^t  Qufb(ü{)ten.  —  ?(!§  ©Unitopdif 
im  ©tetben  lag,  rief  er  feine  @ö^ne  nnb  ermafjnte  fie  ,^ur  (£intrad)t 
nnb  g-römmigfeit.  —  ?(uf  beiben  ©eilen  ber  9}?arcl)  breiten  fic^  aii^ge= 
belmte  (Sbenen  au§.  —  SSer  fid)  um  frembe  (3aii)en  tümmert,  üerliert 
oft  feine  eigenen.  —  ©iefe  nid;t  fo  uiet  3Baffcr  in  ba§  @laö!  —  'I)em 
g-auten^er  |i(f  nie!  —  Stro^  aller  ?(nftrengungen***  fonntc  ic^  mein 
3iel  nid}t  erreid)en.  —  T)er  35>inter  beginnt  am  21.  ji)e§embe:.  —  'J:ie 
alten  ©lauen  ,^ogen  fur,^c  Slleiber  an,  melcf)e  ber  römifd)en  'Junifa 
ä^nlid)  n^aren.  —  3m  SÜtai  blüf)en  bie  Sf^ofen  auf  unb  im  nädjften 
3}?onat  fallen  fie  loieber  ab.  —  ®ie  ©onne  ging  eben  unter,  al6  mir 
in  bie  ©tabt  ,^uiüdfe()rten. 


Iteration    ber    b u r a t i ö  =  p e r f e ft i ö e n    5s e r b a 
ber    II.  Konjugation. 

§  72.  9]on  ben  '-isfrben,  nicld]c  in  bicfe  5ltaflc  get)ören,  finb  bie 
tuenigften  buratiu,  bie  meiften  einmomentig  unb  merben,  mie  au§  §  ti9 
erfiditlid)  ift,  nad)  ber  V,  unb  VI.  Sl'onjugation  iteriert.  —  "^hid)  bie 
menigen  buratincn  uierben  in  ber  V.  unb  VI.  Sl^njugation  iteriert. 

■iKuratiD   .  Jyinitiu 

cahnyc  —  cahnu  5ief)e  pfecahnu  so  id)  roerbc  übcrfiebeln 


*  S)ag  giUuruui  ficl)t  öftere  in  förfntinnig^fähcn  unb  jur  '.Ücäeidjnunc^  Oon 
@ett)of)nf)eiten. 

**  Wh  pocec  —  zapocec  —  pocinac  —  zapocinac  läfet  firl)  nur  ein 
im^jcrffltiüeS  S8crb  in  S3erbinbung  brtnßen:  poca  recec,  pisac,  kreslic,  wupisowac. 
©benfo  »irb  pfestac,  auttjören,  lonfirutcrt. 

*•*  SoIcl)e  €ubftontiDa  auf  »ung  übetfc^t  man  am  beflen  bunl)  flanjc  €öfc; 
;ro6  oHet  Slnftrengungcn  =  ob  gl  ei  il)  tu  i  r  uns  ief)t  anftrengtrn. 


—     147     — 


'I)uvatiu  A-initiü 

— mknyc  zamknu  ict)  luerbe  jc^UeHoii    " 

— winyc*  zawinu  ict)  luerbe  uerfri)iilben 

Steratiü 
pfecahuju  so  ict)  übevfiebelc 
zamkaiii  id)  fdjlietje 
zawinuju  ic^  (a||e  mir  ,^u  v2d)ulbcn  fomnicn. 

^Serben  bie  [inc^ularen  of)ne  ^^räpofition  in  ber  V.  S^onjuqation 
iterierten  '-I^erbn  mit  einer  paffenben  '^^räpofition  ^ufnnimenc^efcnt,  fo 
tt)crben  fie  mieber  perfcftiu,  be,^ie^iuuviiuei)e  finitiu  iinb  tonnen  iiber- 
matö  iteriert  merben. 


©ingulnria 
klepnu 
hrabnu 
katnu 
kusnu 
liznu 
reznu 
scipnu 
skrabnu 
torhnu 
tyknu 


Steratiu 

klepam 

hrabam 

katam 

kusain 

lizam 

rezam 

scipam 

skrabam 

torham 

tykam 


^-initiü 
wuklepam 
zahrabam 
zakalani 
zakusam 
wulizam 
wurezam 
wuscipam 


^terotiö 
wuklepuju  flopfe  au^ 


zahrabuju   red)e  ^ufammen 
zakaluju  erftedje 
zakusuju  beifee  tot 
wulizuju  (erfe  an^ 
wureziiju  fd)neibe  auö 
wuscipuju  pfüirfe  au^ 
wuskrabam     wuskrabuju  fra^e  auö 
wutorham       wutorhuju  rei^e  au^ 
wutykam         wutykuju  [topfe  au^ 
u.  \.  U).  §  69. 


Iteration    ber    b  u  r  a  t  i  u  =  p  e  r  f  e  f  t  i  u  e  n    "^n  e  r  b  n 
ber    III.  5$oniuc\ation. 

§  73.     '5)ie  '-iNcrbn  biefer  Konjugation  toerben  m  ber  V.  nnb  VI. 
Äoniugation  iteriert. 

1.  9?ad)  ber  V.  Konjugation  merben  iteriert: 
blyscec  glänzen  —   blyskac  bli^en 
klinöec  tönen  —  klinkac  füngeln 
lecec  fliegen  —  letac  oft  fliegen 
piäcec  pfeifen  (meinen)   —  piskac  oft  pfeifen 


*  ifiJo^I  fwr  z(a)winyc. 


HC 


—     148     — 

recec  reben  —  rekac  Ijeif^en 
slysec  I)ören  —  sluchac  oft  l)üren     ' 
smorcec  fdjnardjen  —  smorkac  oft  fd^naufen 
tcec  fteden  (intrnnfit.)  —  tykac  ftecfen  (tranfit.). 
2.  Sn  ber  VI.  ^oitju^ation  roerben  iteriert: 
dzerzec  f)a(ten,  zadzerzec  so  —  zadzerzowac  so  fic^  uerl)alten 
boloc  fc^mer^en,  zabolec  —  zabolowac  fc^nier5en 
wjercec  breljeii,  zawjercec  —  zawjertowac  uerbret)en. 

8.  ^)iad}  bcr  V.  unb  VI.  Äonjui^atiDn  roerben  iteriert: 
bezec  laufen  —  behac  —  pfebehowac  burdjloufen 
lezec  liegen  —  lehac  —  pfelehowac  so  fid^  anber^  legen 
recec  reben  —  rekac  —  wurecowac  so  ftreiten 
lecec  fliegen  —  letac  —  zletowac. 

Iteration    ber    buratio  =  perf  e  ftiuen    ^serba 
ber    IV.  Konjugation. 

§  74.     T'ie  ^Iserba  ber  IV.  Ä'onjugation    tterben    teilä   in   ber  V., 
tei(§  in  ber  V.  unb  VI.  .Slonjugalion  iteriert. 

1.  ^n  ber  V.  Stonjugation  loerben  iteriert: 

cinic  —   (do)konjec  —  uoHenben  sudzic  —  rozsudzec   urteilen 

pomiiic  —  pomiiiac  crmal)nen  susic  —  wususec  trodnen 

krotcic  —  pfikrotcee  oertüi;^en  tepic    —   zatepjec  einliei^en 

(za)mohvic,  zamolwjec  entfd^ulbigen     zedzic  —  zadac  »erlangen. 

2.  3n  ber  Yl.  Konjugation  n)erben  iteriert: 

cydzic  —  wotcydzowac  abfeilen  rjedzic  —  rjadowac  orbnen 

krocic  —  pokrocowac  fortfdjrciten  zelic  —  zarowac*  trauern 

lubic  —  lubowac  lieben  radzic  —  wuradzowac  beraten 

mröcic  so  —  pomröcowac  so   ftd)  bemölfen     •    zdzelic  —  zdzelo- 

wac  mitteilen 

placic  —  wuptacowac  auö(^al)len  prosyc  —   wotprosowac 

mbitte  leiften 

sluzic  —  postuzowac   bebienen  wucic  -     wuwucowac  unter= 

rid^ten,  erer;\ieren.    . 

^  Zarowac  füc  zalowac. 


—      Mit      - 

3.  3n  ber  V.  uiib  VI.  .SUniiiigattou  U'eiboii  itcriort: 

blizii^  —  pfiblizec         pfiblizowac  nötjeru 
budzic  —  zbudzec         zbudzowac  mecfeii 
klonic  —  poklonjec     -  skionjowac  beugen 
mjenic  —  pfemjenjec  —  pfenijenjowac  Ueränberu 
sadzic  —  sadzec  —  nasadzowac  iiad)ptfnit^en  (imcfiKtjcii) 
skocic  —  skakac  —  poskakowac  fpiiiigeii 
storcic  —  storkac  —  wustorkowac  aiisftoBeii 
ttöcic  —  potJöcec  —  potlöcowac  unterbiürfcii 
tfelic   —  tfelec   —  wutfelowac  fd^iefeen. 


Steration    ber    bur atiu  -  perf eftiUeii    '-is'crba 
ber    V.  .Slon  jugation. 

§  75.  ^k  Tertia  biefor  Äüujugatiun  fiiib  mcift  fiton  iteriert, 
iicbnbem  aber  tonnen  [ie  in  'iNerbinbung  mit  ''l^räpofitiünen  nad)  il)rer 
eigenen  ober  narf)  ber  VI.  itonjugation  iteriert  lueröen. 

^uratiu  ginitiu  Steratiu 

brac  —  bjeru  net)me         wubrac  wuberac  anliefen 

slac  —  scelu  fenbe  pöstac  posytac  (beffer  scelu) 

fenben 
zrac  —  zeru  freffe  pozrjec  oerfcfilingen  pozerac  uerfrfjlingen 

cakac  —  cakam  lüarte     .  wocakac  wocakowac  eriuarten 

drapac  --  drapam  fra|e    rozdrapac  rozdrapowac   ^erhal^en 

kazac   —   zakazac  —  zakazowac  uerbieten 
mjetac  —  wumjetac  —  wumjetowac  uortüerfen 
pisac  —  zapisac  —  zapisowac  einfdireiben 
wjazac  —  zawjazac  —  zawjazowac  uerbinben. 

5tnmerfun(^.  ^m  ^räfenö  gebraucht  man  für  bie  iteriertc  Soriii  ber  biirQtiü= 
Vt-'tfeltibcn  Ü^erba  aud)  öfter  bnö  oiiifad)e  Turottöuiii:  slubie  üeifprcd^eu  — 
lubju  t(i)  öerfprecfie,  skidac  Derfd)üHen  -  kidam  id)  »erfdiüttc,  skrötsic  oorfürAen 
—  krötsu  id)  »erfürje,  skfiwic  frümmeii  —  kfiwju  id)  früiiiiuf,  skhowac  üfri'teden 
-  khowam  id)  öetflecfi',  spjec  baden,  braten  -  pjeku  id)  bade,  brate,  splesc 
;^uiammenfled)ten  —  pletu  id)  flechte  jufammen,  sputac  feffelii  —  putam  id)  feffele, 
wobkowac  (^^ferbc)  befc^(üf]en  —  kowam  id)  bcfdjlain",  wocazac  vi^ubcii  — 
cazam  id)  pfänbe,  zrunac  einrenfen  -     runam  id)  lenfe  ein. 


—     150     — 

c)  9.^crt)a  fregucntatioa  ober  '-l^erlia  iteratiüa  ^lueiten  (^rnbeö. 
§  76.  ^iefe  93crba  entftc^cu  auö  anberen  ^i^erben,  iitbem  an  ben 
Snfinittuftamm  ber  (^tjarofter  ber  V.  ,St(affe  a  tritt,  iroburd)  ,v  33. 
kry-a  unrb.  3"^  3]crmeibung  be§  i^iatuS  iinib  ein  w  eingejdjaltet: 
pokryc  —  pokrywac  beberfen;  zetkac  —  zetkawac  begegnen;  hnuc 
—  hnuwac  belpegen. 

Slnmerfung.  ^m  ®eut)ri}en  iDcrbcn  biefe  ^eittDörter  ebenfo  roie  bic  ^iexa- 
ttDa  burd)  pflegen,  9eiDol)nt  fein,  au§gebrücft.  9?ur  ba,  wo  man  bie  @e= 
»üoi^nl^eit  al§  ettoa§  @tänbige§,  Unberänberltrfieä,  bem  ©ubjefte  fo  ju  fagen 
fd^on  2lngebDronc§  l}erliort)eben  irill,  raenbet  man  tm  SBenbifdien  zwuceny  byc, 
wasnjo  mec,  geiuotint  fein,  an. 

3)ie  S5ertia  ind^iotiün  bleiben  nnueränbert;  uid^I  aber  fönnen 
fie  tt)ie  im  SDeutfdjen  burct)  UmftnnbyU'örter  nät)er  beftimmt  luerben; 
khory  z  közdym  dnjom  bole  blednjese  ber  Itranfe  unirbe  mit 
jcbem  STage  bläff  er. 

bledzic  labern  naspac  so   genug  scercec  flirren 

bur  Omaner  frf)tafen  serack(Sirau^ämpfüng 

coplota  3Bärme  pastwisco  SBeibepIal^,  sklenca  ®(a§ 

ctowjestwo  ^Il?enfd)t)eit  •'pittung  sucic  braufen    ■ 

crona  ^eft  pastyr  .t)irt  sumic  tofen 

hanjef  ©pötter  pocpula  2Bacf)tel  tolef   Jaler 

hody,  höd  3Bei!)nad)tcn  poskakowac  l)üpfen  tujawka  Xurtettaube 

hola  §eibe,  ÜBalb  postnicy  5<iftnad}t  walec  so  ftür,^en 

hospodaf  3iMrt  pozbehnyc  (-owac)  vvjecba  ?Kad)e 

juskac  jubeln  fid)  eriieben  wokfewjec  erqniden 

karan  üxuo,  pruha  «Stvat)!  wopokazowac  ermeifen 

kat  (Sdimfric^ter  pfelec  uergief^en  wosyca  (Sfc^e 

kefck  flciner  ©traud)   purpurojty  purpurrot  wotamkac  auffd)tie§en 

kermus  ^irmef^  ranje  9[)(ürgen  wotrubac  abflauen 

krup}»-  öjraupen  skok  na  skok  fel)r  wotrohi  ©porren 

kruwafka(Stnl)=)'iWagb        fd)nell,  über  ©tod  zejhrawac  fd^menten 

kusk  ©tüdlein  unb  ©tetn  zesedziwic  ergrauen 

luty  lauter  sparny  fc^täfrig,  mübe  zezerzawic  tierroften 

najesc  so  genug  effen  stworba  ©d^öpfung  zolma  iBeße. 
narejowac  so  genug     siidnik  ^Kic^ter 
taujcn 


—      151      — 

45.  A)  Ötöz  so  kermusu  n  Jena  je,  hody  njenaspi,  postnicy 
njenarejwa  a  wo  zne  njenadzehi,  k  niconiu  njeje.  —  Widzis 
tamle  kefk  so  hnuwac,  njestysis  tu  wosycu?  —  Tujawka  z  hatzki 
na  lialzku  zletowase.  —  öerack  na  zahrodze  bledzi.  kaz  so 
liodzi,  tak  a  hinak  zanosa;  pocpulu  do  zita  biir  sebi  radso 
wita,  zo  jom'  krupy  njeskodza.  —  Lute  rjanosce  a  spodobanje 
wutrobu  a  woci  wokfewjeja,  hdyz,  so  purpurojte  eiche  ranje 
pfez  hory  a  lesy  pfibliza,  clowjestwo  a  ptacina  sparne  wööko 
wotamka.  —  Nowa  coplota  Bozu  stw(3rbu  hreje  a  stönco  moc- 
nise  pruhi  na  zemju  scele.  —  Wo  srjedz  jich  dzeta  stysis  jich 
wjesele  hwizdac  a  spewac,  zortovvac  a  so  smjeo;  z  pastwiscow 
sem  klinca  naiii  napfeco  pastyrjow  a  kruwarkow  hlosy,  jedyn 
pfemoh  druheho,  a  ducy  domoj  zejhrawaju  wjeseli  paoholjo 
skakajo  a  juskajo  (fpriucjeub  unb  jubelnb)  ze  swojim  ktobukoin.  — 
Prawda  woci  kole.  —  Suci  dziwja  reka,  zotma  za  zotmu  so 
wala,  sucachu  wse  wöjska  skok  na  skok,  wso  cerjese  pfez 
sumjacu  reku.  —  Sol  je  knjez  hölcik  do  kheze,  wotrohi  scer- 
cachu.  —  Jeneho  Stoma  dla  hola  njepadnje.  —  Pfe  co,  möj 
towafso,  tak  zähe  dorn  dzes?  Njewes,  möj  pfecelo,  zo  daloko 
mam  a  boju  so  sam?  —  Katowy  mjec  so  pin  samych  cronach 
wotlania,  —  Tym  chcu  dac  t^bje  podrezac,  piü  saniej  zemi  prec 
wotrubac.  —  Zbözny  je  ctowjek,  kiz  njekhodzi  {)0  radze,  a  na 
pucu  hresnikow  njestoji  a  na  stole  hanjerjow  njesyda.  —  Coho- 
dla  njejes?  Njecha  so  mi*  jesc.  —  Zjez  to!  Dzakuju  so,  sym 
so  najedl.  —  Sto  nii  das,  hdyz  ci  praju,  hdze  moht  do  jaho- 
dow  hie? 

B)  Tiic  ,STönic]e  ber  (Srbe  ert)eben  firf).  —  tiaö  .^aiipt  ift  if)m 
ergraut,  ba§  blaute  Stf)iüert  ift  öerroftet..  —  5tuf  beiu  Sege  ber  (^ererf)= 
tigteit  fü^rt  mid)  ber  §err  um  feineä  3BurteC^  lutüen.  —  5)ie  (Stfter 
t)üptt  uui  bie  Wü[)k  ^erum,  bittet  um  eiu  3tücfd)en  '^^rot.  —  l)m  SBirt 


•  ÜÄcnfc^lidie  4^ebüifni|)e  ber  iiuft  ober  Uiidiit  ober  ber  JJotiueiibiflfcit,  loelc^e 
butc^  ein  53erbum  auöjubrücfcn  [inb,  »oerbeu  burrt)  beri  ®attö  ber  *4Jt'tfün  (log.  Sub. 
jffti  mit  chce  so  unb  beut  v^iiüttitiu  imperfcltiüer  iöerba  fleneben:  mi  chcc  so  jSs(5 
idi  bin  ^unflrif^,  tebi  chce  so  spac,  hn  bift  fcf)läfrifl,  njecha  (nochcc)  so  warn 
rejowac?  t)abt  itjr  uicbt  iluft  5U  taujen?  Mi  so  wjacy  pisac  nochce,  dosc-  sym 
hizo  napisat,  idi  ^abc  feine  l'uit  inebr  ^um  grtireiben,  icl)  ^abe  mic^  fc^on  uiübr 
gefc^riebeti. 


—     152     — 

\vo\ltn  lüir  an  ben  Xifrf)  fe^en,  einen  Ärug  39ier  unb  ein  (^(aö  SKein 
i()m  in  bie  .*pänbe  geben.  —  ^enug  ^a[t  bu  fc^on  beg  S3(utes  oergoffen. 
—  '^tx  35atcr  fctjenfte  ben  braöen  ©ötjnen  einige  ^unbcrt  %akx.  — 
^^iele  ©rüfee  (wjele  dobreho,  ftänbige  33erbinbung)  tüetbe  id§  bem  "^ater, 
ber  SJJutter  unb  i)m  Srübern  mitgeben.  ~  Stiele  ©rüfje  üon  mir.  — 
Unter  ben  ."Reiben  mag  (njech)  uor  unferen  3[ugen  bie  9iad^e  für  ba§ 
üergoffene  33Iut  beiner  5lned)te,  o  §err,  erfannt  werben.  —  (Sv^ebe  bid^, 
0  ^)iid)ter  ber  @rbe!  —  3Baö  roerbe  id£)  bem  iperrn  ^urüdgeben  für  alle 
feine  mir  ermiefenen  2öot)Itaten? 


§  77.  'J)er  SEranögreffiü.     Pfekhodnik. 

@ine  ber  frfjönften  ©a^lDenbungen  im  22Senbif(i)en  ift  bie  §Intüenbung 
beä  Xranögreffiüeg.  ©(i)on  ber  9?ame  fagt,  ba^  etroaS  übergangen,  meg= 
geinffen  tüirb;  e§  werben  nämlid)  bie  Sl'onjunftionen  unb  'j^ronomina 
roeggelaffen  unb  bie  ^onftruftionen  beö  STranögreffiö^  aiigelüenbet,  ^.  93.: 
sulef  sedzi  a  pise  ber  ©c^üIer  fi|t  unb  fcf)reibt  =  sulef  sedzo  pise 
ber  ©c^üIer  f(^reibt  fi|enb,  ober:  sulef,  kotryz  sedzi,  pise  ber  ©tf)ülev, 
meldjer  ft^t,  fd^reibt  =  sulef  sedzo  pise. 

@§  gibt  brei  jEranSgreffiöe  unb  ^wax  1.  ben  ^ran^greffiti  ^^^rae= 
fenti'o,  2.  'JranSgreffio  'ijßerfefti  unb  3.  ben  Xran^preffit)  ^i'turi 
e;iafti. 

1.  ®en  Xranögreffio  ^räf entig  (uon  imperfeftioen  l^erben)  unb 
5"uturi  e^afti  (uon  perfeffioen)  bilbet  man  auf  gleic£)e  3Bcife,  unb  ^mar 
immer,  inbem  man  bie  ©nbung  ber  3.  ^erfon  ^luroliö  in  ber  ©egenmnrt 
(^röfenöftamm)  mit  ber  (i^nbung  o  öertauf(^t,  melc^eö  für  afle  brei  @e= 
fc^Iedjter  unb  oüe  brei  3'^^)^^!^  f^^^t,  5.  93.:  wjedzo  üon  wjesc  füt)ren, 
wuknjo  —  wuknyc  lernen,  .lezo  —  lezec  liegen,  wuco  —  wucic 
lehren,  wolajo  —  wolac  rufen,  tf elejo  —  tf elec  fd)ie^en,  lubujo  — 
lubowac  Heben.  SSiele  Stran^greffioe  ^rüfenti»  enbigen  auf  ey,  icy, 
me(cf)e'o  eigentlich)  ber  ^lural  ,^um  SEranSgreffit)  auf  o  ift,  j.  53.:  ducy 
auf  bem  SBege,  9e()enb,  khwatajcy  eilenb^,  fiugö,  hladajcy  ^ufet^enb^, 
auffaÜenb,  njedziwajey  uiigeacljtet,  njenadzicy  unüertjofft,  njejabcy 
unertt)artet,  ptacicy,  plakajcy  meinenb,  spicy  fc^Iafenb,  spytajcy 
oerfud)enb,  zaloscicy  flagenb.  .'pie  unb  ba  lä^t  man  bei  bem  Xran§= 
grcffiu  ba§  refiejiöe  so  meg,  maö  beim  attributiü  gebraud)ten  '»Partizip 
burd^gängig    gefd^ietit,    5.   93.:    wröco  njepfindfe   für  wroco  so  von 


—    15H    — 

wröcic  so,  warjaca  wotla  füc{)eubef§  SSaffei  fiiv  warjaca  so  ooii 
waric  so.  Sn  iieucrtr  ^nt  Uienbet  man  bic  J^ormcn  niif  o  für  bic 
©in^al)!,  auf  <*^'  für  bie  ^^Mm-  uub  'il.lieli^nl)!  nn,  ,v  33.:  wolajo  — 
wolajcy,  wedzo   —  wedzicy,  khwatajo  —    khwatajcy. 

2.  1)er  Xran^greffit»  ^erfefti  (uoii  porfcftiucii  '-I^erben)  luirb  uom 
^^Hirti,ypium  '•^serfefti  '^Iftiui  gebilbct,  iiibeiu  man  bti!^  I  luegläi^t  iinb 
ftatt  beffeu  wsi  anje^t,  luelc^ey  für  alle  (^efc()led)tcr  aller  ^^'^^^^'^ 
gebraudjt  luirb.  -Bei  ben  '-iNerben  ber  I.  Konjugation  mit  gcid)lofiencm 
©tamme  wirb  oor  ber  ©nbung  wsi  nod)  ein  i  (y)  eingefdioben,  5.  B.: 
donjes-y-wsi  —  donjesc,  zaplec-i-wsi  —  zaplesc;  nawukny-wsi  — 
nawuknj'c,  nawuciwsi,  zawolawsi,  nakupowawsi. 

3lnmerlung.  33on  hie  ge^en  ^ei§t  ber  Iran-Jgrcffiti  ^erfclti  -sedsi,  j.  2Ö.: 
pfisedsi  Don  pfinc  onlpinmeii,  üfjulict)  fommt  oud)  uon  stanyc  bie  Jsoviii  staAsi  in 
ber  SBerbiubung  öor  stansi  z  foza  gleich  nad^  bem  5liifite^en. 

jDer  Xran^greffiu  luirb  an\emenbet,  menn  luenigfleiuo  ,^mei  Säue 
oorf)anben  finb,  bic  uerfür^t  inerben  foUen  nnb  ein  ((cmctnfd)ajtli(^($ 
8u(|f!t  liakn. 

9)tit  9\üdfid)t  auf  bie  ^dt  ift  ju,  bemerfen: 

1.  ^ie  .»panblung,  bie  mit  ber  i^')aupt^anbluug  n^t^^^KitiR 
ift,  loirb  biird)  ben  ^ran^greffio  '^priijcnti'o  auygebrüdt,  ob  bic 
^anblung  für  ben  @pred)enben  gegenuiürtig,  Hergängen  ober  ;,ufünftig 
ift;  er  ift  fo  ,^u  fagen  ber  23egleiter  ber  .S^anblung  beö  regierenbon 
SSerbum^,  ^.  33.:  Skowronck  letajo  spewa.  So!  je  pachol  z  pivva 
dorn,  spewajo,  juskajo.  Öohodla  bychmy  so  bojeli,  wedzo  zo 
dyrbimy  wumrec. 

2.  ^ie  .SÖanblung,  bie  bem  regierenben  '-l^erbum  UoraugfMf 
mirb  auögebrücft  burd)  ben  Xrauögreffio  '^.^erfefti,  lucnn  00  fid)  um 
bie  93or,^citigfeit  in  ber  3.^ergangen^eit  ober  um  bie  ^iNergangenl)eit  in  ber 
("•iegenwart  l)anbelt;  bie  .*ganbUing  bcö  ^ranCH^reffiOd  ift  ber  'iun-botc 
ber  .V>anblung  bes  regierenben  ^i>crbum^:  cuzu  ree  nawuknywsi  hanja 
nekotfi  swoju  macefscinu  jako  wsednu, 

Stniuerfung.  5.<iele  Iraiiegreffibe  finb  ju  reinen  Slböerbieii  geiiiorbon,  mie 
wrööo  (cigentlict)  jurüct[el)rcnb),  wröco  dac  jurücfgcbcn,  vvröco  wzac  iiirücfnel)nien, 
dziwajo,  nastupajo  betreffenb,  njetrjebawsi  nnifonft,  unüerrirt)teter  Xingc. 

Cyrenski  oon  (ii)rcnc    dobyc  einnel)men,  ge=    drözna  Xroffel 
öwila  Cual  luinnen*  hanba  ©d)nnbe 


—      154 


hröd  5d)(ciB  ober 

Hradcin  53iirg  einer 

©tabt 
husaca  kwetka  Wa^-- 

tiebc^en 
kisalo  Sffig 
kos,  -üsa  5(mfe( 
krocic  fd^reiten 
lamac  6red)en,  ringen 

(bie  i^änbe) 
macefscina  ^Dhitter* 

fpradje  ■ 
raesnik  ""^riefter 
moric  toten,  ermorben 
morjacy  totlief 
Mitridatesta  $)?itri; 

bate§ 
namakac  finben 


napic  so  trinfen,  ben 
®ur[t  ftiüen 

njemudry  lörictjt 

powisnyc  ()ängen 

pfedobyc  befiegen 

pfewinyc  (besiegen) 
überannben 

pfei)odac  übergeben 

prosty  fct)(id)t 

rana  Ül^nnbe 

Romjan  l'liömer 

I  onic  (sylzy)  uergie^en 

rubac  [jauen 

spytowac  uerfud)en 

styknyc  rucy  i^änbe 
falten 

sylza  ^räne 

Syman  ©irnon 

sija  öalio 


Termopily  ^^erino^ 

pl)len 
wec  niel)en 
wetr  (ftarferj  3Binb 
wichor  ©türm 
woblico  ©efidjt,  3lntU^ 
wopuscic  uerUiffen  • 
wötcina  i^aterlatib 
wotrock  *itned)t 
wuhladac  erbliden, 

feigen 
wumozic    befreien,    er= 

[Öfen 
wuraz  9lu0brurf 
zahwizdac  pfeifen, 

fingen 
zamörcec  brnnimen 
zaprewac  üerlöugnen 
zeiiiski  irbijd}. 


46.  A )  Tarn  holca  sedzo  ptakase,  swojej  belej  ruccy 
tamase.  —  Drozny,  corne  kosy,  zahwizdaja  hlosy,  rjane  sije 
spytujcy.  —  A  napfeco  du  smewajo  jom'  (nalecu)  kwetki  hu- 
sace.  —  Rölnik  dokonja  swöj  skutk  a  prosy  wo  plöd,  rucy 
styknywsi.  —  Letajo  bych  khwatat  böle,  dyzli  wetra  weco,  böle 
dyzli  wichor.  —  Kak  lohcy  möze  njezbozo,  kiz  lezo  spi,  pfinc 
na  tolio!  —  Hdyz  so  posco  plakach,  bu  mi  to  k  hanbje.  — 
A  pfisedsi  na  mestno  dachu  so  Knjezej  kisala  napic.  —  Pol 
spicy  Petr  zamörca.  —  Kroco  hlowu  powisnywsi  blednjese  wön 
do  wocow.  —  Tele  slowa  slysacemu  zapukota  wutroba,  na  ku- 
zot  pak  hladacemu  tola  kusk  so  zastyska.  —  Stoz  je  kcelo, 
kceto  je,  wröco  scezku  njepöndze.  —  Khwatajcy  wumoz  mje, 
Knjeze!  —  A  ducy  won  namakachu  ctowjeka  Cyrenskeho, 
z  mjenom  Symana.  —  Pojez  ducy!  —  Wuraz  jeho  woblica  so 
hladajcy  nijenja.  —  Njetrjebawsi  smoj  domoj  khwataloj.  — 
Mjece  rubaja  rany  morjace.  —  Prostej  rucy  »tyknywsi  krawne 
sylzy  ronjese.  ' 


—      155      — 

B)  ^annibal  uevliet^  fein  '-iNatevlanb  aiiij  Auvcl)t,  er  fönntc  bcn 
^luimeru  au^cieliefcrt  luerben.  —  .\'eticö  vürfto  nacl)  bcr  Siimatjme  (uacl)= 
bem  er  cin(3euDiumcu)  ber  Xl)erinüpi)(en  (]ei]cn  'sHt'ieii  uor  iinb  iifd)erte 
bayjelbe  luid)  (Srmorbunfl  ber  ^riefter  ein,  n)e(ct)c  er  in  bcr  33urt3 
gefunben  ^atte.  —  '^^oinpeju'S  fel)rte  nad)  QSefiequnc]  beö  l^iit^rabateö 
nnc^  ^Ixom  juriut  —  '^lU  SofratC!?  einen  rcid)en  aber  törid)ten  3iing^ 
linii  fnl)'  ütöte  er:  „Sel)et  (hlejce)  einen  c^^olbcnen  ©flauen!"  —  !iBarum 
foflen  wh-  ben  lob  fiirdjten,  (bat  mir  unffcn,  baf?  nur  burc^  il)n  uon 
aüen  irbijdjen  Cnaleu  befreit  luerbenV  —  5iknn  bii  in  frembe  Stäbte 
fomnift,  iierlencvie  nie  bein  '-Ivitcrlanb  nnb  beine  ?Dhitterf prad)c ! 

§  7b.  ^ilU-irtfülge. 

Sie  3öürtfo(c3e  ift  im  3?Jenbifd}en  meinen  il)reg  firoften  5ovmen= 
reidjtumi?  fet)r  frei.  Jyür  längere  (gälje  gilt  al^5  .S^aupticgel,  bem  ©üb- 
jefte  balb  ba§  ^räbifat  folgen  gu  (äffen,  nnb  bann  erft  bie  übrigen 
©abteile.  'J^od)  muf?  jeber  ©qU  mit  einem  betonten  Sporte  beginnen; 
beyl)a(b  ift  .yi  beachten,  bafj  gemiffe  tontofe  $>örtd)en  fid)  ftetä  an 
ein  oorangeljenbee  anlel)nen  —  ^Xnlelmnngöiuort,  li'nflitifa  genannt 
—  nnt  babei  immer  bie  ,^meite  Stefle  oerlangen.     Sal)in  gehören: 

1.  J)ie  fonbition.ile  'i>ortitol  -li,  loetdje  bnrd^  einen  !öinbeftrtd) 
uom  üorangebenben  ^.luH't  getrennt  mirb,  ,5.  ^.:  Chees-li  nasa  swa- 
kowa  byc,  dyrbis  liinajse  wasnje  mec,  menn  bn  nnfere  ©c^mägerin 
fein  miÜft,  mufet  bn  ein  anbereo  Q^etragen  l)aben. 

2.  Sie  enflitifc^en  /vormen  be?  ^^crfonalpionoinenvi  ce  beiner, 
bidj,  ei  bir,    s«\j  fic^,  ho  fid},  joh*  ibn,  joiu*  (inn)  i^m    nnb  bie 

präfentifd)en  Aormen  beö  Snbifatiö^  oon  byc  unb  mec*  ftel)en  in 
9^ebenfät3en  an  ^meiter  ©teile,  mät)renb  im  Seutfd)en  hai  i^ilf§5ett' 
lüort  an  (etjter  ©teile  fte()t.  ©ollte  eine  (inflitifa  an  ber  ©pil5e  be«i 
©at3eö  ftel)en,  fo  ftellt  man  ba?  ißorfc^lagömörtdjen  to  ba'ö,  ba  uor. 
To  ci  ölowjek  werit  njeby  ba^  umrbe  bir  fein  Wenfd)  glauben. 

'S.  Sie  '^Iboerbien  wsak  aber,  ha  unb  dha,  menn  fie  nur  ;,nr 
.s>erüorl}ebung  be^  iljncn  uorangct)enben  Si^orte?  bicncn. 

Ireffen  gtoei  ober  mel)rere  ^nlel)nuug^omortd)en  yifanunen,  fo  folgt 
an  ^n)eiter  ©teile 

äucrft:  -li, 


*  %)ai  gilt  nic^t  uoit  rineju,  id)  wtxbt  liabfu. 


—     156     — 

bann:  sym,  bych  ober  bech, 

bann:  so  --  sej 

unb  ^nlc^t:  mje  —  mi,  ce  —  ci,  joh'  —  jom'  (mu), 
g.  iö. :  prases-li  so  mje,  hac  to  wem,  irenn  bu  mic^  fvagft,  ob  id) 
eö  tueife ;  dowerju-li  so  ci  ob  td)  mid)  bir  anuertraue;  smel-li  so 
jom'  doweric  ob  td)  mid)  it)m  anoertrauen  bürfte;  hdy  bych  so  ci 
dowerit  irenn  id)  mid)  biv  anvertraute;  hac  mam  so  jemu  wudac 
ob  id)  ibn  heirate;  pokazam  ci,  hdze  w  khöjnach  smorze  rostu, 
slubis-li  mi,  zo  jom'  to  njepferadzis  id)  ^eige  bir,  tt)o  im  Äiefern= 
tt)albe  SWord)eln  luad)fen,  \imm  bu  mir  oerfpridjft,  e§  it)m  nid)l  5U 
oerraten. 


HHeuötfdjt  uuö  öeutfrijc  OSefijriidif. 


Wo  i'asii. 

Kak  je  na  casii? 

Mözece    nii    rjec,     kak    je    na 

casu? 
Runje  je  jödnace  vvotbilo. 
Najskerje     so    mylice,     dokelz 
jednace    je   bylo,    hdyz    sym 

z  domu    sol    a    tu    s5Mn    hizo 

nehdze  hodzinu. 
Netkle  bije  jednu. 
Hizo  dawno  je  wotbiio. 
Je  stworc  na  dAve. 
Je  tri  stworce  na   dvve. 
Je  na  pol  pjecich. 
Je  sydom  minutow  pfez  sesc. 
Je  wokoJo  dzewjecich. 
Kelko     minutOAv    je    hisce     do 

pjecich? 
Je  po  sescich,  je  sesc  ninioV 
Pohladajce,     kujeze,     na    swöj 

casnik,  kak  pozdze  je? 
Möj  casnik  njeiidze,  dzens  rano 

je    zastat.      Myslu,    zo  budze 

wokoto  wosmich 
Snadz  njeje  nacehnjeny? 
Sym  zabyt,  jon  nacahnyc. 
Was   casnikowy  rjecaz   je  roz- 

torhnjeny.     —     Ilaj,     dzens 

rano    sym    sebi    jon    roztor- 

hnyl;  dyrbju  jon  z  casnikom, 

kotryz  wjacy  njendze,   k  cas- 

nikarjej  pöslac. 

Wo  wjedrje. 

Kajke  je  dzens  vvjedro? 
Jara  hiibjene  wjedro  je. 


*|?qK  Der  ;\(xi, 

3ßic  Diel  Hin-  in  ec^-r' 

Äünneii    <Sie    mir    faqen,    luieuiel 

^  llE)r  e§  ift? 

Äoeben  ijat  eö  elf  flefd)(atien. 

«Sie  luerben  fid)  uermutlirf)  irren, 
benn  eö  fcf)luci  elf  Ul)r,  aU  id) 
uom  .sonnte  lueßqiiu'i  uiib  id)  bin 
]d]o\\  beinal)c    eine  Stnnbo  l)ier. 

SelU  |d)lä9t  eö  ein  U()v. 

@ö  l}at  fd)ün  lanflc  gefdjiagen. 

(£§  ift  ein  ^i5iertel  auf  5ii)ei. 

(So  ift  bvci  '-iNiertet  anf  ,vuei. 

(£§  ift  1)0 Ib  fünf. 

(Sä  ift  fiebcn  lltinnten   über   fed)^^ 

@§  ift  gegen  neun  lU)r. 

3Sie  uiel  SOcinnten  fct)Ien  noc^  ^u 
fünf  111)1- •? 

Ö^o  ift  fed)ci  Dorbei. 

(Sel)en  ©ie,  mein  .S^erv,  anf  3t)re 
Ut)r,  mic  fpöt  e<5  iftV 

5]teine  Ul)r  get)t  nid)t,  fie  ift  biefen 
^D^Dvgen  ftct)en  geblieben.  @ö 
mirb  ungefäl)r  nd)t  Ut)r  fein, 
glanbe  id). 

*i^ieüeid)t   ift   fie  nidit  anfgc.^ogen? 

M)  l)abe  uevgeffen,  fie  auf^n^ieben. 

Sbve  Ubvfettc  ift  ent,^mei.  —  3a, 
id)  l)abe  fie  biefen  !i)Jiürgen  ;\er= 
riffcn,  id)  muf?  fie  ncbft  bev  Übt, 
loeldje  nid)t  mel)v  ge^t,  jum  lU)r- 
mac^cr  fd)iden. 

t^om  *»fttcr. 

2Baö  ift  beute  für  5fi?ettcry 
©5  ift  fcbv  jd)led)tC'3  ÜlNettei*. 


158 


Je  suche,  niokre.  Je  descowe, 
descikate,  molhowe,  cmowe. 

Wjedro  je  jara  rjane. 

Je  coplo? 

KhJodno  je. 

Wjedro  je  dzens  njestajne. 

Slönco  jara  pali,  smudzi.  Je 
jara  coplo.  Tale  tuznota 
njeje  woprawdze  wutrac. 
Pocu  so  po  cylym  cele.  Je 
tuzno.  To  hisce  hrimanje 
pfiiidze. 

Dze  so  descik,  dze  so  descika  ? 

Hizo  pfekapuje.  Prösi,  miholi 
so.  Descik  börzy  pfestanje; 
descik  wopfestawa. 

Sym  cyty  pfemokny},  zo  na 
mni  ani  nitki  wjacy  sucheje 
njeje. 

Je  zyma  wonka  ? 

Tak  zyma  hisce  bylo  njeje; 
sym  wson  zmjerzly. 

Pfeco  hisce  mjerznje;  cylu  noc 
budze  mjerznyc.  Mjerznje, 
zo  sneh  tfeska.  Nozy,  riicy 
mje  wozybjetej. 

Sym  sebi  nozy  zwozabil. 

Je  reka  hizo  zamjerzla? 

Woskrot  je.     Jara  hladke  je. 

Dzens  je  rezaty  wetr,  sylny 
wichor.  —  Wetfik  je  so  wo- 
brociJ,  wetfik  je  wocichnyl, 
je  so  zlehnyJ.  Sneh  so  saje. 
Taje.  Kurjawa,  rosa  wustu- 
puje,  pada.  Dostanjemy,  zme- 
jemy  rjane  wjedro. 

Cylu  noc  je  milina  hrala  (je 
blyskalo).  Hrima  so.  Boze 
njewjedro  je  do  Stoma  dy- 
rito.  Hrimanje  je  nimo  (je 
po  hrimanju).  Wucahuje, 
jasni,  wujasnjuje  so.  Widzice 
tucel?  316nco  so  za  horami 
khowa,  sloncko  je  w  Bozi 
domck     sto       Je    hizo    noc. 


Gä  ift  trocfen,  nafe.  (£§  ift  reg= 
nerifcf),  neblig,  trübe§  SSetter. 

(£ö  ift  fet)r  fd)öiie§  2öetter. 

3lt  eö  UHinu? 

e©  ijt  füfiL 

®§  ift  ()eute  unbeftänbigec^  5[öettev. 

S)te  6onne  brennt  vedjt.  (£v  ift 
fet)v  lüarm.  5)ieic  §it^e  ift 
roirtlicf)  unerträgüdi.  3cf)  fdiloi^e 
über  unb  über.  ®^3  ift  fcf}Uni(. 
^^ir  uierben  nod)  ein  (^elpitter 
befommen. 

Stegnet  eö? 

(£§  fängt  an  ^u  regnen,  ©er 
Siegen  luirb  balb  üorüberget)en. 
2)  er  Siegen  läfet  nad}. 

3c^  bin  gan§  biirdjnii^t,  baß  fein 
Jvaben  me^r  an   mir  trotten  ift. 

Sft  e§  brauf5en  falt? 

(£§  ift  noc^  nie  fo  falt  geh)e)en; 
\d)  bin  ganj  erftarrt. 

@ö  friert  immer  noc^;  e^  rairb  bie 
gan^e  9tad)t  frieren.  @ö  friert, 
ha^^  ber  ©c^nee  fnirfdjt.  ©§  friert 
midi  an  bie  §änbe  nnb  ^ü^e. 

Sd)  i)abt  mir  bie  )}iifee  erfroren. 

Sft  ber  JfuB  fc^on  zugefroren? 

e§  ift  (i5lattei§.     ©§  ift  fef)r  gtatt. 

§eute  ift  ein  fd^arfer  3Sinb,  ftorfer 
©türm.  —  ®er  SBinb  ^at  fii^ 
getoenbet,  gelegt.  ©!§  fd^neit. 
(£§  taut.  ®er  Diebel,  ber  Zau 
ert)ebt  fid),  fällt.  3Bir  iDerben 
fc^öne§  SSetter  befommen. 

(£§  l)at  bie  gan^e  9?ad)t  gebüßt 
e^5  bonnert.  ®er  !ÖU^  l^at  in 
einen  S3aum  eingefc^Iagen.  '5)a$ 
(^emitter  ift  i^orbei.  @§  t)ettert 
fid)  anö.  (Set)en  ©ie  ben  SJegen= 
bogen?  ©ie  Sonne  get)t  t)inter 
ben  Sergen  unter.  ®ie  ©onne 
ift  untergegangen.  (£§  ift  fdion 
5^ad)t.    T»er  a^c'onb  fdjeint.   5)er 


—     159     — 


Mesack  sweci.    Swita.    Zerja 
skhadzeja.     Stonco   skhadza. 


%a%  brid)t  an.    4^ie  93ioröeuröte 
eifrfjeint.     ^k  Sonne   i^e|t  anf. 


Za  sii«'danjoin 
a  swaelnii. 

Hd}'  snedace? 

Wsednje  w  sescich. 

Dzowka  je  tu  riinje  pobyla, 
zo  je  snedanje  pfihotowane. 
Chceee  snadz  sobu  posnedac? 

Lubjerad. 

Snedamj'  wsednje  mlokowu  po- 
liwku,  druhdy  tez  kofej  abo 
mloko. 

My  dostawamy  druhdy  caj  abo 
Sokoladu  k  swacini.  Öto  mace 
wy  k  swacini? 

Kofej  a  pomazki,  dwöjcy  za 
t.ydzen    twarohowe    pomazki. 

Nalijce  sebi  nopask  kofeja;  tu 
je  smjetana,  jeli  zo  chceee 
bely  pic.  Njeje-li  Warn  ko- 
fej dose  stödki,  tu  je  cokor- 
nicka. 

Tu  mace  Tykanc,  cattu,  rözki, 
a  tu  je  khleb  a  butra ; 
bjefce  sebi,  kaz  je  Wam 
lubo  a  njehladajce   kazanja ! 

Dowolce,    zo  Wam   hisce  salku 

naliju! 
Dzakuju  so,  ja  wjacy  njepiju. 
Dzowka,  zwotnos  nadobu! 


^^ctm  ciftcu  uu5  ^tucitcit 

Um    lueldje    3*-'^^    Pf'^'fl^""    ©i^'    .)" 

frü^ftücfen? 
©duö^nlid)  um  fed^ö  Ul)r. 
Die  9t)aii]i)  mar  eben  ha,  bas  Jrül)-- 

fti'uf  fei  bereit.    ÜSSoÜen  (Sie  mit 

mK->  früt)ftüct:enV 
©el)r  i]oiii. 
'IlMV  irübftürfen   ticu'öl)nlid)  Wildr- 

fuppe,  mnndimal  aud)  ,'ft'affee  ober 

mm. 

SSir  befommen  mand)nal  Xtiec  ober 
Sliofolnbc  ,5|Um  ^■rübftiirf.  'iiMVo 
bnben  Sie  ,yim  5rü()i"türf? 

^'affec  inib  33iitterbemmen,  ,^meimal 
in  ber  SÖoc^e  Duarfbcmmen. 

SSoÜen  Sie  fid)  eine  ^Xaj)e  Kaffee 
einid]enten;  ()ier  i[t  ^)ial)m,  menn 
Sie  i^n  uieif^  trinfen  uiollen. 
iföenn  5t)nen  ber  .Slaffee  nic^t  füB 
c^enut]  ift,  t)ier  ift  bie  ^nd^^'^ofe. 

§ier  l)abfn  Sie  Sl^ud)en,  Semmel, 
.S^örnd)en,  nnb  l)ier  ift  ^^utter 
iiub  '-J^rot:  nehmen  Sic,  mnö 
3l)nen  Ciefälliii  ift  nnb  laffen 
Sie  fid)  nid)t  nötigen! 

©rlanben  Sie,  bnfe  idi  3f)nen  noc^ 
eine  Xaffe  einfd)enfe. 

v3d)  banfe,  iri)  trinfe  nid)t  met)r. 

9Jiai]b,  räume  baö  C^iefdjirr  ab! 


Za  wobjedom. 

Hdy    budzemj'    dzensa    wobje- 

dowac? 
Jemy  wsednje  na    pol    jedneje. 

Budzemy  dzensa  sami  jesc  abo 

mamy  hosci  ? 
Cakam  na  nekotrych  pfecelow. 


tUm  9JJtttöftfi|cu. 

Um  mieuiel  Uhr  merbcn  u'ir  (leutc 

fpeifen? 
3öir   pflegen    cje.iö^nlid)    nm   tjiilb 

(Sin'o  ,\u  fpeifen. 
$Bcrben   mir    ()ente    aücin    fpeifen^ 

ober  hnben  mir  (iiiifte? 
5d)  ermavte  einige  ^"^reunbc. 


160 


Jesc    je    na    blidze,    pöjmy    do 

jedzernje! 
Tu    je  wase   mesto,    sydnce    so 

za  blido! 
Z  Wasej  dowolnoscu  so  sydnu. 

Sitiem   Waiu  poliwku  poskciic? 
Prosii,   jenoz    mnlo,    jem    jenoz 
Izicu  poliwki. 

Jesce  hovvjaze  nijaso?     Chcece 

radso  tucne  abo  libojte? 
Prosu,  castku  libojteho. 
Tu  mace  sei. 
Pfejece  sebi  k  howjazemu  mja- 

sej  korku  abo  cefwjenu  repu? 

Ale   kaz   widzu,    dze   zaneho 

khleba  nimace;    tu  je  khleb, 

drje  burski,  ale  z  Boha  rjany 

bety,  wupjeceny. 
Burski  je  mi  lubsi  hac  pjekaf- 

ski,   wosebje   hdyz   je  so  tak 

radzit  kaz  tönle. 
Tu  je  pjeceny  hotbik,  kurwota, 

tu  je  husaca   pjecen,    tu  pje- 

cena  kacka    a   bnzant,   prosu 

jenoz,  bjefce  sebi! 
K  pjecenej    husycy  slodza   naj- 

lepje  körki! 
Woptajce  tez  kusk  karpa,  lina 

abo  scuki 
Dzakuju   so,    radso    sebi    kusk 

wuliorja  wozmu. 
Abo  jesce  snadz  dziwinu  rad? 

Tu  je  zajeca,  sornjaca  a  jele- 

njaca    pjeceii;    wzmice    sebi, 

kaz  so  Warn  spodoba! 
Tu  mace   hisce  kokosku!      Öto 

sebi    pi'ejece,    kfidlesko    abo 

nözku  ? 
Khiba  kusk  suseneho  jazyka? 

Dzakuju    80,     njemozu     wjacy 
jesc;   sym   cyle  syty. 


S)a^3  offen  ift   aufgetragen,   getien 

luir  in§  Jepeife^immer! 
§ier  ift  S^r  "i^latj,   fe^en  @ie  fid^ 

^u  Xifdjcl 
Wlit    3f)rer   (Sriaubni?-    merbe   icE) 

mid)  feiert. 
®arf  id)  S^nen  @uppe  anbieten? 
^d)  bitte,  nur  ein  iDenig,  id)  p\kQt 

gemöbnUrf)     nur     einen    Söffet 

-iuppe  ju  effen. 

(Sffen    2ie    ^liinbfleifd)?       '.H^Dnen 
©ie  lieber  fettet   ober  mageret? 
ScE)  bitte  um  ein  ©tüddien  magere'^. 
^a  t)aben  <Sie  Sa(§. 

©inb  S^nen  ,^um  iRinbfleifd)  ®ur= 

fcn   gefällig    ober    roie   ^?üben? 

Slber    tt)ie    id)   fe[)e,    \)a[m\   ®ie 

fein  S3rüt ;   t)a  ift  S^rot,   freiließ 

^">aiii^brot,  aber  fct)ön  mei^,  aiiä- 

gebarfen. 
3(1)    §tef)e   i^iauöbrot   bem   33äder= 

brote  üor,  befonber^^  menn  e§  fo 

geraten  ift,  luie  biefe§. 
^a  ift  gebratene  Xaube,  3lebl)u()n, 

ha    ©iinfebraten,    ba    gebratene 

(Snte  unb  ^afan,   bitte,   nehmen 

@ie  nur! 
3um  ®änfebraten  fdinieden  Surfen 

om  beften. 
Soften  ©ie  aud)  ein  menig  Karpfen, 

(Schleie  ober  §ecf)t. 
3(i)    baute,    ic^    nebme    lieber   ein 

(5türfd)en  ?ta(. 
Ober    effen    ©ie    gern    SBilbpret? 

^a  ift  .*pafens  9ieb=  nnb  i^irfdj^ 

braten;  bebienen  ©ie  fid),  raie  e^j 

3t)nen  beliebt! 
^a  ift  nod)  §u^n.    2öa§  tDÜnfd)en 

©ie,    einen    ^-lügel    ober    einen 

©djenfel? 
Ober    ein    ©türfdjen     geräud)erte 

3unge? 
3d)  banie,  id)  tann  nid)t  me^r  effen; 

id)  bin  noüftänbig  fatt. 


161     — 


^Vy  tola  skoro  .  nico  njepijece. 
Wobzaruju,  zo  njemozu  Warn 
tak  poshizowac,  zo  by  Warn 
slodzaio. 

Nawopak,  ceseena  knjeni,  wi- 
dzu,  zo  möze  Wasa  kuchaf  ka 
jara  wubjernje  waric. 

Kajke  wino  pijece,  bete  abo 
cerwjene? 

Proriu,  nalijce  mi  sklencu  mosel- 
skeho. 

VVoptajce  kusk  tohole,  to  je 
mjelniske.  Abo  snadz  tele, 
rynske.  Nase  Misnjanske  tez 
hubjene  njeje,  ale  dzens  wo- 
stanjemy  pfi  cuzym. 

Pak    hisce    sklencu     rynskeho 

wina ;  je  wubjerne. 
Je-li     warn     lubo,     stanmy     a 

pojmy  do  jtwicy  corny  kofej 

wupic. 


Za  wjecerjii. 

Luby  pfecelo,  hdyz  sce  tak 
dobrociwy  byl  a  cyle  popol- 
dnjo  pola  nas  prebywal, 
zwjeselice  nas  tez  wesce 
z  tym,  zo  z  naiDi  powje- 
cerice. 

Dowolice-li,  wostanu. 

Prosu,  sydnce  so  za  l)lido! 
Smem-li    Warn    z    castku   cela- 

ceje  pjerenje  posluzic? 
Prosu  wo  kusk. 
Snadz  by  Wani   kurwota   lepje 

slodzala  ? 
Cylu  njezjem ;  polojca  je  hi§ce 

wjele  na  mnje. 
Jenoz  sebi  cylu  wzmice. 
Dowolce,    zo    bych  Warn    hisce 

sklencu  piwa  nalat? 


':?lber  ©ie  trinfen  ja  deiiiatje  i^ar 
uid)tä:  \d\  bcbaiierc,  ta\\  id) 
3i)iieii  ind)t  \o  nufuiarton  fann, 
ba^  eä  o^ncii  fd)mecfte. 

Sni  (Gegenteil,  geeinte  ^rnu,  loie 
\d)  bemerfe,  uerftefit  fiel)  3()re 
Äöd)in  Dorjüglid)  auf  bie  3"^'^' 
reitung  ber  ©peifcit. 

SBaÄ  für  SBein  trinfen  (Sie,   ri5ten' 
ober  lueifeen? 

3d}  bitte,  fdienfeu  ©ie  mir  ein 
(^ia^'  Ütofeltüein  ein. 

koitm  @ie  noc^  ein  toenig  üon 
biefeni,  e^o  ift  'iDcelnifer.  Ober 
üieileidjt  biefen  'i)a,  einen  ^)i^ein= 
roein.  llnfer  SJi'eif^ner  ift  auc^ 
nid)t  fd)ledit,  aber  f)eute  bleiben 
roir  beim  fremben. 

5(lfo  nod)  ein  ®(ä^3d)cn  ^)i(}einmein ; 
er  ift  nortrefflid). 

©te()en  n)ir  auf,  luenn'^  3t)nen 
gefällig  ift  unb  gef)en  mir  in 
bas  9teben,^immer,  um  fd)roar,^en 
Maffee  ^u  tvinfen. 

5Bcim  ^Jlöcitöeffctt. 

isiieber  Ai-'cunb,  ha  ©ie  fo  gütig 
rtsaren,  ben  gan,^en  9?ad)mittag 
bei  uni?  ;,u  uermcilen,  fo  mciben 
©ie  geling  auc^  nod)  bamit  un§ 
erfreuen,  mit  •uu'o  ein  fleineö 
9iad)tmal  eiu,yinel)men. 

2Benn  ©ie  erlauben,  fo  merbe  id) 
bleiben. 

S9itte,  fetten  ©ie  fid)  ju  Xifc^e! 

jDarf  id)  Tstincn  ein  ©türfc^en 
.Üalbi?braten  oorlegen? 

Sd)  bitte  um  ein  ©tüdd)en. 

3SieUeid)t  mürbe  S^nen  ^)iebl}ut)n 
beffer  fc^medcn? 

®an,^  merbe  id)  eö  nid)t  effen;  bie 
.s>älfte  ift  noc^  oiel  für  mtd). 

9^et)men  ©ie  nur  ba^ö  ©an^e. 

(Urlauben  ©ie,  ba^  id)  3t)nen  nod) 
ein  ®laci  55ier  einfdjenfeV 
11 


162   — 


Nalijce,  nasesklency  suproidne. 

Na  strowosc! 
Na  Wasu  strowosc! 
Budzce    tu    bozemje,     pfecelo, 
dyrbju  hie. 

Wo  serbskej  reei. 

Kak  so  Warn  ze  serbskej  recu 
cini  ? 

Nie  najlepje,  dze  to  trochu 
pomalu. 

Kozdy  zapocatk  je  cezki,  jenoz 
wutraJTiosc  wjedze  k  dospol- 
nosci. 

ÖtoJ  citam,  rozemju  skoro  wso, 
ale  hdyz  sto  serbski  poweda, 
dyrbi  to  pomalu  byc,  hewak 
jemu  njerozemju. 

Tak  bywa  pola  közdeje  rece. 
Jeli  zo  je  Warn  lubo,  budu 
z  Wami  jenoz  serbski  recec 
a  nie  khetfe  (spesnje). 

Budu  Warn  jara  dzakowny  za 
to.  Prosu,  cince  tak,  hdyzkuli 
so  zendzemoj. 

A  hdy  byeh  nesto  rjekl,  stoz 
njerozemice,  jenoz  so  hnydom 
za  tym  woprasejce.  Lubjerad 
to  wospjetuju  a  nemski  wuraz 
powem. 

Hac  dotal  je  mi  cezko,  serbski 
wotmotwjec,  dokelz  so  hisce 
cezo  reci,  hac  rozemi. 

Wso  njemöze  z  dobombyc;  dzen 
wote  dnja  nesto  wjacy,  nesto 
lepje,  doniz  reo  dokladnje 
njenawuknjece. 

Hdy  jenoz  mohl  hizo  wsitko 
prawje  wuprajec! 

Wuprajece  derje  dose,  a  po  ne- 
cim  teJ  jazyk  tomu  zwuknje. 


«Sciienfen  «Sie    ein,    iinfexe   ®Iä|er 

finb  leer. 
5luf  bic  ®efunbl)eit! 
Stuf  3t)re  ®efunbt)eit! 
Seben  ©ie  tüoljl,  mein  /^"i^eunb,  xd) 

mu§  fort! 

^on  der  tticnliiff^ctt  ^pvaä^t. 

338ie  ge^t  eä  Sf)nen  mit  ber  men* 
bifdjen  ©pradje? 

9{ic^t  am  beftcn,  e§  get)t  siemlid) 
langfam. 

Seber  Anfang  ift  fc^lDer,  nur  9(uö= 
bnuer  fü()rt  jiir  ^^^ollfommen^eit. 

3öag  id)  lefe,  üerflel)e  id)  fnft  alleg; 
aber  menn  jemanb  meiibifc^  ipnd)t, 
fo  mu^  e^  (angfam  fein,  fonft 
uerftet)e  irf)  \\)n  nid)t. 

®o  pflegt  eg  bei  jeber  ©prad)e  ,^u 
fein.  2Benn  eg  gefällig  ift,  merbe 
id)  mit  5l)nen  immer  nur  menbifd^ 
fp'-etfien  unb  nid)t  fc^neU. 

Sd)  merbe  S^nen  bafür  fef)r  banf* 
bar  fein.  3d^  bitte,  tun  «Sie  fo, 
luann  immer  mir  ,^ufammen= 
fommen. 

Unb  foUte  ic^  etlua^  fogcn,  mag 
®ie  iiid)t  öerftelien,  fragen  (Sic 
nur  auf  ber  Stelle;  id)  merbc 
eö  gern  rt)ieberl)ulen  unb  bie 
beutfdje  33ebeu(ung  ba^u  fagen. 

@^  fällt  mir  bi^^er  fdjroer,  menbif^ 
gu  ontmorten,  meil  ta§>  liKeben 
nodj  fc^morer  gel)t  a\§  ta§^  IScr«= 
ftel)en. 

@g  fann  nid)t  olle§  auf  einmal 
fein;  jeben  %ac\  etroog  mel)r,  ct= 
mos;  beffer,  bi^  Sie  Me  Sprad^e 
HüUftönbig  erlernen. 

Sl^enn  id)  menigftenc;  fd)on  alleS 
gut  au^fpredien  fönnte! 

©ie  fprcd^en  gut  genug  au§,  unb 
noc^  unb  nad)  mirb  fid)  oud) 
bie  3""9^  baran  gemötinen. 


103    — 


Boju    so,    zo  so   nii    liulzo  wu- 

snieja. 
To  so  njetrjebace  bojec.    2adyn 

rozomny     ctowjek    so    Warn 

njewusmeje. 
Kak  dolho   hizo   tule  rec  wuk- 

njece? 
Na  potdra  leta. 
Mace  to  hisce  wucerja  ? 
Haj,  khodzi  ke  mni  trojcy  wob 

tydzen,    pondzelu,    srjedu    a 

sobotu. 
Öto  einice  te  dny,  na  kotrychz 

wucef  k  Warn  njekhodzi? 

Öitam  nesto  w  recnicy,  pfeto- 
zuju  nadawki,  abo  wospje- 
tujii  te,  kotrez  je  mi  w  po- 
slednjej  hodzinje  zwuporje- 
dzal.  Druhdy  tez  nesto 
z  hlowy  wuknu. 

To  prawje  einice,  hdyz  nekotre 
nadawki  z  hlowy  nawuknjece, 
wosebje  bajki.  Te  so  snad- 
nje  wuknu  a  wobsahuja  do- 
bru  serbsku  rec;  jara  spo- 
mozne  by  Warn  byJo,  hdy 
by  so  wucef  z  Wami  pfekho- 
dzowal. 

To  stawa  so  druhdy  njedzelu; 
pfewodza  mje  hodzinu  abo 
tri. 

Widzu,  zo  w  serbscinje  derje 
postupujece. 

Z  najmjensa  sebi  to  pfeju,  ale 
hac  dotal  so  casto  w  köncow- 
kach  mylu. 

To  je  tez  jara  cezka  wec;  za 
to  pak  smedza  t^owa  we  w§e- 
lakorym  rjedze  sledowac. 

To  pfidawam,  dokelz  Serb, 
kotryz  nömski  wuknje,  casto 
pfeciwo  tomu  hröäi. 


^6)    füiitto,    baf}    mid)    bie    iL'eute 

nuelad)en. 
^a  brauchen  Sic  ]ic^  nid)t  ,^u  fiird)* 

teil.     Äein    uerftnnbigcr   9J^enjct) 

irirb  ®ie  aiiölad)eii. 
iJBie  lange  lernen  8ie  bieje  Sprache 

fri)üny 
^eiliiiifii]  anbertt)atb  3at)r. 
^aben  <gie  ba  iiod)  einen  i'ebver? 
Sa,  er  tommt  breimal  in  bei  ^orf)c 

ju  mir,    am  SJiontag,   3)^ittnioc^ 

unb  ©onnabenb  (Snmotag). 
2Bag  marf)en  (5ie  an  jenen  'Xagcn, 

an    benen    ber  ^cl)rer    nid)t    ju 

3t)nen  fommtV 
3c^  lefe  etmaö  in  ber  (S^ramniotif, 

iiberje^e     bie     "i^lufgaben,     über 

n)ieber()Dle    jene,    meiere    er   mir 

in    ber    Hörigen  Stunbe    anegc« 

beffert  ^at.    Wanc^mal  lerne  i(^ 

auc^  etma§  au^menbig. 
jDa   machen   Sie  rerf)t,    roenn  ®ie 

ein,^elne     Slufgaben     aw^toenbig 

lernen,  namentlirf)  fabeln,     ^ic 

lernt  man  leid)t  nnb  fie  entt)al» 

ten  eine  gute  menbifc^e  ©practe; 

fel)r    nüljlid)  märe    eä   für  «Sie, 

menn  ber  l'e^rer  mit  ^^nen  )pa- 

,^ieren  ginge. 
2)a*  ge)d)iel)t  mandmal  am  @onn» 

tage;  er  begleitet  mic^  gegen  brei 

©tunben. 
3ct)  bemerfe,    baß  ®ie   gute  ^ort- 

fd)ritte  im  2öenbifd)en  modien. 
^enigftenö    nninfd)e    id)    ti,    aber 

biö  je^t   irre   ic^  l)äutig   in  ben 

(^nbungcn. 
(£ö  ift  t>ai  aud)  nne  fe^r  fdjroierigc 

<Bad\i:    bafür    aber    biir[en    bie 

3Borte   in  uerjdiiebener  Crbnung 

aufeinanberfulgen. 
X)ae  gebe   id)  ^^u,    'i>a    ein  'Jl^enbc, 

meldjer  beutfd)  lernt,  oft  bagegen 

fe^lt. 

11* 


164 


Husciso  snadz  hisce  pfeciwo 
rodej  wecownikow.  Ötoz  je  so 
mjez  Nenicami  narodzil,  wezo 
z  naJozka  we,  hdze  ma  ber, 
bie  haQ,  abo  ein,  eine,  ein  sta- 
jec,  a  hdze  woboje  wuwosta- 
jec;  ale  stöz  chcyl  to  z  rec- 
nicy  wuknyc,  moht  sebi  casto 
z  mnohimi  prawidlami  a  wu- 
wzacemi  hlowu  lainac, 

Haj  wsak,  közda  reo  ma  swoje 
wobceznosce. 

We  wselakim  nastupanju  je 
serbscina  hinasa,  samo  na- 
wopncna  hac  nemcina.  Stöz 
serbski  wuknje,  tomu  so  tale 
reo  wopredka  cezka  zda,  ale 
lidyz  je  ducha  rece  trochu 
zeziiat  a  so  z  nini  spi'ecelil, 
potom  je  tez  wuknjenje  wjele 
snadnise. 

Zo  bj'  stö  w  cim  dospotny  byt, 
je  pf  ecy  wjele  casa  a  pilnosce 
trjeba,  njech  je  to  w  cimz 
chce. 

Kajki  sredk  radzice  mi  najböle, 
zo  bych  spesnje  w  serbscinje 
postupowal  ? 

Posluchac,  recec,  citac! 

Kak  sebi  to  myslice? 

Dzeco  a  muz  drje  je  dwoje;  a 
tola  ze  wsem  prawom  prajimy, 
zo  ctowjek  do  smjerce  dzeco 
wostawa. 

Pfiroda  wjedze  po  druhim  piicu 
k  reci,  dyzli  recnica.  Hizo 
w  kolebcy  wuknje  dzeco,  a  to 
jenoz  ze  stysenjom.  Mac,  nan, 
pestonca,  bratr,  sotra,  wsitcy 
reca,  wone  postucha;  woni 
pokazuja,  stoz  mjenuja,  wone 
kedzbuje  na  to,  wo  cim  so 
poweda. 


9.^ie(leic^t  noc^  öfter  gegen  ba§  @e= 
fdjled)t  ber  .'pauptroüvter.  SBcr 
unter  2)eutfd)en  t]^t)oren  luurbe, 
lueif;  atlerbingei  aus  bem  ®e= 
braudie,  rao  ei  „ber,  bie,  bog" 
ober  „ein,  eine,  ein'  ^u  fe^en 
unb  mo  er  beibes  au^.^iilcufen  t)at; 
aber  luer  bas  aus  ber  Wramrtmtif 
lernen  luoüte,  fönnte  fid)  mit  ben 
öielen  Siegeln  unb  ^luenatiinen 
ben  Äopf  ^erbredien. 

g-reilid),  jebe  ©prnc^e  bat  i^re 
(2d)iüierigteiten. 

3n  uerfd)iebcner  .*pinrrf)t  ift  bie  M.en^ 
bifcbe  @prad)e  anber§,  ju  jogar 
baö  Gegenteil  ber  beut|d)en.  3Ser 
n^enbifd)  lernt,  bem  fc^eint  bie 
Sprad^e  anfangs  fd]mer  5U  fein; 
aber  roenn  er  b.en  ®eift  ber 
(Spradie  einigermaßen  erfannt 
unb  fid)  mit  ib,m  oertraut  ge- 
mad)t  bat,  bann  ift  aur^  ba^ 
Sernen  uiel  leichter. 

®amit  jemanb  in  einer  (£adie  udII= 
fommen  merbe,  ift  immer  uiel 
3eit  unb  ^leiji  Hon  nöten,  fei  e§ 
worin  immer. 

3Beld)e^  9J^ittel  raten  @ie  mir  am 
meiften,  bamit  id)  im  9Benbifd)en 
fd)ne(le  gottfdi ritte  madje? 

§ijren,  reben,  lefen! 

Wk  meinen  @ie  ba^'^ 

Ätnb  unb  9J?ann  ift  fräüd)  jhjeier* 
lei;  unb  bocb  fagt  man  mit 
©runb,  ber  9J(enfd)  bleibe  bi'§ 
jum  Xobe  ein  ilinb. 

®ie  9?atur  fübrt  auf  einem  anberen 
SBege  ,^ur  ®prad)e,  alö  bie  ®ram* 
matif.  ©d:'On  in  ber  älMege  lernt 
ba-o  Äinb,  unb  ;^mar  nur  bur^ 
S:iören.  9J(iitter,  3.^ater,  .fiinber* 
mäbd)en,  S^ruber,  ©d^toefter,  aflc 
reben,  eig  i)ört  ju ;  fie  /geigen,  \va§r 
fie  nennen,  eä  ad^tet  barauf,  roo» 
t)on  gefprodjen  mirb. 


—    105 


Tak  wuknje  pfi  westyni  zynku 
na  woznamjenjenu  wec  myslic. 
Wopi'ijece  a  slowo  pi-ikha- 
dzatej  na  dobo.  A  ze  stowom 
tez  hnydom  to,  stoz  w  rec- 
nic}'  „päd",  „cislo",  „cas" 
mjenujemy. 

ätozkuli  tajke  dzeco  reci,  je 
prjedy  casto  a  we  wselakim 
zwjazku  slysec  dyrbjalo.  Hdy 
by  wokolo  njeho  nichtö  nje- 
recal,  by  neme  wostalo. 

Ale  tele  postupy  su  tola  snadne; 
ja  sebi  pfeju,  swöj  wotpohlad 
prjed}'  docpec! 

To  so  we,  dokelz  Wase  dary  su 
hizo  wuwite;  stoz  stö  rjeknje, 
hnydom  wjele  snadniso  zro- 
zemice,  hac  je  dzescu  mozno. 
Za  to  niace  recnicu  a  druhe 
knihi.  Tych  wezo  wotpotozic 
njesmece;  radzu  wsak  Warn, 
poshichajce  prawje  na  serb- 
scinu. 

Ja  so  casto  prasam,  kak  so  to 
a  wono  mjenuje. 

Ötoz  prasenje  nastupa,  je  naj- 
lepje,  wo  közdej  wecy  so  toho 
prasec,  stoz  z  njej  wobkha- 
dzuje,  dokelz  ton  najlepje 
we,  kak  ma  ju  ze  slowami 
wuprajic. 

Recce  tez  z  rjemjeslnikami, 
wjesnjanami  a  celedzu  tak 
husto,  kaz  so  hodzi. 

Tuz  jenoz  stajnje  tak  cince. 
Wezo  na  prenjeho  lepseho 
njesmece  postuchac,  dokelz 
lud  luisto  spatne  tworby  na- 
toza. 


•So  i^eu'iUint  e<^  ]\d)  bei  einem  i^e- 
luiffcn  i.'aiitc  nii  bie  be^eiduicte 
3iid)c  ;,ii  benfen.  '^ej.jnff  r.iib 
•©ort  fommen  ^yigleid).  Unb  mit 
beul  'i\?orte  foi^leid)  aud)  bnö, 
UHVö  iimn  in  ber  (^iiimmatif 
„,ynU",  „ScihV".  „Seit"  l)eifu. 

äBa^  immer  ein  [olc^eci  Slinh 
fl)rid)t,  iiuiH  ev  fvüdeu  oft  nnb  in 
iierfd)iebencr  'i>erbinbnnr,  gehört 
t)übm.  ^)iebete  niemanb  rini^» 
um  ba^^felbe,  bliebe  o-5  ftumm. 

'?tber  biefe  ^-ortfrf)ritte  finb  bod) 
cjerini];  id)  n)nnfrf)e  et)er  mein 
Siel  ,^u  erreichen. 

•J^aö  iieri"tel)t  fic^,  meil  Tsfire  j^äbig- 
feiten  fd]Dn  entiuirfelt  finb;  loaö 
jemanb  jiigt,  foifen  3ie  gleich 
uiel  (eid)ter,  ak-  eö  bem  kmbt 
muglid)  i[t.  Tafiir  baben  Sic 
bie  (!>3rammatif  nnb  anbere  ^ü- 
d)n:  Xieje  bitrfen  Sic  fi'ciHc^ 
nid)t  n'eglecjen:  aber  id)  rate 
3()nen,  boren  2k  red)t  anf  ^a^ 
!ü?3enbild)'. 

3't)  frage  oft,  unc  bae  unb  jeneä 
beiHt.' 

SSaö  baö  ,'vragcn  betrifft,  fo  ift  e^ 
am  beften,  über  jebe  Sac^e  ben 
',n  fragen,  ber  bamit  nmget)t, 
med  ber  am  beften  mciß,  \vk 
er  fie  mit  'JSorten  anc-brüden 
foü. 

hieben  2ie  and)  mit  vianbrnorfern, 
iL'anblouten  nnb  mit  bem  (^kfinbe 
jo  oft  aii'  mbglid). 

5((fo  tun  Sie  nur  beftänbig  fo. 
^•reilid)  auf  ben  erfteu  ^^efteit 
bürfen  Sie  nidit  boren,  lueil  baö 
SSoil  uielfad)  fdjk'd)te  normen 
gebraud)t. 


Anthologie. 

(Zberka  nastawkow  a  spewow.) 


Z  hol^ich  l^t.* 

Maly  hölöec  hizo  sym  z  boka  dzecacych  dzetow  w  pesku, 
pjersci  a  hlinje  rozicki  scipat,  trawy,  zela  a  zelicka  torhal,  halzy 
lamal,  na  stoniy  lazyl,  prez  jamy  a  z  murjow  skakal,  w  reccy 
hacenja  twarit  a  ryby  a  raki  löjit^  piscalki  z  wjefby,  cenkeje 
witki  a  sciny  dzetal,  a  taratawy,  zwite  ze  skory  wjefbineje  hatzy. 
Pröki,  funkawy,  pukawy  a  sykawki,  tesaki  z  wjefbowych  wot- 
nohow  rezac,  kfudj'-  dzelac  a  praskac,  zo  po  cylej'  wsy  klincese, 
pfez  pferowy  skakac,  kamjenje,  njezraly  sad  a  bernjace  kulki 
z  kijeskom,  pak  rozpacenym,  pak  könckojtym  mjetac  —  to  bechu 
tak  wjesela  swobodneho  wjesneho  hölca. 

Towarstwa  be  malo:  W  malej  wjescy  (7  cislow)  jeno  tro 
holcy  blizkeje  starob3^  Tohodla  hrajachmy  mjenje  zhromadneje 
hry,  khiba  bace  basnickow.  Közdy  mejese  so  sam  za  so  starac 
a  sam  so  zabawjec.     Tak  so  z  casom  z  pfirodu  sprecelich. 

Öula  tez  bese,  ale  njedrejese  jara.  Dolho  njetrajese,  a  za 
dorn  njewobcezowase.  Najwjacy  wso  so  w  suli  dzetase;  doma 
mejese  so  jeno  hisce  nesto  pfiwuknyc.  VV  suli  druhdy  kusk 
wupraska  dopominase  maleho  ctowjeka  na  to,  zo  so  drjewo  wse- 
lako  trjebac  hodzi.  Ale  po  suli  bese  hole  pol  zemjana,  swo- 
bodny  a  wjesoly,  byrnje  mel  husy  a  pozdziso  kruwki  pasc  abo 
swacinu  nosyc  a  na  polu  wselake  drobne  dzela  wobstarac. 

Rjane  bechu  ,  to  casy  a  polne  dzecacych  worakawstwow ! 
A  tola  zane  htupe  c2Lsy\  Serbski  hur  njeje  hlupy  clowjek  a 
njeje  to  byl  tez  pfed  potsta  letami  a  prjedy. 

Daloko  tehdom  pi'isot  njejsym.  Domjaca  wjes  bese  moj 
kraj,    Susodna  wjes  bese  cuzba,  kotraz  so  jeno  druhdy  wopyta, 

*  Handrij  Ducraan. 


—     167     — 

hdyz  so  k  sewcej,  kowarjej,  tyserjej  dzese.  Ale  doaia  bese  közde 
polo,  tuka,  hajk,  haj  kozdy  kerk  znaty  a  ptace  hnezda,  jhdzez- 
kuli  bechu.  Tola  so  jich  njedotkachmy,  khiba  wroblacych. 
Nosydla  a  prudla  stajec  tez  wjedzachiny  a  rybicki  bjeze  saka 
tojic. 

Na  te  zfote  casy! 

W  tutych  casach  syin  zapocat  pfirodu  pöznawac,  pomatu, 
nie  z  knihow,  ale  z  pfiklada  a  stowow  nana  a  susodow. 

Nan  znajese  wjele  zelovs^  a  hromadzese  lekafske  zela  za 
doni  a  za  susodow.  Tak  tez  ja  je  zezaach  a  syin  tez  jako  stu- 
denta  so  pröcowal,  jich  wjacy  a  wjacy  zeznac,  doma  a  dale  a 
w  krasnej  wokolnosei  zloteje  Prahi. 

Wut  nana  a  susodow  sym  wjele  nawakayl  a  w  dzecacej 
wcipnosci  drje  tez  wselako  jich  wobcezil,  prasejo  so  zasy  a 
zasy:  „Öto  je  to?  Kak  reka  to?"  Nehdyzkuli  druheje  wot- 
mohvy  njedostach  hac:  „To  je  trawa,  to  je  zelo!"  Pozdziso 
walich  so  do  knihow  a  slownikow  a  siedzach  za  serbskimi  raje- 
nami  a  mözach  rostliny  pomjenowac,  kotrychz  mjena  doma 
njeznajachu.  A  zeznawsi  so  ze  serbskimi  w(3tcincami  piükhilese 
so  mloduska  wutroba  borzy  slawnemu  pfirodospytnikej  Rostokej, 
kiz  mje  dale  a  böle  rozwuöi  wo  krasnoscach  a  jpotajnoscach 
Bozeje  stw(3rby. 


Carska  swaöina.* 

Fred  sto  letami  bese  mjez  Awstriskej  a  Ruskej  wulke 
pfecelstwo.  To  wukhadzese  z  francozskich  wöjnow,  w  kotrychä 
Awstriscy  a  Rusojo  z  Prusarai  hromadze  pfeciwo  Napoleonej 
bechu  wojowali.  Sam  car  Alexander  I.  pr^indze  do  Wiena  kej- 
zora  Franca  I.  pfecelnje  wopytac.  Wienscy  wobydlerjo  witachu 
jeho  z  wulkimi  cescemi  a  z  njewsednej  pychu  jara  swjatounje, 
kaz  so  to  za  cara  tehdom  po  cytej  Europje  mocneho  piüstoji, 
a  holdowachu  jemu  ze  wsech  stron,  „Vivat  hoch!",  „Släva!", 
„2;ivio!",  „Eljen!"  wolajcy.  Öim  wutrobnise  böse  witanje  na 
kej/.orskim  dwgrje. 

*   Miktaws  Bjedrich-Radlubin. 


—     168     — 

Carej  Alexandrej  so  wsitko  jara  spodobase,  jenoz  za  sceho- 
wacym  wobjedoiii  nie.  A  tola  so  kejzorske  blido  z  wubranymi 
jedzemi  a  napojemi  mohl  rjec  zhibowase.  Sto  jene  be  njewolu 
möcneho  knjeza  wubudzito?  Car  Alexander  mejese  wötre  wocko 
a  z  tym  nestozkuli  dosledzi,  stoz  druzy  njewidzachu  abo  tola 
kedzbu  njemejachu.  Börzy  mjenujcy  car  spozna,  zo  wselake 
jedze,  najluboznise  pastetki,  najrjeiise  pjecenje  khwilu  na  blidze 
postachu,  potom  pak  ani,  zo  by  so  jich  hisce  sto  dotknyl  byt, 
je  zasy  z  blida  zebrachu  a  na  pfihotowanske  blido  donjesechu. 
Wot  tarn  pak  so  wjacy  njewrocichu.  A  tola  be  sebi  car  ton 
abo  tamny  dortk  hisce  rady  blize  k  wutrobje  v/zal.  Wedzese 
dzen  sebi  dobru  pojedz  wazic.  Tohodla  hladase  car  za  cylym 
wobjedom  pokhmurjenje.  „Je  z  dolheho  pucowanja  mucny. 
Jutfe  hizo  budze  wjeselso  a  pfecelniso  hladac."  Tak  wulozo- 
wachu  sebi  kejzorscy  radziceljo. 

Za  druhim  wobjedom  posydny  so  rjany,  bruny  pjeceny 
bazant  ze  smorzlemi  a  z  druhimi  slödnymi  pfidawkami  runje 
pfed  carorn  na  blido.  Lubozna  wofi  znosowase  so  z  njeho 
wokolo  blida  a  wabjese  chcyjawosc,  a  car  myslese  pi*i  sebi: 
„Tomu  njedam  nimo  hie!"  Börzy  pak  zhubi  so  jemu  rjany 
bazant  z  wocow  zasy  na  prihotowanske  blido  a  tani  wosta 
zabywsi  stejo.  Car  pokhmuri  swoje  coto.  A  sto  budze  so  jemu 
dziwac?  Z  hJodnym  clowjekom  tak  njejsu  rece,  a  hdyz  so 
jemu  hisce  jedze  pred  hubu  bjeru,  na  kotrez  je  hizo  so  kruce 
zahladat,  potom  je  hrimanje  blizko.  Tohodla  wosta  car  cyly 
wobjed  pokhmurjeny  a  recese  malo, 

„Car  hizo  zaso  hroznje  hlada,  a  tola  bese  pfed  wobjedom 
tak  hnadny!"  menjachu  kejzorscy  radziceljo,  mrööele  na  caro- 
wym  cole  ze  strozelemi  pytnywsi,  Lamachu  sebi  hlowu  a  suko- 
tachu  mjeze  sobu:  „Z  wotkel  jeno  su  mrocele  pi'icahnyle?  Zo 
tola  politiske  njewjedro,  blyski  a  hromy  za  cylu  Europu  strasne 
z  toho  njenastanu!"  Ale  zanemu  njeradzi  so  pficinu  toho 
mröcna  wuhudac.J 

Po  wobjedze  bese  njenucena  zabawa,  ale  tez  na  tej  so  car 
ledma  wobdzelese.  Jeho  woblico  njechase  so  wujasnic.  Kaz 
dzen  to  je.  Ölowjek  ze  skazenym  abo  zjebanym  zoldkom  je  kaz 
za  Halstrowom    corne    zamrocene    njebjo.     Car  tez  börzy  sam- 


—    16H    — 

lutki  bjez  prewoda  wotendze.  Zo  by  jeho  wotsalenje  hnydom 
njenadpadnylo,  wundze  po  pödlanskej  khodbje,  hdzez  hewak 
jenoz  sluzoAvnistwo  khodzese,  do  swojeho  wobydlenja  Ducy  po 
khodbje  zezda  so  jemii,  zo  w  jenym  wysokim  woknje  za  zawes- 
kom  nesto  so  khowa.  „Pfede  mnu  so  njctrjeba  nichto  khowac, 
stöz  ma  dobre  swedomje",  myslese  car  a  pfistupi  blize,  zo  by 
wohladal.  Zavvesk  zbehnywsi  wuhlada  wsedny  rucny  korb. 
W  kejzorskim  hrodze  je  tez  do  wsedneho  riicneho  korba  hödnje 
pohladac.  Tuz  sebi  jon  car  Avocini.  Bows  kows!  Khort  tola! 
Tule  do  korba  stuleny  dzen  sedzese  ton  ceknjen}'  pjeceny  bazant 
a  runja  kurjatkam  cyla  crjoda  luboznych  pastetkow  w  slebornej 
gkli.  — Wabjaca  wön  sapase  skoro  wotfe  z  korba:  „Pfimaj  so! 
Njehladaj  kazanja!"  Car  pak  cli(3yse  tez  wedzec,  sto  je  hisce 
wjacy  w  tym  korbje,  a  sahase  hlubje  do  njelio.  Z  krutym  hiba- 
njom  pak  zabrinca  w  spodku  hromadka  potnych  blesi  tokaj- 
skeho  a  burgundskeho  wina:   „Wzmi,  pij!     Wzmi,  pij!" 

„Aj,  aj,  tajkele  njenadzite  zbozo!"  posepta  sebi  car  rozra- 
dowany  a  bese  hnydom  toho  nienjenja,  kaz  nekotrazkuli  njewi- 
nowata  dusa,  kotraz  je  nesto  ciize  namakata :  „Stoz  sym  nama- 
kat,  je  mi!"  Njebese  wsak  tez  tu  ziweje  duse,  kotraz  by  z  nim 
prawowata :  „Ceji  je  korb?"  Tuz  njedase  sebi  dolho  kazac, 
wza  korb  na  ruku  a  donjese  sebi  jon  do  swojich  kemnatow. 
Tani  skhowa  jon  do  kamora,  zo  njeby  tras  cuzych  woci  pohör- 
sowal. 

Nazajtra  pösla  car  kejzorej  Francej  liscicko  ze  zlotymi 
kromami,  ze  ztotym  carskim  worjotom  a  ze  zlotej  krönu  a  na 
nim  stojese  napisane :  „Pfeprosuju  Wasu  Majestosc  k  malej 
swacinje.  Wulcy  budu  so  radowac,  hdyz  budu  Wasu  Majestosc 
powitac  möc." 

Kejzor  Franc  dziwase  so  nad  tymle  njewsednym  preprose- 
njom  a  bese  jara  wcipny,  kajka  to  jeno  budze  swacina  a  dze§e. 

Car  Alexander  witase  jeho  jara  precelnje  a  rjekny:  „Wo- 
dajce,  Majestosc,  pfeprosenje,  ale  namaj  je  tak  nialo  prileznosce 
popfateje,  zo  bychmoj  mohioj  sebi  z  wutroby  wuznawaö,  sto 
myslimoj  a  sto  wemoj,  ani  zo  bychu  to  cuze  wusi  slysale.  Toho- 
dla  prosu,    dowolce,    zo    bych    ja    sam    hospodarja,    kucharja    a 


—    170  — 

pincnika  cinit!    Tak  wostanjemoj  cyle  mjez  sobu  a  njetrjebamoj 
so  cuzych  wusi  bojec." 

Potom  wucahny  ze  swojeho  katnora  korb,  staji  pjeceneho 
bazanta  z  pastetkami  na  blido;  tez  winowych  blesi  njezaby. 
Jara  wiistojnje  pfiprawjese  a  pfedkladowase  kejzorej  Francej. 
Wocinjese  tez  blese  a  naliwase  wino.  „Prawje  rjenje  je  so  mi 
radzilo",  tak  powedase  pödia,  „bazanta,  kotryz  je  mi  wcera 
pferadnje  z  blida  ceknyt,  zasy  dosahnyc  a  k  tomu  hisce  cj^tu 
crjödu  mtodych  kurjatkow,  kaz  Majestosc  widzice."  A  dale 
pferadzese  jemu  jara  zortniwje,  sto  je  z  wötrym  wöckom  za 
blidom  widzaf,  a  hdze  je  korb  namakal. 

Kejzor  Franc  pfiposluchase  kedzbliwje,  njedziwase  pak  so 
ani  njehorsese  so  dale  nad  tym.  Sköncnje  rjekny  mernje:  „My 
na  kejzorskich  a  kralovvskich  hrodach  wsak  maniy  wjele  njepro- 
senych  hosci.  Haj,  Wasa  Majestosc,  knjeze  caro,  pola  nas  wsak 
je  runje  kaz  pola  Was  doma,  prawa  a  lewa  ruka,  prawa  a  lewa 
strona.  Nekotfi  su  tras  hizo  wot  malosce,  dokelz  starsi  a  dohla- 
dowarjo  mato  za  tym  hladachu,  na  lewu  stronu  a  z  lewej  ruku 
dzelac  zwukli.  Tajke  nawucenje  so  cezko  wotwuci.  Ale  tu 
widzice,  Majestosc,  maly  pfiktad,  kak  je  to  pola  Was  we  wulkim, 
zo  sluzownicy  a  zastojnicy  na  lewu  stronu  dzetaja,  mesto  z  pra- 
wej  z  lewej  ruku!" 

Car  Alexander  chcyse  na  to  wulkej  woci  cinic  a  colo 
khmuric,  dopomni  pak  so  hisce  prawy  wokomik,  kak  je  prjedy 
runje  sam  hisce  prajil,  zo  chcetaj  sebi  wuznawaö,'!  stoz  myslitaj 
a  stoz  westaj;  tuz  skhowa  sebi  kejzorowe  slowa  we  swojim 
pomjatku  do  pi*ilopka. 

Potom  swacestaj  kejzoraj  a  zabawjestaj  so  jara  pfecelnje. 
Tale  swacina  pak  bese  wobemaj  Jena  z  najrjensich  cyteho 
ziwjenja,  dokelz  njetrjebastaj  so  pfi  njej  do  jazyka  kusac  a 
slowa  sobu  pözerac,  a  tak  bestej  zotdk  a  wutroba  z  dobom  jara 
prijomnje  woki'ewjenej.  — 

Doma  dopomni  so  car  Alexander  casto  na  maly  pokiw 
kejzora  Franca,  hdyz  jeho  wötre  wöcko  woprawdze  wjele  dzela 
na  lewu  stronu  pöznawase.  Jeho  sylna  ruka  pröcowase  so 
porjedzec,  stoz  mözno;  ale:  „Haj  werno,  kejzor  Franc  je  cyle 
prawje  prajil,  tajke  nawucenje  so  cezko  wotwuci!"  tak  dyrbjese 


—    171    — 

sebi  stajnje  swedcic.  Hisce  dzensnisi  dzen,  kaz  so  casto  stysi, 
tarn  stuzownicy  a  zastojnicy  jara  z  wulka  z  lewej  ruku  dzetaja. 
„K  comu  dha  clowjek  rucy  ma  —  khiba-li  k  branju!" 

*>) 

Pfiroda  kraja  w  starych  fasach.* 

Kraj,  kotryz  bO  [)o  Boziin  wjedzeiiju  nasim  prjedownikam 
za  za.sydlenje  postajeny,  bese  w  starym  casu  'cyle  liinasi,  liac 
Jon  netko  widzimy.  Tarn,  hdzez  su  netko  wobdzetane  pola,  wsy 
a  niesta,  —  becliu  lesy,  hdzez  su  pastwisca  a  tuki  —  pfesce- 
racliu  so  njepfistupne  tonidla  a  bahna,  z  bozom,  rohozinu  a 
rokotom  poroscene.  Mochi,  sycizny,  smjelny  a  druhe  bahnate 
ro8tlin)%  kiz  seroke  pfestrenje  pokrywachu,  ziwjachu  crjödu 
pfekasancow,  wlakow  a  wödnych  ptakow.  Netcise  Blöta  pfi 
delnjej  Sprewi^  njejsu  nico  w  pi'irunanju  z  tym,  stoz  bese  pfed 
tj'sac  letami,  a  sto  mamy  häkle  prajic  wo  starodawnych  casach, 
hdyz  so  clowjeca  i)r6ca  njebe  hisce  tut3'ch  pfepadowatych  mest- 
nosci  ani  dotknj'ta!  We  wonym  casu  pfedstawjachu  blöta  a 
bahna  na  pobrjohach  Wodry,  Sprewje,  Lobja  a  Habole  wosebitu 
pfirodu,  polnu  bujneho  a  z  kwetkami  zdebjeneno  rostlinstwa. 
Z  redka  zwazi  so  dziwje  zwerjo  do  tutych  zelencow  a  pfepado- 
watych tonidlow  pohladac,  na  kotrez  clowjeca  noha  njebe  postu- 
pila,  hdzez  tysacy  let  njebe  clowjeci  hlös  cisinu  pfetorhnyt,  ale 
jenoz  fifolenje  ptaeiny  a  rjeclitanje  zabow. 

Z  tonidlow  a  l)ahnow  cyrcace  wody  hromadzachu  so  do 
do  hlubsich  reckow  a  rekow,  wjele  wlöznoty  ze  sebje  wotdze- 
lejc}',  stoz  roscenju  rokota,  wjefb}^  ji^vy,  wölsiny,  wosycy,  topola 
a  wrjosu  howjese.  Powysene  mestna,  z  bahnami  wobdate,  po- 
krywachu so  z  lesami  po  wselnkosci  pödy.  Na  peskatych  pohor- 
kach  mesachu  so  khöjnj'  ze  skowrjencinu,  jodleini,  a  wokolo 
nich  na  wobrubje  lesa  roscechu  brezy.  Wsitke  tute  ziwicate  a 
breckate  stoinj-^  napjelnjachu  powetr  ze  sylnej  wönju,  kotruz 
möze  jenoz  tön  sebi  myslic,  kiz  je  w  pralesach  pfobywat.  Na 
cornozemi  tworjachu  duby  a  buki  ze  swojimi  haluzanii  kryw, 
pfez    kotryz    slöncne   pruhi    zonje    hac  na  jich  korjenje   njeswö- 

'  Z  knihi:  „Historija  serbskelio  nantda". 


—    172   — 

cachu.  Tute  nadobne  stomy  njezapowedzachu  w  swojim  towaf- 
stwje  zhromadne  byce  hrabam,  jaworam,  jaslam,  klonam,  wja- 
zam,  jablonjani,  kruswinam,  slowcinam,  ani  tez  najnijensini  bra- 
tram,  ^Uajböle  seroko  roscacym :  bozam,  akacijam,  lescinam,  sip- 
kam,  pölnym  rözam  a  t.  d. 

W  pralesach  a  huscinach,  z  mnohoscu  pjenkow  zawalenych, 
z  wetrom  wuwrocanych,  a  z  powitkami,  na  stomach  so  pleca- 
cymi ,  zacemnj^ych,  knjezachu  swobodnje  crjody  zwerjatow, 
mjez  kotrymiz  prenje  mestno  zajimachu  tury,  zubry  a  biiwoly, 
jako  kralowje,  wokolo  nich  pak  jako  hibite  poddanstwo:  lösy, 
jelenje,  sorny,  kotrez  w  spesnym  behu  tarn  a  sem  cahajcy  sebi 
mestnisca  pytachu,  hdzez  bechu  pred  nadpadom  lakacych  wjel- 
kow  weste;  pfetoz  wjelki  pfibehowachu  hizo  w  Khrystusowym 
casu  ze  Skandinaviskeje  po  lodach  baltiskeho  iiiorja  do  slowjan- 
skich  krajow,  riinje  tak  jako  netko,  a  pytachu  sebi  ziwnosc 
w  cuzym  kraju,  hdyz  jim  we  wötcnych  skandinaviskich  horach 
hlod  ze  smjercu  hrozese.  Druhdy  Spytowachu  so  wjelki  z  dzi- 
wimi  swinjemi,  kotrez  wosebje  w  dubowych  hajach  pfebjMvachu, 
hdzez  mejachu  w  zoldzach  dosahacu  picu.  Tu  wojowase  so 
casto  wo  ziwjenje.  Zubiska  kimdrosa  rozpröchu  casto  brjuchi 
wobzernych  wjelkow,  ale  te  nasadzichu  rad  swoje  ziwjenje,  zo 
bychu  raz  plecowinu  njepfecela  woptac  mohle.  Strasnisi  dyzli 
druhe  zwerjata  bese  mjedwjedz,  pfetoz  pfed  sylnymi  rohanii 
turow  abo  buwolow  mozese  lohcy  na  stom  skocic,  a  druhich 
zwerjatow  so  njebojese;  jenoz  pfed  wjelkami  dyrbjese  so  na 
kedzbu  brac,  dokelz  te  mözachu  w  khowankach  potajene  nje- 
jabcy  jeho  wobskocic  a  beda  jemu,  njeby-li  na  stom  skocit,  abo 
njeby-li  mlody  stom  z  korjenjom  wutorlinyl  ä  z  nim  jako  ze 
swikadlom  na  hlowy  zdziwjenych  njepfecelow  praskat.  W  zdale- 
nosci  wot  holka  wjetsich  zwerjatow  suwachu  so  po  stomach 
rysy,  kuny,  zrawcy,  dziwje  köcki,  sköncnje  wjewjefcki,  kotrez 
starosciwje  worjechi  do  dupow  nosacliu,  zo  bychu  wosrjedz 
zymy  z  hlodom  njezahinyle.  Zaso  druhe  zwerjata,  jako  liski, 
swincy,  kanikle,  pfed  möcnisimi  so  bojicy,  khowachu  so  w  dze- 
rach,  a  zajac  jeniccy  w  cekanju  spomözenje  namakacy  lubowase 
pola  pfi  lesach,  hdzez  jeho  spesne  nohi  njebychu  zadzewkow 
namakate. 


-    l<;^  — 

Pod  khlodkom  pralesow  spechowase  wloznota  lesow  pfibe- 
ranje  wudow,  kotroz  tehdy  wjele  wyse  stojachu  dyzli  netko. 
Reki  mejachu  wodowe  zjednocenja  z  druhimi  rekami  a  jezo- 
rami,  netko  dospotnje  wuskhnyte  doliny  bechu  z  wodu  pokryte 
a  po  cylym  kraju  tworjuchu  so  kupy.  Pfi  tajkej  mnohosci 
wodow  piödnjachu  so  ryby  wselakich  druzinow:  Jososy  a  jasotry 
napjelnjachu  pi-ed  nekotrymi  letstotkanü  hisce  Loljjo  a  Wodru, 
a  mjensich  rj'-bow  dotal  njeje  njedostatk.  Z  jednyni  stowom, 
pfiroda  njeje  swojich  darow  lutowata  w  krnjn,  kotryz  mejese 
nasa  wotcina  byc. 

PrÖnje  zasydleiije.* 

W  kraju,  z  wodami  a  bahnami  pfecehnjenym,  abo  z  lesami 
poroscenym,  hdzez  hlowne  drohi  po  rekach  wjedzechu,  mozachu 
najprihödnise  mestna  pi'ebywanja  za  prenich  zasydlerjow  jenoz 
pobrjohi  rekow  byc,  po  kotrychz  be  mozno,  löze  wsitke  potreb- 
nosce  döstac,  do  zjednocenja  ze  susodanii  stupic  a  w  strachach 
z  cekanjom  so  wumöc.  W  rekach  namaka  so  wobstajne  zezi- 
wjenje  a  prjedy  hac  so  poradzi  w  lesach  zwerinu  moric,  zdzer- 
zachu  ryby  clowjeka  pfed  hlodom.  Tola  wsudze  njepfihodzachu 
so  brjohi  rekow  za  zasydlenje.  W  nekotr3'^ch  mestnacli  zadze- 
wachu  wuwrcjcene  stoletne  duby  ze  swojimi  korjenjeini  pfistupej 
z  reki  k  brjoliej,  w  druhich  cinjachu  bahna  a  tonidta  brjohi 
njepi'istupne  ze  strony  sucheho  kraja.  Tuz  dyrbjachu  so  suche 
a  pristupne  brjohi  pytac,  wosebje  pi'i  brodach,  hdzez  mozese 
so  nie  jeno  na  colinje,  ale  tez  pesi,  byrnje  hac  do  sije  we  wodze, 
runje  na  napfeciwny  brjöh  docpec.  W  tajkich  mestach  zatozene 
WS3'  pomjenowachu  so:  Breg,  Pfibreg,  Brod,  Brody,  Pfewoz 
(Prjawoz),  Recicy,  Zarec  atd.  A  stojese-li  wjes  pfi  zjednocenju 
dweju  rekow,  mjenowachu  ju  Mjezyrec,  Widia,  Wusce. 

Druhe  wsy  mjenowachu  so  po  mestnoscach,  na  kotrychz 
lezachu  :  Hora,  Zahof,  Podhof,  Stok**,  Podstup,  Mokro,  Sucha, 
Btonje***,    Mochow,    Delany,    Dolsk,    Jezory,    Kalawa,    Kalisko, 


•  Z  knibi     Ilistorija  serbskeho  naruda« 
♦**  ^iitung. 


—    174   — 

Kamjenc,    Kamjenna,    Kholm.    Khröscicy,    Luh,  Lukow,  Leskow, 
Nizin,  Rowno,  Wysoka. 

Wot  lesnych  rostlinow  sii  mjena :  Bor,  Bork,  Borkowy,  Bre- 
zow,  Breznica,  Bukow,  Bukowina  (Bukojna),  Chmjelow,  Dubc, 
Dubrawaj  Grabin,  Hrabowka,  Gw(3zd,  Jabloiica,  Jasen,  Jasenca, 
Jawof,  Jawornik,  Jedlow,  Jedlica,  Jilwa,  Lipje,  Lipsk,  Malin, 
Rohozna,  Sliwin,  Smolnja,  Swidnica,  Tornow,  Wolesnica. 

Zaso  drphe  mjenowachu  so  po  zalozerjach  abo  prenich 
zasydlerjach:  Boguslawowicy  (netko:  Bojswecy),  Radliibicy  (netko: 
Ralbicy),  Bojanowicy  (netko:  Banecy),  Mitociey  atd. 

Wobdarjeni  wot  Boha  ze  strowym  rozsudom,  dawachu  nasi 
prjedownicy  kozdej  wecy  zrozemliwe  mjeno,  tak  zo  injeno  samo 
wopfijece  wo  wecy  podawase.  Tohodla  mjenowachu  so  reki, 
mjez  jich  sydliscemi  cecace,  po  swojich  samownoscach:  Bagnica, 
Btonja,  Öornica,  Öorna  Woda,  Kamjenica,  Lugnica,  Mutnica, 
abo  wot  lesow,  hdzez  mejachu  swöj  pocatk:  Breznica,  Bukow^a, 
Dubja,  Jiwa,  Soznja  (Khojnowa),  Wjazownica,  WjeJ'"bowa,  W61- 
sinka. 

Wsitko  to  sta  so  w  dalokej  starodawnosci,  wo  kotrejz  zane 
pisma  njejsu  powedale;  tola  dzensnisa  serbska  rec  wobswedca 
hisce,  zo  su  nase  wsy  a  reki  swoje  mjena  dostale  wot  nasich 
slowjanskich  prjedownikow  a  wot  zaneho  druhoho  luda.  Potaj- 
kim  bechu  preni  wobydlerjo  kraja  Jz  toho  samoho  ludu,  kotre- 
hoz  potomnicy  tez  netko  k  Bozej  khwalbje  a  k  wopomnjeöu 
slawneje  minylosce  hisce  tu  pfebywaju  pod  mjenom  Serbow 
a    Luzicanow. 

Lu2i5ei^o  a  Serbja.* 

Seroka  runina  wot  Wisly  a  Warty  pfez  Wodru,  Sprewju, 
Lobjo  wot  wusöa  reki  Wezery  a  poJnöcneho  morja  pfedstawja 
hisce  nötko  nizinu,  pfecehnjenu  z  muohoscu  bahnow  a  tonidtow 
wosebje  w  Delnjej  Luzicy  a  Brand enburgskej.  W  starodawnosci 
bechu  tute  kraje  hisce  bole  podmokle,  tak  zo  cyla  pfestren 
smuhu  bahnow  abo  luhow  tworjese,  na  kotrychz  so  tarn  pfeby- 
wace    ludy    po   m^stnoscach    wselako    mjenowachu,    ale    wsitcy 


Z  hnihi :   »Historija  »erbskebo  naroda« 


—  ivr.  — 

zhromadnje  rekachu  Luzenjo  abo  Lucenjo.  Tuto  nijeno 
Ipremeni  so  we  rce  Romjanow  a  Grekow  do  Lugii,  Lingi,  a 
rlojicy  so  wopfijmje,  zo  to  hinak  byc  njemozese;  pfetoz  staro- 
dawni  drohowarjo  po  stowjanskich  krajach  njeniejachu  w  swojej 
•r&ci  slowjanske  zynki  /,  r  a  ;.  a  njem«')zachu  tohodla  mjeno 
Wiuzanow  a  Lucanow  prawje  wiirjec.  Tak  powedachu,  do  Roma 
I  abo  Grecije  so  wrociwsi,  wo  ludach  z  mjenom  Lugii  a  Lingi, 
fibo  wo  krajach  Lugi  a  Luki. 

Wot    drohowarjow    a    kupcow    zhoni    starodawny    swet    a 

p  zapisa  za  nasu  wedomosc,    zo   so  „wulki  lud  Luzanow"    dzelese 

ins    mnohe    mjeiise    ludy,    porozdzelene  pfez  bahna  a  lesy,    wot 

Jkotrychz    sebi  woni  wosebite    mjeno    dachu    dla  rozeznaca  wot 

f  susodow.    Tohodla  mjenowachu  so  ci,  kotfiz  w  bukowych  lesach 

fpH  delnjej  Warce  a  Wödrje  sydlachu,  Bukowjenjo,  w  khöjno- 

wych  horach  abo  lesach  w  Ölezskej  Borjanowje,   a  jich  suso- 

dza    we  wölsowych    lesach    pfi  Wödrje  Wolesnjenjo;    w   cem- 

nych  njedostupnych  pralesach  pfi  Kwisy  bydlachu  DzedoSenjo, 

a,tym,   kotfiz  mjez  blötami  abo  luhami  sydlachu,    wosta  mjeno 

Luzanow  a  pozdziso  Luzicanow. 

*      Na  zapad  wot  Luzicanow  pfi  Lobju,    Solawje,    Mohanje,  we 

dprinkskich  horach,    hac  do  Wöttawy  (Fuldy)    a  na  polnöc  hac 

k  Smolinam  (Harcej)  lezachu  sydlisca  Serbow,  tez  rozdzelenych 

.na  mnohe  mjense  ludy.    Z  nich  bechu  na  prawym  brjozy  Lobja 

w  prenim  letstotku  po  Khrystusu  slawni  Budysenjo,    za   Lob- 

'  jom    Mohilenjo,    za    Solawu    w    sJowjanskich    horach    Durin- 

•kowje,    wulki  lud,    kotrehoz  sydlisca  daloko  pfez  Mohan  dosa- 

hachu,  k  poldnju  hac  do  Dunaja,  hdzez  bese  romska  hranica. 

Tak    zajimastaj    dwaj    wulkaj    ludaj    jeneho    slowjanskeho 

i  naroda,  Luzenjo  a  Serbja,  samu  srjedzinu  Europy.    A  njebese 

;  mJez  nimi  w  behu  pjecich  prenich  stotkow  po  Khrysce  ani  jed- 

noho  N§mca    ani    cuzeho  knjezicerja.      Jenoz   na  pomjezach    so 

•  wojowase  —  pfi  Dunaju  z  Romjanami,  a  —  pfi  Woltawje  (Ful- 

■  d^e)  z  Nemcami,  kotfiä  chcychu  tam  Durinkam  sölnje  abo  saliny 

^"•Inocu  wzac. 


—     176     — 

Serbskej  zeini.* 

O  zemja  serbska!     Twoju  'noz  chcu  khwalic  rolu, 
chcii  khroble  slawiö  twoje  raestna  starodawne 
a  woziwjowac  twojich  synow  mjena  slawne, 
njech  wutroba  tez  rozkoci  so  z  dziwjej  bolu. 

O  zemja  .serbska !     Z  kuztom  swojim  moju  wolu 
bron,  zo  bych  wotkryl  starych  casow  sledy  krwawne 
a  stysal,  kak  so  z  njebjes  wola  myt;o  sprawne 
na  ciizu  zlosc  pfez  twoje  hory,  bona,  holu. 

O  zemja  serbska !  Khwalic  twoje  plödne  bona 
chcu,  hory  mödre,  spewow  cunjozrudne  hrona 
a  slawic  cichu  nadobnosc  chcu  twojoh'  ludu. 

O  zemja  serbska!     Nihdj^  tebje  njezabudu! 
Twöj  wobraz  widzu  w  myslenju  a  wosrjedz  sona 
mi  twoje  mjeno  klinci  kaz  zwuk  jasnoh'  zwona. 


Form  y.** 

Mjetele  so  sonjo  kolebaja 

Na  kwetkach  a  btyskot  tysacory 

Do  kfidtow  sej  somocanych  tkaja; 

Plenca  kwetkam  so,  jim  slödke  twory 

Wurecec  jich  lestne  hubki  znaja  .  .  . 

Hladam,  hladam  —  pesnjef  khudy  khory. 

Hraju  z  formu  rady  w  pesnjow  raju, 

Kuzto  budzu,  slowam  hudzu  reje, 

Kcewy  kosu,  prosu  spewy  meje, 

Haju  rym  a  rhytmus  w  serbskim  kraju. 

Drastu  barbow  wsech  a  mödow  sije 
Kwetka  sej  a  röza,  hdyz  ju  kosa 
Cefery  a  slönco  lubosc  lije; 
Stodku  wetficki  z  jej'  hubki  nosa 
Wöii,  a  nezne  zynca  melodije, 
Sobu  klincec  moje  truny  prosa. 

**    J.  Öisinski. 


—    177    — 

Hraju  z  fonnu  rady  w  pesnjow  rajii, 
Kuzlo  budzu,  slowam  hudzu  reje, 
Kcewy  kosu,   prosu  spewy  meje, 
Haju  ryni  a  rhytmus  w  serbskim  kraju. 

Z  jiiha  njesu  ptacata  a  tfasii 

Z  kfidlow  nalece.     Pfez  haj  a  hono 

Klinci  jiisk  a  spew  jich  na  kwasu 

Njewjesce  najrjense  hudza  hrono ; 

Z  nimi  dusa  juska  w  mejskim  casu.  — 

Pfec  mje  w  mejskich  pesnjech  pestoi'i,  sono! 

Hraju  z  formu  rady  w  pesnjow  raju, 

Kuzlo  budzu,  slowam  hudzu  reje, 

Kcewy  kosu,  prosu  spewy  nieje, 

Haju  rym  a  rhj^tmus  w  serbskim  kraju. 

Lecec  ehcyl  bych  k  njebju  ze  skowronckom;     " 
Chcyl  bych  pf estworic  so  do  mjetela ; 
Strowic  chcyl  bych  z  lubosciwym  hronckom, 
Hdzez  so  kwetki  cef  wjenja  a  bela ; 
Dremac  chcyl  ze  solobika  sonckom ; 
Chcyl  bych  z  pcolku  buncec  do  dzecela ! 
Hraju  z  formu  rady  w  pesnjow  raju, 
Kuzio  budzu,  slowam  hudzu  reje, 
Kcewy  kosu,  prosu  spewy  meje, 
Haju  rym  a  rhytmus  w  serbskim  kraju. 


Spewam  domjace  a  cuze  hlosy, 
Kwetki  scipani  z  lukow,  hoi*  a  hajow; 
Takt  a  barbu  peseii  sebi  prosy 
Wot  wutroby  a  wot  starych  bajow; 
Wjesoly  w  srjedz  rhytmiskich  sym  hrajow, 
W'ysk  a  stysk  mi  mysl  a  wobraz  nosy. 
Hraju  z  formu  rady  w  pesnjow  raju, 
Kuzlo  budzu,  f^owam  hudzu  reje, 
Kcewy  kosu,  prosu  spi^wy  meje, 
Haju  rym   .1    rlivlnms  w  st'i-l)sl<iiii   kraju. 


—   178  — 

Serbska  reo!     Ja  khwalu  twoje  slowa: 
W  rymach  luboznje  a  möcnje  zwonja; 
Z  wjesoloscu  mi   so  wjerci  htowa, 
Hclyz  kaz  mjetele  so  pysne  honja. 
Serbska  rec!     Njech  su  ci  p3''cha  nowa 
Pesnje,  kotrez  z  duse  mi  so  ronja! 
Hrajii  z  formii  rady  w  pesnjow  raju, 
Kiizlo  budzu,  slowam  hudzu  reje, 
Kcewy  kosu,  prosu  spewy  meje, 
Haju  ryni  a  rhytmus  w  serbskim  kraju. 


S  e  r  b  a  m.* 

Najkruciso  so  netk  mi  spinaj,  truna  zlota! 
Akordy  z   njej'  najmöcnise  wab,   porsto   mtody! 
Spew  spewac  chcii,   kiz  mojim  Serbam  do  swobody 
ze  sumom  dobycefskim  wulamat  by  wrota. 

„O  Serbja,  stance  k  dzelu,  njebojce  so  pota  !" 
Was  z  rowa  prosa   zahinjene  rody. 
„O  stance,  zleiiice  puta  zuzbafskeje  skody, 
so  zhrabajce  a  mjez  wami  biidz  pfezjednota!" 

Za  cuzyn)   duchom,   cuzym  wasnjom  njezadajce;  • 
rec  wötcow  serbskich   a  jich  sweru  kruce  hajce. 
a  kozdy  hruzlik  serbskej'  zemje  wobarajce! 

Juz  ranje  ztote  piika  so  pfez  cen^nosc  nocnu.  —■, 
Tuz  stajce  do  dzela  tu  ruku  sta)*om6cnu,  \ 

wy  Serbja  moji,  za  rec  a  za  zemju  wotcnu! 

*  Cisinski. 


Kral,   Georg 

Grammatik  der  vjendischen 
Sorache  in  der  Oberlausitz 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 


UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY