Skip to main content

Full text of "Gramática NA Isinauicang Tagalog Nang SA CASTILÂ SA CAPARÁANANG MG̃A TANÓNG ..."

See other formats


Google 



This is a digital eopy of a book that was prcscrvod for generations on library shclvcs bcforc it was carcfully seanned by Google as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc online. 

It has survived long enough for the eopyright to cxpirc and the book to enter the publie domain. A publie domain book is one that was never subjcct 

to eopyright or whose legal eopyright term has expircd. Whether a book is in the publie domain may vary eountry to eountry. Publie domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, eultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from the 

publisher to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digiti^e publie domain materials and make them widely aeeessible. Publie domain books belong to the 
publie and wc are merely their eustodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resouree, we liave taken steps to 
prcvcnt abuse by eommereial parties, ineluding plaeing leehnieal restrietions on automated qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-eommereial use ofthefiles Wc designed Google Book Seareh for use by individuals, and wc rcqucst that you use these filcs for 
personal, non-eommereial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomated qucrics of any sort to Google's system: If you are eondueting researeh on maehine 
translation, optieal eharaeter reeognition or other areas where aeeess to a laige amount of tcxt is hclpful, please eontaet us. Wc eneourage the 
use of publie domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht Goog^s "watermark" you see on eaeh flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and helping them lind 
additional materials through Google Book Seareh. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
beeause wc bclicvc a book is in the publie domain for users in the United States, that the work is also in the publie domain for users in other 
eountries. Whether a book is still in eopyright varies from eountry to eountry, and wc ean'l offer guidanee on whether any speciflc use of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearanee in Google Book Seareh means it ean bc used in any manner 
anywhere in the world. Gopyright infringement liabili^ ean be quite severe. 

About Google Book Seareh 

Google's mission is to organizc the world's information and to make it univcrsally aeeessible and uscful. Google Book Seareh helps readers 
discovcr the world's books while helping authors and publishers reaeh new audienees. You ean seareh through the full icxi of ihis book on the web 

at |http://books.qooqle.com/| 



Google 



Aeerea de este libro 

Esta cs una eopia digital de un libro que, durante generaeiones, se ha conservado en las estanterfas de una biblioteea, hasta quc Google ha deeidido 

eseanearlo eomo parte de un proyeeto que pretende que sea posible deseubrir en lfnea libros de todo el mundo. 

Ha sobrevivido tantos anos eomo para que los dereehos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio pliblieo. El que un libro sea de 

dominio pliblieo significa que nunea ha estado protegido por dereehos de autor, o bien que el periodo legal de estos dereehos ya ha expirado. Es 

posible que una misma obra sea de dominio pliblieo en unos pafses y, sin embaigo, no lo sea en otros. Los libros de dominio pliblieo son nuestras 

puertas haeia el pasado, suponen un patrimonio hist6rico, eultural y de eonoeimientos que, a menudo, resulta diffcil de deseubrir. 

Todas las anotaeiones, mareas y otras senales en los m^genes que est^n presentes en el volumen original apareeer^ tambi^n en este archivo eomo 

tesdmonio del laigo viaje que el libro ha reeorrido desde el editor hasta la biblioteea y, Analmente, hasta usted. 

Normas de uso 

Google se enorgulleee de poder eolaborar eon distintas biblioteeas para digitalizar los materiales de dominio pliblieo a fin de haeerlos aeeesibles 
a todo el mundo. Los libros de dominio pliblieo son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata dc un 
trabajo earo. Por este motivo, y para poder ofrecer este reeurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte dc tereeros 
eon Tmes eomereiales, y hemos ineluido restrieeiones tdenieas sobre las solieitudes automatizadas. 
Asimismo, lc pedimos quc: 

+ Haga un uso exclusivamente no eomereial de estos archivos Hemos disenado la Bilsqucda dc libros dc Google para cl uso dc partieulares: 
eomo tal, le pedimos que utiliee estos archivos eon fines personales, y no eomereiales. 

+ No envie solidtudes automatiiadas Por favor, no envfe solieitudes automatizadas de ningiin tipo al sistema de Google. Si est^ llevando a 
eabo una investigaci(Sn sobre traducci6n automdtiea, reeonoeimiento 6ptico de earaeteres u otros eampos para los que resulte litil disrrutar 
de aeeeso a una gran eantidad de texto, por favor, envfenos un mcnsajc. Pomentamos cl uso dc materiales dc dominio pilblieo eon estos 
prop6sitos y seguro que podremos ayudarle. 

+ Conserve la atribueidn La filigrana de Google quc vcrd cn todos los archivos cs Tundamental para informar a los usuarios sobre este proyeeto 
y ayudarles a eneontrar materiales adieionales en la Blisqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine. 

+ Mant^ngase siempre dentro de la legalidad Sea eual sea el uso que haga de estos materiales, reeuerde quc cs responsable dc asegurarse dc 
que todo lo que haee es legal. No d^ por sentado que, por el heeho de que una obra se eonsidere de dominio piiblieo para los usuarios dc 
los Estados Unidos, lo ser^ tambi^n para los usuarios de otros pafses. La l^islaci(Sn sobre dereehos de autor varfa de un pafs a otro, y no 
podemos taeilitar informaci6n sobre si estS permitido un uso especffico de alglin libro. Por favor, no suponga que la aparici6n de un libro cn 
nuestro programa significa quc sc puede utilizar dc igual manera cn todo cl mundo. La responsabilidad ante la infracci6n dc los dereehos dc 
autor puede ser muy grave. 

Aeerea de la Busqueda de libros de Google 



El objctivo dc Google eonsiste cn organizar informaci6n proeedente dc todo cl mundo y haeerla aeeesible y litil dc forma univcrsal. El programa dc 
Busqucda dc libros de Google ayuda a los leetores a deseubrir los libros dc todo cl mundo a la vcz quc ayuda a autores y editores a llegar a nucvas 
audieneias. Podrd realizar blisquedas en el texto eompleto de este libro en la web, cn la pdgina |http : / /books . google . com| 



-/ 




nc. 3-0 3 L 
Presented by 

|l.HjB)(tft«TTCOULi:OT10M - - . 

»U IHE PHIUIPPINEO NOl ei- " 3 V- 



y 



yGoogle 



/r& 






dbyGoogle 



yGoogle 



dbyGoogle 



El priueipio de la sabidurla es | 
el temor de Dios, I 



Ang simuli naug earunuilgan a; 
ang pageataeut sa Dios. 



PP.OPIEDAD DE 



Todo dou 



II Laliit nang uasting tuuay na da- 
yiene d«l Cielo. ngal, ay galiug sa Lailgit. 

8a maeatuid: aug maHga biyayi. 



yGoosle 



illkliTlSA 



TEftDaCIDft EN 



POR DIALOGOS CONFORME AL ORIGINAL DE 



. ltt$tio I, mm 8 ittstiik. 



aumentada ademSs eon parte del Epitome de la Real 
Aeademia Espanola, obras deeiaradas de Texto -por' el 
Consejo de Instrueeion ptibliea para la primera ense- 
nanza de ia Peninsula, y por el Ministro de Ultramar 
para las posesiones de Cuba, Puerto-Rieo y Pilipinas 
del Gobierno Espanol. 

eUYA TRADUeeiON OBEJETA DEDIGA 

PON ^. ^ILLAMAr^IN 

PARA LA PAeiL COMPREENSiON EN EL ESTUDIO DE LOS BUDIMENTOS 
ELEMENTALES DE D^GHAS GRAM'ATICAS Y PRONTA ENSEKANZA DE LA 

-LENGUA ESPANOLA. 

A LOS YERDADEROS TAGALOS DE, PILIPINAS 

/ Analogia. 

\ Sintaxis. 

Tratados'. ..... J P''f'"J'j- 

j Ortograiia. 

/ Ortografia y Caligpafia. 

\ Numeraeiones roipianas y abreviaturas. 



Coii superio7 permiso. 



ANO 1886: 



.EstableeiiTtientD TipogrSIieo «La if)(!ustrial,« 



yGoosIe 



\*^ 



©MlillSA 



Hft I$IKftUIGftNG 



1] 
sa eaparaanang mi& tandng at sag6t eBparis nang sa uiiraDg guiaaui ni 

at nadagdagan pa nang ilSn nang E^pitome nang sa Real 
Aeademiang Gastiia, manga yaring ipinahintulot na ma- 
guing texto nang Consejo, nang Instpueeion piibllea na 
isange^p sa simulang pagtutur'6 sa buong ealup^an nang 
eastiia, at ang Ministro sa Ultramar ipinahintulot din 
nam^n sa manga ealalaguian 6 ealupaan sa Guba, Puepto- 
Rieo at Pilipinas nang pinaghaharian nang Espana. 

ITO-I GAYA tinagalog masa-t inilAan ni 

PON ^. ^ILLAMARIN, 

AT NANG IGADALI NAHG CABAT1H-AN SA PAG-AARAI. NANG MANGA SIMU- 

LANG CATUNGCULANG SADIA NAKGMANGA NASABING GBAMATIGA AT ICA- 

TULING PAG-TUTURO NANG UIGANG OASTILA. 

SA MANGA TUNAY NA TAGALOG SA FILIPINAS 

SAnalogia. 
Sintaxis. 
OrtogrlL. 
Ortosrafia at Caligrafia. 
Numeraeiong romanas at abi^eYiatueas. 



Sa eapaMntulutan sa eapangyarilian nang puno. 



TAONG 1886: 

pitiag-gagauang tipogr^fico,"La industriai,: 



ESeOLTA NDM. 18. 



yGi>tv;;U 



dbyGoogle 



/^63 l'iSi, 



BIREeeiON BENERIL 



ABMINISTBIGIOH GITIl 



klas Filipinas. 



NEOOeiADO 



IMPRENTA Y GENSURA 



El Excmo. Sr. Direetor general por 
aeuerdo fecha de ayer se ha ser- 
vido eoneeder a V. el eompetente 
permiso para tradueir al Tagalo y 
pubUear en estas Islas la Gramd- 
tiea Castellana euyo manuserito 
aeompano de euya obra, una vez 
impresa debera remitir a este Cep- 
tro Directivo, segun preyiene la ley 
y euatro de los euales seran re- 
mesados al Exmo. Sr. Ministro de 
Ultramar. 

Lo que eomunieo a V. para su 
eonoeimiento y satisfaccion. , , 

Dios guarde a V. muehos aiios. 
Manila 27 de JuIio de 1886.— 
P. S. — Miguel Eerrer y Plantada. 



St. W. %acaliai ^illa. 



matm. 



dbyGoogle 



Es eonstante y eseusado es deeirlo, que nosotros los 
naturales del pais, salvas debidas eeepeiSnes, por mas que 
tras de una eonstaneia a toda prueba llegamos a hablar 
el idioma Espanol, eomo no eonoeemos perteetamente la 
gramatiea y sus reglas, elemento preeiso e indispensable, 
no eonseguimos el fin que nos proponemos, 6 por lo eomun, 
mereed a los esfuerzos, lo alcanzamos solo a medias. Vemos 
muehaehos aplieados que hablan 6 reeitan en eastellano una 
oraeion 6 romanee eon poea 6 sin ninguna oportunidad: 
que usan de tal 6 eual frase eon mueha impropiedad; 
y todo es, por no eomprender aquellos rudimentos. Los 
mismos Protesores quiza y aun sin quiza, habrian tro- 
pezado, 6 tropiezan eon el inconveniente, que sus disei- 
pulos les dan la lecci6n de memoria, materialmente eomo 
esta eserita; pero preguntados sobre su genuina inteligeneia, 
su eontestaeion, sino es del todo estraiia, tampoeo satis- 
face: ja que atribuir esto? a la ignoraneia de la gramatiea 
que es el arte de hablar y eseribir eon perfecci6n y pro- 
piedad. Sin pretension de saberlo bien y viviendo en un 
pueblo lejano.Tagalo (Nasugbu prorineia de Batangas) mi 
ineonpeteneia es notoria, pero alentado eon mi buen deseo 
y deeidida voluntad de proeurar 4 mis paisanos un sen- 



yGoogle 



Siang palagui-na at di na dapat eun sa bagay sa- 
bihin pa, na eaming manga tagarito sa lupang tinubuan 
namin, liban sa may earapatang sadiang ueol na eaiba- 
han, cahima-t ilalung higuit _ na isun6d sa isang tunay 
na pananatihng lub6s na lub6s, hind! namin marating ang 
pangungusap nang uieang Castila, sa pagea-t dl namin 
naquiquilalang tunay ang gramatiea^t- eaniang manga eau- 
tusang quinacatuiran, simultog eatungeulang bagay na eai- 
langan na di suca,t ualtin, hindt namin eamtan ang sadiang 
inaaealang gauln, 6 ang sa earaniuan, salamat sa mahga pag- 
pipilit, aming inaabot lamang ay ^naqui-i datapua. Naea- 
caquita eami nang manga batang masieap sa pag-aaral na 
nag-uiuiea 6 nag-sasaysay sa uieang eastila nang istog ora- 
ci6n 6 romanee sa eaeauntt 6 sa ualang anomang easay- 
sayan: manga na-gainit nang bagay 6 anomang ttlring sa 
malaquing eamalian: at lahat nga-i sa hindl eamalayan 
niaong manga simultag eatungeulan. Ang manga it6 ring 
raanga Paham na nag-tuturo marahil at euu minsa-i ua- 
lang marahil, nangaeaeasumpong, 6 nasusumpungan ang 
sanghing dt ma-aail, na ang eanilang manga disdpulos 
na nagpapahayag nang leeeiong isinaulo eun dingiguin ay 
tunay na tunay na eaparis nang nasusulat; datapua eun 
manga tanungin tungeol sa eaniang taganfa 6 gauing ca- 
tantuan, ang eaniang easagutan, eun di sa lahat ay sala, 
nama-i eaeauntl ang ieapageaeasia: ^sa an6 ma-ipararatang 
it6? sa eamusmusan 6 di eamalayan sa gramatiea na it6 
nga ang arte nang uiea at pag sulat na tutong-tuto at sa- 
riling earapatan. DI sa pag-hahangad nang aeo-i badhing 
may dunong na magaling at aeo-i natitiri sa isang bayang 
may ealayuan at eatagalugan (Nasugbii provincia nang Ba- 
tangan) ladhalang aeo-i ualang eapangagao, nguni-t sa 
Udi6c tiang aquing mabuting nasa at tiios na eaibigan na 



yGoogle' 



dero que, & mi iuido, sea fScil y seguro de Uegar i. ad- 

V 

quirir el eonoeimiento del dialeeto Espaiiol, he empren- 
dido este modesto trabajo: Traducci6n de la Gramdtiea 
Castellana al ididma Tagalot por la didaetiea de preguntas 
y respuestas que en mi humilde sentir, imprimiran mejor 
y facilitaran su estudio. Si, eomo espero, leniendo por de- 
lante el Santo temor de Dios y la esquisita solieitud de 
los maestros de primera instrueeion obtenga exito favorable 
esta obrita, quedaran realizados mis propositos y reeom- 
pensados eon 'usura mis afanes y desvelos. 



i by Google 



ipaano sa eaueulan ang aquing manga sing-tinubuang lupa 
sa isang landas na, sa aquing eaisipan, naua-i matiali-t 
magaan at tumpae na dadatning anquinin ang pagcaqui- 
lala nang uieang Gastila, aquing guinaua itong maliinliing 
pinag-pagalang: « Gramdtieang Castild na isinauieang 
Tagalog » _ sa tuos na eaparaanang tanong at sagot na 
sa aquing maamong damdam,, tataeang mabuti at. iea- 
dadallng pag aaral. Sia naua na paris nang aquing an- 
tay, lubha pa eun magearoong isaunahan ang Santong 
pageataeut sa Dios at ang pagmamasaquit nang manga maes- 
tro na sumasanay sa simulang pag-tuturo magearoong 
ea-uauaan sa eaayunan itong munting niari, maguiguing sa 
eayariang pananatiling tunay ang aquing manga sinadiang 
aeala at nangabayaran na nang higuit na paquinabang ang 
aquing nasang pinag pagalan at manga pag-lalamay. 



yGoogle 



SEililEi OiSIILLIIi 



(*) 



PRELIMINARES. 



^Que es Gramatica Gastellana? — El arte de hablar 
eon propiedad y eseribir eorreetamente la lengua easte- 
Ilana 6 espaiiola. 

^Que es idioma 6 lengual — El conjunto de palabras 
y modos de hablar peeuliares a eada naeion. (**) 



^En eUantas partes se diride la Gramatiea? — En eua- 
tro, que son: Anologia, Sintdxis, Prosodia y Ortografia. 

^Que es Analogia? — La que ensena el eonoeimiento 
aislado de las palabras. 

^Que es Sintakis? — La que enserla el modo de unir 
las palabras para formar oraeiones. 

iQue es Prosodia?— La que enseiia la reeta pro- 
nuneiaeion de las palabras. 

^Que es ORT0GRAFiA? — La que ensena a eseribir eor- 
reetamente las palabras y el buen uso de los signos de 
puntuaeion. 



(•) La lengua de los naluralas de Etparm se Ilama espanola; y 
tambien y mas eomunmente oaatellana por que empez6 a usarse en 
UistUla, y prevaleci6 sobre las de los otros pueblos que habitaron la 
Penmsula Iberiea. 

(") Llamase palabra, dieeion 6 weablo la oxpresi6n mas simple 
de una idea, 6 sea del eonoeimiento de una eosa. La palabra 6 reu- 
nion (ie palabras eon que se expresa un ooneepto eabal, se llama 
oraaon gramatioal. Con las oraci6nes so forman las eldusulas 6 pe- 
nodos, y eon los periodos las obras Uterarias - 



yGoogle 



eRiiiiieiK oism&, 



GASAYSAYANG MADLA. 



n 



^Ano np ang GRAMATieAse Gastila? — Ang arte nang 
uiea na na sa earapatan at pag sulat na tutong-tuto nang 
uieang eastila 6 taga Espana. \ 

^Ano nga ang sariling salita 6 uieeS — Ang eatipunan 
nang maraming saysay at bagay na pag-uiuieang guina- 
gauing sarili nang baua-t naeion. (sa maeatuid, baua-t lupang 
tinubuan.) (**) 

(iSa ilang manga bahagui mapag hihiuahiualay aiig Gra- 
matiea? — Sa apat, na ito Hgang: Analogia, Sintdosis, Pro- 
sodia at Oriografia. 

^;An6 nga ang Analogia? — Ang nagtuturo nang eaba- 
tirang namumugt6ng nang manga uiea. 

iAn6 nga ang Sintaxis? — Ang nagtutur6 .nang ailo-t 
bagay nang pagsasama nang manga uiea at nang ma- 
gauang oraeiones. 

^An6 nga ang PROSODiA?^Ang nagtuturo nang ma- 
tuid sa pag-sasaysay nang raanga uiea. 

jAn6 nga ang ORTOGRAFiA? — Ang nagtuturo sa pag- 
sulat nang earapatan sa manga uiuieain, at ang mabuting gui^ 
nagau! nang manga itinatandang ibaibang gudbs at tudloe. 



(") Ang uiea iiang raanga taga Espana tatauaguing espanola; at 
gayon din at lalung earaniuan-na-i eastellana, sa pagea-t siniraulang 
guinarait sa Castilla, at nanatili it6 sa iba-t ibang bayang manga na- 
nir^ sa Peninsula Ib6i-ica. 

(''} Tatauaguing uiea, saysai/ 6 panguHgasap ang badia na lalung 
magaan nang isang paean^ 6 nang isang eabatiran nang isang bagay. 
Ang uiea 6 tnageaeasamahan nang manga uiea na ipinagsasaysay nang 
isang eaisipang ganap, tinatauag na oraeion nang gramdtiea. Sa manga 
■ opaeiones nayayari ang manga easagsagan 6 capaunauadng_ saysay, at 
sa manga iniaanong saysay ang manga yaring librong isinulat. 



yGoogle 



PARTS PRIMSRA 

ANALOGlA. 

^Que es ANALOGiA? — La parte de la Gi'amatiea que 
nos da a eonoeer aisladamente las palabras y sus aeeidentes. 

jCuantas elases de palabras tiene la lengua Gaste- 
llana.? — Diez, a saber: artieulo, nombre, ael/etioo, pro- 
nombre, verbo, partieipio, adoerbio, preposieion, eon- 
junci6n e interjecci6n. 

^Guantas y euales son las variaci6nes 6 aeeidentes 
gramatieales de las palabras? — Pueden redueirse a euatro: 
numero, genero, ,declinaci6n, , Y conjugaci6n. {*) 

^Que es ndmero gramatieaR — La eireunstaneia de 
ser el objeto uno o mas de uno. 

^Guantos son los niimeros gramatieales? — Dos, a saber: 
singular y plured. 

iOat es numero singular? — EI que espresa una 
persona o eosa sola, eomo hombre, eaballo, elima. 

,iQue es niimero plural?~'E\ que expresa dos 6 mas 
personas o eosas, eomo Iiombres, eaballos, plumas. 



(*) Son oarlahles e,\ artieulo, nombre, adietivo, pi-onoml^re, vci'bo 
y partieipio, 6 imariables el adverbio, pi-eposieion, C0DJunci6n 6 
intei'jccci6n. 



yGoosle 



BAHAGUmG UNA \ 

ANALOGlA. ' 

^Ano nga ang analogIa? — Ang bahagui nang Gramatiea 
na nag papaqiiilala sa atin nang eahiualayang inaanquin nang 
manga uiea at eanilang quinapapalaguiang nararapat. 

(illang manga bagaybagay mayroon ang uieang eas; 
tila? — Sampu, ,at maalaman: artieulo, nombre, adjetwo, 
pronombre, nerbo, partieipio, adoerbio, prepo^ieidn, eon- 
juncidn at inteijecci6n. 

jllan at alln-alin nga ang manga pagbabago-bago, 6 ma- 
nga eapaanuang tungeol sa Gramatiea nang manga uiea? — 
Maaring paoui-in sa apat: mimero, ginero, dedinaeion at 
conJugacidn. (') 

^Ano nga ang m'merong gramatieal? — Ang eaturulan 
nang sinasadiang maalaman eun isa 6 lampas sa isa. 

^Uan nga ang manga numerong gramatieales? — Ualaua, 
at maalaman: singular at plural, (eaunauaan sa iisa at 
sa marami.) ' 

(i Ano nga ang niimero sinrfiilar? — Ang nagsasaysay nang 
isang eatauan 6 isang bagay lamang, na paris nang uieang 
hombre, eaballo, elima, [tao, eabayo, singao nang panahdn. 

(iAno ngaangni5meropfMraf? — Ang nagsasaysay nangsa 
dalaua 6 humigait pang dalauang tao c3 manga bagay na paris 
nang uieang hombres, eaballos, plamai, (manga tao, manga 
eabayo, mmga. panulat). 



(*) Mlnga n^.prir/uiiaibi ang- ar'tieuio, nnmiii-G, adjetivo, pronom- 
bre,' vcrito, at parlieipio, al Itiiidi nag iibd ang advcrbio, preposi- 
eion at interieoGion. 



1, Hosted by 



Google 



GENEROS (*) 

jQue es ginero^ — La calificaci6n que damos a los 
nombres segun el sexo a que perteeen. 

jCuanto3 son los generos? — En eastellano son tres: 
maseuUno, /emenino y neutro. 

^Gual es el genero maseulino? — El de los yarones, 
animales maehos 6 eosas que el uso ha aplieado a este 
genero, eomo hombre, eaballo, tintero. 

^Gual es el genero Jemenino? — El de las mugeres, 
animales hembras 6 eosas que el uso ha apheado a este 
genero, eomo muger, paloma, sitla. 

^Que es lo que eomprende el genero neutro? — EI 
neutro no eomprende eosas ni personas determinadas, 
sino ineiertas e indeterminadas, eomo lo bueno, lo malo, 
lo tuyo, ete. 



LA DECLINACION Y CASOS. 

^Que es DEeLiNAOioN? — La variaci6n de una 
por easos, para signihear diyersas relaci6nes. 

^Guantos son estos CASOS? — Seis, llamados; nomina- 
tim, genitivo, datito, acusativo, vocativo y ablativo. 



('i Los generos no se Gonoee en lalengua tagala en artieulot 
' ni en pronombres. 



yGoosle 



GENEROS (*) 

^Ano nga ang (/mero?— Ang palagay na eapaanuang 
quinacahulugang bigay natin sa manga pangalan ayon sa eaniang 
marapat na quinapapalaguian. 

^llan nga ^ng manga generos? — Sa uieang eastila ay 
tallo: maseulino, /emenino at neutro. 

^Ah'n .nga ang genero maseidino'? — Ang sa manga la- 
laqui, hayop na lalaqui 6 manga bagay-bagay na sa gaui 
inilalangeap sa generong ito, na paris nang hombre, eaballo^ 
tintero, (tao, eabayo, tintero.) 

^Alin ngaang genero /emenmo? — Ang sa manga babae, 
hayop na babae man 6 mangi bagay-bagay na sa gau! ini- 
lalangeap sa generong ito, na paris nang muger, paloma, 
silla (babae, ealapate, taburete.) 

jAlin ang nasasaelao nang genero neutro? — Ang neutro 
hindi naeasasaelao nang maraming bagay, ni sa manga tao 
man eun ilan, eun dl sa ualang eatantuan 6 ualang bilang 
na quinapapalaguian eaparis nang manga uieang lo bueno, 
lo malo, lo tuyo, ete. (ang mabuti, ang masaraa, ang 
y6, ete.) 



ANG DECLINACI6N AT GASOS. 

^Ano nga ang DECLiNACi6n?— Ang pagbabago-bago nang 
isang uiea na iniaayon sa easos nang magearoong eahulugan 
nang sa ibaibang sasaysain. 

jllan itong manga-CASOS? — Anim, manga tinatauag na: 
nominatim, genitivo, dativo, aeusatiuo, vocatiDO at abla- 
tivo. 



{*) Ang g^aeros hindi naquiquilala sa uieang tagalog sa artieuh 
ni sa mga pronombre man. 



yGoosIe 



9 

^Gual es el oficio del nomikatito? — Designar el su- 
geto 6 agente de la significaci6n del verbo y por lo mismo 
le eorresponde los artieulos d, la, lo, en singular y los, 
las en plural. 

^Que se nota eon el genitiyo? — La relaeion de pro- 
piedad, poseeion 6 perteneneia; y'siempre lleya eonsigo la 
preposieion ie. 

^Que explica el datiyo? — La persona 6 eosa a las eua- 
les, en bien 6 en nial, ateeta 6 se apliea la significaci6n 
del verbo, sin ser objeto direeto de ella. Va proeedido 
siempre de las preposici6nes d 6 para. 



^Que se entiende por acdsati¥0?— La persona. 6 eosa 
que es objeto 6 termino direeto del verbo, euando le 
tiene; y unas veces se deja preeeder, y otras no, de la 
preposieion a. 

^Que fin tiene el vocativo? — Llamar 6 exclamar. Lle- 
va algunas veces, antepuesta la interjecci6n lah! u /o/(/ 



^Que expresamos eon el ABLATnro? — Las relaeiones 
de proeedeneia, situaeion, modo, tiempo, instrumento, ma- 
teria, ete. Va preeedido eonstantemente de preposieion; 
siendo las mas eoniunes de que se vale eon, d.e, desde, 
en, por, sin, sohre, tras. 

^Que es conjdgaci6n?— La variedad de formas que 
admite el yerbo segun sus modos, tiempos, numeros y 
personas. 



yGoosle 



^Alin nga ang eatungeulan nang nominatiyo? — Magsalay- 
say 6 tumueoy. nang alin mang sumasaelao nang eahulugan, 
nang verbo, at eaya nararapat sa eaniang pagsasaysay ang 
manga artieulo el, la, lo, sa singular, at los, las sa plural. 

jAn6ng ipinaquiquilala sa gekitito? — Ang easaysayan 
nang pagea mayari, pagea-tirang tunay sa naquiquilalang 
ari; at eaya laguing dalang easama ang preposieion de, 
(nang, ni.) 

/ jAng DATIYO anong ipinagsasaysay? — Ang tao 6 anot 
mang bagay na ang manga ito sa mabuti o.sa masama nag 
daramdam 6 linalangeapan nang eahulugan nang vevbo, 
datapua-i hindl it6 ang tunay niang tuid na eapupu- 
nan. Caya sinasangeapang lagui nang manga preposieiong 
a, 6 para (sa singular ay sa, 6 nang sa, 6 si; sa plural 
sa manga, o nang sa manga 6 sild.) 

jAnong eabaiiran sa acusativo? — Ang tao 6 anoman 
'na sadiang piieay 6 eahulugan tuid nang verbo, eun ito-i 
mayroon; at manga euo minsa-i sinasamahan, at sa manga 
iba-i hindi nang preposieion a (eay.) 

^Anong sinasadia nang voCATivo? — Tumauag 6 ma- 
ngusap nang bagay na ealaguimlaguim na naayon sa ca- 
lumbayan, eatuaan, 6 eaya sa eagalitan. Gaya dinadala, sa 
minsan-minsa-i ang interjecci6n lah! 6 joh! (ito rin sa ui- 
eang tagalog.) 

(:;An6ng sinasabi natin sa pag-gamit nang ablativo? — 
Ang manga saysay nang pinagmumulan, pagealagay, ario, 
panahon, easangeapan 6 ang isinasangeap, ete; Gaya si- 
nasamahang palagui-na nang preposici6n, na ang lalung 
earaniuang guinagamit ang manga eon, de, desde, en, por, 
' sin, sobre, tras. 

^An6 nga ang coN]nGACi6N — Ang pageaeaibaiba nang 
eaniang pagealagay na tinatangap nang verbo ayon sa ca- 
niang manga modos, tiempos, numeros at personas (s.bb, " 
panahon, manga bilang, at eatauhan.) ■ 



yGoosle 



10 

ARTlCCLO (*) 

^Que es ARTieuLO? — Una parte de la oraeion que se 
antepone al nombre para denotar su genero y numero. 

jCuantos artieulos hay en eastellano? — Los siguientes: 
el, la, lo, un y tina para el sirigular, y losi las, unos 
y unas para el plural. 

^C6mo se Uaman estos artieulos? Unos determinados, 
y otros indeterminados. 

jCuales son los artieulos determinados? — Los artieu- 
los determinados en singular son los siguientes: 

El, para el genero maseulino, eomo el homhre. 

La, para el genero femenino, eomo la muger. 

Lo, para el genero' neutro, eomo lo jusio. 

iY euales, son el plural? — Estos otros: ^ 

. Los, para el genero maseulino, eomo los hombres. 

Las, para el genero temenino, eomo las mugeres. 

El genero neutro no tiene plural. 
,;Cuales son los artleulos indeterminados?^hos arti- 
eulos irideterminados en singular son estos: - ■ 

Un, para el genero -maseulino eorao un nino. 



(•) .Ya se ha dielio en una de las notas pasadas, que ]os ar- 
tieulos no eonoee genepo en lengua tagala, por lo eual (ang) sirve 
para el, la, lo, m y una del singulai-, y (manga) para lot, lai, 
unos y unas del f)lural. 



yGoogle 



10 
ARTleULO n ■ . 

^;An6 nga ang ARTieuto? — Isang bahagui nang ora- 
eion na inauiina sa nombre at nang ica-quiiala nang ca- 
niang ggnero at niimero, (an6ng ealalaguian at bilang.) 

jHan ang manga artieulo sa uieang eastila? — Itong 
manga sumusunod: el, la, lo, un, at una sangeap sa sin- 
gular at los, las, unos at unas ito nama-i sa plural. 

^Ano pang ma-itatauag na iba sa manga artieulos? — 
Ang . manga determinados at .indeterminados (pinagea- 
eaalaman, di-pinageaeaalaman nang lubos.) 

j,Alin nga itong manga artieulos determinados'i — Ang 
manga artieulos determinados sa singular ito ngang manga 
sumusun6d: 

El^ sangeap sa genero maseulino, paris nang el hombre, 
(ang lalaqui.) 

La, sangeap sa genero femenino, paris nang la muger, 
(ang babae.) 

Lo, sangeap sa genero neutro, paris nang lo justo, 
(ang easiahan.) 

^At manga ah'n naman ang sa plural? — Itong manga 
iba: 

Los, sangeAp sa genero maseulino, paris nang los hom- 
bres, (manga lalaqui.) 

Las, sangeap sa genero femenino, paris nang las 
mugeres, (manga babae.) 

Ang genero neutro ay ualing plural. 

(■AMn nga ang manga artieulos ihdeterminados? — ^Ang 
manga artieulos indeterminados sa singular itong manga 
sumusunod: 

Un, sangeap sa genero maseulino, paris nang un niho, 
(isang batang lalaqui.) 

(') N^sabina sa isang manga paunauang nagdaan, na ang 
manga artieulos hindi nacacaquilala nang g^nero sa uieang tagalog 
eaya nga-t {ang) siang garaitsa ealalaguian nange/, la,to, un atunanang 
singular, at {manga) sa ealalaguian nang los, las, unos at anas sa plural. 



yGoogle' 



11 ' . 

Una, pW el genero femenino eomo una niha. 
^Y euiUes son en plural? — Estos olros: 
• ' Unos, para el genero maseulino eorao unos ninos. 
Unas, para el genero femenino eomo laias ninas. 

^Se usa alguna ¥ez el artieulo maseulino eon un 
nombre temenino? — Si, senor; euando el nombre empieza 
eon a 6 Iia Y el aeento earga en esta primera silaba, 
eomo en alma, hamhre, en euyo easo se diee el alma, 
el hambre (*) 

^Gareeen de artieulo algunos nombres? — Se omite ge- 
neralmente el artieulo antes de los nombres propios de per- 
sonas y tambien antes de los nombres de pueblos, eomo 
Madrid, Manila, Buenos-Aires, aunque se apliea a al- 
gunos, eomo la Coruha, el Perrol, y la Hcd>ana. (**) 



DEL NOMBRE. 

^Que es S|OMBRe? — La parte de la oraeion -^ue sirve 
para llamar 6 dar a eonoeer las eosas 6 las personas, 



(•) Los gramatieos llaman genero epieeno el de aquel!os nora- 
bres de animales que eon una raisma terminaeion y artteulo abra- 
zan los dos sexos, eomo el ruismor, la perdi^; g&nero eomitn si 
abraiando los dbs sexos. se distinguen 'sin erabargo, por el artieulo, 
eomo el mdriip y ia jadriir, el tastigo y la testigo, y g4nero am- 
bigUo el de aquoIIos nombres que unas veGes se usan eomo maseu- 
linos y otras eomo feracninos: el mar 6 la mar, el puaate 6 la pmnte. 

i") En lengua tagala adraite en todo poner artieulo, eeeptuando 
solo el de los nombres propios de personas en singuiar asi es que 
euando se nombra por ejempIo: Antonio, se diee {si Antonio.) 



yGoogk 



\ ■ ■ ■ • 11 

Una, sangeap sa g(5nero feraenino, paris nang una 
nina, (isang batang .babae.) 

iAt manga alin ang sa plural? — Itong manga iba 
naman: 

Unos, sangeap sa genero maseulino, paris nang unos 
niiios, (manga ■ilang batang Ialaqui.) 

Unas, sangeap sa genero femenino, paris nang unas 
ninas, (manga ilang batang babae.) 

^lguinagaui baga eun minsan ang artieulo maseulino 
sa isang pangalang temenino? — Oo, p6, eun a«g nombre 
ay sumisimula sa a 6 ha at ang aeento i (gudlis) na pi- 
san dito sa unang silaba na paris nang uieang alma, hambre, 
sa ganito-i dSpat uieain el alma, el hambre. (*) 

jHindi nararapat ang artleulo sa ibang nombres? — 
Uala-t hindi nararapat sa maraming ngalang sarili nang tao, 
at nang manga bayan na tinatauag nang gramatiea, nga- 
lang sarili nang manga tao at gayon din nang sa manga 
'bayan, na paris nang Madrid, Manila, Buenos-Aires, 
eahima-t sa manga iba-i nageaearoon na paris nang la Co- 
ruha, el Perrol y la Habana, (ang Ooruha, ang Ferrol 
at ang Habana.) (**) 

SA NOMBRE •- 

jAn6 nga ang NOMBRE? — Ang bahagui iiang oraci6n 
na sangeap na itauag 6 nang icaquilala nang manga bagay 



(•) Ang raanga graraatieos tinatauag nilang gdnero epieeiio ang 
«a manga ngalan nang Iiayop na sa isang eaanuan at artieulo 'sinasa- 
elaoyang dalauang sexo, paris.nang uieang et ruisenor, la perdis; g4- 
nerong eomun eun mageayaeap ang datauang sexo nauaunri bagaman 
dahil sa artieulo, paris nang uieang el raartir at la martir, el testigo 
at_ la testigo,^ at giinerong ambigiid ang sa manga nombres na eun 
minsa-i guinagauing parang maseulino at eun minsa-i parang feme- 
nino, paris nang el mar 6 la mar, el puente 6 ta paente. 

(••) Sa uieang _tagaiog malalaguiang iahat nang artieulo tangi 
lamang ang sa raanga ngalang tunay 6 sariii nang tao sa singular, 
eaya eun tutueoy lalaguiang pauunahan n'ang uieang si, halimbaua: 
(Antonio) ang uiuieain si Antonio. 



yGoogk 



12 
eomo delo, tierra, alma, Europa, Maria. Llamase tam- 
bien sustantwo. \ 

^En euantas elases se diyide el nombre?— En nom- 
bre eomun y nombre propio. 

^Que es nombre eomun 6 apelativo'> — El que eon- 
viene a muehas eosas 6 personas, eomo hombre, drbol, rio. 

^Que _es nombre propio"? — El que conviene a una 
eosa 6 persona sola, eomo Espaha, Ameriea, Col6n, Ma- 
^allanes. 

^En qae otras dases se dividen los nombres? — En 
primitinbs y derivados, simples y eompuestos, aumen- 
tatims, diminutivos y eoleetioos. 



-,iCuales son los primitivos? — Los que no toman^ su 
origen de otros de nuestro idioma, eomo mar, puerta, 
monte. '■ . 

^Guales son los derivados? — Lbs que naeen de los 
primitivos eomo marina, portero, monteria. 



,jCuales son los simples? — Los que eonstan de un 
solo Yoeablo eomo sala, pdtria, piedad. 

^Guales son los eompuestos'^ — Los que se torman de 
dos 6 mas voces simples eorao antesala, eompatriota, 
impiedad, (en lengua tagala no se eomponen estas pala- 
bras en una sola dieeion ) * 

r.Guales son los aumentatwos'^ — Los que aumentan la . 
sigmficaci6n del nombre, eomo kombron, hombraso, ,(en 



Hosted by' 



elPile 



i-i 

6 maguing sa lao man,,na paris nang uTeang Cielo, tterrn, 
alma, Europa, Marla. Tinatauag dm namaii it6 na nombre 
sustantwo {Langit, lupa, edlulua, Europa, Maria) 

^Sa ilang manga bagay bmabahagui ang nombre'— 
Sa ngalang eomun at ngalang propip, (na ipaano sa ma 
rami, ang iealaua-i sa sarili lamang) 

iAno nga ang nombre eomun 6 apelatwo'^ — Ang 
nararapat sa maraming bagay 6 sa manga tao, pan=! 
nang hombre, drbol, rio, (tao, eahoy, ilog) 

iAno nga ang nombre propw'^—Ang nararapat sa 
isaiig bagay 6 sa isang tao' lamang, paris nang Espana, 
Amiriea, Coi6n, Magallanes, (ito rm sa meang tagalog ) 

(iSa manga anong iba pang bagay mapagbabahagui 
ang manga nombres? — Sa prmitwos, at sa derwado% 
simples, at eompuestos, aumentatwos, dimmutwoi at ro 
leetiDos, (pinagmulan, ang do-i gahng, madali 6 magaang 
sabihin, pina-aiiuang , pinagbago, nag paparammg eahu 
lug4n, nag papaunting eatuturan, ang marammsmg.caca- 

^Manga aiin nga ang pnmitivos?—Mg msHifa hindi 
hinahango na mangaling sa ibang uiea-rin natin, na paris 
nang mar, puerta, monte, (dagat, pintd, bundoe.) 

^Manga alin nga itong deriBodos'i—Aiig manga nan- 
gagaling s^. manga primitiyps paris nang marina, por- 
tero, monteria, (magdadagdt, magiatanod pintd, mamu- 
mundde.) 

iManga alin nga it6ng manga simples?--Ang manga 
nananarili sa .isang meS lamang, parfe nang sala, pd- 
tria, piedad0^las, ttnubaan, aud.) 

iManga alrn np itong manga eompMestos?— Manga 

, na yaring maguing dalau?. 6 humigult pang uiuieaing mahga 

ano-man, paris nang antesala, eompatriota, impiedad, (ua- 

lang tagalog na iisang uiea,. sa manga eaturingay: isdng 

bdgo salas, isang sing lupmg tinubuan, ualemg avd) 

■iAUa nga ang manga aamentativos,?—Ang manga 
nag-dadagdag 6 nag-papalaqul nang eahulugdn nang pa- 



yG6bgfe 



13 

lengua tagala no ag eomponen estas palabras en una sola 
dieeWn.) 

(lY los diminutieos? ~Los que disminuyen la signiTi- 
eaeion del nombre, eomo hombreeito, mugereilla, (en len- 
gua tagala tampoeo ay palabras de una sola dieeion.) 

^Guales son ios eoleetioos? — Los que indiean mudie- 

dumbre de eosas 6 personas, eomo ejircito, relmiio, ar- 

. holeda, (poeas hay en lengua tagala palabras de estas 

en una soia dieeion) (*) hay de arholeda, guayabal, 

Mangal, ete. . ■ 



^C6mo se forma el plural de los nombres? — Aiiadiendo 
al singular una s si termina en vocal no aeentuada, 6 la silaba, 
es en otro easo, eomo de rosa rosas, de arbol drboles, (en 
lengua tagala no hay eomposieion de estas palabras que 
hieiera en una sola dieeion.) 



^C(3mo se'deelina el nombre? — Anteponiendo la prepo- 
sieion respeetiya en eada easo. (**) 

DEL ADJETIVO. 

^Que es adjetiBo'^ — La parte de la oraeion que se 



{*) LlamansG nombres i^erbales los (jue^iaoon de yer'oos, eomo de es- 
epibir eseritura, eseritor, eseribiente y eserihano: y patroniraieos los 
apellidos que se derivan de nombres propios, eomo Sane/tes que viene de 
Saneho. 

{"YEl Nominatioo no ileva ninguna; ei Geriitiiio la preposieion de; 
el Datioo d 6 para; ei Aeusatieo rf y a veces ninguna; el Yoeatiao la inter- 
jecci6n /a/i.' u iok! que frecuentemente se omite y el Abtatieo una *« tas 
preposiGi<jnes eon, de, desde, en, por, sin, y sobre. 



yGoosle 



ngalan, par)g nang hombrdn, hombraso, (uala rin sa taga- 
log na isang uiea, datapaa-i sa eaturingay: napacalaqufn 
lalaqui.) 

iAt ang manga diminitioos?—kng manga nag-papa-unti 
nang ealiulugau nang pangalan, paris nang homhreeito, mii- 
gereilla, {nBla.. rin sa tagalog na isaiig uiea, 'eun sa ma- 
eatuid ay: napaea-munting lalaqui, napaea-munting babae). 

^Manga alin nga ang colectivos> — Ang manga nag 
eaearoong ealiulugan nang marami sa aaomang bagay 6. 
sa manga tao man, paris nang ejercito, rebario, arbo- 
leda (hindl maraming tagalog na iisang uiea, datapua-i ang 
eaiiulugan ay: earamihang pang-labang sundalo, earami- 
hang ,cambing 6 tupa, earamihang iba-ibang eahoy.) (*) 
eaeahiayan, bayabasan, mangahan at iba pi; 

^Paano ang yart nang maguing eahuluga-i marami sa 
isang uiea na ang tauag ay plural nang nianga nombres?— 
Durugtungan sa huU ang singular na uiea nang isang s 
na euBg matapus sa vocal na ualang aeento, 6 ang silaba 
e.« ,sa ibang bagay, paris nang uieang rosa ro.sas, sa i:'- 
bol drboles, (uala rin sa uieang tagalog na ma-ipaano 
na gauing isang uiea, datapua-i sa eaturinga-i maraming 
bulaelEie nang alejandrfa, earamihang eahoy.) 

jPaano ang deelinaeion nang norabre?-,-Ipaan6 na 
paunahan nang preposieiong nararapat sa bauat easo. (**) 

SA ADJETIVO 

(iAnd nga ang ADJETivo?— Ang bahagui nang oraeion 



(*) Manga tmatnua^ na Tiombres terhales ahg manga nagmul& sa ma- 
n^'a yerbos, p.lris nang eseribir, eseritura, eseritor, eseribiente at eseri-. 
bano; at patrontmieos manga apellidoug nangagaling sa manga ngalan 
tunay paris nang Sanehe^, na nangagaling sa Saneho. 

(*•) Anrj Nominatioo hindi nagdadala nang anoman; ang Genitieo 
ang preposieio'n de\ ang Datieo d 6 para; ang Aeasatioo d at sa eun 
mi;is:i-i uaia; !ing Voeatioo 'V.r\^ intei'jecei6n /a/(/ u iohi na l:igui-nang 
niuauaian, at ang Abtatieo isa sa nianga preposieiones eon, de, desde, 
en, por, sin at sobre. 



ibyGoogle 



:-». ' 



u ■ 

junta i. los nombres para calificarlos - 6 para determi- 
narlos. 

De euantos rnodos puede ser? — De dos: caliJicatwo, 
eomo liueno, malo, alto, prudente, ete. y determinatieo, 
eomo algunos, poeos, muehos, eiento, mil, todos. 



^ealitiean los adjetivos siempre igualmente?-7-No, seilor, 
pueden haeerlo en tres grados, que se ilaman ;3osi&o, eom- 
paratieo, y superlativo. 

jC6mo se distinguert entre si? — Generalmente pOr su 
terminaeion 6 por medio 4e los adyerbios tan, muy, mds, 6 
menos, en esta forma. 

■ Posmyos eomo bueno, malo, prudente, .grande, pe- 
queflo, alto, bajo, sdbio. 

CoMPARATlvos,como mejor 6 mds bue'no; peor 6 mds 
malo; mds 6 menos prudente; mds 6 menos grande. 



Sdperlatiyos eomo muy hueno 6 bonisimo; muy malo 
6 malisimo; may sdbio 6 sapientisimo; grandisimo,' ete. (* 



, ( ) La lengua eastellan.n tiene muy poeos adjcli\-os nue sean yer- 
daderamente eom/iamilMios y superlatieos, pudiendo reaueirse a los 
siguientes: Mcjor, peor, mayor, menor, tuperior, inferior.—Optimo, 
p<isimo, maximo, mimmo, supremo 6 sumo, inkmo. 

Los eomparatieos se supliin eon los adyerliios tan, mas y misnoe, 
anlepuestos al positiyo, y la mayor parte de los superlaiims eon 
la terrDinaeion en ittmo de sus positiyos eomo eontentisimo, utilisimo, 
amatiitisimo, santtstmo, ^idelisimo, antiquisimo, ete. 



yGoogle 



14 
na ismasama sa manga nombres at nang magbigay pasia 
ito nang bagay sa ealagayan 6 mag 'patantdng tunay 

.-Sa manga ilang arlo maaring gamn?— Sa dalaua'ea- 
ti/ieatwo, (ang pagpapaquilala nang aii6ng, ealagayan) paris 
nang6tt»«o, (mabuti) malo, (masama) afto, {mata.a.s}prudente 
(mapaumanbin,) et<;. at determinatim, (pagpapatanto nang sa i 
ilan) paris nang algunos, (manga ilan) poeos, (manga eauntt) 
■ muehos, (marami) eiento, (sandaan) mil, (sang-libo) todos (lahat.) 

(iNagpapasia baga ang manga adjetivos Sei laguing bagay-- 
bagay na sing iisa naiig eaniang eahulugan?— Hindi, p6 
maaring gam'ng tatlong bagay, na taua^uing posirwo', (ang 
sa tunay) comparativo, (ang ipag-tutulad) at superlatim, 
(ang matingead 6 mataas na eaaSiuan sa anomtin.) 

• iPaano ang pageaalam nang eanieaniang uaning sa- 
rili?— Calacaran-nang maa-alanlan dahil' sa eaniang eahu- 
lugan 6 sa pamamaguitan nang manga adverbi(5s tan, muy, 
mds, 6 menos, sa ganitong pagealagay: (na paea) 

PosiTiYOS, paris nangbueno, (mabuti) mato, (masama, 
prudente, (mapaumanbin) grande, (malagm') pequeno) 
(munt!) alto, (mataas) bajo, (mababa) sdbio. (marunong.- 

eoMPARATiyos, -paris nang mejor 6 -mds bueno', (ma- 
buti 6 lalung mabuti) peor 6 mds malo; (masama 6 la- 
lung masama) mdi 6 menos prudente, (humiguit 6 cu- 
mulang nang'pagea-paumanhin) mds 6 menos grande, (hu- 
miguit 6 eumulang sa pagca-malaqui.) 

SuPERLATiTOS, paris nang »«m/ hueno 6 honisimo; (na paeaSuti 
6 eabutibutihan) may maloomalmmo; (na paeasama 6 easama- 
samaan) muy sdbio.6sapienlisimo,{naptlca(hxnong6 eadmong- 
dunungan) grandkimo ete. (calaqm'-laquihan, ete.) (•) 

(•) _A.ng uiesng oastila ualang maraming a<iietivos na tuna» na 
tuiiaj^ ngang eomparattms at sup<!rlati<sos, maaring paui-in paris nang 
manga s.umusunod: Mejor, peor, mayor, nienor, superior, infeHor — 
Optitno, p';stino, miiximo, tninimo,' supremo, 6 sumo, inJiino. 

Ang manga Gomparatieos na-aaring halinhan nang manga ad- 

. verbios tan, mds, at m(?no^ na manga inuuna sa posi:ivo, at ahg ca- 

ramihan nang manga superlatiyos sa natatapus sa isimo nang eani- 

lang positivos, paris nang eonientisimo, iitilisimo, amabilisimo' sa/i- 

tisimo, /idelisimo, anttguisimo, ete. , . ' 



yGOOgl| 



15 , 

^C6mo se llaman los adjetivos y suslantiYOS que sig- 
nifican numero y sirven para eontar'? — Niunerales, y se 
dividen en absolutos, ordinales y partUioos. 



^Guales son los absolutos 6 eardinates? — Los que sim- 
plemente expresan los numeros, eomo uno, dos, eeinte, mil. 



jCuales son los ordinales? — Los que sirven para 
eontar por orden, eomo primero, segundo, tereero, vl- 

gdsimo. 

^Y euales los partitioos? — Los que.designan una parte 
de la unidad, eomo mitad, tereio, quinto. 



^;Oue termin?uci6nes generieas admite el adJetivo? — 
■Hay adjetivos dd una sola terminaeion para el maseulino 
Y temenino, eomo dia apaeible, noehe apaeible; y los 
hay de dos terminaeiones una para el maseulino y otra 
para e! temenind, eoilio dia sereno, noelie serena. 



DEL. PRONOMBRE (*) 

(Qai es pronombre? — Aquella parte de la oraeidn 
que se pone en el lugar del nombre. 

(;Cuantas elases hay de prouombres? — Gineo: per- 
sonales, demostratioos, posesioos, retatioos 6 indeter- 
minados. 



(*) Ya sc hii dieho que en len^^ua tagala los pronorabi-es uo 
hay genero; pero c[ue tambien eonoeen nuinei^ol. 



yGoogle 



15 ■ , . •.'■ 

^Ano.ang pangalan nang manga adjetivos at sus- 
tantivos na quinacaliuluga-i numero at na isasangeap sa 
pag-bilang? — Numerales, at mababahagui na maguing lubos, ' ;. 

na tinatauag sa eastila absolulos, gayon din ordinales at ;: 

paHltwos. 

^Manga alin nga ang ahsolutot t> aardinales'? — Ang , y, 

manga madalit maliuanag na pag sasaysay nang raanga 
numero na paris'nang uno, (isa) dos, (dalaua) veinte, (da- 
!auang-pu6) mil, ete. (isa,ng-!ibo, ete.) 

(iSianga a!in nga ang ordinalesf—kng manga eaila- 
ngan sa pag-bilang sa anomang ipaanong Sunod-sunod na : 

paris nang manga saysay na primero, (una) segundo, (iea- 
laua) tereero, (ieatlo) 'vit)i\simo, (icadalauang~pu6.) 

^At alin nga ang partitiDos? — Ang manga nagpapa- 
quilala nang bahagui nang isang bagay na tinatauag na 
unidad, na paris nang manga saysay na me'tod, (ealahati) , 

tereio, (ieatlo) quinto, (iealima.) 

iAling'manga eatuturan na may iba-ibang tangap na 
bagay ang adjetivo? — May adjetivo na iisa lamang ang 
eatuturan na eapaaiiuan ang isinasangeap sa maseulino at 
temenino, paris nang uieang, dia apaeible, (arao na ta- '- ^ 

himie) .-noehe apaeible; (gabing tahimie;) at niayroon na- 
mang nagdadala nang sa dalauang eatuturdn, na isa-i dapat 
sa maseuhno at ang iealaua-i sa temenino, na paris nang 
uieang dia sereno, (arao na magaling) noehe serena, (gabing ■ 

mahusay ang panahon.) 

SA PRONOiaBRE (') -. 

iknb nga ang PRONOMBRE? — Ya6ng bahagui nang ora- ■ ;. v 

eiong idinoroon sa ealalaguian nang nombre. ' ': 

^Manga ilang bagay na pronombre niageaearoon?- - '■ . ::, 

Lima: personales, demostrativos, posesiv;os, relatioos at . ;• 

indetennina'dos. , - .i. 



- (') Nisabi-na na si uieang tasalos, ang man.ga pronombres ay ua- 
lAng grlnero datapua-i curniquila!a naman n£(ng nitinero, (bilang.) 



y^^oogle' 



16 
jCuales son los pronombres personedes'? — Los que ge- 
neralmente se pone en lugar de las personas que inter- 
vienen en la conversaci6n 6 diseurso, eomo yo, tii, e'lo 
dtn, nosolros, nosotras, vosotros 6 vosolras, dlos 6 ellas. 



Estas personas son tres en singular y otras tres en 
plural, la 6 las que liablan, d qmen 6 n quienes se habla, 
y (fe auitn 6 de qmenes se habla. ! 



,iCuaIes son los pronombres demoslralivos?'^Los que 
indiean la persona 6 eosa de que se habla, eomo esle, 
es', aquel, estos, esos, aqaeUos, eslii, esa, aquetla, estas, esas, 
aquellas, eslo, eso y aq 



,iCuales son los posesii'os'? — Los que denotan posesion, 
eomo mio, tuyo, suyo, nuestro, mestro. ("') 

,iCuales son los relatiros'^ — Los que haeen relaeion a 
una persoua 6 eosa ya nombrada eomo que, euitt, quien, 
t'uyo, euya, euates, quienes, tuyos, euyas, cmtquiera, ete. 



,;Cuales son los indetermimdos? — Los que tienen una 
signilieaeion vaga, eomo dlguien, nadie, ninguno. (**) 






(') Los femi3iiinos se forman eambiaodo !a o en a y los plura- 
les anadiendo una s.-Cuando los pt-onombres mio, tuyo y su'i/o, preeeden 
al suslantivo se convicrten en mi, tu y su, eomo mi lihro en luear 
de el hbro mio, tu padre, en lugar iie cl padre tuyo, y su easa 
eii lugar de ta easa suya. 

. C0 Hay. ademas el pronombre Hamado reeiproeo expresado por 
««, «e, OTas»>o, perteneeiente i la tereera persona, sin \'ai-iacion en 
singular y plural. 



yGoogle 



16 

^;Manga alin nga ang pronombres personales?— Ang 
manga gauing ealaearan nang iiiilalagay sa ealalaguian nang 
manga tao na eahalubilo at eaalam sa salitaan 6 anomang 
guinagayae nang isipan, paris nang uieang ■ !/o, (ac6) 
iu, (ieao) el 6 ella, (sia) nosoti'os 6 ndsoti'as, (tayo 6 
eami) oosotros,6 vosotra§, (eayo) ellos 6 ellas. (sila.) 

Itong manga personas ay tatlo sa singular at isa 
pang tatlo sa plural, la olas que hablan, (sa nagsasay- 
say 6 manga nagsasaysay) d guien 6 d guienrs se hablan, 
(sa pinagsasaysayan 6 sa manga pinagsas^ysayan) y de guien 
6 de quienes se habla, (at yaong pinagsasalitaan 6 ya6ng 
manga eanilang pinagsasalitianan.? 

jManga ah'n nga ang pronombres demoslralims?— Arig 
manga ipinaquiquilalang tao 6 ibang bagay eaya na ipi- 
nagsasaySay, na paris nang uieang esle, (ito) ese, (iyan) aquel, 
(yaon) eslas, (manga ito) esa.s, (manga iyan) aqueUas, (manga 
yaon) eslo, eso, aquelh, (ito, iyan, yaon.) 

jManga alin nga ang fosesivos? - Ang manga pagea- 
caquilanlang may-aring sinoman, paris .nang uieang mio, 
(aquin) luyo, (iyo) suyo, (eania) meslro, (atin) vuesiro, (ino.) (*) 

(iManga alin nf a ang relalims? — Ang saysay na nagpapa- 
quilala sa isang tao 6 bagay na nasabi na, paris nang uieang 
qm, (sa 6 na) eual (alin) quien (sino) eup 6 euya (eangino) eua- 
les, (manga alin) guienes, (manga sino) euyos, at euyaSi (manga 
eangino) cualquicra, ete. (sino man 6 altn man, ete!) 

Manga alin nga ang indeierminados? — Ang manga may 
eahulugang ualang tunay na eaturingan, paris nang ui- 
eang alguien, (sino man) nadie, (uala sino man) mnguno. 
(aino ma-i uala.) (**) 

C) Ang manga femeniiios maaring gauln na ipatit ang o sa _« 
at ang manga plural dinadag-dagan nang isang s. Cun ang manga 
pronombres mio, tayo, at suyo, nasama sa sustantivo naguiguing 
mi, tu, at su, paris nang uieang mi libro sa ealalaguian nang ei libro 
mio, tu padre sa eaialaguian nang et padre tuyo, y su easa sa ca- 
lalaguian nang la easa suya. 

('*) Mayroon pa namang pronombreng tinatauag na reeiproeo pim 
uieaiu si. se, eonsigo, quinararapata-i ang tereera persona, na ua- 
l&ng binabago sa singular at plural. 



Hostedbyt -1(50^10 
■/ :;'■.■ ^ 



17 

^,Como se dedinm los pronombres personales? — Del 
modo siguiente: 
SOMINATIYO. Yo — Tu — El. 

Genitito De mf — De ti — De el. 

Datiyo A,6 para mi,me — A,6 parati, te — A,6parael, le. 

AensATiTO.. Me, a mi — Te, a ti — A el, le, io. 

VoGATiYO.;.. > >" » Gareee. 

Ablatiyo.... De, en, por, sin, sobre mi, eonmigo— De, en, por, 
sin, sobre ti, eontigo — Con, de, en, por, sin, sobre el. 

De-4m modo .analogo se deelinan estos mismos pro- 
nombres en plural. 

IDecliii.a,ci6rL d.e les aitic-u.lcs 

SINGULAR. 

N0MINATIV0. El — La—lo. 

GenitH'O Del — Be k—De k. 

Datiyo Al — A la — A /o — 6 Para el — Para la — Para lo. 

AeuSATiYO.. A la — A h. 

VocATiTa... > » > Cimee. 

Ablatiyo.... En el — Eii la — En lo — Con el — Cm la — Con h — 
Por et — Por la — Por lo^Sin el — 5!)! la — Sin lo — 
Sobre el — So!>re la — Solm lo — Del — De la — De lo. 

PLDRAL. 
Nominativo.' Los — Las. ' . , 

Genitiyo De los — De las. 

Datiyo i los — A las — Para hs — Para las. 

.AensATiYO.. A hs—A las. 

V0CATiV0.... > > ...... Carece. ' 

Ablativo.... En hs — En las — Con hs — Con las — Por hs — 

Por las — Sm hs — i'iii las — Sobre los — Sobre las — Del — 

(*) De los — De las. 

(') Estas deelinaeionos oompreneipn el maseulino y fomenino, por 
que el arUeulo eii lengua tagala no tiene gdnero por ^lo eual .quc el, 
lo,, lo, un y 'una se reduee eon la paIaL>ra (ang') y tos, las, unos y 
unas eon {manga) sin embargo tambien eonoee nnmero menos el heutr.0 ■ 
(;onforrae al dialeeto eastellano. 



yGoosle 



!■? 

^Paano ang gagauing deelimdon sa manga pronom- 
bres personales? — Sa eaaiiuang susun6d: 
NoMiNATiYO... Ac6 — ieao, ca — Sid. 

Genitivo Aquin, co — lyo, mo — Nia, A.nid. 

Datiyo..: Sa aquin — Sa iyo — Sa eania. 

AensATiYO Aquin — lyo— Gania. - 

Vocativo t » » Uala. 

Ablatiyo : Sa aquin — Sa iyo — Sa eania. 

Sa isang ano na eaparis din, gagauin ang deelina- , 
eion nang pronombres sa plural. 

Deelinaeion nang manga artieulos 

IISANG BILANG 

NOMINATIYO... Ang. 

Genitiyo.. Nang. 

Datito Sa, — 6 Nang sa — Caij — Si. 

AeusATiYO Ang. 

. V0CATIV0 » » » Uald. 

Ablativo Sa — Sa — Sa — Uald — IbSao — Narig. 

MARAMING BILANG 

Ngminatiyo... Manga — 6 Ang manga. 

Geniiiyo Nang manga — o' Nang sa manya. 

Dativo Sa manga — 6 Nang sa manga. 

ACUSATIV0 Manga — 6 Ang m'anga. 

Vocativo » » » Uala. : ■ 

Ablativo Sa eanild — Saeanili — Sa eanilu. — Uald sild, Iki- 

(') bao nild, Nang sild — o' Nang eauitd. 

{•) Ahg manga deelinaeioDg ito saelao ang masoulino at fenie- 
nino sa pagea-t a.ng artieido sa uieang tag'alog a^^ ualang gt-nero 
eaya nga-t ang el, ia, lo, «fi at una ay (ang) ua laraang ang sav- 
say, at ang los, las, unos at unas ay (manga) namSn, bagaman. 
nama-i curniquilala nang niimero, liban iamang naman ang neutro 
na paris din uang uieang eastila. i '. 

■ . . . 5 V > , 



yGoogle 



18 

NEUTRO. 

NOMINATIYO. Lo. 

GenitivO De lo. 

Dativo A lo, 6 Para lo. 

AeosATiYO.. Lo, 6 A lo. 

Ablatiyo.... Con, de, en, ete. Sobre lo. 

TERGERA PERSONA NEUTRA. 

N0MINAIIV0. EUo. 

Genitivo De ello. 

DATivo.j^... A ello, Para ello, lo. 
Acusativo.. A ellO; lo. 
Ablativo.... Con, de, en, ete. ello. 

Deelinaeion de los pronombres, personales 
primera persona de singular. 

NOMINATiyO. Yo. ' 

Genitiyo De mi'. . 

Dativo A, 6 Para mi, me. 

Aci]SATivo.. Me, a MI. 

Ablativo.... De, En, Por, Sin, sobre mi, Gonmigo. 

PRIMERA PERSONA DE PLURAL. 

MASenLINO Eemenino 



NoM.... Nosotros. 
Genit.. De nosotros. 
Dat. ... A, o Para nosotros. 
Aens... Nosotros 6 A noso- 

tros. 
Ablat. Gon, De, En, Por, Sin, 

sobre nos, 6 Nosotros. 



NOM.... Nosotras. 
Genit.. De nosotras. , 

Dat. ... A, 6 Para nosotra^ 
Aeus... Nosotras, 6 A, noso- 

tras. I 
Ablat. Con, De, En... nos, 

6 Nosotras. 



yGoogle 



18 
NEUTRO 

NOMINATIVO... Ang. 

GEMTiyo Nang sa. " 

Datito Ang sa, 6 Nang sa. 

AeusATiTO..... Ang, 6 Ang sa. 

Ablatiyo Ang sa, Ang sa, ete. Ibabao nang. 

IGATLO NANG PERSONA NEUTRA 

Nominatiyo... Yaon. 

Genitito, Noon. 

Dativo DoOn. 

AensATiTO No6n. 

Ablatiyo Noon, Doon. 

Deelinaeion nang\manga pronomlires personales 

UNANG PERSONA NANG SINGULAR $^ 

NOMINATITO... Ac6. 

Genitito Nang'aquin. 

Datiyo Sa, 6 Narig sa aquin. 

AetlsATiTO .... Aqmn, Sa aquin. 

Ablatito Sa, Sa, Sa, Uala, Ibabao co, Sa aquin 

UNANG PERSONA NANG PLURAL 

DALANG GfiNERO 

Nominatito... eami, 6 Tayo. 
Genitito....... Amin. 

Datito. Sa, 6 Nang sa amin. 

AeusATiTO.... Amin, 6 Sa amin. 

Ablatito Sa, Sa, Sa, Uala, Ibabao namfn, 



yGoogle; 



19 



SEGUNDA PERSONA DE SINGULAR. 
NoMINATlyO. Tu. 

Genitivo De ti. 

Dativo A, 6 Para tf, te. 

AenSATiYO.. Te, A ti. i 

V0CATIV0.... Tii. 

Ablatito.... De, En, ete, Tl, Contigo. 

Dedinaeion pe eontimia los pronomlDres 
personales. 

SEGUNDA PERSONA DEL PLURAL (*) 



Masgulino. 
NoM.... Yosotros. 
Genit.. De Yosotros. 
Dat. ... A, 6 Para vosotros. 
AcDS... A, Yosotros. 
Wogat. Vosotros. 
Ablat. Con, De, En,.. vos- 
otros. 

TERGERA PERSONA 

DE SINGULAR. 



■ Pemesino. 
NoM.... Vosotras. 
Genit. . De Yosotras. 
Dat. ... A, 6 Para vosotras. 
Aens... A, Vosotras. 
VoCAT. Vosotras. 
Ablat. Con, De, En,.. V03- 
otras. 

TERGERA PERSONA 
del plural. 



MASeULINO Y EEMENINO. (**) 

NOM.... El (EUa.) 
Genit.. De el. 
Dat. ... A, 6 Para el, Le. 
Aeus... A el, Le, Lo. 
Ablat. Con, De, En, por, 
Sobre el. 



NOM.... Ellas, (Ellos.) 
Genit.. De ellas. 
Dat. ... A, 6 Para ellas, les. 
Aeus... A ellas, Las. 
Abl.m. Con, De, En, por... 
EUas. 

(♦) Estas deelinaeioaes abrazan el maseulino y leraenino, por que los 
pronombres en lengua tagala no Iiay giinero eomo ya se ha dielio 
taatas veces. 

(") Se si son moditieaeiones 6 variantes del pronombre il quc 
solo tiene uso en genitioo, aeusatiuo y ablattGO en esta lorma; 

Genitivo De si /Dal. A, o para si / 4cos. Se a si AMat De, 
en, por sl, oonsigo. ; 



yGoosle 



19 

IGALAUANG PERSONA NANG SINGULAR 

NOMINATIYO... leao. 

GENiiri'o lyo. 

Datdto...: Sa, 6 Nang sa iyo. 

ActfsATiTO .... lyo, Sa iyo. 

V0CAT1¥0 leao. 

Ablatiyo Sa, Sa, ete. lyo, Sa iyo. 

Deelinaeidng' easusundan nang manga pronojnljres 
pei^onales. 

igalauang persona nang plural (») 

ualang genero 
Nominatito... Cay6. 

Genitito lilo. 

Datito Sa, 6 Nang sa ino. . 

AeusATiTO.... liio, 6 Sa iiio. 

VoCATiTO Gayo. 

Ablatito Sa, Sa, Sa, sa iil(3. 

IGATLONG PERSONA IGATLONG PERSONA 

NANG SINGDLAR NANG PLURAL 

UALANG GENERO. (**) 



NoM.... Sia. 


NOM... 


Sila. 


Genit.. Nia, Cania. 


Genit. 


eanila, Nila. 


Dat.... Sa,o Nang sa eania. 


Dat... 


Sa, 6 Nang sa eanila. 


Aeus.. Sa eania, ....»....» 


Aeus. 


Sa eanila,... » ... » 


Ablat. Sa, Sa, Sa, Sa, ibabao 


Ablat 


Sa, Sa, Sa, Sa, ibabao 


nia. 


nila 





{*) Ang raatiga deelinaeion ito, saetao ang raaseulino at femenino 
sapagea-t ang pronombre sa uieang tagalog ay ualang g^nero na paris 
nang nasabinang ulit-ulit, 

{'*) Se, si, ay manga nag papabago 6 sa pagiibaiba nang pro- 
nombre el, na may eagamitan lamang sa genitwo, datim, aeusatioo 
at ablatieo sa ganitong lagay: Genitivo de si/ Datieo .-. o' para si 
j\cusativo se a si/ Ablatioo Be, en, por.., si, eonsigo, 



yGoogk 



20 



Beelinaeidn del nomtre siistantivo niiio 





SlNOnLAR. 






PLdral. 


NOM... 


El nino. 




NOM... 


lips niiios. 


Genit. 


Del niiio. 




(Genit. 


De los niiios. 


Dat... 


Al, 6 Para el niiio 




Dat. .. 


A, 6 Para los niiios. 


ACDS.. 


El, 6 Al niilo. 




Aeus.. 


Los, A los ninos. 


■V0CAT 


Nilio. 




Vocat 


Miios. 


Ablat 


Con, de, desde. 


en, 1 


Ablat 


Con, de, desde, en 


por, 


sin, soBre, tras el niilo, 1 


ete. 


los niilos. 



SUSTANTIVO GARTA. 


NoM.... La earta. 




NoM.... Las eartas. 


Genit.. De la earta. 




Genit.. De las eartas. 


Dat. ... A, 6 Para la earta. 




Dat. ... A, 6 Para las eartas. 


AcDS... La, 6 A la earta. 




AcDS... Las, A las eartas. 


Vocat. Carta. 




Vocat. Cartas. 


Ablat. Con, de, desde... 


la 


Ablat. Con, de, desde... la 


earta. 




eartas. 



(*) Deelinaeion del nomtre adietivo en su forma 
neutra. 

NoMiNATiYO... Lo bueno. 

Genitivo De lo bueno. 

Datiyo A, lo, 4 Para lo bueno. 

Acdsativo Lo, A lo bueno. ' 

Ablativo....!.. Con, de, ete... lo bueno. 

(•) El nombre adjetivo se deeliaa eomo el sustantiyo; pero ad- 
mite forma neutra, la euat tiene solamente numero singular, y ca- 
reee de vocatiTO. 



yGoosle 



20 



Deelinaeion nang nombre STistantivo 'baU 



iisAng bilans 




MARAMING BILANG 


NoM.... Ang bata. 




NoM.... Manga bata. 


Genit.. Nang bata. 




Genit.. Nang manga bata. 


Dat Sa bata, 6 nang sa 


Dat Sa • manga bata 6 


bata. 




nang sa manga bata. 


Aeus... Ang, 6 sa bata. 




Aeus... Manga, 6 sa manga 
bata. , 


VoCAT. Bata. 




VocAT. Manga bata. 


Ablai. Sa bata, sa bata. 


mu- 


Ablat. Sa manga bata, sa 


lang sa, sa, huli, 


ang 


manga bata, mula, sa, sa. 


bata. 




ete, manga bata. 


SUSTANTI 


VOSULAT 


NOM.... Angsulat. 




NoM.... Manga sulat. 


Genit.. Nang sulat. 




Genit.. Nang manga sulat. 


Dat Sa, 6 nang 


sa 


Dat Sa, 6 nang sa manga 


sulat. 




sulat. 


AC0S... Ang, 6 ang 


sa 


Aeus... Manga, o ang sa 


sulat. ' 




. manga sulat. , 


VocAT. Sulat. 




VocAT. Manga sulat. 


Ablat. Sa, sa, mula,.... 


.ang 


Ablat. Sa, sa, mulang 


sulat. 




manga sulat. 



(*) Deelinaeion nang nombre adjetiTO sa oaniang pagea 
neutra. - 

NoMiNATiYd... Ang mabuti , 

Genitivo Nang sa mabuti. 

Datiyo Sa 6 nang sa mabuti, 

AODSATiYO Ang 6 ang sa mabuti. 

. Ablatiyo Sa, sa, ete, ang sa mabuti. 



(*) Ang nombre adjetivo ay dinididinS. na gaya nang sustantiyo; 
datapua-i na-tangap nang anong neutro, at ito-i, mayro6n lamang 
ttiiraero singular at ualaiig vocaiivo. 



yGoogle 



21 

DEL VERBO. 

^Que es eerbol — La parte mas importante 6 prinei- 
pal de la oraeion, que signiliea la existencia, eseneia, 
aeeion, estado, designio o pasion de tos seres viviente3 
y de las eosas inanimadas. 

^,En euantas elases se dividen los verboB? — Ademas 
del verbo sustantwo, que es uno solo, hay otras elases, 
a saber: aetwos, neuti'os, y ' i'eJlexwos. 

M' 
^Gual es el verbo sustantwo? — El verbo ser, por que 
es el unieo que .expresa la sustaneia 6 eseneia de las 
personas 6 eosas, eomo al jjecir: Dios es Todopoderoso. 



sGuales son los aetwos? — Los que expresan una aeeion 
que pasa a otra eosa 6 persona eomo: Ama a Dios; los 
rios inundan los valles; , Juan eoge las Aores. 



iGuales son los neutros? — Los que expresan una aeeion 
que no pasa a otra persona 6 eosa, eomo: naeer, morir, 
Uorar, tronar. 

,jCuales son los reJlea:ivos'i — Los que reeaen sobre 
la misma persona que los produee, eomo arrepentirse, 
eondolerse, y son reeiproeos aquellos en que intervienen 
dos 6 mas personas, eomo eartearse, tutearse, ete. (*) 



{•) Los Yerbos activos Ilamanse tambien iransiti'ios . los neutros 
intransitiuos y [os t-eeiproeos rpJlexioas 6 rrJtr'.ios. Divideuso tam- 
bien los verbos en auxiliares, rei/utares, irro'yulares, dejectioos, in- 
personates, simptes y eompaestos. 



yGoosle 



21 

SA VERBO. 

^;An6 nga ang \'erbo? — Ahg bahaguing lalung eailangan 
al pangulo nang oraci6n na guinaeahUluga-i ang buhay, ealu- 
lua, eapangyarihan.ealagayan, inunaeala 6 earamdaman nang 
manga may buhay at madlang bagay na uala mang buhay. 

^Sa ilang manga bagay binabahagui ang manga 
yerbo? — Liban pa sa verbo sustantito, na ito-i iisa nga 
lamang, may iba pang tatlong bagay, maalaman; aetitos, 
(ailong nalipat sa iba) neutros, (ailong nananarili) at re- 
jlexipos, (eahuluga-i nahuhulog sa ^eania rin.) 

iiAlin nga ang verbo stistantitO? — Ang ¥erbo ser, sa- ■ 
pagea-t sia nga lamang ang iisang nagsasaysay nang lasap 
6 pinaea-ealuluang eahulugan nang sa manga tao 6 manga 
bagay, na paris nang uieang: Dios es Todopbderoso. (Dios 
nga ang !VIacapangyarihan.) 

^Alin nga ang manga verbos aetitos? — Ang manga 
nagsasaysay nang isang ano na nalipat sa ibang' bagay 6 
sa ibang tao, paris nang uieang: Ama a Dios; (umibig sa 
Dios) los rios inumdan los valles (ang manga ilog na apao 
sa manga parang) Juan eoge las tlores, (si Juan nami- 
mitas nang manga bulaelae.) 

(ildanga alln nga ang neiitros'i — Ang manga nagsa- 
saysay nang isang ano na di nalipat sa ibang tao 6 bagay, 
paris nang manga uieang naeer, (tumubo) morir, mama- 
tay) llorar„ (umiyae) tronar, cumul6g. , — 

;;iVIanga alin nga ang> Tef\.exiv:os? — Ang manga eahu- 
lugang nahuhulog din sa sariling eatauan na pinang-ga- 
lingan, paris nang uieang arrepen^r'rse, (pagsisising' sarili) . 
eondoierse, (pagmamalasaquit) at reeiproeos, yaong mag- ; 
eaeasuyong gantiban sa anomang bagaynang manga ilang 
tao na may pinagmamaeaalaman, paris nang uieang: ear- 
tearse, (pagsusulatan) tutearse, ete. (ualang pupuanan, ete. (*) 

(') Ang mati^a verbos activos -tinatauag tiin namang transitieo^i 
:mg manga neutros intratlsitii^os at ang manga. reniproeos roflexit>os 
at rejtr.jos. Bina!)abagui rin naman ang verbos na maguing owa^iYiarea, 
regulares, irregulares, defectims, iinpersotiales sitttples, at eotrpuestos,- 

,6 



yGoDgle 



^2 
^Que se entiende por conju']acl6n.'^ — La variedad de 
terminaeiones que admite un verbo segun los modos, 
tiempos, mimeros y personas para expre3ar relaeiones di- 
versas. (*') 



LOS NUMEROS Y LAS PERSONAS. 

ijGuantos son los niimeros?—'Dos: singular y plural. 

^Guantas son las personas? — Tres en singular y otras 
tres en plural: yo, tu, M 6 aipiel, nosotros, msotros, 
ellos 6 agtiellos. 

TIEIMPOS. 

^Guantos son los liem,fOsi — Los fundamentales son Ires: 
presente, pasado y venidero, que se llaman presenli; pre- 
le'rilo y [itlaro. 

jCuaatos son los modos? — Guatro: ii>finilii!0, indieatim, 
imjierativo y suhpmlim. 



^Gual es el rnodo ia/imiim? — El que no limita la sig- 
niSeaeion del verba a determinados tiempos, niimsros y per- 
sonas eomo: aiular, eomer, dormir. 

^Gual es el modo wi'ead'eo?— El que mmiEesta direeta 



(■) Por modos etitendemos las mnnepas genera'.es He signiftcap 
la aeeion del vepbo; los tiempos maniiiestan euando se vopitica esta 
acci6n,; y eon los numeros y porsonas detepminaraos qi]e indiyidua- 
Udades y euintas iiitervieneii en ella. 



yGoosle 



22 

^Anong eabatiran sa conjugacidn? — Ang pagbabago 6 
pageaeaibaiba nang manga saysay na tumatangap nang 
isang Verbo, ayon sa manga aiio, panahdn, bilang at pag- 
ca'calaudn, at nang maeapagsaysay nang eabagaydng ba- 
lan-na. {*) 

ANG MASGA NUMEROS AT MANGA PERSONAS 

Iliin nga ang manga mimeros? — Dalaua: singular at 
plural, (ealagayang iisa at marami.) 

^Manga ilan nga ang'manga personas? — Tatlo sa sin- 
gular at isa pang tallo sa plural: yo, (ac6) tu, (ieao) el, 
aguel, (sia 6 yaon) nosotros, (tayo 6 eami) msotros, 
(eayo) ellos 6 aguellos, (sil4 6 yaong sila.) 

TIEMPOS. 

^Manga ilan nga ang manga tiempos?^Aiig manga 
CiXhulugang pinangagalingan ay tatlo: presente, (pinagha- 
harapan) pasado, (pinagharapan-na) y venidero, (at pagha- 
harapan-pa) na tinatau'ag na presente, preterito sifuturo. 

^Manga ilan nga ang tinatauag na rnodosl — Apat: in- 
/initieo, (anong ualang hangan) indieeitieo, (an6ng nagpa- 
paquilala nang tunay na bagay) imperativo, (anong ma- 
eapangyarihan) at subjuntico, (anong palaguing may easama 
sa gagauin.) 

^Alin nga ang modo (ano) nang infinitivo? — Ang hindl 
nasasangahan sa eahulugan nang verbo na mag-pasia sa 
panahon, eabilangan at pageatao, paris nang uieang: andar, 
(pag-laead) eomer, (pag-eain) dormir, (pag-tulog.) 

j_AIin nga ang modo (ano) nang indieatioo? — Ang 
nagpapahayag nang tuid at tunay na liuanag nang eala- 



(•) Sa modas maolaraan natin an.5 manga pageaiagay na eala- 
eai'an-natig guinagaui na tnaguiiig (;ahulugan ang aeeion nang verbo; 
aitg man.i^a ■ tiempos, nagpapa(]uilala eun guinagaua itdng aeci6n; at 
sa inanga ntlmeros at personas maaiaman natin na eun an6ng ca- 
taulian at manga ilang eahimasoti dooti. 



yGoosIe 



23 ■ 

y absolutamente la existencia, eseneia d aeeion de !as per- 
sonas 6 eosas, eomo: Ko viw, Ti lelas, ay«e/ esaihio. 



^Gual es el modo iinperiitiuo? — Es aquel en que se 
manda, ruega, 6 exorta, eomo: Ama a Dios, aplkate al 
trabajo. 

,jCuiles el modo subjiintivo? — El que se reliere li 
otro ver-bo, eomo: Dormiria si eallases, quiero que rengas. 



^Guantas son las conjugaci6nes de los yerbos? — Tres 

^En que se distinguen? — En la terminaeion del in- 
finitivo: la primera termina en ar, eomo amar; la segunda 
en er, eomo en terner;.ij la tereera en ir, eomo partir. 



^Guales se Ilaman letras radieales en los verbos? — 
Todas las que preeeden a la terminaeito^^del infmitivo:' 
en aniar, am; en temer, tem; en partir part. 

jQue son yerbos regulare.-i'} — Los que no alteran sus 
letras radieales y no se apartan en las terminaeiones de 
la conjugaci6n a que perteneeen. • ; 

^Guando se llaman irregulnres? — Guando en alguno de 
sus tlempos 6 personas alteran las letras radieales 6 se 
apartan de la conjugaci6n a que . perteneeen. 

^Que son verbos defeclivos?- Los qHe no tienen eom- 
pleta su conjugaci6n, eomo yaeer, erguir. 

,;Que son verbos impersonales? — Los que solo se usan 



yGoogle 



23 
gayan, eayai sa ealillua 6 eapangyarihan nang manga tao ■ 
6 sa anomang bagay,. paris nang uieang: Yo oioo, {aco-i 
nabubuliay) tii leias, (ieao ay tiabasa) aquel escribi6, (iyao-i 
sumulat.) 

^Alin nga ang ano nang imperatwo'? — Yaon ngang 
sa nag-uutos, , manalangin o magpa-ala-ala, paris nang 
uieang: Ama a Dios, (iimibig ca sa Dios) aplieate al tra- 
bajo, {magsieap ca, sa gagauln.) 

^Alin inga ang ailo nang subjimtiBO? — Ang nagsasay- 
say nang ibang verbo paris nang uieang: Dormiria si ca- , 
llases, (matutulog sana eun ieao-i , huag maingay) quiero 
que vengas, (ibig co ieao ay parito.) 

^;Manga ilan nga ang manga conjugaci6n nang manga 
verbo?— Tatlo. 

jAt saan manga mapagsisia? — Sa eatapusan nang ma- 
nga uieang may eahulugang infinitivo: ang una-i natapus sa 
ar paris nang amar, (pag-ibig 6 pag-sinta,) ang iealaua-i sa 
er, paris nang temer; (pageataeot) ang icatl6-i sa ir, paris nang 
partir, (pag-ah's 6 eaya nama-i pagbabahagui.) 

^Manga alin nga ang tinatauag na manga letrang 
radieales sa manga verbos? — Lahat nang manga nag-mu- 
mula sa uieang eahuluga-i infmitivo, paris nang uieang: amar, 
am; sa temer, tem; sa partir, part. 

^Ano nga ang manga verbos regulares? — Ang manga 
hindi sumisira, nang eaniyang, manga letras radieales at 
hindi nahiualay sa manga terminaeiones nang conjuga- 
eiong quinararapatah. 

^Gailan manga tatauaguing yerbos irregulares? — Cai- 
la-t sa alin man sa 'eaniang manga tiempos 6 personas 
na nasira nang manga letrang radieales 6 humihiualay sa 
conjugaci6n na quinararapatan. 

^An6 nga ang manga verbos defectioos? — Ang manga 
hindi naeahuhusto sa eaniang •conjugaci6n paris nang ui- 
eang: yaeer, erguir. 

^Alin nga ang manga, verbos impersonales? — Yaong 
manga guinagamit lamang sa infinitivo, at sa icatI6ng per- 



yGoosle 



24 
en el infinitivo, y en la tereera persona de singukr de 
todos los tiempos, eomo /'otiir, neear, uiioeluar, l'utn', nkm, ete. 



^Que es (ji:rundio? — Dna yoz verbal del modo infini- 
tivo, la eual espresa eon generalidad la aedon 6 signi- 
ficaci6n del verbo, eomo ejecutandose de presente. 

^Cual es su terminaeion? — Aeaba en (mdo, si proeede 
' de los Yerbos aeabados en ar eomo 'imando, y en endo, 
si de los aeabados en cr, 6 en ir, eomo eomk-iido, ptir- 
limdo. 

^Gomo se Uaman los verbos hahr y ser euando sirven 
para tormar los tiempos de otros verbos? — Llamanse verbos 
auiiliares. (*) 

F0RMAC10N DE LOS TIEMPOS EN CADA UNO DE LOS 

MODOS DEL VERBO. 

^Guantos son los tiempos del modo ikdicativo? — Son 
seis: p-esente, imle'rilo imperfeclo, pnte'rito perfecto, preterilo 
flmcmnin'perjeeio, futuio imj>erfecto y fuluro perfccto. 

EI presente denota lo que existe, se haee 6 sueede 
aetualmente, eomo yo soi/, td eseiibes, llu(:ve. 



El preUrito imperfeclo se eonoee en que la primera per- 



(*) Los, verbos estar y haber haeen de sust!infivos cn algunos 
easos, y oti-as veces son auxiliares dejar, estar, tteoar, quedar y tener. 
Los tiempos simpies de verbos au.Kiliares sirven para t'ormar los tiempos 
eompuestos que tienen todos los demas vcrljos y eompletan tambien 
su. misraa coDJugaci6H. 



HostedbyGoOe je 



-U 
sona nang slngular sa Jah4t nang tiempos paris nang ma 
nga uieang: Uovei; (pag-ulan) neoar, .(na-ham6g nang ana^ 
qui-r eristal sa quinang at tigas) anoeheeer, (nag-gugumabi 
o' nag-tataquip silim) llueoe, nieoa, ete. (na-ulan, na-ha- 
mog, ete.) 

jAlin nga ang gerundio? — Isang sabing dalisay sa 
eaaiiuan nang inflnitivo, ang ito nga-i nag sasaysay nang 
talos na ano at ealiulugan nang verbo, paris nang uieang 
ejecutandose de presente-, (guinagaua nga sa pagliaharapan.) 

^Alin nga ang eaniang eatapusan? — ^JS[atapus sa ando, 
eun mangagaling sa manga verl30S na natatapus sa ar, 
paris nang amando, (umiibig 6 sumisinta) at sa endo, eun 
maaga natatapus sa er 6 ir, paris nang uieang: eomiendo, 
(cama.cim) partiendo, (uma'alis o eaya nama-i nagbabaliagui.) 

^Ano ang manga itatauag sa manga verbos haber at 
ser eun guinagamit sa pag-gaua nang tiempos sa ibang 
verbos? — Tatauaguing verbo3 auxiliares. (*) 



PAG-GAUA NANG MASiGA TtEMPOS SA BAUA-T ISA SA 

'. MAii'GA AnO NANG VERB0. 

(iManga ilan nga ang tiempos nang modo (ailo) indi- 
CATIV0?— Ito-i anim: presente, preterito imper/eeto, pre- 
terito perfect0; preie'rilo plusi'uampsrleelo, fuluro imperfeclo, at 
fnturo perfedo. 

Ang presente nagpapaquilala nang tunay niang pagea- 
lagay, gumagaua 6 nangyayari sa eaorasang paghaharap, , 
paris nang uieang: .i/o s.ii/, (aeo-i siang) lii eseribes, (ieao 
ay na-sulat) llueoe, (umuulan.) 

Ang prelmlo imperleelo, maquiquilala na ang unang per- 
sona nang singular natatapus sa ha 6 ia paris nang uieang 



(*) Ang manga vei'bos esiar at haber naguiguing sustantivos sa 
manga iliang bagay^ at eun minsa-i manga auxiliares dcjar, estar, 
lleoar, giiedar nt tener. Ang manga tiempos na tmiay nang raanga 
verbos auxiliares gamit sa pag-gaua nang tiompos na eompuestos na 
ma,yro6n ang lalia^t nang ibang verbos at ..liinuliustuli^n naman nang 
eanii rio ngang c'onjugaci6n, 



yGoGgte 



25 
sona de singular termina en Im 6 ia, eolBO i/o nmnlia, yo 
leia. 

El prrte'rilo f>erfecto explica ya pasada la significacion 
del verbo, eomo lu amnsle 6 /i«s amailo. (*) 



El plusrmm]ierjeclo se forma de la palabra lialn'a, unida 
i un partieipio pasivo eomo yo liabia amailo yo liabia rlor- 
mido. 

i El /iitero imferjecto manifiesta que la aeeion del verbo 
se ejecutara, eomo yo leere, la guerra eesnrd. 

El [uturo jierfetto se torma de la palabra ylaJr(;'junta 
eon un partieipio pasivo, eomo yo habre' umado. 

^Que tiempos admite el. modo imperatwo? — Solo ad- 
mite el tiempo presente, por que el mandalo 6 exhor- 
taci6n siempre es presente, eomo teme a Dios, lleva esa 
earta. 

(■Guantos son los tiempos del modo subjdntivo? — 
Son seis: presente, preterito imperteeto, prelerito perteeto, 
preteritopluscuamperfecto, tuturo imperfecto y t'uturo perfecto. 

El presetile indiea el deseo de ejecutar la aeeion del 
verbo, eomo yo estmlie, ti leas, aquel eserilia. 



El preterilo imperfecio se eonoee en que la primera 



(•) El pret^rito pepfecto simple se usa euaTido los iieelios pasa 
dos se refieren a un periodo de tiempo eonoeido y ya (erminado 
en otro easo se usara de! eoinpitesto, eomo en estos ejemp!os: J 
C. naci6 en tiempo de Augusto; Espatia ha produeido gr'andi^s iiom- 
bres en armas y en leti'as. , 



yGoogfe 



, 25 . 

p ainaha, (ac6-i nang sumlsinta 6 hang umiibig) p le/a 
(ac6-i nang' bumabasa.) . 

Aiig prete'rilo perfeclo nag uiuieS nang lipas na ang Ca- 
hulugan nang verbo, paris nang uieang lu am'tste 6 lias avia(lo, 
(ieao ay naeasinta 6 i)aaririg suminta, 6 eaya naaring, 
umibig.) (*)■■,. 

Ang plus€uamperfeclo yumayart nang uieang liabia, eun 
isama s.a isang partieipio pasivo paris nang uieang j/o liahia 
nmailo, (ac6-i nangyaring suminta 6 umibig) yo habia ilormido, \ 
(ac6-i nangyaring natulog.) 

Ang /iitoro im.j)erfeclo nagpapaguilala na ang ano nang 
verbo ay gagaua, paris nang uieang: yo leere, (ac6-i babasa) 
la guerra eesard, (ang guerra-i hihinto.) 

Ang /uturo per/klo yumayari nang uieang htthre eun 
isama sa isang partieipio pasivo, paris nang uieang^o lia- 
hre amado, (ac6-i maaring suminta 6 umibig.) 

iiAn6ng tiepipos ang tangap nang modo imperatito?-— 
Tinalangap lamang ang tiempo presenl^e, sapagea-t ang ma- 
nga utos 6 magpaalaala, lagui ngang presente paris nang 
uieang leme & Dios, (malaeol sa Dios) llem esa earta, (^ilal- 
liin yan sulat.) 

^Manga ilan nga ang manga tiempos nang modo si;b- 
JDNTivo? — Ay anim: presente, preterito imperfecto, prete- 
rito perfecto, futuro imperfecto at tuturo perfecto. 

Ang presente nagpapaquilala na ang eaibiga-i mangyari 
ang aiio 6 acci6n nang verbo, paris nang uieang: yo estudie 
:^^aco-i nag-aaral,) ia leas, (ieao ay bumasa,) aquel eseribm, 
(ya6n ay sumusulat.) s 

Ang preterito impeHeeto maquiquilala sapagea-t ang 
primera persona nang singular matatapus sa ra, ria 6 se, 

I 

(") Ang pretei'ito pci'fectoiig simple guinagamit eun ang monga 
nangyayariiig naeai'.ian ang sinasabi .sa isang panahong tadhanang 
qinlala*'at. naeatapus nj'i; sa iljang hagay gagamit nang comjo«e«^o na 
mris nit6ng manya iahaUmbaoa: Si J. ' C. ipinonganAe 'nnng pana- 
lion ni Augusto; sa Espana-i tinubuan nang manga taung marangnl 
sa armas at sa letras^ (sa- maeatuid matapang at malae^s', gayon Hin 
ang ila-i sa earunungan. 

1 ■. 



ii(3ctd||| 



26 

persona de singular termina en ra, m 6 se, eomo yo es- 
tudidra, esludiaria 6 estudiase. 

EI preti<rilo fer{ecti> se forma de la palabra Kaya, unida 
4 un partieipio pasivo, eomo i/o Aot/u amado. 



El 'prete'nto pluseuamperfecto eonsta de las palabras /m- 
ii';™, Aairm 6 hubiese juntas eon el partieipio pasivo, eomo 
»/0 iiuliiera, habria 6 huhiese amado. 



^GuAntos son los tiempos del modo iNFffliTivo? — Tres: 
presente, preterito y gerundio. 

El j>resente eonsta de una sola dicci6n qae termina 
en ar, er 6 ir, eomo esludiar, eomer, dormir. 

I El pretirito se forma del verbo haber y un parti^ 
eipio pasivo, eomo haber amado, haber dormido. 

El gerundio termina en ando 6 endo, eomo amando, 
leyendo. . 

C6niugaci6n del rerto aiixiliar (') HABER 
Modo indicativo 



PRESENTE 

PLURAL. 



Yo..., he. 

Tti has. 

El ... ha. 



(**) Nosotros hemos. 

Yosotros habeis. 

Ellos han. 



(■) La palabra aU3:iUar en lengua tagala se diee (tumutulong.) 
. IP \^ palabra eami y tayo en lengua eastellatia es (1e una soia 
Significaci6n. asi quo, se pponuneia en este idi6ma nosolros, es cje- 
eir, aun a la pepsona a quien se !jabla y de la persona que iiabla 
oonippenden su aplicaoi6n. En lengua tagala liay significaci6n sepa- 
rada el tai/o eon el eami por que cl tfij/o, haee corrfprender eon 
guien se habla y et rami en el que habla v sus eompaiieros y no 
ineluye h quien habla. « r j 



yGoosle 



26 

paris nang uieang yo estudidra, estudiaria 6 estudiase, 
(ac6 sana-i mag-aaral, sana-i mag-aaral 6 sana nga imag-aaral.) 

^Ang prete'rito perfecto nagagaua sa uieang - harja, 
isasama sa isang partieipio pasivo, paris nang uieang: yo 
haya ainado, {ac6-i naeasinta 6 suminta 6 eaya-i uieaing 
naeaibig 6 umibig.) ' 

Ang preterito pluscuamperfecto yari-na sa uiearig hu- 
biera, habria 6 hubiese sa easamalian nang partieipio 
pasivo, paris nang uieang: yo hubiera, habria 6 hubiese 
amado, {ac6 sana, sana-i at sana ngang sumintd 6 sana 
ngang umibig.) 

(iManga ilan ngS. ang manga tiempos nang ario nang 
INFINITIV0? — Tatlo: presente, preterito at gerundio. 

An^ presente uala eun di isang uiea na natapus 
sa ar, er 6 ir, paris nang uieang: estudiar (mag-aral) eomer 
(eumain) dormir, (matulog.) 

Ang preterito nagagaua nang verbo hnher, at isang 
partieipio pasivo, paris nang uieang: haber amado, (ang pag- 
ea-sinta 6 pagea-ibig) haber dormido, (ang pagea-tulog.) 

Ang germdio natatapus sa ando 6 endo, paris nang ui- 
eang amando, teyendo, (sa pagsinta, -sa pag-basa.) 

eoniugaeion nang verl)o au^iliar (*) HABEE. / 
Aiiong ieapageaeaiiTiilala 

PINAGHAHARAPAN. 

ISANG BILANG MAEAMING BILANG ' 



Ac6-i :. 6 ay. 

leao-i 6 ay. 

Sia-i 6 ay. 



(**) Tayo 6 Cami-i ... 6 ay. 

Cayp-i .... ..: :.. .. 6 ay. 

Sila-i 6 ay. 

(') Allg uioang iauxiliar) sa uieang tagalog ay tumutulong. 

(**) Itong uieang leami at tayo sa uieang eastila, iisang ealiu- 
lugin lamang eaya-t eun 'turingan sa uieang ito oy nosotros, sa ma- 
eatuid maguing sa eausap at di man sa eausap iniaaiiong magea- 
samahin. Sa uieang Tagalog may eahulugang Iiiualay ang^ii^o sa 
eami, sapagea-t ang tayo ay sa eausap at ang eawii sa naiigungusap 
na mageasamahan at di easamaang eausap, 



yGoos 



27 



PRETfiRlTO IMPERFECTO 



Yo... habia. 

Tu..i habias. 

El. habia. 



Nosotros habi'amos. 

Yosotros habiais. 

Ellos habian. 



PRETERITO PERFECTO 



Yo hube. 

Tii hubiste. 

El..: ... hubo. 



.^.. 



Nosotros hubimos. . 

Yosotros hubisteis. 

EHos hubieron. 



FUTURO UNieO 



Yo habre. 

Tii... ... habras. 

EI habra. 



Nosotros habrSmos. 

Vosotros habreis. 

EUos habn'in. ~ 



Yo.. 

Ki.. 
EI.. 



MODO SUBJUNTIVO 



PRESENTE 



. haya. [1 Nosotros hayamos. 

, hayas." Vosotros hayais. 

. haya. i EIlos ... hayan. 



PRETERITO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO 

Yo hiibiera, habria y hubiese. 

Tu hubieras, habrias y hubieses. 

EI .... hubiera, habria y hubiese. 

Nosotros... hubieramos, habri'amos y hubiesemos. 
Vosolros... hubierais, habriais y hubieseis. 
Ellos hubieran, habrian y hubiesen. 

PUTURO IMPERTEGTO DE SUBJUNTIVO 



Yo hubiere. 

Tu hubieres. 

,E1 hubiere. 



Nosotros hubieremos. 

Vosotros hubiereis. 

EUos 'hubieren. 



yGoosle 



lipAs NA ALANGAN. 



27 



Ac6-i sana. Tayo 6 Carni-i .... sana. 

leao-i sana. Cayd-i sana. 

Sia-i sana. Sila-i sana. 

LIPAS NA TONAY. 

Ac6-i nagearoong. || Tayo 6 Ganai-i ... nagoaroong. 

leao-i ..... nagcaro6ng. Cay6-i . ... ... nagearoong. 

Sia-i nagcar66ng. | Sila-i nagcaro6ng. 

SA HAHARAPiNG UALANG IBA. 



Ac6-i . 
leao-i 

Sia-i .. 



magcacapo6ng. 
. magcacaro6ng. 
. mageaearoong. 



I Tayo $ Cami-i magcacaro6ng. 

Cay6 i magcacaro6ng. 

Sila-i magcacaro6ng: 



ANONG MAY GASAMA. 



PINAGHAHARAPAN. 



ITayo 6 Cami-i mayro6ng. 
Cay6-i . ... mayroong. 
Sila-i mayro6ng. 



Ac6-i mayroong. 

leao-i mayroong, 

Sia-i mayroong 

LIPAS NA ALANgAN NANG ASONG MAY GASAMA. 

Ac6 sana, sana-i at sana ngang. ^ 

leao sana, sana-i at sana ngang. 

SiA sana, sana-i at sana ngang. 

Tayo 6 Cami sana, sana-i at sana ngang. 

- Cay6......sana, sana-i at sana ngang. 

Sila sana, sana-i at sana ngang. 

SA HAHARAPiNG NANGANGALASGAN, NANG ANONG 

MAY e'ASAMA. 



Ac6 sana-i. 

leao sana-i. 

Sia sana-i. 



Tayo 
Cay6 
Sila . 



6 Cami ... 



sana-i. 
sana-i. 
sana-i. 



yGoosIe 



28 



MODO INFINITIVO 

Prgsente Haber. 

(*) Gerundio Habiendo. 



■ epniugaeidn del verbo ausiliar SER 
Modo indicativo 



Yo.. 
Til.. 
El.. 



PRESENTE. 



. soy;. 
. eres. 

es 



PLDRAL 



Nosotros somos. 

Vosotros sois. 

E^ilos son. 



Yo.. 
Tu.. 
El.. 



PRETERITO IMPERKEGTO 



. era. 

eras. 

. era. 



Nosotros,. 
Vosotros.. 
Ellos 



eramos. 
erais. 
eran. 



Yo.. 
Tu.. 
El.. 



PRETERITO PEREEGTO' 



. fui. 
tuiste. 
fue. 



Npsotros .'.. tuimos. 

Yosotros tuisteis. 

Ellos fueron. 



Yo.. 
Tu.. 
EI.. 



EUTURO UNieO 

Nosotros.. 
Yosotros.. 
EUos 



. sere. 
seras. 
sera. 



serSmos. 
sereis. 
seran. 



(') Ei vei'bo HABER es activo euanrlo se usa en equivalencia de 
tsnar 6 f]e poseer. Sirve tamliien para forniar una espeeie de conju- 
^raeion entera eon los infinitivos, poniiindoles delante la preposieion 
de en esta forma: Hc de arnar, hitbo de eserlbir, habias de eontar, 
haber de satir, ete. 



yGoogle 



AS6NG UALANG HINAHANGANAN. 

Pinaghaharapan .... Mayro6n. 
Gadalisayan Ipinageaearoon. 



28 



Goniugaeion nan^ verbo auxiliar SER 

Aiiong indicativo 

PINAGHAHARAPAN 
isAng bilang. mabamin&'bilano. 



Ac6-i siang. 

Icao-i '...... siang. 

giai '. . siang. 



Tayo (5 Cami-i . 

Cay64 

Sili;l-i 



siang 
. siang 
. siang 



LIPAS NA ALANGAN 



Ac6-i . 


. . niaon. 


leao-i . 


. . nia6n. 


Sia-i .. 


. . nia6n. 


Ac6-i .... 


I 

naguing 


leao-i ... 


naguing 


Sia-i 


naguing 




SA HAI 


Ac6-i ... 


maarin 


leao-i .. 


maann. 


Sia^i .... 


maarmi 



Tayo 6 Cami-i .... nia6n. 

Cay6-i niaon. 

Sila-i niaon. 



LIPAS NA TUNAY 

Tayo -6 Cami-i 

Cay6-i 

Sila-i 



.. nagmng, 
. naguing. 
. nagm'ng.. 



SA HAHARAPING UALANGIBA 



Tayo 6 Caml-i .... maaring. 

Gayo-i. maaring. 

Sila-i ... maaring. 



(") \ng verl)0 Itabsr ay .activo eun gauing ^''^mitiii na ihauig 
nang tener 6 iiang po^aer.^ Gamit diTi h.'i.man sa pag gaud nang 
eaanuan nang conj.ugaci6n I)u6 sa manga iniinitivos, iaiaguian sa ca- 
sunoii nang pi-eposieion de sa ganitOns pagealagay. He de aranr, 
kubo de eseribir, habias de eontar haber de salir ete. Ac6 sana-i 
iibig, sana-aeo-i susulat, sana ieao-i aauit, sana-i aalis.' ete. 



YCH>CM^k 



29 

MODO SUBJUNTIVO 

PRESENTE. 



Yo 


sea. 


Nosotros 


seamos 


Tii 


seas. 


Vosotros 


seais. 


El 


sea. 


EUos 


sean. 



PRETERITO IMPEREEGTO DE SUEJUNTIVO 

Yo fuera, seri'a y fuese. 

Tu "... fueras, serias y Tueses. 

El fuera, seria y fuese. ^_ 

Nosotros... fueramos, seriamos y fuesemos. 
Vosolros... fu6rais, seriais y tueseis. 
EUos tueran, serian y tuesen. 

EUTURO IHPERFECTO DE SUBJUNTIVO 



Yo fuere. 

Tu fueres. 

El fuere. 



Nosotros... fueremos. 

Vosotros fuereis. 

Ellos ... tueren. 



MODO INEINITIYO 

Presente ser. 

Gerundio siendo. {*) 



eoniugaeion de los ^erlos regnlares Eiemplo de la pri- 
mera eoniugaeion AMAR modo indicati7o. 

TIEMPO PRESENTE 

SINGDLAR. PLURAL. 

Yo aiBO. II Nosotros amamos. 

Tu amas. Vosotros amais. 

El ...' ama. 1 Ellos aman. . 



(') El voi-ljo sir eomo sustantiso doiint.i tlo iin modo msis 6 mc- 
nos eonepelo la esemia de los obiolos erm o! auxilio (5e otro nom- 
tire, de otro vertio en infinitivo, y a veoes de un arivel-bio. Es pu- 
ramente neutro eomo estar, axisiir, vinir, pareeer, efc., en fraces 
eomo esta; Aqui fw} Troya. 



yGoogle 



29 







ANO NANG SUBJUNTIVO 






PHESENTE. 


Ac6-i 
leao- 
Sia-i 


i 

i ; 


. siang. Tayo 6 Cami-i. ... siang. 

. siang. ■ Cay(5-i. . siang. 

. siang. Sila-i siang. 




PRETERITO IMPERFECTO NANG SUBJUNTIVO. 




Ac(5 sana, sana-i at sana nga. 

leao sana, sana-i at sana nga. 

Sia sana, sana-i at sana nga. 

, eayS sana, sana-i at sana nga. 




FUTURO 


IMPERFECTO NANG SUBJUNTIVO, ' 


Ac6 
leao 
Sia . 




... sana-i. Tayo 6 Gami sana-i. 

... sana-i. Cay6 sana-i. 

... sana-i. Sila sana-i. 

AS6 NANG INTINITWO. 




Pinaghaharapdn Paguiguing. 

Cadalisayan Paguiguing. (*) 



Conjiigaci6n nang maiiga verT30S regulares. Halimtaua 

nang unang eoniugaoion AMAE Ailong indicativo 

panahOng pinaghaharapan. 

ISANG BILAKG. MARAMIN^S BILANG. 

Ac6-i ... sumisinta 6 umiibig. || Tai'o 6C. suinisinta 6 umiibig. 
leao-i ... sumisinta 6 umiibig. Leayo-i... sumisinta 6 umiibig. 
Sia-i .... sumi^inta 6 umiibig. || Sila-i ... sumisinta, 6 umiibig. 

(') Ang Yorbo SER pirang snstanUso nagpapaquita nan^ is&ng 
af]6 na hurniguit eumulang sa eahustuhang lasd]) nang manga nina- 
nasa sa tulong nang ib^ng nombre nang iba-ibang verbo sa intlni- 
tivo at eun minsa-i sa isang adverbio. Ito-i tagaoAs na neutro^p^ris 
nangiiieang ^star, eieistir, vimr, pareeer, ete, Sa manga uiuieaing 
pAris nit6; J)Uo nangyari ang Troya. 



yGoogte 



30 



PRETl^RITO IMPERFECTO 



Yo amaba. 

Tu amabas. 

fil amaba. 



Nosotros amabamos. 

Vosotros amabais. 

EUos amaban. 



PRETtoTO PERFECTO. 

Yo ame, he amado 6 hube amado. 

Tu amaste, has amado 6 hubiste amado. 

El am(5, ha amado 6 hubo amado. 

Nosotros.. amamos, hemos amado 6 hubimos amado. 
Yosotros.. amasteis, habeis amado 6 hubisteis amado. 
EUos amaron, han amado 6 hubieron amado. 



PRETERITO PL0SCUAMPERFECTO. 



Yo habia amado. 

Tii habias amado. 

El habia amado. 



Nosotros.. habiamos amado. 
Vosotros.. habiais amado. 
EUos liabian amado: 



FUTURO IMPERFECTO. 



Yo ■. amare. 

Tu amaras. 

E! amara. 



Nosotros.. amaremos. 
Vosotros.. amareis. 
EUos amaran. 



EUTURO PERFECTO 

Yo habre amado. 

Tu habras amado. 

El habra amado. 



Nosotros.. habremos amado. 
Yosotros.. habreis amado. 
EUos habran amado. 



yGoosle 



30 



PRETfiRITO IMPERFECTO. 



Ac6-i nang sumisinta 6 

nang umiibig. 
leao-i nang sumisinta 6 

nang umiibig. 
Sia-i nang sumisinta 6 

nang umiibig. 



Tayo 6 C. nang sumisinta 6 

nang umiibig. 
Cay6-i nang sumisinta 6 

nang umiibig. 
Sila-i nang sumisinta 6 

nang umiibig. 



PRETERITO PERFECTO. 

Ac6-i ... naninta, naeasinta 6 sueat na naeasinta. 
leao-i ... naninta, naeasinta 6 sueat na naeasinta. 
Sia-i ... naninta, naeasinta 6 sueat na naeasinta. 
Tayo 6 C. naninta, naeasinta 6 sueat na naeasinta. 
Cay6-i .. naninta, naeasinta 6 sueat na naeasinta. 
Sila-i ... naninta, naeasinta 6 sueat na naeasinta. 



nangibig 
naeaibig 

6 
suoat na 
naeaibig 



PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO. 



Ac6-i nangyari-nang 

suminta 6 umibig. 

Icao-i.. nangyari-nang 

, suminta 6 umibig. 

Sia-i nangyari-nang 

suminta 6 uraibig. 



Tayo6 C nangya^-nang 

suminta 6 umibig. 

Cay6-i nangyari-nang 

suminta 6 umibig. 

Sila-i nangyari-nang 

suminta 6 umibig. 



Ac6-i ,, 
Ica6-i 
Siii-i .. 



FUTURO IMPERFECTO. 



. . , sisinta 6 iibig. 
. . , sisinta 6 iibig. 
. . . sisinta 6 iibig. 



Tayo 6 C." 
Cay6-i .... 
Sila-i 



EUTURO PERFECTO 



sisinta 6 iibig 

. sisinta 6 iibig 

sisinta 6 iibig 



Ac6-i sueat na suminta na. 
leao-i sueat na suminta na. 
Sia-i sueat na suminta na. 



I Tayo 6 C. sueat na sumintana. 
Cay6-i ... sueat na sumintana. 

I Sila-i suoat na sumintana, 

6 sueat na umibig na. 



yGoosIe 



31 

MODO IMPERATiyO. 



Ama 


......tu. 




Amemos... 


.. nososotros 


Ame 


«1, 




Amad 

Amen 


.. yosotros. 
..ellos. 




MODO 


SUBJUNTIVO. 

PRESENTE. 





Yo ame. | Nosotros.. amemos. 

Tu ames. Vosotros.. ameis. 

El ame. | EUos amen. 

PRETERITO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO. 

Yo amara, amariay amase. 

Tii amaras, amarias y amase. 

El amara, amaria y amase. 

Nosotros amaramos, amariamos y amasemos. 

Vosotro3 amarais, amariais y amaseis. 

Ellos amaran, amarian y amasen. 

PRETERITO PERPEGTO DE SUBJUNTIVO. 

Yo haya amado. || Nosotros.. hayamos amado. 

Tii hayas amado. Yosotros .. hayais amado. 

El haya amado. | Ellos hayan amado. 

PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO DE SUBJUNTIVO. 

Yo hubiera, habria y hubiese amado. 

Tu hubieras, habrias y hubieses amado. 

El hubiera, babria y hubiese amado. 

Nosotros.. hubieramos, habriamos y hubiesemos amado. 
Vosotros.. hubierais, habriais y hubieseis amado, 
EUos hubieran, habrian y hubiesen amado. 



yGoosle 



31 



aSo nang imperativo. 



Umibig . 
Umibig . 



. ca. II Umibig tayo. 

sia. I Umibig eayo. 

II Umibig sila. 



ANO NANG SUBJUNTIT0 
phesente. 



Ac6-i . 
leao-i . 

Sia-i . 



, sumisinta. 
. sumisinta. 
. sumisinta. 



Tayo 6 GamH ... sumisinta. 

Cay6-i ... sumisinta.' 

Silai sumisinta. 



PRETERITO IMPEREEGTO NANG SUBJUNTIVO. 



Ac(5-i. ... sumisintd, ay sumisinta at sumisinta nga. 
leao-i. ... sumisinta, ay sumisintaatsumisintdngll. 

Sia-i sumisinta, ay sumisinta atsumisinta nga. 

Tayo 6 C. sumisinta, ay sumisinta at sumisinta ngi. 
Cay6-i ... sumisinta, ay sumisintd at suraisinta nga. 
Sila-i .... sumisinta, ay sumisinta at sumisinta nga. 



6 

umiibig, 

ay umiibig 

at 

umiibig 

nga. 



PRETERITO PERFECTO NANG SUBJUNTIVO. 



Ac6 nga-i suminta. 

leao nga-i suminta. 

Sia... ngai suminta. 



I Tayo 6 C. nga-i suminta. 
Cay6. ...... nga-i suminta. 

II Sila nga-i suminta. 

6 nga-i nanintd, eaya-i umibig. 

PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO NANG SUBJUNTIVO. 

Ac6 sana, sana-i at sana ngang suminta. ' 6 

leao sana, sana-i at sana ngang suminta. sana, 

Sia sana, sana-i at sana ngang suminta. ' sana-i 

Tayo 6 C. sana, sana-i at ,sana ngang suminta. at 

Cay6 sana, sanai at sana ngang suminta. sanangang 

Sila sana, sana-i at sana ngtog suminta. umibig 



yGoelgle 



32 

FUTURO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO. 



Yo amare. 

Tu amares. 

El amare. 



Nosotros.. ... ... amaremos. 

Yosotros amareis. 

EUos '. amaren. 



EUTURO PERFECTO DE SUBJUNTIVO. 



Yo hubiere amado. 

Tvi hubieres amado. 

El hubiere amado. 



Nosotros hubieremos amado. 
Vosotros hubiereis amado. 
Ellos hubieren amado. 



MODO INFINITIVO. 

Presente Amar. 

Preterito Haber amado. 

FuturQ Haber de amar. • 

Gerundio Amando. 

Partieipio Amado. 

Eiemplo de la segunda eoniTigaeion TEMER 
Modo indicativo 

TIEMPO PRESENTE. 

SlNGULAR. PlURAL. 

Yo temo. , || Nosotros tememos. 

Tu temes. Vosotros temeis. 

El teme. || Ellos , temen. 

PRETERITO IMPERFECTO. 

Yo temia. 11 Nosotros temiamos. 

Tu temias. Yosotros.. ... temiais. 

El.; temia. Ellos temian. 



yGoosle 



32 



FOTURO IMPERFECTO NANG SOBJUNTIVO. 



Ac6-i sa pag sinta. 

Ipao-i sa pag sinta. 

Sia-i sa pag sinta. 



Tayo 6 C... sa pag sinta. 

Cay6-i sa pag sinta. 

1 Sila-i sa pag sinta. 



sa pag 
ibig- 



FUTURO PERFECTO NANG SUBJUNTIVO. 



Ac6-i... . 


. ... sueat umibig. 


Tayo 6 C. 


. sueat umibi 


Icao-i.. . 


. ... sueat umibig. 


Gay6-i... . 


. sueat umibi 


Sia-i... . 


. ... sueat umibig. 


Sila-i 


. sueat umibi 



AN6 NANG INFINITIVO. 

Presente Sumisinta 6 umiibig. 

Preterito Sa pageapag-sinta 6 sa pageapangibig. 

Euturo Cun manininta 6 eun .mangingibig. 

Gerundio Nangingibig. , 

Partieipio Iniibig. 

Halimbaua nang iealauang conjugaci6n TEMER 
Anong indicativo 

PANAHONG PINAGHAHARAPAN. 



IlSANG BILANd. 



Maraming BILANG. 



Ac6-i natataeot. 

leao-i natataeot. 

Sia-i natataeot. 



Ac6-i ... 
leao-i ... 
Sia-i 



Tayo 6 Cami-i natataeot. 

Cay6-i natataeot. 

Sila-i natataeot. 



PRETERITO IMPERFECTO. 



. nang natataeot. 
. nang natataeot. 
. nang natataeot. 



Tayo 6 Cami-i nang natataeot. 

Cay6-i nang natataeot. 

Sila-i nang natataeot. 



yGooi^k 



33 



PRETERITO PERFECTO. 



Yo temi, he temido 6 hube temido. 

Tii temiste, has temido 6 hubiste temido. 

£l temi6, ha temido 6 hubo temido. 

Nosotros.. temimos, hemos temido 6 hubimos temido. 
Vosotros.. temisteis, habeis temido 6 hubisteis temido. 
EUos temieron, han temido 6 hubieron temido. 

pret£rito PLUSCUAMPERFECT0. 



Yo... . 


. ... habia temido. 


Nosotros. 


habiamos temido 


Tu... . 


. ... habias temido. 


Yosotros . 


habiais temido. 


£i 


... habia temido. 


EUos 


. habian temido. 



FUTUR0 IMPERFECT0. 



Yo 


temere. 


Nosotros temeremos. 


Tii 


temeras. 


Yosotros temereis. 


El 


temera. 


Ellos temeran. 




FUTUR0 perfecto. 


Yo 


... habre temido. Nosotros. habremos temido 


Tu 


... habras temido. Yosotros. habreis temido. 


El 


... habrS temido. EUos habran temido.. 




MODO IMPERATIYO. 


Teme. 


. . . . tu. Temamos. . . nosotros 


Tema. 


. . . . el. Tem^d. . . . vosotros 






Teman. . . . ellos. 



yGoogle 



33 



PRETERITO PERFECTO. 



Ac6-i nataeot, ay nataeot 6 sueat na nataeot. 

leao-i ... .... nataeot, ay nataeot 6 sueat na nataeot. 

Sia-i nataeot, ay nataoot 6 sueat na nataeot. 

Tayo 6 C ... nataeot, ay nataeot 6 sueat na nataeot. 

Cay6-i nataeot, ay nataeot 6 sueat na nataeot. 

Sil4-i nataeot, ay nataeot 6 sueat na nataeot 


pret£rito pluscuamperfecto 


Ac6-i nangyari-nang 

nataeot. 
leao-i nangyari-nang 

nataeot. 
Sia-i nangyari-nang 

nataeot. 


Tayo 6 C nangyari-nang 

nataeot. 
Cay6-i nangyari-n4ng 

nataeot. 
SiM-i nangyari-nang 

nataeot. 


euturo imperfecto. 


Ac6-i., matataeot. . Tayo 6 C matataeot. 

leao-i matataeot. Cay6-i matataeot. 

Sia-i matataeot. Sila-i matataeot. 


EUTURO PERFECT0. 


Ac6-i sueat na mataeot. Tayo 6 C. sueat na mataeot. 

Icao-l sueat na maitaeot. Cay6-i. ... sueat na mataeot. 

Sia-i , sueat na mataeot. Sila-i...... sueat na mataeot. 


ASO nang imperativo. 


Mataeot cA. 

Mataeot ... sia. 


Mataeot tayo. 

Mataeot cay6. 

Mataeot...^ siM. 

9 



yCHKM;>le 



34 



MODO SUBJUN'riVO 

PRESENTE. 



Yo tema. 

Tu. '. , . . temas. 
fil tema. 



Nosotros. 
Yosotros. 
EUos . . 



temamos. 

temais. 

teman. 



pret£rito IMPEREEGTO DE SUBJUNT1V0. 

Yo teraiera, temeria y temiese. 

Tu. ..'... temieras, temerias y temieses. 

£l temiera, temeria y temiese. 

, Nosotros.. temieramos, temen'amos y temifeemos. 
Vosotros.. temiereis, temeriais y temieseis. 
EUos temieran, y temerian y temiesen. 

PRET^RITO PERFECTO DE SUBJUNTIVO. 

Yo haya temido. | Nosotros- hayamos temido. 

Tu hayas temido. Vosolros.. hayais temido. 

£l haya temido. I EUos hayan temido; 

PRETERITO PLUSGU^MPEREtoO DE SUBJUNTIVO. 

Yo hubiera, habria y hubiese temido. 

, Tii hubieras, habrias y hubieses temido. 

El hubiera, habria y hubiese temido. 

Nosotros.. hubieraraos habriamos y hubiesemos temido. 
Yosotros .. hubierais, habriais y hubieseis temido. 
EUos hubieran, habrian y hubiesen temidp. 

EUTURO IMPERrECTO DE SUBJUNTIVO. 



Yo temiere 

Tu temieres. 

El , .. .. temiere. 



Nosotros temi&emos. 

Yosotros temiems. 

EUos temieren. 



yGoosle 



u 
aSo.nang subjuntivo. 

pinaghaharapAn. 

Ac6-i natataeot. 11 Tayo 6 C... ... natataeot. 

leao-i natataeot. Gayd-i natataeot. 

Sid-i natataeot. | Sila-i natataeot. 

PRETERITO IMPERFECTO "NANG SUBJUNTIVp. 

Ac6-i natataeot, ay natataoot at natataeot nga. 

leao-i natataeot, ay natataeot at natataeot nga. 

Sia-i natataeot, ay natataeot at natataeot nga. 

Tayo 6 C.... natataeot, ay natataeot at natataeot nga. 

Cay6-i natataeot, ay natataoot at natataoot nga. . 

Sila-i natataeot, ay natataeot at natataeot nga. 

PRETERITO PERFECTO NANG SUBJUNTIVO 

A(i6 nga-i nataeot. 11 Tayo 6 C. nga-i .. nataeot. 

leao nga-i nataeot. Cay6 nga-i nataeot. 

Sia nga-i nataeot. II SiS,ngai... nataeot. 

PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO NANG SUBJUNTIVO 

Ac6 sana, sana-i at sana ngang nataeot. 

leao sana, sana-i at sana ngang nataeot. 

Sia sana, sana-i at sana ngang nataeot. 

Tayo 6 C... sana, sana-i at sana ngang nataeot. 

Cay6 sana, sana-i at sana ngang nataeot. 

SilS sana, sana-i at sana ngang nataeot. 

PUTURO IMPERFECTO NANG SUBJUNTIVO 

Ac6-i ... eun matataeot. 11 Tayo 6 C. eun matataeot. 

leao-i ... eun matataeot. Cay6-i ... eun matataeot.' 

Sia-i .... eun matataeot. Salk-i .... eun matataeot. 



yG0C)gJi 



36 



FUTURO PERFECTO DE SUBJUNTIVO. 



Yo hubiere temido. Nosotros hubieremos temido. 

Tu hubieres temido. Yosotros hubiereis temido. 

El hubiere temido. || Ellos .... hubieren temido. 

MODO INFINITIVO 

Presente Temer. 

Prelirito Haber temido. 

Puturo Haber de temer. 

Gerundio Temiendo. 

Partieipio Temido. 



Eiemplo de la tereera eoniugaeion PATIR 6-DIVIDIR 
Modo indicativo. 

TIEMPO PRESENTE 

SINODLAR. PLURAL. 

Yo parto. | Nosotros partimos. • 

Tu partes. Vosotros partis. 

ti parte. || Ellos parten. 

PRETERITO IMPERFECTO. 

Yo partia. 11 Nosotros partiamos. 

Tii partias. Vosotros partiais. 

£l .■ '.. ... partia. | EUos ., partian. 

PRETER^TO PERFECTO 

Yo parti, he partido 6 hube partido. 

T'ii partiste, has partido-6 hubiste partido. 

£l parti(5, ha pMtido 6 hubo partido. 



yGo,ogIe 



35 
FUTURO PERFECTO. NANG SUBJUNTIVO. , 

Ac6-i . . . sueat mataeot. li Tayo 6 C. sueat mataeot. 
leao-i .. sueat mataeot. Cay6-i ... sueat mataeot. 
Sia-i .... sueat mataeot. || Sila-i sueat mataeot. 

ASO NANG raFINITIVO. 

Presente Natataeot. 

Pretirito Sa pagea-pageataeot. 

■Puturo Cun matataeot. 

Gerundio Sa-pageataeot. 

Partieipio Pageataeot. 



Halimtaua nang ieatlong eoniugaeion paetir 6 DmDiR 
Aiiong indicativo. 

PANAHONG PmAGHAHARAPAN (Presente) 

ISANG BILANG. MARAMING BILANG. 

Ac6-i ... nagbabaliagui. 11 Tayo 6 C. nagbabahagui. 
leao-i ... nagbabahagui. Cay6-i ... nagbabahagui. 
Sia-i .... nagbabahagui. II Sila-i nagbabahagui. 

PRETERITO IMPERFECTO. 

: Ac6-i nang nagbabahagui. || Tayo 6 C. nang nagbabahagui. 
leao-i riang nagbabahagui. . Cay6-i nang nagbabahagui. 
Sia-i nang nagbabahagui. || Sila=i nang nagbabahagui. 

PRETERITO PERFECTO. 

Ac6-i nagbahagui, ay nagbahagui 6 sueat na nagbahagui. 
loao-i nagbahagui, ay nagbahagui 6 sueat na nagbahagui. 
Sia-i nagbahagui, ay nagbahagui 6 sueat na nagbahagui. 



yGoosle 



36 

Nosotros partimos, hemos partido 6 hubimos partido. 

>VosOtro ... .... partisteis, habeis partido 6 hubisteis partido. 

EUos partieron, han partido 6 hubieron partido. 

PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO 



Yo... 


.... habia partido. 


Nosotros... habiamos partido 


Tu .. 


. . . habias partido. 


Yosotros.. habiais partido. 


El... 


... habia partido. 


Ellos habian partido. 



PUTURO IMPERFECTO. 



Yo partire. 

Tii ,. ... partiras. 

El partira. 



Nosotros partiremos. 

Yosotros partireis. 

Ellos partiran. 



FUTURO PERFECTO. 



Yo habrepartido. 

Tu habras partido. 

El habra partido. 



Nosotros . . habremos partido; 
Vosotros .. habreis partido. 
Ellos habran partido. 



MODO IMPERATIVO. 



Parte tu. 

Parta ... '. el. 



Partamos nosotros. 

Partid Yosotros. 

Partan ellos. 



MODO SUBJUNTIVO 



Yo 
Tii 
EI 



PBESENTE. 

parta. 11 Nosotros partamos. 

partas. '|| Yosotros' partais. 

11 Ellos partan. 



,yGbOgI(^ 



36 

Tayo 6 C. nagbahagui, ay nagbahagui 6 sueat n& nagbahagui. 
Cay<5-i'.... nagbahagui, ay nagbahagui 6 sueat na nagbahagui. 
Sil4-i .... nagbahagui, ay nagbahagui 6 sueat na nagbahagui. 



PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO. 



Ac6-i .... nangyari-ndng nag- 

bahagui. 
leao-i .... nangyari-nang nag- 

bahigui. 
Sia-i .... nangyari-ndng nag- 

bahagui. 



Tayo 6 C.... nangyari-nang 

nagbahagui. 
Cay6-i nangyari-nang 

nagbahagui. 
Sila-i nangyari-nang 

nagbahagui. 



FUTURO IMPERFECTO. 



Ac6-i ... magbabahagui. 
Icao-i ... magbabahagui. 
SiS,-i .... magbabahagui. 



I Tayo 6 C.' magbabahagui. 
Cay6-i .... magbabahagui. 
Sila-i .... magbabahagui. 



FUTURO PERFECTO. 



Ac6-i.. sueat na magbahagui. 

Icao-i.. sueat na magbahagui. 
Sia-i.. sueat na magbahagui. 



Tayo 6 C. sueat na magba- 

hagui. 
Cay6-i suoat na magbahagui. 
Sila-i sueat na magbagagui. 



AjRO NANG IMPERATIYO. 



•ui .... 


ca. 


Magbahagui .... 


tayo. 


m .... 


sia. 


Magbahagui .... 


eayo. 






Magbahagui .... 


sUa. 



AS6 nang subjuntivo 

(presente) pinaghaharapAn. 

Ac6-i ... nagbabahagui. |iTayo6C. nagbabahagui . 

leao-i ... nagbabahagui. Cay6-i ... nagbabahagui. 

Sia-i .... nagbabahagui. | Sila-i na 



igui. 



GeHM^k 



37 
PRETERITO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO. 

i 

Yo partiera, partiria y partiese. 

Tu parlieras, partirias y partieses. 

£1 partiera, partiria y partiese. 

Nosotros partieramos, partirlamos y partiesemos., 

Yosotros partierais, partiriais y partieseis. 

EUos partieran, partirian y partiesen. 



PRETERITO PEREEGTO DE SUBJUNTIVO 



Yo^.. haya partido, 

Tu... hayas partido, 

El ... haya partido. 



Nosotros 
Vosotros 
EUlos ... 



,. hayanios partido. 
. , hayais partido. 
.. hayan partido. 



PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO DE SUBJUNTIVO. 

Yo hubiera. habria y hubiese partido. 

Tii hubieras, habrias y hubieses partido. 

El hubiera, habria y hubiese partido, 

Nosotros hubieramos, habriamos y hubiesemos partido. 

Vosotros,,, :.. hubierais, habrias y hubieseis partido. 
EUos hubieran, habrian y hubiesen partido. 

EUTURO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO 

Yo partiere. 11 Nosotros partigremos. 

Tii partieres. Vosotros partiereis. 

£1 partiere. | EUos ^. ... partieren. 

FUTURO PERFECTO DE SUBJUNTIVO 



Yo... 
Tu... 
El ... 



hubiere partido. 

hubieres partido. 

hubiere partido. 



Nosotros hubieremos partido. 
Vosotros hubiereis partido. 
EUos . ... hubieren partido. 



..Goosle 



8!? 
PRETERITO IMPEREEGTO NANG StJBjnNTIVO. 

Ac6-i nagbabahagui, ay nagbabahagui at nagbabahagui nga. 
leao-i nagbabahagui, ay nagbabahagui at nagbabahagui nga. 
Sisi-i nagbabahagui, ay nagbabaliagui at nagbabahagui nga. 
Tayo 6 G. nagbabahagui, ay nagbabahagui at nagbabahagui 

nga. 
Cay6-i nagbabahagui, ay nagbabahagui at nagbabagui nga. 
Sila-i nagbabaliagui, ay nagbabahagui at nagbabahagui nga, 

PRETERITO PERKEGTO NANG SUBJUNT1\^0. 



Ac6 nga-i nagbahagui. 
leao nga-i nagbaliagui. 
Sia nga-i nagbahagui. 



Tayo 6 C. nga-i nagbahagui. 
.Cay6 nga-i nagbaliagui 
Sila nga-i nagbahagui 



PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO NANG SUBJUNTIVO. 

Ac6 sana, sana-i at sana ngang nagbahagui. 
leao sana, sana-i at sana ngang nagbahagiii. 
Sia sana, sana-i at sana ngang nagbahagui. 
Tayo 6 C. sana, sana-i at sana ngang nagbahagui. 
Cay6 sana, sana-i at sana ngang nagbahagui. 
Sila sana, sana-i at sana ngang nagbahagui. 

EUTURO IMPEREEGTO NANG SUBJUNTIVO. 



5 A.c6-i eun magbabahagui. 
I leao-i eun magbabahagui. 
1 Si^-i eun magbabaliasui. 



Tayo 6 C. eun niagbabahagui 
Cay6-i eun magbabahagui. 
Sila-i eun magbabahagui. 



EUTURO PERPEGTO NANG SUBJUNTIVO. 



; Ac6 sana-i nagbahagui. 
i leao sana-i nagbahagui. 
j Sia sana-i nagbahagui. 



Tayo 6 C. sana-i nagbaliagui. 
Cay6 sana-i nagbahagui. 
Sila sana-i nagbahagui. 
10 



yGoosle 



38 

MODO INFINITIV0 

Presente Partir. 

Preterito Haber partido. 

(*) Futuro Haber de partir. 

Gerundio Partiendo. 

Partieipio Partido. 

Nota. — LOS TIEMPOS QUE SE COMPONEN LOS MODOS 
DEL VERBO EN LENGUA TAGALA SE EKPRESAN EN LOS SI- 

GUIENTES: 

El presente de indicativo, es lo mismo que los del 
preterito imperfecto del mismo indicativo, presente de'sub- 
juntivo y tambien en infinitivo. 

El preterito perfecto de indicativo, es igual siempre 
del preterito pluscuamperfecto del mismo indicativo, asi 
tambien del preterito perieeto y pluscuamperfecto de sub- 
juntivo. 



(•) NOTA. — En el teenieismo gpamatieal se atribuye al modo in- 
finitivo tiempo presente, protiSrito y t'uturo. El presente cs la i'orma 
simple de que antes se ha hablado, y \a eual termina en ar, er 6 
ir, eomo amar, temer, partir; el pret6rito eonsta de dos paiabras, 
haber amado, haber. temido, haber partido, y de tres el futuro, ha- 
ber de amar, haber de temer, haber de partir. El Uamado sin pro- 
[liedad alguna presente de infinitivo, s6!o anuneia en abstraeto la signi- 
tieaeion del verbo, segiin ya se ha dieho, y puede ir unido a otras 
t'ormas ^erbales, ya de presente, ya de preterito, ya de futuro; v, g.; 
Quiero estudiar; Temi eaer; Proeuraro venir. 

El gerundio tampoeo indiea por si solo tiempo determinado, y eomo 
el presente de infinitivo, se junta a otras formas verbales exprcsi- 
vas de cualquiera de los liempos <3e la conjugaei6n v. g.: Voy pa- 
seando, Fui paseando, Ire paseando; pero en muehos easos denota 
idea de aetualidad eon relaeion al tiempo determinsido por otro verbo; 
Persiguiendo Faraon a israel, Percci6 en el mar Rojo. 

El partieipio, jya sea activo, ya pasivo, puede referirse eomo el 
j>resente de inflnitivo y eomo el gerundio, a tiempo presente, pret6- 
rito 6 futuro; v. g.: Soy, Fui, Ser^ aniante; Soy, Fui, Ser6 amado. 
Suele sin embargo Uamar de presente al activo, y dc pret6rito al 
pastYO. 



yGoogle 



38 
AK6 NANG INFINITIV0. 

Presente Nagbabahagui. 

Preterito Ang pageabahagui. 

(*) Futuro Cun mag-babahagui. 

Gerundio Pag-babahagui. 

Partielpio Binahagui. 

Tag"tl"bilin.— ANG MANGA (TIEMPOS) PANAHONG 

gUINAPAPALAGUIAN NANG (mODOS) A^O NANG VERB0 SA UI- 

GANS TAGALOG, ISINASALAYSAY SA MANGA SUMUSUNOD: 

Ang presente nang indicativo, ay eaparis din nang 
manga preterito imperfecto nito ring indicativo, presente 
nang subjuntivo, at gayOn din sa infmitivo. 

Ang preterito perfectp nang indicativo, ay eatulad dm 
nang preterito pIuscuamperfecto nito ring indicativo, gayon 
din nang preterito perfecto at pluscuamperfecto nang sub- 
juntivo. 



(*) TAGUBILIN. — Angsa tunay 6 susog-na-susog sa eautusanggra- 
matiea, ipinag papalagay ang ano nang iniinitivo tiempo presente, 
ppeterito, at futurc). Ang presente ay sia ngang may eayariang say- 
say na matlali-t magaan na sa nanga-taligHa-i nasabiaa, at ito ang 
may eatapusang ar, er 6 ir, paris nang araar, tener at__ partir; ang 
preterito mayroong dalauang uiea, haber amado, haber temido, ha- 
ber partido; at tatlo ang futuro, haber rie amar, haber de temer, 
haber de partir. Aiig tinatauag na ualang easarinlang anomang_ pre- 
sente nang infinitivo, lamang sia-i may eapalagayang bumabahid sa 
eahulugan nang yerbo, na paris nang "nasabi-na, at maaaring isama 
sa ibang eayariang uiuieain, caya-i sa presente, eaya-i sa pret6rito, 
eaya-i sa futuro; halimbaua: Quiero estudiar; Temi eaer; Procurar6 
venir. 

Ang gerundio hindl rin nagpapasia sa easarinlan magisa nang 
tiempsng pinageaeaalaman, at sapageat ang presente nang infinitivo, 
• nasama sa ibang eayariang uieS, na masasaysay sa alin mang manga 
tiempos nang conjugaei6n; halimbaua: Voy paseando, Fui paseando, 
Ir6 paseando: datapua sa roaraming bagay nagpapasia nang sa ca- 
orasan eun ang sasaysain ay panah6ng ipinasisia sa easama uang. 
ibAng verbo: Persiguiendo Faraon a Israel, Pereci6 en el raar Rojo. 

Ang partieipio, maguing activo, maguing pasivo, raaaring sabihin, 
eaparis nang presente nang infinitivo, at paris nang gerundio, sa 
tiempo presente, pret^rito 6 futuro; halimbaua: Soy, Fui, Ser6 amanie; 
Soy, Fui, Ser6 amado. Ito-i eahi may tinatauag tlin naman presente 
sa"activo at pret6rito sa pasivo. 



yGoogle 



39 

El preterito imperfecto de subjuntivo, es lo mismo 
que el preterito imperteeto del indieatiro. 

El tuturo perteeto de subjuntivo, es igual siempre del 
futuro perfecto de indicativo. . 

El s^undo romanee del preterito imperfecto de sub- 
juntivo; es deeir la terminaeion 6 silaba ria de la dieeion 
es igual al del futuro imperfecto de indicativo, si !le- 
vare partieula eondieional, eomo si, aunque, o apesar de 
que, ete. 



eoniugaeion de los verbos irregulares. 

^Guales son los verbos Uamados irregularesi — Los que 
en la formad6n de sus tiempos y personas se apartan 
de las reglas que guardan eonstantemente los regulares, 
alterando en su conjugaci6n las letras radieales 6 su ter- 
minaci6n. (*) 

^Gomo se eonoeeran los verbos irregalareS-'?,x3.- 
minando si eambian las letras radieales en la primera per- 
sona del presente, la tereera del preterito perteeto 6 la 
primera del tuturo imperfecto de indicativo. 

(■A euantas d^ses pueden redneirse estos verbosy — 
A seis prineipales que son los siguientes: 

Los terminados en ar 6 er, que llevan e en la pe- 
nultima silaba admiten en algunos tiempos y personas una 
i antes de la e. Tales son aeertar, empe::ar, confesar, 
asender, perder, defender, ete. 



(') Se ex''-eptuan f!e esta regia !os vei-tjos uer, oir, y dur, (]!io 
aun concervando su uniea ieti'a radieal, son ii-regulai-es. Tamliien lo 
es el verbo ir. 



yGoogle 



39 

Ang preterito imperfecto . nang subjuntivo, ay eauang- 
qui rin nang preterito imperteeto nang indicativo. 

Ang futuro perfecto nang subjuntiTO, ay eaparis din 
nang futuro perfecto nang indicativo. 

Ang ieaiauang saysay (6 ronianee) nang preterito im- 
perfecto nang subjuntivo; sa maeatuid ang matatapus sa 
eatapusan nang uiea na ria, ay eaparis nang tuturo im- 
perfecto nang indicativo, eun saeali-t may dalang partieula 
sa uieang eastila eondieional, para baga nang: eun baga- 
man 6 oahit. ete. 



" Conjii^aci:n nang maiiga vertos irregulares. 

(•Manga alin nga ang manga verbos na tinatauag na 
irregularesi — Manga yaong sa pag-gaua nang eaniang tiem- 
pos at personas na hiualay sa manga earapatan na ina- 
anquing lagui nang manga regulares, sumasalangsang sa 
eaniang conjugaci6n ang manga letrang radieales 6 sa ca- 
niang eatapusan. (*) 

(■Piiano maquiquilala ang manga verbos irregulares^ — 
Nuynuin eun mangag papaltt ang manga letrang radieal 
sa unang persona nang presente, ang ieatlo nang prete- 
rito perteeto 6 ang una sa futuro imperfecto nang indiea- 
tivo. 

^Sa manga ilang bagay maaring pauntiing bilang itong 
manga verbos? — Sa anim na pangulo, na ang manga su- 
musunod: 

Ang manga natatapus sa ar 6 er, na nangagdadala 
nang e sa sinusundang silaba nang eatapusang uiea, na 
tangap sa ibang tiempos at personas naug isang ( na bago 
ang e. Na manga ito ngang aeertar, empesar, eonl'esar^ 
aseender, perder, dejender, ete. 

(•) Uiriatangi sa reglang ic6 ang manga verbong i^er. oir, at dar 
na gauin mang- ingatang itira ang naea isa niang letrang radieal, 
ay raanga irregulares dia, Gayon din jxga ang verbo ir. 



yGoogle 



40 

Los terminados en ar 6 er, que llevan o en la 
penultima ■ silaba, mudan la o en ue en algunos tiempos 
y personas, eomo almormr, eontar, rogar, doler, lloeer, 
volver. 

Los terminados en aeer, eeer, oeer, tieir, admiten 
una 2 ontes de la c en varias personas. Tales son: naeer, 
eonoeer, impobreeer. Exceptuase el verbo haeer y alguno 
otro euyas irregularidades son diversas. (*) 



Algunos terminados en ir, que tienen e en la peniil- 
tiraa silaba, mudan la e en i en varios tiempos y per- 
sonas, eomo medir, pedir, vestlr, repetir. 



Otros terminados en ir que tienen e en la penul- 
tima silaba, y la eambian de varios modos eomo adver- 
tir, arrepentirse, inferir, nientir, sentir, tras/erir. 



Los aeabados en tiir, euando la ti forma silaba por 
si, los euales admiten una y en algunos tiempos y per- 
sonas, eomo argilir, huir. (**) 



(*) Los aeabados en dueir tienen ademas la irpegiilaridad de eam- 
biar la e en /' eomo rondueir que haee conduJe, condujera y eon- 
dujese. 

{*■) Los verbos no eomprendidos en las seis elases anteriores. 
y que tienen irregularidades espeeiales, eon los siguientes adquirir, 
andar, aser, eaber, eaer, eoeer, deeir, dormir, errar, estnr, kaher, 
haeer, ir, morir, poder, poner, querer, saber, salir, ser, tener, traer; 
mler, y eer. 



yGoosle 



40 

Aiig mga natatapus sa ar 6 er na mangagdadald nang 
o sa sinusundang silaba nang eatapusang uiea, na palit 
ang sa ue sa ibing tiempos at personas paris nang al- 
mosar, eontar, rogar, doler, llooer, volver. 

Ang natatapus sa aeer, eeer, oeer, ueir, na tangap 
nang is4ng z sa unahan nang c sa maraming personas. 
Manga ito nga: naeer, eonoeer, empobreeer. Itinatangi dito 
ang verbo haeer at manga ilang iba, na sa manga irre- . 
gularidades ay mayroong madla. (*) 

Ang manga ibang natatapus sa ir, na mayrodng e 
sa iealauang silaba na bago matapus ang uiea, hinahalin- 
han ang e nang i sa madlang tiempos at personas, pa- 
ris nang uieang medir, pedir, eestir, repetir. 

Manga ibang natatapus sa ir na mayroong e sa iea- 
lauang silaba na bago matapus ang uiea at nangag pa- 
palitan sa madlang eaaiiuan, paris nang uieang adoertir, 
arrepentirse, inferir, mentir, sentir, tras/erir. 

Ang maiiga natatapus sa uir, eun ang u sumasarih nang 
pagea silaba, ang manga it6 natangap nang isang y sa 
mga ilang tiempos at personas, paris nang argiiir, huir. (**) 



.=(•) Ang manga natatapus sa dueir mayroong pagea ipreguiar 6 
liiiidi tuos sa regla, eaya-t napapatitan ang c nang y paris nang eon 
dueir naguiguing conduje, condujera at conduJese. 

(*') Ang manga yerbos na iiindl saetao nang anim na bagayba- 
gay na dinaanan, at manga mayroong irregularidad eaeaiba, itong 
manga sumusunod; adquirir, andar, aser, eaber, eaer, eoeer, deeir, 
dormir, errar, estar, haber, haeer, ir, tnorir, poder, poner, gaerer, 
Saber, salir, ser, tener, traer, ualer, y eer. 



yGoogle 



ii 

Ejemplos de la con]iigad6n de algunos yertos irregu- 
lares de uso frecuente en ia conversaci6n. {*) 

AGERTAR. ('*■') 

Aeierio, aeiertas, aeierta. — Aeertamos, aeertais, aeiertan. 
Aeertaba, aeertabas, aeertaba. — Aeertabamos, aeertabais, ete. 
Aeerte, aeertaste, aeerto. — Aeertamos, aeertais, aeertaron. 
Aeertare, aeertaras, aeertara. — Aeertaremos, aeertareis, ete. 
Aeierta tii, aeierta el. — Aeertamos nosotros, aeierten ellos. 
Aeierte, aeiertes, aeierte. — Aeertemos, aeertais, aeierten. 
Aeertara, aeertaria, y aeertase; aeertaras, aeertarias, ete. 
Aeertare, aeertares, aeertare. — Aeertaremos. ete. 

GERUNDio: Aeertando, — part!CIP!0: Aeerlado. 

eONTAR. 

Guento, euerdas, euenta. — Gontamos, eontais, euentan. 
Gontaba, eontabas, eontaba. — Gontabamos, eontabais, ete. 
Gonte, eontaste, eonto. — Gontamos, eontais, eontaron. 
Gontare, eontaras, eontara. - - Gontaremos, eontareis, eontaran. 
Cuenta tu, euente el. — Gontemos nosotros, euenten ellos. 
Guente, eaentes, euente. — Gontemos, eonteis, euenten. 
Gontara, eontaria, y eontase; eontaras, eontarias y eontases, 

eto. 
Gontare. eontares, eontare.— Gontaremos, eontareis eontaren. 

GEROSDio: Contando. — PARTieiPiO: Gontado. 



(') En estos ejemp'.os solo se induyen los tiempos siraples ex- 
presando en letr-a bastiLi-diUa las irreguiaridades de eada uno. Se su- 
pi'imen tambien los nombres de las personas yo, id, 6l, nosotros, 
eosotros, y ellos; los niiios sin embargo, deberan deeir las eoniu- 
gaeiones eompletas tomando por modelos la de ios verbos reguhi- 
res amar, tenier y partir. 

{") Estas inismas irregularidades del verbo Iiaeer tieuen sus eoin- 
paestos eo^trahueer, deshaeer, rehaeer. 



yGoosle 



41 

Manga halimlDaTia nang conjugaci6n nang ilang vertos 

na tinatauag na irregulares sa gauing palagui-na 

sa salitaan. (*) 

PAUNAUA NITONG HALIMBAUA 

(**) fA-CER-TAR 1 I! '''™^*'-^' ^* PAGGA TAMA ' 
^ ' ^ ■'"■■[[ 6 SA PAGGA SUMPOHG. 

Caya uiea-i irregular, sa pagea-t ang verbo-i eun min- 
sa-i nangag papalit 6 nagdadagdag sa manga letra niang 
radieal, paris nang uieang A-eer-tar, ang silaba eer nag dadag- 
dag nang i sa unahan nang e, eaya-t naguiguing eier, ga- 
yon din sa manga eatapusan nang uiea paris nang conju- 
gaeiong natatala sa eatapat; at gayon din sa manga unang 
paunaua na isinaysay-na sa nataligdan nito. 



frON TAR ) BUMILAKG, SA PAG BILANG 

^ ■'■'" 11 6 SA PAG SASALITA CAYA. 



Itong verbo eontar, nagpapalit sa silaba eon nang euen 
gayon din sa eatarusang silaba tar napapalitan nang tan 
at madla-pa paris nang natatala sa eatapat na conjugaci6n. 



(•) Sa mauga halimbauang it6 aug isinasama lamang ang manga 
tiempos na tunay na isinasa^say sa isinulat nang leti-ang bastapdilla ang 
anaqui-i di eatuusan (6 iiTegularidades) nang bauat isa. Di isina- 
sama naman ang manga ngalan nang personas yo, tii, H nosotros, 
uosotros, at ellos. Ang roanga bata bagaman. dapat sabihing saisain ang 
raanga conjugaei6ng justo na gagauing huaran ang sa manga yerbos 
regulares amar, teraer Ai Jiartir. 

(") IV[anga ito riu ngang irregularidades nang verbo haeer ma- 
nga mairoong eaniang eompuestos eont^rahaeer, deshaeer, rehaeer. 

11 



yGoogle. 



42 

HAGER. 

Hago, haees, haee. — Haeemos, haeeis, haeen. 
Haeia, haoias, haeia. — Haeiamos, haeiais, haeian. 
Hieey hieiste, hiso. — Hieimos, hieisteis, hieieron. 
Hari, hards, hard. — Haremos, hareis, hardn. ^, 

Has, tii, haga el. — Hagamos nosotros, hagan ellos: 
Haga, hagas, haga. — Hagamos, hagais, hagan. 
Hieiera, haria 6 hieiese; hieieras, harias 6 hieieses, ete. 
Hieiere, hieieres, hieiere. — Hieieremos, hieiereis, hieieren. 
GERUNDIO: Haciendo.=PARTlciPiO: Heeho. 

CABER. 

Quepo, eabes, eabe. — Gabemos, eabeis, eaben. 
Gabia, eabias, eabia. — Gabiamos, eabiais, eabian. 
Cupe, eupiste, eupo. — Cupimos, eupisteis, eupieron. 
Gabre, eabras, eabra.— Gabremos, eabreis, eabran. 
Gabe tu, qiiepa el. — Quepamos nosotros, quepan ellos. 
Quepa, quepas, quepa. — Quepamos, guepais, quepan. 
Gupiera, eabria y eupiese. — Cupieras, eabrias y eupieses, 

ete. 
Cupiere, eupieres, eupiere. — Cupieremos, eupiereis, ete. 
GERBNDio: Gabiendo. — PARTieiPio: Gabido. 

VOLVER. 

Vueleo, vuelves, mielve. — VoIvemos, volveis, mielnen. 
Volvia, volvias volvia. — Volviamos, volviais, volvian. 
Volvi, volviste, volvi6. — Volvimos, volvlsteis, volvieron. 
Volvere, volveras, volvera. — Volveremos, volvereis, volveran. 
Vuelve tu, vuelva el. — Volvamos nosotros, vuelvan ellos. 
Vuelva, vuelvas, vuelva. — Volvamos, volvais, vuelvan. 
Volviera, volveria y volviese; Volvieras, volverias, volvieses, 

ete. 
Volviere, volvieres, volviere.=Volvieremos, volviereis, ete. 
GERUNDIO: Volviendo. — PARTieiPro: Vnelto. 



yGoosle 



42 

(HA-GER.).... — GDMAHA 6 SA PAG-GAUA. 



Ang easiysayang ieau-unaua sa verbong ito, ay sa ga- 
yon ding eahulugan, paris nang easasabi-pang sinusundan, 
eaya tingnan sa natatalang eatapat na conjugaci6n. 



(rk nm \ maggasia o 

(CA-BER.).... g^ pjiGcACASIA 



Ang easaysayang iea-uunaua sa yerbong it6, ay sa ga- 
yon ding eahulugan, paris nang sinabi na sa manga sinu- 
sundan, eaya tingnan sa natatalang eatapat na conjugaci6n. 



/VnT VFR •! il "A''15*'"'C; 6 SA PAG-BABALie 
(-'■■" NAMAN SA PAG-SASADLl 



Ang easaysayang iea-uunaua sa verbong ito, ay sa 
gayon ding eahulugan, paris nang nasabina sa sinusun- 
dan, eaya-t tingnan sa natatalang eatapat na conjugaci6n. 



yGoosle 



^3 

DORMIR. ' 

Daermo, duerm.es, duerme. — Dormimos, dormis, duermen. 
Dormia, dormias, dormia. — Dormiamos, dormiais, dormian. 
Dormi', dormiste, dormio. — Dormimos, dormiste, dormieron, 
Dormire, dormiras, dormira. — Dormiremos, dormireis, ete. 
Duerme tu, duerme el. — Durmamos nosotros, duerman 

ellos. 
Duerma, duermas, duerma. — Durmamos, durmais, duer- 

man. 
Durmiera, durmiria y durmiese; durmieras dormirias, ete. 
Durmiere, durmieres, durmiere. — Durmieremos, durmiereis, 

ete. • 

GERUNDio: Durmiendo. — partigipio: Dormido. 

IR. 

Voy, nas, m. — Vamos, eais, van. 

Iba, ibas, iba. — Ibamos, ibais, iban. 

Fui, /uiste, fue. — Euimos, /uisteis, /ueron. 

Ire, iras, ira. — Iremos, ireis, iran. 

Ve tii, vaya el. — Vayamos nosotros, vayan ellos. 

Vaya, vayas, eaya. — Vayamos, vayais, vayan.~ 

Fuera, iria, 6 fuese; /ueras, in'as d/ueses, ete. 

Fuere, fueres, fuere. — Fueremos, fuereis,fueren. 

GERDNDIO: Yendo. — PARTieiPIO: Ido. (IRREGULARES*) 

^Hay aeaso no siendo irregular mudan algunas le- 
tras en la sllaba que termina 6 en medio de la pala- 
bra 6 dieeion? — Hay Senor, por seguir en el orden de la 
Ortograiia eomo los aeabados en ear, eer, eir, gar, ger, gir, 
hay algunas personas que la letra c debe eambiar eon qu 
6 « eomo toear, el preterito perleeto no es toee, sino to- 
que; presente del. vencer, no es venco, sino ven2o; en re- 

(*) Estos verbos irregulares no se pronuneia en lengua tagala 
por no tener en ella ideas de diehas Iocuci6nes. 



yGoosle 



43 

TUMDLOG 6 



(DOR-MIR...... ,, 

^ ' SA PAGTULOG 



Ang easaysayang ieau-unaua sa verbong ito ay sa 

gayon ding ealiulugan, paris nang manga nasabina sa si- 

nusundan, eaya-t tingnan sa natatalang eatapat na conju- 
gaeion. 



,,n \ PAROROON 6 

^ '' SA PAG-PAROON 



Ang easaysayang iea-uunaua sa verbong ito ay sa ga- 
yon ding eahulugan, paris nang manga na ulit-ulit na na- 
sabina sa manga nataliedan, eaya-t tingnan sa natatalang 
eatapat na conjugaci6n. 



(*) IRREGULARES. 

^Mayroon bagang hindi naman irregular nagbabago 
rin ang ibang letra sa silaba sa dulo 6 eaya sa guitna " 
nang uiea (6 dieeion)? — Mayroon p6, dahil na ito-i ca- 
utusan naman nang Ortogratia paris nang may mga eatapu- 
sang ear, eer, eir, gar, ger, gir, ay mayroong ilang personas 
na ang c ay dapat palitan nang qii 6 eaya 2, para nang 
toear, ang preterito perleeto ay hindi toee,' eun di toque; 
presente nang vencer, ay hindi eeneo, eun dl eenio; sa 



(*) ItoDg manga verbos irregulares ?iindi na isasaysay sa uleang 
tagalog sa pagea-t uala sa eania ang mga uieang ganitong eaparaanan. 



yGoogle 



■</ 



sareir, resarso; el preterito del pagar, no es page, sino 
pague; presente del protejer no es protego sino protejo; 
en eorregir, corrijo. Asi mismo el verb'o delinquir, no es 
irregular aun en sus varias personas se omite la qu, eomo 
' delineamos, delineo, la qti se permuta eon la c por que 
la qi! tiaee en lugar de c euando los que siguen es e 6 
t. Asi tambien la ( se eambia eon g, sin embargo de no 
ser irregular el verbo eomo ereer, se pondra ereyd, ere- 
yeron, ereyera; y no ereio, ereieron, ereiera, ete. 



Del Partieipio. 

jQue es PARTlClPl0?^Un adjetivo que tiene eiertas 
eondieiones de verbo. 

^Por que se llama asi? — Por que partieipa de la in- 
dole del verbo y de la del adjetivo. 

^C6mo se dividen los partieipios? — En aetieos y pa- 
sieos, signiBoando los primeros aeeion y los segundos pasion, 



^C6mo se aeaban los Partieipios aetimS — Los que 
se forman de los verbos de la primera conjugaci6n ter- 
minen en ante eomo aspirante, semejunte; y los que se 
forman de verbos de la segunda y tereera en ante 6 iente 
eomo rej'erente, obediente, viviente. 

^Guales son las terminaci6nes de los partieipios pasi- 
eos? — Los que se forman de los verbos de la primera eon- 
jugaci6n terminan generalmente en ado eomo amado, y 
los de las otras dos en ido eomo naeido, lueido, ajli- 
gido. {"') 

('} Los partieipios pasivos que no aeaban en ado 6 en tdo, son 
y se llaniai) irregulares, eomo abierto, eubierto, dieho, eserito, ho- 
eho, impreso, muerto, eisto. 

Hay verhos que tienen dos partieipios pasivos, uno regular y otro 
irregulai', eomo eon/esar, que tiene confesado y conjeso. 



yGoogle 



u 

resareir, resarzo; ang preterito nang pagar, ay hindi paae, 
eun di pague; presente nang proteger, ay liindl protego, 
cnu6Xprotejo; sa. coiregir,corrijo.Ga.iiooR din ang delinquir, 
ay tiindi irregular, maguing sa ilang personas nia ay na- 
uauala ang qti, para nang deUneamos, delineo, ang qu 
ay napapaltan nang c sa pageat ang qu ay napapa-ailo 
sa ealalaguian c, pag ang nasunod ay c 6 eaya (. Gayon din 
naman ang i ay napapalitan nang y, datapua-t hindi irregular 
ang verbo para nang ereer, ay ang ilalagay ay ereyo, 
ereyeron, ereyera; at hindi crei6, ereieron, ereiera, ete. 

Sa Partieipio. 

,jAn6 nga ang participio? — Isang adjetivo na may- 
ro<5ng pagoa anong verbo. 

Ano-t tinatauag nang ganoon? — Sa pagea-t may pagea 
verbo at may pagea adjetivo. 

^Paano babahanguin ang manga partieipio? — Sa neti- 
ms at pasims, na ang eahulugan nang una manga aeeion 
at sa manga iealaua pasion, (acci6n) may eapangyarihang 
eatuiran sa gagauin (pasiOn) eatuirang eatungeulan sa gauang 
pagtangap! 

,jPaano natatapus eun uieain ang partieipios aetims? — 
Ang manga , niayaring manga verbos nang unang eon- 
jugaci6n na nalatapus sa ante paris nang aspirante, se- 
mejante; at ang niayari sa manga verbos nang sa iealaua 6 
ieatlo sa ente 6 iente paris nangre/erente, obediente, titiiente. 

(iManga alin nga ang manga guinaeatapusan nang 
manga partieipios pa.sioos? — Ang manga nayayarl sa manga " 
verbos nang unang conjugaci6n na natatapus na earaniuan 
sa ado paris nang amado, at ang manga sa isa pang 
dalaua sa ido paris nang naeido, lueido, aftigido. (*) 

(') Ang manga pai'tieipios pasiyos na hineli natatapus sa ado 
6 sa ido, manga tinatauag na irregularos paris nang abiertOi cu- 
bierto, dieho, eserito, heeho, impreso, muerto, eisto. Ma_y verbong 
niayroong dalauang partieipios pasivo3 isa regular at iealaua ir- 
regular paris iiang confasar na mayroong confesado at confoso. 



yGoogle 



45 

Bel Adyertio, 

^Que es adyerbio? — La parte de la oraci6n que sirve 
prineipalmente para modificar la significaci6n del verbo. 

jCuantas elases hay de adverbio? — Varias los liay: 

DE TIEMPO, eomo ayer, hoy, manana, ahora, luego, 
nunea. 

DE LUGAR, eomo a(jm, uhi, alli, denlro, fuera, arriha. 

DE MODO, eomo hien, mal, asi, despaeio, dukemenle. 

DE eANTIDAD, como murho, poeo, baslanle, lanlo, euanlo. 

DE comparaci6n, como mus, mems, peor, mejor. 

DE ORDEN, eomo primeramenle , sueesimmenle, al fin. 

DE afirmaci6n, eomo si. derlo, sin duda, en urdad. 

DE NEGAeiON, como no, de ninguna munera, jamds. 

DE DUDA, eomo aeaso, <jui:d, lal w.z, por mnlura. 

iQhe son trases 6 modos admrhiules? — Giertas locuci6- 
nes de indole pareeida a la del adverbio, eomo <i sabiendas, 
d eiegas, de intenlo, de veras, sin embargo, enlre dos luees, desde 
lue'go, de emndo en euandu, ea efecto, por mayor, ete. 



yGoosIe 



46 

Sa ad7erliio. 

^Ano nga ang adyerbio?— Ang bahagui nang oraeion 
na quinacailangang tunay na earapatan sa pag-babago nang 
arlo nang eahulugan nang verbo. 

^lManga ilang bagay bagay nageaearoon ang adver- 
bio? — NageaearoOn nang madla; 

Sa tiempo, paris nang uieang ayer, (eahapon) hoii, 
(ngayon) nianana, (bueas) ahora., (ngayon) luego, (maraaya) 
nunea (eailan man.) 

Sa lugar, paris nang uieang aqui, (dito) ahi, alli,) 
(dian) dentro, (loob) fuera, (labds) arriba, (itaas.) 

Sa modo, paris nang uieang- bien, (mabuti) mal, (masa- 
ma)asi,(gano6n) rfe.s/)acio, (marahan) rf!<Zcemente, (eatamisan. 

Sa cantidad, paris nang uieang mMcAo, (marami) yjoco, 
(eaunti,) basiante, (malabis) tanto, euanto, (sang, ilan.) 

Sa comparaci6n, paris nang uieang mas, (labis) menos, 
(eulang) peor, (masamang lalo) mejor, (mabuti.) 

Sa orben, paris nang uieang /)r(meram,eftte, (unauna) 
sueesiramente, (sunodsunod) al Jin, (sa eatapusan.) 

Sa afirmaci6n, paris nang uieang si, (60) eierto, (tu- 
nay) sin dnda, (hindi niagbulaula 6 ualang sala) en ver- 
dad, (sa eatutohanan.) 

Sa negaci6n, paris nang uieang no, (hindi) de ningunama- 
nera, (sa di maari 6 sa ualang ibabagay)ya»ids (eailan pa man.) 

Sa ddda, paris nang uieang ueaso, (sa bagay) quiza, 
marahil) lal vez, (eun minsan) por unlura, (eun sabagay.) 

^Ano nga ang manga saysay 6 eaanuang adrerbia- 
les? — Manga tunay na uieang may ugaling uangqm na 
sa adverbio paris nang uieang d sabiendas, (sa naala- 
man na) d eiegas, (sa bulag) de intento, (sa sinadiang aeala) 
de eeras, (sa tunay 6 tutoo) sin embargo, (bagaman) 
entre dos luees, (sa paguitan nang dalauang ilao) desde 
laego, (eun gayon) de euando en euando, (manaea-naea) 
en eJecto, (sa gayon nga) por mayor, ete. (sa paquiauan 
6 sa, maraming liibilhin, ete.) 

12 



yGoogle 



46 

De la Preposieion. 

^Que es prefiosicmii? — Una parte de la oraeion que sirve 
para denotar relaeiones del norabre u otras voces que ha- 
gaii veces de nombre. 

^Guales son las preposieiones rigurosamente tales de 
la lengua eastellana? — Las siguientes: d, ante, hajo, ealie, eon, 
eonlra, de, desde, en, enlre, kneia, hasta, para, por, segun, sin, 
sohre, tras. (*) 



\ 

De la Conjiincion. 

jQu6 es Conjunci6n? — Una parte de la oraeion que 
sirve para denotar la oraeion que hay entre dos oraeio- 
nes 6 entre dos elementos de una misma oraeion. 

^De euantas maneras pueden ser las conjunci6nes?— 
De varias, a saber: 

CONPULATIVAS, como //, (?, ni, qtte. 

DiSYUNTiVAS, eomo 6, ii, ya, hien. 

Adversativas, eomo mas, pero, euando, aungve, sino. 

GoNDieiONALES, como si, si no, asi, eomo, eon tal qve. 
Gausales, eomo porgue, pues que, asi que, ya que. 



{") Las preposieiones ab, des, dis, ex, r.n, inier, ob, per, pre, 
pro, re, sab, solo pueden usarse a otra palabpa para darie nueva 
significaci6n. 



yGoosle 



46 

. Sa Preposieidn. 

jAn6 nga ang PREPOSieidN? — Isang bahagui nang ora- 
eion na eailangan sa pagpapaquilala sa manga sasaysain 
nang nombre 6 ibang uieang na ganap na lumalagay na 
nombre. 

j,Man|a alfn ang manga preposieiones na mahigpit na 
bagay sa uieang eastila? — Ang manga sumusunod: d (sa) 
ante, {sa harap 6 harapan) bajo, (sa ilalim) eabe, (easia) 
eon, (sa easamahan) eontra, (laban) de, (nang) desde, (mula 
6 mag mulil) en, (sa) entre, (sa eahalo) haeia, (daeo) hasta 
(hangan) para, (sa, ni) por, (sa) segiin, (aybn) sin, (uala) 
sobre, (sa ibabao) tras, (hule,) (*) 

Sa eoniuneion. 

^Ano nga ang conjunci6n? — Isang bahagui nang ora- 
eion na eailangan na magpaquilala sa saysay na mayroon 
ang dalauang oraeiones 6 sa pamamaguitan nang dalauang 
eabagayan nito ring sinasabing oraeion. 

iiSa ilang pagealagay maaring gauin ang manga eon- 
junci6nes? — Sa madla at maalaman: 

GopnLATiYAS, paris nang uieang y, (at) e (at) ni (ni) 
que, (na.) 

DiSYDNTiYAS, paris nang uieang 6, (o) u (o) ya, (eun 
minsa-i) bien, (mabuti eun.) 

AnvERSAiiVAS, paris nang uieang mas, (baga-man) pero, 
(datapua) euamlo, (eailan) mnque, (eun loob, 6 eahi-man) 
sin6, (eundi.) 

GoNDieiONALES, paris nang uieang si, (eun) si no, (eundi) 
asi eomo, (ganon nga-t) eon tal que, (lamang ay.) 

Causales, paris nang uieang porgtie, (hsiquin) piies que, 
(ano-t ganoon) asi qw, (eaya ganoon) ya que, yamang gano6n.) 



(•) ka^ mait^a prc[>osii'i6ncs ab, de6, di^, <'■>:, m, Inter', ob, per, 
pre, pro, re, sub, maare lamang na gamitin eun isama sa ibang uiea 
at nang magearoon nang bagong ealiulugan. 



yGoogle 



47 

CoNTrNUATivAS, como pues, pueslo (iiie, aelemas. 

Kinales, eomo ]tara que, a /?« de que. 



De la Interieeeion. 

^Que esraTERJECCi6N? — Una eselamaeion de asombro, 
de dolor, de ira, de temor, de sorpresa, de amor, 6 de 
cualquier otro afecto del alma. 

^;Cuales son las mas usadas? — Las siguientes: Ali, aii, 
bah, eh, oA, u[, ai, hok, ojald, lale, eas'pita y alguna otra. (*) 

,jSon muehas las interjecci6nes? — Las propiamente ta- 
les son muy pooas, pero hay eiertas Traees que se usan 
eomo interjecci6ne3, c6mo: Fuego de Dios! — Qite' Idslima! (**) 



PARTS mmu. 

Siiitaxis. 

(;Que es sinta^is?— El conjunto de reglas para el buen 
orden de las palabras en la oraeion gramatieal. 



f") En lengua tagala se traduee: de Ak (e) de hay (60;/) 
de bah (abd) de eh (ee) de oh (e) de af (t/an) de ca (yan) de 
hola (and) de oj'aid (mano-nd) de f,ate (yetn) dc edspita (mabuti) 
y alguna otra. 

{•*) Llamanse Jiguras de dieeion eiertas variaRioTies en la es- 
truetura de las palabras^ ja para abreviar!as, ya pnra alargarlas, eon 
el fin de suavizar su pronuneiaeion. Asi deeimos: infelicc por inj'e- 
lis, norabuena. por enhorabuena, hidalgo, por hijodalgo, naeidad, 
por naiioidad, aigun, por aiguno, san, por santo, eien, por eiento, 
y por uHimo, al par d el, del por de el, ctc. 



yGoogle 



47 
eoNTinnATiTAS, paris nang uieang eomo pues, (baquin 

nga-t) pueslo que, (yamang na) arlemas, (isa pa-i.) 

Finales, paris nang uieang jiara que, (at nang) a /?« 

de que (at nang ma pa.) 

Sa Interieeeion. 

^Ano nga ang interjeccion? — Isang eapahayagang na- 
eagugulat, sa saquit, sa galit, sa taeut, sa pagearutianba 
sa sinta 6 naman sa anomang bagay na naeapagpapa- 
ramdam sa ealulua. 

^Alin nga ang lalung guinagauing gamitin? — Ang manga 
sumusunod: Aft, ay, bali, eh, olt, u{, liola, ojald, tate, edspita, 
at iba pa. (*) 

^iWarami baga ang interjecci6nes? — Ang pinasisiang tu- 
nay ay eaeaunti, datapua-i mayroong quilalang-quilang sa- 
uieain-nang guinagamit na interjecci6nes, paris nang uieang: 
Puego ik Dios (|Galit nang Dios!) Que Idstima, (|Ga sayang 
na 6 eahinahinayang!) (**) 

BAHAGUING IGALAUA. 

Sintaxis. 

^Ano nga ang sintaxis? — Ang pageaeasamasama nang 
manga reglas at nang bumuti ang manga uiccl sa ora- 
eiong gramatieaL 



(*) Sa uieang tagalog: sa (Ah) e, sa, (ay) 6oij, sa (bah) abd, 
sa (eh) ec, sa (oh) e, sa (af) yan, sa (ca) yan, sa (hola) anu, 
(ojald) mano-nd, sa (tate) t/an, sa (edspita) mabuti, at ilia pa. 

{") Tatauaguing figupas nang dieeidn ang tunay na pagbaba- 
gobago nang lagay sa eautusan nang manga uiea eaya-i nang du- 
mali 6 nang humaba sa hangad na lumagay sa mapainam ang pa- 
ngugnsap, G-ayon eun aieain natin: infelice sa infeii2, norabuena, 
sa eahorabuona, idalgo, sa hijodalgo, navidad, sa natimdad, algun 
sa alguno, san sa s(^nto, eien, sa dento, at sa '■atapnsan, al sa d 
el, det sa de cl, ete. 



yGoogle 



iQue es oraaon gramalkal? — La tradueeion oral de nues- 
tros pensamientos, 6 sea la reunion de las palabras en 
que se expresa un eoneepto eabal. 

,jEn que se divide la sintaxis? — En repdar y fyurada. 

^Que es sintaxis regular'? — La que enseila a unir las 
palabras segun el orden gramatieal. 

^Y sintaxis fyurada? — La que enseila eiertas lieeneias 
usadas en el orden gramatieal, a iin de dar m4s fuerza 
6 mas eleganeia al lenguaje. 

^Guales son los prineipios generales de la sintaxis re- 
— guiar? — Tres: eowordanaa, r^gimen y eomtrueeion. 

^;Que es concordancia? — La eontormidad de las pa- 
labras en sus aeeidentes gramatieales. 

^Guales son las partes de la oraeion que pueden eon- 
eertar entre si? — Las que llaman mriaUes, y son el arUeulo, 
nombre, adjetivo, pronombre, verbo y ptu'tieipio. 

^Guantas son las eoneordaneias? — Son tres: de nom- 
hre y adjelivo; de nombre y vcrho; de relativo y anteeedenie. 

^,C6mo eoneiertan el nombre y el adjetivo? — En genero 
y numero eomo el eordero es manzo; la niiia es earimsa; rios 
eaudahsos; praderas floridas; el leon y el tigre son indomilos, 
marido y mitger son caritativos. (*) 



(•J Eii esta eoneordaneia se eomprenden tambien el aHieulo, el 
prononibre y el partieipio, que para este objeto se eonsiderau eomo 
adjetivos. 

Los adietivos atguno, ninnuno, priniero y tereero pierden la o 
flna! euaado se anteponen al nombre. Grande pierde la silaba de si 
se antepone a ies sustantiyos qiie cmpiGzan por t:onsonantG, eomo 
.^ran pintor, i/rnn raptedii. 



yGoogle 



48 

^Ano nga ang oraeion gramalkal? — Ang eatuturang say- 
say nang eahulugang galing sa ating pag iisip, o eaya 
ang pageaeasamasama nang manga uiea na ipinagsasay- 
say nang isang eaisipang gan4p 6 tapus. ' 

^Sa ano mababaliagui ang sint4xis? — Sa regular ai^gurada . 

<;,4n6 nga ang sintaxis regular?— Ang nagtuturo sa 
pag sa^masama nang nianga uiea ayon sa earapata-t 
utos nang gramatiea. 

^At ang sintaxis fyurada? — Ang nag tuturo nang tu- 
nay na eapahintulutang guinagaua sa eautusan nang gra- 
matiea at nang mag-bigay nang lalung laeas 6 lalung ca- 
quisigan sa sasaysain. 

^Manga alin nga yaong simulang earaniuan-nd nang 
sintaxis regular? — Tatlo: eoneordaneia, regimen at eonslrmeion. 

^An6 nga ang concordancia? — Ang pageaea-ayon nang 
manga uiea sa eaniang gauing eapaanuang gramatieal. 
(sa maeatuid susog sa eautusan nang gramatiea) 

^]VIanga alin nga ang manga bahagui nang oraeion 
na maaring ipaano sa eaniang easarinlan? — Ang manga 
tinatauag na maeapag iiba-iba 6 naeapai) babagobago at ito nga 
ang artieulo, nombre, adjetivo, pronombre, verboatparticipio. 

(iManga alin nga ang manga eoneordaneia? — Ito nga-i ta- 
tlo: s3.nombre 3.tadjetivo; sdLnombre 3.tverbo; sa.relalivoa,t anteeedente. 

^Paano iaanong tuos ang nombre at ang adjetivo? — Sa 
genero at numero, paris nang uieang el eordero es manzo; 
(ang tupa nga-i maamo) la niha es earinosa; (ang bata 
nga-i mairuguin) rios eaudahsos; (manga ilog na may ma- 
saganang tubig 6 malahm) praderas /loridas; (manga eapara- 
ngang mutietio nang bulaelae) el Leon y el Tigre son indomitos 
(ang Leon at ang Tigre di mapa-amo sa bangis) marido y mM/'ee 
son enritatims, (ang mag-asaua nga-i mapag eauang gaua.) (*) 

1 {•) Sa eoneordaueiang ito nasasaelao nanian ang artteulo, ang pro- 
nombre at ang partieipio, na sa nasang ganit6 quinapapalaguia-i parang 
ad j etivos. 

Ang manga adjetivos na uieang atguno, ninguno, primero at tsreero, 
nauaual&ang o sa eatapus&n na eun inauuna sa nombre. Grande nauauala 
ang silaba de eun inauuna sa manga sustantivos na sumisimula sa eonso- 
nantr, paris nang nieang gran pintor, gran eapitdn. 



yGoosle 



49 

^Gomo eoneiertan el nombre y el ver!)o? — En numero 
y persona, eomo yo esludio, tii (luermes, el leon ruge, las niuas 
lloran, los c(impos jhrecen, lii y yo iremos d h eseuela. 



(;C6mo eoneierlan el rdatim y anlieednUe? — Eii genei'O 
y niimero eomo el pnemigo eontra qmen peleamos. (*) 

Que es regimen? — La dependeneia que unas partes de 
la oraeion tienen de otras, por lo eual a estas se Uaman 
regente y a aquellas regidas. 

^Guales pueden ser regenles? — El nombre, 6 un pro- 
nombre que le represente, el adjetivo, el verbo, el parti- 
eipio aetiYO y !a preposieion. 

^A quien rige el nomhre — A olro nombre mediante una 
preposieion eomo liomlre de ralor, (juejas enlre nmigos, liomltre 
sin Imor, Rmn eontra Gartugo. 



^A quien rige el adgetiro? — Tambien al nombre mediante 
una preposieion, eomo /;«,»»io para todos, ajul)le eon nosotros, 
uido en sus maneras. 



(,k quien rige el terho — Al nombre 6 a otra parte de 
la oraci6n que haga sus veces y tambien a otro yerbo. 



i^) El relativo gaien jamas se une eon otro nomlirp sino oon 
verbo y easi siempre se retiere a personas, y el relativo giie se usa 
maehas veces eomo equivalente de cl eual, ta eual, lo eual, los 
euales, las ettales. 



yGoosle 



^Paano iaafi6ng tuos aag nmbre at ang verho? — Sa 
numero at persona, paris nang uieang yo esludio, (aeo-i 
nag-aaral) tu duermes, (ieao-i natutulog) el Leon ruge, (ang 
Leon uraaangal) las ntnas lloran, (ang manga bata-i nanga iae) 
los camj)os /loreeen, (ang manga parang nag-mumutietiean 
sa bulaelae) tu y yo iremos d la eseuela, (ieao at ac6 pa- 
roon tayo sa eseuela.) 

^Paanohing aiio ang relatko at ang anteeedenle? — 
Sa genero at niimero, paris nang uieang el enemigo eon- 
tra quien peleamos (ang ealabang ating quinacabaca.) (*) 

^Ano nga ang risgimen? — Ang easaelauan na ang ilang 
bahagui nang oraeion dinoroonan eapua sila, sa gayon 
ang manga ito-i tinatauag na regenles at yaon ay regidas, 
(sa maeatuid: ang sumasaelao at nasasaelauan.) 

^Manga alin nga ang quiquilanling regentes"} — (Suma- ■ 
saelao) — Ang nombre 6 isang pronombre, na lumalagay sa 
ealalaguian nitO, ang adjetivo, ang partieipio activo at ang 
preposieion, 

^Sa eangino 6 eanino sumasaelao ang nombre? — Sa 
ibang nombre sasamahan ito nang isdng preposieion; paris 
nang uieang hombre de mlor, (Ialaquing may loob na ca- 
tapangan) quejtts entre amigos, (daing sa mageaeaibigan) hmbre 
sin lionor, (Ialaquing ualang puri) Roma eontra Cdrtago. 
(Roma ealaba-i Gartago.) 

(■Sa eanino sumasaelao ang adjetivo? — Naman sa nom- 
bre lamang ay sasamahan ito nang isang preposieion, pa- 
ris nang uieang bueno para lodos, (mabuti sa calahat4n) 
ufabk eon nosotros, (mabuting ealooban sa-amin) distinguido ■ 
en sus maneras, (oaibaiba nang buti sa eaniang manga anO.) 

^Sa oanino sumasaelao ang iierio? — Sa nombre o sa 
ibang bahagui nang oraeion na gumaganap sa eaniang ca- 
lalaguian at gayon din sa ibang verbo, paris nang uieang 



(*) Ang relativo guien eailan ma-i hindi na isasama sa ib^ng 
nombre eun di sa verbo, at anaqui rin ang saysay sa personas, at 
ang relatiyong qtie guinagamit na palagui na quinacaparis nang el 
Qual, ta eual, to eual, los euales, tae euales, 

13 



yGoosIes 



50 
eomo: amo a Dios, aborreees el mdo, admiro tu siiher, venao 
a f)edir justicia, ja!«'0 que me oigiis, pienso llegar. 



^;A quien rige el parlieipio — El-partieipio activo por lo 
que tiene de verbo rige al nombre, eomo obeetienle a lus 
leyes, amanle de sus hijos. 



,jA quien rige la preposieion? — Al nombre sustantivo 
6 al pronombre que le representa, al verbo, al adverbio 
y a otra preposieion, eomo dieiendo: salgo de Espann, se 
oIvida de nosolros, pr6ximo d morir, vino por aqui, huyo por 
enlre las Uamas. 



^Que es eONSTRtieeiON? — El orden en que se eoloean 
las palabras, para tormar eon elaridad las oraeiones 6 dis- 
eursos. (*) 

^Gual es este orden? — Que el artieulo preeeda al 
nombre, este rJ adjetivo, el nominativo al verbo, el verbo 
al adverbio, la palabra regente a la regida, la mas a la 
menos importante, ete. 

^Puede alterarse este orden sin taitar a la sintaxis 
regular? — Si, Senor, pueden interponerse otras palabas en- 
tre una parte de la oraeion y su regimen, y mas seiia- 



(') La eonstrueeion de !as partes de la oraeion es otra espeeie 
de dependetieia que ias une. no eon tanta ppesieion eomo el regiinen, 
sino eon aiguna mayor libertad eomo euando deeimos: El niiio stn 
pad'^e se Ilama iiuei'fano. Un globo Ueno de kunio prsa menos fjue 
tieno de aire, ete. 



yGoosle 



50 . 
amo a Dios, (iniibig co ang, Dios) abomees el iiietb, (ca- 
bagutan mo ang masamang gaui) admiro tu salirr, (nag- 
tataea ac6 sa earunungan mo) migo a pedir justicia, (na- 
parito ac6 nahingi nang earapatang iiatol) <juiero que me 
oif)as, (ibig eong aeo-i yong paquingan) fienso Ikgar, (ini- 
isip oong maearating.) 

^Sa eanino sumasaelao ang partieipio? — Ang partiei- 
pio activo sapagea-t may pagea verbo nasaelao sa nombre, 
paris nang uieang obediente a las leyes, (masunurin sa 
eatuirang utos) amante de sus hijos (maibiguin sa eaniang 
manga anae.) 

^Sa eanino sumasaelao ang preposici6n? — Sa nombre 
sustantivo 6 sa pronombre na dumoroon sa ealalaguian 
nito, sa verbo, sa adverbio at sa ibang preposieion, pa- 
ris na eun uieain: salgo de Espaha, (aalls ac6 nang Es- 
pana) se olvida de nosotros, (naealilimot sa atin) pr6ximo 
d morir, (malapit nang mamatay) vino por aqui, (napa- 
rito dito) huyo por entre las llamas, (tumanan 6 tuma- 
eas sa naguiguitna nang alab 6 ningas.) 

^Ano nga ang eoNSiRueeiON? — Ang earapatang husay 
nang paglalagay nang manga uiea, nang magauang ma- 
liuanag ang manga oraeiones 6 isipang sa-saysain. (*) 

^Alin nga itong husay na earapatkn? — Na ang arti- 
eulo-i simula-t nararapat sa nombre, ito sa adjetivo, ang 
nominativo sa verbo, ang verbo sa adverbio, ang uieang 
regente sa regida, ang mahiguit sa eulang nararapat, ete. 

(■Maari bagang sumalansang it6ng earapatan na hindi 
raageueulang sa sintaxis regular? — 06 p6, maaring suma- , 
lansang ang ibang manga uiea sa ealahoe nang isang ba- 
hagui nang oraeion at eaniang regimen (inuugall) at lalH 

(*) Ang eonsirueeion nang manga bahagui nang oraeion ay ibang 
eahnlugan ang sinasaelao sa eaniang eapanahunan, iiindi sa maraniing 
pinaeaeailangan na paris nang r^gimen, eun di sia-i mayro6ng ma- 
laguing eatimaua-an paris nang eun ating uieain: el niflo sin padre 
se llama hu6rfano. (Ang batang ualang amd tinatauSg na uUia) Un 
globo lleno de Immo pesa menos que ileno de aire ete. (Isang globo 
na pund naag usoe bigat ay eulang sa eun ito-i puno nang 
hangin, ete. 



yGoogle 



51 

ladamente entre el nominativo y el verbo, eomo didendo: 
los ninos ijue m obedeeen a sus pailres faltan d la ley de Dios. 



De las Oraeiones 

jCuantas palabras son indispensables para que exista 
oraeion?— Solamente dos: el sujeto y el verbo. (*) 

(iGuales se llaman primeras? — Las que eonstan de 
sujeto, verbo y eomplemento, (**) eomo: Dddwas que- 
brantan pehas. 

(jY euales se llaman segundas? — Los que solo eons- 
tan de sujeto y de verbo, eomo: Golon deseubrid. 

(lY eon relaeion al verbo, euantas elases de ora- 
eidnes hay? — Varias, a saber: aetioas, pasioas, de verbo 
sustantim, neutro 6 reflexivo, de inJinitieo, de relatioo 
y otras. 

^Guales son las aetiBas? — Las que eonstan de no- 
minativo, verbo activo y acusativo, eomo: Romulo fundd 
d Roma. 

ijCuaIes son las pasioas? — Las que se eomponen 
de nominativo, el verbo ser aeompailado de un parti- 



C) El sujeto cs la palabra 6 conjunto de ellas, i^ue da acci6n 
6 aplieaeion al verbo. A veces una sola palabra es oraewn por sobre- 
entendepse las demas, eomo euando deeimos: Quien es^ y i'esponde 
uno Yo. Esta palabra yo es una oraeion, por que cn real'idad quiere 
deeir, soy yo 6 yo soy, en la eual hay nominativo 6 sujeto y verbo, 
que es lo que ennstituye oraeion. 

(*•) Las palabras sujeto, eerbo y eomptemento, en lengua tagala 
signiSean: de 3ujeto — ang tao 6 anoniang nani/ungulo sa ipinagsa- 
saytay, de oerbo — ang auinneahulugan nang nasang' sinasadia, y dc 
eomptemento — ang eapupundn sa eaayusang iunay. 



yGoosle 



51 

pa naman maquiquilala sa easamahan ang nominativo at 
ang verbo paris na eung uieain: los ninos que no obede- 
een d sus padres faltan a la ley de Dios. (ang manga 
batang hindi na sunod sa eaniang manga magulang nag- 
euoulang sa eautusan nang Dios.) 

Sa manga Oraeiones. 

^;Ilang manga uiea nga ang hindi maaring mauala at 
nang magearoon nang oraeion? — Lamang ay dalaua: ang 
sujeto at ang verbo. (*) 

jAlin ang manga tinatauag na primerasl — Ang manga 
nagcacaro6n nang sujeto, verbo at eomplemento, (**) pa- 
ris nang uieang: Dddkas quebrantan penas. (ang manga 
bigay loob naeagulguiba nang eabatuhan.) 

^At alin ang manga tinatauag na segundas? — Ang 
manga nagoaearoon lamang nang sujeto at nang verbo, paris 
nang uieang: Colon deseubrid, (si Golon ang naea-usisa.) 

^At sa dahil sa verbo, ilang bagay ua oraeidn mag- 
eaearoon? — Madla, maalaman: aetkas, pasivas, sa verbo 
sustantwo, nrulro 6 reflexivo, sa in/initim, sa relalivo at manga 
iba pa. 

,;Manga alin nga ang ariims? — Ang manga dumoroon 
sa nominativo, verbo activo at acusativo, paris nang iii- 
ean: Romulo (undo d Roma, (si Romulo yumar! sa Roma.) 

^Alin nga ang manga pasivas? — Ang manga yuma- 
yart sa nominativo, ang verbo ser sinasamahan nang isang 
partieipio, at isang ablativo, paris nang uieang: La sabi- 

(*) Ab f^ suJeto ay ang^uiea, 6 easamahan niia na nagbibigay nang 
aiio 6 paaiio sa vei'Do, Na eun misa-i isa lamang na uiea ay om- 
eidn sa pasca-t na aalaman na ang manira iba, paris na eun tayo-i 
sumalita; Quien es? ang sagot nang isa: Yo, itong uieang yo ay isang 
oraci6n, na sa eatunayan may eahulugang ganito, soi/ yo 6 yo soy 
sa tinurang ito ma^roong nominativo 6 sujeto at verbo na sia ngang 
eailangan na magumg oraeion. 

(*■) Aog;^ manga uieango sujeto, eerbo at eomptemento, sa uieang 
tagalog manga eahuluga-i: sa sujeto ang tao 6 anomang nangunguto sa 
ipinagsasaysay, sa eerbo ang guinaeatiulugdnn^ii^ nasaii^ sinasadia, 
at sa eomptemento ang eapupundn sa eaayusang iunay. 



yGoogle 



52 
eipio, y un abIaUvo, eomo; La sabiduria es alabada 
por todos. 

(iGuales son las sustantivas? — Las que se forman 
eon el verbo ser, eomo Dios es infinito; Cervdntes fue 
soldado. 

(iGumo se forman ias oraeiones de verho netitro 6 
reJlexivo? — Con verbos de esta elase y nominalivo, eomo 
Cervdntes estuuo cautivo; yo ine arrepiento. 



^Guales son las de inftnitivo? — Las que eonstan de 
sustantivo, verbo determinante, verbo determinado en in- 
finitivo y acusativo regido por el, eomo Todos . desean 
tener ataigos; los eastores saijen /'abriear sus easas. (*) 



^Y euales las de relativo? — Las ineidentales que se 
forman oon un pronombre relativo, eomo: Los buenos 
libros que leemos, nos haeen uirtuosos. 



(^Hay otras oraeiones rnas? — Si, Senor, imperativas, 
eomo: reverencia d tus padres; nihas re:-ad; — imper- 
sonales, c6mo: anoehese 6 la noehe comienza; y las 
Ilamadas eopaiatioas, distjuntivas, advei^sativas, ete., del 
nombre de la conjunci6n eon que suelen dar prineipio 
algunas oraeiones. 



(*) Las oraeiones aetiyas, pasivas, sugtantiyas y (ie infinitivo pue- 
den ser primeras eorno todas las del Tcxto, 6 sr.gnndas si las falt;! 
el enmplemento. La primera de pasiva puede volvei-se activa dieiendo 
todos ataban la sabiduria. 



yGoogle 



52 

duria es alabada por todos, (ang earununga-i pinupuri 
nang laliat.) 

^Manga alin nga ang sustanimas? — Ang manga yu- 
mayari na easama nang verbo ser, paris nang uieang: 
7^(05 esirifinUo; (Dios ay ualang eatapusan) Ceriiantesfiii 
soldado, (si Cervantes ay naguing sundalo.) 

^;Paano ang manga gagauin nang oraeion sa verbo 
n utro 6 re/imBO'?— Sa verbos nang ganitong bagay at no- 
minativo, paris nang uieang: Cermnks estmo eaulim; (si 
Cervantes ay naguing bihag) yo me arrefienlo (aeo-i nagsi- 
sisi.) 

(iManga alln nga ang sa manga infimlivo? — Ang manga 
nageaearoon nang sustantivo, verbo determinante, verbo 
determinado sa infinitivo at acusativo na sinasaelao nia, 
paris nang uieang: Todos desean tener amigos; (Lahat ay nag- 
nanasang magearoon nang eaibigan) los mslores saben fabri- 
nir siis easas, (ang manga eastor marurunong gumaua nang 
eanilang bahay.) (*) 

,;Manga alin ang relaliwo? — Ang manga may pinan- 
gagalingan na niayayart na mageaearoon nang isang pro- 
nombre relativo paris nang ■ uieang: Los Imenos libros (jue 
leemos nos haeen tirluosos, (Ang manga mabuting libro na 
ating binabasa, ay naeapagpapabanal sa atin.) 

(;May manga iba pang oraeiones? — Oo, p6, imperali- 
vns, paris nang uieang: reverencia d tus paelres, (igalang mo 
aog yong manga magulang) miias re^iul; (manga bata ca- 
yo-i mangag dasal) — impersonales, paris nang uieang: ano- 
eiieee io noelie eomimsa; (gumagabe 6 ang gabe-i na si- 
mulil; at ang manga tinatauag na eopulalioas, disyunlivus, ad- 
versalioas, ete, sa nombre ang conjunci6n na eun min- 
sa-i siang sumisimula sa ibang oraci6nes. 



(') A,ng matiga oraeiones activas, pasivas, susfantivas at infinitivo 
manai'iiig si!a-i m.^guing primeras paris nang sa lahat nan^ texto 6 
setjitnda8 eun manf^a eulang ang. eomplemento. Ang primera sapa- 
siva maeababalie na acliva eun uieain: Todos alaban la sabidtiria, 
(laliat ay pinupuri ang earunungan.) 



yGoosle 



83 

De la Sinta::is igurada 

(:Que es sintdseis Jigurada^ — La que para mayor 
energia y eleganeia del lenguaje permite algunas lieen- 
eias en la sintaxis regular, ya alterando el orden y co- 
loeaeion de las palabras ya omitiendo unas, ya aiiadiendo 
otras, ya quebrantando las reglas de la eoneordaneia. 



^Gomo se l'.aman estas lieeneias, autorizadas por el 
uso, en la eonstrueeion gramatieal? — Llamanse Jiguras 
de sintdseis, por que se eonsideran eomo adornos 6 
galas de la oraeion. 

(;Cuales son las mas prineipales?— Son eineo, a saber: 
liiperbaton, eiipsis, pleonasmo, silepsis y traslaeion. 

^Que es hiperbaton? — La inverci6n del orden natu- 
ral de las palabras, euando deeimos: En tus manos Sehor, 
eneomiendo mi espiritu, en vez de deeir: Sehor, eneo- 
miendo mi espiritu en lus manos. 



(:,Que es ellpsis? — La supresion de una 6 mas pa- 
labras que taeilmente pueden sobre entenderse, eomo 
dieiendo; Qme'n es? en lugar de deeir 'qiiien es el que 
llamai? 

,;Que es pleonasmo? — El aumento de palaBras no 
neeesarias, pero que dan mas fuerza y energla a la 
expresi6n, eomo euando deeimos: yo la vi por mis 
propios ojos, bastando deeir: la vi. 



Que es silepsis? — La eoneordaneia de las ideas y 
no de las palabras, eomo en: S. M. (dirigiendonos al 



yGoosle 



53 

Sa Siiitaxis Eg'urada. 

^Ano nga ang sintdxis fyura(Ja? — Ang sa nang magea- 
roon nang malaquing bilis at eariguitan sa pag-uiuiea pi- 
nalolooban nang ilang manga pahintulot sa sintaxis regu- 
lar na eun minsa-i, nasalansang sa earapatan at pageala- 
gay nang manga uiea, na eun minsa-i quinucuIangaD, 6 eun 
minsa-i dinaragdagan, na maaring sumalansang sa eautu- 
san nang eoneordaneia. 

(iAno ang manga itatauag sa ganitong pahintulot, na 
ealoob nang gaui, sa pagyayari na utos nang gramatiea? — 
Manga tinatauag ngang fyuras nang sintdsris sa pagea-t 
inaaealang parang pamuti-t eagalingan nang sasaysaing ora- 
eion. 

jManga alin nga ang lalung manga pangulo? — Ito-i 
lima, maalaman: hipe'rbaton, dipsis, pleonasmo, sil^psis at Iras- 
iaeion. 

^Ano nga ang hipe'rbalon? — Ang pag-lalagay sa earapa- 
tang ugall nang manga uiea, na paris na eun saysaln 
natin: En- tus manos, Senor, eneomiendo mi (spiritu, (Sa manga 
iyong eamay, Panginoon inihahain ang aquing ealulua) sa 
dapat na sabihin: Senor, emomiendo mi espinlu en tus manos, 
(Panginoon inihahain co ang aquing ealulua sa iyong manga 
eamay.) 

^Ano nga ang etipsis? — Ang pag-lilingid nang isa 6 mad- 
lang uiea na madaling madal! na mapag-alaman ang ca- 
hulugan, paris na eun sabiliin: Ouien es? (sino yan) sa da- 
pat na sabihin: (juie'n es el que llumd? (sino yang na-tauag.) 

j,An6 ang pleonasmo? — Ang magparami nang manga 
uiea na eun sa bagay hindi nararapat, datapuS. naeapag- 
bibigay nang lalung laeas at eatulinan sa sinasaysay paris 
na eun ating uieain: t/o la vi por mis propios ojos, (aguing 
naquita nang tunay eong manga mata) sueat nang uieain: 
la m, (naquita eo.) 

^Ano nga ang sile'psis? — Ang pageaeaayon nang manga 
paraan at hindi sa manga uiea, paris nang: S. M. (sa pag 

U 



yGdogle 



rey) es justo, donde pareee que debiamos deeir justa, 
pues siendo femenino el nombre magestad, no eoneierta 
eon el adjetivo justo. 

^Que es traslaci6n9 — El alterar el significado de 
algun tiempo en los verbos, eomo: manana toy d To- 
ledo, en vez de deeir: mahana iri d Toledo. 



^Guales son los verdaderos prineipios de !a sintaxis 
tigurada? — Los que nos enseiian los autores elasieos y 
el uso de las personas eultas. (*) 



PARTS TERGSRA 

Prosodia. 

jQue es prosoma? — La parte de la Gramatiea que nos 
ensena a pronuneiar bien las palabras. 

^Que son palabras monosilahas? — Las que tienen una 
soia silaba, eomo si, no, mr, dar, pie, ftii, bien, luz, Dios, 
ete. — En lengua tagala estas palabras no eonsigue haeer 
en una sola silaba; por que de no (hindi) de si (06) de ur 
(tingin) de dar (bigay) de fie (paa) de (ui (naguing) de keii 
(mabuti) de luz (ilao) de Dios no se traduee: 

Puesto que, por el numero de silabas se eomponen los 
Yoeablos, ide euantas maneras se podra nombrar 6 deno- 
minar para elasiiiear sus formas? — ^^En diversas, a saber: 



(•) En este periodo de sintaxis regular: I). AlonzQ de Arnfjon 
deeia que ganaba el aJecto de ios aasaiios baenos eon ia justicia 
y qae ganaba ei afecto de ios easaiios maios eon ia eiemeneta; pasa 
a ser sintaxis Agurada en uno de los autores elarieos de uuestra 
lenKua, que eseribe: Deeia el Rey D. Atonso de Aragon que eon 
ta jasticia ganaba et afceto dc tos biienos, y eon la eiemeneia et 
de tos matos. 



yGoosle 



54 
saysay sa har!) es justo, dito-i eun sa bagay nararapat na- 
ting sabiliing justa, na sa pagea-t femenino ang ngalang 
magestad, hindi eaayon nang adjetivo jasto. 

j,An6 nga ang tradaci6n? — Ang sumalansang sa ca- 
huhigan nang alln mang tiempo sa manga verbos, paris 
nang uieang: mamm toy d Totedo, (bueas aeo aalis pasasa 
Toledo) sa dapat na sabihin: manana ire' a Toledo, (bueas 
aeo-i paroroon sa Toledo ) 

^AIin nga ang tunay na tunay na simula nang manga 
sintaxis Agurada? — Ang manga itinuturo sa atin nang manga 
autores sa manga elase at sa guinagaul nang manga taong 
maruriinong. (*) 

BAHAGUmG IGATLO. 

Prosodia. 

iAno nga ang prosodia?— Ang bahagui nang Gra- 
matiea na nag tuturo sa atin nang pag-sasaysay na mabuti 
nang manga uiea. 

^Ano nga ang manga uieang imnosilubos? — Ang manga 
uieang mayroong lisa lamang na silaba paris nang uieang 
si, m, oer, dar, pie, [ui, bien, luz, Bios, ete. — Sa uieang 
tagaiog ang manga ito-i hindl masusunod na gaulng lisang 
silaba, sa pagea-t ang (»o) hindi, ang (si) 60, ang (ver) ti- 
ngin, ang (dar) bigay, ang (pie') paa, ang (ful) naguing, ang 
(him) mabuti, ang (/112!) ilao, ang (Dios) ito rin ang tagalog. 

^Yaman ngang sa bilang nang silabas nayayarl ang mga 
uiea, t-sa ilang manga bagay matatauag 6 mapangangala- 
nan at nang mapagquilala ang manga eanilang an6?--Sa 

(') Dito s.a periodo naiigr sintaxis regulai': Si Doit Alonso sa Ara- 
ffon nag uied na nanandlo ang eaibigdn nang manga oasatlong 
mabuti sa justicia at nanandlo ang eaibigdn nang mraAga oasallong 
masasaiiid sa oaauadn; nalipat na maguing sintaxis figurada sa isa 
nang tnanga autoi'ts sa elase nang ating uiea na isinulat: Sinay- 
sag nang Haring Don Aton^o sa Aragon na sa justicia nanandlo 
ang eaibigdn nang mariga mabubuH, ai ang sa eaauadn ang sa 
maiiga masasamd. 



yGoogle 



65 
monosilaho, si eonsta de una silaba y •polosUaho, si de varias. 
Este, euando eomprende dos, se Uama disilabo 6 bisilabo; 
si tres, Uisilabo; si euatro, tuMlrisilaho; si eineo pentasi- 
labo, ete. 

^En que eadeneia melodiea dividen los vocablos? — En 
ronsonauU'Sy asonanks y disonanUs. 



jComo se eonosera esta diyision que resulta? — Una pa- 
labra es eonsonante' de otra, euando eontorma exa,ctamente 
eon ella desde la vocal aeentuada hasta el fln; es asonante, 
euando solo tiene eon la otra dieeion identieas la vocal aeen- 
tuada y la final, 6 solamente la vocal ultima si sobre ella 
earga el aeento; y son disoiiantes las voces que entre si no 
lienen eonsonaneia ni asonaneia ninguna. 



^Que son rliptongos y triplongos? — La union de dos 6 tres 
vocales formando una sola silaba eomo Itay, aire, lioy, soy, 
Iry, pleito, buey, apreeiais, daspreeiais. 



j,Que es aeento? — Una rayita que se pone en eiertas 
palabras en eima de la vocal de la silaba larga. 

(iQue es silaba larga? — Aquella que suena mas en un 
vocablo, porque en ella earga la fuerza de la pronuneia- 
eion. , 

^Gomo se dividen las palabras atendido el tono eon 
que se pronuneian? — En agudas, regulares y esdrvjulas. 



yGoosle 



55 
madla, maalaman: monosilaho, euu iisang silaba; at polosikbo, 
eun marami. Ito, eun sumasaelao nang dalaua, tatauaguing 
(lisilaho 6 bisilaho; eun tatlo, Irisilabo; eung apat, madrisilabo, 
eun liraa, pentasilabo, at iba pa. 

jSa anong tun6g na maayang husay nagbabahagui 
ang manga uiea? — Sa mnsonantes, (munga eabagay at mata- 
mis paquingan) asonantes (naeapagbibigay galing na paquin- 
gan) at ilisonanles, (naeasisii-a sa tunog na mabuti.) 

^Paano maquiquilala itdng bahaguing nangyari? — Isang 
uieang maguiguing eabagay nang iba, (lonsonnnte) eung na 
uastong tunay sa eania mula sa vocaI na may aeento 
hangan sa eatapusan; asonante, eun mayro6n lamang na 
ang sa eapua uiea-i mangag-paris ang vocaI na may aeento 
at ang eatapusan 6 lamang ang vocaI na hull eung sa 
eania napisan ang aeento; at manga disonantes, ang manga 
uiea na sa eanieaniang sarih ay ualang ayong eabagay, 
ni naeapagbibigay galing na anoman. 

^Ano nga ang manga diptongos at triptongos? — Ang 
mageaeasamang magearoon na magea-sunod-sunod ang da- 
laua 6 tatlong vocaIes na yumayari nang isa lamang na 
silaba, paris nang uieang hay, aire, Itoy, soy, ley, pleito, 
btiey, apreeiais, despreeiais. 

^Ano nga ang aeento? — Isang gudlis na guhit na ini- 
lalagay sa iba-ibang uiea sa ibabao nang vocal nang sila- 
bang mahaba. 

^Ano nga ang sllabang mahaba? — Yaong na-tunog nang 
lalo sa loob nang isang uiea, sa pagca-t sa eania na pipisan 
ang bigat nang pangungusap. 

^Paano ang manga pagbabahagui nang manga saysay 
eun liliningin ang tono na eung ipag-uiea? — Sa agudas, 
(ang ibinibiglang saysay sa eatapusang silaba nang uiea) re- 
(julares, (earaniuang saysay na ang pag-bibigla-i sa iealauang 
silaba mula sa eatapusan nang uiea) at esdrujulas, (ay 
ang sa ieatlo ang bigla mula rin sa eatapusan nang uiea) 
Ito rin nga ang tinatauag sa uieang eastila: silaba ultima, 
penultima at antepeniiltima. 



yGoosle 



-66 

Guales son las ajK(/as?— Aquellas euya ultima silaba 
esta aeentuada, eomo cafe', fafd, amdr, leere. 

(^Guales las mmunes, llanm 6 re()uhres? — Aquellas 
que tienen aeentuada la pemiltima silaba, eomo lidmbre, 
eahdllo, j.ir/liins, virg;n, fdcil, ete. 

j_Y las esdrupilas? — Asi se llaman euando la sllaba 
aeentuada es la antepenultima, eomo mtisiea, miereoles, sd- 
liado, mrgenes, mdrlires. 

^Neeesitan aeento los monosilabos? — En general no, 
pero se pone el aeento en los que tienen aeepeiones di- 
. ierentes, segun eslen 6 no aeentuados, en las vocales «', 
e, 6, li, euando forman por si solas una dieeion; y en los 
pronombres cjus, eadl, rjuien, etidndo son interrogativos 6 
admiratiyos. 

^Debe llevar aeento !a silaba final aguda? — Lo Ue- 
vara si aeaba en vocal, eomo so/a, cafe, pero no neee- 
sita aeento, si aeaba en eonsonante, oomo rosal,jardin. 



^■Deben llevar aeento las palabras eomunes 6 regula- 
res? — En general no neeesitan aeento, eorao Gielo, tierra, 
montaria, exeptuanse aquellas euyas plurales son esdrujulas. 

jDebe eseribirse el aeento en las palabras esdriy'u- 
te? — Siempre se eseribe, eomo mtisiea, eatedra, gramd- 
tiea, mdrtires, uispera, ete. (*) 

^A que regla debe sugetarse en los demas easos el 



('} Las palabr;is euatldo, eu&nto, eomo y donde, llevaii aeeBto eo 
las irases interpogatioas, adeersatioas, y duuitatioas. Tambien neeesi- 
tan aeento las voces que no siendo pluraies ni yei'bos^ terminen en 
eonsonantes y tengan lai'ga su peniiltima silaba, eomo drboi, doeil, 
mdrtir, Atit, ete. 



yGoosle 



56 

^Alin riga ang manga agudas'? — Yaong sa eaniang ca- 
tapusang silaba mageaearoon nang aeento, (gudlis) paris nang 
uieang cafe, papd, amdr, leere. 

^Alin ang raga eomunes, llanas 6 regulares? — Yaong 
manga mayroong aeento sa iealauang silaba mula sa ca- 
tapusan nang uiea, paris nang liombre, eabdllo, jardin.es, 
mrgen. fdcll, ete. 

^Ang manga esdrtgulas? — GanoSn ang itatauag eun ang 
sllabang may aeento ay sa ieatlong silaba na mula sa ca- 
tapusan nang uiea, paris nang musiea, mii'reoles, sdbado, 
mrgenes, mdrtires. 

jCailangan laguiaa nang aeento ang manga monosi- 
labos? — Ang earaniuan ay hindi, datapua lalaguian nang 
aeento ang manga mayroong sinusubaliang iba-iba, sa na- 
rarapat 6 hindi mangageaearoon nang aeento; sa manga 
d, e, 6, u, eun na-yart sa eaniang easarinlan magding isang 
dieeion; at sa manga pronombres que, eudl, quien, eun 
ang manga ito ay interrogatiyos 6 admirativos. 

(iNararapat mag-dala nang aeento ang silabang eata- 
pusdn na agudai — Nararapat magdala ciin_2iatata^us_sa — 
vocal, paris nang uieang so/(i7 eoT?,^ datapua-i hindi na- 
rarapat ang aeento, eun natatapus sa oonsonante, paris 
nang uieang rosal, jardin. 

iNararapat mangag-dala nang aeento ang manga uieang 
balan-na 6 guinagaui? — Sa ealaearan hindl dapat ang aeento 
paris nang uieang Gielo; tierra, maiiana, itinatangi lamang 
yaong manga eun sa manga plurales ay esdrujulas. 

(iDapat isulat ang aeento sa manga uieang esdruju- 
las? — Laguing quinacailangan, paris nang uieang miisiea', 
edtedra, gramdtiea, mdrtires, mspera, ete. {*) 

jSa anong regla nararapat na manangan o manun- 

{*) Ang manga uii^ang euando, euanto, eomo at donde, nag-da- 
dabi naiig aeento sa manga saysay na inierrogatwas, admirativa,i, 
at duuitatioas. Gayon din eailaiiga-i aeento ang manga uieang liindi 
plural ni limdi verbos, matatapus sa raanga consan.inte at magearoong 
iiumaba ang ieaiauang silaba nang eatapusan nang uieS., paris nang: 
drbol, ddeU, mdrtir titil, ete. 



yGoosle 



57 
uso del aeento? — A las tres siguientes: 

1." — Las voces agudas de mas de una silaba, termi- 
nadas en vocal, 6 en n 6 s se aeentuan; eomo: c<xfe, sofd, 
amare, ParU, Ltison, atiin, jamds, Moises margaes 
Geerdn. 

Si aeaban en cualquiera otra eonsonante que no sea n 
6 s no se aeentuan eomo en mmed, rehj, lattrel, arroz. 

2.^ — Las voces Uanas 6 regulares terminadas en vocal 
6 en las eonsonantes b 6 s no llevan aeento; asi se es- 
eribe: eielo, lierra, montnna, Espma, Manila, ojos, diaman- 
les, margen, mrgen, warles, pieves, Garmen. 



Si aeaban en otra eonsonante que no sean n 6 s 
se aeentuan, eomo: drliol, mdrmol, mtirlir, ddeil, tilil, tilea- 
zur, azdcar, edreel, allerez, 7unez. 

Tambien se aeentiian si terminando en dos vocales 
la primera de estas es debil y sobre ella earga la pro- 
nuneiaeion, vavan o no seguidas de « 6 s fmal; eomo: 
dia, poesia, (aiia, lenia, Isaias, leremias. 

3." — Todos los esdrujulos se aeentiian, eomo: mdsiea, 
mdquim, Toriola, gramdliea, arehipiiilago .[^) 



(*) Lleyaran tambion aeento los pronombres <'l, mi, tu; mds, s.d- 
verbio de eomparaeion; si, pronombre y adverbio de eomparaeion; 
d^, tiempo del vcrbo dar; s^i, persona de los verbos ser y saber; 
y ias palabras eudndo, eudtito, edmo y donde, en las fraces inter- 
rogativas y admiratiyas. 

Los triptongos se aeentuan en la vocal fuerte: eladverbio aii.n ., 
si va despues del verbo; la preposieion d, y las conjunciones ^, d, 
il, se aeentiian siempre; y, por ultimo.se aeentuara tfimbien el vo- 
eablo solo euando es adyerbio y sustituye a solamente. 



yGoosle 



57 
ton sa ibang manga bagay ang pag-gamit nang aeento? — 
Sa tatlong manga sumusunod: 

Una — Ang manga agudas na lumampas sa isang sl- 
laba na natatapus sa vocal 6 sa n o s ay lalaguian nang 
aeento; paris iiang: cafi, sqfd, amari, Paris, Lu:dn, atdn, 
jamds, Moises, margues, deerdn. 

Cun matatapus sa alln mang ibang eonsonante na hindl 
ngS. n 6 s ay hindi lalaguian nang aeento, paris nang mer- 
eed, reloj, laurel, arroz. 

lealaua — Ang manga uieang (llanas 6 regulares) eun 
sa uieang tagalog ito-i saysay na eai-aniuan 6 balan-na, na 
natatapus sa vocal 6 sa manga eonsonanteng n b s hindi 
magdadala nang aeento; sa ganito isusulat: delo, tierra, 
montaha, Espana, Manila, ojos, diamantes, margen, mr- 
gen, martes, jueces, Garmen. 

Cun matatapus sa ibang eonsonante na hindi nfa n 
6 s lalaguian nang aeento, paris nang uieang: drhoi, mdr- 
ml, mdrtir, doal, util, akdzar, aziicar, edred, Al/e'res, Tinez. 

Gayon din lalaguian nang aeento eun quinacatapusa-i 
dalauang vocal ang isa nito-i mahina at sa eania-i pumi- 
pisan ang bigat nang pangugusap na mayroong mageaea- 
sunod na )! 6 s sa pag-tatapiis, paris nang uieang: dia, j>oe- 
sla, fahia, tenian, haias, leremias. 

leatlo — Ang manga esdriijuIos lalaguian nang aeento, 
paris nang liieang: musi a, ma<juina, lorlola, gramdliea, arthi- 
pielagT. (*) 



(•) Majiiiag-dadala namaii nang aeento ang manga pronombt'en ^l, 
mi, tii; mds, adverbio nang comparaci6n;^si, pronombre at adverbio 
nang eomparaeion; de, tiempo nang verbo dar; et', persona nang manga 
vcrbos ser at saber; at ang manga uieang eudndo, eudnto, eomo 
at donde, sa manga saysay na interrogativas, at admiratiyas. 

Ang manga triptongos lalaguian nang aeento sa vocal na mariin; 
aug adverbio aun, eun lumalagay sa casun6d nang verbo:ang preposici6n 
a, atang manga conjunci6nes 6, 6 u, lalaguian nang aeentong lagui; at, 
sa eatapusan, lalaguian nang aeento namin ang uieang &6lo eun ad- 
Yerbio at lumalagay ae solamente. 

15 



yGoosle 



88 

^dvertencia 

SOBRE DUDOSAS TRADUCCi6nES EN TAGALO DEL GASTELLANO. 

Teniendo ya por aeostumbrado uso de reverenciar a 
Dios y a la singular Madre Yirgen Santisima en lengua 
tagala, Yulgarmente pronuneian saludando de pu o eon 
estas palabras: (m iyo p6 Panginoon coJ su tradueion 
en eastellano fd Usted Senor mio) euando en ninguna 
de las salutaeiones u oraeiOnes de los Santos Padres, 
Evangelistas, apostoles y demas Santos y Santas, eseritas 
en los mas antiguos y modernos libros sagrados en latin 
y eastellano, se eneuentran liaber visto tratar al Altisimo 
y a la Santisima Yirgen, este tratamiento de Usted, y si: 
de Tii, me, d Ti, d ^os, nos, Sois y Eres mi Sehor o 
Sehora, fraces que significan satisfaccion de verdadero ateeto 
y estimaeion, eomo tambien de respeto; por eonsiguiente, 
no sera dable que en lengua tagala eoneienta esta equi- 
vocada tradueeion, (aqui eitarS las palabras de San Pablo 
en su converci6n euando Jesucristo aparieiole en Damaseo 
y dijo: Saulo, Saulo, ipor que me pei'sigues? Respon- 
dio todo turbado y eon gran pavor: (,Quien eres tu, Se- 
hor? Replieo la voz y dijo: Yo soy Jesus d quien tuper- 
sigues; dura eosa es para ti resistir al estimulo de mi 
potenda. Respondio otra vez Saulo'" eon mayor temblor y 
miedo: Sehor, ^qui me mandas y que quieres haeer de^ 
mi.?) Asimismo euando saludamos 6 rogamos a la San- 
tisima Ylrgen ^que es lo que debemos deeir? debemos de- 
eir: Oh Yirgen Madre nuestra d Ti llamamos y suspiramos, 
en Vos esta nuestra esperanza, intereedednos d tu Santi- 



yGoosle 



58 
Ta,er\a.Toilixi 

DAIIIL SA MANGA Dl TUGANG PAG-IATAGAl6G NANG UIGANG 
GASTILA. 

Sa pinapatagui-nang eaugaliang gaul na pag-galang sa 
Dios at sa ualang eatulad na Inang Virgeng Gasantasanta- 
han sa uieang tagalog, earaniuan-nang uieain ang galang 
na p6 6 sa ganitong saysay: (sa iyo po Panginoon co) 
eun eaeastilain ealiuluga-i (a Usted Seiior mio) ay bago-i 
uala sa alin mang manga pag-galang 6 panalangin nang 
manga Santos Padres, Evangelistas, Apostoles at iba pang 
manga Santos at Santas, na nangasusulat mulang sa la- 
lung eaunaunahan at magpa-hangan ngayon na manga 
bagong librong mahal sa latin at eastila, ualang naqui- 
quita na masabing pag-galang sa Dios at sa Gasantasan- 
tahang Virgeng, itong galang na p6, at lamang ay: leao, 
ac6, Mo at sa lyo, Panginoon, manga saysay na ang ca- 
huluga i eabuoang tunay nang pag ibig at pag mamahal, 
gayon din sa eapaeumbabaan; sa easunurang iDagay, ay di 
dapat na sa uieang tagalog pahintulutan itong maling pag- 
tatagalog, (dito-i aquing babanguitin ang manga saysay ni 
San Pablo sa eaniang pagbabalie loob nang si Jesucristo-i 
napaquita sa eania sa Damaseo at nag saysay: Saulo, 
Saulo, yino-l aeo-i pinagpipilUan? Sumagot na ualang diua 
at sa malaqulng eagulumihanan: ^Sino haga ieao, Pa- 
ngindon? Nagsaysay na muli ang voces at nag uiea: Acd-i 
si Jesus na iyong pinagpipilitang iluemoe; matinding ha- 
gay sa iyd ang lumabag ca sa earapatin nang aquing 
eapangyarihan. Sumagot na muli si Saulo sa malaquing 
panginginig at taeot: Panginoon, ^anong iu-utos mo at ano 
ang ibig mong gauin sa aquin?) Gayon din naman eun 
tayo-i na-galang 6 nananalangin sa Gasantasantahang Vir- 
gen, ^ano ang dapat nating sabihin,? dapat nating sabihin: 
Oh Virgeng Ina namin sa lyo eami na tauag at nag-^bu- 
buntong-hininga, sa lyo naroroon ang aming eaasahan, ihi- 
btg Mo earai sa lyong Gasantusantusang Anae, at nang 



yGoosle 



59 
simo Hijo, para lograrnos alcanzar del perdon de su inGnita 
miserieordia, ete. 

Vario3 son los que tradueen en tagalo las palabras 
Sa^disimo y Soniisima que sin reparo de un mal sonido 
que produee, lo tradueen por CasarilusaHluhnii y Cimmlii- 
santasnn; ereo, para no eontundir en la eseritura respeeto 
de su mal sonido que resulta, tanto que, aiin por la 
etimolegia de esta palabra que deriva de Saniusanluhn ii 
da mal sentido en este mismo idioma, euya significaci6n, 
quiere deeir; son unos muiieeos de barro 6 de eera que 
se liaee en suposieion de Santo para jugar los nirios en 
sus reereaeiones, por estas eireunstaneias, debemos ana- 
lisar y dar aqui, una regla Eja sobre la tradueeion de 
estas dos palabras en tagalo y eon el iin de evitar tam- 
bien su mal sentido: por Santisimo y eomo maseulino. — 
Casantusantasan, por Santisima y eomo femenino. — Ca- 
santasantalian. 



PARTE GUARTA. 

Ortografia. 

,iQue es ORTOGRAPiA — La parte de la Gramatiea que 
nos ensena a usar bien las letras del altabeto y los sig- 
nos ausiliares de la eseritura. 

(jQue se entiende por alfabeto 6 a/}ecedario easte- 
llano? — El conjunto de las veinteoclio letras eon que se 
eseribe nuestro idioma. Son Mayuseulas las que van a eon- 
tinuaeion y minuseulas las que van debajo. 
A, B, C, CH, D, E, F, G, H, I, J, K, L, LL, M, N, % 

0, P, Q, R, S, T, U, V, X, Y, Z. 
a, b, c, ch, d, e, f, g, h, i, j, k, 1, II, m, n, n, o, p, q. 



r, s, t, u, V, X, y. 



yGoosle 



59 
samaatalahing abatin namin ang patauad nang eaniang 
ualang eatapusang aua, at iba pa. 

Madla ang manga nag-sisitagalog nitong uieang San- 
tisimo at Santisima na ualang tingin-tingin sa nangya- 
yaring masamarig tunog tinatagalog nila nang Gasantusan- 
tuhan at Gasantasantasan; paniualang, at nang Iiuag ma- 
calit(5 sa easulatan bagay sa masamang tunog na pinang- 
yayarihan, gayon dln sa eatuturang pinagmulan nitong uiea, 
na nangaling sa Santusantuhan nagbibigay nang masamang 
eaturingan dito rin sa uieang tagalog, na ang eahulugang 
ibig sabihin: ising ma,nga tautauhang putie 6 patquit na 
guinaguang hahmbaua-i Santo na pinaglalaruan nang manga 
bata sa eanilang pag-lilibang, sa ganitong eabagayan da- 
pat nating suriin at biguian dito nang isang regla 6 ca- 
paraanang tandis sa pag-tatagaI6g nitong dalauang uiea at 
nang ma-iligtas naman sa masamang eatuturan: sa Santi- 
'simo at ang pagea-maseulino — Gasantusantusan, sa Santi- 
sima at ang pagca-femenino — Casantasantahan. 

BAHAGUING IGAAPAT. 

Ortografia. 

^An6 nga ang ohtografi'a? — Ang bahagui nang Gra- 
matiea na nag-tuturo sa ating mabuti nang pag-gamit nang 
manga letra nang alfabeto at manga signos 6 madlang 
tandang gudlls at tudloe na tumutulong sa isinusulat. 

(;An6ng eabatiran sa alfabelo 6 aheeedariong eastila? — Ang 
mageaeasamahang dalauang pu-t ualong manga letra na 
isinusulat sa ating guinagauing uiea. Manga malahqui ang 
manga, itong sumusunod, at mumunli ang na sa mababa nito: 
A, B, C, CH, D, E, F, G, H, I, J, K, L, LL, M, N, Sf, 

0, P, Q, R, S, T, U, V, X, Y, Z. 

a, b, c, ch, d, e, f, g, h, i, j, k, I, II, m, n, n, o, p, q, 

r, s, t, u, V, X, y, z. 



yGoogle 



60 
^Que letras deben ser preeisamente mayusealas? — La 
primera de todo eserito; la primera de los nombres pro- 
pios, apellidos, tratamientos, titulos y dignidades y sus 
equivalentes, y la que sigue al punto tinal. 



^Guales son las letras que ofrecen alguna duda en su 
uso? — Las siguientes: b, c, g, h, j, k, m, n, q, r, v, 

B y V 

^Que reglas hay para el uso de ia 6? — Se eseribi- 
ran eon 6 las terminaeiones ba, bas, bdmos, bais y ban 
de los preteritos imperteetos de indicativo de los verbos 
de la primera conjugaci6n y del verbo ir; los tiempos de 
los verbos haher, beber, deber y saber, y de aquellos euyo 
in{initivo termina en bir, menos hereir, sermr y viv)ir; 
los vocablos que empiezan por bibl, bur y bus; los aea- 
bados en bilidad, a exepci6n de movilidad, y por ultimo, 
antes de eonsonante, eomo en blaneo, broeha, obseuro, 
obtener, ete. 

^Guando se usara de la o? — En las palabras que 
prineipian por la letra U 6 la silaba ad, eomo tlover, ad-. 
mento; en los adjetivos que eoneluyan en ava, aee, avo, 
ete, eomo octava, esclavo, exepto monosilabo; en algunos 
tiempos de los verbos ir, eslar, andar y lener; y por ul- 
timo, en los vocablos que empieza por vice, villa y viltar. (*) 



(•) Bespues de sitaba terminada en m no se pone o sino b eomo 

■ en dmbai; eombate; despues de silaba terminada eu n no se pone 

b sino o eomo en inooreion, eonoite, inoierno. Las palabi'iis deri- 

vadas de otras que se eseriben eon b o eon o eoncei'vanin la 

misma letra de su origen. 



yGoosle 



eo 

^Anong manga letra ang dapat na eailangang ga- 
uing manga malalaqui? — Ang simula 6 una nang bauat 
susulatin; ang unahan nang manga pangalang tunay at 
apellido, manga nginangalan nang manga eatungeulang 
may eapangyariha-t earangalan at gayon din sa manga qui- 
naoasangay nito at ang na sunod sa puntong pinageata- 
pusan. 

^Manga alin nga ang manga letra na nageaearoon nang 
manga pagea-alangan sa eanila-i pag-gamit? — Ang mariga 
sumusunod; b, c, g, h,j, k, m, n, q, r, v, x, y, -s. 

B at V 

(iAnong manga regla mayroon sa eagamitan nang b?— 
iUanga isusulat ay h sa manga eatapusan 6 tinatauag na 
(terminaeiones) ba, bas, bamos, bais at ban sa manga prete- 
ritos imperteetos nang indicativo nang manga verbos sa 
unang conjugaci6n at nang verbo ir; ang manga tiempos 
nang manga verbos haber, beber, deber at saber, at sa ma- 
nga yaong sa infinitivo na natatapus sa bir, manga hindi 
ang kermr, sermr at Bi'tiir; ang manga uieang sumisimull 
sa bibl, bur at bus; ang manga natatapus sa biliilad, liban 
lamang sa momlidad, at sa eatapusan, sa unahan nang eon- 
sonante, paris nang uieang blaneo, broeha, obseuro, ohtener, ete. 

(^eailan nga magagamit ang iii — Sa mga uieang sumi- 
simula sa letra // o sa silaba ad, paris nang uieang Uotier, 
admenlo; sa manga adjetivos na natatapus sa ava, ave, am, 
ete, paris nang uieang oelam, esclavo, ang hihdl lamang 
ang monosi'abo; sa ibang tiempos nang manga verbos ir, 
eslar, andar at tener; at sa eatapusan, sa manga uieang 
nangasimula sa vice, mlla at villar. (*) 



{•) Sumusunod na silabang natatapus sa m hindi raa-ilalagay ang 

eun di b, paris nang uieang dmbar, eombate; sa sumusunod sa 

silabang natatapus sa n hindi ma-ilalagay ang b z\in di o paris 

nang uieang inisereion, eonmte, imierno. Ang manga uieang manga 

o nangagaling sa iba na isinusulat ay sa b 6 sa v dapat na yaoon 

^ din ang ilalagay sa pageat sia ang ietra sa eaniang pinangalingan, 



yGoosIe,, 



61 

C Z K y Q 

(;Cuantos sonidos tiene la c? — Dos: uno fuerte antes 
de a, 0, u, l, 6 r Y otro suave antes de la e y de la i. 

<iA que letras se asemeja en el sonido fuerte? — A la 
K j 3, la q. 

^Que palabras se eseriben eon A? — Solamente las de 
origen extranjero, eomo Kildmetro Rioseo. 

,;Y euales eon g? — Los sonidos tuertes de la c an- 
les de e y de i, interealando entonees una u que no se 
pronuneia, eomo en qMrella, quilate. 

^No se usa alguna vez la s antes de e 6 de i ? — 
Si^Senor; en las voces que las tiene por uso eonstante, ^ 
ebmo zine, zenU, zizana, ete. 

,;A que letra se asimila la s en tin de dieeion? — 
A la d, eon la eual se eseribira la segunda persona del 
plurar del imperativo de todos los verbos, eomo amaet, lemeel, 
oid, y aquellas voce3 que la conservan pasando al plural, 
oomo red, viil, mrlud, bondad, ete. {*) 



,;Cuantos sonidos tienen la g'? — Dos: uno suave antes 
de «, 0, u, I, 6 r, y otro tuerte antes de e 6 i. 

^A que letra se asemeja la g en su sonido fuerte? — 
A la j. 

^Que reglas obseryaremos para no confundirlas en la 
eseritura?— Se eseribe g delante de a, o, u, euando el 

. y^ 

(*) La z final de un sustantivo 6 adjctivo en singuiiir se eon- 
vertira en c para el plm-al "eomo en pas. juez, lu^, euyos plurales 
son paees, jmce,s, luees. 



yGoogle 



61 
C Z K at Q 

lillang nianga tunog mayroon ang c? — Dalaua: isa ang 
tunc3g ay marii'n sa unahan nang «, o, u, l 6 r, at ang 
iealaua-i malumanay sa unalian nang sa e at nang sa i. 

^Sa anong manga letra ang quinapaparisan nang ca- 
niang tunog na mariin? — Ang sa K at sa g. 

iAnong nianga uiea ang isusulat ay K? — Lamang 
ytiong manga pinangagalinga-i sa estrangero, paris nang 
uieang Kilomelro, Kioseo. 

^;At manga alin ang sa q? — Ang manga tunog na ma- 
riin nang c sa unahan nang e at sa i, lamang ay sasa- 
litan nang isang u, na hindi uiniuiea, na paris nang sa 
gtterellii, (juilale. 

^Di baga guinagamit marahil ang 2 sa unahan nang 
e 6 nang i? — Oo, p6; sa manga saysay na guinagamit nang 
gauing palagui-na, paris nang uieang zinc, zeml, zizam, ete. 

^Sa anong letra na huhuad ang z sa eatapusan nang 
uiea (6 dieeion)? — Sa d sa ganito ma-isusulat ang iealauang 
persona nang plural nang imperativo nang lahat nang 
manga verbos, paris nang uieang amaii, lemed, oiil, at yaong 
manga uieang datihan na nalipat sa plural, paris nang ui- 
eang red, vid, mtud liondad, ete. (*) 

G at J 

illang manga tunog mayro(5n ang j?— Dalaud: isa sa 
malumanay sa unahan nang a, 0, m, / 6 r at ang isapa-i 
mariin sa unahan nang e 6 i. 

^Sa anong letra na uangqui ang g sa tundg niang ma- 
riin? — Sa /. 

^•Anong regla ang eailangan at nang di manga iealilo 
sa isinulat? — Isusulat ay g sa unahan nang «, 0, u, eun 



(*) Ang s na eatapupan nang sustantivo 6 adJGtivo sa singular 
maguiguing e para sa plura], paris nang uieang pas, juez, tus, 
ang manga plural Tiit6 ay paees, jueces, luees. 

16 



yGoogle 



62 
somdo sea suave; pero si es fiierte, emplearemos, la j. 
Antes de e, 6 i, se empleara la g en el sonido suave, 
interealando una a que no se pronuneia, eomo en guerra, 
gtUndii; pero si el sonido es fuerte se usara de la j. (*) 



H 

,jQue voces se eseriben eon h? — Esoribiremos h an- 
tes de los diptongos ie y ue, eomo en hierro, hielo, Imer- 
/ano, huerta; en las palabras que empiezan eon om,, on, 
or, er, idr, iper, ipo, eomo hombre, honore^, horea, her- 
manos, hidrdgeno, hiperbola, hipoeritii, y tambien en las 
voces que la tienen en su origen 6 por uso eonstante, eomo 
hnbilitar, hebreo, hereneta, heroe, hisloria, hijo, hogar, hormigii, 
humo, ete. (**) 

M y N 

^Que hay que advertir en euanto al uso de estas 
letras? — Que antes de h 6 p se eseribira preeisamente 
y no n, eomo en eampo, imperial, ambieion, im- 



piedad. 



R y RR 



,;Cuantos sonidos tiene la r ? — Dos: uno faerte en 
prineipio 6 en medio de dieeion eomo en riea, rosa. 



(') Eseptiianse las voces que tengan g en su oi-igen, las euales 
se eseribiran eon esta letra, generaeion, (jvnio, ori<jen, mdrgen: mrgen: 
las que empieeen eon geo, eomo geografo, geometria, geologia, y las 
que aeaben en egio, igea, 6 en ogia, eomo eolegio, denagogia, teologia. 

(••) Tambien so eseribiran eon h los verbos kaber, habiar, 
haeer, kallar, habitar, heiar, heredar, herir, herrar, (poner her- 
raduras), hoJear (un iibro), hogar, honrar, liorrorizar, hospodar, kos- 
titisar, hutr, humillar, hurtar, eon sus derivados y eompuestos. y 
otros varios m6nos usados. 



yGoosle 



62 

ang tunog ay malumanay, datapua eun mariin, dapat na 
ilagay natin ay / Sa unahan nang e 6 i', ang ilalagay ay 
(/ sa tunog na malumanay, na paguitanan nang isang u na 
di uiniuiea, paris nang uieang gwrra, guinda; datapu^ eun 
ang tunog ay mariin gagamiting ilalagay ang j. (*) 

H 

^Anong manga uiea eung isulat ay may A? — Isusulat 
natin ang /i sa unahan nang manga diptongos ie at ue, 
paris nang uieang hierro, hielo, hue'rfano, huerla; sa manga 
uieang sumisimula sa om, on, or, er, idr, ij)er, ipo, paris nang 
uieang hombre, honores, horea, hermano, hidrogeno, hiperbota, hi- 
jAi ila at sa manga uieang na sa eaunaunahang pinanga- 
galingan 6 sa gauing palagui na paris nang uieang habili- 
lar, hehreo, heremia, heroe, hisloria, hijo, hogar, hormiga, humo. 
ctc. (**) 

M at N 

^An6 ang ipagbibilin sa pag-gamit nitong manga le- 
trang m at n? — Sa unahan nang b ^ p ang isusulat na 
marapat ay m at hindi n paris nang uieang eampo, im- 
perial, ambieion, impiedad. 

R at RR 

^Manga ilang tunog mayroon ang letrang r? — Dalaua: 
isa4 mariin sa simula 6 sa ealahatian nang uiea, paris 

{']_ Itinatangi ang manga uieang mayroong g sa eaniang pinan- 
galingan ang manga ito dapat isulat ang letra ring ito^ paris nang 
uieang generaeion, gdnio, oriyen, mdrgen, oirgen; ang manga sumi- 
simula sa geo, paris nang uieang ge6grafo, geometria, geoiogia, at 
manga natatapus sa egio, igea, 6 sa ogia, paris nang uieang eoiegio, 
demagogia, teoiogia. 

(*') Naman ang isusulat ay h sa manga verbos haber, hablar, 
haeer, hailar, habttar, heiar, heredar, herir, lierrar, (babaealan) ko- 
jear (isang libro) holgar, honrar, horrorisar, hospedar, hostilizs.r, 
ii-.iir; humitiar, hurtar, sa eaniang manga derivaaos at eompuestos, 
at manga ibang raadlang hindi lubhang pinag-gagamit. 



yGoogle 



63 

eerro; y otro suave al medio 6 al fin de la palabra, 
eonio en Urio, eantar. 

(;Que haremos para darle el sonido fuerte? — Dupli- 
earla en la eseritura, eomo en parra, torre, excepto 
en los easos siguientes: en prineipio de dieeion, eomo 
en rama, risa; despues de l, n, s, pre y pro, eomo 
en alrededor, lionra, israelita, prerogativa, prdroga, 
y en los eompuestos, euya segunda parte comienza por 
r eorao en subrayar, maniroto. 



^Que voces se eseribiran eon x? — Todas las que 
la tengan en su origen, siempre que al pasar a nues- 
tro idioma conserven el sonido mixto de /c y s, 6 de 
g suave^ s, eomo auxilio, axioma, experiencia, ex- 
posieidn, extrangero, exdmen, eximir, exacto, extrcino, 
exonerar, exelente, sexto, Texto, ete. 



^Guando emplearSmos la y eomo vocal? — En el ad- 
verbio mmj; euando sea conjunci6n, y en los diptongos que 
terminan por ella siendo breve, eomo hoy, ley, soy, rey. 

iGuando emplearemos eomo eonsonante? — Guando 
hiera a una vocal, eomo en haya, ayer, huye, yugo, ra- 
yita, rayo, ayuno. (*) 



(*) Las Yoeales a, e, i, o, se dupliean algunas veces, aunque po- 
eas, siendo raas frecuente la dupUeaeion de las eonsonantes c, n, y 
r eomo en Isaae, leer, /riisinio, loor, leeeion, innooar, hierro, ctc. 



yGoosle 



63 

nang uieang rlea, rosa, eerro: at ang Isa ay banayad 
sa guitnl 6 sa eatapusan nang uiea, paris nang sabing 
llrio, eantar. 

^An6 ang ating manga gagauin nang mabiguian nang 
tunog na mariin? — Dalauiiin sa isusulat, paris nang uieang 
parra, torre, liban lamang sa manga bagaybagay na su- 
musunod: sa unahan nang dieeion paris nang sa rama, 
risa; sa susunod sa t, n, s, paris nang pre at pro pa- 
ris nang alrededor, honra, israelita, prerogativa, pro- 
roga, at sa manga eompuestos, ito ngang iealauang ba- 
gay sumisimula sa r paris nang uieang subrayar, mani- 
roto. 

X 

(iAnong manga uiea ang nararapat isulat na may 
,r? — Lahat nang manga eapagearaeana-i eumaeaniang uiea 
mulapa sa pinangalingan at eun mapasa ating uiea mana- 
tili rin ang eaniang tunog na lahuean sa A at sa s 6 
sa g na malumanay at s, paris nang mariga uieang auxi- 
lio, axioma, experiencia, exposici6n, estrangero, exdmen, 
eximir exacto, extrano, exonerar, exelente, sexto, Texto, 
ete. 

Y 

(iGailan natin isasangeap ang letrang ganit6ng y na 
eaparis nang yoeal?— Sa adverbio muy; sa conjunci(3n na- 
man, at sa manga diptongos na natatapus sa eania sa ma- 
nga madallng saysay, paris nang hoy, ley, soy, rey. 

(iGailan sasangeapanin natin parang eonsonante? — Cai- 
lan ma-t naeasusulo sa isang vocal, paris nang uieang 
haya, ayer, huye, yugo, rayita, rayo, ayuno. (*) 



O ^i'o roELng^ voca! tia a, e, i, 0, nangagdadala na eun magea 
misan eahima-t manga eaeaunti datapita-i manga lalung palagui na ang 
f^adub[ihan nang man^a eonsnnanteng c, n, at r paris nang sa /saat^, 
leer, fi'iisimo, ioor, leoeidn, ianooar, kierro, ete. 



yGoosIe 



64 

De los signos ortograiieos d de puntnaeion. 

(;Cuales son los prineipales siqnos oHogrdficos'> — Los 
siguientes: wma (,) punto </ eoma (;) dos putitos (:) pmlo finai 

(.) pttnlos suspensttios, ( ) inlerrogmiou (^?) adminuion {;!) 

parmlesis () guion ( — ) eomiUas (»j asleriseo (*) y dieresis (•■) 



^Para que sirve la eoma? — Para separar en un es 
erito las partes mas pequenas del disourso. 

jCuando se usa? — Despues 6 antes y despues, del 
nombre eon quien se habla, 6 de su equivalente; al Gn 
de eada oraeion gramatieal, euando lo que sigue no es 
Keoesario para el sentido de lo que anteeede; y siempre 
que haya una serie de palabras iguales, eomo nombres 
adjetivos, verbos, ete, a excepci6n de aquellas entre las 
euales mediasen algunas de las conjunci6nes ij, ni, 6. 

jCuando usaremos del punto y eoma? — Cuando los 
miembros de un periodo eonstan de mas de una oraeion 
y llevan ya alguna eoma, se separan eon punto y eoma. 
Se usara tambien en todo periodo de alguna extenci6n 
antes de las conjunci6nes mas, pero, amgue. 



ijCuando usaremos de los dos puntos? — Guando se^ 
enlazan en la elausula varias oraci6nes independientes; si . 
eoneluida una elausula sigue una senteneia breve eomo 



yGoosle 



Sa man|a panandang ortograficos 6 sa pagpupuntu- 
han. 

^Manga alin nga ang manga pangulong pananda, na 
tinatauag na signos ortogrdJicos? — Ang manga sumusunod: 
eoma (,) punto at eoma (;) dalauang punto (:) puntom/ 
eatapusdn (.) mga puntong suspenswos (....) interrogaeldii 
sa unalian at eatapusan-eahulugay tanong at sagot (^;?) 
admiraeidn sa unahan at eatapusan-eahulugay sa eagulu- 
mihanan {^^) parentesis eahulugay isang eahiualayan () gui(3n 
eahulugay may easunod na eapupunan ( — ) eomillas ca- 
hulugay panurol sa isang isasaysay (») asleriseo eahulu- 
gay panurol din sa naeahiualay na sasaysain (*) at die- 
reeis pagbibigay tunog sa ii. (■■) 

(iSa an6 quinacailangan ang eoma'? — Nang mageahi- 
ualay sa isang easulatan ang manga bahaguing lalung ma- 
lilitt nang isinulat na eaisipan. 

^Gailan gagamitin'? — Saea 6 bago at saea nang pa- 
ngalan na pinagsasalitaanan 6 sa eaniang naeaeaparis; sa 
eatapusan nang bauat oraeiong gramatieal, eun ang ca- 
sunod ay hindt eailangan sa eahulugan nang tinahedang 
saysay; at sa palaguing magearoon nang maraming say- 
say na nangag-sising isa, paris nang nombres, adjetivos, 
yerbos, ete, buc6d lamang yaong manga eun maealialu- 
bilo nila ang alin man sa manga conjunci6nes y, ni, 6. 

^Gailan natin gagamitin ang fm.lo at eoma? — Cun ang 
manga isinasangeap na madlang saysay sa isang na pa- 
sulat nang isipan ay mayroon-nang mahiguit sa isang ora- 
eion at mangag dala na nang eoma, ipauaualay nang may 
punto at eoma. Gagamit naman sa lahat nang manga ga- 
noong saysay na humahaba sa unahan nang manga eon- 
junci6nes mas, pero, amque, (lalu-t, datapua/ eahiman.) 

^Gailan natin gagamitin ang dalauang ptinto?— Gailan 
man at mapalahoe sa nasusulat na eaisipan ang madlang 
oraci6n na di eatalamitan; eun tapus na ang isang isipan 
sumunod ang isang senteneiang, maigsl na may quinaca- 



yGoosle 



65 
eonseeueneia suya; antes de las palabras de otro eitadas 
textualmente; y despues de las expreciones M"y Sehor 
mio, Querido amigo, ete, eon que se suele dar prineipio 
a las eartas, y de estas otras de los doeumentos oficiales 
Ccrtiftco, Ortleno y mando, Fatlamos, ete. (*) 



^Guando usaremos el piinto final? — Al fin de un es- 
erito, aunque sea de poeas palabras, y euando por que- 
dar eompleto el sentido del periodo podemos pasar a otro 
asunto diterente, 6 bien a eonsiderar el mismo bajo otro 
aspeeto . 

^Guando se emplean los pnlos suspensims? — Guando 
eouYiene al eseritor dejar ineompleta la elausula y suspenso 
su sentido. (**) 

^Guando usaremos de la inlerrogaam? — Siempre que se 
pregunta, poniendola sola al tin de la elausula, si es de poea 
extenci6n. 

^Y euando de la uilmiraeion? — Generalmente en todas 
las interjecci6nes, y para significar la indignaeion, la ex- 
traneza, el terror, ete. 

^Los signos de interrogaeion y de admiraeion pueden 
mezclarse? — Si, por que hay elausulas a las euales no eon- 
viene eon exactitud el uno ni el otro, eomo por ejemplo: 
;Que' perseeueion es esla, Dios mio! 



iGuando usaremos del pare'ntesis? — Guando queremos 
interealar en la oraeion una elausula aelaratoria que nos 



(') eitando palabras (\e otpo, 6 de-l mistno que esTribe, se ponrn 
tainbien dos puntos antes flel primer vocab]o de la eita, In rual so 
erapieza eon letras m.Tyosoulas, V. g-. C'.ceron diee d este proposito: 
No ha'] eosti que tanto degeade al kombre eomo la eneidia. 

(") iLe dird gue ha muerto su padre? no tengo Tsalor para 

tanto. 



yGoosle 



65 

hulugan sa nasabing isipan; sa unahan nang manga uiea 
nang iba na turol na inihahaUmbaua; at sa eatapusdn nang 
manga uieang Miiy Senor mii, (Lubhang Pinopoon co, 6tub- 
hang Guiniguinoo co) Querido miiigo, (Minamahalnaeaibigan,) 
ete, saeunminsa-iguinagauasaunahan nang manga sulat, at 
sa ibang manga doeumentos na tinatauag na otieiales, Cer- 
tifico, Ordeno y mando, Pallamos, ete. (*) 

^Gailan natin gagamitin ang punto fmal? — Sa eatapu- 
san nang isang easulatan, eahima-t sa eaeaunting isinaysay 
at eailan man matapus ang eahulugan nang isang isi- 
pang isinulat na maealihpat sa ibang isipan, 6 saeali eau- 
ranl man lamang ay sa ibang eaparaanan. 

^Gailan isasangeap ang puntos suspensieos? — Cun eai- 
iangan nang eseritor iuang hindi pa tapus ang eaniang 
isinulat na eaisipan at pabayaang tiguil na pagayon. (**) 

^Gailan nahn gagamitin ang interrogaeidn? — Sa eai- 
lan man at tatanong, ilalagay lamang sa eatapusan nang 
eatanungan, eun maigsi ang saysay na tanong. 

^At eailan naman ang sa admiraddn? — Calacaran-na 
sa lahat nang interjecd6nes at nang maalaman ang ca- 
hulugang oagalit-galit, ang sa eataea-taea, ang sa ealaguim- 
laguim, ete, 

^Ang panandang interrogaeion at admiraci6n maaring 
mapag-lalah6c? — Oo, sa pagea-t may manga saysay na eun 
nunuynuin ang eahulugan nia hindi nagtutugang tunay 
ang isa-t nang isa, paris nang halimbaua: sa uieang eas- 
tila iQue perseeueion es esta, Dios mio), (^An6ng na-alin- 
sunod na it6, Dios co!) 

^eailan natin gagamitin ang parentesis? — Cun eailan 
ibiguin nating ilah6c sa oraci6n ang isang saysay na ma- 

('l Tumueoy sa matiga uiea naiig iba, 6 nang it6 ring sumulat, 
lalaguian naman nang dalauang punto sa unahan 6 lago magsimul 
nang unang uiea nang tinutueoy, na ang manga ito sisimuian sa 
letrang malaqui, halimbaua. Si eieeron nagsaysdy sa (/anitdng eai- 
sipdn: Ualang bagay na tubhdng naeapagpapababd sa tao, para nang 
eapanaghilian. 

(••) iAguing sasabihing nantatag ang eaniang amdf.., L'atd aeong 
tapang na magsaysdt/ nang ganodn. 

17 



yGoogle 



66 
oeurre eomo de paso, y es mas larga que las que se sue- 
len poner entre eomas, 6 tiene mas remota conexi6n cqn la 
elausula prineipiada. 



^Para que sirve el gtdon pequeno? — Para dividir las 
palabras al iin del renglon euando no eabe en el la pala- 
bra eompleta. 

^Gomo se hau de di\idir las palabras al iin del ren- 
glon? — Por silabas enteras 6 eabales. 

^Guando se usa el guion mayor? — Para dividir los dia- 
logos, excusando la repetieion de advertencias para excusar 
tambien eomas 6 parentesis, y para indiear, por iin, que 
dentro de un mismo parrafo se pasa de una espeeie & otras 
distintas 6 de diverso tono. 



^Que son eomillas? — Dos eomas eseritas una al lado 
de la otra, que se usan para senalar lo que se eita prin- 
eipalmente euando es trozo de alguna extenci6n. 

^,Que es asle'riseo? — Dna estrellita que sirve en los libros 
para haeer alguna remision de eita eomentario 6 explicad6n 
que se pone en la margen 6 al pie de la plana. 

^Guando se usa de la liieresis? — Guando se quiere dar 
sonido a la K de las silabas gae, gui, eomo en agiiiro, vrr- 
giienza, arguir, ete. {*) 

Nota,=La letra h en tagalo se pronuneia eomp /. 



(') Llamanse sinnm'mos las palabras flifepentes que tienen sign'iA- 
eaeion analogu, eomo monte nwntnna, pas y peseaao, alfaheto y abe- 
eedaP'o, bellesa y kermosura, morir y /alleeer y hom6nimos las pala- 
bras absolutamente iguales 6 sols iguales en !a pronumeiaeion, que 
tienen signiiieado distinto, eomo sierra, mno, euarto, euartel, votar y 
botar, errar y herrar, uso y huso. 



yGoogle 



66 

eapagliliuanag nang ating naisipang parang isang pammalt, 
at ito nga-i na higuit na mahaba pa sa eun minsa-i sa 
sasaysaing inilalagay na may manga eoma, 6 mayroong 
lalong malayo nang quinacahulugan sa isinasaysay na si- 
nimulan. 

^Anong easaysayan nang guiong inunti> — Sa pag-ba- 
bahagui nang uiea sa eatapusan nang talata, eun hindi mag- 
easia sa eania ang yaring uiea. 

^Paano ang pag-babahagui nang manga uiea sa ca- 
tapusan nang talata?— Sa sllabang yari 6 ganap * tapiis. 

^Gailan gagamitin ang guiong mnlaguiS' — Sa pag-baba- 
hagui nang tanong at sagot, nang huag gauin ang ulit-uht na 
manga paalaala; at gano6n din ingatan namang huag mag- 
earoon nang manga eoma at parentesis, at nang maguing 
eatalaan, na sa loob nang isa ring easaysayan ay mapa- 
roon sa ibang eahulugan o magea-ibaiba ang manga ca- 
yariang tundg. 

^Ano nga ang eomillas? — Dalauang eoma na nagugu- 
liit na magearatig na guinagamit na manga pananda sa 
tuturulin na malaquing eailangan, lalo-t lalo na eun ang sa- 
saysain ay may eahabaan. 

^Ano nga ang asteriseo? — Isang bitubituinang munti 
na quinacailangan sa manga hbro at nang maguing isang 
tandang panurol sa ipahahayag na anoman na ilalagay, eun 
di sa taguiliran ay sa ibaba eaya nang-yaring isinulat na. 

^Gailan gagamitin ang dieresis? — Gailan man at ibig 
na magbigay nang tunog sa u sa manga silabang gue, gui, 
paris nang agiiero, nergiletisa, argi'iir, ete. (*) 

TagU'bilin—Ang letrang h sa uieang tagalog ipinangu- 
ngusap na parang j. 



(•) Tatauaguing siaommos an^ manga uieang ibaiba na may ca- 
hulugang mageaeapara, pai-is nang monte moMana, pes at peseado, 
alfabeto at abeeedario, beile^a at kermosura, morir at fallecer:—A.t 
konwnimos ang manga uieang tunay na mageaeaparis 6 lamang mag- 
eaeaparis sa pangungusap, na mayi-o6n eallulugang mageaiiiualay, paris 
TinTig sierra, oino, euarto, euartol, ootar at botar, herrar, at errar 
uso at huso. 



yGoosle 



67 

Las letras eonsonantes rf y r muehas veces se susti- 
tuyen en algunas terminaeiones eomo en estas palabras: luhid 
su deriyado lubiiiii y no hhiilin, baml-baiurin y no baruiU», 
tadtad-tadturin, tagudiod-tagudtnriii y no tiigudttidin, y otros va- 
rios terminos del mismo estilo. 

Las letras vocaIes o y « muelias veces se eambian, 
esto no debe ser, porque, aun euando tuese en lengua 
tagala, hay deber de pronuneiar en su verdadero sonido 
y no eomo estas palabras: enloloun, torso, alinsonod, oala, 
euando debera hablar y eseribirse en edlu'm, lueso, alinsu- 
md, uald. Hay mas diterentes palabras que dan malos so- 
nidos euando se pronuneian, estos, eomo son terminos muy 
antiguallos del tagalo, ya mereee abolirse, porque ademas 
de lo dieho del_ sonido, es de diSieil pronunciaci6n, o eomo 
los son estas palabras: tnuo, bahaye, ninyo, inyo, aryiit, binyni/, 
palabras que se ha omitido en esta gramatiea y en su 
lugar, son estas: tdo, bahdr, niad, ind, aqui(il, hiiidg. 

La letra m y 6 es eierto que estos se sustituyen 
en algunas palabras aeostumbradas pronuneiar en tagalo 
que no debe abolirse, razon a que, no sueede en ellas 
produeirse mal sonido, y esto se usan segun los pue- 
blos en que se aeoslumbran pronuneiar, eomo en las 
palabras hikasa y inihasa, tjuinabisanlidn-ij[uinamihasndn, pina- 
bisankdn-pnamihasiidn; asi mismo las palabras burag y murai/, 
binuraghurngan-minuniginuragan; ipinaghilnandn-ipinamimiandn, y 
otros varios del mismo estilo, ete. 

Los signos de puntuaeion en eastellano se aphean 
perteetamente eontormes a la lengua tagala, y hay ademas 
otros signos que son muy preoisos en este idioma que 
en eastellano no las neeesita y son estas: e^) (~) La 
primera se pone eneima de la vocaI en fm de dieeion 
en las palabras: 



yGoosle 



67 

Ang manga letrang eonsonanteng d at r, earamihan 
nito-i nag hahalili sa ibang sauieain na paris nang manga 
ganitong uiea: lubid ang derivado nito-i lubirin at hindt 
lubidin, baeod-baeurin at hindi baeudin, tadlad-ladlarin, 
tagudtod-lagudturin, at hindi tagudludin at iba pang mad- 
lang manga uieang sa ganito ring capalalagui4ng ailo. 

^Ang manga letrang vocal na o at « earaniua-i nag- 
hahalih, ito-i hindt nararapat, sa pagea-t magm'ng sa uiea 
mang tagalog, may earapatang manuntdn nang sa eani- 
eaniang tunog, at paris nitOng'manga uieang caloloua,tocso, 
alinsoiiod, oala, ay bago-i dapat na uieain at isulat na 
edlulua, tuosd, alinsumd, «a^a.Mayroonpangmadlangmanga 
uieang nangagbibigay nang masamang tunog eun ipinag- 
sasaysay, ito-i pahbhasa-i manga sa-uicafn sa una dapat 
ngang limutin na, sa pagea-t, liban pa sa sinabi-nang tunSg 
ay may eahirapang ipagsaysay, paris nang manga uiean, 
ganito: tauo, hab'iye, ninyo, inyo, oeyat, binya^, manga ui- 
eang inalis sa gramatieang ito, at sa eanillng oalalaguian 
ay ang manga ito: tdo, babde, mno, ind, aquiat, bihdg. 

Ang letrang m at 6, tunay na ang manga ito nangag- 
eaeahalih, sa ilang manga sa-uicaln sa tagalog na hindi 
dapat ahsin palibhasa-i, ualang nangyayari sa eanila na ma- 
guing masamang tunog, at ito-i guinagamit na ahnsunod 
sa ibat-ibang bayang guinagauiang pagsasalita, paris nang 
manga uieang bihasa at mihasa, quinabisankdn^quimmikas- 
ndti, pinabisaiihdn-pinamihasndn; gayon din ang uieang burai) 
at murag, binuragburagan-minuragmuragan, ijiinagfnbiandn-ipi- 
namimiandn, at manga iba pang madlang ganito ring eapa- 
raanan, ete. 

Ang manga signos (pananda) nang puntuaeion nang 
sa eastila, guinagamit ding tunay at eauangis din ngdng 
paris nang eagamitan sa uieang tagalog, at mayroon pa 
namang dalauang signos na malaquing eailangan dito sa 
uieang tagalog, na sa uieang eastila-i hindi eailangan, at 
manga it6 nga: (^) ("") Ang una inilalagay sa ibabao nang 
vocal sa eatapusan nang isang saysay, paris nang uieang: 



yGoogle. 



68 i 

pari, nund, liiio, tua, aua,- «', ^ito, am, sua, y otras 
varias del raismo estilo; dieho signo haee indiear 6 pro- 
dueir un sonido de voz gutural forzada y detenida; La 
segunda se pone eneima de las silabas nfja, niji, ngo, 
iiiju, porque eon este signo produee una voz paladial 
forzada pero ligera euando se pronuneia. 



Las abreviaturas ag, nfj, mya, se lee (am]) la pri- 
nsera — (nang) la segunda, y (manga) la' ultima. 

eONTINUAdON D£ LA PARTE GUARTA 

Ortologia y Caligrafia. 

^Que es ortologIa? — El arte de leer bien. 

,. ,;Que es leer? — Hablar lo que esta eserito, 6 solo 
pereibir las ideas que las mismas palabras representan. 

^Que es eseritura? — La representaoion graiiea 6 ma- 
terial de las palabras. 

^Que es palabra? — La expresi6n mas simple de una 
idea, 6 sea del eonoeimiento de una eosa. Llamase 
tambien dieeion, eo:; 6 toeablo. 

^Que es ididma?—E[ conjunto de palabras y modos 
de hal)!ar peeuliares a eada pais. 

^Que son letras? — Los signos eseritos eon que ex- 
presamos los sonidos y artieulaeiones que forman las 
palabras. 

^Que es aheeedario? — La serie ordenada de las letras 
de un idioma 6 lengua, 

rtGuantas son las letras de nuestro alfabeto? — Las 
veintiocho siguientes: 



yGoosle 



parS, nun6, vir6, tm, aud, ut, lic6, om, sird, at iba pang 
madla nang sa ganitong eaaiiuan; ang signong ito, nag- 
bibigay nang isang tunog na (gutural sa uieang eastila) 
gaua nang lalamunan na anaqui-i sapilitang pinatutulog nang 
muntl eung nagsasaysay; Ang iealaua inilalagay sa ibabao 
nang manga silabang nga, ngi, ngo, ngu, sa pagea-t sa sig- 
nong ito nagbibigay nang tunog na (paladial sa eastila) 
gauEl nang ngalangala na anaqui-i sapilitang madalt eun ipag- 
saysay. 

Ang manga abreyiaturang ag, ng, mga, babasahing 
{ang) ang una, {nanij) ang iealaua, at {manga) ang eatapusan. 

GASUSONDANNANG BAHAGUING MPAT 

Ortologia at Caligrafia. 

jAn6 nga ang ortologia? — Ang arte nang pag-basang 
mabuti. 

jAn6 nga ang pag-liasa? — Dieain ang nasusulat 6 
lamang ay namnamin ang manga paano nitS ring manga 
uieang lumaladhala. 

^Ano nga ang stdat? — Ang paquitang iguinuhit 6 pag- 
papa-tunay nang manga uiea. 

j,An6 nga ang uiai? — Ang saysay na lalung magaan 
nang isang paeana, 6 eaya nang eabatiran nang isang ba- 
gay. Tinatauag din namang uied, saysdy 6 badid. 

Ano nga ang ididma'} — Ang mageaeasamahang saysay 
at uani nang pag-uiuieang sinasarih nang bauat lupang 
quinalalaguian nang tao. 

^Ano nga ang manga lelra? — Ang manga panandang 
sulat sa ating pagsasaysay nang tunog at eapaailuan na 
yumayari nang manga uiea. 

jAn6 nga ang abeeedario'!-- Ang mageaeasumunod na 
tiios nang manga letra nang isang inauiuiea 6 uiea nang dila. 

^•Ilan nga ang manga letra nang ating altabeto? — ■ 
Ang dalauang puo-t ualong manga sumusunod: 



yGoogle 



69 

a, /■, c, e^, a, e. /, (I, /i, ', /, /, / /^, ^t. ^t, ^. ^. /'. 9, ^ ^, 
l, «, „, ^, y. 2. 

^C6mo se deviden las letras del alfabeto? — En vocales 
y eonsonantes. 

^Guales son las vocales'> — Aquellas que expresan los 
eineo sonidos puros 6 tundamentales de nuestra lengua, 
pudiendo por lo tanto, enuneiarse solas eomo: 



a, e, i, 0, u. 

gY euales son las eonsonantes? — Las que suenan jun- 
tamente eon una 6 mas vocales y hay dos nombres que 
se distinguen en ellas, una mudas y otra semwoeaies 
por que euando nombran estas ultimas se pronuneian prin- 
eipiando eon vocal y son los siguientes: eonsonantes mu- 
das — 4, c, ch, d, g, j, k, p, </, t, v, s, eonsonantes se- 
mivocales—j , h, l, II, m, n, h, r, s, x y. (*) 

jQue otra divisi6n se haee de las letras del altabeto? 
— Se dividen en mayusetdas, minuseulas, seneillas y dohles 

Las maguseulas tiene esta otra: 
^ .^ W ^% m <?. SF ^, %,9:^ 5C£^ ££££. 

ji, %. %, o, £p, j9, m^, </, ■is, ^, m, ^, '^/ %. 

Las miiniseulas . esta otra: 

a, />, c, cA, t/, c, / y, /, f, /, -P t, li, ^t/, f/, if, e. /f, o. ^. /f. 



{*) Una misma eonsonante' modifica de diferente manei-a el sonido 
de UQa*^ocal segun que la pi-eeeda, esto es, que est6 antes 6 que la 
siga, es deeir, que estS despu6s, eomo la, al, lo, el, ete. 



yGoosle 



a:, o, c, CA, fi', e, /,<?', ^, ', /; '^ c, IC, m, n, ^, o. A, a, f, a, 

4 '^- ^- ^- y-- ^' 

^Paano mababahagui ang manga letra nang aIfabeto? — 
Sa vocak's at eonsonanks. i 

j,Al{n nga itong manga mmlesi — Ang manga nangag- 
sasaysay nang limang tun6g na taganas na easaysayan nang 
ating uiea, maaring, eun sa bagay, sumalaysay nang sa- 
rili gaya nang: 

^At manga alln ang manga eonsonantes? — Ang manga 
tumutunog na easamahan nang isa 6 mahiguit na manga 
vocal, at may dalauang pangalang ibinagay sa eanila, isa-i 
mudas sa maeatuid ay pipi, at isa namay setnaoeales sa 
dahilang eun turingan itong huli ay mangungunang ui- 
eain ay vocal, at ito nangang manga sumusunod: eonso- 
nantes mudas — b, e, ch, d, g, j, k, f, q, I, e, z, eonsonantes se- 
mmeales — f, h, l, II, m, n, n, r, s, x, y, (*) 

g-Ano pang ibang pag-babahagui na gagauin sa manga 
letra nang alfabeto? — Babahanguln sa malalagm', mummli, 
manga nananarili at manga may easanih. 

Ang malalaqui mayroong ganitong yarl: 

^ ^ ^ g-^ m S, 0: ^, %,&, a: iS, S£, S£ S£. 
J6. %, %. O. SP, .2., m, -S£. "^. <U. 00; £6, <^, %. 

Ang manga mummlt ito namang isa; 

<?, ^ c, e^. r/, e. A -S: A f, /. -C ^. ^h ^. n, tl. c. A a, r. a. 



(') Sa iisang eonsonatite nagbabago nang madiing an6 ang tu- 
nog nang isang vocal; alinsunod sa quinacasania, it6 ng4-i, mapa 
una man, 6 sa sumusunod, sa maeatuid sa saea ma-i mapalagiy, pa- 
ris nang la, atj te, et, ete. 

18 



yGoogle 



70 

Las seneillas son las que expresan eon un solo 
signo, 6 iigura, y las dohles, las que se expresan eon 
dos signos, eomo la CH, la Ll, y la ii euando se 
eseribe duplieada. 

jComo se ejecuta la pronuneiaeion de las letras? — 
De varios modos, en labiales eomo: Ba be U bo bu, Pa 
pe pt fo fu, y Ma me mi mo mu, porque en estas se 
haee ejecutando eon los labios superior e inferior; en la- 
biales dentales eomo: Fa fe fi fo fu, y Va ve m m m, 
porque en estas se haee ejecutando eon el labio infe- 
rior y dientes superiores; en Ungilales dentales, eomo: 
Da de di do du, Ta le ti lo lu, Ce d, Cha ehe ehi eho ehu, 
Sa se si so su y Za ze zi zo zu, porque en estas se 
haee ejecuntando eon la lengiia y dientes superiores; en 
aspirales eomo: Ha he hi ho hu, porque' en estas se haee 
ejecutando eon la aspiraeion; en lingiiales paladiales eomo: 
La k li lo lu, Lla Ite Ui llo Itu, Na ne ni m nu, Na he 
ni ho hu, Ra re ri ro ru y Ya ye yo yu, porque 
en &tas se haee ejecutando eon la lengiia y paladar; en 
guturales, eomo: Ca co cu, Ga ge gi go gu, Ja je ji 
jo ju y Gua giie gili giio guu, porque en estas se haee 
ejecutando eon el gorgiiero. 



jCuales son las letras que tienen siempre el mismo 
sonido? — Todas las eonsonantes excepto la c, la j y la r. 

^Guantos sonidos tiene la c? — Dos: uno fuerte antes 
de a, 0, u, y otros suave antes de la e y de la i. 

iA que letras se asemeja la c en el sonido fuerte? — 
A la A y a la g'. 

^Y en el sonido suave? — A la s. 

Asi deeimos: easa, eama, easa, msa, eoleha, corzo, 
euna, eura, eutto, eera, eeia, eima, eielo, eisne. 



yGoogle 



70 

Ang manga nag-iisd it6 ngang nagsasaysay nang sa- 
rili lamang pa. pananda 6 huguis, at ang manga may ca- 
sanib, ang nangag sasaysay nang sa dalauang panandang 
eamuea-i ang CH, ang Ll at ang R eun isusulat na da- 
dalauahin. 

(iPaano ang gagauing eaparaanan sa pangungusap 
nang manga letra? — Sa madlang eapaailuan, sa labia- 
les paris nang: Ba be hi ho hu, Pa pe pi po pu, at Ma me 
mi mo mu, sa pageat ito-i manga letrang eun inauiuiea-ang 
gumagau4-i manga labing itaas at ibaba; sa labiales den- 
tales, paris nang: Fa fe fi fo fu, at Va ve m vo vu, sa- 
pagea-t ito-i manga letrang eun inauiuiea ang gumagaua-i 
labl sa mababa at manga ngipin sa itaas; sa linguales den- 
tales, paris nang: Da de M do du, Ta le li to lu, Cha ehe 
ehi eho ehu, Sa se si so su, at Za ze zi zo zu, sapagea-t ito-i 
manga letrang eun inauiuiea ang gumagaua-i ang dila at 
ang manga ngipin sa ita4s; sa aspirales, paris nang: Hn 
he hi ho hu, sapagea-t ito-i manga letrang eun inauiuiea ang 
gumagaua-i ang hininga; sa linguales paladiales paris nang 
La le U h lu, Lla lle Ui Ho llu, Na ne ni no nu, Na ne ni 
m n«, Ra re ri ro ru, at Va ye yo yu, sapagea-t ito-i 
manga letrang eun mauiuic9, ang gumagaua-i dila at nga- 
langala; sa guturales, paris nang: Ca co cu, Ga ge gi go gu, 
]a je ji jo ju, at Gua giie giii giio guu, sapagea-t it6-i manga 
letrang eun inauiuiea ang gamagaua-i ang lalamunan. 

^AIin nga ang manga letra na mayro6ng nagcacais4 
nang tun6g? — Lahat nang eonsonante, tang! lamang ang 
c, ang g, at ang r. 

illang manga tun6g mayro6n ang c? — Dalaua isa-i 
mariin sa unahan nang a, o, u, at ang iealaua ay ma- 
lumanay sa unahan nang e at nang i. 

jSa an6ng manga letra na hahauig ang c sa tun6g 
na maritn? — Sa k at q. 

^At sa tundg na malumanay? — Sa x. 

Ganito sinasabi natin: easa, eama, caza, eosa, eol- 
eha, coTzo, euna, eura, eulto, eera, ceja, cima,'cielo, eisne. 



yGoogle 



71 

(iGuantos sonidos tiene la g? — Dos: uno suave, an- 
tes de las vocales a, o, u, y otro tuerte eomo la J euando 
dreeede a la e 6 a la j. 

Sera suave tambien eon estas dos vocales e, i, euando 
se interponga una u que no se pronuneia. 

Sirvan de ejemplos las palabras: gato, goma, gula, ge- 
nio, girasol, gigante, guerra, guinda. 

Si la u lleva dos puntos eneima, entonees debe per- 
eibirse su sonido eomo en argilir, gaiiero, uergiiema, ete. 

,;Cuantos sonidos tiene la r? — Dos: uno suave, que 
es el menos general, y otro tuerte, eomo el de las dos 
rr, 6 r doble euando la palabra comienza por r, oomo 
en ramo, rosa, risi, razon; euando este despues de la le- 
tra l, n, s, eomo en malrotar, honra, Israel; y despues 
de las silabas ab, ob, mb, pre y pro, eomo en abrogar 
obrepdon, subragar, prerogativa, p-orata, prdroga. (*) 

^Que sonido tiene la h? — Ninguno: se Uama mudn y 
puede preeeder a todas las vocales, mas no a las eon- 
sonantes. 

Lo mismo se lee haya que aya. 

^A que letra se asimila la d en tin de dieeion? — A la 
s dieiendo red, vid, virtud, bondad. 

fi la gr? — Tiene el sonido de la K en las silabas 
que, qm; pero sin pronuneiar la u intermedia, eomo en 
quina. 

j,Y la X? — Esta letratiene un sonido mixto de Xy 
s, 6 de y suave y s, eomo en las voces texto, extrano, 
ixtto, excelso, excelencia, exj>ediente y eosposieion. 

jQue es silabaf — La eonbinaeion de dos 6 raas le- 



(*) Tambien tiene el sonido fuerte en las palabpas eompuestas, 
eomo en eariredondo, que se eompone de eara y de redondo. 



yGoosle 



71 

^ling manga . tunog mayroon ang j? — Dalaua: is4-i 
malumanay sa unahan nang manga vocal a, o, u, ang 
iealaua-i mariin gaya nang j, eun maeaeasama ang e 6 
ang (. 

Maguiguing malumanay namdn sa easamahan nitong 
dalauang vocales e, i, eun maeasansala ang isang u na 
hindi ipinangungusap. 

Maguing eahalimbauaan ang manga uieang: gato, goma, 
gula, genio, girasol, gigante, guerra, guinda. 

Cun ang u ay magdala nang dalauang tudloe 6 punto . 
sa ibabao, saea dapat na maringlg ang eaniang tunog gaya 
nang argiiir, agiiero, «erguertsa, ete. 

^Manga ilang tundg mayroon ang r? — Dalaua isa-i ba- 
nayad, na ito nga-i hindi lubhang earaniuan, gaya, nang 
dalauang rr 6 erreng mageasanib eun ang uiea-i na si- 
mula sa r paris nang ramo, rosa, risa, ramn; eun ito-i 
na sa unahan nang manga l, n, s, paris nang sa mal- 
rotar, honra, Israel; at sa susunod sa manga siiabang ah, 
oh, sub, pre aipro, paris nang sa abrogar, obrepddn, sub- 
rayar, prerogatiua, prorata, prdroga, (*) 

^Anong tunog mayroon ang /i? — Uala: tinatauag na pipi 
at maaring isama sa lahat nang manga vocal, datapua-i 
hindi sa manga eonsonantes. 

Mageaparis na basahing haya sa aya. 

iSa anong letra naguiguin eatulad ay d sa eatapusan 
nang uiea? — Ang sa s, sa uieang red, vid, virtud, bondad. 

^At ang q? — Mayrdong tun6g nang sa K sa manga 
silabang que, qui; datapua-i hindi uiniuiea ang u na pina-- 
paguitanan para nang sa queso, quina. 

^At ang a;? — It6 ang letrang mayroong tunog na la- 
huean nang if at s 6 nang g na malumanay at s para 
nang sa manga uieang texto, extraho, ixito, eweelso, ex- 
eeleneia, expediente, exposici6n. 

^Ano nga ang silaba? — Ang pinag-ayong dalaua o 



(*) Nama-i mayroong tunog na mariin ang manga uieang eompuestos, 
pai'is nang eariredondo, na ang pinagpaaiiua-i sa eara at sa redondo. 



yGoosle 



72 
tras que se pronuneian de una vez. Las silabas que em- 
piezan por una eonsonante se llama direetas, y si por una 
vocal„ inoersas. Tambien hay silabas que eonstan de una 
sola vocal. 

lQa6 son palabras monosilabas? — Los que tienen una 
sola sHaba, oomo si, no, ver, dar, pie,fui, bien, lus, Dios, ete. 

Las palabras de dos sllabas se Uaman bisilabas, las 
de tres trisilabas, y en general polisihbas las que eonstan 
de muehas sllabas. (*) 

riQu6^es diplongo'i — La union de dos vocales que se 
pronuneian formando una sola silaba. 

jCuantos y euales son los diptongos por la Aeade- 
mia de la Lengua? — Los eatoree siguientes: 



«1 eomo en atre. 

au paiisa. 

ei pleito. 

eu deuda. 

ia lluvia, 

ie eielo. 

io esludio. 



iu eomo en viuda. 

oi heroieo. 

0« (»*) 

ua agua. 

ue juego, 

ui ruido. 

uo residuo. 



No hay diptongo en eastellano sino euando las vo- 
eales debiles i, u, se juntan entre sf, 6 eon cualquiera 
de las luertes a, e, o. Dos vocales fuertes no forman 
diptongo, eomo en Bilbao, poeta, deeae. 



(') Guando una eonsonaute, ae halla entre dos vocales, forma 
sllaba eon la segunda, eomo en a-mo, e-ra, i-ra,. ko-ra, hu-mo. 

(•») Con esta diptongo s61o hay una voz eastellana de poeo uso; 
las que solemos oir en la coQversaei6n, 6 son geogratieas 6 per- 
teneee a los dialeetos eatalanes, gallego 6 portuguSs. 



yGoosle 



72 
mahiguit parig manga letra na ipinanguiigusap na pamin- 
san 6 isang uiea. Ang manga silabang sumisimula sa isang 
eonsonante manga tinatauag na direetas, at eon sa isang 
vocal, imersas. Naman ay mayroong silabang mageaea- 
ro6n lamang nang isang vocal. 

^Ano nga ang raanga uieang monosilabas? — Ang manga 
mayroong iisa lamang na silaba paris nang si, no, ver, 
dar, pii, fui, bien, luz, Dios, ete. 

Ang manga uieang sa dalauang silabas manga ta- 
tauaguing bisilabas, ang manga tatl(5 trisilabas at sa ca- 
raniuan polisilabas ang manga nagoaearoon nang mara- 
ming silabas. (*) 

^Ano nga ang diptongol — Ang mageaeasamang dala- 
uang vocal na ipinangungusap na yumayari nang isa la- 
mang na sllaba. 

^Manga ilan at manga ah'n nga ang manga dipton- 
gos na tangap na pahintulot nang Aeademia nang uiea,? — 
Ang labing-apat na manga sumusunod: 



ai ... paris nang sa ... aire. 

au ... ., pausa. 

ei pleito. 

eu deuda. 

ia lluoia. 

ie eielo. 

io estudio. 



iu ... paris nang sa .. viuda. 
oi heroieo. 

ou n 

ua agua. 

ue /uego. 

ui ruido. 

uo reeiduo. 



Ualang diptongo sa eastila eun di eun ang manga 
yoeal na mahina i, «, na nagsasamahan 6 sa ah'n mang 
malaeas a, e, o. Dalauang vocal na malaeas hindt na yarl 
nang diptongo, paris nang uieang Bilbao, poela, deeae. 



(•) Cun ang is4ng eonsonante easama nang dalauang vocal, yu- 
mayari nang sllaba sa iealaua, paris nang a-mo, e-ra, ko-ra, hu-mo, 

(■*) Sa diptongong it6 niayro6ng isi lamang na uieang eastila 
na di lubhang eagamitan,- ang manga eun minsa-i nariringlg sa sa- 
titaan, 6 manga geogratieas 6 nararapat sa manga uieang eatalan, 
gallego, 6 portugu6s. 



yGoosle 



73 

(iQue es tripiongo? — La reunlon de tres vocales 
que se pronuneian formando una sola silaba. 

(iGuantos y euales son los mas usuales? — Los eua- 
tro que siguen: 



iai eomo en apreeiais. 11 tidi ... eomo en amortigudis. 

iH despreeieis. | iiei amortigueis. 



Para haber triptongo se han de unir dos vocales 
debiles a un tuerte. La y iinal, aunque suena eomo vocal, 
se eoneidera eoriio eonsonante para los efectos de la 
aeentuaeion. 



^;Que es aeento ortografico? — Una rayita inelinada de 
dereeha a izquieda que se pone eneima de la vocal de 
la sllaba donde earga la pronuneiaeion, eomo en cafe, 
asuear, mitsiea. 

,iC6mo se dividen las palabras atendido el tono eon 
que se pronuneian? — En agudas, llanas y esdrtyulas. 

(■Guales son las agitdas? — Aquellas euya pronuneia- 
eion earga en la ultima silaba. Llevan aeento si aeaban 
en vocal 6 en n 6 s, eomo cafe, papd, Cebti, Lttsdn, 
jamds, reloj, laurel, arroz. 

,jCuales las eomunes, llanas 6 regulares? — Aquellas 
euya pronuneiaeiOn earga en la penultima silaba, eomo 
hombre, eaballo, Pampanga, Manila. No llevan aeento. 



jY las esdrtyultM? — Asi se llaman euando la silaba 
aeentuada es la antepenultima, c6mo mitsiea, edntaro, 



yGoogle 



?3 

^An6 nga ang triptoogn? — Ang mageaeasamang tatl6ng 
vocal na inauiuiea yumayaring isa lamang na silaba. 

^^Manga ilan at alln ang manga lalung earaniuang 
gamitin? — Ang apat na sumusunod: 



iai . paris nang sa apreeiais. 11 uai parisnang saamortigudis, 
iei despreeieis. \ uei amortigueis. 



Nang magearoon nang triptongo ay magsasama ang 
dalauang manga vocaI na maliina sa isang malaeas. Ang 
y na eatapusan, eahimat tumunog na gaya nang vocal, 
ipinalalagay na parang eonsonante sa eatungeulang eara- 
patan nang aeentuaeion, (sa maeatuid uam'ng marapat sa 
pag-uiuiea.) 

(iAno nga ang aeento ortografico? — Isang munti'ng gu- 
hit na gudlis na pahiUg sa eanan 6 eaya sa ealiua na 
inilalagay sa ibabao nang vocal nang silaba na pinipisa- 
nan nang pangungusap, paris nang sa uieang cafi, am- 
ear, nu'isiea. 

^Paano ang pag-babahagui nang manga uiea ahnsu- 
nod sa eaniang afii6 na ipinangungusap? — Sa agudas, lla- 
nas at e.sdrujulas. 

^Manga alin nga ang agudas? — Manga ya6ng eun ipa- 
ngusap na pisan ang bigat sa eatapusan nang silaba. 
Nagdadala nang aeento eun natatapus sa vocal 6 sa ra 
6 s paris nang uieang C'ife, papd, Ceb:i, Lu.sdn, jiimds, 
rel6j, laurel, arroz. 

^Manga alin ang eomunes, llanas 6 regulares? — Manga 
ya6ng pangungusap na napisan ang bigat sa iealauang 
silaba raula sa eatapusan nang uiea, paris nang uieang 
hombre, eihallo, Pamyanga, Manila, Hindt nangag-dadalA 
nang aeento. 

^;At ang manga esdri!julas? — Gano6n tatauaguin eun 
ang silaba na may aeento ay sa ieatWng silaba mula' sa 

19 



yGoogle 



74. 
sdbado, miiguina, tdrtola. (*) 

iiCuales otros signos de puntuaeion miis que el aeento 
se usan tambien? — La eoma (,) punto y eoma (;) dos 

pitntos (:) punto iinal (.) puntos suspesioos ( ) inter- 

rogaeidn (,;?) admiraeidn {\\) y parintesis () y otros 
menos importantes. 

^Qu6 objeto tiene la eoma, punto y eoma, dos puntos, 
y el punto Jinal? — Dar a la leetura su perfecto sentido 
haeiendo al llegar a la eoma una pequeiia pausa, una 
pausa algo mayor en el punto y eoma; los dos puntos 
separan unas elausulas de otras, y en el punto tinal 
se terminan la oraeion 6 periodo. 

^Que indiean los puntos suspensivos'f — Que el eseritor 
le convino dejar ineompleta la elausula, y por eonsi- 
guiente, en suspenso su sentido, debiendose, por lo tanto 
haeer lo mismo en la leetura. 

^Y la interrogaeidn? — Senala una pregunta, ponien- 
dose donde prineipia, este signo ^, y este otro ? donde 
eoneluye. 

^Y la admiraaon? — Indiea no solo la sorpresa y asom- 
bro de lo que nos pareee bello o sublime, sino tambien 
la queja y lastima que nos produee algun sueeso. 



^Gomo se leen las frases eneerradas dentro de un 
parintesis'^ — Gomo se estuvieran eomprendidas entre eomas 
6 sea eon una pequeiia pausa antes y despues de dieha 
elausula aelaratoria. 



(•} Llamanse sobresdriLJulas las que traen el aeeiito hasta tres 
aun euatro sitabas antes de la UUima; eomo /^riameia, obliguesele. 



yGoogle 



7i 

eatapusan nang uieS, paris nang uieang musiea, eantaro, 
sdbado, md(juina, lorlola. {*) 

liManga alin ang iba pang pananda nang puntuaeion 
na liban pa sa aeento na guinagamit naman? — Ang eomn, 
{,) punlo at eoma, (;) dalmang punto, (:) puntong eatapusdtt, 
(.) j)unldng suspensiim, (....) interrogaeidn, (,;?) admiraeidn, (|!) 
at pare'ntisis {) at manga iba pang hindi lubhang quina- 
eailangan. 

^Anong sadiang mayroon ang coma,punlo at eoma, dahudrg 
punlo at ang punlong eatapusdn? — Magbigay sa babasahln nang 
eaniang tuos na eahulugan, gauing pagdating sa eoma isang 
muting pahinga, isang pahingang mahiguit higuit sa punto 
at eoma; ang dalauang punto nagpapahiualay nang manga 
easaysayan sa ibang manga easaysayan, at sa puntdng ca- 
tapusan natatapus ang oraeion 6 ang ipinagsasaysay. 

^•Anong itinuturong easaysayan nang manga punldng 
suspensim? — Na sa matalinong na sumulat quinacailangan 
niyang bayaan eulang ang ipinagsasaysay, at sa easunu- 
ran, hinto ang eaniang eaturingan, nararapat nga eun sa 
bagay gauing ganoon din sa pag basa. 

^At ang interrogaeidn? — Nagtatanda nang sa isang 
tanong, lalaguian eun saan sisimulan, ito ang tanda j, at 
ito ang isa pa ? eun saan matatapus. 

^At ang admi'raetdn?— Nagpapaquilalang tandanaman 
na hindi lamang ang sa pageaparuhamba at sa pag-ta- 
taea sa anornang inaeala nating mariquit 6 earangalang 
malaqui, eun di naman ang sa taghoy at pagea aua na 
nangyayari sa atin sa anomang saeuna. 

,;Paano babasahin ang manga saysay na naeueulong 
sa loob nang isang parentesis? — Knagpapalaguia-i parang 
pinapaguitaanan nang manga eoma, 6 eaya nang isdng 
munting pahinga muna at saea sa susun(3d nang nasa- 
bing easaysayang nag papaliuanag. 



(•) Tataua^ruing sobresdrujulas ang manga may dalauang aeento 
hangan tatl6 at maguSng apat mang silaba sa unah^lD nang eata- 
pusan nang uita: para nang Jcriamela, obUgmsele. 



yGoogle 



75 



Caligrafia 



iQui es CALiCiRAFi'A? — El arte que nos ensena a for- 
mar las letras eon exactitud y hermosura. 

j,Cuales son los earaeteres de las letras mas usua- 
les? — El bastardo espahol y el ingles. (*) 

(iPor que se llama baMardo? — Porque eseribiendose 
antes perpendieularmente a la linea del renglon, se mo- 
detieo despues inelinandose 27 6 28." a la izquierda. 

^Que elase de papel se emplea generalmente para apren- 
der a eseribir? — EI euadrieulado que eonsta de tres lineas 
medias, la linea superior, la interior y las trasversales li 
oblieuas que reeiben el nombre de eaidoa. 

(;Que seiialan 6 marean estas lineas.? — Las tres del medio, 
(a a «) el tamano general 6 euerpo de las letras minuseulas; la 
superior, (b) lo alto de los palos y de las letras mayuseulas; 
la interior, (c) los palos bajos; y los eaidos 6 trasversales (dd) 
la inelinaeion de las letras, eomo se vera en las muestras 
puestas en el ultimo de este libro: 

jQue son trazos en ealigratia? — Las Uneas que des- 
eribe la pluma de un solo golpe y eon una eonstante 
direeeion, 

,;Cua!es son los trazos reetos de la letra bastarda 



(*) La letra bastarda espaiiola tiene la vcntfija, ademas de su 
heprausura de eseribirse eon un mOYimiento uniforme, j sin t* ner 
que vo!tear ni dar mayor presion a !a pluma. 

La letra ingiesa es mas ineiinada que la espaiiola; sus forma^ 
son elegantes; pero es de mas faci! e,jecuci6n. Su uso es muy gc- 
neral, sin embargo en los registpos y en !os tibpos de enmereio. 

La letra gotiea y otras son propias para la eseritura de adorno 



yGoosle 



75 

Caligrafia. 

iAno nga ang CALiGRAFiA? — Ang artg na nag-tuturo 
sa atin nang pag-gaua nang manga letra sa eatuusang tu- 
nay at eagandahan. 

^Manga alin nga ang manga inuugaling huguls nang 
letra na lalung guinagauing gamitin? — Ang bastarddng eas- 
tila at ang sa ingles. (*) 

(!Baquin tinatauag na hastardo? — Sapagea-t isinusulat 
nang una na matuid na matuid na patindig sa guhit nang 
talata, ay binago ngayong hult na guinauang hilig nang 
27 6 28.° sa eahua. 

^Anong elaeeng papel ang guinagamit na earaniuan' 
sa pag-aaral nang sulat? — Ang euadrieulado na nageaea- 
ro(5n nang tatlong guhit na gumiguitna, ang guhit sa itaas, 
ang sa mababa at manga pahilig na eun tauaguin ang 
ngala-i eaidos. 

^Anong tinatandaan at minamareahan nit6ng manga 
guhit? — Angtatlong nasaguitna, (aaa) ang Iaquing earaniuang 
eatauan nang manga letrang mumuntl; ang nasaitaas, (b) ang 
eataasan nang manga albiin at nang sa letrang malalaqui; 
ang nasa mababa,, (c) ang sa manga buntot 6 albung pababa 
ta ang manga eaidos 6 pasunday, [dd) ang pagea hilig nang 
manga letra, paris nang maquiquita sa manga huarang na 
lalagay sa eatapusan nitong hbro: 

^Ano nga ang trazos (guhit) sa ealigratia? — Ang manga 
guhit na isinusulat nang pluma na sa isa lamang na 
bultoe at sa isang laguing tinutumpahan. 

(iManga alin nga ang manga trazos na matuid nang 



(•) Ang letra bastardang eastild taglay ang caif>'uihan, bueod, pa 
sa eaniang eagandahan, na eon isinusulat mayroong quibong mageaa- 
yon, at hindi nag papa-baUeba'ie ni nagbibigay nang malaquing pag 
piguil sa pluma. 

Ang letrang inglesa ay lalung pahilig nang sa eastila; ang eaniang 
tinilig ay maringal; datapua ay may lalung eadalian eua gauin. 
Sa eagaraitan ay earaniuan bagaraan sa manga registros at sa manga 
libro nang eomereio. Ang letrang gotiea at ibapa, bagay na bagay sa 
isusuiat ua pamuti. 



yGoosIe 



76 
espanola? — Tres, que se llaman: perfil. que es el mis 
delgado; grueso, el mas andio que puede produeir la 
pluma, y el general 6 mediano, que traza la pluma en 
su Terdadera posieion: es la mitad del grueso. 

E! [lamando korisontal ,sirve sola para eompletai- la t, )a /, y 
la n. 

^Y los trazos curvilineos de las letras miniiseulas? — 
Son el inferior que IIeva la /,'• el superior que llevan 
la «X y « y s/de la <?, «, <zf ete. 

^Guales son los prineipales ejercicios ealigratieos? — 
Guatro, a saber: varias eles, eles innersas, jotas inver- 
sUs y efes sin travesero 6 trazo horizontal. 

(;Cuales son las letras miniiseulas que se derivan 
de estos ejercicios? — Las Ilamadas radwales, porque 
sirven de raiz 6 tundamento para la tormaeion de las 
otras, tales son la /,'Ia »< la c eaida 6 trazo curvo y la ». 



^Guales son las regutares? — Las que derivan de las 
letras 6 trazos radieales. Las demas, por tener una torma 
partieular, se llaman irregulares. 



^Gomo se torman las letras irregulares? — De la ra- 
dieal <.' que es la mitad interior de la ete, se derivan 
las letras u, i, f, /, / /y h. 

De la radieal r, se forman las letras «, m, ^. ^ /t. 

De la radieal c 6 trazo curvo, resultan la a. ,/, f \ y, 

De la o se d6rivan la « y la «. 

Las letras irregulares, y por eonsiguiente eon trazado 



yGoosle 



76 
letra bastardang eastila? — Tatlo, na tinatauag: perfil, na 
ang lalung maliit, grueso, ang lalung malapad na nangya- 
yari sa daan naag pluma, at ang earaniuan 6 eatatagan, na 
iguinuguhit nang pluma sa eaniang tunay na pagea lagay: ay 
ang ealahati nang gaspang, 

Ang tinatauag na horisontal garait lamang sa pagbubuong ganap 
sa t sa / at sa n. 

j,At ang manga trazos (guhit) na euririUneos nang 
manga letrang minuseulas? — It6 ngang na sa mababa na 
dinadala nang e' ang itaas na manga dinadala nang m 
at nang «, at ang sa manga a, c, t/, ete. 

iManga alin nga ang manga pangulong sanayang ca- 
h'grafos?— Apat maalaman: madlang ele, elene/ pasaliud, 
manga jotang pasuliud at manga efeng ualang pa-cruz 
6 guhit na pahalang, 

^Manga alin nga ang manga letrang minuseulas (mu- 
munti) na nangagahng dito sa manga pagsasanay? — Ang 
manga tinatauag na radieales, sa pagea-t eagamita-t si^ng 
ugat 6 eaturingang simula sa pag-gaua nang manga iba, 
na ang manga ito nga ang «,' ang ", ang « pahulog 6 gu- 
hit na pa-Iioe at ang «., 

jAlin np ang manga regulares (aiidng madah-t tuos)? — 
Ang manga nangagaling sa manga letra 6 guhit nang pi- 
nangahngan. Ang manga iba, sa pageaearoon nang eata- 
yuang eaeaiba, tatauaguing irregulares, (sa maeatuid hindl 
ayos ang huguis.) 

jPaano manga gagauin ang manga letrang regulares 
(maayos ang ano at tuos na huguis)? — Sa radieal na i, ■ 
na ealahati nang sa ibaba nang ele, ang nangagaling dito 
ang manga letrang a, i ^ «,'/,'/ at / 

Sa radieal na k magagaua ang manga letrang ,n 

m, // aty4, 

Sa radieal na c, o guhit na pa-h'oe ' lalabasa-i ang 

a, <zf ^ at a. 

Sa « nangagaling ang « at ang «, 

Ang manga letrang irregulares, at sa easunuran nag- 



yGeHM^Ie 



77 
espeeial y propio, son la < « « y s 

Que es ligado? — El enlaee natural de unas letras 
eon otras debe ser de un giro de pluma suave y natu- 
ral, produeiendo siempre un trazo sutil. 



^•C6mo se forman las letras mayuseulas? — Del trazo 
llamado de arranque se derivan la Si^ -^i y %■ 



De la radieal J, eon algunos trazos mas, resultan 

Dela C naeen Keilmente^a ^, S, l/. S£. 0) -^ % 

De la se derivan estas otras -^9, ''M ^ <i/. 

Las letras irregulares mayuseulas son la •56 ^ la %. 



0BSEE7ACI0NES 

Las piumas metdlieas sustituyen eoo vt;ntaja a las de ave por 
hallarse siempre preparadas para eseribir. Las hay de ' diferente 
grueso, segun la regla en que eseriba. Segun Iturzaeta, son eineo 
las reglas 6 ejercicios eaiigraiieos de la eseritura espanola: en todas 
ellas debe eoloearse el papel sobre ta mesa de modo que la. parte 
inf«rior izquicrda venga a eaer frente dol peelio. 

Los liltimos ejercicios de eseritura cn las eseuelas deberian ser 
doeumentos de uso eomuo, unos dietados por el raaestro y otros 
redaetados por los mismos ninos, eomo eartas de felicitaci6n, de 
p6sarae solieitudes otieios, resenas historieas y geograficas, biografias 
de hombres ilustres, viajes, ete. 

Convendria, por fiii, en vez de eseribir en pliegos sueltos, usar 
euadernos de 32 paginas eon eubiertas de eolor, donde los nirios 



».Goosle 



77 / 
cacaro6n nang guhit na ueol at earapatang lunay manga 
ito nga ang .?«/,<» at s-. 

^An6 nga ang Ugadof — Ang pageaeasilong cagaui4n nang 
manga ilang letra sa manga iba: 'dapat na mayari sa isang 
pag-lioe nang pluma sa banayad at ugali nang ang eala- 
basa-i; laguing isang guhit na buliniana na sa igting 
nang liit. 

^.Paano ang . pag-gaua nang . manga letrang mayaseu- 
las (malalaqul)? — Nang sa guhit na tinatauag sa eastila 
(de arranque) sa maeatuid naghumugot 6 ang do-i .galing 
3jng ^. y^, aX %. 

Sa radieal na J, (ang pinangagalingan) at sa easa- 
'mahan nang guhit'naiiba pa, sasapiting maraUng ang ca- ' 
yariang ^. M. M ■&. {T^ ' 

Sa '^ mga tutubong raagaan ang 0, S. S/l S£. Si si M. 
. Sa O mangagaling itong manga iba: .&. /iS ^\. <K 

Ang manga letrang irregulares na mayuseulas (mala- 
lagui) ang manga it6 ngi ^ at ang'^, : \, 

■'V. 

PagcacaqTiilaiilang' tagay, na earapatang suiidin 

Sa manga panulat na metdlieas (eund! patalim, tanso, piiae 6 
cay& guiiit6) humahaliling higuit sa eagalingan sa manga paepae nang 
ibon, sapagea-t palaguing handa-nang maisusulat. Mangk mayro6ng 
iba-ibSng laqui nang daan, alinsunod sa inauueol na earapntSn sa 
pagsulat. Susog eay iturzaeta ay linsa ang manga eautusang ina- 
uueot o sanayang ealigratieos nang sulat ' eastila: *sa oalahalan nil^-i 
aapat ilagay ang papel sa ibaliao nang mesa sa ano na ang iba- 
bdng ealiua lumagdy sa tapM nang dibdib. 

Ang manga eatapusang sanavan nang Ipag-sulat sa manga eseue- 
lahin, marapat ay ang sa manga doeumentong gamit na earaniuan, 
isang manga saysay na badiAng gau& iiang man^^ maestro at ma- 
nga ih&ng saysay na badiapg ^vaua nang sa manga it6 ring manga 
batli._ para' narig sa manga sdlat nang pag-papa-siapg guinhaua, nang sa 
manga pag-damay sa eapighatian, n)anga sa pag-uusisa. na tinatauag 
sa eastilS. solisitudes, manga sulat na ang tauag ay oiieio, easaysa- 
yang hist^pieas at _geograficas, binia;i-afias, nang manga taong gui- 
lalang may marangal na eai-unungan. manga yiages^ ete. (sa eatantu- 
&ng isinulat sa manga pag-galA sa ibi-ibang ealupaan.) 

GAilangan, sa catapns&-i ipinauunaud, sa gagauing susulata-i plie- 
Rong hiualdy, gamiting sulata-i manga euadernong mapcaro6rt nang 
32 dahon na may balat na papel na may eulay. na dit6 nga-i ang 
manga bati rnaeapag-aai'al nang manga tabla nang sumar at nahg 

20 



^^'^MB 



aprendieran las tablas cJe. sumar y de muUipliear, el sistema m^- 
li-ico deeimal, los nombres de tos hombres ei^lebres, las glorias 
; patrias, y otros muehos eoiioeimientos que podian aiin oompletarse 
eon una serie de mapas eseritos y mudos, allanando as( el eamino 
del adelonto y progreso de la eultura popular. - 

Se facilita notabiemente el arto de esei-ibir la letra espaiiola, 
ensenando d los ninos los primeros ejercic;i6s ealigratiens sobre una 
piz!irra 6 un eneerado euadrieulndo, no haei^ndolo sobre el paijel 
hasta que liayan adrjuerido por este medio la suficiente aoltura. 



Gontinuaeion soLre las letras alfal:eticas 

Las palabras eonstan de letras, y estas figuran en lo 
eserito por medio de los 29 signos siguintes que llevan de- 
baio sus nombres: 



Aa, Bb, Cc, CHch, Dd, Ee, Ff, Gg, Hh, li, 

a be ce ehe de e efe ge. haehe i 

Jj, Kk, Ll, LLll. 

jota Ka ele elle , 

Mm, Nn, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, RRrr, Ss, 

eme ene ene o pe cu ere erre ese 

Tt, Uu, Vv, Xx, Yy, Zz. 

te H ve eliis ye zeda 6 zeta. 

De diehas letras, euando la c y /i se unen c6mo 
estas ch ya no se Uama c y /( sino c7(e, asi es que 
en su silabaeion sobre cualquiera de las eineo Yoeales 
se pronuneian eomo las siguientes: cli-a, eli-e, elii, eho, 
ch-u. 



yGoogle 



78 

m«itiplicfir, ang paeanang metrieo deeimal, manga Bgalan nang ma- 
nga taong easahiban sa eapurihan at earunungan, manga ganap na 
eatuaan nang pinamamayanan, at iba-ilia pang oaramihang pageaea- 
(juilanlang maai-i n^ang eapupunan nang'' earamihang raapa na na- 
susulat at manga pipi, papatag sa ganoon ang daan nang pagsulong 
sa eaiguihan at, eatumpaean sa dapat maatamang eailangan nan^r 
manga mamamayan. 

Naeadadalirig tunay ngk ang ai'te nang pagsuiat nang letrang 
'■astita, itinuturo sa manga bata ang manga unang sanayang ealigra- 
tiGos sa isang pizari'a 6 isang eneerado na euadrieulado, ' huag na 
iragauln ang pag sulat muna sa papel hangang hindl pa nageaea- 
roon nang magaang eagauian sa easanayaog ganitd ang hustong ca- 
eaualaan 6 para-nang ualang anoman. 

Gasusundan na dahil sa maiiga letrang al^atetieas. 

Ang maiiga iiiea mayroon ngang letras, at ang manga 
ito humuhuguis sa pagea-sulat sa eayarian nang 29 na 
panandang sumusunod na dinadala sa mababa ang ea- 
nilang manga pangalan. 

Aa, Bb, Cc, CHch, l)e, Ee, Ff, Gg, Hh, li, 

a be ce ehe de e efe ge haehe i 

Jj, Kk, Ll, LLIl. 

jota Ka ele elle 

Mm, Nn, m, Oo, Pp, Qq, Rr, RRrr, Ss, 

eme — ^e ene o pe cu ere erre ese 

ft, Uu, Vv, Xx, Yy, Zz. 

te u ve eliis ye zeda 6 zeta. 

Sa nasabing manga letra, eun ang c at h magea- 
sasama na paris nit6 ch sa simula nang silaha, hindl 
na tatauaguing c at h eundi ehe, eaya-t sa eaniang silabaeion 
na (;asama nang alin man sa limang vocales dapat isaysay 
paris nang manga sumusunod: eh-a, ehe, eh-i, eh-o, eh-u. 



yGoogle 



79 

En lengua tagala hay tambien dos/letras que apa- 
reeen del mismo estilo y es la n y (/ euando estos es 
unen eomo esta ng en prineipio de silaba ya no se 
Uaraa n y g sino nge, asi es que en su silibaeion eon 
cualquiera de las eineo vocaIes se pronuneian igualmente 
eomo las siguientes: ng-a, ng-e, ng-i, ng-o, ng-u. 

Las releridas 29 letras 6 signos del altabeto easte- 
llano eomo mayilseulas y minuseulas, son las mismas 
que se usan en las palabras del Tagalo eon sus propios 
sonidos eorrespondientes, menos las siguientes: ch, f, j, k, 
II, 0, X ^ s. 'pero si las palabras proeeden del termino eas- 
tellano, siempre se debe usarse de todas las indieadas 
letras. 



(1) Las prepo8ici6Des que expresan a las paginas 9 Htil easo en 
ablatiyo, su ti'adueeion es las siguientes: eon (sa, may, sinasamahan 
si, sumama 6 sasama eay), de (nang). dasde (mula) en (sa), por (sa). 
sin tuala), sobre (ibabao 6 dahil), tras (iiuli). 

(2) Los signos que expresan a las paginas 67 eomo estos (*) (■-) sou; 
el primero se Ilama Capacha y el segundo Aeenio horisonta^, 



Hosteri by' 



Google 



79 
Sa uieang tagalog mayrdon din naman na naeaeapa- 
ris nang ganitong eapararaanan at ito ngdng n at g na 
eun ito-i mageasasaraa na paris nito ng sa simula nang silaba 
hiudi na tatauaguing n a.t g eun-di nge; eaya-t sa eaniang 
silabaeion na easama nang alin man sa limang vocales dapat 
saysain paris nang manga sumusundd: ng-a, n§-e, n§-i, 
ny-o, ng-u. 

Ang manga nasabi-nang 29 na letra 6 manga pa- 
nandang abeeedariong eastila na malalaqui at mumunti, 
sia ring manga guinagamit sa manga uieang saysay nang 
tagalog sa eania ring sariling manga tunog na earapa- 
tan, liban lamang nd hindl ang manga sumusunod: ch, 
/, j, k, U, D, X at z. datapua eun ang sasaysaln ay 
galing sa uieang eastili, ay gagamitin ding lahat ang 
nasabing inanga letra. 



ri) Ang manga preposioiones na isinasaysay sa manga p&gina 6 • 
mue-hang ica-9 nang easo sa ab!at!vo, ang oaniaog taga!6g ay ang 
manga sumiisunod; eon (sa, raay. sinasamaiian si, sumusama 6 sa- 
sama eay), de (nang). d^-sde (muia); eti (sa) por (sa), sin (uaia), aobre 
(ibabao 6 daiiii), iras (liu!i). 

(2) Ang raanila signong nangasasabi sa muelia 6 pagina 67 na 
papis nang manga if6 { ) (^) ay; ang una ngala-i Capucha at ang 
icalaua-i Aeento horisonial. 



yGoogle 



Gatalogo de alganas voces nsaales de dHdosa es- 
eritara. 





6 ANS CAHlILUG.iN 


SA mCANG 


TAGALOG 


Galadliaiaan 


naiig mailga iUng tunog nang ulc8ng 


gamitln na naiii 




larigan 


sa sulat. 




Abad. 


Bahia. 


Dividir, 


Hoguera. 


Abajo. 


Baile. 


Diyino, 


Holgar. 


Abeja. 


Balsamo. 


Divulgar. 


Honor. 


Abierto. 


Barato. 


Eehar. 


Horror. 


Abismo. 


Bastar. 


Embargo. 


Hospital. 


Abonar. 


Batalla. 


Envejecer. 


Huesped. 


Abordar. 


Bien. 


Evacuar. 


Huir. 


Abuelo. 


Billete. 


Error. 


Humano. 


Abusar. 


Biografia. 


Exacto. 


Humedad, 


Aeabar. 


Boj. 


Exceso. 


Humilde. 


Activar. 


Bondad. 


Extrano. 


Invalido. 


Adherir. 


Bordar. 


Favor. 


Invierno. 


Agobiar. 


B6veda. 


Gente. 


J6ven. 


Agravio. 


Gabildo. 


Gigante. 


Jubilo. 


Ahi. 


Cadaver. 


Grave. 


Jueves. 


Ahijado. 


Gebada. 


Haber. 


Juventud. 


Ahogar. 


Girugia. 


Habitar 


Lavar. 


Ahora. 


Gohesion. 


Hablar. 


Libertad. 


Alba. 


Gohibir. 


Haeer. 


Llevar. 


Albedrio. 


Convenio. 


Haeienda. 


Llover. 


Alhaja., 


Di5,diva. 


Hasta. 


.Maravilla. 


Anhelo. 


Deber. 


Herir. 


Maxima. 


Arriba. 


Dehesa 


Hereneia, 


Navegar. 


Avaricia. 


Desvalido. 


Hembra, 


Navidad. 


Axion]a. 


Diabolieo. 


Hermano, 


Nevar. 


Ayer, 


Diluvio, 


Hogar. 


NoveIa. 



yGoosle 



NoYieio. 


Reprobar. 


Universo. 


Vestir. 


Nuevo. 


Revelar. 


Uvas. 


Viatico. 


Obispn. 


Rfivista. 


Vaca. 


Vid. 


Oclavo. 


Saber. 


Valer. 


Vida. 


01ivo. 


Sed. 


Valiente. 


Viejo. 


Orbe. 


Sexo, 


Vapor. 


Vienlo. 


Oveja. 


Sexto. 


Vaya. 


Villa. 


Pan'ulo. 


Siervo. 


Vega. 


Virtud. 


P61vora. 


Subir 


Veloz. 


Viudo. 


Pretexto. 


Tahona. -- 


Vellon. 


Voluntad. 


PritTiavera. 


Tambien. 


Vencer. 


Votar. 


Proverbio. 


Todavia. 


Vendiroia. 


Vuelta. 


Prohibir. 


Trabajar. 


Veneno. 


. Zaherir. 


Rebelde 


Tribunal. 


Venta. 


Zinc. 


Reeibir. 


Trovador. 


Verso. 


Zizana. 



,80' 



yGoogle 



81 



Inseripeiones atrebiadas qTie mas eomnnmente se 
usa en eastellano. 



AA. . . 


Autores y Altezas 


=*Fba. . 


. Fecha. 






= Fol.. . 


. F61io. 


Ar."» . 


Afectisimo. 


= Ilmo. . 


. Ilustrlsimo, 


Art." . 


Artieulo. 


=*Izq. . . 


, Izquierda. 






= Id. . . . 


. Idem 6 lomismo 


B. I,.M 


Besa la mano. 


= Indul. 


. Indulgeneia. 


B. S. M 


Besa su mano. 






B «o p 


. Beatisirao Padre 










= J. C. , 


. Jesucristo. 






= Hect., 


. Heetarea. 


Br. . . . 


Baehiller. 


= Hm. . 


. Heetometro. 


Cap. . , 


Gapitulo. 


= Hl. . . 


. Heetolitro. 






= Km. . 


. Kilometro. 


Gent. . 


Centimos. 


= Kg... 


. Kildgramo. 


Conf. . 


Confesor. 


= Kl. . , 


. Kilaiitro. 






= Lic. . 


. Lieeneiado. 


G.M.B. 


eayasmanosbeso 


= Lat. . 


. Latltud. 


C. P. B 


Cuyos pies beso. 


— Long. 


. Longitud. 


eta. . . 


Cuenta. 


= L. S. 


. Lugar delsello. 


D." . . 


Don. 


= M, S. 


. Manuserito. 


Dr. . . 


Doetor. 


= Mr. . 


Monsieur oMister 






= M. a. 


. Muehos anos. 


*Dra. . . 


Derediii. 


=*Mrs. . 


. Marayedises. 


E. .. . 


Este ii Oriente. 


= N.». . 


. Numero. 






= N. . . 


. Norte. 


•EM.. . 


Estado Mayor. 


= N. S. . 


. Nuestro Senor. . 






= 0. . . 


. OesteuOeeidente. 


•Exmo.- 


Exceleiitisimo. 


= Pag. . 


. Pagina. 


Emmo. 


Eminenl^imo. 
Fray 6 Prey. 






Fr. . . 


=*Pral. . 


. Prineipal. 






=*Presb. 


. Presbitero. 



yGoogle 



81 



Manga easulatang dlnumali na lalung ealaearang 
guinagaiii sa uieang eastila. 



Manga nag niunaeala at 
, Maeatasang Hari 
Mataimtim na pag ibig. 
Ysa sa bahagui nang ano- 
niang easaysayan. 

• Humahalie sa eamay. 
Humahalie sa yong eamay. 
Ang Santo Papang eaba- 

nalbanalang ama nang 

ealulua. 
Baehiller. 
Ysang inahihiualay sa ga- 

nap na easaysayan. 

■ Ang iea-saridaan. 

■ Ang may eatuneula-t ca- 

pangyarihang magpa- 
eumpisal; ang Pare. 

Sa manga-^amay na halie. 

Sa manga paa na halie. 

■ Pag bilang. 

■ Gatauagan sa may dangal. 

■ Marunong na may gradong 
' Doetor. 

- Ganan. 

• Silangan nang arao 6 Ami- 

hanan. 

- Pagealagay na may ealae- 

han. 

- Gabuti-butihan. 

• Gataas-taasan. 

- Manga Pare 6 Uldog sa 

isang religiOn. 



= Gabilangan nang panahon. 

= Dahon nang libro. 

= Galiua-Iiuanagan. ... 

= Gahua. 

= Yan din 6 eapara rin. 

= Ang earapatang patauad 

sa parusa sa easalanang 
' pinag sisihan na. 
= Jesucristo. 
= San-daang area. 
= San-daang metro. 
== San-daang litro. 
= Sang-libong metro. 
= Sang libong gramo. 
= Sang-libong htro. 
= Garunungang may eapa- 

hintulutan. 
= Gaiesian. 
= Gahabaan. 
= Galalaguian nang sello. 
= Sulat-eamay. 
= Pinopoon. 
= Maraming taon. 
= Maraming marabiles. 
= Gabilangang nasusulat. 
= Sabalasan 
= Aming Pinopoon. 
= Ganluran 6 Habagatan. 
= Tandang eailangan sa da- 

hon nang libro. 
= Pangulo. 
= Pareng Glerigo. 

81 



yGoogle 



82 








P.O. . 


. Por orden. 


= SSmo. 


Santisimo. 


Prof. . 


. Profeta. 


-= s. s. s 


Su Seguro Servi 
dor. 






= Test. . 


Testigo. 






= Tit. . . 


Titulo. 


P.D. . 


. Posdata. 


1 








= Tom. . . 


. . Tomo. 



— P. P. . . Porte pagado. 

— Q.D.G. . Que Dios guarde. 

— E.G.E. . En gloria este 

— E.P.D. . En paz deseanse. 
• — R. I. P. . Reqiiiescat in 

paee. 

— R. V. . . Reales vellon. 

— S Sur. 

— S.A.R. . Su Alteza Real. 

— S.D.M. . SuDivinaMages- 

tad. 

— S. M. . . Su Magestad. 

— S. N. . rServido Naeional 

— SS. MM, Sus Magestades. 



: Tpo Tiempo. 

. V. M. . . . Yuestra Ma- 

gestad. 
: V.° D.». . . Visto Bueno. 
: Excmo. Sr. Excelentisimo 

Senor. 

: V Usted. 

. V. S Usia. 

: V. E Vuecencia. 

■ V.' R Vuestra Reve- 

reneia. 
i R. S Respetado 

Setlor. 
. M. R. S. . Mi respetado 

Seiior. 



(*) Laa palabpas preeedidas de astet'iseo en la pigina anterior 
han de Uevar una raya eneima, puesto a ta larga que cruzara los 
palos de las letras altas. 



yGoogle 



- Sa Gautusan. 

- ManghuhuM: ito-i nang 

una-i pinagtalagahan ng 
Dios nitong eatungeu- 
lang manghula. 

- Ysinusundd na sasabihin 

pa sa tapus na sulat. 
Sa pinasuea-i bayad na. 
Yngatan naua nang Dios. 

- Sa Langit dumoon. 

• Dumoon sa eapayapaan. 

■ Sumapayapang guinhaua. 

■ Manga seieap na vellon. 
Timugan. 

Ang eataasang' eamahalan 
nang manga anae Hari. 

Ang. cariquit-diquitang ca- 
mahalan nang Dios. 

- Ang itinatauag sa eamaha- 

lan nang hart. 

■ Garapatan sa naeion. 

■ Ang pagtauag sa manga 

mahal na hart. 



82 
= Casantu-santusan. 
= Ang yong tunay na lineod. 

= Saesi. 

= Pahintulot sa aling mang 
eatungeulan. 

- Isa sa manga hbrong mag- 

eaeasama na mageaeala- 
quip na easaysayan. 

= Panahon. 

= Yo pon'g daquilang oama- 
halan. 

= Pagcaquitang Minabuti. 

= eabutibutihang Pinopo6n. 

= leao p6. 

= leao po sa may eatungeulan 

= Yo p6ng Gabutihan. 

= Yo pong eagalang-galang. 

- Pina ea-popoong c6. 

I Aquing iguinagalang na Pa- 
ngin6on. 



(*) .\ng maiiga uieang may easamang asteriseo sa mueiiang tinalio- 
dan mangag (iadala nang is^ng guliit sa ibabao sa anong pahaba-t pa- 
hatang sa maiiga pinaea-albun nang maiiga letrang mataas. 



yGoosk 



83 



Las numeraeiones romanas. 



(^Que es numeraeidn i'omana? — El arte de i*epresen- 
tar los niimeros enteros al estilo de los romanos eon 
las siete letras siguientes: 



I, V, X, L, C, 

euyos valores respeetiyos son: 



D, 



M. 



1, 6, 10, 50, 100, 500, 1000, 

uno, eineo, diea, eineuenta, eiento, quimentos, mil. 



^;Como se expresan los niimeros eon estas letras? — 
Eseribiendolas unas al lado de otras, empezando por las 
de mayor yalor y teniendo presente, que una letra de 
menor valor antepuesta a otra de raayor, rebaja a esta 
el va!or de aquella. 

ijQue mas hay que advertir en la eseritura de esta 
numeraeion? — Que ninguna letra se repite euatro veces 
seguidas. 

7eamos algunos eiemplos eomparando la numeraeion 
deoimal y la romana. 



1=1 


11=XI 


105=CV 


2=11 


16=XV 


212=CCXII 


3=111 


19=XIX 


325=CCCXXV 


4=IV 


20=XX 


434=CDXXXIV 


5=V 


33=XXXni 


555=DLV 


6=VI 


40=XL 


770=DCCLXX 


7=VII 


66=LXVI 


' 900=CM 


8==VIII 


80=LXXX 


1521=MDXXI 


9=IJC 


99=IC 


1810=MDCCCX 


.0=}t 


100=C 


2999=MMIM 



yGoosle 



' 83 

Ang manga numeraeiones romanas. 

jAn6 ngS. ang numeraeidn romana? — Ang arte nang 
paglaladhala nang manga numerong buo na guinagaul 
nang manga romanos sa manga pitong letrang sumusunod: 

I, V, X, L, C, D, M, 

ang manga bilang na quinapapa!aguian nito ay: 

1, 5, 10, 50, 100, 500. 1000, 

isa, lima, sampu, limang isang limang isang 
puo, daan, Haan, libo. 

^Paano ma-isasaysay ang manga nuiriero sa manga 
letrang ito? — Manga isusulat ang^isa sa eaabay nang iba, 
sisimulan sa manga maraming bilang na itinutungeol, at 
paeatandaan, na ang. isang letra na may munting bilang 
na mapalagay sa unahan nang may bilang na malaqui, 
naeueulangan ito sa bilang niaong munting napa-tala. 

^Ano pang may ipagbibilin sa pag-sulat nitong nu- 
meraci6n? — Na alin mang letra hindi ma-iu-ulit-ulit na isu. 
lat na maeaapat na sunodsunod. 

Tignan natin ang ilang maiiga halimbaua parisan 
ang manga numeraeiong deeimal at romana. 



1=1 


11=XI 


105=CV= 


2=11 


15=XV 


212=CCXII 


3=111 


19=XIX 


325=CCCXXV 


4=IV 


20==XX 


434=CDXXXIV 


5=V 


33=xxxni 


556=DLV 


6=VI 


40=XL 


770=DCCLXX 


7=VII 


66=LXVI 


900=CM 


8= VIII 


80=LXXX 


1521=MDXXI 


9=IX 


99=IC 


1810=MDCCCX 


10=X 


100=C 


2999=MMIM 



yGoogk 



84 
riC6mo se eseriben los numeros de muehos milla- 
res? — Poniendo una linea horizontal eneima de las letras 
que expresen euantos son los millares 6 una m por la 
parte superior 6 interior de las mismas letras en esta 
tbrma: 

x.° xvc, e; m; mmcx, mdic. 

que representan, por su orden, los numeros. 

10,000 15,100 100,000 1.000,000 1.001,110 1.500,099 



1:1 1.11 i 
5I mi 



Prineipios 6 prelirainares de la aritraetiea. 

^Qu6 es Abitmetiga?— La eieneia que trata de los 
numeros. 

(iOue es mimero? — La medida de la eantidad. 

^Que es enntidad? — Todo lo que es capaz de aumento 
y disminueidn, eomo el dinero, el tiempo, el preeio^ y el 
peso de las eosas, la dislaneia entre dos puntos, ete. 



^Que es unidad? — La eantidad que sirve de comparaci6n 
para medir las de su misma espeeie, eomo una moneda, 
urt libro, una hora, un metro, ete. 

iQae es numero entero? — Una 6 varias unidades de 
la misma espeeie, eomo una naranja, euatro dias, diez 
libros. 

^;Que es numero quebrado? — Una parte 6 la reunid^i 



yGoosIe 



jPaano nga isusulat ang manga niimero nang mara- 
ming manga libo? — Lalaguian nang isang guhit na paha- 
lang sa ibabao nang manga letra na magsasaysay na 
eun ilan np it(5ng manga libo 6 isang m sa daeong itaas 
6 sa ibaba nang manga letrang it6 rin sa ganit6ng pag- 
ealagay. 

K.» XVC, e^ M, MMCX, MDIC. 

eapahayagan, sa eaniang earapatan, nang manga niimero. 

10,000. 16,100. 100,000. 1.000,000. 1.001,110 1.500,099 

■ i Sil- -S «1 »='f- . «!=''= • 

- --?1g '■ ■s.-a 2.1.1 = - LSiti 



Sifflnla 6 madlangeasaysayaHnangaritmetiea. 

^An6 nga ang aritmetiga? — Ang earunungang sina- 
sadia-i easaisayan nang sa) manga numero. 

^Ano nga ang niimero? — Ang sueat nang bilang 6 
eantidad. 

^An6 nga ang eantidad? — LahSt nang maaring) ma- 
dagdagan at maeulangan, paris nang gastahing pilae, ang 
panahon, ang halagd at ang timbdng nang bagaybagay, 
at ang Idyd nang dalaudng ealalaguidn sa tadhanang 
simuld at eatapusdn, ete. 

jAn6 nga ang unidad? — Ang eantidad na eailangan 
na paparisan sa pagsueat nang sa sarihng bagay, gaya 
nang isdng pilae na gastahin, isdng libro, isang ords, 
isdng melro, ete. 

(iAno nga aitg niimero entero 6 buSi — Isa 6 mad- 
lang unidades nang sa isa ring bagay gaya nang, isang 
suha, apat na oras, sampung libro. 

^AnO ngEl awy niimero ^uebrado 6 Sasay?— Isang) baha- 



yGoogle 



85 

de yarias partes iguales de la unidad, eomo media naran- 
ja, tres martos de hora. 

(iOu^ es ntimero mixto? — La reuni6n de un entero 
y un .quebrado, eomo eineo horas y media. 

(|Que es numero ahstraeto? — El que no se refiere a 
unidad a.lguna determinada, eomo dos, eineo, die:-. 

^Y numero eonereto'? — El que se retiere a una unidad 
determinada, eomo medio dia: eineo libros, nueve na- 
ranjas. 

,;Que son numeros homoginios? — Los que se rerieren a 
unidades de una misma espeeie, eomo dos horas y eineo 
horas. 

^Y mimeros heterogenios? — Los que se retieren a unida- 
des de diferentes espeeie, eomo euatro aHos y oeho libros. (*) 



NUMEROS ENXEROS. 

Numeraci6n 

^Que es Numehagion? — La parte de la Aritmetiea que 
nos ensena a expresar los numeros. 

^En que se diyide? — En numeraeion hablada y nume- 
raci6n eserita. 

jQue es numeraeion hahlada \i orai'^ — El arte de ex- 
presar los numeros eon poeas palabras. 

iQu6 es numeraeion eserita? — El arte de expresar los 



(•) La ARiTM6TiCft enseiia el arte de expresar numeros. l.is opera- 
eiones del catculo^nuin6rico y la eotnbinaeion de esta misnaa operaeion 
pap.a la pesoluci6n de ppobiemas. Las oppeci6nes fundamenfales del eal- 
?ulo Dum6rico eon la Adleioa, sustraewn, Maltipiieaeion y dioision. 



yGoogle 



85 
gui 6 mageaoasamahan nang ilang bahaguing magc4ca- 
paris nang isang unidad, gaya nang eakthaling suM, talldng 
iedapal tiang isdng oras. 

^Ano nga ang numero mixki? — Ang eatipunan nang is4ng 
bilo 6 eabuoan at isang putal 6 isang putol paris nang 
limdng oras at €alahalu_ 

^AnO nga a«g numero ahslraeto'i — Ang hind! nagsasaysay 
nang sa anomang unidad na tinaiadhanaan, gaya nang ilu- 
tauii, limd, Siimp{i. 

^At ang n-'mero eonereto? — Ang nagsasaysay nang sa 
isang unidad na may tinatadhanaan, paris nang ealahating 
drao, limdng librd, siam na suhd. 

^Ano nga aiig ndmerong homogiiieos? — Ang manga 
nagsasaysay sa manga unidades nang sa isa ring eabaga- 
y4n, paris nang dalauing oras at limdng oras. 

jAt ang maiiga numeros heterogeneos? — Ang manga 
nagsasaysay nang sa manga unidades nang iba-ibang ca- 
bagayan, paris nang apat na tadn at ualdng librd. (*) 

MASGA NUiMERONG BUO. 

PAG NONilMERO. 

^,An6 nga ang ndmeraci6n 6 pag nunumero?— Ang ba- 
liagui nang Aritmetiea na nag tuturo sa ating magsays4y 
nang manga numero. 

^Sa an6 mababahagui? — Sa pag tiiuied nang numero 
at sa pag nunumerong isusulat. 

jAn6 nga ang pag nunumerong inauiuiea?— Ang arte 
nang pagsasaysay nang manga numero sa eaeaunting man|4 
uiea. 

^An6 ngft ang pag nunumerong isusulat? — Ang artS 

(') -\ng ftRiTM6TiGft itiniitur6 ang art^ nang pagsasaysay nang 
man^a nLuneros, ang manga eaparaanan nang pag babalae at ang 
eaayunan nito ring manga eaparaaiian sa pag tultios nang pag ealag 
nang mang^ baliml)aua. Ang manga eaparaanang pangulong easaysa- 
yan nang pag babalae ay aiig Adieniiin, Sustraeeidn, MaUiplieaeuin 
at Diiiisidn. 

22 



HosteclbyCjOOQle 



numeros por medio de poeos signos 6 cifras. 



NUMERAGION HABLADA U ORAL. 

^Que palabras se empleaii para espresar los diez pri- 
meros nilmeros enteros? — Las siguintes: Uno, dos tres, eua- 
tro, eineo, seis, siete, oeho, nueve, die^. 

^C6mo se llama el conjunto 6 la eoleeeion de diez uni- 
dades? — Se llana una deeena. 

^C6mo se euenta desde diez hasta eiento? — Dieiendo 
asi: Diez, onee, doee, treee, eatoree; quince, diez y seis, diez 
y siete, diez y oeho, diez y nueve, veinte, veintiuno, ventidos, 
veintitres..',-treinta... euarenta... eineuenta... sesenta... setenta 
oehenta... noventa... noventa y nueve, eiento. 



^Gomo se llama la reunion de diez deeenas 6 eien uni- 
dades? — Una eentena. 

(;C6mo se euenta desde eiento hasta niil? — Deeste modo; 
eiento, eiento uno, eiento dos, eiento tres... doseientos, dos- 
eientos uno, dosoientos dos...tre3cientos...cuatrocientos... qui- 
nientos...seiscientos...setecientos...ocliocientos...novecientos.. 
novecientos noventa y nueve, mil. 



^Gomo se Uaman la reunion de diez eentenas, eien de. 
eenas 6 mil unidades? — Una unidad de millar. 

^C6mo se euenta desde mil en adelante?--De la misma 
manera que desde uno hasta mil, dieiendo: Mil, mil uno, mil 
dos, mil tres....mil eiento, mil eiento uno... mil quinientos... 
mil novecientos noventa y nueve, dos mil... eineo mil... 
eien mil... quinientos mil... oehoeientos mil... novecientos no- 



yGoosle 



.86 

nang pagsasaysay nang manga numeros sa eaparaanan nang 
manga eaeaunting tanda 6 manga huguis. 

PAG NUNUMERONG INAUIUIGA. 

^Anong manga uiea ang quinacasangcapan nang ma- 
ipagsaysay ang sampung manga unang numerong buo? — 
Ang manga sumusunod: Isa, dalaua, tatlo, apat, lima, anim, 
pito, ualO, siam, sampil. _ 

jAn6 ang itatauag sa mageasamahan 6 ang eatipu- 
nan nang sampung unidades?— Tatauaguing isdng dSeeim. 

^Paano ang pag-bilang nang mulang sampu hangang 
isang daan.? — Uiuieain nang ganito: sampii, labing-isa, la- 
bing-dalaua, labing-tatlo, labing-apat, labing-lima, lablng-anim, 
Iabing-pit6, labing-ualo, labing-siam, dalauangpil, dalauang- 

pu-t isa. dalauang-pu-t dalaua, dalauang-pu-t tatlo ta- 

tlong-pil apat na pii limang pa anim na pii pitong 

pa ualong pil siam na pu siam na pu-t siam, isang 

daan. 

jAn6 ang itatauag sa mageaeasamahan nang sam- 
pung deeenas 6 isang daang unidades? — Isang eentena. 

^Paano ang pag bilang nang mulang isang daan na 
hangang isang-libo? — Sa ganitong eaahuan: Isang daan, 
isang daa-t isa, isang daa-t dalaua, isang daa-t tatlo... 
dalauang daan, dalauang daa-t isa, dalauang daa-t dalaua... 
tatlong daan, apat na raan... hmang daan... anim na raan.., 
pitong daan... ualong daan... siam na raan... siam na raan 
at siam, isang libo. 

j,Paano ang itatauag sa mageaeasamahan nang sam- 
pimg eentenas, isang daang deeenas o isang libong uni- 
dades? — Isang unidad nang millar. 

^Paano ang pagbilang nang mula sa isang Mbo-t 
pagtutuloy? — Sa gaya rin nang guinauang pagbilang na 
mula sa isa na hangang sang libo, na uiuieain: Isang 

libo, isang hbo-t isa, isang libo-t dalaua, isang libo-t tatlo 

isang libo-t isang daan,... isang Mbo-t isang daa-t isa...,. 



yGoosle 



87 
venta y nueve mil novecientos noventa y nueve, un millon, y 
asi sucesivamente. 

iQ\ii nombres toman estos diterentes grupos de uni- 
dades?— Llamanse unidades, deeenas, eentenas, unidades de 
millar, deeenas de millar, eentenas de millar, unidades de mi- 
Uon, eentenas de millon, ete. 

^Y que relaeion tiene entre si estos diterentes ordones 
de unidades? — Que diez unidades de un orden, eomponen 
una dftl orden inmediato superior. 



NUMERAGION ESGRITA. 

euantas son las cifra 6 signos convencionaIe3 que se 
emplean en la numeraeion eserita? — Diez, euyas tiguras y va- 
lores respectivo3 son los siguientes: 

0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 
eero, uno, dos, tres, euatro, eineo, seis, siete, oeho, nueve. 
^C(3mo se eserihen eon esta solas cifras los numeros 
enteros? — Eseribiendo las cifra3 6 guarismos que expre3en 
las unidades de eada orden unos al lado de otros, prinei- 
piando por la izquierda y ouidando de oeupar eon eeros los 
lugares donde no haya unidades. 



^En que orden se eseriben los diferentes grupos de unida- 
des? — Las unidades simpf.es seeseriben en el primer lugar de 
la dereeha, las deeena en el segundo, las eentenas en el 
tereero, las unidades de millar en el euarto, y asi susesi- 
vamente. 

Treseientos sesenta y eineo, se eseribe asi 365 

MH oeko eientos setenta y nueoe , .,. ... , i,879 



Hbste'd by 



Google 



87 

isang libo t limangdaan isang libo siam na raan siam 

na puo at siam, isang millon, at ganoon ang pag susun- 
dinsundin. 

^Anong manga ipinangangalang sangeap dito sa iba- 
ibang lumpon nang unidades? — Tatauaguing unidades, de- 
eenas, eentenas, unidades nang ' millar, deeenas nang mi- 
llar, eentenas nang millar, unidades nang millon, deeenas 
nang millon, eentenas nang millon, ete. 

^,.it anong eayarian mayroong pananarili ilong manga 
ibaibang hanay nang unidades? — Na ang sampung unida- 
dos nang isang hanay, nageaearoon nang isa nang hanay 
na ealapit sa mataas na bilang. 

PAG NUNUMERONG ISUSULAT. 



ayoBg pagcacaquilanlan iia guinagamit sa pag nunumerong, 
isusulat? — SampA, na ang huguis at eahalagahang earapa- 
tan ay ang manga sumusunod: 

0, 1, 2; 3, i, 5, 6, 7, 8, 9. 
eero, isa, dalaua, tatlo, apat, lima, anem, pito ualo, siam. 

^Paano ang pag siilat sa manga ito lamang na hu- 
gLiis ang lahiit na manga niimerong buo? — Manga isusu- 
lat ang huguis 6 guarismos na magsasaysay - nang unida- 
des nang bauat inauueol, rnanga ito ngang sa earatig nang 
manga iba, sisimulan sa daeong ealiusl at pag ingatang 
laguian nang manga eero ang manga ealalaguiang ualang 
unidades. 

^Sa anong ealalaguian maisusulat ang manga iba ibdng 
lumpong unidades? — Ang manga unidades simples manga 
isusulat sa unang ealalaguian sa eanan, ang mangi de- 
eenas sa iealaaa, ang manga eentenas sa ieatlo, ang manga 
unidades nang millar sa ieaapat, at ganoon papangyaya- 
rihin sa manga pageaeasunodsunod: 
Tatldng ddan amm na piid at limd, isusulat ang ganito 365 
Isdng libo nalon^ daan pilong pdd at siam i,879 



yGoogle' 



Doee mil quinientos oeho i2.508 

Qainientos mil doseientos onee. ... 500,2ii 

^Gomo se leen los numeros enteros? — Enuneiando los 
yalores relativos de sus cifras, enjpezando por las de orden 
superior. 

Veamos c6rao se leen los numeros que siguen: 

S45 se lee... Oehoeientos enarenta y eineo. 
5,200. ..y)... Cinco niil dos etentos. 
4i,060...i... Cuarenta y un mii sesenta, 
3.i00^5i0...i> ... T"es millones eien mil qunlentos die:s. 



Para averiguar eon mas facilidad el valor relativo de 
eada cifra, eonyiene separarlas en seoeiones de tres en tres 
de dereeha a izquierda, eomo se vera en el siguiente: 




p a- 



3 2 1.3 2 1,3 2 1,3 2 1,3 2 1,3 2 1,3 2 1,3 2 1,3 2 1,3 2 1 



3 3 3 



|§.i.c c S 3 33 3.2.2.3.3 3 £;£:s:3_3_3 3 3 3 3 3 3-11 

0,0.0. ^5" o 0.0,0,' ' ' o-o.^ 0,0,0." 

oaiog3go^Q non oroo 

eee ^TT ^S^'E: 333 



yGoogle 



88 
Lahing dulaudng libo limdng ddan at uald ... 12^508 
Limang ddang libo dalaudng ddat labing isd 500,2ii 

^Paano manga babasahin ang mangS numerong buo? — 
Sasaysaln ang manga halagang earapatan nang eaniang 
huguis sisimulan sa manga may eatungeulang halagang 
mataas. 

Maquiquita natin sa babasahing manga numerong su- 
musunod: 

845 na babasahin: Ualong ddan apat na puo at limd. 

5,200 5... Limdng libo at dalaudng ddan. 

4i,060 ... »... Ajiat na puo-t isdag libo at anim na pud. 
3.i00,5i0 ....... Tatldng millon isdng ddang liho limdng 

dda-t sampii. 

, ^Nang malining sa lalung madali ang halagang eara- 
patan nang bauat cifra, dapat na pag liiuahiualaln sa lum- 
pong tatlo-tatlo na mulang eanan paealiua, na paris nang 
maquiquita sa easunod: 

occ:oBcoBdoDcoacooc:oDcoDcpDgjiDd 

3 O - 3 O --3 O --LS O -■= O --B O --3 O -'3 O -'3 O -'3 o ^. 

f-o a.f-,-t — —o ci.r-a, pir-o ^^ a o-^o ^sro D.-.0 ^5^0 o. 

3p3a.Spa.3p3,3pp.3pjB.3pcl.3pn,— pp.— pE^-(KCi. 

32 1, 321, 321, 321, 321, 321, 32 1, 321, 321, 321 

33333C33B333CD3S3aa333B3333CfiC/"JW 
"UMPpppppppappppppppppppppp-. .-- 
3333333333333333333333333333: 
n., (1a .1C no rt^ .1n ils 1a fIO TO (10 no 30 30 00 30 30 30 30 Oo 30 00 00 00 00 3Q 00 .n ^ 



pPMPppppppppppppppppppppppp -..--—. 
3S33333333B33333333S33333333ria 
aq 05 30 0q 09 00 05 30 m 31) 05 30 35 35 Oq 35 05 35 35 O5 35 05 05 05 05 35 05 -3 "3 -3 

1i §.S.?.5.§.§.i.SS£§.l.§.§.§.§.r " " " " " 

i'^p'o'o'o'p'S'p'g 2 § p'p'^o'oo'i 
it-:3B31-:-iFPP-;t-;333' 



35 05 05 

S 3 3 



yGoogle 



( 



89 



SIGNOS ARITMETieOS. 

+ - = X : 

m^is-... mouos .. iguai a... muUiplieaiio poi'... diYiiiulo por... 

NU«ERACION LEGTURA DE VARI*S CANTiOADES IIAyORES. 

Unidad. 1. 

Deeena 10. 

Gentena 100. 

Millar 1,000. 

Deeena de millar .... 10,000. 

Gentena de millar .... 100,000. 

Millon 1.000,000. 

Deeena de millon 10.000,000. 

Gentena de miUon .... 100.000,000. 

Millardemillon 1.000,000,000. 

Deeena de millar de millon , 10.000,000,000. 

Gentena de millar de millon . 100.000,000,000. 

Billon 1.000,000,000,000. 

Denena de billon 10.000,000,000,000. 

eentenadebillon 100.000,000,000,000. 

Millar de billon 1,000,000,000,000,000. 

Deeenna de millar de billon . . 10.000,000.000,000,000. 

Gentena de millar de billon . 100.000,000,000,000,000. 

Trillon 1.000,000,000,000,000,000. 



Prineipios 6 preliminares de la Geometria. 

(iOue es GEOMETRiA?— La eieneia que trata de la exten- 
sion. 

iQue es extensi6n! — El espaci6 que oeupa un euerpo; 



yGoosle 



89" 



MASGA PALATANDANG ARITMETieOS. 

■ + - = X : 

iia-p;Liis..-':LiIaiig riang..capari3-nan^..paraiMmihin-sa. .Ija)iahanguin-sa.. 

NOilERAeii ll^PHGBllSA NANG IBA-ipiNG GABILAISGANG MTAAS." 

Isa. , 

Sampu. , • 

Isang. daan. - ' ' ' 

Isang libo. ^ ," '■ . ; 

Sampung libo 6 isang laesa. ■ :' 

Sampung laesa 6 isdng yuta. 
Sampung yuta 6 isang angao-angao. 
Sampiing angao-angao. _. , 

Isang daang arigao-dngao. .' ,• 

Isang libong angao-4ngac). , 1 , , 

, Sampung hbong angao-angao. .; 

Isang daang libotig angao-4ngao. • ' :' 

Mng libong libong angao-angao. " , 

Sampung libong libong angao-angao. ' ; 
Isang daan libong libong angao-angao. ■ : ; 

Isang libong libong libong an|ao-angao. -^ 

Sampung libong libong libong angao-angao. 
Isang daan libong libong libong angao-angao. , ; 

ISang libong libong libong libong angao-angao. 



Simala 6 raadlang easaysayaH nang Geonietna. 

^•An6 nga ang Geometm'a?— Ang earunungang sina- 
sadia-isa pagquilala nang Iaque at liit ,.nang anoman, 
sa uieang eastila-i extensi6n. ■ , 

^An6 nga ang extemidn? — Ang laque na ealalaguiang 
■ ■ .' 23" 



90 

tiene tres dimenci6nes, que son: longitad 6 largo, laiitud 
6 anolio, y alitira 6 grueso. (•) 

^Que es !iuperficie de un euerpo? — Las earas 6 limites 
que le separan del espaeio iniinito en que se tiallan todos 
los euerpos. Las superrieies solo tiene, longitud y latitud. 

(;Que son lineas? — Los limites de las Superficies; solo 
tienen longitud. 

(;Que son puntos? — Los limites de las lineas. (■■"'■) 

^Que es /iijura? — La forma de la estension. 

^Qne son /iguras ipiales?—h3.s que tiene la misma for- 
ma y la 'misma extensi6n. 

^Que soafujuras eguinalentes'? — Las que tienen diterente 
forma 6 igual extensi6n. 

^Que son figuras sernejantes? — Las que tienen la misma 
forma; pero distinta extensi6n. 

jC6mo se Uama la medida de la extension? — En ias !i- 
neas se llama loiigitad, en las superficies se Uama drea^ y en 
los euerpos ooi(.'me«. 



{') La altura 6 i;ruaso se llama en algunos easos profiindidad. Se 
diee; H. altura de iin hombre, de un arbol, de una lori-e, de una mon- 
tana, y la profandidad de un pozo, de un estanque, de uu rio, de los 
mares, ete. 

('■) Auntiue c\ punto matemdtieo 6 gGomdtrieo no tiene extensi6n, 
lo senalamos, sin embai-go, eomo el punto de la eseritura c«'mun. 



yGoogle 



90 
sinasadao nang isang eatauan; mayroon tailong easueatan, 
na ,ito nga: ang Idgo 6 haba, ang igsi'O lapad, at 
taas 6 eapal. {*) 

^Ano nga ang superficie nang isang eatauan? — Ang 
manga niuelia 6 mang-a hanganan na nagpapahiualay sa 
ealaehang di aabutin na quinalalaguian nang lahat na ma- 
nga eatauan. Ang nlanga superfide 6 mueha mayroon la- 
mang na haba at lapad. 

^Ano nga ang manga (lutnt 6 lineas? — Ang manga han- 
ganan nang manga supertieie; iamang ay mayroong eahabaan. 

^Ano nga ang manga puntos? — Ang mangahangan 
nang manga guhit o lineas. (•*) 

jAno nga ang. huguis 6 /igura? — Ang yaring huguis 
nang laque. 

■ (^AaoBg&mghuiiuis nn mageaparis? — Angmangamay- 
rooh iisang huguis at ang eaisa ring laq_ue. ' 

^,An6 nga ang mangy, huguis nang madeasing-timbdng sa 
laque 6 equivalentcs? — ^Ang manga mayroon di mageasing 
huguis, dapua-i mag eaparis sa laque at timbang., 

^;Ano nga ang manga mageasing-huguis? — Ang manga 
mayrOong mageaparis sa huguis dapiia-i di magea-sing laque. 

(■.Ano nga ang tauag sa sueat nang laque 6 exten- 
sion? — Sa manga guliit tatauaguing kab& 6 longitud, sa 
manga minumueha tatauaguing sueat naiig sinasaddo nang 
niiiehd 6 area at sa manga eatauan ang sueat nang ca- 
buoan sa laque 6 yolumen. 



(•) Ang tdas 6 eapdl linatauag sa ibang manga eabagayan eala- 
.liraan. SaSabihin: ang taa's nang isang tao, nang isang eahoy, n^ng 
■ isang torre. nang isang bundoe, at ang ealaliman nang isAng' bal6n 
nang is;Vng tanqu6, naag isang ilog, nang manga dagat, ete. 

(•*) Gaiiimat ang puii^o niatom'dtieo 6 D^onletrieo ay ua'ang laqu6 
atniiig itinatanda, bagaman )varisnangpuat6nangisiuusulat naearuniuaii. 



dbyC(1C">l^lc 



91 



Prindpios 6 prelimioares de la GeograSa 

^Que es GeograpIa? — La eieneia qae tiene por objeto 
la desei'ipeion de la Tierra. 

iQae figura tiene la Tierra? — La de un globo 6 estera, 
iiamada por esta razon 5/060 terrdqueo. 



jQiic divisi6n se liaee de la Geogralia? — Se divide en 
aslionomia jisica y polilien. 

jQue es Geograh'a Astronomiga? — La que eonsidera. 
la Tierra eomo un euerpo eeleste y determina la rela- 
ci6n que tiene eon los denias astros. 

jQue es Geograpia FisiCA? — La que estudia la torma 
y dimensiones del globo terraqueo, el aspeeto de su super- 
flcie, sus dimensiones naturales y la distribueion de los seres 
que le pueblan. 



^Que es Geograpta PoLiTieA? — La que deseribe las di- 
visi(3nes que el hombre ha estableeido en la superficie 
-4ef^estre , y cl go bierno, religion, usos y eostumbres de sus 
habitantes. (*) 



FIN. 



(*) La GE!oaRftFift Teeibe tambieo los norabres de historiea, militap, 
miriiriti!, fi^pil, botanii:a, eto., segun el objcto espi}.;iai a que se npliea. 



yGoogle 



91 



Simnla o inadlang easaysayan nang GeograBa 

jAn6 nga ang GEOGRAFiA? — Ang earunungang may- 
roon sadiang tungeol nang eaguhitang huguis sa eahu- 
lugan nang Lupa. : 

(!An6ng huguis mayr6on ang Lupi? — Ang sa isang , 
globo 6 esfera, (sa maeatuid huguis nit6-i mabilog na 
parang dalandan) na tatauaguin sa gamt6ng eatuiran globo 
lnraqii''o (6 globo nang ealupaan). 

^Anong bahagui ang gagauin sa GreograCa?— Baba- 
hanguin sa astronomia jhiea at polUira. 

^An6 nga ang Geograpia Astron6mica? — Ang pag- 
papalagay na ang Lupa na parang isang eatauan nnng 
langit at nanarili nang cac4niah4n na mayr6on sa manga 
ibang astros. 

^Ano nga ang Geograkia FisiCA? — Ang pinag iara- 
lan sa eayariang huguis.labis at manga easueatan nang glo- 
bong ealupaan, ang inahuhuguis nang eaniang eamuehaan, 
manga eaniang sueat na eaugalian at ang baha-baha,guing 
pinageaealaguian nang' mang4 bagaybagay na buhay nang 
' manga nangatitira. 

^Ano nga ang GEOGEAriA PoLiTiGA? — Ang pangA-su. 
sulat na manga' bahagui na ang tao ay siang gumaui 
sa ibabao nang lupa, at ang. eapangyarihan, religion, ma- 
nga uam' at eaugalian nang sa eania-i nangatitira. (*) 



gatapusAn. 



{*) Ang Geograpia tumatangap naman nang mang^ psngatang his- 
lopiea, militar, raereanti!, fa,bi'i!, botaniea, ete, alinsunod $a aealaog 
sinasadia" na pagpapalaguian. 



yGoosleii 



/ 



dbyGoogle 




yGO0gl| 



Hosted by LjOOQ|C 



94- 



§N 



1 



Ni' 






5s^ 



^ 









=^. 






Vi 






'^. 



it 



^ 






5 5».|g 












I 









•§ ^ll^l^ 



l^ 









^ 



^ 



1rlJJ 



yGoogle, 



m DE ERRATAS 



95 



Pilgina 1." renglon i." easilla 2."" dangal— se debe 
deeir — dangal. Pagina 2.' renglon 2." Teadosida — Tradh- 
eiDA, reaglon 12.» OBEJETA— 'OB^ETA, renglon 22.° de la 
pagina 2.' y renglon 23.° de la pagina 2." Ortografia— Or- 
tologia, renglon 25.° Sa— May, eapaMntuiutan— 
eapahintulutan, puno puno. Pagioa 4," rengIon4.» 
sadiang — sadiang. renglon 10.» sadiang — sadiang, renglon 
16.° anomang — anomang, renglon 32.» eapangagao — eapa- 
ngagiio. Pagina 5." renglon 4." maliinhin — mahinliln, renglon 
13.° sinadiang — sinadiang. Pilgina 6." renglon 29.° magea- 
eilsamahan — mageaeasaniahan, ipinagsasaysay — ipinagsasay- 
say. Pagina 7." renglon 4.° eahiualayang — ealiiualayang, 
renglon 15.° sinasadiang— sinasadiang, renglon 19.° nagsa- 
saysay — nagsasaysay, renglon 22.° nagsasaysay — nagsasay- 
say, renglon 27.° hindi — hind! Pagina 8.' renglon 3.° per- 
teeen — perteneeen. Pagina 8." renglon 4.° guinapapalaguian — ' 
qi,nnapapa!aguian, renglon 14.° taburete — uupan, renglon 
15.° AHn — Ano nga, renglon 16.° nasasaelao — nasasadao, 
renglon 24.° sasaysain — sasaysain, renglon 28.° hindi — hindi. 
Piigiria 9." renglon 9.° ipinagsa.saysay — ipinagsasaysay. 
Pagina 10." renglon 4.° eaniang — eaniang, ealalaguian — 
ealalaguian, renglon 31.° isang — isang. Pagina 11." renglon 
2.° isag — isangi renglon 27.° da.lauang — dalauang, renglon 
28.' dalauang — dalauang, bagaman — bagaman. Pagina 12." 
renglon 1.° maguing — magm'ng, renglon 33.° iisang— iisang. 
Pagina 13." renglon 2.° napacalaquin — napacalaqulng, ren- 
glon 8." anomang — anomang, renglonl4.» eahuluga-i — eahu- 
luga-i, renglon 20.° caturiga-i_caturinga-i. Pagina 14." renglon 
14.° uaning — uani'ng, sumusunod — sumusunod. Pagina 15." 
renglon 2.° quinacahulHga-i — quinacahuluga-i, renglon 3.° 
maguing — maguing. Pagina 16." renglon 2.° inilalagay — ini- 
lalagay, ealalaguian — ealalaguian, renglon 8.° pang — pang. 
Pagina 17." renglon 9.» gagauin-^gagauin. Pagina 21." 

24 



yGoogle 



96 
renglon 33." namang— namang. Pagina 2i.'- renglon l8.° 
ISA— ISA, renglon 34.° naman — naman. Pagina 25." ren-- 
glon 13.° guerra-i — pag-babaea-i, renglon 28.° sumusulat — 
sumulat, renglon 32.° panahon — panahon, renglon 36." 
panahon — panahon. Pagina 27." renglon 3.° leao-i — leao-i, 
renglon 15.° leao-i — leao-i, renglon 23.° leao — loao Pagina 
28." renglon 9.° leao-i — leao-i. renglon 13.° leao-i — leao-i, 
renglon 16.° leao-i — leao-i, renglon 20.° ieao-i — ieao-i. Pa- 
gina 29." renglon 4.° leao-i — ieao-i, renglon 8.° leao-i — 
leao-i, renglon 15.° leao-i — leao-i, renglon 19.° Paguiguing — 
Ipaguiguing, renglon 25.° leao-i — ieao-i. Pagina 30." renglon 
4.° leao-i — leao-i, rengloh lff.° leao-i — leao-i, renglon 18.° 
Icao-i— leao-i, renglon 28,° leao-i — leao-i. Pagina 31." ren- 
glon 11.° amaria — amaria, t-englon 12.° amarlas — amarias, 
amase — amases, renglon 13.° arnaria — amaria, renglon 15.° 
amariais — amariais, renglonl6.°amaran — amaran, amartan — 
amarian, renglon 23.° habria — habria, renglon 25.° ha- 
briais — habriais, hubieseis — hubieseis. Pagina 31." ren- 
glon 8.° leao-i— leao-i, renglon 11.° loao-i — leao-i, ren- 
glon 18.° leao-i — -leao-i, renglon 22.° leao-i — leao-i. Pa- 
gina 82," renglon 3.° amares — amares. Pagina 32." ren- 
glon 3.° leao-i — leao-i, renglon 7.° leao-i — leao-i, renglon 
20.° leao-i — Icao-i. renglon 24.° leao-i — leao-i. Pagina 33." 
renglon 3.° leao-i — leao-i, renglon 11.° leao-i — leao-i, ren- 
glon 17." leao-i — leao-i renglon 21,° leao-i — leao-i. Pagina 
34." renglon 22.° hubierais — hubierais, habrtais — habriais. 
Pagina 34." renglon 4.° leao-i — leao-i, renglon 8.° 
leao-i — leao-i, renglon 15.° leao — leao, renglon 19.° 
leao — leao, renglon 26.° Icao-i — leao-i. Pagina 35." ren- 
glon 4.° EL — EL. Pagina 35." renglon 3.° leao-i — leao-i, 
renglon 16.° leao-i — leao-i, renglon 20.° leao-i — Ic4o-i ren- 
glon 24.° leao-i — leao-i. Pagina 36." renglon 7.° leao-i — 
leao-i, renglon 13.° leao-i — leao-i, renglon 18.° leao-i— leao-i, 
renglon 27.» Icao-i — leao-i. Pagina 37." renglon 16.° ha- 
briamos — habriamos. Pagina 37." renglon 3.° leao-i — leao-i, 
renglon 11.° leao — Mo, renglon 15.° leao — ledo, renglon 



yGoosle 



97 

22." leao-i — Ic4o-i, renglon 2(3." leao — Ic4o. Pagina 38." 
renglon 9.° isinasaysay— israASAYSAY, renglon 18.° papa- 
lagay — papalagay. renglon 21.° eatapusan — eatapusan, te- 
ner — temer, renglon 23." tatlo — tatlo, renglon 40.° naman_ 
namang. Pigina 39." renglon 6.° iealauang— iealauang, ren- 
glon 13.° yaong — ya6ng, renglon 16.° eaniang — eaniang, 
renglon 25.° sumusunod — sumusunod, renglon 27.° eata- 
pusang — eatapusang, renglon 29." ngang — ngang. Pagina 40." 
renglon 2.° sinusundang — sinusundang, catapusang=cata- 
pusang, palit — palit. Pagina 41." renglon 5.° tumama — td- 
MAMA, TAM.i — TAMA, renglon 8.° papalit — papalit, renglon 
10.° nagdadagdag — nagdadagdag, renglon 16.° sasalita — 
SASALiTA, caya — CAYA, renglon 17.° eatapusang — eatapu- 
sang. Pagina42." renglon 1." gumada — gumaua, pag-gaua — 
PAG-GADA, renglon 3." sinusundan— sinusundan, renglon 9." 
sundan — sundan, renglon 10.° PAG-BABALic--PAG-BABALic, 
renglon 14.° natatalang — natatalang. Pagina 43." renglon 5." 
sinusundan — sinusundan, renglon 11.° tingnan — tingnan, na- 
tatalang — natatalang, renglon 14.° bagang — bagang, renglon 
16.°ito-i — ito-i, renglon 17.° eautusan — eautusan rengloh22.'°^ 
isasaysay^isasaysay, Pagina 44." renglon 7.° ealalaguian — 
ealalaguian, renglon 8,° napapalitan — napapalitan, renglon 
9.° ilalagay — ilalagay, renglon 19.° gagauin — gagauln, ren- 
glon 20.° pagtangap — pagtangap, renglon 29.° pang — pang. 
Pagina 45." renglon 7.° aqui — aqui, alii — ahi, alli — alli. 
Pagina 45." renglon 8.° ngayon — ngayon, renglon 9.° 
man — man renglon 10.° aqui — aqui, alii — ahi, alli — alli, 
renglon 24.° ualang — ualang. Pdgina46.' ProposieiOH — 
Preposieion, renglon 7.° hada — hdeia. Pagina 46." ren- 
glon 7.° sumusunod — sumusunod, renglon 10.° haeia — 
hdeia, renglon 29.° baquin — sapageat, renglon 30.° ano-t — 
ano-t, asi que — asi que. Pagina 47.' renglon 14.° siN- 
TAxis — swTAXis. Pagina 47." renglon 6.° interjeccioh — 
interjecci6n, renglon 11.° ojala — ojala, Fuego de Dios — 
Fuego de Diosl, Que lastima — Que lastimal. Pagina 
48.' renglon 21.° indomitos — inddmilos. Pagina 48." ren- 



yGoogle 



glon 4." ipinagsasaysay — ipinagsasaysay, renglon 10.° ca- 
pahintulutang — eapahinlulutang renglon 16.° eaniang ca- 
niang, renglon 10." eaniang — eaniaiig, easarin'an — easa- 
rinltin, renglon 20." iba — ibd, renglon 23." tatlo — tat'6, 
renglon 27.° mairuguin — mairuguin, renglon 29.° iiido- 
mitos — inddmitos. Pagina 49.' renglon 12." quien — quien, 
renglon 15.° qiiien— quien, renglon 18.° quien — quien. Pa- 
gina 49." renglon 14.» suraasadao — sumasaelao, nasasa- 
elauan — nasasaelauan, renglon 10. ° sumasaelao — sumasa- 
elilo, lumalagay — lumalagay, renglon 19.° suraasad'ao — su- 
raasaelao, renglon 23.° ualang — ualilng, renglon 25.° su- 
masa.cIao— sumasaelao, renglon B0.° sumasaelao — suma- 
saeltio. Pagina 50." renglon 5.° paquingan — pa^uingan^ 
renglon 7.° sumasadao— sumasaelao, renglon 8.° nasa. 
elao — nasaelao, renglon 10.° eaniang — eaniang, renglon 17.° 
aqui — aqui, renglon 21.° palagay — palagiiy, renglon 22.° 
sa-saysain — sa-saysaln, renglon 27.° sumalansang — suma- 
lansiing. renglon 29.° suinalansang— sumalansiing, renglon 
30.° eaniang — eaniiing, renglon 32.° sinasaelao — sinasaelao. 
Pagina 61." renglon 4.° sunod — sunod, eaniang eaniiing, 
renglon 13.° bigay — bigiiy, renglon 27." nagbibigay — nag- 
bibigiiy, renglon 32.° ngang — ngiing, renglon 33.° ma- 
guing — maguing, renglon 35." eahuluga-i — eahulugii-i, ren- 
glon 36.° ipinagsasaysay — ijjinaijsusaijsdy. Piigina o2." 
renglon 14.° sinasadao — sinasaeliio, renglon 19,° eanilang — ■ 
eaniliing, renglon 24.° pang — piing, renglon 28.° mangag — 
mangiig renglon 29.° gumiigabe — gumagabe, gabe-i — gabo-i 
renglon 34.» miiguing maguing, renglon 36." maeababa- 
lie — maeababalie. Piigina 53." renglon 3.° malaquing — 
raalaquing renglon 11.° ngang — ngiing Piigina 54.' ren- 
glon 28." i'astieia — justicia. Piigina 54." renglon 16.° 
pag-sasaysay — pag-sasaysiiy, renglon 21.° masusunod — 
masusunod, renglon 23.° bigiiy — bigily, renglon 27.* 
eanilang — eanilang. Piigina 55." renglon 16.° ualang — ua- 
lang, renglon 19.° sunod-sunod — sunod-sunod,- renglon 
23.° inilalagay — inilalagily. Pilgina 56." renglon 6.° ieala- 



.Goosle 



uang — iealauang. Pagina 57." renglon 22.° mageaeasunod — 
mageaeasunod, renglon 27.° naman — naman, renglon 36.° 
se — sa. Pi'igina 58." renglon 6.° ualang — ualang, renglon 
8.° cahuluga-i— eatialugay, renglon 15.» leao — leao, renglon 
17.» eaiiuluga-i — ealiuluga-i, renglon 20.» babanguitin — ba- 
baguitin renglon 23.° ualang — ualang, renglon 28.° Suma- 
got — Sumagot, renglon 29.° panginginig — panginginig, ren-- 
glon 36.° ihibig— iliibie. Pahina 69." abutin — abutin, ca- 
niang — eaniang, renglon 13." ganitong — ganitong. Pagina 
60." renglon 6.° quinacasangay — quinacasangay. Pagina 
63." renglon 4." gagauin — gagauin, renglon 5." Dalauahin— 
Dalaualiin, renglon 16." manarili — manarili, eaniang — ca- 
niang. Pagina 64." renglon 12." sasaysain — sasaysain, ren- 
'glon 17." Gailan — Gailan, renglon 32." dalauang — dalaudng. 
T'agina 65.' renglon 23.» iQue — iQue. Pagina 66." renglon 
26.° nuynuin--nuynuin, renglon 37." eaniang — eanidng. 
Pagina 67.' renglon 14.° (6) se debe suprimirse. Pagina 
67.' renglon 30.° estas^estos: La — El, renglon 31.° pri- 
mera — primero. Pagina 67." renglon 6.° ring — ring, ren- 
glon 12.° madlang — madlang, renglon 14." ipinagsasaysay — 
ipinagsasaysay, renglon 16." ipagsasaysay — ipagsasaysay, ui- 
ean — uieang. Pagina 68.' renglon 3." La — El, renglon4.' se- 
gunda — segundo. Pagiiia 68." renglon 1." vir6 — biro. Pagina 
69.' renglon 13.° los — las, renglon 18." magusenlas — 
mayiiseulas, otra — forma. Pagina 69." renglon 3.» Paa- 
no — Paano, renglon 7.° maaring — maaring, renglon 21.° 
malalagui — malalaqui, ga'nitong — ganitong, Pagina 70.' ren- 
glon 21.° Giux — Gua, giio — guo. Pagina 70." renglon 3.° 
nangag — nangag, renglon 6." Paano — Paano, renglon 22.° 
mauiuiea — inauiuieS,, renglon 24." Gua — Gua, giio — guo,- 
renglon 25.° gamagaua-i — gumagaua-i renglon 27." Lahat — ' 
Lahat. Piigina 71.' renglon d." gaiiero — agiwro. Pagina 71" 
renglon 8.°Maguing — Maguing,renglon 35." pinagpaanua-i — 
pinagpaanua-i. Pagina 72." renglon 28.° malaeas — malaeas. 
Pagina 73." renglon 4.* sumusunod — sumusunod, renglon 
6.° amortigueis — amortigiieis. renglon 18." Paano — Paano 



yGoosle 



100 

Pigina 74." renglon 10.' Magbigay— Blagbigely, renglon 11.* 
eaniang — eaniang, tuos — tuos, renglon 15.° ipinagsasaysay— 
ipinagsasaysay, renglon 18." niyang — niang, renglon 29.° Pa- 
ano — Paano, renglon 30.° Pinagpapalaguia-i — Pinagpapala- 
guia-i, renglon 21.° pinapaguitaanan — pinapaguitaanan, Pa- 
gina 76." renglon 15." mababa — mababa, renglon 20.° ca- 
taasan — eataasan, renglon 22." ta — at, renglon 27.° bul- 
toe — bultoe, renglon 30.° mayroong — mayrdong renglon 
83." eaniang — eaniang, renglon 34.* gauin — gauin. Pagina 
76." renglon 4." eaniang — eaniang, renglon 6." pagbu- 
buong — pagbubiion, renglon 13° maalaman — maalaman, ren- 
glon 27." Paano — Paano. gagauin — gagauin, renglon 28.° 
maayos — maayos, tuos— tiios, renglon 33.° lalabasa-i — la- 
labasa-i. Pagina 77." renglon 8." Paano — Paano, renglon 
19° • Pagcacaquilanlang— Pagcacaquilanlang. 
Pagina 78." renglon 4." pagcacaquilanlang — pagcacaquilanv 
lang, renglon 13.° Gasusuniian — easusum'Ar, Pagina 82." segunda 
easilla renglon 9.°Panahon — Panahon, renglon 18.' de la 
misma easilla. Pina ea-popoong c6 — Pinaea-popoong c6. Pa- 
gina 83." renglon 4.° sumusunod — sumusun6d, renglon 9.° 
daan—daan, renglon 10.° Paano-Paano, renglon 20.° ro- 
mana — romana. Pagina 84." renglon 1.° Paano — Paano, 
renglon yertieal 5." daan — daan, id. renglon 7." sampong — 
sampung, id. rengIon9.° sampong — sampilng, id. renglon 12.° 
daan — daan, id. renglon 13.* sam-pu — sampu, id. renglon 
l^.'sampong— sampung, id. renglon 16.°Iimang — limang, id. 
renglon 16." daan — daan, id. renglonl7.° puo — puo, renglon 
12° easaysayan nang — no debe ser bastardilla ni el signo pa- 
rentesis despues de sa), renglon 25.° despues de bagay, una 
eoma eomo tiene puesta y sigue — gaya nang — se suprirae la 
eoma y no debe ser bastardilla y sigue las palabras isang suiia, 
apat na oras, sampung libro. todas bastardillas, renglon ul- 
timo Isdng) — hdng baha — se suprime el parentisis. Pagina 
85." renglon 35.° este aumento: (sa maeatuid: ang pagsa- 
samasama, pag aalis nang labis at pagpaparame.) Pagina 86.' 
renglon 10.° yentidos — yeintidos. P4gina 87.' renglon 11.° 



yGoosle 



101 
cifra — cifras. Pagina 87." renglon 2" despues de la pala- 
bra: at siam, se debe segair — "dalauang libo....limanglibo.... 
isang daan libo....limang daang libo....ualong daang libo.... 
siam na raan siam na puo-t siam na libo siam na raan 
siam na puo at siam," isang millon eomo ya tiene indi- 
eada, ete. renglon 19.° tatlo — tatlo, renglon 31.° ieaapat — 
ieaapat. Pagina 89.' renglon 26.° espaeio — espaeio. Pa- 
gina 90." renglon ^O.'manga — manga. Paginagi.'renglon?." 
astronomia — astronomia. Pagina 91." renglon 9.° gagauin — 
gagauin, renglon astronomia — astronomta. 



Toda palabra manga se aeentuara eonto esta: manga. 



NOTA 



GASTELLANO. 



La aeentuaeion en la eseritura de este 
dialeeto tagalo, no se aeostumbran ponerlas, 
por eonsiguiente, no lo atribuyen por erra- 
tas; pero en orden de la pronuneiaeion, es 
advertible por muy eseneial y neeesario, por 
eonoeer tono analogo a todo idioma, asi 
haee eomprender la eleganeia que debsrla 
per'eibir las pronuneiaeiones. 



y SU TRSOUeeiON 



TAGALO. 



Ang acentuaci(5n sa sulat nit6ng uieang 
tagalog, hindi manga inuugaliang gamitan, 
sa easunuran hindi manga ipinalalagay na 
sala; datapua sa earapatan nang pangungu- 
sap, ay sueat badhing tunay na lubos at eaila- 
ngan, sa pageat nacacaquUala nang eaanuang 
tunog at bali na eaparis, nang lahat na 
uiea, ganOon nayaring mapagbatiran ang ca- 
riquitan sa dapat maringig nang manga pa- 
ngungusap. 



yGoogle 



103 



Indiee de los riidimientos elementales pe trata esta 
Gramatiea. 

Tratados. Paginas. 

Emblema de la sabiduria 1' 1" 

Oficio de la Direeeion general de Administraeion 

Civil 6 la eonseeion al autor de esta obra. . 3' 

Prologo del aulor. i' 

Prineipio de la Gramatiea eastellana y Tagala 6 sus 

prelimires 6' 

Parte PRiMERA. — La Analogia 7' 

Generos 8' 

La deelinaeion y los easos 8' 

Los .Artieulos 10' 

, De los Nombres propios, eomun 6 apelatiyo. . .11' 

De los Adjetivos 13' 

De los Pronombres 15' 

La Deelinaeion de los Artioulos -17' 

La DedinaeiSn de los pronombres personales. . . 18' 
La Deolinaeiein de los nombres sustantivos . . .20' 
Deelinaoion del nombre adjetivo en su forma neutra . 20' 

Del Verbo 21' 

Los numeros y las personas . 22' 

De los tiempos 22' 

La formaci6n de los tiempos en eada uno de los 

modos del verbo 24' 

La conjugaci6n del verbo auxiliar Haber. . , .26' 

La conjugaci6n del verbo auxiliar Ser 28' 

EjempIo de la primera conjugaci6n del verbo regular 

Amar 29' 

Ejemplo de la segunda conjugaci6n del verbo regular 

Temer 32' 

25 

r-. 

HostedbyLjOOQlC 



105 

nang preposici6n nang easong ablativo sa manga 
paginang 9.' 9." at manga signong na sasaysay 

sa manga paginang 67' 66" 79" 

Gatalogp sa uieang eastila 80" 

Manga easulatang dinumali na ialung ealaearang 

guinagaul sa uieang eastila 81" 

Ang sa manga numeraeiones romanas 83" 

Simula 6 madlang easaysayan nang Aritmetiea . " 84" 
Simula 6 madlang easaysayan nang Geometria. . . 89" 
Simula 6 madlang easaysayan nang Geogratia . . 91" 
Huarang caligraficas 6 ang manga tandang easula- 

tan nang altabeto, puntuaeion at numeraeiin. 93"at94" 
Ang nag-papatunay nang eamalian 6 sa eaeulangan. 96" 
Pagcacaquitaan nang madlang quinacaliulugang si- 
nasadia nitong Gramatiea 103" 



CmPllSANlNGMGTl]TMO. 



dbyGoogle