Skip to main content

Full text of "H. Grotii De imperio summarum potestatum circa sacra commentarius postumus"

See other formats 


c;  H  GROTII 

IMPERIO 

S  V  M  M  A  R  V  M 
POTESTATVM 

CIRCA  SACRA 

Commentarius  fojiumus^  ^ 
EDITIO  SECVNDA, 

IN QT  A  SFBL  A TIS  TLrRlMlS 
prioris  mendts,  Caj)ita  ia  Paragr^fhos  ad 
mejjtem  tAntoris  diflin6ta  funt:  Prse 
tcreaque  Scolia  acceflerunt  Cl. 
DAVIDISBLONDELLI; 


PARISIIS. 


M.  DC  XLVIII. 


INDEX  GAPITVM 


CkV^irrrtmis  T^Qteflatibm  Impermcir^ 
^  i3  cafacra  competere^  pag.  r., 
//.  DiftinBa  ejje  Impcrmm  in  facra^& 

facram  fmUtonem^  ^  5 

///.  QmtifjHe  conveniant  facra  &  pro^ 

fana  quoad  im  imperandi^  4  ^ 

IV.  Solvmtm  cjHA  contra  Imperium  Sfim-' 
marnm  Poteftatum  circa  facra  objici 
folem^  d9 

V.  T>e  ludtciofummarfimpoteftatum  circa 
facra^  P4 

F7  .  De  modo  Imperii  circa  facra  relte 
exercendiy  1 2»  3 

ril.qyeSynodis,  |  ^5^ 

VlIhDe  Legijlatione  circa  fkcra,  197 

IX.  De  lurtfdi^lione  circa  facra^  21$ 

X.  De  eletlione  P aflorum  26  ^ 

XI.  De  Muneribm  in  Ecclefia  non  om^ 
ninonecejfariis^  335 

XII.  De  Subflmtione  ^  Dekgatione 
circa  facrd,  4^8 


\    -  ^^^^ 

"^-  -rT-r,mnii.  ' 


DE 

IMPERIO 

SVMM  ARVM 

POTEST ATVM 

CIRCA  SACRA. 

CAPVT  1. 

Summis  Poteftatibus  Imperiiun 
circa  facra  competcre. 

SVMMARIVM. 

I.  ExplicMur  fiatHS  Controverjidi.  2.  Im^ 
ferium  fnmmis  Poteflatihns  vindicatur 
ex  Hniverfitatemateriiej^ptaprohatHraii' 
BoritateSacrarnm  Literarum.  3.  Etra- 
tione  natnrali.  4,  Item  ex  univerptate 
fniss  qui  prohatnr  e  S.Literis.  Et 
€onfef[ion€  Philofophorum.  6.  f^indic^'- 

A  ^ 


2     De  Imperio  Summarum 

tur  idem  ius  direEia  auEloritate divina^ 
rum  ScriptHrarhm.  7.  Gonfenfn  Chri^ 
fiianorum  veternm.  8.  Et  Reforrnato-^ 
rnm.  <),  Et  Gentinm^  10.  CHmrefpeU^u 
ad  beatitudinem  dternam»  11.  Etadfe- 
licitatem  temporalem.  iz.  Qn^a  veram 
VsjUgionem  fe^niteur  vi  providentia 
divina.  13,  Etex  fuapte  natnra^  14*  Pen'* 
tificiorHrnconfejfio. 

Vm  M  A  M  poteftatcm  in- 
tcUigo  perfonam  aut  cae- 
tum  cui  impcrium  fit  in 
pbpulo  Solius  D  E I  impc- 
rio  ftibditum.  Vocem  ergo 
SnmnutPotefiatis  nonpro  iurefumimus^ 
ut  fumi  interdum  folct,  fed  pro  ius  ha- 
bente.quomodo  Latinismoseftloqui 
&:  Graccis.  Ncquc  alio  fcnfu  Apoftolus 
Paulus  dicit  t/Vefe;>^«Vo6f  i^HCflu^  quos  ecp- 
X^viuf  infra  vocat  &  Dei  Miniflros  ,  uc 
manifeftiflimum  fit  pcrfonas  ,  non  offi- 
cium  defignari.  Illudipfum  oTnpi^uvRc^ 
gi  Petrus  attnbuit,adnotandum  difcri- 
men  abinferioribus  poteftatibus.  Vulgus 
SHmmum  Tylagiflratum  vocat  hunc  de  quo 
agimus  contra  Latmx  vocis  ufum.  Naai 
Romanis  Magifiratns  minprum  potcfta- 
tum  nomen  cft.  Perfonam  dixi  aut  catnm^ 
ut  oftcnderem  non  Rcges  tantura  pro» 


Potejldmm  circa  Sacra^  5 

priedidoSj  qiios  abfolutos  pleriqueap- 
pellanr,  hoc  nomine  venire,  fed  &  in  Ari- 
ftocraticaRcpublica  Optimates,  fiveille 
SenatuSjfive  Ordines  ,  feu  quocunque 
alio  vocabulo  nominentur,  Debct  qui- 
dem  id  quodSummo  Imperio  imperer, 
clFe  vnunijfed  nonneceffario  vnum  natu- 
ra :  fufficit  enim  fi  fit  vnum  inftituto.  /w- 
periHm  latiori  fignificatu  fumimus ,  noa 
qua  iurifdidioni  opponitur,  fed  qua  eam 
includit ,  quo  ambitu  comprehcnditur 
iubendijpermittedi ,  prohibendique  ius* 
Solius  Dei  imperio  fubdi  hocimperium 
dicimus  rideocnim  Summa  Potefiasdici^ 
tur,quia  fuperiorem  inter  homines  non 
habet.  Sic  Optatus  Milevitanus  adverfus 
Parmon.  lib.  }.    Super  Imperatorem  non 
efinifi  folus  DEV^S ,  ^ui  fecit  Iwperato^ 
rm. &TertuUianus  adScapulam.  Co/i- 
mHS  Imperatorem  JtCy^nomodo  (^r  nohis  li^ 
eet&  ipjt  expedit  ,  ut  hominem  a  DEO 
fecnndHm      djuicquideft  k  DEO  confe^ 
cHtum^folo  DEO  minorem.  Hoc&ipfe 
volet  :ficenim  omnihns  maiorefl,  dum fola 
vero  Deo  minor  e(t.  Hoc  imperium  fub 
unoDeo  Gf^ciro/fVp©- vocant^T^Icy  icvfiixi 
•?PX^<^' Ariftotclcs  j  ifx^  [/^iyl^^-tuu  Philo ,  li 
K^.T@^  ahj.  Latinequidam  Alaiefiatem 
dixere.  Sedeavox  magis  dignitatem  ab 
Imperio  Summo  emancntcm ,  qua  ipfum 

A  i) 


De  Imperio  Summaruin 

impcriu  fignificat.     Huius  ergo  SHmmd 
Potcftatis  ira  dc&nitx ImpertHm  dicimus, 
non  ad  profana  tantum  fed  ad  facra  quo- 
que  cxtendi.  Qupd  paucis  probabimus: 
Primum  argumentum  fitabvnicate  ma- 
terise  circa  quam  verfaturPoteftas  Sum- 
ma  ,  dicitur  a  Paulo  Apoftolo  D  E  I  ejfe 
A^iniji-ya  ,  vindex  ad iram  ei  ^ni  mahim 
fecerit,  M ali  autcm  nominecomprehcn- 
ditur  ctiamomne  quod  circafacra  com- 
mittitur.Indcfinita  enim  locutio  omnino 
hic  tantumdem  valet  atque  univerfalis, 
Prov.io,  quam cxpreflit  Sd{omQn^\exfolio iu^iti(t 
infidens  oculis  fuis  ventilat  omne  malHm^ 
lofuvj,   Et  populuslofuae  obedicntiam  inomni- 
bus  polhcctur ,  qucmadmodum  &  Mofi 
paruerat.  Qaod  &  Ariftotcles  vidit  cum 
Mth.y^,  inquit li  vmoi  d-^j^fJi^icn  «fei  d^mdnm. Firma- 
tur  hoc  ipfum  a  fimiIi,vno  a  minori.Nam 
Patrislmpcrium  minuscftquam  Summae 
Poteftatis;De  Paterno  autem  Imperio  di- 
Coiyto.   citar^Filij  obedite  parentibHsin  omnihus. 

I n  omnibus  diViitmiimt  ttizm  facra,  Pkn^ 
fimilis  cft  huic  noftrae  illa  Patrum  ratioci- 
:R6m.  i^.   natio,  cum  ex  eo  quod  Paulus  dixir,  Om^ 
nem  animam  fummis  poteftatibus  fubjici 
debere ,  inferunt  ijfdem  fubjici  facrorum 
quoque  adminiftros,  Etiamfi ^poftolHS 
lntpi^,4dfi^^  ^^i^^fi  Evangelifta.etiamfiProffheta, 
&om,homfxnci\xit  Chryfoftomusi  cuius  veftigia  fc* 


PoteftdtumcircdSdcra.  / 

cjucns  Bcrnardus  in  epiftola  adArchic- 
pifcopu,y/  omnis^&veBra,  qnis  vos  exci-' 
pit  ab  vniverjitate.    Et  fane  cximi  quic- 
quam  ab  Impcrio  fummar  poteftatis  ratio 
nulla  patitur.  Nam  id  ipfum  quod  quis 
cximivolet,  autnulii  imperio  humano 
fubjcdum  facier,  aut  alterius  quam  fum- 
maspotcftatis  \  Qui nulli  imperio  fubjc- 
£tum  voletjprastcrquam  quod  excmptio- 
nis  probandac  onereadftringetur ,  quam 
probare  numquam  poterit  ,  manifeftam 
ctiam  in  rcbus  exemptis  ftatuct  iH^mrci,^ 
motVy  cuius  audor  Deus  non  eft^qui  omnia 
tam  naturalia  quam  moraha  certo  quo- 
dam  ordinedifpofuit.  Sicaquae  Summat 
Potcftati  fubducit,  alterius  imperio  fub* 
jicitjiam  in  uno  populo  duas  eflScit  Sum- 
mas  Poteftates,  quod  ipfius  fummitatis 
naturae  minime  cft  confcntancum>  imo 
ei  repugnat  quoties  vox  illa  non  negativo 
tantii  fed  &  afiirmativo  fignificatu  fumi- 
^ur.  Quo  illud  fpedat  Tcrtulliani ,  Sa  efi 
fummi  conditioy  utnihil  alind  adie^Het^  ne^ 
dim  fuperet.  Atquc  hoc  potiflimum  argu- 
mcntoDcorii  multitudincm  fantH  Patrcs 
oppugnant,quiaquod  SHmmum  cft,idcm 
nifi  Vnnm  efle  non  pofllt,  Praecipue  vcro 
Imperij  visiftamfummorum  multiphca- 
tioncm  repudiat  :  nam  ficut  in  homin^ 
una  cft  voluntas  qu«  cundis  mcmbris 

A  iij 


€    De  ImperidSummdrum 

membrorumquc  adionibusimperat ,  ita 
in  civili  ifto  corpore  quod  imperac.vnuin 
eft.  Arsenimimitatur  naturam.  EcRef- 
publicaipfa  vna  dicitur  pr^cipue  refpe- 
^u  vnius  fummeimperantis.Hoc  verum 
cffc  efFedibus  demonftratur ,  ex  quibus 
de  poteftatibus  &facaltatibus  iudicium 
fieri  folct.  Effedus  enim  Imperij  func 
ebligatio  &^£?^^?/<?.Siautemplures5e(fenc 
fummi  imperanteSjUt  plures,  polfent  efte 
imperata  contraria  ,  aut  contrarietatcm 
implicantia.At  contrariaaut  obligatio  auc 
coaSlio  circaidem  naturse  rerurepugnat, 
Atqueideo  quotiei>  intcrduas  leges  ori- 
tur  ea  quam  Rhetores  vocant  i>t'^ie.i^dLno$. 
fcflcp^» ,  altera  femper  earum  obligare  defi- 
nic.    Ha!c  eft  ratio  cur  paternum  impe- 
rium,quodeftnaturale&antiquiffimum, 
Deus  cedere  volueric  civili  iraperioy  ei- 
quc  fubjici ,  quia  fcilicet  quod  fiimmum 
cratfuturum^idplusquamvnumeirc  non 
poterat.  Si  quis  ergo  dixcrit  adiones  eftc 
diverfas,alias  puta  iudicialeSjalias  milita- 
res,alias  Ecclcfiafticas,ac  proindehuius 
diverfitatis  rcfpedu  pofTe  ipfum  Sum- 
mumlmpcriuminplurcsdividi,  fequitur 
cx  eiusfcntentia  ut  codcm  tcmpore  idem 
homoabhocirciufllis  adforum,  ab  illo 
ad  caftra,  ab  illo  rurfus  in  templum ,  his 
omnibus  parcrcteneatur,quod  cft  ccVi/- 


Totejldtum  circd  Sdcra.  ^ 

Vdtrro^  j  unde  a  Tacito  rcdle  didum  3  Omnes 
pr^ciptHnt  j  nemo  exe^mtHr  :  aut  Ci  non 
omnibus  ,  ergo  ordo  quidam  crit  intcr 
imperantes  ,  8ccedet  inferior  fuperiori^ 
ac  proinde  verum  non  crit  SHmmum  Im-^ 
pertH  pencs  omnes  divifim  fuifTc.Huc  illg 
fpedant  Divina^  fapicntisB  voees,  Nemo 
poteft  duoyus  Deminis  fervire;  &  Regnum 
in  fe  divifumdifsipabitnr.  Hucillatrita 
ciyad-oy  'rohvKoi^yin  ;  8c  omnis  poteftas 
confortis  impatiens.  Aliter  fe  rcs  liabet  in 
imperiis  quae  Summo  fubfunt :  hxo  enim 
penesplures  utplurcscirc  polTuntrquia 
vcrfantur  circa  perfonas  diverfas ,  aut  fi 
circa  eafdcm,  quod  ficri  poteftjtum  fum- 
mus  imperans  ita  illa  ordinat  ut  inter  fe 
non  coilidantur.Haec  autem  ordinatio  in 
fummis  impcriis  haberinon  potcft.  Eft 
enim  ordinans  ordinato  fuperius ;  Pras- 
terea  fic  daretur  progreffus  in  infinitum. 
Nec  patcbit  efFugium,  fi quis  D  E VM  fta- 
tuit  communem  ordinatorem:  ordinatio 
cnim  hic  neceflaria  eft  kcl^*  gxotr<*,hoc  eft 
fpecialis  requiritur  declaratio  voluntatis 
fccundum  fingulas  circumftantias :  alio- 
quicvitari  dKccT^^^-uffici  nonpoteft,  ut  ex 
ante  didis  apparet.  Hanc  autcm  declara- 
lionemKuy  hcA^a  Deus  non  facit.  Sunc 
qui  oh']icUnty  Reges  ^uddarn  imperarenon 
pojfe  ,  nifi  confenfus  Ordinum  aecejferit. 

A  iiij 


s     T)e  Imperio  Summarum 

Scd  Iii  non  videnc  quibus in  locis  id  iurig 
cft,ibi  fummum  imperium  non  ede peries 
^^r^^i.fcd  autpene^  Ordines^zm  ccrte penes 
id  corpHS  y  (juod  Rex  &  i^nni  conftitiiHnty 
ut  Bodinus,  Suarczius ,  Vi£toria , alijque 
nbundedemonftrarunt.  Certe  rummurn 
imperium  totum  habcrc,&  aliquid  impc- 
rare  non  poffe,  idco  tantu  quod  altcr  ve- 
tet  autintcrcedat,  planefunt  tftVt/rasTa.Ob 
hancmateri^^circaquam  occupaturfum- 
ma  poteftas  ,  univcrfitatem  ars  ipfa  rc- 
gnandi  ^quaPlato  mo ^^cnKialjLh ^modo. 
mfKivKlaj  ^  interdum  avnTnTztmiKhu  vocar, 
cidem  Platoni  dicitur  S^mrtivm  ^hoc  cft 
CBnftitHtrix  effc  artium  omnium  :  Arifto- 
teles  eandem  vocatc6f;)^m;6Tcraity,&Philo 
invita  lofephi  lix^^  n^^vSv  )^  iTn^HtJilw 
im<^Ytucd)/^  quianuUa  cft  ars ,  nullafcientia, 
cui  non iiiaimperare,  quaque  non  uti  do- 
ceat.  Vniverfif  ati  matericC  rcfpondet  finis 
quoque  univerfitas,    Paulus  Apoftolus 
I)EI  Mimftram  efTe  dicit  fummam  po- 
teftatemeV  T5  dya^ovad ^<?;7«w,qualecun- 
que  fcihcct  ^  quod  alibi  diftindius  cxpli- 
cans  oftcndit  in  id  infticutos  Rcges,^^  vi^ 
tam  qhietAm  &  tran^Hillam  degarnuSy  non 
tantum  in  omm  honeftate,  vcrum  ctiam  irt 
omnipietate.  Wxc  enim  vcra  eft  ci vitacis 
fclicicas,  ut  Dei  Jit  amans  &  amata  Deo^ 
ilUrn  fibi  RegemjfeillinsfopulUagnofGatp 


Pote^atum  clrca  Sacra.  ^ 

qucmadmodam praeclare  loquitur  A ugu-  veciuif.Vii 
ftmus,qui  dicit  Reges./i  fuam  y.f.i^. 

^oteflatem  ad  Dei  CHltum  maxime  diUtan- 
dum  m^jefiati  eius  famulajn  faciant.  Ipfi 
ImperatoresTheodorius&Honorius  in 
Epiftola  ad  Marcellinum  ,  Ne^ue  enim  - 
aliHd  ant  belli  laboribHS  agimus ,  aut  pacis 
cenfiliis  erdinamus.niji  Ht  vemDei  cultHm 
0ybisnofin  plebs  devota  cuftodiat.  Theo- 
dofiusin  Epift.  adCyrillum,  C^/^r^/ 
miineyis^ntnon  folum  pacifice^fed pie  etiam 
r   fubditivivant.  Idcoquelfidorus  Pelufio- 
ra Sacerdotio  &Regno  finem  eundem  di- 
citefleproppfitumTii;  r  v^Tn^Koav  (rcovjeictr 
cui  illud  Ammianicongruit,  Jiihil  aliud  lit.i9^ 
eftimperiHm  .ut/apientes  deftniHnt^nifcHra 
falutis  alien<e.  Et  Audor  libri  deRegimi- 
ncPrincipum  quiThom^adfirribitur^F/- 
vis  ad <jH€m  Rexprincipaliter  intendere  de^ 
ifet  in  feipfo  ^  in  fubditis^e^  aterna  beati'- 
tudo.rjHain  vifone  DEI confftit.  Etijnia 
ifta  vifio  eftperfetiiJfmHm  bonHm.maxime 
movere debet  Bs^egem  ^  cjHemeunt^He  Domi^ 
mmyUt  huncfriefnbditi  confetjuatH^.QnoA  \ 
ipfiim  quamquam  nobis  divina  oracula 
clariusdcmonftrant,  non  tamen  naturali 
luminc  utcntibus  Qmninoobfcurum  eft: 
Nam  &  Ariftoteli  ea  eft  optima  Refpu- 
bIica,excuiusinftituto  quifqueagat  opti- 
mc,  &:  beatiflime  vivat*.  Non  ergo  Sola 


to    De  ImpetidSammarum 

pax  focier^tis  extcrnx  propofita  cft  fum- 
mis  potcliatibus,  fed  &  fingulorum  vir- 
Po/^/.^.f.i.i.  tus,quamideoAriftoteles  duplicemfacir, 
aitivam  &  contemplativam.  Imprimis 
autem  infignisefteiufdem  Pliilofophi  lo- 
cus  in  finc  Eudemiorum,  vbi  illam  vi  ven- 
di  rationem  ait  optimam  >  ^Udt  ad  DE  F M 
confHerandHtn  maxime  facit  j  cam  vero 
pefsimam  j  qna  a  confiderando  colendocjHe 
JD  EO  avocet.  Quod  fi  verum  cft  hunc 
finem  fummis  poteftatibus  propofitum 
cfFe  debere,  ut  cives  faciant  quam  religio^ 
'     Jifsimos ,  cb  autem  qusc  tcndunt  omnia 
facrorum  nomine  appcllantur,  fequitur 
yim  Snmmdt  Poteftatis  qua  talis  eft,hoc  eft 
imperium  ambitu  fuo  facra  quoquc  ir^- 
cludere.  Pofito  enim  fine,  fimul  ponitur 
ius  ad  ea  fine  quibus  finis  obtinerinon 
poteft.  Hisargumentisabipfarci  natura 
dcdudis  accedat  facratiflima  &  certifll- 
ma  divinsc  legis  auiStoritas.  lubentur 
^ffif.  17.19.  cnim  Rcgcs ,  obfervare  t&tam  legem  divi^ 
^t/ai^  ii  y  fervire  Domino  ,  Chrijihm  ofcHlari: 

quodcum  illisnondicatur  ut /?(!?;»//??/^«/ 
(ita  cnim  praeccptum  ad  Rcgesnihilo  ma- 
gis  quam  adprivatos  pertincret )  fed  uc 
Regibns Scc\\xitm  ab  iis  a£kum  illum  cxigi, 
qui  proprie  Rcgis  eft,  ufum  fcilicct  impc- 
rij  circa  ea  in  quibus  Religio  confiftit, 
Malo  hoc  explicarc  Auguftini  quam  mcis 


Potefldtum  circd  Sdcra.  u 

vcrbis  5  Inhoc  Keges  yficut  eis  divimtHS  contXref- 
fracipitur  y  DEO  ferviHnt  in  ^uantum  con.lth.  5, 
Megesfunt ,  fi  in  fuo  regno  bona  itibeant,  ^^f-^i* 
tnata  prohibeantnon  fdutn  qua  pertinent 
ad  humanam  focietatem ,  verum  etiam  cjua 
fertinent  ad  divinam  religionem.  Etalibi>  Efifl^  a4 
Qupmodo  ergo  Reges  Domino  ferviunt  in  Borafac. 
timore ,  nifi  ea  ,  (jua  contra  iujfa  Domini 
fiunt,  religiofa  feveritate prohibendo  at^ue 
pleSlendo  ?  ^literenim  fervit  cjua  homo 
efly  aliier  ^ua  etiam  Rex  efl.  Oua  homo  efty 
fervit  vivendo  fideliter  ,  qua  vero  etiam 
Rex  efi  fervit  yleges  iufia  pr^cipientes  & 
contraria  prohibentes  convenienti  vigore 
fanciendo.  Sicut  fervivit  Ezechias  ^  lucos 
dr  templa  idolorum  Qr'  illa  quit  contra  prd^ 
cepta  D  EJ  fuerant  confiruSia,  defiruendo^ 
Sicut  fervtvit  lofias  talia  ^  ipfe  faciendo. 
Sicut  fervivit  Rex  Ninivitarum  univer" 
fam  civitatem  ad  placandum  Dominum 
compellendo.Sicut  fervivit  Darim  idolum 
fiangendum  in  peteftatem  Danieli  dando, 
^  inimicos  eius  leonibus  ingerendo.  Sicut 
fervivitNabuchodonofor^de  quo  iam  dixi^ 
tnus  y  omnes  in  regno  fuo  pofitosa  hlafphe" 
m^ndo  Deo  legeterribili  prohibendo.  In  hoa 
ergo  ferviunt  Domino  Reges  j  in  quantnm 
fnnt  Reges  ,  cum  eafaciunt  ad  ferviendum 
illi  qn^  non po^unt  facere nifi Reges.Et  ha?G 
cft  Regia  illa  Ecclcfi^  nHtricatio^c[n^m  pcr 


De  Imperio  Summarum 

^/4.^9  i{  prophctam  D  E  V  S  Ecclefiae  promittiW 
^o. q.i^. '  Acccdit  illud  ab  Aiiguftino  qptime  ob-? 

£fijt.  jo,    fervatiim ,  quod  itidem  veibis  ipfius  ex- 
^xim^vciyOmnes  Bj:ges cjui  fofulo  DEJnon 

'Ept^,  iti     prohibi4erHnt  nec  eveYtemm  qua  contraDei 
■  pr^ceptafueramtnJtHHtdiCulfantHr:  <jh$ 

prohibnerHHt  ^  everternnt  fnper  alioyum 
meritaj  UudantHr.  Qiiod  Ifidorus  Hif- 

Senf.i^cji.  palcnfis  ita  exprimit ;  Cognofcam  Princi" 
pes  f^chli  DEO  debere fe  rationem  reddere 
propter  Ecclefiam  ^uam  a  Chriflotuendam 
fptfcipiunt.  Nam  five  augeatur  pax  dr  dif 
eiplina  Ecclefint  per  fideles  f  rincipes^fivt 
filvatur  yille  ab  eisrationem  exigit  ^ui  eo^ 
rum  potejlatifuam  Ecclefiam  credidit.  Nec 
niale  Leo  Epifcopus  ad  CognominS  Au- 

Sfijt.jf.      guftu,0<?^^^  incunSlanteradvertere  regiam 
poteflate  tibi  non  folu  admundi  regime.fed 
^     maxime  ad  Ecclefidt  prafidiU  effe  collatam. 
7,  D  E  I  lcgcm  fuo  ordine  fubfequitur 

mos  EccIcficT  &  fada  Imperatorum,  de 
quorum  pictate  minime  dubitatur.  Hos 
omnes  Imperij  partcs  circa  Sacra  excr-  - 
cuiflemox  in  pcrtradtandis  partibus  fin- 

tU^^  frdf.  gtilisapertius  fier.  Summatim  omniaSo- 
crates Hiftoricus  comprehendit,  cum  di- 
xit,  Ex^uoImperatoreffaSli  funt  ChrifHa-* 
ni,  res  Scclefict  ab  ipfis  dependijfc.  Nequc 

i^*-  h  aho  fpcftat  illud  Optati  Milcvitani ,  Uen 
tnim  Refpublica  efiin  E$clefia,fed  EcclefiA 


PotefldtHm  circd  Sdcrdi  j$ 

f*7  ReppthlUit^id efiinRomano  Iwperio.  Con- 
ftantiniis  in  ahnquainfcnptione^d'//Vi^?- 
nis  ct  fdei  aHUor  diciinT,  Bafilius  Impera- 
tor  Ecclcfiam  N avern  vocans  V niverfa^ 
lemyeiHS  JibigubernacHla  ait  k  Deo  concre^ 
dita.  Circumfcrtur  &  nominc  Eleutherij 
Roipani  Epifcopi  vetus  cpiftolium  5  quo 
Regem  Bdtannuni  FicariHtn  Dei  vocat  in 
rcgno  fuo,agens  de  negotio  religionis. 
Concilium  Moguntiacenfe  I.  Carolum 
Magnum  vocat  ver^  reliffioms  reitorem, 
Nequealicer  fentircEcclefias  noftro  ac 
parentcm  xvo  ad  exemplum  vctus  repur- 
gatas  teftantur ip&rum  confefliones.  Ita 
enim  Belgica :     aa^ifiratuum  eji  non  modo 
de  Civili  Politia  ejfefollicitos jVerum  etiam 
dareoperam  ut  facrum  miniflerium  confey^^ 
vetur  5  Chrifli^ueregnurnpropagetHrydeni- 
^Hehorum  efl  efficereut  facrum  Evangelij 
verbum  utfdi^ue  prdtdicetur^ut  fingulipurz 
Deum  colere  (^^yvenerari  ex  prdtfcripto  verhi 
ipflus  liherepo/fintMsiHclycticapottQnot. 
Teneat  ipfe  Magiflratus  in  manibus  Ver- 
bHm  Dei  &  ne  huic  contrarium  doceatur, 
procuret,  Bonis  item  legibus  ad  verbum  Dei 
compofitis  moderetur  populum  fbi  a  Deo 
creditum.  ItaBafilecnfis :  QHilibet  Chri^ 
ftianus  M agiflratus  omnes  vires  eo  dirigit 
m  apud fideifua  cornrmjfos  nomen  Deifan^ 
HifcetfirjregnHm  ipfus  propagetur^  ipfl^p 


De  Imperla  Summarum 

votnntati  cum  feria  extirpatione  fcelerum 
vivatnr:  Hoc  ojjicium  gentHimagiftratHl 
iniun^Hm  fuit  j  ^nanto  magis  Chrifiiano 
fnagifiratni  commend^itHm  ejfeclebet^ut  ve^ 
ro  Dei  f^icario.  Ecclefia  Anglicanaetiam 
cxcommunicadosillos  cenfuit,  qui  affir- 
marent  Regem  Angliae  non  eandem  ha- 
berc  incaufisEcclefiafticis  audoritatem 
qua ufi  funt  Pij  Hebra^orum  Regcs*Bren- 
tiusanno  1555.  Prolegomenis  in  Apolo- 
giam  DucisWirterabergenfis  fuse  hoc  ius  ^ 
officiumq-,  Principum  profequitur.  Nec 
aliudagitHamelmannus  perutiU  libello 
quem  anno  15^31.  in  Uicem  edidit.  Qu^  a 
Mufculo,Bucero,  IveIlo,^'ittakero,Rei- 
noldo;  quae  deinde  a Sereniffimo  Britan . 
niarum  Regc,  Epifcopo  ElicnfijBurhillo, 
Tokcro  5  Cafaubono ,  Paraso  quoque  in 
hanc  fententiam  fcripta  funt  ^hicomnia 
tranfcriberc  res  effet  taedij  pleniffima. 
Gum  Theologisconfcntiunthiqui  Poli- 
tica  tradarunt ,  quos  inter  mcritb  fu® 
palmam  obtinens  Melchior  Goldaftus  ius 
imperij  in  facrapluribus&  quidcm  ma- 
gnisvoluminibus  afleruit,  Omnesdcni- 
que  qui  dc  Republica  ahquid  lc6tu  di- 
gnumfcripfcre,  hociusin  facranonpar^ 
tcm  tantum  fummi  impcrij/edetiam  po- 
tiffimam  atque  praecipuam  vocant.  Ne- 
quc  tantum  Chriftiani  vctcres  ac  Rcfor- 


Potejldtum  circa  Sdcra.  jf 

matijfcdS^gentesalixhoc  ipfiira  tanro 
confenfu  tradidere,  ut  apcrtiflimum  fic 
rcdae  rationis,  quae  communis  eft  huma- 
no  generi ,  hoc  cfle  pronunciatum  ,  aut 
antc  religionis  depravationem  ab  anti- 
quiflimis  parentibus  tradi  Hbcris  casptum 
longa  fucccflione  ad  pofl:eros  manaffe. 
Ariftoteli  in  Repub.  primum  eft  »  'sfe*  ro  PoHf- 7«  S# 
^aoy  c^{j.ihuu,  Phitarcho  idem  primum 
inLcgum  conftitutione:  oportet  ^  inquit 
ex  PytagoricadifciphnaphilofophuSjCc^/^ 
optimHm  ab  eptimo  ^  imperan$  ab  imperan^ 
te.  Antiquiflimi  Legum  latores  Charon- 
das  &  Zaleucus  idem  cxcmplo  fuo  pro- 
baverc.  DuodecimTabulx  qui  fonseft 
iuris  Romani,  ac  Graecarum  legum  imita- 
tionem  conformatac  de  facris  plurima 
praecepere,  ut  rede  Aufonius  dixerit, 
Jhs  triplex  tabnU  qtiod ter  fanxere  qna- 
terna 

Sacrnm  privatnm  ,  &  popnli  commune 

quod  ufcjHam  eft. 
Ex  quo  obiter  obfervandum  eHlufti-  ^,Vtinter 
nianum  Imp.  quum  iuris  pofitiones  duas  divfn.Cod. 
fecit,  pHblicum  &  priuatHm  y  fub  nomine  ^^^^'^^-^ 
pHblici  facrum  comprehenfum  voluifle,  ^ 
qu  X  aUbi  diffecuit  nominans  divinum  pu^ 
blicumcjHe  ius&  privatacommoda :  ficut 
&  primam  Codicis  fui  partcm  cx  facris 
publicifquecompofuit,  cum  in  TheodQ- 


t€    De  Imperio  Summartim 

fiano  facra  tituloriim  agmcn  claudcrcnr^ 
%AnJ?it.T>.  Huc&  illud  pertinet  quod  Vlpianus  lu- 
de  lnfiit.(^  rifprudentiam,nonillara  forenfem  quas 
it^rHj         eft intcr  artes  ancillantes ,  fed  vofAoS-iriKuxJv 
quae forenfi  lurifprudentix  aliifque  arti- 
bus  imperat ,  definit  divimrum  at^ue  hgs-^ 
manArum  rerum  notitiam  s  Chryfippum 
credo  fecutus  quilcgcm  dixerac  Bsjginam 
divinstrum  hHmanarHm^jHe  rernm  :  cum 
quoconfentitillud  luftiniani,  Nihiltam 
ftudiofHm  in  omnibHS  rehns  invenitur  ejuam 
legitm  auBoritat.ciHa     divinas  ^  huma^ 
nas  res  bene  diffonit  &  omnem  ini^uita^ 
tem  expellit.  Opcras  pretium  eft  adderc 
Suarezijconfcffionem.  Verbaeiusficha- 
bent:  Semperautem  fervatumvidetur  ab 
hominibus^Ht  licet  particuiaris  magifiratus 
Civiles  ^  Sacerdotales  diverfis  hominibus 
tribuerentur  j  (juia  varietas  aElionum  iftam 
dijiinHionem  poftulabat.nihilominus  fupre^ 
ma  poteftas  utriufcjHe  ordinis  ^  prafertim 
4juoad  leges  ferendas  ,  in  uno  Principe  col-» 
locaretur.  Et  ita  Regibus  (^r  Imperatoribus 
fempertributafuit  hacpoteftas  in  Romans 
urbe  &  imperio  ^  ut  ex  hifloriis  conftat. 
IdemcfM  de  aliis  communicantibHSverifim 
i U.  II.  fud,  ^ii^ ^i^^ Deinde ex Thoma  Aquinatc pror 
t^.^r/.j.    j^^^  femper  humanam  Rcmpublicauten- 
tem  fola  potettate  naturaU  habuiflc  cu- 
ram  divini  cultus  &  rerum  omnium  ad 
'  Rehgionen% 


[5 

PoteflatPim  circa  Sdcra.  /7 

Religionem  pertinentium  :  additqiie  ex 
Cajetano  hoc  non  folum  habuiflclocum 
in  hisgentibus  qu« fallos  Deos  colebant, 
fcd  ctiam  in  colcntibus  vcrumDE  V  M 
folo  lumine  naturali. 

Vt  autem  reSle^  inquit  idcm  Suarczius, 
generalis  confuetHd^  decUrat  inftitutHm 
natur^  j  videntHrcjHidem  Thsmas  &  Caje^ 
tariHS  exiftimajfe  omnem  in  gentibus  illis 
LegiflatoTHm  cnram  de  I{eligione  nihil 
alind  ffetl^nffe  <!jHam  pacem  fnhlicam  :  fed 
hoc  ita  fracifg  fnmptHm  non  modo probatu 
difjicile  ,fed  vix  etiam  credibile  eft.  ^per^ 
tiffme  enim  probantpatres  ChriftianiGra^ 
cis  cjuo(jHe  perftafnm  fnijfe  anti^nitns  ypoft 
tnortern  pramia pienaf^ne  hominibns  divi^ 
no  indicio  refervari,  In  quamremitacla- 
rum eft  Diphili  Comici  teftimonium ,  uc 
nihil  nc  a  nobis  quidem  dici  poffit  ex- 
preffius.  iCgyptiis,  Indis,  Germanis^Gal- 
lis,  Thracibusjtalis  veteribus,idcm  crc- 
ditum  fummse  fidei  auftorcs  prodide- 
runt.  Hunc  igitur  fincm  cx  illis  legum 
audfcoribus  nemini  fuiffie  propofitum , 
quaeratio  nos  coget  crcderc?  prxfertim 

!  cum  dicat  Auguftinus  ,  plnrimos  extra 
^brahd  farniliam  y  licet  facra  Scriptnra 

I  de  lob  e^pAHcis  aliis  mentionem  fecerity  in 

\  ChrifthmtHmfiitHrHmcr^didi/e^fperaJfe^ 

I  non  ambigendHra* 


jS    De  Imperlo  Sttmmarum 

ih  luxtahuncvero  finem  primum  atque 
praecijpuum  iufta  fane  caufacur  Summsc 
poteffates  imperio  fuo  facra  curare  de- 
beant ,  hxc  quoquc  eft ,  quod  Religio  ad 
cxternam  quoquc  foeliciratem  acque  con- 
cordiam  facit  plurimum  ,  idque  duplici 
rationc,  quarum  prior  a  divinaprovi- 
4entiaducitur. 
II*  Habet  enim  pictas  promifla  non  tan- 
1.T//W.4.  t\xm  futHrit  fed  &  prdfemis  vitdtj  iuxtail- 
^4tt.6,]}.  \\xd^  Q^arite  primkm  regmm  c^lornm  & 
cAtera  adjicientHrvobis.  Et  inveteriHe- 
brjcorum  lege  nominatim  piis  Foelix  re- 
gni  ^atus^agrorHm  domorumque  foecundi- 
tas  y  de  hofiibus  triumphiy  aliaque  profpe- 
ra  oftcntantur^  impiis  contra  dirx  canun- 
tur  graviffimas.  Nequchocplanegentes 
latuit  5  ne  turn  quidem  poftquam  ab  uno 
veroque  DEO  ad  plures  iam  falfofque 
dcfeccrant.  HincilludHomeri, 

e|  ivnyifTtn^.  etpzmffi  Ji  h<^o)  nSo»'  oms. 

Et  illud  Liuij,  Omnia  projpera  evemttnt 
eolemibns  Jbeos  ,  adverfa  fpernentibus* 


Potefidtum  circa  Sacra. 

Horatij,  Disteminorem  cjuod geris Im» 
peras.  Irem,  Di  mHlta  negleSli  dederunt 
!  Hefferi^  maU  InBHofe.  Vakrius  Max, 
ij  iSTon  mirum  igitur  ji  pro  e$  imperio  mgen-- 
!  do  cuftodiendo^ne  pertinax  indnlgentia 
Deorum  femper  excHhnit ,  quod  tam  fcru^ 
pulosa  cura  parvula  cfHO^jHe  momenta  Re-^ 
j  ligionis  examinarevideretptrJ  Nam  Scri- 
ptores  Chriftianos  in  hoc  citarc  quid 
opuscftjCum  cxftent  Conftantini,Tlieo-  %y?-4i' 
I  dofiorumjluftinianiplurniiaineum  fcn- 
fum  ?  VnumLeonis  adMartianum  fuffi- 
ciat  ;  Afagnam  materiam  gratulationis 
;  accepi  ^uia  ft-udioJi^mosvos  Ecclefafl^ic^c 
( pacis  agnovi,  cui  defiderio  divina  acjuitate 
\  confertur.ut  ejuem  fiatHmcupitiseff}  Reli-' 
gionis  >  eundem  hakeatis  &  regni.  Apiid 
Platoncm  in  cundem  fenfum  paffim  mul- 
taoccurrunt. 

Alteraratioeftcxnatdra  acvi  propria  13. 
Religionis,  qux  ciufmodi  eft  ut  homines 
i  placidos,  obfequiofos,  amantes  patrix, 
!  iuris  5c  asqui  retinentes  cfficiat.  Ita  au- 
tcm  animatis  ciuibus  non  potcft  non  foe- 
lixeflc  Refpublica.  HincPlatoni  ReUgio 
propugnaculum  fotefiatis  ,  legum  &  hone- 
fia  difciplina  vinculum  5  Ciccroni  hurnan<i 
/ocietatis  fundamentumy  Hinc  Plutarchus 
I  rcligionem  vocat  cvnKvnov  ^Ti^aii^  mymicf.( 
;  ^  vo^o^iffictf  ipitiriy,cc^^xq\xcfaciliHS  Hrhers 
1  B  ij 

i 

l! 


M  0    De  Imperio  SummarUfH 

fine  felo ,  ^nam  rempHblicam  Jine  opinion» 
de  Diis  ant  conftitni  pojfe^  aut  conflitHtam 
fervari.  Neque  raale  apud  Xenophon- 
tem  Cyrus,qub  DEI  mecuentiorcs  eirens 
familiares>  fui  eominus  cvcnturum  pu- 
tabat  5  ut  aut  inter  fe  aOt  in  ipfum  ncfa- 
rium quippiam  molircntur.  Sicut  Arifto- 
teles  viciflim  notat,  a  fubditis  pluris  fieri 
Regcm^nullafque  ab  eo  iniurias  metui, 
quemNaminisrevcrenrem  e(fe  populus 
crciiat.Qiianquam  verofalfaquoqucRc- 
ligioaliquidconfcrtad  pacem  externamj 
undc  fupcrftitioni  paflim  magnam  tribui 
videmus  cfficaeiam  ad  regcndam  multi-^ 
tudinem ,  tamen  quo  varior  cft  quscquc 
Religio,eo  hoc ipfum  plenius  preftat.Op- 
T)e  Mo*  time  Philo  ,  <p/A^&y  cwocrjf<<i*TtL7VY  )^  Ji^f^f 
narch,  dKv7@r  ^voicc?  IfcOTtHAl^  a  'tS  ^'voV  Si^  t/^k, 
De  Chriftiana  rcligione  multi  id  ipfum 
Patres  &  opcrofiflime  omnium  Ladtan- 
tius  docet ,  quippe  quse  ab  advcrfariis 
quoque  fuis  hoc  tcftimonifi  habcat,quoci 
homines  Sacramento  ohflringatne fHrta^ne 
iMrocinia  committant ,ne  jQemf4l/ant,ne 
depoftum  appellati  abnegent  ,  ut  Plinius 
aic ;  quod  nibil  doceat  nifi  iuftnm  &  lene; 
ut  Ammianus  Marccllinusj  quod  fnJb^x 
Wi?7?r  d^frf^jQ-  dvoLifivm  ,  ut  Zofimus. 
Ncquc-vero  Religio  cefenda cft  ad  Rcm- 
publicam  facere,  dumtaxac  caparte  qwa 


Fote^dtum  clrcd  Sdcra.  it 

Bflorum  regulam  pracfcribit ,  minifquc  & 
pollicitationibus  fancit :  nam  &  dogmata 
I  &  ritus  haud  paru  ad  ipfos  mores  publi- 
!  camqjfoelicitatemmomentihabcnt.Sub^ 
I  tilis  forte  fibi  vifus  eft Xenophon Jaudan- 
I  tc  Galcno, quum  ncgavit  ad  mores  quic- 
j  quampcrtincrcDEVMincorporeum  an 
I  corporcum  credamus.  Atalircrnos  ipfa 
I  veritas  docctjubi  exco  quod  T>ErS  eft  Uan, 
\  fpiritu^^dcdMcitcumfpiritn  colendH.Opti- 
I  mHS  cnim  ^;?/w«f(Scncca  quoque  fatcnte) 
j  fHlcherrimns  DEI  chUhs  eft.Sic  cx  eo  quod 
j  l)EP^S  ubi^jue  frdtfenseft^nihil  turpe  ejje 
I  €ommittendHm  ctiam  Philofophi  doccnt: 
!  cxeoquod  DE  VS  fiuurorum  omnium 
!  cftpracfcius,  oftcndunt  nihil  bonis  pofTc 
I  accidere  quod  non  fit  ipfis  falutare.Tibc- 
rium  ^n^xomnsreligi&num  negligentiorem 
fuilTe  ait,  quippc  perfuafienis  plennm  cun" 
Bafatoagi.  Ncquefruftra  dixit  Plato  a 
ChriftianisquoqucPatribusinhac  parte 
laudatus,  in  Republica,  quam  xcdih  fc  ha- 
I  berccupias  ,non  efle  ferendumut  quif- 
i  quam  doccatDEVM  malarum  adionum 
caufam  efle  jquutnhoc  ipfum  non  poflit 
nifi  impie  dici,  ac  proinde  Reipublicse  fit 
i  damnofiflimu.Silius  Italicus  cum  fcripfir, 
I    Heu prima  fcelerU  canfa  mortalibHS  Agti$ 

Naturam  nefcire  D  EV M. 
j    Si  DEI  fcripfiflet,  nihil  potuitverius* 


11     De  Imperio  Summdrum 

Neque  nihii  referrc  ,  qni  ritus  quoqa^j 
animo  ufurpentur^late  profcquirur  Pla- 
to  de  Republica  fecundo,  ubi  illa piacuU 
quibus  citra  vitae  emendationem  homi- 
Rcs  fcelerum  vcniam  fpcrabant , oftendit 
peftem  efle  Reipublicse.  Idem  deEleufi'» 
nis&  bacchanalibus  apud  alios  invenias, 
Prgter  has  quas  diximu  s  zhx  infuper  func 
caufasj  etfi  minus  principalcs  3  proptci: 
quas  imperium  in  lacraSummaPoteftas 
defercre fine  fummo  Reipublicce  pericu- 
lo  non  poteft^  Nam  faccrdotum  quidam 
eofuntingenio^ut  f2i  p^reant ,  territent. 
Et  mHltitudo^  ut  olim  Curtius  AixityVan^^ 
religione  capta  melitiSvatibHS  ^uam  dnci^ 
biis  paret.  Didiccrunt  hoc  malo  fuo  Re- 
ges  8c  Imperatorcs  per  Afiam,  Africamj^ 
Europam^ut  exempla  afferre  id  pene  cflet 
cmnium  gcntium  Annales  tranfcriberca 
Acccdit&  alterum  quod  mutatio  inRe- 
ligione  imo  etiaminritibus,  (i  non  con* 
fenfu  fiat ,  aut  manifefta  contineat  cmcn-»- 
dationem,per  fe  RempubHcani  concu- 
tit&  in  fummum  faepe  difcrimen  addu- 
dit;  01  y)  tt*  ^uci(^ivl^omfy  inquitillc, 
7JD>A«^  uvciTniSiinv  (l>}\o7$iovo[xuv,  Hoc  quo- 
quc  verum  cfle  docet  omnium  tcmpo- 
rum  cxpcricntia.  Quare  m  edidtis  coer- 
ceatur  ifta  curiofitas  ,  nutabic  fcmpeji: 
RcipubUcae  ftatus* 


PotepatumchcdSdcral 

Obhasduaspoftremas  rationes  (iibdi  14^ 
^ftiones  faccrdotalcs  imperio  Summa- 
rum  Poteftatum  jCtiam  illi  fatentur  qui 
«afdemdircfte  ^  hoceft  quafalutcm  ani- 
marum  pofTunt  impedire^cidam  Imperio 
fubtrahunt^qualcs  funt  in  Romana  Eccle- 
fia  loannes  Pari  fienfis ,  Francifcus  Vi6to- 
ria  j  &  nupcr  Rogerus  'S^^iddringtonus, 
Parifienfis  haec  funt  vcrbaj,  LmtU  efiprin-  TraB,  de 
cipi  abHfum  gUdij  fpiritualis  repeltere  eo  Tote/f.  Reg. 
m^do  tjHo  potefi  y  etiam  per  gladiHm  mate-  ^  '^^f- 
,  Yialem^fYAcipHe  uhi  ufns  gladij  fpiritHa-^'*^^'^^'^^ 
lis  vergit  in  malnm  ReipHblicA ,  cuius  cura  ^'^' 
J^egi  incHrnbit  ^  aliter  enim  gladinm  ftne  ^eUB  de 
I  cmfa  portat.  Viftoriae  ifta  :  Refphblica  Votefi.-Ecd, 
I  fivilis  efi  perfeSla  Jtbi  fnfficiens :  ergo  po^feB.-jS.aH, 
tefife  defendere  ab  iniuria  cniitfcHn^He  ^''^^^f' 
propria  auSloritate^  Mox,  Pojfunt  Frinci^ 
pes  fervare  proprias  Refpnblicasnon  folum 
per  modnm  defenfionis  ^  fed  etiam  AV-- 
CrO  R  1 TATI VE.  Widdringtonus 
$utcm  inApologia  ita  fentcntiam  expli- 
cat  \  Si  eveniat  potefiatem  fpiritHalem  ma^ 
le  Hti  fpiritHalibHS  in  perniciem  ReipHbli" 
€4t  temporalis ,  per  accidens  fubditur  pote^ 
fiati  poHticA  y  cui  eura  temporaliHm  in^ 
cumbit,  ^  confetfuenter  potefiatem  habet 
fuper  •mnes  aUiones  externas  ^ua  pacem^ 
temporalem  iniuriofe  perturbant.  Itcm,f 
pifia  fpifmaliHm  adminifiratio  ^  velnt 


*^    De  Imperio  Summdrum 

excommHnicatio  Principis  notorie  iniujid^ 
ant  interdiliHm  Re^ni  mdnifefte  ini^uHm,» 
Epifcopo  cfui  tali  V rincipi  civiliter  fnb-' 
jicitur ,  quAtenus  pacem  publicam  pertur-- 
bat    Jeditiones  ac  tHmnltus  in  Rephblic^ 
excitat ,  Gfua  ratione  naturam  criminis po^ 
litici  fortitnr ^ad  trihhnal  Principis poli- 
ExVtElori^  tici  pertinere  videtHr.  Et  in  difpiuatione 
hc§iftato.  podcnuscditay  Re^Hbiicatemporalis  efi 
perfe£la    fi^i  f^fficiens^  ergo  propria  an* 
Goritate  ab  ininria  cuiHfcHm^ne  fe  defen" 
dere &  abhfHmglad^  fpirifHaliSyprdcipue 
nbi  vergit  in  walHm  B^eip*  chiHS  cnra  Regi, 
incHmbit.per  gladinm  materlalem  repeU 
lere  poteft.  In  Refponfionc  vcro  ad  argu- 
nienta  Siiarezij  fic  ait^  Penes  Reges  tempo^ 
rales  eftpoteftas prohibendi  atqHepHniendi, 
crimina  fpiritualia,  ut  ininria  temporales 
fnnt ,      ciHilis  ReipHlic^  tran^Hillitatem 
ininriose  pertnrbant.  Propiiis  advcrunx 
videtur  acccdcrc  idem  Au£tor,  cum  aic 
in  codemlibcUoo  Afittoiam  examinare» 
utrnm  adcivilem  Regnm  ChriftianorHmp§-* 
teftatum  fpeSlet  crimina  fpiritualia  ,  non 
tantnm  ttt  iniHrilt  temporales  fnnt  &  Civili 
trantjHillitati  obfnnt  ,fed  Htcriminaetiam, 
fnnt  fpiritnalia  &  fpiritnali  Ecclefu  Chri^ 
fti  i  cnius  a  D  EO  proteEhres  conftitHti 
fnnty  bono  incommodant  .prohibere  & poS'^^ 
ni^  temporalibHS  caftigare. 


Potefldtutn  drca  Sdcra.  zj 


C  AP  VT  IL 

DiJlinSia  ejfe  Impemm  tn  Sacr4 
^  Sacram  Fun6lionem. 

SVMMARIVM. 

I,  FunBiones  omnes  fubjaeere  Imperlo. 
z.  Qj^afdam  cfHoad  emanationem.  j .  lure 
naturali  non  modo  non  frohibente  ,fed 
fuadente  in  unap^  ferfonam  coalefcere 
poffe  Imperihm  SHmmum  &  Sacram 
FunEHgnem.  4.  FaSlnm  hoc  antiefuitHS 
ante  Legem  Mofaicam^foflea  (juo^ue 
cxtra  p^fHlnm  Hebrdornm.  5.  Lege 
JHofaica  fefarata  SnmmHm  Imferiptm 
&  Sacram  F unHionem.  (J.  Item  lege 
Chrifiiana.  7.  Nomina  tantnm&fri^ 
vilegia  Sacerdotalia  tribnta  Snmmi^ 
PoteflatibHS  ob  commHnitatem  materi<t 
circa  qiiamverfantHr. 

QVan<xvam  vcrb  ncmo  mcdio- 
critcr  fapiens  ignorare  poteft  quan- 
tum  di&ent  ImferiHm  &cfun^io  cui  imfe-- 
raturj  admonerc  tamen  huius  Icdorcm 


»tf    Pe  Im^erk  Sumynarum 

cogimur,quia  funt  qui  rcbus  clariflimis 
cffandunt  ncbulas.  Redillime  nos  docet: 
Aiiftotcle$5  noh  cflTc  Architcdi  qua  Ar- 
chitcdus  eft  operi  manum  admoverc, 
quia  Architefti  eft  fecundum  rediamra- 
tionem  unicuique  qux  facienda  funtjpr^? 
fcnbere  :opcrarumeft  redleimperatarc- 
€te  itidcm  cxcqui.  Sic  imperantis  non  cft 
imperata  facere,  /ir<!/  impermdo facere  ut 
fiant. 

CsBterum  funcJiioncs  fub  imperiopo- 
litae  duorum  funt  generum.  Aliae  enin^ 
fubjacent  & jiatura  &  ordine  ut  effe£ta  a 
eaulis  fuis  perpetuo  emanantia ,  aliar  folo 
ordine.  Priori  modo  in  naturahbus  Soli 
fubjacent  radij ,  flumen  fonti  ipofteriori 
coeleftibus  tcrreftria.Similiter  priorimo- 
do  Archite<3:o  fub)acct  munusep^iJcOwxf^n 
pofteriorimunusFabri  hgnarij  jCoemcn- 
tarij ,  fcrrarij.  Sic  &  Summ^  Poteftatis 
impcrio  prioremodo  (ubfunt  quscimpc- 
riam  aut  proprie  didlam  iurifdidionem 
continentjUt  Prsetura^Praefidis  officium, 
&  rehqua  Magilkatuum  munia.  Pofte- 
riore  vero  fundkio  Medica ,  fun£tio  Phi- 
lofophica,  Agricultura,  Mercatura.  Vm- 
bram  igitur  fuam  oppugnant  qui  magno 
conatu  probant  Ecclefiarum  Paftoresf 
qua  talcs  funt,  non  efifc  S HmmarHm  ?ote^ 


Potejldium  circa  Sdcra.    2 7 

ftatum  vic^rios  :  Quisenim  tamimpcri- 
tuscft^quiid  nefciat,  cum  nc  medicos 
quidcm  SHwmamm  Potefiatnm  vicarios 
quifquam  nifi  ineptus  dixerit  ?  Cieterum 
eofdcm  paftorcs ,  quatenus  prseter  pafto- 
rale  munus  aliquid  imperij  aut  iurifdi-- 
ilionis  accipiunt,  eius  acccffionis  ratione 
veriflimedici  Supremamm  Potejfatnm  vi* 
Cdri0s  aut  delcgatos,  infra  apcrtius  fict. 
Quare  cum  vir  cruditiilimus  Dccanus  Li- 
chefeldenfis  demonftret  ,  non  ideo  eflre 
facerdetes  faperiores  Regihus  quod  Rjges 
ah  ipfis  confiliZ petere  iHhentHr,  hoc  exem- 
plo  utitur  5  quod  ufitatum  fit  Regihus  k 
conjiliariis  fais  confilium  petere  ,  ^ui  ta" 
men  Regihns  fnperiores  non  fknt  ;  quura- 
que  ali  j  comparationc  fimili  utuntut,non 
rc£lc  faciunt  qui  illorum  fcntentiam  ita 
cxplicanr,  quafi  hacc  pcr  omnia  congrue- 
rc  debeantjCum  ad  fimilitudinera  fatis  fic 
fi  in  co  rcfpondeat  qub  tendit  oratio : 
alioqui  neEvangelicas  quidem.parabolae 
cxtra  calumniam  crunt.  Rcftc  sequantur 
paftorcs  pr^fidibus  ordine no  cmanatio- 
XK  muncris.  PrxCidcsSc /hhditi  funt 
C4rj/:paftoresquataIcs/^^^ir/n6  vicarij. 

Diftin£lis  impcrio  &  fundtionc  ,  alia 
fequiturquxftio,  Poflitne  Impcriura  & 
Fundio  facra  in  una  perfonaconfiftere^ 
Neque  enim  ftatim  fequitur^quac  divcrla 


De  Imperio  Summarum 

funtea  uni  atquc  eidem  competcrenont 
pofle  :  Poteft  cnim  idcm  effe  &cantor 
&  medicus  ^  necjue  tamen  aut  canendo 
medebitur  ,  aut  medendo  canct.  Vt  ad 
hanc  quasftionem  rite  refpondeatur ,  di- 
ftinguendum  omnino^ft  inter  jusnatu- 
rale  &  ius  divinum  pofitiuum.  lurc  natu- 
rali  poteft  idem>habere  fummum  impe- 
rium  &  facerdotium  gerere:<]uia  h^c  duo 
fuapte  natura nonita  funt  pugnantia ,  \xt 
cidehomini  convenirenequeant.  Qnod 
araplius  eft,  fepofitalege  pofitiva  &im- 
pedimentis  quae  extrinfecus  adveniunt, 
naturale  aliquatenus  eft  ut  idem  fitRex 
&SacQrdos:  non  quidcm  cx  eo  genere 
raturaliumqnas  fealiter  haberenonpof- 
funt,  fcd  ex  altero  genere  quod  eorum  eft 
quae  natura  redaequc  rationi  fatis  con- 
gruunt.  Qmim  enim  Reges  non  nimis 
latcimperantesfacile  poflint  regni  curas 
fun(ftionem  aliquam  peculiarem  adjun- 
gercjficut  Reges  no  vimus  fuifTeMedicos^ 
Philofophos,  Aftrologos,  Poctas,pIerof- 
que  autem  belli  duces  5  nulla  autcm  fic 
fun(5tio  cxcellentior  &  unde  ad  ciues  plus 
manet  utilitatis  quamfaccrdotalis,  appa- 
rct  hanc  prae  caeteris  fandionem  Regi 
convcnirc. 

Idem confenfus  Gcntium  cvincit.Nam 
primis  mundi  tcmporibus^cum  homincs 


Potefldmm  circa  Sacra. 

adhucdomeftico  magisquam  civili  im- 
perio  regercnturjpatrefque  familiarum 
ut  regni  quandam  imaginem  geffifTc  ,  ita 
6c  facerdotio  fundtos  omncs  fatentur. 
HociurcNocpoft  tqrrarumorbcm  dilu- 
vio  liberatum  D  E  O  facrificat.  Dc  Abra- 
hamo  ait  DEVS  cHm  monftr^tHrHm  lim  Cen,i%  iC^ 
beris  ac  famitia  pie  vivendi  rationem^ 
Hinc  &  lobi  &  aliorum  Patriarcharum 
facrificia  lcgimus,  Dcficicntibus  patri- 
buSj  ut  principatus  familiae  ita  &  faccr- 
doiium  ad  primogetiitos  dclatum  cft , 
manfitquc  is  mos  in  pofteritate  lacobi 
(quippecum  nullam  adhuc  conftirutam 
habcrcnt  Rcmpublicam  )  doncc  Levitsc 
(^fAcerdotes  fcilicct  minifln  Sacerdotum)  NHm.j.^i^ 
primogenitisfunt  furrogatij  quod  difcr- 
tc  cxprimit  lex  divina.  Interca  cum  in 
Cananaja  regione  Rcfpublica  quaedam 
exifteretjidemMelchifedecus  &c  regnum 
obit  &facerdotium.  Haud  alitcrMofcs 
ad  confccratum  ufque  Aaronem  ,  unde 
cum  &  Regem  Sc  Sacerdotem  vocantSa- 
cracLitcrae.  Ncquealius  mosantiquitus 
caeteris  gentibus  ,  fivc  natura  fuadcnte, 
fivc  maiorum  cxemplo:  cx  qua  originc  & 
ritus  facrificandi  vctuftiflimis  gcntibus 
pcne  cofdcm  fuifTc  apparet*  Hinc  Ciccro, 
emnino  apud  veteres  cjiti  rernm  potieban^ 
tfirjijdem  a»gHria  tenehant:Ht  enim  faferc^ 


1»    De  Imperio  Summarum 

fic  divinare  >  regah  ducebant.  Hinc  Vir- 
giiius, 

^B^ex  u4niHS  ,  Rex  idem  hominHm^Phee^ 
bi^He  Sacerdos. 
Et  paffim  apud  eundem  Poctam,  tit  & 
apud  Homcrum  Hcroes  hoc  eft  Princi- 
pcs  facrificant,  Apud  ^^thiopcs  Reges 
fuiflTe  Saccrdores  narratDiodorus,  apud 
iEgyptios  Pkitarchus  ,  apud  Spartiatas 
Herodotus ,  apud  Athenienfcs  &  pleraf- 
que  Grsecorum  civitares  Plato.  Roma» 
r\os  idcm  fccutos  Halicarnaflkus  &  Li*» 
vius  non  doccnt.  Vndcetiam  Regno  fu- 
blato  manfit  Rex  facrorum.  Plutarchus 

iavTii  cvhhotlH^aot,  }y  Ttit^  [Aiyi^oLi^  hfisfyicci^ 
si^d-doi^         Tf©  ^fiov^   QnaEri  poteft ,  aa • 
Patres  illi  &  Reges,  quamdiu  manfit  vc* 
rus  DEI  cultus  {  ut  aliquot  poftdilu- 
uium  fecuHs  multisin  partibus  manfific^ 
credibile  cft  ( Sacerdotium  fpeciali  quo- 
dam  titulo  acceperint,  anvcro  iurc  pa- 
terno  ac  regio  fibi  vindicarint  ?  Eruditif- 
fimi  viri  ccnfent  in  quibufdam  potuiffe 
accedere  oraculi  divini  au<5toritatem,cas- 
tcrum  de  omnibus  id  probare  non  pofie, 
ncque  cfle  cur  credamus    Scclufa  enim 
legc  pofitiva^ad  faccrJotem  conftitucn- 
dum  nihil  talc  rcquirirur.  Imo  cum  eo- 
rtim  tcmporum  homincs  pcr  univerfum 


poteftdtHmcircdSacra. 

©rbcm  tencrentur  DE  VM  ,  quatenus 
cum  norantjhonorarc  c\(^\xcgratias  age- 
r^.ut  ApoftolusRom.  i.  convincit,  tene- 
bantur  aut  iinguU  efle  Sacerdotes ,  aut 
aliquibus  c  fuo  numero  Sacerdotium 
mandare.  Patris  autem  eft unicuique  in 
fua  familia  fua  aflignare  munera  ,  atquc 
inter  illaetiam  Sacerdotiumjquippe  lege 
fola  naturac non  exceprun;! :  Qiiam  autem 
fund;ionemali}  potcft  afilgnaie  jcandcm 
&fibi,dumpar  ci  fit,  naturanon  repu- 
gnantc>  xtdit  aflignat,  Qnod  de  Patrc, 
idem  de  Rege  di£lum  efto  j  eoque  magis, 
quod  omnesfatcnturimllo  ftatu  primae- 
vo  iusfuifle  multitudini  libcra^  eligendi 
fibi  Saccrdotum.  Quod  ius  multitudinis, 
lcgcpofitivafemelexcepta,  in  Summam 
Potcftatcm  transfertur.  Conftat  enim 
clc(£tio  talis  ex  iuflione  acprohibitione, 
quia  iubcturunusaUquisagere  faccrdo- 
taha,  aliisidcm  intcrdicitur :  lubcre  au- 
tcm&  prohiberea(5lus  funtimpcrij,quod 
qui  totum  non  habct  ci  Snmm^  Potej}aris 
nomcn  non  competit.  Non  obftat  huic 
fententias  id  quod  ad  Hebra^os  dicitur, 
honoremfiimmiVontificQLZUsriemi^em  fibi  Hei.j. 
fHmere  ynifi^Hi  a  DEO  fitvocMm  y  ut 
Aaron.  Agitenimeoloco  3^o^yv6v"o>  fcri- 
JjrordePontifice  LcgaU,non  de  eo  qui 
antc  vclcxtra  lcgcm  Mofaicam  fuit,  vel 


Delmperio  Sammarum 

cxcra  legcm  Mofaicam  fuit ,  vel  eflTe  po- 
tuit :  &  oftendic  quicquid  in  Lcgali  Pon- 
tifice  eximium  fuit,  idin  Chrifto  rcpcriri 
multo  eminentius,  inLcgali  vero  multa 
defiderari  qux  in  Chrifto  comparcant, 
Sic  &  pleraquc  de  facrificiis  quac  dicun. 
tur  eadem  epiftola,  de  factificiis  lcgali. 
bus  funt  intelligenda. 

Morcm  autcm  illum  conjungendi  im- 
pcriumcnm  facerdotio  per  annos  fcrmc 
bis  mille  quingentos  toto  orbe  tcrrarum 
multis  in  locis  ctiam  ferius  ufurpatum, 
alibi  quidem  Regum  luxus ,  focordia  aut 
bcllicse  occupationes ,  in  populo  autcm 
DEI  Iexdivinapoficiva,abrogauit ;  Illa 
nimirum  quac  non  cuivis  in  illo  populo 
fcd  folis  Aaronidis  facerdocium  detulit. 
Poft  hanc  Iegcm,quod  ante  laudi  erat  da- 
tum/celuseirccoepic,  Nullocnim  modo 
licuit  legi,qui  cx  alia  erat  gente ,  facerdo- 
z.  chron.  tium  atcreftarc  concra  apertum  D  E I  in- 
terdidum  :  quam  in  Icgcm  cum  Rejc 
Ozias  delinqueretjOpcimo  iure  ei  di6tum 
cfta  faccrdocibus,  Non  eft  tuHm  oO^^^ja 
Aaolere  E  O  ,  fedSaccrdotHm  filiorum 
jiAvonu  ^  <^ui  conCeerati  funt  nd  adoleH'^ 
dim.  Icaquc  &  dcbicas  temeritaci  fusc  poc- 
nasluit  turpifcabie  pcrcufllis.  Quo  vero 
cojifilioDE  V  S  regnum  Ifraelicicum  fe- 
crcveritafaccrdotio,  difficilcfortcnobis 

cflet 


Poteftatum  circa  Sacra.  s$ 

tctTet  indagare  ,  iii  viam  qiiodammodQ 
praeirct  diviniis  fcriptor  ad  Hcbraeos. 
Apparct  Hebraeam  gentem  itiire^  procli- 
vem  fuiffe ad  fupcrftitiones ,  undc  ad  fal- 
forum  quoque  numinum  cudtus  toties 
delapfaeft.  QuumvcroDEVS  huicvi- 
tioquafi  frcnuminjecifTet  opcrofiLflimo- 
rlim  rituum  magnam  fatis  molcm  ,  illi 
fpem  omncm  falutis  iniliisritibuspone- 
rc  coeperunt  :aquadcmcntiflimaperfua- 
fione  faepiffime  illos  revocant  Sandli, 
oftenduntqucmifericordiam,hoccft  ani- 
ini  integritatcm  multo  raagis  D  E  O  pla- 
cere  quam  facrificia.  Quod  fi  facra  potif. 
fimanemonifiRcx  fcciflet,  ut  ohm  fieri 
j  confucverat,  multofane  magis  ipforum, 
I  animih^cfiflcnt  defixi  in  tantafaccrdotij 
I  majeftatc.  NunccurhPontificatum,  ut- 
cumq;  magno  apparatuinfignem  ^tamen 
rcgio  fplendore  exutum  infraquc  Regem 
pofitum  vidcbant,  hoc  ipfoadmoncban- 
rurmaiorcm  qucndam  Pontificcm  ,  qui 
&  Rex  futurus  cffct  ut  ohm  Mclchifc- 
dcch,  fpcrarc  atque  in  eo  fiduciam  ponc» 
re.  Quanti  ahoquin  admiratorcs  faccr- 
dotum  ludici  fuerint ,  vci  hinc  apparer, 
qudd  poftquam  aCaptivitatc  Babyloni- 
ca  rcdierunt ,  ftatim  facerdotio  addidc- 
lunt  principatum  (  l^vdf/iav  Gxxci  vO- 
cant)  qui  breui  in  Regnumimo  intyran* 

C 


^-f        Imperia  Summarum 

indem  tranfiit.  Caererum  notatu  non  id- 
dignum  eft ,  etiam  poft  inftitutum  facer- 
dotium  Leviticum ,  aliquas  manfifle  vc- 
tuftiffimi  moris  rcliquias.  Nam  Pafchatis 
|iia£tatio  patribus  familiarum  rcli^a  efti 
quos  hac  in  parte  fun6tos  facerdotio  la* 
daeire£te  notant.  Circumcifioncm  quo* 
que  non  dcfiderafTc  faccrdotis  miniftc- 
riumjfed  a  quovis  eiusrei  pcrito  admi- 
niftratam  ,  omnes  Hebreei  confcntiunt. 
Illud  quoquc  obfervatu  nonindignum^ 
Prophctiam  qi\x  naturalkcr  faccrdotio^ 
videtur  cohserere  ,  non  minus  Regibus/ 
quam  Saccrdotibus  tributam,  imo  Priva- 
tis  fscpius  quam  Sacerdotibus ,  DEO  un- 
diquc  multis  modis  id  agente ,  ut  Leviti- 
ci  Sacerdoti}infirmitatcm  populusagnd- 
fctttu  ItanimirumLcxillos  quafimanu 
ad  Chri  ftum  dcduxit ,  qui  Surtimus  futu- 
tus  elTct  Propheta  ,  Summus  Saccrdosj 
Summus  itidem  Rex,quiquc  omncs  in  fc 
credcntcs  triplicis  iftius  honoris  partici- 

f)cs  faceret.  Nam  de  prophetia  in  oracu- 
umloehs  aPetro  Apoftolo  expHcatum, 
Pofirimis  diebus  effmdam  (piritum  Tnenm^ 
fufer  omnem  earnem :  frophetas  agent 
filif  vejhi&filia  vefirra  (fr  invenes  veft^rivi^ 
Jiones  videbnnt  »  &  feniores  v:firi  fmnia 
fomniabmt ,  drfnper  fervos  meos  ^  fuper 
^ncillas  meas  effnndam  (piritHm  menm  it% 


Potefdtum  ctrca  Sdcra.  5/ 

MebM  illis  &  f  rofhetas  agent.  Cui  illud  ^f^^^^'^^' 
"ECjiix  rcfpdndct  a  Chrifto  apud  loanncm  j/^^^  ^^J* 
citztmr\y  Ernnt  omnes  x  DEO  edoHi :  Sc  1^3., 
infignis  altcr  Icremiae  locus  citatus  in  Hr^.g.i©. 
EpiftoiaadHcbr^os,  Dal^a  legem  menm 
in  cordibus  eorum  &  cordi  eornm  infcri^ 
ham.    Non  docebnnt  fingnli  froximnm 
/iiHm  &  finguli  fratrem  fuum ,  dicentes  co' 
\gnofce  DominHm  j  nam  omnes  cognofcent 
\me  a  minimo  uf^ue  ad  maximum.   £)c ''^'^•^^•^* 
Regno  fimul  &  Sacerdotio  infignis  cft  ^j.iq/ 
Pctri  locus,ubifidelcsvocatiSaj77M/oy 
^<ij^.  Et  loanncs  Apocaly pfi/^cir  nos  ^^- 
gesc^  facerdotes  DEO.  Non  impcdit  au- 
tem  Chrifti  GxccUcntia  in  prophecico 
muncrc ,  neque  gcncralisilla  Prophctici 
I  doni  fidclibus  fa6ta  communicatio,  quo- 
I  minus  quidam  in  N.T.fingulari  iurc  Pro  • 
1  phetae  nomincntur.    Sic  ctiam  rcgnum 
I  Chrifti,  quod  partim  divina  providentia 
!  circa  Ecclefiam  eiufque  hoftcs  ,  partim 
I  fpirituali  in  animos  humanos  adionc 
I  conftatjncquc  ius  ncqucnomen Rcgibus 
abftulit  cxterno  impcrip  impcrantibus, 
ac  tali  quod  divinae  providcntiac  omnino 
fubjaceat ,  imperio  autem  D  E  I  &  fpiri- 
tualibus  Chriftiadionibus  fubjaccrc  dc- 
beat  iuxta  illud  Sedulij ,  I^on  eripit  terrc^ 
\  firia  (jni  ref^na  dat  coelefiia.    Vt  autem 
I  pr^rconcs  Novi  Teftamcnti  Saccrdotcs 


Delmperid  Summarum 

fpcciatim  appcllentur ,  cft  quidem  rcce- 
ptum  antiqua  Ecelefiag  eonfuctudine/cc! 
non  de  nihilo  cft  quod  ab  co  loquendi 
gcncrc  &  Chriftus  ipfe  &  Apoftoli  fem- 
pcr  abftinuerunti  Idqucfatis  cflc  debct 
ad  nos  admonendos  nc  paflim  atque  pro- 
-  mifcuc  a  facerdotibus  Leviticis  ad  Evan- 
gchj  miniftros  argumcntum  ducamus , 
cum&inipfo  muncrc&inmodopcrfd- 
nas  dcfignandi  latum  fit  difcrimcn. 

Sub  lcge  igitur  Chiiftiana  <juaerituif 
an  Summum  Imperium  Scpaftoralcmu- 
nas  ( quod  &  Saccrdotium  appcllari  iarai 
diximus)  in  unam  pcrfonam  re£fcc  coalcC- 
cant.  Affirmant  cnim  PontifilcisRomani 
^^^^yyT^^.  propugnatorcs.  At  Syncfius  olim  dixit 
dromcHm,    Srt  mhiruLuu  dfiiOju  Rcgiam  intclligc  ^Ufoi" 

l  Ec  apud  Athanafium  Hofius  Corduben- 

j     ,  stmpermrn  tenere  j  ne^ue  tn  acrorum  & 

J  hoc  eftitis  adolendi :  alludit  cnim  ad  Ozia^ 
hiftoriam.  Et  GelafiusEpifcopus  Roma- 
.  nus  ohm  non  incommode  lcripht ,  cx 

6^'^  fumpfit  Nicolaus  j  Fnerint  hac  ante 
eI^  %€x  ^^*^^^^^^  Chrijfi  ,  nt  fHidam  (flgHraliter 
/lifHo  GeU'  ^dhnc  tamen  in  carnalibHS  aSiionibHS  con^ 
f  jJe-otmulo  ftitnti)  pariter  Reges  exifterent  &  fariter 
^iauiktma-  Sacerdotesj  qu^d  SanUhm  Melchifcdech 


VotejldmmcirckSdcrd.  j;^ 

faife  Sacra  frodit  hifioria.  Mox,  Sed  cnm 
tiid  verHtn  ventum  efi^  emdem  Regem  ^tcjtte 
\fontificemHltrAfibinecJftiperator\fontifi-  Niedl  ium 
^^is  nomenimpofUit]  nec  Pontifex  regale  ^ontific^iHs 
\fafiigiHm  ]  vindicavit.  Qnamvis  enim 
membra  ipfins,  id  efiveri  Regis  atcfue  Pon^  ^^^^ 
'itificis  fecHndum  participationem  natura 
magni^ce  Htrumque  in  jacra  generofitate 
fHmpfifiedicantHr^  ut  fimul  regalegenus  & 
^acerdotale  fuhfifiant\ attamen  Chrifius  me-- 
mor  fragilitatis  humana^  (^uofuorum faluti 
congrueret » di^fenfatione  magnifica  tempe^ 
rans  fic  a^ionibHS  propriis dignitatibufcjue 
diflin[lis  ,  officia  poteflatis  utriufcjue  dif 
crevit ,  faos  volens  medicinali  humilitate 
[falvariy  ]  non  humana  fuperbia  rurfns  MVtfi^*-- 
[intercipi  J\Ht  &  Cbrifiiani Imperatorespro ^^/^^^^^^l 
atema  vita  Pontificibus  indigerent,  &Pon'  ^ner^u 
tifices  pro  temporalium  curfu  rerum  Imperia-^ 
libus  difpofitionibus  uterentur.  Hinc  &  De- 
nictnus  ChomatenuSjubi  iura  Imperato- 
ris  circa  Ecclefiam  ampliffima  defcribit, 
cade  tamen  rcftringithis  verbis  ^IuIj  fxovi^ 
«5  UfHfyiTK  Multa  quidcm  in  hanc  rcm  ad- 
feruntur  argumenta ,  non  omnia  tameii 
ciufdem  roboris.  Qu?d^i^  cnim  reftius 
probant  officia  cflTc  divcrfa,ut  femper  fuc- 
ire  5  &  paftoribus  qua  paftores  funt impc- 
rium  non  competerc ,  quamintcrdidam 
jnunerucQnjun^tioncm,  IlludcfficaqiuSi 
•  9  iij 


|t    0e  Imperio  Summarum 

i.TmM.^.  quod  Apoftolus  vetat  Chrifto  militaH^^ 
tetn  (agercautcm  dc  paftorali  militiavi- 
detur  }  implicari  negotiis  fcculi,  quod  a4 
inferioraetiamciviliamuiicra  extcndun5 
canoncs  antiquiffimi  qui  Apoftolici  di- 
cuntutjUt  Canon  6.§r.  83.  Ac  ne  quis  ar- 
bitretur  hoc  ijs  dumtaxat  temporibus 
ftatutum,cumfub  Imperatoribus  profa- 
nis  viveretur,  idcm  repeti  tum  eft  Cartha-, 
gienfis  Synodi ,  qu«  Honorio  &Theo- 
dofio  Imperantibus  celebrataeft,Can.i(J. 
&  Chalcedonenfis  Synodi  Can.  j.  &  7. 
nimirum  quia  tam  gravc  &  difHcile  c^ 
munus  paftorak,  ut  totum hominem  dc- 
fideret.  Qupdipfumquamquam  nonit^ 
rigidc  fumi  poteft,ut  nuHo  unquam  tem- 
porc  ullacura  fecularis  a  paftore  fufcipi 

Kovel ixt  P^^^  (       cxempli  eaufa  tutelam  legiti- 

r-if/.y.  '  rnam  leges  excipiunt )  tamen  fufficit ,  u% 
perpetuam quandam  eandcmque  diffici- 
lcm  curam  a  paftorc  fubmovcat,  quippe 
cum  follicitndincm  pro  viduarum  ali- 
mcntis,  minimc  cactcroquin  alicnam  ab, 

Jff.  6.      Apoftolica  fun6tion« ,  hanc  inter  ca^tcra 
ob  caufam  Apoftoli  a  fc  abdicavcrint. 
Rcgni  autem  cura  &  pcrpetua  eft&  lon-- 
gc  graviffima.  lllud  vcro  validiffimum^ 

^  quod  aiios  plancmores  poftulct  officium 

Regis^alios  officium  paftoris  qualc  in 
Evangclica  legedcfcribitur ,  ut  vcl  cx  co 


Poteflatam  circdSdcrd.  5j> 

fatis  apparcatjndn  pofle  commode  Scpro 
dcGorOjimonccfinc  defultoria  quadani 
levitate  utrumqiic  ab  uno  homine  fufti- 
ncri.  Oftcnfum  ergo  eft  &  diverfum  effe 
Imperium  afundionc  facra3&  caufas  e0e 
cur  utrumqiab  cpdcm  fufcipi  non  debcat. 

Caeterum^quia  &  Imperium  &  munus 
paftoralc  (  Paftorum  hic  nomine  Evan- 
gclij  prsecones  intclligo ,  cum  jalioquiti 
Regcs  quoque  fint  Paftores  &  quiden* 
Dominici  gregis,  imo  etiam  Pa^orum  Fa- 
y?<?w,  quomodo  olim  Regem  ifidgarum  ^^/^^- 
Epifcopus  nuncupavit)  difcretalicctjin  ^^^* 
co  tamcn  conveniunt,  quod  qux  pafto- 
rum  curaeftunicajCa  fummarum  potcft^- 
tum  eura  praecipua  eft,  ut  di  vina  rcde  or- 
dincntur,  &ut  Ifidorus  Pelufiota  dixit 

v'7mx6ei>v  ot^vtelotvy  mirumnobis  vidcri  non 
debet ,  fi  Summis  Poteftatibus  ob  com-  a  lifimA' 
munitatcm  materiac  circa  quam  vcrfan-  folHtevide 
tur  &  finis  ad  quem  tendunt,  nomen  in-  ^^fi(fJevita 
tcrdum  alterius  fun£lionisproprium  tri- 
buitur.  Hinc  Conftantinus    non  fcmcl  rumfic^o- 
-E^/V(>/?«wfevocaviti  quam*  Graeci  fcri-  tHmtquU^ 
ptoresfjscpe  ija9remoy,intcrdui^oy/3«OTMdr-  chriftoeiAh 
mi  hj7riroho}t  nuncupant.    Valcntinianus  (^'^'^«^^■O 
#c  Martianus  Impcratorcs  in  ipfo  illo  cdi-^^^^^]^^^^^ 
^to^^quo  Chalccdoncnfis  SynodiAftaap-  t  niltaleim 
f^ohmt^  In$ljti  Pw^i/?^^;  vocantur,cua-  ^/$^otxtAf. 

C  iiij 


40    T>e  Impeno  Summarum 

^Attfomus  dcmquc  Martianum  Aufonius  Chriftiar 
te  ^H^Mar-        Rdigiene  Pontificem  appeJlat.  1  mo  6c 
cHnusnaf-      ipft^tiSynodo^^ei  acclamatum  eft  Pontifi- 
ieretffr,  De  ci  Imperatori.  In  codcm  M^irtiznohiidzt 
GrattMTj^     Romanus  EpijCcopus  Sacerdotalem  afi^e^ 
^'^^'^lf  '^'  S/^w .  &  alibi  animHm  ^pojiolicHm  5c  Sa^ 
*  yf&.^.ad  ^^^^^^^^^^'       ThcodQlij curas  ^p^flo* 
jintm.        /^V^idixitThcpdQrctus.  Nccalitcr  fim- 
plicius  Romanus  6c  ipre  Epifcopus  in 
Zenone  agnofcir  amn^um  Sacerelotu 
Principis.  Anaftafius  quoque  &Iuftinus 
iraperatorcs  Pontificis  ufi  funt  appella- 
ISon  iKtdt  tionc :  &  Lco  III.  in  Epiftola  ad  Grcgo - 
7edverl^^  rium  Romanum  Epifcopum  de  fe  077  fiot^T- 
UudZ^ei        ^  ^if^^  e//^/,  Et  Grcgorius  ad  illum 
trtbHftGreg.  viciflim,  Conft:antinum  ,  Theodofium, 
x,ep'tf^.^.    Valcntinianurn  atque  alios  3  qui  curam 
^.D.730.    geffcront  Ecclefiarum  ,  Sc  Pontifices  2iit 
fnifkSc  Fmperatores.  Ncque  aliter  fcrcs 
habuit  fub  Francorum  dominatu,  quos 
Pontificcs  difcrte appcllat  Leo  Romanus 
Lex  j^Mfud  ^^x(co^my  deCapitulisivic^xxiZyVel  prtt^ 
Gratfaft.     ceptis  ImperialilfHS  vefiris  vefi^rortimque 
i^iTtndtim  ^  ^  FICV  M  ^^prddjeceforHm  ir. 

€x?alormU  ^^f^^^g^^if^i^^^ c^ft^d.iendis  ^  confervandif 
pradec^f'  ^^^^tnm  tjfaltiimiis  &valemH4  Chriftopro-^ 
fortm.  pitio  3  &  nnnc  &  in  avum  nos  conferva^ 
turos  modis  omnibns  profitefnur.  Eiufdcm 
d^^^t^AT)  ^^^^^^^i patrem  Ludovicum  Piumloan- 
%^Q\imt.iQ.  nc^Oitavus  RomanusEpifcopus  coope^. 


PoteflatumcifcdSdcra.  -fi 

yatorem  vocac  fui  cercaniinis.  NequcA^^i. 
x^ominac  cancum  fed  &  fignafuaefunaio-  ^^'^^^^^  ^^* 
nis  Impcracoribus  cributa  func.   Vndc fj^^j^^^^' 
Sexca  Synodus  Occunicnica  CUm  laiciS  dnano  i. 
proliibcrec  ad  alcarc,hoceft  ad  mcu(2Lmf^cceiJtt 
dominicam  accedere,  exccpic  lcnperacp*  ^^^^^^^^^  2« 
rem.  Adqucm  locum  Balfamp  Ep^fco.^p^^^^Y^' 
pus  Anciochcnus  nocac  &c  cer^  charadte- ,  Lud. 
rcm  imprimere,  quod  eo  cemporcEpif-  B^Hp^mCa^ 
coporum  erac ,  &  dc  facris  infticuere  po-  ^'^'^  ^^^^' 
pulum  fohtos  Imperacores.  Ec  h^c  fun? •^'^^^^  "^' 
cfxii^Tiii^  ^vofxict  ,  quae  Imperacoribus  ^^^^^^.^^^. 
^dfcribic  Chomaccnus.  Qnod  fi,uc  rno- ^/V^^/y/.Sy/ 
do  oftendimus  jlmperatores  Epijccpi 
&  Pontifices  &  Sacerdetes  func  appellaci, 
nihil  caufae  fuit  cur  AngHs  quibufdam 
fcripcoribus  accrbe  cxprobaretur  quod 
fpiricualem  quandam  poceftacem  Regi 
j  tribuiffent^pr^^fercim  cum  faepiffime  non 
a  modo  agendi  ,  fed  a  materia  nomen 
imponifolcat  ,ficutleges  miUtareSy  nan* 
ticas  j  rnfiicas ,  dicimus.   Quarc  &  Re- 
gis  impcriura  Jpiritnale  j  quatenus  circa 
j:ehgionem,quse  cft  re$  fpiricuahs,  ver- 
fatur. 


D^tmferio  Summarum 


CAPVT  IIL 

Quoufque  conveniant  ptcra  &  frQf 
Janaquoad  ius  impfrandi. 

S  V  M  M  ARI  VM. 

I,  ASliones  internashumAno  Imperio  nof^ 
fuhj^cere  niji  comitanter  cum  externis^ 
X*  jlclionnmfartitio  in  eas  ^nadejinits 
jHnt^  indefinita  ^ntelmperiHm  hnmar 
nnm.  j,  Definitar»m  partiti»  in  defini^ 
fas  Inre  divino  natnrali  ,  (fr  definitas 
Inre  divino  fofitivo ,  cum  exemplis.  4, 
Etiam  definitas  aUiones  materiam  efii 
LegiSy  tumpropter  adjmSta  tHmpropter 
tiovam  obligationem.  j4^hs  nonim^ 
perabiles  fHmma  potefiati  eos  folos  ejfe 
^Hiluri  divino  repHgf^ant.  6.  Imperia 
iuri  divino  repugnantia  etfi  ad  agen^ 
dum  non  obligant^  obligare  tamen  advi 
fion  refifiendnm  &  nnde  ea  obligatio^ 
7.  Non  eximi  ab  ea  obligatione  Pote^ 
ftates fubordinatas.  7.  Solutio  ad  exem-- 
pU  quit  contra  adferuntur.  Simili^ 
tudo  Sacrorum  & profanorum  circa pra^ 
diCla  j    primHm  €irca  diferimen  int^r^ 


Fotefldtum  ctrca  Sdcrd. 

fiATHm  ^  extemarHm  atHonum.  i o.  Se^ 
eund^  circa  aSliones  a  D  E  O  defin^'- 
tas^  ^  quidcirca  eas non  liceat.  ii. Quid 
circa  eas  liceat :  tjmd  <]Hinque  cafiti^ 
^HS  explicaturAX,Circa  aUiones  a  DEO 
non  definitas.  13.  Definitam  a^ionem 
sUegami  frohationem  incumbere.  14. 
Circa  refifientiam :  cfuam  illicitam  ejfe^ 
CPimvis  infertur  k  fumma  Potefi^te  re^ 
ligionis  nomine^  frobatur  ex  picris  Li'^ 
teris  exemplis  :  cum  folntione  obje^ 
Bionum.  15.  Difcrepantia  facrornmt^ 
profanorum  ^uoad  latitudinem  Jmperi^ 
circa  fingula  ^  unde. 

IM  p  E  R 1 1  ius  quoad  facra  non  minus 
quam  ael  profana  cxtcndijquantum  ge- 
neralisrradlatio  fcrt ,  fupra  demonftra- 
tum  cft.  Quia  vcro  nonnulli  magnum 
hic  difcrimen  ftatuunt  intcr  facra  &  pro- 
fanajUcque  tamcn  id  difcrimcn  in  quo 
propric  confiftat,  fatis  explicant,  opcram 
dabimus,  ut  in  quo  ifta  convcniant ,  ia 
quo  difcrcpcntjdiftinde  cxpliccmus,  Pri- 
mum  ergo  in  gcnerc  fepofito  paulifper 
facri  profani^He  difcriminc  vidcamus, 
quaenam  adfciones  (  nam  circa  iftas  pro- 
pric  vcrfatur  imperium )  materia  impcrij 
effe  poflint.  Deindc  quid  circa  fingiila 
^arum  gcncra  Impcrium  poffit  cfficcrc# 


Imperio  Summarum 

A£tionum  ergo  prima  fit  hxc  diwidol 
^iiod  ^lix  funt  exrern^^aliaj  internae.  Ex- 
ternae  a(5tioncs  primariafunt  materiaim- 
perij  humani ,  internas  fecundaria,  nequc 
propterfejfedpropter  externas:  ideoque 
,         circa  internas, qua?  omnino  abexternis; 
ieparatas  funt,  neque  eas  refpiciunt  hu- 
mana  imperia  ,  non  occupantur.  Hinq 
y  Bejtefic,  illud  Seneca^ ,  Errat  fi  ^nis  pHtat fervitH" 
tem  in  totHtn  hominem  defcendere  ,  f  ars 
enim  melior  excepta  eft.  Corpera  obnoxia^ 
funt  ^  adfcripta  Dominis  y  mens  fui  iuria 
efi'^  dc  illud  in  iure  protritum,C(7^i>4/f  ^«/x 
fee^iam  nemo  patitnr.  Caufaeft,quiaim- 
perium  requirit  materiam  cuius  natura  in 
imperantisnotitiam  cadat.  Solus  autem 
Deus  eft  n^fStoyif^<;-n^ ,  ac  proinde  folus  in 
corda  imperium  obcinet.  Hominibus 
adtusaHorum  iutcxmfHapte  natura  funt 
incogniti.    Snapte  natura  idco  addidi, 
quia  fi  qua  funt  externaquse  clam  alios 
fiunt,  ea  imperio  fub'acent.  Cognofci 
cnim  natura  pofiTunt.  Confideratur  au- 
tem  hicTD  }[^^*  uijto  ,  non  t®  cu(/.^i^HKQ^^ 
S ecHndario  vero  quod  dixi  adtus  quoquc 
internos  fubefle  imperio  ,  id  dupliciter 
habet  locum,  aut  ex  intentione  impcraa- 
tis 5  aut  quodam  repcrcu-ftu.  Ex  intentio«=f 
nc  imperantis  ,  ubi  adtus  internus  cum 
cxterno  conjundus  eft,  &  in  cum  quaiii 


Poujlatum  circa  Sacrd. 

2nflnic,quo.mod0  in  deli6tis  perfe£tis  auC 
inchoatis  animlis  scftimatur.  Per  rcper- 
cuflum  vero ,  ut  quia  aliqua  adio  per  im- 
pcrantis  irftcrdi^tionem  fadta  cft  illicitst 
( oportet  enim  fubjici  non  tanttm  fropter  Rcm,ij,p 
iram  yfed etiam  fropter  confcienti^myxdto 
&  cogirando  talcm  aclioncmjUt  facien- 
dam  eligerCjillicitum  eft ,  non  quia  cogi- 
tatiohi  proprie  lex  humana  fit  pofira ,  fed 
quia  nemo  honeftc  potcft  velle  facerc,  id 
quod  fadu  turpe  cft. 

Alia  partitio  adtionum  eft,  quod  antc^ 
quam  de  ijs  humanoimperioaiiquid  or- 
dinetur,aut  funtdefinir^  moralicer  aur 
indefinit^,  Moraliter  definitas  voco  quai 
autdebitasfuntaut  illicitae,quarum  illsc 
moralitcr  neccffariae  ,  h^  moralitcr  im- 
pofllbilcs  dici  poflunt ;  quomodo  in  iure 
turpia  impo/fililihm  voce  appeUantur, 
H?c  dcfinitio  antc  humani  imperij  adum 
aur  cx  ipfa  adtionum  natura  orirur  ,  ut 
DenwcoUre  dcbitum  eft,mentiri  illici- 
tum  per  fe,aut  ex  impcrio  fupcrioriSjGcut 
patrifamiliasid  faciendum  aut  cavendum  • 
cftquod  decurioncs  ,decurionibusquod 
pracfes>pra^fidi  quod  fumma  potcftas  ficri 
luffctit  vctueritve, 

Quarc  cum  Summa  Poteftatc  nullum  Jr 
fit  majus  imperium  humanum  (alioqui 
cnim  fumma  non  forct }  fcquitur  illi  ea 


4^    t)e  impeflo  Summarum 

demum  effe  definiraquaeaut  fuaptc  ni- 
tur^  funt  dcbita  aut  illicita,autquae  talii 
feffedafuntinlperio  divino.Eaquiie  prio-i 
tisfuntgencris  ad  iiis  naturalc  referuti- 
tur.  luris autcm  naturalis ,  ne  quis  falk- 
tur  vocis  ambiguo,noa  ea  tantum  dicun- 
tut  cfle  quae  cx  principiis  natura  notis , 
fcd  illa  ctiam  quajex  naturalibus  princi- 
piis  naturalitcr ,  hoc  eft  ecrto  &  dcfinit^, 
fluunt  Naturalc  enim  in  hoc  argumcnta 
non  fupernaturali,fcd  arbitrario  oppo- 
r  itur,  Sic  quandoquidem  conftatDcum 
Patr€m,Filium,Spiritum  San6lum,unum 
cflc  vcrum  Deum ,  illum  ipfum  coli  de* 
bere  iurisnaturaliseft.  Pofterioris  genc- 
risquacfunt,ca  vocantur  iuris  divini  po- 
fitivi,qualia  funt  qusedam fingulis  prae- 
fcripta,  quaedam  populo,  quaedamuni- 
verucati  iqu^edamhumani  generis  fingu- 
Dr/i/.4.8.  Iis,ut  quae  Abrahamo  ,  Ifaaco , lacobo, 
MofialijfqueD  Elfcrvis  mandatalcguri- 
tur.  Populorum  omnium  unus  eft  Ifrac- 
Iiticus,cui  iurapofitivaD E  VS  plurima 
praefcripfit,tum  quarad  facra,  tumquac 
ad  rcs  aHaspcrtincrcnt.  Vniverfitati  hu- 
mani  generis  quacdam  ad  tempus  funt 
imperata ;  ut  Sabbathi  lex  in  ipfa creatio- 
ne ,  ut  quidam  putant ;  dc  noii  edendo 
fanguinc  aut  fuffocaro  poft  diluviunu 
Alia in  pcrpctuum  vahtura  quae  Chriftus 


Potejiatum  circa  Sdcra. 

infiituit,  ut  lex  4  W7n)(rvyciyiyn(  ^  Icx  Ba- 
ptifmi  Sc  Coenae  Dominicae,6c  fi  qua  func 
iimilia. 

Hi$  intcllcdisjvidcridlicui  potcft  eas  4^ 
folas  adfcioncs  humani  imperi)  iuftam  cflc 
lnatcriamjquspcr  divinummdcfinitas  6c 
in  utramvis  partcm  libersc  manfcrunt. 
Kam  &  Ariftotcles  ro  vofjUKov  ^mov  defcri-  ^'^.^ 
bit  0*  «I  ^f^^  ov^ii  J)u(p{pii  «T<W/  H  dhK&f 
iimv  Q  ^mtAi  J)sc^ipu.  Et  verum  hoc  cft^ 
ii  talem  dumtaxat  a<5tum  fpe£lemus  Im- 
pcrij,quia(5l:ionemipfam  intrinfecus  im- 
itiutcr.  Qinim  cnim  &  quae  fieri  debent 
&illieita  funt,  detcrminata  finc,  coque 
immutabilia  quoad  moralcm  bonitatcm 
vcl  mahtiam,requitur  unicam  talis  muta- 
tibnis  mareriam  reUnqui  a6lionesindefi- 
hitas.  C^cterum,cum  &  eaquae  aut  fieri 
oportctjaut  quac  oportetnon  fieri,  ex- 
trinfccs  mutationis  funt  capacia  ,  cam- 
que  ab  Imperio  humano  pomnt  accipere, 
manifcftura  cft  eafdem  humano  Imperio 
fubjaccre,  dummodo  mcri^  intcrna:  non 
lint.Huc  pcrtinet  adlionibus  debitis  tcrri- 
pus,locum,modum  &perfonas  afligna- 
rcjquatcnus  cadem  ncquc  pcr  rei  nattl- 
tam  ncquc  pcr  legcm  D  E I  dcfinita  funr, 
impedimenta  quoquc  auferre ,  intcrdum 
praemia  addcrc  ,  illicitas  Vero  adiones 
pGenisquibufdam  qua^  iri  poteftate  func 


-f^    DelmperioSummarum  | 

impcrantis  coercercjaut  nullas  pqenas irv- 
fligcrc,  qnx  vocarur  fa£ti  permilIio>&  in- 
ttrdum  culpa  vacat.  Subtilius  intucnti | 
apparcbit  cx  humano  impcrio  in  his  qux  \ 
ctiam  antc  homincs faccre  aut  non facerc  I 
tcncbantur ,  novam  quandam  oriri  obli*  I 
gationem  etiam  in  confcicntia  ^quan-; 
quam  minoris  gradus  quam  prior  fuerir.  i 
Nam  lcx  divina  Dccalogi  diccns  Iudas6 ' 
9Jon  occides ,  non  fkrahris'  Scqux  fequun-  | 
tur ,  non  folum  declaravit quid  iuris  cffet  I 
naturalis  ,  fed  ipfo  praecepto  obligatio- 
iiem  novam  priori  addidit  ,ita  ut  ludseui ; 
contra  facicnsnon  co  tantura  peccareti  I 
quod  ailum  committcrct  viriofum  ,  fcd  I 
ctiam  quod  vetitum  ^quia  c/ict  ^  ^^^^d^l 
Fom  xx.i^.  (nco^      yo^»  r  Biov  cf.Tiix^^n  ut  Paulus  lo- 
t>tver.Re^  quitur.  Vnde  Au^uftinus  dixit  ,  Ufem 
*  prohibentem  omma  commtjpi  congemtn^rt^ 

nen  enim  /implex  ^inqmt  y  peccatum  efi, 
non  folum  malnm  ,fed  etiam  vetitum  com" 
mittere.  Quod  autcmin  Icge  divinaDc- 
calogi  locum  habet  ,  hoc  ipfum  in  legc 
ctiam  humana  idera  pra^cipicnte  obtincti 
proportionc  tamen  fcrvata.  Nam  ^ni  re^^ 
jfiftunt  ,  divina  ordinationi  refiflttnt  :  at-* 
13.1.  quc  idco  eVvTOV  ^«90x7«/  tcftc  Apo- 
Itolo.  ^  : 

Vulimus  quam  lat^  patcat  humani  Im-* 
pciij  matcria,&  qui  actus  cidcm  Impcria 

con3H* 


Poiefldtum  circk  Sdcra.  ^ 

competancinunoquoqucgcncrc.  Nunc 
qui  adlus  non  fint  iurc  impcrabilcs  Sum- 
mx  inter  homines  Potcftati  vidcamus.  Ec 
conftat  cos  dumtaxat  cxtra  impcrij  ius 
cftc,quinaturali  aut  altcri  cuivis  divino 
iurirepugnant.  Nam  aliusmodus  adtio^^ 
nes  deterrainandi  quoad  ius  fumm^  pocc- 
ftatisncfingiquidempotcft.Dcfinicoruni 
autcmiurc  divino  (inquocomprehcndo 
iiaturalc}duo  funt  gcneraiaUacnimiufts 
funt ,  alia  vctita.  Duo  crgo  gcncra  funt 
aduum  Impcrij  qui  ad  ius  impcratis  non 
pertinent.  Dco  vctita  iubere   Dco  iufla 
vcrare.  Caufa  cft  quia  ficut  in  naturalibus 
caufx  infcriores  in  agcndo  a  fupcrioribus 
dependentcs  contra  fupcriorum  cfficaci^ 
vim  agendi  nonhabcnt,itaetiam  inmo- 
ralibus.  Quarc  talia  impcria  quatcnus  di- 
rcdte  impcrio  divino  contraeunt,  obliga- 
tionemfqui  proprius  cft  &  proximus  Im- 
pcrij  cfFeftus)  parcrc  ncqueunt.  OptimS 
Kxx^M&inMSiSi  aliejuidiujferit  Cnrator^non  Att£.diVer2 
faciendHm  eft  ?  non  tamen  JiProconfHl  /«-  '^'  Dom$n$ 
beat :  nonHti^jne  contemnis  poteftatem  ^f^^^^^^ff^'^ 
eligismaiorifervire.  Rhrfnsfiiffe  aliqHtd fy^^^^^ 
in^erit  Proconfnl,  aliudiHbeat  Imperatorj,  * 
numquid  dubitatnr  ille  contempto  iUi  effe 
ferviendHm?  Ergo Jtalind Imperator^aliud 
inbeat  DE  f^S  ^  ^nid  ittdicatHr  ?  maior 
foteflas  DE  VS^  da  vcniam  o  Imperator. 

D  ^ 


6. 


jr«    IDe  imperlo  SHmmarutii 

Diftingucadum  tamcn  diligenccr  intef 
Impcrij  a£kum  ,  qui  rubditum  ad  agcn- 
dum  mo  vet,  &  intcr  vim  c^x  eo  nominc 
nlicui  inccntatur,quaEquc  (ubdito  pacicn- 
dTi  aliquid  nccefficatem  imponit,  Nam 
etiam  cum  Impcrij  adSua  cffcdlu  fuo ,  hoc 
cft  obligatione,  caret,  vis  tamen  co  nomi- 
nc  illata  cfFcdlum  qucndam  habet,  non 
tantumphyficum,(ed  &:mDralcm,  non 
tx  partc  agencis,fedcx  partc  paticntis^ 
hunc  fcilicct  uc  cam  vun  repellerc  noa 
liccat.  Defcnlio  cnim  violcnca  cum  ad** 
verfusparcmfic  Hcita,  adverfus  fupcrio- 
remillicicacft.  A4ilitemAn(\mi  iurifcon- 
fultus  Macer  ^  ^ai  centnrioni  cafitgnre /e 
volenti  refiiterit  ^  veterei  ndtAverHnt.  Si 
vitfm  tenuit  j  militiarn  mntat.   Si^  ex  in^ 
dfifiriafregitvel  ntannm  Centurioni  intn^ 
lit,  capite pHnitnr.  Hocipfum  quanquaraf 
€x  iure  humano  videtur  proficifci  po^ 
tni(re(obligant  cnimhumana  imperiaad 
orania  quae  in  j  ufta  non  funt,  in  jiiftum  au- 
tcmnon  cft  k  rcfiftendo  abftinerc  )  auc, 
^tiam  cx  natura^  iure,qu9dnon  pacici^^ 
utpars  toti  fe  opponat,  nequidem  pro 
fui  confervatione ,  clarius  tamehex  fcri- 
pta  Icge divina  demon ftratur.Nam  Chri* 

JHdtt  16  1        ^^^^  ^^^^^  '        gladium  fumit  >gU^ 
'^^'  dioperibit^  difercc  improbat  eam  defcn- 
fionem  quscvi  fiat  contra  vim  iniuftiiE- 


fe  miiit. 


i 


Potejlatum  chca  Sacra. 

mam  ,  fcd  publico  noriiinc  illaum.  Ec 
liuc  quoquc  rcfcrcndum  illud  Pauli ,  Q^i  ^^^* 
re/iji-it  ,  DEI  ordin^tioni  refiftit.  RcliilU 
tur  cnim  duplicitcrjaut  contra  ImpcriuiTi 
igcndo  ,  aut  vim  vi  rcprimendo  :  intec- 
pretc  Aiiguftinoi  five  potefias  verit<itif4* 
vens  ali^nem  corrig^t  ,  Undem  hahet  ex 
illa  ^f  nifnerit  emendatHS :  five  inimica  ve^ 
ritati  in  ali^uem  fdviat  ^  laudem  habet  ex 
iHa  tjui  fuerit  coronatHs.  Sic  Petrils  vult  i.P^/. 4, 
fcrvos  fubjiciDominis,non  tantum  bo- 
iiis  &  «quis  5  fcd  ctiam  (TKQhioi^ :  quod  ip- 
fuinpari  iurcad  fubditos  porrigcnsidern 
ille  Augiiftinus  :  Ita  a  fiebibus ,  inquit,  ^f^fi  fent. 
Principe5&  a  Servis  Domini  ferendifunt.  H^'^-;^*/- 
ut  jub  exercitatione  toLerantia  lujnneantur  ^q,, 
temporalla  ,  &  fperentur  aterna.  Ncque  x^rh<yn, 
aliudobtinuit  inlcgevetcri^ubi  fubditis  ^•s^m.i. 
pro  fcrvis  uti ,  bona  corum  aliis  elargiri, 
lus  IPyfgis  vocatur>non  quia  Rcx  ita  agens 
lliuftcagcret  (Lcx  enim  divina  longe  alia  D<r«/,  17, 
ipfi  praeceperat,  imo  fupra  civcs  attolli,  17. i^.- 
vim  magnam  auri ,  argcnti  >  cquitij  com- 
pararcipfum  vetucrat )  fedquia  itaagcn- 
ti  neniini  liccret  vim  ullarn  opponcrc  : 
ficut  Sc  Ronianis  Prator  ius  reddere  dici^»  L.fermltl 
turctiam  cum  iniqua  dccernit.  Hincil- 
lud  bis di(9tum  de  Rcpc  iniufti ffima  a  Dco  ^^**''^* 
deugnato  5  Qnts  mecla  manu,  m  unaHm  .7,2.^.^. 
Doniini  infohs  erit } 

I  P  n 


/i    De  Imferio  Summarm 

Nequc  ullo  modo  audicndi  funt  qui 
concraSacras  litcras^  contra  rcdlam  ra^ 
cioncm>contra  pias  antiquitatis  fcntcn* 
tiam ,  infcrioribus  quibufdam  potcftati- 
bus  advcrfus  fumma  arma  induunt.  Nam 

%?ei.u     Pctrus  doccns  parcndum  Rcgi  ,  id  cft 
Summsc  Potcftati     \5zrgpg;^om,  praefidi- 
busautcm ,  id  cft  inferioribuspotcftati-. 
bus  etfV  Ji  hjri  TTiiAroiJLimf  tanquam  miflls 
ac  ordinatis  a  Summa  Pot€ftatc,manifc- 
ftc  oftendit  omne  inferiorum  potcftarum  j 
ius  a  Summarum  Poteftatum  mandato  , 
pcndcrc.  Hinc  dePontio  Pilato  Augu- 

tnUdMMm  ftinus,  Talem  Deus  depderat  i/li  p^teft^a^ 

iraa.ii6.  $em,  ut  ejfet  fn^ Cafaris potefiate.  EtDa- 
vid  nonncprinceps  erat,imo  dux  militix 
in  populo  D  E I ,  qui  tameniusfibi  non 

uSam.  14.7.  putavit  Regcm  plan^  tyrannicc  rcgnan* 
tcmvcldigito  attingcrc,adcout  ob  ab- 
fciflam  pcnulae  partcm  confcicntia  illum 
torferit?Ratio  quoque  idcm  evincit.Nam 
Magiftratus  ifti  inferiorum  ratione  Ma- 
giftratius  funt  quoad  Summae  Poteftati 
vifumfucrit  ^at  SummaePoteftatisratio* 
ncpriuati  funt.  Omne  enim  Imperium 
omnifquc  iurifdiftio  a  Sumraa  Potcftatc 
emanat  ,  ab  eaque  perpetuo  dcpendct. 
Hinc  Marcus  Aurelius  fapicntiflimus  Ira* 
pcrator  dixit  Magijirratus  de  privatis» 
Jhrinsipes deMagiftratikus ,  Det^m  antem 


Poteftdtum  clrca  Sacrd.  /| 

Je  Principihfts decernerc  aciudicare^  Prin* 
cipum  nominc  Impcratorcs  intclligcns 
qui  iam  fadicrant  rtUToJcg^sTope^Ncqueali- 
tcrfcnfit  vctusChriftianitas;  nulii  cnini 
prsiidcs  ,  nulli  lcgionum  duccs  contra 
impios,  faevos,truculcntos  Impcratorcs 
armata  manu  quicquam  moliti  funt  ,  ut 
plane  dolendumfit  invcntos  noftro  fc- 
culo  viros  cruditos,  qui  novo  procufo 
dogmatelatiflimamfcditionibus  &  bellis 
aperucrint  viam. 

Ncque  nos  movcre  quicquamdebent 
rccentia  armorum  in  Rcges  fumptorum 
cxcmpla,  Nam  fi  ca  in  eos  Regcs  fiimpta 
funt  in  qups  torum  populi  ius  tranflatum 
icrat,ac  qui  proindc  non  precario  fed  pro- 
iprio  iurcimpcrabat  jlaudari  falva  pictate 
,  non  poflunt ,  qucmcumquc  tandcm  prc- 
I  tcxtum  aut  cvcntu  habucrint.  Sin  alicubi^ 
iRcgcs  tales  fuerc  qui  padis  fivepofitivis 
legibus,&  Scnatusalicuiusaut  Ordinum 
decrctis  adftringcrcntur ,  in  hos  ut  Sum- 
Imum  Impcrium  non  obtincnt^arma  cx 
optimatum  tanquam  fuperiorum  fcntcn- 
tiafumi  iuftisdccaufis  potuerunt.MuIti 
cnim  Rcges  ctiam  qui  fanguinis  iurc  fuc- 
cedunt ,  Regcs  funt  nominc  magis  quam 
Impcrio  ,  ut  dc  Laconicis  Rcgibus  fcri- 
pfit  iEmilius  Probus.  Scd  fallit  imperi- 
tos  quod  illam  quotidianam  &  maximc 

D  iij 


in  oculos  inciurentem  rcrum  adminiftra-  i 
tionem  ,  qu^  fsepe  in  optimatum  ftaruj 
pencs  unum  eft  ysh  interiore  Reipublicas^ ! 
conftitutione  non  (uh  dircernunt.Quod 
4cRegibus  dixi,  idcm  multo  magis  de 
iis  acceptum  volo  ,  qui  §cre&  nomincl 
non  Reges  fcd  Principes  fucre,  hoc  efti 
non  Stmmi  fed  Primi.  Horumenim  prin-' 
cipatus  multumafc^eft  a  Summo  Imperio^. 
illud  viciflim  notandum  >  haberc  quof*- 
dam  Dynaftas  aut  Civitates  Summui^ 
IiTiperium ,  qui  qua^ve  id  habere  non  vi- 
dcantur,quia  fcilicct  in  alterius  funt  fidfj 
&  chentcla.  Sed  cum  clientela non  fit ge* 
nus  fubje(flionis,&ut  lurifconfulti  Ko^ 
XTjani  notSLntJihr  ejfe  mn  dejlnatfopulHSj 
ijui  alteriHS  M ajeflatem  c§miter  o^fervat» 
poffunt  hi  quoque  Summo  Imperio  eflb; 
praediti  qui  in  ;^quaU  foedercfive  homa- 
gij  facramento  alteri  obhgantur,  Quf^ 
omnia  eo  fine  moneo  »  ne  quis  pofthac 
(quod  fa^um  faepiufculo  vidco)bonaj5 
caufas  malc  tuendo  infamct,  Latius  hoq, 
argumcntum  pcrfcquerer  (cft  enim  mo^ 
mcnti  maximi  &  in  quo  pernitiosc  erra- 
tur )  niii  hoc  futnma  cum  cura  fccifrc  vi'- 
dercm  Bcccariam,Saraviam,&  nupcr  doj- 
iliflimum  Arnifaruni, utBodinum,  Bar- 
clajum,  aliofqucprjsetercam. 

His  pr$ftrcidis  aeccdamus ad  dcmon- 


Potefldtttm  circa  Sdcrdl  J/ 

Irandam  paritatcm  Impcrij  circa  facra  & 
:irca  res  alias.  Quemadmocinm  crgo  ia 
:cbus  omnibiis  non  pcrindc  animis  impc- 
:atur  ac  linguis,ita  Ladantius  non  minus 
fcth  dixit  j  Qnis  mihi  imfonat  neceffita-  iLi^.;,  f.i^» 
'em  vel  credendi  ^Hod  nolim  ,  vel  cfptod 
vtlimnon  credendi  f  Et  hocfenfiivcrum 
sftCafliodori  iWn^^  Religio  imperarinon  ^f^  h^f^H* 
^otefi;  &  Bcrnardi  ,  Fidem  fnadendam,  fj^^J^' 
non  imperandam.  Quare  &Impcratores 
Gratianus,  yalcntinianus,  &  Jhepdofius 
dc  hasretico  hominCj/J^i  tantHmmodo^in'  f  -^^^^^^df 
guiunt ,  nocttura  fenttat  y  ahts  obfntura 
non pandat.  Atque  huc  crcdo  rcfpiciens  lil, 
Conftantinus  fe  vocivic  Epifcopum  mfVftaf,!^. 
iWr,  quia  internac  ailiones  pcr  fc  fumptag 
Imperij  humani  materia  non  funt,  fed 
Imperio  Dei  fubjacentjqui  pcr  Epifcopos 
non  Imperantes  ,  fcd  Mini^rantes  ani- 
«nos  &  vocibus  &  fignis  mo  vct,ita  tamea 
ut  praecipuam  cfficaciac  partem  fibi  uni 
rcfervet.  Conjundlim  tamen  cijmexcer- 
Inisinternafub  humanum  Impcrium  vc- 
niuntin  utroque gcnere.  LegcGornelia  ^^^r.^dleg, 
tcnetur  quicum  telo  fuerit  hominis  oc-  ^^^-^^ 
cidendicaufa;  &  generalitcr  ait  Adrianus  ^^"^^^*  ^ 
Inipcrator  ,  in  maleficiis  volnntatem  fpe-  tod.tit^* 
Bari  non  exitum.  Sic  in  codicc  luftiniar 
neo  de  fide  Catholica ,  titulus  cxtat ,  ob 
profciSoncra  fcilicct  fidci ,  quod  Icx  pri* 


//  DeltnperioSammarum 

ma  cxplicat>  CunElos  popHlos  quos  clemen^ 
tU  nofir£  regit  ImperiHm ,  in  tAli  voUntHS 
Meligione  verfari,  &c.  Hinc  illa  Rcgum 
nominzireSlores.aHElores^defenforesfidei. 
Ita  &  olim  Rex  Ninivcs  cumieiuoio  poc- 
nitcntiam  impcravit. 
fO.  Qupd  a  Dco  vctita  iubcriautiufTavc- 
cari  ab  humana  potcftate  validc  nequcut, 
non  magis  in  (acris  quam  in  casteris  adio- 
nibusobtinct,  In  utroquc  enim  gencrc 
valcrc  dcbcc  Apoftolicum  illud,  Deo  ma^ 
^/?»;.t^.  gis  parendttm  cjnam  hominibus :  quod  dif- 
cipuIusApoftoIorum  Polycarpus  itacx- 

prcfllt  AJicfetyiA,t&ti  Of^tf  xsfi  i^aaUtf  ifTti 

Mx$d.\j$*  (JLn  fiKeL^Hfmv  i^Jt^GLi  amvifJL^tv,  Rex  iCgypti 
obftctricibusimpcrat  Hcbrscoruminfan- 
ccsmares  intcrficere,  non  parcnt.  Caufa 
additur,  QHiaDehm  timebant ^  D  EVS 
cnim  per  naturamvctat  hominem  inno- 

k.l{e/»u.j.  centcm  occidcrc.  Rex  AchabusaNabo- 
tho  vineam  pofcit  iurc  man cipij.  Ncgat 
Nabothus  quia  lex  divina  Hcbrasis  data 
vctabat  prxdia  cxtra  familiam  mancipari. 
Antoninus  Caracalla  Papiniano  lurif- 
confuito  imperat  ut  paricidium  ab  ipfo 
fa^um  dcfendat,rccufat  illc  &mori  ma- 
vuIt,quod  fcirct  cum  iure  naturae  &  Gcn- 
cium  pugnare  » mentiri  &  patrocinium 
tancolccicri  prsftarc.  Eodcm  iurc  ctfi 


Potefidtum  circd  Sdcrd.  }z 

afFedu  fandiorc  Apoftoli  fynedrio  ve-      ^  x^» 
tante  eloqHi  aHfd&cerein  nomine  lESV » 
quaerunt,  An  non  Deo^r^  hominikHs  Jit  aB,^.9U 
farendHm  ?  Mcrito  fanc  :  Ab  ipfocnim  tuc.i.^. 
DEO  pcrosDomini  lES  Vpraeccptum 
acccpcrant,  in  nomineipfius  poenitentiam 
^remijponem  peeeatorum  pradicandiy  Sc 
quidcm  initiofafio  Hierofolymis.  Nam 
id  quoquc  (pcciatim  mandato  compre- 
hendebatur. 

Qupd  crgo  divino  Imperio  fa^u  ipfis 
crat  ncccfrariumjid  Impcrio  humano  il- 
licitum rcddi  ncquibat.  Et  hoc  fcnfu cx- 
plicandifunt  au£torcs  quiaiunc  Evange- 
lium,  Miniftcrium ,  Sacramcnta  Impcrio 
humano  non  fubjaccre  ,  ncmpe  ad  mu- 
tandumidquod  iurc  divino  introdudu 
cft.  Primum  ciiim  verbi  falutaris  praedi- 
catio  &Sacramentorumcxhibitio  prohi- 
bcri  cfficacitei*nequit,quum  a  DEO  praj- 
cipiatur.  Nam  quarcunqucD  EVS  unam 
in  partcm  definivit,  eacontrariamin  par- 
Ccm  ab  hominibus  dcfiniri  non  pofTe  ex- 
ploratiffimum  cft.  Eodcm  modo  ius  alcn« 
diparcntesautliberos,fubIevandiinfon- 
tes,multaqucaha  hadcnus  a  lege  funt  \u 
bera  ,  ut  eorum  prohibitio  non  valeat. 
Secundb  forma  a  D  E  O  praefcripra  Mi- 
niftcrio  Verbi  aut  Sacramcnti  mutari 
abhominibns  aoQi  poteft^  nccid  facris 


$S    De  Imfert9  Summarum 

proprium.  Nam  &  forma  matrimonifi 
quaccnus  ncmpc  confiftit  in  unitatc  duo- 
tum  &  individuo  ncxu ,  humanalcgc  cft 
t  tumfk'^  immutabilis.  Tcrtic)  non  cft  human«  po- 
fl^^^Trin  ^^^^"^  Tios^,  condcrc  fidci  capita,  aut  ui 
jufp.  r$n*  jpqyj luftinianus,  fidcm  innovarc,  nc- 
quc  no vos  D  E  l  cultus  aut  noya  inftituc- 
reSacramcnta,  quia  hocipfum  iftaruna 
reriim  natura  rcpudiat.    Ncque  cnins 
quicquam  potcft  ad  falutcm  crcdi  ficri* 
ve^nifiquod  DEVS  ut  talepatcfcccrit» 
neque  potcft  cffe  aptum  applicandas  divi» 
nae  gratias  inftrumcntu,nifi  quod  D  EVS 
ifti  ufui  affignavcrit.  Pcrinde  cnim  hoc 
cftac    dicam  nonpoffc  a  SummaPotc- 
ftatcConftitu'i,utvcrum  fit  matrimoniun^ 
intcr  eiufdemfexushomincsautintcrin- 
fantes;  repugnatcnim  matrimonijnatu* 
ra.  AddciamquodDEVSdircdlcvctae 
Icgi  fuas,  pra^fcrtim  Evangclicae,  aHquid 
addere  tanquam  ad  falutem  ncccflarium, 
aut  f-^\o5pcr«$/ac^  comminifci.  Non  po- 
tcft  autcm  Summa  Potcftas  efficaciter  ali^ 
quid  ftatucre  D  E  O  vctitum :  ficut  non 
potucrunt  Pcrfarum  Rcges  cfficcrc  Mt 
intcr  matres  ac  filios  iufta  cffcnt  connu- 
bia.  Siquis  tamcnaccurato  loqui  volctsj 
potius  dixcrit  ha^eomnia  quac  rccitavi- 
mus  tam  in  facrisquamincaetcris  rebus 
liaberc  in  fe  quiddam  pcr  homines  imraii'- 


PotefldtHm  circd  $dcra\ 

^abileimmutabilitatciuris ,  quam  omni- 
yio  ac  fimpliciter  Impcrio  Summaium 
Poteftatumnon  fubjaccre,  cum  plurimi 
|Tiaximiquea£tus  Impcrijcirc^eadcm  illa 
vcrfentur,  qui  a£kus  in  Sacris  lircris  vo- 
cantur  pr^cepta  Regis  ex  f^erbo  DEU  ^^''f?'^^' 
primum  cnim  a  Summi§  Potcftatibus^^^^^'^ 
flf//.gW  fluir,quocieaquaeDE VS  Impc- 
jrat  libere  imo  &  commodc  facimus  amo- 
fis  impedimenriSjdatis  adminiculis.  Ira 
Cyrus  &  Darius  ludaeis  permiferunt 
Templum  reftaurarc  &  facra  ibidemfa* 
ccrejadditis  ctiam  pccuniis  adfuftincn- 
das  impcnfas.  Sic  Conftantini  6c  Licinij 
cdicSlo  contigir  Chriftianis  ihdj^fecc 
f  itXct^af  ca  facerc  quseChriftiana  rcligio 
dcfidcrat.  Secundp ,  ut  &  fupra  attigi- 
mus,  lex  humana  non  tantum  pcrmitten- 
do,  fcd  &  iubendo  quodiubct  lex  divina, 
jiovam  fuperaddit  obligationcm :  quod 
Auguftinus  notatjcumair :  Nam&  apnd  MyfJ!.6^. 
homines  poenas  Init  j  (fr  apud  D  E  V M 
frontem  non  hal^ebity  (jni  hoc  facere  mluit 
quod  ei  per  cor  Regis  ipfa  veritas  iufftt. 
itcmj  Hoc  inhnt  Iniperatores  ^Hodiuht 
^  Chrifius  3  ^itid  cum  bonum  iubent ,  per 
illos  non  iuhet  nifChrifius.  TcrtibSum- 
ma  Poteftas  humanacircumftanrias  quat 
dam  loci, temporis  ,  modi ,  adtionibus 
4  P  E  O  Impetatis  praefcribit  ^  ut  fiant 


$0    De  tmperio  ^ummkrutii 

^(iveitif.  ^^[j,iyfiiif  ^     ^'l^y.  Huc  fpcdant  IcgcS 

yS.  Baptifmi  ac  Sacrae  communionis  Ca- 

ip.  z.NoT^'  noncm  clata  vocc  pronunciari  iubent  a 
c.      populo  cxaudiantur    Quac  vctant  facra 

fartsmi^o,  Myftcria  in  privatis  Domibus  pcragi; 

^*^'  Qnx  a  laicis  Litanias  hoc  eft  publicas 
fupplicationcs  nifi  prasfcntibus  Clcricis 
ficri  prohibcnt ;  Qusc  Epifcopum  non 
permittunt  ©rdinari  nifi  qui  annos  tri- 
ginta quinquc  habcar  j  Quse Epifcopura 
vctant  ab  Ecclcfia  abefle  nifi  fummae  po- 
tcftatis  confenfu ,  &  nc  fic  quidcm  anno 
amplius.  Qaartb  pcr  humanum  Impe- 
riumvctitis  a  DEO  adionibus  materia 

iJJ^f.iS.  &occafiones  fubtrahuntur.Sic  Ezechias 
amovet  cxcclfa ,  frangit  ftatuas  ^  excidit 
lucumjipfumetiam  acneum  fcrpcntem  a 
Mofe  fadum  quod  ei  adol€retur,commi- 
nuir.  lofiascomburi  iubetMoIis  confe- 
jcrara>  abolct  idolorum  faccrdores,  lucum 
inccndit,  excelfa  &  altaria  idololatrica 

X.i. C.  deftruit.  Sic paganica  templa  ac  dclubra 

i^^la^.  claudi  volucrc  Imperatorcs.Quintb  Sum* 
mxPoteftatiseftpoenis  propofitishomi- 
ncs  adcaadigerc  quacDEVS  iubct,& 

Ddn.yx^.  ^  v^titis  abftcrrere.  Ira  RexJ^abuchodo- 
nozor  membratim  iubet  cum  difcerpi 
qui  DEO  Hcbraeorum  maledixerit,  Qui 

z.j.c.Je  Diisgentinm  facra  fccerit ,  eum  gladio 
ftcrni  iuftcrclmperatorcs.  Atqucinhis, 


Poteflatum  circa  Sdcra. 

ni  fallor,capitibus  confiftit  illud  officium 
!  Summarum  Poteftatum  quodSiW  yoV^y  mvcl.ii%. 
^^vkmUij  y  cgrcgic  vocavit  luftinianus, 
talem  intclligcns  cuftodiam  quas  &:  ipfa 
fic  voixodiVKny  qucraadmodum  Auguftinus 
dixir,  Serviant Regest€rrAChrifto»etiam  ^^fi-^^^ai 
leges  ferendo  pro  Chrifio.  Horum  autcm  '^^^^^^- 
omnium  nihil  eft  quod  non  locum  ha- 
beat  etiam  in  adionibus  non  facris ,  qux 
itidem  divinalcgein  alterampartcm  dc- 
j  finitae  funt  ,  illa  fcilicct  legcquam 
I  Kcticdfm  fi^  08»  vocat  Apoftolus.    Nam  x<?>b^.t.  ^i: 
I  idco  ius  Civile  partim  cx  civilibus  infti- 
tutis  ,  partim  cx  naturalibus  praeceptis 
conftare  dicitur.    Quid  autcm  agit  lus  inftitM 
Civile  circa  prseccpta  ifta  nataralia,ni«  ^^fi- 
mirum  ius  libcrtatemquc  cxtcrnam  dat 
agendi  ,  quod  natura  praecipit  remotis 
obftaculisjimo  idcm  prajcipit  quodna- 
tura ,  circumftantias  determinat,  peccan- 
di  occafiones  fubducitaut  coar6tat,f2n- 
iSionem  dcniquc  pcenis  addit  conftitu- 
tis :  quod  omncs  partcs  iuris  cvolventi 
erit  manifeftum  ,  ita  ut  in  co  dcmon- 
ftrando  tcmpus  confumi  nihii  fit  ne- 
ccfse. 

Adeaveniamus  qusc  lcgcdivina,  tum  12^ 
illa  quae  in  mentibus  hominum,tum  alte- 
ra  quae  in  Sacris  Codicibus  prqfcripta  eft, 
^etcrminata  non  funt  s  hasc  ergo  facra 


ITi    De  imperio  Sunimdrum 

five  profanafint  ,dcterminarcinalccranS 
partcm  lus  eft  Summas  Potcftatis.  Lit 

i.iSdm.;,0.  profanisrcs  notiffima.  Ita  David  dc  prat- 
da  dividuiida  ,  de  folemnitatibiis  atquG 
cffedu  contraduum  ac  teftamcntorum, 
dequc  rebus  innumeris  Impcratorcs  Ro- 
mani  confiitutiones  fccere.  Defacrisres 
iion  minus  clara,  fi  quis  Sacram  Hifto- 
riam ,  fi  quis  Codiccs  Theodofij  &  lufti- 
mani ,  fi  quis  Novella$,fi  qiiis  Capitulard 
Caroli  Magni  non  dicam  diligcntcr  legc- 
ritjfed  infpexcrit  tantum.  Adcoubique 

f,C^re».x5-exemplafunt  obvia.  Hucpcrtinccmune- 
ra  inftitucrc  ,  utilia  magis  aut  dccori 

i.Re£,6.  quamnecelIaria,quodfccit  Davidi  tem- 
j^^l^^^^ix,  plaftruereaut  ornarCjquodSalomon  8C 
Ioas,aut  ftrucndis  lcgem  modamquc im- 
poncre ,  quod  luftiniarius ,  modum  pras- 
fcriberc  eie(3:ioni  Paftorum  ,  habendi^ 
SynodiSjOrdini  inter  Paftores  fcrvando^ 
alienationi  rcrum  facris  ufibus  dicatai- 
rum ,  quod  Chriftiani  Irapcratorcs  pluri* 
mi  fcccre. 

if^  Illudvero  maximcmiror  a  nonnuHii 
dcfetidi ,  fcilicec ,  qui  aliquid  lcge  divina 
dcfinitum  ncgct,ei  probationemincum- 
berc.  Nam  confticit  hadlenus  non  ncgafl- 
libus,fed  affirmantibusprobationes  in- 
|ungi,  &  qaae  prohibita  non  doccntnr,cd 
ipfo  permilTa  ccnfcri,  quipp^  cani  pccca;« 


pQtepatum  circd  Sdcra.  4 ^ 

tumnon  fit,  nifiubi  lcx  aliqua  violatur. 
Qiiod  vero  aiunt  EJfentialiac-mnia  DEI 
verbo  contineri  ,  rcdi^  aiunt ,  fed  id  ad 
rcm  nonfacit.  Noncnimquiacflentialia 
funt  ,ideoa  DEd  praefcripra,fcd  quia 
a  DEO  pra^fcripta,ideo  cuencialia, hoc 
cft,  pcrpcrua  atque  immuiabilia:  caeccra 
j  accidcnralia^  id  eft ,  tcmporaria ,  murabi- 
lia,  arbirraria.  Cur  aarcm  DE  VS  alia 
lcge  fuadcfinicrirjn  aliisrcliquir  libcr- 
tarcm  ,  indagarc  non  cft  hamanas  indu- 
ftriae.  Ex  his  quap diximus  apparec  vcram 
illorumcfrc  fcnrcnriam^qui  doccnt  tant 
in  Ecclcfiafticisquamin  casrcris  rcbusfu- 
premam  gubernarioncm  five  Impcriuni 
1  Summas  Potcftatis  compercre  :itatamcn[ 
ut  ci  fas  non  fit  aitt  in  Ecclefiafticis  con- 
tra  fidciac  rcligionis  regulas  a  D  E  O  tra- 
ditas  ,  aut  in  cseteris  conrra  perperuam 
isequiraris  normamquicquanl  dcccrnere, 
I  quod  Tcrrullianus  dixit  j  in  omni  chfe-  '^M»* 
^uio  fubditas  mn       debere  poteftatibus 
intra  limites  difcipUn^»    Et  Auguftana  ^^*'* 
confcfiiio  brevitcracverc.  Chriftiani  ne* 
ce^ario  debent  obedire  pra/lntibHS  Tdagi^ 
ftrjttibns  ficlegibHS  mftcnm  inbent  feceare* 
1  EtBohcmica  5  f^erbo  T)EI  ^r^cipitur  nt  ^^/.xtf» 
!  •mnes  fHhliwiQribHS  potfftatibiis peromnia 
fkbdantHr ,  in  his  tamen  qndt  D  EO  einf 
^ue  verbo  H§n  adverfanthf.   Ncc  aUtci:  Art.j^, 


4^  HyelmperioSummarum 

Bclgica.  Cnn^i  homines  » cuiHfcHnijue fint 
vel  digniutis  vel  conditionis  ac  fiatns ,  le- 
gitirnis  MagiflratibHS  fHhjici  debent ,  & 
eis  in  ommbus  obfe^ni  (fr  obedire^qHnt  Ver^ 
bo  DEI  tfon  repHgnant. 
f  f  •       Quod  fi  tamcn  hos  limites  fumma  po* 
tcftas  cxcefTerit  (  vt  in  utroquc  gcnerc 
intcrdum  evenit)rurfusin  co  facra&pro- 
fanaconveniunt  j  quod  non  poteft  qui- 
dcm  obligari  homo  ut  homini  magis 
quam  D  E  O  pareat,attamen  fi  qua  vis  co 
nomine  ingruat,  reftat  patientiae  gloria, 
vim  contraparare  lusnoneft.  Ita  nimi- 
M^tt.i^.  2/.rum  PctrumChriftus,  ita  nos  Petrusin- 
i.Per.i.u.  ftituit,  grave  nobis  effe  non  debere  ,  fi 
quid  mali  patiamur  ut  Chriftiani ;  fugcrc 
licet,  prccari  Iicct>fagit  Elias^fugit  Vrias, 
Mrf/Mo.    Prophetauterque:/i/^^r^  ex  Hrbe  in  ur^ 
bem  alteram  Apoftolis  permittit  Chriftus, 
fugit  Cyprianus,  fugit  Athanafius,contra 
lulianum  effufse  Chriftianorum  lachry- 
Orat.  in     xcix  \  alind  y  inquit  Nazianzenus ,  contra 
iHlian,       perfeCHtorem  non  erat  remedium :  ultra  nc- 
fas  procedere.    CoaBus  repngnare  noJt 
novi  ,  inquit  Ambrofius  ,  dolere  fotero» 
fiere  potero  ygemere  potere  ,  aliter  nec  de* 
heo  nec  fo^nm  refijiere.    Optime  etiam 
Eleufius  &  Sylvanus  Epifcopi  minitanti 
Conftantio  rcfponderunt  ,  «tJTov  il^^rUit 


PQte^AtumciruSdcra.  6j 

if^voji^tUf.  Sanftiffimum  nobis  huiuspra^-  T^^^^^^r. 
rcriptae  a  DE  O  patientias  excmplunii  ^^* 
prsbucrunc  Chriftiani  illi  vcteres  qui 
fub  duriflimo  infidcliUm  Imperacoruiai 
dominatu  vixere,mecuenda  plane  mul- 
titudojfi  alicnum  quam  fuum  fanguineaii 
funderc  maluifient.  Nam  ut  TertuUia- ^/(?/. 
nus  ait,  Fri^es»  InfHlas,  cafieJU,?nHnfipia^ 
conciliab^U,  caftra  ipfa,  trihus,  decnrias,  t>jonifHm 
p^UtiHm  ,  SenatHm  .fornm  impleverant.  Aiexandri-^ 
Et  tamen  nnlli  /w/tfr^//c?;,utidemTcrtul-  »«^/^^<;- 
iianus  ait ,  Alhiniani ,  nHlli  Nigriniani ,  ^^''^  "^^^^" 
piilU  Cafiani :  Sub  luliano  dcfe£lorG,fub  de:esfaB§ 
Valente  Catholicos  crudcHter  vexantCa  eri'- 
iTiuIti  provinciarum  Prajfides,  multi  \c  ps^etunt. 
gionum  duccs  cum  ipfis  provinciis  atque  -^^^^^tl^ 
legionibus  finccram  fidcm  ample£teban-  ^eUul^o^h  ^ 
tur.  Scdqui  ipforum  faeviti^e  arma  op-  fdeminfe^ 
poncrctjinvcntuseft  ncmo.  Milites  Chri-  rentemannQ 
fiianiy  inquit  k\\^ViK\ViW%  ^fervierHnt  Im  ^f^ci^er^io, 
peratori  infideli ,  qnando  volebat  Ht  ideU^^^^^^^^"^^* 
colerent ,  ui  thhripcarent ,  praponehant  e%  jfjtneUH" 
T>  E     M ,  difiingnehant  DominHm  ater»  dati, 
num  k  Domino  temporali  »  &tamen  fnb'  Athanafn^ 
diti  erant  Jtropter  Oominum  dternum  etiam  ^[^^^rtdri- 
rm^(7r.2/i\*Eufebius  Pms  Samofat»  urbis  ^^^J^^^f 
Epifcopus  pulfus  Valentislmperio  ,  po-  nopotuJni 
pulumrctincrefevolentcm  ex  pracccptis  arm^ttde^ 
Apoftolicis  edocilit  ,  quanta  praeceptisA*/^''^'^^ 
Impenahbus  rcvci'cnuadcbcretur,atquc  ^ 


^6    De  Impeno  Summaruht 

ita  immincntcm  iam  fcditioncm  compcf^ 
cuit.  I^ec  ego  me  valUbo^  inquit,  circHm" 
fujione populorHm.  Quid  nuncdcilla  di- 
a  Mdius  cam  Legione  ^  Thebana  quactotics  ho- 
Theh4.^  a    ftium  ^  vidrix  ad  iufliim  Imperatoris  pro 
^uam  The         Chnftiana  fc  pafTa  cft  e  dccimari  ? 
laTHjive'  injundum  fibi  cxihum  fas  cffc 

GrActs  five  cgredi  Chriftiani  vetercs  cxiftimarunt  ^ 
A^fuacu,  quoties  incertos  homines,nonin  totam 
6  e^utseiM  caufam,  faevitia  diftinguebatur,cxemplo  . 
viaouasme^  Apoftoli  loannis  cdodi,  qui  ita  ut  Impc- 
cNonmo'  ratumm  Patmo  mlulale  contmuit.  Ali- 
do  dedfvatis  tcr  agcntcs  graviter  objurgat  Cyprianus# 
fed  etiam  ex  zy£lihs  in  eAm  patriam  ^  unde  extorris  fa^ 
utocAfsefi,        ^jj.^  regreditnr^  ut  defrehenftu  non  iam 
^^Sffeimm  ^^^fi  Chriflianus ^fed  ^uafi nocens  peresit. 
Sawofatenpi  Ilhid  quoquc  mcmoria  non  indignum^ 
exilioegref  quod  cum  Nicomcdiae  propoUtum  cffcc 
fum  landat  edi£lum  crudclc  Maximiani  &  Dioclc- 
^^BurbT^  tiani  contra  Chriftianos,quo Scriptura: 
tstfH,        codiccs  comburi  ,  Bafilicae  dcftrui  ,  ip(i 
autem  Chriftiani  cruciari  mbebantur, 
UHUS  tantum  Chriftianus  inventus  eft 
qui  Edidudifeerperetjinqucm  cumeo 
l^emoeiuiiu.  nomine  cxtremo  ftipplicio  animadvcr- 
re ciifum  dt-  {\xvci  eflet ,  Chriftiani*  csctcri  iurccasfum  , 
^^'^^^^^^^' pronunciarunt.   Haec  oftendunt  quana 
fhio  memo  ^j^^  Chriftianorum  animis  h^ferit  v©x^ 
tjreUudan  nl^  Domini  yqiix  gUdtHm  vetat  arrtpere, 
le^vide  iocH.  Arripit  autcm  qui  non  a  D  E  O  accipir«' 


Potefldtum  clrca  Sacra.  6r 

Dedit  autcm  D  E  V  S  foli  Summae  Pote- 
flati  3  aliis  non  nifi  pcr  illam.  Ncque  uila 
Vetcris  Tcftamentiexempla  contrarium 
cvincunt.  Nam  quod  a  quibufdam  Rc- 
gibus  populi  auc  civitatcs  qu#dam  de- 
feciirc  narrantur,&  caufa  ad  Regum  ro- 
fertur  impictatcmjin  co  diyinum  ludi- 
cium  jefcribitur  ,  non  hominura  fadta 
laudantur.  Qnod  fi  ipfa  Poteftas  Sum- 
ma  mandatam  fibi  verae  religi-onis  turc- 
lam  excrccat  ,  coquc  nomine  ab  hoftc 
interno  aut  cxterno  armis  oppugnetur, 
optimo  iure  Imperium  fuum  vitamquc 
&  fortunas  civium  armis  defcndct.  Pcj>^ 
inde  quippe  eft  Rehgionis ,  an  aUo  ob- 
tentu  vim  patiatur  &  iniuriam  :  ncquc 
cnim  magis  tenetur  fui  luris  cum  fit ,  ad 
altcrius  arbitrium  Rehgionis  ufum,quam 
finium  poftcflionem  dimittcrc.  Non 
enim  fruflra  gUdiHm  gerit  j  fed  DE  I  ^3» 
Miniflra  efl  vlndex  conflitHta  in  male 
agentes.  Oftcnfum  fatis  arbitror  quo- 
modoin  facras  ac  profanas  aiJlioncs^cjc* 
tcrnas  fcihcct  primari6  ,  intcrnas  non 
nifi  proptcr  extcrnas  ,  aequum  fit  ius 
Impcrij  5  five  cum  iubcntur  a  DEO 
iufia,vctantur  vetita^fivc  cumdcfiniun* 
cur  rchda  in  medio  &  humanx  pcrmif- 
fa  hbcrrati  ,  fivc  cum  luris  fpccic  vis 
graffatur. 

E  ij 


^jr    De  Im^erio  Summaruni 

Et  in  his  fane  omnibus  nihil  apparet 
liifcriminis ,  fi  iumma  corum  quac  Impe- 
ranturgencrafpe(aemus.VtcniraByni^5 
quoquc  agnofcit  homo  Romans  religia- 
tiis  ,  Imficratorcs  facra  &  fascularia  cx 
^quo  curaiit.  Sin  ad  fingula vcniatur,hi(2 
verbfatendumcft,anguftiuscficiuslm- 
j>€rij  circafa€ra,qitam  citca  profana,hac 
una  ratione  ,  quod  lex  divina  dc  facris 
f  lura  conftituat  Sc  libcrtati  eximat  quam 
dc  caetcris  rcbus.  Nam  profana  ncgotia 
(cum  Fotenfibus  Hebr«oruminftituti$ 
tiOf^  non  obligari  fatis  eonftet }  folis  pro- 
penatnralibus  regulis  circumfcribuntur, 
fiifi  quod  de  connabiaUbus  quibufdani 
lcgibus  ambigi  poteft,  naturales  nc  fint 
an  ex  arbitratu  Divino,  Atdefacriscom-- 
pkira  inipfo  EvangcHo nobispraefcripta 
funt ,  qi3*  cx  voluntate  Divina  primitus 
proficifcuntur.  Qnp  uno  exccpto  noa 
^idco  quid  ultra  intcrfit,ad  hanc  quidcm 
lurislmperandi  quaeftionem  quod  atti- 
tict.  Nam  quod  diligcntior  inquifitioi 
maiorquc  foilicitudo  circafacrarcqoiri- 
tu  r,  tu  m  quia  lura  natnralia  no  tiora  pofi- 
tivisjtum quia  in  facris  perniciofius  crra- 
turjid  cum  admodum  refte  utcndilurii 
fertiiricat ,  dc  lure  ipfo  nihil  immutac. 


Potefldium  circa  Sacra.  ^ 


CAPVT  IV. 

Sohuntur  qux  contralmperiufn 
Summarum  Potcflatum  circa 
Sacra  Qbfici  folenp. 

SVMMARIVM. 

SolvitHT  obieBio  if^de  /hwpta  ^uod 
CHRISTf^S  Pafiorale  mptms  infti- 
tnem  ,  ei(jHe  regnUs  f>r<tfcnpferit.  z. 
Sohitnr  ohjeBio  inde  fHmpta^juodMa^ 
giftratus  non  fit  de  ejjentia  Ecclefa.  }. 
Solvitur  obje^io  ex  Efaiacap*  xlix.x^* 
&  eftenditur  Reges  ejfe  fupra  ^  non  infr/t 
fopiilHm  fidelem.  4;  Solvitur  objefH& 
indc  petita  y  (juod  circa  Regem  verfatur 
J^aftorHmfunSiio.  SolvitHrobje^io 
'  fumpta  ex  CHR  I  ST I  regno  :  expli- 
eantur  Regia  CHRTSTl  aUiones , 
&  ofienditur  quatenus  vicarios  habeaf. 
6,  j4d  folvendam  (^bje^ionem  inde  pe^ 
titam  cjHod  Ecclefa  ,  itt^mqne  Pafiori^ 
ius  regimen  ali^uodtribHttur^regimen 
ipfum  difiinguitur  in  fuaforium  ydecla^ 
TAtivum ^confiitutivum  ex  viconfenfus^ 
&  conftitHti%Hm^viImperi} ,  tum  futnm 


f9    7)e  Imperio  Summarum 

mumy  tnmfummo  inferius^fiveperem^^ 
natfonem  j  fve  perfolam  fHhjetlionemy 
&  five  idobligativum  fit  tantum^  flve 
infHpercoaElivHmi  obiter  htQ  oflenditur 
^Hatenus  placita  tnaioris  partis  min&-^ 
rem  ohligent  inea  communitate^  ^nte  Re^ 
jpuh.  non  fit.  7.  Paftorihns  nec  ohligati- 
vnm  nec  coaUivum  Imperinm  comfeier^ 
Q(tenditHrex  facris  literis  ^  PatrHmau^ 
{ioritatihnSo  8.  O ^enditnr  P aftorum  re^ 
gimen  tantHrn  effe  fHaferiHm  &  declara^ 
tivHm  cnm  folutione  ad  tocHm  ^clor.xv^^ 
Ecclefidt,  ItnperiHm  inre  divino  non 
competere  ofl^enditHr.  i  o . Eeclefi^  regimen 
confiitHtivnm  cempetere  ojienditHr  ra^ 
tione  &  exemplis  facra  Scriptnra.  Ii.  Ec^, 
clefia,  Imperium  ftmmum  aut  fumrno  in* 
feriHS  compete^e  pofie  dr  interdum  com'^ 
petife  oflenditHr  :.  P afiorihusvero  infe", 
rins  tantum  dnmtaxat  non  etiam  fum^ 
mum.  iz,  DemonflratHr  per  diretl:ivHm 
&  declarativnm  regimen  Pafiorum^  non, 
t$lli  SummarHm  Poteflatum  Imperium 
circa  facra.  15.  Demonflratnr  idem. 
Imperinm  non  tolli  per  regimen  Eccle* 
fidconftitHtivHm.  14.  Demonflratur  idam 
Imperinm  non  tolli  per  illHd  Imperium. 
^Hod  Paftorihns  quandoqHe  con^editHf^ 
ihre  pofitivo^ 


Potefldtum  circa  Sdcra.  71 

RE  c  T  e'  intcUcais  quae  a  nobis  dijla 
funthadtcnus,  facilepcrfequivisca 
'difloIvet,quxcontra  Summarum  Potc- 
i^tum  Imperium  in  ea  ,  quse  Sacra  fivc 
Ecclcfiaftica  dicuntur,affcrri  folent.  Nam 
primum  quod  non  Summ^  Poteftatcs, 
lcd  ipfc  Chriftus  Paftoralc  munus  infti- 
tuit,  quod  funcaionis  fuae  rcgulas ,  quan- 
tum  quidcm  ad  ipfam  muncris  quafi  fub- 
ftantiam  attinet,  a  Chrifto  accipiunr,noa 
a  Summis  Poteftatibus> &  quod  eatenus, 
ut  ipfi  quoque  diximus  ,  Paftores  noa 
jfunt  Summarum  Potcftatum  Vicarij. 
iHajc  omnia  dc  iure  Imperij  nihil  dimi- 
i  nuerc  aharum  rerum  exemplis  apparebit. 
I  Potcftas  Parcntum  in  Iibcros,maritorum 
itn  coniuges,  non  ab  ullo  humano  inftitu- 
j  to  primitus, fcd  ab  ipfo  Dco  origincm  & 
iius  fuumacccpit.  Et  tameaSummis  Im- 
i  pcriis  hanc  quoque  fubjici,  quanquam  il- 
|lisipfisImpcriisantiquiorem,quis  nega- 
I  verit  ?  Medica  quoque  fundtio  a  Deo  eft 
audore  naturx,ut  paftoralis  a  Dco  au- 
itore  gratiae,&  rcgulas  excquendi  mune- 
ris  fui  pr^cipuas  a  natura  atque  cxperien-^ 
tiaaccipit  Mcdicus ,  non  a  Summis  Pote- 
ftatibus,  nequc  vicc  Summae  Poteftatis 
fungitur ,  cum  medicinam  facit :  Et  ta- 
wennon  impediunt  haec  omnia,  quo  mi- 
nus  mcdica  funitio  fubfit  Summarum 

E  iiij 


V 


)rt        Imperio  Summarum. 

Poreftatum  Impcrio.  De  Agricultura, 
,rnercatura,de  csereris  arrificiisatque  opi- 
jficiiseadcmeft  ratio.  Quin  &is  qui  pro 
Tribunali  ia$  dicir,  quamquam  a  Summa 
Potcftate  mnnus  (iium  accepcritjeiufquc 
vices  obeat,  non  tamen  omnc$  iudicandi 
rcgulasa  Summa  Potcftatc  accipit.  Nam 
Deus  ei  pr^cipi  t  abftinere  a  donis  capicn- 
dis,  nihil  per  gratiam  ;  nihil  odio  facerej> 
fublevarepupillos  ,  &  reUquam  ahenas 
©pis  egentium  turbam  ,  multaquc  aHa 
ciufmodi:  Ira  ut  vel  hinc  cuivis  apparcat, 
quam  fit  contra  vim  Imperij  imbecille  ar- 
gumcntum  ,  quod  a  divina  mandatorum 
praefcriptionc  ducitur.:  Quodyerb  Pa- 
ftores  non  tenenrur  parere  Summis  Po- 
t>eftatibus  veramibus  aDeoiu{ra,aut vc- 
tira  iubcntibus,  in  co  quoquenihil  efii 
/Jngulare*  Nam  privato  cuivis  tanrum- 
rfcmcftiuris,  nonin  Sacrismodojfcdin 
ahis  quoque  rebus*  Qiiin&  ludex  qui 
iudicandi  partcs  a  Summa  Poreftare  man- 
datas  accepit  ,  ab  cadem  iuflus  conrra 
asquum  &  bonum  iudicarc,non  tenetur 
obedire ,  imo  tenctur  non  obedire,  Q^? 
manifeftumeftnon  eo  cvenire,  quodaat 
privatus  aut  ludex  fubjc£i:us  non  (it 
SumraisPoteftatibus(idenim  nifi  amens 
ncmo  dixerit )  fed  quia  &  Summse  Potc- 
ftates  &  ipli  ludices  atquc  privati  Dccsi 


Fote^dtum  circd  Sdcra.  pt^ 

fubfaccnt  :  pugnantibus  autem  Impcriis 
inecclTe  eft  eius  Impcrium  praeferrc  qui 
fupcrior  fit  altcro.  Errant  igitur  graviter 
qui  ut  hicparia  difcriminant ,  difcrimi- 
nata confundunt ,  adlioncs  fcilicct  atque 
pcrpcffioncs  agere  contra  lcgcm  Dei, 
aut qusB  ex  legc  D  E  l  agcnda  funt  omit- 
tere,  nec  Paftori ,  ncc  ludici,  ncc  privato 
Jicct,neque  inSacris  neque  in  profanis 
rcbus.  Pati  veib  illata  mala,  facrae  five 
profanae lcgis  obtentu,  licct  &  privato  6? 
ludici  &  Paftori  j  impcatenus  etiam  nc^ 
cefse  eft  pati  ,  ut  non  liccat  aut  per  vim 
refiftere  ,  aut  quicquam  cxtra  ea  qua? 
DE  VS  diferte  impcrat>  contra  huma- 
num  Imperium  facere. 

lam  vcrb  quod  alij  adferunt  non  cffc 
dc  cflentia ,  ut  loqui  amant,Ecclcfiic  JMa- 
giftratum  ,  hoc  cft^Ecclcfiam  cflc  pofl^e, 
ctiamfi  aut  nulla  fit  Poteftas  Summa ,  aut 
certe  non  amica  Ecclefiae,quam  abs  rc 
alicnum  fit ,  quis  non  videt  ?  cum  nec  ( uc 
ipforum  genus  loqucndi  imitcmur  )  dc. 
fingulorum  hominum  cflentiafit  Magi- 
ftratus,  ncc  dc  cflentia  mcrcatoris,  nec  de 
cflcntiaagricolx  ,n€c  deeflentiaMcdicij> 
quos  tamen  omncs  fubditos  cflc  Potcfta- 
ti  fupcrcmincnti  Sc  ratio  docet&Apo- 
lloli  auftoritas. 

Illud  fpcciofius  objici  folct ,  quod Ec- 


DelmpenoSummdrium 

cJe/iar  apiid  Prophetam  promittitur,  fore 
ut  l^eges  demi^o  in  terram  vnltH  ipfam 
adorenr^pedi4m(jHeipfiiS  pnlverem  lirjgant^ 
Qna:  vcrba  Reges  potius  Ecclefiae  &  qui- 
dem  adfpedabili  5  qnam  Regibus  Ecclc- 
(um  vidcntur  iiibjicere  ,  quod  familiarc 
argiimentum  eft  iuris  Pontificij  aflertori- 
^ehemJ^.  ^^^*  Sedprofedofiut  olimEfdrasfocij- 
que  eius,  ita  &  nos  Sciipturam  pcr  Scri^p 
pturaminterpretemus,  componentcs  in- 
ter  fe  qua?  ab  eodem  didata  funt  fpiritu, 
facile  reperiemus,  honorcmeum  dcquQ 
agit  Propheta,  Chrifti  cflc  proprium  & 
pecuharem ,  quod  Pfal.  Ixxij.  v.9.  ijfdcm 
propc  verhis  exprimit  :  Ecclefiae  autcm 
tribui  ob  Chriftum  inEcclefia  fpirituali* 
ter  prasfentcm,ficut  in  vetcri  Teftamento 
Arcam  adoratam  legimus.  Tropusergo 
^ft  in  illa  vaticini j  parte :  ncquc  pateft  7» 
rigide  urgeri  >  nifi  majcftatcm  eam 
qnae  Soli  Chrifto  convenit  (is  cnim  Prin- 
ceps  eft  Regum  terrse :  Apocalypf.  i.  5.) 
ad  Ecclefiam  transferamus.   lHud  vcra 
non  ex  Scripturis,  fed  aliunde  mKv^fCr^n^^ 
w&c  aPontificibus  toties  jadtatum^/w- 
f  eratorem  ejfe  intra  Scclejiarn ,  non  fnprA 
Ecclejiam  ^  de  Ecclefia  CathoHca  veriffi- 
mum  eftj  qu3e  fub  uno  Rcgc  tcrrcno  nun^ 
quam  fuit,  nunquamerit;  Deunius  Re- 
.    ^ni  Ecclefi^  clque  adfpe^i:abiU  cautc  ^c- 


Fotejldtum  circd  Sdcrd.  y} 

cipiendumjita  ut  ca,  cjuaelmpcrij  eft  fu- 
perioritas,  non  afcfucgctur.  Eft  enim  Rex 
propricRegis  nomcnobtinens  nontan- 
tum  fingulisdepopulo,  fcd  &toropo-? 
pulo  univerfo  fupcrior  ;  neque  tantum 
populo  infideli ,  quales  illi  crant  de  qui-  ^ 
busHoratius, 
V^egnm  timendorHm  in proprios  greges, 
Reges  inij)fos  In^periHm  eft  loviSi 
Et  Chriftus  ipfe  ,  Reges  gentium  ipjis 
dominantHr fcd  &  populo  fideli  qualis 
cratlfraeliticus,  qucmDcusita  alloqui- 
tmyubi  terram  ingrcffm  fueris ^  qHnrn  tihi 
dabit  Dominus  Dens  tuHS ^eam^ue  pojfe' 
deris  ,  in  ea  hahitaveris ,  ^  dixeris  confli^ 
tuam  ftiper  me  Regem.cfualem  hahent gen^ 
^fi^^fV/7if<^.  Etipfepopulus  ^^(fAr^inquiunr,^  xSdw.%.i%: 
erit  fpipemos.  JtapafliminfacraHiftoria 
Saul,  David  >  Salomon  Reges  dicuntLir 
conftituti  fuper  omnem  Ifraelem  yf^per 
popHlum  T)  El  ^  fuper  h<treditdtem  Do^  . 
mini.  QuidautemcftEccIefia  ad  fpeda- 
bilis,nifipopulus  Chnftianorum?  Talis 
crat  illc  populus  in  quem  ius  fibi  tra- 
diitum  luftinianus  afferebat ,  cuius  ver- 
baThcophilus  explicans  datam  aitiSctor- 
hii     ^  S^ay.ii  r  i\\igixv.  Romanas  certc 
EcclcfiaefcripfitPaulus,  omnis  anima  po-^  ^^^^-^h^l. 
tqftatihus  fi^pererrdnentihus  fubisEla  efio. 
^retenfcm  Ecclefiam  iubetur  inftituere 


De  Impeflo  Summarum 

Ticus  dc  fMe^ione  ^  ehdientia  potc- 
ftatibus  dcbita  :  adEccJcfias  Ponti, Gala* 

f.P^/.i.ij.  tia^  aliafquccxtat  Petricpiftola,  candcit» 
rnonitionem  contincns.  Quibus  addcn- 

^dpm^  dam  iiiudChryfoftomi  :  f  h^e  pracepM 
funt fuh  Paganis  regihus  ,  efuanto  mAgii 
fie^i  deher/t  fub  fidelibHS  \  ncqncilluda4l 
caufam  facit,  quod-  a|)ud  pios  aufkores; 
invenitur ,  intcrdum  fer^t^ire  Reges  Sccle-^ 
fi<t-  Nam  fervire  ihi  eft  Htilitatibus  Eecle''* 
fia  confulere.  Qtiomodo  ?(tiam  Pagani  ve*- 
tcrcsRegnum  /^r-t/^V^/^f^  dixcre.  Itapp- 
^uarius  pecori,  tutorfHpillo^  dnxlegioni^ 
bm  infcrvir jnequc^am<^n  (iipra paftorcn^ 
grex  eft ,  fupr^  tujcorem  ^nfans, fupra  Im- 
peratorem  cx^rc^irus*  Scryiunt  enim  qui 
impcrant ,  tit  ^^iguftinus  inquit  ,  ojjiciat 
confHhndi        ^Vovidendi  mifericordiif^ 
Servife  igitu|r  l|.rscs  Ecclef<t  redkc  quiar 
dS^^ui^fer^t^&s^M^lepdt  non  redc,ne  cq^ 
quidem  fcnfu  quo  fcrvitusfubledtioncn^ 
fignificar.  Nqnenim  S^ul  fervus  Ifraelis, 
fed  Ifraeliticiis  populus  fervi  Sanlis :  &^ 

|'^^''^^'7-fpeciatim  y^>'i/w.f  Sanlis  non  minus  Abi* 

i.Re£,i\%  raelccinter  Sacerdotes,quam  intcr Pro-; 
ceresDavid.  Et  Davidis  ac  Salomonis^ 
fervus  Pontifex  Sadocus.  Quare&Sy- 
nodi  maximaCjin  quibus  Ecclcfise  fub  Ro« 
mano  Imperio  viventis  quafi  quoddan^ 
f  ut  compcndium,  Impcratores  Dominn 


PoteftdtHm  ciru  Sdcra] 

/i/oifaliuant.  Sanc  qaemadmodum  pa- 
tcrsquc  familiae  Cux  imperatfive  illafi- 
delis,  livc  a  fidc  fic  alicna  j  ita  populi  reda 
rcli^io  de  Summx  Poteftatis  iurc  nihil 
iaiminuit. 

Sunt  quialiudargumcntum  cdntralm- 
pcrij  ius>quod  Poteftatibus  Summis  afic- 
rimus,  validiflimum  pucant,  quod  fcili-. 
cct  facra  Paftorum  fundrio  circa  ipfoi 
ctiam  Regcs  vcrfctur,non  tantum  quatc- 
nusintcr  csetcros  ipfis  quoquc  gencrali 
praedicatione  Evangclium  proponiturj 
Ycrum  ctiam  quaclavium  minifterio  fin- 
guiisapplicacur-  Sedhuiusquoqueargu- 
menci  imbccilhras  fimilibus  cxempli^ 
convincicur.  Mamquocaqu^^quceftfun- 
£lio  quse  non  circa  Regem  verfec  ur?Sume 
agricolas ,  mcrcarorcs ,  paftorcs  coquos^ 
vcftitores  :  horum  omnium  opcra  Rex 
indiger ,  ut propiora  actingam ,  Medicus 
Rcgcm  non  minus  fanat  quam  cquifo- 
ncm 5  &  quae  valctudini  curandae  condii- 
cunt,  pariter  utriquepr^fcribit  :  Chirur- 
gus  fi  ncccflfe  fic  uretquoqueRegem  Sc 
fccabit :  Philofophise  civilis  Dodor  aut 
ConfiliariusaliquiscircaRegcm  occupa- 
tur,hoc  etiana  ampIius,non  qUo  homo' 
cft,  fed  qua  Rcx.  Horum  tamen  om- 
niumpcrfonas  aut  fun6feioncs  ncmo  tsm 
iimprudcns  fuit ,  qui  Summis  Imperiis 


fS    De  Imperio  Summarurh 

legiimque  humanarura  vinculis  cxfol- 
vciet. 

Nunc  ad  eos  veniendtim  eft  nobis,  qui 
totum  circa  facra  Imperiu  itaChrifto  foli 
tribucndumexiftimant,ut  innullanieius 
partcm  venirc  poflint  RegcSjquippccum 
vicariamnuUius  operam  dcfidcret  is^qui 
rcgno  adminiftrando  fufficiat  folus.  His, 
ut  fatisfiat  ,  diftingucnda?  funt  Chrifti 
adtiones  :  Suntigitur  aHseterminalcSjUt 
ira  dicam  jaliac  funt  mcdiae  :  Terminales 
voco  eas  qux  ad  principium  fincmquc  rc- 
gij  muneris  pcr tincnt.  Ad  principfum  rc- 
fercndacftlegiflatio  fub  fpeprsemij  aetcr- 
ni  Sc  comminationc  pcEn^e  iridemaetcr- 
nx  :  Ad  fincm  definitiva  iurifdidio.  Illam 
Chriftusper  feexpedivit,  hancpcr  feex- 
pediturus  eft.  Legiflationc  comprchcn- 
ditur  non  fola  lcgis  divinx  perpetuaj 
apertior promulgatio,rcjc6tis  pravis  in- 
terprecamentis  ,  &  patcfadto  difcrimine 
eorum  quae  a  D  E  O  femper  probata ,  8C 
qux  diffimulata  vel  condonata  ad  tem- 
pus;  fed  conftitutio  quoque  Evangclici 
miniftcrij  &  facramentorum  cumabro- 
gationcIcgisHcbraeorum  rituaHs.  lurif- 
di6tio  quorumdam  condemnationem, 
ahorum  vcro  abfolutionem,  &  pracmij 
cxhibitionem  continct.  Quibus  peracStis 
Chriftus  adminiftrationc  regni  depofita 


Potejl4tum  ctrcd  Sacra. 

j  Majcftaccm  regiam  in  ^erernum  retine- 
bit.  Has  igirur  adtiones  cum  pcrfc  Chri- 
.  ftusobient  iVitaque  ipfa&mors  ascernaj 
;  ac  proinde  earumque  rcrum  promiflio^ 
I  comminatio  atque  adjudicario  non  finC 
1  incorupoteftate  quimeri  funthomines, 
)  indubiratum  cftin  ijfdcm  nemincm  ciTc 
I  Chriftiaut  Sociumaut  Vicarium.  Adin- 
j  tcrjcdtasadioncsquodactinet/cienduni 
;  cft,haspartim«^' ToV      ,  partim  «fei  tdV 
i  t^cooiy^^cc^v  vcrfari.  ^  tdv  etm^  quae  ver- 
!  lantur,alise  futit  inhomine^  AMxde  homine. 
i  In  homine  agit  Chriftus  cum  vi  fpiritus 
fui^alios  illuminat,  aliosnon  illuminan- 
do  occ^cat,  aliis  cor  apcrit,  aliis  non ape- 
iriendoobdurat ,  contratentationes  mo- 
do  maiora ,  modo  minora  auxilia  fugge- 
ric  i  D^/jow/»^  cum  peccata  remittitauc 
rctinc  1 5  quanquam  harum  quoque  adio- 
jnum figna  quaedam  plcrumque inrus  ho- 
Imini  divina  eflicacia  imprimuntur.  Hae 
iquoqucaftioncs  cummcri  hommis  po- 
tcnciam  cxcedant, ita  Chrifto  funt  pecu- 
liarcsjut  in  his  quoque  nccSocium  ncc 
VicaYium  admitcat,  cum  inccrimharum 
adionum  miniftroshabeatP^/?^?m,  ?ri- 
vatos,  i?f^e»jquoque,  fingulos  fuo  modo. 
Diftant  autem  Ficanns  &c  Alwifierme' 
rus  y  quod  Vicarij  cft  producere  adlioncs 
icongcnercs  illius  adtionibus,  cuius  vices 


gQ    De  Imperio  Skmmdruni 

geric,ctfi  minusperfede.  At  meri  'Minu 
/f^^' eftadtioncs  produccre  non  congcnc-» 
tcSjfedtalcs  qu^eprincipalis  caufataifiio- 
nibusinfcrviant,  Vndcapparct  eiufdeni 
aftionis  nomen  proprie  quidcm,fcd  pro- 
portionalitcr  tribui  Principi  Sc  V ieario» 
Kcx  cnim  ver^  impcrat  iufqucdicit  t  vcri 
quoquc  mipcrat  iufqucdicit  PraefeSjCtfi 
tion  pari  iurc: at  principali  caufae  &  mero 
luiniftro  adionis  eiufdcm  vocabula  noii  i 
nifi  pcr  tropumaccommodari  :quomb- 
do  Paftorcs  dicuntur  fervare  homines^  re^ 
mittere  c  retinere  peccata.  QujC  rcftani 
regias  Chrifti  a6lione$  «cfei  riv  i^a>  uvd-pa^Ti^Vy 
praecipue  confiftuntin  tucndaaclibcran^ 
daabhoftibus;  ordinandaquoquc  &  or^ 
r>anda  Eccleiia  :  &  ad  providentiam  re- 
Cte  referuntur.  Sicut  autem  D  EI  unjr 
veifalis  providentia  qux  cuncStis  rcbus 
invigilat,  quanquam  ipfa  pcr  fe  cundi^ 
difponeiidis  exfcqucndis  fufficiat  ,  ta- 
rncnj  a^d  demonftrationem  multifdrmis 
(apicntiae  Summis  Poteftatibus  utitur 
tanquam  f^icariis  ad  confcrvandam  il- 
lam  communem  hominum  focictatcnij 
unde&ijfdcm  poteftatibus  DeerumuU 
buitur  appellatio  5  ita  &  fpecialis  illa 
C  hnfti  providcntia  pro  Ecclefia  cxcu- 
bans  Vicarias  (Sbi  adfcifcit  cafdem  po- 
tcftatcs  vcras  fidci  pauonas  ,  Qhn^Hm 


•  Vote^atum  circa  Sacra.  it 

\  efeulantes  ,  quibus  ipfis  Chriftus  fuum 
I  quoqucnomcn  impertit.  HifuntReges 
&  Procercs  quosNazianzenusait  Xf/o^Tfl? 
c^vuf^ty  y  x^^^^^  ctwJioim^f  ,  non  aequali 
confortie  potefiatis^^bCit  tam  inipia cogi- 
tztio)  (cd  l^icario  iure,  QnomOcio 
lud  fumendum  Bohemicac  Confcllionis, 
TdagiftratHum  comm^ncm  ejfe  cnm  Agno 
\  foteftatem.   Quare  cum  non  pugnent  W 
I  i53rceAAw\c£,  ncque  Majeftatem  Chriftide- 
deceat  5 prEecipuarcgni  per  fe oc/>c-^^> 
terapartimper  fe  partim  per  aliosexfe- 
qui  (ficut  &  Angeloru  olpera  cum  uti  cer- 
\  tillimumeft)  fcquicurterreftrcimpcrium 
i  ctiam  qua  facra  curat  ^  nihil  coelefti  ac  di- 
j  vinoChrifti  Imperio  obftarc,  Hicautem 
\  monendifunt  ^^^Koy^Ai  ne  pro  Chrifto 
j  Rege  Regum  (^Dornino  dominantiHm  pref-  ^lf^eaLifl, 
i  byteria  nobis  &  Synodos  fupponant  i  &c 
quod  Chrifti  unius  eft  proprium  cify^iv 
/SflCi77M6)y,idad  eos  transfcrantcoetuSjquos 
&  ordinis  neceflitas  8c  divini  iuris  au- 
dtoritas  Regibus  fubjicit. 

Scdquoniam  in  Sacris  Literis  &hi-  6. 
{  ftoria  veterc  partim  paftoribus  ,  par- 
I  tim  Ecclefiis  ,  regimen  tribuitur  quod- 
I  dam  5  vidcamus  quomodo  hoc  rcgimi- 
ne  non  evertatur  Summarum  Potefta- 
tum  regimen,  Hscc  rcs  ut  rc6te  intel- 
iigatur  y  diftindtionibus  quibufdam  uti 


8x    De  Im^erto  Sumfndtum 

neccfse  cft  ,  nc  vocum  fimilitudo  in  t% 
diflimili  nobis  imponat.  Regimcn  omne 
aut  tale  cft,  quo  dato  mancatin  co  qui 
fcgitur  iurislibertas,aut  quodatoca  li- 
bertas  non  confiftat  :  Prius  rcgimcn  iisl 
compctit  ,  qui  praefunt,  utTacitus  lo- 
quituryauSloyitatefnaderjdij  nen  iubendi 
fpteftate,  ut  Mcdici,Iurifconfulti,Con- 
filiari j,  in  rcbus  haud  omnino  ncccflariis* 
Rcgimcn^quo  pofito  tollitur  libcrtasjiu- 
ris  eft  aut  declarativum ,  aut  conftituti- 
Vum  :  &  conftitutivum  aut  iure  cenfenfns^ 
SiUt vi  Imperij.  Haec  diftin<aio  ex  modo 
oritur  introduccnds  obligationis.  Qui 
declarativ^  rcgunt,non  obligant  propricj 
fcd  obligationi  occafioncm  pr^bent  qua- 
tcnus  notiriam  alicui  imprimunt  quse 
obligationem  parit  ant  auget.  Itamcdi- 
cusa^grotum  rcgit  oftendendo  quidipfi 
exitialc  flt,quid  ad  fanitatcm  confcqucn- 
dam  aut  rctincndam  neccffarium  :  quo 
intellcdtojscgrotus  hoc  amplcdti,  illud 
fugcrc  tenetur,  non  cx  iure  quod  in  ip- 
rumiiicdicus  habcatjfedcx  legc  natara?, 
quse  unicuique curam  yitae atquc  incolu- 
xnitatis  fuse  impcrat.  Sic  moralcm  ac  ci-* 
vilcm  vitam  rcgunt  Philofophi  ,  often-  i 
dcndoquidhoncftumfit  ,quidfa!us  po-  { 
puli  rcquirat.  Eodem  rcftc!  referas  an- 
nuntiationcsquaslegati  auc  praeconcs  i 


Fotefldtum  circa  Sacra. 

^ummis  Poteftatibus  mifli  fubditis  fa^ 
dunt.  Tam  vcro  fuaforium  quod  dixi- 
mus  y  quam  iftud  dcclarativum  fub  uno 
direSivi  r egi mi n u  nominc  folentcopre- 
hendiraquo  diffcttco»JiitHtivp$ms  quod 
ex  confenfH  aut nafcitur^  Confti- 
I  turivum  quod  cx  confenfu  oritur  rcgi- 
I  jmen^adeosqui  conferifcrunt  quod  atti- 
!  iiet, vim  obligandi  habet  ex  lcge  naturali, 
I  quae  paftavult  fervari,dc  iisfciHcct  rc- 
bus  quse  in  iure  ac  poteftatc  craiu  pacif- 
centium.  Qui vcrb  nonconfcnferunt^hi 
diredcnon  obiigantur :  indirede  intcr- 
dum  li  triaconcurrant  :Primum,utipfii 
quoquc  pars  iint  alicuius  univcrfitatis ; 
!  alterum,  ut  maior  pars  univerfitatis  con- 
1  fenferit :  tertium,ut  aliquid  eonftitui  ad 
j  tiniverfitatis  confervationem,  aut  ccrti 
ad  ftatum  cius  mehorem  fir  ncccffarium* 
i  Haec  enim  fi  adfint  ,  obligantur  finguli^ 
j  non  ex  iure  quod  maior  pars  in  ipfos  ha- 
!  beat  tanquam  fuperi or , fed  cx  ilia  natura; 
lege  5  quae  vult  partcmomncm  qua  pars 
cftordinariad  bonum  totiustquod  bQ- 
numfxpc  finealiquafpeciali  detcrminaf^ 
tionc  non  poteft  haberi,  nequc  ifta  dqter^ 
minatio  effedtum  habitura  eft  ,  fi  qu» 
\  pluribusplacucrunt  ,ca  paucis  liceat  re- 
fcindcre.  Hinc  comites  itincris  ,  navis 
linius,ncgotiationis  ciufdem participcs, 

F  ij 

I 


De  Imperlo  Summdriufn 

itemcolIcgae,tcncnr«ir  ftarcdecreto  par* 
tis  maiorisjin  his  dumtaxat  qux  detcrmi- 
natione  aliqua  indigent ,  &  ad  eam  perti- 
ncnt  communitatem^cuius  ipfi,membra 
funt.  Imferativumycxo  tt^imcntxyi  in- 
tiin^ccz.  rupcreminctiae  fua^  obligat.  Eiuf- 
modi  autem  regimina ,  ut  antc  indicatum 
cft,funt  aut  fuprema^^mifjfra  fupremum 
collocata  :  &  haec  iterum  aut  cx  fuprcmo 
cmanantia^aut  aliunde  ortum  habentia. 
Imperium/ii/^/J^/^rmi^collocatum  &  non 
ex  fupremo  ortum  habens ,  quod  quidem  ! 
ordinarium  fit  &pcrmanens  ac  primiti-  | 
vum  ,  cft  unicum  Patrisfamilias  ^  unde  | 
originemducunt,  regimcn  Pddagogi  Sc  | 
tHtoris.   Extraordinaria  autem  Impcria 
quofdam  in  vcteri  foedere  habuifTe  cer- 
tum >  quibus  hoc  ipfum  D  E  V  S  fingulari  | 
oraculo  conccffit.  Eaverbquae  a  fuprc-  1 
mo  cmanant  Imperia,  aut  fimul  obligandi  j 
agendique  iusacccperc  ^ut  Prxrura,Pro* 
tonfulatus,  aut  ohligandi  tantumjUt/?^?/^- 
ftas  delegati :  Sine  ohligandi  SLWicm  iurc 
nuHum  eft  Imperium.  E ft  cnim  hic  Impe- 
rijefFedtus  quafi  naruraUs.  lam  quasdi-  I 
6ta  funt  adPaftores  &  Ecclefias  apphce- 
rP<?/.;.5.    lYius.  Vctantur  a  Chrifto  ApoftoH  ,  ab 
Apoftolo  Presbyteri  fivePaftores  n^-mKV^ 
e/eJg/y-j^ic^jfpfyj/jnequc  tanrum  if^rtxKvei^iJUV^ 
quod  Regibus  tribuitur  Luc.iz.  zj.  fcd 


Potefldtm  circa  Sdcrd.  g/ 

^}{g.7i\mi'^iiv,  quod  diftindum  ab  altcro 
tribuitiir  Tm^  fcej^Vo/r  Matthc  10.15.  Marc, 
I,  ^i.Me^^V^;/  ergo  nominc  Principes  in- 
tclligcndi,  qualcs  fuerunt  Ethnarchse  lu- 
daeorum ,  quos  djpyiTX-f  di£los  vidcre  cfi: 
apud  lofephum  *i  unde  lux  didli  apud  *  Afftif, 
iLucam  ,  ol  i^^i^d^omt  cujTSjy  ^'^fyi^  li^hh-  -'«^.i}.!. 
Tojt.  Si  crgo  &  qualc  Summarum  &  qualc 
infcriorum  poteftatum  iuseft ,  adimitur 
paftoribus ,  fequitur  illis  omne  Imfcrmm 
adimi. 

CoatiionU  ufum  omnemipfisinterdi-  7* 
^lum ,  vel  iilud  Pauh  fatis  evincat :  quod 
vult  Cpifcopum  noH  efe  ti^UtIw.    Hmc^-^^^  y^^ 
Chryfoftomus ;  homo  fi  a  fidefaerit  abdu^  tt.\q, 
Hhs  j  multa  imminet  Sacerdoti  patientia 
induflrid  adhortationis  ,  {juia  non  poteft 
errantem  vi  redncere  >  fed  perfuadere  co* 
nabitur  ,  ut  ad  fidem  retlam  revertatur. 
Sed  ncc  obligare  quemquam  per  mo- 
dum  Imperij  Paftoribus  datumeft  divi- 
nicus.  70  voiJLo^TWf  clmTAi      ^eLtnhiJm  in- 
quiunt  Grasci.    Et  Chryfoftomus  dat 
Rcgibus  ,  Epifcopis  adimit ,  non  tan- 
tum  dv^yKn  ,  fed  &  vo'^  Kpemtv.  Chri- 
ftus  ipfc  ftatum  fuum  fcrvilcm  refpi- 
cicns  ut  crat  (lof^if  J^^kh     hu^eiv  ,  nc* 
gat  Regnnm  fmm  ejfe  de  hoc  mnndo ,  nc- 
gatquod  minus  eft,  fe  iudicem  conflitH^  iHt.itx^. 
tnm  s  Ad  eius  autem  ftatus  cxcmplum 

F  iij 


DelMpetie  Summarum 

vocavit  Apoftolos :  unde  Chryfoftomns, 
Nonefi,in(\mx^nohis  d^ta  talis  potefiaSy 
duBeritate  Jententia  cohihea^nm  homines 
De  cfinfidf    k  dile^is.  EthcvnatdmyfinijJeeio^pO" 
^^.i.  fiolos  iudicandos  lego  ,  fed  ipfeiudicant&s 

fjon  lego,  Oftendunt  idem  tituli  quos  Pa- 
ftoribusSacra  Scriptura  tribuitj  vocan- 
tur  enim  legMti  ynunctj  .pracones.  Legs^ 
torum  autem  ,  nuntiorHm  &  praconum  noa 
eft  fuo  Imperio  queraquam  obligare ,  fed 
alienum  Irnpcrium  notum  facere.  jid 
docendum  confiituti  funt  Fafiores  ,  inquie 
idcm  ille  Chryfoftomus,  «>t  iU         «  a 
%h  wSs;/7>W.   Mandati  quoquc  formula 
t,b4ftA.i.   facit  huc.  lubentur  U^jHt  ^ua  audierHnt, 
tradere  cfua  acceperunt ,  ultra  nihil.  Ipfe 
%,Car.\i  13  ApoftoiuSj^^  virginihus quinnHlhtm  man" 
uc^rj,zj.  datum  hahehat  Iwperium  Dominiy  nihii 
'  impcrareaudct  j  confulit  tantum  ,  fvmul 

declarans  fi  quae  contra  faciat,  eam  riihil 
^Xar.^.j.  peccaturam.  Et  Corinthios  admonens  uc 
cxtraordinaria  quadam  liberalitate  Hic- 
rofolymitas  juvent ,  addit  fx»  ^V.  elydy^^. 
Cuius  caufa  cft  in  eo  quod  praeccdit 

Rcgimen  ergo  quod  Paftoribustribui- 
tur^cum  dicuntur  iyu^iu  ^Uci^cu  ,  mi- 
tmmiv^  aut  ad  mert  fuafQrium  au  t  ad  decla^ 
^^^^'^^^  genus  refcrri  dcbet.  Quarc licu^ 
t.r/fcr/.j.ii.  ki  x4fofioli aut  Pafioreskguntm^imper^fiK: 


PoteftdtHmdrcaSdcra.  S/ 

iittterpr^tandum  icl  cft  per  cam  figuram  ^.T/W.f.ij, 
v^M^remittere  dicuntur  &  retinerefeccau^  ^^?o  1«' 
hoc  cft  remiJfd2L\xz  retenta  dcclararc.  Nc-  ^  j^^J^^ 
quc  alitcr  fumcndum  illud  quod  Icrc- 
miam  D  E  V  S  a  fc  conftitutum  dicit  a4 
regna  exfcindenda  ,  hoq  cft  fronnn- 
icianda  regnornm  excidia.  Sic  in  illa 
Apoftolorum  Seniprum&  Frarrum  Epi- 
ftola  ad  Ecciefias  Syrisc  Ciliciae  vcrba 
hxccmv^eu  iS«f^,  fimili  modo  funt  ^X- 
poncnda:  non  eniiii  novum  onus  iijipo- 
nitur  Chriftianis ,  alioqui  cnim  fcqucre- 
tur  feortari  ante  hoc  dccretum  licuiffc  s 
cum  ciufquc  rci  abftincntia  ijfdcm  oncri- 
!  Jjus  acccnfeatur :  fcd  dcclaratur  quod  fic 
I  Chriftianorum  ofHcium  cx  lcge  divina^ 
!  quae  adtioncs  libcriis  ad  aliorum  falucem 
promovcndam  valtdirigi^  &  offendicula 
anxie  vitari.  Tam  verbludaci^quanquanpi 
profelytos  propiore  quod^m  affeitu  am- 
plexabantur ,  foliti  tamen  ut  cx  ipforum 
libris  apparctjfcrrcctiam  alios  cxgcntir 
bus  5  dummodb  ca  inftituta  fervarent^ 
quae  D  E  dcdcrat  Noc  fiUis  j  in  qui^- 
bus  &  hoc  erat  comprchcnfum  ^  ne  quie 
fuffocato  ant  fangnine  vefceretnr,  Contr^ 
verb  fi  qui  ea  praeccpta  in  comraunc  dat* 
humano  gcncri  contcmncrct  ^  cum  orni- 
ncshoftcmduccbantpublicumjcum  quo 
aihiiiibi  nfi  imnuoi  quidcm  iuris  cooie 

F  iiij 


8S    De  Imperio  Summarum 

mune  exiftimabant.Nam  Cananscos  qua^ 
quc  &vicinos  ipfispopulos  intcrnecio- 
ni  devotos  arbitrabantur  non  aliam  ob 
caufam,quam  quod  iftmsgeneris  prae- 
cepta  violaflTcnt.  Quare  &  Apoftoloruni 
aevo  cum  legcm  ritualem  abrogatam  a 
Chrifto  nondum  poflent  intelligerc  lu- 
daei  5  aliter  exiftimarc  non  potuerunt, 
quam  gcntesillis  cseremoniis ,  quae  toti 
humano  generi  praefcripta  crant,  non  mi- 
nus  quam  fclfracliticislegibus  obligari: 
idcoque  ab  iis  inftitutis  rcccdcntcSjhofti- 
liter  erarit  averfaturi:  quod  cummagnum 
cffctfuturum  impcdimentum  propagan- 
doEvangelio  >  tencbantur  fane  gcntiles 
ad  tempus  ea  in  rc  lud^eis  obfcqui :  idco- 
quepoftquam  dcfperari  coepit  de  plerif- 
queludaeorum  ad  Chriftum  adducendis, 
hoc  onus  fine  ulla  abrogatione  fponte  fua 
Vof^  an-  per  occidcntis  Ecclefias  cvanuit  ;  quia 
lcilicct  vis  obligandi  non  nia  cx  illa, 
<]uam  diximus  ,  divina  lcge  pcndebat, 
1  Cof  lo  quod  fpcciatim  in  caufa  Idolothytorum 
&.i.4.      adCorinthiosexphcat  Paulus. 

De  Ecclefia  nune  agendum  eft.  Huic 
quoquc  nullum  ImpeYtum  divino  iure 
conceflum  cft; /w/^^r^  inftrumentum  gla- 
dius^quo nomine  Paulus  Apoftolus ut  & 
lurifconfulti  Jntelligunt  illud  quod  «Wy- 
M^^iy^hJ^  J^uvcciAiit  vocat  Ariftoteles.  AtEc- 


Vote^dtum  circd  Sdcra. 

clcCix  arma  earnalia  nen  funt  ^  nequc  ^  Cer.xo.^^. 
alium  dadiuma  DEO  accepitquam  (U- 
rttHalem  ,  y  erbum  lcilicet  DEI.  Qmn 
eius  Trohirdjfjut  non  cft  in  terris ,  fed  in  Coe» 
lo.  Agit  crgo  in  terris  Ecclefia non  ut mn^ 
niceps  fcd  ut  incjHilina  :  Inquilinis  autcm 
Imferinm  non  debetiir.  Quando  qui- 
dem  Ecclefia  coetus  eft  divina  lcge  non 
permifllis  tantum^fed  &  inftitucus  (  dc 
adfpe£labili  ccetu  loquor )  fequitur  ea 
omnia  quae  coetibus  legitimis  naturali- 
tcr  competunt  ,  etiam  Ecclcfias  com- 
pctere^quatenus  adcmpta  non  proban- 
tur. 

In  his  autem  eft  ctiam  regimen  confii^  14^ 
tutivnm^  quod  ex  confenfu  appcllavimus. 
Exempladuo  affereraus.  Abrogata  Sab- 
bathi  legc  in  libcrtate  erat  Chriftiano- 
rum  quam  vellent  tcmporis  fui  partem> 
dum  ne  infra  iuftam  proportioncm ,  di- 
vino  cultui  fegregare.  At  cum  is  cultus  cx 
Chrifti  praecepto  quandam  piorumcon- 
gregationem  requircrct,  non  poterat  ca 
temporis  pars  nifi  communiplacito  dc- 
tcrminariJtaprseeuntibusApoftoIis.con- 
fcntientcEcclcfia,dicata  eft  facris  con- 
ventibus  frima  Sabbatorum  ,  qu^e  &  in  aB.  lo.jl 
mcmoriam  rcfurrc(9:ionis  Do??2i^iea  dies^^^^*^^-^' 
dicitur.  Alterum  hoc  eft,  cum  Apoftoli  -^f^^-h^^j 
pares  non  cflent  infpcdioni  paupcrum. 


f$    JDelmperio  Summdrum 

Ecclcfia  fuadcnribus  Apoftolis  inftituie 
inunus  Diaconorunijfimulque  elegit  pcr? 
fonas  qua;  id  muneris  obirent.  Vtrobi^ 
que  definitum  ac  coJiflitHtHm  ^liquid  vi- 
demus  communi  placito ,  cui  rcfragari 
iine  gravi  culpa  nemo  potuit.  Nam  & 
.co)iflitHi  cciinm  aliquid  debebat,  & 
ftitui,  nihil  porerat  ^  uno  forte  aut  altcro 
diftentiente,nifiaut rainor  pars  maiori, 
aut  maior  minori  cederet.  Quprum  cum 
hoc fit  manjfeftc iniquum,  fequitur  illud 
fuifTe  nccefTariiim.  Hoc igitur  ius  confti- 
tuendi,  Ecclefise  naturale  eft.  Datacniin 
univerfitate^hocipfum  ius  ex  naturauni- 
verfitatis  continub  fcquitur.  ImperMti^ 
vumYtxo  regimen  non  itidcm  Ecclefiani 
fcqui  fupraoftcndimus.  . 
II.  Ncquc  tamen  id  impcdit,quo  minus 
Ecclefise  compctere  poflSt  Impcrium  aut 
Summum  aur  Summo  infcrius.Summuni 
fi  fidcles  aliis  impcrmixti  &  hbcri  ab  om- 
ni  fubjedtione  pecuharem  conftituanr 
RempuHlicam ,  quod  ludaeis  accidiffc  vi- 
i.M^r^u.  detur^Machabaicis  temporibus.  Namia 
^.14  10.18.  pi^^jfq^g  corum.  tcmporum  adis  non 
lud  v^7i  ^^^^^^^^^  tantum  &:SenatHS^  fed  &  por 
t.Moii.^.  puli  nomen  reperitur;  tum  in  profanis, 
pntafoedcribusjtumin  facriSjUtcumEa* 
coenia  inftiruuntur^  ConfiitHit^mhi&o^ 
ria,  ladas  ^fratres  eins  &  omnis  Ecclefia 


'PqtefldtHm  circd  Sdcrd.     p i 

Jfr^el*  Hiccrgo  EccIcfiaSummum  Iin- 
perium  habuit  non  proprie  qua  fidelis 
populus^fed  quapopulusliber,quodho- 
die  dici  poHet  de  Helvetiorura  quibuf- 
<lam  civitatibus,quaepopulari  Imperio 

^  tencntur.  Infcrius  Summo  Imperium  , 
quod  ocJwo/x/W  nomincappcllabatur^ij» 
dem  ludsei  non  domi  tantum,  fed  &  Alc- 
xandriae^Damafci  atque  alibifaspiusha- 
feucrunt  cum  coadionc  nonnulla  ,  fed 
qua^  modo  latius ,  modo  anguftius parc- 
bat.  Interdumenimfubeo  Imperio  com- 
prchenfum  erat  ius poevarHm  capitaliHm, 
intcrdum  fi^x^a  tantum,  nonnumquam 
ultima  coaAio  crat  relegatio  eSynagogaj 
prout  Rcgibus  Chaldaeis  ,  Periis,Syris, 
jjCgyptiis,  aut  Romanis  Caefaribus,fuh 
quorum  ditioneerant ,  vifum  fuit  habe- 
nasipfis  laxarc  autadducere.  Hoc  iure 
conccffilmperij  AflTucri  tcmporibus  faa- 
dcnte  Mardochaso  ludxi  dies  ,  SorttHm 
qui  dicuntur ,  Feftos  elFe  iuflerunt.  Eo- 
dem  iurc  conccfli  Impcrij  nituntur  ea 
omnia  quac  dudku  Efdras  ac  Nehcmias 

t  tam  in  facris  quam  in  profanis  rcbus  fuc- 
re  conftitutae.  Quod  moneo  nc  quis  ai 
ius  Ecclcfiae  perpctuum  atquc  immutabi- 
leperpcramtrahat.  Sacrorum  autem  Mi« 
niftrosquod  attinet,his  Imperium  divi- 
itoiure,hocerk  ,ex  ipfa  Minifterij  iftius 


T)e  Imperlo  Summarum 

fiveinftitutionc ,  fivc  natura  nuHum  de- 
berijfatis  oftenfum  cft.  Vt  &  iliud^Sum- 
mumlmpcriumcum  tali  Miniftcrio  clTc 

Caererum  infcrius  Impcrium  a  Pafto- 
rali  muncrc  peirpetuo  fegrcgatum  cffe  de- 
bere  numquam  fenfit  vetus  Ecclcfia.  Ex 
his  aut  paftoribus  tribuitur  ,  nihildero- 
gare  Summo  in  Sacra  Impcrio  Summa- 
rumPoteftatum.  Nam  dire^ivHm  regi^ 
rnen,  quod  in  dando  confilio ,  &  declara- 
tione  divini  Imperij  confiftit  ,  omnino 
altcrius  eftgencris.  Diverfo  autem  pianc 
rcgendi  generc  non  mirum  cft  cundcm 
regere  &  rcgi  5  nam  Regem  fuadcndo  re- 
git  Confiliarius  \  luris  naturalis  pcritus 
legem  divinam  deelarando  :  Mcdicus  & 
Paftor  Ecclefice  j  modo  utroque  :  fed  hos 
omnes  Rcx  Imperio  rcgit,&  quidem  fum- 
mo.  Vnde  mirum  noneftapud  Patrcsfas- 
pe  repcriri  Regem  praceiTe  Epifcopo,  & 
Epifcopum  Regi,  cum  agatur  demodis 
i7fo<^ct(nA^  iramcnfum  diffcrcntibus. 

At  quod  cx  confenfu  cft  regimen,quan- 
quam  conftitutivam  vim  habet,  plane  ta- 
mcn  fubcft  regimmi  Impcranti  Summa- 
rum  Poteftatum,  quod  co  cvincitur,  quia 
»i??;3<?confentiendo  plns  iuris  in  alterum» 
aut  in  totamunivcrfitatem  transferre 
tnit  y  qn^m  ipfe  habitit.  Obligatio  cnim 


Votejlatum  circd  Sacra. 

haecex  fingiilorum  libcrratc  orcu  qiium 
habeat ,  latms  quam  ipfa  libcrtas  patcrc 
non  poteft.  At  iinguli  libcrtatem  non  ha- 
bent  quicquam  facicndi  contra  Impe- 
rium  Summarum  Poteftarumjquibus  om- 
nls  animajH^je£ia  efe  dehet ;  his  fcilicet 
exceptis  ,  quse  divino  Imperio  diferte 
comprehenduntur.  Ergo  necius  habent 
cou(que  femet  obHgandi.  Adde  quod 
duo  regimina  conftitutiva  eftcnonpof- 
funt,  nifi  vsrfltMwAfls ,  cum  alioqui  futurum 
fit  ,  ut  quifpiam  obligetur  ad  tfVt/VaTw, 
quemadmodum  fupraoftendimus.  Quas: 
caufa  fuit  jcur  patcrnurti  &  faccrdotale 
veteris  Tcftamenti  ( numquam  enim  Aa- 
ronici  Pontifices  fine  Impcrio  fuerc)  Rc- 
gio  Imperio  D  E  V  S  fubjecerit. 

Ilhid  vcro  regimen  quod  ex  pubHco  14 
iurc  Paftoribus  datur,  cum  non  tantum 
fubfit  Poteftatibus  Summis,  fed  ab  ipfa- 
rum  quoquelmperio  quantum  eftema- 
nct  ,  lus  Summarum  Potcftatum  non 
cvertitjfed  comprobat.  Pcr  elFeiluscnim 
caufa  cognofcitur  ,  &  pcr  quod  res  quse- 
que  taUs  eft ,  id  ipfum  eft  maximc  talc. 


t>e  Imj^erio  Sttmmdrum 


CAPVT  V. 

De  ludicio  SummarHm  Potejla-^ 
tum  circa  Jkcra. 

S  V  M  M  A  R  I  V  M- 

t.  Indic^  vox  explicatfir.  Diflingmtui^ 
in  dtreHivHm  &  ImferativHm.  5.  ludi^ 
ciHm  de  facris  competere  fummis  Pote^ 
fiatihns.  JSfon  ol^flare  ^HodfaSi  pof-- 
fnnt  fHmmA  Poteflates.  Non  obflare 
^Hod  CHRI  StrS  efi  Index  fum^ 
mns,  6.  ISlec  cjmd  ScrtptHra  tropice 
ludex  dtcatur.  7.  Nec  quod  P afiori' 
biis  &Ecclefi£  fhHm  competat  iHdicium. 
8.  Vt  reEle  exerceatnr  I HdiciHm.re^jHi-^ 
ri  inte/ligentiam^  9,  De  ea  fHfiicienter 
confecfHenday  non  defperandum  fummis 
Poteftatilfus.  10.  ReijHiri  item  pieta* 
tem.  II.  DiHinClio  inter  reStitndinem 
aStns  ^  validitatem  :  id^ue  ad  facra^ 
applieatHr.  11.  I HdiciuminfideliHm  de 
reins  facris  exemplis  declaratur  ^  S* 
Scriptnra  teBimoniis.  ^.CatecloHmenos 
nonpoffe  omnino  a  iHdtcio  exclndi.  14^ 
SimilitHdine  ofienditnr  Alind  ejfe  de  apti^ 


Potefiatum  circa  Sacra.  pi 

tndine i}Hdtrere,  alind  de  inre.  Nou 
deferri  I Hdicium  Prophetis  Novi  Te^ 
fiarnenti  f  rivate  cHmexplicatione  loci 
i,  ad  Corinth.xiv^T^,  i6.  RegHmvetC'» 
ris  TeBamenti  fa&a  circa  facra  cjua^ 
tentiSHt  Regibus  ^t^HatenusHt  Prophetis 
attribnendai  id^ne  appUcatur  ad  tem-* 
pHS  HoviTeFtamenti* 

AD  s  T  RV  c  T  o  Summis  Potcftatibus  i, 
I ute Imperij  circa  lacra ,  ca  veniunc 
qiiac  ad  rcftum  laris  huius  cxcrcitium 
pertinent.  Proxim^  autcm  ipfum  Impe- 
rijadum  pra?ceditluciicium.  Eft  cnirn 
imperare  voluntatiso  Omnis  autemadlio 
ivoluntariaut  rcd:a  ficjduplicem  haberd 
idcbct  congruentiam ;  altcram  voluntati^ 
cumintcllcdlu  jalteram  intelic£lus  cum 
tcipsa.  Quorum  priusindicans  Apofto- 
lus  ypeccafkm  cffe  dixit  ^nic^nid  non  ex  Ront.i^^z^l 
fde  fiat  ,  ubi  fide^  z&.iiidiciHm  approbansi 
quod opponitur  confcientia  condemnan- 
ti  adtionem,  authsefitanti.  ludiciumpri- 
mitiva  acgenuina  fua  fignificatione  dc* 
notat  adtum  fuperioris ,  quo  inter  dua$ 
partcs  id  quod  mftueft  dcfinit.  Eftcnim 
IhdieiHm  a  iudicc^  ludex  autem  ins  dicens^ 
Goepic  dcindc  proferri  ad  definitioncm 
quaicmcumquc  etiam  intcrnam  in  omni- 
busquae  contcmplamur,aut  agimus. 


p6    De  Imperio  Summarum 

Circa  agcnda  jHdicium  ita  univcrfali- 
tcr  fumptum  duplcx  cftzaut  enim  pro- 
priis  adtionibus  praeit,  aut  pcr  adiones 
proprias  refertur  ad  alicnas  ;idque  rurfus 
dupliciter^  nara  adioncs  noftrae  ad  alie- 
nasreferuntur,  aut  per  modum  intellc- 
€liis,  aut  per  modum voluntatis.  Hinc  fit 
ut  iudicmm  ad  adtiones  alicnas  tcndcns, 
fit  aut  Dire£tivum,  fivc  per  dcclaratio- 
nemjfiuc  per  fuafion  e>  aut  Imperativum : 
j.R&^/<>.i.  Imperativum  ludicium  diftinxit  Arifto- 
teles  in  vQi/.^i^vKov  vj^  J^Ksl-^mv  ,  quorum 
illud  cfTe  air  ^     Ku^Wi^  hoc  vcrb 

5»       In  hoc  Imperativo  gcncrc  fHmmum  ab- 
folute  iHdieiMm  efie  lummi  abfolutelm- 
peratoris,quieft  DE  VS.  Rcftride,hoc 
cftjinter  homines  itidem  [ummHm  fit  /^- 
dicum  necefTc  efteius  qui  fummumlmpe^ 
W«W3  habet ,  quem  Summam  Poteftatem 
dicimus.    Huius  cnim  tegcs  refcindcrc 
aut  fententias  retradtare  fuperiore  ludi- 
cio  nemini  licet :  etfi  obedientia  talibus 
legibus  ac  fententiis  non  abfolute  debea- 
tur,  fedqaatcnusobediri  poteftfinelm- 
pcrij  divini  violationc.  Sicut  autcm  ip- 
fum  Imperium  ad  facra  non  minus  quam 
ad  profana  cxtenditur ,  ita  &  ludicium 
hoc ,  ex  quo  &  fecundum  quod  Impera- 
tur.  Neque  obftatquodnonnuUiRcges 

aut 


Potefldtum  circd  Sdcra.  pp^ 

tSLilt  Impcratorcs  de  Rcligione  iudicium 
vidcntur  i  fe  rejccifle.  Nam  partim  quod 
inepros  fe  agnofcerent  ,  rejcccrunt  a  fc 
quodalioqui  crat  officij  fui>  partim  lo- 
quunrur  de  ludicio  quod  fit  aia^fjTim, 
quale  jfibi  arrogat  Pontifex  Romanus.  At- 
que  hoc  poftremo  modo  tum  fua,  tum 
Imperatoru  veterum  di6ta  cxplicat  ma- 
gnus  Britanniae  Rex,cum  negat  Reges  e^c 
dochrin^e  indices  faHi  nefcios.  Tantumr 
dem  autem  de  aliis  negotiis  non  minus 
rcdedixeritr  Conftantinusfane  a  fe  iu- 
dicium  non  removit,qui  cognofccre  vo- 
luitca,  quae  ab  EpifcopisTyrieflTcnt  a£ta, 
l:e£l:e  ne  an  fecusfe  haberent  j  ncc  Martia- 
nus,  qui  fuum  efTc  dixit  negotium  rcdlam 
&  vcram  fidem  omnibus  declarare  ^  nec 
Carolus  Magnus  ,  qui  fe  controverfiae 
Felicians  arhitrum  voeat  additque,  i^-  ^.^.7^4^ 
cernimtts  ^  D  E  O  donante  decrevimm 
^Htd  ejfetde  hac  inqnifitione  firmiter  tuen^ 
dnm. 

Falluntur  ergo  qui  fingunth^c  inter  4? 
fc  adverfis  fronribus  pugnare:  foffe  Uhi 
&  tamen  hominibHS  non  fubjiciy  Imperij 
fubjedtionemcque  vident  qui  hxc  affe  ve- 
rant  uno  fe  commento  ludicia  omnia  , 
ctiam  Humanis  dc  rcbus  tollcre.  Nam 
quid  eftinquo  non  poffintcrrare  homi- 
ucs  jaut  quod  omnino  potcft  cffe  iudicid. 


f$    De  Imperio  Smmdrum 

quod  non  aiit  fummum  fit ,  aut  aliud  fd- 
pra  fe  habeat.  Cum  crgo  progreflus  in 
infinitum  non  dctur,  neccflfc  cft  alicubi 
fifti,  &  proinde  quorumdam  errorcs  non 
humano  fed  divino  refervari  ludicio  (  ut 
loquitur  Ivo  Epifcopus  CarnUtcnfis)  ubi 
tantb  diftridius  funt  punicndi ,  quantb 
minus  fuerint  divinis  admoniiionibus 
obnoxij.  Nequc  verb  hoc  fummoiudicio 
impcrativo  fciHcct  &  humano  pofito,  fc- 
quctur  fas  clTe  paftoribiis  &  Chriftianis 
fingulis  neccflaria  pictatis  ac  charitatis 
oflicia  dcfercrc,  fi  ita  facicndum  Summa 
Poteftas  iudicct.  Non  magis  fani  quam 
abftincndum  ab  alendo  parcntc  ,  fi  Rex 
impiusiubeat.  Vtcnim  fupraexphcarum 
cfttum  in  facris,tum  inprofanis rcbus, 
ncque  iubcntia ,  nequc  vetantia  praeccpta 
obhgant  ad  agendum  omittendumvc  aU- 
quid  contra  legcm  DEI  fivcnaturalem 
fivcpoficivami  fed  dumcaxatad  paticn- 
dum>idque  tumdemum  ubi  poenacvita-.  ^ 
ri  nifivioppofira  non  potcft.  Longcau^ 
temahudeft  iniuriam  pati,aIiudom2tt«-i^ 
rc  aftionem  a  DEO  imperatami  quod  I 
viris  alioquin  fagacibus  confundi  mira-: 
rcr,  nifi  vidcrem  id  inftituto  ipforum  fer- 
vire.  Castcraquae  poponi  folent  deperi* 
culo  mutandac  corrumpendasvc  Rcligio-^ 
jrxis,  alio  loco  commodius  folventur. 


Poteflatum  circd  Sacra.    ^  j 

Summum  Chrifti  iudicium  huic  y  dc 
jquo  agimus,iudiciOjnon  magis  repugnat, 
iquam  ciufdem  Impcrium  Summarum 
Porcftatum  Impcrio :  quod  fupra  oftcn- 
diffc  fatis  cft.  Lcgiflatio  proemium  poe- 
namquc  a^tcriiam  vi  fua fccum  fcrens ,  & 
cx  ca  lege  ultimaiudicatio  folius  cft  Chri- 
fti.  Medio  tcmpore  intcrfatur  Chriftus 
pcrfpiritum  fuumiudicio  divino:nequc 
tamcnfcquitur  id  iudiciumadtio  huma- 
na,  nifi  intcrccdcntc  ludicio  humano  : 
quod  iudicium  ,ut  adadiones  privatas 
I  Chriftiani  cuiufque^  ita  ad  publicas  a6tio- 
ncs&privatas  qux  publicolmpcrio  rc- 
guntur,  publicarum  cft  potcftatum  ,  5c 
quidcm  Summarum  in  furamo gradu  Vi- 
dit  hoc  iam  pridem  Brcntius ,  cuius  hscc  fr9\ 
vcrba  funt  :  nt  frivaXHi  privatam  ,  ita 
Princefs  puhUcam  habet  de  doflrina  Z^^- 
Ugionii  potefiatem  iudicandi  &  deciden^^ 
di>  Et  ita  j  I udiciooptu  efl prafertim  Prin^ 
cipum»  Ht  fciant  cjuam  doHrinam  fri^ 
vatim  ad  fuam  falHtem  aternamjC^ pnbli'» 
ci  in  pophlo  DEI  tueridebeant. 

Scripturam  ludicem  qui  faciunt,  redte 
fcntiunt:  fed  figuratc  loquuntur.  Nam 
fcxadtam  verborum  rationcm  fl  fcquimur, 
Scriptura  eft  norma  iudicandi ;  nunquam 
^utcmldemefl fniregHla.  Simihscftfigu-  -^^^*- 
ra  cum  Lex  dicituf  neminem  indicare 

G  ij 


to  0    De  Imperio  SummdfUfh 

inauditum  j  &  cum  Chriftus  dicit  forc  ut 
fermo  quem  loquebatur ,  incredulos  did 
ultimo  iudicet. 

faftoribus  &  aliis,  qui  fenfns  inScn" 
ptura  exercitatos  habent  ,  Ecclefiarum 
quoque  coetibuSjfed  imprimisauguftifli- 
liio  quodam  modo  Ecclefiae  Catholicae 
iudicium  de  facris  competir.  FnnfqHif 
^He  enim^  teftc  Ariftotele,  reEle  iudicat  ea 
quA  cognofcit ,  eorumque  eft  optilnus  lu- 
dex.  Sed  hoc  ludiciHm  altcrius  eft  gcnc- 
tisabedde  quo  agimus  :  aut  cnim  pro* 
priis  dumtaxat  adtionibus  prxit^aut  alic- 
nis  quoquc,  fed  dirigendo  ,  ut  diximus^ 
non  Imperando.Diverfo  autem  ut  regen- 
di,ita  &  iudicandi  genere  pofruntijdem 
fibi  mutuo  praeefTe  &  fubcfle^ut  Rex  me- 
dico,medicus  Regi  ratque  ita  abfurdum 
non  cft  dari  duo  ludicia  Snmma  ^led  ge- 
nerumdiverforum^qualc  eftin  facris/«- 
dicinm  Dire^ivum  Ecclefis  Gatholica^,- 
&  Imperativnm  Summarum  Poceftatum. 
Nam  nec  illo  ludicio  intcr  humana  ullura 
cft  majus  auCloritate:  ncquc  hoc  ullura 
majus  potefiate. 

Cum  verb  ludicio  dua^  res  obefle  fo- 
Icant, ignorantia  &c  pra vi  affcdus  ,  fcqui- 
tur  ut  iudicium  fibi  competens  rc£tS 
cxcrceat  is  qui  Summo  Imperio  fuiigi- 
tur ,  opus  illi  cfle  5c  intcllcdu  rcrum 


Voteftmm  circd  Sacra.  loi 

facrarum,  &  animovcre  rcligiofo :  qua^ 
duo  ita  inter  fe  dcvinda  funt  ,ut  &  re- 
ligio  fapientiam  adaugcat ,  &  religio- 
nem  fapientia  ,  quod  a  La6tantio  dc- 
monftratur.  iExtat  apudTacitum  egrc- 
gia  voti  formula  pro  Imperatore  con- 
cepti ,  ut  D  E  FS  iffi  intelligentem 
mani  divinicjue  Inris  mentem  ^^m.Quan- 
to  autcm  divina  prseftantjiumanis,  tan- 
to  Summx  Poteftati  gloriofior,  utilior, 
atque  ctiam  magis  ncceffaria  cft  divina- 
rum  quam  humanarum  rcrum  cogni- 
tio.  Ideo  tam  follicite  Regi  Imperatur; 
tit  exemplHtn  legis  fihi  ipfi  defi^ribat  ^id-  Veufjj.2. 
^ue  penes  fe  adfervet  ^  &  in  eo  legat  em- 
nibHS  diebus  vita  fua.    Et  lofuae  edicit^^^*^' 
D  E  V  S ,  »^  difcedat  liher  ifie  legis  ah  ore 
tuo  yfed  meditare  in  eo  noHu  &  interdin. 
EtinPfalmo  11.  verf  lo.  qui  Chriftiana 
tempora  aperte  refpicit  2  IntetligiteJRe» 
ges^  erudimini  Indiees  terrd.  Paruerunt 
his  monitis  Pij  Regcs  Hebraji  oKm  j 
Poftca  Chriftiani  ;  HincTheodofius  &  ^^^^ 
A^alentinianus  :  Inter  cateras  foRicitHdi-  ^J^'^ 
nes  einas  amor  pnhlicHS  pervigili  nohis  ^^^j^^p.jt. 
cogitatione  indixit  ,  fracipHam  Impera- 
toria  Majefiatis  enram  e^e  pro^icimns 
Religionis  indaginem  ,  cuius  fi  cultHm  re-^ 
tinere  potHerimns  »  iter  profperitatis  hu* 
manis  aperitur  inaptis.  Theodofius  ad 

G  iii 


t9i    De  Imperto  Summarum 

^^f-Hormifdam  ;  In^mfitio  ver^  Religionti 
a  Theodeffj p^acip^a  efi  follicitudo  Impeyi/tlis  mmejia^ 
i^ovl^Jh.^^*  EtluftinianusadEpipiianium:  Nos 
^l^/        maximam  habemhs  follicitudinem  circOf. 

vera  Deidogmata  &  circa  facerdotptm  ho^ 
neflatem.   Et  Ricarcdus  Hifpaniac  Rex : 
^.D.jS^,   ^t  nunc  beatiffimi  Sacerdotes^  non  in  iis 
tantummodo  rebns  diffundimus  folertiam, 
noftram  ,  ^uibfu  fopHlifHbnoftro  regimint^ 
fofitipeccatiffime  gubernentHr  vivant» 
fed  etiam  in  adiutorio  Chrifii  extendimui. 
nos  ad  ea  cjua  funt  easleFlia  excogitarey(^ 
cjua  populos  fideles  efficiunt ,fatagimu$  non 
nefcire.  Arnulphus  Lcxovicnfis  Epifco- 
pusin  Synodoitaloquitur :  lufiitia  Rer 
giaMajefiatis per  difcretionem  fcientia  di-^ 
rigit  &  informat  J  informat  ad  virtutem» 
dirigit  ad  falutem.  Oftendunt  ifta  tun^ 
praecepta,  tum  excmpla  reruni  facrarum^ 
cc^nitionem  in  Regem  cadere. 
5.         Sunt  tamin  qui  objiciant  ficri  nor^ 
pofle  ut  5  qui  tanta  negotiorum  mole  di- 
ftringitur,unialicuipartiyacet.  Nos  vcro, 
refpodemus  quafi  naturaliter  inter  fe  co- 
hacrcre  eognitioncm  univerfaliu  &  nobi- 
liflimae  partis.  Ita  Metaphyficus  omne  id 
quod  cftconfiderat,  &(peciatim  infuper 
mentcs  incorporeas.  Ita  phyficus  omnc 
id  quod  movetur,  prascipue  vero  coBlum, 
Eodcm  igitur  modo  Rcipublicae  Archi- 


Potefldtumcirca  Sacra.  103 

tcftus  omnia  quidcm  Reipublicac  ftudia 
gencratim  ,  fpeciali  auccm  folhcitudine 
res  facras  debet  intueri.  Ncquc  verb  fa^ 
crorum  cognitio  res  tam  intricata  eft, 
quam  carn  quidam  videri  yo\\xv\i.Theeh' 
g/^>inquit  Nazianjcnus,  &  Religio  res 
efi  /implex  &  nuda  ,  Jine  magno  artificio 
divinis  eonfians  tefiimoniis^  ^uam  tamen 
prave  cjHidam  convertunt  in  artem  diffim 
ci/limam.  Dc  iis  loquor  quas  ad  corpus 
'ipfum  fideiReligionifqucpcrtinent.Nam 
funt&alia  partimMetaphyfica,  partim 
Hift:orica,partim  ctiam  Grammatica^quas 
aTheologis  folcnt:  magnis  contcntioni- 
bus&  clamoribus  agitari  rquibusimpli- 
cari  Regis  animum  minime  neccfTc  eft^ 
non  magis  fane  qnam  luris  apicibus,cuni 
tamen  m  ^cin  luris  omnino  Rcgi  co- 
gnitu  fint  ncceffaria.  Tenerc  illc  debcc 
(  quod  ut  prudentiflimus  ait  hiftorico- 
rum  difficilhmum  eft  cx  fapicntia)  mo- 
dum.  Eft  qaaedam  ctiam  fcicndi  intcm- 
pcrantia. 

O  Xf^^t^    UJc&f  ^''^^M  UdZOS^  OTffli^. 

Quod  omnibus  dicit  Apoftohis,  dcbcre  /Itf«r,.u.jJ 
cos  ^poiw  th  70  cra)fpoys7K5  praecipue  fibi  di- 
£tum  putent  Summx  Potcftatcs.  Nam 
qusBjUt  itidcm  ait  Apoftolus, controver-  xTi^w.mJ 
/ias  magis  prdtbent  ,  tjHam  adificationem 
Dci,  qna  efipetfidem  ,  tuto  &  dccorc 


to4>    7)6  Imperio  Summdrum 

fcponent.  Nec  enim  ^mc^Ham  ,  ut  oHiti 
Scncca  dixit ,  miriHS  cenvenit  ^juam^fHb'^ 
dola  ifla  calliditas  animis  conaniibusma* 
gna.  C^EtcruminhiSjquae^  fcirc  Summam 
E^)teftarcm  cxpedit  ,  quacque  fcire  fatis 
cft,nondccritip(i  auxiliumdi^inum^quo 
fupplebitur  facillime  etiam  quod  alioqui 
per  temporis  anguftias  cffctdcfuturum. 
Vcterum  quidam  dixit,^/«r^  fe precanda 
efnam  legendo  didicijfe.  Non  eft  furdus 
P/i/.7i.i.DE  VS  adhas  Ecclefi^prcces;  DEFS 
^^*^*  iudicia  tua  Regi  da  ,  e^  lHfiitiam\tuam 
filio  Regis.  Sapientiam  tuam  abfir^fant 
fcireme  feci^i,  inquitDavid.  Adolefccns 
crat  Salomoni  ncfcirc  fe  fatcbatur  ^ho^ 
mods  greffiis  fnos  regeret  ,  pcrculerat  ip^ 
fum  populimultitudo  ,  negotiorum  mo- 
lcs.  Q^is  y  iv\(\mx  ^  iudlcare  ^oterit  popri^ 
t,Re^.j,^.  If^rn  ifinm  tantum  ?  DE  V  M  igitur  orat 
largiatur  (ibi  cor  intelligens  ad  iudican^ 
dum  popHlum  \  ad  dtfcernendum  inter  hor 
num  &  malum*  Quid  DE  V  S  ?  Q^ando, 
inquity  non  longtvitatem  ,  non  opes ,  non 
animam  inimicorum  pofiutafii  ,fed  inftSi» 
gentiam  ad  audiendum  iHdicium,  eccefeci 
iuxta  verba  tua  :  Ecce  dedi  tibi  cor  fa^ 
piens  &  intelligens.  Deus  &  natiira  ,  ut 
dici  folet  ,  non  defunt  in  ncce(fariis, 
Qujire  cum  a  DEO  Impcria  fint  ordi- 
jiata  &c  quidcm  prascipuc  ad  vcrx  rcU- 


Fotefldtum  circdSdcrd.  i&j 

gionis  tutelam,quid  tam  opnvcnit  divi- 
nae  bonirati ,  quam  ut  pie  orantibus  ca 
fuppcditet,  qux ad  fundtionem  redte  ob- 
cundam  funt  ncceflfana  ^  Neque  enim 
'  credibilc  ea,  fine  quibus  rc£te  imperari 
nequit ,  cuipiam  oranti  ncgaturum ,  qui 
in  veteri  focdcre  faepe  ctiam  pcculiari 
prophctiae  dono  potcftates  inftruxerit. 
Salomonin  parabolis:  f^atiehatio  infi* 
det  lahiis  Regis  ,  in  iudicio  mn  frAvari^ 
catur  os  eius.  CumMofes  dux  fummus, 
"idemque  fummus  Prophcta  Syncdrion 
.  inftituifTet  L  X  X  virum,  dicitur  D  E  V  S 
Je  Mofis  IpiritH  fepofHijfe  quod  illis  inde-  ^^^^ 
rct:  fadumque utrefidente fnperipfos Spi-^^ ■ 
ritH  prophctas  agercnt  finguli.  Mofi  in 
Ducatu  fucceffit  lESVS  NuniFilius,/?/^-  Veut.)j^,fs 
VHs  ^  ipfe  ifiritH  fapientia:  cx  quo  manus 
ipfi  impofitae  fuere.  SaulinRegeundus 
impletur  prophctico  CpmtUyScmHtatHrin 
*z;^V«w4W;*wa;itacnimloquiturScriptura. 
David  ex  quo  Rcx,  femper  prophctaj  ncc 
minusSalomon  :  plane  utqui  hiftoriam 
veteris  Teftamenti  diligenter  evolverit, 
plutcsCn  tcpcttuvnsPrincipesProphetaSs 
<imm  ProphetasSacerdotes.  Scdhaecillo 
nimirum  tempore,  quum  D  EVSmHlti-^^^^^*^' 
fariam  multifqui5  modis  locutuseft  pa* 
tribus  perprophetas;  lllisindens&  pa- 
icfacicns  pcr  illos  voluntatis  fu^  arcana,' 


i&i    T)e  Imperio  SummarHm 

f^ltimis  vero  diehHs  fer  Tilium  locutuf 
, in  qiio  D  E  V  S  Pater  omnc  fiium  dc 
falute  humana  confilinm  apcruit.  Poft 
huncnon  iam  plurcs  Magiftri,  fed  unus 
Magiftcr  Chriftus  ,  ex  cniHS  flemthdine 
omne$  dccepimus.  Non  igitur  ulla  iam(ut 
olim)  nova  rcquiritur  patcfadio  ,fcd  pa- 
tefaitae  voluntatis  pcrpctua  promulga- 
tio  \  Isrec  eft  quod  dc  obfcuritatc aut  fub- 
tiliratc  quifquam  queratur  {frepe  nes  ver^ 
^om.\<i,%.  kumefl-in  ore  nojtr»  ,in  corde  ngftro.  Y^t^ 
^•^^''  ^•^•^•quecuiquam  tedaeft  haecdodrina,  nif| 
cui  Satanas  mcntem  excdcaverit.  Idc^- 
^uc^w^/^rj^utmodo  attigimusa  dicuntiir 
d  DEO  edoEliy  omncs  D  EV M  co^no-» 
jientes,  implcto  fcilicct  catcnus  pcr  Ghri- 
^^^^  V^^^  Mofis ,  qui  optavcrat  ut  fofu^ 
Iks  Qmnisprofhetdejfent.Qnod(iQhnk\Zr 
nis  omnibus  3  in  quibus  toc  funt  rudes  & 
occupati^qui  manuum  pcrpetuo  laborc 
viftnm  fibi  quscritant,facilis  &  parataeft 
Evdingehcx  dodlrinae  intelligetia^quid  cft 
quod  a  tara  gencrali  bencficio  Rcgcs  pof- 
fitexcluderc^  pr^fertim  cumApoftolus 
a,y/ai.22.4.  univerfale  enunciatum  velle  nt  omnes  dd 
agnitionem  veritatis  veniant  >  fpecialitcr 
applicet  Rcgibus.  Hacfiducia  incenfuS 
Theodofius  ImperatQr,  cum  intcr  pluri- 
mas  fedas  in  fidei  caufa  ludicium  pro- 
ferre  dcbcr^t  j  in  arwno  diyinami  opcm 


Potefidtum  circa  Sdcra.  jopr 

jmploravit^quac  knploranti  non  defuic. 
>Jondefait  eadcm  luftiniano  ,quitalem 
cdiditfidei  confeflionem,ut  vercdixeric 
Contius,  a  nullo  Patrmm  EpifcoporHrnvc 
editam  aut  pleniorem  aut  iHCHlentiorem. 
Et  fanc  tum  quae  ad  falutcm  crcditu  fa-  ^ 
^luquc  funt  neccffaria,  tum  qua^  ctfi  ne- 
ccffaria  non  funt ,  magnum  tamcn  in  Ec- 
clefia  momcntum  iiabent  ,  ea  &  pauca 
funt  numero>&  obvia  fc  cuique  pr^bcnt^ 
clarc  ncmpc  emicantia,  primum  quidcm 
infacrislitcris  ,deindcver6in  perpetuo 
purioris  Ecclefiae  confenfu.  Caetcra  viic 
cft  utSummac  Potcft^ti  ncgotium  facef- 
fant.  Et  tamen,fiquid  inopinum  minuf- 
quc  praemeditatum  cmcrfcrit ,  quod  ia 
profanis  faepiu s  quam  in  facris  accidit,fu-. 
mat  tcmpus  &  fida  confilia*  Illud  Hefio- 
di  mcminifle  debemus, 
•  %!©'  mvdei^o^  oV  tUfT©'  mvTTX,  voimf. 
fAjAoV  c/l* aZ  K  ciuivQ- ,         ii^Qvn  crg/- 

Dc  cognitionc  haftcnus,  Pars  altcra  lo.^ 
quam*in  fumma  potcftate  requirimus, 
cftpictas.  Nulla  fanc  virtus  magis  rcgia. 
Hinc  Hcbrarorum  Rcgi  prafcipitur ,  ut 
difeat  timere  D  E      M  y  &  ohfervare  ^^^U7^^^9l 
verba  Legis.  lofuae,  ne  ab  eo  fTAfcripto  ^^f'^'1''^' 
Sfcedat  dextrorfum  ant  finiftrorfHm :  ncc 
aliud  Rcgibys  coties  incuicant  fan€ti 


teS   De  Impeflo  SummarHtn  \ 

Vates.  Duo  ergo  vitiafugicndaSummx  * 
Poteftari:  Primiim&  anteomnia  /u^j^/Vif  . 
yeW  fi?^V;^>-;  deindc  vero  Suferfl-itio  ,  quae 
animum  cfFajmmac  &  generofa  confilia 
cvertic.  Optime flbi abutroqueabrupto 
cavebit  5  fi  illud  Apoftolicum  faspc  cogi- 
i.T/«r.i.^.  tet.  Finis  mandatt  efl  charitas  exmundo 
corde  &  c&nfcientia  hona  &  fde  non  fiinn^ 
lata  :  a  cjuibpis  nonnHlli  ,  ut  k  fcefo  aher* 
rantes  ,  divertnnt  ad  vanilo^Hentiam  ^ 
lentes  ejfe  legi^  dotleres  j  cHtn  tson  intelli*  \ 
gant  ea  cjud  loqHHntur  j  ne  ea  de  qhibHt 
adjeverant. 

Diximus  quas  ad  rede  cxerccndum 
Imperium in  Summa  Potcftatercquiran- 
tur.  C^terum  diligenter  notandumcft 
rcquirijUt  cocaadio  Imperantis  fitredta, 
non  ut  adus  fit  racuSjquae  duo  diligenter 
diftmgucnda  fimt.  Exempli  graciajla- 
dex  aliquis  iuris  impcricus  fenccnciani 
protulic,  peccavic  ille,  nequc  camen  nulla 
cft  fencentiajfcd  nifi  appcllatio  fubfequa- 
.  :  tur,cranfit  in  rem  iudicatam.  Privatus 
cuibonisinterdi£lum  noncft  jtcmcraria 
largicione  rem  fuam  donavit  alteri,  vitio* 
fa  cft  a6fcio;valet  tamen  alienacio.  Si  asquo 
duriores  finc  parenccsin  liberoSjDomi- 
ni  in  fervos  culpa  non  carcnt  *,  ncquc  co 
minus  camcnipforum  Imperiis  obcerapc- 
i:andumcft.  Ec  millc  funtaliaciufracdiiL 


Potefldtum  circa  Sacfd.  /ej 

Gaufa  hxc  cft  ,  quod  uc  ratus  luadtus» 
pauciora  rcquiruntur  quam  ut  rcda  fic 
adio.    Nam  ut  rccla  lit  actio  ,  necefsc 
cft  ut  proccdat  ex  intellcclu  bene  infor- 
niato,  &  honcfto  animi  propofico,  dcin- 
dc  ut  adfit  modus  8c  circumftantise  dc- 
hnx  ;  Vt  adusfit  ratus  nihilaliudrequi- 
riturnifiut  fit  in  iurc  agentis.  lushicvo- 
camus  facultatcm  mcralem,  quam  iufti- 
tia  fpcciahs  confidcrat ,  qualc  cft  Domi^ 
nium  ,  Iwperium  j  Ins  kAbendd^  fervitH^ 
tis y  lus  A^ivum  oblizationi^.  Eftautcra 
adlus  ahquis  cxrra  ins  agentis  auc  abfo- 
lutc  aut  relate  :  Abfolutc  cxtra  ius  agen- 
cis  funt  omniaquorura  cfFcctuslunt  illi- 
citi  pcr  fc,autcxlege  iamcxiftentc  :  Rc- 
late  j  quorum  cfFcdus  ,  ctfi  hciti  funt^ 
non  tamcn  fubfunt  potcftati  agcntis. 
Quarc  naturaliccr  &  fcclusa  lcge  pofitl- 
i  vanullus  aduscftcpoteft  irritus,nificu- 
!  ius  ctFc(fius  auc  vitium  habeat  mfepara- 
'  bilc^aut  extra  ius  fit  agcntis,  Priorirao- 
do  irritum  eft  Irapcrium  Patris,Domi- 
ni>  Regis^  quo  quis  iubctur  mcntiri ,  aut 
Idolum  adorarc.   Poftcriori  modo  irri- 
tum  cft  Impcrium  Domini  in  fcrvura 
ahcnum,  Regis  in  non  fubditum;  Item 
cuiufcumque  hominis  in  adkiones  mc- 
rr  internas  ,  &  qux  ad  cxtcrnas  nullo 
modo  rcfcruntur.   Concludimus  crgo 


lio    De  Imferio  Summatuft^ 

vitium,quod  in  intellcctu  fic  autinani- 
tao  ^  impcrandi  adum  non  rcddcrcirri- 
tum  ;  ac  proindccum  conftctpcr  igno- 
rantiamverae  Rcligionis,aut  etiarh  afFc- 
ilum  vcrae  Religioni  contrarium,  ncc  pa- 
trcm  paterno,  ncc  maritum  maritali,  ncc 
Dominum  Dominico,nccRegcm  Rcgio 
iure  excidcrc. 

Scquitur  rata  cfte  ctiani  dc  (acrislm* 
pcria  Summarum  Potcftatum,  qu«  de  rc- 
bus  divinis  no  rcdc  fcntiunt,  aut  DE  VM 
non  rcde  colunt^modb  cumlcgc  D EI 
non  pugncnt  :  quod  cxempla  quoquc 
cvincunt.  Impius  crat  Pharao  ^  non  au- 
fus  tamen  Hebracorum  populusad  facri- 
ficandum  fines  iCgyptios  cgredi,nifi  eiu$ 
permiflu.  Quiafcilicet  ipfumquidemfa- 
crificium  crat  a  DEO  Impcratum,  ac 
proinde  extra  ius  Regis,fcdlocusdivini 
icge  indcfinitus  ,  ae  proindc  non  excm- 
prus  obcdientis  qux  Regi  dcbebatur. 
Nabuchodonoforem  ver^  Rcligionis  fen- 
fu  penitus  imbutum  fuilTe  ncmo ,  arbi-* 
tror  adfevcravcrit.  Huius  lcx  ut  de  co- 
lendo  idolo  irrita ,  ita  dc  probris  non  affi- 
cicndo  D  E  O  Ifraeiis  proba  ac  rata.  Cy- 
rum  8c  qui  poft  eum  Pcrfis  Imperarunc, 
falfo  DcorumcuUu  implicitos  fuiflCjlo- 
quuntur  hiftoriae :  tamen  horum  finc  ve* 
ni4  ncfas  Hebraeis  Tcmplum  D  E  O  vcro 


Potejlatum  circa  Sacrd.  tn 

rcponere.  Quamquam  vcro  Pij  ortas  in- 
tcr  fe  occafione  facrorum  conttoverfias 
alioquovis  modo  componendas  potius 
ccnfucrunt ,  quam  utalicnis  a  vcrafidc 
cognitio  caruiii  dcfcrrctur ^  tamcn  &  vo- 
cati  ab  aliis  ludices  cos  agnovcrunt,  & 
temporuhi  ncccffitatc  co  fappc  addudti 
funtjUt  ipfi  corum  iudicia  implorarcnti 
gnari  fcilicct  ius  ludicandi  illis  ctiam 
compctcrc pofils, qui apticudinem  ad  re- 
iie  iudicandum  rcquificam  aon  habeant. 
Controverfia  dc  Tcmplo  Hierofolymi-  jof.Ant/f. 
tano  &  Gariiitano  a  ludacis  Samarita-  //^.15.  c  6. 
nis  Ptolomaeo  Rege  ifigypti  ludice  diC- 
ccptata  eft  ,  &  quidem  cx  legc  Mofaica. 
Quanquam  cnimRcxipfcMofaicisinfti» 
tu tis non adhsercbat , iudicarc  tamcn  po- 
tcrat  ,  redcque  iudicavit  utrum  Tcm- 
plum,uter  cuIcus,utrumfacerdotium  ci 
lcgi  congrucret  jCxqua  faciendum  iudi- 
cium  intcrpartes  conftabat.  Impiacrat 
parsIudaiciSynedrij  Apoftolorum  tem- 
porc :  non  tuentur  fc  fori  cxccptione  Pe- 
trus  &  loanncs:irao  apertc  ludices  agno- 
fcunt.  iHdicamHr  inquiunt,^/^  beneficio  in  ^ff^  ^ 
hominem  infirmnm  c9llato.  Status  con- 
troverfix  crat ,  An  liceret  fanare  ^uern^ 
ejuam  in  nomine  I E  S  ;  probat  licetc 
Petrus ,  quia  lESVSaDEO  conftitu- 
tus  eflTct  caput  Ecclefiae ,  an^lor  falutis^ 


iii  De  Irriperie  Summdriuns 

idqucipfum  refurrcdioncipfius  &ante-^ 
grcflisoraculis  confirmat,  Cumvctarc- 
tm ^hi^ds doare  in  nomine  iSSVy  ifji, 
inquir,  iudicAte  an  D  E  O  magis  faren^ 
dnm  quam  hominihHS.  Non  dccrat  crga 
ipfis  ludicandi  potcftas  dc  rc  gravifliima, 
an  I  E  S  t^S  effet  M  E  S  S I A  S.  Et  fi 
cx  vcro  ludicarcnt  ,  rata  fuifiet  quam- 
quam  impiorum  fcntcntia.  Impius  crat 
14.  Fclix,  fcd  Romani  Impcratoris  viccm  ge- 
rens  :accufatur  apudcum  Paulus  a  Tcr* 
tullo*,  plura  ilii  objiciuntur  crimina^in- 
ter  cxitiQiC\noATrir}ceps  efitfeH^  Na-^ 
KarAorum,  Ncgat  alia,  hoc fatetur ,  ncm- 
pc  a  {e  Z)  £  M  coli  fecnndum  eam  viam^ 
fe^a  diceretur.  Quaeritur  crgo,  an 
hoccrimcn  fitihocunumcft^/ce/fo^W, 
ludicor  ^  inquit  ,  de  refurreBione  mo^tuo^ 
rum ,  hoc  cft  ^  dc  capice  praccipuo  fidci. 
Eadem  mox  controvcrfia  apud  Fcftum 
agitata  ,  in  quo  lus  iudicandi  Paulus 
agnofcit,  htC:,  inc^mtyOpmet  me  indicari. 
Rurfus  iniuriam  ludicismctucns,  Cafa* 
remappellat  Amnxnmn  fcilicct  cxiurclu- 
diccm,apud  quem  caufam  rcgit  non  fuam 
tantum,  fcd  &  EvangeUj.  QujBrcbatur 
cnim  an  crimcn  cficc  doccrc  Evangelium. 
Negabat  Paulus  hoc  argumento  ,  quod 
Evangelium  vcra  acfalutaris  ciret  dodlri- 
Aa>  hac  dc  caus^  ludicem  cum  Impcrio 

agnofcic 


Potefldtumcirca  Sdcr/.  ii^ 

sgnofcic  optimus  Apoftolus  Principcm  i.T/V^; 
peirimum :  qui  fi  Paulum  ,  ut  dcbuir ,  ab-  i^.  17- 
folvidet  (quod  in  primaadionc  feciflc  a 
raultiscreditur  )  rata  fuifrcc  eiiis  fcnrcn« 
lia^&c  omninoiusfcciilec  concralud^eos. 
At  cumillum&inilloEvangelmm  con-  £u/ekHiJl. 
dcmnavitjirrita  fuicfenrentia,  nempeuc 
Paulus  itadoccrc  dcfiftcret:  rataveronc 
poenam  cxpetenti  refi  ftcret.Iuftinus  Mar- 
tyr  ,alijquc  Chriftianorum  dodtifiiimi  li- 
bellos  Impcratoribus  non  Chriftianis 
obtulcrunt ,  nimirum  ut  Chriftiana^  fi- 
dei  vcriratem  illis  ludicibus  approba- 
rent.  Cum  Panlus Samofatcnus ab  Apo- 
ftolica  do£lrina  immcnfum  dcfcifceret, 
&  tamcn  pofleffionem  Epifcopatus  An- 
tiocheni  vellet  retinerc  ,  rcs  ad  Aurelia- 
mim  Imperatorcm  delataeft,alienum  a 
Chriftiana  fide,  qui  re  cognnadecrevit 
Paulum  Epifcopatus  pofleflionc  dimo- 
vcndum.  QiijEftiohiccrat,anPaulusSa- 
mofatenus  congruentialegidocerct.  Fa- 
cile  cnim  conftat  non  pio  quidem  fed 
«quo  fatis  Impcratori ,  non  cfle  in  Epif- 
copacu  Chriftiano  cucndum  qui  Chriftia- 
Tix  religioni  contraria  doccret  ;  neque 
obfcurum  efle  potcrat ,  quid  Apoftoli , 
quid  Apoftolorum  fucccfforcs  Ecclefias 
omnes  cdocuiflcntde  Mundo  per  Chri- 
ftum  condito^  de  f^^rl^Q  quod  al;  inim 

H 


i/^  De  Imperio  Sttmmarum 

erat  Scc^woA  fofiremis  temporibtts  in  car- 
ne  humana  Mundo  apparucrat.  Archc- 
\Ann9circi'  laus  Epifcopus  contra  Manctem  haercti- 
i7y-      cum.  ( unde  Manichasis  nomcn )  difputa- 
vitMarcello  viro  iUuftri  ludice,  qni  af- 
fcffbrcs  fibi  ilhus  ludicij  elegcrat  Philo- 
fophum  5  Medicum  ,  Grammaticum  &c 
TsHXftid  RhctorcmjOmnes  paganos.  Athanafius^ 
pa^J^n^f^b  Laodiceaecontra  Arium^  fidemCatholi- 
^thAnafij    cam  dcfcndit  Probo  gentiU  ludice  vicc 
ohitH cirtiter  Imi^cizions  prasfidcntc,  qui  &  caufam 
12.2-.  Athanafio  adiudicavit.  Nimirum  cum 

^  Sonfe  urn  jri^cr  partcs  conftarct  cxEvano;cUca  fidc 
fed  etiam   racicndum  de  iplorum  dodxrma  ludi- 
contraSaUl'  cium  ^prolatis  hbrisfacileconftititcale- 
lium  ante-  gc  ncc  multitudincm  Deorumjncc  by- 
tet^^Jtha-  ^^^^^^  admitti.  Idem  Athanafius , aUj- 
nafiusmot'         P^j  Antiftitcs  apud  Conftantium» 
tHnm,        apud  lovinianum  ^  averfiores  a  vera  fidc 
lovinianus  Principcs  ,  caufam      oiAoaaiis  agerc  nonij 
'mnZ'f^''  dubitarunt.  Idem  poftea  f^piflim^  fcce^ 
^        *     runt  rc£tefenticntcsEpifcopi.CumVan* 
daU  Africam  obtinerent,  paratus  fuit  Eu- 
gcnius  CathoUcac  fidci  Epifcopus  Hun- 
ncricoRcge  Ariano  ludice  contra  ipfos 
'  Arianos  difputarc,  fedab  iUis  conditio 

rcpudiata  cft.  Etiam  orto  Romse  ccrtami- 
nc  5  Epifcopi  res  delata  eft  ad  ludicium 
RcgisThcodorici ,  ut  Anaftafius  loqui- 
tur  \  is  auccm  ciat  Arianus.  Infignis  cft 


Pote^dtum  ciYCd  Sacra.  /// 

locus  Confeflionis  Bafilienfis.  Q^ili^et 
Chrijii^nHS  Af  agifiratns  dm»es  vires  eo 
dirigity  Ht  afud  fudt  fidei  eommijfos  nomen 
DE I  fanClificetHr  i  regnnm  ipfiHS  pro^a' 
gethr  5  ipfiuf^ne  voluntati  cum  feria  eX" 
flirpatione  fcelerumvivatur)  hoc  officihm 
gentili  Af  agtfiratui  injHnElHmfnit^  ^Harj" 
to  magis  Chrifiiano  Aifagifiratui  commen'- 
datum  efiet  debet ;  ut  vero  DEI  yicario? 
Qnjd  Ecclefi^  Bclgij  rcformatae  hac  dc 
rc  knfcriat,  quantiimquc  ab  carum  fcn- 
tentia  nonnulli  hodic  abeant,  qui  fc  uc 
unicos  Ecclefiarum  patronos  vcnditanr, 
ex  libello  apparct  qui  Philippo  Hifpa- 
niarum  Regi ,  tunc  cum  maximc  in  Ec- 
clcfias  faevienti  ,  oblatus  eft.  THum  efi, 
inquiunt  EcclcfixJ ndicare.  TuHm  eryori- 
huste^cjuantumvisadHltiSjOpfonere.TuHm 
^uamcjua  a  ventate  adhuc  alienus.THHWy 
qHamcjHam  veritatis  infefius  es,  lus  hoc  ti- 
hi  DEFS  dedit:  &  fi  iuri  tuo  utaris  ,po- 
tefi  te  DE^Smagis  magifi^ue  aftum  hnic 
cfiicio  reddere.  Simihaviderccftin  Calvi- 
ni Epiftolaad  Francifcum  Regcm ,  ubi  de 
rchgionis  caufa  integram  ab  ipfocogni- 

'  tionem  poftular,  rem  clamans  dignam  ip- 
fiustribunali.  Etquid  niita  loqucrentur 
Ecclefiap  pijque  do<9:orcs,qui  fcirent  Ser-  ^cl,  15. 
giumPaulum  proprsetorcm  virumfuiflc 

!  intcHigcntcra  ,  Chriftianum  non  fuiffc^ 

'  ii  • 


ii6    De  Im^erio  Summarufn 

cum  inter  Paulum  Apoftolum  &  Elymart 
Magumludex  fcdcrer  ,fcdir  ter  iudicaa- 
dum  fadum  cfTe  ut  crcderet:quod  &  Rc- 
gi  Agrippar  pro  tribunali  iuxta  Roma- 
num  Prasfidem  fedentijpaulo  minus  eve- 
i8.  nerar,  PropemodiiAtiqnittTmhi  perfnadeS 
pitChrifliayiHS  ev^dam.  Et  cumnarratut 
Proconful  Achaiae  Gallio  iudicium  de  le- 
gis  ludaicae  quaeftionibus  a  fe  rejccifre  , 
apparct  non  in  laude  id,  fcd  in  vitio  poni: 
^<^,i8,i4.  inde  enim  fa6lum  ut  illatas  Softheniiniu- 
rias  vindicare  ncgligeret.  Quamquam  er- 
go  homo  fpiritu  divino  rcgenitus  aptif- 
fimus  fit  rcrum  fpiritualium  ludex ,  & 
omne  reifcum  dc  rcbus  divinis  iudicium 
divinirus  homini  contingat :  tamcn  ilki- 
minationis  donum  ,  quod  intclle6i:um 
fpedat(in  quo  cft  iudicium)  multis  ctiam 
non  regeniris  dari ,  nemo  hadenus  ncga- 
vit.  Nequeaquoquam  reprehcnfus  an- 
tchac  eftAuguftinus  jCuius  \\xc  exftat  & 
quidem  inlibroinquogratiam  opcrose 
Deton,  defendit  ,  fenrentia  :  j4pparet  hahere 
ferfev.cA^.  ejmfdam  in  ipfo  ingenio  divinHm  natnra* 
liter  munHS  intelligentia  y  cfHo  moveantar 
ad  fidem^fi  eonf^rna  fvds  mentihHSVel  an^ 
diantverba^  vel  figna.  confpiciant*  Et  fane 
qui  poteft  dici  nuUis  nifivere  crcdenti- 
bus  de  facris  rcbus  verum  iudicium  com- 
pet^re,  cumadipfam  fidemaon  veniatur 


Potepdtum  circa  Sacra.  ii^ 

nifiiudiGio?  Iraque  omnibusdidunacft, 
Scmtamini  fcriptvtras  ,  &  laudantur  Be- j.^o. 
roenfcs,  quod  audicaPauli  &  Silae  prsedi-  ^^.a^.h, 
catione  tfV^ce^i^ov  7«V  ypcjL^A^y  an  rcs  ica  lc 
haberet.  Non  cft  autcm  ctW^^eW,  cui  non 
fidfit  nmKe/vtiy:  ideoquc  Syrus  intcrpres 
fcnfumredte  exprcffic  :  T^ijudicantes  ex 
Scnptura. 

Si  ergo  nondum  credentibus  ius  dc  ^J» 
(^cris  ilidicadi  aliquod  competit,  privatis 

I  quidem  ad  adus  privatos  ,  poteftatibus 
autcmid  a£tuspiiblicos ,  quanto  minus  a 
iudicio  par  eft  eos  excludi ,  qui  verae do* 
^rinse  adfenticntes  animi  quadam  infir- 
mitate  a  participationc  Sacramentorum 

i  adhuc  abftinent,praefcrtim  cum  Conftan-? 
tinuslmpcrator  probantibus  &  laudanti- 
bus  Epifcopis ,  leges  de  facris  tulerit,  Sy- 

i  nodos  convocavcrit  ,in  Synodo  &  poft 
Synodum  iudicaverit,  inter  Catholicos 
quoquc  &  Donatiftas  ludcx  federitjnon- 
dum  baptizatus  ?  quod  &  Valentiniano 
accidit, qui,  cum  dc  facris  plurimas  tulif- 
fct  legcs  5  fine  baptifmo  hac  vita  cxceffit. 
Muho  autem  minus  fercndum  cft  Sum- 
mis  Poteftatibus  ludicium  hoc  obtcntu 
cripi,quod  nonfintfatis  pcritae  omnium 
carum  rcrum  quae  a  Theologis  folcnc 
difputari :  quas  ratio  Ci  valet,  quis  non  vi- 
<kt,quam  multi  paftoresetiam  boni  &f 

H  iij 


21 S    De  Imperio  Summarum 

fideles  omni  iiidicio  privenrur  ?.Poreft 
cnim  paftoris  partcs  fatis  redc  aliqiiis  cx- 
plere  ,  qui  tamen  doftoris  muncri  par 
non  fit. 

Dcinde  fi  id  argumentumadmittitur, 
codem  iurcLegum  pcriti  in  partcs  ciyi- 
lium  ludicum  mvolabunt  :fiint  cnimad 
iudicandumaptiores.  At  contra  vidcmus 
de  teftamentis  &  contradibus  rcbufijuc 
aliis  ludiccs  fcderc  in  VrbibuSjmultoque 
magis  in  agro  ,bonos  magis  quam  iurif- 
pcritos.  Quid  quod  in  quseftione  dc  ho- 
micidio  iudicandum  eft  fa^pe  ei  qui  mcdi- 
cinamnon  didiccrit:  quodvulnusfitle- 
ihale,  quod  non  j  poflitnc  in  menfem  un- 
decimum  partus  differri,  multaque  alia 
ciufmodi.  E  quibus  apparet  non  clTe  apti^ 
tudimm  tHdiGandifixxm  inre  inMct)  puhli-' 
ci  five  imperativi  confundendam.  Nc- 
quecnim  aut  aptiflimus  ius  iftud  habcr, 
aut  qui  per  fe aptus  non  cft,ius  ipfum  ad- 
mittit.  FeliccsforedixitCivitatcs  Plato, 
fi  aut  Philofophi  regnarent  ,  aut  Rcgis 
Philofophi  ficrent.  Neque  tamen  Philo- 
fopho  licet  Regium  Solium  invadcre,  nc- 
queRcxidco  regni  iure  cxcidit,qui  fa- 
pientisc  operam  non  dedit* 

Videoilludobjici,  Spiritus  Propheta- 
rum  Prophetis  fnbje^os  ejfe :  Vetercs  mul- 
ti  tum  Grasci ,  tum  Latini  eum  locum  ita 


PotePatum  circd  SdctA,  ii^ 

fiint  interprctati  ,  quafi  diceret  Pauliis 
non  debcrc  eos  qui  prophetiae  afflatum 
fcntiunt  ,  omnes  fimul  codemquc  mo- 
mento  ad  popuiumloqui :  fed  cxfpcdtan- 
dum  aitcri  dum  aitcrqui  loqui  coepcrit 
fcrmonem  abfoiverit  :  nequc  eflc  quod 
quifquam  dicat,  non  poifc  a  fe  donafpi- 
ricus  impcdiri ,  cumncutiquamarrepti- 
ciis  Gnt  fimiies,  quos  afflat  D  E I  fpiritus, 
fcd  iftoriimdonorum  ufus  a  DEO  ha- 
iftenus  fubjedus  fit  corumarbitrio  qui- 
bus  confcruntur,  ut  ordinisj&apdifica- 
tioniscaufaj  autcxferi  poflit  autad  tem- 
pusinhiberi,  aHoquienim  DE  V Mczw^ 
fam  fore  confufionis ,  cui  tamen  ccrtum  fit 
paccm  &  ordinem  maxime  placcrc.  Hanc 
interpretationem  cum  fcrics  vcrborum 
Apolloii  minimc  rcpudiet  ,  cur  rejiccre 
dcbeamusnonvideo.  Nequc  tamen  in- 
tcrpretatioaltcra  j  quac  tradit  Prophetas 
pati  dcbcrc  ut  aHj  itidem  Prophetae  de 
ipforum  prophetiis  iudiccnt  ,  ad  hanc 
rcm  quicquam  facit.  Nam  primOiim, cum 
illud  donum  fingularc  prophetiae ,  ut  Sc 
fanationum  &:linguarum,inchoand<jEc- 
clcfiae  mirifica  DEI  virtute  concefTum 
fuerit  3  non  potcft  a  rc  quac  dudum  defiit 
ad  noftra  tcmpora  argumentum  rc£te 
produci.  Et  ut  maximc  ifti  admirabili  D^^/.iS.ii; 
dono ,  quod  esi;  futurorum  quoquc  pras- 


Tio    De  Imperio  Summdrum 

ditfcione  certo  cognofci  poterar,  confer- 
rcliccat  qualemcumqiieTheoIogicarum 
reriim  peririam  hiimano  labore  acquili- 
tam,non  ramen  obrinebunt  quod  voiunc 
qui  ad  paftores  omnes  &:  folos  hocrra- 
hunt.  Nam  &  paftores  multi  funt  rerum 
Theologicarum  non  nimium  periti ,  & 
quidam.  extrapaftorcs  earumdem  reruni 
pcriti  reperiantur.  Poftremb^cum  diver- 
ii  finr,  ut  fupra  diximus ,  ludiciorum  ge- 
nera  ,  uno  pofito  cseteranon  tolluntur, 
ludicat  de  morbo  autvuinere  Medicus, 
iudicat  &  ludex,  fi  res  in  forum  deduda 
fit>iudicat  ^sger  ipfe.  Etiatn  cum  Prophe- 
XX  in  Apoftolica  Ecclefia  iudicarenr,  di- 
\  €tum  cft  fingulis  Chriftianis,  Jhxjudl^en  m 

i  Joftn  j^  x,  'TTViiV-^Tct :  quin  Scregulamaddit  loannes, 
cx  qua  fideles  finguli  Spiritum  DEI  a  Spi- 
ritu  Antichrifti  internofccrenr,  Cui  reG- 
pondet  illudPauli  ad  ThefTalonicenfes: 

i,7hejf,^.   SpiritHtn  ne  extinguite  .-prophetias  ne  pro 

iS.i^.io,  fjiljilQ  habete  ,omma  explorate,  ^uod  bo^ 
num  efl:  retineten  Explorareautcm  hoc  & 
internofccre  proculdubio  iudicij  actus 

r.Cor,ij^l  eft.  Et  in  illo  Apoftoli  loco ,  Dho  aut  tres 
^^9*  Propheta  lo^juatJtur  ^  ot  etKKGt  JieacfmmjuVj 

Patresantiquillinii  caererorum  vocabula 
non  prophetas  alios ,  fed  omaes  e  popu-s 
lo  inrelligunt  :  non  fine  magna  ratione, 
rf*r.Tt.<>.  cunv  alibi  quo.que  <f)iccKftm  TndiAocTwii  ab 


Potpfldtum  circd  Sdcra.  izf 

ipfo  (loiio  prophetiae  diftinguat  idcm 
Apoftolus  ;  undc  apparet  aut  donum 
quoddam  Chriftianis  communeab  ipfo 
inrclligi(  nam  &  fidem  di£tin6lam  a  dono 
miraculorum  doliis  annumerat )  autcxi- 
miam  quandam  facultatemiudiGandi  dc 
Prophetiis  qux  quibufdam  non  prophc- 
tis  contingeret.  Ipfe  Apoftplus  Paulus 
Corinthios  de  eo,quod  loquitut ^iubet 
indicarc.  Sandli  quoque  Patresad  popuU  ^  ^^** 
totius  iudiciumfaepeprovocant,  urAm-  ^^^^' 
brofius;/y?tf  popHlns  iudicet  cittHS  in  corde 
lex  eftdivina.  Ha:ceo  attuhmus^utpatcat 
nuUo  umquam  tempore  iudicium  de  rc- 
bus  facris  5c  dodrina  pencs  folos  Pro- 
pherasfuifie. 

Ex  antedidis  intelligi  poteft  ,  qualc 
fit  illorum  efFugium  qui  ad  dcprompta 
dc  vcteri  focdcre  argumcnta  ita  exci- 
piunt ,  ut  dicant  qua^  a  Regibus  £i(fta 
funt,  fadta  non  ut  a  Rcgibus,  fed  ut  a 
Prophctis.  Nam  fi  Prophetar  nominc 
mandatum  DEI  fpccialc  ipfis  infinua- 
tum  intelHgunt  ,  hoc  quidem  de  fadis, 
in  quibus  hoc  non  cxprimit  Scriptura, 
mcra  cft  ariolatio  ,  non  firmitate  tan- 
tum  carcns ,  fcd  &  probabilitatc  deftitu* 
ta.  Quid  cnim  fpeciali  mandato  opus, 
ubi  lex  communisexftat,nififorteapud[ 
officij  fui  ncgUgcntcs  ?  Sin  prophctias 


$tz    Delmperio  Summarum 

fiominc  clariorem  quandam  voluntatis 
divina^  obfcurius  illis  tcmporibuspropo- 
fitae  intelligcntiam  fignificatam  volunt, 
libcntcr  fatebimur  illos  ut  Prophctas 
(quando  italoqui  iubemur)ccrtius  (ciG^^ 
quid  cflet  impcrandum ,  impcralTc  autem 
utRegcs.  IdeoqucScriptura  facrain  rc- 
rumiftarum  narrationc,nominc  proprio 
noncontentajnomen  addfdit  Regisi  uc 
fignificarct  lus  agendi  i  Regio  Impcrio 
proficifci.  Ideoque  Rcgibus  imitandum 
proponi.  Quarcnosquoquedicamus,f} 
quid  de  Sacris  impcrant  Rcgcs  Chriftia* 
Jiijius  impcrandi  habcfc  xxiReges  j  pcri- 
tiam  \\tChriFtianos^\\occ9iyVittAoCios  a 
D  E  O  ,  quorum  mentibus  infcripta  cft 
^  .  _    Lex  divina,  multo  clarius  qqam  olim  Rc- 
&»fao,z4.    gibus  &  Prophctis»  MhIu  enim  Reges  & 
Profhet^  volHerunt  videre  ^n<t  Chrifii  dif- 
eipuli  viderunt  y  nec  viderunt  :  4ndiri 
quit  audiermt  j  n€€  mdierHnt^ 


Poteftdtum  circA  Sacrd.  izj 


C APVT  VL 

J^e  modo  Imperij  circa  Sacr^ 
re^e  exercendi. 

S  V  M  M  ARI  VM. 

I.  DijtinElio  interius&modumlHrisre&e 
exercendi.  Audiendos  fnmm^z  Pote^ 
fidti  pos  &  do^os  Paflores.  5.  T^rinci- 
pia  in  quibHS  fnndatur  fides  intrinfeca 
aut  extrinfcca  :  extrinfeca  divina  aut 
humana.  4.  De  divina  au^oritate  per 
homines  propofita,  ubiftatfu  controver^ 
Ji^  inter  Pontificios  Evangelicos  ex^ 
plicatur.  j.  Humana  auCioritati  ac^ 
quiefcere  ^uando  oporteat»  6.  In  caufa 
fidei  falntaris^  neminemtuto  ac^uiefcere 
aliena  auSloritati  j  prohaturex  S.  Lite^ 
ris  (irratione.  7.  Solvitur  objeEtio  ex 
Deuter.  xvij.  &  fimilibfu.  8.  Solvitur 
pbjeSHo  ex  bco  Tium.xxvij.  ii.  ^X^on- 
cordia  Ecclefia  fludendum  ^nomodo  id 
fieri  pojfit  in  dogmatihHS  &  praceptis 
divinis.  10.  Legibus  de  facris  adden" 
dam  perfuafionem.  11.  In  ritibus  cjue^ 
modo  concordiaEcclefia  retineri  pojfit. 


ti^  T)e  Impem  Summarum 

iid  SHmmA  Poteflati  in  facru  opns  alio 
rnm  Miniflerio.  13.  Regulas  Pr/iJentU 
hahre  [nas  exteftiones  ^  ^nnde.  14- 
Summa  PoteBas  fuis  legibHS  an  oblige^ 
iur  quatenus. 

QV  ^  N  A  M  in  ipfo  Impcrantur  rc- 
quirantur  ut  circa  Sacra  redeom- 
nino  UTiperet,  diximus.  Supereft  videa- 
nius ,  quid  ab  ipfo  Imperante  eundem  in 
finemrcquiratur^qlii  locuseft  dcoptimcx 
modo  luris  exercendi.  Minime enim  fe- 
quendi  funt  nobis  qui  luris  quaeftioncm 
cum  hac  quxftione  de  modo  utendi  iuris 
paflim  confund  ut.Ius  enim  agcndi  prseeat 
nccefsaeft  ineocui  re6teagendi  modos 
praefcribas ;  quos  invenire  prudcntise  eft, 
Gum  ius  ipfum  ad  fpccialem  luftitiam  pcr- 
tineat.  Longequc  eft  aliud  alienum  inva- 
clerejaliud  fuo  mini^s  provide  uti.  Haec 
autem  de  modo  agendi  tradatio  patet 
longe  lateque  :nequc  tantarerum ,  tem- 
porura,  locorum ,  perfonarum  varietas 
paucis  pr^ccptis  comprehcndi  poteft. 
Nos ,  quantum  inftituto  fatis fit ,  fumma 
quasdam  delibabimus. 

Primum  crgo  moncndus  cft  qui  Sum- 
mo  ImpcriofungirurjUt  tumin  inquifi- 
tione  earum  rcrum  quse  lcge  divinaut 
credenda,  aut  agenda  definiuntur,  tam  i" 


Potefiatum  circa  Sacra.  iz/ 

conrultationefupcr  his  qu^  prodeffe  pof- 
funt  Eeclcfia£,libentcr  audiat  Sententias 
Paftorum  pietate  atque  eruditione  infi- 
gnium.  Faciendum  hoc  in  rebus  ambi- 
guis  docct  ratio  &  notitia  communis. 
Non  omnia  enim  unus  videt , non  audic, 
Ideo  multi  Regis  oculi,  multxaures  cflc 
dcbent  cx  vetere  Perfarum  inftituto.  Sa- 
piunt  enim.Principcs  fapientum  com- 
mcrcio.  Quaefi  inprofanis  negotiis  vcra 
funt,  quanto  magisin  Sacris^ubi  pericu- 
lo(i(lime  erratur  ?  Excmpla  huic rci  pro- 
bandae  congcrerenihilneccfle  cft.  Illucl 
magis  opcrseprecium  vidcre  quoufque 
iudicium  Summi  Imperantis  diredtivo 
paftorum  iudicio  acquicfccre  poflit  Sc 
debcar. 

Sciendumergo  iudicium  omnehuma- 
num  fundariautin  principiisquserei  in- 
funt ,  aut  ex  princ*'piis  extrinfecis,  Prin- 
cipiaquas  rci  i^ifunt  ,aut  fenfui  objiciun- 
tur  aut  intelleitui.  Ex  principiisob'e<5tis 
fenfui  iudicamus  nivemefle  albam  ex 
principiis  intelledlui  objedlis  iudicamus 
veras  efle  propofitiones  Mathematicas^ 
quiaad  communes  notitias  reducuntur. 
Extrinfecum  principium  aniioritas  dici- 
tur,  eftquc  divinaaut  hiimana:  Divinaeia 
rebus  omnibus  fimpliciter  acquiefcen- 
dum  rxtvao  dubitat :  Ita  Abrahamus  iudi^ 


iiS    De  Imferio  Summarum 

dicare  dcbixit  immolandum  a  fe  filium,; 
Noe  futurantdiluvium  dcbuit  crederc. 
Humansc  verb  audoritati  ncmo  tenctur 
acquiefccre,  nifi  qui ,  ncque  ex  divina  au-, 
€toritatejnequeex  principiisrci  internis, 
iudicijexitumpotcft  reperirc.  Licct  ta- 
menacquiefcerein  rcbus  omnibus  qua- 
rum  indago  nobis  nrandatanoneft,  Ira 
aegcr  rcdke  facit  jfi  pharmacum  fumat  a 
bonae  famse  medico  prasfcriptum,imo  pe- 
riclitantc  valetudine  tenetur  ewam  fcqui 
mcdicorum  con(ilia,fi  ipfe  non  fit  cius 
ingeniis  atque  artis  ,  ut  ex  naturalibus 
principiis  certi  aliquidpoffit  aflequi. 

Divinam  au£toritatem  quod  attinef^ 
Deus  quasdam  &aperit  &proponitipfc, 
alia  aperit  ipfe  &  per  alios  hominibus 
proponit  ,  ut  per  Angclos,  Prophetas, 
Apoftolos.  Qupties  per  alios  res  propo- 
nitur  ,  hic  ut  ccrto  acquicfcat  animus, 
nccefleeft  nobisconftet  eijmqui  propo- 
nit  in  eo  ipfo  quod  proponit ,  nec  falli 
pofrenecfallere.  Hancautem  certitudii 
ncm  adipifcimur  aut  alia  divina  patcfa- 
ftioncjut  de  PetroCornclius,de  Ana- 
nilPauIus>aut  per  figna  divinse  virtutis 
indubitatum  vcracitati  proponcntis  tefti- 
monium  praebcntia.  Per  hos  modos  fa- 
€tx  propofitioni  omnino  acquicfcendum 
aemo  CKriftianus  ambigit.  Sed  inter  Ro- 


Potejldtum  circa  Sacra.   n  f 

manenfinm  fubtiliores  &  Eyangelicos 
hic  eft  verus  conrroverfiae  ftatus.  An  poft 
ApoBolorHm  Atatem  ant  perfona  aut  ^^- 
tus  jit  ali^nU  adfpeclabilis,  de  qua  cjHove 
certi  ejfe  pojjtmus  ac  debeamus  ,  ^UACHm" 
^ue  ab  ipfis  proponuntur  ^  effe  indubitat^ 
'veYitatis.   Negant  cnim  hoc  Evangelici; 
aiunt  Romancnfcs.  Huc  crgo  praecipua 
hxc  quoqucdc  Impcrio  circafacra  lisrc- 
cidit.  Non  negantcnimRomancnfes  de^^ 
bere  Reges  imferare  deSacris,  quod  Har- 
ius  Renoldo  conceflit :  non  negant  ctiam 
omnc Impcrium  procedcre  a  ludicio  Ira- 
perantis  ,  quod  Suarezius  diferte  affir- 
mat.  Viciflim  non  negant  Evangelici ,  fi 
quod  fic  intcr  homincs  divinum  oracu- 
lum ,     qui  Prophetx  dmf^f^vtTTi^  ,  tara 
Regum  quam  privatorum  iudicium  ad 
eam  regulam  dirigendum  ita  utcontra 
nec  Rcgibus  Impcrare,  ncc  privatis  aut 
credereautagcrc  fas  fit.  Oraneenimhu- 
manum  Impcrium,omnisitema6tio  Im- 
pcriodivino  fubjacct:  an  pojir  jlpoflolos 
tale  ali^HodoraculHm  ex/ifiat  thoccA  de 
quo  qua^ritur.  Et  hxc  quoque  quaeftio 
tandem  in  unum  Pontificem  Romanum 
concrahitur.  Nam  paftores  fingulos,  Re- 
gcs  quoquc  &  privatos,  Synodos  Pro- 
vmciales,  nationalcs  Patriarchalcs  ,ilhs 
etiam  qu^  cx  toto  orbc  Roraano  coUe^a^ 


fii   De  Imperio  Summarum 

funt  jfalli  poiTcac  folcrc ,  nemo  eft  qui 
iiificiari  audeac. 

Pofito  crgo  quod  veriflimura  eft,  & 
quidamRomanenfiumdeipfo  Pontificc 
conccdunt,  e£e  hominem  cjnifaHi 

mn  poffit ,  aut  de  quo  id  nobis  conftcr, 
nullam  quoquc  congrcgationcm  adfpc- 
ilabilc  j  vidcamus  quatenus  unufquifquc 
alienum  iudicium  quod  fallipoflit ,  fequi 
tcncatur.  Primiim  ergo  univcrfaliter  alic- 
num  Iptdicium  direcHvum  ncmo  fequi  tc- 
netur.  Ethoceft  quod  olimdixit  Chry- 
^^^^  jy^.  foftomushacdere  zgcn%  x  Q^emodo  alio'^ 
nteLi}.  rnm  fententiam  fimpiiciter  Je^ui  non  ah-- 
furdnm  ?  Ficricnim  poteftjUt  antcx  ex- 
trinfccis  rci  principiis,  aut  exdivina  au- 
itoritatc  certb  nobis  conftct  tale  iudi- 
ciumfalli.  Agnofcunt  Panormitanus  & 
Gcrfon  privato  alicui  fcntentiam  fuam in 
Evangeliofundanti  plusefle  credcndum 
quam  Romano  Pontifici.ItaSynodi  Ari- 
mincnfis  iudicio  cedere  non  dcbuerunt 
Pij  Antiftitcs  cx  Evangelio  edodi /^<fr- 
bhmefe  D  EFM.&cDE  FMnont^c 
nifi  f^num.  Dcinde,  &  ctiam  cum  animus 
nqn  apcrte  contrarium  tcftatur  ,  nema 
tamcn  prascise  obligatus  eft  fequi  alic- 
num  iudicium  diredivum :  quia  fciliecE 
ipfilicetquoque  inquircrc  &  tcntarcan 
ccrtamvcricognitioncmpoflicpcrvc- 

nirc. 


Potefldtum  circa  Sacra.  /jej? 

xiirc.  Tunc  crgo  dcmum  fcqui  tenetur,  , 
cuni  Ingcnij  vitio,aut  temporum  angu- 
ftiis  ^aut  occupationibus  aliis  ab  inquifi- 
tione  avcrtitur.  Ita  lurifperiti  nos  do- 
cent  Iiidiccm  non  alligari  omnino  iudi- 
cio  Mediciin  vulneris  quscftionc^autagri 
mcnforisin  finibusregcndis^autcalcula- 
torisin  cxigendis  rationibus:  fed  ipfum 
rc  diligcntius  expcnsa  id  ftatuerc  polfe 
quodverum  aequumque  efle  intclligar* 

lam  verb  quod  amplius  in  causa  fidei  C. 
falutaris  nerao  potcft  tuto  acquicfcerc 
alieno  iudicio  diredivo.  Caufa  eft  non 
tantum  quia  res  fidci  plane  &  apertc  om- 
nibusfiint  propofirsE(itaut  Clcmens  Alc-  j.Stro^af. 
xandrinus  manem  vocctpr^tcxtum/um- 
ptum  cx  divcrfisintcrpretationibus  ^vo-^ 
lentibHS  enim y  inquit  y  licehit  invenire  ve^ 
ritatem )  fed  imprimis  quod  fides  illa  non 
fit  fides^nifiin  divinaaudloritateacquief. 
cat;  quod  ipfi  quoque  Romanenfes  fa 
tcntur.  Credidit  jihraham  DEO  ac  im  ^^^-  4-  5- 
fHtatnm  efi  ilii  in  iufiitiam  :itemfJesex^^'^^' 
aHditn  5  anditus  antem  per  VerbHm  DEI. 
PofTunt  crgo  ad  fidem  aliqui  duci  pcr 
alios,  ut  pcr  mulicrcm  Samaritani  :  icd 
tum  demiim  verc  funt  Grcdcnt€S,c«w  tion  /^^^w.^.i^^. 
;  fropter  alienam  Locjuelam  credunt^fedcjuiA 
i  ipfi  audivernnt  cfr  fciHVt^uod  lESp^S  efi 
Servator  Mmdi.  Hinc  illud  apud  Pro- 


i^o    De  Imfeno  Summarum 

H4i.i.4.  phctzm  y  iHft-Hs  fidefna  vivet»  Sua  notl 
alienS.  Hincfidci^^A^poipoe/ct  tribuitur.  Rc- 
prchcndcndus  crgo  non  fuit  Screniffi- 
mus  BritanniseReXjquod  dixerit  Fmm^ 
^HemcjH€  jhfer  fcientia  propria  fideifnn" 

Cap.x^.^e  damentHfn  collocare  debere.  Vt  necZan- 

•^'^^-^^*^*  chius,cuius  funt  haecvcrba  ad  noftram 
contro verfiam  praeeipue  pcrtincntia.  Pij 
J\/[ agiflratHS  officinm  efl  .primnm  qnidem 
cognofcere  ex  p^erho  DEI  in  genere&  ad 
fummam  Capitnm  fidei  j  qua  fit  vera  & 
Chrifiiana  religio  j  ^uave  Apofiolica  do-^ 
Brina  ,  ad  quam  referenddt  fnnt  Eeclefia  z 
ut  nihilex  folo  aliorum  iudicio^fed  ex  cet^ 
ta  fna  fcientia  in  re  prafertim  tanti  mo* 

j4da,,fr^l.  menii  agdt,  agereve  audeat.  &  alihiy fcien' 
«.1.  principi  necejfaria  eft,  ejnia  quod  agere 
inftitmt ,  ilhid  intelligaty  id^ue  non  alieno 
intelleSiH  jffdfuo  fuif^ue  oculis  videat » 
rton  alienis^  nihilenim  perniciofins  eftaut 
J^eipublica  ant  Scclefi^t,  (^uam  fi  Princeps 
emnia  agat  ex  aliorum  dumtaxat  indici&: 
atque  hinc  profel^a  eft  tota  Ecclefia  Ro^^ 
ntana  ruina.  Et  hoc  ipfum  eft  quod  Elien- 
fisEpifcopus  dixit^non  fruftraRcgipra:- 
ceptum  ut  Legem  fedulo  meditetur  :  nec 
hoc  illi  diHHm  ut  totus  ah  alieno  ore  pen^ 
deat  >  ipfe^ue  a  fe  nihil  dyudicet.  Quod 
defide,idem  de  cultu  divino  diciverif- 
fimc  poieft.  Fruftra  cnimj  inquit  DE VS, 


Potejlamm  ciru  Sacra.  i^t 

colunt  dsGentes  doUrinAS  cMTtthf^Tit;  cty-  Mau^,is 
^pci-mv,    Hinc  Paulus  Thcfraloniccnfes 

non  Ht  ferTnonem  fium  ,  fed  Ht  fermonem 
£  I ,  (jualis  er^t  re  vera,  In  his  crgo 
quae  per  legcm  divinam  definica  func,irr 
parcem  alceram  iudicio  alcerius  decUra-^ 
tiv9  (quam  direSlivi  fpeciem  diximus) 
iiemo  cenecur ,  nequc  rcdc  confciencia 
J)oceft  acquiefcerc.  Inalcerafpccic<^;V^- 
ilivi  Indicif  ,  quod  fftaforinm  appellavi- 
tnus,cumcirca  caverfccur  quse  lcgc  di- 
vina  definicandn  func ,  plufculum  cnbui 
poceft  aliense audoricaci ,  nec  nimium  ca- 
tnen.  Nam  uc  nonlaudancur  icDoyvcofjLonr^t 
itanec  illi^qui  uc  ligna  qua^dam  alienis 
ducuntur  nervis.  Ecproprie  haec  confiHj 
acquc  impcrij  cft  diffcrentia;  quodlm- 
peria  legidivinae  nonpugnantia  omnino 
dbligant;  acconfiUanoniccm.  f^H  con^ 
Jilium  datur  ,  inquic  Hieronymus,  off^e- 
rentis  ar^itrium  efh  pr^ceptumy  necef- 
fitas  efifervientu.  Chryfoftomus,  o  cuia^ 

iliif  0 %7{w  dxh!  OfjTov  d(^inGi  ^  yiyouiycov  cti^ 
fsoiwr  Jtvem.  Prascipue  verb  iudicium 
fuum  incerponcre  debec  Poceftas  Sum- 
majquotics  confiliancium  fencentiae  dif- 
crcpanc^quas  pondcrarecuciusquam  nu- 
incrare.  Ec  in  fcicntia  quidcm  mrispri- 


j^t    De  Imperio  SumrHdrum 

vati,  mcdicina,  mercatura  rcbufqiie  alii^^ 
non  cxcufabilis  tantum ,  fed  faepe  laudan- 
da  quoque  cft  SummaE  Poteftatis  igno- 
rantia,ob  maiorcs  mcliorefque  occupa- 
tiones.  At  cognitioncm  rcgendac  Eccle- 
fix  negligere  illi  non  licet,  cum  nihil  fu 
hoc  uno  pracftantius ,  nihilad  incolumi- 
tatemReipublicse  momenti  maioris  :  Ita 
ut  doceant  nos  Hiftoriae  cos  omnes,  qui 
hoc  munus  plane  in  ahos  rcjecerunt ,  ab 
hominibus  circumventos ,  a  D  E  O  quo- 
quepunitos,autregno  excidifle  ,  aut  re- 
gio  retento  nomine  Mancipia  fadbos  alic- 
naelibidinis. 

Qux  contra  opponi  folent  exveteri 
Teftamento  ut  probetur  ,  omnino  fe- 
qucnda  de  facris  Regibus  Paftorum  iudi- 
cia,nihilminus  evincunt.  Primuseft  lo- 
cus  Deuter.xvij.  Vbilfraclitas  iubcntur 
facere  iuxta  Verbum  Indicij ,  ^nodipfls  an- 
nuntiabant  facerdetes,  Sed  manifeftum 
cft  ibi  idem  dici  de  ludice :  neque  agi  de 
negotiis  facris  peculiariter  ,  fed  agi  de 
quavis  lite  capitali  iive  pecuniaria,/ 
DtHt.iy^h  merit  alii^md  ^^jinquit  lex  ,  in  indicio  in^ 
ter  fangninem  &  fangmnem  yinter  canfam 
&  caufam^  plagam  ^  plagam  ,  tjH^ecnm' 
gue  res  contentiofa  inportis  tuis.  Non  Re- 
gem,fed  ludiccs  minorcs  lex  affatur  ,eo^- 
quefi  quid  in  iegc  minuwnteliigant,  adl 


Potefldtum  circa  Sdcra.  i^j 

Scnatum  confulcndum  mittit,  in  quo  Sc- 
natu  Saccrdotes  erant  alijque  iudiccs 
fummijOmnes  iurifconfultillimi.  Ncque 
horum  auftoritatialligantur  minoresilli 
iudiceSjfcdlegi  per  ipfos  expIicanda^5/«Ar- 
ta  e$  legis^ejiiam  docebnnt  te^&  inxta  Ih^ 
diciam  ^uod  dicent  tibi^facieSy  neqHe  de* 
^linabis  a  f^erboy  qmd  amHntiabum  tibis 
dextrorfHtn  aut  fmfirorfum.  Perindehoc 
cftjquafi  Rexhodie  iudicibus  prxcipiat, 
ne  contra  ea  iudic^nt  qux  iurifconfulti 
ipfis  oftenderint  iuri  cfTc  congrua.  Cum 
^ilioqui  iudicem  iurifconfultorum  rcf- 
ponfisnon  alligari,  ipfi  iurifconfultifac- 
pc  refponderint.  Simile  eft  illud  in 
Evangelio  \fedent  fnper  cathedram  Mo^  Matth,i 
fis  i  omnia  er^o  qua  vobis  dixerint  ob^ 
feYvanda ,  obfervate.  Quod  ipfi  Roma- 
nenfes  ,  Stella  puta  &  Maldonatus  re- 
^le  explicant:  ^Hatems  docent  ^H(t  Mo- 
fes  in  cathedra  fedens  docnit  ,  andicndi 
fnnt.  VtSc  ad  loeura  Malachia;  ,  Labia  ca^.i.y, 
Sacerdotis  cuftodient  fcientiam  &  legem 
ex  ore  eins  requirent  ,  €jHia  Angelus  eft 
Domini  exercitHum.  Efpenfaeus  ,  Eate^ 
ms  audiendi ,  quatenus  legem  Mofis  do-- 
eent.  Alioqui  non  audiendi  ,  ubi  ,  uc 
apud  Malachiam  continub  fcquitur,r^- 
eedunt  de  via.  Tunc  enim  fi  ipfis  auf- 
jeulcctur  ,  offSendiculHm  fierent  mnltis 


ti4-        Imperio  Summarum 

lege  >  quod  qiiia  ficri  poteft,  ideo  falfl  4' 
tf^/.i8.i8.  Icremia  convincitpr  illa  ja^latio  t> 

"perihit  lex  a  facerdote  &  conjiliurn  h  fa^ 
piente  &  verhnm  a  Propheta.  Quodeniiipi 
illi  negabant  fieri  polTe,  id  tum  alias,  tuii^ 
f  ^T^^  lo  E2;echielis  tcmporibus  evenitj  cum  facer^ 
lerem^6.i}.  ^^^^^        intellexerHnt  imer  pollutHm  ^ 
14.14.        mHndHTn.  Cavendum  crgo  ne  cdtci  fant 
bfe,9.%*      c^corHmdii<^eSjC^J"amho  in  cavearrpcadant* 
isjcquc  enim  fublevat  credulum  nimi§ 
difcipulumculpatemcrarijdodoris.  Jpfe^ 
Majch.i.i^.  inquit  DE  V  S  ,  in  ini^hitate  fua  morie^ 
tHr^fanguinem  autemeius  de  manutu^re- 
cjuiram.  Nec  rantum  contra  legcm^  feci 
&c  cxtL^  Icgem  doccntibus  facerdotibus 
credere  nemo  tenebatur.  Didlum  enim 
ctiamSacerdotibiis,  imo  illispraecipuci 
Deut.  4.1,    ne  additead  verhmn  cfuod pracepi  vobds% 
n«        Et  fingulis  de  plebe,  ^d  legem  &  ad  tefti^ 
^fat.%.^0.  p^Qj^ii^f^^   Quod  verb  in  Dcuteronomip 
fequitur  de  pacnadusqui  facerdoti  non 
obtempcraiTer ,  oftendit  non  tantum  de 
iure  refpondiflTe  facerdotcs  ,  fcd  &  par- 
temlmperij  penes  ipfos  fuiflejquod  ve- 
riffimum  efTealibidemonftravimus.  Hoc 
crgo  Sacerdotes  veteris  Teftamenti  fpe^^ 
€):at  qua  Magiftratus  ^rant ,  ideoque  a4 1 
Evfngelijminift:,rosext€ndinon  poteft.  1 
8.        Altcr  eft  locuSj  in  quo  mire  quidan»! 
tfiumphant.  Num.  xxyij.z^ubideIofu^|^ 


Potefldtum  circa  Sacra.  i 

:ta  loquitur  D  E  V  S  :  Coram  EleaTJirc 
^acerdete  fiabh  &  fopcet  ab  ilh  iHdicium 
V rim  coram  DEO  :  iuxta  os  eins  egredien-' 
tnr,     fnfer  oS  eius  ingredientur  iffe 
dmnes  filij  Ifrael  cnm  eo  &  omnis  catn.u 
Scdhic  quoquc  fircdte  inrelHgatur ,  ab 
inftituto  eft  alicniffimus  :  Frim  y  quod 
alias  plenius,  Vrim  &  Thummim  vocatur, 
certum  eft  fuiffein  Ephod,  hoc  cft  pefto- 
raliPontificis  maximiHebraeoru.  Exod. 
xxviij.  30.  Lcvit,  viij  8.  iElianus  fcibit 
|.tfgypti  facerdotem  cundcm  fuifie  fnm-  ^.14.^.54. 
\niHm  Indicem .  cx  cuius  coUo  pependerit 
eiyiKfjue,  cx  crst7r<pi)pH  ^  quod  vocatum  fitaM- 
St/oft.  SimilcquidDiodorus  Siculus  lib.i. 
narrat  de  fummo  ludice  jEgyptiorum, 
hunc  nempecxaureatorqucde  collo  fuf- 
pcnfum  habuiffc  ^oxJ^ov ,  hoc  cRyfgillHm  e 
gcmmis  pretiofiffimis ,  quod  vocaverint 
dhn^iecv.  Caepiftc  autcm  difputari  poft* 
quamfiimmus  ludex  illud  fimulachrum 
dhnbtU^  fibi  appofuiffet:  addit  dcbuiffe 
apponi  figillum  ^  dKYibiict^  altcri  parti 
quaeftionis.  Omnino  ex  his  duobus  locis 
I  apparet  Gcates  vicinas  imitatas  morcni 
i  Hcbraeorum  ,  ut  folct  diabolus  cffe  D  E I 
fuTiia.Nam  &  ludicumHcbraeorum  tcm- 
poribus  Idolorum  facerdotcs  Ephod  ha- 
buifle  5  &  cx  eo  quafi  rcfponfa  dcdifTe, 
oftendit  facra  Hiftoria  ludic.  viij.  17.  jj» 

1  iiij 


f       De  Tmperio  Sttmmdrum 

&xviij.  5.  14..  A/»'^/o&)'  five  veritatemv(y^ 
canthoc  gcmmcum  figillum  ^lianus  6c 
Diodorus  ,quomodo  6c  fcptuaginta  in- 
terpretes  Thtimmim  verterunt  :  vocane 
cniml^rim  (^Thummim  J^ha^m^  ak^- 
&5/oij/5  ut&  Philo.  Modum  refponfi  pcr 
V rim     Thummim  hunc  fuiflc  ludsei  rcfe- 
luntjquod  rc  aliqua  gravi  in  confilium 
millri ,     ca  res  falutaris  ac  faufta  eflec 
cventura  populo  Hebraeo,g€mmaefuIgo- 
re  quodam  coelefti  micarent.  Sin  ea  re$ 
infeliciter  efTet  cafura,  tum  gcmmae  nati'- 
vum  coloremrctinercnt.  Egrcgiahuiiis 
confultationis  dcfcriptio  eft  i.  Sam.  xxx* 
7.  Dixit  D^vid  j4biathari  facerdoti  filiQ 
^bimelechi  yfacmihi  accedere  Ephod: 
fecit  Abiathar  Ephod accedere  ad  David: 
^  interrogavit  Dominum  dicet^fdo  iperfe^ 
cjuar  ne  exercitHm  ijium  ;  attingamne  ip^ 
fum  ?       dixit  ei  {  DE  V  S  fcilicet  pcr 
Vrim  ) perfequere  :  omjsino  enim  afe^jHe^r 
ris  eos     erues.  Locus  illi  Numerorum 
plane  gcminusjibi  lofua  dux  belli,  hic 
David  duxitidem  :iubctur  ibilofua  ad- 
ftarc  facerdoti  fummo  quorfiim  ?  nim.i- 
rum  ut  eo  fit  propior  ipfi  pe(5tora!i  &c  tS[ 
j^ri^^quod  cratin  pedtorali :  ficut  peclo^. 
rale  admotHm  Davidi  dicitur.  Notan- 
dumque  obiter,quod  ex  Maimanids  k 
viris  dodis  cft  obfcrvatun^,  Pontificctn 


Poteflatum  circdSacr/.  1^7 

maximumfolicum  ^arecorAm  Regevcn^^ 
!  rationiscausa:  at  Rcgcm  coram  Ponti* 
:  fice Hon  (ietijfe ,  nifi  cum  rrim  confulere-- 
tur,  ut  appareat  honorem  nonPontifici 
cxhibitum ,  fed  oraculo  :  ibi  lofua  iube- 
tur  intcrrogate  ;  hic  interrogat  David: 
rcfpondit  Davidi  non  Abimelcch  ,  fed 
Dominus  qui  interogabatur  per  m;?^ 
Ita  ibi  inxtA  os  eins  y  nempe  ipfius  iudi- 
cij  l^rim  ,  quod  proxime  praeceflit.  Os 
cnim  T6rf  rim  tribuitur  ,  eadem  meta- 
phora,qua  legi  inDcuteronomio  ,  ficut 
&  latini  ab  ore  omen  dixere.  Malo  ad 
f^rim  referre  quam  ad  D  E  V  M  ipfum; 
quod  fcccre  muhi , tum  E vangcHci ,  tum 
e  Romanenfibus :  quamquam  fenfus  eo- 
dcm  rccidit.  Cerce  Deum  rcfpondifle, 
nonfacerdotcaha  quoque  hiftoriaevin- 
cit.  NamcumDavid  Ceilam  veniflct  ,& 
oppidanorum  fufpedam  habcret  fidem, 
Abwh^ivi  edicky  Fac accedere  Ephoci:hoc  ^•^'*^-^3-^^' 
cft,  mihi  Efhod  admove  ,  ut  cx  ahero, 
qucm  citavimus  Jocoapparct.  ConfuHc 
deindc  David  DEVM:cui  dicitur  ref- 
pondiflenon  Abiatharfcd  DErS.fovc 
ut  ipfum  oppidani  SauH  dcderent.  Qoj- 
bus autem  de rebus  P^rim  confulit  David? 
de  itincriseventu.  Ncclofuaeahudprae- 
ripitur.  l^zm  iWud  ir7£redientur(^  egr^^ 
I  dientur  ^  quid  hoc  loco  fit  ex  co  appa- 


f^f    De  Imperio  Summarum 

rct  quod  praccedit,  Rogat  enim  Mofe^ 
Pcum^w/  populo  V irnwfrdijicuiti  ^ui  edpt" 
€dt  eos  reducat.  De  cxpeditionum  crgo 
fucceflibus ,  &  fi  quod  eft  fimile,  confuli 
folcbat  79  Vrim,  cum  aliis  rcbus  alia  patc- 
rcnt  oracula ,  ut  rejponfum  ex  propitiatO" 
rioy  sijjlatus  yvijio  ^fomnititn^  Quodeum 
Antiif  X^.  obfervafiet  lofephus  ,  rcae  tradidit ,  /}^/- 
^^^*^'  gore  peUoralis  fignificatas  fuiffc  bellicas 
vicJlorias,  nihil  ultra  addens,  ficut  &  Mai- 
monidcs  ait  per  Vrim  Sc  ThHmmim  rcC- 
pomfa  nulla  data  privatis  negotiis,  nequc 
vcrb  alio  fcifcitantc,  quam  qui  publico 
cum  Imperio  eiTet.  Paftores  crgo  qui  il- 
!ud  e  Numcris  pro  fc  citant,  caufam  fuam 
nihil  promovcnt ,  &  impudentcr  fufoc- 
€kos  fc  reddunt  affcaati  Imperij  civilis. 
Nam  fi  is  locusadremfacit  ,nulla  acics 
cduci  potcrit  nifi  cx  Paftorum  praefcri- 
pto,  Et  fane  fi  illorum  minifterio  fciri  cer- 
tbpofiint  confiliorum  eventus,ut  olirn 
minifterio  Sacerdotum  potuerunt ,  rem 
jcquam  poftularcnt.  Quamquam  tunc 
quoquc  non  ipforum  iudicio ,  fcd  ccrto 
divinae  praefcientiae  teftimonio  ftarctur, 
Ncquc  cnim  clam  Regem  Frim  confu- 
lit  faccrdos  ,  fed  ipfc  Rex,  aut  belli  dux 
fpedlaror  miraculi  adftitit,  ideoque  to 
P^rim  ad  fe  iuflit  accedercQuis  crgo  non 
yidet  quamhoc  fit  ««'^V  ?  fi  ta* 


Poteftdtum  circd  Sdcra.  ij^ 

mcn  licct  cihK\^y>f{ivy  fit  fane  Evangeliuin 
Vrim  noftrum.  Nam  fi  rede  dixic  Syra- 
chides,  77/$*oV  o  vo^©-  ipaTfffJta,  J)t\co)/ ^  fidji 
lex  Ht  confitltatio  Vrim  ( nam  Frim  alibi  . 
tf)i\e>)(nv  5  alibi ,  cA/Ai*  yertunt  Hclleniftae) 
idque  dc  lcge  vctcri,  quam  id  verius  dp 
lege  Chriftiana  ^  Hanc  ergo  facerdos^r- 
cedcre  ad  Regem  faciat ,  ut  in  ea  confpi- 
ciat  divinas  polHcitationes  &  minas.Tum 
demum  raeritb  fidem  exigat  non  libi,feci 
luciper  fe  monftratae  debitam:fed  mc- 
minerit  fimul  hoc  Vrim  noft.  um  non  in 
folo  paftorum,  fed  &  in  Chriftianorum 
omninmpediorc  eflepofitum,  Gratiam 
fcihcet  illam  falutarem  qiix  cHncIu  homi-* 
niytis  iHuxit.  Sed  de  audicndis  exami- 
nandifquc  Summae  Poteftati  paftorum 
iudiciis,  fatis  arbitror  didumeft. 

Altera  generaHs  admonitio ad  modum 
cxcrcendi  luris  pertinens ,  h^ec  eft  Impe- 
ranti  circafacray  habendamimprimis  coH'- 
cordia  Ecclejiaflica  rationem.  Wxc  enim 
quafi  anima  cft  Ecclefiae  i  ex  eo  ,  inquic 
Chriftus  ,  cognofcent  vos  ejfe  Difcipulos  /oafgjj.^]: 
fne0S  ,  Jt  dilexeritis  alter  alterum.  Hinc 
jlle  divinus  primitivas  Ecclefiae  charaderi 
JHultitHdinis  credentium  erat  cor^  ^nima  ^^.4»  32»? 
nna.  Nec fane aHa  cura  Conftan tmum, & 
qui  pofteum  Chriftiani  fuere  Imperato* 
yes,  magis  cxercuic  quam  ifta^  ut  diflen- 


De  Imperio  Summarum 

ciones  aut  praevertcrcnt  aiit  fanarenr  j 
Contra  lulianus  fufccpto  inChriftiano;! 
incxpiabili  odio ,  non  invenit  quomodc 
graviLisiis  noceret  cjuam  fi  latam  fciflTuri! 
viam  apcriret ,  quod  ita  Ammianus  nar- 
rat  :  Vttjue  diifdfitornm  roberaret  effe- 
Uum ,  di^identes  Chrifiiamrum  jintiftite. 
€um  plehe  difcijfa  in  Palatium  intromif- 
fes  m§nebat^  ut  civilibHS  difcordiis  confo- 
fitis  ^fH<B(^Hif(jHe  religioni  ferviret  intre-  ^ 
pidfits:  ^fiod  agebat  ideo  obftinate  ^ut  dif 
Jentiones  augente  licentia  non  timeret  una*  i 
fiimantem  pofiea  plebem  :>  nullas  infeftai 
hominibhs  beBias  y  utfunt  ftbi  feralibtii 
flerifcjue  Chriftianorum  expertus.  IderH 
.  luliani  propofitum  itaexplicat  Augufti- 
^p^,  66.  j^^^,  £^  modo  putabat ,  inquiz  yChriftia' 
norum  nomen pojfe  perire  de  terris  ,  f  Hni" 
tatiEcclefi^  ,  de  ^ua  lapfm  fuerat  ^  invi- 
deret ,  ^  facrilegas  dijfentiones  liberas  ejft 
fermitteret.  Mifercre  pios  omncs  dcbct 
huius  fa^culi  ,  quo  non  aliud  co  morbi 
gencregravius  »ac  pertinacius  laboravit, 
Paftorum  magisculpaquam  Regum  ^auc 
Principum: ut  red:c notavit  liluftrillimus 
EleElor  Palatinus  in  fuis  ad  liberos  codi* ' 
otf//,quosoperae  prsetium  eft  ab  omni- 
bus  EcclefisE  araantibus  lcgi  atque  adeo 
cdifci.  Qupdfi  veterafanari  defperatum  | 
cft(fcd  cur  dcfperemus  quando  f^piffima  ' 


Poteftatutficircd  Sdcrdl  i^i 

^fkmfriTOfy  'TTQfQy  £(i  06aV? ) certe  nc  ex  V ul- 
ncribus  nova  nafcantur  vulncra ,  redulo 
anniti  debcnt  Summa^  Poteftatcs.  Verc 
Auguftinus :  Pertinet  ad Regesptcnli  Chri-  Tract,  t; 
ftiams  ^  ut  tenjforibus  fnis  peeatam  velinti^loh^ 
\habere  matremfuam  Eccle/iam.CsLinioncs. 
c\ux  fervandae  unitati  conducant,hae  fuilt 
potillimae.  Prima^ut  a  dcffnicndo  abfti- 
ncatur  quantum  fieri  potcft :  hoc  aft  fal- 
visdogmatibus  ad  falute  neceffariis^aut 
valde  eo  facientibus.Omncm  in  iure  dcfi- 
nitioncm  pcriculofam  cfTe  traduntluris 
audores.De  Thcologicis  idcm  quisme- 
ritbdixcriti  Vctusenimeftfcntentia;  de 
JDEOetia  vera  dicere  periculofHm  eft.  Huc 
illud  Nazianzcni  fpedtat  monitum  TioTmf 
[xn  Tohv^f>uyy.ovUyde  modo  CHinfqHe  reinoli 
foUicite  in^Hirere^  multoquc  raagis  illud 
Auguftini :  Snnt  in  cjHibns  interfealiqHan- 
do  etiam  doCliJfimi  at^ne  oftimiregtiU  C^- 
tholicd  defenrores  falva  fidei  cowpage  non 
confonant.  Et  Vincentij  Lirincnfis :  c^p.^oCt 
tiqna  SanSlornm  Patrnm  confenfio  non  in  tr.bArcf^ 
;  omnibHS  divina  legis  quaftiHnculis  -jfed  fo^ 
\  Ikm  ( certe pracipue)  in  fidei  regHlamagno 
:  nobis  ftttdio  &  inveftigandaeft  &  fe^^uen^ 
da,  Hanc  definiendi  raodcftiam  fecuti 
funt  Patresin  Nica?na  8c  Conftantinopo- 
litana  prima  Synodo,&:  qui  has  Synodos 
modcrati  fum  Imperatorcs.  Hac  cnina 


i^z   T)e  Imperlo  Stimmarum 

confcflione  pofita,  Patrem,  Filium,  Sc 
Spiritum  Sandumdiftindoseflcinrerfe, 
&  hos  unum  efle  D  E  V  M  ,  ac  proinde 
•uoKcr/Wjin  explicando  modo  dilcriminii 
inter  ejfentiam  &  hypoflafm  non  putarunc 
anxie  laborandum,  ItidemEpifcopi  qui 
Ephefi  &  Ghalcedonc  convenerunt ,  & 
Imperatores  corumdem  temporum,cum 
dehniiffent  Hnam  effe  perfonam  ^  d^as  an- 
tem  natnras  Iesv  Christi  ,  modum 
hypoftaticsE  unionis  fubtihtcr  indagan- 
dum  non  exiftimarunt,  In  Diofpolita- 
a  J/.D.414.  na^*  ^Carthagincnfi  Milcvitana^,  po- 
^  A.v.  418.  fteaquc  Araufioncnfi  4  Synodo  foUiciti 
^  ^AD  P3.tres  &  qui  Procerumadfucre ,  ne  gra- 
tia  D  E I  vilefccret,  apcrte  quidem  contra 
Pelagium  ciufquc  reHquias  pronuncia- 
znntynihil  (juod  fffiritualiter  honttm  fit  ab 
homine  fine  divina  gratia  inchoari,  con^ 
tinuari  aut  perfici  :  Sed  qu«  de  ordinc 
PrcEdcftinationis  dcque  modo  conciHan- 
dsc  cum  gratia  Uberx  voluntatis  humana: 
argut^  difputari  folent  j  pleraquc  pruden- 
ti  filentio  tranfmifere.  In  Sandkiflimo 
Cc^nx  Dominicae  Sacramcnto  vifibiHa 
figna  Chris^i  invifibiHter  prsefcntis 
exhiberi  omncs  veteris  Ecclefiae  Patres 
fatentur.  De  modo  prfiefentias  non  eadem 
loquuntur:  nequc  tamen  unitaspropter 
hocfciflaeft.  Dogma.ta  crgo  definienda 


Pate(latum  circa  Sacra^  t^J 

funt  pauciffima  &  neceflaria  quidcm  fub 
anacheniate^  alia  vero  fine  anathematcj 
quod  difcrimen  in  Araufioncnfi  Synodo 
fervatum  vidcmus.  Et  in  vetereConci- 
lio  Carthaginenfi  lcgimus}  Superefint  de  ^*^»  ^J^? 
kac  iffa  re  cjmd  fentiamHS  ,  froferamus» 
^nsmifJem  indicantes  ,  ant  k  inre  commH^ 
nionis  ali(jHem  yfi  diverfum  fenferit,  am^-^ 
^entes.  PJurimum  vero  ad  retinendaitl 
Ecclcfiae  Catholicae  concordiam  primis 
iftis  faeculisvaluit,  quoddogmatica:  dc- 
finitioncs  nullae  fieri  folebant  nifi  in  Con- 
ciliis  Gccumenicis ;  aut  fi  quae  faftx  cffent 
inminoribus  Synodis,  eanon  erantratac 
anrcquam  ad  aliasEcclcfias  mi(rac,arqac 
ita  communi  iudicio  approbatac  forent: 
quem  morcm  fi  reducendum  curarcnr, 
qui  nunc  in  Chriftiano  orbc  Impcrium 
habcnt,  n  ullum  fane  poffet  ab  iUis  bcncfi- 
cium  maius  exfpc6lari.  Nam  inillisre- 
mcdiis  ,  quac  Tv^mKoi  medici  vocant ,  pa- 
rum  eftauxilij,nequepotcft  partium  uni- 
tasnifi  a  corporisunirate  fpcftari.  Noti 
.1  poflbm  non  laudarc  pra^clarum  Angliast 
canonem  Anni  cid  i3  lxxi.  Impri^ 
mis  verovidebHnt  concionatores  ^  ne  cjuid 
umcfHam  doceant  pro  concione  j  cjuodk  pO" 
pulo  religiose  teneri  ^  credi  velint  y  nifi 
^uod confentaneum  fit  dQUrina  veteris  aut 
noviTefiamemi^qHodqHe  ex  illa  ipfadom 


i^i   De  tm^enoSummarUm 

Hrina  Catholici  patres  aeveteres  Epifcopl 
€$llegerint.  Qupd  de  credendis  didum 
eftjidem  dc  his  etiam  qua?  omnino  facien- 
da  Lex  divina  prseferibic  ,  accipi  vclim* 
Quamquam  de  his  minus  cracbra^  funt 
controverfise:  ut  redte  ohm  Chryfofto- 
mus  dixcrit  7«  S^yfATwv  iu^i^dKKHsLi 
m  0  ^  if^mi  KiKfuTffcu.  Inutroquegene- 
rc  ad  concordiam  retinendam  omnino 
necefse  cft  opcram  dari ,  ut  intelHgat  po- 
pulus  quae  imperantur  divinac  legi  eflc 
Gonfentanea.  SenGcaprooemialegumim' 
probans  ^  lex  iuheat  j  inquit,  fjon  difpHtet. 
Et  poteft  hoc  quidem  locum  haberc  ia 
mcre  arbitrariis^quamquam  harum  quo- 
quc  legum  caufas  UbcraUter  rcddi  vidc-, 
mus  a  luftiniano  aUifquc ,  in  Codicc  & 
NoveUis  conftitutionibus. 

Atin  hisquae;  reUgiose  fieri vcUs,edi- 
(Slorum  feveritati  perfuafio  addcnda  eft, 
quod  &  a  Platone  monitum ,  &  a  Cha- 
ronda,aUifqueLegum  latoribus  prxfti- 
tih    ai  videmus.   Hinc  commonifacicndi 

StoUHm^  vocabulo  hac  in  rc  ufi  Imperatores^  ut 
i.,^.c.de  Theodofius&  Valcntinianus  A.  D.^+^. 
ffijn.  Trin,  Decerc  arbitramur  rto/trHm  ImperiHm  fub* 
^J^Cefdem  ^^^^^  noftros de  Religione  commonefacere. 
^ar  jo  em  jQ^^j^^jj  Inftinianus ;  illes  feflina^i^ 
mHS^ua  fit  re&aChriftianornmfideSj  ede^' 
cere.  Et  fanc  cum  oranibus  in  rcbus  fir- 

mifllma 


Peteftatum  circa  Sdcra.  / 

ftiiffima  fint  Impcria  quibiis  fpdhte  parc- 
nirjtumin  ncgotio  Rcligionis  id  unicc 
V^Iet:  Nihil  enim,  ut  olim  Lailantius,  lihs^ 
tamvolHntarium  (]uam  Religio  ^  inqua  fi 
animns  efi  facrificantis  averfus  ^  iam  fn^ 
blata^ idm  nuHa  efi.  Alioqui ,  ut  olim  di- 
cebatThemiftius,/?^?/^^^'^;  chltores  efficies, 
vonDEI.  Hucigiturfummo  ftudio  allo- 
borandum  eft, ut  divinorum  teftimonio* 
rum  audoritate  convidta  pars  maior  po- 
puli  inteUigat  vcrum  ac  pium  efle  quod 
impcratur.Vtenim  omnes  unum  confcn- 
tianr,  rcs  voti  magis  quam  fpei  cft.  Sed  ob 
paiicorum  aut  ignorantiam  aut  malitiani 
non  cftdeferendatum  veritatis^tumuni* 
tatis  cura.  Sufpenfo  tamen  pcdc  hic ince- 
dcndUj ut  illi  ipfi  qui  Divina hHmanacjud 
ordinationirefifiunt  non  tam  cogantur  bc- 
nefacerc,quam  malefacereprohibcantur* 
Qu^duoin  hoc  ipfo  argumento  Augu-  ^»* 
ftinus  olim  provide  diftinxit.  ^"^*  ^'''^' 

Ad  ea ut  veniamus  de  quibus  ccrti  nihil  n. 
conftituit  Lexdivina^qualia  funt  plera- 
quc  rcgiminis  &  rituum.  In  his,  ii  matc- 
ri^  fit  recens  &  dudilis  ,  nihil  cffet  tutius 
quamcareftituercquje  primispoft  Apo- 
I  ftolos  faeculis  magnopopulorum  conlen- 
fu,  magnoque  frudu  obfcrvata  apparet* 
Nufquam  enim  veriusillud,  fnfer  omni-  Tac.Anft.i^. 
b^s  negotiis  melii^s  atqftc  rellifisolim  fro^ 

K 


j^S  Ve  Iwpmo  Summarum 

i)ijHm,  &  f«<<  eonvermntHr  >  in  deteriui 
mHtm.  Habenda  tamen  tcmf  orutn  aK- 
qua ,  habenda  &  locorum  ratio.  Sapien- 
Wft  niero-  ter  Hieronymus  :  Qu<t  nec  eontra  jidem,^ 
«imi  verU  nec  msres  fuerint.  in  hu  confHetudinesfa^ 
iHtfjMnim.  tri<&,tain^uamCan0nes  fntyipoftolici.Et 
ex  e/»fi.  i8.  Auguftinus  Epift.  ii8.  ^uod  ne^ue  contrA 
nnAijH^^ue  •        ^^^^^ P^^^^^ honosmoresinjmgiturt 

abun^eHn  indijferenter  eft  habendum  .  &  fro  eorum 
fenfHfu(,,(^  inter^uos  vivitur.focietatefervandum  ejrt 
pAcefta     Et  ipfa  in  his  rcbus  varietas  non  inytilitcr 
t»Aiomm  te  tgftimonium  pracbctChriftiana:  libertati,, 
iZ^£e-  nequc  Uderc  debct  Eclefiafticam  unita- 
tur.  tem  ,  ut  rede  ad  Viaorem  Epifcopumi 

Rom.fcnbitIrenaeus,»  i  ?«5-e««« 

^oiAovoictv  't 'm^iui  eumm.  Aquonondif- 
E/(/?.7/'      fenticns  Cypnanus :  Mult* ,  inquit 

locornm  &  hominnm  diverfitatevarianturf 
nec  tamen  propter  hoe  ab  Ecclefia  Catholi* 
CA  pace  atejue  mitate  aliqnando  difeijfum 
$fi0. 8tf.  ffi-  Auguftinus  -.fit  ergo  fidei  univerfa 
^ua  ubi<jHe  dilatatur  Ecclefia  tamejUAm 
intus  in  membris  :  etiamfi  ipfafidei  unttai 
^uibufdam  diverfis  obfirvatienibus  eele^ 
hratur^ciuibHS  nuUo  mgdo  ^uod  infideve- 
rnm  impeditur :  emnis  enim pHlcritHdofilia 
ffal.  44.  Megis  intrinfeeus :  I^U  autem  obfervationes 
^ute  varie  celebrantur,  in  eius  vefte  intellt- 
guntur,  unde  illi  diciturs  i»  fimbriis  aureu 
cireHtHcinUa  varietate.  Sed  ea  ^H^^ue  ve- 


PoteftdtmcircdSacra.  i^p^ 

fis  ita  diverfis  obfervationibus  varietHr, 
4t  non  adverfis  contentidnihis  di^peturm 
Multa  praeclara ih  eandcm  fcntcntiam  vi- 
derccftin  HiftoriaSocratislib.  v.  cap.iii 
Sane  quid  in  ifto  generc  non  optimumi 
iColcrabile  tamensevo  radiccsegit  ^id  ni(i 
bclla  occafione,  multoque  aflcnfu  non 
mutarc^prudentisecft.  to    ^  7«{^V J ^W- 

fjLisuivcov  j  poft  Ariftotclcm  &  Thucydi- 
dem  docuit  Auguftus  apud  Dionem:poft 
hunc  Auguftinus,  Confuetudinis  mutatia  EpfiMlt 
^uantum  militMe  adjuvat  y  tantum  novi^ 
tate  ferturk^t.  In  hocautem  rerum  gene- 
fequippcpcr  Icgem  divinam  indefinito 
redefeccrit  SummaPotcftas,  fi  imperia 
fua  nonnihil  fubditorum  affedibus  ac- 
tcmperaverit.  Sicut  in  profanis  quoquc 
Videmus  aut  civitatibus  aut  collcgns  ^ 
ctiam  quae  iurifdi£tionem  habent  nullamj 
concedi  ut  ftatuta  qusedam  concipiant» 
qu^  deinde  Summa  Potcftas  examinata 
frobct,  &  audtoritate  fua  muniat. 

Nc  illud  quidem  omiferim,  quod  ad  ii« 
modum  iuris  utendi  plurimum  pertincr, 
non  tantum  confilio  ,fed  &  minifterio 
aliorum  uti  dcbere  Summam  Potefta- 
tem,  ac  proinde  fingularia  negotia  ,  ile 
inolc  fua  obruant  animum,  rejicienda  ad 
ciactus  quibufdam  gradibusconftitutqs^ 


i^S    De  Imperio  Sammarum 

ubi  fi  finem  accipere  ncquierint ,  tum  dc- 
mum  adipfius  arbitriumrefcrantur  :  Itz 
invctere  Ecclefia  fub  Chriftianis  Impc- 
ratoribus  erant  Prcfbyteria  in  VrbibuSj. 
erant  Synodi  Metropolitanae  &  Exarchi- 
cse,  ac  poftremblmperialcs.Scdhacdcr^ 
infra  itcrum  agcndi  erit  locus. 

Sedqusecunquehicdiximus  dc  cxpc- 
tendoconfilio,  danda  opera  utvolcnri- 
bus  impcretur  ,  fervando  cognofccndi 
gradu,  qua^quc  aha  his  addi  pollent,  non 
dcbcnt  perpctua  femperque  utilia  ccn- 
feri.NulIa  enimprudentix  pr^ceptafunc 
plane  univcrfalia :  quia  ^?}^  m^'  ^'^«^-at 
1?  (pfovnffj^.  Tempora,Ioca,  hominespluri- 
inum  hic  immutant.  Neque  aut  confi- 
lium  pctcreexpcdit  in  re  ccrtilliml,  ne- 
quc  flagrantibus  diflidiis  fubito  fperanda 
confcnfio  ,  nsqueper  gradus  iri  patitur 
imminens  ex  cuncStatione  periculum , aut 
fufpeda  infcriorum  fubfell'orum  fides 
obodiumjgraciamjaliaqucbonae  mentis 
impcdimcnta*  Faciendum  hic  quod  in 
navigatione  ,  ubi  re£tum  itcr  inftitucrc 
jnequeas,obIigandi  finuso  Notandushic 
obitcr  corum  error ,  qui  dupliccm  fa- 
ciunc  potcftatem ,  abfolutam  Sc  ordina- 
riam  :  confundunt  enim  potcftatcm  8c 
agendi  modum.   Sicut  autcmin  DE  O 
una  eadcmquc  potentia  cft ,  fiv^  ag^it 


Potejidtum  circa  Sacra.  14^ 

fccundiim  ordinema  fc  conftitutum^five 

extracundem  ordinem:  itapoteftasquo- 

que  five  ius  Summilmpefantis  idem  cft, 

five  agat  fecundum  ordincm  a  fe  pofi- 

tunijfive  aliter.  Sedprudentis  eft  fecun- 

dum  ordinem  &  lcges  pofitivas  agerc  in 

rcbus communiter  accidentibus.  Fcriin- 

tur  cnim  le^es  hm  ro  i^^tTov.  Agrercautem  V^-^^ 

cxtra  ordinem  debet  Summa  Poteftas  ^ 

cj/  wV  hi  f^^Koy^i  3  quibus  ordo  aptari  ne^ 

<juit.    Gafus  funt  infiniti  ,  ordo  autem 

fivc  lcx  pofitiva  finita.  Non  poteft  au- 

tem  finitum  quid  infiniti  adsequata  efle 

regula. 

Quamquamvcro  ofScio  Summas  Po-  14. 
tcftatis  convcnit  in  rebus  frequentiori- 
bus  ordinario  uti  agendi  modo  j  tamen 
aliter  fi  faciat,  poteft  quidem  dici  non  rc- 
dlcfacerc  ^fed  non  tamen  cxtraid  quod 
facere  ipfi  ius fuitjquia^ut  fupra  diximus, 
latius  patent  officiorum  regulae  per  om- 
niavirtutum  genera  diffufas,  quam  ius 
nicrum.  f^ani  efi  capitis  ^  inquiunt  lu-  ^^^^^-^^^- 
rifconfulti ,  exiftimare  fuperiorem  ( intcl-  ^^^^'^^j  ^ 
iigc  potcftatem  vere  fupremam  )  von 
p^ffe  evecare  fine  caufdt  cognitione.  Hinc 
illa  trita  in  fcholis  ,  neminem  fibi  impe^ 
rare  poffe^  neminem  fibi  legem  pojfe  dice^ 
re  5  a  fua  mutata  voluntate  ne^neat  re^ 
<;edere.  SHmmnr^  ei%s  e^e  JmperiHm  qui 


f/d  TyeTm^eYtoSummdTHm 

mdinario  iuri  derQgarevaleat.  E  quibuf 
cyincitur  lus  Summap  Poteftatis  non  li-; 
mitari  pcr  lcgem  pofitivam.  lus  enim  ali- 
cuius  limitare  non  eft  nifi  fupcrioris ,  at 
jiemo  fc  fuperior.  Hinc  &  Auguftinus; 
dixit,  Imperatorem  nen  ejfe fHbjecium-te^ 
gihns  fpiis  jUtqni  in  feteflatehabeat  aliai 
IZav.ios^    leges  ferre-  Et  luftinianus ;  omnibHS  4  no^ 
bt^  diclis  Imferatoris  excipiaturfortHna, 
cui&ipfas  DEVS  leges  flibjecit.  Siergo 
quscraturjan  liccatSummae  Potcftati  in 
communiter  accidentihus  legis  fine$ 
i  Cor.^.iz.  cgj^Qf\i  ^  refpondendum  &  cum  Paula 
L^^Noft  cm"  Apoftolo  i^^^^tv  uhh  «  «rv/x^ep^/  ,  «V.  oikj^ 
nedJeRe^,  /^s^S  aut  cum  Paulo  lurifconfulto  j/^V^f* 
Taris,       fed  honeflum  non  efl.     eflri  Conftlij,  veflrd 
FreRaii-  pntdemia  eflAnqmtCiccxOyJpe^are^aid 
^^^*  deceatvos^  non  (jHanturn  liceat.  Etpaflim 

apud  au(5fcorcs  bpnos  ci  quod  /^m.oppo- 
nitur  id  quod  decet,  quod  oportet ,  quod 
honeflumy  quod  optimumfal^H  efl:  prasfcr- 
tim  ubiagicur  dc  Summis  Poteftatibus. 
Quod  autem  fupra  diximus ,  Ratum  efle 
afium  s  etiamfi  aBio  non  habeat  plenam 
reuiittidinem  ,  dum  ius  non  defit  y  hic  quo- 
qucvalere  debcr.  Fac  enim  improvide, 
fdc  pcrturbato  ordinc  iubcri  aHquid  i 
Summa Potcftatc,  quodtamcnfine  pcc- 
cato  poflit  impleri,  valcre  fempcr  ilUid 
Apoftolicum  debct  uii/oiyKH  •vJgyoTttV^tSj* 


Potefldmm  circa  Sacrd.  tjt 

Illi  fummum  arbittium  D  E  V  S  dcdir, 
ppbis  obfcquij  gloria  relifta  cft : 

Ap^^tfm^-  ilatv  (d^  xssFiiimov  Ti  //w  inquit  ^i^f^ 
Sophocles  ;  &  in  talibus  ctiam  tt*^  twV 


CAPVT  VIL 

DeSjnodis, 
S  V  M  M  A  R  I  V  M. 

Synodivox  explicxtnr*  i.  OrigoSyno^ 
dorum  petitnr  a  iare  natura.  Ibidem 
difiinS}io  ndturdlium  abfolHte  ^  natu^ 
YdliHm  feeHndum  quid  explicatnr*  S^Sy^ 
nodos  mn  ejfe  luris  natHralis  abfolnti^ 
4.  Interdnm  Imperari  ^uadam  reBe  k 
fnmmis  Potefiatibns  abfjHe  Synodo  pro^ 
hatur  exempliSo  5.  Idem  probatnr  ex 
triplicifine  Synodorum ,  (jHifnnt  confi'^ 
lium  ^confenfus  j  exercitium  iHrifdiBio-' 
nis  concefik.  6.  Ofienditnrhos  finesnon 
femper  neceffarios :  nec  Synodos  ad  hos 
fines.  7.  OfienditHr  interdHm  noxias 
efieSynodos.  Obiter  accufatores  non  dem 
berein  Synodislndicare.  8.  luslm^ 
ftrandi  OibfisiHe  Synodo  ad  fohm  cafnn^ 


ijz    De  Imperio  Summarum 

^ojiapf^  religionis  tnale  referri,  ^,Qj4/)$ 
fenes  ius  jit  eligendi  mittendos  ad  Sy-* 
nodum.  lo.  A4os  ca.  in  re  veteris  Eccle" 
Ji4,  II.  Licere  id  pimma  Potefiati  ra^ 
tiorie  &  exemplis  oflerjditur.  ix.  yllii^^ 
permijfa  eledione  ,  manere  fnmmdt  Pote- 
^ati  ImperiHmin  eleilJonm.  ludk' 
care  in  Synodo  poffeSnmmas  Potefiates 
^  an  id  expediat  difiinSle  ^Hdft^m^ 
i^^E^my^CJtm poflSynodum  competere  fum^ 
mA  Poteflati  rationihus  ^  exemplis pro^ 
batHr.  15.  Huic  ineffe  ins  mntandiyde^ 
mendi  >  addendi.  1$.  De  modo  exer" 
cendA  hmKv.nti?,  17.  Hoc  ius  locum 
habere  etiam  cnm  non  de  tot4  religim^^ 
agitur. 

EXiGiT  hiclocns  utdeSynodis  aga- 
muSjquarum  faluberrimamin  Ecde- 
fia  efTe  aiidoritatem  ,  imperitus  fit  qui 
nefciatj  inverecundus  qui  neget.  Sjnodos 
Graeci  intcrdum  vocaot  qualefcunquc 
coetHS  ctiam  fingularum  Ecclefiarum  ,  uc 
in  Ignatio  6c  ediifns  Conftantini  videre 
cft,fed  magis  ufirate  &  origini  conve- 
nientius  eavox  nonquemvisconventum 
indicatjfed  talcm  in  qaem  multi  diffiti 
€x  locis  cocant.  Diftat  ergo  S.ynodus 
a  SenatH,  qui  Graecjs  <rauiJ^f>ioVy<^i(r^v7i» 
tAov  ^  }^fW(x,,  quia  SenatHS  collcgium  cft 


Potefldtum  circd  Sacrd.  i/j 

^ronftans  c  certis  perfonis  ,  una  in  urbe 
locovecommorancibus:  ac  Synoduscol- 
legium  non  cft,ncquedefinicas  habetper- 
fonas.  Concio  cnim  Graeci  iHKKticneiy  aut 
(TvwytJ^Ico  vocanc:Hoc  fcnfu  SynodHS  noii 
cft  :  eft  cnim  conventus  eias  mnltitndinis 
^Hdt  eandem  vrbem  inhahitati  At  con- 
vcntus  ordinum  rc^ni  alicuius  utLatine 
Concilium ,  ita  Grasce  (rJvc<f  ©-  rcdte  dici- 
tur.  Qiure&inHungariaedecretiscon- 
ventus  EpifcQporum  &  optimatum  re- 
gni  Synodns  vocatur.  Et  Carolus  Ma- 
gnus  patricitis  Remanorum  declaratur  in 
Synodo  :  lioc  cft  Ordinnm  conventu  ,  ut 
rcd:e  cxplicuit  vir  dodiflimus  j&dclm- 
pcrio  Germanico  fiquis  umquam  bcne 
mcritus  ,  Melchior  Goldaftus.  Ipfa  de- 
creta  oftendunt  Synodum  conftitutam 
dh  Epifcopis ,  JibhatibHS^  IndicibHS  (hoc 
cft  comitibus  )  legnm  d^Clnribns  ,  qui 
fcilicct  civitatum  erant  lcgati.  At  tales 
Synodi  fuere  plcr^equc  Francorum  & 
Gothorum  ,  quarum  capitula  permixte 
dc  facris  profanifque  rcbus  agentia  ha- 
bcmus  inConciliorum  tomis.  Tahs  Sy- 
nodus  in  Optimatum  Rcpublica,  qua- 
lis  Romana  fuit  ,  Caroh  Magni  tem- 
poribus  cxcufTo  Imperij  Bizancini  iu- 
go  ,eft  ipfa  Poccftas  Summa.  In  rcgno 
ancem  abfoluco  cft  CQnrilium  Rcgis 


ir/^  DelmpefloSummarum 

optimum  maximiimquc.  Nam  omnc^ 
Germanicas  origipis  Rcgcs  arquc  Impe- 
rarorcs  duplici  confilio  antiquirus  ure- 
banrur;akero  ftarario,qni5^;^^r«x  dici- 
tur  ad  rcs  corridianas,  alrero  cvocarojqui 
ConciliHm  aur  convenrus  ordinum  ad 
rcs  momenti  maioris.  Hinc  in  Synodo 
i3f.2>.744.   Sucflionenfi  ira  loquitur  Pipinus  :  ^er 
?M^r/,x,      conjilium  Sac€fdotum&  OptimArHm  ordi-^ 
fiavimHS  y  conflituimHS  &  diximus.  Et  in 
Tolcrano  SynodoIV.  Patres  confonam 
€Hm  Rege  fententiam  fancium  fimnl  cnm 
Optimatum  ^  IllHfinHm  vir&rHm  confenfn^ 
Ira  cnim  habent  verba.  Sic  &  Principum, 
id  e(iy^  up)(j(poKm  yji  mTfietf^^v  convci^* 
tum  fepe  Reges  ludsci  habucre  3  fivc  de 
profanisjfive  de  facrisconfiilrarcnr.Nam 
&  Pafchatis  indi<5tio  cam  ob  caufamRe- 
gi  Ezcchiae  fimulque  Principibus  tribui- 
turrquomodo  &  Niniviticum  iciunium 
i.rJr^^f.jo.  a  Rege(^'  ProceribusiviAicnm'  Sicutau- 
/^».5.7.      j^j^  omnium  Ordinum  convenrus  ,  ira 
&Synodi  funtunius  Ordinis  hominum 
inultis  c  locis  convocarorum.  Speciali* 
tcr  au  tcm  obtinuit  ufus,  ut  Synodi  nomi- 
jncvcniant  conventus ,  qui,  aut  ex  folis 
Ecclefiarum  paftoribus,  aut  cx  illis  prxci-» 
pue  inftituuntur,communis  a£kionis  gra- 
tii.  Nam  fiPaftores  inunum  convoccn- 
tur^autimpcrata  audiant,  cum  cactum. 


Poteflatum  circa  Sdcrd.  i jj 

iion  arbicror  Sjnodum  vocari ,  ut  ncc  po  - 
pulusad  legemaudiendam  vocacus  Con* 
cilium  ^xdiwi* 

Harum  Synodorum  cum  evidcns  fic  iy 
ptilicas,  quac  fic  origo ,  quxque  neecfficas 
difpucarifolec.  Praecepcumhabendse  Sy- 
nodi  in  legc  divina  nullum  rcperio  ,  qui 
verb  cxempla  pra:cepris  adaequant ,  in(i- 
gnicer  falluncur.   Neque  idco  fupccva- 
cuo  quifquamin  facrislibris  exemplapii- 
tcc  pofica,  ecfi  pcr  fe  praecepcorum  vim 
nonhabeanc.  MagnusenuT\  eorum  ufus 
cft,  uc  appareaCjprimiim  quid  cricum  fir, 
deinde  quid  ijfdem  circumftanciis  occur- 
rencibus  prudcnciae  ficimicari,  Exveccri 
Teftamenco  ne  cxempla  quidem  Syno- 
4orum  produci  video :  aliud  enim  eft^  ut 
diximus  (7tu/s'«rf/oj/,aliud(rtm3cr@-.  Convo^ 
caci  quidem  inccrdum  divcrfis  c  parci^ 
bus  Levicse ,  auc  foli  aut  cum  castera  ple^ 
be,  fed  uc  audirenc  imperaca ,  non  uc  fen- 
tenciam  promerenc ;  Convocavit  Eze^ 
chias  Saccrdotes  &  Levicas,  &congre- 
gavit  eos  in  plateam  Oriencalem;  ac  dixit 
cis,  Aufcultate  mihi  o  Leviu ,  ism  fan'  %.€trd9^ 
BifiGAte  vo5\  &  quas  fequuncur.  In  no-  ^^-J- 
vo  focdcre  lcgcm  habemus  de  Piorum 
convcncibusad  preces  faciendas,  adau- 
diendas  admonicionese  facris  liceris,4i/ 
^angendHmpmem.  Ex  his  Synodorum 


1/^    De  Imperio  Summarum 

omnimodam  neceflitatcm  non  rc6te  cx* 
ftrui  quivis  videc.  Lasfus  a  fratre  rem 
iubetur  Eccleft^  ,  id  cft  yfiorum  ccetm  in- 
dicarc.-additurquc  daturum  Patrcm  ^^^od 
'^UfthA^.  dt4o  trefve  confentientes  oraverint ,  &  fi 
17-  duo  trefve  convenerint  in  ChriBi  npmine^ 
^  Chriftum  ipfis  afFuturum.  Et  Paulus 
i.C(?r.i4.  cuminhct  yProphetarnm  fpiritus  Prophe- 
tis  fpihjici  y  ad  unius  Ecclefiae  Prophetas 
proprie  refpicit  :ut  ipfc  vcrbGrum  con- 
textus  evincit:.  Initium  ergo  Synodo- 
rum  peti  folet  cx  hiftoria,  quae:  cft  A€t. 
XV.  S^danis  confeffuSjCuiusibicft  mcn- 
tio,  SynodHs  re(5te  vocetur,  hac  notione, 
quae  nunc  huius  vocis  propria  eft,indu- 
bium  vocari  potcft.  Controverfia  crat 
prta  inter  Paulum  &  Barnabam  ,  8c  lu- 
da?os  quofdam  Antiochiae  agentes  ,  dc 
Jegis  Mofaicae  vi  &  efficacia;  mittuntur 
Paulus  &  Barnabas  &  cum  his  Aniio- 
cheni  aliquot  explorauirifententias.  Pa- 
ftorumne  cx  Afia  omnijaut  certecx  Sy- 
-  ria,  Cilicia,  &  ludaia  in  unum  locum 
congregatorum?  minime  vero  :fed  ApQ" 
fiolorHrn  &  Presbyterij  Hicrofolymitant, 
Apoftolorum  CGetuSjCoUcgium  crat,  non 
Synodus:  Prefbytcrium  quoque  unias 
VtbisSynodus  vocari  non  poteft.  Con- 
fiahtur  ergouna  dumtaxat  Ecclcfia,  imo 
quod  verius  puta  ^  CQnfuIun?ur  proprie 


Potefldtum  circdSacral  1^7 

rcfpondent  ApoftolijC|Uorum  audori^ 
tati  confenfum  fuuraadjiciant  Prejbjteri  ^lf.tj^ 
^fratres  HierofoIymitanieVndcergo  Sy- 
nodorumorigincm  pctimus^exlure  ni- 
mirum  naturae,  pofito  ante  conftitucio« 
nem  Ecclefiarum  &:PaftoraIis  muncrisex 
lcge  divina.  Quura  enim omnis  homo  fit 
animal  diycKeuov  ynztm^  hominumconfo- 
ciationem  periiiictir,imprimis  autem  eo- 
rum  quibus  ^ut  contemplacio  aut  adio 
aliquaintcr  fc  communis  eft.  Itamerca* 
tonbusquseftus  comunis  causa  Medicis 
&  lurifconfultis  ad  examinadas  artis  fuas 
controverfiascoire  naturahter  lieet.Dili- 
genter  autem  hic  diftingui  debet  id  quod 
natnrMe  dicitur.  Aliaenim  iuris  naturas 
funt  abfolutae  non  obftante  quocunqus 
fadto  humano :  alia  vcro  fecundiim  quid, 
fcclqfo  fcilicetfadro  humano.Priore  mo- 
AonatHralec^  DE  VM  revereri,amare 
parentcs  jinnocenri  non  noccre.  Hxo 
enimita  funt  naturalia,  ut  omnino  finC 
immutabilia.  Secundi  gencris  natHralia, 
funt,rerumcommunio,  perfonarum  li- 
bertas  5  proximorum  fucccffioncs:  Nam 
rcs  natura  comunes  funt,  donec  faclo  hu- 
mano  Dominia  diftinguantur^Liberi  funr 
homines,  doncc  in  fcrvitutcm  rcdigan- 
tur;Proximi  h^rcdcs  funt^nifi  teftamcnto 
alitcr  fit  cautum.  Ita  &  pcr  naturamius 


tjf  DelmperioSummarum 

nobis  cft  eafaciendi  omnia,quae  per  Cc 
tiirpia  non  funr.  Sed  hoc  ius  eoufque 
durat,donec  humana  lege  ahquid  pro- 
pius  fic  conftitucum,  hinc  iila  cxceptia 
JPcrfij, 

Cur  mihi  non  liceat  ^  tHjfit  qmdcmqm 
vduntaSy 

Mxcepto  JiquidM^fHfi  rubrica  notavit* 

Synodos  igitur  habere  luris  eft  natu-^ 
ralis  fecunda  illa  acceptione.Nam  fi  prio  - 
re  modo  naturaleeffer,  numquam  Epif* 
copi  ab  Imperatoribus  convenicndi  vc- 
niam  poftulairent.  Et  mendosc  Hierony- 
mus  Synodum  vitio  habitam  hoc  argu- 
nicntoprobarctr  mihiquifnam 
Imferaiorum  celehrari  id  ConciliHm  inf' 
ferit.  EftcrgoSynodi  cpnventus  in  nu- 
mcro  earum  rcrum  ,  qusfe  iurc  natura^ 
pcrmifl^ ,  legibus  humanis  praccipi ,  per- 
i-nittiaut  prohiberi  folent.    Ideoquc  ia 
Concilio  Agathenfi  monctur  Epifcopi  ad 
Synodum  vocati  adefTc ,  ni/t  gravis  infir^ 
mitas  corporis  ,  aut  praceptio  regia  impe--^ 
diat.  Objici  hic  poflTe  video  nunquam 
a  paganis  liiiperatoribus pctitam  veniam 
cogcndae  Synodi;  fed  notari  debct  noa 
* c  rj  opus  fuifTevenia^ubi  nullaobftarentlm- 
Keli^.D.de  pctatorum cdidta.  Vetcraautem  Senacus 
coii^j^.        confuJtaRomanacontra  coitiones  fa£ka 


Poteftdtum  circa  Sacra.  ij9 

CQ6  cxcipicbant,  qui  rcligionis  caiisa  coi- 

rcnt,  &  fpcGiacim  ludaeis  hocab  Augufto 

conceflrum,  utPhilo  narrat  inlegatione 

ad  Caligulam  j  quorum  ori vilcgiis  Chri- 

ftiani  optimo  iure  fc  tucfeantur  :  ut  qui 

cumPaiilo  veriffime  poffent  profitcri^fe 

crederf  oinni^HS  ^  ^jHit  in  Leg€&  Profhe-  ^^*tJ^aj^l 

tis  fcripta  fuHt.  Sane  Suctonius  quoque 

jHdteorHtn  nominc  Chriftianos  dcfignat* 

Adde  iam  quod  in  illis  partibus  quibus 

Synodi  plcraeque  funt  cclcbrata!  ,  non 

tam  Romaao  iure  ,  quam  propriis  legi- 

bus  vivebarur.    Hinc  Eranos  Amiicms  Mpf^^.9^\iid 

vult  permitti  Trajanus  ,  quia  beneficio  ^^^^* 

Imperatoris  legibus  fuis  utcbantur.  In 

c^teris,  ific^xiityCivitatihHS  (jha  nojtro  inre 

obftriB(&  fnnt^s  eiufmodi  prohibenda  efi'. 

Atque  adeo  M^fia  urbibus  hetaerias  fuif- 

lerad  Trajani^fque  tempora  ex  Plinij  Ufijl,$f. 

relationeapparet.  Quare  fi  quando  Ec- 

clefiae  pacem  habcrent,quod  fub  Impera- 

toribus  paganis  fa^piflime  ^ccidit ,  nihil 

obttabat  quo  minus  Epifcopi  in  Syno- 

dos  convenirent.  Flagrante  autem  Im- 

peratorum  fa^vitia  ,  ficut  Eeclefiafticos 

costus,  quamquam  humanis  Icgibus  in- 

terdidos ,  ob  divinum  pra^ccptum  Chri- 

ftiani  intermitterc  non  po  terant ,  ita  non 

commiferunt  Epifcopi,  utper  fufpedas 

congregationcs  ,  fi  modo  cis  Ecclcfias 


f  ^0        Imperio  Summarum 

ftarus  carere  poterat ,  odia  dominandum 
accenderent.  Oftenditfane  nonunolo- 
co  Cy prianus^cum  fub  perfecutionc  gra- 
vis  orta  quacftio  de  lapjis  ad  cdmmHj^h" 
nem  recifiendis  commune  confilium  de-' 
pofceret  ,  non  ante  tamen  quam  perfe* 
cucione  fopita  convenifle  Epifcopos^nec 
cftaufus  Liberius  Rom^  Epifcopus  Sy- 
nodum  convocare  nolcnte  Conftantio. 
Orthodoxi  Hifpaniae  Epifcopi  non  linc 
pcrmiflii  Regis  Alarici ,  quamquam  Aria- 
ni  5  in  civitatem  Agathenfcm  convenc-. 
runt.  Sedquod  pagani  Imperatoresfuf- 
quc  deque  habuerunt  ,  id  Impcratores 
Chriftiani  mcritb  ad  curam  fuam  atque 
arbitrium  rcvocarunr:quippe  gnari  quo 
quidquc  bonum  exiftcns  cft  mcHus,  co 
corruptum  peius  effici/^yide  adeo  non 
in  medio  rehdtse  Synodi,  fed  aut  praece- 
pra?,  aur  vetiras  fuerunt ,  prout  fpes  cx  il- 
lisaut  metus  affulfcrat.  Itaque Socrates 
Hiftoricus  maximas  Synodos  cx  Impcra- 
torum  arbitrio  habiras  ait :  quod  ctfi  dc 
Oecumenicis  Imperij  Romani  proprie 
didil  vidctur,  tamcn  Conftantinus  Tro- 
picas  eofivocavit;ad  cas  enimfpedtat  il- 
tU.  lule  Eufcfbij  \  Ecclefidt  DEI peculiarem  eU'* 
njtta  ramgerens  y  ortis  varia  per  loca  diffidiis  > 
ipfe  tamcjuam  commHfjis  a  D  EO  confti'^ 
wtHS  EpifcopHS  ,  corjcilia  Miniftrorum 


Potepatum  circd  Sdcral  i6t 

JbEJ  indicebat.  Poft  a^laNicsenac  Syno- 
di  a  Conftantino  firmata ,  locum  confcn- 
fus  fpecialis  lcx  gcneralis  implevit ,  qua 
Imperatumut  bisanno  habcretur.Quod 
a£tis  ConftantinopoIitan«  Synodi  & 
Chalcedonenfis  repetitum,  neque  lufti-  -^^^' 
niani  tantum  Novellis,  fed  &  Caroli  Ma-  ^"^f-^^* 
gnicapitulisadfcriptum  cft;  aliis  tempo- 
ribus  &iocis  videas  haftenus  abea  legc 
difceffum  jUtpro  femcftribusannuac  fic- 
rcnt.  Neque vcrb convcntus , Epifcopo- 
rum  libertati  pcrmiffiis,  fed  PrasfidibuiS 
Pfovinciarumdata  funt  mandata^ut  dc- 
traclantcs  in  Synodum  cogcrent  congrc- 
gari.    At  prserer  ftatas  Synodos  ,  alias  mv.  135. 
quoque  cxtra  ordinem  habitac  Impcrip  caf,6. 
SuramarumPotcftatum.  ItapaflimFran- 
ci  y  Galli  5  Hi{jpani  in  Synodum  fe  con-  ^.D.^gr. 
venifle  teftantur ,  Regum  fuorum  Impe^  /W/>^, 
ri9,  iufH  ypraceptione  .QMoA  non  totius  i''*'^^'^'* 
regniconvcnnbus  pecuharc,  led  rieanavio- 
ribus  quoque  Synodis  ufitatum  cx  Aqui-  eeft. 
licnfi  difcas  :  ita  cnim  Grarianum ,  Va- *5<>^./^.^.7« 
Icntinianum  &  Thcodofium  ^'''o^^^^^- ^/^^^^ 
tur  Epifcopi ;  *  ad  femevendAs  alterca-  ^^.IIH^I^l 
Uones  congregare  }vudHtft$5  Sacerdotale f^ff^^iy^^^y^Q 
ConciliHm^  ^  Bithyniae  quoquc  5c  Hellcf-  vive^ant^non 
ponti  Epifcopi  Valcntinianumrogarunt,  VAtnttnia-^ 
ut  fibi  in  unum  convcnicndi  potcftas ''.^'^ 

*  adentalf  ^r- 

permuterctur,  itrei>n^ntl 


j^z    De  Im^erto  Summarum 

Triaautcm  funt  qua?  maxime  dilputai 
ri  folcnt  dc  iure  atquc  officio  Summarum 
Poteftatum  circa  Synodos.  Primum  eft, 
liceatnc  SummacPotcftati  aliquidlmpc* 
rare  in  rebus  facris  abfque  Synodo  :  fe- 
cundum,  quidilliliccat  quidquc  eam  fa- 
ccrc  oporteat^antc  Synodum  &  in  Syno- 
do.  Tcrtium  quid  poft  Synodum»  Ad 
primam  quseftionem  cxcutiendam  neccf- 
se  cftintclligijomnia  ea  quscdcfummis 
Synodorum  utilitatibus  veriffime  diflc- 
runtur,ad  modum  utendi  iuris  ,non  ad 
ius  ipfum  pertinere.  Namfiius  aliquid 
Impcrandi  a  Synodo  acciperet  Summa 
Poteftas,  iam  Summa  non  eflct.  Ea  enim 
Summacftquae  Soli  D  E  O  cft  obnoxia, 
&  quae  fub  D  E  O  pleniffimum  Imperan- 
di  habct  ius.  Rurfum  Ci  Summa  Potc- 
fta$  fine  Sy nodo  non  poflct  id  ipfum  Im- 
perare  quod  polTet  cum  Synodo  ,  iam 
partcm  iur  is  Imperandi  acciperct  a  Syno- 
do,  quumque  nemo  det^md  non  hahdt, 
fcqucrcturaliquodlnapcrium  eirc  pcnes 
Synodum,  quodlmpcrium,  ubi  Syno- 
dusiurehumanonon  habcr,  dcberct  fihi 
itire  divino  vindicare ,  cum  tamcn  lex  di- 
vina  Ecclcfifle,  ac  proinde  &  Synodis  a 
D  EO  datum  Imperium  negctjUt  fupra 
oftcndimus.  lure  conftituto ,  quacritur^ 
an  re£tc  umquam  Summa  Potcftas  ali- 


Poteflattim  circa  Sacra.  i 

ijuid  impcrec  in  facris  abfquc  Synodo? 
Intcrdum  id  fieri  poflTe  intrcpide  afTcri. 
mus.  Vnivcrfaliter  id  nefas  diccntibus 
incumbit  probatio ,  qiiam  numquam  im- 
plebunt.  Ncquctamcn  nobisquodpro-. 
barcnon  tencmur,  probatu  dimcilc  cft. 
Suppetunc  cnim  primum  Regum  Hc* 
brxorum  exernplaplurima,qui  multa im- 
pcrarunc,nonpY^euntc  Synodo.  Expo« 
nam  Elienfis  potius  Epifcopi,  quam  meis 
Verbis  :  Enimvero  &  dc  Aliis  fcepe  &  fra^ 
cipui  de  ek  ( <imi  popnlHS  adoleret  incel-- 
Jis)  corrnpteU  per  Reges  non  fnhUta»  to-^ 
ties  ,  tam  cUr^  voee  »  de  fsjgihns  f  «^- 
nmtnr  facrdt  liter^^  ut  locus  nkUusnegdtia^ 
fii  reii£ius.  Non  negat  ergo  Regi  Tortns 
id  ex  officio  incHmbere  ^  ut  etiam  ,  fjui  irt 
doilrink  funt  ,  ahufus  ^  corrupteUs  toHat, 
fcdpoft  Ecclefu  decUrationem.  Hos  ve^ 
ro  citra  decUrationem  omnem  ^uhirepur^ 
gata  funt  corrupteU  per  Reges  docemus* 
Tortus  vero  loca  alicjuot  apponere  debuit, 
ttbi  iSa  Scclefa  declaratio  pracejjeat,  <jt4A 
nifi pfacejflt  ,  Regis  nulium  tum  erat  ( ut 
videtur )  cfficium  ,fed  Regi  erat  in  prom* 
ptu  excufatio:  Non  fuftulii  Ecclefa  enim 
non  declaravit.  Ecclefia proinde  culpan^ 
da  j  non  ReXj  tjui  nihil  movere  debet ,  nec 
excelfa  diruere  j  nifi  poft^uam  id  ita  fa-* 
iiendum  declaravit  Ecclefia  j  atquc  id 

L  ij 


/^^    De  Imperio  Summarum 

Regi  femper^  EccleftA  nHmcjHAmvitio  da* 
tHmlegimfis ,  (juodexcelfa  fieterim:  Regi 
ergo  fivedeclaret  hoc »  five  non  decUret» 
eti^m  ante  Ecclepdt  decUrationem  id  ex 
efficio  munns  incHmbit ,  dejue  eo  negleU^ 
Jb  E  O  rationem^eddituruseft.  Totaigi^ 
tur  mentio  declarationis  Ecclefia  prdter^ 
quam  (jHod  fillitia  eft,  his  etiam  eft  intem^ 
feftativa.  Rex  etiam  Ninivcs  ad  Ion« 
comminacionem  ieiunium  indicit,  nulla 
facerdotum  fuorum  praevia  definitione> 
,  ,  de  fua  Proccrumque  fententia.  In  Chri- 
ftianifmo  infigms  cftThcodofij  hiftoria, 
quam  antchac  citavimus.  Mcdius  intcr 
plurimas  Epifcoporum  fadioncs  audit 
fingulosjconfeffioncs  legit,  DEVM  prc- 
catur,  iudicat  &  ex  vcro  pronuntiat.  No- 
tetur  autcm  annos  tumfcrme  fcxaginta 
exi jflc^poftquam  habita  illa  crat  auguftif- 
D.  3S1.    fima  Synodus  Nicacna.  In  Conftantino- 
politana  autem  prima,  quam  convoca- 
vcratThcodofius^quod  quxftionem  dc 
perfonaFilij  attincbat  nihil  additumNi- 
Imd  duBaCxnxfiAci  \  Quapftioautem  hincorieba- 
//«ri^«#Awtur,conncxaquidem  Nicaenae  dcfinitio- 
^'^;"  ni,fcd  tamen  aliisverbis  conccpta, &in 
^eD  is4cob$        crrarc  policnr  ctiam  qui  Nicacnam 
Vsf^eri  /#ir/-formuIam  fequi  fefatcrcntur,ncmpc  aa 
/um  de  T^,    0  KoyQ-  habcrct  dfX^  -^df^ias.  Deindc 
Sjjnkolh.    offerunt  Impcratori  confcffion«s  fuas 


Peteflatumckcd  Sdcrd.  lif 

nonAriani  tantum  &Macecloniani  .fcd 
&  Eunomianijin  tantumab  Arianis  difFe-' 
rcntes,ut Arianos  non minus  quamCa- 
tholicos  rcbaptizarent.  Lcgit  confcffio- 
ncs  fingulas  ,  de  fingulis  iudicat.  Ncc 
tantum  Catholicos  ab  errantibus  fcparat, 
fcd  ipfos  quoquc  crrantcs  intcr  fc  difcer- 
nitjNovatianos  cactcristolcrabiliorcsiu- 
dicans.  Antchac,  qui  contra  Pontificios 
fcripfer^,  difcrtc  urgcnt,  Imperatorem  le* 
gijfe  fcripta^  spem  imploraffe^  non  adveri^ 
tatem  traditam  agnofcendam  \  fed  eam 
multis  dijfentionum  anfra^Hbus  implicatam 
eliciendam.  Brcntij  eandem  hiftoriam 
narrantisfunthacc  vcrba.  Quis  htc  eftiti 
€ontroverfia  doClrinaEccleJiaftica  ludex? 
Frimhm  Imperator  non  aceedit  ipfe  ad 
Epifcopos  ta^gnam  Dominos  fnos  ^fedvo^ 
cat  eos  tamijHam  fervos  ad  anlam  fnant  : 
deinde  accepto  cuinfqHe  Spifcopi  fcripto^ 
tton  eftcontentus  iHiHS  aut  iftius  ludicio, 
fed  profternlt  fe  precibus  coram  D  E  O 
fatre  Domini  noftri  lESV  CHRISTI, 
Ht  jrubernet  Spiritu  fanBo  mentemfuam, 
quo  inter  tot  diverfas  religionif  fenten^ 
tias  eligat  eam  j  qua  cum  doUrina  vere 
jlpoFtolica  conveniat.  Adco  nihil  tam 
clarum  cft,  quod  non  partium  ftudiaob* 
mtbilentjUt  invcnti  nunc  funt,quihoc 
ipfum  quod  contra  Pontificios  dcfenfum 

L  iij 


i46        Imferio  Summarum 

eft,  evertcrenc  ,nequid  intadum  rcm^- 
nerct,  quod  adius  Sumrnarum  Potefta- 
tum  fucndum  facere  viderctur.  Ad  alia 
cxemplatranreamus,  Conftantinu^  ipfe 
Proconfuli  Donatiftarum  cauf^m  co- 
gnofcendam  mandayit,  ncque  eo  nomi- 
nc  Impcratorcm  rcprchendit  Augufti- 
nus,  fed  oftcndit  fuilTc  optabilius  ut  re$ 
per  Synodum  traniigi  potuifTct: cius  vcr- 
bafunt.  ^it  cjHidem  Donatijia  ^  non  de^ 

Mfifi.Ui.    het"^  EpifcopHS  ProconfHlari  Indicio  pnr^ 
.  *^     laniqn^fi  vero  tpfe  fibt  koc  comparave^ 
*  rtt  ;  ac  non  Imper^tor  hoc  iju^rt  tufjertt » 

Ad  cnins  CHram  de  ^iia  rationem  T>  E  O 
redditnrHS  eft  ^res  ifla  maxime  pertineat* 
Eft  &  aliudexcmplum  in  caufa  corum- 

i^.D.  411.  dem  Donatiftarum.  Marcellinus  cnini 
Vice  Imperatorum  iudicavit.  Ita  enim 
habct  mandatum  Honorij  &Thcodofij: 
Cni  ^Hidem  difceptationi  principe  loco  te 
iHdicemvolHmHS  reftdere.  IpfcMarccIIi- 
nus  modeftS  admodum :  Licet  fnpra  me^ 
ritHm  menm  hoc  cognofcam  ejfe  iHdicium^ 
Ht  inter  eos  videar  indicare ,  a  ^Hibns  me 
fotins  decHerat  indicari  :tamen  ejhia  cer^ 
tnm  eft  hanc  canfam  fpeclante  D  EO  f^r 
jingelis  tefHbns  agitandam  ,  ^h^  fnb  fidei 
scslefiis  examine  ,  vel  probata  prosminm 
adferat  >  vel  Ufa  iHdicinm  :  ut  tandem 
frafentinm  difceptationiktts  Upifcopornm 


PoteflatHm  circdSacr/.  i6y^ 

m^i^ifefla^  veritas  ehcefcat  ,  Imptrialis 
frimitHS  fantlio  rm'm»r.  Vcrfatum  vidc- 
mus  in  hoc  iudiciofidei  cxamcn,  ita  & 
poftca  in  ecii^to  (^c^itwt  ynegetiHm  iftud 
deveritatis  ac  Religionis  agnitiene  fptfci^ 
pi.  Et ,  cnm  Catholici  alia  quacdam  Do- 
natiftis  objiqerent  ,  intcrfatur  Marcelli- 
nus,  LibellHS  datns  a  vobis  evidenter  often" 
dit  fchifmatis  ac  harefos  crimen  objeBum^ 
4jHod  frobare  vos  convenit.  Legant  haec 
qui  ita  hinc  fc  fpcrcnt  poflTe  elabi,  fi  dixe- 
rintdcCircumeellionum  dehdlis  prseci- 
pu^  inftitutumiudiciu  s  cum  de  Circum- 
ccUionum  latrociniis  non  nifi  obiter  tra-» 
itatum  fuerit  Imo  cum  eorum  proba- 
tio  in  ludicio  prolata  non  fit.  Iftac  autem 
quaeftioncs  ,  cfHit  ftt  Ecclejta  Catholica  » 
cjHa  vera  eins  nota  >  cju^  lufta  fecedendi 
caufa  ;SCy  an  rebaptizandi  Jint  haretici, 
magna  cum  cura  difputatas  cxcuffa^que 
fucrint,  tandemquc ,  ut  in  fentcntia  eft 
Marccllini  ,  declarata  veritati  deteSla 
faljitas ,  iuffa  fit  coUa  fubmittcrc.  Erat 
autcm  hacc  cognitio  non  a  Donatiftis,fed 
a  Catholicis  poftulata.  Imitatos  h«c 
cxempla  Rcges,  Potcftatcfquc  Summas 
alias  qu«  parcQtumnoftrorum  mcmorig 
Ecclchasab  invctcratis  crroribus  rcpur- 
garunt,  aHbi  apcrtum  fecimus .  Neque  vc- 
th  culpamus  corum  induftriam  ,  qui  io 

L  iijj 


iis    De  Imperw  Summdrum 

fadis  iftis  ci rcumftantias  notantjob  qua$ 
id  alircr  ficri  non  potucrit^aiit  ira  potifll- 
mum  dcbuit  fieri.  Quinagendi  quoquc 
^  hunc  modum  cxtraordinarium  efle ,  hoc 

cft  minus  frequenrem  minufque  folicumt 
libentcr  damus  :  fed^ut  ante  diximuSj 
agcndi  modus  pro  tcmporum  perfona- 
rumquc  ratione  diverfus  non  facit  ius 
novum;fcdcx  iurc  iam  cxiftcnte  fecun- 
dum  prudcntiae  regulas  exigi  dcbct.  Nec 
quifquam  aflerit  unc  caufa  oriiittcnd^ni 
Synodum,  fcdcuromittatur^^caufas  in- 
tcrdum  cflc  poflc.  Caufae  autem  hx  ad 
haEccapita  poflunt  rcferri  :aut  quia  ne- 
ccflarianon  cft Synodus,aut  quiaappa- 
rct  inutilcm  futuram. 

Vt  intelligatur  utrumque,conftarc  dc- 
ber,  qui  flnt  fincs Synodi  in  Ecclefia  pii- 
blica :  nam  dc  ea  agimuS".  Non  ideo  con- 
vocari  Synodumquod  in  caparsfit  Im- 
perij  ,  (atis  iam  demonftratum  arbitror^ 
Finis  crgo,ut  Epifcopus  Wintonienfis  rc- 
Sjnod.Vrae.       notat,  hic  eft, adveritatis  &J>ie'- 
T^m.n  fj4£,t4tis  amplificationem  Concilium  Principi 
4S6.  Cone.  pydtheant,  hoccft ,  praebcant  ipfi  iudicio 
ifcjH  Fr.    jifg^ti^Q .  {Jcut  Cardomannins  a  Synodo 
Gallicadc  divini  lcgc  in  ufum  rcvocan- 
da  confilium  petit  ;  &  Ludovicus  Pms 
Synodo  Ticincnfi  capitulamittit ,  fupct 
quibus  confilio  vult  inftruit  Ego  &  alfjQ^  ^ 


Potefldtum  circd  Sdcra.  i6p 

rum addidi,  ut  pcr  Synodum  ftabiliri ,  te- 
ftataquc  ficri  poflic  confenfio  Ecclefiae. 
Nam  &  Apoftolis  ad  definicndam  dc  Mo* 
faicis  caeremoniiscontroverfia  nec  fi:ien- 
tianec  audoritas  feorfim  defuit:fcd  ex 
rcEccIcfiaevifum  eft  refellicoSjqui  paf- 
fim  fpargebant,  diflidere intcr  fc  Apofto- 
loSjfimulquc  muIt<)Spios  itainftitui  >ut 
vcrum  &  intelligerentredc  &  concordi- 
terfaterentur.  Sic  5c  Rex  Recaredus  cum 
Arianifmo  vellet  purgare  Hifpaniam,non 
in  hoc  Synoduin  vocavit ,  ut  dc  vcra  fide 
ipfc  inftrucretur,  fcd  orthodoxam  con- 
feflionem  a  fe  conceptam  Epifcopis  exhi- 
buit.  Addi  infuperpoteft  &  tertium  hoc: 
InEcclcfia  publicautPrcfbytcria,ita  & 
Sy  nodos,  prastcr  nativum  Ius,habcre  ad- 
vcntitium  quoddam  ex  legc  humana.  Ex 
quoiuredc  controvcrfiis  cognofcunt^ur 
;^lij  confeflus  aut  convcntus  a  Summa 
Poteftatc  inftituti  ^  itaut  camcognitio- 
ncm  coadtio  fcquatur. 

Omnium  autcm  horum  finium  nullfis 
cftncccflarius  fimpliciter  :ncqucSyno- 
dus  fimpliciter  ad  illos  fines  neceflaria. 
Confilium  non  cft  neccffarium  in  his  rc- 
bus  y  quac  ccrtb  patcnt  cuiquam  lumine 
i>atur2e,aut  fupcrnaturali :  Nam  ut  Arifto- 
teles  redtc  AixiVy  conJilUrios  adhibemus  ad  E/*'*^» 
r$s  m^gnas  ^notits  nobis  iffi  di§dimusj, 


t7«  DelmperioSummarum 

quafiqui  foliaddifcernendum  nonfulH- 
^^^l*r*Ti*ti»  chmus.  Ideoait  Paulus,p^/?^«^w  revc^ 
latHS  ifji  erat  Chriftus,  fe  cum  carne  & 
fanguine  rem  tion  cBmmunicaJJi  ,  ne^ne 
HierBfdyma  ijjfe  ad  j4f0ftoles  ante  fe  vo^ 

iftCfah.i.  cates.  Fuijfet  extrema  abfurditatis  y{  ia- 
quit  Chryfoftomus  )  enm  ^ni  a  DEO 
idoElHS  fnerat  ,  cnm  hominitns  communi'' 

Orat.aJ^   care.  Et  Clcmens  Alcxandrinus5^;f/j»M«i 

j^^^A  iffum  verhum  ad  nos  venit  de  CoeU  ,  non 
ijl  amflins  eundnm  ad  heminttm  doBri^ 
fiam.  Si  quis  DEVM  e(rc,aut  curare 
humana,  aut  ludicium  poft  hanc  vitam 
cxerccndum  negct,fiquis  DEVMom- 
nium  peccatorum  vcrcau<9:orem  ftatuar, 
(iquis  C  H  R I  s  T I  peitatcm  aut  perafbam 
per  C  H  R I  s  T  V  M  ojTivKv^^eoffty  ncgct,  quis 
dubitet ,  quin  homo  tam  profanis  Impe- 
rioSummaBPoteftatisaut  e  pubhco  mu^ 
ncrcaut  c  Rcpublicae  ejici  poflit,  ctiam 
nonmultisinconfilium  adhibitis  ?  No- 

'^Jv&fasi.  tabihs  cft  Auguftini  fcntcntia  :  ^ut  verl 

9' IX.  ftrnicies  damnaretur?  (juafi  nnlla  harejis 
^  aliquando  niJtSynodi  congregatione  dam^ 

ftata  ft ;  cnm  fotius  rarijfima  invenian-» 
tur  propter  ^uas  damnandas  necejfitas  ta" 
lis  exftiterit  ?  Sic  Epifcopus Rom.  Lco  a4 
Xfijf,  17.    Theodofium  luniorcm  fcribit ;  Cum  evi- 
^.P.  44«.  ^^^^  ^jp,^ jjj^^  ^^^y^  ^  ranonaHlihas  cattp 


Potcjldtum  circd  Sdcra.  /71 

4ib  indicenda  Synodd  frijfc  abfiinendnm. 
Rurfus  fieri  potcft  ut  Summa Poteftas  ex 
Occumcnico  confenfu  aut  Synodo  pri- 
dem  habita,certitu<dincm  tantam  habcat, 
ut  no  va  Synodo  non  fit  opus^ficut  Theo- 
dofio  ad  dijudicandam  eontrov«fiani 
praeIuccbatSynodusNicacna,utei  opus 
non efict  aliam  Synodum  convocare.  Er- 
go  nec  ad  confiHum  fufHcicns  habendum 
Synodus  abfoluteeft  neceflaria.  Adeon- 
fenfum  vcro  Ecclefias  cxplorandum  aut 
conftitucndum  quod  attinet,  interdum 
fruftra  dc  eo  laboraretur  ,  quippc  ubi 
apparcatin  duas  fentcntias  fciflam  Ecclc^ 
fiam  5  sequatis  fcrmc  &  partibus  &  par^ 
tium  ftudiis,  quod  inAfrica  cvenitDo- 
natiftarum  tcmporc.  Intcrdum  &C0n- 
fcnfus  cognofci  poteft  abfque  Synodo  v 
puta  fi  fcripra  exftent  confcntientia  fer- 
n>eeorum  omnium  quiin  fuis  Ecclefiis 
probati  Dodtorcs  habentur.  Adde  iam 
poffc  &  domi  fingulos  fcripto  autvocc 
quid  fenjiant  profiteri  j  quod  Augufti- 
nus  fuo  tcmporc  fa£tum  mcmorat  lau- 
datquc  5  Etqui  advetcreshiftorias  dili- 
gcnter  attenderit,  facile  reperiet  fa^pius 
litcrarum  communicationc  ,  quam  per 
Synodos  rc$  Ecclefiae  fuific  tranfadas  8c 
teftatam  Confenfionem ,  quod  a  Bilfono, 
q^uoque  Rainoldo  §c  Magdeburgcnfibus 


/7^   Delmperio  Summarum 

obfervatum  eft.  Ficri  ctiam  poteftjuc  quae 
tra^latur  Caufa,  itaunius  Ecclcfiae  fit  pc- 
culiarisjut  aliarum  confenfi.im  non  rcqui- 
Bfijf.  ij\  i^at.  Tam  grande^  (  fcribit  Cypriano  clc- 
rus  Romanus  )  petitur  confilium  ,  ^uam 
Ute  propagatumvidetHr  ejfemalum^  Tcr- 
tium  autcmillud ,  ob  quod  haberi  Syno- 
dos  diximus ,  cum  a  Summa  Potcftatc 
cmanet,  omnino  eiufdcm  arbitrio  fubcft? 
&  quamquam  ordinaric  practeriri  noa 
folcntconfeflusjinfra  Summam  Potcfta- 
tcm  pofiti ,  tamcn  fi  illi  confeflTus  aliqua 
de  causa  fufpedbi  funt ,  aut  rcs  moram 
Ronfcrat,  permiflum  eft  Sumra«  Potc- 
ftaticaufam  cvocarc.  Conftitutumcrgo 
fity  non  femper  nec  quavis  de  causa  Sy-» 
nodos  neccf]^rias ,  quod  Wittakcrus  alij- 
que  antchac  fcripto  prodidcrunt  y  8c 
cxcmplo  docent  fuo  Ecclcfiae  liberarum 
Civitatum  ,  quas  citraSynodi  opcmfatis 
fccommodc  fuftentant. 
7*        Nec  tantum  non  ncceflariae,{cd  8c  inu- 
tilcs  cfle  Synodi  poflunt  ,  qu^lcs  cnim 
partes,  tale  totum  quod  ex  partibus  con- 
ftat.  Nonrcpetam  hicvctcrcm  omniuni 
fcrc  faeculorum  querclam  ,  praccipuos 
morborum  in  Ecclcfiam  a  Saccrdotibus. 
M  iH  ^    i^vciSbos;  Sufficiat  quod  dc  fuis  tcmpori- 
7T  71.  ^^^^^  Nazianzenus  ,  ubi  praccipuas 

tfifi.  f s.  ctiam  rcfcr t  caufas  Ecclefiafticor um  9^A(<f : 


Fotejldtum  circa  Sacra.  173 

yi(a  tgjL  (^tmuKtay  ;  nequcagit  de  Ariani* 
dumraxatSynodisjfcd  dc  omnibusfuo- 
rum  tcmporum  ,  praecipuc  quibus  ipf« 
intcrfuit  ^  fcquitur  cnim:  Ideo  memet  fub^ 
duxi ,  in  cjmete  ac  foHcitudine  animi 
fecuritatem  collgcavi.  Accidet  autcm  hoc» 
fi  apparcat  aut  prsciudiciis  vchcmcntibus 
impcdiri  ludicij  intcgritatem  ( quod  ho- 
minibus  ctiam  non  malis  folct  cvenire  ) 
autetiam  ita  omnia  fadlionibus  agi^  uc 
Synodus  non  confcnfui  teftimonium,fed 
difTenfui  pracbitura  fitalimcntum.  Non 
poflum  fatis  mirari  quod  nonnullis  in 
mcntem  vencrit,  ut  diccrcnt,ipfos  illos 
qui  Impictatis  aliquem  accufafTentjCiuf- 
dem  ludiccs  in  Synodo  effe  pofTe:  ncquc 
ius  rccufandi ,  quod  in  ci vilibus  negotiis 
valct,ad  E cclefiaftica  polTc  cxtcndi,  Nam 
profc^lo  communes  rcgulae ,  quae  ex  na* 
turali  «quitatevcniunt,  in  Ecclefiafticis 
non  minusquam  in  ahisiudiciis  obtinc- 
rc  dcbcnt.  Et  proprie  dc  Ecclcfiafticis 
iudiciis  ab  Optato  Milcvitano  didum 
mcmini :  Non  poJfnmHS  facere  jhod  non  Mverfm 
fecitDE  FS  .  <jHi  inlHdieioftio  perfonas  ^^'^j^^^^ 
feparare  dignatHS ^  nec  eundem  vohit  ejfe  P^^^* 
^ccufatorem  ac  Indicem  :  Eiufdcm  Optati  Lih^$. 
cft:  Qhtrendi  fHntludices^de  Htraqne  parte 
dari  non  pojfnnt  ,  ^nia  ftndiis  veritas  im^ 
feditnr.  £t  in  Ch^lccdoncnfi  GQnciUo 


jr/f  Delmpetlo  Summarum 

ludiccs  Legatis  Romani  Epifcopi  cdi- 
cunt,fi  fe  ut  accufatorcs  Diofcorigcrc- 
rcntjdcponcrcnt  ludicii  pcrfonani.  Atha- 
nafius  quoquc  noluit  venire  ad  eas  Sy- 
nodos ,  in  quibus  manifcftum  crat  rcgna* 
re  advcrfam  fadionem.  Ssepe  ca  eft  re- 
rum  facies>  ut  in  pr^efens  nocitura  fit  Sy- 
nodus,  qu^^  paulo  poft ,  animis  fedatiori- 
buSjCum  fruftu  fit  con  vocanda.  Non  fru- 

iX$r.y{^.  ftra  ab  Apoftolo  didum  5  dies  opns  cHiufm 
^«^,hoccftdogma,^r<7/^r^^/V,  Etahbi,7? 
ijmd  aliter  fentitis  ^  DEFS  reveUhit. 
Vtroque  loco  oftcndcns,  ad  rcdtamdi- 
judicationem  ,  tempore  intcrdum  cflc 
opus ;  Contra  cvcnire  ctiam  poteft,  lic 
prsefens  malum  Synodi  moram  non  cx- 
ipe^tet^ideoqueopus  fit  aliquo  oompen- 
diofiorc  rcmcdio.  Praeterca  caufacquo- 
quc  aliis  proptcr  quas  Summas  Poteftati 
magni  convcntus  fufpedi  funt,ctiamin 
Synodislocumpoflunthabere.  Nam,ut 
dixit  vir  pereruditus  :  Epifeopss  C9gere ' 
n$n  minus  polfticHm  efi  j  quam  alios  ha-- 
minum  ordines  cofere^  Idem  mctus,  ca- 
dcm  mala  fubefie  polTunt  ,nifi  Paftorcs 
Komines  efle  dcficrint.  Ncc  pauca  rc- 
fcrri  poffunt ,  fi  opus  fit,  infehciorum 
Concihorum  cxempla ,  qualc  fuit  fub 
^^l»— ^^yjConftantino  Antiochenum  ,  Cacfaricnfc 

CjT  Tjriftm  &  Tyrium  ,eaius  conv«atus  Epifcopis^ 


Potefldtm  drca  Sacra.  tpj 

Epifcopis  fcribcns  Conftantinus  ,  nihil  ^-^-  3*f  ' 
aitab  iUisficri,  nifi  quodadodia  &  dif- 
Icntioncs  lerendas  ,  ad  pcrnicicm  dcni-  ftMttm  obi^ 
quc  humani  gencris  faciau  Talc  fuic  &  tu  ^.coaBnm 
fubThcodofio  iuniorc  EphcfinumM?(fjr/-^i*  ^-P  ^^^^ 
KoV>  quorum  fi  cvcncus  prxvidiffcnc  Pij  J^,^^'^^^ 
Impcracorcs,  redius  forte  &  opcras  &  ii.  FJr.  i!^' 
fumptibuspepcrciflcnc.  Qnamquam&  Qonfiatinnsi 
illud  faceor  non  optimum  cflc  Ecclcfias 
ftacum  ,  in  quo  Synodi  habcri  omnino 
tionpofTunt,  Idcoquclaborandum  fcm- 
pcr  ut  hi  convcntus  rctineanturjaut  omit 
fi  rcftituantur ,  per  quos  optime Ecclcfia 
&  membra  fua  &  magiftratus  alloquitur* 
Ncc  tamcnetiam  tunc  cum  abfquc  pras- 
fente  Synodo  Summa  Piotcftas  impcrat 
antc  omncEcclcfiae  iudiciuai,  aut  inSy- 
nodis,  aut  ctiam  in  perpctuo  confenfu 
corum ,  qui  diverfisicmporibus  diverfif- 
quein  locis,  dodrina  &pietatc  claruc- 
runt.  Habet  pcritiflimos  &  religiofifll- 
mos  fuorum  tcmporum  Thcologos  aut 
domi  aut  ctiam  in  extcrisgcntibus:ncd 
horum  ,  quam  domcfticorum  vilior  illi 
cffcdcbct  audloritas-,  prsefercim  indog- 
matum  negotio ,  quod  communc  eft  om- 
mbus,  &  cuius  rationc  potiflimilm  dici 
poflunt  finguIiTiM^^cttyoM  cm^rxj^^TrLui^^tv^ 
^Viu.  ^dhibehat,  inquitElicnfisEpifco- 
puSj  in  facris  Legiknsfsrcrtdis  ^aos  adhi-^ 


1^6   De  Imperio  SkmmatUm 

bere  par  eft ,  ^uofjHe  ratio  fnadet  rerHtn 
illarum  confHltiJJtmos  ,  desjue  iis  omnibHS 
cptime  reffonderepojfe.  Et  Burhillusair, 
edoceri  Regem  ab  Ecclejiafticis  conciliiss 
aht  fi  hac  non  fuffecerint  ,  ab  aH^Horibm 
€b  fidem  &  harhm  rernm  peritiam  ido^ 
veis. 

St  Ex  rationibus  cxcmplifquc  haitcnus 
allcgaiis  illud  intcr  aHa  evinciturjibcrta- 
tem  omittcnd?  Synodi  non  pofle  reftrin- 
gi  ad  unicum  cafum  collapfse  funditus  rc- 
ligionis:  cumalias  quoque  caufaspoflinc 
cvcnire,propter  quas  Synodi  prsetcrmit- 
ti aut  poflint aut  dcbcant,  A tquc  ideo  vi- 
dcmus  arcligiofislmperatoribus  facpius 
poftulatas  Synodos  quam  conccflas.  Lco 
£p{/t^  14.  ad  Thcodofium :  Omnes  ma^^fnetHdini  ve^ 
A,D,j^^o.  jj.^^  gemitibus  &  lachrymis  fHppli" 
cant ,  inquit,  Synodnm  inbeatis  intra  Ita^ 
liam  celebrari.  Necobtinuittamcn,imb 
cflet  fruftra  pcnes  Imperatorcs  ius  con- 
vocandi  Synodos^fi  iufta  dccausa  non 
poflent  convocationem  negarc.  Ccrte 
quae  Vbiquitario  dogmate  laborabant 
Ecclcfias  pro  plane  deploratis  haberi  non 
potcrant;&  tamen  Elcdorcs  &Princi- 
pes ,  quibus  iure  publico  Germaniae  con- 
ccfliim  cft  religionis  arbitrium  ,  abfquc 
Synodo,  c  confilio  virorum  fapientum, 
huncmorbum  e  ditionis  fuacfinibusfu- 

ftulerc. 


Potefldtum  circd  Sacra.  /7/ 

ftulerc,laudati  hocnominc  ab  iis  ipfis, 
qui  ius  iftud,  quo  (blo  craendacio  ifta  ni- 
titur^noluntagnofccrc.  Norat  Zanchius,  iniV.pr^^ 
&cum  eo  ali)  inhoc  quoq^c  verfariof- ^^^^^^''^^^^ 
ficium  Principis,utdoncchabcaturcon-  f^l^J^^crt. 
cihum  Hberum,  quod  fcmper  habcrinon 
porcft^mbeat  diflcnticntcs  uti  non  fuis, 
led  Scripturae  vocibus ,  &  a publica  dam- 
nationeabftinerc,  Quod  &ipfumadius 
imperandi  antc  Synodum  ^  &  proinde 
finc  Synodo  pertinct.  Nequc  tamcn  fi 
Potcftares  intctdum  ctiam  extra  Syno- 
dumiu'^  "ant,  ciipiturTheoIogis  illaiu- 
dicandi    jcr  tas^qua:  ipfis  divino  iure  dc- 
becur.  Poflunt  cnim  ctiam  cxtra  Syno- 
dos  iudicium  fuum  utapud  Summas  Po- 
tcftates,aut  fi  ncccflefit  apudalios  quo- 
qiiCexpromcre,&ex  Verbo  divino  ludi- 
cij  fui  caufasrcdderc,  Vtremfummatim 
comprehendamus  ,  Synodos  ufltatifli- 
mura  eire  Imperijcirca  Sacra  adminicu- 
lum,nondiffitemur  :pofle  tamcn  eaevc- 
niretcmpora,  ut  Synodiutiles  non  fint, 
multoque  minus  ncccflariae,dcfendimus. 
Illud  autemmiramur  maxime,eb  quof- 
damaudacise  progredi,utctiam  cumEc- 
clefiaj  tutelam  inlefufcipiuntPoteftates, 
illisinvicis  Icgitime  ac  rite  Synodos  ha- 
beri  contendanr.    Longc  aliter  quani 
Scz^a^  qui  nonniJlRegis  iujpi  at^fuea^^i'^ 

U  ^ 


i^S   T>e  Imperio  Summdrurh 

ciis  dixit  Synodos  convocandaso  zVnct 
quam  Itmimy  qui  &  imufie  ^  periculosi 
^  Ecclejia  tentari  dixit  (^*  injlitui  gene- 
ralem  congregationein  fine  cognitione 
aHvl^ritate  eins  tfHi  hnman^  ordini  prafe» 
SIhs  efi.  Alitcr  denique  quam  omnes,qui 
hactenus  contra  Pontificios  Proteftan* 
tium  caufamcgere. 

Dc  itire  atque  oJfEcio  Siimm^  Potcfta^ 
tis  circa  Synodum  illud  hodie  contro- 
verfum  eft  ,  Liceatne  Snmma  Poteftati 
defignare  eos  ,  €jHi  ad  Synodnm  fiunt  ven-- 
tHriynecne.  Nos  licerc  non  dubitamus, 
fedut  res  tota  pateat  ,ordineprogrcdia- 
mur.  Exqiio  Chriftus  Ecclcfiam  &c  mu- 
nus  Paftoraleinftituit ,  ipfonaturae  iure, 
non  illo  immutabili ,  fed  co  quod  locum 
habct  donecaliter  ftatuatur  jEccicfiar  in 
hisqux  Ecclefiam  tangunt,aut  Paftori- 
bus  in  his  qux  paftoralis  funt  muneris, 
hcet  eos  eligerc  qui  ad  Synodos  funt  itu- 
ri;quianulla  Iegc,nuIIo  pailo  huinano 
intcrcedentc  ,  alia  nulla  pcrfonas  deter- 
minandi  ratio  potcft  inveniri.  Hoc  iure 
fratres  Antiocheni  e  fuo  numero  quof- 
>/?,rj.i.  dam  cum  Paulo  &  BarnabaHierofolyma 
mittunt.  Vicifllim  Prefbytcri  &  Ecclc- 
fia  Hierofolymitana  tina  cum  Apofto- 
hs  e  fuo  caetu  cicdos  mittunt  Antio- 
chiam. 


Fotefidtum  circa  Sdcra.  17^ 

Caeterbm  in  omni  feqaenteaevo  nui- 
lura  invcnio  cxemplum  Elcdtionis  ab  • 
Ecclefia  id^Gix.  Nam  ad  Dia^ccfanas  Sy- 
nodos  Prefbytcri  omncs  ad  Metropoli- 
tanas  omnes  conveniibant  Epiicopi,  nifi 
quos  gravis  necellitas  detineret  :  Nulla 
crgohic  eledio  nifiqiibd  ad  Metropoli- 
tanas  Prcfbyterds  &  Diaconos  vidcntur 
Epifcopi  arbitrio  fuo  adfumpfifle.  Vc 
Synodi  maiorcs  coircnt  literse  iywiuct 
Imperatorum  mifik  ad  Metropolitanos 
&  plerumque  ipfis  iniun(5ta  ele6bioco'e- 
pifcoporum  adimplcndum  eum  numc- 
rum  quem  Impcratores  prasfcripfifiTcnr. 
Apparct  id  ex  EpiftolaTheodofij  &  Va-  ^  D.  450. 
lentiniani  ad  Cyrillum  ,cui  fimilesmiffae 
ad  omncs  Metropqlitanos  uf  loquuntiir 
Afta.  Clare  enim  ibi  Cyrillo  mandatur  - 
clc£tio.  Hancclediohcm  interdum  Mc- 
tropolitani  feorfum  ,intcrdum  cum  Sy- 
nodo  Epifcoporum  comprovincialium 
fcccrc.  Ecclefiarum  intervenifienonap- 
parct  fufFragia.  Cum  &  in  ipfa  colla-  •^•^•4^i- 
tione  cum  Marcellino  habita,  quae  Sy- 
nodusquidem  non  fuit ,  fed  nihilo  mi- 
noris  momenti  a£tio  ,  qui  communi 
nomine  comparcbanr  Epifcopi  ,  man- 
datum  a  coepifcopis  fuis  tantum  protu- 
lcrunt.  Ad  Synodos  fi  qui  Metropo- 
litanorum  venire  non  potcrant ,  hi  aut 

M  ij 


iio   De  Imperto  Sammartwi 

Epifcopum  aliqiiem  aut  Prcfbytcruni 
fuo  nomincmittcbant^qui  TVTnvffnitLi  di- 
ccbantur. 

Caeterum  quamquam  hxc  frequcntif*- 
iima  fuit  eligcndi  ratio ,  nullo  tamcn  iure 
vctitumcftSummas  Potcftati  convocare 
Synoduni  icx  Paftoribus  fuoptc  iudicio 
delcdis.  Quod  unura  {atis  cft  ut  pcrmif-' 
fum  cenfcatur^Idcmevincit  ratio,fi  qui$ 
fincs  Synodorumanobis  antc  enumcra- 
tosconfideret.  NamprimummultasSy- 
nodi  habcntur  folius  confilij  caufa.  At 
naturalitcr  unicuiquc  licet  eligereconfi- 
liarios.  Irafit  in quaeftionibus  Iuris,bel- 
li^  mcrcaturie,aljjrquc  negotiis  omnibus} 
qnx  inter  &  Ecclefiaftica^ad  meram  con- 
fultationem  quod  ^ttinet,  nulla  potcfl: 
rcperiri  djfiimilitudo.  Sacpe  etiam  Syno- 
di  habcntur  in  id  ut  externam  iurifdidtio- 
nem  aSummaPotcftatemandatamcxer-- 
ccant,  At  hoc  quoquc  naturale  eft  ut  dc- 
legans  cHgat  eum  quem  dclegat.  Reftant 
Synodi  quse  confenfionis  procurandaet 
causa  habcntur  ,  quarum  paulo  alia  cft 
ratio*  Videtur  enimin  his  prascipucex- 
pcdirc,  ut  cle6kio  fiac  aut  ab  Ecclcfiis,  auc 
aPaftoribuSj  utqnas  a  paucis  gcruntur, 
plurimiratahabcant.  Magis  cnimfolent 
placerc  qux  ab  illis  fiunt,  quorum  ipfi  fi- 
acm&:  induftriam  •clcgimus.  Hoc  crgo 


Potefidtum  circa  Sacral  jSi 

fionad  ius,  fcd  adpriidcntcm  iuris  ufum 
j)crtiner,qui  pcrpetuus  infupernon  cft, 
cuni  evcnirc intcrdum  poflit , ut  quae  pcr 
Paftorcsfiateleftio^magisconcordiae  fit 
nocitura,quam  quac  pcr  Summas  Potc- 
ftatcs.  ViciffimSc  inSynodoquaeconfi- 
lij  audicndiaut  cxerccndaeiurifdidionis 
causa  habctur,intcrdum  cxpedire  poteft, 
VLt  Ecclcfise  aut  Paftorcs  Summae  Potefta- 
Xi  idoneos  viros  fuggcrant ,  quos  ipfa 
omnes  fua  notitia  comple6li  nequit. 
Nondcbcreigitur  Summam  Potcftatcm 
fcmpcr  cligere  pcrfonas  ,  fed  id  ci  liccrc 
conftantcr  afferimus.  Praeivit  iam  olim 
in  hac  fcntentiaMarfilius  Patavinus,  di- 
cit  cnim  ad  Lcgiflatoris  audoritatcm 
pertinerc  ,  ^enerale  concilium  conveca-' 
re  y  ferfonas  ad  hoc  idoneas  determinare. 
Qui  hic  perfonarum  numero  Saccrdotcs 
cximunt,aut  determinandi  vocabulum  ad 
folam  approbationem  trahunt ,  miri  func 
vcrborum  tortores.  En  ipfa MarfiHj  ver- 
batantum  nonvimfibi  clamantis  fieri : 
Legiflatorei  ad  hoc  obligantur  eligendo  f 
ferfonas  idoneas  ad  ConciliHm  integran--  ^ 
dnm  ,  eis  de  necefariis  temporalibm  pro- 
videndHm^  ^  venire  recufantes^ad  hocta^ 
men  idoneos  &  eleBos  tam  Sacerdotes  ^am 
non  Sacerdotes  ,propter  mititatem  publi'^ 
tam  ^fi  oportuerit ,  eompeHendHm^  Pro*« 

M  ii| 


tSt    De  Impeno  Summdrum 

bac  hoc  ipfutn  hoc  argumento  quod 
oftcnfum  fic,  iHrifdiElioms  coaciivas  fn^ 
fer  ornnes  indifferenter  Sacerdotes  er  non 
Sacerdotes  y  ferfonarum  determinationes 
(fr  approbationes  ^  officiorum  ^Ho<jHe  infii^ 
tHtiones  omnium  ,  ad  folins  fidelis  Legis^ 
latoris  atiEloritatem minime  vero  adSa,^ 
ce^dotalis  collegij  folius  (in^Hantum  hu» 
iftfmodij  fertinere..  Non  pocuir  clarius 
eloquiquod  fcncicbat)  determinationem 
voce  eleSiopis  cxpjicat.  Rerfpnas  in  Sa^ 
cerd&tes  Sc  non  SacerdotesAiKxn^mx,  De^ 
terminationem  ^ucem  Lcgiflacor  facit  pei: 
fevel  peralios.  Quare quod idem  Mar- 
lilius  fuadec  ad  dejintenda  dogmata  com^ 
mnnitates  notabiles  eligant  fid^les  Pre/ky^ 
teros  ^aliof^ue  fecHndnm  loHmani  Legijla^ 
toris  deterwinationem  ,  cum  prius  cicatis 
nonpugnat  :ncquc  camen  illeidipfum  ad 
aliaconciliorum  genera,in  quibusautca- 
nones  fcribuntur  ,  auc  ius  dicitur ,  auc  in 
in  causa  fidci  confihum  prsebccur ,  extcn- 
dic.    Integrare  auten>  concilpHm  idiotif' 
mo  illius  fieculi  cftpartcm  concilij  faccrc 
^  (tiwqJ^ov  efjA^^np^v  5  ut  Conftantinus  lo- 
quitur  in  Epiftola  ad  eos  qui  Tyri  convc- 
nerant.  Quarequicx  co  quod  Marfilius 
idem  dicit  ^per  non  Sacerdotes  integrari 
concilinm  a  Sacerdotibns  j  cx  ipfius  rcn- 
tcntja  concilitim  integrari  ncganc,  perind^ 


PoreftatumclrcaSacra.  jSs 

faciunt  quafi  oculum  negcnt  partciti  efle 
hominis ,  quia  manu$  pars  hominis  dicar 
cur.  Videquo  homincs  adigat  difpuran^ 
dilibido.  Nequc  folusMarfilius  itafen- 
fit ,  fed  poft  cum  vir  dodilfimus  qui  con- 
tra  SynodumTridcntinam  caufamPro-  f^anchifiu^ 
tcftantium  cgit  GaUico  fermonc  ,  qininrevtftone, 
fuam  quoque  fentcntiam  Marfilio  au6lo- 
rcfirmat.  Neque  defunt  cxcmpla  :  Rex  i-K^f-^^? 
Ifraelis  Prophctas  quos  vult  ad  fc  evo- 
cat,  &  nominatinf  Micham  fuadentc  lo- 
faphato./Donatiftx  a  Conftantino  Impc- 
rarorcSynodum  poftulant,  quaeinter  fc 
&  alios  Africae  Epifcopos  iudicet>  hoc  li- 
bello ,  Regamus  te  Con^tantine  optime  Im^ 
ferator^  (jHoniam  genere  iufto  es^  euius  fa^ 
ter  inter  cateros  Imperatores  perfecutienem 
non  exercuit  ^  &  ah  hoc  p^elere  immnnis 
ejt  GaUia  j  cum  in  jifrica  inter  nos  & 
Epifcopos  co0tentiones  exarferint  ,  ut  de 
GaHia  nobis  ludices  daripracipiat  pietas 
tua.  NonEccIefiae  nonSynodusGallia^, 
fed  Imperator  nominat  ludiccs  >Mater.  ^-^'1^%^ 
num  Agrippinae  ,Rheticium  Auguftodu- 
ni,  Marinum  Arelatis  ,  &  Melchiadeiin 
Romac,  Epifcopos.  TheodofiusadCoh-  A.D^^^^h 
ftantinopolitanam  prima  Synodu  ctiam 
M^accdonianos  Epifcopos    admifit :  ne-  ^unde  w^- 
quaquam  fane  ab  Ecclcfiis  aut  Epifcopis  ftat  \ 
Catholicis  clcdos.        Adis  Concilij 

M  iiij 


jS^  DelmfertoSummdfmt 

In^Bhre*  Chalcecionenfis  exflat  Theodohj  &  V.i'»^ 
verachHlce'  lentiniani  Epiflolaqua  Diofcorumiubct 
fed  ai  rf^^^"^  ^  iibi  t.pucopos  adfnmerej  non 
Bfkefinam  plutes  :  Thc6cloretns  vocatiir  alfami 
2.5jf«<?<^W^^  aiibi  quoquc  legimus  ab  Imperatorib!i? 
^*^^*^/'^^^^^  cvoGaros  cos  efll^  Antiftites,  qui  iiidicio 
/#;^ir/.7f^  ^  cloquio  plarimum  valcrent.  Sed  & 
fft  Uffco''  Francos  Regcs  lurc  snterdum  ulos  et 
fcs,  A  naftafij  Bibhothecarij  hiftoria  datur  in-  ^ 

iKonChal^  x^Wigi^  qui  in  vita  Stephani  itafcribit^ 
y  Te^  ^A^e^r^/o  ordinationis  fudS^^Hi  ideT^i  fan^ 

c  A.D.  7^8e  ^^Jf^^^^  Prafnl  apicem  affwpfit  ,  direxit 
in  Francia  partes  ad  iximios  viros  Pipi^ 
num  j  CarolHm  (fr  Carolornannum  RegeS 
FancorHmc^  P atriciosB^omanos,  &c. 
precans  at^ue  hortans  eorum  excellentiam 
per  fnas  ylpoflolicas  literas^  Ht  Ali^Hantos 
Epifeopos  graves      in  omnibHS  divinis 
Scripturis  attjue  Sanl^orum  Canonum  infii» 
tutionihHS  eruditos  ac  peritiffimos  dirige^ 
rent  ad  faciendnm  in  hac  Romana  nrbe 
ConciliHm.Et  conftat  hoc  ipfum  efte  quod 
a  Carolo  V.  Imperatorc  >  Regibufque 
aliis,  Proteftantes  poftularunt ,  ut  nempe 
ipfi  pios  dodofquc  viros  dehgercntyqui 
ad  Synodum  convenirent. 
II,        lamvero&illudnotandum  eft,etiam 
fiquando  Ecclefia;  aut  Epifcopi  cligunt 
quos  communi  nomine  ad  Synodiim 
mittant,  iurcaut  oativic  aut  dacivfflibcr- 


PotePdtum  circdSacrdl  /|/ 

ratis  5  maneic  feinpcr  Summac  Poteftati 
falvum  in  cam  clc6tioncm  ius  Imperij. 
pmnis  cnimufuslibertatiSjUt  ante  dixi- 
musjmperio  fubjacet.  Hscc  autcm  cft  vis 
Irapcrij,  ut  iuftis  dc  caufis  quidam  turbu- 
lcnti,autalioqui  inidonei  homines  rcjici 
poffint  :  ita  vidcmus  fieri  in  omnibus 
corporibus.  Nam  fi  in  collcgio  ludicuin 
aliqui  funt  fufpedi,  eo  quod  corum  ma- 
gni  interfic  quomodo  iudiceturjeosaiu- 
dicioabftinere  Summa  Poteftas  impcra-» 
bit  :  Idem  fit  in  politicis  delibcrationi- 
bus  etiam  civitatum  fingulaium  ,  imo  & 
in  mercatorum  aut  artificum  collegiis  , 
nbi  rcs  tra(5tant  ur  a  politicis  plane  di vcr- 
(x  5  idcrn  aut  pcr  modum  legis  aut  pcr 
niodumiudicij  aSummaPoteftatc  ftatui 
&  potcft&folcr. 

Prasfcriptum  ab  Impcratoribus  locum, 
tempufquc  concilio  ,  ctiam  matcriam 
agcndorum  &agcndi  modum,  tranflatas 
corum  arbitratu  SynodosautdifToIuta^'» 
tum  alij  ante  nos  ,  tum  nos  quoque  ita 
apcrtum  fecimus,  ut  ncmincm  id  ar  bicrer 
ncgaturum.  Quarc  id  potius  vidcamus 
ccquod  iudicium  Summac  Poteftati  in 
Synodo  compctat.  Qni  opcrose  probaiic 
ctiamEpifcoposiudicaflc,  non  fcloslm- 
pcratorcsjftultum  fibi  fingunc  adverfa- 
?ium,dc  quofacilc  criumphenc.  Nani 


gS^    De  Imperio  Stimmarum 

quis  umquam  repertus  eft  tam  demcns, 
qui  id  negarec  ?  fed  hoe  aflcrimus  ius  efTc 
Summse  Poteftati  etiam  iuxta  Paftores 
iudicandi  3  quod  probari  hic  bpus  non 
left  ,  cum  fupra  iudicandi  ius  univerfalf 
^dftruxcrimus  Summag  Poteftati,  quod 
quidcm  per  Synodum  aufcrri  n^quit.Sed 
an  confultum  fit  Summum  habcnti  Im- 
perium  fenftis  fuos  cxpromcrc,  &  qwatc- 
nus  ,alia  eft  difpedio.  Eamus  per  fingu- 
Ips  Synodorum  fincs,  Si  iudicij  decla- 
latiyi.causa  habetur  Synodus,nimirum, 
iit  e^  facris  Hteris  oftendant  Epifeopi 
quid  verum  falfumve,  quid  licitum  auc 
ilHcitum  fit,  hic  Regi,  facris in  litcris  pro- 
be  vcrfato,  eripinon  poteftquod  priva- 
tis  conceditur ,  fcrntari  Scriptkras  j  pro-^ 
iare  jpiritns.  Cacterum  ctiam  atque  ctiam 
cavendum  cft  ne  aliQrumlibertati  obftet 
Majeftas  unius.  Nptumeftillud:  cjuo  lo^ 
co  fenfchis  ,  Cafar?  (i  frimus  habebo  quoJL 
fecjuar.  Vtiliflimum  tamen  crit,  ut  qui 
Summqm  habet  Imperiumj  non.  modo 
prsefentia  fua  conventum  honeftec  ,  fed 
&ordinetac  modeyetur  adioncs  ,  quac- 
rat  fentiendi  cauf4s,quae  obftarcvidcn- 
tur,objiciat :  quod  Imperatorcm  Con- 
ftantinum  in  Nicaena  Synodo  feciflc  ap- 
paret  ,  cui  proindc  ctAw^tiW  i^iium  tri- 
hnnnt  a^dorcs  j  ipfumquc  aiunt  Kotymif 


Potepatum  circ4  Sdcr/.  tfT 

fuifTe  ^  Qmt<rw:sHiAivm,  Ira  Carolusquo-  ^**^" 7^4» 
queMagnus  FrancofurtepfiSacerdoruii-) 
I  congregationi  &  a^ditorem  fc  ait  afTecliflc 
&carbitrHm.,  Vbi  vcrbSynodus  inrebus 
legc  divina  non  definitis  confilium  dat 
Sumniac  Potcftati,quid  cx  qfu  Ecclcfix 
j  ipfi  faciundum  fit ,  hic  ctiam  inquirerc 
I  Summam  Potcftatem  ,  proponcrc  c^m- 
t  mod^  arquc  incommoda  fatius  ,  quam 
in  conventu  promercfcntentiam  ,  fupc- 
riusdiitum  eft  j  Fieri  ^uod  debeat  cnm 
mHltis  traHa  :  ^Hidfa^lurHS  fis.cum  pAHm 
ciffimis,  Quoties  verp  potifllmiim  teftan^ 
di  Ecclefiarum  confenfus  causaSynodus 
ibabetur  ,  poterit  hic  quoque  multum 
prodelle  angufta  pr^cfentia  SummaePo- 
tcftatis  ad  refrasnandam  audaciam  tur- 
bulentorum  hominum :  fed  fi  a  cenfendo 
abftinuerit  ^contentafibi  fervarcc^'«e/s^p', 
ccrtius  cognofcet  an  vcra  &  fpontanca 
fuerit  Synodi  confcnfiq.  Et  fanc  ita  in 
aliis  quoque  corporibusficri  vidcmus,uc 
ipfa  per  fe  placita  quapdam  concipianc, 
quae deindc  Summae  Potcftati  examinan- 
da ofFerantur.  Idcm  locum  habct  &  in  ea 
Synodo  quac  legis  human«  conceflione 
iusdicit  :  Quamquam  enim  hociurein- 
llitutis  caetibusinterefrepofTuntSummas 
Potcftates  3  atquc  una  fcncentiam  dice- 
re  j  rcceptius  tamcn  eft  ut  fc  ^  Irm^iejim 


il|    T>e  Im^erio  Summarum 

intcgros;  ferycnt.  Ethaecquidcm  obtf-' 
xjcnt ,  fi  ipfa  Potcftas  Summa  adfit  Con- 
cilio.  Namfaspcvidcmusid  piis  Impera- 
foribus  pcroccupationcs  n6Iicuiflc,ita- 
quc  tjinc  alios  fuo  nomine  miferunt ,  aut 
cum  mandato  una  cum  Epifcopis  iudi- 
candi,aut  tantumordinispracfidcs.  Nani 
in  Chalccdoncnfi  Senatorcs  &  ludiccs 
intcrlocutos  faepc ,  &  in  dcfinitione  dc 
ipsa  formula  fidei  una  iudicafle  fatis  ma- 
nifeftum  cft.  At  Candidianum  Comi- 
tcminEphefin^Theodofius  nokiit  iudi- 
carCjad  Concilium  inTyro  unumcon- 
fularcm  Dionyfium  mifcrat  Conftanti- 
nusomnium  agendorum;(fltTrtV;to77r)j/:  Scd 
hunc  poteftatc  fua  abufum  notat  Atha- 
nafius  :  Ille  lo^jHe^AfHrj  inquit,  Epif^ 
cofi  filcbant  j  vel  fotiHS  Comiti  ohedie^ 

Nunc  ad  idvcniamus  iudicium,quod 
poft  Synodum  compctit  Summac  Pote- 
ftati.  lE.'mKttm  vocant  Patrcs  Gra?ci.  Eft 
autcm  hoc  ita  ipfi  Summac  Poteftati  pro- 
prium,ut  ncghgi  ab  ipfaabdicariqilc  nc- 
qucat.  Nam  fiConfiliumdumtaxat  dat 
Synodusrcrumab  ipfa  SummaPotefta- 
tc  agcndarum,  rcs  ccrta  cftciuscuicon- 
filium  datur,iudicium  fubfcquidcbcrc, 
five  illud  ccrtis  argumcntis  ducatur, 
(  quo4  in  rc  Fidei  omnino  neccffarium 


Potepmm  ciru  Sacra.  ttp 

fcft)  fivc  aliquatcnus  aliorum  audorka- 
te.  Nam^ut  fupra  oftenclimus^  omnetn 
a£l:um,ut  rc£lus  fit,aliquocl  praecederc 
debctagcntis  iudicium:abfolute  autcm 
&  in  omnibus  iudicium  alicuius  alicno 
iudicio  niti  ncquit ,  nifi  tale  aliquid  iudi- 
cium  fit  ,  cui  falfum  fubeflc  ncqueat : 
quale  non  eftSynodi  iudicium.  Sin  cx- 
plicatur  dograa  aliquod,  aut  lcx  aliqua 
divina,  oninino  Summas  Potcftatis  noti 
ius  tantiim  fcd  &  officium  eft  viderc ,  u 

dc  fe  fcribit  Conftantirius  ad  eos  qui  Ty- 

ri  cdnvenerant.  Ipfiuscnim  opuseftira-^.D/jj|, 

pcrare*  Quid  fi  ergo  Synodus  aliqua, 

qualcs  multac  fucrunt,  multasque  func  ex- 

ftiturae  per  ignorantiam ,  aut  per  confpi- 

rationem  ,aut  quia  pars  maior  meliorcm 

viccrit ,  in  dogma  aliquod  confcnferit, 

quod  fidciCatholicac  ex  Scripturisdcri- 

vatae  repugnare  manifcftum  fic  ?  Pona- 

mus  Ariminenfem  &  Sclcucienfcm  Sy- 

nodos,  quxNicaena  maiorcs  fucrc  :  Po-  A.D.  ^^is.Se^ 

namus  Nicacnam  fecundam.  An  Sum- '^^^^^jj^^^^^ 

maPotcftas  aliquidimperabit  ficri,quod  t]\inde  alij^ 

nonfacicndift-n  ipfi  lex  divina  &  inftru-  i^e.conve^ 

ika ex  legc  confcicntia  diilaverinr?  nemo 

id  fanus  dixcrit.  Sin  verb  concipituc  a 

Synodoaliquid  quoddivinis  literisnon 

fit  definitum  ,  fcd  ad  rcgimcn  Ecclcfias 


'tp9   Df  Impetio  Summarum 

pertineatjCum  omnc  rcgimcnfi\re  natd- 
rafivc  lcge  po/iciva  introdudum  fubfie 
ei  potcftati  quar  intcr  homincs  fumma 
eft ,  partcs  funt  ciufdem  Potcftatis  vide- 
rcanca  quae  concepta  funt,  futura  fint 
cx  ufu  Ecclefias : ultimi  cnim  agcntis  ulti- 
mum  quoquc  iudicium  eft.  Ergo  &  dog- 
inatum  definitioncs  &canoncs  Synodi 
Impcratoribus  &  Regibus  fubjcccrant, 
led  divcrfa  rationc  ;  dogmata,ut  cx  fa- 
cris  litcris  cxaminarentur :  vcra  cnim  exa- 
men  non  rcfugiunt  :falfa  ctiam  poft  Sy- 
nodumfunt  refecanda.  Canoncs  autem, 
ut  corum  explorarctur  utilitas  iuxta  pru- 
denciaercgulas,  &  fiutilcs  elfcnt  rcperti, 
vim  Legum  accipcrcnt,  quae  non  omni- 
bus  canonibus  data  cft.  Hinc  illc  apud 
Balfamonem  titulus.  Qui  C anondiS  fer^ 
"ventur.  Omncs antiquac  Synodi Jioi^ mo- 
do  duplici  tum  Sick^ruTmms  fuas,  tulnca- 
nones  Impcratoribus  fubjeccrc.  Formula 
ufitata  quae  fuerit ,  ex  Epiftola  Concilrj 
Conftantinopolitani  primi  ad  Theodo- 
fium  apparct.  hm^^^Tt^  tIw  ci<pii* 

lAiVGt  H^ixl  rUu  dyiav  (rcujoJ^ov  ^n^^  Tjiw  (rily 
tt!(7i(iitctV  dvu(pipo(4^,  Kpw  071  (TtwiK^vnf  iU 
'T  Kov^uvmoTniKtv  itcxm  •ro  '^^cciA.fxa,  ^  ayi<  ivo^» 

(iiUf  y   *qfiC079V  fJ^^  dinn(i>OtL[l^^  tU)  n»^f  flfcA- 


Potefldtum  circa  ^acrd.  ipi 

VA^  eoexiJtti^  cimf  umvTA^wo  i^v 

^T/  vartra^ct^.  AofAi^  voivuu  ^  oH^  i^JLtm 

^vau  fftwoJ^ov  T^ou  '^^<pev  ,  tv  acujip  tuI^  ^ 

in  infcriptione  Canoniimj  Canonesdi- 
cunturTheodofio  fubjici.  Verbaufitata 
ad  fignificandam  hanc  imtfimv  fiintapud 
Graecos  jSiiSct/tfy  im  '^«^/^ee&r^  cma^p^^yil^iS^y 
tfccrvHiv  y  Kfctrt^v  ,  iTnwtjfHV  Ttt  ':rim»ccyiAivcc^^ 
quae  paflim  tum  in  Synodicis,tum  iri  Im- 
pcriahbus  Adis  reperiuntur,  Ad  Cano- 
tics  fpedant  proprie  illa  qux  cx  Franciae 
Concihis  citavimus  :  Ji(jHid  minus  eius  ^  ^^^^^' 
prndentiA  fnfpleatnr  ,  Ji^uid  vero  fecus 
ijuam  ratio  fofiulatjeiHS  iudicio  emende^ 
tur  :  fi  qnid  rationahiliter  taxatum  efl , 
eitis  clementia  perficiatHr.  Item  :  cjuate^ 
fiHS  eins  prndenti  examine  cjua  rationabi» 
liter  decrevimns ,  confirmentur  :ficHhi  mi'-^ 
tius  ali^nid  egimus  ,  eius  fapientia  /»^- 
pleatur.  Item^  ^uatenus  ea  ,  ejfpia  paucis 
perfirinximus  capitnlis ,  a  vefira  auS^ori-» 
tate firmentur^fi  tamen  vefira pietas  dignU 
ejfe  iHdicaverity&  (^jmcquidin  eis  emenda- 
tione  dignum  reperitur^  vefira  Imperialis 
dignit4s  iubeat  emendari.  Hoceftquod 


ipi  l)e  Imperio  Summdrum 

cacdcm  SynoQivocant  ^  C^tQfiliorHm  capU 
tuU  ad  fAcrauJfimHm  I FDI  CIVM 
rtferre. 

Noncrgo  (olum  ^pprolfAndi  i:ts^  quod 
mmc  qiiidam  faciunt,  fcd  &  exAminandi» 
den1cndi>acldendi,  corrigcndi,  vctcrcs 
Epifcopi  fummis  Poteftatibus  dctulc- 
runt.  Necfancratio ^ziitwXyMtAfprohare 
aliquis  dicatur  aliquid  in  carum  rerum 
gcnercjquas  improbarc  ipfi  non  liceat. 
Nara  confentirc  is  dcmum  dicitur,  cui  & 
licct  diflentirCjUt  ait  Tryphoninus  ,cui 
illud  Senec^  convcnit  :  Si  vi^  fcire  m 
"velirn  ^effce  ut  pojfm  noHe.  Et  Ariftotc- 

Sane  &  improbatos  quofdam 
canoncs  videmus.  Itaquc  ex  capitibus 
qucT  anno  i  o  c  c  c  l  v  i.  Epifcopi  in  Sy-  ^ 
nodis  cdiderant ,  pars  magna  a  Caroio 
Calvo  reiedta  cft  ,  ut  in  Capitulis  legi- 
mus  :idcmquc  facpiusfaitumnarrat  Bo- 
chellus  his  vcrbis  :  NorHnt  optirne  veteri^ 
ins  in  nfn  fuijfe  ^HotiefcHn^HtSymdi  ha' 
berentHr ,  n$n  frins  rata  earmn  decreta 
extitijp3  (jnam  k  Rege  in  eiufdem  SanUio^ 
ri  conflio  prQbarentHr  :  fl  ^ha  in  iis 
difplicerent  j  exploderentar :  qHod  ex  Con^ 
ciUis  Tnronenfdr  Cabilonenfi  ft$b  Cardo 
Afagno  Cho  loco  demonjiravirnus  ,  vir 
nH?r.qHam  fatis  UndandHS ,  ^nem parentis 


Potefiatuni  circa  Sacra.  t p  j 

hco  fe^mfer  veneratHs  fnm  ^  P.  Pithoei^y 
veteri  Syngrafha  literis  maiHfeuli^  ad  Ca- 
fitnla  Caroli  Magni  ^  ^iliorum  eiHscon- 
Jignata  abnnde  tefiatim  reliijHit.  Vicif- 
fim  Carolus  Magnus  decrctis  Synodi  ha- 
hhx  in  Thcodonis  villa,  qusedam  addi- 
dit:  hoc  inquic,^^  nofiro adjicimm^  Vbi  A.D.ti^. 
vcro  Synodus  iudicium  aliquod  infupcr 
vi  legis  humanx  cxercuit^hic  multo  criam 
minus  dubitari  porcft  ,  quin  ludiciam 
fuum  rcftet  Summ^  Poteftati.  Omnis 
cnim  iurifdi£bio  ur  ab  ipfa  fluit,  ita  ad 
ipfam  rcflair.  Huc  rcfero  ludicium Ephc- 
fuiac  Synodij  quo  Neftorius  Pattiarcha- 
tu  dejic:irur.  Orat  Impcratorcm  Syno  451. 
dus ,  ut  quae  contra  Neftorium  ada  ef- 
fcntjvimfuam  habeant,  Excipiat  forte 
aliquisfahem  ubiSumma  Poteftas  inter- 
fuit  Conciho,  tum  nihil  rcftarc,  nifi  ut 
Impcrio  fuo  a^a  confirmet.  Sedne  hoc 
quidem  conccdi  potcft.  NamcumSum- 
ina  Poteftas  intcr  alios  iudicavit  ,  turtc 
non  iudicavit  ut  Sumrna  Potcftas  j,  po- 
tuit  cnim  &  fulFragiis  vinci.  Salvum  cft 
crgonihilominus  tlli  ittdiciumfuumjm- 
pcrativuth  fcilicct,  &  quidem  libcrum. 
Idem  Magiftratibus  quoquc  cvcnit  ,  fi 
Collegio  infra  Impcrium  fuum  pofito 
intcrfucrint.  Excmplum  eft  memorabilc  ^ 
in     cjuando  appcllandum  i  fed  etfiPra--  ^ 

N 


jp^    De  Imferio  Summarum 

fes  in  Ordine  fuerit  y  ut  fieri  affolet  »  ipf^ 
erit  frovocandus  ^  ijHafi  ab  Ordine  j  n§rt 
ab  iffo  fiat  appeliatio. 
iS.  Vltimumatitemhociudiclumlmpcfa- 
tivum  modo  totum  per  fe  cxercetSum- 
ma  Poteftas,  modo  partim  per  alios:  par* 
tim  per fe,  quod  excmplo  negotiorum  ci- 
vilium  appaiet.  Nam  Regcs  quibusfup- 
plicatur  advcrfus  praefcdorum  praeto- 
riojaut  fummi  Senatusfententiam,  ple- 
rumquc  lurifconfultis  mandant  ultimam 
cognitioncm ,  quorum  fcntentiam  ,  nifi 
fuljpcdba  fitjconfirmant  :intcrdum  vero 
ipfi  caufam  coram  fe  agi  dc  integro  iu- 
bent.  Sicin  caufis  Ecclefiafticisreceptum 
fuit, utlmperatores  aliis  notiffimas  reli- 
gionis  ac  peritije  Epifcopis ,  aut  maximis 
Synodisrcm  tradandam  committcrcnt, 
quorum  intclledis  rationibus  probanc 
quacipfis  vifaeflcnt.  Et  harccft  caufa  cur 
totics  contra  prioresSynodos  ahsenovae 
fucrint  convocatae  ,ncc  femper  maiorcs 
prioribus  : non  quod  per  fe hasc  Synodus 
illa  cflet  fuperior  ,  fed  quod  his  quam 
illis  Impcratores  plus  deferrcnt,  Illud 
minus  frequcns  quod  Impcratores  ipfi 
coramfe  agi  caufam  deintegro  volucre: 
#l.D.}i4.  Sic  Conftantinus*poft  duplcx  iudicium 
Ecclefiafticum  ipfe  caufam  Casciliani  cxa- 
niinavit ,  &c  poftrcmum  iudicium  tulic. 


Pdtefldtum  circd  Sdcra.  ipj 

Idcm  eos  qui  in  urbc  Tyro  convcneranc  35^ 
Epifcoposad  fe  vocavit,  omnium  quae iU 
licada  cffent  rationem  fibi  reddituros  :  . 
quibus  in  rcbus  non  immcrito  a  noftris 
contra  Romanae  fcdis  patronos  defen- 
ditun  Nequc  cnim  in  facris  minus  quam 
in  caeteris  rebus  ,  verum  eft  appellatio- 
ncm  quidem  ftridte  fumptam  ,  quae  iu- 
dicatum  ne  fiat ,  in  hibcc ,  Icge  ci vili  tollc 
poffc  \  at  non  itidem  omnem  viam  im- 
plorandxcognitionis  cius^qui  Summum 
Impcrium  obtinet,cam  prsefertim.quam 
i^uerelam  ,  fHpplicationem  ,  dJo^^^^hsii^^iejY 
jura  appellant.  Hac  cnim  fublata  non 
diffipa^et  ^jx  e  Solio  fuo  malum  omney  frov,xo,i, 
non  cflTct  terrori  malis  ^  quod  eft  perpe-  KQm.\y 
luum  ipfius  officium :  ita  ut  anus  rc6lc 
Philippo  Macedoni  dixcrit^y/  ipfi  r.on 
vacaret  iudicaret  j  ne  vacare  regnare.  Vi- 
dit  hoc  olim  Majcenas,qui  apud  Dioncm 
Auguftum  docct  nemini  (  conftituto  fci- 
hcet  fub  SummaPoteftate)  tantum  Im- 
pcriumdcbcrc  committi,  ut  abeo  pro- 
vocari  ncqueat. 

Hic  quoque  illud  rcpctendum  cft,  i-^, 
quod  ante in  re  fimili diximus,  non  pof- 
fc  ius  Summae  Potcftatis  aliquid  poft  Sy- 
nodumctiam  contra  Synodii  decernen- 
di,adcasdumtaxat  controvcrfias  trahi, 
in  quibus  veluti  dc  cotareligione  agitur. 


ip6    De  Imferio  Summarum 

Nam  quod  ius  eft  in  toto  ,  idem  &  it 
partibus  :  &  rationcs  iam  antc  allcgatai 
non  minus  valcnt  ad  tribuendam  Sum- 
mx  Potcftari  libcram  eWxe/w  inquaeftio- 
nibus  fingalis,quam  in pluribus coacer- 
vatis.  Nam  &  in  fingulis  quxftionibus 
vcrum  cft  Synodos  poffc  labi ,  ncc  dc- 
bcre  Summam  Potcftatcm  aut  caecum 
obfcquium  praeftarc  Synodo ,  multo  mi- 
nus  defcnderc  ac  fovcre  fuo  Impcria 
dogma  falfum  &  noxium  ,  aut  pati  uc 
©pprimatur  vcritas.  Adde  ncc  prudcn* 
tiamid  j(incre,ut  pcrmittat  SummaPo- 
teftas  errorcspaulatimctcfcerc  ,  &  quas 
eorum  natura  eft,acccdcrealiosaliis  ,uc 
tandem  fcilicet  in  magnam  molcm  au(^i 
evcili  fine  totius  Rcipublic»  pcriculo 
non  poflint* 


PotejidtHm  circd  Sdcral  ip^ 


C  APVT  VIIL 

pe  Legijldtione  circaSacral 

S  VMM  ARIVM. 

|.  Divijte  A^lHUfn  Impe/^in  LegiJUtiQ-^ 
nem  j  I urifdiElionem  &  jpeciem  inno^ 
tninatam.  i.  LegiflMionemSHmm^  Fo'^ 
teflati  competere  circa  totnm  corpHS  pH-r^ 
blica  religionis  y  cum  folutione  objeEliO'* 
ms  ex  pericHlo  mutand^  religionis.  3. 
-/f  Snmma  Foteftate  falfos  ac  fchifma^ 
ticos  cultHS  modo  vetari  ac  pnniri.  4* 
Modo  diffimHlari  ac  Regnlis  afiringi, 
5.  Legiflmonem  Snmma  P oteftati  etiam 
circa  Religionis  partes  competere.  (j, 
Huc  pertinere  inutiliHm  difpHtationum 
frohibitionem  ^  vocum  extra  ScriptH" 
ram  pofltarHm.  j.  Item  curam  i/ittc 
Clericorum.  Leges  ferri  de  facri% 
etiam  citra  Canones.  9.  J^fns  Cano^^ 
num  in  dirigendq  Legiflatore.  10.  Le-^ 
giflativam  Pouflatem  Inre  divino  non 
competereEcclefl^.poffe  tamen  ei  tribHi 
lege  pofltiva.  11.  Sed  CHmulative  non 
frivativf  j  n$c  nifl  fubordinati  ^  dp^ 


xpS  DelmperioSummarum 

pendenter.  ii.  Q^omodo  intelligendt 
Jint  Imperatores  CHm  fe  videntHr  Canth- 
nibns  afiringere..  15.  Exempla  dijpen^ 
fati^num  Imperialifim  eirca  Canones. 
14.  Etiam  ^pofiolicos.  ij.  Exempl^ 
sdminijlratA  imtiuU^  circa  leges  di^ 
vinas. 

r.  TTTr AcTENVs  in univerfum dc Impe- 
XrXrio  cgimus.  Nuncpartcs  finguksj 
paulo  propius  expendamus.  Imperij 
a£tus  aut  in  commune  fertqr ,  aut  in  fin- 
gulos}  In  communequiferturjj  Legijla-^ 
tio  dicitur ;  in  fingulos,  fi  occafionc  con- 
tentionis ,  Ittrifdil^iio  vpcatur  :  fin  cxtra 
cam ,  noiTien  gcneralc  fervat ,  quia  pecu- 
liare  non  habet :  qualia  illa funt ,  quorqm 
Mdtth.%,$,  Centurio  meminit ,  Dico  hnic  proficifce^ 
re ,  proficifcitur ;  aUeri  veni  y  &  venit , 
fervo  fac hoCy(^'  facit.  Praecipuum  auten^ 
in  hoc  poftremo  gencre  cft  permancn- 
tiumfundtionum  injundtio. 

Legiflationis  quae  funtjca  exfupradi- 
^lis  inteliigi  fatis  poffunt  :plcraquc  enim 
Imperij  pcr  Legiflationis  excmpla  tam- 
quam  nohiliora  cxplicavimus.  Ex  iis  li- 
quct  legcm  ferri  fuper  definitis  Icge  divi- 
na,aut  fuper  indefinitis  quae  ferunturle- 
gesjaut  totam  fpeftant  rcligionem  ,  auc 
cius  partcs.  Nulla  in  re  magis  eluccfcic 


Petefldtm  circa  Sdcrd.  ip} 

VlsSummi  Imperij,  qiiam  quod  in  cius 
sirbitrio,qu2Bnam  rcligio  publice  exercea- 
tur  3  idquc  praecipuum  inter  Majcftatis 
iura  ponunt  omncsqui  Politica  fcripfc 
runt.  Docet  idcm  experientia :  Si  cnim 
quscras  cur  in  Anglia  Maria regnantc  Ro- 
mana  rcligio,  Elizabctha  verb  Imperan- 
Xt  Evangelica  viguerit  ^  caufa  proxima 
reddinon  potcrit,  nificx  arbitrio  Regi- 
narum  :aut  (  utquibufdam  vidctur)  Re- 
ginarum  &  Parlamcnti.  Quaere  cur  alia 
per  Hifpaniam  ,  alia  apud  Danos  Suc- 
dofque  (it  rcligio  ,  ad  voluntatem  Do- 
minantium  rccurretur.  Hincveromul- 
ti  objiciunt  ,  fi  id  iuris  obtineat  ,  iam 
ftatum  religionis  fore  inftabilcm  ,  prae- 
fcrtim  ubi  Summum  eft  unius  Impe- 
rium.  Mutato  cnimRcgis  animo  &  re- 
ligio  mutabitur:  Etverum  quidcm  eft 
quoddicunt,neque  id  pcriculum  in  fa- 
cris  dumtaxat,fcdinaIii$quoque  rcbu$ 
obtinct :  Qualis  cnim  artifcx  ^talc  opus: 
qualis  Rex,  talis  lcx.  Scdob  periculum 
abutcndi  ius  fuum  nemini  denegandum 
cft  :  nam  alioqui  nullum  ius  cuiquam 
falvum  crits^Dcindc  etiamfiaSummaPo- 
teftatc  in  alium  id  ius  transfcrri  poiret 
(quod  non  poflTe  fatis  oftcndimus)non  vi- 
tarctur  tamen  idem  periculum.  Ab  homi^ 
lubus  cnim     homines  irctur ,  qugruni 


f  00   De  Im^erio  Summdvum 

nemo  eft  qui  falli  nequcat.  Vnicum crgdT 
hic  folatium  in  divina  eft  providentiL 
PmniuinquidcmhQminri  animospEVS 
in  potcftate  fua  habet  ^fedfpeciali  quo- 

P;ev.  2.i.i.  dammodo  ,  Cor  RegU  in  manH  Domini^ 
P  E  V  S  &  pcr  bonos  &:  pe^  malos  Rc- 
ges  opus  fuum  opcratur.  Interdum  tran- 
quilUtas  ,  interdum  tempeftas  Ecclefial 
tuilior.  Ncmpc  fi  piuseft  quilmperat, 
fi  diligcns  Icftor  facras  Scripturse,  fi  afti- 
duusin  prccibus,  fi  Ecclefi^s  Cathohc* 
rcvcrens,  fi  pcritos  attcnt^  audiens,  mul- 
tum  per  ilhim  proficit  veritas.  Sin  diftor- 
to  eftaut  corrupto  iudicio  ^peiusid  ip(i 
cedit,quamEcclcfia^.  Nam  ipfum  grave 
manet  iudicium  RegisEcclefi^e  ,  quiEc-. 
clefiam  inultam  non  finet.  Ecclefia  intc- 
rim  deftituta  adventitiohocauxilionor^ 
tamen  Ecclefiaefle  definitjimp  fi  faevirc 
etiam  Rex  volet ,  ab  ipfo  ducet  opes  ani- 

^pjl.  1^6 o  pjfif^^ye ferro  :  hoc  eft  quod  Auguftinus 
dixit.  Imperatores  cum  in  errore  fptntypro 
trrore  fm  cQntraveritatem  leges  dant^per 
gHasiufii  (jr  probantHr  coronantnr ,  fion^ 
faciendo  qnod  iUi  iuhent ,  qjtia  D  E  V  S 
^Advirfffs  prohibet.  Et  alibi  ;  Keges  cum  in  erron 

Crejcentium  f^yit  ^  pro  ipfo  errore  leges  contra  verita-^ 

Sit.y.cju  temfcrHnt  5  cum  in  veritate  fi4nt  ,  fmili" 
ter  contra  errorem  pro  ipfa  veritate  decer^^ 
mnt.  Ita  &  Ifgibus  malis  probantur  boni^ 


Fotepatumcircd  Sacra^  zot 

le(fibiis  bonis  emendantuy  mali.  Rex 
U abuchodonof^r  perverfns  legem  ftvam 
4edit ,  Ht  fimHUchrHm  adoraretur  :  idem 
€orreElHS  veram  ,  ne  D£VS  vernshlaf^ 
phemaretHr.  Mutationcs  religionum  & 
Rcgum  ingcnioetiam  ludaea  expcrtaefto 
Ricus  Achafi  patris  abolct  Ezechias  fiUus, 
ncpos  emsManaflcs  reftituit,  huius  iti- 
dcmncpos  loGasabolct,  Ncc  tamcniuiT 
Regum  umquam  in  controverfiam  tra- 
€l:um  cft.  Qmnipfa  (acraScripturarcli- 
gionis  inmclms  mutatae  la  idcm,  in  pc? 
ius  mutatae  culpam  Regibus  aflignat : 
quod  ab  Epifcopo  Elienfi  reil^his  verbis 
obfervatum  cft  :  Mntato  novi  Regis  ani^ 
Tno  ,  mufata  efi  femper  religionis  facies, 
eacfue  in  religione  mt4tatio  Regi  femper 
adfcribitnr,  ejHafifaSlHm  eins  ^nec  P onti^ 
fices  um^Ham  y  vel  prafiare  poterant  ut  fie^* 
ret  mutatio  in  melius  ,  vel  ne fieret  in  pe-^ 
iuSj  impedire*  Certe  vi  publicum  rcligio- 
nis  ufum  arripere  numquam  fubditis  li- 
cuit  :  Itaque  vetercs  Chriftiani  etiam 
vaHdifl[imi  cum  effent ,  cum  Senatores 
fraefidefque  habcrcnt  plurimos  fuae  fcn- 
'tcntiac ,  numquam  id  fibi  iutis  fumpfc- 
tunt. 

Sicut  autem  vcram  religionem  pnbli- 
co  iure  donarcj  ita  falfas  religiones  amo- 
iicndoaut  puniendo  tollerC  jfftSumm^ig: 


toi  De  Jmferio  Summarum 

poteftatis  5  &  quidem  folius ,  Malcdiccre 
DEO  IfraeHs  vetuir  Nabuchodonofor 
addita  graviffimi  fupplicij  comminatio- 
Tie,  Rex  Afa  idola  fuftulit  :  tantumdcm 
fecit  Ezechias ,  non  alio  iure  quam  Sum- 
mi  Imperij.  Nam  e  privatis  quidem  lo- 
cisremovereldola  tumJDomino  loci  ius 
cft  ,  tum  Domino  negligcnte  ^  Regi  ut 
fDomino  univerfali :  e  publico  autem  ea- 
dem  tollcre  folius  Summae  Poteftatis cft, 
aut  fi  eui  ilia  idofficij  delegavit.  Atque 
ita  interprctandalexDeutcr.  vn.vcrf/. 
^ltaria  eornm  diruite  ,  fiatuas  frangite, 
Ihc9$  fuccidite  ^  fcHlptilia  combnrite.  Vt 
Imperium  quidem  eius  rei  Summae  Po- 
teftati ,  prompta autem  Imperij  exfecutio 
fubditis  mandctur.  Auguftinus  cum  lo- 
Serm.(>.de  Q\im  exponens.  Cum  acceperitis /mquit^ 
^erLis  T^o-  pQteflatem  ,  hac  facite  :  nbi  non  efi  data 
^undum    ^^^^  poteBas  j  non  facimm  ;  ubi  data  efi, 
Matt':.  pricterrmttimtis.  Mnlti  pagani  ha» 

bem  abominationcs  iBas  in  fundis  fuis, 
numtjuid  accedimus  ac  confringimHS  ? prius 
enim  ut  idola  in  eotum  cordibus  confringa^ 
mus  ,  cfuando  &  ChriBiani  faiii  funt^ 
ipfi  aut  invitant  nos  ad  tam  bonum  opuSs 
autprdtvenihnt  nos.  Optimocrgo  iudicio 
Niccphorus  Abdam  Epifcopum  rcprc- 
hendit,  quodPerfarum  TTv^iiov  cvcrtcrit, 
q\xx  res  magt^o  malo  ccftlt;  Chriftuais» 


Potejldtum  circd  Sdcra.  20^ 

Paganorum  tcmpla  in  orbe  Romano  non 
ante  Conftantij  legemclaufa  funt,  quae 
cxftatin  utroquc  Codicc.  EtConcilium 
Elibcrtinum ,  fi  quis  idoUfregenit  &  ibi* 
dem  occifiis  fHerit  ^  cum  vetat  in  niimc- 
rum  recipi  Martyrum  ^quia  lcilicct ,  ne^ 
^He  in  Evangelio  rcrifiHm  fit  >  ne(jHe  ab 
^Apofl^olis  faBum  reperiatnr.  Ncque  ve- 
ro  tantum  Idololatricos  caetus  >  fed  & 
cos  qui  fuperftitioni  pravx  ,  aut  crrori 
publicc  perniciofo  opcram  darent  ,  auc 
qui  proterve  unitati  repudium  mififlent, 
Summo  Imperio  cohibitos  vidcmus.Huc 
rcfero  quod  Ezechias,Iofias,Afa,  lofa- 
phat  excelfa  diruerunt ,  quibus  rcligionis 
unitas  fcindebatur.  Ita  &  Chriftiani Im-», 
peratores  tum  haercticos ,  tum  fchifmati* 
coseaetus  vetuerunt  ^  Bafilicas  ipforum 
tradi  iulTerunt  Ecclcfise  CathoIic2e>haere- 
ticis  &  fchifmaticis  aditum  ad  honores 
pra^cluferunt  :  ctiam  cx  teftamento  ali- 
quid  adipifcendi  ius  abftulcrunt.  Quas 
orania  latc  contra  Donatiftas  defcndit 
Auguftinus.  Illa  enim  posnarum  gcnera, 
qusB  circa  facra  incxcufabilitcr  dclin- 
qucntibus  posnitcntias  tcmpusrclinque- 
rent  ,  vctus  Ecclefia  non  improbavit : 
Mortis  vero  fupplicium  adeo  Hlis  fxcu- 
|is  non  placuit  ,  ut  Idacius  &  Ithacius 
a  (^allis  Epifcopis  damnati  fint  ^  quod^.Z>.38tfJ 


Imferio  Summamm 

au£lorcs  fuiflenc ,  ut  in  Prifcillianiftas 
quofdam  gladio  animadvcrtcrcturi-  ut 
&  in  Qricnte  damnata  cft  Synodus  tota, 
Z4^mf  qusB  in  cxuftionem  Bogomyli  confen- 
ferat. 

4*  Intcrdum  tamenfalfaequoqucreligio- 
^.P,iii8«  p.j^  Impcratoribus  impunitac 

fuere.   ludaeis  certc  fuas  rcligionis  ufus 
numquam  vctitus  ,  dum  a  contcmpta 
Chriftianas  lcgis  3c  traduccndis  ad  fuan> 
fcdam  Chriftianis  abftincrent.  Conftan- 
tinus  initio  fuas  converfionis  nc  paganiai 
,^     quidcm  facra  prohibuit  :  quin  paganos 
rnaehum  fed^^^^^  Conlules  fecit ,  ut  notatPruden- 
advcrff^     tiusincarmincad  Symmachum5SicChri«* 
SjmmachH  ftiansE  icgis  vcritatcm  autvnitatem  vio- 
^nno  ctrater  \^^^^^  nuUis  minacibus  cdi£kis  terrucrc 
^^le^teZ-  ^^"^^^^^^^  &  Valcntianus  laudatiffimi 
tionext,      Principes^,  Quodqucmagisnotandum 
f4.D.7^$y  cft ,  non  tantum  impunitatcm  diffidenti- 
bus  fcdtis  pcrmifcrunt  Imperatores ,  fcd 
^fae^peleges  tulerunt  ,quibusc2etus  co- 
rum  ordinarentur.  ConftantinuSjCon- 
ftantius  Valcntianus ,  Valcns ,  &  poft  ho5 
Henorius&Arcadius  ludscorum  Archi- 
fynagogis  eadem  iura  tribuunt  ,  quas 
Chriftianorum  Epifcopis :  Sic  vctat}in  ip- 
forum  fedam  recipi  aliquos  primatibu* 
ipforum  reclamantibus   Thcodofius  j 
( j4nathem0itifmu  ftbjici  Ind^os  Helh^^ 


Poteflatum  cifta  Sacra. 

itiBas  frohibet  I nftiniams^N^ovel. i^6.} 
Idcm  vctans  ludaeorum  convcntibus  rc- 
eipi  qui  rcfurrcdioncm  ac  iudiciumnc- 
garcnt,aut  Angclos  D  E I  creaturam  nori 
aenofccrcnt  ,  lilato  errorc  a  fc  ait  re- 
purgari  ludseorum  gentcra.  Sic  Dona- 
tiftarum  Bafilicas  Maximinianiftis  cri- 
pucrunt  ProconfuIcSjquia  Maximiniaftas  O. 
Donatiftarum  Concilio  damnati  proba-- 
bantur. 

In  ipsaautcm  veraEcclclia  non  tan-  5* 
tumcircatotum  religionis  corpus/cdSc 
circa  partcs  fingulares  verfari  ius  atque 
officium  Summarum  Poteftatum  >  &  ra- 
tio  evincit  &  exempla.  Ratio,  quia  fieri 
non  potcft  ,ut  cui  ius  iSt  m  totum  ,  ei 
in  partcs  ius  non  fit*  Excmpla  quoque  ^^^^'^l'^^' 
inpromptuSerpentem  aMofcexcitatum  ^'o^rci*dius 
cvcrtitEzechiaSjUtglifccntifupcrftitioni^/f^  rheodo" 
occurrerct ,  codemquc  iurc  contra  Ni  /^^  ^^^^^ 
c^nae  Synodi  fecund^  dccrcta  Carolus  -^*^»!'.^*^^ 
Magnus  imagmes  adorarivctuit.   Pela-  Qhttt 
gium&Cieleftium  falfi  dogmatis  audo-  enimy^rca-^ 
res  edido  rcprcflerunt  Honorius  &  Ar-  ^tu^  -^.  i>; 
cadius.  Ita  &  nuper  Germanise  quidam  "^^^^j^p^^'^* 
Principes  Vbiquitario  dogmate  Ecclefias  /^^^'^^^^  /^^  ♦ 
fuas  y  alioqui  rcde  fatis  conftitutas ,  r%     p.  ^18. 
purgarunt.  AfriL^o. 

Cavendo  fchifmati  inutilcs  quseftio-  (J^ 
Hespraecidit  Conftantinus  {Sofomi  liLviji 


20^  De  Imperie  Summdrium 

eap.  11.  l.  nemo  Cleric.  D.  de  fHmmaTri'^ 
nit.  quod  utinam  imitcntur  quibus  Sum- 
malraperia  in  manu.  Vcrifllmum  enim 
quod  Thcoddfio  diccbat  Sidnim  ydiJpH'- 
tando  de  facris  accendi  tantum  eontentio'' 
4*^*Ai-     nes.  Hinc  Marcianus  dc  fide  Chrifliana 
difputarc  vctuit,  Sl  in  Codice  Theodo- 
fiano  titulusexftat  de  his  (jtd  dereligione 
contendnnt.  Eft  &  lex  Lconis  &  Anthc- 
mij  (  L.  qui  in  Mon.  C.de  EpifcQp. 
C leric.)  quar  monafteriis  egrcdicntes  ve- 
tat  de  rcligione  vel  dc  do€trina  difpu- 
tare.  Andronicus  quoquc  Impcrator  re- 
a  Immanif        divinarum  peritiffimus  ^  ,  Epifco- 
pos^  fubtiliusdifputantcs  deifto ,  Fater 
fw^/<?^      f/^,  inamnemabicdlurum  fc 
^  minatuseft,ni  tam  periculofis  fermoni- 

V^jrcnfem  bus  abftincrcnt.  Etiam  veraevoces ,  fed 
cimmlTTT  facris  Htcris  non  cxftarcnt  ,  ad 

Nte.  chron.  tempus  interdum  vctitac  ufurpari.  Ita 
dloartA^.x^.  Herachus  Imperator  tam  fingularem 
r  s>mguUre  quam  dupHccm  ^  in  Chrifto  Energiam 
Affervtt  '•^-^affcri  prohibuit  :  quod  nc  temerc  dam- 
^J]eu  t^^//,//n€mus,Bahhj/ munirenos  potcftauCto- 
$ttmv^m(^  ritas  ;  qui  pios  ait  multos  Trinitatis  & 
«TOTi^y.  oixaijiis  vocibus  abftinuifle,  ^c/A/^aW  ovof/A- 
f  Dejide.  f  ^TOy  hitlvm  ct  M^icnv  aTjTV4$  hk 

^i^iTou  T»  ©iict  j{ct(pJ» &  alibi  voccm  dytV- 
vyifm  dc  Patrc  ait  (naym^  u^luv  ,  ut  potc 
^  D.  ]€o.  ^  ^ci(ffif  KnifJLtLuj.  Mcletius  quoque 


Potejidtum  circa  Sacra.  i&^ 

Antiochiae  ad  tcmpus  aliquod  abftiniiit 
a  dogmacum  quseftionibus,  ea  tantum 
tradcns  quae  ad  morum  cmcndationem 
pertinerentjhanc  curam  ifti  praevorten- 
damratus.  Huc  &illudpertinet  quodin  Lii*7l 
Platonis  cftlegibus  ,nc  cui  (criptumali- 
quod  in  vulgus  cdcrc  liceat,  nili  conftitu* 
tis  in  hoc  iudicibus  approbatum» 

Scd  &  mores  Clericorum  prsefertim  ?• 
componcrc  lcgum  eft  opus*  Cascos  & 
claudosc  tcmplo^^cjicit  David^mundari 
Sacerdotcs  Ezechias  &  lofias  prqcipiunt:  JJ^^^c^ato 
Evagari  Epifcopos ,  alca  ludere , adfiftere  fundavttSit^ 
fpc(SacuHs  vetat  luftinianus  \  qui  &ahbi  lomon.fU  c 
maximam  habere  fe  ait  foUicitHdinem  cir-  *^^^*^^one 
ea  vera  D  E  I  dogmata  &  circa  Sace^do-  ^^^^'^^^^ 
tum  honeftatem.    Nec  immeritb  Plati-  2.,C^ron,ifi 
na  cxclamat  ,  utinam  noftris  temporibm  4.^^.10. 
Ludovice  viveres  :  indiget  nunc  Eccle"  Nov,6.c,ii. 
fa  tnis  Sanaifimis  inflitutis  ,  tnk  cen-  ^'^-Wio. 
r    ^  I»  Ore£.  4. 

lam  vcrb  in  illis  quoquc  definiendis 
quse  lege  divina  dcfinita  non  funt^ufas 
cflTc  Poteftatcs  Imperij  fui  iureres  aper- 
tiflimaeft:  ficieiuniumRexNinives  in- 
dixit :  Arcam  tranfportari  impcrat  Da- 
vid  :  quae  ad  ornacum  TempU  pcrtine- 
bant  ordinat  Salomon  ,  8c  poft  cum 
loas  idcmque  operam  dat  ne  pecu- 
tiU  facris  ufibus  deftinata  aliorfum  abeat: 


iol  1?^  Imperio  Summarum 

Huius  gcneris  eft  pars  maxima  Con/li- 
tutionum,qu2e  inThcodofiano  &Iufti- 
Hianco  Codice  &in  Novellis  &  inFran- 
cicis  Capitularibus  apparcnt.  Vt  dc  aeta- 
te  Epifcoporum,  Prcfbytcrorum^Diaco- 
niffarum ,  dc  Clcricorum  immunitatc  ac 
iudiciis,  infinitaquc  alia,  quss  taedio  fic 
rccenfere.  Efle  autcminiftislegibusmuU 
ta  extra  Canoncs  conftituta  ,  aut  Gano- 
nibus  addita  ,  &  lc£fcio  docct  &  fatctur 
Witakcrus.  ItaqueinTridcntina  quoquc 
Synodo  non  dubitavit  Rcx  Gallix  pcr 
oratores  fuos  cxponcre,  Reges  Chrifiia" 
nijftmos  ,  (ita  habent  A6ka)  multa  de  r<?- 
hhs  facris  exemplo  Conftantini^TheodoJij , 
Valentini^ni^  lHftiniani^&  aliorhm  Chri" 
ftianorHm  Imperatornm  edixi^e.plures  Ec-^ 
cleftafticas  leges  tnlijfe  ^  eafqne  anti^nis 
PontifcibHS  maximis  non  folnmnon  di^li^ 
tnijfe  ^fed  etiam  nonnHitos  interfna  decre^ 
ta  retHlijfe^fracipHos  illarHm  an^ores  Ca^ 
rolnm  Magnum  &  LHdovicnm  I X.  R^g^ 
Chrifiianifmos  Divornm  nomine  dignos 
cenfmfie  :  AntiHites  gaHia&  totnm  ordi^ 
fiem  EcclepafiicHm  ex  earnm  prdtfcriptcf 
pie  &  Chri^iane  Ecclejiam  G aUicam  te^ 
xijfe  &  gHbernaffe. 

Intcrcaveriflimura  cftplerumquc  Im- 
pcratores  in  lcgibus  fercndis  Canonum 
aut  vctcrum  aut  novorum  habuiflc  ratio- 

ncm; 


Poteflatum  circa  Sacra.  lo^ 

lacm  undc  illa orta  cft  icntcntia :  noH  dt-- 
digriantnr  leges  facros  Canones  imitari\ 
Dupliccm  enim  ufum  Lcgiflatori  pta:- 
ftancCanoncsin  rcbus  Icgcdcfinita  non 
dcfinifis.  Nara&peritorum  hominura 
confiliacontincnt ,  5c  oftendunt  gratam 
forc  fubditis  lcgcm  :  quod  ut  non  omni- 
Mo  adlegemrcftefcrcndam  ncccflariura, 
ita  fi obtmcri  poflit,apprimc  utilc  cft.  Ex- 
ftatluftiniani  Noveila,  quia  vim  Legem 
ehinere  inhctEscleJiafiicos  Canones^a  (jua" 
thor  Synodis^  Nicana ,  Conflantinofolitana 
J^,  Efhefina  Chalcedonenfij  expofi-^ 

tosant  CQnfirmatos:\x\)iConfirmatorHm  vo- 
cc  intclligi  par  eft  Canoncs  Conciliorum 
Provincialium,ut  Ancyrani,  Gangrcnfis, 
Antiochcni  &  Laodiccnfis,qui  toto  orbe 
recepti  proinde  i^  Catholicorum  Cano- 
num  Codice  contincbantur, 
.  Qupd  autem*^qu2Brunt  nonnulli ,  ha- 
bcatnc  Ecclefia  legiflativam  potcftatcm, 
id  €x  his  quarfupcrius  a  nobiscxplicata 
funt,facilcdiflblvitur.  Nam  lcgcdivina 
non  habct       vouo^Tiiv  niuTou  rm^  RoLcn'- 
htvoiy  &  Saccrdotum  non  cft  vof^  Kpctruv , 
yt  ahtc  citavimus ;  quare  quae  antclm- 
peratorcs  Chriftianos  in  Synodis  coa- 
fcri  pta  funt  ad  ordincm  aut  ornatum  fa- 
cicntia ,  leges  non  vocantur ,  fcd  CanoneSy 
habcntquc  aut  folam  confili)  vim,ut  in  hi$ 

O 


tto    De  Imperio  Summarum 

qux  fingiilos  magis  fpcdlanc,quamunii 
vcrfos,aut  obligant  pcr  modum  pacSti^vo- 
lcntcs  &  nolentcs  ctiam  pauciorcs  cx  nc- 
ceffitate  determinationi.^  ac  proindc  cx 
lege  nat urali ,  non  cx  hunrano  aliquo  Im - 
perio.  Ncquc  hxc  tamcn  obftanc,  qu6 
i^iiniis  facultas  aliqua  lcgiflativa  Ecclc- 
fiiSj  Paftoribus  ,Pre(bytcriSaaut  Synodis 
conccdipoflit  humanalegc.  Nam  fi  aliis 
caetibus  aut  collegiis  ,  quorum  utilitas 
neutiquam  cum  Ecclefia  comparanda  cft^ 
id  ius  tribui  poteft  a  Summa  Potcftatcy 
ut  cxpericntia  docui,  cur  non  &Ecclc- 
fiae ,  prasfertim  cum  nonobftat  ius  divi- 
num? 

Sed  duo  hic  obfcrvanda  funt.  Primum, 
iftamlcgiflationcm  ,quac  alijquamSum- 
mx  Poteftati  compctit ,  nihil  imminuerc 
dciure  Summa?  Poteftatis;quod  in  fcho- 
iis  dicunr,  cHmulative  daram  cenferi,  non 
pnvati^e  :  lusenim  fercndarum  Icgum, 
fivc  gcncralium  five  fpeeialiufn^Summa 
Poteftascommunicare  alteri  potcft,a 
abdicarcnon  poreft.  Deinde,legcsa  taU 
aliquo  cactu  datasrc  eindi  &corrjgi  pof» 
fc  a  Summa  Potcftatc,  fi  ita  rcscxigat: 
qma  non  poflimt  in  una  rcpublica  duo 
cflc  legiflatorcs  ae^quc  fummi  :  Ideoquc 
infcrior  fupcriori  parcrc debet.  Hinc  plc- 
rumquc  Yidcmus  in  ipfis  Synodorum 


fotef^dtum  circd  Sacra.  iit 

%onftitutionibus  alTcnfum  Summac  Potc- 

ftatis  cxprimi  his  wcihis: pracipiente  Rege-y  Cone.T^gfj 

decreto  gloriofi^fimi  frincifis  ^  confkitH^^'^^^'^' 

piijjimi  &  religiofijfimi  Domini  ,  Mnnuentc'' 

religiofijfimo  principe^  conftitHit  aHtdecre- 

Vit  concilinm. 

Objici  hic  potcft,quod  Rcgcs  nonnun- 
quam  fe  Canonibus  dcvind:os  affirmant; 
quodqueparercvctant  cdidlisfuis,  quac 
Canonibus  rcpugncnt.  Scd  hoc  ci  fimi- 
lc  cjl,  quod  fuis  fc  legibus  profitentur  vi- 
vcrc,  quodqucrefcripta  afe  contra  legcs 
impcraraobfervari  prohibcnt:iftiufmodi 
cnimprofcflioncs  non  ius  toiluntjfcdvo- 
luntatcm  declarant.  Sicutin  tcftamento 
prioriappofita  claufulapoftcriori  dcro- 
gans  cfficit  ne  pofterius  valeat  j  non  quia 
pofteriorimodo  tcftari  noniicuerittefta- 
tori.fcd  quia,  quae  fcripta  funtin  poftc- 
riori  ,  non  creduntur  pleno  libcroque 
cius  iudicio  comprobata.  Atquc  hinc  eft, 
qu®d  fi  claufulae  dcroganti  fpeciaUter  de- 
rogetur^valct ,  utpoftcrius  teftamentum, 
ita  &  poftcrior  conftitutio,  Fidis^  inquit  Lii.ufdai^ 
Cicero  ,  nHmqnam  effc  ol^fervatas  fan^io-^  ^^^^^fifi  ^.}^ 
nes  e^rum  legum ,  qH<t  abrogarentHr :  nam 
fi  id  ejfet  j  nnlla  fere  abrogari  foffet :  ne^ 
^ue  enim  nlla  eft'  j  ^une  nen  ipfa  fe  fepiat 
dijflcultate  ahrogationu.    Se^Lcum  lex 
ahrogatnr  s  iUnd  ipfmn  abragatur  ,  qn^ 

O  ij 


ziz  De  Irn^enoSummarum 

fjon  eam  abrogari  oforteat. 
ij»        Hinc  Balfamo  non  uno  loco  notat Jnt^ 
ddc^n.ic.  pcratores  nec  legibus  ncc  Canonibus 
^"^^'  fubjici,  ob  poteftatem,  inquitjCoelitus  da- 
tam:  &  cxemplum  afFcrt  infigne  Canonis 
XII.  Concilij  Chalccdonenfis ,  quo  fta- 
tuitur^^r  fi  cjHaCivitas  per  Imferiales  li^ 
teras  Afetropolis  notnen^  ac€£perit  y  foU 
titulo  jruatur  ,  ^  vertt  Metrefoli  ins  f  ri» 
flinum  integrum  maneat.  Oftcndit  enim 
poft  cum  Canonem  novas  Metropoles 
compluresab  Impcratoribus  crecJiasplc' 
K^v.X/,     piflimoiurc.  Quibusaddipotcft  luftinia- 
jnca  prima  inlliyrico  ablmpcratore  lu- 
ftiniano  donata  Archiepifcopali  iurc  >  ita 
ut  in  poftcrum  Thefralonicenfi  Archic- 
pifcopo  nullum  in  cam  Ecclcfiam  ius  fer- 
varctur.  Ele£tionibus  Epifcoporum  lu- 
ftinianus  modum  prasfcripfit  mucato  Ca- 
nonum  iure  j  &  ( ut  Tolecus  quoquc  no- 
^  tavit )  veteres  Canoncs  de  electione  l.Tpc 

cdidlo  Imperatoris  refcindebantur.  An- 
tiquiffimus  eft  Canon ,  ut  ftngHU  civita^ 
tes  fingulos  habeant  Epifcofos.  Excepti 
tamcn  funt  Impcratorum  legibus  Ifau- 
ropolitanus&  Tomenfis  Epifcopus,qui- 


^omenftot^  bus  prxter  fuam  civitatem  aliae  quoquc 
iUiAfHtt  "  ^o"^^""*^  i\xxii,  Illud  quoque  vim  Icgum 
Imperiahum  fiipra  Canones  manifeftc 
oftcndit^quodin  Chalcedonenfi  Synodo 


Potefldtum  circd  Sdcra.  zi$ 

^ofitum  jfcmperquc  obfcrvatum  cft :  W^r  C^?>.if . 

'm^^iitSv  mfeiKim  *f  Ttt|/^  uKoKis^im,  Quem 
Canoncm  Synodus in Trullo  repetit.Sed 
&  rcfciffos  emcndatofque  Canones  ab 
Imperatoribus  &Regibas,  idquciusip- 
fas  Synodos  eis  detuliflTc ,  fupra  quoquc 
deSynodis  cum  agcrcmus  >abundc  pro- 
batum  cft.* 

Imo  (  quod  magis  mirandum  eft)ctiam  14* 
cos  Canones,  qui  in  Apoftolorum  litc- 
risreperiuntur,  apparet  noncflc  pcrpc- 
cuo  obfcrvatos  :  quia  fcilicet  non  tam 
divinae  legis  expofitioncm,  quam  confi- 
lium  illis  temporibus  accommodatum 
continere  credebantur.  Talis  eftCanon 
ad  Timothcum  ,  ne  viofpv^©-  Epifcopus  i^^^/-;  *- 
fiat  :  quem  renovavit  Laodicena  Syno- 
dus.  Egreffi  tamen  funt  hunc  Canonem 
in  eleaione  Ncdarij  Theodofius,,&  in 
cleitione  Ambrofij  Valentinianus.  Talis 
cft  &  illc  Canon,  nc  in  Diaconiflam  eli-  i.r//w.  ^.^. 
gatur  vidu4  minor  annis  Jexa^inta:quod  CoJ, 
&Theodofius  lege  lataconftituit.  lufti-  T^^od.den^ 
nianus  tamen quadragcnariam  cligi 
niifit.  ia^^j!'^''' 

Illud  quoque non  obfervatu indignum;  15. 
RegcsHcbrxosfadaquaedam  abipsadi- 
vina  legc  quafi  exccpifle:Nam  cum  lex  ef-  Levit.j.io: 
fet,ne  quis  ImpuratHS  Fafcha  mandnsaret:  0ti/  * 

O  iij 


21/1.    De  Imperio  Summarum 

k.Chr$9f.  Ezcchias,  tamen  fufis  ad  D  E  V  M  prcci* 
Levi  ^^^^ '  conceffit  adhuc  immundis  de  facro 
2.  cffron.  i^.vefci.  Item,  lexeratjUtiugularcntur  pe- 
34,^30.17.  cudcs  per  Sacerdotes ,  attamen  bis  fub 
Ezechii  Levitae,  ob  pcnuriam  Saccrdo- 
tum 3  huic  Saccrdotali  officio  admori  rc-« 
periuntur :  Non  quod  Rcgcs  quemquam 
divinsc  lcgis  vinculo  foivcrint  (id  cniin 
homini  ncfas  )  fed  quod  xctr  imdum^ 
optimam  divini  humanique  iuris  intcr- 
pretem,  declaravcrint  legem  divinam  tali 
rerum  conftitutionc  ex  D  E I  ipfius  men- 
tc  non  obligarc  :  TaHs  enim  declaratiOf 
ficiit  infadlisprivatis,  &  moramnonfc-» 
rentibus,a  privatis  hominibusficri  folet, 
(  quomodo  David  eiufque  comites  In^ 
terpretati  funt  lcgcm,  quac folis  Sacerdo- 
tibus  concedit  panes  propofitionis  cde- 
rc,in  fummafame  vim  non  haberc  obli- 
gandi)itain  fa€tis  publicis,aut  ctiam  pri- 
vatis  moramfcrentibus  ,i  SummaPotc- 
ftate,ut  divini  iuris  vindicc  atquccufto-ii 
dc  >  dc  piorum  atque  fapicntum  confifio 
facienda  eft.  Qub  &  iilud  rcfero ,  qubci 
Machabaicis  temporibus  pro  lcgc  ftatu-n 
tum  eft ,  pugnarc  in  hoft«m  Sabbato  li- 
ccre. 


Poteftdtum  circd  Sacra.  2// 


C  APVT  IX. 

De  lurifdiBione  circaSacra. 

SVMMARIVM. 

I. ,  lurifdiEHonem  circa  fftcra  SummdtPQ'' 
tefiati  compet^re.  2.  Eit4S  effeiia  exem-' 
flis  decUrantur^  3.  Natnraliter  Pa^ 
ftorihus  non  competere  iHrifdiBionem 
freprie  di^am.  4.  Competere  tamen 
itire  pojitivo  apud  Gentes  ^uafdam. 

Explicantur  atlns  Paftorales  luris 
divini  j  cjui  ad  I HrifdiSHonem  videntur 
accederci  ^  tamen  a  InrifdiUione  pro^ 
prie  diEla  diftinguuntHr,  ac  primo  vir^ 
ga  ApoFtolica.  6.  Deinde  nfns  cla- 
vinm.  7.  Prafcriptio  operum  Poeni^ 
tentia per  modHm  direHionis  aut  fuafio^ 
nis.  8.  Non  exhibitio  S acrament^'- 
Yum.  5.  Ecclefia  aclHS  explicantur 
IhHs  divini  ,  cjui  videntur  ad  lurifdi'^ 
Bionem  aGcedere,(fr  tamen  ah  ea  diftin- 
gHuntur.  Et  primhm  feparatio  a  Pa- 
ftore  &  fratre  inordinate  fe  gerente. 
10.  SxplicantHr  aclus  Canonici  aCii- 
hus  divini  luris  fuperadditi  :  ,ab 

O  iiij 


De  iMperio  Sutnmarum 

ijfdem  diftingHmtnr.  n.  lurifdiCli^ 
ex  lure  fofitivo  f  aU^rihHS  concejfaex^ 
-plicatnr  exempHSj  c^T  primum  circa  ne^ 
gotium  Religionis.  ii.  Deinde  ex  con^ 
fenfn  partinm*  15,  Toftremo  ex  dele-^ 
gatione*  14.  De  hnius  iHrifdiEHenis 
efficacia.  15.  lud^eis  Jimilem  cfnan^ 
dam  lurifdiBionem  concejfam.  16,  Ac* 
cejforia  excommunicationis.  ij.OfteU'» 
ditur  omnem  Paftoralem  lurifdiBionem 
proprie  di6lam  a  Summis  PoteFtatibus 
emanare.  18.  Qu^atenus  aUus  Pafto^ 
fum  fufra  diUi  circa  Summo  Imperio 
utentem  verfentHr.&  primo  de  Clavinm 
ufn.  19.  Hoc  colere  male  defendi  fem 
ditiofas  conciones  ^ua  ex  facris  Lite^ 
ris  refeliyntur  ^  cum  objeBionum  folU'^ 
tione.  20.  AtUus  mere  Canonici  3  aut 
ex  lege  pofitiva  venientes  ,  qu/itenus 
ufurpari  pofsint  circa  fummum  impe^ 
rantem  ,  ^  oftenditur  circa  invitum 
ufurpari  non  pofe.  21.  QMomodo  tali 
cafu  pofsit  Paftdr  fua  confcientia  fatis-^ 
facere.  22.  Quod  ius  fitSummarum 
Poteftatum  circa pradiSlos  acfus  Pafto-^ 
rum  Ecclefiarum  \  id  eFt  y  circa  exer^ 
citium  Claviumy  a^us  CanonicoSj  & 
aStus  luris  pofitivi.  23.  Origo  Intris 
intereedendi  mandatorum  Peenalium 
eofjtra  cenfnras ,  appelUtionis  ab  nfu. 


Totejlatumcircd  Sdcrd.  ztf 

24..  Appellationes  Ecclefiafticas  a  Snm* 
ma  Poteflatedependere.  i^.Modiexer^ 
€end(tftiprema  cognitionis  per  fe  &  per 
alios,  cnm  exemplis,  16.  Summas  Pote^ 
ftates  difpenfare  a  poenis  Canonicis  ant 
Legaliytis.  27,  Ad  eognitionemSHm^ 
ma  Poteftatis  pertinere  an  quis  infte  rAT- 
commmicetnr. 

LEgislationi  lurifdidio coliar- 
rct  tanto  nexu  ,  ut  in  fummo  gradu 
alterafine  altera  cfTc  non  poffit.  Quarc 
li  fumma  Legillatio  dcfacrisfub  DEO 
Potcftati  fupcreminenti  competit^fequi- 
tur  cidem  &  iurifdidionem  compctere. 
Eft  autem  iurifdidtio  partim  civilis , par- 
tim  criminalis.  Civilis  iurifdicSlionisfuit, 
quod  fedes  Epifcopalis  Antiochcna  Pau- 
lo  Samofateno  abiudicata  &  ablata  eft. 
Criminalis  ex  parte  potiori  gladius  di- 
citur.  Non  frHftra  gladinm  gerit  pote-  Rom.i^^ 
ftas  ^fed  vindex  eftin  omnes  male  agentes: 
crgoctiam  in  eos,qui  circa  facra  delin- 
quunt. 

Huius  fuit  ,  quod  &  Nabuchodo-  H 
nofor  Rcx  mcmbratim  laniari  curavic 
cos  j  qui  in  vcrum  DE  VM  contume- 
liofi  eflent :  quod  Sacerdotes  Idoiolatras 
ma£tari  iuffitlofias:  Iurifdi(3:ioniscnim 
cft  rclegare  e  loco  fivc  in  locum.  Sic 


AiS   De  I mperh  Summdrum 

Abiatharum  Sacerdotem  in  agrum  quen- 
dam  relegavic  Salomo  ,  finc  ullo  conci- 
liojUt  rede  ab  Elienfi  notatum  eft,  ob 
perduellionis  fanc  crimen;  fcd  non  mi- 
nus  iure  eum  puniturus,  fi  in  facrasle- 
ges  deliquifTct  ,  quemadmodum  Chri- 
ftiani  Imperatores  Arium  ,  Neftoriura, 
aliofque  hsereticos  exiliocoercuerc.  lu- 
rifdi^tionem  ab  Artaxerxc  Efdras  ei- 
^^*  que  adjundi  primores  acccperant  :  qua 
iifi  ludaeos  contumaccs  bonorum  publi- 
catione&  eie€tionc  c  caetu  publicopu- 
nierunr  ;  quod  ipfum  eft  in  EvangcUo 
i/7Tt(rmidlyif)PV  miuv  ;  Vt  cnim  Efdras  Pcr- 
Regis  concefTu  omnimodam  iurifdi- 
^ionemjitapopuli  Romani ,  pofteaquc 
Imperatorum  permifTu  ,  hanc  iurifdi- 
£tionis  partcm  retinuit  luda^orum  Sy- 
nedrium  cum  vinciendi  flagcllandiquc 
iure.  Docenc  nos  Hcbra^orum  magiftri 
trcs  fuiffe  gradus  hjTroavDiiyiyU^  ,  quo- 
rum  primus  dicicur  ^«i^^^tca  pocna  afFc- 
£i;um  feorfim  in  Synagoga  ftarc  iuftiim 
loco  ignobiUore ,  ahcr  Q^p|'  cui  id  ef- 
fct  irrogatum,  cum  nefasfuifTc  inSyna- 
goga  confpici  >  ncquc  operl  eius  ad 
ullam  rem  cxtcros  ufos  ;  ncque  datum 
ci  quidquam  ,nifi  quo  tcnuifllmc  vitara 
fuftcntarer.  Terrius  gradus  Chaldaico 
yocabulo  j<;iJ<Dt£^  appcllatur ,  ei  pro- 


Potejldtum  circdSdcra.  zi^ 

prius  ,  qui  cx  lege  Mofis  mortem  me- 
"ruifret  5  led  fublata  capitaliuai  ludicio- 
rum  poteftate  ,  nequiret  intcrfici  :  eius 
contadtum  atquc  commcrcium  defugiC' 
fe  omncs.    Non  alio  refcrcndum  mihi 
vidcrur  illud  in  lohanniscpiftola, eV.^»-  Rpifi.yverf. 
ffta^  i/cjSotAAg/r,  quodDiotrephcs  facicbar, 
(pthoisf/sorXcvv  fcilicet  ,  &  Imperium  ali- 
quod  in  Ecclefia  fibi  vindicans.  Non 
longe  ab  hac  poena  amKrauuyt^ytaL^  abit 
illud  Romanis  legibus  coenitum  ,  foro  '-^^^'^'^. 
mtcrdicere  ,  &  vctarc  ,  ne  quis  m  Ar-^^^^^^  5^ 
chio  aut  grammatophilacio  fedeat  ;  ^  folent.tbid. 

(TtwaS^pU  il^ytiv  y  in  legc  vcteris  muni-  iultff.dede^^ 
cipij.  lurifdidionis  ctiam  eft  jabdicare^^':"^^''''- 
quemquam  a  Sacerdotali  officio:quod»  '^^' 
jrcHdis  interim  alimcntis  ,  in  Saccrdo- 
tes  fehifmaticos  conftituit  lofias.  Sic 
Thcodofius  ,  fic  Honorius  ,  fic  Arca-  TkeodJib^u 
dms,  fic  Thcodoricus  ,  fic  Otthones  j'**?-^^- 
de  deponcndis  aut  rcftituendis  Epifco- 
pis  ius  dixerc.   Minatur  Epifcopis  con- 
tumacibus  Conftantinus  ,  futurum  uc 
coerccantur.   At  quomodo  ?        ^  tS 
^p/mvy©-  <fi  StK,inquit,  T^TiV/ye/^?  «^sp. 

Notandum  enim,  non  tantumeic- 
^ionem  ab  co  muncre,  quod  cx  Sum- 
xnx  Poteftatis  Imperio  fluat,  fcd  abaliis 
quibufcumque  officiis  ad  ius  gladijper- 
tinetc.  Hinc  itkxci  Roxuanas  poeaas  cft,  D  LMorU. 


'^20   T^e  Imperio  Summarum 

ndvocationibus  inrerdicere  in  pcrpc- 
icuumvel  ad  tempus^vel  ne  quis  certis 
perfonis  adfit  nc  inftrumenta  formetf 
nc  libellos  concipiat  j  nc  teftationes  con- 
Hgnet  y  ne  tcftamenta  ordinet,  vel  fcri- 
bat ,  vel  fignet  5  nc  quis  negotiis  publi- 
cis  interveniat  5  nc  quis  negotietur,  nc 
quis  vcftigaliaconducat.  Infamiae  quo- 
quc  irrogatio  pars  cft  gladij  5  & ,  quod 
infamia  minus  eft ,  notatio  *,  qu«  pars 
animadverfionis  apud  Romanos  Cen- 
forpmcrat  propria.  Cenforis  iHdiciumy 
inqmt  Marcus  Tullius  ^  nihil  fere  dam'' 
vato  adfert  prater  rHborem.  Ita^jHe  nt 
emnis  ea  ludicatio  verfatur  tantum  in 
nomina  ^  animadverjio  illa  ignominia  di^ 
Baefi.  Militaribus  quoquc  poenisigno- 
miniam  annumerat  Feftus  Pompejus. 
Gftcnfum  ergo  eft  ,  iurifdi(5lionem  de 
facris  eompetcrc  Summis^  Potcftatibus, 
utpote  Impcrijlatcfumptipartcm.Quod 
ipfum  cgrcgie  iam  olim  notavit  Cano- 
num peritiflimus  Balfamo  ad  Can.XI  I. 
Synodi  Antiochcnae.  Verba  funt',  quia 
ftatutum  cft  ,  nullum  pcr  alium  iniu- 
ria  afficicndum  ,  ipfe  Patriarcha  ab  Im- 
pcratore  ,  qui  Ecclefiac  habet  potcfta- 
tis  fcientiam  ,  iudicabitur  forte  ut  fa- 
crilcgus  ,  vel  malc  de  fidc  fcntiens,  vcl 
alicuius  criminis  rcus,  Hoc  cnim  iudi- 


Potejldtum  circd  Sacra.  zit 

cialitcr  adum  vidimus  divcrfis  tempo- 
.ribus. 

Vidcamus,  niim  ccqua  iurifdi£lio  com- 
pctat  facrorum  adminiftris  ,  omni  lcge 
humana  fepofita  5  deinde  vifuri ,  quid 
iilis  cx  lege  humana  accedat.  Naturali- 
ter  Saccrdotibus  nuUa  iurifdidio  ,  hoc 
eft ,  iudicium  nulkim  coa£tivum  five  Im- 
pcrativum  compctit :  quia  tota  illa  fun- 
diio  nihil  tale  fuaptc  natura  inckidit. 
Vadc  Ariftotelesj  tbc/^  /CftV  tnfov  77  P^li^JfS.^ 
Tui  TvoKiTiyJi^  ^fX^^  ^iiov  j  cft  cnim  7n>Km'-  ^^^' 
K6dv  dpx^v  iurifdidio  ,  quac  ex  Suramac 
Potcftatis  iurifdi6tionc  fluit  atque  ema- 
nat. 

Quarc  ctfi  qui  inprimaevo  ftatulcgis 
naturahs  Saccrdotes  iurifdidioncm  ha- 
bucrunt,  cam  non  habucrunt  ut  Sacer- 
dotcs  ,  fed  ut  magiftratus :  nam  ctiam, 
cum  non  fuit  pcnes  Summam  Potefta- 
tem  Saccrdotium, vix  tamenSaccrdotcs 
finelmperio.  Hinc  C&hen  communc  Sa- 
ccrdotibus  8c  magiftratibus  nomen,man- 
fitque  is  mox  plurimas  apud  gcntes.Nara 
DruidfiB  apud  Gailos  gentis  nobiliflimae, 
&inEpiro  Saccrdotes  &  opibus  &  gc- 
xiere  fplcndidifllmi,  Hcrodoto  teftc  :  &C 
apud  Cappadoccs,  Strabonc  Cappado- 
ce  audorc ,  Sacerdotij  dignitas  rcgali 
prgxima  ,  ac  fcrme  codcm  cx  gencrc 


22Z    De  Imperio  Semmarum 

Saccrdotes  &  regcs  :  apud  Germanos^ 
vcccres  ,  ncque  animadvcrterc  ,  neque 
vincire  ,  njcquc  vcrbcrarc  quidem  nifi 
Sacerdotibus  pcrmilTum  ,  ut  apud  Ta- 
cicum  eft.  Princcps  Arcopagitiei  Sena- 
rus  Achenis  Sacerdos  j  &  apud  Roma- 
nos  Pontificom  Impcrio  legimusVcfta- 
lcs  fub  tcrram  defoflas  ,  auc  flagris  ad- 
monicas  ,  flamines  flamimo  abirciuflbs, 
aut  mulcam  iplis  di<ftam  jquare  ^quod 
in  Senatit  dixic  Lcnculus  ,  Foritifices  y^- 
'  ligionis  tjfe  iiddices  vCavocc  non  peritiac 
tancum,fed  &  Potcftatis  iudicium  figni- 
ficavit-  Lcx  veib  Mofaica  plane  Sacer- 
dotibus  5  &  in  primis  S^icerdoti  maxi- 
mo ,  ut  cximiam  dignicacem  ita  &  iurif- 
didioncm  contulit,  Sub  fumma  tamen 
potcftacc  ,  five  is  Rex  eflet  5  five  con- 
vencus  publicus ,  planequc ,  ubi  nec  Rex 
crat  confticutus,  nec  ludcx  ,fummus  Sa- 
cerdos,  aut  civium  ac  magiftracuum  prae- 
ftanciflimus  ,  principatum  gerebat  ,  uc 
Heli  5  &  poftea  Afmonci.  Prsecipuam 
apud  ludacos  fuiffe  nobilitaccm  Sacer- 
docalem  :  &  lofephus  &  Philo  notant. 
Magifttacum  g^fliflc  Saccrdotes  vel  fl- 
lud  unum  arguit ,  quod  tmrti  addicitnr 
ijiii  Sacerdotis  imperio  non  parnerit ,  qua 
lege  Saccrdos  fummus  fummo  iudici 
a?quacur.  Ncquc  vcrb  dc  iacris  tantum. 


Potefldtum  circa  Sacra.  223 

fcd  &c  piofanis  dc  rebus  lus  dixere  ,  ut- 

potclegis  totius  optimi  intcrprctcs.non 

divisi  co  ccmporc  iuris  divini  humani- 

quc  prudcntia.   Hinc  ad  illos  noa  mu  Dcnt.ijx 

nns  quam  ad  fummurn  ludiccm  relatia 

fada  de  csedibus ,  ac  vulncribus ,  &  om* 

nc  gcnus  controverfiis.    Et  apud  Ezc-  --  ^^ 

phielcm  loquitur  DE  VS  de  Sacerdori* 

}^]XS\in  lit€  jfdhHni  ipfi ut  iHMeerjt  fecHh^  ^^/-^^-^^t- 

dkm  iMclicia  mea  ;  ut  vcriflime  lofephus 

dixcrit ,  Sacerdotes  i»ff^e^ores  dmnihm 

C9ntroverfi^irpim  iudices  j  cfr  damnahi*-^*^^*^ 
tiHm  pnnitores  lege  cenfiitutos  :  &  in  cx- 
plicatione  Deureronomij ;  Pontifex  in^ 
quit,  &  Senarores  >  quse  iufta  pronun- 
tienr^  HincPhilo  Mofcm  inducens  pro 
jrribunaU  fedentem  ,  aiwiS^f  Jjov ,  inquir, 
UfUfi  at  in  Evangclica  lcge  cum  nullum  ^^^^^'^ n 
Paftoribus  Dominatum  fivc  Imperium  ^^^^ 
Chriftus  dedcrit,ncIurifdi£lioncm  qui- 
dem  dedit ,  hoc  eft ,  dya.j'}(^<nKLui  SiK^oyift^ 
Wficv,  quae  gcnuina  cft  Latmsevocisfigni* 
ficatio. 

"  Vidcamus  ramcn  ecquae  fint  axSioncs  $1 
aut  Paftorum  aut  Ecclefiae  ipfius  ,  quas 
lurifdidionis  aliquamhabeant  fpccicm, 
ac  proindc  fimili-tudine  quadam  in  cius 
nominis  appcllationcm  vcniant.  Eas  au- 
tem  hic  confidcramus  a(5liones,  quaslcgi 


iA^   De  Imperio  Summarufn 

humansc  five  arbitrio  Summac  Potcftii- 
tis  nihil  debcnt.  Ad  lurifdidionem  ergb 
vidctur  accedcre  virga  illa,  cum  qua  vcn- 
turum  (e  Paulus  Corinthiis  minatur.  Cu- 
ius  opus  cft  ,  ut  Apoftolicis  vcrbis  uta- 

10.^.13.2..    ^csJcJ,»  (piiJ^^  :  quas  omnia  prodigiofani 
quamdam  puniendi  virtutem  fignificant^ 
'ji^.^.xj.  intcrfc£ti  funt  Ananias  &  Saphira, 

i.r#w.i.io.  caecitatc  pcrcufTus  Elymas,  Satanae  tra- 
^iOrj.  Jiti  Hycmaeus  &  Alcxander  ,  &  faci- 
norofus  illc  Corinthius.  Plane  illud/r^- 
dere  SatanA  mirificae  fuit  virtutis  ,  quas 
corpori  tormcntum  inflexit  >  quale  & 
olim  Saul  poft  dcfcdtioncm  a  D  E  O  fen- 
fcrat ,  ut  interpretantur  Chryfoftomus, 
Hicronymus ,  AmbrofiuSjThcodorctus, 
Sedulius  5  Occumcnius  jThcophyladus, 
Pacianus.  Omninbcertiflimum  cft,  tcm-» 
porc,quo  tcrrcnacPotcftatcs  iuspunicn- 
di  fibi  conccflum  ad  purgandam  tuen- 
^amquc  Ecclcfiam  non  cxercebant , 
D  E  V  M  ipfum,  quod  terrcni  auxilij  dee-» 
ratjcoelefti  auxilio  fupplcviflc.  Hincfa-  . 
dtum,  ut  apud  Gorinthios  profanato  coc- 
nae  Dominicac  Myfterio  ,  multi  dgrota^ 
rent,  multi  oceumberent.  Quin  tanto  poft 
tempore  narrat  Cyprianus  ,  &  baptifa- 
toscaruiflc  immundo  fpiritu,qub  antca 

mpvc- 


Pore^atum  circa  Sacra.  z  zj 

kiovcbantur5&  (  fi  poftrnodiim  pcccare 
ccrpiircnt  )  rpiricu  immundo  redeunte 
qualFatos  :  ut  mamfejlum  J?i  ^inqmt  yc/ia^  ^p^^  7f* 
iolum  in  haptifmo  fide  credcntes  exclndi  \  fi 
fidcs  foftmodum  defecmt^regrcdi,  S  cd  quem- 
admodum  manna  plucrc  dcfticit  populo 
in  tcrrampromiflampcrducftoj  ita,  poft- 
quam  Imperatorcspatrocinium  Ecclcfiae 
fufceperuut,  cporum  officium  erat  eos 
puniic,  qui  foris  aut  intus  Ecclcfiam  pcr- 
curbarent  ,  divina  illa  pocnarum  gcncra 
conquieverunt.  Ad  rcm  ut  veniamus^  illa 
divina  ultionis  diftridio  proprie  divina 
erat  lui ifdidio  ,  non  horainum ,  quia  to« 
tum  opus  crat  D  £  I ,  non  Apoft©ii:  fcd 
D  E  V  S,  quo  Evangclici  prcconii  vciica- 
tcm  faGcrettcftatiorem,  ficut  ad  Apofto- 
lorum  preccs,  aut  praffentiam,atque  con-» 
ta£i:um  morbos  fanabat ^  migrare  cogebac 
dasraones :  ita  ad  corumdem  imprecatio^ 
ncm  hommcs,  autraorbis  vexari,  aut  a 
dasmonibusarripi  impcrabat.Nequcplus 
in  hominibus  Satanat  mancipandis  pra:- 
ftitic  PauluSjquara  in  claudo  fanando  Pe-  j. 
trus  &  lohanncs,  qui  ncgant  fe  quicquam 
fccifleie/y^/yi/otV^  jCociufque  operiseffi- 
cicnciam  D  E  O  cranfcribunt.  Quin  ad 
Ecclefix  quoque  preccs  fimilia  irx  fux 
figna  D  E  V  S  faepifl[irae  oftcndcbar.  Idcb 
culpantur  Corinthii,  quodnon  ferib  do-  xX^r. 


22 S  De  Imperio  Sumfnarum 

Iticrint  j  Yt  fcilicet  inccftuofus  illc  e  me- 
dioipforum  tollerccur,  Neque  alibper- 
tinere  illud  videtur  ad  Galacasnon  impe- 

CaU  i.  n.    r^^^^is  fed  opcantis  Apoftoli ,  /^timm  CX'* 
fcindantur ,  qui  yes  pmurhant. 
(j^  In  perpetuo  autem  Paftorum  officio 

cffigicm  quamdam  habct  Iurifdi6tionis 
ufusclavium.  Ica,aU(aorc  Chrifto  ,  ap- 
pellatut  ca  quae  fic  fingulis,  promiffionum 
&  comminacionum  Evangclicarum  ap- 
plicacio.  Qnxvcrb  proportiocft  legifla- 
tionisad  iuriidi(3:ioncm,cadem  praedica- 
tionisad  ufumclavium.  Quarequafigu- 
ra  prsedicacio  Evangclii  vocatur  Legipa-^ 
//^,eaufus  clavium  Iurifdi&io  appella^ 
tur.  Supra  commonftracum  eft  ,  Chri- 
ftum ,  uc  legcm  folum  ,  ita  jus  folum  in 
animos  dicere  ,  non  tantum  in  finc  faeculi 
fercndodcfinitivam  fententiam,fcd  intc- 
rim  quoque  retinendo  aut  rmtttendo  pcc^ 

H$Ud$4c\  hcata.  Solus  ille^  inquit ,  Hilar.  Diaconus, 

^.Cor.j,     peccat4  admittit ^  (jui  folus  fro  pe):catis 

firis  mortuus  eji.  Icem,  nemo  toUit  peccata 
mundi  ,  nifi  Solus  DEVSy  qui  efi  agnus 
tolLens  peccata  mundi.    VerijQfime  crgb 

Pi.^  J.iS.  Lombardus,  Sacerdotibus  trihuit  DEP^S 
peteflatem  fohendi  cr  Itg^ndi  ^  id  f/?,  ofien' 
dendi  homines  folutos  <vel  ligatos.  ^  moxj 
in  fohendis  ergh  cnlpis  yel  retinendis  it4 
^peratnr  S^cerdos  MHangelicus^  Cr  iudic4ty 


Totepdtum  clrca  Sdcral  it^ 

ficut  oUm  iegalis  in  iUis  qui  contamindti  erant 
lc^Ya^fis  pcccatumjfgnat.  Acqtic  icaCy-  Eftfl.i^. 
prianus,  cum  Sacerdocem  yicc  Chriftt  Itt- 
dicem  iixic,intclligendus  eft  hoc  voluiflc 
quod  Paulus  cum  dixiCj  fro  Chrtfto  Uga-^ 
ttone  fungimur  :  nerape  ^  quia  ludicium 
Chrifti  Sacerdos  annunciec.  Icaque  ille 
ipfc  Cyprianus  alibi?  non  quafi  k  nohis  y 
inquit  ,  remijiionem  peccatorum  confequan'' 
tur  ffcd  ut  per  nos  ad  intelitgenttam  delich- 
rum  fuorum  conrertantur  y  eum  quo  con- 
fcncic  Ambrofius  :  Sacerdos  qmdem  ^  in-  sfiritu 
quiens ,  officium  cxhiktyfed  nullius  pf^^^ft^- fa»do  ub,  j.' 
iisiuraexercet.  Auguftinus  quoquej         c,  adver^ 
niftrandtm  &  dt^enfandumnjcrbum  acSa- fusLicBetii. 
cramenta  aliquideft :  (  Paftor  )  ad  mandan- ^f^'h^*$^r 
dumautem      iuftificandum  non  t^  aliquid: 
ijuia  hoc  non  operatur  in  interiore  hemine^niji 
ferquem  creattts  eft  totushomo^  &  ^ui  DEVS 
tnanensfa&us  efihemo.  &  clariffimc  Hic- 
ronymus  :  quomodo  Sacerdos  leprofummun"  j^j^^fffj 
dumrvelimmundum  facit  ^fic  Epifcopus  ^el  ' 
Prcfhyter  aUigat  'vel  foluit.  Sc  alibi  ;  hunc 
locum  quidam  non  intelligentes  aliqutd  fu^ 
munt  de  fupercilio  Pharif^orHmyUtdamnare 
innoxiosy  yel  foluere  (e  putent  noxios^  quum 
apud DEyM  non fententia Sacerdotum^fed 
rcorum  yita  qudratur.  Quo  loco  oftendit, 
ubi  is ,  qui  clave  ucitar ,  in  iure  auc  fa- 
errac ,  nuUum  eflTe  clavis  cffcdlam. 


zii  DelmperioSUmmdrunt 

Vtft  A.V,  Qi^niin  fencentiam  exftai  egicgia  Ni- 
^oo  Jcr$ft4.  ^^^^^  Eucliftium  Epiftola  de  iniufta 
excomraunicatione.Contrarium  in  I  urif- 
didione  evenit.  Ibi namque  cciamj  quod 
ludex  errans  pronunciavk,  ob  audori^ 
tatem  jusdiccncisjin  rem  judicatam  abic. 
Sicutcrgb  praccojus  non  dicit  ^quifen- 
ttnriam  redeaut  mcndose  enunciac:ica 
&  Paftod  iniftoclavium  ufu  lurifdidio 
nifi  duAlf0^  cribuinequic. 
7»  Vfui  clavium  coliacrcc  prscfcripcio  ope- 
rum posnicentiac ,  quae  fi  in  gencre  fiac ,  uc 
€um  Bapciftes  ludaeos  afracur  i mmcmii 
^i^fm  ^iQv  i^MwoloL^y  &  cum  Danicl  Re- 
^cm  ypcccata  tua  per  mifcricordUm  ahum» 
fei  aut  fi  in  fpccic  ea  indiccc,  qualis  eft 
damni  dati  refticucio  ,  &  manifcfti  faci- 
noris  manifefta  dcceftacio  ,  ad  legis  an- 
nunciacioncm,non  ad  lurifdidionem  per- 
tincc.  Sin  verb  idin  fpecie  praefcribicur^ 
quod  lex  divina  in  fpecie  non  definic,  tunl 
lioc  omne,  non  ad  lurifdidionem  ,  fed 
ad  Camilium  referri  dcbct ,  quo  nominc 
abantiquis  eciam  feripcoribus  faepiffime 
appcllacur.  Quarc  ficut  Philofophi ,  rac- 
dicij  lurifconfulci ,  amici  eciam  confilium 
praebcnces  ,  jus  proprie  non  dicunt^ 
eciamfi  f«pe  eft  cjufmodi  confihum^ 
<|uod  fine  gravi  culpa  fpcrni  nequeac : 
ica  nee  jusdicit  Paftor  animo  falubxe 


Potepatum  chca  Sacral  z  zj 

'fonfilinm  prxbens. 

Anncxum  prxterea  eft  ufui  clavium, 
quod  &  ipfum  lurifdidlionis  quandam  ^ 
prx  fe  fcrt  imaguicm  ,  ff(p^yiJ^^  divin^ 
gratiae  quibufdam  non  exhibcre.  Sedfi-» 
cut,qui  baptrzac,  aut  Euchaxiftiam,  uc 
mos  vctus  habeat,  ori  alicujus  aut  ma-* 
nui  inferit ,  adlum  minifterialcm  non  lu- 
rifdidlionis  cxercet :  ica  &  illc  ,  qui  iif- 
dem  adibus  abftinet.  Neque  fane  alia 
cft  adfpedabiliura  quam  vocalium  figno- 
rura  ratio.  Quo  iure igitur  Paftor  homi- 
nimanifeft^j  flagitiofo  verbis  annuntiat^ 
ahcniflimum  eire  ipfum  a  divin^  gratia, 
codemiure  cidcm  baptifmum  non  exhi- 
bec  ,quippcfignum  remiflionispcccato- 
rum  5  aut  fi  baptizatus  cft,  Euchariftiam^ 
uc  fignum  communionis  cum  Chrifto« 
Non  cft  cnim  fignum  ci  applicandum^ 
cui  rcs  fignata  non  convcnit ,  nec  danda 
margarita  porcis:  Scd,ut  in  Ecclefiis  pro» 
clamari  a  Diacono  folcbat ,  iytcc  a.yius. 
Im6 ,  non  tantum  contra  veritatem ,  fc4 
&  contra  charitatcm  cflcc ,  ^  ^um  h(iLKv.m-  c  r^*, 
w  79  <r6)^  mm  lacrae  Cocnac  partici- 
pemfacerc.  Ket/udi  ;S  iesjjiti  l^m  m^. 
In  his  crgb  cum  Paftor  fuum  dumtaxats 
aftum  fufpendat , non  in  adus alicnos  i\m 
uUum  Dominii  excrccat ,  apparec  hxQ 
ipfa  ad  lib?¥atis  ufum  >  oon  ad  lurifd^^ 


De  Imperio  Summdrnm  . 

ftionis  cxerciiiumpemnere.  SimileKciX' 
slvctKoyiciv  in  Medico  adfpicitur  ^qui  Hy- 
dropico  adfidensaquam  pofcenti  nocicu^ 
ram  poirigere  recufat :  aut  in  viro  gravi-, 
gui  profligacae  yicse  hominem  dedignatur 
falutarc;  &  in  his,  qui  lepraaucalio  con'* 
taminante  morbo  infe£los  dcfugiunt. 

Echiquidem  adusPaftorum  func  pro- 
prii.  Ad  cos  veniamus  qui  funt  ipfius 
Ecclcfiae,  aut  cunrj  Paftor  cum  Ecclcfia 
commnnes  habet.  Prim^im  ergo fUbs^Mt 
£fi/t.4Z.     cum  Cypriano  loquamur  3  (?^y?-^iif«s  fra-^ 
cef  tis  Dominicis  a  ptccatore  fntpofito  fepa* 
yare  feMet:lubcnmv  enim  finguH,muI^ 
Io4ff.i0.     lo  niagis  vniverfi  ,  caverc  Prophetas  fal* 
fosy  altenum  Pafiorem  fugere  ,  al?  iis  decli  f^ 
nare  ^ui  difiidta  faciunt  &  offenfas  contra 
DoBrinam.  Secundb  imperacur  fideUbus 
famiharem  eorum  confuetudincm  dccH^ 
Ram.iC,  17.  narejqui,  ftatrcs  ctim  nomincntur ,  Scor^' 
tatoresfunt ,  ayari ,  idoloUtra ,  conyitiatoresy 
tbrioft ,  rafdces  ,  hdtretici ,  pietatem  ^uaftul 
habentes y  sLUt^lioqui  inordinatc  fcgeren- 
Tit.f.        tcs,&contraChrifti  infticucionem:.r«^- 
1.  Ihejj.y^.  ductte  yos  ab  illis^ne  mifcemini  talibus ^eos 
^^Tim        aycrfamini  \  cibum  cum  eis  ne  fumitote ,  in- 
,^  quitpluribusin  locis  Apoftoius  Paulus. 
1.  Tim^ 6,6.  Sunt  enim  eiufmodi  homines  (  uc  ludas 
it»  Apoftoius  inquit )  macuU  in  aga^is  Chri-' 

ftianorum.  Hisergo  vocibusciim  vutut; 


\ 


Porejldtum  circa  Saera.  i|| 

Scripcura  ,  raanifcftam  eft  nullum  adum 

privato  maioicm  dcnotari.  Qnid  enim 

aliud  hiciubetur  facere  Ecclefia,  quam 

qaod  Difcipuius  facit  qui  pravum  Do- 

^Rorem  deferit,  auc  quod  honefti  homi- 

res  faciunt ,  chm  in  fcelus  aliqnod  pro- 

lapfis  amicitiam  aut  convidum  renun- 

tiant  l  Quac  poftea  vfurpari  coeperunc 

VoceSjdc  Paftore  quidcm  KaQatfiTy^  fivc 

depQnere ,  dc  fratribus  vcr b  dpoex^Ctiy^  id  eft, 

txc9mtnuniure  ^  propriiis  ad  Imperii  na-* 

turam  videncur  accedere.  Sed  voecs  ex 

ce^nonrcs  exvocibus  eftmeticnda.  De^ 

pomt  Paftorem  Eeclefia  ^  cum  magifte- 

rio  ac  Paftoratu  ipfius  non  utitur.  Sx-^ 

€ommumc4t  aliquem  ,  cum  eius  commu- 

nioni  lefubtrahic.  Vcrobiquc  utitur  iurc 

fuo,  altcri  nihil  iuris  dcmit,^  Sc  quam- 

quam  fine  iudicio  id  non  faci^t  ,  undc 

etiam  fidcles  dicuntur  K^mvTw^iozo^  nul-  Ccf.fii': 

lam  lurifdidione  propric  didam  exercct: 

Eftenim  lnrifdt&io  fuperioris  in  inferio- 

Ircm:  at  ludicium  f^epe  eciam  inter  pares ; 

quare  illud,  nolite  ludicm ,  ne  ludtcemini.  jMk^th,  px: 

His  ,  qnx  divini  funt  luris  c5^perfis,  ^o. 
vidcamus  quidnam  acccfferit  auc  Ca- 
xionicum  aut  lcgale.  Ganonicum  jergb 
fuic ,  &  ex  confilio  Paftorum  confen- 
r^quc  Eeclefiac  ortum ,  quod  in  fa£ta 
ftiam  non  manifcfta  inquiri  coepic^ 

P  iii) 


De  Imperio  Summarum 

^uodquc  non  abftinentes  a  flagitio  no% 
nifi  poft  aliqiaa  tcmporis  intervalla  ad  fa- 
cram  Synaxin  adaiittebantur.  Nonenira 
^litcr  fieri  ncfas  erat  :  fed  ita  potius  fie- 
j:i&laplis&  captcris  cxpedicbat.  LapGs; 
quidem ,  uc  culpam  fuam  tanto  gravius 
detcftarentur  V  aliis  vero  ,  ut  a  finiili  Ia« 
pfu  abfterrerentur  cxcmplo.  Hinc  gra- 
viorc  delido  contaminaci,  primum  tem* 
pore  aUquocxtra  templum  culpam  fuan^ 
deflcbant  ,&  ;)^//w««^of4^o/ dicebantur,auc 
^cry^oT^f  :  deindccrant  ciK^eJ(4^ot  five 
vctfd-n3ct  :  poftea  erant  'Visyp^/T^om^: 
Inde  «Tujtjg^rTTymr,  pari  cum  Cathecumc- 
nislurc :  tandemadmittcbantur  adora- 
tioncs  fideliura  ,  ac  poftrcmp  ad  facr^ 
My fteria.  Simili  olim  fcycritatc  fui  gre- 
gis  delifta  EflTcni  cocrccbant:  De  quibiu 
infignis  cft  lofephi  locus  :  tzjcT^' c4|/(5- 

-J^fJliVOl  «V«  ^  '^^»  TOI^*  ^KKOt^  twTfltf  " 

foa  vmu^©'  JioL^^iftjcu.  Quin&hodic 
ludaei ,  cum  fint  merc  privati ,  ncc  tamen 
dclinquentibus  fuje  fedx  hominibus  in* 
jangunt  poenas.  Qui  homicidium  eom- 
mifit ,  ftans  pro  foribus  clamat  fc  effe  ho«* 
micidam.  Ahis  iniunguntur  ^aep^ciytca, 
ycrberum  patientia  ,  cxihum  quoquc  i 


Potepdtum  circd  Sacra. 

Bcrapc , quod  jubcncium  poteftati dectt, 
fupplec  parentium  reverentia,  Sed  ad 
Chriftianxdifciplinae  infticuta  ut  revcr- 
tarauri  eanumquam  iuridivinq  attribu- 
|ta  vel  indc  appareat,  quod  nuUi  hornini 
licet  cuiquam  luris  divini  gratiam  face- 
re.  At  Epilcopis  feraper  conceirum  fuit 
habita  ratione  vitar  pcenicentium  haec 
temporaproduccreautconcrahere,  vt  ia 
Ancyrani  ConciUi  Canone  II.  &V.  vi- 
dcrceft.  Imp&generalicer  devita  peri- 
•clirantcs  adcommunionem  admitteban- 
tur  :  quem  mhcuov  xgi  Ji^voyiKoy  vo^y  vo-? 
cat Nicaena  Synodus.  Quodipfumquo- 
que  Eirenorum  confentit  inftituto  ,  qui 

iKa^ov  ^  iK^vLuo  eW  7v7^  A^fnifmmv  ^WTvy  -j^ 
f  ^/iS'  ^^voln^  (istmvov  «Vf^oi ,  ut  Ibfe- 
phus  narrar.  Et  cumhi,quibus  luredi- 
vino  participare  facra  non  licet ,  ol  flt/>4g- 
TuyonTot  fciUcet  jCanones  quofdam  ^fuac 
dumtaxat  Provincix  communione  ar- 
<:cnt,  aUos,  interdida  cleri  communio- 
:|ie^  ad  laicorum  communionem  admit- 
'tunt.  &  ob  idcm  crimen  laicus  excom- 
municatur,  clcricus  ab  oificio  remove- 
tur,  itautincommunione  maneat.  PLae- 
tcrea  ahftinendum  ab  cxcommunicatio- 
rie  docct  Auguftinus  Ji  conugio  peccandi 
^HUmdinem  inyaferit.  Quas  exceptio  ad- 


#j-f  De  Imperio  Summarum 

niktcnda  non  elTec  »  fi  excomrnuniGatio 
folodivinolure  niceretur.  Apparec  igi- 
tur  multa  ex  humano  confenfu  accefliires 
quse^quamdiu  impcriali  au6J:orirate  de- 
jfticutafuerunt^nonmodb  cogendi  nul- 
lam  vim  habueiunc  ,  fed  extra  cenfen- 
fum  quoque  obligarunc  neminem ;  ni<i 
[    foitc  cx  naturali  lege»  quae  offendicula 
vicari  iubec.  Parique  modo,  quo  ipfi  Ca- 
nones^eciamludicia  ex  iftis  Canonibus 
laca^  fingulos  obftringebanc  :  Vc  enim 
ad  viliorum  negotiorum  difcepcacionen? 
€x  Pauli  Apoftoli  confilio  hkierant  in-* 
fticuti^qui  diflidcntes  componerent;  ic^ 
negocia  maiora  ludices  Clericos  habue- 
runc  j  ad  quac  iudicia  illa  fpccfiac  admoni- 
tio,ex  naturali  squitate  veniens  >  Con^ 
fia  7i57»,f.  15.^;.^  Pyejlyt^rum  (  probacae  fcilicec  fidei 
hominem  )  accufmonem  nift  fub  duorum 
4ut  trium  teftimoniononadmittendam. 

At  poftquam  Imperatores  Chriftianif- 
mum  amplexi  func  5  tum  demum  lurif- 
didionispars  aliqua  Paftoribus,ut  offi- 
cio  publico fungcncibus ,  data  eft :  eaquc 
triplex  5  auc  iure  ordinario  ,  auc  cx  con- 
fcnfij  partium  j  auc  ex  delegatione.  lure 
ordinarioconceflum  cft  Epifeopis  dc  iis 
rebus  iudicare  ,  quae  ad  religioncm  pcr- 
tinenc  ,  quod  prim;is  omnium  videtur 
A.D.  }i8j  confticuiflc  Valentinianus  I.  cuius  hoG 


Potejtdtum  ctrcd  Sacrd.  jgj/ 

rercripcum  cicat  Atnbrofius:  I ncausafidn^i^^^S  f^* 
wel  Ecclefiaflici  altcHius  ordinis  eumliudi" 
cdre  debere^  qm  nec  mmere  impar  fit  ,  mc 
Jure  dijsimdts.  Ha^c  enirn>addic  AmbrG- 
{ms  jverba  refcripti  [\3ir\v^\\oct{k^S4cefdo'^ 
tes  de  Sacerdetibus  Judicareyoluit.  Eadcm 
fcncencia  rcpetica  eft  conftitutione  Arca- 
. dii  &  Honorii ,  quae  fic  habet :  qmties  de 
religione  agitur  ,  Efifco^os  conyemt  agitare^ 
Qno  refpicicns  Valentinianus  tcrtius, 
confiat  Eptfco^os  &  Vrt(hyt€ros  forum  legi- 1.  r.r.  TheoAl 
hus  non  habere  :  nec  de  altis  cai^fisjecundum  dsrclj^^  ^ 
uircadii  &  Honorii  refcripta  ,  quA  Thedd. 
corpus  oftendit  ,  p/a^ter  rsligionem  poffe  co-  ^^^^  KtleHt. 
gnoficere.EQ:  $c  alia  Valentmianill.  Thco  'dsEftfc^l^d* 
dofii  &  Arcadii  lex ,  illa  Honoriana  an- 
tiquior  ,  qu.T  caufs^s  dicit  Ecclefiafticas 
Epifcopali  audoritate  debere  decidi» 
Deinde  addic  ;  qmbufcunque  igitur  fuerie 
mota  qudtftio^  qu4  ad  chriftiandm  pertineat 
SanBttatem^eos  docehitfub  eo  ludicelitiga*  ^tdviter 
re^  qu^e  Praful  eft  infuis  partibus  omnium  Sa^  cod,  Theod. 
ffr^^/ww.Secucushos  Iuftinianus;f/^^4«-^^  ^f^fi^h 
tem  aBiones  ^fiquidem  ad  Ecclefiaftica  nego^  ^^^^ 
tia  pertinent^neceffe  fore  ittbemus^  ut  k  folts 
religiofifiimis  Mpifcopis ,  aut  Metropolitanis^ 
4ut  k  facri^  Synodis^aut  k  fan&if!imis  Pa-^ 
triarchit  cogmfcantur.  Et  aUa  confticucio-  nov.  8/^ 
4ie  Homiaatim  horum  negotiorum  co- 
gnitionem  CiviUbus  ludicihus  adin^ic, 


s^S  De  Impetio  Summarum 

causa  eciam  reddita  ^  fi  ^veri  Etclejiafii^ 
€um  fit  dcUBum  ,  egens  cafligatione  Eccle-- 
fiajlica  &  mulSia  ^  DEO  amahil$i  Epifce- 
fm  hoc  difcernat  y  nihil  communicanttbus 
clarifHmisfrovincia  iudtcths.  Ke^ueemm^ 
'volnmus  talia  negotia  ommno  fcire  Ciuiles 
Judicesycum  oporteat  talta  fcclefiafiice  exa^ 
mtnari  :  ^  emendari  animas  delia^uen'* 
tium  per  Ectlefiaftuam  multam  ,  fuundum 
facras  &  diytnas  regulas ,  quas  ctiam  mfirs 
fcqui  non  dedignantur  leges. 

In  caeteris  caufis  olim  tam  CleriGi 
quam  Laici  apud  Epifcopos  nifi  [cx  con- 
lenfu  non  litigabant-  Flanc  ex  confcn- 
fu  lorifdidionem  a  ConftantinoEpifco- 
pi  accepcrunt,  tanto  cum  lurc^nc  licc- 
rcc  ulterius  tradlarc  ncgotium  ,  quod 
Epifcoporum  fcntentia  decidilfcc :  id  eft^ 
remota  appellationc.  Hinc  Valentinia- 
nus  modo  citata  conftitutione  :  Itaque 
cum  inter  Clericos  iurgium  yertitur  ,  & 
ipfis  Utigantihus  convenit ,  haheat  Epifcofuf 
licentiam  ludicandi  ,  pracunte  tamen  '^in^ 
culo  comfromtfi :  qmdi^de  Ldtcis  ^ficon' 
fentiant  ^  duBmtits  nofira  permittit.  Poft- 
ea  ex  Chalcedonenfis  Concilii  cap.  ix. 
non  iicuit  Clericis  adverfus  Clcricos  ad 
feeularia  ludicia  procurrerc  ,  fcd  prius 
adio,  aut  apud  Epifcopum  ,  aut  apud 
rcum  qucm  confilio  Epifcopi  partes  cle- 


Poteflamm  circa  Sacrd. 

giffent  ,  fuic  vencilanda.  Ncquc  tamen, 
fccus  fifacerent  Clerici,  ludcx  fccularis 
lurifditlione  caruic  j  fed  dumtaxat  in 
Clericos  conftitutse  funt  Canonicae  cor- 
reptioncs.  Primus  omnium  Impcrato- 
rum  luftinianus  iura  ludtcium  fascula- 
tium  circumfcripfic ,  &  Clericos  tam  ^ 
laftis  jquamaClericis  inCivilibus  cau- 
fis  apud  Epifcopum  omninb  conveniri 
voluicjita  tamenjtttliceret  Epifcopodif- 
ficiles  controvetfias  ad  Civiles  judices 
rcmittere :  liccrec  quoque  ei  ^  qui  fenten- 
tiae  Epifcopi  contradiceret  ,  ad  Civilemi 
ludiccm  appellare.  Cxterum  criminum 
non  merc  Ecclcfiaftiteorum  vindidla  ia 
ClericoS;^  co  tempore  mulco que  poft,pe- 
ncs  ludicGS  Civilcs  manfic  Q^d  auccm 
diximus  ifententia  Epifcopiincer  parces 
elcdijnan  pocuifTe  appcllari,  i^em  Ar- 
cadius  quoquc,Honorius,  &  Theodofius 
epiftol^  ^d  Thcodorum  Mauliunl  prsE- 
fedum  prxcorio  oftendunc :  Epifcopale  lu-  l  Csd 
dicium  ratum  Jtt  omnibta^  <juife  audiri  k  Sa^  ^^^^-  t^^f^ 
terdottbm  elegerint :  eamque  iUorum  adiuJi-  /.^^^^^^^^, 
cationi  adhibendam  effe  re^verentiam  iube-  ft^i^  c.  Th. 
mta^  ejnam  vefirts  deferri  necejfe  efl  potefia-  dcjffeU. 
tibus y4  qtiibmmn  licet proTjocare.  A  Prx- 
fcdis  cnim  praetorio  non  appcHabatur ; 
lcd  fi  quis  laefiam  fe  diceret ^  ei  licebac  Im- 
peracoii fupplicarc.  Vnde  Pra:fed:ipr^- 


i^g  De  Imperio  SmmdruS 

tGiio  vice  facra » hoc  cft,  Imperatoria  lu- 
dicarcdicuntur:  quod  &cle  Epifcopis  cx 
confenfu  ludicaHubus  vcdc  dixeris.  Idcm 
ius  trihuicur  Patriarchis ,  ad  quorum  co* 
gnitionena  controverfiae  Ecclcfiafticas  de- 
ferebanturj  quse  apud  inferiorcs  Epifco- 
pos  fincm  invenire  non  potueranc  c^ntrd 
Sammus  ^Ann^itUm[2i\t  de  Patriarchis  agens 

€od  uftj    I^ftii^i^^ius  )  fententiam  non  ejfe  locum  ap^ 
aud.      *    fellatiom  k  mmoYibus  nofiris  conflitHtum  efi. 
13.  Tercium  genus  lurifdi^lionis  illud  di- 

ximus,  quod  cx  delcgatione nafcitur,  fi ve 
Summ^ej  five  minons  etiam  poteftatise 
In  hoccaufarumgenere  femper  appella-» 
tio  conceifa  fuit  ad  Imperatorem  ,  fi  cx 
ImpcriaU  iuffioneiudicatum  eiretjautad 
ludicem  quemcumque  5  fi  ex  ludiciali 
prseccpto.  lurifdidionis  nomine  omnes 
has  cognofccndi  fpecies  compledimur , 
quae  ad  lus  cicandi  teftes,  lure  iurando 
aftrmgendi,  ipfi^que  fcntenciae , nifi  ap- 
pcllaretur,  vidum  obftuingebanr.  Ec  in 
nolentcm  quoqueexfecucio  dabacur^non 
quidcm  manu  EpifcopaU  (  quod  miniis 
decorum)  fedmanu  CiviUs  ludicis.Con.- 
fticutum  cnim  fuic,  ucaic  Sozomenus  e/V 

ncd-m^,  Qna  de  re  cxtac  Arcadii, Honorii, 
&  Thcodofit  Gonfticucio.  Hinc  fa£lum. 


PotepatHni  arca  S4cf4. 

lurifconrulti ,  qui  voculas  accura- 
tius  difccrnunt ,  huic  Iurifdi(3:ioni  pro- 
prium  nomen  feccruut  audientU  :  quia 
ludcx  ipfe  fcntentiam  non  cxfecjuicurj 
ficuc  &  delegato  cuivis  ludici  eam  ob 
Gaufam  notionem  tribuunt.  Miiltumcr- 
gb  Paftoiibus  &  Ecclefiae  5  fupra  id 
quod  lure  divino  aut  cx  meris  Canoni- 
bus  habebant^a  lcge  humaDa&  concef- 
fu  Surrimarum  Poteftatum  acccJlic.  Ne- 
quc  iam  tantum  Paftorcm  infidum  fu- 
gcre  plebi  jus  crat ,  fed  Paftor  tahs  vi 
iententiac  in  ipfum  prolatae  ius  Paftora- 
le,  &  quidquid  ilh  adfcribebat  ,  amic- 
tcbar.  Hinc  illud  Honorii  &  Arcadii: 
QHicmqne  confidentibus  Sitcerdotibus  fue^ 
rit  Epi/copali  loco  'vel  nomine  detrufns^ 
Qood  fi  contra  fenccatiam  quid  atcen- 
taret  ,  relegatione  punicbatur.  Sic  & 
fratri  flagiriose  viventi  non  tantum  Pa-  ' 
ftor  Sacramenta  &c  finguU  familiarem 
convidum  negareiampoterant ,  fed  ipfi 
poft  fentcnciam  acccdere  Ecclefiamnon^ 
Ucebar.    Hinc  illud  in  lege  Honorii  & 
Arcadii  j  f$t  <ib  eonum  c^tibus  fepnratus /;  qmcun  ^^ 
kquorumefiSocietate  dtfcrttus.  Ec  in  Gra  c^iie  Cod,  Th. 
tiani  ,  Valentiniani  &  Thcodofii  iege  & 
iubencur  talesshomines  inhtben  k  ^^^'^^ntanif^c^^^^ 
preffu  honefiorum  y  a  communione  San^io-^^^j^   -  ^  * 
rum.  Vakntiaianus  ,  Theodoiius  ,  Sc  ' 


1-f 0  Delmperio  Summarum 

l.  nuUaCod.  Arcadius foeminam ^ qnx  crines  fibi  ab-^ 
rh.dcEfif.  fcidiflec,iubentEcclefiae  foribus  arcerii 
(^Clcr.      quod  Sozomenus  tranftulit  ,  ctVsWjfgi&j 

ciens  Marliiius ,  rcac  mquit  talem  ex- 
communicationcmficri  poire  citralegif- 
latoris  audtoritatcm. 
!/•        Ncque  fanc  mirari  debcmus  hoc  lus 
Chriftiaiiis  Paftoribus  datum  ab  Impc- 
ratoribus  Chriftianis }  cum  iidcm  ludaeis 
indulferint ,  nc  qui  in  ipforum  fedam  re^ 
cipiantur^aut  opem  rcconciUationis  ac- 
cipiantjinvicis  ipforum  Primatibus.  Cu- 
ius  conftitutioms  hanc redduntrationcm 
Thcodofiusi  Ai;cadius,&H0norius,quia 
Primates  fdtrUrchntrum  fuorUm  arbitrU 
manififtum  e/l  hahere  fuarh  de  reltgione  fen-* 
Nov.^^C.   tenttam.  Sicut  &  luftmianus  Anathema- 
tifmos  a  maioribus  ludaeorum  fieri  vc- 
tans  ob  u{um  GrascorumCodicurajfatis 
apcite  aliis  probabihbus  dc  caufis  lus 
Anaihematizandi  ipfis  concedit.  Quin 
&'inaha  conftitutionc  Arcadius  &  Ho- 
norius ,  his ,  qui  iUu^rium  Pdtriarcharum 
(iitionibm  fubicQi  fum  ,  ^nhifynagogis  ^ 
PatYtarchifque  ac  Vrefhyterisy  caterifque  qui 
in  ludaicnt  religionif  Sacramento  yerfantur^ 
eadem  priyilegia  fer^ari  yolunt^  qua  yene^ 
randa  chnfttand  legf<s  prtmi^  Clericis  dtfe- 
mi/^r.  Additur  idcm  4  GonftantinOjCon- 

ftantio^ 


Potejldtum  circa  Sdcra.  z^i 

ftantio  5  Valentiniano ,  &c  Valcnre  dccre- 
tum,  quac  mc  inducunt^ut  in  conftitutio- 
ne  eorumdcmPrincipum>qua2  eftinlu- 
ftinianeoCodicc,  dcfidcrari  putem  ne- 
gantem  voculam  >  atquc  ita  lcgendum  : 
Jud^icommHni  Romano  I nreviventcs  in 
his  catijis  ^  ^na  non  tam  fuferfiitionem  eo^ 
rnm  quam  adforum&  leges  ac  iura  fer- 
tinent  ^  adeant  folemni  more  ludicia ,  om^ 
nefejue  Romanis  legibus  conferant  atqne 
excifiant aUiones  :  Nam  fane  in  his^quac 
fupcrftitionem  corum  tangcbant,  habuif- 
fe  Prirnates  ipforum  Insjententia  dicen^ 
d<t  ^  lex  illamodbcitatamanifefte  oftcn- 
dir.  Sic  &  ohm  Pagani Imperatores , Vl- 
piano  tefte  ,  ludais  neceffitates  imfoCHe-  l.^eritralitef 
runt  qudt  fuperflitionem  eorum  nan  Ude^  ff*  aedecnY, 
rent.   Chriftiani  vcrb  Impcratorcs  hoc 
ampliusindulfere,  ut  Archifynagogi  co- 
rum  alijque  legi  praefidentcs  a  Perfona*  devo^ 
libus  Civilibufaue  muneribus  immunes  ef^!^"^  ^\ 
fent:  &  Iiduoludaeicx  communipaccio-  Je^] cod.  ' 
ne  apud  ludices  litigafTcnt  ,  ludiccs  eo-  rW/.  d& 
rum  fententiam  cxfcquerentur.  Tantum^^^^^^^. 
fcilicct  Imperatprcs  Chriftianae  lud^is 
largiti  func  ob  primordium  veritatis  ^  &  LiudAictm^ 
(pem  fntHrA  converfonis;  utantiquiPatres  ^umCodJq 
de  ijfdem  loqui  amanr, 

lam  &  illud  notandumjCxcommunica- 
fioaijpracter  illam  relcgatignem  e  cagttt 


t^z    De  Imperio  Semmarum 

piorum  j alia quoquc incoitimoda  zddk^ 
fuiffc  5  quo  magis  facincrofos  fuac  culpse 
pG::nitere:t  Hoc quoquc  non  novum, fcd 
vctuftjlTnnac  confuctudinis  ,  qua  a  pri- 
mo  miindi  ortu,aut  cius  poft  diluvium 
reparatione  dcdudla  ,  haud  lcyc  argu- 
mcntum  eft  pcrpctuus  mos  omnium  fer- 
mc  gcntium.  Infignis  eft  Cacfaris  locus 
dcDmidibaSyfi  (jHt^  akt privatw  antpH'^ 
^  ^  ^  *  IflicHS  eoram  decreto  non  ftetit  ^facrificiis 
interdtcmt.  Hdcpoena  apHdipfeseftgra^ 
viffima  :  QHihns  ita  eji  interdi^Hm  >  ij 
ftimero  impiorHm  &  fceleratorum  hahen^ 
tnr  5  iis  omnes  decednnt  5  aditum  eofhm  fer^ 
monemqHedefHgiuntjne  quid  ex  eontagiO' 
ve  incommodi  accipiant ;  neqne  iis  poten-^ 
tihts  Ihs  redditur  >  ncfjHe  hon^s  hUhs  eom" 
mnnicatur.  Et  Plato  huc  alludcns  vuk 

Achenienfium  kcctu^s  &  Romanorum  di- 
ras  fuifte  J^vc(p}iiJ.ov  ri  ks^  CKu^fOiTi^y  Pliitar- 
chusnotat.  Quibusadditum  plerumquc, 
ut  bona  public^rentur  aut  confecrarentnr* 
Plane  utift^  diras  ludaico  Q^n  ^^^P^"- 
dcant :  cuius  illuftris  apud  Efdram  eft  hi- 
ftoria.  Hodie  quoquenonnullislocis  ex- 
communicatis  interdicitur  ufus  commu^ 
nium  pafcuorum.  Alibi  inexcommuni- 
cationepermancntibus  mul£ta  indicitui>' 


Fotejldtum  circd  Sacra.  14.^ 

iKec  immeritb  Luthcrus  cxcommunica- 
tioncm  maiorcm  poenam  dicit  elTc  P(?/i- 
ticam. 

Hscc  omnis  lurifdidlio,  fivc  Imperativa 
cognitio^forumatque  apdientia  a  Sum- 
ma  Potcftate  cmanat.  Ncc  aliudvoluit 
KexBritanniaelege  lata:  omnis  lurh  di- 
cendi  auSioritas  j  at(jH€  etiam  lurifdi^io 
cmnimoda  j  tam  illa  j  ^ha  EccleJiAfiica  di- 
citHr^  ^Hamfechlaris  y  a  regia  foteftate » 
velut  fufremo  capite  ,  emanat,  Et  edita 
politia  Anglicana,  cuius  hsecad  Regem 
lacobum  verb^  funt  :  Ecclejiaflica  Ih^ 
rifdi£lio  plane  Regia  efl  j  Corona  ^  digni^ 
tatis  veftra  Regi^  frima  .-pr^cipua  ,  indi'- 
vifiyHis  pars  :  Ecclejiaftica  leges  ^  Regid 
leges  fnnt  ,  neqne  alibi  oriuntHr  ,  necjue 
alinnde  fytftentantHr  aut  fHlcinntur  :penes 
£cclefafticos  Indicesper  jirchiepifcopos  & 
Epifcopos  derivata  a  Regiapoteftatelurif 
diSlio  EcclefiaHica  confiftit.Tihi  D  E  V S 
commijit  Imperium:  qna  funtEcclefdcon^ 
credidiflialiis:  hi  intraEcclefia  Epifcopii 
tH  ( uti  de  fe  ipfo  Conflantinus  Britannicns 
'^ritanni^  Decus )  extra  Ecclefam  a 
D  tO  conflitHtHS  EpifcopHS  ^facrorum  fra^ 
fnlihHs  favere  >  fr^fdio  &  ope  munire  ^ 
pr^efe&prodejfe  Ecclefa,0mmaqHe  pra^ 
ftare  teneris  ^  perqua  SanCliffima  Chrifti 
Ecslefia  pacis  otij^Hc  trAnquiUitate  fer^ 


Imperio  Summarum 

frnatur*  Ec  VintonienfisEpifcopus  :  Sy^ 
nodi  nondiverfAm  a  Primipe,  velillo 
iorem  iHrifdiUionem  habent  y  fed  in  omni^* 
bus  eifuhie^A  funt  y  ^  Inre  divino  atcjUC 
humano  Jic ordinata.ut  adveritatis  at^u€ 
fietatis  amflifcationem  Principi  frabeant 
conjilium ,  ubi  qmndo  eo$  congregari  iuf 
ferit  y  aliocjui  nullam  ex  fe  in  Regno »  ubi 
Chrifliani  rerum  fotitur  j  Decretiferendi 
-foteftatem  habent:  nec  lus  audiendi  compo^ 
nendi^jjue  controverpasin  Ecclejiaynolents 
ant  non  fermittente  Princife ,  Jibi  vindi-» 
care  fojjunt.  Et  Tokerus  :  Prineefs  vel 
Alonarcha  habet  in  me  lurifdiSHonem  tem" 
foralem»  ergo  etiam  fpiritualem:  ejuodcer^ 
te  axioma  verifflmum  eftjji  deIurifdi£lio^ 
fie  certa  inforo  exteriore  intelligatur ^CH^ 
iufm&di  eft  PrimatusB^egius  in  luredicun^ 
do :  eadem  Elicnfis  fentcntia,  cum  dicit 
EccleftA  ludicia  auUoritatem  externam 
aecifere  ab  Imperatore. 

Expofitis  adibus,  qui  Ecclcfiis  earum- 
que  Paftoribus  divino  aut  humano  lure 
competunt,  exigit  inftituti  noftri  ratio 
vidcrc,  quinam  eorum  &  quatcnus  excr- 
ccri  poffint  circa  eum,qui  Summo  Impc- 
rio  eftpraeditus.  Vfus  crgo  clavium  nu- 
dus,  cum  his  quaecilure  divino  adhac- 
rent^non  minuslocum  habct  circaRcgem 
^ium  cucaminimumexplcbc  :  Imo  cb 


Potejldtum  circa  Sdcra*  5^/ 

iiiagis  circa  ipfum  cft  ncceffarius,quo  ma-» 
lore  contagij  pcriculo  ab  ipfo  pcccatur. 
Vetus  eft  verumque  didum,  miferefi  Im^ 
feratoYy  cni  vera  reticentur.  Et  merito  Va- 
lentinianus  Ambrofium  hortatur^ut  per- 

Scd  iniuriam  faciunt  Evangelio  ,  qui 
cUvium  nomen  tribunitiis  concioni- 
busobtendunt,  Sc  SummarumPotefta- 
tumfada  aut  ambiguae  interprctationis, 
aut  parum  aut  certe  aliis  minus  nota, 
quantapoffunt  acerbitate  traducunt  pa- 
lam  ,  idqueapudplebem,  quam  talibus 
fa(5tis  mederi  nec  ius  nec  fas  eft  :  quum 
interim  more  humani  ingcnij  ,  fponte 
infensa  potentibus  ,  peflima  libenterdc 
iis  audiat ,  &  facilc  credat.  Vnde  necef- 
farium  cft  feditiones  fequi  ,  aut,  quod 
feditionibus  proximum  cft  ,  contem- 
ptum  fummilmperij.  Ncque  enimfru- 
ftra  a  fapientiffimo  fcriptorc  didum  ; 
^mbigfios  de  Principe  fermones  ,  cjHdeijHe 
Mlia  turhamenta  vutgi.  Atqui  multum 
diftant  Evangelij  prjcdicatio  &  clavium 
ufus.  Praedicatio  Evangeli) ,  cura  ad 
omncs  fiatjitaattcmperandaeft,  utom-. 
nibus  profit  ,  fatifquc  habet  de  per- 
fonis  filcrc  ,  dc  vitiis  ioqui.  Pefljmus 
fft  mos  fuggcftum  in  fccnam  vettere^ 


T^e  Imperio  Summamm 

&c  dulcifliaiam  Evangelij  vocem  in  come- ' 
diam  vetcrem.  Ipfi  veteres  Romani  rem  * 
indignamputaveriint ,  /t  qnis  crimenaH" 
diret  eo  loco^  cjho  refeUendi  copia  nonfHit, 
ut  nos  docer  Ciccro.  Sed  praecipuc  Sum- 
niarum  Poteftatil  magiftratuumquc  non 
vitamtantum  fed  &£amam  DEVS  Sa- 
crofandlam,  &  fuas  legis  edifto  quafi  afy- 
lo  quodam  munitum  effc  voluit  :  Quid 
cnim  aliud  illud  fibi  vult ,  Principi popnli 
ne  maledicito.  Plus  hic  aliquid  vctarij^ 
quam  quod  etiam  in  privatos  illicitura 
eft ,  res  ipfa loquitur :  nec  intelligendani 
legem, aut  de  Poteftate  in  abftradto  ut  lo- 
quuntur,autdc  Principe  bono  redteque 
agente,  Pauli  Apoftoli  vcrba  cvincunr, 
qui  cum  in  Ananiam  Pontificem  maxi- 
mum,  ac  proinde  fummo  fungcntem  ma* 
giftratu,fed  manifefte  <^^ya//bV7a  ,  Iibe- 
rius  cflTet invedus,ita  fe  excufavit,  ut  do- 
ccrct  ignotum  fuiffe  fibi  ,  eflc  Ananiam 
Pontificem  maximum  j  fcriptum  enim  in 
lcge ,  Principi  popptli  non  maledices.  At- 
que  obiter  notandum  in  lege  divina  Prin- 
cipis  nomen  cxprimi  vocabulo 
quomodb  proprie  vocatum  iHdicemjkm^ 
mum  ,fivc  ma^ni  Synedrij  Principem^qni 

l  ult  Ccd  Mofi^  ^^^""^^^^^P^^^^^^^jH^^^^^^^^^"^* 
Theid.de  Ii^legc  Thcodofij  &  Valcntiniani  Prima-» 
jud.       tes ,  qui  in  utriufque  Palcftinae  Syncdrii^ 


Poteflatum  circa Sacrd.  i^;^ 

dominanturjfunt  Otj^^i^j :  Notum  cnim 
cft  rerum  ludaicarum  peritis  ,  cum  olim 
unumdumtaxat  cffet  Synedrium  Hicro- 
folymis,  a  Sabinio  Proconfule  Syriae  ad- 
dita  alia  quatuor  pari  Iure,quae  &  ipfa 
proindc  fuos  Pnficipes  fivc  Pritnates  ha- 
bucre.  Nomcn  autcm  ^^^^ >  five  Princi- 
pis  ,Pontifici  catenus  aptatur,quatcnus 
cumnullus  cftalius  Mi/?,  ipfc  inloco  ^ 
Nafi  fucccdit  :  Vcriffime  enim  notant 
Hebrxorum  magiftri ,  primam  in  ludaica 
republica  fuiffe  Regis  perfonam ,  altcram 
^  Nafijtertiam  Summi  Sacerdotis.  Vn- 
dc  fequitur ,  Ci  Rcx  non  cfTet ,  fccun<lam 
fuiffe  SHfnmi  Sacerdotis  perfonam  j  fi  ne 
Nafiquidcm  eflTct^primam.  Accedat  Apo- 
ftoli  ludae  locus  notabilis  ,  ubi  dc  peffi- 
mis  quibufdam  hasreticis  agens,  yweiin-T^ 
inquiti  d^i^Sci ,  ii^a^  q  iS^««(r?M//Jiw.  addcnss 
Michael  ^rchangelns^  ckm  adverfus 
Di^yolHm  altercans  difceptaret  de  Mojts 
cerrpore  ,  non  Aufpts  e(f  inferre  illi  xflm 
^hsc(7(f}iiJ4ci^yid  efi^  maledicendi  notamjfed 
dixit  yimrepet  te  Dominus.  Hic  quoque 
apparct,non  de  dignitatibus  in  abftraiB:©, 
fod  de  perfoni^  in  dignitate  conftitutis 
agi^ncque  in  ijfdcm  tantum.fi  proba:  fint, 
fed  etfi  maximc  improbae  i  Idcb  cnim 
Diaboli  affcrtur  excmplum,  cui,quam- 
^uam  pcffimo^ob  Angclicae:  naturaccxcel- 

Q  iiij 


^ifS   De  Imperio  Summdrum 

lentiam,  Michael  pcpcrccrir,  ut  apparcar^ 
multo  magis  id  hominibus  obfervandum 
erga  eos  qui  inter  homines  divinoinfti- 
tutoexcellunt.  Non  omittcndushicTo- 
r^/.f .  f .y.  letani  Concilij  Canon  :  Sed  &  hoc  fro pe* 
\4J)*  fiilentiojis  homiriHm  morihus  falHbri  deli" 
heratione  cenfemns  ^  ne  qnis  in  Principem 
maledi^a  congerat.  Scriptum  efi  enim  a 
legifatore  ,  Principi  poputi  tui  ne  male* 
dixeris :  ^nod  fi  cjmsfecerit  j  exc&fnmuni* 
catione  Ecclejiaftica  pleClatur.  Optatus 
Milevitanus  de  Principc  Africani  fchif- 
matis  Donato  ita  refcrt :  ille  felitofurore 
fuccenfus  in  h<tc  verba  prorupit  y  quid  Irn" 
peratori  cum  Scclefa  ?  &  defonte  levita"  , 
tis  fua  multa  maleditla  ejfudii  :  non  mi^ 
TiHS  quam  in  (jregoYium  aliquando  y  ad 
efuem  fic  fcnbcre  minime  dnbitavii  j  C?r^- 
gori  j  macula  Senatus  ^  prafeEiorum  dede^- 
eus  catera  talia  cui  Donato  PrdfeBus 
fatientia  Epifcopali  refcripft  ;  Epifiola" 
rum  exempla  multorum  ore  ubi^ue  can^ 
tantur^  lam  tunc  meditabantur  ^  contra 
fraceptaT  anli  j4poFtoli  yP  oteftatibus  & 
Regibus  iniuriam  facere  j  pro  cjuibus  ^  fi 
uipoftolum  audiret  ,  quotidie  rogare  ^^- 
tSamas  io.  beret^  Gravillimc  pcccarat  Saul  ;  &  Sa- 
muel  iram  divinam  Prophctica  fcveri- 
tatc  ci  denuntiaverat  :  rogatus  tamcn  2 
Sam]iil  Saulc  ^  ut  coram  Scnioribjuis  populi  Sc 


Potejidtum  clrcd  Sacra.  10 

Ifraele  honore  ipfum  afficeret  ,  atquo 
adeb  ipfum  affcdarctur  ,  non  rccufac, 
Davidem  adulterij  &  homicidij  reum 
nonapud  populum  accufatNathan^fed 
ipfum  accedit,  Quoda  Baptittaquoque 
in  monende  Hcrodc  obfcrvatum  credi 
par  eft.  Sie  &  Paganos  Imperatores , 
ctiarahoftes  Ecclefiae,  &Conftantiumin 
Arianos  propcnfiorem  ,Epifcopi vetercs 
totxquc  Synodi  publice  fummafempcr  , 
cum  revcrcntia  alloquuntur.    In  lulia-  ^^^^em  m 
num  quoque  ^nKndriKot  Koy>i  poft  mor-  pnyiuo  pro^ 
tcmeius  demum  prodiere.  Fatcor  Pro-/^'^^' 
phetas  divinitus  infpiratos  non  femper  Ch^Ued^^  ^ 
obfervaffc  hancrcgulam  :  Scd  nimirum 
D  E  V  S  ,  qui  Prophetarum  miniftcrio 
Rcges  unxit,  qui  pcr  Phineam,per  Sa- 
muelem  ,  pcr  aiios  etiam  ,  quos  voluit, 
occidit  ,  multaquc  aha  privatis  efFccic 
inconcelTa  ^pcr  cofdcm  fuo  iurc  pcrver- 
fos  Rcgcs  ignominia  etiam  publica  no- 
tavit :  Quid  enim vcrius,  quam  a  D  E  O, 
quos  ipfcfpccialitcrinfpirat ,  eofdem  ad 
implenda  mandata  legum  quoque  vincu- 
lis  cxfolvi  ?  Quare cum  Simei  Davidi  ho- 
xnicidiumpalam  cxprobrarct,non  aliud 
invenit  David ,  ciim  ipfum  cxcufare  vcl- 
lct  ,  nifi  quod  dicerec  ,  fieri  poflc  uc 
DEyS  id  ipfi  mandajfet :  hoc  ipfo  often-  t,S4m\i6^^ 
.densjiinodumtaxatmodo  ficripoftcuc 


is§   De  Imperto  Summdrum 

licitequis  Regi  malcdicat,  fi  DEVS  idl 
ipfum  fpecialiter  injunxcrit  alicui.  Ipfi 
ProphctaSjfcclitionis  motac  accufati,  noa 
nlia  fe  re  quam  mandato  peculiari  divi- 
nitus  accepto  tucntur.  A  Saccrdotibus 
fanc,  quorum  ordinarium  crnc  munus, 
hac  modo  publicc  tradudos  Regcs  tiovk 
invenio.  Nam  quod  cxcmplum  adfcr* 
tur  Zacharise  lojadas,  qui  in  Evangelio 
%,clrof9i  fliij  Barachiaejeius  concio  non  Regcra, 
^^*  fed  totum  populum  petcbat  ^  6c  in  com- 
muni  culpa  omncs  ad  communem  rcfi- 
pifcentiam  hortabatur,  idque  fpiritu  tum 
D  E I  ipfum  inducentc.  Scimusquidem 
hiSjqui  a  fratribus  iniuriam  acceperunt, 
conccdi  ^GhriftojUt^poftquam  ipfos  pri- 
nium  folos^  deindecoram  paucis  intcr- 
pellaffcntjpoftremo  rem  adcognitioncm 
piacahcuius  congrcgatioiiisperduccrent* 
Quo  in  loco  non  finc  causa  viri  dodlij, 
etiam  Clariflimus  Beza  y  Ecclefiae  vocc, 
non  plebem  Vniverfam  ,  fed  Synedrium 
intelligunt.  Nam  &  feptuaginta  inter- 
pretibus  caetus  quilibet  cft  iKKhno-U  ;  Sc 
apud  Mofen  per  has  voces  nn^rrSs* 
id  cft,  TToiju  {KKh((aiei  5  Synedriurn  LXX. 
virorum  fignificari  pridcm  notaruntAbc- 
nefra  &  Rabbi  Salomo.  Scimus  etiam 
Corinthium ,  qui  fc  inccfto  contamina- 
i,C^r.i.i5,  Ycrat,  varo  ^  T^^om  eo  npminc  incrc- 


Potefi:dt(tm  circdSdcr/.  zji 

pitum.  ScimuSj&Timotheo  injungi,  uc 

pcccantcs  rcprchcndat  QMOiTTtov  Titiym)/ ,  ut 

^  cdteri  timcant.   Qni  &  ipfe  locus  vi-  i  Tim.^.iil 

dctur intclligcndus  cx  eo  quod  pracccdic 

dc  pcccantibus  Prefby  tcris,  qui  audienti- 

bus  caetcris  Prcfbytcris  ab  Epifeopo  ob- 

jurgabantur.  Scd  ctiamfi  dc  quibufvis 

intcrprctcmur  ,  certum  efl:  tamcn  hsec 

praecepta  «oWcc  reftridliones  fuas  &  limi- 

tationes  recipere  cx  pcifonarum  quali- 

tatc.  Seniorem  ,  inquit  Paulus,  ne  incre-  ^•^'^•^!^ 

pavens  ^fed  ut  Patrem  mone  ,  luniores 

nt  fratres.    Muhp  autem  maior  honos 

Summo  Imperio  &  Magiftratui  quam 

^etati  debctur.  Adde,  quod  &  Ecclcfias 

praclatos  non  cftc  corripicndos  coram 

mukirudinc  a  multis  annotatum  eftj  & 

mori  veteris  Ecclefiac  congruit.  Qupd 

profedoinRegc  muhbiuftius  obtincre 

dcbet,  qui  eft  (  ut  Conftantinus  loque- 

batur )  ofct     mm  cmTKo^Q-  ^  3^?  kql^'  H^f  decm^^ 

r4^©-.  Sicut  autcm  ignominiofa  tra-  fi^''^^^^^^ 

dudtio,  ita  &  coa^lio  quacvis  in  Summam  /{l^f^^l;^ 

Potcftatcm  illicita :quia  cogcndi.omnc  nodefefir^i 

ius  ab  illa ,  nullum  in  illam.  Nequc  ob-  pa. 

ftat,  quod  de  Ozia  legimus :  Omnis  cnim 

crrorcx  probainterprctatione.  Fons  ita 

habct:  &re^exit  ad  eum  ji^arias  5^-  ix6rd^,iU 

cerdos  fnmmHS  CAteri^ue  Sacerdotes  :  &  to.  ^ 

€cce  LefrofHS  cfat  in  fronte  fna»  ^  fecc- 


Uft  De  Im^erio  Summarum 

rnnt  eum  felHnare  inde  :  &  etiam  ipfe 
€$mpHlfHS  cjl  egredi  ,  <juia  DominHS  enm 
fercuffit.  Non  liccbat  per  lcgem  divi- 
nam  lcprofo  effc  iiiTcmplo.  Sacerdotes 
crgb'  Qpcram  dcdcrunt  ut  Rcx  lepra 
percuflTus  abirct  ,  legcm  fcilicet  divi- 
nam  ipfi  recitando  ^  ac  prasterea  ingra- 
vcfcens  malum  ipfum  impellebat  ut  ul- 
trbdifcedcrcr,  Denuntiat  Saccrdos,  co- 
gitDEVS. 
10*  Et  hace  quidcm  di£ta  funto  dc  his,  quse 
luris  divini  audoritate  fiunt.  Castera 
verb,  quac  a  Canonibus,  aut  nudis  aut 
legcfirmatis,  acccficruntj  ut  in  Impcra-^ 
torem  intcrdum  utihtcr  ufiirpari  fate- 
2nur;ita  fiomninb  obftet,  aut  vetct^quo 
lure  aut  prudentia  ufurpentur,  non  vi- 
dcmus.  Nam  &  rcgimen  omne,  ex  con- 
fenfu  quod  nafcitur,fummo  Imperio  fuh- 
cfie  5  &  lurifdiitionem  omnem  non  tan- 
tum  ci  fubefle  ,  fed  &  ab  eo  cmanarc» 
oftenfum  eft.  Nequc  illud  minus  recc- 
ptum  ,  legibus  paenalibus  non  obligari 
cum,  qui  Summum  habeat  Imperium : 
Et  hoc  eft  ,  quod  Harmcnopulus  dixir, 
0  ^U(nK£(  dfjLd^jivm  i  Kohcc^irou,  Ita  vctc- 
rcs  Patrcs  intcrprcrati  funt  illud  Davi- 
ii.     disyTil;ifglipeccavi.  Hicronymus; 

'^polo^.Dat^  ipf^>  &  alihm  non  timehat.  Ambrofius; 

'pid.  f.io.     kex  ipfe  erM » nHttis  ipfs  legibns  tenebatp. 


Poteflatum  circa  Sacra.  zj^ 

tur ,  (jnia  liberi  fhnt  Reges  a  vincHlis  deli" 

[lorHm  ;  neque  eriim  ullis      poenam  VO" 

cantnr  legibus  tnti  Imferij  Potefiate.  Ho^ 

mini  ergo  non  peccavit  ,chi  non  tenebatnr 

cbnoxius.  OthoFrifingen(is>  Soli  RegeSy  ^pifi^adTri^ 

utfQte  confiitHti  fufra  leges  divino  exa^^^'^^*^^^^ii> 

mini  refervati  yf<tcuU  legtbtis  noncohiben" 

tnr:  mde  efi  iUtid  tam  Regis  ajfiam  Pro-^ 

fhet^tefiimoniiim  ^tibi  folji  peccavi.  Hinc 

illiid  natum  ,  quod  adXII.  Canonem 

Synodi  Ancyranae  Balfamo  notat  , 

peratoria  untHone  foenitentiam  tolli ,  id 

cft  publicae  fatisfadtionis  neceffitatem. 

Interea  verum  eft  ,  fumma  cum  laudc 

RegeSjUt  in  Civilibus  negotiis  Curiis  fuis 

fi ve  Parlamentis ,  ita  in  facris  Paftoribus 

ctiam  tanquam  publicis  iudicibus  fe  pof- 

fc  fabjicere  :  Efi  enim  receptim ,  inquit    ^fi  reeeptSi 

Vlpianus  ,  eocfHe  Inre  ntimHr  ,  ut  fi  cfuisff-^^^^^^f^^ 

maior  vel  (tqHalis  fnbjiciat  fe  InrifdiElioni 

alterias ,  pofsit  ei  &  adverfns  enm  Ihs  dici. 

Scd  haec  fubjedio,  cum  cx  vokmratc  Re- 

gis  &  quidem  revocabili  pendeat  ,  dc 

S,ummo  eiuslmperio  nihil  immjnuit,ut 

a  virisdodiffimis  demonftratum  eft.  Am 

vcro  cxpediat  ,utRexhanc  infc  lurifdi- 

<5tionempatiatur  exerceri,difputarifolct^ 

QuiGxpedirc  iudicant,hac  Regum  fub- 

iiiiffionc  multum  roboris  atquc  audlori- 

tatis  aiunt  aecedcrc  Ecckfiaftic»  difci^ 


s/.f   De  Imperio  Smmarum 

plinas ;  Vcrum  cft.  Nequc  enimfruftra, 
diibum  ^  ^n^Jes  in  rcpHhlica  Principes 
funt:>  tales  folent  ejfe  cives-j  &  blandifft^ 
me  iHberi  exemplo.  Scd  contraadferturj 
ftare  rempublicam  aucStoritate  regcntis: 
&,  ut  Ariftoteles  dixit,  toJ n^TupfoyiT- 
^  ^mKM^  yiyzSj^  Kg.7tthvaioy.  Ccrte^ 
fi  quid  illis  credimus ,  qui  res  Henrici 
Imperatoris  memoriac  tradiderCj  ipfiquc 
Cardinali  Bennoni ,  calamitatis  primor- 
dium  ilU  fuit  ,  quod  CHtn  Uchrjmabili 
ajfli&ione  pHblice  ,  nHdis  pedibus  ^  in  /^- 
neis  veftibhs^  hyeme prater  folitHm  aj^era 
apnd  Cannfum  fpetlacHlHm  u4ngelorHm 
faClHS  &  hominum  ^  Hildehrandi  iHdi- 
brium  tridno  pertultt^  Difcrimen  crgb 
fecicndum  hic  inter  ca  ,  quae  pcBniten- 
tiae  profeflionem  fecum  ferunt,  &  intcr 
pGsnas  graviores  ad  ignominiam  magis 
pcrtincntes.Quo  videtur  refpexifle  Otho 
Frifingenfis,eius  qucm  dixi  Henrici  rcs 
pcrfequens.  Ita  enim  fcribic  :  Lego  & 
relego  RomanorHm  Regum  &  Imperato^ 
rnm  gefta  ,  &  nuf^jHam  invenio  ^uem^ 
^uam  ante  hmc  a  Romano  Pontifice  ex* 
communicatHm ,  vel  Regno  privatnm  j  nif 
forte  qnis  pro  j^nathemate  habendHm  dH- 
cat  j  (^Hod  PhiHppus  ad  breve  temptis  a 
\omano  Epifcop^  inter  pasnitentes  collo- 
catHS,  ^  Thcodofns  ab  Ambrofo  propter 


Potefldtum  circd  Sacra.  1/ f 

crHentam  €(&dem  a  liminihus  EccleJtA  /<r- 
^ue^tratns  fit.    Adexcmpla  illaduo  ab 
illo  allegata  quod  attincc  ,  de  Philippo 
planc  inccrtahiftonacft.   Optimi  cnim 
quiqiic  au<3:ores  Chriftianos  Impcrato- 
rcs  a  Conftantino  demiim  numcrant :  & 
tamcn  ,  fi  Eufcbio  crcdimus,  Philippus 
i7ni^fm(n  \  Theodofius  quoquo 
ti^i  ^UrJ-pi^  ^  raro  Chriftian^  modcftis^ 
cxcmplo.  Primus  crgo  ,  cui  cxtra  vo- 
luntariam  fubmiflioncm  aliquid  injun-^ 
£tum  cft,  fuit  Henricus  illc  qucm  dixi- 
musj  neque  ira  Solus  Frifingcnfis  ludi- 
cat^fcd  &  Godefridus  Viterbicnfis.  Ante^  chrmf4$-^ 
hnnc  Imperatorem  non  legimus  aliquem  a 
Romano  Pontifice  excommHnicatum.Omit^ 
terc  non  polTum  quin  addam  infigncm 
Gnuphrij  Panuinij  locum,   Nam  etfi 
ante  B^omani  Pontifices  ,  tanejuam  Chri* 
ftiana  religionis  capita  ,  Chrifli^jue  Vica* 
rif  ,  ^  PetriSucceJfores  celerenturjnonta* 
men  eorum  anHoritas  ultra protendebatur^ 
qiiam  in  fidei  dogmatikus  vel  afferendii 
vel  tnendis.  Cttterhm  Imfcratorihns  fub» 
crant  3  ad  eorum  niUum  omnia  fiebant , 
ab  iis  creabantnr  ,  de  iis  ludicare  vel 
^uidcjuam  decernere  non  audebat  Papa 
jRomanus.  Trimns  omnium  Romanorum 
Pontificum  Gregorius  VII.  armis  Nor^ 
mannorum  fretus  ^  opibus  (^omitijf^  Ma^ 


ts6  De  Imperio  Summarum 

thildis  ^  fnulieris  per  Italiam  Potentijji^ 
tnA  ,  cQnfifus  ^  difcordiaqne  G ermandrnm 
JPrincipHm  Be/lo  Civili  UborantiHm  in^ 
jlammatus ,  prater  maiorum  morem  j  con^ 
tempta  Imperatoris  auCloritate  &  Potefia^ 
tCy  cum  fnmmHm  Pontifcatum  obtinHiJf^t^ 
Cdsfarem  ipfum  ,  a  quo  fi  non  eleSlHS  ^ 
fkltem  eonfirmatHS  fnerat ,  non  dicam  ex-^ 
communicare  ,  fed  etiam  regno  Imperio^ 
^H€  privare  aufus  eft.  Res  ante  sa  fitcH* 
la  inaudita  ;  namfabulas  ,  ejUA  de  Ar^ 
eadio  ,  ^nafiafo  j  &  Leone  Iconomach^ 
circumferuntHr  j  nihil  moror  :  fatifque 
hinc  apparet  »  eos  Regcs  atcjue  Imperate^ 
res ,  (jHi  iiifia  iniu^ave  de  causa  cenfuris 
iftis  poftivis  fe  fubtrahunt  ,  divino  iudi" 
€iorelin(juendos.   Hoc  voluit  Grcgorius 
Turonenfis,  cum  dixit  Chilperico:  Si 
tH  excejferis^  (juis  te  corripiet !  locjuimur 
enim  tibi.  Si  autem  nolueris^  <juis  ie  dam-- 
nabit ,  nifi  is  ^  cjui  fe  pronuntiat  effe  lU'* 
ftitiam  ?  Et  Hildebertus  Cenomanen- 
fis  Epifcopus  :  ylpud  Sereniffimum  Re-^ 
gem  opis  efi  exhortatione  potius  ,  ^uam 
imrepatione  »  confilio  ^uam  prdceptiSydo* 
Hrina  efuam  virga.  Et  Ivo  Carnoten- 
fis  Epifcopus  :  ^uia  diffenfationesremm 
temporalium  Regihus  attributdt  funt,& 
vihti^yid  e^  fHndamentum  populi  (^caput 
ixifiant  ^fi  quando  Potejlate  fibi  conceffa 


Fotejldtum  circa  Sacra.  ijz 

khutuntur  ^non  fnnt  knobis  grayiter  exasfe- 
rmdi -'y  fed  y  ubi  Sacerdotum  admonitiomb^^ 
non  Acquievcrunt  ,  diyino  ludtHo  funt  re- 
feryandi :  ubi  tantl  dt(iriFhn$  fmt  punien^ 
di  5  qnante  minus  fuevint  humanis  admoni-' 
tionikus  tbnoxii.  Nec  alia  fuit  Ecclefiae 
Leoxlienfisfcmcntiajquam  eb  libentius 
refero  ,  quod  Patriae  nofti pars  aliquan- 
ta  antiquitus  fub  eiufdem  Ecclefiae  faic 
Diaeceli :  Itacnim  fcribit  Leodienfis  Ee- 
clcfia  Pafchali  :  Si  quis  deniquc  reFpe^la 
Spiritus  fan&i  yetus  &  noyum  Teftamen^ 
tum  geftaque  revoherit ,  fatenter  inveniet, 
^uod  aut  minime  aut  difficile  poffunt  Im-- 
peratores  excommunicari  ^fecundum  etymo^ 
logiam  nominum  tUorum^e^  iuxta  determi' 
nationem  excommunicationis :  &  adhuc  fuh 
ludice  lis  efl.  A dmoneri  qutdem  pojfuntjn* 
trcpari  ,  argui  k  Afcretis  <uiris  :  quia  qucs 
Chriftus  in  terris  [(ex  P\egum  ^ice  fua  con^ 
ftituit  ^  damnandos  &  falyandos  fuo  ludtcio 
reliquit.  Huc  etiam  pertinet,  quod  Re- 
gcs  Franciie  a  muUis  fa^culis  hoc  luris 
fibi  vindicant  ^  nc  poflint  cxcommuni- 
cari. 

Qnomodo  autemPaftorcitra  coa£kione 
illam  in  ufu  cUvium  fatisfacere  poflit  c6  - 
fcientiac  fua:  ^idem  Ivo  oftendit :  dicerent^ 
inqak^ei^nolo  tefaUereyintroitH  huius  yifibilis 
fcclefi^  pericuU  tuo  tehaberepermitto^Unum^ 


^jS    De  Imperio  Summarum 

regni  CctleftH  taU  rec^nciUdttom  tihi  aferi^ 
re  non  ^alee. 

Rcrtat  videamus , quid  circa  eas  a£lio- 
ncs  ,  quas  Paftonbus  Ecclefiifque  ad- 
fcripfimus,  ius  fit:  atque  officium  Sum- 
tnx  Potvftads*  Ac  primumeas  quodac* 
tiiiet  adlioncs  ,  qux  folo  libcrtatis  lurc 
&  divinae  Icgis  obtentu  cxcrccntur,  per 
has  quoquc^aliis  injuria  ficri  cum  pof- 
fic,ccrtum  eftSummae  Poteftatis  lurif- 
didionem  huc  quoque  cxtcndi.  Non 
cnira  ca  tantikm  5  qusc  a  Summae  Potc- 
ftatis  Imperio  proficifcuntur  ^  fed  omnes 
omninb  adioncs ,  cxternsemoralis  boni- 
latis  acvitii  capaGcs^  ad  Summx  Potc* 
ftatis  ludicium  vocantur :  Nam  &  fi  con- 
|ux  coniugi  non  prscftetea,  quae  lcx  ma- 
crimonialis  imperatj  &  fi  quis  familiam  , 
non  re£lc  ^curct  ,  adeuntur  tribunalia, 
omnis  mali  vindex  Poteftas  cft  cohfti-* 
tuta,  Eft  autem  malum  abufus  elaviumj 
&  iniufta  feparatio  ,  aut  Sacramcntorura 
denegatio.  In  Bafilicis  lex  extat  Impc- 
rialis  ^  qusc  Epifcopis  interdicit,  nc  quera 

L  l6\Coi.ie2L  facrofancta  Ecclcfia  vel  commuhione 
.    ^?{A.C2*C/^''»  fegrcgent,nifi  iufta  causa.  Et  luftinia- 
nus  in  Novella  ,  omnibus  Epifcopis  & 
Presbyteris  interdicit  aliqucm  fcgrega- 

Ntvaii,        ifaci^  communione,antcquamcaufa 
monftceturpropter  quam  fan^tx  Regu- 


Potefldtum  circd  Sdcra.  zj^ 

lashocfieri  iubent.  Mauricius  Imperacor 
Gregorio  Magno  praecipit ,  uc  cuhq  Io- 
hanne  Conftantinopolicano  communio- 
nemcolat.  In  Galliaantiquitils  ufurpa- 
tum  eft  apprehenfione  pra;dioruni  aiiif- 
que  remediis  compcllere  Epifcopos  uc 
Sacramentaadminiftrent.  Et  Holiandiae 
Principes  fkpiffime  Paftoribus  impera- 
runt  facra  facere.  Multb  igitur  magis 
id  luris  competet  Summ^?  Poteftati  iii 
cas  adiones  y  quibus  non  divinum  lus 
fcd  Canoncs  obtenduntur.  Nam&Ca- 
iionum  prxcexcu  inreidum  contingit  vio- 
lari  Canones  :  &  poifunt  ipfi  Canones 
^  legis  divinae  prxfcripto  exorbicarCo 
Vcrumvis  fiat^  non  potcft  Summa  Po- 
tcftas  conquercntibus  caufas  cognitio- 
ncm  denegare.  De  iis  vero  adionibus, 
qua?cx  lege  humana  fluunt,  invitofque 
obIigint,&:  coa£tionem  quoquc  poft  fe 
trahunc ,  multb  minus  potcft  elfc  con- 
trovcrfiae.  Omnis  enim  lurifdidlio,  ut  i 
Summa  P^teftatc  fluit  ^  itaad  eam  re- 
fluit. 

Quia  vcrb  plerumque  adionum  ifta 
gcnerainunaquodammodb  adioneper- 
mifcentur  ^  ideb  y  quae  contra  cas  lunc 
prodicarcmediajdivcrfis  nominibus  ap- 
pellantur.  Hifpani  intcrcedendifiveop- 
ponendi  vocc  utcntes  j  Belgae  mandato^ 


2^0  De  Imj^erio  Summarum 

rum  poenaliuHn  id  propric  refpiciurtt 
quod  libenatis  eft  ,  non  lurifdidlionis. 
Natxicuivis  privatim  illatap  iniuriae  tali- 
bus  rcmediis  occurriturj  Gallij^qui  ap- 
pellationem  vocant,id  magis  refpiciunt 
quod  larifdi^^tionis  cft  ,  quamquam  ia- 
tiori  fignificatu  appellatio  ad  cos  quoquc 
adus  refertur  qui  JudiciaUs  non  funt, 
Quomodb  lurifconfulti  a  Medici  &  agri 
menforis  rclatione  afpeHari  dicunt.  Ap* 
pellari  autcm  in  Gallia  ad  curiam  Parla- 
inenci  foIet,non  modb  fi  quidEcclefia- 
ftiei  homincs  in  fraudem  fecerint  Regii 
luris  ;  fed  &  fi  quid  contra  Canones  in 
Gallia  rcceptos  commiferint.  Sicut  au- 
tem  lurifdidionis  eft  non  tantum  iudica- 
rc>  fed&ludiccsdareiicautrumquchoc 
1.  chron,!^,  Summis  Potcftatibus  competitolta  Ama- 
S.  Gf  1 1.     2ias ,  cumquc  co  Sacerdote-s  alii ,  a  lofa-- 
phato  ludiccsleguntur  conftituti. 
^•^»       ,  Nequefane  poteft  evidcntius  oftcndi 
Summae  Poteftatis  in  hoc  caufarum  gc- 
nere  lurifdidio ,  quam  quod  omnes  pro- 
vocadi  gradus  ab  ipfius  pcndcnt  arbitrio* 
Cur  enim  alioqui  a  Paftoribus  Anglix  ad 
Epifcopum  hunc  autilium,ab  omnibus 
Epifcopis  ad  duos  tantum  Archiepifco- 
pos  provocatur  ?  Eadcmque  Claffica- 
lium ,  quos  vocant  jConvcntuum ,  &  Se- 
niiprovincialium ,  Provinqialimn  &  Na^ 


Potefldtm  clrca  Sdcra.  iSg 

tionalium  Synodorum  ratio  eft,  Qnid 
^uoi  ultimus  provocandi  tcrminus  non 
cft  anaturaliMitdivino  Iiirc  eonfticutus? 
Sapicntcr  Rcx  magnx  Britanniac  exifti- 
marcfeait,  ChriftUne  cuiqueBsjgi^  Prin- 
tipi^  dc  I{eifuHics  conceffum  ,  externam  in 
rcbns  Eccleftafiicis  regiminis  formam  fnis 
frefcribere  ,  qn£  Ciyilis  ddminiftrmoms 
formdm  quim  froxime  dccecldt,  Et  faiic 
olim  quoqueita  fa6fcumaChriftianis  Im- 
pcratoribus  videmus-Vnde  cnim  alioqui 
tanta  illa  Ecclcfix  Conftantinopolitanse 
prrregativa }  Vndc  Melchiades ,  Macer- 
«us ,  Rhcticius  ,  Africanx  controverfise 
ludiccs  >  Vndc  Chalcedonenfi  Synodo  id 
lus,  ut  Ephcfinr  fecundx  adla  ai^rogarit? 

Sicutantcmin  Civilibusncgotiis  plc- 
rumque  folct a  Summa  Poteftate  permit- 
ti  ludiciunain  id  conftitutis  conleflibus, 
ac  poftrcmb ,  ubi  contra  confclfum  maxi- 
mum  fupplicatur  ,  auibufdam  jarifperi- 
tiflimis  mandari  poftrcma  cognicio :  ra* 
rius  autcm  ipfa  Poteftas  Summa  adhibitis 
in  confilium  viris  cruditis  poft  cxteros 
iudicat;  illud  verb  rariffiraam  ^quod  in- 
tcrdum ,  coafciru  aliquo  fufpcdo  >  caufa 
ad  Summam  Potcftatcm  cvocatur :  ita  & 
inhis  controverfiis ,  quxadfacra  pcrti- 
ncnt,  ufitatiffimum  fuit  pcr  confuetas  Sy-^ 
3?odo5  ,  6c  ,fi  abharumquoquc  fententia 

R  iij 


^Si  DelmperwSummarum 

provocetur  ,  pcr  indi£titiura  qnemdaiT) 
convcntum  finenni  imponis  Mirus  ufita- 
tuni  ,  &interdum  tamen  utile,  utipfc 
Imperator  de  priorum  ludicum  rcligio- 
ne  &aequitate  cognofcat  j  quod  fccit  it^ 
causa  Donauftarum  Conftantinus  poft 
duplex  Epifcopale  ludiciurn  s  quiquam- 
quam  noti  probavit  appellationem,  co- 
gnitionem  tamen  de  appcllatione  i  fe 
pon  rciecit.  lUud  vcroaliquantb  rarius, 
rjcquc  tamen  lure  deftitutum  ,  ut  Ci  Sy- 
nodus  aliqua  probabilibus  de  caufis  re- 
cufctur  3  ipfa  Poteftas  Summa  ad  fe  cau-? 
fam  cvocet  ,  8c  inteiledis  infignium 
Theologorum  fententiis  id,  quodaequif- 
fimum  eft ,  pronuntiet.  Antiochcna  Sy- 
nodus  Canonc  XII.  cHm,  quia  Syne- 
do  fe  injuria  affedlum  queratur  ,  ve- 
tatImperato*ri  moieftiam exhiberCjO^M- 
7«V  ^cLoiKicdi  j  quamdiu  pcr  maio- 
rcm  Synodum  res  poteft  expediri  :  Im- 
peratori  tamcn ,  fi  adcatur  j  cognofccndi 
JPoteftatem  non  adimit. 

Neque  vcrbdclurc  tantum  atque  in- 
iuril  excommunicationis  cognolcendi  s> 
fcd  &  ignofcendi ,  quantum  ad  pofitivi 
luris  pq?nas  attinet  ,  Poteftatem  Regi- 
l)us  attribuit  vetcrum  Epifcoporum  mo- 
deftia.  Ivo  Carnotcnfis  Epifcopus,  Ec-. 
clcftaftici  luris  contra  Regcs  anicnpfu? 


Potefldtum  circa  Sacra. 

propugnacor ,  non  vcritus  tamen  eft  coe- 
pifGopis  fcribere :      Gervaji$  quoquc  non 
tdebet  ^efira  PMernit^s  mirari  yel  indign^^ 
ri,  quoi  eum  ad  communimem  in  Tafchdi 
turia  fiifcefit.  fro  Regia  enim  honorificen^ 
tia  h&c  feci  yfretm  auBoritate  legis^in  qua 
lcgttuY  i  hi  quos  eulpatorum  regia  Voteflas 
aut  in  gratiam  benignitatis  receperit ,  aut 
fnenfa  fu(t  particil^es  fecerit  >  eos  etiam  Sacer^ 
dotum  &  fofuUrum  conyenttts  fufcifere  in 
Eccleftafiica  €ommunione  debebit  •  ut  quod 
frincipalis  pietas  recipit ,  nec  a  Sacerdotthus 
DE  I  alienum  habeatur.  Alibi  idem  Ivo 
hoc  regale  capitulum  audoritate  Epifco- 
porum  dicit  conftitutum.  Non  eft  ergb 
cur  miremur  lohannem  Epiicopum  Ro- 
manum  luftiniano  Impcratori  ita  fcri- 
bcrc:  obpcro  clementiamyeham .ut (i pro-  ^/'^i^-  ^ 
fno  depoftto  errore^  <sr  prava  tntenttene  re-  ^^^^ 
fulsa  3  ad  unitatem  Ecclefd  re^verti  yolue"  loannes 
runtyin  yefiram  communionem  receptps  Jn-  si6,Ma^'%j. 
dignatioHPS  yefira  removeatis  aculeos^  &  no^  duept  im^e^ 
hts  intercedentihus  beniini  ammi  gratiam  ^"^^^^^  ^^A^ ' 
conci0netss.  Neque  culpandi  Francarum y^/^^^^^^^ 
Reges ,  &  vindices  luris  Rcgii  fuprcma-  iHfiimmi^ 
rum  in  Gallia  curiarum  ludices ,  qui  fac-      p-  5^7^- 
pifllmc  &  conftituerunt  &  iudicarunt ,  ^f^'^* }-  ^  ^ 
Mftgtpatus  fuhlicos  occapone  ei$ts  ,  quam  ^/f^^^i^l^Jj 
exercent ,  JurifdiBionis  eiufmodi  poenis  Ec-  ^xeunte,  Da\ 
clefiafiicH  nm  fubi^cer^.  Sic  &  in  Hunga-  ta  it^ue  ^ 
\  R  iiij 


Cod,  Inter 


li  Qmm  ft' 
£Ia  l,  cum 
fahatcrem. 
1.  cogKofcere 
€od,  de  fum 
Jrin.  NoV. 

Fid,  cen 
cfL  ToL  j. 


De  Imperio  Summarum 

xix  decretisanni  1651.  vetantur  Ecclcfia- 
ftici  contra  nobiles  regni  fentcntUm  exeomi 
mtinicationis  promulgdre  abfqHc  fcitn  <f 
titia  regice  'Maieftatn.  Ec  in  vcteii  lcge  An- 
glorum  ell  ,  ne  ^uis  Dominicarum  mini-^ 

Jirerum  excommtmicctar yniji fYius  ^excon^ 
nfcniatur.  Quod  noftros  quoque  Princi- 
pes  imitatos  video.  Idem  enim  edido  Ca- 
roli  Ciefaris  continetur ,  quod  anno  1540. 
promulgatum  eft, 

Contra  verb  clavium  ufum  divinolu- 
ri  congruum ,  5c  posnarum  injundionem 
Ganonibus  &  legibus  confcntaneam, 
Summae  Poteftatcs  folent  approbarc,  At« 
que  hoc  cftlmperiale  ^nathtma^  quod 

-non  una  luftiniani  lege  comprehenfum 
eft.  Nihil  ergb  novi  faciunt  Chriftianac 
Poteftatcs  5  qux  ad  cxcommunicatio- 
nem,  quippe  cum  publica  nominij  tra- 
dudione  conjun(3:am , nolunt  vcniri,nift 
probatis  fibicaufis;&  quaccenfurasma- 

*  nifeftc  iniquas  Imperio  fuo  inhibent. 
Ipforum  enim  eft  muneris,  &  injuriam 
a  fingulis,&ab  Ecclcfia  tyrannidcm ar^ 
ccre. 


Vote^dtum  circa  Sdcrd,  "it^} 


CAPVT  X. 

DeeleBione  Pajlorum, 
SVMMARIVM. 

I,  Duas  in  Ecclcfi^  ejfe  FunBiones  ^erjyi^ 
tUiii  :  Pre(hyterium  &  Diacondtum  :  & 
de  earum  dtfcrimine.  2.  Diftingumtur 
in  conftituendis  Paflorihus  mandatum^ 
Ordindtio,  EleSio  ,  Confirmatio  y  ^  dtf^ 
crimen  perfimilia  iUufiraturxobiterofien^ 
ditur  f?oJfe  aliquem  dbfolute  ordinari  & 
Imperium  m  ordinationem  competerefum" 
m(t  PoteflatiyO*  de^oce  ^ifoiDndif. 
3.  Eleiltonem  faftorum  naturaliter  fed 
mutahliter  Ecclefi^  competere.  4.  Pafto^ 
res  i  plebe  eleiiosex  N.  Teft.  non  preha" 
ri  :  0*  primum  in  Diaconis  aliam  effe 
tationem.  j.  Pafiores  ^pofioUcis  tem- 
foribus  Judicio  Sfiritus  cle^os  ,  etiano 
laatbiam  ^poftolum.  6.  Pcpularemele^ 
(lionem  nonprobari  ex  loco  AUor.  xiv.  zz^. 
Hiqueexpracepto  <vitandi  falfos  doHorcs» 
ZMosexplorandiPafiores  yetusin  EccUfia 
€hrifiiana.ff.txCypriano  eU^lionum  popu- 
i^rj^jn  mefiitatem  mn  probari  5  fed  enrfu 


$0    De  Imperio  Summarum 

lo^  Pnfhyteros  fepe  ab  Epifcopit  n§n  4 
fUbeeUBos.  ii,  Epifcofos  intcrdumeUm 
ffos  4  felo  Clcro  ^vrbis  fud.    ii,  Intev^ 
dum  k  comprolfincialibHS  Epifopui. 
13.  Concluditur  mutahilita^  circa  eligcnf 
di  modum.  14.  SummaiPotcftati  in  Ele-- 
Bione  competcre  im  lcgijlatiyum. 
l^.Summas  fotejiates  poffe  iuflis  decau-^ 
fis  elcBiones  fibi  vindicarc.  16.  Exm'» 
fla  fnb  ftatu  lcgis  natnralis.  17.  Sub  /fi 
ge  Trlofaica.    iS.  Exempla  I{pmanorum 
Jm^cratorum  florente  Imperio.  19.  Excm^ 
fla  Imperatorum  Oricntu.  zo*  Excmpl^ 
Franc0rum  ante  Carolum  Tdagnum. 
lu  Tion  fnndari  hunc  morem  in  coUa^ 
tiene  Fcndornm  :  fcdfeuda  cb  hunc  mo-- 
rem  Epifcopis  conccffa.   2.2.1  Quid  fignim 
ficct  Inyeftitura  per  j4nnulum  ir  ^atcu^ 
lum.  13.  In  eo  comprehcnfum  ius  eligen'* 
diy  aut  Hcentiam  dandi  ad  cligendum  faU 
ya  libcra  approbanone.    24.  ExempU 
poft  Carolum  'Magnum  in  CaUia  &  Ccr- 
tnania^nec  ebjiare  Caroli  Mdgni  CafitU'- 
lum  de  Canonicis  ElcEiisnibus .  1$.  Qjtdn* 
si  momentiid  ius  fit  habitum.  16.  Exem^ 
flaaliorum  P^  egnorum  &  nominatim  An-^ 
gli^.    27.  Circa  fre[bytero$  idem  licere 
^uodcirca  Efifcopos  rationibus  6^  exem'* 
flis probatur.  28.  Solutio  ad  obicHionem 
de  abufu  lurid.  i^.  jid  obi^Slionem  en 


^oteftdtum  circd  Sdcrd.   i  . 

tmdmbm  &  VatYihns.  30,  Quid  dc  iVr 
religioforum  Bjgam  lure  Jlt  fentimdHm. 
31.  Quis  optimus  tUgf^ndi  modus.^i.Bj^ 
tinendum  faltem  Jumma  V&tcjiati  liberta- 
tem^  refcindendt  fa&am  eleciionem.  33* 
Tajiorem  Jt  e^us  fit  exmBor^ndi. 

RE  s  T  A  T  ca  Impcni  pars  ^  quam  iii  u 
aflignandis  funilionibus  veiTari  di- 
xinnus.  Fundionesin  Ecclefia  perpctuae 
liint  duae  ^  Prcflyterorum  &  DiaconoYum. 
Prcflyteros  vococum  omni  Ecclefia  vc- 
tcii  cos  ,  qui  Ecclefiam  pafcunt  veibi 
piacdicatione,  Sacramentisj&  clavibusj 
quac  lurc  divino  funt  individua.  Diaco^ 
nos^  eos  qui  Prcsbyteris  aliqua  cx  parte 
infecviunt  i  ut  Lcvicx  olim  Sacerdoti- 
bus^quos  &  Anagnoftas  ^quos  inSyna- 
gogisfuiflc  ex  Evangelio  &  Philone  dif- 
ciraus,  &  quos  in  Ecclefia  retentos  ex 
hiflioria  ,  Canonibus  ,  patrumquc  fcri- 
ptis  apparct,  non  immcritb  hucrcferas. 
Nam  &inEvangelio  5  qui  Hbruraafler-  Lfic,  /^\i^c^^ 
vat,  dicitur  ^nfiv}^ ;  quod  fermc  cura 
Diacono  tandumdcm  valct :  codemquc 
nomine  appellac  Synodus  Laodiccna 
Diaconos  infcrioris  gradus ,  qui  pofliea 
Hy^odiaconi  dici  ceperc.  Sed  ^iumiaf 
pars  maxime  laboriofa  verfatur  circa  pau- 
perum  €uram»  Prcsbytcros  v^cus  Ec- 


De  Imperio  SHmmarHm 

clefia  latiiia  Seftiores  tranftulit..  Diaconod 
n©n  alitcr  pofle  arbittor  quam  Mim(Ir9S 
appcllari :  quamquam  func ,  qui ,  ut  cat- 
tcra,  ita  hoc  quoque  traduccre  voluc- 
runt  5  quam  verum  agnofcerc.  Plinius 
certe  Sccundus  ,  ni  fallor,  &  Grxcc  & 
Latine  fcivit  :  qui  inftituta  Chriftiano  - 
rum  rcfercns ,  eas  ,quas  Paulus  Jlflt- 
zsmy  Ecclcfia  fcquens  thttMnosa^  appcl^ 
lavic,voccm  voci  rcddcns  Mintflr^s  no- 
minat.  Sicut  autem  nihil  Lcvitis  licuit, 
quodnonlicucrit  Sacerdotibus^ica  nihil 
cft  in  fundionc  Diaconi,  quod  a  Prcsby- 
tcri  fundionc  fit  cxccptum:  quippeciim 
Diaconi  dati  funt  Prcsbyterisrcrummi- 
Borum  adjutores.  Quare  antc  Diaconos 
inftitutos  Apoftolorum  unus  ludas  Ifca- 
riotcs  Dominicac  pecuniac  qua^ftor  fuit. 
Et  poft  illum  Apoftoli  omnes  aliquan* 
diu  alimcnta  paupcribuscrogarunt  5  do* 
ncc  exorta  contcncio  intcr  viduas,  fimul- 
quc  occupationum  multitudo  cos  cocgic 
vicaria  uti  aliorum  opeia.  Ncque  ta^ 
mcnDiaconorum  inftitutio  ita  hanc  cu- 
ram  a  Prcsbyteris  fcgregavit  ,  ut  non 
ipfis  quoque  paupcrum  cura  incumbc* 
rcc.  Hinc  Epifcopis  fumma  pccuniarum 
Ecclcfir  difpcnfatio  cft  credita,  &  qui- 
dem  tanto  cum  lurc  ,  ut  nulli  rationcm 
rcddcrcnt  >  fcd  partc  utercntur  ad  fuas 


Potejtatum  ctrca  Sacra.  zo^ 

aliorumquc  necclTicates  j  partccn  darcnc 
Presbyteris  in  paupcces  crogandam;  uc 
appaiet  in  Ganonum  ,  qui  Apoftolict 
dicuntur  ,  58.  40.  41.  &  Antiochcn;^ 
Synodi  44.  Sic  inthroniftica ,  qua:  ab 
Epifcopo  dantuc  ,  i  primo  Presbytero  ^ov.  ?jP 
non  minus  quam  ab  Archidiacono  ^^'^'^^^l^^^^^^i 
cipi  dividiquc  iubent  ieges.  an-  ^^jj*^ 

tiqui  moris  ni  cflent  ,  fruftra  iubcret 
Apoftolus  Epifcopum  cffc  (f»/Ao^3w:fru- 
ftra quoque  colleda  Antiochcna  Presby- 
teiis  Hierofolymitanis  effet  tradita.  Dc 
conftitutionc  crgo  Presbytcrorum  aga- 
Mus  ,  uc  quorum  prsecipua  maximeque 
Bcccflraria  eft  funcftio  :  obitcr ,  (i  flccefle 
fit ,  dc  Diaconis  aliquid  adfpcrfuri.  ^-^ 

Ad  hanc  tra6tationem  vcnturi  pracfa- 
ri  debemas  ,  quatuor  res  circ,.qua5  a 
multis  non  fatis  accuratc  diftinguantur* 
Pfimum  eft  ,  ipfa  facultas  praedicandi , 
Sacramenta  &  claves  adminiftrandi , 
quod  manddtum  vocabimus :  alccrura  cft» 
applicatio  huius  faculcatis  ad  certam 
perfonam  ,  quam  rcccpto  vocabulo  or^» 
dimtimem  appellabimus  tertium  cft, 
applicatio  huius  perfonac  ad  ccrtum  cse- 
tum  &  locum  ,  quac  vocatur  deilto  : 
quartum  cft  illud,  quo  ccrtapcrfona  in 
certo  loco  minifterium  fuum  excrcct pu- 
blicopr^fidio  ac  publica  auitoritatci^c 


«7»       Impefio  Summarum 

hoc  dicamus  ^  H  placec ,  Confirmdtioneml 
Grasci  cnim  dicunc  iTnKVfc^tnv  aut  ^t^cii<a-' 
ky.  Primum  dillinguendum  eft  a  fccun- 
do.  Similires  illuftrabitur.  Poteftasma- 
ricaliscfta  D  E  O  :  applicatio  cius  Po- 
tcftacis  ad  ccrcam  perronam  ex  confcnfu 
Vcnitj  quo  tamcn  ipfum  lus  non  dacun 
Nam  iiex  confenfu  daretur^poirct  con- 
fcnfu  eciam  diirolvi  matrimoniura  ^  aut 
convenire  ne  maritus  foeminae  impera* 
ret.  Quod  minimeverum  cft.  Impcra- 
toiia  Potcftas  non  eft  penes  Eledloresi 
crgo  ncc  ab  ipfisdatur,  fed  ab  ipfis  ta- 
rncnccrtse  perfonas  applicatur.  lusvitx 
&:  necis  non  eft  penes  cives  ancequam 
in  rempublicam  cocant  i  privacus  enim 
lus  vindi(5lx  non  habet :  ab  iifdem  ra* 
menapplicatur  ad  cxtum  aut  pcrfonam 
aiiquam.  Christus  ergb  proculdu- 
bio  is  cft  j  a  quo  lus  illud  pr^dicandi, Sa- 
cramcnta  cxhibcndi,5cclavibus  utcndi, 
oricur  &  vim  fuam  accepic.  Idcm  divin^ 
quoque  fua providencia ,  ficut  Ecclcfiam 
confetvat,  ita  etiamprocurac ^ne  Ecclc- 
fix  Paftorcs  dcfint.  Secundum  quoque 
a  tertio  omninb  diftinguendum ,  uc  iam 
oUmopcrosc  oftendit  Matfilius  Patavi^- 
hus-Tancumdem  cnim  hxc  diftant^quan- 
tum  diffcrt  rcnunciari  medicum  ,  &  in 
laibis  certx  mcdicum  eligi;  aut  jurifcoti- 


Pote[l4tum  circd  Sdcrdl  i 

fultihonorem  accipere^&ficriurbifi  ali- 
cujus Syadicum.  Diftinda hacc funt fem- 
pcr,incerdum  etiam  feparata.  Apoftoli 
Verc  craut  Prefhyteri  i  atque  ita  fe  ipfos 
vocant.  Maior  enim  Poteftas  niinorem 
hiccxcluGlit.  Nullitamcn  loco  adfcripta 
illorum  fundio.  Evangeliftac  quoquc 
Prcsbyteti  ecant,  ftd  nuili  loco  ailigaci. 
Sic  &  mukh  poft  a  iaemctcio  Alexandriag 
Epifcopo  Pancxnus,  gih  Athanafio  Fru- 
raentius  ordinati  ,  miffique  ut  Evangc- 
liumper  Indiam  pracdicarenc ,  quod  ho- 
die  quoque  fieri  videmus ;  atque  utinam 
diligcnciusficrecl  Quod  ergb  Canon  VL 
Chalccdonenfis  Synodi  vecat  aliqaam 

te  QrdinariyMl  cft  in  confticucionibus  Ca* 
roli  Magni ,  mt^fine  titulo ,  ut  eft  in  Syno- 
do  Placentinaj  non  eft  divini  luris  aut 
perpctui ,  fcd  poficivi  i  &  tale ,  ut  multas 
cxccptioncs admictac.  QjJin ,  ut  rec^c  no- 
tat  Balfamo  ,  Jpfe  Canon  indicio  efi  alittr 
fimfolitum.  Eciara  poft  Chalcedoncnfem 
Synodum  luftinianus  pcriodcutarum 
meminic ,  quorum  &  ia  Laodiccna  aliif.  l*^^^ema^i 
qucvetciibus  Synodis  eftmentio.  Q^s^f^^^v""^^!* 
itadidos  ait  Zonaras,  cRc«  70  '^ifj^^ctt  qJ^^^^^^ 

S^eP  ^i^w.  Caufa  Chalcedoncnfis  Cano- 
nis  unicafuici  ne  Presbyterorum  nume« 


% yz  De  Im^erio  Summarum 

rus  maior  quam  ufus  requircret  ,  oneri 
cffet Ecclcfiae,aut  fi  honeftc  vivcndi  ra- 
tio  non  fuppeteret  ,  hoc  ipfo  vilcfceret 
Prcsby teri dignicas,  Qno vidcmus etiam 
refpiceriS  Ganonemprimum  SynodiLon- 
dincnfishabitaeannoij7/.&  XXIII.  Sy- 
nodi  habicae  eadem  in  urbc  non  ita fYidm". 
qui  tamen  excipiunt  Socios  coUegtoYum 
Cantabrigicnfis  aut  Oxonienfisj&  eos, 

Jjui  ad  magifterium  provefti  fumptibus 
uis  degunt,&  quos  appareat  brcvi  ad  cu- 
ram  aUquam  aut  bcneficium  admifium 
iri.  Quod  fi  quis  extra  has  caufas  finc  titu- 
lo  aliquem  ordinaverit ,  is  iubetur  ci  nc- 
ccflariafubminiftrarCjdoncc  cidcaliqua 
Ecclefiafit  profpedlum.  Nonergbfem- 
pcr  conjun^la  clcdio,  hocefi:,definiti  lo- 
ci  a^ffignatio ,  &  ordinatio :  & ,  cum  con- 
junda  funt,non  tamen  unum  funt.  Cuius 
rci  certifidmum  cft  argumentum  >  quod 
quidc  loco  in  locum  transferuntur ,  hos 
dcnub  chgi  ncccfle  cft,  ordinari  dcnub 
non  folcnt ,  quod  tamen  eiTct  faciendum, 
fiautidcm  clTcteleaio  &c  ordinatio,aut 
ipfius  clcdionis  ordinatio  pars  ciret.  Prx- 
terca  clcAioncm  a  non  unius  fortis  homi- 
«ibu$  fadam  iam  mox  apcrtum  fict :  at  or- 
dinatio  numquam  nifi  a  Paftoribus  fa^a*) 
&quidcm  antiquitus  ab  Epifcopis  foUs* 
Hmc  ad  primum  Ephcfiorum  Epifcopum 

fcribens 


Votefldt  umcircdSacra.  ly^ 

fcribens Paulus  monec ,  ne  r«/  aro  m^tnus  ^T^^'S*^^ 
imff^nAt.    Ec  Canoncs  afitiquiflinu  ,  cui 
Apoftolici  vocantur  ,  Pnjlyyn  fttrt  i  raui-. 
piunt  4/»  Effifcof  srdi-mri  ,  Eptfcepumaftnm 
no»  m(t  d  dmhiis  aut  tnhus  £pifct>fu  Qui 
iTies,ni  fciUor,  ex  Hehrxorum  inftuutis 
touanavit.  N^n^  &c  Se^dtons  miiigni  Synrdiii 
nonnifii  tnhus  S4:erdottl?us  brdinan  poie' 
ranc  ;  idque  fsr  manuHm  imi^offi6n£m  ,  nt 
Talmudiftx  noranr.    DubiMri  autrfn  non 
pbteft  ,  quin  hic  mo$  randiffimus  fuerir, 
&  ad  [^nx  do£trinar  confervationem  ucU 
liflimus    quum  ad  docendum  populum 
nonadmitrerctur,nili  quiabalns  fpcilatar 
fidci  magiftris  confentientis  fidei  ccftimo- 
iiium  accepiffct.  Paftorum  crgoeft  ordi- 
narc Paftores.  Neq^ue  id  officium  cis  coni- 
peiit,quahujusautiliius  EccltCix  Pafto- 
res  funt  ,  fed  qua  mihiftris  Ecclefias  C4- 
tholiC2s  V»w  fnirM  tfi  Epfc9f4lH4  ,  tcftc 
Cypriano  ycuias  kfm^ulh  m  fliiumfnrste- 

gigJ&g^y.»  Hinc  fempcr  crediium,  valere 
Baptifmum  fadum  a  Presbytcra  excra  Ec- 
clefix  fuic  fines.  Neque  vero  refert^prjc» 
cedatele(3:io  ordinationcm  ,  an  fequatur. 
Nam  ciimpr^cedic  ,condicionata  adhuc, 
non  plena  cft  cleftio  :  quam  poftcrioruni  / ' 

temporum  Canones  Pej}HUti$Hem  dixerc. 
Grdinacionem  Paulus         iTQ^^-iQn-^  po^ 


ly^    De  Imperio  Jkmmanm 

il^notesx^t^^^^^^f  Canones  ctiani  ancU 
quiffimi  v  ^^^i^ronW  vocarunc  ,  vc  Apofto- 
lici  &  Chaicedonenfis  3  quosciuvimus  : 
itero  Apoftolicoriuii  29.  &:  68.  Confilij 
Aneyrani  15.  Ncocsefanenfis  XI.  Nicaeni 
IV.  Annocheni  9.  10   iS.  Laodiceni  V, 
&paffimpacres  Grxcijquos€itat  Bilfbnus 
lu XIII Canone  Car thagi-nicnfis  Concilii, 
ubi  in  Lacino  eft  ,  fres  E^ifcepi  ordindri  de^ 
iMbunt Ep^fcf^Htn  ,  Gr^eca  cranllatio  habet 
y^H^%vJi7^fi.  Idemquc  in  quinque  ad  mi^ 
nimumaliisejufdera  Concilii  locis  videre 
cft.  In  hanc  ordinacionem  ,  ut  &  in  alias 
'  omncs Jnfpedio  cum  Irnperio  Summ(j  Po- 
tcftacicompecic.  Habcmusluftiniani  con- 
ftituciones  di  erdinatnne  Etjifcefforum 
QUrieormn  ,  5c  alias  aHorum  ieges  3  quac 
aut  statisauc  ftudiorum  tempora  ordinan- 
dis  pra^fcribunt  ,  quas  nunc  quoque  in 
ufiim  revocari  e  rc  fic  Ecclefise :  ne  vobis 
aliquando  eveniac,  quod  eft  in  vetcre  ver- 
fu  ;  Cvd:}  ^  qMi  vsfiram  rcmpuhlicam  tdntam 
amifijltsfam  a/o }  provmiehdnt  oratores  novi^ 
fifilii ,  dddsjcenfdi.  Quartum  eorum  quas 
diftinximus  ,  k  tcrtio  facile  quivis  videt 
tantumdem  diftarc ,  quancum  difFcrt  Ec- 
x€hr0f$,icf  clcfiaperfeabEcclcfia  publica.  Hucper- 
J,  tinec  ,  quod  Ezcchias  iegicur  c^nfirm^jfa 

Sdcerdotes,  Quod  Paftores « legibus  atqu© 
armi&defcndunrur  quod  lurifdiftio  ipfis 


Poteflmim  circd  Sdcra.  275 

aliqua  /lue  Audtentm  anibuitur  \  qood 
affignanturipfis  c  publico  ftipendia^five  m 
fundislivein  pccuniis  j  quod  etiam.  «a«- 
T^yvKfU.  ipfis  aliqua  ,  &c  in  quibufdana 
caufifi  a  foro  inferiorum  ludicum  cxemptio 
conceditur,id  omnc  huc  refcrendum  cft. 
iZonfirmattonem  Iianc  Summae  Potcftatiac- 
ceptam  fcrendam  ncmo  fanus  negavcrir. 

Conftat  ergo  mumriswfiituttonem  a  Deo 
elTe  y  Ordmationemz  Paftoribus  ^  CQrtfirma-- 
tiontmfHhlicam  a  fummd  Poteftate  ricaui: 
controvcrfum  nihil  maneatpra^terid  quod 
tertio  pofiiimus  ^  EltSlionim  fcilicet  ,  five 
perfonse  adlocum ,  aut  loci  ^d  perfonam  ^ 
applicationcm,  Hxc  qn^ffio  ut  pertrade-  ^  * 
tur  ,  omnino  neccirccft  ad  pofitam  fupra 
diftindionem  rccurri  :  alia  luris  eife  un- 
mutabiHs  ,aliaverojuftacircquaaHliu  ali* 
ter  non  Cit»  conftitutum.  Hoc  pofteriori 
modo  Ecclcfix  fivc  congregationi  fide- 
lium  loci  cujufcumquc  Paftoris  eledio 
compctit,priorcncutiquam.  Ab  Ecclffia 
eledioncm  rede  ficri  probatur  cxipfo  jure 
naturali.Nam  naturalitcr caecui  unicuique 
pcrmittiturea  procurare,  qusead  confcr- 
vationem  fui  funt  neceftaria;  in  quonu- 
nmero  eft  fundionum  applicatio.Ita  vec^o- 
rcs  m.ulti  jus  habent  eligendi  gubernato* 
rem  fua^  navis  ,  viatores  itincns  ducem, 
populusliber  Regem.  Vnde  fequitur^fi 


De  Imperio  fummdrUm 

iusiivinum  certam  eligendi  rationemnoii 
prasfcripferit ,  &  nullum  adhuc  extet  ei 
4erelus  kumanuin  ^adEcclefiara  {ui  Pa- 
ftoris  cledioncm  pcrtinere,  Qui  verbid 
lus  immutabilc  vclit  aflTcverare  ,  i$  aut 
lure  naturaliaut  eXjIurc  diviao  pofitivo 
immutabilitatcm  debet  evincerc.  Ex  lure 
natnrali  non  potcft  :  nulla  enim  ratio  id 
perfuadct ,  &  fimilia  exempla  contrarium 
ducent,  Ica  multis  populis  ,  qui  autopti- 
matium  Imperio  ,  aut  h^ereditariis  rcgnis 
tcnentur  ,  regcra  cligcrc  non  licccj.-iquia 
id ,  quod  natura  permittebat,  human^  lege 
mutari  potuit,mutatumque  eft.  Recurren- 
dum  crgo  eft  ad  legem  pofitivam  ,  quae 
numquam  ulla  monftrabitur.Excmpla  pro 
lcge adferr c  non  licet  ut fiipra  oftcndimus* 
Multaenim  rede  fiunt  ,  quas  tamcn  non 
fantfaduneccfTaria,  Quod  amplius  eft, 
nonmodo  multa  ,quac  Apoftolici  aevini.p 
tuntur  cxcmplis ,  fed  &  inftituta  quapdam 

S^m.  lC^  ApoftoHca  ufus  mutavit  j  talia  fcilic€t,qui- 
bu$  prxccpti  vis  non  aderat,  Inftituerunt 

Xi^.io.  Ap^oli , ut  Ecclefix  DiaconilTas  habe- 
17  rcnt  :qu*ts  Plinius  fuo  quoquc  a:vo  fuifle 
in  lEcclcfii  Ghriftiana  oftendit.  Qupta 
qu«quenuncEccIefi4  hoc  munere  utitur? 
Bcza ,  cur  rcftituatur  id  oflScium,  caufam  a 
fc  viderincgat.  Diaconorum  perpetuam 
fuiffc  funftionera  Apoftolica  inftiiutione 


Potfldtum  circa  Sacra.  ijy 

agnofcitidcvn  Bcza  :  qui  tamcn  probat  di- 
vcrfum  Gcncyae  morcm.  Apoftoli  infti-. 
tucrunt  ,  m  Baptifmusj  immerfione  cele- 
brarctur ,  qui  nunc  afperfionc  peragiiur^  - 
Muliaque  alia  funt  ejufmodi ,  quac  non  ne^ 
ccirc  cft  probare  abrogata  ,  cum  ufurpau 
probcnturjmpera»  nonprobentur. 

Quid,quod  Paftores  a plcbc  clcftoi  cx  4» 
tota  noviTeftameti  hiftoria  no  apparct:fcd  ^^^^^^' 
mulio  facilius  inde  colli  gitur  clcaionis'"''^^?'^^ 
mo4um  manfiiTe  indcfifutu-  De  Paftonbus 
loqaor  :nam  denudss  pccuniarum  trada*  f^^^^^l^ll 
toribuspaulo  aliacft  ratip,  Solliciteenioi  ^f/>^^j 
cavcbans  Apoftoh,  ncquam  cpccuniar  sra-^^     ,  *  * 
dationc  rulpicioncm  in  fo^  aut  offenfam  ^^^^^ 
concitare  it.Poiuit  jure  ApoftolicoPaulus 
Lucam  fib  affumcre,  cique  collcaas  Ec^ 
cicfiarum  cuftodiendas  atquc  erogandas  ^il^? 
dare:fed  mnluit  iibcram  Ecclcfiis  pefniir-  ^^^^* 
tereele(Slioaem  :nimirum ,  nc  quisipfum 
cuiparctin  ta  n  copiofae  munificentiae  ad- 
miniftrationc,  utvcrba  ipfius  habcnt.Pari  lOnS.ia 
de  caud  Diaco  i  ^rum  clcdio  ab  h poftolis 
ad  multitudine  n  rt^jcfta  cft,  ne  quisHc- 
bracos  Hclicniftis  ,  aut  hos  illis  prsclatos 
qucrcretur^   Hoc  q  loquc  ipfiim  non  pcr- 
petuum,fedcx  caufa  tcmporariS  tempo- 
rarium  fuit.Pfoximisenim  poft  Apoftolos  Ififafis 
temporibus  Diaconi  nona  plebc^fcd  ab 
Epifcopis  cledi  funt  5  interdum  confiUtS^  t^^^^- 

S  iij 


zyS      De  Impno pimmdmrn 

inccrdum  inconfuka  plcbe. 

AdPaftorcs  ucvcniamus:eorum  princi- 
lo^n.  c.  70  pe$  ApGftoiiaDEOParrc&CHRiSToeleai 
'  3 .  18        £^9  qjos  duodccim  eUj^imovi^njfios  f/<*^mw;inquir 
CHRISxas.  ^um  ^r^cepfd  dedijfet  ^po^ 
jloUsPerSptrhsim  fkn6tf4m  ,  ^t4os  elegerat  :  in- 
Ac^i,  2.      quic  Lviczs  yViti*Us  ^poftolas  ,  n^n  ab  h^^ 
mtmhHS,  nejae  per  hommes  ^fidper  l  E  SYM 
GaLuu      (^^K.^srrM&*D£yMPtitrem.  Sic 
dc  fuppares  Apoftolis  LXX.  Euangeliftas 
Lhc.  10.  u    Chk  I  sTUsipfe  JnJU^i.  Hxc  divina  cle- 
<5tio  ad  prxdicandara  dodrinam  tum  pri- 
mum  dclatam  ccelitiis ,  mififionis  vocabulo 
fignificatur.  Nam  poft  illorum  LXX.ele- 
6tioncm  ,  dicitur  orandus  Donninus  ,  ut 
luc.  10. 2,      muUos  operarios  in  mejfem  mittat.  quo  &il- 
lud  ^tixxntl qtiomodo prdedic^bunt  ^  mftmijji 
ro.  15  ^g$^rint  ?  C  H  R  i  ST  I  in  Coelum  affumpti 
partescxplcvic  promilfus  ille  Paraclctus. 
1  caque  cam  ad  ambulatoria  quam  ad  ftata- 
ria  muncra  eledi^Tunc  judicio  ac  teftimo- 
N««  umen         Spiritus  aptiffimi  quique  miniftcrio 
iieftit  fmter'    Apoftolorum  ,  aut  corum  quos  Apoftoli 
I.  Tm.  ii3.   tormandis  Eccleliis  prapteeerant.  Ita  Ti- 
5-^4.         motheusmuneriadmotus  K^^^f  Tr^ott^^ifc^f 
vr^t(pi)7tieH  :  reveUtione  <!/ii//W,inquit T  hco- 
dorctUS     iy.    AM^d-iaTnyyi    ^^^o)  Chrifofto- 

mus.  Etgcncraliterde  illo  arvoOccume- 

niuS  ;  ^fflfXATOf    TTfUCV^^i     91     QJ7n€K0mt  » 

y^UUjj,  Hinc  Paulus  in  oratione  ad  Prcf- 


PGteftdmm  circaSacrd.  119 

byteros  Ephefinos  aic  cqs  gregis  Dominni 
infpeHtoreskSf  tritu  Sm£lo  fofitos.  Intcrdum 
quoquc  rorsadhibita , ut cjus  eventu  p!cbs 
de  divino  judicio  ccrtior  fieret.  Dc  lo- 
hanne  Apoftolo  Clcmens  Alcxandnnus 
audor  antiquiffimus  ita  fcriptum  reliquitj, 

(j^m*  Neque  novum  forte  uti|in  elcdio- 
nibus  Sacerdotum  ,  quingenribusquoqiie 
ufarpatam ,  prifcohaud  dubicjNoachida- 
rum  inftituto.  Hinc  Plato  legum  fexto^Ti* 

amS^ih^-m,  Ipfe  David  Sacerdotum  fon- 
dlionesfortito  diftribuific  lcgirur.  Cicero 
Syracufanos  narrat  quotannis  lovis  Sacer- 
dotium,apud  cos  amphffimum  ,  nomini- 
bus  aliquoc  in  urnam  conjcdlis  fortito  capi 
juflifte.  Rornano  mori  Tacitus  tcftimo- 
nium  perhibec  ,  quum  auguftales  fodales 
forte  eleBos  aic  ,  e  pimonltu  ctuitath  ^iique 
dd  exem^lum  vnips  Jttiorum  Sodalium  Sic 
Veftales  virgines  iortito  ele&d?.  Hxcad 
iUuftrandam  de  Maithia  hiftoriam  peiti- 
nentr  quem  a  populo^ad  Apoftoli  munus 
eleftum  miror  quo  argnmento  fibi  quidam 
perfuaferint.  Nam  in  Luca  nullum  ejus  rei 
invenio  veftigium.     Qiipd  enim  djcitur^ 
Vtios  conHituermf  ^  BdrjZham  (j^  Trlatthidw, 
nonadmultitudinem  .  uc  Chrvfoftonovi- 

S  iiij 


iBo  pelm^eriojhmmarum 

iTum^^Fidc  ^"^^  cft ,  fed  ,  vr  Patribuscommunitcr  pla^ 
iYABl  de  cuic ,  ad  villos  vndecitii  rcfcrri  dcbet ,  qxio-? 
hll&us  rumnominapauloantc  crant  expreira,& 
qui  pcr  o:^  i'etn  alloqunti  cranc  mulcicudi- 
nem.  Hiipfiiunt ,  qui  vcrbis  •t^crwf  fubr 
fequentibus  narrancur  preces  ai  D  K  M 
fadtjfe  ;  deinde  Ycijfe  fmes  ;  ut  apparcret, 
non  quem  multitudo  ,  fed  quem  D  E  V  S 
crcaO  ;C :  ica  enim  ipfi  loquuncur.  Quare, 
quod  leqvucur,  [^n^^pi^  fUTU  Tuiv  «y-» 
c/^  c0  .^/rrts^A^y,  non  eft  cransfercndum;  eom^ 
munilpfis  ca/ct*hs  aUeUiseH ,  (  quis  eniracre- 
dac  po-1:  divinam  elcctioncm  plcbcm  ad 
fuffragi^  vocciica ra  ,  fciiicet  ut  periculum 
fierer/anipfi  plac€tct  quod  D  E  O  plaruiA 
fet  ?  )  icsd  annii^memfus  eit :  quomodo/  vSyru^ 
veterefque  omnes  funt  incerprecjtci.  Ita 
Aflor.  xix ,  i8.  wfe-I^V/aaK  Tstr  'jifx&.i  yfnti^^ 
numerArunt  ,  fi^ve  m  fummdm  cellegcrurfty 
planeque eodcm  modo  de  Matthia  dicicuCj^ 
^ii^s^^-^^i^  fwri  evefW^  ut  paulo  antc 
de  luda  ,  ^nt^^^^of  iv  uv^  ^tccen-^ 
Jm  fi  mbfs  ,  &  ,  cum  Horacio  loquar^ 
fcriftus  efi  mflng>c^ts. 
g  Vtautcmin  voct  hkc  (Tvfitsf.n-l^^i^iSniyitz' 

xix%\\  &  altcrl,  voce  yj^ivT^^nioia^.hc^  quaj  eftia 
alio  A£fc,  loco,nonnulliargutiorcs  suc^qu^ 
nccedeeft.Diciicur  Apoftoli  fideles  Lycao- 
nios  orationibus  fuis,  &  quidem  cu  jcjuniis 
D  £  O  commcndaffc  ,  poftquam  f  <rr  EccU-^ 


Potejlatum  clrca  Sacra.    1 8  r 

Jf44  Treslyterss  anfHtMijfcnt.    Hic  illnd  conjii'^ 
tHire  Lucas  exprcllic  QiTtdk  vocc  y%if%Tz^ 
VHV :  quam  ad  popularia  fuffiragia  iam  olim 
fuficqui  trahanc,  etymologia:  fiducia.  Ec 
fanc  vcrum  eft ,  Athenis  &  per  A  fiar  civita- 
tes  obtinuiffe  morem  fufFragandi  porre^i& 
manu:qucmutindignum  Romanl  fevcri- 
tate  Cicero  pro  Flacco  cxagitat  ^  ffc  funt  ex^ 
frejfd  ,  inquit  ,  ifld  fYdcUrd  ^ua  ruitdnmr 
wfefhifmtLtd ,  nm fententiii  ne^fte  duBoritaftiu^ 
decUrdtd^  nec  iureiurdmd^  coHjlriila  jfed ferri" 
genda  mdnu  prGfiindendo^^ue  cUmm  mHltittt- 
dtnifcsncitdtd.  Acqucifta  fubtilitasfiplace- 
retj  expeditillimum  tt^l^f^r&mt  intcrpre- 
tari  dc  Apottoiica  manuum  impofitionc 
fiueordinatione.  Eftenim  ^if^rt^l^ -^^if^" 
wlctc  ctiam  cx  origine  fumptac  Ipecics  quae- 
dam.  Nam  &^  qui  manus  imponit,  eas 
protcndat  neceirc  cft:&proximi  Apofto- 
licis  tempQribus  fcriptores  fxpc  vocem 
'^^iforoYinc  co  fcnfu  ufurparunt  ,  vt  modo 
oftendimus.Sed  profedo  non  folent  Euan- 
gcliftac ,  ac  nc  alii  quidem  GreTci  audores, 
ita  xft^«^«>«?*' ;  imo  vix  ulla  vox  eft  ,  quas 
non  fignificationis  fua:  limites  cxtraprimo- 
genitumfeafum  protulerit,  Quare  quam- 
quam  in  Grsecis  civitaiibus  p(^i/po7ur*«  de 
comitiali  cledtione  dici  cceperit,  certum  ta- 
men  cft  ufu  arbitro  ad  quacvis  clcftionis 
gcncra  porrcftam  voccm.  lca  Appianus  adl 


iSz    De  im^erto  juramarum 

fignificandas  elrdioncs  magiftratuum  k 
Ca?(a?ibu5  non  alia  utitwrTocc:  5c 

poftcriores  hiftorici  filios  diciint  a  Pairibns 
m%e}  et^K  Imperatorcs  y^tif^oj^n^mi.  PhiloniMofcs 
Ti:77 ifA,  Kcx5c  lcgiflaior  clicitur  p-^eiporw»- 
'S-us,  Sed  nihii  opuseftaliosaudorescvol- 
verc  :  cum  idem  Lucas  eodem  in  libro 
'  ^^'    Apoftolos  vocet  teftes  ^-^Qziy^ei^rtYiffi/^^pHf 
v3r9<f5:^Ki  DEO  pr4co?7j}iff4fo5  y  nulla  (anc 
autmanuum  extenfiione,  aut  popularibus 
fufFragiis,  Qupd  ii  illo  ,  de  quo  agimus 
locopopaiarcm  elcd;ioncm  indicare  Lu- 
cas  voluiiret,  non  Paulo  &  Barnabx,  fed 
:z.rtfr.8.£9.    ipfi  multitudini  tribuiftct  Tiy^H^GrQtc-Tf,^  Ica 
enim  Paulusipfum  Lucamad  colle£tas  af- 
feruandas  aK  p(^(?^^f79yi»^*f7tt  vsro  lK>shy\m^^^ 
FifnnT^nhs  Idemergo  Paulus&Barnabasibifecerunr, 
f^fil:!!^''   quodalibi  Tuum  vult  faccre  Paulus ; 

i^TRjr/crvV  5  inquit,;^^  7r^\/r  Ti^^CvTt^vf.  Qnpd 
paulo  eft     -to^/v,  id  Lucae  eft  Kc^i'  ^\Kiii-^ 
irlsi  :quod  Paulo  ^g^^^Utu  ,  hocLucx  yjH* 
§ oTTjyg?  •  Vnde         oTorf/? ,  voce  con^itms , 
expreffit  rc<£tc  interpres  Syrus*  Qupd  hic 
Titus  faccre  iubetur  mandaro  Apoftolico^ 
id  ibi  facit  Apoftolus  fatis»inftruftus  a  divi- 
no  rniritu  ,  vt  popularis  confihj  non  indige- 
tef  fropujan  i^ct,  neque  vero  ieiunium  &  orationes  prx- 
«*^jj/io  wo»  ^  celTeruntr  X'^e«T3v/st^' ,  fcdintcr  '^jfnTnfidj  8c 
TfmfnteqiL  ipfam valediftionem,  quafidelcs  funr  Deo 
^uamffTcnih  commcndati ,  intcrccfferunt.  Vtmirumfit 


PorefldtHm  circd  Sdcrd.  185 

hoc  quoque  in  argnmcntum  popularis  ele- 
<aionis  trahi;  cum  ne  fi  pr^ccffiffet  qui-  ynde  mn 
dcm  oratio  &  ieiunium  populi ,  id  ad  rcrn  ^^l\f'^'  '""^ 
quidquam  facerct-  Nam&plebscum  ie- 
iunioorareDEVM  poteft,vt  eledio  Re- 
gisabeledloribus  facicnda  fic  profpcra  ac 
falucaris  \  neque  ideb  plebs ipfa  elegic. 

Vidi ,  qui  cledionem  lurc  diuino  atque  7.' 
immutabilihincpopulo  aflcrcrcnt ,  quod 
populus  a  DEO  habeat  preceptum  vitandi 
falfos  Paftores.Scd  hinon  animadvcrtunc 

argumentum  h  valcat,non  jam  multi-    ^ y^„^«/,y 
tudini ,  fed  fingulis  in  folidum  tribuendam  muuttud^^ 
clc<9:ionem  rnamfalfos  Magiftros  follici-p^jy44  plr/^». 
tccauercincumbit  non  vniucrfis  tantum, 
fed  &  fingulis.  Ncc  minus  rc6l:c  dixeris  dijfZtie^^na, 
seerotantibus  fineuli.^  cavcndum  medicum  Z^^'*'*' 
notac  temeritatis :  led  idco  vrbis  medicum  a  quos  curant 
plebcneccflario  eligendum  dixcrit  nemo.  ^'j;^^'' ^''"^^' 

llludrediusindccolligasancequam  cle- 
(Sbiocxitumconfequatur,  dandam  populo 
&  fingulisdc  populo  poceftaccm  caufas  aU 
legandi  fi  quas  habeanc,ob  quas  is,qui  pro- 
ponitur ,  cligi  non  dcbeat.  Nam  Paulus  de 
Epifcopis  locutus  ,  &  ad  Diaconos  tran*  ^  ^.^  ^ 
fiens  ait/^jTTBi  'j  AcKim^i^craLV^  asrftiTvv.  Vbi 
cumin  Diaconis  idem  quod  in  Epifcopis 
velic  obferuari,  dubium  non  eft  quin  &: 
Epifcopos  velit  Jh}Ufxu^%^ ,  prxfertim  cum 
&  antc  dixcrit  debcrc  cos  circ  m^K^Tiittfy 


2,^4  DeTmpsnopimmdmml 

quod  alibidixit  cariyKhnfiif'^  Apud  Athenierf 

(fr?  vocabanc  ,cuiiTS  formula  cfl:  apud  Pol- 
lueem  Lib.  viij.  Qao^rcbntar quibus  effenc 
orti  parentibus, auis  ,  proavis ,  quam  ha- 
berent  tribum  ,  quem  cenfum,  qu«  ftipen- 
dia  fecifTenc;  ita  Paftor eligendus  fiefrec, 
meritovnicuiqiJc  concedebatur  inquircre, 
quibus  efTec  moribus^quale  matrimonium, 
quates  liberos  habcrct ,  6c  cxicra.  qnx  Pau- 
s.  lus  vuU  in  Paftorc  obfcrvari :  Et  hoc  cft  in 
Chalcedoncnfi  Synodo  Qmxnpv^rfi,^^^ 

cnim  hanc  vocem  reddidit  Lampridius  in 
vita  Alcxandri  Sevcri.  Vcrba  fic  hal>cnc. 
Vfc  enim  dUqn^s  n:9hit  wl reBores  ^rpmnms 
dare^velprdpofitos  f^cere^mmina  earum  pro^o^- 
neha$ , horfans fo^nhm ,  vt  fi ^j^md haheret  eri^ 
frfints  ^pr$hdfefm4nifejl$STebt4s^  dieehatqssegr^t" 
^eejfe  nonfieriin  PromineidfHm  reihrihi^s  ,  enm 
id  chrifHani      Imdai  fdcerent  in  frddiedndis 
Saeerdofihus  ^ui  ordinandi  funt:  Luculcnturn 
fanc  teftimonium  pri(ci  Chriftianorumi 
morisnonlongcrecedentis  ab  Apoftolica 
it^Mjzer  dt    a?catc:  Namintcr  exceiTum  loannis  Apo- 
^.A^D.ioo.  i^^ij^  &imperium  Scueri  anni  fermc  inter- 
sewmmim'    funt  ccntum  &  dcccm^Tantum  autemabeft 
A^7^r^epf,  vtcxhoc  loco  cvinci  poflit  Chriftianorum 
^A^i>'"'   Saccrdotesaplcbccleftos,  vt  contrariunj 
m€w,ft  idltHk  hincpoiiuscolligasjaliudcnim  eft  admit- 


De  Iwperio  fummdrum  285 

riadprGbanda  crimina^aut  impcdimenca, 
aliud  cligcrcrProponcbat  Scvcruspraefidu 
nomina  populoj^quin  taracn  ckdifinrstb  jaimhdobfi^- 
ipfo  Icnp^raicrc  prxfidcs  , ncmo  Hiftonsr  '^;,"^^^^ 
gnarus  dubirabitiimo  nihil  opus  crat  popu-  s^^'-^^  9^''^ 
lo  propom^Saccrdotcs,fiipopulo  cflent  7e^rltcn!h^ 
elcdi.Omnino ccrtum  cft in  vctcrcEcclcCa  ^^^f- 
poft  Apoftolorum  attatcm  ctfi  jurc  potuit  'lrl7Th^e7Zs 
plebs  Paftorci  fuo$  dcligcre,  nonid  tamcn,  ^,P^^^'  ^'''^^ 
acumquc  obicruatum ,  icd  iarpiuimcplc-  dic^ti  ejjem, 
bem  clcdionc  abftiniiiflc  ob  incommoda 
quasfccum  fcrt  papularis  fulFragatio,reten- 
to  intctim  jurc  JlmLiMsitu  ^  quod  ab  tletlione 
diverfumcft. 

Ncquc  /anc  aliud  vuh  ( fi  ttdic  expcnda-  - 
tur  )  Cypriani  ad  Hifpanos  Epiftola  ^ 
iii  qua  nonnulli  pra:cipuum  popularis 
clc&idnis  praefidium  ponunt.  Non  cnim 
ait  imTOfJUfd^  fUbem  hdbtre  fQtfjtAtemfUffn^  qunft-vefit^' 
didirms  S^crdptes  fed  vel  eifimdiJifnosvel  fW^^elkcLa 
tndtgnos  reeufindi :  Alterucrum  ergo  fumcif,  a  pi^tefi^u 
m  id  obtineatur  quod  vult  Cyprianus  ^ '^.^T'^ '^^'^" 
ncmpe  ne  ni  Sdterdotaum  hcum  mdignus 
ehrefat :  Et  in  fcquentibus  non  dicit  Sa* 
cerdotem  a  plebe  dcligcndum  ^fed  flel^c  '^^'^^  nonmo^ 
pr^ents.  Civtfnh  fBfnli  ^drtjimtis  cenjctinti^,  f^lZiL 
Quorfum  vero  ?  V/  dignus  or  idmeusfH'  csmfrobamc. 
hliee  ludtci^  dc  teHimoni»  amfrQbetur  :  Et 
mox  ;  ui  flebe  \frefente  vel  dete^nntur  mdlo^ 
rumerimina  vel  henerum  merit4  fradieentur: 


iZ6    Dc  Im^erio  JUmmarum. 

fnenomtc^  DniHsm^ufque aSlam  Je  ejus  con^ 
n)erfkfionepir/pexir  :hocipCi\ny  tamen  vtple^ 
ieprdtfente  deligatur  Epifcopus^  non  fuille 
CatholicTConfuetudinis,  ipfeibidem  nos 
Cyptianus  docer :  ^pud     qmcjiie  ^  inquit, 
^fere per^rev^n/us  "vmvirfasteneffin-i  Quse 
adfert  Cyprianus  cx  Iegedivina,argumen- 
tanonfatis  valerc,  vt  probetur  planc  ne- 
ceflariam  clTc  in  cic(3:ione  plebis  prarfen- 
^crhju  ""faut  ^^^"^  :>  oftendcruut  alij :  Et  caufa  qucim  ad- 
dotem  eUgendi  fert  locum  vix  habct  y  nifi  vbi  vrbis  Paftor,, 
Vis}efi]Zd!th  exipfius  vfbispopulo,  au  Clero  eligcndus 
cft. 

io«        Atvero  eIe£tiones  a  plebe'  non  fcmpcr 
'  ^     faftas  cxipfoquoqueCyprianoapparct5&: 
quidem  ex  alii  Epiftola  ^  qua;  itidem  fa- 
vere  putatur  populavibus  lufFiagiis :  Inor^ 
Mn4timdus  CUrtcts  ^  frdtres  charijfmi  ;>  fole^ 
wus  uos  mte  confulere  ,  0^  mores  ae  meritd 
fingHhram  csmmi^n^  mifilio ponderarc:  fed  expe- 
fland^nonfmt  c&nfiUa  humana^  (um  prace^ 
dmt  diuvM  fiffrdg^a.   ^urelipf4  fvater  noficf 
jUf^fris  adolefcms  a  Domino  jam  prolatus 
aDEOvocatm  ejl  ,  cr^c.  Dcinde  hme  t^itury 
fratres  dUe£ltJfimi  ^a  meo^  i  eoUegts ,  juiprd^ 
(^uap^vtroCy  fnfes  aderant ,  ordinatum  feiatis.  Ait  folere 
(•nfyJens  pr^-  aleplcbem  cGnluh  ,  ommno  contulen- 
^jj^jlfi^i^rnfe-  dam  uou  ait :  imo  fafto  ipfb  oftendit  con- 
crarium  :  Aurelium  enim  promouerat  ipfc 


Poteftammcirca  Sacra.  187 

CLim  Epilcopis ,  plcbe  inconiulra  ;  Caufam  ^ 
rcddic,  quia  confulitar  plebs  vc  tefdmo- 
nium  vitarpraebcat ;  At  Aurclio  latis  telli- 
nioniipia^bcbat  gcpninataconfclEo^  quod 
Cyprianus  vocac  di^mHtn  fn^ffmgiHm.  Eo^ 
dcm  jure  Clcro  &  plcbi  per  Epiftolam  nun- 
tiat  adfcribcndum  Numidicum  Prcfbycc- 
rorum  Carthas;inicnfium  numero,  &  Ce- 
lerino  a  fe  dciignatum  PrefDyrerij  hono- 
rem.  Aliisquoquein  Africa  Epiicopisjus 
fuiffc  Prcfbycctos  cligendi  iilud  Aureiij 
Epifcopi  in  Afiicano  Confilio  indicai:;  ^us  fuh  Epif^ 
Itffijcofus  tjnws  cjft poted ,  fer  qutm  digyumrc  '^f//Jf^^p^^^^ 
Mmnd  Pfeslfj/iin  maln  confsttnp  fojj^nf.  Ne-  confrU?.  ,  ns» 
qucrcmperexpetitapopuliteftimonia  iacis  ''^^^^^' 
oftendit  Canon  xxij.  Concihj  Carchagi-  a^d, 
nienfisrertij ,  cujusveiba  funt,  Vr  null^ts 
Brimetur  clericHs  nlf  pnhatMS ,        JSfiJcopa*  yelhkpro  ct 
THm  vei  fofuli  teflimQmo.  Duplex  er2;o  via  fnmkur^  pvfue 
adClecura  perducebac  ,  populi  tc¥imo^  t"^'^'"  ^^'^ 
nium  ,aut  ^"pilcopale  e:<amen  3  Vnde  Hie-  ' 
ronymus  ad  Rufticum  ^  Chr»  perfc^am 
atdtemveneris  cr  te  vd  pi  falus  <vel  ]^Qntifcx 
Ctuitiitisin  Clernmehgmt.  Idem  alibi.  A^-  Ad^ocatcihro 
diAnt  Ipifcopi  ,  am  hal^ent  confiituendt  Vref--  ^       '  P'^ 
tjteros  fer  njrbes  jmguUs  i  ctepatem.  Inio 
LaodiccnfisSynoduSjCujus  Canones  funt 
Oecumenico  Concilio  appicbati ,  popula-  'f^d  ^li^dl* 
res  eledtiones reiicit :  vccatitnim  Synodus  ^"^^  fft  fv^di 


iS8     De  Im^emjummamhi 

.  ^,.   ,       iocuninotatBalfamo.ahtiquiffimam  mo- 
rem  elcctionum  popularmm  ob  mcommd- 
da  inde  n&icentia  co  Canone  abrogatum: 
ficut  &  ad  Canoncm  Apoftoliciim  XXVI.  ^ 
inotatjolimfufJragus  leftos  Prcfbyttros, 
fedidpridem  fieridcfiiffe. 
jtx ,         Sed  dc  Epifcoporum  eleftione  quoque 
videamys,qU2etant6majoris  eft  momcn- 
ti ,  quanto  maior  Ecclenaf  cura  Epilcopis 
quammeris  Prefbyteris  fuitconccna.  Hos 
tepe  poft  Apoftolica  tempora  a  populo,  id 
<:ft  4  Laicis  &  Clero  elefitos ,  nemo  cft  qui 
lieRec.fedidlurisfuiireimmutabilis  teme- 
temt    3  ranum  nt  ainrmarc.  Nam  vt  corum  exem- 
^  ''^^*^^  -^^'  plapraetercamus,  qui  decedcmibus  Epif» 
copis  fucccfrores  funt  conftituti ,  faepiffime 
cled  os  fipifcopos ,  aut  a  Clero  folo  fua*  vr- 
^^^'''"lllMto  ^^^* ^ ^  Synodo  comprovincialiii Epif^ 
ch,'o  ^o-^fhbe.  coporum  ,  facillimum  eft  probatu.  Pro 
'^hocpri^b^ndu.  Clerijurefacitinfignis  Hieronymi  iocus, 
jiltxdnirU  a  Mnrc9  EtiMgihflAi  ^vfquedd  He- 

fbitms  eU^ntn  ^gy  qjnum  ex  fe  ikElum  m  exceljiort  gradis  xtllim 
£4tum  y  'Ef  ifeifum  mmlmidnr.  Nazianzenus 
hccfitamerloqucns,  vellet  eledliones  per- 
mitti  Yci  folis  Clcricis,  vel  potiffimum  illis, 
ita  enim  minus  malorum  Ecclefiis  eucntu- 
rum,  fimul  tamen  oftendensid  fuo  temp<>- 
rc  non  obfetvatum  ,  fed  diciffimorum  & 

potentiffimorum 


Votejlatumcirca  Sacra.  199 

poteciffimorum  {aflFragia  jaiic  etiam  popu- 
liarbicrium,  ini  cledionibus  prajvalui/Ie. 

Ateam  qusc  per  comprovincialcs  Epif-  ^^* 
copos  fit  5  probat  Nicxnaj  Synodi  mag- 
ux   Canon  IV»  Vbi  in  Gr.TCO  Co.dicc  ^^^icpr^jlifer^ 
nulla  plane  populi  mentio,/^  ut  nec  in  JI^J^^J^J^Jl"^ 
Theodoreto,^  qni  ejus  Canonis  fencen- ''"^'^»*'>^-f^f«- 
tiam  duobus  locis  recitat ,  necin  Charta- bHi^or/i^. 
dnenfi  Cocilior  primo  cujus  CanonXIiI.  4  ^.9.^25. 
manireile  Nicsnum  lilum  reipicit  ,  uc  a  niirhueieHie' 
Balfamone  quoque  annotatum  eft.  Huic  it^refcri^ 
Nica^no  Canoni  congruit  Anciochena^xix, 
addensinfiiper  ,  fi  cfuttah  elecltom  <o^irra<^i^ 
cerent ,  ^jalitura plurtum  (  Eptfceperum)  P^{fr4'-  Epifaforum 
gia.  Ncquetamen  negavenm  ,  muitisin  maUmjeru. 
iocis  ctiam  Nica^na?  &  Amiochen.x  Sy  nodi 
temporibusacceffifTe  popuh  fiifFragia;Ac 
eam  confiietudinem  fuiffe  univerGilem  mi- 
nime  verum  efl: :  hbcrum'^  hoc  fuitdonec  '^^^'^!?'** 
SynodusLaodjcenaabuniverlah  Concilio  nonlMcrnm. 
approbata  eft,  cujus  Canon  XII .  Nica^nam 
&  Antiochenam  fequens  comprovinciali-  ^   ^  .^. 
busEpifcopisjuscHgendi  tribuit.  AtXIII.  eUgendt^feddi 
diferxe  omnes    Sacerdotales  eledkiones 
multitudini  adimit.    luftinianus  quoque  Nou.ni, 
ab  elc6tioneEpifcoporump!cbcmexclufit  5^^;^;^y-^/^^j 
&  nominatim  eam  commific  Clericis  ^9  frd  fecundum 
loif  ^odmif    ^Ki^s.  "^Eplunbus  vcrono-  ^*''^-^'^^'":^* 
minatis  unius   delignationem  commiht  crfwlei  vic 
Mecra  politano  \  ita  tamcn  ut  fi  idoneorum 


190  Imperio fummanmf 

^nol iuqfe'fU-  eflet  hominum  penuria  ,  ctiam  vniuscle-i 
bem  exchfit  6tio  i  Clcro  3«  primoribus  Vtbis  polHt  fic- 

Juftinian.  ab*     .     ^  *•    e        -        ^  *■ 

folute  ,  Jed  im         lunt  aUtCm  Ql   7rf(iTii  /f   7r»\e<9^  Mdgt^ 

flelfisinfregit.  ^rdtus  decHrionum  frirjcipes  qui  in  lcgibus 
itemque  apud  Salvianum  8c  Firmicum 
VrincifAles  alibi  Fatres  civifafis  vocantur. 
Et  cx  NumerOjGriecc ,  modo  ^wVj^wtib/  ^ 
modo  Jii-^Tr^e^TKii  ,  qui  &  Latine  decem'-' 
primiy  modo  tiKcaw^^eoTvi.  AttamcnfluAi- 
niani  conftitutio  non  diu  poft  ipfum  vi- 
guit  ,  rcditumque  eft  ad  Synodicas  cle- 
f9:ioncs  ,  quas  fuo  quoque  temporcin  O- 
ricnte  vfitatas  fuifle  narrat  Dallamo  ,  ni(i 
quod  Metropolitani  a  Patriarchis  eligcren- 
tur^  Patriarchaj  ab  Impcracoribus. 

Concludimus  crgo,nequecx  facrishtte- 
ris  probari ,  neque  a  veted  Ecclcfiacredi- 
tum  ^  elcdioncm  aut  Presbyrcrorum  aut 
Epifcoporum  immutabilitcr  ad  populum^ 
pertincrc.Nequcfancfcntirealiter  poflunc 
quicumque  eledionem  ad  Presbytcrium 
^lfvTfem^^^^  tranftulcrciNamfi  luris  eft  divini&im^ 
dumfemam^  mutabilis,vt  multitudo  ehgat,non  magis 
ab  Prcsbyterium  elcdlio,  quara  ad  alios 
cnm  compro'  quofvis  trausfcrri  potuit.  Ac  ne  compro- 
rJm^Jtl"  miflaquidemvalucrunt,quac  dc  clcaiooe 
,iopiebs  ebfna  fa(Ska  fepc  legimus  ,  fi  cx  divino  pracccpta 
^lCj^^^li  definitum  cft,  vt  a  plebc  Paftor  eligatur. 
nonpoffit.divi'  Nam  illud        qtiis  fer  alium  facii  ,  fer /i 
"dnlimr^^^^  cas  dumtaxat  pertinet 


Poteflamm  circa  Sacra.  191 

E^kiones,  quarumcaiifa  efliciens  proxima 
a  jure  indefiiiica  eft.  Et  profedo  hocip- 
fum  quod  dicimus  contra  Morelhum  judi- 
catum  eft  Genev2e,id eftia  ca  vibeinquS 
magnus  honos.magnu  jus  cft  populi ,  quod 
dccrctum  do6tiflimus  Beza  defendens, 
(^fiod  totd  inquic  rKHltuudo  fuit  convbcata, 
&  fuffragium  tulit  ,nec  efTentialc ,  necper- 
petuum  fuit  :  Ibidem  facis  elfe  putat,  fi 
picbi  conccdatur  adferre  caufas  ,  cur  ip(i 
difpliceat  elcftio ,  quae  deindc  finc  legitimc 
examinandx.  Ipfe  vrbis  Paftoribusac  Ma- 
giftratibus  cledioncm  commitric ,  quod 
luftinianeaelegi  ficis  congruic.  Nequeta- 
menluriseftdivini  &  immucabilis:  Vndc 
cnim  id  probabitur,fi  Ordinacibnem  atque 
Confirmationem  ab  eledione  rcdtc  diftin- 
xeris/EtaHtcrfcnfit  vetusEGclefia,quqPres- 
byterorumeleftionemEpffcopo,  Epifcopi  eUHi^^Tp^-^ 
vcrocomprovincialibusEpifcopis  j)ermifir,  <^^pocHmciere 
14.  Eft  ergo  modus  eligendi  inccr  ea  ,quae  jcop^Sjm^l 
fpeciathn  lufc  divino  dcfinita  non  funt, 

A  t  r  1  11  1  •  ci  umm  m  Ec» 

led  lUD  gcnerahbus  tanrum  reguhs ,  quae  defia  •vacante 
bmnia  in  Ecclefia  ad  acdificatiohenii  op.  ^''«^^^^^''^«w 
timumquc  Ordinem  &  citra  ayj.iugtL(ftup  dero^erpopHh 
geri  jubent:  In  his autem  tahbus  demon-  '^"ll^^Qill'^^ 
ftratum  fupra  eft  fiivis  mian^ntibus  regu-  deaio. 
hs  generahbus  legiflationcm  compctera  ^^^^j^^*^'^^^^^^ 
Summie  Potcftati.  Ahcer  fentircfe  ncgat  tw^iA^  ' 
yirac^trimi  ludicu  BuHingerus  ,qui  cum 

T  ij 


z<^z     De  Imperio fummdmm 

Bpifl'ord.  Vo^^hvis  eleaionismulta  attulirtetexcm- 
^inflit.'  pla ,icainfert ,  Q^uamquam  ex  cMigere 
nohmdeh^^endi  Epifcopos  lui  ad  promifiuaple'» 
bis  fi^jfragia  reducendum  ,  utmm  enim  totiu4 
Ecdejia  commis^an  faucomm  f^jfrdgiis  Efi^ 
fcopum  defgnari  melms  fit  ,  nuUa  potejl  reSla 
omnihus  fnefcrihi  Ecclejils  conjittutio  ,  funt 
enim  aliii  fegtonibus  alia  jura  ^  alii  ritus  ,  C^^ 
in\}ttuta :  f^ui abutuntur  fei^  tyrannidem ,  to^ 
ganturin  Ordinem  a  fantlo  Magijfratu  ,  'vel 
itransferatur  ab  eis  jus  dejignandi  Minifiros: 
fatis  enim  ejl  ihgendi  munere  feniores  ahquot 
ex  Kegis  vel  Magi^ratm  jujju  defungi,  ad* 
"vocatii  confultifjue  iUis  qui  mrunt  qualisft 
funBio  Ipfceft  ,  cjU£  ejus  fepuh  aut  Ecclefa 
ratio  ,  cui  ahquis  pr.^ficiendus  ejt  ,  qui  item 
fojfunt  deingenw ,  truditione  ,  atcjne  moribus 
cuiufvis  judicxre.  Hoc  jure  luftinianns, 
ut  jamdiximus  modum  eligendi  conftituic 
ab  ufti  priore  &  Canonibus  antiquis  non-^ 
nihil  recedentem :  hoc  jurepoft  Nicaenum 
Canonem  multi  Epifcopi  a  Clero  &  po^ 
pulo  clcdi :  Extant  &  Caroli  Magni ,  Lu- 
dovici ,  aliorumque  Regum  Capicula  ac 
leges  alium  arque  alium  jContinentes  eli- 
gcndimodum  ,  ut  vcriffime  dixeritBuce- 
i:us  formam  ele£iionps  a  fijs  principhus  ejfe 
prajcriptam. 

Illud  jam  videamus  an  ctiam  Summa  Po- 
tcftas  ipfa  eledionem  focere  poffic  j  non 


Votejiattm  circa  Sacra.     z  5^3 

qu^rituran  id  facere  onmino  dcbcat^neque 
an  expediat  id  fempcr  facere ,  fed  an  fi 
faciat ,  quicquamin  commitat  contra  Iits 
divinum  :  Nos  cum  fummo  viro  Mar- 
filio  Patauino  dicimus  ,  N<?»  ^J?  /^^^  ^^- 
^ma  frohthtfus  Ugtjlaur  dut  Prtncep  ah  of^ 
jicwutn  EccUfafltcoiPtm  'tnfljtfitione^colUSlto^ 
ne  ^  [eu  dt^nhtittone .  Contrarium  qui  af- 
firmant,pios  principes  innumeros,& ve- 
teiis&  hujus  feculi  impieratis  reosagur, 
quod  profeftomagnaj  eft  temeritatis^cum 
lex  divina  proferri  nulla  poflit.quaE  id  pro- 
hibeat ,  utabundeabaliis,  partim  quoque 
anobis  demouftratum  cft.Quamquamer- 
go  hoc  fufEcere  poterat  (  liberum  enim 
Summas  Potcftati  quidquid  lege  divina  cir- 
cumfcribitur)  inpromptu  tamcn  funtpro 
noftra  fententia  lucnda  &:  rationes&ex- 
empla  :  Ratio  prima  inde  pecitur  cjuod 
omnes  adtus  etiam  qui  naturaliter  aliis 
competunt ,  dumcaufas  ex  naturadcfinitas 
non  h.:tbeaac  ,  rcftc  videmus  excrceri  a 
Summa  Poteftate,   Naturaliter  praeccpto- 
res  pueris  finguh  ehgunt  ,  tutores  dant  li- 
beris^  agroti,  quo  volunt,  utunturmedi- 
co  ,  mcrcatores  fbcietatis  fux  curatores 
prafficiunt  :  At  multis  in  locis  tutela  fola 
lege,aut  magiftratnum  arbitrio  defcrtur; 
conftituuutur  pubbco  Imperio  mcdici  ,ac 
juventutis  formatorcs  ^  etiam  cum  inter- 

T  iij 


i  9  4         Imperto  Jummamm 

diitioncnc  alii  ea  muncra  excrceant  mcr-: 
catorum  quoquc  SocietatibusSummac  Po- 
teftatesidonsospraeponuntcuratores,  cul- 
pantc  neminc.  Qupdfi  hoc  jusSummae 
Poteftati  convenit  inea,  quac  fingulorum 
fuerc  ,  multo  magis  in  ea  quae  funt  po- 
abfciutl,  p^Ij  ^  populi  poteftas  in  cam  tranflata 
Y\t,  quod  nemo  legum  mcdipcritcr  inftitU' 
tu$  ignarat :  Caufas  aliquando  juftas  cfte 
pofte^cur  Summa  Potcftas  fibi  Paftoruni 
elefbioncm  vindicet,  nemo  fapicns  nega- 
verit.  Nam  (aepe  crrorcs  in  Ecclefiam  con- 
tra  DEI  Vcrbum  invedki  aliter  cvcUine- 
qucunt.  Sa'pe  fchifmata  cavendi  nonaha 
eft  ratio ,  faepf  Clcri  fufFragia  fadlionibus, 
popularis  clcdio  fcditionibas  pcrturbatur: 
Cujus  rci  plurima  extant  cxempla  etiam 
ab  aevopuriorc:  Addc  jam  poftremoloco, 
quod  eaintcrdum  finttempora,  vtnere- 
gnum  quidem  retineri  pollit  ,  nifi  curet 
Rexvt  fidehflimos  fibi^atquc  obfequcn- 
tiffimos  Paftorcs  habcat  :  Germani  fane 
Imperatorcs  graviffimas  dedcrepocnas  hu- 
jus  luris  abdicaii  ,  quod  omnes  teftantur 
hiftoriae* 

l8.  Ad  cxempla  vt  veniamus  ,  oftenfum 
cft  fupra  antc  legem  Mpfaicam  ,  &  po- 
ftea  apud  populos  cxtra  ludacam  ,  ipfos 
Reges  Sacerdocio  fumSlos  ,  quippe  lege 
dvina  idtum  nonprohibente^  quominus 


Potefldtum  circd  Sdcra.     1 95 

dubium  cft ,  ctiam  mandari  ab  ipfis  eo  te- 
porc  SaGerdouum  potuifTe.  Quemadmo. 
duma  R.omanis  Rcgibus  Pontifices  &  fla- 
mincscrcatoslegimus. 

AtinpopuIoHcbraico  poft  Mofis  lege 
jiemo  Saccrdotali  officio  adhiberi  poruit , 
nifi  qui  cfTct  c  gcnte  Aaronica  :  neque  mi- 
niftcrio  Tcmpli,ni{i  qui  Levita  eflet:  Hinc  31 
mcrito  culpatur  Hieroboam,  quod  Sacer- 
dotcselcgerit  eos  qui  Lcuitac  non  eflcnt  : 
id  enim  per  icgem  ei  non  licuit ;  ficut  nec 
jubere  Rcx  non  potuit^ut  facrificiafierenc 
cxtralocum  convcntus  ,  qui  poft  Davidis 
aegnum  fuit  Hierofolymis.  Alias  vcro  fun  - 
<Stiones,aatctiam  loca  fundtionum  afl[ig- 
pare,autfacerdotibus  aut  Levitis,  Rcgii  ju- 
risfuit:ItaDavidLcvitasaliosadprqdican-  t.chr,  16.4 
dum,alios  ad  canendum  difponit:Et  vt  qui- 
dcm  Cantorcseflentcumcymbalis  citharis  i  cMow.ij. 
&  nabliis  Dci  prxceptum  fuiflc  dicitur  per  j^^^/g.  ^6. 
Prophetas:vtperfonaruadfingula  muncra  ?^4-  15- 
applicatio  vbique  David  tribuitur^addito  Thloli 
Rcgisnominc,  &:poft  Davide  jSalomoni.  9. 
lofaphatusquoqucRcXjnonProphctajSa- 
cerdotcs  &  Lcvitas  nominatim  elegit^quos 
ad  docendum  mitterct  ad  civitates  luda^. 
Qupdidem  eft  cum  co  quod  hicquarritur» 
Nam  jusfanguinis  in  lege  Mofaica  refpon* 
detmanuumimpofitioni  in  lcge  Chaiftia- 
na  jVtquidana  Patres  ex  ftimarunt;  Sieut 

T  iiij 


z  9  ^      I w^dT/o  fummdrum. 

ergo  Rex-Hebr^us  poccft  cetto  muneri  ac 
loco  cerCcis  perfon  as  apphcare  ,  fed  Aaro- 
nidas  tantum  ac  Levitas  ita  Rex  Chri- 
ftianus  certa:  Vrbis  Vrcsbjterum  aut  Eftfco^ 
fum  re£lc  facit ,  fcd  ex  iis  qui  ordinaii  funt 
aucordinandi;  Sic  &Nehemias  vicefun- 
gensRegisPerlarum,  Levitasahos  inci- 
vicatibus  finguHs rehcjuit, ahos  Hicrofo- 
lymacvocavic :  Quin  &  Pontificcm  Ma- 
ximum no fucceflionis  jureid  numerisad- 
eptum/ed  elc£tionemagniSyncdrij ,  ccr- 
tis  tamen  famihis  adftriila  ,  do£tiflimus 
Hebr^orum  Maimonides  obfcruac ,  uc  & 
Vicarium  Surami  Ponificis  fimiU  racio- 
nc  confticutum.  Qui  ipfc  Vicarius  ad 
Pontificacum  maximum  fpem  magis, 
Irj&tSi  quamjuscercum  habebac.Hocipfum  Sy- 
iudUmit.  nedrii  jus  Rcgni  cempore  videcur  fuiirc  pc- 
ncs  Regcs.  Ahoquivix  eft  uc  rc£te  intcr- 
pretemur  quod  dicit  Scripcura ,  Sadocum 
4  i^ege  cBnflituttim  qui  Abiataro  fuccedc- 
ret,  codem  plane  loquendi  generc  ,  quo 
^CYidLjAcon/fitr^tus  dicirur ,  quiin  belh  du* 
catum  fuccederet  loabo  :  &  qui  poftea  a- 
dcpci  func  jus  Regium  Maccdones  ,  Ro- 
mani  ,  pofterique  H^^irbdis  ,  Poncificura 
Maximorum  creationcm  cjufdem  luris 
obcencu  fibi  vifldicaycre ,  cum  cietcns  in- 
rebus ,  ludeis^^TfFe/AiWicHhquerenciNc- 


Poteflatum  circa  Sacra.  197 

qiie  illud  cft  indignum  mcmoratu  ,  ficuc 
olim  in  capuvitatc  Babylonica  ludaei  du- 
ccm  habucrunc,  qui  Ras^alftfh  vacabatur, 
ica  poft  deftruda  Hicrofolyma  ludaeis  pra^- 
fuiltc  Pdfriarchas  divcrfos  in  diverfis  mun-  BincrnberU' 
diparcibus,quosipfiex  Davidis  ftirpeor- 
coscredcrenc,  6c  quibus  proinde  quafilc- 
gitimis  principibus  parerenc ,  uc  oftendunc 
Origines,  Epiphanius  ,Thcodoretus,,  Cy- 
rillus,  Hi  Varriarch^  ab  ipfisRomanis  Im-  i^g  Jnd^o 
pcracoribus  UU(fres  vocancur.  Ec  a  Syna-  ^^^^'  aneieJ. 
gogis  anniverfarium  Canoncm  aurt  eoro-  ug  ud^ifint 
nart^  noiDiriQ  cxigebanc,  qucm  deindc  Im-  jud^is,^^ 
peracores  ad  fe  craxcrunc  ,  dcficiencibus 
Pacriarchis.  Hiergo  Vdttiarch^^  uc  caecera 
feccrunc  quafi  Regio  jure  ,  ica  ^rchlfy^ 
nagos  quoque  &  Prejhitercs  ^  qui  Sc  Majores 
&  fenes  Scpatresw ocmiur  ,Synagogis  prae- 
pofucruncur  cx  divcrfis  Codicis  Theodo- 
fianilegibus  inccr  fc  coliatis  manifeftifli- 

Sed  ad  Chriftianos  veniamus  :  Ance  <^\a  ud^o- 
Conftamini  cempora  nullos    Chriftia-  r^^^  f^''^t 
nae  Eccicfias  Paftorcs  ab  Imperacoribus  ohftnti. 
clcdos  ncmo  mirabicur  ,  cum  Imperaco- 
rcs  auc  inimici  eflenc  Ecclefiae  ,  auc  certe 
eam  habereni  concempiui ,  longeque  infra 
fuas  curas  poncrcnc.Conftancinus  Canoni 
Nicarno ,  de EleElione  per  Epifcopos  facien- 
da  ,  vim  lcgis  cribuicj  idcmquc  poftcum 


1 9  8     De  Imferio fumm^rum 

fecerunt  caetcri  Imperatores,  aut  renovan- 
do  Canonem ,  aut  npn  abrogando,  atqu« 
hujuseligendi  modum  diuobtinuiirema- 
nifeftum  eft.quippe  majore  latitudinelm-» 
perij ,  qnam  ut  omnibus  Ecckfiis  profpi- 
ccre  poftet Impcratprum  diligentia*,  Sed  id 
minime  ob{|tat  quo  minus  Imperatoribus 
non  licucrit  ele<5kiones  per  fe  exercere. 
Nam  cum  Canon  a  Summl  Poteftate 
vim  legis  habeat ,  mirum  pon  eft  fi  Sum-i 
mx  Poteftati ,  juftis  de  canfisa  legelatS, 
autin  vniverfumautin  ccrta  aliquafpecie 
liceat  recedere.  Nam  &abrogari  &:tem-^ 
perari  leges  alegiflatoribus  folent,vtfupra 
k  nobis  oftenfum  eft.  Qujd  quod  ne  abro- 
gatione  quidcm,aut  legis  folutioneopus 
cft ,  cum  lurifconfulti  in  eo  confentiant, 
verbis  generalibus  in  lege  pofitis  ,  num-p 
quamcenferi  exclufum  jusSummae,  PotCT 
ftatis.  Exempiaergo  eledionum per  Epi* 
fcopos  fadarum  oftcndunt,  non  neceftario 
ele^tionem  a  fumma  Poteftate  ficri.  Ca- 
nones  quoque oftendunt  Summa Poteftate 
non  nolente ,  per  Epifcopos  re£te  paragi 
cafdem  eledioncs ;  Horum  aute  neutrum 
qu^ritur ,  fed  ,an  &  Summac  Poteftati  eli- 
gete  liceat;  Licere  fanc  optimi  &  Impera- 
lores  &Epifcopi  fenferunt;  nam  in  Con- 
ftantinopolitana  Synodo  prima  juffit 
Thcodofius  aomina  eorum^qui  propone- 


Imoerant, 


V0teffdmmclrcaSdcr/i.  199 

rentur ,  in  chartis  przfcribi ,  fibi  autcm  FaLuhf^  ttar- 
fcrvauit  «  inf  ^  :  Quid  clariusJ 

Vnus  omniurn  Epucopprum  propoluit  ad  ocdd^nu- 
Nedarij  nomcn^  Imperator  hunc-eligir, 
&  in  fcntentia  perftat  multis  Epifcopis  rc- 
ludancibus  :  tandeiTi  Epifcopi  videntes 
Impcratorcm  a  propofitonon  dimovcri, 
cedunt ,  exhibentes  fcilicct  eisquam  Im- 
peratori  debebant  revcrentiam  in  eare, 
quam  divina  lcx  non  prohibebat.  Hic  quis 
Xion  videt  cxtra  Canonesaftum  ?  Nam  fe* 
cundum  Canones  nullae  in  eledione  par- 
tcs  Imperatoris,  hic  vcrolmperator  Solus 
cl^it,  hoceft,  perfonam  delignat.  Epif- 
copiut&Clerus&popuIus  probant  ele- 
tionem :  AHud  autem  eft  eli^ere ,  aJiud  ele^ 
/lia^tff»  fadam  probare,  Probant  Epifco- 
pi,quiaipforum  cratNc£tario  adhuclai- 
CO&:  Catechumeno  poft  Baptifmumma- 
nusimponGrc,  Et  hic  quoque  notandum  c 
Canoneabicum ,  cum  juxta  Canones  Ca- 
icchumenus  ,imo  m^iTDp  eliginonpoffet: 
Probant  elcftionem  cUrus  quoquc  &  p»^ 
fulw^  quia  ad  ipfos  pertincbat »/  J^iQKi^a^U , 
quae  ab  elcdione  quantum  diftet,  fupra  in- 
dicatum  cft  :  Sic  &  Epifcopi  Mcdiolanen- 
{1%  eleftio  ab  Epifcopis  Imperatori  delata 
cft  ,nuncquam  id  fafturis  ,  fiid  lutidivi- 
nocontrarium  credidilTent.  Citavimus  & 
Valcntiniani  &  Theodofiii  lunioris  excm^ 


^oo  De  Imperiojummdmm 

dHufiii,  cou  plum ,  qui  refcifla  ProcUeledionc,  k  mn- 
fHsm.  jore  parcc  tactSjad  Epilcopacum  Conftan- 
linopolitanura  advenam  &  Antiochia 
vocari  volucie  :  Ec  ejufdcm  Theodofii, 
cjui  Proclum  juffic in  Cachcdra  coUocari : 
qua^clarafunc  non  Canonicae,  fcd  Impe- 
ratorise  clcdlionis  exempia  :Neque  nega- 
mus  pccaharcs  ahquas  cauf^s  fuille,  cur 
Imperacores  ipfi  e!e<5bionem  a  fe  facien^ 
damjudicauerinc;  fed  hoc  ad  prudentiac^ 
nonad  luiis  quirftioncm  pertincc.  Priud 
neccfse  cft  Imperacores  fibi  id  licere  crc^ 
diderint ,  ancequam  difpexcrint  an  idex- 
pcdirec.  Nam  de  illicicis  nulia  debet  cfle 
cofulcatio.  Harum  aucem  rerum  caufas  ad 
^  divinam  revelationem  alic  inrpirationent 

Barrr^ifiia  ele^  refcire  1X1  ifta  £cclefiae  aecacd  iteram  eft 
t o^r  f       ignorantiae  aui' pertinacJse  perfugium 
Anafiafio  A  luftiniano  Imperacore  Hormifda  &Vi'* 
l^^T^ZT'  gilHiseleaiin  Epifcopacum  Romanx  Vr- 
iheodorka     bis  mulco  ance  tempore  quam  in  terre» 
^e^^tdmm   J^am  Dominationcm  Epifcopatus  ille  ver-» 
■:^egi  /?^rfW  terctur  pta  vt  hanc  qui  attulerunt  caufam 
vnicam  per  Imperacores  fad^e  elcdionis 
ft'y'<4,m,       3^  tcmporum  Ordinem  non  fuis  atccn- 

i\.D.fi7.         I     .  ^ 

MpTiii.  cveBi  dermt. 

ngnum  annis  poftca  ouoque  mos  illc  in  Conftanci- 
t.  dicbus.  lu  nopohtanalmpern  parce  dui  obtmuit,  ita 
^^te.  vtNicephorus  Phoeas,  Zonara  narrantCj 

ToifanuHm  nulios  Epifcoposnifi  /(?  eU^Qs  adEpifco- 


VoteTidtum  clrcd  Sacrd.     5  o  r 

patuin  admiferit .  Ccrtc  fuo  temporeab 
lmperatoribusclc£l:osPatriarchasinvoca- 
ra fumcnaTfinitate  Balfamo  narrat.  Et  De- 
metrius  Chomatenus  Bulgarise  Archiepi- 
fcopus  jura  Impcratorum  circa  facra  per- 
fequens,  eoru  ni  cfledicit5&:  cledionibus 
prsEclTe  ,  &cxEpifcopo  faccre  Metropoii- 
tanum:Necdubuare  quifquam  poteft,quo 
magis  rcfrixit  in  Clcro  fandimonia  &in 
populo  obfequii  fides  ,  eo  iuftiorcs  fuiffe 
caufasSummis  Poceftatibus  elediones  fibi 
vindicandi. 

In  Occidente  a  Chriftianiffimis  Fran- 
corum  Regibus  Sc  fepiffime  &  diu  elc- 
£tos  Epifcopos  (inc  vllo  populi  ,  fine 
Cieri  lufFragio  ,  in  omnibus  Francorum 
Hiftoriis  ,  quafi  folis  radiis,fcnptum  eft: 
Ettamenfunt  qui  adtantam  lucemoculos 
claudunt  ,nimirum  ,quia  quam  parumfic 
crcdibile  tot  pios  Principes  quicquam  in 
more habuifte^quod  divinis  legibus  adver- 
faretur  ,  neque  eo  noaiine  ,  aut  ab  Epi- 
fcopis  ,quorumconfihis  quotidic  vteban- 
£ur,aut  aSynodis,quxfubeorum  Imperio 
frcquentiffimc  habebantur  ,  fuifte  repre- 
henfos  :  Sed  quid  opponani:  ,  videamus. 
Primum  crgo  ferum  hoc  efte  &  infrequens 
dicunt:  Ego  contra  &  vetus  f^itis  effc,& 
perquam  frequens  ExempHs  viginti  quin-» 
que&  amplius  CacoU  Magni  a^tateman- 
T  iiij 


yot     De  Imperio  fkmmdrum 

recedentibus  oftcndi  ;  Vetuftaii  teftimd- 
niumprsbet  Lupus  Fcrrarienlis  ,  quifub 
Carold  Calvo  fcribens  ,  Novitiumjeflb 
^^S^^  >  qtlod  honorabilioribus  Ecclcliisl 
iti^c^fHsUge-  Rex  €x  palafU  pmum  Antiptes  i  Brunc- 
^^^^^^'  childis  tutelam  rcgni  geffit  ,  circa  an- 
num  nc.  quo  tempbre  a  Giegorio  admo- 
nitaeftde  cura  inftituendorum  Epifeopb- 
rum  :  Qupd  de  Romanorutn  pontificurti 
Dbminatu  dicunc ,  quafi  is  regibus  caufam 
trahend^e  ad  fe  eieftiones  dcderat ,  prceter- 
quam  quodfuprarcfutatum  eft^trahinullb 
poteftmodoad  Francorum  EpifcopoSi& 
ad  ea  tcmpora  cum  Franci  Reges  nondurh 
Itaham  pofliderent.  Imo  concra  ,  quia 
Franci  Reges  hoc  jure  vti  folcbant  in  «re- 
gno  fuo  ,  idco  &  in  ItaHa  hoc  ipfum  Ca- 
rolus  Magnus  fibi  tribui  voUiic ,  ne  minore 
cum  Imperib  Italiam  ,  quam  Galliam& 
Germaniam  regeret:  Veriffimc  enim  k 
Goldafto  aliifque  obfcruacum  cft ,  dccrc- 
lumiUud^quod  AdriahiPoncificisRomani 
temporefa£tum  eft,ad  Italicos  dumtaxat 
Epifcopospertinere,  cumaliis  in  partibus 
jamante  Carolus  folidlim  jus  elcdionis 
habercc. 

Ad  divitias  qubque  Epifcopacuum, 
&  ad  nexas  ipfis  cemporales  lurisdi^^io- 
nes,  fruftra  rccurricur:  Nam  ctiam  Cai- 
coii  Magni  temppribus   mulcoque  mi- 


PotefldtUmcircdSacra  ^oj 

gis  prifco  illo ,  Sc  fimpliciore  xvo ,  Epifco- 
patus  pauperes  aut  tenues  erant  ,  ut  aB 
Onuphrio  Panuinio  ^  harum  rerum  peri- 
tiffimo  indagatoreannotatum  cft :  Ad  Iil- 
rifdidiones  vero  quod  attinet ,  cas  Epifco- 
pi  Caroli  Magni  aevo  nullas  Epiicopa- 
libus  anncxas  habuerunt ,  fcd  lifurpari  id 
demum  ccppit  ,  avulfo  a  Galliis  Germa- 
nicse  regno  ;  Cnm  Occones  Germanise 
Imperarent ,  tantum  abeft  ut  lurifdidio- 
nis eledibniiVel mperarores  faeiendac  cau- 
famdederinr  ,  ut  cohrra  ideo  luriftiflio- 
nes  conccfli  fint  Epifcopis  ,  quod  Im~ 
feratoreseos  ^ut  afe  cledos  fibi  fidcliffi-. 
niosfdre,  ideoqueipfis  cuftodiam  urbium 
tute  comnliti  arbitrarentur.  Obfervavit 
hoc  idem  dodiirimus  Onuphrius  ,  quiin 
urbe  Romi  non  dubitavit  haec  veriffima 
fcribere,  V&fiqudm  vero  lurii  ImpejtH  faflaefl 
eorHmdem  Vrdatorum  elctiio  ,  quemadmodum  [^h^fll^^^ 
trcdteriprtmipesjectilares  Imfem  ^tumQ^^  ieftAs  tiHta.t 
fares  ,  ^t4t  de  ^lt^ton?  hene  mereri  niolehanr^  ^^f^^' 
fine  Impertttamen  prau^dtcio  cceferunt  Epijcgm 
fOf  Cr  ^hhates,  oh  j^ligiohem  tamejtiampo^ 
tiora  Impertt  memhra  ,  fra  cateris  taicii  priti^ 
cipihf4s  honorare  ,  profana  dtttone  ingen^ 
tthiis  ofihm  honeflare  ,  4rces ,  cpptda ,  urhes^ 
yA^rchidi  ,  Ducatus  ,  Vrovincias^  Pedagia, 
telonia  ,  nje&igalia  l^  portaria  ,  <r  tnulta  atta 
qua  Imperiipropria  trant ,  Effcopatihhs  con^ 


5  04    De  Imperio  fummarum 

cedere  ,  q!4<e  uel  ex  futs  proprmlQnis^  ^uaai 
Imperium  periwehant  njel  ex  altenis  feudis 
erant :  Ndm  laicis  Vr)ncipil?r4s  (ine  legittmo 
h^rede  mortUM  ^  eorum  Tron^incias  ,  qu^e  le^ 
nefctario  jure  ad  Imperium  pertinehant  \  nor% 
altis  ampUus  Zaicis  K^gulis  Jfed  Eptfcopis  con- 
ceiehant  ,  atque  h^c  rntione  omnes  Epifcopatus 
iX  ^hhattas  Italiue ,  Galltarum  tar  Gsrmania^ 
imo  tottm  orlps  Latini  ,        deni^ue  ipfum 
Vonitficem  l{omanum  ex  piuperthpi^  dttilji^ 
mos       maxtmos  Vnnclpes  fecerunt  :  ex  eis 
Jitlicet  optht46y'qu£  ante  Jmpertjyms  erant 
nullarc  froptcrea  Impertaha  jura  minui  exi^ 
Jlimantes  ^  cjuippe  quod  certi  ejfcnr  eos  omnes 
pr^elatosafedeff^nandos  fre  ,  c^n$n  ntfi^^ufa 
fuo  &  njoluntate   Sacerdotta  ipfa  ohtenturos. 
cvtcofd       OttonilLeommentum  hoc  tribuitNico- 
Cathoi/c.27.  laus  Cufanus  :  Otto  1 1.  ^nico  gauiens  ^li» 
^  mtiltts  re^nis  cogitans  di^ctle  fore  ahjque 
maximo  lahore  tot  regna  in  pace  altquandtu 
fervart  p(^([e  mfequens  veliigla  avi  fui  JFIen- 
rici  I.  Cr  Ottonis  Patris  ,  ft4um  cogttatum 
ad  res  Ecclefjajiicai  appulit  ,  conjderans  multa, 
jam  reltgtefis  Isas  per  pratcrttos  B^gts  donata^ 
ft4mma  pace  gaudere  ,  c\uta  wrecundum  erat 
De  O  dtcatis  vim  tnferre  ,  antmo  pondera  vit 
srdinationem  faSla  Sjinodi  Komand  Eccle/ia, 
decjtda  63.  Dtjl\  in  ^j/nodo  :pcr  quam  perpetua 
dahatur  pote^as  Impcratortbus  ^  J^emanum 
Pontijicem        ctsncios  fuh  Impcrio  Bpifcopos 


Potefldnm  circa  Sucra.  305 

Inve^iendi ^^elfdhem  eorum  conjenfum  femper 

concurrere  debere  y  celebratdQmomea  eleSlione  ^ 

'vt  6y  Dtfl.  nos  Sanftorum  :  unde  hoc  fonde^ 

rdns  credidit  ^ferpetms  temponhusjmpetio fub-' 

yilis  pdcem  ddri  poffe  ,  fntemfndltd  domtniay 

tam  i{omana Eccleft£  quam  allts  adiungermtur  ^ 

cumcertiferuiaj  obfervaftoHe  ^  tunc  enimcultu^ 

divtnus  AUgmentaretur  ;        l\eligioHem  tn 

magnam  reuerentiam  exaltandam  credtdtt  ^ 

ejuando  San^itfjimi  magn^  fotentid  alns  prtn^ 

ciptbHS  intermtfeerentur  ,  non  pejfe  tt^nc  quof 

que  voluntate  tn  peccatis  ^vti.  JVuSa  pttbU'- 

cd  fferahat  ^nc^uam  feccau  captomm  cr*  dt 

populatorum  agrorum  ,         communem  Vd- 

€em  turbantium  ,  tncendtariornm  ,  conff 

tniltum  ^ojfe  nutriri  ,  Scclefafl-ita  facra  Pff/^- 

flate  ,  potenti  c2r  'vaUnti  refipentc.  Etian^ 

pr^dones  &  paupertifn  opprepres  ,  jui  particu^ 

lan  regiminiprdejfent ,  jic  eorrigi  pojfe  affrma" 

bat  \  'vt  ftc  ahfqHe  tjirannica  epprejfione  populus 

inltbertatevtverepopt  ;  \mperio  etiam  tran^  ,   .  • 

quilltffima  non  dubttabat  hanc  ordinationem  -r^ 
rr     T/r  ;  r    '  -      tpjum  encr^ 

ejjevtntjjimam  ,  quando  per  annua  fertntta  ac  ^^^y^ 

praftimontas  cuiltbet  EccLeftnt  juxta  quantita^ 

tem  temporaltum  indtilasflatus  Imferialts 

nu  teneretur  ,  ac  etiam  multo  ma']or  Impertf 

potentta  ex  hoc  appareret  ,  ^uod  tlits  omntbus 

domimis  ^  i  a  Ecclefts  traditts  ,  nuUus  nifi  per 

Jmpertum  cr^  abfque  fuccepone  p^actpt  fsfet. 

Theodoricus  veroLNieni  ab  OcthoneL 


yo6    De  Imperio  fummafm 

e|iis  rci  jadta  fondamenta  oftendit  ;  Ipfe  ^ 
iiiquit,  ma^nus  Ottho^  O^deipfo  defcendentes^ 
fe^undmcr  tertiuse\ufderH  nomlms  ^u^ujli  ^ 
ipfam  ^mandm  cp^  aliasomnes  Ecclejlas  in  Ita^ 
Ifa  ^  Qerminia  facularihus  dominiis  dita^ 

At  inGalliapaucillima  eius  rei  exem- 
pla  invenias.  Fefellit  nonnullos  invefti- 
tur.^  vocabulum :  quod  quii  hodie  de  feu- 
dis  potiffiiTium  vfurpattir,  ided  omnc  id^- 
quoddeinveftituris  Epifcoporum  dicitur,* 
ad  tcrritoria  &  fundos  pertinerc  putavc- 
runt,  Graffus  eft  error.  Nam  ^e^ire  & 
inve^ire  vetera  funt  vocabula  originis 
Gcrmanica^ ,  quaejaris  qualifcunque  col- 
lationem  fignificant.  Ideo  apud  vetcres 
auftores  officiis  omnibus  tum  civilibus 
tum  Ecclcfiafticis  aptata  reperiuniur.  Ro- 
manus  Rotomagi  Epifcopus ,  lureto  anno- 
tantc,vixit  circaannum  idc  xxiit.  in  ejus 
vita  lcgimus  :  Fit  itaqueinter  ^alatinos  pro^ 
ceres  de  viro  fanElo  communis  ajjenfo  ,  (jm 
emnes  vnammiter  B^gi  confulunt  ,  ne  grex 
Chrljlifuo  fraudaretur  defderio  ,  fed  dtvina 
frotinus  ad  effeSlum  ducatur  ele[lio  :  quo  Rrv 
gratulatus  cmftlio  ,  convocatis  tam  Mpifeopif 
quam  Ayyatibus  ^haculum  illi  contuhtVaflo- 
ralem.  Apparet  hinc  inve^ituram  trcccntis 
ferme  annis  Vctuftiorem  Octhonis  I.Im- 
perio ,  quo  ccppta  funt  territoria  Epifcopis 


Votefldtum  circd  Sdcrd.  367 

tribui.Etfancfi  ininvejfitur^m  fpcdata  cf- 
fct  Iiirifdidio  civilis ,  jam  ca  fafta  eflec 
^CT  Sceptrum  ^aue  Y^xillum  ^  vt  mos  habe- 
bateoriim  tcmporumj,  non  ^ziannultim  er 
haculum,  Quamquam  crgo  non  vindica- 
runtfibi  ChnftianiffimLi  Reges  yjsa^m  orm- 
ll^cnv ,  quc  Prfbyteros  facit  \  tamen  fui  lu- 
ris  cxiftimarunt  haec  duo ,  hunc  homincm 
huic  Ecclcfias  obftringcrc  ,  quod  pcr  an- 
nullum  indicatur ,  &  Iurifdi£kioncm  Eccle- 
fiafticam  ,hoGeft,  ludicium  dcfacriscum 
quodam  pubHcoImpcrio  conferrc,  quod 
haculi  nomen  indicaiur :  Nam  &  Regiipfi, 
primiimcum  facraretur , viaacum  Sccptro 
darifolebat  baculus»  J//^^r^7<jr,  inquit  Ai- 
moinus ,  Ecclejiamm  iefenjio ,  hoc  eft  ,  Impe-  jri^. 
riumadtuendafkcra  divinitus  tradita  ;  fuaf^^.  ^c. 
nimirum  officiis  figna  rcfpondcbant :  ficut 
&  Canoni cus  pcr  hbrum  veftiebatur .  M  ul- 
tis  demiim  poft  faecuHs ,  cwm  pietasgcnuif. 
fet  opulentiam  ^  &  fiha  infidiaretur  matri , 
Impcratores  dc  lure  vetuftiffimo  pocne 
detrufi^cocpcruncindignitatem  ejus  rei  cx 
hocquoquc  oftcndere,quod  Epifcopiip- 
forumbeneficiopr^edia&  territoria  poffl-i 
derent;  fed  numquam  hoc  folojure  nixa 
eft  eledio ,  quippe ,  vt  diximus ,  ifta  Rc- 
gum  hberaUratc  antiquior.  Accedit,  quocf 
nequcvis  vlla  potcftefteacceffori,  vtprin- 
cipalead  fetrahat,  &  quod  nunc  qnoque 

V  i} 


3  o  8  De  Imperio  fkmmamm 

prscdionmi  in  vicem  ftipendia  c  publico 
fuccedunt:  itaythac  quidemdccausani- 
hilo fequius  Gc ,  quam  olim  fuic ,  jus  Sum- 
marum  Poceftacum. 
zj*  'veprm^  ergo  nomine  in  illorum  tcm^ 

porum  hiftoriis  noninane  fignum  intelli- 
gendum  eft  :  nequecredendi  tam  ftuItifuiG 
ic  Reges ,  vt  pro  nudo  ritu  tot  laborcs ,  tot 
etiam  bella  fufceperint  \  fed  cwm  iigno, 
autper  fignum  res  fignata  ,  nimirum  Ec- 
ciefiarum  collatio.  Quam  certum  eft  fa- 
£tam  duplici  modo.Nam  aut  eledionem 
Jiberc  &fine  aliorum  fufiFragiis  Regesper 
fe  fecerunt  ,autjus  eligendi  aliis  concelfe- 
runt,  falvo  jure  approbandi,  nonimagi- 
nario,  fedcum  refcindendi  libertatc  Con^ 
aeffio  eligendi  dabatur^aut  perlegem,ficuc 
Carolus  Magnus  Epifcopos  fer  ele^Honem 
.  Cleri  ScP0pi4h  voluit  eligi,  aut  per  privi- 
Cd  oL  St'  i^giun^  .  ficutidem  Carolus  Magnus  Mu- 
^^^]  j  i^^'  tinenfibusconceffit,  vtfuis  fuffragiisEpi- 
ItdlMb.^.  fcopum  cligcrent  :  idemque  jus  jamoiim 
a  Francis  Regibus  obtinuicEcclefia  Atrc- 
^         batenfis  ;  aut  fpeciali  indultu  ,  quae  via 

Caroli  Magni  pofteri  tutior  vifa  eft. 
24.  In  teftamento  Philippi  Augufti  Fran- 
Uum'cmcT*  corum Rcgis  hajc verba extanc :yi/cr/e fS//-. 
fignatus  )  gerh  Sedem  JEpfccpale^vdcare  "Voltmjus  vtCano-- 
adTvA^lZ  ^^^^  "^enunt  Eeclefidadl^eginamcr  Archie. 
produxit.     pifcopum  ( js  erat  Guilclmus  Remenfis  Ar- 

Matris  ger"    *  '  *        ^ ' 


Poteflatum  circa  Sacra.  3Q9 

chiepifcopus  ,  qucm  Kcx  Hiecofolym^ 
proficifcens  Regnicuratorem  conftituerat) 
Cr  l$yeram  ah  ets  eleSlionemfettmt,  &  Ludo- 
vicus  Sandus  qui  dicituc  ,  in  diplomate  a.  d  1^8. 
quo  matn  rnandat  Regni  curam  ,  regalia  Jw^^^jj^. 
cnumerans ,  addit  poteflafem  confarendi  dt- 
gmtateso^  hncficia  Ecclejfajlka:  Icem,  e/i"  ' 
gendt  licenttam  ,  ddndt  capttults  ^  convenit-^ 

MfH.  Scnatus  Cuiine  Parifienfis  in  libello, 
quem  Regi  Ludovico  X I .  obtulit ;  L^dovi- 
cus ,  inquit ,  ^ius  (  Caroli  Magni  fcilicec  fi  - 

Jiiis)  femper  '^tts  invellituydrum  retinutt m 
€4i'y4s  Ucum  fejiea  fuccejjerunt  regalta  ,  jus 

,  illud ^uevtitur  RfA?,  cum  vacante  ipifcopatu 
eltgend^^  Voteflatem  facit ,  6c  hocipfum,quod 
in  Anglia  folebat  vocari  ,  Itcentia  eligendi. 

.CiaBterum  faepiffime  Reges  Francos  &  eo- 

•iTUfiafucccffores  tum  inGaliiaetum  in  Ger- 
maniaeregnoipfosper  fe  cxercuifTe  juseli- 
gendi,nullo  alienorum  fufFragiorum  in- 
terventu ,  &  nos  multis  exemplis  oftendi- 
mus  ,  &c  ante  nos  indubitatse  fidci  audores 
prodiderunt.  Apud  Turonenfcm  harcex-  ^.^ 
ftant  \Dionyftus  JEptfcopM  fer  eleBtonem  Kegls  '  ^^•'^•^^4- 
(Clodovari  ,  qui  Chriftianorum  Regum 
primus  )W  EpifcopatHmfucceffjt.  Itcm ;  W  ^^^^Vl^Jil 
mattus  iu[fu  Clod$mart  i{egts  ( is  Clodovari  fi-  fis  n.  deceffit 
lius  ordinatus  efi.  I tem ,  Theodmcus.  ( Is  quo-  u. 
quc  e  Clodovari  Hberis  )  iuffit  sanilum  m;.  denato 
Ztiintianum  conflitui  ,       omnem  ei  Ecclefia  TmJnTii^ 

V  iij 


3 1  o    D  (?  Imperio  JUmmdrtim 

kenteCrodiel.  Vofe/ta/em  frttdt.  Clerus  Turonenfis  (naf- 
s^^^f/?.  ""«cfo^«"^Grcgorio.lib.  5.c.  17.)  Cato- 
gisidificudo.  nem  a  Clothario  ele<5tum  ita  ^lloquitur; 

'''''  '''fi:''  '^e.^^Ai/^  expmmmm  ,  ftd  i^gU 
accejfitvi^ven  /^r^rf/yf/^ttf .  Sic  &  iii  pidtonicum  Epircopa- 
;i';^TAti  tum  PafcentiusfucceditjuffuRcgis  Chari- 
Epifcopus  ha.  berti.  Notat  VValramnsEpifcopusNaum" 

huere  Turones:  i  r        -  L  •  • 

idojer^nonAd^  bmgenlis  pcr  hac^  tempora  viros  optnnos 
mittitipfeGre^  atquc  fandkifllmos  ad  Epifcopatus  pervc- 
^x!cV.Vkinio  nilTe.  SedOnufriumaudiamus,quiin vita 
(  foii  clodo^  Hilclj?brandiitafcribit,ip(ePontifici«  Po- 
aTr)tl'!fii'm   teftati  addiftillimus  ;  efar  tum  confHetudo  i 
^^^ufi^Tr  ^^^P^^^^^^  Cdtoli  Mdgm  Jmpirdtoris ,  frimun^ 
afctndijjk  mo^      du^oritdte  Rom4ni  Vmtificis  ^dfUni  L 
introdulfa ,  vt  dlicujus  vfl^is  vel ahb^tia Epifco - 
poaut  Ahbdte  mortuiSy  (i<it,m  Qierus  velMQ- 
ndchlinvnum  congregm  legdtos  dd  Imperdto^ 
rem ,     tuncerdt ,  dmgerent ;  ddc^uem  defunBi 
VrdUfifedum  Pontijieale     dnnulum  deferen^ 
tes ,  eum  pro  neuo  Antefiite  dcligendo  nomme  fui 
collegij  interpellabdnt.  Qui  ^atim  Senatti  fuo 
congegato  ex  i^fius  plerumque  fententtd  vnum 
n}el  ex  tpjis  collegitsvel  ex  dmicis  C^pellanss 
C£terifquedome(licis      fdmiUdribus  fisis  juxtd 
ioctdtgnttdtem ,  vt  eiiibttum  erdt ,  pro  drbttrio  d 
fe  elei}um\dnnuio  ty*  virgd  Pdflordli^  Prielati 
defun^i  a  fe  tranfmtffis ,  donabat ,  eurt^  que  de  tl^ 
lo  Sacerdotio  dtpiomate  fuo  /mperuit  ,  vt  tum 
jdicebatur ,  in  veflttum ,  hoceft ,  ilti  dtgnitate  do- 
fidtum  y  in  Efifcopum  vcl  Abbatum  confecrari 


Vdtefldmm  drca  Sdcrd.  311 

fnanMar  ^ahf^jue  alta  Cleri  CT  M^n^chorum 
eleiltone.  ffoc aufem f^er  G^lliam  ^Gern^tanUfn^ 
lealiam  ^  ^ud  tunc  lafinus  orhis  ducla'^ 
$ur  ,  i>fiirpari  mos  erat^  Cujus  exemflo  eate^ 
ri  qudcjue  J{e{res       Hiffam^  ,  Frar^corMm  ^ 
HungAria  ^  eiufmodi  tmiMi  funt,  HancaH^  QmfiTra^ 
tem  cmfuttudintm  ^  cum^mnes  ^'utdtxi  ^  la^  ^orum  i^- 
fim  &rbtsE  cUfi^^  tum  Ufe       diu  in  multts  g^s  txtra 
fuorHm  Vontifcum  eleclionthus  fer^va^vit  l^ofna-  GaHiam 
tia  Ecclejia  :       prdfertim  tn  loannts  X 1 1 1,  Latint  t>r- 
Gr^^orij  V.  Sjfhtfiri ,  clcmentis  ,  Damafi ,  his  parfem 
Vtclorts  ,  Ntcoldicfue  ^onttfcum  eleElionihus ;  acjHAHerint^ 
ijut  omnes  Otthonis  lU*  fi^nrici  cjuoqut 

III.       IV.  Sententia  ,  ^mani  pQntifces  fi^ 
ne  Cleri  B^mani  fujf^a^tts  hEli  ,  ^  ah  eifdem 
Imperatortht^  fer  ^nnulum      'vtrgam  de  P4- 
fatu  B^mam  invefltti  fuerant.  Et  alio  loco  : 
Impeut&mon folum  Ef  ifiofatus  amnes 
hatias  minorajue  omnia  Sacerdotia  y  it  fuhen- 
das ,  Qanon  ratus  ,  prafofituras  ,  cr  Vtcd" 
natus ,  0^  h'4tufmodi conferehai  \  fed  ettam  ^p* 
manur^  ifP^m  jpontifcem  defgfiahat  Qwi 
congruit  illud  pragmatici  Farrarienfis  Ir/- 
peratores  tonferehant  tmnta  hentfic!^  pir  'vnt-»  ^  . 
^erfum    orbem.  De   Tta'CCuna    Eccleini  * 

cuius  verbafuni:  :I«5  eligendi  tnliituendi 
Ipifcofum  tn  ipfa  Ecelefia  ad  B^eges  B^manes 
Dcl  Im^eratms  fertinere  dgnofcttur  ,  e^  ah 

V  iiij 


3 12.        Im^erio  pimmarum 

^nteeeJfonbHS  nifirts  J^gil^m  Imperafori^ 
ht{6  ad  nojlra  fempora  ej}  deuoluturn  ^  dedu^ 
Bfim.  Nihi!  linic  Regumiuri  derogat  capi^ 
tuliun  Caroli  Magni  de  eleBtom^us  per  cle^ 
mm  ppulum  faciendis  ^  cujUs  modo  mc- 
minimns.  Ccrtiffimum  cnimcft  in  omni 
legetacitc  exceptum  jns  cenferi  atquelm- 
pcrium  Summae  Poteftatis.Conceditur  cr-^ 
g©  Clcro&populoelcdio  5  nifi  Regi  ipft 
ex  vfu  videatur  fuo  arbitrio  elcaioncm 
^/a^'  pcragcrc.  Genobrardusipfcjuris  Regii  in- 
eletl',  iHr.  feftiffimus  oppugnator  ,  Carolum  Ma- 
caf.  i.  gnum  vrumjurepcrfe  eJigendiEpifcopos, 
quanquam  rarius,  concedit.  Et  {ane  mo- 
rem  hunc  Regice  elcftionis  pei  Pipinum  & 
Carolum  Magnum  deducit  Lupus  Ferra- 
rienfis :  &  jus  eligcndi  Romanum  Pontifi- 
cem  pcnes  Caroium  fuiffe ,  ipfi  propugna- 
tores  Pontificia?  poteftatis  concedunt  ^  de- 
crctumque  vt ipfe  Archiepifcopos  &  Epif- 
coposinftituerct.  Itacnimvoces  laudandi 
&ctnuefi(endf  ^c[i\xC\xni  in  decreco^,  Sigo- 
i^iusinterpretatur.  In  Lwdovico  Rege  jus 
Italjtb.i.  1^^^  conftituendi  Paftores  agnovit  Syno- 
dus  Aquilgranenfis :  vfolque  Carcli  Ma- 
'  gni  pofteros  eodem  jure  mulcis  excmplis 

ahbi  oftendimns.  Vtrumqueergo  hiftorici 
comprehendunt  inuefiitur^»nonnv,c  ^Sc  lus 
eltgendt  ^  fi  ita  cx  vfu  videatur  ,  &-  iHt 
elecliontm  feimittendi  ,  Rcgioquc  judicio 


Fotejldtum  circd  Sdcrd.    5 13 

aut  probandi  auc  improbandi.  Qupd  jiis 
pcncs  Imperatores  manfic  adufque  Hilde- 
brandi  tempora  ,  qui  primus  in  hoc  jus 
violcntum  impetum  fecit,  Onufrius  Pa- 
nuinus  vitam  eius  refcrens ,  n^n  f»lum ,  in- 
quic  5  lmper4torem  ele^ione  i{omdm  Ponnjtds  , 
^uod  KdrUnus  tertiHsaliifUdndo  fecerat  ,  fed 
omni  duSloritate  ,  ^ui  relicjuos  Fr^Utos, 
Eftfcofosfdlicet^^hhAtesconfli(uel?at ,  frimt>ig 
9mnium  jf^omdnorum  Tontifcum  priuare  tefi^ 
tauit.  Jnveftituram  hic  conftituendinomi- 
ne  reftc  explicauit.  Vc  ei  ipfe  Impcracor 
Henricus  V .  qui ,  vt  apud  Abbacem  Su- 
varzahenfcm  eft  ,  tam  Papar  quam  S-y- 
nodo  Voteflatem  conflituendorum  Epifcopo^ 
rum  Carolo  Imperatori  concejfam  noti^cauit. 
Idem  Onufrius  alibi :  in^veflitura^  itd ,  in- 
quit^colUtionemappellahant.  A  Carolo  cer- 
tcad  Hcnricum  vrqucpoireffionisregia^fe- 
riem  continuat  &  Impcracor  ipfc,  &c  alii 
fpecJtat^  fideifcriptorcs.  Impcrator  Hen- 
ricusa  Pafchali  iftipulatus  eft,  vt  regalia 
fibi  dimitteret ,  qu^e  a  tcmporibus  Caroli, 
Ludovici,Otthonis,Henrici  ,aIiorumque 
praedecefTorum  ad  regnum  percinebant. 
Qujehaccfint  regalia,  in  edido  cxplicac : 
l{egnoj(tmindea  Qarolo  quadrin^cntis  O^am^ 
plius  annis  inuejlituras  Eptfcopatuumtenenti^ 
auferre  vo/dat.  Hoc  ipfum  jus  VVeftmo- 
naftcrienfis  vocibus  dandt  Epifcopatm  cx- 


|i4     De  Imperiop4mmamm 

prcffic  in  hiftoria  anni  ci3cxii.  I^o^ 
Anm  m4  efl  conteHti&  ma^na  intet  ]?af4nt 
Pafchalem  fT  Imferaurem^  Imperdtor 
luif  vti  pnviUgi9  antece[for(4m  fuorum ,  hahit9 
4nnii  trecentts  fuh  ^ontificthus  ^manis  £  X\ 
^ui  lieite  dederantEf  ifcopatm  Ahhatias  per 
hacufum  "Pafhralem.  Guilelmus  quoqueTy- 
rionim  Archiepifcopus  eidcm  mori  anti-» 
quiHi.no  teftimonium'  pracbet.  ImlueJf 
rdt  y  inqait ,  confuctt$do ,  prdferttm  df  Imperio^ 
^(49d  d^cedentibus  Eccle(iarum  ^r^latie 
ftiilus  vir^a  Pallorafis  ad  Ddminum  Imf^t'*. 
ratorem  din^^hantur.  Fcrrarienfis  Pragma-^ 
ticus  dc  illis  tcmparibus  agens:  Imperat^^ 
res  ,  inquic  ,  conferehant  omnia  heneficia  Eccle^ 
J^'^'  (ta(lica  per  vmuerfum  orhem.  Duo  autemiU 
la,  quibas  diximus  invcftituras  conftarc^ 
cligcndi  fciliGet  facultatem  ,  &  ,  fi  ab  aUis 
ehgerecur  Epifcopus  ,  recufandi  hbert»- 
tem  ,optime  diftinxcrunt,  &  in  jurc  Rcgio 
conjunxcrunc  omncs  quorum  in  iftis  rer 
bus  cxcutiendis  drligencia  probatur.  Patec 
hocexlaudatismodo  Onufrij  locis.  Qui- 
bus  ifteejufdemau£l:oris  accedat.  satisau-^ 
temconfiat  hannem  XIII.  cfui  Leoni  V II  h 
tmmediate  fuccefsit  ^  Greprium  V .  ay*  S^lvei 
^rum  \l.  ^poflolic^  Sedi  fola  auEimtiie  Imr 
feratorum  fuiffe  tmpofitos  ,  nuUius  Qleri  vel 
popult  ^omani  fujfra^ns  expetttdS,  QiCtQn  vero. 
M^mam  ^ontifices,  ^ui  inter  hannem  X 1 1 L 


Potejldtum  circa  Sdcra.    5 1 5 

0^  Sylvejirum  II,  fuerun/t ,  er/i  eos  eleclos  fnif 
fe  ah  Imperatoribus  nonle^atur ,  fedd  QUro^Se- 
natu^popHiotjue  J^omano :  tdacctdtr  ^  quod  ele^ 
£ltontstempore  Imferdtores  ^rhe  ahfentes ^adeo 
maytmts  tn  G^rmanta  bellts  ahht  tm^ 
pltclti  ^Jfent  ,  njt  de  novo  Vontifice  I{oman£ 
fedt  froviiere  mn  faffent.  llludtamen  conflat^ 
dum  Imper.itores  ^tres  Otthenes  locjuor  ^tn  ^r^ 
he ynjelprope  ^  autcertein  Italia  fuerunt  , 
B^manam  forte  Eccleflam  Pafiore  "vacare  tum 
contirijfet  eos  nonjum  fummum  Y^mtifi^ 
cem  dedtfe  :  fvero  temfore  noU£  ele^ltoniseos  ah 
Itaha  procul  efje  contigijfet  ^  ccrtu  n  eft  ^  tum 
B^mamsVontificesa  Clero  ,  Senatu  ^  ppuUc^uc 
Bomane  eleilos ,  non  ahf^ue  Imperatorum  con- 
fenfu  confecratos futffe^  Vir  eruditiflimus  lo- 
hanncs  Tilius  in  memoriali  libertatum 
Ecclcfiac  Gallicanas ;  Epifcopmhus^  inquit , 
fvacantthus ,  apparet  per  hifonas  Gregort^  ^  U" 
ronenfs  ^rchteptfcopi  ey^  ^tmonif,  cjui  ex^ 
empU  recttant  ,  ante  Qarolum  iAagnum  k 
I{egthus  datos  ;  aut  faltem  ,  [t  ex  forma  fan^ 
Borum  Qanonum  ^  Patrum  decretis  fa^a 
ejftteUSiio per  CUrum  fir  populum  ,  eam  nuU 
liusfutjfe prettj ,  ntfi  k  B^geproharetur.  Et  peri- 
tiffimus  Canonum  lurctus  ad  Ivonis  Epi- 
ftolam  civ.  Qjiin  etiam  ,  Itcet  aUc^uando  li* 
hera  ejf  t  QUri  ^  popu/i  eUElio ,  tamen  con  fu^ 
/^«^i/^j^r^jrR^'^'.  Vbi &rGfci{Iarum  a  Regc 
cledionum  adfert  exempia,  Vt  appareac 


5  T  6     De  Jmpem fummdrum 

veriffimwm  e(Te  quod  dixijipfum  jusap- 
probandi  non  fuiile  imaginarium  (  quale 
nuncquidam  conantur  Summis  Poteftaci- 
bus  obcrudere )  fed  cum  improbandi  liher-^ 
tateconjun<5tum,&  quidem  taU^  quasalie- 
noiudicionon  (ubjacerec. 

Magnifanc  momentiad  Ecciefiam  tuen-* 
dam  &  Rcgni  ftatum  jus  vtrumque,  in- 
quam ,  eledionis  &c  rejedionis:  fed  illu4 
tanto  maioris  ,  quanto  plus  eft  beneficii 
debitoremacquirere,  quam  inimicum  ex- 
cludere*  PauluSifimiiius ,  vbiidjus  Hea- 
rico  Imperatori  extortum  narravit: 
inquit ,  maltHmvmum  Imperatma  ma'^e^atk 
dctraxit  tn  dnimtspofuUriHm  :plm  emm  tjua^ 
dimiJium  fnd  lurtfdilVtonn^ pcratJit.  Onufrius 
eundcmferiBein  modum  :  Dtmtdtnm  /rn^ 
quk  ylmpcytj  omntno  dh  imperdtore  toHtbdtur^ 
Item  :  Impertjentm  vdomntm  toHendt ,  vtl  m 
ferpetuHm  (t^btliendi uusa  tum  maxtme  tritfld^ 
batur.  Idemalibide  Henrico  lll.  Fr^fldn'- 
tt^imum  ,  inquit ,  hoc  Impertj  jus  (  ita  elc- 
ftionem  appellat)  mordtcus  rettnutt:  neque 
fane  aliter  exiftimarunr  Rcgcs ,  qui  ex  ru- 
deribusRomani  Impefij  potentiaai  fuam 
extruxere. 

Prseter  Francos  &  Germanos,  Hifpani^c 
quoque&:  Hungari.-e  Rcgcs  audivimus  nb 
Onufrionominatos,  InHiipania  mos  ille 
anteCaroH  Magni  tempoia  viguit  j  vc  ex 


Potepdtum  circd  Sacra.    3 1 7 

Toletano  Conniioapparet,  vbiPrajfulnm 
elcAio  difcrcim  rcgali  Poteftviti  adfcribi- 
tiir  ,  addito  ,  /i  ToUtmus  Epifcopus  dignos  ejp 
proktverir:  quia  ?.d  ipfum  confccratio  perci- 
ncbat.  Qu.em  morem  ad  Reipublica:  {aUi- 
tem  plurimum  pcitinercaCovatruvia  no- 
tatumefl;,&:a  Vafquio  reilc  animadver- 
fum  ^noncxjurisCanonici  bcncficio  hoc 
jus  ellc  penes  Reges ,  fed  ipfo  rcgali  atquc  , 
adeo  naturaii  jure ;  quia  ,  fcilicet  ,  regno 
p®rito,fimuljus  Regi  conceditur  ea  om- 
iiia  procurandi ,  qux  ipfi  lcge  divina  inter- 
di<5tanon  funt  ,  pixfertim  qu.T  eo  pertii' 
nent  ,  ^vt Jl^ifMn  vitam  tranqHillam  ^  i^tm. 
piam  dfgant,  Hungaria:  Rcges  ad  Pafchalis 
vfque  rempora  eo  lure  vlbs  Martinus  in 
Chronicis  aliiquc  tradiderunc.  Nec  omit- 
tcndum  illud  Theodori  a  Niem  dc  Si- 
gifmundo  optimo  Regcatqiie  Imperatorc: 
Ipfe  Sigifmnndus  Cathsd>'alcs  i  (ilcfms  cr  Mo- 
najienx  y  nec  non  omnia  hsnejicia  Eccleliajlica  in 
Hnngaria  dedtt^  qmbus  njohnt*  His  ApuHsc 
Regesaddit  m  confiihis  Alcxander  Scotias 
Regcs  Epifcopus  Naumbui genfis  ,  qui  an- 
no  ciDcix.  caufam  candem  ,  quam  nunc 
agimus,  egit  fortiter  contra  Hildebrandi- 
ftas.  Anghae  Regem  ipfum ,  fi  placct ,  au- 
diamus.  Henricns  ^  id  mminis  pi^ji  con^^ue- 
(ium  primus  ,  concept  Epifcoputum  YYmto-^ 
menfem  Wflh^lmo  Gifford  •       ccntinuo  ic 


3  T  S     De  I  mperio jummarum 

pojJefshmiusaJ  Eptfropatum  pertinentibHs  con-^ 
tra  7iovt  conctitt  fiatutainvejitt^it.  Idim  Hen^ 
rtcus  (iedit  ^r^h  eptfcopdtum  Cantuarienfent 
^  ^dolphe  Londmenft  Epifcepo  ,       tllum  pef 

- «  *^^^4*  annulum      L-acu/um  invefltvtt.  Hiceftille 
^         idem  Henncus ,  qui  narrante  VVeftmona 
•  *        fterienfi^^perVV^lhelmum  procuratorem 
fuum  conflanter  aUegavtt  quod  nonripf^  ( ira 
verba  habent)  fro  re^ni amijiione  invejlttn^ 
ras  Eccleftarum  amtttere  veltt ,  ^  ,hb€  ipfum 
vcrhis  minacilfus  ajfirmavit.   FacelTant  hi- 
ftoriarum  imperiti  interpretes.  Quisnon 
videt  hic  invcftiturarurti  vocabulo  ipfam 
Bpifcoparuum collationem  intelligi ?  Sta- 
turum  Parlamenti  fub  Eduardo  III.  Rege 
iiabiti  teftatillimum  hoc  facit .  Verba  funt: 
St/premu i  Dominus nof/er  l\ex  ,      haredes  fui 
halehnnt  ,  cr  pn  i/lo  temporeftmntur  coU 
Idtionihus  ab  ^rchiepifcopatm  CT*  ^^^^^" 
tates  elef/^ivas  ^u£  de  ejuj  funt  advocattone-^ 
^uas  pregenitores  eias  hdbuerunt ,  antequam  f/1 
fethhera  eleflio  concejjk.    Quandoqutdem  ele^ 
iliones  concejpe  funt  per  ^rogenttores  ^cg^sfub 
ierta  quadam  forma       conditione  j  videltcet , 
^t  eligendi  /icenttam  a  '^g^  pererent,  CT  p^Ji 
fa^am  e/eEitonem  j{egium  confenfum  obttne- 
rent  ,crnona/to  modo.  EnjusRegium  con- 
ftrendi  Fptfcopatus ^Clcncotuvn  elcdione  in 
Angli^  antiquius  ,  quod  hiftoria*  quo- 
quc  tcftantur:  qna;  ab  Ethelredoy  &  ahi^ 


Votepdtum  circd  Sacra.  5 1 9 

jilitiqniffimis Regibus,anni  funt  jam  fep- 

tinginti  ,  nanant  collatos  Epircopatus. 

Poftea  Clcricis  conceffk  elediones  lub  ^Zco^u^m-iyi. 

duabusconditionibus,  quasinGalliaquo*     "^'^^'  ^^'^' 

que  oblervatas  oltendimus  ,  ut  eltgendt  ^tjjgnt :  ftni- 

impetraretur  liccntia,  &  fada  eledio  ad  ntbanu 

Rcgium  refcrrerur  arbitrinm.    At  pofte- 

riori  ajvotota  e!c£tio  Regireddica. Hodie 

pencs  capicula  imago  eft  cleitionis :  vis 

tota  penes  Regera.Nam  vacante  Epifco-  shjtliifdl  fid 

patu ,  Rex  cam  codicilis  ,  liccntiam  cli-  f^^'*'^' 

gendi  continentibus,  f  mul  tranfmicitno- 

men  cius  quem  eligi  cupiat.  Hunc  mo- 

tcm  defcndenj  Buriiillus  ait  *,  uylntiquam 

jm ple^ts  defgnandi'  qui  confccnntHt  citemis  ejfe 

fenes  AS^^^  9  quafcnus  folennes  2{e^ni  CHyifque 

(9nfuetudines  fermtttunt.  Bilfonus  autem 

V  Vintonienfis  Epifcopus  operofifrimc  de 

hac  quatftionc  diirerens  ncn  fem.el  affir- 

tHRt  3  quod  certiffimum  eft  j  ]<iullam  eli^  faidm^ 

rendt  formam  duino  lure  prafcr/ptam:  cumaue 

Vrtncffes  fopultjtnt  capt4  ,      dt^tno  atque  hu-  p^aUof 

tnans  lureemnisexterndatfiuepuhltcdeadmini'  ^^^inum  ms 

jtrattonts  curam  tam  tn  jacrti  f^uam  tn  civtlf-'  gxempu  fi^ 

tus  caufs  credttam  fibi  haheant  j  has  rattones  i^erficti^ 

nteejfarto  evincere  eleSliones  e^rum  fidei  com^ 

mitti  debere  \faltem onus  illud  tn  fe  fufctfere 

wluerint.  Ejufdcm  hxc  funt  verba  :  I/ir^ 

clarius  affaret ,  alios  etiam  frncifes  ,  />r-e- 

t<r  S^manos  Imferatores  k  frima  Qhri^ 


^  3  2^  0    De  Imperio  Jummdrum 

jitandjidci profeflUne ,  non  fdum fHHifham  Po^ 
teiiatem  sn  eU^ionibM  Bptjcopomm  habutjje^ 
fed (^U9seohonoredignos  tudtcarunt y  non  expe^ 
£latt$  popultaut  Cleriftiffrd^iis  ,proprta  nuEtori^ 
tateconltituijfe.  Nonvltra  extendam  ,  quod 
facillimum  erat  ,  cxemplorum  ac  tefti- 
iDoniorum  congeriem,  Authjecfatis  funr^ 
aut  nihilcftfaus,  Quifquis  igiturtot  lau- 
datiffimos  Reges,  quorum  alij  primi  in 
regnis  fuis  Chriftianam  fidem  funt  pro- 
feflS ,  ahi  Romanorum  Pontificum  am« 
bitioni  fottiter  rcftitcrunt  ,  alij  reforma- 
tionem  Ecclefiarum  aut  inchoarunt  aut 
promoverunr ,  atquein  iis  multos  (andli- 
monia  &  eruditionc  celebres  ,  damnarc 
facrilcgij  audet^quafiin  ehgendo  Epifco- 
posaliquid  juredivino  vetitum  admiferintj 
isme  ram  temerarij  judicij  approbatorem 
nonhabebir* 

Qupd  vero  quidam  in  hoc ele£l:ionis  ne^ 
gotio  Paftores  aHos  ab  Epifcopis  difcer- 
nunt,  nimitum  quia  ipfi illis in  locis  vivunt 
in  quibus  nuUi  funt  Epifcopi,  fruftra  eft* 
Nam  Paftores  talesjetfi  ciim  meris  Presby*. 
tcrisid  commune  habent  quod  aliis  non 
prasfunt  ;  habcnt  tamen  iliud  Epifcopale, 
'   quod neminipaftori fub^uciatquc adeo  du- 
biii  eft,Epifcopifne  an  meritis  Presbiteris 
sinonyma  funt  rc6tius annumcrcntur.  Praetcrea,cumEpi- 
'ilmm!£f^  fcopatui  infit  Ptesbiterium  ,  qui  Epifco- 

patura 


Potefldtum  circa  Sacra.  jii 

patum  confcrunt  ,  fimuliidcm  conferunt 
cerrae  vrbisaut  loci  curam  Pnftoralem,  & 
aliquid  infuper  amplius  :  ita  vt  a  majori 
ad  minus  ,aut  potius  a  toto  ad  partem  re- 
6tc  proccdat  argumcntatio.  Vetcres  /anc 
Impcracorcs&  Reges  adeofe  inferiorum 
munerum  Paftoralium  collationi  minus 
immifcuerunt ,  quod  aut  afc',aucjuxta  le« 
ges  fuas  eledis  Epifcopis  totam  illam  cu- 
ram  minorcm  re£tc  committit  non  finc 
cauflcxiftimaverunt.  Ideo  &  inantiquiC 
fimis  Canonibus  de  Presbyterorum  elc- 
d:ionc  vix  quicquam  invenias  ;  quia  tota 
illarcs  Epifcopalis  crat  Arbitrii  ^vtfupra  ^^^^  ^ 
oftendimus.  Nec  defunt  tamen  cxempla^/^^^/^T  Z^"' 
quibus  appareat  officia  etiamminoraEc-  ^^^?^ 
clefiaftica  a  Regibus  collata.  Onufrium 
modo  produximus  teftanccm  ,  non  Epi- 
fcopos  tantum ,  fed  minora  quoque  Saccr- 
dotiaab  Imperatoribus  folita  conferri.Ex-* 
tat  Pelagii  Romani  Pontificis  Epiftola, 
qujc  fignificat  (acras  clemenciflS^mi  prin^- 
cipis  venifle  literas  ,  quae  ccrtos  quofdam 
hominescentumcellis  Presbyterum,  Dia- 
conum,  &Subdiaconumficri  prarcipercnc. 
Vc  jam  de  Abbatiis  taccam ,  quas  itidem 
a.  Regibus  collatas  ncmo  eft  qui  ambi* 
gat.  Quae  de  Patriae  noftrac  jurc  cx  a£tis 
publicis  antehac  protulimus  ,  abunde  ce* 
ftacur  Hollandi^^  Zelandix  &  VVeftftifiap 

X 


^iz    de  Imperio  fummdruml 

Principes  ab  ipfa  Principatus  originc  p^*^ 
ftoralem  cujufque  urbis  aut  pagi  curam^ 
idoneis  h©minibus  arbitratu  fuo  dctulifle 
nififiquibusinlocisidiusalijs  conccirum 
doceripoiret :  eamqac  cddnfuetudinem  ad 
proximi  bclli  tempora  fuiife  fervatam: 
hxc  ctfiantiqua  nonfunt,  Ulistamcn  re- 
fcllcndis  fufficiunc,  qui  4  populo  elcAos 
Paftores  ad  ultima  ufquc  belli  tempora 
publice  afTevcrarc  non  funt  veriti,  Addi 
poflent,  fi  necefle  cffet,  |)lurimae  inveftitu- 
rarum  tabula:,  quibus  Principes  nobilibus 
vafallis  ,  inter  cactcra  ctiara  jura  ,  Ecclc- 
fiarum  collationem  largiuntur.  Ego  vero^^ 
quomodo  non  hodieque  id  jus  durcr,  (nam 
an^  vbi  expediat  ,  &  quatenus  ,:aUa  cft 
quseftio)  intelligerenon  polTum.  N^que 
eriimcommeritifunt  Ordines  reforaiatio- 
ni  operam  dando^  vt  iequiorci  quam  an- 
teaht  loco.  In  Palatinatu  cur«  Pafto- 
rales  coferunturarbitrio  Scnaius,i  quima- 
dato  &  nomine  eledoris  Ecclefiis  prsfi- 
dcttlnditioneBafileenfi,  Ecclefiarum  ex- 
tra  vrbcmin  paftore  chgcndo  poteftas  nuU 
la.QuemMagiftratus  vrbis  ad  pafcendum 
illas  mittit,  etiamfi  doccntcm  numquam 
audierint ,  rcvercntcr  accipiunt,  Initio  rc^ 
formationis  multi  Paftores  hac  fola  voca^ 
.  ^  tionc  contcntifuere.  DeniqucMufculief-. 

fatum  eft  :  V^mm  QhnfmHm  de  vqc4^ 


Potefidtum  circd  Sdcrd,     3 i| 

hinc  Ji4a  felliafum  ejfe  nondetere,  neijue  am^ 
hi^ere  qmn  Chn^iana  dc  legitima  ft  Jua  njo^ 
tatto^hi  ab  Eudn^eUum  f^mhundufn  u 
Magt^ratu  aut  Vrincipe  nj$carus  eU.  Eccle- 
fiaruiii  ergo  lefcirmataruiii  do(5tnna  Potc- 
ftates  diuino  jarenonrpoliat.  Nequc  fanc 
ipfi  Ordines  vnquam  alicei'  exiftimarunt. 
Nam  cum  anno  cp  i:)  ixxxvi.  fine  airen- 
lu  Grdihum  Synodus  habira  effet,  Comes 
Leiceftrius  pr^fedus  liaium  partium,vc 
ad  probandam  Synodum  ordinespromo- 
veret,xv).Nouembri5  teftatus  eft  eam  pro- 
bationem  nemini  dctrimento  fore  in  lure 
inftituendotum  Paftorum,  Ipfi  vcro  Or- 
dines  eodcrti  anno  IX.  Dccembris  dic  a<3:a 
Synodica  admifcrunt  additis  quibufdanni 
exceptionibus;  quarum  vna  hxc  eftjO'/  Or- 
dines^NohileSoC^  njrbium  Ma^tlirdtuSyaliique^ 
jus  cr  €onfu€tudinem  rennerent mfi Ituendi 
dejiituendi  Vajlores  jcbolarum  Tyia^iflros, 
Videamus  jam  caetera,  que  contra .  Su- 
mas Poteftatcs  hac  in  parte  afFerri  foleant. 
Ajunt  nonnulli  Reges  quofdam  &  Princi- 
pes  abufos  elcdionibus»  aut  per  fordes^auc 
pcr  gratiam.  Quod  quidem  vcrum  elT:  ^  fed 
ad  hujus  cpntiovcrfiae^definitionem  non 
pcrtinct,  Namabufuslurisneminem  lure 
priuat  5  nifi  forte  fubditiim  intercedente 
Superioris  fcntcntia.  Multominus  abuii 
poirejadamiffionemluris  fatis  eft.  AliQ^ 


3^4         Tmperio  fummarum 

qui  nemo  certus  cric  cujufquam  luris.  Nc« 
que  vcro  minor  eft  laudabilium  clcdio- 
num ,  quasRcges  fccerunt  ,  numcrus.  Et 
cocraex  popularibus  eledionibusres  fipc 
ad  fediiionem ,  caedes ,  vulnera ,  incendia , 
perduda  eft  %  ncque  Clcrus  gratiac&fa- 
6kionum  femper  expets ,  nc  nunc  quidem, 
Ica  vc  fi  incommodorum  metu  cverti  poflic 
cleftio  ,  nulla  cjus  fpecies  fit  fubftitura, 
Ciim  Gencbrardus  ,  infenfusluri  Regio, 
dixiffciEpifcopos  Ronianos  ablmpcraco- 
r;bus  eicdos  ,  monftra  hominum  fuifle, 

l^noidHsM-j  concra  a  noftris  oftenfum  cft  ^-autbonos 
aut  mediocres  eledos  ,  i  Clero  verb  & 
populo  mera  monftca  prodiiffc.  Accedir, 
quodSummarum  poceftacum  magnicudo 
non  tam  facile  quam  privati  largitionibus 
corrumpitur  ,  ncquc  injuftis  aliorum  de 
fidcrriis  sequc  obnoxia  cft»  Dcinde  ordi- 
natio  ,  quae  penes  Paftores  manet,  &ius 
comradiccndi  ,quod  plebi  relinquitur,  fi 
non  omnibus,quod  vires  humanas  excedir, 
ccrtc  majoribus  malis  praccludit  aditum, 

\  Objiciunrur  &Canonc5,&Patrumdi£la 

quxdam.  Vetus  canon  ,  qui  cft  XXX.  in 
eorum  numero  qui  vocantur  Apoftolici,de 
Migiftracibusagit  ,non  de  Imperatoribus; 
&  quemadmodum  proxime  antecedtns 
Ca>ion  nundinationibus ,  ita  hic  violcntis 
inuttfionibus  opponicur  :  quod  verba  illa 


Votefldtum  circa  Sacra.  315 

indicant ,  6*>x^1hV  iKHKfKrd;  >^y»7f /  .Ad  eos 
crgo  pertinet  Canon  ,  qui  non  lcgitimc 
ordinati  atqwe  Examinati  pcr  vim  Ecclefias 
invadunt,  Magiftratuum  ipfis  faventium 
auxilio  autfiducia  Sic  &ParificnfisSyno- 
dus  non  ele6tioncm  Regiara  improbat,fcd  * 
ordinarionefG  ;ncquc  omne  Regislmpe- 
rium  ,  fed  id  quod  fit  contra  Metropolitani 
&  compravincialium  voluntatera  ,  quippc 
ad  quos  ordinatio  pertincbat.  Nam  ipfc 
Rcx  Charibertus  ,  quo  Impcratore  hatc 
Synodus  cft  habita  ,  Pafcentium  ehgitad 
Epifcopatum  Piilonicum ,  quem  compro- 
vinciales  reccperunt ,  vt  reflccledum  ,  & 
vt  aliud  vcllct  Canon  ,  nihil  lamen  ad 
rcm  facerec.  Nam  fi  faftus  eft  Rege  con- 
fentiente  ,potuit  aut  ab  ipfo,aut  ab  aliis 
etiam  Rcgibus,  praefertim  dc  opiimatium 
fcntentia  rcfcindi  ;  cum  nullae  leges  pofi- 
tiva:  fintimmutabiles:  fin  diflcnticnte  Re- 
ge,  jam  neque  Canon  ille  vim  legis  habuic, 
neque  eo  immmui  jus  Regium  potuit. 
Cercc  cx  quo  Reges  eligcre  Epifcopos 
coepcrunt ,  plurima^  m  Galli^  Synodifunt 
habitsc  ,  quaram  nulla  Regesco  nomino 
reprehenditjnon  vni  vero  Regcm  monuit, 
vt  quantum  par  clTec,  ftudium  ac  curam 
conftitucntis  Paftoribus  adhiberet:vt  fatis 
appareat,  nihil  umquam  Galli^c  Epifcopos 
iniftoeligcndi  modu  dcprehendiirc,quod 


$i6    De  Imperio  Jummdrum 

legibui  diviniseiret  contrarium  Nicenasi 
Synodi  Il.per  quam  imaginum  introdu- 
ftits  eft  cuicuSj  audoritatem  a  noftris  pro- 
ferri  (atisindignum  eft.  Et  tamenjne  hu- 
jus  quidem  alia  eft  quamillorum,  quibus 
jam  refpondimus  ,  Canonum  fententia. 
Adfertur&  Arhanafii  vox  acriorin  Gon- 
ftantium  ^  qui  li  fummis  afFcdtus  iniuriis 
ahquid  protuhflet,  non  tam  gencrahtec 
verumqiiam  ilhs  temporibus  accommo- 
datum  ,  nihil  muandum  cffec  ;  cum  ahis 
qiioquePatribus  mulca  exciderint,  quas  ti- 
gidumexamen  nonferunt.  Ettamenipfe 
Athanafius  ,vtcunquc  cahdus  hacincau- 
s^nullum  obtendicius  diuinum  ^fed  qua^- 
rit,  njhijtt  ille  Catson  ^  vt  ex  V^Utto  mtttatur  is^ 
qm  fnturm ft  Epifccpti^s  >  Oftendit  ergo  Ca- 
nonicum  non  elle ,  quod  fiebat  a  Conftan- 
tio:  &re6fce  :  Ahusenim  ehgendi  modus 
eo  cemporcin  vfu  erat,NicenceSynodiau- 
^loritate ,  &  conftantini  pra^ceptis infirma- 
tus.  Quamquam  autem  juftis  dc  caufis 
conceditur  Regibus  a  Canone  recedere, 
tamen  eo  animo  egredi  Canonem ,  vt  A  r- 
rian^parti  faventcs  adEpifcopatum  pro- 
movcrentur ,  minin-c  erat  bqni  Impera- 
torisofficium  :  ergo  juftius  rcprehendituc 
iftaehgendiratio  ,  fi  etiam  omiffaordina-. 
tione  obtrufi  funt  Ecclefiis  Epifcopi  ^  quod 
fadum  omnino  ciredibile  eft.  Neque  enim 


Poteflatum  circd  Sacrd.  317 

©rthodoxi  ordinaturi  erant  Arrianos,aut 
cvm  ArrianiscoUudentes.  Enimvero  ^ob* 
ftarc  jusdivinum  ,  quominusRcxPafto- 
rtnncligat,  ncmoadhuc  Patrum  repertua; 
eft  qui  diceret.  Alitcr  fenfiffe  apparct  fan- 
(Stiflimos  Epifcopos ,  tuni  qui  Thcodofio 
eligcnti  parucrunt ,  tum  qui  V^^leniiniano 
eledionem  dctulerunt. 

Etha^cquidcm  de  funimis  Poteftatibus 
vera  religione  ampledcntibus  difta  funto. 
Nam  ad  cos  Rcges  quod  attinet^qui  faluta- 
n  fidci  non  ^flcniiutur  ^  numquam  illos  pii 
ccetus  pro  eleftiene  Paftoru  interpcllabiit. 
Nam  qui  fperent  defcnfioncm  Ecclefiqab 
hoftibus  Ecclefiae?Et,  vt  rcs  fclicillimc  fuc- 
cedat,  tamen  indecorum  res  Ecclcfiss 

Kctvi^  c/m  'Twr  dJiiCJ^it  j  omi  TrTy  Aym%  i, 

Quin  ipfi  Rcges  a  fide  aheni  ,fi  taleali- 
quidfibi  arrogent  ,  procul  dubiogravius 
fibi  iudicium  accerfunt.  Artamen  ,  fi  om- 
nino  noHnt  Reges  infideles  admittcre 
quemquam  Paftorem  aut  Epifccpum  nift 
afe  eledum,  atque  interim  &  Ecclefiae  ^ 
JbYjjaAin^jf ,  &  Paftoribus  aliis  r  yj^ej^^^^'^ 
reHnquant  ,  vix  putem  convenire  Chri- 
ftianis  ,  vt  homines  aHoqui  idoneos  eo 
folonominercpudiet ,  quodabinfidcHbus 
Regibus  commendentur  :  D  E  V  S  cnim 
bonus  etiam  per  malos  opus  bonum  pcra- 
git. Nonisfam,qui  damnare  audeamtoc 
X  iiij 


3 1 8  De  Tmperio pmmamm. 

Chriftianas  Ecclcfias  in  Thracia.in  SyriS^ 
in  iCgypto ,  qua:  Patriarchas  aut  minores 
Epifcopos  a  Turcarum  R^ge  accipiunt^ 
nequc  novam  cire  hanc  Chriftianorum  pa- 
tientiam  docet  nos  Barlaamus  Epifcopus 
Cyracenfis ,  cujus  haecfunt  vcrba  :  Ponfi^ 
ficatus  quilihif ,  qumodo  Bulgdrenjis ,  depen^ 
det  ii  Vrineipe  illius  gentts  :  Trihallenfis 
Jtntiliter  k  fuo  Vrincife  :  ^nthioehend  lero 
Fdtriarcha  A)rmeniorum  Rex  dominatufi 
Hierofolymltano  autem  Alexdndrino  ^ 
g^ptiorum  impiiffimus  Princefs.  NuUm  entm 
horum  Vontijicatum  recifit  ^  non  prohantez^^ 
decernente  confententie  fuo  peeuUri  Vrif^" 
iipe :  Magts  dutem  ,  plurimum  ,  om- 
nihus ,  dd  quos  jpeSldt  ele£lto ,  'voluntdte  renuen" 
iihus  ,  cum  Frineipe  dtfcordantihw  ,  ne- 
mcejfarium  eftfnaliter  ^  eum ,  i^uem  vult  Prin^ 
ceps ,  Vonttficem  effici.  Nimirum  fatius  cft 
Paftorcm  idoneum  ,  plcbis  leftimonio  lau^. 
datum,afealiis  Paftoribus  ordinatumac- 
'ciperearbitrio  Principis  quamquam  infi- 
delis,quam  Ecclefiarum  vaftitatem  pati» 
CertcEfdras  munus  reftituendi  cultusdi- 
vini  a  pagano  Rege  Artaxerxc  fibi  impofi- 
tum  nondefugit. 

Sed  ad  noftraSi hoc  cft,  Chriftianas  Pote- 
ftates  vtredcamu5(iftadenim  obicerduca- 
xatadfpersufic,vtoccafio  ahis  decur  hoc 
fuper  ncgocio  aplius  cogitadi )  mcnitos  le- 


Potepatum  circa  Sacra.  5x9 

<9:ores  volumus  nos  toti  hac  tractione 

id vnumcxqmrcre,  quid  liceat,  non  quid 

vaoquoque  tempore  cxpediat.  Nam  fi- 

vc  antiqua  five  rccentiora  rcfpicimus  tem- 

pora,  videbimus  in  ehSlionis  modo  &pif- 

ftmc  variatum.  Nequc  tantum  per  faecu- 

la  &  provincias ,  fed  per  annos  quoque  & 

vrbes  fingulas.  Adeo  nihil  certum  cft  ea  in 

re,  quamlcx  divinainccrtareHquit.Etfanc 

vbinonde  jure^fed  de  opiimo  elcitionis 

modo  quacritur  ,  mirum  quam  multa 

fint  qux  in  omncm  partcm  probabilitcr 

dici  poflint.  Damihi  Cyprianam ,  &  qui 

eoasvo  vixerunt   nihilerit  apopularielc-  Non  foUs  Epi- 

dionc  mctucndum.  Da  Patrcs  Niccnos, 

libcntcr  Epifcopis  cledioncm  ^ddic2im.  ad  dixit. 

I>a  Theodofios  ,  da  Valcntinianos ,  da  Ca-  ^j^nZitqui  ' 

rolos  Maenos  ,nullum  crit  a  Regia  clc-  Annochium 

ctioncpericulum.Atnos  m  tacce  Ecclciix  ^-f.t^ 

vivimus ,  &  cum  omnia  rede  funt  circum- 

fpe£ta,nihiicft  quod  incommodo  vacet. 

Itaquenihil  hic  quidquam  perpetuum  prq- 

fcribi  potcft.  a*-//?^^^  ^ 

Si  tamenaliquid  confilii  hacin  parc  dan-  ^''^•^•^^* 
dumcft,  nondifpliceat  mihi  luftinianeo- 
rum  temporum  ratio  ,  adhibicS  hac  cau- 
tione,ne piebi  invitae  Paftor  obtrudatur,  & 
fimuIfalvoSummis  Poteftatibus  jure  ref- 
cindedi  eledbiones  fi  quid  forte  in  Ecciefi^ 
aut  Republicac  pernicicra  crratum  fit,  Quo 


*  33  0     De  Im[)erio  fummamm 

jiirejnonFranGos  tantum  Rcges,fcd  &  vc< 
teres  Rotmnos  Imperatorcs  faepiflime 
vfos  fadHimum  probatu  eft.  Ne  teftimo« 
nioru  acervus  fupra  modu  excrefcat^^plenx 
cnim  fancomnes  Hiftorix  ,  plena  Synocli, 
plcna  Pontificuiii  decreca )  paucaadfcram* 
Poft  Sifbmij  morce  plurium  fuffragiis  ele- 

c^hgathod^p,  6luserac  ProckisadEpifcopatum  ConftS- 

c^mmt-pi^edi  tinopoliti'.num:ele6tio  hascablmperacori-r 
hus  Tef6(i^  cft.^Gefta  ipfa  Rbmanorum 

maifisrtfLijp.  Pontificum  oftendunt  eledu  ordinari  non 
^si^iOQ,  potailie  ;  niii  decretum  cleaionis  priu& 

fm€&jmm.  trafinicteretur  in  rcgiam  vrbem  ,  id  eft, 
Conftantinopolin  ,  iifde  fecundum  anii^ 
auKm  canfuett$dinem,  DeFrancis  fupra  quae- 
dam  actulimus.  Non  onniccendum  camen 
Pontificis  Romani  teftimonium  ^qui  Lo- 
/  thario  &Luclovico  Imperatoribus  fatetur 

antecon(ecractonem  Epifcopi  percipi  de-^ 
bailfe  Imperialem  licentiam,  &  Impcrata- 
ris  Epiftolam  ad  Mecropolicanum,  cum  his; 
verbis  ,  ^rpnfca  confuetudo  dtSiat :  &  Pla- 
tinac  illud  ;  nihil  aSium  a  Clero  in  eli^enda. 
f  ontifce  ,  nifi  €)t4s  eleShtonem  Imferator  ap^ 
frohajl^^t.  Ecquod  alibi  oftendimus  deap- 
probanda  auc  improban  d^  eleitioBC  fuilfe 
iongas  dcliberaciones ,  Rexctiam  Anghas 
lohannes  eledionem  Scephani  in  Archi- 
epifcopum  Cancuarienfem  jure  Rcgio  re- 


V^oteflamm  circa  Sacrd]     3  3  % 

fcidit.  Mulcamerrant^qui  arbitrium  hoc 
Summarum  Potcftatum>quo  fada  cleftio 
probaturautimprobaturjConfunduntcum 
co  confcnfu  quo  vrbis  cujufquc  Magiftta- 
tus  fccundum  leges  aut  Canones  ,  juxta 
Glerum  ,intcrdum  &  cum  populo  ad  cle- 
iftionem  concurrunt.  Plurimum  enim  ha?e 
inter  (c  diftant.Nam  Summarum  Potefta- 
tum  arbitrium  (upra  eleftioncm  ^Magiftra-* 
tuumconfenfus  pars  clc<Stioni$  cft;  Illud 
Summis  Potcftatibus  conpetic  co  ip^o  quo 
Summ«  Poteftatcs  funi  j  hoc  Maftrati- 
Lus  ex  lege  pofitiya ,  ncc  proprie  qua  func 
Magiftratus ,  fed  qua  honorata  pars  vrbis* 
Itaque  Magiftratum  clcftio  intra  vrbis 
fuac  fines  ftat  ;  at  Impcratorcs  &  R^ges 
fion  tantum  jus  fuum  in  yrbibus ,  quas  ha^ 
bitant,  &  quarum  Ecelcfias  frcquentant?, 
putaConftantinopoli ,  Parifiis,  Londini, 
£cdpcromnia,fi  ita  cxvfu  videatur  jlm- 
periifuilocaexcrcent:  vt  Imperator  Con-^ 
ftantinopohtanus  RomsB|Mediolani.Rcx 
FrancorumRothomagijPidavii  jTufculi,  i^ihii 
Rcati ;  Rex  Anelisc ,  Cantabridac  Ebora-  tonhoMe  iHm 
ci ,  &  ita  demceps.  Deinde  Magiftratus  ntc  "j^r 
fuffragiispoteft  vinci,  Summa  Poteftas  no  ^'If^J,^^ 
poteft.  Itaque  Calixtus  Pontifex  /?oma- 
nuscoipfotemporejquoHenricus  Impe-  ^f^^J^.^^a 
ratorcoactusde/ure  inveftitutarum  cefle-  hngi.  ^fperg, 
r^t  j  permifit  Imperatori  adclTc  ekftioni^  tHChromcf. 


Conft(tntinof)li 
~  onme. 
rancif 

^9- 


De  Imperio  Jummarum 

&  fuborto  diffidio  faniori  parti confcnfurn 
atqueauxiliumprseftare.  Qup  ipfolmpc*^ 
rator  deSummoImperiodevolutus  ,&in 
Magiftratuum  ordinem  redaftuscft^Cer- 
tc,vteledion€m  pcrmittataliis ,  jus  illud 
libersc  approbationis  a  fe  abdicare  tuto 
non  poteft  is  qui  Summolmpcrio  fungitu  r. 

Etiam  poftpcradlam  clcftionera  jus  rc- 
movendi  certam  perfonam  a  ccrti  loci  mi^ 
niftcrio  .  etfi  penes  alios  cflequoquepot 
fit,numquam  non  eflTepenesSummam  Po- 
tcftatem  debetj  Sic  ejecit  SalomoAbja- 
tharem,necflet  D  E  i  Saccrdos.  Epifco- 
pOsRomanos  nonfemel  Imperatori^Po- 
teftatedepofitos  ipfe  Beilarminusconfitc- 
tur.Cujusrei  facilis  cft  ^robatio.  Namfi 
Summa  Poteftasjus  habct  aliquem  vrbe 
aut  provincia  interdicendi,neceflari6  ctiam 
jushabetinterdicendi  minifterio  hujus  vr- 
bis  auc  proviricix:  Hoc  enim  iUi  ineft,  ac 
cujustotum  cft  in  Poteftatc  ,ejusinPote- 
ftate  pars  non  efle  non  poteft.  Ncque  dum- 
taxat  hoc  poterit  Summa  Potcftas per  mo- 
dum  pocnae  ^fed  &  per  modum  cautionis, 
putafi  quis  Paftor  a  plebe  rapiatur  in  ma- 
teriam  tumultus  ,  quod  forte  ctiam  fine 
crimineipfius  acciderc  poteritrNifi  enim 
hoc  pofietSumma  Poteftas^Refpublica  ad 
tucndam  fecuritatcm  fuam  fibi  non  eflct 
c^TttjK^r.  Erranc  autcm  ,  qui  puant  ne- 


Votefiatum  circa  Sacra.     3  3  5 

ceffario  ejnrdemeire  eligcrc  &  removere. 
N^ra  Sun  ma  Potcftas  non  foium  interdU 
cere  poteft  publicis  a£tibus ^  fed  &  privatis, 
ad  quos  ipfas  perfonas  non  eligit ,  puta  ne- 
gotiatione ,  condudtione  ,  vtfupra  ,  cum 
dc  jurifdidione  ageremus ,  oftcnfum  eft, 
idcmque  oftendunt  eyempla.  Nam  ofto 
autplurcs  RomanosEpifcopos  conftatab 
Impcratoribusdepofitos,  modo  cumSy- 
nodo  ,'mod6  abiqut  Sinodo  ,quorum  ali- 
quammultia  Clcro  populoque  Romano 
eledifueranr. 


C  A  P  V  T  XI. 

De  morihus  in  Ecclejta  non 
omninonxe[fdriis. 

SVMMARIVM. 

I.  Qaanti  refirat  dipin^t^cre  in  reglmine  lc^ 
cUliafiico  inter  neceffari.t  mn  necejfaria. 
X.  Bfifcofi^vox  exjfllcatu^  ojieniitur  ir% 
hacqu^flfflne  (i^nifcare  Paflorem  ^  tjutPa^ 
^orihus  fnefit  ture  tjuoJam pepetuo.  j .  Eptfc^'* 
patum  ita  fumptumnuSt  luridivmo  repu-^ 
gnare.  ^,Ejfe  aktccle^a  vnmrfalt  rcceftu. 


334     Delmperio  pimmarUm 

y.lnitmmh^hHijfiab  ^fo^olicis  teponht^l 
6.Dt^in0  Itfdiclo  ejfe  dpprohatum  obiterdi 
^mbrofi  frjC9,y,  Spifcopos  mmindtos ^A^ge^ 
los , ^poflolos.nfffoi^^i^^.  Exemplum ^pi* 
fcop4tm fottiilfefumi  exlege  ndfurali  Po^ 
tijicdtu  Mofdic^  :  eredihilius  tdmen  ab  Ar^ 
^JiJynAgogis,^  Mdgnds  in  Ecclefidm  vtilitd^ 
Ses  iX EpTfcopdtu redunddjfe. lo;  EpifcopdUm 
^minentiam  mn  ejfe  divinipr^eepti.  ii.  Ken 
fUne  'itniverfdUter  ebferuatumpt  cutvis  ci^ 
vitdtivpus  pneept  Ep{fcopus,  iCrpenes  qms 
ftjHs  ordinanii.ix.Non  /evesfaijfe  cdufds  cur 
hss  tempmbus  ^  mnnuUisin  locii  dd  tempus 
firte dliquodEpifco^dtus  immitteretur.t^Jg' 
notosfus[ji  ^pefloltcA  e^  vcieriEcc/eJid  Fres^ 
hjftens  tempordrios.i^..  yetereni' emnem  Er- 
c/efldm  Vresbjterorum  vecabu/o  in  Ecc/epd  mti 
d/ios  qudm  f  dflores  intellexifje  in  veri& 
Sdcrdmenits  occupatos :  flmu/dmbiguitds  voJ- 
iis  Seniorum  excutttur,  i    *^ppr^^  cjui  d. 
HonnuUifpresbjteri  voidntur^mn  ejfe  ex  dsvi-^ 
%$  prdcepti.  Si/uitur/ocus  Matth.  xviii.  Ex^ 
flicdntur  Synedrid  ludaorum  tum  minord^ 
tum  mdgnum^e!x  i^endtturdpud  luddoseof^ 
dem  fui^e  qui  dcfacris      prdfanis  ius  dice^ 
hdnt.  Qua  fintmgotid  Dei^qud  E^gii.  i6. 
Tresbjtirorum  vox  quid  tnN.T.fl^niJlcet^ 
imprimts  qua fl fententtd  /oat  i  Timoth; 
'v,vj,  i-j .  Licife  potuiffe  inflitm  dJfefforesVd-^ 
^orum  /aicos^dutd fumm^  Poteflateaut  ab  Et<^ 


Votefidtum  circa  Sdcra.  3 

clefa.  18.  Prshdfurex ficrisLtteris  hancinfit- 
tionem  Veo  nonJiJplicere.  i^,  Nondeejfein 
.  fia  antiquifate  exempld yqua  nonnihllad  hue 
morem  accedant,  Qui  iinhkci  jive  ^^dvocaii'- 
Ecclefiaru m . Qui  ^^w^:  iafierCvrchf 
(^uiin  ^nglia  Oeconomi  cr  adfijiintts.  26. 
Ftilitatem  non ffernendam  at?  tis  ^^djijfm" 
tuspojfehmheri.  zi.Suh  certis  tamencautit^ 
nihus :  vbi  de  fnire  Gene^ven^  eligendi  ijt%$ 
jAdfeJfores 

Mv  L  T  V  M  referc  ad  retinendam  Ec- 
clcfiarum  paccm  inter  ea  qusE  jure 
divino  prarccpta  fuiat ,  &  qua^  nori  func, 
accurate  diftiiiguere  :  Nam  etiamfi  ritus 
aut  rcgiminis  modusaliquantum  difFerat, 
nuUa  inde  fequicur  Eeclefiarum  divulfioj 
quamdiu  pars  neutrR  fuo  mori  divini  pr«- 
cepti  au6toritatem  adfcribit.  Et  hac  prae-^ 
cipucde  caufa  laboratum  a  nobiscft,  vt 
oftendercmus  jure  divino  non  eflevetitum 
eligendi  modum  ,  quo  Reges  piiquePrin- 
cipcs  nonulii  hodic  viuntur.  Non  quod 
corum  exempla  aliis  imitanda  propona- 
mus(  poffunt  enira  alii  eicftionis  modijaut 
per  fe  vtiliores  efle  ^aut  certe  nationum  in- 
genio  &  Ecclefiarum  quorumdam  ftatui 
aptiores,  autob  ipfam  confuetudinis  ve* 
tuftatempraeferendi)  fedneReges  fimul- 
que  ipfas  Ecclefias ,  in  quibus  mosillefcr-; 


356  Delmperio fummamm 

vacur  5  cemeraria  darrmatione  a  nobis  alie- 
nemus.  Qupdde  ele6tionefecimus,idem 
faciendumeft  nobisde  muneribus  Eccic- 
iiafticis,  quibus  ali^  Ecclefias  hocfcculo 
Rcformacas  vtunrtur,aliae  non  vtuntur;  Ni- 
mirumvt  oftendamus  nihil  de  iisin  alte- 
rampartem  definitum  juris  divini  praece- 
pto  ^  quo  pofito  facile  apparebit  rcgiminis 
diverfitatem  non  debere  obftarefraternac 
vnitati.  Ad  intelligcndum jus  Summarum 
Poteftatum  tradatio  hxc  omnino  neceffa-» 
ria  eft.  In  his  enim  qus  praeccpto  divino 
funtdefinita^execurionis  neceflitas  Sum- 
tnx  Poteftaci  incumbit  :In  ca^teriscft  ali- 
qua  eligendi  libertas.  Accedit  quod ,  vt  fii- 
pradiximus ,  Ecclefiafticum  regimen  fer- 
mc  (equitur^  7nsKtjt'a;v)iTJiv  >3[Wod  a  Bri- 
tanniae  quoqucRege  fapientifiirao  obfer- 
vatum  eft.  Praecipue  autem  intcr  Prote- 
ftantcs  contendi  folct  de  emmentra  Upifco-^ 
demunereeorum  qui  cum  Paftores 
non  fint  ,id  eft  ,  nec  prasdicent  necfacra- 
menta  exhibeanc ,  Paftoribus  tamen  afli- 
dent,&  a  quibufdam  Pr^/^y/^^r;  appellantur. 
Devtroque  videamus,  quantum  inftituti 
permitticratio.  Sunt  ehim  hx  quasftiones 
ab  aliis  tanta  argumentorum  copia  tcaita- 
tae^vc  vix  quicquam  fit  quod  aJdipoflit^ 
praccipue  ver6do£biflimusBeza  curp  Ge- 
nevcnfe  rcgimcn  tuendum  fufcepifTet^  tum 

quaj 


Poreflamm  circa  Sacra.     3  3  7 

<\\xx  pro  adfeflbribus  iftis ,  tum  qua:  concra 
Epifcopos  dici  poteranc,qua  pollcbat  vi 
ingenii,  lacillimcexplicavit-,  &  ex  adver- 
fo  Anglicanx  Ecclefi^e  laudatorcs  Saravia 
&  VVmtonicnfisEpifcopus  tam  pro  Epif- 
copis  ,quamcontra  adfelfores  iftosaccrri- 
mcdiiputarunt,  Itavrqui  exadam  harum 
rerum  cognicionem  defiderant ,  adillorum 
libros  fint  remicccndi.  Nos  ergo  minuen- 
dse,  non  diducendx  concrovcrfia^  opcram 
dacuri ,  inpaucasdefiniciones  ca  concrahe- 
mus ,  qu:^  aucconfeflafunc  vtrimque,auc 
ita  cvidcnter  probari  pofTunt ,  vt  nifi  a  con- 
cumacibus  negari  ncqueant. 

Agimusautem  primo  ioco  deEpifcopis, 
qua  Yocc  vti  nobis  liccat  eo  fignificatu,quo 
Synodi  viuYcrfales  ac  topica?,ac  Patres  vni-' 
verfipcrpetuo  ea  vfi  rcperiuntur.  Quippe  Suh  KfoJlQ^ 
Apoftohcis  tcmporibus  ccrtum  eft  ctiam  tisdiJHnBi^ 
diftinflis  fundionibus ,  voces  haud  asquc  n9n  fnert 
diftin^las,  Nam  Apoftolorum  fundtio  8cfi*n£liones 
Tresyyteriumvoc^tVilic  c^sm^Tiv  Sc  J^dKovU  ^  Ep^fc. 
necquicquam  vfitatius  quam  gcncrisno-  Vreihjt. 
men  uni  fpeciei  parciculari  quodam  jure 
adhsercfccre ;  vt  in  aJoptione ,  co^niii^ne^  aliit 
que  luris  vccibus  apparet.  Ita  crgo  £fif- 
copi  nomcn  cum  ex  nacura  vocis  qucmvis 
inJ^e^loremgnquQprapojtturmnz  (  Vt  Hi«ro-  • 
nyraus ,  rranftulit )  fupra-^ttendentem  figni- 
ficct  ,  (  nam  &  feptua^inta  Hcbrgeorum 


53^  /^j^^^i^) fummdrum 

^riMkdvib  ^)p2  q^Qd  eciam  Maeiftratibus  dacur,  im^* 
nmb,i!^hono  rx-07n?y  tranitulcrunc ;  &  apud  Athcnicnies 
^*^'  pra:tor  percgrinus :  Apud  Romanos  quo- 

que  sediles  municipales  hoc  nominc  appel- 
labantur ,  &  Gicero  fe  Cdm^an^  vra  Ej^tfcQ-^ 
fum  dicit  confticutum )  ab  Apoftolis  quo- 
que  5c  Apoftolicit  viris  ex  vfu  Hcllenifta- 
rum  quibufvis  Eeckfiie  Paftoribus  tribu- 
tumeft.  Ncquecameneo  mjnus  proprio 
ac  peculiari  quodam  j ure  iis  addici  pocuic, 
qui  ic  cum  ca^teris  vniuerfi  gregis  &c  prtjrer 
c*ercro5  ipforum  paftorum  infpcBores  elTenc 
confticuti.  Quare  fuo  &  alieno  otio  ab- 
vcuntur  ^quicum  hanc  qUcTftionecradtan- 
dam  fufceperinc  ,  operofe  probanccom- 
mune  fuilte  Paftoabus  onanibusEpifcopi 
nomen  ,cum  ea  vox  muhoetiam  paceat 
latius.  Ncque  minus  illi  acrem  feriunCj 
quimagno  conacu  id  agunt^  vt  probenc 
omnibus  omnino  Paftoribusiesquafdam 
communes,  iusfcilicct  praedicandi,  (acra* 
menta  exhibendi ,  Sc  fi  quid  his  adh^eret : 
Non  enim  de  his  in  quibus  co veniunt ,  fed 
dc  ci  qua:  ipfos  diftinguit ,  eminentia 
quaeritur.  lUud  vero  aliquanto  ctiamab- 
furdius  5  quod  quidam  ,  vt  probent  nihil 
diftarc  Epifcopo»  a  cneris  Prcsbyteri$,Pa- 
trcs  abducunt  tcftantcs  ,  Mfffiofos  omnes 
fAriseJfcmeriti  :  quafi  dicfts  omnes  K^manos 
ienaiorafansfHi^c  ConfMw  ^  quia  vtriuf- 


Votepatum  circd  Sdcrd.    5  ]  9 

«queConfulis  pat  fuit  digiiitas,  fedauc  libi 
aut  lcdton  iiacus  eft,  qui  lalia  refutat. 

DeEpifcopatuergo  ,id  eft ,  vnius  Pafto-  3' 
ris  inter  cactero»  ^nnnentia,  primum  ftatui- 
rnus  eumnulliluri  divino  repuguarc.  Si 
quiscontra  fenti,3t.  hoccft^fi  quistotam 
Vet^rentt  E*€clcfictrn  c6  kaTnec  ft ultitiae  auc 
emminipicratis  ,cipro)^iil  duUioincumbic 
onusprobandi,cui  iinplendo  nihil  adfer- 
ri  video  prartcriUud  :  ^kumijue  njoluerit  in  M<</.io. 
ter  vos  magnus  jien^  (it  veft^r  iKiimneK  ;  &  , 
/juicumjue  infer  vos^voluerir prtmus  e^e^ftt>v£^  Mrfr.  lo. 
jler  lAinifier.  Sedproftdo  non  int^rccditur  ^4. 
Mg  Eccluli^  Paftoribus ' eannentia  om-' 
nis  axit  Primatus  inter  Paftores  ,  fcd  nro- 
nentur  omncs  Paftorcs,  vt  fciant  injun- 
6tam  fibi  miniftferiutn ,  non  autcm  datum 
Impcrium.  Praecedit  enim  y  K^l^s  gentmm::> 
ikminantur  ^  ^  m4^n4Ui  'jUS  rotefhdi  extr*  : 
€ent^k)os(ya4tm$mn  /Jr.^  Imo  mulco  re^ius 
hoc  locooftendas  concedi  cmincnriam  & 
primatum.  Quod  enim  apud  Mattheum'': 
SC  Mtircum  cft ,        nuduer.it  magaus  fieriya 
Scprimtts  ejfe  ,  id  apu^l  Lucam  eft ,  qui  ma- 
ymui  eft  inrcr  vos ,  &  qui  prieeji  aut  duit^^^r 
cft  V  Addc  quod  Cl^iftus  fuo^ 

ijjs^fos  hortatur  exemplo  ;  Filius  haminis 
nsn  "veiiir  ^df  fih  mim^rarerur ^  fed  ^ve  mi^ 
nifraret:  non  ergo  facic  miniftrandi  pfSi?^ 
ccptum ,  ^quin:  major  jiitr  aliqQis  etiam  iis 


34°         Imperio  fummarum 

taH,\^A].  quibiisminiftrat,  Vqs^  inquit,  mthi  dicltls 

E4..  magi^er  ac  Domine  : ic  benc dicitis ;  fum  tnim. 

ItaqHefiergo  Uvi/vtlfis  pedes,  ve(}er  Jiomim. 
nus  ac  frdcefter  ,  vos  quoijue  del/etis  altj  alio* 
rum  pedeslavare.  Et  quomodopotuit  Chri- 
ftus  improbarc  muncrum  Ecclefiaftico- 
rum  difparitatcm  ,  cum  ipfc  conftituiflct 
Lxx.  Euangeliftas  fecundi  Orimis  ^  mino^ 

Ad  F4bm.  nj^^^^^j^vtHieronymus  loquitur,  Jigni^ 
tate  min ores  Apoftohs ,  vt  loquitur  Calvi- 
nus  ^  Multoqueclarius  rriumphans  jam  in 

E^hef^.lU  Qa\cy  ydedit alios quidem  Kfofiolos  ^alios  vero 
VrofhetaSydhosEuan^elijlas  yalios  Vajlores 
VoHores ,  non  fun£tionibus  tantum ,  fed  & 

I.  C^f.  U.  gradibusquibiifdam  diftindos.  Dedit  emm 
D  EF S  in  Ecclefa  ffimu.m  Apojlolos  ^  fecun" 
do  locd  Vrophetas  ^terttoDo£lores.  Ipfura  Dia-* 
coDium  ab  Apoftolis  inftitutum  (atis  ar- 
guitnon  clTea  Chrift©  Imperatam  mune- 
lum  Ecclefiafticorum  sequahtatcm.  Hoc 
ergo  primum  &  minimc  dubise  vcricatis 
ponamus  in  quo  Zanchium;  ^  Chcmni-» 
tium,  Hemmingium  ,  Calvinum  ,  Mc- 
lanchtoncm ,  Buccrum  habemus  conftn^ 
cientes  jimo',^  Befam  ,ha6tenusvt  dicat, 
quodvnus  ^uijpi^mc^terorum  ludicio  compref^ 
Ijtmrum  dile£lus  ,  Vreshjtcrio  Ti^iilm  ejfeg 
Crfcrmanertt^iAttftthexiAi  ncc  pofTencc 
debere. 

^  ^      Altcrum  t ft  9  Epifcopacum  ciim  ^  quem 


Poteflatum  circaSdcrd.     5  41 

tca^fcamus,  ab  Vniyerfali  Ecclo(ia  rece- 

f)tum.  Apparec  hoc  cx  Conciliis  vniverla- 
ibus ,  quorum  nunc  quoque  apud  pios 
fummaau£toritas.  Apparetctiam  excol- 
latione  Synodorum  aut  Nationalium  aut 
Provincialium  ,  quarum  nulla  ferc  eft, 
quaenonmanifefta  Epifcopalis  cminentix 
jfigna  prasferat.  Patrcs  omnes ,  ncminc  ex- 
cepto,idem  teftantur^quorumis  ,  quimi- 
nimum  Epifcopatui  defert,  eft  Hierony- 
mus  ,ipfenon  EpifcopusCcd  Vreshiter.  Huius 
crgo  vnius  fufficit  teftimonium  :  In  Mo 
efh  decretum  ejl  ^  ^vt  vnus  de  Vreshjteris  e/f- 
£lu5  cateris  fuperponeretur  ,  ad  quem  emnis 
curd  Eccleft£  pertineret.  Qujn  adco  vnivcr- 
falemconftac  fuiflehanc  confuctudinem, 
vt  etiam  apud  H$rcticos,qui  ex  Catholica 
vcnircntjfcruarctur.  Auftor  Homiliarum  j^eeenthr 
in  Matthxum  ,  (ludre  quiah^c  omnia^cjUie  fuifcHfedi^ 
funt  profri(t  chrijti  in  veritdtejhabent  Cr  h^-  jifcen^ent 
refcs  in  fchijmate  (imiltter  Ecclefas  ,  limiliter  Domimcs 
Scripturas  ,  (imjliter   Epijcopos  ,  c^eterojque  500.  fcri^ 
0ericorum  Otdines  ,  ftmilifer  Bdptlfmum ,  ^fjji  prefir^ 
Eucharifiam^C^  c^tera  omnia.  Aerij  fanc  hic  teatur. 
crrorab  omniEcclefia  damatuseft,  quod  ^b-vnotfi-  ^ 
dicerct  Vresbyterum  ab  fpifcope  nulla  dijfe-  \/dlmJ!Itw^^ 
rmtia  difcerni  debere.  Ipf;  Hieronvmus  ei,  i^*"'^/- 
qui  lcripierac  ,  mhil  mcereft  snter  Fptfcopum  'vtro  (cmns 
Cr  Presbjterum.  refpondic  ,  hoc  fatts  JmpC"  ^"*^Aeriy> 
rste^tnportu,  njt  dtcitur^  naufragium.  Con-  dipnxitE^ii 

X  iij  fb^w/W. 


3  4  2^  De  Imperio pmmdrum. 

fcnfum  hac  in  re  iotiu3  Ecclefiae  etiani 

Zanchiusagnofcic. 

Tcrtuim  hoc  fit ,  Epifcopatum  ini- 
Hahuit  Apo'  tium  habuifle  ^p^flolieis  tempQn^us.  Te- 
polihKf  hZim  ft^i^^ur  hoc  catalogi  Epifcop©rum  apud 
npifcop^tuf,    Ircnatum  ,  Eufebium  ,  Socratcm  .  Theo- 

Jea  alterii4.f  f j  i .  .  .  . 

nsrib.  a-jtl-  dorctum ,  atquc  auos  ,  qui  omnes  mci- 
j^ato  n.  <cute  piunt  ftb  ^p&fioHed  4me.  Tantis  autcm 
rumnomina    auGtonDUs,aiqu«  ita  interk  conlentien- 
e^taiogtynitio  nbuj   fidcm  dsiTOMre  iu  rehiftorica,n©n 
cit  nin  irrcvercntis  &  pertmacis  animu 
Perindc  enim  id  eft,  quafi  neges  verum 
eire.quod  omnes  traduMt  Romanorum 
hiftoria?,  Confulatum  carpiflc  ab  exaftis 
TiJrquinii^.  Sedrurfus  Hieronymum  au- 
tpjf,  S5.    diamu?';  Alexandnd  ,  inquit  ,  i  Aidrc» 
EiHngdif^d  VHsh^ten  vfiHmJemper  ex feEle-* 
(lam  m  Qelfion  ^^rdiu  coUocatum  Effifcofum 
A.  D.  4  2.  mmm^y^n.  Ob  jiMarcus  odauoNeronis 
Apni  15. /fr.  ^^jj^Q  .       vipentft  adhuc  lohanne  Apo- 
ftolo  fucccffit  Anianus ,  Aniano  AbiHus , 
AbiUoCcrdoj  eodeni  Apoftolo  luperfti- 
te  poft  mo^rem  larobi  Simon  Epifco- 
njiventibuf    p^^mni  Hif^rofolvmicanum ,  poft  mortem 
ntanam  Brc/f-  Peiri pauiiqu<?  Romanum  Luius,  Anacle- 
^cUmenTcie  ^^^^  >  Clemens:  Antiochenum  vcro  Evo- 
tui.  Anadctus  diu$&  Ignarius  gelferunt.  Hxccertc  non 
iuTplfiti.cnm  cftfpernenda  annquitas,cui  Ignatius  ipfe, 
fmtUjnftoU.ei  ^  poftolotum  C03BVUS  3  &  qui  huuc  proxi- 
fJruTfi!^^^^       fequuntur ,  luftinus ,  Martyr ,  &i  Ire- 


Potefldtum  circd  Sacrd.  545 

naeus  apertiffimatcftimoniaprasbcnt,  qiia 
tranfcnberc  nihil  cft  opus.  Cyprianus 
/am^uiJem,  inquir, /  ir  omnes  Frovmcnts  ^ 
fer  'vrhes  fn^ulds  conf  iiutt  fun$  hplf<^pK 

Quartumefto  Epifcop.  hunc  diuinoiurc  ^ 
approbatum  ,  auc  (  vtBucerus  loqiiicur ) 
vifum  Spiricui  Sando ,  vtintcr  Presbyte- 
rosvnus  curam  nngularcm  gcrerct.  Irre-- 
fragabile argumcncum  huic  allertioni  prae- 
bet  diuina  Apocalypfis :  ip(c  enim  Chri- 
$Tvs  fgribi  iubet  /f^/em  ^^'wj^f/^  Afiati- 
carum  Ecclefarum.  Quj  per«//w^e/(?;  ipfas 
Eclefias  intelligunt,  manifeftefacrisliteris 
contradicunt.  Nam  CanJeUha  funf  Ecele-- 
JJd  ^  inquic  C  a  ni  s  t  v  s,/f5^  aufem  ^n^e^  yetirzs  feqnm 
Ii  fip^em  lcclefiarum  Muum  cft,qu6  non  llJoTfJulT 
U ahac  homincs  contradicendi  Hbido,  qua  n^firocohfHd^ 
do  ea,  quae  tam  aperte  diftinguit  Spiriius 
Sandus,  audcnt  confundere.  Non  nega- 
XTiuscmlibetP  ftori  gencrali  quodam  fi- 
gnificatu  aptatipoire  Angeh  nomeniaihic 
manifcftum  eft  vni  in  quahbct  Ecclefia 
fcribi.  Anergo  vnus  in  qnaquaqucdum- 
taxat  civitate  Paftorsminime  vero:  Nam 
jam  a  PauHnis  te^tiporibus  Ephefi  plures 
Presbytcri  conftituti  ad  paiccndam  Ecck- 
Iiam  DEL  Cur  ergo  ad  vnum  in  vna-  A^.20.17  js 
quaque  Ecclefia  nLiittuntur  licera? ,  fi  nc- 
mo  vnus  pcculiarem  qa;:ndam  &  cmincn- 

tcmh^h\xit£\in&iQnQmUul^yin^eUmminey 

Y  liij 


344        Imperio  fUmmamm 

Sf^cAug^-  inquit  Augiiftinus ,  laf^daturprapofttus  Eccle^ 
ni  ver^4  fi^.  Hieronymus  ^ngeUs  Ecclefiis  prajijen* 
\ieleEpifi.  f^^Ahiz.  Siquis  recentioresaudire  mavult, 
en  Bullingcrus  Deflwdtur  EpifloU  CctUpis 
Angelo Smj/rnenfis Ecclefi^ ^id efi ,  Vafiori.  Te^ 
flantt4r  autemhyflorid  ^ngelurri  fi^ve  Vaftorem 
illum  Srytjirnenfis  Eccle^^t  Folycarfum  fuijfe  or^ 
dinatum  ah  Afoflolis ,  ab  tffo,  inquam  ^  Jchan-^ 
neEpifcopum ,  aevixijfe  m  minifleriohuyis  Ec- 
clefia  annos  Lxxxtjj  Verum  eft  quod  de  Po- 
lycarpo  Bullingerus  refert :  Ita  cnim  Ire- 
LiLycaf.^^  nxvLS  yVolycarfusnonfolitmdh  hfo^olis  erudi^ 
tns^  coHverfatus  cum  multis  ex  iis ,  Do^ 
minam  noflrum  vidcrant^fed  etiam  ab  Jlpoflolis 
in  Afia  in  ea  qu^e  e^  Smyrnd  Ecclefik  conflitutus 
Epifcopus  5  cjuem  nos  vidimus  in prima  nofiri 
dtate.  &  Tcrtullianus ;  Smymaorum  Ecclefid 
habms  Velycarpumab  lohdnne  collocafum  refert, 
&alibi:  ffabemus  hannis  alunmas  Iccleflas: 
'^am  etfi ^pocalipfin  e^us  \A^rcion refpuit ,  ord» 
tdmen  Epifcopnrum ad origtnemrecenfusm  loan^ 
nem(labitauSt$rem  Audiamus&  Marlora- 
tum  ;  ab  Ephefina  Ecelefia  imepit  loannes  ob  Uci 
eelebritatem ,  nec  populum  aggredtturjed  Prin" 
tipem  CleriyVtiijtie  Epkfcopum.  Scd  majorfor- 
tc  Beznc  aut  Rainoldi  auftoritas.  Videa- 
muscrgo  quantum  ab  ipfis  vcritas  impc- 
traverit.Beza  AngeU^id efi ^^rfotalciv  y^jHem 
nimirum  oportuit  tmprimis  de  his  rebus  admo- 
neri ,  acfeveum  cdteros  collegas,  totam^ue  adeo 


Potejldtum  circa  Sdcra.  34^ 

Ecclefiam.  Rainoldas ;  In  Z^hejimt  Ecclefta^  CoUoq.cum 
etj: plures ejfent dii^f^m  admmiflrandam  Pref-  ffarfocap. 
hjteri  ^  Pa[}^res  ,  tamen  flnrihus  iliis  ijnus  %,feB.  5» 
praerat ,  quem  Servator  An^e/um  Ecclefi^  appeU  ° 
lat  ^atijueadillum  eafcrfhjt  ^ejua  ex  dlo  cateri 
Jifcerent.  Sanc ,  fi  a  Dionc  Prufieo  redle  cii  - 
^lam  eft  ,  Reges  Regnorum  fuorLim  eflfe 
gcnios  j&in  ipfis  fiicris  literis  Reges  An- 
gclorum  nomineappellantur ;  qui  non  vi- 
d«c  Prefbyterorum  quoque  Principi  hoc 
ipfiim  nomen  jure  quodam  eximio  com- 
petere  ?«  Christvs  ergo  fcribens  illis 
Epifcopis,  vt  eminentibus  inclero  ,  haud 
dubiceminentiam  hanc  Epifcopalcm  pro- 
bavit.Vctuftiflimi  Grxci  Codices  novi  Tc- 
ftamenti  in  fine  alterius  ad  Timotheum 
hacc  vcrba  pr^ferun  t       T/^'stn  J^icxjnes^^  'f 

intZKQf  Tw  Kiu<y«ei  Nep«K/.  V  bi  Epifcopi  vo- 
cc  mcrus  Prefbytcr  intelligi  non  potcft : 
nonmodo,  quia  fucccffiones  in  Ecclefiiis 
pcr  merosPrefbytcros  non  memorabantur, 
vcriimetiamquia  ante  Timothcum  con- 
ftatEphcfiPrcfbyteros  fuiflc.  Sub  Epifto- 
laadTituiniifdem  Codicibus  hcxc  legun- 
turrrpoV  T/tpk  'f  liL%in\Sv  iKKa^ncH  Ti^^lov  amKtr- 

/t^)t«AF/d^  Ncqucfimedc  Timothco  alitcr 
cxiftimavit  fcriptor  illc,  qui  vulgo  Am- 


34^  C)^  /w^(fKio  fummamm 

brofius  dicitur^cujushajc  funcverba:  ri- 
mnheHm  Presbjfemma  fe  creatum  {Apofi$lus) 
^pifeiipfim  nj&cit  ^  qHtit  pnmi  Prpsh^tert  Kptf" 
copi  ap^eliAbafitur  ,  -^/  reeedente  eo  fe^uensei 
fuecederfti  Cedf^uidcis^perunt  fe^uentes  Preshj-^ 
ten  lndii^ni  tnveniri  ad  tenendos  ^rtmatus  ,  im^ 
tnt^t^td  efl  r4tt<3  profpiciente  ConelHo  ,  o»/  non 
erdo  fedmerltum  ctearet  EftfcQfum  mr*lterum 
SACCrdotum  ludicio  con^itutum  ,  indtj^nui 
femerr  vfurparrt ,  ^  effet  multorum  fcanda-' 
tum.  Fatccur  Timochei  intcr  Presbyreros 
Primatuma,b  Apoftolo  agnoici.  Quodau-. 
temquidam  viri  dofticx  his  rcbus  circu-' 
laremquandam  praefidenriam  fitmare  vo^ 
Jucrunt  ,in  eo  ipfis ,  quidxjuid  eft  veterum 
monumcntorum  jobftat ;  i^^eque  Ambro- 
fijverba  patrocinancur.  i^^W^^w/*^  enim  cft 
mmenfe^inahtmff,  Ecquod  ^accrdotales 
{tr)iMV(u  huicinccrpretacioni  firraanda?  af- 
feruntur  ,  nemonon  vidctquam  a  rc  aHe- 
num  fic ,  cum  ifta  ad  Trpo?»^ nihil  facian t, 
quae  femper  fuic  penes  fummura  Sacerdo-^ 
tem,atqucahos  fuarum  Claffium  Princi- 
pes.  ^tatis  autem  otdinem ,  an  potius  fun- 
<3:ionis diucurniratem  in  confticuendis  Epi- 
fcopis  ^  valuiftevulc  fcriptor,  quem  dixi- 
mus,  In  quo  etfi  veterum  nemo  ipli  affen- 
titor ,  lamcn ,  fi  de  quibufdam  intcUigacur 
Ecclefiis ,  quod  dicit  fide  non  carct.  N<^m 
Archimandricas  Monachifmi  initio  cle- 


Poteftdttim  circa  Sdcra.  547 

€tos  Kp  (^ad-fAiY  ex  conftitutionibiis  lufti-  co^l^Te  Kpifc' 
niaiii appai ct.  De  omnibus  aiucm  Ecclcfiis  ^  9^  ^^^- 
.crediidem  vmtHieronymide  Alcxandri-  ^oK^^^al^^ 
nomoretcftinionium.  DrTimothcoidem 
ille  Itriptor :  Ttrhorhcum  ytm  creartdm  Epif- 
eofum  fer  Efifi^lnm  mflttuh  ,  ^jho  medo  de^ 
heaf  Ecclepam  crdtnare.  Idcm  de  Tito  7'/'- 
tum  ^f^jldus  C0nfceravit  u^poffo/um  , 
ideo  comyn^Att  ium ,  o/-/  (!s  folliCtfu^  de  f  rcU'ftd 
$rdindti$ne.  Neque  aliac  dc  Tito  Timo- 
thcoque  Epiphanij,  Eu(cb)j  ,  Chryfofto- 
«ni,Occujnenij,Thcodorcti,Theophiiadi, 
Primafij  ,funt  fcntcntia?,  vtprobtis  verbis 
alij  abundc  dcmonftrarunc  Ipiu  Ch:ifce*  ^^^*  ^^'"^'''^^- 
donenfis OecumenicaSynodus art  oueXI.  fuuonti^J''^ 
iiCAit,  ArdnCloTimotheo  ^ftii^enunc  XX^  U.  ^^^"'fi^^if^^ 
Epjcoft  fkm  omnes  m  Efh-'»  ordinatt  lunt,  T>hiitppHsdiaf. 
Ncquccnim  vetuftas  \  frum  id  credidir.  ^*'"/^'^^"**' 
quod  Dunc  qmdam  intrcpide  anrmanc, 
Euangehft«  quiclTcnt  ,  eos  fieri  non  po- 
tuide  Epifcopos,  Nam  quaiiidiu  Piovin- 
cias  obambmabant,  EuangeUftarum  fun- 
gcbantur  muncrc  ;  vbi  veio  vno  in  locci 
vbercm  mcflcm  confpicaci,  cam  diutina 
pracfentiafovcndamcrcderent,  finedubio 
Presbyccriopraefidcntcs  omnia  Epifcopo- 
rum  munia  implcbant.  Quam  ob  cauiam 
Apoftolosquoque  ccrtarum  vrbium  F  pif- 
copos  vcre  fuifte  anciquitas  credidit :  nem- 
pe  iis  in  locis ,  vbi  diurius  fubfticerunt  3  aut^ 


34^         Impem  Jutfimarum 

vt  magis  proprie  loquar  ,  iy^^tcm^.  Qui 
voce  Pauli  moram  apud  Corinchios  Lucas 
A.i7.iS.2,  ^^"^^^^^  iVe***^^»^  cxpreffic.  Sedprxter 
Timotheum  ac  Ticum  alios  quoquc  ab 
Apoftoiis  in  Epifcopale  culmcn  eveftos 
legimus.  De  Evodio  Ignatiusad  Antioche- 
iiositafcribit  :  oV  c^iyj^e^^  tw^  r 

K^T^^KCt^lf  rUv  i^Jti-il^v  <a-^9^(rlaf»  Qualenii 
Sf^lrpfip/ius  ^"^^^  T^^ffi'ay  intcnigat  Ignatfus  ,  du- 
Iprp.  ad  ^^^^^^^^  cft  j  cum  vbique  Epifcopum  a 
^l^f/T       Prefbyterisdiftinguitiifque  prarponat 

iSt44  ^  ^(iTCuneicp.  Sc  alibif,  70  ec^tayifxAs^f 

cTHTios^mo)  ,  co^  >w3«t?^.  Rurfum  alibi 

^i^v  qi  •3-5^',  rt  cTf§rff7?eioy  os^X  n^r^fJA 
U^v  oviC\tKH  }y  €vvil^c\)w  imayLOTt^ 
Et  in  illa  ipfe  ad  Anthiochcnos:  ct  it^w 

CvTtfjt  TT^t^MJivtTiyTiCv  iixiVTmlyjtof  ,  i(DC  tfiat- 
A/|vf  0*  -Jior  Tuy  ^\XorT«  ^i^^V  vixav.  Hic  cft 
/r;^>c?  ^/iA^i.  ineFgnatius^7«iCfcr//?^wi;»  cdrnevidlif^  cunn 
^poffolisvixif  Epifopatum  in  Ecclefta 
Antiochena  poft  Evodium  geffit. 
7»  QucCtipoteft  cum  cam  antiquum  quo- 
que ,  &  ipfi  C  H  R 1  s  T  o  approbatum  fn 
iDUnuscorum,  quiperpctua  quadam  di- 
gnitatc  Presbyteris  praecrantj  quo  nomine 


Potejiamm  circa  Sacni.  349 

is  honorappcllatusfucrit,  anccquamillud 
Epifcoporum  commune  nom^nhuic  pras- 
jddcntiar  pccuhariter  ttibi«i  coepit  ?  Quod 
circaNeionisannum  odavum  contigilTc  ^  ^ 
putat  Hieronvmus  :  Patres  veteres  hos  j 
Presbycerorun)  Prmcipcs  p^iranc  ^fosUloi  J 
appcllatos.  Et  fane  apud  Cyprianum  , 
aliofquc  audores  rcftant  non  pauca  ob- 
fcura  cjus  locutionis  vcftigia  :  atque  ipfe 
Pauhis  cum  fe  nihilo  minorem  fummis 
^pojlolis  dicit ,  vidccur  innuerc  ahos  quof- 
dam  t&minores  ^pojio/os :  coquc  fcnfu  in* 
ccrprctacus  eft  1  heodorctus  eum  Pauh  lo- 
cum,  quo  Epaphroditus  Phihppenfum  ^ 
voeatur-^/^^j?^//^/ :  fed  verius  hanc  quoquc      '  * 
yocem  hic  fumpcam  cx  vfu  lud^orum 
Helleniftarum.  Namqui  dccimasautcol- 
iedtas  adferebanc ,  Hchxxis  vocabancur 
D^Thxi^  Hcileftinis  Afofidi.  Quas  vox  co  ug.  fufcrl 
fcnfucxcacinconfticutionc  Arcadij  Sc  Ho-  jlit,  C^/i. 
norij  ,diciturquccoruro  fuiflcofficium ,  vc  ThM  lad. 
s.  finguhs  Synagogis  exadtas  fummas  ad 
Patriarcham  porcarenc  :  quare  &  Paulus 
cumcum  Apoftoh  voGabulaaddit  Af/i»{- 
^  ^ilcf^  ft,    oftendit  a  PhiUppenfibus 
miCum  ad  fc  Epaphroditum  cum  pecu- 
niu ,  ficut  8c  aUbi  mifTos  cum  Tico  fra- 
trc5f  EccUjixrum  vocat  ^pofiolos  :  Angeli  ^^c^^^  ^?" 
aomen  antiquicus  ei  dacum,  qui  poftca  ■ 
Mftfiofm  dtci  C05pit,  Apocalipfis  cvincic.  g 


5  5  o    Del  mperio jtmmctrum 

rnedioenjtn  vrurumptam  voccm  apparet^ 
cum  &:EpifteIaf  illae  fcripra^  fint'populari 
ter  &c  ^teU^mm  Myfts^riom  An^eUruwz^^ 
pelUitione  &  planc  obvia  cxplicctur :  fed 
fimpliciffirna  vicetur  fuifle  nuncupa- 
tio  f^r^<^%f*  l\oc  tnnvinomin^  Eftfcfj^nm 
5ippelUt  luftinus  naartyr  inApologialL 
Eft  &alteruni  quod  quaeripoteftrQup 
potiflimum  exemploEpifcopatus  Emiricn- 
tiain  Ecclefiasfit  introduda  Apud  Gen- 
tes  gradus  fuiflc Sacerdotum  in  ajperto  eft . 
Nequcnovum  moremaut  Griecis  &  ortis 
cGraecia  vetuftiffima  proprium  aos  do- 
cet  Druidum  difciplina.  DmtdiyHsAn<\mt 
Cacfar  ^  fraefi  ^nus  ,  qui  fummkmififer  fffS' 
h^het  atiitmtatini.  Etiam  miitricum  Vr- 
bium  eminentia^in (icqs  quam  fit  antiqua^ 
Thucidides  nos  dccct,  qui  de  Corcyceis 
loqucns  colonis  C©rinrhiorum,njiinquit, 

«Is       <i  m>L\viyui:iei  raTf  Kotv^Yf  J)Jcfr^f  yi^'7ti 

qnem  locum  vetus  Scholiaftes s^o^  ^^'Im 
flcf;yep^«t;g\     ^r^i^vriKiaf  >c(//C«ei'«o:  vnum 
Catrorum  U-i^  fummumhauddubicStra- 
bonominat :  Etapud  Burgondioflcs  Sdter^^ 
dotem  Mateimum  MarccUinuG  hunc  mb- 
rem  D  E  V  S  ipfe  in  Republic^  ludaiciT 
vflAoj^itfiet  probavit  cum  omnibus  Sacerdd-  • 
tjbus  ^vnum  fUmma  cum  s^u^Jtbrirate  pra^; 


PctcjUtti  m  cirCd  Sacra.  351 

fecit;  qui  quamquam  in  flitibus  non  nuUis 
Chkisti  inrjagincm  prsebuit,  non  tamen 
toca  iftius  Ponrificatus  inftitutio  ad  hunc 
vnrnn  vfum  rcferenda  eft  :  omnino  enimi 
ordini  quoque  mfervivic  h.TC  Sacerdotis 
Emincnria  ,  non  rwinus  quam  Rcgia  Po- 
teftas  ,  qu.x  &  ipfa  Cmristvm  luo  modo 
adumbravit'  Quamquam  ergo  hoccxcm- 
pUu-n  fufEcere  potuic^^mihi  tamcn  Ecclefia: 
Chriftianasconfticiuio  non  tam  adiempli 
Hierofolymicani ,  quam  a^d  Synagogarum 
exemphr  videcnr  exprella.    Nam  Syna-  B^!^^ 
gogie  multis  in  locislu.e  Imperi©  crant,  ^f?, 
quemadmodum  &c  Ecclefia  Christi  afe 
nonhabet.  Accedit  quod  quocumquevc- 
nirent  Apoftoli ,  inveniebant  Synagogas 
fatisrcdc  conftitutis  jam  iiBabylonic^e 
difperfionis  temporibus  ^  qui^  fi  fidem 
C  H  R  I  STi  fufcipcrent  ,  ficutipfis  anrc 
caetcros  Euangelium  pra^diC-i.batur ,  caufk 
nihil  crat ,  cur  ab  co  regimine  difcedercnt, 
quod  mukorum  fsecuiorum  cxperientia 
commendabat.neque  Gentibus  grave  erac 
in  re  taU  inftitutionibas  fe  ludaicis  accom- 
modare.In  omniautem  Synagoga  certiim 
eft  vnum  fuiffe,  qui  Hebreis  Snpn 
Graeciffantibus  autemludaeis  if/Qvn^Gv- 
y<;y5i>>«<r  autvna  voce  S^f-^^pjvdy^^f  dicere- 
tut;  quod  nomen  &  in  EvangcHo,  &  iu 
Adc'i%  Apoftolicis  faepiufculc  legitur,  &  iu 


5  St     De  Imperio  fummdrum 

•   quidem  ,  vt  vnutr)  Synagogsc  Principem 
vbiquedcfignet  ,  prxtcrquam  Ador.xiij. 
vbi  vocc  paulo  laxius  fumpta  invna  Sy- 
nagoga  plurcs  nominantur  afyjuu^ayA^yfi , 
nimirum  tum  is ,  qui  Hebracis  vocabatur 
nrtpn         tum  etiam  ii  qui ,  D^ons  dice- 
bantur ,  quse  vox  Syriaca  cft,  cui  refpondet 
Gracca  9r:>/>^ef :  ita  enim  nos  doccntHc- 
br^orum  magiftri  fnifle  in  quaqueSyna- 
goga  vnum  ^y^^^ig^g^  Pnnapem  (is  rcfpon- 
dctEpifcopo  )  deinde  rdjlores  ,  quos  dixi 
(quod  officium  &  nomen  in  EccleGa  Chri- 
ftiana  manct)  &  Olfc^^D  Elemofynaria ?  ^ciui 
vUcoms  tefpondmi.    Illo  vno  igitur  in 
loco  ica  Paftores  jundi  Archifynagogo 
vocantur  cc^j^/(ruya7^;i?/.Sicut  fsepc  inncvo 
Ierim.Jc).x  Tcftamencofummas  Sacerdos,cum  pro- 
heg.  //^- ximis  Sacerdotibus  vocanrur  aVp(^«ff/rjqui 
hrdos,  leg.  apudleremiam  feniores  Saccrdotum.  InCo- 
fuperjlitio'  dicis  Theodofiam  legibus  non  fcmelap- 
nis  Cod.     parct  nomen  ArchiJ^nagogorum ,  8c  ita  qui-- 
rheod.de    demvt  diftinguantur  a  Synagoga^ 
ludats  dd.  Yum  y  qui  in  aliis  lcgibus  T^Uiores  aut 
ll.C^d.Th.  etiam feniores  vocantur.   Hos  ipfos  yircht^ 
crlegJud.  jyndgogos  luftinianus  in  Novella  appellat 
'^g.fi   ^rchlfhmhjm  ,  dckFrefiiferls  ludaeorum 
ijHhi  jnter  diftinguit  :  Eft  autem  Archiphekit<i  vox" 
Cod.deludp  Syrogr^^ca  ,  nam  Hebrais  ledioncsfacri 
Codicis  vocantur  o^pnn  :  'mKo^ylw  id  cx- 
luliffe  videcur  Lucas  Ailor.viij.  ji.allu^ 

dcntc 


Potefldtum  ciru  S^crd.  3^5 

dente  ad  Hcbrarorumroiium,  vocc  Gixcsl. 
^nhipherekiU  ergo  funt,  quos  Canftantius 
dkicin  Synagogis  lcgi  prarfidcre ,  (icut  & 
Philo  Effcnorum  Antiftitem  «rp4/^oK  vo- 
cat.  Hi  ^nhipberekitd  (ux  ^yfrch^fynaj^op 
alios  habebant  fupra  fc  ,  qui  Primates  di- 
cebantur,  qualcs;in  vtraque  Palcftinfi  fin- 
gtilos ,  &c  in  Provinciis.alus  aliosfuifTe, 
apparetcx  Impcracorumconftitutionibus.  ^^^^ 
Et  hxc  quidcm  obicer  difta  funco,  ad  illu-  dt ' 
ftrandum  Epifcoporum  originctn.  /«^-^/^f. 

Qujn  tum  hucponamus  magnasin  Ec-  5. 
clefiam  vtilitates  exEpifcopatu  rcdundafle: 
Clamath^c  omnium  temporum  hiftoria. 
Sed  icerum  vtar  eo  cefte ,  qui  ex  omni  anti- 
quitate  Epifcopis  miniinu  favit,is  cft  Hic- 
ronymus  :  Tito  orhei  inquic,  du^etume^vr  ndTh.c,  u 
ad  toHendH  fchifmata      difsidiavnus de  Prff 
kyteris  eleElus  fupefpomretur  catefis  :   Idem  ^dvtrJ.Ltuif. 
alibi  :  Eccle(t£  falus  in  fummt  sacerdctis ,  fd 
Eptfcopi  dignttate  confftit ,  cuift  nonexors 
i^uddam  O*  ^  omnibus  deturPotcifa^ ,  tot  in  VamlffHHsiff'» 
jEccie(!d  efficientur  fchifmata ,  ^/v^/  Sacerd&tes  :  f^j^^V^^^^*^^' 
Nccaliud  cft  quod  coties  Cy  prianusincul- 
cat,  {""nde  fchtfmat^  Cr  harefes  oharta  fun^ 
oriuntHt ,  mji  dum  Epifcopus  qm  vnus 
Ecclefia  prjeejl  ,  fuperha  ^uorundam  pra^ 
{kmprtone  tontemnitur  Ec  ahbi:  Neque  enim 
aliunde  harefes  oborta  funt  ,  aut  nata  f$mi 
fchifmata ,  c^uam  snde ,  t^uoi  Sacerdoti  D  E  I 

Z 


354    J^^^  m^erio  fummarum 

non  ohtemfemtHr  ,  nee  Duns  in  Ecclejtd  dd 
tempus  Sdcerd^s  ,  ad  temfus  ludex  vice 
Cffl^lSTI  eligAtur.  Nequc  vero  finguli 
dumuxat  ccEtus  pcr  vnius  pr^fidentiam 
contra  fchifmata  muniebantur ,  fcd,  vtaic 
jdcm  lllc  Cy^thnus ^  YmverjaEcflifid  co- 
hdrentiumfthitnvtcem  Sdcerdofum  vincuUce- 
fuUbdtur,  Pcr  Epifcopos  cnim  formdtdrum 
commcrcio  fccincbatur  totius  orbi^  con- 
cordia :  &  ifta  quidcm  pro  Epifcopali  cmi* 
nentia. 

Rurfum  pro  Paftorum  aequalitate  Iiaec 
prioribus  illis  minimc  pugnantia  afFeri- 
mu$.  Primum  Epifcopaicm  cminentiam 
non  cffc  divini  praecepti.  Probatur  hoc 
facis  quia  nonprobatur  €omrarium:NuP 
quamenim  Chriftus  hoc  pr^ccpiffe  legi-, 
tur ;  probavit  fanc  in  Apocalypfi ,  fcd  non 
ftatim  hoc  praccipitur  ,  quod  probatur^ 
Apoftolic^  inftitutionis  eft  Epifcopatus , 
Non  dppdm  quiaapparetinnonnullis  Ecelefiisab  Apo- 
retexdnti"  ftoUs  ordinatos  Epifcopos  aut  approba- 
^uorum  te^  tos,fedvtin  quaquc  Ecclcfia  effcnt  tales 
pHHonio.     Epifcopi ,  nufquam  Apoftoli  pr^eccperunt. 

Qui  diftindione  caufam  Hicronymi  i 
caufa  Acri  feparamus.  Hieronymus  Epif 
fcoff9S  ait  evafijfe  jnajores  prfslryteris  ^  magis 
confuitudim  ^udm  dtjpofitionis  Dominic^t  ^e^ 
Ipi  19.  ritdte^^t  &  Auguftinus  Ififcopdtum  mdp- 
^  '    '      nm  fnshytirio  feiundum  honorum  vocdhuld^ 


Potefldmm  clrca  Sacrd.    3  5  5 

qud  Eccle/td  vfus  fthtinuif.  Cottfuerudincm 
cumdicunt  Patres  ,  non  excludunt  Apo- 
ftolicaminftitutionem  ,  imo,  vt  Augufti- 
ntas  ait  ,  Qj49i  vmverfk  ttnet  lccleftay  nec 
concihu  inflitHttim  ^fed  femfer  retentum  ej}^ 
mn  nift  Apojifilica  auSlorttate  traditum  re- 
fliffirhe  Sed  vr  alibi  diximus  ,  non 

vtique  prxcepti  eft  divini  ,  quicquid  ab 
Apoftolis  inftitutumeft  :  multa  enim  in- 
ftituuntur  falva  mutandi  libertate  :  vt 
populus  clara  vocc  ^men  refponderet ,  vt 
qui  docct  adaperro  capite  eflct ,  in  Apofto- 
lica  Ecclcfia  conftitutum  vidcmUs  ,  hodie 
mulcisin  locis  non  obfervatuc.  Addc  jam 
quodEpifcopos  ita  inftituerunt  Apoftoli , 
vc  quafdam  Ecclefias  relinquercnt  finc 
Epifcopis :  Fatctur  hoc  Epiphanius :  Vfeshy^ 
tet:is  »pt4s  erdt  O*  Didcoms ,  per  hos  entm  duos 
Efclejiafiica  comfleri  fopint  ;  vhi  vero  non 
inventus  ejl  quts  itgnus  Eptfcepatu ,  perman'' 
ft  locus  fine  If  ifcof$  ,  vli  vero  epus  fisst 
erant  dtgni  Ipifcopatu  ,  confttuti  funt  Efi"  jfgp 
fcopi.  lUae  igitur  Ecclefix  vt  Hieronymus  p^f^;^ 
loqoiWyOommuniVresbjterorum  confltogu-  ^l^f^j 
hernabantur. 

Secundum  hoc  addemus ,  non  plane 
vniverfalitcr  oKfervatuno  ,  vt  cuique  ci*  ^ 
vitati  vnns  Epifcopus  praeeftet  ,  dc  t-em- 
poribws  Apoftolicis  id  jam  probatum 
acbitramurjpoftea  q  loqae  fsepe  plurcs  iu 

Z  ij 


5  j  6    De  Tmj>em  Jummamm 

viiRvrbc  Epifcopi  imitatione  ladatorunj^ 
qui  quot  habebant  Synagogas^totidemvfr- 
^hifjnago^iit  ;  Multse  autem  in  vna  faepe 
vrbe  SynagogsB ,  aut  (  vt  Philo  eciam  ap- 
pellat }  <5B-foff^,v^  :  Vndc  illud  in  Satyra, 
in  qH4  fe  e]U£ro prnfeucha,  Ita  Hicrofolymis 
Atff.  tf.  9. 1».  Synogogd  Itytrtimmm  y  alia  CyrenenjtHm y^Xiz 
8.     ir.     ^lexdndrin^rum.  Et  Corinthi  circa  idcm 
tempus  nominabantur  duo  Archifynagogi 
No»  odend'   ^^^^P'^^  ^  Softhencs:  Epiphaniusquoque* 
ftdtcdeftam'  ^iimnm  Alexandrix  cftendit  id  infticu- 
Aiexamirna  j^j^  y,.    ^q^^  civitatc  vnus  eflec  Epifco- 

|?4rff/  fuJJ^m  pUS  ^  K  y5  ?9T?1    AM^^O' J^f e/Iu«  cmaK^^vHf 

tlu^rJr'^^  <^^et4 'nihHf.  Nicseno  dcmum 

tpimfi*»mhd-  CanoneVIIL  dennitum  videmus  tfuuri  h 
^  ''"^'  tS'  'Tivhi  cA^3  amiv.oTot  Scr^i  t  ita  tamen  vt 
fimul  appareat  y^l'  ItK^sciAW  intcrdum  a 
Canotie  rcccflum.  Permiccic  enimidCa- 
lion  vta  Catharoruraifeikaad  Catholicana 
Ecclefiam  redeuntes  Epifcopi  iuxta  Ca- 
thoHcum  Epifcopum  honorcm  retincrc 
poflcnc  Epifcopalcm.  Sic  &  Ephefina  Sy- 
jiodus  poft  cleftioncm  Theodori  Eufta- 
chioc6nccdit  Epifcopatushonorem  obti- 
ncre ,  vt  cx  cpiftolaadPamphiliae  Syno- 
dum  apparet:  Et  in  collationc  coram  Mar- 
ccllino,  Cathohci  Donatiftis,  fiadcom- 
tnumoncm  redcanc  ,idcm  offcrunt.  Poteft 
iliqoit  Knufjmjjue  nofirum  hontris  Jiti  fici^ 
W$fiU<U9  'vicifsim  feieri^  rmifi^tim  ^  fcHg 


Votefldtumcivca  Sacra.  557 

ftrtgnno  Epifeop$  ydxtd  confidcnte  eolle^4 :  Va- 
Jcrius  quoquc  coepifcopum  fibi  in  Hip- 
poncnnEcclefia  adfcivicAuguftinum,quod 
quamquam  Auguftinus  fa6tum  aicper  Ca- 
nonumignoraniiam  ,  fatis  tamcnapparec 
non  fuiffcinaudicum  ,  multo  minuscrcdi- 
tum  id  pugnare  cum  divinis  pr.Tceptis : 
lam  vero  eiiam  CathcdraB  Epifcopales 
mukis  in vrbibus  farpe  non  menfes  tantum 
aliquot  fcd  &pcr  annos  eti^sm  muitos  va- 
cavcre  ♦  quo  omni  tcmporc  hccle^d  ,  vt 
cum  Hier^nymo  etiam  loquar  ,  cofpmuni 
fralrytercfu^  conjilit  gHberndhantur  ,  aut  vt 
Ignatium  loqucntem  audivimus  /i-FftrCt/- 
71»^/  t  r^tfjluj^  7B  cT5/^ioK  ^vidcmus  ad  Clc- 
rum  Romanam  multas  cflc  fcnptas  Cy- 
priani  liceras  ,  &  a  Clcro  ipfi  refponfum, 
dequibufcunquerebusad  Ecclefia:  ftatuni 
pertinentibu».  Deindc  fatcntur  vetcres 
omnes  nullum  elTe  aftum  ita  Epifcopi 
proprium ,  vc  non  a  Presbyteto  quoque 
excrceretur  >mfiquod  jus  otdinandicxci- 
piant :  Chtyfbftomus  de  viroque  hoc  gra- 
du  kt  'T^^hv  70  (lim  Jt;  3  x5  auTD/  (  '^ftrCy- 
TS^i  )    /iJk^x.«,KisM  Vwf  tu^^aJ^AyfA^ci 

Nec  aliter  Hicrony m us.  d  ^jJ  fkcit  exceptd 
ordimtiionc  Efifcofus  ,  ciund  Vteshjter  nor^ 

Z  ii; 


35^     Delmperio  fHmmarum 

/inV?Quamquam  autem  ex  horum  Pacrum 
fcntentia  Presbyteris  adimitur  ordinandi 
ju$,  quod  ipfum  multis  in  Synodis  pac- 
tim  vniverialibus  partim  topicis  conftitu- 
tum  vidcre  eft  ,  quid  tamen  obftat ,  quo 
minus  id  ita  interpretemur  ,  vc  Preslfjuri 
neminempotumnt  Brdtnart  contemptoEpif- 
co-po  ?  Vna  cum  Epifcopo  concurrilTc  ali- 
quacenus  Presbyceros  ad  ordinacioncm 
Mi  Vormfi-  docerc  videtur  Synodus  I  V.  Carthagi- 
uleM^om.    ncjfifis  :  4>m4^/^r  j  inquit  ,  cum  Brdinatuf 
(  ^fifcofoeumbemdicente  )       manum  fufrn 
caput  ejus  tenente  ,  etiam  omnes  Presbjteri^ 
ejui  pfdfenusfunt  y  m^ntss  fuas  juxM  mdnum 
JEftfcofi  fufrd  cdfut  illius  teneant,  Non  audco  ^ 
ad  htijus  rei  confiimacionem  adferre  Pau- 
MnnmiWnAdt  impfttone  manuum  Preshyte^ 
rY,quiavideo  Hievonymum,  Ambrofium, 
allolquc  vcccrcs ,  &  recentiorum  omnium 
f^cile  Principcm  Calvinum^Presbyterium 
co  loco  noH  CBnceffum  ,  fed  munus  ad  quod 
promocuscft  Timotheus,  interpretari  :& 
iancquiin  Conciliis  &  Pacrum  fcripcis  fic 
cxereitatus ,  ignorare  non  poteft  Presby- 
lerium  ,vt  £ptfc0fum  &  Dtaconum  noraina 
cfTeofficiorum.  Adde  quod  cum  a  Paulo 
fn4nusTur\Qthco tmpofttas  conftct  :  Ncque 
neceftc  yidetur  ,  neque  decorumfatis  ,  vc 
ad  Aftum  Apoftolicum  &  coUacionemdo- 
Hiof  um  admirabilium  focia  aliorum  opera 


Potefiatum  circa  Sacra.     3  5  9 

acccflcrir.  lUud  interca  non  video  cuo- 
mode  refclli  poffic » vbi  Epifcopi  non  lunr, 
etiam  a  Presbytero  rcftc  fieri  ordinatio- 
neni^cumhoc  ipfumintcr  SchoUfiicts  An- 
lifiodorcnfis  "jam  pridem  concefferit.  Ni- 
mirum  ca  qi>ae  luiullm  causa  obfervantur, 
cxccptioncs  fuas  habent.  Quomodo  in 
vcteri  concilioGarthagincnfi  ni  causa  ne- 
ccfficaiis  Presbyccris  conceditur  reconciHdre 
fctnitentes:  &alibi,  manus  impo?7ef  e  Baffti^^d- 
tis.  Deindcvt  fupra  diximus,  dubium  an 
Epifcopis  an  presbytcris  mcris  propriorcs 
finc  Prcsbyteri,quincc  fub  fePresbyteros, 
nec  fupra  fe  Epi(copum  habenc.  Nam  & 
de  Timothco  ita  argumcntatur  Ambro- 
fitis ,  an$€  fe  dtterum  non  habeLut  ,  Epif" 
copHierat.  Nimirum  (vt  cRcpubHcafuma- 
mus  exemplum )  multa  Hcent  Scnatui  Re- 
gem  non  habenti ,  quas  Senatui  fub  Rcge 
conftituto  non  licent.  Quia  Scnatus  fiue 
Rtgcquafieft  Rex. 

Tcrtium  hocaficramus  ,nonlcves  fuiflTe 
caufiiS  jCur  hoc  faeculo  nonnullis  in  locis 
Epifcopatus  ccrtead  tcpus  ahquod  omitte- 
rctur.  Temporias  enim  elTc  caufas  ipfe  Be- 
za  videcur  agnofccre,eum  non  cumfe  cflc 
dicic ,  qui  veterum  ordinem  non  refticucn- 
dum  exiftimarct ,  /  rui^is  Eccleji.f  rejlttutd 
ejjmt :  Incer  ;has  cauCis  prima  potuic  cfle 
penuria  virorum^  qui  cam  g>avi  muneri 

Z  iiij 


^6o     De  Imperio Jummarum 

fufficerent ;  nam  fi  ea  fatis  jufta  caufa  fuit 
nafcentcprimum  Ecclefia  omittendi  mul- 
tis  in  locis  Epifcopalem  Emincn«am  ,  vt 
AHdhimus  Epiphanium  diceniem  audivimus .  quid 
ni  cx  denliilimus  tenebns  pnmum  cmer- 
gcnte  Ecclcfia  cadem  caafa  valerepotuit, 
illis  pr^frrtim  in  locis  ,  vbi  repcrirctur 
ncmo  Epifcoporum  veicrum  ,  qui  mon- 
ftrata;  vencati  martus  daret  ?  Altera  caufa 
huius  cunfiHi  efle  potuit  longa  atque  inve- 
terata  jam  planc  Eptfcopalis  officii  dcpra- 
vatio.Conqucritur  ;am  olim  Socratcs  Epi- 
fcopatus  quofdatii  fuis  temporibus  extra 
Saccrdotii  fines  egrcffcjs  &  Im'  JlfA^loF 
cfTe  delapfbs-,  Conquctitur  apud  Pclufio- 
tamHicrax  lenitatis  &  manfuetudinis  di- 
gnitatcm  ili  tyranrwdem  tranfiilTcConquc^ 
ritur  de  Epifcoporuni  ^mbitione  Nazian- 
zcnus  j  &  propterca ,  fi  non  Epifcopatum, 
ccrte  civitatum  jns  perpetuum  in  retincnda 
Epifcopaiidignitatcmutatum  vcllet.  Vti- 

«T^y^fxoAa^  :Ephefin«Synodi  Patres  jam 
olim  metuere  fe  profitentur ,  fjui  h^^^yas 

Etfimiliacftin  Africanis  confiliis  inveni- 
re.  Atprofedonumquam  tantos  ssibApo- 
ftolorum  acvo  ad  illa  tempora  procefTus 
ambitio  Ecciefiaftica  feccrat ,  quantum 


Poteflatum  circa  Sacra.     3  6 1 

ab  iftis  iarculis  ad  patrum  nt)ftrorum  me- 
moriam ,  uc  jam  ,  nifi  abfcifsa  parce  cau- 
laria  ,  morbus  vix  fanari  poftc  vidratur: 
Non  dcbenc  quidem  res  bonx  damnaii> 
quiafunc  qui  iis  abutuntur  ,  fed  verfo  in 
niorcm  abufu  internfmti  rcs  ipfas  non  cfi: 
infrequens  zpotcratfcrpcns  Mofaicusma- 
ncrcfincfupcrftitione,  fiicsipfa  fpcdlarc- 
tur,fcdaduhum  populi  vitium  rcfpiciens 
Ezachias ,  vt  fwpcrftitioncm  toUcrct ,  fer- 
pcntcm  fuftulit.  Quid ,  quod  &  nomcn, 
&  cmincntia  EpifcopaliSjCorum  culpa  qui- 
bns  obtigerac ,  omncm  fui  rcvcrenciam 
pcrdidera  c,  &  in  odium  vcncrat  plebis ,  cui 
ctiamerranti  interdummos  cft  gercndus> 
Romani  a  Tarquiniis  roalc  habiti  lura- 
funt ,  fe  ncmincm  Romfc  palTuros  rcgnarc; 
Tcrciacaula  addi  potcft  ,  quod  infeftiffi- 
inis  temporibus,magiftri  vcritatis  nominc, 
invife  non  culpam  tanrum  ambiuom, 
fcd  &  (ufpicionem  omnem  amoliri  dcbue- 
rant^quoicum  fublata  Epifcopali  digni- 
tat«  folhcitc  curaverint  ,  ne  fic  quidem 
tamencalumniam  effugerunc:  Qujd  non 
audituri  ,  fi  dodtrinas  mutatio  conjunfta 
fuiirct  cum  majotis  gradus  adeptione^ 
Adjiciam  vnam  infupcr  caufam  curinitio 
repurgationis  non  admodum  neceirarius 
fuerit  Epifcopatus.  Excitarat  DEVS  pcar- 
ftantes  viros ,  fummo  ingenio,  fumma  cru- 


Dg  Imperio  fummdrum 

ditione  ,nec  minorc  taaiapudfuos,  quan», 
Apud  vicinos  audotitate  pollcntes,  paucoi^ 
quidem  numero,  fed  qui  plurimis  negotiis^ 
fiiftincndis  parcs  cffent  :  horum  fumma^: 
apud  omnes  exiftimatio  facile  fuplevic 
quod  ab  Epifcopatu  deerat,   Et  (  ficum 
Zanchio  verum  volumus  agnofcerc)  reip-. 
fa nulli  magis  Epifcopi  fuere  quam  ilU  ip- 
quorum  ( quam  vis  hocnonagentium  ) 
audloritas  ad  oppugnandum  vfque  Epif- 
copatum  valuit.  frecittud  hicomitendum 
eft,  quodaliquocies  jam  diximus ,  Eccle- 
jfiafticum  rcginem  plerumque  aliquid  tra-? 
here  ^  forma  civili.  In  Romano  Imperio, 
Ducibus  Epifcopi,  Prxfidibus  Metro- 
politani  ,  Vicariis  i^et^-^t  Patriarchac  five 
Primates  refpQndebant.   Qujd  ergo  mi-» 
rum  fi  populi  magis  fueti  Optimatiurat 
quam  \  niuslrapcrio»  Ecclcfiacquoque  rc$ 
Clero  libeatius,  quam  Epifcopo  commit- 
tuntur  ?  Et  has  quidecn  ob  caufas  excufari 
mihipoftevidcntur  Ecclefiac  ,  qux  nullos 
Epifcopos  habent ,  dum  tamen  abftineant 
a  (andifliaiis  morisimprobatione,fimiiU 
Je  ^^^^  ^'^^^^  rctineam  quodnullo  modo  o- 
- .  ^  a       niitti  Beza  cenfuit  his  verbis:  effenttde  fuif^ 
EudnM      ^^^^^^         ordinat$one perpetua ,  necelfe  futt^ 
Gr^Sb  '  vtPresbjterio'  afutfpiam  O*  l^^^ 

Cr*  dtgnit.ite  prtmusa^lioni  gubernandd  frdfii 
cum  ec^fj^uodipjidtvtnitus  attributun^e^^ture^ 


€ap.i\ 


Potejlutum  circa  Sacra.  ^6^ 

VcniamusadaffclToi^esillos  ,quosmul- 
tisinlocis  Paftoribus  adjunftosc  populo  v>eSzn'miiiHs'^ 
videmus,  annuoaut  bicnnaliinunqre  Pr«;- 
i/f^w  vocanCjCum  nequcEuangeUum  po- 
pulo  prapdiccnt,  ncque  Sacramenta  cxhi- 
beant.  Dehis  ita  cxiftimamus;  Primum  i^„oti„^nfue- 
ignotos  fuifle  Apoftolicar  Sc  veteri  Ecclcfiq  »^««^  senUra 
/fw^tfMWiPw^/^<?^nondum  vidiqui  no-  ^''^'^' 
tos  fuiflc  adfeuerec  ^  qui  probaret  multo 
minus,  Tertullianus  advcrfus  h.Trcticos 
pxacfcribens  intcralia  oftendit,  ^aanjnm  if^ 
forum  ordinutimes  temer^rid  cir  incon^dntiS0* 
levcs  a  vetcris  Ecclcfiac  jnre  difcrepcnt : 
i/irinquic,  Pnslyter,       cr4s  kicus ,  nihil  J^^iiJS' 
potuit clatius  dici ,  quoapparcm  ignotos  ^^icht<iad' 
fuifleEccIcfiacCathoHcag  pcr  ea  tempora  ^Z^  . 
"preslfjteros  temporarios.  Sant  <jui  dicunt  ^^^fi^ 
ad  muneris  natu-ram  nihil  pcrtincre,ad 
tempus  an  pcrpetoo  fufcipiatur:  Qupd 
fi  vcrum  cft ,  mirari  convenic  quod  non 
Paftocesetiam  verbo&  facris  opcrantes, 
Ansales  vfquam  gentium  fiant.  Id  autem 
fi  abfurdum  eft ,  vndc  qua?fo  ,  nifi  vt  DeI 
Jond funt  «lUint^i^MTii,  ita  &  officia  a  Deo, 
in  perpctuos  Ecclefiae  vfus  inftituta?  Qut 
mdnu  drdtro  ddmotd  ed  qud  d  tergo  funt  re^ 
fpictt  ^regno  D  E  l ^  hoc  eft  Ecclefice  Mini- 
ftcrio  dptusnon  eft  :  ipfaigiturila  adfcffo- 
rum  mutatio  grandc  argumcntum  cft 


crtpti  etantf^ 
'veri  nomtnis 


j  6  4    De  fmperio  jummarum 

humanae  €(Ig  piovidcntias  hoc  rcpcrtum^ 
non  lcgis  divinse  conftitiitum, 
T4 .  Secundii  fit  jVetercm  omncnn  Eccl.  Prefl 
j]dmt  fe'»  byterorum  vocabulononalios  quam  Pa* 
moresflebi4  ftores inteile^xiffc^in  vcrbo  Sacramen- 
4.  der&  di"  tisoccupatos  cNonagodevocc^^f^ii^ffaut 
flsnBsj,     semorum  ,  qua  certum  eft  intcrdum  acta. 

tem  ,  nonnunquam&  Magiftratum  figni- 
jficari,  feddevoceGrajcaj  qu«  in  Larino 
fcrmone  dignitacem ,  ac  muiigs  Paftoralci 
femperfignificar :  idemque  de  Grarcisau- 
£lotibus  di(fl:am  volumus ,  vbicumq;  trft^'- 
^urif^  vox  almd  quam  ^ntm  aut  Magi- 
ftratumnotat.  De  loco  Paulino  nondum 
agimus,quiad  Iurisdivini  qu«ftionem  ma- 
gis  pertinec :  De  vcteris  quoquc  teftamen- 
ti  Senioribu^  ericinfraagcndi  locui.  Exiaifi- 
to  patrum  numero ,  tot  librorum  volurtoi- 
nibus,tamdiu  tradata  hac  controverfia,  nc 
vnu$  quidem  iocus  adferri  potuit ,  in  quo 
Prefbytcralis  dignitas ,  aliis ,  quam  Pafto- 
ribus  cribueretur,eum  tamcn  fi  dupkx  fuif^ 
letPresbyterorum  genus,  nonficpe  ,  fed 
ccnties  ,  imo  millies  eorum  fieri  mcntio 
debuiflec  ,  prxfertim  in  Canonibus ,  qui 
totum  Ecclefia^  regimen  nobis  dcpingunt, 
(altem  modus  eligendi  iftos  ,  non  Paftores 
^reshyiem  alicubi  appareret  Etfi  autem 
negantinonincumbitprobatio ,  facile  ta- 
mencftinfinitospatrum  locos  producere , 


V^oteftdtum  circa  Sacra.      3  6  j 

qui  Presljferh  oranibus  tribuunt  jus pafcen- 
d^gr.^em  ,  Bftfti\dndi ,  &  C^rfus  i:omtnicum 
txhihendi^  acque  catenus  ovnnc^  Vreshytcros 
Epifcop)5  ada^quant  ,  &  Jlfojlolorum  vo- 
cant  frccejfores  ,  qui  pcenam  oftendunt 
faiirc  Pr€shter9rumVtc%hyicxio  dimoveri, 
aucad  tempusad  folam  Laicorum  com- 
munionem  admiici  ,  qui  fiortuUs  fingulis 
oftcndunt  datins ,  difciplinam  prcxfcriptam 
multo  quam  cartcris  feveriorem.  Extant  ^ 
Sclc^ts  PreshyterfirHmtmmumtafe  a  foro 
atquc  oncribus  ,  multaque  alia  qu^  PreJ^ 
Ljteros  vctant  vllos  cxtra  Paftores  agno- 
fci.  Ignatius ,  qoipatrum  primus  Presby-  ^^Ht^y 
terij  mcminic,  l^ff5/^rfwvbique&  Diaco- 
nispra?ponit ,  &:  a  laicisfcparat.  Imo  Pref- 
bytcrium  vocat  ci.  J^i^iMi  .A<rtfiA6>F  ^^/foiT, 
quia  fcilicet  presbjteri  in  prjedicationc  & 
difpenfatione  Mifteiiorum  ,  yfuque  cla- 
vium,  Apoftolis  fuccedant  :  Et  hos  ipfos 
vocat  <n;?CaVvr  &  ^  jwV  Epifcopi.  Ita 
vtmirumfit  hunc  quoque  locum  a  non^ 
nullis  in  contrarias  partes  rapi ;  fed  fupera- 
vit  horum  confidenti^m  is  ,  qui  rtuperin 
Nicacno  Concilio  fperavit  fe  repcrturuni 
preshjteros  non  Paftorcs  j  Citat  Can.  XVIL 
qui  fic  habct  !i\6la^  wV  tLuu  a ^<tr  ,  ft«* 

^htw   CVVJ^V  CV  i¥    TJm    7T3  rc/f    7y    T9KfCr>  TOt^ 


^66    Delmperio  fummdrum 

legit  &  inulligit ,  potcftne  eiin  mcntem 
vcnire  v  mquam  Nicaf  nos  Patres  quicquam 
de  Vrejhyteris  non  Paftoribus  cogitane, 

f)ra?(ertiro  cum  idcm  illc  Canon  tam  fol-. 
icitc  caveat  m  T)i4conus  tnter  \frefkjiter$$ 
Wptfi.  t^,  fedent}  Hicronymus  idem  quod  illc  Ca- 
non  improbans  ,  ^uJi^  quemJ^m  ^inqmty 
in  tantdm  erufijfe  njecoriiam  ,  *vt  Viacoms 
Vtefijteris  ^  id  efl  Mpifcopis  anteferret  ,  quid 
fdtitur  menfarum  viduarum  yiinifler 
njtfupraeos  fe  tnmidus  efferdt ,  ad  qUQrumpre- 
tes  C  S  Tl  Corpus  fanguinis  confcttur^ 
Adferuntalii  hiftoriam  de  Prcsbytcro  Poc- 
iiitentiario  ,  &  abrogationem  ejus  acriter 
reprehendunc  ,  quara  tamen  alias  folent 
laudarc  ,  cum  Pontificia  confeffio  oppu- 
gnatur,  Sed  quis  vmquam  audivit  Vrefhj^ 
lerum  poenitentiatium  non  fuiffc  Paftorcm? 
Autquando  vmquam  credidcrunt  vctercs 
vfum  (clavium  avcrbo  &  Cicramcntotum 
Minifterio  pofTe  fcgregari  ?  Ccrte  C  m  r  i- 
STUsiifdem  Claves  excrccndas  dedit  ^qui- 
bus  Euangclizandi&  Bapiizandi  fecitPo- 
teftatem.  D  E     S  eonjunxtt  ^homo 

AmhrefJe  9je  feparet.  Ambrofius  de  folvcndi  &  ligan- 
'penit.  itb.i.  di  lure  lus  hac  folis  permijfum  ejl  Sdcerdoti^ 
^^^*'^'  Im.  &  9L\ih\ ^Cla^ues  tllas  Re^ni  Cceloruwin 
UtABorllbti    lcnto  Vetro  ^po^oto  cunSlt  fufcepimus  sa-^ 


Porefldtum  circa  Sacra.  367 

tirJlotes:  Hicronymus  dc  his  c^m^poftoluo  if,  f^cer^outi 
gTAdHi  fucccdHnt.qm  inquit  .CUvcmhahcr,^  fZ'TX.- 
tcs  ante  dnm  \udicij  ]udicant  :  &  ibidem,^»/». 
Non  faciU  ftdre  loc$  VauU  ,  tenere  gradum 
V^tri.  Chryfoftomus  yHoc  vtnculum  Sacer^ 
JotMm  dnir^am  ipfam  ferftringit  :  Notifli- 
mum  cft  i  Patnbus  Saccrdotes  dici  Pafto- 
rcs  ,  quibus  vcrbum  &  facramcnta  fuuc 
crcdita  :  cxtra  vfum  quidem  novi  Tcfta- 
mcnti ,  non  ramen  cxtra  divini  Vcrbi  au- 
^tofitatem  :  Nam  apud  Efaiam,  D  E  V  S 
vocAtionem  Gentium  per  EuangcHum  pre*  ^fi^^^-  ^>  - 
diccns  ;  Exi(Hs  ,  inquit ,  (  Gentibuscon- 
vcrfis  )  adfumam  mihi  quofdam  tn  Sacerdotes 
Ltvitxt :  Exercitium  crgo  clavium ,  & 
lus  abfblvcndi  Panitentcs  cx  omnium 
Patrum  fcntentia  folis  competunt  saccrdo^ 
tlbm yhoc  cft  \^refi?jt€ris^yQi\>\  &  Sacramcn- 
torum  dcpofitariis  :  eigo  &  hi  Vreshj^ten^ 
quifpcciahtcr  vacarunt  abfolvendis  Poeni- 
tentibus ,  non  alii  fant  credendi  a  Sacerdatt^ 
hu4  ,  quos  noviTeftcimenti  pagina  Prf.^t^w 
vocat  ,  ficut  autem  Vreshytert  vox  ,  cum 
fundtioncm  Ecclcfiafticam  fignificat,num- 
quam  rcpcritur  apud  Patres  ahis  quam 
Paftaribus  aptari ,  ita  ncc  Latina  vox  Se- 
;j/or«w:Tcrtuhanus  de  Clavium  vfu  agcns,  . 
Juditatar  magno  cum  ponderj  ,  n:tapud  certos^     ^  ^  * 
de  D  El  confpeSis^  ^fummum  'uc  futuriludicii 
frar^udsctum  efl  ^fi  (^uis  it4  delij^uerit ,  ^t  4 


3^8    De  Imperio  fummarum 

iomrnunicatum  QMtionh       €onvfntur  , 
cmnis  fdn£H  eommerc^  reUgetur  ,  pr^fldtnt 
frobdti  quicfue  Seniores  ,  honairem  ijlun^  non 
preshtmA  f^^^^^  fi"^  tefmenio  adepn  ,  neque  enim  fre- 
tfkhe^n  fk        '^^^  conjldt  : .  preslryteria  iftis 

^  ^  '  ^  fscculis  ex  folis  conftitiire  Paftoribus  ipfe 
ftetdmconm  ^  ,  .  r  •    tt  i  ^ 

p-^  f  tr  cenda  C/rfa^^'^  rf^«^  Ccebrum  obiigerunc, 
tonfij      '^'^'^^'^appellatTertullianus,  voceGr^eca 
*      Latinc  reddita.  Nam  Griece  Prcsbyteti 
vorantur,qua  vox  «tatem  cum  primum 
fignificafiet ,  poftea  ed  dignitates  Civiles , 
&poftrem6ad  Eccletlafticas  cocpit  tranf- 
ferri.  Eadem  origo  vocis  Romanae  Senatus 
&  Gc3BC5c  y^f^am :  Firmilianus  Cscfarea: 
Epifcopus  in  Epiftola  ad  Cyprianum  Sy- 
nod<5s  Diccce(anas  defcribcns,qux  cxEpi- 
fcopis  ,  &  Paftoribus  aliis  conftabant. 
Qua  ex  cdufa  necejfarip apud nos  ft  ut per  annos 
finjruhsSeniores  crproepofitiin  vnum  conventa^ 
tnua ^ad  difponendd  ea  ,  ^Ud  cur^  no^ra  com-- 
ftjenicrum  ^^jp^  funt.  Avc\hvqCms  quoque  Sfntores  du- 
flehis  me^  plicis  facit  gradus,  fpijcofum  &  Vretljitcros , 
mtnit,  eo»  eofqucfecularibus  opponit :  Vcvba  fic  ha- 
ftsmque      [^gj^^  ^  Yiduarum  ac  virgtnum  domot  mft 
f^^^^^^^^  ftsandi  ^ratia  luniores  adirt  non  e^  opus^ 
dtfiipiiue^  ^  fj^^        Seniorthus  ,  hoc  eff  cum  Epif- 
rnur^         rp^p  vel  (  fi  gravier  tft  caufa  )  cum  Vref" 
hjterts.  Qujd  necefte  eft  vtdemusobtre- 
dtandi  locum  iecularibus  ?  lcgantur  em- 

nium 


Potepdtm  circa  Sacrd. 

iiium  qux  uinquam  fucrunc  Synodorum 
ada  y  nulUibinomina  rcpcriuntur  Senio^ 
rum  5  quiPaftoresnon  fueiunt :  Quid  Sc 
quod  vox  m4jot  nitu  quae  omnino  pro- 
piia  xcaci  videtur ,  PajloYihm.  cdepit  apta • 
ri  5  imitatione  Grscci  vocabuli  ?  Idcm  Fir-  ^ 
milianus,?r4e//5/m  ( in  Ecclcfia)  ^^ions  ^-^-n^^^ 
mm  ,  qm  6r  B4pti\dndi      mduum  imf9^  ^f^^  crxd 
f2endi&  ordindniJi  po/Sident  poteJidtemyCms  fmfJefitMd-^ 
cavic ,  ne  alii  ,  quam  Paftores  inteUige-  ^^^^'^  ^^^^ 
rentur :  Voces  igitur  iftx  ^Pi^CCrcm^Se'  ^ftulfafnter' 
»;fiir,7H(4/^/5  triaugnihcant^primum  ^^^-  hndus  fuit^ 
tem^  dcindc  T^ldgt^rdtum  ^  tertitim  SdceT'  vocem^ 
dotium.  Maiores  CHildcbertiRegisapud  ei/>io^vrifoi% 
Turoncnfcmiunt  pr«fc£ti  Kcgii ^Senio'  Latinircddi^ 
YesVrhwm  in  Novclla  Lconis  &  Majo- 
riani  funt  o /  ^fdm  ^  mKtc^$ ,  frincifdles  de- 
icurionum  frincifi^  :  lidem  in  Marcellini 
fententia  Seniores  locerum  ,  qui  jubentur 
convcnticula  prohibcre  :  Et  in  fcudi^,  qui 
Vdfdllum  h^htt  ySenior  vocatur,  undc  ori- 
go  vocis quac apud  Italos,  Hifpanos,Gal- 
los  Herum  (igniticat.  Ncquctantum  Jf- 
niorum  nomcn  Magiftratibus  &  Paftori- 
buscommune;  fed&  ipfum  quoque  c^- 
ium  Trefbyterorum  ,  'li  /zsfto^vriti^v  ^  quod 
Ignatius  vocat  i^e^V  cv^^npun ,  Senatum  tran-  suffcftfi^ 
ftulit  Hicronymus.  Ecclefid  hdhet  Sendtum^ 
catum  Prefhyterorum :  Eprum  fcilicct  Prcfm 
iyter&rum  ^  quos  initio  Efifcofis  dicic  fuilQi'^^ 

A  » 


De  impetio  Summ4rUd 

sequalcs ,  Sc  quorum  Conjilio  Eeclefiarri 
aic  adminiftratam.  TcrtuUianus  fimili 
Cranflationc  Clcrnm  vocat  Ordtntm.  Dif- 
f^vemum  ^  inquit,  inttf  ordinem&plcbem 
ionflmit  Ecclefidi  aufloritai .  Notandum 
ctiam  Ecclefiaftieis  Scriptoribus  fxpc 
Seniorum  voce  non  dignitatcm  fed  seta- 
tcm  incelligi.  Certum  eft  olim  Epifco- 
posvix  quidquam  rerum  maiorum  con-^ 
ftituilTe  nifi  confulta  Ecclefia^  quod  fcni^ 
pcr  mile ,  perfccutionum  temponbus  aut 
immincntefchifmatismctu  prope  neccf. 
fariumerat.  Hacdccausa  ad  fedandum 
"^it.^.  yofy(r^v  illum,  quiortus  crac  ob  r  Siuko^ 
vlcuf  T  v^^niJLiexvlw  ^  convocata  eft  Difctfulo- 
rum  multitudo.  Sic  poftquam  Paulus  ad- 
venerat  Hierofoiyma ,  cum  fparfus  dc  co 
eflTctrumor,  quod  dcfc(3:ioncra  doccret 
a  lcge  MoliSi  quamquam  Presbyteri  iam 
advenerant,  (&quidem  omnes)  omninb 
cx  ufu  vifum  cft  multttudtncm  conlfocari. 
Gy prianus ;  Solus  refcribere nthil p&tui^  cum 
^  primordio  Epifcopatus  met  ftatueritn  { hxc 
t  vox  rcm  t  arbitrariam  ftgnificat )  nihil  fi^ 
Jemfer^  ^q^jJHq  ri;efijro  (  Clcri  )  &  fine  conferjk 
plebis  mea  privatim  fententta  gerere.  Ncn)- 
pe  ,  ut  in  ordinatione  clmcorum^  in  laffis 
etiam  /eparandii  5c  recipiendis  confuli 
plcbs  folcbat*  Non  fcmper  autem  plcbs 
rtota  confulta  eft ,  in  qua  mulicres  &  ado;; 


PoteftatHm  circa  Sdcrai  S7t 

lefcentes  ^  fcd  Pacresfacniliarum  ,  iique 
non  Gmnes ,  fed  accacc  provediorcs  ,  & 
proindc  ludicij  maturioris  j  qui  fortc  funt 
o/  yihiloM^-  apud  Paulum.  Hi  crgb  facpe 
eonlulci  piebis  vice.  In  adcis  purgacionis  ^^^ei,ffarij 
Caeciliani&FcliciSj  Effifc&p^  P^([hytcn  ^Cfnenfis 
Diaconi  j  Seniores.  &  poft :  (tdhihtte  ConcU'  Dtacont  Dq* 
ricos  ^  Seniorespkbis,  Aliqui  crgb  Scniores  ^^^{/^^ 
non  Clerici ,  ac  proinde  Laici.  Semper^^®  Decem  , 
cnim  apud  Pacrcs  hsec  opponuncuro  Vc  ^^^y;  ^,^^^ 
pervcrsc  facianc,qui eam  voccm  finiftror- 14 .  fo/i fur^ 
shtn  rapiunc,  cum  nihil  in  fe  ignominiae^^/^^'»  A  d: 
habeac,  fed  omninb  neccfraiib  ufurpe-  ^^+;-^^«^-^^*^ 
tur  ad  diftinguendos  Seniores ^qinin  Clc-  ^^^^^^^^ 
ro  func  ab  aUis  Scnionbtis.  Neque  Pacres 
tancum  ica  locuci ,  quorum  tamen  au6lo- 
ricas  falccm  ad  voces  retinendas  lufficere 
debuic,  fed  ip(i  PropheCiE,  apud  quos 
euvhcufuw  Sncerdotes  Sc  populus.  Kcdh 
crgb  Laici  vocancur  quicunque  Sacer- 
doceSj  hoc  eft  ^  Myfieriorum  divimrum 
dt^enfatores  non  funt.   Scribic  Augufti- 
nus,  Clero  &  Senieribus  Eccleft^  HtppO" 
nenfis.  Ec  apud  Turoncnfcm  eft  ;  Coratn 
Pontifice^  Clero  &  Senioribus  :  Quam- 
quam  diftridte  nolim  ncgare  his  in  lo- 
cis  Seniorcs  voce  Magiftratus  intelligi 
poiTe  ,  quos  eo  nomine  appellatos  iam 
diximus.  Nam  &  in  Grcgorii  epiftolis 
u.na  infcribicur  j  Ckro^  Ordtni ,  &flebix^^  ^t^M^ 

Aa  ij 


17-^       Impetlo  Summarutn 

ycnnat.  Vbi  Ordo ,  ut  noiunt  mediccritcf 
cruditi  ,  cft  confefus  Sini$rum^  Vt  &  ini 
Leonis  cpiftoli ,  ubi  diftinguit  /Hb/criptio- 
mm  Clmcorum  ,  CSr  c^nfenfum  Ordints  at-^ 
^ue  pUbif^  Idcmquc  Lco  aiibi  cpiftolam 
infcribit ,  cUro ,  honor^tis ,  Cr  plehi.  Sicuc 
autcm  nonnullis  in  iocis  ambigi  poteftjj 
Stniorum  voccrcdius  Tddii/lrAtm^QSi  acta- 
J  tc  provedos  intclligasiita  alibi  dubium 

cft,  codem  -^oz^xAo  SMcrdotes^xv^^t^X^ 
proveiti  judiccntur.  Vteum  Gregorius 
iubct ,  Si  ^uts  Clericorum  Mccu/etur ,  ft^tfin^ 
tihuf  Ecclefia  '  Seniorihta  inquiri  ^evitdtem^ 
Et  cum  Auguftmuseorum  mcminit,qui 
«b  ebtictatemj  furta,  errorefque  alios  k 
Smieribus  arguunturo  Et  cum  Optatus 
iem.  19.  «s^^narrat  ornamenta  Ecclefiae  fidelihu^  SC" 
Ferif.  Domt^  nioribm  commcndata,  Nam  qusc  hic  nar- 
rantur  omnia,  poflunt  &  Sacerdetibus  Sc 
Laicis  eonvenirc.  Scd  digniffiraus  cft 
confidcratulocusinccrtiaudoris  c  com» 
ifi?^'^!^*  mentariis  ad  Paulinas  cpiftolas  ^  qucm 
vulgus  putatclfet  Ambrofii:is  locus  fic 
habct  i  ^pud  omnes  Gentts  utique  ift  ho^ 
norahilH  feneBus.  Vnde  &  Synagogn  ^  cJ* 
pofled  Ecclefia  Senio^es  hdhuit ,  cjuorum  /ini 
conjflio  nihil  dgebatHr  in  Eccle/ia.  Quodijua 
negligentid  obfiluirit^nefcioy  nifi /orteDo&o^ 
rum  difiidio  4ut  m4gi$  fuperbia ,  dum  fili  T^- 
Imt  aliquid  tideri.  Vt  fcriptoris  fcntcx^'-^ 


Pote^dtum  ctrcd  Sacra: 

!  %isLm  intclligamus  ,  pac  cft  nos  vidcrc, 
quos  in  Synagoga  Seniores  vocct,  An 
Magift^'^t:vis  j  quos  Seniores  vocitos  facis 
conftat,utSynagoga  fit  confclFus  ludi- 
cum,  utapudMatthxum  ,  ^  ?  crvyuyoyCi^  C^f.io,  17] 
0utj7&y  ^<^iyi(T)im  CfjMf  ?  Vix  acbitror  , 
quamquam  raulta(  uc  mox  diccmus  ^  qu^ 
M^giftratuum  ludarorum  fuerunc  5  Prcf- 
by teris  Chriftianorum  per  fimiUtudinem 
quandam  apcari  folcnt.  Audiamus  eun- 
dem  audorcm  alibi  narrantem  i  Tradf^ 
t}onem  ejje  Synagog<e  ^  ut  fedentes  di^utA" 
rent  Seniores  (  dtgmtate  )  in  Cdthedrii  yffib- 
fequentes  infubfekits^novi^imi  in  pdyimen^ 
to  fuper^Mt4U.  Vnde  makiim  metuo  nc 
vocxxlx  dtgnitate  cx  gloilcmatc  intcxtum 
irrcpferit.  Nam  Philo  morcm  cundcm 
defcribic  ita  U^i^  el<pt>ufi(4^(si7imv^  JC^S" 
^Kiiiicti  cj/  rd^iaiv  varo  ^^(T^vTiSotf  not  ^^hl^ 
^ovTzit.  Seniorcs  ergb  xtatc  primi  icde- 
bant.  Ncquc  dubic  fimiiis  quidam  ordo 
fcdendi in  Ecclcfia  vctcrc  Chriftiana ob- 
fcrvatusfuic  :qucm  negUgi  lacobus  nopL 
fcrc ,  cum  cos  reprchcndic ,  qui folis  divi- 
tibus  honoreni  dcfcrunc  fubiiraius  fcden- 
di,  paupcribus  ininfcriora  dctrufis,  aut 
ftarc  ctiam  iuffis.  Scquitur  apud  Philo- 
nem  ;fc75p@-  r  if^Tnt^yTzlmv  oaz^  ftw  ycJei'^ 
(  dyicov  ^i^hicdv )  Mfih^^v  djScLycocJ^it^ 
l^otandun)  in  Synagogis  ludaicis  uni*. 

Aa  iij 


Imferto  Summarum 

cuiquc  exercitato  in  Sacris  Liccris  ( crant 
autem  ferme  omncs  ,  exGcptis  /Scs- 
yojtlcvii  ^  qui  mos  hodie  apud  nos.vigct  ) 
conccffum  fuiffe  Sacras  Literas  intcrpre- 
tari,  H^c  communi  libcrtate  Christvs 
ufus  in  Synagogis  docuic  >  &  poft  eum 
Apoftoli.  Infignes  imprimis  funt  loci 
Lucas  iv.  &  Ador.  xiij.  Ibi  Christo 
iibcr  porrigitur ;  hic  Paulus  &  Barnabas, 
quamquam  ignod,rogantur  ad  populuna 
loqui  y  Si  quem  hahcant  hopy  f^^KKifinedf^ 
Sinemocxterusaut  cx  plcbe  fe  pfferrec, 
tum  diledi  ex  Senioribus  fquos 
Tatres  Syndgogdrum  ytnaioYes  ^  &  KcLf  i^o^ 
^twSenhres  diiilosnocavimus)  lcgemin- 
terprecabantur.  His  quoque  minus  para- 
tis ,  crat  id  Archifynagogi  officium.  Si~ 
milc  aliquid  &  in  prima  Ecclefia  Chri- 
ftiana  videmus:  Nam  hi ,  qui  ^^(p«75i«^ 
habcnc  donum  ,  permiccic  A poftolus  affa- 
ri  populum  ^  biiios  auc  ternos ,  quoque 
convencu  ,  csetcros  cxpendere  an  re^ftc  fe 
habcant  quxdicuntur.  Ccirante  aute  illo 
mirabih  dono  vix  extra  Paftores  cuiquam 
apud  Chriftianos  doccrc  hcuit :  nifi  quod 
in  Ecclefia  Originem  paucofque  ahos 
non  Prcfhyteros  docuiflc  legimus ,  fed  mi- 
niisfrequenccr,  ncque  unquam  nifi  pe- 
culiariEpifcopotwmindultu.  N^m  Cae- 
farcas  Epifcopus  repcehcnfus^  quod  Ori;^ 


Fote^MHnt  circa  Sdcral  37/ 

ginem  docetc  permitteret ,  rria  attuiic  fi-  Reftehenfus 
milis  concedSonis  cxemgla ,  addito  crc-  OrtgmU 
dibile  efle ,  qitamvis  obicurum  &  mini«  a^verj/trto 
mc  CGgnitum ,  idcm  aliis  in  locis  fieri.  Vi-  ^^^^trwf^., 
demas  hic  iam  aliquod  difcrlmcn  intec  ^^^^Jjl^^^ 
interpretes  legis  in  Synag0ga,&  interprc- 
tes  Evangclii  in  Ecclefia.  In  Synagoga 
doccbant  quotquot  ^oj/ov/^^^^f/'^^»^  ^^^^aw- 
o\oi :  In  Ecclefia  ,  ^robati  quique  <sr  hono^ 
yem  te/limomo  adepti^xxt  Tertullianus 
quitur,  \\oct^ y^ie^ixivif^oi.  SumraiSy* 
nedrii  ludices  folcbant  j^y/epweTc&cc/ :  at  de 
explicatoribus  legis  ,quos  D>DTl£)  ^^^'^^ 
musvocatos,  idem  non  appaicc.  Caufa 
difcriminis  afferri  poteft  ^  non  tantuni 
quod  Evangelij  praedicatio  maioris  fic 
momenti  quam  l.gis  expofitio  \  veriim 
etiam  quod  in  Ecclefia  Chriftiana  prae- 
coiics  verbi  fimul  Myfierierum  funt  di^ert'- 
fatores  :  Synagogae  autem  Magiftri  nulla 
cxhibcbant  Sacramcnta.  Nam  facrificia 
omnia  in  unotemplo  fiebant  extra  Paf- 
cha,  quod  ipfum  quoque  non  in  Synago- 
gis,fcd  in  domo  unaquaque  prseeunte  pa* 
trefamilias  celebrabatur.  N  eque  ^  ut  cir- 
cucifio  in  Synagogis  fieret^  aut  per  certos 
Miniftros,  ufquam  imperatum.  Dubitart  » 
^rgb  poteft^quos  Seniores  Ecclefise  intelli- 
gat  Pfeudambrofius :  cofne ,  qui  refpon- 
4eEt  if^niert^vits  Synagogae  5  qui  &;  ipfi 


^rn^erio  Summarum 

vix  alii  quam  fcncs  f  qaomodo  SclAo^ 
nachorura  pdncipes  ,  Stmms  appcllan- 
tur  in  luftiniani  novclla  confticutionc 
CXXXIlI)an  eos.qui  rerpondcnc 
^icr^viifoif  m^'  nhiKUy ,  ut  cuna  Philone 
loquamur.  Si  prius  >  idcm  dicit  Pfeudam- 
brofius  y  quod  Hicronymus.  Picudam- 
brofius  j  sine  ScmorHm  confilio  tiihil  dge" 
^dtur  in  Ecclefia.  Hicronymus  ^  Communi 
^rf[hjterorunt  confiUo  Ecclefi^  regebdntHr^ 
K^git  autcm  Hieironymus  de  iis  Presby- 
tcris  ^  quos  Epifiop^s  primitus  vocatos5& 
cx  quibuspoftca£/>?y?^^<?j'  ait  clcdoso  Sm 
polJerius  magis  placeat^  (&  fane  fcrmo 
sctatis,  non  muncris  habebat  mcntionem) 
ca  crit  fentencia  quam  &  m^smodb  cx- 

f)rcflimus ,  pro  universa  plebc  Senes  fo- 
itos  confuli  in  rcbus  gravioribus^  puta^ 
in  ordinmdis  Clcricis^^in  impartienda  Upfi} 
n^eniJl,  dc  fiquid  fimilc.  Et  fanc  crcdibi- 
lius  cft  olim  obfolevifTc  raorem  plebem 
aut  plebis  potillimo^  confulcndi ,  quana 
Epifcopos  plcraque  egiffc  Clero  incon- 
fulro^quod  tamcn  ipfum  quoquc  paula- 
tim  contraraorcmprifcuminvaluit.  His 
igitur  intcllcdis  ,  nemini  dubium  crit 
amplius  apud  orancs  Ecclefiaftieos  Scri- 
ptorcs  Prtfhytcrorum  aut  Seniorum  vocemj^ 
aut  ad  At4te  proyeBoSy  quotquot  in  Eccle- 
iia^auc  ad  M^giHmus  ^  qui  &  ipfi  par^ 


Potejldtum  circa  Sdcra.  57^ 

func  Ecclcfiac^auc  ad  Tajlores  percmcLe, 
Quod  ipfum  moverc  nos  debcc,  nc  ce- 
mcrc&finc  ralidis  arguraentis  loca  Sa- 
crs  Scripcurz  dc  Trtfhyterk  agcncia  ali- 
ler  capiamus ,  quam  ea  cxperunc  hi ,  qui 
propriorcs  Apoftolicis  temporibus  fue- 
f  unc ,  &  ad  quos  proindc  pcifci  Gognomi- 
nisccrcior  manavit, 

Sed  ad  ipfa  facrarum  literarum  oracu- 
laveniamus :  Ec  fichasc  proindc  ccrciaaf- 
fercio  :  DcUcios  illos  Pd^orum  Ajfeffons  ^  t!i  eic  Z^fa- 

qmbHs  dtspHtamus  ^  non  ejji  ex  /^^^^^  &  '^^- 

fr^cepto.  Concrarium  qui  aflerac.is  fiine  ^''-^.-^^^^(/^^ 
Ecclcfiam  coc  farculotum  damnec  quafi  ^'^'^— * 
divini  mandaci  conccmpcriccm :  a  qu^  te- 
mcricacc  abftincndum  nobis  putamus. 
Nequefanc  ullum  habcnt  pondus  argu- 
menta  corum  ,  qui  id  affirmant  quod  a 
nobisnegacur,  &  quibus  proindcincum- 
bic  probandi  ncccflitas.  Sacis  quidem an- 
tehacrefponfum  illiscft  a  viris  crudicif- 
fimis  :  fcd  ne  quid  defiderccur ,  quod  ad 
inftitutum  noftrum  pcrtineatjoperz  pr;e- 
lium  eric  eciam  bcnc  di(S;a  icer^ira  dicere, 
&quxdam  addere,  qux  lucem  afFcrant 
quxftioni.  Soletagmcn  duccrc  id  quod 
apud  Matthasum  C  h  r  i  s  t  v  s  prasci- 
Y>ityDic  EccUjf^^  &quaefcquuncur.  Quo  ^^^-jg-. 
loco  fanc  qui  arbicrencur  aCHRiSTO      *  ' 
Ecclcfi$  prxcipi  Synedrii  cuiufdam  in- 


De  Imperio  Summarum 

fticutionem,  quod  ic  rebus  Ecclefiallif^ 
cis  jus  dicerct5&  tum  ex  Sacerdotibus 
tuvci  ex  civibus  aliis  conftarct.Talia  enim 
volunt  fuinc  Syncdria  Ecclefiaftica.  Ad 
Christi  verbaquod  attinet,  func  ea 
&  a  veceribfus  &  a  rcccntioribus  non  unp 
laiodocxplieara.  Omnium  fcntcntias  re- 
ferre  longum  eflTet.  Mihi  fimpliciflima 
intcrpretatio  ,  Sc  qux  cxteras  omnes 
fcrme  ambitu  fuo  comprehendat  ,  haec 
cfle  videtur  :  non  facilc  homincm ,  qui 
nobis  nocucdc,  habcndum  pro  deplora-?- 
to  &infanabili;  fccvandos  moncndi  gra-r 
dus ,  ut  primum  folus  adeatur  ^  quo,  fx 
jfieci  poteft,  nullo  confcio  refipifcat.  Si 
id  non  piodcft  y  adfumendum  amicum» 
iinum  ,  alterum  atquc  tcrtium  ,  fi  forte 
eorum  aucSoritati  cedat.  Ec  ha<ftenus 
nihil  dixit  C  h  R  I  st  u  s  5  quod  non  fic 
prope  totidcm  verbis  traditum  in  fcri- 
ptis  lud^orum.  In  libro  cnim  Mufar 
hoc  extac :  Si  ( inquiunt )  ncc  tuncyelitre- 
r#»a7w;,  (  adhibitis  amicis  duobus  aut 
tribus)  dh(dt  ^  &  relmqmt  illum  fihiitAlh 
emm  imj^Uatbilis  efl  ,  &  n)ocatur  J^tJpj 
dfiupmKof.  Sed  idem  liber  aho  loco  unum 
adijcic  gradum.  Sic  enim  aic :  fi  nec  hec 
modo  quicquam  frofecerit^  (adliibicis  ami- 
cis  )  dehet  cum  fudefdcere  coram  multis^ 
Qnod  C  H  R I  s  T  u  s  non  imprpbans  pra 


Votepdtum  circa  Sacrd.  '5^^ 

/umma  fiia  lenitatc,  cuiusnos  vulc 
imitacores,  prius  nos  omniavultcxpcrir 
ri,quam  homincmpro  dcploratohabea- 
mus.  td  enim  valet,  IV^?  m  eSaanp  o  ovtKo^ 
Ti^)  0  7iA(i>W,  hoc  eft ,  fic  tibi  i^nn»  Sic  ^^*^'-". 
enim  m  Euangeiio  palhm  lungantur  tb- 
hSvou  jy  el^fTramy  Sc  gcntes  vocantur 
^fidDKoiy  ut  cum  Christvs  fe  a  ludaeis 
aic  trdditum  iii  «V  X^£^^  '^^  u^^pmhm:  & 
apud  Paulum  ,  «;6*  i^vcov  ^.fJunfTtahoL 
Christvs  ergb ,  antcquam  omncm 
fpem  abjiciamus,poft  adhibicos  paucos 
tcftcsvulc  adhibcri  coctum  qualcmcun- 
quepiorum  hominum  ; ut  ille^qui  noxam 
nocuit,  falcem  numcro  acque  confcnfu  vi-^ 
rorum  gravium  ad  frugem  rcvocccur ,  J^/«s 
#  cmjfiAlccv  'P^ '7rheidvo>v:ut  Paulus  loquitur, 
Idcm  ergb  func ,  in  T^ufar  multi ,  Paulo 
^uovu  y  Chrifto  Ecclefia.  Certe  iKKhtfjia^ 
nomine  coscum  cciam  non  grandem  com- 
prchendi ,  cum  LXX  nos  doccnt,  tum 
Paulus  etiam,  qui  famiham  unam  piorum 
hominum  fcm?Kr/W  vocabulo  indigctave- 
rit.  Hoc  loco  fufficic ,  ut  intcliigatui: 
Matthxi  locum  ad  hanc  rcm  nihil  facc- 
i:e  :  Potcft  enim  ccetus  &  Paftorum,  & 
nonPaftorum  efle  fineilUs  airefloribus, 
dequibus  nunc  agitur.  Quodautemad- 
iungunt  de  ludasorum  Scnatibus  ,  re 
4in  pcrpcns^  concederc  non  poflui;^^ 


|f  a   De  Imferio  Summarum 

Longx  alix  fuerunt  ludacorum  Syrntg&gd^ 
Trefcuch^y  (Pcpvv^i^eio^ yUt  Philo  appcllat;^ 
alia  vcrb  W  aemeJLc^.  In  Profeuchis  lc(Jlac 
Sacrse  Liccrae  atquc  cxpofitx  ,  inftituti 
finguli  ( utar  Philonis  iceriim  vcrbis )  ^^9^ 

quibus  tribus  tria  illa  Paulina  refpon- 
dcnt,  JL'ffi0af  ^jppoW  Jimci^.  Nulla  hic 
ludicia  in  quemquam  excrcita  j  fcd  fa* 
€lum  id  iv  rmi  xemeloi^  ,  ubi  ludices  co- 
gnovercdcfacris  pariter  profanifque  rc^ 
bus ,  iidcm  ludiccs  ex  eidem  Icge :  num- 
quam  cnim  in  populo  Hebraico  haec  dif- 
jundafuerunt;.  Hiludiccs  partim  in  ur- 
bibus  erant  fingulis ,  partim  in  capite  ur- 
bium,  Illa  Synedriaminora  Hellcniftisj 
hoc  magnum ,  &  ^^x^  (^vrSS^eim 
Vnde  &  HcbrcCi  Hcileniftas  ,  fcGuti 
^^TinJD  ^cccce.  Minorum  Synedriorun> 
ludices  limt ,  quorum  inftitutio  repcri- 
tur  Exodi  xviij.  11.  &  Dcut.  j.  ij.  liden:i 
ludiccs  Seniores^  hoc  t9i^SendtoYcs  vocan- 
tur.  Hi  jubentur  capere  homiciddm  ,  Dcut. 
xix»  12.  De  cldtn  commiffB  howicidio  dilu 
gtnter  inquirerCy  Deuter.  xxj.  6.  ludicium^ 
fdcere  in  rehellem  filium^  peurcr.  xxj.  19. 
€t(Tvhtctv  conccdcre  his,  qui  errorc  homi- 
cidium  pcrpctraverintjlofux  xx.  7.  Quas 
omniacummanifeftc  fint  etyctfKu^jirlf  /u- 
r«/^w  ludicia,  mirum  cft  i  yiro  cruditp 


Pote^mm  clrca  Sdcral  sSi 

haec  ipfa  aflrerri ,  ut  oftciidat  cundcmor- 

dincmab  Apoftoliea  Ecclcfia  rctcntum^ 

ciimccrtum  fit  ncquc  Apoftolis,  ncquc 

Ecclcfix  conceffum  ^  c«y«tA^5-/>coV.Hi  ipfi 

funt  Seniorcs  ^quorum  fententiis  fl^geU^-  M4th,io.  lyj 

um  iri  Difcipalosfuos  Chtiftus  prxmo-     34-  ^ 

nuit.  In  eivitatibus  crgb  Ecclcfiaftici  Sy- 

ncdrii  nec  vola  ncc  vcftigium  apparet* 

Conftat  tamen  firigulis  ludicum  confcf' 

fibus  adfuiflc  Saccrdotis  aut  Li^itfUy  fcd 

luris  maximc  pcritos  squod  &  lofcphus 

notat,&  Dcutcr*  xx.  difcere  cftj  luxtd 

05  eoYHm  (  Sacerdotum  )  cYit  lii  omnis 

pUgd  omnii  :  hoc  eft  ,  nulla  lis  judicabi- 

turnifi  praefcntibus  Saccrdotibus*  Vnde 

dc  Lcvitis  in  fupremo  vaticinio  Mofes  5 

Bocent  IudiciittH4  Idcobum^  &leg€mtuam  Diutii,i6} 

If,'4elem.  QoarCj  &  ubi  lofaphatus  civi- 

tatum  ludicia  reftituit >  non  nifi  unius  gc- 

ncris  ludicum  fit  mentio*  Ad  magnum 

Syncdrium  vcniamus :  quod  quidara  du- 

plcx  conftituunt ,  alterum  Ecclefiafti- 

cum  ;  Sc  habcnt  audores  Cux  fcntentias 

magnos,  fed  reccntcs  j  argumcnta  autem, 

ni  falUmur,  perquam  invalida.  Primiim 

opaniura,  quibus  magis  par  eft  crcdi  in 

rc  ftiftorica  ad  rempubUcam  ludaicam 

pcrtinentc^quam  ludcis  ipfis,  planc  uc 

in  hiftoria  Gr<jca  Grecis  ,  in  Romana 

Rom*Dis  ?  lofephus  Sc  Deut:eronomi| 


De  ImperioSummaruM 

iocam ,  qiii  ct\  capite  x vij .  &  alccrum  Pa^ 
i:aiipomen6)n  xix.  quibus  duobus  nitun- 
tur  ,quitnbunalia  duo  confticuunt,  ftu- 
diose  nS^(p^^u.  Deutetonomii  locurn 
hocmodGi  fi  luduts  non  intelligunt  de  re^ 
hi4s  ftbi  creditis  iudicare^  ^uando  multa  ta^ 
Ita  folent  h&minihus  proyenire^integram  cau^ 
fam  in  facram  yrbem  remittant  ^  &  conye-* 
mentes  fontifex  &  Ptophetd  }(^)  »  ytf^sGia^ 
qua  yidemur  iufia  ^  pronuncient.  Cicavi- 
musrupra  fimilcm  Philonis  locum,  qui 
Mofis  ludicium  de  re  capicali  defcri-^ 
bens  y  c-vyi^fdov , inquic ,  ol  UfiK.  De  Pa- 
ralipomenwn  Hiftoiia  idem  lofcphus , 
Conjittutt  etiam  lofaphatus  ludices  iSacer* 
dotibus ^  Leyitps  ^&  Vnmatihus ^  monem  ut 
diligenter  CT*  i^fi^  Jndicia  di^omrent :  (i 
autem  de  rtbus  maionbus  quidam  contrihu^ 
lium  ex  alips  ciyitatibus  ( minorum  enimcon^ 
Jiitutio  prdcefferat )  eos  confulerent  ^cumma^ 
ximo  Jiudio  eis  &  iufiijiime  reS^onderenti 
quandoquidem  reBum  deberet  effe  ludiciufn 
tn  cixfttate  C0nftitutum\  ubiTemplum  D  E I 
erat  habitaculum  Imperatoris.  Horum  an^^ 
tem  Principes  (uf^VTu^  )  cohftituit  Ama^ 
\tam  Sacerdotem ,  Sabadiarn  qui  eroft  de 
tribu  luda  ^  tTuifa^ ,  hoc  eft ,  coHe^as.  Non 
potuit  verbis  clarioribus  dcfcribi  colle- 
gium  unum,  quod  &  ludicia  obiret ,  & 
jiii<laUorumIudiGum  relaciones  refponde- 


Poteflatum  clrca  Sacral  ^S^ 

^ct,  &  in  quo  tum  Sacerdos  furamus  aJii- 
que  Saccrdotes  5  tum  Prinecps  quidam 
c  pepulomanusfuumobirenc.  Idem  uli- 
bi  lolcphus  Sacerdoces  omnitim  tn^^^Bo^ 
res  Sc  conmyerfiarHm  ludiccs  dixic  ,  non 
Cf  gb  rerum  (kcrarum  cantiim.  Hebrxi  Ma- 
gillrinon  fpernendi  inhis  talibus  audo- 
rcs  aiunc  Synedrium  hoc  magnum  de  om* 
nibus  quidem  caufisadfe  rclatis  refpon- 
dilfc,  fed  cximio  ac  fpeciali  lurc  cogno- 
i  vilfe dc  caufis  quibufdam  ipforum  cogni- 
tioni  anriquitis  refervacis  :  ut  de  paccac 
bello ,  dc  cribus ,  aut  urbis  dcfe£lione  ad 
falfos  eultus,  dc  fumm©  Sacerdotc  ,  de 
Sacerdotum  morbis  vitiifque,de  Pfeu- 
doprophetis  :  qub  illud  fortalTe  alludit 
quoddixic  Chriftus,N(?»  poffe  Profhetam 
Mi  qu^nt  Hierofolymi  fertre.  Addunt  He- 
braci  ab  his  SfW4/<?ri^/^i,quos,pf actcr  ipfius 
Senatus  Principcm, conftat  fuifTe  numero 
Lxx.  pcr  ;^'f^y  ^^tm  confccratos ,  tiim 
qui  in  eundem  Senatum  cooptabancur, 
tum  civitatumludices.Ncque  dc  aliis  in- 
ceUigendum  ,tumquod  Numerorum  xj. 
tum  quod  Dcutcronomij  xvij.  lcgitur. 
Addit  Maimoaides  ex  vctuftioribusThal- 
mudicis,  Sf/i4r»»i  hunc  magnam  inpar- 
tcmcx  Saccrdotibus  &  Lcvitis  eonftitif- 
fe  :quiaiHeohominum  generc  pcritiffi- 
mos  divinsc  lcgis  crac  rcperirc  j  quippc 


Jl^  De  Imperio  Smmarum 

cum  ci  uni  ftudio  vacarcnr.  Adlcitum  cf^ 
fc  in  cundcm  Senatum  Pontificcm  quo- 
<quc  maximum ,  ni  capicndis  confiliis im* 
par  vidcretur.  His  teftibus  acccdat  fc- 
qucntium  manifefta  tcmporum  confuc- 
tudo  *  exquibus  retib  quoquc  conicdtu- 
ram  fierioporcct,  ni  liquido  contrariumi 
appareac^prscfcrtim  cum  tud^i  vetcruni 
infticutorum  ab  omni  «vq  &in  hunc  uf» 
quedicmfintrctiacntiffimi.  Efdras  cum 
hoc  Syncdiio  contumacibus  &  faculta- 
tum  jaduram  &  fimul  r  hTnsfTVvcLyidyUy ^  ^ 

i/ir.io.s:   i^^i-i^  Syncdrium  Clirifti  Difcipulis  can- 
4,       .zu  ucmminacur  amzc^uyayiiyieiy :  Vuhnlto  vin- 
culamiicic,  cxdi  cum  impcrat  j  Apofto- 
los  flagris  profcindit ;  Paulo  potcftatem 
vincicndi.in  carccrem  compingendi,  vcc- 
berandi  concedic  Nec  dubium  ex  qui- 
bus  confticerit,  nominantur  iidem^  qut 
in  Sacris  Liccris^apudlofephumjTlial- 
mudiftas  ,  S4cerdotutn  fracifui  &  Smores 
f       5  addico  facpenomine  cvviS^ei^  &  ii- 
dcm^qui  de  rcligione  in  Chriftum  &  Apo- 
ftolosinquirunc.  Planc  uc  apparcac  &co- 
gnitionem  dc  facris&Tootm/;(5itrixaVpcnes 
cofdcmfuifle.  Serius  id  obtinuifTc  ,  &  a 
Primario  morc  abfccirum,  facilc  aflBrma- 
curi;  fed,  ucdixi,  nifi  ckicprobantibusce- 
metc  credicur.  Vidcamus  ergo  an  Sacrq 

I-itcr§ 


Poteftatum  circd  Sacra.  ^S/ 

Xitcxx  a  ludaeis  omnibus  &  ab  ilia  aper- 
tiflima  confuetudine  diflentiant.  q^JPJ» 
Koc  t&^Senes  five  TtfialivTifis^  Hebr^u  coTO' 
muniter  vocari  viros  aetatc  ac  moribus 
fpedtabilcs,  nemini  ignotum  cfle  potefl:» 
Talibus  viris  nunquam  caruit  populus  IlT- 
raeliticuSjnc  tum  quidem  cumfcrviliter 
haberetur.  Itaq;ini£gyptoMofes§c  Aa- 
roniuflidivinitus  convocant  omncSiS'^- 
Ttes  :  ubi  &  in  Hiftoria  ,  nrDr-S*5 
^jp^jii^-i^2>quianoncertum'aliquod  col- 
lcgium,fed  fola  qualitas  denotatur.  Qua- 
rehi  ipfl         populus  vocantur.  Soce- £^5^.^; 
ro  au(3:ore  Mofes,  non  LXX  totipopulo,  18.2.1. 
fed  alios  Magiftratus  partibus  populi  im- 
pofuerat,Chiliarchas  ,  Hecatontarchas, 
atque  ita  deinceps ,  rerum  omnium  difli- 
ciUorum  cognitionc  ac  procuratione  fibi 
refcrvata.  In  montcm  afccnfurus  poftea 
Mofes  iubctur  afliimerc  Aaronc ,  Nadab,  Excd,  14 
Abihu,&  LXXe5^;^i^i//.  Nehicquidem 
'  collegium  inftituitar.  Nonenim  vocan- 
tur  LXX  Senes  Kueicof     dvmo/uui^tKc^^  ^  fcd 
c  Senibus  fcptuaginta,  ad  remporarium 
dumtaxat  officiumle6li,utHonoriscau- 
sa  Mofem  comitarentur.  Venerandus  au- 
tcm  femper  apud  Hebrasos  fuit  numerus 
L  X  X  5  quia  tot  animasin  itgyptum  Pa- 
triarchalacobus  adduxcrat.  Non  fuiflc  otp.j^6 
Zudiccs  conftitutos  itapcrlpicuc  oftendit 

Bb 


BS^  T^e Imperio SummarUM 

Scriptura^,  ut  dubkationi  nonrclinquac 
locura.  Abiturus  enim  Mofcs  ita  cos  afFa- 
iS^^^.x^.i^.  tur  ;  Afanete  hicj  denec  revertamHr  ^  ^ 
ecce  AAron&  HHrvobifcum  5  (]Hi  c^ntro^ 
verJiHS  habet ,  ad  eos  accedet.  Ad  eos^  in- 
quit ,  non  ad  vos.  In  iudicandis  partibu$ 
Vicarios  fibi  fubftituens  Aaroncm  &Ha- 
_  rem,  non  L  X  X  Senes.  Poftca  vcr b  cum 
iudicandi  oncre  Mofes  gravarctur ,  ita 
cum  D  E  V  S  alloquitur  5  Cc?;?^^^!'^  mihi  e 
Senibtulfraelis  LXX  cjHosnofti  effeSenes 
fopuliy  &  moderatores  eius.  tsX  SentbHS  , 
ergb  communiter  appcllatis  eliguntut  | 
L  XX  qui  deindc  dj^Tvvo/udaycco^  vocantui 
tD^Jprn  "^^(^^^Ttfoi^  inftituto  iam  fcili- 
cct  tollcgio*  Huius  collegij  pars  quin 
fucrit  Aaron,  Pontifex  maximus ,  &  curn 
ipfo  Saccrdotes  &  Leviticac  tribus  alij, 
cur  dubitcmus  nihil  cft  caufae,  Hi  iubcn- 
tur  cum  Mofe  portare  onus  pcpnlij  hoc 
cft ,  fummae  Reipublics^  praefidcre :  quos  Jj 
ipfos  ludicari  Deutcronomij  xvij.  cx  cq 
quoque  apparct,quodrelationes  caufa- 
rum  nifi  ad  Regemaut  SummumConfi-. 
ftorium  fieri  nufquam  folcant.  Vrgcnt 
quidam^  ut  duo  Sy  ncdriafaciant^in  Deu- 
teronomio  difiundtivum  illud  i  Qj(i  non 
aHfchltaverit  Sacerdoti  vel  Indici :  fed  mi- 
rumcftad  hos  plus  valerehocdifiundti- 
y  um ,  quam  conjunftivum  quodpr«ccf;j 


foteflitum  cired  Sacra.  ^s^ 

fcrat;  Venies  adSacerdotes  &  Levitas,  (fr 
ad  IpidicemcjHi  erit  in  diebHsillis.  Etqua 
tandcm  dcrc  B  de  fangHine&fangHineMc 
de  causS     cans^  j  de  plaga  &pUgajVer'- 
his  contentionum  ^  hoc  cft,  controvcrfiis 
quibuflibet  gravioribus.    Dc  his  ergo 
omnibus  rclatio  fa£ta  cft  ad  Saccrdotcs, 
Lc vitas ,  ludiccm ,  non  de  aliis  ad  Saccr- 
dotes&  Lcvitas,&de  aliis  adludiccm. 
Et  alibi  cx  Ezechielc  citavimus  :  In  Ute 
ftabHnt  ipji  (Sacerdotcs )  tit  indicent  Je-' 
CHndkm  ludicia  mea.  Qui  Saccrdotcs  di- 
cunt  de  lurc  ^iudiccs  dc  fado  iudicaflcj,  . 
(  praetcrquam  quod  nodum  non  folvunt, 
iiam  fic  quoqjmanet  unum  Syncdrium) 
nihildicunt.  Dcbct  cnim  quifquis  iudi- 
cat  dc  utroquc  iudicare.  Formula  cnim 
pronuntiandi  in  Synedrio  hsec  fuit  fo- 
lcnnis  in  ludiciis  capitalibus  :  Reas  efl  J^atti,x6, 
mortis ,yt\ynon  eft  rem  mortu.  Hocdicif^*      .  > 
non  potuit  nih  ab  co ,  qui  &  de  legis  len- 
tcntia certus  cfrct,&  rci  vcritatcm  e  tcfti- 
busdidiciffct.  Facit  cnimlex  propofltio- 
ncm,  afllimptioncm ,  tcftimonia ,  cx  qui- 
bus  jundisconcludit  ludcx.  AUtcriudi- 
carcnon  eftiudiccm  agerc,fcd  alieniar- 
bitrij  Miniftrum.  Vc  crgb  difiundtionem 
illam  cxpliccmus,  notandum  eft,  Magi- 
ftratus,  qui  fimul  funt  pars  ciufdem  Se«^ 
iyitus  >  feorflm  tameu  Impcrium  habcrc» 

5b  n 


5  S8    De  Imperio  Summarum 

Erant  in  Romano  Scnatu  Pontifiees  3 
crant  Confules:  Pontificcs  iiis  habcbant 
vocandi  ad  fe  Flamines,  ijfquc  prxcipien- 
di  defacris  :  Confules  ius  habcbantvo- 
candi  prchendendique  civcs  ,  &  quod 
opiis  eflet imperandi,  Ita  tamcn^ut  utcr- 
que  in  Poteftate  elTet  eiufdcm  Senatus* 
Nec  Senatus  folebat  Impcrarc  civibus 
nifi  per  Confulcs  aliofque  Magiftratus. 
Quamquam  crgo  Scnatus  Hebrseorum 
facris  profanifque  rcbus  prseerat ,  erat  ta* 
mcn  facrorum  procurator,&de  facris  Im- 
perium  penes  Pontificem.  Neque  minus 
penes  ludicem  Imperium  crat  rcrum  cx- 
tcrarum:  &  tum  huic,  tum  illi  parendum; 
huic  in  templo>  illi  in  caftrisatquealibi. 
Mcritb  ergb  poena  conftituta  in  cum,  qui 
altcrum  c  duobus  eximiis  Magiftratibus, 

6  per  quos  res  maximae ,  tum  in  Seiiata 
decreta:  5  tiim  arbitrariac,  quotidic  Im» 
pcrabantur  ,  didto  audiens  non  fuiflet. 
Ncque  ideb  tamcn  duo  Senatus.  In  lo- 
faphati  Hiftoria  poft  conftitutos  incivi- 
tatibus  iudiccs  haec  fcquuntur.  Etiam 
Hierofolymis  conftitnit  lofnphnt  e  Levi- 
tis  (jy  SacerdotibHS  &  Principibns  fami^ 
liarptm  Ifrael  ad  IndiciHm  Domini  ad 
litemy  (nota  ad  eadem  conftitui  Lcvitas, 
Sacerdotes,  &  Principes  familiarum,  qui 
in  Evangciio  dfx^^fu^  &c  ^fi<r(ivnfot  tS 


Potejldtum  circa  Sdcra.  sSj 

)  reverji  fnnt  HierofolyrHa ,  pra^ 
cepit  eis  dicendo  3  fic  agetis  intimoYe  Do^ 
mini  y  in  fide  ^  &  ferfeCio  corde  ;  &  om* 
nem  litem  ,  ^^<c  venerit  fuper  vos  (  nota 
iterum  nuUam  litem  cximi  8c  conjungi 
iudices  )  de  veftris  fi^atri^HS  habitantibHS 
in  urbibus  fnis ,  inter  fanguinem  fan* 
gmnem ,  inter  legem  dr  pr^ceptnm ,  fiatH-^ 
ta  y  &  ludicia  (vidcs  &  hic  nullum  ge- 
nus  controvcrfise  feparari )  prdtmonebi-^ 
tis  eos  5  ne  delincjHant  in  Dominum  ,  & 
ira  fit  fnper  vos  fiatrefejne  ^efiros.  Sic 
facietis  &  non  delin^netis.  Haclcnus  om- 
nia  ita  clare  unum  confcflum  cxpri-* 
inunt  5  ut  non  poflim  ,  quod  fentio, 
clariusquamillis  vcrbis  exprimerc.  Vi-- 
deamus,  an  hanc  planiflimam  intcrpre- 
tationcm  evertat  quod  fequirur:c^  Ama^ 
rias  Saccrdos  vefier  in  re  Dominij  Z a-^ 
badias  ,  Ifmaelis  filius  ^  Dhx  domHsInda 
in  omni  re  Regiaj& prapofiti  Levita  coram 
vobis.  Confortamini  vos^^facite^^  DEVS 
Jbono  aderit*  Hinc  quidam  duo  Syncdria 
cfficiunt  :  ciim  multb  rcdius  fic  argu- 
mentarentur.  Quibus  iubetur  Amazias 
praeirc  in  rebns  Domini  ^  quibus  Zaba- 
dias  in  rebus  Regij,  quibus  nullo  difcrimi* 
nc  Lcvitae  iubcntur  infervirc^  &  mandat^^ 
ipforum  exequi ,  ( conftat  enim  multis  ex 
locis  id  quoquc Levitaru  fuiflTe  officium) 

Bb  iij 


I^ff   D,e  Jmperio Summaruif^ 

$n  unum  faciuncSyncdrium.  Vc  res  rc« 
t£liusinrelligatur.  i.Paralipomenfi^n  xxvj. 
bisapparet  fimilcloquendigenus.Regio- 
ni ,  quae  ad  occafum  lordanis^ imponituir 
Afbias  cum  confanguineis  (nis  ad  omne 
vpHS  Domini  &  ad  fervitium  Regu  s  &  le- 
rias  Rubcnitis  ^  Gaditis  ^  &  parti  Manafli- 
tarum  imponitur  cum  confanguincis  fuis 
kd  omnem  rem  DEI  &c  ad  omnem  rem  Re^ 
gis.  Vidcmus  ab  ijfdem  in  parte  curatas 
tes  DEI  Bc  res  F^egias.  (^uidni  ipfo  regni 
corpore  idem  Senarus  utnque  rcrum  gc- 
hcri  praefuerit  ?  Quinper  rcsDEI  facra 
intelligantur,  per  res  Regis  cactera  nego- 
tia,  nonrepugno.  Tamcn  Scripruris  con- 
grucntius  arbitror  pcr  DEI  res  intclli- 
gcrcomnia  ea  ,  qus  Icgc  DEI  definita 
fnnt ,  &  de  quibus  ex  lcgc"  iudicandum 
^^^/.1.17.    eft.  Z)£/^y?,inquit  Mofes^iu- 

dicibus:  &  Rexlofaphatuscivitatumiu- 
x  C^^^&MA^.  dicihusypro  DEO  e^is  indicatnri.  Venic 
^aW.iS.i^.  ad  me  populus  ad  confulendum  DEVM, 
f  es^t.i9Ay.  inquit alibi  Mofes, id  cft,  ludicij  crgo,  &C 
alihU/ffiert  fe{tcQ:is  Bcrcus)dmi/licoram 
DEO  ,  interpretatur  ipfeMofcs ,  coranij 
Saccrdotibus  &  ludicibus  (ita  habetvc- 
ritas  •)  non, aut,  ut  quidam  tranftulerunt) 
qui  cruntin  diebusillis.  Hxcergo  DEI 
cum  fint  negotid ,  rcftat  Regis  negoiia 
ta^  qujg  legc  D  E I  non  definica  fub  Rcgi^ 


potefldtum  circd  Sdcra. 

funtaibitrio,  cuiusgcnerisfunt  dclibcra- 
tioncs  dc  co  quod  ficri  cxpcdiat,  aut  no4i 
cxpcdiat.  Quarc  cum  in  iurc  vcrfatifli- 
mus  fucrit  Saccrdos ,  in  ci viii  autcm  pru- 
dcntia  ipfo  ufu  Dux  cxercitatior ,  potuir» 
imp&dcbuit,  ii>co  Scnatuqui  ludiciis 
confilijfquc  praecratjin  lurc  cxplicanda 
AmariaCjin  deliberationibus  vcrb  dirigcn- 
dis  Zabadiae  audoritas  cflc  prsccipua ,  8c 
ius  fuffragij  praerogatiyum.  Ac  proindc 
i:c£teeosIofephus  collegas  ^ppclht.  Nc- 
quc  omittcndum  hic  quoJin  Efdr^e  eft 
iiiftoria.  Is  enim  a  Perfarum  Regc  miffus 
ad  reddendam  ludacis  cx/jmofAUv ,  intcr 
f  actcra  mandatuni  acccpit  confiitH^ndi  Iu' 
Mces  ex  his  qui  lcgis  divinx  cffcn^  peritif- 
fimijqui  totiuspopuli  caufascognofcc- 
jrent,  &in  Icgis  tum  divinac  tum  Regias 
yiolatorcs  morte,  cxilio,  muldfeis  animad- 
vertcrent.  Qui  ipfc locus  nos  admonet, 
ita  diftingui  lcgem  DEI  &  Rcgis  ,  ut 
Wtramque  legem  ijdem  ludices  excrcc- 
jrcnr.  Nequcalitcr  hic  difcrcta  lex  DEI 
&lex  Regis ,  quam  alibi  DEI  regif^m 
vegQtia.  Quod  aiitem  alij  pra^tereaaffe- 
yuntjUt  oftendant  Saccrdotes  in  Sync- 
drio  non  iudicaftc  ,  hiftoriam  leremiaE?, 
cuius  caufa  fit  cognita  a  Principibus  & 
Senioribus  fopuli^minimt  movere  quem- 
<^uam  dcbet;  S^cerdQtcsenim  accufato» 

Bb  iiij 


3 9^       Imperio  Summarum 

res  cum  conftituiflTcnt^in  eodcm  ne^ 
gotio  iudices  eflc  non  potuarunt  ut 
omittam ,  multos  fuifTe  Sacerdotcs  extra 
Scnatum.  Et  haec  quidem  de  Synedrio 
ludaico  fatis. 

Vcnio  ad  PresbyterorHm  vocem,  quam 
multi  afTeflroribus  Paftorum  tributam  vo- 
lunt  in  novo  Teftamcnto  ,  de  quo  mihi 
non  liquet.  Tres  huius  vocis  fignifica- 
tioncs  vidco  in  novo  foedere  :  eafdem 
fcilicet,  quas  in  Patribus*  Vnam ,  quac  ad 
i^ttatem  pcrtincat^ut  cum  ^fio-^vn^oi  op- 
ponuntur  viompot^y  ut  i.  Timoth.  v.  i.  Al- 
tcram,qua!ad  Potefiatem  atqiic  ImperiHm^ 
ut  cum  dehis  fermo  eft,  qui  aut  in  ma- 
gno  Synedrio  aut  tn  minoribus  Sync- 
driis  confidebant  :  Tertiam,  quacEvan- 
gelij  PrsEGonibus  convenit.Quartam  non 
reperio.  Apoftoli  Paftorcs  a  fc  conftitu- 
toscur  Prcfbyteros  appellaverint  quaeri 
potcftjan  quod  vix  ali j  quam  Sertes  ei  mu- 
neri  adhiberentur  ?  an  quod  in  Synagoga 
quoquc  Magiftri  k^t  i^o^ujj  eo  nomine 
appellarentur  ?  an  (quod  mihi  non  minus 
probatur)  a  Magiftratibus  ludacis  fumpta 
•fimilitudine?  NamCHRisxvs  ipfein 
conftituenda  Ecelcfia,ut  Rcgem  fc  often- 
dcret^fimulque  mundani  rcgni  fpcm  pau- 
latim  animis  eximcret ,  Ecclcfiam  fuam, 
quamquam  omni  cxtcrno  Imperio  defti^ 


Poteftatumcircd  Sdcrd. 

tutam  ,  ad  imagincm  quandam  ludaici 
rcgni  compofuic :  coquc  modo  in  fpem 
rcgni  Ccelcftis  ercxit.  Rex unus  in popu- 
lo  Hcbraeo  :  &  ipfc  fe  Regem  agnofcit. 
InRegno  duodecim  Phylarchx  4  Toti- 
dem  (ibi  C  h  R  i  s  x  v  s  conftituit  Apo- 
ftolos :  & ,  ne  dubitarctur ,  quo  refpexc- 
xn^dHodecim ipfis  proraittit  Thronos  ,in 
quibus  IndhatHri  cflcnt  totidcm  tri^ns 
Jfraelis.  In  Regno  SenatorcsmagniSy- 
ncdrij  LXX  totidemEvangeUftas  con- 
ftituit  Christvs.   Tertia  in  Regno 
cft  dignitas  ludicum  Vrbanorum  $  qui 
O^JpT*  vacabantur,  quod  Gra^cc  cft  ^fss-- 
fiJ-nfoi-:  In  Ecclelia  quoque  Prefbyteri 
Apoftolos  &Evangeliftas  tertio  locofe- 
quuntur.  Horum  ludicu  Principes  voca- 
bantur  Q)*jv*pfij,quodGraccccftc/7n(rx(57n)?, 
ut  modbdiximus:  '\x.z,&cPre$byterorHm  in 
Ecclefia  Principes  Epifcopi.  Dcniquc  lu- 
dicibus  his  inferviebantjjj)*-^^];  vocaban- 
tur,quodGraeceeft  fft^KQm:  nequealitcr 
vocati  funt  in  Ecelefia  hi ,  qui  infra  Pres- 
by  teros  funt  conftituti.  Qupd  fit  Prcfby- 
terorum  munus  in  Ecclefia  ChriftianS , 
Apoftolinospluribuslocis  doccnt.  Pau- 
lus  Ephefinos  Prefby teros  Milctum  ad  fe 
venirc  iufTos  admonct,ut  norint  inJpeSio' 
res  fe pofitos  ad pafcendam  DElEeclepam.  -^/^.i^.jSSt 
Vrcsbyteros  iubet  lacobus  ab  aegrotatibus 


J^^   De  Imferio  Summ^rum 

^^•f*i4*  advocari  m  orent  f^fer  ipfos  ^  ^  ungMni 
ipfos  in  n$mine  T)or4ini.  Prefbyteros  al- 
loquitur  Petrus  ^ta;^«(Ti8yT§p®-,idcft,  ut 
collega  muneris.  Paftoresergp  fuiflTcap- 
parct;  unde  ncc  aliter  conftituti ,  quam 
pcr  manHHm  impofnonem  j  ut  dc  Timo- 
thco  memori^  mandatum  cft.  In  aliis 
locis  3  ubi  nulla  defcriptionc  addita  Pres^ 
kyterorum  fit  rncntio  ,  ^lios  intclligcre 
Freskjteros  quamillps ,  qui  tot  locis  cla- 
iriffime  dcfcribuntur,  temcraiijfitconje< 
€loris ,  nifi  Vcrborum  contcxtus  a  certQ 
acreccpto  fignificatu  nos  cogat  difccdc-^ 
?c.  In  omni  no vo  fosdcrc  una  dumtaxat 
Paulifentcntia  cft,  quarad  conftitucndo^ 
Prefbytcro$  nonPaftores  fpccioseafl^cr- 
^ur,  01  Kdhw^  c^i^Sjlf  ndfiff^Cnfoi  J)^n$ 

-  ^^'/•^7-  ^  J^Jk^ntcthlcf..  Ex  hac  vocul^  ^V/rflt  in- 
ftrtur  aliquos  co  tcmporcfuiflcPrcfby- 
teros  tantum  'sre^er^wT^r,  &  nofi  ^iCTwJmr 
h  Koytd  xffi  JiJk^}Cfc^lq,,  Scdprimum,  id  fi 
vcrum  cfletjfaltcm  aliundcappareretno- 
vum  hoc  PresbytererHm  gcnus ,  alibi  nun- 
quam  mcmoratum,quo  auftorcjqu^  oc- 
cafionccaepiflTct,  ficut  Diaconorum  ori- 
go  narrata  cft ;  &  non  ita  obitcr  atquc  iii 
rranfcurfu  uno  in  loco,  ubi  dc  munerum 
Ecclcfiafticorum  gencribus  fcrmo  infti- 
tutus  nonoft|infiHuarcturparsneccflraria 


Botejldtum  circd  Sdcra.  5 

Ecclcfiaftici  regiminis.  Dcinde  Patces 
proximi  Apoftolorum  temporibus  mo- 
iiuiflcnt  nos huius  rci^  faltcm  Graccijqui-* 
bus  fua  lingua  ignota  cflTc  non  potcrat, 
hanc  nobis  rcliquiflrent  interprctatio- 
ncm,  quam  cx  fola  verborum  fcrie  fequis 
funtquiautumant.  Nunccumantc  hoc 
faeculum  intcrpretum  nemo  verba  Ptuli 
ita  acceperit  ,  meritb  videndum  cft,aqi 
nonaHam  interpretationcm  ferant,qusB 
nihil  a  cseteris  Scriptura^  locis  divcrlum 
affcrat.  Videamus  crgo,  quid  fit  propofi- 
tum  Paulo,  Honoyem  dfiflicem  vult  Prcs- 
by teris  cxhibcri.  Quis  fit  honor ,  de  quo 
agitur  5  cx  fuperioribus  poteft  intcHigi» 
p^^psc?  t/^  :  ubi  W  honorAre ,  nihil  ^•'^^^'^- 

cft  aliud  quam  honefte  fnfientare.  Vuk 
cnim  cas  vidHas  honorari  ^  ^Udt  vere  funt 
viduA.,  hoc  eft  ,  ut  cx  oppofitione  appa- 
ret^eaSjqua?  fideles  cognarosautaffincs 
non  habcnt ,  quorum  ope  poflint  fuftcn- 
tari.  Nam  fi  habeant,hasvetat Ecclefias 
cflc  oneri,  Abfoluto  deyiduis^ftentan- 
dis  fcrmonCjdocct  etiam  Prcfl^y  tcris  fup- 
pcditandum , undc  honeftc  vivant.  Hoi? 
vocc  T//xM^' indicari  ratio  fubnexa  often- 
^it :  Scriptnm  efi  enim  ,  bovi  tritaranti  os 
non  obligabis,  Hoc  ipfum  Scripturae  tclli- 
rnoniumalibi  quoqucincundcm  fenfum  r.Cor,^] 
|rodiucrat.  Si^is  fkis  Jtipendiis  militat?fej. 


jp^  De  Imferlo  Summdrum 

^Hts  vineam  flantaty  &  de  froventH  fiofi 
edit  ?  qnis  gregem  pafeit  &  g^^g}^  ^^^^ 
7ior4  vefcitur  ?  an  fecHndum  hominem  hoc 
tantkm  dico  ?  m  non&  lex  idem  docet?in 
lege  enim  fcriptnm  ejlr  ,  non  ol^ligatis  os 
hovi  tritnranti.  Et  poftea,  fi  fpiritualia 
ferimus  ^  an  mdgnum  efl  fi  carnalia  meti" 
wuK  Re6be  crgo  ad  illum>de  quo  agimus, 
Chryfoftomus  ,  Hicronymus  ,  Ambro- 
fius,etiam  Calvinus  &  Bullingerus  no- 
tant  de  fuppeditando  vi£lu  &  rerura  ne- 
ceflariarum  fubfidio  Apoftolum  hicage- 
rc.  A(Te(lbres  eos,  de  quibus  nobis  fcr- 
moeftjftipcndiis  Ecclcfiis  fuftcntari  ne- 
quc  hodic  videmus,  nequc  vifum  cft  um- 
quam.  Ncquc  vcrb  crcdibilc  cft  Apofto- 
lura  5  qui  ubiquc  parcit  Ecclcfiis ,  quippc 
fatis  pauperibus  ,  gravatas  illas  voluifle 
oncre  non  neccflario.  Quarc,  fi  ufquam, 
Jhocimprimisloco  illorum  afleflbrumin- 
tcmpeftiua  fuiflct  mcntio ,  ubi  Jie  ftipcn- 
diis  oratioinftitutaeft  Verborum  Pauli 
multas  interpretationcs  non  incommo- 
das  alij  attulcrunt.SimpIiciflimahaec  eft: 
omnibus  quidcm  Prcfbytcris  ftipcndia 
debcri  ,ut  qui  pra?fint  Ecclefi^e,  hpc  eft, 
grcgem  Dominicum  pafcantjfed  iUis  prae- 
cipucjquij  omni  cura  rci  familiaris  ncgle- 
€l4,uni  ftudioEvangcIij  propagandi  in- 
cumbunt,  nulliquc  labori  parcunt.  Non 


Poteftatum  circa  Sdcra^ 

crgb  duo  ponuntiK  Prejfbyterorum  ge- 

nera,  fed  monltratur  non  parem  cfle  om- 

nium  laborem.  Agnofcunt  omncs,etiam  ^dMatti^ 

Beza  ,  verbo  ^cottt^k  non  quemvis  labo- 

remjfed  eum,qai  cum  infigni  moleftia 

conjundus  fic ,  defignari.  Itaquc  Paulus  i.C(?r.^.;.ix; 

fe  ait  cvangclio  operam  dedilTc,  non  vul*  ^^'J:7'^ 

garem ,  fcd  ^  KQ7rsi>   quibus  explicandis  v 

addit  ^X^'^  >  ^^'^^^ '  ^i^iif  y  d^uTnia^  ,  & 

omnia  incommodorum  genera.  C  h  R  i- 

ST  vs  in  Epiftola  ad  Ephefinum  Epif- 

copum  cum  dixiflet^T^^^^z/i  opera  tna,  ad- 

didit ,  ut  maiusaliquid  ,  &  r  kottiv.  Pau-  ^Z?^- 

lus  ctiam  verbum  KQmsti^itv  fsepe  fibi  tri- 

buit  ,  deindc  etiam  fandis  quibufdam 

mulieribus,  qua:  huc  illuc  relidis  rebus 

fuis  Evangelij  causa  difcurfabant.  His 

crgo  Pre/byteris,  qui  nihilaliud  curant 

praeter  Evangelium  ,  ciufquc  rei  causa 

omnibus  incoramodis  cxponunt  ,  plus 

aliquanto  quam  cseteris  dcberi  ratio  di- 

d:at.  Sic  &  Paulus  td  ^Uu^ouSc    Koit^v  Caf,  j.u^. 

de  ijfdem  extulit  ad  Theffalonicenfes, 

f  jDCtJTWf^  0  Cixoi^  i/.J\K(poi  ,  itJ^ycu  aomecv^ 

tKTTieiosS  cy  dyci^zffn  J^oi  ifpv  carrSiv.  Om- 
niscrgb  crror  novorum  interpretum  in 
co  eft,  qubd  putentillud  ov  Koya  JiJk-* 
^mhi^,  pronuntiandum  i^^^vK^t  ,  cunj 


^pi    De  Imperio  ^umtfiarum 

cmphafis  fitin  vocc  KOTncorA^-y  iJIa  autcni 
Koyti  Kgi  JiJk^mhU  addira  dumtaxac 
cxplicandsevoci  KoTn^y,  Simiiis  eft  illo- 
tumhalluicinatio,  qui  in  vcrbis  Pauli  ad 
CorinthioSjubi  deCoena  fermocft,«/i- 
hfjui^im  cw^fed^Q-  i&jjw^  illud  ictumm^ 
gcntj  cum  non  in cavocefit  suipccOT^,  fed 
in  voce  Jhiuf^^im ;  ncque  i^Tiv  pofitunt  ^ 
fit  diHin^ive  fed  decUrative.  Nequc 
ram  redlepotuit  poni  in  priorc  membro 
illud  ^  hoyo)  Ksfi  JiJk(;KcLhiA  ^qnzm  in  fc- 
cundo  5  quia  ilia  vcrba  optime  cohaerenc 
cum  Ko^TnaVy  non  asquecum  oe^/rcs- 
Simileslocutioncs  dabo,quas  ncmo 
incptiae  argucrit  :  Magijiri  ppteritia  for^ 
matores  miles  fnm  reipni^lics  yfediHi  im^ 
-primis  ejui  noSles  diefque  hoc  nnum  agunt 
ut  Difciftili  fHimeliores  doUiorefqne  eva* 
dmt  :  Mcdici  valetudinis  mftr^^  CHratQ* 
res  fummoin  pretio  fnnt  hahendi\  illi  an^ 
ie  alios,  qui  magno  CHfH  fludio  atqne  affeStn 
in  hoc  incHmhHnt  ^ut  fanitatem  nebis  con^ 
fervent  aHtreflitnant.  His  comparafiluni 
Paulinae  orationis,vidcbis  omnta  quadra- 
tc.  Caetera^qua?  affcrri  foIcnt,frigidiora 
funt  5  &  fpoate  fua  corruunt.  Rom.  xij. 
di verfa  dona ,  diverfx  etiam  iuxta  dono- 
riMn  menfuram  adiones  numcrantur, 
fed  qnx  non  proprerca  diverfas  confti- 
cuuncfun(^iones,  Sicuc  autemidcmcCo 


Potefldtum  circa  Sacrd. 

jjotcft  0  fAiTachcf^Hf  Sc  0  i^i»v  y  ita  nihil  vc- 

tateundem  efTe     nS^Kocn^vn  ^  ^  rsffjim 

^i^ov.  Namexduobuslocisiam  allcga- 

tis  apparct  ^  'snf^/roccSjtribuiPaftoribus, 

ut  &  W  «^^/«Sj,  Hebr,  xiij.     Similitcr  ad 

Corinthios  non  tantum  divcrfae  fundlio* 

ncs  enumerantur , fcd  &  plura  dona  quas 

uni  fundioni  convcniunt,    Sicut  ergb  ^!^?''!?^^^* 

J^vvtciJLU^  &  XctcicT^Tzt  lcLfJLATzay  divcrfas  fun- 

ftiones  non  conftituunt^ita  nec  esjSTihi^l^us 

^  Kjtj^ifViiffii^ :  fed  funthaec  omniaPaftora- 

lis  officij  fubfidia  Sc  ornamcnta. 

Huc  ufquc  opcram  dcdimus^ut  appare-  t/^ 
tet  adfeffionem  camjdc  qua  agimus,  non 
cftc  divini  prscepti ;  auod  eb  facit ,  nc 
fcquius  quam  par  eft  lentiamus  dc  vetc- 
ribus  EcclefiiSjauthodic  reformatis^quae 
illis  aflcllbribus  non  utuntur.  Nuncvi- 
ciffim,  qua^  pro  eo  munerc  dicipolfe  cre- 
dimus,  profcrentur.  Primiim,  hcitc  illud 
munus potuifle  inftitui  vcl  a  Summa Po- 
teftate  Chriftiana,  vcl  ab  Ecclcfia  ,  ubi 
Summa  Potcftas  autnon  curaret  Eccle- 
liam  y  aut  ipfum  Ecclcfiat  conccdercr* 
Namcum  ei  infpcftio  fumma  competat  ■ 
in  omnes  Paftorum  adiones,ut  tabula^ 
utriufquc  cuftodi ;  ncqac  omnia  pcr  fc 
poffit  cxcquijlicuit  ei  fuo  nominc dclc- 
garc  qui  Prcsby teriis  intcrcffcnt,  cum  eo 
iurc  qujod  ipiis  dc  fuo  communicafd 


'4^06   De  Impem  Summarut^ 

Siimmse  Poteftativifum  elTer,  Qupd  ex 
his  qux  fequenti  capite  tradlentur,  apcr- 
tiusfiet,  Eccicfi^  quoque  divinalegcin- 
terdidum  non  eft  inftituerc  munera  ad 
ordinis  confervationem  &  aedificatio- 
nemfacicntia;  manetquepcnes  eam  hxc 
libcrtas ,  quamdiu  Summas  Poteftatis  le- 
ge  non  circumfcribitur.  Hacc  probari 
nihil eft  opus.  Sunt enim nota  per  fe,  ne- 
que  uUa  potcft  in  contrariumlcxdivina 
afFerri, 

Secujtidum  hoc  efto ,  reperiri  in  Sacris 
Litcris,cx  quibus  apoarcat  hancinftitu- 
tioncm  DEO  non difphcere,  Probatur 
hoc  primb  ex  parte  Summae  Potcftatis  ex 
conftitutionc  Syncdrij  ludaici  5  in  quo 
Sacerdotibus  adfcdcrunt  dele£li  epopu- 
lo,  praepofiti  fanccivilibus  negotiis,  ve- 
rum  ctiam  facris ,  ut  fupra  oftcnfum  cft, 
Quarc  cumcx  novoTcftamentonihil  in 
contrarium  afFeratur,  rcde  hinccoUigi- 
nius,  lurifdidioncm  de  facris,  hoc  eftju- 
dicium  pubhcum  &  cum  Imperio  con- 
iundlum^  pofTe  iuxta  Paftores  quibufdam 
c  populo  mandari  ;  prapfertim  fi  partcs 
potiores  dcferanturPaftoribus,  ficut  in 
lacris  maioraudtoritas  Amariaequam  Sa- 
badia?.  Eodem  argumento  te&h  defendi- 
turScnatus  Ecclefiafticus,  quimandato 
jEledtoris  Palatini  rf « Ecclcfiae  cum  Impc- 


Poteftatum  circaSacra.  ^og 

tio  rcgit ,  partiraquc  ex  Paftoribus,  par- 
tim  c  piis  Magiftratibus  conftat.  Ex  par-^ 
te  Ecclefiie  probatur  idcm  quod  dixi- 
rnus.  Licuit  cnim  Ecclc/ias  Corinthio-^ 
rum  ( etiam  finc  Apoftolica  audtoriratci 
rcprehcndit  caim  Corinthios  Apoftolus 
cur  non  ante  fecerint  id,quod  iam  facicn- 
dum  monct )  conftitucre  in  Ecclcfia  pri- 
vatarum  controverfiarum  difceptatorcs» 
Si  tantumlicuitEcclcfisead  lites  fugicn* 
das,quidni  tantum  Ucuerit  ad  cvitanda 
ihiyofyjui  mala  ?  Prjctcrea  expedit  facpe, 
ut  tota  fidelium  multitudo  confulatur 
fupcr  ncgotiis  Ecclefiae,  ut  fupra oftendi- 
musiquidni  ergo  EcclcfiaaHquos  Pafto* 
ribus  adjungat  ,  qui  hoc  ipfum  videant 
quando  opus  fit  Ecclefiam  confuli.  Li- 
cuit  ctiam  Ecclcfiac  quofdam  dcligcrc^qui 
fuo  nomine  pecunias  perfcirent  atque 
^  f rogarent  :  Quare  cum  Paftoribus  com-  i.Cor.^j^: 
pctat  infpedtio  inDiaconos  ,  licct  ctiam 
Ecclefiac  ad  cam  rem  focios  quofdam  Pa- 
ftoribusadjungcre,  (^hi^  c&oTtyV  ^yJffircu  . 

Tvi  oiJ^foinri  tI)  Sid^taniJLi^  \sar*  cumy  ,  ut 
cumApoftoIo  loquar.  Poftremb,  lieuit  i.Ctfr.g.roj 
Antiochcn^tcclefi^  quofdam  e  fuo  costu 
delegarc,  qui  deliberationi  Apoftolorum 
&  Prcfbytcrij  Hicrofolymitani  inrcrcf- 
fcnt^quoruteftimonio  crcdatomnia  ibi 
«X  D  £  I  vcrbo  ^  (ni'^  ^K^i/^tT©-  gcri,  ^^,  if.  jy^ 

Cc 


^oz  De  Imperio  Summarurk 

tp*  Tertiura  cft,  non  dceflc  in  pia  antiqiti*' 
tatc  exempla,  qux,  fi  non  planc  convc-^ 
niant, ccrt^ ad  hunc  morem ptoximcac- 
ccdant.  Ex  partc  Sumraarum  Potcftatum 
notiflimumeftab  Impcratoribus  Scnato- 
rcs  Sc  ludiccs  datos  ,qui  Sy nodis adfidc-^ 
rcnt,  infpcdorcs  modcracorefquc  adio-» 
num.  Neque  hoc  tantam ,  fed  &  qui  de 

MpsffAkdr,  depofitione  Epifcopi  rebufquc  aUis  uni 

T^*  cumEpifcopis  fententiam  ferrentjUt  in 

Photinfc  &  Diofcori  causl  vidcmus  acci- 
difle.  Quodautem  licetinSynodis,  cur 
non  liceat  in  Prefl^y tcris,  praefertim  cumf 
in  anguftioribus  tcrritoriis  non  minor  fic 
habcndaratio  Preft5yteriorum,quam  Sy- 
nodorum  in  tantaRomani  Imperij  am- 
plitudinc?  Sed  &C  ab  Imperatoribus  da- 
bantur  Eccleflisid  pofccntibus«';ccft;coifive 
defenfores  ^  quiLaici  erant,  quorumque 
oflicium  erat  vim  omnem  ac  tumultum 
ab  Ecclefia  &  Paftoribus  arccrc ,  &  opc- 
ram  dare  ne  quid  in  Ecclcfia  pcr  vim  auc 
.  fordes  fieret : ut  apparet  novclla  Confti- 
tutionc  L  V  I.  Chalcedonenfis  Synodi 

C^neiL  S'  Canone  CCI.  &  Carthaginenfis  Canonc 
LXXVI.&in  Maxentij  refponfoad  Hor- 

Sepf  i^^  mifdam,atquc alibi.Hi fun^qui pofterio- 
ribusfa^cuUs  Ecdefiarum^/^^i^i^r^ri  dici 
caepcre.  Sic  8c  a  Metropoliris  folebant 
Ecclefiis  dari  9f wit/,  qui  eumEpifcopis 


Potejidtum  ctrca  Sdcra.  ^oj^ 

f  ^cuniaEEcclcfiafticg  rationes  tradarenr^ 
Expartc  Ecclefia:rcpctcndum  eft  ,  quod 
fupradiximus,  non  feraper  totam  multi- 
tudinem  ^fcd  interdum  Seniorcs  tantum 
confultos.  Si  autem  a multitudinc  ad  Se- 
mores  confultationcm  advocare  iicuit, 
cur  non  itidcm  praegravante  Seniorum 
turba  y  ad  pauciorcs  cadem  contrahi  po- 
tuit,  praefcrtimmultitudinc  noninvita? 
In  elcdionibus  quoquc  Paftorum  appa- 
ret  fsepe  per  compromiiTum  id  ,  quod 
multitudinis  erat  ,  in  paucos  collatum* 
SynodisquoqueLaicosinterfuifrejiScini- 
bi  fcntcntiam  dixifle^tum  ex  magni  Cort-^ 
cilij  hiftoria ,  tum  aliunde ita  manifeftum 
cft,  ut  nc  Nicolaus  quidem  Papa  id  aufus 
fit  ncgare,   Notaque  funthac  dc  rc  non 
Melanchtonis  tantum  &  rcccntiorum  ^ 
fed  Panormitani  &  Gerfonis  ludicia.  In 
Pre/by tcris,  cur  tantumdem  Laicis ,  prae- 
fertim  ad  id  dclcdis ,  non  liceat  nulla  ra^ 
tio  potcft  invenirii  Scd  aUa  quoquead- 
damus.  Conftat  in  veteri  Ecclefia  matro- 
nas  fuiffe  j  qua:  muliercs  cseteras  ad  vi-* 
tam  honcfte  inftituendam  hortarcnturj 
qiias  &  ^iff^tjTiJhc^  appellarunt :  quia 
fupra  caeteras  muliercs  fcdcbant  in  Eccle- 
fiis,  ^Ka^iAw^.  Abrogavit  eas  Canoni 
XL  Synodi  Laodicen^  ,cumad  idtem- 
pus  manfiftcnt, ut  notat  Balfamon.  Ac 


f  0^   "Ve  Imferto  Summarum 

forte  de  iis  agit  Paulus  ,  ubi  ^ficfHurt^^ 
vult  effe  fanitas  moribus ,  non  calumnia- 
trices ,  non  vino  cleditas,rerumbonarum 
Magiftras ,  uti  iuniores  fccminas  doccanc 
amaremaritos,amare  libcros  ,  &  quae  fc- 
quuntur,  FuIgentiusFerrandus  in  Can©- 
jium  Brcviario  vult  ita  a  Paulo  nominari 
p|ccoTg£^^  ^  JiciKcvioj^y.  In  Nicaeno 
vocari  videntur  cu  ov  ^i^im-n  i^iTASfUoui^ 
Siergo  mulieres  nuliius  in  Ecclefia  mu- 
ncrisparticipcs,  in  hoc  tamen  conftitui 
ab  Ecclcfia potucr unt,  ut  aliarum  mulic* 
rum  cflent  <m^fmi<r7^iou  ,  quidni  pratcr 
Paftorcs  aliqui  poterunt  a  plcbe  affumi, 
qni  abftincntes  a  Paftoralibus  officiis  id 
paulb  diligentius  facercnt ,  quod  cuivis 
Chriftiano  non  permittitur  tantum,  fed 
&  Imperatur  1  Et  fi  illac  did:x  ^^^^xmS^^  , 
&hos  gencraliori  quadam  ratione  «sjos^f- 
fiifjipa^  liccbit  appcUarc.  Non  longc  ab 
adfeflbrum  officio  abit  quoque  munus 
OeconomorHm  Sc  adjiftentimn  in  Angli- 
cana  Ecclefia  iampridcm  obfervatum 
quibus  incumbit  curare  ,  nequis  rci  fa- 
crac  interftrepat,nc  quis  excommunica- 
tusccetui  fe  ingerat,inordinatc  vivcntes 
admoncrc ,  & ,  fi  pcrrevercnt,corum  no* 
mina  ad  Epifcopum  defcrrc.  Hi  autcm 
abipsaEcclefia  cliguntur. 

Quartum  hoc  ponam ,  non  fperncn^ 


PoteftdtHm  circd  Sdcra. 

dam  utiliratcm  ab  his  adfcflbnbus  haberi 
pofTc.  Nam  fi  Potcftatcs  Summas  rcfpi« 
cimus  ,  cxpedit  cis  haberc  in  Paftorum 
confellibus  fuos  oculos,  fuas  aurcs,  quo*  ^ 
rum  minifterio  cxplorcnt  an  cun^a  fatis 
cxfidc  j&praefcripto  agantur.  Sinad  Ec- 
clefias  nos  vcrtimus,  rcfcrt  ut  h$  quoque 
dc  Paftoribus  optime  fentiant.  Qood 
tum  maxime  fiet ,  fi  illorum  adionibus 
teftes  quofdam  5c  velutintcrnuntiosad- 
hibeanf. 

Apparct  cx  his,qua£  diximus  ,in  mu» 
ncre  adfeftorum ,  qui  nonnuUis  in  locis 
in  ufu  funt,(  quos  diftindtionis  causa  tem» 
porarios  mt  Laicos  Presbyteros  appcilarc 
poflumus)  nihil  cflc  quod  poflfit  reprc- 
hcndi.  Scdhas  putamuscautioncsadhi- 
bendas.  Primb,  ne  id  munus  affirmetui: 
divini  cfle  praeccpti , quod  Ecclefias  vctc- 
ris  contumciia  &  rcccntioris  divulfionc 
dicinonpoteft.  Sccundb,nc  quidiilis  tri- 
buatur  ,quod  ad  clavcsEvangclicaspcr- 
tinear ,  quas  cxerccndas  folis  Paftoribus 
a  C  H  R I  s  T  o  datas  nobis  ad  alios  trans- 
fcrrc  non  licet.  Ad  excommunicationem 
igitur,  quatcnus  iiiaPaftoris  opuscft,  ni- 
hil  poflunt  affcrrc  pra^tcr  confiUum.Qua- 
tcnus  verb  cxcommunicatio  etiam  plebis 
cft  opus ,  quac  facinorofos  a  fc  remo vcrc 
4^bcj:,catcnus  poflUnt  ^tr^^h^f^  facc; 

Cc  iij 


De  Im^erio  Summarum 

re,qaocl  probandum  plebiproponatur". 
TcrtiocavendumjneadhancacKcflionem 
aliqui  vocentur,  qui  gubcrnandse  Ecclc-?- 
fias,  &  prsecipuedijudicandiscontrover-^ 
{lis  impares  Tunt.  Id  enim  pcrieulofum 
eft,  &  Ecclcfiae  indecorum,  &  paratiflima 
ad  Qhiynfmav  via.  Quantb  vidcndum  ,  nc 
adfeflbres  ifti  quidquam  lurifdidtionis 
cxternae  five  ojlayjfJ^^iKvif  J^iwi^im  exer- 
ccantjUltra  quam  publicae  leges  ipfis  con-^ 
cedunt.  Quintb,  ut  nerunt  munus  (uuin^ 
non  tantum  utPaftorummunus,quod  a 
Ghrifto  eft  inftitutum;  fed  ut  ea,  quae  hut 
mani  funt  inftitutiaeproinde  mutabilia^^  ^ 
Summarum  Poteftatum  Impcrio  fubja*^ 
ccre.  His  duobus ,  quae  poftrema  pofui- 
mus,  ignoratis ,  aut  non  rede  obfcrvatis, 
necefl^e  eft  magnas  reipublicac  perturbaF 
tiones  fequi>ut  viri  prudentes  iampridcm 
monucrunt, &nos  quotidic  experimur. 
Multi  cnim  fcmel  hac  opinione  imbuti, 
divini  luris  cflc  iftud  rcgimen  ,eb  deinde 
dcveniunt ,  ut  Summarum  Poreftatuin 
nuflas  aut  exiguas  effe  crcdant  in  Ecclc- 
jfia  partes;  ut  cui  abundc  a  D  E  O  ,  non 
dcPaftoribus  t^ntum ,  fed  &  deRcdori- 
bus  profpcdumfit.  Itahumanac  prudcn- 
tia^  rcpertum  ordinationi  divinae  ex  ad-^ 
yerfo  opponitur  ,inquc  ifto  Imperio  da^ 
|>liceperpctu6fcritur  partium  acfadtia.^ 


Poteftdtum  circa  Sacra.  40 

iiumfegcs:in  quam  non  dcfinunt  inten- 
fos  habcre  oculos  quicunque  aut  in  rc- 
publica  aut  in  Ecdcfia  rcs  novas  qus- 
runt.  Quimemincrunt,  qnidarjte  hostri^ 
gintaannos^d:\ym(\l  'mhzc  noftra  Patriaj, 
fciuntquam  vera  loquar,  Atquc  hxcme 
pr^cipuc  confidcratioimpulit,  nc  quae- 
ftionera  iftam  intai9:amrclinqucrem.Me- 
moratu  non  indignum  eft,  GcnevaPj^  qu  x 
urbs  fi  non  prima  TttaW  r  cuMiS^fm^  certc 
praecipuos  eius  defenfores  edidit )  totunx 
iu^eligendi  Scniores  illos  cflc  penes  Se* 
;^^f«/»urbis,parvu$  qui  dicitur,  auditis 
dumtaxat  Paftorum  confiliis.  Nequc  tan- 
tumehgi  cos  iSenatoribus  ^  fi:d  ex  folis 
SenatoribuSjbinos  nempecxeodem  par- 
vo Senatu,  5c  denos,  tiim ex  Senatu  fcxa- 
ginta-virum,  tiim  ex  aUoSenatu  duccn- 
torum.  Eledtio  hunc  in  modum  fada 
ducentisexaminandafubjicitur :  &  cle£ti 
ScnioreSjquamquam  lurifdidtionem  non 
habeant ,  Sacramcntum  tamen  Reipubli- 
cscdicunt.  Cgbcus  fit  op'ortet,qui  non 
videat  quacincommodaGcnevenfes  mc- 
tuerint ,  cum  tam  foUicitam  cligendi  ra- 
tjpneni  inicrunt. 


iiij 


^oi  De  Injperio  Summdrum 


CAPVT  xn. 

De  Suhjlitutwne  "(j^  Delegatio^f : 
circaSacra. 

SVMMARIVM. 

X.  Op$f4  ^ Hmma  Potefiati  VkAriu  cire^ 
Sacra.  2.  ArbitriHm  religionis  inter'^ 
dnmfiibditis  concedi.  3.  Ficarios  efc 
Alios  fukfiitHtos,  alios  delegatos,  4,  Sub^ 
fiitHi  aut  delegari  folere  PapoYesfohs^ 
JPaft ores  cHm  Laicis  ,  Laicos  folos.  j. 
Ofienditur  ins  Patronattis  antiqHHm  ejjh 
&  oriri  k  Regia  iure.  Dc  veteri  more 
H ollandidt :  fimnl  ad  auUoritates  Inris 
Pontificij  Panormitani  re^^ondetnr. 
Et  (^ua  fit  CoUcgiata  Ecclefia.  7.  Mi^ 
noribus  PotefiatibHs  nuU.HmiHre  divina, 
Imperium  in  facra  competere,  8 .  Qjiam 
minimHm  Imperi)  circa  Sacra  deferen- 
dnm  Potefiatihns  fnbordinatis  nec  nifi 

fnmma  froximis.    f).  EtreUam  fidem 

profitentibHS. 


^v'^  ^  ^^^^^  Summae  Potcftati  lus 
X  l|  fuum  noffc,  nifi  &illud  noric  quS 


Potelidtum  circa Sacra.  409 

yationc  fuo  iurc  optime  utatur.  Cum 
autcmSumma  Potcftas  quod  fui  ofKci| 
cftpartim  pcr  fc^partim  pcr  alios  cxpe- 
diat ,  iniis  q\xx  pcr  fccxpeditquopafta 
prwdcntum  Gonfiliis  uti  dcbcat,  fupra  di- 
^turn  cftjHcquc  pigetrcpctorc  Chriftia- 
nos  Impcratorcs  &poftca  Francos,aliof- 
qucRcgcs  femper  ad  latus  habuiffereli- 
giofiffimos  Paftores  ,  quorum  Confiliis 
^cra  non  minus,  quam  aliorum  fuggc- 
ftione  profana  difponcrcnt  :  Sed  ne  fie 
quidem  Summa  Potcftas,  cuius  vis  per 
rcs  tot  ac  tantas  diffunditur  ,  omnibu$ 
explicandis  pareft,  fcd  ncceffc  cft  ut  8c 
Vicaria  aliorum  utatur  opera.  GraviJJi^ 
pii  labores  ^  inquit  au£tor  fapicns  ,  eins 
gui  erbem  terre  cafeffity  egent  adrninicti^ 
iii.  Et  mulf a  negotia  multis  cgcnt  adju- 
toribus.Strepunt  lurifconfultorum  fcho- 
Isehacdifputationc  ,  Qti^xnam  partes  Im^ 
perij  a  Snmma  Poteflate  mandari  aliis 
fojjint.  Omnia  quae  ad  hancquseftionem 
pcrtincnt ,  refcrre  pigeat ,  nequc  huius 
lit  inftituti.  Quscdam  funt  quaj  a  Sum* 
insc  Potcftatis  iure  fcparari  ncqucuntj 
alia  ^uac  ob  fui  magnitudincm  alteri  com- 
municarc  non  expediat.  Prioris  generis 
cft  ius  legcs  ctiam  ab  aliis  latas  emen- 
dandi  ,  ius  refcindcndi  iniquc  iudicata, 
ifi  iion  pcr  viam  appcliationis,ccrte  per 


4      T)e  Imperio  Summarum 

viam  fupplicationis,  ius  irritas  faciendf 
clcdiones  qnx  contra  utilitate  fint  Rcip, 
aut  Ecclcfias.  Poftcrioris  iftaj  arhitrihm 
religionis  &  maximorum  Paftorum  tum 
ele^fciOjtum  depofitio:  quac  plerumquc 
Summae  Poteftates  fibi  rcfervaruiit  3  non 
tamen  perpctub. 

Nam  &  arbitrium  religionis  fubditis 
quibufdam  fivc  Principibus,five  Vnivcr- 
fitatibus  conccfiiim  videmus ,  ita  cxigcn- 
ic  tcmporum  neccflitate.  Neque  id  nof 
vum  adeo ,  cum  Perfar  quoque,  Macedo- 
ncs  &Romani  ludaeis,  aliifquenationi- 
bus  fibi  parcntibus  facrorum  libertatem 
conceflcrint.  RomanosquoquciSc  Con- 
ftantinopolitanos  Antiftitcs  fcimusnon 
fcmperab  Imperatoribas  clc<5tos. 

Modi  mandandi  iuris  duo  funt ,  7«^- 
fiitutio  8c  delegHtio,  Subftitutioncm  vo- 
co  mandatum  quod  lege  aut  privilegio 
darur  j  Delcgationem  quqd  conccff^  fpe- 
ciali. 

Solitum  Summis  Potcftatibus  Epifco- 
pps  fubftituerc  fupra  oftendimus.  Indo 
cnim  emanat  ius  Canones  faciendi ,  qui 
vim  lcgis  habeant  j  ius  cum  Impcrio  dc- 
poncndi  Paftorcm  aut  civcm  cxrra  ccc 
tum  rclegandi  ,qu3e  Synodis  aut  Prefl:>y- 
tcriispcrmiflaapparuit.  Ncc  aliundcfft 
iu$  ClerifiveCapitulQiUiiB  ad  peragci;!-? 


FQtefldtumcircd  Sdcra.  4.11 

<das  cle^iiones:  ut  multis  Imperatoriini 
ac  Regum  Diplomatis  oftendi  potcft ; 
quibus  in  rebus  laudanda  ccrtevcteruni 
Iraperatorum  ac  Rcgum  pictas.  Exiftima- 
runcenim  his  qui  rcrum  facrarum  eflcnc 
pcritiflimi,  &quibus  rcgimcn  Paftoralc 
a  D  E  O  commiffum,  altcrum  illud  quod 
ab  Imperio  cmanat  regimcn  tutb  quoquc 
poflecommitti.  Scd  utinam  nonillos  in 
tamhonefto  propofito  facpc  cxitusfefcl- 
liflet.  Interimmonendi  funtqui  nonfc- 
runt  Paftores  ulla  cx  parte  Summarum 
Poteftatum  Vicarios  dici ,  ut  tandem  aut 
ratione  aut  iuris  atque  hiftoriarum  audlo- 
ritatc  pcrmoti  hunc  crrorcm  deponanc. 
Alibi  vidcmus  rcrum  facraru  curationcm 
mandatam  fimul  Paftoribus  atquc  aliis 
extra  Paftores  viris  piis  &  cruditis,  idque 
non  finc  di  vinac  audoritatis  cxcmplo.Iam 
cnim  dcmonftratum  cft  magnum  Syne- 
drium  feptuaginta-virum  apud  Hcbraeos, 
cui  inter  alia  facrorum  quoque  cura  in- 
cubuitjConftitiflc  ex Sacerdotibns  y  Levi'^ 
tis  dele^iis  l  reli^HapopHli  parte.Non 
dubium  quin  in  Sacris  (imo  &  in  ludi- 
ciis  omnibus  ni  fallor )  Saccrdos  magnus 
antc  alios  fententiam  dixcrit.  Ita  tamcix 
ut  Regis  Vicarius,  qui  NaJi  diccbatur, 
primas  in  conceflli  obtincrct ,  &  fcnten- 
tias  cxquircrct ,  ad  quod  excmplar  com'; 


^xz   De  Impmo  Summarum 

pofitum  vidco  in  Palatinatu  Scnatum 
qui  facris  prsBfidct.  Hanc  conjunftioneni 
Poteftatum  minorum  cum  Epifcopis  iti 
Lcgitmsquoquc  jnvcnio.  Novcllaenim 
luftinian.xvij.  cap.  u.  fic  habct.  Necjue 
€C€aJt9ne  religiomn\  hdrefiHmtfue  ^HAflia^ 
rtes  permittas  (  ad  provincias  prsefidcm 
icrmo  cft)  alicni  provinciam  commovere^ 
aut  aliter  ^uandam  praceftionem  injungi 
frovincid  cni  pr^fides :  Jpfevero  provide* 
kis  cum  competenti  utilitate  j  fifcalibHS  ^ 
cfna  alia  funt  perfcrutari  ^  &  non  per^ 
mittere  fieri  alicfuid  contita  noftras  pra^e^ 
ptiones  occafione  religionum  ;  Sivero  Ca» 
nonicum  ftt  ^uod^naritur  ^  nnacHm  Me* 
tropolita  provincia  hoc  dijp&nere  decers^ 
ftere  ,five  Epifcopi  dubitent  j  alij  qnidem. 
Vt  canfa  dare  TyEO  amabilem  &  deci^ 
kilem  termintimi  ^ui  decenter  Orthodo" 
xam  cHpodiat  fidem  ,  indemnitatem 
procuret  fifcalibus  ^  noftros  fubjeBos  fer* 
vet  inviolatos.  Ccrtum  eft  in  dcpofitio- 
nc  Epifcoporum  convcniflTe  lucficia  Sy? 
nodi  &  Senatorum  aut  ludicum  quo5 
Impcratores  adjunxcrunt.  Ita  Pholinuf 
Epifcoporum  fimul  &  Scnatorij  Ordinis 
virorum  ludicio  dcponitur:  quorumno- 
^^.  ji^  minafuntapudEpiphanium.  Ita  dc  Sixti 
tcrtij  Epifcopi  caufa  iuflu  Valcntiniani  in 
fc/Toriani  atrio  Scnatorcs  &  Prcfbytcri 


foteflitum  cirtd  Sacra.  ^jfj 

cognoverunt.    Eidcm  mori  a^a  ctiam  ^^-5^^ 

Chalccdoncnfis  Synoxli  tcftimoniuper.^pj^^^^^ 

bibcnt,  tum  in  Diofcori  causa,  tum  in 

causa  Epifcoporum  Tyrfae  Dia5ccfcos ; 

Nam  &  dcpofitio  &  rcftitutio  non  mi* 

nusSenatoribus  acIudicibusquaraEpit  ^^lf^dCaffi 

copis  tribuitur.  Intcrdum  crgo  Potefta-  ^^^iii^t 

tcs  minorcs  adjundas  Paftoribus  tantum 

iit  vim  ac  tumultum  arccrcnt.  QjJem^ 

admodum  Candidianus  ComcsinEpiic- 

iina  Synodo  IkJ^k©-  in  Ecclcfiis :  inter- 

dum  ut  una  ius  dicercnt.  Non  aliter  & 

inclcilionc  Epifcoporum,  Vrbanos  Ma- 

giftratus  cumCicro  conjunxit  Lex  lufti- 

uiana ,  quem  morcm  non  iliis  primu  cgd- 

pifle  temporibus  c  Theodorcto  difcas,^^^*4'^'*5^ 

qui  poft  mortcm  Athanafij  Pctrum  nar- 

rat  Antiftitem£aftum  ctw^^.i^m  yiymfA^ci)^ 

Evencrunt  &  ca  tcmpora  >  ut  propter 
fchifmataaut  typhum  Epifcoporum  nc- 
ccflrc  cflTct  hac  partcs  graviflfimas  facra 
cum  Impcrio  curandi  Potcftatibus  mino* 
ribus,  &  quidcm  feorfim  ab  Epifcopis, 
mandari.  Nam  de  causa  Donatiftarum  ^ 
iElianus  ProconfulConftantini,  &  Mar-  ^.  i^,*^^' 
ccllinus  Honorij  mandato  cognovit ,  at- 
queintcr  partcs  fententiam  tulit ,  ut  fu- 
pra  annotatumcft.  Et  in  AuIaConftan- 
tinopolitana  Patriciorumunusfpcciatini 


T)e  Imperio  Summafuhi 

Ecclcfiasrcbus  vacabatj  undc  &nomcn 
dus  officib  datum.  Sic  &  Galliae  Parla- 
mentapcr  appcllationem  y  HifpaniaeSc- 
fiatus pcr  oppofitionis  viam  i  Hollandica 
Curia  pcr  mandata  Poenalia^Ccnfiirse  Ec- 
clcfiafticae  errorcs  cmcndavit.  Sed  &  ius 
Paftorcs  eligendi  (  illibato  Paftoribus 
aliosordinandi&populo  </b;M^(7wiurc) 
faepe  fi^lis  laicis  conccffura  ,  apcrtius  cft 
quamut  docerc  dcbcat.  Et  hoc  cAIhs 
PatronatHS,  quod  non  apud  nos  tantumj^ 
fcd  &  in  Anglia  &  Palatinatu  valerc  cx 
Canonibus  Anglicanis  &  Palatinis  coi>^ 
ftitutionibus  apparet. 

Sicut  autem  eorura  pictatem  non  reprc^ 
hendimus  ,  qui  fiDlIicite  cavent  nc  quid 
huius  lurisobtentu  in  pcrnicicm  Eccle- 
fiaepecceturyitavcritas  a  nobisciigit nc 
filentio  praetcrcamus  afTcrtioncmcorum 
tcmerarium,qui  hoc  lus  &  Impcrium  cflc 
dicunt  &  niti  lure  Papali;  ut  atqui  nupcr 
&  fiib  Paparum  dominatu  vixit  Impera- 
tor  luftinianuS)  qui  illud  ipfiimlus  hac 
Nsveff.it'^.  cdita  legc  ftabilivit  ,  Siqnis  Orator  do^ 
f^/.i8.  mHm  fabricaverit  cfrvoheritin  eaClericos 
0vdir7are  (  hic  ordinare  pro  eligere  tranftu- 
lit  latinus  miQipics)aHtiffe  aut  elHshare^ 
des,fi  exfenfasiffis  Clericis  minifirant  & 
dignos  den^minant ,  denominatos  ordinari, 
fi  veri  i^tii  ab  eis  eliguntHT  tanquam  indi-^ 


Potejlatum  circa  Sacra^  ^ij 

gnos  prohibent  facrdt  ReguU  ordinari,  tunc 
fkn^ijfimHS  Epifcofus  ^Hofcnn^He  putavc' 
ritmeliQres^  ordinandos  f^oc^ret.  Hacclcx 
k  Iiiftinianocftcdica  circaannumDomi- 
nicum  iDxti.  quo  tcmpore  Romani -f-^^H^* 
Epifcopilmpcratorumcrant  Epircopi,&  ^^^^* 
ab  Impcratoribus  creabantur .  Eft  &  fimi- 
lis  ciufdcm  Impcratoris  conftitutio,  quae 
cdiracrcditur  anno  i  c  l  v.  &  infcripta  ^<^^^^^f^ 
cft  Epifcopo  Conftantinopolitano.  QiL?  Ni-v  j?  ' 
pcrmittit  aedificatoribus  Ecclefiarum  aut 
alimcntorum  crogateribuvS  Clericos  fta- 
tucre ,  fi  tamen  Epifcopali  examinc  digni 
ireperiantnr.  Anno  autem  loliii*  in 
Concilio  Toletanofadus  eft  hic  Canon,  ComXole^^ 
JDecernimus  ut  ^uamdiu  fund^tores  Ec-^'^'^'' 
clefarum  in  hac  *vita  fuperftites  exftite^ 
rint  j  pro  iifdem  locis  cnram  permittantur 
hahere  ^&fsUicitHdinemferre  praeipuamp 
at^ue  reSlores  idoneos  in  eifdem  'Bafiitcit 
ijdem  ipfi  cfferant  Epifcopo  ordinandos  i 
^uod  fi  ^retis  eifdem  fundatoribHS  reSo-^ 
res  ibidem  prdfumpferit  Epifcopus ordina'» 
re  ,  ^  ordinationem  fuam  irritam  effe  n9^ 
verit,  ^  ad  verecundiam  fuam  altos  in  eg* 
rum  loco  ,  cfuos  ijdm  fnndatores  elegerint, 
ordinari.  Circaailriurii  idcccxxvii.  Con- 
ftitutiones  Caroli  Magni  collcgit  Anfe- 
gifuSjin  quibus  hac  invenire  eft,  Si  Latci 
(PatrdAUiimirum)  CUricos  probabilis  vi-* 


Delmperio  Summaru^ 

t4  &  doSlrina  Efifeopis  confeerandos^fuif. 
que  in  Ecclefiis  eonftitHendos  obtulerint , 
nfiUa  ijualihet  occafione  eos  rejiciant.  Ncc 
Paftores  tantum  minores,fecl  Epifcopos 
quoqucconftituendi  ius,  Germaniae  Im- 
pcratores  Bavari^  Ducibus  ac  Saxoni^t 
iampridcm  contulcrunt ,  ut  ab  aliis  ob- 
fcrvatum  eft.  Gum  alioquiEpifcopos  in^ 
ve^ire  (ut  olimfcripfit  Helmodus 
fit  Imperatoria  Majefiatis.  Ex  Impera- 
torum  crgo  &  Rcgum  conftitutionc  ae 
conceffioneius  hoc  originem  traxit,  cft- 
que  hfTTCffiil  quaedam  elureSummae  Po- 
teftatis  cmanans.  lure  Papali  ut  nitatur 
tantum  abeft ,  ut  contra  eius  luris  condi- 
tores  atque  interpretes  nihil  tanto  cona- 
tu  aut  oppugnavcrint  aut  circumcidc- 
rintjUt  quiperfuafum  orbi  cuperent,om- 
niabeneficiapatrimonium  efie  Papae.Hos 
intcr  priecipuus  eft  Panormitanus^quenl 
cgo  mihi  advcrfarium  in  rc  taliquam  fuf- 
fragatoremraultomalim.  Scio  enimple- 
raque  eius  hacinpartc  commenta  a  Co- 
varruvia&  Duarcno  (Covarr.part.i  Rc- 
lig.  c.  PoffcflTo^.  lo.  num.2. Duaren.  lib.j. 
iaumideEcclef.Miniftr.cap.ii,)aliifqueIU' 
rifconfultis  rcfutata  ,  fcmperquc  viros 
prudcnrcs  hacin  parte  ab  illorum  tem- 
porum  Clcro  diffcnfifre  ad  hasc  nottra  uf- 
que  tcmpora* 

Vcl 


Poteflatu  ni  clrca  Sacras  4 1 7 

Vclea  videamus  qua^  HoIIandise  Sena- 
tus,  utavito  Gentis  noftrse  Juri  contra-. 
ria,  in  Tridencinse  Synodi  a6l  ^  annotaric 
ad  Seflf.  I  v.cap,  i  i.l^UentHr  hoc  capite.  Pa^ 
tTQm  Ut  ct gravj.ri, "Et  moxi  Animitdver'- 
tendtim  an  ex  verbis  aique  tpft  mente  C^n^ 
ctlii  alicm  auferetur  ius  Patronatm  [i  be^ 
nefictumvmus  ius  Patroni  iam  ohttnent aut 
fotim  retiyient^  non  dt  [nificienter  dotatumm 
Ad  SefT.  XX I .  c.  5.  &  SefT.  xxv.  c.  4.  C^ven-- 
dum  vtdetur/ie  in  uniendis  Ecclefivs  Paro-- 
chidtbm  atque  etiam  [tmplictbus  beneficiis 
fr(ziudtcetur  Patronis  lai  cis,  Ad.  C  SefT. 
22,  Cum  de  lure  Laicipojfint  ejfe  reElore 
Eccle(iarum  ^  ^  tn^rovincia  HollandtdS. 
haEtenus  de  confiietudine  fit  obfervatum 
quoddeeadem  admimfiratione  convenian-» 
tur  coram  ludice  Laico^^c.Et  mox:  Cum 
h^c  cognitto  pertineat  ad  "^Dominos  tempo-* 
rales^etiam  illos  (juos  A.mbachts-Hcerea 
vocant  ^  alios  Magiflrdtus  feculares^^c» 
durum  videretur'  in  pradi5ta  conftietudine 
quicquam  immutare^  Et  ad  eap.  xvii j.  SefT. 
^%.L<zd€ret  tura  T^atronatm  laicalia.  Hgec 
tum  Seiiatui  veterum  Patri^  noftra^  con- 
fuetUdinum  cuttodi  vifa,  quse  a  nobis  de- 
fendi  multo  eft  ^quius ,  quam  ea ,  quse 
maioresnbftri,  illoquotum  infclici  tem- 
pore  non  toleranda  c^nfuerunt.  Quidfi 
vero  ncc  ipfi  quidem  Romani  PontificeSj, 

D  d 


|i8  De  Imperio  Summarum 

{li  ipfe  quidem  Panormitanus  h^ec  aufi 
iunt  a  Patronis  laicis  poftuJare,  quse  nunc 
fubillovumfcilicet  auftoritate  poflulan- 
tur  ?  De  voce  non  difputabo,  an  collatio 
Patroni  Ele[ho  fit  dicenda  ;  &  tanten  fic 
eam  dici  apparet  d  Clcmente  HLin  capic. 
mbis  de  lurePatron.  citanrur  ex  d.  c.  No^ 
bis  hsec  verba  Jn  conw/itmh  Ecclefia 
non  eleEhioni  Pvcclati  factend(R  ,  fed  iam 
faUa,  honefiipisSPatroni  foflHlatur  ajfenfm^ 
omiffis  quse  lequuntur  &  ad  rem  pluri- 
tnu  f3Lciunt:  ni/i a/iter  de  fua  lurifdiUtone 
obtineat.  Alitcr  enim  iam  multis  a  fcculis, 
mulcifque  in  locis  uliis  obtinuit.  Et  in 
hac  nominatimHoJlandia ;  Scnatum  itc- 
rum  teftem dabo  :  Is  ad  c.  i  .Seff.  ^.Syncd* 
Trid*  ha:c  adicripfit.  Notandum  qmd  fi 
Yrimap'(zbenda  vacatura  adftqnetur  etiam 
tn  Ecclefiis  collegiatisfro  hetkoribm  faer^ 
Theologi(f^  ^  Regia  Majefla^  atqHeetian% 
ali)  Patroni  laici^  quibus  in  Hollandik 
fajfim  in  Ecclefiis  collegtatts  comfetit^  in 
fmgulis  Capitu/is  fr^c  fentatione  primum 
^vacaturA  prdibend<z  frufirarentur.Mxxltum 
errant  qui  in  i .  cap.NobiiS  beneficium  Ec- 
clcfiae  conventualis  interpretantur  illud 
cui  onus  Sacerdotis  incumbit,  feu  quod 
publico  officio  cft  deflinatum.  Et  audent 
citare  Panormitanum,  nimirum  ucexip- 
{oxnfn  fubfciliis  contra  ipfos  tcftimonium 


^otejimm  circa  Sacral  419 

feiat.  Itaenim  ilk  :  Patrontis  habet  pra- 
fentareReCtorem  in  cjHaltbet  Scclefm  non 
coUegiata  ett  m  fi  fit  Parochmlis  :  quod 
mra  non  excludmt  Patronum  a  praifenta^ 
tione  Rectoris  mfi  in  SccleHa  collegiata^ 
Quis  iion  videc  idem  efTc  Ecclefiam  con- 
vencualeni  aut  collegiacam  ?  Gloflator  ad 
itiud  verbuni  capiculi ;  Conventudis  di^ 
citur  €x  qiic  dm  vel  tres  in  col/e(Tio  ftint. 
Collegium  eft  capiculum  Canoniconim  . 
In  Ecciefia  tale  collegium  habencc  Papa 
Vixadmifit  Patronumlaicum.  At  Impe- 
ratores,  Rcgcs  &  nolte  HolJandise  Prin- 
cipes,  ut  iam  audivimus,  ad  P.icmm  ufquc 
memoriam  admilerunt.  Ideoque  Papa 
metuens  ne  non  parerecur ,  exceptionern 
confuecudinis  decreco  fuo  addidic,  quam 
mulci  ut  apparec  hodie.    ipiis  Papacum 
dares^non  adderent.  Ordincs  noftros  ius 
Patronatus  abrogafle  neque  verum  eft , 
ncque  fine  corum  iniuria  dici  poteft.  Me-r 
minerunt  eriim  inter  caufas  motuum  fuif- 
fe  A(9:a  Synodi  Tridentinse  ,  eorumque 
publicationi  nihil  validius  obftitiflc ,  qua 
quod  Patroni  laici  ius  fuum  illis  confti- 
tutionibus   infringi   quererentur .  Nos 
quid  Ordines  hac  de  re  fentiant,  ipforum 
vocc  iam  modo  protulimus.  lilud  verius 
tum  faflam  a  Patronis  elcclioncm  iu- 
fiisdeeaufisa  Summa  Poteftatc  refcindi 
Dd  ij 


420  Delmperio  Summarud 

pofle,  tum  iiis  hoc  omnc  non  minus  quam 
caetera  quae  privatorum  funt  propria,Le- 
gumlmpcriis  fubjacere.  Quibus  frenisfi 
accedat  tum  exploratio  plebis,  tum  Pafto, 
lalis  ordinatio,  non  magis  a  Nobilibus 
Patronis,  quam  a  rufticis  Senionbus  mc. 
tucnda  erit  Ecclefia:  labes. 

y .  Addenda  funt  duo  priufquam  hanc  dc 
iure  Mandato  parccm  abfolvam .  Prius 
efl:  inferioribus  Poteftatibus  nullum  pla- 
neinfacralmperiumdivino  iure  compe- 
terc  quicquid  enim  habent^  id  habent  ut 
a  Rege  mij]i^  quemadmodum  alibi  notavi 
mus.  Quare  neque  lo^cpho  decurioni. 
nequeProconfuliSergio,  plus  quam  pri* 
vato  cuipiam  in  Ecclefla  licuit.  Quia  ad 
difponendas  rcs  Ecclefice  Chriftianjs  nul- 
i  am  aut  hic  a  Romano  Imp.au  t  ille  a  ma- 
gno  Synedrio  acccjperat  Poceftatem*  Non 
debet  autem  quifpiam  aut  gladium  auc. 
gladij  parten  i  fibi  arripere. 

g  Alccrum  hoc  cft  cum  Ecclcfia^  tutela 
pra^cipuafit  parsSummi  Impcrij,  fapicn. 
tcrfaduras  Poceftates,  fi  eius  quam  mi- 
nimum  Magiftratibus  conceflcrint ;  &  fi 
quid  omnino  fit  concedendum,  videant 
falcem  ne  haec  nobiliflima  munia  com- 
mendent,  nifi  proximis  faftigio  fuo  Pote- 
ftatibus .  Nam  fi  cognitiones  de  moncta 
&xrcFifcalibus^  non  mwnicipalibus  lu-. 


Voteflatumcircct  Sacra.  411 

dicibus,  fcd  fublimioribus  collcgiis  icr- 
vantur  :  quanto  magis  &  ad  falutem  pu- 
blicam  &  ad  dignitatem  Ecclcfije  pertinet 
rcs  Ecclefiafticas  ad  minora  tribunalia 
nondeferri.  ItainGallia  de  Ecdefiafticae 
Cenliiras  abufibus ,  qui  infra  Parlamen- 
tum  funt  ludices  ^  non  cognofcunt ;  nc- 
que  apud  nos  olim  qui  infra  ^enatum 
Hollandiae. 

Sed  non  temere  illis  rerum  Ecclcfiae 
infpe(3:io  deferenda  eft ,  qui  in  Ecclcfiap 
cenfu  non  funt .  Cum  enim  &  ludaeis  & 
Chriftianis  nefas  fit  habitum  privatas 
querimonias  dcferre  ad  fyx  Legis  extra- 
neos,muItQmagis  in  tanta  refte  de  fide 
fcntentium  frequentia  indignum  fit  & 
pudoris  plenum  ip&  Ecclefia?  vulncra 
I  aliispotius  quam  Ecclefiac  filiis  curanda 
commicti. 

FINIS. 


Dd  iij 


Index  rerum 


Jndex  Rerum  &  Verborum. 

I  Prim^figur^  Caput  denotant: 
^ecund^  Paragraphum. 


A 

'  il  B/bluce  ordlnari  vetitum  Canonibiis^  nori 
^  ^ieniper  obftrvacum.  lo.  i 

Aaioiies  alix  incern;^,  ali^  externx,  3.  i 
A  ^us  extra  ius  ag^^ntis  dupliciter*  n 
Aftus  uc  raius  fit  pauciora  requiruncur 

?uam  uc  refta  fii  aftio.  J.  H 

rncus  cjuis,  ibid^ 
Advocaci  Ecclcliarum.  1 1 . 

Aerijerror.  iic4 
"AKn^uet  Sacerdotis  Summi  ^Egyptiorum.  6,  S 
Ambitio  Bcciehaftica  Patrum  noftrorum  tem- 
poribus  maximos  progrefltis  fecerat.  ii.i i 
^Apa,y,ic(sri}tQ9  neque  Apoftolis  nequc  EccJe- 
fi^econccflum^  il.if 
^AvoLK^iffii  quid.  i'a,7, 
Angeli  Ecclefiarum  in  Apocalypfi  Epifcopi , 

11.6 

Annuli  &  baculi  collacio.  lo.iz» 
An  athema  Imperiale.  9.27 
Apof/oli  nulli  loco  addifti.  I0.2. 
Quarunda.n  Eccl  efiarum  Epifcopi.  11.6 

'  Archipherechica: 


eJ^"  Verlornm  l 

Archlplierekitx  qui.  ^      t  i.B 

AffeflbresPjftommdelcaosnonefle  lurc  divi- 

no.  11.^5 
Peurtlles  tamen.  ii.  lo 

Auftoris  confilium  dc   Elcftlone  Pafl;orum. 

Auftoritas  Intrlnrccum  prlnciplum,  6.3 
Augufl:an^Confefliociraia.  ^  3.15 

Aurclius  a  Cypriano  cum  Epifcopis  promotus 
plcbe  inconfulta.  *  10.10. 

*Avro9oiMx$  Imperiam. 

B 

C  A,fileenfis  corfeflio  cltata.  i .  8.  &  5.  i  a 
Bclgii  Principcs  paftoralcm  curam  contule* 
runt .  10.  27 

Belglca  confeflio  eitata^  1.8.&  3,15 

Bohemica  Conteflip.  3 . 1 3 •  &  4«  ? 


/^Anan^ei  quare  iriternccioni  devo^i.       4,  8 
Canones  qu  dam  reprobati.  7.1? 
Chriftus  Ecclcfiam  ad  imaginem  ludaiciregniL 
compofult.  II.  16 

Chi  ifti  aftiones  tcrminales  aut  mcdije.  4.  f 
Civitatis  vera  felicitas.  i.  4 

Clavium  vfus  etiam  in  impcrantes.  9.18 
Clicntela  non  eft  gcnus  rubjeiftionls.  3.3 
Coadio  Paftoribus  inrerdifta.  4  7 

Cohen  commnnc  Sacerdotibus  &  Magiftra- 
ftratibus  nomen,  ^.4 
Cajrcmtniaeuniyerfalcs.  4  i 

Confirmatio  Paftorum  a  Summa  Poteftatc. 

10.3 
Confluin- 


In^ex  Rerum 

Conftantlnus  Imper.  vocavit  (e  Epifcopum, 

Nondum  Baptizarus  tulit  leges  de  facris . 

M3 

Cyprianiloca  de  Eleftionc  Paftorum  exaiia- 
nata»  t   lo»  lo 


ir^Efenforcs  Ecclclia:.  1 1 .  i  ^ 

Defcnfio   contra    Superiorem   illicita  . 

Dcmetrlui  Chomatcnus  iura  Imp.  circa  Eccief. 

ampLflime  defcribit.  &  lo.  19 

Deus  non  facit  dec]ar;itionem  aca J  ftV.acfTa. 


pCclefia^adexcmplum  vetus  rcpurgat^e.  1.8 
Ecclefia  non  municeps  fed  irquiiina,  4.9 
Ecclefise  ludiciumde  Sacris.  57 
Ecckfia  non  habet  Lcgiflativam  Potcllatemi 

8.IQ 

Nifi  humana  lege.  iild-' 
Ecclefiaftica  iurildidio  plane  a  Regc  accepta. 

^17 

Ecclcfiaftica:  Fundiones  perpctuse  tantum 
duse.  lo.i 
Ecclefiaeft  etiam  paucorum.  ii.i  y 

Eleftio  mittendorum   ad  Synodum  adquos 
pertincat.  7.9 
Eleftio  &ordinationonfuntidem.  io,s 
Eledio  i:'aftoris  ad  quos  pertinear,         i  o. J 
Vari  j  eligendi  modia  10.14 

Elcft  ionis 


^  Verhorum  - 


BJeftlonls  modus  indefinitiis.  I0.4 
Eligendi  norma  nulla  divinoiurc  pr^efcripta^ 

»10.26 

E^it  JtHf  £/r7f  Sta  quid  fic.  i  oJt 

Epifcopi  nomenunde,  ii.x 
Eorum  eminentia  iuri  divinnono  repugnat.i  i«  j 
Epi  copatuj  initium  habuit  Apoftolicis  tem- 
poiibus.  H,^ 
Epifcoporum  origo  undc.  1 1.8 

EpiicopaUseminentianonefl;  diklni  prsecepti. 

11,10 

Sed  ApoftolicsB  Inftitutlonis.  ibid. 

Epifcopi  plures  in  una  urbe.  ii.i t 

Cur  illos  ioUi  hifce  temporibus  penc  nccefl- 
arium  fuerir.  H.ii 

Efleritialia  ornnia  Verbo  Del  cotineri.  3.13 

iVifytTdLiC^W^  4,7 

Eufebius  Pius  Samofatac  Epifc.  3.14 
Exempla  per  fe  prcccptorum  vim  non  habent. 

■  7.i. 

Excommunicationis  gradus  apud  Iud«os.  9.^. 

tldesnon^ft  fides  nifi  in  divlna  verltate  ac- 
*•  quiefcat.  ^.^ 
Fides  Rom.  1.9.  &  14 

ludicium  approbans.  ^.i 
Francise  Reges  excommunlcari  non  poffunc 

9.2,0 

Francorum  Rcg.  pcr  fe  elegcrunt  Eplfcopoj, 

.   ,  ^^-  2.0 

Funftioncs  fublmpcriO  duorum  gcncrum.  t.z, 


Haajcl» 


lud^x  Rerunt 


H. 

|JAmcImannI?pemtiIis  llbellus^  1.8 
*^Hf  nricus  Imp.  a  Papaindl^he  habitus.  9.20 
Hicronymus  Epifcopis  omnium  minimcfavet. 

ii.f 

I. 

iGnitij  teftinnonla  de  Epifcopls.  ii.^ 
•^^lmperium  quomodo  fumat.  I«l  . 

Imperanti  quas  iubere  aut  vctarc  non  liccat. 

Integrarc  Concilium  quid  fignificet,  7.1 1. 
Iud«is  religionis  fuae  ufus  numquam  vetitiis. 

8.4 

Neque  ludicia quscdam. 
ludicandi  ius  illis  etiam  competere  poteft  qui 

ajpticudinem  ad  rede  rudicandum  requifi- 

tam  non  habent,  y.ii 
ludicij  circa  ag  nda  diftinftio.  j.^ 
lurifdiftionib  dlftinftio.  9,1 

De  facris  coii:petere  fummis  Magiftratibus. 

Iwspnblicumcompleai  Sacram.       -  1.9 
lus  naturale  &  /us  divinum  pofitivum  diftin- 
fta.  2,3 
lusnaturale  quale. 

lura  naturalia  notiora  pofitlvis,  3 .  i  j 

K. 

I^OmSp  quld  fignificct»  11. i^ 

Majcfta- 


M. 

XA  A  jeftatJs  vox  quid  fignjficccr  l^t 

Marfilij  Pacavini  locus  cxaminatUSt  7.II 

lAtyiKm  nomine  qui  intelligcndii,  4.^ 

Melchior  Goldaftus  laudatus^  i.S 

MAfi  Princlpe*?  ludasorum  4.1S 

Naturalis  diftindtio.  7*z 

Nic:enxll.  Synodi  afta  a  notris  a^duci  in- 
dignumcft« 


QBligatlo  &  coaaio  cflfcaus  Imperil.  i.  3.' 

&  3*^ 

Oeconomi  in  Ecclefia  Angllcana.  1 1.19 
OmcnaboreLatinisdi^ura.  6.^ 
Onuftij  locus  laudatus.  lo-^4 
Ordinatio  antiquitus  a  folis  Epifcopis  fafta^ 

JO.& 

P. 

pAfcatis  immolatlo  Patribus  famil.rclifta.  2.f 
Palatini  Eleftoris  Codicilli  a<J  iibcros  fiios 
laudati.  ^,9 
PaUtinatus  mos  in  Paftorum cIe£Hone^  10.  27 
Pafc^lis  Papaj  cum  Imperatore  contentio, 
A  V  10.24 

Paftorlbus  qul  tituli  trlbuantur»  _  4,  7 
Pars  aliqua  lurifdift.data,         '  3.11 

Pauli 


Index  Berum 

pauli  locus,  pro  Prcsbytcris  non  Paftoribus, 
niiter  explicatus.  i  i.i  ^ 

Pcriodcutae  qul.  lo.x* 
Philippi  I'T>p  h  ftoria  inccrta,  9.20 
Pietas  requiritur  m  Summa  Poteftatc,  y.io 
Poe  i^cntla?  g  f  dus.  9.lo 
Populi  teftimonia  non  fempcr  cxpetlta  in  eiec- 
tione  Prerbyierorum.  10»  10 

Neque  ^  pifcopo  um,  lo.i  i 

Praedicare  o  dinatos.  io.8 
Tl$6isrSl(§^  ^  ppell.^tio  fimpllclffima^  n.7 
Prefbiteri  an^uir^utbici  nales,  ii.ij 
Ignoti  Apoftolicis  tcmporibusj  ibid  ,  dc 
ijfd^tp  plura  fequentibus. 


R. 

J^Asgclurh  luda^orum.  lo.l? 
Regimen  Ecclefiae  conftltutlvu.      4.  10 
Non  Impcrauvum.  ibid 
Scquitur  Politi»  typum.  II.  i» 

Regiminis  diftlnftio. 
Conftitutivum.  ibid^ 
Impcrativum.  ibidl 

Kcligio  quoque  ad  cxternam  fclicitatem  & 
concordiam  facir.  i,n 

Kihil  imminult  de  iurc  lummi  Maglftratus . 

Rcs  fimplex  &  nuda.  5.9 
Rex  poteft  &  Sacerdos  eflc.  2.  4 

Regnum  &  Sicerdotium  cur  Dcus  diftinxerit. 

Res  Dcj  &  rcs  Regls.  x\ 
Romanus  Pontifcx  arrogac   fibi  ludiclB 

Sacer^ 


Verhomm] 


s. 

c  AeerdntibusnuIIa  lurlfdiaio  eompetit  na- 
*^  turalkeri  9.j 
Sed  ilJam  ab  impcran^i^us  acceperunc,  9.1 1 
Sacerdotum  nomme  de  preconi  us  N  Chri- 
ftus  &  Apoftol.  femper  abftinuerunr.  2,  J 
Sacqrdotes  V.  T.  etiam  erant  Magiftratus,  6.7 
Senes  five  Piesbyteri  Ii  dSBorum.  Il.iy 
Septuaginta  num<  rus  ludaeis  vtnerandus,  ibid^ 
Servirc  Reges  Ecclcfia^  qu!d  fignificet^^  4.  j 
Senioresqui,  I1.14 
Suarezij  con^effio.  i»9 
Summa  Potcftasqua?.  l.I 
Eius  Tmperium  in  facra.  I.t.  &  feq. 

Poteft  aliquid  imptrare  fine  Synodo.  9.2, 
Quantum  illicompecat  in  Synodo.  7. 
Quidpoft  Synedum.  7.14 
Eius  arbit  ij  eft  ,  qu^  rellgio  fic  publicc 
excrcenda,  8.t 
Eleftio  Paftorum  illls  competlc.  lo,i 5 
5ynodos  omnes  falli  poflc.  5.1  j 

iJynodi  vocis  nociones.  7.1 
In  Ecclefiafticis.  iOidm 
£arum  non  eft  omnlmoda  necefficas.  7.z 
Origo  unde  petenda.  ibiJ^ 
Summarum  Potcftatum  lus  clrca  illas.  7.4 
Ob  quas  caufas  intcrdum  omitti  pofliat  ibid. 
Earmnfines.  7.J 
Inutilcs  cfle  poflrgnt.  7.7 
Invitis  Summis  Poteftatlbus  non  habenda?.  7.8 
Synedria  apud  ludaeos.  11 .  i  y 

>linus  Ecdcfiafticum  folummodo  n\xllum.ibidm 
Magnum*  ibidm 

Cogni- 


Index  Rerum  Verhoruml 

Cognklonem  dc  facris  &  profanis  parltcr  ha- 
buiffe.  ibld. 
Vnum  tantum.  i^*^* 

T. 

•TErmlnaksaaioncsChrifti.  4*4 
^  Timochcus  primus  Ephcf.  EpIfcppUs.  lo.x. 

yEftirc  &invcftircorIginis  Gcrmanlca?  voca- 
^    bula-  10-^2. 
Vnitatis  ferTandse  cautloncs. 
y rim  &  Thummim  quid  fucrir,  ^«  8 

Widirlngtdni  fententia»  t*^4 


FINIS,