Skip to main content

Full text of "Historiæ naturalis de exanguibus aquaticis libri IV"

See other formats 






















'R &l UJ t ocxfy 


EtBLIOTHcCA 
C/.BC , iCLOCICA 

L.B. Holthuis 



HISTORIA naturalis 


X A N G U I B U 

* ' 

AQUATICIS 

LIBRI I F 


Cum figuris JEneis, 

\ 

JOANNES JONSTONUS 

Med. D. concinnavit. 



/ 

A MSTELOTtAMI, 


Sumptibus 

[OHANNIS JACOBI ScHtPPERI, 

M DC L V I I. 

i • ‘ " 


x -r 






o 






v. 3. 


G f r * 

C i ri 












A 


T T 


?: I D I : 




• • 1 I 




>\ \: 




X TC -O 


■' - ; ■ ' - 


n ' jjJ.. 


I I 











' 





. < 




: T V •_ : CT * ] - , (\ 


: o . 


i ' ■ ;4 - /rt 


Foi.J 

HISTORIA NATURALIS 

E X A N G*U IBUS 

A CLU A T I C I S 

liberi. 

De Mollibus, feu Mollufcis. 


Ariftot. H- 
A l ■ i.c. 4' 
S5. 8. /. 4. 
c. 1. 



Titulus I. 

Ve Mollufcis in genere . 

Uatuor Exanguium ge- 
nera A riftoteles conftitUit, 
Mollia i nempe (cuMollu- 
Jca , qux carne molli foris 
obdudta, folidum interius 
modo (anguinei generis 
continent. Crujlata , quxcruftiscollifiste- 
A ’ guntur. T 'eftacea , qua: tertis duris fragili- 
4 * bus muniuntur , & InfeCla, qux Grxci gravet 

dixere , Zoophyta , hifce adnumerari melio- 
ri jure pofllint, quam ut inter plantas, nu- 
merentur. 

Nomen. Mollufca praemittimus , tum quod nobi- 
liora fint, & partium numero ac robore lon- 
ge praecellant-, tum quod idem Ariftote- 
les & Plinius fecerint. Nec male Aquati- 
ca Pifcibus fubjungentur , cum & Plinio, 
ea, pifces nuncupare placuerit. Mollu- 


f acuit. I. 3. 


Ariftot. de 
Cener. I, 1 . 
c. jo- 

j)efcriptio 
Ariftot- de 

fart. L 2. 
c, 8. 


Vim. 11 N. 

I.9. c. 28. 

Galen. — r r 

de a hm. f ca f eu dicuntur , quod neque afpe- 
‘ ram , neque tcftaceam cutem , neque 
fquammam habeant , Athenaeus w<Uhi, 
feu Loligini fimilia dixit. Dici & ft.ctAa.v3- 
Sufxa Gazae Sc Rondeletio vifum : dece- 
ptos, & Cartilaginea Ariftoteli talia dici 
Salvianus oftendit. 

Naturam inter carnem St nervum me- 
diam obtinent: filliliS hxc , in anfractum, 
ut ad vires commodior efle portit : loco of- 
fium, quod pifeium (pinis proportionetur 
omnia, Polypum ii excipias. Exteriores 
paries tres prxeipue habet Caput , pedes fi- 
ve brachia , quos Ariftotelcs quandoque 
izhiKj Gaza crura, barbas, cirros vo- 
cat , & Zq xvT&*hoytfBv , id cft , alveum in- 

Piitt. h. N. diferetum. Caput omnibus inter pedes St 
9. c. iS. ventrem } feu ut Ariftoteles , cv pVa r 
t 'da,\a/Ep uo <aAacmvu)i. In capite Os 
cPt&b\ni dentes , qui potius, cum immo- 
biles fint , neque ad retinendam prxdam 
firme innitantur , eyyyj& feu roftrum di- 
cendifunt. Eft enim haec pars , (os&den- 
. tes) adunco carnivorarum rortro perquam 
fimilis, ex duabus partib as compofita, fu- 
periore & inferiore coramiffiira pyxida- 
ta , ut loquitur Rondeletius , ita ut infe- 


rior fuperiori inferatur. Loco lingua cai- Ariftot. di. 
nolum quiddam in ore gerunt , quo efeu- 1 4 ' 
lentorum voluptatem difeernunt. In ca- 
pite oculos binos grandiufculos , quibus 
exigua quaedam cartilago , diferimen cere- 
brum parvulum continens , prxftat. Pedes 
habent parti priori , circum caput , infra 
oculos circa 0$ & dentes vinftos , quod pars 
ejus pofterior ad priorem adduCta fit, ex- 
tremaque coeant ac confundantur , hinc 
fit ut excrementa meatu ori vicino infra 
emittant. O&oni hic fed lingulis eorum 
generibus diverfi. Acetabula funt qui- 
bufdam , cirramentaque , implicamentis 
illis quibus digitos antiqui medici indere 
folebant , fimilia fibris implexa , quibus 
carunculas exteraque cedentia trahunto, 

Aliis breves & inutiles , binxque promu- 
fcides praelongae , quibus veluti anchoris 
innituntur, feque contra xftus marinos 
navigii modo ftabiliunt. Fijlulam , ftipra H A - 
caput , & brachia ante alveum , gerunt , ca- 1 V' *’ l ' 8 ' 
vam, quam modo in dextram,modo in fini- H. N, 

ftram partem transferunt, & hac, maretranf- l ' 9,c ' iZ “ 
mittunt. Ariftoteles hxc modos, cw A os Uno- 
do^tDCTjyVGefnerusipi/ojmi^tlegit, Gaza & 

Plinius narem tranftulere. Tinnulam quo- Anjiot.de 
qux habent circumdantem alveum , ut na-/’ 4 " 
tare , 8c fe in natando dirigere pollent. ‘ 4-c ' - 

Alveus a capite amplioris capacitatis 
propendet , cujus caronon indirectum, fed 
in orbem fillilis Se cute integitur. Cutem Pim. h. n t . 
tamen Salvianus denegat , & Plinius , nulla , L 9 ' 1 *• 
Polypos vcftiri feribit. Capillamenta in to- 
to eorum latere confpiciuntur, quorum is, 
qui branchiarum in aliis pifcibus , ufus. 
Scholiaftes Nicandri t?A iyyxs , Ariftoteles 
vocat. Interiora fi fpeftes Os gula 
excepit angufta, quamfequitur ingluvies, 
gt&A oG@*, ampliufcula, neque avibus abii- 
milis, cui jungitur venter, tanquamijh^ov 
facie buccinorum claviculx. 

IntefUnum ab eo tenue, partem verfus re- 
pens fuperiorum ad os fertur, quod laxius 
eft quam gula. De Cerebro , vel quod ipfi 
proportione rcfpondet , fuperius dixi- 
mus, vefica carent. Mutis adhuc fuper- 
eft, quam Ariftoteles , principatum fen- ^ 
tiendi obtinere dicit , ac fi hxc cordi eSbtP^-i-. 4 . 
dvctAoy^e. Humida ea St corpulenta pars C " A 
a 2 per 




HISTORIA 


Ptin. H.N. 
1 . 9.C. 19. 


Locus. ' v 

Arift.H.A. 
I. 9 . f. 28 . 

Cibus. 

Arift. H. A, 
/. 4 c. 1 . de 
Gener. 1. 1 . 
c ->. $ 3 . 

Sexus. 


per quam gula in ventrem pertendit , adna- 
ta magis tergo. Ater humor, quem qui- 
dam r (gv %A ov, alii, ut Athenaeus & Diofco- 
rides,ro piAdv, vocant, pro fanguine ipfis m- 
eft,'fi Plinio credimus: probde, utRon- 
deletio plafcuit. Nonfolet, fcilicet, na- 
tura, id quod pro fanguine fervat , in quo- 
libet metu effundere : nec ullus meatus ve- 
nx proportione refpoiidet , quo alendi cor- 
poris caufa in univerfum corpus diftribua- 
tur. Secretus is ab alimento in vefica , feu 
tunica membranea > Ariftoteles pyinut/a, Ga- 
za Papaver appellavit - exitum finemque 
habente, qua alvi excrementa emittunt, par- 
te quxfiltula vocatur-, qua: in fupinis po- 
fitaeft. 

. In falfis aquis degunt: fed in potulentio- 
ribus non inveniuntur , ideo fr ultra in Pon- 
to quxras.. 

Vefamtur carnibus. ]>lecfexus ipfis de- 
negatus. Arifrotelesenim vulvas bifidas, 
ac teftes geminosjuxta genitale in omnibus 
reperiri ait. 

Differunt hemina: a maribus , quod mas 
prona lui corporis nigriora lupinis, partes- 
que omnes afperiores habeat quam fcemi- 
na , & lineis intervenientibus varias , cau- 
damque acutiorem. In mare quoque mea- 
tus quidam fubditus gulx > a Cerebro in 
ima alvei pertendit, idqueipfum ad quod 
fertur , fpeciem mammx imitatur : in fce- 
mina duplex illud idem , fupraque politum 
habetur. 

Generationem quodfpedtat, Tergis co- 
pulari , Se diu in venere , quia frigida , mo- 
rari , compertum. Ore coire , & renixu 
atque complexu mutuo brachiorum jungi, 
Arifl. de&e. prodidit alibi Ariftoteles. 
r < 5 i. y C . 3. * oemen per meatum emittunt , idque 
parte corporis fupina , qua putamen di- 
. ft at, & mare illabitur, faciunt. Conti- 
nent ftrmmx primo ova indifcreta, mox 
difercta 111 plura : fed quia imperfedta ex- 
cluduntur , augefcuntmore vermium, poft- 
quam vim vitalem ab afperfo maris femine 
accepere. Sic glutino uvae inftar cohx- 
rent, Sequam primum vitale virus attige- 
re, animalculaexiisnafcuntur. 

Dcfenjibus nullum eft dubium. Dormire 
& fomniare apud Ariftotelem habemus. 

Apponebantur olim menfis ) Se proba- 
bantur maxime gravida. Nec nunc a cu- 
lina exulant, quxdam Polyporum genera 
fi excipias. Succum falfiim exiguum cru- 


Genetatio. 


Uris. 

A ' ift . H. A, 

/. 4. c. 1 4. 

Arijl. de 
Gen. I. i . e. 

Gdien l. de dum copiofum habere fcripfit Galenus. 

bmi 'Stud- 
ii ficci 
obis. 


Flatus parere , elixataque probiora effici, 
quod humor noxius eluatur , Di- 
philus. Ova an aliquando 
m cibo fuerint , du- 
bium. 

* 


NATURALIS 


Titulus. II. 
De Mollibm m jjtecie. 


Caput I. 

„ De Polypo. 

T A n t u m de Mollufcis in genere fuf- T * « 
ficiat , jam in fpecie de iis agemus. l ' A lj rtVm 
Numerantur autem inter ea , Polypus, pM ngu . 
Sepia, Loligo , quibus Leporem marinum 1 ' 
adjicimus. - * 

Polypus, qui pro ratione Dialectorum, Nomen. 
•uroAwuTisc , 7nsA\j7nss , 71V AwuftSy 1 , stoAust©- , 8e 
■sraAoip vocatur , a multitudine pedum, no- 
men fortitus eft. Antiplry Ilus Byzantius in . 

quodam Epigrammate ■zrxAvwhv dixit. La- 
con esaVoTsov, alii onv, feu afinum marinum, 
infimx astatis Grxci OSfcapodia , feu Ofta- 
podosvocavcre. 

Defcriptionem quod attinet. Ventrem Differenda, 
tum figura tum tactu , cum Sepiis fimilem 
habere , ftomachum nimirum five gulam 
aboreprxlongam, quam ingluvies excipit) 
tum ventrem conjungi , ac inteftinum lim- 
plex ventri annedti , & ufque ad exitum 
tendere, Ariftoteles prodidit. Cerebrum Ari p ti j, 
in diffecto duplex conlpici, citat ex Ar i-yvt.i.lc.%. 
ftotelc AthenxuSj qui Se atramentum eju 
fubrufFam efle , Se in vefica , quam ppAava. /. 7. 
vocant, quoque fupra ventrem, audt oribus 
Adiano Sc Scboliafte in Ariftophanem , fita e. s- 
eft , continerijfcribit, minufque hujus quam 
Sepiam, Se quidem ad mutim habere, quod 
brachia habeat coloremque mutet, ubi 
amiftumeft, accrefcere, Se nunquam ejus 
copia defit, Ariftoteles addidit. Caput Anjht.u. 
ei praedurum quam diu vivit, Se quafi in- A - l ^- c -Z7- 
flatum eft. Alveus id in exteris mollibus 
dicitur, quod brevior & rotundior conlpi- 
ciatur. Oculi , fupra duos pedes : 0 s Se den - 
tesin pedum medio.Pedes habet ut reliqua ^ 7 
odbonos membrana interjcdbi magnos, non Anp t . h. 
folum ad natandum, fed & ad ambulandum AJ ^ e - >- 
utiles,quorum medii quatuor habentur ma- 
ximi, ut bina fxpe cubita fuperent, cum ace- Ar,jij e 
tabuloruni ordine duplici, quibus ori cibum l - 4 - 

admovent) reliqui quatuor , duo fiiperne, ‘‘ 
totidem inferne , memini. A quibufdam 
brachia , ab aliis, Crura, Cirri, i Plinio bar- 
bx, vocantur. Acetabula Ariftoteles ■srAe*- 
, alii j®TOA>jdcv«f , A ntiphilus Bizantius 
tAmas , Antipater Thcttalus ■srAox.p^s 3 Ovi- 
dius flagella , dixere , a Hefychio 

Se Varinodici , nonnulli credidere, aliiid 
capiti tribuunt. Dorfum , Plinius partem 
lxvem appellat, a qua acetabulorum ordo 
inchoatur. Cervicem , habet imbecillem, 
cum premitur. Pinnulam lpfe anguftam, 
de medio ortam , quod parvum habeat 



Volku&l. Tab i de - Jilactfsch bLckku^V. t 


Meer/pm, . 


Lolg, 


Grofer Jchmaler 
blackftsch . 


o maior 


Loligo minor 


Se enas 


Leptis 


J?olypus . 


. Sepia, fupu 




r- 












> 




s 


* ■ 






•i 




Arift.il. A. 
/. 4 - e -9- 

JP lin. H. 3 ST. 
I. 9. f. 29. 


f Scalig. Ex- 

Bell»». Qb- 
ferv. l.i.c. 
14 - 

. GaUn. de 
fimpt.catif. 
/.3. 

Locus- 

Bitit, ‘in- 
natur. 19 - 
■f Atben.1.7- 
Strabo 
Geogr. /.3. 
Oppia». 
Blai.l.i- 
AriJt.H. A - 

I. 8 . 02 . . 
jViftiis. 
Alton. H- 
A.I f. 32 . 


JFJinn, H. 
A. I. 1. c-i. 


Atben. D‘- 
pnof. 1-7- 
Oppia»- . 
lbi/ie.1,4» 


Opia». 
Cpieget.l-l- 
Arift. H.A- 
J.8.C.2. 


. jSaxus. 


Arift. H.A. 
t.p.c. 6. 


Athen. 
Vifpnof. I.7. 

Central io. 

Arift. H. A. 
l.f.c. 12. . 


DE E X A N 

alveum, quem pedibus fuis dirigere poffit, 
Ariftoteles tribuit. Plinius ob eandem cau- 
lam , habere negat. Tam efle exiguam, 
ut minime aut vix confpici poflit, expe- 
rientia didicimu s-Fi/tula lpli in dorlo , cava , 
qua mare tranfmittit : eamque modo in 
dextram partem , modo in fimftram trans- 
fert. Roftrum Piittaci , fi Scaligero & 
Bellonio , fides. Cutis nulla , quam- 
vis Bellonius pedes cute contegi reliquerit. 
Caro alba , cavernofa, meatuumque plena, 
quod apudGalenum&Plutarchum legimus. 

In mari Adriatico funt frequentiflimi. 
Thafivs & f Caria optimos, Corcyra ma- 
gnos alit. In exterioribus Cartejae locis ad 
talenti pondus accedere , Strabo feribit. 
In Ponto Euxino non reperiuntur magni, 
fi Oppianum lequimur: circa Hellefpon- 
tum nulli, quod hoc mare ad Boream Spe- 
ctans imbribus fere iit obnoxium. Pictus 
lpfis carnes conchularum , quas complexu 
crinium frangunt : itaque praejacentibus 
teftis cubilia eorum deprehenduntur. Ca- 
rabi , Cancri , Paguri, Lacute, quarum car- 
nes quandoque exfiigunt,&fuccum exhau- 
riunt; falfamenta, & pifces Hax omnia 
tanta aviditate devorant , ut ne a proprio 
quidem genere abftineant, &rfi fEliano fi- 
des eft, qui minores retibus incluli capiun- 
tur , majorum efca fiunt. Humanas vero 
carnes inpnmis appetit. Et relcrt Trcbius 
Niger apud Plinium, ad conficiendum 
hominem , in aqua ; nullum hoc atrocius efle 
animal, lu£tari complexu atque forbere , & 
numerofo fu&u detrahere, ac in naufragos 
urinantes impetum facere. Depafci Sc ar- 
borum fruftus , in ficcum aeftivo' tempore 
egrelfos , certum. Ex plantis autem olea 
maxime deledari ejufque truncum flagel- 
lis fcepiflime ample&i , praeter Athenarum, 
Oppianus prodidit. Ficis ad mare natis af- 
figi , & fruttum mandere , ex Clearcho ha- 
bemus. An brachia lua tempore penuriar, 
fub brumam comedant, quae rurlum rena- 
fcantur , dubium quidem eft , a maximis ta- 
men authonbus , Alcaeo, Diphilo, Hefio- 
do, Oppiano , & riEliano, affirmatur, hinc 
jmAo&ktoJW dici Johanni Grammatico ajunt. 
At Ariftoteles, Plutarchus idfalfum cen- 
fent, & ille, aliquos fua brachia a congris 
habere , addit. Diftingui Sexu , nullum du- 
bium, & Marem a foemina differre, quod 
ille capite efle produ&iore , & brachio fuo 
gerit, quod genitalis fpeciem referat, in 
quo duo ampliflima acetabula habentur. 
Nervo id quafi conftare , porreftum ad 
medium ufque brachium confirmant, to- 
tumque nari foeminar annefri. Athen mus, 
acutius & folum albicans efle , parte fui ex- 
trema bifurcatum, dorfoque annexum tra- 
dit. Plinius forte caudam vocat. 

De Coitu ipforum hoc fcimus , cum la- 
tent , ( conduntur autem bmis menlibus ) 
idque hyeme coire , St ova parere- Os 6ri , 


G V. AQUA T. f 

acetabula acetabulis componunt. Cum eo, 
quod vocant caput, in terram reclinato’ 
unus invitetur , brachiaque pandat, alter 
paflis item flagellis, adaptat fefeita, uta- 
cetabula continuentur. Edunt ova & qui- 
dem verno tempore, fiftula. De Ovis ita 
Ariftoteles: Deponunt aut in cavernisaut 
in teftis, aliovecavo loco fimile quiddam H - A - 
labmfcae cirrulis , &• candida populi fru- 1 “> c ' l8 ‘ 
£bui. Edita ova dependent ab ambientibus 
fpecuum parietibus, tanta copfia, ut ex- 
empta, vas implcrmt longe majus, quam 
caput ipfius, in quo ipfa continebantur. His 
qiunquagdimo demum die difitiptis , pu- 
lilii polypi generantur:& magno agmine ler- 
punt, phalangiorum more. Ac ijtianquam 
non omnibus membrorum fingulorum na- 
tura confpicua eft : tota tamen apparet for- 
ma. Multi autem propterea quod invalidi 
lint; pereunt. Adeo vero aliquando exi- 
gui reperti fufit, ut nihil haberent difere- 
tum } caetera difereti moverentur. Quod 
ita breviflime Plinius : Polypi vere pariunt 
ova tortili fimulata pampino, tanta facun- Plin - 11 4 
ditate , ut multitudinem ovorum cunei i re- ! ' 
cipiant cavo capitis, quo pragnantes tule- 
re. Exciudunt quinquagejimo die , e quibus 
multa, propter numerumint ercidunt. Poly- 
pus fcemma modo incubat ovis, modo ca- 
vernam cancellato brachiorum implexu 
claudit. Artificiose ha:c extrufta, & cir- 
cumjefta concharum tenuiorum &fcabra- 
rum congeries velut lorica dura eribtur 
Dco^^chxcapud Ariftotclem legimus: am h a 
‘f duciffima genera Polyporum biennium vi - 1 ? Vv 
vunt. Natura enim facile contabefcit. Ar- Sca!t£ ' 
gumento eft. Pr eft hs enim aliquid femper 
emittit , ac tandem evanefeit. Patiuntur 
hoc fcs mina , poft partum magis , ac ftupida 
jiunt , neque ftutf ibus agitata fentiunt. Fa- 
cile quoque ab urinantibus manu capiuntur. 
Muccofa quoque evadunt , neque ad ve- 
nandum conftftere queunt , quod autem bi- 
matum non expleant , inde capiunt argu- 
mentum. Nam poft quam polypuli orti funt , 
tum in affate , tum fub Autumnum , haud 
facile invenias polypum grandem, 
ante id tempus maximi funt. Ubi igitur 
ova ediderint , fic confenefeere atque debi- 
litari utrumque affirmant , ut etiam d pi- 
fciculis exedantur , perfacile quoque ab (Ira - 
hi d cubilibus . Ante id tempus , nihil tale. 

Aelianus hoc Veneri ad feribit, cui & O p J 
pianusaflentitur. Vivittamen etiam in ccn- ' 
tum diflechis parte s. Natant &c pinnis & pe- 
dibus & quidem obi iqui. Pedes in eam por- 
rigunt partem, qua: capitis nomine appella- 
ta eft , ita , ut cum natant , m adverfum 
profpiciant , & caput exadverfo habeant. 

Sub aquis, ita in folido ingrediuntur, at hu- 
moris beneficio fufpenfi flu£fucnt. In lic- 
eo ( ficcum exeunt afperum, Imvitatem o- 
dere ) cum ambulatio cum pulfii & tra- 
(ftufiat, alterum folum eft in Polypi motu. m. i fs. 

a 3 -Ace- 


HISTORIA NATURALIS 


Acetabulis enim jaStis procul , ut , cuique 
applicuere id apprehonfum tenent: tum 
brachiorum contractione corpus admo- 
vent, ita fijbvchunt fefe in eam partem 
cui adhaeferunt. 

ingenium. Ingenium gr fagacitatem fi fpectes, d- 

voyrov quidem Athenaeus, brutum Plinius 
vocat, quod ad homines adnatet, necper- 
fequentem fugiat: eft nihilominus calli- 
Arijt.H.A , (I L1S &■ folers. Nam primo, omnia in do- 
' 9 ' muni comportat , dein putamina erofa 

carne egerit , adnatantefque ad ea pifei- 
culos venatur. Idem Conchas artificiose 
difeuneat, Se earundem carnibus vefeitur. 
Pih.n. N. Non funt , inquit Plinius, pr ater eunda & 
! ' 9 ' 3 °’ L. Lucullo Proconf. Betica comperta de "Po- 
lypis , qua Trebius Niger e Comitibus ejus 
prodidit , avidijjhnos ejje Concharum 3 il- 
las ad tabium comprimi , praecidentes bra- 
chia eorum , ultroqnc efcavi ex pr a dant e 
capere. Carent Concha vifu , omnique 
fenju alio , quam cibi & periculi. Infidian- 
tur ergo Polypi apertis , impofitoque lapillo 
extra Corpus , ne palpitatu ejiciatur i ita 
Jecuri gr a [fantur , extrahunt que carnes : il- 
la fe contrahunt fed Jruftra , difeuneata. 
Tanta folertia , animalium hebetijjimis 
quoque ejl. Colorem eum mutare , fic pi- 
fciculus imponere , vulgare •, in eo non con- 
Athen.Di - venit: quod Theognis, Phocyllides ,Jon. 
P riL h‘ n petrrar. duntaxat mentiri colorem feri- 
i, 9. i. 37. bunt. Plinius vero & Antigonus ad fimi- 
litudinem , ille loci 3 hic rerum, quibus 
appropinquat , quod Se de arena Scaliger 
innuifle videtur, eandem fufeipere, pro- 
dant, Caufas hujus rei diverfi divcrlas af- 
lignanf . Plutarchus id aftu facere St quod 
corpus porofum Se tranfparens habeat, ait. 
Alii, ut Theophraftus fcnbit , metui id if- 
fignantjUt cum hominis genar, pro varia 
cordis concitatione , hoc vel illo colore 
tinguntur. Bellonius, ob mollem pellem , 
qua: facile deglubi poteft , id fieri credit. 
Cujus colorem, nunc album (huncaffii- 
mere non pofle , apud quofdam invenies J 
mox ruffum, poflca lividum, mox vanis 
coloribus diftinctum videas. Huc perti- 
Vin.H. N. net St' illud quod apud Plinium extat. Po- 
lc - lypum hamos appetere, brachiifque com- 
pledti , nonmorfu, nec prius dimittere, 
quam efcam circumroferit, aut harundine 
levatum extra aquam : Monftro vero pro- 
piora funt, qua: Trebius Niger, apud 
viin. H. N eundem prodidit. Carteja , inquit, in 
1 . 9 r.30. Cetarios prodire affiietus , exire in lacus 
eorum e mari apertos , atque ibi fqlfamenta 
populari , convertit in fe cuflodum indi- 
gnationem , affi duitate furti immodici. Se- 
fes errant objecta , fed has tranfeende- 
b at per arborem , nec deprehendi potuit , 
nifi canum fagacitate : Hi redeuntem cir- 
cumvafcre nothi : Concit ique cujlodes expa- 
vere novitatem. Primum omninm ma- 
gnitudo inaudita erat , deinde color muria 


obliti , odore diri. Quis ibi Polypum et- 
peStaffet , aut ita cognofeeret ? cum mon- 
ftro dimicare libi videbantur. Namque Sc 
afflatu terribili canes agebat , nunc extre- 
mis crinibus flagellatos , nunc robuftiori- 
bus brachiis clavarum modo incuflos, x- 
greque multis tridentibus confici potuit. 
Ollendere Lucullo caput ejus dolii ma- 
gnitudine , amphorarum quindecim capax, 
atque ( ut ipfisTrebii verbis utar ) barbas, 
quas vix utroque brachio ample£ti eflet, 
clavarum modo torofas , longas pedum 
XXX. acetabulis live caliculis urnalibus, 
pelvium modo : dentes magnitudini re- 
ipondentes. Reliquiae affervatx , mira- 
culo pependere pondo DCC. Qua: de a- 
lio, mercatorum res falfamentaque Puteo- 
lis depopulante , dicuntur, apud JEAiz- 
num vide. 

Quantum ad ttfum appofitos olim men- 
fis, nullum dubium. In convivio nuptiali 
Sphicratis , qui Cotys Regis Thracum fi- 
liam ducebat , erant centum. Mnefima- 
chus in Hippotropho apud Athenaeum, 
eofdcm apparat. Ap u< ^ Gra:cos, quoque 
cum ’a celebrarentur, ab amicis 

mittebantur. Dunetamen funt carnis, Sc ad 
concoquendum difficilis. Ideo ligno con- 
tunduntur, vel ad lapidem atteruntur, ut 
fibrofa: carnis durities frangatur. Caput 
fuaviffimi faporisefle perhibetur. Caro , fi 
concoquatur, copiofum alimentum, fed 
fucco crudo fcatens, fuggerit. Plinius mu- 
riam ex fefe emittere , Tcnbit , 8c ideo non 
debere in coquendo addi , Sc arundine fc- 
cari: ferro enim infici, vitiumque trahere, 
natura delinente. Elixi magis probantur 
quam affi. Philoxenus Dythiramborum 
Poeta, quod totum excepto capite devo- 
rafiet , in aegritudinem incidit , 8c mortuus 
eft. Idem Diogeni Cynico accidit, quod 
crudum ‘f degi uti viflet. Invenere Sc m Me- 
dicina locum. Polypo tufo Sc appofito fifti 
fanguinem, fcripfit Plinius. My repfus in cli- 
bano cum lignis olea: eundem- urit, do- 
nec in cinerem vertit , pulveris unciam, 
cum dimidia Chalcanti mifcet , Sc naribus 
ad tollendum Polypum infufflat. Secun- 
dum Hippocratem, tofti puerperii purga- 
menta purgant , bene ad concipiendum 
dantur, menfesin vino albo fuffocati, mo- 
vent. U teros molliunt , Sc in diflocatione 
eorundem bene praferibuntur. Ad Vene- 
rem ftimulare, praeter Diphilum, y£gine- 
tam, Dioclem, Alexis Sc Xenarchusapud 
Athenarum teftantur. Jovius vero, falein- 
veteratos V enerias ex Dalmatia Sc Illyrico 
deportari , & a fenibus acetabula Sc extre- 
mitates cirrorum,ad fobolem procreandam 
expeti, feribit. Caufam Mnefitheusinfla- 
tuofitatem , Jovius in falfedinem Aldro- 
vandus, in feminis copiam quamfuppedi- 
tant, conjiciunt. 

Inimicitias cum Locufta , Cammaro , 

Con- 


jEliitn. H. 
A. 1 . 13. c.8» 
A tben. 
Dipnof. 1 . 4- 
Ufus. 


Atheti. 

Dipnog. I. y. 


Plin. H. N. 
/.32. c. 10. 


t Piutw. r. 
An ctquai- 
gne melior. 


Hippocr. I, de 
inter, ajjf.it, 
de Natura 
muliebri $$c. 


Anttpntfira, 


7 


DE EXANGUo A Q^U A T. 


Congro *, & Murena exercet. Locufta 
' t vim. h. cum in tantum pavet , *f*ut fi juxta vide- 
h' nC; > om nino moriatur , quod & yElianus 
ju.io.c.\s. prodidit. A Congris laceratur. Murena 
t E iiaJ h e ^ em dentium firmitate brachia *f abfcin- 
a.i. ,'Z i. dit. Cum apud Epidaurum eafdem fecaret 
h. Bellonius , ventriculos cirris Polyporum 
refertos comperit. Immobiles manere fi 
quis rutam conjiciat , JE 1 niaus author eft. 
Differentice. Quantum ad ‘Differentias & Genera , va- 

Athcn. i.j. fiiant circa eaauthores. Apud Athenaeum ex 
Ariftotele St S peufippo , Heledonem , Po- 
lypodinem, Bolbotynen , & Ofmylen, fpe- 
cies Polyporum invenies. Apud eundem 
Anji. n.A. Nautili & Trepfichrotis fit mentio. Ariflo- 

st /i t ^ XC ^ nnt ver ^ a ’ ex Scaligeri interpre- 
caii-t n. tat ] one; Polyporum multa funt genera. Li- 
num gentis eft frequentiffme Jumma aqua 
natans , quod & maximum ejl. Horum 
littoris accola longe funt majores quam qui 
in alto degunt . Aliud genus -parvorum , 
ii vario Junt calore , neque efitantur. /- 
tem alia duo. Nam Eledona tum peculia- 
ri crurum longitudine : tum , quia mollu- 
fcorum fola fingularibus tantum acetabulis 
pradita ejl. Cum bina alii habeant. Et 
quam alii vocant Bolitaenam, alii Olen- 
tiam. Poftremo alii duo in conchis. Unus y 
a quibufdam & Nautilus & Nauticus , ap- 
pellatur , ab altis autem ovum Polypi. Ejus 
tejla pedunculo JimiliseJl, cava: neque ei 
connexa natura. Is prope terram pqfcitur 
f/Spe numero: quare d fluctibus ejicitur in ari- 
dam , ubi elapjus de Cone ha > aut capitur j aut 
in humo perit. Hoc genus &pti fiUum eft , & 
fimile Bolitanis. Alter in tejla tanquam li- 
max , is ex ea nunquam exit : fed . inter- 
dum brachia exerit. Tantum Ariftoteles. 
Quinque itaque Polyporum genera funt, 
quorum duo in conchis haerent, tria, fi- 
ne conchis confpiciuntur, inter quae levem 
& exiguam moderni differentiam efte pu- 
tant. Eledone ikm rS i\uv , quod compre- 
hendat, vel tS icu/du) t^etvy quod fefe- 
ipfam rodat, dicitur, o^cui/et , , oV- 

, a gravi capitis odore nomen habet: 
Ofinylus adeo bene olet, ut Gy Ilius, ni- 
hil mofeofius fe fenfiffe, etiam tum cum 
mortuus efiet, feribat. Pollux tamen in^ 
ter cirros & caput fiffulam gerere , e 
qua tetrum emittat odorem , prodidit. 

Bolitcena , quo St |Qoa£ow)i , Scaligero 
olentia, vel potiusPutilia dicitur. Gyllius 
eam , ut St , nomine ab Oiinylo 

duntaxat differre, feribit. Epicharmus apud 
Athenarum, mare olere ait. Non alit eam 
Euripus: in Laconia frequens eft. IllaMe- 
Vim. h. N. nulas Sepiolafque venatur. Ad venerem 
1 9. e. 30. pj us carteris valet. E t ficcatur a qui- 

bufdam , ut veftibus fragran- 
tiam in aquis conciliet. 


Caput. II. 

De Sepia. 

S Epia, qua: Thebanis Opiftholia 3 Ara- f A i. 1. 

bibus Sarathan ScSarthan audit, Grar- 2 - 3-7- 8 - 
cis ita dicitur, non quod fepibus interclufa Nou ‘ en ' 
facilius capiatur, ut Ifidoro placet, nec 
quod profufo atramento fe fepiat, ne ca- 
piatur : fed quod atramento , veluti pu- 
trida quadam fanie , quam Greci amSim 
vocant , abundet. 

‘Defcriptionem quod attinet, mukascilm 
Polypis, plurimas cum Lolligine, commu- 
nes habet , partes quafdam etiam proprias. 

Cum Polypo convenit, quod pinnas exi- 
guas habeat. Anguftanrefte, & per totum 
alveum circumdu&am apud Ariftotelem a rifi.de 
legimus , ventrem tum figura tum taftu fi- p “7: An j 
milem. Cum Loliginibus, fortita eft al- ' 4 ' ^ 
veum corporis magnum , qui tamen Sepiae 
latior, Loligini longior j crura f brevia; f Aaft. h 
pedes fupra dentes fenos exiguos, eorum- a. z.+.c.i. 
que noviflimos duros majores , reliquos 
odtonorum duos infra , omnium maximos, 
promufeides binas longas acetabulo parte 
extrema bino afperiufculas , quibus velu- Anp.j e 
ti anchoris innituntur , feque tempeftate f“ n, c Anim - 
urgente modo navigii ftabiliunt, venan- " 9 
tur, St predam ori e longinquo admo- 
vent, pedes Plinius vocat. Vulvam qtio- Ptw.u.x. 
que articulatam habent , ut bifida cerna - l - 9 : 
tur, cum Polypi rotundum conglobatum- 
que uterum habeant. Proprium Sepiae eft 
preter fiftulam inter caput St alveum pro- 
minentem atramenti copia , & vel ideo 
quam caeteris major, quod vitam littora- 
lem traducat, St nihil aliud quo fibiauxi- 
lietur habeat, cum Polypis & brachia, Se 
mutatio coloris inferviat. Continet hoc 
non ea quam yomv vocant , quam Plutar- 
chus veficulam collo dependentem facit , 
fed infra ad alveum , qua inteftinum pe- 
tere incipit fuperiora , foramenque fuum 
eadem obvolutum habet. Vocatur hoc Anp j e 
Galeno 5 ®A ■CAcrccyfXci St o-ngpv , N ican- If f- £$/«»- 
dro yp\y \ , aEliano, lhn(j(pdyfJM. Arifto- ' * 
teles no6tu prefulgere ut quorundam pi- 
fcium capita, addit. Habet St wsiev , in 
dorfo, robuftum St latum, inter fpinam St 
os, mediam pre fe ferens naturam , fun- 
gofam intra fe complectens St friabilem 
corpulentiam. Athenaeus, & Diofcorides 
oV&pov, Columella teftum vel teftam vo- 
cavit. Exemtum id e Sepiae dorfo , can- 
didum eft fuperiori parte, durum ac lae- 
ve: inferiore autem fungofa quadam me- 
dulla repletum, qute St leviter afpera, St 
ligni modo frequentibus venis diftinfta 


x- 


vifitur. Germani glfc^em vocant-», 
pe binuni cubitorum magnitudine ca 
piuntur 


In 


8 


Locus. 


A Urov.l. s. 

i’. 4* 


A rijl.de 
part. 1 . 4 . 
c. 5 . 

V iftus . 
Arift.H. /. 
L 9- c. 37 . t5 
/.S. r. 2 . 
Gener.itio. 
/'//«. H.N. 
/,y- c. 31 . 

Arijl. H. A. 
I. 1 y. c. 17 . 
SW. 


Ariji. I. C. 

H. N. 

/.;) r.fi- 
A 'ifi l. c. 


Se-iiis. 

A -ifi. H. A. 

i. c. 

C ; IS. 


I nopnium. 

riw.H.N. 

I 9. 19. 
A# H. A 
l . 9. c. 37. 

P/iff./ c. 

sFlizn. H- 
A.l 1 . c. 34 . 
J' biles in 
lambis. 


Oppian. 
ballent. 
1 . 1. 

Ufus. 


H I S T O R TJE 

In Ponto nullas referiri Sepias , Plinius 
author ed. In feptentrionali Oceano de- 
gere , cum fint frigidx Sc exangues , mirum. 
Major earundem in Gallia quam Italia co- 
pia, major in Adriatico quam Tyrrheno 
mari. Archeftratus, eas quas prope Ab- 
deras Se Maroniam capiuntur, laudat. Lit- 
toralemtantum vitam vivere , apud Arido- 
telem, cavernas maris incolere , apud Op- 
pianum habemus. 

F7#ita/pifciculis> fxpe Se mugile, quem 
longis promufeidibus venatur. Aliquando 
8e majores pifciculos vincit. 

Generatio lic perficitur. Coeunt cor- 
pora inter fc amplexx , adaptantelque mu- 
tuo ex adverfo narem (jwjm ) Se brachia, 
quod ore coire Se lingua Plinius falfo dixit. 
Vere uterum foemina gerit, continet par- 
tum diebus quindecim : Ova ftatim candi- 
da fpecic grandinis: magnitudine myrtil- 
lorum grandiufculorum. Editis fuperin- 
funditdefuo atramento. Itaque Sc nigra 
fiunt : Se quafi glutino hxrefcunt inter fe ad 
racemuli figuram. Mas quoque genituram 
fuam effundit , qua illa Sc nigriora Se durio- 
ra fiunt , atque augefeunt uvae ad acini ma- 
gnitudinem: Ex candida fit Sepiola, exit- 
que die quinto decimo cute obrupta, exit- 
que in caput Se ventre annexo , ut aves. 
Quanquam nexus ille umbilici nondum fa- 
tis confiat. Crefcenteitaque Sepia, de- 
crefcit al bunien , ut in avium ovis vitellus, 
ac tandem deficit : Oculi Sepiolarum ut in 
ceteris quoque animalibus grandifiimi.Pcr- 
fe£ba j am Sepia cum eft egreffura , fe mem- 
branula fecare occipit. Sepiola perterrita . 
Se fiercus edit , Se rubefcit. Parit vero 
juxta terram inter arundines Se ficubi enata 
alga, aut aliud quidpiam e mari ejeStum, 
ut materia f armentorum aut lapides. Bi- 
matum non complere Ariftotelesprodidit. 

Sexus dignolcuntur facile. Mares pro- 
na fui parte nigriores funt , partes omnes 
nfperioreshabent, Se lineis intervenienti- 
bus varias, caudam etiam acutiorem. Foe- 
mina inteftina continet duo veluti mam- 
mas , qua: alvo diducta facillime confpi- 
ciuntur. 

Ad Incenium pertinet , quod percudx 
tridente foemina: auxiliatur mas : at foemina 
icto mare fugit : quod foli fuo utitur atra- 
mento, non folum cum metuit, fedScab- 
fcondendi caufa : quod ambo ubi fenfere fe 
apprehendi: effufo eodem, quod pro fiin- 
guinehiseft, infufeata aquaabfcondantur: 
quod a collo acetabulum indar funiculi, 
quo hamus dependet , dimittit , Sc pifcicu- 
lis mordendum exhibet, eodemque retra- 
£to praedam ad fe adducit: quod denique 
tempedate urgente, propriis fcopulis dc- 
vincta flagellis haeret , Sc nativos dura con- 
neStit cute rudentes. 

Habent ut olini ita Sc nunc in Cibis lo- 
cum. Nam & cum Amphidromia cele- 


NATURALIS 

brabantur, moenas cum Sepiis mollire, Sc 
plurimos cirros diligenter dringere fole- 
bant , Sc in Ipficratis nuptiis, afiarum fit 
mentio. Optimae putantur gravidat , men- 
fibus inprimis Januario , Februario , Sc 
Martio. Elixantur magna ex parte, aflif- 
que praeferuntur. Majores fale confervan- 
tur in Illyride, indeque Venetias deferun- 
tur, ut Sc Genua Mediolanum. Ad Ve- 
nerem ciendam quidam cum nucibus adhi- 
bent. Ovainficcum ejeSta nonnulli in far- 
tagine coquunt. Sethi difficulter conco- 
qui, parumque in fe continere fucci,fcri- 
pfit. Eft Sc in Medicina earum UJus: Ad 
dentium dolorem , cum ovorum putami- 
nibus Sc oleo mifcet Galenus. Hippocra- 
tes in morbis mulierum fxpifiime prxfcri- 
bit. Celfus ScDiofcoridesatramentumal- 
vum emollire produnt. Ova urinam mo- 
vent tede Plinio. Marcellus ad tinSturas 
Sc maculas corporis abolendas ex iifdem 
remedium facit. Dentifriciis aptidimum 
ed os Sepiae j quod Sc thoracis vitiis cum 
aqua potum prodeffe Gefnerus feribit. 

. De "Differentiis nihil occurrit. Rondele- Differentia:, 
tius pifciculum hunc, quem ita defcripfit. 
Sepiolam vocavit. Sepix, inquit, nafcen- 
ti fimilis ed, pollicis eradi magnitudinem 
non fuperat: oSto pediculis condat: duas 
probofeides habet, nec fepium in dorfo, 
nec gladiolum habet: utriquelateri pinnu- 
la, veluti ala parva affixa ed, rotunda nec 
figura, necfitu pinnis Sepiarum Sc Loligi- 
num fimilis, Scc. Colore ed vario, par- 
vulus enim punStis in dorfo notatur. Ore, 
oculis , fidula, partibils internis a Sepia 
non differt. Carne ed molliore. 


Caput III. 

De Loligine majore & 
minore . 

L Oligo major 7«$®* Graecis, GazxLo-TA E . 1. 

lium , Gallis Calamar, a thecx feri- ^ en , , 
ptorix fimilitudine, five quod inearepe- 
riuntur , qux ad feribendum neceflaria fiant, 
dicitur. Minorem nlSiSbe vocavere. Qux- 
nam cum Polypo Sc Sepia communia ha- 
- beant , capite de Sepia explicatum ed : hoc 
folum .addimus , Loliginum promufeides , 

Ligulas vocari Apulejo j id vero quoddu- Apul. A pol, 
rum ac folidum intus per corporis prona 
continetur , leu gladiolum dici. Dif- 

ferunt a Sepia , quod alveum , quemAri- 
doteles x«<A-W. Athenxus ji/xclmv vocat, 
longiorem habeat : Sc bina quidem conce- 
ptacula gerat , qux ventris ferunt fpecicm, 
fed alterum minus ingluviem imitetur ge 
tathi diferepet, quoniam Sc Corpus totum 
carne molliore condat. Quin Sc prxter 
atramentum , quod prope mutim habet , 


Oppia». 


DE EXANGU 

gerit & fuccum purpurafcentem , A- 

thensus vocat , Oppianus y Gla- 

diolus autem , quem Athenteus 
dixit, cartilagineus eft, pellucidus, &rab 
uno parte cultrum, ab altera calamum re- 
ferens. 

ulihbx Aldrovandus cryftalli inftar fplendidum 

i.c. 6 . ' depinxit. Peculiarem defer iptionem fiat- 
tendas, Teuthos, defcribente Bellonio 
1. *pG quidum Loligine major eft, ut cubi- 
torum interdum quinque efte, inquit Ari- 
ftoteles. Exteriore quoque corporis nota 
aliquantulum a Loligine difcernitur. Pars 
enim Lolii, quae exit in acutum, in Loli- 
gine latior eft. Quin etiam pinnulas totum 
L olium ambiunt, j unda? perpetua? que, qua? 
alioquin in Loligine partem aliquam relin- 
quunt. Minus autem accedit ac Polypum 
qudmSepia v Nam corpus ei oblongum eft, 
■*tartilagineum , duabus pellibus obdudum : 
gladium ardiorem & magis cartilaginofum 
in tergore continens , tranllucidum vitri 
modo, tenui theca incluftim : roftrum aqui- 
linum, plittaci figura. Sed eodem modo 
atramentum quod Sepia emittit, &cirros 
odonos habet, breves tamen: in quibus 
tot acetabula confpicies quot in Sepiis. 
Ac pra?ter illos odonos duo quoque lon- 
ga flagella, feupromufeides, multis in ex- 
tremo acetabulis circumfefla videbis. Ha?c 
acetabula prarter Sepiarum & Polyporum 
morem , tribus introrfum ofleis aculeis 
robuftis , ih gyrum munita fimt. Latas 
in gyrum diffundit pinnas : a cujus ore 
corneo gula protenditur angufta , & uf- 
que ad ftomachum longa , quem habet 
ampliffimum , atque adeo ingluviem, quo 
hunc procedit. Loliginis minoris deferi- 
ptionem , quo fere nihil ab ifta differt j vi- 
de apud eundem. 

T°JS. de Referiuntur in profundo f mari , etiam 
p*n.i. 4.J4. prope f Eiibdeam , quin & in Ponto, in 
tiMw.i7.qu0 nulla Sepia. In noftri mari, inquit 
t Piin.H.K Pbnius , qumitm cubitorum capiun- 
/. 9. c is- tur. ViBiiant pifeibus : nec a Cancris Pagu- 
dem /.9. c ns & Aftacis abftinent •, diligenterque,quic- 
quidin ftomachum dimiferint,roftro,quod 
robuftiflimum habent atterunt. 

Vians. De Coitu idem in Loliginibusoccurrit, 
ft uod in Se P ils diximus. Pariunt in alto , 
Anji.Jegf & conferta ova edunt. Apparent hoc ge- 
aer ■ /-: 8 ‘ mina , quod vulva earum ita articulata lit , 

t pa» h Ut cernatur. Neque his bimatu f 
i.c/. c.3 . longior vita. Mas a foemina differt, quod 
intus meatus duos habeat» quibus mas ca- 
ret, Acuti in Sepiis evenit. Non tantum 
fuis pinnaculis natant, f fed etiam iifdem ex- 
' ' 19 ‘ tra aquam fe efferentes volitant.&fope tan- 
ta multitudine , ut, quod ex Trebio Ni- 
gro Plinius prodidit, navigia quoque de- 
mergant. Dum volitant tempeftatem pro- 
nunciant quod caro ipfarum nuda & glabra, 
Vhtt.Q*. frigoris quoque fit impatiens, ut Plutar- 
chus prodidit. 


IBUS A CLU A T. 5 

Ufrn Loliginum ut olim in Cibis fuit, ufw 
fic nunc eft. in coena lauta appofitos Phe- 
recrates apud Athenaeum teftatur: Scho- 
liaftes Anftophanis, & Suidas inter viles 
reponunt. Proferuntur gravido , & quas 
Ambracia dedit, Romomenfibus frigidis 
laudantur. Etaffarum, & in fartagineco- 
ftarum, Athenous meminit. Antiphanes 
farfta deledfatur. Deterius jus fine atramen- 
to confici opinantur. Quomodo fapidio- 
res reddantur, vide Aldrovaridum. i n Me- 
dicina , ftomachicis convenire in ci bo apud 
Galehum legimus. Torminofis affata pro- r G,lle ”- A 
defle Marcellus Empiricus prodidit. jjelT/. { 


Caput IV. 

JDe Lepore marino, 

I E p u s marinus , Grocis A Ayds , & a«- t a i. 6 . 

,.y«©- 9 »A a colore leporis ter- Notocn ‘ ' 
reftris , quena ifa-m^xidv vocant , nomen for- 
titus eft.Monfpelienfes ebrium vocanr,qudd 
vivus colore ex rubro nigricante fit, quali 
plerunque ebrii confpiciuntur. MortUtis ex 
fufeo albicat. 

mnd ane / Ve r CnbUS , qui eum Dofcriptio. 

modo ofto informi , ut Plinius, modoco- H - 

chleo tefta exempto ut AEHanus } modo aUj 
Lolligini parvo , carneam fi refpicias , ut A P^t. 
Diofcorides : aflimilarunt. Apulejus co- 
tera exoffem , duodecim tamen nume- 
ro ofla ad fimilitudinem talorum fuillo- 
rttm connexa &: catenata gerere, reli- 
quit^. 

Rondeletius tria genera defcripfit. Pri- mfferentia. 
mum genus maxime lethaleeft, cochlea? 
nudo admodum fimile , maxime pofterio- 
re corporis parte. Os habet in dorfo ve- 
luti Sepia, volutoinftar coutortum, qua 
parte caudam fpeftat; in lateribus Sepia- 
rum modo pinnas habet alveum ambientes 
replicatas : mox cornicula duo carnofa,qua- 
lia funt in cochleis, altera tantum capitis 
parte Zy geno caput imitatur: altera parte 
foramen eft per quod carnofam quan- 
dam lubftantiam exerit , quam etiam pro 
ai bitno retrahit. In harum duarum par- 
tium medio rima eft pro ore , atramento 
& reliquis partibus internis loliginem re- 
fert. Idquein hoc genere eft mirabile, quod 
cum in omnibus animantibusparres finiftro 
dextris fi miles fint, in hoc fint valde dhli- 
miles , ideo offa informis merito dicitur. 

Odore eft Pifculento tetroque. < yUtc- 
rum genus fupcriore eft majus, partibuf- 
que & aliis fuperiori fimile, fed parte priore 
duas latas appendices carnofas habet, in 
quarum medio rima eft. Paulo infra cor- 
nicula diio , quialia in fuperiore deferipta 
finit , nifi quod acutiora & breviora fint. 

In dorfo os nullum , neque pofterior 
pars , cochlea? exenterata? fimilis eft. 

k Hujus 


JElun. H. 
jt /. 1 6 .c. 
19 . 


Vim. H N. 
l.z 2. c. n 


trfus. 

Galeri. I. 1 
defymp. 


NATURALIS 


genes ad cegy lopas lanae tomentum (atr 
guine leporis marini tin£tum indit. Jubent 
quidam & lepore marino recenti poda- 
gram fricari, prodente Plinio. Venenatum 
ede certtflimum eft , eum mprimis qui in 
Indico mari. Eo Titus ii fratre Domitia- 
no fublatus eft , & Plinius ait. Non funt 
minus mira quae de lepore marino tradun- 
tur. Venenum eft aliis in potu aut cibo da- 
tus, aliis etiam vifu. Hic quaedam gravidae 
fi afpexerint foeminam duntaxat ex eo ge- 
nere , ftatim naufea & redundatione vi- 
tium fatentur , ac deinde abortum faciunt. 
Remedio eft mas induratus fale , ut in / p/ ’^ H j & 
brachialibus habeant : eadem res in mati ’ 

8c tactu quidem nocet. Alibi tamen, mor- 
tem faepe inferre, &fi nihil aliud ventrem 
doloribus acerbiflinjis torquere fcribit: 
quod & ALlianus prodidit. Quae de mu- Atio». H. 
heribus di£ta funt , a Rondeletio experto ' A ' l ’ *' 
confirmantur , fed remedii non meminit. 
Symptomata qua: infequi folent , egregie m*nd. in 
vetuftiflimus Poeta defcripfit. Aiexfar, 


24 . 


10 HISTORIA 

Hujus pofterioris partis utroque latere , 
veliiti in Sepia pinnae funt magis replicatae 
& expanfae. Tertii gener ia prona &c lupina 
pars exhibetur. Quod in partis 1 upinx me- 
dio confpicitur , eft os : Suprapoiita ori pars 
alveus, qualis in Sepiis, ovi figura, fed 
in ambitu crenatus. Ori fubje£ta pars 
membrana eft tenuis , carnofa, magis ex- 
panla in rotundum , cujus ora fimbriata 
eft, fimbria: nigra: funt. Intus cerebri nigri 
parum eft, gulam excipit veiitriculus , ex 
quo oritur inteftinum inftar capreolorum 
vitis convolutum. In medio fubftantia 
quaidameft fungofa, fuccum fufcum con- 
tinens , fortallis im\kov cum atramento 
fuo. Toto corpore eft fplendido: Cry- 
ftallum vel pituitam concretam congela- 
tamquc dixeris. Odore eft ingrato & pi- 
fculento naufeamque movet. Hoc genus 
Belloniuspro communi lepore defcripfifle 
videtur. Fulvum inquit leporis terriftris 
colorem imitatur. Pulmonis marini more 
per mare divagatur tametfi pinnis carcat. 
pellucidum habet corpus ovi anferini ma- 
gnitudinem non excedens, quod prolubi- 
dine huc & illud transfert. Septem habet 
appendices innumeris promufeidibus fti- 
patas ex Indico in cyaneum vergentes , qui- 
bus fugendo corpori alimentum fuggerit : 
appendicum autem fubftantia fungofa eft. 
Ex aqua emergens naturam fuam emittit, 
& in feipfum concidit. Linguam demorfus 
vellicat ut ari radix , paulo tamen remif- 
fius , &c. 

Addit fElianus & Indicum , quod ex 
omni parte ad terreni leporis fimilitudinem 
accedit, pra:ter pilos, quifpinofi&erefti. 
Tertium illud genus in alto mari degit, 
ideoque rariflime capitur. Frimum in fta- 
gnis marinis lutulentis , & alga limo- 
que vefeitur. Frequentes inter cycla- 
das infulas occurrere Bellonius prodidit. 
Dari in hoc genere marem 8c foeminam a- 
pud Plinium habemus. Cum ad Ronde- 
letium delatus eflet qui lingula carnofaca- 
reret & ore in dorfo , marem efte judica- 
vit, primo loco deferiptam foeminam, quod 
in ea Polyporum ovis fimile quid reperi- 
retur. 

Adhibitus eft in Medicina olim. Galenus 
& Plinius inter Pfilothra referunt. Archi- 


Toft bibitum hoc virus viridis fiagnan- 
tiafellis 

Exci'ementa manent , tenebrojo lumina 

vifity 

Calligant , liquida abeunt in corpore 
carnes : 

Naufea adeft , tumet alta cutis , talique 
calefcunt : 

Subque cavis oculis rofeo fucata rubort 

Apparetfaciesyfftenfque urina moratur , 

Qua nunc purpureo y nuncfanguineoejfe 
colore 

Cernitur , & quemcunque videt contem- 
nere pifc em 

^Afolet adverfans , ut qualibet aquor is 
ager . 

Hinc patet vix pulmoni proprie infe- 
ftum , cum tot affeftus fiimpto eo oborian- 
tur. Fatendum tamen plerumque tabem 
invadere. ,Alexipharmacorum qua» contra 
adhibentur haud paucus eft numerus. Ex- 
hibetur prin)6 helleborus niger , hinc lac 
afininum inprimis : nec non deco&ummal- 
vx , & alia de quibus Aldrovandum vide. Aidrm. j t 
Rondeletius mulieri qua:naufeamexodo- 
re conceperat, cancrorumufum praefcripfit* 


HISTO 


II 


HISTORIA NATURALIS 

E X A N G*U I B U 

A CL.U E I S 

Liber ii. 

De Cruftatis. 


Titulus I. 
De Cruftatis in genere. 


Tlin. H N. 
1. 1 1 . c. 3 x. 
Houien. 



Defciiptio. 


U A Cruftata Plinio , illa 
Latinis aliis Cruftacea, 
quod molli crufta operta 
^ lint 5 Graecis 
eandem ob caufam dicun- 
tur.Medium interTeftacea 
& Mollufca fortita locum videntur. Nam 
quatenus foris crufta, etfi fragili & tenui 
obteguntur, cumteftaceis conveniunt: qua- 
tenus molle carnofumque intus continent , 
Mollibus comparantur. 

Ojjibm carent , quod ofla jun£turis indi- 
gerent, ut Cardanus feribit , nec fub crufta 
extendi poffient. Communes ipfis cum ex- 
teris exanguibus partes. Caput, Alveus, 
Arijiot. H. Gula , venter , Se in teftinum. Alveos totius 
AM .(,3. corporis indiferetus eft : nec caput diftin- 
ftum, nec aliud quicquam. Ideo ea Gale- 
nus capite truncare voluit : quod cave de 
Caudatis accipias.x<*g/<hsf ifta dicuntur, non 
tam quod magnum caput habeant-, exiguum 
enim hoc quam quod maximum inter ex- 
tera cruftata. Et videtur Athenxus apud 
quem ifta leguntur j uepu^v catachrefticd 
pro thorace & capite fumere. In capite Os 
quodprotinus ventrem in omnibus, prx- 
terquam in Locuftis excipit , mox a ventre 
inteftinum. Exiguus is, fi proportionis in 
corporum magnitudine ratio habeaturihoc, 
fimplex ufque ad exitum excrementi deji- 
citur> q) en t e s in ore habent duos priores, & 
I,C ' 37 ' quia hi ad exaftam ciborum contritionem' 
non fatis , quod intima corporis penetrare 
queat, tres, in ventriculo, altrinfecus Un- 
gulos , infefiustertium. Longi qui in ore & 
tegmine duplici operti , in ter qux talia que- 
dam interjacent qualia iocuftarum dentibus 
annedi fuo loco dicemus. Intra hos bi- 
nos dentes carnofum eft illud , quod lin- 
gux proportionem ejufque effigiem gerit. 
A~.fi. H. A, Supra cs Oculi fiti funt, iique duri omnibus, 
/.+. c.2. a p tl i ntr Q ? foras , 8c in obliquum & quidem 

celeriter moveri , ideo palpebris carent : 
Cardanus in latus moveri ait noftricom- 


A tben. Di- 
t m f l-S- 


paratione , direde autem oculorum lud- 
rum. Melius enim effie ut altero utrinque 
profpiciant etfi diverfis oculis , quam utro- 
que fimul nec ante nec poft. Prominere au- 
tem quia a lateribus 2 quia aliter ante penitus 
profpiccrent : a lateribus autem collocari, 
quiaft liipra caput non viderent , ante vero 
non poterant, quia os infra reponere ne- 
ceflarium fuiflet, quia caput habent immo- 
bile : neque ante fimul os & oculos effe,quo- 
niam oportuiftet effie latam faciem , unde 
in motu etiam tardiores evafiftent. Caput 
etfi exiguum , appendicibus tamen & corni- 
bus munitur, qtix &c ad pugnandum &ad 
prxtendandum iter data funt. Pedes omni- 
bus odoni, omnes in obliquum flexi. Bra- ' 9 ' L '* U 
chia forcipibus denticulata funt bina, qux 
Grxci^A^, Apulejus furcas, alii nomi- 
ne GrXco fervato Chelas nominant. Ha- 
rum pars fuperior in primoribus his , ut lo- 
quitur Plinius, movetur fuperiore imrao- 
bilij hifque pro manibus utuntur. Se con- 
tra quam pedes flcdant. Omnibus magna 
ex parte grandior Se validior dexter, quam 
Ixvus forceps eft. Caro colore fanguinis ru- 
bra dtadu lento. In alveo humor eft palli- 
dus, & minuta quxdam oblonga & albida, 
ruffa etiam alia maculis difperfis. ‘Papaver A. 
eis parcius, branchior. annexus commu- 4 ' f ‘ 
nis. Tabellas quidam Latini vocant quas 
vfkd-Aus Ariftotcles , quibus cor cruftx co- 
agmentantur. Lapides fub crufta genitos 
refert Cardanus , de quibus in Cancris a- 


gemtis. 


Locus, 


Arifiat. de 


In ftagnis potius marinis & juxta am- 
nium ojftia, faxorum foraminibus & limo- 
fis locis morari ex Ariftotele & Athenxo Getdj^.e. 
habemus. Lapillis, alga, limo & ftercore vi- 1 » &Atb e n t 
ditant : nec a carnibus abhorrent. Coeunt 
more eorum qux in averfurri mingunt, in- 3 
eunte vere, & cum ficus maturefeunt, prope Gene «Lo. 
terrant , & quidem quod exanguia fine 
& naturx frigidx , diutiftime. Foemina o- Au " ‘ Ge " 


nerj. i 


•G II. 


' c*. (, 

vum rubidum, membrana prxtenui obvo- U *+ 
lutum , ventri, lateri, & utrinque inteftino 
annexum , &: ad carnem ulque adhxrens Avi n u A 
parit. Imperfectum illud, quod foris iji 2.’ 
editum, incrementum capiat. DiVerfi- 
tas Sexuum ex nonnullis cognofcitur. 

fe 2 jor 


HISTORIA NATURALIS 


Vhu. H.N.jor &" crafiior rrias, tenues genitales mea- 


Sexusf 1 ' tus habet, & primum pedem iimplicem. 
Nec non duabus particulis candidis, quas 
in carne pedoris habet, fedafceminadif- 
cretas tum colore tum concretione iimil es 
Sepiarum promufcidi. Vorticofe lix funt, 
quemadmodum buccini anfractus, quem 
Graeci /utjK&va , ideft, papaver vocant. O- 
riuntur eae ab acetabulis, qux lub extre- 
mis funt pedibus. Foc minae operculum 
diftantius , hirfutius , & opacius : vulvae 
membraneae ad inteftinum hinc atque inde 
fidae , in quibus ovum gignitur j primus pes 
p/m H N duplex , Zk cauda latior. 
i.c ’ Longa: 'U/taefle fcripfit Plinius. Nulla 
vita, reffiirant , fed aquam perfiltulam egeren- 
do refrigerantur. Humorem ore ac- 
cipiunt , & meatu oris liipcriore emittunt. 
Hebes omnibus vifus , tum quod oculos 
habeant duriores Zk promittentes , tum 
Ariii. ii. a . quod a latere pofitos. Valent guJtuZkodo- 
; ' 4 '* ,0 ' ratu , & ad morem aquatilium dormiunt. 
Nullum fonum vel vocem emittunt , tk ob- 
liquo motu incedunt , caudaque tantum 
natant. 

Mores. Ad Naturam &r Mores pertinet , quod 
hyberno folum tempore conduntur, vere 
& antumno pinguefcunt , quod antennis 
Tiin. h. n . potius & cornibus quam chelis quibus ta- 
men magis valent inter fe depugnant, illis 
i"c.\ 7. ii curn aliis, quod denique vere 6e autumno 
c- ij. poft partum operculum exuant. 

n Ludantur plenilunio, quia fy- 

1. 9. r. 37. dus tepido fulgore mitificat tempore ver- 
no & autumnali, Zk cum uterum gerunt. 
Lem. de Oc • Grati funt faporis , fed durae carnis, ideo 
cnit. Kttur. coctionis arduae. In Medicina , ad canis 
3 rabidi morfum , tabem , & fervidorum 

humorem deuftionem conferre, Lemnius 
tradidit. 


T 1 


T U L U S 


II. 


De Crujiatis in fpecie. 


Caput I. 


De Cm (latis caudatis . 

Articulus. I. 

De Locujla. 


T AB 

II. I. 

KOillCl!. 


Rullata in Caudata & Rotunda op- 
j time dividemus. Illa funt, Lociifiai 
Afl acus & Squilla. Locuflam Ifidorus,a pe- 
dum longitudine dici putat. Graecis elt »<*- 
TO T V xd^ot, (Zmvhv , quod capite 
incedat, vel eo fit multum prominente, 
Kei&gis apud Trallianum , Hefychio & Va- 
rino a cauda: motu, x,zGit , gt(§b& 


xyyupis. A b aliquibus y^tpicuoi , ab aculeis, 

'zv&s 73' y&(p«vv^xct£ciLT!etV) ideft, ad icri- 
bendum & fculpendum idoneis. Arifto- 
phanis fcholiaftes Tmykejes As mtp yfiij ko,- 
{ctSxs exponit. Hirto afperoqueiuntcor- 
poro. 

Duo eis ante oculos cornua magna, ini- P ef « ; ptio- 
tio alpera &: aculeata , deinde rotundita- 
te praepilata , Oppianus & /Elia- 

nus , Ariftoteles , nos antennas vo- 
camus ) in exortu erallilllma , quae pau- 
latim magis ac magis ita gracilefcunt , ut 
tandem in tenuillimum cirrum delinant, 
in omnemque partem pili inftar flefti pof- 
fint. Oculi cornei femper prominentes, &: 
exerti, in obliquum mobiles, aculeis ayu- 
tiflimis firmillimifque utrinque tanquam 
propugnaculis muniuntur. Oris lateribus 
addita: appendicula: tanquam parvi pedes 
ad tutelam, Dorfiun afperrimum eft& acu- 
leatum, velut e fronte aculeus magnus e- 
minet. In lateribus branchias habet veluti 
e pilis coagmentatas, pedes utrinque qui- 
nos annumeratis extremis chelis , quas 
Gaza modo forcipes denticulatos, modo 
brachia forcipata interpretatus elhfledunt 
eos in obliquum, utchelasintrorfum. Cau- 
da lasvis &fineaculeis ex quinque tabellis 
contexta , in pinnas quinque delinens , na- 
tandi caufa , ei tanquam remo innititur, 

& in ea totius corporis robur litum eft, 
quod experieres fi ea parte Locuftam ap- 
prehendas. ‘Dentes habent primores bi- 
nos majufculos & gulam ante ventrem exi- 
guam , in quo nonnulli dentes , & fimilis 
muti humor. Cor ex nigro rufefeere ob- 
fervavic Bellonius. Mare cum excipiunt 
ore, tranfmittunt id ad fuas branchias, 
quarum plures quam alia cruftainteda ob- 
tinent. Praeterea meatus pedore depen- H * 
det ufque ad exitum excrementi : is pro A / ’ 4-c-z ' 
vulva fceminis eft : genitale vero femen 
continet in manibus. Jacet autem in con- 
cavo carnis , ita ut interiaceat caro. Nam 
inteftinum ad partem curvam fitum eft, 
meatus ille ad cavam •, non alio modo quam 
in quadrupedibus continetur. Neque ve- 
ro id alia fpecie eft in mafculo & fcemella, 
fed utrifque & tenues & candidi, ac palli- 
dum continent humorem. Et utrifque ea- 
dem origo a pedore. Quem Aldrovan- 
dus appinxit dorfum habebat inter atrum 
& caeruleum medium , dentem fuperio- 
rem triplo majorem inferiore. Uterque 
intus tuberculis caret, & utrinque eft a- 
cutus. 

Referiuntur in mari , circa Sigxon in 
primis Athon & Liguftico. In Indico 
quatuor liint cubitorum. Hyeme vero a- viin. h. n. 
prica littora fedantur , xftate in opaca l £' 
gurgitum recedunt, peti-ofifque locis vi- i.ff.17. 
vunt. In Liguftico nigricantes Pierius Va- 
lerianus confpexit. 

ViEtus iplis pifciculi, quos circa cubi- viaus< 

* lia 


Locus. 
















■ \X" • 




• • - ; ' . 




"■ 


vi' r, r ' ■ 


- . J , 










■v 






/ 




■ rcTSk VT' 


^r: 


f/ 


. *** : : / 




‘ 


W^' 




- ■ -•? -*s~ ' 
'V- • • 


:■ > 4 ■■•';• 




• «• ■ 








' &r ■ 

. 




\ 


: 


; ; 








* ■ 4 ■' 

■ 


•" 


'd. ■ 









• * 






; 






Helion - A- 
ypMtiU i ■ 1 

Generatio. 
AriJl.H.A 
i ?.c. i 7 . 


Ari fi. H. A 
/. 4. c. 2. 
Sexus. 


Jrtjfot. de 
Ciciter. I. j. 

e. 8 

Motus. 
Helio». A- 
‘Jtuatil- 1 1. 


DE EXANGUI 

lia capiunt , & captos ori forcipe fuo admo- 
vent. Muramas &c congros majores devo- 
rare, §c cibos ore terere, quod oris con- 
ftitutio&gula: anguftia oftendit, obierva- 
vit Bellonius. Vita omnibus diuturnior. 
De Generatione ita Ariftoteles : In genere 
cruftatorum locufta poft coitum impietur, 
& continet ova circiter menfes tres, Majo, 
Junio, Quintili.Deinde edit ea fub ventre ad 
plicaturas: ubi crefcunt, quomodo folent 
vermiculi. Id quod commune eft & mol- 
lufcis&pifcibus oviparis, ut omnium ova 
crefcant. Locuftarum igitur ovum eft To- 
lutile in arena; modum , o£to i n clades par- 
titum : pro numero fcilicet cooperculorum, 
qute lateri adhxrent. Quorum lingulis 
cartilagineum quiddam adlitum ell: : cir- 
cum quod hrerent cumulata fpecie rami: 
unumquodque enim horum cartilagineo- 
rum in plura fcinditur. Quod deprehen- 
das , fi diducas: fin aliter intueare, unum 
corpus concretum putes. Grandifiimum 
quodque non eft ad foramen , fed ad me- 
dium: poftrema autem minima. Minimis 
magnitudo quanta fici granulo. Neque con- 
tinuo ipfi meatui haerent, fed medio. A 
cauda namque ad pedhis , duo , lingula 
utrinque funt potillimum intervalla. Sic 
enim etiam coopercula ipla difpofita funt, 
uta latere tegere non poflint Quare ex- 
tremitatibus iliis impolita cooperculi mo- 
do contegunt omnia. Videtur autem par- 
turiensproducereovaipla ad illa cartilagi- 
nea cauda: applicatu. Comprimens enim 
fele atque ftatim curvans parit. Cartilagi- 
nea hoc tempore augefcunt ira , ut ovorum 
ipforum capacia efle pollint. Namad carti- 
laginea pariunt ficut Sepia: ad malleolos, 
aut alia qux fluitant. Is eft pariendi mo- 
dus. Concoquit autem ibidem potillimum 
vicenisdiebus. Tum abjicit cun£ta fimul 
confidentia ficut cum ejecit, videntur: in- 
de ex his locufta: oriuntur die fere quinto 
decimo : capmnturque frepe numero mi- 
nores digito. Ante Arfturum pariunt; 
poft Arfturum amittunt ova. Hucufque 
Ariftoteles. 

Sexus differentia in eo conliftit , quod 
fomina: primus pes bipartitus fit , mari 
continuatus uno ungue. Foenuna quoque 
pin nulas qua: fubtus funt magnas habet , fed 
collum verfus decrefcentes. Mas omnes 
seque minores. Maris etiam pedibus po- 
ftremis quali calcaria qua:dam funt: eaque 
tum magna, tum acuta, foeminoe ejufmo- 
di pars parva & inoffenfa. Rondeletius 
addit in cauda: fupma parte foeminam habe- 
re appendices duplicis pinnis fimiles , ad 
contegenda &confervanda ova; mari fim- 
plices & parvas. . Vulvam bifurcatam ha- 
bere, Ariftoteles teftis eft. 

De Natatu , pedes anteriores, in eo qui 
majores funt moveri Bellonius negat, fed 
pinnulis quas param fub cauda gerit, par- 


jEILui. it. 

A./.p.t.,^. 


B U S A CLU A T. * 

tim in extremo ejufdem , tum quaternis 
reliquis pedibus natare aflerit. Cum nul- 
lius rei metu afficitur anteverfus progredi- 
tur non pnetenfis fed obliquatis ad latera 
cornibus, ne aqua contra natantem ruens 
'reprimat cornua, &: ulterius progredi pro- 
hibeaf. Retrocedens m metu , demittit 
& laxat eadem , & tanquam remis altius de- 
miffis Scapham propellens, multum irine- 
risconficit. Latent menfibus quinis, & p hn-U.K 
more arietum cornibus dimicant La:di 
non polle nifi fub cauda tradit Rondeletius. 
ylntipathiamii attendas, tantum Polypum Antipathi* 
pavet, ut fi juxta viderit omnino moriatur. Pia - H - K 
Muramam eadem aggreditur , & ex viflra 9 ' " i0 ' 
prandium inftituit. 

UJum in Cibis fi Ipecfes , Collimedon ufus- 
ideo Carabi accepit nomen quod hoc cibi 
genere impenfe deleftaretur. Eliguntur 
gravida: &: tempore plenilunii Proferun- 
tur m Italia ab Oftobri ufquead Aprilem: 
praferuntur &: maxima: , quales capiun- 
tur in mari Indico, &■ circa Africa: quod- 
dam littus loco petrofo , ut fcnbit Syne- 
fius. Plus carnis habent quam Cancri , ut 
Diphilo Siphinio apud Athenamm vifum, 
difficulter concoquuntur , fed admodufn 
nutriunt falfi humoris ficcique participes, 

& fi aqua ckil ci fatpius coquantur , ventrem 
cohibent. Condituras vide apud Aldro- 
vandum. UJum in Medicina quod fpeftat, 
Hippocrates puerperae ut melius purgetur 
pra: fcnbit. Simeon Sethi teftas combuftas Wppu. t, 
ac cum meraco vino potas renes calculofos de ”» rb - 
expurgare feribit. nUil,er ' 

Articulos II. 


De Afiaco. 

Punctum I. 

De Aftaco marino communi . 

\ Stacus ex fententia Rondeletii , quafi 
jLJ. ideft; non deftillans fed ab- T. AB ' 1L 

J unde fluens dicitur, qubd tubercula pluri- Nomen, 
ma , tum alba tum purpuprea guttarum, 
flve lachrymarum fpecie forcipibus mfperfa 
habeant. r 

Eft vel Marinus vel Fluviatilis. Ad eum „ r ■ .. 
Leo feu Elephantus Plinii , & lffie quem hic * crlpac ’ 
deferipturi fumus Pertinet, Eftautem Afta- 
cus colore toto nitido , fed nigritia infper- 
fo. Pedes inferiores grandes , ad o<ft 0 ufque Ari M- 
habet : ab his grancles ipfos duos multo 
majores &c mucrone latiore, quam locufta f * 
fed fpecie diversa. Dextri namque fum- 
mum latum oblongum tenue eft : finiftri 
craflum & teres: utriufquevero bipartitum 
ac quafi mandibula cum dentibus infra fu- 
praque. Quanquam dextro dentes ferrati 
funt omnes , alterius primores ferrati: at 
interiores tanquam molares. Inferiorum 
b 3 ordo 


locus. 

Cf piati. 
Halieut. 

I ■ i. 

AriJl.H. A 
l.f.c. 17. 

Geieratio. 


jffutn. H. 

A. I. 8. 
e. *a. 

Mlian. H. 
A 1 . < 5 . 

c. 11. 

UAjs in 
Cibis. 


14, 


historia 

ordo quaternis aequalibus, fuperiorum ter- 
nis inaequalibus expletur. Movent partem 
fuperiorem utrique, &ad inferiorem pre- 
munt.ac valgi quidem funt fitu in feriore, tan- 
quam a naturadeftinatiad protendendum &: 
premendum. Supra hofce duo alii hifpidi 
paulo infra os. Mox haud longe infra, 
branchiae circum os multae & hifpidae, quas 
affidue motat. Hi pedes qui ori nraefto funt, 
extantibus quibufdam tenuibus barbulis af- 
perantur.©<?»Mr duos habet ut locuftaffupra 
holce cornicula breviora ac tenuiora quam 
locufta. T um alia quatuor eadem Ipecie, fed 

breviora &tenuiora/uper his oculos pufillos 

breves. Prominet pars cui fubfunt oculi, 
acuta&afpera quali frons , majorquam lo- 
cuftis. Omnino facies acutior, pe£tus au- 
tem latius : totumque corpus carnofius ac 
molhusquam locuftae Odo pedum qua- 
tuor bifidi, quatuor non: quodcollumap- 
pellatur , quinque in partes diviliim eft ex- 
trinfecus. Tum eft fexta pars lata quinque 
produda plagulis. Hadenus Anftoteles. 
Gefnerus Chelam faciem hominis ridicu- 
lam repraefentantem exhibet. Nam Chelae 
pars minor maximum & aquilinum nalum 
refert : &: quae in utriufque partis confinio 
apparent verrucas , oculos, fi fuperciha ad- 
dantur. Superiorem partem quarenus feu 
cornicula quaruor fupra nafum & frontem 
eminent, caeruleo aliove colore fi pidor in- 
ducat, ad repraefentationem pilei auriti & 
adlatera defeendentis , ita tamen ut aures 
lateant: retro &• circa tempora pili promi- 
nant nigri. Facies partim albo inducatur 
pigmento, partim rofeo fuco niteat. Lin- 
guae inftar partis chelae majoristubero rubi- 
cundo colore infigniantur. Quod fi criftam 
quoque e pennis praTertim gallinacei, capi 
autpavonis nutantem, foramini fummo in- 
dideris, planeGorgoneam & terribilem ha- 
bebis faciem. 

Nunquam non in Oceano frequentes : in 
Euxinio tamen nulli. In faxis habitare Op- 
pianus prodidit : Ariftoteles in terrenis. 
Circa Thafum&rHellefpontum nafcuntur. 
Coeunt eodem modo quae caetera cruftata. 
Masfceminaque nulla nota infigni inter fe 
differunt. Nam utriufvis utramlibet for- 
dpemmajorem deprehendes > quanquam 
utramque aequalem unquam neutri. Ore 
mare excipit , cum locuffae ad branchias 
tranfmittant. Sine humore longius a ma- 
ri deferri nequit : & tam eft loci patrii aman- 
tiflimus , ut non longe deportatus , eodem 
adrepat. Polypum ex timefeit. 

1 Quantum ad Ufum in Cibis , optimi illi 
apud veteres qui in Methymna capieban- 
bantur. Omnes difficulter coquuntur, 
Sctardhdefcendunt : riteconfedi 
& praeparati non imbecilliter 
alunt. Mnefitheus aflos 
elixis praetulit. 

^ -j* ^ 

* 


naturalis 

P U N c f V M II. 

De Leone feu Elephanto & Afta~ 
co parvo Rondeletii. 

Reatum quod hic deferipruri fumus, 
j nomen Leonis vel a magnitudine , ut 
1 Aidrovando videtur , vel a colore flavo, 
quo vivus confpicitur, ut Rondclerio pla- 
cet , foratum eft : Bcllomus cum Elephan- 
to Plimi idem facit , quod eadem fit L eonis 
apud Ailianum & Elephanti apud Plinium 
deicriptio. 

Corporis fpecie Aftaco affinis eft , fed 
brachia longiora habet, forcipes tenues & 
latiufculosj quorum fciflura major, quam 
in ullo alio Cruftatorum genere. 'Pedes 
tres qui proxime brachia fequuntur , lon- 
giores funt , aculeati , in calcaria terminati* 
ultimus exiguus brevis &temus,nequcacu- 
leis, neque pilis munitus. Pneterea ab 
A fraco dorfo aculeis differt , quibus cum 
locufta convenit. U tnnque cornua duo lon- 
■ giflima tenuiflimaque habet, item aha in 
fronte brevia , inter qua: unum in fronte 
eminet acutum, neutra parte ferratum • ha:c 
funt oculorum propugnacula, qm cornei 
luntoc prominent. Corpus totum undula- 
tum eft, inftar panni ex hircorum camelo- 
rumque pilis contexti. Cauda perinde ac 
in Aftacis in pinnas quinque definit, fed 
lineis magis diftin&a. Scaliger unum vidit, 
cujus brachium puerilis brachii magnitudi- 
nem aequabat, quantum & ille quem Aldro- 
vandus Brundufio fibi miffum deferibir, ha- 
bebat. Plinius Elephantum fuum nigrum 
eflevult, id eft , violacei exfaturati colo- 
ris. Nam Kvavos Graece de nigro , ut de 
AEthiope, & caeruleo , ut de mari dicitur. 
Fot ciptbus adeo valent , ut obfervatum fit, 
Maffiliae vulpem per totam nodem , ab uno 
detentam fuiffe. 

Apponuntur lautis in Italia conviviis 
Adianus , adipem fqualidae & infufeata* fa- 
ciei nitorem afferre, reliquit. 

Asta cus parvus marinus Rondeletii 
femper eft parvus. Corpus ei vivo rubefeit, 
alioqui lineis caeruleis tranfverfis variatum. 
Capite & thorace eft rotundiore quam flu- 
viatilis , in lateribus incifo. E capite eminet 
Cornu latiufculum , magnum fi totum cor- 
pus fpedes, utrinque ferratum, inter ocu- 
los fitum, quas recondit &exerit. Cornua 

quatuor oculis praefixa funt, dum &; bre- 
viora cornu ferrato vicinora , alia duo mul- 
to longiora , flexibilia , articulata. Che- 
lam utrinque unicam habet denticulatam, 
quaternis articulis connexam. Utrinque 
pedes line forficibus. Collum tabell is con- 
flat, & in pinnulas definit. Sub cauda 
appendicesfunt ovis reponen- 
dis deftinata:. 


T A B. 1 X. 

s. 

Nomen. 
TAtlUu, de 
A quatiLb. 

t 2 .f. J. 


Mian. H. 
a- > 4 - 
c. 9. 

Defciipno. 


Pii». 11. x. 
A 32. c. II. 


Ufus. 


Tib. II. 
6 . 


P U N C- 










f 


Xab. I I.1X 


i 



Sjjuxlla jpibcL- G-amer 


ww/v 


ScpatLi jibbi 




581 

• 

m 

MI 

BSpHi 


P*\ 

MKliI'* • 

gSAy\“TM -■ i 


m 

fe* * 

afc»» 

ptt. 

ili ''ij » Jji. ' Au. • ,’i/ 


1' 1 , 1 * * jtJ 
Janiiliumlr j 

IblJLf 


^ S / 


^ f Scutula.. 


4 tto^er JSrels, ” 


Tab. II. 
T AB. 
III. 
Nomen. 
Defcriptid. 


A rift. H. 
1 . 4. c . 2. 


Uelmont. 
de Lithinji 

e. 7. 


DE EXANGUIBUS AQUAT. 


Punctum III. 

Ve Cammaro feu Afiaco jlu- 
c , viatili & aliis . 

A Staci fluviatiles Galeno , 

Athenaeo , modernis Grae- 

cis Caranides & Caranidia dicuntur. 

Circa eorum Defcriptionem non eft quod 
multum laboremus , hoc tamen poni po- 
teft. Ventriculum mutim undique ambi- 
re , quam quidam ftercus efle credunt , Bel- 
lomus hepar , fed falsd , quod hoc folis 
fanguineis datum fit : Eundem tam miro 
artificio fabrefactum, ut etiam in ejus fun- 
do alterum os comperias fuis maxillis & 
dentibus refertum. Utrinque etiam fpira- 
culum feu foramen fub cortice ad latera oris 
videas , per quod aquam ore acceptam re- 
ferunt. Branchias habere ex Ariftotele 
Gaza & Rondeletius prodidere. Philofo- 
phus enim , hoc eft , partis bran- 

chiis fimiles dixit. 

Gcfnerus cirros potius efle judicat , ad 
motum progrefiionis natationiique a natura 
datam, vel ne aqua introrfum penetrer. 
De Lapidibus memorabilia prodidit Hel- 
montus, quas fequuntur. Per plurimas 
inquit atque uniformes cancrorum difcre- 
tiones ifta comperi. J nprimis ftomachum 
cancri efie in capite prope verticem. Ma- 
res enim quotannis segrotare incipiunt , a 
menfis Junii medio : fuemellae dein in Julio 
ante teftarum exuvium. Sunt enim per 
dies novem & amplius velut femiexanimes 
ac immoti. Qua tempeftate ftomacho ll- 
lomm exterius obducitur membranula no- 
va , inter quam & ftomachum v cterem, eft 
liquor quidam lacteus , qui fenfirn exterius 
in globum ftomachi convexum , qua parte 
attingit , obducitque ftomachum veterem, 
contrahitur utroque latere in concavum, 
ftatimquelapidefcit. Interim nec tunc nec 
multo poft cancer efitat quicquam. Ideo- 
que (pene incredibile) vetus five interior 
ftomachus > fenfirn in mucilagipcm alimen- 
tariam abfumitur : exteriorqhe ac novus 
alter ftomachus, invicem abfumpti, fuc- 
cedit. Siquidem ifti la£ti , ad ftomachi 
veteris convexum fubnato , obtenditur fta- 
tim pellicula, per modum lafti tepenti fo- 
htum: crefcitque lac iftud, inter utramque 
praefatam membranam , utriufque fcilicet 
ftomachi. Quae cun£ta ducentis forte can- 
cris difie&is , dietim obfervavi, jucunda 
admiratione. T andem refidua pars la&is, 
cancro cedit in alimentum. Nihil autem 
cancer edit , aut in ejus ftomacho repetitur, 
quantifper ifti lapides funt in ftomacho 
ejus, vivitque circiter xxvn. dies tam 
ex veteri fuo ftomacho, fenfirn abfumto, 
quam ex ufu refolutorum poftea lapidum. 


U 

Hucufque Helmont. Albertus plenilu'" 
niocrefcere putat. 

Reperimtur paflim in fluminibus , la- Locus - 
cubus, & rivis. In Pannonia tam frequen- 
tes ut Julius Alexandrinus foepe fupra tri- 
ginta currus A ftacis onuftos , m foro Gam- 
mario Viennae numeravit. In Hifpania 
non haberi affirmant quidam. 

Vittitant cadaveribus , &r carnibus, 8c VlC 115 ’ 
quidem his adeo dele&antur, ut in Danu- 
bio de navibusfufpenfis , magna multitudo 
adhaereat. Ranas quoque appetere , Al- 
bertus teftatur, & nos experientia compro- 
batumhabemus. Pertredecim dies vivum 
abfque cibo confcrvavit Gefnerus Sexus 
notis diftinguuntur. Mares in ea parte 
qua corpus ad caudam continuatur fubtusi 
quatuor longas prominentes virgulas ha- 
bent, quibus foeminae deftituuntur, Cau- 
da etiam illius, rotundior, planior & fpift- 
fior; tenuis, vacua, lata hujus, major- 
que tabellarum in eadem diftantia. 

De Generatione hoc fciendum , Marem Gencia?i0 
in coitu primo fupra dorfum fceminae afcen- 
dere, moxfe iftam fupinam vertere i per 
folam meatuum applicationem coire:mem- 
broenim quod alterius corpus ingreditur 
deftituuntur: Ovaperanum, per quem & 
excrementa reddunt, parere: &frpc mi- 
nimos Aftacos caudae matris adhuc adhae- 
rentes confpici. Albertus ova focmina: 
primo in corpore v^lde comprefla efie, dein 
paulatim exire 8c virgulis curtis fub cauda 
donec comple<ftanturadhaerefcere,fcripfit. 

Hyeme menfibus quinque latent , fi com- 
munem opinionem fequaris. Afiqui enim 
tum etiam apparere ac ad litora prodire } 
aeftate ad optatas aquas gregatim concede- 
re dicunt. Novilunio emaciantur, pleni- 
lunio pinguefcunt. 

De mira qusedam irtter Cancros & par- Antipatf 
vos antipathia , fic Helmontus : In Mar- 

chiaBrandeburgicalocupletifllma eft can- 
crorum pifcatio. Veftores autem cogun- 
tur no£tu excubias agere, ne ferte porcus 
aliquis vel leviter lubter currum tranfcur- 
rat. Nam id fi contigerit, mane quotquot 
cancri, in curru fuerint inveniuntur mor- 
tui. Tam exitialis eft porcus cancro. 

Dividuntur in Minores & Majores. Illi, Diffeient 
quod fubfaxis degant, faxatiles dicuntur, 
parte fupina albicant , prona nigricant , eli- 
xi non undiquaque rubefcunt. Majores , 
rotundiori funt magifque crenato in Pado 
corpore , quam in lquama , cujus dexter 
pes finiftro tenuior eft. 

Locum m Cibis habere, omnes norunt, ur ' lS ' 
quamvis etiam difficilioris concoctionis 
efle certum fit: quia Sc longiore'itt ventri- 
culo mora, mandatis frigidis & humidis in 
caput vaporibus , foporem inducunt. Mar- 
tio &: Aprili menfibus a quibufdam com- 
mendantur, luna inprimis accrefcente. V e- 
nasquse in eis interdum reperiuntur , ini- 
' pro- 


x<S HISTORIA 

probantur. Varias praqparationes apud Al- 
drovandum vide. Medicis , contra canis 
rabidi morfum, phtifin , febrem hedticam, 
urinae retentionem , calculum, inflamma- 
tionem linguae 6 c gutturis, & Cancrum in 
mammis inferviunt. Contra anginam fic a 
quibufdam praeparatur : Aftacos circiter 

decem vivos contere, & ftillaritios liquo- 
res intybi rofarum & papaveris erratici af- 
funde , inde exprefius fuccus vinum rubel- 
lum refert, fio linguam abluere & diligen- 
ter ac penitus gargarizare oportet , deinde 
etiam haullum ejus mediocrem bibere, Lin- 
guam abfterfam&: purgatam lardo infulfo 
percinge, poft horam & dimidiam, quic- 
quid vifcidx pituita: infederit , rurfus ab- 
Irerge , & fucco Aftacorum prreferipto de- 
crtfta/* nuo lava *. Reliqua in Aldrovando vide. 
c. 6 . Praeparatio contra mammarum cancrum 
h*pr7J ! ' a P lld ^ artma n , n um optima. Lapides quod 
Chymia- Ijaedfat, rarifllmum ex iis diureticum , fe- 
mcit ' brifugum, & vulnerarium parari pofle exi- 
ftlmat Helmontius , fi m formam prifti- 
niladis refol verentur. Ufurpantur quo- 
que contra calculum , cum nucleis perfi- 
corum & mefpilorum : Contra fanguinis 
grumos , cum carbonibus e tilia aceto re- 
flin6tis , &c. Huc pertinet Aftacus Cara- 
boides , & Gammarus terre (iris. Ille co- 
lore eft omni parte corporis cinereo, an- 
tennis quatuor , duabus longioribus , reli- 
quis brevioribus, pedibus & chelis hirfutis. 
Pedes duo priores chelis proximi tabellas in 
extremitate circum undique ferratas ha- 
bent, ad natatum faciliorem forte utiles. 
Quantum ad hunc, Cruftacei quoddam 
genus in terra latitat , maxime in India Oc- 
cidentali , Cuaralfas vocant , tam prope 
Gammarorum formam , ut cum efFofliim e 
terra confpexiflet Julius CxfarScaliger, ac 
roganti quid dfet , in fepulchris inveni- 
ri alii didtitafient , a Gammaris abftinue- 
rit diu. 

Articulus lll. 



Tab. ' iv. Ru flata, qua: Latinis Squilla: Grteei 

5-4 ■?■(!. Vc. V_> XCOg/Scii , & xxgji^ots vocant, 

MAn* f eu ^ ^ * capite, quod Squillis raa- 

Crnftat.c. 8. ju ficu Ium eft • fcu 'ikm rrj cmdioav fcil. initiali 
abjedo. Heraclides Colybdamas apud A- 
thenamm vocat, quo nomine Epicharmus, 
ut Nicander vult pudendum marinum in- 
telligit. 

Defaiptio. c L>efcriptionem fi attendamus, Caudam 
Arm de habent, forcipe carent, forte quod pluri- 
p.m.i. 4 Is. bus pedibus, in quos redundantia illa abfu- 
mitur , inftructi , fi Ariftotelem & Rondele- 
tium fequimur : AtBellonius pedes forci- 
patos, habere Icribit , quas etiam AElia- 
nus,& quidem maximas Indicis in Gange 
fluvio attribuit. Corpore funt vere nigre- 


naturalis 

fcente , fed poftea albedinem recipunto 
Cornua etiam habent Oppiano teftc acuta, 

&c in furnmo capite pofita : Aelianus acu- ' ' 

leum acutiflimum triremis roftro fimilem , 

& ledturas, ferra: modo habere feribit. O- 
culi fub eodem munimento praeduri emi- • 
nent. Inteftinum quoque redte in caudam 
veluti Locuftis &: Aftacis finit , qua excre- 
menta emittunt & ova pariunr. 

Vivunt in marinis paluftribus & fa- Locus, 
xofis locis. Ab illis tAus; , aEliano, ab his 
petresE Oppiano dicuntur. Indicum ma- * 1 
re majores alit , quee in profundo hre- 
rent , ut minores litoribus gaudent. In dif- 
fradtis laxis in mari rubro reperiri , prodidit 
Theophraftus, quod de vivis an de figuris * 
fumendum fit, dubitatur. Habentur 8c in 
Oceano Germanico, & Gallico , mariTyr- 
rheno &Adriatico. Circa Jafummagnas ce- 
lebrat Archeftratus. 

Vidit ant oftreorum carnibus: AElianus victus, 
qua fidam alga vivere prodidit. De Sexu H * . 
ita Ariftoteles: Diftinguitur a fcemina mas Anji. h. 3 j. 
duabus particulis candidis, quas ipfepecu- 1 4- f - *• 
liares habet in carne pedtoris, fed ab ipfa Sexus ' 
diferetas tum color, tum concretione, 
fimiles fepiarum promufeidi. Vorticofx 
hx funt , quemadmodum buccin i anfradtus, 
quem Graeci /xrixuvct , id elt , papaver vo- 
cant : Oriuntur ea: ab acetabulis , qua: fub 
extremis funt pedibus. Eft etiam in pedtore 
caro rubra, fanguinis colore, qua: tamen 
attredfata dilabatur , neque fimilis carni 
fit. Ab ea meatu qui in pedbore buccini 
refert fpeciem , alia eft finuatio funiculi 
craffitudine , fub qua duo, quaidam funt 
appenfa inteftino arenacea genitali femini 
deftinata. Atque hrec mas habet. At fce- 
mina ova ibi , colore rubra , qua: annexa 
ventri, atque utrinque latus inteftini, ad 
carnofas ufque partes , membrani- tenui 
continentur. 

Coeunt more quadrupedum retro min- Gener « i <>. 
gentium , fcilicet, ut foemina caudam fu- 
pinam exponat, mas fuasfuperimponat& 
applicet ; & coeunt ineunte vere juxta ter- 
ram , & cum ficus muturefeunt. 

Inimicitias cum Laborace exercent , & a Anti P a thia. 
Phycide ac Lupo comeduntur. Quo fe 
modo ulcifcantur , apud AEIianum habe- f^ c H - 
mus. Cum fe , inquit , interceptas fen- 
tiunt , faftigium quod eminet a capite, 
quodque fimile eft acutiilimo triremis ro- 
ftro , atque in fumma parte fedturas habet, 
modo ferrula: uncinata: , hoc , inquam, 
animofic illa: beftiolas cum incurvarunt, 
fumma: laevitate faliunt , & tanquam falta- 
torium verfant orbem. Lupus ore Iiiante 
fquillam laflam comprehendit , hrec in gut- 
turis laxitate faltat , ut gula intumelcat. 

Ufns earum & in Cibis eft & in Medicina. uruS , 

In Cibis preciofem pifcem Juvenalis nomi- 
nat. Apicius tanti grandiufculas faciebat , luwn - Sit ' 
ut earum gratia in Africam navigaret, cum- tp ' 3 ' 

que 


Ca*nat~ii£ ■ 


See JZrels ■ 


1 










'j-f “ 

























* 






A ibert, 
tiipn l. i. 


Tae, iv. 
3-4.8. ii. 

Nomen. 

Scalig' 

Eat- 24 f. 


Dcfctiptio. 


Scdig, Jix. 
HA 


D E EXANG 

flue priufquam navi cxiliret Minturaenfi* 
bus minores animadverteret , gubernato- 
rem , nulla excenlione faCtd, eadem via 
Italiam repetere juberet. Hodie elixantur 
&c cu maceto comeduntur: friguntur etiam 
in fartagine cum oleo farina adfpersl 
Olim ficus follis allate involvebantur. Dif- 
ficulter concoquuntur , ftomacho nocent, 
& V eneris defidcrium excitant. Hoc & fibi 
contigifle Cardanus telfatur. HeCticis 
eximie prodefle nullum dubium. Ajunt 
tritas & particulae impolitas , cufpidem vel 
lagittam, fi qux infixa, lingulari atrahen- 
di vi educere. Quidam efcx ad mugiles 
capiendos adnufcent, lifdem & lupus pi- 
fcis inefcatur. 

Articulus IV. 

De Squilla in fpecit-j. 

Punctum I. 

De Squilla lata five Urfa. 

Q Uam Squillam latam Rondeletius vo- 
cavit, hanc nos Urfam & quidem A ri- 
itoteliscumBelloniofic Scaligero dicimus. 
Ubi enim porreCta jacet, urii corium ex- 
tenfumreptefentat. A Squillis eam fepa- 
ravit Ariftoteles , quod fub Squillarum no- 
mine non notet. Neapolitani Meflanen- 
fes in Sicilia Meflacaram , quali iit vpdguiv 
xae/s , vocant. 

Rondeletius eam ita defcripfit. Locu- 
ftarumeft magnitudine, fedlatior, multo' 
Sc magis dcprelTo corpore & hirto , in fron- 
te olla duo, utrinque unicum , in ambitu 
ferratum , in quibufdam acutius , in aliis la- 
tius. Hic pinnas dux alligantur. Inter hxc 
duo enafcuntur cornua , initio articulata, 
circa media bifida, ut ex duabus quatuor 
fiant, non valde longa. Brachia duo ha- 
bet cum aculeis, vcluti clavis eminentibus, 
pedibusmajora, non bifida, quxinos fle- 
ctuntur, quibus ori cibum tanquam pedi- 
bus admovent. ‘Pedes utrinque quaterni 
funt. Oculi parum prominent. Frons 
quadrata , &c latior quam in ullo Cruftato- 
rum genere. Tumores multi per dorfum 
fparfilunt , ex quibus extant tubercula, 
quorum fumma pars adeo rubet, ut carbun- 
culus in annulofum pala i nclufas dicas. 

In Cocnofis ymere argumento ell , quod 
luto oblita e mari extrahatur. Raro in Gal- 
liacapitur-, Romx& Neapoli frequenter; 
in Africa frequentiflime. Circa Minturnas 
Campaniae oppidum majores funt Smyr- 
nxis. Idem eis pariendi tempus natura 
ftatuit quod Locuftis Per hyemem & vere 
priusquam ova excludunt laudantur, Et 
haec de Uda , . qua: Major dicitur, acci- 
pienda funt. Eftalia quam Minorem & Ca- 
latam vocant. Scaliger Cangren Ariftote- 


UlBUS AQUAf. tf 

lis credit , Rondeletius Cicadam marinam i 
j quod cum Cicadis terreftribus magnam fi- 
j nnlitudinem habeat. Quinque tabelliscon- 
ftat, & dorfo egregio naturae artificio varie 
caelatis &fculptis. Tota rubet. Dodranta- 
lem magnitudinem vixfuperat. 


Pu 


NCT 11 M 


II. 


De Cqrangone & Squilla gibba , 


'ab. I 'fi 


Q Uas Ariftoteles Ko^yyava; aut T ‘ 

Hefychiusxg^y^V«f vocat, ex Gazx 6 ' 

Auut Crangines. 

Eftvero haec Squilla, fi ‘Defcriptionem d eferiptio, 
attendas , palmi majoris longitudine^. 
Contegitur crufta tenui, laevi, candida, 
nonnunquam ex albo parum rubefeente, 
qux coCta , tota rubefeit, cornu inftar pel- 
lucida. K dorfo enafeiturrw»# in fronte 
ferratum, furfum recurvum, cujus denticu- 
late afperitates in fuperiore & 'inferiore 
funt parte non in lateribus. Oculi funt 
cornei, in quibus fubjeCta pars cava co- 
chlearis modo. Cornua funt quatuor , ex 
quibus duo bene Jpngaj tenuia & flexibi- 
lia; P edes habet quinos ; qui in calcar 
terminantur terni funt. 

Pofterior pars pro reliqui corporis craf- 
fitie & magnitudine longa , feptem tabellis 
conflans , in quatuor pinnas definit : e 
quarum medio extat aculeus latior quam in # 
Squilla gibba. Quam Gefnerus vidit, par- 
tim rubebat , partim dilutius albicabat , ad 
latera flavefeebat. 

Sunt omnium cruftatorum fapidiflimi. ufu! - 
Carne tenera dulci, bonique & multi ali- 
menti conflant. Caudx inprimis crufta 
fpoliate, cum pipere, fale&aceto, men- 
fibus Februario, Martio, Aprili, Majo, 
laudantur. 

Sqvilla Gibba avtpj , propter gib- t*b. i v. 
bum quem habere videtur dum fe curvat f 
dicitur. Alii xu/ii73-uAats Sc xvqtks vocant-?. 

Grxci moderni Carida s& Caranidia nun- Defcripti*. 
cupat. Crangonibus funt tenuiores maxi- 
me in cauda extrema. Senos ante frontem 
gerunt valde tenues cirros. Caudam con- 
tractam , in cujus extremo pinnae funt qui- 
na: : quarum qux medio loco polita eft, 
ferratam duram , atque in acutum faftigia- 
tam formam habet. In Santonum Uttora Ang a a. 
maxima earum copia. Ova pariant & ge ~ 1 s- c ■ u- 
nerant Locuftarum more. Ceterum men- 
fes circiter quatuor gerant. Cornu frontis 
elatum in 'palatum Lupi pifeis infigunt, 
eumque interimunt. Ubi tanguntur fal- 
tant, ac tangentem fxpecxpavefcunt, cor- tSDt 

pufque in aqua gibbofum arcuato motu 
promovent erucarum modo. Vendeban- 
tur olim in fportulis ex junci vimine con- 
textis , friguntur cum oleo in fartagine: 
aut elixantur -in aqua comeduntur cum 
aceto. 


c 


PUN- 


9 ? 


H I S T OKI JE 


18 


P 11 N C t U M III. 


Jrif.H. A. 

I i 


|uio. 


T)? Squilla parva, € 5 > Squilla 
cXanti Rondeletii. 

t a.3. iv. C Idpjlla parva nomine proprio caretis. 

7. ’ \ J s,uU«£^ Ariftotelis non eft , ut perpe- 

ram Gaza convertit. Chelas en im hoc,Afta- 
fci modo habet. Quidam iyz^as a colo- 
re fortafie , quem vivis Rondeletius obfcu- 
rum tribuit, dici volunt. Alii 
apud Athenaeum propter fuavitatem in ci- 
ifferemia bo. Duplex iftarum cftgenm Unum Ma- 
dcfcii- jus,d uriore cruftaqnam Squilla gibba quod 
vivum in aerefaltat, & no£tu ut candela lu- 
cet, Cambaretto Romanis. 

Alterum Minimum , ut tam exiguum, 
ut mille vix libram aequent pondere , Ve- 
nedis frequens. Cocis quibufdam Brava, 
Vafconibus Civade, id eft, avena, pu- 
gillatim enim devoratur. Caput habet 
pro Corpu (culi magnitudine crafium & la- 
tum, fine cornu. Caudam tenuem , gib- 
bum parvum. Oris appendicibus & aliis 
Gibba: fimiles , punctis aliquot variatur. 
Bcllonius vivas fubfulvas ipe&ari ait, co- 
.ttas rufiefeere. 

Etinmari, & in fluviis nafcuntur : etfi 
Bel Ionius longe a mari provenire dicat. De 
Garumna caniftris excipi, S caliger teftis eft. 
Tarentinus fluviatiles nominat. 

Carne fiunt adeo dulci , ut faftidium pa- 
riant. Vix ullum aliud Cibi genus , tefte 
Rondeletio , dulcius deguftaveris. In 
aqua hordei lota: , & in carnis jure coftse, 
hedticis maxime conveniunt. Cum cruftis 
ad je&o pipere elixre, venerem ftimulant. 
Icon quam hic damus , Gefineri fquillam 
parvam exprimit. 

S qv illa Mantis, nomen a be- 
ftiolaquadam ex Locutiarum genere acce- 
pit, nec antiquis cft dicta. Occitanieam 
Preguedicus , id eft , precantem Deum 
appellant, quod fiemper manus junftas te- 
peat, & corpore fit, jejunantium inftar, 
gracili &: macilento. Div inare eandem vul- 
gus credit , & de itinere quaefitam alterum 
brachium extendere. 

Mathiolu s Hippocampum appellat , Bel- 
] ouius Cicadam marinam , quam Speufippe 
Nympha eflefufpicatur , eandem ita de- 
Jcripfit. 

Tenuis eft, inquit, -hujus crufta, cru- 
da ita albicat, ut fere tranfpafcat. Una 
cum pifciculis marinis fiaepefuo cortice con- 
rcfta extrahitur, & fiimulcum carpionatis, 
bocis, maenis , Sctrachuris caniftris inferi- 
tur. Natura incredibili fere artificio. Cica- 
da: oblongum corpus decem tabellis , affa- 
bre articulatis loricavit:quarum prima, quae 
caudam extremam conficit, caudam in la- 
teribus expandit. Cauda porro duabus 


Locus 


Ufus. 


Tat. IV. 

Aldrov. 1.2. 
c. i5. 


Defctiptio. 


NATURALIS 

maculis phceniceis fiubrubris infignita eft, 
quaeduorum oculorum fpeciem prae fe fe- 
runt , eftque aculeata & crenata. Prima 
tabella a cauda incipiens , verfus fecundam, 
tertiam, quartam, quintam ,&fextam, pin- 
nulis fimbriatis multiplicibus fubtus muni- 
ta eft: quibus, dum in mari natat, aquam 
percutit , 8 c corpus incitat. 

T res tallelLe , qua: fex praedi&as fubfe- 
quuntur , ternis utrmquftpedibus commu- 
nitae funt: ad cervicisautem initium, duo 
brachia majora oriuntur , quibus cilfum ap- 
prehenfum ori fuggerit : fed ea cancris, 
aliter quam locuftis forcipantur. Sufttenini 
in longum exporredta , atque in extremo 
grandioribus crenis fuffulta , quibus cum 
cibum corripit, exunobrachio, ad aliam 
brachii articulationem transfert 

Horum autem extrema velut in duri- 
tiem ofieam abeunt dentifealpiis conficien- 
dis ob id expetita. Pars quae capiti conti- 
gua eft, m exile quiddam terminatur, &c 
contra quam cauda fe in latum diffundit. 

Extra aquam prorfus immobilis & imbecii - 
lis eft. 

Aculeum unum habet utrinque ori praefi- 
xum , ut Phalangium & Scolopendra , quo 
mordicus cibum a pedibus fuggeftum con- 
tinet quem poftea dentibus conficiat , & in 
ftomachum detrudat. 

‘Dentes illi natura in oris lateribus protu- 
lit, unico utrinque ofii crenato, V. litte- 
ra: formam referente infixos. Cujus ante- 
rioris partis officium eft, ea incidere quae 
mandit: pofterioris vero quie crenas habet 
conterere. Nam idem os , duos habet 
dentium ordines. 

‘Protenturas duas in fronte breves, ur- 
finis fimiles , oftendit , trifariam in extre- 
mo diffidas : ac rurfus duas alias in lateribus 
praediTis breviores. Oculos habet virides, 
exertos , quos non alveo ut Cancrarium & 
Locuftarium genus condit : fed ante hos 
pinnulas exporrigit eis fimiles quas in cauda 
gerit: ex quo multi decepti caudam caput 
effe crediderant. .Strias reftas intergore, 
atque in capitis tabella du£tas profert. Pifce 
diffe&o, dentes , fortibus mufculis movere 
confpicientur. Cerebrumque adeo efle 
exiguum, ut vix hordei grani magnitudi- 
nem sequet : Optici tamen ad oculos per- 
duci apparent. Rondeletius toto corpo- 
re pellucido effe addit. Eodem modopa- 
rit St coit, quo aliae fquillae. 

Carne eft molli, dulci , delicata. Huic 
affinis eft Tamarugvacii Brafilienfium, Ca- 
maronde Salgado Lufitanis difta. Caput 
habet triangulare. Barbam cancerinam Martin*. 
ocftuplam. Et in eo tantum a Manti 
differt, quod in anteriori parte 
corporis pedes non habeat, 
nec brachia interius 
ferrata. 

* 


Ufus. 


Tab. LI 


A> 



Tab. V 


marinti. 


nus Har/deL 


Cancer mari 


Cancer Crabbe 


Cancer Crabbe 


'Taurus mas e Meer Sje 


‘Tdajurus J\v 




v J 1 








5 \ ■ 
• ".V .v.*V^ ••; 




. -•• < - 




t 




; _ j- 


i ■ •■■' V 

S< '• - ‘ 

■ / 


T <*•" 
' | >V: 




.>' . 


y 






( * 


■ \ 

' .. 




. v. -~ 

. \\V . ;.v 


'-‘-'i-.-" 




V’ ■ 






-sr 










.VI'-' 1 ’ , 

i ■_> 














- . - ;v 

• , ' V-" 





•V.'* y 


■ 

*•■ • r '■ . •• *k ' -• 

••.* ■■ r 

' " • 




'•• r 








A ■ ; . •• 

■ ' " 










•N ;v.v- , 


' / V 


i - 


"fi/i 






& ' Y«,. ■ 


’ V ii '■ 






* 














■ 












/ 








, 






i)efcriptio. 


Arift. H.A. 
!• 4-. c. 10 . 

3 3- 


PUn. H. N. 
l - 9 -‘ 13. $5 
*■ 11.C.4S. 


•Arift. de 

fm.+ c 8* 

'Plin. H.N 
1 9*<* 3 1 - 

Locus. 

Victus , 


Arift at , H 

1. 

Ipirat. 


Galen. de 

cii .bun, ^5 
f»*lj yacc/. 

Generatio. 


Arift. U. /1 
£ -7. 


*/«'». H. S 
*-9.f- 31. 


Motus. 


DE EXANGUIBUS A Q^U A T. tj? 

introrfum ad pe£tus funt ; ideo quafi ciirti 


Gap u t II- 
t>e Crufiatis rotundis. 

Articulos L 

De Cancris in generem * 

C Ruftata qure Latini Cancros vocant 
G necis m^voi , quafi xsg^jciiw, quod 
id eft, pupillas, & oculos mobiles 
habeant, dicuntur, Siculi *«£*;«$ vocant, 
Hefy chius **£«§«.* Apud Vannum d?d- 
vel Cancer dicitur, quod 

oftrea lapillo inter teftes feu valvas (njuipte 
ymjrict ) injefto, vcnetur. Cauddm ha- 
bent revolutam , fine i7nx.aAvit.ai -xIu%mS$s 
A riftoteles vocat , quas ex tabellis confiat, 
& corpus pofteriore parte integit : Caput 
indifcretum. Cerebro carent , etfi par- 
tem qux cerebri fungitur munei e habeant . 
In obliquum afpiciunt mclufis cruftx fra- 
gili oculis. Pedes qui in obliquum fe- 
runtur eis deni cum forcipibus , quorum 
dexter in omnibus major , & in primo- 
ribus fuperior pars movetur inferiore im- 
mobili. 

• ‘Dentes interius bini primores , & inter 
eos caruncula linguas effigie. Stomachus 
ori continuo jundtus exiguus. 

Mollibus 8c petro fis locis gaudent : quin 
& fub terra inveniuntur. Hyeme aprica 
littora fe&antur, xftate in opaca gurgitum 

recedunt. . 

Vefiuntur conchiliis. Polypum ob ni- 
miam Venerem imbecillum devorant , nec 
a fuo genere abftinent. Aquam quam ore 
excipiunt , parte oris exigua emittuntj hinc 
apparet circa os fpuma, quod aqua 8 c aer, 
quicumea hauritur, per attraftum &c re- 
jectum agitentur. 

Galenus dulci &c falsa aqua vivere fcnbit. 
LaCte potatos fine aqua diutifiime , author 
de natura rerum. 

Generationem fi fpe&es , Cancri parte 
priore copulantur, lua opercula, loculo- 
fa illa rugofaque , mutua confertione com- 
ponentes. Primum Cancer minor ab aver- 
fofupervenirefolet, tum major, ubi ille 
fupervenent. Cd r ca edunt in operculo, hinc 
iftud foeminis latius,& hirfutius , ita a ma- 
ribus difeernuntur. 

Addit tamen Plinius, foeminx primum 
pedem duplicem , mari fimplicem , eundem 
duas inter ventrem & caudam fpinas habe- 
re, quibus illa caret. 

Soli e cruftatorum genere non natant, 
fed incedunt , & quidem tranfverfo latere 
quod fimiis & urfis, propter pofteriorum 
pedum latitudinem competit. Cum enim 
motus traCtatione & pulfione fiat , & fic 
fecundum arrautiirflexiones, qux Cancris 


triremes circumaguntur, lateris unius re- 
miges impellunt , altrinfecus inhibent , alit 
retro trahunt , ita quam in partem proeef- 
furiiseft cancer ejus lateris utitur cruribus 
ad carpendum. folitm , alterius lateris ad 
afpellendum. Infidias incredibili fagaci- 
tatefubodorantur, &confeftim fe vel lu- 0 m ‘ ' 
to obruunt, Vel inter faxafubducunt. Uni- vimti.ts, 
verfi ubi aliquando congregantur, osPon- 38. 
te evincere non valent : quamobrem re- 
grefli circumeunt , apparetque tritum iter. 
Concurrunt inter fe ut Arietes adverfis 
cornibus. In capiendis oftreis & conchis, 
fumma calliditate utuntur. Calculos enim 
& lapillos, patulx hiantique eorum teftx 
ingerunt , ita ut occludi nequeat ^ mox 
dentato forcipe pifculentam carnem abra- 
dentes devorant. Sole lignum Cancri 
tranleunt , Cancrorum cum exanimati funt 
corpora in ficco transfigurari in Scorpio- 
nes Plinius author efb Ovidius, brachiis 
orbos, lcorpios, fi fub terra occultentur m> ’ ‘' v 
producere , prodidit. Latent menfibus Pim. h k 
quinis , &: veris principio fene£tutem an- / - 9 ' c ‘ 3 °' 
guium more exuunt renovatione tergo- 
rum, 8c tum mollis ad modum crufta lub- 
nafeitur , & vix prae teneritate ambulare 
poliunt. 

Durx funt carnis, ideo difficiles con- tf fus ’ 
codtu , fed firmi alimenti. Id apud Ga- 
lenum , Athenrcum , & aliis invenies. Nec 
in Medicina fpernuntur. Plinius Sole can- f 1 '"’ H ’ ^ 
cri lignum tranfeunte contra ferpentum 
ictus mederi tradit. Sues percultas hoc 
pabulo fibi mederi ThrafyllUs author eft. 

Apri hyofeiamo devorato Cancros pro re- 
medio quxrunt. Cervi a phalangio vel 
quovis alio admorfi iifdem fibi medentur. 
Carbuncules & carcinomata in mulierum 
parte, prxfentiffimo remedio fanari, tra- 
dunt, Cancro fcemina cum flore falis con- 
tufo, poft plenam lunam, & aqui illiti, 
ut apud Plinium legimus. Ad ftrangu- 
riam, tres, inaceticyathocofti, in mor- 
tario contu fi &exprefli propinantur. Suc- 
cus cum aqua florum Cyani deftillata ex- 
preffus , gingivis puerorum in dentitione 
falubriter illinitur. Pulverem Ranzovii 
ad diffeftionem nervi apud Aldro- 
vandum vide. Lapis in capite 
repertus , & aceto acerri- 
mo immiffus , motum 
manifeftum habe- 
re deprehen- 
ditur. ' 


.9. C . ll . 


.C 


Ar- 


< 


20 


HISTORIA NATURALIS 


Ariic n u s II. 

De Cancris in fjtecie , & qui - 
^ Cancris extra con- 
chas in falfis aquis de- 
gentibus. 

Punctu m I. 

De Cancro marino. 

"' ab. iv. ✓'“'i Aneri degunt extra conchas , vel in 
iab v. IUi vel funtin aquis falfis, vel in 

• dulcibtis. Interillosqui in aquis falfis funt. 
Cancer marinus , Cancer Maja dittus , Pa- 
AUtov. de gurus , Cancer eques , Cancer flavus^ undu - 
2 . latus Rondeletii , Cancer varius ^Cancer cor- 
ie a B . iv. disjignra & alii Chelarum longitudine diffe- 
ae ^ rentes. Cancro marino generis nomen indi- 
*. ‘ ' tum eft, necinejusdefcriptioneRondele- 

tius , Bellonius , &: Gefnerus conveniunt. 

Rondeletii acuminatus magis eft parte 
Defcri tio antenorc prope oculos , & duo habet cor- 
nicula, quibus horum caret. Rotundo eft 
ac circinato corpore Bellonii , anteriore 
parte crenis divilo , cruftaceo tegmine con- 
vellito. Majores trium aut quatuor digi- 
torum latitudinem non excedunt. He- 
par habent rubrum , quod Ariftoteles mu- 
tim nominare videtur. Inteftina multipli- 
cibus cirris obfefla, moventurque horum 
partes folidiores albis mufculis agentibus. 
Aldrovandus aliam obfervavit fpeciem, 
cujus pes ultimus qui ab utraque parte eft, 
brevioribus & craflioribus conflat interno- 
diis , & aliis pedibus eft curtior , in fine 
duabus, aliis articulationibus latior Plu- 
rimi prope infulam Canibaloriun , qua: ho- 
die Domcneca dicitur , reperiunttir , & 
quia in faxis habitant,#Mf<* W Oppian.dixit. 
E t Mares & fer mina. Illis color rubentior, 
his ex livido in cyaneum tendit. Mares 
foeminas opprimere videntur antequam 
ineant. Crura in ventrem infle&unt dum 
incedunt. Rondeletius foe minee partem 
inefle quandam croceam feribit qua mares 
j-Uar. h. carent.Ovorum putat efle materiam. InBof- 
*. z f phoro Thracio, vento violento ingruente, 
contra fluftus nituntur : Circa promonto- 
ria, ubi major vis venti, finguliin finuolo 
utus. loco fe tenent. 

Maxime , in Cibis , foeminas cum ovis 
turgent laudantur, ideo majus earundem 
Bononiae pretium. In India fucco dulci 
cum luna parturit turgere, plenam eodem 
deftitui,^ quibufdam proditum. In Medi- 
{7»/*,phtificis carnem prodefle Rondeletius 
experientia docuit, quod&apud Marcel- 
luminvenies. Stranguriam fanant fi duarum 
drachmarum pondere ex la£te materno vel 
nutricis infantibus porrigantur. Ad quar- 


tanam, fcabiem , & oculorum lachrymas 
ab A vicenna > ad Carcinomata a Plinio lau- 
dantur. Iidem pilos e mamma tollu nt. 

Punctum II. 

De Cancro 2daja diBo. 

C Ancer Majas di£lus, nomen a magni- T v. 

tudinefumfit. Nam w quae amitam t ab . vi. 
& nutricem fignificat , aliquando etiam pro 
grandiore natu fumabatur. Nomen. 

Eo a Paguro differt, quod hic parte an- D c rai P ti 0 , 
teriore latus fit, Maja fe pofteriore in latitu- 
dinem diffundat , anteriore coartetur , & 
magis orbiculata fit. 

Corpus illi tam grave , ut ad inceflum fit 
ineptimma , idque viva: livet aut virefeit, 
aut rubore phseniceo afperfum eft i quam 
fi fupinamcontempleris , tria parte anterio- 
re brevia fpecula ab lpfius crufbe tegmine 
continuata cernes , inter qu$ praztenturx 
duxdelitefcunt. Crura quaternis articulis 
intercepta funt, alta & exilia. Pedes utro- 
que latere quaterni , quinis articulis inter- 
cepti, unguibus benh muniuntur. Tibix 
multa fcabritie exafperantur .Fcemina oper- 
culum latiufculum habet , fub quo duo fo- 
ramina membrana occlufa, in ipfis pofterio- 
rum tibiarum radicibus collocata apparent 
Quatuor praeterea femicirculis utittir in na- 
tando,^ quorum radicibus o£toni prodeunt 
pinnati ramuli, quibus h cerent ova in fceds. 
Interanea fi fpeftes, in capite atque adeo 
ore ipfo duos ofleos dentes gerit : in palato, 
carunculam qua linguae vice fungitur: ante 
dentes bina denticulata oflicula , atque in 
ejus ore cavitatem ftatim ante gulam, in qua 
quod rubrum continetur, habet multiplices 
flexu§ Vulvam efle Bellonius putat. Ex hac' 
enim ova prodire compertum eft .Subfequi- 
tur cavitas fatis capax, vacua quidem ea, 
dum jejunus eft pifcis,utvel os alterum, vel 
ventriculum ejus efle dicas : cui etiam den- 
tes adfunt numero quaterni, inciforii,& unus 
molaris , a quibus gula incipit, in cujus fum- 
moepiglottidemmanifefte videas: ea au- 
tem ad apophyfes meatibus committitur 
adeo exilibus, ut vix appareant: & quem- 
admodum vulva adimplebat majorempar- 
tem recefluum, fic apophyfes ubique per 
cavitates immittuntur,tenuibus tamen liga- 
mentis adftri£te,& maxime mufculis. Nec 
eft aliud inteftinum manifeftum,quam illud 
in quodefinuntapophyfes, excrementi fci- 
licet receptaculum. Eft autem id teres, car- 
tcrispartibus incumbens, ad caudam ufque 
protenfiim. Sed & veficam utrinque unam 
in ipfaalvo, robuftam, magnam & membrar, 
nofam cernas,cuj us exitus eft perea duo fo- 
ramina, qua: lub operimento latent. Bran- 
chias habet utrinque fub tefta in lateribus 
numero fenas; qux certa membrana ab ipfo 
tegumentodiftinguuntur.' Aquam enim in 

• ore 


DE EXANGU 

ore acceptam permeatus qui ad radices cru- 
rum funt, egerit Hxc omnia fere Paguro 
fuo Rondeletius ad fcriplit , quem vide. 
Ad Mxam pertinent St aliquot fequentes. 

Tae. iv. 6. Primus Hippocarcirws a magnitudine, 

cum addito hifpidm , quod univerfum ter- 
gus aculeis fpinofifque quibufdam opercu- 
lis oblitum lit , qux ad latera majora viden- 
tur , dicitur. Supra oculos emillitios e 
tabulis quibufdam ad latera protenlos fron- 
te media , duo velut cornicula acuta ex- 
eunt. Os infimo loco litum , duo veluti 
brachiola intus tota vili ofa muniunt. Quin- 
que ab utroque latere pedes , li brachia a n- 
numeres , in totidem articulos diftinfri. 
Chelx anteriori parte , brachium puerile 
xquant, forcipibus fufei coloris, e quibus 
villofaquxdam prQminentia llamma inftar 
penicilli. 

Alter eft parte fupina Hippocarcino non 
diftimilis. Caiida eft ovalis fere liguri , 
extremo in anguftam, appendicem fcuti- 
formem quinque angulorum feu pentago- 
nam delinit. Inlignis in eadam fcutellata 
cavitas apparet. Os multis veluti brachio- 
lis villolis, fuperne St inferne circumlepi- 
tlir. In ventre plana cavitas , ovis reti- 
nendis aptiflima. 

In Tertio fenx fpinx majufculx latera 
utrinque ambiunt:& binx maximx frontem 
muniunt. Duos palmos eftlongus , che- 
lis, brachiis, & fupina corporis parte tu > 
berofus, St hifpidus. 

Quartus c ) ufdem eft figurae , fed pluri- 
bus ipinis ab utroque latere & in dorfo hor- 
ret , pedibus St brachiis -hirlutus , St lupina 
parte , variis coloribus fedprxfertim rubro 
\ maculatus. 

1 Quintus quem, Heracleoticum Ronde- 
letius vocat , aculeos in fronte habet St in 
lateribus. Pars teftae prona aculeis afpera 
eft, St hirta, coloreque fufeo. 

Sextus afperitatem in tefta tomentofam 
habet , coloreque eft cinereo 8t fufeo. 

Lacus. Reperiunt in Asgxo , Ionio & Adriati- 

comari. . 

Ufus. Mares eliguntur autumno , hyeme St 
Aprili menfe ad Cibum , in plenilunio : foe- 
minavero reliquo anni tempore ufque ad 
Septembrem. Affantur etiam in furno 
ano & ore claufis , ne quod intus eft liquidi 
effluat. 

P U N C T U M III. 

De Paguro. 

TF 

>3- H- P A piro , QvhdrlicQg a> 

Tab. vi. Jb •myoa , idett, y.oiy.id^\ rimis , quod i n 
Nomen. locis pr^ ru P tls verfetur , nomen inditum 
eft. Simeon Sethi eum Carcini appella- 
tione dignatur. A Palladio Cancer mari- 
nus dicitur. Scholiaftes Ariftophanis Ca- 
raburi exponit. Moderni Grjeci Paguri 


B U S A Q_U AT. 2 1 

nomen adhuc retinent, idemquein Dal- 
matia , tefte Maftario retinetur. Latior Defctjntja 
eft quam longior, St ex Oceano in peda- * * 
lem longitudinem abit. Vifus in Anglia 
decem libras pendere. Valida crufta inte- 
gitur & in laevi, eaque novem in gyrum cre- 
nis imbricis modo incifa eft. Color vivo- 
rum viridiorum prx nimia rofei exhalatione 
veluti lubnigra tergora apparent. Crura 
utrinque blada quatUOr habent , villis hirta, 
ternis articulationibus geniculara, in qui- 
bus ungues acuti oblongique funt, minime 
bifidi. Br ac hia bifulca parteanreriore bi- 
nis articulis intercepta forcipibus crenatis 
munita , in extremo nigra : quibus qux 
conftringunt ut edant , etiam dura con- 
fringere poliunt. Branchias utrinque in 
latere oftendunt difpofitas , ut reliquum 
genus Locuftarum , fub tergoris crufta fe- 
nis ordinibus ad tibiarum radices infertas. 

In ore tot comperies natura: fecreta , tot 
ad flantes appendices , tot pelliculas , ut 
coactus incredibile artificium necefle eft fa- 
tearis. Mutirn , qux hepar eft , habet dul- Tab v 
ciflimam , maxima ex parte fubrubram, 3 - 
cum infinitis prope apophyfibus flavis gran- 
di ftomacho adjacentibus. Reliqua: par- 
tes internae mufculis altus conftant, quibus 
externas moventur. Rondeletius fub no- 
mme Cancri Maja: deferipri. Tnffirm- tMmm*. 
tias li Ipectes , alius eft Mas, alius Fce mi- 
na. Scaliger alium orbiculatiorem , f u . 
fciorem , St majorem facit i alium quadra- 
tiorem & minorem , colore dilutiore , & 
pene pallida viriditate. Pordfos vocant 
Heneti. 

Huc pertinet Cancer Heracleoticus Bel- 
lomi ab urbibus Heracleis, quarum una 

Ponto , altem Propontidi adjacet, di£tus 
Crufta firmiore munitur ut Maja , Tibias 
utrin que quaternas habet , brachia duoad- 
modum fuma , binis articulis geniculata, 
forcipibus robuftis bifulca, hifpida, 8c be- 
ne armata , quorum pars fii perior elatis cre- 
nis vallata eft. Nonnulli Galhtrn mari- 
num vocant , quod brachia ejus in crifta 
galli modum tornata videantur. TDor- 
fum tuberculis exaf peratur & coloris eft mi- 
niacei. 

Huic fimilis eft alter pilorum denfitate 
Urfi corium referens. Differt a priore pri- 
mum chelis, qux longiores funt, &in ex- 
tremo pars utfoque, qux forcipem facit, 

& inftar dentium fibi invicem dum clau- 
duntur contingunt , colore miniaceo : p r£E .. 
terea pedibus brevibus , quorum duopQ- 
fferiores utrinque brevillimi , antennis Sc 
oculis magis a fe invicem diftantibus. Inve- 
nitur in mari Tyrrheno Sc Adriatico : fed 
in Oceano maximus. Vidit Rondeletius 
unum , cujus latitudo palmum majorem fu- 
perabat, longitudo ad femicubitum acce- 
debat. Alexander apud vElianum genus Mli.vt. H. 
quoddam Cancrorum commemorat, quo - A - L '■ 

c 3 ' tum 


HISTORIA NATU RA L I 


AJum. H. 
A. l.y. c. 4j-. 


NicauJ. in 
Jbrtui. 
Ufus. 


Nomen. 
AriJl.H. A. 
I. 4. c.t. 

Vlin. H.N 
1 . 6 . c. 3. 

A Idrov. /. 2, 

C. 10. 

Defciiptio. 


Locus. 
jf.linn. H. 
A. /. 7. 
c. 30. 


ll 

rum tefta circumferentia undique pedis 
menfuram impleret. Miras earum magni- 
tudines in finu quoque Perfico Strabo re- 
fert. Suetum ipfis integumento fe exuere. 
Hoc cum luxari Sc a corpore abfcederefen- 
tiunt , furiis quafi agitati', huc & illuc fe- 
runtur, & pleniorem viftum quxrunt, ut 
tumore inflatis facilius crufta rumpatur. E- 
lapfi fimiles mortuis in fabulo jacent. Ubi 
reftituti fabulum guftant, & poftquam fe ab- 
didere, non citius exlateribus, egrediun- 
tur, quam priftina armatura inftru&i. Mu- 
(icx funt adeo amantes , ut eadem capiun- 
tur. Captos aliquando foramina fubire , 
& mortuos in Scorpios mutari Nicander 
prodidit. 

Inter lautiflimos numerantur cibos, (ed 
difficillime digeruntur. Cum coqunturpa- 
rum ruffefcunt &: parum nigrefcunt. 

Punctum IV. 

De C a ^ cro Equite, 

C 1 Ancer Eques a volocitate curfus no- 
> men accepit. Hefychio eft fyofAwvAL- 
liano Curfor, aliis GrxcisraardOf E- 

ques. Major eft Caftanei parva , colore 
fubalbido, punttis fubrubns confperfo , & 
ut Pagurus, tornato. Soli obje£tus totus 
pellucidus eft, praeterquam in ea corporis 
parte , quarinteranea continet. Oculos gra- 
no phafeoli non habet majores quibus 
acutiffime cernit. Tibia funt villis levibus 
obfeflae, utrinque quinx : quarum dua: an- 
teriores brachia funt forcipata , quibus 
eunda compleditur: reliqua: graciles un- 
guibus redis & obliquis variatae. Hujus ge- 
neris forte erit, qui Rondeletio Cancer la- 
tipes dicitur, nucis juglandis magnitudine 
aliquando paulo majore. Chelas habet den- 
ticulatas & articulatas, pedes utrinque qua- 
tuor. Poliremus & minimus , quod in of- 
feam latitudinem definat, nomen Cancro 
impofuit. Tefta eft laevi, parte fuperiore 
albefcente, quodammodo nigricante. Cum 
maris purgamentis in littus ejicitur. Huic 
fimilis eft quem Bellonius Graecis /juxgft v x,u£- 
xfvov , Romae Grancettum vocari feribit. 
Pundis frequentibus candidis in tergore 
variatur Ophitae modo. Singulares digiti 
quaternis conflant articulationibus. Am- 
phibii funt, & in maximis ardoribus meri- 
diano tempore e mari egrediuntur, diem- 
que fubfole, tranfigunt , circa vefperam 
mare repetunt. Tanta velocitate ferri vi- 
dit Bellonius, ut ne unum quidem unquam 
curfu confequi potuerit : quin nec lacertam 
ex ambrofia ,fub qua delitefcebat exilien- 
tem , alfequi eundem potuifle. . V olare 
potius quam currere videbatur. 

Dromonem Hefychii quidam in maris 
aeftuariis capi feribunt , fagittxque modo 
per aquas furamum decurrere. Facit JE lia. 


nus quorundam mentionem , quos 
a volando ( Gillius legit ) Vocat , 
qubdperparvisalisvolatumexerceant,qui- 
bus currentes non utuntur. Poteft ipfis 
mSbLvtpuv titulus, qui ex Cratete Comico ab 
Athenxo datur , tribui. Negliguntur in ci- 
bis propter exilitatem. 

Punctum V. 

De Cancro flavo undulato Ron- 
delet ii , Marmorato , Cor dis fi- 
gura , & aliis Cbtldn&m longi- 
tudine differentibus. 

C Ancer fiatms undulatus , d colore & Tab 
lineis, qux in prona parte funt finuo- v 1 . <5. ' 
fx undarum modo , non aliter quam Ca- 
meloto vulgo nuncupato , nomen fortitus 
eft. Pedes quaternos habet longos Schirfu- 
tos : Chelas duas magnas, etiam hirtas: Cor- 
nua duo fatis longa: in fronte appendices 
duas , in lateribus alias. Capitur circa Anti- 
polium 8t Lerinum in fulam. 

Cancer Marmoratus five varius , quod ta b . 
tefta fit laevi , ac perpolita, & maculis vi- , 
ridibus caeruleis 3 albis- 3 nigris 3 cinereis 3 c. 22. 
Jafpidisinftar& marmoris perlperfus fit. Si 
mortuus infole exficcetur, totus fit flavus, 
macula: vero in mortuo ftatim evanefeunt. 
Forfices habet aliis breviores & craffiores. 
Tubercula veluti gemmse in eis eminent, 
ut in Aftaco. Cornicula duo e fronte ex- 
tant. Poft oculos, quifatisafediftant, te- 
fta eft ferrata. In- faporum cavernulis de- 
gunt , &c ita pedibus hxrent , ut vix avelli 
poffint. Crufta funt exteris duriore. Infaxis 
Agathenfis littoris degunt. 

Cancer cordis figura , Cornua duo e v *’ 
fronte prominentia habet , brachia quoque 
duo brevi forfice, & quaternos pedes. Pe- 
lagiuseft, &panagroex alto mari cum pi- 
fcibus in littus pertrahitur. In majorum A- 
fellorum ventriculis fxpiflime reperitur. 

Cancri chelarum longitudine different es , 
vel funt Mctxejxytoi , vel Chelis 

vel tenuibus vel craffis. chelis 

tenuibus , fub Aranearum marinarum no- 
mine apud Aldrovandum veniunt, &fub 
tribus generibus exhibentur. 

Trimum eft fufco& cinereo colore, par- 7. s. 9 . 
te priore qua caput eft, acutum, oculis pa- l0 - lu 
rum a fe invicem diftantibus , cornibus duo- 
bus acutis. 

Alterum corpore eft torundiore quod 
fub Aranei cruftacei nomine venit. 

Tertium magis rotundius , colore cine- 
reo &fufco, chelis quam priores craffiori- 
bus, cui Aranei marini cruftacei alterius in 
Tabula nomen inditum. 

Differtab his Araneamarina , cujus Ari- 
ftoteles in Cancelli deferiptione meminit. 
Forma enim fimilis araneis eft, nifi quod 

partem 


& Idrov. 1.2 
c.il. 


Tab. VI. 


Cancer matas 





•urus 


Un Aula tu 


oriar 'S morous 


•Arant usjujrin> t 
alius 


'Araneus Crujlae 


Cancer hrachydcheles 'Rondel 


Cancer tninut 


Irachyoctelos 


L oncer 



TfcV SPJ 

' 'Wc'- ' ’ vS^^nw. 

Cv Ii 


SX\ w 


•A- m 




DE EXANGUIBUS AQU AT. 


partem capiti & pedori fubjedam araneo 
majorem habeat. Brachia forcipata habe- 
re pro corporis exilitate longiflima Ronde- 
tiusaddit. craflis brachiis, funt 

hirfuti &c alperi , ut aculeati videantur. U- 
nm eft prona parte corpore & pedibus al- 
bus, unde albicantis nomen. Chelis caeru- 
leis, lupina vero ruber. Alter priore mi- 
nor colore nigricante , unde nigricantis ap- 
pellatio. 

aliquot funt fpecies. Ex qui- 
bus Rondeletii cx rubro nigricat , Chelis 
valde brevibus ac tenuibus, pedibus proxi- 
mis longiflimis pro corporis ratione , craf- 
lis, acutiflimis, lanugine quadam obducta. 
Frequens eft in Lorino infula. 

Reliqui funt tenues & laeves , fupina pars 
aculeos habet. Ex his unus ore eft acuto ad- 
modum, & oculis a latere utrinque pro- 
minentibus, corpore undique afpera. Mi- 
nutior dicitur. 

Congener brachichelo Aid r ovandi lage- 
nam cralfo ventre refert , caudam li de- 
mas. Capite eft valde acuto , corpus parte 
fupina aculeis horret, coloreque elt cae- 
ruleo , prone albicat, forcipes Chelarum 
rubent. 

Articulus III. 

c De Cancris fluviatilibus. 

Ancer fluviatilis feu fluvialis i 

Graecis dicitur. Simeon Ze- 
thus & Galenus, Pagurum fluviatilem vo- 
cavere. Eo a marino differt, quod fit tc- 
fta duriore &c crafliore; tibiis afperioribus, 
brachiis rugofionbus , & cum marinus 
lividum loti corticis colorem referat , flu- 
viatilis exruffonigrefeit. Marino, praete- 
rea, ungues extremam tibiarum articula- 
tionem mciunt : fluviatiles multas crenas in 
gyrum circa ungues habent. 

Fr ultra eos in Gallia, & Germania quae- 
ras. InGrxcia, Creta , Sicilia , & Etruria 
inveniuntur. Bellonius in Atho Macedo- 
nia: monte vidit, & in Cilicia: rivulis , qui 
non longe ablflo defluunt. Tanta aliquan- 
do eorum ibi copia , ut temporis momento 
mille capi polfint. In Nilo habitare apud 
, ^Elianum habemus. 

Sunt Sarcophagi, & cum invicem tan- 
gunt, pedes fibi arrodunt & vorant. Ron- 
deletius cum ducentos Roma: emiflet , de- 
nique in aquam ut fefe reficerent, conje- 
ciflet, ita inter fele conflirirati funt, ut 
plures quinquaginta mutiliatos reperirct. 
Eo tandem deventum eft , ut omnibus ne- 
catis , unus tantum fuperftcs fuerit. Ibi- 
dem ligonibus effofia ferobe velparopfide 
capiuntur. Juxta Ephefiam metropolim 
lcrpentes , qui ex caverna quodam egrelli 
paludem tranare conantur , forcipibus arre- 
ptos interficiunt. Romae in foro pifcario , 


urus. 


lilo appenfi ac trajefti , proflant. 

Eduntur omni tempore , fed xftate funt 
meliores, pofteaquam durum corticem 
exuerunt , magnatum menfis apponuntur- 
Eadte a quibufdam fuffocantur. Avicenna 
in Ijedticis febribus cum aqua hordei valde 
probat. 

In Medicina eafdem fere habent vires 
quas Sc alii. Tritos potofque ex aqua recen- 
tes feu cinere affer vato, contra omnia ve- 
nena prodelle , privarim contra Scorpio- 
num irinis , cum 1 a dire afinino, vel fi nonfl" 1 
fit, caprino, vel quocunque, Plinius au- 
thor eft; quod & apud Diofcoridcm inve- 
nies. Ad vipera: morlum bibuntur e vino 
per fe , vel cum ftaphide agria , fale 8cpolio, 
ut teftatur rEgineta. Cinis uftorum pro- 
defl pavore potus periclitantibus cx canis 
rabioli morfibus Arichrion empiricus vivos 
in patella xris rubri tam diu urebat , donec 
facile in lx vorem redigi poflent, luna de- 
cima odtava, poft canis fy deris exortum, 
cum fol leonem i ngrefiiis efiet. Hujus pul- 
verem tenuiflimum cochleam unius men- 
fura e!x aqux cyatho propinabat , cum re- 
centior eflet morfus augebatur quantitas, 
fi inveteraverat. Huic remedio tantam vim 
incile feribit Galenus , ut dicat nullos pe- 
riilfe , quibus hoc in tempore datum eflet. 

Id ex proprietate fubftantix fieri idem cre- 
didit. Triti in oleo Scaqua perundti, ante w». h.k, 
accefliones in febribus profunt , tefte Pii- l ' i2 " e ' 10 
nio. Archigenes apud Galenum ex cancris 
ficcis tritis, pedibus & eminentiis ampu- 
tatis , drachma una , & afari drachma alte- 
ra , cum aqua ex eodem flumine ex quo 
cancri fumta , medicamentum aquas e- H >pp^ r . i* 
ducens componit. Hippocrates in vinosi' ~ 
fuffocatos in flexu uteri propinavit. 


*nirb. mit- 
tor. /. j. 


Articulus IV. 

De Cancris in conchis de- 
gentibus. 

Punctum I. 

De Cancris parvis. 

P Rxter ea qux ha&cnus retulimus cru- t ab . vil 
flata, funt & alia, qux in alienis con- 3 -t- 
chis ,ut Mitulis, pinnis, pedrinibus,oftreis, 
ac varii generis turbinatis degunt, ut Can- 
celli, Cancri parvi, Squili, & Scylari, 
figura non ufque adeo a prxdiriris di- 
verfih 

Cancer parvus , qui pinnis inafcitur xm* De f C ri ? t; «. 
<puAa£, quali Wf -mmyp. ipvAag , utSuidas, 
Hcfychius , & Vannus tradunt, Tnjwodpyf 
Cry lippo, ut Athenxus citat , *j 

Cj)vAa.<xrti8£ tIm mwlw, dicitur. Sunt autem 
qui in ofireis reperiuntur, parvxfabx ma- 
gnitudine , toto corpore candidi, prxter- 


quam, 


24- HISTORIA 

quam, quod prona: cruda: medium rube- 
icat. In pinnis qui degunt, majores funt& 
niagis rubri , alioqui chelis, pedibus , toto 
denique corpore aliis fimiles. A Cancellis 
.eo differunt, quod parvi cancri viventium 
pinnafum & oftreorum hoipites dnt: Gan- 
celli inanes duntaxat tedas tk turbinatas 
iubeant, lintque longo corpore Locudis 
non Cancris finiili. 

cieneratio. • I)e Generatione non conveniunt autho- 
res. Pifcatores cum illis quorum tedes in- 
habitant , quali ex eodem femine hafeitra- 


naturalis 


Anfi.H. A. 

'•r- f - J r- 


dunt, tede Aridotelc. Apud eundem ida 
invenies verba : Pinn± qua: petrisaut Taxo- 
rum cavernis adhaeferint, radices agunt', 
illic Margaritam generant. Vivunt autem 
& nutriuntur per partem carni hasrentem. 
Hujus autem conchae ori adnafeitur ani- 
malculum chelas habens, & cibum aflii-, 
mens, quod cancro parvo fimileeft, Sevo- 
catur Pinnophylax. Rondeletius cum fie- 
piffime Cancros parvos in Conchis & O- 
ibreisovis turgentes viderit, ex Coitu ma- 
ris & focminae & ovis provenire affirmare 
audet. Uc ut fit, non potiunt idi in aliis 
procreari, ut nec vel vifcum vel polypo- 
dium, nififuper aliis arboribus crefcere. 

Mores. Quae de eorem prudentia apud Plutar- 
chum ’ ^PPianum , & alios in venies, quod 
animal. nempe pinnam regat, & de appropinquan- 
optian.i. 2 . te praeda admoneat, fabulofa funt. De- 
cem Pinnas aperies antequam unum pinno- 
phylacem invenias. 

vians. " Aqua tantum & luto eaedem pafcuntur, 
ut Mytuli. Latere in eis crede ut vitam 
fervent. Molliore teda praediti , inju- 
riis magis funt obnoxii. ldeoSc fpongia- 
rum cavernulis Taxorum rimis , & in exter- 
nis tedarem quibus Oftrea te fta funt cavis, 
depiffimcCancros parvos fe reperifle, Ron- 
deletius affirmat. 

Punctum II. 


De Cancello . 

Q Ui Latinis Cancellus, Grscis ed 
* w , Oppinano xetoxims > Plinius cum 


Tat, vll. 
Nomen. 


1 1 I 

& Cancrum parvum fub Pinnotheris feu 
Pinnophylacis nomine confudiffe videtur, 
ut Aldrovandusodendit. Gallis Eremite, 
Bernard 1’Eremita dicitur. Eremitam, quod 
alios fugiensin teda quafi in fol itu dine vi- 
vat. Betnardum autem , quod vulgo in Gal- 
lia Bernhardos fatuos proverbio diftitent : 
hunc autem fatuum , quod cruda tectus, 
chelas habens, qua: ad vitam tuendam fa- 
Aidrnv. /.!. tis effe potient, alienas domos in quibus 
l6 - latitet, quierat. Exa&iflirac ab Ariftotele 
deferibitur. 

Uefcciptio. Communis fere ed , ait Philofophus 
Crudatoruni & Tedatorum focius , quippe 
An(i. h. a. qui fpecie locudis fundi fpe£tatur, nafei- 
qus leorfum per fe folitus ed. V erum quod 




tedam deinde petit, quam ingreflus ed 5 
hinc fimilis teda conte&is animantibused 5 
quapropter is in accipiti efle , genufque fibi 
vindicare utfumque videtur.Fbrma tamen, 

C quod fimplicius dixerim) fimilis Araneis 
ed, nifi quod partem capiti, & pedori fub- 
ditamamplioremquam A ranei habent. Cor- 
nicula duo ruffa tenuia gerit, quibus Oculi 
totidem lubjacent, qui nunquam intro re- 
cedant, ut Cancrorum , fed femper eminen- 
tes appareant. Ox fub iis ed, quod veluti 
capillamentis pluribus circumdatur. Iis pe- 
des fubjedi duo , bifurces , quibus cibum 
oriadmovent, Binntem tltrique adhaerent 
lateri, Se tertius parvus. Thoracis pars in- 
ferior mollis tota ed, diffectoqueiine pal- 
lidum intus cernitur. Meatus ab ore ad ven- 
trem pergit. Foramen excrementi perfpici 
nullum poted. Pedes ac thorax duritiem 
pra: fe ferunt, fed minus quam Cancri.Nexu 
nullo tedis adha:ret. Buccinarum ac Pur- 
purarum modo lolutus hberque vagatur. 

Omnes finidrum pedem craffioremi dex- 
tro habent. Cum enim in teda medium 
corporis complicati vivant, quantum dex- 
tra parti compreflae alimenti ac proindein- 
crementi decedit, tantum finiftrae liberiori 
ac laxiori accrefcit. Bellonius addit , Ocu- 
los indar Adaci elatos habere, quos porri- 
git ac contrahit, maculis albis diftin&os. 

‘Dcntts offeos. Ab oro cefophagus tenuis ut fi- 
lum ad domachum protendet. Intefiina bis 
tantum revolvuntur : ac qui in ejus ftoma- 
cho viridis humor fpe&abatur, is inintefti- 
nis apparet candidus. 

Tres ipforem (pectes Aridoteles facit, differentiae 
Oblongior e fi , qui Turbinem fcilicet ingre- 
ditur, quam qui Neritim. QuiinNatice 
degit, dextrum bi furculatum pedem par- 
vum habet , cum laevum grandiufculum 
habeat , eoque potillimum ingrediatur. 

Ad tertiam fpeffrare videtur, de quibus 
idem ita: Sunt inter Cochleas, qusinter 
fe bediolas habent A dicis parvis fimiles, 
quae in fluminibus gignuntur. Sed eidiffe- 
rentia, uf praemollem intra fuam tedam ca- 
runculam habeant, forma quales nam fint 
ex difle&ionibus contemplare. Nos hic ter- 
nas Icones damus. 

Scaligero Squilla minima, Vafconibus 
Civada, Pugillatim enim devoratur. Re- 
periuntur in pifciculis , pedes noviflimos la- 
tiulculos habent, ut ad nandum utiles fint. 

In faxofis locis , coeno , & luto verfantur. 

Ex eodem gignicredidit Aridoteles, fed A 
perperam. Ad latera enim adha:rent tan- ‘ s- <v. 
quam racemi aut globuli ova filo annexa. 

Et obfervatum ed mares a fceminis aperte 
didiugui .N ati conchulas ingrediuntur ; u- 
bi excrevere in ampliores tranfeunt. 

Ufum & inCibishabent.Dorion enim apud 
Athenaeum, inter hepfetos refert. Gefnerus, 

Cofrum odorem colorem & faporem flu- 
viatilis habuifle feribit. Bellonius non efle 

edu- 


li fas- 


Tat. VII 








1 



* 


* 




l 


1 



I 






Q 







\ 






* 












i 


I 




i 





, I 









k 


'i 




* 







C ancct Atracie oticus lursus 

jjrp?ie. 


me 


Cancc r S upinc 


Crab 


^Tejludi 


o a 


marina. 

7 


marina 


Stella 


martna 


major 


^ hi 

* 

Stella marina minor 


Stella martna ajjik trodocim radis 

Mm. Jk t 0 


'Tai. 


VJll 


simplus IcKutL tnartrui. 




I 





DE EXANGUIBUS 


edulem > fed Juliflibus, channis, Percis, 
& id genus faxatilibus gratiflimum ait. Ga- 
lenus eorum ufu Mullos deteriores, & 
mali odoris evadere teftatur : fed forte hoc 
de Cancellis, quiinfpongiis, &qui<rf«;w 
a foetido colore dicuntur, fumendnm eft. 
Et tantumde Cruftaceis. 


APPENDIX. 

De qutbufdam Cruftaceis 
Brafilienfbm (faneris 
inprimis. 


Caput I. 

De Guaja Apara , 
maximo. 


cancro 


fr 

V I 


I X. ^ UaJA Apara, cancer maxi- 
mus elegantiftime variegat us.C<?r- 
pores figura eft Lunre bifleda: fi- 
milis , in latitudine habens tres 
digitos , in longitudine duos & femis 
fquanquam & majores reperianturj) 'Te- 
Jta> ut dixi, lunata eft, in utroque latere 
pofterius exfeda , & in acumina defincnfc 
Anterior pars tefta: ultra medietatem co- 
loris obfcure brunni, & variegata maculis 
ex albo flavefeentibus : pofterior pars ex al- 
bo flavefeit , ftriis brunnis fecundum lon- 
gitudinem ornata. 

Tedes habet odo; fingulos quatuor in- 
ternodiis conflantes, fubrotundos, ex al- 
bo flavefeentes : brachia duo , quodlibet 
duos & femis digitos longum, Stfefquidi- 
gitum latum , quodlibet parvo forcipe pro- 
ditum , quibus non ita arde comprehen- 
dere poteft , ut alii cancri. Eft autem 
quodlibet brachium fuperius armatum & 


AQUAT, 2* 

brunnis ordinatim diftinda , in fummita* 
te majoribus , at in lateribus, minoribus: 
Brachia par v ulis maculis ex ruffo purpereis 
1’unt variegata: pedes albicant in totum ,ut 
&c venter. 

Guaja alia fpccics quo rarius capitur. 
Corpus ellyptico figuro, latum , tres di- 
gitos & totidem longnm-aut paulo mimis,- 
tefta teda eft ellyptica, in ambitu mul- 
tis corniculis prodita, fuperius autem con- 
vallibus : ocelli parvuli, ut aliis: in quo- 
libet latere pedes quatuor cum quatuor 
junduris. C rura fubhirfuta, & in extre- 
mitate unguem nigrum corniculi figura ha- 
bentia. Anterius autem crus tres digitos 
longum , reliqua femper breviora unum 
altero. Brachiorum cum forcipibus , cu- 
jus libet longitudo trium digitornm , craf- 
fitics humani digiti, forcipe fefquigiditum 
longa & fatis crafla. Ipfo extremitates for- 
cipis paulo plus fefquidigitum longo , ro- 
ftrato tk exterius verfus dentato, quafi 
denticulis humanis , & ita apte libi invicem 
quadrantes complicato , quafi quis roftrum 
dentatum clauderet , in unatenacula for- 
cipis , quo movetur feorfim , in medio 
etiam eft dens albicans. Color totius can- 
cri vivi faturate rubens , ut pruna no- 
ftratia majora efie folent , in medio cor- 
pore faturatior , reliquis partibus dilutior : 
extremitas tcnicularum ruffi cum brunno 
mixti , ut cerafa nigra tingere folent. Co- 
dus retinet colorem. 


0 


A P U T 


De Guaja Jldiri 
Cunuru , 
cie E/e. 


na 


II. ' 

Carara U- 
& Cie - 


U a ia Miri, cancerculus in falfis 
Cj fluviis degens, nunquam excedit pru- 
" magnitudinem tefta eft ellypnA, an- 


den{atum inftar crifto galli, itautquando teriorc parte in multos angulos delinente; 


vivus brachia corpori applicatis ea compo 
nit, uti aptiflime poteft, criftas duas galli 
fibiinvicem appofitas efle appareat. Tena- 
cula reprofentat roftrum galli, brachium 
itaque totum roftrum galli cum fua crifta. 
Brachia autem etiam ex albo flavefeunt , &: 


maculis brunnis funt variegata. In aquis i pum latus albicat 


Ocelli parvi, breves: brachia duo, dex- 
trum paulo minus fmiftro: crura odo, 
quatuor internodiis conflantia , & brevibus 
pilis hirta: color tefta: ferrugineus: bra- 
chiorum & crurum obfcure violaeeo-pur- 
pureus. Pili crurum pallidi , inferius forci- 


natans per os aquam exfufflat, quafi ex 
fronte exfiliret. 


Carara Una Cancer parvus , cu- 
jus corpus quadratum refert , cujusfinguli 


lis 

via. 


Guaja alia fpecies. Corpus rotun- ' anguli tranlverfim abfeifli, caeterum com- 
dum, paulo oblongum, juglandem cum ; preflum , magnitudine femidigiti. Oculi 
fuo viridi cortice lequat, odo habet pedes j praeminuli , haud longi 
cancrinos : duo brachia , quodUbet fere 
duos &c femis digitos longum , at exilia in 
parte extrema corporis tres habet aculeos 
obtufos, & oculos plane exiles. Color to- 
tius corporis, brachiorum *& pedum eft al- 
bus ; ac tota tefta dorfi egregiis maculis forcipes brunni coloris , qualis fuccus 

d ce- 


nigri, in angu- 
abfcilfis confiftentes. Branchia bre- 
forcipibus obrotundis crafliufcnlis : 
crura odo haud crafla , fed compref- 
fa. Tefta cum cruribus epatici colo- 
ris , feu inftar hepatis tofti : brachia itidem : 


Z6 HISTORIA 

ceraforum nigrorum: Crura minutulis pilis 
hmc inde veftita, ejufdem cum cruribus co- 
loris. 

Cunuru, foemella eft Uca una, fi- 
gura &: colore conveniens, folum magmtu- 
dino corporis & brachiorum differt, mi- 
not enim eft, quammas, & brachia habet 
parva, brachio maris fin.ftro vix aqualia, 
iiniftrumque paulo grandius dextro : raros 
quoque habet pilos, cum Uca una tota fit 
hirfuta. 

Ciecie Ete Brafilienfibus : Crang- 
‘verjinho des Manges Lufitanis: corpus ad 
quadratam figuram accedit , & totum vix 
fuperat majores avellana magnitudinem: 
Oculi prominentes longiufculi quos re- 
condere poteft. Crura odo: brachium fi- 
niftrum ipfi maximum , non tamen craflum, 
forcipis tenacula tenuia & longa, aqua- 
lia , fine dentibus : dextrum brachium te- 
nuifiimum Tefta coloris hepatici : reliquum 
totum corpus cum cruribus obfcure flavum 
ex pallido. 

Edulis eft j &Brafiliani illo curant mor- 
bum, quem vocant Mia. 


Caput III. 

De Ciri Apoa , Uca Una , 
Guanhumi , & Aratu 
Pinima. 

C Iri Apoa Brafilienfibus. Cancer 
marinus, tefta quafi ellyptica tedus, 
qua in medietatis anterioris ora dentata , 
& in quolibet latere in acutum definit an- 
gulum , mediocris magnitudinis. Br a- 

chia habet duo mediocria , itidem den- 
tata : fex crura &c feptimi & odavi loco 
pofterius duos remiges planos , quatuor 
internodiis, circum circa pilofos, quibus 
utitur natans. Oculi longe a fe invicem 
diftantes , parvuli , cylindracei , craflittf- 
culi , non tamen longi &c ad quemlibet 
cirrhulus eminet inftar pili. Totius tefta 
color fiifcus, feu nigricans , in qua diver- 
fo fufco cordis figura , aliaque depitta. 
Brachia fufca , forcipes ex carulefcente 
albent. Crura ad medietatem internam 
viridi & albo mixta: medietates exterio- 
res carulea: remigum extrema pars , qua 
lata eft, carulea , reliqua viridis & albo 
mixta. Corpus interius etiam carulefcit. 
Boni funt faporis. Ciri ordinarie in fundo 
aqua falfa ambulant , interdum tamen ad 
littora prodeunt cum decremento maris , 
fed rarius. Capiuntur maris refluxu . 

U c A Uka Cancer in paluftribus de- 
gens , corpus ejus ellypticum , fuperius 
convexum, juglandis cum fuo cortice ma- 
gnjtudinem aquans vel etiam fuperans 
Crura habet odo , quatuor junduris : 


NATURALIS 

anteriora longiora , pofteriora breviora; 
Oculos haud longe diftantes , cylindra- 
ceo$ , haud longos , quos erigit & recon- 
dit , coloris pallide flavefcentes, pupilla 
hyalina. Brachium dextrum ipfi maximum, 
interitis multis tuberculis acuminatis pras- 
ditum , ut & forceps : liniftrum parvum. 
Color te fla; fuperius olivaceus , flavo in 
extremitate intermixto. Corpus interius 
pallide flavefcit. Omnia crura & brachis 
caltanei funt coloris , forcipes etiam fu- 
perius, ctetera pallide flavelcentia una 
cum tenaculis. Crura omnia inferius 
veftita funt copiolis pilis longiufculis 
obfcure caftanei coloris Carne funt 
bona. 

Guanhumi, Cancer terreftris : cor- 
pus illi rotundum,fed pau lum compreflum, 
magnitudine Auriaci mali. 

Pedes habet odo , quinque digitos lon- 
gos , quatuor internodiis: crura longis 
pilis veftita : os magnum & ad latera oris u- 
trimque latitudine unius digiti hirfutum, 
ut Se corpus: Brachia duo, dextrum ma- 
gnum , finiftrum parvum, magnum lon- 
gum odo digitos , latum plus duobus* par- 
vum vix quartam partem illius aequat. 

Oculi bini, quos inftar parvae pilae erigit, 
& iterum in longa cavitate abfcondit : circa 
os quafi dua brachiola quae recondere po- 
teft , 6c iterum depromere, & ufque ad ocu- 
los deducerfe. 

Celerrime currit, & quidem tranfverfim, 
ita ut oculos ad latus convertat & brachium 
majus elevatum geftet. Maximo numero 
in filvis paludofis oberrant. Carnem habet 
bonam. 

Aratu & Aratu Pinima. 
Cancer terreftris , quadratae figurae , corpore 
haud magno, tejm multiplici colorepida, 
brunno, caeruleo, albo, rubro pundatim 
varie intermixtis. 

Oculi prominentes longe diftantes , ni- 
gri, in angulis roftri pofiti. 

Crura odo , quatuor internodiis, com- 
prefla, rufla, ac per totum maculis pur- 
pureis , nigris ac albis diftinda. Chelae 
duaenort ita magna: , aequales , ruffae , in 
extremitate ex albo flavefcentes. In ven- 
tre etiam flavefcit. Crura raris pilis nigris 
veftiuntur. 


Caput IV. 

De Maracoani , Potiquiquiya , 
Tamam Guaxu. 

M Aracoani, cancer parvus, in lo- 
cis ambulans , qua: refluxu ma- 
ris ficca evadunt , alio enim tempore e 
latibulo fuo ilon prodit: corpore eft iere 
quadrato , digitum longo & lato , ante- 
i rius 


i 


t) E EXANGUI 

jrius tamen paulo latiori : Oculi prope 
fibi invicem appofiti, longi plus femidi- 
gito , tenues inftar aciculx craflioris, 
quos erigere &c aptci m rima recondere 
poteft. 

Os habet amplum & majus quam exteri 
cancri: crura odo, quatuor internodiis. 
Brachium dextrum illi maximum , tres di- 
gitos longitudine ftiperans , fatis eranum , 

& fe totum poft illud poteft abfeondere : 
forceps autem brachii latior , haud Craf- 
fus, referens forcipem fartorum, extube- 
rantiis haud acutis locodentium prxditus; 
fuperficies brachii etiam parva tubercula 
habet : brachium finiftrum minimum, mi- 
nus uno e pedibus, forcipula minima inftar 
fcorpionis. ' 

Crura raros habent pilos fufeos. Colo- 
loris eft in tefta fulvi, ut & in pedibus & 
minore forcipe , atque in inferiori corpore : 
extremitate pedum magis rufefeunt. Bra- 
chium dextrum a fulvo obfcure rufefeit. 
Eft edulis. 

Pot iqviqv/iy a Brafilienfibus. Locu- 
fta marina, Belgis Longitudo 

corporis a fronte ad exortum caudx fep- 
tem digitorum , cauda fex : latitudo te fla 
dorli feptem , ventris duorum & lemis: 
totius corporis ambitus novem digitorum 
& fernis •, cauda ambitus quinque , qux 
conftat fex tabellis , feptem juncturis libi 
invicem appofitis , & habet cauda ad J 

quodlibet latus inferius quatuor pinnas, j 
fefquidigitum longas, unum latas, ex- 
tremitates laterales cujufque tabellx de- 
finunt in cornu acutum : in quolibet la- 
tere quinque habet crura, quinque inter- 
nodiis diftantia ; primum par crurum fex ; 
digitos longum , alterum novem , ter- 
tium pedem , quartum feptem digitos, 
quintum quinquo : Quodlibet autem 1 

unguem habet incurvum , acutum, pilis 
multis ftavefcentibus, hirtum, inftar pe- 
nicilli pi&orum : crus anterius cralfttietli- 
gitutn xquat , reliqua graciliora. 

Tefta corporis varie tuberculata frequen - 
tibus eminentiis inftar corniculorum re- 
ctorum, acutorum, anterius fcatet. 

Oculi prominentes cylindracei, &poft_ 
cos duo cornua furre&a antrorfum in- 
clinata, digitum longa; ante oculos fupra 
os quatuor cirrhi exortum fumunt, pri- 
mo duo magru pollicis humani craflitie 
in exortu, ubi quatuor internodiis conftat, 
longi fefquipedem & undique fpinofi, 
inter hos duo minores, quatuor interno- 
diis, teretes fine fpinis, ac ultra medie- 
tatem bifecti , decem in totum digitos fin- 
guli longi. 

TamaRU Guacu, Brafilienfibus : 
Camoron de Salgado Lufitanis.. Locuftx 
marinx fpecies, novdrn digitos longa, vel 
paulo pljs. Capitis longitudo duorum 


BUS AQUAf. j.. 

digitorum; verfus caput magis hiagifque 
anguftatur. 

Corpm autem habet undecim quali jun- 
cturas , quemadmodum cauda infa- 
maris : in poftica parte corporis ad quod- 
libct latus duos habet proeelfus fubhir- 
futos. 

Totum corpus reCtum eft cruftacancri- 
na , albicante, fplendenteinftar cotini po- 
Lti, adjuncturas autem fubnigricat auc 
purpurafeit ; pedes in quolibet latere.tres, 
nimirum ad tertiam, quarram-& quintam 
juncturam d collo numerando; exilia, 
duos circiter digitos longa. 

Caput triangulare , olivx magnitudine 
fub tefta albicante fplendida latet, duos 
digitos longa. Pone caput ab quodlibet 
latus habet brachium unurii , feptem di- 
gitos longum, quatuor junCtuns conftans, 
eftque extrema pars brachii ab ultima 
junCtura incurvata inftar falcis majoris, & 
novem dentibus acutiflimis prxdita: his 
brachiis ferit , &: qui vuln erati funt , xgre 
fanantur: 

Oculos hvbct prominentes, oblongos: 
barbam cancermam octuplam : prope o- 
culos duas prominentias retrorfum ver- 
fas, digitum longas, Ixves, at in extre- 
mitatibus hirfutas : infra Caput adhuc o£to 
prominentias , duos digitos longas , qux 
in extremo tubercula gerunt. Verfus po- 
fticam corporis partem inferius multas la- 
tas quali pinnas habet , qux natationi 
haud dubio inferviunt, Stquafi folia com- 
plicata ventri inferius adjacent. Non com- 
editur. 


C A t 1 U T V. 

De Paranacare & Guari 

curu, 

P Aranacare Gammarus m con- 
cha degens , haud edulis , tres digitos 
longus: brachia habet duo cum forcipibus, 
crura quatuor longifljma , nimirum tres 
digitos longa , & pofthxc quatuor plane 
brevia •, caudam fefquidigitum longam 
inftar aliorum Gammarorum *, oculos 
longos & prominulos : duos cirrhos pro 
barba. 

Corpus tegitur tefta, obfcure caftanei 
coloris ; ejufdem coloris eft & cauda, £c 
nigris Uriis fecundum longitudinem varie- 
gata, corpus inferius 8c exortus crurum & 
brachiorum interius cxrulefcunt > uti & 
oculi & barba ; per totum corpus habet pi- 
los ochrx coloris. 

Concha quam inhabitat ferme quatuor 
d 2 digi- 


28 HISTORIA 

digitos longa , turbinata coloris pallide 
fubflavefcentis. 

Varix autem magnitudinis reperiuntur, 
plane parvulx, magnitudine minoris pru- 
ni, turbinata: & variis tuberculis acumi- 
natis prxditx , pallidae , rufefcentes , 
nigrae , ad littus prope fluvium Pa- 
raiba. # 

Gu aricuru Brafilienfibus ; Gamma- 
rus vulgo Camaraon -, quatuor digitos lon- 
gus: crura habet fex, tribus internodiis 
conflantia, cum unguiculo in extremitate: 
anterius par crurum quafl furas habet, 


NATURALIS 

craffius reliquis & vicem brachiorum fun - 
gens i paulo plus duobus digitis longum, 
ultimum paulo plus uno, omnia aculeata 
feu fpinola. 

Cirrhos prope os prodeuntes habet fex; 
duos longiflimos , nimirum tres digitos 
fingulos , verflis pofteriora reflexos; duos 
unum digitum, & duos femidigitum : fub 
ore parva tenacula quatuor erafliufcula, 
& quatuor tenuiora, quibus cibum tenet. 

Oculi fimiles reliquis. Color to- 
tius fufeus. Codri eduntur. 


HISTORIA NATURALIS 

EXANGUIBU S 

A CL.U A T I C I S 

lib-er III. 

De Teftaccis. 



Titulus I, 

De TeBaceis in genere. 

Eftacea qux vulgo dicun- 
tur ea , alii T ertata , Hora- 
tiusteftas, Cicero , belluas 
nativis teftis adherentes, 
Palladius claufa maris ani- 
malia , Albertus teftudini- 
nes, plurimi Conchas &Conchilia dixere. 
Anjf. u. a- Graeci 0 ' qycwfyna, , ac fi dicas teftacex cutis 
; > ' c ’ 6 " animalia, , quod apud Philofophum 
in venies, t^aa. ,ut Athenaeus teftatur, oqe?- 
nYi^ts oT&KuhK&xByXM&i ,quod, traboferi- 
bit , mAripotypci , Aifyppivct , quod Empedocli 
tribuitur, cq^ns^/va, , cqyucct , Iq&xB^io/uxc 
ixJvceq , feu teftaceos pifces, quod apud infi- 
dam , ut illud apud Oppianum legimus , a«- 
Hcfychius & Varinus, xv,[tdm(po7{Skf 
idem appellavere. 

Djfaiptio. ‘Partes corporis fi fpedremus , Omnibus 
teftaintus larvis xqualifque habetur, Caro 
item quam Graece fpondylum , latine cal- 
lum dici Hermolaus author cft, quam Lu- 
nae incremento augeri prodidere quidam. 
Terrenum illud quod continet & confer- 
vet foris eft» hoc calorem leviculum , quia 
fanguine carent, tanquam furnulus fovet & 
confervat , & tefla dicitur. Non mu- 
tant, eam, tum quod non moveantur, tum ! 
quod nonficcentur. Oculos habere negat 


Anfloteles , Plinius movere etiam, feri- Arifl 
bit. ‘Dentes ipfis primores , & carnofumi ,.7 ? 

illud quod proportionaturadfentiendum 
cibum caput omnibus infra , plantarum 
modo. Stomachus ori continuo congitur, 
ifque proportione magnitudins exiguus. 

H une excipit venter, in quo quodp^^^r 
dicimus, fjwiW) fitum. Mox inteftinum 
continuum tendit fimplex, originem dpa- 
pavere illo ducens. Excrementum illud 
quod papaver dicimus , continent turbina- 
ta omnia fua clavicula, univalvia fundo, 
bivalvia,quanodoligantur Laborant om- V ;a„ s 
nia per frigus, &: xftum atque exuperantiam *>jt. a a. 
temporis pati nequeunt. Nutriuntur mo- *• 
re plantarum perporos, & quidem humore iil. 20 . A ' 
dulci, fiAriftoteli credimus. Ideo eis an- 
ni pluvii pofunt, Purpuras fi excipias. Mo- 
ventur omnia parte dextra , non ad vertigi- 
nem five claviculum , fed in adverfurn. 

Differentias quodfpeaat, mira in ipfis Different;* 
naturx ludentis varietas. Tot colorum dif- 
ferentis, tot figurx, planis & concavis, lon- 
gis , lunatis , in orbem circuma&is , dimidio 
orbe exfis, in dorfum elatis, Iambus, ru- 
gatis, denticulatis, ftriatis, vertice muri- 
catim intorto , margine in mucronem emif- 
fo, foris effufo, intus replicato, jam di- p/;». h. 
ftindione virgulata , crinita > crifpa , cuni- ^ 9 " ^-" 
culatinr, peftinatim, imbricatim, undata, 
cancellatim reticula, in obliquum, in re- 
£tum expanfa , prxdenfata , porre&a , 

fumata 



A rifiot. H, 
A. /.8.*. 13. 


Generatio. 
■AriJl.Gtn. 
A. /.j.c. j 1. 
Ar,Jt. H. A 

Scalig. 


DE EXANGUIBUS AQ0AT. * 3 ^ 

obrem faporeper id tempus pr&ftant , ci- 


finuata , brevi modo ligatis , toto latere 
connexis , ad plaufum apertis ; ad bucci- 
num incurvis. Rondcletius eas breviilime 
complexuseft. Alia ab aliis teftx duritia 
fuperantur , ut pulmones , Holothuria. 
Echini , longe minus dura tefta conte- 
guntur, quam PurpurxSc Buccina. -Alii 
undique circumteguntur, ut nihil interio- 
ris corporis tegi poilit, utOftrea, Tolli- 
nx , Pectines. Alia altera tantum parte 
teftam habent , alteri parti teftx loco eft 
Icopuliparscuihxret. C hama: & Dadryli 
live Solenes utrifque extremis non inte- 
guntur, per qux eaput & pofteriorem par- 
tem exerunt. Eorum qua: undique inte- 
guntur : alia turbinata lunt , ut Purpura, 
Buccinum , alia turbinata non 1'unt , ut 
conchas , quxd Gallis Porcellainos vocan- 
tur. A lia unica concha conftant, ut Lapi- 
des. Alia duabus, &c My tuli. Teftar. aliae 
Ixv es, ut Unguium, Mytulorum. A lix 
afperx , ut Purpurarum , Buccinorum, 
Oftreorum , quarum rurfus teftarum , per- 
magna eft in afperitate varietas , qux in 
Ungulis declarabitur , &c. Noseabrevif- 
lime inTurbinata, Turbines, Bivalvia& 
Ucivalvia diftinguimus. Locus ipfis ma- 
re » quod ita amant , ut apud /Egyptios 
maris lymbola conchylia haberentur. In 
mari rubro mira quadam magnitudine au- 
gentur. Bibadaiiidem referta eft , ut 8ana 
ris AEgci & Laconici littora. In montibus 
■ & remotis procul a manlocis rcperiri , nul- 
lum dubium. Caufas alibi inquiremus. Ad 
Temperiem fpedat , quod plurima eorum 
algore & xftu lateant.. Limaces hyemc, 
Purpurae & Buccina: canis exortu tficenos 
.circiter dies conduntur. aEftate tamen 
potius plures vigent , Pirenfem Euripum 
li exceperis, in quo non minus hy eme pro- 
bantur, quod tum, pifcibusalio migran- 
tibus pabulenturuberius. 

De ipforam Generatione accuratiftime 
, Ariftoteles in libris- generationum egit, eo- 
que res redit, ut omne genus teftatumfpon- 
te oriri pronunciet. Apertum > inquit , id 
hinc eft , quod navigiis putrefcentibus , fae- 
ce Ipumolaadnafcuntur , Stlocis multis ubi 
nihil tale aderat ante , poft perinopiam hu- 
moris facto cceno , Oftrex prodiere : ut 
apud Rhodum infulam, cumclaftis appli- 
cuifletj & fidiliaprojedaefient ; in mare, 
tempore poft cceno obdudo teftis. Oftrex 
in eis reperiebantur. Nihil autem partis 
genitalis emitti ab iis T argumentum eft, 
quod cum Chii quidem ex Pyrrha Lesbi 
infulxOftrcas vivas portafient, & in loca 
quxdam maris reciproci xftus , & luto fimi- 
Jiadimififlent, plures nihilo fuere tempo- 
ris fpacio, quanquam incremento corpo- 
ris plurimum profecerunt. Qux autem 
ova vocantur , nihil ad generationem con- 
ferunt , fed indicium funt nutricationis me- 
lioris, quale in fanguineis pingue eft : quam- 


boque laudantur. Qux de Conchis /Elia-» 
nusferibit, in fpeciali luftoria ad fere mus. 

Stnfus eis Plinius adimit , tribuit Ari- 
ftoteles. Purpuris efcas putidas Purpura- 
rii emoli acceduntque odore line dubio il« 
ledx ad iplas. U ngues ad ftrepitum fe fub- 
trahunt , inferiulquc fubftdere cernuntur, 
quoties ferramentum fentiunt admoveri. 
Exiguo namque extant , reliquo autem 
toto corpore perinde ac in cubili occidun- 
tur. Natices qui capiunt non ad ver fu , fed 
fecundo flato ad eunt, quoties efcamper- 
fequuntur , nec voce ulla fed fiJentiomgunt. 

. Antipathiam cum tonitru habere cre- 
duntur , Sc adlixrefcentis tempe flatis fi- 
gnafunt. 

Adeo olim in Cibis adhibebantur , ut 
inde conformatum fitadagjum , conchylia 
viduarum cupedias , &c Plinius , luxurix 
matrem Conchyliorum , precia margaritis 
propemomodum xquafle , quxncur . Com- 
mune omnibus falfum quendam in lua car- 
ne fuccum habere , quo alvum ciere nata 
funt: quod fi probe aflentur, maxime tum 
lalfa evadunt, ut qux fuccum jam habeant 
ab igne veluti fuccenfum,& prope dixerim, 
ablumptum. Mollitie tamen & duritie ope- 
rationis variatur eventus. Venerem invi- 
tare certum, unde eam Concha Cyprum 
vectam quidam, alii e concha natam vo- 
luerunt. In Medicina quoque locum in- 
venifiein Ipecialibus dicemus. 


ScnfttS; 


Antipathia* 


Ufas. 


Titulus IT. 

De Teftaceis in Jpecie , & primo 
de Turbinatis in genere, 

S Uperiore titulo Teftaceorum omne 
genus, inTurbinata, Turbines, con- 
chylia bivalvia feu f e u 

univalvia diftinximus : Turbinata vel in 
genere veU» (pecie confidcrantur. In ge- 
nere diflaTiirbinatafantiMa.) quxeumque 
in volutas St anfra&us feu fpiras , quales in 
prxlis & torcularibus vifuntur , Teftas fuas 
quoquo modo refledunt. Grxci 
vocant ,Gefnerus eTujoaJii' quoque dici pof- 
fe putat, quod '1\\kuc, vocent, quas dixi- 
mus , volutas. At Rondeletio 
in genere pro omnibus Turbinatis lumitur. 

Turbo autem eft id quod ex amplo &- lato 
paulatim in mucronem definit, cujus figu- 
rx eft St T urbo luforius. Proprium illis eft 
teftam habere continuam totam &c unicam. 

Si externa fpe&emus, fi interna confide- *•’'$■■**<* 
rentur, quodammodo funilem naturam 
na£ta funt omnia, magnitudine autem di- 
ftant&r aliis affe&ibus qui exceftii compa- 
rantur. Quxdam enim qux majora funt 
fuas quoque partes confpe&iores habent: 

d $ rrunp» 


; FI I S T O R I A 

minora autem minus: fic etiam duriora &: 
molliora, & ejufmodi alia alii. Nam quae 
caro fumma a te Ita: oitro exorta elt, eam 
quxdam firmiorem quasdam follitiorem ha- 
bent. Ex ejus medio caput elt & qo micu- 
la bina; in majoribus proceriora, in mino- 
ribus minima. Eximendi capitis eadem 
omnium ratio, & perterrefactis contrahen- 
di. H abent quasdam os & dentes, minu- 
tas , tenues. Quxdam etiam mul carum 
more habent probofadem lingua: fpecio. 
Hxc dura eft baccinis 8t purpuris. Nam 
quemadmodum Tabani & afilus tergora 
quadrupedum pertundunt : ita his tanta eft: 
duritia , ut elcarum teftas perforent. Sub- 
eft ori ftatim venter fimilis avium inglu- 
vei , qualis eft etiam umbilicis. Infra duo 
candida quxdam , firma, fp ocicmammil- 
lari , qualiainfepiismveniuntur: fedhrec 
folidiora. A ventre gula duplex longa ac 
papaverufque , quod in fundo eft. Qux 
omnia perfpici pofliint, in finu vorticofo 
teftarum. Quod gulx ju ngitur mtefiinum 
eft, iqua, continuo traftu fertur totum 
fimplex ufque ad exitum , incipi eas a vor- 
ticofo finu quo papaver continetur , atque 
inde laxiorum. Eft autem papaveris magna 
parsquafi excrementumin omnibus oftra- 
ceis. Indeinteftinum reciprocans rurfum 
afeendit ad carnofas partes , atque circiter 
caput terminatur, qua emittitur excremen- 
tum omnibus turbinatis tam terrenis quam 
marinis. Hucufque Ariftoteles. Crefcene 
ut vermes , fcilicet anfraftibus , qui fub- 
indeaccrefcentesplures efficiuntur in par- 
tem priorem, quod caput vocatur, expe- 
rientia docuit. Serpunt parte dextra non 
ad claviculas, fedinadverfum. De Con- 
grejjk in fpeciebus dicetur. 


T ITU L U S III. 

De Turbinatis in frecie. 

■* • — * 

Caput I. 

■ De Turbinatis in anfractum 
tortis. 

Articulus I. 

De Jfautilo. 

Tu. x. TN Uum funt Turbinata apud Ariftote- 
jAidrov- 1. fem generum , vel enim eA udut ha- 

bent , vel funt Cfw&aSt feu in globum cir- 
Arifl. h.a. cumtcta. Ex illis funt Nautilus , 5P urpura, 
i.4.e.i. Buccinum, & Conchylium. 

Differenti» NdlltllliS , quem Sllldas vcwriaj , alii 'icuj- 
wiPii Sc cIqv vocant , vulgo vcwvAos 


NATURALIS 

dicitur , & cum Nauplio ^Athenai ideiti 
videtur. A modernis Grxcis %Auula.‘ 
tukQ.tr nJijtf vocari Robertus Conftan tinus 
author eft. 

‘Duo ipfius apud Ariftotelem habemus 
genera. Unumcft, cujus tefta pechmcu- 
lofimiliseft, cava, neque ei connexa na- 
tura, Is prope terram pafoitur lxpe nu- 
mero : quare a fluctibus ejicitur in aridam, 
ubidelapius de concha, aut capitur aut hi 
humo perit. Hoc genus pufillum eft ik ii- 
mile bolitxnis : qux Polypi fpecies eft. Al- 
terem in tefta tanquam limax eft. Is ex ea 
nunquam exit: fed interdum brachia exe- 
rit. Illud refpicit Plinius icuni dicit : Inter 
i prxeipua miracula qui vocatur Nautilus, ab 
aliis,Pompilos ( potius polypodis ovum ) 
Scipinus ( verius pronus) in fumma xquo- 
rum, pervenit, itafe paulatim fubrigens, ut 
emifia omni per fiftulam aqua, vehit exo- 
| neratus fentina , facile naviget. Poftea 
prima duo brachia retorquens (potius at- 
tollens ex Athenxo ) mambranem inter illa 
mirx tenuitatis extendit. Qua velificante 
in aura exteris fubremigans brachiis, media 
cauda, ut gubernaculo le regit. Ita vadit 
alto, Liburnicarum ludens imagine. Se fi 
quid pavoris interveniat , haufta fe mer- 
gens aqua. Eundem exaStiflime Bellonius 
de/c t ipflt. Concha, inquit, tribus fragmen- 
tis conflare videtur ( carina fcilicet 8e late- 
ribus, cum tamen una Se fimplex fit } qua- 
rum latera utrmque ceu carinx jundx ap- 
parent, ea ut plurimum magnitudine, quam 
ambx manus amplefti pollent : latitudine 
autem quantum poljex cum indice compre- 
hendat. Omnes autem non excedunt craf- 
fitudinem membranx pergamenx,ftriifqup 
in oblongum dudtis , ad oras creriis lacinia- 
tx funt , in formam rotundam abountes : 
j foramem autem per quod Nautilus alitur 
atque exit de Concha , magnum eft. Fra- 
gilis hxc la£tei coloris, lucida , admodum 
| polita, omnino navis rotundx effigiem re- 
j ferens. Navigat enim per maris fumma, ela- 
j tus de imo gurgite offertque fe tefta inverfa, 
ut facilius afeendere poftet , 8c inani fcapha 
enaviget, atque ubi inde emerferit, tum 
I concham invertit. Cxterum Nautili bra- 
chiis interjacet membranula, qualis eft in- 
ter palmipedum digitos, fed hxc magis eft 
tenuis, in telxaranex modum, robufta ta- 
men , qua etiam aura infpirartte velificat-». 
Cirris quos utrinque multos habet, pro gu- 
bernaculis utitur , .atque ubi metuit, tum 
concham protinus marino humore opple- 
tam demergit. 

Alterum Nautilum, Cochleam marga- 
ritiferam Bellonius vocat, & videtur eam. 
Fauconerius deferibere, cum in Epiftola 
ad Gefnerum ait , fuum Nautilum , teftani 
habere interna parte ita nitentem, ut cum 
unionibus preciofi (fimis de coloris amceni- 
j tate certare poftet. Bellonius enim fux il* 


Arijl. H. A. 
L4. c. x. 


VliK. H. 

N. 1 . 9. c . 39. 



\ 




1 







DE EXANGUIBUS AQUAT. 


lius cochlea: concham , in magno apud ar- 
tifices Gallos , ad vafa ditioribus abacis ac- 
commoda conficienda, precio efie, & Par- 
cellanam ob id vocari fcribit. Fauconerius 
inulta in fui Nautili teftx carina tabulata, 
eodem amoeno colore nitentia, fuiflfe pro- 
dit. Hinc facile colligas eundem cum eo 
efle , quem a Grxcis 9 , id 
P/,„ N efl: , poly thalamum dici fcripfimus. Plinius 
l - 9 - <-.30. cum de Nautilo paulo ante dixiflet, mox 
tanquamde altera ejus (pede : Navigeram 
fimilitudinem, inquit, Staliam in Propon- 
tide vifum fibi prodidit Mutianus. Con- 
cham efie acatii modo carinatam , inflexa 
puppe , prora roftrata : in hanc condi N au- 
plium animal Sepix fimile, ludendi focie- 
tatelola : duobus hoc fieri generibus. Tran- 
quillo enim , veftorem demiflls palmulis 
ferire ut remisi fi vero flatus invitent, eof- 
dem in ufii gubernaculi , pandique concha- 
rum finus aurx. Hujus voluptatem efle, 
ut ferat , illius , ut regat : fimulque eam 
defcendere induo fenfu carentia : nifi forte 
trifti ( id enim conflat ) omine navigan- 
tium humana calamitas in caula efl. Car- 
danus quoque cujufdam cochleae meminit, 
quam India mittit. Efl, inquit, forma 
triremis cum alta puppi, in qua vafculum 
aliud , diceres poculum a natura excogita- 
tum. JSTam& magnitudo tanta ejus quam 
vidi , ut cotylam capiat. Res profe£to ufus 
elegantiflimi & pulcherrima: for m 32. 

Articulus II. 

De Purpura. 

t A b x T)Urpura Graecis Plinio aliquan- 
J"do Pelagium , Politiano concha Her- 
° men ' culea , quod tin&urx Hercules author cre- 

datur > Serapioni Pulpia, Brafavolo An- 
tale dicitur. Qui cum Conchylio confun- 
l li » H. n. dunt, a Plinio refutantur. Diftinguitenim 
ide , &exprefte apud eum legimus. Con- 
chylia & purpuras omnis ora atterit , quibus 
eadem mater luxuria paria pene etiam mar- 
garitis fecit. Nec minus illi, quiConchy- 
Viin, h- y. liumidem cum Buccino ponunt , quod Pli- 
g 9 «-3<s- niuscum duo tantum genera Turbinato- 
39 ‘ rum continentium florem illum tingendis 
veftibus adeo expetitum poluerit , alterum 
Purpuram , alterum Buccmum cffe , ne- 
cefle videatur. Eodem enim libro hxc 
verba extant. In Conchyliata vefte exte- 
ra fine Buccino , prxterque jus tempera- 
turx aqua pro invifo potus humani excre- 
mento. Concham ex Turbinatorum ge- 
nere efle Ariftoteles prodidit , fle aliquot 
ipfarum genera agnovit , ut circa finem 
dicemus. 

y in - H. N. ‘Befcriptionem fi fpecres , fxpe ovi efl 
Lcfa^lo. magnitudine, aliquando major , nifi ele- 
vata &c aculeis munita eflet , 8c canalem ad 
latus qua linguam exfrit haberet. Rugata 


eadem , afpera , cinerea , aliquando fla- 
vefcens, aliquando ex viridi cinerea, in- 
tus luteo colore. Roftro efl longo tubuli 
modo excavato: Cornua Limacum more 
attolit, atque eodem modo ferpit, iiidem 
cornibus iter fibiprxtendit. Linguam ex 
tubulo illo canaliculato in latere procur- 
rentem habet, quae callofie huic parti ad* 
hxrefcit, cui caro ipfi teftx adjungitur. Lft 
autem ea caro-, mufculus quidem fortis ac 
candidus , medix teftx alligatus , quo Pur- 
pura tanquam congenito quodam opercu- 
lo, carni patulx oppofito, diutiflime ex- 
tra aquam- vivit. Marinam enim aquam 
hauftamafierVat, qua pluribus diebus re- 
fovetur ac fuftentatur. Caput illi cartila- 
gineum ac durum. Os in ea parte qua (co- 
pulis hxret , rotundo foramine pervium, 
quo lapides arrodit , &in ftomachum exu- 
gens demittit. Hepar quoque habet vifqi- 
dum, tenaci quodam lentore prxditum, 
ut pene vifcum efle appareat. Sed hoc quod 
de hepate, branchiis, & corde, Bellonius 
fcripfit, profabulofiscenlet Rondeletius. 

Et hxc quidem recentiorum Defcriptio 
efl. Ut vero St veteres videamus. Cla- 
vatam Plinius facit Pui puram ad Turbinem 
ufque , aculeis in orbem feptenisfere , qui 
non funt buccino. Teftam intortam cur- 
riculatim in crepidinem definere , apud 
Ariftotelemextat. Partes illx qux Dio- An/, h. A» 
fcoridi fecundum Hermolaum xiom , aliis l s- c - u* 
ionec , quod violam fignificat , partes funt 
interni Purpurx corporis medix , fibratx, 
torofx, & firmx , circa quas teftx volu- 
mina capreolorum ritu circumvolvi inci- 
piuntfecundum Diofcoridem: vel quibus 
hxret vena illa vel membrana illam floream 
Purpurarum continens , inter papaver nem- 
pe quod turbinata omnia fua clavicula con- 
tinent, quod efl inferiore loco, & cervicu- 
lam feu collum fuperiore loco. 

De eo flore feu fucco ita breviter Arifto- Ari fi. n. A. 
teles : Inter papaver & collum florem con-*-r- f ' u* 
tinent , textura denfa, colore candidx 
membranx , qua ablata & comprefla manus 
flore tingitur. Hoc ipfe flos videtur efle: 
reliqua concretio, quafi alumini. Id Pli- 
nius florem in mediis faucibus habere dixit, 
liquoris eum efle minimi in candida vena, 
unde pretiofus ille bibitur , nigrantis rofx 
colore fublucens, reliquum corpus fterile. 
Rondeletius partem fuccum continentem, 
cordi proportione refpondere exiftimat, 
florem, fanguinis loco efle. Caro earum 
penitus includitur , nec ulla ex parte , exce- 
pto capite confpicitur, ut apud Ariftote- 
lem habemus: Tefta fua adhxret. Lin- Plin H 
guam duram habere eaque teftas efcarumN7?' 9 . 
perforare, non tantum ab Ariftotele, fed 
St Plinio, qui longitudine digitali facit-, St A; ' 7 ' c ' 34 ' 
iEliano proditur: Rondeletius promufei- 
dibus mulcarum qux inter cornua compa- 
rat, & firmam, torofam , quxque exeri 

Poffit, 


a z HISTORIA 

pofiit , concedit : fed tam duram efle ut 
teftas perforet negat, roftro id fieri verifi- 
Gaien i, 3. milius addens. Qui^jiJ^U, feu 
de Medie. ^ maQvpas apud Galenum , pro tomento 
purpurarum , pro depexo Se contuloin me- 
dieamentis veteres uterentur , fumunt , ve- 
hementer falluntur. Lana: enim purpura 
tin&as crailior Sc minus curata pars eft , cu- 
jus & Diofcorides meminit. Operculum 
varia apud authores fortitum eft nomina. 
Plinius purpurarum cavum dixit, Arifto- 
teles nciAv/i/iici , (fyvtdMifaua , , Galenus 
vocavit. Alii (zAelfiov fivtywmv , vel / 3 vfyw- 
t@-, aByzanto vel Byzantio Africas no- 
minant, & longe verius quam illi, qui id 
nomen ori narium purpura: adferibunt, 
quas non habet, vel qui blattas Byzantias 
buccinorum Se Conchyliorum permifta 
opercula appellant. Galenus Indici con- 
chilii tcftam inter oftraca Sc teftas purpura- 
rum Se muricum generatim comprehendit. 
Nec negandum torte eft , Conchylii, buc- 
cinaeSc purpura: opercula, nec fubftantia, 
nec viribus differre, nifi forte unguis odo- 
ratus differentiam fupponat. Nam blatta 
Byzantia dum uritur ingrati eft odoris, & 
caftoreum redolet : unguis vero , fuavem 
odorem ipirat. Poteft tamen Se id quod 
iucfSts Grascis dicitur , gravis apud Latinos 
odoris efle , Sc in quibufdam locis ungues 
odoratos, fastidos in aliis reperiri. Utut 
fit , Carni hasret operculum purpurarum ut 
linguis nofter. Ex filis feu fibris coagmen- 
tatur, 8e quiapinguedinis-aliquidin fe ha- 
bet , fumum cornu modo accenfum emit- 
tit. Et hxc quidem dc partibus fufticiant. 
Flos rur- Viari*, qui & fuccus Plinio , n la»'$>sr 
7 Grtccis , varia indita funt nomina. 

Vitruvius oftrum dixit 'k/n 5 cq-^nn , cui 
Virgihus Sarrani epitheton , a Sar urbe 
Phoeniciae, qurepoftea Tyrus, unde pur- 
pureus color 6c Sarranus 8c Tyrius, fecun- 
dum Maffarnun addidit. Ncc tamen omnis 
Purpura oftrum, ut tradit Gellius, quam- 
vis omne oftrum purpura fit, quod exube- 
rantiam fplcndoremque ruboris habet , hoc 
eft, illuftraturfplendore, quo alia purpu- 
ra car etySaniem etiam prae ter Plinium idem 
Vitruvius vocavit, Pollux A « 0 £?v, Fucus, 
pelagium, venenum Tyrium , purpurifliim, 
ejufdcm funt apud alios nomina. 
Tria vero hujus floris, a varietate coloris 
fumpta, pofuer c. gener a, , co- 

loris violacei , faturati, & fubnigricantis, 
quo colore ■zsro^tpdpeav Homerus dixit: 
qualis erat amethyftma Sc quas e Pelagiis 
purpuris Se buccinis fieri folebat. 
punicortim rubentem colore cocci, qualis 
fuit Tyria vel Tarentina. deni- 

que colore glauco, irato mari fimili, au- 
ftero, diluto, qualis fuit conchyliata, Ty- 
ria omnium celeberrima , quae Sc oftrum di- 
cebatur quo obfcurior Sc nigricantior eo 
carior. Sed Se a loco aliqua eft differentia. 


NATURALIS 

Teftatur enim Vitruvius, oftrum quod le- 
, gitur in Ponto & Gallia, quod has regiones 
lintproximas ad feptentrionem , effe atrum. 
Progredientibus inter feptentrionem Se oc- 
cidentem, lividum: quod legitur ad aequi- 
noctialem, orientem, Se occidentem, vio- 
laceo colore inveniri : quod vero meridia- 
nis regionibus excipitur , rubrum effe_j. 

| Inventum fiiifle a Phrenice regnante a Ty- 
rio Philofopho Hercule produnt. Cum 
enim in eam, referente Cedreno, Tyri 
partem adfcendiflet quae ad mare pertinet, 

[ paftoris canem concham vorantem, Sc pa- 
! llorem lana fangui nem prout ille putabat a 
J fanguinis ore abftergentem vidit. Tin- 
Ctura delectatus , lanam iflam ad Regem 
detulit, qui lanam ita tingi , Scfibiveftem 
parari curavit. 

Quantum ad Purpurarum locum in pela-.Lo cu s 
go Sc littoribus ut in Differentiis dicemus 
i degunt , nec ulla magis idonea ipfis regio 
quam limofa. Si amnis in mare effluentis 
aquam deguftarint, eodemdie moriuntur. 

Dies tamen circiter quinquaginta extra 
aquas captx vivunt , faepe in arena latent, 

Sc canis exortu circiter tricenos dies con- 
duntur. Sunt tamen peculiaria loca, quas 
a Purpuris celebrantur. Virgilius Sc Pe- 
tronius Afiyrias meminere , Plinius Me- 
ningis Africa: infulas , non longe a .Syrti- 
bus litas , quam Lotaphagorum terram pu- 
tant, Sc Getulici littoris : Laconica Pau- 
lanice, Horatio 8c Valerio Flacco celebris 
eft. Unde huic fucus Tenariusj Arria- 
no, Muxa emporium ad mare rubrunij. 
Tenienfem purpuram apud Plinium le- 
go , forte quod in taeniis feu cautibus in ma- 
ri candicantibus , Sc fafeia: inftar praten- 
fis , degit. Dialutenfem feu forte Dialu- 
cenfem alibi , quafi Sc ctAunov , quod per 
falfum aequor rapit: Porphyrula Ariftoteli 
a frequentia Purpurarum di£ta eft. Fit Sc 
Melibasaeapud Fertum mentio. Celeber- 
rima denique omnium eft Tyria , ut Pli- 
nius de fuo tempore fcripferit : Tyri no- 
bilitas nunc omnis Conchylo atque Pur- 
pura. 

Vittitant pifciculis tefte Ariftotele : fed viftus 
ncc algam nec mufeum rejiciunt. Ita ifta Anji. h .a. 
in fuas teftas recipiunt ,ut iis in orbem exer - 1 
tis, quafi circularem convivationem pne- 
beant, una alterius alimentum depafcente. 

Plinius pabulo Sc folo purpurarum genera 
difeernit , ut fit lutenfe , quod putri li- 
mo } algenfe, quod alga j dialutenfe quod 
vario foli genere, pafcitur. Iftud efle vi- 
li (Fimum. 

Ortum apud Ariftotelem invenio dupli- Generatio, 
cem. Vel enim ex limo exiftunt vel ex fa- 
livario lentore , ut Plinius prodidit, quem 
emittunt, de quo ita Ariftoteles : Purpuree Ariji.n. a. 
verno tempore eundem in locum congre- L / c - ' 4 - 
gatas faciunt id quod vocant favaginem_». e ™‘ Scal ' 
Eft enim favi fpecies^ fed minus expolita. 

Quem- 


^Ltas. 


Ufus in 
Cibis. 


Ufusin 

Medicina. 

2 Ii». h. N. 
^ 3*. c. 6. 

]Un. H.N. 
'•3*. fio. 


Arijl. I. c 

i^flwer.tix 


DE EXANGUI 

Quemadmodum fi folliculis alborum ci- 
cerum multis quiddam compactis. Nul- 
lus his patet aditus , neque inde fiunt 
pupurx , fed tum illa: tum teftacea alia ex 
putredine atque limo proveniunt. Sed id 
eft quafi purgamentum &c ipfis& buccinis. 
Etenim hae quoque favificant. Generantur 
vero haec quoque favificantia , quemad- 
modum caetera teftacea. Caeterum etiam 
facilius , fi qua fubfint principia referentia 
genus fuum. Cum enim incipiunt favifica- 
re, emittunt lentorem qucndam mucofum, 
ex quo folliculi concrefcunt illi. His igitur 
omnibus folutis, effluit in terram id quod 
continebant. Atque eo in loco purpurillx 
minutae oriuntur atque concrefcunt, qux 
haerentes purpuris capiuntur , aliquot etiam 
inchoatae tantum. Quod fi ante partus 
tempus capiantur, in iptis ftoreis non te- 
nere pariunt , fed in eundem locum con- 
ventu fa£to quemadmodum etiamin mari : 
Unde per cratium anguftias quali racemi 
prodeant. Celerrime inter teftacea cre- 
fcunt. Sex annos vivunt, & fingulis annis 
incrementum earum per orbes patet , qui- 
bus totidem quot annos habent, tefta cla- 
viculatim intorta in crepidinem defimt.Pa- 
rum progrediuntur ■> & ad efcas a longo ac- 
cedunt, quod odoratu valeant. TinBitra 
ratio alio fpe&at. Ufumin Cibis prxftant, & 
hoc cum oftracodermis communes habent, 
qux falfum fuccum contineant } eodem- 
que alvum fubdticant , carne autem fint 
dura. Athenaeus in Hicefio papaver co- 
piofius alere fcripfit , magis tamen Scillam 
lapere. Colla xgre confici & difficulter fe- 
cedere excrementum facile,partes extremas 
aptiffimas efte, & feu elixas feu alias hu- 
mori ori gratum & ftomacho acomino- 
dum emittere , Xenocrates prodidit. Pe- j 
culiare eft eis quod co&x jufculis fpiftent. 
Nec a CMedicina excluduntur. Contra 
venena prodefle, docuit Plinius , contra 
Dorycnion Nicander. Saliva recentia 
vulnera agglutinantur. Callus pro fe ope- 
riuntur tufos glutinat nervos prxcilos, 
Teftx cinis puftulas verendorum e meile 
difeutit , ad dentifricia cum rolis &c ca- 
ryophyllis ufurpatur. Cum pulvere gly- 
cyrrhizx, papa verifque femine , cremore 
hordei pauco vino albo pulmonibus auxi- 
lantur, & flexiones fiftet. Inpollinem re- 
dafta ulceribus malignis competit. Cum 
meile illita, pilos attenuat. Filum e purpu- 
ra quo vipera cervici circumpofitaftiffoca- 
ta fuit, collo circumdatum tonfillarumaf- 
fe&us tollit. A efiusrcro purpuram bircinio 
felle madefactam 8c mulieri umbilico die- 
bus feptem impofitam conceptum juvare 
tradit , fi deinde crefcente luna cum viro 
congrediatur. 

. Differentia feu genera , fi quaeras, funt 
Magna ^ qux ad Sigxum &Lo£tumIdx pro- 
montoria giguntur. ‘Parva , quas Euripus 


BUS A CLUAT. 

fert & Caria. Pelagia qua* magnje & fca- 
brx , quarumque flos magna ex parce ni- 
ger , led nonnullis pufillum rubidus. Non- 
nullx ad pretium minx evafifle, prodidit 
Ariftoteles. Littaroles qux parvx ,& flore 
funt rubro. Echinata , qux vel pluribus 
fpinis maxime in poftica parte horrent: vel 
rarioribus, minoribus, Sc brevioribus. Illx 
extra modo flavefeunt, modo candicant: 
intus, modo violacei fua ut coloris modo 
rubicundi, lftorum tota turbinata pars ru- 
bicundo colore conlpicitur , dorfunlvero 
partim rubet , partim virefeit. Anterior, 
mucro acutus non eft, led notabili lati- 
tudine fpe£tabilis. Intus colore ferrugi- 
neo , flavafeente ac eleganti cxruleo va- 
riant, Sunt & Rubra , ut in Auftrinis pafti- 
bus Nigra , in Aquiloniis Livida , in Oc- 
cidentalibus & Orientalibus. MarmoreX 
qualiseit illa longis undique tuberibus, ubi- 
que ferme duplicibus at minimi acutis , fed 
obtufls plena, labro latifflmo, quafi canali- 
culato , binxenimid fovex percurrunt, 

1 tota fere marmorex duritiei, undique can- 
j dida , prxterquam in extremis foraminis 
| oris, qux purpurafeunt. Ad hanc pertinet 
tota ex cinerem candida , minor quam 
! priores omnes labro fubtusfpinofa, curti 
alioqui nullx in toto corpore fpmx dentur. 
Ventre eft plene fef! ili, feu non turbinato. 
PentadaElyli denique qualis eft illa quam 
fuperius defcripfimus , Gefneri quam ex A- 
driatico mari accepit. 

Articulus III. 


De Buccino. 

B Uccinum a fimilitudine potius buccini 8- 

quo fonus editur , rotunditate oris in 
margine incifa, utPlin. vifum dicitur, quam 
quod vel buccis admodum fonos muficos e- 
dat , vel buccas inflare tubicines rogat , ut 
Bellonius voluit , Gillius mafculino ge- 
nere extulit, quidam etiam dentale bucci- 
num interpretantur.Grxcis hodiernis tyhuov 
dici Gefn. autor eft: nonnullis & 

$poGi idem fignificant- Communiter *»- 
, forte a cera , quam muco fimilem mu- 
tuo attritu falivant, quod Gxcis eft xqylafay Plin - H N- 
vocatur: quod vocabulum exantiquisGrx- /9 ‘ c ’ 3<s ’ 
cis nonnulli pro purpura fumpfemnt : Pli- 
nius nonnunquam muricem tranftulit A- 
thenxuspurpurx filium nominat. 

Tefta tegitur fcabra , eaque congenita t>efcnpt\o. 
promufeidibus , ut mulca inftruitur, quod aj. i-c.+ 
membrum lingu^ effigiem prx fe fert. Ven- 
ter os protinus excipit, fimilis in umbilicis 
ingluviei avium. Infra duo candida qux- 
dam firma fpecie mammillari , qualia 
in fepiis inveniuntur: fed hxc fohdio- 

ra. A ventre gula duplex longa ad papa- 
ver ufque , quod papaver in fundo eft: 
qux omnia perfpici poliunt in finu verti- 
cofo teftarum. Quod gulx jungitur intefti- 
e num 


s 


34 HISTORIA 

num eft, a qua continuo tra&u fertur to- 
tum fimplcx ufque ad exitum > incipiens 
a verticofo linu quo papaver continetur, 
atque inde laxior. Papaver vero pars ejus 
ima efculentaque eft. Inter hoc & cervicem 
flos eft , fcd , ut Plinius dicit , dilutior & mi- 
nus floridus. Et haec de Buccino veteres. 
Bellonius Buccini concham ut plurimum 
minimi ovi magitudinem non excedere , 
ftrias in tergore quinas habere, utnerita, 
plerifque in gyrum tuberculis obtufis, 
brevibufque obfeptas, multo quam in pur- 
pura frequentoribus , fed ubi in clavieu- 
lum delinunt , unicum tantum eam comi- 
tari teftatur. Interna parte incifam oris 
magnitudinem habet turbinum modo , & 
canalem ad latus, per quem linguam exe- 
rit, purpurarum modo : eodemque oper- 
culo contegitur , qua etiam turbinata om- 
nia, ne in teftas contrafta ab externis of- 
fendantur. Color tefta: intus lacteus foris 
fulvus , tantaque magnitudine aliquando 
crefcit, ut ad Cartejam purpurx &bucci- 
nx deca cotyli , id eft , decem cotylorum 
capaces reperiantur. 

Locus. Locum fi fpe£tes , petris adhasrent , circa- 

Aript.n.A. que fcopulos leguntur. Canis exortu circi- 

Mfij h."a. ter tricenos dies latere fer ipfit Ariftoteles, 

i.f.c.if. quod Plinius de muricibus accepit. Annos 
circiter fex vivere , idem tradidit. 

Generatio. Idem ipfis Gignendi modus qui purpu- 
ris. Semen ad generationem nullum ha- 
bent. Favificare in more eis politum. Ova 
fub lapide prona parte oblonga albaque, 
deinceps pendentia difponunt , qua: ita 
difpofita favi nomen habeat ab apum li • 
militudine. Supini autem fub lapide fta- 
bulantur , cum favificant: quo vero tem- 
pore favos exftruunt, fi incoquantur & 
abfeindantur, ova intra continere compe- 
rientur : qua: faliverio lentore lapidibus 
& cautibus ferruminant, ut inde decidere 
non pollint : quod tam magno artificio 
conftituunt, ut nihil coacervatum efle vi- 
deatur. 

ufi,s in De earum in Cibis ufu , hate fcripfit Xe- 
nocrates. Buccinse liint duriores purpura j 
&magnitudine ac loco differunt, tripli- 
cefque vires habent, tefta:, colli&excre- 
menti in tefta contenti. Nam fcabra fub- 
ftantia pifeis alvum flftit , ac praecipue fi a f- 
fetur: contra magis facit elixa. 

Collum earum alvum fiftit , difficulter- 
flue concoquitur : idcirco ex fi napi vel a- 
fero , aut liquore , aut pipere corrigere 
ipfum debeat, qui eodem vefcuntur. A 
qua denique qua: ex eis manat , calefa&a , 
ventrem fubducit:Cum eo vero excremen- 
to quod tefta continetur, co£ta, magis gilva 
fit, 8r pileis qualitatem praefert. Si vero to- 
tx decoquantur, majorem fiftendi vim ha- 
bebunt , Sc fitim offerent. Quidam vero eas 
elixas Ix vigant,& aeque ac urticas condiunt, 1 
fiuntque dri gratae. Luna exoriente ple- 


naturalis 

nae , & affiate graciles. Eadem apud Dio- 
fcoridem , Galenum & Diphilum invenire 
liceo. 

Habet & in Medicina ujum, Cardialgia ufut ia 
laborantibus in cibis praeferibit Trallianus, Medicin*. 
purulentis etiam, fi falfus humor eft. Ada- 
lopeciam , ufta , trita , & in oleo veteri ftib- 
afta, & ad glutinis craffitudinemredaftaa 
Myrepfo vehementer commendantur. 

Galenus ad ophelidas.&r lenticulas , in 
furno affae & ex meile trita commendat. An- 
dernacus ex fucco limonum detrita ad ge- 
nas mulierum dealbandas depratdicar , 
prarfertim fi aliquid argenti vivi fiibli- 
mati, iildem injeceris. In Belgio contra 
tuffim inanem inprimis & puerorum, potus 
ex buccino propinatus. 

Differentias quod fpe&at, Rondeletius 
duo reperiri fcnbit , parvum , nempe, li- Offerentiae 
neis frequentibus afperiufculum, & alte- 
rum ei fimile , nifi quod lineas prominen- 
tiorcs habeat, 8c tranfverfas, ut ftriatum 
merito dici poffit. Eft& tefta fpiffioredu- 
rioreqne , nec non genus magnum colo- 
ris violacei, fed cujus orbes flavefeunt, 

& in ore candicat. Gefnerus fe & aliud vi- 
difle fcribit , purpurae fimilius, figura & 
magnitudine propius , tuberculis undiqua- 
que dilpofitis , deinceps rotundis fciteo- 
ninino eleganterque elevatum ; nec 
in mucronem adeo exporre&um , fed ca- 
pite obrufiore brevius. Miffa & Aldrovan- 
do peregrina , colore & duritie marmo- 
ris, circulis rofas aemulantibus. 

Articulus IV. 

T)e QJkCurice. 

M Urex modo Buccinum, modoPur- t ab . 

puram fignificat , taceo colorem pur- 5’ & XI * 
pureum , cui Muricis nomen imponitur. 

Hic pro teftaceo fumitur, quod & turbi- 
natum & longos firmofque aculeos habet 
nomenque ab afperitate murorum fortitum 
eft. Perottus inter oftrea enumerat, pro Defeliptio * 
pterfcabntiem corticis. Sed aliainOftr eis 
alperitas, alia m Muricibus. Illa per to- 
tam fuperficiem fefe repandit : hxc , aculeis 
quibufdam per intervalla eminentibus co n - 
ftat, ufque longis 8c firmis, quod Plinius 
quoque firmare videtur dum ait : Firmioris 
jam tefta; murices & Conchar. genera Va- 
lerius Flaccus dum intortum vocar 
buccino fumendus eft. 3 de 

Ufus in 
Cibis. 


Largas 
CompeJ. 
104. 

Ufum 


datis. Xenocrates enimfalfosvirofosc 
& ventrem turbare , urinam ciere or 
gratos, concoftu difficiles pituitam ek 

r^’ir ° - Cri ^' ? Cn ^ OR ’ us Largus tame 
Gelfus inter Cibos ftomacho gratos re< 

ient. Apud Macrobium etiam cum aliis t 
chis in epulo apponuntur, quodieLei 
Ius namen inauguratus eft. 


DE EXANGt) 

( urus in Ufiim in ejfrledicina li attendimus', Car* 
Medkiua. nes a pp 0 f ltx pilos in mammis tollunt : Te- 
ftarum cinis cum oleo tumores aufert ,• pa- 
nis relidit * Capitis ulceribus cum meile 
illinitur 5 maculas in facie mulierum purgat, 

& parotides tollit. Habetur&prodentifn- 
cio. Carbunculos de veretris extermina- 
re, Marcellus Empiricus prodidit- 
Uifteremisc. Quantum a&TDifferentias &c Genera, eft 

Murex Marmorem , 'Triangularis , Lacteus^ 
Purpurem Orthocentros , Cor ac ot des , & 
Aporrhais. Marmorem a candore & duritia 
nomen lumlit. fiLondeletii paite intci na 
ex albo purpurafeit. Telia gravis eft - den- 
fa, folida, aculeis multis horrens, figura 
inter buccinum & conchylium media, 
ampla, ut merito $\wx3vv)\t& dicipoffit.U- 
ritur facile, & in cinerem abit, aerimoniam- 
que ob enipyremum acquirit. A mbuftis | 
medetur , cicatnccmque pulchram indu- 
cit, poftquam abluta , & cum oleo rofato 
in unguentum redacta fuerit. Gelneriani 
marmorei muris color forinlecus pallelcit, 
intrinfecus cum pulcherrimo fplendore ex 
albo rofeus eft. Labrum exterius pro- 
tendit fe & dilatat in marginem: mucro- 
nes infra caput feu conum teftac duo ma- 
gni , fed obrufi prominent. In ipfo cono 
parvi admodum & fubrotundi, perfpiras 
deinceps non aculei fed tumores vifuntur, 
Huic accedit Aldr ovandi , turbine acutifii- 
mo atque longo & exili, undique ftriOus 
aut potius undatus. 

Triangularis , altera parte eft planus, al- 
tera fere rotundus , fed ita ut utrinque fint 
duo latera , tertium, plane pars afficiat, 

£ qua figura, qua: huic propria eft, no- 
men fum fit. Aculeos habet breves & firmos, 
vario eft colore , foramen duplex haber ru- 
gofum, quo obteftae amplitudinem & bre- 
vitatem fonus editur gravis & trilhs. Oper- 
culum cum uritur fornum emittit. Pingue- 
dinis aliquid habere, re£te inde colligas, j 
Quare in oleo amygdalino deco&um in 
aurium doloribus utiliter u Turpatur. Latteo j 
color nomen impofuit. Obtufiore eft tur- 
bine aliquando quam c.xtcri, aliquando 
Exochas potius & tubercula habet quam 
clavos. Triplicis effigies invenies apud 
Aldrovandum. Purpureos 0 ) i hoc enti os 
totus forinfecus & intrinfecus rubet, tur- 
bine candicat. Mucrones habet duodecim 
reftos & robuftos, lex conflat volutis 
quae exiguis Scobtufis tuberculis refpergun- 
tur. Coi'acoides Rondeletio ab infirmis &c 
roftris corvorum fimilibus aculeis dicirur. 

Aporrha des quidam inter Lepades, 
quddutiftae faxis adhaereant , . ponunt; fed 
male. Faciunt enim &Nerirae idem, qua: 
tamen toto genere ab iifdem differunt- Ad- 
de lepades parte altera det< cfi & carnem 
oftentante affixas ; Aporrhaides vero ac- 
clinato tegmine, quod iis operculum eft, 
f^ H * N, ad faxa agglutinantur. Quid fi illius 


I B U S A Q U A T. 

Muricum generis fint, qua: Grteci Plinio 
prodente Colycia, Corythia vocanti 
turbinata: aeque fed minora multo , effi- 
caciora etiam , & oris halitum cuftoc%n« 
tia. Ut ut fit , quem Aldrovandus expreffit , 
marmorea eft duritia intus & extra candi- 
cans, feptem aculeis , ab uno tantum late- 
re , iifque canaliculatis inftru£tus. 

Articulus VI. 

De Conchylio. 

C ^Onchylix nomen ut ut un-iverfo Aiim- 1. 3. 

^ teftaceorum generi imponatur, pri- fl/ ' 
vatim tamen pro uniea fpecie accipitur, • 

Sic apud Plinium invenimus , cum in Pon- 
to conchy lia non effe cum oftrete abundent, 
feribit : fic apud Philoftratum in vita Apol- 
lonii, cum, in Biblo maxima conchylia & 
murices eximia: magnitudinis nafei, dicit. 

Sumi tk pro colore, apud Plinium inpri- 
mis , - tam certum eft , ut demonftratione 
non indigeat. Qui pro Oftraciofumunt, 
nomen partis toti accommodant.Eft autem 
ea parte latius qua in turbinem deficit, fi- 
ne aculeis tuberculis veullis. Foramen quo 
caro interior oftenditur, non rotundum, 
utinpurpura &buccino, fed longum. O- 
perculum blattam Byzantiam Serapionis 
effe , quae eadem , quod avium unguem ae- 
muletur , cum ungue Diofcoridis , opina- 
tur Kondeletius. Nec dJwhs vocabulum 
obefi. Nec enim hoc femper gratus inuitur 
odor; iaepe etiam gavis. Ideo exprefse 
Diofcorides, d/ttpoiiqoiSiivufotS) %/juujudpot , 
uctwg/ilwTis&oG&s Aj oa[A At caltoreum foe- 
tet, & utrumque, tam operculum, quam 
haec blatta Byzantia ad fuffocationes ute- 
rinas adhibetur. Quod autem , in Indiae 
nardiferis lacubus unguis inveniri, & nar- 
di pabulo vefei dicitur, cum conchylium 
marinum fit , id ex aliorum potius quam 
fua fententia a Diofconde feriptum opi- 
natur Rondeletius. Similis purpuraetegu- 
mento dicitur, non figura, fed ufu potius °- 

& fubftantia. 

Laudatiffimus eft qui a mari rubro ad- uto. 
fertur, candicans , pinguis. Babylonicus ni- ^ lin ' 
grefeit atque minor confpicitur , fuccum "* I,e * 
ipfis & quidem purpureum ineffe teftatur 
Plinius. Partes ejus omnes in medicamen- 
tis u Turpantur. Crematum idem efficit 
quod purpura Se buccinum. Caro 
interna medicamentis aurium 
dolores fedentibus a Ga- f ***•/#• 

leno admifeetur. 

* 


d 2 €4« 


3 <5 HISTORIA 


Caput II. 

. ... 

De Turbinatis in orbem circum - 

aciis. 

Articulus II. 

. De Turbinibus. 

r ab. ii. r ~|~' Antum de <?g}p£to$etc feu Turbinatis, 
1 Sc in anfractu m tortis, fequuntur T or- 
binata , quae in orbem circumaguntur. Tur- 
bines nempe , Trochi , Nerite, Cochlea , 
Echyni , & Conchylia. Turbinum haud 
fpernenda funt genera. 

Befcriptio. Eft turben magnus , auritus , tuber ofus, 

angulo. fus, muricatus , pmt e dactylus : funt 
& turbines in fpongiis najcentes. CMagnus 
multis voluminibus conftat , margine fpif- 
fo &afpero> tefta alba, lineis tuberculilque 
multis (cabra & afpera. Foramen habet 
rotundum, & rimam qua excrementa ex- 
cernuntur. Saxis haeret turbine furftim 
verfo. Auriti , tres icones habemus, quo- 
rumprimus perelegantem & m mari Galli- 
co rarum exhibet, alter, intus & in tergo- 
re ferrugineum extera croceum , concha 
tuberofa , prone & fupine piftum ; tertius, 
tuberculofum , tefta fu perius leucophxa, 
inferne crocea, Tuberofo tubercula nomen 
indidere. Varii eft generis, longus, te- 
nuis, acutior, laevis, albus, niger, va- 
rius. Aldrovandusquatuordecim Icones 
exhibet, ex quibus fecundus , eft ftriatus, 
e monte erutus. Angulofus exinde nomen 
fortituseft , quod teftae volumina ita a fe 
difereta fint , ut in medio angulos efficiant. 
Uftus dentifriciis conficiendis utiliffimus 
eft. Muricato , tubercula brevia & obru- 
fa nomen impofuere , tefta eft intus purpu- 
rea, foris alba, &quafi calce illita. Ten- 
tedaTtylos dicitur , quod quinque appen- 
dices longas &c acutas , fi extremum tur- 
binis annumeres habeao. Spongiis qua 
dele liantur , multorum funt generum, qua: 
omnia apud Aldrovandum videri poffimt. 

Conchula, qux laftea vocatur, in fucco 
pomi Citrii , cum aqua vitae difloluta, mu- 
lieres ad faciem fucandam utuntur. 

Articulus II. 

De Trochis & Nerite. 

T a e x ftmilitudine inftrumenti , quo 

Mhov.ii. | pueri lufitant, appellantur. Omnes 

‘- 1 *- funt leves & varii. Tefta veluticruftis dua- 

bus conftare videtur externa minus nitet: 
qua: fubjacet unionum eft fplendore. Alii 
funt parvi, alii oblongi. Icones exhibent 
Magnos , Tyramidales ,. Niloticos albos & 


NATURALIS 

maculofos , Ner it a feuut ScaligerlegitNa- 
nta, Graecis dwig/vw & apud 

Athenxum , Hefychio nJg/r©-, dicitur. 

Nomen aNereo Deo marino fortitos vide- 
tur , quod is forte tali concha tanquam ele- 
gantiore buccinxloco, ufus efle fingatur: 
licut & Triton , quem vifum auditumque 
in quodam fpecu Olyfliponenfis orx con- 
cha canentem Plinius refert. Ab illis qui 
Adriaticum linum accolunt etiam nunc ve- 
teri nomine appellatur. Teftaeftlevi, fi H - A - 
Anftotelis delcriptionem fequimur, am-’ 4 ’ £ ' 4 ' 
pia & rotunda , forma bliccinis proxima, 
papaver tamen non nigrum ut buccina , fed 
rubrum habet. Corpus medium teftx fir- 
miter annectitur. Tranquillis diebus fo- 
luti pafcuntur: coortis ventis recipiunt fe 
ad faxa cancelli , atqueibi quietem agitant. 

Neri tx autem adhxrent more patellarum, 

& earum quas 'ibnpheuhs Graeci vocant , & 
extera horum genera omnia. Haerent enim 
faxis reclinato tegumento, quod quafi te- 
gumentum efle videantur. Quem enim 
uium ambxvalvx biforibus, hunc prxftat 
altera tandem pars turbinatis. Intus pulpa 
carnea, inqueeaos. Inrimiscavermfque 
faxorum generantur, celerique incremen- 
to augefeunt. Et olfaciunt, Scaudiuntij. 

Ideo filentium fervent necefle eft, qui eos 
capiunt. 

De Natatione eorum ita Plinius : Navi- Motus, 
gantexhis Neritae, praebentefque conca- N ’ 
vam fui partem, & alteram aurxopponen- 
tes, per fumma xquorum velificant, ^lia- 
nus & Bellonius di verfos ab Ariftotelis N e- 
rite proponunt. Illius eft magnitudine 
exigua, pulchritudine eximia, & in mari 
ubi fordium nihil , 8c tranquillitas viget 
inque faxis ad imam maris fedem adhxre- 
fcentibus nafcitur. Hujus , teftam in an- 
fradtum intortam habet , qua penitus inclu- 
la, nulla ex parte praeterquam capite con- 

fpicuaeft. Apud Aremoricos tanta hujus 
teftacei frequentia , ut abfcedente xftu, 
magnos acervos e faxis colligant , & co- 
quant. Quia papaver rubrum habet, pul- 
menta ex eo cgnfefta , ac fi minio tinfta ef- 
fent, confpiciuntur. 

Grxci crudas ejus carnes edunt, quod ap- 
petentiam excitare , inprimis cum expis 
comeftx, credantur: Icones plurimas apud 
Aldrovandum vide. Nobis aliquot dun- 
taxat exhibere vifum. 

Articulus III. 

De Cochleis. 

C Ochi ex y , Ariftotele K9%Am/ & XS%Ac(, Nomen. 

quod -m i<rgyiK<x, Kv%Aoif (Tij habeant, 

Spartanis cs/teAo» & ojctjAo» , Hefychio & V a- ’ 29 
rino^A cl-mf, aliis 7r«ua77a!/ ab operculo , <p £ _ 
(licniQilkipt&iKiloiy feu donnportx, xutieuSi- 
■m , JgapcthAicq, dg^aNpiv^Oi , & c . dicun- 



^Murex Orientalis 


Jjjjrrluiis 


Coracoidea 


Concha. Scit i enata, cruda 


Concha Indica j> olito 


mus 


mm 


.iiiuirt 


wXvSk f» 





W- _ : jtk 

fm tM 

Wi-fijd 






( 






\ 




:\ 












. 



ochlea caelata. 


Cochlea, rttgafa et umbilicata. 


ss 


Cochlea. ccelata cum 


Cochlea cylimlroitlcs alte. 




jptilli 


£ chinoyhera ‘RotuL 


CocUca ijlindroiJes frior 


Mannus 


culum 


Cochlea. 


Schinus Jfohatfts afiusjfituf 




,,oVv 


csf'a 


Jii 









DE EXANGUI 

tur; quoruttitamen nominum quaedam ter- 
reftribus potius convenire videntur, 
fcefcriptip; Defer iptionemd attendas, Teucer ani- 

mal efie fine pedibus , fine fpinis , fine ofli- 
bus, teftaceum, oculos nunc exerens nunc 
retrahens, ad exemplum quaeftionis ludi- 
crxfcribit. Siliceo, claviculatini intorto 
Tegmine clauditur , quod vulgus teftam, & 
volutam , Cochlearem teftam Budteus, 
Cochleam fy ncchdochice Celfus , domum 
Sammonicus & Statius , calicem Plinius, 
Diofcori des, fe&w Galenus vo- 
cant. Si eam detraxeris hebeteicere atque 
cxfpirar<j quidam ajunt , negant illi, qui 
circa initium Auguftiexire, & novis fuper- 
induci prodidere Capitis figura carere, 
apud Albertum M. legimus. At Plinius 
equorum capitibus atlimilavit. Maflarius 
bovim prte fe ferre figuram tcripflr. Cornua 
quidam bina attribuere , ut Plinius } qua- 
i tuor nos, ideft, magna duo qua: pofterio- 
rafunt, & mmora totidem fere in fronte, 
habere videmus. An Oculi dati fint dif- 
quiritur. Pro v ifu tentamenta proportio- 
ne pundi atrioris in furamo corniculorum 
Scalis- i n acccpille, tradit Scaliger. Carere iis, & 
Arifi. /.i.4 corniculis in quibus arenacea durities , prae- 
P JNm. h. X. tentare iter, Plinius. Habere in fumnntate 
i.\ i. f.37. cornuum, & cum appropinquant , ociilos 
in cornua retrahere , cornua in caput, & 
caput in corpus, Albertus. Os eis ineft. 
Dentes , acuti, tenues praeduri, cjulque 
f u Hyj' isicium , derolam a minimis earum vitem, 
den tibus carnofu ni quid i nterjacet.A/ omu- 
fcidetn etiam inter aculeum & linguam ha- 
bent, & ori jungitur quafi ingluviesavium j 
a qua ftomachus eft , quem excipit venter, 
in quo ficum eft, quod papaver vocatur, 
mox inteftmum continuum tendit fimplex, 
originem a papavere illo ducens. Saliva 
queepundis acu vel ftylo carnibus manat, 
myxa Grccis dicitur. 

Locus. Quantum ad Locum , reperiuntur in ma- 

ffct.n.A. r j 5 fluviis, & terra, quarutn iftaefylvasSc 
H ' Ni confica arboribus loca potiflimum amante. 
t- 8 . c. 32. Hyeme propter frigus nimium, aeftate quod 
fervidum tempus reformident, in occulto 
delitefcunt, fuoque fucco vivunt , nili quid 
Varro R. R. roris de coelo deciderit. Ideo Varro: Lo- 
, cusis ( pro cochleis ) melior, quem & non 
A l.io.c. 6 . concoquit fol , & tangit ros. Locum mu- 
tare vElianus prodidit , ad Propontidem 
calidam hyemare , ad vEgialum aeftatem 
infumere feribens. 

Vlft us. Rore victitare dixi , fed non folo. Sub 

nodem faepiftime ad paftum exeunt ,&tum 
poft pluvias icftivas & autumnales accenfo 
Piin. h. jsi, |umine a rufticis capiunrnr. Plinius mire 
‘it 1 '*’ 11 ' caulem afphodelnn Campania profequi & 
lugendo arefacere fcnbit. Theophrafius 
eafdcm inter ficorum genera recenlet. Sa- 
ginabantur apud veteres in vivariis. Infti- 
ru ' t ea Fulvius Hirpinus in Tarquinenfi 
paulo ante civile bellum, quod cum Pom- 


15US A Q_U A Ti 

pejo M. geftum eft , diftindis quidem ge- 
neribus earum : quia & faginam commen- 
tus eft, fapa&farrealnfqtie generibus, ut 
cochlea: quoque altiles ganeam implerent: 
cuj us artis gloria in eam magnitudinem per- 
dudae fune, ut odoginta quadrantes cape- 
rent lingularum calices. Macrobii feculo Umii. 
hxc faginandi ratio ignorabatur. Satuw. 

Inimicitias eum lacertis gerere apud Pii- pjL m x T . 
nium legimus , cilm laris avibus apud ALlia- L 8 - 5- 39 . 
num. Maffarius ubi limax fit, neque luem Al,tlpathia ' 
efie, neque perdicem ait. Sale fuper li- 
macem projedo , totum fere hquefcere, 

& in aquam vifcolam converti , Albertus 
M. prodidit. 

De Ortu non convenit inter authores, c i e fL u fr 
oolas ex omnibus teftaceis in coitii coha:- 
rentes viden,&:vereacautunino prxgnan- u ' 
tes apparere , ex Ariftotele habemus. Gef- 
nerus quoque Limaces coire , & ova pa- 
rere candida , magnitudine oculorum lu- 
cii pifcis , iifque incubantes menfe Majo 
aliquando inveniri , audivifle fe fcnbitL^. 

Albertus, &Portaexhmo, Scputreicen- 
tibus aquis vel rore oriri, & ideo breviore 
vita frui. Hy eme tantum oriri , quod Pii- p *». H. fe, 
mo placuit, vix verifi mile cum ealdem la- 
ducis innafei teftetur, nos vicice fciamus. «.10. ‘ 
Tefta detrada hebetefeere , & proceflu 
temporis in aureliamtranfire, ut eruca, at- 
que immobilem vivere , fed quidnam ex 
eo animalis pennati oriatur , compertum 
nondum efie, Maflariifideaddynus. Ter- 
reftrescontradione& concuflione corpo- 
ris moventur. 

De Uju earum in Cibis apud Romanos uftfS - 
confiat , ex fuperioribus. ‘An vero boni 
vel mali lintfucci, inter feriptores non con- 
venit Celfus boni fucci efie prodit, nec 

intus vitiari; Galenus, etfiGrarcisinmen- l. p 
fi frequentes , fed concoqui pertinaces, 
crafiioris fucci, & qum ventriculo diutif- J ‘ UUt ' *' * 
lime immorentur , folidius alimentum prm- 
llare , fed tardius & paulatim concoqui. 
Archigenes inter nutrientia , & ffjfjg 

fyncopricis exhibenda reponit: fed men- i.T.c/. 
dum cum Mercuriali fufpicor , quod JE- 
tius , qui ad verbum tranftulit cochleas 
omiferit. 

Plinius nec veteres, nec recentes ori gra- 
tas efie reliquit. Fluviatiles & albas virus 
habere , ut & fylveftres. Alexandrinis 
ideo frequentiorem elephantiafin , quod 
crebro falfamenta , limaces , quidam & 
afininas carnes comedunt , fi Codio Rhodi- 
gino , & Galeno credimus. Mathiolo 
qua: in apricis degunt locis , & odoratis vi- 
dit-ant herbis , iis qua: inopacis &paluftri- 
bus degunt , prxftant. Diofcorides ter- Jfcfw. M. 
reftresftomachoutilesefle, nec facile cor- 
rumpi feribit. Optimas Sardonicas , Afri- 
canas, Aftypaleicas, & quxque in Sicilia 
ac Chio gignuntur, quasque in Liguria: Air 
pibus , pomatioe , cognominantur. Ma- 

® 3 rinas 


HISTORIA 

rinas facile excerni : fluviatiles virus ole- 
re; quae vepribus frutetifqu e glutinata: co- 
haerent > quas f elilos vocant, ventrem & 
ftomachumturbarejadd.it. 

Marcellus earum ufum penittis impro- 
bat. Apud Apiliu.m la&c Se pulte paftas 
invenies. In Medicina frequens earum ii- 
fm. In capitis dolore , caput praecifum de 


naturalis 

Sefeli j quae fylveftribus frutetis Se fenti- 
bus adh&rent , Sc ex quibus quaedam ope- 
re vermiculato a natura elaboratas confpi- 
ciuntur: Cavatica in Balaearibus infulis 
quae non prorepunt e terra: cavernis, neque 
herba vivunt , fed uvae modo inter fe cohae- 
rent. Minus denique vulgares , qua: adhae- 
rente operculo ejufdem tefta: fele ope- 


collo fufpenditur. Earundem pinguedine | riunt,& femper terra obruuntur. Circa ma- 
capilli multiplicantur. Integrae pro febris j ritimas Alpes quondam effodiebantur, for- 


Biffetentix. 


/Elia/: 

A ./ i i.c,zj 


H. 


amuleto, de collo fufpcnfae commendan- 
tur. Oculis caligantibus Africanas com- 
buftas Sc tritas, MarcellusEmpiricuscom- 
mendat; auribus dolentibus , cum oleo 
nardino aut rofaceo ferve fa£bs Aicle- 
piades ; cum hordeo decoctas V lilanova- 
nus. Cartilagines , carnem earum, glutina- 
re, Hollerius prodidit; nervos Diofcori- 
des. Tagautius emplaftro ad maturanda 
oedemata adhibet. Sanguinis e naribus flu- 
xum concifae ex aceto fiftunt. Cum meile 
& felle bovis miftre , anthraces maturant Sc 
rumpunt. Trita: cum fuis volutis hydropi- 
corum aquas exfugnnt. 

Aqua ex Cochleis deftillata , heclicam 
febrem ad uncias fex fumpta tollit j macu- 
las oculorum, cum fimo lacerti, corallio 
rubeo, Sc faccaro deftillata , abolet: clavos 
& verrucas , refectas , menfcMajo vel O- 
dtobri detradta&inftillata fanat. Pollen de 
teftis limacum inanibus contritjs fiftiiras 
manuum pedumque infperfus tohit, Scc. 
Plura vide in Aldrovando. 

Jam de Differentiis dicendum eft. Mul- 
tiplex autem ipfarum cft varietas , magni- 
tudinem, figuram , colorem , regionem , 
victum , vitam, Se alia, fi (pectemus, funt 
nigrae, albae, ruffie, varinae, nudae, te&ae. 
A dhaerent fico , lauro , afphodelo , carduis , 
aut foliis gregatim. 

In mari rubro, maximam, tefta purpu- 
rea , cum fpira in medio , mira colorum 
vatietate, invenire, feribit ASlianus. Ser- 
tum , inquit , funlmo artificio & orna- 
tu contextum, e floribus multijugis, vri- 
dibus, aureis, rubicundis , per aequa in 


te & hodie. A regionibus {\xox Illyrica > Pii». H. U. 
quibus magnitudo praecipua ; Cdfricana l * 6, 
quibus fecunditas i Solitana , quibus no- 
bilitas;^///^, quie modica: , quoniam 
magnitudo duras , facit , Se fine fucco, Afty- 
falaica , quae laudatiffimae , Limifla , ab a- 
gro cui nomen Lina eft, ita didtx juxta Py- 
tiuntem, medio inter Parianam coloniam Se 
Priapum fpacio ; Germana ■> quas V egetius 
in potione equi prophyla£tica , admifeet. 

Acerata , qua: lata: & multifariam nafcufl- * 
tur. Et hx quidem Terreftres funt. Mari- 
nis accenfentur, Sarmatica , Calata , O- 
learia , TDeprefJa , RugoJa , umbilicata , E- 
chmofhora , Cylindroides , & lavi turbine 
obtnjo , addi his umbilici poffu nt. 

Sarmatica , in mari Sarmatico invenitur. 

Dolium corporis mole aequat, cornibus ar- 
boreis cervum. Extrema cornua in orbi- 
culos rotundantur, unionum inftar fplen- 
dentes. Cervice eft crafla ; oculis accen- 
fx candelae modo micantibus; nafoobro- 
tundo, Sc pilis felium ad inftar obveftito ; 
ri£tu oris magno , fub quo pendet promi- 
netque carnea moles , afpettu fubhorri- 
da. Quatuor nititur cruribus totidem latis 
& aduncis palmis. 

In Dania fe vidiffe , forte mentitur The- 
vetus. Calata , Caragolo demat , feu Sca- AiJnv. i. j. 


ragolo Hifpanis , tefta eft turbinata & fatis c ' 3 1 ' 
longa, caelaturis inaequalis 8c fcabra , in- 
tus laevi. Operculo fuperiore parte eft non 
afpero , intus tuberofo, inxquali , Se rubri 
coloris. Succum falfum gignit, Sc vene- 
remftimulat. Tefta in aceto macerata, fu- 

periore veluti cute vel crufta fpoliatur , 

tervalla digeftis. Gyllius tantae fe unam- i redditurque cochleae margaritiferae modo 
magnitudinis vidifle aflent, ut tantum ; fplendens , nitida & unionis modo colora- 
vini caperet , quantum pifcator exficcare ta. Huic fimilis eft Cochlea maculis viridi- 
uno prandio poffet. In AigyptiNilogran- bus Aldrovandi , nec non ea , qua: inter 

' ‘ ‘ ' Turbinem Sc cochleam caelatam mediam 


diflimae feruntur, vocales , ululantium ex- 
prefla fimilitudine. 

In agro Romano funt quaedam lupinis 
paulo majores, quae autumno quoruiidam 
carduorum caulibus acervatitn adhaere- 
.fcunt, fiMathiolo credimus. Minutae for- 
te Plinio. Sunt Sc Echinophora oblongae , 
quibus tubae loco utuntur tubicines; Po- 
maiiat ,. quae cancellum qui teftas ingredi- 
tur, raro excedunt, & in Tridentinis mon- 
tibus, y Terra, hyeme, & frutetis, uncis 
qmbufdam ferreis , prope fruticum radices, 
terra circumfofla, eruuntur, prxftantiffi- 
mxquecenfentur. 


naturam habere videtur. Quae hic expri- 
mitur , operculo eft miniaceo miniaceis tu- 
berculis turbine violaceo infra,fuperne fer- 
rugineo. Cavitas inter turbines , viridi 
eft colore. 

Olearia nomen a Plinio inditum quod 
ea oleum decapularent , vel in ufus quoti- 
dianos haurirent. Rotunda eft , intorta, Se 
adeo magna ut aquae quatuor libras capiat 
Hujufimodi aurifices , additis anfa Se bafi in 
urceos efformant. 

Pdeprejfa , eft altera parte plana, alte- 
ra excavata in voluminibus, quae initio par- 
va pau- 


Aidrov. I. 
c.;z. 


DE E % ANGtl 


va pattlatim crefcunt ad foramen ufque. 
Rugofai rugas per tranfverfum du£fcas , ita 
elatas habet , Ut & ftriata dici poilit. Co- 
lore eft intus albo foris flavefcente, valde 
fragili. Umbilicata , & quidem in medio, 
AUrov / 3 . iniatis iniignem magnitudinem excre- 
34,45-.' fcunt. Alix nigricant, alix corneo funtcolo- 
37- 38. re,ali£ maculofe. Ad cochlear, terreftrium , 

qux conglomeratas foeniculi craflioribus 
caulibus adhxrentj formam quam pro- 
xime accedunt. Echinophora aculei qui- 
bus tota confperfa eft , nomen indidere. 
Operculo , fucCo , fubftantia , a parvo buc- 
cino non differt. Cylmdroides pyramidem 
refert, pyri modo turbinata / magnitu- 
dine pugni, & punitis variis fubcaftaneis 
notatur. Lavem turbina obtufo , politam 
admodum Rondeletius facit. Tefta eft 
craftiore, carne minus dura. Frequentif- 
fime circa Levinum infulam capitur. Hi- 
fce adde Limacis marini infolentem fpe- 
ciem, nec non Cochleam marinam tube- 
rofam, quorum Icones damus. Umbili- 
cum marinum Bellonius lapidi rubro per- 
fimili tegumento rugofo & fcabro occludi 
fcribit, quodque folum inter Gallici O- 
ceani turbinata politiem admittat. Ro- 
tundiori hiat ore, edulifque eft. Clavi-, 
cula earum herbarum more, qux fefe ar- 
boribus alliganta dextra ad finiftram inver- 
titur. Papaver in clavicula teftx conti- 
netur. Rondeletio Umbilici vocantur, 
quod prxter foramen illud quo cochlex 
laxis inhxrent quoque exeunt alterum ha- 
bent umbilico admodum fimile , quod pro- 
fundum convolutionum veluti centrum eft. 
vel circa quod anfra&us Cochlex convol- 
vuntur, veluti circa sr£WxAw. 

Duos inprimis apud Rondeletium ha- 
bemus, quorum prior fuperiore parte latior, 
mox in turbinem.definens, nigris, rubris 
&albis tuberculis , coraliorum omnium co- 
lorem & naturam referentibus, diftingui- 
tur : alter ciceris magnitudine , quiin fpbn- 
giis reperitur , veluti granulis rubri coral- 
ii xmulis confperfus eft. Inter umbili- 
cum & foramen quo corpus exerit , te- 
ftam incifam habet, incifurx operculi vi- 
ce funt. 

Articulus IV. 


1 • 

De Echinis . 

t a B . TIJ ^ h i n u s : quem quidam cum Eche- 
x. 1 , 11 , iJ^neide pifce perperam confundunt, 
c. 40. Graecis tzivos , vel 'bon J T oupxuv 

utpaiyL i \<rm , vel Xzrs jjp, ^vMaSkq 
Nomen. tus e tsivo duovir®-, quod teiie- 

ri ob aculeos non poflit, dicitur. Quidam 
De cnpuo. Carduum marinum , nec non Erinaceum 
vocant. Spinofus ergo eft pifcis. Mirum 
eft quod de iis Ariftoteles reliquit. Eorum 
Icilicet corporis partes diflectas coire rur. 


i B y S A CLtf A T, 

fus & redintegrari. Idem apud yEliantlni 
& Philen invenies. Spinx ipfts pro pedi- 
bus funt ; his ingrediuntur & volvuntur in 
orbem, Hinc eosfxpe detritis aculeis in- 
venias, quod Ariftoteles & Plinius prodi- 
dit. Agilius & celerius moveri qui funt cibo 
idonei, vel exinde colligas, quodfemper 
aliquid algx fuis implexum fpinis gerant. 
Imminente tempeftate fefe affigere aut 
narena faburrare, ne a fludibus excute- 
rentur, inde procellarum nautis prxlagia,ab 
Oppiano , Plutarcho & Plinio credi- 
tum : ac Bellonius fruftra hoc credi pro- 
didit , quod multis promufeidibus in- 
ftru&i, i fftuftibus volutari nonpoffint. 

Sunt ex illis quidam dXocmi , feu cibo ufl& 
ineptu funt tamen qtlorum &in Eduliis u- 
Jus e(L Nullo enim tempore ovis carent 
ut Ariftoteles prodidit : maxime tamen 
pleniluniis dicbufque tepidis pleniores 
redduntur , eos fi excipias , quos Pyr- 
rhxus fert Euripus , qui hybernis men- 
libus meliores cenfentur. Exiguum illud- 
que humidum nutrimentum prxbent , 
Mnefitheo authore , fed quod Galenus Gatm. t. dc 
iromacho commodum eflfe exi ftimat. Ven- attenuant! 
trem dejicere , omnes fere feriptores an- ^ 
notarunt ; magis eos qui circa Cephale- 
niam, Icariam, & Hadriam nafcuntur, 
quia amarefeunt; minus, rubicundos, me- 
linos, craffiores, & qui cum raduntur, 
ladeum quiddam emittunt. Plinius fe- 
cundus jus eorum multis verbis commen- 
dat , quo vocabulo aquam internam efte 
mtelhgcndem , Gefnerus putat. Laco a- 
pud Athenxum unum in os immiffiim u- 
na cum tefta dentibus comminuit: noftri, 
inquit Dalechampius , lapide teftam fran-* 
gunt, &: flavam live croceam partem, id 
eft, ova, edunt, de quibus ita Perottus: 
ocinditur Echinus levi percuflu, hirta te- 
ftudo in duas partes dividitur : abjicitur 
altera, altera vero leviter aqua abluitur 
Decidunt fordes , qux in iis pro vifceri " 
bus funt,- remanent quinque partita ov-a. 
lubrutta, ad ftellx imaginem formata. Hxc 
ci*uda fumuntur, fapore non injucundo s 
quamvis nefeio quidamaritadinishabeant. 

Conditos menfe Decembri olim. Palli- 
dius author eft. 

Quantum ad ufnm Medicum , venenatos 
quidam prodidere , Arcefilaumque Batti 
Eudemonis F. cum in lethalem morbum 

mcidiflet, marino Echino in potionem a 

Learcho fumpto , mortem obiiffie, apud 
Plutarchum legimus quod tamen apud fw. 
nullum alium invenies. Teftx crematx jj. devirtut. 
nis, Doifcoride tcfte , fordida ulcera ex- £t' 
purgat. Exdem contufx & ex aqua illitx »• 
luxuriantem carnem comprimunt, & inci- 
pientibus panis refiftunt. Ad capitis manan- 
tia ulcera valere ? Rondeletius author eft 
Ad abortum eundum prodefle Aedus pro- 
didit, r 

Coti- 


4'cot. I 




40 


HISTORIA NATURALIS 


Contra iirma JltUicidiuni valere Paulus 
J ovius reliquit. Quippe , inquit , qui frigi- 
ditate maris praealti, in quo degunt , (Tex- 
aginta enim aut edam amplius pafluum gur- 
gite oriuntur ) ipfi quidem exigui iint , 
fed aculeos grandes durofque gerunt-?. 
Caufa magnitudinis eft , quod incremen- 
tum corporis in iplbs convertitur. Cum 
enim parum colons obtineant , neque con- 
coquere poflint, multum ob eam rem ha- 
bent excrementi : aculei autem & reli- 
qua generis ejufdem excremento nafcun- 
tur. Duri vero & rigidi pene lapidis con- 
dant propter frigus. Ad fecundas expellen- 
iiippesr, 1 1 , das , Hippocrates trestenuiter tritos invi- 
mutii' no °^ orato propinat. Alopeciam , cinis cum 
adipe porcino vel urlino fanat*, & r c. 

Differenti* ‘Differentia Echinorum funt variae. Sunt 

Toronenfes , qui circa Toronemnafcuntur. 
Candidifunt, &fpinis&tefta, & ore,au- 
genturque forma produftionc quamcatte- 
ri , eftque iis fpina parva , nec rigida , fed 
mollior. Euphrdtenfes , quos Eratofthe- 
Strah , nes, ut eft apud Strabonem, m infulis a- 
Gogr.i. i6- pud Euphratem, mine magnitudinis eife 
prodit, alios pileis majores , alios <5 Wto* 
as?. In mari Indico facile congium ca- 
piunt, fi yfdiano adhibenda fides. Balthici , 
qui inftar magni mali fiint , 6c inmariBal- 
thico inveniuntur. Duros efle, punicei fei e 
coloris, &c fpiculis ademptis maculofos,Ge- 
fnerus prodidit. Circa Daniam quoque 
& Norvegiam habentur. Fluviatiles , ut 
Hermolaus & Maffariusex Paulo yEgineta 
prodidere. Turpureipcdyxo virore , quales 
in fcopulis quibufdam maris mediterranei 
aqua contectis, apud Antii reliquias, &: 
juxta Bajas, reperiri fcribit Perottus, tam 
grata oculis varietate , ut, fi colores du- 
rarent, nulla eflfet cum gemmis compa- 
ratio , fed mortuo pifce colores tabefcunt. 
Agiles , qui velocius moventur, nec funt 
edules. "aQoutsi inde dicuntur. Calidiores 
quidem funt, fed quia voraces fidem, &c 
pras copia ingeftorum cruditatem colli- 
gunt i.ided in cibos non veniunt. Bellonio 
fi credimus, majoros aculeos habent, fed 
craftitie minores limt, vix que grandis gal- 
linae ovum magnitudine excedunt. Di- 
verfa in eis colorum varietas. Sunt om- 
nino nigri , albi, vitrei, rufii, flavi, cya- 
nei. Quidam purpura fplendent, fubin- 
de circumagentibus /e igniculis, micanti- 
bus ad aculeos fcintillsc modo. Ovarius , 
ut Hermolaus vocat , quem Rondeletius 
ita defcripfit : Forma ejus in rotunditatem 
conglobata eft, dempta una parte parum 
compreffa, in qua os eft rotundum , quin- 
quo dentibus incurvis , intus cavis, & in 
idem punftum coeuntibus munitum : ii 
quinque maxillis internis connexi funt, qu;£ 
ab ore intus ere&as , ex acuto in latum 
tendentes, & ambienti calyci non conti- 


nux. Inter dentes interna caruncula qax» 
dam eft, qua: lingua: vice eft; moxjun- 
gitur gula ^ quae in intefiinum definit lon- 
gum, perteftam ftellatim difpofitam,ejus 
tenuibus fibris fufpenfiim, tandem in par- 
vum foramen terminatur. Hoc foramen 
ad egerenda inteftina deftinatum eft, ex 
adverfo oris fitum , ita ut os in terram ver- 
fum fit, excrementi foramen fupra habeatur. 
Partus enim ex imo petitur , unde fit ut 
os ad partum fit verfum , excrementum ve- 
ro fuperius parte prona teftaz continea- 
tur. Excrementa rotunda funt exiguarum 
pillularum inftar. Qualis inteftinorum 
talis ovorum ordo eft. Nam inter nigrum 
jd quod carnis vice eft, & inteftinumova 
flava cernuntur qua: fola eduntur cruda. 

Te fla tota intrmfecus foraminibus par- 
vis plena eft , per qua: movendi facul- 
tatem nervi aculeis fuppeditant: Ex- 

trinfecus in exigua tubercula eriguntur 
aculeorum cotylem excipientia , vincu- 
lo , membranula, fcilicet , obligata, ut in or- 
bem moveri poflint. Talis radii cum bra- 
chio articulatio. Aculeorum igitur ca- 
put cavum eft , & in aculeum illi delinunt. 
His in gyrum movetur. 

Spatagus &BriJJus prout a Rondeletio 
deferibitur , vix a cordis figura recedit, acu- 
leis parvis 8c raris fep tus, Os dentibus caret, 
verum maxilla inferior fuperiore promi- 
nentior eft , ad hauriendum aquam are- 
namque accomodata. His enim & luto ve- 
fcitur. In interiore tefta inteftinum eft 
convolutum , aqua & arena plenum , neque 
ova, neque nigrum illud continet , quod 
carnis loco eft. Rari funt. 

Echinometra , quam cum Plinio, fpi- 
nas longiflimas calycem minimum habere 
Gillius putavit, cum Ariftotele Rondele- 
tius & Bellon. calycis potius magnitudine 
alios fuperare , crediderunt. Ille ejus ma- 
gnitudinis exhibet , ut ambabus manibus 
quaqua verfum extenfis vix capi potuerit. 
Hic in Infulis mari /Ego: i ita profecifife vi- 
dit , ut ad duorum pugnorum crafiitudinem 
extuberarent. De ctetero, pelagia: funt, 
minimis aculeis praiditse , brevibus & obtu- 
fis intercepta: fpiculis, colore ad extrema 
albicantibus,- ad radices liventibus, &ex 
purpurea nitentibus Parte prona plana: , fu- 
pina rotundae vifuntur. 

Aldrovandus quatuor exhibet, Tri- 
ma eft aculeis non admodum longis , colo- 
ris tota ferruginei. Altera fpinis denuata, 
extrinfecusfcabrofa, coloris ejufdem. Ter- 
tia , magnis longifque aculeis infignita, 
coloris tota amethyftini. Quarta , omnium 
maxima , qux inThyrreno &c Adriatico ma- 
ri nafeitur, tanta: capacitatis , ut quinque a- 
qux libras capiat, in fuperiore parte gibba Sc 
rotunda, inferiore plana. Circumferentia 
erat duorum dodrantum & palmi. Calyx 

evi- 




9 





£cl ina rnc tra,- atneth ejii 


irttis marinus 


Echiticrnetrit *Jhirau, 


Concha . ; 


Concha, imbricata, ‘ItotuL 


Concha, £chinata 


Concha, corallina , 


Concha, 


Concha. ^Fajclata 




I 


♦ 
















4<i 


Arift.H.A. 

I4.C.5. 


DE E X A N G U. 

evidenter in parte anteriore apparebat al- j 
bus, in quinque ceu ventres, ut in Melope- j 
ponibus divifus , quorum finguli tres habe- 
bant taenias, quarum media erat tanquam fu- 
tura , quae partes feparat, £e facillime ape- 
ritur, aperta figuram ferra: refert. Binae illa: 
aliae teniae funt colore quafi caftaneo , crebris 
foraminibus pertufae , quae tamen nili expo- 
fitaeaeri j non apparent, quintuplo majores 
'ea futura. Dentes habebat quinos, concavos, 
figura triangulari , &c. 

Eft tandem Echinus Minimus pelagius, 
fpinis grandibus , longis , & praeduris , modo 
pene lapidis. Plerumque un Iudeo Italis vo- 
catur , quod perpetuo nigrefeat & fordefeat. 
Teftam juglande majorem non promit, eft- 
que reliquis omnibus vividior. Nam fi lupi- 
ntlm ponas, mox fuas fpinas deprimit , 8e fe 1 
in pronam partem convertit. Gignitur in al- 
to gurgite. Belloniusita hoc genus deferi- 
pfit : Plures habet quam alii probofcides : Id- 
circo citius repit , firmiufque haeret. Ova 
non fert , fed fanguineum quiddam nigrum 
faniei fimile , quo manus cruentat. Dentes 
verticilli modo habet quinos , circulari or- 
dine difpofitos , quibus algas , faxa , & con- 
chyliorum teftas arrodit. In interna ejus par- 
te multos nervos annexos cernas : ex quo in- 
digenae coacervatam dentium congeriem, 
ita cum nervis exficcari finunt , ut annuli vice 
ad lignandum panem utantur. Refert enim 
quinquefolium , vel quippium imule aff abre 
dclineatum. V entrem in quinque partes di- 
ftin&um habent , qux ab oris verticillo tefta: 
appenfie , ad foramen excrementi coeunt , 

■fed disjunftx funt , & quafi interventu li- 
minum difcriminantur. Totidem promu- 
fcides habent Echini, quod in teftis forami- 
nulis pertufis apparent. Eunt enim ultra fex 
millia in quolibet. 

Ad hunc referri poteft , ille 'qui in rubri 
muris littore femipedem latus , prona parte 
planis , fuperiore gilbus , paucioribus ac mi- 
nus frequentibus fpiculis praeditus a Bello- 
nio vifus eft ■> nec non ille maris rubri aculeis 
longilfimis ferrugineis , ad rubrum vergen- 
tibus , cujus pictura Caftelleto Genuenfi de- 
betur. 

Quem in quinio genere Rondeletius repo- 
fuit , faxo inhorrentem , calyce quoque eft 
parvo, fpinis pro corporis ratione longis & 
duris, quo ad urina: deftillationesfeliciflimb 
idem ufus eft. Idem eft cum Echino Ari- 
ftotelis , quem in Hiftoria Animalium de- 
feribit. 


A QJJ A T. 

ARTICULUS V. 

De Conchyliis , quidem Bival* 
vibris. 

PUNCTUM 1. ' 

De Conchis , 

Aftenus de Echinis , fequuntur Con- * ra b.xiit- 
chylia,quas vel funt Biv alvi a feti 
vel Uniksalvu. Ad illa pertinent , Concha , 

Chama , Offrea , Feflines , Mufculi , Mytuh , 

Telhna , Balani , Pholades , Solcnes , Pinna : 

& Concha an at if er a. Concharum plura funt Aldr. 1 . 34, 
genera, qux ad Afferas feu ftriatas rugo- 4 ‘‘ 
lafque & Laves redigi poftunt. 

Ex Affer is eft 1 . Margaritifera qux & In- 
dica, quod apud Indos , apud quos fiefG 
dicitur , plurima nafcatur, & Mater perla- 
rum dicitur. Androflhenesapud Athenaeum Athen - L 3- 
in India: navigatione ita deferibit : Oftreum 
afpedtu pcftini fimile , concha non ftriata 
fed plana , fpifla , (hirfutam Echinorum mo- 
do male Plinius reddidit) non utrinque au- 
rita , peftinis modo , fed una tantum parte. 

In ejus carne gemina concrefcit, utinfuilla 
grando : modo colore adeo fimilis auro , ut 
cum eo collata non facile internofcatur , mo- 
do argentei coloris, modo omnino alba, & 
pifeium oculis fimilis. 

Multa earum genera Plinius recenfet , cu- bifferenti*. 
jufmodi funt, Pentedaftyli , melicembates, 
echinophorx, fkc. Interdum tam grandes ' " 

in India reperiuntur , ut referant inventam 
j in mari infula: Borneo , cujus caro pondus 
feptem & quadraginta librarum pendebat. 

Sunt quxdam tota: argentea: rquxdam co- 
lore rubicundo flammeo micant. 

Carnes ab Indis quandoque crudae, quan- 
doque aflx comeduntur. Ex teftis varia , ut 
ciftae , pocula , cochlearia , fcipiones mu- 
lierum, & rabula: luforix formantur. Indae 
mulieres armillas & monilia ex illis geftant. 

T>e Margaritis in Hifforia Natur ali fojf ilium 
agemus , 

2. Imbricata , feu imbricatim undata, fic AWr.l.j.c. 
dicta , quod tefta ad undarum fefe attollen* 4 3 ' 
tium fimilitudinem diftindta eft. Graecorum 
vulgus Aganon , Calojeri Arabia: Tridacnem 
vocant. 

Eft dura, carne conco&u difficili, Qute 
Tridacna Plinio dicitur , eft pedalis longi- 
tudinis. Utraque tefta libras medicas quin- 
decim pendebat. Eo loco quo fibi invicem 
connedtebantur, lingulae duos digitos per 
tranfverfum craftae erant. Allata erat Al- 
drovando ex rubro mari. Tridacna dici- 
tur , quod nonnifi tribus vicibus deglutiri 
poffit. 

3. striata cui ftriae percurrentes nomen 
dedere. Varia harum funt genera. Al- 
ba: funt, nigricant, flavefeunt, pergingly- 

F mum 



HISTORIA NATURALIS 


mum colligantur. Eft quxdam longa . , ovi 
figura , teftis multum cavis , canaliculis pa- 
rum profundis. Eft & pechmformu tota ex 
cinereo lutefceris , fafciis tribus ochreis or- 
nata. Eft &c extra ferruginea , intus albo , &c 
purpureo violaceo varia , in qua animans lu- 
teo, caeruleo 3 & rubro varium. 

Eft 6 1 Candida ac admodum lucida : faf- 
ciam in medio habens latam caftanei coloris, 
cujus medium percurrit linea caftanei colo- 
ris valde faturati. 

Aldrov.l. 4- Echinata , quae pe&ini iimilis eft, teftis. 

3 c -4 s- admodum concavis , ftriatis , in ambitu inci- 

fis. In ftriis five cxochis eminent aculei fre- 
quentes, incurvi, certis intervallis a fedifli- 
riin. h. n. ti. Uniones in ea reperiri teftatur Plinius. 
Nam & Iuba tradit, Arabicis effe concham 
fimilem pectini infedto.hirfutam Echinorum 
modo , ipfam unionem in carne ipfa effe 
grandini limilem. 

f . Scjuammofa , quae ftriis feu lineis femi- 
circularibus , fquammarum in modum eft 
exornata. 

6 . Longa , cujus duas fpecies Rondeletius 
Aldrov.l. ponit. Unam colore vario, in medio albe- 
3 c -4 7 - Icente , intus cum levitate candido : Alte- 
ram, tefte alba , afpera, lineis multis diftin- 
£ta, quam Plinii longam effe putat. At Aldro- 
vandus veram Plinii longam fe exhibere cre- 
dit , colore extra albo fufcoque variam , in- 
tus vero rofeam , animante fuo prxgnantem. 
Idem aliam exhibet , parte quae replicatur, 
foramina piulta , ordine difpofita habentem, 
quas a natura forte, ut aer ingrediatur fa£ta 
funt. 

7. Pictorum, quae ideo ita vocabitur,quod 
teftx ejus pro conficiendis coloribus rade- 
rentur. Craflitudine plurimum excedit, & 
florem foris habet. Reperitur maxime circa 

Aidrov. 1.3- Cariam. Aldrovandus unam exhibet ex 
C, 4 S - Ivondeletio colore Cinnabaris : aut Sanda- 
rachx , figura Spondylorum aut minorum 
Oftreorum. 

8. Corallina , quae quod Coralium colore 
Aldr.l.c.c. imitetur ita dicitur. Externa teftarum parte 

peftinem refert :fed lineis eft afpera, tuber- 
bulis rubris inffqualis,inruslaeviflima, candi- 
di marmoris colore. Carnem habet duram, 
odore virofo : fapore falfo. Poft diutinos 
Auftri flatus, & canicula: exortum in littus 
ejicitur. 

Aldr.l.j c. Rugata , qux lineis multis & elatis , per 

f0,& tranfverfum duftis rugata eft : teftis valdb 
fpiffis, coloris intus argentei, quae per gin- 
glymum articulantur. Ex iis Spherulae pre- 
cum & dentifcalpia conficiuntur. 

Ad hanc pertinet Conchula rugata Ronde- 
letii 3 qux a latere ad latus multas veluti ru- 
gas fparbm & fine ordine habet. Teftae funt 
depreffx , colore vario. Labra teftarum craf- 
fa & tam arcte connexa , ut fine vi non aperi- 
antur. Diphilus carnem copiofam bonum- 
que fuccum gignere tradit. 


1 o. Rhamboides , qux veteribus ignota vi- 
detur , quod tefta fit mufculorum marino- 
rum teftae fimili , mufculum ftriatum , Ron- 
deletius vocavit. Tota concha nigricat. Rara 
eft, quia inalto mari degit, duramque car- 
nem habet. Bellonius Balanum Graecis dici 
putat , fed falfo ut apud Rondeletium vide- 
re eft. 

Ex Lavibws eft Concha Galades , Nigra, A!Jr I -3-c- 
Fafctata , Craffatcfta, & Tenuis tefta. Galades y - 6 M 57. 
funt maximae & Ixviffimx , intus vero candi- 
diffimae , non admodum concavae , caro ipfis 
alba, dura , concoctu difficilis , fuccum craf- 
fum gignens. Satis raro capiuntur. Nigra , 
hifce eft fimilis , nifi quod intus & foris nigri- 
cat. Fafciata , tefta eft admodum laevi , dura, 

8 c mormorea. Nomen hoc obtinuit, quod 
quinque veluti fafcias latas a latere ad latus 
duftas habeat. Harum plures Aldrovandus 
exhibet. Craffa tefta , a galadibus & Cha- 
mis afperis , non tantum teftarum craffitudi- 
ne , fed fafciar um ratione , quae in illis rario- 
res & latiores funt, & in his plures 8c unica 
tantum linea conflantes. Aldrovandus ali- 
quot earum icones exhibet, interque has cla- 
thratam majorem & minorem. Exuftis&in 
cinerem reda&is prxftantiflimum antifpo- 
dium fieri fcribit Rondeletius. Tenuis teft a , 
concfix , extra funt colore fxdo , lutulento 
cinereo, intus argenti modo refplendet. 

r U N C T u M II. 

De Chamis. 

Hamarum nomen a verbosa, ut Gefne- Tab.xiv. 
'^ro placet , derivatur, inditumque huic £^ 0V ‘ Lj * 
concharum generi , feu quod hient , feu a Ca- NomeiU- 
pacitate. Varino eft xdo-g-a , , id eft , o- 

fcitatio, unde Plinius, Conchas Margarita- 
rum pandere fe dixit quadam ofcitatione. 

Galli flammas 8c flammatas vocant , Itali Pe- 
verazas, non tam quod fapore fint piper re- 
dolente , quam quod pipere condiantur. 
Spartianus Oftreas &Lithoftreas cum dixit 
in Heliogabalo Chamas tracheas &c Chamas 
eas intellexiffe Hermolao creditur. Quidam 
Hiatulas dixere , Galenus vero Concham 
pro Chama uCurpavit/ngenere eas fi fpeftes, 
vix in tanta varietate conflat , quomodo a 
conchis & quibus notis differant , hoc unico 
excepto quod Chama: id peculiare habent, 
quod plerumque in littore hiantes invenian- 
tur. unde earum nomen Ion Chius g 
xixhvivoy derivat. De extero ita AElianus xiian.n. 
de iis: Chama: marinae & varix & multipli- 
ces funt : alix afperx , alix leves : quxdam 
digitorum compreffu confringuntur , alix 
vel faxo xgre conteruntur. Quxdam ipfa- 
rum nigerrimxfunt , nonnnllx argentei co- 
loris fimilitudinem gerere videntur, alixu- 
troque colore mixto infignes. Ac quemad- 
modum earum eft varium & multiplex ge- 
nus , fic multas Sc diverfas fedes habent. 

Qux- 


DE EXANGU. A Q^U A T. 


Quaedam enim inlittoribus difperfae jacent 
in arena , vel in limo quiefcunt : nonnullae 
fub algam fubjiciuntur ; aliae faxis mordicus 
adhaerent. 

Luctu. /Eftivo tempore eum incipit mellis , in I- 

ftrico mari gregarim natant , Se leviter ferun- 
tur , cum ante id tempus fua libi mole graves 
ingenium. efferri non pollint. Contra , ex tranquillo 
mari mirifica voluptate afficiuntur, Se Fa- 
vonii mollibus auris afflari gaudent : eamque 
ob rem in latebras abditae , Seinfuisconni- 
ventes teftis, cum a tempeftatibus mare con- 
quiefcere fentiunt , Se Favonium flare, tum 
relidis fedibus , ad fummum maris natant, 
& apertis teftis eminent, Se quiefcentes ven- 
tum expe&ant placidum ac fecundum : qui - 
fi contigerit , alteram concham fubfternen- 
tes , alteram erigentes , hac pro velo , illa pro 
navi ad navigandum utuntur, ut fi eas pro- 
cul videas, fic per tranquillum mare natan- 
tes , claflem navium exiftimes. Quod fi na- 
vem ad fe accedere fentmnt, aut belluae im- 
petu , aut valentioris pifeis metu pcrculfte, 
contra £fcis uno impetu teftis, fubitb delabun- 
tur , Carnem alvum & urinam ciere Athe- 
naeus feribit : at Diofcorides urinae non me- 
Aldrov.l.j. niinit. Dijpefcuntur in Laves , & AJperns , 
c ‘° 5 ' AJperx wim T ey-Z^ aJ l Graecis nomen a te- 
ftarum externa parte, qua lineas multas ob- 
liquas St cavas , ideoque mufeo oppletas 
habent traxere. Bellonius valvas tornatas Se 
orbiculari fere rotunditate habere dixit. Te- 
ftas tam duras ut nonnifi valido i£tu confrin- 
gi pollint. Labra haud quaquam in gyrum 
denticulata , fed Mytulorum more Levia. 
Movetur ut limax , Se quiafortibus fpondy- 
liis conftat , iis teftas movendo per arenam 
lumbricorum more, confcendunt. In arena 
circa littora reperiuntur. Carnem ipforum 
Icefius duriufculam , mali fucci , parum nu- 
trire , facile excerni , marifque falfuginem 
referre pronunciavit. Diphilus ftomacho 
gratam efle addidit. 

Aldrov.l.3. Laves chama , Chameleine Gnccis dichv, 
c ’ s9 ' tefta duplici conftant, quae tamen digitorum 

compreffu facile frangitur. Conchis laevibus, 
quae Galades dicuntur fimiles funt : ut tan- 
tam in Oceano magnitudinem adipifeuntur, 
ut quaternorum digitorum latitudinem , fe- 
norum vero longitudinem ex fuperent. Intus 
Se foris candidiffimx funt, Caro quoque in- 
tus candida, inque ea duo foramina cernun- 
tur : alterum os eft, alterum excrementi mea- 
tus, utrumque finuofum, ut dilatari Se con- 
ftringi pofflt : hoc ad attrahendum aquam, 
illud ad reiiciendum excrementum. Habent 
Se pwm *, , ut concha: caeterae. Latenter 
magis protuberante femper hiant. Facile a 
calido tanguntur : quamobrem mox hian- 
tes fua labra pandunt , 8e facilius exaniman- 
tur , 11 longius feceflerintamari. In arena 
cum Tellinis capiuntur. Moveri a fe, Sc fe- 
des in littore mutare comperiet, qui eas in 


vafa aqua pleno immerferit ; quod Veneti ut 
minus exanimes fervent faciunt. Nonelotae 
propter arenam refpuuntur: recentes elotae 
Sc adhuc viva: Tellinis non funt pofthaben- 
dx. Differentias earum varias Aldrovandus 
pofuit, quem in Iconibus vide. 

Sub Laevi comprehenduntur , Piperata, Aldrov.Lj. 
Nigra Bellonii , Nigra Rondektii ,Glycymeri$ c ' 6o ‘ 
ejufdem , & Peloris. 

Piperata Bellonii Biy erone quibufdam I- 
talis dicitur , non tam quod ob piperis fapo- 
rem fitim excitet , quam quod perpetuo bi- 
bat, neque diu fine aquafervari poffit, at- 
que in forum allata Scaquseimmerfa gemi- 
nam atque oblongam exerat ligulam , ut 
cochleae modo perpetuo fitiens moveri per- 
cipiatur. In cceno degit, Se ufqueadeo te- 
nues teftas habet ut tranfpareant. Cardini- 
bus non junguntur invicem infarctis , fed 
nervo ut oftrea. Labra habent laevia magif- 
que in rotunditatis ambitum circinnantur 
quam Tellinar. 

Nigra bellonii robore teftae cum afpe- Aldrov. I.j. 
ra facile certat : nec crenas ita profun- c<Sl ’ 
das in labris habet. Peloride quoque 
major eft Sc dulcior. Ideo glycymeridem 
putat. 

Nigra Kondelelii eft teftis oblongis , Le- 
vibus , duris , fpiffifque ac veluti mar- 
moreis. Gljcymeribits fapor carnis dulcis no- Aidrov. 1 . 3 . 
men impofuit , facitque earum Macrobius c ' 6h 
mentionem. Sunt majores quam Pelorides, 
tefta oblonga mytulorum fluviatilium tefta: 
modo , fed duriore Sc fpifiiore , rugofa , non 
qimen ob id afpera , ex albo ruftefcente, car- 
ne Sc fucci bonitatePeloridifimiles. Sunt qui 
Glycyamarides vocant. Aldrovandus Pe- 
lorides majores Athenaei efle credit. Fruftra 
vero Corycia in Plinio ad Chamas glycy- 
meridas referas. Macedones enim tefte JE* 
gefandro , conchas afperas j opvnxs ut Athe- 
nienfes kqmxs , id eft , arietinas vocant. Ma- Macrob. 
crobius in ccena adyciali Lentuli appofitas Aki£v!’i.V 

fuifle dixit. c.64. 

Pelorides non tam a luto, (feribi deberet 
OTjAwg/^gfjquam vel a magnitudine: mxdpj.ov 
five idAopov fignificat A ptiyx xj , id 

eft magnum Sc prodigiofum * vel a Peiore 
Siciliae promontorio , juxta quod optima: 
reperiuntur , nomen fortitae funt. Athenaeus 
eas uno loco ex fententia fortafle Phililii a 
Chamarum genere fegregafle videtur. Dua- 
bus conchis conftant, ut Rondeletius reli- 
quit , quae nunquam ita junguntur , quin 
femper hient feu vivo feu mortuo animali, 
etiam fine calidi contaShi. Eae oblongae funt 
Sc laeves, exalbopurpurafeentes, in medio 
connexae.Caro intus alba eft, quae etiam con- 
tracta , tota tefta vix capi poteft , extenta 
longior multo eft, rotunda, fpiffa j puden- 
do virili non abfimilis, digiti medii craffltu- 
dine. In extremo altero foramina duo appa- 
rent , alterum oris eft rotundum , alterum 
F 2 exere- 


Bellon. de 
PifcibJ.*. 


Tjfts. 


Tab.XIV. 

Momen. 


Dcfcriptio. 

Aldr. l.j.c. 
65 * 


44 HISTORIAM 

excrementi. Bellonius a calcincllis differre 
feribit , quod turbinatiori & grandiori cor- 
pore conflent- Calcinella: enim , inquit, 
comprefliorefunt forma tefta tranflucida, ac 
multo quam Chemarioii teneriores. Media 
autem eft inter afperam laevem conftitutione 
& natura. Non enim ita horret utafpera, ne- 
que ita glabrefcit ut laevis , albo praeterea ac 
fulvo emblemate diftinguitur. 

Ejus caro durioreft, quam Tellinarum. 
Diphilus copiofum bonumque fuccurn gi- 
gnere tradit. Labra earum , addit idem, funt 
crafliufcula , & tam arde connexa , ut nifi vi 
aperiantur , & faepe etiam rumpantur, priuf- 
quam os aperiant. Hucufque Bellonius. 

PUNCTUM III. 

De Oftreis. 

' | ' Eftaceum quod Latini Oflreum & O- 
llream dicunt , Graeci veteres ccptov , & 
oqpeto v , velari £ cz&kx, vel quafi c&ov quod 
tefta velut offea tegatur j moderni 
Pfellus fVg/Aor, Hefychius vqQa&v , vocant. 
Invenies tamen cepeov pro toto teftaceorum 
genere fumi. Unde Suidas Echinum JxA d- 
Hiov 7B ««psev tradit. 

Formam quod fpedat ita de iis Aldrovan- 
dus : Quod ad formam Oftreorum attinet, 
Bellonius inter bivalvium genera hoc pecu- 
liare aitelfe oftrea: , & pectini , ut partem ha- 
beant pronam &fupinatam, quarum altera 
fit turbinatior ac praetumida, altera vero pla- 
na , Plinius alibi originem atque genituram 
conchae , quae Margaritas fert , effeait, haud 
multum Oftrearum conchis differentem. 

Alibi quoque Thethyacftreaefimiliaefle 
fcripfit. Lt H ege fander apud Athenaeum he- 
patum pifccra in capite duos lapides habere, 
colore fplendoreque o fircis fimiles. Capita 
oftreorum generi nulla eodem Plinio. Ga- 
lenus oftreis pilos efie negat , fed melius 
Plinius oculis carere oftreas omnes dixit. 
Eidem praeterea oftreorum praecipua Jpondy- 
lo (caro hic interior) brevi funt, atque non 
carnofo , nec fibris laciniofa , ac tota in alvo. 
Perottus fpondylum in Oftreo effe feribit, 
callofum illud rotundum , albicans , quod 
intus habeat in medio , afimilitudinefpon- 
dyli, quod nos verticulum dicimus appofi- 
tumfufis, ut melius nendo vertantur. Nam 
reliqua caro circumfperfa Lacinia dicitur. 
Quod Ovum vocatur. Wottonus nonfem- 
per , fed vere habere oftreas afferit : moxque 
procedente tempore minui demumque to- 
tum fere aboleri. 

Ariftoteles illud in altera tantum parte eis 
fieri voluit , idemque effe quod Echinos ha- 
bere alias dixerat. Eodem authore Oftrete 
meatum habent , quo excrementum fecedat 
parte fuperiore. Idem Ariftoteles teftas 
eis tribuit fcabras , alibi etiam labra crafta. 


A T U R A L I S 

Et Plinius quaedam filicum duritia tegi , ut 
oftrea: Se concha: dixit. 

Quantum ad Generationem nullum eis fe- Generatio. 
xus difcrimen , ut Plinius &Oppianus pro- 
didere : ideo putrefeente limo proveniunt, 
aut fpuma circa navigia diutius ftante, de- 
fixofque palos , 8c lignum maxime : fed Se in 
cavernofis Se petrofis aquarum dulcium ad- 
ventu gignuntur. Obtinere tamen ex putri 
produfta aliquid prolificum quamvis non 
coeantv apud Ariftotelem habemus. Hinc Anft.de ge- 
& Plinius : Nuper compertum in Oftreariis ne,1 ; 3 cu - 
humorem oftreis foetificum laftis modo 
effluere , Se Petrus Gy Ilius , Bizantinos o- 
ftrea ferere Se eorum quafi lac feminare ; a 
fpectatae fidei fe accepiffe feribit. Gran- 
defeunt fyderisratione maxime, fed priva- 
rim circa initia xftatis multo la£te praegnan- plin - h.n. 
tia , atque ubi Sol penetrat in vada. i>ydus , ' z ‘ c ' 41 ' 
illud Luna eft, qux plena corpora humen- 
tiora reddit , adeo ut nec prudentes Chirur- 
gi trepanotum aperiant, quia tum cerebrum 
magis diffundi , Se totam cranii capacitatem 
impleri eft. Nullum eifdem fenfumineffe a- 
pud Plinium legimus. Auditum effe non 
eft verifimile , inquit idem , fed ad fonum 
fe mergere folent , ideo Se filentium in mari 
pifcantibus. Taclustamen omnibus. Carere 
& motu Ariftoteles prodidit. Aqua ma- 
rina Se limo pafcuntur , quin & rore, 
quare egn Oftrea , id eft rofeida , Op- 
pianus dixit. 

De Loco in differentiis agetur : hoc tamen Um. 
addere placet , non tantum in pelago , dul- 
cibufque aquis , Se ubi plurimum influunt 
amnes reperiri : fed & in petrofis , carenti- 
bufque aquarum dulcium adventu , ficut 
circa Grynium Se Myrinam , quod apud 
Plinium legimus. Mirum vero quod apud 
Athenaeum habetur, pofteaquam Appame- 
am Phrygiae urbem, Mithridatici belli tem- 
poribus a motu terra difcefflffet , lacus , qui 
ante ibi nulli comparuiffent , repente exti- 
tiffe , fluviofque Se fontes novos ex iifdem 
locis terree motu excitatos fuiffe , veterefque 
multos exaruiffe , ac nimirum plurimam a- 
quamtum dulcem, tum fallam, tametfiabeis 
locis mare longe abeflet , ex vifceribus terra; 
fic emanaffe,ut tractum univerfum illum tum 
oftreis, tum aliis pifeibus marinis referferint. 

Iri f eft os fibi Cancros marinos 8e ftellas ma- Mmieitu. 
rinas oftrea habent. De illis author de natura 
rerum ita : Cum teftas aperit oftrea ut cle- 
mentioris aura; deliciis glorietur , cancer in- 
fidias ei repentinas praetendit, Se lapidem in- 
ter ejus teftas projicit , ne illas conjungere 
poflit , Se fic carnes oftrea: comedit. 

Ufum in cibis habere nemo non novit, cru - yf HS . 
das , elixas , affas, omnium que teftatorum 
nobiliflimas, Bellonius prodidit.Legimus ta- 
men apud Galenum , carnem ipfarum humi- Galen.i. de 
diorem Se tenaciorem effle, eft cralli fucci,hu- k c ( ™ ^ 
moremque craffum , crudum , Se frigidum " ‘ 3 ’ 

gigne- 


I 



Chat na, nigra, 'RatuL 



ChamaCL atttis 'Retul 


Cl 


'ama. 


ajjrer/LXcUatL. 


'Tah. 


xmr 



Choma, Pelorir 


Ofirea. (ytuejlris 'RotuL 


Ojlrca. , jaiJera jtaJa, 


'■rea. 


'uator 


fNM 


Pectunculi 


I 



.-Ii 











DE E X A N 


Macr. Sat. 
I.9. c.6. 


gignere. Cruda: falfum humorem de fe fun- 
dunt , ideo alvum movent, & tentiginem ex- 
citant. Elixa: , humore fuo deditutx , mur- 
mura excitant, fecundum Jovium , fecun- 
dum Julium Alexandrinum, ob multam car- 
nis mollitiem concoctu faciliores funt, ac pi- 
tuitam potius quam crudum humorem pro- 
creant. Affix , (affantur autem in craticula 
addito aromate multo ac falis momento, fed 
te Ilis fuis non avulfx) minime noxia: funt. 
Plinius crudas domachum unice reficere, fa- 
ftidiis mederi, ac leviter alvum molhrefcri- 
bit. In pontificali ccena apponebantur, tede 
Macrobio, echini initio & oftrea cruda. Qui 
modo edere eo volet, Lunat motum obfer- 
vetj hoced, eadecrefcente, ea edas: fene- 
fcente longe funt deteriora. 

In Medicina invenere quoque locum. Ad- 
hibentur ex mulfo &c pipere coda contra te- 
nafmum. Gariopontus hydropicis dedit. 
Ufta ad labiorum ulcera & alia prodeffe , a- 
pud Myrepfum habemus. Cinis dentes 
fplendidiores efficit. Trita & optime levi- 
gata ulcera rebellia exficcant , quod Galeno 
debemus. Cinerem veteri urine mifceri ad- 
verfus eruptiones in corpore humano & ul- 
cera manantia Plinius reliquit. Marcellus 
Empricius eundem, fi in morem falis pane 
colligatur & voretur , datim ad removen- 
dam narium gravedinem proficere feribit. 
Rondeletius denique experientia compe- 
rit , ex teflarum cinere fa&am aquam lixi- 
vam , ad minuendos tumores oi^/aetlu^ets 
pedum & genuum plurimum conferre. Ex- 
ficcat , enim , inquit , multum digerit, 
&: calefacit , fi poft uftionem cinis non la- 
vetur. 

Differ enti a Oftr eorum funt varix , qua: a 
loco & colore lumuntur. Locum fi fpe&es, 
funt 1. A^ye^ectvit Ariftotelesvocat, qua: in 
ftagnis marinis nafcuntur. Rondeletius ea 
exduabustedis componi ait modice conca- 
vis , &e parum in dorlum elatis , fonsinxqua- 
libus & afperis, in tenues laminas fac ile ferti- 
libus , intus lxvibus & candidis. T eftas par- 
vas effie ; carnem mollem , fuavem , concodu 
facilem. 

i. Lit toralia , quae in littoribus (v%ss r t eff 
inveniuntur : nec non faxis limi & aqua: dul- 
cis expertibus. Parva funt, dura Sc acria. 

3. Pelagia , feu marina, quas in mari na- 
fcuntur, parva & rara. Grandefcunt quidem 
fy deris ratione maxime: fedprivatim circa 
initia xdatis multo lacte prxgnantia , atque 
plin.H. N. ubi fol penetrat in vada. Hsec videtur cau- 
ly.x. 6 . jf a> q Uare minora in aliis locis reperiantur. 
Opacitas enim prohibet incrementum , & 
triftitia minus appetunt cibos. Sunt aliquan- 
do in Mediterraneo multa fimul connexa, 

& fupra fe pofita. Inter hac repunt Scolo- 
pendrre, & vermes in canaliculis inclufi vi- 
vunt. Telia: foris fordidx & luto obducta:, 

& ex crudis multis five laminis cofidantesi 


Iuv. S: ityr. 

4. 


Differentia 


G U. A QJJ A T. +f 

intus laeves & alba:. Caro mollis: circa eam 
fibrre multa: veluti fimbriam conllituentes, 
eam aliquando ambiente purpureo crine , 
qua: praedantia: notaedauthore Plinio, qui 
Calliblephara dixit. 

4. Britannica, qux omnibus praeferuntur, 
quaeque Malfarius pod Lucrina inventa 
fuifie, &c Ruputina Juvenali dici putat. 

5 • Sant onica , quae magis falfa &: acria j u- 
dicantur. 

6 . Burdigalen/ia , inter quae Medokina ab 
oppido vicino Medoe, didta, capite nigra, 
fuavitate praecellunt. 

7. are* a , qua: ab Horatio commen- Homt. sa 

dantur. tyr. 4. 

8 . Abydena , quae olim a ganeonibus cele- 
brari folita , Clemens Alexandrinus in Pae- 
dagogo prodit. 

9 • Lucrina , a, Lucrino Campaniae lacu, in 
finu Bajano , prope Puteolos ita dxfta, de 
quibus ut de Britannicis ita Plinius : Non- 
dum Britannica ferviebant littora, cum Ora- 
ta Lucrina fcilicet littora nobilitabat : podea 
vifum tanti in extrema Italia petere Brundu- 
fiumodreas : ac ne lis effiet inter duos fapo- 
res, nuper excogitatum, famem longae ad- 
vectionis H Brundufio compafcere in Lu- 
crino. 

1 o . Brundufinayie quibus ita idem: Gau- 
dent peregrinatione transferrique in igno- 
tas regiones. Atque ita Brundufina in Aver- 
no compada , & fuum retinere fuccum , & a 
Lucrino adoptari creduntur. 

1 1. cumana , quae Strabo praedantiffima 
facit. Nihil interim de fuburbanis circa Ve- 
netias & Adriaticis , quibus Bembus tede 
Calcagnino palmam dedit , dicemus. Pli- 
niuspaucismeminit, dum inquit: Dicemus 
&c de nationibus , ne fraudentur gloria fua 
littora , fed dicemus aliena lingua , quaeque 
peritiffima hujus cenfuraeinnodro aevo fuit. 

Sunt ergo Mutiani verba qua: fubjiciam : 
Cyzicena majora Lucrinis , dulciora Britan- 
nicis, iuaviora Getulicis, acriora Lepricis, 
pleniora Lucenfibus, ficciora Coryphante- 
nis, teneriora Idricis , candidiora Circien- 
fibus. 

Quantum ad Colores ruffafuntin Hifpa- 
nia , fufea in Illyrico , nigra & carne & teda 
Circaeis , quibus palma menfarum diu tribu- 
ta ed. In mari rubro flammeis idudrantur 
Zonis , ea ut diceres varii colores tempera- 
tione ad colorem iridis accedere ; adeo li- 
neis perpetuo duftu inter fe didantibus di- 
dinguntur. Meliora ita defcripfit Plinius : 

P raecipua habentur in quacunque gente fpif- 
fa, nec faliva fua lubrica, craffitudine po- 
tius fpectanda, quam latitudine, neque in 
luto capta, etfi ea Veneti exteris antecelle- 
re opinentur , neque in arenofis fed folido 
vado , fpondylo brevi atque non carnofb, 
nec fibris laciniofa , actotain alvo. Addunt 
peritiores notam ; ambiente purpureo crine 
F 3 fibra*. 


HISTORIA NATURALIS 


46 

fibras, eoque argumenta generofa interpre- 
tantur , calliblephara appellantes. Jovius 
maxime probari tradit , quae magnarum na- 
vium carinis adhaerent, & ab urinatoribus de 
manu colliguntur. Praeter haec funt adhuc 
Oltrea Sypveflria & Gaideropoda. Illa vul- 
gus in Provincia Scandebec vocat , propte- 
reaqsod faporefunt acri, & ideo delicato- 
rum labra calefaciunt Sc urunt. Telia funt 
pellucida , partibus quibufdam flavefeente, 
alias purpurafeente, foris crinita & crifpa, 
intus fplendida , levillima , candidillima. 
Carnem habent parvam , falfam , fubama- 
ram , & infuavem. 

■Athen. Facit horum Athenaeus mentionem , mul- 

tique alimenti elfe dicit , fed virus olentia, & 
ori ingrata. Reperiuntur in mari mediterra- 
neo. Telia in fucis mulierum lapidis fpecu- 
Jaris vice ufurpari poreft , & exliccantibus 
pulveribus utiliter admifeeri. Gaideropoda. 
quafi pes afini dicitur apud Graecos , qui da- 
ideron hodie afinurn vocant. T ejla ejus , de- 

^^^■fcribenteBellonio, eximio naturae artificio, 

’ 3 ' c ' ' fuperior inferiori infarda eft , ut quibuf- 
dam veluti cardinibus annexa , nigroque 
nervo in ejus medio inter tubercula & fi- 
nus coaptato , vinita ac conftrida elfe vi- 
deatur. 

Tubercula qiloque fuperiora duobus ace- 
tabulis inferioribus bene correfpondent , ut 
Sc inferiora fuperioribus. Proinde apertas 
Gaideropodas , fi quis attente intuebitur, in 
his branchias , (hoc certe ridiculum eft , nul- 
lum enim exteftaceis habet) 8 c ftomachum 
8 c reliquas partes nutritorias contemplabi- 
tur : imo etiam auriculas fungicripfi figuram 
referentes , magnitudine grandioris aceta- 
buli , polypi , qua: dilatari ac contrahi fo- 
leat: umbilicum vulgus elfe putat. Ronde- 
letius haec pro fpondylis , qui Athenaeo r^t- 
Tjtz 4 T?oix,v' jvt©-, id eft , ab afperita- 
te dicuntur. Meminit eorum Plinius & Ga- 
lenus, interqueoftracoderma recenfct ; Ma- 
crobius etiam , qui inter cocnse Pontificalis 
prima fercula numerat j fed & Columella, 
qui inter teftacea reponit. Duplici fpondy- 
lus , fecundum Rondeletium tejla conftat, 
intus cava & laevi : foris fcabra , ad ungulae 
afini formam rotundata, latiore parte , quae 
& inferior dici poteft , tenuior eft , & multo 
minus denfa , minus concava , arda valde & 
firma articulatione connexa : utriufque enim 
teftae binae apophyfes funt , five tubercula, 
quae binis acetabulis viciflim recipiunt & re- 
cipiuntur : vinculo medio nigro & valido 
cohaerent, caro interna oftreor. carni fimi- 
lis eft : circa hanc fimbriata membrana. In- 
tus caro, fed durior , & virus olens. Adna- 
fcuntur laxis , 8t ita haerent , utnonnifi mal- 
leo , aut frada faxi parte capiantur. Ronde- 
letius idem, in faxisFrefconiis Agathenfis fi- 
nus parvos reperit. Reperiuntur in eis can- 
cri parvi. Aldrovandus aliquot fpondylo- 


rum genera exhibet , interque illa elegans 
quoddam , plurimis extra tuberculis obtufis 
praditum , ab uno latere rubicundis , ab al- 
tera inter viridem & caeruleum ambigenti, 
bus, quibus tamen rubra etiam permifeen- 
tur tubercula : fummum caput feu vertex 
candicat. Intus circulus fatis confpicuus co- 
lore viridefcente totam fere concham prope 
extremitatem ambit : dein color fequitur ca- 
ftaneorum, dein albus & fubviridis.in medio 
velut umbilicus eft , addito luteo conftans. 

PUNCTUM IV. 

De Pectinibus. 

D Edines, fi Gy Ilium fequimur ,a rugis feu Tab.xiv. 

imbricaturis illis quibus fignati funt ita Nomm - 
dicuntur. Plinius aliquando a pedunculis 
diftinguit, nonnunquam utrumque promi- 
fcue nominat. Grseci nominant , ob 
manuum & pedum fimilitudinem, ut N ican- 
dri interpreti placet. 

Defer iptiones exadas in differentiis dabi- Depretio. 
mus, hic dicere fufficiat bivalves & clufiles 
efle, ut apud Ariftotelem legimus, feque con- 
cludendo tueri : pedinatim eis di vifas teftas ; 
ideo Athenxo pdQ^ajov, & Tyt%}s<rya<9v dici : 
utraque parte auritas , eafdemque referati- 
les elfe. Nam ab altero latere nodo ligantur, 
ovum didum altera tantum parte eis fieri : 
Athenaeus eis oftrea in quibus nafcuntur Athen. 
margarita: contulit. Sponte in arenofis & li- p]!jj n jf ! N ?' 
molis locis proveniunt : in finu vero Aquita- 1.9. ip. ' 
nico & Normannia capiuntur frequentifli- 
mb. Anno autem perficiuntur. Temporibus 
pluviofis proveniunt plurimi, quod & aliis 
teftatis accidit. Nam fquallore pedines ma- 
gis trahunt ruffiim colorem. Iamque in Pyr- 
rheo Euripo pedines aliquando defuerunt, 
non modo propter ferramentum , quo pi- 
fcatores abradendo ubertim caperent , ve- 
rum etiam propter ficcitates. Quas autem 
ova in iis appellantur , quamvis vere iis in- 
fint, moxqu e procedente tempore minuan- 
tur aboleanturque , tamen nihil ad genera- 
tionem conferunt , fed indicium funt nutri- 
cationis melioris , quale in fanguineis pingue 
eft. Oculi ut oftreis nulli, Conchis dubii, fic p 1 *"- h. n. 
pcdinesfi quis digitos adverfus hiantes mo- p^h^n. 
veat, contrahuntur ut videntes. Volare fa- 1-9- c- 39 - 
gittac modo , nifi forte hoc ad Lolliginem 
pertineat, Plinius prodidit : fed &c ftridere 
fentiuntur, quoties per fumma humoris ni- 
tibundi feruntur. Maflarius per aera volare 
negat. Cum enim, inquit, calloillo interiori 
amba: tefta: connexae fint , ut difficile divel- 
li queant, non poliunt ita libere aperiri, ut 
volare valeant &c. Tanta tamen velocitate 
dehifcunt : ut ex vehementi repercuffione 
faliant, & fuperjadent, ut quafi volare vi- 
deantur. 

XJfum in cibis quod attinet , fuere olim a- r f HS ' 
pudantltpios celebres, nec in Cotyis convi- 
vio 


DE EXANGU. A QJJ A T. 


vio omiill. Celfus & Archigenes ftomacho 
aptos faciunt. Galenus fuccum alvum du- 
cere non aliter ac ferum lactis fcribit. Xeno- 
crati dulces funt ac facilius oftreis conco- 
quuntur. Magis affati, fecundumeundem, 
• minus fucci habent & difficulter excernun- 
tur : in teftis fuis fi aflentur, minus hujus in- 
commodi habent , facilius alunt , 8c valen- 
tiores funt. Nativam autem dulcedinem in 
muria confervant & urinam movent: ac can- 
didi quidem 8e lati funt dulciores atque al- 
bi duri: ruffi viroii &: urinam cient : varii au- 
tem medii funt 3 & eorum aliqui fiicis fimi- 
les , qui per fe dati difficulter concoquun- 
tur, Sc tamen urinam movent. Diphilo can- 
didi molliores funt. 

Locor, varietas bonitatis differentiam in- 
vexit. Methy mnaros a plserifque gulae ama- 
ciemen* toribus fuis temporibus expeditos Clemens 
varro" in " Alexandrinus teftatur. V arro peftunculum 
satyra. Chium , inter cancrum ciborumque exqui- 
fitas delicias comprehendit. Horatius Ta- 
rentinos laudat, ideo in eorundem numifma- 
tibus frequenter occurrunt, De reliquis ita 
Xenocrates : Pe£fcines. inquit, optimi funt, 
qui ad juftam magnitudinem pervenerunt, 
cavi, colore nigriore: praeftant autem vere 
ac rellate , fiquidem eo tempore ad Lunae in- 
crementum optime augentur. Omnibus au- 
tem antecellunt Mytilenad , magnitudine, 
natura , humoris bonitate. His fimilis Jo- 
nium mare juxta Illyrida, Hetruriam , Sa- 
lonas , & Latium producit. Jam vero & 
Chios & vicinre infula:, item Alexandriae- 
jufmodi pifces ferunt. Pontus quidem e- 
tiam multos fert , fed minutos & qui aegre 
augeantur. 

Ufum in Medicina fi fpeftes , Trallianus 
in colico affe£fcu dari jubet. Plinius urinam 
ciere , Sc quae in vefica funt moderate deter- 
plin. h .n. gere fcribit. Ad V enerem ex citandam non 
I ' 31 ' c ' 9 ' minus valent quam cftrea. 

Differenti*. Differenti* pe£tinum funt variae : funt 

gni, quibus altera valvular. latior veluti teg- 
men fuperpofita eft i funt & ruffi , candidi, 
verficolores , candidi & lati : funt utraque 
parte auriti , alterutra tantum , nulla , fi Jtel- 
lonio fides eft. Ex auritis , quidam utram- 
que habent magnitudine , alii minores aures 
habent quam caput teftaej quidam tam ma- 
gnas , ut ab una aure ad alteram dufta linea, 
caput tefta: non tangat, fed potius emineant 
aures ; alii denique una aure minores. Duos 
Rondeletiusdefcripfit: Priori, teftaeftqua 
parte aurita , llri&ior , deinde amplificata 
in orbem circumagitur , altera modice ca- 
va & in dorfum elata, altera veluti alterius 
operculum. Intus carnis multum habet, 
quas circa medium etiam carnofum , lon- 
gum , tenerum , alligata apparet. Ineft in 
carne particula luteum ovor, colorem refe- 
rens. Se£tantur,^wv, & os tubasmodofa- 
&um , atque inteftinum tenue luteo plenum. 


47 

Tota caro in ambitu membranam habet ve- 
luti fimbriam verficolorem , ex qua fila &c 
multa & tenuia dependent. Huic fimilem 
Aldrovandus ponit , tefta ferruginei diluti 
coloris, fafeiisque ferrugineis. Alter liipe- 
riore eft toto corpore longior & ftriftior . am- 
plioribus auribus , utraque tefta peduncu- 
lorum burdigalenfium modo concava. Al- 
drovandus plurimas carundem figuras , au- 
riculis & colore differentes exhibuit, inter- 
que eos verficolorem, caftaneum eburneum, 

&c croceum qui auriculam unam habet fatis 
latam proportione animalis , rudimentum- 
que alterius. Eburneus in fummitate macula 
quadam rubra condecoratur , cui alia lutei 
coloris infidet. £ft& ajper colore fufeo , cu- 
jus Iconem adjicimus. 

PUNCTUM V. 

De Alufculis. 

r I ' E s t a c e a , quae vulgariter Mufculi Tab. xv. 

*- vocantur , Plinius quandoque myjas , a- f^° v o ind 
liquando myifcas, nonnunquam myfeos, far- Nomen. 
pe mufculos appellat. Athenaeus Ari- 
ftoteles sA pva? , vocant, moderni Grac- 
ci pvJiov, id eft, parvum mufculum dicunt : 
nos mufculos fimpliciter minores appella- 
mus. Rondeletiusiraeosdefcribit: buntex 
oftracodermorum genere , qua: tenui tefta 
& duplici conteguntur, circa faxa aut ligna 
nafcuntur pilis, & veluti lana alligantur. Te- 
Jla foris nigra, ferefempervelmufcovella- 
nugineobdu&a, intus laevis &rfplendens , ex 
albo caerulea , parteacutiore craffior & fpif- 
fior , reliquo ambitu rotundo tenuior. Laro 
intus pallida, cum non cruda eft , coda vitel- 
lis ovorum fimilis , in ambitu fimbriata, in eo 
foramen eft e videns ad attrahendam aquam, 
neque enim per villos trahit : in media carne 
eft particula carnofa lingua: fimilis* ineft & 
mutis , & pituita quaedam glutinofa , callo 
albo adhaeret. Reperiuntur & in mari & in 
aqua dulci ftagnante: nunquam vero fere in 
rapidis fluminibus, 

Ubique fere in Cibum cedunt, fed optimi 
funtEphefii. Marini commodum praeftant 
nutrimentum: qui in aqua funt dulci , carne 
funt dura, concoftu difficili , pravi fucci. 
Laudatiflimi qui in inferiore Germania ex 
Oceano Germanico capiuntur. Medicinam 
fi fpeftes, ad ciendum & urinas multum prae- 
dare vult Athenaeus, cui Celfus adftipulatur. 
Marinum tritum ex oleo vetere talorum tu- 
moribus Sc doloribus impolitum mederi, 
Marcellus Empiricus reliquit. Aquatilesad 
nebulas oculorum in jumentis adhiberi, te- 
ftis eft Gefnerus. Uruntur fuper carboni- 
bus, & corium externum detrahitur ufque 
ad medium , quod album apparet : additur 
Zingiber, &c chalcanthum paribus portioni- 
bus, '6c ex his miftis, pollen in oculis equi 
inflatur- 


P LT N* 


4*8 


Tab.XV. 
Aldrov. 1-3 
C.7]. 
Diofcor.h 
3-C.7. 


Defcriptio. 

Generatio. 

Arilt. de- 
een. H. A. 

1-3- en. 


VJm. 


Plin. H.N. 
I. 31 . c. 9 . 


J.cmn. de 
Nat. mira. 
I.3. C. 7 . 


Plin.H.N. 

1.33.0.9. 


Differenti* 


HISTORIA NATURALIS 


Punctum v. 

De JVLytuli*. 

A /% Ytulorum nomen 3 Graecis mutuavere 
Latini , (AvIiXxs eos ilii vocant. Dio- 
fcorides teftam ipfam fluctua clixit : animali^ 
Oribafius myacas ; Athenaeus fivctf 
quod fcyllam quidam ex iis refipiant ; Ari- 
ftoteles f tvcv; 7rjiXa^&t ( , non foliatos a figu- 
ra, ut Gaza vertit, nec latioris 8c amplioris 
conchas, ut Niphus, fedinimo maris, feu 
gurgite nafcentes , ut Rondeletius ,nifi forte 
wiaAs , quod in limofis producantur dici 
debeant , ut Gefnerus innuere videtur. Jo- 
vius cum Tellinis eofdem efle cenfet , fed 
falso, ut in fequentibus apparebit. Diofcori- 
des fane , Galenus , Se zEgineta diftinxere, 
ideo feparar im de*utdfque agunt. 

Defer iptionem inter Differentias qiurre. 
Sponte naturae in arcnofis proveniunt , quod 
ante Plinium Ariftotcles prodidit : prodire 
tamen Se aliqua ab ipiis emiflfa facultate, 
(buccinae&r purpuras, quae favare dicuntur, 
id eft quafi a feminali natura humores quof- 
dam mucofos emittere) vel potius fobole, 
quippe minores fubinde juxta principium 
adnafcuncur , Maflario ex ipfo Ariftotele 
vifum. 

Reperere Se in cibis locum , tam elixi 
quam afli. Crudi virus 8c fcyllam refipiunt. 
Elixi , Se acrioribus quibufdam , ut finapi, 
nafturtiove conditi , illud deponunt. Aifi, 
fitim vehementer excitant. Deteriores funt 
qui in locis arcnofis , aut inter teftas figlinas 
proveniunt, quam qui in algofis gignuntur. 
Autumno Se ubi multa dulcis aqua mifcetur 
mari , bonitatem fervant , procedente tem- 
pore amaritudinem trahunt , Se colorem ru- 
brum. Optimi quoque mytuli, quando illa 
fic vocata ova continent Jus corpus augere 
Plinius reliquit : eodem fues, tefte Lemnio, 
pinguefcunt. 

Majores duri funt, ideoconcobu diffici- 
les : fanguinem procreant craffum , fuccum- 
que non adeo bonum: copiose tamenalunt, 
& ventrem urinamque cient. 

In Medicina, eafdem cum Mufculis facul- 
tates habet. Carnes ad canis morfum valere 
feribit Diofcorides , fed repugnat Galenus. 
Juri multum Plinius tribuit. Myacum jus, 
inquit, traditur alvum Se veficas exinanire, Se 
in teranea diffringere , omnia adaperire , re- 
nes purgare , fanguinem adipemque minue- 
re . Itaque utiliffimi funt hydropicis , mulie- 
rum purgationibus, morbo regio, articulari, 
inflationibus Sec. Concha ad excipiendum 
oleum loco cochlearis utuntur. 

Differentias aliquot apud authores inve- 
nias. Sunt enim , fi locum fjpe&es, alii Mari- 
ni , alii Fluviatiles. Hi marinis funt fimiles, 
in eo tamen differunt, quod minores fint.fub- , 
refti appareant , atque humi pinnae modo in- ■ 


figantur. Sedem non mutant, grandi hiatH 
fuas teftas pandunt, easque referatiles & clu- 
files, tenues, intus glabras , pi£torum colo- 
ribus accommodotiffimas habent. Guftus 
funt ingrati. Marini, ut Bcllonius habet, vil- 
los extrorfum habent more pinnae, ab ea teftae * 
parte qua fcopulis haerent, per quos alimen- 
tum exfugunt, atque arenas 8c marina deje- 
damenta attrahunt.Cancrum pinnae modo in 
concha nutrit , orbicularem , parvum , fuis 
fic membris abfolutum , ut Se incedat Se ala- 
tur, Se ova excludat grandi lente multo ma- 
jora Se crafliora j humi accumbant, cum ta- 
men glandes five mufcioli adhaerendo pen- 
deant. Differunt & magnitudine , totundi- 
tate , Se guftu. In majoribus cancelli , ut 
dixi , nafcuntur. Salem virufque refipiunt 
quidam. In eo vero a catteris oftracodermis 
differunt, tefte Ariftotele, quod tenuia la- * ri ®- H.N, 
bra habeant. De magnitudine trium vel qua- 41 ” 4 ‘ 
tuor heminarum , quod apud Plinium legi- 
tur, nil dico. V idetur hoc Phocas vel Lepori 
marino competere , vel in genere conchis de- 
bere adferibi. 

Aldrovandus plura earum genera cuml- 
conibus exhibuit , inter quae eft , Caftaneus, 

Niger cum tuberculo adnato , alter cum 
ftriis flavis. Fluviatilium alium majorem, 
alium minorem dedit. 


PUNCTUM 

De Dellinis. 


VI. 


r | 1 Ellinarum nomen Athenaeus Latino- Tab. xv. 
-*■ rummytulis tribuit, Plinius pe&uncu- l je * 
lis illa , qua: T ellinis a Diofcoride adferipta Nomen. 
funt. Nos hic illas intelligimus , quas mo- 
derni Grarci£i<pi/<?e/«, Lesbi incolae China- 
des. Galli, Narbonenfes Se Romani Telli- 
nas , 67 i ra%$x y.nvvtf vAc-toj , quodocyflime 
perficiantur , Veneti Capparazole , five 
Capparole, a capparis fimilitudine, appel- 
lant. 

Defcriptio inter differentias queratur. Defcriptio 
Non tantum in mari , Se portubus undis agi- 
tatis degunt, fed & fluviis. Locis vero are- 
nofis maxime delebantur. 

In Cibis laudem prae caeteris teftatis me- vfiu. 
ruere. Plus fucci habet earum caro, quae et- 
iam reliquarum carne mollior. Recentes, 
fecundum Diofcoridem , ftomacho funt uti- 
les , fed maxime jus earum. Elixas , dulces 
efle, earum que jus alvum folvere Oribafius oribaC -- 
prodidit. Venedis , G enuae, Se Romae rufti- Col! ' 
ci in faecis per urbem circumferunt , quas 
modiolis divendunt. Cum enim exiguo cor- 
pore (verba funt Bellonii) conftent, nec fa- 
cile aperiantur, guftuique gratae fint , mirum 
in modum ob id expeti bellariorum que loco 
aflumi folent, inprimis , fi ab arena optime, 
repurgatae fuerint. Marinae inprimis , & 
in his tenuiores , qua: Athenaeo Bafilicae Durant, ia 
commendantur 3 Se quod Caftor Durantes ^f/ aur0 - 

ventri- 


ventriculo noxias effe fcribit , de fluviati- 
libus forte fumendumeft. Sitim cerre lftx 
excitaht , calculofque gignunt : Oriba- 
Jius tamen majores efle , & plus fucci ha- 
bere , ^gyptiasinprimis, icribir. Clau- 
fx fale fparguntur , Sc per teftas humorem 
trahunt. 

In Medicina ulla: cinerem relinquunt 
G j fn „- t caudicum , adeo , ut is cum cedria myx- 
jimpt. msJ. tus §c inllillatus, evulfos radicitus palpe- 
1 '• '= 8 - brarum pilos rcnafci prohibeat. Arotxus 
in iliaco affectu jus ipfarum propinari 
jubet. Pueris ad Ionum tubx imitandum 

I 1 1 I I( A #- li n m _ .. 1 1 


DE EXANGUIBUS A QJJ A T. 4o 

glandem effe colligimus ? quod illi cum 


Atbm. Dtp. > Athenxus prodidit. Sopater 

/. 3 . etiam in Comoedia qua: infcribitur Eubu- 
lotheombrotus fcibit. Atrefilfe, e Tellina 
repente ad meas aures fuavis quidem fonus 
illapfus eft. 

ixfferentjx. Quantum ad differentias Sc Genera , 
Athenxus alias marinas , alias Fluviati- 
les, feu quae in fluviorum ofliis reperiun- 
tur, fecit, & addit, in Canopico oflio& Ni- 
li afcenfu multas efle. Illarum A 
feu tenuiores Bafilicas idem vocat , S{ 
alvum fubducere , bencque nutrire ait->. 
Ha: , quia majores , Bafilicatum nomen 
mererentur, niti expreffa Athenxrin con- 
trarium verba edent. Bellonius Bafilicas 
ita defcnbit : Laevis eft Tellinarum te- 
fta, candida, nequaquam ftriata crenu- 
lis tenuiffimis denticulata , in longitudi- 
ne diffufa & augufla mediocriter fortis & 
quodammodo teres. Rondeletius duas 
etiam fpecies ponit , quarum una duplici 
tefte conflat, utraque fimili, laevi, vali- 
da, & fatis fpiffa , in ambitu ferrata, qua 
de caufa ad unguem conjunctae funt , intus 
leviter cavae ; altera, in oftio Araris flu- 
minis invenitur, in flnu Agathenfi , fu- 
periori fimilis, nifi quod tefta fit majore , 
minufque fpifla , Sc ex rubro flavefcenti 
parte , qua teftae colligantur , in acutiorem 
angulum definente. "Addit & Tertiam, 
color candido , tefta pellucida , ex ad- 
ditamentis multis conflata, intus larvi (li- 
ma. Tenius admodum, & ambitu ma- 
gis rotundo. Aldrovandus plures appo- 
fuit, inter quas funt nonnullae cum denta- 
libus una etiam tefta diaphana Se fraculi- 
alia cinerea , lineis purpureis tranfverfa- 
. libus.’ 


Punctum VII, 

De Balanis , & Pholade. 

T A B. Alani feu glandes , a glandium fimili- 
jjdnv. / 3. O tudine nomen obtinuere Pollicipedes 
#.3.73. Bellonius vocat, quia vulgo poulfepieds 
promta. dicuntur, quod pollicum in pedibus fimi- 
litudinem habeant. 

Defcriptio, defcripfit eas ita Rondeletius : I dgenus 


I ocui* 


glandibus magna iit flmilmido. Nam ut 
glandis quercus vel Ilicis pars prior levis 
eft, Se in acutum tendit , poftenor afpera,- 
fxc haec, quxfaxo exhibemus affixa, poftel 
riore parte, qua laxis hxrent,rugofa funt, 

& afpera , glandiumque caliculis, pofturio- 
rem earum partem arde retinentibus fi- 
mili. Plura ex una radice pendente fano- 
rum rimis. Ex teflaceorum genere funt 
Pars enim prior, longa, rotunda, & dua- 
bus teftis componitur, colore Sc Levitate 
unguium , in medio rima eft, ex qua ca- 
pillamenta quxdam veluti plumee rube- 
fcentes prodeunt. Concha una veluti ex 
multis acutis unguibus conflant , tota m 
quinque digitorum longitudinem accrefcit. 
Crafii tudine funt pollicis in Hifpaniaj m 
Britannia Aremorica minores. Pars pofte- 
riorquxfaxo alligatur, corioduro afpeio- 
que potius quam tefla conflat, ex nigro fla- 
vefcit. Plura in Differentiis vide. 

De Loco non eft quod multa addamus. 

In Hilpamx parte ea quo Oceano alluitur* 
m Normannia & Britannia frequentiilimi 
funt, perque vicinas urbes Sc pagos diven- 
duntur. Racematim Occam caudibus ad- 
■ nxrent. 

Laudantur in cibis, fanquam optimi fa- 
poris ab Epicharmo, Sc qui mirum in mo- 
dum faftidia ftomachi fublevent, Sc mulie- 
rum malaciis accomodentur. In convivio 
quo Lentulus Flamen Martialis maugu- 
latiis eft nigros Sc albos appofitos efle 
Macrobius teftatur. Elixi ex aqua falfa 
pulpam habent duriufculara * quam au- 
ferunt,finiflra tenentes radicem,ad quam al- 
gantur,dextra vero caput arripientes • quod 
pofteaquam Contorferint ,‘ pulpam a theca 
extrahunt, ut ambiens corpus relinqua- 
tur vacuum calami modo. Pulpa aurem qux 
inde egreffa eft, lumbrici modo oblonga, 
rubra, teres , aceto piperato maceratur 
ac manditur , Archigenes quoque a- 

pud Galenum flomachicis convenire 
fcribit. 

differentia Sc Genera eorum recenfen- Different 
tur aliquot s unt 1. Majores , quos ex 
Kondeletio luperius defcripfimus. 2. Mi- 
nores , qui riafcuutur in faxis Sc rimis na- 
vium , qua: diutius immotx uno in loco 
manlerint. Adnafcuntur etiam mytulis. 

! ^Duatx funt , foramen habent , e quo ve-' 

I Liti frondem emittunt, multx fimul nafcun- 
I tur. Intus parum carnis continent. Separ 
vi-femper manent. 3. ^Egyptii, qu i ad 
IN1I1 olhacapiuuntur, Scfunt, teftx Athe- 
na:o > dulces, teneri, ori grati, copiofi nu- 
trimenti, multi fucci, diuretici, Sc fol- 
vunt alvum. Aldrovandus eriam quofdam 
exhibuit , interque hos , multos modice 
rubefeentes, limul adnatos; a Gigante fi-* 
bi communicatos , eofque ftriatos 3 Oftra- 


C t 
& 


ceum 


yo HISTORIA 

ceum quoddam , quod merito polyceps di- 
ei poffit, quoniam velutt ex multis Balanis 
compa&um eft, lceve rubelcens, balanum 
denique feililem, qui in parte inferna ubi in- 
fidet maximum habet foramen. 

AUr. i. ^ c. pholades £ <£&>a6m> & (pa^dja i/, quod in 

J+ ‘ cavernis & latibulis condantur, fuum obti- 
nuere nomen. Et redte ita in faxis latent, ut 
iifdemque undique contegantur, per fora- 
men vero exiguum & fenfui vix patens aqua 
nutriuntur. Milium eft, inquit Rondeletius, 
ad me alio ex littore laxum, in quo nullae ri- 
mae, nullae caverna: , fed foramina tantum 
apparebant tam exigua, ut vix aciem admit- 
terent. Eo igitur i&ibus multis confradto, 
cavitates internae multae erant, vario litu, 
& diverfae magnitudinis , in quibus conchas 
illasreperi. Teftis conflant duabuslongis, 
non in latum extenfis mytulprum modo,fed 
rotundis. Intus eadem fere eft caro quae in 
mytulis. In faxorumcavemulis , vi vel natu- 
ra fadtis, aquae marinae appulfu procreantur, 
atque in concham vertuntur , quae cavitatis 
feu foraminis figuram fervat. In portu 
Veneris multae occurrunt, 
urus Nullus earum praeter Athenaeum memi- 
u nit ,qui eafdem palato fuaves , fed mali fuc- 
ci & virofas facit. 

Punctum V III. 

De Sclerie. 

Tab.xv. r^Olen Euftathii <reo- 

Notr^n. per crafincraA^', dicitur, Graecis 

vocatur eu3hf§* , a canalis five tubi fimilitu- 
dine,$v*£, a figuraarundinis craftae , con- 
cavae, quae Cypria arundo Diofcoridi ; Da- 
ftylus, ab humanorum unguium fimilitudi- 
ne^bvug denique leu unguis, ab extremis, te- 
nuitate & figura unguibus fimili , vel i tefta: 
colore & fubftantia unguibus noftris non 
[us dilfi milii Veneti Cappam longam nominant, 

Bononienfes pifcem canellam. In Cibis a 
pauperibus adhibentur. Galenus dura carne 
e fle dicit ,& ob id difficulter concoqui, pro- 
prium que hac ipfis & Purpuris , ut refert, 
Nicefius quod cum in jufculo coquuntur, id 
craflius reddunt. Inore mandentium relu- 
cere Plinius feriptum reliquit. His natura , 
inquit , in tenebris remoto lumine , alio ful- 
gore clarere, St quanto magis humorem ha- 
beant, lucere in ore mandentium, lucere in 
manibus, atque in folo atque vefte, deciden- 
tibus guttis, ut procul dubio pateat, fucci 
il lam naturam eflfe , quam etiam miremur in 
corpore. Splendoris caufam glutinofoSo- 
lenis fucco adfcribitRondeletius,hi quidem 
quae tenacia & veluti glutino compa£ba 
lunt, ea laevia , aequalia ac perpolita efle 
folent, atque ob id relucentia. Difpejcun- 
. tur in .Mares St Foeminas. Illos PliniusSo- 
lenes, Aulas St Donacas vocat, has Ony- 
ches. Mas fecundum Rondeletium, ex 
Concharum longarum eft genere: dupli 


NATURALIS 

conftans tefta , laevi, tenui, altera tantum 
parte colligata nigro vinculo , etiamfi aliter 
feribat Ariftoteles. Cum enim alia 
funt altera parte ligata, altera foluta,ut clau- 
di St aperiri poflint altera utroque latere 
connexa , in his poftremis Solen es numerat, 
cum contra femper altera parte folutos vi- 
deas. Dodrantali funt longitudine , pollicis 
craffitudine , harundinis modo cavi , extre- 
mis duobus femper apertis : anteriore caput 
exerit, St retrahit teftutinis ritu , fecundum 
tefta: longitudin. carnem pro tenfam habet. 

Tefta caeruleo eft colore , lineas evidentes 
habet per tranfverfum duStas , qua parte 
colligatur, craffioreft, aliis partibus in te- 
nuem fubftantiam definit, utmytuli. Aqua 
St arena vivit. Carni facultatem urina: cien- 
dceineflfe Plinio feriptum : fed quia glutina- 
ti fucci eft, metuo ne erret. Differtabifto 
Mas Rondeletii. Eft enim lineis miniaceis , 
per tranfverfum variegatus, in altera quoque 
Concha: extremitate , linea lutea apparet. 

De Fcemina ita item R ondeletius : Onychas 
appellat Plinius Solenes foeminas qua: co- 
lore , fapore, magnitudine , a maribus diffe- 
runt, in aliisomnino fimilis.Tefta lineis cae- 
ruleis diftinfta non eft, obid Plinio unico- 
lores dicuntur. 

Caro dulcior eft : fed vix comedi poteft ufus ’ 
nifi ab arena repurgata.. Sumuntur frixa: & 
elixae , meliorefque in prunis tofte, quoad 
hient.Rondelet.deteriores exiftimat,quod 
fint ex lucere , duriores , 8t ficciores. In are- 
na ftare Bellonius tradidit , fed cum omnia 
filent furfum e profundiffimo foramine c- 
mergere, Srinidfefe pofteaabdere, unde 
poftea nifi palla ferrea in tranfverfum fuppo- 
fita, Stpraefundiffime impacta avelli poflint, 
id quod Sc Plinius Sc ante eum Ariftot. vidit. 


Caput IX. 

De Pinnis. 

P inna, Graecis jnwf 8c 7nvva , quod fem- 

per fordibus obdu&a fit , dicitur. Her- x .vi. 
molaus Concham ASgyptia cognomine 
Paralios , a Democrito Pinnam vocari 
feribit. A quibufdam Agnus caftus vocatur. 
Neapolitani Pernam, Veneti Alturam, 
vocant. 

Defcriptiones in Differentiis vide. Ex Defcti ptio». 
duabus teftis componuntur, Scamytulo- 
rum figura non admodum differunt. Can- 
cri etiam in illis hofpitantur. Rondele- 
tius tantam Roma: fe vidifle feribit, ut 
ad cubiti magnitudinem accederet. 

Zocaw fi fpeftes, in Acarnania Pinna ori- LocU5 * 
ri& uniones gignere Plinius teftatum re- 
liquit. In mari an fint ambigit Bellonius , & 
Rondeletius in locis in quibus mare fluit 
ac refluit , vix reperiri feribit. Veneriis 
non vifitur , fed in Propontide ad latera 

ejus 



\roiL 


^'dufcuk 'ItondcL 


Vytolus ntjer cum.Jbys fimis 


crtgincrcs 


lanus 


‘Tholos- 


J? ft olas aifalratL 


‘*WK 


t • -{'i ?3 r 



D E E X A N G 

fejus ilnus j qiti Nicomediam fertur, qua 
terram pertingunt, frequentia magna exi- 
ftit. In ruinis Nicomedia civitatis reperiri, 
Bellonius author eft. 

Natura, In Cibo comparando, Cancellum fem- 
per aut Squillam comitem habent, fua fe- 
de non dimoventur quinpereants nili ite- 
rum eodem ftatu humi defigantur. Nam 
cum eis natura hac infit, ut re£tas ftare, 
& per villos arenulam attrahere neceffe 
iit, jacentis vivere non poliunt. Naturam 
ejusoptime verfibus Philes expreflit, in cu- 
jus tefta*& uniones Sc byiliim reperiri te- 
ftatur. 

crus. Ufum in Cibis quod attinet, Athenaeus 
eas urinam pellere , difficileque concoqui 
& diftribui dixit. Ovum, quodfecundum 
Ariftotelem continent, pro lunari poteda- 
te j aliquando minus , non ad generationem 
confert , fed melioris nutricationis indi- 
cium eft. 

De carnis dotibus ita Wottinus-Pinnre, 
inquit, optima* funt , tenella, Plente , car- 
nofeve , quaeinlimofis (wxyc&hQi) vadis 
gignuntur , &c ubi mari dulcis aqua 
mifcetur , & locis tranquillis , ac ventis 
carentibus : teneriores emrft hic naicuntur, 
quam ubi flu&ibus agitantur. Grandiori- 
bus parvae, &quae vere Sc aeftate capiun- 
tur, aliis praeftant. Sunt enim & fuaviores 
& pleniores. Quae magnitudine media funt, 
carnem quidem habent mollem, candidam, 
ac dulcem: collum durum, concodtu diffi- 
cile , corruptionique renitens , Collo nam- 
que corpus reliquum facilius corrumpitur: 
elixs affae duriores evadunt, pncfertim fi vi- 
no fuerit alperfie.Earum qu^ in vino macera- 
ta funt caro, mollior eft , fedflatum generat. 

Diffoentise Quantum ad Differentias', Rondeletius 
tres differentias agnovit, Bellonius duas, 
Aldrovandusquatuor pofuit. 

Rondel etiiPrima eft Minima , mytulis 
fimilis, nili quod ftriftior em partem mul- 
to magis acutam & longam habet. Telia 
foris afpera eft, colore fufco, intus viri- 
di, Sc argentei Iplendoris , fi in arena vixe- 
rit Pinna j liincoeno, colore eft magis fla- 
vefcente, & minus fplendente. Ab infe- 
riore & ftri&iore parte in amplam latitudi- 
nem extenditur : illuc arctiffime claudun- 
tur teffe, hic facile difcluduntur. Intus 
inultum eft carnis, cujus omnes fere par- 
tes indifcretae. Alteram Pernam Plinio 
vocari fcribit. Pernae, inquit ifti, Con- 
charum generis, circa Pontias infulas fre- 
quentiffinae ftant, velut fuillo crure Ion°x> 
in arena defixa: , hiantefque qua limpitudo 
pedali non minus fpacio. 

Cibum venantur. Dentes in circuitu 
marginum habent pe&ii^itim fpiflatos. In- 
tus pro fpondvlo ( fpondylus feu callus 
Caro durior & interior oftreorum eft. ) E- 
jus generis hanc effe in qua unius naicuntur, 
exTjieophrafto Athenaeus tradit. 


U I B tr S A Q U A T. 5* 

In Gallico mariinyeri, Sc in ea uniones 
parvos author eft Rondeletius. Tertia mi- 
nor eft, & eo diflert, quod antequam acu- 
ta & ftri&a parte in amplitudine extenda- 
tur, excavata fit. 

In coenofis Scarehofis locis vivit defixa: 

& carnem intus duram habet quae virus re- 
fipit_j. 

Bellonio altera Major eft, altera Minor. 

Hxc foris magis albicat , intus ad caeru- 
leum accedit. Mollibus in gyrum ipiculis 
obtufis hirta eft, valvafque continuo car- 
dine toto latere annexas claudit ac rtfe- 
rat, qua parte planior effe conflat, qua 
autem fe in latum expandit , eadem byf- 
fum eft veluti capillamentum quoddam 
coacervatum praedurum ac nigrum quod 
lapillis affigitur , limumque ac fpurcitias 
inde ad ftomachum attrahit. Illam Per- 
nam v6cat , quae pelagia eft , rugis pro- 
fundis caret, duriore tefta contegitur, Sc 
bipedalis fxpiffime invenitur. Pinnophy- 
lacem, ut minor, alit: ulginofo ac palu- 
ftri traftu nalcitur : profundiore gurgi- 
te immergitur, St multum ingrati fapori$ 
habetJ. 

Ex Aldroyandi pinnis prima eft, acu* Aidr. /U.r. 
leata, coloris rubri: Altera pinna; parvae 
Rondeletii fimilis cum capillamentis : Ter- 
tia pinnae Pernae genus. Quarta , parte in- 
terna Sc externa depifta , tefta foris fufea, 
rubra , 8t afperfa ,■ intus fanguinei , Sc caeru- 
lei coloris. Datur Sc quinta cum tubere ver- 
rucofo intus adnata. 

Pinnis adde Conchas anatij 'eras , diverli 
generis. Trima tribus partibus conftat 
cum umbilico annexo. Altera quinque 
partibus cum umbilico. Tertia , aperta eft, 
eique umbilicus inferitur. Quarta , ffiulca 
eft ea parte qua primum piumulae pro- 
rumpunt. Quinta , foetum intra vulvas 
litum oftendit. Sexta , foetum lmperfe&um. 
e valvis exemptum. Septima , Berniclam 
avem adultam , ex ejufcemodi Concha 
natam* ' 

A R f t C U b tf§ VI. 

De Conchyliis Mnivafoibws, 

Punctum I 

De Lepade feu Tatella, 

H Aftenus de Bivalvibus di£tum : Uni- tab. xrr- 
valvialimt. Lepas, Concha Venerea, * 1 5 

Concha Perfica , Sc Penicillis . Ad priorem s. , [ 7 * 
Auris marina pertinet. Lepades, Plauto 
mfi mendum fubeft Lopades, quibufdam 
GrxcisTarundr.a,, modernis Petaglides , vel Nomen- 
quddfint petrarum m mari quali , a zmhs, id 
eft, Iquammx quaedam, vel quod petrae cum 
eis fpoliantur veluti A 'vndty $ 

B 2 hog 


/ 


. / 

fz HISTORIA 

hoceft , defquamari videantur , dicuntur. 
Gaza Patellas , a vafis efcarii fimilitudine, 
Defctiptio. uC R°ndeletius autumat , exponit. In- 
ter fjLovofyy t cenferi debere , nullum du- 
bium. Saxis tefta in dorfum data adhe- 
rent: ideo Ariftoteles alteram partem fu- 
perficiei dete&am, carnem oftendere di- 
xit. Os ipfius verfus terram , & excremen- 
torum exitus fuperius habetur : Papaver 
quoque in imo > live in fuo fundo ha- 
bent. Bellonius fcribit tanta e fle magni- 
tudine, quanta extrema ovi putaminis 
pars aBfciffa efle poteft. Colorem tefia- 
rum livere vel cinereum efle cornuaque 
limacis inftar exerere, &os, & caput ha- 
bere huic perfimile. Plura in Differentia 
vide_». 

Locum fi quiris, in faxisjjttoris Aqui- 
Loais tanici & Britannici, nec non Maflilienfis 
& Agathenfis.finus fcopulis inveniuntur. 
Circa Lepadufas infulas tam frequentes , 
ut nomen iifdem dederint , fi Athenaeo 
credimus. A faxis folvi , paftus quaeritan- 
di gratia Ariftoteles author eft, cui& Bel- 
lonius , dum cochlearium more ferpere 
ait, fubfcribit. Ad Rondeletius id negat: 
Nullis enim , inquit , ad natandum parti- 
bus praedita eft , nifi temere huc &c illuc 
undis jaftata feratur neque vi&us illi 
querendus , nam maris fpuma & aqua 
vefcitur , qui alluuntur faxa. Quod fi a- 
qua allui faxa definant , ea quae in tefta 
reli&aeft abfumpta, contabefcere & emo- 
£lkr H ri tandem necefle eft. Tam fe fortiter 
a -u”c. j-jatta&e faxis applicant, ut ne Milonis qui-* 
dem digitis, avelli poflint. Cultro igitur 
aut aculeato ferro opus eft , inter ipfas & 
faxa immiflo, quod ad oras Oceani Are- 
moricorum pueri facere folent , prodente 
Bellonio. 

IJfi f In Cibis crude a. pifcatoribus & mares 
accolis ufurpantur. Coftse facilius conco- 
quuntur, modo non nimium decoquan- 
tur. Ius alvum ciet. Ufum earum & ad 
capiendos cibos efle , ex* hoc Tarentini 
videre licet. Obfonu $-sA«t( 3 ^ dufti , prae- 
paratio in mari cujus vi in unum locum fta- 
tim omnes pifces conveniunt. 

Ex mari patellas accipito , earum fci- 
licet, quae circa faxa naicuntur : quarum 
quidem contundens carnem, exprimefque 
ex ea in tefta aliqua infcribito , quae fequun- 
tur : fubitoquenon fine magna admiratione 
videbis pifces in unum locum fluere con- 
fertum. Sunt vero ipfii nomina mu >nGuuQ 3 
quibus fane ichtophagi utuntur. 

Different'*- Dividitur in magnam , Maris rubri par- 
vam , &c feram. Major Rondeletii teftam 
habet non exquifite rotundam , fed inae- 
qualem , intus laevem ; foris parum afperam, 
cui aliquando mufcus innafcitur, gibbam 
in ambitu livefcentem & ftriatam, intus 
cavam. Carnofam quoque fimbriam in cor- 
poris ambitu quam expandit quum haeret , 


NATURALIS 

foluta contrahit. Interius fubeft caro du- 
ra, qui maxime laxo haerent, quae fcuti 
pifti formam refert. Os ftiperiore in loco 
manifeftumeft , inferiore ori ad ver fo, ex- 
crementi meatus , non in tefta , ut in ea quas 
aypja dicitur. Os venter fequitur, in eo 
eft p.v\icuv, in imo ventre etiam pars, qtoa: 
ovum dicitur. Maris Rubri lepas Bellonii, 
tabellis, quas in tergo gerit, corneis nu- 
mero oftonis , tranfverfis, loricae modo 
contegitur , atque undequaque cartilagine 
obfepta eft, multis fpinulis horrida, iis 
perfimilibus qua: in ftellis marinis vifuntur: 
fefquidigitum lata eft, ternos vero longa. 

Caro rubri limacis colorem ac naturam ha- 
bet , efturque coda. Tarva Rondeletii 
tefta media mucleis pinearum nucum figu- 
gura fimilis eft , & aequalis. Ex lammis 
parvis conftat : Carnem intus habent, 
fed ob parvitatem partis vix difcernuntur. 

Fera, Kvms , &c auris marina , 

9 *A*r$w Qs ob magnam cum aure noftrafi- Mdrtv. i. s , 
militudinem , teftam habet cavam , argen- 8l - 
tivel unionum colore : foris gibbam , lineis 
multis depuftam : parte una, cochlearum 
modo claviculatim contortam a qua fora- 
mina incipiunt’ initio parva , quae deinde 
magis ac magis augentur. Differt a majo- 
re excrementi meatu , quod ut annota- 
vit Ariftoteles , parte ima teftae excre- 
mentum egeratur , qua foramen habetur. 
Bellonius majorem vocat. Quia tefta pel- 
lucida & perpolita eft, ideoabaurifabrisin 
tenues laminas diflecatur , utindeelegan- 
tiflimavafaincruftentur. Aldrovandi Cy- 
pria major ftriata & non ftriata ad majo- 
rem Rondeletii referri poteft. 

Punctum II. 

De Concha Venerea. 

C Oncha Venerea nomen forte ex eo Tab. 
invenit , quod non modo Veneri gra- x v 1 1 

r j o * * v D . Nomen- 

ta, lcd o c ob communem originem e mari 
cognata, crederetur 5 celebrilque eflet ejus 
Dea: effigies, atque haud fuo an ex hoc aumv.i.j. 
genere, ut Gelenii verbis utar, pedepre- c - 82 
mens. Martialis Concham fimpficitervo- Man, a i 
cat, Hyle Poetria Concham Erythream, 14-’ ’ 
fine dubio, quod circa mare rubrum fre- 
quens fit. Bellonius in vico nomine Tor 
viginti camelos his conchiliis rotundisonu- 
ftos fe confpexifle prodit, Sc Cairi incolas 
iis ad levigandam papyrum, & telas colo- 
ribus permixto gummi confc&as uti. Ideo 
eidem Levigatoria dicitur. An Belliculi 
marini , jumXtp/xst fa^dos-ioi Myrepfi, feuut 
quidam vertit , Umbilici marini refte a 
Pharmacopeis nonnullis dicantur , dubito. 

Putat enim interpres lapides intelligi 
exiguos & candidos , in littore maris reper- 
tos, umbilicum hominis referentes ab- 
ftergendi facultate preditos, quos alii fa- 
bas 


t 



(Pinna alia. 


•Utut a, aculeata . . 11 Jt • otL 


(Pinna s- ‘Perna 
atfajor 


‘Pinna j-arna ‘PetuL 




mutate 


'ia cum 


‘Patella: duietja 


'Hitellr •Uflrott, 


1 t i 

4 

JH H i ||j|P§£ 





MMb 

«W f/JJ wA 

)P0M Ij 


'Tab. XVI 


Pinna alia 


‘Pinna ‘Pe rtta. minor 


‘Pinna <Hajna Poni, 


i 




« 



XtCgas (lue Patella, ‘Helion, 


C on eho, '\Jene reo Z*oog 'rapite 


Concio ~V tnerccLs 


UO/h 


nm. 


Concio, 'Perfica, a 


ico minor 


"mes 


'"ii 


'Heitictttns alius 


i 






»■- 












de exangui 

bas marinas dicunt. Cordus Dentalium no- 
minavit. Enrtitls forte, cirante Apulejo, 
Hin. H.N. Rlatriculos Mutianus apud Plinium. A urt- 
cem >Jec aliud quid fibi Graeco- 

rum volunt, quamvis eas Ariftoteles prae- 
terierit. Exprefle enim eas Conchas ma- 
rinas , quibus utebantur Athenis ante 
calculorum ufum indu&um, Schohaftcs 
Ariftophanis vocat: ne _ dicam > 1 ollu- 
cem quoque idem atteftari. Galli Porcel- 
lanas appellavere , feu a quadam onsfuilli 
fpecie , ut Gefnero placet, quam parte lui 
inter labra denticulata dehifcente, vel po- 
tius altero extremo telbe , nempe acutiore 
& eminentiore , roftri fuilli inftar, quo- 
damniodo referunt : r, 2 tJ VfPty 7 WJCUKH ^ 
•srais iomeveu ; rffn r %«Aav fi 

C vStaiec* >®iAoW* TvrpK?- Sane nutrices apud 
Varronem maxime naturam qua fceminae 
fiint , appellant Porcum, Sc Graeci, ea- 
dem fignificatione Chrcren live Delpha- 
ca. U terinos etiam calculos , qui hoc ge- 
nere minores lunt vulgus Germanorum ap- 
pellat. Minimam aliqui Corvinam aut Cor- 

violam dixere-. T ■ n. r 

Defcriptio. ‘Defcriptio fi attendatur • Latior elt , ie~ 
eundum Mutianum purpura, neque alpe- 
ro, neque rotundo ore, neque in angulos 
prodeunte roftro,fed fimplice concha, u- 
troque fe latere colligente. Teftam om- 
nibus admodum duram eflfc vel inde a- 
gnofeas, quod nunquam eam arrofam corri- 
perias. Tota intus candida eft , foris co- 
lorum varietate infignis,in diverfis conchis, 
politiflima Sc aequabilis. Os ipfi eft m am- 
bitu denticulatum , inque ejus lateribus ca- 
nales breves, per quos linguam egerit. Plu- 
ra in Differentiis. , r1 . 

Ufum in quibufdam concha fola mve- 
* nit. In pillulis de bdellio ad alvum ftrin- 

cendam reperitur : quamvis Monachi Me- 
fues interpretes matrem perlarum fupporu 
jubeant. Tureas & Cain incolae quomodo 
cis utantur, fiiperius diximus. Galli ad fuf- 
pendendas claves 8c conficienda cochlea- 
ria utuntur. Aethiopibus loco monetae in- 
fervit. Ideo in tanto apud eos precio, ut faepe 
aurum pro ea permutent , Sc faepe filios fuos 
vendant. InConcha majore faciem fculptam 
& pulchre expreffam fe vidiffe, Gefner.te- 

niffetenti*. ftatur. , . , 

'Differentias Concharum plurimas apud 
Rondeletium , Gefnerum 8c Aldrovandum 
invenies. Rondeletius quatuor habet. 


B tj S A QjJ AT. . H - 

Prior ovi figura , in teftce extremo Utro- 
que foramen habens , alterum cibi gratia 
parum prominens , alterum ad excremen- 
ta rejicienda. Remoram Mutiarh effef 
Credit. 

Secunda , teftaeft tenuiore Sc magis per- 
fpicua , varia quoque, & pro maculis mfper- 
fis lineolas habente , Concha fimplice u- 
trinque fefe colligente. 

Tertia parte plana compreffa magis eft, 
maculis rotundis notata, durior fecundo, 
colore candido. 

Gjuarta> parte altera eft in tumorem e- 
lata , in qda circulus aUrei coloris. Alioqui 
tota foris eft candida, intus caerulea. 

Gefneri ruffa major Sc minor non mul- 
tum a Rondeletii abeunt. Illa nufquam in- 
niti poteft nifi parte plana qua: candida eft, 
ut intus quoque gibba, quae haemifphae- 
rium conftituit , ruffa , maculis nigris diftin- 
<fta. Laevitate ita refplendet, ut imagines 
reddat , fed obfcure. Minoris dorfum in 
fummo varium eft, albis, pallidis , Sc glau- 
cis maculis. Parenter na candicat. 

Aldrovandus,tredecim fpecies, fi non plu- 
res ponit , cx quibus una tota ex ruffo can- 
dicat, & macu iis per totum dorfum oblon- 
gis 8c ferrugineis afpergitur: alia lutefce- 
bat primo Sc maculis purpureis ornabatur, 
in humido detenta pallidior evafit, poft- 
quam fuperioris corticis cuticulam exuif- 
fet. Tertia maculis per dorfum aterrimis ro- 
tundis 8c inaequalibus tingebatur. Quar- 
ta fubpurpureis , ametliyftinis Sc caeruleis. 

Reliquas ibidem vide. Nos hic tres de- 
pingi curavimus. QuamLuiitani Sc Aethio- 
pes Buzios dicunt, undiquaque alba eft, 
nifi quod in dorfo lineae binae flavent , in 
ovalem fere fpeciem conjun&ae, 8c dor- 
fum ipfum inaequalium quam caeteris 8c 
gibbofum, ita ut illi quoque tefta incum- 
berepoflit, fed oblique. Pars interior e ro- 

feo ad caeruleum redit. 

H uc Concham Perficam Sc Penicillo s re- 
fero. Illa a loco nomen fumfit. Eft maj ore 
fui parte rubicunda, caetera candida- Mar- 
garitas proferre proditur. Minor totaci- Aidrov.l.',. 
nericii coloris eft. Tubulos teftaceos Peni - c ' 84 * 
c///(wrecentiorum nonnulli vocavere. Mol- 
li quadam Sc laxa fubftantiafaxis alligantur, 
ita ut aquarum undis cedit Scdgitetur. Cum 
idearnofum, quod nimirum intus latet, fe 
exerit, frondem expandit , funt 8c in qui- 
bus vermes delitefcunt, quorum 
fex Icones hic damus. 


' g i 


HISTO 


1 


54* . 

HISTORIA NATURALIS 

E X A N G U IBUS 

A CL.U A T I C I S 

LIBER IV. 

De Zoophytis fi ve Piant- animalibus. 


Caput I. 

De Urticis. 

Uartum Exanguium a- 
quaticor. genus iurtZoo- 
phyta , qux Anftoreles 7 » 

(purui K&f 

Zflu , feu ambigentia plan- 
ta: & animali ut Budxus&r 
Gaza vertunt , appellat. 

Talia vero funt, Urtica , Pulmo mari- 
nus Holothuria, Tethyta, UMalum grana- 
tum, Fungus , Tyrus , Mentula marina, T elt- 
na marina , U v a marina, Malum infanum 
marinum , & Manus marina. 

Urtica ,ab urendo Latinis dicuntur, quod 
manum urere videantur, ii ea tangantur. 
Graecis a na A-lOcq , feu quam btpyjv, 

id eft , fenfum corrumpentes , feu tan- 
quam et7m\cq ry eft, ta&ui molles ac 

len.es fed per antiphrafin, afperae quippe 
funt , 8 c infeftx , dicuntur. Vocantur & 

XV$U/ , &T3 78 XtlTuUj IlOC eft, <TV 1 yfJLOV KOj KVVja{X,0V 
md ‘iu7m<itv r d^ofievay yjtgtt , morfum aut pru- 
ritum excitare tangentium manibus : nec 
non/urgjfrte , a fimilitudinequam cum mu- 
liebri pudendo habent : Colyzerix quo- 
quea modernis, quod colis, id eft, pe- 
dunculis fuis, Polyporum more firmiterad- 
haereant. In Italia flamma maris,xp\\d Trot- 
tulam. Carnes marina dicuntur, fovio ur- 
ticae & vertibuli haud fine errore iidem funt. 

‘Defcriptionem generalem ii fpectcs , Os 
Defa-iptio. in medio habere, quod in maioribus e viden- 
fsfi u f ^ us e ^' et P roc hdit. Ariftotcles. Excremen- 
c.6. * ta nulla in iis cernuntur , & hac re ftirpibus 
pi„i. h. N. funt fimiles. Summa tenui fiftula reddi, 
' 9 ' 4r ‘ apud Plinium legimus. 

Mui h a Diverfa diligunt Loca , & in variis gene- 

I 8 .fi. ' rantur. Quaedam enim nunquam abfol- 
rtin. h. vuntur , fed faxis femper adhaerent, rcli- j 
9 ‘ 4f ' qua quae vagantur, littoribus & planislo- 1 
cis gaudent. De fixo, quali de refla vi- 
vunt , & praenatantes pifciculos excipiunt 
retinentque , Plinius carne vefei fcripfitLo. 


Idem Urticis gignendi modus qui tefta 
incluiis: per rimas enim, & cavernas, Sc 
fauces faxorum oriuntur , ut tradit Phi- 
lofophus. 

De Natura earum ita Plinius: Contra- Natura 
hit ergo fe quam maxime rigens , & ptx- Ai», h. h. 
natante pifciculo, frontem liiarn fpargit, /,,t ’ 4f ‘ 
cemple£ten fque devorat. Alias marcenti li- 
milis, & jaftari fe poffe fluctu algae vise, 
contactos attntaque petrse fcalpentes pruri- 
tum ( Dalechampius legit, petras fcal- 
pentes ob pruritum ) invadit. Eadem no- 
6 le pe&ines & Echinos perquirit: dum 
admoveri fibi manum fentit, colorem mu- 
tat 8 c contrahitur. Tafta uredinem mit- 
tit, paulumqueii fuit intervalli, abfeon- 
ditur. 

Comedebatur olim, ut nunc etiam: quan- Tf 
quam Pythagoras allinere difcipulosjuffe- L us> 
rit, vel quod Veneris ftimulos afferre di- 
ceretur: vel quod Hecatae Iaera effet. Ab 
Ariftotele poli aequinoctium hyemale ma- A r ,ft- h cA. 
gnopere laudatur. H,c tempore pluri- 
mas ligneo veru transfixas , & aliquantu- 
lum allatas , primum ex lale Sc aqua ferve- 
faciunt: deinae fanni confpergunt, &-ex 
oleo vel butyro in fartagine frigunt. Se- 
cundum Xenocratem gratae funt ori, fed 
ftomacho admodum infuaves: ( Diphylus 
tamen iustpelxxs facit ) fed allatae elixis ac- 
commodatiores. Alvum cient, urinam- 
que magis movent. Cum paffo aut vino 
mulio racile concoquuntur & excernun- 
tur. CMedicinam fi attendas, ajuntin vi- 
no potas calculofisprodefie , utauthoreft 
Galenus. Cum aceto fcyllitico pfilothrum 
conftituit. 

‘ Differentias varias apud authores inve- 
nias. A riftoteli aliae funt corpore parvo , S ™ iaf ' 
quae cibo aptiores: alix.majufculo duro- 1 , ".cu. ® 
que. Aliae finuofis adhxrent quae nun- l - c l - 
quam a faxis abfolvuntur: alix plana htto- 
ra amant , qua: fuis abjumfta fedibus va- 
gantur. Idem apud Athenaeum habetur. Se- Jth t 
eundum Rondelctium, Alix faxis vel cui- ‘ ' ' ’ 5 ‘ 
libet rei alteri adhxrent-, alix minime. Rur- 
fus earum qux faxis vel alteri rei hxrenc, 
alia perpetua ftabilique fede illic ddgunt , 
j qux funt Urtica parva in rimis faxorum 

latitans « 


T A B. 

xv u r. 

ALlrov. 1. 4 . 
c. 1*. 

Nomen. 



Tai. xvm 













■ ' 












• ■ - 














S 



t 








DE EXANGUIBUS A Q_u A T. 


latitans : qua: Purpuris & Buccmis adna- 
* CItur i qu* cinerea eft, longifque cirris 
conftans : Alia: fedes mutant , Se Ubere 
per mare feruntur natantque, ut, purpu- 
rea urtica. Semper folutre funt, quas vul- 
go Potes appellant. 'Parva > juglandis 
magnitudinem vix fuperat. Tota camo- 
ladc, cirros breves habet, contrafta recti 
mteftmi extremum refert, colore varioeft 
Qumdam enim caerulea , alia viridis, alia 
lubmgra, fed puuais aliquot cmruleis vel 
nans vel rubris notata- Graicis -/sxUcum 
dicitur. Cinerem a colore nomen fortia 
eit. i enuis eft admodum , quia frondem 
magnam, ideft, cirros multos habet, car- 
nis parum. In Saxorum rimis vivit : comam 
iemper explicatam habet, nec unquam 
contrahit. 

U traque fcopulis Litoralibus , & iis po- 
ti (limum marinis tractibus qui ventorum 
impetum minusfentiunt , tam pertinaciter 
inhieret, ut nili primo, impetu divellatur, 
vix poltea nili in frufta concila dirimi pollir, 
adeo filas trichas ar&ifiime contrahit. Pur- 
feu Phoemcea , Rofa quibufdam, 
alus P olterol, quod contra&a reflriintefti- 
m extremum cum mulculo fphin&ere feu I 
podicem referat , eft prim* fimilis , nili 
quod frondem Se longiorem 8c copiofioreui 

Purpuris & buccinis adnafeens , partem 
exteriorem habet duram & ngidiufculam, 
lpillioremque quam in aliis urticis, cirros 
breviffimos in ambitu. In exterioribus 
ejus partibus filum longum deducitur pur- 
pureo colore, tam jucundo , tamque fluido 
mfedum , ut cum preciofo illo Purpura: 
Jucco certet. Ideo hanc i cane Herculis 
demorfam fuiffe Rondcletius credit. Da- 
tin Se ih Lepade nata , de qua Fcrrantes 
Imperatus ita fcripfit : I ndorfoefle fex ri- 
mas ftellam aemulantes : in medio dorfi fo- 
veam parvam cum figura quadam inclula 
Concha: rliomboidi fimili , fuftinerique a 
lateribus lepadis mediante membrana con- 
tinua , Se cavitatem , quae eft in animali 
non habere aliud intermedium quam mem- 
branam. A parte anteriore confpici fru- 
dum Lepadis inftar penicilli piatoris in fe 
revoluti. 

Ad priores illas referri Bellonii poftlint, 
quarum quaedam rubro colore fuftufa eft’ 
altera magis caerulea , granulis in gyrum 
circumfefia. Utraque marinum tuber con- 
! / acta refert , explicata Caefaricm totum 

corpus rotundum ambientem : nam infini- 
tis cirris , antennarum papilionibus , aut 

Icarabaeicralfitudineconftat. 

Huc etiam fpectat Aldrovandi Contra- 
dla, Cinerea; Rondeletii congener , qua: ct- 
lam laxis adnalcitur , cirris tenuibus : pi- 
ui fere forma , colore tota coccineo, ex- 
cepta ftimmitate, qua: eft viridis, cum ni- 
gra rotundaque macula : Sequte ex leporis 




manni genere , coloris partim purpurei, 
partim albi. 

Uruca follita, ficu Poita marina vuRi, , 
quod fpeciemquandam mulieris vulva re- c.fi *' 
pradentetj Graecis Mongi, mhonefto et- 
iam vocabulo, quod, ut fpnbit Bell onius, 
partibusverendis admota, pruritum ac Ve- 
nerem, imp etiam ampullas excitet, di- 
citur. Cum jacet, omafo fimilis eft: cum 
erigitur , pulmo videtur , Se adeo tanquain 
vitrea & lucida elt , ut fine feftione inte- 
riora omnia videre poliis. Sufpenfa ,quan- 
dam Polypi imaginem gerit , nifi quod 
brachia temufiima Se crafiiilima habent. In 
partibus unde pedes oriuntur , quofdam 
meatus arenarum plenos Gyllius vidit.For- 
mam fuperne rotundam , inferne conca- 
vam^ refert iVIaftanus , ut Concha: videri 
polline ; Cirros cx imo emittere ad modum 
Polypi. 

Duo hujus apud Rondeletium genera Biffetcnti*. 
Primum ita deferibit. Pars una v eluti funi 
gola quxd .m malfa, rotunda, cava, in 
medio perforata, purpurea veluti fafciola 
| ambiente , pileum plane refert : altera par- 
te Polyporum pedibus fimilis eft. Oifto 
enim pedes habet crafliufculos, extremis 
partibus quadratos, in acutum delinentes 
nullas interiores partes diftinftas habete! 

Corpore eft adeo pellucido 8c fplendido,* 
ut oculos offundat. Ad eam magnitudinem 
acerefcunt , ut pileos, quibus viatores urifo- 
lent, fuperent. 

iSlltemm, quatuor duntaxat pedes feu 
rondes habet , qui foliis acanthi compara- 
ri pol, unt: m altera parte lineae ilellatim 
I dii ponuntur. Hujus generis illa quoque vi- 
detur, quam Bellonim ita defcripfit • Mol- 
lcs quidem & albus corpore cartilagineo , ac 
cryfalkmmorem pellucido, quidin mu- 
corem (acile refolvitur. Gibbam habet 
inftar dimidiata: fph*ne figuram , glabram, 
pojiiciscrallitudine.-cujus pars internaner- 
vis re£tis a medio incipientibus , quafi ftrus 
fulv 1 coloris m gyrum radiatur } quibus fe 
uillundit & conftringit : qua corporiscom- 
monone aquam concutit, Se nunc in pro- 
num , nunc in lupinum effertur. Pinna- 
rum vi ce pinnis tenuibus Se argreconfpicuis 
m orbem communitur , ut Lepus marinus 
Grucirormes quoque cirros, ftriatos, craf- 
los, in modum ftellce radiatos, numero 
quaternas, parte interna natationi accom- 
modatos habet: quasutexa&e confpicias, 
cmin lebetem aqirafyncenoris conjicien- 
dus: quiit lupinus devolvatur, multas fif- 
luras m radice cirrorum offendet. 

Os quoque habet parte prona fitum, quo 

ea qu* venatur abforbet , m quem uftim 
quatuor cirri ad ejus latera fubjacenc, co- 
loris fynopidis , quali ejus branchi* ellent, 
vel mteftina. Hinc fit , ut intuentibus pul- 
monem in mari pabulandi gratia di vagan- 
tem , grandis videatur quafi pituitae globus, 

^ 4 qui 




HISTORIA NATURALIS 


Tab. 

XIX. & 

XX. 

A Idrav. 1 . 4 
c ■ 1- 

A rijl. H. A 

l-S • c - ii -1 


pr-faiptio. 
tibi. H. N, 
1.8. c 35". 


Plm. H.N. 

I. 3 i io- 


JUrov. 1 . 4 
s. 4 . 


qui unicum tantum colorem referret, nifi 
rubris illis quatuor circulis figillaretur, & 
ea cruce ^ qua interna pars ftriata eft , di- 
ftingueretur. 

Ad primum genus referenda eft Urtica 
foluta Mathiolt , quam hic damus. In fru- 
fta divifa , ac in mare conje&a, vivit ni- 
hilominus ac movetur : extra mare exani- 
mis apparet. Emortua in alto mari , ac in 
littus ejefta, tranfparentis glaciei fimilis 
eft. Omnes pruritum in pudendis & ure- 
dinem in manibus movent , & acrimonia 
fua Venerem extindtam & fopitam exr 
citant. 


Caput II. 

De Pulmone marino , & Ho- 
lothuriis. 

I NterTeftacea quidem Pulmonem mari- 
numpofuifle Ariftoteles videtur : Plinius 
tamen inter Zoophyta recenfutt , quem 
nosfequimur. Tulmo marinus dicitur ita 
vel ii pulmonum noftrorum figura, vel ab 
eorundem fubftantia laxa, & molli, fora- 
minulilque plena. Kiranidis interpres Cun- 
num marinum exponit, gcficpro Urtica 
foluta, fed falso, fumere videtur. 

Sane deco&um pulmonis commendant 
Medici : at Urtica: fubftantia eft nimis mol- 
lis , & pituitx concreta: fimilis , qua in 
aquam abit; & nec in cinerem redigi , nec 
4n aqua decoqui , corpore aliquo fuperftite 
poteft. 

'Defcriptimem ejus vix ex antiquis obti- 
neas. Plinius per mare ferri ubi imminet 
tempeftas , pluriumque dierum hyemem 
portendere fcripfit : Ephefius vero non ad- 
haerere, febabfolutaefle, addidit. Com- 
mendantur ad pylos evellendos. In acf to 
putrefacto & mento afperfae carnes , fugam 
illorum facere dicuntur. Cinis alligatus 
egregie profluvia purgat. DecoCtus vero 
inaqua, calculofis medetur. Lignum fi 
eo confricetur , ardere videbitur , ut fua 
luce faculam quoque vincat. Rondeletius 
invenit fubftantiam quandam faxis hxren- 
tem, corio duro Sc nigro inteftam , intus 
mollem fungofam & fiftulofam aplyfiarum 
modo. V el , inquit , pulmo marinus dici 
poteft, corpus quoddam rotundum, pila: 
marinae modo, virefeens, foris fubftantia 
filtrofimile , intus totum fiftulofum , velu- 
tifpongiaaplyfia. In mari aqua plenum eft 
& grave : extra mare in fe concidit, & flac- 
cefcit : in laxorum rimis dehtefeit & in- 
ter algas. 

. Holuthuriorum nomen unde veniat , ne- 
fcimus. Pauca etiam de iis veteres. Saxis 
foluta efle a fedimmobilia, afperoque co- 
rio contegi. Rondeletius duas nobis ico- 


nes exhibuit , cum his deferiptionibus. Id 
genus, inquit, quod hic proponimus, al- 
tero extremo obtufum eft & planum , ia 
quo rofse Iculptam imaginem dicas , circa 
quam funt acetabula. Inde parva appendix 
& mollis dependet. Pifculentum odorem 
refipit , nec minus ingratum & infuavem ac 
lepus marinus: altero extremo tenuius eft; 
intus, partes omnes lunt indiferetae. Al- 
tero extremo caput habere videtur rotun- 
dum , rugofum , quod aliquando dilata- 
tur , aliquando conftringitur. Sequitur 
corpus crafiius, aculeis multis rigens: vi- 
detur in caudam deficere , ex cujus utra- 
que parte dux funt appendices pedum pin- 
narumve loco , fed differentes. Superior 
enim ftri&ior eft, in ambitu incifa, in acu- 
tum delinens , ad quama cervice produ&a 
eft linea > altera latior ubique. Harum 
beneficio motum habere videtur , cujus 
prorfus expers eft primum genus : quod ali- 
quando acetabulis fuis faxis haeret , fed fol- 
vitur. 


Caput III. 

De Pethjis. 

T Ethyiafeu ut Plinius vult , Tetheae, T AB 
veteribus Graecis itiha . , & » mo- xix. & 

dernis Spherdoclcs, a fphaera fine dubio ; 

Adriatici finus accolis fpongiae , quia cum 
premuntur, fpongiarum inftar, aquam fora- 
minibus reddant ; T arentinis , propter for- 
ni am & parvos quofdam anfra&us verti- 
cilla ; aliis a colore & tumore, feu quod 
nullis fibris, ut Tubera terrena niti credi- 
derint, Tubera; quibufdam, quodcallo- 
fa materia tegantur. Calli; nonnullis, fed 
falso , idque ex comparatione patere po- 
teft, Urticie vocantur. Gaza cum Holo- 
thuriis confundit , Euftathius & Homeri 
fcholiaftes m ab Oftreis non diftin- 
guunt. Nicander m , patellas feras 
explicat. 

Ariftoteles ita eas defcripfit. Quae Te- 
thyafivecallos fp^ciali nomine a tegminis A rijtH.% 
qualitate appellamus , naturam inter haec *■ 4. c - *• 
genera ( Teftatorum ) peculiarem fortiri 
notum eft. Iis enim folis corpus toto tegu- 
mento includitur, cujus durities inter te- 
ftam & corium eft : quamobrem more prae- 
duri bubuli tergoris fecatur. Adhaeret id 
genus faxis fua tefta. Duo a le invicem di- 
ftantia foramina habet, admodum exigua, 

& vifum vix patientia , quibus humorem 
accipit & reddit. Excrementum enim 
nullum in eo fpe&atur , quale in carteris 
Oftreis , vel Echina:um , vel quod papaycr 
vocatur. Diflecanti ea tibi primum occur- 
ret membrana nervofa Carnaceo corpori 
obdufta. | 

Hac 



'TJrlica? aha- (pectes /torni 


' Fab. XIX 



Tutmo tnartttp Jlatlnolv 


^Pulma mar inus "Rana 


•Jiblct/runius RoncL 


Z/fclothumus JioncL 




Locus. 


Motus. 


VAis. 


Differentia? 


DE EXANGUIBUS 

Hac emm , corpulentum tethyi conti- 
netur : idque a exteris omnibus diffimile ; 
luo in genere omnibus fimilis ejufmodi ca- 
ro. Haeret hoc duobus locis & membranx 
& corio ab latere: quaque haeret utraque 
parte preflius eft : quibus partibus tendit 
ad meatus ipfos , qui protinus per ipfum ca- 
licem extrorfum ducunt : atque hac emittit, 
atque exigit tum cibum, tum humorem, 
perinde atque fi hic os fit , ille autem exi- 
tus excrementi. Atquehorum alter crafi 
fioreft, alter tenuior. Intus autem in par- 
te utraque finus diftepti, continua re pu- 
filla quadam. In eorum altero humor ineft. 

Cxterarum partium , qux vel inftrumenti 
nomine vel officio fenfuum, ac ne excre- 
menta quidem cujufquam modi qualia in 
aliisfunt, quicqitam habent. Et hxc qui- 
dem A riftoteles. His addit Rondeletius, 
non folum petris, fed & Oftreorum teftis 
affixa efte , & in illis veluti duros tumores 
cerni. Ovi, addit, figura funt aliquan- 
to longiore. Tefta extra fufea , inxqua- 
lis, rigida , intus argentea , lxvis. Te- 

thyor. caro membrana alia alba involuta 

ventriculi formam refert , rotundam fcilicet 
& oblongam, meatus craffior & amplior 
gulx proportione refpondet: alter minor 
podice. Colore uterque eft rutilo vel ruf- 
fo, reliquum corpus croceum. 

In Aigypto nulla inveniuntur. In Smyr- 
na prxftantiffima. In Oceano ad Gallicum 
littus funt frequentia, Parifiifque in foro 
pifcario fxpe Oftreorum teftis adhxrentia 
vifuntur. Signantur etiam in cavernis laxo- 
rum : maxime vero in coeno & littoribus, 
qux phyco alga ve marina abundant. Inve- 
niuntur & in mufeo marino , aut aliis in 
herbis foliifve marinis. Unde Plinius. Te- 
theaz inveniuntur fugentes in foliis marinis, 
feu potius fcopulis. Hmc Euftathius 
di&a conjicit a verbo &<$, qiiod fignificat 
quod & pro laftare & fugere" accipi- 
tur. Fungorum verius funt generis quam 
pifeium : & quia nullum vifcus intus habent 
fed carnem uniformem, nihil de animalis 
natura habere videtur. 

Motum & fenfum qui illis ineft ab inter- 
no provenire, cum multa Conchylia & Cru- 
ftacea intus habeant , a quibus motus pro- 
venit, Pliniusauthor eft. 

Rubra cibo funt idonea : pallida vero 
aut fublutea amarulenta Maflarius prodi- 
dit. Xenocrates plurimum dare alimenti 
tradit, coriaque maxime eorum non confici. 

Medicinam fi attendamus, torminibus 
&r inflationibus fuccurrere , & tenefmum 
diflolvere renumque vitia ; in cibo fumpto 
lateris dolores lenire , apud Plinium habe- 
mus. Conferunt etiam ifchiadicis ventri- 
que fuperioriuna cum ruta : item cachecti- 
cis, quorum corpus macie conficitur cum 
ruta& meile. 

• Quantum ad Differentias & fpecies qua- 


A Q U A T. 57 
tuor Aldrovandus pofuit. Trima parte AUrw. /.+ 
externo & interno pyri formam aemulatur/** 

& colore eft cinereo : ablataque cuticula 
lubltantia apparet denfa poris exiguis , vix- 
que vifibilibusreferta, per quos aqua attra- 
hitur, & per univerfum corpus diftribui- 
tur. Duo grandiora habet foramina, unum 
oblongum ; alterum rotundum ^ hoc alvo, 
illud ori refpondere videtur. In his quan- 
doque confpiciuntur Scy liari, Cancelli , & 
aha qruftaceajitem trochi,turbines & Oftra- 
coderma. 

t_Altera eft figura mali, foraminibus duo- 
bus; rotundo, quod majus eft; oblongo, 
quod minus. Ih eo Scyllarus continebatur, 
qux totum fere illius foraminis continebat 
intervallum. Cauda erat revoluta. 

Tertia figura eft inaequali , tuberofa : fo- 
ramine uno oblongo majore, quod in op- 
pefita erat parte minore. In eo contineba- 
tur Purpura , proportione magnitudinis 
I ethyi , ut etiam exterius corium pene- 
traret. r 

Quarta, figura eft rotunda fed inferius 
comprefia ; foramen habet tam exiguum, 
ut vix confpici poffit : Intus, cruftaceum 
a hquod , ut in partis fuperioris foramine 
conlpicitur. 


Caput IV. 

T)e Mentula marina. 



ivi % \ fortfcTjiB. XX* 

L-V J Grjoy, td aretfietu TiKycf, aliis forte Ho- A!dr ' l + 

othurium , i libidini operam dare, Nomen 

genituram fignificat; hinc Rondcle- 
tiialteraHolothuriorum fpecies virilis g e 
mtahs fpeciem pro fe fert; quibufdam Ha- 
leiunon , quafi dhos £& , marina cauda, 

Apuleio veretillum. dicitur. Albertus 
cujufclam oftrei meminit, cujus fpecies una 
virgam, altera vulvam prae fe ferret. Mo- 
derni Graeci Pfoli vocarunt. 

A Bellonio ita deferibitur: Exangue Mi.ip.io; ' 
maris purgamentum eft: folutum vagaiur. 
oed ea ejus natura , ut a pifciljus aliis mini- 
me tentetur , neque a quoquam in cibo ex- 
pectatur. Littoraleeft neque alibireperi- 
tur, quam ubi Patellae, Ricini, & verti- 
bula degunt. Genitale ex hocdicitur,quod 
teres fit , pedem longum , & mediocris 
brachii craffitudine : Diftendit fe & con- 
trahit hirudinis in morem. Unde ei & no- 
men inditum eft. Quin etiam ruffi coloris 
eft. Iners, nec nifi fer pendo incedit, afpe- 
£hi torofo , Nymphxxradicisfimilitudine. 

Semper ad ima fidit: nunquam natat: con- 
trcdlatumque in feipfum contrahitur , ac 
cornu duritiem habet, vixque acuta cufpi- 
de pertundi poteft : alioqui permolle dif m 
fua fponte movetur , fuas promufeides 

quan- 


*8 HISTORIA 

quando vult , excrit, atque ita conftringit, 
ut ex pedali longitudine vix fex digitos lon- 
gum appareant. Acetabulis qua: in pro- 
fnufcidibushabet, lapidibus lueret > inqui- 
busplufquam quatuor millia nonnunquam 
annumeres. Ex anteriore autem capitis 
parte rurfus crinitas emittit , velutiarbu fcu- 
las acetabulis plenas j quibus quicquidpal- 
pat, ad os adducit, quod tam amplum ape- 
rit , ut vel integram conchulam admittat: 
vefcitur enim omni conchyliorum genere. 
Ejus recrementa vifcida funt ac lenta ,albif- 
lima , copiofa , qua; tandem indurantur, 
ut cum fidibus de duritia nervea certare 
pollint. Os in gyrum officulis, dentatum 
■habet, praeterea nullis oflibus alibi prodi- 
tum. Ab ore gula in ftomachum differtur, 
quomodo in Erinaceo marino di£tum eft 
reliqua ut inteftina circumponuntur in gy- 
rum, quo vix obfervari poflunt. 

Differentia. Rondeletius duas fpecies facit. Una 
coriaduro conflat. Dum vivit intumefcit 
& diftcnditur: flaccefcit poft morte m_,. 
Partes interno indilcreto funt. Altera ex 
teftafpifla, dura, cartilaginea, perfpicua 
&rugofa conflat. 

Gefnerus duas quoque a Sittardo acce- 
pit. ‘Prior mafla quodam informis erat, 
retrorfumubi craflior altiorque veluti cor- 
nu parvum, rugofum, extendebatur : op- 
pofita pars humilior , in glande , foramen 
rubicundi coloris oftendit. Altera Epipe- 
trum diftum , informis quoque , inoqua- 
lis, &tuberofa, multis acetabulis corfipa- 
&a, colore partfm nigricans, partimrube- 
fcens &albicans alicubi erat. 


Caput V. 

T)e Jldalo Granato , Fungo , Ty- 
ro , Penna marina , V n Ja ma- 
rina , Cucumere marino , Ma- 
lo injano , & qJXCanu rnarina. 

Ta b xx* \ K Alum granatum , Fungus marinus , 
IVI & Tyrum a figura nomen fortita funt. . 


NATURALIS 

Illud ej ufdem eft cum Punico coloris. Ifle 
corulei hoc ejufdem fere. 

Penna marina eft pennis magnis quo i n 
pileisgeftare folent , perquam Imulis. Pif- 
catores Itali ob extremitatis alterius llmili- 
tudinem Mentulam alatam vocante Eft 
enim ea pars.proputio , id eft, glandi fimi- 

jis, altera vero parte pennam refert. Pars 

lllacrafiior, quo glandis fpecie eft, rimas 
| aliquot habet, quales funt branchiarum ri- 
mo in galeis. Quo pennam reprofentat, 
reftucis tenuibus conftat , quo alumini f c if- 
fih fimiles funt : iis , fubftantia alia quadam 
tenera innititur. Nodu maxime fplendet, 
ftello modo, ob candorem & lovorem., 

P ennam marinam aliam rubentem, linea per 
medium caulem alba, fronde fimili fere 
fed parte altera, quae fronde caret longio- 
re , fimplici j nulla cum glande diflmuli- 
tudine. 

Uva marina facit & Plinius menrionem 
dum lcribit: Rerum quidem non folum 
animalium fimulachramariinefte, licet in- 
telhgere intuentibus , Uvam , Gladium, 
Serras. Eft autem oblonga quodam & in- 
formis mafla, ex uno pediculo dependens 
Partes interno incfifcreto funt, inter quas 
aliquando reperiuntur glandulo parvo. In 
vino putrefa&avinitodium adfert, ut Pli- 
nius prodidit. 

Malum infanum marinum , & Manus ma- 
rina , a fimilitudine quoque nomen obti- 
nuere. 

Cucumis , digiti eft craffitudine & longi- 
tudine , tuberculis aliquot afperfis ve- 
luti in Cucumere terreftn par- 
vo. Partes internas indi- 
fcretas habet. 

* 



INDEX 




f 






i 



Thetucrutu Jex fycties dldrorv 


'Ctrunt- 


iManus marina, 
xMeer haud- 


arrnitn^ 

n/nvir* r 


"Penna, marina PoneL 


ucut/us martrius 


granatum. 


'une 


Pi/rutn marinum, Zcofhytln 


marinus 

'Zoojjhyifion. 


I 




• / 


\ 











ZX \ . JL 





■ . 



A 






i 









i . 



i 



INDEX 

In HISTORIAM DE EX 

ANGVIBVS AQUATICIS. 


JL. 


A Ratupinima pag. 26. 
Afi acus fluviatilis ly. 
marinus communis 13. 
major iy. 
minor 15. 

Aflacus parvus marinus Rond. 
fupinus 


14. 


B - 

, 


Alani 49. 
Buccinum 33. 


B. 


C. 


C Ammarus f. .Aflacus fluviatilis 1 y. 

Cancri in genere 1 9. 

Jpecie 20. 

Cancer marinus 20. 

Majas 20. 

Eques 22. 

Cordis figura 22. 

Flavus undulatus Rondel. 22. 
Fluviatilis 23. 

Leo f. Elephantus Plinii diftus 14* 
Cancer brachychelos 22. 

Macrochylos 22. 

Cancer maximus Guaja lipara ay. 

Congener bracbychelo 23. 

Cancri parvi 23. 

Cancelli 24. 

Chama 42. 

C harara Vna 25. 

Ciecie Ete 25. 

Ciri lApoa 2 6. 

Cochlea 3 6. 

Conchylium 3 y . 

Concha 41. 

Concha Venerea 52. 

53. 

Cruftata 11.19. 

Cucumis marinus 58. 

Cunuru 25. 


E. 


Cfciwtts 'marinus 39. 


'Vngus marinus 58. 


F. 


frfKccf maximus 2y, 
jacies 26. 

Jpccies 
Guanhumt 26. 

Guaricuru 2 7. 


H. 


H 


Olothurium 5 <?. 


L Eo f. Elephantus Plinii 14 
Le/w 51. 

Lepus marinus 9. 

Locufla 12. 


r. 9 

2-&4 

2 

3 

3 

2 

3 


i? 

10 


2^3 

4 &y- 

46-5 

6 

5 
7 

6 

3^4 

2 

6 

6 

9 

6 

7 

7 

14 

9 

9 

9 

12 

11 613 

x 3 

17 

17 

20 

9 


51 

77 


3 1 

32 

3 * 

36 


7 ? 


26-4 

16&17 


Loligo major pag. 8. 
minor 8. 


M. 


M 


xAlmn Granatum 58. 

Infanum Marinum y§. 


Manus marina 58. 
Maracoani 2 6. 
Mentula marina qj- 
Molkjca 3. 

Murex 34. 

Mufcuti 47. 

Mytuli 48. 




W. 


N: 


'Atitilus 30. 
Merita 3 6. 


o 


Strea 44. 
Or<* Sepiarum 


O. 


F. 


P 4g«ra 21. 

Par ana care 27. 
Patella 51. 

Pefttnes 4 5 . 

Penicilli y3- 
Pe»w<* marina 58. 
Pholades 49. 

Pi»/w yo. 

Polypus 4. 
Potiqmquiya 26. 
Pulmo marinus 56, 
Purpura 31. 

P/w« y8. 


7. 

Sepiola 

Solen mafc. yo.' 

fcemina yo. 
Squilla in genere 16. 
Jpecie 17. 

17. 


JWPB 18. 
Mantis 18. 


T Amaruguaca 26. 

Tellim 48. 
Teftacea ‘28.29. 
Tethyja 56. 

Troctt 36. 

Turbines 29.30. 36. 

V Crf 25 . 

Pr«c<c 54. 

Fpb marina y8. 


*mphyta 3 . 74. 


5 . 

si? 




17. 


r. 


z. 


T. i 


20 

20 

20 

9 

20 

io, ii 
** 


10 

ir 


14 

1 


5.© 

9 

25.17 

*4 

x 7 

20 

1 5 

t 

9 

19 

10 

20 


X 

.1 

4 

4 

4 

4 

4 

4 


*9 

ii 

ii 

9 

18 

20 


18 





i 




'i 

V 



AD M O N I T IO ad Bibliopegum , quo quavis 
Tabula loco fuo fit mferenda. 


ct 

li 



ii 






Ci' 


Tabula I. 

u. 

ii r. 

IV. 

V. 

VI. 

vir. 

vnr. 

IX. 

x. 

XI. 

XII. 

xnr. 

XIV. 

xv. 

XVI. 

XVII. 
XVIII. 
XIX. 

xx. 


pagina 4 

x» 

16 

19 

21 

24 

25 
2? 
3 ° 
3« 
37 
40 

4? 

50 

52 

52 

54 

59 

57 


I 


\