Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/hymniineditilitu54drev
AMLECTA HYMNICA
MEDII AEVI.
Herausgegeben
von
Clemens Blume S. J.
LIV.
THESAURI HYMNOLOGICI PROSARIUM.
Die Sequenzen
des
Thesaurus Hymnologicus H. A. Daniels
uncl anderer Sequenzenausgaben.
Des 2. Teiles erster Band.
-o-O-c-
Leipzig.
0. R. R e i s 1 a n d.
1915.
THESAURI HYMNOLOGICI PROSARIUM.
Partis alterius Voluinen I.
Liturgische Prosen
des Ubergangsstiles und der
zweiten Epoche
insbesondere die dem
Adam von Sanct Victor
zugescliriebenen
-aus Handschriften und Friihdrucken
neu herausgegeben
von
Cl. Blume S. J. und H. M. Bannister M. A. Oxon.
-fy-^^s^
Lcipzig.
0. R. Re.island.
1915.
JUN - 8 1958
( 0 iSO
Vorwort imd Einleitung,
Vorliegender Band fuhrt die im vorhergehenden begonnene
Neuausgabe bereits anderweitig bekannter Sequenzen weiter.
Das gesamte Material war in zwei Gruppen zerlegt : Prosen
erster Epoche und Prosen ztveiter Epoche. Jene sind durchweg
frei von den Gesetzen der Metrik , Rhythmik und des Reimes ;
letztere sind durch eben diese Gesetze volhg gebunden. Zwischen
beiden liegt eine tiberleitende, vermittelnde Gru])pe von Sequenzen,
in denen Rhythmus und Reim in mehr oder minder zarten An-
fangen nur teilweise zur Geltung kommen. Wir nennen sie
^^Seqtientiae transitoriae^^ Prosen des ^Ubergangsstiles" .
Gelangten im Bande LIII jene der ersten Epoche zum Ab-
schkifi, so in diesem Bande jene des Ubergangsstiles (S. 1 — 140).
Von den volhg rhythmisch gebauten und regelrecht reimverbram-
ten Sequenzen oder „Sequenzen zweiter Epoche" (in Anlehnung
an die mittelalterliche Ausdrucksweise nennen wir sie ^.Seqnentiae
rhytlimicae ct rigmatae^^) konnten wegen ihrer verhaltnismaBig
grofien Zahl hier nur jene Be Dco und De Beata aufgenommen
werden. Jene De Sanctis wird der folgende (LV.) Band umfasseu
und damit die gesamte Scquenzen- Awsg&he abschUefJen.
Im Einzelfalle ist es oft sehr schwer zu entscheiden, ob eine
Sequenz in die Gruppe des Ubergangsstiles oder in die der
zweiten Epoche zu verweisen ist. Nicht selten ist namlich der
Reim vollkommen gewahrt, Rhythmus und Symmetrie im Vers-
bau hingegen lassen vieles zu wiinschen ubrig; umgekehi't mil3-
achtet manche rhythmisch und symmetrisch tadellos aufgebaute
Sequenz die Reimgesetze. — Noch schwieriger lafit sich eine
scharfe Linie zwischen den Sequenzen erster Epoche und den
des Ubergangsstiles ziehen. Schon uuter den dem Notker
Balbuhis, deni angeblichen Erlinder und wirkhchen Hauptforderer
der Sequenzen crstcr Epoche, zugeschriebenen Prosen hndet sich
eine, namUch ^Laude dignum'' (Bd. LIII, Nr. 203), welche den
symmetrischen Rhythmus und die Assonanz durch alle Verse
zur Anwendung bringt. Das sind handgi-eifliche Symptome des
Uhcrganges zu vollem Rhythnuis und Reim. Soll also diese
VI ■ Vorwort und Einleitung.
Prose zur Gruppe der ersten Epoche oder des Ubergangsstiles ge-
rechnet werden? Bei jedem Entscheid halt Filr und Wider sich
die Stange.
Erst recht unmoglich ist eine klare scharfe Scheidung zwischen
diesen Gruppen nach einer bestimmten Zeitperiode^ da der tlber-
gang von der einen zur anderen Form nicht an eine bestimmte
Zeitgrenze gebunden ist. Schon um die Wende des 10. zum
11. Jalirhundert begegnen uns Sequenzen, welche in allem das
Geprage des Ubergangsstiles ganz klar an sich tragen ; ein Bei-
spiel dieser Art ist Nr. 47 dieses Bandes. Und doch schwindet
um jene Zeit noch nicht im mindesten die Vorliebe fiir ametrische,
durch Rhythmus und Assonanz nicht gebundene Sequenzen. Sie
herrschen viehnehi* wahrend des 11. Jahrhunderts fast ausschliel3-
Hch. Anderseits tauchen schon gegen Schlufi des 11. Jahr-
hunderts Sequenzen auf, welche die ganze Technik der rhyth-
mischen und gereimten Sequenzenstrophe in ilirer reinsten Voll-
kommenheit aufweisen; so z. B. ^^Verhum bonum et suave" (Nr. 218
dieses Bandes). Mit diesen Musterbeispielen einer formvoll-
endeten Sequenz zweiter Epoche hort indes keineswegs die Dich-
tung von Sequenzen im Stile des Uberganges auf. Sie setzt
sich viehnehr in die folgenden Jahrhunderte hinein , sogar bis
zum Beginn des 16. Jahrhunderts , fort. Daher geht es nicht
an, von Sequenzen der tJhergSingsperiode zu sprechen, und auch
die Benennung „Sequenzen des Uberganges" ist mii3verstandHch,
da „Ubergang" leicht im zeithchen Sinne gedeutet werden kann.
Als einzig richtige Bezeichnung empfiehlt sich : Sequenzen des
Ubergangss^i?es.
Das klassische Beispiel einer Sequenz, welche unwidersprochen
alle Merkmale dieses Ubergangsstiles aufweist, ist die bertihmte
Ostersequenz ^^Victimae p^^fscliali laudes^^ (Nr. 7 dieses Bandes).
Der symmetrische Rhythmus khngt tiberall heraus, aber es sind
doch nur Anklange ; der Reim dringt durch, aber voll und ganz
nur im mittleren Strophenpaar 4 u. 5, teilweise in den Schlufi-
strophen 6 u. 7, wahrend die drei ersten Strophen volhg die Art
der ersten Epoche an sich tragen und doch zugleich ihre Verse
durch Assonanz, aber auch nur durch Assonanz binden.
Als echte Paradigmen einer vollJcommenen , durch und durch
regelrecht gebauten Sequenz zweiter Epoehe gelten die Sequenzen,
welche dem grol3en Victoriner Adam zugeschrieben werden. Die
charakteristischen EigeDttimhchkeiten der Technik sind: 1. regel-
rechter, auf dem nattirhchen Wortakzent (nicht auf der Quantitat
der Silben) beruhender Bhythmus, so dafi der Versakzent aus-
nahmslos mit der gewohnUchen Wortbetonunghannoniert; 2. inner-
halb des Verses eine gieichmafiige Zdsur^ die mit dem Wort-
schhisse zusammenfallt ; 3. reiner, mindestens zweisilbiger iJmw.
— Die Anfangsstrophen derMariensequenz „Salve mater salvatoris "
(Nr. 245 dieses Bandes) mogen diese Gesetze veranschauhchen :
Vorwort und Einleitung. VII
1 a. Salve mater | salvatoris, 1 b. Ab aeterno j vas provisum,
Vas electum, | vas honoris, Vas insigne, | vas excisum
Vas cSelestis gratiae ; Manu sapientiae.
Nach diesem aus trochaischen Versen aufgebauten Schema
ist vom 12. bis 16. Jahrhundert die grolSere Zahl der Sequenzen
gedichtet worden, so dal3 man es das Sequenzenschema nennen
kann im Gegensatz zu dem meist gebrauchlichen, aus vier jam-
bischen Versen zusammengesetzten Hymnenschema. Den An-
forderungen betreffs E-hythmus und Zasur wird allerdings oft,
selbst in sonst vortrefPHchen Prosen , nicht peinlich Rechnung
getragen. So z. B. in den Versen 2 , 1 u. 10, 1 der form-
vollendeten Prose j^Stahat mater dolorosa^^ (Nr, 201) :
2, 1 Cuius ani | mam gementem.
10, 1 Fac ut arde | at cor meum.
In diesen Versen zerschneidet die Zasur nach dem 2. Tro-
chaus das Wort „animam" und „ardeat" und bewii'kt obendrein,
dafi in unnatiirhcher Weise die Silben - mdm und - dt als
Anfang der zweiten trochaischen Vershalfte hochtonig zu lesen
sind. Vers 13, 1 der eben genannten Sequenz „Salve mater
salvatoris" hingegen wahrt wohl das Gesetz betreffs Zasur und
Wortschlul^, erzeugt aber einen Widerstreit zwischen VersaTizent
und WoHahzent '., letzterer verlangt die Betonung:
Tu thronus es | Salomonis ;
der Versakzent hingegen zwingt zu skandieren:
Tu thronus es | Salomonis.
Es ist nun von einzelnen Hymnologen , insbesondere von
E. Misset (Les Proses d'Adam de Saint-Victor. Paris 1900.
S. 29 sqq.) , das Dogma aufgestellt , Adam v. St. Victor beob-
achte in seinen Sequenzen stets ganz genau die vorhin erwahnten
Regeln betrefPs Ilhythmus^ Zdsur und Reim ; nur im SchluJ^verse
einer Strophe, zumal wenn derselbe akatalektisch, also mit einem
mannlichen oder stumpfen Reime abschhel^t, sei ein Taktwechsel
bzw. ein gelegentHches Abweichen vom Gesetze des Rhythmus
bei diesem Dichter nicht einfachhin verpont, z. B. A^ers 7, 3
von „Salve mater salvatoris" :
Saliitis puer})era,
wo eigentlich als rhj-thmisches Schema /w/w/v^/ zu erwarten ware.
Dieses Dogma steht bei Misset so unumstofilich fest, dal3 jeder
Vers , welcher sich der genannten Regel nicht fiigt , als falsch
tiberliefert und daher korrekturbediirftig angesehen wird , oder
aber, dat) jede Sequenz, welche mehr als zwei oder drei solcher
Korrekturen benotigt, dem Victoriner Adam abgesprochen wird.
Die These Missets und der ihm foloenden Hvmnoloireu leidet
an der verhangnisvollen Schwiiche , dal3 sie sich auf eine Vor-
aussetzung stiitzt, die bisher durch nichts als sicher erwiesen
YIII Vorwort luid Einleitung.
ist, im Gegeiiteil diirch die vielen neuei^^orbenen Kenntnisse
uber die Seqnenzen sich als nnhaltbar herausgestellt hat. Dieser
Nachweis soU gleich erbracht werden.
Es fiihrt uns dies zur Erorterung der schwierigen Frage :
AVelche Sequeiizeii sind von Adam von St. Victor? Wenig-
stens von einigen Sequenzen mufi sicher feststehen, dal3 sie der
Feder des vielgepriesenen Prosators entstammen. Dann erst
lal3t sich ermitteln , ob denselben gewisse Eigentiimlichkeiten
anhaften , welche ihnen ein solches charakteristisches Merkmal
aufpragen, das sie von ahnhchen Sequenzen gleichzeitiger Prosa-
toren bestimmt unterscheiden lafit. Letzteres ist bisher trotz.
der sehr verdienstvoUen Arbeiten Gautiers und Missets und trotz
der Zuversicht , mit w^elcher Misset seine Kesultate als sicher
verbiirgte ausgibt, nach unserer IJberzeugung noch nicht gelungen.
Mufiten wir im Vorworte zu Bd. LIII mit Bedauern konstatieren,
dafi im Gegensatz zur geltenden Tradition Notker Balbulus nicht
der Erfinder der Sequenzen erster Epoche sei, und dafi von
manchen der ihm zugeschriebenen Sequenzen nicht einmal fest-
stehe, ob sie tiberhaupt in seiner Abtei St. Gallen gedichtet wurden,.
so mtissen wir leider in diesem Bande in gleicher Weise betreffs
des Hauptvertreters der Sequenzen zw^eiter Epoche mit einem
lange fest eingewurzelten Vorurteile aufraumen. Der Dichterruhm
des als gr6j]ten aller Lyriker gefeierten Victoriners Adam wird
dadurch aber nur insow^eit geschmalert, als er das Verdienst
und die Ehre , die hochste BKite der mittelalterHchen Prosen-
dichtung durch seine glanzvoUen Erzeugnisse in unerreichter
VoUkommenheit zu vertreten, mit einem oder gar einigen zeit-
genossischen Dichtern wahrscheinlich teilen mufi.
Von dem Augustiner-Chorherrn Adam, der in der einst hoch-
bertihmten Abtei St. Victor zu Paris wahrscheinlich 1192 starb,
wissen wir kaum mehr (vgl. Hist. hter. de la France XV, p. 40) ^
als was sein Ordensgenosse Abt Wilhelm von Saint-L6 (f 1349)
in allgemeinen Ztigen aufgeschrieben hat : „Circa tempora excellen-
tissimi doctoris magistri Hugonis de Sancto Victore floruit et
excellens et celebris doctor magister Adam, eiusdem Sancti Vic-
toris Parisiensis canonicus professus, natione Brito [= ein Bre-
tone] , conversatione humilis et gratus , doctrina et eruditione
utilis et praeclarus .... valde multas prosas fecit de benedicta
Trinitate, de Sancto Spiritu, de gloriosa Virgine Maria, ad quam
specialem devotionem noscitur habuisse , de apostoHs et ahis
pluribus sanctis , quae succincte et clausulatim progredientes,
venusto verborum matrimonio subtiliter decoratae, scientiarum
fiosculis mirabilibus picturatae , schemate congruentissimo com-
ponuntur." (Martene, AmpHssima collectio, VI, 220).
So wertvoU dieses Zeugnis eines Victoriners aus der 1. Halfte
des 14. Jahrhunderts auch sein mag, hochst bedauerHch bleibt
es, dafi dieser Wilhelm von St.-Lo es unterHefi, zugleich das In-
Vorvvort iind Eiiileitung. IX
cipit wenigstens einiger oder doch einer Sequenz namliaft zu
machen , welche unseren Adam zum Verfasser habe. Gautier
allerdings hat seinerzeit geglaubt, im Cod. Parisin. 10 508 saec. 16.
finde sich von den Sequenzen Adams eine Liste , die auf
Wilhelm von St.-L6 zuruckgehe. Nach Delisles Erorterungen
aber in der Bibliotheque de TEcole des Chartes (XX, p. 196 sqq. )
mufite er diesen Glauben wieder aufgeben (Gautier, Oeuvres
poetiques d'Adam de Saint-Victor, ed. 2 ^, Paris 1881, p. X sqq.).
Jene Sequenzenliste stammt namlich keineswegs von Wilhelm
von St.-L6 , sondern aus dem Anfange des 16. Jahrh. und ist
obendrein aus gleich zu erwahnenden Grtinden wertlos , bzw.
ganz unzuverlassig.
Ebensowenig wie Wilhehn von St.-Lo durfte und darf sein
spaterer Ordensgenosse Jean de Thoulouse als Kronzeuge fiir die
echten Sequenzen Adams angerufen werden. Was dieser Vic-
toriner in den Annalen seiner Abtei (verfafit im 17. Jahrh.) ilber
dieses Thema vorbringt, ist nichts als eine kritiklose Rej^roduktion
dessen, was er in der eben erwahnten vermeintlichen Sequenzen-
liste des Wilhelm von St.-Lo vorfand.
Von grol^erer Bedeutung scheint auf den ersten Blick zu sein,
was der einst einflul5reiche Lehrer der Pariser Hochschule, Jod.
Clichtoveiis (geb. um 1472 zu Nieuport, gest. 1543 zu Chartres),
in seinem Elucidatorium vorbringt. Zur Sequenz ^Splendor patris
et figura" [Nr. 100 dieses Bandes] bemerkt er : ,,Author eius,
venerandus pater Adam de sancto Victore, qui rehgiosam, regula-
risque discipHnae observantissimam domum sancti Victoris in
Parisiorum suburbiis constructam , cum vixit , insigni doctrinae
splendore et vitae sanctimonia illustravit.Apud quam [scl. domum
sancti Victoris], et hanc prosam et alias quam pkirimas suis in
locis annotatas et deinceps annotandas , ilU ut authori ascrij^tas
invcni. Eoque subnixus testimonio, eidem illas ascripsi : et quanque
earum suo loco (ut ex cuius emanaverit officina) assignavi."
(Ekicidatorium ecclesiasticum. Parisiis 1556, p. 176 '^'.) Auf
Grund der angebkch damals in St. Victor gekenden Tradition
legt Ckchtoveus nun 37 Sequenzen vor, die von Adam stammen
soUen, nilmhch :
1. Ad honoroni tuum Clniste. 14. HierusakMn et Sion tiliae.
2. Aniniemur ad agonem. 15. Interni festi gaudia.
3. Congaudentes e;fsultenuis. 16. lucundare plebs lidelis.
4. Corde voce pulsa caelos. 17. Laudemus omnes inclita.
5. Ecce dies celebris. 18. Laudes crucis attollamus,
6. Ecce dies praeoptata. 19. Laus erumpat ex artectu.
7. E.vsultemus et laetemur. 20. Lux advenit veneranda.
8. Gaude prole Graecia 21. Lnx illuxit dominica.
9. Gaude Roma caput mundi. 22. Lux iucunda lux insignis.
10. Gaude Sion quae diem recolis. 28. Muudi renovatio.
11. Genovelae sollemnitas. Q q» 24. Praecursorem sunnni reg^is.
12. GratuU^nur ad testivum. ^lO c:'a. 25. Protitentes unitatem.
13. Heri mundus exsukavit. -^ ^- -^ -^ 26. Pruuis datum admiremur.
X Yorwort iind Einleitungf.
27. Psallat chorus corde mundo. 32. Salve crux arbor vitao.
28. Quam dilecta tabernacula. 33. Simplex in essentia.
29. Qui procedis ab utroque. 34. Splendor patris et fig-ura.
30. Koma Petro glorietur. 35. Supernae matris gaudia.
31. Salve mater salvatoris. 36. Vox sonora nostri cliori.
37. Zyraa vetus expurgetur.
Ohne diese Liste des Clichtoveus zunachst naher zu bewerten,
sei vorab bemerkt , dafi gut ein Drittel dieser Sequenzen (die
Nrr. 1, 2, 3, 6, 14, 15, 16, 20, 24, 27, 28, 32, 36) nach den
bisher fiir Echtheit oder Unechtheit der Adamitischen Sequenzen
geltenden Kriterien als unecht erklart werden. Drei andere
Sequenzen hingegen , welche CHchtoveus im Ehicidatorium vor-
legt und bespricht, sollen sicher vom Victoriner Adam stammen ;
Clichtoveus aber schweigt dariiber. Dafi er aufierdem 18 unserem
grofien Prosator zugeschriebene Sequenzen tibergeht, fallt wenig
ins Gewicht, da das Elucidatorium iiberhaupt nur eine Aitstvahl
von liturgischen Dichtungen bietet.
Als weiterer Gewahrsmann aus dem Anfange des 16. Jahr-
hunderts ware zu nennen Claude de Grandrne (Claudius de Grandi
Vico) , ehemaliger Bibhothekar der Abtei St. Victor. Derselbe
hat einem Sammelbande des 13. und 15. Jahrhunderts, jetzt Cod.
Parisin. 14 872 (friiher St. Victor 577), der eine Sequenzenserie
enthalt , auf fol. 221 die Bemerkung eingefiigt: „Prosae editae
a magistro Adam Britonis [sic!], quondam canonico sancti Vic-
toris Parisius, de Deo, virgine Maria et de sanctis," und eben-
dort auf dem Vorsetzblatte die einschrankende Note : „Hymni
seu (ut dicimus) prosae , partim Adami nostri , pag. 88 , sed
pag. 95 consequentium." Demnach waren in jenem aus St. Victor
stammenden Codex auf Seite 88 — 95 Sequenzen Adams , von
Seite 95 an solche seiner Nachfolger zu finden. In Wirklichkeit
aber sind auf den genannten Seiten 88 — 95 manche Sequenzen
aufgefiihrt , die sicher aus der Zeit vor Adam von St. Victor
herriihren , und andere , die ebenso sicher einer jungcren Zeit
angehoren.
Solnit ist die Zuverlassigkeit der Autorenangabe in dieser
Quelle hinfalhg. Das gleiche gilt aus gleichem Grunde betreffs
der Sequenzenliste im Cod. Parisin. 10 508 und folglich auch
vom Zeugnis des Jean de Thoulouse , da er gutglaubig sein
Wissen einzig auf diese Sequenzenliste stiitzte. Nicht viel besser
ist es mit der Autorenausgabe des Clichtoveus bestellt. Lai3t
sich bei fiinf, zehn und noch mehr Sequenzen ein Irrtum betreffs
Angabe der Herkunft sicher feststellen, dann ist ein Irrtum bei
noch manchen anderen nicht ausgeschlossen, wenngleich er viel-
leicht nicht festgestellt werden kann.
Da also direkte sichere Zeugnisse ftir bestimmte Sequenzen
fehlen, so eriibrigt kaum etwas anderes, als dafi aus den altesten
liturgischen Chorhuchern der Ahtei St. Victor jene Sequenzen
herausgehoben werden , welche nach Inhah und Form aus der
Vorwort uiid Einleitung. XI
Zeit Adams stammeii konnen iind aus der Feder ewes und des-
selhef) , und zwar sprachgewandten und tiefsinnigen Dichters zu
flielien scheinen. Denn die Sequenzen unseres Victoriners wurden
zuerst und vor allem doch wohl in seiner Abtei gesungen und
bei der Verehrung, die man seinem Charakter und seinem grol3en
poetischen Konnen dort sichtlich zollte, wohl noch langere Zeit
liturgisch verwendet. Gerade in den Gradualien dieser einst so
bliihenden Abtei findet sich wirklich eine Reihe von Sequenzen,
welche durch gleichmaljige Formvollendung, regelmafiige Technik,
Tiefe des Gehaltes und Meisterschaft des Stiles sich von anderen
unverkennbar abheben. Kein Graduale oder Sequentiar einer
anderen Abtei oder Kirche weist in so grofier Anzahl Sequenzen
zweiter Epoche von solcher Schonheit und Vollendung auf wie
die iilteren Gradualien von St. Victor ; einige dieser Art finden
sich nur dort und wurden hochstens noch in der einen oder
anderen Kirche zu Paris liturgisch verwendet.
Die zwei fiir unseren Zweck wichtigsten GraduaJkn aus
St. Victor sind die auf der Pariser Nationalbibliothek unter den
Signaturen 14 819 und 14 452 aufbewahrten. Sie sind die altesten,
die erhalten bUeben, und ziemlich gleichen Alters, namlich vom
Ende des 13. Jahrhunderts. Der ganze Schriftcharakter lai3t
nicht zu, sie dem beginnenden 1-3. Jahrhundert zuzuweisen.
Kein einziger Palaograph, dem wir die Hs. vorlegten, wagte eine
so hohe Datierung; ja, es fehlte nicht an gewiegten Palaographen,
welche sie nach sorgfilltiger Priifung sogar ins 14. Jahrhundert
verweisen. Misset allerdings hat geglaubt, aus dem Umstande,
dafi im Corpus dieser Gradualien das Fest der Susceptio s.
Coronae dominicae fehle, den Ursprung vor das Jahr 12S9 an-
nehmen zu miissen ; von diesem Jahre datiert ja jenes Fest
(Misset, 1. c. pag. 23). Aber, wohl beweist das Vorhandenseln
dieses Festes im Corpus eines Codex , daf^ derselbe nach 1239
geschrieben sein mul^ , wie z. B. der Cod. Parisin. Arsen 110:
umgekehrt jedoch lalSt das Felilen eines Festes nicht den sicheren
Schlul^ zu, der betreifende Codex sei vor Einfuhrung des Festes
geschrieben. Im Mittelalter nftmlich wurden neu eingefiihrte Feste
durchaus iiicht immer gleich rezipiert : und wann dies auch der
Fall war , wurden neue Gradualien oft nach altereren Vorlagen
kopiert und die inzwischen neu eingefuln-ten Festoffizien auf be-
sondere Blatter oder auf leere Bliitter alterer Chorbiicher ge-
schrieben. Sobald also der Schriftcharakter einer Hs. ganz klar
ihr Alter bekundet, wie beim Cod. Parisin. 14 452, kann und
mnj] fiir das Fehlen eines bestimmten Festes ein anderer Grund
angenommen werden als ein solcher, der das Alter des Codex
auf eine durchaus unzuliissige Grenze hinaufschrauben wiirde.
Die genaue Konstatierung des Alters der beiden Gradualien
ist hier von besonderer Bedeutung. Dtirften wir sie vom Anfannc
des 13. Jahrhunderts datieren , so wiiren sie nicht sehr spat,
XTI Vorwort und Einleitung.
nur etwa giit 20 Jalire, nach dem Tode des Adam von St. Victor
geschrieben, und das in seiner Abtei. Nicht nur vom Texte
wiire dann anzunehmen^ er sei noch in ziemlicher Unverselirt-
heit uberliefert, sondern namentlich die Annahme hatte dann viel
Wahrscheinlichkeit fur sich , dafi der ganze Sequenzenschatz
Adams noch annahernd komplett darin vorHege, ohne mit Produkten
seiner Nachahmer oder mit von anderwarts her ubernommeiien
Sequenzen schon nennenswert durchsetzt zu sein. Ganz anrlers
liegt in diesen zwei Punkten die Sache, wenn erst beinahe 100
Jahre nach unseres Prosators Tode die Sequenzenliste der beiden
Gradualien aufgestellt wurde. Und letzteres ist der Fall. So
ist von vornherein die Moglichkeit bedeutend herabgemindert,
die echten Sequenzen Adams aus jenen Gradualien auf inncre
Griinde hin mit einiger Sicherheit herauszuheben. Wir sind hier
iihnlich schlecht bestellt wie fiir die Sequenzen Notkers.
Voll Zuversicht indessen, verleitet namentlich durch das zu
hohe Einschatzen des Alters der beiden Gradualien, hat Misset
aus den 72 Sequenzen des Cod. Parisin. 14 452 nicht weniger
als 45 herausgewahlt, die er mit Gewil^heit dem Victoriner Adam
vindizieren mochte, namlich :
Laudemus omnes inclita.
Laudes crucis attollamus.
Laus crumpat ex affectu.
Lux illuxit dominica.
Lux iucunda lux insiguis.
Mundi renovatio j Nova.
O ^laria stella maris.
Post([uam hostem et inferna.
Profitentes unitatem.
Prunis datum admiremur.
Qui procedis ab utroque.
Rex Salomon fecit templum.
Roma Petro glorietur.
Salve dies dierum gloria.
Salve mater salvatoris | Vas.
Sexta passus feria.
Simplex in essentia.
Splendor patris et fig-ura.
Stola re^i laureatus.
Supernae matris gaudia.
Templum cordis adornemus.
Virgo mater salvatoris.
45. Zyma vetus expurgetur.
Es lafit sich kaum daran zweifehi, dafi durch diese Liste mit
Geschick jener engere Sequenzenkreis geschaffen ist, innerhalb
dessen die Sequenzen Adams stecken miissen. Alle diese Se-
quenzen zeichnen sich namhch aus durch Gehalt, Sprachgewandt-
heit und vollendete Technik, wie es sich fiir einen solchen
Dichter geziemt, als welcher Adam von seinen Ordensgenossen
gefeiert wird. Die iibrigen 27 Sequenzen jenes Graduale (Cod.
1.
Ave virgo singularis | Mater.
23.
2.
Ave virgo singularis | Porta.
24.
8.
Cor angustum dilatemus.
25.
4.
Corde voce pulsa caelos.
26.
5.
Cordis sonet ex interno.
27.
6.
Ecce dies celebris.
28.
7.
Ecce dies triumphalis.
29.
8.
Ex radice caritatis.
30.
9.
Exsultemus et laetemur | Et.
31.
10.
Gaude prole Graecia.
32.
11.
Gaude Roma caput inundi.
33.
12.
Gaude Sion et laetare.
34.
13.
Gaude Sion quae diem recolis.
35.
14.
Genovefae sollemnitas.
36.
15.
Gratulemur ad festivum.
37.
16.
Gratulemur in hac die.
38.
17.
Heri mundus exsultavit.
39.
18.
In excelsis canitur.
40.
19.
In natale salvatoris.
41.
20.
lubilemus salvatorf [ Quem.
42.
21.
lubilemus salvatori j Qui.
43.
22.
Laetabundi exsultemus.
44.
Vorwort nnd Eiiileitung. XITI
Parisin. 14 452) sind entweder sicher iilteren Datums (Sequenzen
erster Epoche bzw. schon in Quellen des 11. Jahrhunderts nachweis-
bar) oder zeigen solche Mangel, dafi sie nichtguteinemhervorragen-
den Dichter zugemutet werden dilrfen. — Aber , sind wirklich
alle diese 45 Sequenzen von Adam? Hat nicht etwa in St. Victor
oder anderswo ein zeitgendssischcr , vielleicht sogar etivas nlterer
Dichtcr in gleich vollkommencr Weise ^ wie der Prosator Adam,
Sequenzen geschafFen? Letztere Frage glaubte raan bisher be-
stimmt verneinen zu dlirfen , bzw. schenkte ihr, da eine ver-
neinende Antwort selbstverstandlich erschien, gar keine Beach-
tung. Das im vorliegenden Bande fiir viele Sequenzen erbrachte
Quellenmaterial aber , welches iiber Alter und liturgische Ver-
breitung verschiedener Sequenzen ein ganz neues Licht bringt,
driingt zur These, dafi Adam von St. Victor zu seiner Zeit nicht
allein dastand als Meister klassischer Prosendichtung, sondern
ebenbiirtige Zeitgenossen und gar Vorlaufer hatte, deren Produkte
den seinigen in nichts nachstehen.
Bei den betreffenden Sequenzen im vorliegenden Bande ist
jedesmal darauf hingewiesen. Ein paar wichtige Beispiele seien
hervorgehoben :
.^Vcrhum honum et stiave^'' (Nr. 218) stammt laiit Quellen aus
dem vollen 11. Jahrhundert und hat von da an in allen Landern
sehr weite Verbreitung gefunden. Der Dichter ist ofFenbar (iltcr
als Adam. Was er schuf, ist vollcndd nach Inhalt und Form.
Allc lechnischen Vorziige, die als charakteristische Merkmale der
Prosen Adams geriihmt werden , finden sich ausnahmslos auch
hier: Im Tthythmns volle Harmonie zwischen Wort- und Vers-
akzent, ferner reiner Beim und gleichmaiSige Zasur nach jedeui
zweiten Trochiius. Sogar in den SchUil3versen jeder Strophe ist regel-
recht der Rhythmus ausnahmslos gewahrt. SoU dieser gewandte
und tiefsinnige Dichter nur diese eine Sequenz gemacht haben ?
Und wenn nicht , was mehr als wahrscheinlich , ist dann l^cinc
dieser seiner Sequenzen in die GraduaUen von St. Victor ge-
drungen? Wenn sicher mindestens 27 Sequenzen dort Aufnahme
fanden, ohne von Adam zu stammen , warum dann nicht noch
etliche mehrV An welchen Merkmalen aber konnen wir dann
diese von den echten Adamitischen unterscheidenV Unsere Se-
quenz ^^Vcrhrnn honum''^ verrat sich allerdings durch ihr Vor-
kommen in Quellen des \\. Jahrhunderts und durch ihr Fehleu
im alten Victoriner Graduale als unmoglich von Adam herriihrend.
Aber, mehr als eine der 45 angeblich Adam zuzuschreibenden
Sequenzen, die in den Victoriner Gradualien sich vorfinden, liann
sehr wohl durch einen bloBen ZufaU bis jetzt nicht in einor
Q.ueUe des IL Jahrliunderts nachweisbar sein , wennirleich sie
wirkUch aus dem 11. Jahrhundert, etwa vom Dichter des „Ver-
bum bonum", stammen mag.
Die gleichen Erwiigungen sind an die priichtige Sequenz
XIV Vorwort und Einleitung.
^Hodiernae lux diei" (Nr. 219) zu kniipfen. In jeder Hinsicht
wSre sie eines Adam von St. Victor wiirdig. Nur der Umstand,
dafi sie schon in einer Quelle des ausgehenden 11. Jahrhunderts
vorgefunden wird, gibt uns einen sicheren Anhaltspunkt, sie nicht
dem Victoriner zuzuschreiben. Aber wenn zufaUig die Quelle
des 11. Jahrhunderts fehlen wtirde? — AUerdings ist in jener
Sequenz viermal die Zasur nach dem zweiten Trochaus nicht ein-
gehalten. Aber , was in aller Welt berrichtigt zur Behauptung,
dafi Adam von St. Victor stets diese Regel beobachtet habe?
Dafiir ware notig , dafi wir vorher die Produkte seiner Muse
sicher kannten. Sich darauf zu berufen, jene Zasur gehore zur
technischen Vollkommenheit einer Sequenz und mtisse deshalb in
den Liedern eines vollkommenen Dichters , wie unser Victoriner
es nach alter Tradition ist, sich regelrecht ausnahmslos gewahrt
finden, ist reinste Willkiir. Viel eher ware zu verlangen, dafi^
Verstofie gegen den Bhythmus einem vollkommenen Dichter nicht
zugetraut wiirden , da solche VerstoCe ungleich empfindlicher
wirken, als das gelegentliche Nichtbeachten einer Zasur. In den
angeblich von Adam stammenden Sequenzen ist aber oftmals
der Rhythmus des Schlui^verses einer Strophe und manchmal
auch anderer Verse ungleichmafiig ; in unserer Sequenz hin-
gegen stimmt ausnahmslos in allen Versen der Versakzent zum
Wortakzent, fliefit also der Rhythmus klar und rein. Vor dem
Victoriner Adam hatte es demnach Prosatoren gegeben, welche
ihm auch in technischer Hinsicht mindestens ebenbtirtig , wenn
nicht tiberlegen waren. Die Schlui^foJgerungen aus diesen Tat-
sachen liegen nach dem Gesagten auf der Hand.
Am verhangnisvollsten ftir die bisher geltenden Merkmale,
aus denen die Echtheit einer Adamitischen Sequenz abzuleiten
sei, ist die Kreuzsequenz ^^Laudes crucis attolamus" (Nr. 120).
Sie findet sich in aUen Victoriner Gradualien , ist hervorragend
nach Inhalt und Form, wahrt alle Regeln der Technik betreffs
Rhythmus , Reim und Zasur. Und dennoch darf sie nicht dem
grofien Prosator von St. Victor zugeschrieben werden. Wenig-
stens erheben sich gegen eine solche Zueignung die gewichtig-
sten Bedenken. Sie sind auf Seite 192 dieses Bandes vorgebracht.
Zu jenen Bedenken kommt ein aufierst beachtenswerter Umstand.
Nach Strophe 13 der in Frage stehenden Sequenz sind in vielen
Quellen und namentlich in den Victoriner Gradualien zwei Strophen
eingefiigt, welche an d\eser SteUe durchaus sinnstorend wirken
(s. u. S. 191) und entweder von ihrem urspriingHchen Platze
verschoben oder, was wahrscheinlicher , in wenig gliickUcher
Weise als spatere Zudichtung hier eingefiigt sind. Die Abtei
St. Victor hatte also eine Sequenz ihres Adam nicht in ihrer
ursprtinglichen Form gewahrt. Ungleich wahrscheinlicher aber
ist es, da ohnehin so vieles gegen Adam als Verfasser spricht,
dafi diese Sequenz anderswoher libernommen und in die Chor-
Vorwort und Einleitung. XV
bticher von St. Victor in der nicht mehr ganz urspruuglichen
Fassung eingegliedert wurde.
Dies alles berechtigt zu dem Urteile : In St. Victor oder
anderswo gab es einen oder gar mehrere Dichter, welche schon
friiher^ bevor Adam von St. Victor sein groi^es dichterisches
Konnen bekundete, namlich gegen Schlufi des 11. Jahrhunderts,
sich in herrlichen Sequenzen als Meister der Poesie nach Inhalt
und Form bewahrten. Wenigstens zwei solcher Mustersequenzen
finden sich in den altesten der uns erhaltenen Graduahen von
St. Victor. Wenn dies von zweien feststeht ( — und ware es
auch nur eine — ), dann kann sehr wohl noch manche andere
Sequenz , die nur wegen ihrer technischen Vollendung , ihrer
inneren Vorzlige und ihres Auftretens in den Victoriner Chor-
btichern als Produkt der Muse Adams angesehen wird, aus der
Zeit vor Adam stammen und dem Sequenzbestande jener Chor-
biicher eingegliedert sein, ohne dafi wir bei diesen Sequenzen
ihren Ursprung aus dem 11. Jahrhundert nachweisen konnen.
Gelingt es also nicht, zuverlassige duj^ere Zeugnisse aufzubringen,
dann miissen die bisher geltenden inneren Kriterien, auf welche
hin gewisse Sequenzen dem Victoriner Adam zugeschrieben
wurden, als unzureichend bezeichnet werden. Diese Kriterien
passen namlich nicht nur fiir die Sequenzen des Victoriners,
sondern auch fiir solche seiner Zeitgenossen oder Vorlaufer in
der Prosendichtung.
Somit kann die Frage, welche Sequenzen von Adam von
St. Victor gedichtet wurden, durchaus nicht als erledigt betrachtet
werden. L. Gautier und E. Misset haben der Hymnologie einen
guten Dienst erwiesen, da sie eine engere Liste von 45 Sequenzen
aufstellten, ftir welche und fiir welche wahrscheinlich allein der
Victoriner Adam als Autor in Betracht kommen kann ; welclie der-
selhen ivirJclich von ihm stammen , das zu ermitteln bleibt noch
immer eine schwierige, aus inneren Kriterien aUein wohl nie los-
bare Aufgabe der Hymnologie.
Wir haben daher bei den in Frage kommenden Sequenzen
Adams einfach bemerkt: ^^Ascrihitur Adamo de S. Victore."
Den Text dieser Sequenzen hat Misset in der oben bezeichneten
Ausgabe einzig aus dem Cod. Parisin. 14 452 ediert, und zwar
ohne die Varianten zu verzeichnen und ohne andere Quellen
anzugeben. Durch diese Mangel hat jene Ausgabe, so gut auch
der Text des Cod. Parisin. 14 452 durchweg ist, sich des An-
spruches auf wissenschofflichen Wert von vornherein begeben.
Vorliegender Band hat diese Mangel zu heben gesucht und
namentlich auch durch moglichst vollstiindige Quellenangabe ein
Bild von der IHnrgischen Verhreitung der einzehien Sequenzen
vermittelt. Gerade die iiuBerst verschiedeue Art der Verbreituiig
mancher Sequenzen , von denen einige nur auf Frankreich oder
einzig auf Paris oder gar nur auf St. Victor beschrankt blieben,
XVI Vorwort uud Einleitung.
andere hingegen in alle Lander und vereinzelt schon sehr friih,
wie im Anfange des 12. Jahrhunderts , drangen, gibt einen
wichtigen Fingerzeig, ob mit groi3erer oder geringerer Wahr-
scheinlichkeit Adam von St. Victor als Verfasser gemutmalit
werden darf.
Die litiirgische Verhreitung einer Sequenz durch die ver-
schiedenen Jahrhunderte hindurch und namentlich die Art ihres
Vorkommens in den verschiedenen Landern ist von grofiter Be-
deutung fur die Geschichte des Liedes, fiir Bestimmung von Zeit
und Ort des Ursprunges u. a. Daher ging das Bestreben dahin,
die Quellen mdglichst vollzdhlig vorzufuhren , wenngleich von
Notierung der etwaigen Varianten aus allen Quellen , besonders
wenn sie sehr zahlreich waren und neben guten alten manche
minderwertige jtingere zur Verfiigung standen, abgesehen werden
konnte oder auch mul3te. Welche Quellen fur die Varianten
unberiicksichtigt blieben, ist jedesma) angemerkt. — Bei alteren
Sequenzen, die so gut wie allgemeine Verbreitung erlangten, wie
z. B. „Victimae paschali laudes", begnllgten wir uns wohl mit
E-echt damit, nur die Quellen aus zwei oder drei Jahrhunderten
namhaft zu machen und fiir den Text zu verwerten.
Durch die Heranziehung so vieler Quellen ist das Bild der
meisten Sequenzen in bezug auf Text , Ursprung , Alter und
Verbreitung wesentlich gedndert ^ so daii die bisher vorliegenden
Editionen dieser Sequenzen einfachhin nicht mehr Vervvendung
finden und nur noch bibliographisches Interesse beanspruchen
konnen. Dadurch soll das Verdienst jener Hj^mnologen, welche
solche Sequenzen erstmals weiteren Kreisen bekannt machten,
nicht im mindesten geschmalert erscheinen. Wurden nun diese
Editoren, wie z. B. Neale , Daniel, Mone u. a. , bei den neu
vorgelegten Liedern nicht erwahnt, so war der Grund keineswegs,
weil „die Herausgeber [der Analecta Hymnica] so sehr auf ihr
eigenes Wissen allein vertrauen mochten" (Deutsche Literatur-
zeitung 1913, Nr. 22, Sp. 1383). Der Grund liegt vielmehr einzig
darin , weil Chevalier in seinem Repertorium Hymnologicum die
Arbeit schon erledigt hat, beim Incipit einer Sequenz oder eines
Hymnus anzumerken , in welchen Werken dieselben ver-
offentlicht waren. Auf solche VerofiPentlichungen ist von uns
nur dann hingewiesen , wenn aus denselben wirklich noch ein
nutzbringendes Wissen geschopft werden kann.
Da aus dem Quellenverzeichnis ersichtlich wird, in welchen ^
Landern, Landesgebieten oder Ordenskirchen eine Sequenz aus-
schliefilich oder vorwiegend benutzt wurde und in welchen nicht
oder so gut wie gar nicht , so liefi sich hieraus vielfach kon-
statieren , in welchem Lande bzw. Landesteile jene Dichtung
entstand, und ebenso, ob der Dichter einem bestimmten Orden
Vorwort und Einleitung. XVII
angehorte. Auf diese Weise ist es u. a. gegliickt , fiir eine
ganze Reihe besonders von Mariensequenzen festzustellen , dafi
sie dem. Dommik(i7ierordcn entsthmmen}:^rr. 277 — 288J. DieMehrzahl
derselben gehort dem 13. Jahrhundert an ; sie stehen durchvveg
auf einer hohen Stufe poetischer Schonheit. Ein neues Licht falit
so auf die dichterische Betdtigung der Dominikancr, welche un-
gleich grofier und wirkungsvoller war, als bisher geahnt wurde.
ISie tritt wiirdig neben jene der Franziskaner, wenngleich letzterer
die Palme gebiihrt. In kurzen Notizen ist jedesmal auf den
gekennzeichneten Ursprung hingewiesen , wenn hinreichende
Indizien mehr oder weniger ein Urteil ermoglichten. —
y^ enn Dei(tsc]iland alsUrsprungsstatte genannt wird, so ist dar-
unterdasganzeLandergebietdeutscherZunge, also auchdieSchweiz
und Osterreich-Ungarn nebst Bohmen, gemeint. Oftmals konnte
ein engeres Gebiet umschrieben werden. Bezeichneten wir dieses
generell als Hiiddeutschland^ so deckt sich letzteres nicht selten
mit der groMcn altoi Erzdiozese SaUburg ^ welche einstens nicht
weniger als acht Suffragan-Bistiimer in Ba^^ern und Steiermark
und Tirol umfatHe , namhch Chiemsee , Gurk , Lavant, Seckau,
Brixen, Freising, Passau und Pegensburg (vgl. Pii'min Lindner,
Monasticon Metropolis Salisburgensis antiquae. Salzburg 1908).
Gerade in diesen Diozesen bzw. in Abteien dieser Diozesen
bliihte seit Ende des 11. Jahrhunderts sehr die H^-mnodie ; neben
Seckau war namenthch allen Anzeichen nach das Regulierte-Chor-
herrn-Stift St. ilorian (damals zur Diozese Passau gehorig) an
der Sequenzendichtung hervorragend beteiHgt. Es verdient selii'
Bfachtung, datJ wahrend des 12. Jahrhunderts keineswegs nur
Prankreich oder in Sonderheit die Augustiner Chorherrn-Abtei
St. Victor zu Paris durch erstklassige Sequenzen sich aus-
zeichnete , sondern dai3 gleichzeitig in Deutschland St. Florian
und Seckau eine ahnliche Bliite dieser Dichtungsart aufweist.
Auch fiir diese wichtige Tatsache liefert der Inhalt des vor-
liegenden Bandes das Beweismaterial. Dabei ist es interessant,
daii in beiden Liindern es Augiistiner Chorherrn sind, welche die
Sequenzendiclitung so forderten. Das Erbe dieses Literatur-
zweiges iibernahmen also von den Benedictinern die x\ugustiner,
um es an die Sohne der hl. Franziskus und Domiuikus weiter-
zugeben. Jeder dieser Orden gab den Dichtungen sein eigenes
Gepriige. Uber dieses interessante Thema soll spiiter eine ein-
gehende Studie sich verbreiteu.
Ein kurzes Wort als Nachtrag zu den Sequenzen des vor-
hergehenden Bandes 53 :
1) Bei drei Sequenzen, die dort unter den Nr. 100 u. 154 u. 178
vorgelegt wurden, war durch ein bedauerliches Versehen das Vor-
handensein derselben in dem wichtigen Trop. nia. Augiensc saec. 11.
lUii me-Ba nni stoi*, Thesauri Hyn\nologioi Prosariiun. II. 1. II
XVIII Vorwort und Einleitung.
in. Cod. Bambergen. Ed V 9 nicht angemerkt und daher auch das
Notieren der Varianten unterblieben. — ZuNr. 154 ist als Variante
aus dem genannten Codex nachzutragen : 4, 1 Cum ; 9, 2 Sueviae misit ;
ebendort ist die Bemerkung „Es befremdet, dafi Eheinau durch
keine Quelle vertreten ist" zu streichen. — ZuNr. 178 ist aus gleicher
Quelle nachzutragen : 8, 2 Petri pio : 14, 1 Penitet (vielleicht ==
Praenitet); 16, 1 sq. cuncta tuos \ Augienses servulos. Letztere
Lesart ist als diejenige der altesten Quelle in den Text auf-
zunehmen. Aus ihr geht hervor, dal3 die Sequenz urspriinghch
fiir lleichenau gedichtet war und wohl aus der Feder Jicrnos
stammt.
2) In Nr. 84 ist 17, 2 das Wort Jhrenera'' in den Text
aufgenommen. Wir waren dem gleichen Worte schon zweimal
begegnet, namhch im Bd. 37 bei der Nr. 27, Vers 3 a, 1 und
Nr. 128, Vers 6 a, 3. Karl Weyman ist der Ansicht, es sei
„die den alten Dichtern gelaufige Unterweltsbezeichnung Taenara
herzustellen" (Lit. Rundschau. XXVIII. Sp. 366); dem Urteile
dieses eminent sachkundigen Freundes, dem wir schon so manchen
wertvollen Aufschlui^ in jjhilologischen und lilerarhistorischen
Dingen verdanken, ist jedenfalls beizustimmen.
3) Die im Vorworte zu Bd. 53 entwickelte Theorie tiber
den Ursprung der Sequens in Eranki-eich und nicht durch Notker
in St. Gallen fand durchweg giinstige und zustimmende Auf-
nahme. Von namhaften Gelehrten ist es wohl nur Wilhclm Meyer (Die
Preces der mozarabischen Liturgie. BerUn 1914; in Abh. d. Kgl.
Ges. d. Wiss. zu Gottingen; Philol.-Hist. Kl. XV. Nr. 3 S. 8), der
sie kurzweg ablehnt, ,,Blume hat in der Einleitung zu den ,Litur-
gischen Prosen erster Epoche' Notkers Angaben verworfen und be-
hauptet, schon einige Zeit vor Notker seien Sequenzen gedichtet
worden. Ich finde keinen gentigenden Grund , die Angaben Notkers
als erfunden zu erklaren , zumal da sie den Verhaltnissen ganz
entsprechen." Leider gibt W. Me^^er in keiner Weise an, wie die
Angaben Notkers [richtiger : die Angaben im sogenannten Pro-
oemium Notkeri] „den Verhaltnissen entsprechen". In der be-
tretfenden Vorrede und eingehender im Kirchenmusikal. Jahrb.
1911 (S. 1 ff) sind die feststehenden Tatsachen angeftihrt, aus
denen evident hervorzugehen scheint, dal3 die im Prooemium
Notkeri gemachten Angaben den Verhaltnissen nicht entsprechen,
vielmehr in mehreren Punkten ihnen schnurstracks zuwiderlaufen.
Solange nicht der Nachweis gehefert wird — und er diirfte
kaum geliefert werden konnen — , dalj und wie jene Tatsachen
und Resultate mit den Angaben im Prooemium Notkeri in Ein-
klang zu bringen sind, ist in letztere Angaben mindestens starker
Zweifel zu setzen. Keinenfalls ist behauptet oder auch nur an-
gedeutet worden, „die Angaben Notkers seien erfunden^\ noch
auch ist man genotigt , wie der sonst durchaus unserer Se-
quenzentheorie beipfiichtende G. van Foppel im hoUandischen
Vorwort und Eiuleitung. XIX
„Miiseum" (XIX. 8p. 233) sich drastischer ausdriickt, „Notker vor
een leugenaar uit te maken". Im Gegenteil: Da wir annehmen
miissen , Notker habe keinesivegs im sogenannten „Prooemium"
pure Erfindun^en oder gar Liigen zum besten geben woUen,
und da ein Iritum seinerseits betreffs des Ursprungs seiner
eigenen Sequenzen ausgeschlossen ist, so sind wir zum Urteil ge-
notigt, das sogenannte „Prooemium Notkeri", dessen handschrift-
hche Uberlieferung erst ein JahrhundertnachNotkers Tode einsetzt,
sei in der uns vorliegenden Form nicht von Notker verfal^t, sondern
von einem spciteren St. Galler Monche. Selbst letzterer braucht
nicht gerade als Ltigner oder Falscher angesehen zu werden,
sondern als ein Mann , der im Geiste seiner Zeit aus Naivitat
seine irrigen Ansichten iiber die Entstehung der Sequenzen
dem grofien Prosator Notker in den Mund legte bzw. dessen
Berichte mit seinen eigenen Anschauungen untermischte oder
danach ummodelte und dadurch grolSe Irrtiimer und Konfusion
fiir lange Zeit angerichtet hat. Damit ist nicht gesagt, dafi alle
Angaben im Prooemium irrig bzw. unecht seien (vgl. Karl Strccker
im Neuen Archiv d. Gesellschaft f. altere deutsche Geschichtsk.
XXXVIII, S. 60, Anm. 2).
Wegen der Versahteilung erscheint gegeniiber jener Kritik,
der eine gewisse UngleichmaI3igkeit in diesem Punkte nicht be-
hagen will (vgl. Deutsche Literaturzeitung, 1913, Sp. 1383 ff. ),
eine kurze Erklarung angebracht. Es unterHegt keinem Zweifel,
dafi je cin Vers auch graphisch, im Druck, durch je eine Vers-
zcilc wiedergegeben werden sollte. Ist jedoch ein Vers etwas
umfangreich , dann ergibt sich aus dem Ubelstande , dal3 das
Format der Analecta H^^mnica nicht gleich anfangs geniigend
gx^ofi vorgesehen ist, eine Schwierigkeit. Dieselbe macht sich
bei den Sequenzen , in denen Strophe und Gegenstrophe ttchcn-
einandcr zu stellen sind und daher der Text auf einer Seite
stets in zivei Kohimnen zu verteilen ist , besonders bemerkbar.
Um sie zu beheben , blieb nur das eine Mittel iibrig , langere
Verse , die nicht in einer Zeile untergebracht werden konnten,
zu hrechen. Ist aber einmal eine solclie Brechung aus rein tech-
nische77 Riicksichten notig , daun wird sie am entsprechendsten
nach der Hauptziisur des Verses vorgenommen. Als Beispiel
diene Str. 3 u. 4 in Nr. 188 :
3. Stella nova -1. Ut aurora
noviter oritur, surgens progreditur,
Cuius ortu Vehit luna
mors nostra moritur, pulchra describitur,
Evae lapsus iam restituitur Super cuncta ut sol eligirur
In Maria. Virgo pia.
Der erste und zweite Vers mvj]tc gebrochen werden. Das
ist unschon ; aber da nach der Ziisur eine Pause von selbst ein-
setzt, wird die Versbrechung an dieser Stelle am wenigsten un-
II *
XX Yorwort und Einleitung-.
schon empfunden. Keineswegs aber soll durch diese Zeileii-
brechung ein Vers in zwei Verse zerlegt werden ; dieser irrigen
Annahme wird schon dadurch vorgebeugt, dal3 nach der Brechung
die Zeile eingezogen ist und sie nicht mit einer Majuskel be-
ginnt. — In manchen Versen ist Binnenreim, und zwar an der
Zasurstelle. Wenn in solchen Fiillen, auch ohne Notwendigkeit
aus dem genannten technischen Grunde, der Vers in zwei Zeilen
zerlegt wurde, so geschah dies, um den Reim fiirs Auge leichter
kenntlich zu machen. Wer verstandnisvoll Hest, wird nicht gleich
herauslesen, dafi hier aus einem Verse zwei Verse fabriziert seien.
Wie tiberaU , so fiihrt auch hier rein mechanische Gleichmafiig-
keit zu geisttotender Pedanterie.
Das furchtbare Volkerringen , welches augenbhcklich tobt,
blieb auch fiir diesen Band der Analecta Hymnica nicht ohne
Einliufi. Zum Gliick waren die handschrifthchen Quellen fiir
diese Sequenzen, welche einstens als Gesamtgut der universellen,
weil katholischen Kirche vielfach bei allen Volkern des Abend-
landes in gemeinsamem Hturgischen Gebrauche waren , in den
Bibhotheken der verschiedenen Lander schon ausgenutzt worden,
als die furchtbare Kriegsfackel aufloderte und den Zugang zu
Feindesland versperrte. Aber wahrend der Drucklegung waren
wir bemiiht, die eine oder andere Handschrift des Britischen
Museums in London und der Bodlejana in Oxford zu revidieren
und fiir etwaige Korrekturen und Nachtrage zu verwenden.
Vom 16. Druckbogen an ward dem durch den Ausbruch des
Krieges ein jahes Ende bereitet.
Noch ein anderes Ereignis wirft auf diesen Band seine
Schatten. Der Verleger der Analecta Hymnica, Otto Richard
Reisland, der 30 Jahre hindurch weit iiber das Interesse eines
blol^en Verlegers hinaus dem groi^en Unternehmen die Sympathien
eines wahren Freundes und Forderers zuwandte, soUte das Er-
sclieinen dieses Bandes leider nicht mehr erleben. Im September
des verflossenen Jahres 1914 rief ihn Gott der Herr in die
Ewigkeit ab. Wie er fiir die Analecta Hymnica dachte und
fiihlte , obgleich sie als ein wissenschaftliches , naturgemal3 auf
einen engeren Interessentenkreis beschranktes Werk ihm finanziell
keinen Vorteil einbringen konnten, beweist genugsam seine Ver-
sicherung in einem Briefe: „Es ist mir eine Ehre und eine
Freude, dieses hochbedeutsame Werk fordern zu konnen.'" Das
war kein blofies Wort. Ein treues dankbares Gedenken wird
ihm von uns stets bewahrt bleiben. Die Trauer iiber den grol^en
Verlust wird in etwas gemildert durch die erfreuliche Aussicht,
dal?) die Sohne des Verblichenen das edle WohlwoUen des Vaters fiir
(iie Analecta als teure Erbschaft iibernehmen und treu hiiten wollen.
Miinchen und Rom, Januar 1915.
Cl. Blume und H. M. Baimister.
Tliesauri Hymnologici Prosariiim.
Partis alterius Volumen I,
Sectio prima :
Se(iueiitiae transitoriae.
Sequenzen des Ubergangsstiles.
Blu mo-Bann j ster , Thesauri liymnologici Prosarium Tl. 1. 1
1. De Deo.
1. Iii Nativitate Doiiiini.
1. Caeleste organiim hodie ** * * 2. Ad partum virginis
sonnit in terra; ** *# supernm cecinit caterva.
3. Quid facis, humana turba?
Cur non gaudes cum supera?
^K Cantabant inclita carmina,
plena pace et gloria;
7. Neccunctorum sunthaecdona,
sed mens quorum erit bona ;
9. Affectus deserat vitia,
et sic nobis pax est illa,
quia bonis est promissa.
11. Gaude, homo,
cum perpendis talia!
13. Xuntiant
eius ortum aethera
lucis per indicia.
15. Invenitur
rex caelorum
inter animalia ;
17. Stella maris,
quem tu paris,
colit liunc ecclesia;
4. Vigilat pastoram cura;
vox auditur angelica.
6. Ad Christum referuntpropria,
nobis canunt ex gratia.
8. Non sunt absolute data,
differenter sunt prolata.
10. lunguntur superis terrea;
ob hoc quidem laus est iuncta,
sed decenter fit divisa.
12. Gaude, caro,
facta Verbi socia !
14. Subeunt
duces gregum lumina
Bethlem usque praevia.
1(3. Arto iacet
in praesaepi
rex, qui cingit omnia.
18. Ipsi nostra
per te pia
placeant servitia.
19. lam dicantur alia.
Trop. ms. Aeduense saec. 10/11. Cod. Parisin. Arsen. 1169. A. —
Trop. nis. IS. Angustini Leniovicensis saec. 11. Cod. Parisin. 1119. B (ist
detect). — Trop. ms. Chniiacense saec. 11. Cod. Pnrisin. 1087. C. — Grad.
ms. Gallicum saec. 11 12. Cod. Bruxellen. Fetis 1172. D. — Trop. ms.
Cameracense saec. 12. in. Cod. Cameracen. 61 (60). E. — Trop. ms. Moissi-
acense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. ac(i. 1871. F. — Trop. ms. Martialense
saec. (11.) 12. (18.) Cod. Parisin. 1189. C. — Trop. ms. Narbonense saee. 12.
Cod. Parisin. 778. II. — Trop. ms. 8. Leonardi Lemovicensis saec. 12 18.
1*
4 Sequentiae transitoriae.
Cod. Parisin. 1086. I. — Collect. ms. Aureliense saec. 13. in. Cod. Archiv.
Lemovicen. D 1221. K. — Grad. ms. Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod.
Sangallen. 383. L. — Trop. ms. Parisiense (? Kemense) saec. 13. Cod.
Commun. Assisien. 695. M. — Offic. ms. Fatuorum Senonense saec. 13. Cod.
Senonen. 46. N. — Miss. ms. Senonense saec. 14. Cod. Londinen. Add.
30058. O.— Miss ms. TuUense saec. 14. Cod. Spinalien. 116 (20). P. — Miss.
ms. Longoretense saec. 14. Cod Parisin. 1106. Q. — Miss. ms. Dignense
saec. 14. Cod. Massilien. Ea 69 (104). Q*. — Procession. ms. Gellonense
(abbatiae S. Guilelmi) saec. 14/15. Cod. Monpessulan. Mus. Fabr. 20. R. —
Miss ms. Ambianense saec. 15. Cod. Taurinen. D. IL 7. S. — Pros. et Trop.
ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. T.
Trop. et Prosar. ms. Anglicum saec. (11. et) 12. Cod. Londinen.
Calig. A XIV. U. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. Cod. Man-
cunien. Crawford lat. 24. V. — Miss. ms. Sarisburiense (Oxoniense) ann.
1252 — 62. Cod. Bononieu. 2565. W. — Grad ms. Cice.strense saec. 13. ex.
Cod CoU. Univ. Oxonien. 148. X. — Miss. et Brev. ms. Sarisburiense
(Londinense ?) saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen. 135. Y. — Trop. ms. Du-
blinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. Z. — Miss. ms. Sarisburi-
ense saec. 14/15. Cod. Vatican. Palat. 501. a. — Miss. ms. Sarisburiense
saec. 15. Cod. Rossian. VIII 213. b. — Miss. ms. Vigorniense saec. 15.
Cod. Oxonien. Rawl. lit. c. 3. c. — Miss. ms. Norwicense saec. 15. Cod.
Londinen. Lansd. 462. d. — Miss. ms. S. Terrenani Arbuthnottensis saec. 15.
ex. Cod. privat. reimpr. Burntisland 1864. 6-
Trop. ms. Benedictinum (Hispanicum?) saec. 12. Cod. Capit. Oscen. s.
n. f. — Grad. ms. Toletanum saec. 12/13. Cod. Toletan. 35—10. g. — Trop.
ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s n. ll. — Grad. ms.
Hierosolymitanum saec. 13. in. Cod. Roman. Angelic. 477 (D VII 3). i. —
Grad. ms. Sanblasianum saec. 14. Cod. Carolsruhan. S. Blas. 102. k. —
Grad. ms. Carmelitanum saec. 14/15. Clm. Monacen. 23027, 1. — Miss. ms.
Neapolitanum (Auguslino-Romanum) anni 1506. Cod. Vatican. Ottob. 221.
m. — Sequent. ms. Sangallense dictum „]5randerianum" anni 1507. Cod.
Sangallen. 546. n,
Ferner ging die Sequenz in etwa zwei Dutzend gedruckter Missalien des
15. und 16. .Tahrh. iiber, vorwiegend in franzdsische u. vereinzelte enrjlische,
wozu man vgl. Chevalier, Repert. Nr. 3413; auBerdem: Miss. Hispalense
impr. Hispali 1507. 0. — Miss. Caesaraugustanum impr. Caesaraugustae
1498. p. — Miss. Valentinum impr. Caesaraugustae .1528. q. — Miss. Nidro*
siense impr. Hafniae 1519. r. — Bei der sicheren Uberlieferung des Textes
ist die Collation auf die Quellen ADF— ILNORSU— Z a C d e i— 0 beschrankt
worden.
1 — 6 fehlt d. — 1, 2 in terris H e 1 0. — 2, 2 suprema caterva (cecinit
fehlt) 0. — 3, 1 facit DG; turma L n. — 3, 2 gaudet DG; gaudes fehlt L n. —
5, 1 Cantant D. — 5, 2 u. 6, 2 umgestellt U. — 5, 2 plenaque 0. — 7, 1 Sed
cunctorum H, Haec cunctorum 0. — 7, 2 erunt quorum est mens bona O;
si mens G. — 8, 1 Nec sunt NZ a d c. — 8, 2 sed decenter sunt a C d e (cfr. 10,3);
deferente sunt 0; differenter sed (statt sunt) AGILNRSY k L — 9, 1 deserant
DFGXZaceio, deserens L n. — 9, 2 et sic nos pax sequetur 0; pax et illa
S. — 9, 3 quae bonis n, quae iam bonis S. — 10 sqq. fehlen 0. — 10, 2 ob
hoc nobis lux est F. — 10, 3 decenter est AF — IXY 1 m, decenter sunt NO. —
12.2 fraterna (statt facta) Y; verbis D. — 13,2sidera(stattaethera)XYZaden.—
13.3 u. 14,3 umgestellt AX k n. — 13, 3 nati (statt lucis) N. — 14, 1 Ineunt
NOX a c d e. — 14,2 limina n. — 14 fehlt Y. — 16 sqq. fehlen U. — 16, 2
qui facit omnia NOXZ. — 17, 3 colit haec DGLNX n. — 18 fehlt Y. - 19
fehlt i; Resonent (Personent Z) cuncta redempta OSXYZ a C d, Resonent cuncta
Amen redempta N e, lam dicatur alia Amen Amen eia F. — Der naive Ab-
schluB „Iam dicantur alia fsc. servitia)" ist jedenfalls eigenartig (vgl. jedoch
die SchhiBklausel in Nr. 3) und diirfte als hochst ungewohnt die Anderungen
dieser SchluBklausel in mehreren Quellen veranlalSt haben.
De Deo. In Nativitate Domini. 5
In (len Anal. Hymn. VII, Nr. 35 ist vorstehende Sequenz als eine
„Martialenser" nur aus G u. H cdiert. Die nunmehr au%edeckten Qnellen lassen
wohl Frankreich als Ursprungsstatte erkennen, weisen aber keineswegs in be-
sonderer Weise nach St. Martial. Das Gebiet der liturgischen Verwendung blieb
neben Frankreich aufEngland u.Spanien bej^renzt. — Wenn Chevalier in seinera
Repertorium (Nr. 3413) als Verfasser einen „Monachus S^ Galli"' anfiihrt,
so kann sich dieser Irrtum nur auf die ganz wertlose und falsche Angabe
im Cod. Brander (Quelle n) stiitzen, wo es heiBt: „Sequentia patris alicuius
S. Galli conventus".
Khythmus u. Reim werden von der 7. Strophe an vullkommener. Schon
in den einleitenden Strophen lieBen sich Symmetrie und Kliythmus mehr zur
Geltung bringen durch die in den Analecta 1. c gewahlte Abteilung:
1. Caeleste organum
hodie
sonuit in terra ;
2. Ad partum virginis
superum
cecinit caterva.
Aber die Meloclie verlangt eher die oben vorgelegte chiastische Sym-
metrie, welche jedoch ebenfalls der Melodie noch nicht genau entspricht, da
wohl 1, 2 mit 2, 1, aber nicht 1, 1 mit 2,2 melodisch parallel ist. — Eine Nach-
bihUmg ist die Thomas-Sequcnz ,^SoUemne canticiim'''^ (Nr. 81 dieses Bandes).
2, In Nativitate Domini.
1 . Laetabundus
exsultet fidelis cliorus,
Alleluia;
3. Angelus consilii
natus est de virgine,
Sol de stella,
o. Sicut sidus raclium,
profert virgo filium
Pari forma :
7. Cedrus alta Libani
conformatur hyssopo
Valle nostra;
9. Isaias cecinit;
svnagoga meminit,
nunquam tamen desinit
Esse caeca ;
11. Infelix propera,
crede vel vetera;
curdamnaberis,gensmisera?
2. Regem regum
intactae profudit thorus ;
Res miranda.
4. Sol occasum nesciens,
stella semper rutilans,
Semper clara.
6. Neque sidus radio,
neque mater iilio
Fit corrupta.
8. Verbum, mens altissimi,
corporari passum est
Carne sumpta.
10. Si non suis vatibus,
credat vel gentilibus
Sibyllinis versibus
Haec praedicta.
12. Quem docet litera,
natum considera :
ipsum genuit puerpera.
Trop. nis. Cameracense sacc. 11 '12. Cod. Canieraeon. 79 (78). A. —
Trop. ms. Cameracense saec. 12. in. Cod. Cameracen. 61 (00). \\. — Grad.
ms. Turonense saec. 11. ex. (mutihnn). Cod. Florentin. Ashb. 18 (62 — 19).
C. — Trop. ms. Martialense saoc. (11.) 12. (18). Cod. Parisin. 1139. D. —
6 Sequentiae trausitoriae.
Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisiu. 778. E. — Trop. ms. S. Leo-
nardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. F. — Trop. ms. S.
Carauni Carnotensis saec. 18. in. Cod. Roman. Angelic. 435 (D V 3). G. —
Grad. nis. Kotomagense saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. H. — Trop. ms.
Parisiense (? Kemense)'saec. 13. Cod. Commun. Assisien. 695. I. — Miss. ms.
Beccense saec. 13. Cod. Parisin. 1105. K. — Miss. ms. Baiocense saec. 13.
Cod. Capit. Baiocen. 62. L. — Pros. ms. Praedicatorum Gallicuni saec. 13.
Cod. Sangallen. 383. M. — (Miss. et) Prosar. ms. S. Barbarae in Algia saec.
(12. et) 13/14. Cod. Sangenovefian. 96 (BBl. fol. 7). N. — Miss. ms. S.
Cornelii Compendiensis saec. 13/14. Cod. Parisin. 16823. O. — Miss. ms.
Sang-enovefianum saec. 14. Cod. Sangenovefian 90. P. — Miss. ms. Lucionense
saec. 14. Cod. Capit. Baiocen. 61. Q. — Miss. ms. Tullense saec. 14. Cod.
Spinalien. 116 (20). R. — Miss. ms. S. Laurentii Longoretensis saec. 14.
Cod. Parisin. 1106. S. - — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod.
Parisin. Arsen. 608. T. — Miss. ms. Senonense. saec. 14. Cod. Londinen.
Add. 30058. U. — Miss. ms. Cathalaunense saec. 14. Cod. Parisin. Arsen.
595. X. — Miss. ms. Montis S. Michaelis saec. 15. Cod. Abrincen. 43. Y. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. Z. — Procession.
ms. Gellonense (abbatiae S. Guilelmi) saec. 14/15. Cod. Monpessulan. MuS.
Fabr. 20. a. — Miss. ms. Vapincense saec 15. Cod. Parisin. Nouv. acq.
1679. b. — Miss. ms. S. Maclovii saec. 15. Cod. Naneten. 28. c. — Trop.
et Pros. ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. d. — Miss. ms.
festivum Lemovicense saec. 15. Cod. Berolinen. Hamilt. 442. e. — Miss.
ms. Gemeticense anni 1485. Cod. Rotomagen. 301. e ".
Prosar. ms. Ag-aunense saec. 11/12. Cod. Einsidlen. 366. f. — Grad.
ms. Sanblasianum saec. 11/12. Cod. Paulan. 25. 2. 25. add. saec. 12. g". —
Trop. ms. Germanicum (Sangallense?) saec. 12. Cod. Roman. Angelic. 948
(R IV 38). li. — Miss. ms. Sitanstettense saec. 12. Cod. Sitanstetten. 14.
i. — Trop. ms. Wingartense saec. 12/13. Cod. Mus. Palat. Vindobonen.
118. k. - — Trop. ms. Wingartense (?) saec. 13. Cod. Stuttgardien. Hdb. I.
Asc. 95. ka. — Grad. ms. Rhenoviense anni cr. 1233. Cod. Turicen. Rhenov.
14. kb. — Grad. ms. Sangallense saec. 13. Cod. Sangallen. 379. kc. —
Grad. ms. Arnoldi Aquisgranensis saec. 13. in. Cod. Capit, Aquisgranen.
XII." 1, — Grad. ms. Pataviense (?) saec. 13. in. Cod. Hilarien. 148 m. —
Miss. ms. S. Floriani saec. 13. Cod. Florian. XI 390 n. — Miss. ms. Hildes-
lieimense saec. 18. Cod. Capit Treviren. 135. 0. — Grad. ms. Castri Teriolensis
saec. 12. Cod. Ambrasen. CN 60. add. saec. 18. p. — Grad. ms. Augustanum
saec. 13. Clm. Monacen. 3914. (|. — Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec.
13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. r. — Miss. ms. Admuntense saec. 13/14.
Cod. Admunten. 751. s. — Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen.
229. t. — Miss. ms. S. Arnulfi Metensis anni 1321. Cod. Meten. 183. u. —
Miss. ms. Pragense saec. 14 in. Cod. Mus. Bohem. XIII B 9. x. — Prosar.
ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Aug. CCIX (258). y. — Grad.
ms Bambergense saec. 14/15. Cod. Roman. Angelic. 1424 (T VII 11). Z. —
Miss. et Grad. ms. Novi Castri anni 1425. Cod. Novocastren. s. n. aa. —
Grad. ms. Vredense saec. 15. Cod. Vreden. Lit.2. bl). — Miss. ms. Herbi-
polense anni 1484. Cod. Bruxellen. Fetls 1164. CC.
Collect. ms. Anglicum saec. (11.) 12. (14.) Cod. Coll. Corp. Christi
Cantabrigien. 367. CC. * — Trop. et Pros. ms. Anglicum saec. (11. et)
12. Cod. Londinen. Calig. A XIV. dd. — Trop. ms. S. Albani saec.
12. Cod. Londinen. Reg. 2 B IV. ee. — Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex.
Cod. Coll. Univ. Oxonien. 148. flf. — Miss. ms. Sarisburiense. (Londinen?)
saec. 18. ex. Cod. Parisin. Arsen. 135. gg, — Trop. ms. Dublinense saec. 14.
Cod. Cantabrigien. Add. 710. hh. — Miss. ms. Sarisl)uriense saec. 14/15.
Cod. Vatican. Palat. 501. ii. — Miss. ms. Norwicense saec. 15. Cod Londinen.
Lansd. 462. kk. —
Trop. ms. Rivipullense saec. 12. Cod. Capit. Vicen. XXXI. II. —
Trop. ms. Gerundense saec. 12. Cod. Parisin. Nouv. acq. 495. add. saec.
De Deo. In Nativitate Domini. 7
18. mm. — Collect. ms. Casinense saec. 11/12. Cod. Vatican. Urbin. 602.
nii, — Miss. ms. FF. Minorum Eugubiensium saec. 14. Cod. Vatican.
4743. 00. — Grad. ms. FF. Minorum Italicum saec. 15. Cod. Vittor. Eman.
Var. 290. pp. — Miss. ms. Neapolitanum anni. 1506. Cod. Vatican. Ottob.
221. (£([. — Grad. ms. Aquilegiense saec. 13. Cod. Rossian. VIII 18. rr.
Trop. ms. Benedictinum. saec. 12. Cod. Capit. Oscen. s. n. SS. — Grad.
ms. Benedictinum saec. 13. Cod. Bruxellen, Fetis 1173. tt. — Grad. ms.
Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen. 11 396. uu. — Grad. ms.
Komanum (V) saec. 14/15. Cod. Bruxellen. Fetis 1174. XX. — Grad. ms. FF.
Praedicatorum saec. 15. Cod. Jjruxellen. 6435. yy. — Miss. ms. Leodiense
saec. 15. Cod. Vatican. 3808. zz. — Pros. ms. Carmelitarum Vilvordiensium
anni 1418. Cod. Bruxellen. 11 359. «. — Miss. ms. Ultraiectinum saec. 15.
Cod. Monasterien. 347. /S. — Grad. ms. Bolswardense saec. 15. Cod. Weerten.
s. n. y. — Grad. ms. Eldense saec. 15. Cod. Archiv. Arnhemen. s. n. J. —
Miss. ms. Zutphaniense saec. 15. Cod. Archiv. Zutphanien. Ms. 3 e. —
Grad. ms. Neerlandicum saec. 15. in. Cod. Amstelodamen. V A 3. ^. —
Grad. ms. S. Sepulcri Harlemonsis saec. 15. Cod. Harlemen. niembr. fol.
7. •,;. -
Abgesehen von vielen anderen handschriftl. Quellen , namentlich des
13. — 15. Jahrh., kommen hinzu zahJreiche gedruckte Missalien aller Lander
des Abendlandes, von denen ein betraclitlicher Teil von Chevalier (Hepert.
Nr. 10 012) angefuhrt ist. — Die von uns herangezogenen Quellen geben ein
hinreichendes Bild von der Verbreitung- dieser einst hochstbeliebten Sequeiiz
in den einzelnen Liinderu seit dem ausgehenden 11. Jahrh., in dem sie sicat-
lich auf franzofiiftcJiefn Boden entstand. — Die Varianten notieren wir im
folgenden aus den Quellen: A — DFGIMPQRTUXZ a — h (ausgenommen e*)
k— 0 r z cc— pp rr tt - zz « /? y.
1, 2 exsultat rr; fidelis coetus HF k rr. — 2,2 intactus 00; chorus
M lih 00; intacta protulit tokos f g; profudit virgo /?. — 3, 2 ex virgine
k. — 4, 2 virg-o semper k lui; rutilat M, rutilent hh- — 5, 1 Sicut stella AF —
6, 2 profert mater 11; virgo profert m 00. — 6, 1 Neque stella ADF 1 11 00
tt; radium rr. — 6, 2 neque virgo k m ii. — 7, 1 Libano f g". — 7, 2
confirmatur F, comparatur k li, confortatur mm. — 7, 3 Valde nostra CD
mm. — 8,1 Verbum mens tindet sich nur in D e f g" k 11 mm rr, wahrend
es sonst heiBt: Verbum ens; auch in f korrigierte eine zweite Hand „mens"
zu ens. Die Korrektur der lectio difficilior resp. das Ausfallen des m ist
leicht begreiflich, da das vorhergehende „Verbum" mit m schlieBt. Im
iibrigen vgl. : Mens patris est (oder et) Verbum propter carnem caro factum
(Aual. Hymn. XLVIl, Nr. 268, Vers 2). — 8, 2 corporari ebentalls nur iu
A B F P f h 1 rr, sonst corporali (corporale g"). — 9, 1 praecinit B I) F
mm liu rr. — 9, 2 Synagogam k. — 9, 3 tamen fehlt f; desiit g k. — 9,4
Esse vera tt. — 10, 2 credit cc. — 10, 4 Est j^raedicta C 1 00, j^raescripta
XX. — 12, 1 u. 2 umgestellt U X Z a li k— 0 r z cc CC' ee gg hh uu
rr uu — ZZ ^y. 12, 1 docet vetera u. — 12, 2 ipsum considera M T (1(1 ff
00 tt cc, regeni considera II. — Nach Str. 12 folgt in a: Ipsi laus et houor
per saecula Anien; in pp : Ipsi laus ct gloria per infinita saocuIaAmen: in
11 und mm: Cui adplaiulaut valde cuncta (sunia uim) | Tribus et omnis
lingua I Semper et ultra. — In mehreren Quellen (v. folgende Nummer) ist
loimitleJbar die Sequenz ^Gaudete ro.s fideJes'' angefiigt.
Vorstehende Sequenz erfreut sich ciner auUerst lieblichen MeJodie.
Die Angabe in Dreves-HIume, Ein Jalirtausend lat. Hymnendichtuug, II, S. 18,
dalJ die Molodie in vorschiodenen Landern eine i'er,f(}iie(Je}ie war, ist in
dieser Form irrig uud zu tilgen. — Einer Unsumme von Sequenzen hatte sie in
der Folgezeit vom 12. Jahrh. an Schoma uud Singwoise zu leihen. — Nur
grober Irrtum konnte im hl. Bernard den Vorfasser vernuiten oder gar auf-
stollou ; ihr Alter und ihr Stil schliolien den groIJen Abt von Clairvaux ganz
bostimmt als Autor aus.
Dor liturgische Gebrauch ist vorwiegend fiir Weihnacliteu (entsprechend
8 Sequentiae transitoriae.
deni Inhalte), vereinzelt fiir Ciraimcisio oder Epiphania Domini, oder de
Imwccntibus, spiiter ,^de Domina nostra''^^ vvelch letzterer Brauch dann weit
verbreitet wurde. — Beaclitenswert erseheint die Tatsache, daB diese Sequenz
verhaltnismaBig- friih nach Sild-Italien kam (vgl. Quelle nn), vielleicht durch
die aus Frankreich dorthin vordringenden ]S>ormanncn. Ahnliches ist noch
bei anderen Sequenzen zu beobachten.
8. In Epiphania Domini.
1. Gaiidete, vos fideles, 2. Aethiopum nigredo
gentium pars electa ; in Judam est translata.
3. Offerunt Arabes aurumj 4. Ostendunt mystice, quis sit,
Tharsis myrrham cui sua
et tus Saba. praebent dona:
5. Rex per aurum, 6. Offeramus
per tus sacerdos, re vera Christo,
per myrrham sepultura. quod reges in figura.
7. Examinemus mentes, 8. Mortificemur culpis,
et aurum est in ara ; et sic offertur myrrha ;
9. Turis odor optimi, 10. Cuius salutifera
quod Sabaea protulit, lustrent nostra viscera
ad virtutum pertinet ad fomentum auimae
sacramenta, flagramenta.
11. Ad ultimum laus est ducta;
psallat chorus alia.
Trop. ms. Martialense saec. (11.) 12. (13.) Cod. Parisin. 1139. A. — Trop.
ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. B. — Trop. et Pros. ms. Ang-
licum saec. (11. et) 12. Cod. Londinen. Calig. A XIV. C. — Collect. ms.
Anglicum saec. (11.) 12. (14.j Cod. Coll. Corp. Christi Cantabrigien 367.
C*. — Trop, ms. RivipuUense saec. 12. Cod. Capit. Vicen. XXXI. D. —
Grad. ms. FF. Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod. Sang-allen. 383. E.
— Grad. ms. Sanblasianum saec. 14. Cod. Carolsruhan. S. BI. 102. F.
— Prosar. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen.
546. G. — Miss. Ucetiense impr. Lugduni 1495. H. — Miss. Gebennense
impr. Gebennae 1498. I. — Miss. Lingonense impr. absque [Parisiis 1491J.
K. — Miss. Herefordense impr. Rotomagi 1502. L. — Brev. Auxitanum impr.
Auxis 1533. M. — Brev. Narbonense impr. Lugduni 1602. N. — HKL sind
nicht kollationiert.
2, 2 ludea A, Judaeam IMN; est transversa D. — 3, 3 et fehlt IM;
Sabba I. — 4, 1 quid sit EG. — 4, 2 causa (statt sua) A. — 5, 3 sepul-
turam BE. — 6, 2 Christo re vera A. — Str. 7 u. 8 umgestellt A. — 7, 2 in
aura EG. — 8, 2 et fehlt CC*EFG; offeratur EG. — 9, 1 odor optimus CDEGI,
odor balsami FMN. — 9, 2 quem EFGI; detulit EFI. — 9, 3 ad virtutem
A. — 10, 2—4 fehlen A. — Str. 10 lautet in CEGI : Sanctus namque (quoque
C) spiritus I Ipsa nobis praebuit | Bonae mentis naribus | Odoranda. — 10, 2
purgent N ; vitia FM. — 10, 3 ad salutem F ; annua (statt animae) FM. —
11. 1 Ad ulteum (I) A; est dulta G, iuncta AC *, dicta BMN. — 11, 2 canat
De Deo. In Epiphania Domini. 9
chorus Alleluia A; Alleluia (statt alia) MN; Amen dicant omnia CC*. —
Zura auftailenden Abschlufj vgl. die Schluliklausel von „Caeleste orga-
niim'^ (Nr. 1).
Diese auf Frankreich und England (abgesehen von der Quelle F) be-
schrankteSequenz ist in AC*EHIN unmittelbar mit derSeciuenz ,^Laetabundus^
(Nr. 2) verbunden. Statt der g-anzen Sequenz sind an die SchluBklausel von
„ J^aetahundus^' ntir die 2 Einleitungsstropht^n (Gaudete-translata) angehangt
in folgenden Quellen:
Trop. ms. Cameraccnse saec. 11. Cod. Cameracen. 79 (78j. a. — Grad.
ms. Cameracense saec. 12. in. Cod. Canieraceu. 61 (00). b. — Grad. ms.
Turonense saec. 11. ex. (mutilum). Cod. Floreutin. Ashb. 18 (02 — 19). c. —
Prosar. ms. Agaunense saec. 11/12. Cod. Einsidlen. 366. (I. — Trop. ms.
Germanicum (Sangallense?) saec. 12. Cod. Roman. Angelic. 948 (K IV 38).
d*. — Grad. ms. Benedictinum saec. 13, Cod. Bruxellen. Fetis 1173. e.
— Miss. A(|uense impr. Lugduni 1527. f, — Variaoiten: 2, 2 Judaeam
C C, translata est (1.
Der Ubergangsstil ist in vorstehender Sequenz viel weniger entwickelt,
als in der Secjuenz „Laetabundus^ ; letztere diirfte die jiingere sein, und
erst spjiter ward die altere, eigentlich der 1. Epoche angehorige Sequenz
ihr ganz oder teilweise angehangt, weshalb auch wir ihr hier einen Platz
angewiesen haben.
4. Iii Epiphania Domini.
1. Quem non praevalent 2. Caeli, terrae, atqiie
propria maria
amfisaepire,
magnitudine
3. De virgiueo
natus utero
ponitur in praesaepio ;
5. Sed oritur stelia lucida,
praebitura
Domino obsequia,
7. Haec magorum oeulos
fulgurauti lumine
praestrinxit providos
4. Ut propheticus
sermo nuntiat,
stant simul bos et asinus.
6. Quam Balaam ex Judaica
orituram
dixerat prosapia.
8. At(|ue ipsos praevia
Christi ad cunabula
perduxit vilia.
9. Illi at exiguis 10. Offerentes regia
adorant obsitum pannulis aurum, tus etmyrrham munera.
11. Ipsa sed tamen mysticis 12. Aurum ut regi, tus Deo
non carent munera figuris : et magno offerunt sacerdoti,
13. Atque myrrham
in sepulturam.
Pros. ms. Tegurinum saec. 11. in. Cod. Londinen. Add. 19 768 (Pars II).
A. — Passion. ms. Tegurinum saec. 11. Clm. Monacen. 18 955. B. — Trop.
ms. Emmeramense ann. ] 100 — 1125. Clm. Monacon. 14 845. C. — Opera
ms. Thebaidis Statii ^scripta in Germania meridionali) saec. 11. Cod. Leiden.
Gronov. 70. add. saec. 12. in. D. — Cod. ms. Aurelianen. 178. saec. 12.
10
Sequentiae transitoviae.
(nach Ch. de Coussemaker, Drames liturgiques, Paris 1860; pa{^. 153). E. —
Hymn. nis. Zat^rabiense saec. 15. Cod. Cathedr. Zagrabien. LXIII 1. F.
1, 1 vakmt (statt praevalent) ist nichts, als eine Textkorrektur Neale's
(Sequentiae ex Missalibus, Londini 1852, p. 262), die dann in die Ausguben
von Daniel und Kehrein uberg-ing-. Neale wollte vollen Parallelismus zwischen
1, 1 u. 2, 1 herstellen; aber diese beiden Verse haben, wie in den Einleitungs-
strophen oft, eine verscliiedene Melodie. — 2, 1 tcrra C. — 2, 2 mare C. —
2, 3 amphisepere ABD ; lata capere E. — 4, 1 sq, Serrao cecinit quem vati-
dicus E. — 4, 3 stat E. — 5, 2 praebitum E. — 6, 1 Quem E. — 6, 2 nas-
citurum E (beide letztere Varianten entsprechen besser dem Sinne, scheinen
aber eine Korrektur des Originaltextes zu seinj. — ^ 7, 1 Haec nostrorum E. —
7, 3 perstrinxit BC, prestrixit D; lucida (statt providos) E. — 8, ] sqq. Et
nos ipsos provide ducens ad cunabula resplendens fulgida E. — 8, 3 inclita
(statt vilia) F. — Str. 9—13 fehlen E. — 9, 1 at fehlt ABDF. — 10, 1 regi
F. — 11, 1 sed tantum C. — 12, 1 tus ut Deo AF.
Diese Sequenz, welche nach den Quellen zu schlieKen aus Suddeiitsch-
land stammt, war bisher (abgesehen von dem vielfach abweichenden und
nur 8 Strophen bietenden Texte bei Coussemaker) einzig- von Clichtoveus
(I, 23) ohne Quellenangabe ediert; aus Clichtoveus schopfte Neale unter will-
kiirlichen Anderungen, und danach gaben Daniel u. Kehrein einen Abdruck.
— Alle 6 handschriftl. Quellen bieten die Melodie. — Man vg-1. den Anfang
der Verbeta „Quem aethera et terra atque mare rion praevalent totum capere'-^ ^
welche A. H. XXXIV, Nr. 1 irrig als Sequenz aus nur 1 Quelle mitg^e-
teilt ist. ; sie folgt spjiter ira iiande der Breviertropen.
1. Ave, Jesu Christe,
([ui pro humana salute
de Maria virgine
nasci voluisti.
5. De Passioiie Domiiii.
2
Ave, Jesu Christe,
qui pro mundi redemptione
flebili morte in cruce
mori voluisti.
3. Ave, Jesu Christe,
qui a Judaeis
reprobari
et a Juda osculo
tradi voluisti.
4. Ave, Jesu Christe,
qui vinculis
adligari
et ut agnus innocens
ad vkiimam
duci voluisti.
5. Ave, Jesu Christe,
f|ui in conspectu Pilati
praesentari
falsisque testibus
accusari voluisti.
6. Ave, Jesu Christe, .
qui flagellis et opprobriis
molestari,
conspui spinisque
coronari voluisti.
7. Ave, Jesu Christe,
qui in cruce levari
et inter latrones
condemnari
clavorumque aculeis
perforari voluisti.
Ave, Jesu Christe,
qui felle et aceto
potari
et lancea propter nos
vulnerari voluisti.
De Deo. De Passione Domini. U
9. Supplicamus 10. Da nobis miseris
ergo te, Domiiie peccatoribus
— -™— — te pcrfecte
Jesu Christe, diligere,
conditor gentis humanae in te vere credere
et filius virginis Mariae, et fine bono decedere.
11. Da nobis 12. Da nobis
te, lumen, in lumine tecum conregnare
.^^^..-s.^-^..^^ et te in regno tuo
aeternaliter videre sine fine laudare,
et te in praemium benedicere
sempiternum possidere. et glorificare.
Miss. ms. S. Joliannis Hierosolymitani saec. 15. Cod. L. Rosenthal
Monacen. s. n. A. — Grad. ms. Lunaelacense (V Salisburgense) saec. 15.
Cod. Vindobonen. 8787. B. — Miss. ms. Vallis S. Gregorii Monasteriensis
saec. 15. Cod. Colmarien. 408. C — Miss. ms. Herbipolense anni 1484.
Cod. Bruxellen. Fetis 1164. D. — Miss. ms. Herfordiense saec. 15. Cod.
Berolinen. fol. 443. E. — Miss. ms. Bremense saec. 15. Cod. Hafnien. Gl.
kono-l. S. fol. 188. F. — Miss ms. Constantiense saec. 15. Cod. Wolfeggen.
s. n. add. saec. 15. ex. G. — Miss. ms. Altae Superioris anni 1498. Clm.
Monacen. 9748. G* — Miss. ms. Maguntinum saec. 15. Cod. Semin. Mo-
nasterien, K 1. 54. H. — Grad. ms.Sanblasiaiuim anni 1539 — 1544. Cod. Paulan.
25. 2. 9 (Blas. memb. 67). I. — Miss. ms. S. Pancratii Leidensis saec. 15.
Cod. Parisin. Arsen. 160. K. — Miss. ms. Cluniacense saec. 15. ex. Cod.
Parisin. 881. K*. — Miss. ms. speciale Traiectense saec. 15/16. Cod. Leiden.
Bibl. publ. lat. 1328. L. — Supplem. ms. saec. 16. ad Grad. „Gregorianum"
impr. Aroentini 1501. M. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507.
Cod. Sangallen. 546. N.
Miss. Mat^deburgense impr. Lubecae 1480. O. — Miss. Herbipolense impr.
Herbipoli 1481. O*. — Miss. Maguntinum impr. s. 1. 1482. P. — Miss.
Aboense impr. Lubecae 1488. Q. — Miss. Coloniense impr. Coloniae 1492.
K. — Miss. Pra^ense impr. Lipsiae 1498. S. — Miss. Hildensemense imj)r.
Nurenbergae 1499. T. — Miss. Merseburgense impr. Lipsiae 1502. U. —
Miss. Pataviense impr. Auf^ustae 1505. X. — Miss. Constantiense impr.
Augustae 1505. Y. — Miss. Augustanum impr. Basileae 1510. Z. — Miss.
Mindenst impr. Lipsiae 1510. a. — Miss. Brixinense impr. Basileae 1511. 1).
— Miss. Numburgense imjjr. Basilea 1517. c. — Miss. Misnense impr.
Lipsiae 1519. U. — Miss. Argentinense impr. Hagnoe 1520. e. — Miss. Me-
tense impr. Motis 1545. f . — Etwaige Varianten aus FG*K*LN— QSTYZ c
d e sind nicht vermerkt.
1, 2 pro peccatorum salute DKU. — 2, 2 redemptione nunuli JKiHI,
redemptione tristis mundi K b. — 2, 8 flebili fehlt DEUX ; in cruee fehlt
a. — 2, 8 S(i. mori in cruce KM b f. — 8, 2 ab imj^iis ludaeis KU. —
4, 5 ad victimam felilt a. — 5, 4 falsis (iuo(iue a. — 6, 2 tlagellis caedi
opprobriis DKU f. — 6, 3 contristari A. — 6, 4 et conspui a; spiniscjue
nur in BHI a. — 7, 2 in ara crucis KX. — 7, 8 sq. fehleu KX, — 7, 4
damnari b, doputari M. — 7, 5 et aculeis clavorum KX. — 8, 5 sq. propter
nos voluisti et lancea vnlnerari a; vulnerari propter nos ABCEGHIK. —
8, 5 i^ropter nos fehlt X b f; bincea militis (statt pr^pter nos) D. — 9, 1
sq. Suppliciter ergo precamur to a. — 9, 2 te fohlt H; tihi ACDK. — 9, 5
generis humani BDG a, genetricis (!) A. — 9, 6 et folilt E. — 10, 1 Praesta
nobis (oUne miseris) AKX. — 10, 5 et te BGIX b, ot in te H; perfecte
credere B, redire M. — 10, 6 discedere CMR a f. — 11, 1 Praesta nobis
KU. — 11, 2 verum lumen AU. — 11, 4 videre fehlt BG b. — 11, 5 et
12 Sequentiae transitoriae.
tecum praeraium C; te praemium R. — 11, 6 aeterum I3EGHI. — 12, 1
Praesta nobis ADK b. — 12, 2 tecum fehlt a. — 12, 3 tuo felilt E. — 12, 4
sine tine cum omnibus sanctis (li{]fne laudare ACKMKU a f.
Diese Sequenz, fiir die Votivmesse de Passione D' oder de Vulneribus
Christi bestimmt, ist sichtlich in JJeutsihlancl wahrend des 15. Jahrh. ent-
standen; sie zeigt, wie die Sequenzenform der Ubergangsperiode auch in
spateren Zeiten noch verwendet wurde. Symmetrie in Text und Melodie ist
vielfach schlecht gewahrt. — Fiir den relativ jungen Ursprung der Sequenz
spricht aucli der Umstand, daB von ihr miudestens drei vcrschiedene Melo-
dien iiberliefert sind. Vielleiclit entstand erst der Text ohne jede Melodie,
welche dann mit der Zeit an verschiedenen Orten in verschiedener Weise
2:eschatfen wurde.
G. De Saiicta Criice.
1. Salve, crux sancta, 2. In qua pependit
salve, lignum triumphale, Ohristus, patris salutare ;
3. Quam praesignavit 4. Quam praegustavit
lex testamenti veteris; rex dans exemplum ceteris.
5. Salve, crux sancta, 6. Per te salvemur
vera spes verae salutis ; semper a periculis.
7. Audi nos, rex Christe, 8. Deduc nos hoc signo
clemens et misericors, ad aeterna gaudia.
Grad. ms. Sangallense saec. 13. Cod. Sangallen. 379. A. — Trop. ms.
Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 382. add. saec. 13. B. Trop. ms.
Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 380. add. saec. 13. C. — Grad. ms.
Glattense saec. 13. in. Cod. Muro-Grisen. membr. 7. D. — Miss. ms. Con-
stantiense saec. 14. Cod. Engelbergen. 7. E. — Pros. ms. Constantiense
saec. 14. Cod. Carolsruhan. Aug. CCIX. F. — Miss. ms. Spirense saec. 14.
Cod. Oxonien. Laud. misc. 282. G. — Grad. ms. Andecense anni 1497. Clm.
Monacen. 4101. H. — Expos. ms. Sequentiarum saec. 15/16. Cod. Sangallen.
466. I. — Pros. ms. Sangallense dictum „Braijderi" anni 1507. Cod. San-
gallen. 546. K. — Miss. Speciale [Constantiense] impr. [Moguntiae cr. 14501.
\j. Miss. Constantiense impr. Augustae 1505. M.
6,1 Per quam C. — 8,1 u. 2 Salva reos et serva in saeculum saeculi CK. —
Ursprungsstatte der wenig weit verbreiteten Sequenz ist sichtlich das
sildwestliche Deutschland , vielleicht das Constanzer Gebiet. Vgl. Misset,
Un Missel special de Constance (Paris 1899), p. 11 sq.
7, De Kesurrectione Domini.
1. Victimae paschali laudes
immolent christiani.
2. Agnus redemit oves, 3. Mors et vita duello
Christus innocens patri conflixere mirando ;
reconciliavit dux vitae mortuus
peccatores. regnat vivus.
De Deo. In Resurrectione Doniini. 13
4. Dic nobis, Maria, 5. Angelicos testes,
quid vidisti in via? siidarium et vestes.
„Sepulcrum Cbristi viventis SurrexitChristus, spes mea;
et gloriam vidi resurgentis ; praecedet suos in Galilaea.''
6. Credendum est magis soli 7. Scimus Christum surrexisse
Mariae veraci, ex mortuis vere ;
quam Judaeorum tu nobis, victor
turbae fallaci. rex, miserere.
Trop. ms. S. Vedasti Atrebatensis saec. 11. Cod. Cameracen. 76 (75).
A. — Trop. ms. Cameracense saec. 11/12. Cod. Cameracen. 79 (78). 13. —
Grad. ms. Cameracense saec. 12. in. Cod. Cameracen. 62 (61). C. — Trop.
ms. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1177. D. — Trop. ms.
Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1871. add. saec. 12/13. E. —
Trop. ms. Hammag-lorianum saec. (11. et) 12. Cod. Parisin. 13252. F. —
Trop. ms. Martialense saec. (11.) 12. (13.) Cod. Parisin. 1139. G. — Trop.
ms. S. Aredii Lemoviccnsis saec. 11. Cod. Parisin. 903. add. saec. 12 13.
H. — Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086 I. —
Grad. ms. Kotomagense saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. K. — Brev. ms. IJaiocense
saec. 13. Cod. Capit. liaiocen. 73. L. — Pros. ms. Parisiense (? Kemense)
saec. 13. Cod. Commun. Assisien. 695. M. — Collect. ms. S. Ludovici Piscia-
censis ann. 1260—1275. Cod. Londinen, Add. 23935. N. — Miss. ms. S.
Cornelii Compendiensis saec. 13/14. Cod. Parisin. 16823. O. — Miss. ms. S.
Barbarae in Alj^ia saec. 12. cnm Pros. saec. 13/14. Cod. Sangenovefian. 96. P. —
Miss. ms.Lucionensesacc. 14. Cod. Capit. Baiocen. 61. Q. — Grad. ms. S. Victoris
Parisiensis saec. 14. in. Cod. Parisin. 14819. R. — Miss. ms. Sangenovefianum
saec. (13). 14. (15.) Cod. Sang-enovefian. 90. S. — Miss. ms. Vitoni Virdu-
nensis saec. 14. Cod. Nanceten. 297. T.
Pros. ms. Khenoviense saec. 11. Cod. Turicen. Rhenov. 132. add. saec. 1 1.
ex. U. — Pros. ms. Agaunense saec. 11/12. Cod. Einsidlen. 366. X. —
Grad. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 12. in. Cod. Petrin. a XII 7.-Y. —
Miss. ms. S. Petri Sali.sburgensis saec. 12. Cod. Petrin. a IX 11. Z. —
Grad. et Troj). ms. Ottoburanum saec. 12. in. Clm. Monacen. 27130. a. —
Trop. ms. Saugallense saec. 11. Cod. Sang^allen. 378. add. saec. 12. b. —
Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 380. add. saec. 12 C. —
Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 382. add. saec. 13. (i. —
Tro]). ms. P^mmeramense ann. 1106 — 1125. Clm. Monacen. 14845. add. saec. 12.
e. — Grad. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Mndobonen. 13314. f. — Miss.
ms. Sitanstettense saec. 12. Cod. Sitanstetten. 14. g. ■ — Miss ms. Florianum
saec. 12. Cod. Florian III 208. ll. — Miss. ms. Adniuntense saec. 12.
Cod. Admunten. 786. i. — Grad. et Miss. ms. Castri Teriolensis saec. 12.
Cod. Ambrasian. CN 60. k. — Trop. ms. Maguntinum ann. 955 — 962. Cod.
Londinen. Add. 19768. add. saec. 12. L — Trop. ms. Epternacense saec. 12.
Cod. Parisin. 10510. 111. — Grad. ms. Wingartense saoc. 12. ex. Cod. Mus.
Palat. Vindobonen. llS. in a. — Grad. ms. Inticense (?) saec. 12. ex. Cod.
Oxonien. Misc. liturg. 341. u. — Grad. ms. Augustanum saec. 12. Cod.
Londinen. Add. 11669. 0. - — Grad. ms. Augustanum saec. 13. Clm. Mo-
nacen. 3914. p. — Grad. ms. Sanbypolitanum saec. 1112. Cod. Vindobonen.
1821. add. saec. 12/13. q. — Grad. ms. Arnoldi Acjuisgranensis saec. 13.
Cod. Capit. Acjuisgrauen. XII. r. — Grad. ms. Montis Veteris (?) saec. 13.
Cod. Mus. Arcbiepisc. Colonion. VI 2. S. — Grad. ms. Pataviense (?) saec. 13.
Cod. Hilarien. 148. t. — Cirad. ms. Melicense saec. 13 14. Cod. Melicen.
1056. u. —
Pros. ms. Anglicum saec. 12. Cod. Londinen. Calig. A XIV. x. —
Trop. ms. S. Albani saec. 12. Cod. Londinon. Kog-. 2 B IV. y, — Tro]).
14 iSequentiae transitoriae,
ins. Cicestrense saec. 1^^. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 148. z. — Miss. ms.
Sarisburiense saec. 13. (^od. Mancunien. Crawford lat. 24. z,* — Trop. ms.
S. Patricii Dublinensis anni 1852. Cod, Univ. Cantabrig-ien. Add. 710. u. —
Miss. ms. S. Petri Westmonasteriensis anni cr. 1384. Cod. Abbatiae West-
monasterien. s. n. reimpr. Londini 1891 — 97. /9. — Miss. ms. Sarisburiense
saec. 14/15. Cod. Vatican. Palat. 501. /S*.
Trop. ms. Vicense (Kivipullense) saec. 12. in. Cod. Capit. Vicen. CXI.
y. — Trop. ms. Pivipullense saec. 12. Cod. Capit. Vicen. XXXI. J. —
Grad. ms. Toletanum saec. 12/13. Cod. Capit. Toletan. 35 — 10. f. — Trop.
ms. Casinense saee. 11. ex. Cod. Vatican. Urbin. 602. e*. — Trop ms.
Mosacense saec. 13. Cod. Oxonien. Misc. lit. 340. c. — Grad. ms. Aquilegiense
saec. 13. Cod. Kossian. VIII. 18. ^*. — Miss. ms. FP\ Minorum Gubbiensi-
um saec. 14. Cod. Vatican. 4743. ??. — Grad. ms. Praemonstratense saec. 14.
in. Cod. Bruxellen. 11396. i9-. — Miss. ms. Aquense anni 1423. Cod.
Aquen. 1039. y..
Die Quellen vom 13. Jahrh. an lassen sich leicht vervielfaltigen ; eben-
so konnten aus dem 12. Jahrh. noch einige, besonders aus Deutschland,
namhaft gemacht Averden. Wegen der gedruckten Missalien vgl. Chevalier,
Kep. Hymn. Nr. 21505. — Die Varianten aus EMOT g z* 6 sind nicht
notiert.
1 — 3, 1 fehlen d (Liicke in der Quelle). — 1,1 paschali.s J) y. — 1, 2
immolant DGHILPQ CZ,S/?*, intonent t *. — 2, 1 ovem h. — 2, 2 patris
Z t. — 2, 3 reconsiliavit D G. — 3, 2 con?lixerunt a e I m. — 3, 3 mortuis
A. — 3, 4 redit (st. regnat) i. — 4, 3 Sepulcrum inquid (!) viventis ?;. — 4, 4
vidit C*- — 5,3 spes nostra Q U X, spes vera /S*. — 5,4 praecedit G H ^;
vos (st. suos) DFHLcxyz/SyJf*??; Galileam DLUaceimoryz
/?/3*£C*^. — 7, 1 resurrexisse A U 0. — 7, 2 a mortuis ACDHILPbcf
hrSxyZ/S/5* y 6 t"^ Cn ^ (vielleicht das Urspriingliche). — 7, 3 sq. tu
Christe nobis rex U b, tu nobis Christe rex m, tu nobis rex Christe Deus a *.
Zur Einleitungsstrophe 1 ist in x von zweiter Hand eine Gegenstrophe bei-
gefiigt, die spiiter ins gedruckte Missale von Aix iiberging, namlich : Veteris
fermenti sordes Jesu purgantur agni. Danach ist die besondere Nr. 21056
in Chevaliers Repertorium zu beurteilen. —
Betreffs der Melodie dieser unvergleichlich schonen Ostersequenz , die
mit Unterdriickung der Str. 6 im jetzigen Missale fortlebt, vgl. BdumJier,
D. kath. deutsche Kirchenlied, I, S. 539 ff. Ebendort (S. 541) ist auf die
Bedeutung dieser dramatisch angehauchten Sequenz fiir das religiose Drama
hingewiesen; niiheres dariiber bei Karl Yoimg „Some Texts of Liturgical
Plays" in „Publications of the Modern Language Association of America"
XXIV, 2 (1909), p. 297 sqq. — Der dramatisciie Charakter war AnlaB, daB in
etlichen Quellen die Frage an Maria (4, 1 u. 2j nach 4, 4 u. 5, 2 wiederholt wurde.
Unter den verschiedenen als Verfas^er des Textes (und der Melodie?)
genannten Namen (Notker, Kobert III. von Frankreich, Hermannus Con-
tractus , Adam von St. Victor, Anonymus von Italien, Wipo (s. Julian,
Dictiou. of Hymnol.^, p. 1222) kann ernstlich nur Wipo aus Burgund, Hof-
kaplan des Kaisers Konrad II., der nach 1048 starb, in Frage kommen.
In der Quelle x (Cod. Einsidlen. 366. saec. 11/12.) steht namlich neben
dem Texte der Sequenz ^TFzpo", was sicher den Verfasser benennen soll,
von gleicher Hand eingetragen. Kein einziger jener Griinde , welche gegen
die anderen eben genannten Verfasser sprechen, laBt sich gegen die letztere
Autorenangabe geltend machen: sie darf also als glaubwiirdig, wenn viel-
leicht auch nicht als absolute GewiBheit gewahrend angesehen werden.
9, In Resiirrectione Domini,
1. Landantes triumphantem Christum
pangamus hymnum,
De Deo. In Resurrectione Domini. 15
2. Qui mundi priucipe 3. Servili nos solvit
(levicto a vinclo.
4. Quaproptercumpridemmutis 5. Et laudum concentu digno
resonare nunc decet organis occurrere surgenti Domino.
6. Qui morte victa diem liunc 7. Quo et eduxit populum
ornavit gloriosi signatum de Aegypto
pompa triumphi, sanguine suo,
8. Principis et regno 9. Electos caelestem
maligni populato concessit ascendere
et ipso strato in Jerusalem.
10. Hinc, fratres cari, 11. Qua fortis leo
simul laetemur daemone victo
sacratissimo surgens tumulo
diei liuius festo, illuxit omni mundo,
12. Et sanctarum 13. Invenimus
exemplo moniti mulierum quem cito, aromatavirtutum
quaeramus Christum, si praeparamus.
14. Quod ipse praestet pius.
Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sang-allen. ^jSO. A. — Trop. ms.
Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 376. B. — Pros. ms. Sangallense
dictnm ,,Hranderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. C.
13, 2 virtutum aromata ABC; zerstort die Assonan^, welche sonst iu
allen Versen der Sequenz gewahrt ist, u. zwar bindet die Assonanz ent-
weder die Verse der gleichen Strophe , oder den Vers der einen Stroplie u.
den korrespondierenden Vers der Gegenstrophe (wie 2, 1 u. 3, 1 ; 2, 2 u. 3, 2;
6, 1 u. 7, 1); Ausnahme ist 10, 1 u. 2, somit konnte in l.'*, 2 die iiberein-
stimmende Lesart aller 3 Quellen (virtutum aromata) die urspriingliche sein. —
Der Rhyilinius der korrespondierenden "\^erse ist in der Kegel gleichartig,
jedoch mit Ausnahraen. Der Cbergangsstil zeij^t sich somit in den erstcu
Anfjinc^cn.
Titel der JMelodie CABC): Komana, daher o-leicher Bau wie LIII, Nr.
37; 38; 100; 120; 168; 173; 244. Der Keim (Assonanz) bestimmte hier die
Abteiluno- der Verse. — • Liturgische Verwendung: Die paschae ad vesperas
AB; feria V. paschae C.
Diese u. die 4 folgenden Ostersequenzen sind, wie bereits ^Vcrnir,
Notkors Sequenzen, (S. 37 f.) hervorgehoben hat, in A u. B ganz in der
(jhuhcn, aucli liicr von uns eing^ehaltenen Keilienfolge eing^etrageu und zwar
als AbschlulJ des sonst nach dem Kalendarium f^eordneten Prosariums, souiit
gleichsam als erweiternder Zusatz des bis dahin in St. Gallen iiblichen,
systematisch geordneten Sequenzen-Cyclus. Unmittelbar voraus geht in beiden
Quellen die Kemaclus-Sequenz „Laude cclebri digfuum'' (Xr. 74 dieses Bandes);
sie stelit ebenfalls auBer der Ordnung-. - - Diose 6 Sequonzon, wolcho in den
jilteron St. Galler Quellen (Codd. 4^=4, :)81, 382; in 378 nur einzolne der-
selben als Zusatz saoc. 13.) sich nicht tinden, zeiofon eine solche (jhivhartige
Diktion und Handhabung des Keimes u. Khythmus, daB sie als Werk ciiies
und (lesselhen DicJdcrs aus der Mitte des 11. Jahrh. angosehen werden diirfen.
Das Fest des hl. Kemaclus ward in St. Gallen unter Abt Norbort (1034 bis
1072) eingefiihrt.
IG
Sequentiae transitoricae.
0. Iii Resnrrectione Domini.
1. Ecce, vocibus
2. Carmina
comparibiis
ecclesia
dilecto pangat suo
illius
gaudens reditus
triumpho
4. Qui desursum veniens
liuius et affectu ardens
tersit suo vulnere
ab illa
naevum parentis primulae.
6. Namque illius amore
alto confixus crucis arbore
sacravit lateris
illam flumine.
8. Hanc Babylonis
nuper tjranno
misere afflictam
atque suis
a sedibus translatam
10. Quam hic iucundis
ovantem gaudiis
gratia figurat
mundi florentis.
3. Et a pulchra
tergens gena
lacrimulam
laeta nunc excipiat
regressum,
quem nuper flebat
ademptum ;
5. Huius sponsi radio
procul de nuptae gaudio
synagoga pellatur
colore
obfuscata nigerrimo.
7. Hanc praefiguravit Eva,
viri cum fabricatur a costa,
et Xoe arcula
aquis levata.
9. Tu, Christe, favens
ploranti atque
sternens Babylonem,
revocasti
Sion tuum ad montem.
11. Huius gratiae
consortes nos esse
fac, lesu, redemptos
tuo cruore.
12. EtquinostricausaCanopicos 13. Praesta, ineremohuiusvitae
afflixisti morte ut muniti pedes
principes, viperas
ut nos inde solveres, conteramus igneas,
14. Te duce promissam
veniamus ut ad terram.
Trop. iTis. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 380 A. — Trop. ms.
Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 376. B. — Trop. ms. Sangallense saec.
11. Cod. Sangallen. 378. add. saec. 13. C. — Pros. ms. Sangallense dictum
„Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. D.
2, 5 sq. exsultans sui reditus A. — 4, 1 a pulcro CD. — 3,6 flevit A. —
6, 2 alta D (alto ist Attribut zu amore); crucis affixus panso stipite A. — ]
7, 1 Haec C. — 12, 2 iam puuisti morte A.
De Deo. In Kesurrectioiie Domiui. ]^7
Titel der Melodie (Al^C) ,,Hypodia<onissf/\ wozu man xg]. LIII, Xrr.
187; 216; 217; C vermerkt statt des Titels : „ut Christi Domini militis^'
I (LIII, Nr. 216). — Liturgische Verwendung: fer. III [Paschatis] BC^; Pascha
ad vesperas A. — Eigenartig ist der Reim resp. die Assonanz in den ein-
leiienden Strophen. — Vgl. die Schlufibemerkung zur vorhergehenden Sequenz.
10. Iii Resurrectioiie Uomini.
1. Eia, harmoniis,
socii, laudiim resonis
2. Hiiius splendide vernantis 3. In quo patriae caelestis
celebremus gaudia simul per Christum patet reserata
temporis, spes nobis.
4. NuncgemitPharaosibiraptos 5. Nosautemreferamussupremo
plaga mortis, regi grates,
quos afflixit veruaculos. qui nos redemit barathro ;
6. EtquiperChristumCanopica 7. Mentespraeparemus, typicam
vice Judaeorum pariter ut immo-
solvimur poena, lemus victimam.
8. Huius cruore sacrosancto 9. Non pavemus angeli ensem
insigniti mentis domo caedentis reos vindicem ;
10. Et digne carnibus ut suis 11. Fermentacriminumpurgemus,
epulemur mysticis, sinceriter mundemus.
12. Sic eripi in huius 13. Per lavacrumque Christi
eremo vitae quimus inimicis elapsi
per caeleste digne ipsum
lumen de taetris hostibus laudare Iiymuo Moysi,
14. Qui suos maligno 15. Liberat obstructo
jn*essos Pharaone alumnos atris abyssis inimico.
16. Quaproptercertantenuncvoto 17. Et suae ianuam praecelsae
iubilemus pietatis
tantae potestatis Domino pulsemusprecibusdevotis,
18. Moriendo ut qui mortis 19. Hic redemptos custodiat.
legem rupit atrocis, ne post tergum decidant,
20. Sed ut regnum
scandaut promissum.
Trop. ms. Sangallense saec. 11, Cod. Sangalleu. 3S0. A. — Trop. ms.
Saugallense snec. 11. Cod. Sangallen. 376. B. — Trop. ms. Sangalleuse
Bl ume-B anui ster, Tlio-^uiiri hvmnoloLiifi llvmnariiun. II. 1. 2
18
Sequentiae transitoriae.
saec. 11. Cod. Sangallen. 878. add. saec. 13. C. — Pros. ms. Sangallense
dictum „Branderi" anni lo07. Cod. Sangallen. 546. D.
5, 2 grates regi JiCD. — 6, 2 more (statt vice) BCD. — 7,1 sq. pariter
vor praeparemus A — D (zerstort die Assinanz). — 8, 1 Cuius A, Initiale ist
vvegradiert C. — 9, 2 plectentis reos BCD. — 10, 1 sq. Et digne mysticis ut
eius I epulemur carnibus BCD. — 11, 2 vivamus (statt mundemus) BCD. —
Die Lesarten in A, der altesten Quelle, ^cheinen den urspriingliclien Text
zu bieten.
Titel der Melodie (A — D): „Eia turma" AC ^D, wozu man vgl. LIII,
Nr. 16; 101; 102; 115; 144; 199; 204; 208; 249. Hier das germano-ita-
lienische Schema mit nur 20 Strophen (s. LIII, Nr. 102). — Liturgische Ver-
wendung: In Paschate A; fer. IV. post Pascha BC; sabbato post Pascha
D. — Vgl. SchluUbemerkung zu Nr. 7.
11, In Resurrectione Domini.
1. Lauclum quis carmine
unquam praevalet,
regum summe,
typica
maiestatis tuae promere,
3. Nam ante
huius mundi exordia
in patre callebas sophia,
per quam facta sunt omnia
quaeque
profert triplex machina.
5. Haec pridem
signavit sub typo
Isaac parentis
nostri immolatio,
mactabatur
aries pro quo Domino.
7. Nam fueras praefiguratus
infernum fracturus,
cum Samson, vir inclitus,
leonem suffocavit
et portas hostiles disrupit.
2. Qui parenti supremo
deitate
coaequalis
omnia
potestate pari disponis?
4. Qui cernens
immersos esse barathro,
tua quos adornat imago,
propter nos factus es homo,
ut nos
solveres sanguine tuo.
6. Te, Christe,
passurum pro mundo
loseph praenotavit
venditus in Aegypto,
nunc daturum
typicos victus populo.
8. Tu, Domine, es suave rubens
illius flos virgae,
quam fudit radix lesse
generosa germine,
quo sunt praenotati prophetae.
9. Haec nostris
praenotantur patribus
0 redemptor,
ceu sub umbra primitus,
quae nos verius
te monstrante cernimus.
10. Tu cuncta
procul fugas nubila
terrae reddens
tui vultus lumina,
quae morte tua
fuscabatur tremula.
De Deo. In Resurreetione Domini.
19
11. Ecce, nunc perspicuo
cuncta ornantur
elementa sereno,
quia redisti
victor barathro.
13. Sit patri laus summo,
(jui levans criminum nos
caeno
haud pepercit proprio
propter nosmet filio.
12. Hinc et nos, o socii,
mente Dominum
sincera et humili
simul laudemus
carmine tali :
14. Laus quoque sit nato,
pro nobis qui factus est
homo,
ut solvens nos tartaro
redderet paradiso.
15. Gloria compar sit pneumati
aevo omni.
Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 380. A. — Trop. ms.
Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. o76. B. — Trop. ms. Sangallense
saee. 11. Cod. Sangallen. 878. add. saec. 13. C. — Pros. ms. Sangallense
dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. D. — 8, 5 quaeque
creat BCD. — 15, 2 aevo in omni Allehiia D.
Titel der Melodie (A-D): „Symphonia", womit man vgl. LIII, Nr. 82
u. besonders Nr. 99. Letztere Sequenz erweist sich namentlich in den 8
SchhiBstrophen als Vorlage. Der Bau ist in beiden Sequenzen ganz der
gleiche, auch in den symmetrischen Unebenheiten der Eingangsstrophen
(1, 1 u. 2 neben 2, 1 u. 2); Bartsch (S. 117) irrt in diesem Punkte. —
Liturgische Verwendung: Pascha A; fer. V. post Pasclia BC; fer. III. post
Pascha D. — Vgl. SclduBbemerkung zu Nr. 7.
1'?. In Resurrectione Domini.
1. 0, ([ui perenni residens
2. Potestatis solio
omnia ordinas,
sator, ab aevo,
4. Qui nos homines
tuis deliciis
eiectos condolens
6. Inde virtutes caeli
et onines angeli
aeque gratulantes
redempto homini
8. Sanctus, Sanctus, Hagios,
Domine virtutum
ac potentissime
rex exercituum.
8. Te verum et unum
confitetur omnis
terra Dominum,
5. Homo veneras,
per tuum sanguinem
deceptos revocans.
7. Tibi cum fulgurosis
tuique consciis
incessabiliter
proclamant ministris
9. Caelum, terras, maria
replesti gloria
tuae maiestatis
cuncta per saecula.
20
Sequentiae transitoriae.
10. Tibi, Domine,
persultat hymnos consone
plebs tui adventus avida
ac futurorum praescia.
12. Jnterim dulcia
proclamant cantica
testium agmina
agni cruore albata.
14. Ad tuam semper laudem
monachi conservant
vitam caelibem.
16. His tam iucundis
placatus, Christe, canticis
18. Et qui hominum causa
volens subieras
mortis acerba.
11. In his laudibus
condelectantur optime
principes firmati pneumate
tropaea tua canere.
13. Solum praecipue
te dignum carmine
supplici fatentur
sacerdotes libamine.
15. Ut tuus honor vivat,
virgines prudenter
lampades ornant.
17. Et nos exaudi
psallentes voce supplici ;
19. Fac nos horum consortes,
quos patrem repetens
patriae refers,
20. In qua laus est tibi perpes.
Trop. ms. Sangallense saec, 11. Cod. Sang-allen. 380. A. — Trop. ms.
Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 376. B. — Pros. ms. Sangallense
dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. C. — 1 perenne C. —
9, 4 per cuncta saecula BC.
Titel der Meloclie (AB): „Iustus germiiiabit" (AC), wozu man als
einzig bekanntes weiteres Beispiel dieses Schemas vgl. L, Nr. 205. Der
Inhalt lehnt sich an das ,/Je Deum''' an; Str. 10 bezeichnet die Propheten
(plebs futurorum praescia), Str. 11 die Apostel (principes firmati pneumate). —
Liturgische Verwendung: Pascha A*, sabbato [in Paschate] B. — In C die
unhaltbare Angabe: „Auctor EJcJcehard decamis'-' \ letzterer starb schon
973. Vgl. die SchluBbemerkung zu Nr. 7.
1. Ostio sepulcri lesu
revoluto lapide
3. Niveo amictu splendens
candidatus insidet.
5. Corpus Christi confovere
flagranti aromate
7. Istas diu haesitantes
stupentesque territas
13. In Resurrectione Doniini.
Feria V.
2
Angelus ut fulgur veuit,
custodes perterruit,
Mane valde mulieres
adeuntes tumulum
6. Ad locum intrarunt tumbae,
quem deberent visere.
8. Veste candida vestitus
angelus adloquitur:
De Deo. In Pentecoste.
21
9. „Non ignoro vos qnaesitnm 10. Jesnm namqne Xazarennm
11.
13.
18.
20.
22.
24.
26.
hnc venisse qnemlibet.
Qnae venistis cnm nngnentis
fiagrautis aromatis.
Iste locns attestatnr,
nbi fnit positns.
Qnoniam, qnod vobis dico,
non exstat ambignum, \ ^^
Ergo cito redenntes ^^ %
hoc snis discipnlis
crncifixnm qnaeritis,
12. Sed non opns, dnm snrrexit,
flere Dei filinm.
14. Hnc venite et videte
omni metn posito,
16. Et ob inramentnm Petro,
ne desperet, dicite,
Ut eis iam dixit, moi
Galilaeam properent.
17. Illic eos antecedet,
qno videri debeat."
His anditis peregernnt
praeceptnm angelicnm
Qno pergentes festinanter
nndecim discipuli
Et „Pax vobis" audientes
extiternnt creduli.
Sic dicebant iucnndantes :
„Gloria sit Domino,
Ideo dicentes „Amen"
resonemns iugiter
19. Gressu cito redeuntes
venerandae feminae.
21. lesnm vident et adorant
pleni magno gandio ;
23. Ut pntamus, admirantes
singuli intrinsecus
25. Semper honor et potestas
reddatnrqne gratia."
27. Carmen laeti „Alleluia"
cnm choris angelicis,
28. Dominns qnia snrrexit
vivit et a mortuis.
Trop. ms. Beneventanum saee. 11/12. Cod. Capit. Benevent. VI 34(25).
Mit Melodie. — 6, 1 locum natare (!) tumbae. — 9, 1 nos. — 20, 2 discipulis.
Diese Sequenz im sciilichten naivsten Erziihlungfstone, welche trotz
aller Ecken und Unebenheiten die meisten italienischen Sequenzen jener Zeit
aus deni Heneventanischen Gebiete noch liberragt, war bisher unbekanut. —
Der Rhythmus ist regehualJig und gleichmalJig durcli alle Strophen durch-
gefiibrt, niclit so die Assonanz.
2. Dnlci v(»ce
ac souora
14, In rentecoste.
1. Laudes Deo devotas
3. Plebs resultet
catholica.
22 Sequentiae transitoriae.
4. Spiritus sancti gratia
5. Apostolis 6. In igneis
die hodierna linguis est infusa.
7. Paracliti praesentia
8. Emundet nos 9. Pura sibi
a peccati macula aptans habitacula;
10. Charismatum et munera
11. Pectoribus 12. Vita nostra
nostris pius infundat, ei ut complaceat.
13. Per saeculorum saecula 14. Conclamemus: Alleluia,
15. Sit Deo laus, potestas,
honor, virtus et gloria.
Trop. ms. Wintoniense saec. 10. ex. Cod. Oxonien. Bodl. 775. add.
saec. 12. A. — Trop. et Pros. ms. Anglicum saec. (11. et) 12. Cod. Londinen.
Calig. A XIV. B. — Trop. ms. Cicestrense saec. 13. Cod. Coll. Univ. Oxonien,
148. C. — Grad. ms. Sarisburiense anni cr. 1275. Cod. Londinen. Add.
12 194. D. — Miss. ms. Sarisbariense saec. 13. Cod. Mancunien. Crawford
lat. 24. D. * — Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod. Vatican. Palat.
501. E. — Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Oxonien. Hatton 3. F. —
Miss. ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Rossian. VIII 232. G. — Trop. ms.
Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. H. — Miss. m*;. S. Petri
Westmonasteriensis saec. 14. Cod. Westnionasterien. s. n. impr. Londini
1891 — 97. I. — Grad. ms. Norwicense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 462.
K. — Miss. ms. Vigorniense saec. 15. Cod. Oxonien. RawL lit. c 3. L. —
Miss. ms. Eboracense saec. 15. Cod. Coll. Trinit. Dublinen. B 3. 4. M. —
Miss. ms. S. Terrenani Arbuthnottensis saec. 15. ex. Cod. priv. impr.
Burntisland 1864. N.
Miss. ms. Baiocense saec. 13. (et 14.) Cod. Capit. Baiocen. 62. O. —
Brev. ms. Baiocense saec. 13. Cod. Capit. Baiocen. 73. P. — Brev. ms.
Baiocense saec. 13/14. Cod. Capit. Baiocen. 74. Q. — Grad. ms. S. Mauri
Fossatensis saec. 13. Cod. Parisin. 13254. R. — Miss. ms. Sangenovefianum
saec. 13. Cod. Sangenovefian. 90 (BBl fol. 1). S. — Brev. ms. S. Sepulcri
Cadomensis saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 279. T. — Grad. ms. Com-
pendiense saec. 13/14. Cod. Parisin. 16 823. U. — Miss. ms. Compendiense saec. 14.
Cod. Parisin. 17 319. X. — Miss. ms. Silvanectense saec. 14/15. Cod. Gratia-
nopolitan. 131. Y. — Miss ms. Ebroicense saec. 13/14. Cod. Kotomagen. 305.
Z. — Miss. ms. Senonense saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 30058. a. —
Miss. ms. Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 864. b. — Miss. ms. Senonense
saec. 15. Cod. Parisin. 880. 1. c. — Miss, ms. Sandionysianum saec. 14. Cod.
Parisin. 1107. d. — Miss. ms. Ambianense saec. 15. Cod. Taurinen. D II 7. 6.
Trop. ms. Catanense saec. 12. Cod. Matriten. Collect. Barbieri s. n.
(Weale II, 486). f. — Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Der-
tusen. s. n. g". — Pros. ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Serain. Goritien. I.
h. — Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod. Vatican. 3808. i. — Prosar. ms.
dictum „Branderi Sangallensis" anni 1507. Cod. Sangallen. -546. k. —
C (1 f g" D * sind nicht kollationiert. — Es kommen hinzu mehrere gedruckte
Missalien englisclier und namentlich franzdsisclier Diozesen (Rep. Hymnol.
Nr. 10 370), auBerdem das Miss. Lundense impr. Parisiis 1514 und Miss.
Vihorgense impr. in Lubeck 1500.
De Deo. De sanctissima Trinitate. 23
1 Laus Deo a; devota LNY. — 2, 2 et sonora Z, — 3, 1 resultat AU,
exsultat M, decantet I e. — 6, 1 In fehlt Y. — 8, 1 Mundet R. — 9, 1
, lura (!) D, Pulchra R, Plura Z, Mimda b k. — 10 Charismatum ac EFGKXP
1 e; et fehlt U. — 11, 2 pius nostris ll; infunde A. — 12, 1 S([. Ut vita nostra
ei F. — 12, 2 sibi ut I. — 14 Concantemus ST, Dum clamemus UX, Con-
claraantes Y, Congaudemus a. — Str. 13 sqq. lauten in e:
Ut superis | coniuncti post funera
Laeti quoque | in aeterna gloria
Decantemus | omnes Alleluia. Amen.
In k findet sich der naive Vermerk: „Bi Notkeri, puto, sequentia hona et
pulchra antiqua." Wahrscheinlich ist diese Sequenz, wie auch die dem gleichen
' Schema folgende ,^Gaude Dei genetrix^^ (Anal. Hynm. XL, Nr. 86j in EngJand
entstanden. Es ist beachtenswert, daB sie schon im 12. Jahrh. in Sizilien und
I bald nachher in Spanien auftaucht. Deutschland blieb ihr verschlossen, da
I der sogenannte I^rander-Codex (k) als auBer-liturgischer Sammelband nicht
in Betracht kommt. Die Jiturffische Verwendung ist fiir Pfingsten oder fiir
' verschiedene Tage der Pfingstoktav.
15. I)e saiictissima Trinitate.
1. Laus Deo patri
filioque corapari
In unitate
spiritus paracliti.
2. Laus Deo omnipotenti, 3. Laus tibi, antique dierum,
qui in sapientia qui cum dilectissimo
Per spiritum sanctum lesu filio tuo
creavit etgubernatomnia. et sancto regnasparaclito,
4. Cuius imperium
sine fine permanet
in saecula saeculorum.
Trop. ms. Wingartense (?) saec. 13. Cod. Stuttgardien. HB I Asc. 95.
A. — Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien.
s. n. B. — Grad. ms. S. Severi Erfordiensis saec. 14/15. Cod. Carolsruhan.
Pm 15. C. — Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8.
D. — Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. Posonien. 21. E. — Miss. ms.
Trevirense anni 1495. Cod. Treviren. 3()]. F. — Grad. ms. Lonense saec. 15.
Cod. Lonen. s. n. G. — Miss. ms, Nordkirchense saec. 15. Cod. Nordkirchen.
5205. H. — Grad. ms. Bocholtense saec. 15. Cod. Bocholten. L 5. I. —
Grad. ms. Fuchtorpiense saec. 15. Cod. Fuchtorpien. L II. K. — Grad. ms.
Enigerlohense saec. 15. Cod. Enigerlohen. 1. L. — Miss. ms. Novi Castri
anui 1425. Cod. Novoeastren. s. n. M. — Grad. ms. Monasteriense saec. 15.
Cod. Lud. Rosenthal Monacen. s. n. N. — Pros. ms. Sangallense dictum
^ „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 540. O. — Grad. ms. Legdense anni.
1528. Cod. Legden. 2. P. — Miss. Basiliense impr. Basileae 1488. Q. —
Miss. Monasteriense impr. Coloniae 1489. R. — Miss. Coloniense impr. Co-
loniae 1494. S. — Miss. Curiense impr. Augustae 1497. T. — Miss Hilden-
semense imj)r. Nurembergae 1499. U. — Miss. Constantiense impr. absque.
X. — Miss. Moguntiacum impr. s. 1. 1517. Y. — Grad. Monasterienso impr.
absque [1536]. Z. — ERU sind nicht kollationiert.
24
Sequentiae transitoriae.
1, 4 spiritui paraclito C. — 2, 3 Et spiritu sancto AD (nicht so in O,
wie Kehrein Nr. 146 angibt). — 2, 4 et gubernavit Y. — 8, 2 cum uni-
genito A. — 3, 4 regnans T. — Uberschrift: „l)e aeterna sapientia" FU. —
Die Melodie bieten auBer den Gradualien A M u. ().
Laut Quellen ist die Sequenz sichtlich ein deutscJies Produkt, das nicht
in andere Lander wanderte.
16. De Corpore Christi.
1. Collaudent devote patris
filium christiani.
2. Quia sanguine suo
agnus innocens tollens
a morte gehennae
peccatores
4. Vitalis non malis
tu cibus es in via'^
Tu vera spes peccatoris
a criminum faecibus surgentis.
6. 0 sacra Christi caro,
iuva, ut non damneraur
cum ludaeorum
ttirha faJlaci,
3. Morte sua destruxit
tartara, liberatos
reducens nos, ubi
regnat vivus.
5. 0 digna tu caro,
da angelorum vestes\
Per sacramentum corporis
duc nos veram in Galilaeam.
7. Sed tecum nos facias
perenniter vivere ;
tu nobis, Christe
rex, miserere.
Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen.
546. — 6, 2 adiuva (eine uberschiissige Silbe; vielleicht: adiuva ne dam-
nemur). — Melodie natiirlich : „ Victimae paschali" ; aus letzterer Sequenz
siud in der platten Umdichtung- auf den Fronleichnam die SchluBworte jeder
Strophe und Halbstrophe beibehalten, der Rhythmus aber und namentUch
der Reim sind verschwunden. Da der Sammler Brander, richtiger Cuntz, seine
Quelle verschweigt, bleibt die Ursprungsstatte dieser Sequenz im Dunkeln.
II. De Beata.
17, In Aiiiiuntiatione B. M. V.
1. Sancti spiriUis
assit nohis gratia,
2. Quo fecundata
Deum peperit virgo Maria;
4. SpiritKS ahne,
quo repletur Maria,
6. Ainator sancte. quo amatur,
impraegnatur
Maria ;
8. Tu jmrificasti,
quidquid delicti
contraxit Maria ;
10. Ut tumeret
et mater fieret
virgo Maria,
12. Prophetas tu inspirasti^
ut praecinerent,
qnod Deum
conciperet Maria.
14. Quando niachinam
Deus mundanam
fecit, est praefigurata
Maria ;
16, Tu animarnm
spes adflictarum
dulcis, Maria,
3. Per quem sacrata
floret virginitas in Maria.
5. Tu rorem sacrum
fudisti in Maria.
7. Subcuiusumbranon torret ur
dum fovetur
Maria.
9. Tu cellam sacrasti
sic benedicti
ventris in Maria,
11. Sic pareret,
ne foetu perderet
floreni Maria.
13. ApostoJos confortasfi^
ut astruereut
hunc Deum,
quem edidit Maria.
15. Tellus hominem,
viriio virginem
fudit primum, sic secundum
Maria.
17. Tu servulorum
uexus tuorum
solve, Maria.
26
Sequentiae transitoriae.
18. Tii coUisum
peccatis muiidum
ad vitam reparasti,
Maria.
20. Ergo nos
petimus supplices,
ut ope beuigiia subleves,
Maria.
22. Tu felicibus
felicior, Maria,
Tu sublimibus
augelorum coetibus
es praelata, Maria.
19. IdoJatras
et leges atras
daemonum enervasti,
Maria.
21. Et nato
pro nobis supplices,
qui tibi psallimus : Ave,
Maria.
23. Ipsum liodie
induisti, Maria,
Qui sine semine
te rigante nemine
fecundavit, Maria.
24. Hiinc Deum
nobis placa, Maria.
Trop. ms. Dertusense saec. 13. Cod. Capit. Dertusen. s. n. A. —
Tractat. ms. Cassiani de octo vitiis saec. 12. Cod. Escurialen. R II 7. add.
saec. 18. B. — Miss. ms. S. Dominici Exiliensis saec. 13. Cod. Parisin. Nouv.
acq. 2194. C. — Grad. ms. S. Victoris Parisini saec. 14'] o. Cod. Parisin.
Arsen. 197. D. — Miss. ms. Silvanectense saec. 15. Cod. Sangenovefian. 102
(BBl fol. 11). E. — Prosar. et Hymn. ms. Emmeramense saec. 15. ex. Clm.
Monacen. 14667. F. — Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. G. — Miss.
Parisiense impr. Parisiis 1501. H. — Miss. Nivernense impr. Parisiis 1491.
I. — Miss. Silvanectense impr. Parisiis 1524. K. — Miss. Leonense impr.
Parisiis 1526. L. — Miss. S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. M. —
Miss. Cluniacense impr. Parisiis 1550. N. — Miss. Meldense impr. Lutetiae
1556. O. — CGKL sind nicht kollationiert.
1, 2 assint nobis g-audia A (vielleicht das Urspriingliche). — 5, 2 infu-
disti B, fudisti A, sonst : stillasti. — 6,1 quo intacta (statt amatur) DHNO. —
7, 1 non terretur B. — Str. 8 in der nach A oben vorgelegten Fassung
leugnet die damals noch nicht dogmatisierte Immaculata Conceptio; A bietet
hier sichtlich die urspriingliche Fassung, die sich auch an den Wortlaut der
Stammsequenz (LIII, Nr. 70; dort beginnt die entsprechende Strophe 8 mit:
Tu purificator) anlehnt; B korrigiert: Tu purificasti [ omnino nos in | praedulci
Maria; C — O heben durch Korrektur direkt die unbefleckte Empfangnis hervor:
Tu praeservasti, | ne prima culpa | transfusa sit in Maria. Beide Korrekturen
zerstoren dei> Reim (8, 2 u. 9, 2) und die letztere auch die Sjmmetrie (8, 3
hat so 2 iiberschiissige Silben). — 9, 1 Tu celsam DHM. — 10, 1 Ut gig-
neret B. — 10, 3 digna (statt virgo) A. — 11, 2 sq. nec florem perderet | virgo
Maria N. — 12, 3 sq. hunc Deum | quem edidit Maria B (vgl. 13, 3 sq.). —
13, 2 ut astrarent (!) I. — 13,3 quem peperit B. — 14, 2 sq. Deus fecit
mundanam C. — 14, 3 fecit fehlt H; fecit ante saeculum B. — Str. 15 lautet
in B: Tu dux hominum i virgo virginum | fuisfi praeelecta \ Maria. — 16, 3
virgo (statt dulcis) B. — 18, 2 peccatum B. — 19, 3 daemonum fehlt BCD
HIMO. — 21, 1 Ut natum A. — 21, 2 rogites A. — 22, 1 sq. felicior felicibus
C. — 22, 5 es praeclara BDHIM. — 23, 1 Deura hominem B, Ipsum hodie
A, sonst Ipsum hominem. — 23, 2 peperisti B. — 23, 3 Quo O. — 23, 4
te fehlt BO ; et (statt te) CDHIMN. — 23, 5 te fecundavit BC : fecundaris O.
Titel der Meloclie (letztere in ABC): ,,Occi(lentana", wozu man vgl.
LHI, Nr. 66;' 70: 132; 162 ; 197; 200; 224—226. Als Vorlage diente nament-
lich LIII, Nr. 70; die von dort entlehnten Anfangsworte mehrerer Strophen
De Beata.
27
sind im Druck hervorgehoben. — Liturgische Verwendung : In Annuntiatione
A (dafiir pafit der Inhalt); in Visitatione D ; sonst g-ewohnlich De Beata. —
Die Quellen lassen Spanien als Ursprungsstatte dieser Sequenz vermuten ;
von dort kara sie nach Frankreich und blieb sichtlich auf diese beiden
Liinder beschrankt; F als Sammelband von allerlei Ilymnen, Sequenzen und
Gebeten kommt namlich als Zeuge fur liturgischen Gebrauch nicht in Be-
tracht. — Die Lesarten aus B verdanken wir einer Photographie dieser
Sequenz, welche Prof. C. U. Clark von der Yale University uns freundlichst
zur Verfiigung- stellte.
18. De Beata Maria Y.
1. Virgini Mariae laudes
intouent christiani.
2. Eva tristis abstulit,
sed Maria protulit
natum, qui redemit
peccatores.
3. lus et virtus modulo
convenere stupendo,
Mariae filius
regnat Deus.
4. Dic nobis, Maria, 5. Angelus est testis,
virgo clemens et pia, ad me missus caelestis ]
Quomodo facta es genetrix, Natus est ex me spes mea,
cumtusisplasmadetenascentis? sed incredularaanet Judaea.
6. Credendum est magis soli
. Gabrieli forti,
quam ludaeorum
pravae cohorti.
Scimus Christum processisse
ex Maria vere ;
tu nobis, nate
rex, miserere.
Trop. ms. Martialense saec. (11.) 12. (18.) Cod. Pari.sin. 1189. A. —
Trop. nis. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12 13. Cod. Farisin. 1086. B. —
Collect. ms. lituro^icum Aureliense saec. 13- in. Cod. Archiv. Lemoviceu.
D 1221. C. — Grad. ms. Kotomagense saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. D. —
Miss. ms. Baiocense saec. 13. (et 14.) Cod. Capit. Baiocen. 62. E. — Pros.
ms. Parisiense (?Kemense) saec. 13. Cod. Commun. Assisien. 695. F. —
Trop. ms. S. Aredii Lemovicencis saec. 11. Cod. Parisin. 903. add. .saoc.
13./14. G. — Miss. ms. Ebroicense saec. 13. 14. Cod. Kotomagen. 305. H. —
Grad. ms. Fontebraldense saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17). I. — Miss.
ms. Lucionense saec. 14. Cod. Capit. 15aiocen. 61. K. — Miss. ms. S.
Ludovici Pisiacensis saec. 14. Cod. Parisin. Ajsen. 608. L. — Miss. ms.
Montis S. Michaelis saec. 14. Cod. Abrincen. 43. M. — Miss ms. Sandiony-
sianum saec. 14. Cod. Parisin. 1107. M *. — Grad. ms. Victorinum saec.
(13.) 15. (16.) Cod. Parisin. 14872. N. — Miss. ms. Cathahiunense saec.
15. Cod. Parisin. 840. O. — Miss. ms. S. Petri Cadomensis anni 145 L
^Cod. Cadomen. Mancel s. n. P. — Miss. ms. S. Cormdii Compendiensis saec.
13. /14. Cod. Parisin. 16823. add. saec. 15. Q. — Miss ms. Gemmeticense
anni 1485. Cod. Rotomageu. 301. R.
Trop. ms. Winijartense (?) saec. 13. Cod. Stuttg^ardien HB. I. Asc. 95.
S. — Miss. ms. Ilildeslieimense saec. 13. Cod. Capit. Troviren. 153. T. —
Grad. ms. S. Thoniae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n, U. —
Grad. et Miss. ms. Castri Teriolis saec. 12. Cod. Ambrasien. CN 60. add.
28 Se^iuentiae transitoriae.
saec. 18. ex. V. — Grad. ms. Algimdense anni 1296. Cod. Bolsanen. 662.
X. — Opus. ms. S. Anselmi (de laudijus BMV.) saec. 18.14. Cod. Zwettlen.
185. add. saec. 18./14, Y. — Grad. ms. Kullense anni cr. 1300. Cod. Osna-
brug-en. 2008 (H 4). Z. — Grad. ms. Aug-ustanum saec. 13. Clm. Monacen.
8919. add. saec. 14. a. — Miss. ms. S. Coronae saec. 12./18. et 14. Cod.
Prao-en. VII B 17. add. saec. 14/15. b. — Miss. ms. Lunaelacense saec. 14./15.
Cod. Vindobonen. 1918. c. — Grad. et Trop. ms. Bambergense saec. 14. /15.
Cod. Eoman. Angelic. 1424 (T VII 11). d. — Miss. ms. Pataviense saec.l4./15.
Cod, Vindobonen. 178(5. e. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Hilarien.
8. f. — Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 215. g". — Miss.
ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 156. ll. — Miss. ms. Bremense
saec. 15. in. Cod. Hafnien. Thott. fol. 147. h*. — Grad. ms. Taistense
anni 1498. Cod. Mus. Diocesan. Brixinen. s. n. i. — Grad ms. Eniger-
lohense saec. 15. Cod. Enigerlohen. 1. k. — Grad. ms. Maioris. eccles.
Coloniensis saec. 15. Cod. Scriptt. Prov. Germ. S. I. Valkenburgen. Liturg.
ms. 2. 1. — Miss. ms. Vallis S. Gregorii Monasteriensis saec. 15. Cod.
Colmarien. 408. lii. — Pros. ms. Sangallense dictum ,,Branderi" anni 1507.
Cod. Sangallen. 546. m *.
Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. ColL Univ. Oxonien. 148. n. —
Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. 0. — Pros.
ms. Cerneliense saec. 14/15. Cod. Cantabrigien. LL I. 10 (Pars III). p. —
Grad. ms. Ordin. S. lohaunis Hierosolymitani saec. 14. in. Cod. Petrin.
Salisburgen. a VII 20. q. — Grad ms. Praemonstratense saec. 14. in Cod.
Bruxellen. 11396. r. — Pros. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten.
56 (20). r*.
Miss. ms. Traiectense saec. 18. Cod. Mus. Episc. Harlemen. 58 d
(258). S. — Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Monasterien. 847 (41). t. —
Pros. ms. Carmelitarum Vilvordensium anni 1418. Cod. Bruxellen. 11359.
U. — Grad. ms. Neerlandicum saec. 15. in. Cod. Amstelodamen. V A 8.
X. — Miss. et Grad. ms. Almkerkense saec. 15. in. Cod. Semin. Warmonden.
s. n. y. — Grad. ms. S. Sepulcri Harlemensis saec. 15. Cod. Harlemen.
membr. fol. 7. z. — Miss, ms. Textorum Harlemensium saec. 15. ex. Cod.
Harlemen. membr. fol. 2. c(. — Grad. ms. Enchusanum saec. 15. in. Cod.
Mus. Episc. Harlemen. 109 (401). /S. — Miss. ms. eccles. in Herwen et Aerdt
sacc. 15. Cod. Daventrien. 11 L 2 (1776). /S*. — Grad. ms. Eldense saec.
15. Cod. Archiv. Arnhemen. s. n. y. — Miss. ms. Hospitalis S. Antonii
Zutphaniensis saec. 15. Cod. Archiv. Zutphanien. Ms. 8. d'. — Miss. ms. S.
Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien. Ms. 7. e. —
Grad. ms. Bolswardense saec. 15. Cod. Weerten. s. n. C- — Miss. ms. Leo-
diense saec. 15. Cod. Vatican. 8808. t].
Abgesehen von vielen anderen Quellen des 15. Jahrh. kommt hinzu
die Unzahl gedruckter Missalien, grolitenteils zitiert vou Chevalier (Rep.
Hymn. Nr. 21656). — DFHMOQVXYZ ah^ikptxyz «— C sind nicht
koUationiert.
1, 1 Virginis BCEGKSTU C h r* S. — 1, 2 intonaut BGIKLT C r*
U. — 2, 1 Eva vitam m * ; tristis obfuit q ; Mundo salus rediit S. — 2, 1
sqq. Agnus redemit oves innocens etc. (aus „Victimae paschali^) C. — 2, 2
hoc Maria e, cum Maria S. — 2, 8 agnum qui S. — 8, 1 Mors et vita GLU
C e — h r s U, liux et vita n, Dux et vita 1, Lux et virtus A, lus natura
m*, Virtus et natura S; duello (statt modulo) NSU C 0 r. — 8, 2 conflixere
NS C e f g" m* n 0 r U; stupendo ABC 1, die anderen Quellen : mirando;
letzteres, wie auch manche andere Variante, wohl jiingere Entlehnung aus ^
„Victimae paschali". — 8, 8 Dux vitae mortuus MSY. — 8, 4 vivus (statt
Deus) MSY bcef^hm*noru. — 4, 2 sola virgo et mater pia S,
virgo prudens T, virgo mitis et clemens N, — 4, 8 Quomodo sis mater
facta B e f 1 S: es fehlt lU m. — 4, 4 tamen (cum fj perraanens (et tamen
permanes B) virgo intacta B e f 1 S; tu fehlt I m: plasma ex te S b C d;
plasma beatrix (statt de te nascentis) g" h. — 5, 2 missus ad me f m,
De Beata.
29
tmissus de eaelis S; 5,3 Processit ex ine S (1, D»^ me j)rocessit 8, Processit
Christus spes 1, ^urrexit Christus spes N 0; est de me INSTU (I e m li
n* 0 1* 11 ??. — 5, 4 sed perfida negat hoc ludaea S, ex virgine inimacu-
'lata 1; et incredula K; mansit MY. — 6, 1 soli fehlt h. — 6, 2 Mariae
veraci 1 8. — 6, 4 turbae (statt pravae) S C; turbae frillaci S. — 7, 1 Sci-
mus te Christe MY; natum esse (statt processisse) S 8. — 7, 2 de Maria
NU e m 0 q r u rj, de virgine vere d S, ex virgine matre S; Maria matre
lA m*, Maria virgine MY c g' h. — 7, 3 victor (statt nate) NSU d 0 r,
Christe (statt nate) r*. — 7, 4 rex fehlt T. — 7, 3 sq. per ipsam nobis | tu
miserere MY.
Das Vorbikl dieser weit verbreiteten Marien-Sequcnz, die urspriinglich
nicht fiir die Osterzoit gedaclit war, ist liandgreiflich das » Victimae pcisfjiali«'^
hinter dem kraftvollen Original bleibt die Nachbildung weit zuriick. Ihr
iUrs])rung ist wohl in l\anl'reicli (nach den Quellen zu schlielien) und zwar
im 12. Jahrliundert. Sie selbst ward dann wieder Vorbild fiir einige gleich
folgende Mariensequenzen, welche ganz besondere Festgeheiranisse der Gottes-
mutter zum Gegenstande haben.
19. De Beata Maria V.
Tempore Nativitaiis Domini.
1. Virgiui Mariae laude.s
iinmoleut cliristiani.
2. Natum corde paterno
Verbum matris utero
suscepit homineni,
factum caro.
4. Dicite, pastores,
quid audistis vigiles?
Quem in praesaepi vidistis;
quos infantis testes aspexistis?
6. Credendum est magis voci
pastorum veraci,
quara ludaeorum
genti fallaci.
3. Claustra fregit inferni,
qui materni pectoris
claustrum consecravit,
vas pudoris.
5. Angelorum clioros;
praesaepium et paunos.
NatusestCliristus,spesuostra,
pax de caelo nobis nuntiata.
7. Scimus Christum processisse
de virgine matre ;
tu nobis, regum
rex, miserere.
Miss. ms. S. Barbarae in Algia saec. (12. et) 1314. Cod. Sangenovefian.
96. A. — Miss. [Franciscano — | Komanum impr. Lugduni l.')35. B. — Miss.
Cluniacense impr. Parisiis 1.523. C. — Miss. Kuthenense impr. Lugduni ca.
1540. D. — Miss. Parisiense impr. Parisiis 1585. E. -- CDE sind nicht kolla-
tioniert. — 1, 1 Virginis B. — 1, 2 intonaut B. — 2, 4 semen (statt factum)
B. — 3, 1 inferi A. — 4, 3 praesaepe B. — 5, 4 paxque nobis est nunci-
ata B. — Der Ursprung ist laut Quelleu wohl in Frankreich zu suchen.
20. I)e Beata 3[aria V.
Tempore Fassionis Domiui.
1. Virgini IMariae laudes
concinant iam fideles,
30
Sequentiae transitoriae.
2. Revocantes ad meiitem
Christi siib criice flentem,
cum eam clilecto
discipulo
3. Commendaret in matrem
ipse vadens ad patrem,
nobis in exemplum
linquens mundum.
4. Dic nobis, Maria,
quid sensisti in tua
Tunc mente, quando vidisti
sic morientem,
quem tu genuisti?
5. Paene defecissem,
nisi fide stetissem,
Quae firma me confortavit
nec unquam nec tunc
in me vacillavit.
6. Ex vi magni amoris
fuit vis doloris,
quod corde perpendat,
quisquis Christum amat.
7. lohanni commendata,
nobis sis advocata
ad tuum filium,
iudicem nostrum.
Grad. ms. Maioris ecclesiae Coloniensis saec. 15. Cod. Scriptor. S. I.
Valkenburgen. Liturg. ms. 2. A. — Miss. ms. Coloniense saec. 15. Cod.
Bruxellen. 212. B. — Grad. ms. Crucigerorum Coloniensium saec. 15. ex.
Cod. Semin. Colonien. 13. C. — Antiphon. ms. Asnidense saee. 15. Cod.
Archiv. Asniden. Act. VI. D. — Grad. ms. Borkense saec. 15. Cod. Borken.
A 9. E. — Miss. ms. Le^dense saec. 15. Cod. Leo^den. 1. F. — Grad. ms.
Bocholtense saec. 15. Cod. Bocholten. L 5. G. — Grad. ms. Lonense saec.
15. Cod. Lonen. s. n. H. — Grad. ms. Vinnenbergense saec. 15. ex. Cod.
Milten. s. n. I. — Grad. ms. Enigerlohense saec. 15. Cod. Enigerlohen.
1. K. — Miss. ms. Enigerlohense anni 1479. Cod. Enigerlohen. 2. L. —
Miss. et Grad. ms. Fuchtorpiense saec. 15. Cod. Fuchtorpien. L I. M. —
Grad. ms. Oitbergae de Langen Freckenhorstensis anni 1530. Cod. Frecken-
horsten. s. n. N. — Grad. ms. Gaesdoncanum saec. 15/16. Cod. Gaesdoncan.
s. n. O. — Miss. ms. Erfordiense saec. 15. Cod. Pommersfelden. 313
(2926). O*.
Pros. ms. Praedicatorum Neerlandicum saec. 15. Cod. S. Ignatii No-
viomagen. Ms. 55. P. — Miss. ms. S. Walburgis Zutphaniensis saec. 15.
Cod. Mus. Zutphanien. Ms. 7. Q. — Miss. et Grad. ms. Eldense saec. 15.
Cod. Archiv. Arnhemen. s. n. R. — Grad. ms. ecclesiae in Herwen et Aerdt
saec. 15. Cod. Daventrien. 11 L II (1776). S. — Grad. ms. S. Agathae
anni 1512. Cod. S. Agathae prope Cuijk s. n. T.
Miss. Monasteriense impr. Coloniae 1489. U. — Miss. Monasteriense
impr. Parisiis 1520. X. — Grad. Monasteriense impr. s. 1. (Alopecius) 1536.
Y. — Miss. Hildensemense impr. Nurenbergae 1499. Z. — Miss. Coloniense
inipr. Parisiis 1506. a. — Miss. Coloniense impr. Parisiis 1525. b. — Miss.
Mindense impr. Norimbergae 1513. c. — FKLMST sind nicht kollationiert.
1, 1 Virginis IR b. — 2,2 flendo I. — 2,3 dum ABUX a b. — 3,
Commendavit C. — 3, 4 linquens nur CO, alle anderen relinquens. — 4, 2
in via R. — 5, 1 Bene defecissem a b. — 4, 4 tu fehlt c. — 5, 3 confor-
tabat A. — 6, 3 quod fehlt Z C. — 7, 4 uunc et per hoc exsilium C; no-
strum Alleluja (!) P.
Nach Ausweis der Quellen ist diese Sequenz sichtlich im Gebiete der
alten Coln-Mimsterschen Diozese, und wohl erst im 15. Jahrh. entstanden;
von dort drang sie bloB ins ostliche Gebiet der Niederlande sowie nach
Hildesheim, Erfurt und Minden.
De Beata.
31
21. De Beata Maria V.
Tempore pasdiali.
1. Virgini Maria laudes
concinant christiani.
2. 0 beata domina,
tua per precamina
reconcilientur
peccatores.
4. Da nobis, Maria,
virgo clemens et pia,
Aspectu Christi viventis
et gloria frui resurgentis.
6. Credendum est ex te Deum
et hominem natum
resurrexisse
glorificatum.
3. Fiant per te liberi
a fermento veteri
victimae paschalis
perceptores.
5. Tu prece nos pia
Christo reconcilia,
Quae sola mater intacta
es genetrix verbi Dei facta.
7. Scimus Christum surrexisse
ex mortuis vere *,
conserva, mater,
nos et tuere.
Grad. ms. Rheiioviense anni cr. 1233. Cod. Turcien. Rhen. 14. A. —
Grad. ms. Rhenoviense saec. 13. ex. Cod. Turicen. Rhen. 29. add. saec. 14.
B. — Miss. ms. Murbacense saec. 13. Cod. Colmarien. 444. add. saec. 13 14.
C. — Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen,
878. D. — Miss. ras. Thierbacense saec. 14. Cod. Colmarien. 400. E. —
Miss, ms. Pataviense saec 14. Cod. Zwettlen. 229. F. — Miss. ms. Melli-
cense saec. 14. Cod. MelHcen. 1057. G. — Miss. ms. IS. Floriani saec. 14.
Cod. Florian. XI 393. add. saec. 15. H. — Grad. ms. Lubiceiise saec. 14. in.
Cod. Lubicen. s. n. I. — Miss. ms. Praedicatorum (Trevirensium ?) saec. 1415. Cod.
Cusan. 132. K. — Miss. ms. Ilelveticum saec 15. in. Cod. Muro-Grisen. chart. 26.
L. — Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi lirunen. 8. M. — Miss. ms.
Constantiense saec. 15. Cod. Wolfeggen. s. n. N. — Miss. ms. Alrispacense
saec. 15. Clm. Monacen. 2873. O. — Grad. ms. Andecense anni 1497. Clm.
Monacen. 4101. P. — Festivale ms. AUae Superioris anni 1452 Clm. Mo-
nacen. 9508. Q. — Miss. ms. Herbipolense (? Pataviense) anni 1484. Cod.
Bruxellen. Fetis 1164. R. — Miss. ms. Unterlindense saec. 15. Cod. Col-
marien. 317. S. — Miss. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen.
1785. T. — Miss. ms. S. Georgii Budinensis saec. 15. Cod. Mus. Bohem. XIII
F 12. U. — Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. ISalisburgen. V 1 E 59.
X. — Grad. ms. Pataiense saec. 16. Cod. Budapcstin. s. n. (tbl. 3532). Y.
— Prosar. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen.
546. Z. —
Miss. ms. (Praedicatorum) Tolosanum saec. 13. Cod. Tolosan. 98. a. —
Grad. ms. Altaripense saec. 13. ex. Cod. Oxonien. Bodl. lat. lit. d. 5. b. —
CoUect. ms. S. Ludovici Pisciaoensis ann. 1260 — 75. Cod. Londinen. Add.
239ii5. c. — Pros. ms. S. Ludovici Piseiacensis saec. 15, Cod. Londinen.
^Egert. 2G01. d. — Pros. ms. Praedicatorum Gallieum saec. 14. ex. Cod.
Oxonien. Misc. lit. 27. e. — Grad. rns. Caelestinorum Parisien. ann. 1532.
Cod. Parisin. Mazarin. 448 (758) f. — Pros. ms. Eremitarum Augustin. Senen-
sium saec. 14. Cod. Senen, G III 2. g. — Grad. ms. Praedieatorum S.
Marci Florentini saec. 14 15. Cod. S. Marci Florentin. T. h. — Miss. ms.
Aquilegiense aimi 1478. Cod. Vindobonen. 1831. i. — Miss. ms. Praedica-
32
Sequentiae transitoriae.
torum Italicum anu, 1538 — 57. Cod. Vatican. 3807. k. — Pros. ms. Cerneli-
ense saec. 14/15. Cod. C;intabrigien. Ll. I 10. (Pars III). 1. — Grad. ms.
Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxelleu. 6435. m. — Pros. ms Praedica-
torum saec. 15. Cod. S. Ig-natii Noviomagen. 55. li. — Miss. ms. S. lohanniS'
Hierosolymitani in Harlem ann. 1485—1504. Cod. Harlemen. memhr. fol.
1. 0. — Miss. ms. Praedicatorum Suecicum saec. 15. Cod. Upsalen. C 415.
p. — Prosar. ms. Monasterii Sko in Uplandia saec. 15. Cod. Holmien. A
53. q. —
Ferner viele gedruckte Missalien Deutschlands und Frankreichs, wozu
man vgl. Chevalier, Repert. Nr. 21651 u. 21660. — IKLPTUX a f ll 1 u
— q sind nicht kollationiert.
1, 1 Virginis CE g". — 1, 2 concinent B, incinant g, intonent MQY,
personent C. — 2, 1 beata Maria M. — 2, 2 suffragia MY. — 2, 3 recon-
ciliantur BCEGNO; natum qui redemit (! statt reconciliautur) i. — Str. 3
fehlt G, am Rande nachgetragen H. — 3, 2 de fermento M; fermentum g.
— 3, 3 paschali C. — 3, 4 preceptores b. — 4, 1 Dic nobis Y g. — 4, 2
tua per suffragia BCENZ. — Nach 4, 2 folgt noch : tua per suffragia AR
C k m. — 4, o Aspectum NQY, Aspecto g, — 4, 4 gloriam N g i. — 5, 3
sola viigo intacta GH, mater Dei intacta e. — 5, 4 genetrix veri Dei Q. —
6, 3 iam surrexisse R; glorificato g". — 7, 1 Hunc credendum feredentes
EN) surrexisse A — ENQR g^ k; processisse (st. surrexisse) MOQ i. — 7, 2
a mortuis DEY, ex Maria vere MOQ i. — 7, 3 salva (st. conserva) i, re-
conserva g". — 7, 3 sq. conserva nos mater et M. — 7, 4 et nos C.
In DS g" m ist vorstehende Sequenz fiir Christi Himinelfafirt adaptiert
resp. die Moglichkeit der Adaptierung angegeben; daher 4, 4 ascendentis g m;
6, 3 iam ascendisse g m; 7, 2 super caelos vere g m; diese Varianten sind
in S ilber resurgentis etc hinzugefiigt; in D heiBt es 6, 3 resurrexisse vel
ascendisse.
Man kann zweifeln , ob der Ursprung dieser Sequenz in Deutschland
oder Frankreich zu suchen ist; jedenfalls war ihr Gebrauch in Deutsehland
ungleich mehr verbreitet als in Frankreich. Auffallend ist ilir hautiges Vor-
kommen in Dominika^ier-QueWen (DKS a c (1 e h k m n p) der verschiedensten
LJinder; wahrscheinlich stammt sie also von einem Dominikaner, wozu ihr
nachweislich erstes Auftreten im 13. .Jahrhundert stimmen wiirde. Die
Datierung Chevaliers (Repert. Hymnoi. Nr. 21 651 ins „XII. saec." ist durch
nichts begriindet.
22. De Beata Maria T.
1. Pretiosae,
gloriosae
Christi matris, Mariae,
2. Insistamvs lavdihiis seditJis 3. Veneremvrqiic
corde iucundo
atque bcnigno
4. Qui nos servulos
supernis condolens
sic corruisse sedibus
6. Sicqiie morte superata
polorum scandens culmina
Dominum omnium,
natum ex virgine.
5. Pro nobis dira
passurus advenit
ultro crucis supplicia,
7. Perduxit ad regna
florida, metae nescia.
De Beata.
33
8. Ergo nostra pio regi
ac ipsius genetrici
laudes promat contio
10. Ut devicta mole carnis
mereamur [cum] angelis
iungi caeli civibus
12. Reginarum imperatrix,
orphanorum consolatrix,
posce tuis servulis
veniam captantibus.
14. Tu quondam Tlieopliilo
subvenisti misero,
9. Corde mundo deprecand<j
nos foveri in hoc mundo
illius subsidiis,
11. Et te, Christe, collaudare
cum sincera mentis iide
sedibus aethereis.
13. In te semper confidentes
salva, virgo, ut gaudentes
perfruamur gaudiis
Adae culpis perditis.
15. Cum a morte eriperes
vitaeque eum redderes.
16. Nos in mundo fluctuantes, 17. Ad superna suspirantes
mundi mundum respuentes, perduc, virgo, famulantes,
18. Quo tecum in aethereo
conregnemus palatio.
Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. Cod. Maiicunieu. Rylands Crawford.
Lat. 24. Mit Melodie. — 4, 1 servos. — Ini Vergleich zu den sonstigen
Sequenzen J^jnglmids ist diese (bislier imedierte) Sequenz in der Technik und
im Ausdruck verwildert und macht den Eindruck eines Cento. Erst von
Str. 8 an zeigt sich Rhythmus u. Reim (Assonanz) in reineren Formen. — Der
Tej^t ist entnommen einer photographischen Reproduktion, welche Dr. J.
Wickham Leijg uns giitigst zur Verfiigung stellte. —
23. De Beata Maria Y.
1 . Ecginariim dominam^
laudemus gloriosam,
3. Immensam gratiam
milia gaudent miranturque
potentiam.
5. Divinitas in
Maria disposuit,
ut assumeret servi formam :
2. Quam matrcm Dci
nisu omnes adorant.
4. Nam Deum moruit
concipere venturum gontcs
ad salvandas.
6. Rex regum, Deus
omnium et creator
homo factus est ex Maria.
7. Mundumillustrat,caolumornat 8. Loviathan, serpentom torvum.
exions ex lacob rutilans pode premit virgo maxima
maris stella; potentia.
Blume-Banni st er Thcsauri hymnologioi llyuinarium. II. 1. 3
34
Seqiientiae transitoriae.
9. Nato Magi Mariae
deferunt raunera :
aurum, simul tus et mirram,
11. Te lauclantes, virgo,
protege ab hostibus
et ad caelestia
perduc regna ;
10. Parvulumque praedicant
ture Deum, auro
regem mortalemque mirra.
12. Et tui famuli,
Maria, gratulantur
nequam evasisse
hostis iura.
Cantion. ms. Gallicum saec. 13. Cod. Guelfenbyteran. 677 (Helmst.
628j. — Melodie offenbar „CoiiCOrdia" , wie die Sequenz „Epip]ianiam
Domino''^ (A. H. LHI, Nr. 28). Letztere Sequenz war Vorlage fiir diese, so
zwar, daB in jeder Strophe mehrere Worte aus derselben entlehnt wurden.
Um 5 SchluBstrophen ist vorstehende Sequenz im Verhaltnis zur Orig-inal-
Vorlage gekiirzt. DaB sie ein Produkt Frankreichs ist, bekundet schon der
den franzosischen Sequenzen dieses Schemas eigentiimliche Bau der Ein-
leitungsstrophen (vgl. dazu A. H. LHI, Nr. 215; Bemerkungen zur Melodie).
Bekannt war diese Dichtung, welche als Prose erster Epoche im Bd. LIII
iibersehen wurde, bisher nur durch Milchsaclc, I, S. 215.
III. De Sanctis.
24. De s. Adalberto Prageiisi.
1. Corona sauctitatis
et immortalitatis
2. Ornavit hodie Dominus 3. Martyrem suum Adalbertum.
4. Tersa oculorum lacrima 5. Oculorum tersa lacrima
iustus floret velut palma ; aboletur hoc aenigma.
6. Specularis squama cadit, 7. Ubi Deus est omnia,
claret visus specialis, virtus sanctorum et gloria.
8. Ubi Deus est omnia, 9. Manens, quod est, in gloria,
nec distinctus in omnia, omnibus est omnia.
10. Unumestomniumpraemium,ll. Unum est, sed dispar praemium
sacrum socians collegium ; pro merito fidelium.
12. Huiusnosconsortesgloriae 13. Qnos in Adam perpetuae
ora, pater Adalberte, scis addictos miseriae.
Miss. ms. Strigoniense anni 1377. Cod. Albae Carolinae Nr. 5 V. 6.
A. — Collectan. ms. Strigoniense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4723. B. —
Miss. ms. Paulinorum Hungariae saec. 14. Cod. Gottwicen. 79. C. — Miss.
nis. Posoniense saec. 14/15. Cod. Mus. Hungarici 94. D. — Miss. ms. Po.
soniense saec. 15. in. Cod. Mus. Hungar. 215. E. — Miss. uis. Vesprimiens
saec. 15. Cod. Capit. Posonieu. 6. F. — Miss. ms. S. Martini Posoniensie
anni 1488. Cod. Mus. Hungar. 219. G. — Miss. ms. Pragense (?) saec. 14 15s
Cod. Mus. Hungar. 93. H. — Miss. Strigoniense impr. Nurnbergae 1484.
I. — Collect. ms. Hymnorum et Prosarum Emmeramense saec. 15. ex. Clm.
Monacen. 14667. K.
4, 2 ut ])alma C. — 5, 2 abolitur I. — 6, 2 claret vita B. — 7, 2
u. 8, 1 fehlen H. — 8, 2 ut (statt in) I. — 9, 1 Manet B. — 10. 1 omniura
principium HEHI. — 10, 2 est sacrum H. — 11, 1 sed duplex B. — 12, 1
Cuius I ; nos tien consortes gloriae GHI.
Eigentlich gehort dieses minderwertige Produkt eiues shnciscJien
Dichters schon in die Kategorie der Sequenzen 2. Epoche. Die Mangel im
Rhythmus werden aber minder hart empfunden, wenn wir uns der Tiiuschung
hingeben, es sei ein Erzeugnis der Ubergangsperiode.
Q *
36
Sequentiae transitoriae.
25. I)e saiicto Aegidio.
1. Sicut passer solitarius
in tecto,
3. Requiescens quasi leo
cum luda accubuit,
5. Ut catulus leonis
asceuderat ad praedam
alligans ad vitem
asiuam suam
7. Hic inventus sine macula
nec speravit
in thesauris et pecunia,
9. Cui per sanctae
trinitatis efficaciara
11. Ut miraculorum
coruscans virtutibus
pluribus per ipsum
mederet egentibus.
13. Quam ut aeger idem
induerat,
15. Deinde
relinquens Graeciam
17. Ubi infirmos curavit,
daemoniacos sanavit,
19. Munus ab apostolico
Bomae sibi contraditum
21. Hinc nos te, sacer Aegidi,
devotione
rogamus supplici,
23. Et Christum laude
frequentemus debita.
2. Sic vir Aegidius, pervigil
in Christo,
4. Dum pullum suum ad vineam
ligare studuit.
6. Dum per virtutum scalam
Sorech quaerens vineam
se suamque Christo
iunxerat sponsam.
8. Ne sibi coluber in via
vel cerastes
nocere posset in semita.
10. Contulit tantam
meritorum Deus gratiam,
12. Nam tempore quodam
propter elemosynam
misero cuidam
suam dedit tunicam ;
14. Incolumis inde
redierat.
16. Transiit
exsul ad Galliam,
18. Peccatum regis piavit,
mortuum resuscitavit.
20. Statim immissum Tiberi
direxit ad coenobium.
22. Quo peccatorum veniam
per tuam nobis
obtineas gratiam,
24. Cui semper sit
potestas et gloria.
Collect ms. S. Maximini Trevirensis saec. 10. Cod. Parisin. Nouv.
acq. 1885. add. saec. 12. A. — Grad. ms. Pataviense (? Prag^ense) saec. 12.
Cod. Oxonien. Misc. liturg. 354. B. — Grad. ms. Cremifanense anni cr. 1151.
Cod. Stuttg-ardien. Bibl. fol. 20. C. — Pros. ms. Pragense (Arnesti de Par-
dubic) anni 1360. Cod. Capit. Pragen. P 9. D. — Grad. ms. S. Severi Erfor-
diensis saec. 1415. Cod. Carolsruban. Pm 15. E, — Grad. ms. Novi Operis
(S. Crucis) Erfordiensis saec. 15. Cod. Carolsrulian. Pm 44. F. — Miss. ms.
De Sanctis. De sancta Afra. 37
Erfordiense saec. 15. Cod. Pommersfelden. 313 (2926). F*. — Miss. ms.
Pataviense saec. 15. Cod. Florian. XI 385. G. — Miss. ms. Fredeslariense
saec. 15. Cod. Casselan. Ms. theol. fol. 120 a. H. — CoUect. ms. Emmeramense
saec. 15. ex. Clm. Monaeen. 14667. 1. — Miss. Moguntinum impr. s. 1. [SpiraeVj
1517. K. — H u. I sind nicht kolhitioniert.
3, 2 occubuit EF*K. — 4 fehlt B. — 5 u. 6 fehlen EFF*K. — 5, 2
ad petram D. — 6, 1 Cum C; scholam (st. scalam) DG. — 6, 2 oreth G. —
6, 3 se .suam D. — 7, 1 Sic G. — 8, 3 possit K. — 9, 1 Huic per EFF*,
Qui per G. — 10, 1 Contulitque G. — 11, 1 Et miraculorum CFGK. — 11,
3 u. 4 miseris per ip.sum (illum DG, eum EF*) subveniret pluribus B — K. —
12, 1 Dum tempore CEF, Cum tempore AF *, Qui tempore BK. — 12, 4 daret
B. — 13, 1 aeger ille EF*G, idem fehlt D. — 16, 1 Pervenit DG. — 16, 2
in Galliam G, in patriam D. — 17, 1 Ibi intirmos EFF*K, Multos infirmos
BCD, Et multos infirmos G. — 17, 2 u. 18, 2 umgestellt DG. — 17, 2
daemoniacam D, daemoniacum G. — 18, 1 purgavit DG. — 18, 2 mortuos
suscitavit K. — 19, 2 traditum G. — 20, 2 perrexit DG. — 21 , 1 sancte
B. — 21, 2 voce BC, prece DEFF*GK. — 22, 1 Ut (st. Quo) alle auBer
A. — 22, 2 sq. et plenae pacis gratiam DEFG. — 22, 2 nobis tu tuam B,
nobis per tuam F* — 22, 3 obtineas fehlt B — K hier, statt dessen der Ab-
schluB (23 u. 24) ebendort: A Domino (Deo nobis DG) obtineas ] Cui laus sit
(est EF) et potestas.
Der Textedition ist A als die alteste und wohl beste Quelle zugrunde
gelegt. In den Quellen B — K zeigen namlich die SchluBstrophen verhaltnis-
mJiBig reineren Khythmus, der spatere Verbesseruug des durch A gegebenen
Textes zu sein scheint. — Zu bemerken ist, daB CD u. G folgende Strophen-
folge von Str. 16 an haben : 16, 19, 20, 18, 17, 21 usw. — Sichtlich ist die
Sequenz ein deutsches Produkt des 12. Jahrhunderts. — Ihre Melodie basiert
in gewissem Umfange auf dem Alleluja- Versikel „Laudate Deiim (resp.
Dominumy^ und hat daher im Anfange Ahnlichkeit mit jener der Sequenz
,,Sancte sanctomm'' (A. H. XLIV, N. 279).
26. Be sancta Afra.
1. Acl auram post meridiem
Deus lapsum quaerit hominem,
2. In cuius corcle 3. Quem serpens prima
sol occiderat iustitiae, spoliaverat tunica;
4. Sed nudatus innocentia 5. Dum confiteri erubuit,
defensionis texit folia, quodhostinaturaesuccubuit,
6. Immo reatum proprium 7. .,Quam", inc^uit, ,,dabassociam,
in creatoris retorsit vitium : niulier escam tribuit vetitam.**
8. Transgressor ergo })ellitur, 9. Perditus tandem ([uaeritur,
ad vitam conditus virginis partu
morte moritur; inventus reducitur,
10. Dum latro, Matthaeus, 11. Saulus, adultera
lacrimosa Maria, Zachaeus, salvantur, David, Raab, Afra,
12. Insula quam Cyprus 13. Et veniae gremium
nostrum dat cernere litus nobis osteutat apertum,
38 Sequentiae trannitoriae.
14. Dum tiirpem idolatriam 15. Atque dignam martyrio
vera muiidet paenitentia Christi faciat confessio.
16. Cuius meritis omnia 17. Ut angelorum gaudiis
purgentur nostra crimina, perfruamur sempiternis.
Grad. ins. Secoviense (? Florianum) saec. 12. Cod. Vindobonen.
18314. add. saec. 12, A. — Prosar. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen.
1584. B. — Miss. ms. Secoviense saec. 12. ex. Cod. Graecen. 479. C. —
Miss. ms. Lambrechtense saec. 13/14. Cod. Graecen. 703. D. — Miss. ms.
Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen. 395. E. — Miss. ms. Lambrechtense
saec. 15. Cod. Graecen. 123. F. — Grad. ms. Claustroneoburg-ense saec. 14.
in. Cod. Claustroneoburgen. 588. G. — Prosar. ms. Pragense (Arnesti de
Pardubic) anni 1360. Cod. Capit. Pragen. P 9. H. — Miss. ms. Vodnianense
saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIV A 8. L — Pros. ms. Lunaelacense saec. 15.
Cod. Vindobonen. 4977. K. — D ist nicht kollationiert.
1 , 1 Ad aram I ; post meritis (!) E. — 2, 1 sol occulerat B. — 4, 1
nudatis G; Et nudatus K. — 4, 2 folio F. — 5, 2 natura EFI: occubuit
B. — 6,1 Animo reatuin HI. — 6, 2 raestoris (statt in creatoris) I ; retorquet
EFHI. — 8, 2 morte morte moritur H. — 9, 1 Praeditus I. — 9, 2 partus
II. — 10, 1 Cum AFK. — 11, 1 Paulus EFHI. — 11, 1 salvatur HI. —
11, 2 Raab David Afra G. — 12, 1 Cjpri AG. — 12, 2 mittens quasi botrum
A (iiber Kasur) G; dat nostrum F. — 13, 1 En AGK; Et veni (!) 1. —
13, 2 ostendat FHIK, ostendit AG. — 14, 1 Cum C. — 14, 2 mundat FG. —
16, 1 Huius HE. — 16, 2 nostra purgeutur F, purg-antur nostra H. —
17, 1 Et BCHIK.
Melodie in AG; eine andere in H. — Die Strophen 10 — 13 sind freie
Hexameter mit Binnenreim. — Ursprung offenbar im jetzigen osterreichischen
Gebiete, vielleicht im ehemaligen Chorherrnstifte Seckau. Mit „nostrum litus"
(12, 2) ist etwas pomphaft das Gestade des Lech gemeint.
27. De saucta Afra.
1. Gloriam Deo
patri canamus et filio,
sancto paraclito,
2. Qui ab arce patris 3. Missus venit, mitis
Deus summus et humilis intrans uterum virginis,.
4. Ut peccatores sanaret 5. Ut congregaret dispersos,
et iustos faceret, liberans perditos.
6. Quosdam elegit 7. Variis signis
plebis doctores et documentis
perfectos plurimis,
et ecclesiae pastores, qui converterent peccatores,
8. Promittens veniam V. Ut regni concives
et vitam credentibus caelestis participes
in se hominibus, essent et consortes ;
De Sanctis. De sancta Afra.
39
10. Peccantes puniens,
delinquentes corrigens,
emundans paenitentes,
Errantes condemnans,
fideles quosque
et iustos salvificans ;
11. Qui signis reprobos
et exemplis, virtutum
rairaculis instruxit,
Per verbum salutis
et veritatis
incredulos corrigit.
12. De quorum collegio 13. Augustam adiit
confessor almus Narcissus domum ignorans Afrae
praesul claruit. et introivit.
14. At illa gaudens 15. Sanctum cognoscens
pro amatore plorans et gemens
electum pontificem suscepit; praesulis pedibus se prostravit.
16. Et pontifex, ut percepit, 17. In fide sacra instruxit
Domino pro illa preces fudit, eam, sacro fonte et abluit.
18. Postliaec Afra exquiritur, 19. Ad idola compellitur,
minis, terroribus, vincta adducitur,
dolis attemptatur, iudici praesentatur,
christianam sese protestatur; Christum corde et ore fatetur ;
20. Ignibus viva datur,
flammis exuritur,
sicque martyr efficitur;
21. Spiritum caelo reddens,
Deum beuedicens
aeterna dona possidet.
22. 0 clemens rector polorum
redemptor et cunctorum,
nobis dona praemia;
tibi sit laus et gloria.
Grad. ms. S. Severi Erfordiensis saec. 14/15. Cod. Carolsrnhan. Pm
15. A. — Miss. ms. Erfordiense saec. 15. Cod. Pommersfelden. 818 (2926). B. —
Miss. ms. Fredeslariense saec. 15. Cod. Casselan. theol. IV ^ 120 a. C. —
Miss. Moguntinum impr. s. 1. 1517. D. — C isl nicht kollationiert. — 1, 8
simul (statt sancto) D. — 2, 1 Qui geht offenbar zuriick auf filio (1, 2). — 4, 1
salvaret D. — 6, 3 praefectos D. — 7, 4 converteret A. — 10, 3 corrigeret
AB. — 10, 5 quoque D. — 10, 6 salvificat A. — 15, 1 agnoscens D. —
15, 3 pontificis ABD. — 16, 1 At B ; ut audivit A. — 22, 1 rector dolorum
D. — 22, 4 sit fehlt D. — Meh)die: Psallite, wozu vgl. LIII , Nrr. 167;
202; 222.
28. De saucta Afra.
1. Domino decantent laudes
filiae Sion omnes
40
Sequentiae transitoriae.
2. In hac die sollemiii,
in qua modo lugubri
resultant gaudia
reperta Afra.
4. Qui praesul electus,
doctor bonus et rectus,
Dum fugit mortis edictum,
Afrae subiens tectum
3. Haec, reorum sentina,
ignoravit diviua;
Narcissi fletibus
lavit scelus.
5. Obsecrat, hortatur ;
peccamina panduntur ;
Confessam lavit baptismus,
trahit iudex sceleratus.
6. Coniitetur patrem,
prolem et spiritum sanctum;
sarmentis cingitur,
igne crematur.
7. Te rogantes exaudi,
Afra, victima Christi,
ut nobis gaudia
dentur aeterna.
Prosar. ms. Sangallense dictura „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen.
546. — 2, 2 sq. lugubri modo | resultat gaudium (beides zerstort die
Endassonanz). — 5, 4 Correptam trahit. — Melodie sichtlich: Victimae
paschali laudes.
29. De sancto AHbano.
1. Sancti triumphum
celebremus martyris
2. Sollemnem atque piis
diem ducamus gaudiis
4. Inclita cuius
mundum sanat gratia,
6. Albanum
sanctum qui ditavit
spiritali munere
8. Palma Theonesto
caelitus
quem sociavit
praesuli,
10. Ut doctrinae
luce perfidiae
pellant tenebras
12. Nam haeresis Ariaua
tunc saeviebat
3. Laudantes lesum Christum,
regem sanctorum martyrum,
5. Martyres suos
qui coronat gloria,
7. Provexit
et hunc laureatum
ad coronam gloriae ;
9. Quos et solidavit
pariles
in unitate
fidei,
11. Atque salvent,
quas hostis perdere
temptat, animas.
13. Et graviter impugnabat
totum per orbem
latrans contrafidem catholicam persequendo sanctam ecclesiam.
De Sanctis. De sancto Albano.
41
14. Ad haec valide calcanda
certant sancti patres
falsitatis dogmata
16. Tunc Theonestns
atque Albanus,
Christi martyres,
18. Hinc Albanus
fide probatus
poenis est maceratus
variis
20. 0 miles
Christi atque testis
invicte, qui triumphas
felix hodie,
22. Tu, qui hodie
angelorum vitam
Tui sanguinis
comparasti
pretio,
gloriose belliger,
15. Scutum iidei sumentes
contra mortifera
inimici iacula.
17. Hunc expugnantes
erroris ritum
sternunt fortiter.
19. Atque demum
capite plexus
superis est insertus
gaudiis.
21. Audi nos
adplaudentes tibi
et fac nos participes
tuae gloriae.
23. Ipse hodie
nos commenda Christo
Tuis precibus
nostra delens
crimina,
ut possimus alacres
24. Hunc diem
gloriosum celebrare.
Miss. Mag^untinum inipr. Maguntiae 1493. A. — Miss. Maguntinura
impr. Spirae 1497. H. — Miss. Maguntinum impr. s. 1. [Spirae] 1517. C. —
Miss. Maguntinum impr. Basileae 1520. D. — 8, 1 Alma A — D; wahrschein-
iich ist in einer iilteren liandschriftliclien Vorlage der gedruckteu Missalien
die Initiale P ausgefallen; oder sollte sich „Alma" auf ,,coronam" (7, 2) be-
zlehenV Die Konstruktion ware gesucht und paBte nicht recht zu Str. 9.
Subjekt muB also Christus bleiben, und ,,palma" ist abl. instrum. — 10, 1
Et A — D; wieder falsche Initiale der Vorlago. — 10. 3 pellat AH. — 16, 1
Cum AH. — 24, 2 celebraret C.
Der Keim (Assonanz) bindet regelmiiBig nur die SchluBverse jeder
Strophe, die anderen Verse mehr vereinzelt. — Der Rhythmus ist fiir Strophe
und Gegenstrophe dnrchaus symmetrisch, ausgenommen das Strophenpaar
20 u. 21, ferner Vers 15, 2 und 17, 2; sonst habon Vers und Gegonvers
stets den (jlcicJun natiirlichon Wortakzent an der gloiohen VorsstoUe. —
Die Soquenz selhst, wohl JMainzer Produkt, ist sichtlioh iilter als die Quellen;
leidor aber entdeckten wir nicht die alte handschriftliche Vorlage dor ge-
V druokten Missalion.
Mclodie: „Occidentana", somit gleich gebaut wie ^Sancti spiritus
asfiit nohis gratia^' (A. H. LIII, Nr. 70), an wolche Soquenz auch oinzelne
Ausdriioko erinnern; vgl. forner LIII, Nr. 60; 132; 162; 197; 200: 224; 225;
226, die der gleichen Melodie folgen, nnd Nr. 17 u. 35 u. 42 u. 74 dieses
Bandes.
42
Sequentiae transitoriae.
30. De sancto Andrea.
1. Sacrosancta hodiernae
festivitatis praeconia
3. Mitissimi sanctorum
sanctissima
extollendo merita
5. Hic accepto
a lohanne Baptista,
Quod venisset,
qui tolleret peccata,
Mox eius intrans
habitacula
audiebat eloquia;
7. Hunc perscrutantem maria
Christi vocavit clementia
9. Huius animam post sacra
festi paschalis tempora
11. Ad praedicandum
populis paenitentiam
13. Gratuiare ergo
tanto patre, Achaia,
Illustrata eius
salutari doctrina,
Honorata multimoda
signorum frequentia.
15. lam regem tuum spectas,
iam adoras,
iam in eius conspectu,
Andrea, stas,
17. Sis ergo nobis inclita
2. Digna laude universa
categorizet ecclesia
4. Apostoli Andrae
admiranda
praefulgentis gratia.
6. Inventoque
fratre suo Bariona
„Invenimus",
ait ovans, „Messiam"
Et duxit eum
ad dulcifluam
salvatoris praesentiam.
8. Artem piscandi commutans
dignitate apostolica.
10. Sancti Spiritus praeclara
perlustravit potentia
12. Et Dei patris
per filium clementiam.
14. Et tu gemens plora,
trux carnifex Aegea ;
Te lues inferna
et mors tenet aeterna.
Sed Andream felicia
per crucem manent gaudia.
16. Odorem suavitatis
iam aspiras,
quem divini amoris
aroma dat.
18. Dulcedo spirans intima
19. Caelestis vitae balsama.
Trop. ms. S. Albani saec. 12, Cod. Londinen. Reg. 2 13 IV, A. —
(Trop. et) Pros. ms. Anglicura saec. (11. ex. et.) 12. Cod. Londinen. Calig.
A XIV. B. — Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. CoU. Univ. Oxonien.
148. C. — Grad. ms. Sarisburieuse nnni cr. 1275. Cod. Londinen. Add.
12 194. D. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. ex. Cod. Pai-isin. Arsen.
135. E. — Miss. ms. Sarisburiense ann. 1385—1415.. Cod. Vatican. Palat.
501. F. — Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. in. Cod. Oxonien. Hatton. 3.
G. — Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. H. —
De sanctis. De saucto Andrea. 43
Miss. ms. S, Petri Westmonasteriensis anni cr. 1384. Cod. Westmonasterieu.
8. n. reimpr. Londini 1891 — 1897. I. — Pros. ms. Cerneliense saec. 14/15.
Cod. Cantabrigien. Ll I 10 (Pars III). K. — Miss. ms. Vigorniense saec.
15. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. e 43. L. — Miss. ms. Vigorniense saec.
15. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. c. 3. M. — Grad. ms. Norwicense saec.
15. Cod. Londinen. Lansd. 462. N. — Miss. ms. S. Terrenani Arbuthnoten-
sis saec. 15. ex. Cod. priv. reimpr. Burntisland 1864. O.
Grad. ms. Secoviense (? Florianum) saec. 12. Cod. Vindobonen. 13314.
P. — Grad. ms. Quedlinburgense saec. 12. ex. Cod. Mus. Berolinen. Z 78.
P*. — Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien.
s. n. Q. — Grad. ms, Scaphusiense saec. (13. ex. et) 14. Cod. Turicen.
Rhenov. 23. R. — Grad. ms. Rhenoviense saec. 13. ex. Cod. Turicen.
Rhenov. 29. add. saec. 14. S. — Grad. ms. S. Severi Erfordiensis saec. 14/15.
Cod. Carolsruhan. Pm 16. T. — Miss. ms. S. Martini Posoniensis anni
1488. Cod. Mus. Hungar. 219. U. — Grad. ms. S. Georgii Pragensis saec.
16. in. Cod. Pragen. VII A 13. X.
Grad. ms. liotomagense saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. Y. — Grad.
ms. Compendiense saec. 13/14. Cod. Parisin. 16823. Z. — Grad. ms. Fonte-
braldense saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17). a. — Miss. ms. Sandio-
nysianum saec. 14. Cod. Parisin. 1107. b — Miss. nis. Ambianense saec.
15. Cod. Taurinen. D II 7. C.
Trop. ms. Eporediense saec. 10/11. Cod. Capit. Eporedien. 60. add.
saec. 12. d. — Grad. ms. Romanum saec. 14. Cod. Bruxellen. Fetis 1174.
e. — Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen. 11396. f. —
Miss. ms. Belisianum saec. 15. Cod. Bruxellen. 9786 — 90. g". — Miss. ms.
Beckense saec. 15. Cod. Bruxellen. 3782. li. — Miss. ms. Leodiense saec.
15. Cod. Vatican. 3808. i. — Miss. ms. Parchense anni 1539. Cod. Bruxellen.
II. 2347. k. — Miss. rns. Augustinorum (Cameracensium?) saec. 15. Cod.
Bruxellen. 128. l. — KOPSYZ a— d k 1 sind nicht kollationiert
Es kommen liinzu viele gedruckte Missalien, vorwiegend franzosischer
Diozesen, wozu man vgl. Chevalier, Repert. Hymn. Nr. 17733.
1, 1 sq. hodierna festivitas i. — 1, 2 sollemnia T h i. — 3, 1 Mitissi-
mum FN, Ditissimi X. — 3, 3 recollendo ll i, excollendo X, extollenda T. —
4, 3 praepotentis e, praepollentis U g", praefulgendis P*, fulgentis AEGR
i. — 5, 3 qui venisset AC-HLRU e. — 5, 5 intrans eius U; liabitaculum
g. — 6, 5 Adduxit F; illum R. — 6, 6 melliflani CF g ll. — 7, 1 Hinc
e, Tunc D; perlustrantem i. — 7, 2 clementiam P*TU. — Str. 7 u. 8 umgestellt
X.— 9,1 Cuins AGP*QUXeh; postclaraCDEGHLMNP*UX e-i. — 9, 2 gaudia
CDEGHLMNUX e— i. — 10, 2 Sancti praesulis g. — 10, 2 potentiam A. —
11, 2 filii X. — 13, 4 salutaris P*. — 13, 5 coronata X. — 14, 3 Behies
P*, tu e. — 14, 3 sq, lues mors et inferna tenent g". — 14, 5 Et Andream
BCDP*R e f g II. — 14, 6 cruccm tenent g. — 15, 4 Andreas i. — 16, 2
quem (statt iam) P*. — 16, 3 divinum P*. — 17 His ergo FL g. -- 17
u. 18 intima u. inclita umgestellt R. — 18 spirat T, necnon (st. spirans)P*.
Welches Land die Ursprungsstiitte dieser Sequenz sei , L^Bt sich aus
den Quellcn nicht sicher ersehen; jedenfalls weist das Scliema niit Sicher-
heit nach Kuqland. — Gleicli gebaut ist dio Sequenz ,J)i(lce mclos"' (A. H.
XL, Nr. 346);' „7A") laudcs'' (XL, Nr. 241); ,,Clara dies ct insicniis'' {Xhl\\
Nr. 259) und ,,AlIehu'a ininc dccantcV' (Nr. 86 dieses Bandes).
Im Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. Cod. Mancunien. Rylands Craw-
ford lat. 24 tindet sich cine Umarbeitung dieser Sequenz auf die Gottes-
Hiutter; dementsprechend: 3, 1 Sanctissimao virginum. — 4, 1 Ghn-iosae
^ virginis. — 5. 2 sq. ab angehi mandata | quod pareret. — 5, 5 lam eius in-
trnt. — 5, 7 Dei gerens ohxiuia. — 6, 1 sqq. Inventaque | Christi spousa
Maria | „Concipies", | ait ovans, „Messiam, | Paries natum j sed dulcifluam
etc. —
7. Contra naturae foedera 8. Virum non novit, gravida
virginis tumescimt viscera; tit tamon virgo puerpora
44
Sequentiae transitoriae.
9. Cuius uterum post sacra
facti nuntii tempora
10. Sancti spiritus praeclara
perlustravit potentia.
11, 1 Ad pariendum. — ■ 1.3, 2 tanta matre ecclesia. — 18, 3 Sustentata. —
13, 4 frequenter prece pia. — 14, 2 incredula ludaea. — 14, 5 Et Mariam.
— 14, 6 per Christum. — 1-5. ] lam natum tuum, — 1-5, 4 Maria.
31. De sancto Antoiiio Eremita.
1. Alme confessor
et professor
fidei,
triplicis aggressor
luctae et evictor,
2. Eremi possessor,
Pauli successor,
legis dilatator,
miserorum consolator,
virtutum sator,
aegrorum curator,
3. Antoni, indolis
clarae, nobilis,
qui novenis sub bis
annis paterna praedia
minimis Christi
distribuisti.
4. Qui inter sanctam,
desponsatam
Christo, gratam,
virginalem cohortem
tuam pulcherrimam
sororem locasti;
5. Aegypti taetris
in speluncis
et latebris
contra mundum, satanam
carnemque propriam
fortiter certasti.
6. Qui ut virilis
Christi pugil et quiris
in hoc triplici conflictu
cervice
in caelum protensa. mire
triumphasti ;
8. Qui bis novem monasteriis
structis in Aegypti terminis,
mirum in modum Paulo
sepulto,
praedicationis verbo
ad fratres facto
paternaliter,
sub secreto sepultus,
inventus mysterialiter,
7. Qui adfamine
Christi in certamine
hoc responsum accepisti :
„Per orbem
faciam universum te
nominari."
9. Ut Caesaris unigenita
regis Constantini filia
unum per haustum lymphae
obsessa
a novem spiritibus per te
liberaretur
personaliter,
et clareret in mundo
nomen tis universaliter.
De sanctis. De sancto Antonio Eremita.
45
10. Ducente stella
raaris procella
ad fiiies Aegypti
sanctus Theopliilus episcopus
te, nostrum patronum,
divina ope
ente sedulo prope se,
traducebat.
12. Hagios
veris ros,
Maii flos
Audi nos;
nam te trinitas,
quidquid petis, exaudit.
14. Da tempus paenitentiae,
averte niorbos validos
et epidimiae.
11. Qui tacto tui
feretro frui
facis sanitate
tenerrimam Caesaris filiam
satanis oppressam,
ignem geliennae,
iacens in terra Viennae,
mortifica.
13. 0 theos
iscliyros,
vitae dos,
Salva nos,
tibi pro quibus
Antonius adplaudit.
15. Tuos misericordiae
converte in nos oculos,
o fili Mariae.
16. 0 Antoni, nostrorum
miserere peccatorum;
per tuum precatum
perduc nos,
servos tuos,
in statum ad te
ut possimus transire.
Miss. ms, Spirense saec. 14. Cod. Oxonieu. Laud. misc. 282. A. —
Grad, ms, Cranenburgense anni 1340. Cod. Cranenburgen, s. n. B. — Grad.
ms. Maioris ecclesiae Coloniensis saec. 15. Cod. Scriptorum Prov. Germ.
S. I. Valkenburj>en. ms. 2. C. — Grad. ms. Coloniense saec. 15. Cod. Mus.
Archiep. Colonien. VI 11. D — Miss. ms. S. Pantaleonis Colouiensis saec.
15. Coil. Hruxellen, 355. E. — Grad, ms. Borkense saec. 15. Cod, Borkeu.
A 9. F. — Grad. ms. Bocholtense saec. 15, Cod. Bocliolten. L 6, G. —
Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod, Vindoboneu. 4088. H. — Miss. ms.
Hospitalense anui 1427. Cod. Paulan. 20. 1. 9. l. — Miss. ms. Pataviense
saec. 15. Cod. Melicen. 979. K. — Pros. ms. Emmeramense saec. 15. ex,
Clm. Monacen. 14667. L. — Miss. ms. Bremense saec. 15. Cod. Hafnien.
Gl. kougl. S. fol, 188. M. — Miss. ms, Horti Luuiinum Hildesboiuionsis
anni 14(52. Cod. Guelfeubyteran. 39 (Helmst. 35). M *.
Grad. ms. Ultraiectiuum saoc. 14. Cod. CoU. Triuit. Dubliuou. 100.
(fj I 21.) N. — Miss. ms. Ultraiectiuum saec. 15. Cod. Modiolauon, Brera
AE XIV 12, O. — Grad, ms. Ultraiectinum (? Bergense) saec. 15. Cod.
Bruxellen. 15073. P. — Grad. ms. Bolsvvardouse saoc. 15, Cod. Weerten.
s. n. Q. — Pros. ms. Praedicatorura Noviomaj?onsium saec. 15. Cod. S.
Jgnatii Noviomag-en. 55, K- — Grad. ms. ecclesiae in Heerwon et Aerdt
saec. 15. Cod. Daventriou. 11 L 2 (1776). S. — Miss. ms. S. Walburgfae
Zutpbanionsis saoc. 15. Cod. Mus. Zutpbaniou. Ms. 7. T. — Miss. ms. S.
lohanuis Hierosolymitani iu Haarlom aun. 148"> — 1-">04. Cod. llarlemen.
membr. fol- 1. U, — Grad. ms. Elstense (in Gel^^^-ia) saoc. 15. Cod. Mus.
Episcop. Monastoriou. s, u, U*.
46 Sequentiae trausitoriae.
Miss. Magdeburgense impr. Lubecae 1480. X. — Miss. Pataviense impr.
Patavii 1491. Y. — Miss. Coloniense impr. Coloniae 1494. Z. — Miss. Traiec-
tense impr. Parisiis 1497. a. — Miss. Hildensemense inipr. Nurembergae
1499. b. — Miss. Merseburgense impr. Lipsiae 1502. c. — Miss. Bremense
impr. Argentinae 1511. d. — Miss. Mindense impr. Xurembergae 1513. e. —
Grad. Monasteriense impr. s. 1. (Alopecius) 1536. f. — BMM*K-X e sind
nicht kollationiert.
1, 2 progressor I. — 1, 5 devictor C. — 2, 1 professor d. — 2, 4
fehlt d; miseris PY c. — 3, 3 novenis subis AIY, bis sub f. — 4, 1 Cui
a; inter sacram CZ, sacratam a. — 5, 1 terris (st. taetri.s) FILQ. — 5, 4 et
satanam Q. — 5, 6 dimicasti F. — 6, 2 pugili a; pugil iidelis L. — 6, 5
in caelo Z. — 7, 1 effamine ACZ. — 7, 3 responsumque dulce b. — 7, 4
sq. Faciam per universum te b. — 8, 5 ac praedicationis c, cum praedica-
tionis a. — 8, 8 secreto sepulto PQ, secreto sepulcro L. — 8, 9 mirabiliter
LQ. — 9, 1 Et LPQ a; unigenitam CDZ. — 9, 2 magni Constantini CZ ;
filiara Z. — 9, 5 a septem L. — 9, 6 liberatur Q. — 9, 8 et claratur Q,
et declaratur L, clararetur (ohne et) a, clareres HY — 9, 9 tis fehlt Z,
noraentis ALNQ b C, fomentis HIOY f; sichtlich ist das mittelaiterliche
..nomen tis" (= nomen tuum) von den Kopisten nicht verstanden. — 10, 1
Lucente NPZ. — 10, 3 ad fratres I. — 10, 4 sanctum a. — 10, 5 te suum
b. — 10, 6 sq. divina operante sedulo d. — 10, 7 mente sedula a; cedulo
N. - 10, 8 traducere b. — 11, 1 tactu ACDHLNOZ b d. — 11, 2 feretri
NOP b. — 11, 4 terrimam Z. — 11, 5 satana HNO b C, satane lY. —
11, 6 igne IN. — H, 7 vyene F. — 11, 8 mortificat lY a f, mortificas
HLN, mortificans c. — 12, 1 — 3 u. 13, 1—3 fehlen DN a d. — 12, 2 veri
L. — 12, 3 indie fios f, vitae dos PQ, flos Mayros L. — 13, 3 vite vite dos
L. — 13, 5 lesu (st. tibi) D a. — 14, 2 vaiide C a. 14, 3 ac ACDYZ
C d. — 15, 1 Quos L f . — 15, 2 iu fehlt Y c; oculos fehlt I. — 16, 5 tuos
servos CF b d f, tis servos (cfr. 9, 9) a. — 16, 7 ut fehlt d.
Melodie: Ave praeclara maris stelJa (A. H. L, Nr. 241), mit Er-
weiterung des Strophenpaares 12 u. 13; vgl. Nr. 33; 56; 57; 59; 60; 70 u.
80 dieses Bandes. — Ursprungsstatte w^ohl in West-Deutscldand oder Holland.
32. De sancto Augustiiio.
1. Illuminare,
lerusalern, illuiniiiare,
Sion, elevare !
2. Luto Pharaonis 3. lugum Babylonis
dux eripitur fidei ; vi computruit olei,
4. Dum Augustinus errorum 5. Illecebrarum priorum
liber decipula solvitur macula.
6. Monica matre, 7. Artium culmen,
patricio patre facundiae fulmen
doctissimus Cartbagine in iuvene mirabile
floruit; nituit.
8. Inter baec vitiis 9. Sed mater lacrimis
et errorum ipsum Cbristo
capitur diu fallaciis. parturit iterum plurimis.
De sanctis. De sancto Augustino.
47
10. Locnlus tangitur,
suscitatur,
loquens erigitur,
matri datur,
de portis
ut mortis
vivum referat,
quem mortuum fleverat,
12. Nam quondam devius
viam patriae
caelestis monstrat praevius ;
14. Hosticos ictus
pugil invictus
pro fide suscipit
et conflictus,
16. Industria pastorali
lupos arcet ab oviculis
18. In solarem radium
tigens intuitum
huius aquilina
mens divina
perspicit acie ;
20. Hic flos doctorum,
morum
regula formalis,
tuba fidei regalis,
11. Verbis Ambrosii
dum compunctus,
sacro remedii
fonte fuuctus,
aeterna
lucerna
caelo celebris
emergit de tenebris.
13. Nam, quibus haeserat,
frangit haereses,
scripturae clausa reserat.
15. Vultu disiuuctas,
caudis coniunctas
dum vulpes dissipat
uec compunctas.
17. Curaque peculiari
cibos praebet Christi famulis
19. Triadis hic monadem,
monadis triadem,
a qua non reflexit
cor, inspexit
fidei facie.
21. Per quem ut Christi
sisti
regno mereamur,
ipsum supplices precamur.
22. Fac, Augustine,
diviuae
uos gratos maiestati,
pie memor exsulum,
tu lux tu duxque praesulum.
Miss. ms. Subense saec. 12. Cod. Seniin. Liucen. s. n. A. — Miss.
ms. S, Floriani saec. 18. Cod. Florian. III 209. B. — Miss. ms. MeHcense
saec. 14. Cod. Melicrn. 1057. C. — Grad. ms. Praemonstratense anni 1324.
Cod. Stutfo^ardien. liibl. fol. 38. D. — Miss. ms. Pataviense saec. 14 15.
Cod. Vindobonen. 1786. E. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Praedicat.
Vindobonen. 18. F. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Floriau. III 9.
G. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Hilarien. 8. H. — Miss. ms. S.
^Aegidii Corneoburg-ensis saec. 15. Cod. Claustroneoburgen. 77. I. — Mfss.
ms. Lambrechteuse saec. 15. Cod. Graecen. 'J99. K. — Miss. ms. Seeoviense
saec. 15. Cod. Graecen. 147. L. — Oration. ms. Tirnsteinouse saec. 15.
od. Ducumburgen. 84. M. — Miss. ms. Hospitalense anni 1427. Cod.
Paulan. 26. 1, 9. (Hosp. memb. 7.) N. — Grad. ms. Taistense anni 1493.
Cod. Mus. Dioecesan. lirixinen. s. n. O. — Grad. ms. Audecense auni 1497.
43 Sequentiae transitoriae.
Clm. Monacen. 4101. P. — Miss. ms. Horti Luminum Hildeslieimensis anni
1462. Cod. Guelfenbyteran. 39 (Helmst. 85). P*. — Grad. ms. Clarhol-
tense (?) saec. 15. Cod. Westkirchen. s. n. Q. — Miss. ms. Erfordiense saec.
15. Cod. Pommersfelden. 313 (2926\ Q*. — Hymn. et Prosar. ms. Emmera-
niense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667. K. — Grad. ms. S. Sepulcri
Harlemensis saec. 15. Cod. Harlemen. membr, fol. 7. S. — Miss. ms. Hos-
pitalis S. loannis Hierosolymitani in urbe Harlem ann. 1485 — 1504. Cod.
Harlemen. membr. fol. 1. T. — Grad. ms, Beginarum Amstelodamensium anni
1450. Cod. Mus, Episcop. Harlemen. 117 (403). U. — Grad. ms. Amstelo-
damense anni 1571. Cod. Univ. Amstelodamen. I C 17 (1514). X.
Miss, Brixinense impr. Au^ustae 1493. Y. — Miss. Brixinense impr.
Basileae. 1510. Z. — Miss. Hildensemense impr. Nurenibergae 1499. a, —
Miss. Pataviense impr. Pataviae 1491. b. — Miss. Pataviense impr. Augustae
1494. b*. — Miss. Pataviense impr. Viennae 1503. C. — Miss, Pataviense
impr. Augustae 1505. d. — Miss. Mindense impr. Nurembergae 1513. e, —
Miss, Numburgense impr, Basileae 1517. f. — Grad. Monasteriense impr. s.
1. 1536. g. — GHLPP*QSUY a b b* f sind nicht kollationiert.
1, 2 illuminare lerusalem P*R e, — 1,3 elevate Z. — 2, 2 lux M. —
3, 1 in (statt vi) DKT. — 4, 1 Cum B. — 4, 2 miser (statt liber) A; dis-
cipula C. — 6, 1 mater F, — 6, 3 doctissimo N; Carthagini BFIKN C. —
6, 4 claruit X. — 7, 1 Logicae culmen DKRZ d 6 g, Loice OTX, Loyce
Q*. — 7, 2 rhetoricae fulmen DOQ*RTXZ e g, lumen K; flumen C. —
7, 3 mirabili g. — 7, 4 micuit CFMN c, emicuit B, enituit A. — 8, 3
flagitiis K. — 10, 1 Loculis T. — 10, 6 et mortis A. — 10, 8 moriturum
reserat K. — 11, 1 Urbem (Urbe X) Ambrosii TX g. — 11, 4 fonte fon-
tus(!) X. — 11, 7 de caelo K. — 11, 8 emersit DQ*RTX e g; de fehlt C,
in tenebris X. — 12, 1 devio E. — 12, 2 patere (statt patriae) N. — 12, 3
monstrat brevius c. — 13, 1 lam quibus ABKX g, Dum quibus DERZ d e;
haesitat A. — 13, 2 fregit A; haeresis M. — 13, 3 clausae C c, claustra
DEQ*RZ d e g-; reserans R d e g. — 14, 1 Hostiles X. — 14, 3 sustinet
DEKORTXZ d e g; et fehlt D. — 15, 2 cauda M, caudas T g. — 15, 3
imples (! statt vulpes) I; vulpes suffibat(!) E; ne compunctas I, et com-
punctas X, — 16, 2 arcet lupos R d e; ad oviculos E, — 17, 1 Cumque
(statt Curaque) CEFMN; De (Ex D) tritico doctrinali DKOQ*RTXZ d e g.
— 17, 2 praebet cibum D, praebens cibum Q*RT e g, cibum praebens X;
famulus F, — 18, 2 fingens A. — 18, 5 prospicit ABQ*, praespicit C. —
19, 1 Triade C. — 19, 2 triade C. — 19, 3 inflexit C. — 19, 3 sqq. ad,
quam (quem DOQ*XZ) cor direxit | introspexit | libera (fidei O) facie DOQ*
RTXZ e ^, — 19, 5 acie IM, — 20, 1 Sic I. — 20, 4 tua fidei A. — 21, 1
quem et F. — 21, 1 sq. sisti Christi KQ*RTX e g. — 21, 4 deprecamur
EFIN. — 22, 1 Nos Augustine K. — 22, 3 da gratos K, nos dignos O. —
22, 4 ductor (statt niemor) O. — 22, 5 tum dux dum lux F, tu dux tu lux-
que CNQ*T g, tu dux tu lux E.
Tifel der Melodie: „PsaUite", wozu man vgl. Nr. 27; 38; 46 n. 64
dieses Bandcs. — Der Ursprung der Sequenz diirfte wohl in einem Stifte der
Aiiijustiner-ChorherrenOsiexYeichsj vielleicht in 6><6eM(Quelle A), zu suchen sein.
33. De saiicto Au^ustiuo.
1. Sancte confessor,
Augustine,
doctor egregie,
lucerna
fervens luce vitae,
De sanctis. De sancto Augustino.
49
2. Luce tua fides
irradiatur
quaerentium Deum,
quem facie ad faciem
beati mundo
corde videbunt.
3. Eloquia Dei
emanant per te
velut aqua fontis
cum impetu de vertice
montis excelsi
scaturientis.
4. Te quondam Romam
tua profectum genetrix
insecuta
baptismi
te renasci fonte
petiit lacrimans.
5. Quos tandem fletus
Deus clemens exaudivit;
Mediolani
nam fide
plenum baptizavit
sanctus Ambrosius.
6. Mox reformandam 7. Tuque librorum
vitam apostolicam ecclesiasticorura
regularibus praeceptis loca nubila illustrans
vestigans errores
vivendi clericis formam scripturis plurimis sauctis
praescripsisti, exemisti.
8. Tu spoliatis 9. Per manna pascis
egrediens Israelitas,
vasis Aegyptum argenteis Deumcontemplantesanimans;
fontes eremi
sitientibus
haurire donas, cunctis corda
haereticorum rigans exhausta;
fraudem destruis; septem gentium
alter Moyses regna praecipis
rubri maris debellari
tutum facis transitum ; et deleri funditus.
10. Valentes 11. Sequamur
ergo videre omnes coustanter
terram promissionis callem tanti praeconis.
12. Lac et mel ibi tiuere 13. 0 sancte praesul, obtiue,
est lesu Christi faciem ut nobis ilhi liceat
sem])er aspicere. frui dulcedine.
14. Quam neque visu quisquam
nec auribus neque corde
valet percipere
in huius incohitu corporis
mentes valde })renuMitis.
Blu ni e- l>a niiistor, Thosauri hyinnologioi Pros:u-ium. II. 1.
.0
Se<juentiae transitoriae.
Appendix ms. saec. 16. Missalis Augustensis impr. Basileae 1510 (in
IJiblioth. Paulina Monasterien.). — 5, 3 Mediolanum. — 8, 1 spolians. —
9, 3 animas.
Melodie: Ave praedara maris steUa (A. H, L, Nr. 241; vgl. Nr. 30
dieses L>andes). Die Btammscquenz verrat sich auch im Texte als Vorlage,
so in 7, 6; 9, 1 u. 2; 14, 4. — Nacli 8, 3 muB eine Liicke sein, wenngleich
in der Quelle dies nicht ersichtlich ist. Zwischen Str. 9 u. 10 ist an sich
noch eine Doppelstrophe zu erwarten; so verlangt es das Schema der Sequenz
und in etwa auch der Text. Leider fanden wir keine weitere Quelle fiir
diese schone Sequenz , die noch nicht den Charakter des L^berganges zeigt
und daher eigentlich in den lid. LIII zu den Sequenzen 1. Epoche gehort. —
Kehrein (Nr. 511) schopfte aus gleicher Quelle, nicht ohne sinnstor(;nde Lese-
fehler, wie scientibus statt sitientibus (9, 5), principis statt praecipis (9, 9),
optime statt obtine (13, 1) u. a. — Uber Alter und Ursprung der Se([uenz
laBt sich kaum mehr vermuten , als daB sie wohl viel alter als die Quelle
ist und aus Deutschland stammt.
\
34. De sancto Bartholomaeo.
1. Laudet te, Deus,
iustus et reus,
orbis totus
sacro fonte lotus.
2. Culpae qui totius
es indultor propitius,
4. Qui duodenos
in orbem misisti famulos
B. In grege quorura
Bartholomaeum
socium statuisti
tam sedulum,
8. Igitur hic sanctus
veniens in tertiam
primitus Indiam,
10. Daemon perterritus
obmutuit,
Responsa penitus
non tribuit.
Quid istud designat,
genti deceptae
Beerith indicat :
12. Haec sunt indicia
vobis eundem
patenter indicantia:
3. Consolator pius,
malum mutans in melius ;
5. Ad fidem rectam
servandam hortantes populos.
7. Ut nomen tuum
dignum et pium
laudaret, praedicaret
per saeculum.
9. Quo deus colitur
Astaroth, qui dicitur,
templum ingreditur.
11. „En, deus," inquiens,
„quera colitis,
catenis traditus
est ignitis
viro Dei dante;
ne rae visitet,
quilibet claraitet.
13. Ipsius orania
specie mira
merabra sunt elegantia,
De sanctis. De sancto Bartholomaeo.
51
14. Crispi sunt crines,
oculi grandes,
praecellit candida caro nives,
15. Decens statura.
16. Continuo sanctum quaerunt, 17.
quem signa patrando uoverunt*,
18. Cum rege familia
credit et patria;
multa fiunt signa,
iides crescit,
cassantur idola.
20. Gens bis senarum,
quas convertit, civitatum
corpus visitat beatum;
19.
vox quasi tuba,
vestitur purpura pretiosa."
A daemone vir mundatur,
rex nata curata laetatur.
Tot signis deicolus
fulsit apostolus ;
tandem flagellatur,
decollatur
Astragis iussibus.
21. Sepelit illud
digne dignura in sepulcrum;
scandit spiritus in altum.
22. Ipsius pio precatu
nos, Deus, a reatu
di^neris absolvere
tuoque regno lungere.
Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. A. —
Grad. ms. Offenl)urofense saec. 15. Cod. Engelberg-en. 1. H. — Miss. ms.
Sanblasianiim saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Hlas. memb. 64). C. — Miss.
ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 337 b. D. — Hymn. et Prosar.
nis. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 377. E. — Brev. ms. Praedicat.
S. Katlicrinae Sangallensis saec. 15. Cod. Sangallen. 407. F. — Pros. ms.
dictum „Branderi'' Sangallensis anni 1507. Cod. Sangallen. 546. G.
Miss. Basiliense impr. liasileae 1480. H. — Miss. Basiliense impr.
absque [Basileae cr. 1480J. H*. — Miss. Basiliense impr. Basileae 1488. I.
— Miss. Curiense impr. Augustae 1497. K. — Miss. Constantiense impr.
Augustae 1505. L. — Miss. Argentinense impr. Hagnoe 1520. M. — Miss.
Sjjcciale [Constantiense] impr. absque [Moguntiae cr. 1450]. N. — Miss.
Speciale [Argentinense| impr. Argentinis 1508. O. — Miss. Speciale [Argen-
tinensel impr. Argentinis 1512. P. — Miss. Speciale impr. Basileae 1521.
Q. — DEFLO sind nicht kollationiert.
4, 1 duodenus C. — 5, 2 sectandam M. — 6, 1 De quorum grege G.
— 7, 1 Et B. — 7, 3 praedicarct fehlt N ; et praedicaret P. — 8, 2 terram
(statt tertiam) CP. — 9, 1 Qua G. — 10, 5 designet AH*. — 10, 6 decepti
CKN; Beritli AIjCGIMNPQ (Heerith entspricht besser der erfurderten Silben-
zahl). — 11, 1 doum G. — 11, 2 colitus (!) CN ^ — 11, 3 sq. catenis igneis
est traditus G. — 11, 6 ne nos visitet B, nemo visitet A: clamitat HIQ. —
12, 1 iuditia N. — 12, 2 nobis AGHI. — 13, 2 speciei mirac Iv, spom (I)
mira P. — 15, 1 Docens A, Kecens N; staturae K. — 16, 2 mox (statt
quem) M; patranda M. — 17, 2 natam curatam G. — 18, a celsantur M. —
19, 1 llis signis G; deicolis AHGIIIQ, deiculus KN. — 19,2 apostolo N. —
19, 3 tandeni fchlt N. — 19, 5 Astriis A. — 20, 1 Dens H. — 21. 2 digne
fehlt Q; dignum fohlt C. — 22, 1 j^io fehlt A.
Titel der Mclodic: „Iocun(la** = „Pretiosa'', womit man vgl. Nr. 26,
ferner A. H. LIII, Nr. Ib7; 202; 222. — In G die Notiz: ,,Antiqui Samti
Galli 7>r/fr/s'" ; wenn nicht von einem St. Gallor Mimche, dann ist die Soquens
jedenfalls im St. Galler bzw. (\))ista)i:€r Gebiete gedichtet. — Vgl. Misset,
Un Missel Spocial do Constance (Paris, 1899), p. 6, sq. — Zu Str. 10 — 15
vgl. A. H. XXV, Nr. 50.
4*
52
Sequentiae traiisitoriae.
35. De saucto Beuedicto.
1. Sancti merita
Benedicti inclita,
2. Verendae sauctitatis
ac monachorum praesulis
4. Nursia felix
tulit natum genetrix,
6. Hic ergo
praeventus opimo
sancti spiritus dono
8. Hic fide subnixus
integra
redintegravit
confracta ;
10. Vagae mentis
monachum reparat,
fontem rivulat.
12. Discipulus super aquas
siccis pedibus
currit; corvus mandatum
peragit.
14. Lapsum monachum,
per membra tritum,
sua prece
redonavit animae.
16. Perfidi regis
machinamenta sagax
denudat,
18. Qui clericum
hoste pervasum
liberat
et ventura nuntiat ;
20. Verbo carne solutas
ligat iam animas,
sed absolvit
pane mystico.
3. Pro posse atque nosse
organa nostra concrepent.
5. Domina mundi,
Roma, fovit alitrix.
7. Sophiam
despexit humanam,
nactus et angelicam.
9. Incendia carnis
edomat,
cruce venenum
effugat.
11. Eius iussu
de laci abdito
ferrum enatat ;
13. Ingentem laevigat petram,
fratrum revocat
oculos iam delusos
ignibus.
15. Culpam prodidit
praesumpti cibi,
et hospitem
notat culpa simili.
17. Praescia mente
debita talione
pessumdat ;
19. Qui secretam
superbi mentem
increpat
atque famem mitigat.
21. Cautes absque periclo
servant vas vitreum ,
ipse pressum
plangit aemulum.
De sanctis, De sancto Benedicto. 53
22. Solo nomine 23. Ipse animam
enodavit rusticnm, Capuani praesulis
Sed oramine Vidit lumine
iam extinctum rustici insolito supernis
suscitavit filium. importari sedibus,
24. Qua ipse
gloriosus triumphat.
Trop. ms. Nonantulense saec. 11. in. Cod. Roman. Vitt. Eman. 1348
(Sessor. 62) A. — Trop. ms. Nonantulense saec. 11. Cod. Roman. Casanaten,
1741 (C IV 2). B. — Trop. ms. S. Benedicti Mantuani saec. 11. Cod. Capit.
Veronen. CVII. C. — Procession. et Prosar. Benedictinum Brixiense saec.
12. Cod. Bononien. 274<S. D. — Trop. ms. Casinense saec. 12. in. Cod.
Casinen. 546. E. — Grad. m.s. Mosacense saec. 18. in. Cod. Archiep. Utinen.
Fol. 16. F. — Trop. ms. Mosacense saec. 18. Cod. Oxonien. Misc. lit. 840.
G. — Pros. ms. Farfense anni 1514. Cod. Roman. Vitt. Eman. 222 (Farfa
33). H. —
Trop. ms. Emnieramense ann. 1024 — 86. Clm. Monacen. 14 322. I. —
Trop. ms. Emmeramense saec. 11/12. C'lm. Monacen. 14088. K. — Pros.
ms. Tegurinum saec. 11. Cod. Londiuen. Add. 19 768 (Pars II). L. — Pros.
ms, Rhenoviense saec. 11. Cod. Turicen. Rhenov. 182. add. saec. 11. ex.
M. — Grad. ms. Ottoburanum saec. 12. in. Clm, Monacen. 27180.
N. — Collect. ms. Ottoburanum saec. 12/18. Clm. Monacen. 9921. add. saec.
18. O. — Grad. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 12. in. Cod. Petrin. a
XII 7, P, — Miss. ms. S. Petri Salisburgensis (Monialium) saec. 12. Cod.
Petrin. a XI 11. Q. — Miss. ms, Sitanstettense saec, 12. Cod. Sitan-
stetten. 14. K. — Grad. ms. Cremifanense anni cr. 1151. Cod, Stutt-
gardien, Bibl. fol. 20. S. — Miss. ms. Admontense saec. 12. Cod. Admonten,
786. T. — Miss. ms. Adniontense saec. 14. in. Cod. Admonten. 229 a. U. —
Grad. ms. Wingartense saec, 12/18. Cod. Mus. Palatin. Vindobonen. 118.
V. — Sacrament. et Grad. ms. Sanblasianum saec. 12/13, Cod, Vindobonen,
1909. X, — Grad. ms. Rhenoviense auni cr. 1283. Cod. Turicen. Rhenov,
14. Y. — Grad. et Prosar. ms. Rhenoviense (?) saec. 12/18. Cod. Turicen.
Rhenov. 125. Z. — Pros. ms. Rhenoviense saec. 13'14. Cod. Turicen. Rhenov,
70. (Pars. I). a. — Grad. ms. Mellicense saec. 18 14. Cod. Mellicen. 1056.
b. — Miss. ms. S. Arnulfi Metensis anni 1821. Cod. Meten. 188. C. — Miss.
ms. Constantiense saec. 14. Cod. Engelber^en. 7. d. — Prosar. ms. Lunae-
lacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. e. — Grad. ms. Vinnenbergense
saec. 15. ex. Cod. Milten. s. n. f. — Miss. ms. S. Mauritii Thologiensis
saec. 15. Cod. Meten. 220. g. — Miss. ms. Haffliginiense saec. 15 16. Cod.
Bruxellen. H. 1664. li. — Miss. nis. M(»saetraiectense anni 1589. Cod.
Bruxellen. 18125. i.
Trop. ms. Wintoniense saec. (10. ex. et) 11. Cod. Oxonien. Hodl. 775,
k. — Trop. ms, Moissiacense saec, 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1177. U
Miss. Montis Monachorum inipr. Bambergae 1481. m. — Miss. Bursz-
feldense impr. Spirae 1498. ii. — >Iiss. sec. usum Ordinis divi Benedicti de
Observantia per Germaniam inipr. Ilalborstadiae 1520. 0. — Mi.<s. Rutheuense
impr. Lugduni cr. 1540. p. — EHRUVZ a d g ll i m n 0 sind nicht
kollationiert.
Nach Str. 1 fiigen A — C nach altitaliscluMn Brauche ein ,,Alleluia" eiu. —
2, l Venerandae ABC. — 3 fehlt D; lautet in AB: Ad laudem lesu Christi
organa usw. — 5, 2 Romam A; fovet Q c k, fuit XO. — 6, 2 optimo ABC. —
7, 2 natus C; angelica ACNO; est (statt et) DGLY 6 f l. — 8, 1 Sic tideni k. —
9, 8 crucem AC. — 10, 2 mouachorum C, — 10, 8 rutilat AH, rivulos G. —
IL 1 Cuius N. — 11, 2 laci habitu X. -- 11, 8 enianat C. — Str. 12 u.
18 umgestcllt V. — 18, 1 laevigat saxum X. — 13, 2 fratrem AP. — 18, 2
54 Sequentiae transitoriae.
sq. fratrum oculos revoeat NO. — 15, 4 nota culpat GIKLNSXY k, culpa
notat CDFMOQT e. — 16, 2 machinamente sagat A, machinam raente saga
B; saga D, .saxa C. — 17, 1 menta C. — 17, 2 debito FMXOP c e. — Statt
Str. 17 in I u. K: Post decem annos per spiritum finem vitae nuntiat. —
18, 2 hostem A; persuasum f. — 18, 4 et cautelam demandat IKLY k. —
19, 1 secreta D 1. — 19, 2 superbientis (ohne mentem) 1; mente ACD. —
20, 1 solutos ACD. — 20, 3 absolvi M. — 21, 1 Nautes MNOX, Cautas 1;
periculo ABCDM c. — 21, 2 servat DGNOP e, servans X. — 21, 3 et
oppressum D, oppressum (ohne ipse) ABC, ipsum pressum f. — 21, 4 pangit
C, dolet L — 22, 1 Solo intuitu I, numine ABCS 1, lumine FMXOPQ C f . —
22, 1 sq. Vinctum solverat | solo visu rusticum L. — Str. 23 lautet in I
u. K: Ipse nos pio | reconciliet Christo | Poscens veniara | delictorura et
partem | in quietis sedibus. — 23, 4 insolita AD. — 24, 1 Quibus ABDXY k,
Qui G, Quo O 1, Quas f. — Nach 24, 2 folgt noch iu C: Nos sua prece illo
introducat.
Titel der Melodie: Occidentana, wozu man vgl. Nr. 16 u. 28 dieses
Bandes. — Ursprungsstatte der Sequenz scheint im Hinblick auf die Quellen
und insbesondere auf den Stil wohl eine Jjenediktinerabtei Nord italiens zu
sein, von wo viele Abteien SiiddeiitscJilaiids , und zwar fast nur diese, sie
ubernahraen.
36, De sancto Blasio.
1. Sanctorum vita, virtus, gloria,
summi patris hostia,
suscipe, Christe, tuorum carmina :
2. Pietate praecipua 3. Ignem mittens terrigenis
mundi solvisti qui debita, unguine sacri pneumatis
factus tuis ex gralia invictos post te milites
via, veritas, vita; attraxisti martyres,
4. Qui mundi devicto principe 5. Atquetriumpliantessuperam
stolas la verunt agni sanguine insederunt cum palma regiam.
6. In quorum collegio 7. Catenis, carceribus,
mortis clarus poterio fustibus, pectinibus
iubilando nuuc dulcisone probatusutauruminfornace,
sabbatizas, Blasi sanctissime ; victor caeli coruscas in arce.
8. Hinc flumine mersus 9. Sic in caelis iunctus
atque capite obtruncatus illis ignitis lapidibus
angulari es lapide fulges, praesul et martyr,
coronatus. ornatius
10. Xunc ergo, ^^^^iferae 11. Tuo nos auxilio
civis lerosolymae, educ de exsilio,
solve captivos Babyloniae. felici felix gaudimonio,
12. Quo uunc voce ac sensibus 13. Post metam vitae labilis
tuis instantes laudibus tibi iungamur in caelis.
De sanctis. De sancto Blasio. 55
Prosar. ms. Rhenoviense (?) saec. 11. Cod. Turicen. Rhenov. 1.S2. add.
saec. 12. in. A. — Grad, et Prosar. ms. Rhenoviense (?) saec. 12/13. Cod.
Turicen. Rhenov. 125 11 — Grad. ms. Rhenoviense anni cr. 1283. Cod.
Turicen. Rhenov. 14. C. — Grad. ms. Rhenoviense saec. 13. ex. Cod. Tnricen.
Rhenov. 29. D. — Prosar. ms. Rhenoviense saec. 13/14. Cod. Turicen. Rhenov.
70 (Pais. I). E. — Grad. ms. Rhenoviense saec. 15. Cod. Turicen. Rhenov..
75 (Pars II). F. — Grad. ms. Einsidlense saec. 12. Cod. Einsidlen. 114. add.
saec. 12. F.* — Prosar. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584.
G. — Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 769. H. — Oration.
ms. Monialium Secoviensium saec. 12/13. Cod. Graecen. 1645. I. — Trop.
ms. Germanicum (Sangallense?) saec. 12. Cod. Roman. Angelic. 948
(R IV 38). K. — Miss. ms. S. Petri Salisbur^ensis (Monialium) ann. 1146—64.
Cod. Petrin. a IX 11. L. — Miss. ms. Garsten.se saec. 12. Cod. Lincen. /
p 17. M. — Miss. ms. Admontense saec. 12. Cod. Admonten. 786. N. — Miss.
ras. Admontense saec. 14. in. Cod. Admonten. 229 a. O. — Miss. ms. San-
blasianum saec. 12. Cod. Paulan. 25. 3. 17 (Blas. memb. 60). P. — Sacrara. et
Grad. ms. Sanblasianum saec. 12/13. Cod. Vindobonen. 1909. Q. — Miss.
ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas. memb. 64). R. —
Trop. ms, Wingartense (?) saec. 13. Cod. Stuttgardien. HB I Asc. 95. S. —
Trop. ms. Mosacense saec. 13. Cod. Oxonien. Misc. lit. 340. T. — Miss.
ms. Lambrechtense saec. 13/14. Cod. Graecen. 703. U — Miss. ms. Pataviense
saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. V. — Miss. ms. Hospitalense anni 1427. Cod.
Paulan. 26. 1. 9, (Hosp. memb. 7). X. — Pros. ms. Lunaelacense saec. 15.
anni 1465. Cod. Vindoboben. 4977. Y. — Miss. ms. Salisburgense anni 1476.
Cod. Salisburgen. V 1 A 12. Z. — Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod.
Stirpinen. 3. a. — Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 214.
b. — F *HIMUX a b sind nicht kollationiert.
1, 1 et gloria V. — 2, 1 propitia CDGQ. — 2, 3 factus ex tuis Y, sanctis
tuis Z. — 2, 4 et vita V. — 3, 3 invictos poste L. — 5, 2 palmam H ; reg-ia
OYZ. — 6, 1 De quorum CKL. — 6, 2 clarus potirio LO, claritatis potirio
V. — 6, 3 dulcisonas D, dulcisoni Z, dulcissime BCEKS. — 6, 4 sabbatizans
DK. — 7, 1 Catenas K. — 7, 2 et pectinibus CKQYZ. — 7, 3 in fehlt
BCDQY. — 7, 4 et victor V. — 8, 3 u. 9, 3 umgestellt ABDEF. — 9, 1 Hinc
AD, Hunc F, Hic SY. — 9, 2 illis cognitis Z. — 9, 3 fulcret Z; praesul
atque BCDEFKYT; ornatus AK. — H, 1 Quo nos GO; exsilio (cfr. 11, 2) Z. —
12, 1 Quorum voce L. — 12, 2 laudibus mines (!) V. — 13, 1 metas Z. —
13, 2 iungantur Z.
Sichtlich stammt die Sequenz, welche auf SuddeiiUchland beschrankt
blieb und in kein <2^edrucktes Missale liberfjin^, aus einem siiddeutschen
Landero:ebiete. Ob aber aus Rheinau, das friih von St. Blasien mit Reliquien
des hl. Blasius beschenkt wurde, oder aus St. Blasion, oder anderswoher? —
Die Einsiedlerquelle (F*) hat von einer Hand des 14. Jaln-hunderts den
Vermerk: „Ista sequentia cantatur de sancto Meg^iiirado, patrono nostro,
accommodata de sancto Blasio martyre. Sod magister Hudolfiis de Badel',
scholasticus huius loci, coniposuit propriam, (juae incipitur:
Nunc devota | Silva tota
Tenebrosa j Sit iocosa
Per festam victoriam.
Diese Se^iuenz dos aus einer altadolig"en Familio Schatfhausens ent-
stammenden Ihidolf von Jiadefifj, der vor 1314 Roktor der Einsiedlerkloster-
schule war (Lorenz, Deutschlands Goschichts(^uollon^, I, S. 79), ist nicht
wieder entdeckt. Uberhaupt besitzou wir fast nichts raehr von den Dichtungen
auf dcn hl. ^feinrad. Ein nietrisches Responsoriura aus dem Officiura teilt
Sehubiger (Siingerschulo St. Gallons, Nr. 45 der Exenipla) mit: was Morel
(S. 292) aufiihrt, siud nur Adaptiorungon.
56
Seqiientiae transitoriae.
37. De saiicto Colomaimo,
1. Caelestis te laiidat chorea,
Christe, piorum
exsultatio vera^
3. Offert nam dies annua
votiva piis gaudia
per beati
Cholomanni sollemnia,
5. 0 qualis viri
sancti innocentia,
quae mundi sprevit
laeta vel nocentia !
7. At, .dum sequitur
Domini vestigia,
patibulo petit
poli fastigia.
9. Nunc victrici
in caelo gloriatur laurea.
2. Huic consonans ecclesia
adplaudit iubi-
latione festiva.
4. Laudanda cuius merita
aegris praestant remedia
cunctis pie
petentibus fidelia.
6. Mitis et humilis
lesu sequipeda
clarus heros fit
lerosolymipeta.
8. Non fecit suo
proximo opprobria,
perpessus multa
supplicii genera.
10. Ut servulis
dona obtineat aetherea,
11. Summo regi fundat oramina,
cui sit laus, decus et gloria.
Grad. ms. Pragense (? Augiistanum) saec. 12. Cod. Oxonien. Misc.
liturg. 354. A. — Miss. ms. Pragense saec. 13. Cod. Altovaden. CXII. B. —
Miss. ms. Garstense saec. 12. Cod. Lincen. F p 17. add. saec. 13, C. —
Grad. ms. Pataviense (?) saec. 13. in. Cod. Hilarien. 148. add. saec. 13/14.
D. — Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. E. — Miss. ms.
Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. F. — Miss. ms. (Zwettlense
saec. 14. et) Pataviense saec. 15. Cod. Zwettlen. 198. G. — Miss. ms. Pata-
viense saec. 15. Cod. Mellicen. 979. H. — Miss. ms. Lambrechtense anni 1336.
Cod. Graecen. 395. add. saec. 15. I. — Miss. ms. Mellicen.^e.saec. 14. Cod.
Mellicen. 1057. K. — Miss. ms. Mellicense anni 1458. Cod. MelHcen. 989.
L. — Miss. ms. Mellicense saec. 12. et 15. Cod. Mellicen. 1053. add. saec.
15. M. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 23054. N. —
Miss. ms. Subense saec. 12. Cod. Semin. Lincen. s. n. add. saec. 15. O. —
Miss. ms. S. Magdalenae Claustroneoburgensis saec. 15. Cod. Claustroneo-
burgcn. 957. P. — Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19
(Hospit. memb. 49). Q. — Miss. ms. S. lacobi Vindobonensis saec. 15. Cod.
Praedicatt. Vindobonen. 9L K. — Grad. ms. (Pataviense saec. 12/13. et)
Salisburgense anni 1455. Cod. Salisburgen. V 3 H 133. S. — Miss. ms. S.
Kiliani Ratisponensis saec. 15. Cod. Vet. Capellae Eatisponen. 1190. T. —
Miss. ms. Strigoniense anni 1480. Cod. Mus. Hungaric. 222. U. — Miss.
Rati.sbonense impr. Ratisbonae 1485. V. — HIMRTV sind nicht kollationiert.
1, 1 laudet G; te laudat te (1) P. — 1, 2 tuorum (statt piorum) CDPU. —
1, 3 exsultatione P. — 2, 1 Hinc C; consocians U. — 2, 2 adplaudat EFGSU. —
3, 1 Affert FSU ; anima (statt annua) G. — 3, 2 cunctis (statt piis) EGP. —
3, 3 per fehlt U. — 4, 1 huius E ; Laudanda cunctis pia merita O. — 4, 2
praestat Q, gestat D. — 4, 4 praesidia P. — 5, 1 O quam viri P; sancti
viri EG. — 5, 2 fehlt U; qui mundi AFGQS — 5, 3 vel iimocentia F. —
De sanctis. De s. Cunegunde imperatrice.
57
6, 1 Vitis G; et dulcis humilis U; pedissequa D. — 6, 2 heres EQU. — 6, 3
lerosolymipeda CGOQ. — 7, 1 Actu sequitur DPQS, Victu se(juitur F, Et
dum sequitur A , Ad dum se([uitur EG. — 7, 8 poli pedi fastigia D ; polo
r F. — 8, 1 Nec fert suo DOP, Nec fecit AEGS, Nec petit F; proximo suo
AEF. — 8, 2 opprobrium U. — 9, 1 Nunc victoris D. — 9, 1 sq. in caelo
victrici O. — 9, 2 coronatur DEGQSU, corona (!) F, gaudet CO ; aurea F,F. —
10, 1 Et QU. Nunc F; famulis Q, — 10, 2 dono F; optime ac (statt obtineat)
G. — 11, 1 fnndens D; precamina G. — 11, 2 cui laus sit EFGQ.
Die Ursprungsstiitte der Se(juenz ist im dsterreichischen Donaugebiete,
vielleicht in Melk zu suchen , wo angeblich Abt Erchenfrid im 12. Jahrh.
auch die Passio des hl. Colomannus schrieb. — Die Initialen der Strophen
ergeben das Akrostichon „ChoIomanniis^^.
3S. De s. Cunegiinde imperatrice.
1. Laetare, mater ecclesia,
cum sancta filia,
qnae clare fert lilia,
2. Castitate luclens
ut solari
flos iubare,
3. Bonitate pruclens
salutari
cum nectare ;
4. Multis tutela,
medela
languentis agminis;
5. Dote divina
regina
florentis germinis;
6. Immaculata,
ut maritata
signata
et ut viro
viduata.
7. Sponsus pudicus,
sanctiis Heinricus,
tenore
secum miro
scivit more.
8. Laus tibi,
Kunogundis,
lesu (/liristi
formula
habitu virginum ;
9. Tu sibi
factis mundis
servivisti
sedula,
Inmini luminum.
10. Prudentcr omnia
possedisti,
Solum felicia
dilexisti,
^lundana
et vana
transitoria
mens tua respuit.
11. Ergo, cum vomeres
transivisti,
Ut rosas tangeres,
hos sensisti
Inusta,
adusta
hoc prudentia
fieri potuit.
58
Sequentiae transitoriae.
12. Qualis potentia,
qua contraria
sunt tibi socialia,
14. Divinis signis
ut frigus ignis
non urit
permanens cum calore ;
16. Per exteras
nationes
multum veneranda
cultibus,
18. Ut tua festivitas
nostra sit sanitas
corpore et mente,
te petente
Cliristi det bonitas.
20. Laudetur tuus status
luminis
cum matre
summi iubilo inclito.
13. Ignis caliditas
et frigiditas,
ut sana sit virginitas !
15. Tua potestas
potest, quod aestas
non furit
solque stat cum splendore.
17. Vociferas
optiones
Christo piis manda
precibus.
19. Ob tuam clementiam
Cliristi fac gratiam
nos pie salvare
et vocare
ad summam patriam.
21. Laus tibi, qui es natus
virginis,
cum patre
et cum sancto paraclito.
22. Laus tibi, trinitas alma,
cum palma
sanctitatis ;
da nobis te cernere,
gaudere
cum beatis.
Grad. ms. Bambergense saec. 13. Cod. Bamberg-en. Ed III 13. A. —
Grad. et Trop. ms. Bambergense saec. 14/15. Cod. Roman. Angelic. 1424
(T VII. 11) B. — Miss. ms. Bambergense saec. 15. Cod. Rossian. VIII 232.
C. — Miss. ms. S. Fidis Bambergensis saec. 15. Cod. Carolsruhan. S. Georg.
59. D. — Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19 (Hosp.
memb. 49). add. saec. 15. E. — Miss. ms. S. Bartholomaei Francofurdensis
saec. 15. ex. Cod. Francofurden. Barth. s. n. F. — Miss. Basiliense impr.
absque. G. — Miss. Basiliense impr. Basileae 1480. H. — Miss. Basiliense impr.
Basileae 1488. I. — Miss. Constantiense impr.Basileae 1485. K. — Miss. Curiense
impr. Augustae 1497. L. — Miss. Teutonicorum impr. Nurnbergae 1499. M. —
H ist nicht kollationiert.
1, 2 cum tua sancta KL. — 2, 1 rubens GHIK. — 4, 1 Dulcis tutela
GHKL. — 5, 1 Nocte divina GHIKL. — 6, 4 et fehlt D. — 7, 4 mire F. —
8, 4 famula DL — 10, 6 vana et GIL. — 11, 3 tangeris G. — 11, 5 Iniusta
HKL, iusta I. — 11, 6 fehlt F. — 11, 7 haec DG. — 12, 3 tibi sunt GHIKL. —
15, 3 non urit (cfr. 14, 3) BGIKL. — 18, 4 petant^ E. — 21, 4 sancto spiritu
GL. —
De sanctis. De saiicto Dionysio.
59
Titel der MeloiUe: ^Psallite", wozu raan vgl. Nr. 26 u. 31. — Den
Reim ist sehr kunstvoll ausgebildet, so dafi diese Sequenz eigentlicli zu jener
der 2. Epoche gehort. Sie entstammt wohl der Bainheryer Diozese.
1. Carmen lyra resonemus,
odas ; virum inclitum
3. Ei devota
sincere resonemus
modulantes cantica.
Pastor bonus
vocitatur Paulus
illustrissimus;
31). l)e sancto Dionysio.
2. Cordis voce memoremus.
almum Dionysium.
4. Multas gentes
* illustrando
*
^, fide unigeniti
*
* Athenis tandem
voluit revelare
divina mysteria.
5. Veniensque domum fanum 6. Inquit ille sapienter:
invenit discipulum
Dionysium gentilem,
quem adfatur taliter :
„Quod est nomen buic deo,
cuius arae titulum inspicimus?"
„Ignotum vocitamus;
ego puto esse Deum
caeli, terrae et maris
conditorem, creatorem*,
sine fine manet in perpetuum."
7.
Audiens Paulus baec
Deo egit gratias ;
sermocinatur cum eo,
bortabatur credere,
fortiter illum iubebat
colere perenniter.
9. .Quem videns cupivit
et inspicit lavacrum;
sequens eum deprecatur,
ut baptismi gratiam tribuat;
illum quoque generabat,
sacravit antistitem.
11. Factus ille civibus
exbortans diutius:
Nullum nobis est j)agauorum
antecauius (!) spernere ;
Roniam volo pergere
et rigare pro vobis
omnibus cicatricibus.
8. Hic credens igitiir;
caeco visus redditur
ut salubris lux in corde
ac spiritu gratia,
quem in templo instruebat
ipse doctor gentium.
10. ]\[ox urbem peragit,
quae magna tripudiat;
convertebat universos
fidei dogmate catbolicae :
sedem urbem adbaerebat
eamque corroborat.
12. Abiit itinere
clausens (!) quos transiens;
intraus urbem invenit
Pauli caput amputatum,
iugubitum rompliaea,
Petrum cruce elevatum,
traditum pro paxa (!) vice.
60
Seqnentiae transitoriae.
13. Clemens papa coiitinebat
sedem apostolicam
post beatum Petrura sedens,
i Jhistrans eccl es iam ;
manus eius capiebat,
sequestratum
sedere j^i^^ieceperat,
14. Narrans actis barbarorum
ante loris clementiam
gente mala impedita
ab ortu et occidente
illustrare
populum gentilium.
15. Usque martyr Dionysius,
Rusticus et Eleatherius
societatem habebitis
sine fine mansuram
in saecula saeculorum. Amen.
Trop. ms. Beneventanum saec. 11. ex. Cod. Capit. Beneventan. YI 39
(28). A. — Trop. ms. Beneventanmn saec. 12. Cod. Capit. Beneventan. VI 35
(26). B. — 1, 1 lirum A. — 1, 2 odax AB. — S, 1 Et devota AB. — 3, 2
sincera A. — 4, 1 Mnlta gente B, Multa gentes A. — 4, 2 fidem AB; uni-
genita A. — 4, 3 Etenim (statt Athenis) AB. — 4, 4 praevalere B. — 5, 4
quae AB. — 5, 5 quod et nobis huic deo AB. — 5, 6 ara titilum inspiciunt
AB. — 6, 2 In votum (statt Ignotum) AB ; vocitami A, vocitamur B. — 7, 2
Deo enim gratias (gratia B) AB. — 7, 3 sermo quidem quem cum eo AB. —
7, 4 credere hortabatur B. — 7, 5 illum tibi iubeo AB. — 8, 1 Incedens
igitur AB.
spiritum A.
AB. — 9, 4
A. — 10, 3
- 8, 2
— 8
tribuit A
universa AB
3 lux in eo (ea B) corde AB. — 8, 4
11, 3 nobis est et ag-
visum A.
5 templum AB. — 9, 1 cupivi A. — 9, 3 deprecantem
— 9, 5 generans AB. — 9, 6 sacram viam testitem
— 10, 4 dogmata AB.
norum AB. — 12, 3 intra urbem B. — 12, 4 amputare B. — 12, 5 rompheum
A. — 12, 6 crucem AB. — 12, 7 pro poxa (1) A. — 13, 2 apostolice A. —
13, 3 sedem A. — 18, 6 sequens stratum A. — 14, 3 gentem B. — 15, 4
mansuros AB.
Wie die meisten JBeneventaner Sequenzen , so legt namentlich diese
bisher unbekannte Sequenz ein kulturhistorisch lehrreiches Zeugnis ab vom
schrecklichen Tiefstande der Bildung in jener Gegend um das 11. Jahrhundert,
selbst dann , wenn viele Harbarismen auf Rechnung der Kopisten fallen.
Lassen die ersten 8 — 9 Strophen sich no»*h leidlich zur Yerstandlichkeit re-
konstruiren, so •'p^ttet dei Rest jedweden Versuches der Heilung. Man. muB
indessen mit der Moglichkeit, ja der Wahrscheinlichkeit rechnen, daB diese
und manche andere Beneventaner-Sequenz anlaBlich der Invasion der Nor-
mannen aus Frankreich nach Sfiditalien kam und textlicli schlecht tradiert
aus MiBverstand dann noch schlechter kopiert wurde.
40. De sancto Erconwaldo.
1. Erconwalde,
Christi lampas aurea,
tua sancta prece
nostra dele facinora,
2. Quatenus te
collaudantes stellata
gratulari tecum
possimus in palatia,
De sanctis. De ss. Gallo et Othmaro. De s. Gebehardo Constantiensi. (31
3. Ubi nova
Deo reboantes cantica
coiisona voce
iubilemus Alleluia.
Manuale ms. S. Pauli Londinensis saec. 14. Apographum anni 1782.
Cod. Londinen. Add. 5810. — Der Ursprung dieser tSequenz auf den lil. Bischof
von London (f 693) diirfte iu London sein.
41. De ss. Crallo et Othmaro.
1. Isti suut luminaria
divinitus luceutia,
duo numero
tenebras fug-antia,
2. Viri misericordiae,
quorum iustitiae
coram Deo non
sunt in oblivione.
3. Hi sunt duo pigmentaria
thymiama suave redolentia.
4. Remisit Rhaetia
patrem hunc Othmarum,
6. Gallum primitus,
quo suos servos
pascat et tueatur,
8. Hic locus
quorum tenet artus,
hoste tutus
pace sitque iucundus.
5. Genuit Suevia
quem virtue clarum.
7. Voto supplici
petimus, patrem
piumque Othmarum,
9. In quorum
laude tibi doxa
[sit] sanctorum,
rex [Christe], Alleluia.
Grad. ms. Sangallense saec. 9 10. Cod. San^allen. 359. add. saec. 12.
A. — Prosar. nis. dictum „Branderi Sangallensis" anni 1507. Cod. Sangallen.
546. B. — 1, 1 Hi sunt B. — 4, 2 huc B — 7, 2 petinuis fchlt B. — 8, 4
paceiiue sit B: iucundus fehlt B. — 9, 1 fehlt B. — B. ist ^ichtHch eine
nachlassige Kopie von A.
Die Melodie in B hekundet sich als eine Entlehnung aus verschiedeuen
Stropheu (resp. dereu Melodien) vou „CaeU evarratit qJoriavi Dci^' (A. H.
L, Nr. 267).
42. De s. Gebehardo Coiistantiensi.
1. Sancti spiritus
assit nobis gratia.
2. Quae sanctos semper suos
facit esse conspicuos
3. In terris illustrando
et super astra locando ;
62
Sequentiae transitoriae.
4. Meritis quorum
ornat iugiter polum ;
5. Qui per fulgorem
clarum superant solem ;
6. Quo clies haec festiva nobis, 7. Arridet novo splendens sole
premens nubila noctis, ultra sideris morem.
8. Cui canit haec nostra contio 9. Angelicis hymnis concrepans,
ovans ore organico, almo patrono iubilans,
10. Gebehardo,
praesuli praecelso
et sanctissimo,
11. Qui Siievorum
exortus sanguine,
claro germine,
12. Stirpem hanc generosam 13. Ipsius ab exortu
non degenerat iste, quaeritando Christum
sed exornat quam maxime eiusque servando donum.
14. Rex caeli terrae 15. Super speculam
sibi dilectum per virtutes exaltans illum, turrem Sion
Gebehardum agnoscens, observare ordinat.
16. Sic adornatus
ac pastorali
curae praeditus
18. Hic hominem
casu contritum sublevat
et per membra solidat;
17. Pascua vitae
ovibus Christi
monstrat opimae.
19. Qui divisas
per undas Padi transiit,
ut lesus Xave fecit.
20. Solo iussu claudum erexit 21.
et habita tuis, Christe,
servis dispersit;
22. Postquam omnia
erogavit largiter
Atque mensuram sibi datam
conservis
ministravit prudenter,
23.
Sibi te testamento fecit
heredem sauctam tibi
fundans et aedem.
Tibi animam
reddit hodie laetam.
Xunc te nobis reconciliet,
plebs omnis
lidelis ut iubilet.
24. Hunc diem
gloriosum fecisti.
Collect. ms. Petershusanum saec. 12. Cod. Heidelbergen. IX 42. a. A. —
Collect. ms. Salemitanum saec. 15. Cod. Heidelbergen. IX 9. B. — Pros.
ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. C. —
Miss. Constantiense impr. Augustae 1505. D.
7, 1 splendens novo C. — 7, 2 siderum C. — 8, 1 cantat B. — 18, 1 Qui
insius A. Cui ipsius BC; ab ortu B. — 14, 1 caeli et terrae B, caeli
terraeque C. — 15, 1 spiculam C. — 16, 1 Kic C. — 16, 2 et pastorali B;
De sanctis. De s. Gebehardo Constantiensi.
63
deditus C. — 19, 3 lesu B ; vgl. Eccli. 46, 1 lesus Nave = losue, der Sohn
i Naves. — 21, 1 Tibi te C. — 21, 3 istf\m tibi B, natam tibi C; et fehlt
I AC. — 23, 2 hodie reddit C. — 28, 3 Hunc BC. — 23, 5 et (statt ut) C.
Titel der Melodie: „Occi(lentana", wie bei den Nr. 17; 29 u. 35. —
Ursprung- der Se({uenz ist otfenbar in der Konstanztr Diozese, vielleicht in
der Abtei Petershausen.
Im Codex „Brander" (Quelle C) findet sich auch eine AdaptieriDif/ vor-
I stehender Sequenz auf den sel. Notker. Str. 10 ist umgeandert zu : „Hic
[I Notkero monacho doctorique sanctissimo"; 14, 3 lautet: „Notkerum agnos-
cens" ; 16, 2: „ac doctrinali" etc. und 18, 1: „Doctrinas vitae". Ferner sind
Str. 18 — 21 incl. durch die entsprechendeu Strophen der Notkersequenz A. H.
LIII, Nr. 200 ersetzt. Str. 22, 1 u. 2 endlich lauten: „Cuncta Notkerus sprevit
mundi libenter.'' Zum Ganzen die Bemerkung- von etwas spaterer Hand :
„Auctor (d. h. hier: der Adaptierer) Franciscus abbas huius monasterii S.
Galli circa ann. D' . 1514" ; gemeint ist Abt Franz Gaisherg, von dem auch
die im Bd. LIII unter Nr. 200 vorgelegte Sequenz stammt.
43. D. s. Gebeliardo Constantiensi,
1. Gaudete, iusti,
iii Domino hac clara die,
2. Collaudantes
Christum consonis
vocibus et organis,
3. Qui in sanctis
est laudabilis
suis et mirabilis;
4. Quos glorificat
niira gloria
in terra ac super sidera.
5. Hinc est, hodie
quod veneramur
haec sacrosancta sollemnia
6. Sanctissimi
pracsulis Gebehardi,
qui ornat mundi
polique curiam.
Hic nobili
stirpe est progonitus,
nobilior sed
refulsit moribus.
8. Quem rex poteus
dispensatorem
familiae suae
consulendo praetulit,
9. Ut talentum
sibi collatum
ad usuram darct
nec sub terra tesreret.
10. Quo ditavit multos :
terrendo dure improbos,
rogando leniter subiectos
atque corrigendo ;
11. Dispersit terrena,
ut compararet aeterna,
fundans tibi, Christe, aedem
teque fecit sibi heredem.
12. Pulsanti tibi occurrit
gaudensque te excepit;
13. Lucernam manu ardentem
invonisti tenentem.
64
Sequentiae trausitoriae.
14. lam tua gaudia iutravit,
„Euge, felix" bodie audiyit,
cum pecuniam
cum lucro tibi, rex, restituit.
15. Nunc candet inter lilia
ornans sacerdotum agmina,
inter numina
angelica iubilat „Alleluia'\
16. Hunc nobis siste fautorem,
te petimus auctorem.
CoUect. ms. Petershusanura saee. 12. Cod. Heidelbergen. IX 42 a. Mit
Melodie. — 3, 1 sp. est und suis umgestellt. — 7, 2 est fehlt. — 10, 8 sq.
zur Symmetrie fehlen 2 Silben resp. in 11, 3 sq. sind 2 Silben iiberschussig'.
11, 3 u. 4 stimmen so sehr mit Str. 21, 1 — 3 der vorhergehenden
Gebhardsequenz iiberein, daB eine Entlehnung von dort (oder umgekehrt)
anzunehmen ist, wenn nicht vielmehr ein und derselbe Dichter zu Peters-
hausen beide Sequenzen verfaBte. — Vgl. die gleich gebaute Sequenz ^Gloriam
aeterni'''' (Nr. 51) 5 beide folg-en der Melodie der Gottschalkschen Sequenz
„ExsuUe7it filiae ^Szon" (A. H. L, Nr. 271); aus Riicksicht auf den Reim
(resp. Assonanz) konnte nicht eine gleichmaBige Versabteilung in diesen 3
Stiquenzen vorgenommen werden.
44, De sancto Gothardo.
1. Laetemur die ista
celebranda
spiritali sympbonia,
2. Qua beatum spiritum
Gotbardi uranica
suscepit harmonia,
4. Gaude, Bavaria,
tanta prole fecundata.
et tu, Saxouia,
tali patrono tripudia.
6. 0 quale, quantum lucrum
de duobus talentis, quae
accepit servus iste,
Domino revertenti obtulit:
8. Illius
participes gaudii,
saucte Gotbarde,
tuis precibus
mereamur fieri,
3. Beatorum spirituum
beandum pari gloria
et iugi laetitia.
5. Omnis ecclesia,
eius meritis iucunda,
magno gaude gaudio
cum Altabensi coenobio.
7. 0 quam desideratam
vocem audire meruit:
„Euge, serve fidelis,
intra tui Domini gaudium"!
9. Proprius
ut quos gravat reatus,
tuus sublevet
acceptabilis
semper Deo precatus.
Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. A. — Miss.
ms. Pataviense saec. 15. Cod. Florian. III. 10. B. — Miss. m.s. Pataviense
saec. 15. Cod. S. Crucis 21. C. — Miss. ms. Hospitalen.se anni 1427. Cod.
De saiictis. De s. Gregorio Magno.
65
Paulan. 26. 1. 9. (Hosp. niemb. 7). — Pros nis. Sangallense dictum „Branderi"
anni 1507. Cod. Sangallen. 546. E.
2, 1 Quo beati E. — 2, 2 Udalrici organica E. — 3,3 adiunxit (statt
et iugi) E. — 4, 1 Gaude Suevia E. — 4, 2 prole iuoundata E. — 4, 3 tu
Augusta E. — 5, 2 huius meritis iucundata E. — 5, 4 cum Augustensi E. —
6, 1 quale fehlt A— E. — 7, 1 desiderabilem A — E. — 7, 2 vocem hodie
audivit E. — 7, 4 in tui Domini intra A. — 8, 1 Illic A. — 8, 3 sancte
Udalrice E. — 9, 5 Deo placatus B ^ C. — In E folgen noch die 2 Hexa-
meter :
Ista finita ne simus paupere vita
Expertes omnes (!), (juo gaudes iure perenni.
Die Sequenz ist in E auf den hl. Udalricits adaptiert worden, wie
dies in St. Gallen auch mit der Othmar-Sequenz „Laude digmun" (LIII,
Nr. 203) geschehen ist. — Rhythmus und Reim sind noch so wenig entwickelt,
daB wir eher eine Sequenz 1. Epoche als eine des Ubergangsstiles vor uns
haben; sie scheint viel alter zu sein als ihre Quellen und aus der Fassauer
Diozese zu stammen.
45. l)e s. Gre^orio 3Iagiio.
1. Laiules canamus
2. Nostro redeniptori
Christo, t|ui venit
nos salvare
Et livore suo
sibi dedicare
ecclcsiam
candidatam,
4 Mundaus eam 5.
semper rivulis inebreatis,
Rigans montes
de superioribus nubibus,
G. Ut valles abundent
frumento
et hoc sollemnio
Una proclament
canentes,
odas tripudiantes:
8. Eia, egregio
papae Romano,
doctori pangamus Gregorio,
Qui fulsit mundo
ut novum sidus
doctrinis, exemplis, virtutibus.
l'\ Qui genus
eximium
et sanctum, (|U0 nituit,
raa":nifice extulit.
11. Cui pneuma
ut columba
in auriculam stillavit
docuraenta raystica.
12. Muudum contempsit
et abiecit;
18. Pom})as et opes
(.'bristo dedit.
B lume-15 anuia t er , Thesjiuri liymuologioi Prosarium II. 1.
66
Sequentiae transitoriae.
* *
* *
* *
14. Septeno
instructus
flamine condidit
septena coenobia.
Angelus
liunc petit ut naufragas.
16. Post liaec assumitur
Christoque monstrante
papa constituitur.
18. Psallentum
choris modulamina
composuit
dulcisona hymnizans.
20. E tenebris
fratres functos
prece solvit excommunicatos.
22. Quem gratia Dei
tam plene perfudit
clementia,
24. Virginum
Komae sacrarum
pavit tria milia.
26. Angclum Dei
pavit,
a quo post audivit,
quod se Christus elegit.
15. Agapem
quaerit, tribus vicibus
Accipit
et reddit;
discum argenteum
demum laetus percipit.
17. Mox inguinariam
pestem restrinxit
plebemque suam sanavit.
19. Anglorum
gentem convertitadChristum
totumque
praedicansillustratmundum.
21. Ex ignibus
inferorum
Traianum tyrannum eruit.
23. Ut, quidquid habere
posset, gratis Christo
distraheret.
25. Corporis
Christi panem cariiis
mutat in effigiem.
27. Magos caecavit,
equo
daemonem fugavit
et ecclesias ornavit.
28. Aegra caro eius semper fuit,
mens tamen intenta caelo, ubi
nobis impetret beata
praemia sanctorum.
Collect. ms. Petershusanuni saec. 12. Cod. Heidelbergen. IX 42 a. Mit
Melodie. — 15, 3 Accepit. — Ob die Melodie einem bekannten Schema
folgt, lieB sich nicht feststellen. — Ganz eigenartig ist der Meim (meistens
nur Assonanz resp. einsilbiger Reim) gehandhabt, indem derselbe nicht nur
die SchluBvvorte eines Verses bindet, sondern Worte an ganz beliebiger
Versstelle. auch wenn diese Stellen miteinander nicht korrespondieren. So
reimt z. B. 2, 4 „salvare" mit 3, 2 ,,dedicare" ; 4, 1 „Mundans'' mit 5, 1 „Ri-
gans" (beide erste."^ Wort des Verses); 14, 6 ,,petit" (2. Wort) mit 15, 2
.,quaerit" (1. Wort); und ahnlich ofters. — Alle diese Reimworte einen Vers
De Sanctis. De sancto Hieronynio.
67
sclilieljen zu lassen, ist unmoglich, da sonst das symmetrische Bild von
►Strophe und Gegenstrophe ganz zerstort wiirde; ohnehin veraniaBte die
Kiicksicht auf den Reim , dali korrespondierende Verse mehrmals in der
.Silbenzahl differieren.
4(>, De sancto Hieronymo.
1. Laudemns Christum,
qui est sanctorum verus splendor
idem et creator
2. Caeli, terrae, maris,
angelorum et hominum.
4. Qui confessores fecisti,
ut salvos faceres
3. Te solum Deum
profitemur et Dominum;
5. Nos a peccatis, sic nostram
assumens formulam.
6. Horum de grege
lex sacerdotum
processit,
vir Dei, leronymus^
8. Hic homo Domini
natus est Dalmatiae,
lotus baptismate.
10. Donatum
liabuit praeceptorem
in arte grammatica,
septiformem
spiritum lustrantem
et electum vas
sibi praeparantem.
12. Tenens continua,
([uae tibi placent,
o vera sapientia,
14. Te verum Deum
est imitatus,
divina
gratia repletus.
16. Ecclesiam Christi verbis
et factis plenius illustravit;
7. Qui lux immensa
in templo Dei
refulsit,
ut stella in nebula.
9. Hinc Romae latinis
et graecis imbuitur
litteris apprime.
11. Postquam omne
mundanarum capitum
litterarum est adeptus
studium,
sanctorum probatum
est consectatus
virorum habitum.
13. Mentis munditiam,
fraternam curam
et carnis continentiam,
15. Multos instruxit,
omnes monuit
mundumquo
spernere informavit.
17. Ex moribus refulgentem
das multis ipsum priorera.
5*
68.
Seciiientiae transitoriae.
18. Hic talentum creditum
reportat Domino
huncque super bona
cuncta locat
et ei conregnat ;
20. Qualis sit,
tute cernit.
te quia sitivit,
quia semper te optavit.
19. Quem inter convivia
caelestis gratiae
Christus iam suscepit^
cui mente
fideli adhaesit.
21. Nostri sis
memor, Christi
petimus confessor
atque veniae precator.
22. Rex, Deus, clemens
in omnes,
nos salva,
peccatorum tergas cuncta crimina
et da aeterna gaudia.
Pro.s. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen.
546. A. — Miss. Argentinense impr. Hagnoe 1520. B.
8, 1 Sic B; Domini fehlt B. — 8, 2 nominatus oppido Dalmatiae B. —
9, 3 litteris optime B. — 10, 3 artis ^rammaticae (oline in) B. — 11, 1 Post
B; omnem A. — 11, 2 sq. mundanorum cupidum in litterarum adeptus B. —
13, 1 munditiem A. — 14, 2 repletus gratia B. — ■ 22, 4 tergens B. —
22, 5 dat B.
A bezeichnet die Dichtung' als ,.Sequentia perpulchra"; letztere fand
sehr wenig Verhreitung und diirfte aus dem Strq^biirger oder Konstanzer
Gebiete stammen. — Titel der Melodie: „Psallite'S somit gleichgebaut wie
Nr. 27 5 3-2 u. 38.
47. De ss. lacobo inaiore et Christophoro.
1. Gaude, Christi sponsa,
virgo mater, ecclesia,
2. Omni quae de natione
generans illi
filios cottidie,
4. Hanc pandunt hodie,
quorum festa
veneramur,
haec duo lurainaria ;
6. Aegros curans,
daemones fugans,
mortuos
in lucem verbo revocans,
8. Post ut agnus iugulo ductus
se impendit promptissimus ;
3. Per quos inferi superes
et caeli tibi
ianuam concilies.
5. E quibus lacobus
in ludaea
per virtutes
reluxit et Samaria.
7. Magos sana
vincens doctrina
fidei
paravit corda plurima.
9. Lavans agni sanguine stolam
commutavit morte vitam.
De Sanctis. De ss. lacobo maiore et Christophoro. ,69
10. Eiusdem vitae invitatus 11. Hac ipsa passus est in die,
ardore Christophorus sed diverso tempore.
12. Gentilibus exortus, 13. Aridam fusa prece
sed caelitus instructus, virgam fecit florere ;
verbis quod praedicabat, carceri mancipatur,
signis firmabat: virgis caeditur;
14. Ignem pertransiit, 15. Capite plectitur
ferrum sicut ceram dissolvit, caelos et victor ingreditur.
16. Ipsius per mirabilia 17. Rex quoque, quieumpuniit,
crediderunt milia sigrnis victus cum suis
'»'
quater duodena; fidem promeruit,
18. Terge fletu, Racliel, genas 19. Quos gemebas laborantes,
passione roseas ; modo regnant victores,
20. Te qui tuo
commendent sponso.
Trop. ms. Augieuse saec. 11. in. Cod. Bambergeu. Ed V 9. A. —
Trop. ms. Tegurinum saec. 11. Cod. Londinen. Add. 19 7*8. B. — Grad. ms.
Secoviense (V Florianum) saec. 12. Cod. Vindobonen. l;^»314. C. — Trop.
ms. Einmerameuse saec. 11/12. Clm. Monaceu. 14083. I). — Pros. ras.
Rheuovien.se saoc. 11. Cod. Turicen. Khenov. 132. add. saec. 11 12. E. —
Grad. ms. Rheuoviense (?) saec. 12/13. Cod. Turiceu. Rlienov. 125. add.
saec. 12/13. F. — Grad. uis. Ottoburanum saec. 12. in. Clm. Monaceu. 27 130.
G. — Grad. ms. Cremifauense anni cr. 1151. Cod. Stuttgardien. Bibl. fol. 20.
H. — Miss. ms. Cremitaneuse saec. 12. (et 12/13). Cod. Cremifaueu. 28. I. —
Grad. ms. Creniifaneuse saec. 12. ex. Cod. Crpmifaueu. 309. K. — Miss. ms.
Sitaustetteuse saec. 12. Cod. Sitanstetten. 14. L. — Grad. ms. Pragense
(? Augustauum) saec. 12. Cod. Oxonien. Misc. liturg-. 354. M. — Grad. ms.
Win<»artense saec. 12/13. Cod. Mus. Palat. Vindobonen. 118. N. — Miss.
ms. Murbacense saec. 13. Cod. Colmarieu. 429. O. — Grad. ms. Montis
Sanctae Mariae saec. 13/14. Cod. Guelfenbyterau. 542 (Helmst. 502). O *. —
Miss. ms. Praj^ense (lohanuis de Dra/ic) saec. 14. iu. Cod. Mus. Bohem.
XIII H 9. P. — Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod Mus. Boljeni. XIII Ji 14.
Q. — Prosar. ms. Arnesti Pragensis anni 13G0. Cod. Capit. Prag^en. P 9.
K. — Miss. ms. rnig:ense saec. 15. iu. Cod. Viudoboneu. 1892. S. — Miss.
ms. Chotesaviense saec. 14. Cod. Prageu. XIV C 3. T. — Grad. ms.
Claustroneoburjjense saec. 14. in. Cod. Claustroueoburgeu. 588. T *. —
Cautiou. ms. Knoelberg^ense anni 1372. Cod. Eu<i^ell»er>2:eu. 314. U. — Miss.
ms. Posonieuse saec. 14/15. Cod. Mus. Huujjaric. 94. V. — Collect. ms.
Posoniense saec. 14/15. Cod. Mus. llun<;ar. 95. X. — Grad. ms. Genuanicum
saec. 14. Cod. Bruxellen. Fetis 1174. Y. — Miss ms. Tiefeusteinense saec. 15.
Cod. Vaticau. 10084. Z. — Grad. ms. Sedlicense saec. 15. Cod. Praj^en.
XIII A 5 c. a. — Miss. uis. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Bruuen.
21. b. — Miss. ms. Olouuicense saec. 15. Cod. S. lacobi Bruuou, 2-\. C. —
Miss. ms. S. lacobi Bruuousis saec. 15. Cod. S. lacohi Bruuon. 9. (1. —
Pros. ms. Luuaolaceuse saec. 15. Cod. Viudobouon. 4977. e. — Miss. ms.
Luuaelacense saoc. 15. Cod. Viudoboueu. 1796. f. - Pros. ms. Aquileiense
saec. 15. Cod. Semin. Goricieu. I. g. — Miss. ms. Zagrabiense auui 1495.
Cod. Cathedr. Zaorabien. LV 3. ll.
70 Sequentiae transitoriae.
Miss. Pragense impr. s. 1. [Pilsnae] 1479. i. — Miss. Ultramontanoriim
impr. Veronae 1480. k. — jMIss. Olomucense impr. Babenbergae 1488. 1. —
Miss. Maguntinum impr. Maguntiae 1493. m. — Miss. Maf^untinum impr.
Spirae 1497. 11. — Miss. Curiense impr. Augustae 1497. o. — Miss. Quin-
queecclesiense impr. Venetiis 1499. p, — Miss. Zag-rabiense impr. Venetiis
1500. q. — Miss. Viborgense impr. Lubecae 1500. l*. — Miss. Misnense impr.
Lipsiae 1510. S. — Miss. Posnaniense impr. Cracoviae 1524. t. — IKLP —
UX c d f ll i 1 11 0 q r t sind nicht kollationiert.
1, 1 sponsa Christi t. — 1, 2 mater virgo M. — 2, 1 Omnique GHN ;
quae fehlt CMV ^ k p; Omni devotione m. — 2, 2 generas BEFHOY (viel-
leicht zu lesen ,,Omnique . . . generans", oder ,,Omni quae . . g-eneras"). —
2, 8 tilias D. — 8, 3 inferos CEMVZ e g k p; superas Y a m. — 3, 3
conciliens g, concilias a lii. — 4, 1 pangunt O, plaudunt V, pandit k. —
4, 3 celebramus O. — 5^ 1 Ex CE. — 5, 3 virtutem Y. — 5, 4 reduxit k
p; ac Samaria E. — 6, 1 sanans C. — 6, 4 ad lucem CEM g, ad vitam
F; reparans m. — 7, 1 Vagos O. — 7, 4 pacavit CD e g. — Str. 7 fehlt
N. — 8, 2 es impendit p. — 9, 2 vita EF. — 10, 1 vitae (vitam p) imitatus
H m p; vitae mutatur k. — 10, 2 ardorem V, odorem Y, ad honorem k,
adoretur p. — Str. 11 fehlt N. — 11, 1 est die CM g. — 11, 2 in tempore
CM g. — 12, 1 est ortus Y. — 12, 3 praedicavit H k m. — 12, 4 firmavit
HV k p, confirmavit iu. — 13, 1 sua prece V k p, prece fusa m. — 14, 1
pertransivit FHMVYZ abekmS. — 14, 2 sicut ceram ferrum O. —
15, 2 caelum C. — 17, 1 punit GO, perimit k. — 18, 1 fletus a k, fletum
C. — 19, 1 gemabas C. - 20, 1 Teque tuo J^DHMXYZ e m p, Teque suo
C g. — 20, 2 commendant HVYZ a e p.
Titel der 31eJoclie: „Eia turiiia", somit gleichgebaut wie Nr. 10 u. die
dort zitierten Sequenzen. Im Codex „Rrander" findet sich eine besondere
Melodie. — Die Sequenz lebte in SudcleKtschlnnd , vom Bodensee bis in
die osterreichischen Donaulander, ging dann spjiter iiber Bohmen in den
ostlichen Norden hinauf und in den Siiden bis Aquileja.
Mit Str. 10 ,,EiuS(lem ritae" beginnt in manchen Missalien eine be-
sondere Sequenz auf den hl. Christoph.
4>i. De sanctis Innocentibus.
1, Misit Herodes innoceiitum 2. Adsinusmatrumutadcastra
perdere gloriosa corpora, prosilitrumpeusinterubera.
3. Exitium 4. Felix dolor,
felix i^^sum, *=* prosper luctus,
per quod caesi coronautur per quae datur adipisci
in caeli patria ! superum gaudia I
5. Planctusmatrum et Rachelis 6. Nulla quidem consolatur
aequa sunt suspiria ; magna prae tristitia.
7. Adbuc Herodes saevit 8. Daemon hoc ipsum facit,
et adhuc Racliel plangit quando nostra frangit
pignora ; pectora.
9. Adhuc nos plangit ecclesia, 10. Quando nos superant vitia,
nec habetterminumlacrima, nostra sic moritur anima.
De Hiinctis. De s. lolianne Baptista.
71
Trop. ms. Cameracense saec. 11. Cod. Cameracen. 79 (78). A. — Grad.
ms. Cameracense saec. 12. in. Cod. Cameracen. 61 (60). B. — Trop. ms.
S. Leonardi Lemovicensis saec. 13. in. Cod. Parisin. 1086. C. — Pros. ms.
Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod. Sangallen. 383. D. — Miss. ms.
Lausannense saec. 14. Cod. Friburgen. (Helv.) L 292 (148j. E. — Grad ms.
Sanblasianuni saec. 14. Cod. Carolsruhan. St. Blas. 102. F. — Miss. ms.
Arelatense saec. 14/15. Cod. Carpentoracten. 102. G. — Brev. ms. Diense
saec. 15. Cod. Avenionen. 38 (127). H. — Miss. ms. S. Stephani Divionensis
saec. 15. Cod. Parisin. 879. I. — Pros. ms. Sangallense dictum „Brauderi"
anni 1507. Cod. Sangallen. 546. K.
Miss. Lausannense impr. Lausannae 1493. L. — Miss. Gebennense impr.
Gebennae 1498. M. — Miss. Bellovacense impr. Rothomagi 1514. N. — Miss.
Viennense impr. (Lugduni 1519]. O. — Grad. Viennense impr. Lugduni 1534.
P. — EIKL sind nicht kollationiert.
2, 2 prosiliit DFH. — 3, 2 felix illud N. — 3, 3 pro quod F, pro quo
DH ; caeci GO, caeli N. — 4, 3 per quos G, per quem N ; dantur ABGOP. —
4, 4 superorum H, supernorum M. — 3, 3 u. 4 umgestellt mit 4, 3 u. 4
H. — Str. 5 lautet in G; Mater (|Uoque lamentatur | facta nimis anxia. - —
5, 2 nec absunt suspiria AB. — 6, 1 Nullus OP. — 7, 2 mater (statt Rachel)
DFHM: plorat P. — 8, 1 Demum G. — 10, 2 tunc nostra moritur AB,
nostra tunc OP. — In CDFGM folgt noch eine weitere Strophe , welcher
DFM obendrein eine Gegen.strophe beifiigen, namlich:
11. Plebs martyrica,
iam uranicM,
in tuis laudibus
personantes laetifica.
12. Sorte logica,
phalanx deica,
concessum famulis
redemptorem pacifica.
Dazu die Varianten : 11, 3 cum suis laudibus C. — 11, 4 incessanter
C, consonantes G. — 12, 1 Morte M. — Statt dieser SchhiBstrophen hat H :
lam dicatur alia. — Die Anrede (Str. 11 u. 12) an die Kinder-Martyrer ge-
hort nicht zur Se^juenz , welche lediglich eine originelle Betrachtung iiber
deii l^ethlehemitischen Mord mit Anwendung auf unsere Seele ist. — L"r-
sprungsstiitte wohl im ostlicJieii Frankreich.
4!). De s. lohanne Baptista.
1. Sancti loliannis
hunc festiim agimus
martyris diom,
quo coronatus est.
Saeva Herodis
tam celebratio,
in qua peregit
tale flagitium.
3. Propter puellae
malam lusionem
iureiurando
mercavit sanguinem.
4. Almus propbeta,
baptista Domini,
— verum dicendo -
capite plexus est.
5. Serta obliqua
accepit capite ;
liliis exstant,
croceo flamine,
G. Rosa micante,
balsami guttulis,
myrrbae odore,
violis flantibus.
72
Sequentiae transitoriae.
7. Sancte lohannes,
baptista Domini,
subveni, quaeso,
pro nobis omnibus :
9. 0 nimis felix
praecursor Domini,
nobis misellis
acquire veniam \
8. Noxas tu solve,
amice Domini,
qui accepisti
coronam gloriae.
10. Vitam concede,
non istam fragilem,
illam beatam,
in qua sunt angeli.
11. Una cum illis
tecumque pariter
laeti fruamur
amoena gaudia.
Trop. ms. Beneventanum saec. 11. Cod. Capit. Beneventan. VI 39 (28).
— 6, 1 Rosae micantes. — 6, 2 balsamis. — 8, 1 Noxa. — Nach der Melodie
ist Str. 1 mit 3 und Str. 2 mit 4 parallel.
In jeder Hinsicht ist die Sequenz interessant. Unter den sonst schwer-
falligen, ja meist barbarischen Sequenzen Bcnevent'^ leuchtet sie uberraschend
wie eine Perle nach Inhalt und Form. Das kame noch mehr zur Geltung,
wenn nicht der Text an einigen Stellen, namentlich in Str. 2 u. 3, mehv als
wahrscheinlich schlecht iiberliefert warc: das ist namlich in den Beneventaner
Troparien die ausnahmslose Regel. — Der Reim resp. die Assonanz kommt
nur vereinzelt and wohl zufalli^ (Str. 3 u. 5 u. 6) zur Geltung; statt dessen
lierrscht der Rhythmus in allen, ganz (jleicli aus je zwei 11-silbigen Lang-
zeilen bestehenden Strophen, wie dies die Sequenzen jener Zeit sonst noch
nicht kennen.
50. De sancto loseph.
1. Dignas loseph iusti laudes
intonent christiani.
2. Vir hic castus virgini,
matri futurae Dei,
sponsatur prae cunctis
huius orbis.
4. Oboedit Maria
huic cum prole pia,
cui trina machina
mundi servit per saecula.
6. Degit sub illius cura,
qui regit omnia.
Custos virginis,
nos tua prece
3. Nutrit panem caelicum,
casta coniuge factum
hominem, ut salvet
peccatores.
5. Reclinat in praesaepio,
patris qui manet gremio,
suaque gestant brachia,
palmo qui claudit aethera.
7. lustos fac et castos omnes
et tibi devotos
facias cives
regni caelestis.
Miss. Romanum [Franciscanum] impr. Parisiis 1520 A. — Pros. ms.
Ravennatense ann. 1585 — 87. Cod. Ravennaten. 360 (139. 5. S). B. — 1, 2
De Sanctis. De ss. lusto ct Clemente.
73
intonant B. — 2, 3 desponsatur B. — 5, 3 gestat B. — 5, 4 concludit B. —
6, 2 qui creat reji^it A, qui dat et regit B. — 6, 3 Custos rejjisque fregis B)
pudoris virg-inis AB. — Nacli 7, 4 folgt noch: heredes quoque Christi. Amen.
AB. — Melodie: Victimae paschnli laudes (vgl. Nr. 7; 16; 18; 20). — 5, 1 — 4
scheinen einem Hymnus entlehnt zu sein; die Symmetrie zur Parallelstrophe
ist in diesen Versen nicht vorhanden.
51. J)e ss. lusto et Cleiiiente.
1. Gloriam aeterni patris
iu sanctis suis
2. Veneramur omnes
sonoris vocibus
concorclantes,
3. Qui regnans in caelis
sanctorum splendor est
mirabilis ;
4. Cuius gratia
fax haeretica
procul recessit a Tuscia ;
6. Vandalica
gens Christi populum
praeoccupans
cinxit per circulum,
8. Sed ad Cliristum
Clemens et lustus
profusis precibus,
flexis terra genibus,
10. Diffugiunt hostes
te, Christe, sentientes
sanctis assistere
in omni afflictione ;
12. Post hoc locum
non longe extra
urbis moenia
5. Urbs Anconia
Christo credula
fit per sanctorum sufl^ragia.
7. Ut subditum
vulgus catholicum
perimeret
famis per interitum.
9. Poscunt sibi
panis et cibi
per Dei gratiam
exhiberi copiam.
11. Anconiae cives
in fide persistentes
Deum glorificant,
qui salvat in se sperantes.
13. Emundantes
serpentes fugant
et daemonia.
14. Ibi ieiuniis instantes,
operibus bonis inhaerentes
Deo placitas
uno momento reddunt animas.
15. llorum suflragiis iuvemur,
ut in caelis iugiter laetemur
coniuncti Domino
finito muudi huius termino.
IG. Quod ipse nobis concedat,
qui vivit et reiiuat.
74
Sequentiae transitoriae.
Miss. Mog-untinum iinpr. Moguntiae
impr. Spirae 1507. B. — Miss. Moguntinum
Moguntinum impr. Basileae 1520. D. — 5
A. — 11, 1 Anconae C^D.
Es ist auffallend, dali nur Mainz diese
Inhalt scliwerlich annehmen laCt, daB sie
Melodie ist nach dem Schema „ExsnJte)(t
und gleich jener der Sequenz ,^Gau(1ete iu
verlangte hier die Assonanz manchmal eine
1507. A. — Miss. Moguntinum
impr. [Spirael 1517. C. — Miss.
, 1 Ancona CD. — 8,4 terrae
Sequenz iibermittelt, obgleich der
in Mainz entstanden sei. — Die
filiae Sion'' (A. H. L, Nr. 271)
.9ii" (Nr. 43) dieses Bandes, nur
andere Versabteilung.
52. De saucta Eatherina.
1. Ad honorem
superni cantemus regis
Alleluia 5
3. Laudes tibi debitas,
rex perennis, suscipe
Die ista,
5. Haec est sponsa Domini,
virgo iuncta virgini
Semper casta.
7. Haec est virgo regia,
quae regum palatia
Sprevit alta ;
9. Caesaris consilium
ad coronae praemium
traxit haec, Porphyrium
Cum regina.
11. 0 flos purpureus,
splendor virgineus,
Christi thalamus aethereus.
10.
12.
Regi summo ,
fidelis vox psallat gregis
Meute pura.
Qua triumphat caelitus
de terreno principe
Katherina.
0 pudoris lilium
votis te canentium
Semper asta.
Cuius sapientia
rhetorum facundia
Fit obtusa.
Tandem per martyrium
supernorum civium
subiit palatium
Christi sponsa.
Suscipe cantica,
pro tuis supplica,
ut cantemus tecum caelica
13. Alleluia.
Trop. ms. S. Aredii Lemovicensis saec. 11. Cod. Parisin, 903. add.
saec. 12. A. — Miss. ras. liurdigalense saec. 14. Cod. iSemin. Burdigalen.
s. n. B. — Miss. ms. S. Andreae Burdigalensis saec. 15. Cod. Parisin. 871.
C. — Miss. ms. Pragense (lohannis de Drazic) saec. 14. in. Cod. Mus. Bohem.
XIII B 9. D. — Mi.ss. ms. Vodnianense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIV
A 8. E. — Miss. ras. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII B 14. F. —
Miss. ms. Henrici Canonici Pragensis saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI B 1
12. G. — Miss. ms. Pelsinen.se saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XV A b.
H. — Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod. Pragen. XIII A 5 c I. —
Grad. ras. Inticense saec. 14/15. Cod. Inticen. 60 (VII a 7). K.
Miss. Lemovicense impr. Parisiis 1483. L. — Miss. Pictaviense impr.
Parisiis 1498. M. — Miss. Lugdunense impr. Lugduni [1530]. N. — Miss.
I
De 8anctis. De saiicta Katherina.
/o
Burdigalense impr. Burdigali 1543. O. — Miss. Pragense impr. Lipsiae 1498.
P. — BFGHOP sind nicht kollationiert.
1, 2 summi cantemus L. — Str. 3 u. 4 umgestellt DEL — 3, 2 benigne
(st. perennis) C. — Str. 5 u. 6 umgestellt C. — 6, 2 voci (st. votis) MN. —
6, 3 Clemens asta DEIK; vvohl jiingere Korrektur zur Vermeidung des Gleich-
lautes mit „Semper casta" (5, 3). — 7, 1 regina X. — 7, 3 spernit K. — 8, 2
rectorum C. — In L ist Str. 7 ausgelassen ; fiir sie riickt Str. 8 als siebente
ein und als Str. 8 ist neugedichtet :
Precibus assiduis
Pulsant aures virginis
Visa flamma.
9, 2 ad conimune praemium DI. — 9, 3 traxit hoc A, traxit et M. —
10, 3 palatium fehlt (Liicke) A. — 12, 2 protinus (st. pro tuisj DEK , pro
nobis I. — 12, 3 ut tecum cantemus CM; in gloria A, in caelica CLMN,
caelice K, — 13. Kathariua (statt Alleluia) I; Clara voce modulantes Alle-
luia N.
Melodie: ,,Laetahifndiis^ , wie Nr. 2. — Wie ofters, so ist auch hier
wieder zu beobachten, daB aus Frankreicli stammende Seciuenzen von Bolimen
in die Liturgie aufgenommen vvurden ; die besseren der in Bohmen gebrauch-
lichen Dichtungen, wenn nicht Gemeingut, sind franzosisches Produkt.
53. De sancta Katheriua.
1. Regi regum
decantet fidelis cliorus
Alloluia •,
3. Angelus consilii
laudetur in virginis
Victoria,
2. Katherina
trium^jlians ascendit caelos
Cum gloria.
4. Sol, per quem non deficit
martyrum mirabilis
Constantia.
5. Virginis liaec filio
corj)oris martyrio
Fuit nupta,
7. Rhetori concluditur,
virgini non parcitur
Valle nostra;
9. Apertis miraculis
conversis incredulis
mens regis non desiif
Esse caeca.
11. Orante martyre
mundcmur propere
omni crimino,
Gens misera.
Trop. ms. Sangalleuse saec. 11.
A. — Trop. ms. Saugallense saec. 11.
B. — Grad ms. Sanoalleuse saec. 13.
6. Neque per martyrium
virg'0, florens lilium
Fit corrupta.
8. Rota candens penitus
igne misso caelitus
Est consumpta.
10. Tandem plexa capite
novo diademate
coronari meruit
Hacc praodicta.
12. Hoc clemens effice,
natus mirifice
rex de virgine
Puerpera.
Cod. Sangallen. 376. add. saec. 13«
Cod. Sangallen. 378. add. saec. 13-
Cod. Sanoallen. 379. C. — Grad. ms.
76
Sequeutiae transitoriae.
Veteris Montis anni 1273. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 2. D. — Passion.
et Offic. ms. S. Katherinae saec. 13. in. Cod. Turicen. Rhen. 101. add. saec. 13/14.
E. — Miss. ms. Spirense saec. 14. Cod. Oxonien. Laud. Misc. 282. F. —
Cantion. ms, Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. G. — Lection.
ms. Rhenoviense saec. 12. Cod. Turicen. Rhen. 18. add. saec. 14/15. H. —
Grad. ms. Scaphusiense saec. 13. ex. et Pros. ms. Ittingense saec. 14. Cod.
Turicen. Rhen. 23. add. saec. 15. I. — Grad. ms. S. Gereonis Coloniensis
anni 1424. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 5. K. — Miss. ms. Conventus
generalis Teutonicorum anni 1415. Cod. Mus. ZwoUen. 749 (390). L. —
Miss. ms. Tiefensteinense saec. 15. Cod. Vatican. 10084. M. — Oration. ms.
S. Petri Salisburgensis saec. 15. Cod. S. Petri Salisburgen. a VI 35. N. —
Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. O. — Miss. ms.
Moguntinum saec. 15. in. Cod. Semin. Monasterien. K ^ 54. (Pars II). O * —
Grad. ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit. Treviren. 178. P. -- Miss. ms.
Franciscanum adaptatum pro Servis B. M. V. Moguntinis saec. 15. Cod.
Vatican. Palat. 505. Q. — Festivale ms. Althae Superioris anni 1452. Clm.
Monacen. 9508. R. — Miss, ms. Bambergense saec. 15. Cod. Rossian. VIII
232. S. — Miss. ms. S. Fidis Bambergensis saec. 15. Cod. Carolsruhan.
5. Georg. 59. T. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507.
Cod. Sangallen. 546; bis: de s. Katherina U; de s. Barbara V.
Miss. Moguntinum impr. absque [1482]. X. — Miss. Moguntinum impr.
s. 1. 1517; bis: de s. Katherina Y^; de s. Barbara Y^. — Miss. Moguntinum
impr. Basileae 1520. Z. — Miss. Bambergense impr. Bambergae 1490. a. —
Miss. Argentinense impr. Hagnoe 1520. b. — G u. a sind nicht kollationiert.
2, 1 Barbara P— TY^ b, Nam Barbara V. — 2, 2 ad caelos T. —
3, 3 u. 4, 3 umgestellt XYa Z. — 4, 1 non fehlt M. — 4, 2 martyris V. —
6, 2 candens lilium XYa Z; flores Q. — 6, 3 est (statt fit) EHI; fit con-
sumpta K. — 7 , 1 Thetori (!) D. — 7 , 2 nec parcitur D. — 9, 3 desinit
DKL. — 9, 3 sq. mens cepit esse caeca (!) Y^ Z. — 10, 1 plexo U. —
11, 2 mundetur AHIKLNY^ b. — 12, 1 Haec DK. — 12, 3 de fehlt K. —
Str. 7—10 sind in P— TVY^ a b auf Barbara adaptiert:
7. Verbere discerpitur,
carcere concluditur
neci data,
9. Tandem plexa capite
novo diademate
insignita meruit
coronari.
8. Caesa sana redditur,
nuda stola tegitur
caelo lata.
10. Pater huius scelere
pro patrato misere
caelitus demeruit
concremari.
Dabei die Varianten: 7, 1 discernitur Q. — 7, 2 recluditur Y^. —
7, 3 nece QSV b. -- 8, 1 Laesa QSYt> b. — 9, 1 plexo V. — 10, 2 per-
petrato PV. — 10, 3 promeruit V, meruit b.
Melodie ,^Laetahundus". wie die vorhergehende Sequenz u. Nr. 2. —
DeutscJdand ist offenbar die Ursprungsstatte ; ob aber St. Gallen, oder welches
Gebiet, bleibt unsicher.
54, De sancta Katherina.
1. Laetabundus
exsultet fidelis chorus,
AUeluia.
3. Oratores superat,
docet et illuminat
Tamquam stellai
2. Katherina
Maxentii vicit fraudes,
Hes miranda.
4. Manet et sub verbere
plena Dei munere,
Semper clara.
De Sanctis. De sancta Kathcrina.
77
5. Sicut sidus raclium^
Katherina gladium
Farl forma :
7. Ecce, iam purissimi
flagrat oder balsami
Valle nostra^
8.
Neqae sidus radio,
neque martyr gladio
Fit corrupta.
Dum virtus altissimi
famulatur virgini
Carne sumpta.
9. Agnus, sponsus virginum, 10. Nesciens proplietico
sponsi pandit gremium ; ore vel dominico
turbatur gentilium tempore non modico
Turba caeca, Haec praedicta.
11. Huius fert oleum
sacrum mausoleum,
per quod sanatur
Gens misera.
12. Nunc, virgo, propera,
nobis confoedera
hunc, quem geiiuit
Fuerpera.
Prosar. ms. Sangallense (lietiim „Branderi" ann. 1507. Cod. Sangallen.
546. — Str. 5 scheint verderbt zu sein. — Woher der St. Galler Sequenzen-
sammler diese Prose entnommen liabe, ist mangels weiterer Quellen nicht
zu ermitteln. — Melodie abermals, wie in den vorhergehenden Sequenzen,
^Laetahiindiis''' .
55. De sancta Katherina.
Digna Deo, Katherina,
virgo, martyr et regina,
Laudum vota suscipe,
peccati vincla solve,
te laudantes intuere
prece pia.
3. Rege Costo genita,
regi Deo spousata,
complexu regio es
iucundata.
4. Caesaris vesanam 5. Carceris inclusa
corripis tu latriam, residens in tenebris,
Maxentii spernens minas Porphyrium cum regina,
poenassitis, idolacontomnis. sophos victos mittis ad aeterna.
6. Plagas transit vorberum
martyr mente devota,
rotas comminuit
virgo Katherina.
7. Lactis unda profluit,
caesam gladius stravit,
quam Sina mons digne
Christo conservavit.
Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 880. add. saec. 12 lo.
^ A. — Pros. ms. Sanoallenso dictum ..lirandori'' anni l.'>07. Cod. Sangallen.
546. B. — 2,2 peccatorum vincla resolve AB. — 4, 1 vesani.im AB. —
5, 4 sophosque AB. — B ist ortVnbar cino Kopie von A. KhMue Umstel-
lungeu wiirden den Koim noch reirelmiiliirrer durchfiihrei) , wie z. B. 5, 1
„lnclusa carceris" u. b, 1 ..verberum transit" : aber ob das dem Original
entspricht? — Melodie: ,.\lrti)na€ pa^chali" = Nr. 7 dieses Bandes.
78
Sequeiitiae transitoriae.
56. l)e saiicta Katlieriiia.
1. Ave, praesignis
martyr, dignis
colenda laudibus piorum,
tu gemma sanetorum.
2. Eugc^ regis nata,
Domino grata^
aevo puerili
senili
culta studio,
praeludio
morum
iam doctrix bonorum.
4. Te domus patris,
te suppellex tota matris
recognoscit heredem ;
urbs Alexandrina
tibi praebet sedem.
6. Tu agnmn caeli
sequens corde fideli,
dum Maxentii contemiiis
furores^
martyres
superans facis doctores.
8. Hinc gentium
dux convertitur,
quem regina credendo
sequitur ;
et obsequitur
incarceratae
caelorum coetus
tibi victrici beatae,
cui Dominus
lesus Christus apparens
confortat te nihilominus.
10. Fac fontem^ viva
quem ut oliva
fundis, haec laesiva
peccatorum vulnera curare
nosque solidare,
ne superemur,
sed post criminum victoriam
coronemur.
'o.
7.
VirgOy legis formam
rectique normam
cupiens mature,
futurae
vitae sitiens,
abiciens
vana
iam sensibus cana.
Te conflicturam
Christus et triumphaturam
saevos hostes praescivit;
idcirco te suam
pugilem munivit,
Ttique furentem
rotam teque terrentem
deiciens et sternens
paganos
in fide
roborasti christianos.
9. Hinc manna verum
tibi redditur
oranti, dum vox caelo
mittitur
et promittitur.
pro quibus oras
solamen, sicque
decoUata lacte roras;
hinc subveheris
angelorumque manu
in monte Sina deponeris.
11. Fac igni fero
nos et severo
non tradi, sed vero
reconcilia nos creatori;
fac, ut temptatori
non succumbamus,
sed nocentium insidias
devincamus.
De sanctis. De sancta Katherina. 79
12. Audi nos, 13. Salva ms,
nam fe Dominns Icsu, pro quihys
sponsam suam honorat. Katherina te orat.
14. J)a fontem tui lateris 15. Quo liaustu indulgentiae
nos emundare penitus ducamur ad caelestia
a labe sceleris, manu clementiae.
16. Christianismi donum
fac nos bonum
custodire
teque sic sitire,
ut mereamur ]30st exsilium,
auctor, ad te transire.
Collect. ms. Tegurinum saeo. 11/12. Chn. Monacen. 18914. add.
saec. 18. A. — Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19.
(Hosp. memb. 49); bis: fol. 70 1". B; fol. 143 1", C. — Grad. ms. Lubicense
saec. 14. Cod. Lubicen, s. n. D. — Grad. ms. S. »Severi Erfordiensis saec.
14/15. Cod. Carolsruhan. Pm 15. E. — Miss. ms. Lunaelacense saec. 15.
Cod. Vindobonen. 3795. F. — Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vin-
dobonen. 4977. G. — Miss. ms. Subense saec. 12. Cod. Semin. Lincen. s. n.
add. saec. 15. H. — Grad. ms. Inticense saec. 14/15. C/od. Inticen. 60
(VII a 7). H *. — Miss. ms. Brixinense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1782. I. —
Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Dioece.s. Brixinen. s. n. K. —
Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Chn. Monacen. 2873. L. — Miss. ms.
Pragense anui 1518. Cod. Mus. Bohem. XVI D 16. M. — Miss. ms. Pragense
(? Salisburgense) saec. 15. Cod. Pragen. XII A 18. N. — Grad. ms. Sedli-
cense saec. 15. ex. Cod. Pragen. XIII A. 5 c. O. — Cantion. ms. Visse-
gradense saec. 15. ex. Cod. Vissegraden. V Cc rj. O*. — Cantion. ms.
fraternitatis S. Katherinae saec. 15. Cod. Petrin. Salisburgen. b VIII 1. P. —
Pros. ms. S. Petri Salisburgen. anni 1603. Appendix Miss. Romani impr.
Veuetiis 1513. Cod. Petrin. S. II 14 a. Q. — Miss. Lubicense impr. Lubecae
1486. R. — Miss. Frisingense impr. Bambergae 1487. S. — Miss. Frisingense
impr. Augustae 1492. T. — Miss. Merseburgense impr. Lipsiae 1502. U. —
Miss. Numburgense impr. Basileae 1517. X. — Miss. Maguntiuum impr.
s. 1. [Spirac I 1517. Y. — Miss. Maguntinum impr. Basileae 1520. Z. —
DEn*NKSTXYZ sind nicht kollationiert.
Str. 1 : Ave praeclara | Katherina | uam tua tenera etc. (= Strophe 1
der folgenden Sequenz, woher die Eutlehnung) DEMO*KUXYZ. — 1, 4 tu
Graecorum B. — 2, 1 Ergo M. — 2, 2 domina B. — 2, 3 sono (I) puerili M,
aevo iuvenili B. — 2, 4 servili A; electa senili O*. — 2, 5 culta fehlt 00*,
culpa C. — 2, 6 praehicida OU, i^raclucido O*. — 2, 8 iam fohlt MO *U,
nam doctrix K, exeniplar CFGOPQ; honorum BFO. — 3, 1 forma (ebenso
3, 2 uornia) BCFGOPQ. — 3, 2 clcrique O. — 3, 3 capiens AHIMOO*U;
naturae 0. — 3, 4 vitne fehlt I; vitam O. — 3, 8 iam fchlt M. — 4, 2 et
suppellex BCHKO; supplex GILO; rota B. — 4, 4 urbis F, stirps M; Alexandria
LMU, Alexandriaua I. — 4, 5 praestet U. — 5, 1 coutlictum B. — 5, 2 Christi U;
en (st. et) AIKLMO*U; triumpliatura O*, triumpliatam C, superaturam B,
triumphatorem F. — 5, 3 senos FIKO: dovicit O. — 5. 4 ideoiiue O. — 6. 3
'tu (st dum) CGQ ; furorem CGL. — 6, 5 magistros (st. martyres) O* — 6, 6
superas C>0 * ; fama doctores M ; martyres facis quos vincis doctores B. —
Str. 7. fehlt A.— 7, 2 rotamque te O* vocantemque O; terentem CGHOO*Q.—
7, 3 aliiciens CGIPQ, speineus MO*U. — 7, 4 sq. in fide paganos 0*Q. —
7, 6 solidasti IKLMU, solidasti et O *. — 8, 2 queritur B. — 8, 3 credens
AIKM(^*U; cri'dendo fehlt L. — 8, 5 dum obsequitur ABHIKLMOO*U. —
8i)
Sequentiae traiisitoriae.
8, 6 incarcerare AU, in carcere ILM. — 8, 7 sq. tibi coetus G. — 8, 9 Dominus
fehlt H. — 8, 10 lesus ipse (st. Christus) BH, lesus Christus ipse O. — 8, 11
confortans ILMU. — 9, 1 Hic AH. — 9, 8 duni fehlt C; vox de caelo O, vox
caeli FGMU ; caelo vox dum O*. — 9, 7 solamen fe.hlt O *. — 9, 8 rorans CGIQ,
fluens O. — Str. 8 u. 9 umgestellt, ebenso 10 u. 11 M. — 10, 1 vivum U. —
10, ;3 funda.s GPQ haec felilt 1, hic FKPQ, non O; nociva B, lasciva HIQ —
10, 7 per criminuni AILO * ; pro criminum KM, post hostiumCHO; victoria
GIKM insidias C. — 10, 8 devincamur (!) C. — 11, 1 ferro O*. - 11, 3
nam (!) tradi B, non laedi O. — 11, 4 nos reconcilia Q. - 11, 5 dans ut (st. fac)
A1M0*U, dans et KL; ut fehlt M. — 11, 6 ne (statt nou) M. — 11, 7
nocentum U, nos (statt nocentium) F. — 14, 1 Fac fontem O*. — 14, 2
emundari U. — 14, 3 criminis CGLMOQ, celebris I. — 15, 1 hausto
HIKLMOPU. — 16, 1 fidem (st. donum) H. — 16, 2 nos fehlt F. — 16, 4
sitirent O*. — 16, 5 post hoc exsilium LM. — 16, 6 pertransire B.
Melodii". „Ave praeclara'-^ wozu vgl. Nr. 31 u. 33. Der Stammsequenz
(L, Nr. 241) sind die Anfangsworte jeder Strophe entnommen. Ursprungs-
statte wohl in Suddeutschlanfl. — Mone (III, Nr. 82-5j teilt aus einer Quelle
des 15. Jahrh. eine Sequenz auf die hl. Barbara mit, des Anfanges: Ave
pracclcira Barbara; sie ist weiter nichts als eine Adaptierung der vorstehenden
Sequenz auf Barbara. Str. 1 hat den Wortlaut der Quellen DEM usw. ; 4, 4
lautet: Aretium Tusciae; 6, 3 dum genitoris tui; 6, 4 constanter testaris
fidem trinitatis. 8, 1 sq. Hinc in carcere mox recluderis, luce serena circum-
daris, dum obsequitur etc. — 9, 1 sq. Sanitas plena tibi redditur, oranti usw. —
9, 9 sq. Valentiique manu in mausoleo deponeris. — 10, 1 sq. Fac nos corpus
lesu praegustare. — 13, 3 Babara te exorat. Hiermit wird abgeschlossen;
es fehlen also Str. 14 — 16.
57. De sancta Katherina.
1. Ave^ xwaedara
margarita,
nam tua tenera est vita
crudeliter torta.
2. iMge^ virgo Christi,
te praeseutasti
ad manus cruentas ;
tu falsa
numina ostentas,
quod non sit in eis
salus, affirmas.
3. Virgo, decus mundi,
tu superasti
falsos oratores ;
praemittis
roseos ut flores
lios igne crematos
ad caeli clioros.
Te plenam fide
scimus, spe et caritate
blandimenta et minas
derides et plagas
regis exsuperas.
5. Te liguum vitae
saturavit sempiternae,
quod nec flammam nec famem
nec regis examen
nec mortem paveas.
De sanctis. De sancta Katherina.
81
6. Tu agnum regem,
terrae dominatorem,
sapientia
divina testaris,
damnosa numina
regis exsecraris,
8. Hinc gentium
concurrit populus ;
regina credit et Porphyrius ;
et Maxentius
furit et frendet,
reginam iugulari
ac ducem praecipit;
aeternaliter
coronandi transcendunt
ad caelos victorialiter.
10. Fac fontcm dulcem,
quem Katherina
martyr praegustavit,
degustare
cum sincera fide,
renesque constringi
lotos in mari,
anguem aeneum in cruce
speculari.
12. Audi nos'^
nam a Domino
te audiri petisti.
7. Tuque furentem
Leviathan serpentem,
proiectum caelo,
dimersum profundo,
humani generis
esse inimicum.
9. Hinc manna verum
hiis martyribus
datur in aevumincaelestibus;
et Katherinae
fructus adcrescit ;
et rotae praeparantur
ad hanc lacerandam ;
mox prosternitur
martyr, regis illaesa
hiis diris cruciatibus.
11. Fac igni sancto
nos inflammari,
t[uo hanc inflammasti,
ut ardere
firmiter possimus
et te sic amare,
ut diligendo
tuum possimus amorem
incitare.
13. Salva nos,
ut de caelis
exoranti dedisti.
14. I)a fontcni nobis, Domine, 15. Quo liausto ensis verbere.
manantem ex vulnere tu susceptor animae,
lactis pro sanguine: gaudes in martyre.
16. Christianismi fidem
perficiens
transmisisti
militiam caeli
ad huius martyris exsequias
et sepeliri monte Sina.
(Jrad. ms. Castri TerioHs saec. 12. Cod. Anilirasian. CX 60. add.
saec. 13/14. A. — Lection. et Antiphou. nis. Ranshofense saec. 18. Chn.
Monacen. 23266. H. — Collect. nis. Anoustanum saec. (13. et) 14. Chn.
Monacen. 3703. C. — Miss. nis. HospitaUuse saec. 14. in. Cod. Paulan.
27. 3. 19 (Hosp. nienih. 49.) add. saec. 14. D. — Miss. nis. Secovii'Uso saec.
14. Cod. Graecen 285. E. — Miss. nis. S. Floriaui auui 1306. Cod. Fh^riau.
lUu mo-B annist ei*, Thes:x\iri hymnologiri Frosarium II. 1. (i
82 Sequentiae transitoriae.
III 20o A. add. saec. 15. F. — Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod Vin-
dobonen. 4977. G. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873.
H. — P^estivale ms. Altahense anni 1452. Clm. Monacen. 9508. I. — I ist
nicht kollationiert.
1, 2 Katherina EGH. — 1, 3 vita nam tua A ; teneris H; vita est F. —
2, 1 Eia E. — 2, 5 nomina D. — 2, 6 sq. salus in eis B. — 2, 7 affirmans
DG. — 3, 4 sq. roseos praemittis E. — o, 5 roseas H. — 3, 6 hos fehlt D,
in (st. hos) A; cremandos B. — 5, 3 quo F, quae H, ut B; non flammam
D, nec flamen (st. flammam) H. — 6, 3 sq. sapientiam divinam CEFG. —
6, 5 sq. regis numina H. — 6, 6 regis fehlt A; excecasti C, extentas (!) H. —
7, 3 zelo H ; de caelo C. — 7, 4 demersum DG ; profundo fehlt E. — 7, 6
liorres (st. esse) B; inimicum demonstrasti F; der Infinitiv esse ist abhangig
von „testaris" (6, 4). — 8, 3 credidit A. — 8, 4 et fehlt H. — 8, 5 et fremit
C, ac fremit D. — 8, 7 atque ducem DE; praecepit B — H. — 8, 9 invitati
C ; transeunt F/E, transcendit H. — 9, 1 verum manna H. — 9, 4 ut D. —
9, 5 virtus C; adcrescat D. — 9, 6 iam (statt et) D, at C. — 9, 7 lacerandam
virginem CD. — 9, 8 se mox A, sed (st. mox) BH : j)rosternit A. — 9, 9 mater
E; regis martyre B; regis fehltH; regis populus marljr illaesa FG. — 9, 10
diris fehlt G. — 10, 3 degustavit C. — 10, 4 nos gustare G, et nos gustare
F. — 10, 6 — 9 diflferieren in fast allen Quellen; A u. C bieten: et (fehlt A) sic
nos (fehlt C) celebrare, ut nos digneris ad tuum dilectum adiuvare; B : et te sic
amare. ut diligendo tuo possimus amore incitari ; ahnlich D u. E : et te sic amare,
ut (etD) diligendo tecum (confitendo tuum D) possimus amorem incitare (invocare
1)); ebenso ahnlich H: et te collaudare, ut collaudaudo tuum amorem possimus
excitare;F: ut illam sequendo sic mereamur ad consortia sanctorum introire:
G endlicn bietet den oben aufgenommenen Text, welcher der originellste zu
.«iein scheint. Allerdings empfehlen die Quellen BDEH, aus ihrem ziemlich
gleichlautenden Texte den urspriinglichen Worthiut zu rekonstruieren ; derselbe
paBt aber Avenig in den Context und ist namentlich mit 11, 6 — 9 fast iden-
tisch. — 11, 4 ut ardenter B, ut ardore D. — 11, 5 te possimus D. — 11, 6 u. 7
in D: collaudare et collaudando (vgl. 10, 6 u. 7 in H) ; 11, 5 — 9 in B:
firmiter amemus te sic araantes tibi possimus vero pectoris amore propin-
quare ; 11. 8 u. 9 inH: ad tuum dilectum possimus appropinquare. — 11, 7
diligendo fehlt G. — 11, 8 amorem possimus A; tuo possimus amore G. —
11, 9 incitari G, excitare A. — 12, 2 nam ad vocem D. — 13, 2 qui de
caelis AH, ut in caelo C, ut quod de caelis F. — 13, 3 exorantem ACH,
exoranda D, exorasti F. — Str. 14 fehlt H. — 14, 1 fontem ei ACDFG. —
14, 2 manentem D, qui manavit B. — 14, 3 et lactis A; lactem D. — 15, 1
vulnere F. — 15, 2 tua B. — 15, 3 gaudens G. — 16, 2 proficiens G, pertransiens
AH, operibus (st. perficiens) E. — 16, 4 militiae ABCEH. — 16, 4 u. 5 caelo
(ohne militiam incolatu saeculi D. — 16, 5 ex huius incolatu saeculi E. — 16, 6
et fehlt ABCH; sepeliris CD; in monte CE; monte in Sina B; Sinai DEFG.
Melodie wie in der vorhergehendenSequenz, namlich ^Ave praeclara maris
stelJa^. Leider sind die SchluBstrophen dieser schonen Sequenz so unsicher
iiberliefert, daB der urspriingliche Text schwer zu rekonstruieren ist. Ursprungs-
statte, worauf scheinbar auch der liturgische Gebrauch beschrankt blieb, i.st
Silcldeiitsdiland.
oS. De sancta Katherina,
1. Venerandam 2. Quae devictos
veneremur invictam quinquaginta rhetores
virginem, intactam in fide firmatos
et castam. supernam
Costi regis filiam, perduxit ad gloriam.
De sanctis. De s. Katherina Senensi.
83
Machinas fregit,
rotas deiecit,
tortores saevos interfecit
(ligna Dei ultio ;
4. Sanctam salvavit,
corpus humavit,
in monte Sina collocavit
angelorum contio.
5. lam virgo salutifera
cum Christo vivit in aethra,
iam suis dat vitae praemina
mira Dei gratia.
6. Rogamus ergo, domina,
deleto nostra crimina,
nos transfer ad caeli limina,
ubi pax et gloria.
Grad. ms. Carmelitnrum saec. 14/1.5. Clm. Monacen. 23027. A. — Grad.
ms. Carmelitarum saec. 15. Clm. Monacen. 23034. B. — Pros. ms. Car-
melitarum Vilvordensium anni 1418. Cod. Bruxellen. 11359. C. — Cod.
ms. (Missale?) Carmelitaruin Boppardiensium saec. 14. Cod. Confluentin.
12. (Nach Mone Nr. 994; nicht mehr in Koblenz vorgefunden). D. — Grad.
ms. Carmelitarum anni 1597. Cod. Parisin. MazJiriu. 465 (1388). E. — Miss.
Carmelitarum impr. Yenetiis 1509. F. — Miss. Gallicano-Siculum impr.
Venetiis 1568. G.
1, 3 intaetam virg^inem FG. — 2, 5 ad gratiam DF. — 4, 1 salutavit
AB. — 5, 1 Nam virgo FG. — 5, 2 aethera FG. — 5, 3 dat fehlt FG. — 6, 2
mea crimina FG. — 6, 3 nosque G; lumina AB^FG. — 6, 4 pax est et FG.
Die Sequenz stammt sichtlich von einem Karmeliter. Die Melodie
folgt jener der Seciuenz „Benedicta semper sanda^' (LIIl, Nr. 81) mit einigen
Modiiikationen und Kiirzungen.
59. I)e s. Katherina Senensi.
1. Salve, beata
Katherina
de Senis,
filia a Costi
sic congrue dicta.
2. Adhuc vix quinquennis
in te ostendis
tui nominis rem,
flectens genu, fundens precem
ad Christum
necnon eius ad matrem.
3. Annos septem geris,
dum te astringis
caelibatu Christo,
optans hinc sibi et matri
artectu
puriore coniungi.
4. Te duodennem,
viri torum respuentem,
adflixere indigne
multis iniuriis
noti et propinqui.
Sed, qui te pie
dignatus est eligere,
sponsae suae post bella
dat pacem illustraus
virtutem et donis.
84
Sequentiae transitoriae.
6. Caro mactatur,
spiritus inpiuguatur
abstinentiis,
excessibus mentis^
disciplinis diris,
vigiliis sacris.
8. Hinc ordinem
paenitentiae
sororum subis celerrime,
a te plurimum
dudum optatum,
bis decem annos agens ;
quantum profectum illuc
apprehenderis,
fidem vincit, excedithumanam
vivendi normulam.
10. Sed ita ga^ides
spiritu bonis,
ut non eximaris
a flagellis,
quibus exerceris
tam mente quam carne
per adversorum casus varios
a mundo et ab hoste.
12. Tuis nos,
virgo sacrata,
virtutibus illustra,
7. Vestis inculta
durioraque strata
quies modica,
refectio parca:
haec tua studia,
quibus insudasti.
9. Sic corde ferves
tuum ad sponsum,
ut cogites nil praeter eum,
sponte negligens
carnis debita,
ac si exsistas tota
in spiritum conversa ;
crebrescunt hinc
raptus divinaque fiunt nota
tibi sic mysteria.
11. Sunt arma tua,
quibus triumphas,
humilitas cordis,
robur mentis,
spes sanctae mercedis
cum oratione ;
his fulta nuUos paves hostium
insultus, o athleta.
13. Quae Christi
lesu stigmata
etiam es sortita.
12. Tu patrem et matrem salvas 15. Et nostris ora pro culpis,
tuque desperatissimos iam iuncta sponsi intimi
Deo concilias. castis amplexibus,
16. Ut mereamur tecum
perenniter
exsultare
felices in caelis,
qui tuas laudes pie in terris
resonare gestimus.
Miss. ms. S. Fidis Bamberg-ensis saec. 1.5. Cod. Carolsruhan. S. Geo.
59. A. — Miss. ms. S. Sepulcri Bambergensis (Monialium O. Pr.) saec. 15. i
Cod. Carolsruhan. S. Geo. 8. B. — Miss. ms. Praedicatorum Bambergensium
saec. 15. Cod. Carolsruhan. Pm 45. C. — Pros. ms. Sangallense dictum
„Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. D. — Miss. Wratislaviense
impr. Cracoviae 1505. E. — Miss. Wratislaviense impr. Basileae 1519. F. —
D ist nicht kollationiert.
De sanctis. De sancto Ketillo.
85
2, 1 vix quoniam quemvis EF. — 3, 4 optans hic BEF. — 3, 6 priore
A, puriori B, puriorem EF. — 4, 1 duodenum EF. — 4, 3 adfliere (I) B. —
7, 1 Vestis culta B. — 7, 2 de more atque strata (!) B. — 8, 9 fide A ;
excedis B. — 9, 1 fervens B. — 9, 3 ut cogitemur A ; nihil AEF. — 9, 6
exsistis A. — 10, 5 quibus exercere B. — 13, 1 Christi fehlt AEF. — 15, 2
iam cuncta E. — 16, 3 fehlt A. — 16, 6 gessimus EF.
Melodie: „Ave praeclara^', wie bei den Nr. 31; 33; 56 u. 57. — Ver-
fasser ist wohl ein Dominikaner und zwar von Bamberf). — Morel (Nr. 462)
gab die Sequenz nur aus D heraus; dabei machte er die Heilige zu einer
„filia Acosti" (vgl. 1, 4).
60, I)e sancto Ketillo.
1. Ave, praeclara
matris iiteri fecunditas
atque beata,
sancte Ketille.
Euge, decus lucis
flore primaevo
te splendificavit,
ut auri color
optimus ne mutaretur
aemula rubigine;
3. Virtutum arte celsum
regendae curae
te praedestinavit
in virga, pane,
baculo, adiuncto cane
vigilis custodiae.
4. Te sanctum pneuma
deebriavit nectare
sanctae sophiae, verbum
fecit salutare
cunctis ructuare,
5. Te, cultorem vitae
probatum apostolicae,
militans canonicae
Augustini patris
sub vexillo regulae.
6. Tuablutusfonte limpidissimo, 7. Tu Augustinum perfudisti
David reus criminis, magnum sacri mutua
Dei dextram suspendens consertione verbi
vindicem senectae
amica confessione. disiuncti successione.
8. Hinc fungi sacerdotio
datur sacro mysterio,
mediante labro Moysi
de mulierum facto speculis,
expiatus
tabernaculi ad ostium,
sollemnes mactans Deo
sacras hostias.
9. Hinc coccus bis intingitur,
oflerri mox praecipitur,
in ornamento caritatis
amore coloratur geminae,
in fervore
Dei proximi concrematus
animus circa notos
atque discolos.
86
Sequentiae transitoriae.
10. Fac iii templi
base iios coiitemplari
tria figiirata;
boum, Cherubin,
leonum, celte ^^erarata,
sanctus Ketillus
tulit ovibuG
quaeque temporata.
11. Fac tanti
patris nos perfundi
benedictione,
qui permiscuit
tria tribus: clemeuti ienitate
severitatem,
plenitudine
scientiae germana.
12. Adae post
solvit debitum
cursu consummato
13. Stadii,
caelo commendans
spiritum optato.
14. Da salutem languentibus,
da tuis laudatoribus
portum tranquillae
15. Pacis, nam tuae gratiae
magnalia fulgent mire,
sancte Ketille.
16. Cliristum interj^ella,
qui est Alpha,
via, finis ;
usitata
nos exutos vetustatis tunica
ad te facias transire.
Miss. Viborgense impr. Lubecae 1500. — 1, 4 Ketilie. — 5, 4 Aug-ustia-
ni. — 7, 1 Te Aug-ustinum. — 8, 7 sollempnas. — 11, 5 levitate; hier wie
an einigen anderen Stellen bleibt der Sinn dunkel, weil scheinbar der Text
entstellt ist. — Melodie: ^Ave j:)r«eda?'a" , wie bei der vorhergeLenden
Sequenz. — Die Abschrift dieser bisher unbekannten Dichtung besorgte der
Liturgiker Hermann von Bruiningk zu Riga aus dem von ihm entdeckten
Missale.
61. De sancto Laureutio.
1. Stola iucunditatis,
Alleluia,
2. Induit hodie Dominus
militem suum Laurentium.
4. Hodie martyr insignis
hostiam Deo placentem
obtulit;
6. Animatus ad certamen
monitu beati senis
3. Solito plaudat alacrius
contio laeta fidelium.
5. Hodie tormentum ignis
graviter examinatus
pertulit.
7. Gravissimis non refugit
exhibere membra poenis.
De sanctis. De sancto Laurentio. 87
8. Ante regem accersitur 9. Sed non cedit blandimentis
et de rebus convenitur emollitur aut tormeutis
occultis ecclesiae*, eius avaritiae.
10. Luditur Valerianus, 11. Dat ministra caritatis
et levltae larga manus, pauperibus congregatis
dum petit iudutias, facultatum copias.
12. Furit igitur praefectus, 13. Sudat martyr in agoue
et paratur ardens lectus; spe mercedis et coronae,
insultantis viscera quae datur fidelibus
crates urit aspera. pro Christo certantibus.
14. De cuius militia 15. Quia vicit liodie
caeli gaudet curia, ministros nequitiae.
16. Ut hunc ergo per patronum 17. In illius die festo,
consequamur vitae donum, chorus noster, ]aetus esto
18. lucundum in ecclesia
decantans Alleluia.
Trop. ms. Cameracense saec. 12. in. Cod. Cameracen. 61 (60). A. —
Trop. ms. Cameracense saec. 12. Cod. Cameracen. 62 (61). B. — Trop. ms.
Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. C. — Grad. ms. Rotoma^ense saec.
12/18. Cod. Parisin. 904. D. — Pros. ms. Remeuse (? Parisiense) saec. 13.
Cod. Commun. Assisien. 695. E. — Miss. ms. Baiocense saec. 13. Cod.
Capit. IJaiocen. 62. F. — Miss. ms. Sorbonnense saec. 13. ex. Cod. Parisin.
15615. F* — Miss. ms. S. Barbarae in Algia saec. 12. cum Prosar. saee.
13/14. Cod. Sangenovetian. 96. G, — Miss. ms. S. CorneHi Compendiensis
saec. 13/14. Cod. Parisin. 16823. H. — Grad. ms. Fontebraldense saec. 14.
in. Cod. Lemovicen. 2 (17). 1. — Miss. ms. Sangenovefianum saec. 14. (et
15.) Cod. ISangcnovetian. 90. K. — Miss. ms. Sandionysianum saec. 14.
Cod. Parisin. 1107. L. — Miss. ms. Senonense saec. 14. in. Cod. Londinen.
Add. 30058. M. — Miss. ms. Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 864. N. —
Miss. ms. S. Laurentii Longoretensis saec. 14. Cod. Parisin. 1106. O. —
Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. P. —
Miss. nis. Catbalaunense saec. 1415. Cod. Parisin. Arsen. 595. Q. — Grad.
ms. Victorinum s«ec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. R. — Miss. ms. S.
Andreae liurdiji^alensis saec. 15. iu. Cod. Parisin. 871. S. — Miss. ms.
Andegavense saec. 15. Cod. rarisin. 868. T. — Miss. ms. S. Petri Cadomensis
anni 1451. Cod. Mancel. Cadomen. s. n. U.
Prosar. ms. Auglicum saec. 12. Cod. Londinen. Calig. A. XIV (Pars IV.
X. — Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. Coll. Univ. O.xonien. 14^.
V. — Grad. ms. Sarisburiense anni cr. 1275. Cod. Londiuen. Add. 12194.
2. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen. 135. a. —
Miss. ms. Snrisburieuse saec. 14/15. Cod. Vaticau. Palat. 501. b. — Miss.
ms. Sarisburiouse saec. 15. Cod. Rossiau. Vlll 213. c. — Trop. ms. S.
Patricii Dublinou. saec. 14. Cod. Cautabrigiin. Add. 710. d. — Miss. ms.
S. Petri Westmonasteriensis anni cr. 1384. Cod. Abbatiae Westmonasterieu.
s. n. e. — Miss. ms. Herefordeuse saec. 14. ex. Cod. Colleg. Univ. Oxonien.
78. A. f. • — Miss. ms. Vigoruiouse saec. 15. iu. Cod. Oxouien. Rawl. lit. c.
1 3. g. — Grad. nis. Norwicense saec. 15. Cod. Londiuou. Lansd. 402. ll.
88 Sequentiae transitoriae.
Pros. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. i. — Collect. ms.
Admontense saec. 12. Cod. Admonten. 739. add. saec. 18/14. k. — Grad.
ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. \. —
Grad. ms. Montis S. Mariae saec. 13/14. Cod. Guelfenbyteran. 542.
(Helmst. 502). 1.* — Miss. ms. Germanicum saec. 14. Cod. Bruxellen. Fetis.
1174. m. — Grad. ms. Sanblasianum saec. 14. Cod. Carolsruhan. S. Blas.
102. 11. — Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII B 9. 0. —
Miss. ms. Chotesavense saec. 14. Cod. Pragen. XIV C 3. p. — Grad. ms.
Teplense saec. 15. Cod. Pragen. ^''I C 15. (|. — Brev. ms. Monasteriense saec.
14. Cod. Vatican. Borghes. 93. q*. —
Trop. ms. Catanense saec. 12. Cod. Matriten. Collect. Barbieri s. n.
(nach Weale II, 485). r. — Miss. ms. Stabulense saec. 13. in. Cod. Londinen.
Add. 18032. s. — Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen,
1 1 396. t. — Grad. ms. Praemonstratense anni 1324. Cod. Stuttgardien.
Bibl. fol. 38. u. — Collect. ms. incertae originis saec. 13. Cod. Vindobonen.
904. add. saec. 13/14. x. — Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod. Vatikan.
3808. y.
Es kommen hinzu viele gedruckte Missalien der Diozesen Frankreichs
und des norcldsilichen Dentschlands nebst Bohmen u. Skandinavien -^ vgl.
dazu Chevalier, Repert. Nr. 19 523. — Bei dem gut iiberlieferten Texte
haben wir uns auf Notierung der Varianten aus ABCGMNUXYZ b (1 f g m (](
q* t X y beschrankt.
1, 1 Stolam i m q. — 2, 1 Dominus hodie q *. — 3, 1 alacrior ACMY
ll i X y. — 3, 2 contio tota k y. — 6, 1 Exanimatus Y h. — 6, 2 monitis
C 1 y. — 7, 1 Gravissimus U. — 7, 2 exhiberi m. — 8, 1 accersitus i x. —
9, 1 Sed dum cedit C. — 9, 2 nec mollitur MN, emollitus KY k; a tormentis
CM X, ac tormentis K 1 y, haud tormentis Z h, haut tormentis f. — 10, 2
levita C. — 11, 1 minister U g. — 11, 2 erogatis X. — 11, 3 copiam Z. —
12, 2 paratus C; ardeus ignis d; statt 12, 2 ist 10, 2 wiederholt A x. — 12, 3
insultantes C, exsultantes t, exsultantis 1 (][. — 14, 2 gaudet caeli G k. —
16, 1 Et hunc Z d ^ i. — 17, 1 In hoc ergo festo MN m. — 17, 2 noster
chorus C. — 18, 1 fehlt MN. — 18, 2 decantet ACY k x, decantemus U i. —
18, 1 u. 2 Decantans in ecclesia | iucundum Alleluia (J.
In mehreren Quellen, aber fast nur in englischen, und dort so ziemlich
in allen, ist diese Sequenz auch auf den hl. Martyrer Yincentius angewendet
worden. Dementsprechend lautet 2, 2 Vincentium. — 6, 1 tormentum mortis
ineben ignis). — 8, 2 et de fide convenitur | communis (oder „Christi et"
resp. „Christianis") ecclesiae. — Die Hauptanderung trifft die Strophen 10
u. 11, namlich :
10. Illuditur Dacianus, IL Dat minister caritatis
dum sustinet martyr sanus hostibus exsuperatis
poenarum angustias; gratiarum copias.
So u. a. in der Quelle d; statt dessen im Missale Herefordense impr. Rotho-
magi 1502:
10. Illuditur Dacianus, 11. Stat minister caritatis
sanctum premens dux insanus visceribus laniatis
salis per minutias ; multas per iniurias.
Im iibrigen vgl. man zu dieser Adaptation Weale-Misset, Nr. 102.
Die Laurentiussequenz Avar laut Quellen in Deutschland nicht sehi
verbreitet, sondern auf einzelne Abteien oder Diozesen besclirankt. Ir.
Frankreich und besonders in England hingegen fand sie seit dem 12. Jahrh.1
die weitgehcndste liturgische Verwendung. Die Angabe im Cod. Oxonien.l
Bodl. lunius 121 (anni cr. 1300), wonach der Erzdiakon Gervasius VOnl
Gloucester (um 1148) Verfasser der Sequenz sein soll, verdient daher ernst-
liche Beachtung. .Jedenfalls ist nach unserer L^berzeugung der englischi
Ursprung unserer Prose, deren Melodie in alter Art auf einer Alleluia-Melodie
De sanctis. De sancta Lucia.
89
aufgebaut ist, nicht zu bezweifeln. Es diirfte sicli empfehlen, das Bild der
liturgischen Verbreitung in En(jland nachtraglich noch zu erganzen:
Miss. ins. Sarisburiense ann, 1228 — 56. Cod. Mancunien. (Kylands
Library) Crawford lat. 24. «. — Miss. ms. Vigorniense aniii cr. 1>>70. Cod.
Oxonien. liarlow 5. /9. — Miss. ms. Vigorniense saec. 15. in. Cod. Oxonien.
Kawl. lit. e 48. y- — Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. in. Cod. Oxonien.
Hatton 3. J. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Oxonien. Laud. misc.
164. f. — Miss. ms. Sarisl)uriense saec. 15. Cod. Oxonien. Laud. misc.
258. c. — Miss. ms. Londinense saec. 15. Cod. Londinen. Arundel 109. ri. —
Miss. ms. Dunelmense saec. 15. Cod. Oxonien. Barlow 1. yi-. — Miss. ms.
Dunelmense saec. 15. Cod Oxonien. Laud. misc. 802. /. — Miss. ms. Norwi-
cense saec. 15. Cod. Oxonien. Jones 47. y. — Miss. ms. S. Terrenani Ar-
buthnottensis saec. 15. ex. Cod. priv. reimpr. Burntisland 1864. k. — Miss.
Heiefordense impr. Kotomagi 1502. «. — Es bedarf kaum der Erwahnung,
dali alle Quellen von a — x dem einst weitverbreiteten Sariim Use angehoren. —
Alle hier aufgefiihrten Quellen (ausgenommen «) enthalten anch die Adap-
tierung auf den hl. Vincentius.
Varianten: 5, 2 attulit i^. — 8, 1 Ante iudicem J. — 8, 8 communis
(st. occultisi /9 — ). (ist wahrscheinlich als die spezifisch englischc Lesart in
den Text einzusetzen). — U, 2 haud tormentis ^ ?.. — 9, 3 pertinaciae y
(Korrektur). — 16, 1 Et £ c- — 18, 2 decantantes }f.
G2. De saucta Lucia.
1. Laudes debitas
Deo nostro reddamus,
socii, voce praeclara,
3. Et hodie cum sanctis
suis coronavit virginem
inclitam
2. Qui stabilivit
prudentia omnium
creaturarum saecula
4. In polorum sedibus
per palmam martyrii sanctam
Luciam.
5. Unde gaudium
et laetitia
caelestibus clioris agitur,
Atque malignus
spiritus victus
inde torquetur et tristatur
7. Nunc humili prece
menteque conscia
postulemus
istius bfeneficia
8. Invictae virginis
et inviolatae ;
carissima
dicemus ei talia
9. Tu, virgo clarissima,
sapiensDomini nostri sponsa,
.11.
Altissimi patris
iiiium pro nobis
rogita,
13. Ut in perpetuum nobis
impendat aeterna regna,
10. Fulgens inter agmina
sanctorum Dei, o Lucia,
12. Qui fragilis carnis
propter nos induit
pondera.
14. Ubi coucinamus semper
refulgentes Alleluia.
90
Sequentiae transitoriae.
Missale Nidrosiense impr. Hafniae 1519. — 4, 2 sq. statt sanetam
Luciam nur N., also eig-entlich eine Sequenz de communi Virg-inis martyris ;
aber 10, 2 steht ausdriicklich „o Lucia". — 6, 8 contristatur. — 13, 2
sempiterna. — Khythmus _und Assonanz weisen die Sequenz eher jenen der
1. Epoche, als jenen des Uberganges zu.
63. De saucto Ludgero.
1. Cleri decantet contio
Dei famulo
digna praeconia
Ludgero mente pia,
2. Qui regi placuit
summo virtutis obsequio,
4. Hic primus pontifex suo
praefulsit oppidulo,
quo praesule plaudit terra,
tali concive clara
caeli gaudet curia.
6. Hic est speculum
praelaturae principum
dans aequam posteris formam,
qua regant ecclesiam.
8. Qua Deo templa construxit
et idola destruxit,
nam docendo fidem rectam
perversam convertit sectam
fugans idolatriam.
3. Quo iam promeruit
sacris ascribi caelicolis.
10. Hic sacer autistes
ut sol refulgens
in templo Dei
sanavit debiles
desperatosque
reddidit spei ;
qui meris virtutibus
mirisque signis floruit,
lucra de talentis
quina quinis obtulit.
12. Quendam discerptum
membratim
atque ueeatum
5. Quis tantus vineae cultor
Domini est et rector?
Quis in domo regis summi
procurat zelo tali
familiam Domini ?
7. Idem iunior
parcimoniae servator
exclusit a se luxum vitae
vacaus theologiae.
9. 0 quantus erat gregi pastor
quam pius informator,
quam hilaris iste dator
sustentabat veste nudos
ciboque famelicos!
11. Et ecce, Dominus
hunc sanctum quam puIcRre
mirificavit,
qui caecos oculos
potenter reformans
illuminavit,
curam paraliticis
claudisque gressum tribuit
et surdis auditum
sane restituit.
13. CoIIectis membris
reduxit
ad vitae statum.
De sanctis. De sancto Lndarero.
91
14r Alterum veio quendam
suspensum patibulo
mire solvit a mortis laqueo,
15. Insuper quam plurima
fugavit daemonia
caelesti praepollens gratia.
16. Quis tanti gesta praeclare
plene commendare,
quis cuncta pensare
signa poterit?
17. Quo trina regio claret,
cuius ille doctor,
defensor et rector
fidus exstitit.
18. Hoc rectore
laetatur nunc Westfalia,
gens gaudet Brabantina,
laeto canore
plaudit Frisia.
19. Nam per eius
doctrinam et solacium
post huius vitae cursum
capiunt verae
vitae bravium.
20.
Ergo tanto
festiva laude viro
psallens noster
sollemnizat cliorus,
voce clara consonus,
21. Ut per eius
sollemnia tendamus
ad amoeua
paradisi festa
de mundi miseria.
22. Ludgere,
patrone,
sanctissime pbntifex,
suppedita
nobis curam
in liac via lubrica,
ut nos per tua
muniamur
a clade suffragia.
23. Per quae nos
oramus
ad patriam vitae reduci,
ut angelis
sociari
mereamur inclitis,
quibas ardua
te gaudemus
adisse fastigia.
24. Nos gaudere tecum
fac in atriis augelorum.
Grad. ms. Borkense saec. 15. Cod. Borken. A 9. A. — Grad. ms.
Lonense saec. 15. Cod. Lonen. s, n. B. — Miss. ms. Legdense saec. 15.
Cod. Legden. 1. C. — Grad. ms, Fuchtorpiense saec. 15. Cod. Fnchtorpieu.
L 11 D, — Miss, ms, Fuclitorpiense saec, 15. Cod. Fuchtorpien. L I. E. —
Miss. ms. Nordkirchense (Gerardi de Morrien) saec. 15, Cod. Nordkirchen.
520'). F. — Grad, ms, Ennigerlohense saec. 1-5. Cod, Ennigerlolien, 1. G. —
Miss, Monasteriense impr. Coloniae 1489. H. — Miss. Monasteriense impr.
Parisiis 1520. I. — Grad. Monasteriense impr. s, 1. (Alopecius) 1536. K. —
1, 4 mente pia fehlt H, — 5, 5 familia B, — 10, 8 merisque H. —
' 14, 3 mortis vinculo C. — 18, 5 phuidet C, — 20, 4 sollemnizet C. — 23, 3
te (statt vitae) H, — 23, 7 quorum ardua BG.
Melodie wie ^Caeli cnarra^it'" (Anal. Hynm. L, Nr. 267\ — Die Se-
qiien-/; entstammt sichtlicli der Diozese 3Iihister in Westfalen und ihr Ge-
brauch blieb, nach den Quellen zu schlielien, anf diese Diozese beschriinkt. —
In BOUl ist sie fiir die Transhitio s. Ludoeri bestimmt.
92
Sequentiae transitoriae.
10.
12.
14.
16.
18.
61. De saiicta Margareta.
1. Regi psalmistae,
citliaristae,
tibi, Christe,
iubilo psallamus,
Psalleutes promamus
te, promentes gaudeamus
Regis in templo
reginae
virgines astitere,
Quarum de grege
fortis athleta
victrix exstitit
inclita Margareta,
0 Christe, sic tuam
subole perpetuam
amplas ecclesiam,
Nutrici traditur
nutrienda,
Nutricem sequitur
reverenda,
Fidelis
e caelis
rore spiritus
tingitur
imbuenda.
Transit Olibrius
cupitque visam,
revisam
urget acrius ;
3. V^irginis athletae
ad honorem Margaretae.
5. Pugnae exemplo
sub fine
posteris quae fuere.
7. Pro Dei lege
iugique vita
hosti restitit
caelica margarita.
9. Dum vitae speculo
vis hanc nasci saeculo
gentium filiam.
11. Pascit oviculas
agna Dei,
Struit tenticulas
lupus ei,
Quem vincit
et vicit
fide penitus
caritas
magnae spei.
lo. Eductam carcere
spirans irarum
minarum
mactat verbere.
Martyr levatur, 15. Incarceratur,
carne mactatur, Deum precatur,
acerbis ungulis carpinatur, tyrannis hostica demonstratur.
Draco ferox exsilivit 17. Signo crucis se munivit,
virginemque vivam deglutivit; crepat anguis, illaesa exivit.
Belzes victus spernitur ;
crux Christi cernitur
promicans ab aethra ;
umbra taetra
carceris steruitur;
19. Columbae colloquio
repletur gaudio
nil memor plagarum ;
lampadarum
dulcescit ustio.
De Sanctis. De sancta Margareta. 93
20. Vasis in uiida 21. Praeses baccbatur,
vincta mergitur profunda, iubet, martyr decollatur,
salva solvitur laetabunda. caelum spiritu gloriatur.
22. Atbleta,
bravio freta,
iam laeta
Margareta,
ubi stas in gloria,
nobis assis memoria.
Collect. ms. Tegurinum saec. 11/12. Clm. Monacen. 18 914. add. saec. 13.
ex. A. — Miss. ms. Spirense saec. 14. Cod. Oxonien. Laud. misc. 282. B. —
Cantion. ms. Engelbergense anni 1872. Cod. Engelbergen. 814. C. — Miss.
ms. Lunaelacense saec. 14/1-5. Cod. Vindobonen. 1913. D. — Grad. ms.
Lunaelacense (? Salisburgense) saec. 15. Cod. Vindobonen. 3787. E. — Pros.
nis. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. F. — Miss. ms. Lunae-
lacense anni 1453. Cod. Vindobonen. 1899. G. — Miss. ms. Lunaelacense
anni 1498. Cod. Vindobonen. 1796. H. — Grad. ms. Taistense anni 1493.
(od. Mus. Dioecesau. Brixinen. s. n. L — Grad. ms. Clarholtense (?) saec. 15.
Cod. Westkirchen. s. n. K. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Mo-
nacen. 2873. L. — Miss. ms. Fredeslariense saec. 15. Cod. Casselan. tlieol.
fol. 120 a. M. — Miss. ms. Erfordiense saec. 15. Cod. Pommersfelden.
2926. N. — Hymn. et Pros. ms. Emmeramense saec. 15. ex. Clm. Monacen.
14667. O. — Miss. Frisingense impr. Babenbergae 1487. P. — Miss. Frisingense
impr. Auguslae 1492. Q. — Miss. Brixinense impr. Augustae 1493. K. —
Miss. Brixinense impr. Basileae 1511. S. — Miss. Merseburgense impr. Lipsiae
1502. T. — Miss. Numburgense impr. Basileae 1517. U. — GHLMOQRl'
sind nicht kollationiert.
1, 4 u. 2, 1 spallamus Spallentes A. — • 2, 2 depromentes (st. te pro-
mentes) BCFIPS. — 4, 3 stetere IS. — 5, 2 subditae (st. sub fine) T — 5, 3
posterisque fuere BCKNS ; quae fehlt I. — 6, 3 nutrix AT. — 7, 1 Pro lege
Dei EI, Prole Dei T. — 7, 2 iugi<iue vitam T, legisque vita C, iugisque
vita E. — 7, 4 caelique C. — 8, 1 Sic Christe DEP, Hic Christus tuam
B; sic fehlt DEFP; tua N. — 8,2 subolem C— FIST. — 9, 1 Dum rite
N. — 10, 6 de caelis BNP, e caeh) F. — 10, 7 rorore A. — 10, 7 sq.
tingitur spiritus alle Quellen, aber gegen den Reim , da 10, 7 mitll, 7
i reimen muB. — 10, 8 uugitur DEF. — 10, 9 imbueudam F. — 11, 8
tendiculas IKNP. — 11, 5 sq. <iuem vicit et vincit C, vidit et vicit I. —
11, 6 quem (st. et) T. — 12, 4 urgit T. — 13, 1 Educta KNT. — 13, 3
virgarum BIP. — 15, 1 Decarceratur C. — 15, 3 tvranni C, tyrannus INST ;
I hostia BFK, hostis N, hosti C. — 16, 2 virginem qui vivam CFT, virginem
vivauKiue B. — 18, 1 Belces E, Belcze.s P, Betces D. Belcep C, Belceb S.
Belzeb IK, Belceps T, Beelceps N, Celtes B; dor jetzt rezipiert^n Form
„Beelzebub" wiirde am meisten „Beelzeb" oder „Belzeb" entsprechen; aber
i wie war die Schreibweise , als diese Sequenz entstand? Die in den Text
I aufgenommeno Form ist jone der altesten uns bokannten Quolle. — 18, 3
' permicans CN ; ad T; aethera KN. — 19, 5 ulcio P. — 20, 1 Vasis unda
^ KN, Vasis nninda B. — 20, 2 victa BIT, iuncta E, vinclata N, vincta fehlt
CFK. — 20, 3 laudabunda B. - 21, 8 caelo K. — 22, 5 stans B. — Zur
Strophe 22 ist in ABCDEFPS noch eine Gegenstrophe (23) hinzugedichtet
die nach dem Schema der Sequenz als iiberschussig zu erachten ist und
inhaltlich zum AbschluB nicht orfordorlich orschoint, niimlich:
94
Sequentiae transitoriae.
23. 8anctorum,
Christe, tuorum
corona,
clona bona
nobis aeternalia
per ipsius suffrag-ia.
Dazu clie Varianten: 2o, 2 tuorum Christe C, Christus tuorum EF.
Titel der Mclodic: „Psallite", somit gleicher Bau, wie Nrr. 27; 32;
38 u. 46; vgl. LIII, Nr. 167. Es handelt sich um ein Produkt aus Deutsch-
land , das im mittleren und siidwestlichen Teile dieses Landes in Brauch
war. Die Art des Gottschalk von Limburg ist nachgeahmt, dabei aber der
Reim schon so reich und kunstvoll durchgefiihrt , daB diese Sequenz jenen
der 2. Epoche beigezahlt werden konnte.
65. De sancta Martha.
1. Eia, recolamus
carmina Deo digna,
2. Chordas cordis
temperemus, sit pro cliordis
cordium concordia.
4. Hodie
memoria iucunda
veneramur
Martham,
matrem sanctissimam
6. Secus pedes vacat Maria;
haec procurat sobria convivia.
3. Dulce melos
demus, cuius laus sanctorum
merces est gratissima.
5. Quam factor
omnium, factus pauper,
caelo regnans,
terris
elegit hospitam.
7. Grata Deo Marthae actio ;
Mariae laudatur contemplatio.
8. Gaudet ille foetens Lazarus 9. Caeci visu, claudi donantur
se vocatum ab inferis.
10. Martha, nimium beata,
vita cuius admiranda,
12. Mirabilis in illa
emicuit gratia,
ut et apostolorum
sit apostola :
14. Beatum praedicant
patrem, angelos qui cibavit;
gressu sanctaeMarthae meritis.
11. Fide iirma, spe robusta,
caritate inclita.
13. Mortuos resuscitat,
daemonibus imperat,
serpentes tollit, tactu
lepram mundat.
15. Martha beatior,
angelorum quae panem pavit.
16 Postremum decurso stadio 17. Pro parvis donata maximis,
praesentium pro terrenis
fruitur regno sidereo, praemia captans caelestia.
De Sanctis. De s. Nicolao Myrensi. 95
18. Christi, cara, prece tua 19. Ut ad illam, qiiam speramus
nobis detur venia, te praeduce, patriam
20. Pertingamus
ope tua.
Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 769. A. — Miss. ms.
Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. B. — Miss. ms. Secoviense saec. 15.
Cod. Graecen. 147. C. — Collect. ms. Benedictoburanum saec. 1'6. (et 14. in.).
Clm. Monacen. 4617. D. — Miss, ms. Augustanum saec. 14. Cod. Mus.
German. 22929. E. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen.
23054. F. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Florian. XI 885. G. —
Miss. ms. S. Floriani saec. 15. Cod. Floriaii. III 205. H. — Miss. ms. Alris-
pacense saec. 15. Chn. Monacen. 2873. I. — Miss. Frisingenso impr. Bam-
bergae 1487. K. — Miss. Frisingense impr. Augustae 1492. L. — Miss.
Pataviense impr. Patavii 1491. M. — Miss. Pataviense impr. Augustae 1494.
N. — Miss. Pataviense impr. Viennae 1503. O. — Miss. Pataviense impr.
Augustae 1505. P. — CI— N sind nicht kollationiert.
1, 1 Eia iubilemus DGHOP. — 2, 2 temporum (!) O; per chordas G. —
3, 1 Dulces G. — 4, 3 veneremur G, veneratur D. — 4, 4 sq. matrem Martham
D. — 8, 1 ille ferens (!) G. — 9, 1 claudi curantur OP; claudi gressu donante
H. — 10, 1 O Martha A usw. ausgenommen G. — 11, 1 Fide formosa G. —
12, 1 in ista G. — 12, 3 et fehlt ABE. — 13, 1 suscitat EGHP. — 14, 1
Beatam A, Sanctum G; praedicat EGOP, praedicavit H. — 14, 2 panem
angeh)rnm (|ui (!) AB. — 14,2 u. 15, 1 angelos — beatior fehlt E. — 15, 2
'juae angelorum pane G. — 16, 1 decursu O. — 17, 1 dona H ; maxima ABH,
maxinias G. — 18, 2 donetur AB , datur G. — 19, 1 qua D. — 19, 2 te
gaudere patriam A usw. ausgenommen E. — 20, 2 fehlt E.
Titel der Melodie: „Eia turma", wie bei den Nrr. 10 u. 47. — Durch
ein Versehen war diese Sequenz nur aus der Quelle E im Bd. XLIV (Nr. 231)
mitgeteilt. Sie ist sichtlich ein Produkt aus Suddeutschland , auf dessen
Diozesen ilir Gebrauch beschrankt blieb.
()0. De s. Nicolao Myronsi.
1. Congaudentes exsultemus 2. Ad beati Nicolai
vocali concordia festiva sollemnia,
3. Qui in cunis adliuc iacens 4. Ad papillas coepit summa
servando ieiunia promereri gaudia.
5. Adulescens amplexatur 6. Alienus et immunis
literarum studia ab omni lascivia.
7. Felix confessor, 8. Per quam provectus
cuius fuit dignitatis praesulatus sublimatur
vox de caelo nuntia, ad summa fastigia.
9. Erat in eius animo 10. Auro per eum virginum
pietas eximia, toUitur infamia
Et oppressis impendebat Atque patris carundem
multa benelicia: levatur inopia;
96
Sequentine transitoriae.
11. Quidam iiautae navigautes
et contra fluctuum
saevitiam luctantes
navi paene dissoluta,
13. „0 beate Nicolae,
nos ad portum maris tralie
de mortis angustia;
15. Dum clamarentnecincassum,
ecce, quidamdicens: „Assum
ad vestra praesidia."
17. Ex ipsius tumba manat
unctionis copia,
19. Nos, quisumusinliocmundo
vitiorum in profundo
iam passi naufragia,
21. Illam nobis unctionem
impetres ad Dominum
prece pia,
23. Huius festum celebrantes
gaudeant per saecula,
12. lam de vita desperantes,
in tanto positi
periculo clamantes
voce dicunt omnes una :
14. Trahe nos ad portum maris,
tu qui tot auxiliaris
pietatis gratia."
16. Statim aura datur grata
et tempestas fit sedata,
quieverunt maria.
18. Quae infirmos omnes sanai
per eius suffragia.
20. Gloriose Nicolae,
ad salutis portum trahe,
ubi pax et gloria *,
22. Qua sanavit laesionem
multorum peccaminum
in Maria.
24. Et coronet eos Christus
post vitae curricula.
Trop. ms. S. Aredii Lemovicensis saec. 11. Cod. Parisin. 903. A. —
Miss. ms. S. Stephani Bisuntini saec. 11. ex. Cod. Bisuntin. 71. B. — Trop
ms. Martialense saec. 10. Cod. Parisin. 1084. add. saec. 11/12. C. — Grad
ms, Gallicum saec. 11/12. Cod. Bruxellen. Fetis 1172. D. — Trop. ms
Gallicum saec. 11/12. Cod. Londinen. Reg. 8 C XIII. E. — Trop. ms
Caraeracense saec. 11/12. Cod. Cameracen. 79 (78). F; 2^ loco fol. 151^
F *. — Grad. ms. Cameracense saec. 12. in. Cod. Cameracen. 61 (60). G. —
Grad. ms. Cameracense saec. 12. Cod. Cameracen. 62 (61). H. — Trop
ms. Martialense saec. (11.) 12. (13.) Cod. Parisin 1139. I. — Trop. ms
Nivernense saec. 12. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1235. K. — Trop. ms. Narbo
nense saec. 12. Cod. Parisin. 778. L. — Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensii
saec. 13. in. Cod. Parisin. 1086. M. — Grad. ms. Rotomag^ense saee. 13. in. Cod
Parisin. 904. M * — Pros. ms. Reraense (? Parisiense) saec. 13. Cod. Commun
Assisien. 695. N. — Miss. ms. Baiocense saec. 13. (et 14.) Cod. Capit. Baiocen
62. O. — Miss. ms. Beccense saec. 13. Cod. Parisin. 1105. O*. — Pros
ms. Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod. S;ingallen. 383. P. — Miss. ms
S. Barbarae in Algia saec. 12. cum Prosar. saec. l-J/14. Cod. Sangenovefian. 96
Q. — Miss. ms. S. CorneHi Compendiensis saec. 13/14. Cod. Parisin. 16828
R. — Grad. ms. Victorinum sa^c. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. S. — Grad
ms.Victorinum saec. 14. in. Cod. Parisin. 14 452. T. — Grad. ras. Victorinum saec
14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. U. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacen.sis saec. 14
Cod. Parisin. Arsen. 608. X. — Miss. ras. S. Laurentii Longoretensis saec. 14
Cod. Parisin. 1106. Y. — Miss. ras. Lucionense saec. 14. Cod. Capit. Baiocen
61. Z. — Miss. ras. Tullense saec. 14. Cod. Spinalien. 116. a. — Miss. ms
Cathalaunense saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 595. b. — Miss. ms. Sam
maglorianum saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 623. C — Miss. ras. Gemeti
De Sanctis. De s. Nicolao Myrensi. 97
cense anni 1485. Cod. Rotomagen. 301. d. — Mi.ss. m.s. Rotomagen.se saec.
15. Cod. Portus Gratiae 325. e. — Pros. ms. Claromontense saec. 15. Cod.
Claromonten 57. f. — Miss. ms. S. Petri Cadomensis anni 1451. Cod. Ca-
domen. Mancel. s n. g.
Pros. ms. Agamiense saec. 11/12. Cod. Einsidlen. 366. h. — Miss.
m.s. S. Floriani .saec. 12. Cod. Florian. Ill 208 ll*. — Miss. ms. Seco-
viense saec. 12. Cod. Graecen. 479. i. — Grad. ms. S. lohannis Constau-
tiensis saec. 12. Cod. Stutgardien. Brev. fol. 123. k. — Trop. ms. Germanicuni
saec. 12. Cod. Roman. Angelic. 948 (R IV 38). 1. — Grad. ms. Ottoburanum
saec. 12. in Clm. Monacen 27130. m. — Grad. ms. Inticense(Vj saec. 12. ex.
Cod. Oxonien. Misc. liturt^. 341. n. — Grad. et Pros. ms. Tridentinum (postea
Carnolense) saec. 12. in. Cod. Semin. Brixinen. 67 (B 22). add. saec. 12.
ex. 0. — Grad. ms. Quedlinburgense saec. 12. ex. Cod. Mus. iierolineu. Z 98.
0*. — Grad. ms. Brixinense saec. 13. in. Cod. Semin. Brixinen. 9. p. —
Miss. ms. Ratingense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075. (i- — Miss. ms.
Aquisgranense saec. 13. in. Cod. Florentin. Med. Pal. IV. r. — Giad. ms.
Glattense saec. 13. in. Cod. Muro-Grisen. membr. 7. S. — Grad. ms. Kheno-
viense ann. cr. 1233. Cod. Turicen. Rhenov. 14. t. — Grad. ms. Rhenoviense
saec. 13. ex. Cod. Turicen. Rhenov. 29. u. — Grad. ms. Sangallense saec. 13'14.
Cod. Sangallen. 379. X. - Miss. ms. Vallis S. Gregorii Monasteriensis
saec. 13. Cod. Colmarien. 409. y. — Miss. ms. Metense saec. 14. Cod.
t/apit. Treviren. 161. Z. — Miss. ms. S. Arnulfi Metensis anni 1321. Cod.
Meten. 133. «. — Miss. nis. Pragense saec. 14. in. Cod. Mus. Bohem. XIII
B 9. /9. — Grad. ms. Veldidenense saec. 14. Cod. Oenipontan. 710. y. —
Grad. ms. Castri Teriolis saec. 14. Cod. Ambrasian. CN 61. J. — Pros.
ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Aug. CCIX (253). t. — Miss.
ms. S. Stefani Metensis saec. 15. Cod. Meten. 331. t^. — Grad. ms. Unter-
lindense saec. 15. Cod. Colmarien. 317. t/. — Prosar. m.«. Lunaelaceuse
saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. ,•>. —
Trop. ms. Novaliciense .'^aec. 11. ex. Cod. Oxonien. Douce ms. 222.
X. — Trop. ms. Vercellense saec. 11. Cod. Capit. Vercellen. CLXI. add.
saec. 12. A. — Trop. ms. Modoetinum saec. 12. Cod Capit. Modoetiu. 77.
f.1. — Trop. ms. Bobbiense saec. 12 13. Cod. Taurinen. F IV 18. v. —
Grad. ms. Aquilegiense saec. 13. Cod. Rossian. VIII 18. |. — Pros. ms.
Carmelitarum Senense saec. 14. Cod. Senen. G 111 2. n. — Miss, ms. Augustino-
Roman. Neapolitanum anni 1506. Cod. Vaticau. Ottob. 221. (>. — Trop. ms.
Catanense saec. 12. Cod. Matriten. (Collect. Barbieri) s. n. (nncli Weale II,
485). a.
Trop. ms. Vicense saec. 12. in. Cod. Capit. Vicen. CXI t. — Trop.
ms. Rivipullense saec. 12. Cod. Capit. Vicen. XXXI. v. — Trop. ms. Gerun-
dense saec. 12. Cod. Parisin. Nouv. acq. 495. v *. — Grad. ms. Toletanum
saec. 12/13. Cod. Ca})it. Toletan. 35 — 10. (f. — Trop. ms. Benedictinum
(Hispauicum?) saec. 12. Cod. Capit. Oscen. s. n. /. — Grad. ms. Dertust.nse
saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. i/^.
Miss. ms. Sarisburiense ann. 1228—56. Cod. Mancunien. Crawford
lat. 24. »/;*. — Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. CoU. Univ. Oxo-
iiien. 148. (o. — Miss. ms. Sarisburiensc (Londinense?) saec. 13. ex. Cod.
Parisin. Arsen. 135. aa. — Grad. ms. Sarisburiense anni cr. 1275. Cod.
Londineu. Add. 12 194. l)b. — Grad. ms. Sarisburion.se saoo. 15. iu. Cod.
Oxouieu. Ihitton 3. CC — Miss. ms. Sarisburiouso saoo 14 15. Cod.
Vatican. Palat. 501. d(l. — Trop. ms. S. Patrioii Dublinensis saec. 14.
Cod. Cantabrigien. Add. 710. ee. — Miss. ms. Horefordeuse saec. 14. ex.
Cod. CoU. Univ. Oxonien. 78. A. ff. — Miss. ms. Soireburnense saeo. 14/15.
Cod. Ducis Northumbriae Alnwicon. s. n. g^gf. — Pros. uis. Corneliense saec.
14/15. Cod. Cantabrigion. LI I 10 (Pars 111) llh. — Miss. ms. S. Torronani
Arbuthu<»ronsis saec. 15. ox. Cod. i^riv. roiuijjr. Burntislaud 1864. ii.
Grad. ms. Beuodictinum saoo. 13. Cod. BruxoUou. Fotis 1173. kk. —
Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. iu. Cod. Bruxellen. 11396. H. —
l>lun\e-Bun ni stor , Thosanri hyniiiolocici Frosatiwnv. II. 1. 7
98 Sequentiae transitoriae.
Grad. ms. Stabulense saec. VS. in. Cod. Londinen. Add. 18031. nini. —
Miss. ms. Leodiense saec. 13. Cod. Treviren. 360. nn. — Miss. ms. Leo-
diense saec. 15. Cod. Vatican. 3808. 00. — Pros. ms. Carmelitarum Vil-
vordiensium anni 1418. Cod. Bruxellen. 11369. pp. — Miss. ms. S. Pancratii
Leydensis saec. 15, Cod. Parisin. Arsen. 160, (|(j. — Grad. rps. S. Sepulcri
Harlemensis saec. 15. Cod. Harlemen. membr. fol. 7. rr. — Miss. ms. S
lohannis Hierosolymitani in Haarlem saec. 15 16. Cod Harlemen. membr.
fol. 1. SS. — Miss. ms. Noviomagense saec. 15. Cod. Mus. Noviomaj^en.
I a 2. tt.
Es kommen hinzu die gedruckten Missalien fast aller Diocesen FranTc-
reichs und nur eiuiger w^enigen Deutschlands, woriiber man vgl. Chevalier,
Repert. Hymu., Nr. 3795. — M*NORTYZ d— g i p q t U X z «— c ;> — v
71 a V if^) y\p ee — ii nn rr SS tt sind nicht kollationiert.
1—16, 1 fehlt h, weil Liicke in der Hs. — 2, 2 votiva FF=^M|. —
3, 1 iacet S. — 3, 2 servabat O. — Nach 3, 2 ist 6, 1 eingeschoben C. — 4, 1 A
papilla a, Ad papillara r, A mamilla ll * m n O S I, Ad mamillas k 1 r ?.
coepit illa PSU oj. — 6, 2 ab omnibus 0. — Str. 7 nach 10 gestellt 0. —
7, 2 cui n; dignitati C v*. — 7, 3 de caelis Q k |. — 8, 1 Per quem A
t; provectu n. — 8, 2 pr*esulatu CM ; sublimatur praesulatus 0', sublimatus
AK, sublimatum 1 — 8, 3 vestigia v v*. — 9, 1 Cuius L — 11, 4 und alles
ijbrige fehlen v*. — 12, 1 Nam C k ??, Ac mm. — 12, 2 posito 1 — 12, 4 una
voce dicunt omnes L; omnes fehlt \. — 13, 2 ad maris portum CF*HIM h
k n. — 13, 3 a mortis k. — 13, 3 und 14, 1 fehlen 1 — 15, 1 Cum ??; necne(!)
C. — 15, 3 ad nostra o. — 16, 2 cedata I. — 16, 3 quievere h. — 17, 1
Nam statt ex. 1; tuba 0. — Str. 19 u. 20 umgestcllt k. — 19 fehlt 1. — 19, 3
fehlt T]. — 20, 10 beate Nicolae n. — 20, 2 nos (tu r]) ad portum maris
(maris portum Q) trahe Q S ?? CC. — 20, 3 ubi patet gloria t; pax et
gaudia n S |. — Str. 21—24 fehlen ri. — 21, 1 lllam haben nur ACGI, die
anderen Ipsam. — 21 , 2 ad Dominum haben uur ACM, die anderen: a
Domino ; der Reim mit 22, 2 spricht fiir die erstere Lesart; impetret AIQ. —
21, 3 Voce pia. C. — 22, 1 Qui MPQX b ni n | e e, e Quae DILOSUY
Y* aclorsyj^wbb mm pp qq ; laesiones I v. — 22, 2 peccantium
h*. — Str. 23. u. 24 fehlen CFY a h s y t kk. e — 23, 1 Huius nur
in AGHM CC 00, in den anderen: Cuius, (oder Eius mm); recolentes
M. — 24, 1 Ut I; corones h* 0; coronet Deus Christus k; Christe h* m
n. — Nach Str. 24 folgt noch in MFF*:
Pro quo dicant omnia
celsa voce: Alleluia.
Statt dessen nur Alleluia A, Amen dicarit omnia EK v mm, per
misericordiam aa.
Die Sequenz vvar sichtlich beliebt und international; in JEnglgnd lalJt
sich ihr liturgischer Gebrauch mangels alterer Quelleu erst relativ spat nach-
weisen ; in iJeutscJiland weicht sie allmahlich inuuer mehr zuriick vor der
aus Deutschhind stammenden Nicolaussequenz ,^Laude Christo dehita''' (da-
riiber im Bd. LV.); Ursprungsstatte ist wohl Franlreich oder Italien. —
Khythmus uud Reim sind schou sehr entwickelt und kunstvoll gehandhabt.
Alle «Strophen schlieBen mit ;,-ia" , ausgenomrnen Str. 11 u. 12, 23 u. 24,
die auf bloBem „a" auslauten. — Mone (III, S. 455) hat im Gegensatz zu
allen Quellen Str. 17 u. 18 nach Str. 20 gestellt, weil sie sonst „den Zu-
sammenhang unterbrechen". Letzteres ist nicht der Fall; Str. 17 u. 18
schlieBen den historischen Bericht iiber das Leben des hl. Nicolaus (be-
ginnend in Str. 3) ab ; es folgt dann die Anwendung in Gebetsform , wobei
Str. 19 u. 20 an die Str. 13—16 ankniipfen, Str. 21 u. 22 hingegen an die
Str. 17 u. 18. — Angezeigt ist die liemerkung Mones (a. a. O.), daB Maria
(22, 3) Maria Magdalena ist.
De Sanctis. De s. Nicolao Myrensi.
99
67. De s. Nicolao Myrensi.
Laude condignissima
dies annua
reddit gaudia
praesentia,
2. Qiiae caeli agmina
instantissima
semper celebrant
frequentia.
3. Hanc Nicolai pontifipis 4. Ut precibus fidelissimis
Christus consecrat ex meritis, ipsum rogitet pro servulis.
5. HicmatreprogenitusGraecia 6. Ipsum voxpraestituitcaelica
Infantia
degens innocentissima
artabat iam corpori lora
spiritus imponens iura
luxusque domabat inedia.
Defensor cunctorum
hic miserorum
condemnatos iuvenes
eripuit tres.
Antistitem
Myreae signis praecluem,
qui prior, quae docuit, fecit,
subditos ut pastor regeus,
non ut mercenarius neglegens.
Cum haec et talia
studuit plura,
senectutis integros
attigit annos.
9. Tactus morte corporis 10. Eius tumbae marmore
spiritum vitae remisit caelis oleum mox coepit emanare
laetaturum sedulo salus aegritudinum
patrio regno. multigenarum.
11. Oramus, sanctissime
praesulum,
te supplici voto,
tu nostros precatus
suggere Deo,
12. Ut ipsius gratia
per tua
praesentia festa
deleautur cuncta
crimina nostra.
Trop. ms. Emmeramense saec. 11/12. Clm. Mouacen. 14083. A. —
Trop. ms. (Magiintinum et) Tegurinum saec. (10. et) 11. Cod. Londinen.
Add. 19768. add. saec. 12. B. — 2, 3 voce sempor B. - 11, 5 Domino B.
Schema der Melodie: „l)ies saiictiHcatus" , somit gleicher Bau, wie
jener dor Sequenz ,,]Slatus autc saecuW^ LIII, 15; cfr. ibid. Nr. 150. Der
Iteit)i (vieltach nur Assonanz) orbeischte oft eine andere Abteilung der Verse,
als jene bei Nr. 15. — Ursprungsstatte diirfte Bayern sein.
68. De sancto Paucratio.
1. Superui regis laude sacra
exsultet terra.
2. Quae prole pudica
natorum
3. Frequentat superna
polorum.
4. Ex quibus in vitae dotem 5. Corruptis moribus ovem
Pancratiusmartyr iuventutem immunem dicavit creatori.
100
Seqiientiae transitoriae.
6. Nobili ortus
parentum sanguine
decoravit genus virtute,
8. Martyrum coetibus
coniungens sociatur
capite caesus,
10. Huius precibus
conformes tibi
caelicolarum
coniunge, Christe, plebi.
7. Persecutorum
rabiem superans,
fide pura Christo triumphans,
9. Quinfjue talentorum
cum fructu dinumerans
Domino lucrum.
11. Status gaudeat
totius orbis,
passionibus
poenarum mitigatus.
12. Martyr Christi, 13. Ut tremendi
exemplo provocans, iudicis faciem
prece simul semper insistas, intrepido corde spectemus
14. Et tibi conregnemus.
Prosar. ras. Sangallense dictum „Branderi'" anni 1507. Cod. Sangallen.
546. A. — Miss. Curiense impr. Augustae 1497. B. — 3, 1 Frequentant
AB. — 4, 1 quibus invite B. — 5, 1 eius (st. ovem) B. — 7, 1 Et se tortorum
A^ — 9, 2 denumerans A. — 11, 1 Stratus congaudeat A.
Titel der Melodic: ^Romana", wie bei Nr 8 (cfr. LIII 37; 38 usw.).
— „Pulchra antiquorura nostrorura sequentia.'' A. Ob sie aus St. Gallen
stammt?
6D. De sancto Pantaleone,
1. Celsa lux Sion,
ave, martyr Pantaleon,
2. Clare lucifer, qui puer
senatorera patrem
spernis idolatram,
4. Athleta quam fortis
iussa regis
tu contemnis
Maximiani principis,
6. lussus artem
tu medicinae
corporalis
edoceri docilis
Puer purus
ac benivolus,
mitis, clemens,
3. Summi filius ut patris
esses praedulcis
adoptivus in caelis.
5. Vexilla Domini
crucis alma
nunc secutus,
pulchra sanctorum curia !
7. Morbos curas,
mentes informas,
praepotens
divino medicamine.
9. Vinculatum
Ivis puerum
no ligamine.
De Sanctis. De sancto Pantaleone.
101
10.
l 12.
14.
16.
Vas electionis futurus,
omni sorde purgatus,
Erroribus gentilem
emancipans parentem
sana fide perenni
reddis parenti,
Ignis incendium
superas lide flammivomum,
0 gemma
martyrum splendida,
cunctis portus
salutis,
candelabrum lucis.
11. Sumpsistipneumatismunera
dignus ante baptisma.
13. Et medicos deterrens
tu aemulos prosternis
paralytici gressu
caecique. visu.
15. Despicis ferarura
morsus victor ferocium.
17. Qui mari
deditus ac rotae
colligatus
es tandem
ense decollatus.
18. Nos commenda, nos proprios 19. Quo nos tecum in caelorum
regi regum servulos, ducat clemens regiam,
20. In qua sibi
laus est aeterna.
Trop. ms. Sanf^allense saec. 11. Cod. Sangallen. 376. add. saec. 13.
A. — Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 378. add. saec. 13.
B. - Trop. ms. Sangaliense saec. 11. Cod. Sangallen. 380. add. saec. 13.
C. — Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 382. add. saec. 13.
D. — Pros. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. E. — Grad.
ms. Nussiense saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 11. F. — Miss.
ms. Morinense saec. 16. Cod. Audomaren. 215. G. — Pros. ms. Sangallense
dictum ^Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. H. — Miss. Coloniense
impr. Coloniae 1481. I. — Miss. Coloniense impr. Coloniae 1494. K. — Miss.
Coloniense impr. Parisiis 1506. L. — I ist nicht kollatiouiert.
In H fehlt der Anfang, beginnt mit „puer senatorem'' (2, 1). — 3, 2
esses perpetim G. — 4, 1 nam (st. quam) G. — 4, 2 Christi iussa regis E,
Christi iussa (ohne regis) G. — 5, 1 dominicae G. — 5, 2 alma fehlt G. —
5, 3 S(^. secutus nunc regnas in sanctorum curia G. — 7, 1 curans EFGKL.
— 9, 3 serpentis E. — 12, 1 Errore G. — 12, 2 emancipas HEFKL,
emancipatum G ; patrem E. — 13 , 1 medicos deterres FKL, deterris B, de
terris ACDH. — 13, 1 sq. niKlicos aemulaturos tuos confundis G. — 14, 2
superans ACDH. — 17, 2 traditus G. — 17, 4 es statim EFKL. — 18, 1
tu indignos (st. nos proprios) G. — 18, 2 famulos EFKL. — 19, 1 Quos KL,
Tuos nos F. — 19, 2 trahat G; regina FKL.
Titel der MeJodie: «,Eia turma^ , somit gleicher Bau wie jencr der
Nrr. 10; 47 u. 65. abgesehen von einigen Abweicliungen in der Versabteilung,
welche die Kiicksicht auf die Assonanz erheischte. — Die Quellen erwecken
den Eindruck, daB diese Sequenz im 13. Jahrh. zu Si. GaJhn entstand und
spater von Kdhi libernommen wurde.
70, l)e sancto Pautaleone.
1. Poli gy rator,
terrae sator,
sigillatim corda fingens
et praecepto laborem.
102
Sequentiae transitoriae.
2. Spiritum siiscitaus
Pautaleonis
litteris imbutum
intellectus prosapia,
3. Sed virtus transcendit
vultus splendorem ;
datur medicinae
puer, qui curat animas,
venustum corporis per decorem; gerens in corde Dei timorem.
4. Quem Hermolaus
capacem doui cognoscens
invitavit
ad fidem maternalis legis
piura sectatorem ;
6. Caecum curavit,
genitorem convertit,
idola fregit,
thesauros dispersit,
mire paralysis
sanavit languorem.
5. Ipsius prece
serpens crepat, puer nece
literatur ;
baptismi suscej^it lavacrum
respuens errorem.
7. Satanae livor
tyrannum hinc excitat ;
dat eculeo,
lampadibus urit ;
Christum habuit
poenarum extinctorem.
8. Manus torquentium aridae 9. lactus mari petra soluta
missus in sartagine
fiunt
plumbum candescens
refrigeravit ;
elementorum factor,
ut in camino ternis
quartus, similis
Dei nato, flammarum
fornacis destruxit ardorem.
10. Postremo gaudens
addictus spathae,
vinctus ad olivam ;
liquefit
gladius, lictor credit,
orans exauditur,
nomen mutaturj
Christus hunc vocat
multum miseratorem.
salvus uatavit ad littora
feris traditus
velut Daniel
leonum ora strinxit ;
rota sanctum non laesit,
perfidos stravit;
orat, terra tremuit,
excelsum habens protectorem.
11. Portus nautarum,
fractor laborum,
curator aegrorum
et hostis
daemoniorum dictus
anhelans truncatur ;
fructum dat arbor,
corpus niveum
lactis sudat liquorem.
Aureola fretus martyrum
consecutus florem,
12. 0 sanctePantaleon, iunctus 13
Deo per amorem,
14. Serve fidelis, impetres 15. Qui te donorum gratiae,
omnipotentem veniae dotis virtutis, gloriae
nobis largitorem, fecit possessorem.
16. Prece, merito, Christe,
testis tui mundum, carnem,
diabolum dona vincere,
quod coronae sanctorum
nanciscamur fulgorem.
De Sanctis. De ss. Patronis Troianis.
103
Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clni. Monacen. 28054. A. — Grad.
ms. Aug-ustanum saec. 14. Clm. Monacen. 3906. add. saec. lo. B. — Grad.
ms. S. Crucis Augustanae anni 1497. Clm. Monacen. 4101. C. — Miss. ms.
Hospitalense anni 1427. Cod. Paulan. 26. 1. 9 (Hosp. memb. 7). D. —
Miss. Augustanum impr. Bambergae 1489. E. — Miss. Augustanum impr.
Augustae 1491. F. — Miss. Augustense impr. Basileae 1510. G. — Miss.
Augustense impr. Dilingae 1.555. H. — F ist nicht kollationiert. — 1,3
singillatim A. — 1, 4 in praecepto H. — 2, 5 prae decorem A. — 3, 4
qui sanat DGH. — 4, 3 mutavit A. — 7, 1 linor (!) D. — 7, 2 hic CDG. —
7, 3 sq. datur . . . uritur D. — 8, 2 sartao-inem H. — 8, 5 fractor A. —
8, 9 destruit GH. — 9, 1 Tactus D. — 9, 2 solus (st. salvus) GH. — 9, 6
rota non laesit sanctum D. — 9, 8 orat fehlt GH. — 10, 2 adductus A. —
10, 3 iunctus D. - 10, 4 liquescit C. — 11, 8 corpus nimium G, corpus
iuvenis (st. niveum) D. — 11, 9 fudit liquorem H. — 16, 1 Christus D,
Christi ABCFGH. — 16, 2 testis cui mundum D, testis tu mundum CGH.
Melodie: ^^Ave praeclara''^ , somit g-leich gebaut wie Nrr. 31; 33: 56;
57; 59; 60 dieses Bandes. — IJrsprungsstatte wohl in Bayern. — Kehrein
(Nr. 689) beniitzte G als einzig-e Quelle, die er irrig' stets als ein Missale
Basiliense angibt. — AUe Strophen lauten aus auf -orem.
71. De ss. Patrouis Troianis.
2.
1. Exsultemus in liac die
speciali gloria
2. Isti mundum despexerunt 4.
eius atque gaudia
5. Regum minas contemnentes 6.
iussaque crudelia
7. Regis aeterni 8.
congaudentes extulerunt
nomen et praeconia.
9. Erant in mundo populis 10.
clara luminaria
Atque illis praedicabant
verba salutaria.
De sanctorum nobis data
festiva memoria.
Et cum Deo gloriantur
in caelesti patria ;
Verum regem dilexerunt
eius et imperia ;
Quorum triumphos
concinamus "loriosos
o
dulci cnm melodia.
Multa per eos Dominus
fecit mirabilia
Et infirmis sua mauus
contulit auxilia.
11. Non tormenta formidarunt,
sed contra priucipum
tyrannidem pugnarunt
ista vita destituta.
12. Illis ergo serviamus,
eorum pariter
suffragia quaeramus
nostra laudo sic secura.
13. 0 beate Eleutheri,
huius nostri preces cleri
sume cum laetitia,
l''^
D. Per te credit comes FeVix
Christo factus iam fidelis
cum sua militia.
14. Sume preces et exaudi
concinentes tuae laudi
virtutis lusiiirnia.
10. Adriauum tu vicisti,
verba cuius despexisti
eiusque supplicia.
104
Sequentiae transitoriae.
17. Victa dolet nunc immanis
Adriani furia,
19. Gloriose Pontiane,
noster custos sempiterne
tutaque custodia ;
21. Isti patres nobis done.nt
et poscant a Domino
loca pia,
23. Horum festa plebs Troiana
colat et Apulia,
18. Et athleta Christi gaudet
in polorum curia.
20. Anastasi^ vir insignis,
tua miris claret signis
haec praesens sollemnia.
22. Qui nos salvent atque regant
et ducant ad superos
recta via.
24. Quam gubernet ac defendat
Christus sua gratia.
25. Amen dicant omnia.
Trop. ms. Troianum Raee. 12. Cod. NeapoHtan. VI G 34. — 9, 4 salu-
tifera. — 10, 3 suae. — 12, 4 laude sit. — 13, 1 Euletheri. — 19, 2 custos
senipiterne; ist gegen den Reim.
Melodie: „Congaudentes exsuHemiis''^ ^ (Nr. 66 dieses Bandes). Diese
bisher unedierte Sequenz ahmt die genannte Nicolaussequenz in ihrer ^anzen
Teehnik sehr gewandt nach. Wie dort, so enden auch hier alle Strophen
auf -ia, aus^enommen Str. 11 und 12, welche in beiden Sequenzen die Asso-
nanz in -u. a aufweisen. Hier wie dort setzt in Str. 7, 1 u. 8, 1; 9, 1 u.
10, 1 ; 11, 2 sq. u. 12, 2 sq. ein anderer Rhythmus ein, namlich statt des
Trochaus (- w - v_; - «^) der Dactylus (- w v^ - ^) resp. der lambus (w -
v^ - w -). Man vgl. auBerdem folgende Wendungen:
9, 1 Erat in eius animo
10, 1 Auro ^7er eum virginum
11, 2 et contra fiuctuum
13, 1 0 beate Nicolae
19, 1 Gloriose Nicolae
23.. 1 Huius festum
9, 1 Erant in mundo populis
10, 1 Multa j>er eos Dominus
11, 2 sed contra principum
13, 1 0 beate Eleutheri
19, 1 Gloriose Fontiane
23, 1 Horum festa
Der italienische Prosator (wohl aus der Diozese Troja) beniitzte also
die Nicolaussequenz als Vorlage, ohne sich jedoch irgendwie sklavisch daran
zu binden. Wenige Sequenzen Suditaliens zeigen in jener Zeit eine so ge-
wandte Sprache.
72. De s. Pelagio Martyre, patrono Constantiensi.
1. Omnes devota mentie
veneremur digne
2. Immensa
Domini sacramenta,
mirandis signis edita,
4. Hunc christiana
progenitum de stirpe
3. Quae rite
praefulgent in beati
actione Pelagii.
5. Enutriendum
tesUs fidei pins
suscepit Uranius.
De Sanctis. De s. Pelagio Martyre, patrono Constantiensi. 105
6. Cuius doctrina
mundi oblectamenta,
quae possedit,
ut stercora respuit;
8. Plurimis praediis
familiae tunc traditis
7. Cumque duodenos
peregisset
iam aetatis annos,
patris morte
deponitur misere.
9. Hominum libere
de servimine
iiissit Christi laudibus adesse.
10. Hic spretis mundauis 11. Ad iudicis ultro
fastibus tribunal
flamine sacro mente plenus properat, Christum liber vocat.
12. Carceris 13.
Tandem traditur tenebris
mnocens *
sed Christi lumen
mox inibi dat splendorem.
14. Fragmenta testarum 15.
infesta vis tortorum
iterum adhibet,
quae secure perfert.
16. Victoriam digne 17.
martyris deinde
tortor finit ense.
Comitis
Inde feritas fustibus
validis
Ac patibido
fidei mariyris
tormenta parat ;
fervens oleum fudit,
quod firma mente pertulit.
In poenis talibus
dum permanet illaesus,
credentes barbari
uomen laudant Dei.
Sic spiritum tradens
superis Domini
coepit esse civis.
18. Pro nobis supplica ei,
quem amasti,
Martyr Christi.
Oftic. et Pros. ms. Constantiense saec. 13/14. Cod. Sangallen. 472. A.
— Pros. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Augien. CCIX (253).
3. — Miss. ms. Constantiense anni 1496. Cod. JJernen. A 31. C. — Miss.
ns. Win<^artense anni 1484. Cod. Fulden. Aa 102. D. — Miss. nis. Sanj^allense
jaec. 15. Cod. Sanjrallen. 337 b. E. — Grad. nis. Murense anni 1532.
od. Arovien. M. fol. niax. 5. F. — Pros. ras. dictum .,Hranderi Sano;allensis"
inni cr. 1507. Cod. Sangallen. 546. G. — Miss. Constantiense impr. Basileae
1485. H. — Miss. Curiense impr. Augustae 1497. 1. — E u. H sind nicht
voUationiert.
^ 1, 2 veneramur D. — 2, 1 In mensa CI. — 2, 2 saeramenta fehlt C. —
), 1 Enutriendus CI. — 5, 2 testi B, teste DF, testem G. — 9, 1 Hominem
t). — 9, 2 deserui minime (I) D; te servimine CI. — 10, 1 Hiuc G, Huic
JDI. — 10, 2 tulmine B, tlumine D. — 11, 2 properet B; libere D. —
[2, 2 traditur tandem D. — 12, 6 fehlt C. — 18, 8 mente tjrma BDF. —
i6, 1 diy^ni D.
106
Sequentiae transitoriae.
'fitel der Melodie: ^Captiva" ; .soniit f*-leicher Baii, wie jener de]
Sequenzen Nr. 67 ; 84; 152 im Bonde LIII. Die Riicksicht auf die Assonan;
in fast allen Versen verlangte mehrmals eine andere Versabteihmg-. Wahr
scheinlicli ist diese Scquenz im Gebiete von Kon.Hanz , dessen Domkirch(
den hl. Pelagins als einen seiner Patrone verehrte, entstanden.
73. In Natali ss. Philippi, lacobi, Sigisniuudi.
1. Laetabundis
hac die praeconiis
3. De cuius dono
gratiaque sanctorum
pretiosam d-a.vciTOv
2. Regi summo
iubilemus Domino,
4. Apostolorum
mater pie devota
honorat ecclesia.
5. Ex his lacobum
ac Philippum festive
celebramus hodie.
6. Os lampadis hic Philippus,
postquam populos
docendo lucis verae
illustravit lampade,
8. At vero lacohvs
cognomine Domini
frater est
nominatus Messiae.
7. lam debitum sideribus
reddens spiritum
in pace urbem membris
elegit Icrapolim.
9. Hic tantus ludaeis
praedicando perfidis
ab eis
necatus occubuit.
10. Regemquoquemartjremque 11. Cuius quidem gloriosa
pariter merita
cum sociis miraculis
hac die laudibus laetantes plurimis adornant . . .
Sigismundiun canimus; haec votiva gaudia.
12. Kjrie eleison,
Christe salvator,
et horum precatu
culpas ignoscens
assis benignus semper,
famulis refovens
et ab hoste protegens,
1.3. Ciimque his omnibus,
quos exsultantes
concentuum summa
devotione
laudis sonora voce
canimus, consortes
aeternorum facias
14. Gaudiorum.
Pros. ms. Agaunense saec. 11 12. Cod. Einsidlen. 866. A. — Grad
ms. Einsidlense saec. 12. Cod. Einsidlen. 113. B. — Grad. ms. Einsidlens*
saec. 12. Cod. Einsidleu. 114. C. — In A fehlt der Anfang bis Str. 7, 2
beginnt : ^redjdens spiritum ; spater einige Liicken, im Folgenden durch eckig(
Klammem bezeichnet.
De Sanctis. In Natali ss. Philippi, lacobi, Sigismundi, Walburgae. 107
10, 1 sqq. martyr[ enuiue pariter cum sociis] hac A. — 10, 3 sqq. Sigis
[mundum canimus, Cuius] quidem A. — 11, 3 [plurimis adornant] A. — 12, 3
et fehlt C. — 13, 3 concentum BC. — Morel (p. 166 sq.) bot den Text aus
B u. C; seine Lesarten (5, 2 et Philippum; 8, 3 sq. nominatus est; 11, 3
adornavit) finden sich in keiner der beiden Quellen.
Die Assonanz ist hier noch weniger entwickelt, als in der folgendeu
Sequenz; und doch scheinen beide Sequenzen vom gleichen Verfasser zu
stammen. Vgl. die SchhiPibemerkungen zur folgenden Nummer. — JVerner
(S. 111) setzt diese Sequenz in die Rubrik derer nach dem Schema "Dies saucti-
jflcatlis"; ein Vergleich mit Nr, 67 dieses Bandes und den Nrr. 15; 150
j usw. im Bande LIII zeigt, dafi es sich hochstens um eine diifierf>t freie
! Bearbeitung dieses Schemas handeln kann. In Wirklichkeit folgt diese Se-
jquenz dem Schema von „Summi rerjis archamjele''^ (LIII, Nr. 192); nur
; muBten hier, schon mit Riicksicht auf die Assonanz, die Verse anders ab-
geteilt werden. Auffallend ist, daB Str. 3 u. 4 noch eine dritte Parallel-
tstrophe (5) aufweisen, gerade so, wie es bei der genannten Sequenz (Nr. 192)
I nach dem Texte des Cod. Einsidlen. 121 der Fall war. Diescs letztere
Schema lag also dem Dichter dieser Sequenz vor. Vgl. die Notiz zur fol-
genden Sequenz.
74. In Natali ss, Philippi, lacobi, Si^ismuudi, Walburg-ae.
1. Summis hunc diem
veneremur laudibus,
2. Quem plures sancti sacris 3. In quibus fulget primus
celebrem reddunt meritis. Domini frater lacobus^
4. Praesulis almo 5. Strenue totam
fungens qui officio rexit lerosolymam.
6. Hic factus ex utero matris 7. Praesentis vitae prorsus cuncta
sacri templum pneumatis sprevit oblectamina.
8. Indefessus instans iugibus 9. Poscebat scelesto veniam
solus in templo precibus dari populo plurimam.
10. Sed cum dignum 11. Praeceps datur
deChristo dicerettestimonium, lapidatur atque interficitur.
■j
12. Et eius coapostolus 13. Compellitur detestandis
Philippus, Christum uti profanis
durae sacris
dum praedicarot Scythiae, ferret honorem idolis
l4. Sed nutu Dei dum sanat 15. Gens ipsa ritu gentili
aegros, dum revocat spreto sauae Christi
ac hanc vitam mortuos, colla subdit tidei.
16. Ipse lMiilip})Us jiost multa 17. Spiritum caeh:), corpus urbi
vitae suae tempora dedit Hierapoli.
108 Sequentiae transitoriae.
18. Hac et die rex SigismitndKS 19. Martyr factus adauget ista
cum uatis et beata coniuge festiva claritate gaudia.
20. Cuius hic 21. Poscimus,
amplectentes sacri ut nos membra nostro
divino de munere precibus assiduis
pignus capitis iungat capiti.
22. Est et celebris 23. Quae se continens i
hac eadem die illecebris cunctis
Cunctis merito Sponsi caelici
fidelibus in splendido
Waltpnrga^ felix virgo iam pausat feliciter
meritis, thalamo.
24. Vos omnes nos
iuvate precando,
Pros. ms. Agaunense saec. 11/12. Cod. Einsidlen. 366. A. — Miss.
ms. Sangallense saec. 15. Cod. San^allen. 337 b. B. — Pros. ms. dictum
,,Branderi Sangallensis" anni cr. 1507. Cod. Sangallen. 546. C. — Miss.
Curiense impr. Augustae 1497. D. — A ist an mehreren Stellen defekt; die
fehlenden liuchstaben oder Worte sind im folgenden Variantenverzeichnis
in eckige Khimmern eingefaBt.
1, 1 [Sujmmis A. — 2, 2 cele[brera redjdunt A; reddiuit (!) D. — 3, 2
Domi[ni fraterj lacobus A. — 4, 1 almi C. — 5, 1 Stre[nue totamj ibi A. —
5, 2 Yerolimam B, — 6, 2 [sacri temjplum A. — 7, 1 sq. cunc[ta sprevijt
A. — 8, 2 solus [in temploj A. — 9, 1 scelesto caelitus veniam D. — 9, 2
dare B; popu[lo plurimamj A; plurimam fehlt BD. — 10, 1 [Sejd cum A. —
11, 1 Prae[ceps dajtur A. — 11, 2 la[pidajtur A. — 12, 1 At A; coaposto[lus
Phjilippus A. — 12, 3 durae fehlt B. — 13, 1 Comfpellijtur A. — 13, 4
ferre B; honorem [idolisj A. — 14, 3 — 15, 2 fehlt (bis auf das SchluBwort
,,Christi") A. — 15, 2 sana C. — 16, 2 vitae suae fehlt A (aber hier keine
Liicke). — 17, 1 corpus orbi A. — 18, 1 et fehlt A. — 18, 2 co[niugeJ A. —
19, 2 gau[diaj A. — Statt Str. 20 haben BCD: Ergo hac | laborantes via ■
praesenti ne damnemur, | sancte spiritus. Das ist sichtlich eine Umdichtung
fiir jene Kirchen , die keine Keliquien des hl. Sigismund besaKen; die un-
vermittelte Anrufung des hl. Geistes passt nicht in den Kontext, wahrend in
A die Wendung „iungat capiti (scl. Christo)" im Vers 21, 4 eine sinnvolle
Anspielung auf „pignus capitis'* im Vers 20, 4 ist. — 20, 4 pi[guus cajpitis
A. ~ 21, 2 nostra A. - 21, 3 assiduis fehlt AB. — 21, 4 iungas BCD. —
22, 3 C[unctisJ merita A. — 22, 6 sq. merit[is, QuaeJ se A. — 23, 4 sq. in
[splendijdo [iamj pausat A. — 24, 1 sq. omnes no[s iuvajte A.
Titel der Melodie: „Occi(leiltana", wozu raan vgl. in Bd. LIII die
Xrr. 66; 70; 132; 162; 197 und in diesera Bande die Nrr. 17; 29 u. 35;
der Reim (Assonanz) verlangte hier eine andere Versabteilung, als in deu
librigen Sequenzen des gleichen Schemas. Auch ist die Silbenzahl mancher
Strophen hier eine andere. — Bisher war diese Sequenz nur von Morel
(p. 165) nach dem verstiimmelten und mehrmals von ihm falsch gelesenen
Texte aus A ediert. i
Die Uberschrift ist nach A ; das Fest der hll. Sigismund und Wal-
purga fiel auf den 1. Mai, den Festtag der beiden Apostel Phili^^pus und
lacohus. Reliquien des hl. Sigismund waren in St. 3Iaurice, der Grabstatte
des Heiligen, von wo mehrere nach Einsiedeln kamen, aber nicht das Haupt,
welches im 14. Jahrh. nach Prag transferiert wurde. Daher ist wegen Str. 20 an-
De Sanctis. De sanclo Potentino M.
109
zunehmen , die Sequenz sei in St. Maurice (Agaunum) gedichtet und somit
auch das Prosar ein Affaunense. Es ist allerdings moglich , aber nicht
wahrscheinlich , daB diese und die vorhergehende Sequenz in St. Maurice
gemacht und dann von Einsiedeln akzeptiert wurden, ohne daB die Strophe
20 schon gleich eine Unidichtung erfuhr. Der hl. Sigismund ist einer der
Kirchenpatrone von Einsiedeln.
75. De saiicto Potentiiio M.
1.
3.
5.
7.
9.
11.
13.
15.
17.
19.
21.
28.
Pangat dulcedo chordae, vocis
organice,
Oret spiritus,
oret et mens Deo dedita;
Laudans Deum
in sanctis suis mirabilem,
Qui natos irae
facit filios gratiae
De terra caelum creans,
de liomine angelum,
0 praedicanda mundo regis
aeterni omnipotentia !
Qui, quos vocat, iustificat
et, quos iustificat, magnificat
Pro ([uorum meritis salutis
opem praestat imnieritis,
Inter (|Uos cum filiis
eiusdem vitae colieredibus
Gaudens cum angelis
festivitate continua,
Tantipatrisalacriterpraeclara
celebrans sollenuiia
Qui facis celebres hominibus,
(pios socias angelis,
ub. In tuorum ergo gloria
te gUirificantibus
27. Redde, quod promisisti
tuis tibi ministrantibus.
2. Consonet symphonia mentis
harmonice ;
4. Psallat spiritus,
psallat et mens Deo devota,
6. Canens regem
in semetipso laudabilem,
8. Reddens honori
vascula contumeliae,
10. Exsulem paradiso
colonum restituens.
12. 0 laudanda cunctis patris
piissimi iudulgentia!
14. Donans fieri conformes
imagini filii sui ;
16. Donec omnes caelestisaulae
iungat contuberniis.
18. Potentinus potenter
tripudiat in caolostibus,
20. Mundus qua laetatur
temporali et annua
22. Et tua, Christe, gratuita
devote recolens beneficia,
24. Ut tu solus gloriosus sis
semper et a(hnirabilis.
26. Et te sohim laude dignum
vere conlitentibus
28. Ut sint tecum ubi tu
es, Deus, omnia in omnibus.
110
Sequentiae transitoriae.
Miss. ms. Steinvelclense saee. 13. in. Cod. priv. — 1,1 corde vocis.
— Str. 13 u. 14 bilden eine Strophe als Gegenstrophe zu Str. 15 u. 16. —
20, 2 exsultans temporali. — Der Text ist einem Druckwerke entnommen,
dessen Titel wir leider verloren haben. l)ie Sequeuz steht den Sequenzen
erster Epoche naher, als jener des Ubergangstiles. Form und Inhalt machen
dem Prosator nichts weniger als Ehre.
76. De sancto Kemaclo.
1. Laiide celebri digniim
mater ecclesia sauctorum
2. Hodie beatiim
concinat laeta Remaclum
4. Multorum saluti
gratia
quem profuturum Domini
6. Per omnem cursum vitae
qui crucem
Christi portans pectore
8. Promeruit patrum
laude coli priscorum,
Prophetica mente
benigna
absentis sibi
praenoscens desideria.
10. Hinc quanta cum Christo
regnet gloria,
probant, quae facit, miracula.
12. In membris
contracti cunctis
hic sanantur,
stricti catenis
liberantur
orbatique visu
luminibus laetantur:
14. 0 talibus
suhlimate
honoribuSy Eemadey sa-
cerdotum decus,
3. In eius festivis
reboans melos gaudiis,
5. Ortu prolis tantae
beanda
genuit Aquitania ;
7. Et in veri luminis
radium
semper tendens animum
9. Hic vitis supernae
creditur palmes verae,
Apostolis aeque
operis
ac dogmatis "^
virens fructibus l,aetissimis
11. Ad eius sepulcrum
nulli venia
negatur qui pie precatur.
13. Hic linguae
claustra tacitae
reserantur
atque febrium
vis sedatur
ac spiritus immundi
rabies premitur.
15. Tibi pater,
supplicamus,
ut nos iugibus
De Sanctis. De sancto Sebastiano. 111
6. In culpis, 17. Ut tecum
heu prolap&os eri- sponso redeunti
gas precihus, ^^..^^^^.^.^^.^^^
18. Occurramus albati
veste nuptiali.
j Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 380. A. — Trop. ms.
Lingallense saec. 11. Cod. Sangallen. 376. B. — Trop. ms. Sangallense
aec. 11. Cod. Sangallen. 378. add. saec. 13. C. — Miss. ms. Sangallense
(aec. 15 16. Cod. Sangallen. 358. D. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi"
nni 1507. Cod. Sangallen. 546. E. — 9, 3 apostolus BE, apostole D. —
, 4 laetissimus E. — 10, 3 quae facit fehlen D. — 15, 4 ut iugibus nos
L— E. — 17, 1 Et tecnm CDE.
Titel der Melodie: „Mater", also gleich gebaut, wie im Bd. LIII die
frr. 17— 20; 45; 4G; 104; 188; 214; 227. — Verfasser dieser Sequenz sowie
sner unter Nr. 7 — 10 vorgelegten ist wohl eiu St. GaVer JMoncli des 11. Jahr-
underts, wie aus der Bemerkung zu Nr. 8 dieses Bandes erhellt.
77. De sancto Sebastiaiio.
1. Dignis extollamus laudibus, carissimi,
2* Regis aeterni gratiam, 3. Et per triuraphos martyrum
quae dat palmam confert nobis
martyribus et gloriam solacium et gaudium.
4. Ex quorum 5. Amictu
numero vir beatus chlamidis obumbratus
micatnobisSebastianusinclitus, et occultus sub militari habitu.
6. Dei veri cultor honestus 7. Gratia perfusus divina
gratuseratet acceptusomnibus; placuit in totaRomae curia.
8. Hic amicus erat principum 9. Idem tamenChristo sedulum
ob fidele servitium. exhibebat officium,
.0. Et Deo reddebat animas, 11. Athcletas Domini defessos
in ([uas captabat satanas ; reddidit intrepidos,
.2. Eloquio carenti 13. Geminos (pioque fratres
Zoe, bene credenti, et martyrum quam plures
facultatem l()(j[uelae cum agonis corona
reddidit prece. misit ad alta.
i4. Imperatoribus 15. Ut reus sistitur,
tandem vir Dei est proditus \ sagittis totus configitur.
16. His plagis curatus ocius 17. Ultro se ofPerens iterum
sanitati perfectae inter ictus fustium
postquam est redditus, cmisit spiritum.
112
Sequentiae transitoriae.
18. Christi miles fortissime,
palmam gestans gloriae,
19. Promptae tibi clientelae
clemens reminiscere,
20. Martyr clare, Sebastiane,
Miss. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 12. Cod. Petrin. a IX 11. A.
— Miss. ms. Stirpinense saec. 14. Cod. Stirpinen. 40. add. saec. 15. B. —
Pros. ms. Eberspergense saec. 15/16. Appendix post Miss. Mellicense impr.
Nurnbergae [1488]. Cod. Bibl. Ducis de Parma 461 ; bis: fol. 171. C; fol. 183.
D. — Appendix ms. saec. 16. post Missale Augustanum impr. Basileae 1510,
Cod. Monasterien. E. — Pros. ms. dictum „Branderi Sangallensis" anni cr.
1507. Cod. Sangallen. 546. F. — Pros. ms. S. Petri Salisburgensis anni 1608,
Appendix post Miss. Romanum impr. Venetiis 1513. Cod. I*etrin. S II 14 a
(IV F). G.
2, 1 Huius diei gratiam D. — 2, 2 qui BC, quo G. — 2, 3 martyribus
fehlt A. — 6, 2 acceptus moribus CDG. — 7, 2 Romae fehlt B. — 9, 1 Idem
iam A C. — 10, 2 in fehlt CE ; satanas cupiebat B; captivabat G. — 11, 1
Dei A. — 11, 2 reddit G. — 12, 1 Eloquia E; hoc (! statt Zoe) A. — 12, 4
reddit E. — 13, 1 Geminosque fratres F. — 13, 2 quam martyrum F. —
14, 1 Imperatoris A. — 16, 1 curatis F. — 18, 2 palmas EF. — 19, 1
clientulae BEF. — 19, 2 clemens Christe reminiscere D.
Titel der Melodie: ,,Eia turma", wozu man vgl. Nrr. 16; 101; 102;
115; 144; 199; 208 im Bd. LUI und Xrr. 10; 47; 65; 69 dieses Bandes.
Am Getreuesten ist die Anlehnuno- an: ,^Eia recolamus lauclibus^^ (LIII,
Nr. 16), welche Sequenz dem Dichter sichtlich vorschwebte. — Die Uber-
schrift zur Messe, in der diese Sequenz sich vorfindet, lautet in C: „Missa
de s. Sebastiano, prout legitur Romae in ipsius Monasterio." — Vielleicht
ist die Notiz von Nutzen, daB die Quelle E von Kelirein (p. 472) bezeichnet
wird als „Miss. Basil. 1510 geschrieben" (!); daher die Angabe im Repert.
Hymnol. Nr. 4676 und ofter: „M. Basil. (ms. 1510)." Ein solches Missale
existiert nicht.
78. De sancto Sebastiano.
Missa votiva tempore pascliali.
1. Militis invicti laudes
sonent Sebastiani.
2. Fidelis sub chlamyde
Christo servit fervide
firmans sermonibus
bellatores,
4. Geminos confirmat,
quos fletus patrum turbat;
Horum parentes instruxit,
cum Zoe mutam
linguae reduxit.
6. Sagittatus non vincitur,
sed tormentis invictus
cuuctis Christum
palam fatetur.
3. Quos videns deficere
properat reficere
reddens tortoribus
fortiores. .
5. Angelus hic astat,
fidem dum THanifestat;
Sanantur aegri diversi,
dum baptismatis
unda sunt mersi.
7. 0 martyr Sebastiane,
pestem fuga prece ;
tu nobis, Christe
rex, miserere.
De Sanctis. De sancto Stephano.
113
Pros. ms. S. lacobi Parisiensis saec. 14/15. Cod. Parisin. 17809. A. —
Miss. ms. Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 880. 2. H. — Miss. ms. Lug-
(Iimense (?) saec. 15. Cod. Pictavien. 46. C. — Miss. ms. Lingonense saec. 15.
( ()d. Parmen. Parm. 1253 (I 37). D. — Grad. ms. S. Sebastiani Parisiensis
nnni 1535. Cod. Parisin. Arsen. 204. E. — Grad. ms. Gallicum (fragmentum)
saec. 16. Cod. privat. (Magny, Dep. Eure et Loire). F. — Miss. Lingonense
iinpr. absque [Parisiis ca. 1491]. G. — Miss. Lingonense impr. Trecis 1520.
II. — Miss. Trecense impr. Parisiis 1497. I. — Miss. Lugdunense impr. Lug-
duni 1500. K. — Miss. Lugdunense impr. Lugduni 1 1530]. L — Miss. Turonense
impr. Turonis 1517. M. — Miss. Aurelianense impr. Parisiis s. a. [1519].
N. — Miss. Athanacense impr. Athanaci 1531. O. — Grad. Viennense impr.
Lugduni 1534. P. — Miss. Rhemense impr. Rhemis 1553. Q. — Miss.
Fontisebraldense impr. Parisiis 1606. R. — G — KM sind nicht kollationiert.
1, 2 sonant DELNO, resonent R. — 2, 1 Fidelis qui sub R. — 2, 8
firmat LO. — Str. 3 fehlt N. — 3, 4 bellatores B, castos mores R. — 4, 1
Gemineos Q ; 4, 2 patris CLO , patrem F. — 4, 3 Thoro (I) parentes FL :
instruit R. — 4, 4 cum fehlt P. — 4, 4 sq. mutae linguam B, mutam lingua E. —
4, 5 reducit F. — 6, 1 Sagittatur AC; dum (st. nonj DEFO. — 6, 2 nec (st.
sed) N. — 6, 3 Christum cunctis F; cunctis Christo E. — 7, 2 fuga tua prece AC.
Melodie: ^Victiwac paschaU laudes" (vgl. Nrr. 7; 16; 18 — 21: 50 u.
55 dieses Bandes). — Ursprungsstatte ist sichtlich Frankreich.
79. De sancto Stephaiio.
1. Unus amor
et ima concordia,
iina est et caritas.
3. Tantum ea,
quae nectit unitas,
servat caritas^
5. Martyria
et elemosinas,
angelorum
hominumque linguas probat
caritas.
2. Unum Deus amat,
dilectio unica,
singularis caritas.
4. Quae dissipant
lis et discordia,
fugat caritas.
6. Manent tria:
fides, spes, caritas;
maior horum
exstat Deo coaeterna
caritas.
7. Ut Christus nostram
vellet gestare formam,
suasit caritas'.,
9. 0 Domine,
o quem fecit nostra
potere ima
insita tibi caritas !
11. Credit cuncta,
suttert universa
at(|ue sustinet cuncta
rarifas \
8. Ut caeli claram
Stephanus intret aulam,
fecit caritas.
10. 0 Stephane,
o queni dedit celsa
scandere aethra
impensa tibi carifas
12. Xon est vana,
non ambitiosa,
uon quaerit sua lucra
caritas.
Blume-Bannis ter , Thesauri hyninologici Prosariuni. II. I.
8
114 {Seqiientiae transitoriae.
13. Est ipsa l-t. Est pater,
et flamma et lampas, est et patris doxa,
ignis, carbo, caritas\ flamen sacrum, caritas.
15. Monas, trias
est caritas.
Trop. ms. Cameracense saec. 11/12. Cod. Cameracen. 79 (78). A. —
Trop. ms. Cameracense saec. 12. in. Cod. Cameracen. 61 (60). B. — Miss.
ms. Stabulense saec. 18. in. Cod. Londinen. Add. 18031. C. — Miss. ms.
Parisiense (V) saec. 13. Cod. Parisin. 833. D. — Miss ms. Tegurinum saec. 12.
Clm. Monacen. 19242. add. saec. 13. E. — Grad. ms. Praeraonstratense saec. 14.
in. Cod. Bruxellen. 11396. F. — Miss. ms. Scireburnense anni cr. 1400. Cod.
Alnwicen. Ducis Northumbriae s. n. G. — Miss. ms. Leodiense saec. 15.
Cod. Vatican. 3808 H. — Grad. ms. Teneramundense saec. 15. Cod.
Teneramunden. s. n. I. — Pros. ms. Caelestinorum Ambianensium anni 1572.
Cod. Ambianen. 132. K.
Miss. Leodiense impr. Delf [ca 1485]. L. — Miss. Leodiense impr.
Parisiis 1513. M. — Miss. Atrebatense impr. Parisiis 1491. N. — Miss. Camera-
ense impr. Parisiis 1495. 0. — I L und O sind nicht kollationiert.
1, 1 Patris et nati paraclitique unus amor G, Unus Deus amor FHIK
N (vielleicht das Richtige). — 1, 3 est fehlt N. — 2, 1 Unus Deus amor
Deus amat KN, aber N ohne zweites Deus ; Unum Deum EM. — 2, 2 dilectio
unitas BE. — 4, 3 iungat E, fugit G. — 5, 2 et emosinas K, et eleemosina
G. — 5, 4 linguas praestat M. — 6, 1 u. 2 fehlen N. — 6, 4 est a Deo K,
et Deo N. — 7, 1 sq vellet nostram (nostram vellet N) camem sumere
KN. — 7, 2 gustare G. — 8, 1 sq. Ut aulam caeli Caelestinus (Vedastus N)
intraret KN ; N inter aulam E. — 8, 3 facit M. — Str. 9 u. 10 umgestellt
F. — 9, 2 o fehlt K. — 9, 3 petere una GK. — 10, 1 O Domiue A, O
Caelestine K, O Vedaste N, O N. E. — 10, 1 fehlt F. — 10, 2 fecit GK;
celsam K. — 10, 3 petere aethram K, scandere aethram G. — 10, 3 tuis
fst. tibi) EG, eius (st. tibi) DFHN. — 11, 3 dulcis (st. cuncta) K. — 12, 1
Haec non K. — 12, 3 non und sua fehlen E. — 13, 1 sq. Et ipsa est flamma
KM. — 14, 1 sq. Et pater est patris M. — 14, 3 sanctum DFHN; caritas
fehlt K. — 15, 1 trinas CM, tria DFHN. — Str. 15 lautet in E: Manent
tria: fides, spes, caritas (= 6, 1 sq.).
Die Sequenz diirfte aus Flandern stammen. In den A. H. (VIII, Nr. 281)
ist sie nur aus der Quelle D mitgeteilt. — Vorwiegend ward sie fiir das
Fest des hl Stephanus verwendet, in Amiens aber auf den hl. Coelestin, in
Arras auf den hl. Vedast angewandt, wfihrend E sie als de Communi be-
zeichnet. Fiir letzteres stimmt der Inhalt, der weniger ein Lobpreis eines
bestimmten Heiligen, als vielmehr der caritas (dieses das SchluBwort jeder
Strophe) ist. — Melodie: „JBeati(S vir qui timet^', aber ohne Einleitungsklausel
T>nd in der kilrzeren Fassung wie A. H. LIII, Nr. 219; vgl. Nr. 84 dieses Bandes.
80. De s. Tlioma Apostolo.
1. Adest beata
sollemnitas
sancti apostoli
Thomae nunc
fidelibus data.
De Sanctis. De s. Thoma Apostolo.
115
2. Euge, sancte Thoma,
tu nos dignare
festivitatem tuam
per ipsum fontem gratiae
sincere semper
concelebrare,
4. Te, plenum iide,
Christus misit in Indiam,
fabricares
quod aulam,
rex ut desiderat;
sed ire formidas.
6. T^i longum iter
pergens trium annorum
tribus mensibus ;
rex terrae miratur;
populum ad regnum caeli
adduxisti
8. Hinc gentium
populus Indiae
relinquenscultumidolatriae;
valde devote
quem praedicasti
benignum redemptorem,
Christum laxantem scelus,
multipliciter
revocabas ad mentem
laudandum ineffabiliter.
.0. Exemplum bonum,
([uod in hoc mundo
Christus demonstravit,
docuisti
gentes imitari ;
hinc mortem acquiris,
dum noluisti
surdis et mutis idolis
immolare.
.2. Audi hos,
qui te laudibus,
sancte Thoma, honorant.
3. lesu salvatori
qui vis commori,
qui tetigisti latus
clamans „DeusetDominus",
agnoscens vere
hunc resurgentem.
5. Inter convivas
dextra cedens te defertur
rex. cum plebe
fit credens ;
sponsum atque sponsam
in Christo consecrans.
7. Tuque furentis
regis fratri mortuo
vitam tribuens;
hinc rex est conversus ;
baptismi gratiam
illi contulisti.
9. Hinc, sancte Thoma,
Christi famule,
salvans omnes ab aegritudine;
admirans regis
coniunx conversa
cum suis sodalibus
credentibus in Christum
baptizatae sunt ;
ora Deum, nos tecum
ac his regnum caeliconsequi.
11. Genus poenarum,
lances ardentes,
fornacem thermarum
superasti ;
dacmon fanum frangit,
pontifices tenipli
ense transfiguut
te cupientem ad Christum
pervenire.
13. Salvet nos
Christi gratia,
4. Fac nos, Christe, vivere, 15.
per sanctum Tliomam Didymum
fac uos te recognoscere.
in hoc festo implora.
Fac tuo nos precamine,
o sancte Thoma, sedulo
lesum in caelo cernere.
8*
116
Sequentiae transitoriae.
16. Cliristi vulneris per tactum,
apostole sancte Thoma,
bonum nobis finem
precare, mortis nostrae tempore
auctorem vitae adire.
Miss. ms. Hildensemense saec. 15. Cod. Mus. German. Nurenbergen,
7059. A. — Miss, Halberstattense impr. s. 1. et a. [1504]. B. — Miss. Halber-
stattense impr. s. 1. 1511. C.
1, 3 sancti fehlt A. — 1, 3 sq. Thomae apostoli BC. — 2, 6 celebrare
B. — 4, 4 que aulam A. — 5, 2 dextera BC. — 5, 3 tum plebe B. — 6, 2
peragens B. — 7, 6 illis BC. — 8, 7 zelus BC. — 8, 9 revocabant BC. — 8, IC
laudantium BC. — 9, 1 Hunc A. — 9, 7 credentes ABC. — 9, 10 ad id
regnum BC. — 11, 3 ternarum A, termarum BC. — 11, 5 fanum confregil
BC. — 12, 2 te fehlt BC. — 12, 3 te honorant BC. — 13, 3 festo te im-
plorans BC. — 14, 3 agnoscere BC. — 15, 1 nos tuo BC. — 15, 3 in caelo
fehlt BC. — 16, 5 vitae redire B.
Schema der Melodie: ^^Aye praeclara"; die Sequenz dieses Anfanges
A. H. L, Nr. 241. (vgl. Nrr. 31; 33; 56; 57; 59; 60; 70 dieses Bandes). —
Die Sequenz scheint viel jilter zu sein, als die sie liberliefernden Quellen.
da meist nur Assonanz , nicht Reim, vorhanden ist und auch diese nichl
regelmaBig zur Geltung kommt.
81. De s. Thoma Cantuariensi.
1. Sollemne canticum hodie*^*- **2. Ad palmam martyris
resonet in terra ** ** exsultet superum caterva.
3. Quid facis, turba iucunda?
gratulare cum supera ;
5. Colebat festa Dominica
devota Cantuaria;
7. Dirae leges et mandata
insollerter sunt prolata ;
4. lubilet mens laetabunda,
psallat Christo vox libera.
6. Intonant iussa tjrannica
turbulenta militia.
8. Loca Christo consecrata
prophanavit vis armata.
9. Sed Christi sic in vestigio 10. In sui regis obsequio
stabant Thomae pedes recti,
ut nequirent inde fiecti ;
11. Gaude, Thoma,
de cuius victoria
13. Martyris
declaratur gloria
crebra per indicia;
15. Trucidatur
flos pastorum
inter sanctuaria.
arbitratus lucrum mori
caput offert percussori.
12. Ortus Christi
cumulantur gaudia.
14. Curantur
per eius sufiPragia
languidorum milia.
16. Nec diei
nec locorum
obstat reverentia.
De Sanctis. De sancta Ursula.
117
17. Stella maris,
quem laetaris
te lactasse filium,
18. Hunc precamur,
assequamur,
ut Thomae consortium
19. Eius prece gloriosa.
Miss. ms. Oxoniense saec. 13. Cod. Bononien. 2565. A. — Miss.
ms. Oxoniense anni 1884. Clm. Monacen. 705, B. — (Miss. et) Pros. ms.
Vigorniense saec. (13/14. et) 14. Cod. Cantabrigien. Kk II 6. C. — Miss.
ms. Vigorniense anni cr. 1370. Cod. Oxonien. Barlow 5. D. — Miss. ms.
Vigorniense saec. 15. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. c 3. E. — Miss. ms. Vigor-
niense saec. 15. in. Cod. Oxonien. Kawl. lit, e 43. F. — Trop. ms. S. Patricii
Dublinensis saec. 14. Cod. Cantabrigien, Add. 710. G. — Miss. ms. Saris-
buriense saec. 14. Cod. Cantabrigien, Ee II 2, H. — Miss, ms. Sarisburiense
saec, 14. Cod. Turonen. 183. I. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod.
Vatican. Palat. 501. K, — Miss. nis. Sarisburiense saec. 15. Cod, Rossian.
VIII 213. L. — Giad, ms. Norvicense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd, 462.
M, — Miss. ms. Arbuthnottense saec. 15. ex. Cod priv, reimpr. Burntisland
1864. N. — D u. I nicht kollationiert.
1, 2 sonuit G. — 2, 2 exsultat G. — 3, 1 Quis C ; facis turbida iucunda
A. — 6, 1 Intonat CKL, Instaurat ]M. — 7, 2 insolenter CG; prostrata G, —
9, 2 pedes Tliomae stabant B. — 12, 2 gloria BCEFGHKMN. — 16, 2 nec
lectorum C. — 17, 2 (juem haben ABC, die anderen quae. — 18, 2 Nunc
G. — 19 fehlt A.
Die Sequenz ist eine Nachahmung von „CaeIeste orffanum^' (Nr. 1 dieses
Bandes), deren Melodie sie folgt, und sichtlich in England im Gebiete des
Sarum Use entstanden.
82. De sancta Ursula.
1. Magne Deus, mirabilis
in sanctis tuis,
2. Qui infirma mundi
eligis fortiaque confundis,
3. Tibi soli digna
laudum persolvimus praeconia.
4. Tua virtute
turba virginea
lioste devicto
fert tropaea ;
5. Fovet chorus nunc
illas sidereus,
premit hunc carcer
tartareus.
6. Victoriae
hacc sunt primordia:
de nuptiis
fit regum concordia.
8. Ut undena
(dccta milia
virginea
secum vacent ad caelestia.
7. Nam Ursula,
Britonum iilia,
stabiliit
sua sic sponsalia,
9. Hastiludi
duni frequentantur,
Germaniae
portibus classis appellitur.
118 Sequentiae transitoriae.
10. Cisalpina taiidem 11. Hiiic naves revisunt
litora Rheni premunt, et via mirabili
trieres deserunt, te, Christe, praeduce
Romuleam arcem adeunt; Coloniam usque redeunt.
12. Quas obvia 13. Sed victrices
felici neci dat gens barbara, has sponsus evexit ad aethera.
14. 0 quam digna 15. 0 largitor
palma virginum ; summi praemii,
fructum ferunt nostri sola
nam centesimum spes solacii,
novumque canticum virginum gloriae
resultant agni post vestigium ! consortes fieri nos tribue
16. Facque tua visione
frui nos sine fine.
Miss. ms. Augustanum saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1810. A. — Miss.
ms. Aug-ustanum (?) saec. 15. Cod. Turicen. Rhenov. XXIV. B. — Miss. ms.
Attilense anni 1454. Clm. Monacen. 3311. C. — Miss. nis. Frisingense saec. 15.
Clm. Monacen. 8389. D. — Miss. ms. Unterdorpense saec. 15. Clm. Monacen.
7550. E. — Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Lincen. F o 13. F. —
Miss. ms. Strig-oniense saec. 15. Cod. Capit. Strigonien. Ms I 20. G. — Pros.
ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. H. —
Miss. Augustanum impr. Bamberg-ae 1489. I. — Miss. Augustanum impr.
Basileae 1510. K. — Miss. Augustense impr. Dilingae 1555. L. — FGH sind
nicht kollationiert.
* 1, 2 in factis tuis K. — 2, 2 fortia quaeque BDIKL, fortia quoque
E. — 4, 1 Cuius virtute C. — 6, 3 de nuperciis C. — 6, 4 fit regnum A
CD. — 7, 1 lam C. — 7, 3 stabilit KL. — 7, 4 sic sua D. — 8, 4 vatent (!)
secum D. — 9, 1 Hastiludum D, Casti ludi ABIKL (zu Hastiludus-Hastiludium
cfr. Du Cange s. v.). — 9, 4 classis sacra A— EIKL ; pellitur D. — 10, 3 trigeres
CE. — 11, 1 naves resumunt D, naves reni sunt (st. revisunt) die iibrigen
Quellen; letzteres ist sinnlos und wird durch die Schreibung „Hinc naves
Rheni sunt" (wie Morel, S. 318 und I. Werner, Roman. Forschungen IV, S. 519
den Text wiedergeben) nicht verstandlicher. — 12, 2 Christi (st. felici) neci AB:
nece EI; plebs barbara E. — 13, 1 sq. Sed has victrices D. — 14, 3 Fructum
fert C. — 14, 4 nam fehlt D. — 14, 5 novum quoque D. — 14, 6 resultent
ABCKL. — 15, 5 gloria D.
Aus B hatte /. Werner (a. a. O.) den Text herausgegeben und im Ver-
haltnis zu 31orel, der H als Quelle benutzte, den Autbau der Sequenz besser
hervortreten lassen, nicht ohne einige Lesefehler oder Druckfehler; nament-
lich sei bemerkt, daB es 15, 2 sq. in B nicht heiUt: suinmi praelii nostra.
— Ursprung-sstatte ist wohl Siiddeutschland ] ob aber Augsburg, bleibt
unsicher.
83. De sancto Wenceslao.
1. Christe, tui praeclari
militis Wenceslai
colentes sollemnia
adiuvemur tua
semper gratia,
De Sauctis. De sancto Weiice.slao. 119
2. Ut eius exemplo 3. Morum atque vitae
continue inhaerendo placeamus puritate.
4. Hic summus ecclesiae 5. Martyrii fulgida
gentis i3ohemicae donatur gratia.
6. Dum matutinum 7. Illum germanus
tibi, Christe, bonis eius
pergit obsequiura invidens actibus
Kolvere debitum, prosternit pallidus.
8. Quem protinus carneis 9. Corona victoriae
solutum vinculis decoras hodie.
10. Nam inter plures 11. Concivem tui
caelorum mansiones, victoris Abel iusti
quas primitus credulis hunc martyrem, optime,
parasti populis, collocas, Domine.
12. Qua nunc praelucido 13. Laetus consortio
14. Nos tibi sedulis precibus
commendet iugiter Wenceslaus,
oramus.
Procession. ms S. Georgii Pragensis saec. 14. in. Cod. Pragen. XIII
H 3 c. A. - Miss. ms. Pragense (lohannis de Dra2ic) saec. 14. in. Cod. Mus.
Bohem. XIII B 9. B. — Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Salisburgen. V
2 E 51. C. — Miss. ms. Pragense anni 13G3. Cod. Mus. Hungar. 91. D. --
Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII B 14. E. — Miss. ms.
Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. Hungar. 93. F. — Miss. ms. Pragense
saec. 15 in. Cod. Vindobonen. 1892. G. — Grad. ms. S. Castuli Pragensis
saec. 16. in. Cod. Pragen. VI B 24. H. — Grad. ms. S. Georgii Pragensis
saec. 16. Cod. Pragen. VII A 13. I. — Miss. ms. Vodniacense saec. 14.
Cod. Mus. Bohem. XIV A 8. K. — Miss. ms. S. ApoUinaris in Saczka saec. 14.
Cod. Mus. Bohem. XVI B 8. L. — Miss. ms. Chotesaviense saec. 14. Cod.
Pragen. XIV C 3. M. — Miss. ms. Franciscanorum Novae Domus saec. 14.
Cod. Pragen. VII G 24. N — Pros. ms. Teplense saec. 15. Cod. Pragen.
VI C 15. O. — Grad. ms. listebnicense saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XII
F 14 P. — Miss. ms. Oloinucense saec. 14. Cod. S. lacobi Brunen. 14. Q. —
Miss. ms. lohannis Episc. Olomucensis saec 14/15. Cod. Capit. Pragen. Cim.
6. R. — Miss. ms. Ludovici Magni anni 1379. Cod. Mus. Cassovien. s. n.
S. — Miss. ms. Posoniense (V Strigoniense) saee. 15. Cod. Mus. Hiingar.
218. T. — Grad. ms. Strigoniense saec. 15. Cod. Capit. Strigonien. Ms. l
3. U. — Miss. ms. Cremitanense saec. 14. in. Cod. Cremitaneii. 132. X. —
Miss. ms. Lucense anni 1483. Cod. Strahovien. I A 7. V. — Miss. ms.
S. Kiliani Katisponensis saec. 15. Cod. Veteris Capellae Katisponen. 1990.
Z, — Miss. ms. Alrispaoense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. Z*. — Vita
^et Offic. ms. S. Wenceslai (Admonten?) saec. 15. Cod. Admonten. 703. a. —
Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546.
0« — Miss. Pragense impr. |Pilsnae] 1479. C. — Miss. Pragense impr. Lipsiae
1498. d. — Miss. Ob>mucense impr. Bambergae 1488. C. — Miss. Ob^mucense
impr. Nurnborgae 1499. e*. — Miss. Wratislaviense impr. Moguntiae 1483.
f. — Miss. Wratislaviense iuipr. Moguntiae 1499. g. — Miss. i\)snaniense
120
Sequentiae transitoriae.
impr. Cracoviae 1524. ll. — Miss. Cracoviense impr. Cracoviae 1545. i. — _
EGKLMQXYZ b— e sind nicht kollationiert. \
1, 1 Christi Z*; praeclare R. — 1, 4 sq. semper tua h. — 2, 2 Et
eius QT i. — 2, 2 cottidie CH f g" h, vestigio inhaerentes P. — 8, 2 placamus
A. — 4, 1 summe Z*. — 4, 2 Bohemiae ABEfQ a h. — 5, 2 donabat HI;
gloria ACEFO g h i. — 6, 1 Eum T. — 6, 8 peregit Q. - 7, 8 actibus
invidens U. — 7, 4 prostravit DI a. — 9, 1 Coronas BC a. — 9, 2 decorans
AOQUZ* a i, decorat C. — 10, 1 lam I, Hunc R. — JO, 8 primis T; sedulis
P. — 10, 3 sq. parasti credulis R. — 10, 4 parasti fehlt N; saeculis (st.
populis) U. — 11, 1 cui Q. — 11, 3 sq. coUocas optime h. — 12, 1 Tuo
nunc T f g; praeiudicio (!) a. — 13, 1 Tecum (st. Laetus) T. — 14, 1 sq.
sedulis commendet precibus Q a. — 14, 2 commendat i ; supplices (st. iugiter)
ADNPQZ* f g' h i (dabei ..supplices" vor „commendet" DP); Wenceslaus
fehlt f g.
Titel der Melodie: „Vox exsultationis" , wozu man vgl. LIII, Nrr.
112; 151; 155 u. 229. — Mone (III, S. 557), der zuerst diese Sequenz aus
Quelle a edierte, erblickte in ihr ein ,,spates Beispiel der Troparienform, die
nicht mehr regelmaKig beobachtet ist;" diese Notiz und seine Anderungs-
versuche beweisen, dali er die Melodie resp. das Schema, welches sehr genau
beobachtet ist, verkannte. — Ursprungsstatte ist ofFenbar JBolimen und zwar
wohl die Prager Diozese.
84. De sancto Willibrordo,
Ascrihitur Bernoni Augiensi.
1. Laudes Christo die nunc
2. Isto celebrent omnes
ubique fideles
magno tripudio
4. Hunc caelitus delapsa
enitens notavit luna,
6. Hinc veluti
sidus clarissimum
sui iubaris radium
per mundi sparseratcirculum,
8. Hoc gens Britonum
atque Hibernia
cum omni Fresia,
10. Nec inclita
ignoravit hunc urbs Romula,
etsi potens mundi domina,
12. Dehinc fidei
fervore succensus
aras daemonum
fregit providus.
3. Ob venerationem
patris eximii,
sancti AVillibrordi.
5. Quae eius matri visa
per caeleste horama.
7. Dum taetricas
peccati tenebras
cordi hominum insitas
verbi spleudore fugaverat.
9. Hoc testantur Franci
et Germani,
Gallorum populi.
11. Angelico
(^|uando praesul doctus oraclo
illum subsecravit Domino.
13. Gladii ictus
attigit ij^sius
caput, aliquid
sed non nocuit.
De Sanctis. De sancto WilHbrordo.
121
14. Nam lympha suae preci
tradita
iam miiltorum agmina
potavit in arida;
16. Hic hodie
verus Israelita
Aegypti tenebras
evasit
vicini auctus spoliis,
18. Eia, nunc devoti
([uem rogitemus cuncti
ore, corde psallentes
ac dicentes:
15. Tum vini auxit satis
pocula ;
infirmis perplurima
contulit subsidia.
17. Et veniens
cum lucro fideliter
audire meruit
gratanter :
„Euge, intra fideliter."
19. Nos, tui qui festa
colimus mente pia,
o clemens, clementer
adiuva semper.
Opera ms. Bernonis Augiensis saec. 10/11. Cod. Sangallen. 898. A. —
Pros. ms. dictum „Branderi Sangallensis" anni 1507. Cod. Sangallen.
540. B. — 5, 1 oroma A, orama B. — 11, 2 oraculo A.
'Titel der Melodie: „Beatus vir qui timet", wozu man vgl. LIII,
Nrr. 140; 182; 221 (in diesen ist die Einleitungsklausel vorangestellt); ferner
Nrr. 128 u. 181 (dort sind zur Vermeidung einer Wortbrechung die 7 ersten
Silben mit der nachfolgenden Strophe verbunden) ; ferner das kiirzere franzosische
Schema in Nr. 219 ebendort u. 79 diesesBandes. — Vorstehende Sequenz ist von
dem Heime (Assonanz) beherrscht, wodurch die Vcrsabteilung vielfach bedingt
wird. Man beachte auch eine Art Binnenreini im Anfange: Laudes (liristo \ die
nunc isto, was graphisch nicht gut zum Ausdruck gebracht werden konnte.
Betreffs des Verfassers heiBt es in B: „Beati Notlicri de s. Willibrordo".
Weil A Werke Bernos von Reichenau enthalt, wurde er als Dichter aller
dort sich findenden Ilynmen und Seqiienzen angesehen (vgl. Schubiger, S. 83);
wenigstens ist kein anderer Grund bekannt. Ob derselbe ausreicht? — Die
beiden anderen Berno zugeschriebenen Sequenzen (A. H. XXXIV, Nr. 242
u. 348 lautan in allen Strophen auf a aus und haben dabei das Eigeutumliche,
daB jede Strophe in 2 — 8 Langzeilen zerlegbar ist, die untereinauder auf a
reimen. Das Gleiche gilt bei dieser Secjuenz; nur ist der Keimvctkal ein
anderer. Auch die Hymnen der Quelle A L\. H. Nr. 12; 28 u. 104) zeigen
alle regclmalJige Assonanz und sogar Reim. Das spricht fiir eineii ^'erfasser
aller dieser Dichtungen. — Wenn JReincrs (Die Tropen und Prosen usw. im
Mittelalter, 1884, p. 109) auf Abt Thiofrid von Echternach (t lHOj als
eventuellen Verfasser hinweist, so spricht dagegen schon das Alter unserer
Quelle A.
1. Wilbrordi saucti
dulcisona praeconia
illius informata
doctrinae gratia,
Germania, recolas saepius.
85. De sancto Willibrordo.
2.
Natalibus iustis
gloriosus prodiit,
sollerter iuveniles
aft'ectus exuit
virtutes (|uaerens studiosius.
122
Sequentiae transitoriae.
3. Susce])ta rigoris
monastici militia
cuncta praecavens
cautiiis vitia
scientiae salutis insuclavit.
5. Fresonura gentem
insignis duritiae
ovili laudandae
Christi constantiae
eximius athleta applicuit.
7. Plurima
templa fundavit latius,
profectum animarum optans
ardentius
statuit sedem Traiecti.
9. Insuper virtutibus
praeditus variis,
praeclarus
hic sanctus praesul prodigiis
gaudia intravit caelestia.
11. Devota invocemus
patronum mente
munerati corpore
Wilbrordi praesente,
fratres, venerandi pariter.
4, Operator fortis
dominici talenti
populo salutari
sermone indigenti
Christum avidus nuntiavit.
6. Caelitus summus
sacerdos iam factus
sectantes diversos
erroris anfractus
benigno adfatu prohibuit.
8. Fidelis
cooperator Karolo
regiminis gaudens illius
umbraculo
exstitit forma suscepti.
10. Nitida Epternaci
conditus in tumba
signorum
pietate micans profunda
confert sanitatum remedia.
12, Istius indagemus
exempla grata,
quatenus coronemur
gloria exoptata
beatis adiuucti iugiter.
13. Dicite: Amen, Amen.
Brev. ms. Epternacense (monachi Guilelmi Maier) anni 1524. Cod.
Luxemburgen. 11. add. saec. 16. — 1, 2 praesagia. — 2, 3 sollers. — 5, 3
ovile laudante (Konstruktion: eximius athleta laudandae constantiae applicuit
Frisonum gentem ovili Christi). — 6, 4 errores. — 8, 2 cooperator piissimo
Karolo. — 9, 4 hic felilt. — 9, 5 introivit. — 10, 2 in fehlt.
Diese bisher unbekannte Sequenz entdeckte der als Tropenforscher
bekannte Pfarrer Ad. Reiners im bezeichneten Breviere, wo sie in das Kalenda-
rium (vor jedem Monate je eine Strophe) eingeschoben ist; er stellte giitigst
die Abschrift zur Verfiigung. — Alle Strophen sind ziemlich gleichartig ge-
baut : je 2 Langzeilen (aus technischen Griinden oben gebrochen), die mit-
einander reimen, und ein dritter Vers, der mit dem korrespondierenden Verse
der Gegenstrophe reimt. Auch der Umfang der Strophen ist ziemlich gleich,
immer 32 — 36 Silben. Dadurch ahnelt die Dichtung einem Hymnus ; alles
andere aber weiBt sie sicher unter die Sequenzen. Ihr Ursprung wird in
Echternach sein, und man diirfte sich versucht fiihlen, hier eher als bei der
vorausgehenden Sequenz an den Echternacher Biographen des hl. Willibrord,
Abt Thiofrid. als den Verfasser zu denken.
IV. Commune Sanctorum.
86. De sanctis Apostolis.
1. Alleluia nunc decantet
universalis ecclesia
3. Quorumprinceps per crucem
scandit Petrus
alta poli sidera ;
5. Crux Andreae
digna confert
praemia;
lacobus uterque nitet
laurea ;
Aegeas illum,
hos ludaica
gens transmittit ad aetliera.
7. Philippiis Christi gratia
docens praedicat
in Scythia;
9. Simon et ludas duia sacra
Persis ostendunt monita,
11. BaHholomaeiis
dat ludis vitae dogmata;
13.
Plaudat ergo tellus,
plaudat caelorum curia,
Et hac die sacra
plaudat praeseus familia
Honoraudo
sacrosanta
apostolorum merita.
2. Extollendo laude celsa
apostolorum iusignia,
4. Doctor orhis triumphat
sub Nerone
urbe in Romulea.
6. Sunt MatthaeOj
sunt lohanni
collata
Duo clara gratiarum
munera ;
Hirtacus illum
necat, hunc suas
lesus vocat ad ei^ulas.
8. Thomas confossus lancea
cursum consummat
in India.
10. Fusus sanguis ambos stola
perornavit purpurea.
12. ]\ratthiae culmen
dedit sors apostolica.
14. Hi sunt candelabra
ante Deum lucentia,
Hi praelati colsa
summi regis in curia,
Hi sal terrae,
hi lux mundi,
hi clara caeli lumina.
124 Sequentiae transitoriae.
15. lam palma, iam corona, 16. 0 qiianta, qnam praeclara,
iam promissa quam iuciinda
olim mensa celebrantur
illis est adposita. hac mensa convivia !
17. His nostra sunt sollemnia, 18. Sint vota, sint praeconia,
19. Sint grata laudum carmina.
Trop. ms. Cicestrense saec. 18. ex. Cod. Coll. Univ, Oxonien. 148.
A. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. ex. Cod. Mancunien. Crawford lat.
24. A*. — Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
Arsen. 135. B. — Grad. ms. Sarisburiense anm cr. 1275. Cod. Londinen.
Add. 12194. C. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod. Vatican. Palatin.
501. D. — Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. in. Cod. Oxonien. Hatton. 3.
E. — -' Trop. ms. S. Patritii Dublinensis saec, 14. Cod. Cantabrigien. Add.
710. F. — Pros. ms. Cerneliense saec. 14/15. Cod. Cantabrigien. Ll I 10
(Pars III). G. — Miss. ms. Vigomiense anni 1370. Cod. Oxonien. Barlow
5. H. — Miss. ms. Vigorniense saec. 15, in. Cod. Oxonien. Kawl. lit. c 3.
I. — Miss. ms. Vig-orniense saec. 15. in. Cod. Oxonien, Rawl. lit. e 43. K, —
Miss. ms. Eboracense anni cr. 1890. Cod. Coll, Univ, Oxonien, 78 B. L. —
Miss. ms. Eboracense saec. 15. Cod. Coll. Trinit. Dublinen. B 3. 4. M. —
Miss. ms. Herefordense anni cr. 1390. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 A. N. —
Grad. ms. Norvicense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 462. O. — Miss, ms.
S. Terrenani Arbuthnottensis saec. 15. ex. Cod. priv. reimpr, Burntisland 1864. P.
Grad. ms, Rotomagense saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. Q. — Grad.
ms. Fontebraldense saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17). R. — Miss. ms.
Baioceuse saec. (13, et) 14. Cod. Capit. Baiocen. 62. S. — Pros. ms. Constan-
tiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Augien. CCIX. T. — Miss. ms. Scarense
saec. 15. Cod. Upsalen, C 427. U. — Pros. ms. Emmeramense saec. 15. ex.
Clm. Monacen. 14667. X.
AuSerdera in mehreren gedruckten Missalien Englands (York, Salisbury
u. Hereford), Frankreich^ , besonders des nordlichen und nordwestlichen
(Avranches, Coutances, Evreux, Bayeux, Rennes, Bourges) und Skandinamens
(Drontheim, Lund, Upsala, Strengnaes, Wiborg), wozu man vgl. Chevalier,
Repert, Nr. 815 — Wir heben heraus dic Varianten zweier Missalien
Frankreichs: Miss. Bituricense impr. Parisiis 1522, Y. — Miss. Redonense
impr. Parisiis 1533. Z. — A*CFGHLMNQR sind nicht kollationiert.
2, 1 Laude celsa extollendo SYZ; sacrosancta (st. laude celsa) T, nunc
digna B. — 2, 2 praeconia (st. insignia) DEOPUX. — 3, 2 sq, Petrus alta
scandit SYZ. — 3, 8 poli culmina EIPX. — 4, 1 triumphans T. — 4, 3 in
urbe SYZ. — 5, 2 digne U. — 5, 6 Herodes (st. Aegeas) ABKSTUYZ, Hyr-
tacus I. — 5, 7 hunc ABKSTUZ, hinc Y. — 5, 8 plebs SZ transmisit
SXYZ. — 6, 1 u. 2 umgestellt ABOT. — 6, 4 Duo sacra BT. — 6, 6
Herodes illum I. — 6, 8 Christus vocat SYZ. — 7, 1 Dei gratia S. — 7, 2
praedicans X. — 8, 1 confessus T, effossus U, perfossus SYZ. — 9, 1 dum
vera SYZ. — 9, 2 Persis dant verbi semina SYZ. — 10, 1 Effusus U; ambos
sanguis T. — 10, 2 decoravit SYZ, perlustravit DEIOPX. — 12, 1 Mathiara
culmini T, Mathiae decus SYZ. — 12, 2 sors confert apostolica SYZ. —
13, 1 sq, Psallat ergo laeta | alta polorum machina SYZ. — 13, 2 caelorum
machina U. — 13, 3 In hac BP; sacra die X, die clara BP. — 13, 4 plauda
BOP, pangat T, gaudet U, psallat patris (praesens S) familia SYZ. — 13, 5,
Honoranda X. — 13, 6 sacrosanctam E, veneranda SYZ. — 14, 3 celsi T, —
14, 4 regis fehlt X. — 14, 7 caeli sidera SYZ. — Str. 17—19 vor Str. 15
gestellt und Str. 16 ausgelassen T. — 15, 2 praemissa A. — 15, 4 est illis
Y ; proposita E, — 16, 1 u. 2 quam iucunda quam praeclara SYZ ; iam
iucunda DX. — 16, 4 illorum (eorum K) sollemnia (convivia EK) DEIKOPX,
Commune sanctorum. De sanctis apostolis.
12i
liac, die convivia 8YZ. — 17 Hic EFHK, Hi AT', sint KPSTYZ; sunt
illemnia fehlt X. — 17 u- 18 sint solemnia umgestellt mit sint praeconia T. —
1 -^ Sint grata et praeconia U. — 19 Sint clara U, Sint pia B; laudum agmina F.
Melodie: „Sacrosancta hodiemae^^ (Nr. 30 dieses Bandes). Schien
l( t/tere Sequenz auf Grund ihrer Verbreitung in England englischen Lr-
-pranges zu sein, so diese noch mehr. In den franzosischen Quellen (SYZ)
ist der Text an mehreren Stellen gleichmaBig geandert. — KSTU bestimmen
(li(! Sequenz f'ir das Fest der hl. Philippus und lacobus.
Im Cod. Londinen. add. 5810, einem Apographum ms. anni 1782 eines
M.uiuale S. Pauli Londinensis, sind die Strophen 14 — 19 als Sequenz auf
(li(! Apostelfiirsten Petrus und Paulus verwendet; daher der Anfang: Hi
s/i)it candelahra. — Im „Manual of Gregorian Chant" (Solesmes 1903) ist
ilicse Sequenz mit Auslassung der Strophen 3-12 publiziert. — Mone
(111, S. 63 sq.) gab den Text nur aus T: daB dort „das I^ied unter den Not-
kcrischen Sequenzen stehe", ist ein Irrtum.
87. l)e sauctis Apostolis.
Qui sunt isti,
qui volant ut nubes per aera
3. Hi sunt terrae principes
et electi lapides,
quorum sonus exauditus
est per terrae climata :
5. lohanves in dolio
et ferventi oleo
senatum devicerat;
7. Adhuc sunt in numero
lacohus cum lacoho
Simon Chananaeus
et ludas Thaddaeus :
2. Portantes Christi
per sanctum spiritum
mysteria ?
4. Petrus Antiochiam,
Faidiis Alexandriam
et Andreas convertit ad
Dominum Achaiam :
6. Philippus Azoticum
destinavit populum
ad matrem ecclesiam.
8. Vocatus a Domino
sedens in teloneo
seciuitur Matthaeus
et Barthohmaeus.
9. Thomas non postponitur
3[atthiasc[uo, colitur
ehH'tus a Domino
sorte apostolica.
10. Ergo, vos apostoli
et amici Domini,
nostrorum absolvite
peccatorum vincula
11. luvando per saecula.
Prosar. ms. Secovicnse saec. 12. Cod. Graecen. 1584. A. — Grad. ms.
Mosacense saec. 13. Cod. Oxonien. Misc. lit. 340, li. — Trop. ms. Wingar-
tense (V) saec. 13. Cod. Stuttgardien. IIBI Asc. 95. C. — Grad. ras. S.
Thoniae Lipsiensis saoc. 13. Cod. S. Tliomae Lipsien. s. n. D. — Passion. et
Oftic. ms. S. Kathoriuae saec. 13. in. Cod. Turicon. Khenov. 101. add. saoo.
13. ex. E. — Direct ms. Fischingense saec. ^12.) 13. (14.) Cod. Engel-
borgen. 102. F. — Miss. ms. Pragense (loh. de Drazic) saec. 14. in. Cod.
Mus. l?ohem. XIII B 9. G. — Miss. nis. Franciscanorum Novae Domus saec.
126 Sequentiae transitoriae.
14. Cod. Pragen. VII G 24. H. — Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus
Hohem. XIII B 8. I. — ^liss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohei
XIII B 14. K. — Miss. ms. Vodniacense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. X^
A 8. L. — Miss. ms. Pontanense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI B 11."
M. — Miss. ms. Chotesaviense saec. 14. Cod. Pragen. XIV C 3. N. —
Grad. ms. Franciscanum (Bohemicum?) saec. 14. Cod. Pragen. I E 12.0. —
Prosar. ms. Constantiense saec, 14. Cod. Carolsruhan. Aug, CCIX. P. —
Grad. ms. Veldidenense saec. 14. Cod. Oenipontan. 710. O. — Miss. ms.
Helveticum (Murense?) saec. 15. in. Cod. Muro-Griesen. chart. 26. R, —
Miss. ms. parvum Murense saec. 15. Cod. Aarovien. Mur. fol. 6. S. — ■
Miss. ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas. memb.
64). T. — Miss. ms. Scaphusianum saec. 15. ex. Cod. Turicen. Rhenov. 9.
U. — Misf. ms. Lucense anni 1483. Cod. Strahovien. I A 7. X. — Grad.
ms. Praedicatorum Insulensium (Arosiae) saec. 15/16. Cod. Upsalen. C 513.
Y. — Miss. ms. Scarense saec. 15. Cod. Upsalen. C 427. Z. — Miss. ms.
Stabulense saec. 15. Cod. Bruxellen. 1818. a.
Miss. Speciale [Constantiense] impr. absque [Moguntiae cr. 1450]. b. —
Miss. Constantiense impr. Basileae 1485. C. — Miss. Jiasiliense impr. absque
[Basileae cr. ]480]. d. — Miss. Pragense impr. [Pilonaej 1479. e. — Miss.
Olomucense impr. Bambergae 1488. f. — Miss. Maguntinum impr. Spirae
1497. g. — Miss. Speciale [Argentinense] impr. Argentinis 1508. h. — Miss.
Speciale [Argentinense] impr. Argentinis 1514. i — Miss. Halberstatense
impr. s. 1. 1511. k. — Miss. Cracoviense impr. Cracoviae 1545. 1. — Miss.
Stregnense impr. Lubecae 1487. iu. — Miss. Upsalense impr. absque [Hol-
miae 1487?.] n. — Miss. Lundense impr, Parisiis 1514. 0. — FI — OQX
a C e f — k ni n sind nicht kollationiert.
Str. 1 — 8 fehlen b, weil ein Blatt entfernt ist. — 1, 1 Qui sunt hi N. —
1, 2 ut nubes volant H 1. — 2, 1 Portant HY. — 2, 2 per spiritum sanctum
A, per sancti spiritus H, et sancti spirtus 1). — 3, 2 electi iudices H 1. — 3, 4
per mundi climata CEHPR — U d 0. — 4, 3 sq. Achaiam convertit ad Dominum
H. — 5, 1 iu doleo GH 0. — 5, 2 ex ferventi P, ex fervente S, effervente olio
D. — 6, 1 Azotium 0, Ezoticum B. — 6, 2 destinabat 0. — 7, 3 Chananaeus
fehlt DU. — 7, 4 et fehlt D. — 8, 1 fehlt E; Notatus Y. — 8, 2 sedet T
d ; telonio P d, theoloneo R. — Str. 8 u. 9 umgestelit E. — 9, 2 tollitur U. —
9, 3 vocatus (st. electus) BDEG 1; per Dominum ADEST b d. — 9, 4 fehlt
E. — Zwischen 9 u. 10 schieben B u. R eine Strophe ein und zwar:
B: Salutat vos Lucas medicus R: Lucam, Marcum lucidos,
et alta fremens Marcus, doctores praefulgidos,
qui primo Aquilegiae attollat eccle&ia
conscripsit evangelium. laudibus cum gloria.
10, 2 vos amici Y, et electi PR - U b d. — 10, 4 crimina (st. vincula) C. —
11 Orando S, Vivendo Y 0. — Nach 11 fiigt A bei : Amen dicant omnia.
Ursprungsstatte der Sequenz ist Deutschland und zwar wohl Suddeutscli-
land , von wo sie in Bohmen, in das nordostliche Deutschland und Skandi-
navien eindrang. — Das Scliema der Melodie ist ein sehr seltenes, wenn nicbt
gar ein durchaus originelles.
88. De s. Confessore Pontiflce.
1. Ad laudes salvatoris
ut mens incitetur hurailis,
2. Sentiat hunc diem 3. Gaudeat ut sese
iusta de causa celebrem, sic pia vota solvere.
Commune sanctorum. De s. Confessore Pontifice.
127
4. Hac die caelorum
secretum
petiit lux pontificum
6. Et gaudium angelis
factum est
ex adventu comparis,
Qui cuique suam
tritici dat mensuram,
Ad fidei caulas
congregans oviculas
lupi praevidit insidias;
). Beatus hic servus,
quem, cum venerit
Dominus, ita invenerit;
Ad tantam
patris gloriam
celebrandam
clerus concinat
laude digna,
et populus
laetis respondeat vocibus.
4. Pastor bone,
miserere
eccJesiae tuisqKC pre-
cibus refove;
6. Et pio iuvamine
maculas
dihte :
5. lugiter sanctorum
in choro
splendens ut sidus aureum;
7. Fuisse quem angelum
Domini
constat exercituum.
9. Fidelis et prudens
credita distribuens
Hic dedit ad mensam
Domini pecuniam,
ut dignam faceret usuram.
11. Probatum in terra
super omnia
statuet illum in patria.
13. Dicamus
omnes cernui
tanto patri,
iungat suo se
grex pastori
et precibus
fusisque lacrimis clamemus :
15. Confer opem
plebi tuae,
preces attende
17. In via nos adiuva,
colloca
18. In patria,
redde, quae speramus bona.
Grad. ms. Secoviense (? S. Floriani") saec. 12. Cod. Vindobonen. 13314.
. — Pros. nis. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. B. — Miss. nis.
ecoviense saec. 12. Cod. Graecen. 769. C. — Grad. ms. S. Petri Salis-
argensis saec. 12. in. Cod. Petrin. a XII 7. D. — Miss. ms. S. Petri
alisburgensis ann. 1146—1164. Cod. Petrin. a IX 11. D *. — Grad. ras.
iticense (?) saec. 12. ex. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 341. E. — Grad. ms.
anblasianum saec. 1213. Cod. Vindobonen. 1909. F. — Miss. ms. Katin-
^nse saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075. G. — Grad. ms. S. Tliomae
ipsiensis saec. 18. Cod. S. Tliomae Lipsioii. s. n. H. — Grad. ms. Arnoldi
quisjrraneusis saec. 13. Cod. Capit. A(iuisp:ranen. XII. I. — Grad. ms.
quisivraueuse auni 1330. Cod. Capit. Aquisoraueu. XIV. K. — Grad. ms.
ontis Veteris saec. 13. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 2. L. — Miss,
8. Algundense anni 1296. Cod. Holsanen. 662 (1304). M. — Grad. ms.
128 Sequentiae transitoriae.
Kullense (Gyselae de Kerzenbroeek) anni cr. 1300. Cod. Osnabrugen. 200)
(B 4). N. — Miss. ms. Brixinense saec. 13. in. Cod. Semin. Brixinen. 9
add. saec. 14. O. — Miss. ms. Claustroneoburgense saec. 14. in. Cod. Claustro
neoburgen. 73. P. — Miss. ms. Pragense (lohannis de Drai^ic) saec. 14. in
Cod. Mus. Jiohera. XIII B 9. Q. — Miss ms. Castri Teriolis saec. 14. Cod
Ambrasien. CN 61. R. — Trop. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten
LVI (20). S. — Miss. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. LXXX (13j
T. — Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. U. — Grad
ms. Inticense saec. 14/15. Cod. Inticen. 60 (VII a 7). V. — Grad. ms. S
Oswaldi Zwolfmargreinensis anni 1430. Cod. Bolsanen. 7/4. X — Grad. ms
Murbacense saec. 15. Cod. Colmarien. 427. Y. — Miss. ms. Monasteriens(
Vallis S. Gregorii saec. 15. Cod. Colmarien. 408. Z. — Miss. ms. S. Mauriti
Tholegiensis saec. 15. Cod. Meten. 220. a. — Miss. ms. Nordkirchense saec
15. Cod. Nordkirchen. 'V205. b. — Grad. ms. Lonense saec. 15. Cod. Lonen
s. n. c. — Miss. ms. Fuchtorpiense saec. 15. Cod. Fuchtorpien. L I. d. —
Grad. ms. Fuchtorpiense saec. 15. Cod. Fuchtorpien. LII. e. — Grad
ms. Ennigerlohense saec. 15. Cod. Ennigerlohen. 1. f. — Miss. ms. Enni
gerlohense anni 1479. Cod. Ennigerlohen. 2. g". — Grad. ms. Freckenhorstens(
(Oitbergae de Langen) anni 1530. Cod. Freckenhorsten. s. n. h.
Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen 11396. i. -
Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod. Vatican. 3808. k. — Miss. ms. Traiec-
tense saec. 15. Cod. Monasterien. 347 (41). 1. — Miss. ms. Traiectense saec
15. Cod. Archiv. Zwollen. M. onb. 1572. m. — Grad. ms. Bolesvardiens6
saec. 15. Cod. Weerten. s. n. ii. — Miss. ms. Noviomagense saec. 15. Cod
Mus. Noviomagen. I a 2. 0. — Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis saec.
15. Cod. Mus. Zutphanien. Ms. 7. p. — Miss. ms. Eldense saec. 15. Cod.
Archiv. Arnheimen. s. n. q. — Miss. ms. Hervense et Aerdtense saec. 15. Cod.
Daventrien. 11 L 2 (1776). r. — Grad. ms. Enkhusanum saec. 15. in. Cod.
Mus. Episc. Harlemen. 109. S. — Grad. ms. Neerlandicum saec. 15. in. Cod.
Amstelodamen. V A 3. t. — Miss. ms. Sepulcri Harlemensis saec. 15. Cod.
Harlemen. membr. fol. 7. u. — Grad. ms. Harlemense saec. 15. ex. Cod.
Harlemen. membr. fol. 2. X. — Grad. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Bruxellen.
15073. y. — Pros. ms. Farfense anni 1514. Cod. Roman. Farf. 33. Z.
Die gedruckten Missalien (cfr. Chevalier, Repert. Nr. 201) ergeben das
gleiche Bild der liturgischen Verbreitung; es konnen noch beigefiigt werden
die Missalien von Bremen, Hamburg, Hildesheim, Krakau, Liibeck, Miinster,
Waulsort und Wiborg. — M — RVX a d — g 0 — y sind nicht kollationiert.
1, 2 excitetur DSTZ. — 2, 1 Sentiant G. — 3, 1 Gandeatque i, Gau-
deat tut (!) B; et sese (st. ut) H — LYZ b ciklnz. — 3, 2 promeae
H— LYZ bciklnz. — 4, 1 Hodie Y k z. — 4, 2 secreta AFHSTUYZ
b h k z. — 4, 3 confessorum SY z. — 5, 1 sq. lugiter in choro sanctoruni
ATUZ b c h k 1 u z. — 6, 1 gaudium sanctis angelis F. — 8, 2 dans
IKLY b C h i k u z. — 8, 4 ovicula D. — 9, 1 Felicis F. — 9, 3 Sic
BHIY i I n z. — 12, 1 tanti H— LUYZ b c h i k n z. — 12, 4 iubilat
E. — 12, 5 laude digna ABCDF, die anderen : laudem dignam. — 12, 7
laetus F, piis concelebrat mentibus E. — 13, 4 se suo BSTY C k 1 n Z. —
13, 5 plebs E. — 14, 1 O Bernarde ST. — 15, 4 intende HIUY i k 1 z. —
18, 2 dona E.
Titel der Meloclie: ^Mater", somit gleich gebaut wie Nr. 76 dieses
Bandes und wie LIII, Nr. 17—20; 45; 46; 104; 188; 214; 227. — Ur-
sprungsstatte ist offenbar Deutschland^ von wo der liturgische Gebrauch de|
Sequenz sich spater nur auf die Niederlande und Skandinovien ausdehnte.
Es erscheint beachtenswert, daI5 bei den handschriftlichen Quellen solche
aus Bayern und aus der Sclncciz fehlen. — Vgl. die Nachahmung dieser
Sequenz A. H. IX, Nr. 371.
Commune sanctorum. De s. Confessore.
129
89. De saiicto Confessore,
{Dle Translationis.)
1. Gloriosa fulget dies,
exsultet ecclesia;
angelis, hominibus
pax et laetitia!
2. Immortali translatus
emicat memoria
Valentinus pontifex,
spes nostra, salus etgloria.
4. Suavitatis odor, fons vivus,
caelestis gratia
inde profluit,
aegris salus, maestis
consolatio, lapsis venia.
6. 0 Valentine, praeclara
pietatis oliva,
lioc palmite plurimum
afferente fructum
floruit apostolica
latius vinea.
8. Ad angelorum consortia
vita provectus angelica
10. Unde nunc, pater optime,
nos respice,
vota suscipe
et nostra praeconia
Deo fac iucunda;
12. Ut nos tuae
translationis munere
de sinistris
excepti gregibus
ad dexteram collocati
transferamur in pascua
superna.
3. Gaudet caelum inclita
praesulis ex anima,
terra meritis, corpore
triumphat felix Patavia
5. Sanctitatis vitae, doctrinae,
signorum tropaea,
quibus claruit
pastorali sede,
canit JRaetiarum provincia.
7. 0 sancta, innoceus, viva
summi patris hostia,
quae spiritus gladio
immolata Deo
meruit triumphalia
martyrum praemia.
9. Cum sanctis pascitur intima
lucis aeternae theoria.
11. Peccantes recoueilia,
salvifica,
vasa gratiae
ex vasis nequitiae
transfer et emunda,
13. Ubi stola
iucunditatis aurea
infulatus
cum tuis paribus
quam celebrem audis vocem
„Euge, iutra in gaudia
aeterna".
14. Valentine,
Christi sacerdotum gloria.
H lume-Bann is ter, Thesauri hymnologici Frosarinm II. 1.
130 Sequentiae transitoriae.
Grad. ms. Secoviense (? S. Floriani) saec. 12. Cod. Vindobonen. 13314.
A. — Miss. ms. Secoviense anni 1320. Cod. Graecen. 469. B. — Trop. ms.
Secoviense anni 1345. Cod. Graecen. 756. C. — Grad. ms. Augustanum
(V Pataviense) saec. 12. Cod. Oxonien. Misc. Liturg. 354. C * — Miss. ms. Admon-
tense saec. 12. Cod. Admonten. 786. add. saec. 13. D. — Miss. ms. S. Floriani
saec. 12. Cod. Florian. III 208. add. saec. 13. E. — Miss. ms. S. Fioriani
saec. 13. Cod. Florian. III 209. F. — Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis
saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. F*. — Miss. ms. Hospitalense
saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19 (Hosp. memb. 49). G. — Miss. ms.
Cremifanense saec. 14. jn. Cod. Cremifanen. 132. H. — Grad. ms. Claustro-
neoburgense saec. 14. in. Cod. Claustroneoburgen. 588. I*. — Grad. ms.
Praemonstratense S. Margaretae anni 1324. Cod. Stuttgardien. Bibl. fol. 38.
I. — Pros. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Mus. Bohem. XIH A
14. K. — Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. L. — Miss.
nis. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. M. — Miss. ms. Pata-
viense saec. 15. Cod. Cremifanen. 368. N. — (Miss. ms. Zwettlense et) Pros.
ms. Pataviense saec. (14. et) 15. Cod. Zwettlen 198. O. — Miss. ms. Pata-
viense saec. 15. Cod. Praedicat. Vindobonen. 91. P. — Miss. ms. Lam-
brechtense saec. 14. Cod. Graecen. 128. Q. — Miss. ras. Brixinense saec. 15,
Cod. Vindobonen. 1782. E. — Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus-.
Brixinen. s. n. S. — Pros. ms. Lunaelacense anni 1465. Cod. Vindobonen.
4977. T. — Grad. ms. Lunaelacense saec. 15. ex. Cod. Vindobonen. 3787.
U. — Miss. ms. Salisburgense saeC. 15. Cod. Salisburgen. V 1 E 59. X. —
Miss. ms. S. Petri Salisburgensis anni 1432. Cod. Petrin, a XI 3. Y. —
Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Salisburgen. V 1 A 12. Z. — Miss.
ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1777. a. — Miss. ms. Prae-
dicatorum Vindobonensium anni 1477. Cod. Praedicat. Vindobon. 212. b. —
Miss. ms. Frisingense saec. 15. Clm. Monacen. 8389. c. — Miss. ms. Ingol-
stadiense saec. 15. Cod. Univ. Monacen. 162 IV^. d. — Miss. ms. Strigo-
niense anni 1480. Cod. Mus. Hungarici 222. e. — Grad. ms. Langenleubense
saec. 15/16. Cod. Mus. Antiq. Dresden. 41 f. f. — Pros. ms. Misnense saec.
16. Cod. Mus. Antiq. Dresden. 43 q. g. — Pros. ms. Farfense anni 1514.
Cod. Roman. 222 (Farf. 33). h.
Die gedruckten Missalien, namlich von Brixen, Freising, MeiBen, Passan
und Salzburg, ergeben im wesentlichen das gleiche Bild der liturgischeu
Verbreitung. — C *I *KPS a b C d sind nicht koUationiert. —
Vorab die Bemerkung, dali diese nach ihrem Inhalte ganz allgemeiD
gehaltene und daher urspriinglich wohl als de Communi gedachte Sequenz
in den verschiedenen Quellen fiir die verschiedensten Heiligen-Feste ver-
wendet wurde. Vielleicht auch war sie anfangs auf die Translatio (cfr. 2, 1
u. 12, 2) eines bestimmten Heiligen, etwa des hl. Valentinus , gedichtet;
jedenfalls verlangt die Symmetrie der Verse einen Heiligennamen, der aus
vier Silben besteht. Der nichts Spezifisches enthaltende Text machte es
dann moglich , daB die Sequenz mit ein oder zwei kleinen Anderungen aui
allerlei Heilige adaptiert werden konnte, namlicli: Amandus TY, Augustinui
BCF, Cassianus KS, Lamherius oder Lantpertus (episc. Frisingensis) c
Rupertus a d, Sabinus martyr K, Udalricus HM, Vale^itinus ADGIMN e
Valentinus, Augustinus, Udalricus, NicolausF*0, quattuor doctores h, unui
confessor D (aber im Texte : Valentinus), confessores E (aber am Rande be
den betreffenden Versen : Nicolaus u. Valentinus). Dem jeweiligen Heiliger
entsprechend , dessen Name 2, 3 eingefiigt ist (eventuell mit der Appositior
..episcopus,, oder „martyr" statt pontifex) heiBt es dann 3, 4 statt Patavia
luvavia resp. Ticinia oder Hipponia, Mirrea, Augusta, ecclesia und 5, {
Noricorum resp. Hipponensis oder Africaua, Mirraeorum. Ebenso variier
14, 1 u. zwar wird bei dreisilbigen Namen ein O vorgesetzt: O Amande, C
Kuperte etc. — — Im iibrigen sind folgende Varianten zu notieren:
h 1 Gloria fulget I. — 1, 3 angelis fehlt R. — 1, 4 pax est et NTU. -
3, Laudet O. — 3, 2 martyris praesentia R, praesulis eximii Y. — 3, «
Commune sanctorum. De sancto Confessore.
131
merito MTU g h, merito rex corpore Z, cuius doctrinis credula R. — Str.
4 u. 5 umgestellt HO e; fehlen R. — 4, 1 Sanctitatis odor M. — 4, 2 cae-
lestibus H; {^ratiae DF* NU. — 4, o inde AI3DHUZ, unde in den librigen
Quellen. — 4, 4 aeg^ris fehlt OX; virtus salus maestis X; salus ABCHMZ,
medela N, virtus in den iibrigen Quellen. — Str. 5 fehlt AD. — 5, 1 8ua-
vitatis vitae M, Caritatis G; doctrina N. — 5, 2 tropaeo TZ. — 6, 1 prae-
clarae O. — 6, o te palmite R, quo palmite F*MNUXY e h, qui palmitem
N. — 6, 4 afferentem M f, proferente F *N aufferente H. — 6,5 claruit U. —
6, 0 hite H. — 7, 1 innocens vita h. — 7, 8 quam spiritus ghidius HN;
gladio spiritus CF*GMOX h. — 7, 3 u. 4 quae stilorum vulneribus R. —
7, 5 triumphali M triumphalis Z. — 8, 1 sq. Ad angelis consortia vitae M. —
M. — 8, 1 Ad angelica A. — 8, 2 profectus GH; provectus est f h. — 9, 2
theorica MORTUXYZ h, theorgia HN. — 10, 1 Inde nunc DGHX, Nostra
nunc R, Unde nos N; praesul optime TU. — 10, 3—5 und 11, 3-5 umge-
stellt IMTUXZ f. — 10, 4 et fehlt Y; precamina R. — 11, 1 Precantes DIMRT
e g". — 11, 4 de vasis MZ h. — 11, 5 et munda DG. — 12, 1 Et nos C. —
Iv', 2 sollemnitatis NOR, nativitatis C, festivitatis G, divinitatis h. — 12, 4
exceptis MZ. — 12, 5 ad dexteram fehlt M; in dextera R; locati f. — • 12, 7
fehlt N; superna DNOY, alle anderen „aeterna", letzteres ist aber SchluB-
wort der Gegenstrophe , namlich 13, 7. — 13, 1 Ibi Z. — 13, 3 infulatis
N. — 13, 4 tuis patribus R. — 13, 5 tam celebrem G; quam fehlt IR e g. —
14, 2 praesul nostra spes et gloria F*.
Die Melodie scheint eine originelle zu sein ; wir wissen zur Zeit keine
Sequenz anzngeben, die der gleichen Melodie folgt. — Die Quellen weisen
nach SuddeiUsdiland, speziell ins Gebiet der alten Salzhurger Diozese.
90, I)e sancto Coiifessore.
1 . Dilectus
2. Deo et hominibus,
et erit angelicus
aspectus eius.
3. Verbum vitae lingua eius,
et, (|ui dilexerit
eam, beatus.
In circuitu dentium
eius fortitudo •
ibi erit
sapientia cum consilio.
5. Labia eius rnurra
probatissima ;
guttur eius
eructuans dulcia aromata;
Dorsum illius
quasi scutum sculptile,
ornatum gemmis undique.
7. Via illius
via viri simplicis;
liberatur in angustiis.
Quis invenit
faciem eius?
ipse Deus fortis
potens et consiliarius,
Et in iide
et lenitate
sauctum fecit illum
Doniinus Deus omnipotens.
10. Qui tenuerit verba sapientiae,
habebit spem vitae sempiternae.
132 Sequentiae traiisitoriae.
Trop. ms. Mosacense saec. 18. Cod. Oxonien. Misc. lit. 340. A. —
Trop. ms. Wingartense saec. 13. Cod. Stuttgardien. I Asc. 95. B. — Miss
ms. S. Apollinaris in Saczka saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI B 8. C. —
Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. D. — Grad
ms. S. Petri Salisburgensis saec. 14. Cod. Petrin. a IV 14. E. — Trop
ms. Germanicum saec. 14. Cod. Roman. Angelic. 1424 (T VII 11). F. —
Grad. ms. Mosburgense anni 1360. Cod. Univ. Monacen. 156 fol. G. —
Miss. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Engelbergen. 7. H. — Miss. ms
Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. I. — Miss. ms. (Zwetlens(
saec. 14. et) Pataviense saec. 15. Cod. Zwetlen. 198. K. — Miss. ms. Pata
viense saec. 15. Cod. Hilarien. 8. L. — Miss. ms. Maguntinum saec. 15
in. Cod. Semin. Monasterien K^ 54. L*. — Miss. ms. Altovadense saec. 15
Cod. Altovaden. 93. M. — Miss. ms. S. Georgii Budinensis saec. 15. Cod
Mus. Bohem. XIII F 12. M*. — Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod
Florian. XI 469. N. — Miss. ms. speciale Salisburgense saec. 15. Cod. S
Petri Salisburgen. a VI 26. O. — Miss. ms. Salisburgense anni 1490. Cod
Vindobonen. 1778. P. — Miss. ms. S. Petri Salisburgensis anni 1432. Cod
Petrin. a XI 3. Q. — Miss. ms. FF. Praedicatorum Vindobonensium ann
1477 (Pars I.). Cod. FF. Praedic. Vindobonen. 212. K. — Miss. ras. Aqui
legiense anni 1478. Cod. Vindobonen. 1831. S. — Miss. ms. S. Aegidi
Corneoburgensis saec. 15. Cod. Claustroneoburgen. 77. T. — Miss. ms
Oberkritzendorpense anni 1477. Cod. Claustroneoburgen. 75 U. — Offic
ms. S. Morandi (Altkirchense?) anni 1482. Cod. Vindobonen. 1946. X. —
Pros. ms. dictum Branderi „Sangallensis" anni 1507. Cod. Sangallen,
546. Y.
Mehrere gedruckte Missalien, namentlich aus dem dstUchen u. siid
lichen Deutschland notiert das Rep. Hymnol. Nr. 4698. Wir fiigen bei
Miss. Wratislaviense impr. Moguntiae 1483. Z. — Miss. Ratisponense impr
Ratisponae 1485. a. — Viaticus Misnensis impr. Lipsiae 1502. b. — Miss
Salisburgense impr. Viennae 1510. c. — Miss. Cracoviense impr. Cracoviat
1545. c. — Miss. Verdense et Magdeburgense impr. Magdeburg: [cr. 1486
d. — GHL*M*TUZ a sind nicht kollationiert.
2, 2 Et fehlt N. — 3, 1 fehlt K. — 3, 1 in lingua B — 3, 2 el
quae F; qui tenuerit ]M; dilexerit eum A. — Str. 4 u. 5 umgestellt, ausge-
nommen BDE. — 4, 1 circuitu gentium K. — 4, 3 Ubi X. — 4, 4 sapien
tium consilio X; consilia F. — 5, 4 dulcia rutilans aromata ACEFILNPRSX^
C, dulcia redolens K, rutilans dulcia Q, dulcia ructans b, dulcia ructuan?
M. — 6, 1 Dorsum nur in BDN, Caput S, Corpus in den iibrigen Quellen
Corpus eius X. — 6, 2 scutum scuptile S , scutum scintillae C , scutun
subtile O. — 6, 3 gemmis ornatura C; ornatar DMY. — Str. 6 u. 7 umge
stellt LNS. — 7, 1 Via eius S. — 7, 2 quasi via L d; viri fehl
BCDKLMQY b d, via sapientiae F. — 7, 3 Liberatur BCDK, sonst Libe
rator. — 8, 3 Prudens fortis c — 8, 4 potens fehlt CO; et potens et N. —
Str. 9, -wie oben vorgelegt, nur in RY b d. — 10, 1 Quis E; tenuit P
sapientiae eius b. — 10, 2 vitae aeternae C.
Statt der obigen Str. 9 steht in LMCSX: Ora sancte N. (sancte Ber
narde M, beate Morande X, beate N. L), ne damnemur in die iudicii {n<
damnemur cum impiis in die iudicii M, iudicii ne damnemur in die X). DieS'
gleiche Strophe steht in BD vor Str. 7 u. zwar haben beide die Lesart „in di'
iudicii" (ohne „cum impiis"); in R und d steht dieselbe nach unserer Str. i
in OQ nach Strophe 10. — IPR d haben obendrein vor Str. 9 die folgend
Strophe: Considerans vultumque illius (faciem eius P) angelico nihil asseri
esse pius. Diese letztere Strophe ergibt keinen annehmbaren Sinn, und d?
erstere f„Ora sancte etc.) hat keinen Reim, entbehrt eines Parallelgliede
und pafit als direkte Anrede nicht in den Context. — Nach allem ist er
sifhtlich, daPj keine der Quellen den urspriinglichen Text liefert, und da
alle die mehr oder minder fehlerhaften Kopien einer iilteren Vorlage sei
miissen, die bislang nicht entdeckt wurde. — Morel (S. 176) bietet angehliC
I
Commune sanctorum. De sanctis Virginibus.
133
den Text au.s Y = Codex Brander; in Wirklichkeit kann der Text von ihm
unmoglich au.s der angegebenen Quelle ge.schopft sein. — Die Quellen weisen
abermals nach Swhhtitschland als der Ursprungsstatte dieser Sequenz.
91, De sanctis Virginibus.
1. Virgines castae,
virginis summae
decus praecinentes,
3. Psalmis et hymnis,
canticis dignis
sibi colloquentes
5. Haec est a dextris
assistens regis,
illa regina
luncta latere
sola cum rege
praecedit ipsa;
7. Post eam adductae
virgines devotae
regi sunt oblatae,
Christo consecratae.
9. Filiae Tyri
munera fereutes
Et in his regis
vultum deprecantes
11. Holocaustum Domino
offerunt ex integro
virgines carne,
integrae mente,
immortalem sponsum
eligentes Christum.
18. Lectulos liarum
Christo vacantes
angeli vallant
custodientes ;
ne quis incestus
temeret illos,
ensibus strictis
arcent immundos.
2. Ceteras quoque
condignas laude
post hanc venerantes,
4. Solvant in istis
debitae laudis
liostias sollennes.
6. Aurata veste,
varietate
circumamicta.
Tamquam dominam
sequitur ipsam
quaeque beata.
8. Tales erant Thecla,
Agnes et Lucia,
Agathes et multa
virginum caterva.
10. Hostias cunctis
habent puriores,
Corpore mundae,
corde sanctiores.
12. 0 felices nuptiae,
quibus nuUae maculae,
nulli dolores
partus sunt graves,
nec pelex timenda
nec nutrix molesta!
Dormit in istis
Christus cum illis;
felix hic somnus,
requies dulcis,
quo confovetur
virgo fidelis
inter amplexus
sponsi caelestis.
134
Sequentiae transitoriae.
14. Dextera sponsi
sponsa complexa
capiti laeva
dorrait submissa;
pervigil corde
corpore dormit
et sponsi grato
sinu quiescit.
15. Hic ecclesiastici
flos est ille germinis,
tam rosis quam liliis
multiplex innumeris,
quorum est fragrantiis
ager sponsi nobilis,
naribus et oculis
aeque' delectabilis.
17. His quoque floribus
semper recentibus
sanctorura intexta
capitura sunt serta;
His agnus pascitur
atque reficitur,
hi flores electa
sunt illius esca ;
19. Crebros saltus
dat hic agnus
inter illas discurrendo
Et cum ipsis
requiescit
fervore meridiano ;
In earum pectore
cubat in meridie,
Inter maramas virginura
collocat cubiculum.
21. Hoc attende canticum,
devotarum virginura
insigne collegiura,
Approbans somnum
sponsus beatara
inquietari
prohibet illara ;
„ne suscitetis, "
inquit, „dilectara,
dura ipsa volet,
ita quietam."
16. Ornatae tam byssina
quam veste purpurea
laeva tenent lilia,
rosas habent dextera,
et corona gemraea
rediraitae capita
agni sine macula
percurrunt itinera.
18. Hinc choro talium
vallatus agminura
hortorura araoena
discurrit hac illac,
Qui nunc coraprehensus
ab his, nunc elapsus
quasi quadam fuga
petulans exsultat.
20. Virgo quippe
cura sit ipse
virgineque raatre natus,
Virginales
super omnes
amat et quaerit recessus ;
Soranus illi placidus
in castis est sinibus,
Ne qua forte raacula
sua foedet vellera.
22. Quo nostra devotio
raaiore se studio
templum ornet Domino.
Pros. ms. FF. Praedicatoium Gallicum saec. 13. Cod. Sangallen. 883.
A. — r Trop. ms. Wingartense (?) saec. 13. Cod. Stutgardien. HH. I Asc.
95. B. — Miss. ms. FF. Minorum (Italicum?) saec. 13/14. Cod. Neapolitan.
VI G 38 C. — Grad. ms. Fontisebraldense saec. 14. in. Cod. Lemovicen.
2 (17). D. — Grad. ms. Sanblasianum saec. 14. Cod. Carolsruhan. Blas.
102. E. — Grad. ms. Parmense saec. 14/15. Cod. Capit. Parmen. s. n. F. —
Miss. ms. Lausannense (?) saec. 14. Cod. Friburgen. (Helvetiae) L 292 (148).
Commune sanctorum. De sancta Virgine. 135
6. — Grad. ms. Aquicinctense saec. 15/10. Cod. Duacen. 124. H. — Pros.
ms. Sangallense dictum ^Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. I.
Miss. Nannetense impr. Venetiis 1482. K. — Miss. Gebennense impr.
Gebennae 1491. L. — Miss. Lausanuense impr. Lausannae 149o. M. — Miss.
Gratiauopolitanum impr. Gratianopoli 1497. N. — Miss. Tornacense impr.
Parisiis 1498. O. — Miss. Tornacense impr. s. 1. 1540. P. — Miss. Casae
Dei impr. Lugduni 1527. Q. — GI — NP sind nicht kollationiert.
Str. 1 — 18, 8 fehlen E; mit Str. 19 {('rebros saltiis) beginnt H. — 1, 2
virgines DOQ. — 2, 2 laudes C. — », 3 post te D. — 5, 1 Hic Q. — 5, 2
regis fehlt D. — 5, 4 luncto CDOQ; lateri A. — 5, 6 procedit A. — 6, 1
Auratae O; vestis Q. — 6, 4 domina C. — 6, 5 illam OQ. — 7, 2 virgines
beatae F. — 8, 1 Talis A, Talis erat B. — 8, 1 sq. Tales erant Urtula
pignos (!) a Corona et beata Corduhi et multa etc. D. — 8, 2 Agnes Kashe-
rina BDOQ. — 8, 3 et Martha D. — 8, 4 fehlt D. — 10, 1 sq. habent
cunctis OQ. — 10,4 mundo sanctiores C. — H, 1 Holocausta C. — 11, 3
castae (st. carne) ADOQ. — H, 4 corpore mundae (cfr. 10, 8) OQ. — 11, 5
immortales C. — 12, 3 dolore F. — 12, 4 gravos (!) B. — 12, 5 peles C ;
timenda pellex A. — 13, 2 vagantes B. — 13, G temere F, timeret Q. —
13, 13 quo cum fovetur B. — 14, 3 capite ADEF. — 14, 4 subnixa CDFOC^ —
14, 7 grati D. — 14, 12 illum C, ipsum DF. — 14, 15 velit D. — 15, 2
graminis DOQ. — 15, 5 est flagitiis (!) D. — 15, 6 sponsae A. — 15, 6 bis
SchluB fehlen C. — 16, 2 veste quam BD. — 16, 3 tenens E. — 16, 4
habcns E, habet A. — 16, 5 gemina BDE, gemma OQ. — 17, 4 capiti F,
capita D. — 17, 6 et his reficitur F, his reficitur (ohne et) OQ, ii^tis reficitur
D. — 17, 7 his OQ, hic D. — 17, 8 illius sunt E. — 17, 5—8 uragestellt
mit 18, 1—4 D. — 18, 1 Hic AD. — 18, 2 agmina E. — 18, 4 discurrunt
AE. — 18, 5 Qui non (st. nunc) BOQ. — 18, 7 quadam quasi BDOQ. —
18,8 peculans D, peccullans OQ. — 19, 1 Crebro A. — 19, 3 inter illos
BEF. — 19, 6 in fervore OQ. — 19, 7 In eorum D. — 20, 3 satus D. —
20, 6 complexus A, accessus F. — 20, 7 Omnis (st. Somnus) B. — 22, 1
vestra D. — 22, 2 cum niaiore studio H. — 22, 3 ornat Q, oruant D.
Die Stropheu 5; 9; 13; 17 u. 19 und ihre entsprechenden Gegenstrophen
wiederholen in der 2. Halfte (gekennzeichnet durch eine Initiale, die Melodie
der crsten Halfte; um die Strophenpaare 13 u. 14 nicht fiir 2 Seiten aus-
einander zu reilJen, sind sie ausnahmsweise nicht neben- , sondern unter-
einander gestellt. Der Keim l)eschrankt sich in der Kegel nur auf die SchluB-
silbe resp. den Schlulivokal der Verse; der Khythmus zeigt noch manche
Unebenheit; im iibrigen gehort diese Sequenz schon zu jenen der 2. Epoche —
Morel 1 welcher die Anfangsstrophen ohne jede Strophengliederung aus der
Quelle I mitteilte (Lat. Hymnen d. MA., S. 120), bezeichnet diese Dichtung
als „weitlaufig und ziemlich bnrbarisch", waln-end Neale, der sie als erster
aus O in seiner freien Weise edierte, ihr richtiger das Priidikat „mira qua-
dam suavitate conspicua" zuerkaunte. Wenn er aber GottscJtalk fiir den
Verfasser hiilt, ist er niclit niinder im Irrtum , als der Zusaunnensteller des
Kodex „Brander" (Quelle I), welcher die Sequenz im Cod. Sangallen. 383
(Quelle A) vorfand uud sie daher als das (^pus ,,cuiusdam 7no)iac]u .s\ (TaUi"
ausgab. Nicht einmal das Ursprungshind liilit sich aus den Quellen vernuiten.
Nach 21, 2 u. 3 war urspriinglich die Bestimnunig wohl fiir ein Frnuenkloster.
J)2. De saiicta Virjrine.
1. Gaiido, caolestis sp(Hisa,
2. Summi regis 3. Ad regale qiioque
iam templum ingressa, convivium ducta
136 Sequentiae transitoriae.
4. Et mox intratura 5. Filius regis,
cubilis secreta, amator castitatis,
semper virgo mansura. servat locum pudoris.
6. Huic sponso 7. Et regium
venienti, festinanter
virgines (omnes), obviate; adornate thalamum,
Ferte lampades Et regi regum
iam ardentes, decantate
in vasis canticum
oleum simul deferentes solis virginibus cantandum.
8. lanua patet; 9. Cum sponsus venit,
. — ^^^ qids eum sequi possitj
quae paratae sunt, intrent ; omnis virgo raemor sit.
10. Ad talia
tu nos gaudia
perduc, Christe, redemptos per te,
memor sponsae,
iungens illi sperantes in te.
Grad. ms. Secoviense (? Florianum) saec. 11 12. Cod. Vindobonen. 13814.
A. — Grad. ras. Amoldi Aquisgranensis saec. 13. in. Cod. Capit. Aquis-
granen. XII. B. — Miss. ms. Aquisgranense saec. 13. in. Cod. Florentrn,
Laurentian. Palat. IV. C. — Grad. ms. Aquisgranense (lohannis de Herle)
anni 1330. Cod. Capit. Aquisgranen. XV. D. — Miss. ms. Moguntinum
(Monasticum) saec. 13. Cod. Rossian. VIII 120. add. saec. 13. E. — Grad.
ms. Veteris Montis saec. 13. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 2. F. —
Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n.
G. — Miss. ms. Ratingense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075. H. — Miss.
ms. Constantiense saec. 14. Cod. Engelbergen. 7. I. — Miss. ms. S. Mariae
in Capitolio Colonien. saec. 14. Cod. Archiv. Colonien. W. k. fol. 100. K. —
Miss. ms. S. Mariae in Capitolio saec. 15. in. Cod. Archiv. Colonien. W.
fol. 271. L. — Miss. ms. votivura Coloniense saec. 15. Cod. Capit. Colonien.
151. M. — Grad. ms. Lonense saec. 15. Cod. Lonen. s. n. N. — ^liss. ms.
Herfordiense saec. 15. Cod. Berolinen. fol. 443. O. — Grad, ms. Ultraiec-
tinum saec. 15. Cod. Bruxellen. 15073. P. — Miss. ZwoUense saec. 15. Cod.
Emanuelshuizen Zwollen. 15. P*. — Grad. ms. Murbacense saec. 15. Cod.
Colmarien. 427. Q. — Miss. ms. votivum Tiefensteinense saec. 15. Cod. Vatican.
10084. R. — Miss. ms. Herbipolense anni 1484. Cod. Bruxellen. Fetis 1164. S.—
Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. T. — Grad. ms. Mar-
garetae Scheiffart de Merode saec. 15. Cod. ]Mus. Hungarici 259. U. — An-
tiphon. ms. S. Petri Erphordiensis anni 1481. Cod. Rosenbergen. 62. add.
saec. 15. ex. V. — Grad. ms. Gaesdoncanum saec. 15/16. Cod. Gaesdoncan.
8. n. X. — ■ Grad. ms. Freckenhorstense (Oitbergae de Langen) anni 1530.
Cod. Freckenhorsten. s. n. Y. — Pros. ms. dictum .,Branderi Sangallensis"
anni 1507. Cod. Sangallen. 546. Z.
Miss. Herbipolense impr. Herbipoli 1481. a. — Miss. Coloniense irapr.
Coloniae 1481. a*. — Miss. Ratisponense impr. Ratisponae 1485. b. —
Miss. Leodiense impr. Delf cr. 1485. c. — Miss. Olomucense impr. Babenbergae
1488. d. — Miss. Monasteriense impr. Coloniae 1489. e. — Grad. Monaste-
riense impr. s. 1. 1536. f. — Miss. Trevirense impr. Basileae cr. 1490. g". —
Miss. Traiectense impr. Parisiis 1497. h. — Miss. Tullense impr. Parisiis
Commune saiictorum. In Dedieatione Ecelesiae.
137
1507. i. — Miss. Tullense impr. Parisiis 1537. k. — Miss. Bremense impr.
Argentinae 1511. 1. — Miss. Hrandenburgense impr. Lipsiae 1516. m. —
IKLZ a — g 1 111 sind nicht kollationiert.
2, 1 Sion summi K. — 3, 1 iaoi (statt quoque) CHK; quoque fehlt QX
h i k. — 4, 2 cubili ET. — 4, 3 mensura F k. — 5, 1 Filius patris G. —
5, 3 servans 8. — 6, 1 sponsae H. — 6, 3 omnes obaudite A; omnes ist
iiberschiissig, aber durch alle Quellen verhiirgt. — 6, 4 Et ferte QRX h.
Aflferte T, Certe S. — 6, 6 fehlt T. — 7, 1 Et re^a regum OX h, Et regi
regium F. — 7, 7 decantandum B — EQRVX h i k. — 8, 1 lanuae patent
Y. — 9, 1 Dum BDE HMV i k; venerit S. — 10, 3 redemptor CU; in te
T. — 10, 5 omnes (statt illi) Y; in se FH.
Titel der Melodie: „Adducentur", wozu man vgl. LIII N 4 nebst Be-
,merkungen , ferner Nr. 5; 6; 95. — Sichtlich ein (leuUches Produkt; aber
nShere Bestimmung ist nicht moglich.
93. In Dedicatione Ecclesiae.
1. Plaudaiit chori 2.
hunc diempraeclarumomnes
Concinentes
Concrepent organicis
modulis et canticis
Laude digna.
5. Qui creavit sidera, 6.
caelum, terram, maria
Et omnia :
Mente tota,
sincera, iusta, devota
Ac benigna.
4. Proferat haec contio
laudem atque gloriam
Summo Deo,
Qui et reis veniam,
lapsis indulgentiam
Dat contritis.
7. In hac Domo hodie,
quae est suo nomini
Dedicata,
8. Ibi omnes angeli,
ibi sancti decantant
Laudem Deo.
9. Haec est domus Domini
firmiter fundata
et gemmis pretiosis
Decorata.
11. lesu, rex benigne,
tu nobis tribue
remissionem peccatorum,
10. Hic locus terribilis
laude ineftabilis
vereque laudabilis
Omni genti.
12. Ut tecum vivere
valeamus semper
in rogno tuo per saecula.
Prosar. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Augieu. CCIX. —
^\ 1 eoncrepet. — Aus der gleichen Quelle gab Mone (I, 326) den Text
|heraus; wir begegneteu dem Texte in keiner auderen Quelle. Ob also ein
\Con^tan:er Produkt? Jedenfalls blieb der Gebrauch dieser Sequenz auf
jjenes Gebiet Avohl begrenzt; gegeniiber den miuichen sohonen und tiefsinnigen
t Kirchweihsequenzen konnte sie auch nicht viel Anklang tinden. - Melodie
•uatiirlich: Laetahuudua.
138
Sequentiae transitoriae.
94. Iii Dedicatione Ecclesiae.
1. Clara chorus dulce pangat
voce nunc AUeluia
3. Cui nos universalis
sociat ecclesia,
5. Ad honorem cuius laeta
psallamus melodia
7. 0 felix aula,
quam vicissim confrequentant
agmina caelica
9. Domus haec, de qua vetusta
sonuit historia
Et moderna protestatur
Christum fari pagina:
11. Turris supra montem sita,
indissolubili
bitumine fundata,
vallo perenni munita,
13. Ave, mater praeelecta,
Christus ad quam fatur ita
prophetae facundia:
15. Caput tuum ut Carmelus
et ipsius comae tinctae
regis uti purpura;
17. Collum tuum ut columna
turris et eburnea ;
19. Ergo nobis sponsae tuae
famulantibus, o Christe,
pietate solita
21. Ipsaque mediatrice,
summe rex perpetue,
voce pura
2. Ad aeterni regis laudem,
qui gubernat omnia,
4. Scala virens et pertingens
ad poli fastigia.
6. Persolventes hodierna,
fratres, illi debita.
8. Divinis verbis
alternatim iungentia
mellea cantica!
10. „Quoniam elegi eam
thronum sine macula ;
E.equies haec erit mea
per aeterna saecula."
12. Atque aurea columna,
miris ac variis
lapidibus distincta,
stilo subtili polita.
14. „Sponsa mea speciosa,
super filias formosa,
super solem splendida,
16. Oculi ut columbarum,
genae tuae punicorum
ceu malorum fragmina;
18. Mel et lac sub lingua tua,
favus dulcis labia."
20. Clemens adesse dignare
et in tuo salutari
nos ubique visita
22. Flagitamus, da gaudere
paradisi gaudia,
Alleluia.
Grad. ms. Bisuntinum saec. 11. Cod. Yatican. Borg-ian. 359 (Borg. M'
YI 227). A. — Trop. ms. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq.
1871. B. — Trop. ms. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1172.
add. saec. 12. C. — Trop. ms. Cluniacense saec. 11. Cod. Parisin. 1087.
add. saec. 11. D. — Trop. ms. Cameracense saec. 11/12. Cod. Cameracen.
79 (78). E. — Trop. ras. Cameraeense saec. 12. in. Cod. Cameracen. 61 (60). F.
De Sanctis. In Dedicatione Ecclesiae. 139
— Sacram. ms. Frisingense (?) saec. 11. Cod. Venet. ZL 509. add. saec. 12.
G. — Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. H. — Trop. ms.
Sammaglorianum saec. (11. et) 12. Cod. Parisin. 13 252. I. — Trop. ms.
Catanense saec. 12. Cod. Matriten. (Collect. Barbieri) s. n. (nach Misset-
Weale II, S. 485). K. — Grad. ms. Jjeuedictinum (Gallicum?) saec. 13. Cod.
Bruxellen. Fetis 1173. L. — Pros. ms Praedicatorum Gallicum saec. 13.
Cod. Sangallen. 383. M. — Pros. ms. Kemense saec. 13. Cod. Assisien.
695. N. — (Miss. et) Prosar. ms. Sangenovefianum saec. (13. et) 14. Cod.
Sangenovefian. 90. O. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin.
14452. P. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. Q. —
Grad. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16). Cod. Parisin. 14872. R. — Grad.
ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. S. — Brev. et Miss.
ms. Cathalaunense saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 595. T. — Miss. ms. Seno-
nense saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 30058. U. — Miss. ms. Senonense
saec. 15. Cod. Parisin. 864. V. — Miss. ms. S. Laurentii Lungoretensis saec. 14.
Cod. Parisin. 1106. X, — Grad. ms. Scheftlariense saec. 14. Clm. Monacen.
17014. Y. — Miss. ms. St. Stephani Divionensis saec. 15. Cod. Parisin.
879. Z. — Miss. ms S. Arnulfi Metensis anni 1321. Cod Meten. 133. a. —
Miss. ms. S. Stefani Metensis saec. 15. Cod. Meten. 12. b. — Brev. ms.
Bisuntinum saec. 14. in. Cod. Bisuntin. 63. c. — Jirev. ms. Bisuntinum
saec. 15. Cod. Bisuntin. 69. d. — Brev. ms. Bisuntinum anni 1452. Cod.
Vatican. Ottob. 672. e. — Pros. ms. Caelestinorum Parisiensium saec. 14/15.
Cod. Parisin. Mazarin. 447 (757). f. — Miss. ms. Ambianense saec. 15. Cod.
Taurinen. O II 7. g. — Pros. ms. Teplense saec. 15. C©d. Pragen. VI C
15. h. — Grad. ms. Stralioviense anni 1606. Cod. Strahovien. Mus.
E 9. i.
Miss. Autissiodorense impr. Parisiis s. a. [1484]. k. — Miss. Bisuntinum
impr. Salinensi oppido 1485. L — Miss. Bisuntinum impr. Parisiis 1508. m. —
Miss. Ambianense impr. Parisiis 1487. 11. — Miss. Catalaunense impr. Parisiis
1489. o. — Miss. Lingonense impr. [Parisiis cr. 1491]. p. — Miss. Lausannense
impr. Lausannae 1493. q. — Miss. Eduense impr. Parisiis 1493. r. — Miss.
Uceciense impr. Lugduni 1495. S. — Miss. Tornacense impr. l^arisiis 1498.
t. — Miss. liellovacense impr. Rotomagi 1514. u. — Miss. Leonense impr.
Parisiis 1526. v. — Miss. Senonense impr. Parisiis 1543. X. — Miss. Sosmense
impr. [Parisiis 1547]. y. — Miss. Rhemense impr. Rhemis 1553. z. — KNP
QRXZ a l) f g i I— q S— X sind nicht koUationiert.
Erst mit Strophe 13 (Ave mnter praeelecta) beginnen c d e, wie solche
Kurzungen in Besanyon beliebt sind. — 1, 1 Clare chorus dulci G. — 1, 1
sq. cliorus voce pangat dulce H. — 1, 2 nunc voce 10; voce laudum carniina
L. — 2, 1 In (Ad D) honorem summi regis DG ; laudes MST e z. — 3, 1
Cuius IMSTV II e z, Qui A. — 4, 1 virens ABCDEFGOV k r y z, nitens
die iibrigen Quellen. — 4, 2 ad caeli JMOS e b. — 5, 1 Sub houore G;
laeti EFJl r, laetam L. — 5, 2 pangamus L; melodiam EFL. — 6, 1 hodieruas
U. — 6, 2 hiudes (st. fratres) lOU k r y; fratres laudes V; debitas HlOUV
k r y. — 7, 1 feli.\ sponsa l^. — 7, 3 caeiica aguiina EF. — 8, 2 iugeutia
A, vincentia EF. — 8, 3 niellia cantica r, mellea organa k. — 9, 4 fari
Christuni EF. — 10, 1 elegit CGHLMSTV c ll Z. — 10, ?* erit ei G. —
11, 1 inontem sicca (I) EF. — 12, 2 miris acuariis I, muris ac V. — 12, 2
sq. vivis ac lapidibus variis G. — 12, 3 ornata (st. distincta) MS e. — 12, 4
posita U. — 13, 1 praedilecta EF. — 14, 2 inter ABCGIMOSTUV k y z:
filios E. — 14, 3 super nivem candida EF. — 15, 1 camelus c d r, camelis
U. — 15, 2 comae ipsius et BC; comae tincta G. — 15, 3 ut regis purpura
HMSTU h, uti regis G: regis velut FA\ — 16, 1 Oculi tui e. — Str. 17
u. 18 unigestellt AHILOUVY h k y. — 17, 1 et columua L. — 17, 2 ut
HUV; cervix ut eburnea EF. — 18, 2 dulci H; fevus stillans 10 k y. distil-
lans BV. — 19, 2 famuhintibus ob spe A. — 19, 3 pietate seduhi A r. —
20, 2 tuum salutare r. — 21, 2 perj^etua JiCDV c d h Z, precamina (statt
perpetue) H. — 21, 3 voce una D r. — 22, 1 Fhigitemus HV: ad gaudere
140 Se^iuentiae transitoriae.
G; da videre z. — 22, 2 ad gaudia OU h y; gaudiis CG, gloria ADY c d
e r, patria k.
Mone (I, 327) publizierte diese Sequenz aus der Quelle M, und Kehrein
ubernahm sie aus Mone in seine Sammlung (S. 580); dabei lieB er sich ver-
leiten, weil dieser Kodex sich in St. Gallen vorfindet, die Sequenz als das
Werk „cuiusdam antiqui patris S. Galli, forte S. Notkeri" auszugeben. Ebenso
irrig riet Gautier auf Adam von St. Victor als Verfasser. — Die Quellen
lassen Franhreich klar als Ursprungsstatte schon wahrend des 11. Jahrhunderts
erkennen. GY h i sind die einzigen nicht-franzosischen Quellen; man be-
achte aber, daB Y h i aus PrdmonstratenserStiften stammen, die innige
Beziehung zu Frankreich (Premontre) hatten. Allerdings scheint G aus
Freising zu stammen; da aber Schaftlarn vom Bischof Otto von Freising
1140 als Pramoyistratenser-AhtQx neugegriindet wurde, so ist vielleicht das
unter G bezeichnete Sakramentar von Freising nach Schaftlarn geschenkt
und doH unsere Sequenz nachtraglich eingefiigt worden. — Melodie wie
jfCongaudentes'^^ (Nr. 66 dieses Bandes). J
Thesauri Hymnologici Prosarium.
Partis alterius Volumen I.
Sectio altera :
Sequentiae rliythmicae et rigmatae.
Sequenzen zweiter Epoclie.
I.
De Deo et De Beata.
De Deo.
J)5, In Nativitate Doinini,
1. Promissa mundo gauclia
Superna solvit giatia
Die ista.
3. In supernis genitus
Sine matre
5, Virga lesse florida
Fructum dedit,
7. Mons de monte
Sine manu hominis
Excisus est
Die ista.
9. Lapis ille reprobus
lunctis parietibus
Unum fecit angulum
Die ista.
11.
13. Rex in praedam prodiit
Et in sole posuit
Suum tabernaculum
Die ista.
15.
Veritas
De terra,
De Sion Emmanuel
Ortus est
Et missus
In salutem Tsrael
Die ista.
2. In virgine fecunditas,
In prole fulsit deitas
Die ista.
4. Hac in valle natus est
Sine patre
Die ista.
6. Gedeonis vellera
Kos infudit
Die ista.
8. Pressus pede
Mulieris coluber
Contritus est
Die ista.
10. Elisaeus exiit
Et defunctum adiit
Subsecutus baculum
Die ista.
Eructavit 12.
Cor superni verbum bonum,
Manducavit
Homo panem angelorum
Die ista.
14.
16.
Sator exit
Seminare semen verum,
Novus coepit
Esse antiquus dierum
Die ista.
Terra vermem protulit,
Per quem louas perdidit
Et deflet umbraculum
Die ista.
Splenduit
Lucerna,
Qnam accendit niulier,
Mieuit
Electrum,
Quod vidit Ezechiel,
Die ista.
144 Sequeutiae rhytbmicae et rigmatae.
17. Fides matris virginis, 18. Hoc respirant miseri,
Obumbramen flaminis, Spoliantur inferi,
Verbi vis et hominis Cedunt nobis superi,
Cataplasma confecerunt Renovatur ordo rerum
Die ista. Die ista.
19. Tot beneficia 20. Deo sit gloria,
Sacra laetitia Ex cuius gratia
Celebret ecclesia Speramus caelestia
Die ista. Die ista.
Prosar. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. A. — Miss. ms
Secoviense saec. 12. ex. Cod. Graecen. 479. B. — Opera ms. S. Augustin
(Admonteu.) saec, 12. Cod. Admonten. 212. add. saec. 12. C. — Miss. ms
S. Petri Salisburgensis (Monialium) saec. 12. C'od. Petrin. a IX 11. D. —
Grad. ms. Arnoldi Aquisgranensis saec. 13. in. Cod. Capit. Aquisgranen. XII
E. — Miss. ms. Voraviense saec. 14. Cod. Voravieu. 332 (100). F. — Miss
ms. lohannis de Drazic Pragensis saec. 14. in. Cod. Mus. Bohem. XII B 9
G. — Grad. ras. Sanblasianum saec. 14. Cod. Carolsruhan. S. Blas. 102
H. — Miss. ms. Claustroneoburgense saec. 14. Cod. Claustroneoburgen
614. I. — Miss. ms. S. Apollinaris iu Saczka saec. 14. Cod. Mus. Bohem
XVI B 8. K. — Miss. ms. Henrici Cauonici Pragensis saec. 14. Cod. Mus
Bohem. XVI B 12. L. — Pros. ms. Arnesti Pragensis anni 1360. Cod. Capit
Pragen. P 9. M. — Miss. ms. Pelsinense saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem
XV A 8. N. — Cantiou. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen
314. O. — Pros. ms. Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. Bohem. XIII E i.
(Pars II). P. — Miss. ms. S. Stephani Metensis saec. 15. Cod. Meteu 12
Q. — Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod. Pragen. XIII A 5 c. R.
Trop. ms. Troianum saec. 12. Cod, Neapolitan. VI G 34. S. — Grad
ms. Toletanum saec. 12/13. Cod. Capit. Toletan. 32—10. T. — Trop. ms
Carnotense saec. 13. Cod. Roman. Angelic. 435 (D V 3). U. — Pros. ms
Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod. Saugallen. 383. X. — Miss. ms. S
Cornelii Compeudieusis saec. 14. Cod. Parisin. 16823. Y. — Miss. ms. Up
salense saec. 15. Cod. Upsaleu. C. 420. Z.
Miss. Spireuse impr. Bambergae 1487. a. — Miss. Lausannense impr
Lausanuae 1493. b. — Miss. Uceciense impr. Lugduui 1495. c. — Miss
Wiborgeuse impr. Lubecae 1500. d. — Miss. Pragense impr. Nurnbergai
1503. e. — Miss. Tharentasiense impr. [Lugduui cr. 1520]. f. — Miss. Bic
terreuse impr. Lugduui 1535. g. — EIKLNQTY a— d f g' sind nicht koUa
tioniert.
U .schickt voraus: Salus aeterua Alleluia (= Anfangsworte der Advents
resp. Werhnachtssequenz LIII, Nr. 1); R beginnt erst mit Str. 10. — 2, 1
fulget O. — Str. 3 u. 4 iu O: In supernis est editus, matre hac valle pro
ditus est et siue patre exstitit die ista. — 3, 1 editus BC e. — Nach 3, 1
und 5, 2 Die ista DX. — 6, 1 Quae vellera Gedeonis O. — Str. 7 u. i
umgestellt in alleu Quellen auBer in ABCGO; Str. 9 u. 10 vor Str. 7 M 6
— 7, 3 absci.sus GHMPRUX e. — Str. 8 fehlt D. — 8, 1 Gressus Z. -
Str. 9 fehlt S. — Str. 9 u. 10 umgestellt OPRSUXZ. — 9, 1 Lapis ist
BCOPZ. — 9, 2 lunctus G'Z e. — 10, 1 prodiit C. — 10, 3 Obsecutus FZ
— Str. 11 u. 12 umgestellt DO. — 11, 2 Cor excelsi UX, Cor supernun
G e, superui patris verbum C. — 11, 3 panem angelorum fehlt Z. — St)
12 uach Str. 13 U. — 12, 1 exiit D. — 12, 3 sq. Novus esse coepit anti
quus alle Quelleu (gegeu den Reim) auBer R. — Str. 13 u. 14 umgestell
FZ. — 13, 1 in prolem (!) prodiit Z. — 13, 2 iu solem O. — 14, 1 Terr.
germen RUZ. — 14, 2 lonas cecidit D. — 14, 3 Quod deflet F. — Str. 1
u. 16 umgestellt CHUXZ. — 15, 3 Ex Siou P. — 15, 4 Natus est DPIi
De Deo. In Nativitate Domini.
U:
OrtM est A. - 15, 5 Emissus Z. — 16, 1 sqq. Splenduit in liac die lucerna
qua accensa O. — 16, 4 Invenit (st. Micuit) AC. — 17, 2 Ohunihravit O. —
17, 4 beata plasma O5 quem fecerunt Z. — 18, 1 Quo respirant DPRZ. — -
18, 4 Revocatur D, renovantur S; ordo dierum O. — Str. 19 u. 20 um-
gestellt PR. — 19, 2 Est sacra B. — 19, :^ Recolat CDGM e, Recolit HP
RUS, Concinat X, Celebrat Z. — Str. 20 felilt H. - 20, 2 In cuius O. —
20, 4 Die ista Alleluia AB, nur Alleluia CHORSUX e.
Die liturgische Verbreitunt^ dieser Sequenz ist eine ganz eigenartige ;
ebenso auffallend ist die sehr verschiedenartige Strophenfolge in den ver-
schiedenen Quellen. Es fallt schwer, auf ein bestimmtes Land als Ursprungs-
stfitte zu raten. Jedenfalls haben Beaugendre und Bourassee willkiirlicli ge-
handelt und sind im Irrtum, wenn sie JHiJdehert von Lavarclin^ Erzbiscliof
von Tours , als Verfasser dieser Sequenz ausg-aben (cfr. A. H. L, S. 409).
— Das Arrangement der Strophen, namentlich der 'i\. — 6. Strophe, stiitzt sich
auf die durch HSUX gegebene Melodie. Letztere ist die franzosische und
wohl auch ursprungliaie Singweise. Die durch MPR dargebotere Melodie
(man kann sie die bohmische nennen) vereinigt Str. 8 u. 4 zu einer Halb-
strophe und stellt derselben Strophe 5 u. 6 als Parallelstrophe gegentiber.
Das scheint die jiingere Form zu sein, die allerdings bewirkt, dal) aJle Strophen
ausnahmslos mit ,,Die ista" schlieBen.
96. Iii Nativitate Domiiii,
1. Potestate, uon natura,
Fit creator creatura,
Keportetur ut factura
Factoris in gloria.
2. Praedicatus per jjrophetas,
Quem non capit locus, aetas,
Nostrae sortis intrat metas
Xon relinqueus propria.
3. Castitatis iu tenorem
Plasma gignit plasmatorem,
Virgo parit amatorem,
Lactat patrem tilia.
4. Argumeutum geniturae
Huius nescit ius naturae,
Siiae legis fracto iure
Stupet de poteutia.
h. Caelum terris inclinatiir,
Plomo Deus adunatur,
Adunato famulatur
Caelestis familia;
6. Rex sacerdos cousecratur
Generalis, quod monstratur
Cum pax terris nuntiatur
Et in altis gloria.
7. Causam quaoris, uiodum rei :
Causa prius omnes rei,
Modus iustum velle Dei,
Sed conditum gratia.
8. 0 quam dulce cnndinu^ntum.
Nobis mutans in pigmentum
Cum aceto fel cruentum
Degustante Messia !
9. 0 salubre sacramentum! 10. Ille alter Elisaeus,
Hoc nos ponit in iumentum Reputatus liomo reus,
Plagisuostrisdansuugueutum Suscitavit homo-Deus
Ille de Samaria. Sunamitis puerum.
Blume-Bannistor, Tliesauri Hymnologioi rrosarium. II. 1. 10
146 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
11. Hic est gigas currens fortis, 12. Vicit, regnat Deus homo
Qui destructa lege mortis Trahens orco lapsum pomo,
Ad amoena primae sortis Caelo tractus gaudet homo
Ovem fert in humerum. Denum complensnumerum,
13. Patris mater, meta vatum,
Ora patrem, iube natum,
Nos ut ducat ad optatum
Plenum pace, gloria,
Quo referti visu Dei
Cantemus AUeluia.
Collectan. ms. Admontense saec. 12. Cod. Admonten. 257. A. (Mit Me-
lodie.) — Collectan. ms. Admontense saec. 12. Cod. Admonten. 502. 13. (MiJ
Melodie.) — Trop. ms. Secoviense (? S. Floriarii) saec. 12. Cod. Vindobonen,
13314. C. — Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. D. — Brev
et Pros. ms. Germanicum (Suevicum) saec. 12. Cod. Londinen. Add. 18302
E. — Grad. ms. Constantiense saec. 12. Cod. Stuttgardien. Bibl. IV 36
F. — Horar. ms. Millestadiense saec. 12. Cod. Virdunen. 38. G. — Miss
ms. Stubenbergense saec. 1-3/14. Cod. Graecen. 281. H. — Trop. ms. Bam
bergense saec. 14/15. Cod. Roman. An^elic. 1424 (T VI 11). 1. — Miss. ms
Bambergense saec. 15. Cod. Rossian. VIII 232. K. — Miss. ms. Posoniens(
saec. 14. Cod. Mus. Plmigar. 94. L. — Grad. ms. Oflfenburgense saec. 15
Cod. Engelbergen. 1. M. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen
2873. N. — Grad. ms. Augastanum anni 1497. Clm. Monacen. 4101. O. —
Miss. ms. Hallense (Brabantiae) saec. 15. Cod. Bruxellen. 233. P.
Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. Q. — Trop. ms
S. Ebrulphi saec. 12. Cod. Parisin. 10 508. add. saec. 12. R. — Trop. ms
Remense (? Parisiense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. S. — Trop. ms. FontC'
braldense saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17). T. — Miss. ms. Sangenovc'
fianum saec. (13. et) 14. Cod. Sangenovefian. 90 (BBl. fol. 1). U. — Grad
ms. S. Cornelii Compendiensis saec. 14. Cod. Parisin. 17329. X. — Miss
ms. S. Stephani Divionensis saec. 15. Cod. Parisin. 879. Y. — Grad. ms
Rotomagense (? Normanno-Siculum) saec. 13 in. Cod. Matriten. C 132. Z
Trop. ms. Rivipullense saec. 12. Cod. Capit. Vicen. XXXI. a. — Trop
ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. b. — (Trop. ms
saec. 11. et) Pros. ms. Anglicum saec. 12. Cod. Londinen. Calig. A Xl\
(Pars II). C. — Trop. ms. Troianum saec. 12. Cod. Neapolitan. VI G 34
d. — Grad. ms. S. Petri Rosacensis saec. 13/14. Cod. Archiep. Utinen
VIII 2. e. — Collect. ms. Veronense saec. 13 et 14. Cod. Oxonien. Canon
Misc. 95. f. — Collect. ms. Gallicum (et Siculum) saec. 13. (et 15). Cod
Vatican. 3087. g.
Miss. Caesaraugustanum impr. Caesaraugustae 1485. h. — Miss. Engo
lismense impr. Leraovicis 1524. i. — Miss. Bicterrense impr. Lugduni 1535
k. — ]\liss. Claromontense impr. Lugduni 1541. 1. — D — GKMNXYi
V» d e h i 1 sind nicht kollationiert.
1, 4 Factorem S. — 2, 1 Praedicatur TU. - 2, 3 intra raetas AB, iti
trans g. — Str. 3 u. 4 umgestellt ABC. — 3, 3 Nostri bonum amatorem i
— 3, 4 Lacto (!) patrem B, Patrem lactat U. — 4, 2 Cuius f ; vis natura
RT k. — 4, 3 nostrae legis C; facto iure IL C f. — Nach Str. 4 fiigen a|
und k die folgenden 2 Strophea ein, wahrend Q dieselben statt der Str. •
u. 4 bietet:
4^. Nam nec limo fit vel costis, 4^. Spirat rubus non ardorem,
Hoc nec novit primus ho.stis, Nubes iustum caeli rorem,
Flde tamen sed vos nostis Fluunt terrae salvatorem
Haec iuxta praeconia" Carnis sine caria.
I
4 I
De Deo. In Nativitate Doniini.
147
Dazu die Variante: 4\ 1 lam nec homo fit costi.s a — 4\ 2 Haec a,
Donec novit a. -- 4^, 2 Modus g". — 4^, 8 Pluunt. g". — 5, 2 Hummo Deus g,
Humo Deus k (vielleicht richtig). — 6, 1 Lex P; inclinatur f. — 6,2 ([ui
(statt quod) AI^CHLk. — 6, o Dum AB ; ministratur Lacf, praedicatur T. —
7, 2 prior Lc; omnis C, omne KUk, omnem f. — 7, 8 velle rei T. — 8, 2
mutant f. — 8, 3 und 4 und 9, 1 fehlen K. — 9, 2 Hic nos lU, Haec
nos H, Quod nos a gk; nos ponet R, nos misit Uc. — 9, 8 Plagis nobis
T; das unguentum LQRTak. — Nacli Str. 9 fiigen I und O ein:
9^. Rex Salomon eligitur,
Dei templum construitur,
Quando concipitur,
Per (juam datur gratia.
9^. O quam felix conceptio,
Per quam venit redemptio,
Cum virgo Dei filio
Praeparavit uterum.
10, 1 Cliristus alter C. — 10, 3 Suscitatur f. — 11, 1 est ille gigas
fortis S; Hic ut gigas U. — 11, 3 prima sortis f. — 11, 4 humero I, hu-
meris ABCHILT (scheint entsprechender zu sein, zerstort aber den Keim). —
12, 1 SchluB fehlen H. — 12, 1 Vincit CHIOPSc, Vivit Rf gk , Vi-
vere (!) U; Vicit Deus regnat homo T. — 12, 2 orto (= horto) 110 k, ortho
T, orcho Pg". — 12, 3 ^leliori ponens domo f; Gaudet caelo tractus H,
Caelo gaudet tractus C. — 12, 4 Demum S. — In I und O ist nach Str. 12
eingefiigt:
Nos igitur iubilemus,
Et conceptum celebremus,
Voce, votis exclamemus :
Ave, sancta Maria.
13, 1 Virgo niater L c, Matris mater P; sola matrum (st. meta vatum
ILOPTUc. — 13, 2 iube fehlt U. — 13, 8 Ut nos RSUk; Nos inducat
AHO; adoptivum a. — 13, 4 Plenum pacisU; pace et gloria CH g"; Finem
plenun» gloria S. — 13, 5 refecti ILOQKacgk (vielleicht das Richtige). —
13, 6 Decantemus O. — In Safg folgt als Abschlnl^: Amen dicant omnia;
Deo gratias.
Die liturgische Vervvendung ist fiir Weihnachten, in I und O fiir Con-
ceptio li. M. V. (Conceptio hier im aktiven Sinne), daher dort die Einschiebsel
naeh Str. 9 u. 12.
Die Verbreitung der schonen Se^iuiiiz \var, nach den Quellen zu
schlieBen, ainilich wie bei der vorhergehenden, eine eigenartige : Sie findet
sich gleichzeitig, im 1*2. Jahrhundert, in DeKti^cltlntid, Frankreich, Siianien,,
Italien und KiufJand vor. Aber aus England laBt sich kcine zweite Quelle
aufweisen ; in Spanien und Italien sind die Quellen sehr sj)arlich; Deutsch-
land ist fast nur durch Quellcn aus den sildliohen Landern vertroten, in
diesen Liindern aber war die Verbreitung schon gleich im 12. Jahrhundert
eine relativ groUe ; in Frankrcicli hielt sich die Se^iuenz am langsten, jodoch in
wenigen Kirchen. Da fiillt es schwer, die Urspnoujsstdttc auch nur mutmalilich
festzustellon. Nach dem Cod. Oxonien. Junius 121 ware der Verfasser: Bohcrtus
Wintoniensis (= abbas Glastoniensis, f 117b). Ob nicht ein Aufjnstiner
Chorherr von Scdau odcr St. Floriau dor Dicliter ist? Wir begegnon so
mancher inhaltlich und formoll vorziiglichen Se^juenz wiihrend dos 12. Jahr-
hunderts gorado in jenon Gebieten v"^'gl. Einloitung). — Auffallcnd ist, daB
die Strophen 10, 11 u. 12 untor oinander iu den Schluliversen auf -erura
jeimen , wiihrend sonst alle Strophon auf -ia enden. — Ciisur nach dem
2. Trochiius und WortschhiB fallen in den drei ersten Verseu jeder Strophe
stets zusammon; der Rhythmus zoigt nur in don SchluBvorson gewisso Un-
ebenhoiton rosp. Wochsol im Takt, Eigontiimlichkeiten, dio sich oft bei form-
vollendeten Sequenzen zeigen.
148
Sequentiae rhytlimicae et rigmatae.
97. De Nativitate Domini.
1. Ante torum virginalem
Hymnum dicat spiritalem
Per orbem ecclesia,
2. In quo iacet, sicut placet,
Verbum patris suae matris
Salva pudicitia.
4. Fide duce inquiratur,
Diligenti referatur
Studio per singula,
6. Isaias loquitur:
„Virga lesse oritur,
Surgit flos de virgula;"
8. Daniel, dic clara fronte:
„Hic abscisus est de monte
Lapis frangens statuam;"
3. Per lioc verbum incarnatuu
Genus Adae reparatum
Redit ad caelestia.
5. Quid de matre praedicetur
Quid de verbo recitetur
Per vatum oracula.
7. Virga notat virginem
Et flos Deum hominem
Reparantem saecula.
9. Mons estvirgo, lapis verburr
Destruens regnum superbuni
Per legem perpetuam.
10. „Manufortis"quidpraedicit, 11. Fide bella superavit,
Qui Goliam fortem vicit Pressit hostes, vires stravil
In funda et lapide? David gentis perfidae.
12. Funda caro, verbum lapis.
Si, quod dico, nondum capis,
Crede tamen omnia.
14. 0 quam sanctus partus iste,
In quo nihil fuit triste,
Immo plenus gaudio !
13. Nam de terra veritas
Orta est, nec castitas
Incurrit contagia.
15. Praetermoremhicestpartus,
Nullus dolor gravat artus
Virginis de filio.
16. Obumbravit et sacravit 17. Ut exiret et prodiret
Partumillumtamtranquillum Homo magnus, verus agnus
Plenitudo gratiae, Geminae substantiae.
18. Hocestnovum,hocestmirum, 19. Haec est titulus pudoris,
Quodhaecvirgohabensvirum Fons signatus, vas honoris.
Parit viri nescia. Domus Christi propria.
20. Ad delenda mortis iura
Carnis nostrae, quam natura
Intra claustra texit pura
Genetricis Mariae,
21. Ortus Christi pacem donat,
Puer iacet et coronat
Mansuetos, ut deponat
Filios superbiae.
De Deo. De Nativitate Domini. 149
22. Gratia illuminati 23. Cauticum novum cantemus,
Ad praesaepe regis nati, Virginis partum laudemus,
Qui verba libri signati Xovum ducem adoremus,
Solus potest legere, Qui nos venit quaerere.
24. Ergo, nostri reformator, 25. Ut ad regnum perducamur,
Esto nostri miserator, Quod futurum praestolamur,
Christe pater, quos creasti, Et laetemur tuae pacis,
Quorum mentes tu signasti Quam tu, bonus, bene facis,
Vultus tui lumiue, De beatitudine.
Pros. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. A. — Miss. ms. In-
ticense(?) saec. 11. et Prosar. saec. 12. Cod. Oenipontan. 277. add. saec.
12/13. B.
Trop. ms. Narbonnense saec. 12. Cod. Parisin. 778. C. — Trop. ms.
Parisiense (? Remense) saec. 18. Cod. Assisien. 695. D. — Miss. ms. Sor-
bonnense saec. 18. ex. Cod. Parisin. 15615. D*. — Grad. ms. Victorinum
saec. 18/14. Cod. Parisin. Arscn. 110. E. — Collect. ms. Victoriuum saec.
[13.) 15 (16.) Cod. Parisin. 14 «72. F. — Pros. ms. Gellonense abbatiae S.
Guillelmi saec. 14. Cod. Montipessulan. Mus. Fabr. 20. G. — Miss. ms.
Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 880. H. — Oration. ms. Gallicum saec.
18. Cod. Cantabrigien. Ff VI 14. add. saec. 14. I. — Miss. ms. San-
genovefianum saec. 15. in. Cod. Sangenovefian. 91 (BBl fol. 2). K. — Trop.
et Pros. ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. L. — Collect.
ms. Gallicum (et Siculum) saec. 13. (et 15.) Cod. Vatican. 8087. M.
Miss. Constanciense impr. Rotomagi 1499. — Miss. S. Martini Maioris
Monasterii impr. Tiironibus 1508. O. — Miss. Bitiiricense impr. Parisiis
1522. P. — Miss, Bicterrense impr. Lugduni 1585. Q. — Miss. Claromontense
atque S. Flori impr. Lugduni 1541. R. — Miss. Baiocense impr. Rotoraagi
1545. S. — HNORS sind nicht lcollationiert.
Str. 1 — 6, 1 iucl. fehlen I. — 1, 1 Ante thronum E. — 2, 2 suae matris
fehlt A. — 8, 8 redit a C. — 5, 1 de verbo Q. — 5, 2 de matre nuntietur
Q. — 6, 2 nascitur EG. — 6, 8 Surget CUEGIKLMP, Fulgct Q. — 8, 2
est fehlt M. — 9, 1 Fons(!)GL; Virgo est mons A. — 10, 1 forti FP ; quem
praedicit L, qui praedicit D — GIPQ. — 10, 2 Goliam mortem D. — 11, 1
Fide virum CGQ. — 11, 2 prescit M ; viros stravit CDEGK. — 11, 8 gentes
CDEGK. — 12, 1 Munda caro G; lapis verbum P. — 12, 2 mundum (st.
Qondum)FK; sapis D— GlKP. — 18, 1 lam D— GIKP. — Str. 14—17 fehlen
\; Str. 14 u. 15 unigestellt M. — 14, 1 pater (st. partus) EG. — 14, 2 quo
■uit nihil P. — 14, 8 Hymuo plenus G; plenuin L. — 15, 1 Praeter mortem
BP; est hic K. — 15, 2 dulcor(!) I. — 15, 8 fehlt I; ebenso die drei
jrsten Silben von Obumbravit. — 17, 2 Homo magis P; mitis au:nus K. —
Ur. 18 u. 19 fehlen DEFIKLP; umgestellt M. — 18, 2 Ad haec GM. —
19, 1 Hic est M. — 19, 8 Christi gratia G. — Str. 20-22 fehlen A. — 20, 1
leleudum K. — 20, 2 quem CDF, quae BK. — 20, 8 latet F, tegit EGK,
egit L, gerit M, ierit I, terit D. — 22, 4 regere B. — 28, 8 ducem fehlt
i. — 24, 1 Ergo noster AB; reparator M. — 24, 2 Esto nobis I. — 24, 8
Christe lesu quos salvasti F. — 25, 2 Quo Q. — 25, 4 Quani nobis bene
jQuando bonis CEG, Quam tu bonis P, tu bone K. — Konstruktion von
j5, 3 sqq. : Et laetemur de beatitudine tuae pacis, qnam tu bonus, bcno facis.
^ In N ist die Sequenz fiir Circumcisio Domini, iu Q fiir ,, Domiuicis ab
)Ctava Epipliauiao usquo ad PuriHcationem" ; inlialtlicli ist sic fiir die Wei-
lachtszcit. — Die QuoUou woisou vorwiogoud nach J-^raiikrcicJi als der Ur-
iprungsstatte ; aber auoh Siiddcutschland ist hior wiodoruui schon im PJ. Jahr-
mndert vortreten. — Mclodie-. „Laudes crucis attollanuis.'* Die CJisur nach
lem zweiten Trochiius fiillt sochsmal (9, 2; 19, 1 ; 22, 1 u. 8; 28, 1 u. 2)
150
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
nicht mit dem WortschliiB zusammmen; in eben diesen Versen ist mehrmah
der Khythmus nicht rein, lauter Mangel, welche man bei Sequenzen Adam«
V. St. Victor nicht annehmen mag. — Mit Riicksicht auf die Melodie konnter
Str. 6 u. 7 zu einer vereinigt werden, der dann Str. 8 u. 9 gegeniiberstanden
9S. In Nativitate Boniini.
Ascribitur Adamo cle S. Victore.
1. In natale salvatoris
Angelorum nostra choris
Succinat condicio ;
3. Felix dies hodiernus,
In quo patri coaeternus
Nascitur ex virgine;
5. Ne periret liomo reus,
Redemptorem misit Deus,
Pater unigenitum;
7. Infinitus et immensus,
Quem nou capit ullus seusus
Nec locorum spatia,
9. Non peccatum, sed peccati
Formam sumens vetustati
Nostrae se contemperat,
11. Sic concurrunt in personae
Singularis unione
Verbum, caro, spiritus,
13. Tantae rei sacramentum
Latet hostem fraudulentum,
Fallitur malitia;
15. Huius nodum sacramenti
Non subtilis argumenti
Solvit inquisitio;
17. Quam subtile
Dei consilium !
Quam sublime
Rei mysterium !
Virga florem,
Vellus rorem,
Virgo profert filium.
2. Harmonia diversorum,
Sed in unum redactorum,
Dulcis est connectio.
4. Felix dies et iucundus,
Illustrari gaudet mundus
Veri solis lumine.
6. Visitavit, quos amavit,
Nosque vitae revocavit
Gratia, non meritum.
8. Ex aeterno temporalis,
Ex immenso fit localis,
Ut restauret omnia.
10. Immortalis se mortali,
Spiritalis corporali
Ut natura conferat.
12. Ut persona non mutetur
Nec persona geminetur,
Sed sit una penitus.
14. Caecus hostis non praesagit,
Quod sub nube carnis agit
Dei sapientia.
16. Modum nosse non estmeum,
Scio tamen posse Deum,
Quod non capit ratio.
18. Nec pudorem
Laesit conceptio,
Nec virorem •
Floris emissio;
Concipiens
Et pariens
Comparatur lilio.
De Deo. lu Nativitate Domini. 151
19. 0 Maria, stella maris, 20. Vide.quamiiosfraudulenter,
Post Deum spes singularis Quam nos vexant violenter
Naufragantis saeculi, Tot et tales aemuli.
21. Per te virtus nobis detur, 22. Tuae proli nos commenda,
Per te, mater, exturbetur Ne nos brevi sed tremenda
Daemonum superbia. Feriat sententia.
23. lesu, noster salutaris, 24. His, quicolunthuncnatalem,
Qui prudenter operaris Da salutem temporalem,
Salutis mysterium, Da perenne gaudium.
Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A. —
Grad. ms. Victorinum saec. 18. ex. Cod. Parisin. 14819. B. — Grad. ms.
Victorinum saec. 18. ex. Cod. Parisin. 14452. C. — Miss. ms. Victorinum
saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. D. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod.
Parisin. Arsen. 197.E. — Collect. ms.Victorinum saec. 15.(18. et 16.) Cod.Parisin.
14872. F. — Miss. ms. Sangenovefianum saec. 15. in. Cod. Sangenovefianum.
91 (BBI. fol. 2) G. — Miss. Constanciense impr. Rotomagi 1499. H. — Miss.
S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. I. — H u. I sind nicht kollationiert.
1, 1 In natali GH. — 1, 2 grata (st. nostra) F. — 6, 1 nos A\ quos
A^. — 6, 2 Nos ad vitam A. — 10, 8 Natura confoederat A. — 11, 1 Hic
A; concurrant B — F. — Strophe 12 fehlt A. — 12, 2 persone F. — 14, 1
praesapit F. — Str. 15 fehlt A. - 17, 4 consilium F (vgl. 17, 2). — 22, 2
brevis AE ; et tremenda F. — 24, 2 salutem corporalem A. — 24, 3 Et (st.
Da) F.
Die Quellen weisen sichtlich nach Paris, und zwar zur Abtei St. Victor
als der Urspruugsstatte. Ob Adam vun St. Victor der Verfasser sei, kann
nach den Eing-angs erorterten Griinden nicht sicher behauptet werden. —
Casur und WortschluB nach dem zweiten Trochaus jedes 1. und 2. Verses
falleu regelmaBig- zusammen; der Rhythmus aber zeigt in 19, 2 u. 28, 8 eine
Unebenlieit, nJinilich : „P6st Detiui sp§s" und ,,Salutis mysterium". Erstere
Unebonheit lieBe sich durch Umstellung, aber im Gegensatz zu allen Quellen,
beseitigen, namlicli: Spes pnst Defuu (vj^l. weiter unten die Variante aus dem
Miss. Baiocense); letztere Unebenheit findet sich im SchluBverse einer Strophe
bei den sogenannten Adamitischen Sequenzen nicht gerade selten.
In A ist die Sequenz bestinunt fiir: „In Natali Domini, alia'' : in C:
„In die natalis Domini.'" Ebendort (in C) verlauf^t die Melodie, daB Str.
5 u. 6 die Gegenstrophe zu Str. 7 u. 8, Str. 9 u. 10 die Gegenstrophe zu
Str. 11 u. 12, und Str. 18 u. 14 die Gegenstrophe zu Str. 15 u. 16 bilden.
Die Strophen 15 — 22 incl. sehen wir in mehreren Quellen mit einer
Sequenz verbunden, von der es zweifelhaft bleibt, oi) sie eine ZHsammen-
Stopiiching aus anderen Sequenzen sei (- - dios das Wahrscheinlichere — )
oder eine Originaldichtung-, aus der dann einzelne Stiicke in die vorstehende
Sequenz „/>? natctle salratoris^ uud in die Sequenz .,Ii(hiJemus salvatorr'
eindrang^en. Sie lautet :
1)8». lii Nativitate Doiuiui.
1. Lux est orta gentibus 2. Gaudet miser populus,
In umbra sedentibus Quia mundo parvulus
Et mortis caligine ; Nascitur de virgine
152
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
3. Ut ascendat homo reus,
Condescendit homo-Deus
Hominis miseriae.
5. Quidnam iucundius,
Quidnam secretius
Tali mysterio?
7. Huius nodum sacramenti
Non subtilis argumenti
Solvit inquisitio.
4. Quis non laudet et laetetur,
Quis non gaudens admiretur
Opus novae gratiae ?
6. 0 quam mirabilis,
0 quam laudabilis
Dei dignatio !
8. Modum nosse non estmeum,
Scio tamen posse Deum,
Quod non capitratio etc. ..
Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien, 695. A. —
Collect. ms. incert. origin. saec. 13. Cod. Guelfenbyteran. 606 (Helm, 558)
add. saee. 14. B. — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod.
Parisin. 14872. C. — Miss. ms. Venetense saec. 15. Cod. Rotomagen. 307.
D. — Miss. ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas. memb.
64). E. — Miss. Constanciense impr. Rotomagi 1499. F. — Miss. Constan-
ciense impr. Rotomagi 1514. G. — Miss. [Franciscano-] Romanum impr.
Lugduni 1535. H. — Miss. Baiocense impr. Rotomagi 1545. 1. — I) u. F
sind nicht kollationiert.
1, 2 Et umbra E. — 2, 1 Gaude B; Gratuletur populus E. — 2, 3
Natus est E; ex virgine AHI. — 4, 1 u. 2 Totus mundus gratuletur | Glori-
ficans admiretur E. — 5, 2 serenius BE. — Str. 7 und folgende sind gleich
Str. 15 — 22 der Sequenz „In nciiale salratoris^' ; es ergeben sich fiir letztere
Strophen die folgenden Varianten: 15, 1 Cuius EHI. — 15, 2 Nec B; sacra-
mentum E. — 15, 3 perscrutatio I. — 16, 1 Nondum nosse E. — 17, 7
Profert virgo I. — 18, 1 Haec A. — 18, 3 nitorem HI. — 18, 5 sq. Con-
cipies I Et paries B. — 18, 7 Comparatum B. — 19, 2 Spes post Deum 1
(entspricht besser dem Rhythmus). — 20, 2 vexent I. — 20, 3 Tot ac tales
E. — 21, 1 Per te nobis virtus BEGHI. — 21, 2 exstirpetur B. ~ 21, 3
Daemonis AG. — 22, 1 Aue H (falsche Initiale). — 22, 2 brevis et B, brevis
ac E (vgl. die Varianten dieses Verses bei „In natale salvatoris"). — Str.
23 u. 24 fehlen hier.
Die Str. .3 — 6 passen hier gut in den Context , wahrend sie bei der
Sequenz .^lnhiltmus salvaiori^' (Nr. 99) zwischen den Strophen 8 u. 9 sehr storend
wirken wiirden. Vielleicht waren Str, 1 — 6 eine Original-Sequenz, die einen
anderen, jetzt verlorenen AbschluB hatte, der schon frdh (13. Jahrli. nach
Quelle A) durch den bezeichneten Abschnitt aus .,In natale salvatoris"^ ver-
drangt wurde.
90, In Nativitate Domini.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. lubilemus salvatori,
Quem caelesteslaudantchori,
Concordi laetitia;
3. Verbum carni counitum,
Sicut erat praefinitum,
Sine carnis copula
2. Pax de caelo nuntiatur,
Terra caelo foederatur,
Angelis ecclesia.
4. Virgo parit, Dei templum,
Nec exemplarnec exemplum
Per tot habens saecula.
De Deo. In Nativitate Domiui. 153
5. Res est nova, res iiisignis, 6. Caeli rorant, nubes pluunt,
Quod in rubo rubet ignis Montes stillant, colles fiuunt,
Nec rubum attaminat; Radix lesse germinat.
7. De radice flos ascendit, 8. Radix lesse regem David,
C^uemprophetae praeostendit Virga matrem praesignavit
Evidens oraculum ; Virginem, flos parvulum.
9. Mira floris pulchritudo, 10. Recreemur in hoc flore,
Quem commendat plenitudo Qui nos gustu, nos odore,
Septiformis gratiae ! Nos invitat specie.
11. lesu, puer immortalis, 12. Flos et fructus virginalis,
Tuus nobis hic natalis Cuius odor e&t vitalis,
Pacem det et gaudia; Tibi laus et gloria.
Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 18. Cod. Assisien. 695. A. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. J5. — Grad. ms.
Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. C. — Miss. ms. Victorinum
saec. 14/15. Cod. P.irisin. 14448. D. — Grad. ms, Victorinum saec. 14 15.
Ood. Parisin. Arsen. 197. E. — CoUect. ms. Victorinura saec. 15. (13. et 16.)
Cod. Parisin. 14872. F. — (Miss. et) Prosar. ms. Sangenovefianum saec. (13.
et) 14. Cod. Sangenovefian. 90. (BBl. fol. 1) add. saec. 15. in. G.
Trop. ms. Placentinum ann. cr. 1200. Cod. Capit. PJacentin. 65. H.
Miss. ms. Sarisburiense (Londinense ?) saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen.
185. I. — Epistol. et Prosar. ms. Flandricum saec. 15. Cod. Oxonien.
Douce 200. K. — Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen.
11896. L. — Grad. ms. Praemonstratense S. Margaretae anni 1824. Cod.
Stuttgardien. Bibl. Fol. 38. M. — Grad. ms. Secoviense (?) postea Veldide-
lense saec. 14. Cod. Oenipontan. 710. X. — Miss. ms. Helveticum („Ca-
^ellae in dem Gruonvvald") saec. 15. Cod. Muro-Griesen. 31. O. — Pros.
ns. Teplense saec. 15. Cod. Pragen. VI C 15. P.
Miss. Constanciense impr. Kotomagi 1499. Q. — Miss. S. Victoris Pa-
•isiensis impr. Parisiis 1529. R. — Miss. Gratianopolitanum impr. Gratia-
lopoli 1582. S. — LMQRS sind nicht kollationiert.
1, 2 caelestis N; laudes O. — 1, 8 In concordi A. — 2, 1 de caelis
^. — 2, 2 Terra caehim EGIOP. — 4, 3 habet EGINO. — 5, 8 contiiminat
JF. — 6, 2 Stillant montes AEGINOP. — Nach Str. 8 fiigen CG die Strophen
} — 6 von ,,JALr est orta gmtibus'''' (Nr. 95a) ein; sie wirken /i/Vr storend. —
10, 3 immutat G. — 11, 1 lesu pie immortalis EGIKNOP. — 11, 8 gaudium
^\ — 12, 2 Tuus odor EFGIHP. — 12, 8 Laus semper et N.
Die liturgische Bestimmung ist entweder generell fiir Weihnachten,
>der fiir den Sonntag wiihrend der Weihnachtsoktav, oder fiir den Silvester-
ag, d. i. Vorahend vor Circumcisio Domini. — Nach den Quellen mochte
nan auf Paris und speziell auf St. Victor als Ursprungsstiitte dieser herr-
ichen Sequenz schlielien, ohne daB Adavi ron *Sf. \'ictor mit Sicherheit als
ler Dichter bezeichnet werden konnte. — Caesur nach dem 2. Trochjius und
iVortsehluB fallen regelmaBig zusammen ; der Khvthmus in jedem 1. und 2.
t^erse ist vollkommen, im SchluBverse jcder Strophe verlangt die natiirliche
■Vortbetonung abermals ofters (1, 3; 4, 8; 5, 8) das Schema v_-'^^/s^/ statt
I\^!kj!.
154
Sequentiae rhythmicae et rigmatae
100. De Nativitate Doiuini.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Splendor patris et figura
Se conformaus liomini
3. Adam vetus
Tandem laetus
Novum promat canticum,
5. Eva luctum,
Vitae fructum
Virgo gaudens edidit
7. Si crystallus sit humecta
Atque soli sit obiecta,
Scintillat igniculum ;
9. Super tali genitura
Stupet usus et natura
Deficitque ratio ;
2. Potestate, non natura,
Partum dedit virgini.
4. Fugitivus
Et captivus
Prodeat in publicum.
6. Nec sigillum
Propter illum
Castitatis perdidit.
8. Nec crystallus rumpitur,
Nec in partu solvitur
Pudoris signaculum.
10. Res est ineffabilis,
Tam pia, tam liumilis
Christi generatio.
11. Frondem, florem, nucem sicca 12. Fert caelestem vellus rorem,
Virga profert et pudica Creatura creatorem,
Virgo Dei filium, Creaturae pretium.
13. Frondis, floris,
nucis, roris
Pietati salvatoris
Congruunt mysteria
14. Frous est Christus
protegendo,
Flos dulcore, nux: pascendo,
Ros caelesti gratia.
15. Cur, quod virgo peperit, 16. Cum virga produxerit
Est ludaeis scandalum? Sicca sic amygdalum.
17. Contemplemuradhucnucem; 18. Trinam gerens unionem
Nam prolata nux in lucem Tria confert: unctionem,
Lucis est mysterium. Lumen et edulium.
19, Nux est Christus: 20.
cortex nucis
Circa carnem poena crucis,
Testa corpus osseum,
Carne tecta deitas
Et Christi suavitas
Signatur per nitcJeum.
21. Quos sub umbrasacramenti, 22.
lesu, pascis in praesenti,
Tuo vultu satia ;
Lux est caecis,
et unguentum
Christus aegris, etfomentun
Piis animalibus.
0 quam dulce sacramentum
Foenumcarnis in frumenturi
Convertit fidelibus. •
Splendor patri coaeterne,
Nos binc transfer ad paterna
Claritatis gaudia.
De Deo. De Nativitate Domini. 155
Prosar. ms. abbatiae Cistercii (Citeaux) saec. 12/13. Cod. Londinen.
add. 15 722. A. — Collect. ms. S. Martini Masciacensis saec. 12. add. saec. 18.
in. Cod. Vatican. 3824. li. — Grad. ms. S. Audoeni Rotomagensis (?Nor-
manno-Siculum) sacc. 13. in. Cod. Matriten. C 132. C. — Grad. ms. Arnoldi
Aquisgranensis saec. 13. in. Cod. Capit. Aquisgranen. XII. D. — Trop. ms.
Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. add. saec. 13. E. — Trop. ms.
Parisiense (VRemense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. F. — Miss. ms. Parisiense,
postea Sorbonnae Parisiensis saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615. G. — Grad.
ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. H. — Grad. ms.
Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 819. I. — Grad. ms. Victorinum
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. K. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15.
Cod. Parisin. 14448. L, — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin.
Arsen. 197. M. — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16). Cod. Parisin.
14872. N. — Prosar. ms. Victorinum saec. 15. Cod. Parisin. 15105. O. —
Miss. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 16 905.
P. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97 (BBl. fol. 8).
Q. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. K. — Miss. ms.
Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 1099. R*. — Oration. ms. Parisiense
saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639. S. — Miss. ms. Pisciacense saec. 14. Cod.
Parisin. Arsen. 608. T.
Miss. l^arisiense impr. Parisiis 1481. U. — Miss. Gratianopolitanum
impr. Gratianopoli 1497. V. — Miss. Macloviense impr. Rotomagi 1503. X. —
Miss. Redonense (?) impr. absque [ca. 1483]. Y. — Miss. Leonense impr.
Parisiis 1526. Z. — Miss. Ambianense impr. Parisiis 1529. a. — Miss. S.
Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. b. — CDEO— R*U — b sind nicht
koliationiert.
2, 1 Pietate T. — 3, 3 prome BI — N (paRt, wenngleich von den Vic-
toriner Quellen mit Ausnahme von H konstant iiberliefert, nicht in die
Konstruktion). — 4, 3 in gaudium A. — 7, 1 crystallus est BFI — N (hier
gilt das Gleiche, wie bei 3, 3). — 7, 2 soli sic L. — 9, 1 Supra H. — 10, 1
admirabilis B. — 12, 3 praemium M. — 14, 3 caelestis BS. — 15, 2 ludaeis
est A. — 16, 1 virgo AHMST. — 18, 3 Lucem B. — 22, 1 patris BF.
Dieses Prachtstiick einer inhaltreichen und formvollendeten Sequenz,
die fiir die Weihnachtszeit bestimmt ist und bald am Festtage selbst , bald
.walirend der Octav verwendet wurde, stammt offenbar aus FranJx'reicli und
zwar wohl aus Varis'^ eine njihere Determinierung erscheint vor der Hand
gewagt. — Man beachte die Unebenlieiten resp. den AVechsel im Rhvthmus
bei den Versen 7, 3; 8, 3; 10, 2; 16, 1; 19, 5 u. 6; 20, 6, namlich w/
w \j I statt /w/ w /. Diese „Licenz" war und ist ofters in den Adam von
St. Victor zugeschricbenen Seiiuenzen zu beachten, aber fast ausschlieBlich
nur in den Versen mit miinnlichem Reim. — Zu 2, 1 vgh 1, 1 der Se-
quenz 96.
Die Str. 19 u. 20 sind so abgeteilt, wie die Melodie in K und M es
erheischt. In BFIRS hingegen ist 19, 1—3 parallel zu 19, 4-6 und 20, 1—3
zu 20, 4 — 6; die beiden Halbstrophcn wiiren somit in vier Halbstrophen zu
zerlegen, was vielleicht das Urspriinglichere ist.
101, De Nativitale Doiniui.
.1. Nato nobis salvatore 2. Xobis natiis nobis datur
Celebremns cum honore YA nobiscum conversatur
Diem natalitium. Lux et salus geutium.
3. Eva prius interemit, 4. Prima parens nobis luctum,
Sed Maria nos redemit Sed secunda vitae fructum.
Mediante iilio ; Protulit cum gaudio.
156 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
5. Negligentes 6. Praesens mundo,
non neglexit, sed absconsus,
Sed ab alto nos prospexit De secreto tam(|uam sponsus
Pater mittens unicum ; Prodiit in publicum.
7. Gigas velox, gigas fortis, 8. Ad currendam venit viam
Gigas, nostrae victor mortis, Complens in se prophetiam
Accinctus potentia, Et legis mysteria.
9. lesu, noster salutaris, 10. Quia servis redimendis
Medicina singularis, Tam decenter condescendis,
Nostra pax et gloria, Te collaudant omnia.
Collect. ms. S. Martini Masciacensis saec. 12. Cod. Vatican. 8324. add.
saec. 13. in. A. — Trop. ms. Parisieilse (?Remense) saec. 13. Cod. Assisien.
695. B. — Miss. ms. Parisiense, postea Sorbonnae Parisiensis saec. 13. ex.
Cod. Parisin. 1.5 615. C. — Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin.
Arsen. 110. D. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97
(BBl. fol. 8). E. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. F. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14/15, Cod. Schwarzavien. M 129. G. — Collectan.
ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16). Cod. Parisin. 14872. H. — Prosar.
ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. I.
Miss. ms. Monasteriense Gregorianae Vallis saec. 13. Cod. Colmarien.
409. K. — Oration. et Prosar. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien.
521. L. — Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
Arsen. 135. M. — Collect. ms. Praedicatorum incert. origin. saec. 15. Cod.
Bononien. 4019. N.
Miss. Tornacense impr. Parisiis 1498. O. — Miss. Constanciense impr.
Rotomagi 1499. P. — Miss. S. Martini Maioris Monasterii impr. Turonibus
1508. Q. — Miss. Fontisebraldense impr. Parisiis 1514. E. — Miss. Tharan-
tasiense impr. Lugduni cr. 1520. S. — Miss. Gratianopolitanum impr. Gratia-
nopoli 1532. T. — Miss. [Franciscano-J Romanum impr. Lugduni 1535.
U. — Miss. Ruthenense impr. Lugduni 1540. X. — FOPQSTX sind nicht
kollationiert.
Str. 1 u. 2 lauten in I :
1. Rex venturus adoretur 2. Exspectatus sic ametur,
Et constanter exspectetur Ut nobiscum conversetur
Eius natalitium; Lux et salus gentium.
2, 1 Nobis datus nobis natus U (in Anlehnung an die 2. Strophe des
.,Pange lingua gloriosi"), Nobis natus nobis datus KM. — 2, 2 conversatus
KMU. — 2, 3 salus omnium K. — 5, 2 ex alto CDM, sub alto U. — 5, 8
mittens nuntium GU, mittens filium ^I. — 6, 1 Crescens L. — 7, 2 Gigas
victor nostrae CEGI. — 7, 3 A cunctis (!) A. — 8, 2 se fehlt I. — 8, 3
Legis et A. — 9, 1 nostra BCMU (cfr. Str. 23, 1 in der Sequeuz „In natale
salvatoris" Nr. 98). — 9, 3 Nostra spes et L. — 10, 2 dignanter EG— LU.
yranzosisclier Ursprung der Sequenz ist wohl sicher anzunehmen; auf
Adcuii von St. Victor als Verfasser zu raten, liegt kein hinreichender Grund
vor, aber ebensowenig, ihn bestimmt abzulehnen. — Man vgl. zu 4, 1 und
2 die Verse 5, 1 und 2 der Sequenz ,,Splendor patris et figura'" (Nr. 100); zu
9, 1 den Vers 23, 1 der Sequenz ,,In natale salvatoris" (Nr 98); zu 7, 1
den Vers 11, 1 von .,Potestate non natura" (Nr. 96).
De Deo. In Nativitate Domini.
10
j i
102. Iu Nativitate Domini.
1. Laetare, puerpera^
Laeta puerperio,
Cuius pura viscera
Fecundantnr filio,
3. Patris unigenitus,
Per (|uem fecit saecula,
Hic degit liumanitus
Sub matre paupercula.
5. Ibi regit omnia,
Hic a matre regitur;
Ibi dat imperia,
Hic Mariae subditur.
7. 0 homo, considera
Revocans memoriae:
Quanta sunt hic opera
Supernae clementiae !
9. Sub matris reFugio
Fuge causa veniae,
Nam tenet in gremio
Fontem indulgentiae.
11. Quondam flentis lacrimas
Sedarat uberibus,
Nunc iratum mitigat
Pro nostris excessibus.
2. Lacte fluunt ubera
Cum pudoris lilio ;
Membra foves tenera,
Virgo, lacte proprio.
4. Ibi sanctos reficit
Angelos laetitia,
Hic sitit et esurit
Degens in infantia.
6. Ibi summi culminis
Hesidet in solio,
Hic ligatus fasciis
Vagit in praesaepio.
8. Ne desperes venia,
Si multum peccaveris,
Ubi tot insignia
Caritatis videris.
10. Hanc saluta saepiiis
Cum spei fiducia
Dicens flexis genibus :
„Ave, plena gratia.'"
12. lesu, lapsos respice,
Piae matris precibus
Emendatos efflce
Dignos caeli sedibus.
Collect. ms. Anglicum saec. 13/14. Cod. Coll. Balliol. Oxonien. 230.
A. — Trop. m.s. S. Patricii Dublinensis saec. 14. Cod. Cantabrig-ien. Add.
710. B. — Oration. ms. Ang^Iicum saec. 14. Cod. Parisin. 1201. C.
Miss. ms. Casalis lienedicti saec. 15. Cod. Cenomanen. 144. D. —
Miss, ms. Cluniacense (8. Martini de Cam|)is) anni 1408. Cod. Parisin. Mazarin.
416 (235). E. — Oration. ms. Parisiense saec. 1516. Cod. Parisin. 3639.
F. — Appendix ms. saec. 16. post Miss. Helvacense impr. Kotomagi 1514
(in Bibl. Sanoenovefian.). G. — Appendix ms. saec. 16. post Miss. Baiocense
impr. Kotomagi 1545 (in Bibl. Capit. Baiocen.). H. — Pros ms. Caelestiuorum
Parisiensium anni 1532. Cod. Parisin. Mazarin. 448 (753). I. — Prosar. ms.
Caelestinorum (Gulielmi Lovel) anni 1572. Cod. Ambianen 132. K.
Miss. Casalis Benedicti impr. Kotomagi 1513. L. — Miss. Fontisebral-
dense impr. Parisiis 1514. M. — Miss. Athanacense impr. Athanaci 1531.
N. — Miss. [Franeiscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. O. — Miss. Bel-
vncense imj^r. Parisiis 1538. P. — Miss. Kuthenense impr. Lugduni cr. 1540.
Q. — DEIQ siud nicht koUationiert.
1, 2 Laeto GIIK — P. — 1, 3 Cuius casta HO , Cuius sacra
M. — 1, 4 Fecundatur N. — 2, 3 tbvens BCKN, tbvet HM. — 3, 2 fecit
omnia GKNOP. — 3, 3 Degit hic H. — 4, 1 Illic GP; reficit fehlt
•A.. — 4, 1 sq. ang-elos reficit FGHK — P (ist gegen den Koim). — 4, 3 Sitit
158
Sequentiae rhy^ihniicae et rigmatae.
hic H. — Str. 5 u. 6 umgestellt N. — 5, 1 Illic GP. — 5, 4 ancillae (statt
Mariae) FGHKL— P. — 6, 1 lllic GP. — 6, 2 Praesidet H. — 0, 3 ligatur
G. — 6, 4 lacet in A. — 7, 1 Kecordans F. — 7, 3 Quanta sint haec
FGHKL — P; (hic ist adverbial und nimmt wieder auf das ,,Aic" von 3, 3;
4, 3: 5, 2; 5, 4; u. 6, 3). — 7, 4 Divinac clementiae FGHL — P, Divinum
K. — 8, 1 Non BFGHL— P; veniam BFGKLNP (venia entspricht besser
dem Reime). — 8, 2 deliqueris FGHKL— P. — 9, 3 lam GP. — 9, 4 Fonte
P. — 10, 1 salutes AFHKL-0. — 10, 3 flectis B. — 11, 2 Fedarat N,
Sedaras O, Compescens H. — 11, 3 Nunc reatum A ; mitiget AB, miti^a O,
mitigas F. Eius iram adimas H (sucht den hier vernachlassigten Keim zu.
wahren). — 12, 2 Nostris piis precibus C. — 12, 4 Cunctis caeli F; caeli
laudibus B, civibus FGKL— P.
Diese schlichte , hiibsche Sequenz , in welcher Rhythmus und Reim
Unebenheiten zeigen , scheint enghschen Ursprunges zu sein; B bietet ihre
]Melodie. Sie handelt eigentlich de Beata Maria V. und wurde auch oft so
beniitzt, aber vorwiegend in der Weihnachtszeit ; in N: „In Visitatione".
103. In Nativitate Doiniiii.
1. Laude canora
Curia caeli
Decantat: „Gloria
Deo in excelsis"
2. Voce sonora,
Mente fideli
Sonet ecclesia
Filio in terris.
3. Illuxit
tandem dies exspectata,
Dies, in qua de supernis
pax est data ;
4. Natus est
a patre filius mundo,
Qui miseriarum lacu
de profundo
5. Eduxit hominem
Secum ad ordinem
Beatorum
6. Victor ad atrium
Referens spolium
Infernorum.
7. Eia!
Haec sunt communia
Nobis et civibus
Supernis gaudia.
8. Eia!
Exsul ad propria
Redit et patribus
Laetatur curia.
Lucifer gratiae
Solem iustitiae
Agit ad ortum,
Solem, qui tenebras
noctis illustrat;
10. Edidit iilium
Virgo, fidelium
Lumen et portum,
Filium, qui mortem
morte triumphat.
11. Indue tenerum,
ludaea, puerum,
Gens o perversa;
12. lamiam non moreris,
Exemplo veteris
Si sis adversa.
De Deo. De Nativitate Domini.
159
.3. Cerne per specuhim
Rei miraculum ;
Non mens incredula,
Sed fides sedula
Sentit arcanum.
14. Puer, qui natus est,
Homo et Deus est,
Missus redimere
Et salvum facere
Genus humanum.
15. Laetentur, eia,
Dicant et omnia
Nato : Alleluia.
Pros. ms. Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod. Sangallen. 883. A. —
Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546.
8. — Miss. Lausannense impr. Lausannae 1493. C. — Miss. Lausannense
impr. Lugduni 1522. D. — C ist nicht kollationiert. —
1, 1 Gaude AB (falsche Initiale). — 1, 3 Decantant A, Decantet B;
gloriam AB. — 2, 2 Menti B. — 7, 3 Nobis cum civibus B. — 8, 3 paribus
— 12, 1 lam non morieris C. — Wohl franzosif^chen Ursprunges. —
Str. 3 und 4 zeigen die Struktur der Sequenzen des Ubergangsstiles. —
Melodie in A und B.
108 »>. De Nativitate Domini.
2
3. [Inauditum ac] mirum
commercium,
Humanitatis Christi
mysterium
Nocte lucet media.
5. Divina ex patre,
Humana ex matre,
In mente est terna:
7. De gremio matris,
In quo formabatur,
Sinu Dei patris,
Ubi celebratur,
Christus apparuit.
9. Vellus Gedeonis
hic roratur;
Nam in urna aurea
servatur ;
11. Lux in tenebris
hicet caelica;
Aetherea
finnt miritica,
4.
Nativitas geniti
tripertita :
Divina, humana et
gratuita
Mundo dant remedia.
6. Semper Deus natus,
Semel incarnatus.
Saepe fit fraterna.
8. Sub umbra legali
Praefigurabatur,
De sceptro regali
Egrediebatur,
Quem virgo genuit.
10. Gemma carbunculi
deauratur ;
Paradisus amoenus
plantatur.
12. Transparentia,
beatifica
Hac in sacra
nocte Dominica.
160
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
13. Psallit microcosmus,
Gaudet megacosmus
Ortu deifico.
14. loseph lesum ])laudit,
Laudes cuius audit
Cantu angelico.
15. 0 dulcis iili Mariae,
Nos transfer, lesu pie,
Ad caeli palatium
Conferendo bravium.
Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec 15. Cod. Londinen. Egerton
2601. — 10, 2 deaurata. — 10, 3 Paradisis. — Melodie resp. Schema: „Av<
Maria gratia plena''' oder ,^Salve crux arhor''' (Nr. 121). Daraus ist er
sichtlich, daB 2 einleitende Halbstrophen zu je 10 Silben fehlen. — Be
diesem Schema sind ofters die Strophen 9 — 12 in 8 Halbstrophen zerleg
oder auch in 2 Halbstrophen zusammengezogen. — Bisher war diese Sequen:
unediert.
104, In Circumcisione Domini.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
L In excelsis canitur
Nato regi ^Gloria",
3. lure dies colitur
Christi natalitia,
5. Mediator nobis datus
In salutis pretium
Non naturae sed reatus
Refugit consortium.
7. Quid de monte lapis caesus
Sine manu, nisi lesus,
Qui de regura linea
9. Solitudo floreat
Et desertum gaudeat!
Virga lesse floruit;
11. Radix David typum gessit,
Virga matris, quae processit
Ex regali semine ;
13. In praesaepi reclinatur,
Cuius ortus celebratur
Caelesti j^i^^econio.
15. Cuncta laudes intonant
Super partum virginis;
2. Per quem terrae redditur
Et caelo concordia.
4. Quo nascente nascitur
Novae legis gratia.
6. Non amittit claritatem
Stella fundens radium
Nec Maria castitatem
Pariendo filium.
8. Sine carnis opere
De carne puerperae
Processit virginea?
10. Eadix virgam, virga florem,
Virgo profert salvatorem,
Sicut lex praecinuit.
12. Flos est puer nobis natus,
lure flori comparatus
Prae mira dulcedine.
14. Caeli cives iubilant,
Dum pastores vigilant
Sub noctis silentio.
16. Lex et psalmi consonanj
Prophetarum paginis.
De Deo. In Octavis Epiplianiae. KJl
17. Angelorum et pastorum, 18. Reges currunt Orientis
Stellae simul et magorum Ad praesaepe vagientis,
Concordant indicia ; Gentium primordia.
19. lesu, puer iramortalis, 20. Tupostvitamhancmortalem
Ex aeterno temporalis, Sive mortem hanc vitalem
Nos ab liuius vitae malis Vitam nobis immortalem
Tu potenter erue. Clementer restitue.
Trop. nis. Parisiense (?Remense) saec. 18. Cod. Assisien. 695. A. —
Miss. ms. Parisiense, postea Sorbonnae Parisiensis saec. 13. ex. Cod. Parisiu.
15615. B. — Oration. ms. Gallicum saec. 18/14. Cod, Cantabrigien. Ff VI
14. C. — Grad. ms. Victorinum saec. 18/14. Cod. Parisin. Arsen 110. D. —
Grad. ms. Victorinum saec. 18. ex. Cod. Parisin. 14819. E — Grad. ms.
Victorinum saec. 18. ex. Cod. Parisin. 14452. F. — Miss. ms. Victorinum
snec. 14/15. C^od. Parisiu. 14448. G. — Grad. ms. Victorinum saec. 14 15.
Cod. Parisin. Arsen. 197. H. — CoUect. ms. Victorinum saec. 15. (18. et 16j.
Cod Parisin. 14872. I. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. iSan^enovefian.
97 (BBl fol. 8). K. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 880.
L. — Miss. ms. IS. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 60l^.
L *. - Grad. ms. S. Sebastiani Parisiensis anni 1585. Cod. Parisin. Arsen.
204. M. — Miss. ms. Venetense saec. 15. Cod. Kotcman^en. 807. N.
Miss. Gratianopolitanum impr. Gratianoj^oli 1497. O. — Miss. Coa-
stanciense impr. Kotomagi 1499. P. — Miss. Fontisebralden.=e impr. Parisiis
1514. Q. — Miss. S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529, R. — L'N — R
sind nicht kollationiert.
5, 4 Etfugit M, — 7, 1 Qui L. — 7, 2 nisi Christus C — 8, 8 Processit
ex Maria I, — 9, 1 und 2 floreat und o-andeat umg-estellt M. — 12, 1 est
nobis puer B. — 12, 2 flore C. — 12, 8 Praevia dulcedine C. — 18, 1 prae-
saepe CL. — 13, 2 ortu F. — 15, 1 Cunctas C, — 16, 1 resonant C. —
19, 4 potenter eripe AM. - 20, 2 fehlt C.
Die Melodie und infolgedessen auch die Strophenabteilung" variiert in
verschiedenen Quellen: F und L zerlegen Str. 5 und 6 in je zwei Halbstropheu,
80 dali also 5, 1 + 2 zu 5, 8 + 4, ferner 6, 1 + 2 zu 6, 8 -| 4 parallel sind.
A verbindet hingegen Str. 1 uud 2 zu einer Strophe, welcher die Str. 8 + 4
lals Gegenstrophe gegeniiberstehen; Str. 7 hat dort keine Gegenstrophe,
sondern Str. 8 hat mit Str. 9 gleiehe Melodie und Str. 10 steht wie<ler
isoliert; Str. 11 + 12 bilden eine Strophe, dazu als Gegenstrophe 18 + 14:
schlieliiich sind Str. 15 + 16 zu einer Strophe verbunden, der keine Strophe
parallel gegeniiber steht. — Die vorgelegte Abteilung der Strophen stiitzt
sich auf die Melodie von E und G.
Nach den Quellen zu schlieBen kam die Sequenz nicht iiber die Greuzen
Frankrcichs und nur verein/elt iiber Paris hinaus ; dort also und wahr-
scheinlich in St. Victor ist ihre Ursprnngsstiitte zu suchen. — Man vjrl. zu
7, 1 den Vers 7, 2 in ,,Ante torum virginalem" (Xr. 97); zu 19, 1 den Vers
11, 1 in .,Iubilemus salvatori" (Nr. 99.) uud zu 19, 2 deu Vers 8, 1 iu .,Iu
natale salvatoris" (Nr. 98).
105. In Octavis Epiphauiae.
A>icribitur Adamo dc S. Victore.
1. Vir^o, mator salvatoris, 2. Protulisti, virga, florein,
Angelorum grata clioris, Cuius floris in odorem
Intus fove, scrva foris Sancti currunt per amorcMU
Nos benignis precibus : Piis cum muneribus.
Blume-Ba n nist er, Tlies.invi hyinnolog\'i Prosaiiuni II. 1. H
162
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
3. Tria dona reges ferunt,
Stella duce regem quaerunt,
Per quem certi semper erunt
De superno lumine,
5. Dies iste iubilaeus
Dici debet, quo Sabaeus
Plene credens, quod sitDeus,
Mentis gaudet requie.
7. Synagoga pridera cara,
Fide fulgens et praeclara,
Vilis iacet et ignara
Maiestatis parvuli ;
9. Synagoga, caeca doles,
Quia Sarae crescit proles,
Cum ancillae prolem moles
Gravis premat criminum ;
11. Consecratus patris ore
lacob gaudet cum tremore ;
Tu rigaris caeli rore
Et terrae pinguedine.
13. Unguentorum in odore
Sancti currunt cum amore,
Quia novo fragrat flore
Nova Christi vinea.
15. Astat sponsa regi nato,
Cui ritu servit grato,
In vestitu deaurato,
Aureis in fimbriis.
17. Haec est sponsa spiritalis,
Vero sponso specialis ;
Sponsus iste nos a malis
Servet et eripiat,
4. Auro regem venerantes,
Ture Deum designantes,
Myrrha mortem memorantes
Sacro docti flamine.
6. Plebs Hebraea iam tabescit,
Multa sciens Deum nescit;
Sed gentilis fide crescit
Visa Christi facie.
8. Seges Christi prius rara,
Mente rudis et amara,
Conteraplatur luce clara
Salvatorera saeculi.
10. Tu tabescis et laboras,
Sara ridet, dum tu ploras,
Quia novit, quem ignoras,
Redemptorera horainura.
12. Delectaris in terrenis
Eebus, vanis et obscenis ;
lacob tractat de serenis
Et Christi dulcedine.
14. Ad peccatum prius prona
lam percepit sponsa dona,j
Sponsa recens, et corona
Decoratur aurea.
16. Orta rosa est ex spinis,
Cuius ortus sive finis
Semper studet in divinis
Et regis deliciis.
18. Mores tollat hic ineptos,
Sibi reddat nos acceptos
Et ab hoste sic ereptos
In caelis recipiat.
Grad. ms. Arnoldi Aquisgranensis saec. 13. in. Cod. Capit. Aquisgranei
XII. A. — Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695J
B. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. C. — GraC
ms. Victorinum saec 13. ex. Cod. Parisin. 14452. 1). — Miss. ms. Victorinui
saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. E. — Collect. ms. Victorinum saec. 1«
1 13. et 16). Cod. Parisin. 14872. F. — Miss. ms. Sangenovefianum saec. 1«
in. Cod. Sangenovetian. 91 (BBl. fol. 2). G.
Miss. Constanciense impr. Rotomagi 1499. H. — Miss. S. Victori!
Parisiensis impr. Parisiis 1529. I, — Miss. Baiocense impr. Rotomaoi 1545.
K. — H — K sind nicht kollationiert.
3, 3 per quam F. — Str. 7 u. 8 fehlen G. — 8, 1 Reges B ; prius pura
f
De Deo. In Transfiguratione Domini.
163
B. — 8, 3 Contemplantur li. — 9, 2 sacrae fst. Sarae) B. — 10, 2 Sacra
(st. Sara) B. — 12, 2 Vanis rebus B. — 13, 8 fraglat CDFG. — 13 ,4 venia
F. — 16, 1 Nata rosa est in spinis B. — 17, 4 eripiet F.
Diese wohl aus Paris und zwar aus der Ahtei St. Victor stammende
Scquenz hat eine relativ geringe Verbreitung gefunden.
106, In Transfiguratione Domini.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Laetabimdi iubilemus
Ac devote celebremus
Haec sacra sollemnia ;
3. In liac Christus die festa
Suae dedit manifesta
Gloriae indicia.
Christus ergo, Deus fortis,
Vitae dator, victor mortis,
Verus sol iustitiae,
Quam assumpsit
carnem de virgine,
Transformatus
in Thabor culmine
Glorificat liodie.
7. Candor quoque sacraevestis
Deitatis fuit testis
Et futurae gloriae.
9. CumqueChristus, virtusDei,
Petro, natis Zebedaei
Maiestatis gloriam
1. Hoc habemus ex Matthaeo,
Quod lo([uentes erant Deo,
Dei patris filio.
8. Huius magna laus diei,
Quae sacratur voco Dei,
Honor est eximius.
2. Ad honorem summi Dei
Huius laudes nunc diei
Personet ecclesia.
4. Ut hoc possit enarrari,
Hic nos suo salutari
Repleat et gratia.
6. 0 (juam felix sors bonorum !
Talis enim beatorum
Erit resurrectio.
Sicut fulget
sol pleni luminis,
Fulsit Dei
vultus et Iiominis
Teste evangelio.
8. Mirus Iionor et sublimis,
Mira, Deus, tuae nimis
Virtus est potentiae.
10. Demonstraret manifeste,
Ecce, vident Luca teste
Moysen et Eliam.
12. Vere sanctum, vere dignum,
Lo(|ui Deo, et benignum,
Plenum omni gaudio.
14. Nubes illos obumbravit
Et vox patris proclamavit :
„Hic est meus filius".
5. Huius vocem
exaudite !
Habet enim verba vitae
Verbo potens omnia ;
16. Hic est Christus
rox cunctorum,
Mundi salus, lux sanctorum,
Lux illustrans omnia.
11*
164
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
17. Hic est Cliristus
patris verbum,
Perquemperditiusacerbum,
Quod in iiobis liabuit
19. Moriendo nos sanavit,
Qui surgendo reparavit
Vitam, Christus et damnavit
Mortis magisterium.
21. Cuius sono suut turbati
Patres illi tres praefati,
Et in terram sunt prostrati,
Quando vox emittitur.
18. Hostis nequam,
serpens dirus,
Qui fundendo suum virus
Evae nobis nocuit.
20. Hic est Christus pax aeterna,
Ima regens et superna,
Cui de caelis vox paterna
Confert testimonium ;
22. Surgunt tandem adnuente
Sibi Christo, sed intente
CircumspectantjCum repente
Solus lesus cernitur.
23. Volens Christus haec celari 24. Haec est dies laude digna,
Non permisit enarrari,
Donec vitae reparator,
Hostis vitae triumphator
Morte victa surgeret.
Qua tot sancta fiunt signa.
Christus, splendorDei patris,
Prece sancta suae matris,
Xos a morte liberet.
25. Tibi, pater, tibi, nate,
Tibi, sancte spiritus,
Sit cum summa potestate
Laus et honor debitus
Grad. ms. Victoriinim saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. A. — Grad.
ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. B. — Miss. nis. Victorinum
saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. C. — Grad. ms. Victorinum saec. 14 15.
Cod. Parisin. Arsen. 197. 1). — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16).
Cod. Parisin. 14872. E. — Miss. ms. Sangenovefianum saec. 15. in. Cod.
Sangenovefian. 91 (BBl fol. 2) F.
Miss. Constanciense impr. Rotomagi 1499. G. — Miss. S. Victoris
Parisieusis impr. Parisiis 1529. H. — G und H sind nicht kollationiert.
4, 1 posset C. — 12, 2 Dei E. — 14, 2 Et patris vox E. — Auch
diese Sequenz fand wenig Verbreitung-: Paris und speziell die Abtei von
St. Victor ist wohl die Ursprung-sstatte. Manche Strophen lassen die Tiefe
und den Geist vermissen, wodurch sonst die dem Adam von St. Victor zu-
geschriebenen Sequenzen sich auszeichnen. — Die Verse 1, 3; 5, 7; 5, 8;
6, 5 zeigen Taktwechsel resp. abweichenden Rhythmus, — Melodie : Laudo
Sion, mit kleinen Anderungen.
107. In Transflguratione Domini.
1. Adest dies celebris,
Quo pacatus raiseris
Deus demonstratur;
3. Mentes ut alliciat
Infirmas et provehat
In supernum statum,
2. Eius unigenitum
Profert nam in medium
Luce transformatum,
4. Ubi nexu liberi
Mortis, facti lucidi,
Sancti gloriantur;
De Deo. In Transfiguratione Domini.
165
5. (yonformati luminis
Fonti, sacri numinis
Vino clebriati
7. Haec panduntur hodie
Montis in cacumine
Christo rutilante.
9. Declarat se dominum
Mortis et viventium
Priscis nuntiatum.
11. Fiunt testes solidi
Dignitatis Domini,
Quam nempe probarunt*
13. Quibus tabernacula
Praestanda in gloria
Sunt iaiu praeparata.
6. Obsequuntur laudibus
Intentisque vultibus
Semper speculantes.
8. Vocantur patricii
Vatum et apostoli
Ad tantum aspectum.
10. Animantur ceteri
Morte plecti avidi,
Quam sat formidarunt;
12. Coheredes filios
Ad grandes et parvulos
Patri aggregarunt,
14. Quorum nos efficiat
Consortes, qui praemiat
In vita beata.
A.
Miss. ms. Koniano-Florentinum anni 1842. Cod. Florentin. Aedil. 108.
— Miss. nis. Praedicatorum Lugdunense saec. 14. Cod. Capit. Lugdunen.
6. B. — Miss. nis. Montis S. Michaells saec. 15. Cod. Abrincen. 43.
C. — Mi«s. nis. Andegavense saec. 15. Cod. Parisiu. 868. D. — Miss. ms.
S. Albani Andegavensis saec. 15. Cod. Andegaveri. 86. E. — Miss. ms.
Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 880. 2 F. — Miss. ms. Venetense saec.
5. Cod. Kotomagen. 307. G. — Miss. ms. Romanum saec. 15. Cod. Schwarza-
ien. M. 94. add. saec. 15. H. — Brev. ms. Humiliatarum ad S. Erasmi
Mediolanensis saec. 15. Cod. Ambrosian. I 197 inf. I. — Miss. ms. Augustino-
Komanum Neapolitanum anni 1506. Cod. Vatican. Ottob. 221. K. —
Grad. ms. Cassoviense saec. 15. Cod. Mus. Hungar. 172. L. — Miss.
ms. Lucense anni 1483. Cod. Pragen. Strahovien. 1 A 7. M. — Grad. ms.
Margaretae Scheiffart de Merode saec. 15. Cod. Mus. Hungar. 259. N. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Melicen. 979. O. — Miss. ms. Francis-
canum Keliiemiense saec. 15. Clm. Monacen. 8080. O."*' — Miss. ms. Horti
juminum liildeshcmensis anni 1462. Cod. Guelienbyteran. 39. (Helmst. 35).
(irad. nis. ^laioris ecclesiae Coloniensis saec. 15. Cod. Scriptt. S. L
/"alkenburgen. Lit. ms. 2; bis: fol. 72. Q ; add, saec. 15. ex. Q.* — Miss. ms.
3. Pantaleonis Coloniensis saec. 15. Cod. Bruxellen. 355. K. — Miss. ms.
Ooloniense saec. 15. Cod. Jiruxellen. 209. S. — Grad. ms. Nussiense (Nove-
iiense) saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Cokmion. VI 11. T. — Grad. ms. Bor-
tenense saec. 15. Cod. Borkenen. A 9. U. ^ — Miss. ms Essendiense sacc.
5. Clm. ]Monacen. 10 074. V. — Grad. ms. Lonense saec. 15. Cod. Lonen.
J. n. X. — Grad. ms. Ennigerlohonse saec. 15. Cod. Ennigerlohense 1. Y. —
Vliss. ms. Ennigerlohense anni 1479. Cod. Ennigerlolien. 2. Z. — Miss. ms.
(J^uchtorpionse saec. 15. Cod. Fuchtorpien. L L a. — Miss. ms. S. Walburgae
iutphauiensis saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien. Ms. 7. b. — Miss. ms. Novio-
nagense saec. 15. Cod. Mus. Ni»viomagen. 1 a 2. c. — Miss. nis. S. Terreuani
\rbuthnottensis saec. 15. ex. Cod. priv, roimpr. Hurntishuid 1864. d.
Miss. Acjuilogionse impr. Augustae 1494. e. — Miss. Andegavonso iinpr.
Parisiis 1489. f. — Miss. Gebennonse impr. Gobennis 1491. g. — Miss. Ke-
ionense impr. Parisiis 1492. ll. — Miss. Hituriconse impr. Parisiis 149S. i. —
vliss. Lugdunense impr. Lugduni 1500. k. — Miss. Lausannense impr. Ge-
)ennis 1505. 1 — Miss. Sonononso inipr. Parisiis 1529, m. — Miss, Briooonse
anpr. Kotomagi s. a. [1502?!. ii. - Miss. Coh>nionso impr. Coloniao 1481.
1(36
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
O. — Miss. Wratislaviense impr. Moguntiae 1483. p. — Miss. Hildensemeuse
impr. Nurenbergae 1499. q. — Miss. Mindense impr. Nurenbergae 1513. r. —
Miss. Monasteriense impr. Parisiis 1520. S. — Grad. Monasteriense impr.
s. 1. (Alopecius) 1536. t. — Miss. Cracoviense impr. Cracoviae 1545. u. — Miss.
Ultramontanorum impr. Veronae 1480. X. — Miss. Komano-Franciscanum impr.
Lugduni 1535. y. — Wir verzeichnen die Varianten aus ACDHKOQQ*RSTUX
bcdstuxy.
1, 2 placatus QQ*RST u, precatus UX (ebenso YZ a)bc; erstere
Variante ist also der Kolnischen, letztere der Miinsterischen und Nieder-
landischen Gruppe eigen. — 2, 1 Cuius A X u; Eius nam unigenitum H. — .
2, 2 Profert iam ux nam fehlt H. — Str. 2 und 3 umgestellt A. — 3, 3
supremum u. — 4, 1 Ibi Q * ; liberis D. — 4, 2 facti fehlt u. — 4, 3 Sancti
fehlt y; gloriatur y. — 5, 1 Conformari QQ*RSTUXbst (Koln-Miinstersche
Gruppe), Confortati x, Confirmati D C y. — 5, 2 Fonte A C d u, Fontis
sacro C. — 5, 3 debriari QQ*RSTUXbst (vgl. Variante zu 5, 1), de-
briantur C, ebriantur O, inebriati y. — 6, 2 Intentique u. — 7, 1 pandit u. —
7, 2 Mentis u; acumine K. — 8, 2 Vatum apostolici u. — Str. 9 fehlt C —
9, 2 vincentium R. — 9, 3 nominatum QQ *RS. — 10, 2 Morte nampe (I)
plec i (ohne avidi) C. — 10, 3 sic (statt sat) CD y, sancti u. — 11, 3 Quem
O; nampe CD. — 12, 2 Ac c, Et b S. — 12, 3 aggregandum ACDHKxy
(Variante der romanischen Gruppe), aggregandos O u, congregarunt Q. — 13, 3
lam sunt H.
Die Quellen (resp. die liturgische Verbreitung) geben keinen Anhalts-
punkt dafiir, wo die Ursprungsstatte dieser Sequenz zu suehen sei. — Der
Reim ist nicht rein durchoefiihrt.
108. In Trausfiguratione Domini.
1. De parente summo uatum,
Sed a patre nou creatum
Verbum in principio,
3. Verbum, inquam, istud, Deus,
Ne periret homo reus,
Servi formam induit
5. In se duo sic univit,
Digniorem quod vestivit,
Nbn corrupit fragilis ;
7. Vera mansit sic utraque,
Non ut vinum mixtum aquae
Confundit commixtio,
9. Salutare tantae rei
Documentum verbi Dei
Fit transfiguratio,
11. Candorvestis, splendorlucis
Pro peccato carnem crucis
Affixam supplicio
10.
12.
Cum parente Deus unus,
Quod nullius exstat munus
Sed erat ex proprio,
Factus nova creatura,
Sic humana servans iuraJ
Quod Deum non exuit.
Neque maior se minorem
Consumebat, sed honorem
Augebat passibilis.
Sed ut servat in se vera,
Non commixta, sed sincer^_
Quae coniungit unio. '\
In qua nobis revelatur,
Quod humani tegebatur
Corporis sub pallio.
Gloriosam iam efFectam
Designabat et evectam
Verbi privilegio.
De Deo. In Transfiguratione Domini.
16'
13. Atque Christum vox fidelis
Non de terra, sed de caelis,
Dei vocans filium
15. In persona una Christi,
Ecce, Deum cognovisti
Virginis et filium ^
14. Forma nostrae pravitatis
Obumbratae deitatis
Praebet testimonium.
16. Unam tamen sic concedas,
Quod naturas duas credas
lus servantes proprium.
17. Hicestlapis, quem deiectum 18. Deitatis in splendore,
A ludaeis, sed electum Miro vestis in candore
Nunc in caput anguli Viderunt discipuli,
19. A prophetis praedicatum 20. Quae propheta praedicavit,
Cognoscentes transformatum Verbi Dei cum expavit
Inter animalia, In carne magnalia.
21. Tua frui visione
Praeparatae nos coronae
Non indignos adnue,
22. Sed heredes nos ascribas,
In lordane qui praeibas
Nos quondam per losue.
Miss. Atrebatense impr. Parisiis 1491. A. — Miss. Atrebatense irapr.
[Rotomagi] 1508. B. — Miss. Cameracense impr. Parisiis 1495. C. — Miss.
Cameracense impr. Parisiis 1507. D. — Miss. Toruacense impr. Parisiis 1498.
E. — Miss. Noviomense impr. Rotomagi 1506. F. — Miss. Remense impr.
Remis 1553. G. — Miss. S. Remigii Remensis impr, Remis 1.556. H. — F
ist nicht kollationiert.
4, 1 Facta D, (Factus beziebt sicli auf Deus, Vers 3, 1). — 5, 2 ([uam
GH. — 7, 1 mansit fehlt H. -- 8, 1 servet CD. — 8, 2 Non fehlt B. —
14, .1 Formae H; nostra AB. — 21, 3 indignos animae (I) E — Die Sequenz
ist offenbar ein franzoHscJies Produkt; ihr liturgischer Gebrauch blieb schein-
bar auf den Nord-Osten Frankreichs beschrankt. — Die Technik erinnert
sehr an die Victoriner Se^iuenzen: RegelmiiBig deckt sich die Casur nach
dem 2. Trochaus der beiden ersten Verse jeder Strophe mit dem Wortschluft ;
der Reim ist ganz rein; Rhythmus und Wortakzent stelien nie in Widerstreit;
im SchluBverse aber ist oft der iibliche Taktwechsel, namlich w / v^ v^ / statt
/^/^/(2, 3; 4, 3; 6, 3; 7, 3; 9, 3; 11, 3; 18, 3; 20, 3; 22,3).— 3, 2 ist
der wortlich iibernommenne Vers 5, 1 aus der Sequenz „/?i natale salvatoris^
(Nr. 98).
105). Iu Transflffurationo Douiiui.
1. Haec est dies summe gTata,
Dulci lesu dedicata
Plurimisque decorata
Divinis miraculis.
Hac Moyses excitatnr
Et Elias convocatur,
Ut facto magis credatur,
Cum tribus discipulis.
congregatis
3. His in montc
Lux immensae claritatis
Miraeque suavitatis
Pariter apparuit ;
4. Haec a Christo emanavit
Et in vestes redundavit,
Suo fulgore prostravit
Videntes ot torruit.
168
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
5. Haec terreiido iion laedebat,
Sed fovendo demulcebat,
Demulcendo suspendebat
Oculos videntium,
7. Bonum erat ibi vere,
Bone Petre, permanere,
Sed oportebat implere
Facta Christi alia.
9. Clara nube obumbrante
Patreque testificante
Filium recommendante
Ab ea vox sonuit;
11. Ista, Christe, noluisti
Sciri, sed prohibuisti,
Donec post resurrexisti
A morte cum gloria.
13. Per haec fides confirmatur,
Spes in altum sublevatur
Et caritas inflammatur
Devotis fidelibus.
6. Summe dulcis et iocosa,
Suavis et gratiosa,
Quae lux plene gloriosa
Habuit iudicium.
8. Haec claritas singularis
Solum erat exemplaris
Illius, quae expers paris
Finis erat nescia.
10. „Hic est filius diJectus,
Sumrae pius, summe rectus
Prae cunctisque praeelectus,
Quo mihi complacuit."
12. Sed, quae lingua tunctacere
Posset et mens non gaudere,
Quae credit et vult videre
Tot et tanta gaudia?
14. Mira luce maiestatis
Auctor ipse pietatis
Faciat nos cum beatis
Frui in caelestibus.
Miss. ms. Xantonense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 4.50. A. —
Miss. Xantonense impr. Parisiis 1491. B. — Miss. Lemovicense impr. Parisiis
1483. C. — Miss. Lemovicense impr. [s. 1. cr. 1540J. D.
4, 3 Suos AB. — 4, 4 se (statt et) AB. — 5, 1 delel^at CD. — 6, 3
Qua plene A, In qua plene B. Diese Lesarten von A u. B ergeben schwerlich
einen Sinn ; es diirfte liabco (6, 4) im Sinne von „befangen halten, fesseln"
zu nehmen sein, also : Das Licht hielt befang-en das Urteil (namlich Petri). — •
7, 1 erat fehlt A. — 7, 3 implere fehlt A. — 7, 4 facta tristi (statt Christi)
A. — 8, 3 Illiusque AB. — 9, 2 Patremque D. — 10, 1 filius meus dilectus
CD. — 11, 1 Ipsa AB; vokiisti D. — 12, 2 Possit AB. — 14, 4 Perfrui
AB. — Der Rhythmus und die Haudhabung der Casur zeigeu nicht mehr die
vollkommene Technik der Victoriner Sequenzen. — Die Quellen bezeugen
liinreichend den franzosischen VvH^primg dieser Sec[ueuz-, iiber die Ursprungs-
statte g-ing der liturgische Gebrauch kaura hinaus.
110. In Transfiguratione Doniini.
1. Laetetur hodie
Matris ecclesiae
Sancta devotio ;
3. Superna visio
In supercilio
Montis apparuit^
2. Anniversaria
Reduxit gaudia
Transfiguratio.
4. Deus in homine,
Verum de lumine
Lumen resplenduit.
L
De Deo. In Transficruratione Domini.
169
5. Adest prae oculis
l'ribiis discipulis
Verbi divinitas;
7. Duo in gloria,
Quorum pracsentia
Festis asciscitur,
9. Petrus prae gaudio
Rupto silentio,
Visis miraculis
1. Cum Petrus loquitur,
Clara demittitur
Nubes in medium ;
3. Ad tam insolitum
De nube sonitum
Cadunt discipuli ;
15. Accessit protinus
Ad servos Dominus,
Ut eos tangeret;
. Solem iustitiae
Viderunt liodie
Mortales oculi ;
.9. Exit visibilis
IUe mirabilis
Sol in splendoribus,
. Cuius clementia
Sua nos gratia
Sanctis associet,
6. Illustrat saecula
Remota nebula
Solaris claritas.
8. Unus a dextera,
Alter ab altera
Parte conspicitur.
10. Cum pie desipit,
Sermonem incipit
De tabernaculis.
12. De nubis medio
Pater pro filio
Dat testimonium.
14. Virtus elabitur,
Sermo subtrahitur,
Caligant oculi.
16. Statum restituit,
Silere monuit,
Donec resurgeret.
18. Splendoris gratia
Designat gaudia
Futuri saeculi.
20. Quem carnis trabea
Velabat antea
Nostris obtutibus.
22. Eiusque facies,
Qua fulget haec dies,
In aevum satiet.
Grad. ms. Aquisf^ranense anni 1880. Cod. Capit. .\quisgranen. XV.
A. — Grad. ms. Cranenburgense anni 1840. Cod. Cranenburgen. s. n. Ji. —
jrrad. ms. Enchusanum saec. 15. in. Cod. Mus. Episc. Harlcmen. 109 (401).
2. — Miss. ms. iS. Agnetis in lloorn saec. 15. Cod. Bruxellen. 8104. D. —
?ros. ms. Praedicatorum (Noviomagense?) saec. 15. Cod. S. Ignatii Novio-
nagen. 55. E. — Miss. ms. Eldense saec. 15. Cod. Arcbiv. Arnhemen. s. u.
-^^. — Miss. ms. Sloterdicense saec. 15. Cod. Hafnien. Thott. 8. tbl. 148.
3. — Miss. ms. Leodiense (Beckense) saec. 15. Cod. Ihuxellen. 8782. H. —
Vliss. ms. Scaphusiense (?) saec. 15. Cod. Turicen. Rlien. 9. I. — Miss. ms.
Iquense anni 1428. Cod. Aquen. 1089. K. — Grad. ms. Stralioviense anni
1606. Cod Prao-en. 8tr;ihovien. ^Ius. K 9. L. — Pros. ms. Sangallense
iictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 54(3. M.
Miss. Leodiense impr. Dclf ca. 1485. N. — Miss. Leodiense impr. Parisiis
.527. O. — Miss. Constautieuse impr. Augustae 1505. P. — Miss. Massiliense
mpr. Lugduni 1580. Q. — Die Varianten aus FGMNP sind libergaugeu.
2, 1 Anniversalia L. — 4, 2 sq. Verum lumen do lumino spleuduit l. —
170
Sequentiae rhythmicae ct rigmatae.
4, 2 in lumine O. — 7, 1 O vos in g-loria H. — 7, 3 assistitur BCEHKLOQ. —
8, 1 ad dexteram BI. — 9, 2 Kaptus J). — 10, 1 Dum CEIKLOQ; decipit
Q, despicit L. — 11, 1 Dum CIKLQ. — 11, 2 dimittitur CDEHQ. — 14, 1
illabitur HIOQ. — 16, 1 Statim CDEHIO, GradumKD; restitui H. — 18, 1
Splendoris jrloria IKOQ. — 19, 1 invisibilis I. — 20, 1 carni I. — 20, 2
Celabat IKMQ. — 21, 1 Huius AD. — 22, 3 In aeternum H ; nos satiet D. —
Statt Str. 21 u. 22 haben IKQ:
Tunc eius faciem
Non iam per speciem
Nec per aenigmata
Talem videbimus,
Qualem audivimus
Eum in Efrata.
Die liturgische Verbreitung- ist laut Quellen so eigenartig, daB sie auf
die Ursprungsstatte keinen SchluB zulafit; immerhin steht das alte niecler-
Idndische Gebiet im Vordergrunde.
111. Iii Transflguratioiie Domiiii.
1. Laudes Deo dicat per omuia
Voce iubila
Mater nostra ecclesia
2. Pro elapsa caelitus
Ad nos voce divinitus
Magnifica gloria :
3. „Hic est meus filius,
In quo mihi sum placidus;
Ipsi semper gloria."
4. Audientes itaque
Percussi sunt verbere
Ab hac luce caelica;
5. Dum cadit in facies,
Pertimescit acies
Haec plebs apostolica,
6. Donec eos tetigit
Salvator eis et inquit:
„Metu iam deposita
Nulla sit angustia."
7. Levaverunt oculos
Xon videntes aliquos
Praeter quem et antea.
Quis, quis vidit talia?
8. Petrus tractat, quod affectat ;
Ipsi clamat, quem cor amat,
lesum, super omnia:
9. Exstat bonum nos hic esj
Faciamus indefesse
Tria tabernacula:
10. Tibi unum, lesu Domine,
Faciamus eis simile,
Moysi cum Elia ;
11. Nos delectat commorari,
Vobis semper famulari
In hac luce caelica.
12. Haec ne mundo intimetis,
Rogo, gesta quae videtis,
Douec filius hominis
Mortis disrumpat vincula;
13. Morte victa revelentur
Et a vobis praedicentur
Haec, quae vidistis, gaudif
De voce patris cognita.
^:
De Deo. In Transtieuratioiie Doniini.
171
14. Deprecemur ergo Christum,
Ut et Dos ad montem istum
Cito ducat et ostendat,
Quae sint vera gaudia,
5. Ut cum Petro comraorari
Et patribus conreguari,
Trinitatem speculari
Possimus per saecula.
1(3. Amen dicant omnia.
Miss. ms. k3. Pancratii Leydensis saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 160.
A. — Miss. ms. Ultraieetinum saec. 15. in. Cod. Mediolanen, Brera AE
XIV 12. B. — Grad. ms. Ultraiectinum (Bergense?) saec. 15. Cod. Bruxellen.
15073. C. — Grad. ms. Ultraiectinum anni 1542. Cod. Bruxellen 4767.
D. — Grad. ms. Augustinorum Bolsvardense saec. 15. Cod. Weerten. s. n.
E. — Miss. ms. Ysendoornense Zutphaniae saec. 15. Cod. S. Walpurgae
Zutphanien. Ms. 4. F. — Miss. ms. ZwoUense saec. 15. Cod. Zwollen.
Emanuelshuisen 15. G. — Grad. ms. S. Sepulcri Harlcniensis saec. 15. Cod.
Harlemen. membr. fol. 7. H. — Miss. ms. Hospitalis S. lohannis Hierosoly-
mitani in urbe Harlem saec. 15 16. Cod. Harlemen. membr. fol. 1. I. —
Miss. ms. S. lohannis Hierosolymitani (Neerlandicum) saec. 15. Cod. j^riv.
Lud. Kosenthal Monacen. s. n. K. — Miss. ms. Textorum Harlemensium saec.
15. ex. Cod. Harlemen. membr. fol. 2. L. — Miss. ms. Warmondense (?)
anni 148G. Cod. Mus. Episc. Harlemen. 124. M. — Grad. ms. Amstelodamense
anni 1571. Cod. Univ. Amstelodamen. I C 17 (1514). N. — Miss. Traiectense
impr. Parisiis 1497. O. — Miss. Traiectense impr. Parisiis 1507. P. — Miss.
Traiectense impr. Antwerpiae 1540. Q. -- CDLM sind nicht lcollationiert.
1, 1 dicant E. — 2, 8 A magnilica G. — Str. 8 fehlt E. — 8, 1 filius
meus dilectus B. — 8, 2 placitus I. — 4, 2 vertice BQ. — 5, 1 sq. acies
und facies umgcstellt B. — 6, 8 deposita nur F u. N, die anderen: deposito;
letzteres gegen den Reim, wenngleich sonst richtiger. — 8, 2 quem tot amat
BN. — 10, 1 lesu fehlt K: lesu bone (statt Domine) N. — 10, 8 Moysi
et Elia l^. — Bei 10, 2 bricht E ab. — 11, 1 condelectat I.— 11, 2 Nobis
KOPQ, Votis AB. - 12, 2 vidistis IK. — 18, 2 Ut F; a nobis KN: producentur
G. — 15, 1 Et cum I.
Melodie wie „3fane inima sahhati^^ mit Unebenheiten in der Eingangs-
strophe. Strophe 8 zeigt Entlehnungen aus der entsprechenden Strophe der
eben genannten Sequenz. UrspruugsstJitte ist offenbar HoUand und zwar
wolil das Utrechter Gebiet.
112. lii Trjuisfli^uratione Doinini.
1. Lucem mundi,verbum patris,
En, oblatum mundo gratis
Throno de eburneo,
2. Collaudemus venerando,
Mente, ore confitendo
Partui virgineo.
3. Ager axe irrigatus,
Summi patris sato satus,
Quocunque carens lolio,
4. Hic profudit vitae lignum.
Nationis nostrae signum,
Non defluens in folio.
5. Lignum vere hoc est vitae,
Quod pro nobis sponte, rite,
Mortis bibit pocula ;
6- lesus Christus, aguus verus,
Qui decorus et siucerus,
Agnus sine macula.
172
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
7. Hic in siti, corde miti,
Sex per lustra dedit frusta
Supernalis gratiae,
9 Montem subiit
post tres dies,
Coram tribus, quanta quies
IUa sit in patria,
11. Est patrina vox audita
Et in nube redimita
Ales sacra studuit;
13. Esu sacro et lyaeo
Pasti tres a summo Deo
Mox in terram corruunt,
15. Quibus ait, ut obducant
Visionem, quam degustant,
Supernalis claritatis
17. Ergo, vitis paradisi,
Sumus omnes qua gavisi,
A te simus non praecisi
Et a throno indivisi.
19. Naevum nostrum tuconfuta,
Transfigura et immuta
Hoedos in agnellos,
8. Signis diguis dirigendo
Lege sancta instruendo,
Iter pandens gloriae.
10. Pandit, vultum
transformando,
Foris vestem dealbando,
Fuscans luminaria.
12. Stat Moyses cum Helya
Conversantes mente pia,
Nec sermonis taeduit.
14. Quos solatur et confortat
Et, ut surgant, lesus mandat
Sicque vires repetunt.
16. Usque dum ab Orco surgat
Natus virgine, qui nospurgat
Dono summae maiestatis.
18. Verte marath in dulcorem,
Iter curvum in rigorem,
Voca nos ad te pastorem
Et da vitam post iaborem.
20. Noster ut uterque homo
Te collaudet tuo dono
Cives inter bellos.
Kreviarium Lubicense impr. Nurenbergae 1490. Dort in der Messe
de Transfiguratione Domini. — 3, 1 Offenbar axis hier = Hiramel. — 7, 2
frustra, entspraclie besser dem Binnenreim ; gemeint ist aber sichtlich frustum =
Bissen, Speise. — 8, 1 diriendo. — 11, 3 studuit diirfte verderbt sein. —
13, 1 et lies. — Diese hiibsche Sequenz, die nur fiir Liibeck nachweisbar
ist, war bisher unbekannt.
IVS. De Nomiiie lesu.
1. Dulcis lesus Nazarenus,
ludaeorum rex amoenus,
Pius, pulcher, floridus,
3. Dulce nomen
et cognomen,
Hoc transcendens
est praenomen
Omnibus nominibus :
2. Pro salute suae gentis
Subit mortem cum tormentisl
Factus pallens, lividus.
4. Mulcet reos,
sanat eos,
Fovet reos,
munit eos,
Servat ab insultibus.
De Deo. De Nomine lesu.
173
5. Huius regis sub vexillo
Statu degis in tranquillo,
Hostes tui fugiunt.
7. Hoc est uomen recolendum,
Quod sic semper
est tremendum
Malignis spiritibus;
9. Hoc nos decet honorare,
Archa cordis inserare,
Cogitare, peramare
Amore sed heroico.
11. Ut quid maiora cupimus,
Quam quod lesus sitintimus
Qui est praeamantissimus
Et quaerit nos amare?
13. Nomen suum fecit tale,
Ut sit cunctis cordiale,
Capitale, principale,
Dilectum ex intimis
15. lesu nomen omue bonum
Tenet, dulcem facit sonum,
Promeretur regni thronum,
Auditum laetificat.
17. CaputIesu,cor, mens,manus,
Pedes, corpus, vigor sanus,
Vulnus, livor, sanguis planus
Parantur hominibus :
19. Ergo, si quis velit scire,
Quare lesu nomen mire
Facit bonos concupire
Sui inhaerentiam :
21. lesus est rex generosus,
lesus forma speciosus,
lesus lingua gratiosus
Et mirandus opere,
^3. lesus pie viscerosus,
lesus ductor luminosus,
lesus est deliciosus
Et sapit dulcissime;
6. Nomen lesu meditatum
Belli fugat apparatum,
Hostes victi rugiunt.
8. Hoc est nomen salutare
Et solamen
singulare,
Quod succurrit tristibus.
10. Ignatius hoc docuit,
Hoc passus insonuit,
Cor eius scissum patuit
luscriptum lesu caelico.
12. Amat ferventissime,
Amat constantissime,
Amat fidelissime
Et suos vult iuvare.
14. Habent hoc uaturae iura,
Ut amantem tota cura
Reamemus placitura
Praestantes ex animis.
16. In hoc lucet splendor patris,
In hoc patet decor matris,
In hoc fulget honor fratris,
Hoc fratres magnificat.
18. Haec torquentur passa dura,
His laesura et natura
Reparantur pia cura
Purgatis criminibus.
20. lesus pulcher in decore,
Summe bonus in valore,
Mitis, lenis cum dulcore,
Pronus ad clementiam.
22. lesus fortis. animosus,
lesus pugil vigorosus,
lesus donis copiosus
Et gaudot tribuere.
24. lesus fama gloriosus,
lesus cuuctis fructuosus,
lesus totus virtuosus,
Fovet suos optime.
174r Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
25. Summe potens in vigore, 26. En sciendo summe sapit,
Summe celsus in honore, Ambiendo cuncta capit,
Summe gratus in amore, Diligendo corda rapit
Omuem laudem obtinet; Et illata retinet.
27. Eia, nobis nomen gratum, 28. Hoc reatum peccatorum
Dulcis lesus appellatum, Tollat, praestet iubilorum
Sit in corde sic firmatum, Odas, vita beatorum
Ut non possit erui. Donet nobis perfrui.
Miss. ms. Sarisburiense (Vigorniense) anni cr. 1870. Cod. Oxonien.
Barlovv. 5. add. saec. 14. ex. A. — (Miss. et) Prosar. ms. Vigorniense saec.
(13/14 et) 14. Cod. Cantabrigien. Kk II 6. B. — Miss. ms. Vigorniense saec. 15.
in. Cod. Oxonien. KawL lit. c 8. C. — Miss. ms. Herefordense saec. 14. ex.
Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 A. add. saec. 14. ex. D. — Miss. ms, Eboracense
saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 B. add. saec. 14. ex. E. — Miss.
ms. S. Terrenani Arbinhnottensis saec. 15. ex. Cod. priv. reimpr. Burnt-
island 1864. F. — Miss. ms. Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 880. G. —
Grad. ms. Victorinum saec. 18. ex. Cod. Parisin. 14452. add. saec. 16. H. —
Miss. ms. Tirasonense anni 1461. Cod. Capit. Tirasonen. s. n. I. — Miss.
ms Leodiense (Beckense) saec. 15. Cod. Bruxellen. 3782. K. — Miss. ms.
S. Walburg-ae Zutphaniensis saec. 15. Cod. ]Mus. Zutphanien. Ms. 7. L. —
Miss. ms. speciale Traiectense saec. 15/16. Cod. Leiden. Bibl. pubL lat. 1328.
M. — Miss. ms. Andecense saec. 15. Clm. Monacen 24002. N. — Hymn.
et. Pros. ms. Emmeramense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667. O. — Pros.
ms. Sangallense dictum Branderi anni 1507. ('od. Sangallen 546. P.
Miss. Andegavense impr. Parisiis 1489. Q. — Miss. Sarisburiense impr.
Kotomagi 1492. Q *. — Miss. Auxitanum impr. Papiae 1495. R. — Miss. Con-
stanciense impr. Rothomagi 1499. S. — Miss. Rothomagense impr. Rothomagi
1499. T. — Miss. Lugdunense impr. Lugduni 1500. U. — Miss. Herefordense
impr. Rotomagi 1502. V. — Miss. Macloviense impr. Rothomagi 1508. V * —
Miss. Lexoviense impr. Cadomi 1504. X. — Miss. Noviomense impr. Rotho-
magi 1506. Y. — Miss. Abrincense impr. Rothomagi 1505. Z. — Miss. Ebre-
dunense impr. Lugduni 1512. a. — Miss. Jiellovacense impr. Rotliomagi
1514. b. — Miss. Morinense impr. Rothomagi 1516. C. — Miss. Tolosanum
impr. Lugduni 1524. (1. - Miss. Engolismense impr. Lemovicis 1524. d* —
Miss. Leonense impr. Parisiis 1526. e. — ^NIiss. Aquense impr. Lugduni 1527.'
f. — Miss. Narbonnense impr. Lugduni 1528. g. — Miss. Massiliense impr,
Lugduni 1580. h. — Miss. Athanatense impr. Lugduni 1531. i. — Miss. i
Burdigalense impr. Burdigalis 1543. k. — Miss. Senonense impr. Parisiis'
1548. L — Miss. Baionense impr. Parisiis 1543. in. — Miss. Sosmense impr. '
Parisiis 1.5.47. iii*. — Miss. Parisiense impr. Parisiis 1585. n.
Miss. Eboracense impr. Rothomagi [1509]. 0. — Brev. Sarisburiense
impr. Parisiis 1585. p. — Brev. Aberdonense impr. Edinburgae 1510. (][. —
Miss. Praedicatorum et S. Crucis impr. Parisiis 1517. r. — Miss. sec. morem
Romanae curiae impr. Venetiis 1501. s. — Miss. sec, ritum Romanae ecclesiae
ad longum sine require impr, Lugduni 1508. t. — Miss. Romanum impr.
Venetiis 1520. u. — Miss. Gallicano-Siculum impr. Venetiis 1568. X.
Miss. Coloniense impr. Coloniae 1498. y. — Miss. Hildensemense impr.
Nurembergae 1499. z. — Miss. Pataviense impr. Viennae 1509. a. — Miss.
Saltzburgense impr, Viermae 1510. /?,
HIMOP sind nicht kollationiert. Von den gedruckten Quellen hin-
gegen sind kollationiert worden Q*RV a f n q r S u X y /5.
1, 1 Dominus lesus Nazarenus PU m, — Das Incipit „Iesus dulcis
Nazareniis" , w^dches Neale (Hymni ecclesiae, S. 165) u. Daniel (II, 262)
angeblicli nach einem Missale Sarisburiense resp. Praemonstratense bieten,
haben wir in keiner Quelle entdeckt. — 2, 2 in tormentis a u. — 2, 3 pavens
i
De Deo. De Nomine lesu. 175
a u, in morte R (statt pallens). — Str. 3 — 6 fehlen KX. — 3, 5 hominibus
a X. — 4, 2 sanans f ; sanat aegros a U x. — 4, '> Fovit eos A, Fovet iustos
K q, laesos a r U X, bonos V; mundat eos LK n. — 4, 5 Servans GRQ *
f n r U y. — 5, 2 8ta (!) degens G, Statum degis f, Statum regis a u X. —
0, 8 Hostis s. — 6, 1 Nomen eius ACDEFKV (| S y^. — 0, 3 Hosti L ; fu-
giunt a U. — 7, 1 lesu nomen G. — 7, 2 Quia semper Q*V a U X. —
Str. 9-19 fehlen KN. — 9, 1 docet AE. — 9, 2 Archae AG, Archam f;
jreserare a f U X. — 9, 3 Peramare cog-itare G ; praeamare C. — 9, 4 sed
fehlt a f u. — 9, 3 u. 4 Toto corde at amare | Amore ardentissimo y. —
10, 2 Illud passus QRV y, Ilhim passus (passum a) a f U X. — 10, 8 te-
'nuit y. 10, 4 caeli F. — 11, 1 O quid AF, O quam G. — 11, 2 Quam cum
!b. — 11, 3 amantissimus ADE; Qui exstaf amantissimus F; peramantissi-
jmus BCK a f u X. — 12, 2 u. 3 umgestellt ADEFG. — 12, 3 fehlt L a f
1' u. — 12, 3 benignissime C q S X. — 13, 2 Quod sit D; Ut cunctis sit
fpraecordiale B; sit cunctos a. — 13, 3 Principale capitale"F. — Str. 14 fehlt
y. — 14, 1 Hoc habent A — F (| S /9. — 14, 2 amante G, amemus F. — 14, 3
lexaminis R. — 15, 2 fecit u. — 15, 3 Promerentur C, Exmerotur K; throuo
Q. — 16, 2 fulget amor matris K. — 16, 3 fehlt K; decor fratris y. — 16, 4 In
hoc fratres a f U X. — 17, 2 Pcs et corpus AEGR s X ; vigor magnus G. — 17, 2
und 3 umgestellt DFKLQV a f n q r u y. — 17, 3 fehlt AGRS ; Sanguis
Christi et humanus BCE S, caro cruor cuius planus /9. — 18, 1 Hoc A a f (J S U X
foventur a f U X, torquente R, torquentem BCFKL n r y (eine Lesart,
,ie gut verbiirgt ist, aber keinen Sinn ergibt); passi a f U X. — 18, 2 Hoc
a. f U X, Hic R; laesura nodtura a f U. — 19, 2 lesu fehltF; nomen lesu
L r S /3. — 19, 3 bonos sic gestire G, esurire DV, praesentire /?, coambire
9, U. — 19, 4 inhaerentia D x. — 20, 1 lesu V. — 20, 2 Summus CE s y /9;
[esus summus in valore KN. — 20, 3 Mitis laetusG ; cum dulcore ADEFGKLQ*
RV n r y, in vigore C a U X, die iibrigen Quellen: in dulcore. — 21, 1
rex est KN y; generosus ADEGKNVQ* a S U /9, die anderen Quellen: glo-
iosus. — 21, 3 gloriosus Q* a U. — Nach Str. 21 ist in G die Strophcnfolge:
M; 22; 25 ff. (Str. 23 fehlt). — 22, 1 fortis amorosus KN. — 22, 4 gaudens
f U X. — 23, 2 doctor F a s, dulcor K, doctus CF 1 r y /9; liliosus
l y /?, semper amorosus D. — 23, 4 Et spirat KN ; dulcissimo C. — 24, 2
?loriosus C. — 24, 3 benivosus R. — 24, 4 Et fovet G q ; Suos fovens KN.
5tr. 25 und 26 fehlen KN. — 25, 1 sqq. Summus (st. Summe) EFLQ* n r
l y /S. — 25, 4 continet E q s. — 26, 1 omne (st. summe) L r y. — 26, 2
apit r. — 26, 4 Et electa F; detinet E q s, detenet A. — 27, 1 nomen
lobis CEGV a f S u. - 27, 2 lesus duleis liCFR f n x y /3. — 27, 3 Sic
in corde sit BLN n ; formatum IK-FR f n q r X y /S. — 27, 4 Quod non
R a f u; exui GL. — 28, 1 HicC. — 28, 2 Tollet D; praestat C. — 28, 3
Ddas cetu F, Odas sede LV n r, Odas sed et ADEGQ*, Odas sedet R, Odas
iox a B; Sedes atque beatorum a f U, Pace quo^iue beatorum KN y. — 28, 4
Donet boni S, bonis E />, bona C; Nobis semper perfrui N y, Nos sanctorum
^erfrui K.
Zu Stroplie 19 u. 20 bietet A je eine Gegenstrophe, u. zwar zu Str. 19 :
Ergo lesum, creatura | Oninis, lauda mente ])ura, | Cui tanta fuit cura | Pro
edare nnimam. Gegenstroplie zu 20: Ergo lesum, creatura | Omnis, laiida mente
aura | ExtoUendo sic dictura ] Eius reverentiam, — Der Sinn der Str. 17 u. 18
8t dunkel.
Melodie in P: „Lauda Sion salvatorcni'', natiirlich frei gehandhabt. —
Vor allem hat Frankreich diese Secjuenz wahrend des 16. Jahrh. in der
Liturgie eifrigst verwcndet, wahrend sio in Deutschhmd wenig Aufnalune
and. Wenu der beriihmto Minorit ]Ur)iharditi ron Jiusti (dei Busti) aus
f^Iaihuui (4- 1500 zu Malegnani in Piemont) als Verfasser genaunt wird
Chevalier, Repert. liyuni., Nr. 4909), so ist zu beachten, daii das Alter der
?nellen A — E mit dieser Angabe nieht in Einklang zu bringen ist. Die
^cquenz war vielmehr zuerst in FAUiJand in Gebraiuh und ist wahrsclioinlich
iiioh dort entstanden.
Sie ist gewohnliih der Votivmcsse de Nomine lesu eingefiigt. Hierzu
176 Sequentiae rhythniicae et rigniatae.
bemerkt die Quelle (1 (Missale Tolosanum): „Quicunque hanc missam de
veneratione Nominis lesu Cliristi devote celehraverit vel celebrari fecerit pei
trig-inta dies, non morietur sine contritione, digna satisfactione ac sacrosancta
communione et olei unctione et infra triginta dies post obitum suum ad gauflis
sempiterna perveniet et habebit pro qualibet missa tria milia arniorum in-
dulgentiae concessa a Domino papa Bonifacio" (h c. fol. CLXXXVIl >■). Ge-
meint ist wohl Bonifatius IX (1889—1404). — Die CoUation von ADE be-
sorgte giitigst K. Sisam vom Merton College zu Qxford.
114. De Nomiiie lesu.
i
1. Dulce nomen lesu Christi, 2. Tollitluctum^adfertfructum.
Felix omen ferens tristi, Et obductum et seductum,
lucundans mentem iubilo, Purgat cor a nubilo.
3. Nominatum, invocatum, 4. Tampeccatumquamreatum
Honoratum, praedicatum, Condonatum, expurgatum
Semper sonat dulciter; Reddit mulcens leniter.
5. Hostes ferit, mores serit, 6. Nos defendit, nos accendit,
Mala terit, graves gerit, Nos intendit, et extendit
Plenum est praesidium ; Hoc nomen in gaudium.
Miss. ms. Sarisburiense (Vigorniense) anni cr. 1370. Cod. Oxonien.
Barlow 5. add. saec. 14. ex. A. — Miss. ms. Herefordense saec. 14. ex. Cod.
Coll. Univ. Oxonien. 78. A. add. saec. 14. ex. B. — Miss. ms. Eboracense
saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 B. add saec. 14. ex. C. — Oration.
ms. Anglicum (?) saec. 15. Cod. Cantabrigien. Ff VI 16. D. — Miss. ms. S.
Terrenani Arbuthnottensis saec. 15. ex. Cod. priv. s. n. reimpr. Burntisland
1864. E. — Miss. ms. Altovadense saec. 14/15. Cod. Altovaden. LIX. add.
saec. 15. F. — Miss. ms. Herbipolense anni 1484. Cod. Bruxellen. Fetis
1164. G. — Miss. ras. S. Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. .Mus.
Zutphanien. Ms. 7. H.
Miss. Eboracense impr. Rothomagi [1509]. I. — Miss. Sarisburiense
impr. Rothomagi 1511. K. — Miss. Baiocense impr. Rothomagi 1501. L. —
Miss. Baiocense impr. s. 1. 1529. M. — Miss. Parisiense impr. Parisiis 1501.
N. — Miss. Parisiense impr. Parisiis 1585. O. — Miss. S. Martini Maiorii-
Monasterii impr. Turonis 1506. P. — Miss. Turonense impr. Turonis 1517.
Q. — Miss. Constanciense impr. Rotomagi 1524. R. — Miss. Aquense impr,
Lugduni 1527, S. — Miss. Senonense impr. Parisiis 1529. T. — Miss. Senoj
nense impr. Senonibus 1556. U. —
Miss. Herbipolense impr. Herbipoli 1481. V. — Miss. Colonlense impr.
Coloniae 1498. X. — Miss. Merseburgense impr. Lipsiae 1502. Y. — Miss
Brandenburgense impr. Lipsiae 1516. Z. — Sliss. Misnense impr. Lipsiac
1510. a. — Miss. Cracoviense impr. Cracoviae 1545. b. — Miss. sec. rituii
Romanae Ecclesiae ad longum impr. Lugduni 1508 C. — Miss. FF. Prae
dicatorum et S. Crucis impr. Parisiis 1517. d. — ]Miss. Valentinum impr
Gaesaraugustae 1528. e. — IXQTV sind nicht kollationiert.
1, 2 Omnem auferens tristitiam Sb ; Felix onus c, Felix omne e. —
1, 8 lucundas M; mentes U, mente HP, nomen in iubilo F. — 2, 1 Tolli
lucrum b. — 2, 2 fehlt D; abductum F 6, adductum E. — 2, 3 Cor purga'
F; Purgat corda nubilo HPd. — 3, 1 Nominatim b. — 3, 3 sonet e. —
4, 1 tam reatum G. — 4, 2 Condemnatura R, Adunatum F. — Str. 5 fehl
SXb. — 5, 1 Hostes ferit et deperit mores serit M; Hostes ferit meute;
gerit OYZa; mores ferit i). — 5. 2 fehlt Z e; Graves gerit et conterit C. —
5, 3 Et plenum DGHOYd. — 6, 1 defendat (ebenso Conjunctis in den i
ii
De Dgo. De Xoniine lesu.
17
folgenden Verba) E ; attendit (st. accendit) HOPU. — 6, 2 nos extendit D. —
6, 8 in gaudiis DGVZa.
Vorstehende Dichtung ist urspriinglich ein „7^racU(s" , der statt der
Sequenz „Dulcis lesus Xazarenus" wahrend der Fastenzeit zu verwenden
war. Sie wurde aber auch als eigentliche Sequenz beniitzt (FZ a bezeichnen
sie ausdriicklich als „Sequentia" resp. „Prosa";, weshalh wir sie hier auf-
genomnien haben. Vielleicht hat sie gleichen Ursprung wie „Dulcis lesus
Nazaremis^ (vorherg. X^^r).
115. De Nomiiie lesu.
1. Lauda, Sion, salvatoris
lesu riomen et amoris
Toto cordis iubilo.
3. lesu nomen potestatis
Atque aeternae maiestatis,
Summi patris brachium ;
5. Angelorum ingens coetus
Protoplastesf|ue perfectus
Fuit lesu nomine,
7. In Aegypto fecit signa
lesu nomen et maligna
Perdidit prodigia ;
9. Huius nominis virtute
Superborum sunt destructae
Daemonum potentiae ;
11. lesu nomen figuratum,
Vehementer exspectatum
Patrum desiderio,
13. Nomen ergo hoc amandum,
Toto corde et adorandum
Omni reverentia,
15. Praesentia deitatis
Et totius bonitatis
Dulcis lesus aderit ;
2. Nomen sanctum nos amare
Decet semper et laudare
Absque mentis nubilo.
4. Caelos fecit, terrae molem
lesu nomen atque soleni
Et caeleste gaudium.
6. Ut aquarum magni fontes
Sunt immissi super monte
lusto rerum ordine.
8. Scisso pelago transvexit
Israelem et demersit
Hostium insignia.
10. Simulacra idolorum
Sunt eversa, tyranuorum
Fractae violentiae.
12. Kevelatum nobis ([uideni
Dedit spem, amorem. lidem
Maximo mysterio.
1-4. In adversis nomen sanctum
Invocetur lesu tantiim,
Aderit praesentia.
16. Fugat morbos et livores
Sed et animi languores
lesus, ubi venerit.
17. Veni, lesu, nomen bone,
Et te cordi nostro pone
Nobile siguaculum.
1 Grad. nis. Fratruiu Miuoruiu saoo. 15'16. Cod. Capit. Mutinen. s. n.
* ^- ~ Miss. Kouiauuui iiupr. \'ouotiis 1545. M. — Mi.<5s. abbroviatuiu ad usum
! ratruin C\'UMuolitaruui discalcoatoruui itor agoutiuni inipr. Patavii 1095. C. —
l5lumo-15 anni st er , Thosauri hymnologici Prosariiuu It. 1. 12
178 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
16, 1 Frangit morbos A. — 16, 3 lesu BC. — 17, 1 fehlt A; nomen dulce
BC. ~ 17, 2 corde AB.
Als Quellen nennt Chevalier (Repert. N. 10 223) ein Miss. Constantiense
impr. 1729 und ein Miss. Monasteriense imj^r. 1632. — Kehrein (Nr. 35)
schopfte aus einem Proprium Curiense impr. 1646. — Nach den Quellen zu
schlieBen ist diese Sequenz also relativ jung und war wenig verbreitet. —
Der Reim ist mehrmals nicht rein ; Hiatus hii)gegen wird stets vermieden
resp. Elision tritt ein (3, 2 u. 13, 2).
116, De yita Domiiil Nostri.
1. In sapientia 2. Nobis condoluit,
Disponens omnia Quos diu tenuit
Superna deitas Dira calamitas.
3. Mittitur nuntius 4. Qui mundo perferat,
Secreti conscius Quod iam promiserat
A caeli solio, Pater de filio.
5. Salutat virginem 6. Salutem gentium,
„Deum et hominem'' Rerum principium
Dicens „concipies; Utero paries".
7. Nec diu distulit, 8. Protulit filium,
Sed ,,Fiat" intulit Lumen fidelium,
Et plena gratiae Solem iustitiae.
9. Natus est Dei filius, 10. Regni caelestis curia
Caelorum rex, non alius ; Laudes reddit in „Gloria".
11. Lux refulsit pastoribus, 12. Vili iacet praesaepio,
Non populis sublimibus. Quem nulla claudit regio.
13. Stella fulgens apparuit, 14. Offerunt reges munera:
Dum virga lesse floruit; Thus, murrham, auri pondera.
15. Circumcidi passus est, 16. Ad lordanis flumina
Qui pro nobis natus est; Nostra lavit crimina,
17. Offert virgo filium 18. Simeonis brachia
Vitae sacrificium ; Sua gestant gaudia.
19. Prima virtus salvatoris 20. Caecis visum, claudis gressum
Aqua vinum edidit ; Mutis loqui reddidit.
21. Surdus audit, lepra fugit, 22. Hostem fugat, febrem curat 'J
Et resurgunt mortui. Imperatque fluctui.
28. Panes quinque, pisces duo 24. Sanguis manat Chananaeae,]
Quinque pascunt milia ; Reddita est filia.
I
De Deo. De Vita Domini Nostri.
179
25. luxta vaticinum
Agnus, pastor ovium,
Immolandus ducitur ;
11. Vitam reddens miseris
Rediit ab inferis,
Surgit die tertia ;
29. Sicque victis hostibus
Illis intuentibus
lesus elevatus est ;
31. Angelus consilii
Spiritum solacii
Mittens, quem promiserat,
26. Agnus sine macula
Mortis solvens vincula
Mortem crucis patitur.
28. Visus est discipulis
In rerum miraculis
Operante gratia,
30. Nostrae carnis gloria
Siimma cum victoria
In caelum assumptus est.
32. Dedit dona filiis
Linguis loqui variis,
Sibi quos elegerat.
33. Eia,
Mente fideli
Vox nova regi
Cantica reddat,
Ut rediturus
Post brevitatem
Temporis huius
Crimina toUat,
Gaudia reddat
Perdita primi
Sorte parentis.
Troi). ms. S. Ebnilphi saec. 12. Cod. Parisiii. 10508. add. saec. 12.
A. — Trop. iiis. Parjsiense (VRemense) saec. 18, Cod. Assisien. 695. B. —
Cantion. ms, Gjillicum saec. 13. Cod. Oxonien. Kawl. C 570. C. — Miss.
ms. S. Barbarae in Algia saec. 12. cnm Prosario saec. 1814. Cod. San-
^enovetian. ilG (BBl fol. 7). D. — Psalt. ms. S. Barbarae in Algia saec. 12. cum
Prosario saec. 14/15. Cod. Sangenovefian. 113 {\l\j\ fol. 22). E. — Procession.
ms. Gellonensc abbatiae S. Gniblmi saec. 14. Cod. Mns. Fabren. M»mtis
Pessulani 20. F. — Miss. ms. Silvanectense saec. 15. Cod. Sangenovefian.
108 (Hlil fol. 12). G. — Brcv. ms. Casae Dei saec. 14/15. Cod. Vesolen. 14.
H. — Prosular. ms. Aniciense anni 1552. Cod. priv. I.
Pros. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. K. — Miss. ms.
Sccoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. L. — Grad. ms. S. lohannis Con-
stantiensis saec. 12. Cod. Stutgardien. Brev. fol. 128. M. — Miss. ms.
Claustroneobur<jense saec. 14. Cod. Claustroneoburgen. 614. N. — Oration.
et Pros. uis. Campcnse anni 1462. Cod. Daruistadiou. 521. O. — Prosar.
ms. Sauo;allonse dictuui „Branderi" anni 1507. Cod. San<;alleu. 546; bis:
forma longa P ; foruia brevior Q.
Trop. ins. Catanense saec. 12. Cod. Mjitriten. Collectio Barbieri s. u.
(nach Woale II, 485). K. — Trop. ms. Troianuui saec. 12. Cod. Xeapolitan.
VI G 84. S.
' Miss. Caesaraugustanuui impr. Caesarauijustae 1485. T. — Miss. Lau-
saunense iuipr. Lausainiae 1498. U. — Miss. Nidrosieuse impr. Hafniae 1519.
X. — Miss. Silvanectense iuipr. Parisiis 1524. V. — Miss. Narbonnense impr.
Lugduni 1528. Z. — Miss. Bicterrensc impr. Lugduui 1585. a. — Brev.
Carcassonense impr. s. 1. 1588. b. — HLXKTUV sind nicht kollationiert;
I nnch (ler Ausgabe Chevaliers, Prosulariuui Ecclesiae Aniciensis (Valence).
12*
180
Sequeutiae rhytlimieae et rig-matae.
1, 2 Dispones M. — 1 , 3 Aeterna FlZab. — 2, 2 Quod diu O. —
3, 1 unicus (). — 3, 8 E eaeli FlZa, De caeli A. — 4, 1 proferat BCIMO
b. — 4, 2 Quae KMb. — Str. 5 u. 6 umgestellt A. — 5, 8 concipies fehlt
I. — 6,3 pariet X. — Str. 7 fehlt P. — 7, 1 Hec diu I. — 7, 3 Ac plena A.
Haec plena S ; gratia KM. — Str. 9 u. 10 nacli Str. 20 gestellt und damit
die Sequenz abgeschlosseu FQZab. — 10, 1 Illi caelestis BO. — 10, 2 Laudem
AX, Laude K ; reddat I, dicat Za. — Str. 11 u. 12 umgestellt KM. — 11, 1 Lumen
fulsit S; refulget O.— 12, 1 Illic iacet K. — 12, 2 clausit DE, capit a; claudit
natio F. — 13, 2 Cum virga M. — 14, 1 Deferunt AX, Afterunt F, Dum
ferunt DEP, Cum ferunt M. — 14, 2 Murrham thus O; Aurum thus murrham
cetera CDEIXb, murrrham ac pondera K. — 14, 2 und alle folgeuden Strophen
fehlen A, — 15, 2 passus est F. — 16, 1 A lordauis S, lu lordanis 1. —
16, 2 Lavit nostra DEX. — 17, 1 Affert DF. — 18, 1 sq. brachia und gaudia
umgestellt I. — 18, 2 gestunt O. — 19, 2 Aquam Xa. — Str. 21—33 fehlen
FQZab (vgl. Notiz zu Str. 9 u. 10). — 22, 1 febres P. — 22, 2 Imperetque
P, Imperando DIS. — Str. 23 u. 24 umgestellt BO. — 23, 1 pisches(!) duo
0. — 23, 2 pascuntur O. — 24, 1 manet BIPS. — 25, 2 Magnus pastor
KM. — 26, 2 Solvens mortis DEIX. — 27, 2 Redit K, Rediens M, Regressus
B, Egressus O. — Versfolge in K: 27, 2; 28, 3, 30, 1 u. 2; 29, 3; 29, 1 u.
2; 30, 3; 27, 3—28, 2; 31, 1 sqq. — 28, 1 Visus a discipulis DEK. — 28, 3
Imperaute DE. — 29, 1 sq. Sicque suis omnibus | Caelum intuentibus C. —
29, 3 u. 30, 3 umgestellt B. — 30, 2 Summa est victoria O. — 31, 2 Spiritus
1. — 31, 3 Misit DE, Mittit C; Mittens in se credentibus K. — 32, 2 loqui
aliis K. — Str. 33 feblt K. — 33, 3 regi feblt I. — 33, 4 psallat C. —
33, 5 u. 6 Ut brevitatem post redditurus temporis I.
Die liturgische Verweuduug ist verschiedeu : Fiir Weihuachteu B ; fiir
Beschneiduug des Herrn TZa; fiir die Octav von Epiphauie UXY: gauz
allgemein y,De lucarnatione lesu Christi CO; den eigeutlicheu Inhalt be-
zeichnet P: ^C^^redo de Spiritu sancto et de actibus festivis Christi." Dem
entsprecheud wahlten wir dieUberschrift. — Vers- undStropheubau wechselt bei
den grofSeren Absehnitteu aus dem Leben lesu: Menschwerdung (Str. 1 — 8),
Weihuachtsgeheimnisse iStr. 9 — 14; 15 — 18), Offeutliches Lebeu (Str. 19 — 24),
Leideu, Auferstehuug uud Himmelfahrt (Str. 25 — 32), Zweite Wiederkuuft
(Str. 33). — Da die Sequenz uachweisbar im 12. Jahrhuudert iu Frankreicb
uud Deutschland uud Sizilien auftaucht, geben die Quelleu fiir eine Ver-
mutuug betreffs der Ursprungsstatte keinen Anhaltspunkt.
117. De Passioiie Domiui Xostri.
In Missa cle Quinque Vulnerihus D. N.
1. Cenam cum discipulis,
Christe, celebrasti
Et mortem apostolis
palam nuntiasti
3. Tunc procedens Dominus
humi se prostravit
Et transferri calicem
a se postulavit,
5. ludas post hoc osculum
ori dedit Christi ;
„Ad quid", inquit Dominus,
«amice, veuisti?
2. Et auctorem sceleris
ludam demoustrasti
Et egressus protinus
hortulum intrasti.
4. Sed patris arbitrio
illud commendavit,
Et, ecce, mox sanguinis
sudor emanavit.
6. Numquid tradis osculo,
quem iam vendidisti?"
Assistentes protinus f
irruunt ministri.
1
De Deo. De Passione Domini Nostri.
181
7. Nox insomnis itaque
tota ducebatur,
Nulla prorsus requies
lesu praestabatur,
9. Dum lesum eripere
Pilatus conatur,
Indaeorum furia
magis inflammatur,
11. Traditur militibus,
vinculis artatur,
Undique verberibus
corj)us cruentatur ;
13. Ecce, caro tenera
pii salvatoris
Ad columnam nequiter
coartatur loris,
15. Post per urbis medium
lesus procedebat
Et crucis patibulum
umeris ferebat;
I. Ad j)udoris cumulum,
lesu, denudaris
Et vento ac frigori
nudus sjjoliaris ;
). Tensis ligno brachiis
manus conclavantur,
Cruci caro trucibus
clavis tractabantur,
l. Fundunt rivos sanguinis
fontes salvatoris.
Properans liuc anima
currat peccatoris,
J. Lo(iuens lesus j)ostea
„Sitio" dicebat;
Fel, acetum protinus
ludaeus miscebat
>. 0 Icsu mirifice,
puid est, (juod agebas?
Tu de siti con(|uerens
de cruce silebas.
8. Magistrorum impia
plebs iniuriatur,
Alaj)is et colapbis
innocens mactatur.
10. Et tumultus j)oj)uli
ingens excitatur,
Et plebis vox intonat,
ut crucifigatur.
12. Caput regis gloriae
spinis coronatur,
Postfjuam flexis genibus
cjuisque irritatur.
14. Sic flagellis caeditur
impii tortoris,
Quod emanant rivuli
undic[ue cruoris.
16. Ad fores et ostia
pojiulus fluebat
Eiuscjue confusio
omnibus j)atebat.
18. Innocens cum impiis
in cruce damnaris
Et cjuasi dux sceleris
medio locaris.
20. Nervi, venae simili
modo laniantur,
Pedum plantae etiam
ferro concavantur.
22. Et hauriat quidpiam
sacrati li(juoris,
Quo fre([uent(n- liniat
vulnera doloris.
24. Ac infusum spongiae
ori porrigebat,
Quod degustans paululum
sumere nolebat.
26. NuuKjuid hanc doloribus
magis sentiebas,
Aut salutem potius
nostram sitiebas ?
182
Sequentiae rbythmicae et rigmatae.
27. Vocem promens ultimam
patrem iuvocasti
Spirituuujue manibus
eius commendasti ;
29. Nunc ego superbio,
tu humiliaris ;
Ego culpas perpetro,
tu poena multaris ;
31. Demum, cuius valeat
mens vel lingua fari,
Quautum virgo creditur
intus cruciari,
33. Corpus quidem mortuum
iam nil seutiebat,
Sed militis lancea
matrem transfigebat,
35. Ad hunc ergo propera
fontem salvatoris.
Ut fluentis quidpiam
haurias dulcoris
28. Cum clamore valido
tandem exspirasti ;
Sic salutis omnium
opus consummasti.
30. Ego pomum mordeo,
tu felle potaris ;
Ego peto mollia,
tu dire tractaris.
32. Dum cernit iam mortuum
latus vulnerari
Atque nati viscera
lancea rimari?
34. Quam fixam in filii
latere videbat,
Unde aqua sanguine
mixta effluebat.
36. Atque vitae lavacrum
pretium cruoris;
Hinc tui curatio
profluat languoris.
Miss. ms. Sarisburiense (Vigorniense) anni cr. 1370. Cod. Oxonien.
Barlow. 5. add. saec. 1415 A. — Miss. ms. Vigorniense saec. 15. Cod.
Oxonien. Rawl, lit. c 3. B. — Miss. ms. Herefordense saec. 14. ex. Cod.
Coll. Univ. Oxonien. 78 B. add. saec. 14/15. C. — Miss. ms. votivum Venetum
saec. 14/15. Cod. Vatican. 6095. D. — Miss. ms. Romano-Sanmarcianum
saec. 15. Cod. Venet. L III 46. E. — Miss. ms. Augustinum Romano-
Neapolitanum anni 1506. Cod. Vatican. Ottob. 221. F. — Miss. ms. S. Andreae
Burdigalensis saec. 15. Cod. Parisin. 871. G. — Miss. ms. S. Stephani
Divionensis saec. 15. Cod. Parisin. 879. H. — Oftic. ms. S. Barbarae Cae-
lestinorum Ambianensium saec. 15. Cod. priv. (Lud. Kcjenthal Monacen).
I. — Miss. ms. Cluniacense saec. 15. Cod. Parisin. 881. add. saec. 15. ex.
K. — Miss. ms. Aeduense saec. 15. Cod. Semin. Aeduen. 120 L. — Miss.
ms. S. Petri Moissiacensis saec. 15. Cod. Tolosan. 106. M. — Miss. ms.
Speciale saec. 15. Cod Cameracen. 154. N. — Miss. ms. S. Petri Cadomensis
anni 1451. Cod. Cadomen. Mnncel. s. n. O. — Miss. ms. Senonense saec. 15.
Cod. Parisin. 880. 1 P. — Miss. ms. S. Stephani Metensis saec. 15. Cod.
Meten. 12. Q. — Miss. ms Sedunense saec. 15. Cod. Capit. Seduneu. s. n.
R. — Miss. ms. Algundense saec. 13. ex. Cod. Bolsanen. 662, add. saec. 15.
S. — Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. add. saec. 15.
T. — Miss. ms. S. lacobi Brunensis anni 1490. Cod. S. lacobi Brunen. 17..
U. — Oration. ms. S. Clemeutis Toletani saec. 15. Cod. Matriten. Toletan.
122. X.
Miss. Autissiodorense impr. Parisiis [1484]. Y. — Miss. Auxitanum impr.
Papiae 1495. Z. — Miss. Ebredunense impr. Lugduni 1512. a. — Misa
Aquense impr. Lugduni 1527. b. — Miss. Valentinum irapr. Caesaraugusi
1528. C. — Miss. Bicterrense impr. Lugduni 1535. d. — Miss. Parisiena
impr. Parisiis 1585. e. — Miss. Komanum impr. Venetiis 1520. f. — Misl
Gallicano-Siculum impr. Venetiis 1568. g". — Miss. Sarisburiense impi
Loudini 1555 h.
De Deo. De Passione Domini Nostri. 183
Es komnien liinzu faat a?/e gedruckte Missalien /"ra^i^o.s/.sr/ter Diozeseu
des 15. und 16. Jahrh. (vgl. Chevalier, Kepert. Xr. 3616). JJeutschland hin-
gegen ist sehr sparlich vertreten, unserer Beobachtung nach nur durch Missalien
von Olmiitz, Halberstadt und Posen. — Die Sequenz zeigt eine Unsumme von
vielfach belanglosen Varianten, wie das bei solchen in Franl^reich weit ver-
breiteten Dichtungen meist der Fall ist. Wir haben uns daher beschrankt
auf Notierung der Varianten aus BEFGI und aus den unter Y — h genannten
Druckwerken.
1, 2 Christus celebravit (ebenso 1, 4; 2, 2 u. 2, 4 die dritte Ferson)
g. — 1, 8 u. 4 fehlen G. — 2, 1 Ibi (st. Et)E; actorem EG a; Auctoremque
e. — 2, 3 ingressus a, — 2, 4 In hortum a. — 3, 1 procidens GYcdh. —
8, 2 se humi BZbe, humiliter se F, se humiliter f, humo se h. —
4, 2 istud EFZbef, illum g; relaxavit Ff. — 4, 3 Guttas sui sanguinis
C ^; mox ab eo (st. sanguinis) a. — 5, 1 post haec Gac. — 5, 2 dedit
ori I. — 5, 3 Inquit Dominus amice ad quid venisti F f . — 6, 1 Me nunc
tradis Y, Numquid trades h. — 6, 2 tu (st. iam) Y. -' 6, 3 quam primum
(st. protinus) e. — 6, 4 irruerunt I f . — 7,1 Mox F; Nox utique insomnis a. —
7, 2 itaque (st. tota) a, illo (st. tota) h. — 7, 4 parabatur BEFZef. —
8, 1 u. 2 fehlen e; Falsis testimoniis | multum accusatur B. — 8, 1 ludaeorum
G, Magistrum g, Mox eum I. — 8, 2 iniuriahatur GI a, cominabatur Y. —
8, 4 mactabatur G a, tractatur B. — 9, 1 sq, lesum Pilatus eripere Z. —
9, 3 furiam I. — 9, 4 concitatur g". — 10, 2 magis (st. ingens) G a; concitatur
g". — 10, 3 Ac plebis Y ; insonat I ; vox plebis bg. — 11, 2 et vinculis
Ffg: ligatur g", astrictus c. — 11, 3 vulneribus Y. — 11, 4 cruentatum c,
cruciatur YZde. — Str. 12 lautet in Ecg:
Sputus est (vSpuitur g) a populis, \ alapis afflictus (percussus E),
Caput regis gloriae | spinis coronatur (coronatum Cj.
12, 1 u. 2 umgestellt nach 3 u. 4 a. — 12, 3 Postque I a, Post haec
G. — 12, 4 quisquis BYdfh , lesus (st. quisque) G; Christo insultatur e,
ab his irridetur b. — 13, 2 nostri st, pii) Y, — 13, 3 Ad corouam I, —
13, 4 verberatur g. — 14, 1 Et flagellis Y b; arditur(I) a. — 14, 3 Emanavit
G, lline emanant Y, Et emanant b; Quod fehlt g. — 14, 3 s(|. emanant undique
rivuli Y. — 14, 4 ipsius (st. undique) E c, rubei (st. undique) a. — 15, 1
Post haec urbis c g, Post urbis in medium Y; turbis medius E. — 15, 2
praecedebat Zab. — 15, 4 gerebat G b, portabat Za, ferrebat E. — 16, 1
fores ad ostia IZdh, et ad ostia BF f; Ad cuius spectaculum e. — 16, 2
currebat e — 16, 3 Cuiusque G, nunc eius e. — 17, 1 In pudoris C: tumulum
Glaf, titulum C. — 17, 2 lesus e. — 17, 3 Ventocjue et c, Et ventorum
frigori B, ad ventum et frigora b; Et ventis EFYdfh; ac fehlt f. —
18, 1 Atque cum latronibus ] pendens deputaris Gb. — 18, 3 Et fehlt bg:
caput sceleris b, factor sceleris c. — 18, 3 in medio ag; medius Y. —
19, 1 u. 2 folilen Z. — 19, 1 in ligno g". — 19, 3 Tracta caro crucibus a:
Cuncta caro E, Christi caro F f; ("rurae carnis trucibus C; cruribus FZ d
g h. — 19, 4 tractabatur a, perforatur F f. — 19, 3 u. 4 lauten in B: Corpus
membra singuhi | poenis tractabantur; in G: Cruci clavis tentibus(I) [ carnes
lacerantur; in b: Cruci corpus, corpori | clavi applicantur; in e: Eius pectus
etiam | ferro condavantur; (keiner dicser Texte, auch niclit der aus der
Mehiv.ahl der Hss. von uns re/ipierte, befriedigt am ehesten noch jener aus
B). — 20, 1 sq. venao pariter onincs lauiantur e. — 20. 2 ac laniantur
F f . — 20, 3 Pedes plantae d: plantae ex ferro C. — - 20 4 simul concln-
vantur c, ferro conclavantur Flbcfh, perforantur G. — 20, 3 u. 4 in e :
Membra cuncta durius | in cruce vexantur. — Str. 19 u. 20 lauteu in Y:
Tensa ligno brachia | chordis extenduutur,
Nervi, venae simili | modo laniantur,
Cruci manus rudibus \ davis couflguntur.
Plantae i^edum Domiui j ferro perfurantur.
134 Sequeiitiae rhythmicae et riginatae.
Str. 21 u. 22 naeh Str. 34 gestellt d h. — 21, 1 Fundit b, Fudunt
BEgll — 21 , 2 membra salvatoris G a, corpus salvatoris I, corporis
salvatoris Z. — 21, 8 u, 4 fehlen, dafiir zwei andeie Stroplien nach 22, 4
G. — 21, 3 Properet Y a b e, Hinc tristis anima properet B. — 21, 4
currens b; quaeque (st. currat) Y e, hac curas(!j a. — 22, 1 Ut hauriat
FGcfll, Hauriatque E g; aliquid hauriat e, hauriat quispiam Gdh,
hauriat copiam b. — 22, .3 Qui EF f ' g" h ; frequentius F f; leniat G. —
Nach 22, 4 folg-t in G (cfr. Note zu 21, 3 u. 4j: Ad hunc ergo propera | fontera
salvatoris. — In Y steht vor Str. 23 die Strophe: Hauriens quantumlibet | in
corde dulcoris |} Hinc tui curatio | profluat languoris (vgl. die SchluBverse
von Str. 35 und 36), dann „Dicisio sequetitiae^^.
23, 1 lesus loquens b, Loquens Christus c ; Loquens postea lesus a. —
23, 8 u. 4 fehlen B; lauten: Et acetum (Acetum tunc Y) protinus felle com-
miscebat (cum felle Y, felleque I C, felli quis g; miscebat lYcg) GIYZa
bcdgh : Fel aceto protinus | gens saeva miscebat e. — 24, 1 Et b; in-
fusam spongiam BFI f g"; spongia Z; Ac mixtum spongia C. — 24, 2 lesu
porrigebat b. — 24, 3 poculum (st. paululum) Y. — 25, 1 Mi lesu BEZ g. —
25, 2 Quidem quid agebas G; aiebas e. — 25, 3 Tu de cruce a, Tu dedisti
Z; conquereris f. — 25, 4 in cruce Gcdg, in siti a; sitebas O; ferebas
Z, dicebas c, fiebas a, tacebas E g: crucem sitiebas Y. — 26, 1 hunc F d f ;
dolorem d. — 26, 2 sitiebas EZbfh. — 26, 3 Sed BEZacdg. — 26, 4
nostrum h; cupiebas d. — Str. 26 lautet iu G u. Y:
in G : Numquid nostrara salutera | raagis sitiebas,
Quara praesentialiter \ pro nobis implebas?
in Y: Num salutem animae | magis sitiebas?
Certe bonum aniraae | nobis expriraebas.
26, 3 u. 4 lauten in I: Atque eam pro nobis | dulciter ferebas; in F
u. f; Credo quia horainis | salutera exprimebas. — 27, 1 Voce in ultima
a. — 27,3 Spiritum in raanibus G; Spiritumque tuum a. — 27, 3 eius fehlt
a. — 27, 3 u. 4 lauten: Et nobis ad osculura | caput inclinasti d. — 27, 3 u. 4
uragestellt rait 28, 1 u. 2 Y. — 28, 3 salutem BFGIYZafgh; hominum
Fdfg. — 28, 4 dire Y, ita B (st. opus); Tunc tu confirraasti G. — 29, 1
Quo ego F f, Cum ergo Y; Nunc fehlt h. — 29, 3 poenas Y a; poenas
propero G — 29, 4 poenis BI c d; gravaris BFIY e— h. — 30, 1 Ego utor
lileo(!) Z. — 30, 3 Mollia desidero FYZbf. — 30, 4 dure G C. — 31, 1
nulla (st. cuins) F f ; valet B. — 31, 2 vox (st. raens) a. — 31, 3 Quando
a, Modo quo B ; raater (st. virgo) BG ; virgo intus creditur h ; cernitur a. —
31, 4 quantura cruciari h. — 32, 1 u. 2 umgestellt mit 3 u. 4 I. — 32, 1
Dum iam cernit c; mortui IZ e. — 32, 3 eius Y, intus C (statt nati). —
32, 4 forari Y. — 32, 1 u. 2 lauten: Videns uuigeuitum ] in cruce levari
Y. — 33, 1 quid est (st. quidem) F f . — 33, 3 Cura militis G a, Militis sed
h. — 33, 4 cruciabat FI f. — .33, 3 u. 4 lauten: Latus eius lancea j railes
perforabat Ybd. — 33, 4 lautet: pectus quatiebat G, pectus infigebat h,
pectus cruciebat e, raatrera affligebat Z, corpus perforabat a. — 34^ 3 Unda
unde sanguinis a, Ex quo sanguinis pariter e. — 34, 4 cura aqua fluebat
e; defluebat Ga, affluebat BFh; statim effluebat B. — Str. 33, 3—34, 4
lauten in c:
Hastam fixani filii | lateri videbat,
L'nde aqua lucida j sanguinisque fluebat.
Ut lavaret miseros j ipse appetebat.
Nach .34, 4 schiebt a noch ein: Istaque respiciens [ multum hauriebat.j
— Auf Str. 34 folgen, wie oben schon bemerkt, in d und h die Strophenj
21 u. 22. — 35, 2 redemptoris GYZbce. — 35, 4 hauriat c. — 36, If
Aquae vitae I. — 36, 3 Sit tui e; tua Ef. — 36, 4 profluit b, proflua Ff;|
raiseri (st. profluat) e. — Str. 36 lautet in C u. g (darait wie auch mit denf
iibrigen Varianten der SchluBverse vgl. Str. 22j:
De Deo. De Vulneribus Christi.
1
Liiiiat (Lineat g") interen (et tergat g) mala peccatoris
Tuaque curatio | profluat languoris.
8tr. 85, 3—36, 4 lauten in G u. d:
Ut fluentis impleas | viscera dulcoris (doloris G)
Et (luidpiam liaurias | iii corde doloris;
Hinc tui curatio \ profluit languoris.
a hingegen bietet von Str. 35, 3 an den folgenden AbschluB:
Ut fluentis impleas | viscera doloris
Et quidpiam haurias | cum corde dulcoris,
Aquae vitae lavacrum | pretium cruoris ;
Hinc tui curatio | profluit doloris.
O crux lignum triumphale etc. (= SchluB von .^Laudes crucis^)
B endlich bietet statt 36, 3 u. 4 folgende SchluBverse:
Gloriosa passio | riostri salvatoris
Nobis sit protectio | in extremis horis.
Kaum eine Sequenz ist in kurzer Zeit so zersungen und textlichen
Anderungen unterzogen, wie diese, die erst um die Wende des 14. zum 15. Jahr-
hundert verfaBt wurde. Ob in England, oder nicht vielmehr in Franlreich?
Hier war sie jedenfalls allgemein verbreitet. Sie gehort, wenngleich der Inhalt
nicht auf die fiinf Wiinden Christi J3ezug nimmt, zur Votivmesse „HuniiUavit^^,
die seit dem 14. Jahrhundert eingefiihrt erscheint. Vgl. zu letzterer Adolf
FranZy „Die Messe im deutschen Mittelalter" (Freiburg 1902), S. 157 ft'.
lls. I)e Vulneribus Christi.
1. Laus sit regi gloriae,
Cuius rore gratiae
Totus orbis irrigatur ;
2. In cantum laetitiae
Caelestis inilitiae
Cohors omnis concitatur.
3. Ob bonorem salvatoris
Vulnerum atque cruoris
lubilet ecclesia ;
4. Ignis divini fervoris
Cor inflammet laudatoris
In magnificentia.
5. Mitis aguus immolatur,
Pro captivo liber datur,
Stola verbi purpuratur
lu crucis altario ;
6. Paradisus reseratur,
Nato stola prima datur
Annulatur, calceatur
In patris convivio.
7, Eia, panis angelorum,
In s])lendoribus sanctorum
Summa c()})ia bonorum,
8. Ora vulnerum tuorum
Pro commissis peccatorum
Clament ante patris forum.
9. 0[)pr()briis saturatus,
Flagellatus, binceatus,
Vulneratus, cruciatus
lu crucis patibulo.
10. Diris spinis coronatus,
Inter ne([uam deputatus,
I\)tu felleo cibatus
Locaris in tumulo.
186 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
11. Auctor vitae, non invite 12. Te surgente fit repente
Pateris, sed ut sopitae Lux in tenebris iacente,
Sint Adae viae fellitae, Sol coruscus te fulgente
Sub quis proles moritur. Desperatis oritur.
13. In hoc festo te laudantes, 14. Per hoc mare navigantes
Tuis plagis hymnizantes, Duc ad portum remigantes
Deum verum adorantes Caeli, te desiderantes,
Pio vultu respice ; Nec redemptos despice.
Miss. ms. Eremitarum Augustinorum Germanicum anni 1314. Cod.
Vatican. Palat. 500. A. — Miss. ms. Spirense saec. 14. Cod. Oxonien. Laud.
misc. 282. B. — Grad. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3787.
C. — Miss. ms. Herbipolense anni 1484. Cod. Bruxellen. Fetis 1164. D. —
Miss. ms. Maguntinum saec. 15. Cod. Herbipolen. Mp, th. f. 85. D*. —
Miss. ms. Erfordiense saec. 15. Cod. Pommersfelden. --*13 (2926). E. — Grad.
ms. Clarholtense (?) saec. 15. Cod. Westkirchen. s. u. F. — Antiphon- ms.
cum prosis adiectis saec. 15. Cod. Guelfenbyteran. 672 (Helmst. 623).
G. — Hymn. et Prosar. ms. Emmeramense saec. 15. ex. Clra. Monacen.
14667. H. — Prosar. ms, Sangalleuse dictum „Branderi" anni 1507, Cod.
Sangallen 546. I
Misp Herbipolense impr. Herbipoli 1481. K. — Miss. Eystettense impr.
Eystet 1486. L. — Miss. Eystetteuse impr. Eystet 1494. M. — Miss. Mag-un-
tinum impr. absque [1482]. -N. — Miss. Maguntinum impr. Basileae 1520.
O. — Miss. Spirense impr. Bambergae 1487. P. — Miss. Pragense impr. Lipsiae
1498. Q. — Miss. Merseburgense impr. Lipsiae 1502. R. — Miss. Misnense
impr. absque. S. — Miss. Misnense impr. Lipsiae 1510. T. — Miss. Branden-
burgense impr. Lipsiae 1510. U. — D*I — O sind nicht kollationiert
1, 1 Laus tibi sit C. — 2, 1 In canticum C. — 2, 3 incitatur CS. —
3, 2 Volnere C. — 4, 2 inflammat G ; salvatoris EG. — 5, 2 captivis AE. —
5, 3 fehlt C. — 5, 4 Crucis in G; patibulo C. — 6, 3 fehlt C; calciatur
BDEF, calcitratur HQRSTU, cruciatur GP. — 7, 3 honorum P. — 8, 3 peccatoris
C. — 8, 4 Clamant DU. — 9, 1 Obprobrie A. — 9, 2 u. 3 In columna
flagellatus | Acri ferro lanceatus P. — 9, 3 fehlt ABDRT; cruciatus fehlt
CQSU. — 10, 3 Botro felleo D, Potu felle tu F; Felle potatus C. — 10, 4
Locatus BHQRSTU, lacens in A. — 11, 1 Ductor C. — 11, 2 ut fehlt D. —
11, 3 Sint ad te viae mite D. — 11, 4 Sub quibus CRSTU, Si quis A; Ut
cum proles D. — 12, 2 tenebris te iacente D. — 12, 3 coruscans AEHQRSTU,
coruptus G. — 12, 4 Suspiratis D, Desperatus B. — Str. 11 u. 12 lauten
in P (12, 1 u. 2 sind auch hier unverstandlich) :
11. Auctor vitae, non invite 12. Te latente nec parente
Necem pateris, NuUi dederis,
Ut sopitae sint ac tritae Te surg-ente fit repente
Viae hominis Lux iu tenebris,
In quibus primi moritur. Quae mane nobis oritur.
13, 2 sq. hymnizantes Deum verum fehlt A. — 13, 3 fehlt C. — 13, 4
Vultu tuo B , Tu pie lesu P. — 14, 3 fehlt C ; Caelica desiderantes EFG,
Zelo te DHQRSTU, Te caeli P. — 14, 4 Nec hos redemptos P ; redempitas Q.
Der Ursprung dieser Sequenz ist sichtlich in Deutschland zu suchen.
Wenn Kehrein (Nr. 58) als Quelle den Cod. Einsidlen. 121, saec, 10 angibt,
so ist er durchaus im Irrtum ; man sucht dort die Sequenz, die im 14. Jahrh.
entstanden sein diirfte, vergeblich, auch als Nachtrag aus jiingerer Zeit.
De Deo. De Sanguine Christi.
187
110. De Saiig:uiiie Christi.
Miraculum in imagine cerea Aternensi.
1. Salve, sanguis Christi^ 2. Salve, sanguis Christi,
Salve, mundi pretium, Salve, lic|uor optime,
Salve, nostrum gaudium, Salve, saluberrime,
Salus Aternensium. Salve, sacratissime.
3. Salve, sanguis Christi, 4. Salve, sanguis Christi,
Per te patet virtus Dei, Tu de caelo descendisti,
Confutantur et ludaei, Qui de cera defluxisti
Convincuntur legis rei. Verus sanguis lesu Christi.
5. Salve, sangids Christi;
Dum ludaeus
ceram illiserat,
Docet ille,
qui vLilnus senserat,
Quod et Deus
et homo fuerat.
7. Salve, sanguis Christi;
Tu de cerae
fluens substantia,
De divina prodis essentia,
Quae est simul
tota per omnia.
6. Salve, sanguis Christi ;
Sanguis manans
est index hominis,
Quod de cera
fluxit, est numinis ;
Sic est liquor
binae propaginis.
8. Salre, sangiiis Christi ;
Per te patet,
sanguis dominice,
Verus error fraudis iudaicae
Fideique
vigor catholicae.
9. Salve, sanguis Christi, 10. Salve, sanguis Chrisfi.
Quod suo scelere Suam perfidiam
ludaeus sibi nocuit, Foedat hoc sacrilegio,
Divino munere Nostram senteutiam
Nobis invitus profuit. Sancit hoc privilegio.
11. Salve, sanguis Christij 12. Salve^ sanguis Christi,
Salveto, salus saeculi, Quem colit multifarie
Spes Aternensis populi ; Devota plebs Piscariae.
13. Salre, sanguis Christi,
Per te laxemur crimine
Caeli recluso limine.
Lectionar. ins. Teatinum saec. 12. in. Cod. Archiv. Capit. Teatiu. n.
1. — 6, G Sic es. — 13, S luniine. — - Wir entnehnien diese bisher unedierte
Sequenz einer photooraphischen Koproduktion, weh'ho Dr, Carusi, Bihlii^thokar
k an (ler Vaticana, uns giitiost zur Vorfiigung stollto. — HotretVs des ..Miraculum
in Iniaoine cerea Atornonsi seu Piscarionsi an. 1062" cfr. liibl. Hagfiojrraphica
latina IJollaudiana I, p. 629, Nr. 4237. — Atoruum und Pescara sind be-
kanntlich idontisch ; Fcscara, im italienischen Distrikt Chieti v= Teatea, Adject.
Teatinus) liep^t an der Miiudung des Aterno (odor dor Pescara) ins Adriatisohe
' Meer. In dioseni Gebiete entstand offenbar auoh die Sequenz.
188
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
10.
J2.
14.
16.
\'2(), De saiicta Criice.
Ascribitur Adamo de St. Victore.
1. Laudes crucis attollamus
Nos, qui crucis exsultamus
Speciali gloria.
Dulce melos tangat caelos,
Dulce lignum dulci dignum
Credimus melodia.
Servi crucis crucem laudent,
Qui per crucem sibi gaudent
Vitae dari munera :
Dicant omnes et dicant singuli :
Ave, salus totius saeculi,
Arbor salutifera.
3. Voce vita non discordet;
Cum vox vitam non remordet,
Dulcis est symphonia.
5. 0, quam felix, quam praeclara
Fuit haec salutis ara
Rubens agni sanguine,
Agni sine macula,
Qui mundavit saecula
Ab anti([UO crimine !
Haec est scala peccatorum, 7. Forma cuius hoc ostendit,
PerquamChristus, rexcaelorum, Quae terrarumcomprehendit
Ad se traxit omnia
Quattuor confinia.
Non sunt nova sacramenta 9. Ista dulces aquas fecit,
Nec recenter est inventa Per hanc silex aquas iecit
Crucis haec religio: Moysi officio.
Nulla salus est in domo,
Nisi cruce munit homo
Superliminaria,
Ligna legens in Sarepta
Spem salutis est adepta
Pauper muliercula ;
11. Neque sensit gladium
Nec amisit filium,
Quisquis egit talia.
13.
In scripturis sub figuris 15.
Ista latent, sed iam patent
Crucis beneficia:
Ista suos fortiores 17.
Semper facit et victores ;
Morbos sanat et languores,
Reprimit daemonia.
0 crux, lignum triumphale, 19.
Mundi vera salus, vale,
Inter ligna nullum tale
Fronde, flore, germine.
Sine lignis fidei
Nec lechytus olei
Valet nec farinula.
Reges credunt, hostes cedunt ;
Sola cruce Christo duce
Unus fugat milia.
Dat captivis libertatem,
Vitae confert novitatem,
Ad antiquam dignitatem
Crux reduxit omnia.
Medicina christiana,
Salva sanos, aegros sana;
Quod non valet vis humana,
Fit in tuo nomine.
De sancta Cruce. 189
20. Assistentes crucis laudi, 21. Quos tormento vis servire,
Consecrator crucis, audi Fac tormenta non sentire,
Atque servos tuae crucis Sed, cum dies erit irae,
Post lianc vitam verae lucis Nobis confer et largire
Transfer ad palatia. Sempiterna gaudia.
Trop. ms. Cameracense saec. 12. in. Cod. Cameracen. 61 (60). A. —
Grad. ms. Canieracense saec. 12. Cod. Cameracen. 62 (61). B. - Trop. m.«.
Martialense saec (11.) 12. (13.) Cod. Parisin 1139. C. — Trop. ms. S.
Ebrulphi saec. 12. Cod. Parisin. 10508. add. saec. 12. D. — Grad. ms. S.
Theodorici Kemensis saec. 12. Cod. Remen. 169 (183) E. — Miss. ms. Car-
notense saec. 12. Cod. Carnoten. 520. F. — Pros. ms, Laudunense saec. 12.
Cod. Laudunen. 263. G. — Grad. ms. S. Albini Andegavensis saec. 11. Cod.
Ande^aven. 89. add. saec. 12. H. — Trop. ms. Xarbonense saec. 12. Cod.
Parisin. 778. I. — Trop. ms. S. Carauni Carnotensis saec. 13. in. Cod.
Roinan. Anoelic. 435 (I) v 3). K. — Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis
saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. L. — Grad ms. Rotomagense saec. 13. in.
Cod. Parisin. 904. M. — Trop. ms. Remense (? Parisiense) saec. 13. Cod.
Assisien. 695. N. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisiensis) saec.
18. ex. Cod. Parisin. 15615. O. — Collect. ms. Claraevallense saec. 12.
Cod. Trecen. 990. add. saec 13. O*. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex.
Cod. Parisin. 14819. P. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin.
14 452. Q. — Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110.
R. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Pavisin. Arsen. 197. S. —
Pros. ms. Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod. Sangallen. 383. S *. —
(Miss. et) Pros. ms. Sangenovefianum saec. (13. et) 14. Cod. Sangenovefian.
90 (BBl. fol. 1). T. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian.
97 (BBl. fol. 8). U. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. in. Cod. Londinen.
Add. 10 905. V. — Miss. ms. Sandionysianum saec. 14. Cod. Parisin. 1107.
X. — Miss. ms. S. Laurentii Longoretensis saec. 14. Cod. Parisin. 1106.
Y. — Procession. ms. Gellonense saec. 14. Cod. Monpessulan. Mus. Fabreu.
20. Z. — Miss. ms. S. Stephani Divionensis saec. 15. Cod. Parisin.
879. Z*.
Grad. ms. Ottoburanum saec. 12. in. Clm. Monacen. 27 130. a. —
Grad. ms. Secoviense (? S. Floriani) saec. 12. (Jod. A^indobonen. 13314. I>.
— Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. C. — Directt>rium
ms. Engelbergense (? Piscinense) saec. 12. Cod. Engelbergeu. 102. d. —
(Miss. et) Prosar. ms. Inticense (?) saec. (11. et) 12. Cod. (^enipontan 277. 6.
— Trop. ms. Inticense saec. 12. ex. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 341. f. --
Miss. ms. Aquisgranense saec. 13 in. Cod. Florontin. Lanrentian. Palat. IV.
g. — Grad. ms. Aquisgranense (Magistri Arnoldi) saec. 13. in. Cod. Capit.
Aqui.sgranen. XII. h. — Pros. ms Argentinense (?) saec. 12'13. (Fragmentum».
Cod. Bernen. A 47 (Pars II). i. — Grad ms. Brixinense saec. 13. in. Cod.
Semin. Brixinen. 9 (A 9i. k. — Grad. ms. Glattense saec. 13. in. Cod.
Muro-Griesen. membr. 7. L — Grad. ms. Ratingense saec. 13. in. Clm. Mo-
nacen. 10075. m. — Grad. ms. S. Thomae Lipsionsis saec. 13. Cod. S.
Thomae Lipsien. s. n. n. — Grad. ms. S. Mariae Mindensis(?) saec. 14. in.
Cod. Guelfenbyteran. 528 (llehnst. 491). 0. — Miss. ms. Castri Teriolis saec.
14. Cod. Ambrasien. CX 61. p. — Grad. nis. Secoviense (?) postea Veldide-
nense saec. 14. Cod. Oenipontan. 710. (j. — Prosar. ms. Constantieuse saec.
14. Cod. Carolsruhan. Aug. CCIX. r. — Miss. ms. llerbipolcnse anni 1484.
Cod. BruxeHen. Fetis 1164. s.
Miss. ms. Stabulense saec. 13. in. Cod. Londinen. Add. 18032. t. —
Grad. ms. Bonedictinum saec. 13. Cod. BruxoUen. Fotis 1173. t*. — Grad.
ms. Praomonstratonse saec. 14. in. Cod. BruxoUon. 11396. u. — Pros. nis.
Carmolitarum Vilvordieusium anni 1418. Cod. Bruxollen. 11359. V. — Miss.
ms. Lcodiense saoc. 15. Cod. Vatican. 3808. x. — Miss. ms. Veteris Hospi-
190 8equentiae rhythniicae et vip^matae.
talis Zutphaniensis saec. 15. Cod. Arehiv. Zutphanien. Ms. 3. y. — Grad.
ms. Enchusanum saec. 15. in. Cod. Mus. Episc. Harlemen. 109 (401). z.
Trop. ms. S. Albani saec. 12. Cod. Londinen. Ket^. 2 B IV. add. saec.
12 13. a. — Trop, ras. Cicestrense saec. 18. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien.
148. /S. — Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
Arsen. 135. ;'. — Grad. ms. Sarisburiense anni cr. 1275. Cod. Londinen.
Add. 12194. ()\ — Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. in. Cod. Oxonien.
Hatton 3. e. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Vatican. Palat. 501.
c. — Miss. ms. Vigorniense ann. cr. 1370. Cod. Oxonien. Barlow 5. >;. —
Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. />. — Mi.ss.
ms. S. Petri Westmonasteriensis anni cr. 1884. Cod. Westmonasterien. s. n.
reimpr. Londini 1897. i. — Pros. ms. Cerneliense saec. 14/15. Cod. Canta-
brigien. Ll I 10 (Pars III). x. —
Trop. ms. Vercellense saec. 11. Cod. Capit. Vercellen. CXLVI. add.
saee. 12. X. — Trop. ms. Troianum saec. 12. Cod. Neapolitan. VI G 34. /u.
— Ordin. ms. S. Sepulcri Hierosolymitani saec. 12. Cod. Vatican. Barber.
659 (nur Incipit). u *. — Trop. ras. Vicense saec. 12. iu. Cod. Capit. Vicen.
CXI. add. saec. 13. r. — Trop. ras. RivipuUense saec. 12. Cod. Capit. Vicen.
XXXI. |. — Trop. nis. Benedictinum (Hispanicuni?) saec 12. Cod. C<ipit.
Oscen. s. n. n. — Grad. ms. Toletanum saec. 12/13. Cod. Capit. Toletan.
35—10. (>. — Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen.
s. n. a. — Miss. ms. FF. Minorura Eugubbiensiiira saec. 14. Cod. Vatican.
4743. T.
Dazu koramen die auBerst zahlreichen gedruckteu Missalien der meisten
Diozesen aller Lander des Abendlandes, wozu man vgl. Chevalier, Kepert.
Nr. 10360. — Da der Text gut iiberliefert ist, beschranken wir uns auf das
Variantenverzeichnis aus einzelnen Quellen der verschiedenen Lander, nara-
lich: A— DIKLN— TZ a b f g i 1 in n s— x «— c >^ /u r | t.
Zwischen Str, 1 u. 2 findet sich in der Ausgabe von ClicJitoveus, Elu-
cidatoriura (Paris 1556), fol. 211 v, eine Strophe, von der er selbst sagt: .,in
plerisque libris non habetur;" nach Clichtoveus wanderte sie in andere
Ausgaben und auch Misset-Aubry bieten sie ira rausikalischen Teil ihrer
Ausgabe ,,Les Proses d^Adara de Saint-Victor" (p. 260), aber ohne Quellen-
angabe, wahrend sie im textlichen Teile (p. 189) rait Kecht ausgeraerzt ist.
Wir unserseits wissen keine einzige handschriftliche Quelle fiir diese Strophe
zu nennen. Sie lautet:
Nara in cruce triumphamus,
Hostem ferum superaraus
Vitali victoria.
Man beachte, daB der natiirliche Rhythraus des 3. Verses hier das Schema
^'vv^'w' ergibt, wahrend sonst in dieser Sequenz jeder 3. Vers aiisnahms-
los nach dera Scheraa 'k^'^'k^' gebaut ist. — Ira Missale Hispalense impr.
Hi.spali 1507 lautet diese Strophe (der Rhythraus des 3. Verses ist aberraals
zu beachten):
Dulcis lyra sonet raira,
Quam benignus solvit pignus
In ligni victoria.
Vor 1, 1 Alleluja vl — 2, 1 pulset (st. tangat) ACLZabfln /S J^
r|. — 2, 3 Psallamus S* i . Pangaraus a , Canamus cum gloria L — 3, 1
Voci ADO*flm. — 3, 2 Dura mn. — 3, 3 est raelodia D. — 4, 1
laudant C 6. — 4, 4—6 sind in K nacligetragen, sind nach 7, 3 ge.stellt r | t<
— 4, 5 totius populi C. — 5, 2 Die von Misset-Aubry und (^autier usw.
beliebte Umstellung „Haec salutis fuit ara'' steht im W^iderspruch zu allen
Quellen und ist durch nichts erheischt. — 5, 3 agnus RZ. — 7, 1 Norma
t; cuius haec NO*S*Zbgm. — 7, 2 Quem /^r, Quod B. — Str. 8 u. 9
nach Str. 11 ge.stellt i, nach Str. 15 gestellt fjr'^r. — 8, 1 testamenta LZ.
J
De sancta Cruce. 191
— 9, 1 Ipsa BD ; Ista duos t; aquas ^essit Z, gescit ^. — 9, 2 Per quam
Dinx. — 9, 3 Moysis BZ r ^. — 10, 2 Si non cruce O*; crucem f ^;
linit i, linet S*, signet s. — 10, 3 Superluminaria L, Super nurainaria t. —
11, 1 Nec defuit gaudium L. — Nach Str. 11 schieht L ein:
Arca natans super aquas Arca crucem, Xoe Christum
Salvat formas animatas, Signat, unda hunc baptismum,
Quam Noe composuit; Quem Christus exhilniit.
12, 1 in secreta t. — 12, 2 accepta t. — ■ 13, 1 ligno D. — 13, 3
haec (st- nec) N. — Nach Str. 13 (in lu und n nach Str. 15) folgt ein Strophen-
paar, das nur in CLOKZa /9 J 6 /> t fehlt und in f von zweiter Hand nach-
getragen ist:
Roma naves universas Fusi Traces, caesi Persae,
In profundum vidit mersas Sed et partis dux adversae
Una cum Maxentio. Victus ab Heraclio.
Diese Strophen scheinen spatere Zutat zu sein ; jedenfalls passen sie
durchaus nicht in den Zusammenhang nach Str. 13. JNach Auffiihrung der
Siege Constantins und Ueraclius ware namlich der Hiinveis „In scripturis
sub figuris | Ista latevt^' (Str. 14, 1 sq.) vollig unangebracht; diese letzteren
Worte passen mir auf den Inhalt der Strophen 9 — 13 incl. Einen Sinn hat
das in Frage stehende Strophenpaar einzig nach Strophe 15: „Reges credunt,
hostes cedunt" usw. ; dafiir namlich sind die siegreichen Konige Constantin
und Heraclius und die zunickvveichenden Feinde eine lllustration. Aber
nur die Quellen m und n bieten das Strophenpaar nach Str. 15; nach eben
dieser Str. 15 schieben O* und das Missale Auxitanum impr. Lngduni 1491
als I5eispiel ein:
Constantinus in hac vicit
Bt divinus sermo dicit:
„In hac vinces omnia."
Str. 14 u. 15 vor Str. 12 u. 13. a. — 14, 2 quae (statt sed) a; iam
latent f, patet t. — 15, 1 caedunt A. — 15, 2 Christo dulcev!)m. — 15,3
Ho.stis (st. Unus) ACLO -TZ i S C ^ r | r ; fugant AC S c. — Eventuell
ist „Reges" einluMtliches Subjekt fiir alle dre/ Pradikate: ciedunt . . . caedunt
(alsdann niclit „cedunt"; „hostes" in diesem Falle Objekt) . . . fiKjant (ho.stis
alsdaun (Jcnetivus partitivus von milia). — 16, 1 Ipsa BD ^. — Ui, 3
Morbos curat L, Aegros sanat V. — 16, 4 Deprimit C — 17, 1 Da fx. —
17, 2 confer ,«. — 17, 3 Ab antiquo ,//. — 17, 4 reducit uvC- — 18, 1
Mgnum C. — 18, 2 Vera mundi ADl a b g i t t* X « — C; Muudi salus
vcra OPRST. — 18, 3 Inter lignum ni. — 18, 4 vgl. mit „flore fronde ger-
inine" (8, 4) im Kreuzeshymnus „Pange lingua" des Vcnantius Fortunatus
' V. H. L, Nr. 66). — 18, 4 germinaus a. — 19, 2 Aegros sana sanos salva
1"; Serva sanos n. — 19, 4 Sine tuo C. — 20, 1 Insistentcs CKLO*Z d €\
tuae (st. crucis Xv. — 20, 2 Crucis consecrator i. — 20, 3 Et nos servos
a. — 21, 1 Et quos crucem vis subire b, Quos nunc cruci vis servire Ul
YX; Quo tornuMito C; tormentis Rbf //; scis (st. vis) fl. — 21, 2 nos
(statt non) DIKLg:9tt*Uj' c ^. — 21, 3 Ut cum dies x; dies venit irae
an. — 21, 4 Confer nobis 'DLXO*S*Zisx« * ,V. —
Die liturgische Verwendung war eutweder fiir Invodio cnais , oder
Ejraltatin (rucis, oder einfachhin „de sancta (^ruce^'. — Die Melodie hebt
in gleicher Weise an, wie die iiltere Kreuzes-Sequenz ^.Salve crux sancta
arbor W/V/wa" (A. H. LIII, Xr. 82); auch ist sie fiir manche andere Se^iuenz
(u. a. fiir ,,Lauda Sio)i salratoron") verwendet worden, bald vollstandig,
bald fiir oinzelne Strophen rosp. in gekiirztor Form.
Die Str. 18 — 21 sind vielfach als eigene Sequenz, also mit dem An-
192 Sequentiae rhythniicae et rigmatae.
fange „0 crnx licpnim trmmpliale" (Chevalier, Repert. Nr. 12852), verwendet
"worden. Wir notieren beispielshalber als Quellen: Grad. ms. Brixinense
saec. IS. in. Cod. Semin. Hrixinen. 9 (A 9). — Miss. ms. Pi^ag-ense saec. 15.
Cod. Semin. Brixinen. 79 (D 12). — Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod.
Salisburgen. V 8 H 167. — Miss. ms. Ebredunense saec. 15. Cod. Massilien.
Ea 71. — Brev. ms. Bisuntinum anni 1452. Cod. Vatican. Ottob. 672. —
Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod. Vatican. 3808. — Die Varianten sind
fiir uns ohne Bedeutung-.
Eben diese Strophen von 18 — 21 wurden in nordischen Missalien (im
Miss. Hafniense impr. Hafniae 1510 und im Miss. Lundense impr. Parisiis
1514) auf die Dornenhrone des Herrn angewandt mit den Anderungen:
18, 1 O spinae lignum. — 18, 4 Rubens Christi sanguine (cfr. 5, 3). — 20, 1
spinae (st. crucis). — 20, 2 eius (st. crucis). — 20, 3 sjnnae (st. crucis). —
20, 4 Post banc vitam poena sine (um den Reim wieder herzustellen). —
Misset-Weale haben dieses Stiick als besondere Sequenz mit dem Au-
fange ,,Spinae lignum triMmp)hale^' ediert (Anal. Liturg. Pars II. I,
p. 569).
Verfasser der schonen Sequenz soll sein Adam VOn St. Tictor. Und
der Grund dieser Autorenangabe? Einzig und allein, weil diese Sequenz iu
den Gradualien von St. Victor sich vorfindet, weil ihr Stil zu den anderen dem
Viktoriner Adam zugeschriebenen paBt, und weil nichts zur Annahme zwinge,
daB sie vor oder nach der Zeit Adams von St. Viktor entstanden sei. —
Nun aber ist zu beachten: Adam von St. Viktor, dessen Geburtsjalir wir
leider nicht kennen, starb gegen SchluU des 12. Jahrhunderts. Gegen Mitte
des 12. Jahrhunderts jedoch ist diese Sequenz schon in allen Landern des
Abendlandes in liturgischem Gebrauche; wenu nicht alles triigt, stammen
die Quellen A u. a u. r sogar aus dem Anfancfe des 12. Jahrlumderts, und
falls b nicht aus Seckau, sondern aus St. Florian stammt, so mochte man
dieses Graduale aufGrund seiner Schrift in den SchluB des 11. Jahrhunderts
setzen. — Ferner findet sich diese Sequenz in manchen Quellen, in deuen
sonst lieine einzige der dem Adam von St. Victor zugeschriebenen Sequenzen,
ja iiberhaupt keine andere Sequenz der 2. Epoche angetroffen wird. Warum
diese einzigartige Bevorzugung? Warum wurde keine andere der Se-
quenzen Adams, von denen manche unserer Sequenz an Schonheit ebenbiirtig
oder gar iiberlegen ist, gleichzeitig aufgenommen? Auch spater erlangte
Jceine derselben eine so universelle Verbreitung. Die Erklarung diirfte darin
zu suchen sein , weil unsere Sequenz einen anderen Ausgangspunkt als die
Abtei St. Viktor hatte und besonders , weil sie aus einer Zeit stammt, die
vor der dichterischen Tatigkeit des Victoriners Adam lag; vielleicht war sie
die erste vollig gereimte Sequenz, die schon durch den Reiz der Neuheit iiberall
zur Aufnahme anregte. — Schlierdich ist der Umstand beachtenswert, dal»
alle SchluBverse der einzelnen Strophen den gleichen trochaischen Rhythmus
aufweisen {I ^ / ^y I k^ l\ wahrend bei den fiir Adam in Anspruch genommenen
Sequenzen stets der eine oder andere SchluBvers das Schema ^ ' ^w / ^ / auf-
weist. — Daher geht unsere Uberzeugung dahin, daB diese Kreuzessequenz
nicht von Adam von St. Victor, sondern von einem formgewandten Vorlaufer
dieses Victoriners herriihrt. Nicht einmal dor Ursprung aus St. Victor ist
nachweisbar; denn „crucis exsultamus speciali gloria" (1, 2 sq.), woranf
manche sich berufen, kann jeder singen, auch dort, wo nicht die Kirche oder
Abtei dem lil. Kreuze geweiht ist, wie es St. Victor war. Die wichtigen
Folgerungen aus dieser Tatsache sind im Vorwort erlautert.
121. Iii Exaltatione s. Crucis.
1. Salve, crux, arbor 2. Christi vexillum,
vitae praeclara, thronus et ara.
In Exaltatione s. Crucis.
193
3. 0 crux, profanis
'J'error et ruina,
Tu christianis
Virtus es divina,
Salus et victoria.
5. Favens Heraclio
Perdis cum filio
Chosdroe profanum.
7. Crucis longum, latum^
Suhlime, profundum^
Sanctis propalatum
Quadrum salvat mundum
Sub quadri figura.
9. Crux est nostrae
libra iustitiae
Sceptrum regis,
virga potentiae,
11. Ligni vitae
crux verus surculus,
Trium])halis
fideli titulus,
13. . Tu scala, tu ratis,
Tu crux, desperatis
Tabula suprema,
4. Tu properantis
Contra Maxentium,
Tu proeliantis
luxta Danubium
Constantini gloria.
6. In hoc salutari
Ligno gloriari
Decet christianum.
8. Medicina vera
Christus in statera
Crucis est distractus
Pretiumque factus
Solvit mortis iura.
10. Crux caelestis
signum victoriae,
Belii robur
et palma gloriae.
12. Vectis botri
typici baiulus,
Quem fert credens
uterque populus.
14. Tu de membris Christi
Decorem traxisti,
Regum diadema.
15. Per te nobis, crux beata,
Crux cruore consecrata,
Sempiterna gaudia
Det superna gratia.
Grad. ms. Aqnisgranense (Magistri Arnoldi) saec. 13. in. Cod. Capit.
Aquisgranen. XII. A. — Pros. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod.
Assien. 695. B. — Grad. ms. Victorinuni saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen.
110. C. — Pros. ras. Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod. Sangallen.
888. C*. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin.
Arsen. 608. D. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 1099. E. —
tfiss. ms. S. Mariao Parisiensis saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 16905.
P. — Miss. ms. Montis S. Michaelis saec. 15. Cod. Abrincen. 43. G. —
^Ollect. ms. Crucifororum Coloniensium saec. 15. Cod. Vindobonen. 4350.
3. — Pros. ms. Sangallense dictum „Hranderi" auni 1507. Cod. Sangallen.
>46. I. — Pros. ms. Caclestinorum Parisiensium anni 1532. Cod. Parisin.
ilazarin. 448 (758). K. — llymn. et Pros. ms. Emmeramense saec. 15. ex.
Olm. Mouacen. 14667. L.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 148 1. M. — Miss. Lausannense impr.
Lausannae 1493. N. — Miss. Constanciense impr. Rotomao^i 1499. O. —
ifiss. Fontisebraldense impr. Parisiis 1514. P. — Miss. Leonense impr. Parisiis
Blume-Bannister, Thesauri Hymnologici Prosarium. II. 1. 13
194
Seciuentiae rhythmicae et rigmatae.
1526. Q. — Miss. Gratianopolitanum impr. Gratianopoli 1532. R. — Miss. scc.
consuet. FF. rracdicatorum et S. Crucis impr. Parisiis 1517. S. — Wir ver-
zeichnen die Varianten aus ADEFGIS.
2, 1 vexillum Christi EFS. — 8, 2 tortor I. — 4, 4 Iuxa(!) F. — 4, 5
fehlt S. — 5, 2 Perdens A. — 7, 8 propalata A. — 7, 4 serva F. — 9, 1
Crux nostrae est S. — 10, 1 u. 2 fehlen S. — Str. 11 u. 12 finden sich nur
in A. — 15, 1 te crux nobis S.
I bemerkt : „Pulchra sequentia antiqui alicuius Sanctigallensis coeno-
bialis." Dem gegeniiber meint Mone, der nur I als Quelie kannte (I, Nr. 108):
„Nur die Anspielung auf die Donau (4, 4) gibt dieser Versicherung einige
Glaub\viirdigkeit(! V); die Form und Behandluug des Liedes war in Teutsch-
land nicht gebrauchlich." Jedenfalls stammt, wie die Quellen beweisen, die
Sequenz aus Drmlrcitli; weun sie schon im Anfange des 18. Jahrh. in
Aachen gebrauchlich war, so laBt dieser Umstand annehraen, daB die alteste
franzosische Quelle (wohl aus dem 12. Jahrh.) uns entgangen resp. verloren
ist. — Beachtung verdient, daB die Strophen 4 u. 6 u. 14 vielfach anderen
Rhythmus aufweisen, als die entsprechenden Parallelstrophen.
Die Melodie erheischt nach einigen Quellen, daB 9, 1 + 2 als Gegen*
strophe zu 9, 3 + 4 aufgestellt werde , und daB man ebenso Str. 10 u. 11
u. 12 in je 2 Parallelstrophen zerlege; umgekehrt ist nach der Melodie anderer
Quellen die Str. 9+10 zu einer Strophe zu vereinigen und Str. 11 + 12
als Gegenstrophe ihr gegeniiber zu stellen. — Man vgl, weiter unten in
diesem Bande die Sequenz gleichen Schemas: „Ai'e Maria gratia j)lena^^.
1 . Salve, ligniim sanctae crucis,
Salve, signum summi ducis,
Qui fideles introducis
Ad caelestem patriam.
122. De sancta Cruce.
2.
Dulcis arbor et suavis,
Veri nautae vera navis,
Cuius est formata clavis,
Nos transfer ad gloriam»
3. Summi sacerdotis ara,
Patri jjlacens, nato cara,
Per Cjuam tuis fit amara
Fallax vita saeculi.
4. Alteratur homo reus,
Tam Gentilis quam ludaeus^
Dum offertur homo Deus
Pro delictis populi.
5. Tremit terra, pallet caelum,
Scissae petrae, scissum velum,
Quando crucis suae prelum
Vitis vera pertulit.
6. Servos hosti rex ademit,
Mortem cruce mors peremit,
Agnus, oves qui redemit,
Lupo praedam abstulit.
7. Ligno Noe reservatur,
Noster Noe cruci datur,
Lignum ligno reparatur,
In quo serpens vicerat.
9. Legislator virga caedit
Kubrum mare, caesum cedit,
Plebs Hebraea laeta redit,
Submerguntur ceteri.
8. Manus mite dum expandit
Rex caelorum, caelos pandit
Et cum multis illuc scandit,,
Unde solus venerat. ^l
10. Virga crux est in figura,
Qna de servitute dura
Liberavit, cum natura
Fit nova de veteri.
De Deo. De sancta Cruce. 195
11. Lignum ergo salutare, 12. Adhuc optans immolari
Plebs redempta, venerare, Se praesentat in altari,
Cuius Christus astat arae Qui nos de profundo mari
Sacerdos et hostia; Sua salvet gratia.
Miss. Andegavense impr. [Parisiis] 1489. A. — Miss. Redonense impr.
Parisiis 1492. ii. — Miss. Redonense impr. Parisiis 1583. C.
3, 3 quem C. — 6, 2 crucem ABC. — Keale (1. c. pag. 181 sq.) gab
diese Sequenz aus dem Missale Redonense impr. Parisiis 1523 heraus. Wenn
sein Text an mehreren Stellen (2, 3; 4, 4; 5, 3 u. 4; 7, 1; 8, 1; 10, 3;
11, 1) von dem oben vorgelegten sich unterscheidet, so kann der Grund mir
darln liegen , daB entweder das Missale von Rennes in der Ausgabe 1523
stark von den Ausgaben 1492 u. 1533 abweicht, oder daB Lese- und Druck-
fehler bei Neale unterlaufen sind ; auch sind willkiirliche Anderungen bei
Neale nicht ausgeschlossen, da er solche oft vornimmt. Der schone Satz:
„Quando crucis suae prehim | Vitis vera pertulit" (5, 3 u. 4) lautet zur
Unkenntlichkeit entstellt bei Neale: „Quando Christus suae prelum | Vitis
vera protulit". — Im iibrigen ist dem verdienten Hymnologen Neale vollig
beizustimmen , wenn er diese Sequenz fiir so schon nach Inhalt und P^orm
halt, daB man versucht (aber auch nur versucht) sein konnte, sie fiir ein
Werk des Adam von St, Victor zu halten. Man beachte indessen, daI5 2, 3;
3, 1; 10, 2; 13, 3 die Casur vernachlassigen; der Taktwechsel im SchluB-
verse der einzelnen Strophen ist nichts Ungewohnliches, in den iibrigen
Versen ist der Rhythmus ganz rein. — Als Ursprungsstatte muB Frankreich
gelten ; das Alter der Seciuenz diirfte viel hoher hinaufreichen , als jenes
ihrer Quellen. — A nennt diese Sequenz „Prosa extraordinaria".
123. De sancta Cruce.
1. Sacrosanctae crucis lignum 2. Hoc insigne crucis signum
Est iucunda laude dignum Hostem eftugat malignum
Et omni tripudio. Suae lucis radio.
3. In cruce per verbum Dei 4. Crux est ara nostrae spei,
Redeunt ad vitam rei Si iungamur toto ei
Sacro mortis ])retio. Cordis desiderio.
5. Crux inventa mira fecit, 6. Crux, ijuac liostemsicdeiecit
Lata peuitus adiecit Et pro nobis satisfecit,
Piura Dei brachio. Salvet uos in j)roeIio.
Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585—87. Cod. Chissen. 360 (139. 5.
S). A. — Miss. I Frauciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. — Miss.
Rathenense impr. Lug^duni ca. 1540. C. — C ist nicht kollationiert. — 3, 3
Sacrae 13. — 5, 2 Allata primitus B (,,Lata" liier wohl im Sinne von „Ele-
vata"). — 5, 3 Pleua A. — 6, 1 (luae sic hostem AB. — Diirfte wohl ein
franzosischcs Produkt sein.
124. De sancta Cruce.
1. Diilce liguum adoremus, 2. Christi crucem veneremur
Dulces clavos liouoremus, Crucitixum dej^rocemur,
Verbum patris praedicemus Ut ab hoste liberemur
Sollemui praeconio ; Crucis j)atrocinio.
13*
196 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
3. Ave, lignum pretiosum, 4. Ave, lignum, (|Uod fuisti
Pondus ferens gloriosum, Dignum ferrecorpusChristi,
Quondam eras onerosum Mundo lapso contulisti
Mortis improperium. Vitam et imperium.
5. Christus in te triumphavit, 6. Sic praeviam atque ducem
Morte mortem superavit Habeamus Christi crucem,
Et potenter spoliavit Ut videre veram lucem,
Acherontis atria. Possimus in patria,
Miss. ms. Aquisgranense saec. 13. in. Cod. Florentin. I-aurentian. Palat.
IV. A. — Miss. ms. Admontense saec. 18/14. Cod. Admonten. 751. B. —
Miss. ms. Lambrechtense saec. 14. Cod. Graecen. 62. C. — Miss. ms. Hos-
pitalease saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19 (Hosp. membr. 49. add.
saec. 14. D. — Grad. ms. Mosburgense anni 1300. Cod. Univ. Monacen.
156 Fol. E. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Chn. Monacen. 23054. F. —
Miss. ms. Frisingense saec. 15. Cod. Scotor. Yindobonen. 55 a 3. G. — Miss.
ms. Spirense saec. 14. Cod. Oxonien. Laud. misc. 282. H. — Brev. ms.
Spirense saec. 15. Cod. Darmstadien. 889. I. — Grad. ms. Ebracense saec.
15. in. Cod. Herbipolen. Mp. th. f. 108. I* — Miss. ms. Salisburgense
saec. 14/15. Cod. Salisburgen. V 3 H 168. K. — Grad. ms. Salisburgense
(?Luiiaelacense) saec. 15. Cod. Vindobonen. 3787. L. — Pros. ms. Lunae-
lacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. M. — Miss. ms. speciale PolHngense
saec. 15. Clm. Monacen. 11311. N. — Miss. ms. Canonicarum S. Augustini
Tiefensteinensium saec. 15. Cod. Vatican. 10084. O. — (Miss. ms. Zwettlense
saec 14. et) Pros. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Zwettlen, 198. P. — Miss.
ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. Q. — Grad. ms. S. Crucis
Aqui.sgranensis anni 1425. Cod. Capit. Aquisgranen. XXVII. R. — Grad.
ms. Cruciferorum Coloniensium saec. 15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. S. —
Oration. ms, Augiense saec. 14. ct 15. Cod. Carolsruhan. Aug. 36. T. — Miss.
ms. Sangallense saec. 15 Cod. Sangallen. 337 b. U. — Grad. ms. OfFenburgense
saec. 15. Cod. Engelbergen. 1. U * . — Miss. ms. Ingolstadiense saec. 15.
Cod. Univ. Monacen. Iii2. IV. ^ V. — Miss. ms. Germanicum saec. 15. Cod.
Hafnien. Gl. kongl. S. IV. 1003. X. — Collect. ms. Germanicum saec. 15.
Cod. Londiuen. Add. 27630. Y. — Hymn. et Pros. ms. Emmeramense saec. 15.
ex. Chn. Monacen. 14667. Z. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi"
anni 1507. Cod. Sangallen. 546. a.
Miss. Spirense impr. Bambergae 1487. b. — Miss. Basiliense irapr.
Basileae 1488. C. — Miss. Curiense impr. Augustae 1497. d. — Miss. Merse-
burgense impr. Lipsiae 1502 e. — Miss. Misnense impr. Lipsiae 1510. f. —
Miss. Brandenburgense impr. Lipsiae 1516. g. — Miss. sec. consuet.
FF, Praedicatorum et S. Crucis impr. Parisiis 1517. h. — Varianten aus
ABCFH— PKSYZacegh.
1, 1 Dulce pectus L; adoramus Y, collaudemus RS h. — 1, 2 veneremur
(gegen den Keim) alle mit Ausnahme von AB u. O. — 1, 3 Verbum crucis
A. — 2, 1 Mortem Christi O; honoremus FKLN , adoremus (cfr. 1, 1)
HIMKSYZac, exoremus C. — 2, 2 Crucifixumque precemur O. — 1» 4
patrociniis Y. — Str. 3 fehlt KSh. — Str. 3 u. 4 umgestellt BMO. — 3, 3
Quondam ferens N: erat CP; honorosum B, ponderosum C. — 3, 4 Crucis cum
victoria BM; imj^roperio CHIMYZ. — Str. 4 fehlt C — 4, 2 Ferre dignum
FKLNO. — 4, 3 lapsu O. -- 5, 2 Morte mortem F, Morti mortem K, Et
mors mortem CP. — 5, 3 Ac YZ. — 6, 1 HicPSYZ, Hinc AKMO; perviam
CFHNOe, ad praeviam M. — 6, 2 Adeamus e. — 6, 4 Possumus N. — '
In e und g folgt noch das Strophenpaar :
7. Sertum spinis adornatum, 8. lucundetur mente tota
Lancea cor perforatum, Plebs cruore Christi lota,
Plagis diris flagellatum Ut sit semper absque nota;
Caeli colit curia. Amen dicant omnia.
De Deo. De sancta Cruce.
197
Diese Str. 8 ist auch in ACFKLNPRSh angefiigt und zwar mit dem
Anfange (8, 1): Amen dicat mente tota. — Als spaterer Zusatz sind diese
Strophen schon durch das Schenia resp. die Melodie der Sequenz erkennbar,
namlich ^Verbiun honum it suave^'. — Ursprungsstatte ist laut Quellen
])eutscliland\ ob aber Norden oder Siiden, bleibt ungewiB.
In a findet sicl» auch eine platte Adaptierung dieser Sequenz auf die
Dornenkrone Christi: Dulcem coronam adoremus, \ Dulcem spinam veneremur
etc. — 2, 1 coronam (st. crucem). — 2, 2 Coronatum. — 2, 4 Coronae. —
3, 1 Ave sertum. — 3, 2 sqq. Regem coronans gloriosum | Dilectum et
amorosum | Gubernantem saecuhim. — 4, 1 Sertum dignum. — 4, 2 Coronare
caput. — 6, 1 Sic praeclaram nobis spineam. — 6, 2 coronam. — 6, 3 Ut
videre regem vere.
125, De sancta Cruce.
1. Quadriforme crucis signum, 2. Vota Deo persolvamus,
Triumphali plausu dignum Dulce lignum opponamus
Prose({uamur laudibus ; Inimici fraudibus.
3. In hoc signo gloriari
Nos oportet ac mirari
Eius circumstantias.
5. Quo sub ritu forma prima
Caritatis expressiva
Latitudo ponitur ;
7. Pars siihlimis manifestat,
Quod in caelo nobis restat
Certa repromissio ;
9. Ista crucis sacramenta
Comprehendat mens intenta
Vitae propugnacula.
4. Crucis enim quadratura
Sacri cultus in ligura
Gerit observantias :
6. Consequenter lovgitudo,
Qua signatur sanctitudo
Perseverans, colitur;
8. In profundo quod non vides,
Ne praesumat cauta fides,
Cesset inquisitio.
10. Iluius ligni per virtutem
Nos perducat ad salutem
Agnus sine macula.
Grad. ms. Sanblasianum saec. 12/13. Cod. Vindobonen. 1909. add.
saec. 13. in. A. — Miss. ms. Civitatense anni 1304. Cod. Civitaten. LXXX
(13). B. — Miss. ms. Onolsbacense anni 1356. Cod. Herbipolen. Mp.
th. f. 102. B *. — Collect. ms. Voraviense saec. 14. in. Cod. Voravien. 156
(114). C. — Miss. ms. Pragense (lohannis de Dra2ic) ann. 1301 — 43. Cod. Mus.
Bohem. XIII B 9. D. — Miss. ms. (Romannm saec. 12. et) Pragense saec. 14.
Cod. Mus. Bohem. XIV D 12. E. — Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod.
Mus. Bohem. XIII B 8. F. — Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohera.
XIII B 14. G. — Pros. ms. Pragense (Arnesti de Pardubic) anni 1360. Cod.
Capit. Pragen. P 9. II. — Miss. ms. Pragonse (Henrici Canonici) saec. 14.
Cod. Mus. Bohem. XVI B 12. I. — Miss. ms. Pragense saec. 14'15. Cod.
^Mus. Hungar. 93. K. — Grad. ms. S. Georgii Pragensis saec. 16. in. Cod.
iPjragen. VII A 13. L. — Miss. ms. Vodniacense saec. 14. Cod. Mus. Bohem.
|XIV A 8. M. — Miss. ms. S. Apollinaris in Saczka saec. 14. Cod. Mus. Bohem.
lVI B 8. N. — Miss. ms. Pelsinense saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XV
lA 8. O. — Miss. ms. Tiechobucense saec. 15. Cod. Prageu. XIV B 17.
|P« — Miss. ms. Novoplanense aiini 1430. Cod. Mus. nohem. XVI A 9.
IQ. — Miss. ras. S. Matthaei in Scharka saec. 15. Cod. Pragen. XII A 21.
^ — Miss. ms. Vissegradense saec. 15. Cod. Vissegraden. V B /;. S. —
IGrad. ms. listebnicense saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XII F 14. T. —
198
Sequeutiae rhythmicae et rigmatae.
Grad. m.s. Kuttenbergense saec. 15/16. Cod. Vindoboneu. 15501. U. — Grad.
ms. Zagrabieuse .saec. 15. Cod. Cathedr. Zagrabien. s. n. V. — Miss. ms.
{Strigoiiieuse (? Ultramontanorum) saec. 15. Cod. tSalisburj^eu. V 1 B 23.
X. — Grad. ms. J^angallense saec. (11. 14). 15. Cod. Saugalleu. 343. Y. —
Grad. ms. Freckenhorstense anui 1530. Cod. Freckenhorsten. s. u. Z. — Pros.
ms. JSangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. a. —
Ilymn. et Pros. ms. Emnieramense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667.
b. — Miss. Pragense impr. Lipsiae 1498. c — Miss. Maguutiuum impr.
s. 1. 1517. (l. — Varianteu aus ABB *CDEKLTVXYZal)C.
1, 1 Septiformis crucis Christi Z. Quadritbrme liguum crucis E. — •
], 2 Triumphale DELTXa. — 1, 2 laude dignum B*. — 2, 2 siguum Z. —
8, 1 ligno c ; siguo siuoulari BXYb, signo gratulari K. — 3, 2 etmirari B ' VX, ad-
mirari LTY a b. — 4, 2 Veri cultus A; sub figura AB. — 5, 1 Quos E. —
5, 3 u. 6, 3 umgestellt B *. — 6, 1 latitudo D, altitudo T. — 6. 2 Qui T,
Quia a. — 6, 3 creditur T. — Str. 7 u. 8 umgestellt Yb. — 7, 1 In subli-
mi maiestatis T. — 7, 2 nobis crescat T. — 8, 2 Nec alle auBer ADZ c; prae-
sumit B *ET ; tauta fides DEKTXYabc, cuucta B *, tautum fides V, cautat
fides Z. — 8, 3 cessit LXY b, cessat B *K. — 9, 2 mens iutacta Y. — 9, 3
Vitae propugnantia E, propositio V, — 10, 1 Cuius E, — 10, 2 iu salutem
C. — Nach Str. 10 folgt uoch in Y u. b:
Ad caeli palatium
Crucis per solacium
Kelevet, o Christe.
Die Quelleu weiseu ius siidwestliche DeutscMand, besonders aber nach
JjoJimen; da die Sequeuz friihzeitig auch in Cividale (daneben in Agram)
auftaucht, erscheint eine uahere Bestimmuug der Urs})ruugsstatte mehr als
problematisch. — Melodie „Hodiernae lux diei".
12G. De saiicta Cruce.
1. Salve, criix laudabilis,
Arbor adniirabilis
Et pleiia dulcedine,
o. 0 crux, arbor inclitaj
Chri&ti membris praedita
Et sacrata sanguine,
5. Virga mare reseranSj
Israelem liberans
Moysi regimine,
7. Crux, vere lux luminum,
Medela peccaminum,
Mundum replens lumine,
9. Summe rex caelestium,
Per crucis auxilium
Et in tuo nomine
2. Arbor una nobilis,
Cui nulla similis
Fronde, flore, germine.
4. Per te vita reddita
Ligno dudum perdita
Primae matris crimine.
6.
8.
10.
Qua petra degenerans,
Sitis aestum temperans
Dulci manat flumine.
Debellatrix agminum,
Mentes purgans hominum
Veteri caligine. i
Ab incursu omnium
Nobis adversantium
i
i
Protege nos, Domine. 'i
Grad. ms. Kheuoviense anni cr. 1238. Cod. Turicen. Rhenov. 14. add.'
saec. 14. A. — Miss. ms. speciale Rhenoviense saec. 15. Cod. Turicen.
Rhenov. 52. B. — Grad. ms. Rhenoviense saec. 11 12. Cod. Turicen. Rheuov.;
71. add. saec. 1516. C. — (Grad. ras. Scaphusiense saec. 13. ex. et) Prosar.'
i
^ ;
De Deo. De sancta Cruce.
199
ins. Utingense saec. 14. Cod. Turicen. Rhenov. 23. D. — Cantion. ms.
Euf^elberg-ense anni 1372. Cod. Engelbtrgen. 314. E. — Grad. ms. Offen-
l)urgense saec. 15. Cod. Eng-elbergen. 1. F. — Miss. ins. S. Mariae Sele-
stadiensis saec, 1-5. Cod. Selestadien. 18 (1 180). G. — Miss. ms. Helveticum
saec. 15. in. Cod. Muro-Griesen. cliart. 2f3. H. — Miss. ms. Scaphusiense
saec. 15. ex. Cod. Turicen. Rhenov. 9. I. — Miss. ms. Wing-arteuse anni 1484.
Cod. Fulden. Aa 102. K. — Pros ms. Sangallense dictum „Hranderi" anni 1507.
Cod. Sangallen. 546. L. — Grad. ms. Aaroviense anni 1532. Cod. Aarovien.
fol. max. 5. L*. — Miss. Argentinense impr. Ilagnoe 1520. M. — Miss.
Sj^eciale impr. liasileae 1521. N. — Miss. Romanum impr. Lug-duni 1535.
O. — Miss. Traiectense impr. Antwerpiae 1540. P. — DFL* sind nicht
kollationiert.
1, 1 Salve flos E; Salve crux sancta laudabilis I. — 3, 1 O fehlt E. —
3, 2 Membris Christi C. — 3, 3 sacrato E. — 4, 2 Dudum lif^no OP. —
Str. 5 u. 6 nach Str. 8 gestellt ABC. — 5, 1 Virgo mater BC. — 6, 1 Aquam
petra generans II; Quae OP : deg-eneras ALO. — 6, 2 Siti E, Sitim ABOILOP;
temperas LO. — 7, 2 precaminum E. — 7, 3 reples AE, replet OP. — 8, 1
Rcbellatrix H; daemonum BOP. — 8, 2 Mentem OP; purgas EO. — 9, 1
Lumen rex K. — 9, 2 Per tuum auxilium OP. — 10, 1 incursu daemonum
H. — Str. 9 u. 10 lauten in E:
Ab incursu hominum
Nobis adversantium
Et in tuo nomine,
9. Ab incursu hominum 10. Summe rex caelestium,
No))is des auxilium,
Protege nos, Domine.
Melodie natiirlich: „Ve7ii sancte ^spiritiis''^ . "Wie in letzterer Sequenz
alle SchhiBverse auf -ium aulauten, so hier alle auf -ine. — Die Quellen
weisen auf das alte Konstanzer Gebiet als die Ursprungsstatte dieser Se-
quenz. — Str. 2 zeig^t abermals Entlehnung aus dem Kreuzeshymnus des
Yenantius (A.H. L, Nr. 66). — Die liturgische Verwendun^ ist, wie meistens
bci den Kreuz-Sequenzen, entwedor fiir die Feste Kreuz-Erhohung oder Kreuz-
Auffindung oder fiir dic Votivmesse de Sancta Cruce.
127. De saucta Criice.
1. Ecce, arbor salutaris, 2. Hoc vexillum triumpliale,
Lignum sanctum, cxpersparis, luter ligna nullum tale,
Fulgens Christi sauguine ;
Tauto clarum germiue.
3. Aeueus hoc lixus anguis,
Pretiosus cuius sanguis
Plagas nostras abstulit,
4. Cum percussis a serpente
Ipso nobis condolente
Se sj)ectanclum obtulit.
5. Hic est lectus, quo perfectae
Caritatis dat dilectae
Sponsus sponsae pignora,
7. Hic dilectum rubicundum,
Spousa, cerne, da cor mundum
Te amplecti cupido,
Cum eius amore motum
Tribuit se ipsum totum
^lortis ferens vulnera.
Da amplexus, liga nexus
Hic amoris, cordis, oris,
Ut fruaris caudido.
9. 0 crux, ave, dulce lignum,
Orthodoxa laude diji-uum
Diguum
que memoria,
10. Te salvator sublimavit
Et te nobis cousecravit,
Tu es nostra ftloria.
200
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
11. Contia hostes tu tutela,
Contra morbos tu medela,
Salus in periculis ;
13. In te mortem mors necavit,
Dum se ipsum immolavit
Vera Christus hostia;
15. Crucem tuam qui portasti
Et nos lapsos reparasti
Propriis doloribus,
12. In virtute gratiosa,
In triumphis gloriosa,
Veneranda saeculis.
14. Per te Christus hoste strato,
Inferno despoliato
Ad se traxit omnia.
16. Fac nos ipsos abnegare,
Crucem nostram baiulare
Sanctis in operibus.
17. Laude crucis qui laetamur, 18. Ut in cruce gloriemur,
Christe, da ut muniamur Tuo vultu satiemur
Crucis benefiicio, In caeli palatio.
Grad. ms. Rullense anni cr. 1300. Cod. Carolini Osnabrugen. B 4
(2003). A. — Grad. ms. Cruciferorum Coloniensium saec. 15. Cod. Semin.
Colonien. 11. B. — Grad. ras. Cruciferorum Coloniensium saec. 15. Cod.
Semin. Colonien. 14. C. — Grad. ms. Cruciferorum Coloniensium saec. 15.
ex. Cod. Semin. Colonien. 13. D. — Grad. ms. Cruciferorum saec. 15. Cod.
Monasterien. 199 (214). E. — Oration. et Pros. ms. Campense anni 1462,
Cod. Darmstadien. 521. F. — Oration. ms. Cisterciense saec. 15. Cod. Darm-
stadien. 1228. G. — Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod,
Mus. Zutphanien. Ms. 7. H. — Brev. ms. Ducumburgense anni 145L
Cod. Ducumburgen. 795. (dort als Hymnus verwendet). I. — I ist nicht
kollationiert.
2, 1 O vexillum H. — 2, 2 lignum G. — 2, 3 Tantum clarum H;
Fronde flore gennine BCDE (Entlehnung aus dem Kreuzeshymnus des Ve-
nantius, A.H. L, Nr. 66). — 3, 1 quo (st. hoc) F. — 4, 1 Dum G; percussus
EFGH. — 4, 2 Nobis ipso BCDE. - 6, 1 Dum BCDEG; amore modum
H. — 6, 3 serens G. — 7, 2 Sponsa cernenda cor H ; dat F. — 7, 3 Et
amplecti EFG. — 15, 2 lapsos qui G. — 17, 2 ut nuntiamur F. — Diese
schone und formvollendete Sequenz (nur 6, 1 u. 14, 2 wahren nicht die Casur
und reinen Rhythmus ; 9, 3 u. 18, 3 haben den bekannten Taktwechsel) diirfte
im norchvestlichen Deutschland entstanden sein.
128, De sancta Cruce.
1. Ave, crucis dulce lignura,
Ave, triumphale signum,
Quod solum fuisti dignum
Sustinere Dominum.
3. Ave, scala peccatorum,
Quam ascenditrexcaelorum,
Ut ad choros angelorum
Homo sic ascenderet.
5. Ave, signum novae legis
Et vexillum summi regis,
In te culpas sui gregis
Pastor bonus abstulit.
2. In te Christus exaltatus
Mortem vicit, ad hoc natus^
Ut Isaac immolatus
Ad salutem hominum.
4. In te vitam reparavit
Auctor vitae, proles David,
Et sic se humiliavit,
Ut mundum redimeret.
6. Ipsum habeamus ducem
Ad caelestis regni lucem,
Qui cruore suo crucem
Consecrare voluit.
De Deo. De sancta Cruce. In s. Crucis Inventione.
201
Miss. ms. Sarisburiense (S. Margaretae Lothburiensis Londinii; saec. 14.
Cod. Cantabrigien. Dd I 15. — Aus p^leicher Quelle ediert von Xeale, Sequentiae
ex Missalihus, Londini 1852 p. 258. Neale hat 2, 4 und 3, 2 eiue Text-
anderunj^ vorgenominen (In sahitem und Qua ascendit), welche unbegriindet
erscheinen muIJ. — Melodie wahrscheinlich „Verbum bonum et siiave^. Die
Ursprungsstiitte diirfte durch die einzige (^uelle der Sequenz liinreichend
sicher bezeichnet sein. — Was Neale zur Uberschrift „In Missa pro bene-
factoribus" veranlaBte, konnen wir zur Zeit nicht konstatieren.
121). De sancta Cruce.
1. Veneremur
crucis lignum,
Quod hac die fuit dignum
Ferre saecli pretium.
3. Primus parens ligni fructum
Carpens generalem luctum
Posteris promeruit.
5. Salve, lignum triumphale,
Mundi vera salus, vale,
Tu vexillum es regale,
Tu nos hinc per modum scalae
Ducas ad caelestia.
2. Hoc est namque
sacrum signum,
Per quod vincimus malignum
Et fugamus vitium.
4. Ligno fixus homo Deus
Damna ligni velut reus
Innocens restituit.
6. lesu, crucis consecrator,
Morte mortis triumphator,
Nos per piam passiouem
Duc post praesentem agonem
Ad aeterna gaudia.
Miss. ms. Hospitalis S. Birgittae Romani saec. 14. Cod. Vatican. 5742.
A. — Miss. ms. Upsalense saec. 15. Cod. Upsalen. C 420. B. — Miss. ms.
Scarense saec. 15. Cod. Upsalen. C 427. C. — Miss. ms. FF. Praedicatorum
Sueeicum saec. 15. Cod. Upsalen. C 415. D. — Miss. ms. Suecicum (Gura-
mundi, capellani domus S. Spiritus) anni 1460. Cod. Holmien. L 3. E. —
Miss. Upsalense impr. Basileae 1513. F. — Miss. Nidrosiense impr. Hafniae
1519. G.
2, 1 est fehlt B. — 2, 2 sacrum lignum B. — 4, 2 ligni fehlt G. — 6, 3
Auam (st. piam) G — 6, 4 praesentem post G (entsprache allerdings besser dem
Rhythmus). — Neale (1. e. pag. 263), der aus G die Sequenz edierte (4, 1
las er irrig hoc st. homo und korrigierte „fixus in hoc Deus" ; das fehlende
,ligni" in 4, 2 ersetzte er durch die Korrektur ,,Damna velut liovio reus),
wies bereits mit Kecht auf die Entlehnungeu aus der Kreuz-Sequenz ^Lmides
crMci.s'" (Nr. 120) hin, die man vergieiche. Ursprungsstiitte ist offenbar
'Schweden, auf welches Land der Gebrauch beschrjinkt blieb.
180. In s. Crucis luventione.
1. Crucifixum adoremus,
Christi cruccm honoremus
Laudis sacrificio.
2. 0 crux, ave, speciosa.
Per (|uam mundi copios.i
Facta est redemptio.
202
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
3. Criix est clavis paradisi,
Paradisum nemo nisi
Per crucem ingreditur.
5. Crux in panem
missum liguum,
Crux impressumTau sig-num
Electorum frontibus.
7. Hancinpalmamquiascendit,
Fructus eius appreben'dit
In lactrice dextera.
4. Crux baec ara designatur,
In qua vervex immolatur,
Heres patri redditur.
6. Crucem lacob
figuravit,
Quando manus cancellavit
Benedicens fratribus.
8. Sycomoro sublimatus
Zachaeus est contemplatus
Christum pace libera.
9. Super liguum hoc portavit 10. Candelabri lux^ lucernae
Culpas nostras, qui et lavit Fac nos lucis in supernae
Nos in suo sanguine. Gloriari lumine.
Miss. [Viborgense] impr. Lubecae 1500. — 10, 1 Candelabra. Diese
bisher imedierte Sequenz der scliwedischen Hymnik verdanken wir der
Liebenswiirdigkeit des Herrn Herm. von Bruiningk zu Kiga.
131. lu Exaltatione s. Crucis.
1. Laetabundus
Et iucundus Cbristum mundus
Veneretur.
3. Omni opus homini
Et in cruce Domini
Glorietur,
5. Ligna ferens teneris
Isaac in umeris
Oboedivit.
7. Dicat gens Aegyptia,
Quae virgae prodigia
Est experta,
9. Ligno marath vertitur,
Ligno botrus vehitur,
Aeneus erigitur
Serpens ligno.
11. 0 crux dominica,
Nostra spes unica,
Crux digna laude
maguifica,
2. Laude dignum
Vitae signum, crucis liguum
Adoretur.
4. Ut et crucis gloria
Et Christi victoria
Coliaudetur.
6. Apto lacob tempore
Idola sub arbore "
Sepelivit.
8. Per quam mare pervium
Et petra in fluvium
Est aperta.
10. ludex cum advenerit,
Signum crucis aderit;
Felix, quem invenerit
Sub hoc signo.
12. Suscipe modica
Supplicum cantica
Servosque tuos
salviiica.
i
De Deo. De sancta Cruce et Jieata Maria V
208
Grad. Suecicum; [Upsalense?] impr. Lubecae (Barthol. Gothan.) 149*.
■ — 3, 1 ist unverstandlich und wohl entstellt; aber was substituieren? —
Aus gleicher Quelle edierte Klemming (II, pag-. 107), las aber 9, 1 marach
(zu marath vp;!. 112 dieses JJandes, Vers 18, 1) und 12, 1 modifica. —
Diese schone Sequenz schwedischen Ursprunges nebst den 2 vorausgehenden
sind im J3d. XLII , worin die Sequenzen Schwedens untergebracht wurden,
libersehen.
132. De sancta Cruce et
Lignum vitae quaerimus, 2.
Qui vitam amisimus
Fructu ligni vetiti ;
Fructus, per quem vivitur, 4.
Pendet, sicut creditur,
Virginis ad ubera
5. Hic virgo puerpera,
Hic crux salutifera,
Ambae ligna mystica ;
7. Positus in medio,
Quo me vertam, nescio ;
9. Hic complexus brachiis
Modis vagit variis;
11. Carum mater tenere
Novit liic tenere ;
13. Hic adliaereus pectori
Pascitur ab ubere ;
15. Crux ministrat pabula
Fructu nos reficiens ;
17. Crux in loco pascuae
Pascit nos praecipuae ;
19. Tandem ad lioc trahitur
Finalis sententia.
21. Qui crucem elogerit,
Nec sic matrem descrit;
Cum ad crucem venerit,
I\[atrem ibi poterit
Stantem invenire.
23. Ergo, qui utramlibet
Optat, illam adeat,
6.
8.
10.
12.
14.
16.
18.
20.
Beata Maria T.
Nec inventum noverit^
Qui fructum non viderit
Adbaerentem stipiti.
Et ad crucem iterum
Inter viros scelerum
Passus quinque vulnera.
Haec hjsopus liumilis,
Illa cedrus nobilis,
Utraque vivifica.
In hoc dulci dubio
Dulcis est collatio :
Hic extendit brachia
Complexurus omnia.
Caritas sub latere
Nescit hic latere.
Hic adfixus arbori
Pascit nos ex vulnere.
Mater est praeambula
Fructum nobis nutriens.
Sed virgo praecipua
Pascit ipsa pascua.
Quod nemo consequitur
Unam siue alia.
22. Nec, qui matrem eligit,
Crucem prorsus abigit,
Si modum intelligit,
Quo per matrem contigit
Gladium transire.
24. Ex quo nihil prohibet.
Quin utraque gaudeat.
204 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
25. Fili matris iinice, 26. Fructus o vivifice,
Matris crucifixae, Fructus ligni vitae,
Nos de cruee respice, Nos te ipso refice,
Fili crucifixe. Nobis da frui te.
Pros. ms. Franciscanum Gallicum saec. 14/15. Cod. Parisin. 1339. A.
— Miss. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15. Cod. Tolosan. 102. B. —
Miss. ms. Francisoanum Flandrcium saec. 16. in. Cod. Londinen. Sloane
3900. C. — Miss. ms. Ambianense saec. 14/15. Cod. Taurinen. D II 7.
D. — Pros. ms. Caelestinorum Ambianensiuin anni 1572. Cod. Ambianen.
132. E. — Miss. ms. Parisiense saec. 14/15. Cod. Schwarzavien. (Ducis de
Parma) M 129. F. — Grad. ms. Cruciferorum Coloniensium et S. Crucis anni
1425. Cod. Capit. Aquisgranen. XXVII. G. — Grad. ms. Cruciferorum Coloniensiura
saec. 15. Cod. Semin. Colonien. 11. H. — Grad. ms. Cruciferorum saec. 15.
Cod. Monasterien. 199 (214). I. — Orat. et Pros. ms. Campense anni 1462.
Cod. Darmstadien. 521. K. — Grad. ms. S. Agathae prope Cuijk anni 1512.
Cod. Sanagathen. s. n. L.
Miss. Ambianense impr. Parisiis 1487. M. — Miss. Atrebatense impr.
Parisiis 1491. N. — Miss. Morineiise impr. Rotomagi 1516. O. — Miss. sec.
consuetudinem FF. Praedicatorum et S. Crucis impr. Parisiis 1517. P. —
IMNO sind nicht kollationiert.
1, 1 sq. Signum crucis gerimus \ Nos , qui vitam amisimus GHI. —
1, 2 admisimus D. — 2, 1 inventam GHI. — 2, 2 Quisque vitam non viderit
GHI. — 3, 2 cernitur E. — 3, 3 ab ubere CD. — 5, 1 u. 2 Haec P. —
5, 3 Ambo CP; ligni A. — 6, 1 Hic D. — 8, 2 sit P. — 9, 1 complexis
D, compressus C. — 12, 1 Caritatis K. — 12, 2 hunc K. — 13, 2 ad ubere
D. — 14, 1 confixus P. — 18, 1 puerpera ABFGKLP. — 19, 1 in hoc K. —
22, 1 elegit D. — 22, 4 Quod per ABGL, Per quo C, Per quem E. — 23, 2
eam GH, ipsam E; habiet (!) F. — 24, 2 utroque C. — 25, 2 Matrisque
benedictae GHL, Natus crucifixae CDE. — 25, 4 O fili GHL. — 26, 1
mirifice K. — 26, 3 Nos de ipso K, Nos de teipso GHL. — Die Varianten
der 1. u. 2. Strophe lassen erkennen, dafi die Sequenz nicht bei den Kreuz-
herren ihren Ursprung hat; die innig und kindlich zarte Art der Auffassung
weist auf einen FranzisJcaner-Dichter aus der Schule des seraphischen
Lehrers mit seinem „Laudismus crucis". Ursprungsland wohl Frmilreich. —
Die liturgische Verwendung ist in D bezeichnet durch die Rubrik: „Tropus
seu Colloquium inter B. V. M. et Crucem, quae(!) dici potest in Annuntiatione,
Purificatione vel festo S. Crucis".
Die Melodie in A verlangt eigentlich, daU Str. 9 + 10 zu einer Strophe
vereinigt werden, der dann Str. 13 + 14 als eine Parallelstrophe mit gleicher
Singweise gegeniiber steht. Ebenso entspricht der Str. 15 + 16 die Str. 17 + 18
als Gegenstrophe.
133. De Corona spinea I). N.
In Susceptione.
1. Regis et pontificis 2. lucundemur tropicis
Diadema mysticis Canticis, angelicis
Honoremus laudibus; Concordemusmoribusetc. ,
Voller Text (16 Halbstrophen + SchluUklausel) A.H. VIIL Nr. 16. —
Das Quellenverzeichnis und damit das Bild der liturgischen Verbreitung ist
so zu gestalten :
Brev, ms. Senonense saec. 13. Cod. Parisin. 1028. A. — Miss. ms.
De Deo. De Corona spinea D. N. 205
Senonense saec. 14. iu. Cod. Londinen. Add. 30058. A *. — Miss. ms.
Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 864. B. — Miss. ms. Parisiense (postea
Sorbonnae Parisiensis) saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615. C. — Miss. ms.
Parisiense saec. 14. Cod, Parisin. Mazarin. 422 (732). D. — Grad. ms. Vic-
torinum saec. 14/15. Cod. Parisin, Arsen. 197. E. — Collect. ms. Victorinum
saec. (13. 16). 15. Cod, Parisin. 14872. F. — Grad, ms. Victorinum saec, 13.
ex. Cod. Parisin. 14452. add. saec, 16. G. — Miss. ms. Autissiodorense
saec. 14. C/od. Parisin, 17 316. H. — Miss. ms. Trecense saec. 15. Cod.
Parisin. 865. I. — Miss. ms. S. Petri Cadomensis anni 1452. Cod. Cadomen.
Mancel s. n. K. — Miss. ms. ordin. SS. Trinitatis Parisin. ann. 1510- -44.
Cod. Parisin. Mazarin. 430 (233). K*.
Miss. Autissiodorense impr. Parisiis [1484]. L. — Miss. Xivernense impr.
Parisiis 1490. M. — Miss. Eduense impr. Parisiis 1493. N. — Miss. Trecense
impr. Parisiis 1497. O. — Miss. Constanciense impr, Kothomag-i 1499, P. —
Miss. Constanciense impr. Rothomagi 1524. Q. — Miss. Cabilonense impr.
Lugduni 1500. K, — Miss. Meldense impr, Parisiis 1518. S». — Miss. S.
Victoris Parisiensis inipr. Parisiis 1529. T. — Miss. Senonense impr, Parisiis
1543. U.
Das Gebiet der liturgischen Verwendung war also ein relativ eng um-
schriebenes. Der Mittelpunkt ist Paris , wohin 1239 die Ubertragung der
Reliquie unter Ludwig dem Heiligen standfand, und dort wird ungefahr ura
diese Zeit die Sequenz entstanden sein. — Die Varianten sind belanglos.
Von Interesse ist nur, daB stellenweise in jilngeren Quellen, aber auch in
der Quelle C, die 6 letzten Halbstroplien ihres lokalpatriotischen, auf Paris
berechneten Inhaltes wegen durch andere ersetzt wurden. Nacli Str. 10
(= 5b) fahrt namlich das Missale von Coutances (P u, Q) und ein Pariser
Missale saec. 13. ex. (C) mit den Str. 3 u. 2 u. 12 der Sequenz „Si vis
vere gloriari"' (A.H, VIII Nr, 15) fort. — Im urspriinglichen Texte der
Sequenz (Pariser Fassung) ist 8a, 3 statt „Es corona gloriae" zu lesen: Es
coronis gJoria. Der Sinu ist wolil : „Du bist der Rul)m fiir die 163 Kronen"
der damals in Gallien herrschenden Herzoge und Grafen.
134. De Corona spinea D. N.
In Susceptione vel Translatione.
1. Florem spina coronavit, 2. Flos effecit pretiosam
Sed flos spinam procreavit, Spinam, quamvis tortuosam,
Flos Mariae filius; Flos spineti nescius.
3. Florem fiorum spina pungit, 4. Arbor vitam, vita spinam
Sed spinetum flos inungit Gerit, immo medicinam
Pietatis oleo. Et mel sub aculeo.
5. Fructum vitae spina laedit, 6. Surge fortis et laetare
Kxsul fructu vita redit, Et coronam venerare,
Vivit fructus gratia. Qua ditaris, Gallia.
•7. Super aurum haec corona 8. Tale gerens diadema
Pretiosa, digna, bona, Hostem fallit per problema
Veruans agni sanguine. Deitas in homine.
9. VernanssuperCethim ligna, 10. Hanc coronam veneremur,
CJuibus arca fuit digna Ut cum Christo coronemur
Legis tabernaculo. lu futuro saeculo.
206
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
Grad. ms. Fontisebralden.se saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17) A.
— Miss. ms. Carnotense saec. 14. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 344. B. — Miss.
ms. Trecense saec. 14. Cod. Trecen. 155. C. — Miss. ms. Trecense saec. 15.
Cod. Trecen. 117. D. — Miss. ms. Montis S. Michaelis saec. 15. Cod. Ab-
rincen. 43. E.
Miss. Carnotense impr. [CarnotiJ 1482. F. — Miss. Carnotense impr.
Parisiis 1535. G. — Miss. Linj^onense impr, absque [Parisiis cr. 1491]. H. —
Miss. Redonense impr. Parisiis 1492. I. — Miss. Kedonense impr. Parisiis
1533. K. — Miss. Trecense impr. Parisiis 1497. L. — Miss. Fontisebraldense
impr. Parisiis 1606. — Infolg-e eines bedauerlichen Versehens stehen uns
leider nur die Lesarten von BGH u. K zur Verfiigung, die jedoch im wesent-
lichen einen zuverlassigen Text ergeben.
3, 1 Florem floris G (vielleieht das Richtige); spina gerit B. — 4, 1
spinam vita B. — 4, 2 Querit H. — 4, 3 Mellis sub H. — 5, 2 vita cedit
n (das Richtige?). — 5, 3 Vivi H. — 6, 1 Quere H. — 6, 3 ditatur G. —
7, 2 Pretiosa super dona G. — 7, 3 Vernat GH. — 10, 1 Hac corona B. —
10, 2 veneremur B. — Ursprungsstatte ist sichtlich Frankreich. — Melodie:
^Hodiernae lux diei".
135. De Corona spinea D. ^\
1. Caeli, terrae, maria
Et in eis omnia
Laudent creatorem,
3. Huius inter alia
Passionis insignia
Refulget corona,
5. A puncturis liberat
Nos, dum Christus tolerat
Puncturas spinarum ;
7. Coronam gens misera
Inter plura verbera
De spinis plectebat,
9. Sic dolor, opprobrium^
Plaga et ludibrium
In corona sita
2. Cuius mira gratia
Nobis ad praesidia
Dedit redemptorem.
4. Quae quondam ingloria
Nunc in mulfa gloria
Confert vitae dona.
6. Caeli sidus reserat
lanuamque conserat
Regni tenebrarum.
8. Capiti mortifera
Imprimeudo vulnera
Christum deridebat.
10. Poenae dant remedium
Et aeternum gaudium
In futura vita.
11. 0 decus ecclesiae,
Sertum regis gloriae,
0 beata spina.
12. Te laudantes hodie
Praesentis angustiae
Serves a ruiua.
Miss. ms. Helveticum (Basiliense?) saec, 15. in. Cod. Muro-Griesen.
chart. 26. A. — Miss. ms. Herbipolense anni 1484. Cod. Bruxellen. Fetis
1164. B. — Miss. ms. Herbipolense saec. 15/16. Cod. Palatin. Scafnaburgen. '
Th. 427. C. — Miss. ms. Maguntinum saec. 15. Cod. Herbipolen. Mp. th.
f. 85. D. — Miss. ms. S. Bartholomaei Francofurdensis (loliannis Rorbach)
saec. 15. ex. Cod. Francofurden. Bart h. s. n. D*. — Miss. Herljipolense impr.
Herbipoli 1481. E. — Miss. Maguntinum impr. absque [14821. F. — Miss.
Maguntinum impr. Basileae 1486. G. — Miss. Maguntinum impr. Maguntiae
1493. H. — Miss. Maguntinum impr. Basileae 1520. I. — Miss. Basiliense
De Deo. De Corona spinea D. N.
207
impr. liasileae 1488. K. — Miss. Pataviense impr. Au<^ustae 1505. L. —
Miss. Pataviense impr. Viennae 1509. M. — Miss. Saltzeburgense impr.
Viennae 1510. N. — ^liss. Aufi^ustense impr. Basileae 1510. O. — Miss.
Constantiense impr. Augustae 1505. P. — Miss. Meteuse impr. Metis 1545.
Q. — Hymn. et Prosar. ms. Emmeramense saec. 15. ex. Clm. Monacen.
14667. R. — Prosar. ms. Sangallense dictum „l)randeri" anni 1507. Cod.
Sangallen. 546. S. — D*EPQS sind nicht kollationierr.
1, 8 Laudant D; salvatorem ALMNOR. — 2, 1 Huius A; gloria C. —
3, 1 Cuius AK — O. — 4, 1 quoridam in ignominiaMN, quondam ignominia
CKC. — 4, 2 multa gratia P.MILK. — 5, 2 Nos cum F— KOR; tollerat ACO,
colorat LMN. — 7, 1 Corona I. — 8, 2 Reprimendo DFGHIR. — 9, 1 Fit
dolor B. — 10, 2 aeterne DLMNK.
Die Quellen lassen Siiddeuischlcind als Ursprungsstatte vermuten.
136. De Coroiia spinea D. N.
1. Diadema salatare
Toto corde iios laudare
Condecet et vocibus;
3. Spina pungit campi florem,
Late spargit flos odorem,
Per quem vivunt omnia ,
5. Vide, Sion filia,
Coronae ludibria
Veri Salomonis ;
2. Voci vitam concordemus,
Ut coronam reportemus
Pro coronae laudibus.
4. Caput laedit punctione,
Membra sanat unctione
Spinarum molestia.
6. Aurum, gemmas reppulit
Et coronam pertulit
Tribulationis.
7. . Spinae poenaChristum pungit, 8.
Poenas nostras Christus ungit
Miranda duleedine;
9. Vae coronae superborum ! 10.
Spinam portat spreta florum
Gloria rex gloriae ;
11. Spinas profert sceleris 12.
Ager Adae veteris,
Terra maledicta.
13, Cura corona 14.
pungens cinxit
Christi caput et constrinxit
Spinarum angustia,
|15. 0 quam felix haecpunctura, 16.
Cuius surgunt ex hiesura
Virtutes et praemia!
|17. Laudes ergo dominico 18.
Serto demus mirifico
Voce plena,
lam fitdulcis praesenspoena
Cruentata vitae vena
Spinarum acumine.
Spinae plecta nostros plectit
Inimicos et nos nectit
Deo nexu gratiae.
Redit benedictio,
Dum fit spinae punctio
Carne benedicta.
Spinae nostrae
confringuntur,
Nam dolores leniuntur
Et purgantur vitia.
Benedicta sit haec spina,
Per quam profluit resina
^lala curans omnia.
Per quod salus acquiritur.
Vita redit, mors moritur,
Perit poena.
208 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
19. Supplicamus, lesu bone, 20. Tua spina nos confortet,
Nos perducas vi coronae Ut mens nostra laeta portet
Ad coronam gloriae ; Spinas paenitentiae.
Legendar. ms. Laurentii Odoiiis Lincopensis saec. 14/15. Cod. Dresden.
A 182. A. — Miss. ms. Upsalense saec. 15. Cod. Upsalen. C 420. B. —
Miss. ms. Scarense saec. 15. Cod. Upsalen. 427. C, — Miss. ms. Praedicatorum
(Suecicum) saec. 15. Cod. Upsalen. C 415. D. — Grad. ms. Praedicatorum
(Belgicum ?) saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435, E. — Miss. ms. Praedicatorum
(Hispanicum) saec. 16. Cod. Vatican. 5590. F. — Miss. ms. Olomucense
saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. G.
Miss. Lugdunense impr. Lugduni 1487. H. — Miss. Olomucense impr.
Bambergae 1488. I. — Miss. Halberstadtense impr, absque [cr. 1504.] K. —
Miss. Upsalense impr. Basileae 1513. L. — Miss, sec, consuet, FF. Prae-
dicatorum et S. Crucis impr. Parisiis 1517. M. — Miss, Tarentasiense impr.
[Lugduni? cr, 1520]. N. — Miss. Praedicatorum impr. Venetiis 1.523. O. —
Miss. Gallicano-Siculum impr. Venetiis 1568. P. — HIKN sind nicht kolla-
tioniert. — Die erste Ausgabe des Lyoner Missale (11) enthalt im allgemeinen
keine Sequenzen, woh] aber einige zu den Votivmessen, wie die vorstehende.
1, 3 die Lesart „viribus" (Daniel V, 185 und daraus Kehrein, pag. 57)
stammt wohl nur aus der Textausgabe im Ecclesiologist, April 1854, p, 118).
— 3, 1 pungens ABC. — 3, 2 spirat C -GLMOP, — 5, 1 Gaude G, — 5, 2 fehlt
G. — 7, 1 Spina G. — 8, 1 Nam G. — 9, 1 De corona FMOP, Ut coronae
G. — 9, 2 peccatorum (st. spreta florum) FMOP. — 9, 3 Gratia FM. —
Str. 10 u. 11 umgestellt P. — 10, 1 Spina G. — Str. 10 lautet in FMOP:
Spina laedat inimicos
Nosque faciat pudicos
Deo nexu gratiae.
12, 1 lam redit FMO; Dedit G. — 13, 1 Dum P^MOP; cingit FGMOP.
— 13, 2 constringit FGMOP. — 14, 2 Et dolore FM. — 14, 3 Expurgantur
G. — Str. 17 lautet in FMOP:
Laudes serto dominico
Demus ergo mirifico
Voce et laude plena.
Ebendort 18, 3 (entsprechend dem Versbau von 17, 3): Extincta perit
poena. Dabei ist in P das „et" von 17, 3 an den Anfang der Strophe ge-
riickt (Et laudes) und in 18, 3 ein „et" vor „extincta" gestellt worden. —
20, 1 Una spina E.
Betreffs der Melodie heiBt es in F: „Cum cantu sequentiae s. Dominici
cantetur" (d. h. nach der Singweise von „/n caelesti ierarchia^^). Besonders
fiir die Stn 17 diente letztere Sequenz als Vorlage. Die Melodie der Dominicus-
Sequenz war bei den Dominikanern^ aber scheinbar nur bei ihneh, auKerst
beliebt; sie kehrt wohl in 3 Dutzend von Sequenzen wieder. — Den Strophen
17 u. 18 ist es eigen, daB ihr 3. Vers ein Viersilber ist; spater aber wurde
statt dessen ein Siebensilber gewahlt, wie die Variauten aus FMOP be-
kunden. — Unsere Sequenz diirfte aus Schweden stammen und zwar von
Dominikanern.
137. De Corona spinea D. N-
1. Synagoga praeparavit 2. Ut a spinis liberemur,
Sertum, de quo coronavit Spinam serti veneremur
Christum, regem gloriae. Nostrae datam patriae.
De Deo. De Sanguine Domini.
209
3. Dum immunduin et egenum 4. Christus spinam hanc sacravit
Et immundis mundumpleuum Et spineti spinas lavit
Mundavit a crimine, Suo sacro sanguine.
5. Spinas fert pro galea;
In corona spinea
Hostis superatur.
7. Spinis vincens, carens spina,
Spinis victos a ruina
Nos defendat iugiter;
6. 0, qualis victoria,
Quae victoris gloria,
Qui spinis armatur!
8. Per quemperitmortisspina,
Nostrae spinae medicina,
Nos salvet perenniter.
Miss. Stren^nense irapr. Lubecae 1487. — 2, 3 datum. — Ist schwedisches
Produkt. Nach 2, 3 ware auch nach Schweden ein Dorn der Dornenkrone
gekommen; bekannt ist eine „Translatio particulae" ins benachbarte Norwegen
im Jahre 1274.
13^, De Sangnine Domini.
In Missa de Corona spinea.
1. lucunda resonent
Obtentu gratiae,
Redempti concrepent
Proventu gloriae
Auctori carmina.
3. Rorante gratia
Rigantur arida,
Curantur vitia,
Virescunt squalida, %
Succrescunt merita.
6. Corona verticem
Penetrat spinea,
Aperit felicem
lanuam lancea
Lateris Domini ;
7. Laetatur sterilis
Fecunda sanguine,
Genetrix parilis
Fidei germine
Filios generat ;
9. Abigit daemones,
Absolvit vinculis,
Efficit homines
Conformes titulis
Fidei luminis.
2. Nequaquam filio
Proprio pepercit ;
Regali solio
Descendens abstersit
Cruore crimina.
4. Conscisso vepribus,
Flagellis corpore,
Manibus, pedibus
Confossis pignore
Solvuntur debita.
6. Profluxit ubere
Sanguinis pretium,
Quolibet vulnere
Reserans ostium
Caelorum homini.
8. Expurgat vetera
Cruoris lavacrum
Fermenti scelera,
Fideles poculum
Sanguinis recreat.
10. Balsamo tingitur
Sacrato spiritus,
Virtutis ungitur
Effectu caelitus
Liquore sanguinis.
Blume- Bann is ter , Thesauri hvmnologici Prosarium. II. 1.
14
210
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
11. Creator, dilue
Delicta, veniam
Facturae tribue,
Mercedis copiam,
Beata gaudia.
12. Redemptor, confove
Redemptos gratia,
Salvator, remove
Saluti noxia,
Largire praemia.
Miss. Hildensemense impr. Nurenbergae 1499. A. — Miss. Hildensemense
impr. Nurenbergae 1511. B. — Miss. Mindense impr. Nurenbergae 1513,
C. — 7, 1 Laetantur B. — Diese Sequenz stammt offenbar aus dem nord-
lichen Diutschland. Ihr Verfasser hat das Kunststiick geliefert, nur drei-
silbige Worter zu verwenden , wobei allerdings der Rhythmus vergewaltigt
wurde. Die Dornenkrone Christi tritt im Inhalt der Sequenz vollstandig-
zuriick , und eher miiBte man sagen, es sei eine Pro?e uber das kostbare
Blut des Erlosers; sie wurde aber ixf. Hildesheim in der Votivmesse, in
Minden am Feste der Dornenkrone verwendet.
130. De Armis Domini.
In Missa de Corona spinea.
1. Dulcis sonet harmonia,
Dulce, dignum melodia,
Pangamus praeconium ;
2. Sic cantetur laus in ore,
Ut concordet cum canore
AfFectus psallentium.
3. Crux, insignispalmaesignum, 4. Christi comes est corona;
Mortis fuga, vitae lignum, Pretiosa sunt haec dona
Nostris datur finibus
Christum confitentibus.
5. Adest cum hissanguisChristi, 6. Panni simul praesentantur,
Per quem mundo venittristi Et cum sceptro comitantur
Salus et solacium. * Clavus et sudarium.
7. Illa quondam acetosa,
Auro magis pretiosa
Simul adest spongia,
9. Ferrum nobis est allatum,
Perforato consecratum
Salvatoris latere.
8. Et catena, qua ligatus
Agnus est immaculatus
Pravorum invidia.
10. Perhaecsemperprotegamur
Et postremo perducamur
Hinc ad partem dexterae.
Offic. ms. Diessense S. Coronae saec. 14. Clm. Monacen. 5512. A. —
Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 23054. B. — Miss. ms.
Frisingense saec. 15. Cod. Scotor. Vindobonen. 55 a 3. C. — Miss. ms.
Ratisbonense saec. 15. Clm. Monacen. 23058. D. — Miss. ms. S. Kiliani
Ratisbonensis saec. 15. Cod. Vet. Capellae Ratisbonen. 1990. E. — Festivale
ms. Althae Superioris anni 1452. Clm. 9508. F. — Miss. ms. Aldersbacense
saec. 15. Clm. Monacen. 2873. G. — Hymn. et Pros. ms. Emmeramense»
saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667. H. — Miss. ms. Constantiense anni 1512.
Cod. Civit. Turicen. 1. I. — Miss. Ratisbonense impr. Ratisbonae 1485.
K. — Miss. Spirense impr. [Bambergae] 1487. L. — K ist nicht kollationiert.
1, 1 sonat BC. — 1, 2 Dulci AHL. — 1, 3 praeconia A. — 2, 1 Hic
CI. — 2, 2 Et CL. — 3, 2 fugit I. — Nach 5, 3 folgt noch in DEI: Languoris
De Deo. De Armis Domini.
211
remediiim. — 6, 1 simul fehlt I. — 6, 3 Clavis I, Clavi AH. — 7, 1 Olla
I. — 7, 8 Adest simul L. — 9, 1 illatara C. — 10, 1 signa (st. semper)
EF; protegemur F, protestamur AH. — 10, 2 Ut H.
Melodie: „Hodiernae liix diei^^. — Der Inhalt paBt eher auf die Leidens-
werkzeuge {,,Arma^' Chrifiti}, als nur auf die Dornenkrone, welche einzig in
4, 1 erwahnt wird. Sichtlich ist die Sequenz in Bayern entstanden und
zwar wohl in einer Gegend, wo verschiedene Leidens-Reliquien des Heilandes
verehrt wurden.
140. De Armis Domini.
De lancea et clavis.
1. Hodiernae festum lucis
Et sollemne vitae ducis !
Pro victrici lancea
2. Decantemus laudes ei,
Quem transfixit vice rei
Haec salutis framea.
3. Omnis utriusque sexus
Te stringebat culpae nexus
Et mortis angustia ;
4. Psalle illi, qui resolvit
Culpam, poenam prote solvit
Vitae dans remedia.
5. Ave, ferrum triumphale,
Intrans pectus tu vitale
Caeli pandis ostia ;
6. Fecundata tu cruore,
Felix hasta, nos amore
Per te fixi saucia.
7. Florens cruor, quem fuderunt 8. Fusa per te ac rigata
Artus Christi, quos foderunt Et per clavos solidata
Clavorum fixoria. Nostra sint praecordia.
9. Salve, lesu Nazarene, 10. Placa patrem maiestatis,
Tu pro nobis mortis poenae Ut in aevum cum beatis
Affectus iniuria, Nos coronet gloria.
Miss. ms. Olomucense saec. 14. Cod. S. lacobi Brunen. 13. A. — Miss.
ms. S. Margaretae Novae Civitatis saec. 14. Cod. Vindobonen. 1790. B. —
Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 23054. C. — Grad. ms.
Cranenburgense anni 1340. Cod. Crancnburgen. s. n. D. — Cantion. ms.
Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. E. — Grad. ms. Belgicum
saec. 15. (fragmentum). Cod. Vatican. 10646. F. — Miss. ms. Lunaelacense
saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1913. G. — Miss. ms. Hospitalense anni 1427.
Cod. Pauhin. 26. 1. 9 (Hosp. memb. 7). H. — Miss. ms. Secoviense saec. 15.
Cod. Graccen. 147. I. — Miss. ms. Lambrechtense saec. 15. Cod. Graecen.
299. K. — Miss. ms. Lambrechtense saec. 15. Cod. Graecen. 115. L. —
Grad. ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Archiep. Utinen. Fol. 34. M. — Miss.
ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Ducumburgeu. 108. N. — Miss. ms. Salis-
burgense anni 1490. Cod. Vindobonen. 1778. O. — Miss. ms. Brixinense
saec. 15. Cod. Vindobonen. 1782. P. — Miss. ms. Pragenso saec. 14. Cod.
Mus. Bohem. XIII B 8. add. saec. 15. Q. — Miss. ms. Pragense(?) saec. 15.
Cod. Semin. Brixinen. 79 (D 12). Q*. — Miss. ras. S. Georgii Budinensis
saec. 15. Cod. Mus. Bohem. XIII F 12. R. — Miss. ms. Zachlumense
14*
212 ISequentiae rhythmicae et rigmatae.
anni 1416. Cod. Mus. Bohem. XV B 2. S. — Miss. ms. Altovadense saec. 15.
Cod. Altovaden. LXX. T. — Grad. ms. listebnicense saec. 15. in. Cod. Mus.
Bohem. XII F 14. U. — Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen.
333. V. — Miss. ras. votivum Althae Superioris anni 1452. Clm. Monacen. 9508.
X. — Oration. ms. Tegurinum saec. 15. ('Im. Monacen. 19824. Y. — Miss.
ms. Helveticum (Basiliense?) saec. 15. in. Cod. Muro-Griesen. chart, 26.
Z. — Miss. ms. Scaphusiense saec. 15. Cod. Turicen. Rhenov. 9. a. — Miss.
ms. S. Stephani Metensis saec. 15. Cod. Meten. 12. b. — Brev. ms. Spirense
saec. 15. Cod. Darmstadien. 889. c. — Miss. ms. Herbipolense anni 1484.
Cod. Bruxellen. Fetis 1164. d — Miss. ms. Romanum postea servorum B.
M. V, Maguntinorum (?) saec. 15. Cod. Vatican. Palat. 505. e. — Miss. ms.
Maguntinum saec. 15. Cod. Semin. Monasterien. K^ 54. e*. — Miss. ms.
S. Mariae in Capitolio saec. 15. in. Cod. Colonien W. f. 271. f. — Grad.
ms. maioris eccl. Coloniensis saec. 15. Cod. Scriptt. prov. German. S. I.
Valkenburgen. Liturg. ms. 2. g. — Grad. ms. S. Andreae Coloniensis saec. 15.
Cod. S, Andreae Colonien. VI. g"*. — Grad. ms. Nussiense saec. 15. Cod.
Mus. Archiep. Colonien. VI 11. h. — Grad. ms. Borkense saec. 15. Cod.
Jiorken. A 9. i. — Grad. ms. Bocholtense saec. 15. Cod. Bocholten. L 5.
k. — Miss. ms. Fuchtorpiense saec. 15. Cod. Fuchtorpien. L I. L — Grad.
ms. Clarholtense(?j saec. 15. Cod. Westkirchen. s. n. m.
Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. Cod. Bruxellen. 11896. add.
saec. 15 n. — Grad. ms. Carmelitarum Vilvordiensium anni 1418. Cod.
Bruxellen. 11359. o. - Miss. ms. Stabulense (?) saec. 15. Cod. Bruxellen.
1818. p. — Miss. ms Leodiense saec. 15. Cod. Vatican. 3808. q. — Grad.
ms. Margaretae Scheiffart de Merode saec. 15. Cod. Mus. Hung. 259. r. —
Miss. ms. S. Pancratii Leidensis saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 160. S. —
Miss. nis. S. lohannis Hierosolym. in Harlem saec. 15. Cod. Harlemen.
membr. fol. 1. t. — Grad. ms. S. Sepulchri Harlemensis saec. 15. Cod.
Harlemen. membr. fol 7. u. — Offic. ms. Hospitalis Zutphaniensis saec. 15.
Cod. S. Walburgae Zutphanien. 6. V. — Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis
saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien. Ms. 7. x. — Miss. ms. Noviomagense saec. 15.
Cod. Mus. Noviomagen. I a 2. y. — Collect. ms. Claraevallense saec. 15.
Cod. Trecen. 1612. z.
Miss. Herbipolense impr, Herbipoli 1481. «. — Miss, Basiliense impr.
s. 1. et a. /3. — Miss. Constantiense inipr. Basileae 1485. y. — Miss. Frisingense
impr. Bambergae 1487. (T. — Miss. Monasteriense impr. Coloniae 1489. *. —
Miss. Trevirense impr. [Basileae cr. 1490]. C- — Miss. Constantiense impr.
Constantiae 1504. t}. — Miss. Hamburgense impr. Argentinae 1509. &. —
Miss. Bremense impr. Argentinae 1511. i. — Miss. Misnense impr. Lipsiae
1510. X. — Miss. Brandenburgense impr. Lipsiae 1516. k. — Miss. Num-
burgense impr. Basileae 1517. X*. — Miss. Argentinense impr. Hagnoe 1520.
fj. — Miss. Leodiense impr. Delf cr, 1485. v. — Miss. Virdunense impr.
Parisiis 1481. |. — Miss. TuIIense impr. Parisiis 1537. n. — Kollationiert
sind ABCEFGHLMNOQ*STUV c— i noqrsvz^ycFC^^^x/^lTr.
1, 2 Est AHNOSUV x; sollemnis i, perenne ^ y t] u. — 1, 3 vitrice
HNSTV. — 2, 1 semper (st. laudes) V; laudes eius ^ t, laudes Dei C ^ n. —
2, 2 Quam n, Que N, Qui S. — 3, 1 Omnes N; Omnis virtus quoque sexus
A. — 3, 2 Restringebat n, Destringebat %h l. — 4, 1 Psallere N, Psallite ^ t xj'
si f, ille N; revolvit /? ^. — 4, 2 Et culpae HNV; pene (st, poenam) ^ ^ t /^'
per te F C. — 4, 3 Perferri ludibria O; Dans vitae n. — 5, 2 pectus fehlj
S. — 5, 3 Et caeli h; pandens N (|; ostium HNV. — 6, 1 in cruore (st. t(
cruore) FNST g h i 0 V ??, cum cruore q. — 6, 3 Pro te M; fixit HNV. — 7,
Fluens y r], Felix O h; funderunt e, — 7, 2 quem H; fuderunt x. — 7, 3 furoril
O. — 8, 1 Fixa f ; per te irrigata F f g: h i 0 V, — 8, 2 clavos sibi data Bj
— 8, 3 sunt 0 ; praeconia h. — 9, 3 Aftixus H ; iniuriam c ; Offenderis iniuria
T; Affectus aporia M, — 10, 2 in eum h, — 10, 3 coron (!) C-
Drei verschiedene Melodien finden sich zu dieser Sequenz , die in
Deutschland, ihrem Ursprungslande, sichtlich sehr verbreitet und beliebt war.
I
De Deo. De Sudario Domini. De Sepulcro Domini. 213
141, De Sudario Domiiii.
1. Plaudat caeli ierarchia 2. Huic concordans in hac via
Nova sonet harmonia Laudes promat ecclesia
Novo ducta cantico, Linteo dominico. etc.
«
Voller Text dieser Sequenz (20 Halbstrophen) ist in den A. H. (IX, Nr. 22j
aus einem Sonderdruck des „Officium et Missa s. Sindonis . . . per sacrae
theologiae professorem, Fratrem ordinis Praedicatorum, illustrissimi principis
Caroli secundi, ducis Sabaudiae noni confessorem editum. Iinpr. Gebennis
8. a." herausgegeben. — iolgende weitere Quellen bekunden die Art der
liturgischen Verbreitinig :
Miss. Gebennense impr. Gebennis 1508. A. — Miss. sec. consuet. FF.
Praedicatorum et S. Crucis impr. Parisiis 1.517. B. — Miss. Tarantasiense
impr. [Lugduni cr. 1-520 1. C. — Miss. Lugdunense impr. Lugduni 15o0. D. —
Miss. Athanatense impr. Lufjduni 1531. E. — Miss. Gratianopolitanum impr.
Gratianopoli 1532. F. — Miss. Senonense impr. Parisiis 1543. G. — Miss.
Tullense impr. Parisiis. 1.537. H. — Miss. Tullense impr. Tulli 1551. I.
Varianten zum Texte in A.H.: la, 1 Plaudat A — I. — la, 3 Nova
BDG. — 4a, 1 de dente BH. — 4b, 1 sub ligno H. — 4b, 2 obvolvit EG. —
4b, 3 tradens B. — 6a, 1 per quem H. — 8b, 3 fragrantia F. — 9a, 1
Reappetc E. — lOa, 1 sedula A — 1.
Karl II. regierte als 9. Herzog von Savoyen 1489 — 1496. Das Akro-
stichon dieser Sequenz, njimlich „PlliHbertus Margarcta", laBt erkennen,
dalJ der Beichtvater des Herzogs Karl II., der als Verfasser des Offiziums
und der Sequenz zu gelten hat, diese Sequenz nicht mehr zu Lebzeiten Karls II.
dichtete, sondern unter dem neuen Herzogspaare. Der Nachfolger Karls II.
starb schon nach einem Jahre (1497), und es folgte ihm Piiilibert II. (1497 — 1504).
Wahrend dieses letzteren Zeitraums also entstand unsere Sequenz in Savoyen
durch einen Dominikaner , dessen Name noch zu ermitteln bleibt. — Man
beachte auch hier wieder das Charakteristicum der Dominikanerdichtungen,
das haufige „Novum" , besonders im Eingange der Dichtungen : Kova sonet
harmonia (la, 2), Novo ducta cantico (la, 3), Novae laudis gloria (8a, 3).
142, De Sepulcro Boniini.
1. 0 insignis sepultura, 2. Hoc adorat creatura,
Praeparata pro cultura Per (j^uod pellitur iactura
Verbi unigeniti ; Orbis olim perditi.
3. Hic est tumulus regalis, 4. Liber vitae generalis,
Typum tenens virginalis Victor mortis triumphalis,
Matris Dei uteri. Clauditur ut ceteri.
5. A satrapis infernorum 6. Fremunt auctores malorum,
Signatur rex angelorum Ipsum seductorem morum
Sigillo malitiae ; Dicunt et nequitiae.
7. 0, quo mactata maerore 8. Dum concernit pro dulcore
Mater suspirat dolore Cruentatum ex amore
Tantum ferens gladium, Judicatum filium,
214
Sequentiae rliythmicae et rigmatae.
9. Capiit spinis coronatum
Atque latus perforatum
Horrido spectaculo,
10. Os livore deturpatum,
Sputis litum, post velatum
Positum in tumulo.
11. Ipsum deprecemur cerde,
Qui sic nos lavit a sorde
Et tot probra pertulit,
12. Ut nos liberet a morte
Collocando cum cohorte
Sua, quam eripuit.
Miss. Aniciense impr. Lugduni 1511. A. — ^NIiss. Montis Serrati impr.
[in Monte Serrato 1521]. B. — Miss. Casae Dei impr. Lugduni 1527. C. —
Miss. Athanatense impr. Athanaci prope Lugduiium 1531. D. — Miss. Burdi-
galense impr. Burdigalae 1543. E. — C u. E sind nicht kollationiert; A war
friiher auf der Bibl. Nation. zu Paris, aber schon im Jahre 1900 „disparu". —
2, 2 tollitur D. — 2, 3 Orbis terrae afflicti D. — 4, 1 Liber vire D. —
4, 2 Factus victor triumplialis D. — 5, 1 inferorum D. — 5, 3 militiae B. —
6, 2 Quoniam seductorum morum D. — 7, 1 sq. maerore u. dolore umge-
stellt D. — 8, 1 cernit D. — 9, 2 Manus latus D. — 9,3 Horridum. —
10, 1 O livore D. — 10, 2 lutum post vallatum D. — 11, 3 pertulite D. —
12, 1 Et ut D. — 12, 3 Sua fehlt D. — Ursprung wohl in Siidfratikreich ;
auf dieses Gebiet blieb der liturgische Gebrauch beschrankt.
143. lu Resurrectione Domiui,
1. Mane prima sabbati
Surgens Dei filius,
Nostra spes et gloria,
2. Victo rege sceleris
Rediit ab inferis
Cum summa victoria :
3. Cuius resurrectio
Omni plena gaudio
Consolatur omnia.
4. Resurgentis itaque
Maria Magdalene
Facta est praenuntia
5. Ferens Christi fratribus
Eius morte tristibus
Exspectata gaudia.
6. 0 beati oculi,
Quibus regem saeculi
Morte iam deposita
Prima est intuita!
7. Haec est illa femina,
Cuius cuncta crimina
Ad Christi vestigia
Eius lavit gratia.
8. Quae dum plorat
Et mens orat,
Facto clamat,
Quod cor amat
lesum super omnia.
9. Non ignorat,
Quem adorat,
Quid precetur ;
Sed deletur,
Quod menstimetconscia.
i
De Deo. In Resurrectione Domini,
215
10. 0 Maria,
Mater pia,
Stella maris
Appellaris
Operum per merita,
12. Ula mundi imperatrix,
Ista beata peccatrix,
Laetitiae primordia
Fuderunt in ecclesia;
14. 0 Maria Magdalena,
Audi vota laude plena,
Apud Christum
Chorum istum
Clementer concilia.
11. Matri Christi
Coaequata,
Dum fuisti
Sic vocata,
Sed honore subdita.
13. Illa enim fuit porta,
Per quam salus est exorta ;
Haec resurgentis nuntia
Mundum replet laetitia.
15. Ut fons summae pietatis,
Qui te lavit a peccatis
Servos suos
Atque tuos
Mundet data venia.
16. Amen dicant omnia.
Miss. ms. S. Albini Andegavensis saec. 11. Cod. Andegaven. 84. add.
saec. ll/li. A. — Trop. ms. Cameracense saec. 11/12. Cod. Cameracen.
79 (78) B. — Grad. ms. Cameracense saec. 12. Cod. Cameracen. 62 (61). B*. —
Grad. ms. Gallicum saec. 11/12. Cod. Bruxellen. F^tis 1172. C. — Trop.
ms. Martialense saec. 11. Cod. Parisin. 1133. add. saec. 12. D. — Trop.
ms. Martialense saec. (11.) 12. (13.) Cod. Parisin. 1139. D*. — Trop. ms.
Moissiaeenso saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1177. add. saec. 12. E. —
Trop. ms. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1871. add. saec.
12. ex. F. — Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. G. — Trop.
ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12'13. Cod. Parisin. 1086. H. — Pros.
ms. abbatiae Cistercii (Citeaux) saec. 12/13. Cod. Londinen. Add. 15 722. I. —
Trop. ms. S. Carauni CarnoteUsis saex. 13. in. Cod. Koman. Anf^elic. 435
(D V 3). K — Brev. ms. Carnotense saec. 13. Cod. Vatican 4756. K*. —
Pros. ms. Parisiensc (VRemense) saec. 13. Cod. Assisien. 695 L. — Grad.
ms. Benedictinum Gallicum saec. 13. Cod. Bruxellen. Fetis 1173. M. —
Proa. ms. Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod Sang-allen. 383. N. —
Grad. ms. Rotonin<^en. saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. O. — Miss. ms.
Baiocense saec. 13. (ot 14.) Cod. Capit. Baiocen. 62. P. — Miss. ms. Pari-
siense postoa Sorbonnae Parisiensis saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15 615. Q. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. R. — Grad. ms.
Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. S. — Grad. ras. Victorinum
saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. T. — Grad. ms. Victorinum saec. 14 15.
Cod. Parisin. Arsen. 197. U. — ^liss. ms. S. Cornolii Compendiensis saec.
13/14. Cod. Parisin. 16823. V. — Miss. ms. Ebroicense saec. 13/14. Cod.
Rotomaf^en. 305. (Y 62 a). W. — Miss. ms. S. Laurontii Lougoreteusis saec. 14.
Cod. Parisin. 1106. X. — Miss. ms. Saudionysianum saec. 14. Cod. Parisin.
1107. Y. — Miss. ms. S. Barbarae in Algia (saec. 12.) cum Prosar. saec. 1314.
Cod. Sangcnovefian. 96. Z. — Miss. ms. Sangenovirianum saec. (13. et) 14.
Cod. Sangonovefian. 90. a. — Miss. ms. Tullense saec. 14. Cod. Spinalien.
116 (20). l). — Miss. ms. Lucionenso saec. 14. Cod. Capit. Baiocen. 61. C. —
Miss. ms. S. Ijudoviei Pisciaconsis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 6^^S. d. —
Miss. ms. Parisicnse saec. 14. Cod. Parisin. 1099. e. — Miss. ms. Parisiense
saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97. f. — Miss. ms. Parisienso saec. 14 15.
Cod. Schwarzavien. M. 129. f*. — Brev. ms. Senonense saec. 14. Cod.
Vatican. Roj^in. 182. s?. — Brev. et. Miss. ms. Cathalauuense saec. 14 15, Cod.
216 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
Parisin. Arsen. 595. h. — Miss. nis. Sammaglorianum saec. 15. Cod. Parisin.
Arsen. 623. i. — Miss. ms. Ambianense saec. 14/15. Cod. Taurinen D 11 7. k. —
Miss. ms. Montis S. Michaelis saec. 15. Cod. Abrincen. 43. 1. — Miss. ms.
S. Stephani Divionensis saec. 15. Cod. Parisin. 879. Ul. — Miss. ms. Geme-
ticense anni 1485. Cod. Rotomagen. 301. n. — Pros. ms. Caelestinorum
Parisiensium saec. 14/15. Cod. Parisin. Mazarin. 447. o. — Pros. ms.
Caelestinorum Parisiensium anni 1532. Cod. Parisin. Mazarin, 448. o*. —
Miss. ms. Maturinura Parisiense ann. 1510 — 44. Cod. Parisin. Mazarin. 430. p.
Pros. ms. Anglicum saec. (11. et) 12. Cod. Londinen. Calig. A XIV. q. —
Trop. ms. S. Albani saec. 12. Cod. Londinen. Reg. 2 B IV. r. — Trop.
ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 148. S. — Miss.
ms. Sarisburiense saec. 13. Cod. Mancunien. Crawford lat. 24. s *. — Miss.
ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen. 135. t. —
Grad. ms. Sarisburiense anni cr. 1275. Cod. Londinen. Add. 12194. U. —
Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod. Vatican. Palat. 501. Y. — Grad.
ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Oxonien. Hatton 3. X. — Miss. ms. Vigor-
niense anni cr. 1370. Cod. Oxonien. Barlow. 5. y. — Miss. ms. Norwicense
saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 462. z. — Trop. ms. Dublinense saec. 14.
Cod. Cantabrigien. Add. 710. «. — Miss. ms. S. Petri Westmonasteriensis
anni cr. 1384. Cod. Westraonasterien. s. n. reimpr. Londini 1891 — 97. /3.
— Miss. ms. Herefordense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 A. y. —
Miss. ms. Eboracense saec. 14. ex. Cod Coll.Univ. Oxonien. 78 B. J. — Pros. ms.
Cerneliense saec. 14/15. Cod. Cantabrigien. Ll 1 10 (Pars HI). (S*. — Miss. ms.
S. Terrenani Arbuthnottensis saec. 15. ex. Cod. priv. reimpr. Burntisland 1864. e.
Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. C. — Pros. ms.
Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. c*. — Collect. ms. Scheftlariense
saec. 12. Clm. Monacen. 17 057. (Mit Melodie). i^. — Grad. ms. Wingartense
saec. 12/13. Cod. Mus. Palatin. Vindobonen. 118. t^. — Trop. ms. Wingar-
tense (?) saec. 13. Cod. Stuttgardien. HB I Asc. 95. x. — Miss. ms. Alto-
vadense saec. 12. Cod. Altovaden. CXII add. saec. 13. X. — Grad. ms.
Veteris Montis (?) saec. 13. Cod. Mas. Archiep. Colonien. VI 2. /u. —
Collect. ms. Germanicum saec. 13. in. Cod. Civitat. Turicen. C 58. ^*. —
Grad. ms. Montis S. Mariae saec. 13/14. Cod. Guelfenbyteran. 542 (Helmst.
502). r. — Miss. ms. Pragense saec. 14. in. Cod. Mus. Bohem. XIII B 9. |. —
Grad. ms. Claustroneoburgense saec. 14. in. Cod; Claustroneoburgen. 588. n. —
Miss. ms. Cremifanense saec. 14. in. Cod. Cremifanen. 132. q. — Miss.
ms. S. Apollinaris in Saczka saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI B 8. a. —
Miss. ms. S. Arnulfi Metensis anni 1321. Cod. Meten. 133. r. — Miss. ms.
Woltingerodense saec. 14. Cod. Guelfenbyteran. 569 (Helrast. 522). v. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zvvettlen. 229. (f. — Grad. ras. Germaniae
meridionalis saec. 14/15. Cod. Bruxellen. Fetis 1174. /. — Grad. ras. Tre-
virense saec. 15. Cod. Cusan. 147. jp. — Grad. ms. Coloniense saec. 15.
Cod. Valkenburgen. Liturg. ms. 2. w. — Grad. ms. Brixinense saec. 15. Cod.
Capit. Brixinen. I. aa. —
Trop. ms. Casinense saec. 11/12. Cod. Vatican. Urbin. 602. bb. —
Trop. ras. Troianum saec. 12. Cod. Neapolitan. VI G 34. CC. — Trop. ms.
Vercelleuse saec. 11. Cod. Capit, Vercellen. CXLVI. add. saec. 13. dd. —
Trop. ras. Catanense saec. 12. Cod. Matriten. Collect. Barbieri s. n. (Weale
II, 485), ee, — Grad. ras. Normanno=Siculum saec. 13. in. Cod. Matriten.
C 132. ee*. — Trop. ms. Vicense (Rivipullense?) saec. 12. in. Cod. Capit.
Vicen. CXI, add. saec. 12. ff. — Trop. ras. Benedictinura (Hispanicura ?)
saec. 12. Cod. Capit. Oscen. s. n. ^g. — Grad, ras. Toletanum saec. 12/13.
Cod. Capit. Toletan, 35 — 10. hh, — Trop. ms. Dertusense saec. 13. in.
Cod. Capit. Dertusen. s, n. ii.
Grad, ms. (S, Johannis?) Hierosolymit-ini saec, 13. in. Cod. Roman.
Angelic. 477. (D VII 3j, kk, — Grad. ms. S. Johannis Hierosolymitani saec. 14.
in. Cod. Salisburgen. Petrin. a VII 20. 11. — Pros. ms, Praemonstratense
saec. 14. in. Cod, Mus. Bohem. XIII A 14, mm. — Grad. ms. Praemonstra-
De Deo. In Resurrectione Domini. 217
tense saec. 14. Cod. Bruxellen. 11396. nii. — Grad. ms. Eremitarum S.
Augustini anni 1400. Cod. Bruxellen. 15 074. 00. — Miss. ms. Leodiense
saec. 15. Cod. Vatican. 8808. pp, — Grad. ms. Neerlandicum saec. 15. in.
■ Cod. Amstelodamen. V A 3. qq. — Miss. ms. S. Pancratii Leydensis saec. 15.
Cod. Parisin. Arsen. 160. IT. — Grad. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Brux-
ellen. 15073. S8. — Miss. ms. Traiecteuse saec. 15. Cod. Monasterien. .347.
(41). SS*. — Grad. ms. Bolsvardiense saec. 15. Cod. Weerten. s. n. tt. —
Miss. ms. Hospitalis Zutphaniensis saec. 15. Cod. Arcliiv. Zutphauien. Ms.
3. mi. — Miss. ms. Ysendoornense saec. 15. Cod. S. Walburgae Zutphanien.
I 4. VV. — Miss. ms. Eldense saec. 15. Cod. Archiv. Arnhemen. s. n. xx. —
' Grad. ms. Herwense et Aerdtense saec. 15. Cod. Daventrien. 11 L 2 (1776).
yy, — Miss. ms. Teutonicorum anni 1415. Cod, Mus. Zwollen, 749 (390).
ZZ. — Grad. ms. ecclesiae Buurt Traiectensis anni 1554. Cod, Amstelodamen.
I A 8. ««. — Miss, ms. textorura Harlemensium saec, 15. ex. Cod. Harlemen.
membr. fol, 2. /3/S. — Grad. ms. Enchusanum saec. 15. in. Cod. Mus. Episc.
Harlemen. 109. yy. — Miss. et Grad. ms. Almkerkense saec. 15. in, Cod.
Semin. Warmonden. s. n. (fJ. — Miss. ms. pistorum Noviomagensium saec. 15.
Cod. Mus. Noviomagen, I a 2 fe.
Es kommen hinzu sehr viele gedruckte Missalien l\anl^riichs (so gut
wie alle), ferner Englandn , vereinzelte aus Deutsdiland (im wesentlichen
nur die schon aus Hss, erbrachten) und zwei skandinavisclie (Lund u. Viborg);
man vgl. hierzu Chevalier, Repert. Nr. 11064. — Wir notieren die Varianten
aus B— NPR— UZ a— d f*— i 1 o— z ct—^lu^ff/o) hh cc ff kk 11
nn— ss (ausg, qq).
1, 1 Maria prima 1, Mane una (I. — 2, 2 Victor redit ab B fw. —
2, 3 potentia C. — 3,1 Huius if. — 3,3 Laetificat LRS 1; tristia (st.
omnia) |. — 4, 2 Magdalena in manchen Quellen, deren genaue Notierung
wir leider iibersehen haben ; Magdalene, das vom Reim verlangt wird, findet
aich in sehr vielen und alten Quellen, wie z. B. iuBB^DD^HlYZyJf^*/; bb etc, —
5, 3 Exoptata Z, — Str. 6 u. 7 umgestellt (/ , — 8, 1 Quem bb. — 8, 4 Et
mens orat (=8, 2) D, — 9, 1 Nec bb, — 9, 2 Quae bb, — 9, 3 Quod
BB*G b«| bb 11, Quem ?jiV, Dum (f; precatur 11, — 9, 3 sq. Sed precetur j Quod
deletur s*. — 9, 8 u. 9, 4 umgestelltB. — 9, 4 Nam. (st, Sed) BB*ZC*»?A, Jam
MR— UXhioo*prnyt9^^w ff 11 nn oo pp rr ss, Quid b, Quod 1 y. — Str.
10 sqq. ausradiert cc. — Str, 11 u, 12 fehlen L. — Str. 12 u, 13 umgestellt
CZ a b f*rj)i(f ff 11 nn. — 12, 1 enim (st. mundi) Ebliq t*iV; reparatrix rj.
— 12, 3 Laetitia H, Justitiae bb. — 12, 4 Fuerunt 1 7, Fulserunt K*, Fu-
disti T). — 13, 1 IstaA bb ff, Ipsa 11; fuit illa (st. porta) bb: IUa fuit vitae
porta 1. — 13, 2 fuit lux exorta CDD*GHLNP a cglqss*tvx^Jfff,
exstat lux exorta bb, nobis lux estorta X, mimdi lux est orta rj, mundo lux
exOrta tt, mundo lux est orta KMTU (1 ll i 0 0* p r u z kk QO rr SS (scheint
spater Korrektur zu sein in Anlehnung an dcu Vors ,,Ex (jua nnnido lux est orta"
in der Marianischcn Anti|)lion „Ave rcginn cacloruin^', welche letztere unesres
Erachtens etwas jiinger ist als unsere Sequenz). — 13, 3 Haec fehlt ;; 11 ;
Ht y; resurgenti 11, Tu Christi ;j ; praenuntia S*Yxy^(r]^(o 11. — 13, 4 re-
plens t). — 14, 2 laude digna nn, — 14, 4 Cleruni nn, Gregeni »;;^f, —
14, 5 Seniper tu concilia B' (danu korrigiert: Clenienter). Prece reconcilia
', ; consilia / J. — 15, 1 O fons C y; fons ipse U*r]. — 16 fehlt C*?;; lautet: Hoc
llaecDf*) det eius(DeiGP)gratia, | Qui regnat persaecula(omnia D*HLac f * 1)
ri)D*EGHK*LNPUacdf*jj:lilrt/lbb. — In A stehen feaWe' ScbluBstrophen, zu-
* rst „Hoc det" etc, und daun ,,Amen dicaut" etc,
Fiir welche SchluBklausel man sicli entscheiden soll, hangt, abgesehen
^ on dem gleich zu Erwahnenden, davou ab, wo der Urspruug dieser Sequeuz
zu suclien ist, Stammt sie aus Knghnid oder dem ndrdlichstcti 1' rankreich
resp. aus dem Gebiete von Cambrai), oder aus dem mehr siidlivhcn Teile
Irankreichs ? Deutschland kann schwerlich als Ursprungsstiitte in Betracht
kommen, schou wegen des Stiles und Strophenbaues und nameutlich in An-
Intracht der Quellen, nach denen der liturgische Gebrauch ein relativ wenig
218 feeqiientiae rliythinicae et rij^matae.
verbreiteter und zunachst auf einzelne Kloster beschrjinkter war. — Man
konnte fast versucht sein, an den formgewandten und begeisterten Sanger
der hl. Magdalena, Abt John Neckam von Cirencester, zu denken (A.H.
XLVIII, S. 262 ff.), wenn nicht das Alter einiger Quellen Einsprache erhobe;
Neckam ward erst 1157 g-eboren. Jedenfalls atmet diese schone Sequenz
ganz seine und soniit, wir diirfen es wohl sagen, englische , in England
wahrend des 12. Jahrhunderts beliebte Art. (Man beachte auch den an sich
kleinlichen Umstand, daB bei Neckam die Formen Magdalena und Magdalene,
wie in unserer Sequenz, neben einander vorkommen; A.H. XLVIII, Nr. 284,
Str. 7 a, 1 und Nr. 285, Str. 1 a, 1.).
Fiir die Geschichtc der Sequenzendichtung ist vorstehende Sequenz
von hocJister Bedeutung , weshalb wir dem Quellenverzeichnis einen unge-
wohnlich groBen Platz einraumten. (Aus Frankreich werden sich wohl noch
verschiedene Quellen namhaft machen lassen, aus Deutschland kaum solche,
die das Bild der liturgischen Verbreitung verschieben). War namlich schon
um die Wende des 11. zum 12. Jahrhundert, jedenfalls aber gegen die Mitte
des 12. Jahrhunderts eine so formvoTlendete und inhaltlich herrliche Sequenz
2. Epoche allgemein im Abendlande bekannt und in Brauch, so ist der
einzig dem groUen Victoriner Adam bisher zugeschriebene EinfluB auf die
Sequenzendichtung minder zu bevs^erten bzw. auf 2 oder gar mehrere
Dichter zu verteilen. Neben der oben besprochenen Kreuzsequenz „Laudes
crucis'' (Nr. 120) zwingt uns namentlich auch diese Sequenz, zur Konstatierung
der dem Adam von St. Victor zuzuschreibenden Sequenzen uns nach einem
anderen als dem bislang iiblichen Kriterium umzuschauen (vgl. Vorwort). —
Beachtung verdient, daB die Eingangsstrophe , und nur diese , 1'einen
jReim aufweist, wohl aber den gleichen Rliythmus , wie die nachstfolgenden
Slrophen. Damit erinnert die Sequenz an jene des Ubergangsstiles. Die
SchluBklausel (16) hingegen ist ein altes Erbstiick, das bis ins 9. Jahrhundert
zuriickgeht (vgl. A.H. LIII. Nr. 219. u. 241.) und wegen des Rhythmus
uud hier zugleich wegen des Reimes sehr brauchbar war. Alle Strophen
enden in dieser Sequenz auf — ia (Str. 6 u. 10 u. 11 schieben einen Kon-
sonanten dazwischen: ita). Schon dieser Umstand, so will uns scheinen,
biirgt dafiir, daB die von uns akzeptierte SchluBklausel die urspriingliche
ist; das SchluBwort ,,saecula^' ware gegen die genannte Reimregel (die Lesart
„qui regnat per omnia" ist sparlich bezeugt). Wir hatten somit einen neuen
Fingerzeig, daB die Quellengruppe, welche ,,Amen dicant omnia" bietet, am
wahrscheinlichsten das Ursprungsland der Sequenz bezeiehnet. — Ferner
sei erinnert, daB auch die^e Sequenz wohl durch die Normannen nach Siid-
italien kam.
Der liturgische Gebrauch ist durchweg dem Osterfeste oder der Oster-
Oktav zugewiesen ; da aber Maria Magdalena in den Vordergrund tritt,
ward die Sequenz auch am Feste dieser Heiligen mancherorts verwendet.
144. Iii Resurrectione Domiiii.
Intra Octavam Paschae.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Ecce, dies celebris,
Lux succedit tenebi
Morti resurrectio.
2. Laetis cedant tristia, 3. Umbram fugat veritas,
Cum sit maior gloria, Vetustatem uovitas,
Quam prima confusio ; Luctum consolatio.
.J
De Deo. In Resurrectione Domiui.
119
1:. Pascha novum colite !
Quod praeit in capite,
Membra sperent singula ;
6. Hosti, qui nos circuit,
Praedam Christus eruit,
Quod Samson praeinnuit,
Dum leonem lacerat;
8. Quod in morte plures stravit
Samson, Christum figuravit,
Cuius mors victoria ;
10, lam de crucis sacro vecte
Botrus fluit in dilectae
Penetral ecclesiae ;
12. Saccus scissus et pertusus
In regales transit usus,
Saccus fit soccus gloriae,
Caro victrix miseriae.
14. Reprobatus et abiectus
Lapis iste nunc electus
In tropaeum stat erectus
Et in caput anguli.
5. Pascha novum Christus est,
Qui pro nobis passus est
Agnus sine macula.
7. David fortis viribus
A leonis unguibus
Et ab ursi faucibus
Gregem patris liberat.
9. Samson dictus sol eorum,
Christus lux est electorum,
Quos illustrat gratia.
11. lam calcato torculari
Musto gaudent debriari
Gentium ])rimitiae.
13. Quia regem peremerunt
Rei, regnum perdiderunt,
Sed non deletur penitus
Cain in signum positus.
15. Culpamdelens, uonuaturam,
Novam creat creaturam
Tenens in se ligaturam
Utriusque populi.
16. Capiti sit gloria
Membrisque concordia !
Prosar. ms. abbatiae Cistercii (Citeaux) saec. 12/13. Cod. Londineu.
Add. 15722. A. — Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien.
695. B. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisiensis) saec. 13. ex.
Cod. Parisin. 15 615. C. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin.
14 819.1). — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. E. —
Grad. ms. Victorinum saec. 1314. Cod. Parisin. Arsen. 110. F. — Miss.
ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. G. — Grad. ms. Victorinum
saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. H. — Collect. ms. Victorinum saec.
15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. I. — Miss. ms. S. Mariae Parisiensis
saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 16 905. K. — Miss. ms. Parisiouse saec.
14. Cod. Parisin. 830. L. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Saugenove-
fian. 97 (BBl. fol. 8). M. — (Miss. et) Prosar. ms. Sangenovefianum saec.
(18 et) 14. Cod. Sangenovefian. 90 (BBl. fol. 1). N. — Miss. ms. S. Ludovici
Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. O. — Miss. ms. Sammaglo-
rianum saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 623. P.
Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen. 135. Q. —
Hymn. et Pros. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. K.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. S. — Miss. Audeixavenso impr.
Parisiis 1489. T. — Miss. Constancionse impr. Kotomagi 1499. U. — Miss.
Morinense impr. Rotomagi 1516. X. — Miss. Leonensc impr. Parisiis. 1526. Y. —
Miss. S. Victoris Parisini impr. Parisiis 1529. Z. — Miss. S. Martini Turo-
inensis impr. Parisiis 1529. a. LMPKU — a sind nicbt kollationiort.
1, 2 Lux illuxit 1. — 4, 1 Pascba nostrum ST. — 4, 2 Quod preto in
220
fcequeutiae rhythmicae et rigmatae.
capite HNOQ. — 5, 1 Pascha nostrura ST. — 6, 1 Hosti nos qui BNO ; Hostis
T. — 6, 3 praecinuit ABFHNOQST. — 7, 3 fehlt I. — 10, 1 de sacro crucia
EI. — 10, 2 directe C. — 12, 3 soccus gratiae AOQS. — 13, 2 Et regnum T. —
14, 2 Lapis ille C. — 16, 2 Membris et B.
Diese tiefsinnige , schone Sequenz, deren liturgische Verwendung in
den verschiedenen Quellen fiir den Montag oder Mittvvoch oder Donnerstag
der Osterwoche angesetzt wird, drang kaum iiber Franlcreich hinaus (R ist
ein auBerliturgischer Saramelband von Dichtungen aus verschiedenen Landern);
Paris und dort besonders die Ahtei St. Victor steht im Vordergrund , und
dort diirfte die Ursprungsstatte sein. — Der Dichter beniitzte als Schema
die altere Sequenz „Mane prima sabbati^'^ (vorhergehende Nr.) und damit
stimmt die Melodie; B aber bietet eine besondere Singweise. — Die
SchluBklausel (^Str. 16) besteht aus 2 Versen, da als Vorlage die franzo-
sische Fassung der Sequenz „Mane prima sabbati" diente. — Die Reim-
technik in den Str. 8—11 ist bei der Sequenz „Mane prima sabbati^^ kunst-
voller, da dort Binnenreim nuftritt, den wir durch Brechung der betreffenden
Verse hervorgehoben haben. Solcher Binnenreim ist in den dem Victoriner
Adam gewohnlich zugeschriebenen Sequenzen nicht vorhanden, ausgenommen
„Laud€S crucis^' (Nr. 120), welche letztere Sequenz schon deshalb nicht zu den
adamitischen Produkten gerechnet werden sollte. — Der Rhythmus folgt durchweg
dem Schema 1) l \j I \j I \j I (Str. 1 — 7), davon abweichend aber 4, 2 u. 6, 3 :
^I^^IkjI; 2) IkjI^uIkjIku (Str. 8—15). Vers 3 u. 4. der Strophe 12 u. 13
zeigen UnregelmaBigkeiten , niimlich 12, 3 u. 13, 4: /ww/w/w/; 12, 4:
/w/>^^/w/; 13, 3: w/^^/w/o/. — 3, 1 u. 2 sind vom Aquinaten Thomas
in seine Sequenz .^Lauda Sion^^ aufgenommen (A.H. L, Nr. 385.; 3b, 4 u. 5).
145. In Resurrectione Domini.
Intra Octavam Faschae.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Lux illuxit clominica,
Lux insignis, lux unicaj
2. Lux lucis et laetitiae,
Lux immortalis gloriae.
3. Diem mundi condicio
Commendat ab initio,
4. Quam Christi resurrectio
Sublimat privilegio.
5. In spe perennis gaudii
Lucis exsultent filii,
6. Vindicent membra meritis
Conformitatem capitis.
7. Sollemnis est celebritas,
Et vota sint sollemnia;
Primae diei dignitas
Prima requirit gaudia.
8. SoUemnitatum gloria
Paschalis est victoria,
Sub multis aenigmatibus
Diu promissa patribus.
9. lam scisso velo patuit,
Quod vetus lex praecinuit ;
Figuram res exterminat
Et umbram lux illuminat:
10. Quid agnus sine macula,
Quid hoedus typi gesserit,
Nostra purgans piacula •
Messias nobis aperit.
11. Per mortem nos indebitam
Solvit a morte debita:
12. Praedam captans illicitam
Praedo privatur licita
1
De Deo. In Ressurectione Domini. 221
13. Cfirnis delet opprobria 14. Die reflorens tertia
Caro peccati nescia, Corda confirmat dubia.
15. 0 mors Christi vivifica, 16. Mors morti non obnoxia,
Tu Christo nos unifica; Da nobis vitae praemia.
Quellen B — O der vorhergehenden Sequenz. — Statt A ruckt hier ein:
Grad. ms. Aquisgranense (Canonici Arnoldi) saec. 13. in. Cod. Capit. Aquis-
granen. XII. A. — Statt P und Q sind hier zu nennen: Miss. ms. Pari-
siense saec. 13/14. et Silvaneetense saec. 15. Cod. Parisin. Sangenovefian.
! 103 (BHl fol. 12). P. — Miss. ms. Sandionysianum saec. 15. Cod. Musaei
Victoriae et Alberti Londinen. 1346. Q. — R ist vertreten wie in der vorher-
gehenden Numnier. — Die gedruckten Missalien ^nicht verglichen) bleiben
die gleichen, nur ist anstatt des Miss. Andegavense zu nennen : Miss. Eduense
impr. Parisiis 1493. — Ferner: Missale Lemovicense impr. [Lemovicis cr.
1540]. — ALMQR sind nicht kollationiert.
4, 1 Quem CE (cfr. 7, 3 wo „dies" ebenfalls Femininum). — 4, 2 Ditavit
FHO. — 6, 1 Vendicent BCF (nur graphisch verschieden von Vindicent). —
7, 4 rc(iuiret P. — 8, 4 Olim NP. — 10, 3 pians (st. purgans) O. — 14, 1
Die resurgens NOP. — 15, 1 Christi fehlt I ; mirifica P. — 15, 2 Tu Christe
j C ; vivifica NP. — 16, 2 Det DEGI (Symmetrie zu 15, 2 verlangt auch hier
den gut verbiirgten Imperativ).
Liturgische Verwendung fiir Dienstag, Mittwoch oder Donnerstag der
iOsterwoche. — Betreffs Verbreitung und LJrsprung gilt das bei der vorher-
gehenden Nummer Bemerkte. — Die Melodie ist in dreifacher Form iiber-
liefert; B u. L bieten namlich eine unter sich und von der Melodie in den
auderen Quellen verschiedene Singweise. — Das von uns vorgelegte Schema
folgi der Melodie in D u. E. Bei einer Gliederung von nur je 2 Verse
umfassenden Halbstrophen wiirde es vermieden , dalJ die Str. 7 mit 8 und
Str. 9 mit 10 in der Jtowordnung disharmoniert; jetzt steht dem Keimschema
a b a b (Str. 7) das Schema a a b b (Str. 8) gegeniiber, und umgekehrt in
Str. 9 u. 10 deni Schema a a b b das Schema a b a b. Das laBt stark ver-
muten, ob nicht urspriinglich diese Sequenz zu einer Melodie gedichtet (resp.
nach einem Schema aufgebaut) ist, wonach stets jede Halbstrophe (resp. je
I eine Strophe u. Gegenstrophe) nur ztvei Verse umfalJt. Dieser Cmstand und
die Varianten zu 4, 1 und 16, 2 bestatigen es, dalJ die Quelle E durchaus
I nicht mit Misset-Aubry als die einzig zuverljissige anzusetzen ist, wenngleich
sie als eine der besten Quellen angesehen werden darf. — In B wiirde die
Melodie folgendes Strophenbild erheischen : Str. l-i-2; 3-f4; 5-t-6 und
j 18 -f- 14 wiiren je zu einer Strophe zu vereinigen, denen keine Parallelstrophe
igegeniibersteht; die iibrigen Strophen , wie sie von uns vorgelegt. Es ist
I keine andere Sequenz bekannt, die eine solche Melodie aufwiese. — Wieder
landers ist die Singweise und dementsprechend das Strophenbild in LNO.
Das Niihcre jedoch ist in den „MeIodiae gequentiarum" H. M Bannisters
zu erortcrn.
Der Blnjthvms ist, wenn nicht abnorm, so doch iiuBerst ungewohnlich
und voll von Unebenlioiten („Lizenzen"). Nach der natiirlichen Wortbetonung
'|ergeben sich drei rhythmische Schemen:
J 1. I^l^^i^/ (1, 1 u. 2; 3, 1; 10, 8; 13, 1; 15, 1?).
2. I^^l^l^l (5, 2; 6, 1; 7, 3u. 4; 8,4: 11,2; 12,2; 13,2: 14, 1 u. 2).
8. kjI \j I \jl yu I (die iibrigen Verse; zweifelhaft 6, 2).
Die Strophen so zu gliedern, daI5 in Strophe u. Gegenstrophe sich ein
gletchmd^idcs rhyihmisches Schema gegeniiberstehe , ist ein Ding der Un-
moglichkeit. Ahnliches findet sich bei keiner der dem Victoriner Adam zu-
?eschriebenen Sequenzen.
l:
222
Sequentiae rhythmicae et rij^inatae.
146, In Resurrectione Domini.
Intra Octavam Paschae.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Salve, dies, dierum gloria,
Dies felix,
Christi victoria,
Dies digna iugi laetitia,
Dies prima.
3. Sempiterni regis sententia
Sub peccato conclusit omnia,
Ut iniirmis
superna gratia
Subveniret •,
5. Insultabat
nostrae miseriae
Vetus hostis,
auctor malitiae,
Quia nulla spes erat veniae
De peccatis.
7. Praedo vorax,
monstrum tartareum,
Carnem videns,
non cavens laqueum,
In latentem ruens aculeum
Aduncatur.
9. Resurrexit
liber ab inferis
Restaurator
humani generis
Ovem suam
reportans umeris
Ad superna.
2. Lux divina caelis irradiat,
In qua Christus
infernum spoliat,
Mortem vincit et reconciliat
Summis ima.
4. Dei virtus et sapientia
Temperavit iram clementia,
Cum iam mundus
in praecipitia
Totus iret.
6. Desperante
mundo remedium,
Dum tenerent
cuncta silentium,
Deus pater emisit filium
Desperatis.
8. Dignitatis
primae condicio
Reformatur
nobis in filio,
Cuius nova nos resurrectio
Consolatur.
10. Angelorum
pax fit et hominum,
Plenitudo
succrescit ordinum ;
Triumphantem
laus decet Dominum,
Laus aeterna.
11. Harmoniae caelestis patriae 12. Triumphato mortis imperio
Vox concordet Triumphali
matris ecclesiae, fruamur gaudio,
Alleluia frequentet hodie In terra pax et iubilatio
Plebs fidelis. Sit in caelis.
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086
A. — Trop. ms. Martialense saec. 11. 12. 18. Cod. Parisin. 1139. add. saec
12/13. B. — Grad. ms. Aquisgranense (Canonici Arnoldi) saec. 13. in. Cod
Capit. Aquisgranen. XII. C. — Trop. ms. Parisiense (?Remense) saec. VS
Cod. Assisien. 695. D. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae ParisiensiSj
De Deo. In Resurrectione Domini. 223
saoc. 13. ex. Cod. Parisin. 15 615. E. — Grad. ms. Victorinum saec. 13.
ex. Cod. Parisin. 14819. F. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod.
1'arisin. 14452. G. — Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen.
110. H. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. I. —
(irad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. K. — Collect.
iiis. Victorinum saec. 15, (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. L. — Miss. ms.
5. Mariae Parisiensis saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 16905. M. — Miss.
iiis. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. N. — Miss. ms. Parisiense saec.
11. Cod. Sanf^enovefian. 97 (BBl fol. 8j. O. — (Miss. et) Prosar. ms. San-
(^enovefianum saec. (13. et) 14. Cod. Sangenovefian. 90 (BBl fol. 1) P. —
Miss. ms. S. Ludovici Piscincensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. Q. —
H^^mn. et Prosar. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. R.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. S. — Miss. Autissiodorense inipr.
Parisiis s. a. [cr. 1484]. T. — Miss. Macloviense (?) impr. [Pictavii? cr. 1483J.
U. — Miss. Sagiense impr. Rotomagi 1496. U'^. — Miss. Constanciense
impr. Rotomagi 1499. X. — Miss. Tliarentasiense impr. [Lugduni? cr. 1520j.
Y. — Miss. Leonense impr. Parisiis 1526. Z. — Miss. S. Victoris Parisiensis
impr. Parisiis 1529. a. — Miss. Meldense impr. Parisiis 1556. b. — CNOR — b
sind nicht kollationiert.
1, 2 Dies festa P. — 1,4 iugis laetitiae KPQ. — 1, 5 Dies ista E. —
4, 2 tua (st. iram) PQ. — 4, 3 mundis D. —5, 4 actor M. — 5, 5 Nulla
quoque D. — 7, 6 Admittatur M. — 8, 2 conditium PQ. — 8, 3 Reformavit
PQ. — 10, 2 pax sit A. — 10, 4 succrescat Q. — 11, 4 freqnenter 1).
Wir begegnen abermals drei Melodien dieser Sequenz: 1. in FGK,
2. in ABNQ, 3. in D. Melodie 1 wurde auch angewendet fiir „Gaude Sion
quae diem recolis^\ Mel. 2 fiir ^Hierusalcm et Sion filiae". — Der liturgische
Gebrauch (fiir Dienstag, Mittwoeh oder Samstag der Osterwoche) blieb auf
Frankreich beschriinkt. Paris und speziell die Abtei St Victor scheint wohl
die Ursprungsstatte zu sein. — Ahgesehen vom SchluBverse jeder Strophe
ist das rhythmische Schema durchweg: / w / ^ | / <^ «^ / w /, ein in der Hym-
nodie relativ seltenes Schema, das John Hoveden fiir seine groBe Dichtung „Phi-
lomena" verwendet hat. Daneben aber erfordert der natiirliche Wortakzent die
Aufstellung des folgenden Schemas: / v^ / w | v^ / w / v^/ (1, 1; 2, 2; 3, 2 u. 3;
6, 5; 9, 3 sqq; 10, 2; 11, 1 u. 3; 12, 2). Der erste Versteil bis zur Casur
ist stets ein doppelter Trochaus, aber 12, 4 fiigt sich dieser Regel nicht,
aufier man licst gegen alle Uberlieferung der Quellen: Pax in terra. Bei
den Sequenzen, die bisher Adam von St. Victor zugeschrieben werden, darf
also die RegelmiiBigkeit im Rhythmus nicht zh sehr betont werden. — Aus
technischen Griinden nmlSten die Verszeilen meistens uach der Ciisur ge-
brochen werden.
147. lu Resurrectioiie Domiui.
Litra Octavam Faschae.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Sexta passus feria 2. Surgens cum victoria
Die Christus tertia Collocat in gloria,
Resurrexit; Quos dilexit.
8. Pro fideli populo 4. Clauditur in tumulo.
Crucis in patibulo Tandem in diluculo
Immolatur ; Suscitatur.
5. Cbrisli crux et passio 6. Cbristi resurrectio
Nobis est praesidio, Facit, ut a vitio
Si credamus; Resurgamus.
224
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
7. Hostia sufficiens
Christus fuit moriens
Pro peccato ;
9. Morte sua simplici
Nostrae morti duplici
Fert medelam :
11. Leo fortis hodie
Dat signum potentiae
Resurgendo,
13. Diem istam Dominus
Fecit, in qua facinus
Mundi luit,
15. Geminatum igitur
Alleluia canitur
Corde puro,
17. In hoc mundi vespere
Fac tuos resurgere,
lesu Christe;
8. Sanguinis effusio
Abluit nos, impio
Triumphato.
10. Vitae pandit aditum,
Nostrum sanat gemitum
Et quaerelam.
12. Principem nequitiae
Per arma iustitiae
Devincendo.
14. In qua mors occiditur,
In qua vita redditur,
Hostis ruit.
16. Quia culpa tollitur
Et vita promittitur
In futuro.
18. Salutaris omnibus
Sit tuis fidelibus
Dies iste.
Quellen A — Q der vorhergehenden Sequenz , ausgenommen BCP. —
Ebenso die gedruckten Missalien S— b; nur fallen U* und Y fort, statt deren
einzufiigen sind : Miss. Silvanectense impr. Pariis 1524, und Miss. Claro-
montense impr. Lugduni 1541. — MNO und die gedruckten Missalien sind
nicht kollationiert.
5, 1 Christi mors D. — 7, 2 Christus fuit von 2. Hand iiber Rasur
O. — 13, 1 Diem istum F— L (trotz „qua" in 1-3, 2; 14, 1; 14, 2). — 17, 2
Fac nos resurgere KQ. — 17, 3 pie (st. Christe) KQ.
Die Melodie ist in zweifacher Fassung iiberliefert: 1. in F u. K:
2. in ADNQ. — Der liturgische Gebrauch wird schon durch den Anfang
„Sexta passus feria" fur den Freitag der Osterwoche festgelegt; die Sequenz
wurde aber auch am Montag, Mittwoch oder Donnerstag in der Osteroctav
verwendet. — Die Ursprungsstatte scheint die gleiche zu sein, wie bei der
vorausgehenden Sequenz. — Das rhythmische Schema jeden 1. und 2. Verses
ist : / w / o / v.> / ; daneben ist fiinfmal das Schema unverkennbar : ^ ' ^^ / u^
(11, 2; 12, 2; 16, 2; 17, 2; 18, 2).
14S. In Resurrectione Domini,
Intra Octavam Paschae.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Muudi renovatio
Nova parit gaudia;
2. Resurgenti Domino
Conresurguut omnia;
!
De Deo. In Resurrectione Domini. 225
3. Elementa serviunt 5. Revirescunt arida
Et auctoris sentiunt Recalescunt frigida,
Quanta sit potentia. Postquam ver intepuit.
4. Caelum fit serenius
Et mare tranquillius,
Spirat aura mitius,
Vallis nostra floruit.
6. Gelu mortis solvitur, 7. Vita mortem superat,
Princeps mundi fallitur Homo iam recuperat,
Et eius destruitur Quod prius amiserat,
In nobis imperium. Paradisi gaudium.
Dum tenere voluit, Viam praebet facilem
In quo nihil habuit, Cherubin, versatilem
lus amisit proprium. Amovendo gladium.
8. Christus caelos reserat
Et captivos liberat,
Quos culpa ligaverat
Sub mortis interitu.
Pro tali victoria
Patri, proli gloria
Sit cum sancto spiritu.
Pros. ms. Parisiense (? Kemense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A. —
^iss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisiensis) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
5615. B. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. C. —
jrad. ms. Victorinum saec. 13, ex. Cod. Parisiu. 14452. D. — Grad. ms.
Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 110. E. — Miss. ms. Victorinum
laec. 14/15. Cod, Parisin. 14448. F. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15.
^od. Parisin. Arsen. 197. G. — Collect. nis. Victorinum saec. 15. (13. et 16.
vod. Parisin. 14872. H. — Miss. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14. in.
Jod. Londinen. Add. 16 905. I. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Lon-
inen. llarl. 2891. K. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830.
j. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovetian. 97 (BBl fol. 8).
I. — (Miss. et) Prosar. m.<?. Saugeuovefianum saec. (13. et) 14. Cod. San-
enovefian. 90 (HBl fol. 1) N. — Miss. ms. S. Ludovici Pisc-iacensis saec. 14.
'Od. Parisin. Arsen. 608. (). — Grad. ms. Franciscanum (Gallicum?j saec.
4. Cod. Pragen. I E 12. P.
Grad. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 14. Cod. Petrin. a IV 14. Q. —
liss. ms. Salisburgense saec. 14/15. Cod. Salisburgen. V 3. B 20. K. —
iss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Semin. Brixineu. 93 (E 4). S. — Can-
on. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. H14. T. — Miss. ms.
remifanensc saec. 14. Cod. Cremifanen. 132. L^. — Grad. ms. Sipachcellense
iec. 15. Cod. Cremifanen. 190. V. — Grad. ms. Lunaelacense saec. 15.
od. Vindobonon. 3787. X. — Miss. ms. Brixinense saec. 15. Cod. Viudo-
onen. 1782. Y. — Grad. ms. Brixinense saec. 15. Cod. Capit. Brixineu. L
. — Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Brixinen. s. n. a. — Grad.
. Iniicense saec. 14/15. Cod. Intieeu. 60 (VII a 7). b. — Pros. ms. Cou-
antiense saec. 14. Cod. Carolsruliau. Aug. CCIX. c. — Miss. ms. Scaplui-
«nse (?) saec. 15. ex. Cod. Turiceu, Khenov. 9. d. — Grad. ms. Murense
ini 1532. Cod. Arovien. Mur. fol. max. 4. e. — Grad. ms. CarmelitArum
Blumc -Ba nni s t or . Thesauri Hvn\nolotiici Prosariuni II. 1. 15
226 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
Heilbronnensium saec. 15. Cod. Stuttgardien. Bibl. fol. 61. f. — Grad. ms.
S. Crucis Augustanae anni 1497. Clm. Monacen. 4101. g. — Hymn. et
Pros. ms. Emmeramense saec. 15. Clm. Monacen. 14926. h. — Hymn. et
Pros. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. i. — Pros. ms.
Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. LJohem. XIII E 8. k. — Grad. ms. Sedli-
cense saec. 15. ex. Cod. Pragen. XIII A 5 c. 1. — Miss. ms. Olomucense
saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 23. m. — Miss ms. S. Martini Posoniensis
anni 1488. Cod. Mus. Hungar. 219. 11. — Collect. ms. Germanicum saec. 15.
Cod. Londinen. Add. 27680. 0. — Miss. ms. Hospitalis S. lohannis Hiero-
solymitani in Haarlem ann. 1485 — 1504. Cod. Harlemen. membr. fol. 1. p. —
Pros. ms. Farfense anni 1514. Cod. Koman. Vitt. Eman. 222 (Farf. 33). q. —
Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. r.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. s — Miss. Constanciense impr.
Rotomagi 1499. t. — Miss. Fontisebraldense impr. Parisiis 1514. U. — Miss.
Aurelianense impr. Parisiis 1519. V. — Miss. Leonense impr. Parisiis 1526.
X. — Miss. S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529 y. — Miss. Meldense
impr. Parisiis 1556. z. — Miss. Constantiense impr. Basileae 1485. a. —
Miss. Pataviense impr. Augustae 1494. /?. — Grad. Pataviense impr. 1501.
^. — Miss. Salisburgense impr. Basileae 1510. y. — Wir notieren die Vari-
anten aus A— HNOPQT ^ n p q S y.
1, 2 parta GNO. — 3. 2 actoris B. — 3, 3 sint sollemnia g. — Nach
Str. 3 schieben PQT g n p q y die folgende, inhaltlich sehr platte Strophe
ein und zwar so, dali sie eine Gegenstrophe zu Str. 1 — 3 bildet, auch in
der Melodie:
Ignis volat mobilis
Et aer volubilis,
Fluit aqua labilis,
Terra manet stabilis,
Alta petunt levia,
Centrum tenent gravia,
ARenovantur omnia.
4, 3 aura levius PQT g n p q )^. — 4, 4 Terra nostra Q. — 5, 1 Revi-
viseunt N. — 5, l u. 2 umgestellt q. — 5, 3 Quando ver Q g" n y. — 5, 3
lautet: Reviviscunt omnia P. — 6, 1 tollitur Q; der Vers lautet in P: Vita mor-
tem patitur. — 6, 2 Mundi princeps BT p ; tollitur P g" n ;^. — 6; 6 In quos
N. — 7, 5 — 7 vor 7, 1 gestellt OP g" n q j^. — 7, 4 gaudia Q, gloriam
N. — Zwischen 7, 6 u. 7 ist eingeschoben : Ut Deus (Quod prius y) promi-
serat (praeceperat T) OPQT g n p q y; ebenso zwischen 8, 6 u. 7: Nun-
quam transitoria T. — Str. 8 fehlt PQ g n p q 7. — 8, 5 tanta s.
Die Melodie ist abermals eine dreifache; 1. CDEGNO; 2. PQV c e
fklnpq/3; 3. A. — Der Strophenabteilung legten wir die Melodie von
CDG zugrunde. Dabei konnte aber der Paralielismus nicht iiberall graphisch
zur Darstellung gelangen. In der Melodie sind namlich nicht blofi 6, 1 — 4
parallel zu 7, 1 — 4, sondern 6, 1 u. 2 sind auch parallel zu 6, 5 u. 6 ; diese
letzteren Verse aber sind nicht parallel zu 7, 5 u. 6, sondern zu 8, 1 u. 2
und 8, 5 u. 6. — Um den Parallelismus zwischen Str. 3 u. 5 anschaulich
zu machen, ist Strophe 4 unier diese beiden Strophen gestellt. — Die Melodie
2 ergibt ein viel einfacheres Arrangement der IStrophen: 1 -f 2 -|- 3 stehen
gegeniiber der eingefiigten Strophe Ignis — omnia; Str. 4 -f 5 stehen der Str. 6
^egeniiber u. Str. 7 der Str. 8. Diesem einfacheren Schema fiigen sich die
jiingeren Nachbildungen , wie A.H. IX, 41; 64 u. 93; ferner „Affluens
deliciis" u. „Virginis in gremio^' in diesem Bande.
Die litiirgische Verwendung variiert zwischen Oster-Sonntag, Montag,»
Freitag, Samstag, WeiBen Soimtag und 3. Sonntag nach Ostern. — Die
Ursprungsstatte ist sichtlich Frankreich und zwar wohl Paris (Abtei St
Victor?)\ von Frankreich wanderte die liebliche Sequenz scheinbar relativ
spat durch die Schweiz nach Bayern, ins Salzburger Gebiet, hinauf uach
Bohmen und hinunter bis Norditalien. Wenngleich diese Verbreitung recht
De Deo. In Resurrectione Domini.
227
gering ist, scheint sie doch hochst beachtenswert zu sein im Gegensatz zu
<Jen meisten anderen Sequenzen, die dem Viktoriner Adam zugeschrieben
werden. — Betreifs des Rhythmus ist zu bemerken, daB das gewohnliche Schema
J ^l ^UjI in den Versen 4, 2; 6, 3; 6, 4; 7, 3; 8, 3; 8, 4 u. 8, 5 durch das
Schema ^ I ^/ ^^ I ^ I ab^elost wird. —
149. In Resurrectione Boniini.
Intra Oetavam Paschae.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Zyma vetus expiirgetur,
Ut sincere celebretur
Nova resurrectio.
3. Haec Aegyptum spoliavit
Et Hebraeos liberavit
De fornace ferrea;
5. lam divinae laus virtutis,
lam triumphi, iam salutis
Vox erumpat libera.
Haec est dies,
quam fecit Dominus,
Dies nostri doloris terminus,
Dies salutifera.
7. Puer, nostri forma risus,
Pro quo vervex est occisus,
Vitae signat gaudium.
^. Hic dracones Pharaonis
Draco vorat, a draconis
Immunis malitia;
Quos ignitus vulnerat,
Hos serpentis liberat
Aenei praesentia.
11. Irrisores Elisaei,
Dum conscendit domumDei,
Zelum calvi sentiunt.
David arrepticius,
Hircus emissarius
Et passer eftugiunt.
13. Sic de luda leo fortis
Fractis portis dirae mortis
Die surgens tertia,
2. Haec est dies nostrae spei,
Huius raira vis diei
Legis testimonio.
4. His in arto constitutis
Opus erat servitutis
Lutum, later, palea.
6. Lex est umbra futurorum,
Christus finis promissorum,
Qui consummat omnia.
Christi sanguis
igneam
Hebetavit romphaeam
Amota custodia.
8. loseph exit de cisterna,
Christus redit ad superna
Post mortis supplicium.
10. Anguem forat in maxilla
Christus, hamus et armilla
In cavernam reguli
Manum mittit ablactatus,
Et sic fugit exturbatus
Vetus hostis saeculi.
12. In maxilla mille sternit
Et de tribu sua spernit
Samson matrimonium ;
Samson gazae seras pandit
Et asportans portas scandit
Montis supercilium.
14. Rugiente voce patris,
Ad supernae sinum matris
Tot revexit spolia.
15*
228
Sequentiae rhythmicae et riginatae.
15. Cetus lonam fugitivum,
Veri lonae signativum,
Post tres dies reddit vivum
De ventris angustia.
17. Mors et vita conflixere,
Resurrexit Christus vere,
Et cum Christo surrexere
Multi testes gloriae.
19. lesu victor, lesu vita,
lesu vitae via trita,
Cuius morte mors sopita,
Ad paschalem nos invita
Mensam cum fiducia.
16. Botrus Cypri reflorescit,
Dilatatur et excrescit,
Synagogae flos marcescit
Et floret ecclesia.
18. Mane novum, mane laetum
Vespertinum tergat fletum ;
Quia vita vicit letum,
Tempus est laetitiae.
20. Vive panis, vivax unda,
Vera vitis et fecunda,
Tu nos pasce, tu nos munda,
Ut a morte nos secunda
Tua salvet gratia.
Trop. ms. Narboneuse saec. 12. Cod. Parisin. 778. A. — Hymn. et
Pros. ms. Laudunense saec. 12. Cod. Laudunen. 263. B. — Miss. ms. Carno-
tense (SfS. Cornelii et Cypriani?) saec. 12. Cod. Carnoten. 520. C. — Trop.
ms. S. Carauni Carnotensis saec. 13. in. Cod. Roman. Angelic. 435 (D V 3).
D. — Pros. ms. abbatiae Cistercii (Citeaux) saec. 12/13. Cod. Londinen. Add.
157'^2. E. — Collect. ms. Claraevallense saec. 12. Cod. Trecen. 215. add.
saec. 12. P. — Grad. ms. Rotomagense (?NormannoSiculum) saec. 13. in.
Cod. Matriten. C. 132. G. — Trop. ms. Parisiense (?Remense) saec. 13. Cod.
Assisien. 695. H. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisiensis)
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615. I. — Pros. ms. Praedicatorum Gallicum
saec. 13. Cod. Sangallen. 383. K. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex.
Cod. Parisin. 14 819. L. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin.
14452. M. — Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen.
110. N. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen.
197. N. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. O.
— Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. 16.) Cod. Parisin. 14872. P.
— (Miss. et) Pros. ms. Sangenovefianum saec, (13. et) 14. Cod. San-
genovefian. 90. Q. — Miss. ms. Sangenovefianum saec. 15. in. Cod.
Sangenovefian, 91. R. — Miss. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14. in. Cod.
Londinen. Add. 16905. S. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenove-
fian. 97. T. — Miss. ms. Sandionysianum saec. 14. Cod. Parisin. 1107.
U. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608.
V. — Grad. ms. S. Cornelii Compendiensis saec. 14. Cod. Parisin. 17329.
X. — Miss. ms. Sammaglorianum saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 623. Y. —
Miss. ms. S. Maturini Parisiensis ann. 1510—44. Cod. Parisin. Mazariu.
430. Z.
Miss. ms. Sarisburiense (?Londinen) saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen.
135. a. — Trop. ms. Dublinen.^^e saec. 14, ex. Cod, Cantabrigien. Add. 710.
b. — Miss. ms. Vigorniense anni cr. 1370. Cod. Oxonien. Barlow 5. C- —
Miss ms. Vigorniense saec. 15. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. c 3. d. — Miss.
ms. Eboracense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 B. 6. — Grad.
ms. Eboracense saec. 15. ex. Cod. Oxonien. lat. lit. b 5. e*. — Miss.
ms. Sarisburiense saec. 1415. Cod. Vatican. Palat. 501. f. — Miss. ms.
Sarisburiense saec. 15. Cod. Rossian. VIII 213. g. — Grad. ms. Sarisburiense
saec. 15. in. Cod. Oxonien. Hatton 3 (beginnt erst mit Str. 7). h. — Grad.
ms, Norwicense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 462. i.
Comment. ms. Sconaugiensis (Rabani in libr. Regum) saec. 10/11. Cod.
Vatican. Palat. 293. add. .saec. 12/13. k. — Grad. ms. Aquisgranense (Arnoldi
canonici) saec. 13. in. Cod. Capit. Aquisgranen. XII. L — Grad. ms. B.
De Dco, In Kesiirrectione Domini. 229
Mariae V. (Mindensis ?) saec. 14. in. Cod. Guelfenbyteran. 528 (Helmst. 491).
m. — Miss. ms. Weltingerodense saec. 14. Cod. Guelfenbyteran. 569 (Helmst.
522). n. — Miss. ms. Praedicatorum Vindobouensium anni 1477. Cod. Prae-
dicat. Vindobonen. 213. 0. — Hymn. et Pros. ms. Campense anni 1462.
Cod. Darmstadien. 521. p.
Trop. ms. incert. origin. saec. 13. Cod. Cantabrigien. Fond. Sanders
s. n. q. — Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n.
r. — Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Mediolanen. Brera AE XIV 12.
i. — Dazu kommen mehrere gedruckte Missalien Frankreiclis (vgl. Che-
valier, Repert. Nr. 22256) und : Miss. Caesaraugustanum impr. Caesaraugustae
1485. t. — Miss. Lundense impr. Parisiis 1514. U. — BCFGSUX f gr 1 0
ip r — 11 sind nicht kollationiert.
1, 2 Et C. — 2, 1 Hic est H. — 5, 3 erumpet N *V k, erumpit E ;
liberat (st. libera) n. — 6, 1 est fehlt i q (steht dort am Schlusse von
6, 2). — 6, 5 rophaeam D i q, rumpheas L. — 6, 6 Admota m. — 7, 2
verves K, fervex n. — 7, 3 gaudia i m n. — 8, 2 lesus HIM a c e e* h
i k m n q. — 8, 3 supplicia m q. — Str. 9 — 16 fehlen i n q. — 9, 1
draconis c C; Pharaone II. - 9, 2 at draconis m. — 10, 1 uorat h m. —
10, 2 hamo m. — 10, 3 caverna EKN*V a C d e*. — 10, 6 Verus b;
hospes d. — 11, 2 montem (st. domum) V. — 12, 5 eas (st. portas) A; por-
Itans c. — 13, 1 Hic A. — 13, 3 surgit ADX.N *VYZ a i m q — Str. 15
,u. 16 umgestellt m. — Str. 17 u. 18 umgestellt K. — 17, 2 vere Christus
1«. — 18, 1 notum a. — 18, 3 fletum e*. — l^, 3 u. 4 umgestellt i. —
18, 4 Dies cst K. — 19, 2 Vera vitis via tuta m n q ; via tua V. — 19, 5
jCum laetitia E. — 20, 4 Et a morte m n q; morte secunda nos. q. — 20, 5
Isalva E. sanet m.
Die Mcloflie ist abermals dreifach iiberliefert: 1. A; 2. V; 3. DHKL
[MN *QX a b h i. — Unser Arrangement folgt der Melodie 3 als der eigent-
jlichen und urspriinglichen Singweise. — Melodie 2 folgt der Singweise
\„Laudes crucis^. — Melodie 1 ist ganz eigenartig und ist nie fiir andere
[Sequenzen beniitzt worden. — Der litiirtjische Gehrauch ist gleichfalls wieder
sehr wechselvoll : Montag oder Dienstag oder Mittvvoch der Osterwoche oder
jWeilJer Sonntag. — Die Yerhrcitung dieser prachtigen Sequenz ist ungleich
^roBer als die iibrigen , welche den Victoriner Adam zugeschrieben werden ;
sie kann aber nicht im mindesten in Vergleich gestellt werden mit jener der
Jequenz „Lai(des crucis^^. Ihr eigentliches Gebiet blieb doch nur Frankreich
lund daneben seit Ende des 13. Jahrhunderts England. Zweifel.^ohne i.-^t
[Frankreich aucli die Ursprungs.statte. Wenn der „Liber in distinctionibus
Idictionum" als Ganzos und in seinen Teilen ein Werk des Alanufi von LiUe
ist, dann biirgt in gewichtiger Weise ein Zeitgenosse des Adam vo)i St. Victor
|iafiir, daB diese Sequenz wirklich von eben diesem Victoriner stammt. Alanus
sitiert namlieli die Str. 16, Str. 10 u. Str. 11 unserer Sequenz und leitet die
jrstere Str. ein mit den Worten ,,unde in sequentia msgistri .I(/ri//?/" (Migne
IPP. lat. CCX, col. 722), und die Str. 10 „unde magister Adamus (ibid. col.
|735), Allerdings heilJt es spater: „unde in prosa magistri loJiannis ,Zyma
''etus expurgetur' : ,Hircus emissarius | Et passer etfugiunt' (ibid., col. 779),"
|ind bei einer abermaligen Zitation der Strophe 10 weilJ Alanus nur zu
>agen: „unde quidam rJnfthmicus ait" (ibid., col. 852). Aber unser Victoriner
mhrte viellcicht dou Dopi^ehiamcn .Johannco Adanuis" und an der zuletzt
j.itierten Stelle muBte Alanus nioht notwendig den Xamen des „quidani rliyth-
Inicus'' nennen. Innnorhin jedoch bleibt festzustellon, ol) die betrertondon
^tellen im Worko des Alanus nicht Produkto einer spateren Korrektur sind.
Der lihytJuHUS ist, abgesehen von den SchlulJversen jeder Halbstrophe
* v-/ / «^/ v^/), immer rein nach dem Schema /^/^^1^1^^. Der wechselnde
{hythmus in 5, 4—6 {I ^ I ^ I kj l ^^ I ^ I) und in 6, 4—6; 9, 4-6; 11, 4—6
--^ Kliythinus der SchluBverse) ist nichts Ungewohnliches, sondern Regel bei
ocjnen/.tMi dioses Schemas. Nur 6, 5 bietot Sohwiorigkeit , aulior wonn die
ohroibung und liotonung „rumpheam" statt romphaeam" im 12. Jahrh. zu-
issig war. — 17, 1 ist Entlehnung aus „VictimaQ paschali^^ (Nr. 7).
230
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
150, In Resurrectione Domini.
1. Sonet tuba non maeroris,
Immo cantus et dulcoris,
Tuba signans gaudium.
3. Tuba sonet,
homo gaude,
Pugil redit, sed cum laude,
De campo certaminis;
5. Pugil noster triumphavit
Et, quos hostis carceravit,
Secum ducit liberos;
7. Primi patris ob delictum
Nobis erat interdictum
Caeleste palatium ;
9. Esus pomi nos relegat,
Sed pro nobis mors allegat,
Mors Christi, qua vivimus ;
11. Adae lignum nos seduxit,
Christi lignum
nos reduxit
Ab inferni carcere ;
13. Adam sensit
dulcem fructum,
Ex hoc dulci trahit luctum
Et amaritudinem ;
15. Dat amarum haec dulcedo;
Dulcor tibi fit acredo,
Adam, tuo generi ;
17. Fel suavem dat saporem,
Acre Christo dat dulcorem
Christum confitentibus ;
19. Quod a nobis mors tributum
Exigebat, est solutum
In Christi victoria.
21. Finem habet regnum mortis,
Quia pugil noster fortis
Triumphavit zabulum;
2. Sonet tuba salutaris,
Quia noster vexillaris
Praedam refert hostium.
4. Keddit praedam
hostis malus,
Praeda capta redit salus,
Salus iiiquam hominis.
6. Hostis noster subiugatur,
Sed, ne praeda relinquatur,
Christus frangit inferos»
8. Nostri fratris scutum forte
Nos redemit sua morte
Relegans exsilium.
10. Nos a ligno servitutem
Trahebamus, qui salutem
In ligno repperimus.
12. Adae lignum mori dedit^
Lignum, cui se
Christus dedit,
Nobis confert vivere.
14. Acrem potum
crux dat Christo,
Sed ex potu tamen isto
Dat sequi dulcedinem»
16. Tu saporem sentis mellisy
Sed ministras potum fellis
Eis, qui sunt posteri.
18. Potum acrem das fellitum,
Christe, firmis, ut mellitun
Largiaris omnibus.
20. Tali morti nil debemus;
Christus vicit, non timemu
Mortis privilegia. "
22. Lignum crucis fecit scutuB
Non propter se, sed ut tutuEJ
Suum daret populum. 4
De Deo. In Ascensione Domini.
231
23. Scnto pugil non tutatur,
Sed cum scuto vulneratur
Inimici gladio *,
25. Pugil pugnat, ut est opus,
Sed pugnandi talis tropus
Inauditus saeculo ;
24. Scutum sibi non opponit,
Sed se praebet et exponit
Nudum adversario.
26. Pugnae modus audiatur
Et auditus diffundatui
In credenti populo.
Collect. ms. incertae originis saec. 14. Cod. Leiden. Vulcanii 48. —
6, 2 Sed de corrig. zu Sed ne. — 7, 3 solacium, korrig. zu palatium. —
17, 2 Acre Christo = Quod Christo est acre. — • 18, 1 dat. — Ob diese
herrliche, hier erstmals publizierte Dichtung eine Se^iuenz ist, bleibt zweifel-
haft. — Man beachte, daB CJisur und Rhythmus stets in reinster Form ge-
wahrt sind, ausgenommen nur 22, 2.
151. Iii Ascensione Domini.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Postquam hostem et inferna
Spoliavit, ad superna
Christus redit gaudia.
3. Super astra sublimatur,
Non apparet, absentatur
Corporis praesentia;
5. Modo victor, raodo tutus
Est in caelis constitutus
Rector super omnia;
7. Semel enim incarnatus,
Semel passus, semel datus
Pro peccatis hostia,
9. Cum recessit, ita dixit,
Intimavit et infixit
Talia discipulis:
11. „Iam ad patrem meum ibo,
Sed sciatis, quod redibo,
Veniet paraclitus,
2. Angelorum ascendenti
Sicut olim descendenti
Parantur obsequia.
4. Cuncta tamen moderatur,
Cuius patri coaequatur
Honor et potentia.
6. Non est rursum morituros
Nec per mortem mundaturus
Hominum contagia.
8. Nullam feret ultra poenam,
Nam quietem habet plenam
Cum summa laetitia.
10. ;,Ite, mundum circuite,
Universos erudite
Verbis et miraculis.
12. ^Qui disertos et loquaces
Et securos et audaces
Faciet vos penitus.
232 Sequentiae rhythmicae et rigraatae.
13. „Super aegros et langueDtes 14. Universas res nocentes,
Manus vestras imponentes Inimicos et serpentes
Sanitatem dabitis. Et morbos fugabitis.
15. „Qui fidelis est futurus 16. „A peccatis erit purus
Et cum fide suscepturus Et cum iustis habiturus
Baptismi remedium, Sempiternumpraemium."
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/. 13. Cod. Pariain. 1086.
A. — Trop. ms. Martialense saec. II. 12. 13. Cod. Parisin. 1139. add.
saec. 12/13. B. — Trop. ms. Parisiense (PRemense) saec. 13. Cod. Assisien.
695. C. — ^liss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisiensis) saec. 13. ex.
Cod. Parisin 15 615. D. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin.
14819. E. — Grad. ms. "Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452.
F. — Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. G. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. H, — Miss.
ms. Victorinum saec. 14'] 5. Cod. Parisin. 14448. I. — Collect. ms. Victo-
rinum saec. 15. (13. 16.) Cod. Parisin 14872. K. — Miss. ms, S. Mariae
Parisiensis saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 16905. L. — Miss. ms. Pa-
risiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. M. — Miss. ms. Parisiense saec. 14.
Cod. Sangenovefian. 97. N — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14.
Cod. Parisin. Arsen. 608. O. — Trop. et Pros. nis. Claromontense saec. 15.
Cod. Claromonten. 57. P.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. Q. — Miss. Constantiense impr.
Rotomagi 1499. R. — Miss. Maeloviense impr.TRotomagi 1503. S. — Miss.
Fontisebraldense impr. Parisiis 1514. T. — Miss. Leonense impr. Parisiis 1526.
U. — Miss S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. V. — Miss. Ruthe-
nense inipr. Lugduni [cr. 1540]. X. — Miss. Claromontense impr. Lugduni
1541. Y. — LMR— Y sind nicht kollationiert.
3, 2 apparens BO. — 5, 1 Modo victus B. — 5, 2 in caelo K. — 5, 3
Regnans P. — 7, 2 Semel datus semel patus KP, — 8, 1 Nullam ferre A. —
8, 2 quietam F. — 9, 2 affixit O. — H» 1 lam nur in P, aber Nam ist
wohl Schreibfehler in allen anderen Quellen. — 12, 1 discretos HO. — 12, 3
Feciet (!) B. — 16, 3 gaudium (st. praemium) E— KNOQ.
Liturgische Verwendung ist durchweg' fiir ,,Dominica infra Octavas
Ascensionis"; O hingegen: „In Pascha". — Melodie eine doppelte: 1. FH
(Entlehnungen aus „Lau(les crucis'^); 2. ABCMO. — Der Gebrauch dieser
Sequenz mit formvollendetem Rhythmus ist auf ein kleineres Gebiet von
Franl'reich, insbesondere auf Paris (mit St. Victor) beschrankt geblieben
und dort wird auch die Ursprungsstatte zu suchen sein.
152. lu Ascensione Domiui.
1. Omnes gentes, plaudite, 2. Redit cum victoria,
Festos choros ducite Capta ducens spolia,
Christo triumphante *, Tuba iubilante.
3. Pape ! Quam magnificum 4. Terrae fructus hodie
Hodie dominicum Super thronos curiae
Germen gloriatur ! Caeli sublimatur.
De Deo. ln Ascensione Domini.
233
5. Intrat tabernaculum
Moyses, et populum
Trahit ad spectaculum
Tantae virtus rei;
7. Dum Elias
sublevatur,
Elisaeo duplex datur
Spiritus et pallium.
9. Transitlacob hunclordanem
Luctam gerens noninanem,
Crucis usus baculo ;
11. Hic est fortis,
Qui de mortis
Victor portis
Introit cum gloria,
13. Vocat pater filium
Ad consessus solium,
Donec suppedaneos
Victos vel spontaneos
Ponat inimicos.
15. Veni, Deus ultionum,
Veni cum clementia,
Dum sistemur ante thronum
In tui praesentia;
6. Stant sus})ensis vultibus
Intendentes nubibus
lesum subducentibus
Viri Galilaei.
8. Alta Christus
dum conscendit,
Servis suis mnas appendit
Gratiarum omnium.
10. Redit turmis cum duabus,
Angelis et animabus,
Et thesauri sacculo.
12. Rex virtutum^
Cuius nutum
Et obtutum
Trina tremit regia.
14. Sedet in altissimis,
Fruitur potissimis,
Redit in novissimis
ludicans ex intimis
lustos et iniquos.
16. Mane nobis tunc auditam
Fac misericordiam,
In perennem transfer vitam
Ad futuram gloriam.
Collect. ms. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 75. Cod. Londinen.
A.dd. 28935. A. — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Lon-
iinen. Egert. 2601. 15. — Miss. ms. Praedicatorum Tolosanum saec. 13.
Cod. Tolosan. 98. C. — Pros. ms. Praedicatorum Gallicum saec. 14. ex. Cod.
Dxonien. Rawl. lit. g 3. D.
Grad. ms. Praedicatonim (Steinbacense?) saec. 14. ex. Cod. Muro-
jrriesen. mombr. 1. E. — Miss. ms. Praedicatorum Vindobonense saec. 14.
fragmentum). Cod. Praedicat. Vindobonen. 103. F. — Miss. ms. Praedica-
orum Vindobonense anni 1477. Cod. Praedicat. Vindobonen. 218. G. —
5rad. ms. Altcnhohenaviense (Monialium O. Pr.) saec. 14. Clm. Monacen.
J3287. H. — Grad. ms. S. Verenae Turicensis (Monialium O. Pr.) saec.
14. (et. 15). Cod. Vatican. 10769 I. — Miss. ms. Praedicatorum S. Spiritus
leidelberjjcnsis saec. 14. Cod. Vatican. Palat. 509. K. — Miss. ms. S. Flori-
mi saec. 14/15. Cod. Florian. III 221 A. L. — Grad. ms. Unterlindense
aec. 15. Cod. Colmarien. 817. M. — Grad. ms. Ortenburgonse saoc. 15.
^od. Engelborjren. 1. N. — Miss. ms. Praedicatorum (Trevironsinm ?) saec.
4/15. Cod. Cusan. 132. O. — Grad. ms. Praedicatorum et S. Crucis Colo-
liensis anni 1425. Cod. Capit. Aquisjrrauon. XXVII. P. — Grad. ms. Mo-
lialium Ord. Praodicatorum saec. 15. Cod. Semin. Colonion. 12. Q. — Grad.
ns. Crucifororiim Colonionsium saoc. 15. ox. Cod. Somin. Colonion. 18.
i* — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Cbn. Moiiacen. 2873. S. — Pros.
ns. Pragense saec. 1415. Cod. Mus. Mohem. Xlll E 8. (Pars. II). T. —
234
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
Miss. ms. Pilsnense saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XV A 8. U. — Miss
ras. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. add. saec. 15. V.
Grad. ms. Praedicatorum ann. 1253 — 60. Cod. priv. (L. Rosenthal) W. —
Miss. ms. Praedicatorum Venetum saec. 14. Cod. Venet. Marcian. L III 97. X
— Miss. ms. Hospitalis S. Birgittae Romani saec. 14. Cod. Vatican. 5742. add
saec. 15. Y. — Collect. ms. Praedicatorum Italicum saec. 15. Cod. Bononien
4019. Z. — Miss. ms. Praedicatorum Italicum ann. 1588 — 57. Cod. Vatican
3805. a. — Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435. b. -
Pros. ms. Praedicatorum Noviomagense saec. 15. Cod. S. Ignatii Novio
magen. 55. C. — Miss. ms. Hospitalis S. lohannis Hierosoljmitani in Haarlen
ann. 1485 — 1504. Cod. Harlemen. fol. membr. 1. d. — Grad. ms. S. Aga
thae prope Cuijk anni 1409. Cod. Sanagathen. s. n. e. — Grad. ms. Prae
dicatorum Insulensium (Aroviae) saec. 15/16. Cod. Upsalen. C 513. f.
Miss. Upsalense impr. [Holmiae 1487?] g. — Miss. Strengnense impr
Lubecae 1487. h. — Miss. Aboense impr. Lubecae 1488. i. — Miss. Basi
liense impr. Basileae 1498. k — Miss. Basiliense impr. absque [Basilea<
cr. 1480]. L — Miss. Curiense impr. Augustae 1497. m. — Miss. Constan
tiense impr. Basileae 1505. n. — Miss. Praedicatorum impr. Venetiis 1523
0, — CINOQSTVZ e f g h k sind nicht koUationiert.
Str. 1 — 6 fehlen W, da ein Blatt ausgerissen ist. — 1, 1 psallite U. —
1, 2 Choros festos U, Dies festos L. — 2, 1 Reddit B. — 2, 2 Capte d. -
2, 3 Turba LX c, Tube m. — 3, 3 exallatur L. — 4, 2 thronos gloriae L. —
Str. 5 u. 6. fehlen Y. — 5, 2 ac d. — 5, 4 virtutis DF. — 6, 3 Illum (st. lesum
L — 7, 1 Cum F; sublimatur BD. — 9, 1 hinc U. — 9, 2 Luctum XY I
1 m 0. — 9, 3 Usus crucis L. — 10, 1 Reddit B d; turbis L — Str. 11 u. l^
fehlen Y. — 11, 4 Introiit 1 m, Introivit G, Intravit U. — 12, 4 tremit regic
PRU d, gloria D. — 13, 3 suppetaneos d m. — 18, 4 Victus b 0 ; ut (st. vel
m n. — 14, 3 ex (st. in) b 0. — 15, 2 cum laetitia L. — 15, 3 Ut D. —
15, 4 In tua A, Tua in BDK a b 0. — 16, 1 nunc L.
Da fast alle Quellen aus Dominikaner-Klostern stammen, ist als Ver
fasser dieser schwungvoUen Sequenz wohl ein Dominikaner des 13. Jahr
hunderts anzunehmen. Es wjire hochst interessant zu wissen, wodurch Che
valier (Repert. Nr. 14047) veranlafit wurde, den sel. Albertus Magnus ali
(allerdings fraglichen) Dichter aufzustellen. Wiire der Doktor universali!
sonst als Hymnode bekannt und lieUe sich die Unterlage der Chev3lier'scher
Angabe als irgendwie verlassig kontrollieren , so ware diese Autorenangabt
angesichts der Provenienz, der Verbreitung und des Alters der Quellen nichl
einfachhin zuriickzuweisen.
153. De Spiritu Sancto.
Ascribitur Innocentio Papae III.
1. Veni, sancte spiritus,
Et emitte caelitus
Lucis tuae radium ;
2. Veni, pater pauperum,
Veni, dator munerum,
Veni, lumen cordium.
3. Consolator optime,
Dulcis hospes animae,
Dulce refrigerium ;
4. In labore requies,
In aestu temperies,
In fletu solacium.
5. 0 lux beatissima,
Reple cordis intima
Tuorum fidelium;
Sine tuo numine
Nihil est in lumine,
Nihil est innoxium.
De Deo. De Spiritii Sancto. 235
7. Lava, quod est sordidum, 8. Flecte, quod est rigiduin,
Riga, quod est aridum, Fove, quod est frigidum,
Sana, quod est saueium ; Rcge, quod est devium.
0. Da tuis fidelibus 10. Da virtutis meritum,
In te confidentibus Da salutis exitum,
Sacrum septenarium ; Da perenne gaudium.
Trop. ms. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1177. add.
saec. 12. ex A. — Trop. ms. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq.
1871. add. saec. 18. li. — Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin.
778. ad(3. saec. 13. C. — Grad. ms. Remense saec. 12. Cod. Remen. 261.
add. saec. 13 in. D. — Miss. ms. Carnotense (SS. Cornelii et Cypriani?)
saec 12. Cod. Carnoten. 520. add. saec. 13. E. — Trop. ms. Parisiense
(? Kemense) saec. 13. Cod. Assien. 695. F. — Miss. ms. Beccense saec. 13.
Cod. Parisin. 1105. G. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. e.x. Cod. Parisin.
14819. H. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. I. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. K. — Collect.
ras. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 75. Cod. Londinen. Add. 23935.
L. — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Egert.
2601. L*. — Grad. ms. Benedictinum Gallicum saec. 13. Cod. Bruxellen,
Fetis 1173. M. — Miss. ms. S. Cornelii Compendiensis saec. 13'14. Cod.
Parisin. 16823. N. — Miss. ms. Ebroicense saec. 13/14. Cod. Rotomagen.
305. N *. — Grad. ms. Altaripense saec. 13. ex. Cod. Oxonien. Lat. lit. d
5. add. saec. 14. O. — Liber ms. Miraculorum B. M. V. saec. 13. Cod. Pa-
risin. Arsen. 3517. P. — Miss. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14. in. Cod.
Londinen. Add. 16905. Q. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangeno-
vefian. 97. R. — (Miss. et) Pros. ms. San<renovefianum saec. (13. et) 14. Cod.
Sangenovefian. 90. S. — Miss. ms. Sandionysianum saec. 14. Cod. Parisin.
1107. T. — Pros. ms. Praedicatorum Gallicum saec, 14. ex, Cod. Oxonien.
Rawl. lit. g 3. T*. — Miss ms. Sammaglorianum saec. 15. Cod. Parisin.
Arsen. 623. U. — Miss. ms. Senonense sacc. 15. Cod. Parisin. 864. V. —
Miss. ms. Andegavense saec. 15. Cod. Parisin. 868. X. — Miss. ms. Vapin-
cense saec. 15. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1679. X*. — Trop. ms. Claromon-
tense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. Y.
Grad. ms. Saublasianum saec. 11/12. Cod. Paulan. 25. 2. 25. add.
saec. 12, ex. Z. — Grad. ms. Ittingense saec. 12/13. (et 14). Cod. Turicen.
Rhen. 55. a. — Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 376. add.
saec. 13. b. — Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 378. add.
saec. 13. c. — Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 380. add.
saec. 13. (1. — Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 382. add.
saec. 13. e. — Grad. ms. Glattense saec. 13. in. Cod. Muro-Griesen, membr.
7. f. — Miss. ms.Ratingense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075. add. saec.
13. f *. — Miss. ms. S. Floriani saec. 13. Cod. Florian. III 209. g. — Trop.
ras. Wingartense (?) saec. 13. Cod. Stuttgardien. HB 1 Asc. 95. g*. — Trop.
ras. S, Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. Archiv, S, Thomae Lipsien. s, n.
h. — Grad. ms. Isenhemense saec, 13. ex. Cod, Cohnarien. 452. i — Miss,
ras, Admontense saec, 13 14. Cod. Admonten, 751. k. — Grad. ms, Rullense
anui cr. 1300. Cod. Carolin. Osnabrugen. 2003 (B 4), 1, — Miss, ms. Hos-
pitalense saec. 14. in. Cod. Pauhin. 27, 3. 19. (Hosp. membr, 49). m. —
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14, in. Cod. Graecen. 878.
n. — Miss, ms. Cremifanense saec. 14. in, Cod, Cremifanen. 132. 0, — Miss.
^ ms Secoviense anni 1-V20. Cod Graecen. 469, p. — Grad. ms. Brixinonso saec.
13" in. Cod. Sem. lirixinen. 9. add, saec. 14. in. q. — Grad. ms. Alpundense
anni 1296. Cod. Bolsanen. 662. add. saec. 14. r. — Grad. ms. Chiustroneoburg^ense
saeo. 14. in, Cod, Claustroneoburo^en. 588. S. — Miss. ms. S. Arnulphi Metensis
anni 1321. Cod, Meten, 133. t, — Grad, ms. Montis S, Mariae saec, 13 14, Cod,
Guelfenbyteran, 542(Helmst. 502). u. — Miss. ms. Pragense (loh. de I)ra2ic)ann.
236 Sequentiae rhythmicae et i'igmatae.
1301—43. Cod. Mus. Bohera. XIII B q. T. — Miss. ms. S. Hippolyti
saec. 14. Cod. Vindobonen. 18682. X. — Miss. ms. Pataviense saec. 14.
Cod. Zwettlen. 229. y. — Grad. ms. Mellicense saec. 18/14. Cod. Mellicen.
1056. add. saec. 14. z. — Grad. ms. Lubicense saec. 14. in. Cod. Lubicen.
s. n. — «. — Grad. ms Lubicense saec. 14. Cod. Lubicen s. n. /3. — Miss.
ms. Metense saec 14. Cod. Capit. Treviren. 161. y. — Miss. ms. Castri
Teriolis saec. 14. Cod. Ambrasien. CN 61. J. — Miss. ms. S. Laurentii
Walaswilensis anni 1333. Cod. Muro-Griesen. membr. 12. f. — Pros. ms.
Constantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan, Aug. CCIX. ^. — Grad. ms. Ein-
sidlense saec. 12. Cod. Einsidlen. 113. add. saec. 14. t]. — Grad. ms. Ger-
maniae meridional. saec. 14. Cod. Bruxellen. Fetis 1174. .V. — Miss. ms.
Woltingerodense saec. 14. Cod. Guelfenbyteran. 569 (Helmst. 522). x. —
Miss. ms. Halberstadiense saec. 15. in. Cod. Guelfenbyteran. 510 (Helmst.
476). >l. — Grad. ms. Inticense saec. 14/15. Cod. Inticen. 60. (VII a 7). /li. —
Miss. ms. Monstrolense saec. 15. Cod. Semin. Brixinen. 47 (C 5>. i\ —
Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Brixinen. s. n. |. — Miss. ms.
Helveticum („Capellae in dem Gruonwald") saec. 15. Cod. Muro-Griesen.
membr. 31. tt. — Miss. ms. speeiale Salisburgense saec. 15. Cod. Petrin.
a VI 26. Q. — Miss. ms. Erfordiense (?) saec. 15. in. Cod. Semin. Monas-
terien. K^ 6. o. — Miss. ms. Moguntinum saec. 15. in. Cod. Semin. Mo-
nasterien. K^ 54. t. — Grad. ms. Clarholtense (?) saec. 15. Cod. Westkirchen.
s. n. (f. — Grad. ms. Fuchtorpiense saec. 15. Cod. Fuchtorpien. L II. /. —
Grad. ms. Novi Castri anni 1425. Cod. Novocastren. s. n. »//. — Grad. ms.
Vinnenbergense saec. 15. Cod. Milten. s. n. w. — Grad. ms. Ennigerlohense saec.
15. Cod. Emiigerlohen. 1. aa. — Miss. ms. Augustinorum Dorstadiensium
saec. 15. Cod. Guefenbyteran. 172 (Helmst. 147). bb. — Miss. ms. Horti
Luminum Hildensemensis anni 1462. Cod. Guelfenbyteran. 89 (Helmst. 35).
CC. — Miss. ms. S. Stephani Metensis saec. 15. Cod. Meten. 12. dd.
Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Archiv. Zwollen. M. Onbek. 1572.
ee. — Grad. ms. S. Sepulcri Harlemensis saec. 15. Cod. Harlemen. membr.
fol. 7. ff. — Miss. ms. textorum Harlemensium saec. 15. ex. Cod. Harlemen.
membr. fol. 2. gg. — Grad. ms. Haerwense et Aerdtense saec. 15. Cod.
Daventrien. 11 L 2 (1776). hll. — Miss. ms. Veteris Hospitalis Zutphaniensis
saec. 15. Cod. Archiv. Zutphanien. Ms. 3. ii. — Ms. ms. Ysendoornense
Zutphaniae saec. 15. Cod. S. Walburg-ae Zutphanien. 4. kk. — Grad. ms.
Eldense saec. 15. Cod. Arehiv. Arnheimen, s. n. 11, — Miss. ms. Novioma-
g-ense saec. 15. Cod, Mus, Norviomagen. I a 2. mm. — Grad. ms. Neer-
landicum. saec. 15. in. Cod. Amstelodamen. V A 3. nn. — Grad, ms. eccle-
siae Buurt Traiectensis anni 1554. Cod. Amstelodamen. I A 8 00. — Grad.
ms. Almkerkense saec 15. in. Cod, Semin. Warmonden. s. n. pp. — Grad.
ms. Bolsvvardense saec. 15. Cod. Weerten. s. n. (|q. — Miss. ms. S. Pan-
cratii Leydensis saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 160. rr.
Miss. ms. Sarisburiense ann. 1228 — 56. Cod. Mancunien. Crawf. lat.
24, add. saoc. 13/14. ss. — Trop. ms. Cice.strense saec. 13. ex. Cod. CoU.
Univ. Oxonien. 148. tt. — Trop, ms, Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien.
Add. 710. UU. — Miss. ms, Lincolniense sacc. 14. ex. Cod. Londinen. Add.
11414. add. saec. 14. ex. YV. — Miss. ras. Herefordense saec. 14. ex. Cod. CoU.
Univ. Oxonien. 78 A. XX. — Miss. ms. Eboracense saec. 13. ex. Cod. CoU.
Univ. Oxonien. 78 B. yy. — Miss. ms, Scirebornense anni cr. 1400. Cod.
Ducis Northumbriae Alnwicen. s. n. ZZ. — Pros. ms. Cerneliense saec. 14/15.
C od. Cantabrigien. Ll I 10 (Pars III). AA. —
Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. BB, —
Tract. ms. s. Bernardi de Cantico Canticorum (incert. origin,) saec. 13. Cod.
Vatican. Ottob. 138. CC. — Grad. ms. S. lohannis Hierosolymitani (? Praedi- '
catorum) saec. 14. in. Cod. Petrin. Salisburgen. a VII 20. DD. — Mi.=s ms.
S. lohannis Hierosolymitani saec. 14, Cod, Petrin. Salisburgen, a V 12.
EE, — Grad, ms, Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen. 11896.
FF. — Miss. ms. Franciscanum Eugubiense saec. 14. Cod. Vatican. 4743.
I
De Deo. De Spiritu Sancto. 237
GG. — Antiphon. et Miss. ms. Praedicatorum aniii cr. 1255. Cod. Arch. Prae-
dicat. Koniae s. n. HH. — ■ Grad. nis. Praedicatorum ann. 1251^ — 1260. Cod.
priv. HH*. — Grad. ms. Praedicatorum. saec. 15. Cod. Bruxellen. 64o."). II. —
Miss. ms. Praedicatorum Italicum ann. 1588 — 57. Cod. Vatican. 8805. KK. —
Pros. ms. Carmelitaruni Vilvordiensium anni 1418. Cod. Hruxellen. 11859.
LL. — Miss. ms. Teutonicorum anni 1415. Cod. Mus. Zwollen. 749. MM. —
Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod. Vatican. 8808. NN.
Aus der Unsumme der gedruckten Missalien findet sich ein reiches Ver-
zeichnis bei Clievalier Repert. Nr. 21242. Fiir die Varianten ziehen vvir
nur 8 dort nicht ervvahnte interessante Missalien heran: Miss, Komauum impr.
Venetiis 1479. 00. — Miss. Maioricense impr. Venetiis (Giunta) 1506. PP. —
Miss. Bracarense impr. Lugduni 1558. QQ. —
Die altesten uns bekannten Quellen bis ins 18. lahrh. (incl.) sind mog-
: lichst voUstdndifj verzeichnet, schon deshalb, vveil wichtig fiir die Her-
kunftsbestimmung' dieser gehaltvoUen, tiefinnigen und bis in unsere Tage
hinein Uberall fortlebenden Sequenz. Vom 14. Jahrh. au laBt sich die
Quellenliste leicht verdoppeln; vom 15. Jahrh. an findet sich die Sequenz
fast in jedem Missale oder Graduale, Trotzdem haben wir auch aus diesem
letzteren Jabrli. nu-hrere und sogar aus dem 16. Jahrh. einzelne Quellen
verwertet, um die Geschichte der Varianten in den Str. 6 — 8 klarer darzu-
l legen und den urspriingl. Wortlaut sicherer feststellen zu konnen. In sehr
auffallender Weise beschranken sich die Varianten dieser fast allgeraein durch
Jahrhunderte hindurch verbreiteten Sequenz im wesentlichen nur auf diese
Strophen. — Angemerkt sind die Varianten aus ABFKMPRST*UVYZ c e — n
q t— y «— £ d—(i) aa— uu xx yy CC-GG HH*11— QQ.
2, 2 u. 8 umgestellt CC. — 8, 2 Dulcis o spes Z. — 4, 8 flectu T '',
[luctu tt XX. — 5, 1 clomentissima T* uu yy. — 5, 2 Rege f k Hl. — 6, 1
tuo nomine Z f k f, lumine O 1 X. — 6, 2 in homine B?KMCUVZ c e — k
(ausgenommen f") m n q t X y /? <) f ^ — | () — q IT UU CC — GG KK LL
'00 PP QQ; das sind alleidings viele Quellen, die fiir den jetzt rezipierten
Text sprechen, denen aber ebenso viele und gewichtige alte Quellen entgegen-
stehen. „Nihil est in hvmine'''' ist namentlich in Verbiudung mit dem folgenden
„NiI)il est iniu)xium „eine fast piatte Redewendung, der gegeniiber die lectio
difficilior „NihiI est in Inmine^^ auBerst tief und trettend erscbeiuen muli : „Ohne
Deiner Gottheit Glanz steht nichts im rechten Lichte und nirhts kann gut ge-
Jeihen." — 7, 1 Sana. — 7, 8 und 8, 8 umgestellt c e f i k d^eyXr^Q EE. —
i, 1 n. 2 umgestellt C e f k X ihur^o EE PP (ziemlich die gleiche Gruppe
wie bei dcr Umstellung von 7, 8 u. 8, 8, d. h. nur iu Dcutschland^ vvo aber
jleichzeitig auch die urspriingliche Versfolge in Brauch vvar). — 8, 2 Cura
luod l t; est languidum Z c f h k 1 m t X ()f^wr'|o EE PP. — 8, 3 est
ehlt C. — 9, 3 Sacro k m X y o; septenario k; Spiritale gaudium Y.
AIs Verfasser dieser lieblichen und beliebten Sequenz vverden vielfach
jenannt Konifi Tiohert 11 von Frankreich (f 1081), Htrmannus Contracius
mn Keichenau (t 1054), Siephan Liotqton, Erzbischof von Canterbury tf 1228)
md Vapst hinocens 111 (1198 — 1216). Die beidcn ersten Nanien sind de-
initiv zu tilgen. Durandus und Bona habeu sie auf gauz unzuverliissige
iriinde hin in Umlauf gesetzt. Schon der Umstand, dalJ in allen Quelien
es 11. uud 12. Jahrluinderts die Seciucnz fehlt oder erst im 18. Jahrh., ganz
fereinzelt am Schlusse des 12. Jainh., uachtraglich eingefiigt ist, spricht deutlich
■egen eineu Verfasser dcs 11. Jahrhunderts. — Gewielitiger ist das Zeugnis
l\' KrzbiKchof Langton^ wcU-hes zuriickgelit auf die Angahe in einem Kommen-
ir, di'r vori einciu engliscbeu Zisterzienser aus dem Anfange des 18. Jahrli.
erstanunt (vgl. Pitra, Spicilegium Solesmense 111, p. 180). l)a Langton zuin
isterzieuserorden gehorte, der keine Sequenzen im Missale zuliilit, und da
iHngton diese Diclituug vielleicht zunachst nur fiir die Privatandacht schrieb,
kann es keineswegs arg befrenidtu , ilali erst gegen Schluf^ de:
3. Jahrhunderts unsere Sequenz in KiKjland eiugetVihrt erscbeint, wahreud sie
i Deutschlaud und Frankreich schon jiegen SchlulJ des 12. Jahrhunderts
238 Sequentiae rhythmicae et rigmatne.
auftaucht, Demgegeniiber sind aber die schwerwie^enden Griinde zu beachten,
"welche fiir Papst Innocenz III. als Autor zu sprechen scheinen.
Als Papst wird Innocenz, der 1198 die Tiara erhielt, die Sequenz wohl
nicht erst gefertigt haben, da dieselbe in den Quellen A u. Z schon am Ende
des 12. Jahrh. eingetragen ist. Aber als Kardinal unter dem Pontifikate
Caelestins III. (1191 — 1198), der bekanntlich den riihrigen Kardinal di Segni
wenig zu Geschaften heranzog und ihm so MuBe fiir literarische Arbeiten
lieB , konnte er sie gedichtet haben , vorausgesetzt, daB die zu nennenden
<^uellen Vertrauen verdienen. Das scheint der Fall zu sein :
Im Cod. Sangallen. 382 (Quelle e) ist namlich von einer Hand des
13. Jahrh. zugleich mit dem Texte der Sequenz eingetragen : ^^lnnocentius
joapa III fecit hanc sequentiam" ; und ebenso war in Sankt Gallen noch im
15. Jahrh. eben diese Tradition lebendig, da um jene Zeit im Cod. Sangallen.
376 (Quelle c) zu der im 13. Jahrh. eingefiigten Sequenz jemand die Kand-
bemerkung machte: „Sequentia Innocentii^. Das wiirde an sich allein nicht
hinreichend zuverlassig sein. Aber Ekkehard V. von St. Gallen erzahlt in
seiner Vita s. Notkeri, die durch den Cod. Sangallen. 556 als Autograph
aus dem Jahre cr. 1220 uns erhalten ist, dalJ Abt Ulrich von St. Gallen an
einem Pfingstfest mit dem Papste Innocenz in Rom u. a. eine Zwiesprache
gepflogen habe iiber die Notkersche Sequenz „Sancti spiritus assit nobis
gratia^% und bemerkt dabei, daB Innocenz selbst die Sequenz „Veni sancte
spiritus^^ gedichtet habe. Anderweitig wissen wir, daB Abt Ulrich VI (1204
bis 1220) groBes Ansehen bei Innocenz III. genoB, im Jahre 1215 nach Rom
kam anlalilich der IV. Lateran-Synode, und somit Pfingsten 1216 wohl die
«rwahnte Unterredung mit dem Papste gehabt haben diirfte. Brachte Abt
Ulrich die Sequenz und die Nachricht liber ihren Verfasser im gleichen Jahre
mit nach St. Gallen, so erklart sich, daB gerade um diese Zeit, und erst
^ann, in allen St. Galler Troparen und Gradualien unsere Sequenz einge-
tragen erscheint. Wenn kaum 4 Jahre spater Ekkehard als Zeitgenosse des
Abtes und des Papstes die beziigliche Nachricht niederschrieb, so kann diese
seine Angabe auf Glaubwiirdigkeit Anspruch erheben, wenngleich sonstige
Mitteillungen Ekkehards unzuverlassig und gelegentlich sogar untereinander
widerspruchsvoll sind. (Vgl. Mitteilungen zur vaterland. Geschichte St. Gallen.
XI, S. 130 u. XVII, S. 114 u. 181. — Werner, Notkers Sequenzen. Aarau
1901. S. 43, Anm. — James Mearns in A Dictionary of Hymnology. London
1907. Col. 1213 sq.).
Wenn eine so machtvolle Personlichkeit eines Papstes, wie Innocenz III.,
als Urheber der Sequenz galt, erklart sich am besten , wie diese Sequenz
^leich vom Anfang des 13. Jahrh. an iiberall die in Deutschland eingebiirgerte
Pfingstsequenz „Sancti spiritus assit nohis gratia^ allmahlich verdrangte
und auch in Frankreich trotz der 3 schonen, dem Victoriner Adam zugeschrie-
benen Pfingstsequenzen allgemeine Aufnahme fand.
Das Urteil des im Anfange des 16. Jahrhunderts so einfluBreichen Lehrers
^n der Pariser Hochschule, lodocus Clichtoveus , sei hier angefiigt: Neque
«atis haec [prosae] oratio, mea quidem sententia, commendari potest; nam
omni commendatione superior est tum ob miram eius suavitatem cum faci-
litate apertissima; tum ob gratam eius brevitatem cum ubertate et copia
sententiarum, ut unaquaeque fere clausula rhythmica (= Vers) unam com-
plectatur sententiam; tum denique ob concinnara eius in contextu venustatem,
qua opposita inter se aptissimo nexu compacta cernuntur. Crediderimque
facile autorem ipsum (quisquis hic fuerit), cum hanc contexuit orationem,
«aelesti quadam dulcedine fuisse perfusum interius, qua spiritu sancto autore
tantam eructavit verbis adeo succinctam suavitatem." (Clichtoveus, Elucida-
torium ecclesiasticum, Parisiis 1556, p. 189). Innocenz III. versichert in einer
seiner Pfingstpredigten : „0 quam dulcis iste Spiritus, quam delectabilis, quam
suavis! llle novit. qui gustavit" (Serrao XXV; Migne, PP. lat. 217,
col. 427.).
Bevor diese Sequenz eigentliche Sequenz des Pfingstfestes selbst wurde,
I
De Deo. In Pentecoste.
239
fand sie Verwendung- wahrend der Octav, bald an diesem, bald an jenem Tage,
oder auch in der Votivmesse vom hl. Geist. In HH * heiBt es zum Beispiel:
„In crastino Pentecostes et die sequenti (= fer. II et III) ; fiir den Pfingsttag
selbst ist dort die Sequenz ,^Sancti spiritus assit nobis gratia^^ angesetzt.
154. In Peiitecoste.
Jntra Octavam.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Lux iucunda, lux insignis,
Qua de throno missus ignis
In Christi discipulos
2. Corda replet, linguas ditat,
Ad concordes nos invitat
Cordis, linguae modulos.
3. Christus misit, quem promisit 4. Post dulcorem melleum
Pignus sponsae, quam revisit Petra fudit oleum,
Die quinquagesima. Petra iam firmissima.
5. In tabellis saxeis,
Non in linguis igneis,
Lex de monte populo,
7. 0 quam felix, quam festiva
Dies, in qua primitiva
Fundatur ecclesia!
9. Panes legis primitivi
Sub una sunt adoptivi
Fide duo populi;
11. Utres novi, non vetusti,
Sunt capaces novi musti*,
Vasa parat vidua;
13. Non hoc musto vel liquore,
Non hoc digni sumus rore,
Si discordes moribus;
15. Consoiator ahne, veni,
Linguas rege, corda leui !
Nihil fellis aut veneni
Sub tua praesentia;
17. Tu himen es et unguentum,
Tu caeleste condimentum,
Aquae ditans elementum
Virtute mysterii.
6. Paucis cordis novitas
Et linguarum unitas
Datur in cenaculo.
8. Vivae sunt primitiae
Nascentis ecclesiae
Tria primum milia.
10. Se duobus interiecit
Sicque duos unum fecit
Lapis, caput anguli.
12. Dat liquorum Elisaeus,
Nobis sacrum rorem Deus,
Si corda sint congrua.
14. In obscuris vel divisis
Non potest haec paraclisis
Habitare cordibus.
16. Niliucundum, nilamoenum,
Nil sahibre, nil sereuum,
Nihil dulce, nihil plenum
Sine tua gratia.
18. Nova facti creatura
Te laudamus iiiente pura,
Gratiae nunc, sed natura
Prius irae lilii.
240 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
19. Tu, qui dator es et donum, 20. Tu purga nos a peccatis,
Tu, qui condis omne bonum, Auctor ipse puritatis,
Corad laudemreddepronum Et in Christo renovatis
Nostrae linguae formans sonum Da perfectae novitatis
In tua praeconia. Plena nobis gaudia.
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/18. Cod. Parisin. 1086.
A. — Trop. ms. Martialense saec. 11. 12. 13. Cod. Parisiu. 1139. add. saec.
12/13. 13. — Carm. ms. Vergilii saec. 11. Cod. Vatican. 3259. add. f^aec. 13.
B* — Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. C. —
Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisiensis) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
15615. D. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex, Cod. Parisin. 14452. F. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod Parisin. Arsen. 110. G. — Grad.
ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. H. — Miss. ms. Vic-
torinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. I. — Collect. ms. Victorinum
saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14872. K. — Miss. ms. S. Mariae Pari-
siensis saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 16905. L. — Miss. ms. Parisiense
saec. 14. Cod. Parisin. 830. M. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod.
Sangenovefian. 97. N. — (Miss. et) Pros. ms. Saugenovefianum saec. (13. et)
14. Cod. Sangenovefian. 90. O. — (Miss, et) Pros. ms. S. Barbarae in Algia
saec. (12. etj 15/14. Cod. Sangenovefian. 96. P. — Miss. ms. S. Ludovici Piscia-
censis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. Q. — Brev. et Miss. ras. Catha-
launense saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 595. E. — Miss. ms. Samma-
glorianum saec. 15 Cod. Parisin. Arsen. 623. S.
Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. T. — Miss.
ms. Eboracense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78. B. U. — Miss.
ras. Vigorniense anni cr. 1370. Cod. Oxonien. Barlow 5. V. — Miss. ms.
Vigorniense saec 15. in. Cod. Oxonien. Eawl. lit. c 3. X. — Grad. ms.
Sarisburiense saec. 15. in. Cod. Oxonien. Hatton. 3. Y. — Miss. ms. Saris-
buriense saec. 14/15. Cod. Vatican. Palat. 501. Z. — Grad. ms. Norvicense
saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 462. a. — Miss. ms. S. Terrenani Arbuth-
nottensis saec. 15. ex. Cod. priv. reinipr. Burntisland 1864. b.
Die auf ein gutes Dutzend sich belaufenden gedruckten franzosischen
Missalien sind notiert bei Chevalier, Repert. Nr. 10 840. — GMNS sind nicht
kollationiert.
1, 1 Laus iucunda U. — 1,2 de caelo BV. — 2, 1 linguas fovet K. —
2, 3 Linguae cordis TVY a b, Lingua cordis XZ. — 3, 1 quod promisit CDTU
VXYZ a b (vielleicht richtig). — 3, 2 sponso quem HPQR; quos revisit T.
— 5, 2 Et in linguis, wie es Misset-Aubry bieten (p. 191), mufi ein Lese- oder
Druckfehler sein. — 6, 2 novitas C. — 8, 1 Duae U. — 8, 2 Nascentes C.
— 8, 3 Tam primum V. — 9, 2 Sunt sub una (Misset-Aubry, p. 192) ist ledig-
lich Coniectur im Gegensatz zu allen Quellen. — 10, 1 De duobus CUV. —
10, 2 duo UV. — 11, 3 paret B*DEFKOZ. — 12, 1 Liquorem dat UXY b.
— 12, 2 rorem sacrum C. — 12, 3 sunt ABEGIY. — 13, 1 In hoc TV. —
13, 2 hoc sumus digni DEHPQRT a. — 13, 3 Si non uni (st. discordes) ABDP.
— 14, 1 et divisis ABDUVXYZ. — 14, 2 Si potest P; Non haec potest
(Misset-Aubry 1. c.) ist willkiirliche Anderung. — 15, 2 Linguas reple DXYZ.j
— 16, 4 Nisi tua ABDGHK. — 17, 1 Tu es lumen FHK. - 18, 1 Nova factj
B*. — 18, 2 laudemus B*CFHIKOTZ b — 19, 2 Nostri cordis omne B '
CFHKPVXYZ b. — 20, 1 Tu nos purga PRQ, Tu purgatos C. — 20, 2 pietati^
FHIKX. — 20, 3 revocatis K. — 20, 4 Da beatae Q.
Man beachte, dalj 8, 2; 9, 2; 14, 2 nach der Textiiberlieferung alle|
Quellen evident gegen den Rhythmus verstofien. Mit welchem Rechte will
man nun (jegen alle Quellen in 9, 2 u. 14, 2 durch Umstellung den Rhythmus
regelmaBig gestalten, zumal er in 8, 2 ohne gewaltsamere Eingriife doch
nicht heilbar ist? Dann aber liegt kein geniigender Grund vor, in 17, 1
und 20, 1 die Lesart von nur drei und jiingeren Quellen als den urspriinglichen
Text anzunehmen, lediglich, um so den reinen Rhythmus zu wahren. Hier
i
De Deo. In Pentecoste.
241
ist ein lehrreiclies Beispiel, wohin vorgefaBte Meinung und Systemmacherei
fiihren: Adam von St. Vietor liat stets reinen Khythmus gewahrt; vorstehende
Sequenz ist aber von Adam von St. Victor; also mufi jeder VerstoB gegen
den Rhythmus trotz jeder Tradition der Quellen ausgeglichen werdeu. —
Demgegeniiber gilt: Der Obersatz bedarf des Nachweises, der Untersatz erst
recht. Ist der Obersatz vielleicht richtig, danu beweisen die UnregelmaBig-
keiten ira Khythmus unserer Sequenz, dalJ sie niclit vom Victoriner Adam
stammt, also der Uutersatz falsch ist. Bestel)t hingegen der Uutersatz zu
recht, dann wird die These des Obersatzes einer Korrektur bediirfen; uicht
aber darf willkiirlich der iiberlieferte Text korrigiert werden, um unsichere
Hypotheseu zu stiitzen.
Die Melodie ist in vierfacher Form iiberliefert : 1) ABMPQ stellen
Str. 7 + 8 deu Str. 9+10 gegeniiber. 2) GHR folgen der Melodie von
„Laud€S crucis" ; 3) FTY a geheu nach vorgelegtem Schema : 4) C ist eigeu-
artig. — Der liturgische Gebrauch schwankt zwischen Montag, Dienstag,
Mittwoch und Freitag der Pfiugstwoche. — Die liturgische Verbreitu)ig ist
fast ganz wie die der Sec^uenz „Fostqiiam hostevi et inferna''' (Nr. 151);
nur kommt hier seit der Mitte des 14. Jahrh. noch England hinzu. Zweifels-
ohne ist l^'ra}ikreich die Urspruugsstiitte und vieles spricht fiir Paris resp.
die dortige Abtei St. Victor.
Str. 15 sqq. bilden eine eigene Sequenz (resp. Divisio) iu O u. S;
ebenso im Miss. ms. S. Martini de Campis anni 1408. Cod. Parisiu. Mazarin.
416 und im Miss. Upsaleiise: daher das lucipit: „Co7isolator alme veni^
Chevalier, Repert. Nr. 8815.
155, In Pentecoste.
Intra Octavam.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Qui procedis ab iitroqne,
Genitore genitoque,
Pariter, paraclite,
Redde liuguas eloquentes,
Fac ferventes in te mentes
Flamma tua divite.
3. Amor patris filiique,
Par amborum et utrique
Compar et consimilisj
4. Cuncta reples, cuncta foves,
Astra regis, caelum moves
Permanens immobilis.
5. Lumen carum, lumen clarum, 6. Per te mundi sunt mundati,
Internarum tenebrarum Tu peccatum et peccati
Effugans caliginem.
Destruis rubigiuem.
7. Veritatem novam facis
Et ostendis viam pacis
Et iter iustitiae;
8. Perversorum corda vitas
Et bonorum corda ditas
Munere scientiae.
9. Te docente nil obscurum, 10. Gloriatur mens iucunda,
Te praesente nil impurum; Per te laeta, per te munda
Sub tua praesentia Gaudet conscientia.
Blume-Bannister, Thesauri Hymnologici Prosarium. II. 1. 16
242
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
11. Tu commutas elementa,
Per te suam sacramenta
Habent efficaciam;
13. Quando venis,
Corda lenis^
Quando subis,
Atrae nubis
Effugit obscuritas;
15. Mentes prius imperitas
Et sopitas et oblitas
Erudis et excitas^
17. 0 iuvamen oppressorum,
0 solamen miserorum,
Pauperum refugium,
19. Consolator et fundator,
Habitator et amator
Cordium humilium,
21. Tu, qui quondam visitasti,
Docuisti, confortasti
Timentes discipulos,
23. Par maiestas personarum,
Par potestas est earum
Et communis deitas.
25. Quia tantus es et talis,
Quantus pater est et qualis,
Servorum humilitas
12. Tu nocivam vim repellis,
Tu confutas et refellis
Hostium nequitiam.
14. Sacer ignis,
Pectus ignis,
Non comburis,
Sed a curis
Purgas, quando visitas.
16. Foveslinguas,formassonum;
Cor ad bonum facit pronum
A te data caritas.
18. Da contemptum terrenorum,
Ad amorem supernorum
Trahe desiderium.
20. Pelle mala, terge sordes
Et discordes fac concordes
Et affer praesidium.
22. Visitare nos digneris,
Nos, si placet, consoleris
Et credentes populos.
24. Tu procedens a duobus
Coaequalis es ambobus,
In nullo disparitas.
26. Deo patri filioque
Rederaptori, tibi quoque
Laudes reddit debitas.
A — P = Quellen der Sequenz ,^Postquam hostem^^ (Nr. 151). — Es
kommen hinzu gut ein Dutzend gedruckter Mis?alien , alle ausschlieBlich
franzosischer Diozesen resp. Abteien, von denen die meisten genannt sind
bei Chevalier, Repert. Nr. 16488. Diese Druckwerke und die Hss. L u. M.
sind nicht kollationiert.
5, 1 carum und clarum umgestellt HO; lumen cL'irura fehlt P. — 6, 2
peccatum tu peccati EFGH^. — 6, 3 nigredinem A. — 10, 2 per munda P. —
11, 1 commutans P. — 12, 2 confuta et rebellis B. — 14, 2 Pectus lignis
P; (ignis ist hier ein Yerbum, „ignire"). — 14, 3 Nec D. — 14, 4 Sed aduris
A (im Gegensatz zu comburis; konnte richtig sein). — 15, 2 Et oblitas et
sopitas K. — 16, 1 Novens linguas formans C. — 16, 2 facis B, reddis A. —
19, 1 Consolator confortator ABP (vielleicht richtig). - 22, 2 sq. Et credentes
consoleris | In te tuos populos CD. — 12, 3 Et fehlt P. — 25, 2 Quantus est'
pater et D; pater est equalis P. — 26, 3 Reddat laudes CD, Laudes reddat
E— KNOP.
Die liturg-ische Verwendung" schwankt zwischen den verschiedenen Tagen
der Pfingstoktav, ausgenommen Samstag. — Betreffs Verbreitung (nur in
Frankreich) und Ursprungsstatte gilt das bei Nr. 151 Bemerkte. — Bemerkens-
De Deo. In Pentecoste.
243
wert ist der ofters angewandte liinnenreim (2, 2; 5, 1 u. 2; 15, 2; 10, 2;
19, 1 u. 2; 20, 2 und die ganzen Strophen 13 u. 14, in denen der Binnenreiin
das sonst gewahrte Keimschema a a b, a a b preisgibt); ferner der Kreuz-
reim (8, 1 u. 2; 9, 1 u. 2; 17, 1 u. 2); schlieBlich der in den SchluBvcrsen
stets gewahrte reine Rhythmus (ausg-enommen 7, 3; 9, 3; 20, 3; 21, 3); in
den anderen Versen ist er nie verletzt. Bei den sonst Adam von S. Victor
zugeschriebenen Sequenzen finden sich diese Eigentiimlichkeiten fast nie in
einem solchen Umfange.
150. Iii Pentecoste.
Intra Octavam.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Simplex iu essentia
Septiformis gratia
Nos reformet spiritus.
3. Lex praecessit in figura,
Lex poenalis, lex obscura,
Lumeu evangelicum ;
5. Lex de monte populo,
Paucis in cenaculo
Nova datur gratia;
7. Ignis, clangor buccinae,
Fragor cum caligine,
Lampadum discursio
9. Sic in Sina
Lex divina
Reis est imposita,
11. Ecce, patres praeelecti
l)ii recentes sunt effecti,
Culpac solvuut vincula,
18. Exhibentes aegris curam
Morbum damnaut,
non naturam ;
Persequeutes scelera
[15. Typum gerit iubilaei
Dies iste, si diei
Requiris mysteria,
tl7. lubilaeus est vocatus
Vel dimittens, vel mutatus,
Ad priores vocans status
Res distractas libere.
2. Cordis lustret latebras
Et carnis illecebras
Lux emissa caelitus.
4. Spiritalis intellectus,
Literali fronde tectus,
Prodeat in publicum,
6. Situs docet nos locorum,
Praeceptorum vel donorum
Quae sit eminentia.
8. Terrorem incutiunt
Nec amorem nutriunt,
Quem infundit unctio.
10. Lex timoris,
Non amoris,
Puniens illicita.
12. Pluunt verbo, tonant minis;
Novis linguis et doctrinis
Consouant miracula.
1 4. Reos premunt et castigant,
Modo solvunt,
modo ligant
Potestate libera.
ll). In quo tribus milibus
Ad iidem currentibus
Pullulat ecclesia.
18. Nos distractos sub peccatis
Liberet lex caritatis
Et perfectae libcrtatis
Dignos reddat munere.
16*
244
Se(iueutiae rhythmicae et rig-matae.
Trop. ms. Parisiense (? Kemense) saec. 18. Cod. Assisien. 695. A. —
Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisiensis) saec. 13. ex. Cod. Parisin,
15 615. B. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. C. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. D. — Grad. ms
Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. E. — Grad. ms. Victorinuni
saec. 14/15. Cod. Parisin. Aisen. 197. F. — Miss. ms. V^ictorinum saec. 14/15
Cod. Parisin. 14448. G. — Coliect ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod,
Parisin. 14872. H. — Miss. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14. in. Cod,
Londinen. Add. 16915. I. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin
830. K. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenofevian. 97. L. —
(Miss. et) Pros. ms. Sang;enovefianum saec. (13. et) 14. Cod. Sangenovefian
90. M. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen,
608. N.
Dazii kommen etwa 12 gedruckt.e franzosische Missalien, wie sie gc-
wohnlich bei den sogenannten Victoriner Sequenzen zu nennen sind. (vgl,
Chevalier, Repert Nr. 19 002). — I u. K sind nicht collationiert.
1, 2 Septiformi A. — 2, 1 tenebras E. — 3, 1 processit A. — 8, 1
indiciunt FLN. — 8, 2 Non CDFGH. — 8, 3 infudit A. — 9, 1 in SioD
FL. — 15, 3 Requiras FLN.
A bietet, wie gewohnlich, eine eigene Melodie, verschieden von jenei
der anderen Quellen, in denen sie eine Adaptation von ,^Mane prima sahbati"
ist. — Liturgische Verwendung durchweg Donnerstag (daneben auch Dienstag
und Mittwoch) der Pfingstoctav. — Laut Quellen liara diese Sequenz nichl
iiber Frankreich, kaum iiber Paris hinaus, uiid dort stand die Abtei St. Victoi
im Vordergrund, wo sichtlich die Ursprungsstatte zu suchen ist. — Dei
Rhythmus zeigt in den Versen 2, 2; 8, 1; 16, 2 UnregelmaBigkeiten; dabei
kommeu die SchluBverse der Strophen nicht in Betracht. — Man beachte,
daB 5, 1 u. 5, 2 mit den Versen 5, 3 u. 6, 1 (resp. 6, 3) der Sequenz „XMa
iucnnda" (Nr. 154) identisch sind.
157. De Sancto Spiritu,
1. Veni, suinme consolator,
Spes saliitis, vitae dator,
Assit tua gratia.
2. Dulcis ardor, ros divine,
Bouitatis genuinae
Eadem substantia.
3. Ab utroque derivatus
Et a neutro separatus,
Ad utrumque colligatus
Sempiterno foedere,
4. Ros et vapor utriusque,
Donet pater filiusque,
Quod effluas ad nos usque
Largifluo munere.
5. Rorem audis et vaporem,
Crede simul et odorem,
Quo Deus discernitur;
6. Rorem istum, quem emittit,
Qui plus gustat, magis sitit,
Nec ardor reprimitur.
7. Plebs ut sacra renascatur,
Per hunc unda consecratur,
Cui super ferebatur
In rerum ""exordiu
Fons, origo pietatis, '
Fons emundans a peccatis,
Fons de fonte deitatis,
Fons, sacrator fontiura.
De I)eo. De Sancto Spiritu.
245
9. De silice sine lignis
Hoedum vorat manans ignis
Azymaque pariter.
11. Umbra septem mulierum
Figuraris ipsum verum,
Idem ipse forma rerum,
Septiformis spiritus.
13. Ignis vive, vivax unda,
Munda sinus et fecunda,
Subministra gratiam;
10. Ignis, dispar elementis,
In altari nostrae mentis
Accendaris iugiter.
12. Speciebus designaris
Nec specie variaris,
Absit, unquam ut dicaris
Speciei deditus.
14. Caritatis tactos igne
Nosmet tibi fac benigne
Sanctitatis hostiam.
15. Patris, nati pium flamen,
Vitiorum medicamen,
Fessis esto sublevamen,
Maestis consolatio.
16. Castus amor et honestus,
Aestus ardens sed modestus^
Urit ardor quos incestus,
Tua sanet unctio.
17. Vox non sono designata,
Vox subtilis, vox privata,
Vox beatis inspirata,
0 vox dulcis, 0 vox grata,
Sona nostris mentibus.
18. Lux depellens falsitatem,
Lux inducens veritatem,
Vitam atque sanitatem
Et aeternam claritatem
Nobis confer omnibus.
Collect. ms. Victorinum saec. 15. (18. et 16.) Cod. Parisin. 14872. A. —
Prosar. ms. Kavennatense .ann. 1585—87, Cod. Ravennaten. 360(189. 5. S). B.
2, 2 germine (st. genuinae) AB. — Str. 9 u. 10 fehlen B. — 9, 1 De
flahce A (zu verbinden ist: ignis manans de silice sine lignis hoedum vorat). —
12, 8 Absit ut nunquam B. — 13, 1 Ignis vivus B. — 17, 2 Vox subtilis non
privata B.
Diese nach Form u. Inhalt mustergiiltige Sequenz, die wohl aus Frnyikreich
«tammt, ist sicherlich um manches jilter, als ihre Queilen. Casiir und Reim
sind regelrecht ; der Rhythmus ist nur in einigen Versen mangelhaft (4, 3 ;
S, 1; 12, 2).
15^. De Sancto Spiritu.
1. Spiritus
Paraclitus,
Procedens divinitus,
Manet ante saecula;
2. Populis,
Discipulis
Ad salutem sedulis,
Pacis dedit oscula.
3. Hodie,
Cum tertiae
Surgit hora, veniae
Fit ampla donatio *,
4. Criminum
Est hominum
Per auctorem luminum
Facta relaxatio.
246
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
5. Micuit,
Apparuit,
Viros fortes imbuit
Suavis refectio ;
6. Irruit,
Enituit
Et eosdem docuit
Suo magisterio.
7. Fragiles,
Indociles
Et adhuc inutiles
Sermonum inopia
8. Utiles,
Amabiles,
Amici probabiles
Facti sunt ex gratia.
9. Tenere,
Non temere,
Dilectis occurrere
Vult ita benignitas,
10. Propere
Consumere
Culpas vult et tergere
Non extinctas caritas.
11. Audio
Cum gaudio,
Quod eius auxilio
Sit tanta felicitas;
12. Gaudio
Suscipio,
Quod tanto tripudio
Sit praesens sollemnitas.
13. Cesset avaritia,
Fugetur iniquitas;
14. Cesset insolentia,
Cesset infidelitas.
15. Mentem cum modestia
Scrutetur bumilitas ;
16. Gratiam pro gratia
Reddat universitas.
17. Ut Christi familia,
Quam commendat sanctitas,
18. Sit semper innoxia,
Sit in ipsa veritas.
19. Sit peccati nescia,
Sit perennis puritas.
Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A. —
Collect. ms. Victorinura saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14872. B.
4, 3 actorem B. — 5, 2 aperuit B. — 6, 1 Arruit A. — 6, 2 Et micuit
B. — 8, 4 Facta A. — 9, 2 Nec A. — 10, 4 extincta B. — 11, 4 Fit tanta
A. — 12, 3 Con tanto B. — 12, 4 Sit tanta B. — 14, 2 Cessat A. — Vor
15, 1: Sit in ipsa veritas (=18, 2) B. — 16, 1 Gratiam st. Gratias =
Dank. — 17, 1 In Christi A. — 19, 2 perennis claritas B. — Nach 19, 2;
In caelesti patria B.
Die Quelle A trug wesentlich bei, um den Text der Quelle B, den Gautier
(I^, pag. 131 — 134) vorgelegt hat, zu verbessern. — Die Strophen 9 — 19 enden
alle auf -itas. — Inhaltlich und technisch steht diese sichtlich aus Frankreicli
stammende Sequenz bedeutend hinter den Victoriner Sequenzen zuriick. —
Die Melodie in A erheischt eigentlich, daB Str. 13 + 14 + 15 zu einer Strophe
vereinigt werden, der dann die Strophen 16 — 19 als eine Parallelstrophe
gegeniiberstehen; dabei sind dann aber die Verse 18, 2 und 19, 1 iiber-
schiissig' d. h. haben in der Gegenstrophe kein korrespondierendes Glied, sind
also vielleicht eine Interpolation.
De Deo. De Sancto Spiritu.
247
15J^. De Sancto Spiritii.
1. Bibc iiunc, Samaritana!
En, fons vitae ; vives sana
Tali sumpto fomite ;
3. Fontem dixi ; est et ignis
Radians virtutum signis,
Rerum sator spiritus,
5. Israelis nostri manna.
Hoc ob aestum se Susanna
Vult inungi smigmate.
7. Adae prolem facit Dei,
Per hunc salvi fiunt rei
Sumpto dono veniae.
9. Patris spiritus natique,
Semper manens et ubique
Lux et pax aetherea,
11. Per te nempe vivunt cuncta,
Per te penitus defuncta
Sint in nobis vitia.
2. Bonitatis fons et mellis,
Fons totius expers fellis.
Sitientes, bibite !
4. Odor bonus, ros, pinguedo,
Lingua, sonus, vox, dulcedo
Lumen et paraclitus,
6. Nostrum consecrat baptisma
Hic caeleste dictus chrisma
Vero paradigmate.
8. Spes et amor confitentum,
Hic solamen, hic fomentum,
Oleum laetitiae.
10. Cum apteris creaturis,
Non est, sancte, tui iuris,
Ut sis res corporea.
12. Nobis fidei fulgorem
Spemque confer et amorem
Et aeterna gaudia.
1, 2 vivens. — 5, 2 obaestum. —
Miss. Athanatense impr. Athanaci 153L
7, 1 fecit. — 9, 1 Patri.
Scheinbar blicb diese Sequenz auf die Bcnedictinerabtei Ainay beschrankt.
Ihr Alter diirfte hoher hinaufreichen, als das Alter desMi?sale; sonst hatten
wir hier ein Beispiel, dalJ die Hymnodie in Frankreich auch wahrend des
16. Jahrhunderts vereinzelt nocli schone Friichte hervorbrachte. Der Khyth-
mus ist auch in den SchluBversen stets tadellos; ebenso der Reim. Die
Casur allerdings ist in den Versen C, 1 u. 9, 1 u. 11, 2 u. 12, 1 vernachlassigt.
100. De sancto Spiritu.
3,
Amor patris et iilii,
Sacer fons totius boni,
Spiritus paraclite,
De thesauris triuitatis
Veni, torrens caritatis,
Corda nostra visere.
Suavis auster, illabere,
Perfla nos adustione
Amoris deifici.
2. Fave clemens tuae laudi,
Tuae plebis voces audi,
Aspirator gratiae.
4. Huc emerge, dulcis flamma,
Lambe corda indurata,
Fuga frigus noxiuni.
6. Per te tibi uuiamur,
Per te uobis connectamur
Caritatis foedere.
248
Sequei^tiae rhythmieae et rigmatae.
7. Columba simplex, advola,
Fer olivam intra archam,
Adfer pacis gaudia.
9. Haec est vita
Sempiterna:
Te gustare
Et te scire,
0 aeterna veritas.
11. Sacrum nobis da thnorem,
Quo deponat cor tumorem
Turgens in superbia.
13. FortiUido iustos reddat,
Consilium iustis addat
Miserendi gratiam.
8. Lumen verum, illucesce,
Menti nostrae innotesce,
Lux, creatrix luminum.
10. Flumen Dei,
Caelo prodi,
Tu nos lava,
Tu nos pota
Septiformi gratia:
12. Pietate fac mansuetos,
Scientia male laetos
Pio luctu compluat.
14. Intellcctus mentem mundam
Sursum levet ad videndam
Tuam, Deus faciem ;
15. Sit in pace solidata,
Tibi, pater, conformata
Dono sapientiae.
17. Quas in fide congregasti
Et ad vitam revocasti
Virtute mirifica.
16. Gratiarum actiones
Cunctae tibi nationes
Reddant, sancte spiritus,
18. Tu prophetas inspirasti,
Per quos terris ministrasti
Salvatoris gratiam.
19. Verbo Dei impraegnasti
Et intactam conservasti
Felicem virgunculam.
21. Visitasti caros Christi
In linguarum flammearum
Dispertitis formulis.
20. lesum Deum indicasti,
Cum in ipso quievisti
In columbae specie.
22. Viros rudes et despectos
Verbis, signis, vita claros
Tua fecit gratia.
23. In his Christus alta fregit, 24. Odor tuus, dulce pneuma,
Mundum vicit, astra regit Trahat nos ad Christi regna
Per te, sancte spiritus. Regnaturos per saecla.
Oration. ms. Schonaugiense saec. 12. (Privatbesitz^ Nach dem Fac-
simile, welches Roth in seinem Werke „Das Gebetbuch der hl. Elisabeth von
Schonau. Augsburg 1886" in den Anlagen (Tafel I — III) mitteilt. — Die
Melodie in Neumen. — Der Reim legt nahe, diese sonst unbekannte Sequenz;
die wohl deutsches Produkt ist, in die Zeit der ersten Anfange des Reimes
zuriickzudatieren : vorwiegend zeigt sich nur Assonanz und selbst diese fehh
meistens in den SchluBversen der Halbstrophen. Der Rhythmus ist stellen-
weise (1, 1; 5, 1; 7, 1) nichts weniger, als flieBend.
De Deo. De sanctissinia Trinitate.
249
1(>1, De sanctissiina Trinitate.
Ascribitur Adamo cle S. Vidore.
1. Profiteutes unitatem
Veneremur trinitatem
Pari reverentia,
3. Hae dicuntur relative,
Cum sint unum substantive,
Non tria principia;
5. Simplex esse, simplex posse,
Simplex velle,simplex nosse,
Cuncta sunt simplicia ;
7. Non unius, quam duarum
Sive trium personarum,
Minor efficacia ;
9. Patri proles est aequalis,
Nec hoc tollit personalis
Amborum distinctio;
11. Non liumana ratione
Capi possunt hae personae
Nec harum discretio.
13. Nil in Deo praeter Deum,
Nulla causa praeter eum,
Qui creat causalia;
15.
Digne loqui de personis
Vim transcendit rationis,
Excedit ingenia;
17. Nos in fide gloriemur,
Nos in una modulemur
Fidei constantia.
2. Tres personas asserentes
Personali differentes
A se differentia.
4. Sive dicas tres vel tria,
Simplex tamen est usia,
Non triplex essentia.
6. Pater, proles, sacrum flamen
Deus unus, sed hi tamen
Habent quaedam propria.
8. Una virtus, unum numen,
Unus splendor, unum lumen,
Hoc una, quod alia.
10.- Patri compar filioque
Spiritalis ab utroque
Procedit connexio.
12. Non hic ordo temporalis,
Non hic situs, aut localis
Rerum circumscriptio.
14. Effectiva vel formalis
Causa Deus et finalis,
Sed nunquam materia.
IG. Quid sit gigni vel processus,
Me nescire sum professus,
Sed fide non dubia.
18. Trinae sit laus unitati,
Sed et simplae trinitati
Coaeterna gloria.
Grad. ms. FF. Praedicatonim ann. 125^^ — 60. Cod. priv. (L. Kosenthal).
A. - CoUect. ms. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 75. Cod. Londinen.
Add. 2398."). B. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin.
Arsen. 608. C. — Pros. m.s. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Lon-
dinen. Egert. 2601. D. — Miss. ms. FF. Praedicatorum Tolosanum saec. 13.
Cod. Tolosan. 98. E. — Miss. ms. S Spiritus Heidelbergensis saec. 14. Cod.
Vatican. Palat. r)09. F. — Grad. ms. S. Verenae Turicensis saec. 14. Cod.
Vatican. 10769 G. — Grad. ms. Altenhoenaviense saec. 14. Clm. Mouacen.
23287. G. * — Pros. ms. FF. Praedicatorum Gallicum saec. 14. ex. Cod.
Oxonien. Rawl. lit. ^ 13. H. — Grad. ms. FF. Praedicatorum Helveticum
(Steinhacense?) saec. 14. ex. Cod. Muro-Griesen. membr. 1. L — Miss. ms.
250 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
FF. Praedicatorum (Trevirense?) saec. 14/15. Cod. Cusan. 132. K. — Grad.
ms. PT. Praedicatorum (Flaudricum?) saec. 15. Cod. Bruxellen. 6485. L. —
Procession. ms. FF. Praedicatorum saec. 15. Cod. Sangallen. 486. M. —
Grad. ms. S. Agathae prope Cuijk anni 1409. Cod. Sanagathen. s. n. N. —
Pros. ms. FF. Praedicatorum Noviomag^ense saec. 15. Cod. S. Ignatii Novio-
raagen. 55. O. — Miss. ms. FF. Praedicatorum Vindobonense anrii 1477.
Cod. Praedicat. Vindobonen. 113. P. — Miss. ms. FF. Praedicatorum Italicum
ann. 1538 — 57. Cod. Vatican. 3805, Q. — Grad. ms. FF. Praedicatorum
Italicum saec. 17. Cod. Roman. Casanaten. 3292. Q. * — Miss. Praedicatorum
impr. Neapoli 1483. R; (cbenso die jiingeren Dominikaner-Missalien).
Pros. ms. abbatiae Cistercii (Citeaux) saec. 12/13. Cod. Londinen. Add.
15 722. S. — Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin.
1086. T. — Trop. ms. Parisiense {? Remense) saec. 13. Cod Assisien. 695.
U. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) saec. 18. ex. Cod. Parisin.
15615. V. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. W, —
Grad ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. X. — Grad. ms.
Victorinum saec. 18/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. Y. — Grad. ms. Victori-
num saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. Z. — Miss. ms. Victorinum saec,
14/15. Cod. Parisin. 14448. a. — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13.
et 16.) Cod. Parisin. 14872. b. — Miss. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14.
in. Cod. Londinen. Add. 16905. c. — Miss. ms. Parisiense saec. 11. Cod.
Parisin. 830. d. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97.
e. — Miss. ms. Sandionysianum saec. 14. Cod. Parisin. 1107. f. — Trop.
ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. g". — Miss. ms. Lemo-
vicense saec. 15. Cod. Berolinen. Hamilt. 442. h. — Miss. Auxitanum impr.
Lugduni 1491. h*.
Miss. ms. Eboracense saec. 14. Cod. Coll. Sidney Sussex Cantabrigien.
33 (z/ 2.11). i. — Miss. ms. Eboracense saec. 14. ex, Cod. Coll. Univ.
Oxonien. 78 B. k. — Miss. ms. Eboracense saec. 15. Cod. Mus. Fitzwilliam
Cantabrigien. 34. 1. — Miss. ms. Eboracense saec. 15. Cod. CoU. Trinit.
Dublinen. B 3. 4. m. — Miss. Eboracense impr. Rotomagi [1509]. m*.
Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. n. —
Antiphon. ms. Lambrechtense saec. 12/13. Cod. Graecen. 258. add. saec.
13. 0. — Miss. ms. FF. Minorum Eugubiense saec. 14. Cod. Vatican. 4743.
p. — Pros. ms. Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. Bohem. XIII E 8 (Pars II).
q. — Grad. ms. Margaretae Scheiffart de Merode saec. 15. Cod. Mus. Hungar.
259. r. — Collect. ms. Weilheimense saec. 15. Clm. Monacen. 19826. S. —
Miss. ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Venet. Marcian. L III 125. t. —
Grad. ms. Offenburgense saec. 15. Cod. Engelbergen. 1. u. — Miss. ms. S.
Johannis. Hierosolymitani in Haarlem ann. 1485 — 1504. Cod. Harlemen.
raembr. fol. 1. V. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507.
Cod. Sangallen. 546. x. — Die gedruckten franzosisclten Missalien sind
groBtenteils citiert in Chevalier, Repert. Nr. 15555. — EIKM— PR C — f n
0 (j r U V sind nicht kollationiert.
1, 1 sq. Profitentes trinitatem | Veneremur unitatem H. — 2, 2 defe-
rentes i. — Str. 3. u. 4. fehlen i— m *. — 8, 1 Hae G*QTV— a g; sonst
Haec. — Str. 6 u. 7 umgestellt CS— h d g-m* p. — 6, 2 Unus Deus g;
et hi AG *LQV S t x, sit hic i — m *. — 7, 1 vel (statt quam) i — m *. —
8, 3 Haec CGHSZ h * i 1 m* p. — Str. 9. u. 10 fehlen i— m* — 9, 1 Primi
L. — 12, 2 Nec hinc H. — 12, 8 circumspectio ABCFGLSUZ hh*m*ptx. —
18, 2 fehlt h *. — 18, 3 Qui causat T. — 14, 2 vel s. — 14, 3 materea 1. —
15 u. 16 fehlen i — m. — 15, 3 Transcendit S. — 16, 1 Qui sit 1); quid pro-
cessus G *H 8. — 16, 3 Sed mente h *. — Zwischen Str. 16 u. 17 schieben
CLTV— h g h i — m* folgende Strophen ein:
16^1. Qui sic credit, non festinet 16^. Servet fidem, formet mores
Et a via non declinet Nec attendat ad errores,
Insolenter regia ; Quos damnat ecclesia.
De Deo. De sancti.ssiiiia Triiiitate.
Dazu die Variante 16 a, 1 ne festinet CL V h i — m *.
in SU h* p:
16 a. Fides viget et spes certa, 16^. Crescat ardor caritatis
Licet nondum sint aperta Et arcanum trinitatis
Fidei mysteria. Mens rimetur sobria
251
Statt dessen
16 <■. In scripturis, sed obscure,
Creaturis est naturae
Designata trinitas.
16 <J. Attestatur in scripturae
Magriitudo creaturae,
Decor et utilitas.
.S.
fl
In h* ist jedoch Str. 16* ausgelassen und 16'", 3 lautet dort ,,De-
signatur" u. 16<i, 1 Attestantur. — 17, 1 solidemur h*. — 17, 2 in vita T,
in via X, in ima m, in uno i. — 17, 3 concordia HS h * m p. — 18, 1
Trina BCDFHLU h * p t X. — 18, 2 Sit simplae et X; simplex H i k i m * p.
Die Melodie ist in ."> verschiedtjnen Fassungen (resj). Variationen) iiber-
liefert. Auch der liturgische Gebrauch war ein verschiedenartiger : Fiir das
Fest der TrinitJit, die Votivmesse der Trinitat, Transfiguration, gewohnliclie
Sonntage. — Gan/ eigenartig sind die Gruppen der Gebiete^ in denen diese
tiefsinnige und formvollendete Sequenz im 18.— 15. Jahrhundert Verwendung
fand: Bei den Dominikanern fast des ganzeu Abendlandes, bei den Augiistinev-
chorherren der Abtei St. Vi'itor in Paris und in einigen anderen Pariser
Kirchen (daneben nur in sehr wenigen Teilen FraDkreichs) und in England
ausschlieBlich in dem Yorker Gebiete. Dem gegeniiber kommen die ganz
vereinzelten Kirchen anderer Lander kaum in Betracht. Wohl aber verdient
Beachtung, dali diese Sequenz im Anfange des 13. Jahrhunderts zu Citeaux
und in Tortosa sich vorhndet.
Stammt sie nun von Dominikanern oder richtiger, da die alteste Quelle
(S) bis in den SchluB des 12. oiler Anfang des 18. Jahrhunderts hinaufweist,
aus einem dem hl. Dominikus nahestehenden Kreise; oder ist ihr Ursprung
in der Abtei St. Victor zu suchen? Man erinnere sich, daB der hl. Dominicus
1195 Kanonicus im reguliertcn Chorherrnstift zu Osma (Spanien) war, und
1208 mit dem ihm befreundeten Cisterzienser- Bischofe Diego von Azevedo
1 nach Su(1fra)ikreic]i kam. Aus diesen Daten ergabe sich leiclit eine Er-
klarung der liturgischeu Verbreitung unserer Sequenz. Ihre Fassung in den
S Dominikane7'queUen macht den Eindruck einer mebr gleichmaBigen, einheit-
Ilichen, concisen Diction, wjihrend die SchluIJstrophen in den anderen Quellen
■ als minder passende Erweiterung und die dortige Strophenfolge (5 — 8) als
_ weniger logisch erscheint. Anderseits mochten wir den Ursprung der Sequenz
m St. Victor nicht bestimmt in Abrede stellen; die Doniinikaner konnten
dort eine Anleihe machen und die in der Diction scholastisch gefarbte Se-
quenz durch Kiir/ung und Umstellung noch mehr ihrem Geschmacke an-
passen. — Im iibrigen drangt diese eigenartige Sequenz zu einem Vergleich
mit der Fronleichnamse(|uenz „Lau<Ja Sion''' (A.H. Ij, S. 584) des Aquinaten,
deren Singweise in DLQ *XZ x auch fiir die vorstehende adaptiert wurde.
res
162. De saiictissima Triiiitate.
1. Patrem, natum, ])aracletiim,
una in essentia
3, Per ea, quae siugulorum
singula sunt propria,
i). Ulli trium neque tribus
aliqua eommunia;
2. Deum unum, vere tamen
tria singularia,
4. Sic divisa, ut nec plura
sint convenientia
6. Sed diversa de diversis
sunt praedicabilia.
252
Sequentiae rhythmicae et rig-matae.
7. Non est enim natus pater,
et ab eis alia
8. Est, quae spirat ab utroque
omnium concordia.
9. Sunt tamen existens unum 10. Prorsus idemsimplexunura
absque differentia : non multa simplicia ;
11. Unum rerum principium,
non multa principia;
12. Unus auctor, unnm esse,
quo solo sunt omnia.
13. Quae creata,
multis modis
sunt variabilia
14. Nec sunt ipsum,
quod sunt, vere
* multis subsistentia.
15. Solinamquesuntid,quodsunt, 16. Deus pater et ex eo
et una substantia nata sapientia
17. Atque spiritus amborum,
qui datur in gratia.
18. Quibus, uni vero Deo
honor sit et gloria.
Trop. ms. Ottoburanum saec. 12. in. Clm. Monacen. 27130. A. — Grad
ms. Aquisgranense (Magistri Arnoldi) saec. 13. in. Cod. Capit. Aqiiisgranen
XII. B. — Trop. ms. Martialense saec. 11. 12. 13. Cod. Parisin. 1139. add
saec. 12/13. C. — Miss. ms. Pictaviense saec. 14. Cod Ulissiponon. (Signatu
uus unbekannt; nach Ecclesiologist XCVII, August. 1853, p. 231). D. — Miss
ms. Lucionense saec. 14. Cod. Capit. Baiocen. 14. E. — Miss. XantonenS(
impr. Parisiis 1491. F. — Miss. Pictaviense impr. Parisiis 1498. G. — Miss
Engolismense impr. Lemovicis 1524. H. — BEH sind nicht collationiert.
1,1 paraclitum G — 4,1 diversa (cfr. 6,1) CD. — 5,1 Uni DF, Nulli C
atque (statt neque) D. — 8,1 Est qui CD. — 10,2 non tria DG. — 11,1 Unun
verum C. — 12,1 idem esse C. — 13,1 muUis locis D. — 15,2 et unus D. —
17,1 Estque spiritus F. — 18,1 Tribus uni C.
Diese sehr doctrinjir gehaltene Sequenz fand wenig Verbreitung. 01
Deutschland oder Frankreich die Ursprungsstatte sei, bleibt unsicher, docl
laBt die Art des Strophenbaues eher auf Frankreich raten. Der Reim (stets
g^leichmaBig -ia) erstreckt sicli nur auf den SchluBvers jeder Halbstrophe. —
Unklar bleibt, wie der erste, 6 Halbstrophen umfassende Satz zu construierer
sei. Ob eine einleitende Clausel (etwa Protitemur oder ahnliches) zu erg-anzei
ist? Beachtenswert ist die sehr ergiebige Anwendung des Enjambement. i
163. De sanctissima Trinitate,
1. Quicunque vult salvus esse,
Ipsum fidem est necesse
Servare catholicam.
3. Unus est in trinitate,
Trinus est in unitate
Deus creans omnia,
2. Haec est lides, quae servatu
Et per vocem praedicatui
Cunctis apostolicam : ,
4. In personis trinus Deus -
Erubescat hinc ludaeus —
Unus in essentia.
I
De Deo. De sanctissima Trinitate.
253
5. Est sine principio
pater in essentia,
Verbum de principio
par patri potentia,
Utriusque spiritus
est convenientia.
6. Pater est ingenitus
de se verbum generans,
Filiusque genitus
patri non dogenerans,
Spiritus non genitus
ab utroque radians.
7. Nulla multiplicitas
in divinitate,
Personarum paritas
est in trinitate,
Indivisa trinitas
est iu unitate.
0
dol
(st<
le.
liei
lOt.
8. Patri natus similis
patris est imago,
Sed non rei facilis
huius est indago.
Sit in fide stabilis
humana propago.
Miss. ms. Sarisburiense ann. 1228 — 56. Cod. Mancunien. Rylands Crawf.
lat. 24. A, — Miss. ms. Sarisburiense (Londinense ?) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
Arsen. 135. B. — Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. Coll. Univ.
Oxenien. 148. C. — Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod Cantabrigien. Add.
710. D. — Miss. ms. Eboracense saec. 14. Cod. Coll. Sidney Sussex Canta-
brigien. ^/ 2! 11. E. — Miss. ms. Eboracense saec. 14. ex Cod. Cull. Univ.
Oxonien. 78 B. F. — Miss. ms. Eboracense saec. 15. Cod. Coli. Trinitat.
Dublinen. B. 3. 4. G. — Grad. ms. Eboracense saec. 15. ex. Cod. Oxonien.
Lat. lit. b 5. H. — Collect. ms. Herefordense saec. 15. Cod. Oxonien. Douce
103. I. — Colleot. ms. Vigorniense saec. 15. Cod. Oxonien. Bodl. 832. K.
Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. L. —
Miss. ms. Macloviense saec. 15. Cod. Naneten. 28. M. — Miss. ms. S. Martini
Turonensis saec. 15. Cod. Turonen. 195. N. — Trop. et Pros. ms. Aqui-
lef^iense saec. 15. Cod Seminarii Goricien I. O. — Miss. ms. FF. Praedi-
catorum Suecicum saec. 15. Cod. Upsalen. C 415. P. — Grad. ms. Rheno-
viense anni cr. 1233. Cod. Turicen. Rhenov. 14. add. saec. 14. Q. — Grad.
ms. Scaphusieiise saec. 13. ex. et Pros. ms. Ittingense saec. 14. Cod. Turicen.
Rhenov. 23. add. saec. 15. R.
Miss. Stregnense impr. Lubecae 1487. S. — Miss. Upsalense impr.
Basileae 1513. T. — Miss. Nidrosiense impr. Hafniae 1519. U. — Miss.
S. Martini Turonensis impr. Parisiis 1529. X. — Miss. Claromontense impr.
Lujrduni 1541. Y. — Miss. Eboracense impr.(SurteesSociety) 1874. Z. — NPUXY
sind niclit collationiert.
Str. 5 und 8 umgestellt QR. — 3, 1 u. 2 trinitate u. unitate umgestellt I. —
3, 3 u. 4, 3 umf^estellt O. — 4, 1 Trinus in personis C Q. — 4, 3 in sub-
stantia AjSL — 5, 4 pater (!) patri E; patris l. — 5, 5 Utroque M. — 5, 6
est fehlt F, par (statt est) C. — 6, 2 verbum de se AM. — 6, 3 Filius
est genitus M, Fiiius unigenitus DQ, Genitusque tilius C. — 6, 5 Spiritus
ingenitus Z, Spiritus paraclitus BCM. — 7, 2 u. 4 u. 6 lauten in A: est in
trinitate . . . . est in unitate .... est in trinitate. — 7, 3 In personis C. —
7, 5 deitas K, unitas CI. — 7, 6 in deitate C, in trinitate I. — 8, 1 Patris
B. — 8, 3 Cuius roi A.
Nach Str. 8 fiigen LSTU noch bei (aber in L hort nach Str. 8 die
Aufeeichnung der Melodie auf):
9. Non est necessarium
nostrae parvitatis
Velum alto tollere
summae trinitatis,
Ubi nostra saepius
est concussa ratis
In errorum fluctibus
vix enavigatis.
10. Absolvamus anchoram
a profunditate
Et hixemus carbasa
cum securitate,
Ubi navigatio
levis patot ratc,
Ubi portus aditur
cum tranquillitate.
254 Sequentiae rliytlimicae et rigmatae.
Dabei die Varianten : 9, 2 parvitati L. — 9, 8 Velut L. — 9, 4 trinitat
L. — 9, 6 rati L. — 9, 7 erroris S. — 9, 8 enavigati L. — 10, 6 levi
aura datur L, levis rata rate S. — 10, 8 in tranquillitate T.
Diese, teils fiir die Sonntage, teils als „Commemoratio ss. Trinitatis'
bestimmte Sequenz scheint evglischen Ursprunges zu sein , wenngleich si
nicht auf jener Hohe steht, die wir an Producten der englischen Hymnodi
gewohnt sind.
16t. De sanctissima Trinitate.
1. Voxclarescat,menspiirgetur, 2. Patri. j^roli iubilemus,
Homo totus emundetur, Sacrum neuma praedicemus,
Dulci voci conformetur Unam laudem tribus demus,
Pura conscientia; Quos uuit essentia.
3. Pater creans increatus, 4. Tres personae trinitatis,
Nascens ab aeterno natus, Unum esse deitatis,
Amor ab his derivatus Sunt eiusdem maiestatis
Sunt una substantia. Et idem per omnia.
5. Distinguuntur tres personae 6. Pater, proles ct spiramen
Quaevis sua notione, Opem praestent et solamen
Non humana ratione Nobis reis et levamen
Discernuntur talia. A peccati sarcina.
Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parasin
Arsen. 135. A. — Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. Coll. Uni\i
Oxonien. 148. B. — Psalt. ms. glossatum Anglicum saec. 13. Cod. Canta-
brigien. Dd IV 25. add. saec. 15. C. — CoUect. ms S. Mariae RivipuUensis
saec. 13. in. Cod. Parasin. 5132. add. saec. 13/14. D. — Miss. ms. Redonense
saec. 15. Cod. Parisin. 1098. E. — Miss. Xantoneuse impr. Parisiis 1491. F. —
Miss. Redonense impr. Parisiis 1492. G. — Miss. Briocense impr. Rotomagi
[1502?]. H. — Miss. Macloviense impr. Rotemagi 1503. I. — Miss Fontis-
ebraldense impr. Parisiis 1514. K. — Miss. Upsalense impr. Basileae 1513. L. —
G — L sind nicht collationiert.
1,1 Vox clarescit A, Sonet vox et mens purgetur B. — 1,2 Homo natusD;
aemuletur F. — 1,3 voce BF. — 2,2 Sanctum pneuma E, Pneuma sacrum F, —
3,1 increatos A^. — 3,3 ex his C; dirivatus F. — 3,4 Una sunt C. — 4,t
Et eiusdem potestatis E. — 5,2 Quaeque B, ratione BCF. — 6,2 praeste'
A, praestant D, ferant F; iuvamen F. — 6,3 et iuvamen BC. — 6,4 Ac
vitanda vitia E, Perfruendi gloria B.
C bietet folgendes Arrangement: Str. 1. Unus est in trinitate | Trinu.'
est in unitate | Deus creans omnia (= Str. 3 der Sequenz ^Quicunque vul
salvus es.«?e" ; Kr. 163 j. — Dann folgen Str. 3; 5; 6 und schlieBlich: Summ
patris potentia | Filii sapientia | Et spiritus clementia | Nos ducant ad cae
lestia — Ob die hiibsche, technisch formvollendete (Casur, Rhythmus u. Rein
sind ganz genau) Sequenz ein englisches oder franzosisches Product ist, bleitf
unsielier. In den Anal. Hym. (VIII, Nr. 2) war sie nur aus E raitgeteilt
abgesehen vom darin stellenweise mangelhaft iiberlieferten Texte muIJte di
cine Quelle ein falsches Urteil betreffs der Provenienz erwecken. Aucl
Clieveliers Repertorium (Nr. 22203) kennt nur franzosische Quellen u. da
Missale von Upsala. — Melodie ist: Verbum honum.
De Deo. De sanctissima Trinitate.
!55
Hio, I)e saiictissima Trlnitate
vel in Epiphania Domini.
1. lubilemus cordis voce 2. Resonet iucunda sua,
saluiari nostrd, quanta valet, laude,
lubilemus et psallamus
nunc cunctijjotenti ;
asi
leni
m
ontii
L,
tiisD
,F.
raesl
Triil
(.etei
Resonet factura Deo
creatori suo.
3. Qui creavit omnia
coaeterna prole ;
Qui fecit et maria
spiritu dictante ;
5. Qui ditavit Thetidem
piscibus marinis,
Locupletem fecit terram
quadrupedum formis;
7. Qui vernali facit flatu
flores redolere,
Autumnali sole coctos
fructus colorari,
9. Qui suspendit subter astra
nimbos pluviarum;
Qni deducit super terram
rivulos aquarum;
11. Qui statuit hominem
regem creaturae,
Qui, si vellet, immortalis
potuisset esse.
4. Qui munivit paradisum
lucidis ministris;
Qui depinxit firmamentum
sole, luna, stellis.
6. Qui ornavit aera
volucrum catervis ;
Qui vestivit aridam
frondibus et herbis.
8. Albicare late campos
hiemali uocte,
Cum flavescat late messis
aestivali luce.
10. Qui praecepit fluctus omnes
mare penetrare
Et ad ortum redeuntes
cursum renovare.
12. Sed de rcf^no exsulavit
sua vanitate,
Quem redemit Dei verbum
sua pictate.
Pros. nis. Laudunense saec. 12. Cod, Laudunen. 263. A. — Brev,
Tornacense impr, absque [1497]. B. — Miss. Nidrosiense impr. Hafniae 1519 C.
1, 4 nunc fehlt ABC; omnipotenti B. — 2, 1 u. 2 umn^estellt mit 2,
3 u. 4 B. — 2, 1 Resonet iucunda Deo A, Kesonct factura sua BC — 2. 3
Resonet factura sua A , Kesonet factura sua A , Kesonet iucuuda suo C. —
2, 4 suo fehlt C. — 3, 3 et omnia BC. — Str. 5. u. 6 umgestellt BC. —
6, 1 aerem BC. — 7, 1 Autumnali A; focit B. — 7, 3 Aestivali A. — 7, 4
colorare AB. — Str. 8 vor Str. (> gestellt A. — 8, 3 flavescunt late messes
C. — 9, 1 u. 2 umgestellt mit 9, 3 u. 4, und die ganze Strophe vor Str. 7
gestellt BC. — 9, 1 super astra B. — 9, 3 eduxit B; terras B. — Str. 10
fcihlt BC. — 11,3 Quod si A. — 12, 3 reduxit BC. — Nach Str. 12 incren
B u. C noch hei :
Lauda. plasma, redemptorem* viscerum medullis,
Ut reiung-i merearis * civibus supernis.
Iln B findet sich die Rubrik: „Ad Matutinum [Epiplianiae] sic incipitur:
uDominc lahia, et ^Dcus in ndiutorii<m\ et ditfertur Invitatorium usque ad 11.
|Nocturnum, ubi loco Antiphonae super 8. psalmum imponitur; sequitur Prosa :
256 Se<{uentiae rhytlimicae et rigmatae.
^Jiibilemus cordis'- usw." Danach wlire diese „Prosa" eine Vtrbeta (ei
Brevier-Tropus) aui" Epiphanie. — In A hingegen, wo die Melodie bei
gefiigt ist, werden Str. 1 u. 2 abwechselnd als Kundreim nach je einer de
iibrigen Strophen verwendet: nach Str. 3 „Jtt6i7ewm.s" nach Str. 4 ^Hesonit
u. so fort. Danach erscheint der Charakter der Dichtung als Sequenz zweifel
haft. — Als eigentliche Sequenz aber, und zwar als y^de ss. Trinitate^^^ biete
C diese Prose. Dieser Angabe folgen wir hier, zumal der Inhalt eher auf di
hl. Dreifaltigkeit (cfr. Str. 3) als auf Epiphania Domini passt. Mangel
weiterer Quellen liiBt sich keine volle Klarheit schaffen. Auch scheint de
Text resp. die Strophenfolge in allen drei Quellen nicht der urspriinglich
zu sein, und auch die Art des Rhythmus und des Reimes, der eigentlich nu
Assonmiz genannt werden kann, lalJt vermuten, daB die Dichtung noch alte
ist, als die Quelle A. Wir hatten sie bei den Sequenzen des Ubergangsstile
einreihen sollen. -- Neale (p. 267) publicierte den Text aus C und zwai
wie gewohnlich, unter Anderungen, ohne dieselben stets als solche kenntlicl
zu machen. Er beginnt: „Jubilemus cordis voce nostro salutari.^' Dahe
im Repertoriura Chevaliers die 2 Incipit: 1) Nach dem Texte Neales unte
Nr. 9805; 2) nach dem Anfange des Breviers von Tournai unter Nr. 9806
ersteres als Editum, letzteres als Ineditum.
166. De sanctissima Trinitate.
1. Dulcis amor, pax, veritas, 2. 0 spes, virtus, divinitas,
Tecum laus, sancta trinitas ; Nostra salus es, trinitas;
Per te summa felicitas Tnnata tua bonitas
Datur nunc caeligenis. Notescat terrigenis.
3. Verbum, pater, incarnatum, 4. 0 lux, numen humanatum
Ante mundum de te natum, Olim nobis prophetatum,
Deleat nostrum reatum Te virgine esse natum
Clemens clementissime. Credimus firmissime.
5. Pater sibi nos sponsabit 6. Pater noster nos cibabit,
Filiusque subarrhabit, Natus Dei ministrabit,
Spiritus sanctus amabit Almum pneuma propinabii
Animae in nuptiis; In caeli deliciis.
Cod. Lucidae Vallis (nunc Carolsruhan.) saec. 13; mit Melodie. Nacb
Mone I, Nr. 9. — 2, 3 tua fehlt. — 2, 4 Ignoscat; innotescat ergabe eine Silb(
UberschuB. — 3, 1 Verbum patris; dalJ Deus pater angeredet wird, also dei
Vocativ erfordert ist, bcweist „de te" im Vers 3, 2; eventuell ware zu lesen
Verbum patris incarnatum | Ante mundum de hoc (i. e. patre) natum. Danr
kounte beibehalten werden die Lesart 3, 3 Dele mox nostrum. — 3, 4 Clemeni
ac. — 4, 3 De (statt Te). — 6, 3 almus.
Melodie (resp. Schema) ist sichtlich ^Verbum bonum^^ , (vgl. Nr. 164)
wodurch von selbst 6 Halbstrophen (= 3 ganze Strophen), worin je 3 Vers<
untereinander reimen, gegeben sind. Danach ist die Deutung Mones (1. cj
wonach „die Kiinstlichkeit dieses Liedes in der Anwendung der Dreizdh
besteht, um den Glaubenssatz der Dreieinigkeit entsprechend darzustellen"
zu bewerten. — Leider konnten wir bis jetzt die Karlsruher Hs. , welch
Mone benutzt hat, nicht identificieren, um direkt aus ihr den Text zu schopfei
und das Alter zu verificieren.
De Deo. De Corpore Christi. 257
167. De Corpore Christi.
1. Ave, verum corpus natum 2. Vere passum, immolatum
Ex Maria virgine, In cruce pro homine.
3. Cuius latus perforatum 4. Esto nobis praegustatum
Vero fluxit sanguine, Mortis in examine.
5. 0 dulcis, o pie,
0 fili Mariae.
uni
Oration. ms. FF. Minorum lanuensium anni 1293. Cod. Florentin. Laurent.
Plut. XXV. 3. A. — Grad. ms. Fontisebraldense saec. 14. in. Cod. Lemoviceu.
2 (17). A*. — Passion. et Oration. ms. Emmeramense saec. 14. in. Clm.
Monaceu. 14528. B. — Oration. ms. S. Mariae Claustroneoburgensis saec. 14.
Cod. Claustroneoburgen. 1222. add. saec. 14. C. — Grad. ms. Traiectense
saec. 14. Cod. Colleg. Trinitatis Dublinen. L 1. 12. C*. — Horar. ms.
Sarisburiense anni cr. 1340. Cod. Oxonien. Misc. lit. 104. D. — Brev. ms.
'I Secoviense (Monialium) saec. 14. in. Cod. Graecen. 789. add. saec. 14/15.
E. — Collect. ms. Augiense saec. 14. (et 15.) Cod. Carolsruhan. Aug. 36. F.
Horar. ms. sec. usum Parisinuni saec. 15. Cod. Lincien. Cc II 3. G. —
Pros. ms. Carmelitarura Vilvordensium anni 1418 Cod. Bruxellen. 11359. G*. —
Horar. ms. barisburiense (Lincohiiense?) saec. 15. ex. Cod. Vatican. Ottob. 548.
H. — Horar. ms Venetense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1910. 1. — Oration. ms.
S. Mariae de Virgine Venetensis saec. 15. Cod. Vindobonen. 1981. K. —
Oration. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4106. L. — Collect.
ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacei). 463. M. — Oration. ms. Salis-
burgense saec. 15. Cod. Salisburgen. V 1 l 200. N. — Oration. ms. S. Petri
Sahsburgensis saec. 15. Cod. Petrin. a VI 35. O. — Oration. ms. Stirpi-
nense (?) saec. 15. Cod. Stirpinen. 43. P. — Oration. ms. Andecense saec. 15.
Clm. Monacen. 3012. Q. — Oratiou. ms. Augustinum saec. 15. Cod. Cremifanen.
413. K. — Miss. ms. Franciscanum (Mathiae Corvini) saec. 15. Cod. Vatican.
Urbin. 110. S. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Chn. Monaccn. 2873.
T. -— Grad. ms. Bolsvardense saec. 15. Cod. Weerten. s. n. U. — Grad. ms.
Amstelodamense anni 1571. Cod. Amstelodamen. I C 17. X. — Direct.
ms. chori Illerdensis saec. 15. Cod. Capit. Illerden. 13. Y. — Miss. Kuthe-
nense impr. Lugduni ca 1540. Z. — LZ sind nicht kollationiert.
1, 1 Ave corpus Christi verum F, Ave corpus Christi natum Q, Ave
verum corpus Christi natum EIT , Ave verum corpus Christi vere natum
PR, Ave verum corpus et sanguis Domini nostri lesu Christi vere natum O,
Ave verum corpus Domini nostri lesu Christi natum CN. — 1, 2 De Maria
C* HSUX. — 2, 1 passum et OPQR, passum es C. — 3, 2 Vere JiCDHMT
UX, Sacro fluxit N •, Fluxit aqua sanguine G, Vero fluxit sanguine et aqua
PR. — Nach 3, 2 ist in S eingefiigt (utraquistisch gefjirbt):
InimoLaris in aUari | sub panis velamine
Et sub vino degustaris | in sacrato cahce.
t, 1 Esto no\)is A*DG*HINSTUXY, Fac te nobis R, Esto vere C*, Esto
mihi die ubrigen Qucllen (d. h. die Orationalien fiir die Privatandacht). —
4, 2 In mortis B, Nunc et niortis in PK. — Nach 4, 2 schieben P u. K ein:
Finem quoque pracuotatum,
|H , Praenuinitum et ornatum
IvlH Et in te vere beatum
Praesta niihi (nobis K), kyrie.
Hatt dor Str. 5 bietet Q folgenden AbscliluB:
istell^B Salva, lesu, me signatum Post hunc mundi iucolatum
«dj Vultus tui lumine, Sublato purgamiue
A peccatis reforuiatum lunge tuis me beatum
Tuo fac spiramine. In caelesti culmine.
Blume-Baniii st er, Thcsatiri hyiunolocioi Prosarium. II. 1. 17
5»
258 Sequeutiae rhythmicae et rigmatae.
S hingegen schlieKt nach 4, 2 folgendermaBen ab :
Cunctos hostes debellando O dulcis, o pie Christe,
Tuo sancto flamine. Regum rex et Domine,
Qui cum patre semper regnas
Et cum sancto flamine.
Str. 5 fehlt vollstiindig in I u. M. — 5, 1 O clemens o pie C*EG*HKPT
X, O pie lesu o dulcis lesu O. — 5, 2 O fehlt FP; O lesu fili Mariae HO,
lesu fili Mariae D, O fili virginis Mariae B, O dulcis fili Mariae EG*KTX.
Nach Str. 5 folgen oftmals verschiedene Zusatze, meistens in Prosa : Miserere
mei F; Miserere nobis HN ; Miserere miserere mei K; Nobis peccatoribus,
quaesumus, miserere, miserere D. ; Mei miserere | Deus ac homo vere P;
Nostri miserere | Deus et homo vere R; Miserere mihi pcccatori et parce
peccatis meis O; Miserere mei pro tua benedicta misericordia E; Mei mise-
rere et da, ut sicut te nunc videre merui in forma panis, ita, cura ad iudi-
candum veneris, securus et gaudens te merear videre in gloria tuae maiestatis T.
In A die Rubrik : „Item ista alia oratio ad hostiam , quia est optima
et valde utilis animae" ; in A * : „Istud dicetur , dum sacramentum fiet in
altari" ; in O : „Quieunque in elevatione hostiae dixerit ,Ave verum', habebit
trecentos dies indulgentiarum" ; in E: „Welch mensche daz gepet spricht,
"wan man got vnsern heren Jesum Christ ufhept oder fuer ez tret, daz hat
fierzig tag antlaz von einem pabst" ; in F: „Item alia [oratio], quae habet
tres annos indulgentiarum a domino papa Leone" ; in L: „Item praefatus
papa Innoceutius [IV.] concedit cuilibet dicenti orationen sequentem ad eleva-
tionem corporis Christi tres annos indulgentiarum".
Dieses sowie der Umstand, daB die meistcn Quellen (darunter auch die
alteste) Orationalicn sind , lasseu vorstehende Dichtung als ein Reimgt-bet
und daher als urspriinglich fiir die Privatandacht bestimmt ansehen. Der
Parallelismus in der Melodie hingegen und die schon friihzeitig vorgenommene
Vertmiung iiberhaupt, sowie die Tatsache, daB mehrere MissaUen und
Gradiialien, auch aus alterer Zeit (Quelle A *), den Text iiberliefern, sprechen
fiir eine Scquenz oder doch eine Cantio. Uberdies sind die nach gleichem
Schema gebauten Lieder ^^Ave panis angelorum'"'' (Nr. 172) u. ,^Ave virgo
gloriosa | Mane^is^^ (weiter unten bei den Mariensequenzen) echte Sequenzen.
Daher liaben wir dem beriihmt gewordenen Liede hier seinen Platz angewiesen,
Die Choralmelodie aus Y ist nach der Aufzeichnung unseres verstorbenen
Kollegen Dreves in Baeumkers „Das kathol. deutsche Kirchenlied" IV (1911),
S. 747 mitgeteilt. Danach sind die beiden Vershalften von 5, 1 („0 dulcis"
und „0 pie") zu einander parallel, — Beriihmt und beliebt ist die in ihrer
Art meisterhafte Vertonung durch Mozart.
Dic dlteste Aufzeichnung, die wir nachweisen konnten (Quelle A), stamml
vom Franziskaner Manuelis zu Genua, und zwar schrieb dieser Franziskaner
ebendort unser Lied erst 40 Jahre nach dem Tode jenes Papstes Innocenz IV.
nieder, der aus Gemia stammt und der diese Dichtung nicht nur mit Ab-
lassen versehen, sondern sie selbst verfaBt liaben soll. InFheiBtes: „Salu-
tationem sequentem composuit Innocentius papa". Nach Italieli, und zwar
nach Venedig^ weisen auch die Quellen I u. K; ebenso jene Hs. von Novalesa^
.aus der Eugenius de Levis fiir seine Anecdota sacra (Augustae Taurinorum,
1789, p. 107) schopfte. Daher darf mit groKer Wahrscheinlichkeit behauptet
werden, die Ursprungsstatte des „Ave verum" sei Norditalien.
168. De Corpore Christi.
1. Morsus anguis 2. Christi sanguis
Nos omnes in lumbis Adae Devicta priori clade
Sauciavit; Nos sanavit.
De Deo. De Corpore Christi.
259
4. Matris lapsus filia
Pulchro super lilia
Fructu solvit.
6. Rore sancti spiritus
FIos processit inclitus
Ortu miro.
8. Foeni viror aruit,
Dum decore caruit
Flos despectus.
10. Latus sacrum panditur,
Mite corpus tunditur,
Sanguiuis effunditur
Imber puri.
12. Sed praebe miseris
Lavacrum vulneris,
Ne condemnemur, cum
veneris.
S. Eva suasu colubri
Tumens culpae lugubri
Nos involvit;
5. Hic est fructus feminae
Nascens sine semine,
Sine viro;
7. Foenum flore claruit,
Dum Deus apparuit
Carne tectus;
D. Hic pro nostris pestibus
Elementis testibus
Non despexit aestibus
Mortis uri ;
11. lesu, flos virginis,
Memor originis
Nostri sis immemor
criminis,
Grad. et Sacram. ms. Wia^artense (?) saec 13. Cod. Stuttgardien.
HB Asc. 236. A. — Grad. ms. Winjrartense saec. 15. Cod. Fulden. Aa. 70.
B. — Director. ms. Piscincnse (Fischingen) saec. 12. Cod. Engelbcrgen.
102. add. saec. 13, C. — Grad. ms. Khenoviense saec. 13. ex. Cod. Turicen.
Rhenov. 29. add. saec. 14. D. — Grad. ms. Rhenoviense anni cr. 1233. Cod.
Turiceu. Khenov. 14. add. saec. 14. E. — (Grad. ms. Scaphusien.se saec. 13.
€x. et.) Pros. ms. Ittingense saec. 14. Cod. Turicen. Khenov, 23. F. —
Pros. ms. Constautiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Aug. CCIX. G. — Miss.
ms. Constautiense saec. 14. Cod. Engelbergen. 7. H. — Cantion. ms. Engel-
bergense anni 1372. Cod. Eugelbergen. 314. I. — Miss. uis. Sanblasianum
anni 1482. Cod. Paulan. 25. 2. 15 (BLis. mcmbr. 61). K. — Pros. ms.
Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Saugalleu. 546. L. — Miss.
Curiense impr. Augustae 1497. M. — CHI sind nicht kollationiert.
2, 2 Devita E, De vita, D. — 3, 2 culpa DGL. — 4, 1 lapsu G, lap.><ura
M, lapsis F. — 4, 2 pulchra ADFGL. — 6, 3 More G. — 8, 1 Foeni viro
F, vigor G. — 8, 2 decor M. — 9, 1 Sic M. — 9, 3 conterapsit P. — 12, 3
Ut non M.
Melodie: ^Laetahnndus^ (cfr. Nr 2; 52; 53; 54; 93). — Inhaltlich
Inimmt die in sorgfjiltigster Forra und sinnvoll abgefaBte Sequenz weniger
auf deu Frouleichuam, als vieluiehr auf das J^lut unseres Erlosers liezug;
dies ist jedoch ofters bei Sakramentsliedern zu beobachteu. — Die Quelleu
Iweisen deutlich auf die alte Diocese Co}ista)i2: als Heimat dieser hiibscheu
iDichtuug aus dera 13. Jalirhundert. — Man beachte, daK 1, 2 uud 2, 2 zu
jskaudieren siud: ^/ww/v^/\^; feruer 11, 3 u. 12, 3 /ww/\.^^. Auch
|8onst ist der Khythmus ganz rein und symraetrisch ; die Casur ist nach dea
strengsten Kegehi eiugehalteu, ausgeuoranieu 7, 2 u. 10, 3.
1(>5). De Corpore Christo.
1. 0 panis dulcissime, 2. 0 pascbalis victimae,
0 fidelis animae Agnus mansuetissime,
Vitalis refectio !
Legalis oblatio!
17*
260
Seqiientiae rhythmicae et rigmatae.
3. Caro carens caiie,
Quae sub panis specie
Velaris divinitus,
5. Sumentem, cum sumeris,
Quia non consumeris,
Aeterne vivificas,
7. In te nos ut unias
Et virtute munias,
Da te digne sumere
9. Sic refecti poculis
Sauguinis et epulis
Tuae carnis optimis
4. Victu multifariae
Recrea nos gratiae
Septiformis spiritus.
6. Nam reatum sceleris
Dono tanti muneris
Clementer purificas.
8. Et carnales furias
Propellens nos facias
Tecum pie vivere.
10. Saeculorum saeculis
Epulemur sedulis
Veritatis azymis.
Grad. ms. Roraanum saec, 14. in. Cod. Vindobonen. 12865. A. — Miss.
ms. S. lohannis Hierosolymitani saec. 14. Cod. Petrin. Salisburgen. a V 12,
B. — Miss. ms. Hospitalis s. lohannis Hierosolymitani in Haarlem saec. 15/16.
Cod. Harlemen. fol. membr. 1 C.
Miss. ms. S. Laurentii Walaswilensis anni 1333. Cod. Muro-Grisen.
membr. 12. D. — Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen.
314. E. — Officia et Prosarium ms. Constantien.sia saec. 13/14. Cod. Sangallen,
472. F. — Prosar. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Augien.
CCIX (253). G. — Miss. ms. Constantiense saec. 15. Cod. Wolfeggen. s. n.
H. — (Grad. ms. Scaphusiense saec. 13. ex. et) Pros. ms. Ittingense saec. 14.
Cod. Turicen. Rhenov. 23. I. — Grad. ms. Ittingense saec. (12/13. et) 14.
Cod. Turicen. Rhenov. 55. K. — Grad. ms. Constantiense, postea Rhenoviense
saec. 11/12. Cod. Turicen. Rhenov. 71. add. saec. 14. L. — Grad. ms.
Rhenoviense saec. 13. ex. Cod. Turicen. Rhenov. 29. add. saec. 14. M. —
Miss. ms. Vallis Venustae saec. 15. Cod. Semin. Hrixinen. 91 (E 2).
N. — Miss. ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas.
memb. 64). O. — Grad. ms. Sanblasianum ann. 1539 — 44. Cod. Paulan.
25. 2. 9 ,'Blas. memb. 67). P. — Grad. ms. Offenburgense saec, 15.
Cod. Engelbergen. 1. Q. — Oration. ms. Friburgense anni 1475. Cod. San-
gallen. 482. R. — Miss. ms. maioris eccl. Augustanae saec. 14. Cod. Vatican.
Palat. 503. S. — Grad. ms. S. Crucis Augustanae anni 1497. Clm. Monacen.
4101. T. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm Monacen. 716. U. —
Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 215. X. — Collect. ms. Ger-
manicum saec. 15. Cod. Londinen. Add. 27630 Y. — Pros. ms. Sangallense
dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. Z.
Grad. ms. .Jistebnicense saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XII F 14.
a. — Pros. ms. Prageiise saec 14/15. Cod. Mus. Bohem. XIII E 8 (Pars II).
b. — Grad. ms. Sedlicense saec. 15. Cod. Pragen. XIH A 5 c. C. — Grad,
ms. Gurimense anni 1470. Cod. Pragen. XIV A 1. d. — Cant. ms. Visse-
gradense saec. 15. Cod. Capit. Vissegraden. V Cc t]. e, — Grad. ms.
Kuttenbergense saec. 15/16. Cod. Vindobonen. 15501. f. — Cantion. ms. Pra-
gense (Wenceslai de Wyskytna) anni 1512. Cod. Mus. Bohem. XIII A 2. g.
— Pros. ms. Farfense anni 1514. Cod. Roman. Vittorio Eraan. Farf. ^^.g".*
Miss. Basiliense impr. absque [Basileae cr. 1480]. ll. — Miss. Speciale
[Constantiense
[Constantiense
impr. absque [Moguntiae cr. 1450J. i — Miss. Abbreviatum
impr. absque [Moguntiae cr. 1450]. k. — Miss. Constantiense
impr. Basileae 1475. 1. — Miss. Angustanum impr. Bambergae 1489. m. —
Miss. Curiense impr. Augustae 1497. n. — Miss. Hospitalis Hierosolymitani
s. lohannis impr. Argentinae 1505. o. — Miss. Argentinense impr. Hagnoe
I)e Deo. De Corpore Christi.
261
1520. p. — Miss. Ruthenense impr. Lugduni cr. 1540. q. — EIKQRY e f g"
m q sind nicht kollationiert.
2, 3 alatio (!) a d. — 8, 2 Qui C. — 4, 1 Sic tu (st. Victu) X. — 4, 3
Septiformi H. — 5, 1 Tu mentem P. — 5, 2 Tu non U, Qui non G. —
5, 3 vivificans C. — 6, 1 reatu FO, renatum 1. — 6, 2 Dona a; Dono dati G.
— 6, 3 evacuas S a d g", purificans C. — 7, 1 ut uiuas 1. — 7, 3 Da digne
te T. — 8, 1 Ut BP h p, Ac AHNS-X. — 8, 2 Propelles A, Perpellens d,
Repellens g. — 9, 1 Hic Z a. — 9, 3 opimis X g.
E hat den Vermerk: „De corpore Domini sequentia ut »Veni sancte
spiritus»^^] mit letzterer Sequenz (Nr. 153) hat vorstehende den Aufbau und
die Melodie gemeinsam. — Das Gebiet, wo diese in inniger Gebetsform ab-
gefaBte Sequenz in liturgischem Gebrauch war, ist im wesentlichen a.uf Siid-
deutschland, insbesondern die alte Constanzer Diocese, und s.\xi Bohmen be-
schrankt; die Ursprungsstatte ist wohl in ersterem Gebiete (um die Wende
des 13. zum 14. Jahrhundert) zn suchen. Wenn Farfa (Quelle g*) als auBer-
deutsche Quelle hinzukommt, So ist zu beachten, daB die Hymnodie dieser
Abtei stark deutschen Einschlag hat.
170. De Corpore Christi.
1. Ave, caro Christi regis
Veneranda,
3. Tu fidelibus
Horis omnibus
Es memoranda,
5. Te colit rite
Panem vitae
Ecclesia.
2. Esca gregis novae legis
Adoranda.
4. Tu casto corde
Sine sorde
Digne manducanda.
6. Dux viatorum
Et reorum
Es venia.
7. Tu, cibus salutis,
Nos in te satia ;
9. Tu, lapsorum
Sublevamen,
Donans praesidia,
11. Magni amoris
Et dulcoris
Es gratia,
13. Nos de mundi miseria
Duc ad aeterna gaudia,
8. Tu, robur virtutis,
Es viva hostia.
10. Tu maestorum
Es solamen,
Cordis laetitia.
12. Merces laboris
Et honoris
Dans praemia.
14. Ut fruamur })raosentia
Tua et suavi gloria.
Miss ms. Praj^ense (lohaunis de Dra2ic) ann. 1301 — 43. Cod. Mus.
Bohem. XHI H 9 A. — Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Huntrar.
,^3. B. — Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII H 8. add.
saec. 15. V. — Miss. ms. Vodnianense saec. 14. Cod. Mus. Holiem. XIV
A 8. D. — Grad. ms. listebuicensc saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XII F
14. E. — Miss. ms. Pelsneuse saec. 15. in. Cod. Mus. Hohom. XV A 8.
F. — Miss. ms. S. Georjirii Budinensis saec. 15. Cod. Mus. Bohem. XUI
F 12. G. — Miss. ms. Cremsense saec. 15. Cod. Prasren. XII W 13. H. —
262
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
Grad. ms. Sedlicense saec. 15. Cod. Pragen. XIII A 5 c. I. — Miss. ms.
Crumlaviense saec. 15. Cod. Altovaden. LXXVI. K. — Miss. ms. Olomucense
saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. L. — Miss. ms. Olumucense saec. 15.
Cod. Capit. Posonien. 21. M. — Grad. ms. Gurimense anni 1470. Cod.
Pragen. XIV A 1. N. — Miss. ms. S. Apollinaris Pragensis (Wenceslai de
Radecz) saec. 15. Cod. Capit. Pra^en. P 5. O. — Grad. ms. S. Georgii
Pragensis saec. 16. in. Cod. Pragen. VII A 13. P. — Grad. ms. S. Castuli
Pragensis saec. 16. in. Cod. Pragen. VI B 24. Q. — Grad. ms. Kutten-
bergense saec, 15/16. Cod. Vindobonen. 15501. R. — Hymn. et Pros. ms.
Erameramense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667. S. — Oration. ms. San-
gallense anni 1439. Cod. Sangallen. 519. T. — Appendix ms. saec. 15. ex.
post Speciale Opus Missarum de officiis dominicalibus impr. s. 1. 1493. Cod.
eccl. Halensis ad Oenum s. n. U.
Miss. Pragense impr. [Pilsnae] 1479. X. — Miss. Pragense impr. Lipsiae
1498. Y. — Miss. Olomucense impr. Babenbergae 1488. Z. — GHMR-Z sind
nicht koUationiert.
3, 3 Es miranda D, Es veneranda F, Admiranda L. — 4, 3 Dign&
fehlt F. Die Symmetrie wiirde erheischen, dafi 4, 2 eine Silbe mehr, hin-
gegen 4, 3 eine Silbe weniger aufweise. — 5, 3 Ecclesiae P. — 6, 1 Lux
K. — 7,1 salutis es O. — 11, 1 Magni laboris I, — 12, 2 Es honori»
D. — 14, 2 Tua in suavi F, Tua et sua C.
Sichtlich ist diese Sequenz hohmischen Ursprunges ; iiber das Ursprungs-
land hinaus kam sie nicht in liturgischen Gebrauch. — In P ist nach der
Halbstrophe 1 eingefiigt: Ave, sanguis lesu Christi, j Merces sanguinis, potu»
tristi (Christi P) | Clarus ad gaudia.
171, De Corpore Christi.
1. De superna ierarchia
Vera descendit sophia
lu uterum virginis ;
3. Magnae matris magnus natus
Modo miro mundo natus
Mundi tollit crimina^
5. Zelator mirabilis
Effectus passibilis
In cruce damnatur;
7. Agnus in cruce levatus
Et pro nobis immolatus
Fit salutis hostia^
9. Sacramenta dictat prius
Cenae hora, poenae scius,
Quae iam erat obvia.
11. K/Hta benedictio
Fit a Dei filio
Vini propinati,
2. Optatus dux in hac via
Venit natus de Maria
Esse portans liominis.
4. Aufert morbos, dat salutem^
Ante suos fert virtutem
Hostis fugans agmina.
6. Legis dator veteris
Legis plagis asj)eris
Pro nobis plagatur.
8. Uitae nostrae reparator
Et virtutum instaurator
Caeli pandit ostia.
10. Praebens panem benedixit,
„Hocestcorpusmeum" dixil^
„Sit mei memoria."
12, Et cum benedicitur,
Tunc sanguis efficitur,
Verbi incarnati.
Dc Deo. De Corpore Christi. 263
13. Deo nota sunt haec soli, 14. lustus tantum, expers doli,
Credi debent atque coli Sumat illa, sed tu noli,
Remoto scrutinio ; Involute vitio.
15. Cave, luda, ne damneris. 16. Ad cuius mensam armatur
Petre, sume, ut salveris; lustus et reus nudatur
Cibus est fidelium, Praeda factus hostium.
17. Tua, Christe, sunthaecmira, 18. Orna nos veste gratiae
Serva sumentes ab ira Defensante a facie
ludicii ; Supplicii.
19. Reparator salvifice,
Dignos cibo nos effice
Medicinae caelicae.
Miss. ms. Pragense (lohannis de Dra2ic) ann. 1301 — 43. Cod. Mus.
Bohem. XIII B 9. A. — Miss. ms. S. Appollinaris in Saczka(?) anni 1373.
Cod. Mus. Bohem. XVI A 10. B. — Miss. ms. Pelsnense saec. 15. in. Cod.
Mus. Bohem. XV A 8. C. — Miss. ms. S. AppoUinaris Pragensis (Wenceslai
de Radecz) saec. 15. Cod. Capit. Pragen. P 5. D. — Miss. ms. Cremsense
saec. 15. Cod. Pragen. XII B 13. E. — Miss. ms. S. Andreae Bernescha-
viensis anni 1498. Cod. Pragen. XII C 6. F. — Miss. ms. Olomucense saec.
15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. G. — Miss. Olomucense impr. Babenbergae
1488. H. — Miss. Pragense impr. Lipsiae 1498. I. — EFHI sind nicht koila-
tioniert.
1, 2 Nova D. — 3, 2 datus BD (3, 1 ist „natus" ein Substantiv-Sohn,
hier ein Partizip). — 5, 1 Bellator D. — 6, 1 Legislator G (veteris gehort
zu legis in 6, 2). — 8, 2 restaurator G. — 8, 3 pandis C. — 9, 2 bene
(st. poenae) G. — 9, 3 erant ACG. — 11, 1 Data CD. — 11, 2 Fit et Dei
C. ~ 12, 1 Et dum D. — 13, 3 Amoto G. — 14, 2 illud D. — 18, 2 Defen-
sando D, Defende nos a G.
MehHlie wie jene der Dominicus-Sequenz: „In caelesti ievarclua'^ . —
Die Ursprungsstatte ist abermals , wie die der vorhergehenden Sequonz, in
Sohweti. Naliercn Anhaltspunkt gibt das bisher nie beachtete Akrostichon:
SfDomazIaus predicatOl*'"*, Domazlaus scheint wohl kein Eigenname zu sein.
Die westbohmische Stadt 'J^aun heiBt im tschechischen Do)n((^Jice, latinisiert
vielleicht Domazla(V), und dazu das Adjectiv Domazlaufi, Der Dichter der
Sequenz wiire also cm Frediger con Taus, etwa im Anfange des 14. Jahrhunderts.
Ob ein Augustiner Chorlierr und wessen Namens? Bekanntlich war in Taus
seit 1288 eine Augustiner-Abtei. Vielleicht aber konnte hier ,,Praedicator"
gleichbedeutend sein mit „Fr. ordinis Praedicatorum." Fiir letzteren lag
die Melodie der Dominicussequenz besonders nahe.
172. De Corpore Christi.
1. Ave, panis anirelorum, 2. Ave, vita beatorum
Ave, manna caelicum, Et decus angelium.
3. Tu in mundo misororum 4. Dele mendas poccatorum,
Es solameu medicum; Audi preces supplicum.
264
Sequentiae rhythmiciae et rigmatae.
5. 0 dnlcis, o vere,
0 panis sincere.
Miss. ms. Franciscanum (Cameracense?) saec. 1.5. Cod. Londinen.
Stowe 10. — Der ganze Aufbau und die Reimbehandlun^, daher auch wohl die
Melodie, sind bei dieser bisher unedierten Sequenz gleicher Art, wie in den
Sequenzen „Ave verum corpus natiini''^ (Nr. 167) und j,Ai'e virgo gloriosa \
Manens^^ (weiter unten in diesem Bande).
173. De Corpore Cliristi.
1. Hodiernae lux diei
Sacramenti verae rei
Renovat memoriam.
3. Hoc promissum ab aeterno
Die patet hodierno
Nobile viaticum.
5. Hic est panis, quem ostendit
Mojses, ut lex praetendit,
In deserto populis:
7. Panem hunc, quo
vivit mundus,
Quem si sumas culpa mundus,
Mentem intus reficit.
9. Salve, panis immortalis,
Cibus dulcis his, quos alis,
Salutaris hostia^
2. Huius virtus sacramenti
Mentem sanat et sumenti
Digne confert gratiam.
4. Hoc in manna figuratum
Nobis est e caelo datum
Munus honorificum.
6. Iste panis angelorum,
Quem in cena rex caelorum
Praebuit discipulis ;
8. Ad credendum,
quod non vides,
Te confirmet vera fides,
Nam haec sola sufFicit.
10. Qui das escam te timenti,
Potum verum sitienti,
Nos hoc cibo satia.
Miss. Nidrosiense impr, Hafniae 1.519. — 10,3 socia. — Scheinbar blieb
diese Sequenz Si\\{ Drontlieim beschrankt, obgleich dieses schoneProduktdernor-
wegischen Hymnodie eine weitere Verhreitung verdienthatte. — DerReim ist stets
rein, der Rhythmus immer gleichmaBig- (auch in den SchluBversen der Halb-
strophen) und vollig harmonierend mit dem natiirlichen Wortaccent, die Casur
ist ausnahmslos nach dem 2. Trochaus eingehalten. — Anklange an „Lauda
Sion^' und „Pange lingua^'' des hl. Thomas von Aquin (A.H. L, Nr. 385 u. 386)
finden sich namentlich in der Strophe 8. Die Ursprungszeit kann also hochstens
im Ende des 13. Jahrhunderts liegen, vielleicht aber ist sie weit tiefer
herunter zu rucken. — Melodie wohl jene von ^Hodiernae lux diei^'.
174. De Corpore Christi.
1. Recolamus sacram cenam,
Tamsuavemquamamoenam,
De qua fratrum duodenam
Turbam Christus aluit:
2. Cenam nostri redemptoris
Celebremus ac auctoris,
Institutam in amoris
Signum et memoriam.
i
De Deo. In Octava Corporis Christi.
265
3. Ex hoc mundo transiturus
Dulcis lesus et passurus
Et ad patrem regressurus
Fecit hoc convivium.
5. I^anem sumpsit, quo peracto
Sacris manibusque tacto
Benedicto atque fracto
Dixit suis fratribus :
7. „Manducetis
assumentes
Et de calice bibentes
Sitis, illud facientes
In mei memoriam."
9. Omnes fratres hoc egerunt^
Omnes lesum comederunt
Nec ipsum ab hoc laeserunt,
Sed exstat incolumis.
11. Hic est panis sumptus digne
A gehennae servans igne,
Qui si sumptus sit indigne,
Mortem dat perpetuam.
13. Panis vivus Christus lesus,
Qui dat vitam digne esus.
Qui cum dentibus sit caesus,
Est illaesus penitus.
4. In hoc agnum manducavit
Plene legem et servavit,
Quo comesto terminavit
Legem ipsam finiens.
6. „Meumcorpus,quodtradetur
Et pro vobis morietur,
Novae legis quod dicetur,
Hoc omnes assumite.
8. Postquam haec
mandata dedit,
Ipse de se ipso edit,
Nec ab hoc se ipsum laedit,
Sed stat esus integer.
10. Mira lesus operatur,
Cum a multis manducatur,
Totus tamen conservatur
Nec fracturam patitur.
12. Istum ergo qui manducat,
Se expurget, ne inducat
Hinc ad mortem, sed perducat
Ad aeternam gloriara.
14. Nos quipascat in hocmundo,
Quos hic stantes corde mundo
Locet post hoc iu iucundo
Regno suae ghn-iae.
Oration. ms. Augiense saec. 14. et 15. Cod. Carolsruhan. Aug:. 36. —
1, 4 habuit. — 2, 2 cum actoris. — 2, 3 Institutum. — 5, 2 manibus quo. —
5, 3 quoque (st. at(iue). — 7,4 Scitis. — 8, 4 laesit. — 12, 3 Hunc. —
18, 4 Et. — 14, 2 Quot.
Da dieses Orationale den Cli.irakter eines hymnoloj:;ischen Sanunelbandes
hat, ahnlich wie der soorenannte Codex Brander, so liiBt sich nicht behaupten,
daQ vorsteliende Sequenz ein Produkt aus Reichenau sei. Inhaltlich ist sie
eine recht niatte Nachahmuus- des ..Lauda Sion".
175. In Octava Corporis Christi.
1. 0 sacrata caro Christi,
Poenas mortis destruxisti
Sollemni victoria :
3. Tu es agnus, leo magnus.
Recta via diroxisti
Totum gregcm ovium.
2. Tuis servis, hli Dei,
Reserasti portas caeli
Tuae mortis gralia.
4. Inimici supplautasti
Potestatem, auuiuentasti
Amoris inceudium.
266
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
11,
5. 0 manna verum,
Figurasti
Verum nobis corpus Christi.
6. Sicut, Christe, voluisti,
Mortem tu sustinuisti
Peccatorum manibus ;
8. Fons totius bonitatis,
Dona nobis dona pacis,
Vivi fontis exitum;
7, Nos captivi liberati
Omnes sumus et sanati
De tuis livoribus.
9. Vitam pande et ostende
Post hanc vitam et nunc don?
Tuum sanctum spiritum
10. Adam commisit
Et amisit,
Quod tu, Christe, remisisti.
Protoplastus sauciavit,
Bina morte nos damnavit,
Ad infernos nos prostravit
Et utrumque deploravit.
13. 0 salutis panis vitae,
Fac amare nos te rite.
12. Christus sese praeparavit,
Peccatores visitavit,
Vitam veram passione
Suae mortis duplicavit.
14. lesu Christe, miserere,
Peccatoris resurgentis.
Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen,
546. — 2,1 Tuis dignis fili. — 4, 3 Doloris incendium. — 13, 2 nos te
videre.
Der Inhalt nimmt, wie bei der Sequenz „Morsus anguis^' (Nr. 168),
kaum Bezug auf das Geheimnis des Altares. Wurden aber dort tiefe Ge-
danken in poetische Formen gegossen, so fehlt bei diesem Elaborate beides.
176, lu Reyelatione Corporis Christi in Augusta civitate.
1. In augmentum magnae spei 2.
Magna virtus magni Dei
Pullulat in saeculo.
3. Ecce, signum Deo dignum, 4.
Signum clarum, signum rarum
In Augusta claruit.
5. Sedrem quaedamdictufoedam, 6.
Rem insanam, rem profanam,
Furtim fecit femina;
7. Sed clam sumptum retrahebat 8.
Et in cera recondebat
Celans in quinquennium.
Tanto siguo tam benigno,
Mens, delira, iam respira
Quaelibet in populo.
0 res mira, res miranda,
0 res vere veneranda,
Qua sic fides fioruit!
Nam ab ara nostro more;
Panem vitae palam ore
Sumpserat haec femin
Tandem Deo disponente
Fit confessa pura mente
Daemonis ludibrium.
I
De Deo. Fn Revelatione Corporis Christi in Augusta civitate. 267
9. Forma panis alteratur
Et m carnem figuratur
Pro fide credentium.
10. Ad haec Deus operatur,
Quibus error elidatur
Sacra obtrectantium.
11. Visum enim
confert caeco,
Claudis confertgressu aequo
Pedibus insistere.
13. Sed, quod signisrexinsignis
Res emundet, res secundet
Moribus insignibus,
15. Ergo auimo sollerti
Ab errore iam reverti
Studeat mens omnium,
17. Visa vera carne Christi
Vere dici meruisti
Vera lerosolyma.
19. Versa vice, pater pie,
Reduc in nos in hac die
Cor misericordiae ;
12. Quis non credat?
Febrem sedat,
Febrem pulsam et evulsam
Cernitur excludere.
14. Illud non est nostrum nosse,
Sed est notum illum posse
Mederi languoribus.
16. Et pro novis, nova signis
0 Augusta iam insignis,
Pone supercilium.
18. Quae sic dicta, quod auctore
Pacis videt vitae fore
Vitae vivum azyma.
20. Nos informes nunc informa,
Informando tu reforma
Reos tuae gratiae.
Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. add. saec. 12/13.
A. — Grad. ms. S. Crucis Augustanae anni 1497. Clm. Monacen. 4101. B. —
Appendix ms. saec. 16. post Missale Augustanum impr. Basileae 1510. C.
1, 1 augmento BC. — 1, 3 Pullulat ecclesia A. — 2, 3 Quolibet BC
Quaelibet bezieht sich auf mens). — 5, 1 Sed res A; quendam B, quandam C
'quaedam wird erfordert vom Binnenreim ; es bezieht sich auf femina); fidara
(st. foedam) A. — 9, 2 carne BC. — 10, 3 obtectantium BC. — 11, 3 gressura
BC. — 12, 2 leprara sedat BC. — 12, 3 sed A. — 13, 2 fecundet BC. —
14, 1 est fehlt BC. — 17, 1 Visa vere BC. — 17, 2 Veri BC. — 18, 1
Quae sit C; auctorera A. — 18, 3 Vitae fehlt A; Vitae vinuin C.
Uberschrift in A wie oben; in B: „De sacramento miraculoso corporis et
sanguinis D. N. lesu Christi" ; in C: „In revelatione sancti sanguinis
Christi". — Welches Wunder gemeint ist resp. wann dasselbe zu Auf^sburg
stattfand, bleibt noch festzustellen; das Alter der Quelle A gibt die unterste
Zeitgrenze an. Das wunderbare Ereignis ist in frischer, formgewandtor Sprache
feschildort; auffaUend muB sein, dalS ein Seckauer Missale als alteste Qiielle
diese Prose iiberliefert, welche doch wohl in AitfisihHrf} oder fiir Auixsburg
fedichtet wurde. — Man beachte den oftmaligen Binnenreim und die durch-
weg gcnau eingehaltene Casur.
Kehrein (S. 574) hat diesc Sequenz aus der Quelle C mit mehreren
linnstorenden Lesefehlern iiberliefert. Das in liasel gcdruclie Augsburger
Missale bezeichnet er als ein Missale Basiliense. Vollig unbejrroiflich ist,
wie er trotz der Uberschrift in seiner Quelle und trotz des Inhaltes der
Sequenz dieselbe bostimnit sein liiUt fiir „In translationo sanotae Monicae**.
^Torher ist allordings in soiner Quelle von dor Translatio diesor Heiligeu die
Rede. Chevalier libornahm ohne alles Bedenken diesen Gallimathias in sein
Repertorium (unter Nr. 8524).
268
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
177. ])e Die Doininica.
Uominicis diehus.
1. Omnes una celebremus,
Colebrando veneremur
Christi nunc sollemnia.
3. In qua mundus
sumpsit exordium,
In qua vita
cepit initium,
Haec est dies;
5. In qua pax apostolis
Datur clausis ianuis
A divino munere ;
7. lu eadem sumitur
Tuba evangelii
Praedicandi populo.
9. Ergo debet venerari
Et devote celebrari
Dies tam sanctissima.
2. Ecce, dies magnus Dei,
Dies summus requiei
Dies est dominica.
4. In qua Christus
contrivit inferos,
Plasma suum
vexit ad superos,
Haec est dies.
6. In qua sancti spiritus
Sunt repleti gratia
Doctores ecclesiae.
8. Est in hac prohibitum,
Ne fiat pontificum
Nisi consecratio.
10. Celebrantes veneremur
Et devote postulemus,
Ut die novissima
11. In aeterna requie
Nostrae vivant animae
Redemptoris gratia.
Miss. ras. Strigoniense (? Ultramontanorum) saec. 1.5. Cod. Salisburgen.
V 1 B 23. A. — Miss, ms. speciale Posonieuse saec. 15. in. Cod. Mus.
Hungar. 95. B. — Miss. ms. S. Martini Posoniensis anni 1488. Cod. Mus.
Hungar. 219. C. — Grad. ms. Zagrabiense saec. 15. Cod. Cathedral. Zagrabien.
s. n. D. — Miss. ms. Zagrabiense saec. 15. Cod. Cathedral. Zagrabrien.
XLIV. 2. 323. E. — Grad. ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Archiep. Utinen.
Fol. 34. F. — Collect. ms. Germanicum (Hungaricum ?) saec. 15. Cod. Londinen.
Add. 27630. G. — Grad. ms. Pataense saec. 16. Cod. Mus. Hungar. s. n.
(fol. lat. 3532). H. — Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. Posonien. 21.
1. — Miss. ms. FF. Praedicatorum Vindobonense anni 1477. Cod. Praedicat.
Vindobonen 213. K. — Hymn. et Pros. ms. Emmeramense saec. 15. ex. Clra.
Monacen. 14667. L. — Prosar. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 16. Appen-
dix ad Miss. Komanura impr. Venetiis 1521. Cod. Petrin. S II 14. M. —
Prosar. ms. S. Petri Salisburgensis anni 1603. Appendix ad Miss. Romanum
impr. Venetiis 1513. Cod. Petrin. S II 14a (IV F). N.
Miss, sec. rit. Dominorum Ultramontanorura impr. Veronae 1480. O. —
Miss. Strigoniense impr. Nurenbergae 1484. P. — Miss. Quinqueecclesiense
impr. Venetiis 1499. Q. — Miss. Zagrabiense impr. Venetiis 1500. R. — IPR,
sind nicht kollationiert.
1, 1 celebremur K. — 1, 2 venereraus BCEFL. — 2, 1 Dei fehlt M. —
2, 2 summae AFLN. — 2, 3 dominicus Q. — 3, 1 Christus (st. mundus)
F. — St. 3 u. 4 uragestellt G. — Str. 5 u. 6 uragestellt FG. — 6, 2 Repleti
sunt N. — 6, 3 Ecclesiae doctores A. — 7, 1 In eodem DEGHOQ. — 7, 2
J
De Deo. Ad Christum ludicem.
269
evangelica A. — 7, 3 populis G. — 8, 2 u. 3 fiat nisi pontificum G. — 8, 3
Nisi fehlt N. — 10, 1 (jelebrando FKM, Venerantes celebremus G; veneremus
N. — 10, 2 postulemur K, praestolemur D. — 10, 3 novissimo GOQ. —
11, 3 gratiae F. — Nach Str. 11 fugen CHKMNOQ noch bei:
12. Ibi felix, qui meretur,
Ut cum Christo collocetur
In caelesti patria.
Dazu die Varianten : 12, 1 qui laetatur CK. — 12, 2 Et c. Ch. collo-
catur CK. — 12, 3 In aeterna CK. — Nach 12, 4 noch: Amen dicant
omnia CN.
Es darf wohl als sicher gelten, daB diese Sequenz aus Ungartt stammt,
von wo sie nach Kroatien und MJihren drang. Ihr Alter wird kaum viel
hoher hinaufreichen als das Alter ihrer Quellen. Der Reim ist vernachliissigt.
178. A(l Cliristum ludicem.
Tropus postea Se(iueiitia in Ofllcio Mortuorum.
Ascrihitur Tliomae Celanensi.
1. Dies irae, dies illa
Solvet saeclum in favilla
Teste David cum Sibylla.
3. Tuba mirum sparget sonum
Per sepulcra regionum,
Coget omnes ante tbronum.
5. Liber scriptus proferetur,
Tn quo totum continetur,
Unde mundus iudicetur.
2. Quantus tremor est futurus,
Quando iudex est venturus
Cuncta stricte discussurus !
4. Mors stupebit et natura,
Cum resurget creatura
ludicanti responsura.
6. ludex ergo cum censebit,
Quidquid latet, apparebit,
Nil inultum remanebit.
7. Quid sum miser tunc dicturus, 8. Rex tremendae maiestatis,
Quem patronum rognturus, Qui salvandos salvas gratis,
Dum vix iustus sit securus? Salva me, fons pietatis.
9. Recordare, lesu pie,
Quod sum causa tuae viae,
Ne me perdas illa die.
1. luste iudex ultionis,
Donum fac remissiouis
Ante diem rationis.
.3, Qui Mariam absolvisti
Et latronen exaudisti,
Mihi quoque spem dedisti ;
5, Inter oves locum praesta
Et ab hoedis me sequestra
Statuens in parte doxtra ;
10. Quaerens me sedisti lassus,
Redemisti crucem passus ;
Tantus labor non sit cassus.
12. Ingemisco tamquam reus,
Culpa rubet vultus meus ;
Supplicanti parce, Deus.
14. Precesmeaenonsuntdignae,
Sed tu, bonus, fac benigue,
Ne perenni cremer igne.
16. Confutatis maledictis
Flammis acribus addictis
Voca me cum benedictis.
270 Sequentiae rhytliraicae et rigmatae.
17. Oro supplex et acclinis,
Cor contritum quasi cinis,
Gere curara mei finis.
18. Lacrimosa dies illa,
Qua resurget ex favilla
ludicandus homo reus;
Huic ergo parce, Deus,
19. Pie lesu Domine,
Dona eis requiem.
Miss. ms. Italicum saec. 13. in. (Fragmentum). Cod. privat. (P. Eusebius
Clop O.F.M). A. — Brev. ms. FF. Minorum Assisiensium dictum „Breviarium S
Clarae" saec. 13. (anni cr. 1228?) Cod. S. Damiani Assisien. s. n. add. saec. 13. ex
Mit Melodie. A *. — Miss. ms. Franciscano-Romanum saec. 13. (anni cr. 1253
Cod. Neapolitan. VI G 38. add. saec. 13/14. Mit Melodie. B. — Brev. ms
Agaunense saec. 13/14. Cod. Roman. Angelic. 440 (D V 9). add. saec. 14
C. — Miss. ms. FF. Minorum Urbis Veteris (Orvieto) saec. 14. Cod. Roman
Casanaten. 704 (B II 10). D. — Hymn. et Pros. ms. Carmeli Senensis
saec. 14. Cod. Senen. G III 2. E. — Miss. ms. Melicense saec. 14, Cod
Melicen. 10.57. F. — Grad. ms. FF. Minorum (Italicum?) saec. 14. Cod
Roman. Vitt. Eman. XX (Varia 390) G. — Miss. ms. FF. Minorun
(Pisanum?) saec. 14. ex. Cod. Oxonien. Misc. lit. 163. H. — Miss. ms. Lu
naelacense saec. 14'15. Cod. Vindobonen. 1913. I. —
Miss. ms. Franciscano-Romanum saec. 15. God. Vaticau. 7635. K. —
Miss. ms. Augustino-Romanum Neapolitanum anni 1506. Cod. Vatican
Ottob. 221. L. — Pros. ms. P"arfense anni 1514. Cod. Roman. Vitt. Eman
222 (Farfa 33). M. — Collectan. ms. Mediolanense saec. 15. Cod. Ambrosian
F 13 sup. N. — Collect. ms. Italicum anni 1476. Cod. Mediolanen. Brer;
AD IX 43 (Nr. 8). O. — Pros. ms. Aquilegiense saec. 15. Cud. Capit
Utinen. XXI. P. — Miss. Romanum impr. Venetiis 1479. Q. — Miss. Ro
manum irapr. Venetiis 1482. R. — Miss. sec. consuet. s. Roraanae Ecclesia(
impr. Venetiis 1501. R*.
Grad. ms. Rotomag-ense saec. 14. Cod. Parisin. 905. add. saec. 15
S. — Officia ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 15. Cod. Sangenovefiau
122 (BBl fol. 32). Mit Melodie. T. — Miss. ras. FF. Minorum saec. 14
Cod. Vesolen. 13 add. saec. 15. U. — Miss. ras. Cathalaunense anni 1425
Cod. Parisin. 842. add. saec. 15/16. V. — Miss Nannetense irapr. Venetiii
1482. W. — Miss. Leraovicense impr. Parisiis 1483. X. — Miss. Autissio
dorense impr. Parisiis cr. 1484. Y. — Miss. Atrebatense impr. Parisiis 1491
Z. — Mis.^. Uceciense impr. Lugduni 1495 a. — Miss. Ebroicense irapr. Roto
magi 1497. b. — Miss. Diense impr. Parisiis 1499. C. — Miss. Lexovienst
irapr. Cadorai 1504. d. — Miss. Bisuntinum irapr. Parisiis 1508. e. — Miss
S. Ruphi Valentiae impr, Valentiae 1508. f. — Miss.Morinense impr.Rotomag
1516 f. Miss. Aquense impr. Lugrduni 1527. g. — Miss.Narbonense impr. Lugdun
1528. h. — Miss. Senonense irapr. Parisiis 1529. i. — Miss. Massiliens(
irapr. Lugduni 1530. k. — Miss. Athanatense impr. Athanaci 1531. 1. —
Miss. Bicterrense impr. Lugduni 1535. 1*. — Miss. Claromontense impr
Lugduni 1541. m.
Grad. ms. Cassoviense saec. 15. Cod. Mus. Hungar. 172. n. — Collect
ms. Montis S. Martini anni 1418. Cod. Mus. Hungar. 361. 0. — Miss. Ultramon
tanorura irapr. Veronae. 1480. p.
Miss. ras. Pragense saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1892. add. saec
15. q. — Miss. ras. Vissegradense saec. 15. Cod. Vissegraden. V B ?;. r. —
Miss. ms. S. Magdalenae Claustroneoburgensis saec. 15. Cod. Claustroneo
De Deo. Ad Christum ludicem. 271
burgen. 961. S. — Miss. ms. Dominicanum Vindobonense anni 1477. Cod.
Praedicat. Vindobonen. 218. t. — Miss. ms. Lunaelacense anni 1453. Cod.
Vindobonen. 1899. U. — Miss. ms. Melicense saec. (12. et) 15. in. Cod.
Melicen. 1053. X. — Miss. ms. Melicense anni 1458. Cod. Melicen. 989.
y. — Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 198. Z. — Miss. ms.
Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 215. «. — Miss. ms. Lunaelacense
(postea Franciscanum Salisburgense) saec. 15. Cod. Vindobonen. 8785. /3 —
Grad. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Vindobonen. 8787. y. — Miss. ms.
S. Petri ►Salisburgensi.s anni 1482. Cod. Petrin. a XI 8. (L — Oration. ms.
S. Petri Salisburg^ensis: saec. 15. Cod. Petrin. a VI 85. Mit Melodie. €. —
Rit. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 15^16. Cod. Petrin. a II 80. C- —
Miss ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. add. saec. 15. tj. — Ora-
tion. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Gottwicen. 444. t]*. — Grad. ms. Fran-
ciscanum anni 1507. Cod. Pragen. XIV A 2. .9-. — Miss ms. Sitanstettene.
anni 1498. Cod. Sitanstetten. 119. x. — Miss. ms. Alderspacense saec. 15.
Clm. Monacen. 2878. l. — Miss. ms. Altahense anni 1498. Clm, Monacen.
9748. jLi. — Grad. ms. Carmelitarum saec. 14/15. Clm. Monacen. 28027.
add. saec. 15. r. — Collect. ms, incert. orgin. saec. 15. Clm. Monacen.
2.) 888, add. saec. 15. (mit Melodie) ^. — Collect. ms. Sangallense (?) saec. 15.
(\h\. Sangallen. 309. n. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni
1507. Cod. Sangallen. 546. (>. — Miss, ms. Curiense (Traspense?) saec. 15,
Cod. Oenipontan. 611. a. — Miss, ms, incert. origin. saec. 15. Cod. Oeni-
poutan. 48. t. — Collect. ms. S. Bartholomaei Francofurdensis saec. 15. Cod.
Francofurden. Bartli. 92. (f. — Miss. ms. Maguntinum saec. 16. in. Cod.
eccl. ss. Petri et Alexandri Scaffnaburgen. s. n, /. — Grad. ms. Cruciferorum
{'oloniensium saec. 15. Cod. Semin. Colonien. 11. add. saec. 15. ifj — Grad.
ins. S. Martini Maioris anni 1500. Cod. Semin, Colonien. s. n. w. — Grad.
ins, Trevirense saec. 15. Cod. Cusan. 148. aa. — Grad, ms, Clarholtense (?)
s;u'c. 15. Cod. Westkirchen. s. n. bb. — Grad. ms. Bocholtense saec. 15.
( M(l, Bocliolten, L 5. CC. — Collect. ms. S. Clementis Yburgensis saec. 15.
( (id. Carolin. Osnabrugen. D / 70. Mit Melodie. (Id. — Grad. ms. Lubicense
s;uc. 14. (!()d. Lubicen, s. n, add. saec. 15. ee. — Miss. ms. Bremense .saec. 15.
( od, llafiilen. GI. kongl. S. fol. 188. fll*. — Miss, Lubicense impr, Lubecae
14S6. g^g". — Miss. Sleswicense impr. in. Sleswick 1486. lih. — Miss. Bre-
nu'nscinipr. Argentinae 1511.ii. — Miss. Brandcnburgense imj^r. Lipsiae 1516. ii.
Grad. ms. Teneramundensc saec. 15. Cod. Teneramunden. s. n, kk. —
Miss. Tornacense impr. Parisiis 1498. U. — Miss. Gebennense impr. Geben-
u:w^ 1491. inm. — ^SIiss. Lausannense impr. Lausannae 1498, nii. — Process.
II". Praedicatorum impr, Venetiis 1496. 00.
Die Quellcn sind wegen der Eigenart dieser Sequenz so geordnet, daS
* rst ohne Riicksicht auf Provenienz die altesten Quellen bis zum Bcginn des
lo. Jahrh. aufgefiihrt werden (A — I) in der Keiheufolge ihres Alters. — Dann
tolo-en die Quellen aus dem 15. und der ersten Halfte des 16. Jahrh., soweit
-^ic uns bokannt gewordiii sind, und zwar die handschriftlichen uud gedruckten
\croint in Gruppen nnch den verschiedenen Landergebieten : Italien (K — R*),
Irankriivh (S — lii), J^eufsdiJand zugleich niit den osterreich. Kronlandern
iiiid diT deutschen Scliwciz (ii -ii), schlieBIich ein paar vereinzeltc Quellen
n Termonde u. Tournay, Gcnf u. Lausanne, uebst einem alten Processionale
I Dominikaner. Wir gingen nu)glichst vollstandig ins Detail, so dali aus
' in Folilen von Quellen aus bestimmten Gebieten fiirs (TCirdhnhche auf das
I 1 lilen der Seiiucnz in jenen Gcbieten geschlossen werden darf Das all-
in.ihliche Vordringon dor weltbonihniten Sc(pienz aus Italien nach P^raukroich
nul Siiddeutschland und ihr W«.-g bis in don Norden diirfte daraus in etwa
ii'i;elesen werdon konnen. Man sieht, dali Mittoldoutschland, Westfalen, die
Nioderlande, das nordische luid englische Inselroich, die deutsche Sclnveiz
ind Spanion ganz odor doch fast ganz fehlen. Mit der Keform des Missale
n dor 2, llalfte dos 16. Jahrlunulorts wird die Set|uenz danu Gemeingut
Icr ganzeu lateinischen Kirche des Abendlandes,
272
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
Zur Kollation zogen wir auBer den altesten und alteren Quellen nur
einen Teil aus den verschiedenen Gruppen heran. Fiir Fe.ststellung des Textea
sind die jiingeren Varianten ja belanglos ; die alteren sind ausschlaggebend,
und der oben vorgelegte Text diirfte sicher der urspriingliche sein, allerdings
mit dem gleich zu besprechenden Vorbehalt betreffs der fSchluBstrophen. In A
ist nur ein kleines Bruchstiick des Textes auf einem halbzerrissenen lilatte
erhalten, beginnend mit „pietatis (8,8) und endend mit „locum praeLsta]"
(15,1). Kollationiert wurden AA*BCDFGHIKLNQR*ST opqsxyz«/3
1, 2 Solve A* Q. — 2, 1 Tantus C; facturus s. — 2, 2 futurus F. —
2, 3 Cuncta iuste C. — 3, 1 mira S, mira Q; spargens A*GKQST 0 p q S
7}* ijj, sperget CC, spargit H i^ |; tonum T. — 3, 3 ante sonum T. — 4, 2
Dum DH X z «. — 4, 3 ludicando A*BH 0 (auffallende Lesart), Kespondenti |;
sponsura «. — 5, 1 scriptum s. — 6, 1 censebit nur A^BH^^R* r, alle anderen
sedebit (censebit kann als lectio difficilior kaum fiir einen Schreibfehler oder
eine Korrektur angesehen werden, sehr wohl aber sedebit ; auch hat censebit
einen sehr tiefen Sinn: ,,Wenn der Richter seines Censoramtes waltet"). —
7, 3 Cum A*HQ p z « ?? * i/;. — 8, 2 salvando BCQ p cJ; salva s. — 9, 2
Quia sum A*BGQ (kann in dieser so sorgraltig abgefafiten Sequenz nur dann
das Urspriingliche sein, wenn Quia durch Synizese einsilbig gesprochen wird),
Qui sum CT; clausa dd. — 9, 3 Ne perdas me dd; illo ({S t v. — 10, 1 lapsus
AA *BDHN — 10, 2 cruce passus FI q XJZulSyfCv*^- — H» 2 Dicens
fac remissionem N. — 12, 2 ruet q. — 14, 1 meae fehlt s. — 14, 2 bone F
DGKKR* « J ?j * .V (;, lesus S I; fac benignus C. — 14, 3 perenne BG 0 ; cre-
mar S o, cremamnr 0. — 15, 3 Statuens me in tj * ; destra B. — 16, 1 Con-
fuscatis C. — 16, 2 Poenis cc; atribus A; abdictis FL S, abditis ST, ac-
ditis C, aditis /j, astrietis B. — 17, 1 Ora I S « dd, Pro L; acliuis A*CDH
^ I CC dd, accliuis QR * Y cc /. acriuis (acrinis ?) B ; nach supplex et tehlt alles
Ubrige S. — 17, 2 Cor convictum tamquam C. — 17, 3 meae i]. — Nach
17, 3 fugt O bei: lesu filii (!) virginis. — Zur Strophe 17 bieten FI q S X
y z « /5 7 J f c »j * i> X r I folgende Gegenstrophe :
17^. Ne me pei*das, sed regnare
Fac cum tuis, lesu care,
Et in caelis gloriari.
Dazu die Varianten : 17 ^, 3 gloriae F s ?' I, rae beare r] *, collocari ^, Semper
quoque te laudare (f. — 18, 2 Quae ACQ, Cum FIO qsxy«/3yf^r|;
de favilla F. — Mit 18, 2 schlielSt C. — 18, 4 Mihi quoque N. — Str. 19
fehlt O ; statt ihrer in AK die 3 schlieBlich in Prosa auslaufenden SchluB-
strophen :
Pie lesu Domine,
Deus, rex altissime,
Dona eis requiem
Et locum indulgentiae
Et nobis peccatoribus
Tibi famulantibus
Da veniam [et] gloriam
Et requiem sempiternam.
Ut (tecum) in mundo brevi isto
Vivere facias cum te Christo,
Qui vivis et regnas cum Deo patre
in saecula saeculorum. Amen.
Statt Strophe 17 u. ff. findet sich bei Chytraeus (graecisierter Eigen-
name des protestantischen Theologen KochJiafen , geb. 1531 zu Ingelfingen
bei Schwabisch-Hall, gest. 1600 in Rostock) iu seinen „Variorum in Europa,
Itinerum Deliciae," Herbornae 1584, (ed» 1. im Britischen Museum) nach
James Mearns in A Dictionary of Hymnology ^, London 1907, p. 295, folgeude
SchlujSstrophe :
Ut consors beatitatis
Vivam cum iustificatis
In aevum aeternitatis.
fe Deo. A(l Christum Iiidiccm. 273
■Ebendort flnden sich M...i. Einleitungsstropken .„ unserer Sequenz ■
i. C^uaeso, anima fidelis, tt r< . ^ •
Ah, quicl respondere velis hr. ^ ^'^'''.^^ rationem
Christo venturo de caelis, Et IT r"''-""'"'
' i^i mali commissionem.
III. Dies illa, dies irae, iv^ v. • ...
Qaam conemur praevenire clll "^"^^'^^^7^'
Obviamque L>eo ire i'/?^'^^ appreliensione,
Vitae emendatione.
Chytraeus hatte das „Dies irae" mit ,v,.c. l- i •
vorgelegten 8chlu«strophe als einelusch" ft ' -^^f '""''« "°^ ^^' ^^^en
ik/an^^^, gefunden. - 8pater LtX/ /^^ ,{" '^^:^T^ ^u
schen Studien" (Stralsund 1824 I 33 ff W nV T •''."'^^"" »• ^iterarhistori-
in jenem stellenweise ctvvas aWeichenden Wof l''''' ^^7^^terte „Dies irae"
unter den im Jahre 1676 ^0^^^^^^^ imtgeteilt, wie er ihu
gefertigten Kopien verschieden^rLieSurGel '?''"''. "T ^'''^^•^""^ ^-
Wege Cliarisius zu der AbscJn-ift leko^nn en war T^'''''^' ^^"^ "^^^^^'"
dntter Quelle schopfte odcr schopfe*;! ^^7 ist IZ' .. u ''''' ^'^''^'' "'^^
\mT^ ^'^Einleituig und der aSu^ ^s dLs™??^'; 7 ^^'^"^^"-^ ^-
Mantuamschen Fassuno- .s^c/iev >?2cA^ ^.nrT .J' • , ? '" ^^^ sogenannten
derRhythmus, die VernSchms . nfder Ca'^^^ ?-^*^5 der Inhalt,
streit zur ganzen meisterhaftcn TLlmik und . n ? ^" '^i-hreiendem Wider-
eigentlichcn Scquenz. Die DitJeienzen zw^ih? i '^^.^^^ Gehalt der
und bei Charisius sind daher aucI?ohne iedes nt.r " ^'''t ""'' ^^^^'^^^^^
worauf der Text in der ehem-. io-Pn V^ "^ , ^^^^f'''^' - I>ie Platte selbst,
^neil^elt war, ist ^^^^.^t^L^ll^^ Mantua einge:
1811) spurlos verschw.mden. (cfr Dublin P.; rt ^.'o^''"^^ ^^^'^'^ken
V;on Interessc und liedeutung i t nur da Chvtr?' ^h,^^^''' ^'^'- ^^5).
Fmr..../,a,,.,kirche jene Platl n.irder DfchUmfS ^^^ ^""'^ "^ '''''''
Hammerlin) sich vorfinden. NairS^Xhe 17 /-^^ ^^^^
18. Lacrimosa dies illa, 10 t j-
Cum rcsurget ex favilla ludicandus homo reus.
Tamquam ignis ex scintilla Eslo .1'^'' ^'^T' ^""-^'
-fciSto semper adiutor meus.
20. Quando caeli sunt movendi 91 c ^ ,
Dies a.ssunt tunc t,e„,end ' ^' ^f ,^"'™f.« 'aeta dies
Nullu,n tempus paenitendi; 1,, li™"'"" """" <)"'««.
' »e(I daemo,„i,n effigies.
22. O t,i, Dc.s maicstatis,
Alme candor trinitatis,
Nunc (1. Nos) coniunge cun, bc-itis.
bschluli, „ie il,n ,1 iUfeJe Oucle"',!"""^- '''^.'''^'^f^ «l-^'- i"<Ie.s.se, j™fn
-eh Inhalt nnd For„, (ib rt ff? ' .to^/e,'^ i'-? ""! <f *^ ''''-'"^'' '""""'''"
' das Kesponsori,,,,, i„, ,,i/i.™' Hd \I I,','' '"'■''"'"""• ''^'" ^"^ -'<>. 1
ihlnBs't.;"pt", .Zdfr'iil'?^P*e';, "wIic'a"* 7""''»'^"«'--fiel'nis angeffihrten
n «nd dcrsdbo Dichter h- f s . 1 ■,• "! "'■''^■•"''slicheu ,I)i?s irae"'
er ka„n S.,.op,,e 19 Pic "',^„"LS'e I "n" ^■'^""'^'"^ " Ebcnsowenig
r ,Soq„enz" a„eefflo-t\pi„: !!, ""»""« I ^""^ eis re,,,iien,") vo„i Dichte?
-hu". des Metr^r„t";,nd ",^;s^ 'o';g,";,';;:!:,';"i:!" ,""•', -^■'eieh^,„.er d',;'^;;:
■Je,.e (do„a m)gebetet, von '^^l:!:'!, ' j^^ f';'.'-- 'rr' s'''''" ''""
Bl>.n,e.|lan„is,er, Thos.uri Hv,„„„,„..Mp,. ■"'""' "" ^^V''^"' »"
fosrtrnim. 11. l. lji[
274 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
keiner Silbe die Rede war. — Auch Strophe 18 ist nicht vom gleicher
Dichter; sie ist an sich fast ebenso unvermittelt und wirkt storend, wi(
Str. ly. Zudem begegnen wir dieser Strophe, worauf schon Mone (I, S. 408
hinwies, in einer alteren Quelle in anderem Zusammenhange, namlich irr
Antiphonanum ms. Augiense saec. 12. Cod. Carolsruhan. Aug. LX, fol 26^
(vgl. das Ganze Anal. Hymn. XLIX, p. 385 sq.); dort lautet diese Strophe
Lacriniosa dies illa,
Qua resurget de favilla
ludicandus homo reus ;
Tu peccatis parce Deus.
Weil die Sequenz in der Einzahl spricht, zur Ich-Dichtung gehort, im
"Gegensatz zur gewohnlichen Wir-Dichtung der Liturgie, haben verschiedeue
die Verrautung ausgesprochen, Str. 1 — 17 bildeten ursprunglich ein Rdmgehety
ein Lied fur die Frivntandaclit, dem spater (mindestens am Schlusse des
13. Jahrhundertsj in ungeschickter Weise zum Zweck der liturgischen Ver-
wendbarkeit die 6 Schluliverse angefiigt wurden. — Die Losung kann niclit
befriedigeu; so ungtScMckt brauchte das hymnengewandte 13. Jahrhundert
nicht zu verfahren, wenn ein klassisches Reimgebet fiirs Totenoffizium adap-
tiert werden sollte. Auch laBt sich trotz allem nicht leugnen, daB der
Anfang unserer Sequenz, als Privat^eftei gedacht, doch etwas abrupt und in
ganz ungewohnter Weise anhebt. Und warum begegnen wir unserer Dichtung
so gut wie nie in alten Orationalien, wohin sie als Reimgebet doch gehorte
und wo wir dem „8tabat mater" , das wirklich urspriinglich ein Reimgebet
war, zunachst fast ausnahmslos begegnen?
Unsere „Sequenz" muB eine andere Genesis haben. Das Responsorium
„Lihera me Domine^^ (und dessen viele N^ersikeln) zur letzten Lectio der
3. Nocturn im Totenofficium, welches zugleich auch als Absolutio ad tumbam
Verwendung fand, ward im 12. und 13. Jahrhundert, wie viele andere Re-
sponsorien, tropitrt (Beispiele in Anal. Hymn. XLIX, Nr. 778—783). Die
Tropierung war bei der oftmaligen Repetition der Versikeln ,,Quando caeli
movendi sunt" und „Dum veneris iudicare" vielfach lang-^ zudem ofters
eine Mischung von Prosa und rhythmisch gebundener Rede. Ein Teil dieser
tropierenden Einfiigungen ist auch die eben angefiihrte Strophe „Lacrimosa
dies illa". — Ein ausgezeichneter Dichter hat nun allen Anzeichen nach
das „Z/^6e?'a" durch sein „Dies irae" tropiert, so daB sich verschiedene
Strophen oder Strophengruppen in die einzelnen Teile des Responsoriums
einfiigten, etwa die ersten 6 Halbstrophen, welche lediglich die Schrecken
des Gerichtes schildern, nach dem Abschnitte : „Dies illa dies irae, calamitatis
et miseriae, dies magna et amara valde." Dle Ichpoesie erklart sich dann
von selbst, da das „Libera" auf den gleichen Charakter gestimrat ist: „Libera
me, Domine, de raorte aeterna in die illa tremenda Tremens factus
sum ego usw." — Ein tropiertes „Libera" mit seinen verschiedenen Abteilungeii
und Repetitionen war, wie schon die wenigen noch erhaltenen Beispiele be-
kunden , wenig geschiitzt vor neuen Einfiigungen , die teils originell waren|l
teils anderswo entlehnt wurden. Im AnschluB an den SchluBversikel der'
Libera, namlich ^Requiem aeternam dona eis Domine et lux perpetua lucea
eis" , lag eine Tropierung, wie „Pie lesu Domine, dona eis requiem" ode
die langere, wie sie A bietet, oder jene, die Hammerlin iiberliefert hat, nah
genug. Im Rahmtn cles ganzen Libera wirkten solche disparate Stuek^
durchaus nicht storeud. )[
Als nun eine Reaktiou gegen die Tropen als vielfach iiberwucherndej
Beiwerk des liturgischen Textes einsetzte, ist es sehr gut denkbar, daR maj
den herrlichen tropierenden Text „Dies irae usw." aus seinem Rahrnen auH
loste und fiir sich gesondert zu erhalten suchte. Er wirkte auch so voij
trefflieh und einheitlich, namentlich im Totenoffizium , aus dem er herauil
gewachsen war; nur der AbschluB verrat einem in etwas aufmerksamen Augf
De Deo. Ad Christutn ludicem.
275
die ZusammenschweiBung von Stucken, die SO nicht organisch passen. Fiir
den nahereu Nachweis dieser hier skizzierten These sei verwiesen auf Cl.
Jlhime, Dies irae, Tropm zum Libera, dann Sequenz, im Cazilien-Vereins-
organ, 1914, Nr. 3, S. 55—64.
Auf die Autorenfrage und manches andere kann hier nicht naher ein-
gegangen werden. Nur kurz dieses, daB als Autoren genannt wurden : Gregor
der Grofie (f 604); Erzbischof Thurstan von York (f 1140); Bernard von
Clairvaux (f 1158); Innozenz III. (f 1216); Thomas von Celano (f nach
1250); Bonaventura (f 1274); Dominikanergeneral Humbert (f 1277); Cardinal
Frangipani (= Latino Orsini) (f 1296); Cardinal Math. d' Acquasjmrta
(t 1302); Augustinermonch Agostino Biella (f 1491). — Als sicher mufi
wohl gelten, daB der Verfasser im 13. Jahrhundert zu suchen ist, und viel
Wahrscheinlichkeit spricht fiir einen Franziskaner Italiens. Letzteres laBt
die Provenienz der altesten Quellen vermuten; aber es kann sein, daB
die im 13. Jahrhundert um die Liturgie sehr interessierten und hochverdienteu
Franziskaner die von einem Nicht-FranzisJcaner herstammende Dichtung
aus den allmahlich untergehenden Tropen retteten und daB deshalb gerade
Franziskane7'-Chorhucher die altesten Quelleu unserer Sequenz sind. Jeden-
falls schweigen die alteren Franziskanerchronisten vollstandig betreffs des
Autors des Dies irae, auch solche, wie Salimbene, bei denen das Schweigen
sehr auffallen muj]; und selbst der jiingere BartholomJius Pisanus (f 1401),
der zuerst von Thomas von Celano als dem Verfasser spricht, behauptet
lediglich: „dicitur fecisse." Diese Frage bleibt somit noch andernorts zum
Austrag zu bringen. — Die iiberaus reiche Literatur ist raoglichst vollstandig
angegeben im ei)en genannten Aufsatze von Cl. Blume, Dies irae.
Die Melodie, wie sie die jetzige Editio Vaticana des Graduale Romanum
bietet, entspricht genau der durch Quelle A* iiberlieferten. Besonders sei
noch hervorgehoben , daB die Melodie der 4 ersten Worte unserer Sequenz
genau der Melodie der 4 ersten Worten des Versikels „Dies iUa dies irae"
im „Libera" entspricht , ein frappanter Beweis , daB die Sequenz zuuachst
als Tropus aus dem „Libera" erwuchs.
179. Pro Defunctis.
1. De profundis exclamaiites
Aiidi, Christe, nostras voces
In caelesti ciiria:
2. Pro defunctis fidelibus
Orat mater nunc omuibus
Te supplex ecclesia.
3. Fiant ergo intendentes,
Ut audiant tuae aures,
Vocis liaec suffragia;
4. Vox haec orat, rex gloriae,
Fidelibus ut liodie
Coucedas remedia.
5. Peccatores quamvis simus,
Sustinere nec possimus,
Si observes vitia,
G. Fiat tameu salutaris,
Quae offertur nunc a nobis
Pro defunctis hostia.
7. Haec, quam patri obtulisti
Offerimus et nos ipsi,
Sit eis propitia;
8. Propitius esto eis,
Solve vincla, lesu, reis
In tua potentia.
18*
276
Sequentiae rhytlimicae et rigmatae.
9. PropterlegeiTijquam dedisti,
Te sustinent, quos fecisti;
Averte supplicia ;
11. In te credunt, in te sperant,
Ad te tendunt et suspirant
De faecis miseria ;
13, Sit apud te, quam rogamus^
Pro qua tibi supplicamus,
Pietatis copia;
15. E,eginarum imperatrix,
Tua roget te genetrix ;
Fiat horum impetratrix,
Quae rogamusj Maria.
17. Qui per crucem exaltatus
Peccatorum es misertus,
Audi preces, quas devotus
Ad te fundit noster coetus,
Cum misericordia.
10. Te sustinent, eruantur;
In te sperant, deducantur
Ad caeli palatia.
12. In te die, in te nocte,
In te mane et vespere
Sit eis fiducia.
14. Ut redimas eos, Christe,
Supplex rogat chorus iste^
Ab omni nequitia.
16. Bone lesu, rex gloriae,
Omnes sancti praecipue
Te rogantes sint hodie
Pro eorum venia.
18. Per te vincla confringantur,
Portae mortis destruantur^
Diaboli confundantur,
Et animae consequantur
Sempiterna gaudia.
Miss ms. Franciscano-Romanum saec. 13. (anni cr. 1253). Cod. Nea-
politan. VI G 38. add. saec. 13/14. A, — Miss. ms. S. Cornelii Compen-
diensis saec. 13/14. Cod. Parisin. 16823. B. — Miss. ms. Compendiense
saec. 14. Cod. Parisin. 17319. C. — Miss. ms. Compendiense saec. 14. Cod,
Parisin. 17 318. D. — Grad. ms. Fontisebraldense saec. 14. in. Cod. Lemo-
vicen. 2 (17). E. — Miss. ms. Sandionysianum saec. 14. Cod. Parisin. 1107,
F. — Miss. ms. Parisiense (Confraternitatis S. Nicolai ad sprevarios) saec.
15. Cod. Parisin. Mazarin. 464 (261). G. — Miss. ms. Pictaviense saec. 15,
Cod. Parisin. Mazarin. 420 (216). H. — Miss. ms. Beckense (Leodiense) saec.
15. Cod. Bruxellen. 3782. I.
Miss. Autissiodorense impr. Parisiis [1484]. K. — Miss. Leodiense
impr. Delf [ca 1485J. L. — Miss. Leodiense impr. Parisiis 1527. M. — Mi.ss.
Briocense impr. Rotomagi [1502?]. N. — Miss. Aurelianense impr. Parisii»
1519. O. — Miss. Aurelianense impr. Parisiis [1523]]. P. — Miss. Baiocense
impr. [Rotomagij 1529. Q. — Miss. Senonense impr. Parisiis 1529. R. —
Miss. Ruthenense impr. Lugduni [cr. 1540]. S. — Miss. Remense impr. Re-
mis 1553. T. — EHLNOPRS sind nicht kollationiert.
1, 1 clamantes K. — 1, 2 Audi christianas voces G. — 2, 2 Ad te
clamat nunc IM. — 4, 1 oret A. — 5, 1 Peccatores nos cum simus GK;
sumus IM. — 6, 2 Qui CD. — 7, 2 Offeramus A ; dos tibi AK. — 7, 3
Stat eis A, Sit ei IQ. — 8, 3 De tua Q. — 9, 2 quas A. — 10, 2 educantur
G. — 11, 1 In te sperant in te credunt AGIM. — 12, 3 Sis eis G, Stat eis
T. — 13, 1 quem KT. — 13, 2 tibi quam rogamus (! = 13, 1) T. — 13, 3
Pietate M. — 14, 1 Et I; eas GIMT. — 14, 2 coetus iste IM. — 15, 3 im-
peratrix AMQ, supplicatrix K. — 15, 4 Quam Q, Qua I. — 16, 1 Bone lesu
Christe gloriae IM. - — 16, 3 rugamus A. — 16, 4 veniam A. — 17, 3 preces ,
quis BCDFGIM, qui K. — 17, 4 fimdit nur in A, sonst clamat. — 18, 2
Per te mortis Q, Dirae mortis K. — 18, 3 DiaboHque A.
In F und G ist als Singweise die Melodie von „Laudes crucis^^ ver-
wendet. — B hat die Rubrik: „In anniversario Caroli [Calvi]", F: „In
anniversario Dagoberti regis". — Es verdient hochste Beachtung, daB in A
De l)eo. Pro Defunctir
27 7
diese Se(|uenz neben deni ,^l)ies irae^' eingetragen ist; also bestanden gegeu
^chlnPj des Vii. Jalirhunderts schon zivei »Sequen/.en fiir die Totenmesse. Die
vorstehende ist nacli Inhalt und Technik (schlechter Khythmus, mangeliiafter
Eeim) ungleich minderwertiger, als das herrliche j,Dies irae". Schliefit
letztere Sequenz sich an das „Libera^^ und dcSHen Versikeln, so diese an
den Psalm ,,J)e profiwdis" in der Vesper des Totenoffiziunis als eine er-
vvciterte Paraphrase der Psalmverse, meist unter Aufnalnne der gleichen Worte;
aber die Kinzald des Psalmes ist im Gegensatz zuni .,Dies irae" hier stets
in die Mehrzald umj:^esetzt. — Abgeselien von A sind alie Quellen ausnahms-
los franzosische , und der Ursprung der Sequenz diirfte in Frankreich zii
suchen sein.
De Beata.
180, De Conceptione Beatae M. V,
1. Dies ista celebretur,
In qua pie recensetur
Mariae conceptio ;
3. Felix quidem
est conceptus,
Per quem mundus est adeptus
Salutis remedia;
5. Virga florem conceptura,
Stella solem paritura
Hodie concipitur.
7. 0 quam felix et praeclara,
Mundo grata, Deo cara
Fuit haec conceptio,
9. Virga lesse floruit,
Christum virgo genuit,
Virgo, mundi domina;
11. Nova mater novam proleraj
Nova stella novum solem
Nova profert gratia.
13. 0 mirandam novitatem,
Novam quoque dignitatem !
Ditat matris castitatem
Filii conceptio.
15. Tu spes certa miserorum
Vera mater orphanorum,
Tu levamen oppressorumj
Medicamen infirmorum,
Omnibus es omnia.
2. Huius laudes prosequamui
Nos, qui tanto gratulamur
Dei beneficio.
4. Hunc prophetae
praeviderunt,
Patriarchae praesenserunt
Inspirante gratia.
6. Flos de virga processurus,
Sol de stella nasciturus,
Christus intelligitur.
8. Qua salute destitutis
Redit verae spes salutis,
Luctus cedit gaudio !
10. Novo quodam ordine
Absque maris semine
Virum parit femina.
12. Nova prorsus genitura:
Creatorem creatura,
Patrem parit filia.
14.
16.
Gaude, virgo gratiosa,
Virga flore speciosa,
Mater prole gloriosa,
Plene plena gaudio.
Te rogamus voto pari,
Laude digna singulari,
Ut errantes in hoc mari
Nos in portu salutari
Tua sistat gratia.
i
Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A. -
Grad. ms. Fontisebraldense saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17). B. — Mis:
ms. Montis 8. Micliaelis saec. 14. Cod. Abrincen. 48. C. — Miss. ms. Ven<
tense saec. 15. Cod Rotomagen. 807 (A 434). D. — Oration. ms. Franci'
De Beata. De Conceptione Beatae M. V. 279
canum Parisiense ,saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639. E. — Grad. ms. .S. Petri
Luxoviensis saec. (14/15. et) 16. Cod. Vesolen. 11. F. — Pros ms. Caelesti-
norum Parisiensium anni 1582. Cod. Parisin. Mazarin. 448 (7o8). G.
Miss. ms. Frisinjj^ense saec. 14. Clm. Monacen. 23054. H. — Miss.
ms. Augustanum (?S. llippolyti) saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1>^1'I. I. —
Miss. ms. Augustanum saec. 15. Cod. Turicen. Khenov. 24. K. — Grad. ms.
Glattense saec. 13. in. Cod. Muro-Grisen. membr. 7. add. saec. 1415. L. —
^[iss. ms. Underdorpense anni 1437. Clm. Monacen. 7550. M. — Miss. ms.
votivuu) Altae Superioris anni 1452. Clm. Monacen. 9508. N. — Grad. ms.
S. Crucis. Augustanae anni 1497. Clm. Monacen. 4101. O. — Miss. ms.
Salisburgense saec. 15. Cod. Lincen. F o 13. P. — Miss. ms. Salisburgense
anni 1490. Cod. Ducumburgen. 108. Q. — Oration. ms S. Petri Salisbur-
gensis saec. 16. Cod. Pctrin. a III 20. K. — Miss. ms. Lambreclitense saec.
i5. Cod. Graeceu. 115. S. — Miss. ms. Vallis Venustae (Vintsgau) saec.
15. Cod. Semin. Brixinen. 91. (E 2). T. — Miss. ms. Pragense anni 1469.
Cod. Mus. Bohem. XVI B 10. U. — Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod.
S. lacobi Bruuen. 16. V. — Grad. ms. Nussiense saec. 15. Cod. Mus. Ar-
chiep. Colonien. VI 11. X. — Oration. et Pros. ms. Campense anni 1462,
Cod. Darmstadien. 521. Y. — Grad. ms. Montis S. Mariae saec. 13 14. Cod.
Guelfenbyteran. 542 (Helmst. 502) add. saec. 15. Z. — Grad. ms. S. Sepulcri
Harlemensis saec. 15. Cod. Harlemen. Fol. membr. 7. a — Miss. ms. Hos-
pitalis S. lohannis Hierosolymitani in Harlem saec. 15/16. Cod. Harlemen.
membr. fol. 1. l). — Pros. ms. Misnense (?^ saec. 16. Cod. Dresden. 43 g.
C. — Miss. n)s. Praedicatorum Suecicum saec. 15. Cod. Upsalen. C 415. e. —
Collect. ms. Praedicatorum incert. origin. saec. 15. Cod. Bononien. 4019,
f. — Grad. ms. Teneramundense saec. 15. Cod. Teneramunden. s. u. g.
Miss. Bisuntinum impr. in Salinensi oppido 1485. h. — Miss. Eatis-
bonense impr. Katisbonae 1485. i. — Miss. Frisingense impr. Bambergae
1487. k. — Miss. Augustanum impr. Bambergae 1489. 1. — Miss. Ande-
gavense impr. [Parisiis] 1489. iii. — Miss. Lingonense impr. Parisiis 1491].
II. — Miss. Kedonense impr. Parisiis 1492. 0. — Miss. Lausanense impr.
Lausannae 1493. p. — Miss. Eduense impr. Parisiis. 1493. {{. — Miss. Tre-
cense impr. Varisiis 1497. l*. — Miss. Constantiense impr. Kotomagi 1499.
8. — Miss. Brioceuse impr. Kotomagi [1502?] t. — Miss. ^lacloviense impr.
Rotomagi 1503. U. — Miss. S. Martini Maioris Monasterii impr. Turonibus
1508. T. — Miss. Misnense impr. Lipsiae 1510 X. — Miss. Sarishuriense
impr. Kotomagi 1511. y. — Miss. Leodiense impr. Parisiis 1513. Z. — Miss.
Bellovaceiise impr. Kotomagi 1514. a. — Miss. Brandenburgense impr. Lipsiae
1516. /9. — Miss. Aurelianense impr. Parisiis [1519] y. — Miss. Tharenta-
siense [impr. Lugduni cr- 1520]. 6. — Miss. Posnanieuse impr. [Cracoviae]
1524. f. — Miss. Leonense impr. Parisiis 1526. C. — Miss. Narbonense impr.
Lugduni 1528. >/. — Miss. Senonense impr. Parisiis 1529. &. — Miss. Ro-
manum impr. Lugduui 1535. y.. — Miss. Ruthenense impr. Lugduni [cr. 1540]
X. — Miss. Parisiense impr. Parisiis 1585. //. — Kollationiert sind AEHIK
M— Y a b c i — 111 q X y z X //.
1, 1 Dies iste CE (1 in 0 p r t u y z « ;, Dies festii BDFHIKMOTZ
h k I 11 S J, Festa dies P, Dies festus y, Dies laeta NQUVX a b c f i q
y "S. ft i t] '> X k, Dies ista AY e; letztere Lesart ist jene der altesten Queile,
die in fast allem den besten Te.xt liefert: das „Dies iste" jener Quellen, die
eine jiingerc llberarbeitung unserer Seiiuenz bieten (CE (1 etc), stiitzt sich auf
„Dies ista" alsVorlage: „festa'' ist vielleicht urspriiiiglich nur i'iu Lesefehler
statt jjista'*. der sich dann in bestiuunten Ilandschriften festsetzte; — cele-
bratur S. — 1, 2 in quo E iii y z : pia NPSVX a b c q X x m: recoletur
ft b. — 1, 8 Conceptio Mariae E m y z. Diese gleiclie Gruppe bietet als
Strophe 2 u. 3:
2. Virgo mater gencratur, 3. Adao vetus e.xsilium
Concipitur(Et concip.z)etcreatur Et loachim opprobrium
Kecta vena veniae. Hinc habent remedia.
280 Sequentiae rhythmieae et rigmatae.
2, 1 Cuius NOSTVX a l) C i x ^, Eius Q; consequamur O. — 2, 2 gratu-
lemur T, gubernamur NQ i. — 8, 1 hic (st. est) A x. — 8, 8 Per quam N
C. — 3, 4 Salutis exordia x u. — 4, 1 Hanc INOPQSUVY a b C i k X w,
TuncH, HocCE etc. wie beiDies iste(l, 1). — 4, 2praedixeruntHQU,cecinerunt
a b. — 4, 3 praecenserunt S, praecesserunt U, recenserunt i x. — 4, 4 In-
spirata N. — Str. 4 u. 5 umgestellt HO k. — 5, 1 Virgo U i k y; con-
cepturam (ebenso 5, 2 parituram) N. — 5, 2 genitura Q. — Nach Strophe
5 schiebt X ein : Absque ulla macula | Quae perlustrat saecula | Flore mun-
ditiae. — 6, 1 de spina U i. — Nach Str. 6 schiebt X ein: Ut sit suis con-
ditus I Ac tenebris deditus 1 Verus sol iustitiae. — 7, 1 felix quam praeclara
Hliai— X a b i k 1. — 7, 2 Xobis grata E m y z. — 8, 1 u. 2 Termi-
natur miseria \ Datur raisericordia E lii y z. — 8, 1 salutem H k, salutis
Q a b. — 8, 2 Reddit HK k; vera x, certae V; spem k. — 8, 3 cedat x. —
Str. 9 u. 10 fehlen EU m y z. — 9, 2 Virgo Christum NQS, Virgo Deum
i. — 10, 1 Novo quodam nur in A, sonst Novo quidem; ebenso 10, 2 iiber-
all, auBer in A: viri statt maris ; sichtlich ist die jiltere Lesart, welche A
bietet, korrigiert. — 10, 2 Sine b. — 10, 3 Patrem parit Q b w; filia ANQ
C i /u (vg-1. 12, 3). — 11, 3 praefert S. confert N; profert gaudia KNPQSU
VX abcix;;^. — Str. 11 u. 12 umgestellt C. — 12, 1 Genitorem ge-
nitura E m y z. — 12, 2 Novam prolem creatura IKT 1. — 13, 1 Admi-
randam (st. O mir.) U i, Admirandam V, Aramirandani S. — 13, 3 Dicat
KNTVX b i 1, Dicant H, Dictat O. — 14, 1 gloriosa IIIKMOT k 1, gene-
rosa ;;. — 14, 2 Virgo NY i k. — 14, 3 gratiosa IKMOT 1, generosa EX
m y. — 14, 4 Plena pleno OPSV a b C i X ^w, Pleno plena IIIKMNTXY
k 1 ;f. — 15, 1 Tu es spes q. — 15, 2 fehlt q. — 15, 2 Vere E m y. —
Zwischen 15, 2 u. 15, 3 eingeschoben: Sumrai patris filia U i. — 15, 5 et
(st. es) HIOT 1 : domina (st. omnia) IKMNQUSVX C i /u, dominus (!) x. —
16, 1 Te laudamus voce NQSUVX c i x ^<. — 16, 2 Digna laude HIMOT
k 1. — Zwischen 16, 2 u. 16, 3 eingeschoben: Deprecantes iugiter U i. —
16, 3 in lioc mundo HIK 1. — 16, 4 in pace HIKMOT k 1, in porta S. —
16. 5 Sistat tua NPSVY c x ju, Sistas tua a b, Astat tua Q; CoUoces per-
enniter U i.
Abgesehen von den vielen Varianten ist vorstehende Sequenz durch
manche Interxjolationen auffallend. Jene nach Str. 5 u. 6 sind schon an-
gefiihrt. P hat folgende Einschiebungen ; nach Str. 6:
Flore virga fmctifera, Semen regis decoratur,
Sole stella lucifera Eitus legis innovatur
Solis lucens lumine. Hoc felici germine.
nach Str. 8;
Aegrum dedit sanitati, Fides nostra approbatur,
Falsum parit veritati, Infidelis obcaecatur,
Dum virgo concipitur; Propheta percipitur.
nach Strophe 10 :
Novus ortus sic orditur Nova salus dat salutem,
Novo partu, qui fulcitur Virtus nova fert virtutem
Gratia spiraminis ; Officio flaminis.
E m y hingegen und wohl noch einige andere der mit ^.Dies iste" be-
ginnenden Quellen (cfr. Varianten zu 1, 1) schieben zwischen Str. 14 u. 15
folgende Strophen ein, die als Cento aus Versen anderer Sequenzen zusammen-
gestellt sind (vgl. z. B. „nodiernae hix diei"):
14a. Quod praecessit in figura, 14 b. Triste fuit in Eva Vae;
Nube latet sub obscura; Sed ex Eva formans Ave
Hoc declarat genitura Versa vice, sed non prave,
Piae matris; virgo pura Intus celans in conclave
Pariendi vertit iura Verbum bonum et suave,
Fusa mirante natura Nobis, mater virgo, fave
Deitatis pluvia. Tua frui gratia.
De Beata. In Conceptione Beatae M. V.
281
14 c. Omnis homo, sine mora
Laude plena solvens ora
Istam colas, ipsam ora
Omni die, omni hora
Sit mens supplex, vox sonora;
Sic supplica, sic implora
Huius patrocinia.
Dazu die Varianten; 14 a, 4 Semel (st. Piae) m y. — 14 a, 5 vertat E m y. —
14b, 2 format y. — 14 b, 4 zelans E m. — 14c, 2 plenus E. — 14c, 5
mens simplex E.
Die Sequenz in ihrer urspriinglichen Form, wie sie A und die meisten
Quellen iibermitteln, ist formvollendet (vollkommener Khythmus, reiner Reim,
regelmaBig-e Ciisur nach dem 2. Trochaus) und sprachlich und inhaltlich
iiber das MittelmaB hervorragend ; daher begreift man, daB sie z. B. von
F. Clement (Hist. gener. de la Musique religieuse, Paris 18G0, p. 256) dem
Aflam von St. Victor zugeschrieben wurde. Ihr Ursj)rung scheint wohl in
Frankreich zu sein, wenngleich sie bis zum Schlusse des 15. Jahrh. dort
wenig verbreitet war. — Man beachte , dalJ liier die Conceptio neben dem
passiven Sinne auch, wie im Mittehilter haufig, im aktiven Sinne aufgefaBt
wird. — A bietet eine besondere Melodie, ebenso der Cod. Sangallen. 546 ;
in anderen Quellen folgt der Text der Singweise von „Laudes crucis''^.
181. In Conceptione Beatae M. T,
1. Ex virgulto
De lesse ad esse Deus
Te vocavit.
2. Isaias
Ut prius occulti scius
Proplietavit
3. Semen lioc beneficum,
Numen quod deificum
Spoudet dare ;
4. Genus est magnificum
Regum et pontificum
Florens clare.
5. Ait sic : „De radice
lesse virga felice
Orietur."
6. Stella maris, solaris
Lux, dum tu circumdaris,
Hoc impletur.
7. Surgis ut virguncula.
Es ut saliuncula
luchoata.
8. Sponsus in meridie
Te vocat cottidie :
„Veni, grata
9. „Soror, sponsa, filia,
Nostra in cubilia!''
Flores nam ut lilia
Inter spinas.
10. Evae tu flebilia
Dele per auxilia.
Labi in exsilia
Ut non sinas.
1. In conceptione
Matris, lesu bone,
Cunctis gentibus
Sis solameu.
12. Vitae in agone
Caeli nos coronae,
Virgo, sedibus
lungas ; Amen.
282
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
Grad. ms. Cranenburgense anni 1340. Cod. Cranenburgen. s. n. A. —
Miss. ms. S. Mariae in Palatiolo saec. 15. Cod. Treviren. 358. li. — Miss,
ms. S. Pantaleonis Coloniensis saec. 15. Cod. Briixellen. 355. C. — Miss,
ms. Coloniense saec. 15. Cod. Darmstadien. Fol. 874. D. — Miss. ms. As-
nidiense anni 1475. Clm. Monacen, 10 074. E. — Miss. ms. Noviomagense
saec. 15. Cod. Mus. Noviomagen. s. n. F. — Grad. ms. Trevirense saec,
15. Cod. Cusan. 147. G.
Miss. Coloniense impr. Coloniae 1481. H. — Miss. Coloniense" impr,
Basileae 1487. I. — Miss. Coloniense impr. Coloniae 1494. K. — Miss. Co-
loniense impr. Parisiis 1506. L. — Miss. Trevirense impr. Basileae [cr. 1490
M. — GM sind leider nicht kollationiert.
1, 2 lesse adesse AHIL. — 2, 1 Ysaias DF. — 2, 2 ut pius B; occulta
ACDH — L. — Str. 3. u. 4 sind sinnstorend in allen Quellen, auBer in B
nach Str. 8 gestellt. — 3, 2 hoc (st. quod) in allen auBer B. — 3, 3 Spon^
dit CDH— L; are (resp. arae) C— L. — 4, 1 hoc (st. est) ACDEH— L. —
4, 3 Flora A; care in allen auBer B. — 6, 2 Lux tu dum ACDFH — L. —
7, 1 et (st. ut) CDHIKL. — 8, 3 nata B. — 9, 2 cubila I. - 9, 3 Florens
A. — 10, 1 Quae (st. Evae) CDH— L; et (st. tu) CDHIKL, ut BE. — 10, S
Releves B, Revelet EF, Revellet CDH— L. — 10, 4 Ne nos. sinas B. —
12, 1 In finis agone in allen auBer B.
Melodie: „Laetabundus^' . — Die Sequenz, welche Enjambement dei
Strophen aufweist (Str. 2 mit 3; 8 mit 9 u. 10), diirfte der Colner Diozefc
entstammen. Abgesehen von B haben aber die Colner Quellen den Texl
schlecht iiberliefert. — Die Collation von A verdanken wir der Giite des
Pfarrers Fugmann von Cranenburg.
182. In Conceptione Beatae M, V.
1. Salve, sponsa deitatis,
Maria, fons pietatis,
Angelorum domina.
2. Ave, dulcis o Maria,
Christi mater et filia,
Ulla sine macula;
4. Tu puteus honestatis,
Favus dulcis caritatis,
Tu nostra laetitia;
6. Tu magistra clementiae,
Mater misericordiae
Nostra delens crimina,
8. Tu a Deo fabricata,
In conceptu praeservata,
Nulla trahis scelera.
10. Nos famulos rege tuos
Atque tibi fac devotos
Pro tua clementia.
8. Tu sol refulgens gloria,
Caelorum lustrans atria,
Luce replens saecula.
5. Rosa rubens castitatis,
Lilium virginitatis
Cum omni fragrantia.
7.
9.
11.
0 norma innocentiae,
Maria, plena gratiae,
Tu stella matutina,
Tu in caelis coronata,
Ab angelis venerata,
Micans super sidera.
i
Ab inferno liberatos
Nos postremo fac beatos
In caeli militia.
I
De Heata. In Conceptione Beatae M. V.
283
Miss. ms. Tegurinum saec. 15. Clm. Monacen. 19560. A. — Officia
ms. S. Petri Salisburgensis saec. 15. Cod. Pctrin. a VI 52. B. — Oration.
ms. S. Petri Salisburgensis saec. 16. Cod. Petrin. a III 20. C. — Lection.
ms. Ducumburgense saec. 15. Cod. Ducumbergen. 7. D. — Oration. ms.
Vallis locosae saec. 15. Cod. Labacen. 147. E. — Oration. ras. Franciscanum
Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin 3639. F. — Officium Immaculatae Con-
ceptionis editum per fratrem Bernardinum de Busti Ord. Min. impr. Medio-
lani 1492. G. — Miss. Posnaniense impr. Cracoviae 1524. H. — Miss. [Fran-
ciscanoJ-Komanum impr. Lugduni 1535. I. —
1, 1 Ave sponsa H. — 3, 1 Tu solis refulges H. — 3, 3 reples CH, —
7, 1 Tu norma FHI. — Vielleicht war diese Diclitung urspriinglich ein Keim-
gebet, ward aber als Sequenz beniitzt; auch C nennt sie „alia prosa". Als
Verfasser darf wohl auf Grund der Quelle G Bernardin von BvMi (f 1500)
vermutet werden; dessen Hymnen auf die Unbefleckte Ernpfangni.s sind mit-
geteilt A.H. XXIII, Nr. 91—94.
1. Mariae conceptio
Ex semine regio
Mimdum replet gaudio
Propter Christum.
3. Hunc diem excolere
Et sollemnem agere
Ex divino munere
ludicavi ;
5. Triforme prodigium
Edocens officium
Probat hoc sollemnium
lustum esse:
183. In Conceptione Beatae M. T.
2.
Erubescat contio
Garriens ex devio
Non dignum sollemnio
Diem istum.
4. Dum multi summopere
Nisi sunt deprimere,
Hunc tamen excrescere
Comprobavi.
6. Dum abbas naufragium,
Sacerdos supplicium,
Levita refugium
Vult adesse.
7. Virgo matre sterili
Et ex patre nobili
Carens labe flebili
Oriunda
8. Modo admirabili
Sine viro labili
Verbo ineffabili
Fit fecunda.
9. xVve, stirps egregia,
Ave, boni nuntia,
Ave, solis praevia
Lux aurorae ;
10. 0 virgo christifera,
Nos in vitae vespera
Duc tecum ad aethera
Cum honore.
Oration. ms. Fraiiciscanum Parisieuse saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639.
A. — Miss. |Francisc'auo]-lvonianum impr. Lugduni 1585. 13. — Miss. Claro-
montense at<iue 8. Flori impr. Lugduni 1541 C. — Miss. Parisiense impr.
Parisiis 1585. D. — Ferner in einein Miss. nis. Frauciscanum saoo. 14.
(?, wohl additum saec 15?) Cod. zu Vingtrinior u. in einom .Vntiphon. ms.
Franciscauuni saec. 15. Cod. des Seminars zu Komans (beide letzteren
Quellen nach Chevalier, Rep. Hymn., Nr. 11154).
3, o Et divino AH. — 8, 3 Virgo (st. Verbo) B. — Xach den Quellen
284 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
zu schlieBen ist auch diese Sequenz, wie die vorhergehende , von einem
Franzislmier (ob ebenfalis von Bernnrdin von Bnsti'? Das hangt auch
davon ab, zu welcher Zeit sie in den genannten Codex von Vingtriuier ein-
getragen ist). — Die dunklen Stellen in Str. 6 finden ihre Erklarung durch
die ausfiihrlichen Schilderungen in der gleich folgenden Sequenz y,CaelorU7n
dulcis harmonia^'' (Nr. 185). — Melodie: ,,3Iariae praeconio^'.
184, In Conceptione Beatae M. V.
1. Cor devotum elevetur 2. Mens amore inflammetur
Et devote celebretur Et amori copuletur
Virginis conceptio ; Laus et iubilatio.
3. Haec concepta miro more 4. Ut fructus exit a flore,
Est ut rosa cum nitore Est producta cum pudore
Et ut candens lilium ; Praeventa per filium.
5. Sicut ros non corrumpitur, 6. Sic virgo non inficitur,
Quando in terra gignitur, Cum in matre concipitur,
Elemeuti rubigine, Originali crimine.
7. Nos ergo dulci carmine 8. Hanc conceptam ex semine
Laudemus in hac virgine Et mundam ab origine
Conceptum sine nubilo ; Laudet chorus cum iubilo,
9. Ut mota dulci modulo 10. Et in mortis articulo
Nos servet in Loc saeculo Liberet a periculo
Mundos ab omni crimine Et inferni voragine.
Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639.
A. — Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585 — 87. Cod. Ravennaten. 360
(139. 5. S). B. — Miss. [FranciscanoJ-Romanum impr. Lugduni 1535. C. —
Miss. Ruthenense impr. Lugduni cr. 1540. D. — Miss. Parisiense impr. Pa-
risiis 1585. E. — D ist nicht kollationiert.
2, 2 Et amore B. — 4, 1 Et fructus AC. — Man vgl. die Sequenzen
gleichen Anfanges und Baues A.H. X, Nr. 81 u. Nr. 232 ; beide sind Fran-
ziskaner-V rodukte. Dieses u. die Art der Quellen A u. C lassen das Gleiche
von vorstehender Sequenz vermuten. — Melodie wahrscheinlich: „Hodiernae
lux diei." — Beachtung verdient, daB in dieser Sequenz nur von der Con-
ceptio im passiven Sinne und ohne Polemik die Rede ist.
185. De Conceptione Beatae M. V.
1. Caelorum dulcis harmonia,
Terrigenarum concors symphonia
Dicant Deo gloriam.
2. In Mariae hanc gloriam 3. Conceptionis venerandae
Canant et memoriam Eiusque peragendae.
De lieata. In Conceptione Beatae M. V.
285
4. Nostri chori sanctitatem
Coaltet eulogium,
Non credentum tarditatem
Kegulet privilegiura
Sordis expiativum.
5. Omnis credat sequens homo
Doctorum vestigia,
Oblatrantum ora camo
CoDstringant prodigia
Hanc sanctam mon-
strativa.
6. Magnus Dominus
Et mirabilis Deus
Incredulum cor sedulis
Afficit miraculis,
8. Appropinquet ad littora
Et beatitudinis
Derelicta cum anchora
Navi sollicitudinis
Atque turpitudinis.
.0. Exhortatio
Quod sancta domonstrat
et narratio
Terrae Anglicae
lam divulgata a pontifice.
Pia et recta ratio
Credat hoc catholice,
Quod sancta sit conceptio
A Deo mirifice.
7. in mundi pelago
Fluctuans ut propago
Eximatur credentium
A procellis hostium,
9. Unde Dei genetricis
Mariae conceptio,
Remigantum adiutricis,
Colatur vel creatio
Eius velut natio.
11. Abbas Helsinus,
Anglorum regis sagax
nuntius,
A Dacis rediens
Naufragio se subiciens,
Undosis ab impetibus
liemis fractis^
Fessis nautis patiens,
Desperavit penitus
De vita ceu moriens.
12. Ad Deum triste
Clamavit sonus nautarum :
|14. „Virginum virgo casta,
Miseris nobis asta,
Ne pereamus, salvanos."
6. Cuius desideranter monitis
Abbas favens mitis
Tranquillum carpit litus
incolumis.
|8. Hoc levita
Sollemnizavit festum ita
Cultor devotus IMariae,
Cum fit patriarcha
A((uilciae.
13. „Nostrarum, Cliriste,
Redemptor sis animarum.
15. Mox quidam infulatus
Per virginem translogatus
Consolabatur tribulatos.
17. Conceptionem et peregit,
Phantasma ceu exegit,
lu suo coenobio,
ut pepigit.
19. Ob responsum
Virginis matris se sponsum
Carnalis lasciviae
Ne^ans adhaesit con-
tinentiae ;
286
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
20. Matris vultum
Solis fulgore percultum
Meruit orans videre
Huius cliei festum
et pandere.
22. A malis afflictum
Haec pia per conflictum
Imperatrix revocavit
Vivoque imperavit,
Ut hoc festum celebraret
Etcelebrandum praedicaret;
21. Et presbyter
Quidam maris per iter
Incastus volens redire
Ad sua mox coepit
interire ;
23. Hic factus eremita
Fecerat ita. —
Eia, salva nos, Maria,
Ne submergant maria
Tibi tua militantes
Et suffragia implorantes.
24. Tuum filium
Fac nobis propitium
Ex te natum.
Miss. ms. votivum Altae Superioris aimi 1452. Chn. Monacen. 950^
A. — Miss. Misnense impr. Lipsiae 1503. B. — Miss. Misnense impr. Lip
siae 1510. C. — Misz. Moguntinum impr. s. l. 1517. D. — Miss. Mogur
tinum impr. Basileae 1520. E.
4, 2 Calcet BC; elogium E. — 4, 4 Regale privilegium A. — 5, I
Doctoris A. — 5, 3 ora fehlt A; canina (st. camo) BC. — 5, 5 sancta A
demonstrativa BC. — 7, 2 ut fehlt A. — 7, 3 Excipiatur A. — 8, 1 Appro
pinquant A, Appropinquat BC. — 9, 3 Remigantium A. — 10, 2 et sanct
A. — 10, 4 angeUcae BDE, — 11, 1 Helisinus A. — 11, 10 De vita commc
riens A. — 12, 1 Christe (st. triste) A. — 12, 2 vox (st. sonus) A. — 14,
asta nobis A. — 15, 1 Mos. BC. — 16, 1 Huius desiderantis A. — 16,
vovens (st. favens) A. — 17, 2 Phantasmata E. — 17, 4 utque A. — 19,
sponsam DE. — 20, 1 Patris vultum B— E. — 20, 2 per cultum ABDE. -
21, 2 maris pariter ADE. — 22, 2 Hunc pium ADE. — 22, 4 Viroque A
— 23, 1 factus est A. — 23, 2 hat zwei Silben zu wenig".
Die Mcloclie (in A) ist jene der Gottschalkschen Sequenz „Caeli enai
rant" (A.H. L, Nr. 267). Der Reim bestimmte hier die Versabteilung. -
Da der Rhythmus nicht gewahrt ist, konnte vorstehende Sequenz jenen de
Ubergangsstiles zugezahlt werden. — Aus welchem Teile Deutsdilands si
stammt, war nicht zu ermitteln.
186, In Conceptione Beatae M. T.
1. Gratulare, plebs honesta,
Et conceptus cole festa,,
Nam Mariae conceptio
Sanctis est gratulatio.
3. Sicut ortum ordinavit^
Sic conceptum praeparavit
Creans Dei potentia
Mariam plenam gratia.
2. Hanc elegit Deus pater,
Ut fieret verbi mater,
Ex quo, per quod omni:
Caelestia, terrestria.
4. Si fuerunt genitores ,
In conceptu peccatores,
Ideo Dei gratia
Non gravatur haec Mari
II
De Beata. In Conceptione Beatae M. V.
287
5. Nam ubi Dei gratia,
Nou est culpae miseria,
Necparentum culpa laesit,
Cui Deus sic adhaesit,
7. Et nobiscum colit pie
Conceptionem Mariae,
De qua natus fuit Deus,
Per quam venit homo reus
6. Ut ex ipsa nasceretur
Et sic reus salvaretur.
luste gaudet ecclesia
Colens salutis gaudia.
8. A.d stellatum palatium,
Ubi pax est et gaudium,
Ad quod virgo per filium
Nos ducat post exsilium.
Cod. Engelbergen. saec. 13. (Nur so bezeichnet Morel, Nr. 120, seine
Quelle, die uns leider entgangen ist. Auch P. Gottwald notiert in seinem
„Catalogus Codicum manuscriptorum" der Engelberger Stiftsbibliothek keine
Dichtung dieses Anfanges, weshalb wir auf weitere Nachforschung verzichten
und uns auf Morels Textangaben verlassen muBten). A. — Pros. ms. San-
gallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. B.
1, 1 plebs modesta B. — 3, 3 Te fecit (st. Creans) A. — Nach 4, 2
fiigt B ein: Qui foetantur patre primo | De corruptioiiis limo. — 4, 4 nec
(st. haec) AB. — 7, 1 Ut A; colat AB. — Vor 7, 1 fiigt B ein: Qui non
gaudet, erubescat, | Paenitendo hilarescat. — Ebendort lauten 7,3 — 8,4:
Per quam venit natus Deus,
Per quam vivit homo reus.
Ahna virgo, per filium
Nos deduc post exsilium
Ad stellarum palatium,
Ubi pax et gaudium.
Dementsprechend verteilt sich in B auch die Melodie auf 9 Strophen.
Nach der Angabe Chevaliers (Repert. Nr. 7413) ist diese Sequenz auch iu
das Missale Gratianopolitanum impr. Gratianopoli 1497 gedrungen; in der
Ausgabe von 1532 ist sie niclit zu finden. Ihr Ursprung liegt scheinbar im
Scliweizer Gebiete.
1S7, In Conceptione Beatae M. V.
1. Quam ligurat lex primaeva, 2.
Caput vermis calcans Eva
Mundum intrat hodie;
3. Innocenter ambulautes, 4.
Legem Dei meditantes
Parentes promeruit ;
5. lustam quippeducunt vitam,
Pietate redimitam
Miserando misoris.
7. Venit tom])us, quo prodiret, 8.
Ovem lapsam qui roquiret,
Natus in splendoribus.
Haecest,quae nescivit torum
Paternorum delictorum
Dono fulta gratiao.
Tam devotos contorales,
Castitate sociales
Mundus uunquam habuit.
6. Duo stabant infecundi,
Supportantes gomebuudi
Legis probra vetoris.
Solera parat ad amictum,
Corpus matris benodictum
Resplondeus virtutibus.
288
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
9. Labem si quam vides solis,10. Solis rotam maculari
Famam nigrat liuius prolis; Nec lianc prolem denigrari
Sed non fas est dicere Culpae quovis genere.
11. Absit a te, mens humana, 12. Opus istud singulare
Suspicari quaeque vana, Perscrutantem quaerit, quare
Dum divinum agitur^ Sic in altum rapitur.
13. Cessent ergo detractores 14. Carnis Adae profluxisse
Ignes flantes Nec conceptum
vastatores, hunc transisse,
Dentes fraenent duriores Quin traductum polluisse
Contendentes maculam Propter carnis regulam.
15. Quod excedit notionem, 16. Caeli regem adoremus,
Non requirit rationem, Matrem regis collaudemus,
Sed divinam unctionem ; Ut cum illis conregnemus
Ergo mente sedula Per aeterna saecula.
Miss. Stregnense impr. Lubecae 1487. — Daraus ediert in The Eccle-
siologist XCVIIl (Oct. 1858), S. 354. Dieser letzteren Quelle entnahm Daniel
(V, S. 225) den Text, gab aber im Gegen?atz zum Ecclesiologist als Quelle
das Missale Upsalense impr. 1518 an. Dieses Missale von Upsala enthalt
jedoch nicht unsere Sequenz. Strengnaes, ein Suffraganbistum von Upsala,
hat aUein, soweit sich beurteilen laI5t, diese formgewandt geschriebene Se-
quenz, welche die Conceptio nur im passiven Sinne und mit apologetischer
Farbung behandelt, liturgisch verwendet und Avohl auch geschatien. — Wir
zweifeln, ob in 1, 1 htx primaeva oder lex primaeva zu lesen ist.
188. In Nativitate Beatae M. V.
1. Nativitas Mariae virginis,
Quaenoslavitalabecriminis,
Celebratur liodie ;
Dies est laetitiae.
3. Stella nova
noviter oritur,
Cuius ortu
mors nostra moritur,
Evae lapsus iam restituitur
In Maria.
5. Virgo clemens et virgo unica,
Virga fumi, sed aromatica,
In te caeli mundique fabrica
Gloriatur.
2. De radice lesse propaginis
Hanc eduxit sol veri luminis
Manu sapientiae
Suae templum gratiae.
4. Ut aurora
surgens progreditur,
Velut luna
pulchra describitur,
Super cuncta ut sol elegitur
Virgo pia.
6. Te signarunt ora prophetica, ,
Tibi canit Salomon cantica
Canticorum, te vox angelica
Protestatur.
De lieata. In Nativitate Beatae M. V. 289
7. Verbum patris 8. Fructus virens
processu temporis arentis arboris,
Intra tui Christus, gigas
secretum corporis immensi roboris,
In te totum et totum deforis Nos a nexu funesti pignoris
Simul fuit. Eripuit.
9. 0 Maria, 10. 0 vera spes
dulce commercium et verum gaudium,
Intra tuum Fac post vitae
celasti gremium, praesentis stadium,
Quo salutis reis remedium Utoptatumincaelisbravium
Indulgetur. Nobis detur.
Collect. ms. Praedicatorum S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 75.
Cod. Londinen. Add. 23935. A. — Pros. ms. Praedicatorum 8. Ludovici Pis-
ciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Egert. 2601. B. — Miss. ms. Praedica-
torum Tolosanum saec. 13. Cod. Tolosan. 98. C. — Brev. et Pros. ms.
Tolosanum saec. 15. Cod. Parisin. 1034. D. — Trop. ms. Narbonense saec.
12. Cod. Parisin. 778. add. saec. 13/14. E. — Miss. ms. Praedicatorum Lug--
dunense sa^c 14. Cod. Capit. Lugdunen. A. 6. F. — Pros. ms. Praedica-
torum Gallicum saec. 14. ex. Cod. Oxonien. Rawl. liturg. g 3. G. — Miss.
ms. Venetense saec. 15. Cod. Kotomagen. 307. H. — Pros. ms. Caelestinorum
Parisiensium anni 1532. Cod. Parisin. Mazarin. 448. H*.
Trop. ms. Bobbiense saec. 12/13. Cod. Taurincn. F. IV 19. add. saec.
13. 1. — Grad ms. Praedicatorum S. Marci Florentini saec. 14/15. Cod. S.
Marci Florentin. T. K. — Miss. ms. Aquense anni 1423. Cod. Aquen. 1039.
L. — Pros. ms. Farfense anni 1514. Cod. Koman. Farfen. 33. M. — CoUect.
ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bononien. 4019. M*.
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.
B78. N. — Oration. ins. Nunbergense saec. 14. in. <^'gin. Monacen. 101. O.
— Grad. ms. Altenbolicnaviense (Monialium O. Pr.) saec. 14. Clm. Monacen.
23287. P. — Miss. nis. Frisiiigense saec. 14. Clm. Monacen. 23054. Q. —
Grad. ms. Praedicatorum Ilelveticum saec. 14. ex. Cod. Muro-Grisen. membr.
1. R. — Miss. ms. Praedicatorum (Trevirense '?) saec. 14/15. Cod. Cusan.
132. S. — Grad. ms. Praedicatorum Coloniense (et S. Oucis) anni 1425. Cod.
Capit. Aquisgranen. XXVII. T. — Grad. ms. Monialium O. Pr. Colonieuse
saec. 15. Cod. Seniin. Cob)nien. 12. U. — Grad. ms. Cruciferorum Colo-
niense saec. 15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. V. — Miss. ms. Praedicatorum
Vindoboiiense anni 1477. Cod. Praedicat. Vindobonen. 213. X. — Miss.
ras. Strigoniense (? Ultramontanorum) saec. 15. Cod. Salisburgen V 1 B 23.
X*. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Zwettlen. 207. Y. — Miss. ras.
Pelsinense saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XV A 8. Z. — Grad. ms. Prae-
dicat. Unterlindonse saec. 15. Cod. Colmarien. 317. a. ~ Pros. ms. Prae-
dicatoruni (? Noviomagense) saec. 15. Cod. S. Ign.Htii Noviomagen. 55. b. —
Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435. C. — Miss. ms.
Praedicatorum Suecicum saec. 15. Cod. Upsalen. C 415. d. — Miss. ms.
Scarense saec. 15. Cod. Upsalon. C. 427. e. — Miss. ms. Praedicatorum
Hispanicum saec. 16. Cod. Vatican. 5591. f.
Pros. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Aujx- CCIX. g. —
Miss. ms. Constantionso saec. 15. Cod. Wolfeggen. s. n. h. — Miss. ms.
Mellicenso saoc 14. Cod. Mellicen. 1057. i. — Miss. uis. S. lohannis Iliero-
«olymitani saec. 14. Cod. Potrin. Salisburgen. a V 12. k. — Miss. ms. Pa-
aviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. L — Miss. et Pontific. ms.
Salisburgeuse saec. 14. ex. Cod. Salisburgon. V 3 II 132. m. — Miss. ms.
Blume-Baunister, Thesauri Hymnologici Prosariuni II. 1. 19
290
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
Salisburg-ense anni 1490. Cod. Ducumburgen. 108. li. — Miss. ms. Salis
burgense saec. 15. Cod. Florian. XI 469. 0. — Miss. ms. Lambacense saec
15. Cod. Lambacen. 333, p. — Pros. ms. Lunaelacense anni 1465. Cod
Vindobonen. 4977. q — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen
2873. r. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716. S. —
Miss. ms. speciale Pollingense saec. 15. Clm. Monacen. 11311. t. — Miss
ms. Brixinense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1782. u. — Grad. ms. Taistenst
anni 1493. Cod. Mus. Diocesan. Brixinen. s. n. V. — Miss. ms. Hussemens(
saec. 15. Cod. Muro-Grisen. chart. 159. X. — Miss. ms. Viridis Silvae aiin
1456. Cod. Paulan. 25. 2. 30. (Blas. memb. 59). y. — Miss. ms. S. Aegidi
Corneoburgensis saec. 15. Cod. Claustroneoburgen, 77. z. — Miss. ms. Olo
mucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. «. — Miss. ms. S. lacob
Brunensis anni 1490. Cod. S. lacobi Brunen. 17. /9. — Miss. ms. S. Andrea^
Berneschaviensis anni 1498. Cod Pragen. XII C 6. y. — Miss. ms. Tiecho
bucense saec. 15. in. Cod. Pragen. XIV B 17. d. — Miss. ms. Cremsens
saec. 15. Cod. Pragen. XII B 13. 6. — Miss. ms. Pragense (?) saec. 15
Cod. Mus. Bohem. XVI A 13. C« — Oration. et Pros. ms. Campense ann
1462. Cod. Darmstadien. 521. rj.
Die recht zahheichen gedruckten Missalien Frankreichs u. Schweden
(dnrchweg mit dem Anfange ,,Katiritas^'') und die fast nur auf die Schweiz
!Mahren u. Bohraen beschrankten Deutsdilancls (durchweg mit dem Anfangi
..Conce^Uio^) sind groBtenteils zitiert von Chevalier, Repert. Nr. 11881 um
3701. Wir erganzen resp. heben noch hervor:
Miss. Curiense impr. Augustae 1497. 'K — Miss. Quinqueecclesiens
impr. Venetiis 1499. y.. — Miss. Auxitanum impr. Papiae 1495. ).. — Miss
Aquense impr. Lug-duni 1527. ^t^ — Miss. Caesaraugustanum impr. Caesar
augnstae 1485. v. — Miss. Valeiitinum impr. Caesaraugustae 1528. |. — Miss
Athanacense impr. Lugduni 1531. n. — Miss. Bicterrense impr. Lugduni 153€
o. — Miss. Praedicatorum impr. Venetiis 1523. a. — Die Kollation des gu
uberlieferten Textes ist von uns beschrankt auf: ABEGH"^— PVX*Y a C
ll — r t U X y z r]Xu'^7rQ0.
1, 1 Conceptio M g — ^ (ausgenommen tj , das besondere Einleitun
aufweist), Festivitas tt, In honore I. — 1, 2 lavat ll i r U X; a sorde u
a nexu p. — 1, 3 celebrantur L. — 2, 4 Suo h; Templum suae H*IM ;
/(7; suae gloriae BV li — r t U X y z. — 3, 4 nostra tollitur f y. — 3, .
Lapsis (Evae fehlt) i ; mox restituitur f, iam destruitur li X. — 3, 6 In noxi,
(st. Maria) N. — 4, 2 egreditur h X. — 4, 3 Sicut luna I tt o; pulchra fehl
t. — 4, 5 Supra n 0 r |; cunctas EH''TKL ^; erigitur Y 1 u z ^, egreditu
r, regreditur q. — 5, 1 Virga /, mater (st. clemens) EH*IKL l fj. '^ n q. -
5, 2 Virgo ). ; et (st. sed) p ; arcmaticam n. — 5, 3 Vitae caeli IL ^ ; e
mundi 1. — 5, 4 Glorietur I. — 6, 1 Te figurant y, signaverunt h, signavi
i. — 6, 2 canunt n. — 6, 2 u. 3 Canticorum Salomon cantica ! Tibi canii
te EI. — 7, 2 processum t. — 7, 5 Intrat MNV ahikmnoqxyz
tua (| U, tuum p; Vitae tuae \. — 7, 3 Intus totum f y ). n: totam q\ e
fehlt 0. — 7, 5 u. 6 et deforis simul | Totum fuit 0. — 7, 6 Semper fui
U. — 8, 3 Christi u. — 8, 4 universi roboris y. — Zwischen Str. 8 u.
schieben EH*IKLX* X l /u ^ n q folgendes ein:
!a. Condoluit i)umano generi
Virginalis filius uteri;
Accingantur senes et pueri
Ad laudem virginis.
8b. Qui poterat de nobis conqueri,
Pro peccato parentum veteri
Mediator voluit fieri
Dei et hominis.
9, 3 u. 4 fehlt f; 9, 3 Intra tui h. — 9, 4 caeleste (st. celasti) ILM i m n r t :
y ju ^n, caelesti h, caelestis o, caelestum 1 u. — 9, 5 nostrae (st. reis) n, aegris i. -
10, 4 taedium (st stadium) EIL J u ^ n q a. — 10, 5 Ut in caelis optatur
I k n p t.
In 7] sind die Strophen 1 — 4 so umgedichtet:
Ju iieata. In Praesentatione Beatae M. V
291
1. Sumnii regis matcr cximia,
Laude, precor, reple ]>raecor(lia,
Cum sis laudis mira materia,
O Maria.
S. Ortu tuo mors nostra moritur,
Evae lajjsus iam restituitur,
Miserisque salus infunditur
Inspcrata.
2. De radice lesse propaginis
Te eduxit sol veri luminis
In salutem humani generis,
Virgo pia.
4. Ut aurora surgens progrederis,
Velut luna pulclira describeris,
.Super cuncta ut sol eligeris,
O beata.
Dann der Anfang der 5. Strophe .,Virgo clemens et mater unica" mit der
liubrik: „etc. ut in illa sequentia habetur Nativitas Mariac virginis". —
Im Miss. Stregnense impr. Lubecae 1487 wird Str. 9 u. 10 als besondere
Sequenz beniitzt; daher das Incipit: 0 Maria dulce connnercium.
In Anbetracht der Quellen ist wohl sicher, daB diese Se^iuenz einen
Domiriikaner u. zwar FranJireichs im 18. Jahrh. zum Verfasser hat; durch
den Orden wurde sie dann in alle Lander des Abendlandes , alierdings in
beschranktem MaBe, verbreitet. — Spater ward sie in Deutschland vom 14.
Jahrh. an fiir das Fest Mariae Empfdminis verwendet (daher der Anfang
.^Conceptio^^ statt ^Nativitas"), drang- abcr in dieser Fassung scheinbar nicht
in das niittlere und westliche und nordliche Deutschland vor.
189. Iu Praesentatione Beatae M. V.
1. Altissima providente,
Cuncta recte disponente
Dei .sapientia
3. Ex cordis affectu toto
Doniino fideli voto
Se strinxerunt pariter
11. Nova fulsit gloria
Tompluni, dum eximia
Virgo praesentatur.
l'J. Dum, utnubant, iubetmnltis
Princeps puellis adultis,
Primo virgo renuif,
2. Ino nexu coningatis
loacliim et Anna gratis
Inga suut sterilia.
4. Mox, si jjrolem illis dare
Dignetur, lianc dedicare
In templo perenniter.
5. Angelus apparuit 6.
Lucidus, qui docuit
Exaudita vota^,
7. In utero consecrata, 8.
Miro modo generata
Gignet mirabilius
9. Keuedicta virgo nata 10.
Templo trima praesentata
It ter quinis gradibus.
Regis summi gratia
Ut detur his lilia
Gratiosa tota.
Altissimi patris natum
Virgo manens, qui reatum
^lundi tollet gratius.
Erecta velox ascendit,
Et uterque parens tendit
Ornando se vestibus.
12. Edocta divinitus,
Visitata caelitus
Angelis laetatur.
14. Ipsam nam([ue devovere
Parentes, ipsa manere
Virgo voto statuit.
19*
292 tSe(|uentiae rhytlimicae et rigriiatae.
15. Consultus Deus responsum 16. Ostensus loseph puellam
I)at,ut virgo sumat sponsum, Ad parentum duxit cellam
Quem pandet flos editus. Nuptiis sollicitus.
17. Tunc Gabriel ad virginem 18. Erudita stat tacita,
Fcrens conceptus ordinem Verba quam sint insolita,
Delegatur. Meditatur.
19. At, cum ilie tradidit 20. Mox verbum concipitur
Modum, virgo credidit, Et, quod nusquam clauditur,
Sicque sacro flamine Conditur in virgine.
21. Ecce, virgo siugularis, 22. Nos ergo sic tuearis,
Quanta laude sublimaris, Ut fructu, quo gloriaris,
Quanta fulges gloria ! Fruamur in patria.
Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97. add, saec. 15.
A. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15 Cod. Parisin. Arsen. 197. add. saec.
15. in. B. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. add.
saec. 16. C. — Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15'16, Cod. Pa-
risin. 3639. D.
Grad. ms. Germanicum saec. 14. Cod. Roman. Angelic. 1436 (T VIII 8)
add. saec, 14'15 E. — Miss. ms, Aug-ustanum saec. 15. in. Cod. Vindobonen.
1810. F. — Grad. ms. S. Crucis Augustanae anni 1497. Clm. Monacen. 4101.
G, — Miss. ms, Patavieuse saec. 15. Cod. Mellicen. 979. H. — Miss, ins.
Patavieuse saec. 15. Cod. Hilarien. 8. I. — Mis.s. ms. S. Horiani saec,
(14, et) 15, Cod, Florian. III 221 A, K. - Miss, ms. Lambacense saec, 15.
Cod. Lambaceu. 215 L. — Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen.
156. add. „anno LdOG a fratre lacobo". M — Miss. ms votivum Altae Su-
perioris anni 1452. Clm. Monacen. 9508. N. — Hymn. et Prosar. ms. Em-
meramense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667, O. — jSIiss. ms. Herbipo-
lense anni 1484. Cod. Bruxellen. Fetis 1164. P, — Grad. ras, Bambergense
saec. 14/15, Cod, Eoman, Ang-elic. 1424 (T VII 11). Q. — Grad. ms. Car-
melitarum Heilbronense saec. 15. Cod. Stutgardien. JBibl. fol. 61. R. —
Miss. ms. Lambrechtense saec. 15. Cod, Graecen. 115. S. — Miss, ms, Hos-
pitalense anni 1427, Cod, Paulan. 26. 1. 9. (Hosp. memb. 7) add. saec. 15/16.
T. — Miss. ms. S. Aegidii Corneoburg-ensis saec. 15. Cod. Claustroneoburgen.
77. U. — Miss. ms. Altovadense saec. 15. Cod. Altovaden. 93 V. — Miss.
ms. Pelsnense saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XV A 8. X. — Miss. ms.
Crumlavi'ienae saec. 15. Cod. Altovaden. LXXVI. Y. — Miss. ms. Pragense
saec. 14/15. Cod. Mus. Hungaric. 93. Z. — Miss. ms. Pragense saec. 15.
Cod. Capit. Pragen. P 4. a. — Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod.
Pragen, XIII, A 5 c. b. — Miss ms. Nova-Planense anni 1430, Cod. Mus.
Bohem, XVI A 9. C. — Miss, ms, Lucense anni 1483. Cod. Strahovrien.
I A 7, d. — Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Dioecesan. Brixinen.
s. n. e. — Miss. ms. Helveticum saec. 15. in. Cod. Muro-Grisen. chart. 26.
f. — Miss. ms. Scaphusiens^e saec. 15. ex. Cod. Turicen. Rheu. 9. g. —
Miss. ms. S Stephani Metensis saec. 15. Cod. Meten. 12. h. — Miss. ms.
Francofurdense (?Scafnaburgense) saec. 15. Cod. Herbipolen. Mp. th. f. 85.
h*. — Grad. ms. Trevirense saec. 15. Cod. Cusan. 147. i. — Grad. ms.
maioris ecclesiae Coloniensis saec. 15. Cod. Scriptor. S. I. Valkenburgen!
Liturg. ms. 2. k. — Grad. ras. Cruciferorum Coloniensium saec, 15. Cod.
Semin. Colonien, 10. l. — Miss. ms. Coloniense saec, 15. Cod, Bruxellen.
209, m. — Grad. ms. Nussiense saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VJ
11. n. — Miss. ms. Asnidiense anni 1475, Clm. Monacen. 10074. 0. — Grad
ms. Clarholteiise (?) saec. 15. Cod, Westkirchen. s. n, p.
IJe lieata. Iii Praesentatione Beatae M. V. 293
Miss. nis. S. Pancratii Leydensis saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 160. (|.
— Miss. ms. Traiectense saec 15. Cod. Mediolanen. Brera AE XIV 12. r.
— Miss. ms. S. Walbiir^ae Zutphaniensis saec. 15. Cod Mus. Ziitphanien.
Ms. 7. S. — Grad. nis. Enchusanum saec. 15. in. Cod. Mus. Episcop. Harlemen.
109 (401). t. — Miss. ms. Textorum Harlemensium saec. 15. ex. Cod. Har-
lemen. membr. fol. 2. add. saec. 16. u. — Miss. ms. Pistorum Noviomagen-
sium saec. 15. Cod. Mus. Noviomagen. I a 2. v. — Miss. ms. Augustino-
Romanum Neapolitanuin anni 1507. Cod. Vatican. Ottob. 221. x. — Miss.
ms. Tirasonense anni 1461. Cod. Capit. Tirasonen. s. n. y. — Pros. ms.
Sangallense dictum „Branderi" anni" 1507. Cod. Sangallen. 546. z.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. «. — Miss. Autissiodorense impr.
Parisiis [1484]. /9. — Miss. Kedonense impr. Parisiis 1492. y. — Miss. 8a-
giense impr. Rotoinaf^i 1496. ()'. — Miss. Pictaviense inipr. Parisiis 1498. f.
— Miss. Constanciense impr. Rotomagi 1499. c. — Mi.>>s. iiriocense impr.
Rotomagi [1502 '?j ?;. — Miss. Macloviense impr. Rotomagi 1503. 'K — Miss.
Noviomense impr. Rotomagi 1506. y. — Miss. Tullense impr. Parisiis 1507.
X. — Miss. Aureliancnse impr. Parisiis [1519|. /n. — Miss. Lingonense impr.
Trecis 1520. fj*. — Miss. Tharentasiense impr. [Lugduni cr. 1520]. r. — Miss.
Leonense impr. Parisiis 1520. ^. — Miss. S. Martini Turonensis impr. Pari-
siis 1529. n. — Miss. Athanacense impr. Lugduni 1531. o. — Miss. Ruthe-
nense impr. Lugduni [cr. 1540]. a. — Miss. Burdigalense impr. Uurdigalis
1543. T.
Miss. Coloniense impr. Coloniae 1481. v. — Miss. Herbipolense impr.
Herbip^^di 1481. (f. — Miss. Ratisbonense impr. Ratisbonae 1485. /. — Miss.
Constantiense impr. Basileae 1485. /*. — Miss. Eystetense impr. Eystet
1486. ijj. — Miss. Lubicense impr. Lubecae 1486. o. — Miss. Basilicnse
impr. Basileae 1488. aa. -- Miss. Olomucense impr. Bambergae. 1488. bb.
Miss. Augustanum impr. Bambergae 1489. CC. — Miss. Trevirense impr. Basi-
leae [cr. 1490|. (1(1. — Miss. Pataviense impr. Pataviae 1491. ee. — Miss.
Curiense impr. Augustae 1497. ff*. — Miss. Pragense impr. Lipsiae 1498.
g^. — Miss. Ronianuni inipr. ^'onetiis 14V}8. hll. — Miss, l^rixinense impr.
Basilcae 1511. ii. — ^liss. Nunihurgense impr. Basileae 1517. kk. — ?>liss.
Misnense impr. Lipsiae 1510. 11. — Miss. Cracoviense imj^r. Cracoviae 1545.
min. — Miss. Lnndense inipr. Parisiis 1514. nii. — Collationicrt sind:
ABDEFH-LN- gSV— Z b k 1 (i r x z / hli ii II inm iiii.
1, 1 Altissimo w, Ab aeterno providente nil, Ab ae terno disponente 1
(vgl. hierzu A.H. Vlll Nr. 48; die dort vorgelej'te Sccjuenz ist eine Um-
dichtung und Kurzung der vorstehenden : 1 bietet diese gleiche Umdiihtung
u. bleibt daher bei den \veitereu Varianten ausgeschaltet). — 2, 1 Vero nexu
S, Qiio nexu L; sexu V; coniugis II, coniugati S. — 2, 2 grati S. — 2, 3
Sunt iuga I. — 3, 1 Ex attectu cordis iiu. — 3, 2 Et tideliter devoto nu,
voce (st. voto) X. — 3, 3 Se dederunt iin. — 4, 1 prolem aeque darent iin.
— 4, 2 Dignaretur hanc dicare S; Dignetur feldt iin; sibi (st. hanc) dedi-
carent nn. — 5, 2 edocuit (st. qui docuit) nn. — 5, 3 Exaudiat hh. — Str.
5 u. 6 umgestellt niin. — 6, 1 sunnna L. — 6, 2 Ut his detur BN<> b (( 1%
His ut detur nn, Ut eis detur Fil k, Ut detur cis Q z, Ut det illis P. —
7, 1 Mox in alvo nii; consi-crata lehlt K. — 7, 2 Matrimonio (st. Miro mo-
io) S. — 7. 3 Gignit FY k n, (Jignent llini, Gignens nil ; mirabilis L, ut
ntiirabilia K. — 8, 1 Summi patris Dei nn ; Dei patris 11. — 8, 3 to lit H
k 11 Z, tollat V; gradibus S. - Str. 9 tVhlt S. — 9, 1 nata tehlt X. — 9, 2
|\nna trino (!) nn : trina BEHILNOPQ (| r X hh, trimo X, trino K. — 9, 3
M ter F A, Iter AL, Ut ter I, Inter x, Et ter nn, It itor 11 inin. Ter (ohne
j.t) K. — 10, 1 Eropta A; vo1»k\ mox F. — 10, 2 Dum utirque N; Dum
^entus pareus incondit (I) K, Dum vonit parens attendit E. — 10, 3 Orando
|.'^; Se ornando NO r. — Str. 10-14 sind in iin umgedichtot:
10. Felix ista slc conscendit.
Uterque parens ostendit
So ornando vostibus.
294
Seqnentiae rliythiTiicae et rigmatHc.
11. Nova fulsit gratia,
Templo dum eximia
Virgo praesentatur.
18. Cum ex edicto ceterae
Pontificis nubent . .
. . . haec renuit
12. Femina haec supernorum
Et in via semper moruni
Prorsus delectatur.
14. In praeclaro namque voto
Permanere corde toto
Christo Deo statuit.
11, 1 fulcit k, luxit S; gratia SY z. - 11, 2 Templo NSXY mm: dum fehlt
F. — Str. 12 u. folgende fehlen (eine Lucke) E. — 12, 1 Educta F, Docta
z. — 12, 3 Angelus KS; collaetatur x hh ii. — 13, 1 Cum K. — 18, 2
Praeses A; Puellis princeps L. — 18, 3 Prima HLY, Praemia V, Sacra
KNQ. — 14, 2 Parentes sicque parere S; ipsaque IL — 14, 8 toto (st. voto)
n, vota HI z ii. — 15, 2 virgo sponsum sumat iiii. — 15, 8 Flos quem
prodit, nn, Quem prodit flos q, Quem pandit 11. — 16, 1 Ascensus I. —
16, 2 misit (st. duxit) S; celsam (st. cellam) I. — 17, 1 En Gabriel nn. —
17, 2 Conceptus ferens nn. — 17, 8 De summis delegatur nn. — 18, 1
Virgo viro incognita nn. — 18, 2 Verba quae sunt nn, quae sint D A (so
vielleicht noch einige andere Quellen). — 18, 3 Matris (!) meditatur nn. —
19, 1 Paranymphus tradidit nn, Et cum FS n ii, Actum KN, Ut cum llh,
At ille (ohne cum) L; tradit X. — 19, 2 Modo L; virgo fehlt X. — 20, 1
Verbum mox nn ; concepit L. — 20, 2 Et fehlt L ; nunquam S ; aiiditur
HY. — 21, 8 fulget H; in gloria z. — 22, 1 Hic nos pia tuearis nn; Nos
sic ergo n ; sic fehlt PZ. — 22, 2 Ut quo fructu nn ; fructum FL ; qua F.
— Nach Str. 22 als AljschluB noch angefiigt in mm : Amen Ameu Amen di-
cant omnia.
Die Melodie variiert; in mindestens 5 verschiedenen Singweisen ist sie
iiberliefert. — Das Schema stimmt zu jenem von „In caelesti ierarchia^^ . —
Die Initialen der Halbstrophen ergeben dRfi Akrostichon : Ave, 3Iaria, hene-
dico te. Amen. Als ein Spruch-k\ixo?,i\Qhon ist es sehr bedeutsam; denn
solche Spruchakrostichen sind selten. Sehr beliebt aber waren sie bei Phi-
lipp VOn Maizieres, Kanzler des Konigs von Cypern. Als Gesandter des
letzteren kam er 1871 an den Hof des Papstes Gregor XI nach Avignon und
veranlaBte denselben zur Einfuhrung des Festes Marid Opferung. Von ihm
stammen ein Reimofficium auf dieses Fest (A.H. XXIV, Nr. 25) und mehrere
andere Dichtungen (vgl. A.H. LII, Nr. 38, SchluBbemerkungen). An sich
schon wird daher die Vermutnng auf ihn als Dichter der Sequenz gelenkt.
Sie wird bestarkt durch das auffallende Akrostichon. Zudem paBt die Sprach-
weise der Sequenz mit ihren Unebenheiten im Rhythmus (daher die Korrek-
turen in einigen Quellen) ganz zura Stil des genannten Officiums. Das
Gleiche gilt vom Inhalt: die Art der Darstellung im Tempel, das Geliibde
der .lungfraulichkeit, das Blumenwunder des hl. Josef, die Verbindung der
Opferung Mariens mit der Verkiindigung der Geburt durcli Gabriel und mit
der jEmp)fcingnis des Gottessohnes finden sich genau so dort wie hier. Sogar
die ungewohnlichen Wortwendungen„Templo trima praesentata | It ter quinis
gradibus^^ (Str. 9, 2 u. 8) finden sich im Officium: „Templi penetralibus | est
trima dicata" (Ant. 3, 8 sq. in 1. Vesp.) und „In templum Dei gradibus |
Ter quinis erat aditus " (Ant. 1, 1 sq. in 1. Noct.).
IDO. In Praesentatione Beatae M. V.
1. Gande, Sion, et laetare,
Templum venit adorare
Nova tibi filia,
2. Quam rcx regum concupivi|
Cuius teriiplum introivit
Ornata monilia.
De JJeata. lii l*rae.sentatione Beatae M. V.
295
2. Quae iustis a parentibus
In annis tam recentibus
In templo praesentatur,
5. Tam castis in visceribus,
Tam puris ex sanguiuibus
Hanc carnem ministravit,
7. Idcirco cives caelici
Ac spiritus angelici
Prae gaudio mirantur,
9. Haec iter planat invium,
Quo agnum quondam devium
Reduxit ad pastorem ;
11. lerusalem tu filia,
In templo fer auxilia
Te veniam potenti.
13. Quae nunquam vidit oculus,
Haec praeparavit Dominus
Suis se diligentibus;
15. Eia, mater, nos agnosce,
Libro vitae nos deposce
Cum electis inseri.
4. Sinceris nostris mentibus
Amore([ue fervcntibus
Quam iuste collaudatur.
6. Quos Deo sanctus spiritus
Ex utero divinitus
In unum copulavit.
8. Mysterium mirabile,
Excellens, ineffabile,
Extremum contemplantur.
10. Haec nulli claudit gremium,
Sed miserando praemium
Dat lassis post laborem.
12. Qui pascis inter lilia,
Da bona super milia
Et auri et argenti.
14. Haec in caelorum acie
Videntur clara facie,
Sanctis et puris meutibus.
16. Ut consortes tuae sortis
Et a poenis et a portis
Eruamur inferi.
Miss. Verdense impr. [cr. 1500]. — Das ist die Quelle nach Angabe
von 1. 31. Neale (Sequcntiae, p. 201 sqq.), der allein die.se Sequenz ediert
hat und zwar einzig aus dem bezeichneten Missale, das er laut seiner An-
gabe (1. c. pag. IX) „in IJihliotheca Wolfenhuttelensi" vorgefunden hahen
will. In beiden Wolfenbiitteler Exemphiren des Verdener Missale (vom Jahre
1486 u. 1493) ist aber diese Sequeuz nicht zu entdecken, auch nicht nach
abermaligem sorgfaltigem Suchen , dem sich der dortige Oherbibliothekar
Dr. Milchsack giitigst unterzogen hat. So hleibt lcider nichts iibrig, als deu
sicher entstellten, Text nach der Au.sgabe Neales als Grundh-ige zu beniitzen.
Die beiden SchhiKstroplien sind Entlehnungen aus der Elisabeth-Sequenz.
„Gau(le Sion quod egressus^^ (darilber im Bd. LV der A.H.); dieselben kommen
auch als hesondere Sequeuz vor im Miss. ms. Bohemicinn saec. 18. Cod.
priv. (Jacobi Kosonthal Monacensis) add. saec. 14. ex. und im Miss. Teuto-
nicorum impr. Nuronborgae 1499 u. im Miss. Moguntinum impr. Moguntiae
ll493. — Nach doni Toxte dioser '2 ScldulJstrophen konnte dor von Neale
vorgelegte korrigiert werden.
2, 8 Coornata monilia (auch „()rnata monilia'' befriedigt keineswegs).
3, 3 praesentavit. — 5, 3 sqq. ist unkhir. — 8, 3 Extroma copuhivit
(cfr. 6, 3). — 9, 2 Quo fehlt. — 10, 1 Ilaec fehlt. — 13, 2 Sic. — 13, 3
«e fehlt. — 16, 1 Ibi. — 15, 2 vitaoque depo.sce. — 1.5, 3 inveni. — 16, 1
huius (st. tuae). — U>, 2 et a mortis.
296
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
11)1 . Iii Aimuntiatione Beatae M. V.
1. Mittit ad virginem
Non quemvis angelum,
Sed fortitudinem
Suam, archangelum,
Amator hominis,
3. Naturam superet
Natus rex gloriae,
Regnet et imperet
Et zyma scoriae
Tollat de medio;
5. Foras eiciat
Mundanum principem
Matremque faciat
Secum participem
Patris imperii.
7. Accede, nuntia,
Dic Ave cominus,
Dic 23lena gratm,
Dic iecnm Dominus
Et dic ne timeas.
9. Audit et suscipit
Puella nuntium,
Credit et concipit
Et parit filium,
Sed admirabilem,
2. Fortem expediat
Pro nobis nuntium,
Naturae faciat
Ut praeiudicium
In partu virginis.
4. Superbientium
Terat fastigia
Colla sublimium
Calcans vi propria
Potens in 2^i'oelio.
6. Exi, f£ui mitteris,
Haec dona dissere,
Revela veteris
Velaraen literae
Virtute nuntii.
8. Virgo, suscipias
Dei depositum,
In quo perficias
Castum propositum
Et votum teneas.
10. Consiliarium
Humaui generis
Et Deum fortium
Et patrem posteris
In fide stabilem.
11. Qui nobis tribuat
Peccati veniam,
Reatus diluat
Et donet patriam
In arce siderum.
Martyrol. ms. S. Ceddae Salopesberieiisis saec. 12. Cod. Oxonien. Rawl,
D 1225. A. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen.
135. B. — Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien Add. 710. C.
— Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod. Vatican. Palat. 501. D. —
Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. in. Cod. Oxonieu. Hatton 3. E. — Grad,
ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 462. F. — Miss. ms.
Vigorniense anni cr. 1370. Cod. Oxonien. Barlow 5. G. — Miss, ms. Here-
fordense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 A.H. — Miss. ms. Ebo-
racense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 B. I. — Miss. ms. S.
Terrenani Arbuthnottensis saec. 15. ex. Cod. priv. reimpr. Burntisland
1864. K.
I
De Ijeata. In Annuntiatioue Inutae M. V. 297
Grad. ms. Pataviense (V Augustanum) saec. 12. Cod. Oxonien. Misc. 11-
turg. 354. L. — Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19
(Hosp. memb. 49). M. — Trop. et Pros. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Ci-
vitaten. LVI (20). N. — Miss. ms. Aquilegiense saec. 14/15. Cod. Venet.
L III 125. O. — Grad. )ns. Aquilegiense saec. 15. Cod. Archiep. Utinen.
fol. 34. P. — Miss. ms. Aquilegiense anni 1478. Cod. Vindobonen. 1831.
Q. — Miss. ms. Secoviense anni 1320. Cod. Graecen. 469. R. — Collect.
ras, Pragense saec. 14. Cod. Admonten. 717. S. — Pros. et Trop. ms. Pra-
gense (Arnesti de Pardubicj anni 1300. Cod. Capit. Pragen. P 9. T. — Miss.
ms. parvum Pragense saec. 15. Cod. Semin. Brixinen. 79. U. — Miss. ms.
S. ApoUinaris in Saczka sae.c. 14. Cod. Mus. Boheni. XVI li 8. V. — Miss.
ms. Criiciferorum in Novo Benatky saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI D 14.
X. — Pontific. et ^liss. ms. Salisburgense saec. 14. ex. Cod. Salisburgen.
V 3 H 132. Y. — Miss. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 15. Cod. Petrin.
a VI 26. Z. — Miss. ms. Salisburgeuse saec. 15. Cod. Admonten. 69. a. —
Collect. ms. liturgicum Posoniense saec. 14/15. Cod. Mus. Hungaric. 95. b.
— Miss. ms. Millestadiense saec. 15. Cod. Labacou. 124. c. — Miss. ms.
Lunaelacense anui 1453. Cod. Viudoboueu. 1899. (1. — Miss. ms. Brixi-
neuse saec. 15. in. Cod. Inticen. s. n. e. — Grad. ms. Taistense anni 1493.
Cod. Mus. Brixinen. s. n. f. — Grad. ms. S. Oswaldi Zwolfmargreiuensis
anni 1430. Cod. Mus. Bolsauen. 7/4. g. — Miss. ms. Constantiense saec. 14.
Cod. Engelbergeu. 7. li. — Grad. ms. Offeuburgeuse saec. 15. Cod. Engel-
bergeu. 1. i. — Trop. nis. Bambergense saec. 14Q5. Cod. Romau. Angelic.
1424 (T VII 11). k. — Collect. ms. Burtteuse saec. 14/15. Clm. Monacen.
17645. 1. — Miss. ms. spociale PoUiugense saec. 15. in. Clm. Monaceu.
11311. m. — Miss. ms. Alrispaceuse sacc. 15. Clm. Monacen. 2873, n. —
Grad. ms. S. Crucis Augustanae auni 1497. Clm. Mouacen. 4101. 0. —
Caution. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716. p. — Miss. ms.
(Zwettlense saec, 14. et) Pataviense saec, 15. Cod. Zwettlen. 198. q. —
Miss. ms. Patavieuse saec. 15. Cod. Hilarieu. 8. 1*. — Miss. ms. Monstro-
lense saec. 15. Cod. Serain. Brixincu. 47 (C 5). s. — Collect. ms. Germa-
nicum saec. 15. Cod. Londinen. Add. 27 630. t. — Grad. ms. Ebracense
saec. 15. in. Cod. Herbipolen. Mp. th. f. 108. U.
Trop. uis. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Xouv. acq. 1177. add.
saec. 13. V. — Pros. et. Trop. ms. Parisieuse (?Kemeuse) saec. 13. Cod.
Assisien. 695. x. — Miss. et Pros. ms. Saugenovetianum saec. 13. (et 14.)
Cod. Sangeuovefian. 90. y. — Collect. ms. G;illicum (et Siculuni) saec. 13.
(et 15.) Cod. Vaticau. 3087. z. — Miss. ms. Ebroicense saec. 13 14. Cod.
Rotomageu. 305. «. — Grad. ms. S. Cornelii Compeudiensis saec. 14. Cod.
Parisiu. 17 329. /S. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen.
197. y. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisiu. 14452. add.
saec. 16. d\ — Miss. ms. Samniagloriauum saec. 15. Cod. Parisin. Arsen.
623. f. — Miss. ms. Cathalauuense saec. 15. Cod. Parisin. 840. t,'. — Oration.
ms. Franciscauum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisiu. 3639. rj. — Miss.
ms. S. Maturiui Parisiensis ann. 1510 — 1544. Cod. Parisin. Mazarin. 430
(233). &.
Grad. ms. Toletauum saec. 12/13. Cod. Capit. Toletau. 35—10. x. —
Trop. ms. Dertuscuse saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. add. saec.
18. k. — Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxelleu 11396.
,u. — Grad. ms. Franciscauum saec. 14, Cod. Pragen. I E 12. r. — Miss.
ras. Beckense saec. 15. Cod. Bruxellen. 3782. ^. — Grad. ms. ("armelitarum
saec. 14/15. Clm. Mouacen. 23027 77.
Betreffs der gcdruckten Missalieu, welche ini wesentlichen das gleiche
J3ild der liturgiscluu Verbreituug bieten, wie die Hss., vol. Cliovalier, Kepert.
Nr. 11653. — KoIIatiouiert siud : ABCDEFLMNOPSZ k 1 u p q r s t V X z
y n ^ f^-
1, 4 Suum )j. — 2, 2 nobis angelum t. — 2, 3 Xatura 1 : Matremque
faciat t. — 2, 4 In (st. Ut) t. — 3, 1 faciat t, superat ABCFLNOPSZ k n
298
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
p r y ^ fj. — S, 'S Kegnat et imperat AB etc. (wie bei superat); ut imperet
q. — 8, 4 Ut zyma M; Et yma V. — 3, 5 ToUit BCDFLNOPSZ k u p t j'
7j ,9^ ^ ; Potens in proelio V. — 4, 2 Teret S; fastidia ii r V, vestigia M 1. —
4, 4 Calcat M n, Calcet l^DELNOPSZ klpty^^. — 4, 5 Potens imperio
X, Tollat de medio y. — Str. 5 u. 6 umgestellt A k (| S X i9. — 5, 1 eicias
XT). — 5, 3 Sponsamque F: facias X ?;. — 5, 3 sq. Secumque faciat | Matrem
N k. — 5, 4 Tecum q rj. — Str. 6 fehlt A r. — 6, 2 dicere C 1 q y z, disse (!) S.
— 6, 3 Pandensque veteris M. — 7, 2 d(>mina (st. cominus) M. — 8, 1 concipias
X, concipies E, suscipiens (ebenso perficiens und teneat) FL y If u. — 8, 2
dispositum M. — 8, 8 Plene (st. In quo) M. — 8, 4 Casta DM y x z 7y. —
9, 8 concepit 1 y. — 10, 3 Ac Deum 1; Et Dei filium t. — 10, 5 In fine S
n p q r S, In pace E 1 y x Z; stabiles y. — Zwischen Str. 10 u. 11 schieben
DENO n S y Z ;- t9 das folgende Strophenpaar ein :
10 a. Cuius stabilitas
Nos reddat stabiles,
Ne nos labilitas
Humana labiles
Secum praecipitet,
10 b. Sed dator veniae
Concessa venia
Per matrem gratiae
Obtenta gratia
In nobis habitet.
Dazu die Varianten : 10 a, 1 Huius S. — lOa, 3 Neque labilitas y; mobilitas
NO. — 10 a, 4 Mundana DE z y S^. — 10 a, 5 participet n. — lOa, 3 sqq.
lauten in s : Eiusque firmitas | Paret immobiles, | Ne mors praecipitet. —
10 b, 2 Ostensa z. — 10 b, 3 matrem virginem y, matrem Domini n. — Str.
11 fehlt LMNOZ t y X Z / ^. — 11, 4 gratiam CS. — 11, 5 arce superum
C. — Zu Str. 11 ist eine Gegenstrophe gedichtet in n r j' ?y, und zwar,
lautet sie in y ?;, der Str. 11 vorausgehend:
Natura premitur [ In partu virginis,
Rex regum nascitur ] Vim celans numinis,
Sed rector (rex y) superum :
in n r, der Str. 11 nachfolgend:
Pro nobis filium | Ora, sanctissima,
Ut post exsilium j Fruamur gloria
Sanctorum omnium.
Die originelle Sequenz hat eine eigentiimliche Verbreituug gehabt, wii
das Quellenverzeichnis ersehen laBt. ^lan beachte, daB Mitteldeutschland, dij
rheinischen und westfalischen Provinzen und Holland nicht vertreten sinc
axich nicht bei den gedruckten Missalien. — Wie man auf Petrus Ahdlarc
(f 1142) als A^erfasser raten konnte, ist schwer ersichtlich ; die Dichtungsarl
dieser Sequenz stimmt nicht zu jener des Philosophen von Paraklet. Ob sie i
liberhaupt franzosisches und nicht vielmehr enfilisches Produkt ist, mogeB '
wir hier nicht entscheiden.
192. In Annuntiatione Beatae M. T.
1. Missus Gabriel de caelis,
Verbi baiulus fidelis
Sacris disserit loquelis
Cum beata virgine;
2. Verbum bonum et suave
Pandit intus in couclave
Et ex Eva formans Ave
Evae verso nomine.
De Beata. lu Assuntiatione Beatae M. V.
299
3. Metum pellit, dat solamen,
„Xam per sacrum"
inr[uit „flamen
Et virtutis obumbramen
Deo gravidaberis".
5. Consequenter iuxta pactum
Adest verbum caro factum,
Semper tamen est intactum
Puellare gremium ;
7. Signum audis novitatis,
Crede solum et est satis;
Non est tuae facultatis
Solvere corrigiam ;
9, Virga sicca sine rore
Novo ritu, novo more
Fructum protulit cum flore,
Sic et virgo pcperit.
11. lesus noster, lesus bonus,
Piae matris })ium onus,
Cuius est in caelo thronus,
Nascitur in stabulo.
4. Ad lioc facit argumeutum
De cognata
documentum
Et caeleste sacramentum
Insperati foederis.
6. Patrem pariens ignorat
Et, quam homo non deflorat,
Non torquetur nec laborat,
Quando parit filium.
8. Grande signum et insigne
Est in rubo ot in igne ;
Ne adpropiet indigne
Calceatus quispiam.
10. Benedictus talis fructus,
Fructus gaudii, non luctus;
Non erit Adam seductus.
Si de hoc gustaverit.
12. Qui sic est pro nobis natus,
Nostros deleat reatus,
Quia noster incolatus
Hic est iu periculo.
Trop. ins. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1177. add.
saec, 12. A. — Trop. ms. Martialense saec. (11.) 12.(1:3). Cod. Parisin. 1139.
B. — Trop. ms. Narbonense sacc. 12. Cod. Parisin. 778. C. — Collectan.
ms. S. Audoeni Rotomaoensis saec. 12. et 13. Cod. Rotomagen. 666 (A o06).
!). — Grad. ms. Rotomag-ense saec. 13. iu. Cod. Parisin. 904. E. — Trop.
ms. S. Leonardi Lcmovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. F. — Trop.
ms. S. Ebrulphi saec. 12. Cod. Parisin. 10508. add. saec. 13. G. — Trop.
ms. Parisiense (?Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. H. — Pros. ms.
Praedicatnrum Gallicum saec. 13. Cod. Sangallen. 383. I. — Collect. ms.
Jallicum (Xantonense?) saec. 12. Cod. Ilerbipolen. Mj). j. q. 2. add. saec.
3. K. — Colloct. ms. Gallicum (et Sicuhnn) saec. l;l (et 15.) Cod. Vatican.
3087, K *. — Miss. ms. liaiocense saec. 13. (et 14.) Cod. Capit. Baiocen.
32. L. — Miss. ms. S. Harbarae in Algia (saec. 12.) cum Prosario saec. 13 14.
Cod. Sangenovefian. 96. M. — Grad. ms. Fontebraldense saec. 14. in. Cod.
Lemoviccu. 2 (17). N. — Prosar. ms. S. Roberti (Casae Deij saec. 14. Cod.
Parisin. 5247. O. — I?rev. ms. Casae Dei (?) cum Prosar. saec. 1415. Cod.
Vesolen. 14. P. — Trop. ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. Q.
Miss. ms. Secoviense sacc. 12. Cod. Graecen. 479. R. — Miss. ms.
Sarstense saec. 12. Cod. Lincen. F p 17. S. — Collect. ms. Admontense
«aec. 12. Cod. Admonten. 739. add. saec. 13. T. — Miss. ms. S. Fioriani
«aec. 12. Cod. Florian. III 208 add. saec. 13. U. — Miss. ms. S. Floriani
«aec. 14. Cod. Florian. XI 396. V. — Miss. ms. Lambrechtonse anui l.'^36.
^od. Graecen. 395. X. — Trop. ms. Secovienso anni 1345. Cod. Graecon.
'56. Y. — Prosar. ms. Arnesti de Pardubic anni 1360. Cod. Capit. Pragon.
i* 9. Z. — Miss. ms. S. Apollinaris iu Sazka saoc. 14. Cod. Mus. lioliem.
CVI B 8. a. — Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ox. Cod. Pni^en. XIII A
• c. b. — Miss. ms. Frisiup^enso saec. 14. Cbn. Mouacon. 23054. c. —
300 Sequentiae rhythmicae et rig-niatae.
Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm, Monacen. 2b73. d. — Cantion. ms.
Tegurinum (?) saec. 15. Cgm. Monacen. 716. e. — Miss. ms. Woltingero-
dense saec. 14. Cod. Gueifenbyteran. 569 (Helmst. 522). f. — Oration. ms.
Engelbergense saec. 14. Cod. Engelbergen. 159. g'.
Collect. ms. S. Mariae de Kingeswoda saec. 12. ex. Cod. Coll. Trinit. '
Oxonien. 34. ll. — Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. CoU. CFnlv.
Oxonien. 148. i. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. Cod. Mancunien.
Crawford lat. 24. i*. — Grad. ms. Sari.sburiense anni cr. 1275. Cod. Lon-
dinen. Add. 12194. k. — Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex.
Cod. Parisin. Arsen. 135. L — Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod.
Vatican. Palat. 501. m. — Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. in. Cod. Oxo-
nien. Hatton. 3. n. — Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien,
Add. 710. 0. — Miss. ms. Yigorniense anni cr. 1370. Cod. Oxoiiien. Bar-
low 5. p. — Miss. ms, S. Petri Westmonasteriensis anni cr, 1384, Cod.
Westmonasterien. s. n. reimpr. Londini 1891 — 97, q. — Pros. ms. Cerneliense
saec. 14/15. Cod. Cantabrigien. Ll I 10 (Pars IH). r. — Miss. ms. Here-
fordense saec. 14. ex, Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 A. S. — Miss. ms
Eboracense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 B. t. — Grad, ms.
Norwicense saec. 15, Cod, Londinen. Lansd. 462. u. — Miss. ms. S. Terre-
nani Arbuthnottensis saec. 15. ex. Cod. priv. reimpr. Burntisland 1864. x.
Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. add
saec. 13. y. — Oration. ms. FF. Minorum lanuensium anni 1293. Cod.
Florentin. Plut. 25. 3. z. — Collect. ms. Veronense saec. 13. et 14. Cod
Oxonien. Canon. Misc. 95. a. — Grad. ms. Franciscanum Italicum saec. 14.
Cod. Cantabrigien. Add. 3027. /9. — Collect. ms. Italicum saec. 16. Cod.
Perusin. 657. (I 52). y. — Miss. ms. Corbeiense saec. 14. Cod. Ambianen
156. J. — Pros. ms. Carmelitarum Vilvordiense anni 1418. Cod. Bruxellen.
11359. i. — Miss. ms. Scarense saec. 15. Cod. Up.^^alen. C 427. ^. — Miss
ms. Praedicatorum Suecicum saec. 15. Cod. Upsalen. C 415. ?j. —
Es kommen hinzu zahh-eiche gedruckte Missalien franzosischer und
englischer und schuedischer Diozesen, die im wesentlichen von Chevalier
im Repertoriu.m (Kr. 11636) verzeichnet sind ; ferner das Miss. Caesaraugus
tanum impr, Caesaraugustae 1485 und Miss. Gallicano-Siculum impr. Vene
tiis 1568. A^on gedruckten Missalien Deutschlcmds laBt sich nur das Miss.
Ratisbonense impr. Katisbonae 1485 namhaft machen; im Miss. Olomu-
cense, welches Chevalier L c. angibt, begegneten wir dieser Sequenz nicht.
— Kollationiert sind ABCDFHIKK^MNOQTUVY efhiklmnouz
a ^ y ds C
1, 1 e caelis UV. — 1, 3 disseris O. — 2, 2 Intus pandit T; et con-
clave B k. — 2, 3 format DIN ll, forma CF i 1 n 0 z « y s. — 2, 4 Evae
fehlt Q. — Str. 3 nachgetragen K. — Str. 3 u. 4 fehlen DHIY f II i m n 0 U
y € C- — 3, 5 Dei Q, De hoc T; dedicaberis F, fecuridaberis K*. — 4, 2
De quo nata z. — 4, 4 virtutis (st. caeleste) B. — 4, 5 In sperati O, In-
spirati AN. — Statt Str. 4 in M e k 1:
„Mater fiam", inquit illa,
„Cuius vere sum ancilla;
Salva tamen sint sigilla J
Pudoris, ut loqueris." ^
Str. 5 u. 6 nach Str. 8: I e i 1 7. — 5, 3 Tamen semper C. — 6, 1 Parem
DFKMN e f, Marem UV; Matrem Deus sic liouorat Y. — 6, 2 quam fehll
Q, quem I; Quam virginitas decorat Y. — 6, 3 non hiborat H. — Str. 7.
u. 8 umgestellt BK* Z f. — 7, 1 audi e y t ; Audi signum Y; quaeris llt
— 7, 2 Credc tantum HUVY; est et satis C- — ^ 7, 3 nostrae (st. tuae) Di
— 8, 3 Non DY h u Z, Nec QUV f ; adpropiat /9. - 8, 4 Calciatus ABP
KK*MOUV e f . — 9, 4 Sic(iue T; genuit Y. — 10, 3 homo (st. Adam) T.
— Str. 11. u. 12 fehlen z. — 11, 2 matris portans onus AK^. — H, 4
De Jieata. In Visitatione Heatae M. V.
301
Natus est Q, Ponitur CIY e h 1 lli n u /9 / «; Sit nobis auxilio O. —
12, 1 Qui pro nobis sic est BFY ^, Qui Deus pro nobis «. — 12, 2 diluat
AK2K*N0. — 12, 4 Est hic A.
Verfasser ist nacli z „('anceUarius ParisimsiH'-^ also Philippe de Greve
(f 1236), nacli dem Cod. Oxonien. lunius 121 „Prior Montis Acuti''^ ; letztere
Cluniacenscr-Abtei ist um 1100 in Somersetshire gogrimdet. — Der Kanzk^r
Phiiipp kann schon deshalb nicht in Hetracht kommen, da dessen Dichtun^en
ausnahmslos die Casur nach dem 2. Trochaus einhalten, wahrend vorsteliende
Dichtung sie vielfach vernachlassigt. — Enrjland allerdings kann als Ur-
sprungsstJitte wohl in Betracht koinmen. In Frankreich wiirde man wahrend
des 12. Jahrhunderts (um diese Zeit muB dle Sequenz entstanden sein) eine
besser ausgebildete Technik erwarten, Wenn aber die Sequenz aus England
stammt, wjire Str. 3 -f 4 entsprecliond den meisten englischen Qiiellen als
spatere Zutat zu erachten. — Deutschland nahm nur im Siiden diese Se-
quenz in dic Liturgie auf und obendrein in wenigen Klostern und Diozesen.
Str. 2 beginnt mit dem Verse der weit verbreiteten Sequenz „ Verbum
bonum et suave^'^ (weiter unten in diesem Bande); lctztere Sequenz ist die
altere und wurde also bei ihr eine Entlehnung gemacht. Der Strophenbau ist
in beiden der gleiche, die Strophenzahl aber ist hier doppelt so groB als in
der technisch ungleich voUkommeneren Sequenz „Verbu}ii bonum''^.
103. In Visitatione Beatao M. V.
1. Veni, praecelsa domina,
Maria, tu nos visita,
Aegraa mentes illumina
Per sacra vitae numina.
3. Veni, regina gentium,
Dole flammas reatuum,
Rege quodcumque devium^
Da vilam innocentium.
5. Veni, stella, lux marium,
Infunde pacis radium,
Exsultet cor in gaudium
lohannis ante Dominum.
7. Veni, deposce spiritus
Sancti dona propensius,
Ut dirigamur rectius
In liuius vitae actibus.
2. Veni, salvatrix saeculi,
Sordes aufer piaculi,
In visitando populum
Poenae tollas periculum.
4. Veni, ut anum visites,
INIaria, vires robores
Virtute sacri impetus,
Ne fluctuetur animus.
6. Veni, virga regalium,
Reduc fluctus errantium
Ad unitatem fidei,
In qua salvantur caclici.
8. Veui, laudemus filium,
Laudemus sanctum spiritum,
Laudemus patrem unicum,
Qui nobis det auxilium.
Grad. ms. Cranonburoense anni 1340. Cod. Cranenburgen. s. n. A. —
liss. ms. ConstantiensG saec. 14. Cod. Engelbergen. 7. !>. — Miss. ms.
^onstantiense saec. 14. Cod. Turicen. Klienov. 6. C. — Grad. ms. Klieno-
ense saec. LS. ex. Cod. Turicen. Khenov. 29. add. saec. 15. D. — Grad.
18. Germaniae meridionalis saec. 14. Cod. l^ruxellen. Fetis 1174. E. —
iss. ms. Eremitarum s. Augustini Germanicum anni 1314. Cod. Vatican.
'alat. 500. add. saec. 14. E *. — Miss. ms. Canonicorum Marbaceuse saec.
5. Cod. Colmarien. 260. F. — Miss. ms. Vallis S. Gregorii Monasteriensis
aec. 15. Cod. Colmarien. 408. G. — Miss. ms. Aumistanum saec. 15 in.
302 .Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
Cod. Vindobonen. 1810. H. — Grad. ms. S. Crucis Ang-ustanae anni 1497.
Clm. Monacen. 4101. I. — Miss. ms. Frisingense saec. 15. Chn. Monacen.
8889. K. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. L. —
Miss. ms. speciale Pollingense saec. 15. in. Chn. Monacen. 11311. M. —
Miss. ms. Eystetense saec. 15. Cod. Admonten. 35/7. N. — Miss. ms. Pata-i
viense saec. 15. Cod. Hilarien. 51. O. — Miss. ms. Pataviense saec. 15.
Cod. Zwettlen. 207. P. — Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Admonten.
69. Q. — Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 215. R. — Miss.
ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 193. S. — Miss. ms. S. FJoriani
saec. 14. Cod. Florian. UI 221 A. add. saec. 15. T. — Grad. ms. Sipach-
cellense saec. 15. Cod. Cremifanen. 190. U. — Grad. ms. Admontense saec.
15. Cod. Admonten. 305. V. — Miss. ms. Admontense anni 1485, Cod.
Admonten. 692. X. — Miss. ms. Lambrechtense saec. 15. Cod. Graecen. 299.
Y. — Miss. ms. Hospitalense saec. 15. Cod. Paulan. 26. 1. 13. (Hosp.
memb. 6). Z. — Miss. ms. Brixinense saec. 15. in. Cod. Inticen. s. n. a.
— Miss. ms. Monstrolense saec. 15. Cod. Semin. Brixinen. 47 (C 5). b. —
Miss. ms. Vallis Venustae (Vintsgau) saec. 15. Cod. Semin. Brixinen. 91.
(E 2). C. — Miss. ms. S. Danielis in Oberzach saec. 15. Cod. Civitaten.
LXXXV. d. — Miss. ms. Kritzendorpense anni 1477. Cod. Chiustroneoburgen
75. e. — Miss. ms. S. lacobi Brunensis anni 1490. Cod. S. lacobi Bruuen
17. f. — Miss. ms. S. Gangolphi Moguntini anni 1444. Cod. Moguntin
136. g. — Miss. ms. Moguntinum saec. 15. in. Cod. Semin. Monasterien
K ^ 54. h. — Miss. ms. Hildeshemense saec. 15. Cod. Capit. Treviren. 160,
i. — Prosar. ms. Sangallense dictum Branderi anni 1507. Cod. Sangallen,
546. k.
Miss. ms. Traiectense ann. 1425 — 33. Cod. Semin. Brixinen. 62 (C 20^
]. — Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Monasterien. 347 (41). m
— Miss. ras. Hallense (Brabantiae) saec. 15. Cod. Bruxellen. 233. li.
Miss. ms. Almkerkense saec. 15. in. Cod. Semin. Warmonden. s. n. 0.
Grad. ms. Enchusanum saec. 15. in. Cod. Semin. Episc. Harlemen. lOJ
(401). p. — Grad. ms. S. Sepulcri Harlemensis saec. 15. Cod. Harlemen
membr. foL 7. i{. — Miss. ms. Conventus generalis Teutonicorum anni 1415
Cod. Mus. Zwollen. 749 (390). r. — Grad. ms. Neerlandicum saec. 15. in
Cod. Amstelodamen. V A 3. r*. — Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensii
saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien. Ms. 7. s. — Miss. ms. Eldense saec. 15
Cod. Archiv. Arnheimen. s. n. t. — Miss. ms. Herwense et Aerdtense saec
15. Cod. Daventrien. 11 L 2 (1776). u. — Miss. ms. S. Pancratii Leydensi
saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 160. X.
Miss. ms. Romano-Florentinum anni 1342. Cod. Florentin. Aedil. 108
y. — Miss. ms. FF. Minorum (SenenseV) saec. 14. ex. Cod. Venet. Marciar
L III 119. y*. — Miss. ms. FF. Minorum (Perusinum '?) saec. 14. Cod
Florentin. Gadd. VIII. add. saec. 15. z. — Miss. ms. FF. Minorum saec
14/15. Cod. Senen. G III 10. add. saec. 15. a. — Miss. ms. S. Marci Vc
neti saec. 15. Cod. Venet. Marcian. L III. 46. /?. — Grad. ms. Novariens
saec. 15. Cod. Capit. Novarien. s. n. y. — Miss. ms. Montis Virginis am
1455-58. Cod. Roman. Casanaten. A II 7 (1103). d. — Miss. ms. EboK
cense saec. 14. Cod, Coll. Sidney Snssex z/ 2. 11. f. — Miss. ms. Her<
fordense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78. A. L — Miss. ms. i
Andreae Burdigalensis saec. 15. in. Cod. Parisin. 871. t]. — Miss. Tullene
impr. Parisiis 1537. d^.
Entsprechend den handschriftl. Quellen sind die gedruckten Missalie
(vgl. Chevalier, Repert. Nr. 21 231) vorwiegend cleutscher Provenienz, danebe
nur ca. 10 ]Missalien aus Frankreich und jene von York und Hereford un
Lund. — Kollationiert sind ABDEE *FGL:\INOPRST VXZ b C (1 ^ k 1 '
n r X y y* z a /3 y J ^.
1, 1 Veni praeclara p. — 1, 4 sacrae D c <l k y; munia E *G, munei
^. — 2, 3 In fehlt O J. — 2, 4 Veni tollens c) ; tollis d, tolles M, colas i
piaculum OT d. — 3, 2 Flammas dele x. — 3, 3 quod est devium tV.
De Beata. lu Visitatione lieatae M. V.
303
4, 1 ut dum visites O, ut agnum O^. ut animum y y * cT, ut evum ii, ut iam
nos /S. — 4, 2 ut (st. vires) K. — 4, 3 sacer l n y, sacre C. — 4, 4 fluc-
tuatur V, fluctuetus y. — 5, 1 Veni lux stella /9 — 5, 2 Eflfunde k. — 5, 3
Exsultat F. — 5, 4 lohannes PV (1 11. — C, 3 Ad veritatem /, veritatis (T.
— 6, 4 Per quein y'^'; sahentur N b 0, sanautur F n. — 7, 1 Veni spe-
ciose (3. — 7, 2 Sacri /?. — 7, 3 dirigantur DEOT k «. — 8, 2 spiritum
sanctum ^ ; sanctum fehlt E *. — 8, 3 Deum (st. patrem) O. — 8, 4 nobis
dat C y* J, dat nobis ,9^.
Man erinuere sich an folgende Daten: Die ersten Spuren des Festes
„Mariae Heimsuchung" finden sich seit 1263 bei den Franziskanern, (Wad-
ding-, Annal. Minorum IV, p. 218); erst Bonifaz IX ordnete 1389 das Fest
als universelles an; vvegeu des grofien Schismas aber fand es keine An-
nahme bei der Oboedienz des Gegenpapstes , sondern durchvveg nur bei der
Oboedienz des Papstes Bonifaz (England, groBter Teil Deutschlands, Mittel-
und Norditalien, Skaudinavien); in Bohnien hatte der Erzbiscliof Johann
v. Jenstein das Fest schon um 1380 eingefiihrt und Offizium, Hymnen und
Sequenzen filr dasselbe verfalH (vgl. A.H. XLVIII, S. 421 tf.', und die eine
dieser Sequenzen, nanilich „Ave verbi IJei parens^', war auBer iu Bohmen
auch in Westfalen, Rheinland u. nordostl. Deutschland liturgisch zur Ver-
wendung gelangt; sclilieBlicli wurde nach Beilegung des groCen Schismas das
Fest neuerdings 1441 als aU(jentei)i zu feierndes eingescharft.
Hieraus erklart sich das Alter der vorgelegten Quellen und warum
aus bestimmteu Gebieten keine Quellen vorgebracht werden konnen. Die
Datierung der Se((uenz aus dem „XII. saec." (Chevalier, 1. c.) erweist sich
von selbst als unhaltbar. Ob Victor Le Clerk (Hist. litter. de la France
XXII, p. 117) seine Behauptung „on pourrait faire remouter jusqu'a l'origine
de cet oftice une sequence ,Veni praecelsa domina'" beweiseu kann, bleibt
dahingestellt, zumal er gar nicht angibt, welches Officium und aus welcher
Zeit er im Auge hat (eines der Franziskaner ? von 1263? aus der Zeit Bo-
nifaz IX? jenes von Jenstein oder Adam Easton?). Der Ursprung diirfte in
ler 1. Halfte des 14. Jahrhunderts anzusetzen sein, wobei unsicher bleibt,
ob Dentschland oder Italien die Ursprungsstatte ist.
Die sonst beliebte Sequenzenioxm ist nicht gewahrt, soudern der Stro-
phenbau der Ht/fnnen gewahlt, wie auch Anlehnung au den Ilymnus „Veni
Teator spiritus'' handgreiflich hervortritt. Die Melodie ist verschiedenartig
in verschiedenen (^uellen; 4 Singweisen sind iiberliefert.
104. Iii Yisitatioiie Beatae M. V.
1. (/elebremus in liac die
Festum domus Zachariae
Laudibus laetitiae ;
2. Coutemplemur ibi gestum
Et de gesto fiat festum
lam domus ecclesiae.
3. Thema nam sollemnitatis
Copiosae caritatis
Gratia recolitur,
4. Quam Elisabeth beata,
Senectute fecundata
Suscepisse scribitur.
5. Orbis totus
gratuletur,
Toto corde veneretur
Dulcis visitatio,
6. Compassivi
cordis benignitas,
Excessivi status humilitas,
Sacra consolatio.
304
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
7. Iii introitu Mariae
Prolem, matrem prophetiae
Spiritus illuminat ;
9. Ergo festi hanc auctricem
Lauda, Dei genetricem,
Sion, ex praecordiis ;
11. Visitatrix in moutanis,
Visitatrix in his planis
Sis matris ecclesiae^
13. Benedicta raulierum,
Sidus maris, lumen verum,
Maestum consolare clerum,
Populum irradia ;
8. Confortata genitum,
Roborata debitum
Felix parens terminat.
10. Quidquid dicas de benigna,
Minus est a laude digna
Debitis jjraecouiis.
12. Medicina christiana,
Quod non valet vis humana,
Fiat dono gratiae.
14. Benedicto ventris tui
Fructu dona nobis frui,
Sicque semper simus sui
In perenni gloria.
Miss. ms. Londinense (S. Magaretae Lothburiensis) saec. 14. Cod.
Cantabrigien. Dd I 1.5. A. — Miss. ms. Oxoniense anni 1384. Chn. Monacen.
70-5, B. — Pros. ms. Cerneliense saec. 1.4/15. Cod. Cantabrigien. Ll I 10
(Pars III). C. — Miss. ms. Vigorniense saec. 15. in. Cod. Oxonien. Ravvl.
lit. c 3. D. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Rossian. VIII 213.
E. — Miss. ms. S. Terrenani Arbuthnottensis saec. 15. ex. Cod, priv. reimpr.
Burntisland 1864. F. — Pros. ms. Carmeli Senensis saec. 15. Cod. Senen.
G III 2. G. — Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 1516. Cod.
Parisin. 3639. H. — Hvmn. et Pros. ms. Emmeramense saec. 15. ex. Clm.
Monacen. 14667. I.
Miss. Sarum impr. Londini 1498. K. — Miss. [Franciscano-] Romanum
impr. Lug-duni 1535. L. — Miss. Euthenense impr. Lugduni cr. l^-^U. M. —
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1585. N. — lOI sind nicht kollationiert.
2, 1 Celebrelur CG; festum G. — 2, 2 Ut de FHN; de festo BCEGH
L. — 3, 1 Thema iam ABCEFHLN. — 5, 3 Corde toto C, Cordis toto D. —
6, 1 Compassiva G, Compassivim F, Compassiani N, Compassi C. — 6,
Excessiva GLN, Excessivim F, Excelsivi E ; statim (st. status) E ; humanitas
C. — 7, 2 Plenam BN, Pleni A. — 8, 1 Quo confortata G; gemitum F. —
8, 2 Et roborata G. — 9, 1 Virgo festi C. — 10, 3 praecordiis D. — 12, 3
Fiat deno E. — 13, 3 Consolare maestum G. — 13, 4 fehlt D. — 14,
Fructum D. — 14, 3 Si se B; Sicque simus seraper EHL.
Sichtlich stammt die Sequenz aus England und zwar im 14. Jahrh,
aus dem Gebiete des ^Sarum Use", wahrend York u. Hereford die Sequens^
„Veni praecelsa domina" (vorhergehende Nr. ; cf. die dort gemachten Be,
merkungen) akzeptierten. — Einige Ausdriicke erinneru an die Sequem
„Lauda Sion salvatorem^' und auch die Melodie, wenngleiirh hier gekiirzt
diirfte gemeinsam sein.
195. In Tisitatione Beatae M. T.
1. Laeta caeli ierarchia
Dulci canit melodia
Matrem Dei venerans;
2. Fructu floret virgo pia,
Porta lucis, vitae via,
lesum carne generans.
Dc Beata. In Visitatione IJeatae M. V.
805
3. Prima parens depravavit
Mundum, ista reparavit
Fructus sui munere ;
6. Scala facob, quam conspexit,
Figuratum intellexit
Virginale meritum,
7. A sopore revocatus
„Non est", inquit inspiratus,
„Nisi domus Domini
9. Constat ergo, quod Maria
Nobis exstat illa via,
Per quam salus veuerat.
11. Pignus secum ferens datura,
In salutem destinatum
De supcrnis sedibus
13. lam se matres amplectuutur
Et salutes proloquuntur
luncto pacis osculo.
15. Stupent matres intendeutes
Visitatas esse gentes
Salvatoris gratia.
4. Illa caeli clausit portam,
Ista clavem David ortam
Promeretur reddere.
6. Quo salvator huc descendit,
Homo lapsus reascendit
Ad honorem j^erditum.
8. „Atque porta caeli latens,
Quae quandoque iusto
patens
Apparebit homini."
10. Hinc exsurgit salutata,
Montes scandens inflammata
Ad cognatam properat,
12. His, quos Eva propagarat
Et in mortem destinarat
Vanitatis actibus.
14. Praeco regis maiestatem
Noscens phiudit, libertatem
Sperat dari populo.
16. Totus orbis collaetetur
Et devote contempletur
Gestorum insignia.
17. Laus sit rogum regi, Deo, 18, Sit et dignae genetrici,
Redonanti pacem reo Tanti doni gestatrici,
Sit honor perenniter ; Decus aeternaliter.
Miss. Stregnense impr. Lubecae 1487. A. — Missale Upsaleuse impr.
Basileae 1513. 15. — 1, 3 Matrem Christi B. — 8, 2 Quae quamque maesto
B. — 13, 3 Inserto pacis B. — 14, 8 Petit B.
Vorstehende Sequenz, in der die Gesetze des Keimes , des Rhythmus
lund der Ciisur aufs genaueste gewahrt sind (sogar der sonst Schwankuugeu
aufweisende SchlulJvers jeder Ilalbstrophe lialt stets den natiirlichen Wort-
rhythmus / «^ ' v^ / w / bei mit einziger Ausnahme von 16, 3 u. 17, 3), ist ein
schones Beispiel, wie IScliwedoi, iusbesondere IJpsala uud Strengnaes, das
|Qeheiiunis der Visitatio besangen. Lund liiuf^egeu hatte die Sequenz ., I f/j/
ipraecclsa domina^' (Nr. 193) akzeptiert. — Wejjfen der gewandten Form vgl.
Idie ebenfalls aus Strengnaes stammende Sequenz ,,Quavi fipi(rat^^ (Xr. 187).
190. lu Tisitatione Beatae M. T.
1. Lauda, sponsa, genetricem 2. Piae vocis laudes canta,
Te amantis et altriccm Quia maior omni sancta
DW Dulcibus cum canticis ; Chorisque angelicis,
Blumo-Bannister, Thes.uiri hyninologici Prosarium. II. 1. 20
306
.Sequentiae rhythmiciae et rigmatae.
3. Laudis thema specialis 4.
Alvus tumens virginalis
Hodie proponitur,
5. Sit laus pura, sit amoena, 6.
Sit exsultans sitque plena
Virginis devotio ;
Dies namque festusnuncagitur,
In quo Christus prius ostenditur
Mariae praeconio.
7. Quod in vate 8.
Christus gessit,
Per Mariam hoc expressit
Fiendum iidelibus.
9. Dogma datur de immenso 10.
Fonte, Christo, et extenso
Gratiarum omnium.
11. Hinc mox pergit 12.
post conceptum
Ad montana, ut effectum
Pandat tantae gratiae,
13. Si supremus prophetarum 14.
Non recepit lumen clarum
Nisi dante domina,
15. Sexus iste in peccando 16.
Fuit primus et errando
Mortem dedit socio *,
17. Quisquis ergo sis, memento, 18.
Quod pro tuo munimento
Nil tambonum, Christodempto,
Quam brachium virginis ;
19. Ecce, virgo gravidata 20.
Et per partum fecundata
Interim est demonstrata
Sancta et sanctificans.
21. Salve, sancta visitatrix,
Verbi Dei generatrix,
Prophetarum illustratrix
Ac cunctorum consolatrix
Ad te recurrentium ;
22.
Quem impletum verbo patris
Clamat infra claustra matris
Infans, dum inungitur.
In hoc festo novae laudis
Virginalem concham audis,
Quae sitim exterminat *,
Foeditatem puritas,
Crimen lavat caritas,
Humilitas germinat.
Primum donum
per hanc praestat,
Sic et cunctis danda restat,
Quod det eius manibus.
Concha fontis est Maria,
Per quam fluunt in hac via
Gratiae fidelium.
Qua se Christi
genetricem
Nostrique mediatricem
Manifestat hodie.
Quis tunc erit reliquorum^
Qui sit particeps donorum
Absque tanta femina ?
Quod convertens pius pater
Facit, quod haec virgo mater
Vitam det cum filio.
Nam per hanc nostra natura
Fit divina genitura
Fit et morbi nostri cura
Salusque fit hominis.
Cole primo admirandam
Et adora venerandam,
Sed in medio laudandam
Esto nunc glorificans.
f
Tu nos visita cum pia
Christi luce in hac via,
Ut edocti cum sophia
Regnemus in ierarchia
Tecum conviventium.
De lieata. In Piiriticatione Beatae M. V. ;j(j7
Miss. in.s. FF. Minoruin Uiljevetensium saec. 14. Cod. Roman. Casa-
naten. B II 10 (704). A. — Grad. ms. t^. Katherinae Divodurensis .saec. 14.
Cod. Vatican. 10778. B. — Grad. ms. S. Marci Florentini saec. 14/15. Cod.
S. Marci Florentin. T. C. — Miss. ms. festivale Superioris Altae anni 1452.
Clm. Monacen. 9508. D. — Grad. ms. Unterlindense saec. 15. Cod. Colmarien.
817. E. — Miss. ms. FF. Praedicatorum saec. 15. Cod. Graecen. 420. F. —
Grad. ms. Dominicanum (Monialium) saec. 15. Cod. .Semin. Colonien. 12.
G. — Pros. ras. FF. Praedicatorum saec. 15. Cod. S. Iguatii Noviomagen.
55. H. — Miss, ms. FF. Praedicatorum Vindobonensium anni 1477. Cod.
Praedicat. Vindobonen. 213 (Pars II). I. — Collectan. ms. FF. Praedicatorum
saec. 15. Cod. Bononien. 4019. K. — Officia ms. Pataviensia saec. 15. Cod.
Sitanstetteu. 232. L. — Grad. ms. FF. Praedicatorum Insulensium (Arosiae)
saec. 15/16. Cod. Upsalen. C 513. M. — Miss. ms. FF. Praedicatorum His-
panicum saec. 16. Cod. Vatican. 5590. N. — Pros, ms. Sangallense dictum
„Branderi" anui 1507. Cod. Sangallen. 546. O.
Miss. Aboense inipr. Lubecae 1488. P. — Miss, Mindense impr, Nurem-
bergae 1513. Q. — ^liss. FF. Traedicatorum impr. Venetiis 1523. K. — Mi.ss.
Matisconense impr, Lugduni 1532. S. — Miss, Cathalaunense impr. Parisiis
1543. T. — BFGHKLOPS sind nicht kollatJoniert.
1, 2 Et (st. Te) NT; amantem CMNRT; alitricem (st. et altricem) E,
et alitricem D, et nutricem NT. — 2, 1 votis Q, voti F; laude tota Q. —
4, 1 Quam impletam T. — 4, 2 Clamat intra ACER, Clamat in N. — 5, 3
Virginalis F. — 5, 4 Dies enim T; uunc festus F, sollemnis (ohne nunc)
CNRT; nunc fehlt I. — 5, 5 In qua ACDFINRT; Christi CN; Christus fehlt
EQ; prius fehlt T. — Str. 6—10 fehlen CNRT. — 6, 3 siti A. — 6, 5 lavit
E. — 7,1 vatem DFI. — 8, 3 Sicque ^MQ : dandum I, dona F. — 8, 4 dat
EI; ei I. — 9, 2 Christi D, Christus F; extento F, est extenso D. — 11, 1
Quae mox CNRT. — 13, 2 recipit CRT. — 13, 3 Tn se dante domino Q;
dominam R. — 14, 2 Quae F. — 16, 2 Fecit ACMNQRT; quia (st. quod
haec) F. — 16, 3 dat ACNR, - 17, 1 Quisque F. — 17, 2 nionumento N. —
18, 2 fehlt N. — 18, 3 et morbi nostri CMN. — 18, 4 Atque salus hominis
CNRT. — Str. 19 u. 20 fehlen CNRT. — 19, 3 Iterum AD. — 20, 1 Sole
Q, imitandam A. — 20, 3 Sed in trino est laudandum D; in terti(^ A, in
Christo M, in intimo Q; collaudandam M. — 20, 4 Est nunc Q. — 21, 1
Salve sacra AEF; salutatrix T. — 21, 2 seminatrix Q. — 21, 4 Ac tantorum
A, re])aratrix ACFR, defensatrix Q. — 22, 1 visita o pia Q.
Nach der Provenienz fast aller handschriftlichen Quellen zu schlieBen
ist diese Sequeuz, welche der ^lelodie des „La}ida Sion"' folgt und dieser
Dichtung des Aquinaten sich stark anlehnt, das Produkt eines Dominilnners.
197. lu Puriflcatioue Beatae M. V.
Ascribitur Adamo de S. Vidore.
1. Templum cordisadornemiis, 2. Q,uod,(.lumuliusamplexatiir,
Novo corde reucvemus 8ic long-aevi recreatur
Novum senis gaudium, Longum desiderium.
3. Stans in signum populorum 4. Templo puer praesentatus,
Templumluce, laudechorum, Post in cruce vir oblatus
Corda replet gloria Pro peccatis liostia.
5. Hinc salvator, liinc Maria, G. Sed cum votis perferatur
Puer pius, mater pia Opus lucis, (^uod sigiiatur
^loveant tripudium; Luce luiuiiiarium.
20*
308
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
7. Verbum patris lux est vera,
Virgiualis caro cera,
Christus spleiidens cereus ;
9. Christum tenens peramorem
Bene iuxta festi morem
Gestat luraen cereura ;
11. Gaude, mater genitoris,
Simplex intus, munda foris^
Carens ruga, macula,
13. Omnis decor tenebrescit,
Deformatur, inhorrescit
Tuum intuentibus ;
15. Omnis odor redolere
Non videtur, sed olere
Tuum odorantibus ;
17. Decens maris luminare,
Decus matrum singulare,
Vera j)arens veritatis,
Viae, vitae, pietatis,
Medicina saeculi,
19. Fons signate
sanctitate,
E,ivos funde, nos infunde,
Fons hortorum internorum,
E,iga mentes arescentes
Unda tui rivuli *,
8. Cor illustrat ad sopbiam,
Qua virtutis rapit viam
Vitiis erroneus.
10. Sicut senex verbura patris
Votis, strinxit pignus matris
Brachiis corporeum.
12. A dilecto praeelecta,
Ab electo praedilecta
Deo muliercula.
14. Omnis sapor amarescit,
Reprobatur et sordescit
Tuum praegustantibus.
16. Omnis amor aut deponi
Prorsus solet aut postponi
Tuura nutrientibus.
18. Vena vivi fontis vitae,
Sitienda cunctis rite,
Sano dulcis et languenti,
Salutaris fatiscenti
Confortantis poculi,
20. Fons redundans,
sis inundans,
Cordis prava quaeque lava,
Fons illirais, raunde nirais,
Ab imraundo munda mundo
Cor raundani populi.
Grad. ms. Aquisgranense (Magistri Amoldi) saec. 13. in. Cod. Capit.
Aquisg-ranen. XII. A. — Tropar. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod.
Assisien. 695. B. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819.
C. — Grad. ms. Victorinura saec. 13. ex. Cod, Parisin. 14452. D. — Miss^
ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. E. — Grad. ms. Victorinun^
saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. F. — Collect. ms. Victorinum saec. 15.
(13. et 16.) Cod. Parisin. 14872. G. — Hymn. et Pros. ms. Campense anni 1462.
Cod. Darmstadien. 521. H.
Miss. Macloviense (?) impr. absque [cr. 1483]. I. — Miss. Tharentasiense
impr. Lugduni [cr. 1520J. K. — Miss. S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis
1529. L. — Miss. Gratianopolitanum impr. Gratianopoli 1532. M. — AH — li
sind nicht kallationiert.
2, 1 Qui M. — 2, 3 Lon^um D^ (iiber Rasur). — 3, 3 replet nur ia
B u. M, sonst replens. — 5, 3 Moveat E ; tripudia BM. — 6, 1 praeferatui
B (vielleicht das Richtige). — 6, 3 luminaria B; luminarium ist natiirliCT
gen. plur, — 13, 2 et horrescit G (entspraclie besser dem Parallelverse 14, Z
„et sordescit"). — 17, 1 Decens matris M. — 18, 1 Vena vini BCE (vielleicht
richtig; unter Umstanden gehort „confortantis poculi" [18, 5] als genet. ap-j
posit. zu vena, falls es nicht als genet. obiect. mit „fatiscenti [= schmachtencj
De Jjeata. Iri Purificatione Jieatae M. V.
:;09
nacJi etvvas] zii verbinden ist); fons et vitae B. — 18, 2 Sitientis B. — 18, 3
duJcis eJanguenti B. — 18, 4 SaJvatori E. — 20, 1 sit inundans G. — 20, 3
iJJimis undae niniis JJ (JiierdurcJi wiirde das fast iibertriehene WortspieJ mit
„mundus" gemiJdert). —
Frmuireich und woJiI aueJi die Ahtei St. Viktor wird die Ursprungs-
stiitte dieser geluiltvollen Sequenz sein. Reim, liJiytJimus und Zasur sind
tadellos g-eJiandhabt und, was seJir zu beachten, auch der SchluJSvers jeder
HaJbstrophe wahrt ausnahmslos denRhythmus der natiirlichen Wortbetonuno^,
namlich / w / w / w 1, was bei den iihrigen dem Vilttoriner Adam zugeschriebenen
Sequenzen in der RegeJ nicht der FaJJ ist. — lieachtung verdient auch
der durch das ganze Strophenpaar 19 u. 20 durcJigefiihrte Binnenreim. —
Melodie: „Laudes crticis'^
198. In Purificatione Beatae M. T.
1. Lux adveiiit veneranda,
Lux in clioris iubilanda
Luminosis cordibus ;
2. Huius laeta lux diei
Festum refert matris Dei
Dedicandum laudibus.
Vox exsultet
Modulata,
Mens resultet
Medullata,
Ne sit laus inutilis.
4. Sic laus Deo
Decantetur,
Ut in eo
CoIIaudetur
Mater eius nobilis.
Gloriosa
Dignitate,
Viscerosa
Pietate,
Compunctiva nomine,
Cum lionore
Matronali,
Cum pudore
Virginali
Nitet caeli cardine.
7. Rubus quondam exardebat,
Et hunc ardor non urebat
Nec virorem nocuit;
8. Sic ardore sjiiritali,
Xon attactu coniugali,
Virgo Deum genuit.
9. Haec ost ille fons signatus, 10. Haoc est illa porta clausa,
Hortus clausus, fecundatus Quam latente Dcus causa
Virtutum seminibus
Clauserat hominibus.
1 1 . Haoc est vollus trahens rorem, 1 2. Haoc est virga ferens florem,
Plonus agor daus odorom
Cunctis terrae tinibus ;
Terra suum salvatorom
Germinans lidolibus.
1'5. Haoc est dictaperexempluni 14. Sic eidem aliorum
Mons, castellum, aula, templnm, Assignatur electorum
rhalanius et civitas ; Nominum sublimitas.
310
Sequentiae rliythmicae et riomatae.
15. Cuius preces vitia,
Cuius iiomen tristia,
Cuius odor lilia,
Cuius vincunt labia
Favum in dulcedine ;
16. Super yinum sapida,
Super nivem candida,
Super rosam roscida,
Super lunam lucida
Veri solis lumine.
17. Imperatrix
Supernorura,
Superatrix
Infernorum,
Eligenda
Via caeli,
Retinenda
Spe fideli,
Sej)aratos
A te longe
Revocatos
Ad te iuuge
Tuorum collegio.
18. Mater bona,
Quam rogamus,
Nobis dona,
Quod optamus.
Nec sic spernas
Peccatores,
Ut non cernas
Precatores :
Reos sibi
Diffidentes,
Tuos tibi
Confidentes
Tuo siste filio.
Trop. ms, Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A.
Oration. ms. Gallicum saec. 13/14. Cod. Cantabrigien. Ff VI 14. add. saec. 14.
B. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
15 615. C. — Miss. ms. S. Cornelii Compendiensis saec. 13/14. Cod. Parisin.
16823. D. — Trop. ms. Nivernense saec. 12. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1235.
add. saec. 14. E. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod
Parisin. Arsen. 608. F. — - Miss. ms. S. Laurentii Longoretensis saec, 14.
Cod. Parisin. 1106. G. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. in, Cod. Londinen
Add. 16905, H. — Miss. ms, Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97
(HBl. fol. 8). I. — Miss. ms, Parisiense saec. 14, Cod. Parisin. 830. K.
Miss. ms. S. Sepulcri Parisien^is anni 1380. Cod. Hafnien. Thott, S. fol. 146
L. — Oration. ms. Franciscanuni Parisiense saec. 15'16. Cod. Parisin. 3639. M
Miss, Parisiense impr. Parisiis 1481. N. — Miss, Redonense impr
Parisiis 1492, O, — Miss. Bituricen.se impr. Parisiis 1493. T. — Miss. Con-
stanciense impr. Rotomagi 1499. Q, — Miss, Maioris Monasterii impr, Tu,
ronibus 1508, R. — Miss. Fontisebraldense impr. Parisiis 1514. S. — Missi
Narbonense impr. Lugduni 1528. T. — Miss. Ruthenense impr. Lugduni crj
1540. U. — Miss. Baiocense impr. [Rotomagi] 1545. X. — DEGKLN — X sii
niclit koUationiert.
4, 3 Et in B. — 6, 5 Nites B. — 8, 2 Nec CIK; a tactu ABFM. -
11, 1 velius tractans F. — 14, 1 filiorum B. — 14. 2 Assignantur B. —
14, 3 Nominis BFM. — 16, 3 rosida BCL — 17, 2 Superorum A. — 17, <
Inferorum A. — 17, 10 Ad te B.
Inhalt und Technik dieser schwungvollen, offenbar in Frmikreich ent
standenen Sequenz sind wiirdig eines Adam von St. Victor, weshalb sie aucl
vielfach ihm zugeschrieben wurde. Eben dieser Umstand, daPj er ebenbiirtig
Rivalen hatte, erschwert die Entsclieidung, welche Dichtungen als Produkt
seiner Muse anxusehen sind. — Q verwendet diese Sequenz fiir Maria Gt'
burt, D bezeichnet sie generell als „De Beata", wofiir sie nach dem Inhal
sich wohl eignet.
De Beata. In Purificatione Beatae M. V.
811
lOJ). In Puriflcatioiie Beatae M. V.
1. Gaude, stella rutilans
Maris, mane radians,
Nostra spes et gloria.
2. Per te regem sceleris
Factor vicit aetlieris
Cum summa victoria.
Gaude, solis radius
Natus ex te filius
Consolatur omnia.
4. Tu salvandi populi,
Reparandi saeculi
Fada es praenuntia
6. Tu pudoris lilium,
Qunntum huius praemium,
Quanta sint et merita,
Frima es intuifa.
8. Quem portasti,
Quem lactasti,
Mundus clamat,
Caelum amat
Icsum super omnia,
10. 0 Maria,
Vitae via,
Thronus Dei,
Scala rei
Operum pcr merita^
12. Rore caeli fusa tellus,
Gcdeonis madens vellus
Novi partus gaudia
Fuderunt in ecclesia.
14. 0 Maria, mater pia,
0 benigna, laude digna,
Christo servos nato tuos
Clementer concilia.
5. Reddens caeli civibus
Cunctisque fidelibus
Exspcctata gaudia.
7. Nata stirpe regia,
Genetrix et filia,
Mundi per te noxia
Christi lavit gratia.
9. Per quem fortis
Auctor mortis
Coercetur,
Et arcetur,
Quod mens timetconscia,
11. Lux solaris.
Solem paris.
Mater regis,
Cuncta regis
Scd honore suhdita.
13. Quem tu mundo generasti,
Quem in templopraesentasti,
lusti tenent bracliia,
Mundum, replct htctitia.
15. Summae spleudor maiestatis
Ex te natus apeccatis
Te laudantes, o Maria.
Data mundet venia.
Grad. nis. Modoetinum saec. 15. Cod. Capit. Modoetin. s. n. — 3, 1
radiis. — 18, 8 Qtiem iusti. — 14, 3 natos. — Diese bisher unedierte
Sciiuenz folgt dem Schema und der Melodie von „]\Iane prinia sahbati^
(oben Nr. 143); aus letzterer Sequenz ist der SchluIJvers jeder Halbstrophe
entlehnt. — Nur Str. 13 nimmt direkt auf das Festgeheimnis Bezug.
312
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
200. Iii Puriflcatioue BMV.
1. Alma virgo, Christum regem
Enixa, secundum legem
Purgari non renuit;
3. Verus hodie rex Salem
In templo Hierusalem
A parente sistitur;
5. Senex verum videns lumen,
Susceptum in ulnis numen
Benedicens iubilat.
2. Non astricta paret legi,
Circumciso Christo regi
Conformari voluit.
4. Par turturum sive bini
Pulli pro quo columbini
Dati sunt, ut iegitur.
6. Devote psallentes ei
Salvet salutare Dei,
Quod ubique rutilat.
Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3689.
A. — Miss. [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. — Miss. Baio-
cense impr. [Rotomagi] 1545. C. — Miss. Parisiense impr. Parisiis 1585. D. —
Pros. ms. Ravennatense ann. 1585 — 87. Cod. Ravennaten. 360. E.
4, 2 Pro quo pulli C. — 5, 2 In ulnis susceptum C. — 5, 3 Benedicen» j
baiulat E. — 6, 3 ubique iubilat E. — Sichtlich ein relativ junges franzO'
sisches Produkt.
201, De Compassione Beatae M, V.
1. Stabat mater dolorosa
luxta crucem lacrimosa,
Dum pendebat fiiius ^
3. 0 quam tristis et afilicta
Fuit illa benedicta
Mater unigeniti !
5. Quis est homo, qui non fleret,
JMatrem Christi si videret
In tanto supplicio?
7. Pro peccatis suae gentis
lesum vidit in tormentis
Et flagellis subditum,
9. Eia, mater, fons amoris,
Me sentire vim doloris
Fac, ut tecum lugeam ;
11. Sancta mater, illud agas,
Crucifixi fige plagas
Cordi meo valide;
2. Cuius animam gementem,
Contristantem et dolentem
Pertransivit gladius.
4. Quae maerebat et dolebat
Et tremebat, cum videbat
Nati poenas incliti.
6. Quis non posset contristari^ [
Piam matrem contemplari l
Dolentem cum filio ?
8. Vidit suum dulcem natum
Morientem, desolatum,
Cum emisit spiritum.
10. Fac, ut ardeat cor meum
In amando Christum Deum
Ut sibi complaceam. 'r
12. Tui nati vulnerati,
lam dignati pro me pati
Poenas mecum divide.
1
4
Do, Beata. I)e Compassione lieatae M. V.
813
13. Fac me vere tecum flere,
Criicifixo conclolere,
Donec ego vixero.
15. Virgo virginum
praeclara,
Mihi iam non sis amara,
Fac me tecum plangere,
17. Fac me plagis vulnerari,
Crnce hac inebriari
Ob amorem filii ;
19. Fac me cruce custodiri,
Morte Christi praemuniri,
Confoveri gratia;
14. luxta crucem tecum stare,
Te libenter sociare
In planctu desidero.
16. Fac, ut portem
Christi mortem,
Passionis eius sortem
Et plagas recolere.
18. Inflammatus et accensus
Per te, virgo, sim defensus
In die iudicii.
20. Quando corpus morietur,
Fac ut animae donetur
Paradisi gloria.
Miss. ras. Ebroicense saec. 13/14. Cod. Rotomagen. 805. add. saec. 14
in. A. — Psalter. et Oration. ms. Emmeramense anni cr. 1320. Clm. Monacen
14528. B. — Horar. ms. Brugense saec. 14. Cod. S. Danielis s. n. C. —
Oration. ms. Carthusiae Pra^ensis dictum „Scala caeli" saec. 14. Cod. Pragen.
XIII E 3. D. — (Miss. et) Oration. ms. Pragense saec. 14/15. Cod. priv. L.
Rosenthal Monacen. D*. — CoUect. ms. Carthusiae Moguntinae saec. 14. Cod.
Londinen. Arundel 214. E. — Horar. ms. Gallicum anni cr. 1380. Cod. Oxonien.
Misc. liturg. 251. F. — CoUect ms. Italicum saec. 14/15. Cod. Oxonien. Canon.
Misc. 21. G. — Miss. ms. S. Floriani saec. 14. Cod. Florian. XI 397. add.
saec. 14/15. H. — Collect. ms. Venetum saec. 14. ex. Cod. Oxonien. Canon.
Misc. 303. H*.
Oration. ms. S. Mariae de Virgine Venetiis saec. 15. Cod. Vindobonen.
1981. 1, — Collectan. ms. Italicum saec. 15. (continet „Laudes lacoponi").
Cod. Florentin. Riccardian. 1049. K. — Oration. ms. Italicum saec. 15. Cod.
Londinen. Add. 10826. L. — Oration. ms. Italicum saec. 15. Cod. Einsidlen.
764. L*. — Oration. ms. Italicum (V) saec. 16. Cod. Venet. L III 226. M. —
CoUect. ms. Italicum saec. 16. Cod. Oxonien. Canon. Misc. 536. N. — Oration.
ins. Italicum saec. 15/16. Cod. Commun. Bononien. a V 18. N*.
Bi'ev. ms. Arremarense anni 1417. Cod. Parisin. 1063. O. — Oration.
ms. Cluniacense saec. 15. C/od. Parisin. Nouv. acq. 333. P. — Oration. ms.
Senoniense saec. 15. Cod. Spinalien. 221 (106). Q. — Horar. ms. Caniera-
cense saec. 15. Cod. Anliolten. 15. R. — Horar. ms. Venetense saec. 15.
Cod. Vindobnnen. 1910. S. — Oration. ms. Buroundicum saec. 15. Cod.
Vindobonen. 1862. T. — Horar. ms. familiae Maubruny anni cr. 1520. Cod.
priv. U. — Diurn. ms. Marciniacense saec. 15. Cod. priv. V. — Oration.
ms. Gallicum saec. 15. Cod. Monacen. gall. 38. X. — Oration. ms. Caroli
ducis de Bourgogne anni 1465. Cod. Haftiien. Gl. kongl. S. IV '^ 1621. Y. —
Psalt. ms. Benedictinum Gallicum (postea Caelestinorum) saec. 13. Cod.
Florentin. Riccardian. 309. add. saec. 15. Z. — CoUoct. ms. Cartusiae (Char-
treux) saec. 15. Cod. Gratianopolitan. 406. a. — Horar. nis. Parisiense saeo. 15.
Cod. Lincen. Cc II 3. b. — Oratioii. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15 16.
Cod. Parisin. 3639. C. — Horar. ms. Galliae meridionalis saec. 15/16. Cod.
Vatican. Regin. 162. d.
Oration. ms. GalHcum (?) saec. 15. Cod. Vatican. Palat. 548. add. in
Handria saec. 15. e. — Oration. ms. Flandricum saec. l.'>. Cod. Semin.
Brugen. 193 (56). e*. -- Oration. ms, Birgittinum Noerlandicum saoc. l^.
Cod. priv. f. — Oration. ms. Neerlandiinnn saoo. l'>. Cod. Palat. Vindobonen.
iFamilien- Fideicomis-Bibliothek) 9777. g. — Oration. ms. Neerlandicum.
314 Seqiientiae rhythmicae et rigmatae.
saec. 15. Cod. Oxonien. Ashmole 1291. h. — Miss. ms. Conventus generalis
Teutonicorum aiini 1415. Cod. Mus. ZwoUen. 749. (390). add. saec. 15. ex. i.
Grad. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. A^indobonen. 3787. k. — Collect. j
ms. S. Petri Salisburgensis saec. 15. Cod. Petrin. b VI 3. 1. — Oration. '
nis. S. Petri Salisbur^ensis (? Italicura) saec. 15. Cod. Petrin. a V 50. m. — '
Oration. ms. S. Petri Salisburg-ensis saec. 15. Cod. Petrin. a IV 9. n. —
Oration. ms. Franciscanum saec. 15. Cod. Petrin. a I 14. 0. — Pros. ms.
Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. p. — Oration. ms. S. Mariae
ad Scotos Vindobonenses saec. 15. Cod, Scotor. Vindobonen. 50. g. 9. q. —
Oration. ms. Friderici III. Imperatoris saec. 15. Cod. Vindobonen. 4494. 1*. —
Oration. ms. Claustroneoburgeuse saec. 15. Cod. Claustroneoburgen. 1221.
S. — Grad. ms. Altovadense anni 1410. Cod. Altovaden. 42. t. — Miss. ms.
Altovadense saec. 15. Cod. Altovaden. LXX. u. — Miss. ms. Crumlaviense
saec. 15. Cod. Altovaden. LXXVI. y. — Grad. ms. Pilsnense anni 1491.
Cod. Mus. Bohem. XII A 20. X. — Miss. ms. Pragense saec. 14. in. Cod.
Mus. Bohem. XIII B 9, add. saec. 15/16. y. — Miss. ms. S. Apollinaris in,
Saezka saec, 14. Cod. Mus. Bohem. XVI B 8. add. saec. 15. z. — Grad.
ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod. Pragen. XIII A 5 c. «. — Miss. ms. Olo-
mucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. /3. — Miss. ms. S. lacobi
Brunensis auni 1490. Cod. S. lacobi Brunensis 17. y. — CoUect. ms. Lamba-
cense saec. 15. Cod. Lambacen. 463. J. — Miss. ms. Emmeramense saec.
(12. et) 15. Clm. Monacen. 14 623. €. — Oration. ms. Benedietoburanum
saec. 15. Clm. Monacen. 5019. C- — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm.
Monacen. 716. rj. — Oration. ras. Undersdorpense saec. 15/16. Clra. Monacen.
7817. d-. — Oration, ms, Vallis locosae saec. 15. Cod. Labacen. 44. x, —
Oration. ms. Vallis locosae saec. 15. Cod. Labacen. 45. X. — Miss. ms.
Hospitalense saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3 19 (Hosp. raemb. 49). add.
saec. 15. /u. — Miss. ras. Hospitalense saec. 15. Cod. Paulan. 26. 1. 32,
(Hosp. memb. 119). r. — Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Dio-
cesan. Brixiuen. s. n. |. — Oration. et Hymn. ms. Sangallense anni 1439.
Cod. Sangallen. 519. n. — Horar. ms. sec. usum Romanum saec. 15. Cod
Engelbergen. 158. q. — Grad. ms. S. Castoris Confluentini anni 1520, Cod.
S. Castoris Conflaent, s. n. a. — Oration. ms. Carthusiae Erfordiensis saec. 15
Cod. Rossian. VIII 56. r. — Oration. ms. Carthusiae Buxheimensis saec. 15
Cod. priv. (f. — Oration. ms. Carthusiae Hildesheimensis saec. 15. Cod
Capit. Treviren. 116. ;^. — Miss. ms. Horti Luminum Hildesheimensis anni 1462
Cod. Guelfenbyteran. 39 (Helmst. 35). rjj. — Oration, ms. Hildesheimense (?,
saec. 15. Cod. Guelfenbyteran. 1536. (Helmst, 1412) o). — Collect. ms. Cara
pense saec. 14. et 15. Cod. Vindobonen. 883. aa. — Hymn. et Pros. ms
Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. bb. — Oration. ms. Germani
cum saec. 15. Cod. Einsidlen. 97. CC. — Oration. ras. incertae orig-inis saec. 15
Clra. Monacen. 10125. dd. — Oration. ras. Vadstenense saec. 15. Cod. Hol
raien. A 36. ee.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. — Miss. Wratislaviense impi
Moguntiae 1483. — Miss. Olomucense irapr. Bambergae 1488. — Miss. Tre
cense impr. Parisiis 1497. — !Miss. Praegense impr. Lipsiae 1498. — Mi8.«
Pictaviense impr. Parisiis 1498. — Miss. Hildensemense impr. Nurenberga'
1499. — Miss. Cabillonense impr. Lugduni 1500. — Horae B. M. Virgini
ad usum Romanura irapr. Lugduni 1501. — Miss. Merseburgense impr. Lip
siae 1502. — Miss. Misnense impr. Lipsiae 1503. ff. — Miss. Noviomens
impr. Rotomagi 1506. — Miss. Ebredunense impr. Lugduni 1512. — MisJ
Mindeuse impr. Nurnbergae 1513. — Miss. Numburgense impr. Basilieae 1517. -
Miss. Moguntinum impr. Basileae 1520. — Miss. Romanum impr. Venetii
1521. gg. — Cursus de Doraina sec. ecclesiam llamburgensera impr. Rosto
chii 1522. hh. — Miss. Aquense impr. Lugduni 1527. kk. — Miss Massi
liense impr. Lugduni 1530. — Mi.ss. Ruthenense impr. Lugduni cr. 1540. -
Miss. Burdigalense irapr. Burdigalis 1543. 11. — Miss. Sosraense impr. Pari
siis 1547. mni. — Miss. Gallicano-Siculum impr. Venetiis 1568. nu. — KoUa
De Beata. J)e Coinpassione Beatae M. V. 315
tioniert sind ABCDD-EFGHH *IKMNQKSTUVX cdefgiklmiiopq
r i n \ y z ft (^ € t} X ?. /u V ^ T (f tjj oj dd ff gg lili kk nn.
1, 1 Salvc mater OP; mater lacrimosa m. — 1, 2 dolorosa m. — 1, 8
Ciim D * r U z J" ?j ff, Qua EH dd, In (jua i ^g kk : pependit g. — 2, 1 ani-
mam dolentcm N, — 2, 2 Constcrnentcm S 1, Constcriiatam AH * n 0, Con-
tristatam JiFMU k p c)" ^ </■ »// o) ff kk nn, Dolentem et contristantem ^:
ac dolentem t. — 2, 3 Pertransibat JJ *. — 4, 1 Quam maerebat EH f u y
/ f, Hunc maerebat f; maerebat et gemebatGH* ni; O quam maerens tunc
dolebat ijj o). — 4, 2 Et dolebat GH * m, Pia mater (st. Et tremebat) BDD "^
EM iqryz^fr]f^v^T(fi}lja)d([ lili kk nn, Pia mater et tremebat
cum videbat 1; dum videbat J^CKMSVX f g i k q U T y z t ff gg' kk
nn. — 4, 8 Poenas nati i y t] x ju gg kk, Poenam nati I3J)*EH k m q r t
U y z J f r I ff, Nati poenam f/- w hh. — Str. 5 u. G umgestellt nach
Str. 7 u. 8 EHN dd. — 5, 2 Christi matrem BNRX C m n 0 dd llh, Matrem
Christi E, Matrem Dei t ff, Mortem (!) Christi r; cum videret D* 1 r /3 gg kk,
dum videret V y z t. — 6, 1 Qui ASV; non potest CHX m, non possit t
u J X I hh, posset non QliT C d. — 6, 2 Christi matrem (st. Piam matrem)
GK i 1 q r y z A 7' I, Matrem Christi BDD =^'HQ ni i ii\ ^ d' 8 x u q, Men-
tem (!) Christi t. — 6, 3 Condolentcm filio j/^ w hh, Condolentem cum t;
pro filio Q J A. — 7, 2 Vidit lesum BDFGHQKSTUV c d i 1 m t u V y
Z fi i)' f Tj X l ju V ^ (^Vj (t) ff gS hll kk nn, Dedit lesum S, Vidit Christum
H*M, Christum vidit t, lesum videt H *N. — 8, 1 Vidit lesum dulcem G,
suum dulce N, Videns suum J3DD'=EH \ k m r i n Y J Z (3 d 6 r] x ^ xIj oj
ff g:g'; svium dilectum natum k; Dulccm suum videns natum hh. — 8, 2
Moricndo k y t g"^ kk; et desolatum I. — 8, 3 Dum MRT d p t nn ; ami-
sit G. — 9, I mater fehlt 0. — 9, 2 Nos sentire /l^ v \jj to, Me sitiri F, Con-
sentire me doloris r, Poenam me tui doJoris EH, Me pacem tuae (!) doloris
d\ Me sentire tui doloris JiD k q t u V y />' /u v ft, Me sentire tis doloris D*
Z, sentire hos dolores |. — 9, 8 Pocnam fac iit liDD'-' k m q r t u y z ,1 o
r I ff, Poenas fac ut i V rjj o) gg kk, Fac ut poenas Q f, Sentire fac ut
EH J, Fac ut eo t (in all diesen Filllen ist „teeum" ausgelassen); lugeamus
f /Li V 1^1 0) — 10, 1 Fac quod B t U; cor nostrum t u v (die Umdichtung
dicser Strophe und der Str. 16 — 19 in i// co weiter unten). — 10, 2 In aman-
dum B, Vi amando n. — 10, 3 Et sibi H *, Ut tibi ()" : complaceamus € u r.
Sir. 11 — 16 incl. felden u v y z // v. — 11, 1 Sancta Maria A i, Eia
mater Q; istud CGKMNQRUVX c d e f k m - p t /9 () £ ;? A ^ w ff
kk nn; age BDD*EH c i k m q t ^9 () s i] '^ t (f \Ij o ff gg- hh. — 11, 2
Cruciii.xo (V; insint plagae r>DI)*EII cikt/5jTf/ ff gg", ut sint plagae i' ip
w, ut insint plagae q, Cordibus nostris insint plagae f, Ut sint fixae Christi
pla<;ac r] Iih. — 11, 3 Corde N ()' t, Menti meae H C, Crucifixe (!) f, Cordi
nostro »;/ (d; lividae (resp. livide) BDD*EH C i k 111 i{ i /'i da /j x f t (/ ff
g:g kk, vividc ijj ('» hll. — Str. 1:2 feliU t; ebendort Str. 16 vor Str. 13. —
12, 2 Tam I.MQ C J? l' > ''^'''V (0 dignati N; dignantis AFQKTU f/ , dignanti
Ilh ; Dignantcm pro nobis pati 6, Spoute mori sic dignati i// w, Ne dignare
(!) pro mc pati 6. — 12, 3 Poenam ni; Poenas pro me ACFINSX e g 1 n
0 dd (vielleicht das Ursjiriinglichc), Pro me pocnas d, Poenas nobis divide
7 ((), Poenas nobis condividc f, l*oenas nati incliti V, Vim amoris imprime
RTU. — Str. 13 u. 14 fehleu C t, stehen nach Str. 16 B; Str. 13—16
fvhleu i ff. — 13, 1 Fac nos vcrc e \jj o>, Fac mc tecum vere D*EF 1 in, Fac
nie tecuu» pie X i p q r A grg' kk liu, Fac mc tccum semjicr Q. — 13, 2
cum dolorc (st. condolcre) GNST\' d. — 13, 3 Quamdiu vixeriums e (f to,
Donec mundo misccor G V. — 14, 1 tecum fac starc N. — 14, 2 Et libenter
sociarc S hh, Til>i libentcr sooiari 1, Mo libentcr sociaro g", Et (Ut kk) me
^tihi sociarc M j) r x kk lill, 'V\Wx uic oonsociare (f , Tibi nos consociarc »/' (o,
Mc tibi consociare BDD^^EH f i k m (| ,•? (V >; c, Mc^jue tibi consociare C dd;
Fac nos tibi sociarc 6. — 14, 3 In jdanctus dcsiderio A, Planctu et desi-
derio F, In planctu desiderio BEI. In planctu (juem desidero i ). g^g", Cum
planctu desidero KQX f, Planctu quem desidero kk, Planctum quem Api>e-
316 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
timus 6 , Planctu uati quaerimus ip (o. — Vor Str. 15 ist in H * und m
eingefiigt :
In me sistat dolor tui, Hunc dolorem fac communem
Crucifixo fac me frui, Nec me facias immunem
Dum sim in exsilio ; Ab hoc desiderio.
Diese beiden Strophen finden sich auch bei Georgius Stella (+ cr. 1420)
in seinen Annales (Muratori Scriptt. Ital. XVII, p. 1170 sq.) und zwar nach
der Str. 6, die dort der Str. 5 vorausgeht. Den vollen Text Stellas legt
Daniel (II, p. 131) vor. — Str. 15—18 fehJen |; Str. 15 u. 16 umgestellt /3. —
15, 1 O virgo CF 1 m f 7 ; Virginum virgo lih. — 15, 2 lam mihi non
AX, lam non mihi sis g;, lam non sis mihi H, Nobis iam non 6 ; sis avara
H*; Nunquam nobis sis \p w, Non sis mihi rosa rara E (Id. — 15, 3 Fac
me totum C, Et fac me tecum V, Fac nos tecum e \p «k — 16, 1 Da ut i,
Fac quod lili, Fac nos portare € ; Fac ut portem per te Christi mortem d\
Sic ut possim Christi mortem y;. — 16, 2 Passionem eius G; Passionis fac
me sortem EQ /? tj, Passionis fac nos sortem f, Compassione fac me sortem E,
Passioni fac me sortera J, Passionen (Passionis lill) eius fortem H * 1 n 0 hll,
Passionemque fortem q, Passione (Passionem D) rac me fortem BDD *, Passionem
eius sortem G, Passione fac consortem t dd, Passionis fac consortem N C i
k p r A gg" nn, Passionis fac uos sortem e. — 16, 8 Plag-as fac racolere H*;
Has plagas K, Per plagas N, Et poenas EH t dd, Me poenas c; Semper
in meo pectore 1. — 17, 1 Fac nos 8 fx v. — 17, 2 Hac cruce inebriari N,
Tua cruce inebriari H * ; Cruce ac inebriari TUX, Cruce fac inebriari KS hh,
Et cruce inebriari V , Crucique fac inebriari y. , Fac rae cruce inebriari A,
Cruceque inebriari Y u y fx r, Rore fac inebriari ^ , Et in cruce contera-
plari Q, Cruceque fac rae beari BD 1 n 0 t (T, Cruceque me fac beari D *EH
i k q Z 7j gg, Cruceque nos fac beari f, Cruce meque fac beari f, Facque
cruce me beari /?, Cruce fac me beari t, Cruce me fac beari m. — 17, 3
Ob amore CF, Ut amore N k 1 (^, Et araore n 0, Cum amore H*; Propter
mortem A, Et cruore BDD*EGHKS i t U V y Z ,? f r? A /^ r dd flf hh kk nu,
Ut cruore J, Cura cruore x, Cruore tui filii q. — 18, 1 ac accensus x, In-
tlammate non accensns H *, Inflammata et accensa IS, Inflammati et accensi
/bi r; Flammis ne (non Q)urar (urar ne D*EH dd ff gg) succensus BDD*EHQ
i p q V /5 ?? A dd ff gg' kk nn, Flammis ne uri succensi € , Flamma vicit
ue succensus t. — 18, 2 Per te pia sim (sum t) DEHNQ /S t? A t dd ff,
Per te sira pie B; sira defensa IS , simus defensi e fx v. — 18, 2 sqq. bis
zum ScliluB fehlen k (ein Blatt dort ausgerissen). — 19 , 1 crucem K. —
19 , 2 Mortera GKVX ; perimiri G. — 19, 3 Et confoveri K, Et foveri hh,
Conservari GV m^. — Statt Str. 19 in der deutschen Gruppe BDD *EH C g p
q r t U T y Z /3 J € A ^ r I T dd ff g^g" kk un (ebenso in rj , aber dort
zugleich mit der vorausgeschickten Strophe „Fac me cruce" usw.):
Christe, cum sit hiuc exire,
Da per raatrera me venire
Ad palmam victoriae.
Dazu die Varianten: 19, 1 O Christe D V, lesu Christe f: cum hinc
sit E q Z /? I, cum hinc rae vis exire D; transire t. — 19, 2 Fac B c; nos
venire a /u v. — 19, 3 palmam martyrii dd. — Vor Str. 20 ist in c und
hh eingefiigt (in C aber nur die erste Halbstrophe);
Virgo, mihi tu sis scutum Fac me Christo praesent^ri
Iterque faciens tutum Et cum eo conregnare
Ad caeli palatia. In perenni gloria.
'20, 1 corpus hoc moletur (!) (|. — 20, 2 Fac quod B; donetur fehlt r.
— 20, 2 sq. anima .... gloriae BDD *H ctllYJZerjfiv^TrlJcoff
De Bcata. De Compassione iJeatae M. V. 317
gg" hll (st. gloria: gloriam e, gaudio lili, gaudia im); eigentlich hatte iu
allen Quellen, welche die Halbstrophe „Christe cum sit hinc exire" aufweisen
(v^l. die Varianten zu Str. 19), diese Anderung vorgenommen werden miissen,
um den Keim zu „victftriae" (19, 8) zu waliren ; sonst ergibt sich die Reim-
dissonanz, wie sie auch im jetzigen Missale und Breviarium Romanum fort-
besteht: victoriae . . . gloria. — Nach Str. 20 folgt noch in 1 11 0 :
Mors, sanguis, crux et vulnera
Sint cordis mei munera;
() Maria cliristifera,
His totum me transverbera.
In G hingegen schlieBt sich unmittelbar eine lange Dichtuno- an, des
Anfanges: [0] didcifi virgo Maria^ dieselbe ist aus anderen Quellen mit-
geteilt in A. H. XV, Nr. 67. Von Interesse ist, daB der benihmte Minoriten-
prediger Bernhardin von Busti (f 1500) in seinem „Rosarium Sermonum
praedicabilium" (Hagenoviae 151'^^. II, fol. 146) sagt: „De qua (sc. matre
dolorosa) loquens quidam devotus contemplator dicit: »Stabat mater dolorosa
usw.«" Es folgt dort der Text unserer Sequenz, und derselbe geht unmittelbar
weiter: VirffO dulcis o Maria usw; letzteres ist das eben erwahnte Reimgebet.
(Der volle Text der Sequenz und des Reimgebetes in der Fassung Bernhardins
V. Busti findet sich bei Daniel II, p. 152 sqq.) .
Wie aus den Varianten ersichtlich, wurde die ]£inzald (die Ich-Poesie)
unseres Liedes in den Quellen f {j. v xjj lo in die Mehrzahl umgeandert.
Dabci wurden in ?/; und co manche Strophen so sehr iiberarbeitet , daB es
sich empfiehlt, statt der Varianten die ganze, allerdings armselige Umdichtung*
der betreflfenden Strophen 6, 10, 16 — 19 hier anzufiihren :
6. Quis secum non tristaretur, 16. Ut portemus corde fortem
Matrem dum contemplaretur Passionis Christi mortem.
Condolentem filio. Fac nos plagas colere.
10. Ut cor nostrum exardescat 17. Spinis, clavis vulnerari,
Et in Christo requiescat, Cruce, lancea beari
Ut ei placeamus. Et cruore filii.
Da, ne nos succendat ignis, 19. Christe da nos hinc exire
Qui paratus est malignis Feliciter et transire
In die iudicii. Ad palmam victoriae.
Beachtenswert ist, daP» an mehreren Stellen die dei(tsc1if Quellengruppe,
mit Ausnalune der Salzburger (k — ii), ihrer Mehrzahl nach von der franzd<isch-
italienisvhen im Texte abweiclit. DaB die deutsche Quellengruppe uicht
den urspriinglichen Text vermiltelt , beweist schon die von ihr dargebotene
Fassung dcr Str. 19; in lctzterer namlich wird der sonst genau gewahrte
Reim nicht bcobachtet. Dalier wird dcr Ursprung der Sequenz auf fran-
zosiscliem oder italienischcm Gebiete zu suchen sein. Der Text im jetzigen
Romischen Missale und lirevicr ist eine Komhination , welche vorwiegend
der deutschen Textiiberliefcrung sich anschlieBt, sie aber mit Lesarten aus
den fran/,r)sisch-italicuischen Quellen vermischt; so z. B. folgt Str. 11 der
franzosisch-italienisclien, Str. 19 der deutschcn Quellengruppe. In den Strophen
17 u. 18 u. 19 verdient der Text der frauz.-italienischen Uberliefernng eut-
ichieden den Vorzug vor jenem der deutschen.
Ob der Frauziskauer lacopoiie VOll Todi (lacobus de Benedictis, f 1806)
als Verfasser der schonen , urspriinglieh fiir die Prirata)idacht (daher Ich-
Dichtuug und ihr Platz anfnngs vorwiegend iu Orationalieu) bestimmten
Dichtung gelten darf, kann hier nicht zum Austrag gebracht werden. Der
'ilteste und cigentlich eiuzige Krouzcuge fiir lacopoues Autorschaft ist der
318 Sequentiae rhytlimicae et rigmatac.
Historiograph des Minoritenordevis Lucas Wadding (o^eh. 1588, f 1657) in
seinem .,Scriptores ordinis Minorum" Komae 1650, p. 180 sp. Schr gewichtige
Bedenken sprechen aber gegen die durch nichts erwiesene Behauptung
Waddings, und unsere Ansiclit geht dahin, daB lacopone nicht der Verfasser
sei. Auch die .jungst von /. Pacheu in seinem Werke „Jacopone de Todi"
(Paris 1914) auf S. 67 — 82 vorgelegten ErwJigungen konnen diese Ansicht
nicht erschiittern. Der hier zu weit fiihrende Nachweis soll anderen Ortes
erbracht werden.
Sehr zu betonen ist, daB im 2. Teile de.s sogenannten „Laudismus de
s. Cruce^ (A. H. L, Nr. 383) sich so viele Ahnlichkeiten mit dem „Stabat
mater^^ finden, daB man sjigen muI5, der Dichter des einen Liedes hatte das
andere Lied vor Augen oder im Ohre. Man lese namlieh im erwahnten
„Laudismus" die Strophen:
Bone frater, quidquid agas,
Crucifixi vide plagas
Et sibi compatere. (H, Str. 14, 1—3)
Crucifixo, fac me fortem, Tecum volo vulnerari,
Ut libenter tuam mortem Te libenter amplexari
Plangam, donec vixero; In cruce desidero (II, Str. 15),
und halte daneben die Strophen 11 u. 13 u. 14 unserer Sequen/. Beide
Lieder setzen einen lyrisch tief empfindenden, formgewandten Dichter voraus,
von dem man nicht gerne glauben mochte, daB er bei anderen eine Anleihe
machte. Am ehesten ware fiir beide Lieder iin und derselbe Dichter an-
zunehmen, zumal in beiden Liedern die gleiche Warme, die gleiche Sprache,
die gleiche Technik (ab und zu Nichtbeachtung der Zasur nach dem 2. Tro-
chaus, vereinzelt Binnenreim) sich geltend macht. Als Dichter des „Laudis-
mus" aber gilt der hl. Bonaventura (f 1274), wenngleich neben ihm sehr
ernstlich John PecJiham (f 1292), gleichfalls ein Franziskaner, in Betracht
kommt (cfr. A.H. L, p. 576 sq.).
Betreffs der Literatur ygl. James Mcarns in A Dictionary of Hymno-
logy^ P' 1081 — 83; Blume-Dreves, Ein Jahrtausend latein. Hymnendichtung,
I, S. 391. Ferner DariiellJ, ^. 131 — 154; seine Angabe iiber Cod. Monacen.
Emm. G VII (jetzt Clm. 14623 = Quelle £ in unserem Quellenverzeichnis)
ist falsch. Jenes Missale stammt aus dem vollen 15. Jahrh., nicht aus der
Mitte des 14. — Auffallen muB es, daB England durch keine einzige Quelle
vertreten ist; dort war seit dem Ausgange.des 13. Jahrhunderts die Sequenz
,,Stabat iuxta Christi crucem'-- (A.H. VIII, Nr. 58) in Brauch, welcher Se-
quenz wir im 14. Jahrhundert auch in Steiermark begegnen. — Als poetisch
ziemlich schwache Travestierung unserer Sequenz ist das Keimgebet „Stabat
mater speciosa \ luxta foenum gaiidiosa^' zu nennen ; wenn letzteres Jaco
pone zugeschrieben wird, so diirfte damit eher das Richtige getroifen sein,
als mit der Attribution des „Stabat mater".
Die Kollation von E verdanken wir Bev. James MearnSj jene von
dem Ur. G. Douglas Ainerg und jene von G u. H * der freundlichen Ver-
mittlung von Dr. E. A. Loeic. — Den nach Ldndern geordneten hand-
schriftlichen Quellengruppen ist an erster Stelle eine Gruppe von Quellen
vorausgeschickt, die aus der Zeit YOl* dem 15. .Jahrh. stammen; Frankreich, |
Deutschland und Italien sind darin vertreten.
o-
n,|
202. De Coiupassione Beatae M. V.
1. Maestae parentis Christi 2. Qui generis humani
Mariae lacrimas, collapsi maculas
Eia, nunc recole, Purpurea lavit
plebs agni mitis cruore in cruce vulnera passus
Redempta, Cruenta.
I
De l^'.*ita. De Compassione lieatae M. V.
319
8. Sputa, clavos
at(|ue ludibria,
Spinas tulit
et saeva veibora.
5. „Heu me" claraat,
„beu me" congeminat;
Plorans tristis
quam saepe replicat:
„Fili dulcissime,
cur ista pateris?
7. „Heu me" clamans dat
alta suspiria
Dicens: „Cur vita
sic durat anxia?
Cur ita moratur
mors, aut curmibi parcit?
4. Mater cernens
tanta supplicia
Flet discerpens
pectus et ubera.
G. Cur confixus
in cruce moreris
Ac si reus
fuisses criminis,
Cum nihil unquam
mali commiseris?"
8. Quae mater unquam.
quaeve puerpera
Nati dilecti
tanta supplicia
Videre simul
et ultra vivere possit?
9. Est istane gratia, 10. Sunt mibi contraria,
Quam sic mibi retulisti, Quae prius promisisti,
Gabriel, dicens : »Ave, Maria, Cum mibi nuuc pro gratia
Gratia plena«? Sint dolor et poena.
11. Inter omnes mulieres
me dixisti benedictam ;
13. De boc senex Simeon
propbetat
12. Omnes nunc videre possunt
megementem et afflictam. ''
14. Dicens, ut evangelista
narrat :
15. „Ecce, positus est in ruinam 16. Et tuam ipsius animam
Tuus iste filius,
Pertransibit gladius."
17. Mater, laeta concepisti
Et dolorem non sensisti,
Quando virgo peperisti
Tuum unigenitum.
18. Cum usura nunc solvisti
Poenas, quas tunc evasisti
Videns modo morte tristi
]Mori tuum tilium.
19. Sic stat mater desolata, 20. Plangit. plorat, praestolatur,
lam non mater, sed orbata Quoadusciue deponatur
Dulci suo fllio. Cor})us de patibulo.
21. 0 lacrimosus intuitus I
12. Sedet semimortua parens 23. Omnia pererrat stigmata
et extincti funeris locaque cruenta clavorum
in gremio tenet exuvias. necnou et plagas singulas.
320
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
24. Videt spinoso 25. Et in latere
praecincta tempora serto patentes cordis ianuas.
26. 0 gravis dolor et gemitus !
27. Nati quondam speciosa
membra, modo livida,
Tractat mater
inter manus teneras.
28. Amplexatur, osculatur
ora facta j^allida
Propter poenas
atque plagas asperas.
29. Manus extorquens exclamavit
Fletuque corpus irrigavit
Stillas ut rivos lacrimans.
30. Venit tandem loseph pius, 31.
Corpus involvit sindone ;
Venit atque Nicodemus
Perfundens illud unguine*,
Post in monumento novo
Praeparabant recondere.
32. Qui scrutator scripturarum 33.
Est, videbit feminarum
Planctus amarissimos :
34. Vox Rachelis ululantis
In Rama personuit,
36. Tristis Noemi dolebat
Saeva mortis, dum trabebat
Maritum cum filiis,
38. Anna, mater Samuelis,
Annaque Tobiae,
Noemi et Racliel, si cre-
damus leremiae,
Plorabant
cum lacrimis *,
40. Ergo, mater lesu Christi,
Propter poenas, quas tulisti
Pro tuo dulci filio,
42. Sic, o virgo dolorosa,
Fac nos tecum lacrimosa
Sentire suspiria.
35,
Quis potest lacrimas tenere,
Licet sit corde saxeo,
Et non simul condolere
In hoc planctu virgineo ?
Qui cum ipsa nescit flere,
Non est ei compassio.
Anna Samuelis orat,
Temulenta quae, dum plorat,
Putatur apud aemulos.
Suos filios plorantis ;
Consolari noluit.
37. Annaque Tobiae flebat,
Quando pater hunc mittebat
In Rages pro pecuniis.
39. Sed ad lacrimas amaras
virginis Mariae,
Matris Christi crucifixi
verique Messiae,
Non erat planctus
similis.
41. Des, ut tecum hic ploremus
Et cor nostrum perforemus
Compassionis gladio.
43. Ut post vitam infelicem
Habeamus te ductricem
Ad aeterna gaudia.
Oration. ms, AngUcum (?) saec. 15. Cod. Cantabrigien. Ff VI 16. A. —
Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639. B. .
i
De Jkata. De Compassione J^eatae M. Y.
321
Miss. 8arisburiense inipr. Londini 1498. C — Miss. Sarisburiense impr.
Londini 1512. D. — Miss. Sari.slmricnse impr. Londini 1555. E. — Miss.
Parisiense impr. Parisiis 1501. ¥. — Miss. TuUense impr. Parisiis 1507. G.
— Miss. S. Martini Maioris Monasterii impr. Turonibus 1508. H. — Miss.
Bellovacense impr. liotoniagi. 1514. I. — Miss. sec. consuetudinem FF. Prae-
dicatorum et S. Crucis iiii])r. Parisiis 1517. K. — Miss. Aurelianense iinpr.
Parisiis [1519]. L. — Miss. Bituricense impr. Parisiis 1522. M. — Miss.
Leonense impr. Parisiis 1526. N. — Miss. Aquonse impr. Lugduni 1527. O.
Miss. Leodiense impr. Parisiis 1527. P. — Miss. Senonense irapr, Parisiis
1529. Q. -- Miss. Senonense impr. Parisiis 1543. R. — Miss. Metense imjir.
Metis 1545. S. — Miss. Cenomanense impr. Parisiis 1559. T. — KoUationiert
siud ABDEFGKOK.
1, 3 u. 4 und 2, 3 u. 4 sclieinen Hexameter zu sein (vgl. 24, 1 u. 2).
— G, 2 morieris FGR. — 6, 5 Cum nil AEFO. — 7, 3 Decens E. — 7, 4
durat sicAK; sic feliltK; anxiatur ABDF. — 7, 5 Cur non moriar EFGKR.
— 7, 6 auteni (statt aut) AFO. — Str. 8 fehlt O. — 9, 3 dicet E. — 10, 4
Sunt DEFGOR. — 24, 2 serte A, certo D (die beiden Halbverse bilden einen
Hcxameter). — 27, 1 speciosi AB13F1C0. — 29, 3 Stillans AEK^; lacrimas
EK. — 31, 2 sit fehlt DE. — 34, 1 eiulantis AEO. — 36, 2 dum subtrabebat
A. — 38, 3 Kachielis G, die iibrigen Quellen: Kachelis.
Die Sequenz war vorwiegend in Frankreicli h\ Gebrauch. Ob dort
auch ihr Ursprung-? .Jedenfalls ist sie ein jiingeres Produkt aus der Zeit
des Niederg-anges. Neben das y,Stabat mater^^ gehalten fallt sie als sehr
minderwertig ab durch die Hreite der Darstellung und die mangelhafte Technik;
wenngleich letztcre nicht so regellos ist, als die Art der Publikation durch
Neale (Sequentiae, p. 37 sqq. ; nachgedruckt von Kehrein, S. 180 flf.) es nahelegt.
203. De Compassione Beatae M. T.
1. Festinemus omnes vere
Matri Christi condolere
In eiiis martyrio ;
2. Laboremus cum fervore
Et speremus cum amore
In eius auxilio.
3. Immolandus bona serit,
Passionis locum quaerit
Natus matris virginis,
9. Virgo videns flagcllari
Et in cruce couclavari
Suum unigenitum
4. Quando Cbristus vinculatur,
Palmis caesus flagellatur
Strictus flagris plurimis.
5. Virgo suum vidit natum 6.
A ludaeis mane ca])tum
Magnum dans suspirium,
7, Extra castra ductus lesus, 8.
Uuctus sputis, pugniscaesus
Crucem fert in publicum.
Flagellatum, coronatum,
Foedis sputis attrectatum ;
Saevum fert martyrium.
j\[atersequensagnummitem,
liepraesentaus Sunamiteni
Natum deflet uuicum.
10. Patientor suAVrebat
Et constanter requirebat
Dextrae Dei digitum.
12. Luctus, planctus et ploratus,
.1. Virgo mater stat sub cruce
Triumphaute Christo duce
Per mortem turpissimam;
Blume-Banuistor, Tliosauri Hymnologici Prosarium 11. 1
Dolor, maeror et singultus
Stringunt oius animam.
21
322
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
13. Christus crucis in amboue
Constitutus et agone
Septem verba protulit;
15. Calvum rident Elisaeum,
lesum nudum, verum Deum
Illudebant aemuli
17. Inter fures deputatus
lesus, felle tunc potatus
Moritur innoxius ;
19. Cum haecviditmaterChristi,
Percussa est plaga tristi,
Stillant fletus lacrimae,
21. Cor praedulce, cor araoris
Globus factus est doloris,
Vas amaritudinis.
14. Mater praesens tribulata
Tam patrata quam prolata
Secum silens contulit.
16. Et sic natum dehonestant^
Dolorosam commolestant
Matris mentem stimuli.
18. Lanceatus depositus
Est a cruce ac sepultus,
Sic torquetur filius.
20. Palluerunt matris genae,
Turbant eam mille poenae
Atque plagae plurimae.
22. Virgo corde lacessita,
Quaei foret sine vita,
Corruit exanimis.
23. In amara Christi morte
lila martyr
fuit corde,
Mentis fert supplicium.
25. Cuncta tremunt elementa,
Carpunt luna sol lamenta
Condolente virgine.
27. Sola virgo tenet lidem
Constans docet et, quod idem
Resurget in gloria.
24. Dolor ingens, dolor ille,
Dicunt sancti
plus quam mille,
Praecellit martyrium.
26. Deo compar voluntate,
Pari flagrans caritate
Pro salvando homine
28. Verae doctrix disciplinae
Nobis donet sine fine
Perfrui laetitia.
Miss. Ceiiomanense impr. Parisiis 1494. A. — Miss. Briocense impri
Rotomagi [1502?]. B. — Miss. Macloviense impr. Rotomagi 1503. C. — Miss'
Snessionense impr. Parisiis 1516. D. — Miss. Andegavense impr. Rotomag
1523. E. — Miss. Cathalaunense impr. Parisiis 1543. F. — Miss. Remens»
impr. Remis 1553. G. — Balinghem beniitzte im Parnassus Marianus (p. 18'
sqq.) ein Missale Noviomense, ohne dieses naher zu signalisieren. — B u. (
sind nicht kollationiert.
4, 2 Palmis caedis AD. — 5, 1 videt G. — 7, 2 Vinctus sputis DF
— 10, 2 Triuraphale D. — 13, 1 in umbone F. — 13, 2 in (st. et) D. -
14, 2 quam plorata AEFG (einzig richtig ist „proIata" [= verba prolata
rait Beziehung auf .,protulit" in 18, 8). — 18, 1 et depositus D. — 18,
Est fehlt D. — 19, 1 videt DG. — 21, 2 flatus (st. factus) D. — 22, 2 Quas
fuit G. — 28, 2 sq. fuit martyr DFG. — 28, 4 Mortis G. — 26, 2 flagrat I
fi-agrans D.
Der Gebrauch dieser Sequenz war auf das ndrdUche und nordwestJicll
Frankreich beschrankt, wo sichtlich auch die Urspruugsstatte zu suchen is
Technisch ist iiberall die Ziisuv nach dem 2. Trochaus peinlich genau eir
gehalten und durchweg auch der Rhythmus (ausgenommen 18, 1) und d(
Reim (ausgenommen 5, 2 u. 18, 2) rein gewahrt: inhaltlich aber erhebt sic
die Sequenz kaum fiber das MittelmaB.
i
l)c ljeat;i. lu Assuinptione Beatae M. V.
323
201. Iii Assumptione Beatae M. V.
Ascribitur Adamo cle S. Victore.
1. Ave, virgo siiigularis,
Mater uostri salutaris,
Quae vocaris stella maris,
Stella non erratica;
3. Saevit mare, fremunt venti,
Fluctus surgunt turbulenti,
Navis currit, sed currenti
Tot occurrunt obvia:
5. Post abyssos nunc acl caelura
Furens unda fert phaselum,
Nutat malus, fluit velum
Nautae cessat opera.
7. Tu perfusa caeli rore
(^istitatis salvo flore
Novum florem novo more
Protulisti saeculo :
9. Tc praevidit et elegit,
Qui potenter cuncta regit,
Nec pudoris claustra fregit
Sacra replens viscera.
11. 0 Maria, pro tuorum
Dignitate meritorum
Supra choros angelorum
Sublimaris unice.
13. Radix sancta, radix viva,
Flos et vitis et oliva,
Quam nulla vis insitiva
luvit, ut fructificet.
5. In conspectu summi regis
Sis pusilli memor gregis,
Qui transgressor datae legis
l^raesumit de venia.
7. lesu, sacri vtMitris fructus,
Nobis inter mundi fluctus
8is via, dux et conductus
Liber ad caelestia.
2. Nos in liuius vitae mari
Non j>ermitte naufragari,
Sed pro nobis salutari
Tuo semper supplica.
4. Hic sirenes voluptatis,
Draco, canes cum piratis ;
Mortem paene desperatis
Haec intentant omnia.
6. Contabescit in his malis
Homo noster aniraalis ;
Tu nos, raater spiritalis,
Pereuntes libera.
8. Verbum patri coaecj[uale
Corpus intrans virginale
Fit pro nobis corporale
Sub ventris umbraculo.
10. Nec pressuram nec dolorem
Contra primae matris morem
Pariendo salvatorem
Sensisti, puerjiera.
12. Felix dies hodierna,
Qua conscendis ad superna !
Pietate tu materna
Nos in imo respice.
14. Lampas soli, splendor poli,
Quae splendore praees soli,
Nos adsigua tuae proli,
Ne districte iudicet.
16. ludex mitis et benignus,
ludex iugi laude dignus
Reis spei dedit pignus
Crucis factus hostia.
18. Tene clavum, rege navenu
'l'u procellam sedansgraven\
Portum nobis da suavem
Pro tua clementia.
21*
324 Sequentiae rhjthmicae et rigmatae.
Prosar. ms. abbatiae Ci.stercii (Citeaux) saec. 12/13. Cod. Londinen.
Add. 15 722. A. — Trop. ms. Parisieuse (? liemense) saec. 13. Cod. Assi-
sien. 095. B. — Trop. ms. Nivernense saec. 12. Cod. Parisin. Nouv. acq.
1235. add. saec. 13. (nur das Incipit). C. — Miss. ms. Parisiense postea Sor-
bonnac Parisiensis saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615. D. — Grad. ms. Vic-
torinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. E. — Grad. ms. Victorinuni
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. F. — Grad. ms. Victorinum saec. l^^l^.
Cod. Parisin. Arsen. 110. G. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod.
Parisin. Arsen. 197. H. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin.
14448 I. — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin,
14872. K. — Miss. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14. in. Cod. Londinen.
Add. 16905. L. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97.
M. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. N. — (Miss. et)
Prosar. ms. Sangenovefianum saec. (13. et) 14. Cod. San^enovefian. 90. 0.
— Miss. ms. Pisciacense saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. P. — Collect.
ms. Veronense (?) saec. 14. Cod. Oxonien. Canon. Misc. 95. Q. — Pros. ms.
Sangallense dictum „]Jranderi" anni 1507. Cod. Sang-allen. 546. R.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. S. — Miss. Briocense impr. Roto-
magi [1502?]. T. — Miss. Macloviense impr. Rotomagi 1503. U. ■ — Miss.
Tharentasiense impr. Lugduni cr. 1520. V. — Miss. Leonense impr. Parisiis
1526. X. — Miss. S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. Y. — Miss.
Baiocense impr. Rotomag-i 1515. Z. ■ — ■ L — OS — Z sind nicht kollationiert.
1, 2 Mater veri A. — 2, 2 Ne B; dimittas A. — 2, 3 Et pro Q; pro
tuis A. — 3, 4 obviam F ^ — 4; 1 Hinc AD. — 4, 4 incantant K. — 5, 1
abyssos hinc ad A , duc ad Q. — 7, 2 u. 3 umgestellt Q. — 9, 1 providit
HPQ. — 10, 1 Genuisti salvatorem A. - — 10, 3 Pariendo nec dolorem A.
— 11, 3 Super choros D. — 12, 1 Tibi lux est sempiterna A. — 12, 2 Tibi
concrepant superna A. — 12, 4 in ima AQ. — 13, 3 vis visitiva R, incen
tiva Q, usitiva HP. — 13, 3 luvit et B. — 14, 2 Quo AGHPQR; par ei
(st. praees) A. — 14, 3 Nos commenda A. — 15, 3 sanctae legis A. — 16,
ludex omni laude A. — 16, 3 Nobis spei A. — 16, 4 Cunctis factus PR.
— 17, 3 et adductus D. — 18, 2 seda K.
Die ]\Ielodie in EFH ist jene von ^Verhiim bonum et suave" in er
■weiterter Form; anders jene in NPR, wiederum anders in B. — Der litur
gische Gebrauch ist in den Victoriner Quellen fiir den Sonntag wahrend
der Oktav von Maria Ilimmelfahrt, in den gedruckten Missalien fiir das Fest
selbst.
Zweifelsohne stammt die Sequenz aus Frarikreich^ dessen Grenzen sie
nicht iiberschritt. Auch war sie beliebt in St. Victor. Beachtung verdient,
daB Hugo von St. Victor (geb. 1096, f 1141) in dem ihm zugeschriebenen
„Sermo IV. in Nativitate beatae Mariae" sagt: „More quoque nautarum
fundamus semper preces ad beatam Mariani et ad eius filium. Multa suat
enim impedimenta nostra, sicut egre()i\is versificator testatus est dicens :
Saevit mare, fremunt venti,
Fluctus surgunt tur]>ulenti etc.
(Migne, PP. lat. 177, col. 910 sqq.); es werden dort zitiert Str. 3— 6 ; 17
u. 18, denen als AbschluB die fremdartige Strophe angehangt ist:
Ex te natus nobis datus,
Qui Deus regnat beatus
Per immensa saecula.
I
Wenn der Sermo als echt gelten darf, so gibt cs zu denken, ob Hugo
mit dem „egregius versificator" den damals hochstens 20- oder 30 jahrigen
Ordensgenossen Adam von St. Victor meiueu konnte. — Betreffs des Rhyth-
mus sind die Unebenheiten in 13, 3 u. 17, 3 beachtenswert.
De Beata. In As.suinptione ijeatae M. V.
325
205, In Assumptione Beatae M. V.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Gratulemur in hac die,
In qua sanctae fit Mariae
Celebris assumptio ;
•^. Super clioros exaltata
Aiigelorum est praelata
Cunctis caeli civibus ;
2. Dies ista, dies grata,
Qua de terris est translata
In caelum cum gaudio.
4. In decore contemplatur
Xatum suum et precatur
Pro cunctis fidelibus.
5. Expurgemus
nostras sordes,
Ut illius mundicordes
Assistamus laudibus ;
6. Si concordent
linguis mentes,
Aures eius intendentes
Erunt nostris vocibus.
7. Nunc concordes hanc laudemus 8.
Et in laude proclamemus :
Ave, plena gratia;
9. Virgo sancta, virgo munda,
Tibi nostra sit iucunda
Vocis modulatio;
1 1 . Tu a saeclis praeelecta
Literali diu tecta
Fuisti sub cortice;
1'). Sacramentum patefactum
Est, dum verbum carofactum
Ex te nasci voluit,
15. Te per thronum Salomonis,
Te per vellus Gedeouis
Praesignatam credimus
1 7. Super vellus
ros descendens
Et in rubo flamma sj)lendens,
Neutrum tamcu laeditur,
19. De te, virga, progressurum
Florem, muudo profuturuni,
Isaias ceciuit
Ave, virgo, mater Christi,
Quae de sancti concepisti
Spiritus praesentia.
10. Nobis o])em fer desursum
Et post huius vitae cursum
Tuo iunge filio.
12. De te Christum genitura
Praedixerunt in scriptura
Prophetae, sed typice.
14:. Quod sua nos pietate
A maligni potestate
Potenter eripuit.
16. Et per rubum incombustum,
Testamentum si vetustum
Mystice perpendimus.
18. Fuit Christus
carnem sumens,
In te tamen uou consumons
Pudorem, dum gignitur.
20. FloreChristum praeligurans,
Cuius virtus semi^er duraus
Nec coepit, nec desinit.
326
Sequentiae rhytlimicae et rigmatae.
21. Fontis vitae tu cisterna,
Arclens lucens es lucerna,
Per te nobis lux superna
Suum fudit radium :
23. 0 salutis nostrae porta,
Nos exaudi, nos conforta
Et a via nos distorta
Revocare propera;
25. lesu, nostrum salutare,
Ob meritum singulare
Tuae matris visitare
In hac valle nos dignare
Tuae dono gratiae.
22. Ardens igne caritatis,
Luce lucens castitatis,
Lucem summae claritatis
Mundo gignens filium.
24. Te vocantes de profundo,
Navigantes in lioc mundo,
Nos ab boste furibundo
Tua prece libera.
26. Qui neminem vis damnari,
Sic directe conversari
Nos concedas in hoc mari,
Ut post mortem munerari
Digni simus requie.
Grad. ms. Victorinum saec. 18. ex. Cod. Parisin. 14819. A. — Grad.
ms. Victorinum saec. 18. ex. Cod. Parisin. 14452. B. — Grad. ms. Vic-
torinum saec. 18/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. C. — Grad. ms. Victorinum.
saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. D. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15.
Cod. Parisin. 14448. E. — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod.
Parisin. 14872. F. — Miss. S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. G. —
Miss. Baiocense impr. Rotomagi 1545. H. ■ — G u. H sind nicht kollationiert.
8, 1 Super caelos C. — 5, 8 mundi cordis F. — 6, 1 concordant F. —
12, 1 Date Christum C. — 26, 4 numerari DF (vgl. die jiingere Lesart
„in gloria numerari" statt „gloria munerari" im Te Deiim).
Die Melodie in B wiirde folgende Strophenabteilung erheischen : Str.
5 + 6 als eine Halbstrophe, welcher Str. 7 + 8 gegeniibersteht; ebenso Str.
11 + 12 mit der Gegenstr. 18 + 14 und Str. 15 + 16 mit der Gegenstr. 17 + 18.
Die Quellen weisen zur Abtei St. Victor in Paris als Ursprungsstatte
und nachweisbar ging der liturgische Gebrauch, abgeseheii vom einzigen
Bayeux, nicht dariiber hinaus. Bestimrat war die Sequenz fiir die .,dies
ociava Assumptionis B. M. V." Falls Aclam von St. Victor der Verfasser
ist, muB man sich bei ihm (die Zuverlassigkeit der Textiiberlieferung voraus-
gesetzt) mit rhythmischen Unebenheiten abfinden , wie sie die Verse 14, 1
und namentlich 25 , 2 u. 26 , 1 aufweisen. So glanzend iiberdies die Dar-
stellung ist, ein tieferes Erfassen des Festgeheimnisses statt eines allgemeinen
Lobliedes auf Maria hatte man bei einem so gefeierten Dichter wie Adam
wohl erwarten diirfen.
206, In Assumptione Beatae M. V.
AscHbitKr Aclamo cJe S. Victore.
1. Ave, virgo singularis,
Porta vitae, stella maris,
Ave, decus
virginum ;
8. Mater eius, qui creavit,
Qui distinxit et ornavit
Caelum, terram, maria,
2. Tota virgo, sed foecunda,
Casta corde, carne munda
Gignens Christum
Dorainum; j
4. Vivit, regnat, dominatur.
Cuius nullo terminatur
Fine regni gloria.
De Beata. In Assumptione Beatae M. V.
327
5. . Cuius? Eius, — (juid dicemus? 6. Eius ((uippe magnitudo,
Quibus verbis explicemus Virtus, lionor, pulchritudo
Nomen tanti numinis? Cor excedit hominis.
7. Res mutando dic, natura,
Dic, ubi sunt tua iura?
Virgo parit filium,
9. Virgo fuit ante partum
Et, dumparit, etpostpartum,
Virgo mente, corpore ; ,
11. Virga florem, stella solem
Coaeternum patri prolem
Virgo mater genuit;
13. Hic est enim ipso teste
Verum lumen et caeleste,
Cibus indeficiens,
15. Eva mater per reatum
Stola vitae spoliatum
Morti dedit hominem.
17. Virgo potens et benigna,
Angelorum laude digna,
Plena Dei gratia,
ll>. Paeniteutes confitemur
Mala, quibus promeremur
Iram Dei vindicem ;
^21. Cara Deo, semper ora
Pro misellis et implora
Peccatorum voniam :
23. 0 Maria, redemptoris
Creatura, creatoris
Genetrix magnifica,
25. Donet nobis rectam mentcm,
In adversis paticntem,
In secundis humilem,
27. Opus verae pietatis
Et decorem castitatis
lutus et exterius,
8. Quae conceptu veritatis
Incorruptae castitatis
Xon amittit lilium.
10. Verbum patris- sine matre
Facta mater sine patre
Genuit in tempore.
12. Sol et lumen et decorem,
Flos et fructum et odorem
Toti mundo praebuit.
14. Panis vivus, manducantis,
Sed credentis et amantis,
Animam reficiens.
16. Culpa perit, mors recedit,
Datur salus, vita redit
Per Mariam virginem.
18. Laudes tuas decantamus,
Corde tibi supplicamus,
Dele nostra vitia.
20. Tu miserta tui gregis.
0 regina, mater regis.
Placa nobis iiidicem.
22. Servis tuis lesu Christi.
Quem tu, virgo, genuisti,
Tu reforma gratiam.
24. Per te nobis reparatrix,
Per te fiat consolatrix
Tua proles unica.
26. Fidem j)uram, spem securam,
Caritatem permansurani,
(^ua nihil ost melius,
28. Ut sit vita spociosa,
Sit mors nostra pretiosa
In conspectu Domini.
;J28
iSequentiae rliythmicae et rigmatae.
29. Deo patri filioquej
Procedenti ab utroqiie,
Sed non temporaliter,
30. Regnum, decus et potestas,
Honor, virtus et maiestas
Nunc et aeternaliter.
Grad. ms. Victoriinim saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. A. — Grad.
nis. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. B. — Miss. ms. Victori-
num. saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. C. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15.
Cod. Parisin. Arsen. 197. D. — Collect. ras. Victorinum saec. 15. (13. et 16.)
Cod. Parisin. 14872, E. — Miss. S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529.
F. — F ist nicht kollationiert. — 3, 2 Qui fehlt E.
Die 16 ersten Halbstrophen haben gleiche Melodie wie ^Hex Salo-
mon fecit temphim'^ (im nachsten Bande). Nach eben dieser 16. Halbstrophe
beginnt der 2. Teil der Sequenz, namiich das Gehet an Maria. — Nach den
Quellen ist entschieden auf die Abtei St. Victor (darauf allein blieb der
liturgische Gebrauch beschraukt) als Ursprung-sstatte zu schlieBeii. — Der
fehlende Reim in 26, 3 und 28, 3 (es reimt hingegen 26, 3 mit 27, 3) und
der mangelhafte Rhythmus in 7, 2 woUen nicht ganz zu dem passen, was
man vom Victoriner Adam erwartet. Oder flieBen die Quellen, auch B, nicht
ganz ungetriibt? Hingegen sind die SchluBverse aller llalbstrophen (aus-
genommen in etwa 26, 3) rhythmisch regeh^echt.
Die Sequenz war fiir den Samstag- wahrend der Octav von Maria-
Himmelfahrt bestimrat, aber der Inhalt nimmt auf dieses Fest nicht den
mindesten Bezug. Urspriinglich war sie wohl ganz generell als Sequenz
auf die Gottes-Mutter gedacht, speziell als Lob ihrer jungfraulichen Mutter-
wiirde.
207. lu Assumptione Beatae M. V.
1. Veneremur virginem,
Per cuius dulcedinem
Respirat ecclesia;
3. Haec est virgo sapiens
Credendo concipiens
Sine viri copula,
5. Cuius splendor sideris
Amovit a miseris
Peccati caliginem.
7. Ave, caeli domina,
Quae transcendis agmina
Caelestis militiae;
9. Surge, surge, propera^
Oliva fructifera,
Tuum fundens oleum^
2. Cuius pulchritudinem
Et mansuetudinem
Mirantur caelestia.
4. Slella solem pariens,
Lumen indeficiens,
Luna sine nebula,
6. Salus nostri generis
Culpae nobis veteris
Abstersit rubiginem.
8. Ave. felix femina,
Stola gaudens gemina
Super thronum gloriae.
10. Tua semper ubera
Nostra sanent vulnera,
Caeli iubar aureum.
Trop. ms. Caraeracense saec. 12. Cod. Caraeracen. 62 (61). add,
saec. 13. A. — CoUect. ms. Gallicum (et Sieulum) saec. 13. (et 15.) Cod.
Vatican. 3087. B. — Trop. ms. Nivernense saec. 12. Cod. Parisin. Nouv.
De ijeata. In Assumptiorie Beatae M. V.
329
icq. 1235. add. saec. 13. (nur das Incipit). C. -- Miss. ms. S. Barbarae in
Algia (saec. 12. cum Prosario) saec. 13/14. Cod. Sangenovefian. 96. D. —
Miss. ms. Civitatense anni 1304. Cod. Civitaten. LXXXI (18). E. — Miss.
ms. Sandionysianum saec. 14. Cod. Parisin. 1107. F. — Miss. ms. Francis-
i^anum Gallicum saec. 14. Cod. Carpentoracten. 107. G. — Prosar. ms.
Franciscanum Gallicum saec. 14'15. Cod. Parisin. 1339. II. — Oration. ms.
Franciscanum Parisiense saec. 15'16. Cod. Parisin. 3639. 1. — Oration. ms.
Oaelestinorum Parisiensium saec. 15. Cod. Parisin. 18 517. K. — Prosar.
ms. (Jaelestinorum Parisiensium anni 1532. Cod. Parisin. Mazarin. 448
758). L. — Grad. ms. Cenomanense saec. 15. Cod. Cathedr. Cenomanen.
s. u. L*. — Oration. ms. Domus Novae Lucis anni 1477. Cod. Ultraiectin.
^29. (Eccl. 375>. M. — Pros. ms. S. Georgii Villingensis saec. 15. Cod.
Uarolsrulian. St. Geo.
M
Miss. Gebennense impr. Gebennis 1491.
N. — Miss. Ebredunense impr. Lugduni 1512. O. — Miss. Hispalense impr.
Hispali 1507. P. — Miss. [Franciscano-]Komanum impr. Lugduni 1535.
Q. — FGLL*M*N sind nicht kollationicrt.
1, 1 Vale dic ad virginem M. — 1, 2. Per eius H. — 2, 1 Eius M. —
2, 2 Per fst. Et) P. — 3, 3 Sine virili Q. - 4, 1 Sola solem E; Stella
Pehlt M; paciens B. — • 5, 1 Huius K; siderum K. — 6, 2 Nobis culpae
D. — -6,3 Abstergit A. — 7, 1 Vale mundi domina M. — 7, 2 trans-
sendens DHK, transcendit O; culmina KP. — 7, 3 Supernae A. — Str. 8 — 10
fehlen P. — 8, 1 Vale M. — 8, 2 Stella scandens O, Stola candens D,
Stola fruens H. — 8, 3 thronum gratiae B. — 9, 1 Surge veni KM.
Vers- und Strophenbau folgen genau dem Schema von ,^Ve7ii sancte
spi7v7«.s" (Nr. 153); es bieten jedoch ACHM * eine besondere Mehdie , die
in allen diesen 4 Quellen verschieden ist, wahrend keine Melodie bekannt
ist, welche sich mit jener von „Veni s. spiritus" deckt. — Die Sequenz
iiirfte wahrend des 13. Jahrh. in Nordfranlcreich oder Flandern entstanden
^ein. Dcr Ehythmus ist mangelhaft.
208. lu Assnmptione Beatae M. V.
1. Adflueus deliciis
David regis filia
Sponsi fertur brachiis
Ad caeli sedilia,
Et amica properat
Sponsum, quo abierat,
Quaerens inter lilia.
3. Per caeli palatia
Cuncta transit ostia
Intra regis atria,
Ubi sceptrum aureum ;
Christum os virgineum
Osculatur hodie,
Ut sit pax ecclesiae.
. Te transmittit Iiodie
Tellus caeli curiae,
David regis Tliecuitem,
Klisaei Sunamitem,
2. Hodie cubiculum
Regis Hester suscipit
Sedare periculum,
Quo hostilis ofticit
Aman instans fraudibus
Peccati rudentibus,
Mortem mundo conficit.
4. Vox Rachelis iu Rama
Hic auditur, sed drama
Dulce tibi canitur,
Ubi te amplectitur
Sponsus et adIo(|uitur,
Quo beata frueris
Plus prae cuuctis su})eris.
6. Ut fugati revocemur
Et prostrati suscitemur
Ad aeterna gaudin.
Ubi es in gloria.
330
Sequentia rliythmicae et rigmatae.
Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in. Cod, Paulan. 27. 8. 19. (Hospit.
memb. 49). add, saec. 14. A. — Grad. ms. Schladminf^ense saec. 14. Cod.
Admonten. 292 a. B. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clra. Monacen.
23054. C. — Grad. ms. Mosburgense anni 1360. Cod. Univ. Monacen, 156
fol. D. — Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Clm. Monacen..
9508. E. — Hymn. et Prosar. ms. Emmeramense saec. 15. Clm. Monacen.
14926. F. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15, Cgm. Monacen. 716. G. —
Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. H. — Miss. ms Prae-
dicatorum saec. 15. Cod. Graecen. 420. I. — Collect. ras. Germanicum
saec. 15. Cod. Londinen. Add. 27 680. K. — Oration. ms. S. Petri Salis-
burgensis saec. 16. Cod. Petrin. a HI 20. L. — Prosar. ms. Lucidae Vallis
anni 1561. Cod. Carolsruhan. Licht. 60. M. — Miss. Ralisbonense impr.
Eatisbonae 1485. N. — Miss. Ratisbonense impr. Ratisbonae 1518. N*. —
Grad. Pataviense impr. Viennae 1511. O. — DHO sind nicht kollationiert.
2, 1 Gloriae cubiculum M. — 2, 2 Regi N*. — 2, 4 Quod EFL;
hostis L; afficit E, efficit ABCFI — N *. — 2, 5 Aman restans A. — 2, 6
Pro peccati videntibus A. — 2, 7 Mundo mortem KMN. — 3, 2 Virgo (st.
Cuncta) A ; hostia (st. ostia) in allen Quellen. — 3, 3 Mater (st. Intra) A,
Intrat I. — 3, 6 Osculetur K, hac die M. — 4, 2 sed trama K. — 4, 3 Tibi
dulce FNX*. — 4, 6 Quod ABEKM; fueris EFKLM. — 4, 7 Plus quam
cunctis EFK;M. — 5, 1 transmisit G,' transmittunt L, — 5, 3 Thesuitem A,
Thetintera C. — 6, 1 revocamur I ; Ut fugatos revoces M. — 6, 2 Ut prost-
ratos suscites M. — 6, 3 aeterni C. — 6, 4 cum gloria C.
Betrefi^s der Melodie heiBt es in A: „Sequentia de beata Virgine, quae
cantatur ut Mundi renovatio^^ (vgl. oben bei Nr. 148 die Anmerkuug iiber
die Melodie). — Die Ursprungsstatte wird in Siiddeutschland zu suchen sein.
209. In Assumptione Beatae M. V.
1. Ave, rosa
Generosa,
Salve, candens lilium :
3. Arens tellus,
Siccum vellus,
lutacta virginitas;
5. Gignis lesum,
Nec est laesum
Honoris signaculum.
7. Obumbrante
Post et ante
Te virtute spiritus
9. Stella maris,
Florem paris ;
Per te, porta gratiae,
11. Tu stirps alma,
De qua palma
Prodiit victoriae :
2. Virgo parens,
Pare carens
Pariensque filium.
4. Ros inundans,
Te fecundans,
Concepta divinitas.
6. Flos pudoris,
Pudor floris
In te sunt miraculum.
8. Es, quod eras,
Virgo, feras
Licet natum caelitus.
10. Venit lumen,
Verum numen
In humana facie.
12. Radix lesse,
Nos in esse
Kefigurans gloriae.
I
Dc Beata. De \'1I Gaudiis Beatae M. V.
331
1;). Tliroiiiis regis,
Libcr legiK,
Dorniis thesauraria.
Mimdi salus,
Aegris nialus,
Anchora fiduciae.
17. In hac vita,
Mater, ita
Caput contere ei,
14. Hortus florum,
Fons hortorum,
Cella pigmentaria.
16. Vitae portus,
Lucis ortus
Daemonis astutiae.
18. Xe nos arte
Sua parte
Privet dexterae Dei.
Miss. ms. S. Mariac i)i Capitolio saec. 14. Cod. Archiv. Colonien. W.
k. Fol. 100. — 4, 1 Nos (st. Ros). — 17, 2 pia (st. ita). — 17, S Sub
be caput contere ei. — 18, 8 dextrae.
Diese wohl aus Coht stammende Sequenz , die auf das Festgeheimnis
als solches keinen Hezug nimmt, war bisher unbekannt.
210. De yil Oaudiis Beatae M. V.
1. Virginis matris gaudia,
Quae recolit ecclesia,
Personomus voce pia.
Veneranda memoria.
3. Qui dixit ei : Maria,
Ave, tu plena gratia;
Tu Dei providentia
Mater eris et filia.
5. Tertium fuit gandiuni,
Cum magi tanti unicum
Adorant eius filium
Cum devotis muneribus.
7. Quintumque fuit gaudium,
Cum virgo suum filium
Ascendentem in iubilo
Vidit sub nubis nubilo.
^>. Mirantur nec deficiunt
Angeli, qui perspiciunt
Hoc pro septimo gaudio
Matrem enixam filio.
2. Primum Mariae gaudium
Gaudiorum initium,
Cum Gabrielem nuntium
Misit creator omnium.
4. 0 (juanta exsultatio
Fit pro secundo gaudio,
Cum angelorum contio
Canebat nato filio.
0. Quarta fuit laetitia,
Cum Christus die tertia
Oves volens redimere
Victor surgit de funere.
8. Sexlumque sancti spiritus,
Qui illuxit divinitus
In his, quos dereliquerat.
Cum ad caelos ascenderat.
10. Quam deportat in umeris,
Ut hanc cum sanctis ceteris
Coronet in caelestibus
Coronis nuiltiplicibus.
Oration. ms, Franciscanum Parasiense saec. 15 16. Cod. Parisin. o639.
A.. — Miss. [Franciscano-] Komanum impr. Parisiis l.y20. H. — Miss. Kuthen-
ense impr. Lu<::duni cr. 1540. ('. — C ist nidit kollatiiMiiert. — '-'. l dixit
3 Maria H. — o, 2 tu gratia pleua !>.
382
Sequeutia rhythmicae et rigmatae.
Inhalt, Form uud Technik dieser Sequenz, die wohl aus Franziskaner-
hreisen Frankreichs stammt, illustrieren deutlich, wie im 15. Jahrhundert
die gerade dort einst so hochstehende Hymnodie arg ins Sinken gekommen
war. — Das Schema und manche Verse bekunden Anlehnung an die
Sequenz „Su2Jernae matris gaudia^^.
211. De VII Gaudiis B. M. Y.
1. Ad honorem
Virginis cantemus omnes
Yoce una,
3. Salutata credidit
Et credendo concepit
Nunquam tacta.
5. Quem dum magi requirunt,
Puerum inveniunt
Duee stella.
7. Ascendensque aethera
Mirante Galilaea
Nube clara
9. Gaudent omnes angeli,
Laetantur aichangeli
Genetrice Domini
Caelo sumpta.
11. Ergo, mater pia,
Esto propitia
His, qui concinunt
Haec gaudia;
2. Congaudentes
De suis septem gaudiis,
Quae sunt ista :
4. Virga sicca floruit,
lesse virgo genuit
Incorrupta.
G. Qui pro nobis mortuus
Surrexit triduauus
Morte victa.
8. Misit suis vatibus
Flamen sancti spiritus
Die dena.
10. His aeternis gaudiis
Exsultas cum superis,
Mater Dei et hominis,
0 Maria.
12. Roga tuum natum
Tenens sic placatum,
Ut, qui haec credunt,
Det gloriam.
Miss. sec. usum almae Maioricensis ecclesiae impr. Yenetiis 1506. —
Diese Sequenz Spaniens^ nach dem Schema ,^Laetabundus^, war bisher un-
bekannt; sie gehort eigentlich zur Gruppe jener des Ubergangsstiles. Wir
konnten sie hier mitteilen, da der Miinchener Antiquar Ludwig Rosenthal
uns das auBerst seltene Missale von Mfljorca (wohl Uuicum) giitigst zur'
Verfiigung stellte.
212. De Y Gaudiis Beatae M. Y.
1. Gaude, virgo, salutata
Gabriele nuntio.
3. Gaude, conresuscitata
Resurgente filio.
2. Gaude, mater, iucundata
lesu puerperio.
4. Gaude, tua sublimata
Prole plena gaudio.
De Bcata. De Gaudiis lieata M. V. 333
5. Gaude, sumpta et locata 6. Esto nobis advocata
Cum Tcsu in solio. In magno iudicio.
Trop. et Pros. ras. S. Ludovici Ebroicensis saec. 14. Cod. Berolineu.
Pliilipp. 1771. A. — Psalt. ms. Franciscanum Laudunensc auni 188'3. Cod.
Konian. Angclic. 462 (D VI 10). B. — Collect. nis. Gallicum .saec. 14. Cod.
Londiiicn. Egert. 74C. C — Oration. ms. Franciscanuin Parisicnse saec.
15/1 G. Cod. Parisin. 8G39. D. — Trop. ms. S. Patricii Dublincnsis saec.
14. Cod. Cantabrigicn. Add. 710. E. — Collect. m.s. Italicuni anni 1489.
Cod. Paulan. 25. 4. 19. (Sanblas. membr. 25). F. — Miss. [Franciscano-]
Romanum impr. Lugduni 1535. G.
8, 1 Gaude resuscitata DEG, Gaude cum resuscitata A, Gaude tu
resuscitata F. — 3, 2 Domino (st. filio) F. — 4, 1 u. 2 Gaude tua sancta
prole I Assumpta cum gaudio DEG (zerstort in 4, 1 den stets gewahrten
Reim — ata). — 5, 1 Gaude caeli collocata B; et laetata A. — 6,2
In trcmendo F.
Die kleine Prose, ein Meisterstiick nach Inhalt und Form, scheint nord-
franzdsisclien Ursprun^s zu sein, Ihr Aufbau gleicht jenem der Verbeten
nach dem Schema ,jSospitati (lcdit acgros^^ , wozu man vg-I. A. 11. XVIII,
p. 172; XXXyil, 101; XXXIX, 214; XL, 258 u. 304 etc: die Melodie iu
E deckt sich jedoch nicht mit jener von ^Sos^ntati^ .
213, Doe Gaudiis Beatae M. V.
1. Gaudc, Maria, 2. Gaude, Maria,
templum summae maiestatis. speculum virginitatis.
3. Gaude, Maria, 4. Gaude, Maria,
lex testamenti gratiae. lux ornamenti gloriae.
5. Gaudc, Maria, 6. Gaudium nobis
vera spes veri gaudii. sit dulcis vultus filii.
7. Salva nos et serva 8. Ubi tc sanctorum
in saeculum saeculi, contemplantur oculi.
Prosar. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. A. — Miss. ms.
Secoviense saec. 12. Cod. Graccen. 479. B. — Trop. ms. Secoviense anni 1345.
Cod. Gracccn. 756. C. — Miss. ms. S. Fhiriani saec. 12. Cod. Florian. III
208. D. — Miss. ms. Sitanstettense saec. 12. Cod. Sitaustetton. 14. E. —
Miss. ms. S. Petri Salisburgcnsis (Monialium) ann. 1146 — 64. Cod. Petrin.
a IX 11. F. — Grad. nis. Augustanum (? Pragense) saec. 12. Cod. Oxonien.
Misc. liturg-. 354. G. — Grad. ms. Inticense (?) saec. 12. ex. Cod. Oxonien.
Misc. liturij^. 341. H. — Miss. ms. Mellicense saec. I2'13. Ct>d. Meliicen.
570. I. — Miss. ms, Creraifaneuse saec. (12. et) 12/13. Cod. Cremifanen. 28. K. —
Grad. ms. Wingartense saec. 12/13, Cod. Mus. Palatin. Vindobonen. 118.
L. — Grad. ms. Pataviense (?) saec. 13. in. Cod. Hilarien. 148. M. — Grad.
ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. N. —
Miss, ms. Hildensemense saec. 13. Cod. Capit. Trevireu. 153. O. — Trop.
ms. Mosace.nse saec. 13. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 340. P. — Miss. ms.
Lambrcchtense saec. 13/14. Cod. Graeceu. 703. Q. — Miss. ms. Lambrech-
tense anni 1336. Cod. Graecen. 395. K. — Grad. ms. Moutis S. Mariae
saec. 1314. Cod. Guelfenbyteran. 542. (Helmst. 502) S. — Miss. ms. Ad-
ninnteuse saec. 13/14. Cod, Admontcn. 751. add. saec. 14. T, — Miss, ms.
334 Sequeiitia rhythmicae et rigmata.
Adraontense anni 1485. Cod. Admonten. 692. U. — Oration. ms. Nunbergense
saec, 14. in. Cgm. Monacen. 101. V. — Grad. ms. Germaniae meridionalis
saec. 14. Cod. Bruxellen. Fetis 1174. W. — Grad. ms. Mosburgense anni
1860. Cod. Univ. Monacen. 156. fol. X. — Grad. ms. Augustanum saec.
13. Clm. Monacen, 3919. add. saec. 14. Y. — (Grad. ms, Scaphusiense saec.
13. et) Prosar. ms. Ittingense saec, 14. Cod. Turicen. Rhenov. 23. Z. —
Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen, 375. add. saec. 14. a. — -
Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. b. — Miss. ms. (Zwett-
lense saec. 14. et) Pataviense saec. 15. Cod. Zwettlen, 198. c. — Miss.
ms. Woltingerodense saec. 14. Cod. Guelfenbyteran. 569 (Hehnst. 522).
d. — Grad. ras. Lubicense saec. 14. in. Cod. Lubicen. s. n. e. — Miss.
ms. Hospitalense saec. 14, Cod. Paulan. 27. 2. 18. (Hosp, raerab, 62.) f, —
Grad, ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Archiep. Utinen, Fol, 34. g". — Trop.
et Pros. ras, Aquilegiense saec. 15, Cod. Semin. Goritien, I, h. — Grad.
ms. S. Oswaldi in Zwolfmargrein anni 1430. Cod. Mus. Bolsanen. 7/4. i. —
Miss. ms. Puppinganum saec, 15. Cod. Lincen, F p 25. k. — Miss. ms.
Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 215. L — Prosar. ms. Lunaelacense
anni 1465. Cod. Vindobonen. 4977. m. — Grad. ms, Lunaelacense saec. 15.
ex. Cod. Vindobonen. 3787. n. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15, Cgm.
Monacen. 716. 0. — Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Clm.
Monacen. 9508. p. — Miss. ms. S. Stepliani Plerbipolensis saec. 15. Cod.
Herbipolen. Mch. th. f. 177. q. — Oration. ms. S. Petri Salisburgensis saec.
16. Cod. Petrin. a III 20. r. — Miss. ms. S. Magdalenae Claustroneo-
burgensis saec. 15. Cod. Claustroneoburgen. 957. S, — Miss. ms. Olomu-
cense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 23. t. — Grad. ms. S. Castuli
Pragensis saec, 16. in, Cod. Pragen. VI B. 24, u. — Miss. ras. Bremense
saec. 15. Cod. Hafnien. Gl. kongl. S. fol. 188. v. — Grad. ms. Lonense
saec. 15. Cod. Lonen. s. n. x. — Miss. ms. Fuclitorpiense saec. 15. Cod.
Fuchtorpien. L I, y. — Grad. ms. Ennigerlohense saec. 15. Cod, Enniger-
lohen. 1. z. — Grad. ras. Legdense anni 1528. Cod. Legden. 2. a. — Grad.
ms. Freckenhorstense anni 1530, Cod. Freckenhorsten. s. n. /3. — Collect.
m s. Germanicum saec. 15. Cod. Londinen. Add. 27 630. y.
Miss. Wratislaviense impr. Moguntiae 1483. (f. — Miss. Lubicense impr.
Lubecae 1486 8. — Miss. Monasteriense impr. Coloniae 1489. ^. — Miss. Magde-
burgense impr. Lubecae 1480, tj. — Miss. Trevirense irapr. Basileae [cr. 1490J. &.
— Miss. [Viborgense] irapr. Lubecae 1500. ;f. — Miss. Hamburgense impr, Argen-
tinae 1509. A. — Miss. Misnense impr. Lipsiae 1510, f.{. — Miss, Lundense impr.
Parisiis 1514. v. — Miss. Brandenburgenseirapr, Lipsiae 1516, f . — Kollatiomert
sind: AC— PS— WZ a b c f g li k — p r u x « /? 7 () ?j /A X ^,
2, 2 divinitatis r. — Str. 3 u, 4 umgestellt EMW ^ 0 y. — 3, 2 lux
C g', testaraentum W; gloriae F. — 4, 2 laus x « /3; ornamentum W y;
gratiae FP L — 6, 1 sq. sis nobis m. — 6, 2 sis DEFGIKU f 1 m r; tui
(st. dulcis) a g"; fructus (st. vultus) CDEFGIK b f I n r A; vultus dulci»
J. — Vor Strophe 7 fiigt 0 ein, und / bietet dieses statt Str. 8:
O pia mater misericordiae,
Salva nos, salva, vena veniae.
Str. 7 u. 8 umgestellt a 0. — 7, 2 per omnia saecula S c. — Str. 8
fehlt GIOW 11 p X « /S y ?;. — Nach Str. 8 ist in c beigefiigt: Sancta
Maria; in FMNP k 1 0 r U j « hingegen folgendes Strophenpaar :
9. Ave, virgo gloriosa, 10. In j)rocinctu viae stamus,
Casti candor lilii, Lapsis manum porrige,
Ave, raixtus odor rosae, Tua prece, ne cadamus,
Summi spes solatii; Gressus nostros dirige.
Daeu die Varianten : 9, 1 Ave raater 0 /u. — 9, 3 Quae mirtus J|
oderosa (1. odor rosa) u fl; dieses wiirde den Reim wahren. — 10, 2 Manum
lapsis F^I k 1. — Es folgt noch nach 10, 4 als Abschhili: Sancta Maria»
IJe Beatu. De JJeata Mai ia V. ad Xives.
335
M 0, Virgo Maria r U J. — Auch in V, welches unsere Sequeuz zweimal
bietet, finden sich diesc Strophen 9 u. 10 an zweiter Stelle angefiihrt, aber
zwischen Stroplie 6 und 7 eingefugt. Offenbar sind sie eine unpassende Zu-
tat; ob aber Mone sie mit liecht als besonderes Lied betrachten durfte, er-
scheint zweifelhaft. Nach der Lesart von o legt er sie mit dem Incipit
^Ave mater gloriosa^ im Bd. II unter Nr. 526 als „Antiphone zur oster-
lichen Zeit" vor.
Diese Sequenz stammt sichtlich aus Suddeutschland (dem alten Salz-
burger oder Seckauer Gebietej, breitete sich durch den ganzen Siiden (von
Aquileja und Mosaggio bis in die Schweiz) aus und drang durch Mahren
and Bohmen ins nordliche Deutschland (Osten und Westfalen) bis nach
Skandinavien. Sie galt vielfach als eine Dichtung des 15. Jahrhunderts,
vveil nur aus Queilen dieses Jahrhunderts bekannt. Was Chevalier veranhiBt haben
inag, sie als „Cantio" des „X saeculi" auszugeben (Kep. Hymnol. Nr. 6830^
entzielit sich unserer Kenntnis. Sicher war die Sequenz trotz aller Schlicht-
lieit in vielen deutschen Gebietcn seit dem 12. Jahrh. sehr beliebt und lebte
in deutscher Ubertrafiung (vgl. W. Biiumker II, S. 136) in Gesang-
biichern fort.
214. De Beata Maria V. ad Nives.
1. Ad honorem matris Dei,
Quae est salus nostrae spei,
In hac hora nunc diei
Hymnum demus dulciter.
3. Ecce, sibi virgo clemeus,
In hac die mire splendens,
Templum iam fieri volens
Intra urbis moenia,
5. Adfuit in visu miro
Sacerdoti, summo viro :
„Tu", inquit, „cum cunctoclero
Una, cum patricio
7, Ita, virgo, mor(^ miro
Aedifica nos in gyro
Quadro lapidc j)orphyro
Cum candore niveo.
2. Vere mater veneranda,
Super nivem dealbanda,
Invocanda, collaudauda,
Citanda humiliter,
4. 31iro modo et stupendo,
Contra tempus peragendo^
Solum aedis dealbando
Nive candidissima
6. Rem mirandam patefeci,
Vade, vide; ego gessi ;
Aedifica, quod expressi
More (juadratario."
8. Ad te, alma virgo mater,
Suspiramus incessanter,
Noscommenda condignanter
Christo, tuo filio.
Miss. ms. Kotomagense saec. 14/15. Cod. Portus Gratiae 825 (A 28).
A. — Miss. ms. S. Florinni anni 1306. Cod. Florian. 111 205 A. add. saec.
15. B. — Miss. ms. Sanhyj)olitanum saec. 14. Cod. Mus. l'.j)isc. Sanhypolitan.
V 15. add. saec. 15. C. — Miss. ms. Pataviense saoc. 15. Cod. Floriau. III
). D. — Miss. ms, Pataviense saec 15. Cod. lliUarien. 8. E. — Miss. ms.
^junaehiceuse saec. 15. ex. Cod. Viudobonen. 1790. F. — Miss. ms, S.
Vegidii Corneoburgensis saec. 15. Cod. Claustronsoburgen. 77. G. — Miss.
ns. Altae Superioris anni 1452. Chu. Monicen. 9508. II. — Oration. ms.
l'eguriuum anni 1490. Chn. Monacen. 19824. 1. — llymn. et Prosar. ms.
*imnieramense saec. 15. ex. Clm. ^lonacen. 14667. K. — - Miss. ms. votivum
\omauuin saec. 15. Cod. Brixieu. B I 5. L.
336
Sequentia rhythmicae et rigmatae.
Miss. Sagiense impr. Rotomagi 1488. M. — Miss. Sagiense impr.
Rotomagi 1496. N. — xMiss. Rotomagense impr. Parisiis 1491. O. — Miss.
Rotomagense impr. Rotomagi 1499. P. — Miss. Pataviense impr. Augustae 1494.
Q. — Miss. Pataviense impr. Viennae 1503. R. — Miss. Auxitanum impr.
Papiae 1495. S. — Miss. Cameracense impr. Parisiis 1495. T. — Miss.
Ebroicense impr. Rotomagi 1497. U. — Miss. Suessionense impr. Parisiis
1516. V. — MNOQTV sind nicht koUationiert.
1, 1 honorem Dei matris EG. — 2, 3 collocanda P. — 4. 2 et peragendo
F, peragenda H, quod ageudo S, agendo D. — 5, 1 virgo (st. miro) alle
Quellen ausser F. — 6, 1 miram G, miranda D. — 6, 2 Vade vise E. —
6, 4 Morem H; quadritario G, quadracio D. — 6, 4 — 7, 3 fehlt S. — 7, 1
Ista E; modo miro GI. — 7, 2 nobis EG. — 7, 3 porphirico L; lapide ex
saphiro F. — 8, 3 dignanter S. — 8, 4 tu filio E, filio tuo L.
Melodie: „Verbum bonum" mit Erweiterung- um ein Strophenpaar. —
Das Ensemble der Quellen ist so eigenartig, daB man nicht weiK, ob auf
Siiddeutschland oder Nordfrankreich als Heimat dieser bescheidenen Sequenz
zu raten ist. — Akrostichon: „Ave Maria^'.
215, Ad lesum Christum et Beatum M, V,
I.
1. lesu^ fili summi patris,
lesu, fili sanctae matris
Et intactae virginis,
3. Genetricis pia prece
Nos a luto, nos a faece
Peccatorum ablue
2. Qui de caelo descendisti
Et descendens induisti
Veri formam hominis,
4, Et concede vitam puram
Et da pacem permansuram
Et salutem tribue
5. Nobis, tuis famulis,
Necnon a periculis
Liberare renue.
II.
1. Gloriosa Dei mater,
Cuius natus est et pater,
Patris unigenitus,
3. Nostris ora pro peccatis
Apud fonteni pietatis
Et misericordiae,
2. Cuius alvum praeoptavit,
Praemundavit, praeaptavit
Utriusque spiritus,
4. Et da vere paenitere
Et delicta nostra flere
Dum tempus est veniae,
5. Ut cum tuo filio
Simus et in solio
Perennis laetitiae.
Grad. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 340. add. saec.
A. — Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 378. add. saec. 13.
B. — Miss. ms. Secoviense saec. 14. Cod. Graecen. 456. C. — Pros. ms.'
De Beata Maria V.
337
liangailense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. D. — D
.st nicht kollationiert.
II. 2, 1 praeparavit C. — Offenbar sind ursprunglicli zivei, einander
roWi^ parallel gebaute Lieder gedichtet worden, die allerdings eine Sequenz
ils Doppelf^ebet an Jesus und seine Mutter .sein sollten. Dem eutsprechend
iind auch die Melodien in A u. D, welche untereinander verschieden sind:
n D ist die Singweise von „31ater patris nati nata^^ (Nr. 281) gewahlt.
l^achtraglicli mac^ dann die Melodie so gewahlt sein, daB Str. I, 5 mit Str.
'I, 1 vmsikalisch parallel Iduft und so weiter, niimlich Str. II, 2 mit II, 3
md II, 4 mit II, 5. — Der Ursprung ist scheinbar in St. Gallen, aber gewili
licht „saec. X.", wie Chevalier's Rep. (Nr. 9553) glauben inacht.
1. Ave, Maria,
gratia pleiia,
216. De Beata Maria V.
2. Dominiis tecum,
virgo serena.
3. Benedicta tu
iu mulieribus,
Quae peperisti
pacem hominibus
Et angelis gloriam ;
5. Per hoc autem Ave,
Munclo tam suave,
Contra carnis iura
7. Tu parvi et magni,
Leonis et agni,
Salvatoris Christi
Templum extitisti,
Sed virgo intacta.
9. Tu civitas
rogis iustitiae,
Tu mater es
misericordiae,
Dc lacu faecis
et miseriae
Theophilum
retbrnians gratiae.
1, Ergo, maris stella,
Verbi Dei cella
Et solis aurora.
4. Et benedictus
fructus ventris tui,
Qui, coheredes
ut essemus sui
Nos, fecit per gratiam.
6. Genuisti prolem,
Novum stella solem
Nova genitura.
8. Tu floris et roris,
Panis et pastoris,
Virginum regina,
Rosa sine spina,
Genetrix es facta.
10. Te collaudat
caelestis curia,
Tu mater es
regis et iilia;
Per te reis
donatur venia,
Per te iustis
confertur gratia.
12. Paradisi porta.
Per quam lux est orta,
Natum tuum ora,
13. Ut nos solvat a peccatis
Et in regno claritatis,
Quo lux lucet sedula,
Collocet per saecula.
Blumo-Ba n ni s tor, Thosaiiri Hymnologici Prosiirium.
ri. 1.
90
338 Sequentiae rhythmicae et rigmatue.
Collect. ms. Trevirense (postea Richenbacense) saec. 10/11. Cod. Guel-
fenbyteran. 1216 (Hehnst. 1109). add. saec. 11. Mit Neumen. A. — Grad.
ms. Sangallense saec. 11. Cod. ISangallen. 340. B. — Grad. ms. Ottoburanum
saec. lii. in. Clm. Monacen. 27 130. C. — Miss. ms. S. Petri Salisburgensis
(Monialium) ann. 1146 — 1164. Cod. Petrin. a IX 11. D. — Grad. ms. Cre-'
mifanense (?) anni cr. 1151. Cod. Stuttgardien. BibL fol. 20. F. — - Grad.
ms. S. Johannis Constantiensis saec. 12. Cod, Stuttgardien. Brev. fol. 123.
G. — Miss. ms. Sitanstettense saec. 12. Cod. Sitanstetten. 14. H. — Miss.
ms. Garstense saec. 12. Cod. Lincen. F o 15. I. — Miss. ms. S. Floriani
saec. 12. Cod. Florian. III 208. K. — Grad. ms. Secoviense (? S. Florianiy
saec. 12. Cod. Vindobonen. 13314. L. — Pros. ms. Secoviense saec. 12.
Cod. Graecen. 1584. M. — Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen.
479. N. — Horar. ms. Millestadiense saec. 12. Cod. Virodunen. 88. O. —
Miss. ms. Sanblasianum saec. 12. Cod. Paulan. 25. 3. 17. (Blas. memb. 60.)
P. — Grad. ms. Sanblasianum saec. 12/13. Cod. Vindobonen. 1909. Q. —
Grad. ms. Inticense (?) saec. 12. ex. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 341. K. —
Collect. ms. Eberbacense saec. 12. ex. Cod. Oxonien. Laud. Misc. 150.
S. — Miss. ms. Altovadeuse saec. 12. Cod. Altovaden. CXII. add. saec. 13.
T. — Grad. ms. Pataviense (?) saec. 13. Cod. Hilarien. 148. U. — Grad.
ms. Benedictinum Germanicum saec. 13. Cod. Londinen. Arund. 156. V. —
Miss. ms. Castri S. Amarini saec. 13. ex. Cod. Colmarieu. 443. W. — Miss.
ms. Moguntinum (Monasticum) saec. 13. Cod. Rossian. VIII 120. X. —
Miss. ms. Veteris Montis saec. 13. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 2.
Y. — Miss. ms. Aquisgranense saec. 13. in. Cod. Florentin. Laurentian.
Pal. IV, Y*. — Miss. ms. Hildensemense saec. 13. Cod. Capit. Treviren
153. Z. — Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lip-
sien. s. n. a. — ]Miss. ms. Katingense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075
b. — Grad. ms. Augustanum saec. 13. Clm. Monacen. 3914. C. — (Miss. ms
Herbipolense saec. 12. et) Grad.Theinheimensesaec. 13.(etl5). Cod. Herbipolen
Mp. th. f. 116. c*. — Grad. ms. Rhenoviense saec. 13. Cod. Turicen. Rhen. 29
<L — Grad. ms. Glattense saec. 13. in. Cod. Muro-Grisen. membr. 7. e. —
Grad. ms. liullense anni cr. 1300. Cod. Osnabrugen. 2008, f.
Grad. ms. Gallicum saec. 11/12. Cod. Bruxellen. Fetis 1172. g".
Trop. ms. Martialense saec. (11.) 12. (13.) Cod. Parisin. 1139. h. — Trop
ms. Narboneuse saec. 12. Cod. Parisin. 778. i. — Trop. ms. S. Leonard
Lemovicensis saec, 12/13. Cod. Parisin. 1086. k. — Grad. ms. Rotomagens
saec. 13. in. (Jod. Pnrisin. 904. 1. — Trop. ms. Parisiense (?Remens€
saec. 13. Cod. Assisien. 695. iii. — Grad. ms. Praedicatorum Gallicun
saec. 13. Cod. Sangallen. 383. ll. - — Miss. ms. Beccense saec. 13. Cod
Parisin. 1105. 0. — Collect. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec, 13. Cod
Londinen. Add. 28935. p. — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. It
Cod. Londinen. Egert. 2601. (|. — Grad. ms. Compeudiense saec. 13/14
Cod. Parisin. 16823. r. — Grad. nis. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisir
Arsen. 110. S. — Miss. nis. Parisiense postea Sorbonnae Parisiensis saec. lc
ex. Cod. Parisin. 15615. t. — Miss. ms. S. Barbarae in Algia (saec. li
cum Prosario) saec. 13/14. Cod. Sangenovefian. 96. 11. — Miss. ms. Ebroj
cense saec. 13/14. Cod. Rotomagen. 305. x. — Miss. ms. Senonense saec. 14
in. Cod. Londinen. Add. 30058. y. — Brev. et Miss. ms. Cathalaunens
saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 595. z.
Trop. et Prosar. ms. Anglicum saec. 11. et 12. Cod. Londinen. Cali^
A XIV. «. — Trop. ms. S. Albani saec. 12. Cod. Londinen. Reg. 2 B H
0, — Grad. ms. Sarisburiense saec. 13. Cod. Londinen. Add. 12194. y. -
Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsei
135. J. — ;Miss, ms. Sarisburiense saec. 13. Cod. Mancunien. Crawford. \d
24. rj*. — Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonie)
148. 6. — Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710.
Trop. ms. Vercellense saec. 11. Cod. Capit. Vercellen. CXLVI. add. saec. 1!
(?). rj. — Trop. ms. Bobbiense saec. 12/13. Cod. Taurinen. F VI 18. adi
i
De IJeutu .Marin V. 339
saec. 13. //. — Grad. ms. ^losacense saec. 13. Cod. Oxouien. MLsc. iiturg.
■J40. -^. — Collect. ms. 8. Mariae in Pontano saec. 13. Cod. Vatican. 4863-
y. — Grad. ms. Aquilegieuse saec. 13. Cod. Kossian. VIII 18. fj. — Sa-
:;ram. ms. IS. Felicitatis Florentinae saec. 13/14. Cod. Florentin. Laurentian.
Uonv. suppr. 233. r. — Brev. ms. Tudertinum saec. 14. Cod. Vatican.
Barberin. 530 (XI 173). ^. — Grad. ms. Franciscanum Itaiicuni saec. 14.
Cod. Cantabrigien. Add. 3027. n. — Trop. ms. Kivipullense saec. 12. Cod.
Uapit. Vicen. XXXI. n. — Grad. ms. Toletanum saec. 12/13. Cod. Capit.
roletan. 35 — 10. (i. — Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit.
Dertusen. s. n. t. — Grad. ms. .S. Audoeni Kotomaj^ensis (VNormanno-Sicu-
uni) saec. 13. in. Cod. Matriten. C 132. r/. —
Miss. ms. Gandavense saec. 12/13. Cod. liru.vellen. 5235. y. — Grad.
ns. Stabulense saec. 13. in. Cod. Londinen. Add. 18031. »//. — Miss. ras.
Leodiense saec. 15. Cod. Vatican. 8808. o}. — Grad. ms. Almkerkense
umi 1421. Cod. Semin. Warmonden. s. n, aa. — Miss. ms. Traiectense
mri. 1425-33. Cod. Semin. Hrixinen. 62 (C 20). bb. —
Das Quellenverzeichnis ist durchweg nur bis in den Antang- des 14. .Jahrh.
'ortgefuhrt, ausgenonnnen bei Belgien und llolland, wo iiberhaupt aus der
^eit vor dera 15. Jahrh. uur sehr wenige liturgische Quellen erhalteu siud.
Vom 14. Jahrh. an ist namlich diese Se(|uenz Universal(jut des ganzen
\bendlandes. Das Verzeichnis der gedruckten ^lissalien bei Chevalier
Rep. ilymn. Nr. 1879), wenngleich unvollstandig, bestatigt dieses fiir das
16. Jahrh. rcsp. Ende des 15. Jahrh. — Die jungeren Quellen und erst recht
lie Varianten in denselben sind daher hier ganz nutzlos und als solche iiber-
^angen. — HOQY* c f i I 0 p r S t >; // ff t y sind nicht kollationiert
Str. 1—8 fehlen n. — 3, 3 genuisti '^. — 3, 5 fehlt m. — Nach Str. \
ichieben DLM folgende Halbstrophen ein:
Per serpentis verbum Verbum Eva sen.sit
Minido tam acerbum Et exinde mansit
Contra creatoris Conceptus doloris.
Diese beiden Halbstrophen sind zu einer Strophe verbuudeu, dtr als-
lann Str. 5 4-6 als Gegenstrophe gegeniibersteheu. Durch diese Eiufiigung
les „Verbum serpentis'' wird allerdings das „autGm" in 5, 1 verstaudlicher,
la das „Ave" des Engels dem Worte der Schlange entgogengesetzt wird. —
'), 1 Per haec- IU; hoc enim (fiber Rasur) L. — 6, 2 stellam T; stella florem
i^ — 6, 3 Mira FU. — 7, 8 s<i. Salvatoris temphun Christi P. — 7, 4
^later (statt Templum) P. — 7, 5 Sed matcr ii w bb. — 8, 1 Tu roris et
loris DIMNTW. — 8, 2 Ovis et pastoris CP ii |. — 8, 3 Caelorum C. —
% 5 Genetrix ertecta li. — 9, 5 De luto CDFGI /l. — 9, 8 reformas DKK a x ; gloriae
iDKLK k o. — Str. 10 fehlt A1<GK li y J t) * f, ist am Kande nachgetragen
f. - - 10, 1 sq. Tibi nostra 1 favent obsequiaCU a. — 10, 3 (^uae uiater lilLSTVZ
i ^ {[ z ^ 6 X fj, — Q ip (o. — 10, 4 Dei et filia H v «. — 10, 3 .sq. Quae
s Dei mater et filia CU. — 10, 5 sq. mit 10, 6 scj. umgestellt U ^ (). —
0, 6 gratia U. — 10, 7 maestis (st. iustis) I. — 10, >s jrloria DIKMNSUV
., additur gloria o. — 11, 1 Virgo maris P. — 11, 2 Veri Dei K. — 11, 3
u solis F. — 12,^2 Per te lux L — 13, 1 Nos ut J J*, Et nos U: salvet
LP, nuuidet GU, lavet S. — 13, 3. Qua lux D.
Melodie wie ,^lS(ilve crux ro'6or" (Nr. 121; vgl. auch Nr. 103 b). Hei
eu letzteren Sequenzeu hatten die dort unter Str. 9—12 vorgelegten Strophen
chtiger zu .:icci Halbstrophen vereinigt werden sollen, wic iu der vor-
tehenden Sequenz .^Ace Marid"'. Es siud niimlich in der Melodie 9, l-f2
iu-allel /,u 9, 3-f-4; ebeuso 9, 5-1-6 parallel zu 9, 7 + 8: dieses gleiche Bild
ir Melodie wiederholt sich in Str. 10. Nur vereiuzelt zeigt die Singweise
nen l\-\rallelisuuis zwischen 9, 1 — 4 und 9, 5 — 8.
Die Verbreitung dieser Sequenz ist seit ihrem erstcu Auftreteu um dii'
"eude des 11. zum 12. Jahrhundert auffallend groB und iu alUn L(j)Hlern
lohr oder minder gleichzeitig; und docii gt'h(>rt sie bei all ihren Vorziigeu
22-
340
►Sequentiae rhytliniicae et rigniatae.
nacli Irlialt imd Form nicht gernde zu den er.stklassigen. Vielleicht He^t
der Grund ihrer Verbreitung, wie bei ,jLai(des criicis", in etwa darin, daB
sie scheinbar zu den dltesten Sequenzen 2ter Epoche gehort und durch den
Reiz dieser Neuheit rasch iiberall Eingang- fand. In welchem Lande mag
sie entstanden sein? Wir mochten, aber mit allem Vorbehalt, Rui Suddeutsch-
land raten; dort liebte man sehr Sequenzen rait stark irecliselvoUem Strophen-
bau. — AUe Halbstrophen enden, mit Ausnahme von Str. 9, auf a.
Die Stropheu 10—18 wurden in Agram als eigene Sequenz beniitzt
uud in dieser Form hat Dreves dieselbe ohne nahere Angaben in A. H.
Vm, Nr. 83 mitgeteili.
217. De Beata Maria V.
1. Ave, spes mundi, Maria,
Ave, mitis, ave, pia
Ave, plena gratia.
2. Ave, virgo singularis,
Quae per rubum designaris
Non passum incendia.
3. Ave, rosa
Speciosa,
Ave, lesse virgula,
4. Cuius fructus
Nostri luctus
Relaxavit vincula.
5. Ave, cuius viscera
Contra moris foedera
Ediderunt filium.
6. Ave, carens simili,
Mundo diu flebili
Reparasti gaudium.
7. Ave, virginum lucerna,
Per quam fulsit lux superna
His, quos umbra tenuit.
8. Ave, virgo, de qua nasci
Et de cuius lacte pasci
Rex caelorum voluit.
9. Ave, gemma,
caeli luminarium.
11. 0 quam mirabilis
Et quam laudabilis
Haec est virginitas,
10. Ave, sancti
spiritus sacrarium.
12. lu qua per spiritum
Facta paraclitum
Fulsit divinitas !
13. 0 quam sancta, quam serena, 14. Per quam servitus fiuitur,
Q.uambenigna,quamamoena Porta caeli aperitur
Et libertas traditur!
Esse virgo creditur.
15. 0 castitatis lilium,
Tuum precare filium,
Qui salus est humilium,
16. Ne nos jiro nostro vitio
In districto iudicio
Subiciat supplicio,
17. Sed nos tua sancta prece
Mundans a peccati faece
Collocet in lucis domo.
Amen dicat omnis homo.
^j
De Beata Alaria V. 341
■ Miss. ms. S. Floriani saec. 12. Cotl. Florian. III 208. A. — Grad. ms.
S. Floriani (? Secoviense) saec. 12. Cod. Vindobonen. 1o'j14. B. — Pros.
ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. C. — Miss. ms. Secoviense
saec. 12. Cod. Graecen. 479. I). — Miss. ms. Admontense saec. 12. Cod.
Admonten. 780. E. — Miss. ms. Garstense saec. 12. Cod. Lincen, F o 15.
F. — Miss. ms. Sitanstettense saec. 12. Cod. Sitanstetten. 14. G. — Grad.
ms. Sanblasianum saec. 12/13. Cod. Vindobonen. 1909. H. — Collect. m.s.
Eberbacense saec. 12. ex. Cod. Oxonien. Laud. misc. 150. I. — Miss. ms.
Aquisgranense saec. 13. in. Cod. Florentin. Laurentian. Palat. IV. K. —
Trop. ms. Winp;artense saec. 18. Cod. Stuttgardien. Hli I. Asc. 95. L. —
Miss. ms. Ratingense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075. M. — Grad. ms.
^lontis Veteris (?) saec. 13. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 2. N. — Grad.
ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. O. —
Grad. ms. Lubicense saec. 14. in. Cod. Lubicen. s. n. P. — Oration. ins.
Nunbergense saec. 14. in. Cgm. Monacen. 101. Q. — Grad. ms. Germaniae
meridionalis saec. 14. Cod. Bruxellen. Fetis 1174. K. — Grad. ms. Castri
Teriolis saec. 14. Cod. Ambrasian. CN 61. S. — Grad. ms. Arnesti Pragen-
sis anui 1360. Cod. Capit. Pragen. P 9. T. — Miss. ms. Praedicatorum
(Trcvirense?) saec. 14/15. Cod. Cusan. 132. U. — Grad. ms. Unterlindense
saec. 15. in. Cod. Colmarien. 317. V. — Miss. ms. S. Stephani Metensis
saec. 15. Cod. Meten. 12. W. — ^liss. ms. votivum Altae Superioris
anni 1452. Clm. Monacen. 9508. X. — Oration. et Hymn. ms. Sangallense
anni 1439. Cod. Sangallen. 519. Y. — ^liss. ms. Steinveldense saec. 15.
Cod. Darmstadien. 864. Z. — Oration. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 16.
Cod. Petrin. a III 20. Z*.
Prop. ms. Martialense saec. (11.) 12. (13.) Cod. Parisin. 1139. a. —
Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. b. — Trop. ms. S. Leo-
nardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. C. — Grad. ms. Roto-
magense saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. (1. — Trop. ms. Parisiense (?Re-
mense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. e. — Miss. ms. votivum Vedastinum (?)
saec. 13. Cod. priv. (Rev. Z. Turton). f. — Grad. uis. Altaripense saec. 13.
ex. Cod. O.xonien. lat. lit. d 5. g. — Miss. nis. Parisiense (postea Sorbonnae)
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615. li. — Miss. ms. S. Cornelii Compen-
diensis saec. 13/14. Cod. Parisin. 16823. i. — Grad. ms. Victorinum
saec. 13/14. Cod. Parisin. Arseu. 110. k. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15.
Cod. Parisin. Arseu. 197. 1. — CoIIcct. ms. S. Liulovici Pisoiacensis
ann. 1260 — 75. Cod. Londiuen. Add. 23935. lii. — Miss. ms. S. Ludovici
Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. ii. — Pros. ms. S. Ludovici
Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Egert. 2601. 0. — Miss ms. Ebroi-
cen.se saec. 13/14. Cod. Rotonuigen. 305. p. — Miss. ms. S. Laurentii Lon-
goretensis sacc. 14. Cod. Parisin. 1106. (|. — Miss. nis. Parisiense saec. 14.
Cod. Sangenovefian. 97. r. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin.
830. H. — Miss, ms. Cathalauuense saec. 15. Cod. Parisin. 840. t. — Pros.
ms. Caelestinoruni Parisiensium saec. 1415. Cod. Parisin. Mazarin. 448
(75S). II. — Miss. ms. S. Maturini Parisiensis ann. 1510—1544. Cod. Parisin.
Mazariu. 430 (23:j). V.
Trop. ms. S. Albaui saec. 12. Cod. Loudinen. Reg. 2 B IV. x. —
Collect. ms. Anglicum saec. 12 13. Cod. Oxonien. Digby 20. add. saec. 13. X*. —
Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 148. y. —
(irad. ms. Sarisburiense saec. 13. Cod. Londinen. Add. 12194. z. — Miss.
iiis. Sarisburiens<; saec. 13. Cod. Mancuuien. Crawford. lat. 24. z* — Misf».
ms. Sarisburionse (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisiu. Arson. 135. «. —
Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod. Vatican. Palat. oOl. ^. — Miss.
ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Rossian. Ylll 213. y. — Grad. ms. Saris-
buriense saee. 15. Cod. Oxoniou. Hatton. 3. J. — Trop. ms. Dublinensc
saec. 14. Cod. Cantabrigion. Add. 710. (. — Miss. ms. Horcfordense saec. 14.
ex. Cod. Univ. Oxouien. 78 A. t. — CoIIect. ms. Horefordense saec. 15.
Cod. Oxonien. Douce 103. t*. — Miss. ms. Eboraccnse saec. 14. ex. Cod.
342 Sequentiae rliytlimicac et rigmatae.
(Joll. Univ. Oxonien. 78 B. ?;. — Miss. ms. Yigorniense ann. cr. 1370. Cod.
Oxonien. Barlow 5. i'?. — Miss. ms. Norwicense saec. 15. Cod. Londinen.
Lansd. 462. x. — Miss. ms. S. Terrenani Arbutlinottensis saec. 15. ex. Cod.
priv. reimpr. Burntisland 1864. ?..
Trop. ms. Mosacense saec. 13. Cod. Oxonien. Misc. liturjy. 340. u. —
Grad. ms. Civitatense saec. 14. in. Cod. Civitaten. LVIII. r. — Pros. ms.
Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. LVI. |. — Grad. ms. Praedicatorum
S. Marci Florentini saec. 14/15. Cod. S. Marci Florentini T. tj. — Trop.
ms. Aquilej^iense saec. 15. Cod, Semin. Goritien. 1. (;. — Trop. ms. Der-
tusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. a.
Grad. ms. Stabulense saec. 13. in. Cod. Londinen. Add. 18031. r. —
Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen. 6435. tf. — Pros.
ms. Praedicatorum (Gallicum aut Ang-licum) saec. 14. in. Cod. Oxonien.
Eawl. lit. g 13. f/*. — Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod. Vatican. 3808.
/. — Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435. i//. — Pros.
ms. Praedicatorum (Noviomagense?) saec. 15. Cod. S. Ignatii Noviomag-en.
55. 0).
Es kommen liinzu viele g-edruckte Missalien franzdsisclier Diozesen
(groBtenteils zitiert bei Chevalier, Rep. Hymn. Nr. 1974) nebst jenen der
cnglischen Salisbury, York und Hereford sowie der "nordisclien Abo, Upsala
und Viborg. Auffallender Weise fehlt in den gedruckten Missalien (leiitscher
Diozesen diese Sequenz g-anzlich mit Ausnahme einer Mainzer imd Posener
Missale. — Kollationiert sind ABCEFHILMNOQSYZ a I) C e f ?? k I iii
11 0 X X* y Z Z* « /S d^ i-7i T q X ^P'
1, 1 Ave spes mundi findet sich in ABCDEFGH (I u. K?) L ^u; die
anderen Quellen bieten Ave mundi spes. Letzteres ist rhythmisch wohl-
kling-ender und legt dadurch die Vermutung einer spateren iiorreZ:hrr nahe;
darin werden wir bestarkt durch die bei 5, 2 (moris), 12, 3 (divinitas) 14, 3
(traditur), 16, 3 (districtoj vorzuleg'enden Yarianten. In allen diesen Fallen
namlich ist die Losart der erwahnten dltesten deutschen Quellengruppe stets
die lectio difficilior und daher wahrscheinlich die ursprilngliche. Ygl. die
SchluBbemerkung zu dieser Sequenz. — 2,2 sq. Ave digna stella maris j
Keplens orbem gloria (gratia S) IMS f t /. — 2, 3 passim r; incendium
N. — 3, 1 Ave virgo a. — 3, 3 Flos vernans per saecula IMS f r/ r /. —
4, 1 Huiu.s MS. — 4, 3 Relaxabat z* J" ^ A; crimina (st. vincula) FMY
g" ni i^ I 77. — Str. 5 u. 6 und ebenso Str. 7 u. 8 umgestellt MQS e f k 1
X Z* « (J « // A 77 r. — 5, 2 Contra vires m, Contra moris AEH ^, Contra mor-
tis BCFLNR h z* « /3 J ^^ A, iuris QV f g; in allen anderen Quellen von
M angefangen, soweit sie kollationiert sind : carnis. Die Lesart „contra moris
foedera" ergibt einen guten Sinn (,,entgegen den Bestimmungen des festen
Brauches"), ist aber ungewohnt; daraus entwickelte sich durch Verlesen
oder Korrektur „contra mortis foedera", was schwer denkbar ist; daher die
Korrektur ,,iuris''^ und namentlich „carnis^'. Eine sichere Entscheidung
bleibt indessen schwierig. — 6, 2 Modo diu z. — 6, 1 cares M. — 6, 3
Reddidisti F, Contulisti Q. — Str. 7. u. 8. fehlen x*. — 7, 1 virginum
regina c. — 7, 2 tiuxit e, lux divina Z. — 7, 3 quos unda |; genuit
M, tetigit 6. — 9, 2 luminaria g. — 11, 2 0 quam t. — 11, 3 Est
haec F f 7. — 12, 1 In quam F r |; per filiura cc. — 12, 2 Sanctum (st.
Facta) F&. — 12, 3 Fulget L; divinitas ABEFHL m z* ?? & )., fecundi-
tas in den anderen Quellen (divinitas ist die lectio difficilior). — 13, 1
O quam dulcis MS t ;;', O quam digna N ?;. — 13, 1 sq. quam benigna |
Quam serena f. — 13, 3 Ex qua Christus nascitur MS X r\ t y. — Str.
13 -f 14 nach Str. 16 gestellt a. — 14, 3 Ac ^ r |; potitur A, traditur
BCEFH V (die lectio difficilior, dic wahrscheinlich in einigen weiteren
Quellen von uns iiberselien ist), der Rest: redditur. — 15, 2 Tuum exora
M T. — 16, 2 In flebiU IMNRSV a b f g m 0 y x* z z*« J C ^ ,^ A ^*
(Korrektur, um besseren Rhythmus zu erzielen); exitio t. — 16, 3 Subicias
N, periculo g. — 17 , 2 Mundet a peccatis z*. — 17, 4 Quara per te
Df; Beata Maria V. 343
recepit liomo M\8 f tj t /. — Wir sind unsicher, ob bei dieser Sequenz alle
Varianten genau angemerkt wurden.
Auch diese Marien-Se([uenz drang, wie die vorhergehende friihzeitig
in allc LJinder; aber ihre Geschichte ist wesentHch anders. In TJeutsfhland
tritt sie anfangs in vielen Orten des Siidens resp. des Siidogtens auf und
dringt auch vcreinzelt nordlich vor, (nicht nacJi Westfalen und Ilollanrl)
schwindet dann aber schlieBlich mit dem 15. Jaln-h. gaiiz. Fast um-
gekehrt ergeht es ihr in Frnnl'r< ich und Knfjland. Ihr Ursprungsgebiet
ist daher nicht leicht zu bestimmen. Ihr ganzer Aufbau aber, der fast jedem
Strophenpaar eine andere Form gibt, und das Auftreten der lectiones diffi-
ciliores in den iiltesten deutschen Quellen, laCt uns auf ^SiicldeutRcJiIand als
Ileimat schlieBen.
218. De Beata Maria Y.
1. Verbum boniim et suave 2. Per quod Ave salutata
Personeinus, illud Ave, Mox concepit fecundata
Per quod Christi fit conclave Virgo, David stirpe nata,
Virgo, mater, filia; Inter spinas lilia.
3. Ave, veri Salomonis 4. Ave, solem genuisti,
Mater, vellus Gedeonis, Ave, prolem protulisti,
Cuius magi tribus donis Mundo lapso contulisti
Laudant puerperiiim ; Vitam et imperium.
5. Ave, mater verbi summi, 6. Supplicamus, nos emenda,
Maris portus, signum dumi, Emendatos nos commenda
Aromatum virga fumi, Tuo nato ad habcnda
Angelorum domina; Sempiterna gaudia.
Trop. ms. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1177. A. —
Trop. ms. Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1871. B, —
Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. C. — Trop. ms. S. Leo-
nardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. D. — Trop. ms. S.
Aredii Lemovicensis saec. 11. Cod. Parisin. 903. add. saec. 12'13. E. —
Trop. et Prosar. ms. Gallicum saec. 12. Cod. Bernen. 620 (pars 2). F. — •
Grad. ms. Kotomagense saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. G. — Trop. m.s.
Parisiense (? Kemense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. H. — CoUect. ms. S.
Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 75. Cod. Londinen, Add. 2393"). I. — Grad.
ms. S. Cornelii Compendiensis saec. 13yl4. Cod. Parisin. 16823. K. — Grad.
ms. Fontisebrahlense saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17). K*. — (Miss. et)
Pros. ms. Sangenovclianum saec. (13. et) 14. Cod. Sangenovetian. 90. L. -
Miss. ms. Sandionysianum saec. 14. Cod. Parisin. 1107. M. — Miss. ms.
Tullense saec. 14. Cod. Spinalien. 116. N. — Grad. ms. Victorinum saec.
14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. O. — Pros. ms. Caelestinorum Parisieu-
sium saec. 14/15. Cod. Parisin. Mazarin. 447 (757). E. — Brev. et Miss.
ms. ('athah-uinonse saec. 1415. Cod. Parisin. Arsen. 595. Q. — Miss. ms.
Cathahuuunse saec. 15. Cod. Parisin. 840. R. — Miss. ms. Gemeticense
anni 1485. Cod. K<»tomagt;u. 301. S. — Trop. et Pros. ms. Chiromontense
saec. 15. Cod. Claromouten. 57. T. — Grad. ms. A(iuicinctense saec. 15 16.
Cod. Duacen. 124. U.
Grad. ms. Crcmifanense anni cr. 1151. Cod. Stuttgardien. Hibl. fol. 20.
V. — Collect. ms. Ebersbacense saec. 12. ex. Cod. O.xonien. Laud. misc.
150. W. — Crrad. ms. Aquisgranense (Magistri Arnohli) saec. 13. in. Cod.
Capit, Aquisgranen. Xll. X. — Grad. ms. Ghittense saec. 18. in. Cod.
344 Sequentiae rhythmicae et rigniatae.
Muro-Grisen. membr. 2. Y. — Grad. ms. Castri Teriolis saec. 12. Cod.
Ambrasien. CN 60. add. saec. 13. Z. — Grad. ms. Salisburgense (?) anni
er. 1260. Cod. Londinen. Add. 16950. a. — Grad. ms. Khenoviense anni
cr. 1233. Cod. Turicen. Rhenov. 14. b. — Frag^m. Prosar. ms. S. Mariae
Argentinensis (?) saec. 13. Cod. Bernen. A 47 (Pars 2). c. — Grad. ms.
Isenheimense saec. 13. ex. Cod. Colmarien. 452. d. — Miss. ms. Vallis
S. Gregorii Monasteriensis saec. 13. Cod. Colmarien. 409. e. — Grad. ms.
Sanblasianum saec. 11/12. Cod. Paulan. 25. 2. 25. add. saec. 13. f. — Grad.
ms. Veteris Montis saec. 13. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 2. g". —
Miss. ms. Hildensemense saec. 13. Cod. Capit. Treviren. 153. h. — Grad.
ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 18. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. i. —
Antiphon. ms. Lambrechteuse saec. 12/13. Cod. Gracen. 258. add. saec. 13.
k. — Trop. ms. Wingartense (?) saec. 13. Cod. Stuttgardien. HB I Asc.
95. L — Grad. ms. Eullense anni cr. 1300. Cod. Osnabrugen. 2003. m. —
Grad. ms. Lubicense saec. 14. in. Cod. Lubicen. s. n. n. — Oration. ms.
Nunbergense saec. 14. in. Cgm. Monacen. 101. 0. — Miss. ms. Pragense
ann. 1301—1843. Cod. Mus. Bohem. XIII B 9. 0*. — Miss. ms. Cruci-
ferorum in Novo Benatky saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI D 14. p. —
Grad. ms. Melicense saec. 13/14. Cod. Melicen. 1056. q. — Miss. ms. Pata-
viense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. r. — Grad. ms. Augustanum saec. 14.
Clm. Monacen. 3906. s. — Process. ms. Scafnaburgense saec. 14. Cod. Capit,
Scafnaburgen. 154. t. — Grad. ms. Germaniae meridionalis saec. 14. Cod.
Bruxellen. Fetis 1174. ii. — Miss. ms. S. Ruperti in Monte saec. 14. Cod.
Vindobonen. 12785. V. — Prosar. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carols-
ruhan. Aug. CCIX. w. — Miss. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Engel-
bergen. 7. W*. — Grad. ms. Brixinense saec. 13. in. Cod. Semin. Brixinen.
9 (A 9). add. saec. 14. x. — Miss. ms. S. Arnulfi Metensis anni 1321. Cod.
Meten. 133. y. — Miss. ms. S. Stephani Metensis saec. 15. Cod. Meten.
12. y*. — Miss. ms. Cremifanense saec. 14. in. Cod. Cremifanen. 132. z. —
Grad. ms. Sladmingense saec. 14. Cod. Admonten. 292 a. z*. — Trop. ms,
Bambergense saec. 14/15. Cod. Roman. Angelic. 1424 (T VII 11). a. —
Miss. ms. Pataviense saec, 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. /?. — Grad. ms.
Murbacense saec. 15. Cod. Colmarien. 427. y. — Grad. ms. Unterlindense
saec. 15. Cod. Colmarien. 317. 6. — Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod.
Lambacen. 316. 6. — Miss. ms. Millestadiense saec. 15. Cod. Labacen.
124. e* — Grad. ms. speciale S. Aegidii in Nyderen Seon saec. 15. Clm.
Monaceu. 17701. t. — Grad. ms. Theinheimense saec. (13, et) 15. Cod,
Herbipolen. Mp. th. f. 116. t*. — Miss. ms. Herbipolense anni 1484. Cod.
Bruxellen. Fetis 1164. r]. — Miss. ms. Bremense saec. 15. in. Cod. Hafnien,
Thott. S. fol. 147. 71*. — Miss. ms. Halberstadiense saec. 15. Cod. Guel-
fenbyteran. 510 (Helmst. 476). ^^. — Miss. ms. Augustinorum Dorstadiense
saec. 15. Cod. Guelfenbyteran. 172 (Helmst. 476). &*. — Grad. ms. maioris
eccles. Coloniensis saec. 15. Cod. Scriptt. S. I. Valkenburgen. Liturg. ms.
2. X. — Miss. ms. parvum Coloniense saec. 15. Cod. Capit. Colonien. 151.
X*. — Grad. ms. Ennigerlohense saec. 15. Cod. Ennigerlohen. 1. ).. —
Grad. ms. Novi Castri saec. 15. Cod. Nienborgen. s. n. ).*. — Miss. ms.
parvum Murense saec. 15. Cod. Aarovien. M. fol. 6. fx. —
Trop. ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 148.
V, — Miss. ms. Sarisburiense (Londinense ?) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
Arsen. 135. ^. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 13. med. Cod. Mancunien.
Crawford lat. 24. |*. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod. Vatican.
Palat. 501. 71. — Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. in. Cod. Oxonien.
Hatton. 3. q. — Miss. ms. Vigorniense anni cr. 1370. Cod. Oxonien. Bar-
low. 5. Q*. — Grad. ras. Norwicense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 462.. •
<T. — 3kliss. ms. Herefordense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78.
A. a*. — Miss. ms. Eboracense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien.
78. B. T. — Miss. ms. S. Terrenani Arbuthnottensis saec. 15. ex. Cod.
priv. reimpr. Burntisland. 1864. v.
I)e Heata Maria V. 345
Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. add.
saec. 13. y. — Trop. ms. 8. Mariae de las Huelgas saec. 14. Cod. priv.
if *. — Trop. ms. Mosacen.<5e saec. 13. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 340.
/. — Miss. nis. Eremitarum S. Augustini S. Salvatoris saec. 14. Cod.
.Senen. G III 8. »/^. — Grad. ms. S. loliannis Hierosolymitani saec. 14. in.
Cod. Petrin. a VII 20. <». — Miss. ms. S. loliannis Hierosolymitani saec.
14. Cod. Petrin. a V 12 lo *. — Pros. nis. Carmelitarum Vilvordense anni
1418. Cod. Bruxellen. 11359. aa. — Grad. ms. Praedicalorum saec. 15.
Cod. Bruxellen. 6435. l)b. — Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod. Vatican.
3808. CC. — Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Monasterien. .347 (41).
dd. — Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. ^Iiis. Zvvollen. M. onbek.
1572. ee. — ^liss. ms. Enclmsanum saec. 15. in. Cod. Mus. Episc. Harle-
men. 109 (401). ff. — Grad. ms. Beginarum S. Agnetis Amstelodamensis
anni cr. 1450. Cod. Mus. Episc. Harlemen. 117 (403). gg". — Grad. ms.
Neerlandicum saec. 15. in. Cod. Amstelodamen. V A 3. Ilh. — Miss. ras.
textorum Harlemensium saec. 15. ex. Cod. Harlemen. uiembr. fol. 2. ii. —
Miss. ms. Herwense et Aerdtense saec. 15. Cod. Daveutrien. 11 L 2 (1776).
kk. — Grad. ms. Eldense saec. 15. Cod. Archiv. Arnhemeu. s. n. 11. —
Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien.
Ms. 7. miil. — Miss. ms. pistorum Noviomagensium saec. 15. Cod. Mus.
Noviomagen. I a 2. iill. — Miss. ms. Sh)terdicense anni 1480. Cod. Haf-
nien. Thott. S foh 148. 00. — Grad. ms. Almkerkense saec. 15. in. Cod.
Semin. Warmondon. s. n. pp.
Dazu kommt die groBe Zahl gedruekter Missalien aller Liinder des
Abendlandes , die groBtenteiks notiert sind in Chevaliers Rep. Hymn. Nr.
21343. — Wir notieren zu dem gut iiberlieferten Texte die Varianten aus
A— EHILOQTVWX a— f h i l O <l r U V W z* «-« ;; x ^ v ^ |- n o o*
a a* T / »/7 w w* aa — dd.
1, 4 Virqua B. — 2, 1 eve (statt ave) a*. — 2, 3 Virga /. — 2, 4
lilium V r U W « f. — 3, 1 Ave mater Salomonis e, Ave vera o*. — 3, 2
Ave vellus h €. — 4, 1 sq. genuisti und protulisti umgestellt. — 4, 2 Quae
f *, Ave natum protulisti V, Tuum patrem protulisti X. — 4, 4 Numen et tt q ()* a
0* i et remedium T. — 5, 1 Salve CX; parens verbi €, porta verbi X, mater
verbi (von uus in den Text rezipiert) ABCET C 0 i{ Z* t^ x n ^ /, sponsa
verbi die iibrigen Quellen (sponsa verbi ist allerdings die lectio difticilior
und am meisten verbreitet, aber die altesten Quellen bieten die wohl allein
richtige Lesart). — 5, 2 Portus maris w , Maris potum f; lignum fumi w,
signuin duci H. — 5, 4 Angelorum gloria n q /. — 6, 1 emunda | ()" r
6, 2 Emuudatos V; nos fehlt ^u ; commendo (!) L. — 6, 3 ad hibenda E a*. —
6, 4 nomina (statt gaudia) |*.
Es ist kaum zu bezweifeln, daB diese schone Sequenz (.,kurz und gut")
aus Franlireich stammt, wohin die Jiltesten Quellen weisen. Bis ins 14. .Tahrh.
hiueiu ist sie jedoch dort relativ wenig verbreitet, wiihreud sie iu Deutfich-
land vom Beginn des 13. Jahrh. an sich der groliten Heliebtheit eifreut
und ebenso in K)i(jland (wir besitzen leider wenige liturgische Quellen eng-
lischer Provenienz). — Wegen des hohen Altcr^i (aus dem 11. Jahrh.) ist
dieses Lied in Aubetracht seiuer technischen Vollkommenheit vou firund-
hgendcr Bcdcutung. Khytlimus uud Keira sind niimlich tadellos (betreffs
5, 3 ist zu beacliteu , dali im Mittelalter vielfach .,aromatum'' als Paroxy-
tonen gelesen wnrde, wie auch regelraiiliig ,,uuilicrum"); ferner wird aus-
nahmslos die Ziisur nach dem 2. Trochiius jeder weiblich reimenden Vers-
zeile genau beobachtet. Lauter ^'orziige, die als Charakteristicum des groBen
^ Victoriners Adani gei»riesen werden. Nehmen wir hinzu die Vorziige des
Inhaltes und wir begreifen, dalJ die iimerou Morkinalo fiir Konstatieruug
einer Dichtung Adams ron St. Viktor, wie sie bishor als Dogina aufgestellt
wareu, sich als unsicher erweisen. Er hatte niimlich hervorrageude ^'or-
liiufer.
346
Sequentiae ihythmicae et rigmatac.
219. De Beata Maria V.
1. Hodiernae lux diei
Cclebris in inatris Dei
Agitnr memoria.
3. Omnis homo, onini hora
Ipsam ora et implora
Eins patrocinia;
5. Ave, domina caelorum,
Inexperta viri torum,
Parens paris nescia;
7. Florens hortus austro flante,
Porta clausa post et ante,
Via viris invia;
9. Salve, decus firmamenti,
Tu caliginosae menti
Desuper irradia;
2. Decantemus in hac die
Semper virginis Mariae
Laudes et praeconia.
4. Psalle, psalle uisu toto
Cordis oris, voce, voto :
„Ave, plena gratia."
6. Fecundata sine viro
Genuisti more miro
Genitorem iilia,
8. Fusa caeli rore tellus,
Fusum Gedeonis vellus
Deitatis pluvia.
10. Placa mare, maris stella,
Ne involvat nos procella
Et tempestas obvia.
Grad. ms. Gallicum saec. 11/12. Cod. Bruxellen. Fetis 1172. A. —
Trop. ms. Martialense saec. (11.) 12. (18.) Cod. Parisin. 1139. B. — Trop.
ms. S. Aredii Lemovicensis saec. 11. Cod. Parisin. 903. add. saec. 12. C.
— Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. D. — Grad. ms. S.
Theoderici Remensis saec. 12. Cod. Remen. 169 (183). E. — Trop. ms.
Sammaglorianum saec. (11. et) 12. Cod. Parisin. 13252. F. — Trop. ms.
Moissiacense saec. 11. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1177. add. saec. 12. G. —
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. H. —
Grad. ms. Rotomagense saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. I. — Trop. ms.
Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. K. — Grad. ms. Bene-
dictinum Gallicum saec. 13. Cod. Bruxellen. Fetis 1173. L. — Collect. ms.
Gallicum (et Siculum) saec. 13. (et 15.) Cod. Vatican. 3087. M. -- Grad. ms.
Victorinum saec. 18. ex. Cod. Parisin. 14 819. N. — Grad. ms. Victorinum
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. O. — Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod.
Parisin. Arsen. 110. P. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin.
Arsen. 197. Q. — CoUect. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 18. Cod. Londinen.
Add. 23935. R. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin.
Arsen, 608. S. — Collectan. ms. Pisciacen. ann. 1260 — 1295. Cod. Londin.
add. 23935. S*. Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Lon-
dinen. Egert. 2601. T. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisien-
sis) saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615. U. — Miss. ms. Parisiense saec. 14.
in. Cod. Londinen. Add. 16905. V. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod.
Sangenovefian. 97. W. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 1099.
X. — Miss. ms. S. Barbarae in Algia (saec. 12. cum Prosar.) saec. 13/14.
Cod. Sangenovefian. 96. Y. — Miss. ms. S. Cornelii Compendiensis saec.
13/14. Cod. Parisin. 16823. Z. — Brev. ms. S. Sepvdcri Cadomensis saec. .
13/14. Cod. Parisin. Arsen. 279. a. — Grad. ms. Fontisebraldense saec. 14. ]
in. Cod. Lemovicen. 2 (17). b. — (Miss. et) Prosar. ms. Sangenovefianum
saec. (13. et) 14. Cod. Sangenovefian. 90. C. — Miss. ms. S. Laurentii Lon- >
goretensis saec. 14. Cod. Parisin. 1106. d. — Miss. m?. Sandionysianura
saec. 14. Cod. Parisin. 1107. e. — Miss. ms. S. Albiui Andeo^avensis saec.
De Beata Maria V. 347
15. Cod. Andegavcn. 86. f. — Miss. ms. Ambianense saec. 15, Cod. Tau-
rincn. D 11 7. g:.
]*ros. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graeccn. 1584, li. — Miss. ms.
Sccoviense saec. 12, Cod. Graecen, 769, i. — Miss. ms. Secoviense saec.
12. Cod. (iraecen. 479, k. — Miss, ms, Sitanstettenso saec. 12. Cod. Sitan-
stetten. 14. 1. — Grad. ms. Cremifanense anni cr. 1151. Cod. Stuttgardien.
liibl. fol. 20, m. — Collect. ras. Ebersbacense saec. 12, ex. Cod. Oxonien.
Laud. misc. 150. n. — Miss. ms. S, Petri Salisburg-ensis (Monialiura) saec,
12, Cod. Petrin. a IX 11. 0. — Miss. ms. S, Floriani saec. 12. Cod. Flo-
rian. III 208, p. — Miss. ras. S, Floriani saec, 13, Cod, Florian, XI 819.
q. — Grad, ras. Sanblasianum saec. 12/13. Cod. Vindobonen. 1909. r. —
Grad, ms. Wingartense saec. 12'13. Cod. Mus. Palatin. Vindobonen. 118. 8.
— Grad. ras. Pataviense (?) saec, 13. Cod. Hilarien. 148. t. — Grad. ms.
5. Tbomae Lipsiensis saec. 13, Cod. S. Tbomae Lipsien. s. n. u. — Miss.
ms. llildensemensc saec. 13. Cod, Capit. Treviren, 153. V. — ]Miss. ms.
Veteris Montis saec. 13. Cod, Mus. Arcbiep. Colonien, VI 2. W. — Miss.
ms. Katingense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075. x. — (irad. ms. Aquis-
granense (Magistri Arnoldi) saec. 13. in, Cod. Capit. Aquisgranen. XII. y.
— Miss. ms. Vallis S. Gregorii Monasteriensis saec. 13. Cod. Colrnarien. 409.
z. - - Miss. ms. Admontense saec. 13/14. Cod, Adraonten, 751. add. saec.
14, «. — Grad. ms. Bavaricum (? Salisburgense) anni 1260. Cod. Lcndinen,
Add. 16950. /9. — Sacram. ms. Tierbauptense saec. 11, Cod. Holmien, theol.
IV, 16. add. saec. 13. /? *. — Grad. ms. Germanicum s?ec. 14. Cod, Brux-
elien, Fetis 1174. y. — Grad. ms. Augustanum saec. 13. Clm. Monacen, 3914,
6. — Miss. ms. Pataviense saec. 14, Cod. Zwettlen. 229. t. — Miss. ras,
Frisingense saec. 14. Clra. Monacen. 23 054. t. — Grad. ms. Eullense anni
cr. 1300. Cod. Osnabrugen. 2003 (B 4). ?;. — Miss. ms. Cruciferorum in
Novo Benatky saec. 14. Cod, Mus. Bobera. XVI D 14. ^. — Miss. ras,
Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen. 878. x. — Miss.
nis. Brixinense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1782. ).. — Grad, ms. S. Ka-
tberinae Divodurensis saec. 14. Cod. Vatican. 10 773. u. — ^liss. ms. par-
vum Murense saec. 15. Cod. Aarovien. M. fol. 6. v. — Grad. ras. Unter-
lindense saec. 15. Cod. Colraarien, 317. ^, — ^liss. ms. Salisburgense anni
1499, Cod. Vindobonen. 1778. n. — Miss. ms. Clarlioltense (?) saec, 15.
Cod, Westkirchen. s. n. q.
Trop, ms. Cicestrense saec. 13. ex. Cod. Coll. ITniv. Oxonien. 148. a.
— Grad. ms. Sarisburiense saec. 13. Cod, Londiuen. Add. 12 194. r. —
Miss. ms, Sarisburiense (Londinense?) saec, 13. cx. Cod, Parisin. Arsen.
135. if . — Miss. nis. Sarisburicn, saec. 13. med. Cod. Mancunion, Crawford.
lat, 24. r/ *. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 14 15. Cod, Vatican. Palat.
501, x- — Miss, ms, Sarisburiense saec. 15. Cod, Kossian, VIII 213. \p. —
Trop, ms. Dublinense saec. 14, Cod, Cantabrigien. Add. 710. w. — Miss.
ms. Vigorniense anni cr. 1370. Cod. Oxonien, Barlow 5. co*, — Miss. ms.
Herefordense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ, Oxonien. 78 A, aa, — Miss, ms.
Eboracense saec. 14. ex. Cod. CoII, Univ. Oxonien, 78 B, bb. — Grad. ms,
Norwicense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 462. cc. — Miss. ms, S. Torre-
nani Arbuthnottensis saec. 15. ex. Cod. priv, reinipr, Burntisland 1864. dd.
Trtip. ms, Casinense saec. 12. in. C\)d. (,'asinou. 546, add. saec. 12.
OC. — Grad. nis. .Mos;iccnse saec. 13. in. Cod. Archicp. Utinen. io\. 16. jRT.
— Trop. nis. ^losaccnse saec. 13, Cod, Oxonien. Misc. lit. 340. gfg". —
Grad. ms, S, ^larci Florentini sacc. 15. Cod. S. Marci Florontin. T, hh. —
Miss. ms. Praedicatorum Italicum saec. 16. Cod. Vatican. 3807. ii. — Trop.
nis. KivipuIIense saec. 12. Cod. Capit. Vicen. XXXI. kk. — Tro]). ms. Der-
"tusense saec. 13. in. Cod, Capit. Dcrtusen. s. n, add, saec. 13. \\.
Pros, ms, Carn\elitanuni Vilvordonse anni 1418. Cod. Bruxi-Ilen, 11;*59.
mm. — Miss. ms. Praedicatorum saec. 15, Cod. Bruxellen, 6435. nu. —
Miss. nis. Teutonicorum anni 1415. Cod. Mus. Zwollen. 749. 00, — Miss.
ms, Leodiensc saec. 15, Cod. Vatican. 3808. j>p. — Miss. S. lohannis Hie-
348 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
rosolymitani in Haarleni ann. 1485 — 1504. Cod. Harlem. membr. fol. 1.
pp*. — Miss. ms. Praedicatorum Suecicum saec. 15. Cod. Upsalen. C 415.
qq. — Pros. et Hymn. ms. Monasterii Sko in Uplandia saec. 15. Cod.
Holmien. A 53. rr.
Ein ahnliches Bild der liturg. Verbreitung wahrend des 16. Jahrh. '
ergeben die gedruckten Missalien, welche groBeren Teiles notiert sind von
Chevalier, Rep. Hymn. Nr. 7945. — Wir verzeichnen hier die Varianten aus
ABCDFGLMQRSS*TVWY a C ll i m— p r— z icpy6kfxv^nGT(fx
\'j 10 w * aa bb CC dd ff — kk mm iin pp, betonen jedoch, daB wir vielleicht
an ein paar Stellen einige Varianten iibersehen haben.
2, 1 gloriose (st. in hac die) A. — 2, 2 virgini i y. — Str. 3 u. 4
umgestellt QS. — 3, 2 sqq. fehlen y. — 3, 2 Hanc adora ac h i m n p r S
tu^YXZ (Ti^ff, Hanc adora hanc O a gg", Hanc adora et o cc mm ;
(das sind wohl spatere Korrekturen der deutschen und teilweise auch der
englischen Quellen). — 4, 1 Psalle psallans A. — 4, 2 Corde ore BC, Cordis
ore p S u Z (J ff gg', Oris cordis KS *|, Ore corde G, Ore vocis A, Cordis
horis M votis voto w *. — 4, 3 In F ist iiber diese Zeile geschrieben als Kor-
rektur : Fidelis ecclesia ; alsdann ist am Rande als Einschiebsel zwischen
Str. 4 u. 5 nachgetragen :
Profer illud sanctum Ave
Gabrielis, tam suave: i
Ave, plena gratia.
5, 1 Salve G; regina (st. domina) FGRT ^ kk nn; domina angelorum VW, re-
gina caelorum MS •' bb. — 5, 3 Paris parens H, Parens maris AUQST a h ]
myr^a^yi^luvTxoj hh ii pp (vielleicht haben einige dieser Quellen
.,paris" , in denen wir nach unseren Notizen die Lesart „maris" vermuten).
— 6, 2 modo miro HFQRSS *TVWY r t ^ ^ ^f w w * aa bb M gg hh ii.
— Str. 7 u. 8 umgestellt RS *T h Y ^ ^ hh ii nn. — 8, 1 Fuso s ; stellus
BC. — 9, 1 Salve splendor BCFGLMRS *TV C W ;' C <? (^- (^* t w w^- aa
bb dd ii nn; Salve gemma h i, Ave decus z. — 9, 3 his radia G, De supernis
radia M. — 10, 1 Placa mater C. — 10, 3 Vel tempestas D V; valida
C m t (vielleicht auch noch in einigen anderen Quellen; ist sicher falsch,
da alle Halbstrophen auf -ia enden). — Nach Str. 10 ist in H noch angeffigt:
11. Fac nos ita navigare, 12. Et ad portum transportemur,
Ut possimus evitare Ut securi numeremur
Te duce naufragia Cum sanctis in gloria.
Statt dessen in J:
11. Placa mundum conturbatum, 12. Ut in tua prece fisi
Mater Christi, placa natum, Mereamur paradisi ^
Placa patrem, filia, Possidere gaudia. ■
13. Amen dicat omnis ecclesia.
In ll und i hingegen (und vielleicht noch iu einigen anderen Quellen) ist
als SchluBstrophe angehangt:
11. Sed ad caeli palatium ^
Nostrum tu solacium
Subleves, o pia
Maria (in i dafiir: Caeli regina).
Eiu kurzes Anhiingsel in Prosa bietet x, namlich : „Mater misericordiae, nof
adiuva". Statt dessen in BCF o y die bekannte alte SchluI5klausel : „Amei
dicant oninia", welche in kk umgemodelt ist zu: „Dicant omnia Amen".
i>
J)o IJeata Maria V.
34y
Laut Angabe im Cod. Oxonien. lunius 121 vvare Verfas.ser clieser weit-
verbreiteten, beliebten Sequenz „Frior Montis Aciiti^^, also der Prior jener
um 1100 in Somersetshire gegriindeten Abtei (yg\. die Sequenz „Missus
Gabriel de caelis^' , Nr. 192 dieses Bandes). Nach dem Alter der Quellen
zu schlieBen miiBte der erste Prior jener Abtei p^emeint sein, und da ist es be-
fremdend, dali die englischen Quellen des 12. .Jahrh. diese Sequenz noch
nicht enthalten. — Alle Anzeichen deuten vielniehr auf Frankreich als Ur-
sprungsstatte. />. Gautier hat in seiner ersten Ausgabe der Sequenzen des
grolien Viktoriners (II, p. 272 8(^(1.) Adam von St. Victor als Urheber der
schonen Diclituni^ anp^esehen , zumal auch die Viktoriner Chorbiicher sie
enthalten. GewilJ ware sie seiner nicht unwiirdig. Spater lieB Gautier diese
Attribution als „douteuse" wieder fallen, weil in den Versen 2, 2 u. 5, 1
u. 8, 2 die Casur nach dem zweiten Trochiius nicht eingehalten ist (ed. 3*,
p. 240). Ob der VerstoIJ gegen diese nun einmal als Dogma aufgestellte
Regel den grolien Viktoriner hinreichend sicher als Auctor ausschlieBt?
Ungleich gewichtiger muB wohl der Umstand erscheinen, daB unsere Sequenz,
ahnlich wie „Laudes crucis''^ (Nr. 120), schon im 12. Jahrh. fast allgemein
verbreitet war, und die Quelle A an die Wende des 11. zuni 12. Jahrh.
hinaufreicht. Jedenfalls haben wir hier einen neuen Xachweis, daP> Adam
von St. Viktor in seiner klassischen Dichtungsart ebenbiirtige Zeitgenossen
oder gar VorlJiufer hatte.
220. De Beata Maria V.
1. lesse virgam liumidavit
Et in fructum fecundavit
Ros misericordiae ;
2. Fructus mundo medicinain
Dedit et mundi ruinam
Relevavit hodie.
3. Virgo parit nec est laesa
virginis integritas,
Sed in domo castitatis
perseverat castitas ;
4. Nec mutatur, dum assumit
hominem, divinitas,
Sed assumpta gloriatur
in Deum humanitas.
5. Sic hamum divinitatis
occultat mortalitas,
Sic voracis Leviathau
luditur voracitas.
6. Qui, dum capit glutiendum
nostri vermem generis,
Ipse captus inescatur,
pax est data posteris.
7. Variatur lex naturae,
Stupet ordo geniturae,
Mutatur proprietas ;
8. Mamma lactat virginalis
Creatorem, spiritalis
Esurit satietas.
9. Hoc opus consideravit
Habacuc et hoc expavit
Inter animalia,
10. Quod fit coutinens conten-
tum,
Quod nutritur nutrimentum,
Quod fit mater filia.
11. Vagit iufans, sed vagitus
Nuu(|uani talis est auditus;
Dum plorat laetitia.
12. Noster fletus hilaratur,
Caehun gaudot et cantatur
bi excelsis GJoria.
350 Seqiientiae rhythmicae et rigmutae.
Trop. ms. IS. Augustini Lemovicensi.s .saec. 11. Cod. Parisin. 1119.
add. saec. 12. A. — Trop. ms. Martialense saec. (11.) 12. (13.) Cod. Parisin.
1139. 13. — Trop. ms. Parisiense (?Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695.
C. — Colleet. ms. Aureliense (Aureil) saec. 13. in. Cod. Archiv. Lemovicen.
D. 1221. D. — Urad. uis. Fontisebraldense saec. 14. in. Cod. Lemovicen.
2 (17). E. — Antiphon nis. liellovacense saec. 14. in. Cod. Sangenovefian.
117 (BBl. fol. 26). F. — Prosar. ms. S. Roberti Casae Dei saec. 14.
Cod. Parisin. 5247. G. — Miss. ms. S. Laurentii Long-oretensis saec. 14.
Cod. Parisin. 1106. H. — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16).
Cod. Parisin. 14872. I.
Grad. ms. Cremifanense (?) .saec. 12. Cod. Stuttgardien. Bibl. fol. 20.
K. — Grad. ras. Aquisgranense (Magistri Arnoldi) saec. 13. in. Cod. Capit.
Aquisgranen. 12. L. — Miss. ms. Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen.
395. M. — Rit. ms. Cisterciense (Caesariense?) saec. 14. in. Clni. Monacen.
4323. N.
Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen.
135. O. — Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. P. —
Grad. ms. Plerefordense saec. 14. Cod. Londinen. Harl. 3965, Q. — Miss.
ms. Herefordense saec. 14. ex. Cod. Coli. Univ. Oxonien. 78 A. R. —
Collect ms. Herefordense saec. 15. Cod. Oxonien. Douce 103. S. — Miss. ms.
Lincolniense saec. 15. Cod. Londinen. Add. 11414. T.
Trop. ms. Rivipullense saec. 12. Cod. Capit. Vicen. XXXL U. —
Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. add. saec.
13. V. — Grad. ms. Senense saec. 14. Cod. Cathedral. Senen. s. n. X.
— Grad. ms. Parmense saec. 14/15. Cod. Capit. Parmen. s. n. Y. — Miss.
Herefordense impr. Rotomagi 1502. Z. — Miss. Gratianopolitanum impr.
Gratianopoli 1532. a. — EHU — Y sind nicht kollationiert.
1, 1 lesse virga AP; lesse radix fecundavit T. — 1, 2 fructu P, par-
tum QRS. — 1, 3 Fons misericordiae T. — 2, 3 Revelavit QRS, Reparavit
N, Relaxavit O ; statt hodie : Dominus KOSZ, Maria T, gratiae P. — 3, 1
Virga DI ; paris P. — 3, 3 caritatis P, virginali a. — 3, 4 Commutatur C ;
caritas T. — 4, 1 Non mutatur R. — 5, 1 Ut hamum T. — 5, 2 Exsultat
P; hamanitas a. — 5, 3 Si G; voraci C; Sic volata Leviatam a. — 6, 1
glutiendo G, glutinandum R. — 6, 2 Germen nostri generis DG; vermen
C a, vermam (!) 13. — 6, 3 inestatur S. — Str. 7 u. 8 nach Str. 10 gestellt
13D. — 7, 2 Hauret ordo P. — 8, 1 Mammas G. — 8, 2 Stupet ordo spiri-
talis G. — 8, 3 societas R. — 9, 2 et haec B. — 9, 3 u. Folgendes fehlt
N; luris animalia P. ~ 10, 1 Quod sit Bl a, Quod si G. — 10, 2 Quod
nutrivit R. — 10, 3 Et (st. quod) Q; Quod sit L. — 11, 2 Nunquam tamen
Q. — 12, 1 hilaretur PS a; Noster cetus hilaretur QR. — 12, 2 cantetur
PQRS a. — Nach Str. 12 ist in 13DG0TXY nocli beigefiigt:
Iteretur et cantetur
In excelsis GlorUi.
Die Melodie ist in dreifacher Form iiberliefert. — Liturgische Ver-
wendung: „In Nativitate Domini in primo gallicantu" L; „In Annuntiatione
J3eatae Virginis" K; „Die luuae infra octavas Nativitatis 13. M V." Z; „Iu
die s. Silvestri VH*^ die post Natale Domini a; „De lieata M. V." C. Der
Inhalt empfiehlt diese hiibsche Muttergottessequenz besonders fiir die Weih-
nachtszeit. Ihre Ursprungsstatte scheint FranJcreicli zu sein, von wo sie
friihzeitig in alle Lander drang, aber nur in vereinzelten Kirchen Aufnahme
fand. — Nach dem Berichte Salimbenes in seiner Chronica hat auch der als
Kanzelredner und Musiker gefeierte Minorit lieinridi von Fisa (1. HJilfte
des 13. Jahrh.) dieser Sequenz eine Melodie gegeben.
Ue J3eata Maria V.
351
221. De Beata Maria Y.
1. Imperatrix gloriosa, 2. Radix lesse speciosa,
Potens et imperiosa,
lesii Christi geiierosa
Mater atque filia;
•}. Auster leuis te perflavit
Et perflando fecundavit,
Aquilonem (|ui fugavit
Sua cum potentia;
5. losepl), iustus vir expavit,
Ista dum consideravit,
Sciens, quod non irrigavit
Florescentem virgulam ;
7. Caeli ([uondam roraverunt,
Nubes ex quo concreverunt
Concretaeque stillaverunt
Virginis in situlam.
Virga florens et frondosa
C^Liam rigavit copiosa
Deitatis gratia.
4. Florem ergo genuisti
Fructum atque protulisti,
Gabrieli dum fuisti
Paranymplio credula.
G. Bene tamen conservavit
Arcanum nec divulgavit
Sponsam, sed magnificavit
Honorans ut dominam.
8- Kes miranda, res novella!
Nam procedit sol de stella,
Kegem dum parit puella
Viri tori nescia.
9. Ergo, clemens et benigna 10. Ut carnali, (jua gravamur,
Cunctorum([ue laude digna, Compede sic absolvamur,
Tuo nato nos consigna Ut soluti transferamur
Pia per suflVagia, Ad caeli palatia.
Pros. ins, Secoviouse saec. 12. Cotl. Graecen. lobt. A. — Miss. nis.
Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. B. — Grad. nis. Creinifanense auni
cr. 1151. Lod. Stuttj,^ardien. Bibl. fol. 20. C. — Miss. ms. S. Petri Salis-
hurgensis saec. 12. Cod. Petrin. a IX 1 1. D. — Collect. ms. Sermonum Altovadense
saec. 12. Cod. Altovaden. LXVIII. add. saec. 12/18. E. — Direct. ms. Fischin<^euse
saec. 12. Cod. Enoelbeigcn. 102. add. saec. 13. F. — Trop. ms. Win<>artense saec.
18. Cod. Stuttoardien. IIB. I Asc. 95. G. — (irad. ms. S. Tliomac Lipsien-
sis saec. 18. Cod. S. Tlion\ae Lipsien. s. n. II. — Grad. ms. Benedictinum
Bavaricum anni 1260. Cod. Londiuen. Add. 1G950. I. — Grad. ms. Pata-
vienso (?) saec. 13. Cod. liilarien. 148. K. — Gr-id. ms. Castri Teriolis
saec. 12. Cod. Ambrasien. CN 60. add. saec. 18, L. — Miss. ms. Hilden-
semense saec. 13. Cod. Capit. Troviren 158. ^M. — Miss. ms. Lambrechtense
anni 1886. Cod. Graecen. 895. N. — Miss. ms. Frisingenso sacc. 14. Clm.
Monacen. 23054. O. — Grad. nis. Mosburoense anni 1860. Cod. Univ.
Monacen. 156 fol. P. — Grad. ms. Germaniao meridionalis saec. 14. Cod.
HruxoUen. Fotis 1174. Q. — Grad. ms. Rhenovienso saec. 13. Cod. Turicen.
Khenov. 14. add. saec. 14. R. — Pros. ms. Prafrense (Arnesti de Pardubic)
anui 1860. Cod. Capit. Praj;en. P 9. R'='. — Miss. ms. Pragense (Henrici
Canonici) saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI B 12. S. — Grad. ms. Francis-
canum saec. 14. Cod. Praofon. I E 12. T. — Miss. ms. Patavionse
saec. 14. Cod. /wettlen. 229. U. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15.
1 Cgni. ^h)nacen. 716. V. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Mo-
' nacen. 2878. W. — Miss. ms. votivum Altae Supcrioris anni 1452. Clm.
Monacen. 9508. X. — Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen.
4977. Y. — Grad. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindoboneu. 8787. Z.
— Miss. ms. ^lelicense saec. 15. Cod. Lincen. /' p 8. a. — Miss. nis. Olo-
mucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. b. — Miss. m.s. S. Mag-dalenae
352 Sequentiae rhythmicae et rigiuatae.
Claustroneoburgensis saec. 15. Cod. Claustroneoburg. 957. c. — Grad. ms.
Taistense anni 1493. Cod. Mus. Dioecesan. Brixinen. s. n. (1. — Grad. ms.
Sedlicense saec. 15. Cod. Pragen. XII A 5 c. e. — Grad. ms. S. Georgii
Pragensis saec. 16. in. Cod. Pragen. VII A 13. 6 *. — Hymn. et Prosar.
ius. Emmeramense saec. 15. ex. Cylm. Monacen. 14667. f.
Trop. ms. Martialense saec. (11.) 12. (13.) Cod. Parisin. 1139. ^. —
Trop. ms. S. Martini Leraovicensis saec. 11. Cod. Parisin. 887. add. saec.
12/13. h. — Trop. ms. S. Ludovici Ebroicensis saec. 14. Cod. Berolinen.
Philipp. 1771. i. — Miss. ms. Gandavense saec. 12/13. Cod. Bruxelieu.
5235. k. — Grad. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. LXXIX. l. —
Grad. ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Archiep. Utinen. fol. 34. iii. — Can-
tion. ms. Franciscanum Italicum saec. 15. Cod. Venet. It. IX 145. ii. —
Miss. ms. Praedicatorum Suecicum saec. 15. Cod. Upsalen. C 415. 0. —
Grad. ms. Praedicatorum Insulensium (Arosiae) saec. 15/16. Cod. Upsalen.
C 513. p. — Miss. ms. Parchense anni 1539. Cod. Bruxellen. II 2347. q. —
Prosar. ms. Hispanicum saec. 13. Cod. priv. (Gregorii Mc Sunol O. S. B„
in Monte Serrato) r. — Fragm. Prosarii ms. saec. 14., quod est in Cod.
Vaticano graec. 761. s.
Miss. Ratisbonense impr. Ratisbonae 1485. t. — Miss. Frisingense
impr. Bambergae 1487. u. — Miss. Strengnense impr. Lubecae 1487. y. —
Miss. Ambianense impr. Parisiis 1487. w. — Miss. Olomucense impr. Barn-
bergae 1488. X. — Miss. Patavien.se impr. Augustae 1494. J. — Miss. Za-
grabiense impr. Venetiis 1500. z. — Miss. Wiborgense (?) impr. Lubecae
1500. cc. — Miss. Misnense impr. Lipsiae 1510. /5. — Miss. Salisburgense
impr. Basileae 1510. y. — Miss. Upsalense impr. Basileae 1513. J". — Miss,
Lundense impr. Parisiis 1514. f. — Miss. Posnaniense impr. Cracoviae 1524.
L — Kollationiert sind: ACDEG— MOQRU— Z e~li p r S t y ^.
1, 1 sq. Salve virgo gloriosa | Gemma caeli pretiosa e*". — 1? 2 Cle-
mens et AEQ 1 ; Potens acG ; Potens docens et formosa i — 1, 3 speciosa L — 1, 4
Mater es et fiiia |. — Nach 1, 4 und so nach jedem SchluBverse der einzelnen
Strophen als Befrain: Maria EGHMQW k 1 m p s t. — 2, 1 Exoratrix C,
Virga lesse li. — 2, 2 Virgo U. — 2, 3 Quam perfudit e * lil S, produxit
CDGLR i. — 2, 4 Deitatis pluvia MOUVWYZ m c. — 3, 1 Aufer leuis i,
Auster leonis S, Auster levis U ll z C und vielleicht noch einige andere
Quellen. — 3, 3 Aquilonis h; dum fugavit DGR e^- m p S t C> quem fuga-
vit O. — 3, 4 Pia cum D; Sua competentia r. — 4, 1 Prolem ergo O 1 t; Flo-
rem quoque m. — 4, 2 Atque fructura HMQ n, Atque filium A, Fructum
quoque ^, Fructum ex quo DWYZ t, Ex quo fructum EGLORUX e e* f
h i 1 m S y, E quo fructum I; pertulisti r, contulisti s. — 4, 3 Gabrieli
fehlt K; cum O. — Str. 5 u. 6 nach Str. 8 gestellt O. — 5, 1 vir iustus
L n. — 5, 2 Istam CEUV e* f h n s. — 5, 3 temeravit AGLORU— Z
e e * f m S Z (vielleicht das Urspriingliche), Virgam quam non irrigaA'it ii.
— 5, 4 Pubescentera MRU h r z, Bubesceutem (!) K. Rubescentem Q. — 5, 4
und 6, 4 umgestellt h. — 6, 1 Tamen bene S. — 6, 2 nec fchlt U. — 6, 3
se (st. sed) r. — 6, 4 hanc (st. ut) G ; ut fehlt D. — 6, 3 u. 4 fehlen I. —
Str. 7 u 8 uragestellt p r t — 7, 2 Ex quo nubes GL i L — 7, 1 Caeli
namque r. — 7, 3 Coiicretique h k n. — 7, 4 in fitulam U g h, in situla
R, in uterum ACERWZ i 1 m, in utero DILOZ e e * f h t Z j', in gremium
GZ, iu gremio s (schon der Auslaut jeder Halbstrophe auf -a resp. - am
verlangt die lectio difficilior: situlam). — Die den Refrain ,,Maria" aufweisen-
den Quellen bieten hier ,,Mariae." — Str. 8 fehlt k. — ' 8, 2 Dum RW S,
lam O, Cum r Quod G, Non (I) i; processit CLWZ m r t, procussit D. —
8, 4 Torura t, Tori viri HMQ h p Z. — 9, 1 Virgo clemens U m t; ac
(st. et) GR r. — 9, 2 Cunctarumiiue O. — 9, 3 Nato tuo G, Pio nato r. —^
^. 4 Tua per i. — Str. 9 ist in e* hussitisch uragedichtet:
Virginis proles benigna
Cuuctoruraque laude digna,
Sumrao patri nos consigna.
De Beata Maria V
353
10, 1 Ut mortali t; qua DEGUZ h y C, quo t. — 10, 2 sic fehlt K; exu-
amur O. — 10, 3 Sic translati perducamur O; Et soluti y; Ut securi GK.
— 10, 4 Ad aeterna gaudia.
Die Melodie ist in 4 verschiedenen Formen iiberliefert. — Als Ursprung.s-
statte muU wohl sicher Deutschland, und zwar Silddeutschland gelten. Es
ist auffallend, daB die schone Sequenz schon im 12. Jahrh. in Frankreicli
Aufnahme fand, dann aber dort auf 2 — 3 Kirchen beschrankt blieb. Wej^en
des Aufbaues vgl, weiter unten „Grahdetur orbis totus^^ (Nr. 240).
222. De Beata Maria Y.
1. Ave, plena
singulari gratia;
2. Ave, digua
hymnis et melodia,
3. Digna laude siugulari,
Cui nulla comparari
Matrum valent gaudia.
4. Alto fructu fecundaris,
Germen Dei terra paris
In magnificentia.
5. Kecens orbis vix orditur
Et iam tua aperitur
Serpenti potentia,
6. Cuius tumens caput teris
Et calcaneum tueris
Ab eius insidia.
7. Praedux stella rubri maris,
Pharaone merso canis
Tympano et citliara.
8. Spina ardens nec combusta,
Virga florens et onusta
Nuce, suci nescia.
9. Te perfudit ros novellus,
Maduit ut quondam vellus,
Sicca tamen area.
10. Terrae rigant universa
Siccitate iam detersa
Tua stillicidia.
11. Novum decus atque mirum
Terrae creas, sola virum
Dum circumdas femina*,
12. Homo Deum, virgo prolem,
Virga florem, stella solem
Fers ferentem omnia.
13. Favus stillans, fons signatus,
Hortus clausus, austri flatus,
Porta regis pervia,
14. lesse radix, lacob sidus,
Agni sponsa et ipsius
Mater es et tilia.
5. Torus sponsi, templum Dei,
Etlectum da nostrae spei,
0 salutis ianua.
16. Stella maris, redde portuni,
Ab occasu duc ad ortum
Per tot muudi maria.
17. Kex, intende et, regina,
Vide et aurem inclina
Ad epithalamia;
18. Nato iube, regem ora.
Ut nos tecum potiora
Ducat in cellaria
19. Ad lerusalem superua.
Bluiue-Bannisler, Thcsauri Hymnologici Prosarium. II. 1. !23
354 Seqiientiae rhytliinicae et riginatae.
Grad. nis. Secoviense (?S. Floriani) saec. 12. Cod. Vindobonen. 13314..
A, — Pros. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1684. B. — Miss. ms.
Secoviense ^^aec. 12. Cod. Graecen. 470. C. — Horar. ms. Millestadiense
saec. 12. Cod. Virodareii. 38, D, — Trop. ms. Mosacense saec. 13. Cod.
Oxonien. Misc. liturg", 340, E. — Grad. ms. S. Petri Rosacensis sacc. 13/14,
Cod. Archiep-Utinen. VIII 2. F. — Grad. ms. Aquilegiense saec. 13. Cod.
Kossian. VIII 18. G. — Pros. ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Goritien. I.
H. — Miss. ms. Hildensemeuse saec. 13. Cod. Capit. Treviren, 153. I. —
Grad. ms. Veteris Montis (?) saec, 13, Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 2.
K. — Pros. ms. Arnesti Pragensis anni 1360. Cod. Capit. Pragen. P 9,
L, — Giad. ms. Germaniae meridionalis saec. 14. Cod. Bruxellen. Fetis
1174. M. — Miss. ms. Coloniense saec, 15. Cod. Bruxellen. 212. N.
Trop. ms. Narbonense saec, 12. Cod. Parisin. 778. O. — Miss. ms.
Gandavense saec. 12/13. Cod. Br*xellen. 5285. P. — Miss. ms. Parchense
anni 1539. Cod. Bruxellen. II 2347. Q. — Pros. ms. Sangallense dictum
..liranderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. E. — Miss. Upsalense impr.
[Holmiae cr. 1487]. S. — Miss. Upsalense irapr. Basileae 1513. T. — Die
Varianten aus S sind dem Abdruck bei Kltmming (II, p. 118 sq.) entnommen.
D ist nicht kollationiert.
1, 2 singularis I, dignitatis (st. singulari) K. — 3, 2 fehlt R. — Str. 4
und alle folgenden fehlen F (ein Blatt ausgerissen). — 4, 2 terrae S. —
5, 1 Decens L; orbis vis K; oritur M. — 5, 2 iam terris aperitur AH,
turris aperitur BC. — 5, 3 Serpentis CHIK. — 6, 1 Huius Q ; caput tumens
LO. — 6, 3 insidiis (gegen den Reim) ABCEHIMNQ, astutia K. — Str. 7
u. 8 umgestellt EN. — 7, 1 Praeduc M, Praelux O. — 8, 2 Siccitate et
ABCEH (aus 10, 2 ist durch Versehen des Kopisten das sinnstorende
„Siccitate" hier hinaufgevaten), Virgo mater et Q. — Str. 9 u. 10 umgestellt
I. — 11, 2 Terrae creans Q, Terrae creat C, Terra creat AH, Terra creans
GLMOST. — 11, 2 Quem circumdas GLMOQST; circumdat 11. — 12, 2
Stella solem virgo fiorem S. — Str. 13 fehlt L. — 13, 3 regi HR, Christi
(st. regis) GNST; previa S. — 14, 3 Radix lesse MNOST. — 14, 2 sponsi
BH — Str. 15 u. 16 fehlen AE, — 15, 1 Chorus HN, Thronus Q. — 15, 2
dat I. — Str. 16—19 fehlen G. — Str. 17 u. 18 umgestellt ABCILP— T
(aber an Str. 17 kann sich 19 unmoglich anschlieKeu, auch nicht bei Akzep-
tierung der Lesart von MKST). — 17, 1 Rex mundi et R. — 17, 3 Ad
epithalamica N. — 18, 1 Natum L. — 18, 3 ad cellaria Q; in palatia A' ; —
Ducat in fehlt C. — 19 In fst. Ad) MRST, supernam E.
Die Strophenabteilung folgt der durch ABEFGHKLMO dargebotenen
Melodie. R hingegen bietet eine besondere Melodie, nach welcher Str. 1 u.
2 parallel sind, Str. 3 fiir sich allein steht und alsdann die Str. 4+ 5,
6+7 etc. ein unter sich paralleles Strophenpaar bilden ; die letzte Strophe
(in R ist es Str, 17) steht schlieUIich allein ohne Gegenstrophe.
Es ist auffallend, daB diese sinnige, originelle und meisterhaft abgefafite
Sequenz (der Rhythmus i.st allerdings 15, 2 und 17, 2 nicht rein und die
Casur nach dem 2. Trochaus in 6, 2 und 17, 2 nicht gewahrt) nur in ein
einziges gedrucktes Missale iiberging und auch sonst relativ geringe Ver-
breitung fand. Das eigentliche Gebiet ihres liturgischen Gebrauches war
friihzeitig Steievmark und das angrenzende Norditalien^ dalS daneben nur..
Narbonne in Sildfrankreich und auBerdem einige wenige Diozesen resp .Kirchenl
in Belgien und ^orddeutschland auftauchen, gibt neuen Stoff fur das noch
zu losende interessante Problem iiber die Wanderung der Sequenzen und
Hymnen bzw. den Austausch geistiger Produkte im Mittelalter. — Es hat
den Anschein, daB Seckau oder St. Florian als Ursprungsstatte gelten darf.
R versichert: .,Melodiam eius Longus Pater loannes [Sangallensis] edidit". —
Alle Strophen enden wiedernm auf a.
l)e Keata Muria V.
355
223. l)e Beata Maiia V.
1. Ave, pleiia gratiae,
Mater misericordiae,
Sanda Maria,
■\. Laucle digna angeloruni,
Sunie laudes peccatorum,
Sanda Maria.
5. Te Gabriel
laetificavit,
Te paraclitus
obumbravit,
Sanda Maria.
7. 0 gloria, o gaudium,
dum genuisti altissimi
unigenitum.
Sanda Maria.
9. Tuam gladius
pertransiit animam,
dum in crucifixi
latere defixam
cerneres lanceam,
Sanda Maria.
11. 0 laetitia!
0 resurrexit Dominus ;
en, virgo, vivit tuus filius,
Sanda Jfaria,
2. Per <[uam omnis gratiae
Fons ortus est ecclesiae,
Sanda Maria.
4. Spes rooruni, pes lapsorum,
Laetitia beatorum,
Sanda Maria.
6. Pater summus
te magnificavit,
Dum suo filio
matrem creavit,
Sanda Maria.
8. 0 domina, o Dominum
propitium fac nobis tuum
primogenitum,
Sanda Maria.
10. Vincula colaphi,
blasphemiae, spinea
corona, flagella
clavique te matrem
corde cruentaverant,
Sanda Maria.
12. 0 regina,
o regnat, vincit, imperat
non moriturus tuus unicus,
Sanda Maria.
lo. Nunc super choros
angelorum exaltata
a dextris filii,
mater, regnas caelesti
gloria circumdata,
Sanda Maria.
14. Nostri memor esto
in misericordia,
in hac miseria
tuos exsules reduc ad
aeterna tabernacla,
Sanda Maria.
15. 0 virgo, o domina,
o mater, o regina,
Sanda Maria.
Miss. ms. Garstense saec. 12. Cod. Liuceii. F o 15. A. — Miss. nis.
Garstense saec. 12. (13. 14.) Cod. Lincen r p 17. B. — Miss. nis. Sitau-
stettense saec. 12. Cod. Sitanstetten. 14. C. — Grad. ms. Angustanum
(? Pragense) saec. 12. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 354. D. — Grad. nis.
Cremitanense (?) saec. 12. Cod. Stuttgardien. Bibl. fol. 20. E. — Miss. m».
Cremitanense saec. (12 et) 12/18. Cod. Cremifanen. 28. F. — Miss. ms. S.
23*
356 fciequcntiae rliythmicae et rigmatae.
Sigismundi Creniifanensis saec. 15. in. Cod, Cremifanen. 41. G. — Miss. ms.
Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. H. — Oration. ms. Secoviense
(Monialium) saec. 12/13. Cod. Graecen. 1C45. I. — Miss. ms. Secoviense
anni 1320. Cod. Graecen 469. K. — Grad. ms. Secoviense (?) postea
Weldidenense saec. 14. Cod. Oenipontan. 710. K*. — Miss. ms. Admontense
saec. 12. Cod. Admonten. 786. L. — Miss. ms. Admontense saec. 13/14.
Cod. Admonten. 751. add. saec. 14. M. — Miss. ms. Admontense saec. 15.
Cod. Admonten. 692. N. — Grad. ms. Sanblasianum saec. 12/13. Cod.
Vindobonen. 1909. O. — Miss. ms. Stubenbergense saec. 13/14 (et 15.).
Cod. Graecen. 281. P. — Miss. ms. Lambrechtense saec. 13/14. Cod. Graecen.
703. Q. — Miss. ms. Lambrechtense anni 1386. Cod. Graecen. 395. R. —
Miss, ms. Lambrechtense saec. 15, Cod. Graecen. 115. S. — Miss. ms.
Voraviense saec. 14. in. Cod. Voravien, 332 (100), add, saec, 14. in. T. —
Miss. ms. Hospitalense saec. 14. Cod, Paulan, 27, 2. 18 (Hosp, memb, 62).
U. — Pros. ms, Arnesti Pragensis anni 1360. Cod. Capit. Pragen. P 9.
V. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm, Monacen, 23054. W, — Cantion.
ms. Tegurinum saec, 15, Cgm. Monacen. 716. X. — Miss. ms. Lunaelacense
saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1913. Y. — Grad. ms. Lunaelacense (? Salis-
burgense) saec. 15. Cod. Vindobonen. 3787. Z. — Pros. ms. Lunaelacense
.saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. a. — Miss. ms. Lambacense saec. 15.
Cod. Lambacen. 193. b. — Miss. ms. Monstrolense saec. 15. Cod. Semin.
Brixinen. 47 (C 5j. C. — Miss. ms, votivum Altae Superioris anni 1452.
Clm. Monacen. 9508. (1. — Pros. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 16. Cod.
Petrin. V I 39 (Appendix ms, Missalis Romani impr. Venetiis 1501). e, —
Miss. Salisburgense impr. Viennae 1510. f.
Trop. ms. Bobbiense saec. 12/13. Cod. Taurinen. F IV 18. add. saec.
13. g. — Trop. ms. Mosacense saec, 13, Cod. Oxonien. Misc. liturg. 340.
ll, — Pros. ms. Farfense anni 1514. Cod. Roman, 222 (Farf. 33). i. — Miss.
ms. Traiectense saec. 15. Cod. Mediolanen. Brera AE XIV 12. k. — EK
QKSY d e g" i k sind nicht kollationiert.
2, 1 Per quem C. ■ — 2, 2 est fehlt c ; est iustitiae c f . — 3, 1 Gaude
MP c. — 3, 2 Summe O. — Str. 3 u. 4 umgestellt HP. — Str. 5 u. 6 um-
gestellt K*M*UV b. — 6, 4 te matrem X. — 7, 2 cum HP; altissimum b
C f. — 7, 3 u. 8, 3 umgestellt K*. — 7, 3 fehlt C, — 8, 1 domina tu (st
o) c. — Str. 9 u. 10 umgestellt CGU. — 9, 2 pertransivit ACDFK*MM*TU
b. — 9, 3 cum HLPTV a; in fehlt M. — 9, 5 cerneret U, cernes O. —
10, 5 cruentaverat DK*, cruentaverunt b, — 11, 2 surrexit T, — 11, 3
unicus (st, filius) M. — 12, 3 filius (st. unicus) M. — 13, 3 ad dextris U.
h. — 13, 4 regnat DO. — 13, 5 gratia AG. — 14, 1 Esto nostri C. —
14, 2 fehlt OT. — 14, 3 rimia in hac T; ab hac K*. — 14, 5 tabernacula
GK*LMM*TUXZ c. — 15, 1 sq. O domina o mater o virgo c. — 15, 2 o
mater regina CL. — 15, 3 Dulcis Maria F b.
Vorstehendc Sequenz ist ein Mittelding zwischen jenen des Ubergangs-
stiles und der zweiten Epoche und gehort vorwiegend jener ersteren Gruppe.
In frommer, schlichter Form durchgeht sie das Leben Mariae, ohne des
EbeumaUes in Rhythmus und Symmetrie sonderlich zu achten. Sie entspringt
scheinbar der alten Sdlzlmrger Diozese, welche allein dieselbe ihrem ge-
druckten Missale einfiigte. Das ,,Sancta Maria^'^ bildet gleichsam einen
Refrain, der bei Sequenzen eine Seltenheit ist. Vgl. betreffs des Refrains:
„Gaude mater Inminis" und „Castra caeli dum transcenO.o"' und „Ave mater,
ijiia natiis.''"
224. De Beata Maria Y.
1. Salve, proles Davidis,
Salve, virgo nobilisj
Cuius partus admirabilis.
])g lieata Maiia V.
357
2. 8alve,
muucli spes et domiua,
8alve, virtutum cellula,
Salve,
paradisi iauua,
4. Tu, castitatis lilium^
Genuisti filium,
Miseris auxilium;
6. Tu firmata iu Sion,
Virga florens Aaron,
Madidum vellus Gedeon,
8. Tua sunt ubera
vino redolentia,
(Jandor superat
lac et lilia,
Odor flores
vincit et balsama.
10. Ille tuus uuicus,
Ille tibi*^
dilectissimus,
Cypri botrus,
myrrliae fasciculus.
12. Veni, veni, filia,
lutra nostra cubilia;
Surge, surge, propera,
Fugit liiems, floret vinea.
3. Salve,
gemma pudicitiae,
Salve, norma iustitiae,
Salve,
mater misericordiae.
5. Tu, filia lerusalem,
Protulisti in Bethlehem
Gloriosam propaginem.
7. Tu satis expresse
Stirps es illa lesse
Digna Dei mater esse.
9. Tu porta, ([uae soli
Domino patuit,
Hortus, in (^uo
deitas latuit,
Stella, cjuae solem
saeclis attulit.
11. Te exspectant deliciae,
Te lau(Iant
adulescentulae,
Te sponsus
vocat in meridie :
13. Vox tua vox turturis,
Forma desiderabilis,
Virtus ineflfabilis,
Suavitas inaestimabilis.
11. Xunc, o mater Dei et hominis,
Confer opem miseris,
Consolare flebiles
Sublevando debiles
Nostraque tibi praeconia
Sint laus et perenuis gloria.
Grad. ms. Ottoburanum saec. 12. iii. Cliti. Monaceu. 27 l->0. A. —
Miss. ms. S. Floriani saec. 12. Cod. Florian. III 208. IJ. — Grad. ms.
Seeoviense (? S. Floriauui) saec. 12. Cod. Vindobonen. 1H314. C. — Pros.
ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. D. — Miss. ms. t>ecoviense
saec. 12. Cod. Graecen. 7G9. D*. — Miss. ms. Admontense saec. 12, Cod.
Admonten. 78(). E. — (Miss. et) Pros. ms. Inticense saec. (11. et) 12. Cod.
Oenipontan. 277. F. — Trop. ms. Inticense (?) saec. 12. ex. Cod. Oxonien.
Misc. lit. 341 G. — Miss. ms. Garstense saec. 12. Cod. Lincen. F o 15.
II. — Miss. ms. Garstense saec. 12 (13. et 14.). Cod. Lincen. /' p 17. 1. —
Horar. ms. MiHcstadiense saec. 12. Cod. Virodunen. ^^8. K. — Miss. ms.
(iaudavense saec. 12/11^ Cod. Hruxellen. 5235. L. — Grad. ms. Wing^artense
saec. 12 1:^.. Cod. Mus. Palatin. Vindobonensis 118. M. — Trop. ms. Win-
358
Sequentiae rhythmicae ct rigmatae.
gartense (?) saec. 13. Cod. Stuttgardien. HB I. Asc. 95. N. — Trop. nis.
S. Thomae Lipsien.sis saec. 13. Cod. S. Tliomae Lij)sien. s. n. O. — Grad.
ms. Claustroneoburgense saec. 14. in. Cod. Claustroneoburgen. 73. P. —
Grad. ms. Lubicense saec. 14, in. Cod. Lubicen. s. n. Q. — Miss. ms.
Lambrechtense anni 1836. Cod. Graecen. 895. R. — Miss. ms. Lambreclit-
ense saec. 15. Cod. Graecen. 115. S. — Grad, ms, S. Severi Erfordiensis
saec. 14/15, Cod. Carolsruhan. Pm. 15. T. — Oration. et. Prosar. ms.
Emmeramense saec. 15. ex, Clm, Monacen. 14667, U, — Oration, ms. S.
Petri Salisburgensis saec. 16. Cod. Petrin. a III 20. V. — Pros. ms.
Sangallense dictum ,,Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. W.
Miss. Lubicense impr. Lubecae 1486. X. — Miss. Wiborgense impr.
Lubecae 1500. Y. — Miss. Numburgense impr. Basileae 1517. Z. — HIKQ —
UW — Z sind nicht kollationiert.
Str. 3 u. ff. fehlen (I31att ausgerissen) P. — 4, 2 Progenuisti ABC'L
MNOV. — 4, 3 in auxilium BCiELNOV. — 5, 3 progeniem ANO. — Str. (>
u. 7 umgestellt V. — 7, 2 Stirpis C. — Str. 8 u. 9 umgestellt ABELOV,
fehlen M. — 8, 4 lilium BC, — 8, 6 balsamum B, — 9, 2 placuit G, —
9, 6 saeculis AD*0. — Str, 10 u, 11 umgestellt BCLOV. — 12, 4 florent
vineae A. — 14, 1 mater Dei hominis O. — 14, 3 Consolando NV.
Auch diese Sequenz (mit ihrem noch unentwickclten Rhythmus und
dem mangelhaften Reim) steht in der Mitte zwischen den Sequcnzen des
Ubergangsstiles und jenen der 2, Epoche , wie die vorhergehende. l^eide
entstammen scheinbar dem gleichen suddeutsclien Gebiete und der gleichen
Zeitperiode, welche -wohl hoher liegt, als das Alter der Quellen zunachst vcr-
muten laBt,
Bei der Quelle (,• schwanken wir noch immer, o^ sie dem alten
Chorherrn-Stifte Seckau oder St. Uorian ihrer Herkunft nach zuzu-
weisen ist, Wenn ersterem , dann kann sie erst g&gQ"^ die Mitte des
12, Jahrhunderts (Seckau wurde 1140 gegriindet) entstanden sein; wenn aber
letzterem, wofiir vieles spricht, dann darf sie dem Schriftcharakter mehr eiit-
sprechend ins Ende des 11, Jahrhunderts angesetzt werden. Der Umstand,
daB bei dieser Sequenz die Lesarten von C durchweg mit jenen von B (aus
St. Floriart), nicht aber mit jenen von D und D* (aus Secl^au) iiberein-
stimmen, muB geneigt machen, B als aus S t. Florian stammend anzusehen
und sie dann auch vom Schlufs des 11. Jalirlmnderts zu datieren. Aus
dieser Zeit diirfte auch die Sequenz stammen, und St. Florian kann mit einiger
Wahrscheinlichkcit als Ursprungsstatte gelten.
22o. De Beata Maria V.
1. Gaude, mater luminis,
Quam divini numinis
Visitavit gratia,
Maria.
2. Salve virga regia,
Flore, fructu candida
Divina potentia,
Maria.
3. Tu, virtutum speculum, 4.
Perlustrasti saeculum
Luce claritatis,
Maria.
5. Te adorant superi 6.
Matrem omnis gratiae,
Maria.
Plena Dei munere
Meruisti gignere
Prolem sanctitatis,
Ma7'ia.
Ad te clamant miseri
De valle miseriae,
Maria.
,1
De Beata .Maria V. 359
7. Aiidi voces, terge fletus, 8. Ut nos suo prece tua
nos commenda filio, collocet in solio,
0 Maria^ 0 Maria.
Pros. ms. Secovieiise saec. 12. (.'od. Graecen. 1584. A. — Miss. ms.
.•Secoviense saec. 14. Cod. Graecen. 479. B. — Miss. ms. Sitanstettense saec.
12. Cod. Sitanstetten. 14. C. • — Collect. ms. Eberbacense saec. 12. Cod.
Oxonien. Laud. misc. 150. D. — Grad. nis. Augustanum (V Prat^ense) saec.
12. Cod. Oxonien. Misc. lit. 354. E. — Trop. ms. Inticense (?) saec. 12.
Cod. Oxonien. Misc. lit. 341. F. — Grad. ms. Cremifanense anni cr. 1151.
Cod. Stuttgardien. Bibl. fol. 20. G. — Miss. ms. Cremifanense saec. 12'13,
Cod. Cremifanen. 28. H. — Grad. ms. S. lohannis Constantiensis saec. 12.
Cod. Stuttgardien. Brev. fol. 123. I. — Grad. ms. Sanblasianum saec. 12yl3.
Cod. Vindobonen. 1909. K. — Rituale ms. Salisburgense saec. 13. Cod.
Salisburgen. V 2 F 61. L. — Miss. ms. S. Floriani saec. 13. Cod. Florian.
III 209. L*. — Miss. ms. Altovadense saec. 12. Cod. Altovaden. CXII. add.
«aec. 13. M. — Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. lo. Cod. S. Thomae
Lipsien. s. n. N. — Trop. ms. Wingartcnse (?) saec. 13. Cod. Stuttgardien.
II li I Asc. 95. 0. — Trop. ms. Benedictinum Germanicum saec. 13. Cod.
Londinen. Arund. 156 O*. — ^liss. ms. Lambreclitense saec. 1-i 14. Cod.
"Graecen. 703. P. — Miss. ms.Lambrechtense saec. 14. Cod. Graecen.62. Q. — Miss.
ms. Metense saec. 14. Cod. Capit. Treviren. 153. R. — Miss. ms. speciale S. Barba-
raeMetensis saec. 15. Cod. Meten. 131. S. — Grad. ms.Pataviensei?)saec. 13. Cod.
Hilarien. 148. T. — Grad. ms. Pataviense saec. 12. et 13. Cod. Melicen. 570. add.
saec. 14. U. — Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. V. — Miss. ms.
^(Zwettlense saec. 14. et)Pataviense saec. 15. Cod.Zwettlen. 198. W. — Procession.
ms. S. Gcorf^ii Pragcnsis saec. 14. iii. Cod. Prag-en. XIII H 3 c. X. —
Prosar. ms. Pragense (Arnesti de Pardubic) anni 1360. Cod. Capit. Pragen.
P 9. Y. — Miss. ms. Pragense (Wenceslai de Radecz) saec. 15. Cod. Capit.
Pragcn. P 5. Z. — Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod. Pragen, XIII
A 5 c. a. — Miss. ms. votivum Posoniense saec. 14/15. Cod. Mus. Hungaric.
'95. b. — Miss. ms. Ludovici Magni anni 1379. Cod. Mus. Cassovien. s.
n. c. — Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 5. 19. (Hosp.
memb. 49). d. — Miss. ms. Admonten.se saec. 13,14. Cod. Admonten. 751.
add. saec. 14. e. — Grad. ms. Brixinense saec. 13. in. Cod. Semin. Brixi-
«en. 9 (A 9). add. saec. 14. f. — Grad. ms. S. O.swaldi in Zwolfmargreiu
prope Bolsanum anni 1430. Cod. Mus. Bolsanen. 7/4. g". — Pros. ms.
Lunaelaccnse sacc. 15. Cod. Vindobonen. 4977. h. — Oration. ms. Lambacense
ftaec. 14. Cod. Lambacen. CLXXXVI. i. — Cantion. ms. Tegurinum saec.
15. Cgm. Monacen. 716. k. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clni.
Monacen. 2873. 1. — Sacram. ms. Tierhauptense saec. 11. Cod. Holmien.
theol. IV. 16. add. saec. 15. m.
Grad. ms. Mosacense saec. 13. in. Cod. Archicp. Utinen. Fol. 16. add.
t<aec. 13. in. n. — Trop. ms. Mosacense saec. 13. Cod. Oxonien. Misc. lit.
340. 0, - Trop. ms, Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. LVI (20). p. —
Grad. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. LXXIX. q. — Pros. ms.
A(|uilegiense saec. 15. Cod. Semin. Goritien. I. r.
Miss. Wratislaviense impr. Moguntiae 1483. s. — Miss. Moguntinum
impr. Spirae 1497. t. — Miss. Viborgense impr. Lubecae 1500. U. — Miss.
Salisburgense impr. Venetiis 1507. V. — Grad. Patavicnse impr. Viennac
1511. X. — Miss. Upsalense impr. Basileae 1513. y. — Miss. Luudense impr.
Parisiis 1514. z. — Miss. Posnaniense impr. Cracoviae 1525. «. — Miss.
Cracovicnse impr. Cracoviae 1545. /9. — Zur Kollation des gut uberlieferteu
Textes sind herangezogen : ACDEFGlKLMNOO*QTXVW a d e ll k ii
0 p q s V ft.
l,3ditavit F. — 2, iGaudeAXa; virga AOTXWk, sonstvirgo : Virgo Die
regia F, — Str. 3 u. 4 umgestellt GI p q. — 3, 1 Ob virtutum k. — 3, 2
Illustrasti CGKQT d C n 0 p q. — 3, 3 Flore castitatis T, Flore claritatis k.
360 Sequeutiae rhythmicae et riguiatae.
— 4 fehlt E. — 4, 3 Florem AC; Lucem claritatis T, Prolem castitatis
VW. — 5, 1 Te honorant ACO*QT h k. — Str. 5 u. 6 umgestellt K V. —
6, 1 Te honoraut O*; miselli O, inferi X, superi M. — 7, 1 Audi preces
CFIKLOQ e; terge faeces A ; Funde preces flecte Deum D. — 7, 2 commenda
Domino A. — 7, 3 O fehlt AFQ. — 8, 1 prece tuo (!) ii, prece tuae (!)
W , tua prece suo a , tua prece pia /9. — 8, 2 Locet in palatio A ; in
gremio O.
Die Strophen 5 — 8 bilden im Miss. Zagrabiense impr. Venetiis 15-11
eine eigene Se((uenz mit dem Anfange ,^Te lionorant superi''^ ; diese ist, ohne
als Bruchstiick kenntlicli gemacht zu sein, mitgeteilt A. H. VIII, Nr. 82. —
Der Ursprung der Sequenz wird im Gebiete der groKen alten Salzhurger
J^rzdiozese zu suchen sein; von dort drang sie nach NorditaUen hinunter
und durch Mdhren und BoJimen bis nach Skandinavien hinauf ; die iibrigen
Auslaufer sind ganz vereinzelt. — Beachtenwert ist hier abermals der wohl
nur in deutschen Sequenzen vorkommende Kefrain.
226. De Beata Maria V.
1. Imperatrix angelorum, 2. Spes et salus infirmorum,
Consolatrix orphanorum, Sublevatrix afflictorum,
Audi nos^ 0 Maria. Audi nos, o Maria.
•3. Tibi, virgo, decantantes, 4. In sublimi sedes tlirono,
Tuas laudes concrepantes, Propulsata precum sono
Audi nos^ o Maria, Audi nos^ o Maria.
5. Quae ut mater veneraris, 6. Praeelecta sola soli,
Obtinendo, quod precaris, Nos commenda tuae proli^
Audi nos^ o Maria. Audi nos, o Maria.
Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 18. Cod. S. Thomae Lipsien. s»
n. A. — Trop. ms. Secoviense anni 1345. Cod. Graecen. 756. B. — Grad.
ms. Mosburgense anni 1860. Cod. Univ. Monacen. 156 fol. C. — Miss. ms.
Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 28054. D. — Cantion. ms. Engel-
bergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. E. — Grad. ms Sangallense
saec. 11. et 14. Cod. Sangallen. 343. add. saec. 15. F. — Collect. ms.
Germanicum saec. 15. Cod. Londinen. Add. 27 630. G. — Cantion. ms.
Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716. H. — Miss. ms. votivum Altae
Superioris anni 1452. Chn. Monacen. 9508. I. — Miss. ms. Salisburgense
saec. 15. Cod. Semin. Binxinen. 93 (E 4). K. — Oration. ms. S. Petri
Salisburgensis saec. 16. Cod. Petrin. a III 20. L. — Miss. ras. Lambacense
saec. 15. Cod. Lambacen. 215. M. — Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod.
Lambacen. 316. N. — ^liss. ms. S. Floriani saec. 14. Cod. Florian. XI
393. add. saec. 15. O. — Miss. ms. Subense saec. 12. Cod. Semin. Lincen.
s. n. add. saec. 15. P. — Miss. ms. Admontense anni 1485. Cod. Admonten.
692. Q. — Grad. ms. Inticense saec. 14/15. Cod. Inticen. 60. (VII a 7).
R. — Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Dioecesan. Brixinen. s. n.
S. — Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII B 8. add. saec.
15. T. — Miss. ms. parvum Pragense (?) saec. 15. Cod. Semin. Brixinen.
79 (D 12). U. — Miss. ms. Pragense saec. 15. Cod. Mus. Bohem. XVI A
13. V. — Cantion. ms. Vissegradense saec. 15. Cod. Capit. Vissegraden.
V Cc t). W. — Grad. ms. Gurimense anni 1470. Cod. Pragen. XIV A L
X. — Miss. ms. S. Andreae Berneschaviensis anni 1498. Cod. Pragen. XII
C 6. Y. — Grad. ms. Kuttenbergense saec. 15/16. Cod. Vindobonen. 15501. Z.
De Beata Maria V.
•m
— Pros. et Hymn. ms. Emmerameiise saec. 15. ex. Clm. Monacen. 9508.
a. — Pi'os. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen.
.^,46. b. — Kollationiert sind ABDG— W a. "
1, 1 Imperatrix jyloriosa ang^elorum MN. — 1, 2 Sublevatrix orphanorum
G, Sublevatrix oppressorum D. — 1, 3 nos fehlt Q. — 2, 2 Consoiatrix
oppressorum G, Consolatrix miserorum D : Sublevamen K; depressorum A. —
2, 3 Salva nos MNR. — 3, 1 concinentes Q, supplicantes A, supplicamus
5. — 3, 2 concrepamus S, concrepentes Q. — 4, 1 sedens A, sedis K. —
4, 2 lam pulsata AS, Praepulsata DKQTW ; prece sono W. — 4, 3 Salva
nos R. — 5, 1 honoraris AW. — 5, 2 Ohtineuda I; quae lU, quo S. —
6, 3 Salva uos R.
Diese schone Sequenz im volkstiimlichen Gebetstone entspringt offenbar
aus Siiddeuischland (ob dem ostlichen oder westlichen, bleibt unsicher), von
wo sie nnch Bohmen vordrang. Ihre Aufnahme in irgendein gedrucktes
Missale ist nlcht nachweisbar. — Bemerkenwert ist wieder der refraifi Riti^e
StrophenschluB.
227. De Beata Maria Y,
1. Ave, celhx novae legis,
Ave, parens novi regis
Sine viri semine.
2. Ave, virgo, mater facta,
Mater felix ei intacta,
Decus omnis feminae.
3. Ave, porta paradisi,
Tuo caelitus praevisi
Rejiarantur ductu.
5. Ave, mater summi verbi,
Holofernis mors superbi
Et vita humilium.
7. Ave, sceptrum regium,
Vitae privilegium,
Gaudium maerentium.
4. Ave, salus peccatorum,
Restauratrix angelorum
Ventris tni fructu.
6. Ave, mater Deo digna,
Placa nobis, o benigna,
Tua prece filium.
8. Ave, mundi domina,
Nostra scribe nomina
lu libro viventium.
9. Ave,
Lilium suave,
Nihil pave grave.
11. Ave, templum castitatis,
Fidele divinitatis
Et verum conclave.
10. Ave,
Saluti fave,
Mundo cave a Vae.
12. Ave, virgo, tibi promo,
Tibi dicat omnis homo :
Dei mater, ave.
Grad. ms. Cremifauense (?) anui cr. 1151. Cod. Stuttjjardion. Bibl.
foK 20. A. — JSIiss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graeccn. 479. add. saec.
13. B. — Miss. nis. Secoviense anni 1320. Cod. Graeceu. 469. C. — Grad.
ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Graecon. 36. D. — Miss. uis. Secoviense
postea Veldidonense saec. 14. Cod. Oonipontan. 710. E. — Grad. ms. S.
Petri Salisburgensis saec. 14. Cod. Petrin. a IV 14. F. — Grad. ms. Mos-
burgouse auui 1360. Cod. Univ. Monacon. 156. fol. G. — Grad. ms. Te£;u-
rinum saoc. 15. Co^m. Monacen. 716. H. — Miss. ms. votivum Altae
Superioris anni 1452. Chn. Monacen. 0508. I. — Miss. ms. Alrispaconse
362
8e<|iientiae rhytlimicae et rig-matae.
saec. 1-^. Clni. Monacen. 2873. K. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Co<l.
Sitanstetten. 247. L. — Oration. et Cantion. ms. Fri<ierici Imperat. III.
saec. 15. Cod. Vindobonen. 4494. M. — Miss. ms. Lambreelitense saec. 15.
Cod. Graecen. 299. N. — Miss. ms. Lambrechtense saec. 15. Cod. Graecen.
155. O. — ]SIiss. ms. S. lacobi Brunensis saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen.
12. P. — Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 21, Q. —
Miss. ms. Lucense anni 1483. Cod. Strahovien. I A 7. R. — Miss. ms.
Pragense saec. 16. Cod. Mus. Bohem. XIII E 8 (Pars I). S. — Grad. ms.
Strigoniense saec. 15. Cod. Capit. Strigonien. Msc. I 3. T. — Grad. ms.
laurinense saec. 15. Cod. Semin. laurinen. s. n. U. — Miss. ms. Subense
saec. 12. Cod. Semin. Lincen. s. n. add. saec. 15. V. — Oration. ms. S.
Petri Salisburgeusis saec. 16. Cod. Petrin. a III 20. X. — Miss. Zagrabiense
impr. Venetiis 1500. Y. — CGKLORUY sind nicht kollationiert.
1, 2 Ave portus V; summi regis NX. — 2, 1 Ave mater virgo X. —
2, 3 Omnis decus S, Decus omni PQT. — 3, 2 invisi I. — 3, 3 Reparamur
T. — 4, 3 fructus AV. — 5, 2 Holoferni BT. — Str. 5 u. 6 umgestellt
PQ. — 6, 1 Dei I. — 6, 2 Plena nobis T. — 6, 3 Tu prece N. — Str. 6
sqq. fehlen S. — Str. 8 fehlt E. — 8, 3 In terra A. — 9, 3 Nihil prave
A; prave ave FP. — 10, 2 Salutis NPQT. — 11, 1 templum trinitatis T. —
12, 1 Ave tibi virgo EF. — 12, 2 nach „omnis" fehlt der Rest der Strophe E.
Der liturgische Gebrauch erstreckt sich, nach den Quellen zu schlieBen,
auf Osterreich, Bayern, Mahren, Bohmen uud Ungarn ; der Ursprung diirfte
in Osterreich, und zwar innerhalb der alten groBen Salzhurger Diozese zu
suchen sein. Der Grundton der Sequenz ist auf „^re" gestimmt.
228. De Beata Maria V.
1. Ave, candens lilium,
Virgo parens enixa iilium.
2. Ave, mater luminis,
Templum veri numinis,
Nutrix summi Domini^
4. Maris stella,
Verbi cella,
Porta poli,
Vero soli
Per quam via patuit:
6. Quod inundat,
Quod fecundat
Piasmentes, quoredundat
Omnis boni copia;
8. Heu, primaeva
Mater Eva
Fletum mortis intulit;
10. Stella solem,
Virgo prolem,
Virga florem
Christum germinas ;
3. Ex qua salus oritur,
Per quam culpa moritur,
Spes refloret homini.
5. Tu fideli
Scala caeli,
Tu secretum,
Quo quietum
Semen illud latuit,
7. Cuius fetus
Dulcis, laetus,
Quo fugatur dolor, metus,
Pellitur inopia.
9. Sed Maria,
Mater pia,
Metum mortis expulit.
11. Haustum faecis,
Gustum necis
Sanctae precis
Vi exterminas.
l)e Beata Maria V.
363
12. Ex te vite
Botrus vitae,
Pacis auctor prodiit.
14. Ad te rei,
Mater Dei,
Scutum spei,
Suspirant sub iudice ;
16. 0, (j[uae dulces
Mammas stillas
Labris agni
Infantuli !
18. Ille vult a te rogari
Vult et bona nobis dari ;
Eoga, mater, filium,
13. Ista duce
Pulsus luce
lam pcccator rediit.
15. Ad te gemunt,
Culpae premunt
Quos, qui tremuut
Irato sub vindice.
17. 0, quae mulces
Malas illas
Dei magni
Et parvuli!
19. Ut nos sanet a peccatis,
Donet vitam liberatis,
Solvat hoc exsilium ;
20. Det in se patrem videre
Et sic in patre vigere
Sanctoque in spiritu sine fine gaudere.
Grad. ms. Secoviense (? 8. Floriani) saec. 12. Cod. Vindobonen.
13814. A. — Miss. ms. Secoviense saee. 12. Cod. Graecen. 479. B. — Mi.ss.
ins. S. Petri Salisburgensis (Monialium) ann. 1146 — 1164. Cod. Petrin. a
IX 11. C. — Oration. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 15. Cod. Petrin.
a IV 9. D. — Oration. ms. Franciscanum saec. 15. Cod. Petrin. a I 14. E.
— Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Clm. Monacen. 9508. F.
. Str. 1—3 fehleu DE. — 2, 2 veri fehlt C — 4, 4 Vera D, Vena E.
— 6, 2 Et (st. Quod) DE. — 8, 3 Letum portis BC, Metum mortis DE (Fletum
mortis stcht in A liber einor Ka.sur; somit ist „Letum portis intulit'' = .,Sie
brachte den Tod ins Haus'' vielleicht das Ursprun<^liche). — 9^3 Letum
fortis A (iiber Kasur), Mortis metum C. — 10, 2 u. 3 umg-estellt C. — 10, 4
Chiistum fehlt C; tjerminans CDE. — 11, 4 exterminans CDE. - Str. 13
fehlt C. — 13, 1 Ista dulce B. — 14, 3 Suspiravit C. — 15, 1 Quod te D.
— 15, 4 Nato (st. Irato)DE; sub iudice HC. — 16, 1 Aquae (falsche Initiale)
B. — 16, 2 stellas D. — 17, 1 Aquae B; dulcos (st. mulces) C. — 17, 2
Genas (st. Malas) DE. — 17, 2 sq. Dei illas magni C. — li^, 1 a fehlt DE.
— 18, 2 et nobis bona C. — 19, 3 Solvet D. — 20, 1 Et in B.
Diese technisch vollkommene, nach Form und Inhnlt hervorragendc
Sequenz diirfte einen Augustinerchorherrn aus Secldu oder .SY. Florian
zum Verfasscr haben. Es ist dics oin weiteror ]5oleg dafiir. dnlj iui Siidosjen
Doutschlands die So(|Uonzendiclituiig mindostens oleiohzoitig-, wenn uicht
schon elier, in ziemlichcr Bliite stand, als in dor Augustinorabtei St. \'ictor
zu Paris eben diese Dichtung- sicli so glanzend ontfaltete.
22U. l)e «euta Maria V.
Tempore paschali.
Resiirgenti tuo nato, 2. 'runiu. virgo, ])one luctum,
INIater. plaude, qui prostrato losum, ventris tui fructum,
Regnat mortis principe. Kedivivum suscipe.
364
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
3. Morte prolis cruciata^
Corde dure sauciata
Passioiiis gladio,
5. Crucifixum, qui surrexit
De sepulcro tetjue vexit
Sua in palatia,
■i. Voce iiibilationis
lam de resurrectionis
lucundare gaudio.
6. Xobis placa, supplicamus^
A peccatis ut surgamus
Ad aeterna gaudia
7. Dulce iubilantes Alleluia.
GracT. ms. Creniifjinense anni cr. 11-51. Cod. Stuttg-ardien. Bibl. fol.
20. A. — Grad. ms. ^lontis S. Mariae saec. 18/14. Cod. Guelfenbyteran.
542 (Helmst. 502). B. — Miss. ms. Secoviense anni 1320. Cod. Graecen.
469. C. — Miiss. ms. Voraviense saec. 14. Cod. Voravien. 332 (100). D. —
Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 23054. E. — Grad. ms. Civi-
tatense saec. 14. Cod. Civitaten. LXXIX. F. — Grad. ms. Franciscanum
saec. 14. Cod. Graecen. 86. G. — Miss. ms. Claustroneoburgense saec. 14.
Cod. Claustroneoburgen. 6 14. H. — Miss. ms. Lambrechtense anni 1386.
Cod. Graecen. 395. I. — Miss. ms. Lambrechtense saec. 15. Cod. Graeeen.
115. K. — Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19
(Hosp, memb. 49). add. saec. 15. L. — Miss. ms. Hospitalense saec. 15»
Cod. Paulan. 26. 1. 82 (Hosp. memb. 119 . M- — Miss. ms. Admontense
anni 1485. Cod. Admonten. 692. N. — Grad. ms. Aquilegiense saec. 15.
Cod. Archiep. Utinen. fol. 34. O. — Miss. ms. Pataviense ('? Salisburgense;
saec. 14/15. Cod. Salisburgen. V 3 H 167; bis: Tempore paschali P: in
Ascensione Domini P*. — ^Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod, Vindobonen.
14123. Q. — Oration. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 16. Cod. Petrin. a
1]I 20. R. — Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Clm. Monacen.
9508. S. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716. T. —
Miss. ms. Melicense saec, 15. Cod. Melicen. 1695. U. — Oration. et Pros.
ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. V. — GHKR sind nicht
kollationiert.
1, 2 Gaude mntor nam prostrato V. — 1,3 Regnans O ; mundi prin-
cipe V. — 3,2 Corde diro EQ, Corde dire C — FINPS — V, Dire corde
LMO. — 5,3 In sua OPP*S , Ad sua V, Suo in palatio LM. — 7 fehlt
EMT; lautet: Amen dicant omnia V. — Die Adaptierung auf Ascensio in
P'" bewirkte folgende Anderungen : 1 , 1 Ascendenti. — 2 , 3 In excelsis
suscipe. — 4, 2 de ascensionis. — 5, 2 De sepulcro caelum scandit. — 6, 2
ut scandamus.
Der Ursprung aus Siiddeutscliland (wahrscheinlich aus dem Gebiete der
alten groBen Salzburger Diozese) ist offensichtlich.
230. De Beata Maria Y.
Tempore imschali.
1 . Surgit Christus cum tropaeo
lam ex agno factus leo*^
Sollemni victoria.
3. Hic est agnus, C[ui pendebat
Et in cruce redimebat
Totum gregem ovium ;
2. Mortem vicit sua morte,
Reseravit seras portae
Suae mortis gratia.
4. Cui cum nullus condolebat,
Matrem eius consumebat
Doloris incendium.
i
De IJeata Maria V.
365
5. Mater Chri&ti, quid vidisti
Contemplando criicem ChristiV
„Vidi lesum spoliari
Et in cruce sublevari
Peccatorum manibus."
6. Mater Dei, quid vidisti
Contemplando
crucem Christi ?
„Vidi valde
cruentatum,
Hasta latus perforatum,
Vivi fontis exitum/'
8. Virgo mater, quid fecisti,
Postqiiam natum amisisti?
„Multum clamans
eiulavi,
Quod ab ipso separata
" Et in terra quod prostrata
Vix habebam spiritum."
10. Virgo mater, noli flere ;
lam surrexit Christus vere.
12. Da nobis, Maria,
Per lioc clemens et pia,
Aspectum Christi viventis
Et gloria frui resurgentis.
14. Credendum est ex te Deum
et hominem natum
Kesurrexisse glorificatum.
7. Mater Dei, quid vidisti
Contemplando
crucem Christi?
„Quod se patri
commendavit
Et quod caput inclinavit
Et emisit spirituni.''
9. Virgo mater, quid fecisti,
Postquam natum amisisti?
„Post haec domum
deportata
Et ex toto cruentata
Sic iacebam desolata,
Repleta doloribus."
11. „Per te nimis desolata,
Per ipsum sum visitata."
Vd. Tu prece nos pia
Christo reconcilia,
Quae sola mater intacta
Es genetrix verbi Dei facta.
15. Scimus Christum surrexisse
ex mortuis vere ;
Conserva, mater, nosettuere.
Miss. Maguntinum impr. Maguntiae 1507. A. — ^liss. Maguntinum
impr. IJasileae 1520. B. — 2, 3 gloria A. — 7, 4 Quod se matri A, Quod
se mater B. — 8, G felilt A. — 9, 1 quid vidisti AB. — 12, 4 Et gloriam
resuraentis B. — Uberschrift: „De tribulatione l^eatae ^fariae V.'* AB. —
Diese Sequenz ist eine , wie es selieint, nur in lUauiz vorgenoinmene und
dort verwendete Adaptierung einer alteren Sequenz , welche nicht eiuen
Dialop; mit der Gottesmutter Maria, sondern einen Dialog mit Maria
Magdalena umfalit. Letztere konnte die Uberschrift tragen: .,l>c tnbul atiov
Mariae ]\Ia(j(lalcna('^^; cini>;e dcr gleich anzufiihrcnden QuelKm bczeichnen
sie trotzdem als „Tempore paschali de sancta Maria'" (O) oder ,,lnfra Pascha
dc Domina nostra" (F), andere generell und richtiger: „De resurrectiouc
Domini" (EMg), oder „Dominicis diebus tempore pascliali" (o) oder „Siugulis
diebus dominicis a Pascha ad Ascensionem" (q), oder .,Dominica in albis"
(Xf) usw.
Die vier ersten llalbstrophen sind wortlich gcnau bciden Sequenzen
gemeinsam , ausgcnommcn 4, 'J : 3[a(i(1a1c7iain consmwhixt: danu fiihrt die ur-
spriingliche Sequenz auf Maria Magdalena fort :
:i66
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
b. Dic, ]Maria, (^uid vidisti
Contemplando
crucem Chvisti?
,, Vidi lesum s^Doliari
Et iii cruce sublevari
Peccatorum manibus."
7. Dic, Maria, quid vidistl
Contemplando
crucem Christi?
,,CIavos manus
perforare,
Hastam latus vulnerare,
Vivi fontis exitum."
9. Dic, Maria, quid vidisti
Contemplando
mortem Christi ?
.,Totum mundum tenebrari,
Terram motam conquassari,
Monumenta reserari,
Velum templi lacerari."
10.
0. Dic, Maria, (luid vidisti
Contemplando
crucem Christi?
„Spinis caput coronatum^
Vultum sputis maculatum
Et plenum livoribus."
il. Dic, Maria, (juid fecisti,
Post(|uam lesum amisisti ?
.^Matrem flentem sociavi,
Quam ad domum reportavi
Et in terram me prostravi
Et utrum(jue deploravi."
13. 0 Maria, noli flere ;
lam surrexit Christus vere.
Dic nobis, ]Maria,
Quid vidisti in via?
,,Sepulcrum Cbristi viventis
Et gloriam vidi resurgentis;
(S. Dic, ^Sfaria, ([uid vidisti
Contemplando
crucem Christi?
„Q,uod se patri
commendavit
Et (juod caput inclinavit
Et emisJt spiritum."
10. Dic, Maria, quid vidisti
Contemplando
mortem Christi?
„Matrem nato defraudari
Et multum angu^iari
Ac a suis deplorari
Et benigne consolari."
12. Dic, Maria, (juid fecisti,
Postquam lesum amisisti?
„Post unguenta praeparavi
Et sepulcrum visitavi ;
Non inveni, quem amavi,
Planctus meos duplicavi."
14. „Certe, multis argumentis
Vidi signa resurgentis."
16. Angelicos testes,
Sudarium et vestes.
Surrexit Christus spes mea;
Praecedet suos inGalilaea."
Grad. nis. Altaripense saec. 18. ex. Cod. Oxonien. Lat. lit. d 5. A. —
Pros. ms. Caelestinorimi Parisieusium saec. 14/15. Cod. Parisin. Mazarin.
447. (757). B. — Miss. ms. Xantonense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd.
450. C. — Miss. ms. S. Martini de Campis anni 1408. Cod. Parisin. Mazarin.
416. (235). D. — Grad. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. 79. E. —
Grad. ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Archiep. Utinen. fol. 34. F. — Cantion..
ms. incert. origin. saec. 15. Cod. Vatican. 4885. G. — Miss. ms. Francis-
canum (Pisanum?) anni 1462. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 163. G*. — Grad. '
jus. Franciscanum saec. 14. Cod. Pragen. I E 12. H. — Miss. ras. votivum.
Franciscanum saec. 14. Cod. Lucernen. 3. H*.
Grad. ms. 8. Clarae Bambergensis saec. 13/14. Cod. Bambergen. A I.
31. I. — Miss. ms. Secoviense anni 1320. Cod. Graecen. 469. K. — Miss.
»
J)e Jjeata Maria V. 307
ins. 8oproniense anni l'>63. Cod. Miis. Hungar. 91. L. — Miss. ms. Pata-
viense saec. 14. Cod. Zwettlen, 229. M. — >liss. ms. S. Floriani saec. 14/15.
Cod. Florian. III 221 A. add. saec. 15. N. — Miss. ms. Melicense saec. 15.
Cod. Melicen. 1104. O. — Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452.
Clm. Monacen. 9508. P. — Cantion. nis. Tegurimim saec. 15. C>m. Monacen.
710. Q. — Miss. ms. Alrispaceuse saec. 15. Clm. Monaceu. 2S73. K. — Miss.
ms. Saublasianum anni 1482. Cod. Paulan. 25. 2. 15 (Hlas. memb. 61). S.
— Prosar. ms. Constantiense sacc. 14. Cod. Carolsruhan. Aug. CCIX. (nur
der ScliluB von Str. 13 an). T. — Grad. ms. Ottenburgense saec. 15. Cod.
Engelbergen. 1. U. — Lection. ms. Khenoviense saec. 12. Cod. Turicen.
Khenov. 18. add. saec. 15. V. — Miss. ms. speciale Khenoviense saec. 15.
Cod. Turicen. Khenov. 52. W. — Miss. ms. Scaphusiense (?j saec. 15. e.x.
Cod. Turieen. Hlienov. 9. X. — Collect. ms. Germanicum saec, 15. Cod.
Londinen. Add. 27630. Y. — Miss. ms. Franciscanum anni 1498. Cod, Aaro
vien. M IV 6 Z. — Miss. ms, Strigoniense anni 1480. Cod, Mus. Hungar.
522. a. — Miss. ms. Strigoniense (? Ultramontanorum) saec. 15. Cod. Salis-
burgen. V 1 B 23. b. — Grad. ms. Inticense sacc. 14/15. Cod. Inticen. 60
(VII a 7). c. — Grad, ms, Brixinense saec. 15. Cod. Capit, Brixinen. I. d.
— Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507, Cod. Sangallen.
546. e.
Miss. Caesaraugustanum impr. Caesaraugu.stae 1485. f. — Miss, Xan-
touense impr. Parisiis 1491. f'^-. — Miss. Curiense impr. Augustae 1497. g.
— Miss. Tornacensc impr. Parisiis 1498. li" \ — Miss. Quinqueecclesiense
impr. Venetiis 1499, h, — Miss. Zagrabiense impr. Venetiis 1500. i. — Miss.
Briocense impr. Kotomagi [1502]. k. — Miss. Macloviense impr. Kotomagi
1503. L — Miss. Senonense impr. Parisiis 1529. lll, — ^liss. Athanatense
inipr, Lugduni 1531. H. — Miss. [Franciscano-] Komanum impr. Lugduni
15-'5. 0. — Miss, Kuthenense impr. Lugduni 1540. p. — Miss. Burdigalense
impr. Parisiis 1543. q. — KoIIationicrt sind ABCEFGG IJH -KLMOPQST
V— Z a b e g: h 1 0,
1, 1 Surrexit B, — 2, 2 seram ACEG*SX h 0. — 2, 3 Mortis suae
F; gloria H*LOPXYZ b, — 3, 3 Totum genus hominum a. — 4, 1 Qui
cuuiM ; cum fehlt AEV a C h; Cui tamen nullus S. — 4, 2 ^lagdalena con-
sumabat 0, Magdalenam consumabat G*; cum sumebat S. — 5, 3 morteui
Christi (ebenso 6, 3; 7, 3 asw.) Q; Christi ^'rucem B. — 5, 4 sq. spoliatum
. . . sublevatum F. — 5, 5 sublimari LQ. — Str. 6 fehlt BGW. — 6, 4
Caput spinis CF; corouari FX h. — 6, 5 sputo Q; maculari a ll. — Str. 7 u. 8
umgestellt L a. — 7, 4 Clavis KS h 0; perforari GKLVYZ a h 0. — 7, 6
Hasta liGG*KLOQSVXY a b e h 0: vulnerari J5GKLVYZ a b h 0, con-
signari O. — 7, 4 s<|q. Hasta latus j^erforari | Pedes ujanus consignari L;
Corpus clavis perforatum [ Hasta latus vulneratum F. — 8, 6 Et caput reiu-
clinavit G; reclinavit G*. — 8, 7 Cum emisit F. — Str. 9 liudet sich nur
in AEGHQ h und die entsprechende Gegenstrophe 10 einzig in Q: vieUeicht
also sind beide eine Interpolation, bei der e.s aber auffallend erscheinen miiBte,
dalJ Str. 9 gerade in den iiltpren und altesten Quellen sich schon vorliudet.
— 9, 5 Terram totam AG, Terram montes Q. — ^l, 6 u. 7 umgestcllt Q, —
11, 4 (^uod K; doj^ortavi M, properavi S; domum semivivam reportavi F e;
Cum <|ua donunn Kuieavi W. — 11, 5 in terra CFLX g" 0. — 12, 3 ungueutum
I h; properavi h, rejiaravi K. — 12, 4 Et ad locum properavi C; s<>pulcrum
lamitando (lacrimando B e) visitavi BF e, — 12, 5 Nec inveni KMQ, —
12, 6 meus (!) ^. — 13, 2 Nam surrexit Q, Kesurrexit K. — 14, 1 Certis
Ujultis S, Ecce uuiltis E. — Str. 15 u. 16 sind die Stroplun 4 u. 5 vou
y^Victimae paschali^^ (Nr, 7), deneu sich die 2 ubrigtn SchluBstropheu der
^letztereu Sequenz auch noch anschlieBen.
Uberhaupt ist diese ganze Se^iuouz nur eine poetische Einschiebung
{Tropieninfi) zwischen die 3. uud '4. Strophe der Ostersoquenz ^Victimae
/'rt.sc/m/i". In E sind die •*> erston Strophon lotztoror Sequeuz ausdriicklich
angofiihrt, die auderen Quellen lasseu sIq als etwas Selbstvorstandliches fort,
368
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
wie auch die SchluBstrophen von „Victimae paschali" entweder ganz oder
doch teilweise in manchen Quellen iibergangen werden; in h heiBt es nach
St. 14: „etc. ut infra i. e. Victiniae paschali."
Der Vortrag fand vielfach nach Art eines Osterspieles in einem draraa-
tischen Dialoge sfatt. So findet sicli in g zu den 2 ersten Versen der Strophen
5 — 13 die Rubrik: „Chonis^^ und zu den entsprechenden Versen 3 sqq. (Antwort
Marias): ,^Cantor^' -, ahnlich in T ^Chorus^' und ,,Duo prius''^. In e wird
diese Sequenz als „per modum dialogi sequentia" bezeichnet, und vor der
5. Strophe steht die Rubrik : „Tres bene vociferati scolares respondent versum" :
mit den 3 Scholaren wechselt dann der Gesamtchor ab. — In welchem Lande
die Ursprungsstatte zu suchen sei, ob in Frankreich oder Deutschland, ist
noch unsicher.
231. De Beata Maria V.
Tempore Nativitatis Domini.
1. »Surg-it radix lesse, florum 2. Mortem vita morsu stravit,
Florem gestans, populorum Puer fortem superavit,
Signum de victoria. Patris redit gratia.
3. Hic est parvus nobis datus 4. Cui carnis parans vestem,
Ex intacta matre natus, NuUam culpa tenens restem,
Agnus, pastor ovium ; Amoris incendium.
5. Dic, Maria, quando scisti 6.
Te electam matrem Christi ?
„Vidi virum vultu blando
Sic intrantem, non laxando
Seras suis manibus."
7. Dic, Maria, quid sensisti, 8.
Cum es facta mater Christi ?
„Clavos sensi coniungentes
Verbum carni et pandentes
Clausae portis exitum."
9. Dic, Maria, quid fecisti, 10.
Quando Christum genuisti?
„Matrem Dei me expavi
Et infantem adoravi
Et mirandum reputavi,
Quod dolorem non ploravi."
11. 0 Maria, fac gaudere 12.
Nos cum lesu semper vere.
13. Dic nobis, o pia,
Es enixa in via?
„Nec domus mihi patebat,
In stabulo
loseph me fovebat;
14.
Dic, Maria, quid audisti,
Paranymphum cum vidisti?
„Spinis Adae non infiicta,
Ave, inquit, benedicta,
Cunctis a livoribus."
Dic, Maria, concepisti,
Quando credensconsensisti?
„Quod consensi misso credens,
Ecce, venit princeps sedens,
Vitae ferens spiritum."
Dic, Maria, dilexisti
lesum, quem tu genuisti?
„Post nec ante sic amavi,
Velut lesum, quem lactavi;
En, amplexus replicavi
Et os ori duplicavi."
„Certe spem dat ius nascentis,
Morsque salvat resurgentis."
Exsilii testes ,
Praesaepium et vestes,
Quas nato regi sternebam ;
Cum bestiis
ipsum recondebam."
De Beata Maria V. 369
15. Credendum est magis soli 16. Scimus Cliristum peperisse
Mariae veraci, te virginem vere ;
Quam ludaeorum Sed, mater pia,
turbae fallaci. nostri miserere.
Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. A. —
Pros. ms. S, Georgii Villingensis saec. 15. Cod. Carolsruhan. Geo. 3. B.
— Miss. ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 337 b. C. — Pros. ms.
Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. D. — C
u. D sind nicht kollationiert.
4, 1 Qui carnis B. — 4, 2 culpae B. — 6, 2 dum B. — 6, 3 non
afflicta B. — 8, 3 Quando consensi B. — 10, 5 Et amplexus B. — 12, 1
dat vis B. — 14, 5 recumbebam B.
Dieses ist eine matte Xachdichtung der vorhergehenden Sequenz; letzterer
sind manche Reimworte entlehnt. — Ihr Ursprung liegt wohl sicher im Ge-
biete der alten Diozese Constanz. — A : „Sequeutia de B. V. in Xativitate
Domini sicut «Surgit Xus cum tropaeo=t per omnia melodiam habens" ; D:
„De immaculata conceptione B.M.V."
232. De Beata Maria T.
u
1. Alma redemptoris mater, 2. Tibi dicant omnes „Ave
Quem de caelis misit pater Quia mundum solvensaVae
Propter salutem gentium, Mutasti vocem flentium.
3. Sonet vox iucunditatis, 4. lam vineae floruerunt,
Quia tcmpus est aestatis; Flores odorem dederunt,
lam enim hiems transiit, Imber recedens abiit.
5. Novitate partus casti, 6. Stupet usus et natura,
Virgo, cuncta renovasti, Quod tu paris, virgo pura,
Dumparisclausocardine; Sine virili semine.
7. Partus tuus singularis! 8. Ave, virgo, gignens florem,
Purum pure pura paris Cuius mirantur odorem
Geuitorem filia. Caelum, tellus, maria.
9. Audi, mater pietatis, 10. Ne damuemur cum impiis
Nos gementes pro peccatis In aeternis suppliciis,
Et a malis nos tuere; Peccatorum miserere.
Grad. ms. Sangallensc saec. 11/12. Cod. Sangallen. 375. add. saec. 13.
A. — Collect. ms. Sangallonse saec. 13. Cod. Sangallen. 452. B. — Oflic.
€t Prosar. ms. Constantiense saec. 13/14. Cod. Sangailen. 472. C. — Prosar.
ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolsrulian. Aug. CCIX. D. — Cantion.
ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engolbergen. 314. D*. — Miss. ms.
Lambroohtonse saec. 13'14. Cod. Graecen. 703. E. - Miss. ms. Lainbrooh-
tense saoc. 15. Cod. Graecen. 115. F. — Miss. ms. Fraucisoano-Komauum
saec. 14. Cod. Lucernen. 3. G. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm.
Monacen. 23054. H. — Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Cim.
Monacen. 9508. I. — Cantion. ms. Tegurinum saec. lo. Cgm Monaoon. 716.
K. — Collect. ms. Germanioum saec. 15. Cod. Londinon. Add. 27 630. L.
Blume-Bannister, Thesauri Hymnologici Prosarium II. 1. 24
370 Sequentiae rhythniicae et rigmatae.
— Oration. et Prosar. ms. Campense anni 1462. Cod. Darnistadien. 52L
M. — Grad. ras. Nerissaniense anni 1511. Clm. Monaccn. 27 020. N. — Miss.
ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. O. — Oration. ms. S. Petri
Salisburgensis saec. 16. Cod. Petrin. a III 20. P.
Pros. ms. Monasterii S. Roberti (Casae Dei) saec. 14. Cod. Parisin.
5247. Q. — ■ Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin.
3639. K.
Miss. Rotomagense impr. Rotomagi 1499. S. — Miss. Cluniacense impr.
Parisiis 1510. T. — Miss. Silvanectense impr. Parisiis 1524. U. — Miss.
Baiocense impr. Rotomagi 1545. V. — Miss. Salisburgense impr. Viennae
1510. X. — CD*NOU sind nicht kollationiert.
1, 2 Quam AGX. — 2, 1 Tibi dicunt DGLMPT, dicent B; Tibi dicat
mundus Ave HQSVX, Mundus dicat tibi R. — 2, 2 mundus BDG; tollens
GHMP, tollis K ; Quia tollis mundum EF, Quia per te mundus a Vae QRSTV.
— 2,3 Mutavit vocem RT, Vocem mutavit V. — Str. 3 u. 4 umgestellt
DGILX. — 3, 1 Sonat D. — 3, 3 u. 4, 3 umgestellt DLQRSTVX. — 5, 1
Novitatem DMT. — 5, 2 reformasti H, coronasti I. — 5, 3 Cum GRSV;
clauso ordine F, carmine M. — 6, 1 Stupent MQRT; virtus (st. usus) F. —
6 , 2 Quid tu H , Quem tu Q , Dum tu V ; tu virgo paris B. — 6, 3 Sine
viri M; Contra morem feminae X. — Str. 7 u. 8 umgestellt BDGHILP— TVX;
fehlen M. — 7, 1 Partus cuius R, Ave virgo singularis EF. — 7, 2 Purum
pura pure EFGHK, Pura purum pure QRSTV. — 7, 3 Genitoris G. — 8, 1
Ave virga KQ , O Maria B ; gignis T. — 8 , 2 Quia P ; tuum odorem P ;
decorem Q. — 8, 3 Caelum terra S. — 9, 1 Ave mater castitatis EF. —
9, 3 Et fehlt EF. — 10, 1 damnentur B. — 10, 1 sq. Non trahamur ad
infernum j Et tormentum sempiternum RT. — 10, 1 In aeternum H. — Nach
Str. 10 fiigen E u. F noch bei:
lesum, tuum dulcem natuiu, Ut cum ipso conregnantes
Tua prece fac placatum, Sint per aevum te laudantes,
De lacu duc miseriae, O fons misericordiae.
Die Ursprungsstatte dieser Sequenz scheint Suddeutscliland , u. zwar
die alte ( 'onstanzer Diozese zu sein, von wo sie nach Frankreich vordrang.
Der Rhythmus ist auUerst mangelhaft und kontrastiert zum schonen Gehalt
der Dichtung.
233. De Beata Maria V.
1. Ave, mater, 2. Ave, nata
Qua natus est orbis pater^ Filii, filio creata,
0 Maria. 0 Maria.
3. Ave, mundi domina, 4. Ave, sidus regium,
Kvae solvens crimina, Gignens Dei filiumy
0 Maria. 0 Maria.
5. Ave, porta caelica, 6. Ave, caeli regia,
Quam plebs laudatangelica, Plena Dei gratia,
0 Maria. 0 Maria.
7. Ave, Dei thalamus, 8. Ave, sponsa sophiae,
Murra, thus et balsamus, Nos reformans gratiae^
0 Maria. 0 Maria.
i
i
De Jjeata Maria V.
371
y. Ave, fons iustitiae,
Origo munditiae,
Cella pudicitiae^
0 Jlaria.
10. Ave, virgo virginum,
Mediatrix hominum,
Munda eulpas criminum.
0 Maria.
11. Virgo puerpera,
Lapsos de vipera
Reduc ad aethera,
0 Maria.
12. Candens flos lilii,
Loca nos ad jjii
Dexteram filii,
0 Maria.
Trop. ms. Wingartense (?) saec. 18. Cod. Stuttgardieu. HB I Asc. 95.
\. — Grad. ms. Brixinense saec. 13. iu. Cod. Semin. Brixinen. 9 (A 9). add.
sacc. 14. B. — ;Miss. ms. Brixinense saec. 13/14. Cod. Semin. Brixinen. s.
)i. C. — Cantiou. ms. Engelbergen.se auni 1372. Cod. Eugelbergen. 314.
D. — Oration. ms. Eugelbergense saec. 14/15. Cod. Engelbergen. 159. E.
— Miss. ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas. memb.
^4). F. — Miss. ms. CarmeHtarum Monacense saec. 15. Clm. Mouacen. 8664.
G. — ^liss. ms. Constantiense saec. 15. Cod. Wolfeggeu. s. u. H. — Miss.
ms. S. Stephani Diviouensis saec. 15. Cod. Parisin. 879. I. — Pros. ms.
Sangallense dictum Braiidcri anui 1507. Cod. Sangallen. 546. K.
Miss. Basiliense impr. s. 1. et a. L. — Miss. Basiliense impr. Basileae
1488. M. — Miss. Curiense impr. Augustae 1497. N. — Miss. Constantiense
impr. Angnstae 1505. O. — Miss. Speciale [ Argentiuense] impr. Argentinis
1508. P. — Miss. Speciale [Argentiuensej impr. Argentiuis 1512. Q. — Miss.
I Franciscano-jKoraanum impr. Lugduni 1535. K. — DlOP sind nicht kolla-
tioniert.
1, 2 De qua natus orbis pater R, De (pia natus est orbis pater H. —
2, 1 Ave niater C. — 2, 2 Filia filio E, Filio tuo creata R. — 3, 2 Ave
solveus L, Nostra solvens R; vincula HK. — Str. 4 fehlt C. — 4, 1 sidus
genitum K. — Str. 5 u. 6 umgestellt K. — 5, 1 Ave stirps Davidica K. —
5, 2 Quam laudat plebs H; Quam geus EFKLNQ; caeHca K. — 6, 1 Av^e
domiua regiua K, caeli regina JiCFGHK — NQ. — 7, 1 thalamum K. — 7, 2
Mvrtlia K; balsamum R. — 8, 2 reforma CG. — Str. 9 u. 10 umgestellt
BCG. — 9,1 Ave fios G. — 10, 3 fehlt R, dafiir ist nach 10, 1 dort ein-
gefiigt: Circa muudi tcrmiuum. — 10, 3 Mundaus BCG: culpam CG. — 11, 1
Ave (st. virgo) BCH. — 11, 2 Nos de vita misera R. — 12, 1 Ave flos BG.
— 12, 2 Reduc nos R. — 12, 3 Dextram H.
Melodie: .^Laetabiindus". — Dicse rhythmisch ziemlich uugelenke
Se<iuenz scheint in der altcn Constanzer Diozese oder doch iu dereu Nachbar-
gcbiete cntstanden zu sein. Warum Clievalier (Rep. Hymnol. Nr. 1946) sie
dem .,saec. X.'' (!) zuweist, verriit er leider durch nichts.
234. De Beata Maria V.
1. Mater mitis
Verae vitis
Sacrosancto flamine ;
3. Ventris IVuctu
^lundum luctu
Kripis et recreas;
2. Maris stella,
Verbi cella
Carnis sub velamine.
4. Tu tiguras,
Tu scripturaB
Enodas et reseras.
24 *
372
Sequeritiae rhythmicae et rigmatae.
5. Rubus candens
Sed non ardens
Est tua virginitas ;
7. Ergo gaude,
Digna laude,
Castitatis lilium,
9. Ora tuum,
Plasma suum
Ne premat exsilium,
6. Virgae florem
Et virorem
Designat fecunditas.
8. Salomonis
Gedeonis
Mater vellus, filium
10. Sed nos donet
Et coronet
Bravio fidelium.
Trop. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien.
s. n. — 10, 3 Bravium. — Melodie: j^Sosjntati^^ in erweiterter Form. —
Diese auf ihre Ursprungsstatte beschrankt gebliebene Sequenz war bisher
unediert.
235. De Beata Maria V.
1. Virgo parit labe carens,
Fit intacta Christi parens
Gabrielis credens nuntio.
3. Ex Mariae casta domo
Verus Deus, verus homo
Ventre clauso prodiit.
5. Prae electis tu beata,
Expers viri fecundata
Caeli profers lilium.
7. 0 Maria, flos decoris,
Caeli decus, lumen solis
Tuum fovet gremium,
2. Vere venit rex sanctorum,
Verus panis angelorura *,
Nam cessavit legis unctio.
4. Sic arens virga vernat flore,
Rubus ardet nec ardore
Flamma rubum tetigit.
6. Quem lactasti, stella maris,
His, qui tractant hunc in aris,
Placa tuum filium.
8. Cuius corpus, cuius sanguis,
Ut ludaeis aeris anguis,
Nobis sit remedium.
i
Miss. ms. Garstense saec. 13. (12. et 14) Cod. Lincen. Fp 17. A. — -
Miss. ms. Cremifanense saec. 14. Cod. Cremifanen. .378. B. — Miss. ms.
Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen. 395. C. — Miss. ms. Lambrech-
tense saec. 15. Cod. Graecen'. 115. D. — Miss. ms. Melicense saec 15. Cod.
Melicen. 991. E. — Miss. ms. Melicense saec. i5. Cod. Melicen. 1695. F.
— Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Clm. Monacen. 9508. G.
— Cantion. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm. Monaccn. 716. H. — Miss. ms.
Helveticum („Capellae in dem Gruonwald") saec. 15. in. Cod. Muro-Grisen.
membr. 31. I. — Cod. Stuttgardien. Bibl. fol, 10. saec. 13. (nach Mone, IL
Nr. 367). K.
1, 3 Gabrieli CDGHI. — 2, 3 lam BEFGI; cessabit BEF; legis vinctio
G. — 3, 3 prodigit I. — 4, 1 Hic F; Sic ist iiberschussig und wirkt storend, <
ist aber von allen Hss. iiberliefert; aareus (!) D — Str. 5 u. 6 umgestellt
O. — 5, 1 in (st. tu) D. — 5, 3 profert filium I, gignis lilium G. — 6, 3j
Tuum placa CD. — 7, 3 fove BDGK; (Monc, welcher „fove gremium" nach
einer einzigen Quelle ansetzt, interpretiert : „gremium ist hier die Kirchen-
gemeinde". Nicht so; „gremium" ist als Subjekt der jungfrauliche Schofi
I
De Beata Maria V. 373
(ler. Gottcsmutter). — 8, 2 ludaeis erit anguis GHK, erat anguis CI, fiat
anguis D; selbstredend ist „aeris anj^uis" , die elierne 8chlange, das einzig
Richtige und Sinnvolle. — 8, 3 sis B.
Die hiibsche Sequenz, welche speziell auf das Altarsakrament (verus
panis 2, 2 und corpus . . sanguis 8, 2j und die Priester (6, 2) J3ezug nimmt,
entstammt sichtlich dem Gebiete der grofien <ilten Salzhurger JJiozeffe. In
gedruckte Missalien ging sie nachvveisbar nirgends iiber.
236. De Beata Maria V.
1. Orbis totus gratuletur, 2. Arca Xoo, fabricatur,
Christianus praelaetetur, Per (|uain mundusliberatur,
Signum sacrum aclmiretur, Thronus regi praeparatur,
Ut creator collaudetur. Unde salus reparatur.
3. Virga lesse gignit florem, 4. HaecestHestherimperatrix,
Apis mellis dat dulcorem, Sacra risus generatrix,
Caelum stillat nobis rorem, Thecuites advocatrix,
Stellalacobfert splendorem. luditli hostis triumphatrix.
5. Paradisus voluptatis 6. Paradisum hunc quaeramus,
Est Maria praestans gratis Fructum vitae glutiamus,
Cibum immortalitatis Aquas dulces hauriamus,
Ac fontem iucunditatis. Ut feliciter vivamus.
Grad. ms. Claustroneoburgense saec. 14. iu. Cod. Claustroneoburgen.
588. A. — Miss. ms. S. Magdalenae Claustroneoburgensis saec. 15. Cod.
Claustroneoburgen. 957. B. — Trop. ms. Secoviense anni 1345. Cod. Graecen.
756. C. — Grad. ms. Mosburgense anni 1860. Cod. Univ. Monacen. 156
fol. I). — Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 221). E. — Miss.
nis. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 230.54. F. - Grad. ms. Wonnen-
thalense saec. 14. (,'od. Carolsruhan. Wonii. 1. G. — (irad. ms. Coustan-
tiense saec. 14. Cod. Gymn. Constantien. 1405. G*. — Pros. ms. S. (jleorgil
Villingensis saec. 15. Cod. Carolsruhan. S. Geo. .{. H. -- Miss. ms. San-
blasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas. memb. 64). I. — Grad.
ms. laurinense saec. 15. Cod. Semin. laurinen. s. n. K. — Cantion. nis.
Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716. L. — Grad. ms. Frauciscanum
saec. 14. Cod. Prngcn. I E 12. M. — Collect. ms. Germanicum saec. 15.
(.'od. Londinen. Adtl. 27 680. N. — Pros. ms. Sangallense dictum .,Hranderi"
anni 1-507. Cod. Sangallen. 546. O. — G*HO sind nicht kollationicrt.
1, 4 (^uo creator GMN. — 2, 3 regni G. — 8, 2 dat fclilt I. — 3, 4
fert pudorem I. — 5, 2 Maria donans L. — 5, 8 Lignum I, Signum GN.
— 5, 4 Et L. — 6, 1 hanc G. — 6, 2 Cibum vitae CGIM. — 6, :'. A(iuaui
vivam L.
Der Str»)j>heubau dioser aus SuildcutschJa^Kl staniuicudou Setiuenz ge-
hort uicht /ai don gewohulich iiblichcu. In gedruckte Missaliou tand sie
nachweisbar koino Autnahme. Zwei vorschiedene Melodien >;ind iiborliefert,
die oinc duroh A(i*LMN, dio andere durch H u. O.
374 Sequentiae rliytlimicae ct rigmatae.
237. De Beata Maria V.
1. Castra caelidumtranscendo, 2. Velum templi clam detexi,
Mente pura dum perpendo, Pacis arcam te conspexi,
Quae sit pax secura, Dulcis creatura,
Maria^ Maria.
3. 0 res laeta, messis grata ! 4. Turbulentos consolaris,
Nostrum genus et cognata Fluctus sedas feri maris,
Dispensatrix pacis, Cor tranquillum facis,
Maria, Maria.
5. Eia, caeli lumen clarum, 6. Servi tui fluctuamus,
De thesauro profer parum, Veni, veni, supplicamus,
Caelitus inclina, Tempus est, festina,
Maria ; ' Maria.
Miss. ms. Cremifanense saec. 14. in. Cod. Cremifanen. 132. A. —
Miss. ms. Voraviense saec. 14. Cod. Voravien. 92 (35). B. — Miss. ms. Seco-
viense anni 1320. Cod. Graecen. 469. C. — Trop. ms. Secoviense anni 1345.
Cod. Graecen. 756. D. — Grad. ms. Mosburgense anni 1360. Cod. Univ.
Monacen. 156. fol. E. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Sitanstetten.
247. F. — Collect. ms. Germanicum saec. 15. Cod. Londinen. Add. 27630.
G. — Miss. ms. Frising-ense saee. 14. Clm. Monacen. 23054. H. — Cantion.
ms. Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716. I. — Miss. ms. votivum Altae
Superioris anni 1452. Clm. Monacen. 9508. K. — Miss. ms. Underdorpense
anni 1437. Clm. Monacen. 7550. L. — Grad. ms. Augustanum saec. 14. Clm.
Monacen. 3906. add. saec. 15. M. — Grad. ms. S. Crucis Augustanae anni
1497. Clm. Monacen. 4101. N. — Miss. ms. Franciscanum Monacense saec.
15. Clm, Monacen. 8707. O. — Grad. ms. Carmelitanum Heilbronnense saec.
15. Cod. Stuttgardien. Bibl. fol. 61. P. — Grad, ms. Carmelitanum saec,
15. Clm. Monacen, 23027. Q, — Miss, ms. Pataviense saec. 15. Cod, Lou-
dinen. Add. 24680. R. — Pros, ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen.
4977. S. — Oration. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 16. Cod. Petrin. a
III 20. T.
Miss. Augustanum impr. Bambergae 1489. U. — Miss. Augustanum
impr. Basileae 1510. V. — Miss. Brixinense impr. Augustae 1493. X. — DL —
OQ sind nicbt kollationiert.
1, 1 Astra caeli H — SUVX; ist sichtlich jiingere Korrektur der lectio
difficilior ,, Ca.sim". Letzteres pafit als Gegensatz ungleich besser zu ,.X>cix
secura" (1, 3) u. ^Pacis arca" (2, 2); der Grundgedanke der schonen Sequenz
ist namlich : In hartem Kampfe auf Avogender See ist Friede bei Maria zu
suchen. — 1, 2 tunc perpendo K, sic perpendo IP. — 1, 3 Quae sis I. —
2, 1 clam despexi GHKPSTUX, despexit D, inspexi V. — 2, 2 Arcam pacis
D; conspexit D. — Str. 3 u. 4 umgestellt HSUV. -- 3, 1 res lata SX, mestis
(resp. maestis statt messis) GK. — 3, 2 connata H; Nostra cum sis advocata
K. — 3, 3 Dulcis signum pacis G. — 4, 2 sedans X; veri maris KP, saevi
maris TU, sui maris D. — 4, 3 Tu (statt Cor) DHSTV. — 5, 2 Dulcis ros
(Ros dulcis K) dans manna carum IK; praefers GK , facis (! statt proferj
DHPS-X. — 5, 3 Caelica HIS— X, Caelita D; Caelica regina P. — 6, 2
Veni iuva TX ; clamitamus K.
Aus RUX edierten Blisset-Weale (Nr. 78) diese Sequenz , ohne deren
Identitat mit Mones Text (Nr. 557) zu beachten. Eine Quelle des 12. Jahr-
De Beata Maria V. 375
huuderts, als welche Mone seine Grazer Qiielle datiert, haben wir in Graz
und anderswo tur diese Dichtung nicht entdecken konneu. Letztere ist offen-
l)ar ein sucldeutsches Produkt aus dem Gebiete der alten groBeu Salzburger
Erzdiozese.
23K. De Beata Maria V.
1. Matri consolationis
Filii salvationis
Fidelis adoptionis
Grates reddantcumprecibus.
2. Lingua meuti gerens morem
Cordis exprimat fervorem,
Unum resonent tenorem
Vota cum vocis laudibus.
3. Ab aeterno ordinata,
In figuris praesignata,
In scripturis prophetata
Praeludio sub mystico,
4. Digna Dei mater esse,
Virga de radice lesse,
Flog caeli de terrae raessc
Rore processit caelico.
5. Plena bonis,
Virgo grata,
Dives donis
Ac donata,
Votis Dei desponsata
Per Gabrielem nuntium
6. Fidem dedit
Et oboedit,
Verbo credit,
Verbum edit,
Mentem ventrem verbo cedit
Grato gratum liospitium.
7. Mundus stupet liaec novella,
Tam pusilla quod puella,
Mellis stilla,
maris stella,
Se continentem continet.
Cuucta cum patre causantem,
Matris in sinu pausantem
Hunc infantem,
sed gigantem,
Qui manu caelos sustinet.
i). Carnem verbo genetricis
lure dat et lac nutricis,
Pannos vice obstetricis ;
0 quanti qualis gerula !
10. Compatitur patienti,
Commoritur morienti
Et congaudet resurgenti
Salutis nostrae sedula.
11. Tantis meritis onusta,
Tantis gratiis venusta,
Imperatrix o augusta,
Caeli regnans in regia,
12. Nobis, mater et matrona,
Sperantibus tua dona,
Utriusque vitae bona,
Da, nam potes, ex giatia.
Troj). ms. Secoviense anui 1345. Cod. Graecen. 756, A. — Oration.
ras. S. Petri Salisburgensis saec. 10. Cod. Petrin. a III 20. B. — 2, 4 cum
.votis laudibus 15. — 4, 1 Signa Dei A. — 5, 4 Et donata B. — 5, 5 Vocis
Dei B. — 7, 1 u. 2 uoveUa u. pueUa umgestollt A. — 8,1 luucta cura
A. — 8, 8 Hunc instantem B. — 8, 5 c^aelum Li. — 9, 3 vite B. — 12, 4
potes in gaudia B.
Wohl ein suddeutschcs Produkt, das weiter keine Verbreituug fand.
376
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
23U. De Beata Maria V.
Temimre Nativitatis Donmti.
1. Virginis iii gremio
Nato Dei lilio
Personalis unio
Facta est, non versio.
lubilet in gaudio
Orbis tota eontio
Grata beneficio.
8. Ab aeterno gignitur
Sole, splendor oritur,
Sinu patris conditur.
Qui mundo non ckiuditur,
Pietate traliitur,
Utero concluditur,
Unicornis capitur.
5. Magi stella praevia
Norunt haec, per muuera
Indicant praenostica
Luce tacti caelica.
2. lam uunc vellus maduit,
Aaron virga floruit,
Terra fructum protulit,
Prophetia siluit,
Patrum vox conticuit;
Nam promissus claruit,
Quem Maria genuit.
4. Parva fit immensitas,
Alta fit humilitas,
Mortalis aeternitas,
Visibilis deitas,
Incola proprietas,
Odium fit caritas,
Informis formositas.
6. Lactat mater puerum,
Volvit in panniculum,
Ponit in praesaepium,
, Regis caeli solium.
Grad. ms. Franciscaimm saec. 14. Cod. Graecen. 36. A. — Miss. ms.
Franciscanum Salisburgense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3795. B. — Miss.
ras. Lambrechtense saec. 15. Cod. Graecen. 115. C. — Miss. ms. Lambrech-
tense saec. 15. Cod. Graecen. 299. D. — Pros. ms. Lunaelacense saec. 15.
Cod. Vindobonen. 4977. E. — Miss. ms. Brixinense saec. 15. Cod. Vindo-
bonen, 1782. F. — Miss. ms. Salisburgense anni 1476. Cod. Salisburgen.
V 1 A 12. G. — Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Clm. Monacen.
9508. H. — Miss. ms. S. lohannis Hierosolymitani in Harlem ann. 1485 —
1504. Cod. Harlemen. merabr. fol. 1. L — Hymn. et Pros. ms. Emmera-
raense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667. K. — Supplem. ms. anni 1603
MissaHs Romani impr. Venetiis 1518. Cod. Petrin. S. II 14 a. L. — Miss.
Salisburgense impr. Viennae 1510. M. — Miss. SaHsburgense impr. Basileae
1510. M*. — Miss. Brandenburgense impr. Lipsiae 1516. N.
1, 4 non usio H. — 1, 5 lubilat EKM. — 1, 7 Tanto beneficio K. —
2, 1 Nam C. — 2, 5 mox (st. vox) I. — 2, 6 Mox promissus B; promissura
H, proraissis M *. — 3 , 1 Alto caelo I. — 3 , 2 Sol et B, Sol ut C , SoHs
splendor DEGIL — N. — 3, 3 Sinu raatris DEI — N. Der richtige Sinn von
3, 2 u. 3 ist in den jiingeren Quellen raiBverstanden ; es handelt sich um
die eicige Zeugung des Sohnes vom Vater: ,,Ab aeterno sole {— Deo patre)
gignitur, splendor [patris =-- filiusj oritur, sinu patris conditur." — 3, 4non.
capitur I. — 3, 6 clauditur I. — 4, 1 Prava ut imraensitas G. — 4, 4 divi-
nitas A — N. — 5, 2 Norunt hic pronoraina E. ^ — 5, 3 Indicunt BCE, Indu-
cant D; pronostica CE. — 5, 4 Luce tecta D. — Statt Str. 5 bieten F — N
die Umdichtung:
5*. Sic in horto virginis
Salus Dei et hominis
Cura fit peccaminis
Virtute spiraminis.
De Beata Maria V.
377
Dazii die VHrianteri: 5*, 1 Hic FG. — Diesc ►Serjuenz ist offenbar ein
deut.sches Prodiikt u. zvvar aus Suddmtschland ^ auf welches Gebiet sic im
wesentlichen beschrankt blieb. - Melodie: ,,Mundi renovatio.^
1. Gratuletur orbis totus
Sacri fontis unda lotus,
Psallat sanus et aegrotus
Lucis orto sidere.
240. Do Beata Maria V.
2.
lucundetur beatorum
Coetus omnis angelorum;
In domino dominorum
Bonum est confidere,
8. Qui, cum-tantus sit et talis,
Cui nullus coaequalis,
Kos descendit spiritalis
Virginis in gremium ;
4. Carne sumpta nobis natus
Et a patre nobis datus
Dans ingratis non ingratus
Immortale praemium.
5. Felix lesse, gignens prolem,
Virga florem, virgo solem !
Flos designat salvatorem,
Virga florens virginem.
6. Res insignis et novella:
Flos de spinis, sol de stella!
Sicque summus ex puella
Rex habet originem.
7. 0 miranda genitura,
In qua virgo paritura,
Virgo semper permansura
Castitatis lilium,
8. Benedicta, gloriosa,
Floris decor, vernans rosa,
Super omnes speciosa,
Casta parit filium!
9. Mater Dei, mater pia,
Stella maris, vitae via,
Tu caelestis liarmonia
Matris privilegio,
10. Redde, mater pietatis,
Nos purgatos a peccatis
De profundo tempestatis
Sanctorum coUegio.
Grad. ms. Khenoviense saec. Il3. cx. Cod. Turicen. Rhenov. 29, add.
saec. 14. A. — Miss. ms. votivum Franciscanum saec. 14. Cod. Lucernen.
P msc. 3. B. — Cantion. ms. Enj;elbergense anni 1872. Cod. Engelbergen.
314. C. — (Grad. ms. Scaphusiensc saec. 13. et) Prosar. Ittingense saec. 14.
Cod. Turicen. Khcnov. 23. add. saec. 15. D. — (h'ation. ms. Augiense saec.
14. et 15. Cod. Carolsruhan. Aug. 36. E. — Brev. ms. Au<iiense anni 1459.
Cod. Carolsruhan. Aug. CLI. F. — Prosar. ms. Sanjiallense dictum ,,Branderi''
anni 1507. Cod. Sanoallen. 546. G. — C i.st nicht koHationiert.
2, 2 Coetus totus B. — 4, 3 Dans fehlt E. — 5, 1 Radix lesse G. —
5, 2 Virga profert virgo B. — 5, 3 designans D. — 5, 4 tiorem virginum
B. — 6, 1 at novelhi D. — 6, 2 de spina B. — 6, 3 Fitque E. — 6, 4
habens DE. — Str. 7 u. 8 umgestellt BG. — 7, 4 u. 8, 4 umgestellt DE. —
8, 3 Virgo super speciosa E. — 8, 4 Castitatis lilium D: jiarens E. — 9, 1
virgo pia E. — 9, 4 Matri B.
Strophenbau ist gUn ch jenem von .^^'crhion boitum" : iu der Strophen-
zahl und auch im Inhalt zeigt sich Anlehnung an „lmperatrix gloriosn" (Nr.
221). — Auch diese Dichtung scheint dem Gebiete der alten Co7ista)}~cr Dio-
zese zu entstammeu.
378
Sequeutiae rhythmicae et rigmatae.
241. De Beata Maria V,
1. Salve, lucis almae stella,
Stella maris sedans bella,
Stella sole clarior;
3. Cordis, oris symplionia
Concinat: Ave, Maria,
Spes et vena veniae;
5. Salve, consurgens aurora,
Per quam prima coepit hora
Thearchici splendoris ;
'•7. In te, virgo, fit armilla,
Qua Leviathan maxilla
Perforatur,
Et ornatur
Dei patris dextera.
9. Sole mulier araicta,
De qua sumitur depicta
loseph talaris tunica;
11. Porta templi speciosa,
Crescens sine spina rosa
De spinarum cumulo,
Synagogae populo,
2. Salve, verbi Dei cella,
Salve, Salomonis sella
Caeli torus clarior.
8.
12.
Non calcata viro via,
Vultu Kachel, fructu
Domus sapientiae.
Ex te natum solem ora,
Kore lucis nos irrora,
Divini scala roris.
Eia, mare sic tranquilla,
Ne Charybdi sive Scylla
Demergatur,
Sed trahatur
Per te cor in aethera.
10. Hostem, pugnatrix invicta,
Vince simul et delicta
Pugnantium, spes unica.
Te laudantes in hac prosa,
Virgo, mater gloriosa,
De sponsali lectulo
Dita pacis osculo.
Procession. ms. Praedicaturum saec. 14/15. Cod. Sangallen. 486. A. ■ —
Pros. ms. Sangallense dictum .,Branderi" anni 1507, Cod. Sangallen. 546.
B. — 1, 2 Stella fehlt, dafiir spater vor bella eingefiigt „saeva'' B. — Str.
2 fehlt B. — 4, 1 Incalcata B. — 5, 8 Theastici B. — 6, 8 concha roris
B. — 11, 2 de (statt sine) B. — Diese hiibsche Sequenz ist vielleicht von
eiuem Dominikaner.
242. De Beata Maria V.
1. 0 felicem genetricem,
Cuius sacra viscera
2. Meruere continere
Continentem omnia etc.
Den vollen Text liaben wir vorgelegt iu A.H. L, p. 439. — Die gauze
Sequeuz ist namlich nichts auderes als eiu Ausschuitt aus dem Mariale des
Bernard von Morlas (f um 1140), und zAvar Str. 34 — 41 des lihythmus VIII.
Als Siugweise ist dafiir gewahlt die Melodie vou „0 heata beatorum''^ und
demeutsprecheud ist jede Strophe (mit Ausnahme der 5.) in je 2 Halbstrophen
zerlegt. — Es geniigt, hier die Missalien zu uotieren, welche diese Adap-
tierung sich aneig-neteu ; sie stammen vorwiegend aus Bohvien:
5liss. ms. Frisiugense saec. 14. Clm, Monacen. 28054. A. — Miss. ms.
Ahispaceuse saec. 15. Clm. Monacen. 2873. B. — Miss. ms. Trevireuse saec.
15. Cod. Capit. Treviren. 178. C. — Miss. ms. (Zwettlense saec. 14. et)
Pataviense saec. 15. Cod. Zwettlen. 198. D. — Miss. ms. Pragense saec.
De IJeata Marla V.
379
14. Cod. Mus. Bohein. XIII Jj 8. add. saec. 15. E. — Miss. ms. Pragense
saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1892. F. — Miss. ms. 8. Andreae Benescha-
wiensis anni 1498. Cod. Pragen. XII C G. G. — Miss nis. Pilsnense saec.
15. in. Cod. Mus. iJolieni. XV A 8. H. — Miss. ms. Wenceslai de Radecz
saec. 15. Cod. Capit. Pra^en. P 5. I. — Miss. nis. Crumlawiense saec. 15.
Cod. Altovaden. IjXXVI. K. — Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod.
Pragen. XIII A 5 c. L. — Grad. ms. S. Castuli 1'ragensis saec. 16. in. Cod.
Pragen. VI 15 24. M. — Grad. ms. S. Georgii Pragensis saee. 16. in. Cod.
Pragen. VII A 13. N. — Miss. ms. S. lacobi lirunensis anni 1490. Cod.
S. lacnbi Urunen. 17. <).
Miss Mnf^deburgense impr. Lubecae 1480. P. — Miss. Lubicense impr.
Lubecae 1486. Q. — Miss. Olomucense impr. Bambergae 1488. K. — Miss.
Pragense impr. Lipsiae 1498. S. — Miss. Numburgense impr. Basileae 1517.
T. — Miss. Maguntinum inipr. Basileae 1520. U. — Miss. Trevirense impr.
Confluentibus 1547. V.
Am treuesten hat A den urspriinglichen Text iibernommen und auch
die Umstellung der Halbstrophen im 2. u. 3. Strophenpaar vermieden ; am
meisten hat N den Text in hussitisclier Art ,.korrigiert" d. h. entstellt. —
Das vorletzte Strophenpaar (= Str. 41 des Originals) lautet in fast allen
Quellcn unter Anderung der ersten Halbstroplie der Urdichtuiig:
() Maria, mater pia,
Finis et exordium,
Po.>ce natum, ut optatum
Det nobis remedium.
Daraus machte der hussitisclie Korrektor in X :
() lesu, Alpha et O,
Finis et exordium.
Nobis confer salubre
Miseris remedium.
Als Schluf}Stroplie (nach Str. 41 des Originals) ist in D liinzugedichtet;
In praesenti suae genti
Culpae det excidium.
IVr hoc festuni, virgo, maestum
Cor visita gentium.
Statt dessen bieten die anderen Quellen (ausgenommen A), wo diese Strophe,
die deni Originale fremd ist, ubcrhaupt fehlt:
Quo sanati sauciati
Sine sorde vulneruni
Transferamur et ducamur
In sanctorum numerum.
Dio liturgische Ucstinnnung war vorwiegend fiir das Fost Mariii-Heimsuchung.
243. De Beata Mariii V.
Jacohi, plebani de MuJdorf.
1. Avo, virginalis forma,
Doitate pleiia norma,
Agni Sion temphim.
2. Botrus Cypri balsamatus,
Austro pneumatis perfiatus
In pacis exemplum.
3. Oiere, numen in prophetis,
Vere lumen, pax in metis,
Regnans virtus alma.
4. Dei caritate culta,
Spei claritate tulta,
Praegnans myrtus, palma.
380
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
7.
Engaddina vitis mitis,
Pretium in margaritis,
Casta generatio.
Grabaon in victoria,
Sol lucens in gloria
losue victoris.
6. Forma, quae senile hylae
Esse duxit ad subtile,
Noys veneratio.
8. Honor throni gratiae,
Eous in facie
Cornuti lictoris.
1
laspidina
Praeclaritas,
Quam fides polivit,
Aspidina
Disparitas
Quam nunquam attrivit
In cor Evae sata.
10. Karissima
Deliciis
Adfluens natura,
Rarissima
E vitiis
Est palmae statura
Tua similata.
11. Leonis vox mox suscitans
Nos ab Adae clade,
Phoenicis plios nosrenovans
A letali mali
Primaevo prooemio.
13. Noemi sine Mara,
Clara, cara,
Gnara Sara,
Paradisus,
In qua Deus homo visus
Expers omnis criminis.
15. Porta clausa,
Quam transivit
De Bosra formosus;
Cuius pausa
Te sanxivit,
Ut flos fructuosus
Esses fraglans omina.
17. Rubus, Moysi fiscella,
Incombustus, in procella
Mundi nans immobilis.
19. Tu caritate media
Thronus es constratus,
Tu cosmi toUens taedia
Noe demonstratus
Pace typus Iridis.
12. Materia, qua latuit
Pelicanus sanus,
Unicornis vis patuit
Mortis pyrgo, virgo,
Tuo casto gremio.
14. Orthodoxa, firmata,
Grata nata,
Vata rata,
Sata, soli
Regens cardines ac poli,
Stupor Dagon liminis.
16. (Juis appendit
Terrae molem
Digitis tris Dei ?
Quis comprendit
Patris solem?
Dic, 0 mater spei
Sanctae: „Ego domina."
18. Splendor patris et figura,
Factor factus creatura
Tua, virgo nobilis.
20. Uirgo Maria, Domini
Sabaoth electa^
Tu unica spes homini
Mentumque delecta,
lacob stropha viridis.
f
De Beata Maria V. 3gl
21. Xristi lesu inater, ave, 22. Yesse virga, veni, veni.
Mortis anxioma grave Diic in Ijetliel ductu leni,
Dum advenerit, da suave Ubi psallunt (juater seni
Vesper, reos ad conclave Senes nova laude pleni
CoUocans ierarchicum. Euphonos seraphicum.
23. Zelotem Deum patrem ora,
Nato iube sine mora,
Amborum flamen implora,
Ut uniti sint in prora,
Dum transimus rubrum mare :
IUic, lacob stella, clare,
Ut possimus transfretare
Tecum laeti post examen.
Fiat, fiat, Amen, Amen.
Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 23054. A. — Gratl.
ms. Mosburgense anni 1360. Cod. Univ. Monacen. 156. fol. B. — Collect.
ms. Tcgurinum saec. 14. (anni cr. 1380). Clm. Monacen. 18735. C. — Can-
tion. ms. Tegurinum .saec. 15. Cgm. IMonacen. 716. D. — Miss. ms. S. Flo-
riani saec. 14. Cod. Florian. XI 394. E. — Miss. ms. Florianum saec. 14.
Cod. Florian. III 221 A. F. — Miss. ms. S. Floriani saec. 15. in. Cod.
Florian. XI 389. G. — Grad. ms. Inticense saec. 14/15. Cod. Inticen. 60
(VII a 7). H. — Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Dioecesan.
Brixinen. s. n. I. — Grad. ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Archiep. Utinen.
Fol. 34. K. — Grad. ms. Pragense anni 1473. Cod. Mus. Bohem. XII A 1.
L. — Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. M. — Collect.
ms. Raitenbuchense anni cr. 1447. Clm. Monacen. 12257. N. — Miss. ms.
Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. O. — Prosar. ms. Sangallense
dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. P. — Oration. ms. S.
Petri Salisburgensis saec. 16. Cod. Petrin. a III 20. Q. — HIO sind nieht
kollationiert.
1, 2 Deitatis CMN. — 3, 1 Chere nomen LM. — 3, 3 u. 4, 3 um-
gestellt ACKN (vielleicht das l'rspranglichej; almae K. — 4, 1 sq. caritate
u. claritate umgestellt N; culta und fulta umgestellt AP. — 4, 2 Spei cari-
tate K. — 4, 3 palmae K. — 5, 3 u. 6, 3 umgestellt AN. — 6, 3 Noyos A
(Noys = voug). — 7, 1 Gabon L; in fehlt N. — 7, 3 Noyis P. — 8, 1
throni et gratiae EFG. — Zu 8, 2 in N die Note: „Alia litera habet loco
»Eous«: Cum sis stans in facie. — 8, 3 littoris EFG. — 9, 3 Quas P; polluit
L. — 9, 6 Quae EFGMQ. — 9, 7 In cor elevata P. — 10, 4 Karissima AC
(sonst Clarissima). — 10, 5 Eviciis AEF^GN. — 10, 6 sq. Est tua statura
palmae C. — 11, 3 Fenicis vox M, Fenitis vox P; fox L, fons N; revocaus
K. — 12, 1 quae P. — 12, 3 Unicorni K. — 12, 4 Mortis virgo pyrgo DQ.
— 13, 1 sine mora L. — 13, 2 C^ara clara EF(jM, Clara gnara KL, (Jnara
cara C. — 13, 3 Cara Sara KL, Sara clara C. — 13, 5 lu quo KNP. —
14, 2 Nata grata DL(^), Data grata A, Data nata AKP, Grata lata X. —
14, 3 Data rata DC^, , Naca rata L, (^rata rata A, Guara rata P, Kata sata
C, Rata vata M, Rata nata N. — 14, 4 Data soli C. — 14, 5 Cardinesque
regens poli C. — 15 , 3 Boos de Kaab EFG. — 15, 4 Pausa cuius C. —
15, 5 tanxivit FQ, sanctivit AN, sancivit DKL. — 15, 6 sq. Esses speciosus
ut flos fraglans (J. — 15, 7 Esses super omnia X; fragrans D; omina (mit
flem Zusatz ,,i. c. signa" E) nur AE, sonst iiberall omuia, was schon durcli
:len VcrstoB gegeu deu Kcim sich als fchlerhaft crweist. — 16, 3 Tribus digitis
tris K. — 16, 5 Patris prolem DQ. — 16, 6 0 dic ACN. — 16, 7 Ego
^ancta EFGQ, Sancta ego K. — 17, 1 Moysi vis cella K. — 18, 2 Factus
factor K. — 18, 3 Virgo tua CMP. — 19, 2 est L. — 19, 3 Nvcosmi (!) EFG.
382 Sequentiae iliythmicae et riguiatae.
— 19, -4 Tu es demoustratus C. — lil, 5 Xoe typus C, Pare tvpus P; Yridis
A, Ydris Q. — 20, 1 Domina MN. — 20, 3 Tu vinea spes DEFGLNX; unica
es homini C; Tu venia spes humili P. — 20, 4 Mentemrjue K, Mentem tu
C, Maerentum que L, Multumque dilecta N (auch Mentumque delecta bleibt
dunkel). — 20, 5 strophea L, scrofa KQ. — 21, 2 axioma F, anxiona KM.
— 21, ;3 advenit C. — 21, 5 u. 22, 5 umgestellt KLMP. — 21, 5 In caeli
ierarchicum (yerarchia P) KLMP; Collocans seraphicum EFG , yeraficum A.
— 22, 3 psallant CEFGKLQ. — 22, 4 Senes digna laudes signa K. — 22, 5
Euphanos AC, Euphaueos L (Euphonos ist adverbial = iv<fj6v(og ;
ieraphicum EFG. — 23, 5 transivimus N. — 23, 6 Illuc EFG; (chire ist hier
Imperativ von clarere). — 23, 9 Fiat fiat fiat Araen EFG.
In C ist mit dem Texte der Sequenz eine Interpretation verbunden :
.,Postilla seu Expositio super sequentia Ave virginalis forina, cuius auctor
dicitur fuisse dominus lacobus presbyler de Muldorf." Die Interpretation
beginnt: „Haec sequentia, cuius auctor dicitur fuisse dominus lacobus pres-
byter de Muklorf etc." (fol. 106). — Ahulich in N: „Incipit glosa seu ex-
positio super illa prosa Ave virginalis" (fol. 63).
In der Expositio selbst heilU es alsdann iu N: „Causa efficiens princi-
palis est Deus, qui dicit lo. XII> Sine me nihil potestis facere". Causa efficiens
instrumentalis dithitatur , quis sit , licet secundum quosdam fuerit quidam
solempnis plebanus magister lacobus in Miildorf.'- — Das Explicit (auf
foL 83) lautet: ,,Explicit glosa seu expositio prosae Ave virqinalis. In vigilia
Michaelis Anno Incarnationis dominicae M" CCCCo XLVIlIo."
Der Cod. Cgm. Monacen. 715, der in der ersten Halfte des 15. Jahrh.
zu Tegernsee geschrieben ist, enthalt unter einer Reihe von deutschen Uber-
tragungen lateinischer Mariense([uenzen durch den Monch Hermann (oder
lohannes?) von Salzburg auch die Ubersetzung unserer Sequcnz. Im Register,
welches von gleiclier Hand auf foL 1 eingetragen wurde, heilU es: „Ave vir-
ginalis forma. ein swer latein. Ilat maister lacob, ein Schiiehnaister (sic!)
ze JSIuldorf gemacht vnd hailit das A. b. c. vnd hat yeder puechstab ein
vers in irer melodey". Auf fol. 33^^ folgt dann der Text der Ubersetzung
mit der Uberschrift: „J.m swere secpxencz^^ Der Text der deutschen Uber-
tragung zugleich mit dem lat. Texte aus Cgm. Monacen. 716 (unsere Quelle
D) findet sich bei Moriz Haupt u. Heinr. Hoffmann, Altdeutsche Blatter,.
II (Leipzig 1840), S. 332.
Es besteht kein Grund, an der Richtigkeit der Autorenangabe zu zAveifeln^
Nahere Daten iiber den lacobus von Miihldorf , der bald „presbyter", bald
^plebanus", bald „SchueImaister" heiBt, bleiben noch zu ermitteln. Jeden-
falls mufi er mindesteus in der ersten Halfte des 14. Jahrh, gelebt haben;.
das verlangt das Alter einzelner Quellen und der Umstand, dalS der „M6nch
von Salzburg" schou im 14. Jahrhundert (er schrieb unter Erzbischof Pilgrim IL
von Salzburg, 136(3 — 1396) eine Ubersetzung fertigte.
Die Sequenz ist wirklich „ein swer latein", auBerst kunstvoll im Reim
und gesucht in der Diktion , durchsetzt mit etlichen griechischen Worten.
(Chere = /uiu€y hyle, noys usw.). — Bis zur Unkenntlichkeit entstellt
ist jener Text, den O. Marxer angeblich genau aus dem Cod. Sangalleu. 546-
(Quelle P) vorgelegt hat (Zur spatmittelalterl. Choralgeschichte St. Gallens.
St. Gallen 1908, S. 222). Ein paar kostliche Proben: 5, 2 Pretiura in enar-
garitis; 8, 2 Eius in facie; 9, 7 In cor enesata; 40, 5 Eniciis; 11, 3 Sevitis
fos nos; 12, 3 Vincornis vis; 13, 2 sq. thara gnara sara sara; 14, 5 cordines;
15, 3 debosra forraosus; 17, 3Mundinans; 19, 5 Pate typus; 23, 4 Ut micti sinty
23, 5 rubum mare.
244. De Beata Maria V.
1. Res nova mirabilis ! 2. Illustrator eordium
Rosa fraglat lilium, Fit nostrae propaginisy ^
Ignara viri seminis Salutis exordium
Virgo profert filium: Compictor imaginis.
Dc Beata Maria V.
383
3. Nobile tricliiiium,
Tu forma virginalis,
iJeitatis scriiiium
Et flos imperialis,
4. Ave, mater gratiae,
Solamen miserorum,
Speculum munditiae,
Purgamen immundorum»
Rore plena gratiae
Nubes([ue luminosa,
Canticum laetitiae,
Restaura ruinosa.
6. Domum, portam, tumulum^
0 Maria, visita,
Carnis nostrae stimulum
Ad veram vitam excita.
7. l inculum malitiae
Dissolve, dominatrix,
C^aelesti militiae
Coniunge, mediatrix.
8. 8is uobis propitia,
Oliva pietatis,
Solve nostra vitia,
0 decus castitatis.
Oration. ms. S. Petri Salisburgensis atini 1470. Cod. Petrin. b Vll
10. A. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716. li. — 1, 2
fragrat B. — 6, 1 portam et tiimulum A. — In H ist die ^NIelodie angegeben,
und zwar fur jedes Strophenpaar je eine andere Singweise. Dieser Umstand
und die Stellung dieser Dichtung zwischen Sequenzen verburgt ihren Charakter
als den einer Se({uenz. Der Ursprung wird in Suddeutschland liegen; das
Akrosticlion ,,Rinar<luS"' verrat obendrein den Namen des Dichters, ilber
den allerdings vorliiufig noch nichts Naheres festge.stellt werden konnte.
245. De Beata Maria V.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. Salve, mater salvatoris,
Vas electum, vas honoris,
Vas caelestis gratiae,
2. Ab aeterno vas provisuniy
Vas insigne, vas excisum
Manu sapientiae.
3. Salve, verbi sacra pareus,
Flos de spina, spina carens
Flos, spineti gloria;
4. Nos spinetum, nos peccati
Spiua sumus cruentati,
Sed tu spinae nescia.
5. Porta clausa, lons hortorum,
Cella custos unguentorum,
Cella pigmentaria ;
7. Salve, deciis virgiuum,
Mediatrix hominum.
Salut
is puerpera,
9. Tu convallis liumilis,
Terra non arabilis,
Quae fructum parturiit ;
6. Cinnamomi calamum,
Mirram, tus et balsamum
Superas fragrantia.
8. Myrtus temperantiae,
Rosa patientiae,
Nardus odorifera.
10. Flos campi, couvallium
Singulare lilium,
Christus, ex te prodiit.
384
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
11. Tu caelestis paradisus
Libanusque uon incisus,
Vaporans dulcediuem;
13. Tu thronus es Salomonis,
Cui nullus par iu thronis
Arte vel materia;
15. Palmam praefers singularem
Nec in terris habes parem
Nec in caeli curia ;
17. Sol luna lucidior
Et luna sideribus ;
Sic Maria dignior
Creaturis omnibus.
19. Salve, mater pietatis
Et totius trinitatis
Nobile triclinium,
21. 0 Maria, stella maris,
Dignitate singularis,
Super omnes ordinaris
Ordines caelestium.
23. In procinctu constituti
Te tuente simus tuti,
Pervicacis et versuti
Tuae cedat vis virtuti,
Dolus providentiae.
12. Tu candoris et decoris,
Tu dulcoris et odoris
Habes plenitudinem.
14. Ebur candens castitatis,
Aurum fulvum caritatis
Praesignant mysteria.
16. Laus humaui generis,
Virtutum prae ceteris
Habes privilegia.
18. Lux eclipsim nesciens
Virginis est castitas,
Ardor indeficiens
Immortalis caritas.
20. Verbi tamen incarnati
Speciale maiestati
Praeparans hospitium.
22. In supremo sita poli,
Nos commenda tuae proli,
Ne terrores sive doli
Nos supplantent hostium.
24. lesu, verbum summi patris,
Serva servos tuae matris,
Solve reos, salva gratis
Et nos tuae claritatis
Configura gloriae.
Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. A. — Pros. ms.
Laudunense saec. 12. Cod. Laudunen. 263. B. — Miss. ms. Carnotense saec.
12. Cod. Carnoten. 520. C. — Pros. ms. abbatiae Cistercii saec. 12/13.
Cod. Londinen. Add. 15 722. D. — Collect. ms. Claraevallense saec. 12/13.
Cod. Trecen. 215. E. — CoUect. ms. S. Martini Masciacensis saec. 12. Cod.
Vatican. 3324. add. saec. 13. in. F. — Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis
saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. G. — Trop. ms. Parisiense (? Remense)
saec. 13. Cod. Assisien. 695. H. — Collect. ms. Gallicum (et Siculum) saec.
13. (et 15.) Cod. Vatican. 3087. I. — Collect. ms. Gallicum saec. 13. ex.
Cod. Londinen. Egert. 274. K. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod.
Parisin. 14819. L. — Grad. ms. Victorinum saee. 13. ex. Cod. Parisin.
14452. M. — Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. liO.
N. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. O. —
Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin, 14448. P. — Collect. ms.
Victorinum saec. 15. (13 et 16.) Cod. Parisin. 14872. Q. — Collect ms. S^
Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 75. Cod, Londinen. Add. 23935. R. —
Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 608 8. —
Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Eo^ert. 2601. T.
— Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615.
U. — Miss. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14. in. Cod. Londinen. AdS
Dc Jicata Maria \. 385
1G905. V. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovcfian. 97. W. —
Orad. ms. Fontisebraldense saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17). X. — Miss.
ms. S. Cornelii Compendiensis saec. 14. Cod. Parisin. 17 321. Y. — Pros.
ms. Praedicatonim Gallicum (aut Anglicum?) saec. 14. in. Cod. Oxonien.
Kawl. lit. g 13. Z. — (Miss. et) Pros. ns. Sangenovefianum saec. (13. et) 14.
Cod. Sangenovefian. 90. a. — Miss. ms. Sammaglorianum saec. 15. Cod.
Parisin. Arsen. 623. h.
Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. c. — Grad. ms.
Oemifanense anni cr. 1151. Cod. Stuttgardien. Bibl. fol. 20. d. — Collect.
nis. Eberspacense saec. 12. ex. Cod. Oxonien. Laud. raisc. 150. e. — Grad.
ms. Ratigense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075. f. — Grad. ms. Aquis-
granense (Magistri Arnoldi) saec. 13. in. Cod. Capit. Aquisgraneu. XII. g.
— Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n.
h. — Grad. ms. Montis S. Mariae saec. 13/14. Cod. Guelfenbyteran. 542
(Helmst. 502). i. — Epist. ms. S. Clementis (incert. origin.) saec. 13/14. Cod.
Vindobonen. 904. k. — Grad. ms. Germaniae meridionalis saec. 14. Cod.
JJruxellen. Fetis 1174. 1. — Grad. ms. Castri Teriolis saec. 14. Cod. Am-
brasien. CN 61. m. — Pros. ms. Coustantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan.
CCIX. n. — Grad. ms. S. Catherinae Divodureusis saec. 14. Cod. Vatican.
10773. O. — Grad. ms. S. Verenae Turicensis saec. 14. Cod. Vatican. 10769.
]>. — Grad. ms. Altenhohenaviense saec. 14. Clm. Monacen. 23287. q. —
Pros. ms. Rhenoviense saec. 13/14. Cod. Turicen. Rhenov. 70. 1*. — Lection.
ms. Rlienovieuse saec. 12. cum Prosario saec. 14/15. Cod. Turicen. Rlienov.
18. 8. — Miss. ms. Praedicatorum (Trevirense?) saec. 14/15. Cod. Cusan.
132. t. — Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Clm. Monacen.
9508. u. — Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. y. —
Grad. ms. Murense saec. 14/15. Cod. Mui'o-Grisen. membr. 2. iv. — Miss.
ms. Praedicatorum Vindobonense anni 1477. Cod. Praedicat. Vindobonen.
212. X. — Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Dioeces. Brixinen.
fi. n. y. — Grad. ms. S. Crucis. Augustanae anni 1497. Clm. 1401. z. —
Pontif. ms. Salisburgense saec. 14/15. Cod. Salisburgen. V 3 H 132 «. —
Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Salisburgen. V 1 A 11 /3. — Oration.
ms. Engelbergense saec. 14/15. Cod. Engelbergon. 159. y. — Grad. ms.
Otienburgense saec. 15. Cod. Engelbergen. 1. (). — Procession. ms. Prae-
dicatorum saec. 14/15. Cod. Sangallen. 486. f. — Oration. ms. Friburgeuse
anni 1475. Cod. Sangallen. 482. C-
Miss. ms. Gandavense saec. 12/13. Cod. Bruxellen. 5235. t]. — Grad.
ras. Praedicatorum ann. 1253 — 60. Cod. priv. (Lud. Rosenthal Monacen.j xh
— Collect. ms. incert. origin. saec. 13. Cod Vatican. Regiu. 1896. x. —
Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen.
135. X. — Miss. ms. Wiltunense saec. 14. ex. Cod. Coll. Trin. Oxonien.
8. /L(. — Miss. ms. Aquilogiense saec. 14/15. Cod. Venet. L III 125. r —
Grad. ms. S. Marci Florcntini saec. 15. Cod. S. Marci Florent. T. ^ —
Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen. (5435. n. — Miss. ms.
S. lobaDuis Hierosolymitani in HarhMn anu. 1485 — 1504. Cod. Harlemen.
niombr. fol. 1. o. — Oration. ms. Flaudricuin saec. 15. Cod. Londiueu. Add.
30059. a.
lietrefts der zahlreichcn godruckteu Missalien Franlreich^^ uud I)ci(t>:c1i-
laniJs (Eugland ist gar nicht, Skandiuaviou sehr schwach vertroten) vgl.
Chevalior, Rej). Hymn. Nr. 18051. — In Anbetracht dos gut uberlioforten
Toxtes beschrauken wir uns auf die Varianten aus ADF — WZ a d e f h 1 T
'V X X V S TI o.
1, 2 vas odoris K. — 1 , 3 Vas totius K. — 3, 2 de spiuis ADFST
d k 1 X r f — 3, 3 spinetum v. — Str. 4 u. 6 fehkni RTZ ,^ | tt. -- 4, 1
poccavi a. — 5 , 2 pigmeutorum X. ■ — G , 1 Cinuamouuim D e V i. r : et
calanuuu r. — 6, 2 Mirramqiio y. — 6, 3 supornis F, suporans I^MXO «1 k a.
— 7, 2 Restauratrix L^U\,>. — 8 1 Virtus FK. — 8. 3 podifora I. — Str.
9—18 fehlen PZ; 9—20 felilen T ^ ^" 77. — 10, 2 Speciale e. — 11, 2 Ta
Blume-Bannister, Thesauri Hyniuologiei Prosarium. II. 1. 25
386
Sequentiae rhythniicac et rigmatae.
Libanus D. — 12, 1 sq. et dulcoris | Tu decoris G; Tu decoris et amoris |
Tu dulcoris et honoris k. — 12, 8 Habens e f ^, Habeas (oder Habens?) H.
— 18, 1 Tu es thronus ist willkiirliche Korrektur Missefs in seiner Ausgabe
„Les Proses d'Adam de Saint Victor" (p. 218) ^egen die Textiiberlieferung
aller Quellen. — 14, 2 claritatis IX. — 14, 8 Praesignat G, Praesignans
ADFIM e k A r. — 15, 2 habens U (1 (diese Lesart akzeptierte Misset 1. c).
— 16, 3 Habens HKST d h V x A tt |; Tenes k ,'/ v. — Str. 17 u. 18
umgestellt k V. — 17, 3 Sic es dignior F. — 18, 1 Sol eclipsin k. — 18, 4
claritas A ^. — Str. 19 sqq. eine besondere Sequenz h. — 20, 8 Praeparas
GI d A, Praeparens a. — 21, 2 Pietate V. — 21, 4 Ordine k. — 22, 2 Nos
assigna AUNSTU d e k V |, — 22, 4 supplantet 1, supplentent z, supplant
o. — 28, 2 tutente /. — 28, 8 Pervicaces k, A^^ervicacis a. — 28, 4 cedant
k.
24, 1 lesu Christe Domine verbum summi patris F. — 24, 8 Salva
reos ADHIRSTVZ dehlvA|7r (wir zweifeln, ob nicht einige dieser Quellen
„Solve'* bieten); solve gratis k. — 24, 4 Nosque tuae maiestatis F.
In a findet sich die Bemerkung: „Prose de la benoitte vierge Marie
compilee par tres devot et saint docteur maistre Adam de Saint Victor^'.
Glauben mochte man dieser Autorenangabe gern, und es lalJt sich wohl kein
gewichtiger Grmid gegen dieselbe geltend machen; aber ob der schon mehr-
facli vorgelegten Bedenken erscheint ein sicheres Urteil gewagt. — Im 12.
Jahrhundert hat diese prachtvolle Sequenz bei weitem nicht eine so groKe
Verbreituug gefunden, wie ^Laudes crucis''^ ; sie blieb iiberhaupt ihi wesent-
llchen stets auf Franhreich und Deutschland beschrankt. Besonderer Be-
liebtheit erfreute sie sich sichtlich bei den Dominikanern: es ist auffallend,
dafi sie dort auf eine kleine Strophenzahl reduziert wurde , welche genau
der Strophenzahl von ,.Ave virgo gratiosa'' (Nr. 278) in ihrer lu-spriinglichen
Form entspricht. — Die Melodie ist in 6 verschiedenen Formen iiberliefert ;
die eine derselben erheischt, dafi Str. 7 + 8 zu einer Strophe vereinigt
werden, welcher Str. 9+10 gegeniiberstehen ; ebenso waren Str. 11 + 12
dem Strophenpaare 18 + 14 als Parallelglied gegeniiber zu stellen, — Die
liturgische Verwendnng ist fiir die verschiedensten Marienfeste; inhaltlich
handelt die Dichtung generell de Beata.
3.
o.
9.
246. De Beata Maria V.
Ascribitur Adamo de S. Victore.
1. 0 Maria, stella maris,
Pietate singularis,
Pietatis oculo
In hac valle lacrimarum
Nihil dulce, nihil carum,
Suspecta sunt omnia.
Caro nobis adversatur,
Mundus carni suffragatur
In nostram perniciem ;
Et peccamus et punimur
Et diversis irretimur
Laqueis venantium.
Tot et tantis irretiti
Non valemus his reniti
Nec vi nec industria;
2. Nos digneris intueri,
Ne cuncteris misereri
Naufraganti saeculo.
4. Quid hic nobis erit tutum,
Cum nec ipsa vel virtutum
Tuta sit victoria?
6. Hostis instat nos infestans,
Nunc se palam manifestans,
Nunc occultans rabiem.
8. 0 Maria, mater Dei,
Tu post Deum summa spei,
Tu dulce refugium,
10. Consolatrix miserorum,
Suscitatrix mortuorum,
Mortis rumpe retia.
iJc Jjeata Maria V. 387
11. Iiitendeutes tuae laudi 12. QuaepostChristuiii primasedes,
Nos attende, nos exaudi, Inter Cliristi coheredes
Nos a morte libera; Christo nos adnumera.
1-j. lesu mitis et benigne, 14. Munus nobis da salutis
Cuius nomen est insig'ne, In defectu constitutis,
Dulce, salutiferum, Plenitudo munerum.
15. Pater, tili, consolator, 16. Solo nutu pietatis
Unus Deus, unus dator Fac nos simplae trinitatis
Multiformis gratiae, Post spem frui specie.
Tiop. et Pros. iii.s. Placentinuin anni cr. 1200. Cod. Capit. Placentin.
<>5. A. — Grad. ms. Aquisy-ranenso (Magistri Arnoldi) saec. 13. in. Cod.
Cajjit. Aquisgranen. XII. Ji. — Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 18.
Cod. Assisien. 695. C. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisiensis)
saec. 18. ex. Cod. Parisin. 15615. D. — Grad. ms. Victorinum saec. 18. ex.
Cod. Parisin. 14452. E. — Grad. ms. Victoriuum saec. 18/14. Cod. Parisin.
Arsen. 110. F. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen.
197. G. — Collect. ms. Victorinum sacc. 15. (18. et 16 ) Cod. Tarisin. 14872.
H. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 16905. I. —
Miss. ms. l*arisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97. K. — Miss. ms.
Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 880. L. — Miss. ms. S. Ludovici Piscia-
censis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. M. — (Miss. et) Pros. ms. Sange-
novetianum saec. (18, et) 14. Cod. Sangenovefian. 90. N. — Miss. ms. S.
Sepulcri Parisiensis anni 1880. Cod. llafnien. Tliott. S. fol. 146. O. — Miss.
ins. Sanimaglorianuni sacc. 15. Cod. Parisin. Arsen. 623. P. — Cantion.
ms. incert. origin. saec. 15. Cod. Vatican. 4885. Q. — Oration. ms. Francis-
canum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 8639. K. — Pros. ms. Caeles-
tinonun Parisiense anni 1532. Cod. Parisin. Mazar. 448 (758). S. — Trop.
ins. I^ublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. T.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. U. — Miss. Fontisebraldense impr.
Parisiis 1544. V. — Miss. Leonensc impr. Parisiis 1526. \V. — Miss. S.
Victoris Parisiensis impr. J'arisiis 1529. X. — Miss. Athanatense impr. Lug-
duni 1581. Y. — Miss. Gratianopolitanum impr. Gratianopoli 1582. Z. —
Miss. liaiocense hn\n\ Kotomagi 1545. a. — BLOXY a sind niclit ItoUationiert.
1, 1 Ave .Maria stella maris H. — 1,2 Dignitate Z — 2, 2 Xec
CFGMPKSUZ. — 3, 2 Xihil tutum FGMPSZ; nihil clarum FGIMPQHSZ. —
4, 1 hic erit nobisZ; tuum (st. tutum) II. — 5, 1 adulatur Q. — 6, 1 intrat
I. — 7, 1 Et punimus A. — 8, 2 summae spci FGMPQSZ. — 11. 1 Assis-
tentes Q. — 12, 8 Xos Christi I. — 18, 1 mitis ac DIU. — 14, 3 numerum
C. — 15, 8 Septiformis EHN. — 16, 2 simplex C.
Es ist kaum zu bezweifeln, daB diese herrliche Sequenz in H-ankreidi
und zwar wohl in 1'an's entstand , wenng-leich wir nicht dcn groUen Vic-
toriner Adam mit Sichcrheit als Dichter zu bezeichnen berechtigt sind. Str. 1
erinnert sehr an Str. 21 der Se^iuenz .^Salve mater salvatoris'' (Xr. 245).
Peachtung verdient, daU die Schlulibitte an Cliristus gerichtet ist und mit
ciner J)oxolof/ie abschlicBt.
247. I)o Beata Maria V.
1. Ave, sitlus, lux dieruni, 2. Ave, verbi summi paren.s=.
Ave, gemma mulierum, Ave, rosa spina careus,
Quae lactasti regem vorum, Per te virot mundus areus,
Genitorem lilia. Per te datur venia.
388 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
3. Ave, verbi Dei cella, 4. Muiidum pingis novo flore,
Mundi decus, maris stella, Florem paris novo more
Serva servos a procella Virgo manens cum pudore
Maris liuius noxia. Novi floris gratia.
5. Regis mater et regina, 6. Dele culpas, o Maria,
Morum dux et disciplina, Placa regem prece pia,
De malorum nos sentina Quia per te patet via
Perduc ad caelestia. Ad aeterna gaudia.
Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A. —
Grad. ms. Altaripense saec. 13. Cod. Oxonien. Lat. lit. d 5. B. — Collect.
ms. Chiraevallense saec. 15. Cod. Trecen. 1612. C. — Oration. ms. Francis-
canum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639. D. — Horar. ms. Gallicura
saec. 15/16. Cod. Vatican. Regin. 162. E.
Oration. ms. Nunbergense saec. 14. in. Cg-m. Monacen. 101. F. — Miss.
ms. Secoviense anni 1320. Cod. Graecen. 469. G. — Oration. ms. (yarthusiae
Pragensis dictum „Scala caeli" saec. 14. Cod. Pragen. XIII E 3. H. —
Miss. ms. Pragense saec. 15. Cod. Mus. Bohem. XVI A 13. I. — Grad. ms.
S. Georgii Pragensis saec. 16. Cod. Pragen. VII A 13. K. — Oration. ms.
Underdori^ense saec. 15. Clm. Monacen. 7815. L. — Oration. ms. Ebers-
pergense saec. 15. Clm. Monacen. 6053. M. — Miss. ms. Ah'ispacense saec.
15. Clm. Monacen. 2873. N. — Miss. ms. Strigoniense saec. 15. Cod. Salis-
burgen. V 1 B 23. O. — Miss. ms. Monstrolense saec. 15. Cod. Semin. Bri-
xinen. 47 (C 5). P. — Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Dioecesan.
Brixinen. s. n. Q. — Grad. ms. S. Oswaldi in Zwolfmagrein anni 1430. Cod.
Mus. Bolsanen. 7/4. R. — Oration. ms. Vallis locosae saec. 15. Cod. Labacen.
147. S. — Oration. ms. S. Petri Salisburgensis saee. 16. Cod. Petrin. a III
20. T. — Oration. ms. Franciscanum Coloniense saec. 15. Cod. Darmstadien.
2772. U. — N u. S sind nicht kollationiert.
1, 2 Virgo (st. Ave) A. — 1, 3 Christum verum C, regem regum EGH
IKLT. — 1, 4 Genitoris E. — 2, 1 Ave regis A, Ave verbi sacra EI, verbi
sacri M, verba sacra U, verbi superni T. — 2, 2 spinis HFMQ. — 2, 3 sq.
Ave virga Aaron arens | Profhiens amygdala K. — 2, 3 Per quam LM ; mundus
viret EHILMTU. — 3, 2 Caeli decus HILM; Clara gignis solem stella K. —
3, 3 Salva H ; Qui nos servet a procella K. — 3, 4 Mundi huius CEH — MU.
— 4, 1 novo prole F. — 4, 2 Prolem F; parens EPU, profers C; miro
more CILMOPU. — 4, 3 cum honore FOT. — 4, 4 Novitatis gratia A. — . ^
5, 1 Mater regis EHILMU. — 5, 3 nos raina E. — 5, 4 Duc P. — 6, 2 f
Regem placa FHIMU, lesum placa EL, Roga patrem D. — 6, 3 datur via
ETU; Per te nobis detur IILM, Nobis per te detur I. — Str. 5 u. 6 lauten in K:
5. Fili virginis Mariae, 6. Ut redempti morte tua
Audi nos, precamur, pie In sanctorum consortia
In hac valle miseriae Perducamur recta via
Relaxando vitia, Ad aeterna gaudia.
Schema und Melodie ist: „Verbum hovum''^ ; B jedoch bietet eine be-
sondere Sirgweise. — Die Ursprungsstatte dieser Sequenz, die in kein ge-
drucktes Missale ilberging (nur Str. 5 u. 6 wurden als besondere Sequenz
in das Miss. Zagrabiense impr. Venetiis 1511 aufgenommen), laBt sich schwer
bestimmen, wenngleich man am ehesten auf Frankreich raten mochte.
Eine eigentiimliche F;issung erhielt diese Sequenz im Miss. ms. Ratin-
gense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075. Durch andere Reihenfolge der
Strophen (es folgen sich Str. 4, 1, 5, 2, 6; Str. 3 ist ausgefallen) und durch
textliche Anderung des Anfangswortes zweier Strophen ergibt sich dort das
I
De Beata Maria V.
389
Akrosticlion: Maria, namlich >Str. 1: Mundum pignis; Str. 2: Ave sidus ;
Str. 3: Regis mater; Str. 4 : In te verbum sacra parens (st. Ave verbi summi
parens): Str. 5: Aufer culpas (st. Dele culpas). — Es ist kein Zweifel , daB
hier eine nachtrdglich gemachte Umformung' vorliegt zu dem Ende, um das
bezeichnete Akrostichon zu erhalten; dabei ist in Str. 4 die Umanderung
recht ungeschickt gemacht: „In te verbum, sacra parens, | Tu es rosa spina
carens." Diepe Sequenz istdort voneinerHanddesausgehenden 13. Jahrhunderts
auf das 1. Hlatt der Hs. eingetragen. Vgl. Arnold JJrcsen, Ein Ratinger
MeBbuclikodex. Sonderabdruck aus d. Jhrb. d. Diisseldorfer Geschichtsver-
eins. Diisseldorf 1913, S. 3 f.
248. De Beata Maria V.
1. Uterus virgineus
Thronus est eburneus
Regis Salomonis,
3. Salomon pacificus,
Summi patris unicus
Hunc elegit thronum ;
5. Haec est sedes gratiae,
Domus pudicitiae,
Sedes summi Dei.
7. Sicut vellus maduit
De caelesti rore,
Sic venter intumuit
Servato pudore ;
y. Haec est aromatica
Cella creatoris,
Utilis et unica
Medela doloris,
11. Haec vas pigmentarium,
Kegale palatium,
Domus est cedrina,
13. 0 sancta virginitas,
Nostra nequit parvitas
Te digne laudare,
15. l*ulchrior sideribus
Et prae mulieribus
Cunctis benedicta,
17. In tc pluit,
In te fluit
Deus suam «ratiain ;
2. Thronus admirabilis,
Dispar et dissimilis
Universis thronis.
4. Virgo thronus exstitit,
Cui Deus praestitit
Tam praecellens donum.
G. In hac sede residet
Dominus, qui praesidet
Universae rei.
8. Nec vellus corrumpitur
Imbre pluviali,
Nec pudor amittitur
In conceptu tali.
10. Nardus odorifera,
Quae fundit odorem,
Oliva fructifera,
Virga ferens florem.
12. Angelorum domina,
Benedicta femina,
Caelorum regina.
14. Continens in gremio,
Quem nec caeli regio
Potest sustentare.
1(3. Placa tuum hlium
Et purga fidelium
Omnium delicta.
18. Ergo tuae
Nobis })lue
Gratiae clenKMitiaui.
390 Sequcntiae rhythniicae et riginntae.
19. Ad beati 20. Et cunctoriim
Tni nati Delictorum
Nos transfer praesentiam Confer indulgentiam.
Grad. ms. Gallicnm saec. 13. Cod. Bruxellen. Fetis 1178. A. — Collect.
nis. Gallicum (et Siculum) saec. 13. (et 15.) Cod. Vatican. 3087. 13. — Trop.
ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. add. saec. 13. C. —
Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639. D.
Miss. ms. Lambreclitense anni 1336. Cod. Graecen. 395. E. — Miss.
ms. S. Floriani saec. 14, Cod. Florian. III 221 A. F. — Miss. ms. Pah.-
viense saec. 14. Cod. Plorian. XI 388. G. — Miss. ms. Pataviense saec.
14. Cod. Zwettlen. 229. H. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm Monacen.
23054. I. — Miss. ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Chn. Monacen.
9508. K. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. L. —
Cantion, rns. Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716. M. — Grad. ms.
Carmelitarum saec. 14/15. Clm. Monacen. 23027. N. — ]Miss. ms. Melicensc
saec. 14. Cod. Lincen. T p 8. O. — Miss. ms. Salisburgense anni 1490.
Cod. Vindobonen. 1778, P. — Grad, ms. Lunaelacense saec. 15, Cod. Vindo-
bonen. 3787. Q. — Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977.
li. — Miss ms. 8. ]MagclaIenae Claustroneoburgensis sacc. 15. Cod. Claustroner»-
burgen. 957. S. — Grad. ms. Pragense anni 1473. Cod. Mus. Bohem. XII
A 1. T. — Miss. ms. S. lacobi Brunensis saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen.
9. U. — Miss. ms. Strigoniense anni 1480. Cod. ^NIus. Hungar. 222. V. —
Cation. ms. Hungaricum saec. 15. Cod. Mus. Hungar. 243. W. — Grad.
ms. TaistensG anni 1493. Cod. ^Ius. Dioecesan. Brixinen. s. n. X. — Grad.
ms. Aquilegiense saec. 15. Cod. Archiep. Utinen. fol. 34. Y. — Oration.
ms. A^allis locosae saec. 15. Cod. Labacense 147. Z. — Hj-nin. et Pros. ms.
Emmeramense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667. a. — Pros. ms. Sangallense
dictum „Branderi'' anui 1.507. Cod. Sangallen. 546. b.
Miss. Xantonense impr. Parisiis 1491. C. — Miss. Pataviense impr.
Augustae 1494. d. — Miss. Pataviense impr. Augustae 1505. 6. — Miss.
Baiocense impr. Rotomngi 1504. f. — Miss. [Franciscano ] Romnnum impr.
Lugduni 1535. g. — Kollationiert sind ABD— MPQRVWXY a e f g.
Str. 1 u. 2 umgestcllt A. — 1, 3 Veri Salomonis B. — 2, 1 Thorus
I. — 3,2 Summi patris ABEQR f, die iibrigen: Summi regis ; letztere
Korrektur lag nahe wegen „Thronus"*, filius (statt unicus) a, nuntius E. —
4, 1 Ergo thronus FI; Thronus virgo L. — 4, 1 sq. Thronus cui exstitit [
Deus qui praestitit H. — 4, 2 Deus cui G. — 4, 3 praecellens FGHIKLWXY.
— Nach Str. 4 fiigen DV a g" ein:
a. Haec est losepli horreum, b. Haec vas fundens oleum,
Quod non aperitur: Quod non cxhauritur.
a und b umgestellt B. Diese gleichen Strophen stehen in BE f nach
Str. 6. In X .ist die Strophenfolge : 4; 9; 10; 7; 8; 5; 6; 11 usw. — 5, 1
est fides gratiae G f g". — 5, 3 Domus summi AX ; summi regis W. — 6, 1
Hacc est in qua re.sidet D; In hac domo E. — 6, 2 qui praevidet X. —
6, 3 Universo regi Y. — Str. 7 u. 8 umgestellt BFI. — 7, 1 Siccum vellus
X. — 7, 2 in W. — 7, 3 intonuit A. — 8, 1 Et vellus A. — 9, 3 sq. und
Str. 10 lauten in P:
Nardus odorifera | Caelici saporis,
Oliva fructivera, j Virga ferens Rortm,
Arbor salutifera | Gignens vitae rorem.
9, 3 Humilis Q, Nobilis KX. — 9, 4 languoris EQ. — 10, 2 Effudit
FGHILMQWY, Eflfundit KV e, Quae fudit A. — 10, 4 Virgo K; Virga gig-
iiens W. — 11, 1 Ut va.s H, Hoc vas GX. — 11, 2 Regali B. — 11, 3 haec
(st. est) DE g". — 12, 1 Haec angelorum D g". —
De lieata Maria V.
391
18, 2 nescit BPQRV a C g. — 14, 1 Contiues IKLMl^QVX a, Siistinens
A f, Sustines D g". — 14, 2 nec fehlt f; non (st. nec) ABD. — 14, 3 Non
potest f; Valet E; sustinere W. — 15, 1 Pulclirior virfrinibus ABDKPR a f gT
(vielleiclit richtig). — 15, 3 Virp^o (st. Cunctis) E. — 16, 1 Placa nobis (st.
tuum) DELMQ f g. — 16, 2 Expurg-a DV g. — 16, 3 Criminuni X. — 16, 2
sq. in P: Et omnium fidclium | Tu purga dolicta. — Str. 17 — 20 fehlen B.
— 17, 1 u. 2 umgestellt AY. — 18, 3 Salutis clementiam P, Xobi.s affluentiam
V. — Str. 19 u. 20 umgestellt W. - 19, 3 Transfer nos DFPQRV a e ^.
— 20, 1 Et nostrorum BDERV a e f g. — 20, 3 Nos fer ad P.
Franlcreich ist sehr schwach durch Quellen vertroten ; und doch mochte
man glauben, daB dort im 18. Jahrh. die Sequonz entstand, aber trotz ihrer
Schonheiten ebendort weniger Anklang fand, nls in Dnttf<chlmuL
1. JMariae praocoiiio
Sorviat cum gaiidio
Fervens desiderio
Veriis amor.
241). De Beata Maria V.
2
Amoris sufitVag'io
Praesentetur filio
Matris in obse(juio
Cordis clamor.
3. Ave, salus liominum,
Virgo, decus virginum,
Te decet post Dominum
Laus et honor.
4. Tu rosa, tu lilium,
Cuius Dei filium
Carnis ad conubium
Traxit odor.
5. Ave, manans satie.
Fons misericordiae,
Vera mcntis sauciae
Medicina;
G. Tu pincerna veniae,
Tu lucerna gratiae,
Tu superna gloriae
Es regina.
7. Ave, carens carie,
Speoulum munditiae,
Venustans ecclesiae
Sacramentum :
8. Tu linis miseriae.
Tu ver es laetitiae,
Pacis et concordiae
Condimentum.
^t. 0 felix puerpera,
Nostra ])ians scelera,
lure matris impera
Redemptori :
10. Da fidei foedera,
Da salutis opera,
Da in vitae vespera
Bene mori.
Crad. m.s. Callicuui saoc. 11 12. Cod. Bruxellen. Foti> 1172. add. saec.
13. A. Crad. ms. Cameraconse saec. 12. Cod. Caaieracen. 62 (61). add.
saec. 13. P). — Grad. nis. Altaripensc saec. 13. ex. Cod. Oxonien. Lat. lit.
d 5. C. -- Brev. ms. Ao^aunense (? Montis lovis) saec. 13 14. Cod. Roman.
An;>-olic. 440 (D V 9). D. — Miss. uis. EI)roiconse saoc. 1H'14. C(.d. Roto-
niao-on. 305. E. — Brov. ms. S. Sopulcri Cadomonsis saec. 13 14. Cod. Parisiu.
Aiscn. 279. V. — Miss. ms. S. Petri Cadomensis anni 1451. Cod. Cadonien.
Mancol s. n. F*. — Miss. nis. Carnotonse saec. 14. in. Cod. Oxonien. Miso.
lituror. 844. G. — (Miss. ms. S. Barbarao in Algia saoc. 12.) cum Prosario
392 Sequenliae rhythmicae et rigmatae.
saec. 13/14. Cod. Sangenovefian. 96. H. — Miss. ms. Sandionysianum saec.
14. Cod. Parisin. 1107. I. — ^liss. ms. S. Laurentii Longoretensis saec, 14.
Cod. Parisin. 1106. K. — Miss. ms. TuUense saec. 14. Cod. Spinalien. 116
(20). L, — Brev. et Miss. ins. Cathalaunense saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen.
595. M. — Miss. ms, Cathalaunense saec. 15. Cod, Parisin. 840. N. — Miss.
ms. S. Albini Andegavensis saec. 15, Cod. Andegaven. 86. O. — Trop. ms.
Claromontense saec. 15. Cod, Claromonten, 57. P. — Miss. ms. Gemeticense
anni 1485. Cod. Rotomagen. 301. Q. — Oration. ms. Franciscanum Parisiense
saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639. R. — Collect. ms. Ludovici ducis Aurelia-
nensis saec. 15. Cod. Parisin- 458. R*.
Miss. ms. Cremifanense saec. 14. in. Cod. Cremifanen. 132. S. — Miss.
ms. Admontense saec. 13/14. Cod. Admonten. 751. add. saec. 14, T. — Grad.
ms. Castri Teriolis saec. 14. Cod. Ambrasien. CN 61. U. — Grad. ms»
Secoviense (?) postea Veldidenense saec. 14. Cod. Oenipontan, 710, V. —
Grad, ms. Germaniae meridionalis saec. 14. Cod, Bruxellen, Fetis 1174. W,
— Miss. ms. Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen. 395. W*. — Grad,
ms. Mosburgense anni 1360. Cod. Univ. Monacen. 156 fol. X. — Cantion.
ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. Y. — Miss. ms, Frisin-
gense saec. 14. Clm. Monacen. 23054. Z, — Miss. ms. Zwettlense saec. 13.
Cod. Zwettlen. 398. add. saec. 14. a. — Miss. ms. Metense saec. 14. Cod.
Capit. Treviren. 161. h. — Miss. ms. S. Stephani Metensis saec. 15. Cod.
Meten. 12. b*. — Miss, ms. votivum Altae Superioris anni 1452. Clm. Monacen.
9508. C. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. d. — Cantion,
ms. Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716 e. — Miss. ras. Lunaelacense
saec, 15, Cod. Vindobonen, 3795. f. — Grad. ms. Lunaelacense saec. 15.
Cod, Vindobonen. 3787, g". — Miss. ms, Sanblasianum anni 1482. Cod. Paulan.
25. 2. 15. (Blas. memb. 61). h. — Miss. ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit»
Treviren. 159. i. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507.
Cod. Sangallen. 546. k.
Grad. ms. Praemonstratense saec. 14, in. Cod. Bruxellen. 11396. L —
Miss. ms. votivum Franciscanum saec. 14. Cod. Lucernen. 3. m. — Grad.
ms. Franciscanum saec. 14, Cod. Graecen. 36. il. — Grad. ms. Franciscano-
Romanum saec. 14/15. Cod. Roman. Vitt. Eman. XX (Varia 290). 0. — Oration.
ms. Franciscanum saec. 15. Cod. Petrin. a I 14. p. — Prosar. ms. Carmelitarum
Vilvordense anni 1418. Cod. Bruxellen. 11359. q. — Miss. ms. Teutonicorum
anni 1415. Cod. Mus. Zwollen. 749 (390). r. — Grad. ms. S. Sepulcri Har-
lemensis saec. 15. Cod. Harlemen. membr. fol. 7. S. — Miss. ms. Novio-
magense saec. 15. Cod. Mus, Noviomagen, I a 2. t.
Es kommen hierzu zahlreiche gedruckte Missalien franzosischer und
zwar nur franzdsischer Diocesen (abgesehen einzig von 2 Missalien aus
Agram und Liittich); die meisten derselben sind verzeichnet von Chevalier,
Rep. Hymn., Nr. 11162. — Kollationiert sind ABCDFGHIMPTUWZ a b C
f— h k-q.
1, 1 Ave praeconio p. — 1,2 serviant L — 1, 3 Cordis desiderio D.
— 2,4 Verus clamor q, Corde clamor Z. — 4, 2 Virgo Dei filium p. —
4, 3 Ad carnis C; post conubium U. — 4, 3 sq. Traxit ad conubium | Caruis
f g. — 4, 4 Traxit amor 0. — 5, 1 manas T, manens sacie U, manens
facie I, manna gratiae H, vernans facie p. — 5, 3 Plena mentis Z; menti
B; saucia p. — 6, 1 piscerna CD; gratiae Z a. — 6, 2 veniae Z a, gloriae
I p, — 6,3 supernae CGUW c f g h m n; gratiae I 1 p, curiae U. —
Str. 7 u. 8 fehlen Z. — 7, 3 sq. und 8, 3 sq, umgestellt a. — 7, 3 Venustas
g, Verum dans 1, — 8, 1 Tu situs P; miseris p. — 8, 3 et iustitiae T. —
8, 4 Nutrimentum T. — 9, 2 Nostra planans h m. — 9, 3 Vice matris TU.
— 9,4 Salvatori U b p. — Str. 10 fehlt M. — 10, 3 Nos in h, — Nach
10, 4 in k: Amen et Amen, Fiat et Fiat; oremus omnes, omnes oremus.
W und k bieten je eine besondere, von der gewohnlichen abw^eichende
Melodie. — Der Ursprung dieser Sequenz ist offenbar in Franlcreich zu
suchen. Der Suden Deutschlands, welcher vom 14. Jahrh. an dieses Lied.
J)e Beata Maria V.
395
in der Liturgie reclit ergiebig verwendete, bot ihm in den gedruckten Missalien
nirgends mehr einen Platz. — Der Rhythmus verlangt namentlich in dem
Anfangsverse der meisten Strophen (1 •, 2 ; 4 ; 8 ; 9 ; 10) die Betonung ^ I ^ ^ I \^ t
statt der trochaischen / w / w / w /.
250. De Beata Maria V.
1. Vciii, virgo virginum,
Veni, lumen luminum,
Veni, vena veniae-,
3. Oonsolatrix inclita,
Veni, vide, visita
Certantes in acie^
5. Veni, lesse virgula,
Veni, rosa, primula,
Rosa carens carie ;
7. Magna, maior, maxima,
Reple cordis intima
Caelesti temperie ;
9. Ut nos iungat superis
Dans nobis in dexteris
Post spem frui specie.
2. Veni, salus hominum,
Veni, splendor ordinum
Caelestis militiae.
4. Nos rege, nos excita,
Nos fove, nos suscita
De lacu miseriae.
6. Peccatorum vincula
Rumpe prece sedula
Praesentis familiae.
8. Consolatrix optima,
Esto nobis proxima
Rogans regem gloriae,
10. Quae regina diceris,
Miserere miseris,
Virgo, mater gratiae.
Liber ms. ^Iiracuh)rum B. M. V. saec. 18. Cod. Parisin. Arsen. 3517,
A. — Trop. ms. Parisiense (VKemense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. add,
saec. 13. B. — Collect. ms. Gallicum (et Siculum) saec. 13. (et 15.) Cod.
Vatican. 3087. C. — - Miss. ms. Carnotense saec. 14. in. Cod. Oxonien.
Misc. liturg. 344. D. — Miss. ms. Sandionysianum saec. 14. Cod. Parisin.
1107. E. — Grad. ms. S. Cornelii Compendiensis saec. 14. Cod. Parisin.
17329 F. — ^liss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin.
Arsen. 608. G. — Grad. ms. Kotomagense saec. 14 15. Cod. Parisin. 905. H.
— Pros. ms. Caelestinorum Parisiense saec. ^''IS. Cod. Parisin. Mazarin.
447. (757). L — Miss. ms. Montis S. Michaelis saec. 15. Cod. Abrincen.
43. K. — Pros. ms. Franciscanum Gallicum saec. 14/15. Cod. Parisin. 1339.
L. — Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15'16. Cod. Parisin. 3639. M.
Trop. ms. Wingartense (?) saec. 13. Cod. Stuttgardien. HB I Asc. 95.
N. — Miss. ms. Secoviense anni 1320. Cod. Graecen. 469. O. — Trop. ms.
Secoviense anni 1345. Cod. Graecen. 756. P. — Miss. ms. Pataviense saec.
14. Cod. Zwettlen. 2'2i). Q. — Miss. ms. Vallis S. Gregorii Monasteriensis
saec. 13. Cod. Colmarien. 409. add. saec. 14. K. — Miss. ms. S. Aruulfi
Metensis anni 1321. Cod. Meten. 133. S. — Miss. ms. Metense saec. 14,
Cod. Capit. Treviren. 161. T. — Miss. ms. Frisingonse saec. 14. Chn. Monacen.
23054. U. — Grad. ms. Mosburgense anni 1360. Cod. l^niv. Monacen. 156
fol. V. — (Grad. ms. Scaphusiense saec. 13. ex. et) Prosar. Ittingense saec,
14. Cod. Turicen. Khcnov. 23. W. — Cantion. ms. Engelborgense anni 1372.
Cod. Engolbergen. 314. W*. — Collect. ms. Eremitarum S. Augustini Vindo-
bonensium saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 5094. X. — iliss. m^. Lamba-
c^nee saec. 15. Cod. Lambacen. 215. Y. — Miss. ms. votivum Altao S
upc-
394 Sequentiae rhythniicae et rigmatae.
rioris anni 1452. Clm. Monacen. 9508. Z. — Oration. ms. Tegurinum anni
1490. Clm. Monacen. 19824. a. — Miss. ms. Altovadense saec. 15. Cod,
Altovaden. LXX. b. — Mi.ss. ms. S. lacobi Brunensis anni 1490. Cod. S.
lacobi Brunen. 17. b '''. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni
1507. Cod. Sangallen. 546. c
Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen. 11896. d.
— Grad. ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Pragen. I E 12. e. — Miss. ms.
Praedicatorum Suecicum saec. 15. Cod. Upsalen. 415. f.
Es kommt hinzu eine Unzahl gedruckter Missalien franzosisclier und
(leutsclier Diocesen, die ein ahnliehes Bild der liturg^ischeu Verbreitung er-
geben, wie die handschriltlichen Quellen ; vgl. Chevalier, Rep. Hymn. 21280.
— Wir notieren die Varianten aus ACDEGNPQRTWY C d.
1, 2 salus hominum AT. — 1, 3 vena gratiae P. — 2, 1 salus omnium
KW, lumen luminum T, splendor ordinum A. — 2, 2 splendor cordium PTY,
splendor luminum Q , mater agminum A. — 3, 2 Nos vide nos visita EW.
— 3, 3 Certantes piacie C, Certantes Maria Y. — 4, 1 u. 2 Nos rege u.
Nos fove umgestellt QY. — 5, 2 Veris rosa CD. — 5, .3 Carens omni
P , Veni carens scoria Y. — 6, 2 Solve P. — Str. 7 u. 8 umgestellt N. —
7, 1 Interventrix optima QY, O lux beatissima RT, Virgo serenissima CD. —
7, 2 corda intima Y. — 7, 8 caelestis W C. — 8, 1 Magna maior maxima
QTY, Virgo prudentissima RW, O lux beatissima DEG, O lux clementissima
N c d. — 8, 2 Nobis esto AR. — 8, 3 Roga T. — 9, 3 Sua frui W, Sui
frui R, Vultu frui d; frui veniae E. — 10, 2 Miseriae miseris Y. — Nach
Str. 10 fiigt G noch bei:
Amen dicant omnia,
Caelica, terrestria
Deum collaudantia.
Melodie : „ Veni sancte spiritus'" ; aus letzterer Sequenz ist einiges
eutlehnt. — Die Wendung „Veni , vide , visita^^ war scheinbar AnlaB , daB
diese inhaltlich generell gehaltene Sequenz mancherorts fiir das Fest Visitatio
B. M. V. verwendet wurde. — Der Ursprung wird eher in Frankrcicli als
in Deutschland zu suchen sein.
251. De Beata Maria T.
1. Ave, mater lesu Christi, 2. A contactii viri pura
Quae de caelo concepisti, (^oncepisti paritura
Non carnis commercio ; Gaudium cum gaudio.
3. Peperisti medicinam 4. Totus mundus in languore,
Non humanam, sed divinam Totus erat in dolore,
Pereunti saeculo ; Totus in periculo.
5. Mundi languor error eius, 6. Hostis totum possidebat,
Quo languore nihil peius, Quia totus defluebat
Nihil tam pestiferum ; Per abrupta scelerum.
7. Nondum semen venerat, 8. Semen ex muliere
Q.uod nobis promiserat Sine carnis opere,
Deus ab initio, Sine matris vitio.
De Beata Maria Y.
395
9. Mnlier eligitur,
(Juius serpens nititur
Pungere calcaneum:
11. Caput anguis haec contrivit.
(Juius carni counivit
Se maiestas filii;
13. Ave, virgo gloriosa,
Plus obrizo pretiosa,
Fragrans super lilia:
15. 0 Maria, maris stella,
Pro conservis intorpella
lugi prece filium^
17. Te ])reces. te suspiria^
Te nostri tangantgemitus,
Tu virtutis potentia
Nequam refrena spiritus,
10. 8c(l fortis et sapienS;
Hosti non consentiens,
Praecavet aculeum.
12. Sexus ante fragilis,
Sexus seductibilis
Vires frangit impii.
14. Tibi cedit laus herbarum,
Florum decor et gemmarum
Libanique gloria.
16. (^uia iugis est assultus.
Tugis noster est singultus
Et iuge suspirium.
18. Ne carnis nos lubricitas
Resolvat in flagitia,
Nec mundi iuvet vanitas
Christi iuvante crratia.
Grad. ms. Aciuisgranense (Arnoldi Canonici) saec. 18. in. Cod. Capit.
Aquiso-ranen. XII. A. — Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 18. Cod.
Assisien. 695. B. — Miss. ms. Parisiense, postea Sf-rbonnae Parisiensis saec.
13. ex. Cod. Parisin. 15 615. C. — Grad. ms. Yictorinuin saec. 18 14. Cod.
Parisin. Arscn. 110. D. — Miss. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14. in. Cod.
Londiueu. Add. 16 905. D-'. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin.
1099, K. — ^liss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sanf^enovefian. 97. F. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Bruxellen. 6068. G. — Miss. ms. Pari-
sienso saec. 14/15. Cod. Scliwarzavien. M 129. H. — Miss. ms. S. Sepulcri
Parisiensis anni 1880. ("od. Hafnien. Thott. S. fol. 146. I. — Miss. ms. S.
Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. K. — Miss. ms.
Montis S. Michaelis saec. lo. Cod. Abrincen. 48. Ij. — Collect. ms. Vic-
torinum saec. 15. (18. et 16.) Cod. Parisin. 14872. M. — Oration. ms. Francis-
canum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 8689. N. — Oration. ms. Domus
Novae Lucis anni 1477. Cod. Traiecten. 829 (Scriptt. Eecl. 875). O. —
Ilynm. et Prosar. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadieu. 521. P.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. Q. — Miss. Leononse irapr. Pari-
siis 1526. K. — Miss. Baiocense impr. Kotomagi l")4o. !s. — Miss. Constan-
ciense imj)r. Rotomagi 1557. T. — GRST sind niclit kollationiert.
1, 1 Vale O. — 1, 2 Quem CD. — 2, 1 A tactu L. — 8, 2 Non divinam
sed luimanam (!) M. — Str. 4 — 12 fehlen P. — 4, 1 mundo H. — 4, 2 cum
dolore M. — (>, 2 diftluebat D*EFL, contluebat M. — 6, 8 abruta L: scelera
N. ^ — 7, 1 Nnndum E, Nam dum (>. — 7, 2 s(|. (^uod Deus promiserat j
Nobis L. 11, \ bic D^=; haec construit M. — 11. 2 c;unis M. — 11, 3
Sed D=^ -- 12, 1 Sexus autem II. — 1:'., 1 Vale O. — 18, 8 Flajxrans A,
Fra^huis 1*. — 14, 1 dedit D*. — 16, 1 iugi V. — 16, 1 u. 2 est assultus | lugis
fehlt L. — 17, 8 Tua A, Tnae P: der Rest fehlt A; Tu nutus M. — 17. 4
fefrennt D^\ — 18, 1 u. 2 fehlcn M. — 18, 2 iu snpplicia (^P. — 18. 8
nuuidi viiK-at P, vivat Ij, vivet HM. — 18, 4 Tua iuvante P, Christi vivento M.
Dio. liturj^ische Verwendunp,- war wochsolvoll: fiir Mariae Geburt
und wahrond der Festoktav , oder fiir Mariae Lichtnu>li oder Empfangnis,
oder allgomein De Beata. — Die schwungA-olle, uach Inhalt und Form uuister-
giiltigo So(iuonz ist sichtlich ein frn^i^^o^^iftrlies Produkt und ware eines
Dichtors, wic A(la))i ron St. Victor, wiirdie;'. Falls sie niclit von ihm ist
396
Sequentiae rhytlimicae et rigmatae.
(als Gruiid zum Zweifeln kann einzig ihr Fehlen im Cod. Parisin. 14452
geltend gemacht werden), so sehen A\'ir hier aufs neiie, daB der Victoriner
Adam unter seinen Zeitgenossen nicht ganz unebenburtige Mitbewerber um
die Dichterpalme besaB.
252, De Beata Maria V.
1. Benedicta
es caelorum regina
Et mundi totius domina
Et aegris medicina;
3. Te Deus pater,
Ut Dei mater
Fieres et ipse frater,
Cuius eras filiaj
5. Per illud
,,Ave^'' prolatum
Et tuum
responsum gratum
Est ex te
verbum incarnatum,
Quo salvantur omnia.
2. Tu praeclara
maris stella vocaris,
Quae solem iustitiae paris,
A quo illuminaris.
4. Sanctificavit,
Sanctam servavit
Et mittens sic salutavit:
„Ave, plena gratia."
6. Xunc, mater,
exora natum,
Ut nostrum
tollat reatum
Et regnum
det nobis paratum
In caelesti patria.
Miss. ms. Baiocense saec. 13. (et 14.) Cod. Capit. Baiocen. 62. A. —
Brev. ms. S. Sepulcri Cadomensis saec. 13 14. Cod, Parisin. Arsen. 279. B. —
Miss. ms. Ebroicense saec. 13/14. Cod, Rotomagen. 305. B *. — Miss. ms.
Senonense saec. 14. in. Cod. Londinen, Add, 30058. C. — Miss. ms. Seno-
nense saec, 15. Cod. Parisin. 864. D. — (Miss. et) Prosar. ms. Sangenove-
lianum saec, (13. et) 14. Cod. Sangenovefian. 90. E. — Miss. ms. Carnotense
saec. 14. in. Cod, Oxonien. Misc. liturg, 344. E *. — Trop. ms. Moissiacense
saec. 11. in. Cod. Parisin. Nouv, acq. 1177. add. saec. 14. F. — Grad. ms.
Rotomagense saec. 14/15. Cod. Parisin. 905, G. — Miss. ms. Pictaviense .
saec. 15. in. Cod, Pictavien. 43. H. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15.
Cod. Parisin. Arsen. 197. I. — ]SIiss. ms. Montis S. Michaelis saec. 15. Cod. J
Abrincen. 43. K. — Miss. ms. Andegavense saec, 15. Cod. Parisin. 868. L.
— Prosar. ms. Caelestinorum Parisiensium saec. 14/15. Cod. Parisin. Mazarin.
447. M. — Miss. ms. S. Maturini Parisiensis anni 1510 — 1544. Cod. Parisin.
Mazarin. 430. X. — Miss. ms. Ambianense saec. 15. Cod, Taurinen. D II 7. O.
Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13, ex. Cod. Parisin. Arsen.
135. P. — Miss. ms. Vigorniense anni cr. 1370. Cod. Oxonien. Barlow 5.
Q. — Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. R. —
Miss. ms. Herfordense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 A. S. —
Miss. ms, Eboracense saec. 14. ex. Cod. Coll. Univ. Oxonien. 78 B. T.
Brev. ms. Agaunense saec. 13/14. Cod. Roman, Angelic. 448 (D V 9).
U. — Pros. ms. Carmelitarum Vilvordiense anni 1418, Cod. Bruxellen.
11359, V. — Grad. ms, Eremitarum S. Augustini anni 144S. Cod, Bruxellen,
15074. X. — ^Hss. ms. Leodiense saec, 15. Cod, Vatican. 3808. Y.
Cantion. ms. incert. origin. saec. 15. Cod. Vatican. 4835. Z. — Grad. ms
Praedicatorum Insulensium (Arosiae) saec. 15/16. Cod. Upsalen. C 513. a.
Hinzu kommen noch die gedruckten Missalien der meisten franzosische
und englischen Diocesen (vgl. Chevalier R. H. , Xr. 2428 , wo der groBere
De Beata Maria Y.
397
Teil derselben zitiert ist) nebst den Mi.ssalien von Upsala, Lund uud Wiborg.
— B*GOUX sind nicht kollationiert.
1, 2 sit eaelorum a. — 8, 2 Et Deus (Ij mater F, Ut eius Y. — 8, 8
Christus frater EF. — 5, 5 Est fehlt Z; Est a te D. — 5, 7 salvaret F. —
6, 1 Hunc F. — 6, 5 Regnumque a. — 6, 7 In caelesti gloria BCDIMNPRV.
Die Melodie folgt jener der drei ersten Strophenpaare von ,,Bcnedicta
sit heata trinitas" (A. H. VII, Nr. 96); schon dadurcli erhalt sie den Charakter
des Ubcrg-angsstiles. — Der Ursprung ist wohl in Nordfranlreich', in Deutsch-
land fand diese Sequenz keine Aiifuahme ; sie wurde filr verschiodene Marien-
feste verwendet.
255. De Beata Maria V.
1. Res cst admirabilis:
Virgo venerabilis
Parit, sed intacta;
3. Cardine de supero
Kore salutifero
Venter fecundatur :
5. Sicut ros in gramine
Descendit in virgine
Verbum summi patris ;
7. Sicut terram pluvia,
Sic divina gratia
Virginem fecundat;
9. Non est opus hominis,
Sed est opus numinis
Et magnae virtutis;
2. Operante spiritu,
Sine viri coitu
Genetrix est facta.
4. Peperit fecunditas
Et sacra virginitas
Integra servatur.
6. Patrem non deseruit
Et mortalem induit
Formam alvo matris.
8. Sanctus eam spiritus
A peccato penitus
Abluit et rnundat.
10. Quae virum non noverat,
Concipit et generat
Auctorem salutis.
Trop. ms. Nivernense saec. 12. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1235. add.
saec. 13. A. — Grad. ms. Altaripense saec. 13. ex. Cod. Oxonien. Lat. lit.
d 5. B. — Grad. nis. Fontisebraldende saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17).
C. : — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen.
608. D. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 16905.
E. — Miss. ms. Parisiensc saec. 14. Cod, Parisin. 1099. F. — Miss. ms.
Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. G. — Miss. ms. Parisiense saec. 14.
Cod. Sangenovefian. 97. H. — Mlss. ms. Parisiense saec. 14 15. Cod. Schwar-
zavien. (Ducis do Parma) M 129. I. — Miss. ms. S. Scjjulcri Parisiensis
anni cr. 1380. Cod. Ilafiiien. Thott. S. fol. 146. K. — Brev. ms. Constan-
ciense sacc. 15. in. Cod. Capit. Baiocen. 79. L. — Brev. ms. Constanciense
saec. 15. Cod. Parisin. 1300. M. — Brev. ms. Coenobii Casae Dei saec.
14/15. Cod. Vesolen. 14. N. — Trop. et Pros. ms. Chiromontcnse saec. 15.
Cod. Claromonten. 57. O. —
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. P. — Miss. Parisiense imjn-. Pari-
siis 1541. Q. — Miss. Constanciense inipr. Rotomagi 1499. R. — Miss. Baio-
cense impr. Rotomagi 1504. S. — Miss. Lcxoviense imj^r. Cadomi 1504. T. —
!Miss. C\>enobii Casae Dei impr. Lugduni 1527. U. — Miss. Leonense impr.
Parisiis 1526. V. — Miss. Remense impr. Remis 1553. X. — A bietet nur
das Incipit; GRSV sind nicht koUationicrt.
2, 1 sq. Sine viri coitu j Plena saiicto spiritu BT. — Str. 2 fehlt O.
398
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
— 5, 1 iii germine L. — 6, 1 Praemiuni uon defuit L. — 6, 2 Sed mor-
talem FQ, Ad mortalem T. — 7» 1 terra E. — 8, 1 enim (st. eam) X. —
8, 2 peccatis KX. — 10, 1 u. 2 umgestellt BOTU. — 10, 1 Virum quam (!)
non U. — 10, 2 Concepit F. — 10, 3 Actorem liM.
Die Sequenz stammt offenbar aus Frankreich und blieb auf dieses Land
bescluankt. lu M wurde sie als Verbeta beniitzt. D u. F bestimmen sie
fiir: .,In Xativitate B.M.V. Octavae die 2=1." Inhaltlich gehort sie zur
Weihnachtszeit.
254. De Beata Maria Y.
1. Ave, mundi gloria,
Virgo mater Maria,
Ave, benignissima.
2. Ave, plena gratia,
Angelorum domina,
Ave, praeclarissima.
4. Ave, mater Dominij
Genetrix altissimi,
Ave, prudentissima.
6. Ave, mater luminis,
Ave, lionor aetheris,
Ave, porta caelica,
Ave, serenissima.
8. Ave, dulcis,
Ave, mitis,
Ave, pia,
Ave, laeta,
Ave, lucidissima.
10. Ave, clara
Caeli gemma,
Ave, alma
Christi cella,
Ave, venustissima.
12. Ave, stirpe generosa,
Ave, prole gloriosa,
Ave, fetu gaudiosa,
Ave, excellentissima.
14. Ave, turtur tuque munda
Castitate, sed fecunda
Caritate, tu columba.
Ave
, pudicissima.
16. Nunc et in jjerpetuum.
3. Ave, decus virginum,
Ave, salus hominum,
Ave, potentissima.
5. Ave, mater gloriae,
Mater indulgentiae,
Ave, beatissima.
7. Ave, candens lilium,
Ave, opobalsamum,
Ave, fumi virgula,
Ave, splendidissima.
9. Ave, porta,
Ave, virga,
Ave, rubus,
Ave, vellus,
Ave, felicissima.
11. Ave, virga
lesse orta,
Ave, scala
Caeli facta,
Ave, nobilissima.
13. Ave, virgo singularis,
Ave, dulce salutaris,
Ave, digne admiraris,
Ave, admirandissima.
15. Ave, mundi imperatrix,
Ave, nostra mediatrix,
Ave, mundi sublevatrix,
Ave, nostrum gaudium
De Jieata Maria V.
399
. Miss. ins. S. Barbnrae in Als^ia (saec. 12. cuin Prosario) saec. 18/14.
Cod. Sangenovefian. 9(3, A. — Grad. nis. Fontisebraldense saec. 14. in. Cod.
Lemovicen. 2 (17); bis: fol. 180. B; -- fol. 288. C. — Pros. ms. Caelesti-
norum Parisiensium saec. 14/15. Cod. Parisin. Mazarin. 447 (757). D. —
Pros. ms. Caelestinorum Ambianensium anni 1572. Cod. Ambinnen. 132. E. —
Miss. ras. Ebroicense saec. 15. Cod. Ebroicen. 99. F. — Miss. ms. S. Albini
Andegavensis saec. 15. Cod. Andegaven. 86. G. — Oration. ms. Francis-
canum Parisiense saec. 15/16. Cod, Parisin. 8689. H. — Miss. ms. Parchense
anni 1589. Cod. Bruxellen. II. 2847. I.
Miss. ms. Franciscanum Anglicum saec. 14. ex. Cod. O.Konien. Tanner
884. add. saec. 15. in. K.
Miss. Ebroicense impr. Rotomagi 1497, M, — Miss. S. Martini Maioris
Monasterii impr. Turonibus 1508. X, — Miss. [Franciscano-| Romanum impr.
Lugduni 1535. O. — Miss, Fontisebraldense impr, Parisiis 1534. P. — Miss.
Fontisebraldense impr. Parisiis 1606. Q. — Miss. Ruthenense impr. Lugduni
cr. 1540. R. — Miss. Cluniacense impr, Parisiis 1550. 8, — Miss, Remense
impr. Remis 1553 T. — FGMPR sind nicht kolhitioniert.
1, 1 mundi domina KN, — 1, 2 Virga B; Mater virgo Q. — 1, 3 Virgo
(st. Ave) N. — Str. 2 u. 3 fehlen K. — 2, 8 u, 3, 3 umgestellt I. — Str. 3
fehlt B. — Str. 3 n, 4 umgestellt I. — 8, 2 omnium (st. hominum) Q. —
Nach Str. 4 schieben DES ein :
Ave, vena veniae,
Fons misericordiae,
Ave clementissima,
6, 3 fehlt N, - - (3, 4 fehlt K. — 7, 2 Ave fragrans balsamum KT, Ave
dulce balsanuim E ; opebalsamum I, opere balsamum Q. — 7, 8 fehlt N. —
7, 4 fehlt K. — 8, 1 u. 2 umgestellt DENS. — 8, 5 dilectissima IN. —
Nach 8, 5 filgt K bei : Ave plena gratia. — Str. 9 fehlt H. — 9, 1 sq. Ave
nostra | Salus facta N. — 9, 8 u. 4 umgestellt N. — 9, 4 tellus D. — Nach
9, 5 fiigt K bei : Ave phoenix unica K. — 10, 8 Ave sancta T. — 10, 4
Caeli celhi BC, Dei celhi E. — 11, 2 lesse porta I, lesse data DEOS, lesse
nata H. — 11, 3 Ave stelKa I. — Nach Str. 11 fiigt K zum Ersatz fiir die
2 unterdriickten Stropheu 2 u. 3 die folgenden ein :
Ave, virgo salutata,
Ave, rosa fecundata,
Ave clementissima.
Ave, hera sublimata,
Ave, vera advocata,
Ave, fidelissiraa.
12, 3 u. 4 fehlen N. — 12, 3 Ave rosa speciosa I. — 12, 4 excelsissima
(), nobilissima B, honestissima I. — 13, 1 virgo sahitaris K. — 13, 2 dulcis
KOQ, dulci H („dulce" ist adverbiell zu nehmen und „sahitaris" als Verbum :
„Du vvirst siiB gegriilJet"). — 18, 8 digna S. — 13, 4 mirandissima HO. —
Str. 18 ist in EIN /iemlich umgedichtet und zwar iu
E : Ave, virgo singuhiris,
Ave, domus salutaris,
Ave, fulgens stelhi maris,
Ave, mater piissima.
IN : Ave, decor aeternalis,
Ave, dulcor sahitaris,
Ave, auior immortalis,
Ave, amantissima.
14, 1 Ave turtur ave numda E. — 14, 2 Caritate BC; et (st. sed) IN, es Q,
fit BC, — 14, 4 potentissima K, integerrima N, integermina (I) I. — 15, 1
u. 2 fehh'n T. — 15, 2 nostri D. -- 15, 8 sullevatrix A, sublimatrix D;
vitae reparatrix N. — 16 fohlt DES, lautet in K:
Esto nobis uuuc iuvameu,
In pressuris cousohimen
Gaudia cautantibus.
400
Sequentiae rhytlimicae et rigniatae.
Diese UtaneiaYtige („Ave" bei faBt jedein Verse und der Superlativ in
jedem ScliluBverse) und daher fur Anderungen resp. Einfiigung anderer Titu-
laturen der Gottesmutter leicht zugangliche Sequenz (viele Varianten und
Umstellungen !) folgt genau dem Schema und der Melodie von „Mane prima
sahhati^^ (Nr. 143, vgl. auch Nr. 199). Franlreich scheint die Ursprungs-
statte zu sein. — Das abweichende Incipit in N „Ave mundi domina^'^ ver-
leitete Misset-Weale , diese Sequenz nur aus N als Ineditum zu publizieren
(Anal. Liturg. II, Nr. 687).
255. De Beata Maria V.
1. Mirandum commercium !
Virginis in gremium
Deitatis
3. Lapso namque genere
Humano pro scelere
Matris Evae
5. „Ave" inquit „Maria,
Gratia plena,
Dominus tecum ;
2. Et carnis connubium
Transit ad imperium
Pietatis.
Missus ad hanc propere
Gabriel cum foedere
Prompsit Ave.
„Audi, virgo regia,
Nec sis dubia ;
Paries lesum."
6.
7. Respondit haec : „Q,uomodo 8.
Fiet, angele Dei?
Nam virum non pertuli."
Fert „Eia" hic „amodo
Scies, nam virtus tibi
Umbrabit altissimi."
9, At virgo : „Ecce, ancilla 10. 0 grande verbum, in illa
Quod factum est caro Christi !
Dei, fiat ut dixisti".
11. Mox ut Fiat incepit,
Verum Deum concepit
Et hominem,
13. 0 verbum nectareum,
Quo gignit virgo !
12. Quo, qui Evam decepit,
Deceptum se percepit
Per virginem.
14. Sed o virgo, quae Deum
Sic profert mundo !
15. Quantum decet venerari, 16. Ipsam tamen collaudantes
Humana nec lingua fari Pro modulo et orantes
Nec angelus sufficit. Dicat quisque, sicut scit :
17. Ave, virgo virginum,
Lumen gestans luminum,
Ave et gaude ;
18. Placa nobis Dominum
Ipsos hostis hominum
Servans a fraude.
Miss. ms. Ebroicense saec. 13/14. Cod. Rotomagen. 304. A. — Miss-
ms. Gallicum saec. 14. Cod. Pommersfelden. s. n. B. — Miss. ms. Catha.
iaunense saec. 15. Cod. Parisin. 840. C. — Miss. ms. S. Martini Turonen-
sis saec. 15. Cod. Turonen. 194, D. — Grad. ms. Cenomanense saec. 15.
Cod. Cathedrah Cenomanen. s. n. E. — Oration. ms. Franciscanum Parisi-
I
De Beata Maria Y.
401
ense saec. 15/16. Cod. Pan.sin. o6'39. F. — Pros. ms. 8. Maturini Parisiensis
anni 1532. Cod. Parisin. Mazarin. 448 (758). G.
Miss. Parisiense impr. Parisiis 1481. H. — Miss. Carnotense impr.
[CarnotiJ 1482. I. — Miss. Carnotense impr. Parisiis 1535. K. — Miss. Lemo-
vicense impr. Parisiis 1483. L. — Miss. Ambianense impr. Parisiis 1487. M.
— Miss. Cathalaunense impr. Parisiis 1489. N. — Miss. Remense impr.
Parisiis 1491. O. — Miss. Remense impr. Remis 1553. O*. — Miss. Eduense
impr. Parisiis 1493. P. — Miss. Eduense impr. Parisiis 1530. P^'. — Mis.s.
Cenomauonse impr. Parisiis 1494. Q. — Miss. Ebroicense impr. Rotomagi
1497. R. — Miss. ('onstanciense impr. Parisiis 1499. S. — Miss. Lexoviense
impr. Cadomi 1504. T. — Miss. Baiocense impr. Rotomagi L504. U. — Miss.
Belvacense impr. Rotomagi 1514. V. — Miss. Fontisebraldense impr. Parisiis
1514. W. — Miss. Morinense impr. Rotomagi 1516. X. — Miss. Silvanectense
impr. Parisiis 1524. Y. — Miss. Leonense impr. Parisiis 1526. Z. — Miss.
TuUense impr. Tullii 1.551. a. — Wir begniigten uns niit der Kollatiou von
ABCFHKO''P=^X a.
4, 3 Prosit B. — 6, 2 Ne sis HX a. — 7, 3 lam virum BFHO*X a. —
8, 1 Fer eia haec H, Eia fert P* (fert = refert, respondit); ({uomodo (st.
amodo) P*. -- 8, 2 Scieus BP*. — 8, 3 Obumbrahit BKO*. Obumbrat P*.
— 9, 1 Et P*. — 10, 1 O fehlt BO*. — 11, 1 Vox BP *; Fiant H. — 12, 2
decerpit BC, decepit FHP*X a. — 14, 2 Hinc P *. - 18, 2 Tuos hostis K;
hostes 0*P*. — 18, 2 u. 3 lauten in a: Esto praesens remedium | Hostis
liberans a fraude.
Die nach Form und Inhalt eigenartige Sequenz ist ein minderwertiges
Erzeugnis Frankreichs und zwar vielleicht der Normandie ; in letzterem
Gebiete war eine ebenso gebaute Sequenz auf Barbara (mit gleiehem Anfange.
A. H. XXXIX, Xr. 122) in liturgischem Gebrauch.
'250. I)e Beata Maria. V.
1. lesse proles,
Quibus doles,
Leva moles criminum.
3. Nou ignota
Tibi vota
Plebs devota dirigit.
5. Tu iuvamen,
Tu solamen,
Tu spiramen liominum
7. Hoc fatemur,
Sed veremur,
Quod meremur iuferos,
9. Spes salutis
Destitutis,
Tu virtutis gradibus
2. Mater solis,
Carens dolis.
Lux in polis siderum.
4. Cuius cura
Peremptura
Mortis iura corrigit.
6. Concepisti,
Peperisti
Et fovisti, Dominum.
8. Quos a solo
Reddas polo
Verbo solo liberos.
10. Lapsos quaeris,
Vitam geris,
Anguem teris pedibus.
11. Virga floris,
Vellus roris
Et decoris lilium,
Blinne-Rannister , Thesauri Hymnologici Prosariuiu. II. l. 26
12. Summa spei.
Salus rei,
Gignens Dei filium.
402
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
13. Salutata,
Foederata
Et ditata flamiue,
15. Lactas patrem,
Qui se fratrem
Teque matrem coutulit,
17. Ergo audi
Et exaudi
Tuae laudi deditos
19. 0 serena,
Nos a poeiia
Trahe, plena gratia;
14. Tu de caelis
Da querelis
Gabrielis famine.
16. Qui et gratis
Pro peccatis
Se damnatis obtulit.
18. Et in laude
Nato plaude,
Salva fraude perditos.
20. Vitam dona,
Dona dona,
Metae doua nescia.
Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen.
135. A.- — Grad. ms. Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod. Sangallen.
383. B. — Pros. ms Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. San-
gallen. 546. C (nicht kollationiert). — 2, 3 polis dierum B. — Str. 5 u. 6
fehlen B. — 7, 2 und 3 Quod meremur | Sed veremur B. — 9, 1 Spem B.
— Str. 11 u. 12 umgestellt B. — Str. 13 fehlt A. — 14, 2 ist unverstandHch.
— 15, 3 Et te A. — 16, 1 Sui gratis A. — 16, 3 Et damnatis A. — Str.
17 u. 18 fehlen A. — 20, 3 Me te AB; (Metae dona nescia = Finis mmiera
nescia).
Beide Quellen bieten je eine besondere Melodie. — Ob die Dichtuug
in England oder Frankreich entstand, laBt sich nicht leicht entscheiden; die
Technik zeigt allerdings mehr franzosische Art. Die erste Strophe lehnt
sicQ fast wortlich an die Str. 19 des Rhythmus IX im Mariale Bernards vou
Morlas an: „Iesse proles | Solve moles, | Quae me premunt, scelerum (A. H.
L, p. 441); hier reimen in jedem dritten Verse auch die 2 Silben des 2.
Trochaus mit dem Schlusse des 1. u. 2. Verses. — Daniel (V , 163) notiert
als Anfarxj der Sequenz in C: Mater solis I Carens dolis. (= Str. 2). Das
ist ein Irrtum, der dann in Chevaliers Repertorium (Nr. 11361) wanderte.
257. De Beata Maria V.
1. Veneremur virginem,
Genetricem gratiae,
Salutis dulcedinem,
Portum patientiae.
3. Haec est melle dulcior,
Castitatis lilium,
laspide spleudidior,
Gaudii solacium.
5. Salve, regis speciosi
Mater honestissima,
Odor nardi pretiosi,
Rosa suavissima,
2. Haec est aula regia,
Regina prudeutiae,
Virgo plena gratia, .
Aurora laetitiae.
4. Fons est admirabilis,
Fidei principium,
Mater amicabilis,
Vas decoris, praemium.
6. Arbor vitae, digna laude,
Stella splendidissima,
Generosa mater, gaude,
Virginum sanctissima.
De Heata Maria V.
403
7. Tu es via peccatorum,
Re^ina consilii,
Quae concepit florem florum,
Christum, fontem gaudii.
9. Tu es mundi gaudium
Caritatis regula,
Tu chorus caelestium,
Aromatum virgula.
8. Virga lesse, lux sanctorum,
Donatrix auxilii,
Memor esto miserorum
In die iudicii.
10. Sit tibi, flos omnium,
Virgo sine macula,
Honor et imperium
Per omnia saecula.
Pros. ms. S. Roberti (Casae Dei) saec. 14. Cod. Parisin. 5247. A. — ■
Oration. et Pros. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. B. —
Cantion. ms. saec. 15. Cod. Vatican. 4858. C. — Oration. ms. Franeiscanum
Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3681). D. — Pros. ms. Caelestinoriira
Ambianensium anni 1572. Cod. Ambianen. 182. E. — Miss. Sag^ienso impr.
Rotomagi 1488. F. — Miss. Sagiense impr. Rotoma^i 1496. G. — Miss.
Atrebatense impr. Parisiis 1491. H. — Miss. Fontisebraldense impr. Parisiis
1514. I. — Miss. Silvanectense impr. Parisiis 1524. K. — Miss. [Franciscano-j
Romanum impr. Lugduni 1585. L. — Miss. Ruthenense impr. Lugduni [cr.
1540]. M. — Kollationiert sind ABCDEIL.
1, 1 Iniploremus A (ist vielleicht das IJrsprungliche). — 1, 4 Fontnin
BCDEIL; sapientiae CDEIL. — 8, 2 Caritatis A. — 3, 4 Maeroris CDEIL
(Gaudii solacium = Freudenvoller Trost, wurde als lectio difficilior
korrigiert). — 4, 1 O Fons BCDEIL. — 4, 4 odoris pretium B, virtutis
pretium CDEIL. — Str. 5 u. 6 umgestellt A. — 5, 1 Tu es regis BCDE
IL. — 6, 2 fulgidissima CE, fulgentissima BDIL. — 7, 1 Tu medela CDE
IL. — 7, 8 Concepisti D, Peperisti CEIL. — 9, 1 est C. — 9, 8 Tu fehlt
(Loch in der Handschrift) A ; Victoris stipendium CDEIL. — 9, 4 cellula
CDEIL. — 10, 1 Sit sit tibi A; flos virginum E. — In B ist die letzte
Strophe stellenweise beschadigt; so fehlt von 10, 1 „Sit tibi" und von 10, 8
sq. ,,et imperium per."
Zweifelsohne ist diese relativ minderwertige Dichtung- ein franzosisches
Erzeugnis aus der Periode der beginnenden Dekadenz. A scheint den ur-
spriinglichen Text zu bieten, den B als die zweitiilteste Quelle nocli ziemlich
getreu wahrt.
25S. De Beata Maria Y.
1. Virginis in laude,
Grex fidelis, plaude
Alleluia,
3. Prima parens pordidit,
Ista vitam reddidit
Virgo sacra ;
5. Natus ante saecula
Sine maris copula
Ex te prodiit, femina.
2. Per (juam mundo data
Redit morte strata
Salus vera.
4. Per Evam quae poriit,
Per Mariam rediit
Mundi vita.
6. Ergo modulamina
Audi, clemens domiua,
Nostra laxans crimina,
7. Ut post mortis debita
lugiter in gloria
lubilomus Alleluia.
26
404
Sequentiae rhythmicae et rig-niatae.
Hyinn. et Prosar. nis. Laudunense saec. 12. Cod. Laudunen. 268. A. —
Miss. ms. Aeduense saec. 12. Cod. Semin. Aeduen. 125 (126j. B. — Miss.
ms. Gandavense saec. 12/13. Cod. Bruxellen. 5285. C. — Trop. ms. Bene-
dictinum Germanicum saec. 13. Cod. Londinen. Arund. 156. D. — Miss.
ms. Sarisburiense saec. 13. Cod. Mancunien. Rylands Crawf. lat. 24. E. —
;Miss. ms. Sariburiense (Londinense?) saec. 18. ex. Cod. Parisin. Arsen. 185.
F. — Miss. ms. Norwicense saec. 14. ex. Cod. Londinen. Add. 25588. G. —
Grad. ms. Sanblasianum saec. 14. Cod. Carolsruhan. Blas. 102. H. — Grad.
nis. S. Cornelii Compendiensis saec. 14. Cod. Pari.sin. 17 829. I. — Oration.
ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 8689. K.
Miss. Lausannense impr. Lausannae 1498. L. — Miss. [Franciscano- 1
Romanum impr. Parisiis 1585. M. — Miss. Constanciense impr. Rotomagi
1557. N. — BIL sind nicht kollationiert.
2, 1 mundo nata CDKM. — 2, 2 Rediit DHKM. — 8, 2 vita M. —
4, 1 quam E. — 4, 8 mundo E. — 5, 2 Mater sine copula E, Sine viri
copula F. — 5, 8 prodit CN ; prodiit ist durch Synizese zweisilbig zu
lesen. — 7, 3 Decantemus DF. — Da diese Sequenz sporadisch in ver-
schiedenen Landern auftritt, lalJt sich auf Grund der Quellen ihre Ursprungs-
statte nicht feststellen; jedenfalls aber ist sie auf den apparten, geschniack-
vollen Ton der englisdicn Hymnoden gestimmt.
259. De Beata Maria V.
1. Ecce, sonat iu aperto
Vox clamantis in deserto
Reiecto velamine ;
8. Paranymphus infert Ave,
Christus adest in conclave
Virginalis uteri ;
2. Prodit index salvatorem
Nobis natum praeter morem
De beata virgine.
4. Virgo stupet et turbatur,
Quaerit, favet et precatur
luxta verbum fieri.
5. Felix verbum, felix lator,
Felix semen, felix sator,
Felix terrae gremium;
6. Felix cella verbi patris,
Felix, in qua primae matris
Mutatur elogium !
7. Vitrum sole penetratur,
Nunquam tamen violatur
In ingressu luminis ;
8. Mater Christi fecundatur,
Fecundata gravidatur
Salvo iure virginis.
9. Virga floret exsiccata,
Virgo parit illibata ;
Stupenda nativitas !
10. Novus infans, novus frater,
Nova virgo, nova mater;
Admiranda novitas !
11. Mater virgo modo miro,
Virgo mater absque viro !
Fides est et veritas.
12. Crede rei sacramento,
Nostrae carnis indumento
Palliatur deitas.
13. Frica spicam, lege grana,
Crede verum, fuge vana,
Vetus error abiit;
14. Sjnagoga, tolle velum;
Pluunt nubes, rorat caelum,]
Legis biems transiit.
De iieata Maria V. 405
15. Audi sigua sacrac- rei, 16. Demus ergo laudes ei,
Nova lex in matre Dei De qua salus nostrae spei
Gentibus innotuit. Omnibus emicuit.
Miss. ms. Sarisbunense saec. 18. Cod. Mancunien. Crawford lat. 24. —
2, 2 Nobis natus. — Dieses inhaltsvolle und tbrmvollendete Produkt enrj-
lischcr Muse , das eines Adam von St. Victor wfirdijr ware, war bisher
unediert. Inhaltlich paBt sie auf Mariae Verkiindif^ung-. — Die ZJisur ist
stets gewahrt, ebenso der Rhythmus, abgesehcn von einzelnen SchluPj-
versen einer Halbstrophe. — 1, 1 u. 2 bilden in f^leichem Wortlaut den
Aufang eines Riigeliedos, das Du Meril (II, p. 177 sqq.) vollstandig raitteilt
und welches den hl. Thomas liecket von Canterbury zum Verfasser haben
soll. — Mit 1, 2 hebt eine Sequenz auf Johannes Baptista an (A.ll. X, Xr.
273). — Melodie: ^Laudo Sion''^ in gekiirzter Fassung.
In der gleichen Quelle findet sich eine Sequenz englischer Provenienz
mit dem Anfange : ,,Urens ave virgula \ Qune rircndo sediila.^^ Das ist ein
entstellter Anfang statt „Virens ave virgula^^ (A.H. X, Nr. 150); die dort
benutzte Quelle bietet: „Virens viae virgula", welches Dreves in „Virens
vitae virgula" korrigierte. Das Richtige wird sein : Virens ave virgula.
Weitere Varianten : Ib, 2 quo mores illabitur. — Ib, 3 Virga nulla equitur. —
1 b, 5 secunda. — 5a, 3 solatiura. — 6b, 3 Pietate. — 6b, 4 Ducens ad.
260. De Beata Maria V.
1. Dukis, av(;, paenitentis 2. Parens prolis praeminentis,
Consolatrix, te quaerentis Carnis fragilis et mentis
Miseratrix animae. Aestus foedos reprime.
3. Tibi semper, o beata, 4. Tu es reis advocata,
Inest pietas innata Per te fuit reportata
Cum misericordia ; Theo})hilo venia.
5. Ad te flebiles clamamus, 6. Si sitmultum, quod peccamus,
Ad te lapsi suspiramus Tui sumus et speramus
Servi tui miseri; Per te salvi fieri.
7. 0 chmcns^ nos consolare, 8. 0 dldcis, propitiare,
0 ))i((^ uos confortare Ne post mortem uos amarae
Dij>neris propitia; Morti reddant vitia.
CoUect. ms. Franciscanum Anglicum sacc. 13 14. Cod. Coll. Gonvillii
et Caii Cantabrigien. 240. A. — Trop. ms. Dubliuense saec. 14. Cod.
Cantabrigien. Add. 710. B. — Miss. ms. Lincolniense saec. 15. Cod.
Londinen. Add. 11414. C. — Oration. ms. Anglicum saec. 15. Cod. Oxonien.
Rawl. C 558. D, — Prosar. et Tropar. ms. S. Ludovici Ebroicensis saec. 14.
Cod. Berolinen. Philipp. 1771. E. — Oration. ms. Franciscanum Parisiense
saec. 15/16. C^od. Parisin. 3689. F. — Miss. [Franciscano-] Ronianum impr.
Parisiis 1520. G.
1, 2 Et solamen te B. — 2, 1 Partus prolis B. — 2, 2 fragiles BE. —
2, 3 Aestus in nos (st. foedos) BCEFG. — 7, 1 O dulcis A; nos conservare
D. — 8, 2 Ora ue post E. — In B ist das letzte Strophenpaar folgender-
niaBen umgestaltet :
406
Sequentiae rhytlimicae et rigmatae.
7. O pia, uos consolare,
O pia, nos confortare
Digneris, propitiare,
Virgo parens sine pare,
Culpis lapsos fac nos stare,
Tecum caelis habitare.
Die hiibsche Dichtung schliefit sich inhaltlich an die Marianische
Antiphon „Salve regina misericordiae" (A. H. L, Nr. 245), besonders in den
Str. 5 u. 7 u. 8. Sie stammt wohl aus England (ob von einem Franziskauer?).
Zasur und Rhythmus sind minder sorgfaltig beachtet als der Reim ; im
Ubrigen steht sie ganz auf der gewohnten Hohe der englisclien Hymnodie.
201. De Beata Maria V.
1. Gloria sanctorum,
Decus angelorum,
Ave, Maria.
3. 0 fons bonitatis,
Nostrae paupertatis
Sis memor, Maria,
5. Nobis Evae natis
Sinum pietatis
Aperi^ 3Iaria.
2. Visita tuorum
Mentes famulorum,
Dulcis Maria.
4. Sordes voluptatis
Aestus pravitatis
Dilue^ Marla.
6. Ne nos pro peccatis
Simus cum damnatis,
Succurre, Maria.
Oollect. ms. Franciscanum Anglicum saec. 13/14 Cod. Coll. Gonyilii
et Caii Cantabrigien. 240. A. — Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod.
Cantabrigien. Add. 710. B. — Miss. ms. Norwicense saec. 14. ex. Cod,
Londinen. Add. 25 588. C. — Miss. ms. Norwicense saec. 15. Cod. Londinen.
Harl. 3866. D. — Miss. ms. Lincolniense saec. 15. Cod. Londinen. Add.
11414. E. — Oration. ms. Anglicum saec. 15. Cod. Oxonien. Rawl. C 558.
F. — Oration. ms. Senoniense saec. 15. Cod. Spinalien. 221 (106). G. —
Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639. H. —
Miss. sec. ritum Romanae ecclesiae ad longum sine require impr. Lugduni
1508. I. — Miss. [Franciscano-) Romanum impr. Parisiis 1520. K. — Miss.
[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. L.
1, 3 Aunua (!) Maria F. — 2, 3 Ave (st. Dulcis) I. — Str. 4 fehlt
E. — 4, 1 sq. Sordes foeditatis | Aestus voluptatis B. — 5, 2 Signum G,
Lignum I. — Nach Str. 6 fiigen BHKL noch bei:
Sed, ut nos beati
Simus corouati,
Concede, Maria.
Abermals eine liebliche kurze Sequenz aus England , die von dort
nach Nordfrankreich vordrang. Auch hier ist die Urspruugsstatte vielleicht
ein Franziskanerkloster.
2G2. De Beata Maria T.
1.
Caelum Deus inclinavit
Et descendit et intravit
Vas electum stirpis David,
Quod ante promiserat;
Per quod verbo maritavit
Caruem, cui subiugavit
Caelum, ad quod reportavit
Ovem, quae perierat.
1
I
De Beata Maria V.
407
3. Miro modo nos dilexit,
Qui pro nobis se despexit,
Dum sub nostra carne texit
Suam magnitudinem.
5. Gaude, virgo, mater Christi,
Quae per aurem concepisti
Nec in partu pertulisti
Pudoris dispendium,
4. Unde mori non neglexit,
Qui pro nobis resurrexit
Et resurgens nos revexit
Ad vitam per virginem.
6. Quia Deum genuisti
Tuque nostra sic fuisti
Salus; plebi confer isti
Tuum patrocinium.
Tro}). ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. A. —
Miss. ms. Lincolniense saec. 15. Cod. Londinen. Add. 11414. B. — Graduale
[Suecicum, Upsalense?] impr. Lubecae cr. 1490. C. — Miss. Nidrosiense
impr. Hafniae 1519. D.
1, 8 stirpe CD; et donavit (st. stirpis David) B. — 2, 1 Et quod A;
verbum C. — 3, 4 Suam feblt A, — 4, 1 Inde C; neclexit B. — 4, 2 Sed
pro nobis B. — 6, 2 Dum sic nostra tu fuisti CD. — 6, 3 plebi confecisti C.
Schema und wohl auch Melodie : „ Verlmm JfOftmn''^ ; A bietet indessen
eine andere Melodie. — 5, 1 sq. ist Entlehnung aus dem Reimgebete gleichen
Anfanges. — Die hub.sche Sequenz stammt scheinl)ar aus KiKjlaiKl, von wo
sie nach Skandinavien kam.
203, De Beata Maria V.
1. Ave, virgo, stella maris,
Mater sapientiae,
3. Flos, Maria, castitatis.
Pelle nostrae gravitatis
Onus et tristitiae;
5. Dormientes in peccatis
Leva manu pietatis
De lacu miseriae
7. Vas decoris et odoris,
Vas caelestis gloriae,
9. Miserorum miseratrix,
Et lapsorum sublevatrix,
Fons misericordiae,
11. Virga lesse generosa,
Super omnes speciosa
Flore, fnictu, specie.
2. Audi, virgo singularis,
Preces nostras hodie.
4. Plagam nostrae pravitatis
Unge, mater caritatis,
Oleo laetitiae.
6. Et per viam veritatis
Duc ad portam claritatis
In aula iustitiae.
8. Templum nostri redemptoris,
Aula pudicitiae,
10. Virgo, vitae reparatrix.
Angelorum imperatrix
Et caeiestis curiae,
12. Servos tuos. gloriosa,
Gratos redde, gratiosa,
Christo, regi gloriae.
Collect. ms. Anglicum saec. 14. ex. Cod. Vaticau. Ottob. 75S. —
12, 2 Gratis. — Diese bisher unedierte Soquenz scheint, wie ihre Quelle,
aus Knglniid zu stamuion; dieser Urspruu^sstatte eutspricht auch dor gre-
wandte Stil und der tiefo Gehalt.
408
>Se(iueutiae rliythuiicae et rigmatae.
2(J4. De Beata 3Iaria V.
Tempore schismatis.
1. Veni, mater gratiae,
Fons misericordiae,
Miseris remedium.
3. Te regiuam colimus,
Tibi laudes canimus
Ex affectu cordium,
5. 0 stella praefulgida,
Tu dira certamina
Huius maris reprime,
7, Portus navigantium,
Preces supplicantium
Filiorum suscipe.
9, Quae Deum hominibus
Et ima caelestibus
lungis, 0 puerpera,
2. Veni, lux ecclesiae,
Tristibus laetitiae
Tu infunde radium.
4. Quae es in angustiis
Et in rebus dubiis
Salus et solacium.
6. Simonis navicula,
Filii tunicula,
Ne scindatur, prohibe.
8. Consolare flebiles,
luva pusillanimes
Et errantes corrige.
10. Haereses interime,
Schismata tu destrue,
Firma pacis foedera.
Miss. ms. Franciscanuni Anglicum saec. 18. Cod. Oxonien. Tanner
834. add. saec. 15. in. A. — Pros. ms. Cerneliense saec. 14/15. Cod.
Cantabrigien. Ll I 10 (Pars III). A*. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 15.
Cod. Rossian. VIII 218. B. — Miss. ms. S. Terrenani Arbuthnottensis saec.
15. ex. Cod. priv. reimpr, Burntisland 1864. C. — Miss. Sarisburiense impr»
Londini 1498. D. — Miss. Sarisburiense impr. Londini 1500. E. — Miss.
Eboracense impr. Kotomagi cr. 1509. E*.
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. F. —
Grad. ms. Victorinum saec. 18. ex. Cod. Parisin. 14452. add. saec. 16.
G. — Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3689.
H. — Miss. [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. I. — Miss. Bello-
vacense impr. Parisiis 1588. K. — Oration. ms. S. Petri Salisburgensis
saec. 16. Cod. Petrin. a IFI 20. L. — Leider ist nur die Kollation von
ABCEHIKL zur Hand.
2, 2 Cordibus A. — 2, 3 Nune infunde KL. — 8, 1 regina B. —
4, 3 Omnium refugium A. — 5, 1 perfulgida HI. — 5, 8 Maris huius
CE. — 6, 1 Symeonis I. — 6, 8 scindamur K, scindantur D. — 7, 1 Protus
B. — 8, 8 dirige A. — 10, 2 Schismataque KL; tu corrige A. — 10, 8
lunge A.
Die Strophen 3, 5, 6 u. 7 sind in A folgendermaBen gestaltet:
3. Te reginam petimus
Orones et confugimus
Sub tuum praesidium.
6. Montes, colles hodie
Tuae adfluentiae
Distillant dulcorem.
5. O mons domus Domini,
Mente scandens humili
Montium in verticem,
7. In his fletus vallibus,
Consolatrix gemitus,
Te canentes respice.
Dazu die Variante: 8, 1 Ile reginam A. — Die letzten Strophen nehmeu
mehr Rficksicht auf das Maria Heimsuchung.
De Beata Maria V.
409
Die liturgische Bestimmung fiir Visitatio B. M. V. (A*) oder fiir die
Oktav dieses Festes (B — E) palSt nicht zum Inhalt , der auf das abend-
Idnclische Schisma unter Urban VIII. (1378 — 89) Bezug zu nehraeu scheint.
Nach den Quellen zu schlieBen stammt auch die Sequenz aus dieser Zeit,
und zwar von einem Franzosen oder wahrscheinlicher — nach der in dieser
Zeit auffallend korrekten Form und gewandten Diktion zu schlieBen — von einem
Kngldnder. — Schema und Melodie ist natiirlich ^^Veni sancte spiritus". —
Cfr. Martinus Chemnitius, Examen Concilii Tridentini (Francofurti 1578, pag.
177): Postremo addam hoc loco Sequentiam in Concilio Constantiensi decan-
tatam . . .".
2(>5. De Beata 3Iaria V.
1. Salve, |)()ita crystallina,
Vivi panis officina,
Dirae mortis medicina,
Flos mundi, Maria.
8. Salve, virgo virtiiosa,
Dei mater gloriosa,
Plena sancto flamine^
5. ^lira Dei novitas :
Virgo impraegnatur !
Mira Dei caritas :
Deus incaruatur!
7. Moyses ([ua iacuit,
Scirpea fiscella,
Haec, qua Deus latuit
Virgo est tenella.
9. Sicut vitruni radio
Solis penetratur,
Inde tamen laesio
Nulla vitro datur,
11. Prodit cogitatio
Clausa cordis vena,
Praegnans abs(jue vitio
]*arit sine poena.
2. Salve, rosa carens spina,
Virga florens vi divina,
De r[ua nux amygdaliua
Crevit, vitae via.
4. Te laudamus, ut condigne
Nos accendat Deus igne
Caritatis geminae.
6. 0 uovum conubium :
Soli nubit stella!
Novum puerperium :
Parturit puella!
8. Auris et mens pervia
Deo sunt ingressus ;
Non patent vestigia,
Quibus est egressus.
10. Sic, immo siibtilius,
Matre non corrupta
Deus, Dei fiiius,
Sua prodit nupta.
12. Non perit lux oculi,
Cum lux evagatur;
Nec in ortu flosculi
Mater defloratur.
18. Candens plus (j^uam lilium, 11. Ne post mortem puniat
Vernans plus quam rosa, Nos inferni poena,
Tuum roga, filium, Sed tecum reficiat
Virgo speciosa,
Angelorum cena.
Miss. ms. Caesariense saec. 18. Clm. Monacen. 7937. A, — Grad. ms.
Fontisebraldeuse saec, 14. in, Cod, Lemovioiu, 2 (17) B. — Oration. et
Pros. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. C. — 3, 2 geuerosa
C. — 5, 1 u, 2 umj^estellt mit 5, 3 u. 4. C. — 6, 2 nubet B, — 7, 8 Et
410
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
qua Deus C. — 7, 4 Virgo res novella C. — 8, 1 Aures et mens pra^ivia
C. — 8, 2 Dei C. — 9, 4 Vitro nulla C. — 12, 1 oculis A. — 12, 3 in
orto C; flosculis A. — 13, 3 Tuum ora C. — C zensuriert: „Ad beatara
virginem Mariam prosa pulchra". — In B ist diese Sequenz auf fol. 190 b
eino-etragen und die Linien fiir die Melodie sind gezogen, aber die Noten
aus}^eblieben. Leider ist die Kollation aus B ubersehen worden; aber A
bietet einen guten Text. Ob der Ursprung in Deutschland oder Frankreich
zu suchen ist, bleibt ungewiB.
^m. De Beata Maria T.
1. Ave, stella, ortus solis,
Ave, mater summae prolis,
Ave, Dei filia ;
3. Tu iiiiis es miseriae,
Principium laetitae,
Dum lex cedit gratiae.
5. Tu es mater orphanorum,
Spes et venia lapsorum,
Informatrix rudium;
7. Te lingua laudat liominum,
Agmen deservit caelicum,
Caelestis ierarchia;
9. 0 Maria, mater pia,
Devios duc, in hac via
Ne labamur amplius;
11. Te rogamus, exaudito
Et, quos vides corde trito,
Deo reconcilia',
13. Virgo, decus virginale,
Fac in nobis veniale
Omne, quodcommittimus;
15. Tuum natum interpella,
Caeli lingua, maris stella,
Pro tuis supplicibus.
2. Ave, sidus illustratum,
Rore sancto fecundatum
Et fecundans omnia.
4. Patres quondam perfiguram
Te noverunt parituram,
Sed iam patet facie.
6. Tu virginale speculum,
Tu lux illustraus saeculum,
Electorum studium.
8. Te venam pudicitiae,
Matrem solis iustitiae
Laudat omnis usia.
10. 0 Maria, mater Dei,
Ad te suspiramus rei,
Subveni velocius.
12. Nostras dele, pia, sordes
Et fac vere mundicordes,
Summi regis filia.
14. Vulnus sana peccatorum,
Ad caelestis aulae torum
Nos perduc, te poscimus.
16. lesu bone, miserere
Prece matris et gaudere
Nos da cum felicibus.
Prosar. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen.
546. — 14, 2 thronura. — Leider hat der Sammler Brander, richtiger Cuntz,
nicht angegeben, woher er diese von ihm als „pulchra valde" zensurierte
Sequenz entnommen hat. So bleibt ihre HeimstJltte unbekannt. — 12, 1
u. 2 (mundicordes , reimend rait sordes) erinnert an die Str. 5 der fran-
zosischen Sequenz ^Gratulemur in hac dic^ (oben Nr. 205). Vielleicht also
De Beata Maria V.
411
ist der Ursprung in Frankreich. — Melodie: „Gaude Sion quod egressus.^ —
Str. 13 findet sich mit kleirien Anderungen in der Sequenz ^Ave virgo
gratiosa" als Str. 7 vor und ist scheinbar von dort entlehnt.
207. De Beata Maria V.
1. Salve, nobilis virga lesse,
mater Christi, Maria,
2. Quamcumsanctussiimmipatris 3. Quod dum nobis incarnatum
obumbravit spiritus. mater casta genuit,
Sacra virgo fecundatur Salutari ac vitali
verbo misso caelitus; fructu virga floruit.
4. Haec estilleflammansrubus,
Quem vidit tamquam delusus
Moyses divinitus ;
6. Virgas bis sex posuit,
Quarum una fronduit,
Plebs Israelitica ;
8. Haec est porta aperta,
quam praevidit Ezechiel,
10. Haec est hortus obfirmatus,
Haec est ille fons signatus
Aquarum viventium,
12. Haec est illa stella maris,
Per quam fulsit lux solaris,
Christus, natus in
salutem gentium,
14. 0 quam felix, quam beata,
Gabriele salutata
Summi regis nuntio I
16. Ave, caelorum regina,
Cui plenariter divina
Est infusa gratia.
18. Cuius laudem imitantes
Te laudamus obsecrantes,
0 Maria,
mater Christi inclita,
5. Haec est enim mater facta,
Sed conservata intacta,
Obumbrata caelitus.
7. Hac inventa florida
Designatur gravida
Mater haec deifica.
9. Per quam princeps caelorum
rex transivit Emanuel.
11. Quo profluxerunt fluenta,
Sacra vitae documenta
Ipsam imitantium.
13. Fugans infidelitatem
Ac profundam caecitatem
Factorem suum
non agnoscentium.
15. Cuius verbis dum credebat,
Impraegnari se gaudebat
Summi regis filio.
17. 0 beata mater. gaude,
In cuius resultat laude
Omnis caeli curia.
19. A peccatis emundari,
Summo Deo commendari
Salvarique
tua nos per merita,
412
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
20. Ut cum dies erit irae,
Nos dignetur coimire
Summi caeli civibus,
Quorum ipse Deus erit
omnia in omnibus.
Pros. ms. Sang-allense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen.
546. — 8, 2 quam vidit. — Leider hat hier abermals der Sammler des „Codex
Brander" , der Monch Cuntz , nicht verraten, woher er diese als ..pulchra"
zensurierte Sequenz schopfte. Da wir sie in keiner anderen Quelle an-
trafen, laBt sich iiber ihre Provenienz und ihr Alter nichts vermuteu. Sie
ist bestimmt als „De s. Maria semper virgine per adventum". — Zur Ver-
meidung von MiBverstandnissen , die Chevaliers Rep. Hymn, (Nr. 18081)
fordert, sei bemerkt, daK im Cod. Sangallen. 381 sich allerdings eine Pi^ce
des Anfanges .^Salve nohilis virga lesse^^ vorfindet, aber nicht als eine
Dichtung irgend welcher Art, sondern als ein Responsorium , das in Prosa
fortfahrt: ,,flos campi, Maria, unde ortum est lilium convallium etc."
26«i. De Beata Maria V.
1. Ave^ summo sita poli,
Maria^ quam decet coli
Tamquam spem
credentium.
3. Domimifi potens et fortis
Tecmn manensnostraemortis
Vastavit inceudium.
5. In te Christus humanatur ;
Midierihus negatur
Cunctis tale gaudium;
7. Frudus summe delicatus,
Ventris casti flore natus,
Cibus est egentium,
2. Gratia semper abundas,
Plena fundis, unde mundas
Sordes delinquentium.
4. Benedicta gratularis
Tti, quae virum virgo paris
Carnis praeter studium.
6. Et, Adam quod perdit pomo,
Senedictus novus homo
Solvit per supplicium.
8. Tui tecum ut locentur.
Amen iam vociferentur
Corda te psallentium.
Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639.
A. — Miss. [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. — Miss. Baio-
cense impr. Rotomagi 1545. C. — 2, 1 abundans B. — 4, 3 Carni et praeter
C. — 6, 1 Et quod perdit Adam C. — 7, 2 Casti ventris C. — 8, 2 voci-
ferantur A. — Ist sichtlich ein franzosisches Produkt und wohl von eineni
Franzislxaner.
2G9. De Beata Maria V.
1, Gratulare, plebs fidelis.
Summo patri, qui in caelis
Regnat aeternaliter,
2. Ac in matris Dei laude
Toto nisu cordis plaude
Laudans hancsollemniter. :
De lieata Maria V.
413
3. Haec est enim laude digna
Patrum scriptis et per signa
Figurata caelitus ;
5. Gaude, sponsa summi regis,
Condimentum novae legis,
Lactans caeli dominum.
7. Gaude, rosa speciosa
Non attrita nec corrosa
Gelu ne(j[ue glacie,
9. Rex immensae pietatis
Ac totius bonitatis,
Audi servos dulciter
11. Tua sancta nos doctrina,
Virgo mater et regina,
Trahat ad caelestia
4. Haec est mater orphanorum,
Spes tantorum miserorum
Vitae reddens aditus.
6. Gande, mater incorrupta,
Gaude, dulcis et innupta,
(iaude, salus liominum.
8. Ex qua sol iustitiae
Doiio sapientiae
Processit miritice.
10. Matrem tuam collaudantes
Ac reatum deplorantes
Delictorum iugiter.
12. Et mundatos a sentina
Vitiorum ad diviua
Ducat caeli gaudia.
13. Quo te semper adoremus,
Collaudemus, decantemus
In caelesti gloria.
Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. (Jod. Parisin. 3689.
A. — Miss. [Franciscano-] Komanum impr. Parisiis 1520. B. — 7, 2 Noa
astricta A; non corrosa B. — 12, 1 a ceutina A. — Scheint die Dichtung-
eines franzdsischen FranzisJcaners zu sein, die keine weitere Verbreitung
erlangte.
270. De Beata Mariu V.
1. lucundemur
Et laetemur
In Mariae,
Matris piae,
Celebri memoria.
3. Gabrielis
Vox de caelis
Quam adfatur,
Protestatur
Parituram virginem,
5. Crescit puer in virtute :
Caeci, claudi, gentes mutae
Vident, currunt et argutae
Vocis dant praeconia.
2. Virgo mater,
Deus pater,
Homo natus,
Sacer flatus
Laudis sint materin.
4. Virgo credit
Et concedit
Et intacta
Mater facta
Novum parit liominem.
(3. Lepra, languor, morscuratur,
Et adversa pars fugatur;
Synagoga conturbatur
llaec videns magualia.
414
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
7. Excaecata geus maligna
Visa detestatur signa,
Crucem parat, et indigna
Deus fert opprobria ;
9. Hic redemit,
Quos peremit
Primus homo
Lapsus pomo ;
Ergo voce publica
8. Sed mors victa superatur^
Cum de somno suscitatur,
In quo nobis comparatur
Aeterna victoria.
10. Proniores
Ad honores
Matris Dei
Dicant ei :
Ave, salus unica.
Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 1516. Cod. Parisin. 3(;39^
A, — Miss. [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. B. — 3, 3 Quem^'
B. — 6, 3 perturbatur B. — Auch diese Sequenz stammt wohl von einem.
FranziskanerdicTiter.
271. De Beata Maria V.
1. Maria, virgo virginum,
Ora pro nobis Dominum.
2. Fundamentum ecclesiae,
Fons, aula sapientiae;
4. Virgo, peccati nescia
Sancti spiritus gratia;
6. Mundi salus, protectio,
Nos tuo pasce gaudio.
8. Gratia tua faciat,
Ut Deus nos custodiat.
3. 0 virgo, plena gratia,
Mater Dei et filia;
5. Summi regis palatium,
Lumen, vita fidelium ;
7. Nobis, tibi canentibus,
Succurre tuis precibus.
9. 0, tu es nobis omnia,
Nos tua pascat gratia.
Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639-
A. — Miss. Hispalense impr. Hispali 1507. B. — Miss, [Franciseano-j Ko-
manum impr. Lugduni 1535. C. — 2, 2 ipsa (st. aula) B. — Nach Str. 3
folgt in B als SchluBstrophe der gekiirzten Sequenz :
Trinitatis palatium,
Mundi porta, refugium.
5, 1 regis hospitium C. — 7, 2 Nobis te C. — Nach Chevalier (Kep. Hymn.
Nr. 11151) findet sich diese Sequenz auch in einem Franziskaner-Antiphonar,
saec. 15 zu Romans; das bestarkt in der Vermutung, daB als Dichter eia
Franziskaner anzunehmen sei. — In C folgt nach jeder Strophe als Kefraini
Ave Maria.
272. De Beata Maria V.
1. Ave, virgo singularis,
Caeli luminaria,
2. Dei templum, lux solaris,
Cella pigmentaria.
De Beata Maria V.
415
3. Ave, virgo, stella maris,
Mater es et filia,
5. Ave, virgo, quam ditavit
Verbi sola veritas,
7. Ergo laudes det Mariae
Praesens haec festivitas.
4. Beatis circumvallaris
Angelis in gloria.
6. Super omnes sublimavit
Te beata trinitas.
8. Cuius ductu precis piae
Gratiarum largitas
9. Nobis largiatur.
Oratiou. ms. Franciscanum Parisiense saoc. 15/16. Cod. Parisin. 3639.
A. — Miss. [Franciscano-] Romanura impr. Lugduni 1535. B. — Miss. Baio-
cense impr. Kotoma^i 1545. C. — Schema und urspriinglich sicher auch
die Melodie: ^Sospitati^^ -^ ygl. Bemerkung zu Nr. 212. — Ist scheinbar
franzosifiches Produkt und wohl von einem Franziskaner.
273. De Beata Maria V.
1. Salve, salve, sancta parens,
Gabrielis verbo parens,
Verbum verbo concipis.
3. Ros in vellus ut descendit,
Sicut vitrum sol accendit
Et transit innoxius,
5. Intrat ille porta clausa,
Cui natura nec est ausa
Nec poteus resistere,
7. Sic perflavit auster hortum,
In quo sacri floris ortum
Rigavit paraclitus.
9. Gabrielis Ave sanctum
Evae nomen, Evae planctum
Convertit in gaudia.
2. Caeli porta, portus maris,
Sancta mater, expers maris,
Quae naturam decipis.
4. Sic obumbrat virtus patris,
Sic fecundat sinum matris,
Immo gloriosius.
6. Sed miratur et adorat,
Nomen audit, rem ignorat
Virginis puerperae.
8. In se clausit stella solem,
Dum concepit virgo prolem
Nutu sancti spiritus.
10. Illo verbo salutari
Per nos velis salutari :
Ave, plena gratia.
Miss. Tornacense impr. Parisiis 1498. A. — Miss. Tornacense impr.
Parisiis 1540. B. — 1, 1 Salve sancta parens A. — 3, 2 ascendit A. — 7, 2
floris portum B. — Diese reizende, tochnisch durchaus vollkommen abgefaBte
Sequenz (Ivhvtlimus, Reim, Zasur nach dem 2. Trochiius) nuilJ wohl der Hhite-
zeit des 13. oder 14. Jahrhunderts zugewiesen werden. Da sie autYallcnder-
weise nirgends auBerluilb der Diozese Tournai augetroffen wird, ist dort
wohl auch ihro Ursprungsstatte. — Liturgisch ist sie der (^ktav von MariJi
Qeburt zugewieson; inhaltlich palJt sie ehor fiir das GeheiMuiis Mariii ^'or-
kiindigung, wofiir sie urspriinglioh gedichtet sein diirfto. Alle im Missale
von Tournai fiir die Oktav vou Mariii Geburt angoset/.ten Scquonzen sind
^enerell do Hoata, weslialb wir die vorstehende auch unter dieser generoUeu
Rubrik unterbrachten. — Schema und wohl auch Melodie: .^Hodicrnae liix
/tVt" (Nr. 219).
416
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
274. De Beata Maria V.
1. Ave, virgo gloriosa,
Mater plena gratia,
3. Christus in te descendeudo
Mundo dedit gaudia.
2. Vere tu es nata rosa
Regali prosapia.
4. Nos adiuves liberando
De mortis angustia.
5. 0 clemens,
6. 0 pia,
7. 0 dulcis Maria.
Prosar. ms. Carmelitarum Vilvordensium anni 1418. Cod. Bruxellen.
11359. A. — Miss. ms. Franciscanum (Cameracense?) saec. 15. Cod. Londinen.
Stovve 10. B. — Miss. ms. Marchianense saec. 12. Cod. Duacen. 82. add.
saec. 15. C. — Miss. ms. Marchianense saec. 16. in. Cod. Duacen. 89. D. —
Miss. ms. Aquicinctense saec. 15/16. Cod. Duacen. 124. E. — Grad. ms.
Carmelitarum Parisiensium saec. 16. Cod. Parisin. Mazarin. 465 (1388). F.
— Miss. Atrebatense impr. Parisiis 1491. G. — Miss. [Franciscano-] Romanum
impr. Parisiis 1520. H. — G ist nicht kollationiert.
1, 1 Virgo mater A. — 1,2 Manens ACDH. — 2 , 1 Tu es venerata
rosa B. — 3, 2 Muudo redit A. — 4, 2 miserendo B. — Schema u. Melodie
sind genau so wie bei „Ave verum corpus natum^' (Nr. 167) und „Ave panis
ancjelorum^^ (Nr. 172). — Ursprung scheinbar in Flandern.
275. I)e Beata Maria V,
1. Ave. caelorum regina,
Ave, morum disciplina,
Via, vitae lux divina,
Virgo, mater filia.
3. Ave, mater salvatoris,
Vas virtutum, flos honoris,
Medicina peccatoris,
Pia mater Domini.
5. Ave, salus infirmorum
Et solamen miserorum,
Dele sordes peccatorum
Te laudantum, domina.
2. Ave, templum sanctum Dei,j
Fons salutis, porta spei,
Ad te currunt omnes rei
Plena cum fiducia.
4. Ave, mater lesu Christi^
Virgo Deum genuisti,
Per virtutem ascendisti,
Dans salutem homini.
6 Ave, per quam salus daturJ
Per quam luctus devastaturj
Nobis plausus tribuatur
Inter caeli agmina.
las. s. n. .«*'
1. — CollecU !
). 45). C. -A\
C. — 5, 4^1
Collect. ms. Italicum anni 1439. Cod. Carolsruhan. St. Blas. s. n. A.'
— Collect ms. Italicum saec. 15. Cod. Ravennaten. 137. 5. L. B. — Collect
ms. Italicum anni 1489. Cod. Paulan. 25. 4. 19. (Sanbl. memb.
1, 2 Ave vivorum A. — 1, 3 Via vita C. — 4, 1 mater fehlt
laudantium C, laudantem B. — 6, 4 Virgo (st. Inter) B.
Melodie : „ Verhum honum"". — Diese aus Italien stammende Sequenz
ist scheinbar nicht in liturgischen Gebrauch iibergegangen , wenigstens in
keiner liturgischen Hs. von uns vorgefunden.
De Boata Maria V.
417
276. De Beata Maria V.
1. Stella solem praeter morem,
Virga lesse novum florem,
Geuitnra genitorem
Excellenter exserit;
3. Ad exempla transeamus
Et exemplis intenclamus
Atque fide capiamus,
Quae non capit ratio :
5. Gedeonis rorat vellus,
Aret irrorata tellus ;
Partus virginis novellus
Huius umbrae veritas ;
7. Danielque massam cibi
Suscipit immissam sibi;
Intrat massa claustrum ibi
Clausum habens aditnm:
9. Lapis sine mauu caesus
Natus ex Maria lesus,
Cuius honor non est laesus
Manu complectentium.
11. Exemplonim documentum
Fidei sit firmamentum,
Sit salutis incrementum,
Veritatis argumentum
Obvians erroribns.
2. Parit natum nati nata
Virgo manens illibata.
Mira sunt incomparata,
Quae sic fides comperit.
4. Rubum ignis non comburit ;
In Mariam, in quam furit
Manichaeus, nulla prurit
Castitatis laesio.
6. Gedeonque sicut orat,
Vellus aret, tellus rorat
Et, quam homo non deflorat,
Parturit virginitas.
8. Verbum patris pluspotenter
Concipit et parit venter
Gravidata tam decenter
Per umbrantem spiritum.
10. Ut admittit vitrum solem,
Sic admittit virgo prolem,
Quae effudit levem molem
Sicut sidus radium.
12. Coadiutrix sit Maria
Faciatque prece pia
Perfrui uos harmonia
Vera quoque sotheria
Cum caelorum civibus.
Miss. Upsalense inipr. Basileae 1513. — Nach Dauiels Angabe (V, 332)
schopfte aus gleiclier Quelle The Ecdesiologist CII (Juni 1854), p. 162;
dort lautet 1, 4 ,,Excellenter egerit" ; 4, 2 „Id Mariam frustra furit'" und
6, 1 „Gedeonque secus orat". Das Missale von Upsala hat keine dioser drei
Lesarten. Durch Kelirein (Nr. 324) ist noch eine vierte Variacte eingefiihrt,
namlicli 2, 3: Mira sunt incorporata.
277. De Beata Maria Y.
1. Ave, virgo gloriosa,
Caeli iubar, muudi rosa,
Caelibatus lilium;
3. Spes reorum es, Maria,
Redemptoris mater pia,
Redemptorum gloria.
2. Ave, gemma pretiosa,
Super solem speciosa.
Virginale gaudium.
4. Finis leti, vitae via,
Tibi triplex ierarchia
Digna dat praeconia.
Blu ino -Ba nnister, Thesauri Hvnuiologici Prosariuni II. 1.
L'<
418
Sequeutiae rliytlimicae et rigmatae.
5. Virga lesse florida,
Stella maris fulgida
Sidiis verae liicis,
7. Florens hortus, aegrisgratus,
Puritatis fons signatus
Dans fluenta gratiae,
9. 0 regina pietatis
Et totius sanctitatis
Flumen indeficiens,
11. Ad te flentes suspiramus,
Te gementes invocamus
Evae proles misera:
13. Cella fragrans aromatum,
Apotheca charismatum
Salutaris,
15. Dulcis lesu mater bona,
Mundi salus et matrona
Supernorum civium,
6. Fructum vitae proferens
Et ad portum transferens
Sahitis, quos ducis.
8. Thronus veri Salomonis,
Quem praeclaris caeli donis
Ornavit rex gloriae.
10. In te salva confidentes,
Salutari sitientes
Potu nos reficiens.
12. Statum nostrae paupertatis
Vultu tuae bonitatis
Clementer considera.
14. Tuam nobis fragrantiam
Spirans infunde gratiam,
Qua ditaris.
16. Pacem confer sempiternam
Et ad lucem nos supernam
Transfer post exilium.
Grad. ms. Altaripense saec. 13. ex. Cod. Oxonien. lat. lit. d 5. A. —
Collect. ms. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 1271. Cod. Londinen. Add.
23935. B. — Prosar. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen.
Egert. 2601. C. — Miss. ras. Praedicatorum Tolosanum saec. 13. Cod.
Tolosan. 98. D. — Pros. ms. Praedicatorum Gallicum (aut Anghcum?) saec. 14.
in. Cod. Oxonien. Rawl. Hturg. g. 13. E. — Miss. ms. Franciscano-Roma-
num saec. 14. Cod. Vesolen. 13. F. — Collect. ms. Claraevalleuse saec. 15.
Cod. Trecen. 1612. G. —
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.
878. H. — Miss. ms. Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen. 395. I. —
Miss. ms. S. Floriani saec. 14. Cod. Florian. III 221 A. K. — Miss. ms.
S. Floriani saec. 15. Cod, Florian. XI 395. L. — Grad. ms. Altenhohen-
aviense saec. 14. Clm. Monacen. 23287. M. — Grad. ms. Carthusiae Pra-
gensis dictum „Scala caeh" saec. 14. Cod. Prag-en. XIII E 3. N. — Grad.
ms. Pilsnense saec. 15. Cod. Mus. Eohem. XII A 23. O. — Miss. ms.
Crumlaviense saec. 15. Cod. Altovaden. LXXVI. P. — Miss. ms. S. Andreae
Berneschaviensis anni 1498. Cod. Pragen. XII C 6. Q. — Grad. ms. S.
Katherinae Divodurensis saec. 14. Cod. Vatican. 10773. R. — Cantion. ms.
Engelbergense anni 1372. Cod, Engelbergen. 314. S. — Oration. ms. Fri-
burgense anni 1475. Cod. Sangallen. 482. S *. — Grad. ms. Unterlindense
saec. 15. Cod. Cohnai*ien. 317. T. —
Miss. ms. Praedicatorum (Trevirense ?) saec. 14/15. Cod. Cusan. 132.
U. — Grad. ms. Praedicatorum Coloniense et S. Crucis anni 1425. Cod.
Capit. Aquisgranen. XXVII. V. — Grad. ms. Cruciferorum Coloniense saec.
15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. W. — Grad. ms. Cruciferorum saec. 15.
Cod. Monasterien. 199 (214). X. — Grad. ras. Praedicatorura saec. 15. Cod.
Bruxellen. 6435. add. saec. 15. Y. — Prosar. ras. Praedicatorum Novioma-
gense saec. 15. Cod, S. Ignatii Noviomagen. 55. Z. — Miss. ras. Praedica-
torura Suecicum saec. 15. Cod. Upsaien. C 415. a. — Pros. ms. Sangallense
dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. a*.
j
De Beata Maria V.
419
Grad. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. LXXIX. b. — Grad.
rris. S. Marci Florentini saec. 15. Cod. S. Marci Florentin. T, c. — Miss.
ms. votivum Praedicatorum Italicum anni 1538. Cod. Vatican. 3807. (1.
Miss, Basiliense impr. absque [Basileae cr. 1480]. •. — Miss. Praedi-
catorum impr. Venetiis 1482. f. — Miss. Upsalense impr. [Holmiae cr. 1487].
g. — Miss. Aboense impr. Lubecae 1488. h. — Miss. Olomucense impr.
Bambergae 1488. i. — Miss. Xantonense impr. Parisiis 1491. k. — Miss.
Zagrabiense impr. Venetiis 1500. 1. — Miss. Constantiense impr. Augustae
1505. 111. — Miss. Argtntinense impr. Hagnoe 1520. n. — Miss. Engolis-
mense impr. Lemovicis 1524. 0. — Miss. Ruthenense impr. Lugduni cr.
1540. p. — • Miss. Baiocense impr. Botomagi. 1545. q. — Kollationiert sind
ABCEGHKLMNOPRTVY b C (l e ^ h n.
2, 2 Supra O. — 3, 1 reorum o Maria O. — 3, 3 Redemptis es O. —
4, 1 vitae vena G ; tua (st. via) H. — 4, 3 Digne M. — 6, 3 Salutis quo
nos N, Salutis quosque e n. — 7, 1 aegris datus O. — 7, 2 Pietatis G. —
Str. 8 fehlt E. — 8, 2 Quam K. — 8, 3 Dans fluenta gratiae E. — 9. 1
deitatis P. — 9, 3 Lumen P. — 10, 1 Salva in te G. — 10, 2 sciscientes
A. — 11, 2 Et gementes b. — 11, 3 miserae P. — Str. 12—16 fehlen e. —
12, 1 Statim A. — 12, 1 Vultum K; pietatis G. — 12, 3 Clementer fehlt
H. — 13, 1 fraglans KM, flagrans n. — 14, 1 Quam P; fraglantiam KM. —
15 2, et patrona NO. - 16, 2 nos aeternam O. — In O ist folgende Strophen-
folge: 1, 2, 3, 4, 11, 12, 15, 16, 7, 8; die (ibrigen Strophen (5, 6, 9, 10, l->,
14) fehlen. Umgekehrt fiigt b nach Str. 10 ein:
Medicina gratiae,
Oleum laetiiiae,
Vellus Gedeonis.
Imperatrix, virgo pia,
Salve, dulcis o Maria,
Nostra delens scelera.
Tu supernae gloriae
Fons misericordiae,
Thalamus decoris ;
Ferner nach Str. 12:
Porta caeli, o benigna,
Angelorum es regina
Fulgens super aethera;
Durch diese Einfiigungen bewirkt b, daB das Schema der Sequenz und
die Melodie sich volUtdndig mit jenen der Dominikus-Sequenz : „ln caelesti
itrarchia^^ decken. In den iibrigen Quellen zeigt sich dieses Schema in ge-
kiirzter Form; die Melodie hingegen ist in L eine besondere, ebenso in a*,
und zwar im Gegensatz zur Melodie in den anderen Hss. — Verfasser dieser
schonen, stilgerechten Sequenz ist offenbar ein Doiuinilaner des 13. Jahr-
hunderts, da weitaus die meisten Quellen aus Dominikanerklostern stammen.
Die Wechselbeziehung zwischen Cisterciensern (Quelle A) und Dominikanern
ist bereits hervorerehoben.
278, De Beata Maria V.
1. Ave, virgo gratiosa,
Virgo mater gloriosa,
Mater regis gloriae ;
3. 0 oliva fructifera,
Tii pietatis viscera
Nulli claudis liominum ;
2. Ave, fulgens margarita,
Per quam venit mundi vita^
Christus, sol iustitiae.
4. Nos exsules laetiiicas,
Ut vitis dum fructificas
Salvatorem Dominum.
5. Ave, virgo. mater Dei,
Tu supernae sol diei
Et mundi noctis luna;
G. Clementior prae ceteris,
Succurre nobis miseris
Mortalium spes uua.
27*
420
^equ^tiae rhythmicae et rig^matae.
Ave, decus virginale.
Templum Dei speciale.
Per te fiat veniale
Omne, quod committimus.
Ad te. pia, suspiramu^;
Si non ducis, deviamus.
Ergo doce, quid agamus.
Post hunc finem ut vivamus
Cum sanctis pereuniter.
8, Tu uobis es siugularis,
Tu uos ducas. stella maris,
Tu uos semper tuearis,
Eu. ad te coufugimus.
10. lesu Christe. fili Dei.
Tota salus uostrae spei.
Tuae matris interventu
Augeh^rum nos concentu
Fac sraudere iusriter.
Grad. m<. Altaripense saec, 13. ex. Cod. Oxonien. Lat. lit. d o A. —
Collect m>. S. Ludovici Piseiaeen>is ann. 1260 — 1271. Cod. Londinen. Add.
28 9oD. B. — Prosar. ms. S. Ludoviei Piseiacensis saec 15. Cod. Londinen.
Horert. 2601. C. — Miss. ms. Praedicatorum Tolosanum saec. 13. Cod. To-
losan. 9S, D. — Prosar. ms. Praedicatonim Gallicum (aut An^licum) saec.
14. in. Cod. Oxonien. Kawl. liturg. g. lo. E. — Miss. ms. Franciscauo-Ko-
manum sat-c, 14. Cod. Tesolen. 13, F. — Oration. ms. GalUcum saec, 16.
Cc«d. Oxonieii. Eawl. lit- e 36. F *.
Lect. ms. incert. origin. saec. 13. Cod. Liueen. /~ p 9. add. saec. 13.
G. — Miss. ms. PVaedicatomm Xovae Civitatis saec, 14. iu. Cod. Graeeen.
878. HL — Oration. ms. Xunbergense saec 14. in Cgm. Monacen. 101. L —
Miss.-ms. S. Floriani saec, 14. C<"vd. Florian. III 221 A. K. — Miss. m.-i.
Praedicatorum saec 14. Cod. Lambacen. CLXXIX. L. — Grad. ms. Alten-
hohenaviense saec. 14. Clm. Monacen. 232S'7. M. — Miss. ms. CYemifanense
saec 14- Cod. Cremitanen. 378. X. — Miss. ms. S. Sigismundi Creraifanen-
sis saec. 15. Cod. Cremifanen. 41. O. — Miss. ms. Thierbacense saec. 14.
Cod. Colmarien. 4*1hj. P. — Grad. ms. S. Verenae Turicensis saec. 14. iet
15). Cod. Vatican. 10769. Q. — Grad. ms. S. Katherinae Divodurensis saec.
14. Cod. Vatican. 10773. R. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm.
Monaceji. 716. S. — Grad. ms. Cnterliudense saec. 15. Cod. Colmarien. 317.
T. — Miss. ms. Praedicatorum (^Trevirense?) saec 1415. Cod. Cusan. 132.
L. — Grad- ms. Praedicatorum Coloniense et S. Crucis anni 1425. Cod.
Capit. Aquisgranen. XXVTT. V. — Grad. ms. Cruciferorum Coloniense saec.
15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. W. — Miss. ms. S. Pantaleonis Coloni-
ensis saec 15. Cod, Bruxellen. 355. X. - — Grad. ms. Praedieatonim saec
15. Cod. Bruxellen. 6435. Y. — Oration. nis. Franciscanum saec 15. Cod.
Petrin. Salisburgen. a I 14. Z. — Aliss ms. S. Katherinae Xurembergensis
saec 15. Clm. Monacen. 10 079. a. — Oration. ms. Lucidae Vallis saec 15.
Cod. Carolsruhan. Licht. 109. b. — Miss. ms. Praedicatorum Vindobonense
anni 1477. Cod. Praedicat. Vindobonen. 212. c. — Prosar. ms. Praedica-
torum Xoviomagense saec 15. Cod. S. Ignatii Xovioma^n. 55. d. — Miss.
m-. Praedicatonira Suecicum saec. 15. Cod. Cpsalen. C 415. e.
Grad. ms. S. Marci Florentini saec 15. Cod. S. 3klarci Florentin. T.
f. — Miss. ms. votivum Praedieatorum Italicum anni 1538. Cod. Vatican.
8807. g. — Prosar. ms. Farfense anni 1514. Cod. Eoman. 222 (Farf. 33).
h. — Grad. ms. Brigittinum saec 14. Cod. Coll. Trinit. Dublinen. L 1. lo. L
Mis.-. Praedicatorum impr. Venetiis 148*2. k. — Miss. Aboenst- irapr.
Lubecae 1488. 1. — Miss. Xantonense impr. Parisiis 1491. m. — Miss. Za-
grabiense impr. Venetiis 1500. n. — Miss. Constantiense impr. Augustae
1505. O. — Miss. Hambui^ense irapr. Argentinae 1509. p. — Miss. Argen-
tinense impr. Hagnoe 152<J. q. — ^liss. Engolismeuse impr. Lemovicis 1524.
r. — Miss. Buthenense impr. Luo-duni cr. 154<j. s. — Kol]atiomert sind AB
CT:F*GHKLMX< •PEST^^XTZ bcfghilpq.
Str. 1 fehlt b (somit dort der Anfang: Ave fulgens margarita, Cheva-
lier traf laut Bep. Hvmn. Xr. 23510 diesen .Anfang auch bei ^Grimaldi,
De Beata Maria V.
421
166- — ein aijsteriofles Stat! — , aad iMi^te deshalb cne besoadere Se-
qnenz mit dem laaptt: .Atc falgaks Sargarita : per qaaa Tent ). —
1. 1 virgo gencioifca O. — 1. 2 llater Dei Z ^ das ergah im Bepertonn
Chevaliers wiederum eine be^oadere onedierte Seqnenx, gcbacht acter Xr.
2212- — 2, 2 Per qnem LXO: mmmk» HX. — 3, 1 O fcWt g ^. — 3, 8
h:>miiiis £. — 4. 2 vitis ta fkuctifieas Z. — 4, 3 oaaiui (st. houHm) C^
— o. 2 supemi X q. sapemo H; ha. (statt sol) KF* — 7, 1 Tu decos es
X q : virg^lntum b. — T. 2 Templi P. — 7, 4 eouisnras BCEKBTZ b. —
!•. 1 es feii.t M h: ■iingTilaris es C — 8. 2 dscis h. — 9, 2 Si nas docis
K. — Zvrischen Str. 4 n. 5 ist in GPRS (dort narchUieUth) Z b
a. Elr^o te, thronnm giatiae.
Cor adeat lidacijie
Et opem impetrabit.
0. Tu auri va* solidom,
Vas omatu tolgidiDB,
Quod deoore prapMrart,
e. Aetemae candor lacis,
«Vbi quem introducis.
Per te nos irradiet.
g. Temjjus imples iabilaei.
LibertAtem per te rei
Recipiunt abuode.
i. Tu e> arca testamoiti,
Quae caelestis tiimmcnti
Vim et robar oontiBes.
1. Hoc grandes privilegio,
Quod in eodem filio
CommimicAs cum Deo.
u. «^ vemalis castitas
Quara irratanter flomit!
O aestivji caritAS
Quo iructa maturait!
o.
b. Fons misericoriiae,
Fons patens, foma eopiae
Petenti qaid negahit?
d. ProtaUsti filiam,
Qai eiectns milioB
Super
f. Tibi sal»
Se dedit in ilii
Qoi nos salros &ciet.
h. Exsolta. Sion filia,
Sanctoram tibi milia
Deserriant iacude.
k. Ta sioliBm es gloriae,
Primatam cadi eoriae
Im]>eratrix obtines.
B. Hic e$t, qai oos redemit,
MOTtini OKMte poemit,
De trib« Inda leo.
O virgo poMierrima
£t incDgxdtai riro!
Per te innguntnr ima
ordiBe mirow
Dar.u die Varianten: c, 2 omatum PKS. — c, o Et decore P. — d. 1
lutnlisti b. — d, 2 elatus P: nimiam R. — e, 1 conditor (st. cxndor) Z. —
e, o nobis nos Z. — c. 1 imptons GZ. — sr. "^ PereipiBnt Z. — n, 8 t^na
G. — n, 4 Qna mictus P. (j^ fnictiis GS b. — Dbtc^ KBlogag dieser
Strophen. dt?nen eiue gewisse Hreite nnd ein mangelhaftBr Rhvthnras ni^t
lum Vorteil g^ereicht, wini bewirkt. dafi das Sffcpmii dieser Seqa»B aoch
in der StrophenrAhl mit jenem der Seqneni -5a/fY matfr ^ratoris \ T^
eieduni- (St. 245^ ubereinstimmt. Mit letiterxer teilt B»Bdich ▼wiiqgf da
Sequenz die Jfr^tvfiV, alKrdiug* nnter Kurrnt^n.
In der tTtrfitrrtcn Fassuni: tolg>?n iwich der Strophe o die Strophea
•"^ — 10. Daran <chliol>en sich in GNOKSZ b:
11. O Maria, via viuie
Xos; ad hoc j>erviuo ^Vctut'
Piitr{< md bi'M^1i<ii'',
Conregiiemus ut invicti
Cum Christo snblimiter.
12. EiA, le^u, rei benigne,
Fac, vivjunus tibi di^me
Merltisque tnae matris
lu gloria Dei patris
Ij^etetnnr teliciter.
420
feeqiientiae rhythmicae et rigmatae.
7. Ave, decus virginale,
Templum Dei speciale,
Per te fiat venialo
Omne, quod committimus.
9. Ad te, pia, suspiramus;
Si non ducis, deviamus.
Ergo doce, quid agamus,
Post hunc finem ut vivamus
Cum sanctis perenniter.
8. Tu nobis es singularis,
Tu nos ducas, stella maris,
Tu nos semper tuearis,
En, ad te confugimus.
10. lesu Christe, fili Dei,
Tota salus nostrae spei,
Tuae matris interventu
Angelorum nos concentu
Fac gaudere iugiter.
Grad. ms. Altaripense saec. 13. ex. Cod. Oxonien. Lat, lit. d 5 A. —
Collect. ms. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 1271. Cod. Londinen. Add.
23935. B. — Prosar. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen.
Egert. 2601. C. — Miss. ms. Praedicatorum Tolosanum saec. 13. Cod. To-
losan. 98. D. — Prosar. ms. Praedicatorum Gallicum (aut Anglicum) saec.
14. in. Cod. Oxonien. Kawl. liturg. g. 13. E. — Miss. ms. Franciscano-Ko-
manum saec. 14. Cod. Vesolen. 13. F. — Oration. ms. Gallicum saec. 16.
Cod. Oxonien. Kawl. lit. e 36. F ^.
Lect. ms. incert. origin. saec. 13. Cod. Lincen. /' p 9. add. saec. 13.
G. — Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.
878. H. — ■ Oration. ms. Nunbergense saec. 14. in Cgm. Monacen. 101. I. —
Miss.-ms. S. Floriani saec. 14. Cod. Florian. III 221 A. K. — Miss. ms,
Praedicatorum saec. 14. Cod. Lambaceii. CLXXIX. L. — Grad. ms. Alten-
hohenaviense saec. 14. Clm. Monacen. 23287. M. — Miss. ms. Cremifanense
saec. 14. Cod. Cremifanen. 378. N. — Miss. ms. S. Sigismundi Cremifanen-
sis saec. 15. Cod. Cremifanen. 41. O. — Miss. ms. Thierbacense saec. 14.
Cod. Colmarien. 400. P. — Grad. ms. S. Verenae Turicensis saec. 14. (et
15). Cod. Vatican. 10769. Q. — Grad. ms. S. Katherinae Divodurensis saec.
14. Cod. Vatican. 10773. K. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm.
Monacen. 716. S. — Grad. ms. Unterlindense saec. 15. Cod. Colmarien. 317.
T. — Miss. ras. Praedicatorum (Trevirense?) saec. 14/15. Cod. Cusan. 132.
U. — Grad. ms. Praedicatorum Coloniense et S. Crucis anni 1425. Cod.
Capit. Aquisgranen. XXVII. V. — Grad. ms. Cruciferorum Coloniense saec.
15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. W. — Miss. nis. S. Pantaleonis Coloni-
ensis saec. 15. Cod. Bruxellen. 355. X. — Grad. ms. Praedicatorum saec.
15. Cod. Bruxellen. 6435. Y. — Oration. ms. Franciscanum saec. 15. Cod.
Petrin. Salisburgen. a I 14. Z. — Miss ms. S. Katherinae Nurembergensis
saec. 15. Clm. Monacen. 10079. a. — Oration. ms. Lucidae Vallis saec. 15.
Cod. Carolsruhan. Licht. 109. b. — Miss. ms. Praedicatorum Vindobonense
anni 1477. Cod. Praedicat. Vindobonen. 212. c. — Prosar. ms. Praedica-
torum Noviomagense saec. 15. Cod. S. Ignatii Noviomagen. 55. d. — Miss.
ms. Praedicatoriim Suecicum saec. 15. Cod. Upsalen. C 415. e.
Grad. ms. S. Marci Florentini saec. 15. Cod. S. IVIarci Florentin. T.
f. — Miss. ms. votivum Praedicatorum Italicum anni 1538. Cod. Vatican.
3807. g. — Prosar. ms. Farfense anni 1514. Cod. Koman. 222 (Farf. 33).
h. — Grad. ms. Brigittinum saec. 14. Cod. Coll. Trinit. Dublinen. L 1. 13. i.
Miss. Praedicatoriun impr. Venetiis 1482. k. — Miss. Aboense impr.
Lubecae 1488. L — Miss. Xantonense impr. Parisiis 1491. m. — Miss. Za-
grabiense impr. Venetiis 1500. n. — Miss. Constantiense impr. Augustae
1505. 0. — Miss. Hamburgense irapr. Argentinae 1509. p. — Miss. Argen-
tinense irapr. Hagnoe 1520. q. — Miss. Engolismeuse impr. Lemovicis 1.524.
r. — Miss. Kuthenense impr. Lugduni cr. 1540. S. — Kollationiert sind AB
CEF*GHKLMNOPKSTVXYZ bcfghilpq.
Str. 1 fehlt b (somit dort der Anfang: Ave fulgens margarita. Cheva-
lier traf laut Kep. Hymn. Nr. 23510 diesen Anfang aueh bei „Grimaldi,
De Jieata Maria V.
421
166" — ein mysterioses Zitat! — , nnd buclite deshalb eine besondere Se-
quenz mit dem Incipit: „Ave fulgens Marj^arita | per (juam venit ). —
1, 1 virgo grenerosa O. — 1, 2 Mater Dei Z g" (das ergab im Kepertorium
Chevaliers wiederum eine besondere unedierte Sequenz , gebucht unter Nr.
2212). — 2, 2 Per quem LNO; mundo HX. — 8, 10 fehlt g p. — 3, 3
hominis E. — 4, 2 vitis tu fructificas Z. — 4, 3 omnium (st. hominura) C.
— 5, 2 superni X (|, superno H; lux (statt sol) EF* — 7, 1 Tu decus es
X q; virgincum b. — 7, 2 Templi P. — 7, 4 commisimus BCEKRYZ b. —
8, 1 es fehlt M ll ; singularis es C. — 8, 2 ducis h. — 9, 2 Si nos ducis
K. — Zwischen Str. 4 u. 5 ist in GPRS (dort nachtraglich) Z b eingefugt:
a. Ergo te, thronum gratiae,
Cor adeat fiduciao
Et opem impetrabit.
c. Tu auri vns solidum,
Vas ornatii fulgidum,
Quod decore praeminet,
e. Aeteruae candor lucis,
Orbi quem introducis,
Per te nos irradict.
g. Tempus imples iubilaei,
Libertatem per te rei
Recipiunt aljunde.
i. Tu es arca testamenti,
Quae caelestis sacramenti
Vim et robur contines.
1. Hoc gaudes privilegio,
Quod in eodem filio
Communicas cum Deo.
b. Fons misericordiae,
Fons pateus, fons copiae
Petenti quid negabit?
d. Protiilisti filium,
Qui electus milium
Super onmes eminet.
f. Tibi sahis omnium
Se dedit in filium,
Qui nos salvos faciet.
li. Exsulta, Sion filia,
Sanctorum tibi milia
Deserviunt iucunde.
k. Tu solium es gloriae,
Primatum caeli curiae
Imperatrix obtines.
m. Hic est, qui uos redemit,
Mortem morte peremit,
De tribu luda leo.
O vernalis castitas
Quam gratanter floruit!
O aestiva caritas
Quo fructu maturuit!
o. O virgo pulclierrima
Et incognita viro !
Pcr te iunguntur ima
Summis ordine miro.
Dazu die Varianten : c, 2 ornatum PRS. — e, 3 Et decore P. — d. 1
Intulisti b. — d, 2 elatus P; nimium R. — e, 1 conditor (st. candor) Z. —
e, 3 nobis nos Z. — g, 1 implens GZ. — g, 3 Percipiunt Z. — n, 2 Qua
G. — n, 4 Qua fructus P, Quo fructus GS b. — Durch Einfiigung dieser
Strophen, denen eine gewisse Breite und ein mangelhafter Rhythmus nicht
zum Vorteil gereicht, wird bewirkt, daU das ScJiCtna dieser Se^iuenz auch
in der Strophenzahl niit jcnom der Sequenz ,^Salrc matcr >iah'aton'fi | Vas
electum^^ (Nr. 245) iibereinstimmt. Mit letzterer teilt namlich vorliegende
Sequenz die Mclodie, allordings unter Kiirzungen.
In der crircitcrtcn Fassung folgen nach der Strophe o die Stro])lien
5—10. Daran schlinHen sich in GNORSZ b:
11. O Maria, via vitae
Nos ad hoc perduc „Fe»»"<('
Patri^ mci bcncdicti",
Conregnomus ut invicti
Cum Christo sublimiter.
12. Eia, lesu, rox benigne,
Fac, vivamus tibi digne
Meritisque tuae niatris
In gloria Dei patris
Laetemur fcliciter.
422
Sequentiae rliythmicae et rigmatae.
Diese letzte Strophe 12 fehlt indessen in N u. O. — 11, 2 Nos perduc
ad hoc O, Nos ducas ad hoc S. — 12, 1 Eia lesu Christe rex Z. — 12, 2
Fac ut Z.
Im Antiphon. ms. Aquilegiense saec. 13/14. Cod. Seminar. Goritien. B.
bilden die Strophen Ad te ina (9), lesu Christe (10). O Maria (11) u. Eia
lesu (12) eine besondere Sequenz. — Im Cantion. ms. Pragense saec. 14.
Cod. Pragen. V H 11 hinge^en sind die Strophen 0 Maria viu vitae (11),
lesu Christe (10) u. Ad te pia (9) zu einem Liede zusammengestellt.
Die Quellen dieser Sequenz sind fast die gleichen wie bei „-4re viryo
gloriosa^' (Nr. 277) und ist daher auch hier ein Dominikcmer des 13. Jahr-
hunderts als Verfasser anzunehmen. Wie dort, so ist auch hier das Schema
resp. die Melodie) gekiirzt und nachtraglich erweitert worden.
1. Tibi cordis iu altari
Decet preces iminolari,
Virgo sacratissima ;
3. Per te Deum adit reus,
Ad quem per te venit Deus;
Tu, amborum media,
5. Nec abhorre peccatores,
Sine quibus nunquam fores
Tanto digna filio;
7. Pro his facta singularis
Super cuncta principaris
Sub supremo principe.
9. Quod si reos, sancta, spernis,
Ut quid sis praelata ternis
lerarchiis, resj^ice,
279. De Beata Maria V.
2
Nam cum sit iii se inepta,
Tuo nato iit accepta
Per te precum victima.
Pro peccatis immolato
Peccatorum praesentato .
Precum sacrificia.
6. Si non essent redimendi,
Nulla tibi pariendi
Redemptorem ratio.
8. Ergo, virgo sic promota
Causa nostri, nostra vota
Promovenda suscipe.
10. Tu, reorum advocata;
Per te sit ipsorum grata
Causa coram iudice.
Trop. ms. Nivernense saec. 12. Cod. Parisin. Nouv. acq. 1285. add.
saec. 13. (Nur das Incipit). A. — Collect. ms. Floriacense saec. 11. Cod.
Vatican. Regin. 318. add. saec. 13. B. — Grad. ms. Altaripense saec. 13. ex.
Cod. Oxonien. Lat. lit. d 5. C. — CoUect. ms. S. Ludovici Pisciacensis ann.
1260—1271. Cod. Londinen. Add. 23935. D. — Pros. ms. S. Ludovici Pis-
ciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Egert. 2601. E. — Miss. ms. Praedica-
torum Tolosanum saec. 13. Cod. Tolosan. 98. F. — Miss. ms. Carnotense
saec. 14. in. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 344. G. — Pros. ms. Praedicatorum
Gallicum (aut Anglicum?) saec. 14. in. Cod. Oxunien. Rawl. liturg. g. 13.
H. — Pros. et Trop. ms. S. Ludovici Ebroicensis saec. 14. Cod. Berolinen.
Philip. 1771. I. — Miss. ms. Ambianense saec. 15. Cod. Taurinen. D II 7.
K. — Pros. ms. Caelestinorum Parisiensium anni 1532. Cod. Parisin.
Mazarin. 448 (758). K *.
Miss. ras. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. iu. Cod. Graecen.
878. L. — Miss. ms. S. Floriani saec. 14. Cod. Florian. III 221 A. M. —
Grad. ms. Sanblasianum saec. 14. Cod. Carolsruhan. S. Blas. 102. N. —
Grad. ms. Sanblasianum saec. 14. (Nach Gerbertus, De Cantu et Musica
De Jieata Maria V. 423
Sacra. I, Sanblas. 1774. p. 416 sqq.) O. — Grad. ms. S. Verenae Turicensis
saec. 14. Cod. Vatican. 10 769. P. — Grad. ms. Altenhohenaviense saec,
14. Clm. Monacen. 28287 Q. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Mo-
nacen. 28054. K. — Collect. ms. Altae Superioris saec. 18. Clm. Monacen.
9584. S. — Cantion. ms. Tegurinum saec. 15. Cgm. Monacen. 716. T. —
Brev. ms. Pruvningense saec. 12. Clm. Monacfui. 23 087. add. saec. 14^15.
U. — Miss. ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2878. U*. — Pros.
ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. V. — Miss. ms. Francis-
canum Salisburgense saec. 15. Cod. Vindobonen. 8795. W. — Miss. ms. Pata-
viense saec. 14. Cod. Zvvettlen. 229. X. — Grad. ms. Pragense anni 1478.
Cod. Mus. Bohem. XII A 1. Y. — Trop. ms. Germanicum saec. 15. Cod.
LomMnen. Add. 27 680. Z. — Grad. ms. Unterlindense saec. 15. Cod. Col-
marien. 817, a. — Grad. ms. Praedicatorum et S. Crucis Coloniense anni
1425. Cod. (Japit. Aquisgranen. XXVII. b. — Grarl. ms. Cruciferorum Colo-
nioiise saec. 15. ex. Cod. Semin. Colonien. 18. c. — Hymn. et Prosar. ms.
Emmeramense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667. d. — Pros. ms. San-
gallense dictum „Branderi" anni 1-507. Cod. Sangallen. 546. e.
Trop. ms. S. Patricii Dublinensis saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add.
710. f. — Grad. ms. Praedieatorum s.ieo. 15. Cod. P^ruxellen. 6435. g. —
Miss. ms. Praedicatorum saec, 15. Cod. Graecen. 420. ll. — Grad. ms. S.
Marci Florentini saec. 15. Cod. S. Marci Florcntin. T. i. — Miss. ms. Prae-
dicatorum Italicuni anni 1-588. Cod. Vatican. 8S(J7. k. — Pros ms. Prae-
dicatorum S. Spiritus Senensis anni 1561. Cod. Koman. Casanaten. 4478. L —
Grad. ms. Praedicatorum Insulensium (Arosiae) saec, 1-5/16. Cod. Upsalen.
C 513. m. — Grad. ms, S, Sepulcri Harlemensis saec. 15, Cod, Harlemen.
membr. fol. 7. n. — Pros. ms. Praedicatorum (Noviomageuse?) saec. 15.
Cod. S. Ignatii Noviomagen. -5-5. 0. — Grad. ms. S, Agathae aimi 1512,
Cod. S. Agathae prope Cuijk s. n. p. — Miss, ms. Parclienst» anni 1589.
Cod. Bruxelleu. II 2847. (|. '
Miss. Praedicatorum impr. Venetiis 1482. r. — Miss. Praedicatorum
impr. Venetiis 1525. s. — Miss, Ambianense impr. Parisiis 1487. t. — Miss.
Upsalense impr. [Holmiae 1487], ll. — Miss. Aboense impr. Lubecae 1488.
V. — Miss. Xantonense impr. Parisiis 1491. W. — Miss. Atrehatense impr.
Parisiis 1491. x. — Miss. Lausannense iinpr, Lausannae 1498. y. — Miss.
Gratianopolitanum impr. Gratianopoli 1497. z. -- Miss. [Viborgense] impr.
Lubecae 1-500. «. — Miss, Tullense impr. Parisiis 1507. /3. — Miss. Mori-
nense impr. Kotoniagi 1516. y. — Miss. Posnaniense impr. [(.'racoviae] 1524.
J. — Mis.s. liaiocense impr. Kotomagi 1545. (. — Miss, Kemcnse impr, Ke-
mis 1-558. C- — KoUationiert sind A— EGHILOQKTUV-Z a— d f g i S U.
Str. 1 fehlt U. — 1, 2 Debent G. — 2, 1 in so fit CO, in te sit G:
Licet in se sit U. — 2, 2 nato sit BCGLC^KTUW (vielleicht richtig). —
Str. 8 u. 4 umgestellt OKUXZ (lauter Nicht Dominikanonjuellen . — 8. 1
adiit R, edit H. — 8, 3 Amborum tu BGOKUVWXZ (Nicht Dominikaner)
— 4, 1 iminohita G. — 4, 2 praesentata G. — 5, 1 abhorres f i. —
6, 2 Nunquam 15EHLW c d i S. — Str. 7-10 fehlen B. — 7, 1 Per hoc
T, — 9, 1 facta (st. sancta) I. — 9, 2 Unde sis T; Ut (juis sis C, Ut (juid
sit I ; praech-ira tornis CL -- Dio Strophen 7—10 sind in GORUVWXZ, also
nur in iV7(7(<-Dominikanorquellen , zu folgenden zwei vierversigen Strophen
zusammengezogen :
a. S»'(l nec patris ad consessum b. Ergo, virgo sic promota
Ilabuisses hunc acccssiim, Caiisa nostri, nostra vota
fci non ex to gonitnin Promovenda suscipo
Essot ibi j)ositiun. Coran\ summo prineipe.
Diose hiibsche Seciuenz, ein inniges, oinhcitlich abgerundotes Bittgebet
an die Gottesmutter als 3Iitth'n')i, hat abermals einen formgowandten Domi-
'nik(()ie)\ dor Rhythmus, Keini und Ziisur mustorhaft handhabt. zum Verfasser.
Ob ein Fra)i::OfiC'^ Wiihrond in DcKtScJilaml im 14. und 15. Jahrh. die*e
424
Sequeiitiae rhythmicae et rigmatae.
Sequen/. vielfach akzeptiert wurde, findet sie dort nachher, auBer im Domi-
nikaner-Missale und in einen) Posener, keinen Platz mehr; um so reichlicher
in Frankreich und Skandinavien. — Das Schema gleicht jenem von „Hodi'
ernae lux diei;^^ die Melodie ist in 4 Fassungen iiberliefert. — Inhaltlich in-
teressant ist die Strophe 6, welche die Ansicht des Aquinaten ilber die ratio
incarnationis zum Ausdruck bringt.
280. De Beata Maria V.
1. Salvatoris mater pia,
Mundi huius spes, Maria,
Ave, plena gratia,
3. Summi regis sponsa digna,
Cunctis clemens et benigna
Operum suffragio,
5, Inter spinas flos fuisti,
Sic flos flori patuisti
Pietatis gratia ;
7. Regi nato adhaesisti,
Quem lactasti et pavisti
More matris debito ;
9. Reis ergo fac, regina,
Apud regem ut ruina
Relaxetur debita,
2. Porta caeli, templum Dei,
Maris portus, ad quem rei
Currunt cum flducia.
4. Caecis lumen, claudis via,.
Nudis Martha et Maria
Mentis desiderio.
6. Verbum verbo concepisti,
Regem regum peperisti
Virgo viri nescia.
8. Quae coniuncta nunc eidem
Es regina facta pridem
Operum pro merito.
10. Et regnare fac renatos
A reatu expurgatos
Pietate solita.
CoUect. ms. S. Ludovjci Pisciacensis ann. 1260 — 1271. Cod. Londineu.
Add. 23935. A. — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Lon-
diuen. Egert. 2601. B. — Miss. ms. Praedicatorum Tolosanum saec. 13.
Cod. Tolosan. 98. C. — Pros. ms. Praedicatorum Gallicum (aut Anglicum?)
saec. 14. in. Cod. Oxonien. Kawh liturg. g 13. D. — Oration. ms. Franciscanum
Parisiense saec. 15/16. Cod. Parisin. 3639. E. — Oration. ms. Gallicum saec. 16.
Cod. Oxonien. Rawl. lit. e 36. F.
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.
878. G. — Grad. ms. Altenhohenaviense saec. 14. Clm. Monacen. 23287.
H. — Miss. ms. Praedicatorum (Trevirense?) saec 14/15. Cod. Cusan. 132.
1. — Grad. ms. Praedicatorum et S. Crucis Coloniense anni 1425. Cod.
Capit. Aquisgranen. XXVII. K. — Grad. ms. Cruciferorum Coloniense saec.
15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. L. — Grad. nis. Cruciferoriim Monasteri-
ense saec. 15. Cod. Monasterien. 199 (214). M. — Miss. ms. Praedicatorum
Vindobonense anni 1477. Cod. Praedicat. Vindobonen. 21.3. N. — Oration.
et Pros. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. O. — Grad. ms.
Unterlindense saec. 15. Cod. Colmarien. 317. P. — Miss. ms. Crumlaviense
saec. 15. Cod. Altovaden. LXXVI. Q. — Miss. ms. S. Andreae Bernescha-
viensis anni 1498. Cod. Pragen. XII C 6. R. — Miss. ms. Olomucense saec.
15. Cod. S. Jacobi Brunen. 8, S. —
Miss. ms. Sarisburiense (Londinen. ?) saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen.
135. T. — Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710.
TJ. — Miss. ms. Sarisburiense (Lincolniense?) saec. 14/15. Cod. Colh Gon-
villii et Caii Cantabrigien. 146. V. — Miss. ms. Norwicense saec. 15. Cod.
De Beata Maria V.
425
Londinen. Harl. 3866. W. — Cantion. ms. Capellae regiae Viudesoriensis
saec. 15. Cod. CoU. 8. Edmundi in Old Hall s. n. X.
Martyrol. nis. liedae saec. 18. Cod. Coll. lesu Cantabrigien. .31. Y. —
Pros. ms. Praedicatorum Noviomagense seec. 15. Cod. S. Ignatii Noviomagen.
55. Z. — Grad. ms. S. Agathae anni 1512. Cod. S. Agathae prope Cuijk
s. n. a. — Miss. ms. Franciscano-Romanum saec. 14. Cod. Vesolen. 13.
b. — Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435. c. — Grad.
ms. S. Marci Florentini saec. 15. Cod. S. Marci Florentin. T. d. — Miss.
ms. votivum Praedicatorum Italicum anni 1538. Cod. Vaticau. 3807. 6.
Miss. Praedicatorum impr. Venetiis 1482. f. — Miss. Upsalense impr.
[Holmiae 1487]. g". — Miss. Aboense impr. Lubecae 1488. h. — Miss. Olo-
mucense impr. Bambergae 1488. i. — Miss. Cluniacense impr. Cluniaci
1493. k. — Miss. Pragense impr. Lipsiae 1498. 1. — Miss. Halberstattense
impr. absque [1501] iii. — Miss. Halberstattense inipr. s. 1. 1511. n. — Miss.
Lundense iinpr. Parisiis 1514. 0. — Wir notieren die Varianten aus ABDF
GHKNOPS— X c g- h m n o.
1, 3 Ave gratia plena S. — 1, 2 Portus maris TVW; ad quam W. —
4, 1 visum (statt lumen) T. — 4, 2 Audis arca et S. — 5, 2 placuisti DFTLT
VW c e g". — 6, 2 genuisti m n. — 8, 2 Et regina S h m n. — 9, 2
Apud Christum W. — 9, 3 Relaxentur FUVW C e g" (wir zweifeln, ol) nicht
einige dieser Quellen „re- laxetur" bieten). — 10, 2 expiatos W.
Auch diese rhythmisch genau gebaute (die Zasur ist ebenfalis stets
nach deni 2. Trocliaus gewahrt) und inhaltlich schone ^lariensequenz ist die
Schopfung eines IJominiluncrs. Das Schema folgt jenem der Sequenz „/?b-
diernae lux (Hei"\
In Windsor (QueHe X) sang man Str. 7 — 10 folgendermaBen :
7. Tutrix pia tiii gregis,
Memor sis Henrici regis,
Pro quo pete filium,
8. Ut exutus carne gravi
Vitae scriptus sit suavi
Post praesens exsilium.
9. Regis nostrlqne regina,
Ora natum, ut ruina
Kelaxetur debita
10. Et regnare fac renatos
A reatu expurgatos
Pietate solita.
lu eben dieser Quelle ist eine Siugweise fiir 3 Stimmen beigegeben, welche
publiziert wurde in den „Sanimelbanden der internationalen Musikgesell-
schaft" (II, 4. Juli— Sept. 1901, S. 342 ft'.) Fiir die mittlere Stimmc ist der
Text eines Liedes zum Patrone Englands untergelegt:
1. Georgi, Deo care,
Salvatorem deprecare,
Ut gubernet Angliam
2. Ipsumque commendare
Valeamus et laudare
Deitatis gfratiani.
Tu, (jui noster advocatus
Es, ius \m patroiuitus
Defendas ab hostibus
Et Angloruni gentem serva
Pace firma sine guerra
Tuis sauctis precibus.
5. Miles fortis, custos plebis,
Sis Henrici, nostri regis,
Praesens ad consilium.
Contra hostes appreheiide
Arma, scutum, arcum teude,
Sibi fer auxilium.
Gloriosa spes Anglorum,
Audi vota famulonun
Tibi nunc cauentium.
8. Per te nostrum ut patronum
Conseiiuanuir pacis donum
In terra yiventium.
1, 1 u. 2, 1 scheiuen verderbt zu sein, da eine Silbe fehlt; 1, 1 lies :
O Georgi; 2, 1 ergibt keinen rechteu Sinn. — Nach der genannt^u Zeit-
426
Sequentiae rhythmicae et rigmntae.
schrift, auf die wir ang-ewiesen sind, soll ferner in der Quelle X Yers 5, 2
lauten: nostri g-regis.
281. De Beata Maria Y.
1. Mater patris, nati iiata,
Specialis advocata
Peccatricis aiiimae,
3. Regi regum te fecisti
Thalamvim, dum credidisti
Gabrieli nuutio.
5. Ab aeterno generatus
Temporalis est et natus
Ex Maria virgine.
7. Audi prius inauditum :
Verbum patris est vestitum
Nostrae carnis sacculo ;
2. Aures tuae pietatis
Ad nos vertens a peccatis
Te laudantes exime.
4. In te nostra est natura
Xon secundum sua iura
Dei nupta filio.
6. Salus mundi fit puella,
Dum in sua Deus cella
Homo fit pro liomine.
8. Lactat nata genitorem,
Solem fovet stella, rore
Sugit fons de rivulo.
9. Virgo, mater, mater Dei, 10. Educ nos potenti prece,
Te rogamus servi rei, Nobis detur victa nece
A peccati carcere Tecum semper vivere.
Grad. ms. Altaripense saec. 13. ex. Cod. Oxonien. Lat. lit. d 5. A. —
Collect. ms. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 127 L Cod. Londinen. Add.
23935. B. — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen.
Egert. 2601. C. — Miss. ms. Praedicatorum Tolosanum saec. 13. Cod.
Tolosan. 98. D. — Pros. ms. Praedicatorum Gallicum (aut An^licum?) saec.
14. in. Cod. Oxonien. Rawl. liturg. g 13. E. — Oration. ms. Gallicum
saec. 16. Cod. Oxonien. Rawl. lit. e 36. E *.
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.
878. F. — Miss. ms. Sanblasianum saec. 14. Cod. Paulan. 25. 1. 22. (Blas.
memb. 42). G. — Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Eng-elberg-en.
314. H. — Grad. ms. S. Verenae Turicensis saec. 14. et 15. Cad. Yatican.
10769. I. — Grad. ms. Altenhohenaviense saec. 14. Clm. Monacen. 23 287.
K. — Miss. mfj. Praedicatorum (Trevirense ?) saec. 14/15. Cod. Cusan. 1.32.
L. — Grad. ms. Praedicatorum Coloniense et S. Crucis anni 1425. Cod.
Capit. Aquisgranen. XXVII. M. — Grad. ms. Cruciferorum Coloniense saec.
15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. N. — Grad. ms. Unterlindense saec. 15.
Cod. Colmarien. 317. O. — Miss, ms. Wenceslai de Radecz saec. 15. Cod.
Capit. Pragen. P 5. P. — Grad. ms. S. Castuli Pragensis saec. 16. in. Cod.
Pragen. VI B 24. Q. — Grad. ms. S. Georg-ii Pragensis saec. 16. in. Cod.
Pragen. VII A 13. R. — Oration. et Pros. ms. Campense anni 1462. Cod.
Darmstadien. 521. S. — Pros. ms. S. Georgii Villingensis saec. 15. Cod.
Carolsruhan. S. Geo. 3. T. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni
1507. Cod. Sangallen. .546. U.
Trop. ms. Dublinense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 710. V. —
Grad. ms. S. Marci Florentini saec. 15. Cod. S. Marci Florentini T. W. —
Miss. ms. votivum Praedicatorum Italicum anni 1538. Cod. Vatican. 3807.
X. — Cantion. ms. incert. origin. saec. 15. Cod. Vatican. 4835. Y. — Grad.
ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Brnxellen. 6435. Z. — Pros. ms. Praedi
i
De Beata Maria V.
427
<jatoium (Noviomagense?) sapc 15. Cod. S. Ignatii Noviomagen. 5o. a. —
Grad. ms. S. Agathae anni 1512. Cod. S. Agathae prope Cuijk s. n. b.
Miss. Praedicatoruni impr. Venetiis 1482. c. — Miss. Aboense [Praedi-
catoriiin] impr. Lubecae 1488. d. — Miss. Upsalense impr. Basileae 1518.
.e. — DLTW a — d sind nicht kollationiert.
2, 2 vertes S. — 3, 2 credisti (!) F. — 4, 1 In te est nostra F. —
4, 2 Dum secuudum E. - 4, 3 Nupta Dei PS. — Str. 5 — 8 fehlen S. —
6, S De Maria E. — 6, 1 Theotokos K, Salus mundi (so erheischt es das
Akrostichon) ist nur durch PQUVY iiberliefert, wahrend die anderen Quellen
„Mundi salus" bieten. — 7, 1 non auditum Y. — 7, 8 carnis saeculo HU. —
8, 2 fovet stilla AEE*PXZ e, stillans BC. — 8, 3 Sugis A, Sitit R, Sur-
git CE *FIRY e. — 9, 1 Ave virgo mater Dei Y; nur einmal mater G. —
9, 2 servi Dei H. ~ 9, 3 De peccati EVY. — 10, 2 v5ta nece Y.
Die Melodie ist in 4 verschiedenen Fassungen iiberliefert ; die gewohii-
liche ist Jene in ABCEIUVZ dargebotene ; U jedoch bietet auBer der ge-
wohnlichen noch eine zweite besondere Singweise. — Verfasser der Sequenz
ist wiederum ein Dominikmier (Franzose?), der sorgfaltig Rhythmus und
Reim und Zasur handhabte; nur in 10, 1 ist die Ziisur vernachlassigt. —
Das Ahrostiehon lautet: „Maria salve^^. — Die liturgische Verbreitung ist
fast die gleiche, aber weniger grol», wie in den vorhergehenden Marien-
Sequenzen der Dominikaner. — Das Schema folgt abernials jenem von „Ho-
diernae lux diei" (Nr. 219).
282. De Beata Maria T.
1. Salve, sancta Christiparens,
Salve, virgo labe carens,
Salve, decus virginum ;
3. Concepisti, virgo, Deum,
Paris, lactas, nutris eum
Pio praebens studio
5. Tu naturae contra ritum
Ex angusto infinitum
Ventre profers, parvula,
7. Uno sinu foves agnum
Et leonem, parvum raagnum.
Genitorem filium,
2. Salve, virgo sing-ularis,
Salvatorem salva paris
Et ancilla Dominum.
4. Cibum pani, potum fonti.
Victum vitae, cunas monti
Bovis in praesaepio.
f). Homo Deum. stella solem,
Nata patrem, virgo prolem,
Anti(juum iuvencula.
8. Morituruin aeternumque;
Idem enim est utrumque,
Finis ot principium.
9. Virgo munda, nos cmunda, 10. Nos informont mores mundi
Ne nos trahat mors secunda, NecdefornuMit carnis, mundi
Tuac dono gratiae; VA liostis insidiae.
Collect. ms. S. Ludovici Pisciacensis aiin 1200 — 71. Cod. Londinen.
Add. 23935. A. — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Lon-
dinen. Egert. 2601. B. — Miss. ms. I*raedicatorum Tolosanum saec. 13.
Cod. Tolosan. 98. C. — Pros. ms. Praedicatorum Gallicum (aut Anglicum?)
sacc. 14. in. Cod. Oxonien. Rawl. liturg. g I-^ D. — Oration. nis. Francis-
canum Gallicum saec. 15'16. Cod. Parisiu. 8689. E. — Oration. n)s. Galli-
cum saec. 16. Cod. Oxonien. Rawl. lit. o 86. F.
Miss. nis. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.
428 Sequeritiae rhythmicae et rigmatae.
878. G. — Oration. ms. Nunbergense saec. 14. in. Cgm. Monacen. 101.
H. — Grad. ms. Altenhohenaviense saec. 14. Clm. Monacen. 28287. I. —
Miss. ms. Praedieatorum (Trevirense) saec. 14/15. Cod. Cusan. 132. K. —
Grad. ms. Praedicatorum et S. Crucis Coloniense anni 1425. Cod. Capit.
Aquisgranen. XXVII. L. — Grad. ms. Praedicatorum (Monialium) saec. 15.
Cod. Semin. Colonien. 12. M. — Grad. ms. Cruciferorum saec. 15. ex. Cod.
Semin. Colonien. 13. N. — Grad. ms. S. Katherinae Divodurensis saec. 14.
Cod. Vatican. 10773. O. — Grad. ms. Unterlindense saec. 15. Cod. Col-
marien. 317. P. — Miss. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Graecen. 420.
Q. — Grad. ms. Praedicatorum Cracoviense saec. 15/16. Cod. Praedicat.
Cracovien. s. n. R. — Pros. ms. Sang-allense dictum „Branderi" aruii 1507.
Cod. Sangallen. 546. S.
Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. add.
saec. 13. T. — Trop. ms. S. Mariae de Las Huelgas saec. 14. Cod. priv.
U. — Grad. ms. S. Marci Florentini saec. 15. Cod. S. Marci Florentin.
T. V. — Collect. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bononien. 4019. W. —
Miss. ms. Praedicatorum Italicum anni 1538. Cod. Vatican. 3807. X. —
Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435. Y. — Pros. ms.
Praedicatorum (Noviomagense?) saec. 15. Cod. S. Ignatii Noviomagen. 55.
Z. — Grad. ms. S. Agathae anni 1512. Cod. S. Agathae prope Cuijk
s. n. a.
Miss. Praedicatorum impr. Venetiis 1482. b. — Miss. Aboense fPrae-
dicatorum] impr. Lubecae 1488. c. — Miss. Upsalense impr. [Holmiae 14871.
d. — Miss. Hispalense impr. Hispali 1507. e. — Miss. [Franciscano-]
Romanum impr. Parisiis 1520. f. — Miss. Baionerrse impr. Parisiis 1543.
g. — Kollationiert sind ABD— ILNPXY c— g".
1, 2 u. 3 umgestellt X. — 2, 2 sacra e; salva = salvata im Gegen-
satz zu salvator. — 3, 2 lactans e. — 3, 3 probans ABEY f (wir sind un-
sicher, ob nicht einige auch dieser Quellen das richtige „praebens" auf-
weisen). — Str. 4 lautet in EX und f :
In praesaepe reclinatur,
Calor quoque membris datur
Bovis ministerio.
4, 1 panis potum fontis e. — 4, 2 cunas mortis e. — 4, 3 in fehlt C: Ponis
in (l g. — 5, 3 Ventris AE f. — Str. 7— SchluB fehlen e. — 7, 1 Tuo
sinu DX ; fovens ADF f. — 7, 2 parvun agnum f. — 7,3 filia I c. — 9, 1
Virga E f . — 10, 1 Hos X. — 10, 2 Ne ABDEP c d f ; carnes H. — In
EGHLNP C d f g folgen noch eine 11. und 12. Strophe, in ABDFXY nur
die 11. Strophe:
11. Hortus clausus, fons signatus, 12. Virga lesse promens florem,
Terra, de qua fructus natus Cuius currit in odorem
Cibus est fidelium. Sanetorum collegium.
11, 2 fructus datus H. — 12, 1 promes H, promis d; Hunc virga lesse E. — j
12, 3 Cunctorum F. — Nicht nur die 12., sondern auch die 11. Strophej
passen so schlecht als AbschluB der sonst nach Inhalt und Form so ein-
heitlich und meisterhaft sich prasentierenden Sequenz , zumal da die Str. 9
u. 10 das abschlieBende Gebet enthalten, daB sie als Zutat einer aller-dings
schon friihen Zeit angesehen werden miissen. Bei Annahme von nur 10
Strophen ergibt sich das Schema von ^Hodiernae lux diei^^ , wie bei den
3 vorhorgehenden Dominikaner-Sequenzen. Otfenbar stammt auch dieses
prjichtige Lied von einem Dominikaner. — Im iibrigen sind 5 verschiedene
Melodien iiberliefert. — Die Verse 7, 1 u. 2 verraten eine Anlehnung an
die Verse 7, 1 u. 2 in der Sequenz „Ave 3Iaria^' (Nr. 216).
De Beata Maria V.
421>
2S3. De Beata Maria V.
1. Stella Tnaris,
0 Maria,
Expers paris,
Parens pia,
Plebem tuani respice ;
3. Tu matrona
Sanctae spei,
Mater bona,
Mater Dei,
Virgo, vena veniae.
»
5. Hpes salutis,
Pacis portus,
Vas virtutis,
Florens Iiortus,
Aromatum area.
7. Tu fecuncla,
Tu fecundans,
Mater munda,
Mundum mundans,
Exemplar munditiae.
9. Pietatis
Fons amoenus,
( 'aritatis
Calix plenus
Devotos inebrians.
11 r 0 benigna
Virgo, gaude,
Summe digna
Summa laude,
Summe venerabilis.
13. Stirps beata,
Fac piacatum
Patrem nata,
Parens natum
Nobis peccatoribus,
2. Vitam portans,
Vitae porta,
Nos supportans,
Nos conforta
Nosque fortes effice.
4. Tu suavis,
Delicata,
Caeli clavis,
Fabricata
Manu sapientiae.
6. Tu serena
Sole vero,
Cella plena
Vino mero,
Granum sine palea.
8. Tu magistra
Generalis,
Tu ministra
Specialis
Dulcoris et gratiae.
10. Indevotis
Tu virtutem
Et aegrotis
Dans salutem,
Reos reconcilians.
12. Gaude, rosa
Pura, deceus,
Speciosa,
Semper recens,
Flos immarcessibilis.
14. Ut te duce
Servi tui
Possint luce
Vera frui
Cum choris caelestibus.
Grad. ms. Altaripense saec. 13. ox. Cod. Oxonien. Lat. lit. d 5. A. —
^Collect. ms. S. Ludovi Pisciacensis ann. 1260 — 71. Cod. Londinen. Add.
28985. R. — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londineu.
Egert. 2601. C. — Miss. ms. Praedicatorum Tolosanum saec. 18. Cod.
Tolosan. 98. D. — Collect. ms. Gallicum saec. 18. ex. Cod. Londinen.
Eo-ert. 274. E. — Miss. ms. S. Barbarae in Algia (saec. 12. cum Prosar.)
430
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
saec. 13/14. F. — Pros. ms. Praedicatorum Gallicum (aut Anglicum?) saec.
14. in. Cod. Oxonien. Kawl. lit. g 18. G. — Miss. ms. Sandionysianum
saec. 14. Cod. Parisin. 1107. H. — Collect. ms. Claraevallense saec. 15.
Cod. Trecen. 1612. I. — Brev. et Miss. nis. Cathalaunense saec. 14/15.
Cod. Parisin. Arsen. 595. K. — Oration. ms. Franciscanum Parisiense saec.
15/16. Cod. Parisin. 3639. L. — Oration. ms. Gallicum saec. 16. Cod.
Oxonien. Rawl. lit. e 36. M.
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod, Graecen. 878.
N. — Grad. ms. Altenhohenaviense saec. 14. Clm. Monacen. 23 287. O. — Miss.
ms. Praedicatorum (Trevirense?) saec. 14/15. Cod. Cusan. 132 P. — Grad.
ms. Praedicatorum et S. Crucis anui 1425. Cod. Capit. Aquisgranen. XXVII.
Q. — Grad. ms. Cruciferorum saec. 15. Cod. Monasterien. 199 (214). R. —
Grad. ms. Unterlindense saec. 15. Cod. Cohnarien. 317. S. — Grad. ms.
Praedicatorum Cracoviense saec. 15/16. Cod. Praedicat. Cra^ovien. s. n.
T. — Pros. ms. Sangallense dictum „Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen..
546. U.
Grad. ms. Franciscanum Italicum saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add.
3027. V, — Miss. ms. Praedicatorum SS. lohannis et Pauli Venetiis saec.
14. Cod. Venet. L III 97. W. — Grad. ms. S. Marci Florentini saec. 15.
Cod. S. Marci Florent. T. X. — Miss. ms. Praedicatorum Italicum anni
1538. Cod. Vatican. 3807. Y. — Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod.
Bruxellen. 6435. Z. — Pros. ms. Praedicatorum (Noviomagense?) saec. 15.
Cod. S. Ignatii Novioniagen. 55. a. — Grad. ms. S. Agathae anni 1512.
Cod. S. Agathae prope Cuijk s. n. b.
Miss. Praedicatorum impr. Parisiis 1482. c. — Miss. Andegavense
impr. Parisiis 1489. d. — Miss. Xantonense impr. Parisiis 1491. e. — Miss.
Eduense impr. Parisiis 1493. f. — Miss. Tornacense impr. Parisiis 1498.
g". — Miss. Upsalense impr. Basileae 1513. h. — Miss. Engolismense impr.
Lemovicis 1524. i. — Miss. Baiocense impr. Rotomagi 1545. k. — Kollationiert
sind ABCEFGIKMNOQSU-Zdfh.
1, 2 Expars f. — 2, 2 Nos portans M. — 2, 3 perfice h. — Str. 1 — 4
sind vom Buchbinder weggeschnitten I. — 4, 5 Clavis caeli F. — 6, 4 Uno
mero A. — 10, 1 In devotis U d. — 10, 3 das EOVZ. — 11, 5 u. 12, 5
umgestellt F. — 11, 5 Summa F, sume A. — 12, 2 Pura recens O. —
12, 3 Pretiosa M. — 12, 4 Semper decens O, Mater recens I. — 12, 5 Fons
F. — 14, 1 Et te N. — 14, 3 sq. vera luce E. — 14, 5 In choris I.
Die Provenienz der Quellen laBt abermals einen formgewandten
DominiJcaner-Dichter als Verfasser dieser hiibschen Sequenz deutlich er-
kennen. — Drei besondere Melodien sind uberliefert.
284« De Beata Maria V.
Die Sabbati.
1. lubilemus in hac die,
Quam reginae caeli piae
Dicavit ecclesia.
2. Haec est dies, in qua sua
Vota tibi, virgo, tua
Reddit haec familia.
Omne saeclum, omni die
Servi virgini Mariae,
Sed in hac devotius;
4. In hac psallas, in hac ores,
In hac laudes et labores
Et cantes iucundius.
5. Virgo,quaenonhabetparem,
Diem sibi singularem
Non iniuste vendicat.
6. 0 quam digne sibi dari
Diem hunc et consecrari
Res inspecta praedicatl
De Beata Maria V.
rsi
7. Uodiernae lux diei
Dies fuit requiei
Plasmatoris omnium*
9. Cunctae tuiic sunt creaturae
Factae, dum opus naturae
Complet Deus hodie^
11. Dies olim benedicta,
Dies quoque sancta dicta
Fuit ista septima.
8. Sic quievit in Maria,
Dum ipsius in hac via
Virgo fit hospitium.
10. Universa tunc refecit,
Dum in matre, qui nos fecit,
Complet opus gratiae.
12. Quam benedicta dicaris,
Scimus, virgo singuiaris,
Et quam sis sanctissima.
13. Dum transis ad gaudiosum 14. Haec de poenis nos educit
Diem, relinquens poenosum, Mediatrix et adducit
Dies est haec media; Ad superna gaudia.
15. In hac die, dum desperat 16. lu hac die suspirantes
Grex, pusillus qui tunc erat, Ad seseque deprecantes
Fidem tenet firmius. Obaudit frequentius.
17. Veneremur ergo, fratres,
Ut sanxerunt sancti patres,
In hac die virginem
18. Exorantes, ut conducat
Nos hic et tandem perducat
Ad illam dulcedinem.
Grad. ms. Altaripense saee. 13. ex. Cod. Oxonien. Lat. Ut. d 5. A. —
Collect. ms. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260— 7L Cod. Londinen. Add.
23935. B. — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen.
Ej^ert. 2601. C. — Pros. nis. Praedicatorum Gallicum (aut Anf]^licum ?) saec.
14. in. Cod. Oxonien. Rawl. liturg. g 13. D. — Miss. ms. S. Mariae Parisi-
ensis saec. 14. in. Cod. Londinen. Add. 23935. E. — Oration. ms. Gallicum
saec. 16. Cod. Oxonien. Ravvl. lit, e 36. E*.
Miss. ms. Pracdicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.
878. F. — Miss. ms. Praedicatorum saec. 14. Cod. Lambacen. CLXXIX.
G. — Grad. ms. Altenholienaviense saec. 14. Clm. Monacen. 23287. H. — Grad.
ms. S. Katherinae Divodurcnsis saec. 14. Cod. Vatican. 10 773. I. — Miss.
ms. Praedicatorum (Trevirense?) saec. 14/15. Cod. Cusan. 132. K. — Grad.
ms. Praedicatorum et S. Crucis Coloniense anni. 1425. Cod. Capit. Aquisgranen.
XXVIl. L. — Grad. ms. Crueiterorum Coloniense saec. 15. Cod. Semin.
Colonien. 11. M. — Grad. et Pros. ms. Unterlindense saec. 15. Cod.
Colraarien. 317. N. — Miss. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Graecen.
420. O. — Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435. P. —
Miss. nis. Olonuicense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. Q. — Oration.
)ns. Tegurinum anni 1490. Clm. Monacen. 19824. R. — Hymn. et Pros.
ms. Emmeraiuense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14667. S.
Miss. ms. S. Pancratii Leydensis saec. 15. Cod. Parisin. Arscu. 160.
T. — Grad. ms. Marg. Scheitlart de Merode saec. 15. Cod. Mus. llun>::ar.
259. U. — Pros. ms. Praedicatorum Noviomagense saec. 15. Cod. S. Igiiatii
Noviomagen. 55. V. — Miss. ms. Noviomagense saec. 15. Cod. Mus.
Noviomagen. I a 2. W. — Grad. ms. S. Agathae anni 1512. Cod. S. Agatbae
prope Cuijk s. n. X. — Grad. ms. S. Marci Florontini saec. 15. Cod. S.
Marci Floventin. T. Y. — Miss. ms. Pracdicatorum Venetum saec. 14. Cod.
Venet. L III 97. Z. — Miss. ms. Praedicatorum Italicum anni 1538. Cod.
Vatican. 3807. a. — Miss. ms. Praedicatorum Suecicum saec. 15. Cod.
432
ISequentiae rhytlimicae et rigmatae.
Upsalen. C 415. b. — Miss. ms. S. lohannis Hierosolymitani saec. 15. Cod.
priv. (L. Rosenthal Monacen.) c.
Miss. Praedicatorum impr. Venitiis 1482. d. — Miss. Olomucense impr.
Nurnbergae 1499. e. — Miss. [Viborgense] impr. Lubecae 1500. f. — Miss.
Zagrabien.se impr. Venetiis 1500. ^. — Miss. Mindense impr. Nurnbergae
1518. h. — Miss. Ruthenense impr. Lugduni cr. 1540. i. — Kollationiert
sind: A— I L— PSTVZ a.
2, 2 Vota tibi tua tota Z; virgo sua (!) G. — 2, 3 Reddit hic a. —
3, 2 Servit FH^LMNOZ (der Imperativ „Servi" ist hier erfordert). — 6, 1
sibi digne E. — 7, 3 Psalraatoris (!) F. — 8, 1 Hic PV. — 9, 1 Cunctae
sunt tunc DGLNST. — 10, 1 reficit I. — 10, 2 fehlt F. — 13, 3 Dies haec
est COPST.
Diese kulturhistorisch sehr interessante Sequenz , da sie zugleich die
im 13. Jahrh. geltenden Griinde anfuhrt, weshalb der Samstag der Gottes-
mutter geweiht wurde , (Str. 14 bezieht sich anf das sog. „Sabhatiniim^),
stammt sichtlich ebenfalls von einem Dominikaner. — Drei besondere Melodien
sind uberliefert.
285. De Beata Maria V.
1. Ave, virgo virginum,
Ave, lumen luminum,
Ave, stella praevia,
3. Castitatis lilium,
Consolatrix omnium,
Peccatorum venia.
5. De peccati vinculo,
Hoste, carne, saeculo,
Libera nos, Maria.
7. Infirmos tu visita,
Mortuos resuscita,
Da maestis solacia.
2. Mediatrix hominum
Ablutrixque criminum,
Ave, virgo regia.
4. Munda sordes scelerum.
Cicatrices vulnerum
Terge, plena gratia.
6. Tu nostrum refugium,
Da reis remedium,
Procul pelle vitia.
8. Per te iustis gratia,
Per te reis venia
Datur et laetitia.
9. Virgo carens simili,
Tu, quae mundo fiebili
Contulisti gaudia,
10. Nos digneris visere,
Ut cum Christo vivere
Possimus in gloria.
Collect, ms. Reomaense saec. 10 — 12. Cod. Vatican. Regin. 493. add.
saec. 12/13. A. — Grad. ms. Altaripense saec. 13. ex. Cod. Oxonien. lat.
lit. d 5. B. — Collect. ms. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 — 71. Cod.
Londinen. Add. 23935. C — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15.
Cod. Londinen. Egert. 2601. D. — Miss. ms. Praedicatorum Tolosanum saec.
13. Cod. Tolosan. 98. E. — Trop. ms. Nivernense saec. 12. Cod. Parisin.
nouv. acf]. 1235. add. saec. 13. (Nur Incipit). F. — Pros. ms. Praedicatorum
Gallicum (aut Anglicum ?) saec. 14. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. g 13. G.
Miss. ms. S. Laurentii Longoretensis saec 14. Cod. Parisin. 1106. H. — MissJ
ms. Sandionysianum saec. 14. Cod. Parisin. 1107. I. — Miss. ms. S. Albinij
Andegavensis saec. 15. Cod. Andegaven. 86. K. — Miss. ms. S. Stephanij
Divionensis saec. 15. Cod. Parisin. 879. L.
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.j
878. M. — Oration. ms. Nunbergense saec. 14. in. Cgm. Monacen. 101. N.
De Beata Maria V. 433
— Miss. ms. Sanblasianum saec. 14. Cod. Paulan. 25. 1. 22 (Blas. merab.
42). O. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 23054. P. —
Grad. ms. Altenhohenaviense saec. 14. Clm. Monacen. 23287. Q. — Miss. ms.
Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen. 395. K. — Miss. ms. Cremifanense
saec. 14. in. Cod. Cremifanen. 182. S. — Miss. ms. Praedicatorum saec.
14. Cod. Lambacen. CLXXIX. T. — Miss. ms. Praedicatorum (TrevirenseVj
saec, 14/15. Cod. Cusan. 132. U. — Miss. ms. S. Gangolphi Maguntini anni
1444. Cod. Maguntin. 136. V. — Grad. ms. Praedicatorum Coloniense et
S. Crucis anni 1425. Cod. Capit. Aquisgranen. XXVII. W. — Grad. ms.
Cruciferorum Coloniense saec. 15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. X. — ■
Miss. ms. Praedicatorum Vindobonense anni 1477. Cod. Praedicat. Vindo-
bonen. 212. Y. — Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435.
Z. -■ — Grad. ms. Unterlindense saec. 15. Cod. Colmarien. 317. a. — Pros.
ms. Praedicatorum Noviomagense saec. 15. Cod. S. Ignatii Noviomagen. 55.
b. — Miss. ms. S. Sepulcri Harlemensis saec. 15. Cod. Harlemen. membr.
fol. 7. C.
Trop. ms. Dertusense saec. 13. in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. add.
saec. 13. d. — Prosar. ms. Carmeli Senensis saec. 14. Cod. Senen. G III
2. e. — Grad. ms. S. Marci Florentini saec. 15. Cod. S. Marci Florentin.
T. f. — Miss. ms. votivum Praedicatorum Italicum anni 1538. Cod.
Vatican. 3807. g.
Miss. Praedicatorum impr. Venetiis 1482. h. — Miss. Autissiodorense
impr. Parisiis [1484]. i. — Miss. Cameracense impr. Parisiis 1487. k. —
Miss. Upsalense impr. [Holmiae cr. 1487]. 1. — Miss. Sagiense impr. Rotoraagi
1488. m. — Miss. Xantonen.se irapr. Parisiis 1491. n. — Miss. Gebennense
irapr. Gebennis 1491. 0. — Miss. Trecense irapr. Parisiis 1497. p. — Miss.
Pictaviense impr. Parisiis 1498. q. — Miss. Viborgense irapr. Lubecae 1500.
r. — Miss. Zagrabiense impr. Venetiis 1500. S. — Miss. Tullense impr.
Parisiis 1507. t. — Miss. Ebredunense inipr. Lugduni 1512. u. — Miss.
Lundense impr. Parisiis 1514. V. — Miss. Viennense impr. Lugduni 1519.
X. — Grad. Viennense impr. Lugduni 1534. j. — Miss. Engolismense
impr. Leraovicis 1524. z. — Miss. Aquense irapr. Lugduni 1527. «. — Miss.
Athanatense irapr. Lugduni 1531. /S. — Miss. Claromontense impr. Lugduni
1541. /. — Miss. Kemense impr. Kemis 1553. <L
Die Kollation dieser gut uberlieferten Sequenz ist beschrankt vvorden
auf ABCDGMOQTWXYZ aefluxy«. -2, 2Et ablutrix T a, Ab-
lutrix criminum M. — 3, 2 horainuni (st. omnium) U y. — Str. 4 u. flF.
fehlen T (Bhitt abgetrennt). — 4, 3 Tere e. — 5, 1 peccatis x; vincula
O. — 5, 3 nos virgo Maria X. — 6, 1 uostnim fehlt M. — 6, 2 u. 3 fehlen
A. — 6, 3 vitium «. — 9, 5 Tuque numdo MQY x. — 10, 1 Haec
digneris e.
Scheraa und deraentsprechend in mehreren Quellen auch die Melodie:
„ Veni sancte spiritus'''' ; im iibrigen aber sind drei besondere Singweisen
iiberliefert. — Falls nicht, wie vermutet werden darf, ein Dominihdner Ver-
fasser dleser Sequenz ist, so war sie jedenfalls in jenem Orden sehr be-
liebt. — Deutschland nalini die Sequenz niclit in die gedruckten Missalien
auf (ausgenoranien Mainz), -wahrend Frankreich und Skandinavieu ihr er-
giebig Aufnahme gewahrten; England lehnte sie staudig ab.
2Sfi. I)e Beata Maria V.
1. Ave. virgo virginuni, 2. Quae portasti Domiuura^
Ave, lumen luminnm, Qui solvit a criminum
Ave, culmen culminum, Nexu genus liominum
Ave mater gratiae, In valle uiiseriae.
Blume-Bannieter, Thesauri hymnologici Proearium II. 1. 28
434
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
3. Virgo, vultu rosea,
Dulcore nectarea^
Caritate flammea
Tenebras eJiminans,
4. Tu Engaddi vinea,
Tu fiscella scirpea^
Tu lampas siderea
Miseros illuminans.
5. Tu palma victoriae,
Palmes abundantiae,
Myrtus temperantiae
Deique triclinium,
7. Portus naufrag-antibus,
Salus aegrotantibus,
Quies laborantibus,
Medicina vulnerum ;
9. Virgo, carens macula,
Reparasti saecula,
Quae serpenti credula
Prima parens perdidit;
6. Ros misericordiae,
Resina clementiae,
Thronus regis gloriae,
Pauperum refugium.
8. Hortus vernans floribus,
Frngrans aromatibus,
Potus sitientibus,
Relevatrix pauperum.
10. Extinxisti iacula,
Dirupisti vincula '
Hostis ope sedula,
Quae de caelo cecidit.
11. Stella maris splendida,
Porta caeli fulgida,
Flore carnis candida,
Spina carens lilium ;
12. Virga Aaron arida,
Sine suco florida,
Sacro flatu gravida
Protulisti filium.
13. Gloriosa domina,
Sacra de te pagina
Tot dat laudum carmina,
Quot sunt caeli sidera.
14. Tuae prolis trutina
lusta per examina
Cuncta damnans crimina
lustis donet aethera.
15. Tuus, virgo, genitus
Per te saucti spiritus
Nos illustret caelitus
Septiformi munere,
16. Ut caeli sit aditus
Fini nostro redditus
Et possimus gemitus
Aeternos evadere.
17. 0 Maria, praevia
Duc nos per haec maria
Procul pellens obvia
Saluti fidelium.
18. Daemonum reptilia
Virus eflPundentia
Et perduc ad gaudia
Supernorum civium.
Collect. ms. S. lacobi in Insula Leodii saec. 13/14. Cod. Darmstadien.
2777. — 3, 4 Tenebris il]urainans. — 4, 2 cyrpea. — 8, 2 Flagrans. — Es
ist fraglich, ob diese wohl aus dem Dominikanerkloster St. lacob zu Liittich
stammende Dichtung ein Reimgebet oder eine Sequenz ist. Jedenfalls ist
ihr liturgischer Gebrauch nirgendswo nachweisbar. Vgl. die vorausgehende
Sequenz gleichen Anfanges und gleichen Versbaues (aber nicht Strophen-
baues) uud die nachfolgende Sequenz, welche auch gleichen Strophenbau aufweist.
De Beata Maria V.
435
2ft7. De Beata Maria V.
1. Veneremur vir^iiiein,
Quae Deum et liominem
Praeter reruni ordinem
Virgo manens genuit,
3. Matris Dei puritas,
Puritatis dignitas,
Dignitatis sanctitas
Praedicanda jiopulis,
5. Plioenix, avis unica,
Unitate mystica
Signat hanc Davidica
Stirpe clara genitam.
7. Aetas et condicio,
Sexus et religio
ssonet cum gai
Ave, plena gratia;
Resonet cum gaudio:
2. Qui uostram propaginem
Suam per dulcedinem
Sacrum fuudens sanguiuem
A peccatis abluit.
4. Quam immensa trinitas,
Trinitatis unitas,
Unitatis deitas
Dignam fecit titulis.
6. Haec est scala caelica,
Nardus aromatica,
Cuncta fugans toxica,
Dragmam reddens perditam.
8. Tua nos protectio
Tegat hoc in stadio,
Ut fruamur bravio
Cum sanctis in gloria.
Collect. ras. S. lacobi in Insula Leodii saec. 13/14, Cod. Darmstadieu.
2777. — 2, 1 Que; wegen 2, 3 u. 4 kann nur „Qui" , w elches sich auf
„Deum et hominem" (1, 2) bezieht, das Richtige sein. — Von dieser Diclitung
gilt ein Gleiches, wie von der vorhergehenden, mit der sie auch den A'ers-
und Strophenbau gemeinsam hat.
288. De Beata Maria V.
1. Rosa, gaude, salutata,
Novo more fecundata
Mira Dei gratia.
2. Rosa, regem saeculorum
Pariens et angelorum,
Gaude, gaudent omnia.
8. Rosa, gaude, stellA quaerunt 4. Rosa, gaude, offers natum;
Regem reges, dona ferunt, Laudat pater baptizatum;
O regina, iubila.
Deus vino proditur.
5. Rosa, gaude, resurgentem 6. Rosa, gaude, quaescaudentem
Cernis natum, te gaudentem Caelos spectas et mittentem
lesus fecit nimium. Suis sacra munera.
Rosa, gaude, cum cauoro
lesus te assumpsit choro
Ad aeterna gaudia;
8. Rosa, gaude, speciosa,
Cuius mater gloriosa
Resides in solio.
9. Rosa, rosis coronata, 10. Rosa, plene satiaris
Sponso, uato sociata Deo, cuius debriaris
Lumen spectas luminum ; Nimia dulcedine.
28*
436 Sequentiae rhythmicae et rig^matae.
11. Rosa, prima comitaris 12. Rosa, sole pliis formosa,
Agnum et hunc imitaris Gloriosa, gratiosa,
Virginali carmine; Delicata nimium.
13. Rosa, tuo laudatori 14. Rosa, qui te fecundavit,
Laus sit, tuo qui honori Qui tam digne coronavit,
Subiugavit omnia; , Nobis det caelestia.
15. Rosa, uos duc ad filium, 16. Rosa, nobis auxilium
Qui per te nos coronet; Per te divinum donet.
17. Rosa, per te claritatis 18. Rosa, fac nos convivari,
Simplicisque trinitatis Festis agni debriari,
Intremus triclinium. lubilare perpetim.
Collect. ms. S. lacobi in InsulaLeodii 13/14. Cod. Uarmstadien. 2777.
A. — Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. s. n. B. — Grad.
ms. Calcariense saec. 15. ex. Cod. Calcarien. s. n. C. — Miss. ms< Nussiense
saec. 15. Cod. Parisin. 12063. D.
3, 2 Regi reges BC. — 4, 3 vivus (st. vino) D ; gemeint ist das Wein-
wunder zu Kana. — Str. 5 fehlt BC. — 6, 1 quem scandentem D. — 8, 3
Residens A. — 9, 2 Sponsa BC. — 10, 1 pleno sociaris D, plene sociaris
BC. — 11, 2 et hinc BC; Agnum que heremitaris A; die Lesart in D resp.
in BC scheint eine spatere Korrektur zu sein, wahrend der Text in A un-
verstandlich ist. Wie ihn heilen? — 11, 3 Virginali dulcedine A („dul-
cedine" ist aus 10, 3 herubergenommen). — Nach Str. 11 macht D SchluB,
fiigt aber 2 neue Strophen bei:
Rosa, tuis amorosis Rosa, in Christi roseto,
Ergo liliis et rosis Tis meritis nos foveto,
Da sertum clementiae ; Mater misericordiae.
Nach Str. 12 folgt in A eine Strophe, welche unecht zu sein scheint, jeden-
falls aber den Parallelismus zerstort:
Rosa, felix et beata,
Quod per natum es formata
Ad tam mira gaudia.
Statt Str. 15 u. 16 bieten B u. C folgendes unrhythmische Strophenpaar :
Rosa, ora filium Rosa, lesus nobis donet,
Tuum, ut auxilium Ipse per te nos coronet
Nobis per te detur divinum ; Sempiterna gloria.
Str. 16 ist auch in A entstellt; sie lautet dort:
Rosa, nobis laetitiam
Sempiternam donet.
Durch Heriibernahme der Textworte „auxilium" und „divinura" aus Str. 15
in B u. C versuchten wir eine dem Rhythmus und Reira gerecht werdende
Rekonstruktion. — 17, 2 Simplicis aeternitatis BC. — 17, 3 triclinia A. —
In B u. C ist nach Str. 17 noch beigefiigt:
De Beata Maria V. 437
Rosa bona, pia rosa,
Tuum natum semper ora,
Ut det nobis gaudia.
Xur aus D und daher in gekiirzter Forni war diese Sequenz in deu
A.H. im Bd. VIII (Nr. 61) vorgele^. Die Quelle A lalH einen Dominikaner
als Dichter vermuten. Bekanntlich forderten die Dominikaner in besonderer
Weise das Rosenkranzg-ebet ; inhaltlich ist diese Sequenz ein ,,Iiosarium
gaudiosum et gloriosum" und die stets wiederholte Anrede der Gottesmutter
als ,,Rosa" diirfte eine bewufite Anspielung auf das „Kosarium" sein.
Naclitrage und Berichtiguugeii.
1. Der oft zitierte Cod. Vindobonen. 13314 schien uns nach dem
Schriftcharakter stets ein Graduale aus dem Schlusse des 11. Jahrhunderts
zu sein. Wegen des Inhaltes aber schwankten wir, ob Seckau oder St.
Florian als seine LTrsprungsstatte anzusetzen sei. Wenn wirklich Seckau
(erst 1140 gegriindet), dann muBte die Hs. aus dem 12. Jahrhundcrt datiert
werden. Auf Grund der Heobaehtungen zu Nr. 224 dieses Bandes wird je-
doch wohl das Augustiner-Chorherrnstift St. Florian als Heimstatte dieses
Graduale angesehen werden miissen. Demnacli ist die Bezeichnung Grad.
ms. St. Floriani saec. 11. ex. die wahrscheinlich richtigere.
2. Im Fragment eines Grad. ms. Anglicum saec. 13. Cod. Capit. Can-
tuarien. s. n. fanden wir nachtraglich eine Umdichtung der Sequenz ..Laiides
Deo devotas"' (Nr. 14 dieses Bandes) fiir Kirchweihfeste ; alleinstehendo
Strophen der Stammsequenz (Str. 4; 7; 10 u. 15) erhielten darin Parallel-
strophen. Diese nachzutragende Sequenz lautet:
14 a. In Dedicatione EccleHiae.
1. Laude Deo devota
2. Dulci voce 3. Plebs decantet
ac sonora catholica:
4a. Sonent epithalamica. 4b. Praesens enim ecclesia
5. Christo nubit 6. Nosque datur
die hodierna vita sempiterna,
7 a. Ad quam sponsi 7 b. Post haec ducat
nos gratia exsilia
8. Hic mundatos 9. Nostra sibi
a peccati macula aptans habitacula,
10 a. Et novis cedant vetera 10 b. Per gratiarum munera,
11. Quae cordibus 12. Et spiritum,
nostris sponsus infundat (jui dans magis abundat.
13. Per saeculorum saecula 14. Felix vivat haec copula,
15 a. Qua resultet civibus 15 b. Cui sit laus. potestas,
regis superni curia, ht>nor, virtus et gloria.
4a, 1 ist vielleicht zu lesen: epith.ilamia. — 6, 1 st. datur vielleicht
damur = donamur.
438 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
3. Folgende Verbesserungen sind vorzunehmen:
Seite 14, Z. 8 von unten: 1. Quelle X (st. /).
Seite 14, Z. 3 von unten: 1. 8 (st. 9).
Nr. 21, S. 30, Str. 1, 1 : 1. Mariae (st. Maria).
Nr. 36, S. 55, Z. 6 u. 14 von unten: 1. Einsiedler Klosterschule bzw. Ein-
siedler Quelle (st. Einsiedlerklosterschule bzw. Einsiedlerquelle).
Nr. 140, S. 211, Str. 1, 2 sq. : 1. Est sollemne vitae ducis | Pro victrici
lancea (st. Et sollemne: dabei muB das ! am Schlusse von 1, 2 fort-
fallen).
Nr. 176, S. 267, Z. 15 von unten: Die Widmung des Werkes „Gottlicher
Liebs-Zeiger" von Petrus Pennequin S.J., iibersetzt von P, Ant. Muzen-
hard (Augsburg 1715), gibt einige Daten iiber Ort und Zeit des fraglichen
Wunders. FolgendermaBen lautet namlich die Widmung: ,,Dem All-
machtigen und allergnadigsten ] schon funfliundert Jahre in der wunder-
thatigen heiligen Hostien 1 in dem Gottshaufs der Regulirten Chor-Herren
S. Augustini zum H. Creutz in Aug[purg \ mit dem unversehrten
Purpur der wunderbarlichen Blut-rothen Fleischps Gestalt glorwiir dig
prangenden Konig der Glory etc." Laut dieser Widmung des regulierten
Chorherrn P. Muzenhard aus dem Stifte H. Kreuz zu Augsburg hatte
sich jenes Wunder um das Jahr 1200 zugetragen.
Inhaltsverzeichiiis.
I. Real-Index.
(Die beistehenden Zahlen bezeichnen die Nummern der Sequenzen.)
A, Sequenzen des Ubergangsstiles :
1. DeDeo etdeTempore.
In Nativitate Domini 1 n. 2.
In Epiphania Domini 3 u. 4.
De Passione Domini 5.
De Sancta Cruce 6.
In Kesurrectione Domini 7 — 18.
In ]^entecoste 14.
De ss. Trinitate 15,
De Corpore Christi 16.
2. De Beata Maria V.
In Anmmtiatione B. M. V. 17.
De Beata Maria V. 18—28.
De
De
De
De
De
De
De
De
De
De
De
De
De
De
De
De
De
Do
Do
8. D e Sanct is.
Adalbcrto Pragensi 24.
Aegidio 25.
Afra 26—28.
Albano 29.
Andrea 80.
Antonio Eromita 81.
Augustino 82 u. 33.
Barthoh)maeo 84.
Benodicto 35.
Blasio 36.
Colomanno 87.
Cunej;-iuido 88.
Dionysio 89.
Erconwaldo 40.
. Gallo et Othmaro 41.
Gebehardo 42 u. 48.
Gothardo 44.
Gregorio Mag-no 45.
Ilioronymo 46.
De ss
De s.
De s.
De s.
De ss. lacobo et Christophoro 47.
De ss. Innocentibus 48.
De s. lohanne Baptista 49.
De s. loseph 50.
lusto et Clemente 51.
Katherina 52 — 58.
Katherina Senensi -59.
KotiUo 60.
De s. Laurentio 61.
De 8. Lucia 62.
De s. Ludgero 68.
De s. Margareta 64.
De s. Martha 65.
De s. Nicolao 66 u. 67.
De s. Pancratio 68.
De s. Pantaleone 69 u. 70.
De ss. Patronis Troianis 71.
De s. Pelaoio 72.
De ss, Philippo lacobo Sigismundo
78 u. 74,
De s. Potentino 75.
De s. Remaclo 76.
De s. Sebastiano 77 u. 78.
De s. Stcphano 79.
Thoma Apostolo 80.
Thoma Cantuariensi 81.
Ursula 82.
Wencoslao Si^.
Willihrordo 84 u. 85.
De s.
De s.
De 8.
De s.
De s.
4. C o m m 11 11 e S a n c t o r u m.
De ss. Apostolis 86 u. 87.
De s. Coufessore 88 — 90.
De ss. Viroinibus 91.
De s. Virgino 92.
In Dedicationo Ecclesiae 14 a; 93
u.
94.
440
Inhaltsverzeichnis.
B. Seqiieuzeu zweiter Epoche:
1. DeDeo etdeTempore.
In Nativitate Domini 95 — 108 b.
In Circumcisione Domini 104.
In Octavis Epiphaniae 105.
In Transfigiiratione Domini 106 — 112.
De Nomine lesu 113 — 115.
De Vita Domini Nostri 116.
De Passione Domini Nostri 117.
De Vulneribus Christi 118.
De Sangnine Christi 119 u. 138.
De s. Cruce 120; 122—129.
In Exsaltatione s. Crucis 121 u. 131.
In Inventione s. Crucis 130.
De s. Cruce et Beata M. V. 132.
De Corona Spinea 133 — 137.
De Armis Domini 139 u. 140.
De Sudario Domini 141.
De Sepulcro Domini 142.
In Resurrectione Domini 143 — 150.
In Ascensione Domini 151 u. 152.
De Spiritu Sancto 153; 157—160.
In Pentecoste 154 — 156.
De ss. Trinitafe 161—166.
De Corpore Christi 167—175.
In Revelatione Corporis Christi in
Augusta Civitate 176.
De Die Dominica 177.
Ad Christum ludicem 178.
Pro Defunctis 179.
2. Dc Beata Maria Virgine,-
De Conceptione B. M. V. 180—187.
In Nativitate B. M. V. 188.
In Praesentatione B. M. V. 189 u. 190.
In Annuntiatione B. M. V. 191 u. 192.
In Visitatione B. M. V. 193—196.
In Purificatione B. M. V. 197—200.
De Compassione B. M. V. 201—208.
In Assumptione B. M. V. 204—209.
De VII Gaudiis B. M. V. 210 u. 211.
De V Gaudiis B. M. V. 212.
De Gaudiis B. M. V. 213.
De B. Maria ad Nives 214.
Ad lesum Christum et B. M. V. 215.
De Beata M. V. 216-
II. Index der Melodietitel.
(Vgl. Bd. LIII, S. 409.)
Adducentur 92.
Beatus vir qui timet 84.
Captiva 72.
Concordia 28.
Dies sanctificatus 67 (u. 73?).
Eia turma 10; 47; 65; 69; 77.
Hypodiaconissa 9.
lustus germinabit 12.
Mater 76^; 88.
Occidentana 17; 29; 35; 42; 74.
Pretiosa 34.
Psallite27; 32; 38; 46; 64.
Romana 8 ; 68.
Symphonia 61.
Vox exsuitationis 88.
III. Verbal-Index.
Seite
Ab aeteruo disponente .... 291
Ad auram post meridiem ... 37
Adest beata sollemnitas ... 114
Adestdiescelebris ] Quopacatus 164
Adfluens deliciis ] David ... 329
Ad honorera matris Dei . . 335
Ad honorem | superni cantemus 74
Ad honorem | Virginis cantemus 882
Ad laudes salvatoris \ ut mens 126
Ad te pia suspiramus .... 419
Alleluia nunc decantet .... 123
Alma redemptoris mater | Quam
Alma virgo Christum regem.
Alme confessor et professor .
Altissima providente | Cuncta
Amor patris et filii | Sacer fons
Ante torum virginalem . .
Astra caeli dum transcendo
Ave caelorum regina ] Ave
Ave candens lilium . . .
Ave caro Christi regis . .
Ave cella novae legis . .
Seite
869
312
44
291
247
148
374
416
362
261
361
Inhaltsverzeichnis.
441
Ave corpus Christi natum
Ave crucis dulce lionum .
Ave fulgens margarita . .
Ave lesuChriste qui pro humana
Ave Maria gratia plena .
Ave mater lesu Chrisli. .
Ave mater | Qua natus est
Ave mundi gloria ] Virgo mater
Ave mundi spes Maria . . .
Ave panis angelorum . . .
Ave plena gratiae | Mater .
Ave plena singulari gratia .
Ave prHcclara Katherina . .
Ave praeclara marj^arita
Ave praechira matris uteri .
Ave praesignis martyr dignis
Ave rosa g-enerosa ] Salve .
Ave sidus lux dierum . . .
Av(; spes mundi Maria . . .
Ave stelhi ortus solis . . .
Ave summo sita poli ....
Ave verum corpus natum . .
Ave virginalis forma ....
Ave virgo gloriosa | Caeli iubar
Ave virgo ^hjriosa , Mater plena
Ave virgo g-ratiosa Virg-o mater
Ave virgo singularis | Caeli . .
Ave virgo singuhiris i Mater .
Ave virgo singuhiris j Porta .
Ave virgo stelhi maris ....
Ave virgo virginum | Ave lumen
luminum | Ave culmen cul-
minum
Ave virgo virgituim : Ave hmicn
luminum | Ave stella praevia
Benedicta es caelorum regina
l>ibe nunc Samaritana . . .
Caeleste org-anum hodie . .
Caelestis te hiudet chorea .
Caeli terrae maria | Et in eis
CJaelorum dulcis harmonia .
Caehim Deus inclinavit . .
Carmen lyra resonemus . .
Castra caeli duin transcendo
Celebromus in liac die . . .
Cehsa hix 8ion | avo martyr.
Cenam cum discipulis | Christe
Christe tui praechiri | militis
Chira chorus dulce paugat .
Cleri dccantet centio ] l)oi .
Conaudcnt devote patris
Couccptio Mariac virg-inis .
Congaudentes xesulteunis . .
(-or devotum elevetur . . .
Corona sanctitatis | et . . .
Crucitixum adoremus [ Christi
Seite
257
200
419
10
387
394
370
398
340
263
355
353
78
80
85
78
330
387
340
410
412
257
379
417
416
419
414
323
326
407
433
432
396
247
3
56
?06
284
406
59
374
303
100
180
118
138
90
24
288
95
284
35
201
De parente summo natum .
De profundis exclamantes
De superna ierarchia. . . .
Diadema salutare | Toto . .
Dies irae dies illa
Dies ista celebretur I In qua
Digna Deo Katlierina . . .
Dignas loseph iusti laudes .
Dignis extoUamus hiudihus ,
Dilectus Deo et liominibus .
Domino decantent laudes . .
Dulce lig-num adoremus Dulce
Dulce nomen lesu Christi
Dulcis amor pax veritas . .
Dulcis ave paenitentis . . .
Dulcis lesus Na/arenus . .
Dulcis sonet harmonia . . .
Ecce arbor salutaris ....
Ecce dies celebris | Lux , ,
Ecce sonat in aperto | Vox .
Ecce vocibus Carmina com
paribus
Eia harmouiis socii hiudem,
Eia recoiamus carmina . , .
Erconwalde Christi lampas
aurea
Exsultenuis in hac die speciali
Ex virgulto I De lesse ad esse
Festinemus omnes vere . . .
Florem s[iiua coronavit . , , .
Gaudc caelestis sponsa Summi
Gaude Christi sponsa | virgo
mater
Gaude Maria temphim summae
Gaude mater himinis [ Quam .
Gaude Sion et hietare ....
Gaude steHa rutih'ius | Maris .
Gaudete iusti in Domini . . .
Gaudete vos lideles gentium pars
Gaude virgo sahitata
Georgi Deo care | Salvatorem .
Ghniam aeterni patris ....
Gloriam Deo j^atri canamus. .
Gh)ria sanctorum | Decus . . .
Gloriosa fulget dies | exsultet ,
Gratuhire plebs tideUs ....
Gratuhire plebs honesta . , .
Gratuleuuir in hac die | In qua
Gratuletur orhis totus 1 t^acri .
Seite
166
275
262
207
269
278
77
72
111
131
40
195
176
256
405
172
210
199
21b
404
16
17
94
60
103
281
321
205
135
68
333
35S
294
311
63
8
:V.V2
425
• >8
406
129
412
286
325
377
167
Haec est dies sunune grat^i .
Hodiernae festum hicis \ Est
soUemne 211
Ilodieruac hix dici | Celehris , 346
llodiernae lux diei Sacrameuti 264
442
Inhaltsverzeichnis.
5
304
57
Seite
lesse proles quilms doles . . . 401
lesse virgam fecundavit . . . 349
lesu iili summi patris .... 336
llluniinare lerusalem illuminare 46
Imperatrix ang-elorum .... 360
Imperatrix g-loriosa | Potens. . 351
In augmentum magnae spei . . 266
In excelsis canitur | Nato . . . 160
In natale salvatoris 150
In sapientia | Disponens . . . 178
Isti sunt luminaria 61
lubilemus cordis voce .... 255
lubilemus in hac die 480
lubilemus salvatori | Quem . . 152
lucunda resonent | Obtentu . . 209
lucundemur et laetemur . . . 413
Laetabundi iubilemus .... 163
Laetabundis hac die praeconiis 106
Laetabundus | Et iucundus . . 202
Laetabundus | Exsultet fidelis
chorus I Alleluia ] Katherina 76
Laetabundu s | Exsultet fidelis
chorus I Alleluia j Regem
regum
Laeta caeli ierarchia | Dulci .
Laetare mater ecclesia | cum .
Laetare puerpera | Laeta puer-
perio 157
Laetemur die ista | celebranda 64
Laetetur hodie [ Matris ecclesiae 168
Laudantes triumphantem ... 14
Lauda Sion salvatoris .... 177
Lauda sponsa genetricem . . . 305
Laude canora | Curia caeli . . 158
Laude celebri dignum raater . 110
Laude condignissima dies annua 99
Laude Deo devota ] Dulci . . 437
Laudemus Christum | qui est . 67
Laudes canamus | Nostro ... 65
Laudes Christo die nunc isto . 120
Laudes crucis attollamus . . . 188
Laudes debitas Deo nostro . . 89
Laudes Deo dev.otas | Dulci voce 21
Laudes Deo dicat per omnia . 170
Laudet te Deus | iustus et reus 50
Laudum quis carmine unquam 18
Laus Deo patri filioque ... 23
Laus sit regi g^loriae | Cuius rore 185
Lignum vitae quaerimus | Qui 203
Lucem mundi verbura patris . 171
Lux advenit venerauda .... 309
Lux est orta gentibus .... 151
Lux illuxit dominica 220
Lux iucunda lux insignis . . . 239
Maestae parentis Christi . . . 318
Magne Deus mirabilis .... 117
Seite
is
Mane prima sabbati . .
Mariae conceptio | Ex semine
Mariae praeconio | Serviat
Maria virgo virginura | Ora
Maris stella | Verbi cella .
^Slater mitis | Verae vitis .
Mater patris nati nata . .
Matri consolationis | Filii.
Militis invicti laudes sonent
Mirandum commercium . .
Mifeit Herodes innocentum
Missus Gabriel de caelis .
Mittit ad virginem | Non quem\
Morsus anguis | Nos oranes
Mundi renovatio j Nova .
Nativitas Mariae virginis .
Nato nobis salvatore . . .
0 felicera genetricem . .
O insignis sepultura . . .
O Maria stella maris. . .
O Maria via vitae . . .
Omnes devota mente . . .
Omnes gentes plaudite . .
Oranes una celebremus . .
O panis dulcissime . . .
O qui perenni residens
Orbis totus gratulotur . .
O sacrata caro (/hristi . .
O spinae lignum triuraphale
Ostio sepulcri lesu. ...
Pangat dulcedo chordae .
Patrera natura paracletura
Plaudant chori hunc diera
Plaudat caeli ierarchia . .
Poli gyrator terrae sator .
Postquara hostem et inferna
Potestate non natura . . .
Pretiosae gloriosae Christi
Profitentes unitatem . . .
Promissa mundo gaudia .
Quadriforme crucis signura
Quaeso anima fidelis . . .
Quam figurat lex primaeva
Quera non praevalent propria
Quicunque vult salvus esse
Qui procedis ab utroque .
Qui sunt isti qui volant •
Recolaraus sacram cenara
Reginarura dominara laudemus
Regi psalmistae citharistae
Regi regura decantet fidelis
Regis et pontificis | Diadema
Res est admirabilis | Virgo .
- Inhaltsverzeichuis.
443
Kes nova mirabilis | Kosa
Rcsurg-enti tuo nato . . .
Rosa gaude salutata . . .
Seite
382
435
Sacrosanctae crucis lignum . . 195
8acrosancta hodiernae .... 42
Salvatoris mater pia 424
Salve beata Katherina de Senis 83
Salve crux arbor vitae praeclara 192
Salve crux laudabilis 198
Salve crux sancta | salve ... 12
Salve dies dieruni g-loria . . . 222
Salve lignum sanctae crucis . 194
Salve lucis almae stella . . . 378
Salve mater salvatoris | Vas . 383
Salve nobilis virga lesse ... 411
Salve porta crystallina .... 409
Salve proles Davidis 357
Salve salve sancta parens . . 415
Salve sancta Christi parens . . 427
Salve sanguis Christi | Salve . 187
Salve sponsa deitatis | Maria . 282
Sancte confessor Augustine . . 48
Sancti loharmis hunc festum . 71
Sancti merita Benedicti ... 52
Sanctispiritusassitnobisgratia |
Quae sanctos semper suos . 61
Sancti spiritus assit nobis gra-
tia I Quo fecundata Deum
peperit 25
Sancti triumphum celebremus . 40
Sanctorum vita virtus gloria . 54
Septiformis crucis Christi . . . 197
Sexta passus feria | Die . . . 223
Sicut passer solitarius .... 36
Signum crucis gerimus .... 203
Simplex in essentia 243
Sollemnc canticum hodie ... 116
Sonet tuba non maeroris . . . 230
Spinae lignum triumphale . . 188
Spiritus Paraclitus ] Procedens 245
Splendor patris et tigura . . . 1-54
Stabat mater dolorosa .... 312
Stella maris o Maria 429
Stella solem praeter morem. . 417
Stola iucunditatis Alleluia . . 86
Summi regis mater eximia . . 291
Summis luinc diem veneremur 107
Seite
Superni regis laude sacra . . 99
Surgit Christus cum tropaeo . 365
Surgit radix lesse florum . . . 368
Synagoga praeparavit | Sertum 209
Templura cordis adornemus
Thronus admirabilis . . .
Tibi cordis in altari . . .
Unus amor et una concordia
Uterus virgineus | Thronus .
307
389
422
113
389
Yale dic ad virginem . . .
Vale mater lesu Christi . .
Venerandam veneremur. . .
Veneremur crucis lignum . .
Veneremur virginem \ Gene-
tricem
Veneremur virginem Per cuius
Veneremurvirginem QuaeDeum
Veni mater gratiae | Fons . .
Veni praecelsa domina ....
Veni sancte spiritus Et emitte
Veni summe consolator. . . .
Veni virgo virginum | Veni . .
Verbum bonum et suave . . .
Victimae paschali laudes . . .
Virens ave virgula
Virgines castae virginis summae
Virgini Mariae laudes concinant
christiani | O beata . .
Virgini Mariae laudes ' coucinant
iam fideles | Kevocantes
Virgini Maria laudes immolent
christiani | Natum corde
Virgini Mariae laudes intonent
christiani | Eva tristis .
Virginis in gremio | Nato.
Virginis in laude \ Grex fidelis
Virginis matris gaudia . . .
Virgo dulcis o Maria . . .
Virgo mater salvatoris . . .
Virgo parit labe carens. . .
Vox clarescat mens purgetur
Willibrordi sancti dulcisona
Zyma vetus expurgetur. . . . 227
328
394
82
201
402
328
435
408
301
234
244
393
343
12
405
133
31
29
29
27
376
403
331
317
161
372
254
121
■ ••^t
i \.J ivJ 'o -u ■*
Altenburg, S-A.
Pierersche Hofbuchdnickerei
Stephan G-eibel & Co.
' BQ 5253 .A5 v.54 I.ri.S
Analecta Hymnica
UBRARY
Fonrif»c»l Injlirufe of Mcdiacvel Sru$«J
113 ST. JOSrPH 3TREEf ' '
^ORON TO. ONT.. C/.MADA M5S ^l^