Full text of "Ioannis Seuerini Tentamen zoologiae Hungaricae, seu, Historiae animalium, quorum magnam partem alit Hungaria"

See other formats

-— 


» 
LE * 
5 e. sel 
, A 
UN ) 
qe «UAE. 
9 : MU Eoo v 
s T. 
| v y 
: Mi "- ] 
z 2 ) " 
, E 
E NE 
T E " 
H 
ld NOT 
-: 
x 
: E TS 
n 1 3 
: : BÉ 
TIMLEENR URNA ?". 
nc berti i 1 
: : D Nn 
: - * 
- PON , 
1 X ^ ! L - 
» LA 
* --— "AE "1 E 
* ^ 
b 
! , T ;y 
" 1 
-* y. 


S IOANNIS SEVERINI 
TENTAMEN 


 ZOOLOGIAE 


"HVNGARICAE, 


HISTORIAE ANIMALIVM, 
xsv 
MAGNAM PARTEM ALIT  — 
| HVNGARIA. L. 


LUC POSONITJA 
TYPIS FRANC, AVGVSTINI PATZKO. 


- COLLEZ 


ar m 


y 


Mfo c mda. A 


/ 


el : 
St (20 En, m uü E zt 4S 
DON SUC NN TIERS 


Á 
ETT] NN. Cg 
| v PEgumue, m J 43 ur pim 3l Tum jump. 
a EIE 25294 JEXCAS TE 


E, 


: CN 
: $6. 
PRAE F ATI o. 
A Jon eadem TES vátio EMT fundamenta Ten: 


tamimis buius Zoologiae Hungaricae ,. quod L. B. 
oculis efurpas , quae erat autlius tandem redditi, im 
lucem id proferendi publicam. ^ Comflat inter eos, qui 
peregrinas zorunt confuetudimes , Hifloriam. Naturalem, 
án omnibus propemodum Europae mom Academiis folum, 
fed Gymuafüs etiam , ac Scholis Iuueututi fedulo incul- 
cari. Tam práeclarum iuflitutum , au&loritate vegia, im 
Hungaria toftra flabilitum , 1mo demaudatum , fequi, a- 
tio muneris mibi concrediti exigebat. Qua ex ve, prin- 
"cipio quidem motitiam animalium , quae. Hungaria prae- 
fertum alit , Auditoribus meis , pro virili, exponere in- 
tendebam. | At mom occuvrebat autor, (nondum enim tum 
adbuc Elementa Hifl. Nat, Budae vulgata erant )) quem 
in boc genere fludiorum , commode fequi poffem. | Necef- 
fítas proin quaedam me adegerat , vt Hifforiae Natura" 
"dis primam banc partem ,/ ordine , quo potui, memoriae, 
et argumento ipf; conuenientiffimo, in chartam comiicevem : 
«ti, quemadmodum mibi docendi, [ic Auditoribus dita 
vepetendi faciliorem , tali modo , redderem prouinciam. 
Atque baec erat iam watio con[cribendi libelli buius 
flamina. Accipe porro , quae me tandem ad augendum 
edendumque permouerat, | Obferuaui fcilicet intevea, dum 
proponebam ». Auditoribus bMande, et cum fri&tu. arridere 


fh- 


eO 
ld 


PR A EF A T I5. 


Jiudium , quod. Galli , Angli, Sueci, Ruff , Gevmaui 


tantopere bodieque amant et columt. — Augurium inde ca- 
piebam, ac praefagiebam quafi , id caeteris quoque inge- 


suarum artium fludiofis , quim: patriae. vniuevfis ciuibus 


litteratis perplaciturum. "Qua fpe faftum eft , vt, poft- 
quam claviffmos in. bac materia fcriptores confulueram , et 
in vfus meos, quatemus per breuitatem licuit, comuerte- 
vam, opus cceptum perpolirem , ac publici facerem. iuris, 

Tentamen id, quam iu[fütutiomes ,  adpellare malüi: 
quo ita patriae ciuibus darem occafionem, fiudium | boc, 
ab Hungarorum , quod fciam , uemine , fi Budenfe Com- 
pendium excipias, bucdum occupatum , copiofius vetus- 
que exponendi: Zoologiue item Hungaricae, quam wnt- 
verfalis titulum praefigere , et exotica fimul, ac fola 
domeflica animalia de[cvibere ; "t ea vatiome, et auidi- 
iat; multorum peregvima cognofcendi wvelificaver , et lo- 


cum facerem imuefligandi cuvattus, quae potiffimum ani- 
malia Hungaria foueat, — Vtinam e[fet, qui velinas quo-. 


que partes Hifloviae Nat, patriae multarum vEfum fera- 
ciffmae, ac imprimis volucrium  pifciumque  motitiam ; 
Ornifbologiam fcil, et Ichthyologiam, Floram item Hun- 
. garicam con[criberet. DEVS opi. max. excitet animos A 
gui opus tale, ad eius magni mominis gloriam, &9 au- 
gnentum feientiarum  pevficiant, — TV interim, L. Bj 
baec precamti, et artes liberaliores , qualicumque opella 
poteft, adiuuanti, benigne faue. Scribebam Schemniciis: 
die 6, Augufli, atno 1779. 


Pd 


Q; DB V 


HISTORIAE | NATVRALIS.- 
PROOOEMIV M. 
S. t. 


E wriusquam Zoologiae traCiationem àd- 
grediár , generatim de Hiftoria 
Naturali, cuius vtpote illa pars eft, 

nonnulla praefari mearum elle putaui 

parüuim Sunt, qui per hahc ib genere 
hotitiam corporum mundi intelligant; quo - 

fit, ut de ftructura corporis, eiusque vi 

motrice et inertiae, de legibus motus, 

de aquae, ignis; aerisque natura ac pro- 
prietatibus praeclare commententuri nec 

his folis contenti, aftrorum curfum di- 

A3. ftan- 


4. HisrogiAE NATVRALIS 


ftanüamque metiuntur et nobis exponunt, 
folis, et. huie. fimilium  ftellarüm. natu- 
ram effectusque; innumeros praeterea 
planetas : quando fiellas, corpora lucida; 
eaque ingentia, fuos habere oportet, eo- 
rumque colonos rationales : fiquidem Nu- 
men fapientiffimum cuncta ad. nominis fui 
. gloriam, nihil vero fecerit fruftra; multa 
fuper haec, quae his affijia funt, profe- | 
runt in medium, . vid. Saltem Cl. EsEnTI 
Hift. nat. cui titulus eft: JWa£urlebre für 
die Sugend. | 


& 
e a 3 


Pulehra quidem haee funt, atque vti- 
lia, ac proin adeo nontemnenda, vt con- 
traiuuentuti, inprimis, quae ad altiora 
ftudia adfpirat, fedulo proponenda.. Ni- 
hilominus, fi fatendum, quod res eft, 
haec proprie partüm ad. Cosmologiam, 
parüm ad Phyficem, partum ad Aftrono- 
miam, aut fi,mauis, Vranologiam perti. 

nent 


PEOOEMIVM. ^ 5g 
nent, non vero ad Zfforiam maturalem, 
Q.uocirca verius ego hanc zozztiam pro- 
prietatum COT DOTUUE ferrefirium dici polfe 
exiftimarim; ex his enim tam natura cor- 
porum, quam characteres, quibus ea a 
fe inuicem diftinguuntur, facillime co- 
gnofei poterunt. ^ Nec tamen hic artis 
ópe éfficta, fed [ola naturalia corpora 
velun intelhgi, | | 


Ss og: 

Atque haec iam funt, vel talia,, quae 
pulchre quidem et fapienter congefta funt, 
organis tamen ad crefcendum, & motum 
proprium carent; jaque et vita, et fen- 
fü: alia quibus fenfus quidem  defünt ; 
gaudent tamen anima vegetatiua, et orga- 
nis ad crefcendum : alia iterum anima fi- 
bi confcia, et motu fpontaneo inftruCta 
funt. llla confüituunt Regzum min e- 
rale:haec Reguum vegeta bile: ifta 
Regunum animale. Etfi vero tri 


A3 haec 


6  HisrogniíAE NarvnaArrs 


haec regna, adeo inter fefe differunt, vt 
jam Seneca fcripferit: Tozam buius mun- 
di concordiam ex difcordibus couflave:  mj- 
hilo fecius ita natura confütuta funt; 
vt fibi inuicem pulchre feruiant; vniusque 
faepe interitus fiat vita, certe incremen- 
tum alterius, Qui regna ifthaec fvftema- 
tice proponunt, [olent corpora in is 
obuia difponere in claffes, ordines, ge- 
nera, fpecies, harumque varietatem. 
Vniverfam Hiftoriam Naturalem hoc mo- 
do expofuit Illuft. LiNNAzvs, quem in 
compendio dedit Cr, BECKMANN, 


s 6. 4. 

Ceterum Regno Mizeral  adfcribun- 
tur foffilia, terrae fcil, lapidesque , falia, 
metalla, et philogifta mineralia, quae 
4i in duas folum clalfes redigunt, in 
quatum priore terras, in alia mineras 
collocant; vtraque tamen in ordines, ge- 
nera, et fpecies, earumque diuerfitatem 

apte 


PnRooEMIVM- 9 


apte difponenda. —Difciplina, quae haec 
pertraétat vocari folet AMizeralogie. Hanc 
noftra aetate multis augmentis locupleta- 
runt virl doCtiffimi LINNAEvs, CRoNSTEDT, 
WarireR, Jjvsri, VocreR , GrRHARDI, 
et antea nofter, nunc Ticinenfis Scoporr. 
Plurima quoque hanc in rem collegit, 
atque erudite digeffit, S. R. Imp. Eques, 
IcNArivs A DOoRN. 


Bab. 


Regnum cegezab/le complectitur plan- 
tas, quas quidem non incommode difpe- 
fcueris in proprie fic dictas plantas, et 
arbores: illarum fcientia P5yrolog;a feu . 
Botamica: harum JDezdrologia adpellatur. 
Multfaria haec fyítematice proponendi 
apud eruditos reperitur methodus, quam 
pluribus declarare noftra parum intereft, 
Confulat interim, qui volet fyftemate 
Clariffinorum hace in dife;plina Scripto- 
rum Rüiviwi, Rvrru, TounNErORI-D, Jow- 

À 4 STO- 


, 


98  HisronraAE NamTVRArIS 


n MU ! M 
sTONIS, lauNNAE:, 22.Claffes conftituen- 


tis, quarum primam: Monandriam ,. vlti-. 
mam .Cryptogamiam .dixit; : et; Jo. ANT. 
ScoroLr., qui .regnumi hoc in: 36. zsi- 
jus, . et has.rurfus. in. diuerfas: gerer; 
quas rurfum: varie! partitus: eft, delcri- 
plerat. | Floras, ut JDiofcoridem wetuftum. 


auctorem :praéteream, plurimi relique - 


yunt; fic Suecicam LiNNAEvs, Siberiae: 
GMELIN , Auftriacam JAaviN, Carniolae 
ScoPoLL — —— - Cel ApaNsoNIVs nu- 
merauit 18000 plantas, Botanicis cogni- 
tas, ignotarum vero. fummam ad 25000. 
adfcendere ..exiftimat, : 


n 


Regnum tandem azale, in fe con- 


ünet Zomines, bruta anmimoutia,  maum-.; 


malia, feu laCtantia dicta, aver,  am- 


phibia , pifeer, infeffa , vermer. Vt ne. 


haec diuifio fine fundamento effe vi- 


deatur, notes, velim, animalium tam in- 


EEr- 


i 2. 
IFEOdiOEMPBFPFMS M^ .oeg 

tertas, quam externas proprietates. Quod 
jam ad has attinet, j4z/malia funt vel £i- 
peda, eaque, aut fine-alis, vt. homo, Jo- 
eko, et Gibbon, aut alis inftruéta, vt 
aues, gallus, ciconia: vel quedrupeda, 
quae aut in fola terra degunt, vt bos, 
pnis, leo, — aut inchaeg et in aqua, fic 
mul, quae amphibia dicuntur , ficut lu- 
tra : — vel epodz, pedum expertia, 
quae pinnigera, f;/cer. vocantur ; caetera 
vermes,  Quuod vero internas propri DM 
ies concernit, Mammalia , fiue Zi "para, 
vna cum auibus, ouiparis fcil. habent cor. 
biloculare, biauritumque; fanguinem vero 
calidum et rubrum: mplilia, et ? "fees, 
cor vniloculare, vniauritumque ; fangui- 
nem frigidum, plerumque rubrum; Zfe- 
&a, et vermef, COT prioribus fimile; at, 
pro fanguine, frigidam , albidamque fa- 
niem, Praeterea Homines , quadrupedo,. 
et aue; quinque pollent fenfibus; p;/cer 
et quaedam azpbibia, auditu fors et guftu 
A 5 E Cas 


l0 HitsroaniAE NaArvnRArLIS 


carent; certe ;z/ei/z omnia vtroque fenfu, 
yt et vermes; quorum praeterea pluri- 
mis vifus quoque deelfe perhibetur. 


S 7r 

Eruditorum nonnulh eam animalium 
cunétorum rationem injueres vtconflitue- 
pent genera fugentium, laCtantiumque, 
fiue illa domeftica, fiue fera fuerint ad 
300; auium 2000; amphibiorum 700; pi- 
fcium 2000; infeCtorum 15000; ver- 
mium 5000. Cl. ZIMMERMANNVS , in Pro- 
lufione Zoologiae fuae, calculo $. 45. 
inito, maxima cum veritatis fpecie, ter- 
reftis animalia ad 1800,000, aquatica ad 
$600,000, omnium vero animalium fum- 
mam, in quinque milhonibus, quadrin- 
gentisque millibus confiftere autumat. Sed 
híc quoque valeat, quod LiNNAEvs, Par- 
t I. fyftematis fui prudenter fubferipfe- 
rat: Éa, quae feimus, funt pars muimimua 


eorum ,. Quae igHoramus, 


$. 8. 


PROOEMIVM. II 


S. 8 ; 

De caetero notitia vermium, graeco vo- 
eabulo dicitur ZJerzimzbologia, quae eos 
diftribuit in inteftina, moluíca, teftaces, 
lithophyta, et Zoophyta ; infeétorum vero 
notitia Ez£orologia ; pileium lIchthyologia ; 
in terra fimul, et aqua viuentium | zzz 
philiologia; auium, quarum genera (unt 
3ccipitres, picae, anferes, grallae, gal- 
linae, et palferes, Orzzz£ologia ; animane 
tum Zoologia , cuius LiNNAEVS ordinem, 
dentium habita ratione, fic difpofuit, vt 
conftitueret , primates, bruta, feras, be- 
füias , glives, pecora, beluas , etc.» Abfit, 
vt equidem, hanc animalia dignofcendi 
improbem rationem: malui tamen fimpli- 
cem illam, et vt puto, certiorem , tam a 
veteribus , quam recentioribus auctoribus 
vfitatam fequi, vbi praeter dentes, pe- 
dum imprimis, caudae, et in quibusdam 
eornuum quoque habetur refpeCtus, Hac 
itaque Zoologiam meam proponere con- 


fti- 


r2 HisrosgiAE NarVRALIS 


- fitu methodo, vix, ficut autumo ,' cui- 
quam, nifi fupercilio nimium critico for- 
Gtan fuerit, difplicitura, 

$9. 

De vtilitate Hiftoriae naturalis nobili 
hac parte, non eft, quod multa prote- 
ram, quando: eandem fatentur plérique 
omnes, In religionis negotio; pulchre, 
eius oftendit v(um, praeter alios, Cr. 
Srvawivs. Id profe&to. dolendum, quod 
ea quidem patrum -foftrorum memoria, 
in Scholis , Academiisque, - parum culta, 
immo fere penitus negleCta fuerit. Mi- 
rari haec nos tanto magis oportet, quo 
conftet magis, veteres hiftoriam anima- 
lium fedula percoluilfe opera. Quis ete- 
nim ignorat, vt Salomonem 1; Reg.?4. 
Y. 33. inuoluam filentio, 7Zrifloteleg; Phi- 
lippi atque Alexandri, (hie 80 talenta, 
praeter feras rariores dederat) opibus ad- 
iutum , complurimis voluminibus hifto- 
iiam animalium complexum fuiffe, Hunc. 

in 


ON 


PRooEMIY M. 15 


in compendium miferat, adiectis fua ope- 
ya quibusdam C. Prrwivs, et hunc rur- 
fum Soumvs, in fuo Polyhiftore. Poft 
dein hos ArrrANvs libros V f. confecit, de 
natura animalium , qui Londini an. 1744 
eleganter impreffi funt, Saeculo poftea 
XIII. ArsERTVS M. fex et viginti hac in 
materia fcripferat hibros.  Renafcentibus 
demum litteris melioribus , et nouo dele- 
€to orbe, fingularem affudit lucem CoNa2A», 
—GEsNERVS, Helueta, quem tamen, et in- 
duftria,.et iconum accüratione füperaffe 
cenfetur Vivsses ÁipgOvANDVs, Bono- 
nienfis Phyficus, et Medicus, Saec, XVIL. 
Scriptor, quos eodem fere tempore fecuti 
funt GEonctvs ManccRaAvivs de Liebftadt, 
Jo. Evs. NieREMEERGIVS , GAsP. ScHOTTVS, 
et Io. RAjyvs, Anglus , qui Synopíin me- 
thodicam animalium edidit, alii. 


S io | 
Praeclare hi quidem omnes de hiftoria 
animalium meriti funt: at huius tamen, 
multo clarius elucubratae gloria, noftro 
huic, quod viuimus, faeculo relicta elfe 
videtur, quo vtpote ftudium hocce, ficu- 
t 


14. Hisr. NAT. PRoOEMIVM. 


tiin Gymnafus Academisque , magná 
cum dihgentia, ac fumma cum laude, et 


- wtilitate proponitur; ita a Viris doCtri- 


nha, et munerum dignitate clariffimis per- 
tinaci excolitur induftria. Immortalia hic 
funt merita Canorr LrNNaEr Equitis de 
Stella polari, Sueci; lir. Burroxrr, Galli, 
cuius opera, fuperioreanno, ex Gallico, in 
Laünum quoque idioma traducta funt, 
et Lugduni Batauorum, cum animaduerfio- - 
nibus Cel. ÁiLAMANpI edita; '"TuoMAE 
PrNNaNTI, Angli; Ars. SEBAE, DBataui; 
Puri. Lvpov. Mürregi, L G. SCHRERER1, et 
Jo. Cuna. Porvc. EnxrEsENTI, Germanorum; 
Gazn. tandem RzaAczyNskv, Poloni, Haud 
puduerit hic rurfum fateri, nos Hunga- 
ros, hac in re hucdum fuiffe parum fo- 
Jertes, nec, quae natura largiter imper- 
tita eft, accurata diligentia perluftraffe, 
At nunc iam, et maior, ac olim, ftudio- 
rum guftus, aemulatioque, et benigniff- 
mae regiae ordinstiones, praeclariffima 
quaeque nos fperare iubent, Sed iam tan- 
dem ad rem ipfam. 


Retecam coz un s 


pr—— 


ZOO- 


PIXTRTETTTRODARS 


C 


ZOOLOGIAE 


SEGTIO:.L | 
ER BIPIDIBVLS 
$. 1r. 


D bipeda animalia hoc loco de- 
: fcribere fatago, illa folum intelli- 
: givolo, quae alis inflruCta non 
funt. Atque horum iani praeftantiffiimum 
H OM O habetur non immerito,  Quam- 
quam vero corpus huius in Phyfica, ari- 
mam autem irl Pfychologia pertractari vi- 
deas: e re tamen noftra fore putamus, 
fi de homine, qui princeps eft regni ani- 
malis, nonnulla interferuerimus, 


S, I2. 


Conftat homo, vt notum eft, anita ra- 
tonal, et corpore organico, llla eft 
Spi- 


& 


16 SeCio l. 


Spiritus; qui fui, rerumque extrt fe po» 
firarum confeientia pollet; qui im ' nobis 
intelligit , vult, videt, auditque ,- qui 
nos mouet et moderatur; in quo mihi 
mixtum, nihil concretum, nihil duplex; 
qui etii videri non poteft, tanien ex 
actionibus vis eius atque natura intelligi 
tur. Ín cerebro, quod proximum, et 
commune eft fentiendi inftrumentum, fe- 
dem habere fuam exiftimatur.. Hinc per 
Ee aures, linguam — —- adninicu- 
la quafi, et vehicula fui imperii, cuncta 
exfequitnr, nec, vbi fedem deferuit, ex- 
fünguitur. Facultates aniinae funt cogno- 
Ícendi, et appetendi.  Vtraque fuperior 
ineriorque. Quod ad priorem ' attinet; 
generis vtriusque, huc refer, ficultatem 
fentiendi, maginandi, memoriam, et re- 
miniícentiam; intellectum dein, ingenium, 
iudicium,et rationem. — Facultas vero ap- 


petendi abfoluxtur vti affeCtibus;, it vo- . 


luntate , et quae hanc fequitur, liberta- 
te, De commercio ànimae et corporis, 
de animabus item brutorum, difputatio- 
nem heic equidem, ne longus fim , Ipon- 
te. praetereo, a | 


S. IS : 

Quod itaque iam alteram hominis pat- 

tem, corpus fcil. eoncernit, illud quidem ir 

caput, truncum, artusque difpefcitur opti- 

me; variis haec venis, arteriisque inter 
m fe 


: De Bipedibus, — i7 

fe. connexá, capitis vertex, Capillorum 
molli tegitur velamine; in anteriore par- 
te vu/fur, leu /aczer prominet, variis Or- 
nata membris. —Fróz; primum occupauit 
locum, quae firmis cfhum munimentis, 
cerebrum, brutorum maius, vallauit, zezz- 
poribus comprella. In medio fiu funt 
ocu/;4 lubrici, ac mobiles, quorum pupii- 
hs, non albugine , cernimus, palpebris 
ni€titantibus, ciliis non tantum, fed et 
fuperciliis muniti. inira oculorum lumi- 
na vifuntur zza/ae, leu gezae;,- timoris 
pariter, ac pudoris indices; inter quas 
caeteris membris alaus eminet zofus, duos 
meatus habens, fepto parüm ofleo, pars 
tm cartilagineo diremtos: his aérem 
haurimus, remittimusque; cerebn exe 
cretiones eiicimus, percipimusque odores, 
Sub naribus eft or, labio fuperiore, la- 
cuDa exarato, et inferiore inflruCtum, 
quod zaxillarum ope, et motu iam ape- 
ritur, jam clauditur, zzezzo vero fulci- 
tur, quod apud mares barbatum eft, cum 
labio fuperiore, In 2ucz, quam pro 
concauitate oris accipimus, fita eft //zgua, 
mirabile vocis articulatae inftrumentum, 
Ambiunt hanc Zegzes, in zmeifores, (qua- 
tuor vtrinque) laniari0s (caninos) et mo-. 
lares diuifi ; omnes plus minus 32. Ab 
vtroque faciei latere prominent eurer, ad 
fonum recipiendum, ex cartilagine, in 
feimi circuli formam,  circumaCtae, inae- 

B | qua- 


* 


28 | SeCHo ]. 


qualiter cauatae, et flexuofae,, quaruttt 
viico, quod irrumpere vellet, adhaezet. 


$. 1 4. 

Hactenus de cipite — Hoe iam euim 
trunco, de quo azendum, iungit coZuz, 
cuius anterior pars guía, Weu aefopbagus, 
(fauces) vocatur, polterior ceru;x, ieu 
iugulum, olhbus arcte concatenaus, et 
ad vertenduin aptis, conftans, Per col- 
lum a hnguae radieibus, vique ai pal- 
mones, fpirandi oificinam, pertinet a7- 
feria aypera, culus primus aditus in te- 
nuem conftringitur rimulam operculo te- 
Ctam,  Trunci pars antica, thoracem, pe- - 
€tus, cum duabus manimis, et abdomen,- 
cum vmbHico, et genitalibus complecti- 
tur; pofüca dorfum, tergo inftruCtum 
planuículo, humeris, [capulis exftanti- 
bus, cum axillis coneauis, et coxendice. 
Intra, de quo agimus, truncum, depre-- 
henditur imprimiüs eor, ftructura ad con- 
trahendum fe , dilatandumque (intra ho- 
ram ad 4000 claudi, et aperiri creditur) 
et languinem transmittendum ((patio vnius 
horae decies et octies) praeditum, $u/- 
monmumque complexu munitum ; deprehen- 
ditur porro vezfer, in quo conípexeris 
ventriculum, qui a ftomacho, diaphrag- 
mate, quod eft mufculola, et cratfa mem- 
brana, transeunte depulfum, cibum accie- 
pit, et concoquit3 zzeffiza, in quae 

con^ 


| De Bipedibus. ig 
confümptus cibus egeritur, vel ad foven- 
dum vel ad exonerandum (primüim vocant 
duo demum) et iecur, ofheinam bilis, Ex- 
tra ventrem, cireà lumbos haerent Zez, 
et reges. aec de trunco, 


$, I5 

"riur abfolüunt szazus, brachns iüne 
Ctae, et pedet, tanquam fulcra corporis, 
Manuum partes funt cubitus, pügnus, vel 
palma; vola: inftruéta de caetero eft 
quinque digitis, fi naturae fpeé£tes ordi- 
nem, Atque hi quidem fingulos fuos ha- 
bent vngues; ex quibus quaterni tres ha- 
bent articulos, pollex duos. Huic iam, 
qui a reliquis non nihil diftat, minimus 
menfura par eft, duo reliqui fibi, medius 
ante alios prominet, Pedes vero conftant 
femoribus, lumbis mufculofis, gibbis, car- 
nofisque zafibur; cruribus luper haec ad 
zenua, cochlea inftruéta protenfis; ura 
tandem, quae talis diuifa exit in plan- 
tam, caleaneis fultam, et digitos. Gref- 
fus firmatur proieCtione calcis, quem di- 
giü et profequuntür, et alleuant, 1na- 
gno certe ad incedendum commodo, 


$9. 16. 
- Suffecerint haec ad habitum corporis 
humani fnentisque declarandum.  Syper- 
eft, vt qiantum homo ab aliis differat 
animalhbus, et quae eius ante haec, fit 
P. 2 piae- 


20  SeHio I. 


prerogatiua, oftendamus, Differt itaque lro- 
mo ab animantibus reliquis raz;oze, qua 
caetera carent, f/ru£ura corporis : quando, 
prae caeteris, erectus, et celfus ince- 
dat, vultum ab alus habeat diuerfum, 
faciem abdomini parallelam, nudam, pe- 
des talis infiftentes, cerebrum omnium 
maximum , caudam nullam. ; 

Sed praerogatiua quoque hominis, ante 
alios eft. permagna. Patet id vel ex ha- 
Ctenus dictis, quibus adde, quod maxi- 
mum et frigus, et aeftum perpeaütur 5 
quod diuerfo genere eibi, quem caetera 
animalia refpuunt, vtitur; quodue reli- 
quis viuit diutius, — —- 


S cui. 

Sed id quidem laerymabile, quod Opis 
alienae, inter quam plurimos, mage me 
digus nafeitur, natura inermis, ad omnem: 
fortunae eontüumeliam proiectus, quod 
vel primd vagitu declarata indicia pro- 
dunt: nafcitur a eonceptione intra 274 
dies, prius interdum, poft partum ictero 
laborans, vario puber tempore. Non erit 
fors inutile ,  Pirwr verba ex libro 7. 
cap. I. adfcribere, quae ita habent: Prin- 
cipium iure tribuetur bomimi, cuius cauffa 
videtur , cita alia genuiffe natura. — — 
Haec tamen ante owmmia vnum aunmnautnmm 
cuntforum. alienis velat opibus ; caeteris va. 
via tegumenta tribuit, teffas, cortwees, co- 

rid, 


De Bipedibus. 21 


ria ,Jpinat, villor, fetar, pilor, phunam, 
peuuas, [quamas, vellera. .— TYuncos etiam 
arboresque cortice, interdum gemumo, a 
Jrigoribus, et colore tutata eff. Hominem 
tautum Hudum, et im uude Dbumo, matah 
die abiit, ad vagitus flatim, et ploratum, 
nullumque £ot animalium , alud ad leery- 
gas, et bar protinus vitae priacipio, — — 
Jb bor lucis vudimeuto, quae ue feras. qui- 
dem inter mos genitas , vinculw excipiunt, 
et omnium membrorum mexusi itaque feli- 
citer matur jacet , imumibus pedibusque de- 
viuts , flem:, amunal caeteris imperatu- 
vum, eta fuppheis vitam aufpicatur, onam 
£antum ob culpam, quim matum efl. — Heu 
dementiam! abs igtüs exiflümautium ad. 
Juperbiam. fe genitos, — Prima roboris fpes, 

- pronumque temporis muuus, quadruped: fr- 
mülem facit. Quando bomumi iuceffus? 
quaudo vox? quaudo firmum cibis os? — 
Caetera [entire naturam fuam, alim permi- 
citatem v[uvpare, aka praepetes volatus, 
alim virer, ala mare. — Homnmem mibil fcire 
Jfne do&rina , mom fari, uom egredi, mom 

» veíci: breuiterque nom aliud naturae, [pon- 
ze quam fiere. — —— . Dmmue caetera 
aniuautia im [uo genere probe degunt, — — 
leonum feritas inter /e non dimicat, ferpen- 
fum juor[uüs nom petit ferpentes, me mumriy 
quidem belluxe, ac pifces, mf im dier[a 
geuera, [aeuiumt, — —— et bomini plurima 
ex bomiünme fuut mula. | 


B3 $. 18. 


a£ Scio IL 
S. t8. 


Quibus homines inter fe diftinguuntur, 
vt animl praeteream indolem, eft vultus, 
ftaturae, atque coloris diuerütas, — Sunt. 
enim pigmaei nanique; funt quatuor pe- 
dum. vt Grónlandi, Lappones; funt me- 
diocris ftatüurae, quorum maxima reperi- 
tur muldütudo; funt denique prae caete- 
ris eximia proceritate, quales Patagones, 
aliique elfe perhibentur; tametfi gigan- 
tum quoque de geaere fati, | hodieque 
interdum  vifuntur. — Horrido feruntur 
elfe vultu Lappones, nec tamen ad Tar- 
tarorum Aethiopumque accedere deformi- 
tatem : pulehriores caeteris Europaei, 
Circaffi, Mingreli, Georgiani. —— — Vt 
haec varietas, quae ab aris, frigoris 
item, et caloris temperie — —— proue- 
nit, tanto clarius intelligatur, notator, ve- 
lim, homo: | 


y. Europaets Lappo, ftatura, vt dixi, hu- 
milis, oculis folto profundioribus, 
Hsque paruis, et nigris, maxilla pro- 
minente, ore, labiis, et auribus ma- 
gnis, capillo recto, craffore. 

3. H. Jffatieus, mediocris, vt plurimum 
luridus, caetera pinguis, et corpulen- 
tus (Cainenfis vir, capite magno , foe- 
mina pedibus paruis)  melancholicus 
partim, partim fanguineus, qui veft- 
ments tegitur laxis, regitur vero opi- 
nione, | 3. H. 


De Bipedibus. 28 


3. H. Afer, magnus, etcute nigra, na- 
[o imo, labis tumidis, ventre inflato 
protuberante; foeminae vberibus ita 
prolixis, in tergus vt extendi poffint. 
Aíricani de caetero funt, maxima ex 
parte, phlegmatiei, fegnes, va'ri ta- 
men; amant vngi, et reguntur ar- 
bitrio. 

4. H. Asmericagur, vt Europae coloni, 
mediocris, fronte parua, nafo aquili- 
no, oculis nigris, naribus patulis: vt 
hilaris interdum, at pertinax ; faciem 
pingit lineis dedalaeis rubris, auitarum 
tenax conluecudinum. 

5. JHottegtotti monorchides, hi, alüqve 
"feri Ameriege populi anthropophag, 
qui et humana vefcuntur carne. 

6. Hermaphroditi , Floridae num fint fa- 
bulofi, definire non aufim; certe in 
Hungaria noftra identidem huiuscemodi 
dupli genere homines reperiri, per- 
yuleatum eft. | 

7. Homines reperi Svlueftres, ab vrfis, 

. €t lupis educatos, quorum, et ambulan- 
di, et vorandi mores imitari confpicie- 
bantur. De mare, et foemina feris, 
Vise ille an. 1708. in Siluis ad Po- 
onium, haec an. 1722. apud Szolno- 
kinum inuenta fuiffe dicitur, meminit 
Cl. IMvch. Klemiss in (uis memorabili- 
bus Hung. p. 16. 


DB 4 9. Ho- 


24 SeCijo [. 


8. Homo troglodytes, vulgo Leucaetbiopr, 
quem Africani Dozdor, Lufitani 24- 
binos, quafi album Aethiopem diceres, 
vocant, ftatura parua, cute holoferica, 
vel fquammofa, in tenebris videt, vt 
felis. — Ad. hunc prope accedit 742. 
£biops maculatus. ———0— | 

9. Homo lumaticus, morbidus, qui fo- 
mnians ambulat, et faepe domuum ca- 
cumina, turresque inaccellas con(cen- 
dit, fibi minus confeius. Reperitur in 
noftra quoque Hungaria. —— 


$. I9. : 

Graecam redolent fabellam, quae C. 
Purivs Hift. nat. 1.7. ex Ifigono Nicaenfi 
perhibet, gigni feil, 1n Albania quosdam 
glauca oculorum acie, a pueritia ftatim 
canos, qui noctu plus, quam interdiu 
cernant; in Tribalhs, et [llyrns fuilfe, 
qui vifu quoque effafeinent, interimant- 
que, quos diutius intueantur, iratis pre- 
cipue oculis: de Androgynis item, ex 
Callipbhbaue, elfe fcil. eos. vtriufque natu- 
rae, inter fe vicibus co&untes; ex Ae- 
gafibege, de hominibus, auerfis plantis, 
o€tonos digitos in fingulis pedibus haben- 
"tibus, (nifi monftra fin) ex Cte£a, de 
Monofcelis, qui fingulis cruribus, mirae 
pernieitatis ad faltum forent, quique in 
maiore aeftu , humi jacentes,  refuüpini, 
vibra fe pedis protegerent ; de AArma- 
ME Ípis 


De Bipedibus. 25 


fpis, vno oculo in fronte media infigni- 
bus: tandem naíci alibi homines cauda 
villofa, pernicitads ftupendae ; alios au- 
ribus totos contegi, — 


S. 380. 

Ad hominis fimilitudinem proxime ac- 

cedunt, ex fimiarum genere. 
I. Semibomo, leu Homo fylveftris, COrang- 
Outang Indis, Germanis, der Wald- 
inenfch dictus) an veterum fit Sazyrus, 
dubito: fiquidem cauda caret; ilh ve- 
ro, vt conftat, attribuitur. Quidquid 
huius fit: certe animal hoc cum beftiis 
hominem proxime coniungit, et, vt Cr. 
ZIMMERMANNvs loquitur, zz catena, 
^ qua rerum wadter , gatura , 01a fev 
e copulauit , medius quaff ammulus eff. 
Varietate attamen membrorum, ne 
quid de ratione, cuius hic expers eft, 
dicam, multum ab homine differt, [n- 
cedit quidem erectus bipes: at caput 
habet craffius, et rotundius, fuperci- 
liorum loco, feriem transuerfam pilo- 
rum, nafum exigue prominentem, os 
lanus, eta naribus remotius, margine 
hirto ; auriculas, et digitos in pedi- 
bus longiores. — Habitat in Loango, 
Bengala, Sumatra, [aua. — — Vi- 
titat. fructibus, pernoctat perfaepe | 
intra ramos arborum; et cum fingulari 
gaudeat agilitate, facile fe lapidibus, 

D5 et 


26 Seüig IL, Dg Bipedibus. - 


et quidquid his fimile arripit, contra 
hoftes defendit. Amatquidem calefie- 
ri ad ignem, fed eundem alere igno- 
rat; quamquam ligna fecare, et alia 
huiuscemodi minifleria praeftare , fi 
doceatur, poteft. Binae Qranzg- Outang 
funt fpecies, quarum: - 

a) Pozgo vocatur, eadem cum homi- 
ne proceriori magnitudine, et cral- 
fitie. 

b) Joc&o , fiue Exiocto, (der kleine 
Waldmenfch), cuius ftatura vix 
ad trium pedumalatudinem exfuür- 
git; priore itaque multo humilior, 

2, Lonsimauus, Gibbon, praefert quidem 
fpecie hominis, multum tamen ab eo 
recedit, qua manuum longitudine, quae 
ad talos vique propendent eo modo, 
vt licet tetrapus incedat; tamen grel- 
fus videatur erecto, fed incuruatiore 
fieri corpore; qua oculorum profun- 
ditate, et magnitudine; qua tandem 
coxendicis pilofo tegumento.  Magni- 
tudine, vt prior, variat: caetera mi- 
tis, legnis, frizoris, et pluuiae im- 
patiens. — Habitat in. Coromandel, et 
Molueca. De fimiis agemus iníra, qui- 
bus adnumeratur. 


SE- 


Setio II. De Quadrupedibus. 27 


XOKOKOIOIDIOKOKOIGOIOINON GIOI 
SECTTPTO IE 
DE QGVADRVPEDIBVS. 
| GS, 2I. 


H 8e de bipedibus: iam quadru- 
- 4 peda, quoad eius fieri poterit, pla- 
niffime exponamus animalia. Horum duo 
genera, fi pedes intueamur, animaduer- 
tumus, Alia enim habent vngulas, alia 
digitos, vnguibus munitos. llla corzi- 
peda, munus latine vagu/ota vocantur; 
haec 4igztata. ^ Vtraque rurfus in diuer- 
fas abeunt fpecies. — Vngulata emm vel 
funt /o/dipeda, quae non filfas, fed fo. 
lidas habent vngulaes; vel 2/72, feu bi- 
fulca; vel zrfura, velmaquadrifida, vel 
denique, quae czgular 2 quique partes 
habent fiffas: haec dixeris quimquifida. 
Digitata vero oftendunt, iam Zzzos, iam 
feruoi, jam quafergor digitos, imo et quie 
20r, graece Didatfyla, Tridathyla, — — 
adpellata.  Separanda hinc, quae vel Z 
gitor nacta funt zzd;uifor, vt caftor , et lu- 
tra; vel peder zuformer, vt phoca. | Át- 
que fingula haec iam nos partite propo- 
nemus, Aget itaque | 


CA^ 


28  »Setho- JI, ^ De Diadripedifug 
CAUPY Yd T 


DE ANIMASLIBYSM 
VNGVL.A TS. 
] yer animalia vngulata, principe loco 
ponuntur /o/d/pede, quorum funt: 

1, Eguus, Caballus, Somers, das Pferd, 
Ló, Kün; guae, die Stutte , Kantza, 
Kobyla; 4dwuffarius, der Hengft, Mén- 
l0, Waycliak; Caffratur, der Wal- 
lach, Herélt-1ó6, Paripa; Paus, hin- 
nulum noftri vocant, das Füllen, Tfi- 
kó , Konjcíe, feu "Zriebe, Equo den- 
tes primores funt fex. Is optimus iu- 
dicatur, fi conítat capite non magno, 
oculis hilaribus, nigris, naribus aper- 
tis, arreCtis, breuibus auriculis, cerui- 
ce molliter lata, nec longa, iuba den- 
fa, ad dextram reiecta, pectore lato, 
fpina duplici fubinclinata, — lateribus 
infexis, ventre fubftrié£to, lumbis la- 
tis, et fubfidentibus, cauda longa fe- 
tofa, crifpa, cruribus aequalibus, ge- 

. nu tereti paruo, vngulis altis, et ro- 

- tundis, corpore denique fublimiore, et 
erecto. Animal eft generofum , fi be- 
ne alatur; docile, fordium impatiens, 

. curfu celer, et ad humanae commoda 
vitae perutile: fiquidem eo vehimur, 
portamus onera,  aramus, belhgera- 
mus, feruimus denique voluptati. Pro- 
funt exuuiae quoque, crines, caudae 

| in- 


Equus. 29 


inprimis, et adeps, ex quo oleum, pro 
lucernis paratur, Sunt etiam, qui 
carnibus equorum, pro efíca vtuntur, 
laéte, pro potu, interdum et inebrian- 
te, fi praeparetur, vt in Siberia. Pu- 
gnat et calcibus, quas remittit , et 
dentibus. Indomitorum greges in Hun- 
garia, praecipue ad Tibifcum, paffim 
deprehenderis. 

Sunt interim generofi imprimis Án- 
gli, magni Bohemici, durabiles Dani- 
ci, Corfican humiles, celeres Hunga- 
rici, cum Tartaricis, difcolores India- 
ni, predofifüni .Arabici, ex genere 
Koechlanorum, quorum vnus faepe mil- 
le venditur Philippieis. — Vetuftatis 
enim hi laude, ab equari vtpote Sa- 
lomonis , fide publica deducti, veloci- 
íaus item, et caritate in felfores, quos 
eximie defendunt , ante plerosque 
omnes, vel NitsvHRIO auctore, excel- 
lere perffibentur. 

Si coloris habeas rationem , in Hun- 
saria vifitur equus candidus, ater, 
ein Rapp, puniceus, feu banus, £rauz, 
giluus , fai), Ícutulatus, "Apelfehimmel, 
rufus, e] Fuchs. — — Equi a pleris- 
que omnibus, quos tamen Americani 
ignorabant olim, magni funt babiti 
femper; nonnull infano prorfus amore 
erga eos ducebantur. | Sic Alexander 
M. fui in honorem Bucephali vrbem 

ex- 


(dO —— Seo IL De Quadrupedibus, 


exfiruxerat cognominem? Caefar tmar- 
inoream effigiem equo fuo pofuit: An- 
tonius Verus aureum fimulacrum: Pop- | 

- pea Sabina, Neronis vxor, [oleis au- 
reis fuos muniebat, 

In reliquo ad genus equorum, de 
'quorum aetate ex dentibus, et fitu - 
oculorum, inter alia iudicandum , re- 
ferri videas Afinum, Mulum, & cum 
Zebra, Onagrum. Vt hoc quidem haud 
 inficiemur, defcribemus tamen haec ani- 
malia feparatim. Sit itaque inter Soli- 
dipeda | 

5. d/ruur, der Efel, Szamár, Ofel; 247- 
za, die Efelinn, Szamár- Kantza, Osli- 
ce, dimidia Equi magnitudine, colore 
murino, linea doríah, et fcapularum 
nigta, vt crucis formàm gerere videa- 
tur, capite grandiore, iuba breui, at 
auribus tanto longioribus, flaccidis, 
cauda tantum in extremitate pilofa, fo- 
no turpiter rudente. | Animal tardum 
quidem, et ftupidum, ad onera tamen 
portanda idoneum, laboriofum, vili 
opera alendüm; quum vel ftipulis, 
carduis, et fpinis facile faturetur, Lac 
phtifi, feu tabi medetur; caro a mul- 
tis editur: ex pelle diuerfa coriorum 
genera parantur. Parit intra totidem, 
vt equa, 299 fcil.dies, aetatem vix vl- 
tra 30 annos producit, gignit ad ex- 
tremam aetatem, foetum fuum tartope- 
re 


Afuur. Mulus. — EN 


ie amat, vt, etfiignem, et aquam ve- 
hementer timet, tamen nec his, quin 
pullo periclitanti opem ferat, terretur 
impediturque. 

Habentur praeter domefticos, quo- 
rum Arabici funt maximi, et celerrimi, 
feri eam, quos Ozagror, feu Afinos 
fylueftres vocant, falcia, vtplurimum 
dilute lutea, per dorfum procedente, 
Id profecto ridiculum, quod a Ma- 
dauiae incolis tanti aeftimentur, v. 
folas nobilium vita funéctorum animas, 
nullas vero plebeiorum, in eosdem 

 trabsferri, et ab his animari credant, 

3. 4Mulus, hybridum animal, ex afino, 
et equa, der Maulefel, Olzvér, Me- 
zZek, ieu Mulice, (ex equo, et aíina 
Fizuus vocatur) equo minor, maior 
aimo, ad portanda onera aptus; led 
vafer: ideo fifcella indiget, — Narrat 
AELIANvs de mulo íaceos fale feple- 
tos portánte, cum per flumen 3pfi elfet 
transeundum, et fal madefieret, ipfe- 
que fenüret ex madefactione, et refo- 
lucone falis, onera fieri leuiora, fe- 
quenuübus diebus totum fefe merfille 
aquis; verum, pofteaquam Thales iu[- 
-jerat laccos repleri fpongiis, et mulus 
grauiores easdem aquis feri animad- 
verüt, nunquam deinde, vbi falis ha- 
bebat farcinam, vndae fe(íe immerferat, 

4. bra, 4ecora, ii formam corporis 

ad- 


32 Setiio Il. De Quadrupedibus. h 
adfpicias ; 7Mulumi dixeris AMricamum, 
Mira fuprà genus fuum, gaudet cele- 
ritate, et pulchritudine, cum fit ex 
badio, et flauo , difcolor, fafciis nigris 
digitos tres latis, per totum corpus 
transuerfis: qua ex re Germanis der 
geftreifte Efel, vocatur. Id fidem fu- 
perare videtur, dum perhibent multi, 
ob tales dotes, beftiam hanc in ipfa 
Africa, plus münus 1400 aureis ae- 
ftimari. | | 

5. Jlacca "Arabica , ex genere camelorum, 
dum curibit, et furgit, pofticos bifariam 
 fleéCtit pedes ; in dorfi latere vno , pul- 
vinaris inftar, pinnam ad natandum ha- 
bet. Vifa anno fuperiore in Hungaria 
quoque, | | is. 

6. Sus, quem Ariftoteles olim in Poeo- 
nia folidipedem, Priwivs ia Illyrico, et 
LixNNAEVvs ad Vpíaliam detexerunt. [f 
Hungaria paffim inuemuntür, cumpri- 
inis in Neogradienfi prouincia. — Ludi- 
crum eft de Cinobanenfibus prouer- 
bium. : 


S. i09: 

Auunalia bfida, feu bifulea, funt vel cor 
nuía, liue cornigera , vel non cornuta; 
vt fünt oues plürimae, et caprae, Cor- 
nuta rurfus diuidi folent in ea, quae 
cornibus armata funt concauis, fimpli- 
cibus, et laeuibus, vt bos, vrus, bu- 

ba- 


Bos domeflicus. as 


balus; vel, quae cornua geruht folida, 
 ramofa, atque rügoía, ficut ceruus, 
dama, alees. Equidem tametfi pedum 
maxime, in difcernendis armimalibus; 
rationem liabendam inftitüi: ne tamen 
iufto longiof $phus excrefcat; et vt 
clarius eunéta in oculos incidafit, cor- 
nuüm quoque differebtiaià hoc loco 
obferüare vtile efle duxi, Sint itaque 


$. 24. said 
Auimaka bifida cornibus coticauis Jrmplici- 

jus predita, quorum eft; — — hs 
L Zo. Dentes füperiores habet nullos, 
inferiores 8, laniarios itidem ullos. 
Qui caftratus non eft, vocatur vulgo 
- Taurus, der Stier, Bika, Rvk, euiratus, 
Bos proprie, der Ochs, Okóf, Wil; 
foemina ZJacca, die Küh, Tehény, 
Krawa, iunior Juwezca, die jühge Kuh, 
Tinóeska, Jalowice; bos umor lu- 
vetcuf, der junge Oclis, Tino, Tülok; 
gumec; pullus Jzulut, das Kalb, Bor- 

ji, Tela. Specie boum funt: ——— 
&) Bos domefficut, manfuetüs, colore 


forma corporis, & cornuum lutiatoruta 
€ éxi^ 


84 Sefio Hl, | De Quadrtpedibus, 


eximia proceritate, Animal eft ro- 
buftum, laboriofum (huius noftri col- 
lo, Germani cornibus iugum impo- 
nunt) fociale defiderium confuetudi- 
nis mugitu oftendens, ac inter pluri- 
ma vtile: quando multas peragit ope- 
ras, cutem prebet bonam, carnem 
fapidam, febum pro luce, fimo agri, 
horti, vineaeque foecundentur, "Tibit- 
cani eo, vbi toftum in frufta coníci- 
derunt, pro lignis: vtuntur; «cornua 
varios fabricantur in víus; pilis ex- 
plentur culeitrae, fellae; praefertim 
vaccae dant lactis affatim, ex quo bu- 
tyrum, cafeus, ferumgue efficitur. 
De bubus haec poníffimum przci- 
piunt rei rufticae fcriptores: Parandi 
funt boues nouelli, quadrati, grandi 
bus membris, cornibus proceris, ni- 
"gricantibus & robuftis, fronte lata, & 
cerípa, hirüs auribus, oculis, et la- 
bris nigris, naribus refimis, patulisque, 
ceruice longa, et torofa, palearibus 
amplis, et pene ad genua promiffis, 
pectore magno, armis vaftis, lumbis 
latis, dorío recto, planoque, vel 
etam fubfidente, clunibus rotundis, 
cruribus compactis, et reétis, fed 
breuioribus potius, quam longis, nec 
genibus improbis, vngulis magnis, cau- 
- dis longiffimis fetofis pilofisque, €or- 
pore denfo, ac breui, tactu corporis 
molliffimo, "3 De 


Bor ferus. Benafas. Eifoi 85 
De Tauris vero ita Plinius? £77 z 


inquit gyora quam bubus corgua — 15 | 
efbe&lu generofitas, iorum frogté, cora- 
mibus in procin&fu dumicationem pofcen- 
fibus. Sed fota commnmaio prioribus 
im pedibus flat, ira glifcente alternos re- 
glicans , Jbargensque im. altum avenams 
et foliuí animalium eo fHimulo ardefceut. 
Caeterum vita foeminis, 15 annis lon» 
gifhina , maribus 20. Pariunt. Cfed ra- 
ro gemellos) meníe decimo; quic 

.quid ante genitum, inutile eft, Paífcua 
paludoía generi huic, aquae flagnan- 
tes, folia quereina, herbae item vere 
ineunte, rore adhuc madeícentes no» 
eere docuit experientia, — 

b) Bes ferus iylueftris, Zur, def , 
Áueroehs, Vad- Okór, Wül diwoky, 
maior, vt cunétá filüeftria , oh liber- 
tatem, auram, & paíeua,; domeftico; 
capite fuperne tam lato, vt intra core 
nua duo viri federe poffint, veloci- 
tate ingenti, pondere ad t9. cetitena- 
rios, cum maximus bos Hungaricus 
vix octo fuperet. Referri huc folet 

A) Bonefus. Differt tamen ab Vro;, 
vti corpore tumidiote: ita non mo- 
do iuba equinae fimili, frontisque 
pilis longiffimis; fed etiam corni- 
bus, fic iu. fe inflexis, vt noti fint 
vtilia pugnae. Inter cáeteta mihi- - 
lo fecius, ad fe fe defendendum, 

C 3 Vti 


36 


SeRio II, De Ouadrtpedibus, 


vtitur eiectis, in aliquot paffus pro- 
fluuio citi ventris excrementis, quo- 
rum ardor, pulíu incenfus, quid 
quid attigerit, exurit. 


8) Bifon , tauro malori proceritate 


par; fronte, mento, collo & p-?- 
Ctore, nimium villofus, tuberante 
dorfo, hyeme hirfütus toto in cor- 
pore, aeftate, parte poftica nudus, 
vt leo; amat loca vliginofa borealia. 


G) Bor Iudiur, Zebu, vitulo feme- 


ftri vix maior, (quamuis bubus In- 


- dicis camelorum alcatudinem tradi- 


tam elle aiat PirNIUs, cornua in la- 
titudinem quaternorum pedum) equi- 
ni tamen velocitate, cornibus aure 
breuioribus; dorfo gibbo, verfico- 
lor, iuba nulla. 


D) Bor Grunmiens, Áfiaücus fimilis 


tauro, at dorfo eleuatiore, pilis 
hircinis, ad genua víque propen- 
dentibus, cauda equina, niger to- 
tus, fi caput, [pinam dorfi, & pe- 
des exceperis pofteriores, Non mu- 
git, fed grunnit fuis inflar, inde, 
& nomen irdeptus, 


E) Bor bubalir, der Düffel, Bial, Bi- 


wol, boue craffhor, robuftiorque, 
cormibus in dorium adurtcis, cute 
craffa, colore nigro.  Bubalos itü- 
ter, atque boues, ea eft maturalis 
quaedam difcordia , ut vel — 
ode- 


8uic; Anglica, 27 


ederint Rubrum ferre nequeunt 
colorem , nifi adfuefacti; aquas ita 
amant, vt vel curru iuncti eisdem 
fe fe immergant,  Iuterim & ab 
ipfis moloffis ad operas, ex filuis 
compelluntur; prefertim in Italia. 
IL. Ouis, predita dentibus primoribus, fu- 
periore in parte nulls, in inferiore 
8; caret quoque laniaris; mammas 
tamen, vt vacca inguinales habet duas, 
. Qui excifusnon eft, vocatur 7Zrzer, feu 
Caper, der Widder, Kos, Berán caftratus 
Fervex, der Schóps, Orii, Schkopec, foe- 
mina Oz, das Schaf, juh, Owce; 
pullus /4gzur, das Lamm , Bárány , Be- 
ránek, vel /4gza. Haec bidens multo 
noGor eft, quam vt pluribus defcribi 
verbis debeat,  Timidum itidem elfe 
animal, 3gnorat nemo, fed vtile quoque: 
quando foetu, lana , cute, lacte, car- 
ne, ilüs, ex quibus chordae parantur, 
et fimo hominibus plurimum emolumen- 
itadlert. 1 
Duo genera apud Hungaros ouilli ge- 
peris reperiuntur, molle fcil, & hirfu- 
tum; illud montofis in locis; hoc 
(Ouis ftrepficeros, Magyar- Juh) in 
planis optime pafcit. — | 
. Super haec commemoranda ovis: 
&) dnglica, proceritatis magne, lana- 
que molli 


C 3 b H- 


38  Se&io H, De Ouadrupedibus. 


b) ZZ/pamica, quae molliorem vel prio- 
re copiofioremque habet lanam. 

c) Pojycerata, lslandica, quatuor, ra- 
rius fex cornibus, lana rudiore, qua- 
his & in Hung. deprehenditur, 

-Q) Lad - et Lengicaudata, ida faepe nu- 

^: gqmero[fex eorni, et cauda 239, vel 
etiam 40 librarum; haec ad tres pe- 
des longa cauda, cui fubinde tere- 
tia lgna, quominus laedatur, fubli- 
gari dicuntur, — Oues huiuscemodi, 
in Arabia imprimis, et Perfide ha- 
bitant. ! 

€) rgalis, feu. Lmmon, ries ferus, 
vitulina izagnitudine; cornibus altis, 
pondere ad 40 librarum, pilis exi- 
guis, grifeis aeftate, hyeme varian- 
tibus, vere ineunte deciduis, celer, 
ferox, vt interdum vix a IO. viris 
€oerceatur, carne fapida. ^ Habitat 
in borealibus regionibus, celfisque 
Europae montibus. Hanc tamen nón- 
nulli, caprarum generi, de quo ram 
iam agemus, folent adícribere. 

TIL Chopra. Mas dicitur ZZreus, der Bock, 
feu Ziegenbock, Ketske-Bak, Czap, 
feu Kozel; foemina Copra proprie die 
Ziege, Kerske, Koza (iuuenea , caper- 
[;) pullus ZJoedur, das Kitzehen, Gódó- 
lye, Kozlia, Paribus eft cum oue den- 
tibus, cuius e mento pendet villus, 
quem aruncum vocant, eX gutiure 

vero 


Capra, Ibek, | 39 


vero papillae, quae verucae adpel- 
lantur. Cornua gerit repanda, vtut 
ecornes quoque reperiantur plurimae 
eapre, pilos pro lana, eosque verfi- 
colores, Pecus alacre, petulans, infi- 
dum, ouium tamen, hominisque amans, 
(dux gregis) ac inprimis vtile ,. pilis, 
cute, lacte, carne; [ed arboribus in- 
feftum, quando corticibus, ramulis, fron- 
dibusque, maxime delectatur. Locos 
amat montofos, et vel praecipites per- 
errat. Capra Angarenfis noftras an- 
teit praeftantia. lanae, vtpote quae ad 
pedes viíque propendet, niuea , fplen- 
dens, mollifma, ferico fimilis. Sed 
Syriae quoque, Perfidis, atque: Afiae 
minoris prouinciae capras alunt, qua- 
rum pili, pro camelinis veneunt. 
Ad Caprarum genus pertinet: 
a) Jlex, (Capricornus, ab Ibice corni- 
. "bus minoribus differre videtur? der 
Steinbock, Vad -Kos, Divy -Kozel, 
hirco maior, oculis paruis fplenden- 
dibus, cornibus vaftis, (pondo ad 
duo de viginti) pro varietate aetatis 
nodofis, atque retrorfum reclinatis, 
quibus fe fulcit, eleuatque, colore 
" fuluo, in dorfo colore nigricante. 
Tanta huic: pernicitas inelle perhi- 
betur, vt voragines 1O orgyas la- 
tas, facile tranfiliat ; fed tanta quo- 
que ferocia, vt, vbi ineuitabile vi- 
| | C4. det 


49 


Sectio I, | De Ouadrupedibus, 


det periculum, venatorem adfiliendo 


.fternat, Altdffimos montium verti- 


ces, quo ne rupicaprae quidem per- 
tngunt, mcoht, 1n Carpato repe- 
riri dicitur, | | 


b) "egagirur, qui faepe cum Ibice, 


et Capricorno confundi folet, hirco 
eft maior aliquanto; minor tamen 
Ibice, capite caprino, nigro partim, 
partim ruffefcente, corpore ceruino, 
colore maxime cinereo, cauda fufca, 
cornibus magnis (foemina paruis, aut 
nullis) et arcuatis, parum diuergen- 
tibus. | l 


e) Rupicapra, Caprea, die Gemfe, Ha- 


vafi-Ketske, diwa Koza, maior vul- 


batis, cauda breui. Amat rupes ma- 
xime, in quibus pedibus contractis 
ftare folet, Hinc illud MarzaZs : 

,, Pendentem fumma capream de ru- 
pe videres, Cafüram fperes* — — 
Vitus fere idem, qui noftratium, at 
maior celeritas, et vifus, auditusque 
praeftantia, — — 


d) 7£z- 


Ant ilope, Camelopardus. 41 


d) Jdutilope, caprarum exoticarum fpe- 
cies, quam tamen, velut per transen- 
nam, attigille iuuabit, — Hic proin 
BOlatOrz 05 

2) Capra Mambrica, Syriae, cuius au- 
res ea funt longitudine, vt laepe ad 
terram ufque propendeant, 

P) C. Leucophaca, fic dictaa Pennanto, 
Palafio, aliis, germ. der himmelblaue 
Africanilche Bock, 

€) Gazell: ludica, feu reCticornis, 
Cryx, utilope, [cribta, grimmia, 
regia, alli -pes , vedunca, kevella, fcy- 
tica, covimna, tragocamelus, cergi- 
capra, dorcar, pygargus. Vid. Jo. 
Chr, Pol Evxlbes Syfem. Regni 
animalis. p. 271. feqq, et P, S. Pa/- 
lat Spicil, Zoolog, Fafcic. 12. 

IV, Camelpardus , feu —Caomelopardalis, 
Giraffa, Plinio, Oui; fera, & (i hunc 
quidem audias, collo fimilis equo, Ccer- 
te multo longiore) pedibus, et cruri- 
bus boui, camelo capite, albis maculis | 
rutilum colorem diffinguentibus, — At 
juuerit heic ViYssEM AÁLDROVANDINVM, 
qui in vrbe Cayratres viderat Giraffas, 
hoc animal defcribentem fequi, [s 
jam, Dao buie, inquit, ex fronte emi- 
gent cormua, [ex circiter digitos louga, 
cyEndrica , baf craffora , verfus. apicem 
tenuia, undique pilofa, — Coput eff oblon- 
gum, prominens, labium Juperius infe- 
C o Fiore 


42. — Selio ll, De Quadárupedibus. 


riore crafffut , Eugua terete, et iuffo lon- 
iore. Collum iube ornatus. — Peder an- 
fici, altero pofHieis maiores, vtpote big. 
ili v7. pedes aiti. Formam hiuc corpo- 
. ris aeftimare licet, quae interim, fi co- 
lorem refpicias, eft elegantiffima ; cum 
fic ex maculis fufcis, et ferrugineis va- 
riegatus, palmari latitudine: dorfum 
tamen, a cauda ad fummum capitis ver- 
ücem, admodum tecti faftigiau, fenfim 
sdtollitur. — Ruminat bovis inftar, cum 
quo & pabulo vtitur fimili, nifi quod 
foliis, frondibusque arborum, quas al- 
tiores etiam decerpit, delectetur ma- 
gis; gramen diuaricatis anterioribus pe- 
dibus, qui longi funt admodum, depa- 
fcitur.  Incedit diuerfo, ac caetera qua- 
drupedia, modo ; fiquidem iam dextrum 
vtrumque pedem, movet fimul, iam fi- 
niftrum toto cum latere. Habitat in Àe- 
thiopia, et Aegypto. 


s c Ba s 
Animalia bifulea, cornibus folidir , tisque 
famo/ó; in quibus eft, 
Ceruus, dentibus quidem, vngulis fiffis, 
& mammis inquinalibus, ab oue haud 
diferepat: at profecto corporis habi- 
tu, pilis, ac imprimis cornibus. Vt Ca- 
melopardalim, de quo nuuc dilferui, 
praeteream, /peeier huis generis eile - 
perhibentur, ; 
1) C. 


Alces, ^ Elapbus, 4à 


1) C. Zlrer, das Elendthier, favor, 
Los. Ea hic eft, qua equus magui- 
tudine, oculis paruis, vaftis, at cor- 
nibus, ab imo ad fummum palmatis, 
ponderofisque Cfoeminae mutilae) la- 
tis item naribus, labiisque craffis (qua 
de caufa retrograditur pafcendo) fed 
collo breui, iuba dorfali ornato, cau- 
da breui, colore ferme grifeo, quam- 
vis pro anni vicifhtudinibus mutetur, 
vt plurimum diuerfe. Crura eundem 
fine nodis, et articulis habere, vf 
fuffragines fle&ti nequirent, veteres 
anunofius , quam verius, adfertum 
ibant. Dubitarn non poteft, valere 
eundem curfu maxime , vt per diem 
plus fpati conficiat, quam equus tri- 
duum intra; et fe fe calcibus magis, 
quam cornibus, quae amittit quotan- 
nis, defendere. ^ Vrgulae animalis 
huius rafae perhibentur mederi pa- 
roxifmis  epilepticis  infantulorum, 
Quod reliquum eft, voce vtitur ad- 
modum flebili, infanti, qui vagire 
folet, fimili, inde «exortum nomen 
germanicum, Fugit loca nimium ca- 
lida, frigidaque, - | 
2) C. Élaphus, vulgari nomine Ceruus, 
der Hirích, Szarvas, ,Jelen, equi 
minoris magnitudine , capite oblon- 
giore, oculis, et auribus maiusculis, 
folfa lacrymali ante oculos, cornibus 
: T2- 


m 


Se&ro II. De Quadvupedibur, 


ramofis, quae amittit quotannis, ve- 
re ineunte, eaque vt poteft optime, 
recondit, ihterea haeret clam, . quafi 
pudibundus,  Caftrato, fi habuit, de- 
cidunt nunquam, fi eis carebat, non 
crefícuut,  Foemina, vt plurimum, 
mutila, Collum, et crura habet gra- 
£ilia, colorem fubfufcum, cinereum- 
que, circa veutrem albicantem, Ani- 
mal fimplex, timidum, ni&, dum oe- 
ftro furit, vbi corriuales non tantum, 
fed et obuios fibi homines profternit 
humi. Innarom ei eft odium in fer- 
pentes, quos anhelitu faepe ex fora- 
minibus extrahit, conculcat, vel de- 
vorat, fiti poftea agitatus, fontes 
aquarum quaerit, Immo, fi vel cor- 
nu accendas, fugaueris ferpentes, 
tanta vis eft antpathiae, — Senectus 
cerulna roo fcil. ann. fabulofa, cum 
vltra 30 annos vix fuperet; parit in- 
tra 8. menfes, raro gemellos, Ha- 
bitat paffim in Hungaria etiam, cu- 
jus carnem fapidam, cutem pernecet- 
fariam, ac vtilem, fciunt plerique 
omnes, Caeterum maria cerui tra- 
nant gregatim nantes, vt PriNiUs fcri- 
bit, porrecto ordine, et capita im- 
ponentes praecedentium clumbus, vi- 
cibusque ad terga redeuntes. Ad va- 
redatrem Elaphi pertinet. ZZppe/ap£ur, 
[eu Zragelapbus, der E. ^e 

one- 


" Taranduss 45 


Bohemia obuius, Cor//cazur item , ima 
nimus fui generis (fine dubio ob foli 
fterilitatem) et. fufcus; et Cazaden- 
fer, cornibus ampliffimis. 

3. C. Taraudur, leu Kangifer, das 
Rennthier , Ruffis, Olep, 11 Lappo- 
nia frequenüílimus. ^ Craffior eife 
perhibetur ceruo, cornibusque lon- 
gioribus, ac magis frondofis, naribus 

. oblongis, colore, pro temporis vi- 
ciffirudine variante, fufco fecil. fave- 
fcente, et albo, oculorum tamen re- 
gione femper nigricante, ore albo, 
vngulis vero, vt Alces, crepitantibus; 
cauda breui, mammis quatuor, curn 
duabus fpurüs, | Nutritur, brumali 
prefertim tempore, lichene rangife- 
rino, quem niue obductum, odore 
deregit, exquirit pedibus. "Vtitur oo 
Lappo, vt nos equis, Vaccl$, oui- 
bus; quando Tarandos fuos, quorum 
greges alupt, iungunt trahis, eis ve- 
huntur fanra celeritate, vt intra diem 
faepe, ad 30 imilharia emetiantur, 
lacte, et carne psícuntur, tegun- 
tur pelle, praeparant ex inteflinis fi- 
la, ex cornibus infirumenta varia, 
Haec vel ideo notanda imagis, quod 
exiftimant noanulli, Hungaros cumi 
Lapponibus eiusdem effe idiomatis ori- 
giftisque, 


Cas- 


46 Setio ll. De Quadrupedibus, 


Caeterum de hoc animali ita Pli- 
nius: ,» Zarazdo magnitudo, quae bo- 
vu, caput sauaiuf cervuimo, mec abfimiles 
corzua vattiofa , vugulae bifidae, villus 
magaitudiue vrjorum, * 


4 C. Dema, Plimo Pistyceror , der 

- Damhirfch , Damvad, Srna, ceruo 
vulgari- minor, cornibus fümmitate 
palmadus, colore fufco, rufo, et albo 
maculato, — Foemina mutila, —Eius- 
dem cum elapho et pabuli (vefcitur 
enim gramine, corticibus et gemmis 
arborum) et vtilitatis, [d peculiare, 
quod nonnulli tradunt, intercedere 
damas inter certamen, quae licet gre- 
Pariae viuant, in duas tamen turmas 
onte fua fe diuidunt, et fubinde fe 
fe mutuo, duce gregis, dama vali- 
diffima, impetunt, ac pro parte loci 
meliore pugnant, — Elem. FLffor. IVat, 
Bud. : 


5) C. Capreolus, Íeu. Capren, Dorcat, 
der Rehbock, (das Reh) Oz, Srna; 
oiorifuppar, cornibus ramofis, i 
ape bifidis, pilis rufis, apici- 
bus grifeis, hyeme variantibus, dor- 
fo nigricante, ventre albiore, Ince- 
dit per filuas noftras, elapho fre- 
quentior, gregatim faepe, certe cunr 
pullis; Vt damae Z4x;s ita capreo- 
lo fimilis efle videtur Pygergus, cor- 
ni- 


Sur, Sus domeftibus, WM. 


nibus trifurcis, cauda nulla, vellere 
aluffimo. 
$. 26. 

phutitalia bifulca nou cormuta : 

3; Sus, dentes habet primores fuperiores 
4. inferiores 6. laniarios binos vtrinque, 
eum molaribus plus minus 42. roftrum 
truncantum et mobile, mammas abdomi- 
nales caudam ad genua pehdentem, ni- 
fi retorqueatur, — Animal, íi interna 
fpeé£tes , Ga/ezo 1udice, homini perfi- 
mile, quin et fapore carnis, — Huius 
fpecies: 

1) Sur domefficus , qui fi non fit exci- 
fus, vocatur Z'erres, der Eber, feu Uhr- 
beer, Kan, caftratus Maialis, der Pafch; 
Artíny, Braw, foemina inprimis foe- 
ta, Scrofa, die Sau, Eme, (Kotza, Gó- 
nye) Swine (prafná), pullus porcellus, 
das Ferkel, CSpanferkel, f1 adhuc fu- 
gio) Malatz , Prafe, | Caput Suibus eft 
oblongum, quod in roftrum obtufum, 
naribus rotundis perforatum  defmit; 
aures jam minores mediocresque feta- 
€eae , 1am maiores pendulae; oculi 
parui membrana nictitante claufi; den- 
tes laniarii vtrinque prominentes, luna- 
t, praefertim verri; collum breuius 
eraffiusque; dorfum fets rigidufeulis 
vefütum, corpus rehquum pilis craf- 
foribus, isque partim reC£bis, partim 

(m retor- 


| 


49  — Setio Il. De Quadrupedibus. 


fetortis, non vnius, apud ores colo- 
rs. Nullum eft fere pabuli genus, 
uod refpüat; fi vel fordidiffimum fit, 
fecus ac caetera animantia. Sus fa- 
mis impatientiffima adeo, vt, quando 
alia non poteft, fuum deuoret foetum, 
Pinguefcit fexaginta diebüs, fed ma- 
gis tridui inedia, faginatione oría, ma-. 
Xime autem,  eíca primunr ex vftica 
praeparata, tum glande, praecipue in 
fyluis, polenta, hordeo, et turcico 
ápud nos tritico; Hoc modo pingue- 
fcit tantopere, ut lardum (piuguedo 
eft intra cütem, et carnem, huic ge- 
heri propria) fpitamae interdum fupe- 
ret latitudinem, — Partus bis aüno, tem- 
pus vtero 4. menfium, Rnuuierus foe- 
cunditàtis ad. vicenos, fed educare taui 
multos nequeunt.. Obnoxium et hoe 
genus morbis. Ex humidiore efca, 
e. g. filiqduis putrefactis, legumini- 
bus — —- contrahunt grandines (die 
Pfinnen, Trosky) in lhngua maxirmie, 
Index fuis inualidae, cruor in radice 
fetae, dorfo euulfae, caput obliquum 
inceifu, ftruma , et fub lingua poftu- 
lae. In luto volutàtio generi grata: 
mundum nihilofecius amat cubile, - 
Iudaeis fues fuere exofi: apüd Ro- 
tnanos abdomen, perna, f[umen, et 
glandium, vt vel ex Plauto didiceris, 
fuere in deliciis, vt plerifque noftrum. 
j Cae- 


, Sus ferus; Sus Babyru[fa, 49 


Caeterum fues frigidas non amant 
regiones: quo fit, vt in Lapponia, 
Islandia, Siberia — nullas deprehen- 
deris, — In. Americam, ab Europaeis 

"funt translatae. In Hungaria, Hifpa- 
niaque vituli rfmagnitudine inueneris. | 
Carne, lardo, adipe, fetis, et pellibus, 
cumprimis, fi deglubantur, perutiles. 
2) Sus ferus, zdper, das Wildfchwein, 
Vadkan, diwoky Wepr, eapite do- 
meftieo longiore, roftroque crafífiore, 
dentibus item maioribus fetisque, quas 
in coeno fefe volutando , ita cuti, 
quam craífam fatis nactus eft, adgluti- 
nat; vt haud difüculter; vel glande 
plumbea eonfici poffit. Colore gau- 
det fubnigro; in denfiorbus fyluis 
paffim obuius, Auditu excellit: ve- 
natofes faepe, ni fibi confulant, vul- 
nerat: contra lupos pugnat, dorfoar- 
bori innixus, auxilium fociis, dum 
cognoverint, ferentibus, | ; 
3) Sur Babyruffa, cerui altitudine, cru- 
ribus oblongis, cauda longa, apice 
floccofa, vt fuilla, colore fufco, den- 
tibus duobus, per fuperiorem maxil- 
lam, tam alte promunentibus, et fic 
incuruatis, vt cornua putares: inde 
Tata fabula, de (fue cornuto.  Habi- 
tat in quibusdam infulis Indiae Orien- 
tahs, diciturque incedere gregatim, 
vi€titare herbis, folüsque arborum, 

D ; Dà- 


So ^ Settio IL, De Ouadrupedibus. 


natare optime vrinarique, et dentibus 
innixus quiefcere in ramis arborum. 

4) Sur americanus , Tajaffa, caret cau- 
da; fetis vero longis, et rigidioribus, 
vt fere funt Erinaceorum, gaudet: 
Aethiopicus gerit faccum mollem, 
fub oculis:  Sizez//, ommium mi- 
nimus. 

1l, 4Mofcus. Dentes huic inferiores 8. fu- 
periores nulh, exferti laniariüi, feu 
canini, mammae inguinales , cauda bre- 
villima. — Species: 

1) JMofchzferus, das Biefemthier, figu- 
ra cerui capreoli, roftro acuto, ma- 
xilla fuperiore inferiorem longitndine 
fuperante , pilis erectis. — —  Cir- 
ca vmbilicum, reperitur in mare mo- 
fchus, magnitudine oui gallinacei, qui 
eft materia ambrofiaca, odore fortiffi- 
mo, vtilitate magna. —Tibetanus vt 
optimus; ita carior caeteris. 

2) M. Pygmaeus, das kleime Guinefi- 
Íche Reh, fupra fuíco rufus, fubtus 
albus, vix fupra 9 pollices longus. 
Maior aliquanto eft AMofcbus meminnua, 
difcolor; |ZZmericazur vero Mofchife- 
ro magnitudine par, non item colore: 
quandoquidem corpus rufofufcum, os 

. migrum, gulam oftentat albam. 


$. 27. 
JAuimal trifaleum folum eft | 
S RL- 


-Rbhinecoros, Vhicoruis, | BI 


Aiüizoceros , das. Nafehorn, Nofforozec, 
vnius in nare cornu, par Elephanto 
magnitudine, cum quo bella gerit, 

.. cornu ad faxa limato, quem, nifi pro- 
bofcide mature faluti confulat, ventre, 
cui maxime infidiatur, perforato, fa- 
cle interimit. — Sexum foemininum 
mpesfe amare dicitur. — Sfeczer eius: 
1) A. Fuicormif, das Emhorn,  Ged- 
norozec , longus 12 pedes, vl- 
tra 6 altus, capite fere fuillo, fono 
certe grunniente, ad cuius nares 
transuerfas prominet in altum cornu 4 
pedum magnitudine folidum , acumi- 
natumque, quo arbores fternit, ob- 
vios vibrat in altum, vel confodit. 
Collum, et oculi, prout in fue, nii 
quod hi fere ad apicem roftri fint col- 
locati. Abdomen pendulum, corpus 
cralfum, paucis obfitum pilis, pedes 
breues, fed amphi, buxeus color, pel- 
ls fie dura, vt eam vix glans plum- 
bea penetret; circa collum , humeros, 
femora, ita complicata, vt fcutis 
quafi, clypeisque tecta videatur. 
Q.uamquam maníuetum fit natura ani- 
mal: tamen fi irritetur, faeuit magno- 
pere, cuius exemplum dedit, jac. 
BowTius l. 5. Hift. "Tanta beftia ve- 
prets, [Ípinisque vitam tolerat; cre- 
Ícit annos 25, viuit ad 150. Habitat 
intra Afiae, Africaeque tropicos, lo- 

pa- Cis 


52 Seti:o II. De Quadrupedibus. 


cis vinbrofis humidioribusque. Cornu 
eius dicitur refiftere venenis, multis- 
que mederi fymptomatibus. 

2) R. Bicorzis, priori fere fimilis, nifi 
quod in fronte quoque, minus tamen, 
habeat cornu, id quod fortaflis aetate 
fenefcente crefcit, Ex hoc iudicaue- 
ris controuerfiam de 4Mzo- et Rino 
cerote olim agitatam, 


$. 29. 
uimala quadrifida numerantur 

1) Hippopotamus, Behemot Jobi, das Nil- 
pferd, (der Watferochs) Nil - Bika, 
Nilsky-Kun, animal amphibium, lon- 
gus 17, craffus 15, altus ad 7 pedes. 
Habitu corporis fui, quam equo, aut 
boui propius accedit, fi iubam, et hin- 
nitum equinum, atque caput bubulinum, 
at hoc longe maius, demas, in quo 
oculos paruos maresque confpexeris. 
Oris, 44. dentibus fepti, hiatus for- 
midabilis, amplitudinem 2 pedum fupe- 
rat, gula tamen angufta. Cutis fulca, 
pilis rariffimis, pollicem craífa; pedes 
columnis latioribus fimiles; cauda per- 
breuis, velut fquamoía; mammae duae 
inguinales. — Vefcitur faccharo, milio, 
oryza, pifciculis: dormit in infulis 
arenofis, in quibus et parere folet, fed 
laCctare foetum intra aquas. Natura 
mitis, ac meticulofus; fi tamen laeda- 
tur 


Hydrocbaerus,  Capybara, Sus. 52 


- fur, furit in aquis diriffime, fubuertit- 
que celoces; Crocedilos odit. maxime. 
Habitat in fluminibus Africae , cum pri- 
mis Nilo, | | ; 

IL, ZZydrochaerus, Hippopotamo, fi non 
magnitudine, in alüs certe haud diffi- 

milis, cuius Species: | o0 

1) Japir, Sur aquaticur, das Waflfer- 
ichwein, Vizi-Difzno, Wodnj Swi- 
ne, tantus, vt vacca mediocris, ani- 
mal Americae maximum, quod inter- 
diu fyluis in denfiffimis fomnum capit, 
noctu gramina, fructusque depafcitur ; 
territus mediis fe oculit in. vndis. 

2) Capylhara , fus paluftris Americanus, 
par magnitudine porco minori noftro, 
at oculis multo maioribus, cuius fu- 
per id maxilla fuperior longior eft in- 
feriore. Cauda caret; mammas con- 
tra pectorales habet 4, ventrales 6. 
Vt in terra currit lente, ita celerri- 
me natat in aquis, in quibus de die 
plurimum habitat, — Praeter vegetabi- 
lia, pifces quoque comedit, vbi fe ere- 

 Xerat, palmis ori admotos.  . 

- 8. Sus, quadrifariam fciffis vngulis (de 

folidipede memineram fupra) paffim in 
prouincia Neogradienfi obferuatus, 


. S. 29. 
Fuagulas im quinque partes fjfas, habet 
- 1olus : 
| Ds Ele- 


54 Seo Il, De Ouadrupedibus, 


Elephar, der Elephant, Eléfant, Slon, 


quadrupedum maximus, ad r4 fcil. pe- 
des longus, eadem fere altitudine. 
Beftia eftinformis, capite fere quadrato, 


^ quribus inftar laciniae propendentibus, 


oculis paruis, vegetis, probofeide ad 9 
faepenumero pedes protenía, qua et re- 
fpirat, et cibum potumque ori admouet ; 
fternit adhaec arbores, felforem onera- 
que in tergus attollit, quam 1lle qui- 
dem, pro lubitu, iam contrahit, iam ex- 
tendit, et in eum modum torquet vt 
nodos foluere, feras aperire, mmo , vt. 


plerique tradiderunt, litteras pingere 
queat.  Dentibus primoribus Elephas 


caret, at laniarii, duo ex mandibula fu- 
periore nati, ad octo vfque pedum lon- 
gitudinem eminent, ex quibus vafa ebur- 
nea confici folent, quin Plinio auctore, 
poftes domiciliorum , et pali pro fta- 
bulis pecorum, in África. Collo prae- 
ditus eft cralfo, ore paruo, cute ru- 


-gofa, et firma adeo, vt olfeam putares, 


in abdomine tamen molliore, quam ea - 
propter, in pugna, petit Rhinoceros. 
Dorfum videtur eleuatum, turpiter in- 
curuum, crura teretia, velut columnae, 
iunCturis tamen. ad flexum, contra ac 
putatur, inftruCta; mammae iuxta pe- 
Ctus paruulae; caudà porcinae ferme 
fimilis; color cinereus, voX, ex pro- 
boscide emiífa, talis videtur, vt pes 

eui- 


see S5 OsUt — saga 


cjeuiter raucae;' ex ore quafi hominis 


€ j 
PE 


; 


loquentis, et gemitu ac dolore fpiran- 
tis praeterea. ORE 

Differunt .Elephana inter-fe colore, 
fed inprimis magnitudine, Sunt , quo- 


"rum vnus $9806. centenarios adaequat; 


ita nihilominus celeres, vt 20 milliaria 
intra diem emetiantur.  Reguntur fi- 
bula probofcidi adplicata, ab homine 


collo infidente. ^ Minimi dicuntur effe 
-in Ceylonia infula, paruisque dentibus, 


Vitam tolerant ramusculis arborum, 
varis fructibus, herbis, leguminibus, 
frumento, — — Qui alios aetate et 
corporis mole antecellunt, inufitato 
funt robore, ut turres cumarmatis por- 
tent, oneraque ingentia, r.Macc. 6, 37. 

Quamquam vero , fi corpus refpicias, 
formidabile ifthoc. eft. animal: tamen 
ni irritetur, fic mite, vt nihil eorum, 
quae fibi occurrunt, vel cifca fe ver- 
fantur, laedat; ficque maufuefcit , vt 
vel a puero regi poffit, blandiaturque , 


"dominis fere meditate, ac inprimis fexui- 


muliebri, 


Docilitas; memoria, atque calliditas , 
in hoc animante eft tanta , vt ad homi- - 
nem proxime accedat, velut bene, fic 


-malefactorum memor, Plinius, Seneca, 


Suetonius, Aelianus, Plutarchus, nar- 

rant, Elephantos per funem ambulatfe, 

Ícripfiffe litteras , faltaffe ad fonum 
D 4 chor- 


' | | 1 : 
56. — Setio Il. De Ouadrupedibag, 


chordarum , detexiffe domino fraudem 
ferui, qui fe. pabuli. parte. fruftratus 
erat ; adgnouilfe poft multos annos nu- 
trinum veterem; ad fcopum iaculatos,, 
armifque.víos fuilfe. .. 

Caeteroquin animal cognitum femper 
generofum , vt aegre aemulum patiatur, 
.et prolis fuae ita amans, vt malit eam 
perdere, quam in alienim venire po- 
teítatem. Adolefcit an, 30. aetatem pro- 
ducit fere ad 300 annos, Amat Indiae, 
et Africae paludofas fyluas,. ac flumi- 
a, apud quae degit gregarius, ac fae- 
penumero fefe aquis, quas vel maxi- 
mas facilime tranat, fola proboícide 
eminente, mergit. i | 


CAPVT IL 
DEC 


ANIMALIBVS DIGITATIS. 
8. 3o. 


Ayr auuntur iam quadrupedia digitata, et 
ea quidem primo loco, quae nos 
habent Zig;izor (Didactyla). In his 
L Camel, das Kameel, Teve, Wel- 
blud, cornibus, fecus ac pecora alia, 
dentibusque primoribus, in fuperiore 
maxilla caret; labium , nafo adhaerens, 
nactus eft fiffum. — Altitudo corporis 
fex interdum excedit pedes, caput tan- 
tae 


yowanalusi Y Tes 57- 


tae magnitudini impar; collum longum 
et gracile, incuruatum ,. pilis. tectum 
- longioribus, .de caetero breuiores , mol- 
liores in fimul, toto corpore, fi gibbum 
excipias, habet; color cinereus prope. 
Os eft, cum gingiua, dura cartillagine 
munitum, ne fentes, et ftipulae no- 
ceant, quibus ille. vefcitur. - Intra. vi- 
fcera praeter, quam quae alia pecora 
habent, ventrem alium, pro dolio, ge- 
ri, quem. aqua turbida ita implere 
folet; vt multorum dierum fitim per- 
ferre poffit ; peregrinantesque aquae 
preffi defeCtu, mactent. camelum, hoc 
vt fe liquore, maximo: in aeftu, refi- 
€iant. .- M UÀ FU 

. Inferuiunt cameli permagno homi- 
num víui: cum eis, ne quid de pilis, 
lacte, et carne fapida proferam , etad 
portanda onera, (vnus faepe ad 1200 li- 
bras fert) et ad trahenda celeriter. ve- 
hicula vtuntur; quos ea propter, inter 
armenta pafcit oriens. «Née tamen vl- 
tra adfuetum procedere folent fpatium, 


" "mifi fors cantu, et mufica deliniti ; nec 


plus folito. onere, quod vt dorfo im- 
ponatur, genua fleCtunt, recipere con- 
fueuerunt. HT uec 
Odium aduerfus equos. gerunt natu- 
rale; inde factum elfe aiunt, vt came- 
lorum maxime ope, Cyrus, Croefum 
equitatu valentem, fuperarit acie. Ca- 
meli Species funt: 
D 5 Y) 


A * s nd 
58: — Setio IL, De Ouadrupedibus, 


8 1) C. Dromedarius ,. feu .Camelus Ara- 
"f bicus, Dromas, ob celeritatem dictus, 
quando ad 20 milliaria , die vno, fu- 
perat curfu, Gibbo dorfi, feu tubere, 
quod tophus vocatur, vno. duntaxat 
gaudet. | 
2) C. Batlrianur, feu Thoi priore 
maior, et frequentior, tophis dorfi 
-- duobus; Lam dis —— altius "aid 
"minet. 
3) C. Lama , das Schaaf imei ma- 
gnitudine prioribus fuppar;- at dorfo 
laeui, tubere pectorali; portat nonni- 
fi plus minus 200 libras: gretfu tamen 
-firmiffimo ;. faxofis.quoque. 1n locis. 
4) C. Pacor, minor praecedente, et 
debilior,; "cum ultra 7o libras ferre 
^"mequit, celerior tamen. Animal Pe- 
ruulanum, vna cum fuperiore. 
H. Myrmecopbaga , quod formicis yeli- 
tur, germ. der Ameifenfrelfer, hung. 
'HHangya-Evó, Slau. Mrawcozráes ad- 
pellatur. Caret dentibus; os habet par- 
vum, linguam tenuem longam, et te- 
yetem, qua-extenía, ac:faepe dulci 
quodam liquore madefatta; captat for- 
micas, vt ventrem fatiet. « Inediam ad 
duas pati dicitur hebdomadas. : Quod 
- Jente admodum incedit, varns: expofita 
—eft iniuriis: defendit tamen fefe vngui- 
"bus, aut in binos pedes, velut vrfüs 
-ereCta, aut in agis por Vfu 
in- 


M. Dida&yla. M, Tridactyla, M. Tubata. 89. 


interdum venit, vt poftquam feram alhi- 
quam, fubinde tygridem quoque, vn- 

. guibus corripuerat, enecet; malitque 
dilfecari, vel cum femel apprehenfa 
beftia perire, quam ex poteftate fua. 
eandem dimittere. Nonnunquam tamen 
periculum euitatura, arbores confcen- 
dit, feque de eis cauda fufpendit. —— 

Numerantur animalis huius, quod 

America alit, quatuor fpecies , ' qua- 
rum etfi duobus pluribus digitis funt 
praeditae, pilisque variant: tamen, vt 

memoriae confulam, hoc loco indican- 
das putaui. 

1) M. Didachyla, (Táihanidus; fi Coa- 
ty) reliquis minimà,: vtpote. cuius 
magnitudo vix octo excedit pollices, 
quodfi caudam, eiusdem fere longitu 
dinis, excipias. 

2) M, Tridachyla , (Tamáüdua Guacu), 
priore nonnihil maior, cauda villofa, 
mammis octo. 

3) MM. lubata omnium maxima, cum fit 
ad 4 pedes longa. ^ Roftrum habet 
protenfum, gracile, oculos 'paruos, 
os minufculum, linguam chordae craf- 
fiori fimilem, vltra duos pedes lon- 
gam, pilos murini coloris nigricantes, 
caudám pilis: longiffimis , plamis,"mi- 
gris iubatam, quam agitat irata, et 
dum pluit, loco tegetis, dorfo ob- 
tendit, 

4. AM. 


6o Seftio II. De Quadrupedibur.: - 


—. 4) M. Tétradatfyla, fefqui pedem longa, 
cauda pari ferme lougitudine, tenui, 
piloía, fed apice nuda, qua interdum 

.dearbore pendet, — . | 


! S. ab ? 
uadrupes, qui ferzor haberet digitos, 
(Tridactylus) eft folus 

Bradypus, nonnullis a forma, 4rcbopi- 
. £becus , alus a tarditate, P/gritia di- 
ftus, Jpzauur item, et. Tardigradus, 
 Brafilienfibus, a voce, quam ingem- 
nat, 747;; germ. das Faulthier, hungar, 
Reft- Kutya; Slau. Leniwy Pes. | Ma- 
gnitudine eft canis mediocris, facie bu- 
boni, aut potius fimiae propemodum 
.Jimlis, fine auribus, collo in. longitu- 
dinem protenfo, cauda breui. Figura 
miferabilis; pedes anteriores, pofti- 
- cos excellunt altitudine; vtrique funt 
vnguibus magnis ornati; at vel. hac de 
re animal tardigradum, quod. vix 5o 
.palfus, intra diem, rependo füperat, 
in arborem , cuius foliis nutritur, | ad- 
-fÍcendit faepe biduum; de qua fe in- 
rerdum, ne diu ferpere debeat, impetu 
deucit, praecipitatque, Vt imbres me- 
tuit, ita potu abítinet, quin cibo quo- 
que vel toto menfe; vt plerique fib 
..ex yano per(uaferint, animal hoc aere 
folo, quem haurit omuino auidiffime, 
viuere, — Ad velocitatem BMIgen ics 
adi- 


4 


Hyaena. 61 


adigi poteft, natura ad ignauiam pro- 
iectum aniinal, fomno praeterea nimis 
deditum, Eft nihilofecius armatum in 
hoftes, quos fi compreliendát, vt Myr- 
mecophaga, vnguibus tenet tamdiu, 
quam emoriatur. [Id fi efficere nequit, 
lacrymis, et dolorofo adfpeétu, fi non 
beftias, faltem homines permouet, ne 
fibi noceant. Noctu perhibetur Ze, Ze 
ad Muficorum chordarumque fonos can- 
tare, cuius melodiam videas apud Cr. 
ScuorrvM, in Phyfica curiofa. p. 909. 

Deprehenditur huius animalis alia 
quoque fpecies didactyla, quam Zzaeu 
vocant, fine cauda, magnitudine fciuri, 
auriculis latis, pilis ferrugineis, vndu- 
latis, nsque mollibus. Non in foftra 
nd fed in Ceylonia habitat in- 
ula, 


$. 933. 

Quazernis digitis quadrupedia (Tetradactyla) 
haec fere fuerint: da 
1) Hyaena, Lupur mavinur, quam ad ca- 
nis genus referri videas, etfi cum Me- 
le coniungendam iudicet Cr. ScunEsE- 
RUSs, Certe magnitudinem  adaequat 
canis maioris, tametfi faciem collo craf- 
Ío, apri, aut lupi oftentet, Auriculae 
ei funt erectae, longae, acutae, nu- 
dae; pili hirfut, albi, nigris apict- 
bus, fere vt lupi, cauda longius pilofa, 

in- 


B 
62 SefHio IT. De Ouadrupedibur, 


- interdum annulis fufcis diftin&ta, .Ani- 
mal crudele, et ferox, quod ex infi- 
dis plerumque, vel leonem adgredi- 
tur, et fternit, — Humanis inhiat cada- 
.veribus, quae egerit quandoque ex tu- 
mulo: deficiente tamen carne, et ra- 
dicibus, palmarumque ramis faturatur. 
Quicquid irritata dentibus corripit, te- 
net ea pertinacia, vt nec cum vitae pe- 
riculo amittere velit. 
Fabulati funt veteres, vtramqueHyae- 
nis elfe naturam, alternis fcil. annis 
mares, alternis foeminas fieri, ac fine 
mare parere; fermonem praeterea hu- 
manum, paftores inter, affimulare, no- 
 menque iam huius, iam alterius addi- 
fcere, quem euocaeum foras laceraret; 
vomitionem porro hominis imitari, ad 
folhcitandos canes, quos inuaderet; 
oculis mille inelfe varietates, atque 
imnutationes colorum; vmbrae eius de- 
nique contactu canes obmutefcere. 
Certe inimicitiam, cum Pantheris non 
folum, vbi vita fuperat, gerit; fed 
exanimata quoque talem [e praebet, 
vt fi pelles vtriusque fufpendantur fi- 
mul, decidere pili videantur Panthe- 
rae, Venatores eam, inrer alia, can- 
tu, atque tympanorum fÍonitu delini- 
tam, laqueis inieCtis , capere folent. 
IL. Cauiz, oftendit fupra pariter ac infra, 
duos dentes primores, laniarios nullos, 
vti 


- C: Porcellus. C. Aperea, 63: 


vti nec caudam, certe perbreuem, Spe- 
cies huius: i | 
I. C. Porcellus, feu Cumiculus. Indicus, 
quibusdam 44us porcellus, das Meer- 
Íchwein, Tengeri-Difznó, |Morské 
Prafa. Longitudo corporis ad. 11 pol- 
lices, eapite rotundo craffiore, roftro 
obtufo, labio, quod infra eft, bre- 
viore, quod fuperius, fio nonnihil, 
naribus mnunimis transuerfis, oculis 
modice prominentibus, auriculis bre- 
uibus, atque rotundis, collo itidem 
breui, cauda nulla, corpore pulchre 
rotundo, pedibus non magnis. |. In- 
quietum animalculum, grunniens, pro- 
hfcum, quum bimeftri quolibet 4 — 
IO. pariat , et menfe fecundo adole- 
Ícat, frigoris inter alia impatiens, 
rattorum hoftis, vorax, aquae parcif- 
fimum. ^ Alitur porcellus hic, ex 
America in Europam translatus, paíf- 
fim in domibus, cuius carne plerique 
vtuntur, porcinae inftar. Gf 
2) C. Jperea , die Brafilianifche Maus, 
magnitudine priori fere fimilis; Ca- 
feuis, abdomine amplo; Zgw£i, corpo- 
re ex rufo fufco, ventre flauefcente ; 
ZAcoucby, corpore oliuaceo; ALepor:za, 
corpore fupra rufo, parte inferiore 
albo; et Paca, pedibus pendactylis, 
colore fufco, albo, et flauefcente ; in 
America omnino, at vix in Hungaria 
noftra reperiunda. ILI. 


T 


64 Seio Il. De Ouadrupédibus, 


HI. GAZ, fi dentes quidem refpicias, Ca-- 
viae perfimilis: eft tamen multis mo- - 
dis difpar, — Species : | 
1) G. Marmotz, alüs Mut Marmota, 

(Alpinus) das Murtelthier; Hauaffi - 
Hórtsóg, Boffuk, polon. Bobak, cati 
magnitudine , formaque pene fimili, 
collo tamen craffore, caudaque bre- 
-— vis, et pedibus pilofis admodum; vn- 
guibus longis, acutis, auriculis fere 
truncatis, colore prope ruffefcente. 
Victiat infeCtis, radicibus, vegeta- 
bilibus, — —: quae palmis ori admo- 
vet, fed deleCtatur maximopere lacte. 
Dum pafcuntur aliae, vna agit vigi- 
las, quae vbi periculum imminere 
fentit, voce acuta, fiftulae fimili, fi- 
gnum dat fugae. Incedit faepe eretto 
eorpore; et dum laetitiam indica- 
re vult, rmurmurat.  Aeftate beftiun- 
culae ifthaec hybernacula conficiunt; 
introitu duplici, quorum altero quis- 
quilias egerunt.  Sternunt aliae gra- 
zuha, colligunt alise, ex his nonnul- 
'lae in tergus prolapfae, extentis in 
altum pedibus, traharum formant fpe» 
ciem, quas caeterae, poftquam gra- 
minis feCti, aut mofíci, tanquam cur- 
rui, impofuerunt fatis, cauda appre- 
henfa trahunt in fpecus fuas, quas mi- 
ra exponunt arte, — Totam dormiunt 
hyemem, in formam glomeris con- 
vo- 


G, Cricetus, 65 


voluti, et quafi penitus congelati, vt 
nec dilfe&ti euigilent; calore tamen, 
vitam, acutum fiftulando, produnt. 
In autumno pinguefcunt maxime, quo 
per hyemem vivere pofünt, Cicurati 
Glires Marmotae varias percipiunt are 
tes, quorum opera, Sabaudi quidam, 
et in caminis perpurgandis vti perhi- 
bentur. Reperiuntur paffim ad mon- 
tes Carpaticos, pelle optimz, et car- 
ne efculenta. Profecto Itali veteres, 
Varrone tefte, eam in deliciis. habue- 
re. De modo eos capiendi, vide, fis, 
Gasp. ScHorTvM, Phyf. curiof. pag. 
1038. 

2) G. Cricetur, alüs Mur, der Ham- 
fter, CKrelích)  Hórcsóg , | minor 
cato, bucca vtrinque faccis inftru- 
€ta,  Myftaces nactus eft nigras, ro- 
tundas auriculas, colorem fubtus ni- 
grum, lateribus rufeícentibus , maeu- 
lis vtrinque tribus albis.  Beftiola eft 
celer, iracunda, mordax, aulaciaque 
tanta, vt vel bubus penes latebras 
fuas tranfire volentibus, refiftat, et 
aurigam fe petentem, fcuticae innexa 
inuadat, vulneretque.  Fodit cauer- 
nas mulüplices, aditu, qua obliquo, 
qua perpendiculari, Comportat in fac- 
culis fuis, pro hyeme grana felecta 
frumenti, faepe vnius modii men(ura, 
pifa , fabas , Ludi legumina, et "s 

| l- 


66 SeSo IL De Qüadrupediius. ji 
diuerfis reponit cellulis, fed pullos 
quoque, quos fupra fex , bis, vel 
etiam ter anniuerfarie edit, feparata 
alit fpecu. Capi folet, cum ob pel- 
lem [fubduCturae inferuientem; tum 
ob ea, quae fuos in vfus collegerat. 
Reperitur in Hungaria; ; 

3) G. Citellus (Mus Noricus) die Zie- 
f:lratze, Urge, Syfel, vulgo Sorex. 
Minor e£ criceto, roftro eonico, na- 
ío nigricante, labio fuperiore biparti- 
to, oculis fat magnis, fub collo ver- 
rucula, meatus auditui feruientes nu- 
di, absque prominentibus auriculis, 
cauda longiuscula, valde pilofa, pel-. 
le variis coloribus diftin&ta, inprimus 
fufco, albicante, luteo, ferrugineoque. 
Dum incedit, vel repere videtur, vel 
curfu celerrimo faltare. — Cibum ei 
variae fubminiftrant plantulae. Fodit 
locis campeftribus antra, quae interne 
dilatata molliter fternit, eaque vifo ho- 
fte, inprimis Putorio, ec. Erminea, 
fono fiftulante derepente ingreditur; 
in his, claufo oftio, hybernat, 1n Se- 
ptembri pinguis, macer in Aprih. Ca- 
put lauat, vt catus: dum irafcitur, gru- 
nit inftar porci, — Habitat, ficut prior, 
in Hungaria paffim, quem iuuentus 
infufione aquae infeflat, capitque, vt 
pellem vendere poffit, quodfi carne 
nen femper vti," Non multum ab eo dif- 


Pendattyla, Lepus, Timidus, 67 


fdet GEZs Terreflris Zenui dictus, prae- 
ter quam, quod caudam habeat breuio- 
rem, oculos minutiores, colorem autem 
murinum, Reliquas fpecies in gene- 
re murium indicandas, lege, íis, 


Palhur tandem 4uwizi5 (Pendactyla) gua- 
drupedia funtz. 

L Lepu:. Dentes primores habet vtrin- 
que duos, quorum fuperiores funt du- 
plicati; caret laniarüs. Iluius Species: 
1) L. Timidus, vulgaris, der Hafe, Nyul, 

Zajacz. Etfi animal notum fatis: ta- 
men obferuandum tyronum gratia, effe 
ad duos pedes longum, eadem fere 
vbique craffitudine , oculis prominen- 
tibus maiusculis, membrana Bictitante 
inftruCtis, fomno apertis, maribus, 
quas modo huc, modo illuc torquet, 
jabio fuperius filo, colore cinereo, 
ruffeícénte, nig:;o intermixto, abdo- 
mine albefcente, cauda nigra fuperne,. 
alba fubtus, pedibus pofticis, quos 
deculfatos nactus eft, longioribus, 
quam priores funt, — ViCtitat radicibus, 
herbis, ramulis fruticum, fegete, ole- 
 ribusque; dum fame premitur, hye- 
me praefertim, arborum quoque cor- 
ficibus. $1 quod, hoc certe animans, 
omnium exponitur iniurüs. Homo, 
accipiter, canes, lupi, aquilae — — 

E2 Vi- 


68  Se&ko Il. | De Quadrupedibus. 


vitae eius nunquam non infidiantur, 
Spes ei faluus in pedibus, queis ante 
caeteros valet, quamuis et aliis vta- 
tur Íraudibus, fic faepe in eiusdem 
coloris glebas fe occultat. — — — Parit 
intra menfem, (tres, aut duos) adole- 
fcit vno." Dormit apertis oculis, auri- 
bus in dorfum reclinatis, fedibus in- 
certis (hyeme apriciora loca deligit, 
aeftate borealia) in quas, ne a vena- 
ticis inueniatur canibus, faltu maiore 
fefe coniicit. Carne eius deleCtamur, 
cumprimis fuilla temperata, — Pellem 
emunt plurimi, cuius certe ex pilis 
optimi petafi, et praeftantia conficiun- 
tur tibialiaa; — Nec id obferuatu indi- 
gnum, lepores montanos, grandiores 
elfe is, qui in. planitie degunt ; al- 
icos vero colore albo, ficut et borea- 
Iss in Grónlandia. — Sed funt nigri 
quoque, immo vifi etiam tefte AJeizzo 
et Mayero, viris doCtffimis, cornuti. 
Americanos inter [auanenfesque exi- 

guum intercedit. difcrimen. 
2) L. Cuniculus, das Kanimchen, (Kó- 
niglhafe), Tenger- Nydl , Králik, 
(Morsky Zajacz). . Agit cuniculos, 
inde et nomen indeptus. Hunc, qui 
oculis vfurpauit, timido minorem 
haud negauerit. erar eft colore fu- 
íco, cinereoque; domeflicus vario: 
inuenitur enim candidus, niger, dis- 
. €O- 


C. Dauyieus, Sciurur.. Seiurus vilgaris. 6g 


color. Pellis bona; caro plerisque 
fapida. 4zgariegfr differt pilis lon- 
gioribus: ZZrgez£teus , pulchrioribus: 
Ruffus eo, quod facco doría, caput 
oculat, et altero infra gulam, pro pe- 
dibus anticis vtatur, His adde 7o- 
laum Gmuelini — 

2) C. Deuricus , Ruffis 7a/a;, cauda 
fe ab alus diftinguit longiore, gula 
nigra: Brafgl/enir defectu caudae: Pu- 
Jur, exiguiate, cum vix fit mure 
ratto maior, ad Wolgam habitans. 
Nonne eft in Hungaria? 

Il. Semrur, quem ali ad Tetradactyla 
referunt, dentes habet vtrinque duos, 
at lanarios, fi recte videmus, nullos. 
Nocdffimus eft : y 

Seiurüg vulsarir, das Eichhorn, (das Fich- 
hórnchen , das Eic:katzel)  Mokus, 
CEvet) Wewericza, (W ewericska) be- 
ftiola aptitudine delectabilis; tenui qui- 
dem, et gracili, robufto nihilofecius 
corpore, alacrique ingenio praedita; 
oculis maioribus fplendentibus, auri- 
culis barbatis, colore rufo, et fufco, 
in peCtore tamen, et ventre fere albi- 
do, Cauda excellit pilofa, cuius ope 
dum eam expandit, transuolat ex vna 
in aliam arborem, folis in ardore ea 
fefe obumbrat, ac, quum amnes tranat, 
cortice confcenfo, pro velo vtitur, ci- 
bum ore portans, Longitudo fciuri vix 


E 9 


70 | Setio IL. De Quadrupedibus. 


9 pollices excedit. Comedit erectus 
fructus varios , fed praejertim auella- 
nas, ori pulchre palmis pro man:bus 
vtens , admotas dentibus mira celeritate 
corrodit. .  Cauernas, qua boreas flat, 
in tempore obturat. Caro, a plerisque 
editur: certe pellis inferuit fubductu- 
ris, et pili fubtiliores pictorum peni- 
eillis. Colore pro regionum diuerfita- 
te variat: fiquidem habetur Z/color, ex 
cerulefcente cinereus; ger, auricu- 
lis unberbibus; totus a/7uf , oculis ru- 
bris; aeffjuazr, grieus, fubtus flaue- 
fcens; fjxuur. auriculis fubrotundis, 
vulgari dimidio minor; cizereur, ven- 
tre albo, magnitudine fui generis fu- 
perat omnes; J/7riatut, flauus, ftrigis 
quinque fufcis in longitudinem proten- 
fis, flauo vix maior. —Praeterire hie 
licebit; bona Lectorum venia, Sciu- 
rum Mexicanum, Tamarifcinum, Quer- 
cinum, Auellanarium, Volantem, Fin- 
niae, Canadae. — — Petauriftam, 
Sagitam. Confule interim, (i placet, 
Pennautum, Briffoutum, Linnaeum, Mül- 
lerum , | Erxlbenum, Zunmermamuum, 
alios, TOM 

TIL. Sorex, cuius indicia, a plerisque 
omnibus pronuntiantur , dentes fuperio- 
res duo bifidi, inferiores quatuor, in- 
termediis breuioribus, laniaru vtrin- 

- que plures, nafus elongatus, gracilis. 
Species : | 1) 


S. Avaseus. S. Criflatus, S. mnutur, Manis, 71 


1) S. Zdraneur, feu. Mus draneus, die 
Spiczmaus, Foidi-Egér, Nemecka Myfs, 
minor aliquantulum mure muículo, ro- 
ftro etiam acutivre, longioreque, 
ventre fordide albo. Vt aliu mures, 
cellas promorum infeftat. ^ Occiditur 
quidem a felibus; fed quia venena- 
tus eft, ficut Rattus, ab eis non edi- 
tur, hifi fumma in fame, | In vits 
conferuanda videtur elfe defidiofus; 
inde prouerbium: Soerex J/uo iudicio 
perat. 
2) $. Crifatur, et Jauaticur, higura 
corporis, moribusque talpae, at den- 
tibus Sorici fimiliores. — Habitant. in 
America Septentrional.: | 
3) Praeter haec inueniur Sorex zuimu- 
£ux, roftro longiffimo, fine cauda; 
S. Pulillus, auriculis rotundis, cauda 
breui; vt Daubentomi, qui apud nos 
ad aquas, in fiffuris. rupium habitat, 
et JMurigum praeteream. 
4) Ád haee Soerex Braoftlenfes , fufcus, 
dorío ftris tribus nigris ornatus, di- 
gnus memoratu, cum .$. JMofcbato, 
longitudine quatuor circiter pollicum. 
Atque hic quidem habitat tem in Lap- 
ponia, quam ad Wolgam, falfa, ca- 
ftorum genert adícriptus. 

IV. Mamir, dentes, vt Myrmecophaga, 
a qua fcilicet folo veftimento differt, 
habet nullos, lingvam, vt illa, teretem, 

| E 4 | (er 


72  Setio ll, De Quadrupedibus. 


os anguftum, corpus fquamis tectum, 
mammas duas pectorales, Animal exo- 
ticum, quod diuiditur in Zracbyuram, 
longitudine ad 8 pedes, cauda prope 
fimili, quae in India, infeCtis, vermi- 
bus, et lacertis viétitat; et Maeroz- 
ram, cauda corpore longiorem, quae 
licet eiusdem fit naturae, multo tameu 
priore minor, Incola Africae, et Ame- 
ricae. 


V. Dafypus, feu. drmadillut, Cataphra- 
élus, Tatur, das Gürtelthier, inftru- 
— €tus 7 aut 8 dentibus molaribus, absque 
primoribus, laniariisque: lorica olfea 
oppertus. Figura prope porcina: po- 
tat multum: terrefactus conglomeratur, 
quo facto, ob feras auctiores ditficul- 
ter vulnerari poteft. Habitat in. Hun- 
garia quoque, vid. Cr. KreiNIvs p. 87. 
(der Sammlung merkwürdigfter Na- 
turfeltenheiten des Kónigreichs Ungarn.) 
De caetero vifitur £riciz£us , ob cutis 
contractionem, pedis vnius cum cauda; 
quadricinéus, '"lTeftudinatus porcellio; 
Sexcin&us, magnitudine cati; Septem 
cintfus, Alatochth, Erinaceus lorica- 
tus, corpus ro pollices longum, cauda 
pollice breuior; AMouemeimáus, longi- 
tudine 2. pedum ; Duodecimeinilur, ma- 
ximus fui generis; et O&fodecimcin&lus, 
corpore decem, cauda feptem dms 
on- 


Mus, M. Rattus.. M, Surmolottus, Cc, 73. 


longa, conf. Sc/ozt;i Phyfic. curiof. 1. 
9. c. 3. p.gtr. fequentibus. — 
VI. Mur. Dentes primores vtrinque duo; 

inferiores fubulati, laniaru nuih,. pe- 
des digitati, cauda gracilis, fubnuda. 

Genus hoc multas complectitur. fpecies, 

palmis et plantis inter fe nonnihil dis- 
crepantes, quae omnes emolumenti pa- 

rum, damni plurimum adferunt, Prae- 
cipuas breuiter attingemus, 
1) Mus Rattur, Glis vulgo, die Ratte, 

Patkan, (Gózi, Malom egér) Potkan, 

roftro praeditus acuminato, auriculis 
fubouatis, digitis compreffis, cum ungui- 
culo pollicari ; colorem habet fuperne 
vel nigrum, vel grifeum, fubtus ma- 
gis cinereum. — Animal noxium, lafci- 

vum (parit pluries in anno, ad fex vel 
feptem) et crudele; faeuit enim in- 
terdum in propriam quoque fpeciem. 

Referri huc. poteft; j 

&) M. Surmolottus, leu. Rottus quigra- 
foviuf, qui in Anglia ante ann. 1726, 
et Parifiis, tefte Cl. Büffonio, viius 
erat. Eft ille cauda longiffima, fu- 
pra dilute fuluus, infra albicans. Re- 
peritur in Germania; numne et in 
Hungaria ? 

P) Mas Migratoriut, ratti magnitudine, 
roftro cralfo inftruétus, | crumenis 
buccarum, ad humeros víque proten- 

. fis. Auriculas habet. reclinatas, oua- 

E. 5 les; 


" 


| Li 
74  ' Setlo II. De Quadrupedibus, 


les; caudam breuiffimam. Habitat ad 

Yaikum, nonne apud.nos quoque? Di- 
citur is ex defertis Siberiae magno 
erumpere numero, infequente mox 
incredibili vulpium multitudine, vid. 
Cr. ZIMMERMANNI Zoologia. p. 513. 

€) R. Didelphis, die Beutelratze, Zacs- 

- kóegér, Melfecny Potkan, Mus Ame- 
ricanus, magnitudine felis, roftro ob-: 
longo, magnis auriculis, rotundisque, 
corpore fuperne fuluo, fubtus albe- 
fcente; cauda mediocre. Incedit cal- 
caneis, fcaundit arbores, quarum fe 
ramis cauda adplicat, et vibrando in 
proximas traiicit:. mortem fimulat ca- 
pta; parit 4 — 6. pullos, qui territi, 
inprimis faccum abdominalem intrant. 
Varietates huius funt: Didelphis orien- 
tabs, Phiauder, Murina, Dorfgera, 
et Breuicaudata. 

2) Mus Domeflicust, WMufculus, die 
Maus, Egér, Myfs, minor ratto , abs- 
que vnguieulo pollicari, colore gri- 
feo , incerdum et albo, oculis auran- 
tius, Eft polyphagus, de caetero t- 
midus, et cautus; fiquidem non longe 
a fuo foramine abit, et primo excita- 
to ftrepitu, illico fugit. Parit 7- 12. 
DeleCtatur mufica: praeda multorum: 
pellitur ebulo. De hoc 74vicezza 1.2. 
"Tract, 2. c. 498. Sanguis eius, inquit, 
eradicat verrucas — — Si hihatur 


fier- 


Mus Agrarius, Mus. Syluaticus, &c,. 75 


flercus suurir cum tbure, et aqua mel- 
£s, frangit lapidem. 

3) Mus Jdgrariut, die Ackermaus, Me- 
zei- Eger, Poln]j Myis, paulo fubti- 
lor domeftico, quo feles minus de- 
lectantur. | 

4) Maus Sylueticut, die Waldmaus, 
Erdei -Egér, Lefny Myfs, cauda me- 
diocri, corpore cano, intermixtls pt- 
lis nigricantibus, pectore flauelcente, 
abdomine albido. Hue et zZze/leza- 
viu retuleris. E 

5) Mus Amphbibiur, Aquaticur, die Watfer- 
ratte, Gati-Egér, W odnj M yfs, craffior, 
eti non longior mure ratto, auriculis 
paruis, nafo cratfo, oculis minütis, 
pilis nigricantibus, admixtis ferrugi- 
neis, ventre grifeo; quamuis detur 
et albus. — Vichitàt. pifciculis, | ranis, 
infeCts, radicibus. Bene natat atque 
vrinatur; habitat apud nos paffim. 

6) Mus minutur, die Zwergmaus, Kis- 
Egér, Mald Myfs, vix dimidia vulga- 
rs mole, corpore grifeo lutefcente, 
fubtus fordide cano. Habitat tam ad 
Wolgam, quam in Hungaria, 

7) Mus ffriatus et volens, laculus, item, 
feu Mur Aegyptius. Atque hic qui- 
dem par eft magnitudine vulgari no- 
ftro: at incedit bipes, fuper pedum 
plantis, falitque ad duos paffus, cauda 
opitulante: cibum palmis ori admouet ; 
gocte femper vigil. |... VIL 


- 


* 


76 Se&io ll. De Quadrupedibus, 


VIL. Pefpertibo. Dentes inaequales; pal- 
mae corpore longiores, membrana in- 
ter digitos expania ad volandum, mam- 
mae duae pectorales. — P"efpertiliouer — 
minmsmagi pro corpore vocem emuttunt, 
peraguntque leues flridore querelas — — 
lucemque perofze. — NoGfe volant, ferogue 
Prabunt aa vefbere momen,  lucetlu funt 

mirabiles, ob pedum ftru&cturam.  Hy- 
bernant faepe gregatim, in antris, ar- 
boribus cauis, ruderibus, pofticis pe- 
dibus, vtplurimum, fufpenfi. Species: 

1) 7. Murizus, die gemeine Fleder- 
maus, Szárnyas- Egér, (Bór- Egér, 
Denevér) Netopyr, (Krdlatá myls, 
Hazir, Pirdak) cuius magnitudo eft 
plus minus 2 & pollicum, roftrum ob- 
longum, maxilla fuperior inferiore 
breuior, auriculae rotundae, color 
murinus, fuübrufus etiam, fubtus pa- 
lide grifeus,  Silueftris non nihil va- 
pTlat, Parit vterque duo. 

2) F. Auritus, die langóhrige Fleder« 
maus, Hozízüfüló, Szárnyas - Egér, 
Dluhoufsny Netopyr, priore femipol« 
lice minor, nafo fimo, auriculis fere 
longitudine corporis, tenuibus, colo- 
re e flauo caneícente, fübtus ex flaue« 
fcente, albidoque grifeo, — 

2) E. Lardarius, (eu Notulh:, die 
Speckmaus, tantus velut murinus; 
colorem tamen, ex rufo, et cinereo 

IiX« 


Vefpertilio Equinus.. V. Vampirus. — 77 


mixtum habet; lardumin Hungaria fu- 
patur:  Serotimur, die blalle Fleder- 
maus, membrana nmniétitante, minor 
noctula, corpore ferrugineo fufco; 
Pipiirelus , die Zwergfledermaus, 
omnium minimus; et Zerjaffellus, das 
Kurzmaul, roftro breuiffimo, buccis 
tumidis, pilofisque, naío plano, au- 
riculis approximatis, vt frontem tege- 
re videatur, corpore fupra fufco, fub- 
tus mixto ex fufo, et grifeo, — Habi- 
tat in Gallia; ignoro, num in Hun- 
garia ? | 
4. F. Equimus, feu Ferrum. Equinum, 
roftrum nactus cralfum, foliolum fu- 
pra labium fuperius, et nares, forma 
fe ri equini, corpus ex rufo cinereum, 
fu tus albicans. 

Extra Europam reperiuntur Vefper- 
cliones , Jifpidi , pic, migritae, molof- 
ff, cepbalotes, lepturi, boreales. 

Quid obftat, quin huc. referatur 
Prevopus exoticum animal , eiusque 
variae Species in his: | 

a) F. Pampirus, Fefpertio ingens, ad- 
miralils, der flegende Hund, Sciuri 
magnitudine, roftro fatis longo, co- 
lore diuerfo, oculis magnis, naribus 
parum diuifis. — Gregatim volando, 
faepe aerem obfcurant in India. Mor- 
det vehementer; ac foetet; fors /ar- 
py4 veterum, 

2 


S 


78 ' Sefioll, De Quadrupedibus, | 


£) PF. Spetfrut, fex fere pollicum, na- 
1o perlongo, digitis quatuor, mem- 
brana connexis, vnguibus acutis, cau- 
'da nulla. Habitat in America, quin 
et in. Hungaria noftra; dieitur fangui- 
nem dormienudüum nocte fugere, et ne 
.eXpergefant, alis, inftar flabelii, 
amoenam eicere auram. 

€) Preropus Spafma, caudatus, nafo fo- 
Hato, obeordato, vt ZLzzzaeus feribit; 
alis: Gs volams fermatenmus. — 

VIL Tizpa, dentes habet fuperiores fex, 
inferiores octo, ex laniarüs vnum ma- 
lorem, quatuor minores, molaribus 
gaudet acuminatis. Species: 

1) Tapa Europaea, der Maulwurf, Va- 
kandok, Krtice, CKrt) cuius longitu-- 
. do eft ad 5 pollices, cauda breuis, 
fed cralffa, oculi minuti, aures fere 
nullae, fenfu optimo; corpus aequa- 
le, os fuillum, pedes antici, quafi 
manus humanae, fofforii, poftici mino- 
res, quibüs terram egerit; pellis bo- 
na, Habitat vbique, fi frigore nimio 
adítriéta exceperis loca.  — Olfactu 
gaudet fortlimo. —Viétitat vermibus, 
infeCtis, et radicibus, hortis proin, 
ac pratis infefta, — Liceat huc adítri- 
bere, quae Plimus Hift. Nat. 1l. . c. 29. 
memoriae prodidit, vbi: M. Zarro 
inquit, auZor efl, a cumicubs fuffo[- 
Jum, in Hifpania oppidum ; a Tubus m 


Talpa Americana, T. Afíatica, Sv, 79 | 


Theffalia ; ab vanis ciuitatem, in Ga- 
Ea, puljam 5; ab locuflis in dfricag ex 

. Gyaro , Cycladum infula, incolas a su- 
ribus fugatof. — 2 COM 

Caeterum reperitur Talpa àlbo co- 

lore maculata, imo tota alba, eaque 
vel in noftra Hungaria. 

2) 7; Zmericanaz, verficolor, cum et 
cinereum, et rufum, mgricantemque - 
pu;pureo mixtum habeatcolorem. . 

9) T: fatica, leu Sderica, paritet 
verficolor , fed haec quidem. fine 
cauda, De his fpeciebus notum pro- 
verbium : . Za/pa coecior.  Muc refe- 
ratur velum: : | 

4) Spalax maior, 8 pollicum, capite 

- pyramidalh, naío rotundo, . dencbus 
apertis, oculis grano papaueris fimt- 
libus, nigris, qui nonnifi cute detra- 
€ta, detegendi; auriculis nullis, mea- 
tu auditorio pilis te&to; collo cor- 
pori adhaerente, trunco cylindrico, 

. dorfo fübgibbo, cauda vix adparente, 
pis cinereis , apice, rufefcentibus; 
nafo cute nigra teCto, in fine albe- 
fcente. — Vox pipiens, Habitat ad 
Wolgam, nonne ad Tibifcum, Va- 
gum, et Danubium ? 

P) Spalax minor, roftro abbreuiato, fi- 
milis muri amphibio, vid, ERXLEBEN 
P. 379. fequentibus, 


TX, 


80  Sedio II, De Quadrupedibus. 


IX. Erizaceus habet dentes primores fu- 
periores duos, diftantes, inferiores to- 
üdem, fed propiores; laniarios vtrin- 
que.duos recumbentes; corpus fpinis 
tectum, — Species: 

1) Er. Europaeur, der Igel, Tóvifes- 
Difznó, CSündifznó), lez, (Geza) lon- 
gitudine corporis decem  pollicum, 
cauda vnius, roftro vel fuillo, vel 
canino (illi, non hi, comeduntur) au- 
rculae latae, oculi parui et nigri, 
corpus fetis tectum, colore vario. 
Refpettu roftri, de quo memineram, 
difpefcitur, Erinaceus, in cazizum, 
et Suum. Dum hoftes aduertit, for- 
mam in globi fe contorquet, nec ita, 
fne vulnere attingi poteft. — Vefcitur 
bufonibus, vermibus, infectus, radi- 
cibus, fed pomis fylueftribus inprimis, 
quae in cumulum actus, fets, in- 
hgit, ad cauernas deportanda, quae 
foraminis anguftia deculfa, vltro in 
fpecum deuoluuntur, Reperitur apud 
nos paffim; parit ineunte aeftate, plus 
minus quatuor. 

2) E. Sibericur, auriculis planis, nafo 
fimphei, Europaeo haud impar. Inue- 
neris Zzeurez; quoque; fed auriculis 
etiam pezdulis, quem Malaccenfem vo- 
cant. Non fine caufa huc adnumera- 
tur. 


Hy- 


Hyfirix, Mujtela, IMuffela vulgaris, &c. $x 


— Hyfivix, das Stachelfchwein, fetis, et 
grunitu cum [fue conuenit, fimilior 
Erinaceo ; vt tamen corpore, ita fpi- 
nis, quae in dorfo ad 15 pollices ex- 
crefcunt, maior. In globum contra- 
€tus, ne leonem quidem metuit, Ha- 
bitat in Áfia, Africa, et America. 
Eft vero Hyftrix, de qua fcribimus, 

. vel ezáffata, vel prehenfibilis, vel Zor- 
fata, vel macroura, | Vid, ERXLEBEN 
in Mammal. p. 340. fequentibus, 

X. Muffela, quafi mus longior. Dentes 
habet fuperiores fex, totidem inferio- 
res, linguam laeuem, caudam fat bene 
longam, pedes fillos. Species: 

1) Muflela vulgavit, vtpote quae circa 
domos oberrat, das Wiefel, Menyét, 
Laíycza, corpore 7 pollicum circiter, 
ex rufo fufco, fubtus albo, macula 
nigra pone oris angulos, "Timida, et 
tempeftatis praefaga; hinc faepe ca- 
tellos, ex nido priore, transfert in 
tutiorem. — Inimiciffima ferpent, et 
muribus. Moríu nocet valide, Zazc 
tamen, vt .z4uicenma lcribit, effugat 
odor rutae. : 

2) M. Putorius, vulgo ZZ;uerra, der 
Ilis, Górény, (Giriny) Tchor, cati 
magnitudine, at fubülior, colore ex 
flauo nigricante , cauda fufca, pilofa. 
Praedatur noctu Gallinss — —- cuni- 
culos,  auiculas, oua,  Foetorem 

ejmit4 


42 Seo IL De Quadrupedibus, - 


emittit intolerabilem, quo vel prae- 
dae infidiatur. Degit intra lignorum, 
lapidumque aceruos, in fyluis prae- 
terea, et horreis. Capitur vario mo- 
do, partim quod rei domeflicae no- 
cet; parüm quod pellis infervit vfui. 
2) M. Marter, der Marder, Nyeft, Ku- 
na, longa plus minus 19 pollieum, 
auribus breuibus rotundis, oculis ful- - 
gidis, nafo prominente, pilis profun- 
de caftaneis, fplendentibus, gula pe- 
€toreque flauis.  Vefcitur talpis, fciu- 
ris, auiculis, muribus. Degit in ru- 
pibus, fagis, et abietibus, inde, et 
coloris, et denominationis varietas. 
CStein - Buch Edel- "Tannenmarder, 
Slauis, Skalnd, a Lesková Kuna) Ali- 
ti quaín in Hungaria frequentior ; vtvt 
et heic paffim reperiatur. | 
4) M. Furo, leu Sylue?fris, minor Pu- 
torio, cum quo coit, oculis rubicun- 
dis, colore pallidiffime flauo, Deliciae 
eius fahguis cuniculorum. — 
5) M. Zibelina, Sobella, der Zobel, 
Nyufzt, Sobol, longa 18 poll. cau- 
. da 12. pilofa admodum, colore ob- 
fcure fuluo, (datur et albo, flauican- 
teque) gutture cinereo, fronte albida, 
- Habitat in Siberia, rariorin Hunga- 
ria. Latet in cauernis, aut fub ar- 
borum radicibus; nidum íaepe in ar- 
boribus parat, vt Martes. Dicitur ex 
| ar- 


Mus Erminea, M, Foina, Gc, — 88 


&rbore in arborem, inftar Sciuri, fali- 
re, Vi&itat aeftate Íciuris, lepori- 
bus, — —- autumno baccis; hyeme 
auiculis.. — —- — Parit 2— 5, quos 
fupra menfem lactat. — Pellis nigra 
. pretiofiffima, alba rariffima. ^ Ameri- 
. cana Europaea; vel Afiatica maior. 

6) Mus Ermiuea, Mur ponticus, das 
Hermelin, Pegymet, Hermelmn, vul- 
gari maior , corpore pallide fuíco, al- 
ba gula ventreque, cauda fübnigra, 
Habitat in. filuis betulims, et locis 
vlginofis, in noftra etiam Hungaria, 
Pellis multo pretiofiffima. 

7. JM, Foine, eadem, quae faxatilis, et 
fagina, quae in campeftrem, et do- 
mefticam diuidi folet; gutture albo et 
flauo diftinguitur. 

8) Habetur quoque 4. Barbera, atra, 
collo fubtus alba macula, vt plerique 
nigri apud nos cati, diftinCta, in Ame- 
rica habitans; Galera tota fufca, in 
Afia; Canademfit, colore ex fuluo, in 
nigrum degenerante, peCtore macula 
alba notato; .Sarmatica, colore fufco 
luteoque varia; Szrica, fulva pal- 
mis, plantis hirfutiffimis, quam Ruffi 
Kulonuok, vel Chorok vocant; et /Viua- 
l5, Suecicà corpore albo. 


Xl. Pjuerra, non idem, quod vulgo puta- 
tur; aDimal exoticum, dentibus primo- 
F2 | ri^ 


$4 Set;o Il. De Quadrupedibus. 


ribus vtrinque fex, vnguibus exfertis, 

Species hujus funt: - à 

1) Jchueumon, Mur audicut, Muftela 
Zdegyptiaca, die Pharaonsmaus, magni- 

tudine felis, fpecie muris, pilis albi- 
do, et grifeo nigricantibus, cauda 
longitudine corporis, pollice a reli- 
quis digitis diftinCto. — Incedit calca- 
neis; veleitur herbis, ferpentibus, 
muribus, ouis crocodili, 31 quem na- 
turali fertur hoflilitate, ac dum Tro- 
chilus reliquias efcae, ex dentibus, 
fculpurigine amoene titillitante, exi- 
mit, et hie, adperto ore, obdormit, 
in ventrem inuolans, vifceribus con- 
cifis, adueríarium hunc enecat. Re- 
periur in India, et ad ripas Nihi. | 

2) F. Genetta, die Gennettkatze , . Ja- 
not, tanta, vt felis, roftro tamen 
acuto, colore nigricante, cauda annu- 
lis octo nigris, totidem albicantibus 
inftruéta, Habitat in Oriente, Hifpa- 
nia, — — Pellis pro fimbriis adhi- 
betur, cuius praeftantiae felium Hun- 
gariae nigrarum parum cedit. 

2) F. Fofa, die Biefamkatze , priore 
minor, corpore cinereo, mixto rufo, 
lneis  nigricantibus. — lInuenitur in 
Africa, et quibusdam Afiae infulis. 

4) F. Ziletba, die Zibethkatze , longa 
vitra duos pedes, pilis cinereo nigro- 
que colore vndatis, gutture, pedibus, 

et 


Viuerra Putorius, V. Nafua, &^. 85. 


et ventre nigris, Patria. ei eft Afri- 
ca, et Afia, nutritur tamen et in Bel- 

-g10. : YU | 

^5) F. Putorius, das Stinkthier , nigri- 
cans, lineis quinque dorfalibus paral- 

-lelis, mufteliae  putorii magnitudine, 
Irritata halitum foediffimum | fuffocan- 
tem edit, et in globum contorta vri- 
nam fpurciffimam excoecantem, fe de- 
fenfura ad 18 pedum diftantiam eia- 
culatur. Veftes tali fpurcitie, ac foe- 
tore pollutae, purgantur non alias, 
quam fi die toto terrae infoffae, ma- 
neaut, Caro fit fapida, quod fi cutis 
in tempore detrahatur, vefica exfecta. 
Habitat in America, et nec homines, 
nec feras valde metuit, 

6) Super haec in. America: reperitur, 
F. Nafua, rufa cauda, albido. annula- 
ta; JVarica, fubfufca, cauda conco- 

"lore;  Zulpecula,  caítanea, fubtus 
-flauefcens; |. Mep;tis, dorfo. albo,. li- 
nea longitudinali nigra: Zor;/a albo 
nigroque variegata ;: Caopes/z; nigro 

dorfo grifeo albo marginato, foeti- 

: nid Inueniur ad Caput Bonae 
pei. 

XIl. Cazis, habet dentes primores fex, 
laterales longiores diftantes, interme- 
dios lobatos, inferiores fex itidem, et 
laterales lobatos; laniarios folitarios, 
incuruatos ; molares plus minus feptem, 

F3 | Co- 


$6 . Sitio ll. De Quadrupedibus, 


Colore, magnitudine, cauda, et mo- 
ribus variat.  Sbeczes eius funt: 
1) Canit Familarit, der Hund, Eb, 
(Kutya), Pes; foemina, die Hündinn, 
Nyóftény - Kutya, Suka ; catellus, das 
Hündchen, Külók, Schtena. ^ Vorat 
carnes, panem, efculenta varia, raro 
olera, et fructus. X Reforbet eieéta; 
potat lambendo: mingit faepius, mias 
latus verfum, foemella antice incur- 
vato. Etfi velociter interdum currit: 
rariffime tamen fudat; vtvt, vbi inca- 
lut, Llmnguam prae calore exerat. 
Adolefcit annuo tempore: parit catel- 
los, eosque coecosad 4 — 1o , mares 
cani, foemellas matri nonunquam fi- 
miles.  Fidiffimus omnium, blandus, 
vigil, cautus, faepe, quum praecur- 
fit, cumprimis in biuio , refpicit, do- 
cilis, agitat fubinde veru, trahit car- 
ros leuiores, et Romae, lo. FasRI 
vifus mendicum oculorum lumine ca- 
ptum, oftiatim duxilfe. | In Aegypto 
ad Nilum, quod nouit Crocodilos fibi 
infidiari, fugiendo carptim aquam 
haurit; mde prouerbium: 77 ramis ad 
Nzlum. 

Tametfi mendicat domi ad menfam, 
et-in furto deprehenfus timet: ' tamen 
in aula audax, et quafi dominus ver- 
fatur. | Mendicos, velut praefagiret 
fib cum 'eis de efca certamen fore, 

fmna- 


Canis Familiavis. | $7: 


maxime allatrat, laceffit ignotos, Sa- 
gacitate, et memoria pollet admira- 
bili; quando veftigia perditi heri. fe- 
quitur, dum inuenerat, ac verbera 
femel accepta, longiffima item. itine- 
ra recordatur: noctu imagines rerum 
repetit latrando. "E. 

Eft praeterea amore erga heros, 
conftantia, et obedientia prorfus fin- 
gulari, Apud Ziwarchbum, Aelanum, 
alios, yt recentiores praeteream, le- 
gimus, de cane triduum, domino 
Occifo adfiftente, ac homicidam dein- 
ceps prodente. conf, PLzius.l. 8. c. 40. 

Vt huius modi res in canibus omni- 
no laudandae: funt nihilominus, quae 
eosdem reddunt odiofos ; inter alia ob- 
- fcenitas, ingluuies , iracundia, inui- 
dia, — — 1n fene pigritia; cum fibi 
yel aures a mufcis perforari patiatur. 
De caetero duriffimae eft cum homine 
naturae , cum quo vel ifthoc, caetera 
ybi nulla fere funt animalia, habitat 
orbe Íícil in vtroque, eiusque in 
omnibus, quaqua patet, partibus. Cer- 
te, yt homo, ad naturalem comimuni- 
tatem factus elfe videtur. Sacer olim 
Aegyptiis, hodie Iaponenfibus, exfe- 
crabilis Mahomedanis ; victima Ana- 
tomicorum, varia propter  experi- 
menta, | 


[a Olim 


- 


£8 SeS;o H.. De. Quad vvpedibus. 


Olim Graeci, et Romani, hodie 
complures Afiae, et Africae populi, 
carne vefcuntur canina. De moríu ca- 
nis rabiofi ex veteribus nonnulla prae- 
fcribunt, Z4zZozeler in Hiftor. anima- 
hum, JPZEzius 1.8. Cc. 41. IMuicezza 
l. 2. Fen. 6. Tract. 4. c.4 — 9. 

Canum varietates hae fere fuerint: 

a) Cams Domefficus, der Haushund, (Schá- 

- ferhund), Komondor, domacy (duorny, 
paftyrfky) pes, quem in pecuarium, ec 
villaticum difpefei videas. — Hunc fi- vis 
habere; bonum, vt rei rufticae auctores 
praecipiunt, elige ampliffimum corpore, 
vafti latratus, canorique, colore atro, 
vt prius auditu furem, dein etiam ad- 
fpectu terreat, de nocte haud facile 
 adpariturus , nigris, vel glaucis ocu- 
lis, acri lumine radiantibus, latis ar- 
mis, moribus neque mitiffimis, neque 
trucibus ; quod illi furem adulantar ; hi 
etiam domefticos inuadunt. Nec tamen 
multum refert, an corporibus graues, 
fint, et parum veloces, cum iuter fe- 
pta confiftere debent. 

Pecuarium vero canem oportet elfe 
et robuftum, et celerem, vt gregi in- 
hiantes hoftes arcere valeat, colore in- 
primis albo, quominus no£tu pro lupo, 
cum hic infidiatur pecori, interimatur a 
paftoribus. — Villofi maxime laudantur, 
quales in Hungaria, praefertim ad € 


| 


Canis Moloffus. C. Sagax, U'c. — 8g 


- bam inueneris, vtpote, qui et robore, 
et magnitudine caeteros anteeunt, Quod 
reliquum eft, canis domefticus habet 
quidem caudam recuruatam, ad non fem- 
per, vt quidam affirmare vifi funt, fi- 
niftrorfum. js A 

b) C. Molefuüs, der Bullenbeifser, (der 
Fleifchhackerhund), Szeléndek, . Ma- 
fírsky Pes, domeftico fi non malor, 
certe craffhior, labis pendulis, par An- 

^ glicano, trux, fi incitetur, caetera 

. mitis. 

€) C, Sagax, der Jagdhund, Kopo, Ko- 

- pow, labnüs, et auribus latis, digito 
fpurio ad tibias pofticas , latratu iam 
acuto, jam profündo, et graui; prior, 
fera fi proxima fit, intenditur, accele- 
raturque. Surripit, quod poteft, ventri 
vt obediat. 

d) C..Zquatieut, der Budel, roftro bre- 
Vi, auriculis latis, corpore, ob pilos 
longos , et plerumque crifpos, craffio- 
re, pedibus minutis. — Huc retuleris 
Egueriupg, quod fidehter equifonibus 
feruit, Mau/c/e] vulgo dictus, | 

€) C. Fricator, der Mops, Vetzere, 
Mupsl, caput habet quadratum, nafum 
breuem refimum , corpus torofum bre- 
ve, aures pendulas, pilos minuseulos. 

f» C. JAuiculavit, der Wachtelhund, Viz- 
la, capite craffiore, : cauda truncata, 
pilis breuibus, vt plurimum albicans, 
| 5 ma- 


9o Sefio II. De. Quadrupedibus. 


, miaculis nigricantibus, ve] flauis, amt 
cinereis discolorius... Affas non. come- 
dit coturniees. Hunc nounulli Paz- 
zberimum canem vocant, ali iam Zez- 
galeufem, iam Dulmaticum, | 

£) C. Graius, das Windfpiel, À gir, 

— Chrt, capite oblongo, roítro acumina- 

.. to , auriculis fubpendulis, corpore te- 
nui, abdomine maxime attenuato, dor- 
fo poítice incuruato, cruribus tenui- 

. bus, et longis, curfu velociffimo, Re- 
peritur in Hungaria diuerfa magnitudi- 
ne, etcolore vario.  Latrat rarius; 

- lepores, vafta cumprimis in planicie, 

- facile adfequitur. 

h) C. Mekraseur, der Bologneferhund, 
Pumi, Pummel, varius, omniumque 
minimus, pilis molliffimis, 

3) C. JegypHur, cute, fine pilis, ci- 
nerea nigricante, — Habitat in. Guinea, 
fub zona torrida, ob calorem, fine du- 
bio, nudus. Alias fpecies canum, fi 
placet, legas apud Cr. ERXLEBEN, et 
tabulam genealogicam canum apud Iur, 
BvrroNrvM, | 

2) C. Lupur, der Wolff, Farkas, Wlk, 

-maior ordinario cane familiari, capite- 
que craffiore, dentibus robuftis, auri- 
culis ere&tis, oculis oblique pofitis 
fplendentibus, lucemque iaculantibus, 
ynguibus retraCtis incedens, vt felis, 
Pro coeli, aerisque temperie, vario 
: :a- 


Canis Lupur. £1 


inuenitur colore. e. g. ex cinereo fla- 
vefcente, vt in Hungaria, alibi, albo, 
nigrc, luteo, pelle ftriata. Animal fe- 
rox, fame,.quam diu perfert, in ho- 
mines, imo propriam faeuit fpeciem, 
et faepe plures, quam pro ingluuie, oc- 
cidit oues: fraudulentum, praedam vt 
plurimum a tergo adgreditur, ouile 
aduerfo vento, ne canes odore excitet; 
carniuorum, quamquam veteres terra 
vefci tradiderant, quam faepe deglutit 
omnino, quo praedae inhians, grauius 
pondus habeat, fed egerit poftea. Ignem 
metuit, tractum funiculum, ftrepitum 
validiorem, portasque, quas nunquam 
fubit, fepes tranfiht. ^ Ineunte menfe 
Decembri coit, intra 10. menfes parit 
ad 5-9 catellos coecos: producit ae- 
tatem ad 15-20 annos,  Viuus nocet: 
mortuus pelle, cuius odor infeCta pel- 
lit, Cvti adeps terret equos) hominum 
inferuit vfibus, | Habitat vbique in fyl- 
uis, et arundinetis, hicque faepe gre- 
gatim. Anglia tamen venatione, lu- 
pis eft liberata," An hodieque, verum 
fit, quod Plinius feripferat, ^zoz ejfe 
Jeil. Iupos i2. Olympo , Macedoniae monte, 
nec ip Creta infula, affirmare non au- 
deo. | si 

De caetero traditur, Lupum Senegal- 
lenfezm caeteros feritate fuperare; 74e- 
 Egyptium. elle. minorem alis; 24meri- 
" €a- 


92 Sectio II, De Quadrupedibus, 


canum. minimum; | Kaefatkenfeni- vero 
tinidiffimum, | Lupum, et canem eius- 
dem generis adferentem contra C/, Buf- 
fommm legas, fi collibet, CL Zzmmer- 

manum Zoologiae c. 1. Sect. 3. 8.5. 
Ad luporum fpeciem praeter Hyae- 
nam, de qua actum $. 32. refertur 
Ter, (Lupus aureus, Ariftoteli Cer- 
Varius) der Zwerg - (Gold - ) Wolf, mi- 
Bnor]lupo vulgan, capite fuluo, pilis 
Cinereis, et nigricantibus diftinCto, gu- 
.la alba, corpore ex grifeo flauo, ven- 
tre pallide fuluo, Noctu cateruatim, 
numero ad 200, vicos ingreditur prae- 
dae caufa, | Vno fono edente, perftre- 
punt remoti quoque, vlulatu incondito, 
Couf, Jrifloteler Hift. Natur. 1. 9. c. 44. 
ybi inter alia fcribit: Z72oet cum cami- 
bus, et leomibus pugnare. | Habitat in 
India Orientali , et in Africa, boream 

verfus. £3 : 
25 Canis Pulper, der Fuchs, Róka, Lifch- 
ka, magnitudine corporis, par cani 
mediocri, erectis auriculis, ventre 
fubftri&to, cauda longa, pilofa, gula 
alba, corpore flauo rufeícente, ventre 
fubalbido. Animal vt aftutum, ita ra- 
pax; faeuit enim in anferes, agnellos, 
gallinas, auiculas : infidiatur leporibus, 
quin et pifcibus: pinguefcit vtpluri-: 
mum ouis, et mele, Dum cibus fupe- 
rat, terrae condit: fame prelfa, vel fter- 
Cora 


Vulpes Alopex, Lagopus, Cc. Felis. 98 


cora vorat animalium; fecus vefcitur 

cancris, buffonibus, Searabaeis, locu- 

"füs. — — Parit 5 - 8. catellos coe- 
cos, interdum bis quoque per annum. 
Amat frigora, certe zonas temperatas. 

In terris borealibus offenderis, prae- 

tei grifeas, et glaucas, albas etiam 

vulpes, in Tartaria, et China nigras, 

maximi pretii, | P oll 

Vt tamen vulpium differentia, tanto 
clarius elucefcat, notetur velim; 

a) Zd/opex, der Brandfuchs, vulgari 
minor, colore magis ex ferrugineo ni- 
gricante , cauda obícuriore, apice 
nigro. tiens 

b) Lagopus,CF'ulpes alba, lflatider) pe- 
dibus leporinis, pilis vulpinis mollio- 
ribus candidis, fed cinereis quoque. 
Huc perünet Jupes crucigera, der 
Kreutzfuchs, cruce nigra in dorfo, li- 
nea trausuerfal per humeros di- 
functa. | 
€) Z2our, der Surinamifche Fuchs, co- 
lore grifeo, fubtus toto albo. Adde 
Fulpem Frginiauem , et canem cine- 
rTeto argenteum. | 
d) Lycaon, CFulpecula. migra,) media 
intra vulpem , et lupum, corpore to- 
to nigro, pelle pretiofiffima. 

XIII. Per, dentes habet primores fex, 

acutos, laniarios folitarios, linguam re- 
trorfum aculeatam, pedes vnguibus in» 

fau- 


94 SeEtio II, De Quadrupedibur, 


íftruCtos retraCtabilibus, ^ Huiusce nu- 

merantur Species: | | 

1) F. Catus, isque E] | 

a) Domeflirus, eu Felis. domeftica, 
quam Syriacam vocant, dié Katze, 
(der Kater,) Macska, (Bak - Macska), 
Kocska, (Katzur, Kot) pilis diuerfi 
coloris molloribus, blanda, docilis, 
callida, ftudioía munditiei, dorfo ele- 
&trico, id eft, fi fricetur, nigra inpri- 
mis, in tenebris fcintillante, ineunte 
aetate ludibunda , at in feneCtute 
fomnolenta, [rata pilos erigit, fre- 
mit, arbores celeriter conícendit; in 
praedam intenta caudam mouet: leo 
murum; [ed auiculis etiam infidiatur, 
nec cuncta fpernit vegetabilia: con- 
tra quibusdam loco medieinae vtitur, 
e. g. Maro, Neputa, Valeriana, Cla- 
mando, rixandoque mifere amat: pul- 
los querula voce conuocat, et cum 
eis faepe ludit: videt de nocle, et 
venatur tanto fecurius: deiecta ex al- 
to, in pedes, extenta cauda, decidit, 
. Catum Aegyptii olim pro Deo co- 
lebant, et ob interemtum, mültos Ro- 
manorum, lmperante Tiberio, vt D;o- 
dorus (Siculus teftatur, per feditio- 
nem neci dederunt. 

. Caeteris pilorum bonitate 7Zggorez- 
Je, et Hifpamica, antefertur, prior 
gaudet iuba denía, et pilo inse. 

LÀ e- 


F. Leo, | 08 


ferico aequiparando. Nec noftrarum, 
praefertim nigrarum, et albarum pel- 
lis contemnenda, — Caro a plerisque 
populis comeditur. | 
b) C. Ferus, feu Febs Sylufirir, die 
wilde Katze, Vad- Macska, Diwa 
Macska, maior, vt onines ferae, do- 
meftico, pihsque longioribus, ex fla- 
vo, albis grileisque ftrüus decorata. 
Huc refero Cazum Iudicum, quem Ser- 
val adpellant, corpore fupra fufco, 
maculis migris, ventreque albo. De- 
git fere femper in arboribus, quarum 
ex vra in aliam celeriter tranfilire 
folet, | 
.2) F. Lysx, der Luchs, Hiutz, Oftro- 
wid, magnitudine vulpis, pedibus 
breuioribus, cato perfimilis, cauda ta- 
men non tam longa, apice atro. Pel- 
le gaudet fubduéturis vtili, coloris 
grilei, aut caftaneo rufefcentis, tigri- 
nis maculis; inde faepe pro Pardi, 
aut Tigridis cute venditur. [n Sue- 
cia reperiuntur Lyncum albae quoque 
fpecies, nigris maculis diftinCtae, item 
fubrufae, nigro variegatae. Ádgre- 
ditur oues, capras, lepores, damas, 
ceruos; at hos quidem, plurimum de 
arbore in tergus defiliendo, ^ Habitat 
et in Hungariae regionibus auftralibus. 
ld mirum, quod Plinius l. 8. c. 38. 
Ícribit: Lymcum Bumer ita "ns 
vbi 


96 SeHio IL. De Ouadrupedibus. 


vbi Eiguuutur, glaciatur, avefcitue im 
gemmas , carbuuculis fümiles , et igneo 
Colore fulgeutes, —  —  (Nouere boc, 
Jciuntque  Lynces et inuidentes , vrinam 
terra operiuut , eoque celerius folidatur 
illa. | 
Varietatem. Lyncis lege, fi lubet, 
apud Cr. ERXLEBEN p. 528. fequen- 
tibus. ! | : 
3) F. Leo, der Lówe, foemin. Leaena, 
die Lówinn, Orotzlány, Lew, (Lwicze). 
Longitudo corporis, vltra 8. pedes, 
caput craffius, frons quadrata, nafus 
amplior, oculi magni, aures breuio- 
res rotundatae, collum iuba, humeri 
pilis longioribus hirfüti, cauda flocco- 
fa, pars poftica pilis breuioribus lae- 
vis, pectus robuftum, color luteo- 
rufus, ventre albicante ; cor maximum. 
Foemina mare minor, fine iuba, mam- 
mis binis, — Vefcitur quadrupedibus, 
interdum fame coactus, homines quo- 
que inuadit, Efurit die nonnifi tertio, — 
bene antea paftus, rugit magnopere, 
adfectu abreptus,  Timet tamen vt 
lupus, ignem, ftrepitum, laruas, can- 
tum gallinaceorum: fimias, et lupos 
odit. Quod reliquum, animal eft ge- 
nerofum, proftratis parcit, íaepe et 
fibi obieC&tis ; infantes, nennifi in ma- 
gna fame, perimit, venatores, nifi in 
dyluis, non fugit. 
De 


F. Tigris. F. Pardus. 97 


De Leaenis fcribit SoriNvs Polyhift. 
c. 30. quod illae foezu primo, catulof 
quisque edaut, deiude per fingulos par- 
Zur, numerum decoquant aunmis infequen- 
£ibus : fed poflremo, cum ad vnum ma- 
terna foecunditas recidit , vt vitumo fru- 
gulos procreeut, [levier fiant s aeter- 
zum. Nec praetereundum , quod Az- 
LIANVS, Var. Hift. 1. 1. c. 9. narrat 
dum Zeog;, inquit, aeégrotanti, mulla 
pote alia medicina adhiberi, quam 
J£ comedat fimiam. | ld memorabile, 
Sullam in ludis Rom. roo. iubatos leo- 
nes, Pompeium vero 50oo produxille. 
Habitat in Afia tantum, et África, 

4) F. Tigris, der Tiger, Tigris, fae- 
pe leone maior, certelongior, Fuluo 
nitet, quod nigrantibus fegmentis in- 
terundatum varietate adprime decet, 
Velocitate maxima pollet, Nihil adeo 
antecedit, quod non illico adfequa- 
tur; inprimis maxima celeritate infi- 
ftit catulorum raptoribus, — Adoritur 
faepe leonem, et occidit, elephantum- 
que , cuius probofcidi maxime 1nfidia- 
tur. Mas fuffocat progeniem (uam, 
"vt catus, fi poteft, Habitat extra Eu- 

ropam, 
5) F. Pardus, der Parder,  Pardutz, 
Rys, eadem fere qua tigris magnitu- 
dine , auriculis acutis breuioribus, pi- 
G hs 


" 


98 Seo II. De Quadrupedibus. * 


lis laevibus, fplendentibus fufeis ; 1la- 
tera et dorfum maculis nigris minori- 
bus, pectus album, ftris obfcuris 
transuerfis, cauda nigro maculata de- 
coratus, . Pelhs eius, ob afperfas, 
quafi lunulas, fiue maculas, partim 
nigras, partim fubalbas, pulehritudi- 
ne cum tigrina certat. Pardus eadem 
eft cum Tigride ferocitate,— Praedam 
fubinde ex infidus rapit, equorum 
humeris infit, hominem tamen, cu- 
ius licet fanguine maxime delectetur, 
fame nonnifi extrema preífus, nón ad- 
oritur, —Diffdium ei intercedit cum 
draconibus, et hyaena, cuius ne cu- 
tem quidem detractam ferre poteft. 

Habitat in. Indis, — | 
^6) F. Pantbhera, das Pantherthier pro- 
ceritate canem maiorem adaequat, ca- 
pite cralfo verficolore, pedibus mi- 
nutioribus; pelle albido- cinerea fub- 
flauicante, maculis nigris paffim di- 
fünCta; cicurata canis venatici vices 
obit, Reperitur in Afriea, et Afia, 
Addam his verba C. Iyl. Sort, ex 
Polyhift. c. 21. quae ita habent: Paz- 
 tberae quoque nmumerojae funt im Hyrca- 
zia, mutis orbiculs fuperpiclae, :ta 
vt oculatis, ex fuluo circulis , vel ceru- 
lea, vel alba diffiuguatur terg? [upellex. 
Jradunt odore earum, et coutempla- 
cone armenta müre adfici, atque wb 
eas 


E Pase (0 09 


ea; perfenticaut , prvopevoto comueme, 
ger ferrevi, Wifi fola ovis torustate. 
Quam ob caufWm Pantberae al/comdi- 
£f capitibus , quee corporis reliqua funt, 
Jpec'auda praebent , vt pecuar/os gre- 
ges, Jfupidos im obtutu, populemtur fe- 
cura vaflatiogne. .— Haec ile fere ex 
Plinio. p Ae 
7) F. Leoperdus, der Leopard, qua- 
tuor pedum longitudine , pilis orna- 
tus pallide fuluis, maculis dorfi nigri- 
cantibus, paruis inque circulos difpo- 
fiis.  Beftia ferox, quae praeter alia 
animalia , hominem quoque facile in- 
vadit, pardum nacta inimicum, — Ha- 
bicat in Guinea. | 
6) Ad enumeratas haCtenus fpecies felium, 
pertinet. F, Zubota corpore fuluo, ma- 
culis nigris, a 1uba fortita denomina- 
tionem; Z, corcolor , feu Leo Ameri- 
eanus, corpore fuluo maculato; K 
JVzgre, magna, vt annuus vitulus, a 
colore nomen trahens; £F. Ozca, leu 
Pardus Brafihenfis, pulchre. verfico- 
lor; F, Pardafs, maculis fuperioribus 
virgatis , inferioribus in. orbem retor- 
tis; et .F, T;eriza, corpore fuluo, 
nigro ftriato, ftus albido, cato vix 
maior, . 
XIV. Zrzfus, habet dentes primores fu- 
 perne fex, totidem in parte inferiore, 
lamarios conicos , molares iam quinque 
a G 2 jam 


100  Sefljo II. De Quadrupe ibus, 


jam fex, hlinguam fatis laeuem, et 
membranam niétitantem; cuius Species: 
1) F..-4dr&os, der Bár, Medve, Ned- 
wed, viculi magnitudine; capite lon- 
go, et crallo, auriculis breuibus ro- 
tundis, cauda abrupta, pedibus craf- 
fis, Canteriores funt breuiores pofticis) 
corpore pilis longioribus hifpido; co- 
lore iam ferrugineo fufco, iam ru- 
fefcente, nigro item, et albo.  Vi- 
€ttat radicibus, fructibus, gramine, 
baccis, et melle; eft etiam carniuo- 
rus, Aquam moríu haurit. Si lacef- 
fatur, agilifhme in pedes pofteriores 
erectus, pugnat palmis ambabus, .den- 
übus raro, — Saepe ante pugnam catu- 
los arbores aícendere cogit, ne in dif- 
crimen veniant. Dum cubat, palmas 
lambit, ficut hyeme tota abftemius. 
Animal iracundum, forte, et vindictae 
cupidum, íi laedatur; in iuuentute 
«&men manfuefcic, et faltum exercet 
ludicrum. — Habitat. fufcus, et rufe- 
fcens paffim in Hungariae montanis, 
cui venatores, ob pellem, ad varios 
víus valem, adipeinque, frequenter 

infidiantur. 
2) F. Mavitimus, feu Al]us, der weiffe 
Bár, Fejér Medve , Bjly Nedwed, maior 
priore, vtvt Cr. EsERT minimum vr- 
Íorum fcribat; diftinguendus ab albo 
praecedente, — ViCtitat auibus, pho- 
cis, 


Vrfus Avtos,  Vsfus Maritimus, — xo 


cis, pifeibus, — — Natat bene , et 
yrinatur. — Ád polum eundem quaefi- 
veris arécticum. ! 

23) F. Meles, Taxur, der Dachs, Borz, 
Jazwecz, longitudine canis mediocris, 
capite vulpino, paruis oculis, quos 
membrana nictitanstegit; aures rotun- 
dae breues, collum, et crura itidem 
minuta, pil longi, rigidi, in medio 
nigri, apice cinereji, — Vorat infecta, 
oua, radices, gramen, fructus. — — 
Degit in fpecubus, quas plures, vno 
introitu fodit, extra quas aluum exo- 
nerat. Manfuefcit iunior; at non ad- 
ultus. Habitat, praeter Afiam, et in 
Hungaria. 

His adde Vrfum Americannm Zoro- 
vez, fafcia per oculos transuerfah ni- 

. gra, et Lufeum, cauda elongata, cor- 
pore ferrugineo. 

4) P. Gulo, der Vielfrafs, Sokmarda- 
kó, Mnohozracs, taxo fere fimilis, craf- 
fior camen, et maior, capite breui, 
craffiore corpore, nigro, grifeoque 
mixto colore, fafcia fulua, per dor- 
fum pulchre decurrente , pelle panni 
inftar Damafceni, diuerfis figuris or- 
nata. De arbore in fubeuntes beftias, 
homines interdum infilit, ac dilaniat, 
voratque fub fe fugientes. — Alit Gu- 
lones, Lappia, Noruegia, Suecia, 
Ruffa, et Lithuania, De his Pozro- 

G 3 pi- 


102  Sefiio II. De Quadrupedibus, 


pidamus in Hift, Norweg. Gulonis, in- 
quit, facier, e£ magnitudo, eadem fer- 
se ef, quae camis oblongs; crafforibus 
autem; pedibus, acutisque et vnuguibut, 

e£ degtibus suflru&lus eff. | 
Tradiderat SePozziur, .cum .Franzio 
Gulonem, quem prior depictum dedit, 
inuento cadauere tantum vorare, vt- 
inftar tympani extendatur ; illico au- 
tem quaerere duas compreifas arbores, 
quarum per anguftiam, ingefta vio- 
lenter exoneraret; idque, dum cada- 
ver duraret, iterare. Sed id quidem 
apud hodiernos fcriptores fabulam re- 
dolere videtur. Vid. Saltem Cr. 
EsEnT in Hiftoria Natural, ld certum. 
beftiam elfe foetore propemodum into- 
. lVerabili; et pelle non mala: ludibun- 

dam dixerat SrELLERVS. 

XV. Simiz, dentibus munita prioribus 
— quatuor approximatis, laniarns remo- 
tioribus, molaribus, vt homo, obtu- 
fiis. Multiplex ea eft, fi non gene- 
ris, certe fpeciei, Generatim. notau- 
dum, Simiam, quo et Semihomo $. 
20. refertur, inter omma animalia, 
homini effe fimillimam, vt jam Exw- 
NIVS cecinerat. Simia, quam fenis, 
Purpifzma bLeflia, mobi, | Harum in 
Africa potiffimum, ad 10», immo mil- 
le gregatim incedunt; agunt inter fe 
excubias, et non fatis vigiles, nte 
ue 


eSmig.  . "7 IO3. 


fuo puniunt. . Cibus praefertim. arbo- 
rum fructus, vt funt poma, caet. .Si- 
miae fnut dociles; percipiunt multa, 
.faltant, luduntque rifibiliter, cum ca- 
nibus, infantibusque; canunt fiftula, 
aurigantur, quaerunt pediculos, quos 
deuorant; facta hominum imitantur. 
Narrat AELtANvs:  Zz;dWfe fe Simiam 
gutricem, aqua abluffeé imfantem : bac 
poffea. abfente, idem voluiffe. braeflare ; 
. Sed loco tepidae , feruentifma aqua per- 
fudifé iufamtem. || Certe catulos 1uos 
tantopere amant, vt eos, ea ex re, fae- 
penumero vel fuffocent. : 

Capiuntur calceis. interne bitumine 
ilhtis, quos venatores, faltum mentien- 
tes, in confpeCtu relinquere Ííolent: 
potu item inebriante, quo obdormiunt, 
Caeterum in periculo conftitutae, open 

fibi ferunt inuicem defenduntque. fe. la- 

pidibus, hgnis, et, fi.omnia- defint, 
proprüs quoque, fit venia verbo, fter- 
.coribus, quae perfequentum in. ora 
iaciunt. [a 

Pofteaquam ifta hactenus generatim 
vidimus de fimiis, liceat iam eas diui- 
dere 1n tales, quae caudis carent; quae 
breues; et tandem , quae longas ha- 
bent. Illae nominantur Sziae propriae, 
der Affe, Majom, Opice; hae Pep;o- 
265, Pauian, Kutya Majom; iftae Cer- 
copbitbeci, die Meerkatze ,. Macska - 

fs G 4 Ma- 


1604 Seo II. De Quadrupedibns. 


Majom, quarum fupra 20 numerantur 
valerates, inter aliaa barbis defumtae. 
Breuitatis caula, et quod fint beftiae 
exoticae, nuda folum adponam nomina, 
addito tamen charactere quodam. 

Sint itaque S.  Hamadryef, c 
nerea; $. Peter, barba migra; S. 7- 
ful4s barba candida ; JSegex,  barba- 
tus totus albus; SZezur barbatus, 
totus mger; Pauzus, cauda apice floc- 
cofa; Oynzocephalus, Àmberbis flauefcens ; 
Diana, barba faftigiata; JMoza, barba 
rufo fufca; Sajaee, imberbis flauicans ; 
Paar, barbatus ruber, et canus; - 
éHtan:, wmberbis, niger, punctis pal- 
lidis adfperfus; Pezaurifa barbatus, fa- 
cie nigra; Z2/apozz, buccis barbatis; 
Cephur, fimilibus priori buccis, fed 
vertice flauelcente; 4efbiopr, fine bar- 
ba, pilis arrectis; 7ygula, lubimber- 
bis, grifeus; Maura, niger totus; $- 
micuf, capillino vndique horizontaliter 
caput obumbrante; Ao/oway, barba bi- 
fida alba; et JVemaeur, mento buccis- 
que barbatis. — Legas plura apud Lix- 
NAEVM, BvrroNivM, ERXLEBEN, ZiM- 
MERMANNVM, et SCHREBERVM, His ad- 
diíolent: 

8) Lemarer, fi manus refpicias, fimiis 
non multum diffimiles, at figura roftri, 
quod ficuti vulpium mucronatum eft, ab 
ilis difceedunt, [n his ponitur. 7274 


gra- 


Callitbrices , Cebus , Pamifeus. — Yo 


gradus , Mongocx, Macaco, Cotta, Fla- 

vut, Javfer, et Folans. 

b) Callithricer, fimiae pillofae, impri- 
mis, quantum ad caudam attinet, 'quo 
refertur PiZbeca, lacchur , Oedipus, 
Rofalia , Hrgentata , et Midas, 

C) Cebur, quo refertur Seniculus, Ca- 
pucinus, Apella, Trepidus, Tatuel- 
lus, Sciureus, Lugubris, fed ante 
caeteros Be/sebuh der fchwarze Brüll- 
affe, et Panjcur, feu Coaia. — De 
priore, ex GEoRnc. ManccnRAVII, de 
Liebfladz , Hift. Nat. l. 6. referunt plu- 
rimi, effe eundem, magnitudine vul. 
pis noftratis, facie elata, oculis ni- 
gris, et fplendentibus ; numero maxi- 
mo in fyluis Brafiliae: inueniri, ibique 
horribilem clamorem excitare; fingu- 
ls diebus, ante et poftmeridiem, fe- 
mel atque iterum conuenire; vsum 
eorum minorem, in medio, et altiore 
loco refidere, reliquos paulo infe- 
rius circumfiftere; illum praecinere 
voce alta, et figno pede, quafi manu, 
dato, reliquos omnes accinere, tam- 
diu cantionem prorogantes, donec fu- 
perior iterum fignum det, et tunc 
omnes vno momento filere, et füperio- 
rem grandi voce cantionem finire, 
Pani[rus vero adaequat moloffum pro- 
ceritate , cauda vero, corpore vtpo- 
te longiore, fuperst, qua ex arbo- 

G 5 re 


t06..— Scio II. De Quadrupedibus, : 


re pendens celeriter tranfilire dicitur, 
ab vna, 1n. aliam, arripere hac (cau- 
. da) omnia, cibum ori admouere, quin 
piícari etiam. ;Degunt Panifei arbori- 
bus gregatim, ex quibus | peregrinan- 
tes, varis modis illudunt impetunt- 
- que: fi quis eorum occidatur, horri- 
bem edunt. fremitum | vlnlatumque, 
. ac quidquid corripere poffunt, vibrant 
"an hoftes, ^ 


UA BV qm 
DIE : 1 
ANIMALIBVS -DIGITOS . INDIVISOS, 
ET INFORMES. HABENTIBVS, 


à | 082.84. | 
Ls dide Ánimaliz, quae digito habent 
indios, Horum eit TS EOR 

L Caffor, animal amphibion, cui funt 

dentes primores vtrinque duo, fupe- 

riores truncati, inferiores apice trans- 

verfi, laniarii nulli, cauda plana; fqua- 
mofa , oualis fere Species: : 

X. Fer, Phimus: Eri ,.4uos caffores 

vocant,) cuius longitudo perhibetur 

elfe trium pedum, cauda vndecim pol- 

licum. Caput ei eft breue, roftrum 

- Obtufum, aures minutae, oculi parui, 

color caftanaeus.  Architectura eius, 

in conftruendis domicilis, aquarum 

intra gurgites , plane eft admiranda, 

de quaconfule Cr, BovEr,  Dentibus 

certe 


€, Zibethus.. Lutva , L, Marina, — x07 


certe arbores, mediocris craffitiei , fter- 
nere, findere, in aquas deportatas, | 
terrae fepis inflar, vt diuifas elfor- 
met contignationes, ope fortioris fuae 
caudae defigere perhibetur, 

Reperiuntur Caftores in Danubn 
quoque ripis; fed gregatim nonnifi 
frigidiores plagas incolunt, quorum 
pili magno inferuiunt vfu. 

2. C. Zibetbur, priore multo minor, quam- 
quam figura aequali. Habitat in Ame- 
rica. ubt 

TL. Latra, amphibion itidem animal, quod 
dentes habet fuperiores fex , acutiores, 
erectos, diftinéCtos; inferiores totidem, 
fed obtufiores, et confertos; duos vero 
interiores. Si hos quidem exceperis, 
propinqua cognatione attingit caftorem, 

Species : | 

1) L. Marine, feu Muflela Lutris, cuus 
longitudo corporis creditur effe, vltra 
quatuor pedes, cauda ad r3 pollices, 
caput deprelfum, auriculae paruae, 
villofae, os obtufum, fuperior maxil- 
la lator inferiore longiorque; myfla- 
ces plurimae, cauda deprelfa, crura 
breuia, pili fubfufci, cum lanugine 
mollore, qui tamen variant, — Nigra 
pellis faepe 5o, et pluribus nummis. 
vncialibus venit, 

Lutra haec prolem amat maiorem in 
modum, quam dorío natans, palmis 
» te- 


v 


108 . Setiio IT, De Quadrupedibas. x 


nere folet, qua fibi erepta, prae moe- 
rore faepe exfünguitur. — Habitat. in 
Afia feprentrionali, et America. 

2) L. Fulgaris, Muflela Lutra, die 
Fifchotter, Vidra, minor priore, vt 
cauda longiore, capite lato, corpore 
oblongo, colore profunde fufco, et 
caftaneo, Viétitat pifcibus,  rams, . 
cancris, herbis, et corticibus, Vtut 
ferox, et mordax: manfuefcit tamen, 
qua Sueci faepenumero vtuntur, 1n pi- 
fcibus capiendis. — Repereris eandem 
paffim in. Hungaria ad fluuios, cuius 
caro vt pifcium comeditur; cutis va- 
rios conuertitur in vfus. 

2) L. Mimor, eu. Paluf£rir, die Schupp- 
otter, Polonis Nurek, Ruffis Norka, 
priori fimilis, nifi quod triplo minor 
fit, pilisadhaec breuioribus fuluis, lon- 
gioribus fübnigris. —Venando agitata, 
intolerabili odoris foeditate, perfe- 
quentes repellit. De Lutris plura le- 
gas apud Crr. BvrroNrvM, et Mür- 
LERVM. 


$. 35. 

Claudunt tandem feriem tractationis 77- 
mulia, quae digito: habent zzforzues, quo 
refertur : 

I. Phoca, dentes habet fuperiores fex 
parallelos, quatuor talismodi inferio- 
res, laniarios folitarios NEU 

ares 


P. Vrfina, P. Leanica , P. Vitulina, &?c. 109 


lares ad fex tricufpidatos; corpus po- 
itice gracilefcens. Species: | 
1) P. Pvfiua, der Seebár, longa feptem 
pedes, capite vrfino; fed craíhore, 
oculis magnis, prominentibus, auri- 
bus paruis, collo cralio, cauda per- 
breui; mas pilo nigro, foemina cine- 
reo. Habitat inprimis in Kamcfatka, 
vbi gregatim incedit, : 

2) P. Leouica, der Seelówe, ad 20 
pedes longa, pilis breuibus, pallide 
fu(cis. Degit ad polum Antarcticum. 
Maior hac eft PZoca lubeta. —-— 

3) P. Fi;tulza, leu F;tulus Marinus, 
der Seehund, (das Seekalb), longa ad 
fex pedes, oculis magnis, membrana 
ni€ctitante. inftruÉtis, capite grandi, 
absque auribus, corpore fere conico, 
pilis breuibus denfis, colore fuíco, 
albido adíperífo, abdomine pallido, 
vnguibus acutis.  Aeftate in ficco de- 
git; hyeme faepius in mari, intrat 
fluujos quoque, dormit in lapide, ex 
aqua prominente, | 

4) Datur etiam PZoca /ifpida , feu foe- 
tida, criflata, barbata, ieu maior, 
puf/la, ieu vitulus maris Mediterra- 
nei, Phocae per omnes fere oceani 
partes difperíae funt; fed dantur etiam 
in mari Cafpio, quin auctore Ziw- 
MERMANNO, in Zazke|, lacu Siberiae 
aqua dulci fcatente, Conf, ERXLEBEN 
P- $99 — 592. lI. 


[ 


E .Seti II. De Quadrupedibus, —— 


Ht, "Trichecur, caret auribus , primoribus- 
que dentibus; laniarios fuperiores ha- 
bet folitarios; molares ex offe rugofo, 
.. labia, vt lepores, geminata. —Speczer: 
3) T. Rormarus, (eu Edguur marinus, 
--.das Wallrofs, Tengeri Ló, Morsky 
Kun, longus tres orgias, craífus duas, 
capite elephantino, ore exiguo, ocu- 
hs minutis, fplendentibus, collo 
breui, et cralfo, corpore caudam ver- 
fus gracileicente, cruribus paruis, di- 
gitüis pinnatis, pedibus pofticis latis, 
retrorfum inclinatis, cauda breui, pi- 
lis rarioribus paruis, fufeis, voce bo- 
uina, Vefcitur fucis, pifcibus — — 
Incedit gregatim in frigidiffimis regio- 

nibus, A 
2) 7. Manatus , Teu acca mara, 
(fors Veterum Delphinus), die See- 
kuh, Tengen Tehény, Morska Kra- 
va, Europaeus ad 2. Americanus fu- 
pra quatuor orgias altüs, cetis maxi- 
me fimilis, quippe cuius pedes anticis 
inftar pinnarum funt, poftici vero 
caudae horizontalis. ^ Caput habet 
paruum , et fere quadratum ; nares fe- 
tofas, et labia; linguam acutam, par- 
vam; oculos exiles; cutem crallam, 
corticis quercus aemulam; fetas raril- 
fimas. Inter pafcendum (viuit vluis, 
aliisque vegetabilibus) exaquis, quas 
egreditur nunquam, dorfum eminet, 
in | 


Maniniaia. Trí 


in quo auiculae pediculos, quibus 
fcatet, pulehre venantur, Mitis, mo- 
nogamus.  Dormiüt a prandio, natans 
refupinus. Pondus eiusdem faepe nu- 
mero plus minus 80oo libras adaequat. 


$. 36. 

Mansinmala haec funt , alüs La&aentia, 
quae hactenus breuiter deferibere libuit, 
animalia, ad quae referuntur Ja/aeza, pi- 
fcis 16. circiter orgiarum, PAezer, Dei- 
phus, et Monzoceros. Àt enimuero, quum 
haec pedibus careant, equidem deferi- 
püone eorundem, hoc loco, fuperfeden- 
dum effe putaui. Videatur interim CEr, 
BvrroNu Hift, anim. quadrup. MiüirregRi 
Syftema natur. et loNsrowi Theatrum 
omnium animalium quadrupedum, 


T ANWNT.VM! 
BUITII- DEO GIRKEPVWA 


m y emieirnmcerir 


PAM or 


sini 
UE NT
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Ioannis Seuerini Tentamen zoologiae Hungaricae, seu, Historiae animalium, quorum magnam partem alit Hungaria"

See other formats
