Skip to main content

Full text of "Irische Texte : mit Wörterbuch"

See other formats


B^::-a 


9^^/ 


IRISCHE  TEXTE 


MIT 


WÖRTERBUCH 


VON 


ERNST  WINDISCH 

O.  PROFESSOR    DES    SANSKRIT    AS    DER    UNIVERSITÄT    LEIPZIG. 


^\y,l. 


1-7  t 


1/^ 


LEIPZIG 

VERLAG  VON  S.  HIRZEL. 

1880. 


DEM  ANDENKEN 


HERMANN  BROCKHAUS. 


Vorwort. 

Dieses  Buch  ist  dem  Andenken  an  meinen  verehrten  Lehrer 
H.  Beockhaus  gewidmet,  dem  ich  die  erste  Anregung  zu  cel- 
tischen  Studien  verdanke.  Als  ich  mich  im  Jahre  1870  zu 
einem  längeren  Aufenthalte  in  London,  der  hauptsächlich  durch 
ihn  vermittelt  war,  verabschiedete,  schärfte  er  mir  ein,  mein 
Augenmerk  auch  auf  die  Ossi  an  frage  zu  richten.  Der  zweite, 
dem  ich  auf  diesem  Gebiete  meiner  Studien  persönlich  zu 
grossem  Danke  verpflichtet  bin,  ist  mein  Freund  Standish 
Hates  O'Geadt.  Er  half  mir  in  der  liebenswürdigsten  und 
uneigennützigsten  Weise  über  die  ersten  Schwierigkeiten  der 
Sprache  und  der  Handschriften  hinweg,  führte  mich  in  die  alte 
Sagenwelt  ein  und  unterstützte  mich,  sich  sqjbst  beraubend, 
durch  Bücher  und  werth volle  eigene  Abschriften.  Die  Ossian- 
frage habe  ich  nicht  vergessen.  Was  in  diesem  Buche  an  ver- 
schiedenen Stellen,  in  den  Vorbemerkungen  zu  einzelnen  Texten, 
verstreut  ist,  habe  ich  in  meinem  1878  auf  der  Philologen- 
versammlung zu  Gera  gehaltenen  und  in  den  Verhandlungen 
derselben  (bei  B.  G.  Teubner)  gedruckten  Vortrag  „Ueber  die 
altirische  Sage  und  die  Ossianfrage"  zu  einem  Gesammt- 
bilde  zu  vereinigen  gesucht.  Wenn  ich  auf  den  daselbst  ver- 
suchten Nachweis,  wie  die  Dichtergestalt  Ossian's  entstanden 
ist,  einen  besonderen  Werth  lege,  so  hängt  dies  damit  zusammen, 
dass  er  gleichsam  eine  Antwort  sein  soll  auf  die  Aufforderung, 
mit  der  mich  Bbockhaus  einst  entliess. 


Yl  Vorwort. 

Der  erste  Theil  des  vorliegenden  Werkes  war  bereits  vor 
drei  Jahren  fertig  gedruckt.  Ich  vereinigte  in  demselben  von 
Texten,  was  ich  damals  geben  konnte.  Heute,  wo  auch  das 
Buch  von  Leinster  in  Facsimile  vorliegt,  würde  die  Auswahl 
anders  ausfallen  können,  womit. ich  jedoch  keinen  Tadel  gegen 
meine  damalige  Zusammenstellung  ausgesprochen  haben  will. 
Auf  den  Wortlaut  der  Texte  wird  man  sich  verlassen  können. 
Den  Druck  habe  ich  mit  ,grösstmöglicher  Sorgfalt  überwacht; 
die  Fehler,  die  sich  finden,  bestehen,  abgesehen  von  gewissen 
Inconsequenzen  in  der  Trennung  der  Wörter,  in  unrichtiger 
Ergänzung  von  Abkürzungen  der  Handschriften.  Ich  glaube 
nicht,  dass  Erhebliches  unberichtigt  geblieben  ist,  auch  glaube 
ich  nicht,  dass  nochmalige  Collation  der  Originale  nennenswerthe 
Ausbeute  liefern  würde.  Freilich  ist  es  im  Interesse  des  Buches 
nöthig  gewesen  zwei  und  einen  halben  Bogen  (S.  257 — 280 
und  S.  321 — 336)  noch  einmal  zu  drucken,  weil  ich  glücklicher 
Weise  noch  in  letzter  Stunde  entdeckte,  dass  die  Collation  von 
H.  zum  Serglige  Conculaind  und  die  Collation  von  Eg.  zum 
Fled  Bricrend  nicht  mit  der  wünschenswerthen  Genauigkeit  die 
handschriftlichen  Lesarten  wiedergaben. 

In  den  Texten  hatte  ich  das  Streben,  die  in  den  Hand- 
schriften gewöhnlich  zusammengeschriebenen  Verbindungen  wie 
Artikel  und  Substantiv,  Präposition  und  Nomen,  Verbalpartikel 
und  Verbalform  u.  s.  w.,  zu  trennen,  und  zwar  ohne  den  Druck 
mit  kleinen  Strichen  und  anderen  Zeichen  zu  überladen.  In 
der  späteren  Schriftsprache  pflegen  alle  formal  selbständigen 
Elemente  des  Satzes  getrennt  gedruckt  zu  werden.  Auch  in 
der  altern  Sprache  empfehle  ich  als  Princip  Trennung  überall 
da,  wo  sie  möglich  ist,  ohne  sichtbar  gewordene  Lautverschmel- 
zungen so  zu  sprengen,  dass  Formen  entstehen,  die  sonst 
nicht  üblich  sind.  Darnach  ist  z.  B.  getrennt  zu  schreiben 
na  mac  (der  Söbne),  nicht  aber  das  damit  identische  nammac, 
denn  nam  ist  keine  selbständige  Form;  getrennt  zu  schreiben 


Vorwort.  YU 

ist  oc  na  clessaib  (bei  den  Kunststücken),  nicht  aber  (ocon 
muicc)  bei  dem  Schweine,  denn  on  ist  keine  selbständige  Form 
des  Artikels.  Die  „Eclipsis"  ist  bezeichnet  wie  in  der  modernen 
Sprache,  also  na  n-dáine  der  Menschen,  na  m-ban  der  Frauen. 
Die  Handschriften  haben  in  solchen  Fällen  (nicht  bloss  über 
dem  gutturalen  n)  oft  einen  Punkt,  diese  Punkte  habe  ich 
nicht  beibehalten.  Dagegen  habe  ich  den  kleinen  Strich  noch 
angewendet  vor  gewissen,  oft  unübersetzbaren,  enklitisch  ange- 
fügten Partikeln,  den  sogenannten  Particulae  augentes,  um  sie 
dadurch  vom  vollwichtigen  Demonstrativum  zu  unterscheiden. 
Aber  freilich  ist  es  eigentlich  eine  Inconsequenz  ind  fir  sea 
(diese  Männer)  zu  schreiben. 

Für  einige  Texte  habe  ich  an  schwierigen  Stellen  die 
Uebersetzung  einheimischer  Gelehrter  mitgetheilt.  Mir  kam  es 
darauf  an,  zu  zeigen  wie  weit  in  diesen  Kreisen  das  Verständ- 
niss  reicht,  damit  man  nicht  etwa  wähne,  aus  den  schwer  er- 
iangbaren  Büchern  viel  mehr,  als  ich  gebe,  holen  zu  können. 
Die  einheimischen  Gelehrten  haben  ohne  Anstoss  Alles  über- 
setzt, als  wenn  Schwierigkeiten  gar  nicht  vorhanden  wären. 

Man  nennt  die  Sprache  der  Handschriften,  denen  die  vor- 
liegenden Texte  entnommen  sind.  Mittelirisch.  Eine  scharf 
begrenzbare,  in  sich  einheitliche  Sprache  ist  dies  nicht.  Dass 
man  hier  und  da  vielleicht  Spuren  verschiedener  Dialekte 
nachweisen  kann,  ist  bei  Weitem  nicht  so  wichtig,  als  dass 
sich  mitten  in  der  Sprache  der  spätem  Zeit  zahlreiche  alte 
Formen  und  Wörter  erhalten  haben.  Im  Allgemeinen  schrieb 
jeder  Schreiber  sein  Original  in  die  Sprache  seiner  Zeit  um, 
aber  nichts  weniger  als  consequent,  und  so  können  wir  noch 
in  späten  Texten  Stücken  eines  alten  Sprachschatzes  begegnen. 
So  fand  ich  vor  Kurzem  in  der  Egerton  Version  des  Fled 
Bricrend  (s.  S.  336,  zu  S.  292,  3)  das  mir  bisher  unbekannte 
fathar  vestrum,  das  sich  schön  neben  das  längst  bekannte 
nathar  nostrum  stellt. 


VIII  Vorwort. 

/üeber  den  hohen  Werth  der  irischen  Sage  habe  ich  mich 
ausführlicher  in  dem  oben  erwähnten  Vortrage  ausgesprochen. 
Ich  bleibe  dabei,  dass  die  irische  Sage  die  einzige  reichlich 
fliessende  Quelle  ungebrochenen  Celtenthums  ist.  Welche  Fülle 
von  interessanten  Zügen  hat  O'Cueey  in  seineu  Lectures  aus 
dieser  Quelle  geschöpft,  ohne  sie  zu  erschöpfen!  In  Deutschland 
haben  sich  die  Kreise  der  Anthropologen  und  Alterthumsforscher 
von  jeher  besonders  für  die  celtische  Cultur  interessirt.  Ich 
verweise  dieselben  z.  B.  auf  das  im  Wörterbuch  unter  carn 
Mitgetheilte.     Wo  finden  sich  sonst  noch  solche  Angaben? 

Das  W^örterbuch  war  eine  sehr  mühsame  Arbeit.  Noch 
während  der  Correctur  habe  ich  die  Zahl  der  Fragezeichen  zu 
vermindern  gesucht.  Nicht  nur  wo  ich  keinen  Rath  wusste, 
sondern  auch  wo  ich  meiner  Sache  nicht  sicher  war,  habe  ich 
ein  solches  gesetzt,  und  ich  wünschte,  dass  die  Kritik  bei  diesen 
Fragezeichen  einsetzte,  anstatt  vielleicht  über  die  Anordnung 
oder  andere  untergeordnete  Punkte  mit  mir  zu  rechten.  Ab- 
gesehen von  den  unerledigten  Wörtern  enthält  das  Wörterbuch 
gegen  7000  Artikel  oder  verschiedene  Wörter,  deren  Bedeutung 
in  der  Hauptsache  gesichert  ist.  Ich  habe  mich,  namentlich  im 
weitern  Verlauf  der  Arbeit,  nicht  auf  meine  Texte  beschränkt, 
vielmehr  war  ich  schon  durch  die  zahlreich  beigebrachten  Pa- 
rallelstellen genöthigt,  den  Kreis  meiner  Quellen  zu  erweitern. 
Es  war  dies  eine  Schraube  ohne  Ende,  und  der  Druck  musste 
schliesslich  den  Punkt  des  Abschlusses  bestimmen.  Namentlich 
für  die  ersten  Buchstaben  ist  die  Zahl  der  Nachträge  und  neuen 
Wörter  sehr  gross.  Vieles  davon  verdanke  ich  meinem  verehrten 
Freunde  Whitley  Stokes.  Derselbe  hatte  die  Güte  die  Aus- 
hängebogen zu  lesen  und  mir,  so  rasch  als  dies  von  Calcutta 
oder  Simla  aus  möglich  war,  seine  werthvoUen  Bemerkungen 
zuzusenden.  Wäre  ich  nicht  genöthigt  gewesen,  zwei  und  einen 
halben  Bogen,  wie  oben  erwähnt,  Umdrucken  zu  lassen,  so  würde 
ich  das  Wichtigste  der  Nachträge  schon  jetzt  mitgetheilt  haben. 


Vorwort.  IX 

Da  es  aber  aus  verschiedenen  Gründen  wünschenswerth  erschien, 
das  Buch  noch  in  diesem  Jahre  auszugeben,  so  muss  ich  die  Nach- 
träge für  eine  baldige  weitere  Publication  aufsparen,  die  dann 
einen  um  so  reicheren  Beitrag  zu  einer  vollständigen  Sammlung 
des  irischen  Wortschatzes  bringen  wird.  Das  vorliegende  Buch 
bildet  für  sich  ein  abgeschlossenes  Ganze,  da  seine  Texte  voll- 
ständig für  das  Wörterbuch  ausgezogen  sind.  Wir  besitzen  auf 
verschiedenen  Sprachgebieten  so  vortreffliche  Wörterbücher,  dass 
bei  einem  neuen  Werke  der  Art  alles  Gute  leicht  als  selbst- 
verständlich, und  alles  Mangelhafte  als  unverzeihlich  empfunden 
wird.  Ich  bitte  bei  der  Beurtheilung  meiner  Leistung  sich  nicht 
auf  den  absoluten,  sondern  auf  den  historischen  Standpunkt  zu 
stellen.  Meine  Hülfsmittel  ersieht  man  aus  den  einzelnen  Ar- 
tikeln. O'Reillt's  Irish-English  Dictionary  mit  O'Donovan's 
Supplement  (Dublin  1864)  war  mir  sehr  nützlich,  wenn  auch 
O'Reilly  allein,  seiner  vielen  Irrthümer  und  Ungenauigkeiten 
wegen,  nie  als  eine  sichere  Quelle  der  Belehrung  angesehen 
werden  darf.  O'Clery's  kleioes  Glossar  stand  mir  leider  nicht 
zu  Gebote;  ich  freue  mich  zu  erfahren,  dass  die  nächste  Num- 
mer der  „Revue  Celtique"  einen  neuen  Abdruck  desselben  brin- 
gen wird. 

Um  mein  Buch  auch  fremden  Gelehrten  leicht  zugänglich 
zu  machen,  habe  ich  fast  bei  jedem  Artikel  die  Bedeutung  des 
Wortes  auch  englisch  oder  lateinisch  angegeben.  Die  „Gramma- 
tica  Celtica"  und  der  altirische  Glossensprachschatz  ist  nicht 
vollständig  ausgenutzt,  am  allerwenigsten  sind  alle  Formen  des- 
selben W^ortes  aufgenommen.  Mein  Hauptaugenmerk  ist  auf  die 
Sprache  der  mittelirischen  Literatur  gerichtet,  das  Altirische  ist 
für  mich  nur  Ausgangspunkt  und  Hülfsmittel  gewesen.  Ich  bin 
der  Ansicht,  dass  der  gesammte  altirische  Glossensprachschatz 
zu  einem  lexikalischen  Werke  für  sich  vereinigt  werden  sollte. 
Während  ich  diese  schöne  Aufgabe  Anderen  überlasse,  werde 
ich  fortfahren  an  dem  Sprachschatz  der  mittelirischen  Literatur 


X  y  Vorwort. 

zu  arbeiten,  und  diese  selbst  zugänglicher  zu  machen.  Ich  habe 
während  meines  diesjährigen  Aufenthaltes  zu  London  und  Du- 
blin Gelegenheit  gehabt  viel  Material  zu  sammeln,  und  werde 
allmählig  theils  aus  diesem  theils  aus  den  schönen  Facsimiles 
des  Labor  na  huidre  und  des  Buches  von  Leinster  den  „Táin 
BÓ  Cúailnge"  und  die  kleineren  Táins  nebst  anderen  Texten,  die 
zur  Cúchulinnsage  in  Beziehung  stehen,  herausgeben.  Wie  schön 
wäre  es,  wenn  mir  dabei  Professor  Hennesst's  längst  ver- 
sprochene Bearbeitung  der  „Togal  Bruidne  Da  Derga"  vorläge! 

Leipzig,  den  3.  November  1880. 

E.  Windisch. 


Abkürzungen. 

AD.,  Aid.  Chonch.       Aided  Chonchobair  (LL.),  ed.  O'Curry,  Ms.  Mat. 

p.  637. 
Ad.  Pr.        Adamnán's  Prayer,  Goid.^  p.  173. 

AE.,  Aid.  Ech.        Aided  Echach  (LU.),  ed.  Crowe,  Joum.  1870  p.  94. 
Aen.  Cartn.        Aenach  Carmain,  s.  On  the  Mann.  III  p.  526. 
Amr.        Amra  Choluimb  Chille,  LHy.  Amr.  ed.  Stokes,  Goid.  ^  p.  156, 

LU.  Amr.  ed.  Crowe,  Dublin  1871. 
Beitr.        Beiträge  zur  Vergleichenden  Sprachforschung. 
Cam.        Cod.  Camaracensis,  s.  Z.^  lOOá. 
CC.        s.  Texte  V. 
CCn.        Fotha  Catha  Cnucha  (LU.),   ed.  Windisch,  Irische  Grammatik 

p.  121,  und  ed.  Hennessy,  Rev.  Celt.  II  p.  86. 
Chron.  Scot.        Chronicum  Scotorum  ed.  Hennessy,  London  1866. 
Cl.  Fiachr.         The  Genealogies,  Tribes,  and  Customs  of  Hy-Fiachrach, 

ed.  O'Donovan,  Dublin  1844. 
Corm.        Sanas  Connaic,  in  Three  Irish  Glossaries  by  W.  S(tokes),  Lon- 
don 1862. 
Corm.  Transl.      Cormac's  Glossary  transl.  by  J.  O'Donovan,  ed.  Wh.  Stokes, 

Calcutta  1868 
Cr.        Bedae  Codex  Carolisruhensis  (Z.^). 

Crith  Gabi.        The  Crith-Gablach,  s.  On  the  Mann.  III  p.  465. 
EC.        Echtra  Condla  Chaim,  ed.  Windisch,  Irische  Gramm,  p.  118,  ed. 

Crowe  Journ.  Arch.  and  Hist.  Ass.  1874  p.  118. 
Eg.        Egerton  Manuscript  im  British  Museum. 

FA.  s.  Texte  VII. 

FB.  8.  Texte  IX. 

FC.  Fis  Caih.        Fis  Cathair  Móir,  ed.  Crowe,  Journ.  Arch.  and  Hist. 
Ass.  1872  p.  26. 

Fei.        Félire  des  Oengus,  von  mir  anfangs  nach  der  Handschrift  LBr. 

(Facs.)  benutzt,  später  nach  der  Ausgabe  von  Stokes:  On  the  Ca- 

lendar  of  Oengus,  Dublin  1880. 
FF.        The  Fight  of  Ferdiad  (LL.),  s.  On  the  Mann.  III  p.  413. 


XU  Abkürzungen. 

Güd.  Lor.        The  Lorica  of  Gildas,  ed.  Stokes,  Ir.  Gl.  p.  133, 

Goid.^        Goidelica,  ed.  Wh.  Stokes,  2d  ed.  London  1872. 

Hy.        s.  Texte  I. 

Incant.  SG.        Incantatio  e  Codice  Sancti  Galli,  nach  Z.^  949. 

Ir.  Gl.        Irish  Glosses,  ed.  Wh.  Stokes,  Dublin  1860. 

Journ.  AreJi.  and  Hist.  Ass.  The  Journal  of  the  Royal  Historical  and 
Archaeological  Association  of  Ireland. 

Keat.        A  complete  History  of  Ireland  by  J.  Keating.    Vol.  I,  Dublin  1811. 

LArd.        The  Book  of  Armagh,  s.  Goid.^  p.  88. 

LBr.  Leabhar  Breac,  Ms.  in  der  Bibl.  der  R.  Ir.  Ac.  zu  Dublin,  be- 
nutzt nach  dem  Facsimile,  Dublin  1876. 

Lc.  The  Yellovr  Book  of  Lecan,  Ms.  in  der  Bibl.  des  Trin.  Coli,  zu 
Dublin. 

Leabh.  na  g-Ceart        Leabhar  na  g-Ceart  ed.  O'Donovan,  Dublin  1847. 

Lg.        s.  Texte  II. 

LHy.  Liber  Hymnorum,  Ms.  der  Bibl.  des  Trin.  Coli,  zu  Dublin,  s. 
Goid.2  p.  61  ff. 

LL.  The  Book  of  Leinster,  Ms.  in  der  Bibl.  des  Trin.  Coli,  zu  Dublin, 
das  Facsimile  (Dublin  1880)  konnte  ich  nicht  mehr  benutzen. 

LU.  Leabhar  na  h-Uidri,  Ms.  der  Bibl.  der  R.  Ir.  Ac,  in  Facsimile 
herausgegeben.     Dublin  1870. 

Ml.  Codex  Mediolanensis  (Z'^.  und  Goid.^  p.  16,  nach  Ascoli's  Aus- 
gabe, 1878,  bis  fol.  35d  benutzt). 

Ms.  Mat.  Lectures  on  the  Manuscript  Materials  of  Ancient  Irish  Hi- 
story, by  Eugene  O'Curry,  Dublin  1861. 

Nenn.  ein  Fragment  von  Nennius'  Historia  Britonum  (LU),  s.  Win- 
disch, Ir.  Gramm,  p.  123. 

O'C.        O'Curry. 

O'Cl.        O'Clery's  Glossary. 

O'Dav.  O'Davoren's  Glossary,  in  Three  Irish  Glossaries  by.  W.  S. 
London  1862. 

O'Don.  Gr.  A  Grammar  of  the  Irish  Language  by  John  O'Donovan. 
Dublin  1845. 

O'Don.  Suppl.        O'Donovan's  Supplement  zu  O'Reilly's  Irish  Dictionary. 

O'B.  Edward  O'Reilly's  Irish-English  Dictionary,  a  new  edition, 
Dublin  1864. 

On  the  Mann.  On  the  Manners  and  Customs  of  the  Ancient  Irish, 
a  series  of  Lectures  by  E.  O'Curry,  ed.  W.  K.  Sullivan,  Dublin  1873. 

Oss.        s.  Texte  VI. 

Pr.  Cr.        Codex  Prisciani  Carolisruhensis  (Z*.). 

Proceed.  E.  I.  A.  Proceedings  of  the  Royal  Irish  Academy,  Irish  Mss. 
Series  Vol.  I,  Part.  I,  Dublin  1870. 

Bev.  Celt.        Revue  Celtique,  ed.  H.  Gaidoz. 


Abkürzungen.  XIII 

Bem.^        Remarks  on  the  Celtic  Additions  to  Curtius'  Greek  Etymology  etc., 

by  Wh.  Stokes,  Calcutta  1875  (abgedruckt  Beitr.  VIII  301). 
Bern,  on  the  Facs.        Remarks  on  the  F'acsimiles  published  by  the  Royal 

Irish  Academy,  by  Wh.  Stokes,  Simla  1875. 
ScLb.        Scéla  lái  brátha  (,LU.),  ed.  Stokes,  Rev.  Celt.  IV  p.  245. 
ScM.        s.  Texte  III. 
SC.        s.  Texte  VIII. 
SG.        Prisciani  Codex  Sancti  Galli   (Z^,  Ascoli's  Ausgabe   konnte  ich 

in  den  letzten  Bogen  bei  der  Correctur  benutzen. 
Stab.  Coneul.        Siabur-charpat  Conculaind  (Lü.')  ed.  Crowe,  Jouni.  Arch. 

and  Hist.  Ass.  1871  p.  371. 
SM.,  Sench.  M.        Ancient   Laws    of  Ireland.     Senchus  Mor.    Von  mir 

ist  nur  hier  und  da  Vol.  III,  Dublin  1873,  benutzt. 
SMart.        De  virtute  Sancti  Martain  (LBr.),    ed.   Stokes,   Rev.   Celt.  II 

p.  383. 
SP.        s.  Texte  X. 
TB ,   Tochm.  BF.        Tochmarc    Becfola    (Lc.)    ed.    O'Looney,    Proceed. 

R.  I.  A.  1870. 
TBC.        Táin  Bó  Cúailnge  (LU.  und  LL.V 

TBF.        Táin  Bó  Fráich  (LL.),  ed.  Crowe,  Proceed.  R.  I.  A.  1870. 
TBB.        Táin  Bó  Regamain  (Eg.  1782). 
TE.        s.  Texte  IV. 

Three  Hom.        Three  Middle-Irish  Homilies,   ed.  Stokes,  Calcutta  1877. 
Tir.        Tírechán's  Annotations  aus  dem  Lib.  Armach.,  Goid.*  p.  83. 
Tor.  Dhiarm.        Toruigheacht  Dhiarmuda  agus   Ghrainne,   ed.   Standish 

H.  O'Grady,  Dublin  1857  (Transactions  of  the  Ossianic  Society  III). 
Tur.        Die  Turiner  Glossen,  nach  Stokes'  Ausgabe,  Goid.'^  p.  3. 
Wb.        Codex  Wirziburgensis  (Z*.). 
Z'^.        Grammatica  Celtica,    construxit  J.   C.   Zeuss,   ed.   altera,   curavit 

H.  Ebel,  Berolini  1871. 


Inhalt. 

Seite 

Texte 1 

I  Die  altirischen  Hymnen       3 

II  Longes  Mac  n-Usnig 59 

III  Scél  mucci  Mic  Dáthó 93 

IV  Tochmarc  Étáine 113 

V  Compert  Conculaiad 134 

VI  Drei  Gedichte  aus  der  Finnsage 146 

VII  Fis  Adamnáin 165 

VIII  Serglige  Conculaind 197 

IX  Fled  Bricrend 235 

X  Die  irische  Handschrift  des  Klosters  St.  Paul  in  Kärnthen  312 

Nachträge  aus  Handschriften 321 

Wörterbuch 337 

Berichtigungen 885 


TEXTE. 


L 
Die  altirischen  Hymnen 

des 

Liber  Hymnoriim. 


Die  unter  dem  Namen  Liber  Hymnorum  bekannte  Hand- 
schrift befindet  sieb  in  der  Bibliothek  des  Trinity  College  zu 
Dublin  (Trin.  Coli.  Dub.  E.  4.  2.).  Die  meisten  irischen  Stücke 
ihres  Inhalts  sind  von  Stokes  in  seinen  Goidelica  (1^*  ed.  Cal- 
cutta  1866,  2*  ed.  London  1872)  mitgetheilt;  ein  kurzer  Bericht 
über  das  Aeussere  der  Handschrift  und  über  ihren  ganzen  Lihalt 
findet  sich  Goid.^  p.  61. 

Fast  allen  Hymnen  geht  eine  irische  Vorrede  voraus,  in 
welcher  über  den  Verfasser,  über  Ort  und  Zeit  der  Entstehung 
berichtet  wird,  soviel  davon  in  der  Tradition  bekannt  war.  Die 
Nachrichten  widersprechen  sich  zum  Theil,  was  auf  ein  verhält- 
nissmässig  hohes  Alter  der  Hymnen  gedeutet  werden  darf.  Vgl. 
Ebel,  Gramm.  Celt.^  p.  957  adnot. 

Auf  Grund  der  im  Texte  der  Hymnen,  in  den  Vorreden  und 
in  den  Glossen  vorkommenden  mittelirischen  Formen  vermuthet 
Stokes,  Goid.^  p-  61,  dass  die  Handschrift  Ende  des  11.  oder 
Anfang  des  12.  J[ahrhunderts  geschrieben  sei*.  Allein  die  Hymnen 
selbst  sind  ohne  Frage  weit  älter,  und  dürfen  der  Sprache  nach 
ungefähr  mit  den  altirischen  Glossen  der  Codices  zu  Mailand, 
Würzburg  u.  s.  w.  zusammen  gestellt  werden.  Vor  Allem  stim- 
men die  Verbalformen  vollkommen  zum  altirischen  Verbalsystem. 

*  Für  die  Datirung  der  Handschrift  wäre  wichtig,  wenn  der  Ver- 
fasser von  Hy.  8  wirklich  Maelisu  hua  Brolcháin  wäre,  der  im  Jahre 
1086  gestorben  sein  soll,  wie  Stokes  Goid.'^  p.  174  vermuthet. 

1* 


4  1  Die  altirischen  Hymnen. 

In  dieser  Beziehung  sind  namentlich  die  zahkeich  vorkommenden 
Formen  des  reduplicirten  Perfects  von  grosser  Wichtigkeit.  Der 
Glossator  ersetzt  sie  stets  durch  die  entsprechende  Form  des 
S-Praeteritum,  in  der  Zeit  des  Glossators  gehörten  sie  also  einer 
veralteten  Bildung  an.  Alles  was  Stokes  a.  a.  0.  als  mittelirische 
Formen  und  mittelirische  Orthographie  bezeichnet,  ist,  was  den 
Text  der  Hymnen  anlangt,  nur  auf  Rechnung  der  Tradition  zu 
setzen.  Ob  die  Glossen  und  die  Vorreden  erst  vom  Schreiber 
der  Handschrift  herrühren,  wage  ich  nicht  mit  Bestimmtheit  zu 
entscheiden.  Natürlich  sind  diese  Theile  auf  jeden  Fall  jünger, 
als  der  Text  der  Hymnen. 

Den  von  Stokes  in  der  1.  Ausgabe  der  Goidelica  mitgetheil- 
ten  Text  der  Hymnen  habe  ich  während  meines  Aufenthalts  in 
Dublin  (1871)  mit  der  Handschrift  verglichen;  auf  dieser  Col- 
lation  sowie  auf  dem  Texte  der  2.  Ausgabe  der  Goidehca  beruht 
meine  Bearbeitung  der  Hymnen.  In  zweifelhaften  Fällen  hat 
Professor  Atkinson  in  Dublin  die  Güte  gehabt  die  Handschrift 
nochmals  für  mich  einzusehen.  Stokes  hat  sich  in  der  2.  Aus- 
gabe mehr,  als  in  der  1.  Ausgabe  darauf  beschränkt  einen  ge- 
nauen Abdruck  der  Handschrift  zu  geben.  Ich  habe  mehrfach 
die  Correcturen  der  1.  Ausgabe  in  den  Text  aufgenommen. 
Aeussere  Veranlassung  dazu  war  theils  eine  unreine  Form  des 
Reims,  theils  eine  Abweichung  von  der  regelmässigen  Zahl  der 
Silben  im  Verse.  Geleitet  haben  mich  meine  eignen  Beobach- 
tungen über  die  Regelmässigkeit  der  irischen  Verse,  dazu  aber 
das  Capitel  Constructio  Poetica  Hibernica  in  der  Grammatica 
Celtica,  sowie  das  Capitel  „Of  Versification"  in  O'Donovan's 
Grammar  of  the  Irish  Lauguage.  Darnach  habe  ich  überall  da 
einen  Fehler  erblickt*,  wo  inmitten  von  Halbversen  zu  sieben 
Silben  vereinzelte  Halbverse  zu  sechs  oder  zu  acht  Silben  auf- 
traten.  Es  ist  jedoch  zu  beachten,  dass  acht  Silben  in  der  ersi 


*  Ganz  in  derselben  Weise  äussert  sich  der  Verfasser  der  Praefatio 
zum  Félire,  wo  er  über  die  metrische  Form  desselben  berichtet:  sé  sil- 
laeba  ina  cethramnaib  ocus  a  dó  déc  ina  lethrannaib  ocus  a  cethair  XX 
ina  rannaift  chomlana.  et  si  sit  plus  minusve  is  pudar  „six  syllablea  in 


1 


I  Die  altirischeii  Hymuen.  5 

und  sieben  Silben  in  der  zweiten  Vershälfte  eine  regelmässige 
Form  des  irischen  Verses  bildet. 

Von  den  Glossen  habe  ich  nur  die  unter  dem  Texte  mit- 
getheilt,  welche  eine  Sacherkläning  bringen  oder  sonst  irgendwie 
den  Sinn  des  Satzes  erläutern.  Die  lexicalischen  Glossen,  d.  h. 
diejenigen,  welche  ein  Wort  des  Textes  durch  ein  Synonymum 
ersetzen,  oder  etymologisiren,  habe  ich  gewöhnlich  nur  im  Wör- 
terbuch aufgeführt.  Ebendaselbst  sind  auch  die  seltneren  Wörter 
und  Formen  der  Vorreden  aufgenommen,  während  ich  darauf 
verzichtet  habe  den  Text  derselben  nach  Stokes  nochmals  ab- 
drucken zu  lassen.  Weder  die  Vorreden  noch  die  Glossen  habe 
ich  selbst  genau  collationirt,  mit  Ausnahme  derer,  welche  bereits 
in  der  1.  Ausgabe  der  Goidelica  abgedruckt  waren.  Die  Glossen 
sind  stellenweise  nicht  mehr  lesbar  in  der  Handschrift. 

Stokes  hat  den  Hymnen  Uebersetzungen  beigegeben,  die 
im  Ganzen  als  eine  treftliche  Leistung  anzusehen  sind.  Einzelne 
Verbesserungen  hat  er  neuerdings  nachgetragen  in  der  zweiten 
Ausgabe  der  Schrift  Remarks  on  the  Celtic  Additions  to  Curtius' 
Greek  Etymology  etc.,  Calcutta  1875,  pag.  67 — 72.  An  den 
zahlreichen  schwierigen  Stellen  habe  ich  eigene  unsichere  Ver- 
muthungen  soviel  als  möglich  zurückgehalten  und  mich  vor- 
wiegend darauf  beschi'änkt  die  Schwierigkeit  des  Textes  oder, 
wenn  nöthig,  die  Unsicherheit  von  Stokes'  Deutung  hervorzu- 
heben. Wenn  es  mir  gelungen  ist,  das  Verständniss  einzehier 
Stellen  zu  fördern,  so  war  doch  auch  dies  nur  auf  dem  von 
Stokes  gelegten  Grunde  möglich. 


1.    Colman's  Hymnus. 

Die  Vorrede  enthält  folgende  bemerkenswerthe  Angaben: 
Als  Verfasser  wird  bezeichnet  Colmán  mac  hui  Chluasaig,  ein 


its  quarters,  and  twelve  in  its  half-quatrains ,  and  twenty-four  in  its 
complete  quatrain,  et  si  sit  plus  minusve  there  is  an  error"  (Stokes  in 
der  leider  noch  nicht  erschienenen  Ausgabe  des  Félire  pag.  VII.  IX). 


6  II  Colman's  Hymnus. 

fer  legind  (d.  i.  scholasticus  seu  lector  theologiae)  zu  Cork,  der 
zur  Zeit  der  Könige  Blaithmac  und  Diarmait,  der  Söhne  des 
Königs  Aed  Sláne,  gelebt  hat.  Colmán  hat  diesen  Hymnus  ge- 
dichtet, um  sich  und  seine  Schule  gegen  die  Bude  Connaill  ge- 
nannte Seuche  zu  schützen,  an  welcher  u.  A.  auch  jene  zwei 
Söhne  des  Königs  Aed  gestorben  sind.  Vor  dieser  Seuche  ist  C. 
mit  seiner  Schule  nach  einer  Insel  geflüchtet.  Nach  der  einen 
Tradition  hat  C.  den  ganzen  Hymnus  gedichtet,  nach  einer  andern 
nur  die  vier  ersten  Langzeilen;  die  übrigen  Verse  sollen  seine 
Schüler  gedichtet  haben,  und  zwar  jeder  eine  Langzeile.* 

Diese  letztere  Angabe  stimmt  sehr  gut  zu  dem  nichts  we- 
niger als  poetischen  Charakter  des  Hymnus,  und  ist  bei  der 
Auffassung  der  einzelnen  Verse  wohl  zu  beachten.  Das  Chroni- 
cum Scotoram  (ed.  Hennessy  pag.  99)  berichtet,  dass  die  zwei 
Söhne  Aed's  im  Jahre  661  p.  Chr.  an  der  genannten  Seuche  ge- 
storben seien. 

Jeder  Halbvers  hat  sieben  Silben. 


Sen  De  don  fe,  for  don  te,     Mac  Maire  ron  feladar! 
ior  a  /bessam*  dun  innocht,     cia  tiasam,  cain  temadar*! 

Itir  foss  no  utmaille,    itir  suide  no  sessam, 
4   ruire  nime  fri  cech  tress,     issed  attach  adessam. 

Itge  Abeil  meic  Adaim,*     hEli,  Enoc  diar  cobair! 
ron  soerat  ar  diangalar,     secip  leth  fon  m-bith  fogair! 

Noe  ocus  Abraham,     Isac  in  macc  adamra, 
8   immun  tisat  ar  tedmaim,     nachan  tairle  adamna! 


*  Einzelne  Verse  erinnern  an  die 'mit  Rom  saera  a  Jesu  beginnen- 
den Verse  im  Epilog  zum  Félire  (Rom  saera  a  Jesu  ar  cech  ulc  for  ire, 
amal  saersa  Noe  mac  Laimech  don  dile  u.  a.  m. 

2»  foraoessam  Ms.  dieselbe  Construction  Hy.  6,  24. 

2^  timadar  Ms. 

6»  itge:  i.  guidmit, 


I 


I  1  Colman's  Hymaus.  7 

Ailine  athair  tri  cethrur     ocus  Joseph  anuas  .  .  ,* 
ron  soerat  a  n-ernaigthi     co  rig  n-ilainglech  n-uasal! 
Snaidsium*  Moisi  degtuisecli,     ron  snaid*  tria  rubrum  mare*, 
12   Jesu,*  Aaron  macc  Amra,    David  in  gilla  dane*. 

9^  i.  anuasalfer.  Darnach  ergänzt  StoTces  Goid^  p  184:  anuas[er]. 
Aber  der  Beim  verlangt  ein  a  in  der  letzten  Silbe,  oder  uasel  V.  10. 

11»  snaidsium:  vgl.  snaidsiunn  27.  38,  soersum  28,  ainsiunn  Hy.  6, 
14.  Stokes  löst  von  diesen  Formen  ein  affigirtes  Fron.  pers.  ab  („May 
M.  Protect  me"),  vgl.  Beitr.  VII  41.  42.  Am  leichtesten  erklärt  sich 
noch  ainsium  protegat  me  (Fei.  Jan.  30),  nach  Stokes  =  ainis-um,  3.  Sg. 
Fiit.  von  aiugim  mit  conjunetivischer  Bedeutung.  Allein  diese  Form 
lautet  ohne  Affix:  ain,  z.  B.  ronn  ain  protegat  nos.  Dazu  kommt,  dass 
in  soersum  und  snaidsiunn  (von  Verben  nach  der  2.  u.  3.  Conjugation) 
das  s  schwerlich  zur  Verbalform  gehören  kann.  Ebel  behauptet  dies 
zwar,  indem  er  snaidsiunn  Z.^  467  zu  dem  mit  s  gebildeten  Fut.  oder 
Conj.  stellt.  Allein  dieses  Tempus  ist  sonst  nie  von  abgeleiteten  Verben 
gebildet,  vm,d  snaidsiunn  würde  gegen  die  Begel  Verstössen  (wie  Ebel 
selbst  anerkennt),  dass  der  auslautende  Wurzelconsonant  immer  dem  s 
dieser  Bildung  assimilirt  woi'den  ist.  Von  Wichtigkeit  ist  ferner,  dass 
mir  die  zu  ainsiunn  gehörigen  Formen,  auch  wenn  ohne  Affix,  mit  s 
gebildet  sind  {z.  B.  ron  anset  14),  während  die  der  Bedeutung  nach  zu 
snaidsium,  soersum  gehörigen  Formen  ron  snada  13,  ron  soera  56,  ron 
soerat  6.  10.  24  nie  ein  s  enthalten.  Jedenfalls  verdient  die  Ansicht  der 
Glossatoren  Berücksichtigung,  welche  das  s  zum  Affixe  ziehen,  und  auch 
das  Affix  anders  auffassen.  An  unsrer  Stelle  wird  snaidsiunn  durch 
ron  snade  sund  {möge  er  uns  hier  beschützen)  erklärt.  Ebenso  im  Leb. 
Brecc  der  Glossator  zu  snaidsium  Fei.  Juli  18:  i.  dogné  ar  snádud  i. 
ar  n-diten  assund  i.  ab  h.  scli  (sie)  presenti;  Fei.  Sept.  21:  i.  dogne 
ar  snadud  ron  snaide  asunn  i.  a  presenti  sclo  [Stokes,  Beitr.  VII  42, 
citirt  aus  beiden  Stellen  snaidsiunn,  icahr scheinlich  nach  einer  andern 
Handschrift^^  zu  ainsium  Fei.  Jan.  30:  i.  rom  ainset  sin  {sie)  vel  ron 
ainset;  zu  soersum  in  diesem  Hymnus  V.  28:  ro  soera  sinn.  Vgl.  noch: 
Ar  cowtdiu  cumachtach  ar  cond  slúag  sochaide  ar  súi  ar  slanicid  snad- 
sium  ar  cel  Leb.  na  huidr.  p.  15<^  lin.  21.  Eiue  sichere  Entscheidung 
weiss  ich  nicht  zu  treffen:  der  Zusammenhang  spricht  überall  für  die 
Annahme  einer  conjunctivischen  Form  mit  Pronomen  affixum;  den  Glos- 
satoren scheinen  dieseJFormen  nicht  geläufig  gewesen  zu  sein. 

iii>  ron  snaid:  i.  populum  Israel.  Stokes  übersetzt:  „(he)  who  pro- 
tected".  Allein  das  n  in  ron  kann  hier  nicht  das  Belativum  sein.  Nach  dem 
Glossator  wäre  zu  übersetzen:  der  es  [i.  populum  Israel)  du4'ch  das  rothe 
Meer  schützte.    Wir  haben  es  eben  mit  Schülerversen  zu  thun.    maire  Ms. 

12*  Jesu:  i.  mac  Nun.  12b  dana  Ms. 


8  II  Colman's  Hymnus. 

Job  cosna  fochaidib     sech  na  nemi  ron  snada, 
fáthi  fiadat  ron  anset     la  secht  maccu  Mocaba! 

Eoin  Baptaist  adsluinnem,     rop  ditiu  dun,  rop  snadud! 
16  Jesu  cona  apstalaib*     rop  diar  cobair  fri  gabud! 

Maire  Joseph  don  ringrat     et  spiritus  Stefani, 
as  cach  ing  don  forslaice    taithmet  anma  Ignati! 

Cech  martir,  cech  dithrubach,     cech  noeb  ro  bái  hi  n-genmnai, 
20  rop  sciath  dun  diar  n-imdegail,    rop  saiget  huan  fri  demnai! 

Regem  regum  rogamus     in  nostris  sermonibus, 
anacht  Noe  a  luchtlach*     diluvi  temporibus. 

Melchisedech  rex  Salem     incerto  de  semine, 
24  ron  soerat  a  aimigthe     ab  omni  formidine! 

Soter  soeras  Lotb  di  thein     qui  per  secla  habetur, 
ut  nos  omnes  precamur     liberare  dignetur. 

Abram  de  Ur  na  Galdai     snáidsiunn*  ruri  ron  snada*, 
28  soersum*  soeras  in  popul    limpa  fontis  i  n-gaba*. 

Ruri  anacht  tri  maccu     a  surnn  tened  co  ródai*, 
ronn  ain,  amal  ro  anacht     David  de  manu  Golai. 

Flaithem  nime  locharnaig     ar  don  roigse*  diar  trógi 
32  natleic  suum  prophetam    ulli  leonum  ori! 


16*  conapstalaib  Ms. 

22»  anacht:  i.  in  ri  ro  anacht  a  luchtlach:    i.  a  lucht   locha 

vel  a  lucht  dub  i.  Noe  cum  suis  tribus  filiis  et  IV  uxores  eorum.  Stokes 
übersetzt:  „Noah  [with]  his  people",  Ebel  Gr.  C.^  p.  855  „servavü  N. 
[et]  ejus  famiUam". 

27.   28    soersum:  ro  soera  sinn  {er  befreie  uns)  i  n-gaba:  i.  isin 

gabud  i  ra  batar  sine  aqua  quando  venit  ex  Egipto.  Stokes  übersetzt: 
„Abram  .  .  ,  let  the  Prince  who  protected  him  protect  us,  let  Mm  free 
me"  etc.  Allein  sollte  ron  snada  hier  nicht  ebenso  aufzufassen  sein  witJ 
V.  13?  Mit  der  Glosse  zu  soersum  vgl.  die  in  der  Anm.  zu  V.  11  bei- 
gebrachten Glossen  zu  snaidsium.  Der  Uebergang  von  der  1.  Pers.  Plur. 
( .  .  Protect  us)  zur  1.  Pers.  Sing.  ( .  .  free  me)  ist  auffallend. 

29^  CO  ruadi  Ms.    si'»  i.  arroairchise. 


I  1  Colmau's  Hymnus.  9 

^Amal  foedes  in  n-aingel*,     tarslaic  Petram  a  slabreid, 
dor/biter*  dun  diar  fortacht,     rop  reid  remunn  cech  n-amreid! 

Diar  fiadait*  rou  tolomar     uostro  opere  digao; 
36   ro  bem  occa  i  m-bethaid*     in  paradisi  regno! 

Amal  soeras  Jonas  faith     a  brii  mil  moir  —  monar  n-gle  — , 
snaidsiunn  degri  tomtach  trén!     sen  De  don  fe,  ior  don  te! 

Rofir,  a  fiada,  rofir,     ro  erthar  in  gude*  se, 
40   ro  bet  maccain*  flatha  De     hi  timcliuairt  na  scule  se! 

Rofir,  a  fiada,  rop  fír, 
risam  huili  sith  ind  rig! 

Sech  ro  ised,  ro  issam, 
44   hi  flaith  uime  cot  rissam! 

Robbem  cen  aes*  hillethu, 
la  haingliu  i  m-bithbethu! 

Reraig,  faithi  cen  dibad,     aingil,  apstail  —  ard  fegad*  — 
48   tairset  Har  n-athair*  nemda     ria  sluag  n-denma  diar  senad! 

Sen  De. 
Beiidacht  for  érlam  Patraic*     connoebaib  hErenn  immi,* 
bennacht  forsin  cathraig  se     ocus  for  cach,  fil  iiidi! 

Bennacht  for  érlam  Brigit     co  n-ogaib  hErenn  impe, 
52   tabraid  huile  —  cain  forgall  —     bewdacht  ior  ordan  Brigte! 

Bewdacht*  for  Columcille     connoebaib  Alban  alla, 
ior  anmain  Adamnain*  áin,     ro  la  cain  forsna  clanna! 


33*  inaingel  3Is.  34»  doroiter  Ms. 

35a  fiadat  3ls.  36»  bethaid  Stokes  Goid}  bibethaid  Ms. 

Z9^  guidi  Ms.  40»   maccan  Ms.  mit   der  Glosse:  meicc  becca 

atbalat  fochetor  in  sanctitate  post  baptismum. 

45  cenes  Ms.  47^  i.  ard  fegad  angelorum  et  apostolorum. 

48»  athar  Ms.  Zu  diesem  Vers  die  Glosse:  huc  usque  cecinit 
Colman.  49»  i.  for  in  érlam  as  Patraic  imme  Ms. 

63»  benedacht  Ms.  54»  adamnan  Ms. 


10  12  Fiacc's  Hymnus. 

For  fóesam  ríg  na  n-dúla    comairclie  nachan  bera, 
56    iu  spirut  nóeb  ron  bróciiaj     Cvist  ron  sóera,  ron  sena! 


2.  Fiacc's  Hymnns. 

Hier  werden  wir  wohl  Bedenken  tragen  in  den  Angaben 
der  Vorrede  historische  Wahrheit  zu  suchen:  Fiacc  von  Sleibto 
(Sletty)  soll  ein  Zeitgenosse  St.  Patrick's  gewesen  sein,  der  ihn 
selbst  getauft  habe.  Zuvor  sei  er  Schüler  eines  ardfile  von  Irland 
Namens  Dubthach  mac  hui  Lugair  gewesen.  Er  wurde  Erz- 
bischof von  Leinster.  Nach  der  einen  Tradition  soll  er  den 
Hymnus  unter  Lugaid  (t  507  Chron.  Scot.),  dem  Sohne  und 
Nachfolger  von  Loegaire,  nach  Patrick's  Tode  (489  Chron.  Scot.) 
gedichtet  haben. 

Diesen  Hymnus  hat  Leo  in  einem  Halleschen  Programm 
vom  Jahre  1845  behandelt:  Commentatio  de  Carmine  Vetusto 
Hibernico  in  S.  Patricii  laudem  scripta.  Leo  bemerkt:  Der 
Hymnus  kann  nicht  vor  dem  Jahre  540  und  nicht  später  als  im 
8.  Jahrhundert  entstanden  sein.  Denn  Tara's  Glanz  erlischt  im 
6.  Jahrhundert,  und  darauf  muss  doch  die  Prophezeiung  in  V.  20 
und  44  fussen,  während  andrerseits  die  Blüthe  der  ersten  christ- 
lichen Litteratur  mit  dem  8.  Jahrhundert,  in  welchem  die  Ein- 
fälle der  Fremden  beginnen,  abnimmt.  Auch  von  einem  unmit- 
telbaren Schüler  Patrick's  kann  der  Hymnus  nicht  herrühren,  da 
ja  in  V.  12  schriftliche  Aufzeichnungen  über  Patrick  erwähnt 
werden.  .jPerantiquum  vero  esse  hoc  carmen  eo  argumentamur, 
quod  ne  una  quidem  absurdissimarum  de  S.  Patricio  fabularum 
in  eo  exstat,  quae  multae  aliis  omnibus  in  narrationibus  de  Pa- 
tricio, inveniuntur.  Probatur  haec  sententia  porro  ignorantia 
posteriorum,  qua  factum  est  ut  nomen  montanarum  Scotiae  rogi- 
onum  et  civitatis  Antesiodorensis  (leg.  Autes.,  für  Altes.),  quae 
in  nostro  carmine  indubitanter  inveniuntur,  non  solum  non  in- 


55  Stokes    übersetzt:    „Upon    (the)    protection    of   the    king    of    the 
Elements,  a  guardianship  he  will  not  take  from  us." 


T  2  Fiacc's  Hymnus.  U 

telligerent,  sed  ut  ad  haec  nomina  interpretanda  fabulas  maximo 
a  vero  aberrantes  fingerent  de  Patricio  per  Alpes  Romam  et  ad 
insulas  maris  Tyrrheui  profecto."  Im  Uebrigen  hat  Leo's 
Arbeit  nur  noch  insofern  einen  Werth,  als  sie  uns  empfinden 
lässt,  welchen  gewaltigen  Fortschritt  die  Celtologie  in  den 
letzten  dreissig  Jahren  gemacht  hat.  Der  irische,  aus  älteren 
Drucken  entnommene  Text  ist  modernisirt  mid  vielfach  corrupt, 
Uebersetzung  und  Commentar  stammen  aber  eben  aus  der  Zeit 
vor  C.  Zeuss,  sie  enthalten  selten  das  Richtige. 

Nach*  seiner  poetischen  Form  ist  dieser  Hymnus  behandelt 
in  Cap.  VI,  2  der  Grammatica  Celtica  (p.  957  sequ.),  mit  werth- 
voUen  Anmerkungen  zu  vielen  einzelnen  Versen. 


Genair  Patraicc  in  Nemthur,     is  ed  atfet  hi  scelaib, 
maccan  se  m-bliadan  deac,     in  tan  dobreth  fo  déraib. 

Succat  a  ainm  itubrad*;      ced  a  athair  ba  fissi:* 
mac  Calpuirn  maic  Otide,     hoa  deochaiii  Odissi. 

Bai  se  hlmdna  *  i  fognam,     maisse  dóine*  nis  toimled, 
bat«>*  ile  Cothraigo     cethartrebe  dia  fognad.* 


2^  fo  deraib:  fo  dere,  (am  Rande)  i.  fo  bron  na  doiri. 

3»  Succat:  i.  bretnas  sein  ocus  deus  belli  a  laten  i.  is  ed  ro  ráided 
a  peritis.  Stokes  übersetzt:  Succat  Ms  name  it  was  said'\  indem  er  die 
zweite  Glosse  auf  itubrad  {ßttoa  it-ru-bradV  hi  trubh  rad  Leo)  bezieht. 

3^  ba  fissi:  i.  ba  cóir  a  físs. 

5»  i.  fo  intamail  na  hiubile  bicce  Ebreorum. 

b^  maisse  dóine:  i.  biad  maith  ocus  etach. 

6  i.  ro  lenastar  in  t-ainm  as  Cothraige  i.  cetharaige  i.  arinni 
dognith  („lege  fognith"  Stokes)  tribibus  IV.  Stohes  übersetzt:  „Many 
were  they  —  four  tribes,  which  Cothraige  served."  Allein  cethartrebe 
kann  nicht  Nom.  sein,  da  dieses  Compositum  Singularflexion  zu  haben 
pflegt;  auch  spricht  die  Wortstellung  gegen  Stokes'  Auffassung.  Ich 
möchte  es  als  Gen.  Sing,  von  Cothraige  abhängig  betrachten:  „erant 
multi,  quibus  servivit  Cothraige  quatuor  tribuum.  Der  Beim  toimled  — 
fognad  rührt  gewiss  nicht  in  dieser  Form  vom  Dichter  her. 


\ 


12  12  Fiacc's  Hymnus. 

Asbert  Victor  fri  gniad    mil  con  tessed  for  tonna,* 

forniib  a  chois  forsind  leicc,     maraith*  a  es,  ni  bronna.  8 

Do  faid  tar  Elpa  huile,*     De  mair,  ba  amru  retha  — * 
coiiid  farggaib  la  German     andes  i  n-deisciurt  Letha.* 

I  n-innsib  mara  Tórrian     ainis,  innib  adrimi, 

legais  canoin  la  .German,     is  ed  adfiadat  liiii.  12 

Dochum  n-Erenn  dod  fetis     aingil  De  hi  fithisi*, 
menicc  atchithi*  hi  fisib     dos  n-icfed  arithisi. 

Ro  bo  chobair  dond  Erinii,     tichtu  Patraicc  forochlad, 

ro  clos  cian  son  a  garma    macraide  caille  Fochlad.*  16 

Gadatar  co  tissad  in  noeb,     ara  n-imthiscd  lethu, 
ara  tintarrad  o  chlóen*     tuatha  bEreirn  do  bethu. 


7  gniad  zweisilbig,  wie  in  fogniad  V.  30. 

7^  for  tonna:  i.  for  muir  sair  do  legunn. 

8^  marait  Ms. 

9»  i.  ro  faidestar  Victor  Patraicc  dar  sleib  n-Elpa.  Trotzdem  über- 
setzt Stokes  do  faid  durch  „he  went"  und  farggaib  {d.  i.  fo-ro-ath-gaib) 
durch  ,,he  siaid."     Vgl.  du  foid  misit  Z.^  463,  facab  reliquit  Z.'^  881. 

9^  De  mair:  „great  God"  Stokes.  Vgl.  a  De  móir  Fél.Epil.lS,  79. 
Anders  0' Curry  Lect.  p.  503  ba  amru  retha:  i.  in  rith  sa.  Vgl.  amru 
sceoil  Hy.  5,  18.     Es  wird  wohl  beide  Male  amra  zu  lesen  sein. 

10  i.  in  Italia  ubi  fuit  Germanus. 

13^  hi  fithisi:  „in  (his)  course"  Stokes.  Allein  das  Pron.  poss. 
dürfte  auch  im  Irischen  nicht  fehlen. 

14»  atchithi:  i.  a  sanctis.  Die  erste  Hälfte  des  Verses  hat  acht 
Silben,  vielleicht  ist  atchith  zu  lesen. 

15  Stokes  übersetzt:  „It  was  a  help  to  Ireland  ißie)  coming  of 
Patrick,  who  was  ealled."  Ich  betrachte  tichtu  als  Subj.  zu  forochlad, 
mit  Bezug  auf  die  Glosse  zu  16^. 

16»  ro  clos:  i.  fo  hErinn. 

16^  macraide:  i.  ,Crebriu  ocus  Lesru  di  ingin  Glerainn  mic  hui 
Enne  dicentes:  Hibernenses  ad  te  clamant,  veni  sancte  Patrici  salvos 
nos  facere. 

17»  Es  ist  eine  Silbe  zu  viel. 

i?!»  lethu  „with  them"  Stokes,  „late"  Z.*  469. 

18»  0  chlóen:  i.  o  adrad  idal.         18^  do  betbu:  i.  ad  fidem  Christi. 


I  2  Fiacc's  Hymnus.  13 

Tiiatha  hErenii  tairchantais,     dos  n-icfed  sithlaith  nua, 

meraid  co  dea  iartaige,*     bed  fás  tír  Temrach  tua.*  20 

A  druid  fri  Loegaire     tichtu  Phatraicc  ni  Cheilitis, 
ro  firad  iud  /ätsine*     iniia  flatha  asbeirtis. 

Ba  leir*  Patrmcc  co  m-beba,*     ba  sab  indarba  clóene,* 

is  ed  tuargaib  a  eua     suas*  de  sech  treba  dóine.  24' 

Ymmuin*  ocüs  Abcolips,     na  tri  coicat  nos  canad, 
pridchad,  baitsed,  arniged,     de  molad  De  ni  anad. 

Ni  congebed  uacht  sini     do  feiss  aidcbe  hi  linnib, 

for  nim  consena  a  rige,     pridchaiss  fri  de  i  n-dinnib.*  28 

I  Slán  tuaith  Benna  Bairche*     nis  gaibed*  tart  na  lia,* 
canaid  cét  sahn  cech  n-aidchi,     do  rig  aiogel  fogniad.* 


20  xo  dea  iartaige:  i.  co  brath,  vgl.  meraid  co  dea  bratha  Fél.prol. 
174  tua:  i.  cen  gloir.  Stokes  übersetzt:  „that  his  snccessors  toould  ahide 
to  (the)  day  of  {Boom),  that  Tara's  land  would  he  waste  {and)  silent," 
indem  er,  ohne  auf  das  Versmass  zu  achten,  co  de  aiartaige  schreibt, 
irrthümlich  die  Glosse  co  brath  nur  auf  co  de  bezieht,  dem  Worte 
iartaige  eine  unerxciesene  Bedeutung  giebt  und  das  zweisilbige  tua  für 
Norn.  Sing,  halt  {es  ist  Gen.  Sing.  Fem.  zu  Temrach  gehörig). 

22»  indatsine  Ms.  Die  interessante  Marginalnote  zu  diesen  Versen 
s.  im  Anhang. 

23»  ba  leir:  i.  i  crabud.  co  m-beba:  i.  co  a  bas.  cloeni  Ms.  Vgl. 
saph  indarpu  demnai  Fei.  Oct.  16. 

24^  suas:  i.  ad  coelum.  Aber  wie  ist  de  zu  verstellen?  Auch 
Stokes  weiss  keinen  Rath. 

25»  ymmuin:  i.  Ambrois  vel  Audite. 

25^  nascanad  mit  einem  o  über  dem  a  der  ersten  Silbe  Ms. 

26»  arniged:  i.  dognith  ernáigthe  octis  athrige. 

28»  hat  acht  Silben,  vielleicht  ist  &  zu  streichen. 

28b  ininib  Ms.  Stokes'  Conjectur  i  n-dinnib  wird  evident  durch  die 
Glosse  i  telchaib.    Ebenso  in  dem  ton  Leo  mitgetheüten  Texte  i  ndindib. 

29»  i  Slán:  i.  nomen  fontis  [in  margine:']  slana  iarsindi  ba  slán 
cech  imlobor  [indiobor:  Stokes  Bemarks^  p.  69]  tarateged  in  t-uisce 
ocus  ip  SabuU  ata.  repleverunt  Ulaid  illam  propter  molestiam  turbarum 
exeuntium  ad  illam.  tuaith  Benna  Bairche:  i.  re  Bennaib  Boirche 

atuaith  i.  in  tipra.  Stokes  stellt  in  tipra  zu  gaibed,  allein  es  muss  zw 
vorhergehenden  Glosse  gehören,  wenn  es  auch  im  Ms.  über  gaibed  steht. 

29^  lia  ist  zweisilbig,  ebenso  -gniad  V.  30'',  vgl.  gniad  V.  7. 


l 


14  12  Fiacc's  Hymnus. 

Foaid  for  leicc  luim  iarum     ocus  cuilche  fliuch  imbi, 

ba  coirthe  a  /ridadart,     ni  leicc  a  chorp  hi  timmi.  32 

Pridchad  soscéla*  do  cách,     dogníth  mórferta  illethu,* 
íccaid  luscu  la  truscu,     mairb  dos  fiuscad  do  bethu. 

JPatraic  pridcliais  do  Scotaib,     ro  chés  mór  seth  illethu, 
immi  con  tissat*  do  brath     in  cacb  dos  fuc  do  betlm.*  36 

Meicc  Emir  meicc  Erimon     lotar  huili  la  cisal, 
fos  ro  laic  in  tarmcbosal     isin  morchute  n-isel.* 

Conda  thanic  in  t-apstal,*     do  faith  gith  gáithe  déne,* 
pridchais  tri  fichte  hliadan     croich  Crist  do  tliuataib  Fene.       40 

For  tuaith  bErenn  bai  temcl,*     tuatha  adortais  side,* 
ni  creitset  in  firdeacht     inna  trínóite  fíre*. 

I  n-Ardmacha  fil  rige,     is  cian  doreracht*  Emain, 

is  cell  mór  Dún  Lethglasse     nimdil  ced  dithrub  Temair.*         44 


32*  aridadax't  Ms. 

33»  soscélad  Ms.,  soscéla  Stokes. 

zz^  illethu:  i.  in  latitudine  saeculi.  Der  Vers  hat  eine  Silbe  zu 
viel,  vielleicht  ist  do  vor  gnith  zu  streichen. 

36^  con  tissat:  i  regait. 

36^  do  bethu:  i.  ad  fidem. 

38^  i.  i  n-ifernn.  Der  Beim  cisal — isel  rührt  geiviss  nicht  in  dieser 
Form  vom  Dichter  her. 

39*  i.  quia  missus  fuit  a  Deo  ad  praedicandum. 

39''  déni  Ms.  Stokes  übersetzt:  „Until  the  Apostle  came  to  them:  he 
went  the  wending  of  a  swift  wind."  Mir  ist  das  Wort  gith  sonst  un- 
bekannt; Stokes  stellt  es  zu  skr.  gati  {?) 

41  a  temel:  i.  adartha  idal. 

41^  sidi  Ms.  gl.  i.  sithaige  no  adratés. 

42''  firi  Ms. 

43'»  doreracht:  „arose"  Stokes  Goid.^  {ebenso  Ebel  Z.^  960  „sutrexit"), 
„passed  away"  Goid.^ 

u^  i.  ni  hinmain  lern  Temair  cid  fas.  Stokes  übersetzt:  „not 
pleasant  to  me,  though  Tara  be  desert." 


I  2  Fiacc's  Hymnus.  15 

Patraicc  dia  m-bai  illobra,*    adcobra  dul  do  Máchi,* 
do  luid  aingel*  ar  a  chenn     for  set  immedon  láthi.* 

Do  faitb  fades  co  Victor,    ba  he  arid  ralastar,* 

lassais  in  muine  i  m-bai,     asin  ten  adgladastar.  48 

Asbert:*  orddan  do  Machi,*     do  Crist  atlaigthe  bude!* 
dochum  iiime  mos  rega,*     ro  ratha  duit  du  gude.* 

Ymmou  dorroega  it  biu,     bid  lúrech  díten  do  cách, 

immut  illaithiu  in  messa     regat  fir  hErenn  do  brath.  52' 

Anais  Tassach  dia*  es,     in  tan  dobert  comman  do, 
asbert  mon-icfed*  Patraicc;     briathar  Tassaig  nir  bu  go* 

Samaiges*  crich  fri  aidchi,     ar  na  caite  les*  occai; 

CO  cenn  h]isidne  bai  soillse,     ba  he  sithlaithe  fotai.  56 

In  cath  fechta*  i  m-Bethron     fri  tuaith  Cannan  la  mac  Nun,* 
assoith*  in  grian  fri  Gabon,     issed  adfeit  littH*  dun.* 

Huair  assoith  la  hEsu     in  grian  fri  bás  inna  clóen, 

cia  suthrebrech,  ba  huisse     soillse*  fri  éitsecht  na  nóeb.  60 


45»  i.  ic  Sabull. 

45^  i.  ardaig  commad  ann  no  beth  a  eserge.  —  mache  Ms. 

46»  i.  Victor.  46^  laithe  Ms. 

47i>  aridralastar:  i.  arrále  i.  cen  dul  do  do  Ardmacha. 

49a  asbert:   i.  Victor.  orddan   do    Machi    (mache   Ms.):   i.  do 

glór  ocus  t'airechas  do  Ardmacha,  amal  no  bethe  fein  ann. 

49^  buide  Ms.,  altirisch  wäre  aber  budi — gudi. 

50»  mosrega:  i.  immucha  rega  dochum  nime. 

50^  du  gude:  i.  cech  ni  ro  chuingis  co  Dia  doratat  duit. 

62»  Es  ist  eine  Silbe  zu  viel  (in).    53»  dia  zweisilbig. 

54»  monicfed:  i.  co  Sabull  iterum. 

64*  nir  bu  go:  gl.  quia  venit  Patricius  iterum  co  Sabull. 

66»  samaiges:  i.  Patraicc.  55^  les:  i.  cainlle. 

67»  fechta:  i.  factum. 

61^  Nuin  Ms.,  Nuin  —  dúinn  Stokes.     Vgl.  die  Glosse  zu  Hy.  1,  12». 

68»  assoith:  i.  Deus.  Allein  hier  muss  doch  in  grian  Stibject  sein, 
vgl.  V.  59.    59»  Es  ist  eine  Silbe  zu  wenig. 

cot  soillsi  Ms. ;  vgl.  V.  56. 


\ 


16  12  Fiacc's  Hymnus.  . 

Clerich  hErenn  dollotar     d'airi  Fairaic  as  cech  sét, 
son  in  cetail  fos  ro  laich,*     contuil  cach  úadib  for  sét. 

Anim*  Patraic  fri  a  chorp     is  iar  soethaib*  ro  scarad, 

aingil  De  i  cétaidchi*     arid  fetis  cen  anad.  64 

In  tan  co  n-hualai  Patraic,*     adella  in  Patraic  n-aile;* 
is  malle  connuccabsat*     dochum  n-I'su  meicc  Maire.* 

Patraic  cen  airde  n-úabair*     ba  mór  do  maith  ro  menair, 
beith  i  n-géillius  meicc  Maire,     ba  sén  gaire  i  n-genair.*  68 


62»  fosrolaich:  i.  ros  failgestar  inna  ligu. 

63»  ainm  Ms. 

63^  sethaib  Ms. 

64»  i  cétaidche  Ms. 

65»  Patraic:  i.  mac  Calpiiirn. 

65^  in  Patraic  n-aile:  i.  Senphatraicc.  Es  ist  eine  Silbe  zu  viel, 
vielleicht  ist  in  zu  streichen. 

66  i.  issed  ro  gell  Patraic  mac  Calpuirn  do  Senphatraic,  commad 
immaille  no  regtais  dochum  nime  . . .  (der  Best  der  Glosse  unleserlich). 

66»  connubcabsat  Ms.  Weder  Stökes  noch  Ebel  (Z.*  464)  scheinen  an 
dem  ersten  b  Anstoss  genommen  zu  hohen.  Leo  l.  c.  hat:  connuc 
ceibhset,  was  abgesehen  von  der  falschen  Trennung  die  richtige  Form 
ist.  Sie  enthält  die  Wurzel  gab  viit  den  Präpositionen  con-ud-  (Z."^  885), 
und  zwischen  diesen  ein  Pron.  infix.  (Z.^  332),  denn  nur  so  erklärt  sich 
das  doppelte  n  und  die  intransitive  oder  reflexive  Bedeutung,  vgl. 
cotaucbat  (mit  infig.  da)  se  attollunt  Z.^  885. 

67»  cen  airde  n-uabar  Ms.  Die  Correctur  ist  von  Stokes  (Bem.^p.  69), 
der  nunmehr  übersetzt:  „without  a  sign  of  vainglory."  Diese  Conjectur 
findet  insofern  eine  gewisse  Bestätigung,  als  auch  Leo's  Text  cen  airde 
nuabhair  aufweist. 

68^  Stokes  übersetzt:  „happy  was  (the)  fate  to  tohich  he  tvas  borne,^^ 
und  bemerkt  dazu:  „lit.  it  was  a  luck  (sén)  of  laughter  {gaire)." 


1  2  Fiaoc's  Hymnus.  17 


Anhang. 


In  diesem  Anhang  sind  aus  der  lateinischen  Vita  auctore 
Jocelino  Monacho  de  Furnesio  (Act.  Sanct.  Mart.  tom.  II, 
pag.  541  seqii.),  sotcie  aus  der  irischen  Vita  im  Leb.  Brecc  diejenigen 
Stellen  mitgetheüt,  die  mir  für  das  Verständniss  des  Hymnus  von 
Nutzen  zu  sein  schienen. 

Zu  V.  2—6: 

Joe.  cap.  II,  10.  .  .  .  Cum  enim  ipse  puer  illustris  tria  lustra 
pcrlustrasset  sextum  decimum  attiugens  annum,  cum  aliis 
pluribus  compatriotis.  piratis  fines  illos  depraedantibus  rapitur,  capti- 
vatur,  et  in  Hiberniam  ducitur:  cuidam  deinde  regulo  paganissimo, 
Milchoni  nomine,  in  Aquilonali  parte  ejusdem  insulae  principanti, 
in  scrvitutem  venditur  .  .  . 

. . .  orabat  aiiquanto  tempore  penitus  jejunus,  quandoque  her  bar  um 
radicibus  seu  levissimis  cibis  se  sustentans,  membra  sua,  qnae 
erant  super  terram,  mortificabat  .  .  . 

Leb.  Br.  p.  25^:  Is  he  seo  di»  tuirtbiud  tidechta  Patraic  docum 
n-Erenn:  secht  mm'c  Sechtmaid  i.  secht  mm'c  rig  Bretan,  batar  for 
longais,  do  ronsat  orcuin  i  tir  m-Bretan,  ocus  batar  Ulaid  immalle  friu 
CO  tucsat  Patraic  leo  hi  m-broit  dochumm  n-Erenn,  ocus  a  di  siair,  i. 
Tigris  ocus  Lupati,  conus  rensat  Patraic  fria  Miliucc  mac  h.  Buain, 
i.  fri  rig  Dalaraide,  ocus  fria  thriar  m-bhrathar,  ocus  rensat  a  di 
siair  i  Conaille  Miiirthemni,  ocus  nimafitir  doib,  ocus  ni  con  fitir  nech 
dib  cia  tir  in  ro  reccad  aroile.  Do  fognad  tra  Fatraic  don  rig 
ocus  dia  triur  brath ar,  conid  aire  sin  tuccad  fair  inn  ainm  is 
Cothraige,  i.  mog  cethrair.  Batar  di  IV  hanmand  fair  i.  Succait  a 
ainm  o  thustigib  (leg.  thustidibl;  Cotraige  dia  m-boi  oc  fognum  don 
rothnir.     Magonius  (gl.  i.  magis  agens)  a  ainm  ic  German;  Prtfrici«s 

ffl.   i.   imter  civium,   i.  athair  na  catharda)  a  ainm  ic   comorba  Petair 

gl.  i.  Celis.). 

lieber  die  Namen  des  Patricius  theilt  StoTces  Retnarks'^  p.  36  Anm. 
Folgendes  mit:  „In  the  Tripartite  Life,  Pawl.  B.  512,  fo.  Q^.  2,  we  find: 
Cethrar  immwrro  ro  cendaig  seom  .  óin  dib  side  Miliuc  .  is  do  sein 
arróet  som  in  ainm  is  Cotraigi  iarsindi  foruigenai  do  cet/jartreb  .  ro 
lecht  dana  ceithir  anmand  fair  i.  Sucait  a  ainm  o  tustidib  .  Cothraigi 
(IIa  m-bai  ic  fognaw  do  cethrur.  Magonius  a  Germano  .  Patricius,  id 
est  primns  (?)  civium,  a  papa  Celestino.  Nov)  four  persons  bought 
hiiii:   one  of  tliem  was  Miliuc.      From  Mm  Patrick  receired  the  name 

Cothraige,  becausc  he  sert^ed  four  houses.  So  he  had  four  names,  to 
wit,  Sucait  his  name  from  his  parents:  Cothraige  while  he  was  serving 
foiir  persons:  Magonius  [cf  Skr.  Magharnn']  from  [his  teacher]   Ger- 

2 


18  12  Fiacc*8  Hymnus. 

manus;  and  Patrieius  from  Pope  Celestine."     Aehnlich  im  Lib.  Arm. 
9a.  2,  vgl  0' Curry  Lect.  p.  608. 

ZuV.  7,8: 

Joe.  Cap.  II,  12:  Evolutis  sex  annorum  orbitis  .  .  .  Oranti  illi 
quadam  die  Angelus  Domini  apparuit,  stans  super  cujusdam  prae- 
eminentis  petrae  praeruptum  .  .  .  Adjecit  etiam  in  proximo  ipsum 
servitutis  jugum  de  collo  excussurum  ...  Et  licet  caelestes  spiritus 
vocabulo  humano  censeri  necesse  non  sit,  pulchre  tamen  Angelus 
humana  forma  ex  aere  assumpta  indutus,  se  Victorem  appellavit  .  .  . 
Adjecit  etiam,  navem,  paratam  ad  transferendum  in  Britanniam, 
Stare  in  portu  .  .  .  Haec  dicentis  Angeli  visio  disparuit  et  allocutio; 
ejusque  vestigia  usque  in  praesens  petrae  impressa,  in  finibus 
Dalaradiae,  in  monte  Mis  memorantur. 

ZuV.  9— 18: 

Joe.  cap.  III,  17:  .  .  .  Emenso  aliquanti  temporis  spatio,  in  paternis 
constitutus  laribus,  in  visu  noctis  vidit  virum  venusti  vultus  et  habitus, 
quasi  de  Hibernia  plures  epistolas  afferentem,  et  unam  sibi  ad  legendum 
porrigentem:  quam  ille  suscipiens  legit,  litterarumque  in  limine 
scriptum  invenit:  Haec  est  vox  Hibernigenarum.  Perlecto  enim 
principio,  cum  in  legendo  vellet  procedere,  videbatur  sibi  in  spiritu 
infantulos  Hibernicos  maternis  uteris  inclusos,  voce  clara  cla- 
mantes  se  audire:  Rogamus  te,  sancte  puer  Patrici,  ut  venias 
et  ambules  inter  nos,  et  liberes  nos  .  .  .  Consuluit  super  hoc 
negotio  magni  consilii  Angelum;  et  ut  patriam  parentesque  deserens 
Gallias  peteret,  ob  fidei  Christianae  doctrinam  disciplinamque  dieendam, 
per  Angelum  Victorem  divinum  suscepit  oraculum. 

18.  Caelitus  edoctus  et  eductus  .  .  .  natale  solum  Britanniae  per- 
transiens,  Galliarum  fines  adivit.  Et  ne  forte  in  vacuum  eurreret, 
aut  quod  non  didicit  doc^ret,  B.  Germano  Autisidiorensi  Episcopo  ad- 
haesit;  et  ut  in  Christiana  religione  ae  eruditione  plenius  proficeret, 
cum  illo  octodecim  annorum  spatio  legens  et  adimplens  sacras  Scrip- 
turas  .  .  .  moram  fecit.  Susceperat  uterque  divinum  oraculum:  Patrieius 
seilicet,  ut  cum  S.  Germano  maueret;  et  Episeopus,  ut  eundem  sanctum 
adolescentem  seeum  erudiendum  retineret.  Erat  hie  Antistes  genere, 
dignitate,  vita,  doctrina,  officio,  et  signis  celeberrimus ;  a  quo  singulos 
sacrorum  Ordinum  gradus,  et  etiam  Sacerdotalem  apieem  seeundum 
instituta  Canonum  percepit  Patrieius  .  .  . 

21.  Sedit  animo  S.  Patricio  Sedem  S.  Petri  petere  in  petra  fundati, 
et  sanctae  Romanae  Ecclesiae  canonieis  institutis  uberius  imbui;  cupiens  ^ 
auetoritate  Apostolica   iter   et   actus   suos   roborari.    Cum   autem  quod  fl 
corde    conceperat    enodasset   B.    Germano,    approbavit    sanctum   ipsius 
propositum    S.     Germanus,    adjungens    ei    Christi    servum    Sergecium 


I  2  Fiacc's  Hymnus.  19 

Presbyterum,  itineris  socium,  laboris  solatium,  sanctae  conversationis 
testem  idoneum.  Profectus  vero  divino  instinctu  seu  revelatione 
Angelica  ad  quemdam,  in  quadam  insula  Tyrrheni  maris  degentem, 
secessit  solitarium  .  .  . 

Der  Scholiast  und  ebenso  StoTces  beziehen  V.  9  und  10  auf  Pairaic's 
Reise  nach  Born.  Die  Bichtigkeit  dieser  Auffassung  ist  schon  öfter  an- 
gezweifelt worden,  so  vom  Editor  der  Vita  S.  Patricii  in  den  Act. 
Sanct.  {Mart.  II,  f.  528)  und  von  Leo  (s.  oben  S.  10).  Beide  meinen, 
tar  Elpa  beziehe  sich  nicht  auf  die  Alpen,  sondern  auf  Alba,  Schott- 
land, {vgl.  Alpu  Aec.  Sg.  Z.^266),  und  Letha  sei  nicht  Latium,  sondern 
Letavia  d.  i.  Aremorica.  Somit  würde  sich  V.  9  unmittelbar  an  V.  8 
anschliessen ;  da  Milchu  oder  Miliucc  ein  Häuptling  im  nördlichen 
Irland  war,  so  musste  P.  auf  seiner  Flucht  zunächst  nach  Schottland 
kommen.  Das  Hauptziel  war  aber,  dass  P.  für  seine  Mission  vor- 
bereitet würde.  Nirgends  finden  wir,  dass  er  den  German  erst  in  Born 
angetroffen  hätte;  auch  die  lat.  Vita,  die  von  P.^s  Aufenthalt  in  Born 
berichtet,  lässt  ihn  den  German  in  Gallien  aufsuchen.  Schon  desshalb 
liegt  es  nahe,  die  geographische  Angabe  in  V.  10  nicht  auf  Born  zu 
beziehen.  Dazu  kommt  aber,  dass  auch  an  und  für  sich  die  Worte 
i  n-deisciurt  Letha  ein  sehr  sonderbarer  Ausdruck  für  Born  wären, 
ganz  abgesehen  davon,  dass  Born  nicht  im  südlichen  TJieile  von  Latium 
liegt.  Mit  welchem  Bechte  Autisiodörum  (jetzt  Auxerre),  German's 
Besidenz  in  Gallien,  als  i  n-deisciurt  Letha  gelegen  bezeichnet  werden 
durfte,  ist  eine  andere  Frage.  Eine  geographische  Ungenauigkeit  wäre 
aber  bei  einer  weniger  bekannten  Stadt  nicht  so  auffallend.  Wenn  man 
annehmen  darf,  dass  mit  Letavia  in  weiterem  Sinne  die  ganze  nördliche 
Hälfte  von  Gallien  gemeint  sei,  so  würde  Alles  in  Ordnung  sein.*  Dass 
Letha  im  Sinne  von  Latium  gebraucht  worden  ist,  kann  Niemand 
bezweifeln  {z.  B.  o  Róim  Letha,  Leb.  Br.  66»,  55).  Vgl.  0' Curry  .Lect. 
p.  502.  Eine  merkwürdige  Stelle  findet  sich  in  der  Vita  Patricii, 
Leb.  Brecc  p.  26»  lin.  36:  iarsin  ro  fucc  in  t-aingel  i  n-Arboric 
Letha  cusin  cathraig  dianad  ainm  Capua  i  sléib  Armóin  .  .  .  Hier  ist 
Latium  sogar  durch  Arboric  Letha,  d.  i.  Aremorica  Letavia,  bezeichnet. 

Auf  die  Verse  15 — 18  bezieht  sich  das  aus  Gap.  III,  17  der  Vita 
Mitgetheilte.  Aehnlich  in  der  irischen  Vita,  Leb.  Br.  p.  25^  lin.  65: 
.  .  .  tanic  in  t-aingel  chuice  ina  chotlud  co  n-epistlib  immdaib  leis  tria 
Goedeilg,  ocus  in  tan  bói  sim  occa  n-airlegend  atchuala  gair  mor  do 
nóidenu  a  m-bronnaib  a  maithrech  hi  crichaib  Connacht.  In  macrad 
sin  a  caille  Fochlad,  conid  e  so  atbertis:  veni  sancte  Patrici  salvos  nos 
facere.  Vgl.  Stokes  Goid.^  p.  130.  In  unserem  Hymnus  steht  aber 
nicht,   dass  P.  diesen  Buf  der  Kinder   n'nr   geträumt  hat.    Auch  der 


*  Die  Sache  xcird  etident  durch  Lib.  Arm.  §7  (Ooid.^):   „Patricius  et  Isseminus 
cum  Germaiio  fnerunt  in  Olsiodra",  d.  i.  „Autissiodurum  wow  Auxerre." 

2* 


20  12  Fiacc's  Hymnus. 

Glossator  scheint  dies  nicht  angenommen  zu  haben,  wie  aus  der  Glosse 
fo  hErinn  zu  ro  clos  (F.  16)  hervorgeht. 

Zu  F.  19-22: 

Joe.  cap.  III,  26:  .  .  .  Egressuro  autem  ad  aridam  Patricio,  paga- 
norum  multitudo  ipsius  adventum  exspectans,  obviam  occurrit  et  obstat. 
Magi  namque  et  arioli  ipsius  regionis  conjecturando  vel  vaticinando, 
insulam  per  Patricii  praedicationem  convertendam  praecognovernnt, 
ejusque  adventum  longo  ante  in  haec  verba  praedixerunt: 
Adveniet  in  circulo  tonsus  in  capite,  cum  suo  ligno  curvo; 
cujus  mensa  erit  in  Oriente  domus  suae,  populusque  illius 
retrorsum  illi  astabit,  et  ex  mensa  sua  nefas  cantabit,  et  tota  familia 
sua:  fiat,  fiat,  respondebit.  Hie  autem  cum  advenerit,  deos 
nostros  destruet,  templa  et  altaria  subvertet,  turbas  post  se  sedueet, 
reges  sibi  resistentes  subjiciet,  aut  de  medio  tollet,  et  doetrina  ejus  in 
seeulum  regnabit  .  .  . 

Eine  irische  Version  dieser  druidischen  Prophezeiung  findet  sich  in 
einer  Marginalnote  zu  V.  34,  in  der  auch  die  Namen  der  Druiden 
genannt  sind:  ite  na  druid  i.  Luchru  ocus  Lueutmel  ocus  is  ed  asbertis: 

Ticfa  tálcend  dar  muir  merreend, 

a  brat  tollcend,  a  chrand  eromeend, 

a  mias  i  n-iarthair  (leg.  airthair)  a  thige, 

frisgerat  a  muinter  huile 

amen  amen. 

Ebenso  in  der  ir.  Vita,  Lebr.  Br.  p.  26»  lin.  64:  uair  ro  thirchansatar 
a  druide  do  Loegaire  tidecht  P.  docum  n-Erenn  V.  bl.  remi  fessin,  i. 
Loehra  ocus  Lothraeh  ocus  Lueat  mocl  ocus  Renell  a  n-anmanna,  ocus 
ba  hed  so  atbertis:  ' 

Tiefai  taillcend  tar  muir  meircend, 

a  bratt  (i.  eoehall)  toilleend,   a  crand  (i.  bachall)  eromeend, 

a  mias  (i.  a  altoir)  an  airthair  a  thige, 

friseerut  a  munter  uli 

amen  amen. 

Vgl.  O'Donovan's  Suppl.  zu  O'Beilhj  s.  v.  Tailginn. 

Z«  F.  23—42: 

Diese  Verse  schildern  im  Allgemeinen  Patraic's  heiliges  Leben  und 
Wirken.     Encnnscht  wäre  eine  sachliche  Erklärung  zu  V.  29,    die  ic^|j|^|j 
aher   nicht   zu   geben   vermag.     Da    alle   ülrrigen  Stellen   ohne  Weiteref^^^ 
verständlich   sind,   so   verzichte  ich  auf  die  Mittheilung  entsprechender 
Stellen  (Vit.  Joe.  cap.   XVIII,   160,  Leb.  Br.  p.  29*,  lin.  66  fl.),  und 
führe  nur  zu  V.  31   eine  fast  wörtlich  gleiche  Stelle  aus  der  ir.  Vita  an 


I  2  Fiacc's  Hymuus.  21 

(Leb.  Br.  p.  29'',   lin.  5):    iu   cethnimad  (den  vierten  Tlieil  der  Nacht) 
for  dir  luimm  ocus  doch  fó  chind  ocus  culchi  fliucli  imbi. 

ZmF.45— 50: 

Joe.  cap.  XIX,  164:  Post  haec  dilectus  Domini  Patricius  pleuus 
dierum  et  meritorum  .  .  .  vitae  suae  vesperum  videt  imminere:  qui  cum 
esset  iu  finibus  Ulidiae  constitutus,  versus  Ardmachiam  civitatem 
Sedis  suae  maturavit  gressus.  Sedit  enim  desiderio  suo  illo  in  loco 
sacri  corporis  exuviis  depositis  viam  universae  caruis  ingredi,  et  sub 
oculis  filiorum,  quos  in  Christo  parturierat,  in  ventre  matris  omnium 
recondi.  Sed  sancti  viri  propositum  inopiuatus  commutavit  eventus  .  .  .  : 
Angelus  namque  Victor  illi,  quo  proposuerat  tendenti,  occurrit,  et 
st'cus  viam  de  rubo,  absque  ullius  combustionis  jactura  ar deute, 
loqueus  ait:  Prohibe  Patrici,  pedem  a  coepto  itinere,  quia  uon  est 
vohiutatis  divinae,  ut  vita  tua  morte  commutetur  in  Ardmachia  corpus- 
que  claudatur  sepulchrali  lare.  In  regione  enim  ülidiae  quam  prius 
prae  omnibus  Hiberniae  finibus  convertisti.  Dominus  praevidit  te  mori- 
turura,  et  in  civitate  Dunensi  honorifice  tumulandum:  ibi  quippe 
erit  tua  resurrectio;  sed  in  Ardmachia  urbe,  quam  diligis,  gratiae 
tibi  collatae  successiva  admiuistratio.  Memor  esto  verbi  tui,  in 
quo  filiis  Dichu  primis  neophytis  Hibernigenarum,  spem  dedisti,  quaudo 
caelitus  edoctus  in  terra  eorum  te  moriturum  et  funerandum  praedixisti 
et  promisisti.  Sanctus  autem  praesul  prius  paululum  hoc  moleste 
accipiens,  obstupuit:  sed  repente  in  se  reversus  Divinae  dispositionis 
providentiam  .  .  .  amplexatus  est  Deique  voluntati  suam  submittens  ad 
partes  Ulidiae  regressus  est. 

Nach  den  Glossen  zu  V.  54  befand  sich  P.  zu  Sahull  („or  Saull, 
Co.  Down"  0' Curry  Lect.  p.  20).  Die  lat.  Vita  hat  nur  in  finibus 
Ulidiae,  aber  in  der  irischen  Vita  heisst  es  {Leb.  Br.  29i>,  lin.  9): 
o  thanic  tra  cusna  dedenchu  do  P.  dia  m-boi  oc  Sabull  hi  Mag  Inis 
hi  crich  Ulad,  tic  for  conair  do  Ardmacha  con  bad  ind  atbelad.  Atchi 
in  munni  (sie)  for  lassad  ara  chind  ocus  ni  loisced  in  teni  in  muine, 
ocus  Victor  aingel  ica  acallaim-sium  ass,  ut  dixit  friss:  Ni  dechais  do 
Ardmacha    etc.     Von  Sabull    aus  lag  Ardmacha  südlich  (fadess  V.  47). 

Zu  V.Öl: 

Nach  Stokes  ist  hier  der  mit  den  Worten  „Audite  omnes"  beginnende 
Hymnus  des  Secundinus  gemeint,  mit  dem  der  Liber  Hymnorum 
beginnt  {Stokes,  Goid.^  132),  und  von  dem  Vit.  Joe.  Cap.  XVIII,  155,  156 
berichtet  tcird. 

Zu  V.  53— 64:: 

Von  der  Prophezeihung  des  Bischofs  T  ass  ach  finde  ich  nichts  in 
den  mir  zugänglichen  Quellen.  Doch  wird  überall  berichtet,  dass  T. 
dem  Patraic  zum   letzten  Male  das  h.  Abendmahl  gereicht  habe.     Vgl. 


22  12  F'iacc's  Hymnus. 

Joe.  Vit.  XIX,  167,  Ir.  Vit.  im  Leb.  Br.  p.  2d^  lin.  23  (Ro  fáid  P.  a  spir. 
iarsin  ocus  rogab  comaind  ocus  sacarbaic  do  laim  Tassaig  espoic). 
Den  Angaben  des  Hymnus  zu  Folge  war  Tassach  in  Sabull  und 
reichte  Patraie  das  h.  Abendmahl,  ehe  sich  dieser  nach  Ardmaeha  auf- 
machte. Er  prophezeite,  dass  P.  bald  zurücJckehren  würde;  und  es 
geschah,  denn  der  Engel  veranlasste  ihn  unterwegs  zur  BücTckehr. 

ZuV.bb—ßO: 

Auch  die  irische  Vita  berichtet  so  von  dem  Wunder  nach  Patraic's 

Tode:  ni   thesta  forru  in   t-sollsi  na  in  bolad  angelacda,  acht  bói  isin 

tir  uli  CO  cend  m-bhadwa  (Leb.  Br.  p.  29^   lin.  32j.      Aber  nach  der 

lat.  Vita  {cap.  XIX,  170)  währte  das  ununterbrochene  Licht  nur  zwölf 

Tage. 

y 

Zw  F.  61—64: 

Joe.  cap.    XIX,   169:    multitudo   etiam   populi   et   cleri   copiosa 

catervatim  confluxit  .  .  .  Nocte  vero  secuta  lucifluus  chorus  ange- 

lorum    circa    corpus    caelestes    excubias    exhibuit,    locum    et    omnes 

existentes   in   eo    claritate    circumfulgens,   odore  oblectans,   psalmodiae 

mellifluae   modulamine   mulcens,   spirituali  jucunditate  cuncta  perfudit. 

Igitur   in   omnes,    qui   convenerant,    sopor  Domini   irruit,   et  donec 

angelicae  explerentur  exequiae,  usque  mane  consopitos  detinuit. 

ZmF.65,66: 

Von  dem  gleichzeitigen  Tode  des  P.  und  des  Senphatraic  und 
von  der  in  der  Glosse  erwähnten  Prophezeiung  desselben  finde  ich  in 
den  anderen  mir  zugänglichen  Quellen  nichts.  Nach  der  gewöhnlichen 
Tradition  war  Senph.  vielmehr  der  Nachfolger  Patraics,  und  war  ihm 
dies,  als  er  ein  Knabe  von  sieben  Jahren  toar,  von  P.  jwophezeit 
worden;  er  soll  den  Patraie  um  zehn  Jahre  überlebt  haben  {Act.  Sanct. 
Mart.  II,  p.  583,  13.  14).  Den  Namen  des  Senphatraic  und  die  Ver- 
wandtschaft der  beiden  P.  betreffend  sagt  der  Editor  der  Vit.  Joe.  l.  c. 
p.  -519,  12:  .  .  .  sed  satis  habemus  insinuare  paucis,  alterum  Patricio 
fuisse  fratrem,  Sennanum  (sie)  nomine,  gradu  diaconum,  ante  susceptos 
ordines  sacros  patrem  junioris  Patricii,  qui  secundus  a  sancto  patruo 
primatum  Ardmachanum  tenuit,  et  ut  infra  dicetur  S.  Sen-patrick 
dictus  est,  non  quasi  senior  Patricius  (etsi  eo  trahat  vocis  sen  signi- 
ficatio),  sed  Senani  Patricius. 


I  3  Ninine's  Gebet.  23 


3.   Ninine's  Gebet. 

.Diese  kurze,  aber  in  grossem  Stil  gehaltene  Verherrlichung 
des  S.  Patrick  ist  wohl  das  poetisch  schönste  Stück  im  Liber 
Hymnorum.  Die  Vorrede  besteht  nur  aus  den  Worten:  Níníne 
écess  doríne  in  n-orthain -sse  no  Fiac  Sleibte. 

Einen  nicht  ganz  genauen,  obwohl  auf  einer  neuen 
Collation  beruhenden  Abdruck  des  Textes  und  der  Glossen  nach 
Stokes  Goid.^  hat  Rev.  J.  F.  Shearman  mitgetheilt,  Journ.  of  the 
R.  Hist.  and  Arch.  Assoc.  of  Ireland,  July  1874  (No.  19)  p.  197: 
abgesehen  von  einigen  kleineren  Ungenauigkeiten  ist  hier  der 
Fehler  dorchraide  für  dorchaide,  V.  9  stehen  geblieben.  Auch 
die  Uebersetzung  ist  ein  unveränderter  Abdruck  von  Stokes' 
erstem  Versuche. 

In    der  Abtheilung   der  Verse    bin   ich   nur   insofern   von , 
Stokes  abgewichen,  als  dieser  die  Verse  3,  4,  5  und  7,  8,  9  ohne 
Abtheilung  giebt.     Wenn   man  primabstal,  V.   7,  streicht,  so 
lässt    sich   ein    gewisses    System   in    der  Silbenzahl   der  Verse 
erkennen  (7  +  5.7  +  5;   10  .  5  .  9;   10  .  5  .  9;   10  .  10). 


Admuinemmair*  Noeb  Patraicc     primabstal  hEreim, 

airdirc  a  ainm  n-adamra,     breo  batses  gente! 

cathaigestar  fri  druide  durchride, 

dedaig*  diumaschu 

la  fortacht  ar  fiadat  findnime, 

fonenaig*  hErenn  iathmaige  mórgein.* 


1  i.  tiagmait  inna  rnuingin.  Vgl.  admuinter  a  feli  Fei.  Oct.  2  mit 
der  Glosse  i.  adamraigther  i.  bendaicher  {sie),  ähnlich  Hy.  5,  98.  Stokes 
übersetzt,  durch  die  etymologisirende  Glosse  verleitet:  „We  put  trust." 

i  i.  alaind  ro  dingestar. 

6  fonenaig:  i.  ro  funigestar  i.  dorigni  a  funech  i.  a  glanad. 
mórgein:  is  mor  in  gein  Patraicc  no  mor  gin  filem  oca  gude  i.  gena  fer 
n-Erenn  ule.     Stokes  übersetzt  jetzt  [Eem,^  p.  69):    „He  purified  Erin's 
meadow-lands,  a  mighty  birth." 


24  I  "4  Ultan's  Hymnus. 

guidmit  do  Patraicc  [primabstal], 
8    donn  esinart*  i  m-brath  a  brithemnaclit* 
do  mídúthrachtaib  demna  dorchaide. 
Dia  lern  la  itge  Patraicc  primabstail! 


4.   Ultan's  Hymuus 

auf  Brigit. 

Diesen  Hymnus  soll  IJltan,  Abt  von  Ardbreccan,  gedichtet 
haben,  der  nach  dem  Chron.  Scotorum  im  Jahre  653  starb 
(nach  den  Annais  of  the  Four  Masters  im  Jahre  656,  Stokes). 
Die  Unsicherheit  der  Tradition  äussert  sich  aber  darin,  dass  er 
auch  dem  Columcille  (f  595  Chron.  Scot.),  dem  Broccan  Cloen 
(6.  oder  7.  Jahrh,),  drei  Männern  aus  der  Genossenschaft 
(munter)  der  Brigit  (t  523  Chron.  Scot.)  und  dem  Brenainn 
(t  565  Chron.  Scot.)  zugeschrieben  wird. 

In  jeder  Zeile  sind  fünf  Silben,  im  Reime  steht  immer  ein 
zweisilbiges  Wort. 

Brigit  be  bithmaith,     breo  orda*  oi})lech, 

don  fe*  don  bithtiaith     in  grian  tind  tóidlecliM 


7  primabstal  halte  ich  für  späteren  Zusatz,  s.  die  Vcn'hemerkuiuien. 

8  doiiiiesmart:  doniiessaircfe  i.  dogéna  ar  tesargain.  i  m-brath  a 
brithemnacht:  i.  ar  in  britliemnas  bratlia.  Stokes  übersetzt:  „We  jrray 
to  Patrick,  chief  apostle  who  will  save  us  at  (the)  Judgment  from  doom 
to  (the)  malevolences  of  dark  demons."  Ohne  hier  im  Allgemeinen  die 
Existenz  eines  T-futurum  im  Irischen  {rgl.  Stokes,  Beitr.  VII,  28) 
bestreiten  zu  tvollen,  kann  ich  doch  doun  esmart  nicht  ohne  Weiteres  für 
ein  solches  halten.  Ob  do  esmart  wirklich  mit  do  essurc,  tessurc  sei'vo 
gleichbedeutend  ist,  wie  der  Glossator  angiebt,  ist  mir  zweifelhaft ;  auch 
die  Praep.  do,  V.  9,  will  berücksichtigt  sein. 

i'j  breo  orda:  vgl.  breo  óir  Anrede  an  Brigit  in  einem  Z.-*961  mit- 
getheilten  Gedichte. 

2»  doiife:  i.  don  fuca.        bithlaith  Ms.  3^  taidlech  Ms. 


I  5  Broccau's  Hymnus.  25 

Ron  soera  Brigit     sech  clrungu  demua, 
4   ro  roeua  reunii     catha  cach  thedma. 

Do  rodba*  innunn     ar  colla  cisu, 

in  chróeb  co  m-blathaib     in  mathair  I'su. 

Ind  fíróg*  inmain*  co  n-orddain  adbail 
8   biam  sóer  ccchinbaid     lam  nóeb  do  Laiguib.* 

Lothcholba*  flatha*     laJPatraic  primda, 
intlacht  uasligaib*     ind  rigan  rigda.* 

Robbet  iar  sinit     ar  cuiii)  hiccilicc, 
12    dia  rath  ron  broena,     ron  soera  Brigit. 

Brigit  bé. 

Brigtac  per  laudcm  Chiistum  prccamur, 

iit  nos  Celeste  reffnum  habere  mercamur.     amen. 


5.   Brocean's  Hymnus. 

Dieser  Hymnus  trägt  ganz  den  Charakter  der  Gedichte, 
welche  so  oft  den  sagenhaften  Erzählungen  der  Iren  eingestreut 
sind.  Die  Kunst  des  Dichters  besteht  hier,  abgesehen  von  der 
Versification,  darin,  allbekannte  Dinge  so  kurz  als  möglich  aus- 


5=1  dorodba:  i.  ro  dibda. 

7»  indiróg  Ms.  iiimain:  i.  linne  no  la  cach. 

s^»  Laiguib:  tcahrscheinlich  ist  Lagnaib  zu  lesen. 

<i  i.  cend  do  feraib  hErenn  Patrcwcc,  cend  do  muaib  hEreiin  Brigit. 

9»  lethcholba:  i.  Brigit;  in  margine:  Amal  bite  da  cholba  i  u-domuu 
sie   Brigit    ocus    Patra/cc   i   ii-hErenn   (sie).  flatha:    i.   flathemnasa 

hEreun. 

loa  uasligaib:  i.  uasocraidib. 

i(|i>  rigda  Stokes  Goid.^  p.  184,  riga  Ms.  Stokes  übersetzt:  „the  ves- 
ture  ocer  liga  (?),  the  royal  Queen."  Der  Sinn  dieser  Stelle  ist  noch 
fraglich.  In  der  Glosse  ist  getciss  uas  socraidib  zu  lesen  (Stokes  Goid.^ 
p.  137  not.);  auch  uas  sligaib  «h  Texte?  intlacht  fasst  Stokes  als  in 
tlacht,  das  Gewand  (?). 

11»  i.  post,  i.  set  sin. 


26  15  Broccan's  Hymnus. 

zudrücken,  gleichsam  nur  durch  Stichwörter.      Wenn  man  den 
betrefFenden  Stoff  nicht  schon  anders  woher  kennt,  so  sind  diese 
Verse  oft  ebenso  wenig  zu  verstehen  als  ein  Sanskrit  Sutra  ohne 
Commentar.     Ich  habe  deshalb  aus  der  unter  dem  Namen  des 
Cogitosus  gehenden  Vita  S.  Brigittae  (Acta  Sanctorum,  Febr.  1) 
diejenigen  Capitel,  welche  für  das  Verständniss  dieses  Hymnus 
von  Wichtigkeit  sind,  theils  vollständig,  theils  mit  Weglassung 
unwesentlicher  Sätze  mitgetheilt  (s.  den  Anhang  hinter  dem 
Texte).     Auffallend  ist,  dass  die  Reihenfolge  der  Wunder  im 
Hymnus  wie  in  der  genannten  Vita  dieselbe  ist.     Diese  Ueber- 
einstimmung  kann  nicht  zufällig  sein;  andere  Vitae  beobachten 
eine  andere  Anordnung,     lieber  Broccan,  mit  dem  Beinamen 
cloen,  sagt  die  Vorrede  weiter  nichts  aus,  als  dass  Ultan,  Abt 
von  Airdbrecan,  sein  Erzieher  (aite)  gewesen  sei,  und  dass  der- 
selbe ihn  zu  dem  Unternehmen  veranlasst  habe,  die  Wunder  der 
Brigitta  in  kürzester  Fassung  und  in  poetischer  Form  zusammen- 
zustellen.    Nach  dem  Chron.   Scot.   starb  Ultan  im  Jahr  653. 
Andrerseits    aber   soll    der   Hymnus   nach    der   Vorrede   unter 
König  Lugaid    entstanden    sein,    dessen  Tod    das  Chron.  Scot. 
unter  dem  Jahre  507   berichtet.      Keine  der  beiden  Angaben 
verdient    Glauben.      Der   Verfasser    dieses   Hymnus   ist   wahr- 
scheinlich deshalb  in  Zusammenhang  mit  Ultan  gesetzt  worden, 
weil  dieser  die  Wmider  der  Brigitta  zuerst  gesammelt  haben 
soll.      Die  Sprache  ist  alterthümlich;  besonders  beachteuswerth 
sind  die  ziemlich  zahlreichen  Perfectformen. 

S.  Brigit  und  S.  Patrick  sind  die  Nationalheiligen 
Irlands.  Während  aber  Patrick  nur  der  christlichen  Hagiologie 
angehört,  scheint  Brigit  zugleich  die  Erbin  einer  alten  heid- 
nischen Gottheit  zu  sein.  Ihr-  Wesen  enthält  Züge,  die  mehr 
als  eine  heilig  gesprochene  Nonne  hinter  ihr  vermuthen  lassen. 
Ich  meine  weniger  die  ihr  zugeschriebenen  Wunder  —  obwohl 
vielleicht  die  Art  derselben  auch  nicht  bedeutungslos  ist  — ,  als 
vielmehr  den  Umstand,  dass  sie  wiederholt  als  eine  der  Mütter 
Christi  (V.  4,  63),  dass  Christus  wiederholt  ihr  Sohn  genannt 
wird  (V.  83),  und  dass  sie  gleichgestellt  wird  mit  Maria  (V.  105). 
Eine  Glosse  im  Lib.  Hymn.  fol.  2''  (Goid.^  p.  63)  sagt  geradezu: 


I  5  Broccan's  Hymnus.  27 

ar  isi  Brigit  Maire  na  p-Goidel  (Glosse  zu:  virginem  Mariae 
sanctae  similem).  Ganz  dieselbe  Bemerkung  findet  sich  zweimal 
in  der  irischen  Vita  der  Brigit,  welche  im  Leb.  Brec.  steht,  vgl. 
p.  63*  lin.  10  und  66*  lin.  50  der  Lithographie.  Es  liegt  nahe, 
hier  an  die  altgallischen  Matres  zu  erinnern. 

Den  lateinischen  Texten  im  Anhang  sind  einige  Stellen  aus 
der  ei*wähnten  irischen  Vita  im  Leb.  Brec.  einverleibt,  sowie 
einige  andere  irische  Stücke. 

Jede  Halbzeile  hat  sieben  Silben. 

Ni  car  Brigit  buadach*  bith,     siasair  suide  eoin  i  n-ailt, 
contuil  cotlud  cimmeda     ind  noeb*  ar  écnairc  ammaicc* 

Ni  mór  n-ecnaig*  etaide     trínóit  co  n-huasail  hiris,* 
4    Brigit  mathair  mo  rurech     nime  flatha  ferr  cinis.* 

1»  Brigit  buadach,  ebenso  Fei.  Prol.  191. 

2^  nóib  Ms.,  sonst  vorwiegend  oe  in  diesem  Hymnus,  und  oi  nur 
dann,  wenn  ein  dünner  Vocal  die  betreffende  Silbe  beeinflusst  hat  {vgl. 
zu  V.  90^).  ar    écnairc    ammaicc   übersetzt  Stolces   „because   of  her 

son's  absence",  dagegen  V.  35  ar  écnairc  arríg  „for  lore  of  her  hing". 
Vgl.  ar  écnairc  na  sluag  sa  „for  intercession  of  these  hosts"  Fei.  Prol.  266. 

sa  ni  mór  n-ecnaig  (vgl.  mór  n-uilc  multum  mali  Z.^  916):  i.  ni  bú 
assa,  i.  a  hécnach.  Der  Glossator  muss  also  etaide  zum  Folgenden  ge- 
zogen haben.  Dazu  die  Glosse :  i.  issi  ro  bói  co  n-iris  uasal  (sie)  na 
trinoite  occai.  Stokes  übersetzt  jetzt  {Rem,arks^  p.  69):  „not  mueh  of 
carjnng  icas  found  (in  her):  with  the  noble  faith  of  Trinity  she  lived." 
Allein  trínóit  kann  nur  Nom.  oder  Acc.  sein.  Zu  etaide  vgl.  ni  co 
n-étada  non  invenires  (Z.^  740,  2.  Sg.  Praes.  sec.  Act.  Z.'^  444),  allein 
es  ist  hier  loohl  3.  Sg.  Praes.  sec.  Pass.  (Z.^  480)  im  Sinne  eines  Im- 
perfects. 

4^  ferr  cinis:  i.  is  ferr  ro  genair.  Der  Glossator  scheint  also  nime 
flatha  zum  Vorlier gehenden  gezogen  zu  haben.  Stokes  übersetzt:  „of 
heaven's  kingdom  best  was  she  born"  (?).  Weder  cinis  noch  ferr  könnte 
mit  dem  Gen.  verbunden  werden.  Dieselbe  Construction  findet  sich  aber 
Fei.  Sept.  24:  Compert  Johain  uasail  Bauptaist  as  mo  scelaib,  acht  Jesu 
do  doinib  is  amru  ro  genair  (.  .  .  ist  der  beste,  der  gehören  wurde). 
Derselbe  Gedanke  deiitliclier  ausgesprochen  in  Bezug-  auf  Columcille 
L.  Br.  p.  33i>,  lin.  46:  Ni  ro  genir  tra  do  Goedelu  gein  bud  uaisle  na  ba 
ecnaide  na  bad  socenelchiu  oltas  Columcille. 


28  15  Broccan's  Hymnus. 

Nil'  bu  écnairc*,  nir  bu  elc,     ni  bu  cair  baiichath  brigach*, 
ni  bu  naithir  bémnoch  brecc,     ni  rir  mac  Do  ar  dibad. 

Ni  pu  ior  seotu  santach*,     érnais  ceii  iicim  ceii  matliiiu, 
8    nir  bu  clialad  cessacbtach,     ni  cair  in  domuin  cathim*. 

Nir  bu  fri  óigthiu  acher,     cain  bai  fri  lobru  truagu,* 
ior  maig*  arutacbt*  cathir*     dollaid*  ron  snade*  sluagu. 

Nir  bu  airgech  air  siebe,     genais  for  medon  maige, 
12    amra  árad*  do  tbuataib     d'ascnam  flatba  maic  Maire. 

Amra  samud  Sanct  Brigte,     amra  plea  co  n-hualai*, 
ba  hoen  im  Crist  co  n-gaba*     dal  as  cbomtig  fri  dama*. 


Sil  IUI-  bu  écnairc:  i.  ni  bu  écnaigthid,  i.  ni  dénad  écnach  ueich. 
In  dieser  Bedeutung  ist  ecnairc  sonst  nicht  nacligeiviesen ,  vielleicht  liegt 
hier  eine  Cnrruptel  vor. 

5'^  i.  ni  ro  charastar  catli  na  m-ban  m-bronacli.  Darnach  übersetzt 
Stolces:  „she  was  not  fond  of  vehement  looman's-wars."  Allein  sollten 
wir  dann  nicht  auch  im  Texte  banchath  m-brigach  erwarten?  —  Vgl. 
Fei.  Juni  8:  iar  m-buaid  ocus  banchath,  über  letzterem  Worte  i.  in 
dergmartra. 

l^^^  i.  nir  bo  santach  fri  seutu. 

81'  i.  ni  ro  char  in  domun  .  .  .  ,  i.  caithem  in  domuin  di  fein. 
Stolces  übersetzt:   „she  loved  not  the  world's  pastime". 

9^  i.  cain  no  biid,  i.  airchisecht  na  lobar  truag. 

10»  for  maig:  i.  Laigen  arutacht:  i.  ro  chumtaig  cathir: 

i.  Celldara. 

iQb  dollaid:  i.   de  ron  snade:  i.  Brigit  vel  civitas  Goid.^ 

•p.  142  übersetzte  Stolces:  „On  a  piain  she  built  a  toten:  to  God's  king- 
dom  she  convoyed  hosts";  Bemarlcs^  p.  69  übersetzt  er:  „a  town  sheltered 
her:  when  she  went  (thence),  it  protected  hosts"  {?).  Ich  glaube  mit  dem 
Glossator,  dass  dollaid  für  do  flaith  steht,  vgl.  derglaid  V.  38  i.  flaith  derg. 
Dieselbe  Construction  Fei.  Mart.  6  {L.  Br.):  Ron  snaidet  iar  leri  do 
flaith  De.  Die  Schivieriglceit  unserer  Stelle  liegt  in  arutacht  {vgl.  ardou- 
tacht  V.  73)  und  in  dem  in  ron  snade  enthaltenen  Fron,  infixum. 

12»  i.  in  chathir  vel  Brigit.        ,    12'^  do  ascnam  Ms.  - 

13^  i.  ro  ealai  i.  asa  hord  rocáin  bui  cobrig.  Eine  dunkle  Stelle,  die 
aber  geiviss  mit  der  Legende  zusammenhängt ,  die  ich  im  Anhang  aus 
dem  Leb.  Brecc  mittheile. 

14a  i.  ba  im  Crist  a  oenur  ro  bói  aggabud. 

14b  i.  as  gnathach  fri  hegeda  vel  ba  menic  a  dal  si  fri  truagu. 


I  5  Broccan's  Hymnus.  29 

Fo  uair*  co  n-gab  Mííccaille*     caille  os  chiiin  Saiict  Brigte, 
16   ba  merni  iima  himthechtaib,     for  iiim  ro  cbloss  a  hitge. 

Dia  nod  guidiu*  fri  cecli  tress     nach  mod  ro  sasad*  mo  beoil, 
domirn  mui'ib,*  mo  turim*     triar  óeufer,  amru  sceoil.* 

Fuacru*  den  cath  Coemgen*  cloth,     snecbta  tria  sin  luades* 

gaeth, 
20   i  n-Glinn  da  loch*  césta  croch,     conid  n-arlaid  sith  iar  saith.* 

Ni  bu  Sanct  Brigit  suanach,     ni  bu  húarach  im  seirc  De,*     ■ 
sech  ni  chiuir  ni  cossena     ind  nóeb  dibad  bethath  che. 


15»  fo  uair:  i.  maith  in  sen.  Maccaille:  i.  mc.  mathair  (sie)  side 

do  epscop  Mél,  ocus  is  é  side  ro  sen  caille  for  cenn  m-Brigte.  Maccaille 
ros  gaib  in  caille  .  .  .  ciund,  cein  ro  boi  Mel  oc  senad  inna  caille. 

17a  nod  guidiu:  i.  not  guidim,  vgl.  not  guidiu  Fei.  Prol.  265. 

n^  i.  cech  mod,  i.  roseset.  Zu  sasad  mit  d  vgl.  comdar  V.  42  {da- 
gegen comtar  V.  44). 

18»  domnu  murib:   i.  fudumnu  quam  mare.  mo  turim:   i.  quam 

potest  hominem  narrare,  rgl.  Z.^  917  zur  Construetion.  Aehnlich:  is  lia 
tra  tuirem  ocus  aisneis  a  n-dorigne  Dia  do  fertaib  .  .  .  L.  Br.  p.  SSi» 
lin.  42. 

isi»  amru  sceoil  „a  marvel  of  a  story"  Stokes,  vgl.  ba  amru  retha 
Hy.  II,  9. 

19  20  Hierzu  die  Marginalnote :  No  thercanad  Brig^í  do  Chóemgen 
chaith  airdirc  conid  luaithfed  gaeth  tre  snecbta  ocus  tre  sin  fon  chro  i 
n-Glinn  da  locha.  Ar  is  ed  innister  co  ra  bái  Coemgend  co  cenn  VII 
bliaiZffw  inna  sessam  cen  chotlud  .  ocit.s  cró  a  chubat  fein  imbi  inarda 
nocomadathrec  tantum  no  feib  ro  bai  Coemgen  fon  chro  cen  chotlud,  sie 
ni  ra  bai  Sanct  Brig<i  suanach.  Die  Verhalformen  des  I'extes  bereiten 
Schtvierigkeiten:  fuacru  irird  von  Stokes  Beitr.  VII,  54  ein  U-imperfectum 
genannt  (vgl.  no  thercanad  in  der  Glosse,  daher  Stokes:  „she  prophesied"); 
luades  fa^st  Stokes  als  S-futurum  (ivegen  luaithfed  in  der  Glosse),  allein 
ich  bezweifele,  dass  ein  solches  von  diesem  Denominativum  gebildet  worden 
ist.  Der  Form  nach  läge  am  nächsten,  es  ivie  foedes  Hy.  1,  33  aufzu- 
fassen.    V.  20  ivird  auch  von  Stokes  nicht  als  oratio  obliqua  aufgefasst. 

20»  Mit  Hecht  bemerkt  Stokes,  dass  wir  „i  n-Glinn  da  locho"  erwarten 
sollten;  vielleicht  ist  i  n-Glinn  da  und  zu  schreiben  [Fei.  Juni  3:  Coemgen 
caid  cain  caithfer  a  n-Glind  da  und  lethan).  Vgl.  Glend  dalach  da  locha 
„multitudinous  Gendalough"  Fei.  Prol.  196. 

20^  Stokes  übersetzt  ungenau:  „so  that  he possessed peace  after  trovhle." 

21''  i.  ni  ])i  iar  n-uaraib  no  bid  sorcc  De  occi.  scd  semper  habebat. 


30  15  Broccan's  Hymnus. 

A  n-dorigenai  in  ri     do  fertaib  ar  Sancht  Brigti, 
24   má*  dorontai  ar  dune,     cairm  i  cuala  cluas  nach  bi? 

Cetna  thogairt  dia  foided     la  cetim  hi  fenamain,* 
nis  gaib  do  rath*  a  hóeged     nis  digaib  allenamain.* 

Allucbt  saille  iar  suidiu     fescor  ba  hard  in  coscur, 
28    secb  ba  satbech  in  cu  de,     ni  bu  bronacb  in  t-oscur. 

Latbe  buana  di  mad  bocbt,*     ni  fritb  locht  ann  lam  chraibdig, 
ba  tair  coidchi*  inna  gort,     da*  fon  bith  ferais  anmich. 


23  andorigenai  .  .  .  do  fertaib:  vgl.  V.  67  und  andorigeni  di  maith 
frimsa  Wb.  iOa  (Z.^  650). 

24a  niadorontai  Ms.,  ma  dorontai  ist  Conjectur  von  O'Beirne  Crowe. 
Stokes  nimmt  dieselbe  jRemarlcs^]}.  69  auf  und  übersetzt  jetzt:  „What  the 
hing  wrought  of  miracles  for  St.  Brigte,  if  it  hath  been  wrought  for  man, 
tchere  hath  ear  of  any  one  living  heard  [it^?"  Dieselbe  Wendung  in 
einem  lat.  Hymnus  auf  Brigita  {Lib.  Hy.  fol.  2'^),  den  Shearman,  Journ. 
of  the  R.  Hist.  and  Ar  eh.  Ass.  of  Ireland,  July  1874  {No.  19)  p.  198 
mittheilt:  Ymnus  iste  angelice  summeque  sancte  Brigite  Fari  non  valet 
omnia  virtutum  mirabilia  Que  nostris  nunquam  auribus  si  sint  facta 
audivimus  Nisi  per  istam  virginem  Marie  sancte  similem. 

25  26  Cog.  cap.  4. 

25i>  i.  fén  douc  a  bantigerna  cuci  dondarge  ar  chend  imbi.  Stokes 
übersetzt  jetzt  {Bemcvrks^  p.  69):  „The  first  herd  to  iohich  she  was  sent 
with  first  butter  in  a  chariot." 

26»  i.  do  biathad  bocbt. 

26''  i.  in  lenamain  tucsat  oegid  fuirri.  Stokes  übersetzt  jetzt  (Remarks'^ 
p.  69):  „She  took  not  from  her  guesfs  stock,  she  diminished  not  their 
attachment.  Die  im  Anhange  mitgetlkeilten  Versionen  dieses  Wunders 
lassen  sich  nicht  ganz  mit  den  Andeutungen  dieses  Verses  vereinigen. 
Aber  „from  her  guesfs  stock"  ist  wohl  nicht  richtig  (es  wäre  dann 
wenigstens  di  rath  zu  schreiben).  Ich  möchte  an  do  raith  V.  61  und  87 
erinnern.    Vgl.  Hy.  4,  12. 

27  28  Cog.  cap.  6. 

29  30  Cog.  cap.  7. 

29a  mad  bocbt:  i.  maith  ro  boinged,  vgl.  mad  genair  0  Muire  „iras 
happihj  born  of  Mary"  Fei.  Prol.  251.  lam  chraibdig:  i.  la  Brigit. 

30»  coidchi  nach  Stokes,  Remarks^  69,  für  co  oidchi  bis  zttr  Nacht 
(chaidche  i.  go  boidhche,  O'Clery). 

30''  cia  am.  Ms.,  ergänzt  nach  Stokes. 


I  5  Broccan's  Hymnus.  31 

Epscoip  do  da  ascansat,     nir  bo  diuir  in  gabud  di, 
32   mani  bad  fororaid*  in  ri     blegon  inna  m-bo  fa  thri. 

Argairt  lathe  áubige     coercha  for  medón  rede,* 
scarais  iai'um  a  forbrat     i  taig  for  deslem  gréne.* 

In  macc  amnas  ro  das  gaid     Brigta  ar  écnairc  arríg 
36    dobei-t  secbt  multu  úade,     a  tret  nis  digaib  allin. 

Is  dam  sous  matcbous*     a  n-dorigenai  do  maith, 
amra  di  in  fothmgud*     senta*  impe  ba  derglaid.* 

Senais  in  caillig  comail,     ba  slan  cen  neim  cen  galar.* 
40   ba  mó  amru  arailiu*:     din  chloich  dorigne  saland. 


31  32  Cog.  cap.  8.  ai*  i.  mani  fortachtaiged.     Stokes,  Remarhs^ 

p.  33,  vergleicht  fu-r-ráith  quod  adjucit,  fu-m-ré-se  me  adjuvabit  (Book 
of  Armagh),  an  gr.  vn-rjQeTeiv  erinnernd.  Aber  er  übersetzt:  „if  it  had 
not  been  that  the  hing  increased  tlie  cow's  milk  ihreefold."  Der  Vers 
hat  eine  Silbe  zu  viel,  daher  schrieb  St.  Goid."^  fo-raid  {ohne  ro).  Vgl. 
Foraid  mor  n-gur  n-galar  Fei.  Jan.  15,  dazu  die  Glosse  i.  fororeith 
fo  gallraib.  33  34  Cog.  cap.  9.  33''  i.  immaig  Life.  34''  i.  for 

desred  i.  forsna  gó  gréne  ro  batar  ina  laim  deis.  35  36  Cog.  cap.  10. 

3b^  Stokes  fasst  Brigta  hier  als  Acc.  auf  (Hie  hard  youth  besought 
her,  Brigit,  for  love  of  her  kingi';  richtiger:  the  hard  youth  tvho  .  .  .), 
tvährend  er  es  in  der  ähnlich  angelegten  Stelle  V.  43  jetzt  {Bemarks^ 
j).  70)  richtig  als  Gen.  übersetzt.  se^  Stokes  übersetzt:  „her  flock' s 

number  she  lessened  not",  genauer  ist:  ihre  Heer  de,  nicht  vei'ringerte  sie 
die  Zahl   derselben.  37=*  matchous:    i.   mad    dia    n-innisiur.     Allein 

matchous  steht  für  ma  atchous,  1.  Sg.  Fut.  zu  adchóid  exposuit  {vgl. 
Stokes,  Beitr.  VII  45).  Da  sous  {für  so-fus)  ziveisilbig,  -chous  dagegen 
{mit  nur  eingedrungenem  u)  einsilbig  zu  messen  ist,  so  wird  ma  atchous 
des  Versmasses  wegen  auch  in  den  Text  aufzunehmen  sein. 

38  Cog.  cap.  11.  38»  in  fothrugud:  i.  irra  ba  si  fein. 

38^  senta:   i.-  bennachais  i.  ro  sénastar.      lieber  die  noch  nicht  ge- 
nügend erklärte  Form  vgl.  Z.^  456  und  Stokes,  Beitr.  VII,  27.     Könnte 
sie   aber   nicht   hier   wie   fechta    Hy.    2,    57    au fge fasst   tverden? 
ba  derglaid:  i.  ba  lind  derg  i.  ba  flaith  derg. 

39  Cog.  cap.  12;  dazu  die  Glosse:  i.  caillech  irra  bái  comaille  dodeo- 
chaid  CO  Brigit,  ocus  ros  ic. 

40  Cog.  cap.  13.  40»  Stokes  übersetzt:  „there  xoas  a  greater 
marvel  another  \time'\".  Ich  übersetze:  Grösser  tcar  als  ein  anderes 
Wunder:  aus  dem  Steine  machte  sie  Salz.     Vgl.  V.  47,  75,  80. 


i 


32  15  Broccan's  Hymnus. 

Ni  ruirmiu*  ni  airmiu*     a  n-dorignai*  ind  nóebduil, 
beniiacliais  in  clarainecli,     comdar  förreil  a  di  suil. 

Ingen  amlabar  do  bert,     Brigta  ba  bóen  a  amra, 
44    ni  luid  allaim*  assallaim,     comtar  forreil  a  labra.* 

Amra  tinne  senastar,     ba  nert  De  rod  glinnestar*, 
ro  bói  mí  lán  lasin  coin,     in  cú  ni*  con  millestar. 

Ba  mo  amru  arailiu     mir  dotlucestar  dind  lucht, 
48   ni  coill  dath  ammaforta,     brothach  focres  inna  bucht. 


41»  ni  ruirmiu:  i.  ni  ro  airmius.  Stokes  schreibt  dalier  ruairmiu, 
jedenfalls  muss  die  Verhalforni  dreisilbig  sein.  ni  airmiu :  i.  ni  ctaim 

a  arim  cecha  dernai  do  fertaib. 

41^  andorigenai  Ms.,  vgl.  F.  81. 

42  Cog.  cap.  14. 

421^  comdar,  aber  V.  44  comtar  {für  combtar,  combatar). 

43  44  Cog.  cap.  15. 

43  Stokes  übersetzt  jetzt  {Bemarks  ^  p.  70) :  „A  dumb  girl  was  brought 
—  it  was  one  of  her,  Brigifs  miracles."  Allein  „was  brought"  ist 
dobreth  (vgl.  V.  59,  82  ^t.  a.).  Könnte  vielleicht  amlabar  do  bert  den 
Worten  „ex  naturali  procreatione  muta"  bei  Cog.  entsprechen?  Vgl. 
bert  i.  breth,  O'Dar.  und  coimpert,  Stokes  Ir.  Gl.  847.  Zu  Brigta  vgl. 
V.  35. 

43i>  a  amra:  do  fertaib  Brigte. 

44»  Stokes  übersetzt:  „Her  hand  went  not  from  her  hand",  ohne 
jedoch  laim  {wie  in  Goid.^)  in  lám  zu  venvandeln.  Dies  wird,  ndthig 
sein,  da  laim  ivegen  luid  nicht  als  Dual  gelten  kann  {in  fail  di  chaillig 
V.  105  liegt  die  Sache  anders,  vgl.  Z.'^  490). 

.  44^  a  labra  Stokes  Goid.\  a  comlabra  Ms.  und  Stokes  Goid.\  Ein 
Wort  comlabar  in  der  Bedeutung  „speech"  ist  bis  jetzt  noch  nicht  nach- 
geunesen;  es  könnte  doch  nur  das  GegentJieil  von  amlabar  bedeuten,  und 
ist  vielleicht  hier  durch  einen  Gedanken  wie  ba  comlabar  in  den  Text 
gekommen.  Auch  das  Metrum  spricht  für  labra.  Vgl.  Sén  a  Crist  mo 
labra  {„Sain,  o  Christ,  my  speech")  Fei.  prol.  1. 

45  46  Cog.  cap.  16. 

45I'  i.  ro  glinnig  ocus  ro  cliomet  in  n-asill. 

4üi>  no  con  millestar  Ms.  und  Stokes,  ohrohl  er  übersetzt:  „TJie  dog 
marred  it  not."     Genauer:  ohne  da^s  der  Hund  es  verdarb. 

47  48  (hg.  cap.  17.  47*»  dind  lucht:  i.  ro  bói  isin  clioro, 


I  5  Broccan's  Hymnus.  33 

In  clam  ro  gaid  ailgais  di,     ba  maith  conid  rualaid  dó, 
senais  forglu  inno  loeg,     carais  forgglu  iiina  m-bó.* 

Reraig*  iarum  a  carpat     fo  túaith  do  Bri  Cobthaig  Cóil, 
52    in  loeg  lia  clam  i  carput,     in  bó  indiaid*  ind  lóig. 

In  daim  —  do  da  ascansat*     fo  léo  ro  das  cload  nech  — 
friu  conuccaib  in  doub,     matain  tancatar  atech. 

Scarais  a  hoch  cenn  a  breit,*     intan  do  rertatar*  fo  fáii,* 
56    ni  bu  leithisel  in  mám,     mac  De  ro  reraig  in  riglaim.* 


49—52  Cog.  cap.  18. 

49^  conid  rualaid:  i.  co  ro  ernestar.  Stokes  übersetzt:  „it  ivas  good 
for  Mm  that  she  granted  it",  ebenso  Ebel  Z.^  456:  „fuit  bonum  ei  quod 
id  concessit"^ .     Allein  do  hann  unmöglich  mit  maith  verbunden  tcerden. 

öo*»  i.  ro  charastar  in  loeg  togamazl  na  m-bo. 

51»  reraig:  i.  ro  raith  i.  ro  leic  a  rith  do  do  Bri.  Stolces  übersetzt 
jetzt  {RemarJcs^  p.  70):  „She  aftertvards  directed  her  chariot." 

5i^  indiaid  ist  dreisilbig. 

53  54  Cog.  cap.  19. 

53=1  do  da  ascansat:  i.  ro  athascansatar  '{dieselbe  Glosse  V.  31). 
Stokes  übersetzt  irrthümlich:  „Tfie  oxen  that  had  gone  aicay  from  her  — 
well  for  thcm,  had  any  one  turned  them."  Vgl.  ascnam  „incessus,  ac- 
quisitio  .  .  .  ingredi"  Z.^  868.  Die  Form  ro  .  .  cload  aber  gehört 
getciss  als  3.  Sing.  Praes.  see.  zu  rachlóithe  in  der  Glosse:  am.  bid  o  dia 
rachloithe  acsi  a  Deo  id  audivissetis"  Z.'^  447.  Daher  hier:  wenn  sie 
Jemand  gehört  hätte. 

54»  doub  zweisilbig?  54'>  a  tech:  i.  Celldara. 

55  5G  Cog.  cap.  19. 

55»  i.  fo  breit  bis  fo  bragait  ind  eich. 

55i>  do  rertatar:   i.  ro  reithsetar.  fo  fán:   fáin  {ohne  fo)  Stokes 

Croid.^  des  Reimes   und    des  Versmasses   wegen.     Ich   vermuthe:   in    tan 
rertatar  fo  fáin. 

56*  ro  reraig:  i.  ro  foirestar.  Darnach  Stokes  Goid.^:  „God's  son 
liclped  tlie  royal  hand";  Bemarks^  p.  70  ersetzt  er  „helped"  durch 
„directed".  Allein  vergleiche:  rigid  i.  sinedh.  ut  est  ro  rigid  sam  a  lam 
s/c)  dia  cruid  (TDav.  Gloss.  {ed.  Stokes)  p.  110.  Des  Versmasses  wegen 
<lrich  Stokes  Goid.^  die  Partikel  ro;  auch  das  Längezeichen  in  reraig 
ist  zu  streichen.  in  riglaim:  i.  lam  rig  Lagen.     Der  Glossator  mu^s 

sich  auf  eine  andere  Version  des  Wunders  beziehen,    als  die  des  Cogi- 
tosus. 

3 


34  1  f>  iJi'occan's  Ilymniis. 

Tathich  torc  allaid  a  trét     fo  thuaith  dosephainw  a  ii-os 
senais  Brigif  fria  bachaill,  lia  mucca  gabais  foss. 

Mugart  muco  meth  di  dobrcth     dar  Mag  Fea,  ba  arara, 
GO   tafnetar  coin  alta  di,     co  m-bái  i  n-Uachtur  Gabra. 

Asrir  in  siniiach  n-allaid     do  ráitli*  a  aithig  in  truaig, 
dochum  feda  conselai*     cc  dosefiiatar*  in  t-sluaig*. 

Ba  menn  inna  himthechtaib,     ba  ocn  raathair  mmc  rig  máir,* 
64    senais  in  n-én  luamnech     conid  n-imbert  inna  laim. 

Nónbur  díbercach  senais     dercsait  a  minna  allind  chro, 
in  fer  for  da  corsatar     goéta  ni  frith  coUann  do.* 

A  n-dorigne  do  fertaib     ni  fail  do  rurme*  co  cert, 
68    amra,  ro  gab  prainn  Lugdach,     trcnier  ni  digaib  a  nert.* 


57  58  Cog.  cap.  21. 

57^  dosephain  Ms.:  i.  ro  thoibnestar.      "      anos:   i.  in  mucc   allaid. 
Stokes  ühersetzt:  „northwards  the  heast  drove  it." 
58a  fria  einsilbig,  aber  &s,^  lia  ziveisilbig.    ' 

59  60  Cog.  cap.  22.  59*  di:  i.  do  Brigit. 

61  62  Cog.  cap.  23.  ei»  do  ráith:  vgl.  V.  87. 

62'i  conselai:  i.  ro  elai  vel  ro  sir. 

62^^  dosefnatar  für  dos  sefnatar,  vgl.  V.  57.  intlnaig  Ms. 

G3^  i.  ba  hocn  de  matribns  Christi  Brigíí. 

64  Cog.  cap.  24. 

64»  Jiat  eine  Silbe  zu  tvenig. 

65  66  Cog.  cap.  25. 

65»  hat  eine  Silbe  zu  viel.  Stokes  schrieb  Goid.^  a  minn,  was  geiviss 
richtig  ist,  wenn  minn  ein  Neutr.  ist  (rgl.  Z.-  226);  daz\i  die  Glosse:  a 
n-airm. 

65''  lind  chro:  vgl.  crolindech  „blood-streaming" ,  neben  crcchtach, 
O'Curry,  On  the  manners  and  customs  of  Hie  ancient  Irish  III,  S.  452 
(Fight  of  Ferdiad  aus  dem  B.  of  Leinster). 

66^  i.  i'iar  ni  for  firduine  ro  laset  a  n-gona  acht  is  for  corthc  cloche. 

67''  dorurme:  i.  doné  a  thurem. 

68  Cog.  cap.  26.     Zu  diesem  Verse  die  Glosse:  i.  ro  digaib  a  thúan 
ocus  nir  bo  lugaide  a  nert  Lugdach,  i.  Lugaid  trénfer  ro  bói  i  Laign: 
.    .    .  Stokes   übersetzt:    „The   Champion,   hi<i   strength    did   not    lessen 
Allein  digaib  ist  transitiv,  wie  V.  26. 


ll 


I  5  Broccan's  Hymnus.  35 

Orana  na  tuargaib  in  sluag     in  fecht  n-aile,  digrais  clotli, 
dohert  diammac  la  Brigte*     co  airm  irro  cMoth  a  both. 

In  sét  argait  nad  chlethi*     ar  ulc*  fri  fraicc  ind  niad* 
72    focress  immuir  fut  roit,     co  frith  immedon  iach. 

Amra  di,  in  bantrebtach     ardoutacht*  immaig  Coil, 
loiscis  in  garmain  nue     ior  ten  ic  func  ind  loig.* 

Ba  mo  amra  arailiu     arid  ralastar  ind  nóeb*: 
76   matan  ba  óg  ingarmain,     lia  matliair  dith  ind  loeg.* 

In  sét  arggait  nath  combaig     in  cerd,  rp  bo  amru  di,* 
ros  m-bi  Brigit  fri  a  boiss     iarura  commebaid  hi  tri. 

69  70  Cog.  cap.  27.  70»  Stokes  übersetzt:   „Her  son  hrought  to 

her  for  Brigte."  Allein  hei  dieser  Uebersetzung  hat  der  Vers  acht  Silben 
[áí  amraac^  und  muss  Brigte  als  Acc.  gefasst  werden,  obwohl  wir  in 
diesem  Hymnus  sohlst  nur  die  Form  Brigit  ßtiden;  auch  entspricht  ir.  la 
nicht  dem  engl.  for.  Ich  halte  diesen  Vers  für  corrupt.  Vielleicht  ist  zu 
schreiben:  dobert  di  ammac  co  airm  Brigte  irro  chloth  a  both  [ivobei 
Brigte  icie  Brigta  in  V.  35  und  43  aufzufassen  toäre),  aber  ich  halte 
diese  Vermuthung  .selbst  für  ganz  unsicJier.  71  72  Cog.  cap.  28. 

71»  nad  chlethi:  i.  ni  dichelta.  Stokes  übersetzt  parenthetisch:  „not 
to  be  concealed."  Allein  nad  pflegt  doch  relative  oder  abhängige  Sätze 
einzuleiten,  vgl.  Z.^  741.  71^  ar  ulc  Stokes  Goid.^,  ar  ul  Ms.     Vgl. 

ni  ar  ulc  fri  doinc  Fei.  Epil.  105.  ind  niad:  i.  nia  proprium  nomen 

alicujus  poetae.  Allein  der  Artikel  beiveist,  dass  wir  hier  nia  i.  trenfer 
Z.^  255  gemeint  ist,  vgl.  vir  saecularis  et  gente  nöbüis  bei  Cog.  Stokes 
hebt  Iwrror,   dass  niad  tmd  ebenso  iach  F.  72  zweisilbig  ist.  72»  hat 

eine  Silbe  zu  wenig.     Vielleicht  ist  les  [sh  eo)  zuzufügen,  vgl.  V.  79". 

73-76  Cog.  cap.  29. 

73a  ardoutacht:  i.  arroertaig.  Stokes  übersetzt  jetzt  (Retnarks^  p.  70): 
„who  refreslied  her";  Goid.^  übersetzte  er:  „who  dtoelt". 

74i>  vgl.  ic  funi  mairt  don  methil  LBr.  p.  33,  lin.  8. 

75  i.  ro  po  mode  in  firt  sa  do  denam  andbeos.  » 

76''  lia  ist  zweisilbig,  ebenso  fria  V.  78.  loig  Ms.,  rgl.  zu  V.  2. 

77-80  Cog.  cap.  30.  Hierzu  die  Marginalnote :  Triar  derbrathar  dia 
farcaib  a  n-athair  tinne  argait  ocns  foreimthetar  cerda  hErenn  a  cher- 
traind  i  tri  doib,  co  ro  bris  BrigiY  cona  baiss  i  Cilldara. 

77''  ro  bo  amru  di.  Stokes  übersetzt:  „it  ums  a  marvel  for  her",  als 
wenn  amra  dastände.  Walwscheinlich  ist  so  zu  corrigiren  {s.  zu  Hg.  II,  9), 
vgl.  amra  di  V.  73. 

3* 


Í 


ä6  15  líroccan's  Hymnus. 

Focress  immcid  lasin  ceird,     fofrith*  amra  iarsuidiu: 
80   iii  furocht  cid  óeii  screpul     ba  mo  triun  arailiu. 

A  n-dorigne  do  fortaib,     ni  fail  dune  do  da  decha,* 
scnais  dillait  do  Chondlaid,*     intan  dobreth*  do  Letha. 

In  tan  bi  ba  gabud  di,     ammac*  rempe  nis  derbrad: 
84    dobert  dillat*  i  criol     roncind*  hi  carput  da  rath. 

A  n-ól  meda  di  dobreth,     ni  bu  anccs*  cacb  thucai, 
CO  frith  i  toeb  tegdaise,     ni  co  n-airnecht  and  cliucai. 


79^  fofrith:  leg.  co  írith. 

80  Stokes  übersetzt:  „It  was  not  found  that  even  one  scruple  {one 
third)  was  greater  than  another  third."  Allein  da  das  a  in  der 
Handsclw.  nicht  selten  genau  wie  u  gesehrieben  ist  {vgl.  auch  zu  V.  11^), 
so  ist  gewiss  trian  (zweisilbig)  anstatt  triun  zu  lesen.  Ebel  übersetzt 
(Zi.''^  478):  non  inventum  est  etiam  uno  scripulo  majorem  esse  unum 
trientem  alter o" ;  aber  cid  oen  screpul  ist  Subject  zu  f urecht,  der  lat. 
Abi.  mensurae  tcird  im  Irischen  anders  ausgedrücJct,  vgl.  Z.^  917. 

81—84  Cog.  eap.  31. 

81  iJ  hat  eine  Silbe  zu  viel.  Es  wird  mit  Stokes  Goid.^  do  zu  streichen 
sein,  vgl.  dagóna  faciet  id,  dagnitis  faciebant  hoc  Z.'^  331. 

8211  Stokes  übersetzt:  „She  blessed  raiment  for  Condla".  Dies  stimmt 
nicht  zu  der  Erzählung  des  Cogitosus. 

82^  dobreth:  i.  no  theged.  do  Letha:  i.  do  Roim. 

831»  i.  Cvist  icca  himthús. 

84*  hat  eine  Silbe  zu  wenig,  dobert:  i.  tue.  Trotzdem  übersetzt 
Stokes  jetzt  {Eemarks'^  p.  70):  „There  ivas  brought."-  Es  ist  dobert  di 
dillait  zu  schreiben.  i.  criol  roncind:  i.  i  criol  di  croccund  róin  ro 

boi  in  t-etach.  85-88  Cog.  cap.  32.  85»  vgl.  V.  59. 

85'*  ni  bu  ances:   i.  ni   bu  domain.  cachthucai:   i.  donti  tue  in 

dabaig  do  Brigíí. 

85  86  übersetzt  Stokes:  „ITie  vat  of  mead  that  tcas  brought  to  Iter, 
there  tvas  no  hardshij)  to  every  one  who  brought:  (the  vessel)  was  found 
beside  {his)  house:  it  was  not  observed  there  with  her."  Der  Glossator 
erklärt  ances  durch  domain  {tief);  Stokes  Corm.  Gloss.  Transi^Llii 
führt  ainces  in  der  Bedeutung  „doubt"  an,  hier  aber  übersetzt  er  es\ 
durch  „hardship"  (diese  Bedeutung  wird  es  haben  Leb.  Br.  jt.  CA^  lin.  64 
ro  hicc  cech  n-galur  ocus  cech  u-ánces  bói  isiu  tír).  Die  Form  tücai 
aber  kann  nicht  zu  tuic  ponit,  sondern  nur  zu  daucci,  tuicci  intellegit 
{7i.'^  431)  gehören,  und  zwar  toahrscheinlich  als  Perf.  red.  (rgl.  accai 
vidit). 


4 


I  5  Broccan's  Hymnus.  37 

Asrir  do  raith  a  hathig     in  tan  ro  ránicc  a  leass, 
88    scch  ni  furecht  forcraid  ann,     ni  con  tesbad  banna  ass. 

For  don  itge  Brigte  bét     sí  fri  gábud  co  n-don  fair, 

robbet  inna  lobran  leith     ria  n-dul  i  n-gnuis  in  spirta  nóib. 

Don  far*  co  claidib  tened     don  cath  fri  ialla  ciara,* 
92   ron  suádat*  annoebitgc     hi  flaith  nimo  sech  piana! 

Ria  n-dul  la  haingliu  don  cath     rccam  in  n-eclais  for  rith, 
taithraet  fiadat  ferr  cecb  nath*!     Ni  car  Brigit  buadach  bith. 

Ni  car  Brigit. 

Ateocb  érlara  Sanct  Brigte     co  sanctaib  Cillc  dara, 
96    robbet  etrom  ocus  pein     m'anim  ni  dig  immada. 

In  cbaillech  reided  currech     rop  sciath  fri  facbra  fégi,* 
ni  fuar*  asset  acht  Maire,     adinunemar  mo  brííii,* 


87»  a  hathig:  i.  a  fir  muintire. 

87^  ffchrieb  Sfokes  Goid.^  less  und  dem  entsjrrechend 

88^  ess,  da  leass  nicht  altirische  Orthographie  ist.  banne  Goid.^ 

89»  i.  ro  bet  fornd  a  hitge;  vgl.  V.  104. 

89*»  SÍ:  i.  Brigit.     Stokes  Goid.^  p.  184   vermutliet  dafür  ohne  Noth 
sith    und   nbersetzt:    „long    against  'dangers    mag    sJie    aid   tis"? 
condonfair:  i.  roufore  .  .  .  ?  Des  Heimes  wegen  schrieb  Stokes  Goid.^  fóir. 

90*  i.  ro  bet  na  lobrain  ocus  na  truaig  innar  leith  ic  ernaigthi  erund. 
>^tokes  übersetzt:  „May  they  be  on  her  weakling's  side  .  .  ."  Allein* eine 
zu  leith  gehörige  Präposition  liätte  nicht  mit  einem  zu  lobran  gehörigen 
Possessivpronomen  verbunden  teer  den  können;  leith  ist  Loc.  wie  in  dem 
Gedichte  VI  1,  9  leith  andes  do  Gabair  glaiss. 

90**  hat  eine  Silbe  zu  viel,  dalier  strich  Stokes  Goid.^  den  Artikel  vor 
-pirta.  nóeb   Ms.  Vgl.  den  Gen.  lóig  V.  52.  74.     Dagegen  nóeb  22 

restituirt  V.  2)  41.  92,  óen  43.  63.  18,  oeged  26,  coercha  33;  i  toeb  86. 

91»  i.  done  ar  toridin.  Stokes  übersetzt  jetzt  {Rem.^  p.  70):  „May 
^lie  help  us".     Darnach  wäre,  wie  V.  8it,  fóir  zu  corrigiren  (fair  Goid.h. 

Oäb  i.  fri  demna,  i.  elta  duba  demoniorum.  92»  i.  donet  ar  soerad. 

94»  i.  ferr  cech  filidecht  in  filideclit  dognither  do  Dia. 

97 1»  i.  fri  fig  .  .  uaim  na  foebor.  Auch  im  Texte  wird  foebra  zu 
schreiben  sein,  vgl.  zu  V.  90'>.  Oh  fégi  liier  die  richtige  Schreibweise  ist, 
könnte  man  wegen  brigi  bezweifeln. 

98»  i.    ni   fuarus.  gs''  admunemar:    i.    bennachmait    vel   ailmit. 

mo  brigi:  i.  mo  Brigii.    Stokes  übersetzt:  „we  put  trust  in  my  Brige." 


38  I  5  Broccan's  Hymnus. 

Adnmncmar  mo  brigi     rop  imdegail  diar  curi* 
100   conacna*  frim  a  liérlam,     asrollem  téiuain  huli*! 

Mülad  Crist  clothacli  labrad,     adrád  male  De  dáu  búada*! 
rob  flatha*  De  con  sena     cach  rod  gab,  cacli  ro  chuala! 

Cach  ro  chuala,  cach  ro  gab     ro  bé  beimacht  Brigte  fair! 
104    bcnnacht  Brigte  ocus  De     fordoii  ra  bat  immalle! 

Fail  di  chaillig  irriched*     no  chosnagur  dom  dichill, 
Maire  ocus  Sanct  Brigit,     ior  a  fóessam  diiii  diblinaib! 

Saucte  Brigte  virgo  sacratissima 

in  Christo  domino  fuit  fidclissima.     amen. 


ad^  eure  Ms.,  cuiri  Stolces  Goid.^ 

100»  conacna:  i.  ro  cliongna.  Stokcs  übersetzt:  „May  her  patronaye 
work  tvith  me." 

100^  huile  Ms.,  huili  StoTces  Goid.^.  Das  Schwanken  zwiscJten  i  und 
e  im  Auslaut  ist  in  diesen  Hymnen  nur  auf  Rechnung  des  Schreihers  zu 
setzen. 

ioii>  dán  buada:  „a  gift  of  victory"  Stokes.  Allein  dán  wird  hiei'  im 
Sinne  von  ars  zu  nehmen  sein  (Z.^  238). 

loaa  rop  flatha  Stokes  Goid.^  p.  184,  ro  flatha  Ms.  lieber  den  Gen. 
bei  esse  vgl.  Z.^  916. 

103»  ro  gab:  des  Ueimes  wegen  (fair  103^)  tcird  wohl  gaib  zu 
schreiben  sein,  vgl.  Z.'^  462. 

loáí)  fordon  rabat:  vgl.  V.  89'». 

105»  irriched:  i.  irrig-iath  i.  hi  feranu  ind  rig  nemda. 

loöi"  no  chosnagur:  „ivhom  I  rely  on  (?)"  Stokes. 

loti^  vgl.  Hy.  1,  2;  6,  24.     Der  Vers  hat  eine  Silbe  zu  viel. 


I  ó  Broccan's  Hymnus.  39 

Anhang 

zu 
Broceaii's  Hymnus  auf  Brig:ita. 

Die  Zahlen  ror  den  lateinischen  Stücken  bezeichnen  die  Capitel  in 
der  Vita  des  Cogitosus  {Acta  Sanctorum  Febr.  1).  Die  irischen  Stellen 
stammen  aus  der  Vita  im  Lebar  Brecc. 

Zu  V.  13: 

Die  folgende  Legende  über  amra  plea  findet  sich  Leb.  Br.  p.  82,  wo 
der  leere  Baum  unter  dem  Texte  des  Félire  durch  ein  längeres  Fragment 
aus  einer  andern  Vita  ausgefüllt  ist.  Dass  es  einer  anderen  als  der 
Leb.  Br.  p.  61^  überlieferten  Vita  angehört,  beweist  das  zu  V.  27.  28 
Mitgetheilte. 

Amra  plea  i.  cathir  fil  ior  brii  mara  torren,  vel  plea  cathir  fil  do 
Brigíí  ior  brii  inber  mara,  ocus  is  e  a  hord  side  fil  oc  vauntir  Brigte. 
Et  sie  factum  est  id,  i.  Brigit  ro  fóid  morfessiur  uathi  do  fóglaim  uird 
Petair  ocus  Póil,  uair  na  ro  chind  Dia  di  fen  dui,  ocus  ni  thucsat  in 
ord,  CO  ro  fóid  in  tresfechtsa  sair  ocus  a  mac  dall  si  leo,  uair  cech  ni 
DO  chluined  side  ba  mebar  lais.  In  tan  tra  rancotar  muir  n-ichtt  {vgl. 
Z.*  68),  tanic  anfud  dóib  co  mór  forri,  co  ro  laiset  sis  a  n-ingir,  co  ro 
lean  for  bendchopar  ind  aurtige,  co  ro  laiset  sortem  inter  se  imthecht 
sis,  conid  don  dúll  dorala  techt  sis.  Obsolbit  ille  in  ingair  ocus 
sdetit  ann  sin  co  cend  m-hliadna,  oc  foglaim  in  uird,  co  torachtatar  in 
üallach  alle  o  Rúaim  chuice  sium,  conus  tarla  anfud  dóib  beos  isin  baile 
ceina,  co  ro  lecset  ingcorum  sis,  co  tanic  in  mac  dall  leo  anis  co  n-urd 
plea  lais  ocus  co  clug  taitnemach,   ocus  is  e  maires  indiu,  i.  ord  plea. 

Zu  V.  25,  26: 

4.  Exinde  haec,  cum  tempus  matutum  advenit,  in  opus  coaguli,  ut 
de  turbato  vaccarum  lacte  butyrum  congregaret,  a  matre  transmissa  est: 
ut  sicut  aliae  feminae  hoc  opus  exercere  solebant,  ipsa  quoque  aequali 
modo  perageret,  et  cum  ceteris  in  tempore  placito  vaccarum  fructum  ac 
poudus  mensuratum  butyri  solitura  plcnissime  in  usum  redderet.  Sed 
haec  moribus  pulcherrima  et  hospitalis  virgo,  oboedire  magis  volens  Deo 
qu^m  hominibus,  pauperibus  et  hospitibus  lac  largiter  et  butyrum  dis- 
tribuit.  Et  cum  secundum  morem  opportunum  advenit  tempus,  ut  omnes 
redderent  fructum  vaccarum,  ad  eam  perventum  est.  Et  cum  coopera- 
trices  ejus  monstrabant  sua  opera  comjjleta,  quaesitum  est  a  beata  supra 
dicta  virgine,  ut  et  ipsa  similiter  assigiiaret  suum  opus.  Et  ipsa  matris 
timore  pavida,  cum  non  haberet  quod  monstraret,  quia  totum  pauperibus 
erogaverat,  crastinum  non  procurans  tempus  et  inexstinguibili  flamma 
fidei    accensa  ac    firma  ad  Dominum  se  convertens  oravit.    Nee  mora: 


40  I  5  Broccau's  Hymnus. 

Dominus  vocem  virginis  autliens  ac  preces,  largitate  divini  muneris,  sicut 
est  adjutor  in  opportunitatibus,  adfuit  et  pro  sua  in  se  virgine  confidente 
affluenter  butyrum  restituit.  Mirum  in  modum  illa  hora  post  orationem 
virgo  sanctissima  nihil  de  suo  opere  deesse  ostcndens,  sed  super  omnes 
cooperatrices  abundans  se  monstravit  complesse  suum  officium  .  .  . 

Leb.  Br.  p.  63»,  10:  Fecht  and  tanic  ior  menmain  Brigte  tria  rath 
in  spiria  noib  techt  do  fiss  scel  a  mathar  bói  i  n-daire,  co  ro  cbuindig 
ceat  a  athar,  ocus  ni  tharut  di.  Araide  docbuaid  si  cen  chetugud  do 
Duhthach.  Ba  heim  don  mathair  intau  do  riacht,  ba  saethrach  ba  gall- 
rach  in  mathair,  ocus  ro  .  .  .  dar  essi  a  mathar,  qcus  ro  gab  for  lesugwfZ 
na  hairge.  In  cetna  maistred  tra  dos  gni  B.,  ros  fodail  a  thorud  i  n-dib 
rendaib  déc  i  n-onoir  da  apsiaZ  déc  in  duileman,  ocus  ro  suidig  in  tres 
cuibrend  X.  cor  ba  mou  he  indás  cech  cúibrend,  i  n-onoir  l'su  Crisi, 
ocus  dos  rat  uli  iarom  do  bochtaib  in  choimded.  Ro  machtnaig  immorro 
buachail  in  druad  in  n-ordnugíícZ  tue  B.  forsin  immura.  Is  and  sin 
atbcjt  B. :  Crist  coua  dib  apstoZu  X  dorigne  precept  do  dáinib  in  domain, 
is  na  ainm  sasaim-sea  bochtu  ár  bid  Crisi  i  persaiud  cech  bocht  iressach. 
Luid  in  t-ara  (i.  in  buchail)  do  thaig  in  druad,  ocus  ro  iarfacht  de  in 
drai  ocus  a  ben:  in  maith  lesaiges  inn  óg  in  áirge,  ut  dixit  in  t-ara 
[i.  in  buachail):  ,,am  buidech-sa  cipindus  ocus  at  remra  na  l»ig",  uair 
ni  ro  lam  écnach  m-Brigte  ina  hecmais.  Dobei't  in  t-ara  rusc  lais,  ocht 
n-diiird  ina  ardi.  Dixit  in  t-ara  fria  B.:  „doraga  in  drai  cona  mnái  do 
linad  in  riiisc  sea  do  immim  na  togorta"  (i.  na  hairge).  „Mo  chen 
doib"  ol  B.  Tanic  in  drai  ocus  a  setig  don  airge  co  n-acutar  na  lóig 
remra.  Ferais  B.  failte  friu  ocus  tue  biad  doib.  Is  and  sin  atbert  ben 
in  druad  fri  B.:  „Ised  tancamar  da  fis  di'is  in  ros  gab  gim  inni  ro 
herbad  duit.  Cid  fil  d'immim  ocut?"  Ni  boi  aice-sium  i  n-erlaime  acht 
torud  aenmhaistreda  co  leith,  ocus  dos  bert  in  leth  hi  sin  for  tiis.  Ro 
fáitbestor  lasodain  ben  in  druad  ocus  ised  atbert.  „Is  maith"  or  si  „do 
linad  rúisc  móir  accum  in  méit  n-imme  sea."  „Linaid  har  riisc"  ol  B. 
ocus  dobera  Dia  imm  ind."  No  theged  si  beus  ina  culid  ocus  doberead 
lethtoraid  cecha  fecais  esti,  uair  nir  b'  ail  do  Dia  a  henech-si  do  breith, 
CO  ra  linad  in  rusc  fon  Indus  sin.  Ocus  ised  no  gebed  si  oc  techt  ina 
culid:  „A  De  a  mo  ruri-sea  |  connic  ina  huli  sea  |  bennach  a  De  nu^ll 
cen  geis  |  cot  laim  deis  in  culid  sea  |  Ti  mac  Muire  mo  chara  |  do^ 
bennachad  mo  chuile  |  flaith  in  domain  co  himbel  |  ron  bé  inibed  la 
suide."  Ro  ermitnig  in  drai  ocus  a  setig  in  coimdid  triasin  firt  atchoun- 
catar  conid  anu  sin  atbert  in  drai  fria  B.:  „In  t-imm  actis  na  bú 
ro  bligis  idpraim-sea  duit  iat;  nis  bia  i  n-daire  dam-sa  acht  fogain 
don  choimdid."  Ros  frecair  B.  do  ocus  atbert  fris:  „Ber-siu  na  bi'i 
ocus  tabair  dam-sa  sairse  mo  mathar.''  Atbert  in  drui:  „Acht  saer- 
faithtr  do  mathair,  doberthar  duit  na  bi'i,  ocus  secip  ni  atbera, 
dogén-sa".     Ro  fodail  B.  na   bi'i   do  bochtaib  ocus  do  aidilcnechaib  De. 


I  5  Broccan's  Hymnus.  41 

Ro  baitsed  in  drai  ocus  ba  liiressach  ocus  bói  ic  coimtecht  Brigte  osin 
immach. 

Zu  V.  27,  28: 

6.  .  .  .  Nam  cum  illa  aliquaudo  in  caldaria  lardum  adveuieutibus 
bospitibus  coxerat,  cani  adulanti  ac  flagitanti  misericorditer  illud 
tradidit :  et  cum  lardum  de  caldaria  tractum  ac  postea  bospitibus  esset 
divisum,  ac  si  nou  esset  demptum,  plenissime  repertum  est  .  .  . 

Leb.  Br.  p.  62'',  55:  Luidset  diu  áigid  co  DuhthacJi,  rannais  Dub- 
thach  assil  t-salli  {sie)  hi  cóic  tóchtaib  ocus  foj'ácaib  oc  Brigit  dia 
m-bruith.  Do  luid  cii  goirt  elscotbach  isin  tech.  Do  rat  B.  di  in  coiced 
tócht  ar  throcaire.  0  rus  caitb  in  cú  in  tócht  sin  do  rat  B.  tócht  aile 
dó.  Tanic  D.  iarsin  ocus  atbert  fria  B.:  „In  ro  berbais  in  saill  ociis  in 
marait  uli  na  herrauda?"  „Airim-sea  iat"  ol  B.  Ro  airim  D.  ocus  ni 
thesta  UÍ  dib.  Itcbuatar  na  haigid  do  D.  inui  do  rigne  B.  „At  imdai"  or 
D.  „ferta  ua  hingine  sin".  Ni  ros  caitbset  iarwm  na  baigid  in  biad,  uair 
roptar  esiudraicce,  acht  ro  fódlaí  do  bochtaib,  ocus  do  aidelcnechaift  in 
clioimded. 

Aehnlich  in  dem  von  Brigit  handelnden  Fragment,  Leb.  Brecc. 
p.  82  (s.  S.  39):  Foglaid  tanic  co  Dubthach  co  tue  assill  isin  coire  do 
ocus  CO  n-derna  V  blogai  de.  Ro  earb  do  Brigti  á  coimet,  co  tanic  cu 
truag  chuice-si  ocus  co  tarnt  na  V  bloga  asin  coire  i  fiadnaise  in 
óclaich,  ocus  frith  iarom  na  V  bloga  isin  choire.  Ro  hindissefZ  do  Dub- 
thach sin,  ocus  dobert  Dubthach  ferann  di,  i.  rethet  daurthige  i  tuaith 
da  muige. 

Zu  V.  29,  30: 

7.  Et  eadem  messores  ac  operarios  convocavit  in  messem  suam:  et 
facta  illa  messorum  couventione  nebulosa  ac  pluvialis  dies  illa  accidit 
conventionis,  et  pluviis  largiter  ex  nubibus  effusis  per  totam 
illam  in  circuitu  provinciam  ac  rivulis  guttarum  affluentia  per  convalles 
et  rimas  terrarura  currentibus,  sua  messis  sola  arida  sine  pluviarum 
impedimento  et  perturbatione  perstitit.  Et  cum  omnes  messores  ipsius 
undique  regionis  pluviali  essent  die  prohibiti,  sui  sine  uUa  umbra 
caliginis  vel  pluviae  illa  die  tota  ab  ortu  usque  ad  occasum  solis 
raessurae  opus  Dei  potentia  exercebant. 

Cf.  Leb.  Br.  pag.  65'',  lin.  57:  Ba  do  fertaib  B.  i.  methel  mor  bói 
aicce  oc  buain,  snigis  fleochad  a  muig  Life  ocus  no  cor  fer  banne  iua 
gort-si  tria  ernaigthi  m-Brigte. 

Zu  V.  31,  32: 

8.  Ecce  inter  ceteras  virtiites  ipsius  hoc  opus  dignum  admiratione 
videtur  esse.  Advenientibus  enim  Episcopis  et  cum  ea  hospitan- 
tibus,  cum  non  haberet  unde  eos  cibaret,  adjuta  Dei  multiplici  virtute 
solito    more    abundanter,    ut   sua   poscebat   necessitas   vaccam   unam 


42  I  5  Broccan's  Hymnus. 

eaudemque  tribus  contra  consuetudinem  in  iina  die  vicibus  mulsit: 
et  quod  solet  de  optimis  tribus  vaccis  exprimi,  ipsa  mirabili  eventu  de 
una  sua  expressit  vacca. 

Cf.  Leb.  Br.  p.  65'',  lin.  41:  Fecht  ann  tancatar  VII  n-epscotp  co 
B.  ocus  ni  bói  aicce-si  ui  doberad  doib.  lar  m-blegan  na  m-bó  fa  tri 
ro  bliged  tra  doridise  na  ba  in  tres  fecht  ocus  ba  huilli  inas  cech  blegun. 

Aehnlich  in  dem  Fragment  auf  j).  82:  Ocht  n-espoic  déc  tancotär 
CO  Brigit  a  hdib  bruin  chualand  o  thelaig  na  n-espoc  co  loch  lémuachta 
hi  toeb  Cille  dara  atuaid.  Co  ro  fiarfaid  Brigii  dia  coig  i.  do  Blathnait, 
in  roibe  biad  aice,  et  dixit  illa  non.  Ocus  ba  nár  la  Brigíí,  coudébert 
in  t-aingel  na  bai  do  blegan  iterum  corus  blig  Brigii  co  ro  linsat 
na  dabcha  ocus  no  liufatis  lestra  Laigen  uile,  ocus  co  n-dechaz(i  in  loim 
tarna  léstra  co  n-dernai  loch  de,  inde  Loch  lemnachta  dicitur. 

Zu  V.  33,  34: 

9.  .  .  .  Nam  haec  cum  suas  opere  pastorali  pasceret  oves,  in 
campestri  et  herboso  loco  largitate  niraia  pluviarum  perfusa  humectis 
vestibus  domum  rediit:  et  cum  umbra  solaris  per  foramina  domus 
intrinsecus  intraret,  illa  umbram  obtusa  oculorum  acie,  arborem  fuisse 
transversam  et  fixam  putans,  desuper  suam  complutam  vestem 
posuit.  Et  tamquam  in  arbore  graudi  et  firma,  in  ipso  tenui  solari 
umbraculo  vestis  perpendit. 

ZuV.  35,  36: 

10.  .  .  .  Cum  enim  haec  Saucta  Brigida  in  agro  juxta  gregem  ovium 
pascendum  cura  pastorali  esset  sollicita,  alius  nequam  adolesceus 
callide  subripiens  et  ipsius  largitatem  in  pauperes  probans,  et  mutato 
semper  habitu  ad  eam  septies  veniens,  septem  ab  ea  verveces  in  una 
detulit  die  et  in  secreto  abscondit.  Et  cum  grex  ad  vesperum  de  more 
ad  caulas  fuisset  dirigendus,  duabus  vel  tribus  vicibus  diligentissime  ad- 
numeratus  sine  damno  sui  mirum  in  modum  totus  integer  repertus  est 
numerus.  Et  admirantes  qui  conscii  facti  fuerant  virtutem  Dei  manifeste 
factam  per  virginem,  septem  quos  absconderunt  verveces  ad  suum 
dimiserunt  gregem.  Et  ille  gregis  numerus  nee  plus  nee  m>au8, 
sed  ut  ante  integer  repertus  est. 

Cf.  Leb.  Br.  pag.  66»,  lin.  17:  Dia  m-bói  B.  oc  ingaire  chaerech, 
tanic  gataige  chuicce  ocus  tall  VII  multu  uathi  iarna  hatuch  for  tüs. 
Araide  o  ro  hairmed  in  trét,  foritha  doridisi  na  muilt  tria  ernaigthiy 
m-Brigte. 

Zu  V.  38: 

11.  Mirabili  quoque  eventu  ab  hac  venerabili  Brigida  leprosi  cere- 
visiam  flagitantes,  cum  non  haberet  illa,  vidcns  aquam  ad  balnea 
paratam,  et  cum  virtute  tidei  benedicens,  in  optimam  convertit  cere- 
visiam  et  abundauter  sitientibus  exhausit  .  .  . 


I  5  Broccau's  Hymnus.  43 

Zu  V.  39: 

12.  Poteutissima  euim  et  iueflfabili  fidei  fortitudine  quaudam 
feminam  post  votum  iutegritatis  fragilitate  humaua  iu  juvenil!  voluptatis 
desiderio  lapsam  et  habentem  jam  praegnautem  ac  tumesceutem 
uterum,  fideliter  beuedixit:  et  evauescente  in  vulva  couceptu  sine 
partu  et  sine  dolore  eam  sanam  ad  poenitentiam  restitult  .  .  . 

Zu  V.  40: 

13.  Quadam  euim  die  cum  quidam  ad  eam  salem  petens  veniret, 
sicut  ceteri  pauperes  et  egeui  iuuumerabiles  venire  solebant  pro  suis 
necessitatibus,  ipsa  beatissima  Brigida  in  illa  Lora  salem  factum  de 
lapide  quem  benedixit,  in  opus  posceutis  sufficienter  largita  est  .  .  . 

Cf.  Leb.  Br.  pag.  65'',  lin.  45:  Fect  aun  diu  ro  gab  mian  araile 
caillech  dó  muiitir  Brigte  imm  salond.  Dorigne  B.  ernaigthi,  co  ro  sai 
iu  cloich  boi  iuna  fiadnaise  i  salond,  oeus  co  ro  hiccad  in  chaillzgr  iarsin. 

Zu  V.  42: 

14.  .  .  .  Nam  secundum  exemplum  Domini  et  haec  oculos  caeci 
nati  aperuit  .  .  .  Interdum  enim,  quem  naturalis  partus  caecum  pro- 
tulit  na  tum,  fides  ejusdem  Brigidae,  grano  comparata  sinapis  et 
oonsimilis  eideni,  oculos  simplices  et  lucidos  ingenti  miraculo 
aperuit  .  .  . 

Cf.  Leb.  Br.  p.  65^,  lin.  60:  Ba  do  fertaib  B.  bennachais  in  clare- 
nech  CO  m-bá  slana  a*  da  súil. 

Zu  V.  43,  44: 

15.  Et  quadam  die  cum  una  ex  adhaerentibus  sibi  extrinsecus 
femina  cum  filia  annorum  duodecim  aetatis  ex  naturali  procreatione 
muta  ad  eam  veniret  visitaudam  cum  digna  reverentia  ut  omues  sole- 
bant se  inclinans  et  humili  collo  ad  ejus  pacificum  osculum  procedens, 
ipsa  Omnibus  affabilis  Brigida  ac  felix  conditis  sale  divino  sermonibus 
eam  salubriter  allocuta  est:  ac  Salvatoris  exemplo,  jubentis  parvulos  ad 
se  venire,  filiae  manum  retineus  manu  sua,  nesciente  illa  quod 
esset  muta,  et  voluntatem  ipsius  interrogans,  utrum  velato  capite  per- 
manere  virgo,  an  nuptiis  tradenda  esse  vellet,  matre  ipsius  admouente 
quod  sibi  filia  nulla  daret  responsa,  respondens  matri  dixit,  se  non 
dimissuram  manum  filiae,  nisi  prius  sibi  responsum  redderet. 
Et  cum  filiam  secunda  vice  interrogaret  de  re  eadem,  respondit  filia 
sibi,  dicens:  non  aliud  nisi  quod  tu  volueris,  agere  volo.  Ac  sie  postea 
aperto  ore,  sine  liuguae  impedimento,  et  soluto  ipsius  vinculo  sana 
loquebatur. 

ZuV.  45,  46: 

16.  .  .  .  Cum  enim  haec  animo  esset  inten ta  caelestium  meditationi, 
ut  semper  solebat,  suam  de  terrestribus  ad  caelestia  elevans  conversa- 


44  I  5  Broccan's  Hymnus. 

tioneni,  quandam  non  parvam,  sed  grandem  lardi  partem  cum  cane 
dimisit.  p]t  cum  esset  inquisita,  non  alicubi,  sed  in  loco  ubi  canis 
solebat  esse,  mense  transacto  iiitacta  et  integra  reperta  est.  Non 
euim  canis  ausus  est  comedere  depositum  beatae  virgiuis,  sed  custos 
patieus  lardi  et  idoneus,  contra  suum  solitum  morem  Divina  refrenatus 
virtute  et  domitus  exstitit. 

ZuV.  47,  48: 

17.  .  .  .  Nam  cum  aliquis  indigens  cibo  pauperum  eam  rogaret,  illa 
ad  eos  qui  carnes  coxerant,  ut  ab  illis  aliquid  pauperi  deferret,  festi- 
navit.  At  illorum  unus  stolidissimus  famulus,  qui  carnes  coxerat, 
insipienter  partem  nondum,  carnis  coctam  in  albatum  ipsius 
sinuatae  vestis  receptaculum  transjecit,  et  sie  illa  non  suf- 
fuscato  mantili  sed  in  suo  candido  colore  manente  portans  pauperi 
tribuit. 

ZuV.  49—52: 

18.  .  .  .  Confiuentibus  enim  ad  eam  undique  pauperibus  et  pere- 
grinis,  ingenti  fama  virtutum  et  nimiae  largitatis  tractis,  accedens  inter 
eos  iiigratus  quidam  leprosus  optimam  de  armento  vaccam  cum  optimo 
vitulo  omuium  vitulorum  simul  sibi  dari  poscebat.  Nee  ipsa  ejus  audiens 
preces  distulit,  sed  mox  illam  quam  optimam  didicit  de  omnibus 
vaccam  et  alicujus  vaccae  vitulum  elegantem  et  optimum  roganti 
iufirmo  voluntarie  donavit  *  et  misericorditer  suum  cum  illo  trans- 
mittens  cur r um  per  iter  longum  et.latissimum  campum,  ne  molestiam 
in  vacca  minauda  infirmus  longo  fessus  itinere  sustentaret,  vitulum 
post  tergum  ejus  in  curru  poni  praecepit.  Et  sie  eum  vacca  lingua 
lambens  et  tamquam  proprium  diligens  nemine  eam  cogente  usque  ad 
loca  destiuata  consecuta  est  ... 

Zu  V.  53,  54.  \ 

19.  Et    quodam   intervallo  temporis   alii  nequissimi  fures,    qui  nee  \ 
Deum  nee  homines  verebantur,  de  alia  provincia  ob  latrocinium  venientes   1 
et   per   amnem  grandem   facili  meatu  peduni   egredientes,    boves  ipsius  / 
furati   sunt.     Sed  eos   eadera  revertentes  via  impetus  ingentis  fluminis/ 
inundatione    aquarum    subito    facta    conturbavit.       Non    enim    flumeii 
instar  muri   erectum   scelestissimam  boum  fraudem   B.  Brigidae  per 
se    transire    permisit,    sed   eos  fures  demergens  et  secum   trabens  (sie), 
boves   de   eorum    manibus   liberati   loris   in  cornibus  pendentibus,   ad 
proprium  armentum  ac  boekium  reversi  sunt. 


*  V.  50  wird  aber  erst  verständlich,  wenn  man  eine  weitere  Angabe  berücksichliiit, 
die  sich  findet  Vita  .V.  Brigidae  Auetore  anonyino,  cap.  VII,  49  (l.  c.  p.  lili):  Tunc  elegerunt 
Optimum  vitulum  et  dimittentos  illnm,  occurrit  ei  cum  gemitu  magno  optima  vaccarum,  ot 
iu  tautuin  se  iuvicom  dilexeruut,  ut  paeue  uullua  pusset  soparare  eos. 


I  5  Broccan's  Hymnus.  45 

Cf.  Leb.  Br.  p.  65'',  h'n.  59:  Ba  do  fertaib  B.  tallsat  mcrlig  a  damu, 
tuarcaib  abann  Liphe  friii,  tancatar  na  doim  i  tech  iarnabarach  ocus 
etaige  na  merlech  for  a  n-adarcaib. 

Zu  V.  55,  56: 

20.  Cum  qnadam  die  ipsa  sanctissima  Brigida  cogente  aliqua 
necessitate  utilitatis  conventionem  plebis  visitaret  in  curru  sedens  binis 
vehebatur  equis.  Et  cum  in  suo  vehiculo  meditatione  theotica  caelestcm 
agens  in  terris  vitam  suum  ut  solebat  dominatorem  oraret,  de  alto 
procidens  loco  alter  bruto  animo  equus  saliens  sub  curru  et  irre- 
frenatus  habenis  fortiter  se  extorquens  et  de  jugo  semetipsum 
absolvens,  equo  altero  solo  sub  suo  remanente  jugo,  exterritus  per 
campestria  cucurrit:  et  sie  manus  Divina  jugum  pendens  sine 
praecipitio  sustentans,  et  vidente  turba  ob  testimonium  virtutis 
Divinae  secura  in  suo  orans  vehiculo,  cum  uno  equo  sub  curru  posito  ad 
plebis  conventionem  discursu  jjlacabili  inlaesa  pervenit  .  .  . 

Zu  V.  57,  58: 

21.  .  .  .  Cum  aper  ferus  singularis  et  silvestris  territus  et  fugitivus 
esset,  ad  gregcm  porcorum  Brigidae  felicissimae  concitus  cursu  prae- 
cipiti  pervenit:  quem  ipsa  ventum  inter  suos  cernens  sues  benedixit. 
Deinde  impavidus,  acsi  familiaris,  cum  ipsius  permansit  grege 
porcorum  .  .  . 

Zu  V.  59,  60: 

22.  Nam  cum  aliquando  aliquis  inter  ccteros  offerentes  ei  munera 
de  longa  veniens  provincia  offerct  sues  pingues,  et  alios  secum 
missos  ire  ad  suam  villam  quodam  longo  terrarum  intervallo  positam 
rogarct,  ut  ab  eo  sues  acciperet  per  longum  itineris  spatium  dierum 
trium  vel  quatuor  amplius  prolixum,  cum  eo  suos  missos  transmisit 
comites:  et  transacto  unius  diei  itinere  in  monte  confinali  regionum,  qui 
proprio  vocabulo  nuncupatur  Gabor,  sues  suas,  qnas  in  longinquis 
opinabatnr  esse  regionibus  obvias  contra  se  venire,  a  lupis  directas 
per  viam  et  coactas  contemplati  sunt.  Et  cum  illi  vicinius  erant,  et 
intellexissct  suas  esse,  cognoscens  sues  proprias  et  videns  agrestes  lupos, 
qui  ob  maximam  B.  Brigidae  reverentiam  de  silvis  maximis  et  campo 
Liffi  latissimo  idonci  pastores  in  coactis  et  minandis  suibus  laborabant, 
adveiiientibus  missis  relinquentes  eas  inlacsas  mirabilique  hoc  eventu 
intellecto,  et  consueto  more  discesserunt.  Et  sie  altero  die  ii,  qui  missi 
erant,  cum  suibus  factum  mirabile  narrantes  domum  reversi  sunt. 

Zu  V.  61,  62: 

23.  .  .  .  Quadam  enim  die  cum  aliquis  nulla  suffultus  scientia 
vulpem  per  rcgis  palatium  ambulantem  viderct,  putans  illam  obcaecatis 
sensibus    suis   feram    esse    bestiam    et  quod  in  aula  regis  familiaris   et 


46  I  ')  Broccan's  Hymnus. 

mansucta  esset  .  .  .  ignorarct,  .  .  .  occidit  cam  ...  Et  rex  iratus  rem 
discens  gestam,  nisi  sibi  vulpcs  similis  in  omnibus  calliditatibus,  qiias 
sua  vulpes  operabatur,  restituta  esset,  illum  jussit  occidi  ...  Et  cum 
rem  gestam  sancta  ac  venerabilis  Brigida  didicisset  .  .  .  currum  suum 
sibi  jungi  praecipiens  .  .  .  perrexit  in  viam,  quae  ad  regis  ducebat 
palatium.  Nee  mora:  Dominus  exaudiens  ipsam  suas  fundentem  assiduas 
preces,  unam  de  suis  vulpibus  feris  ad  eam  venire  transmisit;  quae 
cum  velocissimo  cursu  per  campestria  veniret  et  beatissimac  Brigidae 
currui  appropinquaret,  levitcr  se  elevans  in  currum  intravit  et  sub 
receptaculo  vestis  Brigidae  se  constituens  sobrie  cum  ea  in  curru 
sedebat  ...  Et  cum  rex  ejus  precibus  consentire  noluisset  .  .  .  ipsa 
suam  protulit  in  medium  vulpem,  quae  coram  rege  et  omni  multitudine 
totos  mores  et  subtilitatem  docibilem  alterius  agens  vulpis  in  eadem 
forma  prioris  palam  omnibus  variis  lusit  artibus.  Tunc  rex  haec  videns 
placatus  .  .  .  illum  solvi  et  liberum  abire,  qui  fuerat  antea  reus  delicti, 
jussit.  Nee  multo  post  cum  S.  Brigida,  Solution e  et  libertate  facta,  ad 
-suam  rcmearet  domum,  haec  vulpes  inter  turbas  dolose  se  torquens  et 
callide  movens,  quae  alteri  videbatur  similis,  fugitiva  ad  loca  deserta 
et  silvestria  ad  suum  antrum,  multis  equitibus  et  canibus  se  per- 
sequentibus  illudens,  ac  per  patentes  campos  fugiens,  incolumis  evasit. 
Cf.  Leb.  Br.  p.  65^,  lin.  48:  Fecht  ann  din  bói  hachlach  dó  mttwtir 
Brigte  oc  bem  chonnaid.  Dorala  dó  co  ro  marb  petta  sindaig  la  rig 
Laigen.  Ro  herga&ad  in  bachlach  lasin  rig.  Ro  forcongart  B.  for 
sinnach  n-allaid  taidecht  asin  caillid.  Tanic  din  co  m-boi  oc  clesrad 
ocus  oc  espai  dona  slogaib  ocus  don  rig  la  iorcongur  m-Brigte.  0  ra 
forba  tra  in  sindach  a  gnimrad,  'doUuid  slan  fon  caillid  ocus  sloi^l^aigen 
eter  chois  ocus  ech  ocus  choin  inna  degaid. 

Zu  V.  64:  / 

24.  Et  cum  in  alia  die  anates  pectore  carnali  in  aqua  natantes  et 
per  aera  interdum  volitantes,  Beata  vidisset  Brigida,  eas  ad  se  vepire 
accersivit.  Quae  peunigero  volatu  et  tanto  ardore  oboedientiae  ejus 
vocibus  tanquam  sub  liumana  cura  essent  consuetae  sine  ulla  formidine 
multitudinis  ad  eam  volitabant.  Quas  manu  tangens  et  amplectens  et 
per  aliquantulum  temporis  hoc  idem  faciens,  redire  ac  volare  suis  in 
aera  alis  permisit  .  .  . 

Zu  V.  65,  66: 

25.  .  .  .  Vidit  novem  viros  in  forma  quadam  speciali  vanae  et 
diabolicae  superstitionis,  et  plausum  habentes  vocis  ridiculae  ad  infamiam 
mentis  maximam.  In  quorum  viis  contritio  erat  et  infelicitas,  qui  antiquo 
hosti,  qui  in  illis  regnabat,  votis  scelestissimis  et  juramentis  sitientes 
effusionem  sanguinis,  antequam  Calendae  illius  mensis  supervenirent 
venturi,  aliorum  jugulationem  et  homicidia  facere  disposuerunt.    Quibus 


I  5  Broccan's  Hymnus.  47 

reverentissima  et  aifabilis  Brigida  melliflua  verborum  copia  praedicavit, 
ut  mortiferis  erroribus  relictis  sua  crimina  per  cordis  compimctionem  et 
veram  delerent  poenitcntiam.  Qui  hebetudine  mentis  suae  ...  in  viam 
suam  perrexerunt:  .  .  .  egredientes  illi  nefarii  imaginem  instar  viri, 
quem  debuissent  jugulare,  contemplantes,  continuo  suis  jugulantes  lanccis 
et  gladiis  decoUantes,  quasi  post  triumphum  de  suo  adversario  et  inimico 
cum  armis  sanguineis  et  cruentis  reversi  multis  apparuerunt. 
Mirum  in  modum  cum  neminem  occiderent,  illis  visum  est  sua  complesse 
vota,  atque  cum  nemo  deerat  de  illa  provincia,  de  quo  illi  triumpharcnt, 
nulla  dubietas  pro  hac  re  alicui  persistens,  largitas  muneris  divini  per 
Sanctam  Brigidam  facta  omnibus  innotuit  .  .  . 

Zu  V.  68: 

26.  .  .  .  Illam  enim  Lugidus  quidam,  valde  validus  et  virorum 
fortissimus,  duodecim  virorum  opera  per  semetipsum  tanta  fortitudine 
sui  corporis  in  una  cum  vellet  laborans  die,  et  cibaria  quibus  duodecim 
sufficienter  viri  vesci  possent,  similiter  comedens  .  .  .,  deprecatus  est,  ut 
pro  se  Dominum  oraret  o'mnipotentem,  ut  ejus  ingluviem,  qua  superflua 
devorabat,  temperaret,  nee  antiquam  virtutem  sui  corporis  per  hanc 
amisisset  causam.  Et  sie  ipsa  Brigida  illum  benedicens,  et  pro  illo 
Dominum  orans  (sie);  ipse  postea  victu  unius  viri  satis  contentus, 
ac,  ut  antea  solebat,  laborans  sicut  duodecim  operarii  operabantur,  in 
eadem  antiqua  permansit  virtute. 

Zu  V.  69,  70:  ^ 

27.  Ar  bor  quaedam  grandis  et  maxima,  ad  aliquem  parata  usum 
ab  iis,  qui  artificia  exercere  solebant  in  silva  lignari,  securibus  excisa 
est  ...  Et  cum  nee  multitudo  virorum  nee  vires  boum  et  variae  arti- 
ficum  artes  movere  vel  trahere  eam  arborem  nullo  modo  poterant, 
recedentibus  cunctis  ab  ea  per  fortissimam  fidem  B.  Brigidae  .  .  .  eam 
gravissimam  arborem  Angelica  virtute  per  Divina  mysteria  nullo 
mortaliiim  auxilio  levantes  sine  ulla  difficultate  ad  locum  quem  voluit 
S.  Brigida  destinatum  detulerunt  ... 

Zu  V.  71,  72: 

28.  Et  nostro  occurrit  animo  non  excludere  et  hanc  virtutem  silentio 
nostro,  quam  inter  innumerabiles  virtiites  eadem  operata  est  Brigida 
venerabilis.  Quidam  enim  vir  secularis  et  gente  nobilis  et  dolosis 
moribus  exardescens  in  alicujus  feminae  concupiscentiam  et  quomodo 
ejus  concubitu  frui  posset  callide  cogitans,  ac  suam  sentem  argen- 
team  pretiosamque  in  depositum  sibi  commendans,  quam  dolose  retraxit 
illa  ignorante  et  jecit  in  mare,  ut  cum  ipsa  non  posset  reddere  sibi 
esset  ancilla  et  ejus  postea  uteretivr  ut  vellet  amplexibus  ...  Et  haec 
timens  pudica  femina,  tanquam  ad  civitatem  refugii  tutissimam  ad 
Sanctam   confugit  Brigidam.     Quae  cum  talem  comperisset  causam,  vel 


48  I  ^)  Broccan's  Hymnus. 

quid  pro  hac  re  agcre  debucrit  cogitarot,  cum  nccdum  verha  complcssct, 
supervenit  ad  eam  quidam  cum  piscibus  de  flumine  tractis,  et  cum 
illorum  ilia  piscium  illico  fuissent  excisa,  scntis  illa  argcntea,  quam  ille 
crudelis  jecit  in  marc  ob  causam  supra  dictam,  in  medio  unius  ex 
piscibus  rcperta  est  ... 

Zu  V.  73—76: 

29.  Et  bis  miraculis  gloriosum  et  clarissimum  cum  aliqna  fideli 
femin a  hospitium  jungi  debct:  quo  prospcrum  iter  faciens  S.  Brigida 
in  Dei  voluntate,  in  amplissimo  campo  Brcg  cum  dcclinasset  ad  vcsperam 
dies,  ad  habitacuhim  ejus  veniens  cum  ea  pernoctavit.  Quac  .  .  .  cum 
non  haberet  propter  suam  inopiam,  unde  ignem  nutriret  et  cibum 
coqucret,  unde  tales  bospites  cibaret,  incidens  ligna  tclaria,  in 
quibus  texturam  telarum  operabatur,  in  pastum  ignis,  vitulum  suae 
vaccao,  quem  occidit  super  struem  istorum  ponens  lignorum,  igne 
assavit,  cum  bona  voluntate.  Et  coena  in  Dei  laudibus  facta  et  nocte 
adsuetis  transacta  vigiliis  expergiscens  post  illam  de  mane  noctem, 
ut  nullum  de  receptione  et  refectione  S.  Brigidae  uUius  rei  sustincret 
damnum  ipsa  hospitalis,  quae  vitulum  suae  amiserat  vaccae,  alter  um 
in  eadem  forma  vitulum  cum  sua  invenit  vacca,  quem  ut  priorem 
ipsa  dilexerat;  et  telaria  ligna  similiter  sibi  prae  ceteris  reparata, 
in  tali  forma  in  quantitate,  in  qua  priora  fuerant,  contemplata  est  .  .  . 

Cf.  Leb.  Br.  pag.  G5^,  lin.  G4:  Ba  do  fertaib  B.  dia  tarla  si  cusin 
m-bandtrebthaig  lassair  a  muig  Chail,  co  rus  marb  loeg  a  bó  do  B.  ocm.s 
CO  ro  loisc  a  garmain  fói.  Dorigne  Dia  ior  B.  co  m-ba  Tl^slan  inn 
garmain  iarnabarach,  ocus  boi  in  loeg  immalle  ria  mathair.  \ 

Zu  V.  77—80:  ) 

30.  .  .  .  Tribus  enim  leprosis  et  infirmitatibus  oppressis/.  .  . 
vas  largita  est  argenteum.  Et  ne  illis  esset  causa  discoráiae  et 
contentionis,  si  illi  inter  se  dividerent,  cuidam  in  ponderibus  auri  et 
argenti  comperto  dixit,  ut  inter  illos  tres  lioc  vas  ponderaret  tribus 
aequalibus  partibus.  Et  cum  cxcusare  se  coepisset,  dicens  ponderari 
se  aequaliter  non  posse,  ipsa  felicissima  feminarum  Brigida 
apprehcnso  vasc  argenteo  ipsum  allidit  contra  lapidem,  et 
confregit  in  tres,  ut  voluit,  aequales  et  consimiles  partes. 
Mirum  in  modum  cum  postca  ipsae  tres  partes  ipsius  vasis  argentei  in 
pondere  cssent  emensac,  nulla  pars  alia  minor  vel  major, 
quae  aliam  superaret,  licet  uno  obolo,  de  bis  invcnta  est  tribus 
partibus  ... 

Zu  V.  81—84: 

31.  .  .  .  Nam  vestimcnta  transmarina  et  peregrina  Episcopi 
Conlaei  decorati  culminis,  quibus  in  solemnitatibus  Domini  et  in  vigiliis 
Apostolorum  sacra  in  altaribus  et  in   sanctuario  offerens  mystcria  ute- 


f  6  Sanctan's  Hymnus.  4Ó 

batur,  pauperibus  largita  est.  Et  cum  tempus  solemnitatis  advenit, 
secundum  consuetudiiiem  ut  ipse  summus  pontifex  populorum  suis  indutus 
esset  mutatoriis  vestibus,  S.  Brigida,  quae  priora  vestimenta  illius  epi- 
scopi  Christo  in  forma  pauperis  posito  donaverat,  alia  similia  per  omnia 
vestimentis  prioribus,  tam  texturis  quam  coloribus,  quae  in  illa  hora  a 
Christo,  quem  per  pauperem  induebat,  perlata  sibi  in  curru  duarum 
acceperat  rotarum,  tradidit  pro  aliis  .  .  . 

Zu  V.  85—88: 

32.  .  .  .  Quidam  enim  compulsus  quadam  necessitate  indigens 
mellis  sextarium  eam  precatus  est.  Et  cum  ipsa  Brigida  mente 
doleret,  dum  non  haberet  paratum  mel,  quod  illi  roganti  donaret, 
murmur  apum  sub  pavimento  domus,  in  qua  tunc  ipsa  fuerat,  ex- 
auditum  est  Et  cum  ille  locus,  in  quo  Suis  apes  vocibus  sonabant, 
porfossus  et  scrutatus  fuisset,  repertum  est  in  eo  quantum  sufficiebat  in 
opus  poscentis.  Et  sie  ille  ab  ea  recepto  mellis  munere  quantum  sibi 
necessitas  poscebat,  ad  sua  gaudens  re versus  est  habitacula.  (F.  88 
scheint  eigne  Ausschmückung  des  Verf.  zu  sein.) 


6.   Sauetan's  Hymnus. 

Als  Verfasser  dieses  Hymnus  gilt  Bischof  San  et  an,  von 
Geburt  ein  Brite,  der  ebenso  wie  sein  Bruder  Matóc,  nach 
Irland  einwanderte.  Dieser  Hymnus  enthält  eine  verhältniss- 
mässig  grosse  Anzahl  dunkler  Stellen  (V.  3,  5,  11,  18).  Er 
endete  ursprünglich  V.  20,  die  folgenden  Verse,  in  denen 
Sanctán  selbst  angerufen  wird,  sind  erst  später  dazu  ge=« 
kommen. 

Jeder  Halbvers  enthält  sieben  Silben;  in  V.  21 — 24  hat 
jeder  erste  und  dritte  Halbvers  acht  Silben. 

Ateoch  rig  n-amra  n-aingel,     uair  is  ed  ainm  as  tressam, 
Dia  dam  frim   k)rg,    Dia  tuathum,      Dia  dorn  thiius,    Dia 

dessam*! 


2'»  Es  fehlt  eine  SUbe. 


50  16  Sanctan's  Hymnus.    ' 

Dia  dorn  chobair  nóebtogairm*     ar  coch  guasacht  nodguasim* 
4    drochet  bethad  bid  issuin     bcnnacht  De  athar  úasum. 

Huasal  trinoit  don  foscai*     do  nach  airchenn  bas  baile* 
an*  spirut  nóeb  nert  nime,     Dia  athair,  mór  mac  Maire. 

Mór  rí  fitir  ar  finc,     fiadu  huas  domun  dillocht,* 
8    domm  anmain  ar  cech  guallocht,    nim  tliarle*  demna  dibooht.* 

Dia  lim  cech  soeth*  doringba     Crist  frisinnle*  mo  chesta, 
abstail  immum  cotrisat,     dorn  air-se  trinoit  testa*! 

Domm  air  trocaire  tolam     o  Crist  nad  cétla  celar* 
12    nim  thairle*  éc  na  amor,*     nim  thair  mortlaid*  na  galar! 

Nim  thairle*  erchor  amnas  ■  sech  mac  De  medras*  bodras,* 
ainsiunn*  Cn'si  ar  cech  n-ernbas,    ar  thein,  ar  thrcthan  torbasi 


3=*  noel)  togairm:  i.  Dei.  s^*  nodguasim:  i.  imbiim  hi  n-guasacht 

.  .  .  {Rest  unleserlich).  Stolces  übersetzt  versuchsweise:  „against  every 
danger  that  I  risk  (?y\  Allein  nodguasim  kann  scJwn  des  Reimes  wegen 
nicht  richtig  sein.  — — -~^ 

ó'i  i.  ron  thodiusca  abbas  peccaid  .  .  brath  quia  ad  simili|;udinem 
Dei   facti    sumus.  ö^^  i.  is    do    a    óenur    donach    airchend    bas    na 

baile.  armad  sinne  immorro  if  .  .  .  octis  bas  .  .  .  Stokes  übersetzt:  „Lei 
(the)  high  Trinily  raise  us,  to  every  one  a  holy  death  (be)  certc^in!"  Vgl. 
olais  (=  ol  is?)  airchenn  teicht  do  écaib  |  beith  fo  étoil  máic  Maire 
{Cod.  Boern.,  Goid.^  p.  182). 

G»  an:  bi  fertaib  ocus  himmirbailib. 

i'^  dillocht:  i.  dillochtaigthe  i.  cen  locht  ata  Dia. 

8T>  nim  tharle:  i.  ni  rom  taidlet.  dibooht:   gl.   i.   cen  dia  occi 

acht  .  .  .  Stokes  übersetzt:  „let  not  demon's  anguish  (?)  touch  me." 

9»  seth  Ms.  {vgl.  V.  19^):  i.  cech  toirsi  no  galar. 

gii  frisinnle:  i.  ro  frithaile. 

ioi>  i.  ti  in  trinoit  testamail  domd  .  .  diuth  no  tresta  i.  r  .  . 

ii'i  i.  ni  celar  1  cétlaib  no  ni  dichlitcr  a  chétla.  Darnach  übersetzt 
Stokes:  „lohose  songs  are  not  hidden^^  (?). 

12»  i.  ni  tharda  li  tassi  form.  amor:  isse  amor  óia  i.  uch  ach. 

12^  mortlaid:   i.  quando  plurimi  pcriunt  uno  morbo  i.  lúathécai  .  .  . 

13»  nim  thairle:  no  nim  thuisle  i.  ni  tharda  tuisliud  form. 

iz^  medras:  i.  medarfis  i.  medras  iniiss.  bodras:  i.  bodarfis  i. 

buadres  in  fis  disponitur  i.  erchor  .  .  bodras  sech  mac. 

u^  ainsiunu:  cf.  Ily.  1,  11. 


I  6  Sanctan's  Hymnus.  51 

Ar  cech  n-éiclind  bas  eslinn*     dorn  churp  co  n-ainbthib  hua- 

thaib* 
16    flomm  air*  fiado  cech  thratha*,     ar  gaeth*,  ar  uscib  luathaib*! 

Luathfe  molthu*  inaic  Maire     báges*  arbaga'finiia 
friscéra*  Dia  dulech     lurech*  arbaig*  mo  thenga. 

Oc  digde*  De  de  nimib     mo  chorp  rop  sigith*  soethrach* 
20    ar  iiad  ris*  iifernn  uathach,     ateoch  in  rig  adroetach*. 

Ateocb  ris:. 


15»  bas  eslinn:  i.  bas  inill.  Allein  bas  nnrd  hier  3.  Sg.  relat.  Conj. 
Praes.  sein  (Z.^  494).  So  übersetzt  auch  Stokes:  „tJiat  is  (Inngerous  to 
my  hody."  Zu  eslinn  vgl.  is  nói  tholl  dia  n-eslind  guas  „he  is  a  leaky 
hark  in  (sie)  dangerous  peril"  St.  Goid.'^  p.  180  (B.  of  Leinster  und 
Cod.  S.  Pauli  in  Carinthia). 

15^  i.  fil  CO  n-anbthib   ocus  co  n-uathaib.     Allein  nath  ist  Adjeetiv. 

16»  i.   ti    dorn   tórithin.  cech    thratha:    i.    etir   la    ociis   aidchi, 

vgl.  celebrad  cech  tratha,  sine  intermissione  orat  L.  Hym.  fo.  2^ 
Goid.^  G3). 

i6i>  1.  ar  irchor  gaithe.  ar  usc.  1.:  i.  fluminibus. 

17»  i.  molada;  vgl.  a  molad  maissiii  máenib  luaidfidir  láedib  limsa 
Cod.  S.  Pauli  {Goid:^  p.  17G). 

n^  i.  ró  erbaig.  Stokes  übersetzt:  „who  fights  for  tchite  fights",  und 
bemerlct  dazu:  „i.  e.  I  suppose,  for  good  causes."  Warum  nicht:  „who 
fights  good  fights"?  {vgl.  irbága  contentiones  Z.^  6.56;  finna:  gl.  mathe). 
Vielleicht  ist  fenna  zu  schreiben. 

18  Stokes  •übersetzt:  „Elemental  God  will  answer,  ,a  corslet  ichich 
battles  against  my  .  .  .'"  (?)  diilech:  lies  dulem. 

18»  hat  eine  Silbe  zu  wenig.  friscéra:  i.  frecraid. 

in^  lurech:  i.  dia.  arbaig:  i.  crbagess  i.  asandena  baig. 

igb  sigith:  hierzu  führt  Stokes  eine  Glosse  aus  der  Dubliner 
Handschr.  H.  3.  18  (p.  540)  an,  in  welcher  dieser  Vers  citirt  wird: 
„sigid  i.  buan  ut  est  oc  digde  de  don.  [leg.  de  nimib]  mo  corp  rop  sigid 
saethrach  rl."  sethrach  Ms.  {ef.  V.  9»),  gl.  vel  sethach. 

20»  amadris:  i.  cona  ris. 

20*'  adroetach:  i.  roatchius. 

4* 


52  Í  7  Patríck*s  Hymnus. 

Epscop  Sanctan  sca*  sruith     milid  aingel  cloth  glan  gel,* 
ro  sóera  mo  chorp  for  talmain,     ro  nóeba  m'anmain  for  nem ! 

Rom  bith  oroit  let,  a  Maire,     rop  trocar  rí  nime  dún, 
24   ar  guin  ar  guasacht  ar  gabud     a  Crist  íor  do  snádud*  dún! 

Atcocli  in  rig  sóer  suthain     óeiigeinne  De  diar  fethim, 
roram  ain  ar  gaibthib  géraib     mac  ro  genair  i  m-Bethil. 


7.   Patrick's  Hymnus. 

Dieser  merkwürdige  Hymnus  wird  dem  S.  Patrick  selbst 
zugeschrieben.  Nach  der  Vorrede  soll  er  ihn  für  sich  und  seine 
Mönche  zum  Schutze  gegen  die  Nachstellungen  des  Königs 
Loegaire  gedichtet  haben.  Er  war  aber  dann  für  Jeden  eine 
Lorica  gegen  allerlei  Feinde  des  Leibes  und  der  Seele;  er  hiess 
faed  fiada,  was  Stokes  mit  „guard's  cry"  übersetzt."  Stokes  theilt 
auch  eine  zweite  Version  mit,  die  sich  in  der  Vita  Tripartita 
S.  Patricii  findet  (Oxf.  Ms.  Rawl.  B.  512).  Ich  hab^  dieselbe 
zwar  nicht  neu  collationiren  können,  lasse  sie  aber  trotzdem 
hier  nach  Stokes  abdrucken  (B),  weil  sie  für  die  Kritik  von 
grossem  Werthe  ist.  Dieser  Hymnus  hat  sicher  ursprünglich 
metrische  Form  gehabt.  Dieselbe  ist  aber  durch  Interpolationen 
und  durch  Abänderung  des  ursprünglichen  Wortlauts  sehr  ver- 


21»  Für  die  Abkürzung  sca  schrieb  Stoices  Goid.'^  p.  148  serca  („love 
thou'^);  Bemarks'^  p.  70  corrigirt  er  dies  in  sancta  ^md  übersetzt  sancta 
sruith  durch  „holy  senior"  („sruith,  like  flaith,  is  feminine,  tJwugh 
applied  to  a  male^^}.  Das  vereinzelte  lateinische  Wort  würde  wegen  des 
Namens  Sanctan  gewählt  sein.  Ich  habe  nur  noch  ein  metriscJies 
Bedenken:  die  drei  folgenden  Verse  haben  je  acht  Sdben  in  der  ersten 
Hälfte,  so  dass  tvir  auch  in  diesem  Verse  acht  Silben  ertcarten  sollten. 
Es  ist  dies  das  O'Don.  Ir.  Gr.  pag.  480  unter  dem  Namen  Seadua  rer- 
zeiclmete  Versmass. 

2i^  gel  glan  Ms.  Die  Umstellung  ist  nach  Stokes'  Vorgang  des 
Beimes  ivegen  erfolgt.  Zu  milid  aingel  vgl.  mil  Crist  Fei.  Juni  3,  mit 
der  Glosse:  i.  milid  Crist  he. 

24*»  for  do  snádud  d(m:  j^gl.  Hg.  1,  2;  5,  lOG.  donádud  Ms. 


I  7  Patrick's  Hymnus.  53 

dunkelt  worden.  Auf^die  Spuren  der  metrischen  Form  habe  ich 
in  den  Anmerkungen  unter  dem  Texte  hingewiesen,  ohne  im 
Texte  selbst  etwas  zu  ändern.  In  der  Abtheilung  der  Zeilen  bin 
ich  nur  V.  53—57  von  Stokes  abgewichen. 

Atomriug  indiu  niurt  trén  togairm  trinoit 

crctim  treodataid  ioisitin  óendatad  i  n-dúlemain  dail 


1  Ist  uiurt  (neurt  B)  mit  Stokes  als  Dativ  oder  ist  es  als  Accusativ 
zu  fassen?  Für  den  Dativ  spricht  zunächst  die  Form  als  solche;  den 
unverkennbaren  Acc.  finden  wir  V.  43  in  fri  cech  nert  (fii  cech  neurt  B). 
Dass  die  Dativpartikel  do  fehlt,  ist  au/fallend,  darf  aber  als  eine  beson- 
dere Alterthümlichkeit  gedeutet  werden,  die  Stokes  Goid^  p.  154  noch 
anderweitig  belegt.  Bedenklich  ist  das  n  hinter  niurt  V.  5.  Allein  dies 
beweist  zunächst  nur,  dass  der  Schreiber  der  Hdschr.  niurt  für  den  Acc. 
hielt.  Hat  doch  der  Schreiber  von  B  sogar  ciall,  rose  u.  s.  to.  V.  28  fl. 
wie  Accufative  behandelt.  Wäre  niurt  wirklich  Acc,  so  müsste  man  das 
n  auch  vor  gene  V.  3,  vor  de  V.  26  erwarten,  wo  es  weder  in  A  noch 
in  B  vorhanden  ist.  —  Wie  togairm  trinoit  zu  construiren  ist,  lässt  sich 
nicht  leicht  ausmachen.  Stokes  übersetzt  „an  invocation  of  (the)  Trinity", 
indem  er  trinoit  als  unregelmässige  Genetivform  auffasst.  Durch  die 
Wiederholung  des  Verses  am  Ende  des  Hymnus  ist  der  Wortlaut  desselben 
gut  verbürgt,  so  dass  es  getvagt  iväre,  ihn  durch  Conjectur.en  zu  ändern. 
Ich  halte  trinoit  für  eine  Apposition  zu  togairm,  obwohl  dieses  Wort  im 
Félire  allerdings  mit  dem  Gen.  construirt  zu  werden  pflegt,  vgl.  togairm 
Semeoin  Jan.  5,  togairm  Findtain  Febr.  21,  Alexandri  2G;  togairm  aber 
ist  10  ahr  scheinlich  eine  verkürzte  Dativ  form  (Z.^  269),  der  Construction 
nach  zu  niurt  parallel  stehend. 

2  foisitin  Stokes,  foisin  Ms.  (A).  Stokes  verweist  auf  Lib.  Hy.  fol.  1 1 : 
cretem  óenatad  co  foisitin  tredatad  {Goid.^  p.  101).  Er  übersetzte: 
„I  helieve  in  a  TJireeness  with  confession  of  an  Oneness  in  (the)  Creator 
of  {the)  universe",  hat  aber  neuerdings  i  n-dulemain  dail  durch 
„in  Den  judicii"  erklärt.  Ich  nehme  daran  Anstoss,  dass  St.  übersetzt, 
als  ob  auch  in  unserem  Texte  co  foisitin  überliefert  wäre.  Da  die 
Präposition  auch  V.  63  fehlt,  so  ist  es  bedenklich  sie  ohne  Weiteres  zu 
ergänzen.  Vielleicht  ist  foisitin  gleichfalls  Dativ,  parallel  zu  niurt;  dann 
möchte  ich  aber  auch  cretim  ebenso  auffassen  {nicht  1.  Sg.  Praes., 
sondern  Dat.  Sing,  von  cretem),  freilich  dadurch  genöthigt  treodataid 
in  treodatad  umzuändern.  Für  meine  Auffassung  von  cretim  spricht, 
dass  auch  in  den  folgenden  Stücken  atomriug  das  einzige  Verbum  ist 
Endlich  aber  wird  oendatad  in  óentad  zu  ändern  sein,   wenigstens  ist 


54  17  Patrick's  Hymnus. 

Atomriug  indiu  niurt  gene  Crist  cona  bathius 
4  niurt  crochta  cona  aduocul 

niurt  n-esoirge  co  fresgabail 
niurt  tóniud  do  brethemnas  bratha. 

Atomriug  indiu  niurt  grád  hiruphin 
8  i  n-urlataid  aingel 

i  frestul  archaingel 
hi  frescisin  eseirge  arcenn  fochraice 
i  n-ernaigthib  huasalathrach 
12  Í  taircbetlaib  iatha 


mir  erster e  Form  sonst  nicht  vorgekommen.     Dann  besteht  V.  2  aus  drei 
fünfsilbigen  Stücken. 

4-6  in  B:  ...  is  neurt  a  croctha  cona  adirae**^?  neurt  a  esseirgi 
cona  freasgabaiZ  neurt  a  thoiniuda  fri  brithemnMS  m-bra1;ha. 

6  niurt  toniud  A,  neurt  a  thoiniuda  B.  Da  in  den  drei  vorher- 
gehenden Versen  ein  Gen.  von  niurt  abhängt,  so  ist  wphl  auch  hier 
(nach  B)  niurt  toniudo  zu  schreiben.  Dann  hat  V.  6  zehn  Silben, 
während  die  vorhergehenden   nur  acht  haben.     Ist  bratiia  zu  streichen? 

V.  7—16  in  B:  Attoriug  neurt  graid  hiruphin  i  n-crlattaid  aingiul  i 
frestal  na  n-archaingiul  i  frescisiu  (sie)  n-esergi  ar  ccnd  focraici  i 
n-ernaigthi  uasalathrac/i  i  taircetlaib  fáthi  i  jireceptaib  apstal  i  n-irisib 
fáismedach  i  n-eudccai  nóebingen  i  n-gnimaib  fer  firioin. 

7  Stokes  fasst  grád  als  Gen.  Plur.  Allein  sollten  wir  dann  nicht  n 
an  der  Spitze  des  folgenden  Wortes  erwarten?  Dazu  kommt,  dass  die 
Cherubim  doch  nur  einen  ,,grad"  (ordo)  der  himmlischen  Heerschaaren 
bilden  Vgl.  Lib.  Hy.  IIb  (Goid.^  67):  Iseat  so  i.  na  IX  n-grad  (sie) 
sa  i.  angeli  archangeli  virtutes  potestates  principatus  dominationes  troni 
hiruphim  et  saraphim.  Es  ist  dies  eine  bekannte  mittelalterliche  Vor- 
stellung. Daher  ist  entweder  graid  zu  schreiben,  oder  es  ist  grad  ein  zu 
niurt  parallel  stehender  Dativ.  Was  die  übrigen  Verse  anlangt,  so  hat 
Stokes  mit  Recht  V.  9  aus  B  ergänzt,  nur  glaubte  ich  nach  Analogie  von 
V.  8  deti  Artikel  weglassen  zu  dürfen.  Denn  die  meisten  der  folgenden 
Zeilen  haben  sechs  Silben.  Am  meisten  weicht  V.  10  ab:  diesen  halte  ich 
auch  desshalb  für  nicht  hierher  gehörig,  tveil  er  in  auffallender  Weise 
die  Aufzählung  heiliger  Personen  unterbricht.  V.  14  enthält  sieben 
Silben:  nimmt  man  am  Plural  Anstoss,  so  könnte  man  i  n-iriss  schreiben; 
legt  man  Gewicht  auf  die  lieber einstimmung  beider  Handschriften,  so 
könnte  man  i  n-irsib  schreiben  (Gen.  Sing,  irise  und  irse  Z.^  241). 
Dann  bleibt  mir  noch  J^.  11  mit  acht  Silben  tibrig. 


I  7  Patrick's  Hymnus.  55 

hi  praiceptaib  apstal 
i  n-hircsaib  fuismedach 
i  n-endgai  nóemiugen 
16  hi  n-giiimaib  fer  firean. 

Atomriug  indiu  iiiurt  nime 

soilse  gréne 

etrocbta  snechtai 
20  ^      áne  thened 

déiie  lochet 

hiatho  gáethe 

fudomna  mara 
24  tairisem  talman* 

cobsaidecht  ailech. 

A.tomriug  indiu  niurt  De  dorn  hiamaracht 

cumachta  De  dorn  chumgabail 
28  ciall  De  domm  imthiis 

rose  De  dorn  roimcise 

eluas  De  dorn  estecht 

briathar  De  dorn  erlabrai 
32  lám  De  domm  imdegail 

intech  De  dom  remthechtas 

17—25  in  B:  Attoriug  neurt  nime  soillsi  greine  etrochta  esci  luathi 
gaithi  fudomna  mara  tairismigi  talman  cobsaidi  alech. 

17—25  Wie  die  Aspiration  nach  áne  und  die  Form  tairisem  beweisen, 
sind  alle  ersten  Wörter  als  Nominative  zu  fassen.  (StoJces  übersetzt  un- 
genau: „In  light  of  Sun"  etc.)  In  V.  18,  20,  21,  22  sind  je  vier  Silben, 
in  V.  19,  23,  24,  25  sind  je  fünf  Silben.  Da  nun  ausserdem  etrochta 
snechtai  (vgl.  jedoch  die  Aenderung  in  B)  die  Reihe  der  feurigen  Dinge 
unterbricht,  so  wird  es  wohl  ursprünglich  hinter  luathe  gáethe  gestanden 
haben.  24  talmain  Ms. 

V.  2C— 41  in  B:  Attoriug  indiu  neurt  de  dom  liiamairecht  cumachta 
n-dé  dom  congbáil  ciall  n-dé  dom  thtir  (sie)  rose  n-dé  dom  imcaisin 
cliias  n-dé  dom  éistecht  briathar  n-dé  dom  erlabrai  lám  u-dé  dom  im- 
degail intech  n-dé  dom  remthechtus  Sciath  de  dom  imditen  sochraiti  de  ' 
dom  anacul  ar  indledaib  demna  ar  aslagib  dualac/t  ar  foirmdechaib 
acnid  ar  cech  n-duine  midúthracair  dam  i  céin  anoccus  i  n-uathud  i 
sochaidi. 


56  17  Patrick's  Hymnus. 

sciath  De  dorn  ditin 

sochraite  De  domm  anucul 
36  ar  intledaib  demna 

ar  aslaigthib  dualche 

ar  irnechtaib  aicnid 

ar  cech  n-duino  miduthrastar  dam 
40  Í  céiii  ocus  i  n-ocus 

i  n-uathed  ocus  hi  sochaide. 

Tocuirius  etrum  thra  na  huile  nert  so 

fri  ccch  nert  n-amnas  n-étrócar  fris  ti  dorn  cbui-p  ocus  doinm 
anmain 
44  fri  tinchetla  saibfáthe 

fri  dubrecbtu  gentliucbta 
fri  sáibrecbtu  heretecda 
fri  bimcellacht  n-idlacbta 
48  fri  brichta  bau  ocus  gobaijd^  ocus  dniad 

fri  cecb  fiss  aracbuiliu  anmau  duini. 

26—41  Auch  dieses  Stück  ivird'  ursprümjlich  eine  bestimmte  metrische 
Form  gehabt  haben,  es  ist  aber  schwer  dieselbe  zu  restituiren  SecJis 
Verse  (von  iiiurt  De  an  gerechnet)  haben  sechs  Silben,  V.  34  ist  durch 
Aufnahme  von  imditeu  (aus  B)  gleichfalls  auf  sechs  Silben  zu  bringen. 
Gewagter  wäre  es  V.  33  remthecht  {vgl.  tairmthecht  Z."^  879)  für  rem- 
thechias  zu  schreiben.  Aber  es  bleiben  V.  28,  30  mit  fünf,  V.  31  mit 
sieben,  V.  27,  35  mit  acht  Silben;  die  letzten  drei  Zeilen  haben  neun, 
sieben,  neun  Silben,  wenn  die  bekannte  Abkürzung  für  „und"  richtig 
durch  ocus  ersetzt  ist.  —  F.  38  übersetzt  Stokes  jetzt:  „Against  solicita- 
tions  of  nature"  {Bemärks^  p.  70).  V.  28  ist  domm  imthús  von  Stokes 
durch  „to  guide  nie"  übersetzt. 

V.  42—49  in  B:  Tochuiriur  etrum  indiu  inua  hule  neurta  sa  fri  cech 
ncurt  n-amnus  n-étrocar  fristaí  dem  churp  ocus  dorn  anmain  fri  tair- 
cetlaib  saebfáthe  fri  saebrechtaib  ban  ocus  gobaud  ocus  druád  fri  cech 
fis  aracuiliu  corp  ocus  iinmain  dam. 

42—49  Der  Unterschied  der  beiden  Handschriften  ist  hier  sehr  gross. 
Schreibt  man  V.  46  hertecda  für  heretecda,  so  haben  V.  44—47  je  sieben 
Silben.  Lin.  42,  43,  48,  49  haben  entweder  nie  eine  metrische  Form 
gehabt,  oder  dieselbe  bis  zur  Unkenntlichkeit  verloren.  Zu  V.-  42  vgl. 
Fis.  Ad.  1 :  tócurid  dochum  nimi  chuci  lucht  na  deirce  („he  caUs  up  to 
him  unto  heaven  the  folk  of  charity"  Stokes).  Stokes  übersetzt:  „So  have 
I  invokcd  all  these  virtues  between  mc  [and  these^  against  every  cruel, 


I  7  Patrick's  Hyniuus.  57 


Crist  doinm  imdegail  indiu  ar  ueim 

ar  loscud  ar  badud  ai"  guin, 
Ó2    conoin  thair  ilar  fochraice. 

Crist  lim  Crist  rium  Crist  im  degaid 

Crist  innium  Crist  issum 

Crist  úasum  Crist  dessum 
56    Crist  tuathum  Crist  illius 

Crist  isius  Crist  i  n-erus. 

Crist  i  cridiu  cech  duine  immim  lorda, 
Crist  i  n-gin  cech  óen  ro  dom  labrathar, 
60   Crist  in  cech  rusc  nom  dercsedar, 
Crist  iü  cech  cluais  ro  dam  chloathar. 


merciless  poiver."  Tocurius  ist  jedoch  soriel  als  incitavi,  ascivi;  rgl.  is 
iuilarbud  demna,  is  tocuired  aingel  Fei.  Epil.  53.  Durch  Ergänzung 
ron  „and  thesf:"  sucht  Stokes  die  sonst  hei  eter  iihliche  Construction 
herzustellen  (rgl.  2,}  656),  aber  worauf  soll  sich  „these"  beziehen? 
„Zwischen"  verlangt  immer  zwei  Parteien,  könnte  die  Bezeichnung  der 
zweiten  hier  vielleicht  durch  fri  eingeleitet  sein?  V.  49  übersetzt  Stokes: 
„Against  every  knowledge  that  defiles  men's  souls".  Allein  die  Bedeutung 
von  arachuiliu  ist  nur  errathen,  indem  Stokes  an  „col  Gen.  cuil  sin", 
ferner  an  arruculigestar  i.  sechis  ari'uueillestar  gl.  pro[fa]uaiite  Ml.  63» 
erinnert  und  ein  Verb  archuilim  voratissctzt.  Beitr.  VII,  54  betrachtet  er 
arachuiliu  als  „U-imperfect"  [„with  an  obscure  infixed  pronoun"  Goid.'^ 
p.  156);  wo  aber  bleibt  die  Imperfectbedeutung?  Für  anman  verlangt 
Stokes  anmain  „acc.  pl.  of  auim";  aumaiu  ist  aber  Acc.  Singularis, 
ebenso  duini  Gen.  Sing. 

V.  50—61  in  B:  Crist  dom  imdegail  ar  cech  ueim  ar  loscucZ  ar  bádudh 
ar  guin  conimraib  ilar  fochraici. 

Crtsi  lim  .  Crtsi  remam  .  Crist  imm  degaid  .  Crisi  innum  .  Crisi 
isum  .  Crist  úasum  .  Crtsi  dessum  .  Crist  tuathum  .  Crist  illius  .  Crtsi 
iljsius  (sie)  Criist  i  n-erus  .  Crist  hi  eride  cec7t  duine  ro  dom  scrtitadar 
Crist  a  n  gin  cech  duine  ro  dom  labradar  Crist  i  rusc  cech  duine  ro  dom 
decadar  t,sic)  Crtsi  i  cluais  cec7i  duine  ro  dom  cluinedar. 

Domini  est  salus  .  Domini  est  salus  .  Salus  Christi  tua  domine  sit 
semper  vobiscum.     amen. 

V.  50—61  Constituirt  man  V.  50,  51  nach  B,  so  erhält  man  zunächst 
vier  Verse  mit  je  acht  Silben;  darauf  folgen  dann  vier  Zeilen  zu  je  sechs 
Silben.  V.  58—61  bilden  wieder  ein  System  für  sich,  in  welchem  aber- 
mals B  das  Ursprünglichere  gewahrt  zu  haben  scheint.    Liest  man  V.  58 


58  18  Maelísu's  Hymnus. 

Atom  riug  indiu  niui't  trén  togairm  trinoit 
cretim  treodataid  f.  o.  in  d. 

Domini  est  salus  domini  est  salus  Christi  est  salus 
Salus  tua  domiiie  sit  semper  nobiscum. 


8.   Maelisu's  Hymnus. 

Stokes  Goid.^  p.  174  vermuthet,  dass  der  Verfasser  vielleicht 
Mael-isu  hua  Brolcháin  war,  der  nach  den  Annalen  von  Loch  Cé 
im  Jahre  1086  gestorben  ist. 

Mael-isu  dixit: 

In  spirut  noeb  immunn,  *  innunn  ocus  ocuhn, 

in  spirut  noeb  chucunn     táet  a  Christ  co/  hopunn! 

In  spirut  noeb  d^aittrob     ar  cuirp  is  ar  n-anmä 
4    diar  snádud  co  solma     ar  gábud  ar  galra! 

Ar  demnaib  ar  pheccdaib     ar  ififern  co  n-ilulcc 
a  I'su  ron  nóeba,     ron  sóera  do  spirut! 

In  spirut. 


Crist  i  cridiu  cech  duini  {vgl.  V.  49)  dorn  scriitadar,  so  erhält  man  vier 
Zeilen  zu  je  elf  Silben,  von  denen  jede  mit  einem  dreisilbigen  Worte 
schliesst.     V.  60  und  61  sollten  ivir  i  für  in  erwarten. 


n. 

Die  Verbannung  der  Sölrne  Usnech's. 


1.  Die  Iren  haben  zwei  alte  Sagenkreise.  Diese  Sage 
gehört  dem  älteren  derselben  an,  in  welchem  Conchobar, 
König  von  Ulster,  Ailill  und  Medb,  das  Herrscherpaar  von 
Connacht,  sowie  die  Helden  Cúchulainn,  Fergus  u.  a,  die 
Hauptpersonen  sind.  Conchobar  soll  um  das  Jahr  20  p.  Chr. 
gestorben  sein.  Die  Begebenheiten  dos  zweiten  Sagenkreises 
werden  von  der  Tradition  über  zweihundert  Jahre  später  an- 
gesetzt: Finn  mac  Cumaill,  der  Hauptheld  dieses  Sagen- 
kreises, soll  im  Jahre  273  erschlagen  worden  sein;  Finn's  Sohn 
war  Oisin  (Ossian).  Vgl.  Hennessy,  Academy  1871  p.  366.  — 
Wie  schon  die  ziemlich  zahlreich  vorhandenen  handschriftlichen 
Exemplare  im  British  Museum  beweisen,  muss  sich  die  Sage  von 
der  Verbannung  und  dem  Untergange  der  Söhne  Usnech's 
grosser  Beliebtheit  erfreut  haben.  Sie  enthält  guten  Stoff  zu 
einer  Tragödie  und  ist  mit  zwei  anderen  Sagen  von  gleich 
tragischem  Chai'akter  zu  der  Gruppe  der  „Three  Sorrowful  Tales 
of  Erinn"  vereinigt.  Mir  sind  vier  Versionen  unserer  Sage 
bekannt  geworden,  die  sämmtlich  bereits  gedruckt  vorliegen,  und 
die  ich  kurz  nach  den  Namen  ihrer  Herausgeber  benenne: 

^)  0 'Curry 's  Version.  Diese  findet  sich  in  den  ältesten 
Handschriften  und  darf  auch  ihrer  ganzen  Haltung  nach  als  die 
älteste  bezeichnet  werden.  Sie  ist  von  O'Curry  (nebst  den  zwei 
anderen  Sorrowful  Tales)  mit  englischer  Uebersetzung  veröffent- 
licht worden  im  3.  Bande  der  leider  schwer  zugänglichen  Zeit- 
schrift Atlantis,  lange  vor  ihm  aber  von  O'Flanagan,  wenn  auch 


60  II  Longes  mac  n-üsnig* 

aus  einer  weniger  guten  Handschrift,  in  dem  unter  ^)  erwähnten 
Buche  p.  145-177,  gleichfalls  mit  englischer  Uebersetzung. 

^)  Keating's  Version.  Diese  findet  sich  in  Keating's  Ge- 
schichte von  Irland  unter  dem  Jahre  der  Welt  31)40,  in  der 
Dubliner  Ausgabe  vom  Jahre  1811,  Vol.  I,  p.  370-377.  Ich 
habe  sie  auch  in  zwei  Handschriften  des  British  Museum  ge- 
funden, von  denen  die  eine  (Egerton  107,  fol.  55,  56)  im  Jahre 
1638,  die  andere  (Ex  dono  J.  Milles  Plut.  CLXVIII  E,  fol.  40,  41) 
im  Jahre  1694  geschrieben  ist.  Sie  ist  eine  freie  Wieder- 
erzählung der  erstgenannten  Version  (die  metrischen  Stellen 
fehlen),  und  wird  wohl  von  Keating  selbst/  herrühren,  da  dieser 
bereits  um  das  Jahr  1630  schrieb  (vgl.  0'€urry,  Lecturcs  on  the 
Manuscript  Materials  of  Ancient  Irish  History,  p.  21). 

^)  O'Fla'nagan's  Version,  bekannt  aus  dessen  Deirdri 
(p.  16-135),  einem  Werk,  das  den  zweiten  Theil  von  Vol.  I  der 
Transactions  of  the  Gaelic  Society  of  Dublin  (Dublin  1808) 
büdet.  Eine  alte  Handschrift  dieser  ,giiore  modern  and  diffuse 
Version"  ist  nicht  bekannt;  nach  O'Curry  (Atlantis  III,  p.  378) 
ist  das  Original  zu  O'Flanagan's  Text  ein  Manuscript  vom  Jahre 
1758  (Trin.  Coli,  Dubl.  H.  I,  6).  Die  Geschichte  beginnt  erst 
mit  der  Rückberufung  der  drei  Söhne  Usnech's,  und  erzählt  dann 
ihren  Untergang  sehr  ausführlich,  mit  manchen  Abweichungen 
im  Einzelnen. 

^)  Macpherson's  Version,  repräsentirt  durch  Macpherson's 
englisches  Gedicht  Darthula,  zu  welchem  ein  gälischer  Text  bis 
jetzt  noch  nicht  zum  Vorschein  gekommen  ist.  Die  alte  Sage 
ist  hier  nur  noch  in  den  zum  Theil  arg  verstümmelten  Namen 
und  in  wenigen  Hauptzügen  wieder  zu  erkennen.  O'Flanagan 
hat  dieses  Gedicht  eingehender  mit  der  irischen  Sage  verglichen, 
mit  bitterer  Polemik  gegen  Macpherson's  „monstrous  fabrication". 

2.  Für  unsere  Zwecke  kommt  nur  die  älteste  Form  der 
Sage  (1,  1)  in  Betracht.  Ich  kenne  drei  alte  Handschriften,  in 
welchen  diese  enthalten  ist: 

^)  Das  Book  of  Leinster  (Trin.  Coli.  Dubl.  II.  2,  18,  fol. 
192,  193),  aus  der  ersten  Hälfte  des  12.  Jahrhunderts; 


II  Longes  mac  n-Üsnig.  61 

2)  Das  Yellow  Book  of  Lecan  (Irin.  Coli.  Dubl.  H.  2,  16, 
col.  749),  geschrieben  um  das  Jahr  1390; 

^)  Ein  Yellum-Manuscript  des  British  Museum,  bezeichnet 
Egerton  1782  (p.  129),  aus  dem  15.  Jahrh.  (?)  stammend. 

O'Curiy  hat  seiner  Ausgabe  den  Text  des  Yellow  Book  of 
Lecan  (Lc)  zu  Grunde  gelegt,  den  er  merkwürdiger  Weise  für 
besser  als  den  des  Book  of  Leinster  hielt  (Atlantis  III,  p.  387). 
O'Flanagan's  Text  stimmt  sehr  genau  mit  dem  Egerton  Manu- 
script  überein;  vielleicht  war  die  von  ihm  benutzte  Handschrift 
(vgl.  O'Curiy  a.  a.  0.  p.  378)  eine  Abschrift  desselben.  Ich 
veröffentliche  den  Text  der  ältesten  Handschrift,  des  Book  of 
Leinster  (L),  theile  aber  die  wichtigeren  Abweichungen  der 
beiden  anderen  Handschriften  unter  dem  Texte  mit.  Alle  drei 
Handschriften  habe  ich  während  meines  Aufenthalts  in  Dublin 
(1871)  und  London  (1874)  selbst  collationirt,  aber  es  wurde  mir 
viel  Zeit  und  Mühe  dadurch  erspart,  dass  mir  die  Herren  Stokes 
und  O'Grady  ihre  Abschriften  aus  L  und  E  in  freundlichster 
Weise  zui'  Verfügung  stellten. 

3.  Diese  drei  Handschriften  sind  unabhängig  von  einander; 
auch  sieht  man  bald,  dass  sie  nicht  unmittelbar  auf  ein  und 
dasselbe  Original  zurückgehen  können.  Wann  die  Sage  zuerst 
in  der  uns  vorliegenden  Weise  fixirt  worden  ist,  und  wer  es 
gethan  hat,  ist  hier,  wie  bei  jeder  alten  irischen  Sage,  unbekannt, 
aber  die  Fixirung  geht  gewiss  in  sehr  alte  Zeit  zurück.  Leider 
hat  jeder  neue  Abschreiber  dem  Texte  mehr  oder  weniger  das 
sprachliche  Gewand  seiner  Zeit  gegeben,  so  dass  es  bei  irischen 
Texten  in  sprachlicher  Beziehung  ganz  besonders  auf  das  Alter 
der  Handschrift  ankommt,  in  der  sie  enthalten  sind.  Die 
nationale  Sage  und  Geschichte  fand  am  Hofe  der  alten  irischen 
Könige  eine  sorgfaltige  Pflege,  es  gab  ein  besonderes  Amt  des 
Erzählers.  Unsere  Sage  beginnt  im  Hause  eines  solchen  Mannes, 
denn  Fedlimid  wird  der  Erzähler  (scelaige)  des  Königs  Conchobar 
genannt.  In  heidnischer  Zeit  entstanden,  ist  die  Sage  auch  in 
christlicher  Zeit  fortgepflanzt  worden,  und  zwar  in  der  Regel, 
ohne  sich  mit  christlichen  Elementen  zu  verquicken.     Aber  aui 


G2  II  Longes  mac  n-Usnig. 

den  Einfluss  des  Christcnthums  muss  man  zurückführen,  dass  das 
specifiscli  Heidnische  in  der  irischen  Sage  verdunkelt  und  in  den 
Hintergrund  getreten  ist.  Doch  giebt  es  noch  viele  Sagen  mit 
oflfenhar  mythologischem  Inhalte.  Die  christlichen  Mönche  sind 
gewiss  nicht  die  ersten  gewesen,  welche  die  alte  Sage  fixirten, 
sie  haben  sie  aber  später  getreulich  abgeschrieben  und  fortge- 
pflanzt, nachdem  Irland  zum  Christen thum  bekehrt  war.  Denn 
der  Schreiber  des  Lobor  na  hUidre  war  din  armer.  Mönch,  und 
der  des  Book  of  Lcinster  gar  ein  Bischof  (vgl.  O'Curry  Lect. 
p.  182  if.).  In  vielfacher  Beziehung  '  merkwürdig  ist  das 
mönöhische  Urtheil  über  die  berühmteste  irische  Sage,  den  Táin 
BÓ  Cualgne  (Raub  der  Rinder  von  Cualgne),  welches  sich  am 
Ende  des  einzigen  vollständigen  Exemplars  derselben  im  Book 
of  Leinster  (1.  Hälfte  des  12.  Jahrh.)  findet:  Sed  ego  qui  scripsi 
hanc  historiam  an  verius  fabulam,  quibusdam  fidem  in  hac 
historia  an  fabula  non  accomodo.  Quaedam  nam  ibi  sunt  per 
strigia  demonum,  quaedam  autem  figmenta  poetica,  quaedam 
similia  vero,  quaedam  non,  quaedam  ad  delectationem  stül- 
torum. 

5.  Was  die  äussere  Form  der  alten  irischen  Sage  anlangt, 
so  sind  die  erzählenden  Theile  derselben  stets  in  Prosa,  und 
zwar  ist  die  Prosa  um  so  schlichter  und  einfacher,  je  älter  die 
Form  der  Sage  und  die  Handschrift  ist.  Erst  in  den  späteren 
Formen  der  Sage  und  in  späteren  Handschriften  tritt  uns  jene 
schwülstige  Prosa  entgegen,  die,  mit  dem  Rüstzeug  der  Poesie 
angethan,  bei  jedem  Schritte  so  entsetzlich  mit  demselben  rasselt, 
dass  man  allen  Geschmack  an  dem  schönen  Princip  der  Allitera- 
tion verlieren  könnte.  Die  Wichtigkeit  der  alten  irischen  Sage 
im  Allgemeinen  liegt  darin,  dass  uns  die  Sage  hier  in  der  natür- 
lichen Form  vorliegt,  welche  der  dichterischen  Behandlung  im 
Einzelnen  und  der  Zusammenfassung  zu  grossen  dichterischen 
Ganzen  vorausgeht.  Woher  mag  es  kommen,  dass  diese  Fülle 
von  Sagen  mit  interessanten  Handlungen,  malerischen  Schil- 
derungen, scharf  ausgeprägten  Charakteren,  nie  ihren  Homer 
gefunden    hat?      Macpherson's    Ossianische    Gedichte    können 


II  Longes  mac  n-Usnig.  (53 

weder  dein  Inhalte  noch  dem  Tone  nach  als  poetische  Wieder- 
gabe der  alten  irischen  Sage  gelten. 

Allein  die  metrische  Form  fehlt  der  alten  irischen  Sage 
nicht  gänzlich :  inmitten  der  Prosaerzählung  tauchen  Dialoge  und 
lyrische  Monologe  in  Versen  auf;  eine  für  die  Geschichte  des 
Epos  gewiss  nicht  unwichtige  Thatsache.  Diese  Verse  werden 
den  Personen  der  Sage  selbst  in  den  Mund  gelegt,  als  wären  sie 
die  Dichter  (vgl.  z.  B.  Cap.  17  unserer  Sage  u.  ö.).  Ich  ver- 
muthe,  dass  Oisin  (Ossian)  auf  diesem  Wege  zu  einer  Dichter- 
gestalt geworden  ist.  Die  Gedichte,  die  ihm  in  der  Sage  in  den 
Mund  gelegt  werden,  galten  als  sein  Werk  und  wurden  allmählig 
zum  Typus  einer  ganzen  Literaturgattung.  Die  ältesten  Gedichte 
der  Art  gehören  gewiss  an  eine  bestimmte  Stelle  der  fixirten 
Sage;  ohne  Kenntniss  der  ganzen  Sage  sind  sie  stellenweise  un- 
verständlich. Ich  theile  weiter  unten  zwei  einzelne  solche  Ge- 
dichte mit,  die  sich  im  Book  of  Leinster  befinden,  und  von  denen 
das  eine  dem  Oisin,  das  andere  seinem  Vater  Finn  mac  Cumaill 
zugeschrieben  wird. 

Ein  Kunststück  der  zünftigen  Dichter  und  Gelehrten  am 
Hofe  der  Könige  bestand  ausserdem  darin,  den  Inhalt  einer  Sage 
so  kurz  als  möglich  in  metrischer  Form  zusammenzufassen. 
Derartige  Verse  sind  besonders  schwer  zu  verstehen  (vgl.  das 
S.  25  über  Broccan's  Hymnus  Bemerkte).  Auch  sie  finden 
sich  nicht  selten  der  Sage  einverleibt  oder  am  Ende  zugefügt 
(vgl.  z.  B.  das  Gedicht  am  Ende  dej  unter  III  mitgetheilten 
Sage). 

5.  Der  Inhalt  unserer  Sage  ist  kurz  der  folgende: 
Fedlimid,  der  Erzähler  am  Hofe  Conchobars,  des  Königs 
von  Ulster,  hat  ein  Fest  veranstaltet.  Sein  Weib  ist  schwanger. 
Als  sie  durch  das  Haus  geht,  um  sich  zur  Ruhe  zu  begeben, 
schreit  das  Kind  in  ihrem  Leibe  laut  auf.  Alle  Gäste  sind  ent- 
setzt, der  Druide  Cathbad  wird  um  Deutung  des  Wunders 
befragt.  Cathbad  prophezeit,  Fedlimid's  Weib  werde  ein  Kind 
gebären,  das  einst,  wenn  zum  schönsten  Weibe  herangewachsen, 
grosses  Unheil  über  Ulster  bringen  werde.      Derdriu  soll  ihr 


04  II  Longes  mac  n-Usnig. 

Name  sein.  Das  Kind  wird  geboren.  Man  will  es  sofort  tödten, 
allein  Conchobar  verbietet  dies  und  lässt  das  Mädchen  erziehen, 
damit  es  einst  sein  Weib  werde.  Einsam  wächst  Derdriu  heran; 
sie  sieht  ausser  Conchobar  nur  ihre  Pflegerin  und  Lebarcham, 
Conchobar's  „conversation-woman".  Einst  sah  Derdriu,  wie 
Conchobar  ein  Kalb  im  Schnee  schlachtete,  und  ein  Rabe  kam 
das  rothe  Blut  zu  trinken.  Sie  wünscht  sich  einen  Mann,  dessen 
Haar  schwarz  wie  der  Rabe,  dessen  Wange  roth  wie  das  Blut, 
dessen  Leib  weiss  wie  der  Schnee  sei.  Von  licbarcham  erfährt 
sie,  dass  Nóisi,  Usnech's  Sohn,  diesem  Wunsche  entspricht, 
Derdriu  trifft  ihn,  und  verpflichtet  ihn  bei  seiner  Ehre  sie  zu 
entführen.  Auf  seinen  Ruf  kommen  seine  Brüder  herbei,  und 
nothgedrungen  boschliesson  sie  mit  Derdriu  zu  fliehen;  ihr  An- 
hang begleitet  sie.  Conchobar  aber  stellt  ihnen  nach,  so  dass 
sie  endlich  nach  Schottland  übersetzen.  Der  König  von  Schott- 
land nimmt  sie  in  seinen  Sold.  Da  wird  Derdriu  von  einem 
Beamten  des  Königs  erblickt,  und  für  würdig  befunden,  das 
Weib  des  Königs  zu  werden.-  Heimlich  wird  ihr  dies  angetragen, 
allein  sie  verschmäht  den  Antrag  und  warnt  Nóisi  vor  der  neuen 
Gefahr,  in  der  er  schwebt.  Auf  ihren  Rath  fliehen  sie  auf  eine 
Insel.  Da  bestimmen  ihre  Freunde  in  Ulster  den  König 
Conchobar,  sie  zurückzurufen.  Fergus,  Dubthach  und  Cormac, 
der  Sohn  Conchobar's,  sollen  Bürgen  der  Sicherheit  sein.  Allein 
Conchobar  sinnt  auf  Verrath.  Die  Bürgen  werden  unter  einem 
Yorwande  aufgehalten,  und  Eogan,  König  von  Fernmag,  der 
bisher  mit  Conchobar  entzweit  war,  erkauft  sich  dessen  Freund- 
schaft durch  Noisi's  Mord.  Fergus,  Dubthach  und  Cormac  rächen 
den  Verrath  in  blutiger  Weise,  und  wenden  sich  zu  Ailill  und 
Medb,  König  und  Königin  von  Connacht.  Derdriu  war  in 
Conchobar's  Gewalt,  aber  sie  wurde  nie  wieder  froh.  In 
rührender  Weise  klagt  sie  ihr  Leid.  Einst  fragte  sie  Conchobar, 
wer  ihr  am  verhasstesten  sei  auf  der  Welt.  Du  selbst  und 
Eogan,  sagte  sie.  Da  will  sie  Conchobar  für  ein  Jahr  dem  Eogan 
überlassen.  Conchobar  spottet  über  sie,  als  sie  mit  beiden 
Männern  im  Wagen  fährt.  Da  zerschmettert  sie  ihr  Haupt  an 
einem  Felsen. 


n  Longes  mac  n-Üsnig.  65 

6.  Macpherson's  Gedicht  stimmt  mit  der  irischen  Sage 
nur  in  den  äussersten  Umrissen  überein:  die  Heldin  flieht  mit 
dem  begünstigten  Liebhaber;  der  verschmähte,  aber  mächtigere 
Liebhaber  vernichtet  den  Nebenbuhler  sammt  seinen  zwei 
Brüdern,  und  die  Heldin  selbst  überlebt  den  Untergang  derselben 
nicht  lange.  Die  wichtigste  Abweichung  besteht  darin,  dass  der 
verschmähte  Liebhaber  nicht  König  Conchobar,  sondern  König 
„Carbair",  gäl.  Cairbre,  ist.  Dieser  gehört  aber  nicht  dem 
ersten,  sondern  dem  zweiten  Sagenkreise  an  (s.  S.  59):  Cairbre  und 
Oscar,  Oisin's  Sohn,  tödten  sich  gegenseitig  im  Zweikampf. 
Darauf  bezieht  sich  das  unter  VI  1  von  mir  mitgetheilte  alte 
Gedicht.  Auf  diese  und  andere  Abweichungen  von  der  alten 
irischen  Sage  hat  bereits  O'Flanagan  a.  a.  0.  aufmerksam 
gemacht;  wir  heben  nur  das  Hauptresultat  hervor,  dass  in  Mac- 
pherson's Darthula,  wie  noch  oft  in  anderen  „ossianischen" 
Gedichten  (vgl.  Hennessy,  Academy  1871,  pag.  366)  die  zwei 
Hauptsagenkreise,  welche  die  irische  Sage  ebenso  scharf  aus 
einander  hält,  wie  die  griechische  Sage  etwa  den  Argonautenzug 
und  den  trojanischen  Ki'ieg,  unter  einander  gemengt  sind.  Was 
die  übrigen  Namen  anlangt,  so  liegen  dieselben  allerdings  nur  in 
der  anglisirten  Form  vor.  Den  irischen  Namen  Derdriu  (Gen. 
Derdrenn),  Nóisi  (Gen.  Nóisen),  Andle,  Ardan,  Usnech  ent- 
sprechen bei  Macpherson  der  Reihe  nach:  Darthula,  Nathos, 
Althos,  Ardan,  Usnoth.  Wenn  wir  auch  die  Anglisirmig  in 
Anschlag  bringen,  so  ist  doch  die  Verschiedenheit  in  den  drei 
ersten  Namen  so  gross,  dass  die  schottischen  Formen  nicht  als 
organische  Weiterentwickelung  der  irischen  betrachtet  werden 
können:  sie  sehen  vielmehr  aus  wie  Verstümmelungen  nicht 
einheimischer  Namen.  Der  vierte  Name  lautet  auf  beiden 
Seiten  gleich.  Der  Unterschied  zwischen  Usnoth  und  Usnech  ist 
gering:  in  späteren  Handschriften  wird  auch  im  Irischen  nicht 
selten  th  für  ch  geschrieben.  Ein  unparteiischer  Kritiker  kann 
nicht  daran  zweifeln,  dass  Macpherson's  Gedicht  in  jeder  Be- 
ziehung eine  jüngere  Gestalt  der  alten  Sage  bietet. 


QQ  II  Longes  mac  n-TJsnig.  % 

7.  Was  meine  Behandlung  der  Handschriften  anlangt,  so 
habe  ich  aus  Lc  und  Eg  nur  das  angeführt,  was  eine  wirkliche 
Verschiedenheit  des  Textes  ausmacht:  verschiedenen  Wortlaut, 
andere  Flexionsformen,  abweichende  Wortstellung,  Zusätze,  Weg- 
lassungen. Hätte  ich  auch  alle^  orthographischen  Abweichungen 
anführen  wollen,  so  wäre  die  Varia  Lectio  zu  einer  wüsten  Masse 
angeschwollen.  Ich  habe  die  meist  eine  spätere  Sprachstufe 
verrathenden  Eigenthümlichkeiten  von  Lc  und  Eg  kurz  zusammen- 
fassend im  Anhang  hinter  dem  Texte  besprochen. 

Die  Ergänzung  der  in  den  Handschriften  gebrauchten 
Abkürzungen  habe  ich  im  Allgemeinen  nach  Stokes'  Vorgang 
durch  cursiven  Druck  als  solche  bezeichnet.  Ich  habe  dies  aber 
für  unnöthig  gehalten,  wenn  einzelne  Buchstaben  in  bekannter 
Weise  ausgedrückt  sind,  nämlich  n  durch  einen  Strich,  m 
durch  eine  gewundene  Linie,  r  durch  Hochstellung  des  Vocals, 
die  Silbe  con  durch  ein  umgedrehtes  c.  Ausserdem  pflegen 
die  Silben  en,  er,  or  oft  durch  einen  Strich  abgekürzt  zu  werden: 
in  gewissen  häufig  vorkommenden  Wörtern,  nämlich  in  den 
Formen  der  Wurzel  her  und  in  der  Präposition  for  ist  die  ab- 
gekürzte Schreibweise  nur  da  angedeutet,  wo  dies  aus  irgend 
einem  besonderen  Grunde  räthlich  zu  sein  schien.  Die  Schreib- 
weise com-bai,  com-batar  habe  ich  gewählt,  wenn  die  erste 
Silbe  durch  die  oben  erwähnte  Abkürzung  für  con  bezeichnet 
war.  Ausserdem  ist  die  abgekürzte  Schreibweise  unbezeichnet 
geblieben:  1)  In  den  oft  vorkommenden  Casusformen  der  Namen 
Conchobar,  Usnech,  Ulaid,  Eriu,  Alba,  die  oft  in  der  einen 
oder  der  andern  Handschrift  ausgeschrieben,  oft  in  allen  drei 
Handschriften  abgekürzt  geschrieben  sind:  Concho&«r,  Con- 
chobar, Visnig,  Vlaid,  \Jlad,  Eienn,  Erinn,  Albaw; 
auch  in  anderen  Namen  (Cormac,  Dubthach,  Durthacht), 
wenn  sie  wenigstens  in  einer  der  drei  Handschriften  ausgeschrieben 
waren  und  über  die  Richtigkeit  der  Schreibweise  kein  Zweifel  sein 
kann;  —  2)  in  der  Conjunction  ocus  (und),  die  in  diesem  Texte  nur 
einige  Male  in  Eg.  und  Lc.  ocus,  sonst  immer  durch  lat.  et  oder  d^jfl 
gewöhnliche  Abkürzung  dafür  bezeichnet  ist;  —  3)  in  dem  Worte 
mac  (Sohn),  dessen  Vocal  imr  in  Eg  bisweilen  geschrieben  ist. 


11  Longes  mac  n-Usníg.  67 

Die  Partikel  diu  ist  in  L  gewöhnlich  plene  geschrieben. 
Dagegen  ist  die  dem  altirischen  dono,  dano,  dana  (Z.^  700) 
entsprechende  Partikel  stets  durch  die  Abkürzung  da,  dö  aus- 
gedrückt. Da  an  einer  Stelle  der  unter  III  mitgetheilten  Sage 
die  volle  Schreibung  dana  vorkommt  (vgl.  auch  O'Don,  Suppl. 
zu  O'R.  Dict.),  so  führe  ich  dieselbe  mit  Stokes  und  Hennessy 
(Rev.  Celt.  II,  88  u.  o.)  auch  in  die  mittelirischen  Texte  ein, 
obwohl  ich  in  einem  anderen  Manuscripte  auch  die  Schreibweise 
dna  (ohne  irgend  ein  Zeichen  der  Abkürzung)  gefunden  habe. 


Longes  mac  n-Usnig. 

Die   Sternchen   im  Texte   bezeichnen   die   schwierigen  Wörter,   überhaupt   die   schwierigen 

Stellen :    für  die   meisten   derselben    habe   ich   im   Anhang   mitgetheilt,   was   für   ihr   Ver- 

ständniss  geleistet  worden  ist. 

Cid  dia  m-bói  longes  mac  n-Usnig?    ni  insa. 

Bátar  Ulaid  oc  Ol  i  taig  Feidlimthi  maic  Daill  scelaige 
Conchobair.  Bai  dana  ben  ind  Féidlimthe  oc  airiuc  don 
t-sluag  OS  a  cind,  is  si  thorrach.  Tairmchell  com  ocus  cui- 
brencl,  ocus  ro  lasat  gáh-  mesca.  A  m-bátar  do  lepthugud,  5 
dolluid  in  ben  dia  lepaid.  Oc  dul  di  dar  lár  iir  taige,  ro 
grecha  in  lenab  ina  broind,  co  closs  fon  less  uile.  Atraig 
cach  fer  di  alailiu  is  tig  lasin  screich  í  sin  co  m-bátar  cind 
ar  chind  is  taig.'  Is  and  adragart  Scncha  mac  AileZla:  „Na 
curid  cor  dib,"  or  se,  „tucthar  cucund  in  ben,  co  festar  cid  10 
diatá  a  n-deilm  sea."     Tucad  iai'om  in  ben  chucu. 


Cap.    1.     2  Fedlimidh   Eg.  scelaighi   Eg.   i.   scelaigi   Lc. 

3  hid  Fedelmthi  sin  Eg.  i  ocus  si  torrach  Lc.  Eg.  tairmcheall 

chorn    ocus    chuibrenn    Eg.  6  luid    in    vhcn    diau    himdaid   Eg. 

7  ro   grech   Lc.   Eg.   (é).  8  cech   Lc.   Eg.   issin   tigh   Eg. 

lasin  screich  hisin  Lc.  lasan  greich   Eg.  9  isin  tig  Lc.  om.  Eg. 

as    and   Lc.  hidrupiiirt   Eg.  mac    alaind    Aililla   Lc. 

10  or   se    om.    Eg.     Dafür:    a    óccu.  chucaind  Lc.    chucuinn  Eg. 

ol   se   CO   fiasmais   Eg.  ii  in    dciloi   si   Eg.  tuccud   cucu 

iarum  in  vhen  Eg. 

5* 


68 


II  Longes  mac  n-Usnig. 


2.  Is  and  asbert  a  ceile  i. 

Cia  deilm  dremun  derdrethar 

[a  ben,  or  se] 
dremnas  fot  broind  búredaig 
bruit  cluasaib  cluinetliar* 
gloim  eter  do  da  tháib  tren 

tormaid 
mór  n-uath  adiiaigethar* 
mo    chrido    crechtnaigedar 

cruaid.* 


Feidlimid: 

[Eg:] 

Cia  deilmm  dreinon  derdre- 
thar [a  hen,  ar  se] 
^.  dreüöius  fot  bruinii  buirethar 
bruidii  cluasaib  cluinethar 
gláimm    do    da   thuip   tren 

tarmairt 
mor  nuäth  atanaaigthar 
mo  cruaidi  cru  crechtnaig- 
thar. 


10 


"3.  Is  and  ro  la  si  co  Cath- 
bath,  ar  ba  fissid  side: 

Cluined  Cathbad  cóemainech 

cáin 
mal    mind    mor    mocbtaide 

m-brogthar* 
tre  druidechta  druad 

Or  nad  fil  lern  fein  findfocla 

fris  m-berad  Feidlimid 

fursunnud  fiss 

ar  nad  fit«V  banscál 

cia  fo  brú 

cid  foracbriol  brond  becestar. 


Is  ann  ro  laad  si  co  Cathhud, 

ar  ba  fissid  sidi: 
Is  ann  isi)ert  CathbatZ 
Cluinid  Caihhad  caemoinech 

cáin  -     15 

mal    mind    mor    mochtaige 

brogthar 
tria  drúidechto  drúad 
frissimbert  Feidlimid 
or  nát  lemm  fein  finnfoccla  20 

fursunnod  fiss 

ar  nad  fidir  banuscalui 

cid  fo.  bruinniu  bith 

fod  criol  bninn  béccustar.      25 


Cap.  2.  1  asbert  in  fili  a  cheli  i.  F.  Lc.  ispert  Feidlimid  a  céliu  Eg. 
In  den  folgenden  urf^iminglieh  metrischen  Partien  steht  der  Text  ron 
Eg  vollständig  neben  dem  von  L;  die  Lesarten  von  Lc  unter  dem  Texte 
sind   die   tvichtigeren   Abweichungen   von    L.  2  dertrethar   Lc. 

6  gloimm    Lc.  7  tormait   Lc.  9  mo    cridi    crechtnaigethar 

cruaidh  Lc. 

Cap.  3.    14  cluiied  Lc.  ig  mochtaide  brogthar  Lc.  20  or 

nad  lem  fein  Lc.  23  fidir  bandscal  Lc.  24  cia  fo  bru  bi  Lc. 

20  becestair  Lc. 


II  Longes  mac  n-TJsnig. 


69 


4.  Is  and  asbert  Caihbad: 

Fot  chriol  brond  becestar 

be  fuilt  budicbass.* 

ségdaib  sellglassaib* 

siaii  a  grúadi  gormchorcrai.    4 

fri  dátb  snecbtai  samlaraar 

set  a  détgni  dianim. 

niamdai  a  beóil  partardeirg 

be  dia  m-biat  ilardbe  8 

eter  Ulto  erredaib. 

Geisid  fot  brú  búrithar 

be  tiiid  fota  foltlebor. 

imma  curaid  cossenait  12 

immat  ardrig  iarfassat. 

biat  iarthur  tromthoraib* 

fó  cblí  cbóicid  Choncbobair. 

biait  a  beoil  partardeirg        IG 

imma  deta  nemanda. 

fris  m-biat  formdig  ardrigna 

fria  crutb  n-digraiss  n-dianim. 


[Eg:] 

Is  aiin  ismbert  Cddhhad: 

Fot  criol  brunn  becustair 
bée  i'uiltt  biiidiu  buidicbaiss. 
segaib  súiliub  seallglausaib 
sian  a  grilaid  gormcorccra. 
fri  dath  snecbta  samluim  si 
séd  a  déidgin  dianim. 
HÍamdo  a  beoil  partuiiigdeiVg 
be  diambed  ilairtbe 
etir  Ulltaib  erraduib. 
géissis  fot  bru  búiretbar 
bee  finn  foto  foiltleauphar. 
imat  curud  coisenat 
imat  airdrig  iarfaigseat. 
biaid  iartur  trumtbortbuib 
fo  cli  choiccid  Choncbobuir. 
biat  a  beoil  partuingde/rg 
ima  détai  némunto. 
frissmu  formdig  airdrigo 
fria   a    crutb    n-digraiss  n- 
dia.inim. 


10 


15 


20 


5.  Dorat  iarsuidiu  in  Cathbath  ä,  láim  for  a  broind  na 
mna,  co  ro  derdrestar  in  lelap  fo  láim.  „Fír"  ar  se  „ingen 
fil  and,  ocus  bid  Derdriu  a  hainin,  ocus  biaid  olc  impe". 
Ro  genair  iiid  ingen  iarsin,  ocus  ro  ráid  Catlibad:  25 


Cap.  4.     1  atbert  Cathbad  Lc.  ismbert  K.  E(f. 


2  becestair  Lc. 


buidichois    Lc. 

7  deitgein 


1  segdaib    suilib    sellglasaib  Lc. 
Lc.  8  partaingderga    Lc. 

13  cossenat  Lc.  i4  iarfaidset 


3  be  fuilt  buidi 
6  samlamair  Lc. 
11  geissig  Lc.  biirether  Lc. 

Lc.  O' Curry.  19  frismbat  Lc. 

Cap.  5.     22  iarum   iarsuidiu  Eg. 
brii    na    mna  Eg.  23  coro    dertrcastair  Lc.    gurro    deirtristar  Eg. 

in  leanamb  fo   a  láim  Eg.  24  impi  Lc.  uimpi  Eg.  25  ocus 

ro  genair  Lc.  ocus  dog;  Eg.  iarum  Eg.  et  dx.  Cathbad  Lc.  ut 

dx.  K.  Eg. 


for  broind  inna  mna  Lc.  for 


70 


II  Longes  inac  n-Usnig. 


[L:] 

ADordriu  mamderamár*(sic) 
diamsacoemainech  clotli  bán, 
cesfaitit  Ulaid  rit  ré, 
a  ingen  iial  Feidlimthc!  4 

Biaid  etacli*  cid  iartain 
dot  daig  a  be  forlassair 
is  it  amsir  cluiiiti  se 
longes  tri  mac  n-ard  n-Uisle.    8 

Is  it  amsir  gnim  dremuin 
gentair  iarom  i  n-Emain, 
bid  aitbrech  a  coli  cliid  iar- 
tain 
rofóisain*maicRoigrogm.air.  12 

Is  triut  a  be  co  m-bail 
longas  Fergusa  ó  Ultaib 
ocus  gnim  ar  cóimfed*  guin 
guil  Fiachnai  maic  Concbo- 
bair.  16 

Is  it  cbin  a  be  co  m-bail 
guin  Gerrce  maic  Illadain, 
ocus  gnim  nad  lugu  smacht 
orggain  Eogain  maic  Dur- 
thacbt.  20 

Dogena  gnim  n-grannin-garg 
ar  feirg  ri  rig  n-Ulad  u-ard, 


[Eg:] 

A  Deirdri  mandera  mar 
diamsa  cócmainech  cloth  bán 
cesfaitid  Ulaid  rod  ré 
a  ingm  úal  Fedhlimthe. 

\ 
Biaid  etacb  cid  iartain  5 

dod  daig  a  be  frilasair 
is  it  aimsir  cluinte  se 
luingius  tri  mac  n-Uisliune. 

Is  it  aimsir  gnim  dremun 
gentar  iarum  ind  Emuin        10 
bidat  drech  coli  cid  iartain 

do  fóethsat  maic  rig  rogmair. 

Is  triut  a  be  combail 
li^ingius  Fergusa  o  Ultaib      15 
ocus  gnim  ar  cóemsat  tair 
guin  Fiaclma  maic  Concho- 
bair. 

Is  at  cliin  a  be  combail 
guin  Errge  maic  Illadain       ^0 
ocus  gnim  nat  luga  smaclit 
orgam   Eogam   maic   Dur- 
tacht. 

Dodénagnim  n-graiina  n-garg 
ar  feidm  ri  n-Ulad  nadard    25 


1  manderamar   Lc.  2  ban   Lc. 

find  Feidlirathe  Lc.  e  frilasair  Lc. 

10  gentar  Lc.  inn  Eamuin  Lc. 

12  fo   fóisam    mc.   rig   roghmair   Lc. 
17  guin   Fiachna   Lc. 
2i  gnim  n-granda  Lc. 


3  redre   Lc.  i  a   ingen 

8  tri  mac  n-UisIinde  Lc. 

11  adrecli  coli  cid  iartain  Lc. 

16  or   coemsad   guil   Lc. 

19  at   chin   Lc.  20  Gerce    Lc. 

25  ar  ferig  ri  n-Ul.  n-ard  Lc. 


II  Longes  mac  n-Usnig.  71 

biaid  clo  Icctan  innach  du,*  biaid  do  lechtán  inach  du 

bid  scel  n-airdairc  a  Derdriu.  bid  scél  n-ardircc  a  Derdriu. 

A.  A  Derdre. 

6.  „Marbthar  ind  iugen"  ar  ind  óic.  „Ni  thó"  or  Con- 
chobar.  „Berthair  lim-sa  ind  ingen  imbaracli"  or  Concbobar,  5 
„ocus  ailebthair  dorn  réir  fein  ocus  bid  si  ben  bias  im  farrad-sa." 
Ocus  ni  ra  lamatar  Ulaid  a  chocert  immi.  Do  gnither  ón 
dsnia.  Ro  alt  la  Conchobar  co  m-bó  si  ingen  as  móraiUiu  ro 
bói  i  n-liErinn.  Is  i  liss  fo  leitb  ro  alt  co  nach  acced  fer  di 
Ultaib  lii  cosiu  n-úair  no  foad  la  Conchobar,  ocus  ni  búi  10 
duine  no  leicthe  issin  leis  sin  acht  a  haiti-si  ocus  a  mummi, 
ocus  dawa  Lebarcham,  ar  ni  éta  gabail*  disside,  ar  ba  ban- 
chainte. 

7.  Fecht  n-and  din  bái  a  haite  na  ingine  oc  fennad  lóig 
fothlai  for  snectu  immaig  issin  gemrud  dia  funi  dissi,  con  15 
facca  si  in  fiach  oc  Ol  na  fola  forsin  t-snechtu.    Is  and  asbert 

si  fri  Leborchaim:  „Ro  päd  inmain  oenfer  forsa  m-betis  na  tri 
dath  ucut  i.  in  folt  mar  in  fiach  ocus  in  gruad  mar  in  fuil 
ocus  in  corp  mar  in  snechta."  „Orddan  ocus  tocad  duit," 
ar  Lebarcham,  „ni  cian  úait  atá  is  taig  it  farrad  i.  Nóisi  20 

I  inad   nach    du  Lc.  2  bit   mit   venvischtem  b  Le.  it  O'Curry. 
scel  n-airrdricc  Lc. 

Cap.  6.     4  or   on    oig   Lc.  5  berdar   Eg.  6  ailibthar   Lc. 

ailfithir  Eg.  sa  om.  Lc.  Eg.  7  ni  ro  lamsat  Eg.  für  immi : 

iarum    Lc.   Eg.  dognid   Eg.  8  für  dana  (din  Lc):    amluid 

iarum  Eg.  ro  alt  la  C.  om.  Eg.  is  móráillim  Eg.  9  alles 

foleth  ron  alt  connach  faiccid  nech  d'  ültaib  gusin  tan  Eg.  10  hi  om.  Lc. 

II  für  duine:  nech  Eg.  si  om.  Eg.  amuimiu  (buimi  Lc)  na 
hingenu  do»o  Eg.            12  ocus  Leabarchamm  Eg.  arna  héta   Eg. 

Cap.  7.     14  fecht  and  Lc.  fechtus  din  Eg.  a  haitisi  ag  f.  Eg. 

15  fothla  Lc.  forsin  snechta  Eg.  amoig  Eg.  gaimriud 

Lc.  isin  n-gaimriuth  Eg.  16  conacca  si  Lc.  confacco  si  ni  in  fiach 

etc.  Eg.  17  si  om.  Lc.  fria  Leaburchaimm  Eg.  ro  bad  Lc.  Eg. 

ém   fer   forsmbetis    Eg.  na   tri    datha    Lc.    na   teóru    datho   Eg. 

18  für   mar:    amaZ   Eg.  20  ar   Lebarcham  Eg.   ar    in  Lebarcham 

Lc.    om.    L.  itarrad    L.    Lc.    (f   hinein   corrigirt   in   Lc)    hit 

farrud  Eg. 


72  n  Longes  mac  n  LTsnig. 

mac  Usnig."     „Ni  pam  slán-sa  am,"  or  issi,  „conid  n-accur 
Saide." 

8.  Fecht  n-and  din  búi  seomliit^  Nóisi  a  óenur  for  dóe 
narrátha,  i.  na  Emna,  oc  andord.  Ba  bind  imorro  a  n-andord 
líiac  n-Usnig.  Cech  bó  ocus  cec/^  míl  ro  chluined,  no-mbligtis  5 
da  trian  hlechta  d'immarcraid  uadib.  Cech  duiiie  nod  chlui- 
ned,  ba  leór  síthchaire  ocus  airfitiud  doib.  Ba  maith  a 
n-gaisced  áana:  cia  do  betb  coiced  Ulad  iiile  irapu  i  ii-oen- 
baile,  acht  co  ro  chuired  cách  díb  a  triur  a  druim  fri  araile, 

ni  bertais  buaid  díb  ar  febas  na  ursclaige  ocus  na  imdíten.  10 
Bat  comluatha  áana  fri  conaib  oc  taffond,  no  marbdais  na 
íiada  ar  lúas. 

9.  A  m-búi-smm  din  a  óiimr  iiití  Nóisi  immaig,  mos 
etlann  si  cuci  immach,  amal  bid  do  tliecht  secha,  ocus  nis 
n-athgeóin.  „Is  cáin",  or  sei-seom  „in  t-samaisc  téit  sechond."  15 
„Dlegtair"  or  sisi  „samaisci  móra  bale  na  bít  tairb."  „Atá 
tarb  in  chóicid  lett,"  or  sei-seom,  i.  rí  Ulad".  „No  thogfaind-se 
etruib  far  n-dís-,"  or  sisi,  ocus  no  gebaind  tarbín  óc  amal 
tussu."     „Ni  thó"  or  sei-seom  .  .  .  Lasodain  focheird  bedg 


1  nimbam  Lc.   Eg.  or  sisi   Lc.   ol  sí   Eg.  conaid  n-aiciur-sa 

he  Lc.  coufacar  Eg. 

Cap.  8.     3  Fecht   and    Lc.  búi    sim    Eg.  a    áen    Eg. 

4  inarádai    ina    hemno  Eg.  andord    {ohne  Fron.)  Lc.    indord  Eg. 

5  do  chluinead  Lc.  atcluiniuth  Eg.  6  da  trian  blechta  Lc.  Eg. 
(mblechtai)  om.  L.  d'forcraid  Eg.  uadib  om.  Eg.  no  cluiniuth 
Eg.  7  lor  sithcuirid  Eg.  airfided  Lc.  oirfitigh  Eg.  maith 
éim  Eg.  8  cia  no  beith  Lc.  Eg.  (beith  abgekürzt).  coiced  TJlad, 
innoen  baili  impu  Lc.  coiciuth  Conc.  hindénbaili  impo  Eg.  9  a  triiir  om. 
Lc.  Eg.  'frianaili  Eg.  lo  ni  bérdaís  Eg.  diib  Lc.  na  hursclaidi 
Lc.  anursclaidi  Eg.            n  ba  comluath  diu  fria  conuib  oc  tofliunt  Eg. 

Cap.  9.  13  mosetláusiZí.nosetlann  siLc.  níí.sétlann  siEg.  u  iniraach 

om.  Eg.  am.  bith   do  dul  Lc.  Eg.  (bid).  15  theit  Lc.  téti  Eg. 

16  dleagar  Lc.  dleg.  Eg.  samaisce  isan   baile  Lc.  n  i.  rí  Ul. 

om.  Eg.  nada  thogfaind  si  Lc.  18  ar  n-dís  Eg.  no  geduinn 

tairbine  óag  amaltsa  Eg.  amaltso  Lc.  lo  Zwisclien  ni  tlió  or 

seiseom  tmd  Lasodain  fehlt  in  L  folgendes  Stück:  Cith  fobithin  faitsiue 
Cathbad.  in  dorn  femidsa  deiri  si  sin  (ol  sisi  ergänzt  WCurrij).  bid  do 
imorro  or  seisem  Lc.  cid  fobithin  fáitsine.  Is  dorn  fémedso  adeiridsin  .  bid 
do  im.  or  seissim  Eg.  focerd  Eg.  fochererind  Lc.  beidg  Lc. 


II  Longes  mac  n-üsnig.  73 

cuce,  corra  gaib  a  da  ii-ó  for  a  chind.  „Da  n-ó  mele  ocus 
cuitbiuda  andso,"  ol  si,  „raaiiim  bera-su  latt.'i  „Eirgg  iiaiin, 
a  bell"  ol  se.  „Rot  bia"  ol  sisi.  Atracbt  lasodain  a  andord 
ass.  Amal  ro  chualatar  Ulaid  iiinuiid  in  andord,  atraig  cech 
fer  dib  di  alailiu,  5 

1 0.  Lotar  maic  Uisnig  iminach  do  thairmesc  a  m-brathar. 
„Cid  no  tái,"  ol  seat,  „nammongonad*  d'ültaib  it  cbinaid!" 
Is  and  dochuaid  dóib  a  n-doronad  friss.  „Biaid  olc  de"  ar 
ind  oic.  „Cia  beitli  no  co  bia-so  fó  mebail,  céin  beramit-ni  i 
m-bethaid.  Régmait-ni  lee  i  tir  n-aile.  Ni  fil  i  n-liErinn  rig  10 
na  tibre  falte  dun."  Batar  eat  a  comairle.  Roimthigsetar 
indaidcbi  sin,  i.  tri  cóicait  laech  dóib  ocus  LLL  ban  ocus  LLL 
con  ocus  LLL  gilla,  ocus  Derdriu  leo. 

11.  Batar  for  essama*  céin  móir  mórthimchell,  co  trialta 

a  n-ditb   commenic  i  crigaib  hErenn  tria  indle  ocus  chelga  15 
Conchobair,  otá  Essrúaid  timchell  síardes  co  Beind  etair  sair- 
túaid  daridisi.      Araide  tra  co  n-darafnetar  Ulaid  tairis  i 


1    corogab    Lc.  2   innso   Eg.    inso    Lc.  mani    mberasa   Lc. 

manomberitsa  Le.  3  rotbia  ón  or  sisi  Lc.  rotmbia  ón  uar  sisi  Eg. 

domber  lasoduin  a  andord  n-ass  Eg.  4  amail  Lc.  atcólatar  Eg. 

in  n-andord  Lc.  a  andord  Eg. 

Cap.  10.     7  ar   seat   Le.    ol    iat    Eg.  na    ma    ngonad    ultaig 

(offenbar    aus    dultaib    corrigirt)   Lc.    nachnot   gonutd    iil.    Eg.    gonuto 
0' Flanagan.  8  atchuaid  Eg.  Lc.  andorondad  ris  Lc.  9  nochu 

biaso   Eg.   no  cia  biasa  Lc.  cein   bemni  Eg.  10  ragmaini  lea 

hitir  n-aüiu  Eg.  ri  Lc  {mit  getilgtem  g).  Eg.  11  ro  iragetar  Lc. 

roimthetar  Eg.  12  innaidchisin  Lc.  tri  cóeca  con  ocus  tri  cóeco 

ngillo  Eg.  13  ocus  luid  si  din  i.  Deirdriu  i  cumusc  caigh  combai 

etitrru  Lc.  ocus  Deirdri  cumu  cáich  compui  eturro  Eg. 

Cap.  11.     14  for   foesamaib    Lc.   Eg.  cen    moir   Lc.  om.  Eg. 

timchell    liEr.    Lc.    mortimchiull   nérinn    Eg.  co    ro    trialta   Eg. 

\:>  andichennad  Eg.  i  crigaib  hErenn  ovi.  Lc.  Eg.  tria  indlead 

ocus   celga  Lc.   tria  intleduib  Concob.  Eg.  16  timchiull  néirinn  Eg. 

L'tair  Eg.  17  arái  Eg.  condaraifnetar  Lc.   condoroaifnitar  Eg. 


74  II  Longes  mac  n-Usnig. 

crich  n-Alban,  co  n-gabsat  in  dithrub  and.  Ond  úair  ro 
scáich  dóib  fíadach  in  t-slébe,  do  elsat  for  cethra  fer  n-Alban 
do  thabairt  chucu. 

Dochuatar  side  dia  n-dilgiund  i  n-oen  ló,  co  n-deochotar 
dochum   rig  Alban,    conadragaib    ina   munteras  ocus  co  ro    5 
gabsat  amsai  aice.     Ocus  ro  suidigset  a  tige  isind  iaichthi; 
imdágin  na  ingine  do  rónta  na  tigi,  conua  hacced  noch  leo 
bi,  ardáig  na  ro  marbtais  impi. 

12.  Fecht  and  din  luid  in  rectaire  matain  moch  corra 
lai  cor  imma  tecb-som,  co  n-accai  in  lanamain  ina  cotlud.  10 
Dochuaid  arsin  co  ro  dusig  in  rig.  „Ni  fúaram-ni"  or  se 
„mnai  do  dingbala-so  cosindiu.  Ata  i  fail  Nóisen  maic  Usnig 
ben  dingbala  rig  iarthair  domain.  Marbthar  fochetóir  Nóise 
ocus  foad  in  ben  let-so"  ol  in  rectaire.  „Acc,"  or  in  ri,  „acht 
airg-siu  dia  guidi  dam-sa  cech  laa  fochlith."  Do  gnither  ón.  15 
A  n-atbered  imorro  in  rectaire  chaidche  fria-si,  adféded  si 
dia  celiu  in  n-aidchi  sin  fochetóir.  Uair  na  ro  étad  uadi,  no 
erálta  for  maccaib  Uisnig  dul  i  n-gabthib  ocus  i  cathaib  ocus 
i  n-drobelaib,  ardaig  co  rommarbtais.  Araide  batar  souairte 
seom  im  cac^  n-imguin,  connar  étad  ni  dóib  asna  amsib  sin.  20 


1  indnithruib   Lc.    iudithrub   nann    Eg.  2  roscaith   Lc.    Eg. 

dorellsat  Eg.  ar  chetraib  Eg.  3  do  thabairt  chuctu  (t  unter  dem  c) 

Lc.    om.    Eg.  4  innóenló    Eg.    Lc.  6  rig   Alban    Lc.    Eg.    rig 

nal&aw   L.  condarragaib    Lc.    condorogaib*  Eg.  amuinterws 

{ohne  in)  Lc.  6  amsain  aici  Lc.  amsaini  acca  Eg.  atigiu  Lc. 

hitighe  Eg.  simiaidchi  Lc.  issindaidqi  Eg.  7  iu  tige  Eg.  Lc.  (-1). 

Cap.  12.    9  Fecht  nand  Lc.  fechtus  nanu  Eg.  iu  rechtairiu  iud 

rig  Eg.  11  iarsin  Lc.  iarum  Eg.  fuaramarui  Lc.  fi'iaramairni  Eg. 

12  do  dingbálaso  do  mnai  Eg.  cosaniug  Lc.  gusauiiid  Eg.  micc 

Uislinn  dingbálo  rig  iarthair  domuin  do  mnai  Eg.  13  inti  Nóissi  Eg. 

14  iud  ingiu  Eg.  olsin  rectmVi  Eg.  15  damsa  cech  laa  om.  Lc.  Eg. 

fochlith  L.  16  friasi  chaidqi  Eg.  frieisi  chaidchi  Lc.  atfetad 

sium  Eg.  17  fodi  Lc.  ar  na  ro  hétad  ni  di  Eg.  I8  uo  erptha 

Lc.   Eg.  fordaib    macuib    Uisl.    dola   Eg.  19  sonairti   Eg. 

souoirt   Lc.  20  im   cach   nimguin    om.    Eg.  conarfetad   Lc. 

asna  kathaib  sin  Lc.  Eg.  (isna). 


II  Loiiges  mac  n-Usnig.  75 

13.  Ro  tinolta  fir  Alban  dia  maihad  iarna  chomairle 
frie-seon.  Adfet  si  do  Nóisin.  „Imthigid  ass,"  or  si,  „uair 
inoni  digsid  ass  iimoclit,  no-bor-maii'fitlier  imbárach."  Lotar 
ass  indaidchi  sin,  co  m-batar  i  n-iuis  mara.  Adliadar  do 
ültaib  anisin.  „Is  trog,  a  Chouchobair,"  ar  Ulaid,  maic  5 
Uisnig  do  thuitim  i  tirib  námat  tré  chiii  drocbmna.     Ba  ferr 

a  comaitecbt  ocus  a  n-imguin  ocus  tuidecht  doib  dochum  a 
tire,  oldaas  a  tuitim  la  náimtiu."  „Tecat  diu,"  ar  Conchobar, 
„ocus  tiagat  commairge  friu."  Berair  chucu  anisiu.  „Is 
fochen  lend,"  or  seat,  „regthair,  ocus  taet  Fergus  frind  i  10 
comairgo  ocus  Dubthach  ocus  Cormac  mac  Conchobair." 
Tiagait  side,  co  ragbaiset  alláma  di  muir.* 

14.  Bai  imorro  imchosnam  im  Fergus  da  churiud  do 
chormannaib  a  comairle  Chonchobair,  ar  isbertatar  maic  Uisnig 
nach  istais  biad  i  n-hErinn  acht  biad  Conchobair  i  tossuch.  15 
Luid  iariun  Fiacha  mac  Fergusa  leo  ocus  anaid  Fergus  ocus 
BnhthacJi,  ocus  doUotar  maic  Uisnig  co  «i-bátar  for  faidchi 
na  hEmna.  Is  and  d&na  tauic  Eogan  mac  DnrthacM  ri 
Femmaige  do  chorai  fri  Conchobar,  ar  ro  bói  i  n-essid  fris  i 
ciana.  Is  se  side  ro  herbad  do  marhnd  mac  Uisnig,  ocus  amsaig  20 
Conchobair  immi  cona  tistais  cuci-seom. 

Cap.  13.    1  ro  tinoilti  Lc.  rothinólti  firu  Alban  Eg.  2  fris  Lc. 

friasi  Eg.  adfetsi  {mit  darüber  geschriebenem  ad")  do  Noisi  inni  sin  thiged 

as  orssise  meni  theiset  as  innocht  nodmarbthar  imbarach  Lc.  atfétsí  do 
Noisi.  Imtidig  ass  or  sisie.  Mani  thistai  as  hinnocht  notmarbtar 
inibuáruch  Eg.  3  lotat.  ass  inag.  sin  Eg.  á  inninis  Lc.  hindinis  Eg. 

5  für  anisin:  on  Lc.  óm  Eg.  6  tutim  do  macaib  üs.  Lc.  tuitim  do 

macaib  Uislinn  Eg.  imdáigin  drocTimná  Eg.  Lc.  (drog-).  7  hintei' 

comaitecbt:  ocus  a  m-biadad   Lc.  Eg.   (bi'ath.).  dochum  thiri  Lc. 

dia  tir  Eg.  s  lia  naimdi  Lc.  lia  a  naimtiu  Eg.  9  tiagad  co  bam 

riarach  Lc.  gor  bam  riaruch  Eg.  berar  Le.  Eg.  indnisin  Lc. 

indisiu  Eg.  10  ol  éat  Eg.  12  tiagat  Eg.  congabsat  Eg.  Lc.  (d). 

alláim  Eg.  alaim  Lc. 

Cap.  14.    13  iarum  Eg.  iarvtm  din  Lc.  14  a  comairle  Lc.  Eg.  a 

chomairle  L.  ar  asbertatar  Lc.  antsmbertatar  Eg.  Uislinn  Eg. 

15  uad  conusnístaís  biad  n-ér.  ríambíad  Conc.  Eg.  16  Fiach.  m.  Con.  vel 

Ferguso   Eg.  17  micc  Uislinn  Eg.  ar   faichthe    n-Eamno  Eg. 

18  Dertacht   Eg.  19  fris  fri  ciano  Eg.  eisiden  Lc.   Eg.  (-ein). 

■M  diammarbad  ocus  amsach  Lc.  Eg.  21  Chonc.  ime  Eg. 


76  II  Longes  mac  n-üsnig. 

15.  ,Batar  maic  Uisnig  ina^s^som  for  lár  na  faiclchi, 
ocus  batar  na  mnaa  ina  suidib  for  d6u  na  hEmna.  n  DoUuid 
din  Eogan  ina'  thur  iarsind  faidche,  dolluid  imorro  mac  Fer- 
gusa, CO  w-bai  for  lethláim  Nóisen.     Feraid  Eogan  failti  friu 

la  beim  forgaraa  do  gai  mór  in  Noisen,  corraimid  a  druim  "5 
triit.  Focheird  lasodain  mac  Fergusa,  co  tue  di  láim  dar 
Nóisin,  CO  tue  fói  ocus  con  tarlaic  fair  anuas.*  Ocus  is  amlaid 
ro  bith  Nóisiu  tria  mac  Fergusa  anuas.  Ro  marbtha  iarsein 
setlinón  na  faidchi,  conna  térna  ass  acht  a  n-dechuid  do  rind 
gai  ocus  do  gin  chlaidib;  ocus  rucad  si  innund  co  Conchobar,  10 
CO  m-hái  for  a  láim,  ocus  ro  cumrigthe  alláma  iarna  cúl. 

16.  Atchuas  do  Fergus  iarom  anisin  ocus  do  Duhthach 
ocus  do  Chormac.  Tancatar  side  co  n-dernsat  gnima  móra 
fochetóir:  i.  Duhthach  do  maxhad  Mane  maic  Conchobair 
ocus  Fiachna  maic  Feidilmi  ingine  Conchobair  dond  oen-  15 
fargam,  ocus  Fergus  do  maxhad  Thraigthreoin  maic  Traiglethain 
ocus  a  brathar.  Ocus  sarugud  Conchobair  impu,  ocus  cath  do 
thabairt  eturru  iarsin  isind  oen  ló,  co  torchratar  triebet  de 
Ultaib  eturru.  Ocus  ingenrad  Ulad  do  marbad  do  Duhthach 
ria  matain  iarom  Emain   do  loscud   do  Fergus.     Issed  lotar  20 


Cap.  15.     1  im.  mfcc  Uissliun  Eg.  for  lár  na  faidchi  om.  Ecj. 

2  ocus  inna  mna  iiina  suidib  for  tua  na  hEinnai.  Luid  Lc.  ocus  ind 
amsac/i  ina  suidi  for  tua  ina   hEmno.  Luide  Eg.  3  cuctu  (c  mit  t 

darunter)  innathur  Lc.  cucco  Eg.  4  failti  om.  Eg.  5  in  Nóisin 

Eg.  ind  Noisiu  Lc.  corromid  Lc.  curoimid  Lg.  6  a  díláim  Eg. 

tar  Lc.  Eg.  i  co  tucc  foa  ocus  tairis  aniias  Eg.  is  imne  Eg. 

8  ro    bith   Lc.  ro  bithe  Eg.  Noisiu   om.  Lc.  Eg.  ocus  r.  m. 

iarsuidiu   Lc.  ocus  r.  m.  iarum  Eg.  9  sechnon  Lc.  sethnón  L.  Eg. 

10  di    gin    cloidhib    ic.    do    giun    claidim    Eg.  tucad    Eg.  do 

Chonco.  Eg.  ii  ocus  om.  Lc.  Eg.  ro  chumrighthe  Lc. 

Cap.  IQ.  isocusCorbm.  TaedutE//.  condernsadXc.  condorónsati?/;. 

15  Feidhlimthi    Lc.    Feidlimid    Eg.  oenargam    L.    do    guin    dond 

oenforgab  ocus  Fergusa  do  marbad  Traigthreoin  maic  Traiglaithen  Lc. 
do  guin  don  ocnforgom.  ocus  Fergus  do  marb  (sie)  Traigtreoin  m. 
Traigletuiu  Eg.  17  imi)aib  Eg.  18  etarruib  Eg.  iarum  Eg. 

contorchratar  Lc.  condrocratar  Eg.  do  Lc.  Eg.  19  ingenruid  Eg. 

20  für   iarom:    ocus   Lc.    Eg.  di   luscc.   Eg.  dolotar   Lc. 


II  Longes  mac  n-Usnig.  ' 

iarom  co  Ailill  ocus  co  Meidb,  ar  ro  fetatar  issi  lanamain  ro 
failsad.  Ocus  dana  ni  bu  chul  serci  do  Ultaib.*  Tricha  cét 
rop  é  líii  nallongsi ;  co  cend  se  m-bliadne  déc  ni  ro  an  gol  na 
crith  leo  i  n-Ultaib,  acht  gol  ocus  crith  leo  cecÄoenaidchi. 


17.  Bliadain  dissi  trá  i  fail  Conchobair  ocus  risin  re  sin 
ni  ro  thib  gen  n-gairi  ocus  ni  doid  a  sáith  do  bind  na 
choÜud  ocus  ni  thuargaib  a  cend  dia  gliin.  In  tan  din  do 
bertis  na  hairfiti  di,  is  and  atbered  si: 


[L:] 

Cid  cáinlib  inlaeclirad  laind 

cengtai  Emain  iar  tochaim: 

airddiu  do  cingtis  dia  taig 
tri  maic  adlaechda  Uisnig, 

Nóisi  comid  chollan  chaiu* 
folcud  lim-sa  do  con  téin,* 
Arddan  co  n-dam  nó  muicc 

maiss, 
aslang  Andle  dar  arddais. 

Cid  milis  lib  ammid  mass, 
ibes  mac  Nessa  nithmass: 


[Eg:] 

Cid  cséin  lib  ind  loechruid 

luind  10 

Ceiigta   ind  Emuin  iar  to- 

chuim 
airdiu  do  chindis  dia  tigh 
4     III  micc  adlaechdo  Uissnig. 

Noissi  comid  comlan  cain       15 
folccud  liumso  do  gontein 
Ardau  conaidm  na  muco  mas 

8     ascclang  Aindß  diarferdass. 

Cid  milis  lip  in  mid  mass      20 
ipius  macc  Nesi  nithmass 


basi  Eg.  2  fodoroelsat  Lc. 

nipsa  Eg.  di  hUltaib  Eg. 

1  beide   Male   grith   Eg. 


1  arrofeadadar  Lc.  arrusfettatar  Eg. 

dofoelsat  Eg.  dana  om.  Lc. 

•3  bas    allin    Eg.  rusan    Eg. 

cechnenaithchi  Lc.  gachnaidqi  Eg. 

Cap.  17.     5  ocus  iu  bli.  ni  tib  gen  gaire  Lc.  ocus  in  bl.  ni  thib  gen 
ngairiu  Eg.  6  doidh  Lc.  dóig  Eg.  7  collad  Lc.  lii  saith 

do    biud   na    lungiid    na    chodluth    Eg.  dia   glun  Lc.  Eg.    da  L. 

In   tan   do  berdis  na  hairfitig  di  is  and  asbered  si  in  reigin  sea  sis  Lc. 
Intan  dotmbeirtis  ua  hoirfit.  isatech  issann  ismberiuth  si  in  recni  si  sis  Eg. 

9  laecbraid  Lc.  11  cengtha  inemain  iarthoichim  Lc.  13  ailliu 

do    chiugdis  o  taig  Lc.  15  chomlan  choin   Lc.  ig  folcad  Lc. 

17  couaim  Lc.  20  in  mid  Lc. 


78 


II  Longes  mac  n-Usnig. 


baithium  riam  rén  for  brú* 
biad  menic  ba  millsiu.  12 

0  ro  sernad  Nóisi  nár 
fulocht*  for  feda  fianchlar, 
ba  millsiu  ca.ch  biud  fo  mil 
araralad  mac  Usnig.  16 

Cid  binni  lib  incacÄmi 

cuslennaig  nó  cliornairi 

isi  mó  chobais  indiu, 

ro  chuala  céol  bad  binniu.     20 

Bind  la  Conchobar  ior  ri* 
cuslennaig  na  cbornairi 
binniu  lem-sa,  clóth  nell, 
sian  no  gebtis  maic  Uislend.  24 

Fogur  tuinni  toirm  Nóisi 
ba  ceol  bind  a  bithchlóisi, 
coblach  Arddain  ro  po  maitli, 
andord  A'ndle  dia  urbaith,    28 

Nóisi  ro  noad  a  fert 
ba  dirsan  in  comaitecht 
do  ro  dalius  drong  tria  alt* 
in '  dig  tonnaid  dia  n-erbalt.  32 

Inmain  berthán  áilli  a  blai* 
tuclithach  duine  cid  dinblai* 
ba  dirsand  nadresco  indiu* 
mac  Uisnig  do  idnaidiu.        36 


ba  haibnira  riam  reim  for  biu 
biad  men'icG  rob.  millsiu. 

0  ro  sernad  Nóisi  nar 
fuluct  for  feduib  fianclar 
ba  millsium  gach  biud  fo  mil    5 
ar  aral.  macc  JJislinn. 

Cid  binnim  lib  ancaine 

cuslinnuid  is  cornaire 

isi  mu  cubus  don  rig 

ro  cualo  ceol  bud  bindi.         10 

Binn  la  Concobar  in  ri 
cuslinnuid  is  cornairi 
ba  binnim  lemso  cloth  nell 
sian  no  geibtis  micc  Vislenn. 

Fogur  tuinni  trom  Noisi        15 
ba  ceol  binn  a  bithcloisi 
coblac/i  Ardain  ro  bud  niaitli 
fodurd  Ainnli  daúarboitli, 

Nóisi  doronud  a  fertt 
ba  dirsin  iji  comuiteclit  20 

dorodakis  drong  tria  alt 
don  dig  tonnaigh  dia  n-erbalt. 

Inmuin  berthan  aille  blai 
tuchtach  duine  cid  dinnblai 
ba  dirsin  natresco  indiu         2.5* 
mac  Uisnech  do  idnaidiu. 


1  ba   haithnium  Lc.  2  ro    bo   millsiu  Lc.  3  0   rasernad 

Lc.  4  fulacht  Lc.  8-  is   cornairi  Lc.  11  fo   ri  Lc. 

12  is   cornairi  Lc.  13  fa   bindi  Lc.  15  trom  Lc.  le  a 

bithchlóisi   Lc.    a   om.  L.  17  cobhach   L.   coblach   dardain   Lc. 

18  Annli  Lc.  19  doronad  Lc.  21  dorodailis  Lc.  22  tonnaig  Lc. 

23  ailli  blai  Lc.  24  dind  blai  Lc.  20'  Uisl.  Lc. 


II  Longes  mac  n-Usnig. 


79 


[L:] 

Inmain  mewma  cobsaid  cáir, 
inraain  oclach  arcl  imnair, 
iar  n-imthecht  dar  feda  Fál 
inmain  costal  i  tiugnár.  40 

Inmain   siiil   glass  carddais 

mná 
ba  hamnas  fri  ecrata, 
iar  cuairt  chaille,  comul  sáer, 
inmain  andord  tria  dubraed.  44 

Ni  cbotlu  trá 

ocus  ni  chorcu  m'ingne 

fáilte  ni  thaet  imm  aire 

or  nach  taide  maic  tindle.      48 

Ni  chotlu 

leth  na  haidche  im  ligu, 

focheird    mo    cheird  *  imm 

'    drungu, 

sech  ni  lungu  ni  thibiu.  52 

Falti  indiu  ni  dam  liain 
in  dail  Emna  ércdair  sáir,* 
na  síd  na  suba  na  sám 
na  tech  mar  na  CMmthach  cáin.  56 
Cid  cain. 


[Eg:l 

Inmuin  mini  cobsuid  chair 
inmuin  oglach  ard  imnair 
iar  h-imthechtfiudhmoigi  fail 
inmuin  custad  hi  tíugnáir. 

Inmuin  suil  glass  cardis  mna    5 


ba  hamnws  fri  hecrata 
iar  cúart  coilli  comull  soer 
inmuin  andurd  tria  dubraed 

Ni  colla  tra  10 

ocus  ni  corco  m'ingne 
foilte  ni  toed  imaire 
or  na  taidet  micc  Uisle. 

Ni  collad 

leth  na  haidqi  im  ligiu  15 

foceird  mu  ceill  im  drungo 

sech  ni  lungo  ni  tibiu. 


Fáilti  hindíu  ni  dorn  úain 
in  dail  lenno  erccar  sáir 
na  sid  na  subo  na  sám 
na  tech  mar  na  cumtach  rig. 


20 


18.  In  tan  din  no  bid  Conchobar  oca  halgcnugud-si,  is 
and  atbered  si:  25 


1  meni?   Lc.    O'Curry   hat   menma.  chobsaig   choir,   über 

letzterem  vel  a  Lc.  3  tar  feda  fail  Lc.  4  costol  i  tignair  Lc. 

8  comull  soer  Lc.  9  dubraerf  Lc.  lo  choUu  Lc.  12  faiti 

ni  thoet  immairi  Lc.  13  ornac/t  taide  mc  indle  Lc.  u  inni 

choUad  Lc.  ic  focherd  mo  cheill  Lc.  20  indaillenda  ercthar  Lc. 

Cap.  18.    24  da.na  do  bid  Lc.  an  tan  dono  bui  Eg.  is  andsin 

atbcireadsi  in  reigne  sea  sis  Lc.  is  annsin  atberith  si  in  recni  si  sis  Eg. 


80 


II  Longes  mac  n-Usnig. 


[L:] 

A  Chonchobair  cid  no  tái, 
do  rurmis  dam  brón  fo  chái, 
ised  am  cein  nommair, 
do  serc  lim  iii  ba  ro  mair.*    4 

In  rop  ailliu  lim  fo  nim 
ocus  an  rop  inmainib 
rucais  úaim  —  mór  in  bét  — 
connach  acciu  com  éc.  8 

A  ingnais*  is  torsi  dam 
tucht  dorn  adbat  mac  Uislen, 
caurnán  *   círdub    dar   corp 

n-gel 
ba  suachnid  secb  ilar  m-ban.  12 

Da    grúad    cliorcra    cainiu 

srath, 
beoil  deirg,abrait  fodaildath, 
detgein  némanda  fo  li 
amal  soer  dath  snechtaidi.  16 

Ba  suachnid  a  eirred  n-glan 
eter  fiannaib  fer  n-Alban, 
fúan  cain  corcra  comul  cóir 
cona  imthacmmig  dergóir.     20 

Inar  srólda  sét  co  m-brig 
i  m-bui  cét  lám,  ilar  min, 
for  a  imdenam,  is  gle, 
Cüica  unga  findruine.  24 


^   [Eg: 

A  Chonchobair  cid  no  tai 
da  rurmais  dam  bron  fo  choi 
is  hed  im  cein  cein  nommair 
do  serc  lim  ni  bamair. 

NÍ  rob  ailli  lem  fo  nim  5 

ocus  ni  rop  inmainib 
rucais  uaim  mor  in  bed 
conach  aiciub-sa  com  eg. 

A  n-ingnius  is  toirrsi  lium 
tccM  imamhar  mac  n-Usleww  10 
curnan  cirdub  dar  corp  n-gel 

ba  suaichmVZ  é  sech  ilur. 

Da    n-gruad    corccra   caine 

srath  15 

beil  deirg  abra  fo  daeldath 
Aetgin  nemannto  fo  dl 
amal  saerdath  snecJitaidhi. 

Ba  suaichniíí  a  erred  glan 
itir  fianuib  vhfer  n-Alban      20 
fuan  cain  corcra  cumtachcoir 
cona  timtacmuing  dergoir. 

Inar  sroldo  sed  combrig 
i  m-bui  cet  n-gem  ilar  min 
for  a  imdenum  is  gle  25 

L  uinge  d'  fiimbruine. 


1  na  toi  Lc.  s  issed  tatham  Lc.             4  do  seirc  lim  nimbo 

mair  Lc.            5  ni  rop  Lc.  c  in  rob  Lc.            s  connach  aiciubsa 

commeg   Lc.  ■  9  an   ingnais   is   toirrsi   lem   Lc.                lo  techt 

amadar  Lc.  12  fa  s.  Lc.             ilar  fer  Lc.             ic  ab.  Lc.  abra 

0' Curry.             n  deitgen  Le.             19  a  errad  glan  Lc.             20  hir 

fianaib  ier  Le.  22  cona  thimtacmaing  dergoir  Lc.             24  immi 
cet  gem  Lc. 


II  Longes  mac  n-tJsnig. 


81 


[L:] 

Claideb  órduirii  ina  láim, 
dagai  glassa  co  n-gáethgráin, 
finden  co  m-bil  óir  buidi 
ocus  taul  argait  furri.  28 

Forruich  frind  Fergus  find* 
ar  tabairt  darsa  morlind,* 
ro  rir  a  einech  ar  chuirm, 
dorochratar  a  morgluind.        32 

Cia  no  betis  forsin  maig 
Ulaid  im  gnúis  Conc\iohair, 
doberaind-se  uile  cen  chath 
ar  gnais  Noisi  maic  Uislean.    36 

Na  briss  indiu  mo  cbride 
mos  ricub  mo  mochlige! 
is  tressiu  cuma  inda  muir 
madda  eola  a  Chonchobuir.    40 

A. 


[Eg:] 

Claidim  órduiru  ina  láim 
da  gai  glaso  co  n-gothgrain 
finndeu  co  n-dath  oii'buidi 
ocus  tul  arccuit  furri. 

Forfuich  rinni  Fergus  finn      5 
ar  tabuirt  darsin  morlinn 
ro  rir  a  oinecb  ar  cuirm 
dorocratar  a  morgluinii. 

Cia  no  betis  forsin  muig 
JJlaid  im  gnúis  Conchobuir    10 
dos  m-beniinn  uili  ar  gach  leth 
ar  gnuis  Noisi  mic  Uisnech. 

Na  briss  binniu  mo  craidiu 
mus  riccab  mu  mochligiu 
is  treisi  comaind  amair  15 

modseola  a  Choncabair. 
A  Chonc. 


19.  „Cid  as  mo  miscais  lat  atcbi"  ar  Conchobar.  „Tussu 
am"  or  si  „ocus  Eogan  mac  Durthacht."  „Bia-so  duna  hlia- 
dain  i  fail  Eogain"  ar  Conchobar.  Dos  bert  iarom  ior  láim  20 
Eogain.  Lotar  arnabárach  do  áenucli  Macha.  Búi  si  ar  cúl 
Eogain  i  carpwi.  Doranigert  si  nach  facfed  a  da  céili  for 
talmam    in    oenfecht.      „Maith    a   Derdriu,"  ar  Conchobar, 


2  congothgrain  Lc.  3  biiidi  Lc.  buide  L.  iiher  condath: 

vel  combil  Eg.  5   rind  Lc.  6  darsa»  morlind  Lc.  11  dos 

beraindse  Lc.  cen   clith   Lc.  lá  ar  gnas  Lc.  Uislean  L. 

Tlis.    Lc.  13  andiu    Lc.  chridhi    Lc.  u  mochligi   Lc. 

k;  moda  Lc.  a  Chonchobair  Lc. 

Cap.  19.    18  iss  mo  Eg.  19  éim  Eg.  uamh  Lc.  biaso  bli.  i 

fail  Eogain  din  Lc.  biasi  bl.  hi  fail  Enccuin  doHO  Eg.  20  dusmbert 

curwm   (sie)  Con.  Eg.  21  doenuch  Muirtemniu  Eg.  do  oenuch  Mur- 

themne  Lc.  auch  L.  am  Rande  murth  . .  iar  cul  Lc.  22  na  haicc- 

fiutb    Eg.  hi    talmuin    Eg.  23  inoenfepht   om.    Le.    Eg. 

6 


82  II  Longes  mac  n-Usnig. 

„súil  cháirecli  eter  da  rethi  gnii-siu  etr*im-sa  ocus  Eogan." 
Ro  bái  ail  chloche  mór  ar  a  cind.  Dolleici  a  cend  immon 
cloich  CO  n-derna  brúrig  dia  cind,  co  m-bo  marb. 

Longes  mac  Usnig  insin,  ocus  longes  Fergusa  ocus  aided 
mac  n-Uism^  ocus  Derdrend.     finit  a.  f. 


Anhang  I. 

Eigentlittmliclikeiten  der  Handschriften  Le.  und  Eg-, 

Ich  stelle  hier  kurz  die  Punlcte  zusammen,  in  denen  ich  die  Lesarten 
von  Lc  und  Eg  in  der  Varia  Lectio  nicht  consequent  mitgetheilt  hahe. 
Die  Zahl  der  Beispiele  gieht  ungefähr  einen  Massstab  für  die  HäufigTceit 
des  Vorkommens.  Doch  muss  ich  vorausschicken,  dass  ich  gewisse  Dinge 
nicht  für  jede  Handschrift  einzeln  aufführe.  Es  sind  die  folgenden: 
Die  Handschriften  schwanken  zwischen  s  und  ss  im  Inlaut  und  Auslaut: 
CO  clos  und  CO  closs;  fon  less  und  fon  les;  isin  tig  und  issia  tig 
u.  a.  m.  Dasselbe  gilt  von  rr,  das  aus  Assimilation  entstanden  ist: 
coro  lai  und  corrö  lai.  Beachtenswerth  ist  der  Wechsel  zwischen  doluid 
und  dolluid.  Auch  in  Bezug  auf  die  Infection  sind  die  Handschriften 
inconsequent :  so  entsprechen  in  den  ersten  Capiteln  den  Formen 
Usnig,  curid,  ceile,  cluinethar,  cluined  in  L:  die  Formen  Uisnich,  cuirid, 
celi,  clunethar,  cluned  in  Lc,  die  Formen  üsnigh,  cuirid,  celiu, 
cluinethar,  cluinid  in  Eg.  Noch  weniger  lag  in  meiner  Absicht  das 
Schwanken  in  den  durch  Eindringen  von  i  aus  a  oder  o  entstandenen 
uneigentlichen  Diphthongen  ai,  oi,  ui  eingehend  zu  berücksichtigen:  fot 
broind  L.  Lc,  fot  bruind  Eg;  i  n-Emain  L,  Eamuin  Lc,  Emuin  Eg. 
u.  s.  w.  Hierbei  kommt  ferner  in  Betracht,  dO'SS  eine  getcisse  Art  des  a 
(besonders  oft  in  Eg)  für  mich  wenigstens  nicht  vom  u  zu  untersclieiden 
war,  auch  da  nicht,  wo  ich  mit  dem  Wunsche  ein  a  zu  erkennen 
besonders  scharf  beobachtet  habe,  in  dogenuir  Eg.  Ich  habe  in 
solchen  Fällen  stets  u  geschrieben  (némunto,  dorónud  so  gut  wie  fo 
mebuil,  at  chinuid  gegen  nemanda,  doronad,  fo  mebail,  it  chinaid  in  L); 


1  gniisi   Eg.   gnisiu   Le.  2  mór   om.   Eg.  arna   cinn   Eg. 

rolecci  Eg.    doleigi  Lc.  3  bruirech  Eg.  brulig  Lc.  conad  ro 

marb  Eg. 

4  Longas  mac  n-Uislenn  ocus  \ongas  Fergusa  ocus  aided  Derdrinni^ 
(sie)  Lc.  Luingius  mac  n-üislinn  annsin  ocus  focliunn  luingsi  Fergua 
ocus  ag.  Derdre  finit.  Eg. 


II  Longes  mac  n-Usníg.  33 

sogar  na  hingenu  neben  ingeni  findet  sich  in  Eg.  Ich  stelle  es  aber 
Jedem  anheim  in  solchen  Fällen  u  in  a  zu  corrigiren.  Im  Mittelirischen 
werden  i  und  e  in  den  letzten  Silben,  namentlich  in  Flexionssilboi, 
nicht  mehr  so  streng  geschieden,  tcie  im  Altirischen:  Nom.  8.  cride  L, 
cridi  Lc.  Eg;  Gen.  S.  taige  L,  tighe  Eg,  tigi  Le;  fon  less  uile  L,  uili 
Le,  uli  Eg.  Es  kommt  dies  namentlich  bei  den  isL-Stämmen  in  Betracht. 
Bei  einigen  derselben  hat  sich  bekanntlich  a  festgesetzt.  Auch  hier 
ivieder  Mannigfaltigkeit  in  der  Behandlung:  fri  dath  snechtai  L, 
snechta  Lc.  Eg;  gáir  mesca  L,  mescai  Lc,  meuscco  (Gen.);  gnim 
n-granni  n-garg  L,  granda  Lc,  granna  Eg.  —  Alle  diese  Punkte  haben 
in  der  Varia  Lectio  nicht  consequente  Berücksichtigung  gefunden. 


Eigentliümliclikeiten  des  Yellow  Book  of  Leean  (Lc). 

1.  Media  an  Stelle  altir.  unaspirirter   Tenuis:  fidir,   badar,  berdis, 
marbdais,    tiagad,    congabsad,    ro   sudigsead,    tangadar,    arrofeadadar, 
comaidecht,  dorochradar,  doleigi,  lia  naimdi,  airfided,  comm  eg,  ag  {für^ 
oc).    Häufiger  als  in  Eg. 

2.  Media  aspirirt  zwischen  Vocalen  oder  im  Auslaut:  lepaidh, 
sluagh,  cruaidh,  druadh,  roghmar,  it  chinaidh,  atchuaidh,  ardaigh,  righ, 
cloidhib,  biudh,  Feidhlimthi,  Eoghan,  adhgeoin,  cia  beidh. 

3.  Die  aspirirte  Aussprache  der  Mediae  in  der  angegebenen  Stellung 
muss  schon  früh  eingetreten  sein,  denn  auf  ihr  beruht  die  bereits  in  L 
nachweisbare  Vertauschung  von  d  und  g:  ursclaige  für  ursclaide  cap.  8 
(ursclaidi  Lc).  In  Lc:  cobsaig  für  cobsaid  17,  37,  geissig  für  geisid 
4,10? 

Für  die  geioöhnlichere  Schreibweise  buredaig,  corodusig,  Usnig: 
buredaich,  coro  dusich,  Uisnich  {auch  üisnech). 

4.  th  für  ch:  ro  scaith,  suaithnid.  Dieselbe  Differenz  zwischen 
sechnon  Lc  und  sethnon  L.  Eg. 

5.  p  erscheint  selten:  lenap,  erptha  (ro  herbbad). 

6.  nd  für  nn:  indaidchi  sin  {so  auch  in  L  cap.  10),  do  chormandaib, 
cuslendaig,  tuindi. 

7.  ndn  für  nd  oder  nn:  indnithruib,  indnaidchi,  indnund,  indni  sin. 

8.  ea  für  e:  cuibreand,  leass,  fear,  Seancha,  feastar,  bean,  leachtan, 
Leabarcham,  cluinead,  cuiread,  tairmeasc,  imbeathaid,  tria  indlead, 
siardeas,  Easruaid,  Feargusa,  for  feada,  seach,  atbeiread.  Daneben 
jedoch  cluned,  fecht  n.  a. 

6* 


84  II  Longes  mac  n-Usnig. 

9.  Sonderbare  Epenthese  des  i  :/íarimcBtíJ,  ferig,  tairib,  amisear  für 
tairmchell  u.  s.  f. 

10.  Bas  n  des  Acc.  8.  ist  nicht  immer  gewahrt:  i  tir  cle,  feclit  and 
{neben  fecht  n-and). 

11.  Die  Präposition  in  verdoppelt  ihr  n  schon  im  Altirischen  vor  pro- 
nominalen Elementen  (Z.^  p.  627).  Aber  hier,  ausser  in  Fällen  %cie 
inna  cotlud  {neben  ina  sesam)  auch  vor  nominalen  Formen:  inn  Emaiii, 
inn  Eri,  inn  Erind,  inn  Ultaib,  ind  essid.  So  wohl  auch  zu  fassen 
innoenló,  vgl.  isinnoenló.  Die  spätere  Form  a  für  i  in:  aliss,  at  chin, 
am  farrad  {neben  it  farrad)  u.  a. 

12.  Neben  der  alten  Form  der  Präposition  oc  auch  ic,  vereinzelt  ag 
(aga  hailgnigud);  etrom,  etorru  neben  iiir. 

13.  Der  Artilcel,  der  im  Mittelirischen  die  besondere  Form  des 
Dat.  PI.  aufgegeben  hat,  unterscheidet  auch  das  Neutrum  nicht  mehr 
streng:  in  mid,  in  tigi  (Nom.  PI);  aber  andeilm. 

'       14.  Die  Partikel  din  steht  oft  da,  wo  L  dawa  oder  dowo  hat;  da«a 
in  Le  selten. 

15.  Für  inquit  geivöhnlich  or  und  ar,  vereinzelt  ol. 

16.  Die  Längenzeichen  sind  in  Lc  besonders  spärlich  gesetzt. 


EigeuthiimlicLkeiten  des  Egertou  Mauuscripts  (Eg).* 

1.  Media  an  Stelle  altir.  unaspirirter  Tenuis:  fidir,  badar,  berdais; 
óag,  com  ég;  gach,  gu  ro  la,  gu  ro  diiisig,  gusin  tan,  gusaniud. 

2.  Media  aspirirt  zivischen  Vocalen  oder  im  Auslaut:  sliiagh,  Usnigh, 
Fedlimidh,  scelaighi,  issin  tigh,  broghtar.  Für  aspirirtes  b  wird  Í\ 
geschrieben:  in  üen. 

3.  th  für  ch:  ro  scaith. 

4.  cc  für  g:  arccuit  (argenti),  Euccuin,  aircc,  tuarccaib.  Sehr  oft 
ist  die  im  Altirischen  unaspirirte  Tenuis  so  bezeichnet:  corccra,  foccla, 
olcc,  ind  qicc,  a  coiccert,  tánicc,  acc  dul,  hicc  ól  (daneben  ac  ol  etc.). 
Achnlich  lottar,  ro  lasatt. 

5.  Vielfach  p  für  b:  ispert,  uimpi,  impi  (Fem.),  ina  (Fem.)  pruiiin, 
compui,  compatar,  erptha;  hidrupuirt,  tuip,  ipius  {für  altir.  ibes), 
droibeluip,  lip,  leiinup;  co  ru  gaph,  foiltleanphar. 

*  Dieselben  tragen  zum  Theil  einen  dialectischen  Charakter,  b.  B.  die  unter  10,  12. 
13,  14  erm'ihntcn.  Anß.  die  Spuren  dialectiacher  Verschiedenheit  in  der  älteren  Spracht 
hat  man  noch  nicht  geachtei.  ■ 


II  Loiiges  mar  n-Usni?.  ^5 

6.  ü  bezeichnet  die  Ausspruche  ron  f  JUnter  ursprünfjlich  vor- 
handenem Nasal:  aáfaíl  (=  i  fail);  aber  auch  itir  fianuib  lifer  n-Alban. 

7.  q  öfter  für  cu  verwendet:  qcii,  qgi-sium  {daneben  chuicce);  aber 
auch  iuuoidqi  (diese  Nackt),  cinn  ar  qnu  (Kopf  an  Kopf). 

8.  th  für  urspr.  t  zwischen  Voealen  oder  im  Auslaut,  ivo  aber 
bereits  die  alte  Spraclie  mit  Vorliebe  d  setzt:  cona  liaicciuth,  atcluiniuth, 
atberiuth,  coiciuth,  foath,  cuidbiutho. 

9.  ea  für  e:  longeas,  bean,  tairmcheall. 

10.  iu  für  altir.  e:  atcluiniuth,  cona  haicciuth,  atberiuth;  ind 
ingiun  {neben  ingen),  a  muimiu,  a  celiu,  rechtairiu  [Nom)):,  mu 
mochligiu,  hi  tir  n-ailiu  (Acc);  mo  craidiu  (Voc);  gen  n-gairiu, 
Muirtemniu  (Gen.);  ipius  {altir.  ibes);  coiciuth;  luingius.  Vereinzelt: 
suiliub  {Dat.  PI). 

11.  eu  für  e:  cech  feur,  leunup,  meuscco,  do  leupthugad. 

12.  au  für  a:  diau  imdaid,  seallglausaib,  im  faurrud,  siaurdess,  do 
taubairt,  for  láuim. 

13.  Aus  a,  zu  dem  i  eindringt,  wird  oi:  oiti,  caemoinech,  amoig 
{neben  amuig),  oirfitigh,  toirb,  foUte,  ri  Fernmoige,  oil  cloichiu. 

14.  Vorliebe  für  o  im  Atislaut:  con  faeco,  con  deruo,  cualo;  for  tua 
ina  hEmno,  maro,  a  lámo,  datho,  na  fiado,  snechto,  cóeco  n-gillo  {neben 
coeca),  gnimo  moro,  fiadoch,  fri  ciano. 

15.  Vereinzeltes:  io  für  i:  miol.  —  eau  für  altir.  e:  foiltleauphar.  — 
sei  für  altir.  ái:  caéin  {zweimal).  —  ea  für  ia:  eat,  éat.  —  eu  für  ia: 
eurum. 

16.  Ungenaue  Genetiv  formen:  Eriun,  üislinn,  mac  Uisnech;  tri  mac 
n-Uislinne  {vgl.  Derdrinni  in  der  Unterschrift  in  Lc). 

17.  Die  Präposition  in:  a  tigh,  alles,  aüfail  (=  i  fall);  inn  Eriu, 
bind  inis;  dagegen  issin  tigh  u.  s.  w.  —  Die  Präposition  oc  auch  in 
den  Formen  ac,  ic. 

18.  Die  Praep.  im  und  etar  mü  Dativ:  impaib,  etarruib  {gleich 
darauf  etaru). 

19.  Der  Aiiilcel  im  Allgemeinen  regelmässig,  abgesehen  davon,  dass 
die  besondere  Form  des  Dat.  PL  fehlt  und  ebenso  das  Neutrum  nicht 
mehr  vom  Mose,  und  Fem.  geschieden  wird:  in  deilm.  Vereinzelt: 
an  tan. 

20.  Neben  diu  findet  sich  mehrmals  áono. 

21.  Für  inquit  gewöhnlich  ol  (13  mal),  seltner  or  (4),  ar  (3),  uar  (1). 


gg  '  II  Longes  mac  h-Usnig. 

Anhang  II. 

Bemerkungen  zum  Texte, 

Hier  theile  ich  mit,  wie  O'Flanagan  und  0' Curry  die  schwierigen 
Stellen  übersetzt  haben.  Letzterer  verstand  ohne  Frage  die  ältere  Sprache 
hesser,  als  erster  er,  aber  auch  '0' Curry  geht  über  jede  Schtvierigkeit 
stillschweigend  hinweg  und  hat  für  Alles  eine  Uebersetzung.  Ich  selbst 
sehe  an  vielen  Stellen  nur  so  viel,  dass  sie  bis  jetzt  nicht  richtig  inter- 
pretirt  sind,  ohne  selbst  die  Schwierigkeiten  ganz  beseitigen  zu  können. 
Ausserdem  habe  ich  die  Stellen  angeführt,  loelche  Stokes  um  einzelner 
Formen  willen  in  seinen  grammatischen  Arbeiten  citirt  und  übersetzt  hat. 

Cap.  1.  Die  Frage  und  Antwort,  womit  die  Sage  beginnt,  weist 
uns  in  die  Zeiten  der  mündlichen  Erzählung  zurück:  Die  Frage  gehört 
dem  an,  der  die  Erzählung  zu  hören  wünschte,  die  Antwort  dem 
Erzähler.  Ni  insa  {nicht  schwer)  ist  eine  beliebte  Antwort,  gewöhnlich 
abgekürzt  ni  geschrieben;  es  findet  sich  in  vollständiger  Schreibung,  mit 
limmsa  reimend,  in  einem  der  Gedichte,  welche  eine  Handschrift  des 
Klosters  S.  Paul  in  Kärnthen  enthält,  s.  Goid.^  p.  176. 

Tucthar  chucuinn  in  ben  ol  se  co  fiasmais  cid  diatá  in  deilm  si 
„Lass  das  Weib  zu  uns  bringen,  sagt  er,  damit  wir  erfahren,  woher 
dieser  Lärm  ist"  Stokes  Beitr.  VII,  53. 

Cap.  2.  Die  metrische  Form  ist  zuerst  in  O'Flanagan's  Text  (der, 
wie  erwähnt,  mit  Eg  übereinstimmt)  von  Ebel  erkannt  ivorden,  Z.^  p.  962. 
Aus  Eg  sieht  man  deutlich,  dass  es  sechs  siebensilbige  Halbverse  sein 
müssen.  O'Flanagan  übersetzte:  „  .  .  lohat  violent  noise  is  it  that 
spreads  alarm  through  the  house,  woman,  saith  he;  it  sounds  from  thy 
womb;  roars  from  thy  comprehension ;  ears  hear  it;  a  gleam  of  strong 
light  is  its  similitude.  Many  an  individual  within  its  compass.  My 
hardy  blood  it  wounds."  —  C Curry  übersetzte:  „WJiat  startling  sound 
[is  thaf],  0  woman!  said  he,  which  ascends  in  the  cavity  of  thy  rumhling, 
compressed  womb?  by  ears  is  heard  the  growl  between  thy  ttco  sides 
power fuUy  swelling;  great  terror  has  seized  upon  me;  my  heart  is 
tvounded  by  steel."  —  Da  die  3.  Sg.  Pass.  von  cluinim  audio  cluiner 
lautet  (Corm.  Gl.  Transl.  p.  15  auchaide),  so  muss  cluinethar  anders 
gefasst  werden. 

Cap.  3.  Wenn  auch  dieses  Stück  ursprünglich  metrische  Form 
gehabt  hat,  so  ist  dieselbe  hier  dtirch  eine  alte  Corruption  des  Textes 
besonders  stark  verdunkelt.  CFlanagan  übersetzte:  „Then  Cathbad  said, 
Listen  unto  C.  of  mild  generosity,  civil,   a  great  mild  chief,  magnified, 


II  Longes  mac  n-TJsnig.  87 

exaltcd  througli  sciencc  of  Drnidism.  Tlien  Felim  said,  Since  mine  are 
not  the  fair  words  of  explaining  knowledge ,  as  women  I  tmderstand 
not;  what  in  concealment  within  thy  womb  screamed  so  loud."  — 
O^ Curry  übersetzte:  „Let  Cathhad  hear  [said  shel  the  comehj-faced, 
heautifui;  a  chief,  pure,  great,  magnificent,  tvho  is  vioved  hy  the 
druidisms  of  Druids;  since  not  to  myself  belöng  fair  words,  from  which 
F.  might  obtain  illumination  of  knotvledge;  since  the  woman  does  not 
know,  what  in  her  womb  there  be,  though  it  is  in  the  receptacle  of  my 
womb  it  screams." 

Cap.  4.  Hier  ist  die  metrische  Form  unverkennbar:  jeder  Halbvers 
muss  sieben  Silben  haben,  vgl.  Ebel  Z.'^  962.  Da  sich  im  Ganzen 
19  Halbverse  ergeben,  so  muss  entweder  ei/ner  verloren  gegangen  oder 
einer  zugesetzt  icorden  sein  {vielleicht  lin.  8  niamdai  —  partardeirgV). 
Ich  vermuthe,  dass  uns  hier  zwei  verschiedene  Gedichte  vorliegen,  das 
zweite  beginnt  V.  10  (Geisid).  Das  erste  ist  besonders  corrupt,  obtvohl  es 
sowohl  von  O'Flanagan  als  auch  von  0' Curry  ohne  Änstoss  übersetzt 
ivorden  ist:  „under  the  girdle  round  thy  womb  hath  screamed  a  female 
infant  of  shining  yellow  hair,  of  poignant  eyes,  of  ears  sensitive  to 
sound;  her  check  of  purple  red,  with  the  colour  of  snoio;  I  compare  her 
teeth  to  pearls;  I  identify  her  Ups  to  strawberries ;  a  virgin  from  whom 
shall  arise  many  misfortunes  to  the  Ultonians"  O'Flanagan.  „In  the 
receptacle  of  thy  womb  screams  a  maiden  of  yellowest  yelloto  hair;  her 
eyes  the  most  enchanting,  blue-glancing  Sticadoes;  her  cheeks  blue 
crimson,  to  the  colour  of  snow  ive  liken  them,  her  teeth  withottt  blemish, 
pearly;  her  Ups  of  cherry-red;  a  maiden  on  whose  account  there  icill  be 
many  woundings  between  Ultonian  heroes."  —  F.  1  ist  mit  Lc  und  Eg 
becestair  zu  lesen,  V.  2  budi  (Comparativ?)  budichaiss,  ivenn  letzteres  das 
richtige  Wort  ist.  V.  3  ist  corrupt.  Zu  V.  4  vgl.  ba  deirgightir  sian 
slebi  cechtar  a  da  ghrúad  (Tochmarc  Etaine,  Eg.  1782).  Zu  V.  6,  7  vgl. 
deidghin  coir  comard  ina  cinn  isse  niamdo  nemonnta  ibid. 

V.  9  eter  Ulto  erredaib  kann  nicht  richtig  sein:  ursprünglich 
standen  wohl  beide  Wörter  im  Accusativ. 

V.  10—14  übersetzt  0' Curry:  „There  screams  in  thy  icomb,  there 
shouts  a  maiden  fair,  tall,  long-haired,  for  whom  Champions  ivill 
contend:  whom  many  high  kings  will  solicit;  \kings'\  tvho  shall  be  seeking 
the  heavy  loaves  of  [military']  pay  of  Conchobar's  province." 

Cap.  5.  V.  1  Das  Versmass  spricht  für  manderamár.  O'Flanagan 
übersetzt:  „on  whose  account  there  shall  be  great  weeping",  C Curry: 
„for  lohom  we  have  prophesied",  Stokes:  „about  whom  we  speak". 

V.  3  cesfaitit  etc.  „Ulstermen  shall  suffer  in  thy  time"  Stokes  Beitr. 

vn,  35. 


88  II  Louges  mac  n-Usnig. 

V.  7  cluinti  se  „hear  this"  (2.  Imperat.)  Stokes  Beitr.  VII,  42. 

V.  9 — 12.  Da  sich  die  vorhergehende  Strophe  auf  die  Verbannung 
der  Söhne  Usnechs,  die  folgende  auf  die  Verbannung  des  Fergus  bezieht, 
so  tvird  in  dieser  Strophe  die  Rückberufung  und  der  Mord  Nöisi's 
gemeint  sein.  V.  11  hat  in  L  eine  Silbe  zu  viel,  in  beiden  anderen 
Handschriften  fehlt  a.  0' Flanagan  übersetzt:  „There  is  objection  in  thy 
visage,  tho'  it  be  hereafter,  that  shall  destroy  a  prim-oe^s  mighty  sons"; 
0' Curry :  „Its  wickedness  shall  be  rued,  even  aftenoards,  when  shall  fall 
the  sons  of  mighty  kings."  Stokes  citirt  Beitr.  VII,  49  fofoesat  maic  rig 
rogmair  „Söhne  eines  beglückten  (?)  Königs  werden  fallen."  S.  70,  Z.  4 
V.  u.  lies  fofoesat. 

V.  15.  „And  a  deed  that  hath  contraeted  disgrace"  O'Flanagan; 
„and  a  deed  from  which  cryings  shall  eome  forth."  Die  Lesart  von  L 
ist  hier  corrupt,  ar  coemsat  guil  und  dann  guin  Fiachnai  wird  dem 
ursprünglichen  Texte  ngijier  stehn. 

V.  21.  „Du  wirst  eine  That  thun  hässlich,  wild"  Stokes  Beitr. 
VII,  18. 

V.  23.  „  Your  Utile  heap  shall  be  not  in  its  due  place"  O'Flanagan; 
„thy  grave  shall  lie  in  a  place  not  native"  0' Curry. 

Cap.  6.  Ailebthir  dorn  réir  fein  „sie  wird  belebt  werden  (?  nutrietur 
Z.^  1095)  nach  meinem  Willen"  Stokes  Beitr.  VII,  64. 

Cap.  7.  Ni  pam  slánsa  .  .  .  „ich  toerde  nicht  toohl  sein,  sagt  sie, 
bis  ich  ihn  .sehe"  Stokes  Beitr.  VII,  40.  VI,  472. 

Cap.  9.  110  thogfaind-se  etruib  far  n-dis  „ich  würde  loählen 
zioischen  euch  beiden"  Stokes  Beitr.  VIT,  36  (den  Satz  isolirend);  no 
gebaind  tairbin  óc  amalt-sa  „ich  würde  einen  jungen,  kleinen  Stier 
nehmen  icie  dich"  Stokes  Beitr.  VII,  23.  —  Von  den  in  L  fehlenden 
Worten  tvird  cith  fobithin  faitsine  Cathbad  noch  zu  Nóisi's  Antwort 
gehören.  Dann  fragt  Derdriu:  In  dorn  femid-sa  deiri-si  sin  (sagst  du 
dies,  um  mich  zurückzuweisen)?  Noisi  antwortet  bejahend:  Bid  do  imorro. 

Cax).  10.  Cid  no  tái  etc.  „What  are  you  about,  say  they,  is  not 
there  the  fated  destruction  of  Ulster"  O'Flanagan.  „What  art  thou 
about,  for  tchich  the  U.  should  wound  thee  for  thy  faults"  0' Curry. 

Is  and  dochuaid  dóib:  es  ist  atchiiaid  (wie  in  Lc  und  Eg)  zu, 
schreiben,  da  nur  dieses  Compositum  bis  jetzt  in  der  Bedeutung 
„berichten,  erzählen"  nachgewiesen  ist. 

Regmait-ne  lee  i  ti'r  ele  „wir  werden  mit  ihr  in  ein  anderes  Land 
gehen"  Stokes  Beitr.  VII,  20. 

Cap.  11.  For  essama  ist  in  for  foessama  zu  corrigiren.  „They 
loere   at   shiftings   all   around   Erin"    CFlanagan.     ,,Faesam    was   the 


II  Longes  mac  n-üsnig.  89 

eseort  or  protection  ichich  ä  giiest  receiced  an  Jiis  Visits  while  passing 
from  one  house  to  another"  O'Donovan  Suppl.  zu  O'R.  Dict.  „Faesam 
tras  the  right  which  erery  Trebaire,  or  cJiief  of  Jiousehold,  possessed  of 
entertaining  and  jirotecting  strangers,  or  of  giving  sanctiiary  to  those 
charged  witli  offences  or  deht,  during  a  certain  number  of  days 
according  to  his  rank,  without  having  to  enter  into  recognizances  to  the 
Fine,  or  heing  held  speciaUy  responsible  for  tlieir  acts"  Sullican, 
0^ Curry' s  On  the  Manners  and  Customs  of  the  Ancient  Irish  I  p.  CCXCIII 
(vgl.  III  Index). 

Ardáig  na  ro  marbtais  impi  „auf  dass  sie  nicht  getödtet  würden 
für  sie"  (besser  „ihretwegen")  Stokes  Beitr.  VII,  61. 

Cap.  12.  Marbthar  etc.  „Let  Nóise  be  slain  forihwiih  and  let  tlie 
woman  sleep  icitJi  thee,  says  the  Steward.  No!  says  tJie  king"  Stokes, 
Corm.  Gl.  Transl.  p.  15. 

Cap.  13.  Imthigid  etc.  „gehet  fort,  sagt  sie,  denn  wenn  Uir  nicht 
heute  abend  fort  geht,  werdet  ihr  morgen  getödtet  werden"  Stokes  Beitr. 
VII,  5.  Mani  thistai  as  hinnocht  „wemi  ilir  heute  Abend  nicht  fort 
geht"  ibid.  42.  —  Zu,  der  seltneren  Construction  maic  Uisnig  do  thuitim 
vgl.  Z.^  p.  924,  Lc  und  Eg  haben  die  gewöhnlichere  Construction,  in 
toelcher  das  Subject  des  Infinitivs  im  Dativ  mit  do  nachfolgt.*  — 
Ragthair  „ibitur"  Stokes  Beitr.  VII,  62.  —  Tiagait  side  co  ragbaiset 
etc.  „Let  them  come  (tiagat)  tili  we  take  them  into  hand  from  beyond 
sea"  O'Flanagan.  „  .  .  and  they  iook  them  by  the  hand  from  off  the 
sea"  0' Curry,  mit  der  Note:  „TJiey  led  them  by  the  hand,  tliat  is,  they 
took  them  under  their  protection,   off  the  island  to  which  they  had  fled." 

Cap.  14.  Ar  isbertatar  etc.  „Denn  UisnecKs  Söhne  sagten,  dass 
sie  keine  Speise  essen  würden  in  Irland"  Stokes  Beitr.  VII,  53. 

In  0' Flanagan' s  Version  wird  ausführlicher  erzählt,  wie  Fergus 
zurückgehalten  wurde:  Fergus  ist  gebunden,  Mie  ein  Fest  abzulehnen 
{l.  c.  p.  32).  Darauf  baut  Conchobar  seinen  Plan.  Borrach,  einer 
seiner  Vertrauten,  dessen  dun  in  der  Nähe  des  Meeres  lag  {p.  41),  muss 
Fergus  zu  einem  Feste  einladen,  als  er  mit  den  Sölmen  UsnecKs  dort 
ankommt  (p.  51).  Fergus  darf  die  Einladung  nicht  ablehnen,  anderer- 
seits hat  er  Conchobar  versprochen,  seine  Schützlinge  ohne  Aufenthalt 
nach  Emain  Maclm  zu  bringen.  Er  bleibt  zurück  und  schickt  seine 
Söhne  mit  den  Söhnen  UsnecKs. 

Cap.  15.  Co  tue  fói  etc.  „until  lie  put  him  under  him,  and  untü 
he  laid  down  upon  him"  0' Curry. 


'  Sollte  man  nicht  eigentlich  erwarten:  Ba  farr  a  coiuaitecht  oldás  a  u-imguin? 


90  n  Longes  mac  n-Usnig. 

Cap.  16.  Sarugud  Conchobair  <ímpu  „Cdnor  was  put  to  flight  hy 
them^^  O'Flanagan;  „and  C.  was  insulted  in  regard  to  them"  O'Curry. 
„Sarughadh  riolation"  O'Donovan  Suppl.  zu  O'R.  Biet.  —  „Sarughudh, 
an  insult  or  assauU  not  amounting  to  the  shedding  of  blood;  feniale 
violation,  the  violation  of  a  ehureh  or  eeelesiastical  dignity;  the  violation 
of  any  sanctuary^^  Sullivan,  0' Curry' s  On  the  Manners  etc.  III,  473 
(Crith  gablach). 

Ar  ro  fetatar  etc.  „for  ihey  Tcnew  that  they  were  a  couple  that 
ivould  kindly  receive  them;  and  that  they  were  not  affectionately  disposed 
towards  Ulster"  O'Flanagan;  „  .  .  .  who  would  sustain  them,  and  it  loas 
not  turning  their  back  on  love  for  the  Ultonians"  O'Curry. 

Cap.  17.  V.  5 — 8.  „Naisi,  companion  accomplished ,  mild,  lament 
Mm  at  once  with  me;  Ardan,  suhduer  of  the  luxurious  hoar,  hewail 
Andli  of  mighty  vigour'^  CFlanagan;  „Noisi  at  mead-making,  brimming, 
stceet,  —  I  preparing  a  bath  for  him  at  the  fire,  —  Ardan  with  an  ox 
or  fat  hog,  AnnWs  Shoulder -bündle  [of  faggots]  over  the  high  river" 
O'Curry.    V.  8  ist  wohl  mit  Eg  asclang  zu  lesen. 

V.  11.  baithium  es  war  mir?  vgl.  bithom  Beitr.  VII,  41.  Aber  in 
L  fehlt  eine  Silbe.  „Ever  more  delightful  to  me  thro'  life"  CFlanagan; 
„I  have  Tcnoivn,  ere  now,  a  chase  upon  a  doe"  C Curry.  Stokes  brieflich: 
„ba  haithnium  is  right:  there  has  been  knowledge-to-me  (aithne  +  um, 
the  suffixed  pers.  pron.  1.  Sg.). 

V.  13,  14.  „Whenever  mighty  Naisi  would  set  out  to  Ji/unt  ifie 
woods,  the  fair  wide  plains"  CFlanagan;  „when  Noisi  the  noble  would 
set  a  mess  on  the  faggots  of  the  wild  plains"  CCurry. 

V.  17.  In  cach  mi  (jeden  Monat)  scheint  corrupt  zu  sein.  „Thd' 
sweeter  to  you  is  the  dirge  of  pipes  and  hörn  trumpets"  O^Flanagan. 

V.  23.    In  L  fehlt  eine  Silbe,  es  ist  ba  vor  binniu  zu  ergänzen. 

V.  29 — 32.  „Naisi's  grave  has  been  made,  sorrowful  indeed  was  its 
consequence;  he  supplied  .numbers,  by  might,  of  waving  beverage,  in  their 
slaughter"  CFlanagan;  „  .  .  .  sorroioful  to  me  that  banquetting,  which 
a  party  have  given  through  guile,  the  deadly  draught  of  which  they 
have  died"  0^  Curry. 

V.  33,  34.  „Delightftil  their  birth  of  most  beauteous  bloom,  whose 
manhood  rose  to  highest  vigour"  CFlanagan;  „Beloved  the  trimmed  one 
of  finest  beard,  with  us  the  chosen  one  though  unbearded^'  CCurry. 

V.  35,  36.  ba  dirsand  etc.  „es  ist  traurig,  dass  ich  heute  nicht  auf- 
stehen werde"  Stokes  Beitr.  VII,  45,  indem  er  nadresco  auf  na-adrecsu 
zurückführt,  und  dies  fälschlich  für  ein  Futurum  hält.  Er  selbst  führt 
gleich  darauf  in  nocho  n-erus  „ich  werde  nicht  aufstehen"  eine  tvirkliche 
Futurform  dieser  Wurzel  an.  „Hotv  sad  the  consequence  to-day!  The 
sons  of  Usnach  have  been  immolated"   CFlanagan;  „Sorrowful  that  I 


n  Longes  mac  n-Usnig.  91 

cannot  arise  to-day  to  watch  the  Coming  of  UisWs  sows"  O'Curry.  Die 
Verse  33  iind  35  haben  je  acht  Silben.  Anstatt  idnaidiu  ist  wohl 
iudnaidiu  zu  lesen,  rgl.  iarsind  indnidiu  secundnm  expectationem  Wb. 
Z.2  877. 

V.  37,  38.  Bei  O'Flanagan  fehlt  menma  oder  mini  und  steht  oglan 
für  oglach:  „Dear  their  sweet  converse,  dear  their  youthful  vigour  of 
high  might.^'  Dagegen  O'Curry:  „Beloved  the  spirit  firm,  just;  belovcd 
the  tvarrioi-  tall,  noble.'''- 

V.  39,  40.  Fál  und  tiugnár  toird  in  Fáil  und  tiugnáir  zu  ändern 
sein.  Vgl.  ii^is  Fáil,  ein  Name  für  Irland.  „In  their  passage  tliro"  the 
piain  ■  of  Fál  (Erin),  welcome  was  the  approach  of  their  valorous 
j>rowess^^  O'Flanagan.  „After  flying  through  the  woods  of  Fol,  beloved 
the  State  of  our  final  sojourn"  O'Curry. 

V.  51.  „My  senses  are  scattered  away"  O'Flanagan;  „my  attention 
is  flnng  upon  the  grotips"  O'Curry.  Mo  cheird  ist  sicherlich  Schreib- 
fehler für  mo  cheill. 

F.  53,  54.  „Welcome  to  me  are  not  to-day  the  cordial  liqiiors 
quaffed  by  nobles^''  O'Flanagan.  „For  joy  to-day  I  have  na  time 
in  the  distributing  of  ale  in  noble  cu^s"  (indail  lenda  ercthar  sáir) 
O'Curry. 

Cap.  18.  V.  2.  „Du  hast  auf  mich  gehäuft  Sorge  mit  Trauer" 
Stokes  Beitr.  VII,  21; 

V.  3.  Anstatt  ised  am  ist  {auch  des  Versmasses  wegen)  nach  Le  zu 
lesen  ised  tatham.  „Dies  ist  es^  was  ich  habe,  so  lange  ich  lebe^^  Stokes 
Beitr.  VII,  41. 

V.  4.  O'Flanagan  hat  die  Abkürzung  sc  zu  scél  ergänzt  und  über- 
setzt: „The  tale  to  me  is  not  acceptable.^'  „Thy  love  with  me  cannot 
abide"-  O'Curry. 

V.  7  hat  eine  Silbe  zu  icenig;  vielleicht  ist  ro  ucais  zu  lesen. 

V.  9.  An  iugnais  Lc.  „TJie  absence''  O'Curry;  an  iugnius  Eg  „the 
affliction"  O'Flanagan.  Anstatt  dam  ist  nach  Lc  des  Reimes  wegen  lern 
zu  schreiben. 

V.  10.  „Tlie  Coming  of  the  slaughter  of  Usnach's  sons  through  me" 
O'Flanagan.    „The  Coming  of  death  over  Uisle's  son"  O'Curry. 

V.  11.  „Black  corses  made  of  their  fair  frames"  O'Flanagan. 
Curnan  cirdub  „a  dead-black  heap"  O'Curry. 

V.  12.  Anstatt  .  .  .  m-ban  ist  mit  Lc  des  Reimes  wegen  fer  zu 
lesen.  O'Flanagan  schreibt  sech  ilu;  in  Eg  ist  das  r  von  ilur  nur  durch 
Hochstellung  des  u  ausgedrückt. 

V.  29,  30.  „Sent  to  us  was  Fergus  fair  to  bring  u^  o'er  tlie  wide 
main"  O'Flanagan.  „Against  tis  transgressed"  (forruich  rind  Lc) 
O'Curry.    V.  29  Imt  nur  in  Eg  die  richtige  Zahl  der  Silben. 


92  II  Longes  mac  n-üsnig. 

F.  33,  34.  O'Flanagan  schreibt  ^an  o  li^s,  „Hoiocver  long  theij 
would  he  on  the  piain,  Uladis  (nobles)  at  the  beck  of  Conor*'  „Though 
they  loere  upon  the  piain  the  U.  all  hefore  the  face  of  G."  O'Curry. 

V.  35.  „Ich  würde  sie.  alle  hingeben  für  N.'s  Gesellschaft"  StoJces 
Beitr.  VII,  22.    Des  Versmasses  loegen  ist  se  zu  streichen. 

V.  39,  40.  O'Flanagan  theilt  falsch  ah:  Is  tresi  comand  a  mair, 
Mo  dae  o  la,  Chonchobhair  „The  affection  is  stronger  tJiat  lives,  tho'  my 
clarling  be  dead,  o  Conor!"  „Sorrow  is  more  power ful  than  the  sea,  if 
you  tvould  knoiD  it,  o  C"  O'Curry. 


IIL 
Die  GescMcMe  vom  Scliweine  des  Mac  Dátlió. 


1.  Diese  in  ihren  Sitteuschilderungen  und  anderen  Einzel- 
heiten merkwürdige  Sage  ist  bisher  noch  nicht  gedruckt.  Die 
Handlung,  welche  ihren  Inhalt  bildet,  erzählt  O'Curry,  Lect.  on 
the  Ms,  Mat.  of  Anc.  Ir.  Hist.  p.  486,  und  On  the  Manners  etc. 
m,  p.  372. 

Die  Handschriften,  welche  ich  benutzt  habe,  sind  die 
folgenden : 

1)  Book  of  Leinster  (12.  Jahrb.),  fol.  72  und  73,  durch 
L  bezeichnet; 

2)  Miscellanea  Hiberniea  (Trin.  Coli.  Dubl.  H.  3,  18, 
Papierhandschr.  des  16.  oder  17.  Jahrb.),  Part  H,  p.  743—748, 
durch  M  bezeichnet; 

^)  Harlejan  Manuscript  5280  im  British  Museum 
(Vellum  Ms.  geschrieben  circa  1560),  fol.  50,  durch  H  bezeichnet. 

Selbstverständlich  ist  der  Text  von  L  zu  Grunde  gelegt, 
und  zwar  in  einer  Abschrift  des  Herrn  Hennessy,  die  ich  1871 
mit  dem  Original  collationirt  habe.  Die  zweite  Handschrift  (M) 
konnte  ich  damals  wegen  Mangel  an  Zeit  nur  für  die  schwierigen 
Stellen  benutzen.  Von  H  besitze  ich  eine  Collation  des  Herrn 
O'Grady  vom  Jahre  1871,  sowie  eine  eigene  vom  Jahre  1874. 

2.  Der  Inhalt  der  Erzählung  ist  kurz  der  folgende: 

Der  König  von  Leinster,  Mesroida,  genannt  Mac  Dáthó 
(d.  i.  Sohn  der  zwei  Stummen)  hatte  einen  berühmten  Hund, 
Ailbe    mit    Namen,    dessen   Besitz   sowohl    Conchobar,    der 


94  in  Scél  mucci  Mic  Dáthó. 

König  von  Ulster,  als  auch,  das  Herrscherpaar  von  Connacht, 
Ailill  und  Medb,  durch  reiche  Gegengaben  zu  erkaufen  wünscht. 
Mac  Dáthó  ist  in  grosser  Verlegenheit,  wie  er  sich  den  gleich- 
zeitig erschienenen  Gesandtschaften  gegenüber  entscheiden  soll. 
Auf  den  Rath  seiner  klugen  Frau  verspricht  er  jeder  der  beiden 
Parteien  den  Hund,  doch  sollen  die  Könige  in  Begleitung  einer 
auserlesenen  Schaar  ihn  selbst  abholen.  Diese  treffen  an  einem 
und  demselben  Tage  ein,  und  Mac  Dáthó  schlachtet  ihnen  zu 
Ehren  sein  fabelhaftes  Schw^ein.  Da  fragt  es  sich,  wer  es  zer-. 
legen  soll.  Wo  die  tapfersten  Helden  Erinn's  beisammen  sind, 
da  entscheiden  die  Thaten,  deren  sie  sich  rühmen  können. 
Nach  einem!  kurzen  Wortwechsel  zwischen  eiilzelnen  Vorkämpfern 
der  beiden  feindlichen  Provinzen,  tritt'  Cet  mac  Matach 
(Magach  in  H  und  M)  von  Connacht  vor,  setzt  sich  mit  einem 
Messer  in  der  Hand  an  das  Schwein  und  fordert  die  Männer  von 
Eriim  heraus,  ihm  diesen  Platz  streitig  zu  machen.  Jetzt 
erheben  sich  die  erprobtesten  Helden  von  Ulster  einer  nach  dem 
andern,  aber  jeden  kann  Cet  an  eine  Niederlage  erinnern,  die 
entweder  der  Gegner  selbst,  oder  sein  Vater,  oder  sein  Bruder 
durch  Cet  erlitten  hat.  „Er  that  so  der  ganzen  Provinz  einen 
Schimpf  an."  Eben  will  er  sich  zum  Schneiden  anschicken,  da 
kommt  Conall  Cernach,  ein  Hauptheld  von  Ulster,  und  springt 
in  den  Saal.  Die  beiden  Helden  begrüssen  sich  in  kurzen 
Rhapsodien.  Dann  aber  gebietet  Conall  dem  Cet,  zurückzutreten. 
Cet  muss  Conall's  Ueberlegenheit  anerkennen,  sagt  aber,  dass 
Anluan  den  Wettkampf  mit  Conall  aufnehmen  würde,  wenn  er 
im  Hause  wäre.  Da  holt  Conall  Anluan's  Kopf  aus  seinem 
Beutel,  und  wirft  ihn  dem  Cet  an  die  Brust,  dass  ein  Strom 
Blutes  aus  seinem  Munde  brach.  Niemand  wagt  gegen  Conall 
aufzutreten.  Dieser  nimmt  den  Schwanz  des  Schweines  in  den 
Mund  und  schneidet:  die  Männer  von  Connacht  erhalten  weiter 
nichts  als  die  beiden  Vorderfüsse.  Ueber  diesen  Schimpf  erhebt 
sich  erst  im  Hause,  bald  aber  im  Freien  ein  blutiger  Waffen- 
kampf, in  welchem  Connacht  den  Kürzeren  zieht.  Mac  Dáthó 
lässt  seinen  Hund  los,  und  dieser  schlägt  sich  auf  die  Seite  von 
Ulster.     Der  Hund  greift  den  Wagen  von  Ailill  und  Medb  an, 


in  Scél  mucci  Mic  Dáthó.  95 

wird  aber  vom  Wagenlenker  getödtet,  so  dass  die  Ebene  nach 
dem  Hunde  Mag  Ailbe  genannt  wurde.  Weitbin  zieht  sich  der 
Kampf;  alle  die  Orte,  die  er  berührt,  werden  aufgezählt.  Doch 
auch  Connacht  hat  seinen  Triumph:  Fer  Loga,  der  Wagenlenker 
Ailill's,  hatte  sich  in  der  Haide  verborgen  und  sprang  hinter 
Conchobar  auf  den  Waagen,  so  dass  dieser  in  seiner  Gewalt  war. 
Conchobar  muss  sich  durch  Zugeständnisse  loskaufen,  die  für 
Ulster  demüthigend  waren. 

Die  Verse  am  Ende  (Cap.  21)  beziehen  sich  auf  dieselben 
Vorgänge,  enthalten  aber  Namen,  die  in  der  uns  vorliegenden 
Version  der  Sage  nicht  genannt  werden.  .Dazu  kommen  noch 
in  H  zwölf  Verse  über  Mesroeda's  Schwein  (vgl.  Cap.  5). 

3.  Was  die  Abkürzungen  der  Handschrift  anlangt,  so  bin 
ich  auch  hier  nach  den  S.  66  dargelegten  Principien  verfahren. 
Das  fast  wie  eine  Drei  aussehende  Zeichen  hat  in  dieser  Er- 
zählung in  L  durchweg  die  Geltung  us,  daher  ich  in  beus, 
chetumus  u.  s.  w.  meine  Ergänzung  nicht  bezeichnet  habe. 

Stillschweigend  ist  die  Ergänzung  der  abgekürzten  Schreib- 
weise vorgenommen  in  den  Wörtern:  Connacht,  Ulaid,  Eriu, 
Conchobar,  Ailill,  acht,  ocus,  for,  mac,  iarum,  chucum, 
immum  und  in  den  Formen  der  Wurzel  ber.  Der  Gen.  PI. 
Connacht  ist  ausgeschrieben  Cap.  4  und  19,  Acc.  PI.  Con- 
nachta  Cap.  2  und  19,  Gen.  PI.  Ulad  Cap.  12,  Dat.  PI.  Ultaib 
Cap.  9  und  13,  Acc.  PI.  Ulto  Cap.  9,  Voc.  PI.  Ulto  Cap.  12, 
Dat.  do  Ailill  Cap.  4;  iarum  ist  ausgeschrieben  Cap.  5,  6,  17, 
immum  Cap.  11,  20. 

Die  Partikel  dana  ist  Cap.  17  in  M  pleno  geschrieben;  die 
Form  dna  findet  sich  Cap.  2  und  19  in  H.  —  Nom.  Sg.  mec 
Cap.  12,  Gen.  S.  mec  Cap.  1  in  H. 


96  ^        in  Scél  mucci  Mic  Páthó. 


Incipit  Seel  mucci  Mic  Dátlió. 

Durch   kleinen  Druck  im  Texte  sind  die  in  L  verwischton  Wörter  kenntlich  gemacht,   die 

ich  nur  mit  Hülfe  der  anderen  Handschriften  errathen  konnte.     Die  Sternchen  bezeichnen 

schwierige  Wörter  und  Stellen;  mehrere  derselben  sind  im  Anhang  besprochen. 

1.  Boi  ri  amra  for  La\gnib,  i.  Mac  Dathó  a  ainm.  Bui 
cu  oca,  no  ditned  in  cu  Lagniu  uile.  Ailbe  ainm  in  chon, 
ocus  lan  hEriu  dia  aurdarcus.  Tancas  o  Ailill  ocus  o  Meidb 
do  chungid  in  chon,  I  n-oen  uair  dana  tancatar  ocus  techta 
Conchohair  mic  Nessa  do  chungid  in  chon  chetna.  Ro  ferad  5 
failte  friu  uile,  ocus  ructha  chuci-sium  isin  m-bruidin.  Is  í 
sein  in  t-seised*bruiden  ro  boi  i  n-hErind  in  tan  sin:  i.  bruden 
Daderga  i  crich  Cualand,  ocus  bruden  Forgaill  Manaich,  ocus 
bruden  Mic  Dareo  i  m-Brefni,  ocus  bruden  Dachoca  i 
n-iarthor  Mide  ocus  bruden  Blai  briuga  i  n-Ultaib.  Secht  10 
n-doruis  isin  bruidin  ocus  secht  sligeda  tréthi,  ocus  secht 
tellaige  inti,  ocus  secht  core,  ocus  dam  ocus  tinne  in  cach 
coire.  In  fer  do  theiged  iarsin  t-sligi,  do  bered  in  n-ael  isin 
coire,  ocus  na  tabrad  don  chét  gabail,  issed  no  ithed,  Mani 
thucad  ni  don  chét  tadall,  ni  bered  a  n-aill,  15 


2.  Ructha  trá  na  techta  naimdai  chuci-sium  do  airiuc 
thuile  doib  riasin  feiss.  Ro  raidset  a  n-athesc:  „Do  chungid 
in  chon  do  dechammar-ni  ó  Ailill  ocus  ó  Meidb",  ar  tecta 
CoimacM,  „ocus  dobertar  tri  fichit  cét  lilgach  a  chétóir  ocus 
carpat  ocus  da  ech  bas  ferr  la  Connachta,  ocus  a  chomraáin  20 


Cap.  1.    Boi  ri  brug.  amrae  la  Laignib  H.  2  no  imthigid  H. 

3  ba  lan  H.  di  irdurcus  in  chon  H.  do  thoet  techta  H. 

4  immalle  de  dechotar  ocus  techta  ülad  H.  i  für  in  tan  sin: 
isandaimsir  sen  H.  lo  blai  brug.  a  coic.  Concob.  H.  12  secht 
n-dam  H.  13  no  tegiud  iersan  t-slig.  M.  14  für  na  tabrad: 
atabr.  H.            15  mani  thucad  vero  ni  don  ced  gab.  H.            araild  //, 

Cap.  2.     i()  inaimga  (?)  chucesem  H.  17  für  riasin  feiss:  riesiuu 

doberta  ambiad  andocom  H.  athes  L.  athiusca  H.  aithescae  M. 

18  dodeochaniarne    al    techtoi    ConnVIII    i.    0    Medb    ocus    0    All.    H. 

19  a  chétoir  om.  IL  20  bus  dech  la  C.  fo  c.  uair  11. 


III  Scél  mupci  Mic  Dáthó.  97 

i  cind  hliadna  cen  motha  sin".  ,J)ia  chungid  Aana  do 
dechammar-ni",  ar  tecta  Ulad,  „o  Choncliobar,  ocus  ni  messo 
Conchohar  do  charait,  ocus  Asina  do  thabairt  sét  ocus  indile, 
ocus  doberthar  a  chomméit  cétna  i  cind  hliadna,  ocus  biaid 
degcaratrad  de."  5 

3.  Ro  lá  din  i  socbt  mór  intí  Mac  Datbó,  corrabi  tritbráth 
cen  dig  cen  biad  cen  chotlod,  acht  co  immorchor  ón  taib  co 
araile.  Is  and  ro  ráid  a  ben  riss:  „Is  fota  iu  troscud  itái; 
atá  biad  lat  cen  con  essara.  Cid  iio  tái?"  Ni  tharat  frecra 
for  in  mnái,  conid  and  ro  ráid  in  ben:  10 

Tucad  turbaid  chotulta     do  Mac  Dathó  co  a  thecb, 
ros  bói  ni  no  chomairled,     cen  co  labradar  fri  nech. 

Asói  dosoi  uaim  fri  fraig     in  ferg  fene  co  londgail, 
4  a  ben  trebar  dos  beir  mod,     bith  dia  ceiliu  cen  chotlud. 

lu  fer:    Asbert  Crimthand  Nia  Nair,     ni  thardda  do  rún  do  15 

mnaib, 
run  mna  ní  maith  concelar    maitb  ar  mug  ni  athenar.* 

In  ben:  Cid  fri  mnai  atbertha-su,     mani  thesbad  ni  aire? 
8  ni  na  téit  do  menma-su,     teiti  menma  neich  aile. 


I  cind  blia.  (ohne  Praep.)  H.  2  do  dechamarne  0  C.  ol  teghtoi 
LI.  H.  3  di  car.  H.  für  indile:  innli  H.  4  ocus 
doberthar  —  bliadna  om.  H. 

Cap.  3.     c  mór  om.  H.  7  cen  chotlod  om.  H.  co  a  imar- 

chor  H.  morchor  31.  8  idubert  an  ben  {am.  riss)  H.  9  conessarai  H.  co 
nesora  M.        Cid  notai  al  in  ben.  nochorusacill.  is  ann  idbert  an  ben  H. 

II  CO  a  thecb  H.  co  thech  L.  12  boi  les  ni  H.  bai  thut  in  ni  M. 
cen  CO  tobnadhur  fri  neuch  H.  cen  co  tabnad  [sie)  M.  13  a  soi  do 
soi  n.  a  sui  do  soi  M.  do  fraich  H.  fraig  M.  14  treabair  M. 
modh  H.  M.  bid  M.  biaidh  H.  cheili  M.  do  celi  H. 
codlodh  H.  cotladh  M.  15  atbert  M.  Cremtonn  nia  nair  H. 
Cremtann  nia  nair  31.  niad  L.  farta  H.  tardai  31.  fri 
mnaib  H.  16  main  ar  mog  ni  aithenor  3£.  main  ar  mod  niaithenur  H. 
17  hinter  atberthasa:  or  sisi  31.  manit  eplad  ni  airi  M.  manidebl. 
ni  airi  JET.  is  ni  nach  31.  nac  H.  teit  a  menmai  31.  teti  a 
mhenmo  H 

7 


98    N  III  Scél  mucciJkKe^  Datho. 

In  fer:     Cú  Mesroida  Mic  Dathó,     ba  hole  latho  etha  dó, 

dofaeth  mor  fer  find  fria  rath,     bid  lia  turim  a  cbath.* 

Manip  do  Chonchobar  berthair,     is  derb  bid  mogda 

in  gnim, 
12  no  con  faicebat  a  sluaig     bas  mó  do  buaib  na  do  thir.    5 

Mad  do  Ailill  era     leis  falmag  dar  sin  túaith,* 
do-don-béra  mac  Matach     ata  neblai  luim  lúaith.* 

In  ben:  Tathut  airle  lim-sa  ris     ni  hole  fri  iarmairt  ninni,* 
16  tabair  doib-sium  diblinaib,    eumma  eia  thoetsat  immi. 

In  fer:    In  chomairli  doberi-siu     isi  nim  deni  cutal,  10 

Ailbe  do  roid  dia*     ni  con  fes  eia  o  tucad. 

4.  larsin  atracht  suas  ocus  rombertaigedar.  •  „Bad  maith 
dun  tra",  ol  se,  „oeus  dona  haigedaib  dodn-aneatar".  Anait 
side  leis  tri  laa  oeus  tri  aidche,  ocus  gairmter  chuei  fo  leith 
teehta  Connacht.  „Ro  bá-sa  tra",  ar  se,  „i  n-imsnim  mor  15 
ocus  cuntabairt  moir  co  ro  glé  dam,  i.  doratusa  in  coin  do 
Ailill  ocus  do  Meidb,  ocus  tecat  ar  cend  in  chou  co  sochraid. 


1  Mesreda  H.  Mesroidu  M.  2  do  foeth  H.  do  faoth  M.  mor 

bfer  bfind  H.  liaa  tuiremh  M.  lin  turim  a  cath  H.  3  manob  H. 

Concobor   M.  is    om.  H.  5  no    an    fuigebt.   a  Inaig  H.  no 

taicebthair   luaig  M.  bus  M.    bes  H.  no    do  tir  M.   is  do 

thir  H.  c  mada  H.  era  silis  H.  erae  silis  M.  falmoig  H. 

darstituaid    H.    tair    sa    M.  7    donobéra   H.    do    notberai    M. 

Magach  M.  II.  adanebla  H.  lomm  M.  aloim  luaidh  H. 

8  tatat  arli  limsa  ris  H.  frimsai  fris  M.  hiarmart  H. 

ninde  H.  riintti  31.  9  doibsiu  H.        eia  taethsat  H.  di  taethsatt  M. 

imbe  H.  imme  M.  10  adberisi  H.  atbirisin  or  seisim  M. 

es  hi  nimdena  H.  isi  nindene  31.  11  raid  31.  röaidh  H.  \ 

Cap.   4.      12  atraracht   H.  nombertaigedur    H.  13  tra 

dünn  H.  diarnoidhedaib  (om.  dodnancatar)  H.  i4  teura  laa 

ocus  teura  aidche  ocus  tet  leu  for  leth  i.  lia  techt.  Connacht  H. 
16  ocus  a  comtaba/rt  co  ro  gleus  an  comtapatrt  sen  i.  deradusa  .  .  .  do 
Medb    asau    cuütauairt   sen  H.  17  tecait   ar  a  cend  an   chon   co 

sochraid  ocus  co  huallach  H. 


III  Scél  mucci  Mic  Dáthó.  99 

ocus  ros  bia  lind  ocus  biad,  ocus  bertait  in  coin,  ocus  is 
fochen  dóib".     Buidig  techta  Connacht  dond  athesc. 

Luid  iarsin  co  tectaib  Ulad.     „Doratusa  trá",  ar  se,  „as 
mo    chuntabairt  in  coin  do  Chonchobar,    ocus  bid  uallach. 
Tiastar  ar  a  chend  'i,  formná  mathe  Ulad.     Bertait  ascada,    5 
ocus  ros  bia  failte."     Budig  techta  Ulad. 

5.  I  n-oen  ló  imorro  ro  dalait-seom  etir  anair  ocus 
aniar.  Ni  ro  follaiged  leo-som  dawa,  táncatar  dá  cóiced 
hErend  i  n-oen  ló,  co  m-bátar  i  n-doras  bruidni  Mic  Dathó. 
Tic-seom  féiu  immach  ocus  dogní  failte  friu.  „Ni  robar-  10 
fachlisem,*  a  ócu,  ar  apaide  is  mo  eben  duib.  Tait  issin  less." 
Lotar  iaram  uili  isin  m-bruidin,  leth  in  tigi  dawa  la  Coiniachta 
ocus  in  leth  aile  la  Ulto.  Nir  bo  bec  dawa  in  tech:  secht 
n-doruiss  ind  ocus  coica  imdad  etir  cecJi  da  dorus.  Niptar 
aigthe  carat  im  fleid  imorro  bátar  isin  taig.  Socliaide  díb  ro  15 
fuachtnaig  fri  araile.  Tri  chét  hliadan  ria  n-gein  Christ  ro 
bói  in  cocad  eturru.  Marbtbair  dóib  da.na  in  mucc  Mic 
Datlió.  Tri  ficbit  gamnach  co  a  biathad  saide  co  cend  secht 
m-h\kidan.  Tri  neim  imorro  no  bíata,  co  ro  lathea  ár  fer 
n-hErenn  impi.  20 

6.  Tucad  dóib  iarum  in  muco  ocus  xl  dam  dia  tarsnu 
cen  motba  in  biad  ar  chena.  Mac  Dathó  fessin  icond  ferdaig- 
secht.     „Mo  eben  duib",  ar  se,  „ni  dabar  samail  rissin  ataat 


1  biad    ocus  linn   ocus  ascetai  H.  is   om.  H.  2  buidig  sidi 

dna    (teclita    —    atliesc    om.)   H.  3  luid    da«a    co   tegta    H. 

trá  om.  H.  4  bad  uallach  H.  5  ascetai  uili  H.  6  budig 

—  Ulad  om.  H. 

Cap.  5.     7  ro  dalsatsom  H.  afiiar  ocus  anair  H.  8  ni  ro 

failliced  dawa  leusom  H.  10  do  luidseum  fessln  nanag.  ocus  fearaidh 

failti  H.  ni  robofaclemur  H.  u   taet  H.  12  uili  om.  H. 

dana  om.  H.  an-teg  (ia,na  H.  15  aicti  H.  ro  bat. 

isan  tig  H.  le  ro  uachtnaich  H.  ria  n-gen  H.  17  marbt. 

doib  tra  H.  is  co  biathad  H.  19  im.  om.  H.  ro  biato 

CO  ralta  H. 

Cap.  6.     21  ier.  doib  H.  22  ambiad  H.  oconfertighsecht  H. 

23  ol  esem  H.  riss  sin  L    rissen  atat  muco  ocus  aigi  la  Laigne  H. 

7* 


100  III  Scél  mucci  Mic  Dáthó.    . 

aige  ocus  mucca  la  Laigniu.  1  Atesta  dosiii  mairfider  dúib 
imbárach."  „Is  maith  in  muco",  ar  Conchobar.  „Is  maith 
imorro",  ar  Ailill.  „Cinnas  rainuíitlier  in  niucc  a  Chonclio- 
bair?"  ar  Ailill.  ,',Cinnas",  ar  Bricriu  mac  Carhaid  anuas 
ane*,  „bale  itaat  láith  gaile  fer  n-hErend  acht  arraind  ar  5 
galaib  ocus  ar  chomramaib,  ocus  dorat  cách  buille  díb  dar 
sroin  a  choile  riam*".  „Dentar",  ar  Ailill.  „Is  cóir",  ar 
Concbobar.     „Atát  gillai  dún  istaig  ro  imthigitar  in  cocrích". 

7.  „Ricfaiter  a  les  do  giUai  innocht,  a  Clionchobair",  ar 
Sonlaech  Arad   alluachraib   Conalad  aníar.      „Ba  menic  ag  10 
méth  díb  d'facbail  acwm-sa  ocus  rota  Luachra  Dedad  fó  tóin*". 
„Ba  méthiu  an  ag  foracbaisiu  ocainni,  i.  do  brathair  fadéin 

i.  Cruachniu  mac  Rúadluim  a  Cruachnaib  Conalad".  „Nir 
bo  ferr  saide",  ar  Liigaid  mac  Conrúi,  „andás  in  Loth  mór 
mac  Fergusa  maic  Leti  foracbad  la  Eclibel  mac  Dedad  i  15 
Temair  Lochra.  „Cinnas  íir  lib",  ol  Celtcliair  mac  Vthechair, 
„Conganchness  mac  Dedad  do  míxrhad  dam-sa  ocus  a  chend 
do  beim  de." 

8.  Inamotarla  trá  dóib  fodeoid,  co  tarat  in  t-oiníer  for 
fim  liErend  i.  Cet  jnac  Maiach.  Do  fúargaib  side  imorro  20 
fair  a  gasced  uas  gaiscedaib  in  t-sluaig  ocus  rogab  sein  inna 
láim  ocus  dessid  ocon  muicc.  „Fagabar  tra",  ar  se,  „do 
feraib  hErend  tairismi  comrama  frim-sa  no  lécud  nammucci 
do  raind  dam." 


1  mairbfidir  H.  2  es  mait  amuc  H.  3  raindíidir  H.  i  ol  Brie, 

macarbaid    induas    amne    asan    imda   H.  5  feur   ner.    sund   H. 

aroind  ar  chomramaib  H.  c  dorad  cac  dib  builli  H.  i  is  mait 

or  C.  ataid  giUo  lind  astich  imrulat.  H. 

Cap.  7.     10  Senlaegh  arad  a  Cruacn.  H.  ba  mmic  rota  luachrae 

degad  limsa  fo  a  toin  .  minic  agh  meich  dib  dacb.  acumsa  .  ba  menciu 
letsai  ag  met  dacb.  ocaind  ar  Munremur  m.  Gerginn  m.  Illodan  m. 
Oingusa  b.  m.  Riidri .  am«í  foracbois  do  braitir  bodein  H.  u  oltas 

an  Loth  mór  m.  Fergnsa  m.  Lete  m.  Rudri  H.  oldas  indloich  mor  M. 
lia  hEchbel  m.  n-Degad  //.  mac  Uithidir  Congancnes  m.  Degad  H. 

Caj).  8.     19  immatarlae  dóib  H.  20  mac  Magoch  do  coudocht. 

Do  fuarcoib  side  a  gaisc.  H.  22  ocus  desseid  H.  hi  forgabur 

dferail»  Er.  tra  ol  se  oiiifer  tairisme  comrame  friumsa  U. 


III  Seél  miicci  mic  Dáthó.  \01 

9.  Ros  lá  i  socht  na  hUlto.  „Atclií,  a  Loegaire,"  or 
Coiichobar.  „Ni  ba  fír",  ar  Loegaire,  „Cet  do  raiud  na  raucce 
ar  ar  m-belaib-ni".  „An  bic,  a  Loegaire,  co  rot  acilliui",  ar 
Cet.  „Is  bés  dúib-si  in  far  n-Ultaib",  ar  Cet,  „cec/i  mac 
gaibes  gaisced  acaib  is  cucain-ni  cend  a  báire*.    Dochuadaisiu    5 

.ásLua  isin  cocrích,  immatarraid  dúu  iuti:  foracbais  in  roth 
ocus  iu  carpat  ocus  na  heoclio,  atrullais  fein  ocus  gai  triut. 
Nis  toirchi  in  muicc  fon  innasin".     Dessid  side  dawa. 

10.  „Ni  ba  fír',  or  laech  find  mór,  dodechaid  assind 
imdai,  „Cet  do  raind  na  mucci  ar  ar  m-bélaib-ni."  „Coich  10 
andso?"  or  Cet.  „Is  ferr  do  laech  andaisiu",  or  cach,  „Oengus 
mac  Lama  Gabaid  sin  do  Ultaib".  „Cid  diata  Lám  Gabuid 
for  th'  athaii-siu?"  or  Cet.  „Cid  ám?"  „Ro  feta,r-sa"  or  Cet. 
„Dochuadusa  sair  fecht  aud.  Eigther  immum;  do  roich  cách, 
do  roicli  dsiiia  Lám.  Tarlaic  urchor  do  gai  mór  dam-sa.  15 
Dos  leicim-se  da^^a  do-som  in  n-gai  cétna,  co  m-ben  a  laim 
de,  CO  m-bui  for  lár.  Cid  dobérad  a  mac  do  chomram 
frim-sa?"     Téit  Oengus  ina  suide. 

11.  „In  coniram  do  thairisem  beus",  or  Cet,  „no  in  mucc 
do  raind  dam-sa."     „Ni  ba  fír  arraind  duit-siu  chetumus",  ar  20 
laech  find  mór  de  Ultaib.     „Cia  audso?"  or  Cet.     „Eogan 
mac  Durthacht  sin",  ar  cách,  „i.  rí  Fernmaigi."    „Atclionnarc- 

sa  riam",  or  Cet.     „Cia  airm  i  n-domfacca?"  ar  Eogan.     „In 
dorus  do  thaige  oc  tabairt  tana  bó  uait.    Ro  héged  immum-sa 


Cap.  9.     1  Ni  frith  laegh  a  tairissme  .  ro  lae  a  socht  na  hUllto  H. 
atci  sud  H.  2  Loeg.  buat.  H.  3  an  biuc  H.  ar  Cet 

om.  H.  4  in  bar  n-UIlt.  H.  5  gebius  H.  bari  H. 

docodhaise  H.  i  atrulais  fen  H.  8  ni  torci  H. 

Cap.  10.     11  di  laoch  indaisiu  H.  12  di  Ultaib  H.  13  for  a 

adair  sem  H.  ro  fedursa  H.  u  docodussa  H.  eghtir 

ummam  H.  15  ercor  .   .   .  formsa  H.  16  duslecimse  an   gai 

cetno    combert    a    lam    de    comboi   for    laur   H.  17  do    comrama 

friumsa  H.  is  desid  Aengus  H. 

Cap.  11.     19  in  comroma  do  t.  H.  20  damsa  am.  H.  araind 

detsi  H.  21  laeg  find  do  U.  H.  cia  and  H.  23  cairm 

inam  aco  H. 


\ 


102  ni  Scél  mücci  Mic  Dáthó. 

isiii  tír.  Tanacaisiu  fon  égim.  Ro  thelgis  gai  form-sa, 
corraba  as  mo  sciath.  Dollecim-se  duit-siu  in.n-gai  cétna, 
colluid  trét  chend,  ocus  co  m-bert  do  súil  as  do  chind." 
Atotchiat  fir  hErenn  co  n-oén  súiL  Messe  tall  in  t-súil  aile 
as  do  chind."     Dessid  side  dawa.  5 

12.  „Frithalid  dana,  a  Ulto,  in  comram  beus!"  ar  Cot. 
„Nis  raindfe  innossa",  ar  Munremor  mac  Gergind.  „Inné  seo 
Munremur?"  ar  Cet.  „Is  me  ro  glan  mo  go  fo  deóid,  a 
Munremur",  or  Cet.  „Ni  fuilet  tríthráth  and^  o  tbucusa 
triláichcind  uait  im  chend  do  chétmic  as  t'ferund."  Dessid  10 
side  dawit. 

„In  comram  beus",  or  Cet.  „Rot  bia  són",  ar  Mend  mac 
Salcholcan.  „Cia  so?"  or  Cet.  „Mend",  or  cách.  „Cid  ane", 
or  Cet,  „mac  na  m-bachlach  cusna  lesanmannaib  do  chomram 
chueum;  ar  ba  úaim-se  fúair  th'  atbair  in  t-ainm  sin,  i.  15 
messe  ra  ben  a  sail  de  do  chlaidiub,  conna  ruc  acht  oenchois 
úaim.  Cid  dobérad  mac  ind  oenchoisseda  chueum?"  Dessid 
side  dawa. 

13.  „In  comram  beus!"  or  Cet.  „Rot  bia",  or  laech 
liath  mór  forgránna  do  Ultaib.  „Cia  so?"  or  Cet.  „Celtchair  20 
mac  Vthechair  sin",  or  cách.  „An  bic,  a  Cheltchair",  or  Cet, 
manip  dorn  thuarcain  fo  chetóir.  Ro  tanac-sa,  a  Cheltchair, 
CO  dorus  do  thigi.  Foheged  immum.  Tánic  cách.  Tana- 
caisiu dawa.    Dot  luid  im  bernai*  ar  mo  chind-sa.    Do  reilgis 


1  ro   legis    gai   H.  2  isan    sceith    H.  3  as    di    cinn    H. 

4  atatciad  H.  mese  thall  io  suil  n-aili  as  de  c.  H. 

Cap.  12.    6  írito'úid  a  Ulta  H.  7  anosa  H.  9  nisfailiud 

tritrath  otucusai  H.  12  Mend  m.  salca  no  salcalgai  H.  u  di 

chomram  cucom  H.  16  ar  ba  mese  ba  sacart  oc  baistiud  ind  anmo 

sin  for  a  at.  mese  tald  a  sail  de  co  claidiub  H.  oiu   cois  H. 

oenchoss  L.  17  cucumsa  H. 

Cnp.  13.    iDrotbia  son  H.  20  di  Ullt.  H.  21  mac  Cnihechair  L. 

Uitidir  H.  23  ro  hegiud  H.  24  amberna  H.  do  relcis 

gai  formsa  H. 


III  Scél  niucci  Mic  Dáthó.  103 

gae  dam-sa.  Ro  thelgiusa  gai  n-aill  chucut-su,  co  n-dechaid 
triat  liasait  ocus  tria  uaehtur  do  macraille.  Atái  co  ii-galur 
fúail  ond  uair  sin,  uo  co  rucad  mac  no  ingen  duit  oud  uair 
sin.     Cid  dot  bérad  chucum-sa?"     Dessid  side  dawa. 

14.  „In  comram  beus!"  or  Cet.  „Rot  bia  son",  or  5 
Cúscraid  Mend  Macha,  mac  Conchobair.  „Cuich  seo?"  ar  Cet. 
„Cuscraid",  or  cách,  „is  adbar  ríg  ar  deilb".  „Ni  buide  frit", 
or  in  gilla.  „Maith",  or  Cet.  „Cucainn  cetna  thanacais  do 
chétgasciud,  a  gillai.  Immatarraid  dún  issin  cbocrich, 
foracbais  trian  do  muiitírc,  ocus  is  aarúaid  docbuadais  ocus  10 
gai  triat  bragit  conna  betai  focul  fort  chend  i  córai,  ai'  ro 
loitt  in  gái  fétbi  do  braget,  conid  Cúscraid  Mend  atotcbom- 
naic  ond  uair  sin."  Dorat  tra  fon  n-innasin  ail  forsin 
cóiced  uile. 

15.  In  tan  din  rombertaigestar  oc  on  muicc  ocus  scían  15 
inna  láim,  co  n-accatar  Conall  Cernach  istecb.  Is  and 
tarblaing  for  lár  in  taige.  Ferait  \J\aid  imorro  failte  móir 
fri  Conall.  Is  aud  ro  lá  Concbobar  in  cennide  dia  chind  ocus 
rod  m-bertaigedar.  „Is  maitb  lind  ar  cuit  do  thairiuc",  ar 
Conall.  „Cia  rannas  dúib?"  „Roddét*  dond  fir  nod  ranna,"  20 
ar  Concbobar,  „i.  Cet  mac  Matach".  „In  fir  a  Chit",  ar 
Conall,  „tusso  do  raind  nammuiccc?"     Is  and  asbert  Cct: 

[Ranw]    Fochen  Conall.     cride  licce. 
londbnitb  loga.     luchair  ega. 

gusfland  ferge.     fochích  curad.  25 

crecbtaig  catbbuadaig  adcomsa*  mac  Findcboeme  frim. 


1  ro  lecusa  H.  2  tred  sliasaid  H.  3  hinter  duit:  ond  uair  sin 

om.  H. 

Cap.   14.      6  Cia   so    ol   Cet  H.  8  cucainne   ceta  tudchadsa  H. 

docodaiss  H.  11  ar  do  chend  H.  12  ro  tesc  an  gai  fethe  H. 

dorat  tra  aithis  fonninnus  sin  for  au  coicedh  n-uili  H. 

Cap.   15.     15  rotmbertaicest.  H.  17  ferait  Ul.  —  Conall  om.  H. 

19  nodbertaigedar  H.  20  rodet  H.  21  m.  MagacÄ  H.  22  do  roind 

na  muici  ar  armbelaibne  H.  atbert  H.  26  atconsa  (,?)  •  • 

frimsa  H. 


104  III  Scél  mucci  Mic  Dáthó. 

'  Conicl  and  atberí  Conall: 

IRanfi]    Fochou  Cet. 

Cet  mac  Matach.     magen  curad. 

cride  n-ega.     eithre  nela. 

eirr  trén  tressa.     trethaii  ágach.  5 

cáin  tarb  tnúthach.     Cet  mac  Magach. 

Bid  mewd  iuar  n-imchoniruc[-ni  ón  ar  Conall], 

[ocus]  bid  Tuend  inar  n-imscarad, 

bid  airscela  la  Fer  m-brot,* 

bid  fidnaisi  la  Fer  manath.*  10 

Adcichset  airg  loman  londgliaid 

fer  dar  fer  is  taig  seo  innocbt. 

16.  „Eirg  ón  muicc  din!"  or  Conall.  „Cid  dawít  dot 
bérad-su  cbucci?"  ar  Cett.  „Is  fir",  or  Conall,  „do  chungid 
cbomraime  cbucum-sa.  Dobér  oencbomram  duit,  a  Cbeit",  15 
ar  Conall.  „Tongu  na  tongat  mo  thuatb,  o  ra  gabus  gai  im 
láim,  nac^  menic  ro  bá  cen  cbend  connachtaig  fóni  cbind  oc 
cotlud,  ocus  cen  guin  duine  cech  oen  lá  ocus  cech  oen  aidcbi." 
„Is  fír",  or  Cet,  „at  ferr  do  laech  andó-sa,  Mad  Anluan  no 
beth  is  taig,  doberad  comram  ar  araile  duit.  Is  anim  dún  20 
na  fil  is  taig."  „Atá  imorro",  ar  Conall  ic  tabairt  chind 
A'nlúain  assa  cbriss,  ocus  nos  leice  do  Chet  ar  a  bruinni, 
corroimid  a  loim  fola  for  a  beolu.  Ro  gab  side  imorro  ón 
muic,  ocus  dessid  Conall  aicce. 


1  conid  —  Conall  {am  Bande  in  L  scheinbar  von  derselben  Hand)  om.  H. 

2  fochen  cet  cet  m.  Magach  H.  i  inarnimcomracniu  H.  9  biad 
arscela  H.  lo  fidnaisi  L.  fiadnaisie  H.  ii  ararciget  H. 
nach  londgliaid:  na  da  err  eblaid  echtair.  acht  regaid  fer  dar  fer 
astaigse  anocht  H. 

Cap.  16.    13  cid  em  H.  i5  dober  oincomramha  H.  le  o  ro 

gabus  gai  lai  am  laim  nad  raba  cen  goin  duine  cech  oen  laithi  do 
connochtaib  ocus  orcain  fridaighid  cech  n-aidchi  ocus  ni  ro  codlus  riam 
ein  cend  connachtac/t  fom  glu«  H.  i9  indusae  H.  Andluan  H. 

doberad  comrama  ar  araili  doid  H.  21  nad  fuil  //.  22  dolleci 

di  Cet  dar  a  brunne  H.  23  coroemid  H. 


III  Scél  miicci  Mic  Dáthó.  105 

17.  „Tecat  don  chomram  a  feclit-sa!"  ar  Conall.  Ní 
fríth  ón  la  Coiiiiachta  laech  a  thairismi.  Doratad  imorro 
damdabach  dona  boccótib  immi  imm  cuairt,  ar  ro  boi  drocli- 
costud  istaig  do  chloendiburgun  la  drochdaine.  Luid  iarum 
Conall  do  raind  nammucci  ocus  gebid  daw«  cend  in  tarra  ina  5 
beolo,  corránic  dó  raind  nammucci.  Rasuig  in  tairr  i. 
aere  ind  nonbair,  conna  fargaib  ní  de. 

18.  Ni  tharat  imorro  do   ChonnSicMaib  acht  a  da  cois 
nammucci    fo    brágid.      Ba   bec    dan    la  Cormsichta  a  cuit. 
Atragat  saide,  atragat  dawa  Ulaid,  corriacht  cách  araile.    Ro  10 
bói  tra  builli  dar  ó*  i  suidiu,  co  m-ba  comard  ra  sliss  in  taige 

in  carnail  ro  bai  for  lár  in  taigi,  con  batar  na  srotha  don 
chrú  forsna  dorsi.  Maidit  dawa  na  sluaig  for  na  dorsi, 
corralsat  grith  mór  co  suifed  fuil  mol*  for  lár  ind  liss,  i.  cacb 
oc  truastad  a  cheile.  Is  and  gabais  Fergus  dóib  dair  mór  ro  15 
boi  for  lár  ind  liss  assa  fremaib.  Maidit  immach  dana  ass 
iud  liss.     Doberar  in  cath  i  n-dorus  ind  liss. 

19.  Is  and   luid  Mac  Dathó   immach   ocus  in  cú  inna 
láim,  CO  ro  leiced  eturro,  dús  cia  díb  no  thogad,  i.  rús  con. 
Doráiga  in  cú  Ulto,    ocus  ro  leci  for  ár   Connacht,    ar  ro  20 
mebaid  for  Connachta.     Asberat-som,  iss  immaigib  Ailbe  ro 


Cap.  17.  1  don  comrama  budechtsa  H.  dorn  chomram  fadechtsai  M. 
2  diradat  im.  dam  dabach  dona  boccotib  immi  macuairt  H.  doratadh  im. 
damdapach    dona   bocoitib    M.  4  do    clóindibraicthib    la   droch- 

daini  H.  di  claondipractib   la  drochdaine  M.  5  cend  in  taira  H. 

dana  cend  ind  tarrai  M.  6  co  tairnic  H.  ro  suigh  H.  ro 

suige  M.  7  eri  ind  nonbair  H.  cona  farcoib  banna  de  H. 

Cap.  18.     8  ni    tharad    H.    ní    tarat   M.  di    Condacht.    H. 

acht    da    cois    na    muici    fo  a  braghid  H.  9  ba  becc  H.  ba  peg 

im.  la  C.  M.  cuitidh  H.  lo  co  ro  acht  Ä  ii  builli  dar  ho 

hi  suidi  H.  dara  ó  i  suidiu  M.  comhard  H.  comarad  ra  sliss  L. 

ro  slis  an   tichi  H.  12  for  a  laur  {om.  in   taigi)  H.  com- 

batar   H.  13  don    chrú    om.    H.  for   na   doirsiu   H. 

in  slu.  H.  for  na  doirse  H.  u  co  ralsat  soimol  for  lar  an 

tigi  no  an  lis  H.  coralsat  for  lar  ind  lis  M. 

Cup.  19.     19  corailcet  H.  cia  dib  dongegadh  H.  20  dor- 

raigha  H.  ro  legi  H.  21  isamoigh  H. 


\ 

106  ni  Scél  mucci  Mic  Dáthó. 

gab  in  CÚ  fertais  in  charpait  fo  Ailill  ocus  fo  Meidb.  Is  and 
donáraill  Ferloga  ara  Aik'Zla  ocus  Medba,  i.  corrala  a 
cholaind  for  leth,  ocus  co  ro  an  a  chend  i  fertais  in  charpmi. 
Atberat  dana,  is  de  ata  Mag  Ailbe,  i.  Ailbe  ainm  in  chon. 

20.  DoUuid    ammaidm   an  des    for  Belucb  Mugna  Sen-    5 
róirind,  for   áth  Midbine  i  m-Mastin,  sech  Druim  Criaig,  fris 
rater  Cell  Dara  indiu,  sech  Ráith  Imgain  i  Fid  n-Gaible,  do 
áth  mac  Lugnai,  sech  Druim  Da  maige,  for  Drochet  Cairpre. 
Oc  áth  Chind  chon  i  m-Biliu  is  and  ro  lá  cend  in  chon  asin 
charput.     Ic  techt  iar  fraechrud  Mide  siar  is  and  donarlaic  10 
Ferloga  isiu  fraech,  i.  ara  AiliZla,  ocus  ro  ling  isiu  carput 
iar  CÚ1  Conchobair,  corragaib  a  chend  dar  aiss.     „Beir  buide 
n-anacml  a  Chonchobair!"  ar  se.     „Tog  riar",  ar  Conchobar. 
„Ni  ba  mór,"  ar  Ferloga,  „i.  mo  breith  latt  do  Emain  Macha, 
ocus  mná  oentama  Ulad  ocus  a  n-ingena  macdacht  do  gaba*7  15 
cepoce  CGch  nóna  immum,  co  n-erbrat:  „5'erloga  mo  lennan-sa." 
Ba  écen  ón,  ar  ni  laimtis  chena  la  Conchobar,  ocus  ra  leiced 
Ferloga    dar  Ath    Luain    siar   dia   hliadain  ocus  da  gahar 
Chonchobair  leis  co  n-allaib  óir  friu. 

21.  Conid  desin  ro  cet:  20 

[L:]  [11:] 

A  gillu  Connacht  nad  liu  A  gilla  Condocht  nad  liu 

far  trommacht  ic  rada  gó,  for  trommacht  ac  iihairt  gó 


1  fo   Ailill    ocus    M.    H.  2  i     ara    H.  corola, (o?h.    i.)   H. 

4  asperad  dna  (sie)  H.  is  de  magh  u-Ailbi  H. 

Cap.  20.     5  for  Beul.  Senróirind  H.  c  Midbinde  (e  undeutlich) 

ammaistin  H.  seuch  Cill  n-dara  H.  9  bimbili  H.  ro 

ladh  H.  10  is  and  ro  ling  Ferlogha  H.  ii  i.  ara  AileZla  ocus 

Medba  H.  12  ar  ciil  H.  dar  a  ais  H.  für  beir  buide 

n-anacuil  (anacul  L.)  a  Ch.  ar  se:  emda  a  Concobair  ol  se  H.  14  ni  ba 

mor  on  H.  mo  Jjret  let  co  hEmain  M.  H.  16  cepóici  H. 

imm.  cecha  nona  H.  17  lamdais  cena  H.  ro  lecadh  H. 

di  gabhair  H.  da  gapair  M.  19  cona  n-a.\laib  H.   ,  Mit  friu 

schliesst  die  eigentliche  Erzählung ,  daher  die  Unterschrift  in  H:  sgeZa 
muici  Mec  Datho  in  sin;  in  M:  scela  muici  Mai'c  Dathó  sin. 

Cap.  21.  Es  folgen  hier  die  tvichtigeren  Punkte,  in  denen  M  von  L 
abweicht:       20    Is    de    ro    chet    M.    ro    ced    H.  21    nat    liu    M. 

22  agapairt  go  M. 


III  Scél  mucci  Mic  Dáthó. 


107 


[L:] 

gilla  lasma  bec  far  cuit, 
forodail  muicc  IVIic  Dathó.       4 

Na  tri  coicait  coica  fer 
dó  dollótar  almaib  tor* 
comrac  ualle  im  Albe  sin 
bec  iu  ein  tria  cbangin  chon.    8 

Conchobar  buadacb  ro  thelt* 
Ailill  slúagach  ocus  Cet 
bodb  iar  n-araib  for  a  slicht 
Cúchulainn  ní  damair  cert.    12 

Congal  Aidni  and  anair 
FiamuinDuinbinne  don  muir, 
ro  dies  tairmthechta  iarsin 
Eogan  mac  Dairthechta  duib.  16 

Tri  maic  Nera  ar  lin  lerg, 
tri  maic  Uislend,  cobra  n-garg, 
Senlaccb  Arad,  nad  bo  borb, 
a  Cruachnaib  Conalad  ard.    20 

Dubtliach  Emna,  ard  a  brig, 
Baither  Berba  breithir  bláith,* 
Illand  irdairc  ilair  glond 
Mimremur  lond  Locha  Sáil.   24 

Conall  Cernach,  cruaid  a  gal, 
Marcan  sinna  set  rod  son,* 


[H:] 

giDa  rosmbo  becc  for  cuid 
forodhail  muic  Mec  Dathó. 

Na  tri  L  coica  fer 
do  (sie)  dollotar  a  linaib  tor 
comruc  ualli  im  Ailbi  sin        5 
bec  an  ein  tre  caingne  con. 

Conarp  (?)  buadoch  ro  thelt 
Ailill  sMagaeh  ocus  Cet 
bodb  ier  n-áraib  for  a  slicht 
Cuculainn  ni  dámhair  ceurt.  10 

Congal  Aidni  and  anair 
Fiamain  Duinbindi  den  muir 
ro  ces  tairmtechta  iertain 
Eugan  mac  Dairtechta  duib. 

Tri  maic  Nera  ar  lin  a  leurg  15 
tri  maic  Uislenn  cobra  u-garcc 
Senlaech  Aradh  and  ba  borb 
do  Cruachnaib  Conalad  n-ard. 

Dubthach  enna  ard  am-brigh 
BaithenBerbabretirm-blaith  20 
Illann  airdiVc  ilur  n-glonn 
Mum-emur  lond  Locha  Sail. 

Conall  Cernach  cruaid  a  gal 
Marcan  sinna  set  ron  son 


1  rosmbo  31.  %  for  fodail  L.  forodaill  M.  3  na  tri  l.  coeca  M. 

4  dillotor  M.  6  caingne  M.  i  Concobar  M.  9  iar  náruib  M. 

sliocht  [ebenso  Vers  8  cion).  ii  aindine  M.  12  dun  binne  M. 

din  rauir  M.  13  tairmtecht  M.  16  cobra  garg  M.  17  Sen 

laoch    arad    iiii    ba    borb  31.  is  a  Cruachnoib    conalad   n-ard  3Í. 

21  Illann    ardirc    ilar   n-glond    31.  22  Muindremar   .    .    sail    31. 

u  Marcach  siudae  setrad  son  M. 


108 


III  Scél  mucci  Mic  Dáthó. 


Celtchair  Ulad  fer  dar  fer, 
Lugaid  Muman,  Mac  tri  con.  28 

.  .  .  Fergus  Ailbe  n-oll, 
crothiss  dóib  dairbre  n-dall, 
gabais  fianbratdarsciathscenb 
brónderg    toidlech    dar   fer 
fland.  32 

Cethern  mac  Fintain  ro  bíth, 
uathad  (?)  allín  forsind  áth, 
íir  O'lnecmacht  ermaig  sluaig 
nis  relec  uad  re  se  thráth.       36 

Feidlimed  co  n-ilur  thor 
hoegaire  buadach  sair 
ba  leth  n-dograi  imman  coin 
CO  n-Aeth  mac  Mornai  nach 
mair.  40 

Mora  airig  aidbli  band 
crotai  curaid  corataig  diiid 
mora  finna  forthi  chland 
móra  gialla  móra  gill.  44 

A. 


CeltcmV  \J\ad  fer  dar  fer 
hugaid  Muman  Mac  tri  con. 

Fethis  Fergus  Ailbi  noll 
croithis  doib  an  daii'bri  n-dall 
gabais  fai  n  brat  tar  sciath  scell    5 
broenderc  taidlecÄ  tar  iernn 
fland. 

Cethern  mac  Findtain  ro  bitli 
huathaíí  a  lin  forsan  ath 
fir  Olnecmacht  ermaigh  sluag  10 
nis  relic  uadh  re  se  trath. 

Feilimiíí  CO  n-ilur  tor 
hogair'de  buaduch  fo  fair 
ba  \eth  n-dogra  immon  coin 
CO  n-Aed  mac  Morna  nach  15 
mar. 

Mora  urigh  aidbli  hann 
crodha  cairid  comd  .  .  din« 
mora  fiana  fortbi  dann 
mora  gialla  mora  gill.  20 


22.  Hieran  schliesst  sich  in  H  noch  folgendes  Gedicht  : 
Muc  Mic  Datho  lachtmuad  torc       \eth  ar  bi  anatrwag  {sie)  imnocht* 
CO  cend  secht  m-bliadaw  cen  brath       L^  gamnach  dia  biathad. 


1  Celtchair  Ulad  fer  dar  fer  M.  2  Lugaid  Muman  mac  tri  con  M. 

3  feithis    Fergus    Ailbe    noll    M.  i  crothis    doib    dairbre    dall    M. 

5  gabuis  faon  brat  tar  sciat  scell  M.  6  pronderg  toidlcc/t  tar  fern 

flann  M.  8  Ceithern   mac  Fiontain   ro  bith  M.  o  uathoá  a 

lin    forsind    ath    M.  lo   fir    olnecmacht    ermaig   sluagh    M. 

nis    releicc    uad    re    se    trath  M.  12  Feidlimid    co    n-ilur   tor  M. 

13  is  Laogmre  buadach  fair  M.  u  ba  let  n-dograi  uman  coin  M. 

15  CO  n-Aedh  mac  Mornai  n&ch  mair.    finis.  M.  n  Die  letzten  vier 

Halbverse  fehlen  in  M. 


III  Scél  mucci  Mic  Dáthó.  ^109 

Ba  hairdirc  an  moltach  mas,      feib  sontar  triasan  sencas, 

cen  cleth  m-bratha  rus  cä  (?)  clu      xl  damb  dia  fothu.  4 

Fiadnaib  crob^  ro  cret  cairr*       eri  nonhair  na  tromtairr, 

cen  boi  ac  roiiiu  robailc  co  rath      dus  ro  mailt  Conall  Cernacb. 

Cia  ruslui  Ailbe  am  gradh  n-glan      cii  dia  n-áechaid  cach  cosnam, 
gédrarich  gresöa  don  pwrt      nir  uó  mesai-die  an  mórmuc.  8 

hotar  do'iarndótib  drenn      cóic  coicid  inna  hErenn 
dus  fuc  a  combag  cuco      nir  bo  olldamh  oenmhuco. 

Mesráeda  Mesgedra  ra»      dá  mac  Dato  na  tromdamh 

an  Mesroída  fri  feth  fuit      isse  ro  meth  an  mormuic.  12 

•    Muc. 


Anhang  I. 

Das  Harlejan  Manuscript. 

Folgende  Punkte  sind  in  der  Mittheilung  der  Varia  Lectio  nicht 
consequent  berücksichtigt: 

1.  Media  anstatt  der  Tenuis:  go,  tugad,  codolta,  cudal,  ro  fedur  sa; 
doid  {für  duit),  rod  bia  {tibi  erit),  uaid  (a  te),  ad  {du  bist);  bragaid; 
anaid,  tongad,  asperad,  3.  PI. 

2.  Aspirirte  Media  und  aspirirtes  m:  eghtir,  amoigh,  braghid; 
turbaidh,  modh,  codlodh,  codhaise  {venisti),  maidhid;  gabhail,  fri  mnaibh; 
a  mhenmo,  nemh,  animh,  daomh  {mihi),  comramha. 

3.  gh  für  dh:  maidigh  in  slua^r. 

4.  gh  für  ch:  seght,  teghtoi,  laegH;  co  tegta,  laeg. 

5.  c  für  g:  cuincid,  Forcaill,  eirc,  farcoib.  Doch  auch  cunchiVZ 
{Cap.  18). 

6.  d  für  ih:  adair  (Vater). 

7.  p  für  b:  diplinaib,  oc  tapairt,  asperat.  In  Cap.  4  in  einem 
Satze:  comtabairt,  comtapairt  und  cunntaüairt.     Dagegen  immer  carbai. 

8.  fi  für  b:  nir  úo. 

9.  Id  für  11:  araild. 

10.  ea  und  eii  für  e:  ithead;  seuch,  fri  neuch. 

11.  iu  für  e:  biuc  {Cap.  8),  no  tegiud,  ro  hegiud,  nisailiud  {non 
sunt),   oiucoisiuda   {Gen.);   hi    fid   n-Gaibliu.      Dazu   frium    neben  frim. 


110  "^  III  Scél  mucci  Mic  Dáthó. 

12.  au  für  a:  laur,  cauch;  auch  laut  {apud  te,  Cap.  2),  daum  {mihi, 
Cap.  8),  daomh  {Cap.  7). 

13.  oi  für  ai:  eroili,  amoigh,  tarloic,  do  roind;  atoi  (2.  Sg.). 

14.  oi  und  ai  im  Auslatit  für  einfache  Vocale:  da  cocoi,  techtoi; 
doratusai,  ascetai,  etorrai. 

15.  ie  für  ia:  iersin,  cid  dieta,  tiestmV. 

16.  0  in  der  letzten  Silbe:  cetno,  gillo;  ro  tanoc  sa  (1.  Sg.),  acco 
(2.  Sg.),  ni  dabor  {Cap.  6);  Conoll. 

17.  Vereinzelt  ao  für  oi,  oe,  ae:  laoch;  io  für  i:  crios. 

IS.  Vorwiegend  i  für  e  im  Auslaut:  lathi  {Nom.  S.),  failti  {Nom.), 
tuili  {Gen.),  cori  {Nom.  S.  PI),  araili  {Äcc.  S.),  mathi  {Gen.  PI);  nis 
raindfi  (2.  -S^^f.). 

19.  e  für  i:  sen  {hie),  es  {est);  so  auch  mec  {Gen.  S.). 

20.  Jwr  chuci-sium:  cucesim,  -sem;  ol  esem  {sagte  er);  für  do  Pron. 
2)0ss.:  di,  de  (as  di  cinn,  as  de  chinn  Cap.  11);  für  duit  {tibi):  det 
mehrmals.  So  auch  di  {Präposition)  für  do  im  Dativ:  di  Chonnachtaib 
(^:.  5.  Cap.  18).  /So  ferner  diradat  {Cap.  17),  deradusa  {Cajy.  4);  di  w>i<i 
do  werden  eben  promiscue  gebraucht. 

21.  In  der  Flexion:  tecait  /itr  tecat,  ataid  für  atát,  lecad  für 
lecud;  Erind  {Gen.);  do  airec,  do  celi  Dat.;  a  Ulta  Voc. 

22.  Der  Artikel  lautet  voriviegend  an:  on  /"Ar  ond,  for  an  für  for 
sin;  and  lis  Gen.  in  Cap.  18. 

23.  Die  Präposition  i(n)  lautet  vorwiegend  a(n),  and:  am  láim  {in 
meine  Hand),  and  Erind.  So  auch  atat  für  itaat  (C'op.  6),  amach  für 
immach  {Cap.  18). 

24.  Für  inquit  voriviegend  ol  (eíií^a  40  Mal);  die  Formen  or,  ar,  al 
zusammen  etwa  10  MaZ. 


Anhang  II. 

Bemerkungen  zu  einig-eu  schivierigen  Stellen. 

Cap.  3.  V.  3.  Die  Schwierigkeit  liegt  in  a  sói  (a  sui  M.),  denn 
dosói  uaim  fri  fraig  wird  bedeuten:  „er  wendet  sich  von  mir  nach  der 
Mauer." 

V.  4.  Zu  dos  beir  mod  vgl:  do  fil  gnuis  as  grato  do,  dobeiV  mod 
don  bancured  L.U.  55^,  38  =  ro  fail  gnuis  n-grátam  dó,  dober  mod 
don  bauchuiriu  L.  L.  fol.  42.  h  {T.  B.  C). 


III  Scél  mucci  Mic  Dáthó,  Xll 

V.  6.  Vielleicht  ist  mit  Berücksichtigung  der  Lesarten  von  M  und 
H  zu  schreiben:  maiii  ar  mug  iii  aitheuar  „Kostbarkeit  wird  nicht  einem 
Sklaven  anvertraut"?  Vgl.  aithiiir  committitur ,  is  given  in  Charge 
O'Bon.  Suppl.  zu  O'B.  Biet. 

V.  7.  8.     Es  ist  airi  und  aili  im  Reime  zu  restituiren. 

V.  10.  Die  zweite  Hälfte  hat  eine  Silbe  zu  wenig.  Vielleicht  hiess 
es  ursprünglich:  bid  lia  turim  lin  a  cbath  „die  Zahl  der  Kämpfe  um 
ihn  wird  grösser  sein,  als  man  sagen  kann."    Vgl.  zu  Hy.  5,  18. 

F.  11.  In  der  zweiten  Hälfte  ist  des  Versmasses  tvegen  is  zu 
streichen  (fehlt  in  H). 

V.  12.  „Seine  Schaaren  werden  nichts  mehr  von  Rindern  oder  von 
Land  übrig  lassen." 

V.  13.  In  der  ersten  Hälfte  muss  es  heissen:  Mada  do  Ailill  era 
icenn  dem  A.  Veriveigerung  ist".  In  der  zweiten  Hälfte  ist  wohl  aus  H 
und  M  silis  {„havoc,  destruction"  O'R.)  für  leis  aufzunehmen,  aber  was 
ist  falmag? 

F.  14.  In  der  zweiten  Hälfte  ist  mir  namentlich  ata  neblai  unver- 
ständlich. 

V.  17.     Für  doberi  wird  dobir  oder  dobeir  zu  sehreiben  sein. 

V.  18.     Die  erste  Hälfte  ist  corrupt. 

Cap.  4.  0' Curry  muss  den  Text  hier  missverstanden  haben,  denn 
er  sagt  Lect.  On  the  Ms.  Mat.  p.  486:  „Mac  Dáthó  told  the  messengers 
of  the  two  kings  respectively  that  he  had  already  promised  the  hound 
to  the  master  of  the  other".  Ebenso  On  the  Mann,  and  Cust. 
p.  372.  Allein  Ailill  ist  König  von  Connacht,  Conchobar  ist  König  von 
Ulster;  den  Gesandten  von  Connacht  verspricht  Mac  Dáthó,  dass  er  den 
Hund  dem  Ailill,  und  den  Gesandten  von  Ulster,  dass  er  den  Hund 
dem  Conchobar  geben  wolle. 

Cap.  6.  Anstatt  dorat  cách  buille  dib  ist  tvohl,  wie  in  H,  zu 
schreiben:  dorat  cách  dib  buille. 

Cap.  8.  Fagabar  .  .  do  feraib  hErend  tairismi  comrama  frimsa 
no  lécud  nammucci  do  raind  dam.  In  dieser  Alternative  ist  zweites 
Subject  zu  fagabar  der  Infinitiv  lécud;  das  erste  Subject  fehlt,  und  der 
Satz  ist  nicht  zu  construiren,  icenn  nicht  tairisem  geschrieben  wird. 
Vgl.  in  comram  do  thairisem  beas  .  .  no  in  mucc  do  raind  dam  Cap.  11. 

Cap.  11.  Messe  tall  in  t-siiil  aile  as  do  chind  „soll  ich  das 
andere  Auge  aus  deinem  Kopfe  schlagen."  In  L  steht  das  Object  im 
Nominativ,  tvährend  H  richtig  den  Aceusativ  hat.  Ebenso  ar  ba  úaim-se 
túair  th'  atbair  in  tainm  sin     Cap.  12. 

Cap.  20.  Beir  buide  etc.  CCurry  übersetzt  (On  the  Mann,  and 
Cust    III,  p.  372):   „Ransom   thy  head,    0  Conchobar!"  said  he.     „Thou 


112  III  Scél  mucci  Mic  Dáthó. 

slialt  have  thy  demand",  said  Conchöbar.  „It  is  not  great,  indeed", 
Said  Ferloga;  „it  is  only  that  thou  shalt  taice  me  ulong  with  you  to 
Emain  Macha  [the  palaee  of  Emania],  and  that  tlie  young  women  and 
girls  of  Ulster  shall  sing  a  Cepóc  around  me  every  evening,  and  each  of 
theni  say:  Ferloga  is  my  favourite."  —  2'o  these  rather  fanciful  con- 
ditions  King  Conchohar  was  ohliged  to  submit.  TJie  charioteer  was 
hrought  to  Emania;  and  in  twelve  months'  time  (the  story  teils  us)  he 
was  conveyed  over  the  river  Shannon  at  Athlone,  with  a  present  to  the 
king  and  queen  of  Connacht  of  King  Conchohar''s  two  favourite  steeds 
with  their  golden  hridles;  hut  we  are  told  nothing  more  of  his  relations 
with  the  maidens  of  Ulster. 

Cap.  22.  In  Bezug  auf  das  Schwein  des  Mac  Dáthó  finden  sich 
in  dem  topographischen  Werke  Dinnseanchus  folgende  Angaben  {nach 
0' Curry,  The  Battle  of  Magh  Lena,  p.  14 — 16,  note): 

Magh  Lena  canas  ra  haUimnigheadh?  Ni  hannsamh.  Lena  mac 
Mesroda  {sie)  as  é  ran-alt  mucc  Mic  Datho,  fos  fuair  a  n-Dairi  Bainb  a 
n-oirther  Bladhma.  Forbairt  leis  co  cend  secht  m-bliadan  co 
m-badar  nai  n-ordlaigi  da  formaid  sailli  for  a  sruib.  Lodar  Ulaidh 
acus  fir  Olnegmacht  do  feis  Mic  Datho.  Do  dechus  o  mathair 
chuigi  i.  0  mnai  Mic  Datho  do  chuiugi  na  muici  do  chobair'a  einigh; 
ar  badar  cuic  coicidh  Erenn  amun  feis,  acus  targaid  caeca  torc 
togaidi  dia  heis,  acus  ni  ra  gab  uaidh.  Seasca  gamhnach  a  n-gurt 
feoir  ag  a  biathadh,  ceathrachadh  dam  dia  cumscachadh 
acus  eri  tri  nonmair  ina  tarr  {sie)  conas  ra  meilt  Conall 
Cearnach  céin  bas  aca  comroind.  Meisgéadhra  acus  Mesroda 
da  mhac  Mic  Dáthó.  Le  Mesroda  ron-alt  an  muc.  Da  chuaidh 
iarum  Lena  mac  Mesroda  le  a  {sie)  muie  for  dubh-chlais  [oidchi,  gar] 
re  na  h-idlachad  uadh.  Contuil  a  fail  {sie)  a  m-bi,  con  tuarcaibh  an 
muc  an  chlais  tairis  can  airiughadh  do,  cora  múch,  conaclaid  sim  dono 
ag  suide  con  rocht  grainne  a  chlaidim  [in  muic]  combo  marb.  Acus 
deachaidh  Follscaidi,  mucaidhe  Mic  Dáthó,  co  rüg  an  mucc  {sie)  frisin 
feis.    Cor  la  fert  Lena  ann.    Unde  Magh  Lena  dicitur. 


IV. 
Das  Freien  um  Etain. 

(The  CourtsMp  of  Etain.) 


1.  Der  Text  der  folgenden  Erzählung  wird  hier  —  ab- 
gesehen von  dem  Facsimile  des  Lebor  na  hUidre  —  zum  ersten 
Male  herausgegeben.  Benutzt  sind  die  folgenden  Hand- 
schriften: 

^)  Egerton  Manuscript  1782  im  British  Museum, 
p.  205,  a,  durch  Eg.  bezeichnet; 

^)  Lebor  na  hUidre  im  Besitz  der  R  Irish  Academy  zu 
DubUn  (circa  1100  geschrieben),  p.  129,  durch  LU.  bezeichnet. 

Eine  genaue  Copie  aus  dem  Egerton  Manuscript  hat  mir 
Herr  O'Grady  zum  Geschenk  gemacht;  ich  konnte  sie  1874  mit 
dem  Original  collationiren.  Das  Lebor  na  hUidre  habe  ich  in 
dem  (Dublin  1870)  von  der  R.  Irish  Academy  publicü-ten  Fac- 
simile benutzt. 

2.  Beide  Texte  sind  vollständig  abgedruckt,  da  ihre  Fassung 
eine  sehr  verschiedene  ist.  Der  Text  von  Lü.  ist  bis  Cap.  11 
viel  kürzer,  als  der  von  Eg.  Im  Allgemeinen  lässt  sich  oft 
beobachten,  dass  die  Texte  in  den  jüngeren  Handschriften  aus- 
gedehnt und  ausgeschmückt  worden  sind.  Aber  es  ist  doch  die 
Frage,  ob  die  ersten  Theile  dieser  Sage  in  älterer  Zeit  immer 
nur  in  der  ziemlich  kahlen  Form  erzählt  wurden,  in  der  sie  in 
LU.  vorliegen.  Wenn  sich  die  genaue  Beschreibung  von  Etáin's 
Schönheit  (Cap.  3  und  4),  die  in  LU.  fehlt,  fast  mit  denselben 
Worten    zu  Anfang   der    Togail    Bruidne  Da  Derga   betitelten 

8 


114  IV  Tochmarc  Etáine. 

Sage  findet*,  so  könnte  man  allerdings  vermuthen,  dieses  Stück 
sei  erst  nacliträglicli  in  unsere  Sage  eingefügt  worden.  Bedenken 
wir  jedoch,  dass  Etáin's  Schönheit  sprüchwörtlich  geworden  war 
(s.  Cap.  5),  so  werden  wir  uns  nicht  wundern,  dass  die 
Schilderung  derselben  eine  feste  Form  angenommen  hatte,  der 
wir  in  verschiedenen  Sagen  begegnen,  in  denen  Etáin's  Schönheit 
eine  Rolle  spielt. 

Anders  steht  es  mit  den  Gedichten,  die  Cap.  9  und  10 
eingelegt  sind.  Diese  gehören  zwar  ohne  Frage  nur  an  diese 
Stelle,  aber  sie  werden  gewiss  nicht  von  Anfang  an  einen 
integrirenden  Bestandtheil  der  Erzählung  gebildet  haben  (vgl. 
S.  63).  Jedenfalls  weicht  das  erste  Gedicht  (Cap.  9)  darin  von 
der  Prosaerzählung  ab,  dass  es  V.  26  nicht  Eochaid  Airem, 
sondern  dessen  Bruder  Eochaid  Fedlech  (s.  Cap.  6)  als  Gemahl 
der  Etain  nennt.  Dies  ist  eine  Verschiedenheit  der  Tradition, 
der  wir  zwar  auch  noch  sonst  begegnen  (vgl.  O'Curry,  On  the 
Mann,  and  Cust.  II,  192  und  III,  190),  die  wir  aber  nicht  in 
einem  und  demselben  Texte  erwarten. 

3.  Der  Inhalt  der  Erzählung  ist  kurz  der  folgende: 
Der  König  von  Erinn,  Eochaid  Airem,  ladet  im  ersten 
Jahre  nach  Antritt  der  Herrschaft  die  Könige  der  Provinzen 
zum  Feste  von  Tara  ein.  Diese  weigern  sich  jedoch  zu  er- 
scheinen, da  der  König  unvermählt  ist.  Eochaid  bcschliesst  sich 
eine  Königin  zu  wählen,  und  seine  Boten  finden  bald  ein  des 
Königs  würdiges  Weib.  Dies  ist  Etain,  die  Tochter  Etar's,  von 
den  Side.  Eochaid  wird  zu  ihr  geführt,  und  sie  verständigen 
sich  rasch,  da  Etain  ihn  von  jeher  geliebt  und  ihn  erwartet  hat. 
Er  führt  sie  heim,  das  Fest  von  Tara  wird  abgehalten.  An  dem 
Feste  fasst  Ailill,  ein  Bruder  Eochaid's,  eine  heftige  Leiden- 
schaft zu  Etain,  die  er  nicht  bewältigen  kann.  Er  wird  krank, 
man  bringt  ihn  nach  Dun  Fremain,  aber  Niemand  versteht  sein 
Leiden,  bis  Eochaid  seinen  Arzt  schickt  und  dieser  erklärt,  nur 
Liebe  oder  Eifersucht  könne  die  Ursache  desselben  sein.     Ailill 


SieJie  O'Currtfs  On  the  Mann,  and  Cüst.  III,  p.  189. 


1 


IV  Tochmarc  Etáine.  115 

schämt  sich  zu  gestehen,  was  ihn  verzehrt.  Sein  Tod  scheint 
allen  sicher  zu  sein,  und  Eochaid,  der  als  König  eine  Rundreise 
in  Erinn  zu  unternehmen  hat,  bittet  Etain,  seinen  Bruder  zu 
pflegen,  so  lange  er  lebe,  und  ihn  würdig  zu  begraben,  wenn  er 
gestorben  sei.  Etain  kommt  täglich  in  das  Haus,  in  welchem  er 
sich  befand,  um  ihn  zu  pflegen.  Eines  Tages  redet  sie  ernstlich 
mit  ihm  über  seine  Krankheit  und  erfahrt  endlich  von  ihm  den 
Grund  derselben.  In  Eg.  ist  dieses  Zwiegespräch  in  metrischer 
Form;  ebenso  findet  sich  nur  in  Eg.  das  Gedicht,  in  welchem 
Etain  dem  Ailill  die  Erfüllung  seiner  Wünsche  verheisst.  Ailjll 
gesundet  rasch,  und  sie  verabreden  ein  Stelldichein.  Etain 
findet  sich  zur  festgesetzten  Zeit  ein,  und  erblickt  bald  einen 
wie  Ailill  aussehenden  Mann,  aber  schwach  und  krank.  Auf  den 
wirklichen  Ailill  wartet  sie  vergebens.  Dieser  war  in  tiefen 
Schlaf  verfallen  und  erwachte  erst,  nachdem  die  Zeit  des 
Stelldicheins  vorüber  war.  Der  Tod  war  ihm  lieber,  als  das 
Leben.  Etain  vertröstet  ihn  auf  einen  anderen  Tag,  aber  ihre 
Absicht  wird  den  zweiten  und  den  dritten  Tag  in  derselben 
Weise  vereitelt.  Zuletzt  aber  giebt  sich  der  Mann,  der  Etain  in 
Aililfs  Gestalt  erschien,  als  Mider,  König  der  Side  von  Brig 
Léith,  und  als  ihr  früherer  Gemahl  zu  erkennen,  dem  sie  gehörte, 
als  sie  noch  im  Reiche  der  Side  weilte.  Auf  dieses  Verhältniss 
scheint  sich  Etain  nicht  besinnen  zu  können,  denn  Mider's  Auf- 
forderung, mit  ihm  zu  kommen,  lehnt  sie  ab,  da  sie  den  König 
von  Erinn  nicht  für  einen  Mann  aufgeben  will,  dessen  Geschlecht  i 
ihr  unbekannt  ist.  Mider  eröffnet  ihr  weiter,  dass  er  es  war, 
der  Ailill's  Liebe  zu  ihr  erregt,  aber  auch,  der  schliesslich  durch 
sein  Dazwischentreten  ihre  Ehre  bewahrt  habe.  AiHll  wird  von 
seiner  Leidenschaft  geheilt,  und  Eochaid  dankt  Etain  bei  seiner 
Rückkehr  für  das,  was  sie  an  seinem  Bruder  gethan. 

4.  Der  besondere  Titel  dieser  Erzählung  ist  Serglige 
Ailella,  Ailill's  Krankenlager  (s.  Cap.  20);  denn  der  Titel 
Tochmarc  Etaine  kommt  ihr  nicht  allein,  sondern  zugleich 
einigen  anderen  Sagen  zu,  von  denen  sich  Fragmente  gleichfalls 
im  Lebor  na  hUidre  finden  (vielleicht  zum  Theil  aus  dem  ver- .' ' 

8* 


116  IV  Tochmarc  Etáine. 

lorenen  Lebor  Dromma  Snechta  abgeschrieben,  s.  Lü.  p.  128",  1 
und  132",  6).  Die  eine  Sage  bezieht  sich  auf  Mider's  früheres 
Verhältniss  zu  Etain  (LU.  p.  129"),  eine  andere  auf  Etáin's 
Entführung  durch  Mider  und  auf  Eochaid's  Zug,  sie  wieder  zu 
erlangen  (LU.  p.  130** — 132).  Letztere  Sage  erzählt  O'Curry, 
On  the  Mann,  and  Cust.  II,  p.  192—194  (vgl.  III,  190)  nach 
einer  vollständigeren  Quelle.  O'Curry  nennt  Lect.  on  the  Ms. 
Mat.  p.  585  das  Yellow  Book  of  Lecain  und  das  Paper  Manuscript 
H.  1.  13.  in  Trin.  Coli.  Dubl.  als  Handschriften,  welche  die  Sage 
Tochmarc  Etaine  enthalten. 

Eine  kurze  aber  vollständige  Version,  in  welcher  Etáin's 
Entführung  durch  Mider  anders  als  in  LU.  erzählt  wird,  findet 
sich  auch  in  Eg,  und  diese  theile  ich  mit.  Mider  sagt  hier,  dass 
er  im  Osten,  am  Aufgang  der  Sonne  wohne.  Auch  ist  der 
Zauber  des  Druiden  Dalán  von  Interesse. 

5.  Wir  sollten  hier  wohl  eher  von  Mythus  als  von  Sage 
reden,  denn  Mider  und  das  Reich  der  Side  gehören  der  irischen 
Mythologie  an.  Davon  eingehender  zu  handeln,  ist  hier  nicht 
der  Ort  (s.  die  Indices  zu  O'Curry's  Lectures,  und  meine 
Bemerkungen  in  den  Beitr.  zur  Vergl.  Sprachf.  VIII,  246). 
Beachtenswerth  ist,  dass  die  Wohnungen  der  Side  in  oder  unter 
Hügeln  befindlich  gedacht  wurden. 

Nach  der  irischen  Tradition  sollen  diese  Begebenheiten 
Ende  des  zweiten  oder  Anfang  des  ersten  Jahrhunderts  vor 
Christo  stattgefunden  haben.  Sie  gehen  also  der  Zeit  des  Táin 
BÓ  Cualgne  voraus.  Eochaid  Fedlech,  der  Bruder  des  Eochaid 
Airem,  war  Vater  der  berühmten  Königin  Medb  von  Connacht,  der 
Hauptheldin  des  Táin.  Darnach  sind  die  Angaben  in  Cap.  1  zu 
beurtheilen.  Mit  der  Chronologie  darf  man  es  nicht  zu  genau 
nehmey,  wenn  Medb  bereits  zu  Eochaid's  Zeit  Königin  von  Con- 
nacht gewesen  sein  soll.  Auch  in  anderen  Fällen  lässt  sich  die 
Neigung  beobachten,  die  alten  Sagen  irgendwie  zum  Táin  in 
Beziehung  zu  setzen. 

Andrerseits  waren  Eochaid  Airem  mid  Etain  die  Gross- 
eltern des  Königs  Conaii'e  Mór  (s.  Cap.  20),  dessen  Ermordung 


IV  Tochmarc  Etáine.  117 

in  der  bereits  oben  erwähnten,  höchst  interessanten  Sage  von 
der  Zerstörung  des  Brüden  Da  Derga  erzählt  wird  (s.  O'Curry, 
Lect.  on  the  Ms.  Mat.  p.  258—260). 

6.  Was  endHch  die  Abkürzungen  der  Handschrift  an- 
langt, so  sind  dieselben  von  mir  unbezeichnet  geblieben  in 
folgenden  Fällen:  1)  im  Nom.,  Acc.  und  Dat.  S.  Ailill,  2)  in 
der  Conjunction  ocus  (in  Eg.  öfter  plene  geschrieben),  3)  in 
dem  Substantivum  mac  (der  Gen.  mic  in  Eg.  öfter  plene  ge- 
schrieben), 4)  in  der  Präposition  for,  5)  in  der  ersten  Silbe  von 
hErend,  hErind  (nur  in  Eg.  abgekürzt).  —  Für  s  findet 
sich  mehrmals  hs  in  Eg,  z.  B.  ro  hsirsit,  do  hsita.  —  Wenn 
die  Form  des  offnen  a  (die  sich  in  LU,  sehr  wohl  vom  u  unter- 
scheiden lässt)  in  Eg.  überhaupt  existirt,  so  habe  ich  sie 
wenigstens  in  den  Stücken,  die  ich  in  Eg.  gelesen  habe,  nicht 
vom  u  unterscheiden  können;  ich  habe  daher  Temruch,  ja 
sogar  argiallsut  geschrieben.  —  Die  Partikel  dano  ist  Cap.  1 
in  Eg.  plene  geschrieben. 

Die  Sprache  des  Egerton  Manuscripts  zeigt  in  dem  Laut- 
bestande der  Wörter  ein  jüngeres  Gepräge,  aber  es  liegt  offenbar 
ein  alterthümlicher  Text  zu  Grunde. 


Tochmarc  Étáine  inso  sis. 

[Eg:] 

1.  Bai  ri  amra  aireagdai  i  n-airdrige  for  hErinn  i. 
Eochuidh  Aiream  mac  Finn  mic  Finntain  mic  Rogein  Rúaidh 
mic  Essamnae  mic  Blathechtse  mic  Beothechtse  mic  Lahradse 
Luircc  mic  Enna  Aighnich  mic  Oengusa  Tuirbich  Temruch 
mic  Echdach  Ailtlethuin  mic  Aililla  Caisfíaclai^  mic  Connla 
Cháini  mic  Irereo  mic  Melghe  Molbthaigh  mic  Cobthai^ 
Cháil  bre^  mic  Jugaine  Moir  mic  Echach  Búadai^r. 


[Lü:] 


1.  ^Gabais  Eochaid  hAeremon  (sie)  rige  n-Erend,  ocus 


2  Eochuigh  Eg.  5  Die  Ergänzung  der  abgekürzt  geschriebenen 

Namen  nach  Keating,  Hist.  of  Ireland,  A.  M.  3586  (Jugaine  Mor)  bis 
3815  (Enna  Aighneach). 


118  IV  Tochmarc  p]táine. 

[Bg:] 

Argiallsut  tra  cóic  coigitJi  hErinn  do  EocliaiiZ  Airim,  i. 
ro  giall  Concobar  mac  Nessa  do,  ri  chóigith  hUlath,  ocus 
Messgedhrui  ri  Laighin,  ocus  Curúi  mac  Dáire  ri  choiccid 
Muman,  ocus  Ailill  ocus  Medb  diarbo  sealb  coiccith  Connacht. 
Ro  hatar  dano  da  primdun  hie  Eochaidh,  i.  diin  Fremainne  5 
hi  m-Midi  ocus  dun  Fremainne  hi  Tethüai,  ocus  ba  be  a  dun 
bi  Tethuai  ba  dili  lais  dia  dúinib. 

2.   In    chet  bliadhain  iar  n-gabail  rigbe  d'Eocbaic?  ro 
hirfuagrad  malle  fo  bErinn  feiss  Temruch  do  denam,  i.  co 
tistais  fir  bErinn  dia  fecbain,  ocus  co  fessta  a  ciso  ocus  a  10 
m-besu  lais. 

Atrubradar    fir    bErinn    d'oenaitbiusc    fri    Eochaid,    na 
racbdais  d'feis  na  Temrucb,  cid  cian  gairit  no  betb  ri  hErinn 
ein  mnai  a  dingbala  aci,  ar  ni  raibi  fer  maith  di  feruib  Erinn 
gin  mnai  a  dingbala  aci,  ocus  ni  raibi  ri  gin  riguin,  ar  ni  téigeth  15 
fer  ein  mnai  do  Temra*^  dia  feis,  ocus  ni  tbegith  ben  ein  fer. 

Is  ann  sin  ra  chuirwstar  ^ochaid  a  ecblachu  ocus  a 
obloire  ocus  a  thárraluig  slighith  ocus  a  techta  eoigcrichi  uad 
fo  hErinn  ocus  ro  sirsit  iarsin  bErind  hule  oc  iarraid  mna  a 

[LU:] 

argiallsat  cóic  coicid  Erend  do,  i,  ri  cach  cóicid.  Batár  bé  20 
arríg  in  tan  sin  i.  Concobcir  mac  Nessa  ocus  Messgegra  ocus 
Tigernaeh  Tétbánnach  ocus  Cúrúi  ocus  Ailill  mac  Mata 
Muirisci.  Bátar  hé  dúine  Echdacb  i.  dún  Fremain  i  m-Midiu 
ocus  dun  Fremain. hi  Tethbai.  Fremain  Tethbai  ba  inmainem 
lais  do  duinib  hErend.  25 

2.  Arfoearar  o  Echaid  for  firu  hErend  feis  Temra  do 
denam  in  hliadain  iar  n-gabáil  ríge  fri  commus  a  m-besa 
ocus  a  eisa  dóib  co  cend  coic  m-hliadaii. 

Ba  inond   aithese  la  firu  hErend  fri  Eochaid,  ni  thec- 
laimtis  feis  Temrac^  do  rig  cen  rignai  lais,  ol  ni  rabi  rigan  30 
hi  fail  ind  rig  in  tan  ro  gab  úaith. 

Fóidis   Echaid    techta    cach    coicid    uad   fo    Erind   do 


5  Eochaigh  Eg.      J7  eachlaclm  {ohne  vorausgehendes  a)  Eg.      is  obloire 
mit  einem  Strich  über  r  Eg.        2afessLU.        28achisaXÍ7.        aofessLU. 


IV  Tochmarc  Etáine.  119 

[Eg:] 

dinguala  dó  etir  cruth  ocus  deilb  ocus  ecuscc  ocus  chineul. 
Ro  bui  dawa  ní  ali  acci  beus,  i.  nach  tihrad  muai  dogres, 
dianus  tuccad  nech  ali  remiu. 

3.  Dochuatar  iartain  a  echluchu  ocus  a  oblori  ocus  a 
thaiTsaluigb  slig*Y/i  ocus  a  techta  coicriche  úad  ocus  ro  sirsit  5 
hErinn  ule  iüV  thes  ocus  túaid,  co  fuaratctr  oc  Inbir  Cliich- 
rnuiiie  mnái  a  dingbalo  do,  i.  Etaoin  ingeii  Étair  rí  Eochraidbi, 
Doriachtatar  dano  a  thecbta  ar  ammus  EochaíZa  ocus  tucsatar 
tusLruscahail  na  hingene  do  etir  chruth  ocus  delb  ocus  écuscc. 

Is    aim    sin    dono    docbuaid    Eochaid   do   taphuirt   na  10 
hiugewe,  ocus  issed  rogab  dar  oenucb  m-Breg  Letb,  co  n-facca 
in    n-ingin    for    ur    in    tophuir.      Ocus    cir    chuirréil    aircit 
counecor  di  or  aici  hic  folcuth  a  luing  aircit,  oeus  cetrí  heoin 
oir  fuiTÍ,  ocus  gleóir  gemma  bec  do  charrmoccul  hi  forfesc 
na  luinge  sin.     Brat  caslechta  corcarghlan  immpi,  folai  chain  15 
CO  n-dualuiph  airccit  ocus  milech  oir  issin  brutt  ossa  bruinni. 
Léine   lephur    chulpatacb    impi,    issi   cotat    slemun    do    sita 
uainidi  fo  derginnlith  oir  ocus  tuaghmílu  ingantachu  di  ór 
ocus  argat  for  a  bruimiib  issind  lénitb,  i.  co  m-ba  forreil 
dona    feruib    táidlecb    ind    óir    frissin    n-grein    issin   t-sítu  20 
úainidiu.     Da  triliss  orbuidi  for  a  cind  ocus  fighe  chethur- 
dhualuch  for  cechtar  n-ai  ocus  mell  oir  for  rinn  cech  dúail. 

4.  Is  ann  sin  imorro  ro  bui  iun  ingen  oc  tatmech  a  fuilt 
dia  folccath,  ocus  a  di  láim  tri  derca  sedluch  allenith  immacb, 
ocus   ba   gilighiur   snecbto  n-óenoidchi  ceachtur  a  dí  láim,  25 
ocus  ba  deirgightir  sían  slebi  cecbtur  a  da  ghrúad.    Deidghin 
coir  comard  ina  cinn  isse  níamdo  nemonnta.     Ba  glaissigtir 

[LU:1 

cbuingid  mná  na  ingine  bad  aldem  no  béth  i  n-Ere  dó.  Al 
a'sbert,  ní  bíad  ina  farrad  acht  ben  nad  fesser  nech  do  feraib 
hErend  ríam.  30 

3.  Fofrith  dó  oc  Inbiur  Chichmaini  i.  Étáin  ingen  Etair, 
ocus  dosbeíi,  Echaid  iaiom,  ar  bá  comadas  dó  ar  cruth  ocus 
delb  ocus  cenel  ocus  áni  ocus  óidid  ocus  airdarcus. 


120  IV  Tochmarc  Etáine. 

[Eg:] 

fri  bughai  cechtar  a  da  sulu.  Peoil  äeirg  tanuighe  acci. 
Batar  forardu  moethgelu  a  dha  (sie)  giialuinn.  Righti  boga 
blaithghelai,  ineru  seta  sithgelui,  ingni  ailli  iucbanda.  Ba 
giligtir  snecMo  na  úan  tuinniu  a  toeb  seng  seta  sidhamaci^. 
Batar  bláithe  slemongelu  na  sliastai.  Batar  cruinnüeco  5 
caladhgelu  a  dha  (sie)  glun.  Batar  inndelldirghe  a  dha  (sie) 
colptai.  Traighthi  tana  toinnghelu.  Batar  córi  iaráilliu  a  dí 
súil  (am  Rande:  vel  a  di  sail),  da  malaigh  dseldse  dubgonnma 
imma  rusccuib. 

5.  Is  hisin  tra  ingen  iss  coiri  ocus  iss  cáimi  atconcatar  10 
súili  dáini  ríam,  ocus  bá  doigh  leo,  comad  a  sidib  di.    Is  don 
ingen    siu   atrubrath   cruth  cach  co  hEtain,    coem  cach  co 
hEtáin.     Gabais  unorro  saint  an  ri  impi  focétoir  ocus  ro  lá 
fer  dia  muinter  reme  dia  hastud  for  a  chind,  ocus  ro  soich  in 
ri    iartain    dochum   na   hingeni  ocus   imcomaircith  scela  di.  15 
„Can  deit  iaxum  a  ingen",  ar  FiOchaid,  „ocus  can  dollot?" 
„Ni  insa'-'  ol  si.     „Etain  ingin  righ  Eochraidhe  a  sidib  atam- 
comnaicc."      „Ina   m-bia-sa   uair   cobHge   let?"    ol    Kochaid. 
i,issed  doruachtamar  for  t'  faesam  sunn",  ol  in  ingen.    „Atúsa 
sunn  ém  ri  ßcMt  m-b\iadan  o  rogenar  issin  t-sid,  ocus  fir  in  20 
t-sithu  etir  righu  ocus  coemfiru  ocom  chuinngid,  ocus  ni  hett*s 
huaim  fess  ri  fer  dib,  fó  bithin  ro  charas  tusai  ocus  tucws 
seircc  ocus  inmaine  duit,  or  bam  lenab  ocus  or  bam  túalaing 
lapharthai,  i.  ar  th'airscélaib  ocus  ar  th'áinius,  ocus  nit  acca  . 
riam  remi  seo  ocus  atot-athgén  focétoir  ar  do  thúaruscahail,  25 
ocus  iss  tu  doruachtamur  iaram",  ar  sissi.    „Ni  ba  tochuiriuth 
drochcarat  det-si  ón  aní  sein",  ol  Eochm'i?,  „ocus  rot  bia-su 
fáilte,  ocus  lecfit*V  cech  ben  orut,  ocus  iss  ocut  t'aenur  biat-sa, 
cén  bus  miad  lat."     „Mo  thinnscra  cóir  damh",  ar  inn  ingen, 
„ocus  mo  riar  iarmusin."     „Rot  bia-su  ani  sin",  ol  Eochuid.  3J) 
Dobretha  iarum  iarsin  seeJit  cumaZa  di  ina  tinnscra,  ocus  do 
fuc  les  iarsin  co  Teiaraig  ocus  ro  ferath  fírcháin  fáilti  friá-si 
ann  sin. 


20  issind  tsid  Eg.  27  Das  n  fon  sein  ist  nicht  sicher. 


IV  Toclimarc  Etáine.  121 

[Eg:] 

6.  Tri  derbrat/wV  imorrq  ro  batar  tri  mic  Find  i. 
Eochaid  Airium  ocus  Eocihaid  ocus  Ailill  Anglonnacb  no 
Oenglondac/i,  iarsinni  bá  hóengliinn  dó  sercc  di  ninai  a 
bratliar.  Is  aiin  sin  tangatar  fir  hEriiid  docum  na  feisi 
Temrach,  ocus  batar  ann  coigdighis  ria  samhfuin  ocus  coic-  5 
tighis  iar  samfuin.  Caraiss  tra  Ailill  Anglonnuch  Etain  ingeii 
Etair  hie  feiss  Temrucb  in  tan  sin.  Fóbair  tra  Ailill  hicc  sir- 
fecham  na  bingewi  céin  ropas  bicc  fes  Temrach.  Is  ann  sin 
atbert  ben  AiKZla  i.  iugen  Lucbtai  Láimdii'g  a  critb  Laigew: 
„Maitb  tra  e  Ailill^',  ar  si,  „cid  féchaisiu  issind  leth  cian  10 
úait,  dáigh  iss  airdbenu  sercci  sirsilliutb."  Caiiigbid  Ailill 
fair  fein  inni  sin  ocus  nir  fec  in  ingin  iarsin. 

4 

7.  Is  ann  sin  imorro  ro  sgáilsit  fir  hErend  iar  tocbaithem 
na  fleidiu  Temrucb.  Is  ann  sin  ro  linustaw-  idu  eóid  ocus 
imformmuit  Ailill,  ocus  ro  lécustair  sláetan  trommgalair  15 
cbuci,  ocus  ruccatb  iarsin  co  dun  Frémunn  bi  Tetbüa. 
Tarusair  imorro  d'  Oilill  ann  sin  co  cenn  m-hliadna  bi  sir- 
galur  ocus  bi  sirsnim  ocus  nir  attaim  do  necb  a  gbalur.  Is 
ann  sin  docbúaid  Eochaid  d'  fiss  a  bratbar  ocus  tucc  a  laim 
dar  a  ucbtbruinne  ocus  tug  Ailill  a  ossnam  ass.  „Indeo",  bai-  20 
Eochaid,  „ni  ba  dirsann  in  galur  sin  am",  uar  Eochaid,  „ocus 
cinnus  atai  indusa  acacb  deit."  „Dar  mo  breY/m-",  ar  se, 
uocbunusai,  acbt  iss  messa  a  cacb  ar  cacb  lo  ocus  ar  gacb 

6.  It  é  tri  maic  Find  maic  Findloga  maic  na  rigna,  i. 
Eocbaid  Fedlech  ocus  Eochaid  Airem  ocus  Ailill  A'nguba.  25 
Carais  Ailill  Anguba  iarow  Etain  hl  feis  Temraci^  iar  feis  di 
la  Eochaid.  Fodáig  dognítb  ábairt  dia  sírsellad,  ocus  úair  as 
descaid  serci  sirsilliud.  Cairigius  a  menma,  Ailill  don  gnim 
sin  dogéui,  ocus  ni  ba  cobor  do.  Ba  tressio  toi  aicniud. 
Focberd  Ailill  i  serg  de,  fodaig  na  rö  tubaide  friaenecb  ocus  30 
nácb  erbart  frisin  mnái  fodesin. 


1    thir     in     brathir    ist    in    Eg.     durch    i    über    t    ausgedrückt. 
19  lam  Eg.  23  a  chach  ar  cach  16  Eg.  24  Dazu  am  Bande: 

vel  tri  maic  Findgail'. 


1^2  IV  Tochmarc  Etáiiie. 

[Eg:] 

n-aidhqi."  „Cret  ticc  ritt",  ar  Eochuid.  „Dar  mo  brétliir  fir", 
ar  se,  „no  chun  fetar."  „Doberthar  chucom-so",  ar  'Echuid, 
„nech  rod  finnfa  do  ghalur." 

8.  Is  ann  sin  tuccath  Fachtnu  Kaigb  Eochada,  chucco, 
ocus  tue  a  láim  dar  uchtbruinne  kilillo,  ocus  tucc  Ailill  a    5 
osánuth  ass  iaram.  „Indeo",  ar  Fachtna,  „ni  ba  dirsann  in  gnim, 
ocus  ro  fetar-sa  do  gúur,  ocus  ni  fuil  fort  acht  necbtar  da  ni, 

i.  rod  gab  idu  eóit  no  sercc  do  ratuiss  ocus  ni  rot*  co  brath 
ass  cose.  Ba  mebul  tra  la  h Ailill  inni,  ocus  ni  ro  ataim  don 
liaigh  a  ghalur,  ocus  luid  úad  iartain  in  liaig.  10 

Dala  imorro  'Eochada,  luid  sidiu  for  a  chúairt  righiu  fo 
hErinn  ocus  forfacuib  Etain  issin  dun^  ^cus  atbert  fria: 
„Maith,  a  ingen,"  ar  se,  „dentar  anlecht  let-sse  fri  h Ailill  cein 
bws  beo,  ocus  mad  marb,"  ar  se,  „class  (?)  a  fert  fodbuigh  lat, 
ocus  togabar  a  coirthe  ocus  a  liagan,  ocus  scribtar  a  anmuimm  15 
oghaimm."  Dochuaid  iaram  in  ri  iarsin  for  a  chuairt  rig  fo 
Erind,  ocus  ro  faccbuth  Ailill  ann  sin  a  n-dún  Frémainn  hi 
Tethüa  fri  bás  ocus  fri  haigedh  fri  ré  na  hliadnsL  sin. 

9.  Laa    n-oen    and    dochuaid   Etain   issin   tech  i  rabe 
Ailill  i  n-galur,  ocus  ro  bui  icca  accallaim:  „Cid  thicc  rit,  20 
ocus  iss  mor  do  ghalur,  ocus  dia  fessmais  indni  not  íóiríed,  fo- 


[LU:] 

8.  Dobreth  Fachtnai  liaig  Echr7«c/*  dia  imcaisiu  in  tan 
ron  gab  céill  for  écaib.  Asbert  fris  in  liaig  „Acht  nechtar 
na  da  idan  marbtha  duine  nád  ícat  lege,  i.  idu  serci  ocus  idu 
eóit,  it  é  fil  innut-so."  Ni  ardámar  Ailill  do,  ar  ba  mebol  lais.  25 

Forrácbad  iarow^  Ailill  hi  Fremain  Tethbai  fri  bás,  ocus 
luid  Yiochaid  for  cuaird  n-Erend  ocus  forrácbad  Etáin  hi  fail 
Aililla,  CO  n-dernaitis  a  thiugmaine  le,  i.  cor  clasta  a  fert,  co 
ro  hagtha  a  guba,  co  ro  orta  a  cethrui. 

9.  A  tech  i  m-bith  Ailill  ina  galur  do  théged  Etáin  cach  30 
dia  dia  athreós,  ocus  ba  lugaidea  galar  som  ón  do  suidiu, 


21  dia  fessmais  Ey. 


IV  Toclimarc  Etáine.  123 

[Eg:] 

ghébta  linn";  ocus  iss  amlaidh  ro  raid  ocus  ro  canustar  in 
\aidJi  m-bicc  ocus  rus  freccair  Ailill: 

[E:]     „Cid  dotarruigh,  a  ghille? 
is  fota  do  sergliglie, 

is  fossad  do  cheim  glan  gle,  5 

cia  beith  d'  feabus  na  sine."  4 

[A:]     „Fuil  limm  adbur  na  cnete, 
nim  sasa  ceol  mo  chruite, 
nim  tolann  ni  do  gach  bliebt*, 
issed  dorn  beir  i  n-anrichtt."  8  10 

[E:]     „Abair  rim  cid  dai,  a  fir, 
ar  isim  ingen  ercnid^ 
inniss  dam  gacb  dal  ret  leass, 
CO  n-derntar  lim  do  legest''  1» 

[A:]     „Ni  talla  ormm  arad  rut,  15 

a  ingen,  is  caem  do  cbucht, 
daigb  neicb  andiaigb  a  sula, 
ni  dat  maithe  banrúna."  le 

[E:]     „Cid  at  olcca  rúnu  ban, 

mad  sercc  is  cian  bus  cuman,  20 

0  ghebthar  in  gnim  do  láim, 

ni  bed  dleghar  a  atmail."  20 

[A:]     „Bennacht  ort,  a  inghiun  finn, 
ni  dam  tualnge  laubra  rimm, 
ni  dam  buidbech  dom  cheill  fein,  25 

ata  mo  cJiorp  dom  aimréir.  24 

Trúag  am  sin,  a  üen  ind  rig 
EochacZa  Fedb%  iar  fir, 


[Lü:] 

OCUS  céin  no  bith  Étáin  isin  magin  sin,  no  bitb  som  ocá 
déscia.  30 


[Eg:] 


124  '  IV  Tochmarc  Etáine. 

rem  cliorp  is  rem  chenn  is  tind 

issed  berair  an  Erinn."  28 

[E:]     „Dia  m-beth  ar  sluaghaib  ban  m-bán 
nech  no  beith  iccotócrad, 

tiucfad  sunn,  diamad  maith  lat,  5 

dogenta  limm  a  tochmarc."  32 

„Ocus  a  ingin",  ar  sé,  „ro  bud  unisa  deit  m'  ic-sa  do 
denam  dorn  ghalar,  ocus  iss  dóich  not  icfaithea  in  .  .  ,  acht 
chena"  ar  se 

„is  serc  bo  báidiu  fri  hlistdain  mo  serc  10 

is  cuma  fo  thuinn 

is  rigi  nirt  dar  forredn* 

is  cetharruinn  talman 

is  dichend  nime 

is  brissiud  brágat  15 

is  comlunn  fri  scath 

is  combath^^  fri  huacM* 

is  rith  fri  nemh 

is  gascceiZ  fo  1er 

is  grád  do  macalla  20 

mo  grad-sae,  ocus  mo  sercc  ocus  m'imnaine 
donti  da  tucus." 

10.  Ann  sin  tra  ráthaigis  ind  ingin  fair  in  galor  i  m-bui, 
ocus  ba  saeth  leissi  inni  sin  et  rl.,  conid  ann  ispert  in  ingen 
la  n-óen   ann   fri  hOilill:   „Maith  a  gilla"  ar  si,  „coimeirig  25 
iesta,  ocus  bes  atetha  a  n-adcobrai,  ocus  dorigni  in  \aidh: 


[LU:J 

10.  Ráthaigis  Etáin  aní  sin  ocus  fochoird  a  menmain 
airi.  Asbert  Etain  fris-seom  la  n-and  a  m-bátár  ina  tig 
díblínaib,  cid  dia  m-bói  fochond  a  gala^>.  „Ata  dit  soirc-seo" 
ol  Ailill.  „Dirsan  a  fot  co  n-erbart"  or  sisi,  „ro  päd  at  slán  30 
0  chíanaib,  día  fesmaís.  „Cid  indiu  bad  am  slán-sa,  mád  áil 
dait-siu"  ol  AiliU.     „Bid  áil  écin"  or  si. 


IV  Tochmarc  Etáine.  125 

,^irig  a  Oilill  amra! 
córa  cach  duit  ro  chalma, 
daigh  fogébu  sunn  rofes, 
dogentar  liumm  do  leigheass.  4 

Danatoluth*  rit  chell  n-glicc  5 

dodat  láim*  iinmom  bragit, 
tosach  suirghi  —  caem  a  dath  — 
ben  is  fer  icompocath.  s 

Manib  lor  lat,  a  fir  maith, 

a  mic  iud  rig,  a  rigflaith,  10 

doberimm  do  slan  a  gloinn  grimi 

otha  mo  gluii  com  imlinn.  12 

Cet  m-bo  is  cet  unga  d'  or 

cet  n-ech  srianach  ratiiiol, 

cet  d'  etacb  gach  dadha  bricc  15 

tuccath  imom  thirfochrig.  ig 

Cet  cach  mil  ohoin  ille, 

ro  pa  mor  in  imirghe, 

dam-sa  fodéni  co  becht 

dorat  Eocbuidh  an  oenfeclit."         20  20 

•    Eir.  a  All.  amra. 

11.  Ticeth  tra  in  ingin  cach  dia  d'  folccath  do  ocus  do 
thinme  a  cbota,  ocus  ro  lessaig  ind  ingean  commór,  ar  ba 
truagh  le  a  mudugMcZ  triana  fochann,     Laa  n-aen  ann  tra 

[LU:] 

11.  Do  téiged  iarsin  cach  dia  do  folcud  a  cliind  ocus  do  25 
thinmi  bid  do  ocus  do  aurgabáil  usci  for  a  lama.     Dia  teóra 
nómad  iaxom  ba  slan  Ailill.     Asbert  som  fri  Etain:  „Ocus 
atestá  dorn  i»-sa,  cuin  rom  bia  uait-siu?"  ol  AiHll.     „Rot  bia 


11  Ursprünglich  hiess  es  wohl  dobiur.  16  Vielleicht  ist  cet 

n-étach  zu  lesen.  20  Eochuigh  Eg. 


126  IV  Tochmarc  Etáine. 

fEg:] 

itbert  in  ingeii  fri  liAilill:  „Tair"  ar  si  „himraarucli  immuclmi 
lai  imm  dáil-si  cossin  tech  fil  fri  dun  immuich  inechtair,  ocus 
con  riccfu  frit  alges  ann  sin  ocus  frit  accobar. 

12.  Bui  imorro  Ailill  cen  chotluth  in  oidchi  sin,  co 
tanicc  maten  iarnamárac^.  In  tan  imorro  ba  mithigh  dó  dul  5 
ina  dáil,  iss  ann  deilligh  a  chotluth  fair,  co  m-bai  co  trath 
erghi  na  chotlath.  Luid  Etain  Jarsin  ina  dáil.  Nir  bo  cian 
i  n-irnaidiu  di,  co  n-accai  in  fer  n-ingalair  dia  dochum  co 
cossmailes  kililla,  ocus  se  scithech  mertnecb.  Atnaigh  in 
ingen  aichne  fair,  conar  bé  Ailill.  Fecais  ann  sin  ic  irnaide  10 
Aililla,.  Ticc  iarum  in  ingen  asa  dáil.  Is  ann  sin  duscis 
Ailill,  ocus  ba  ferr  leiss  éc  andá  betbu.  Fobair  ic  torsi  moir 
ocus  icc  snirache.  Tic  tra  ind  ingen  dia  SLCcallaim.  Is  ann 
sin  aspert  frie  matarla  dó,  „Tair-siu"  ar  si  „cosin  n-inadh 
cetna  immaroch".  15 

[LU:] 

imbáracli",  ol  si  [Acbt  ni  ba  issin  t-ossud  na  firflatha 
dogéntar  a  col.]  „Totaisiu  imbárach  im  dail-si  cosin  tulaig 
uasind  lius". 

12.  Bai  Ailill  oc  frithairi  na  aidchi,  contuli  trath  a  dála; 
ni  dersaig  co  trath  teirt  ara  bárach.  Luid  Etain  ina  dail-  20 
seom,  CO  n-accai  in  fer  ar  a  ciund  co  cosmailius  crotha 
AiMlla,  ocus  cóinis  in  lobra  a  gsdair.  An  aithesc  rop  áil  do 
Ailill,  issed  ro  ráid  seom.  Do  fúsci  Ailill  trath  teirt.  Fota 
fecais  for  torsi  trath  do  deochaid  Etain  isa  tech.  „Cid  dot 
gni  torsech?"  or  si.  „Do  fóidiud-siu  im  dail-se,  ocus  ni  ránac  25 
ar  do  chiund,  ocus  dorochair  coÜud  form,  conom  érracht 
innossa.  Isuachnid  nirrodchad  mo  ic-sa."  „Ni  ba  són",  ol 
Etain,  „ata  lá  in  degaid  alaili."  Gaibthi  frithairi  na  haidchi 
sin,  ocus  tene  mór  ar  a  bélaib  ocus  usci  na  farrad  do  thabairt 
fo  a  súili.  •  '      30 


6  mithidh  Eg.  ig  Die  eingeklammerten  Worte  sind  wohl  spätei-er 

Zusatz. 


IV  Tochmarc  Etáine.  127 

rEg:l 

13.  Ocus  rop  inaiin  ocus  in  cétlá,  ocus  ticced  in  fer  gach 
lai  dia  ssdgid.  Tic  tra  in  la  dédenach  ina  dáil  ocus  dorala 
in  fer  cetns.  di.  „Ni  frit-sa"  ol  si  „ro  dalusa  itíV.  Cid  tu 
dana  icim  dail?  Acht  inti  ris  ro  dháhisae  sunn,  ni  ar  baés 
nach  ar  báegwZ  ro  dalus-sae  friss,  acht  is  dia  icc  don  galur  5 
hi  m-bui  dorn  sercc."  „Ba  coru  deit  tiachtain  imm  dáil-siu," 
ar  se,  „ar  in  tan  rob-sa  Etaein  Eocraide  ingen  Ailillu  ropud 
messi  do  ce^muir."  „Cid  ón",  ol  si,  „cia  hainm-siu  itir,  cid  rot 
iarfaigedh?"  „Niwsa,  Mider  Breg  Leith  mo  ainm-»siu",  ol  se. 
„Cid  rot  scar-sa  frim-sa,  ma  ro  bamar  amlaith  sin?"  ol  Etain.  10 
„Niwsflf,"  or  Mider,  „fithnaissiu  Fiiamnaighe  ocus  brechtae 
Bressail  Etarlaim  [ro  dtiss  sgar].  Aspert  Midir  fri  hEtain: 
„In  raga  limm?"  ol  se.  „Ni  tó,"  ol  si,  „nocha  crenob  rig 
n-Erinn  fwt-sa  nach  ar  fer  n-aile  na  festar  cland  na  cinél  dó." 
„Is  mi-siu  ém,"  oll  Mider  dorat  for  menmain  A'úilla.  do  sercc,  15 

[LU:] 

13.  Tráth  a  dála  totáet  Etáin  ina  dáil,  co  n-accai  in 
fer  cetnai  lunnl  Ailill.     Luid  Etain  dia  tig,  fecis  Ailill  oc  cóí. 

Dolluid  Etain  co  fá  thrí,  ocus  ni  arnic  Ailill  a  dail,  co 
fornec  si  in  fer  cetna.    „Ni  frit-so"  or  si  „ro  dálus-sa.    Cía-so 
thú  do  deochaid  im  dail?     In  fer  fris  ro  dalusa,  ni  ar  chul  20 
no  amles  ticht  ar  a  cend,  acht  is  ar  accuis  tesairgno  do  mnai 
rig  Erend    don    galwr    fod   ra   bi.     „Batochu  dait  tuidecht 
cucom-sa,  ol  in  tan  rop-sa  Etain  Echraide  ingen  Aililla,  bá 
messi    do    chetmuinte»'.     Bá   íar   do  sárlúag  do  prímmaigib 
líErend  ocus  uscib  ocus  or  ocus  argai,  co  tici  do  chutrommae  25 
do  fácbáil  dar  th'  eis."     „CcicM"  ol  sisi,  „cia  th'  aium-siu?" 
„Niwsa  Mider  Breg  Leith",  ol  se.     „Cacht,"  ol  sisi,  „cid  ronn 
ctarscar?"    „Niwsa,  fithnaise  Yuamnaige  ocus  brechtai  Bresail 
Echarlaim."     Asbert  Mider  fri  Etain:    „In  raga-so  lim-sa?" 
„Na  thó",  ol  sisi,  „no  co  ririub  rig  n-Érend  ar  fer  na  fetar  30 
claind   no    cenel  do."     „Is  messi  ém",    ol  Mider,   „dorat  fó 
mewmain  Aililla  do  seirc-siu  co  fota,  co  torchair  a  fuil  ocus  a 


2  (légenach  Eg.  12  ro  duss  sgar  betracJite  ich  ah  ergänzende  Glosse, 

wir  müssten  sonst  rodn  sgar  erwarten.        13  zu  lesen  renob? 


128  IV  Tochmarc  Etáine. 

fEg:] 

is  me  dono  ro  thairmiscc  im  Ailill  dul  it  dail  ocus  it  conni 
ocus  nar  léc  dó  th'  enech  do  milliud." 

14.  Taiiico  iarsin  in  ingen  dia  thig  ocus  dochúaid  d' 
accallam  Ailillo,  ocus  bennacliais  do.  „Is  maith  tra  dorala 
duine  sin  diblinaib",  ar  Ailill.  „Is  am  slán-sa  fodecht-sa  5 
dorn  galur,  ocus  iss  at  slán-sa  dot  enech,  ocus  be«r-siu  benuach- 
tain."  Itlocbamar  diar  n-deib",  ar  Etaiu,  „is  maith  linn 
3im\aid  sin,"  Is  ann  sin  tra  tanic  Eochaid  dia  chuairt  rig 
ocus  ro  fiarfa*^  a  brathair  fóceíóir.     Ro  hinnisidh  a  scélu  do 

o  thus  CO  derith,  ocus  ba  buidhech  in  ri  dia  mnai  ara  n-derna  10 
do  maith   fria  h Ailill,    ocus  is  fólíth  linn  in   scéul   sin   ar 
'Eochaid. 

Scélu  imorro  Eachac^a  innistir  sunn  ocus  Etaine. 

15.  Fechtus  dia  m-bui  Enchaid  hi  Frémainn,  co  n-dernad 
óenuch  ocus  echtressa  leo  ann,  co  tanicc  iarsin  Etain  do  15 
faircsi  in  oenaig.  Is  annsin  äana  dolluid  Mider  dochum  in 
oenuig  ocus  tanicc  d'insaigid  in  airechta  i  ra  ba  Etain  ocus  a 
banntrachta  immpi,  ocus  fúaitgid  leiss  hi  cona  hinailt,  i. 
Croichean  Chrodergh  inailt  Etainiu,  ocus  ba  doithfir  in  dealb 

i  tanic  Mider  chuccu.     Is  ann  sin  imorro  rothócbatar  bann-  20 
trocta  fer  n-Erinu  a  n-gáiri  guil  hie  breth  na  rignu  uaidi'ö, 
cor  lecit  echradha  hEiend  fris,  cona  fetatar  na  n-aer  nó  i 
talmuin  dochúaidh. 

[LU:] 

feóil  de,  ocus  is  messi  thall  cacli  n-accobor  collaide  n-airi,  na 
beth    milliud    enech   dait-siu  and.     Acht  teisiu  lim-sa  dorn  25 
crich,  dia  n-apra  Eochaid  frit?"     „Maith  lim",  ol  Etain. 

14.  Tic  iarom  dia  tig.     „Is  maith  ar  comrac",  or  Aihll, 
„secli  rom  icad-sa  a  fecht-sa,  ni  fil  imlot  n-einig  dait-so  and." 
„Is    amra   amlaid",    or   Etain.     Tanic   Eochaid    dia   chuaird 
iartain  ocus  atlaigestár  bethaid  a  brathar  ocus  budigthe  fri  30 
hEtáin  CO  mór  a  n-dorigni  co  tanic  som. 

« 

9  ro  hinnisigh  Eg.  n  din  aigid  Eg. 


IV  Tochmarc  Etáine.  129 

[Eg:] 

16.  Is  ed  xmorro  dochuaid  Mider  siar  co  Magh  na 
Cniachna.  „Cid  do  maith  dúinniu  iiir  tadhall  in  maighi  sin?" 
for  Croichean  Croderg.  „Bid  he  t'ainm  bias  for  in  maigh 
siu  CO  brath",  for  Midir,  „i.  Mag  Cruachan,  ocus  Raith 
Cruachan".  Dochúatar  iartaiu  co  sith  sinighe  Cruachan,  5 
dáig  rob  fagus  a  cairdess,  ocus  ro  batar  co  cenn  iiómidi  ann 
hie  tomailt  ocus  ic  fledugííí?,  couid  ann  atbert  Croichenn  fri 
Mider:  „Inni  so  do  treb-sa?"  Atbert  Mider  fri  Croichin: 
„Iss  aun  ata  mo  treb-sae,  tair  ic  taui-cbáil  na  gréni".  Luid 
Mider  iarsin  ocus  Ettain  co  Breg  Leth  mic  Celtcair.  10 

17.  Is  ann  sin  imorro  ro  chuirestair  Eochm'ti  eclacha 
hEreww  ocus  a  oblori  ocus  a  tarralíí^^/^  sligciZ  ocus  a  techta 
coicrichi  úad  fo  hErinn  d'iaiTaidh  a  mnae.  Dochuaidh 
Eochm'iZ  fein  iarsin  fo  Eirmn  d'iarraiVíJ^  Etaiue,  ocus  bliadain 
on  1Ó  cu  céle  do  ga  \i\2ivvaidh  ocus  nis  fuair,  ocus  do  riacht  i  15 
cinn  hliadno  co  dun  Frémaind. 

18.  Is  ann  sin  ro  chuh*  Eochaiíí  a  drui  á^oxraidh  Etaine, 
i.  Dalán  a  ainmm  in  driiadh.  Is  edh  tanicc  reime  an  la  sae 
siar  connicci  in  sliab  rissin-apur  Shab  Dálán,  ocus  ro  bui  ann 

in    oidqi    sin.      Ba    tromm    imorro    laissin    druid    dicheilt  20 
Etáiniu  fair  fri  re  hMadna,  co  n-dernui  iarsin  IUI  flescca  ib«V 
ocus   8crii)uidh  oghumm  inntib,  ocus  foillsighthir  do  triana 
eochraib  écsi  ocus  triana  oghumm,  i.   Etain  do  bith  i  sith 
Breg  Leith  iarna  breth  do  Midir  inn. 

19.  Is  and  sin  dawa  dochúaid  Dálán  sair  doridisi  gu  25 
dun  Frémainn  úail  hirra  bua  Eochuid  ri  hErinn.  Ro  fiar- 
fuigh  'Eochaid  dia  drui  a  sceulu.  Is  anusin  imorro  do 
riachtatar  a  echluchu  ocus  a  oblori  ocus  a  tharralaigh  sligiuth 
ocus  a  techta  coiccrichi  dochum  ri  hErinn,  ocus  ro  fiarfuigh 
sceula  dib,  an  füaratar  sgéulu  Midir  ocus  Etaini.  Ocus  30 
adrubrutar  ni  füaratar,  conid  aunsin  atbe>-t  a  drúidh  friss: 
„Rotirmaiss  écaine  ocus  mór  olcc  ocus  imniuth  duit  bith  i 


13  iarraig  Eg.  20  oidqws  Eg  26  29  ro  fiarfuidh  Eg. 

9 


130  IV  Tochmarc  Etáine. 

[Eg:] 

n-ingnaiss  do  mna.  Tinoltar  lett  slúaigh  bfer  n-Erinn,  ocus 
roichthea  co  Brigh  Leith  micc  Celtchair,  ocus  dentar  a  toghail 
occut,  ocus  iss  ami  fogheba  do  mnai,  ocus  tabuir  ass  hi  ar  áis 
no  ar  écin." 

20.  Dochúaid  iartain  Eochuith  ocus  fir  hErinn  co  Bri    5 
Leith  ocus  ro  bataur  liic  togbuil  in  t-sidae  ocus  ic  cuingid 
Etainiu  do  tabairt  doib  immach,  ocus  ni  tuccadh  doib.     Ocus 
docúas  iarsin  ar  in   side,  ocus  tuccad  Etain   immach,   ocus 
doriacht  co  dun  Fremainn  doridhissi,  ocus  bui  i  n-grádhuib 
ri  hErind,   i.  a  caeimcheli  gráduch  dingúala  bodein,  i.  hicc  10 
Eochuith  Airem.     Ocus  iss  he  in  t-Echaid  sin  ro  bui  XII  bl. 
hi  richi  n-Erend,  gurrus  loiscc  teni  hi  Fremainn.     Conid  hi 
Serclighi  Ailillu  ainm  in  sceuil  sin  ocus  Tochmarc  Etainiu. 
Ocus  ni  ruc  in  Etain  sin  claind  d'  Eoclaaid  .4.irem  acht  mad 
óen  ingin,  ocus  ainm  a  mathar  tuccad  iuirre,  i.  Etain  ingen  15 
Echada  Airimon,  ocus  ingen  dissidi  Messbúachalla  mathair 
Conare  Moir   mic  Eterscéuil.       Conid  airi  sin  ro   choillsiut 
"sithchaire  Muighi  Breg  ocus  Mider  Bri  Lethi  geissi  Conuiri, 
ocus    ro  thimdibsit  a  sseghul    ocus    dorónsat   arcain   Muige 
Bregh,  ar  toghail  sidha  Bri  heith  ocus  ar  Etain  do  thaphuirt  20 
as  d'  Echaid  Airem  ar  écin. 


Anhang. 

Zu  Cap.  13: 

Die  früheren  Schicksale  Étáin's,  auf  welche  in  diesem  Capitel  Bezug 
genommen  wird,  sind  mir  nur  aus  einem  Fragment  im  Lebor  na  hllidre 
bekannt  {Facsim.  p.  129),  das  ich  hier  mittheile. 

.   .  .  athaigi   ocus  a  grianan   co   senistrib    solsib   fri    techt  ass, 
ocus  tobreth  tlacht  corcra  impe  ocus  imchuirthe  in  grianan  sin  lasin 
Mac  O'c  cach  leth  no  théged,  ocus  ba  and  con-tuiled  cach  n-aidchi 
occa  chomaitecht  do  airec  mcwman  conda  tanic  a  sult  ocus  a  feth. 
Ocus  no  linta  in  grianan  sin  do  lubib  boladmaraib  ingantaib,  co  m-bo   25 
de  forbered  si,  di  bolod  ocus  blath  na  lubi  sainemail  logmar.    Atcbiias     -M 
do   Fuaianaig   a    n-grád    ocus   ammiad   doratad   di   lasiu    Mac   O'c.     " 
Asbert    Fu&mnach    fri    Mider:    „Congarar    deit    do    dalta    condensai 
chorai  frib  diblinaib,  ocus  co  n-dechos  for  iarair  Etaine."    Do  tháet 
techt  CO  Mac  n-O'c  o  Mider,  ocus  luid  si  dia  accallaini,  ocus  dolluid    30 


IV  Tochmarc  Etáine.  131 

Fua.mnach  timchell  calléic,  co  m-boi  isin  bruig  ocus  tobert  in 
n-athaig  cétnse  fo  Etain,  conda  bert  asa  gríanán  for  in  fúamain, 
forsa  ra  bi  riam  co  cend  secht  m-bliarfan  fo  hEríníZ,  conda  timart 
athach  gáithe  ar  thrógi  ocus  lobrai,  conda  corastár  for  clétbe  tige  la 
ültu  i  m-bátár  oc  Ol,  co  torchair  isin  n-airdig  n-óir  ro  bói  for  láim  5 
mná  Etair  in  chathmiled  0  Inbiur  Cichmaine  a  coiciud  Choncobair, 
conda  sloic  side  lasa  loim  gabais  asind  lestwr,  co  m-bertai  di  suidiu 
fo  a  broind,  co  m-bo  ingen  iartain.  Dobreth  ainm  di  i.  Etain  ingen 
Etair.  Di  hliadain  déc  ar  miii  trá  0  gein  tuissech  Etaini 
0  Ailill  cosa  n-gein  n-dedenach  0  Étwr.  Alta  iarom  Etain  oc  10 
Inbiur  Chichmuini  la  hEtar  ocus  coeca  ingen  impe  di  ingenaib 
tussech  ocus  ba  hesseom  no  da  biathad  ocus  non  éted  ar  chomaitecbt 
Etaini  a  ingini  dogrcs.  La  n-and  dóib  aningenaib  (sie)  uilib  sind 
inbiur  oca  fothrocud  co  n-accatar  in  marcach  isammag  cucu  dond 
usciu.  Ech  dond  tuagmar  foran  forlethan  casmongacb  caschairchech  15 
foa  suidiu.  Sidhalbrat  uaine  hi  fiUiud  immi,  ocus  léne  foderginliud 
imbi,  ocus  eo  óir  ina  brut  ro  saiged  a  giialaind  for  cach  leth. 
Sciath  argdidi  co  n-imbiul  oir  imbi  for  a  muin.  Sciatrach  argit  and 
ocus  tul  n-óir  fair,  ocus  sieg  coicrind  co  fetban  oir  impi,  oirlond 
cocró  ina  láim.  Folt  findbudi  fair  co  hetan.  Snithe  oir  fria  étan,  20 
conna  teilged  a  folt  fo  agid.  Assisedar  sist  forsin  purt  oc  deiscin 
na  n-ingen,  ocus  ro  charsat  na  ingena  uili,  conid  and  asbert  som  in 
laid  seo  sis: 

Etain  indiu  sund  amne 

oc  Sid  Ban  find  iar  n-albai  25 

eter  maccaib  beccaib  di 

for  brú  Inbir  Cichmuini. 

Is  hi  ro  hie  súil  ind  rig 

a  topor  Locha  Da  lig, 

is  1  as  ibed  sin  dig  30 

la  mnái  n-Étair  hi  tromdig. 

Is  tria  ág  dossib  in  ri 

inna  heónu  di  Thethbi, 

ocus  báidfíd  a  da  ech 

illind  Locha  Da  airbrech.  35 

Biat  imda  coicthe  ili 
tria  t'ág  for  echaig  Midi, 
biaid  togal  for  sidib 
ocus  cath  for  ilmilib. 


10—21  Von  Alta  iarom  bis  fo  agid  übersetzt  von  0' Curry,  On^he  Mann,  and  Cttst.ll, 
162,  163;  daselbst  ist  in  einer  Anmerkunff  von  Sullivan  auch  der  Text  mitgetheilt,  leider 
mit  vielen  UngenauigJceiten. 

9* 


132  IV  Tochmarc  Etáine. 

Is  í  ro  loited  is  tir, 

is  Í  archosnai  in  rig, 

is  Í  be  find  fris  dogair, 

is  Í  ar  n-Étáin  iartain. 

Etain  in  diu.  5 

Dochúaid  úadaib  in  t-óclsech  iarsain  ocus  ni  fetatar,  can  do 
deochaid  no  cid  dochóid  iarom.  0  ránic  in  Mac  O'c  do  acallaim 
Mid^r,  ni  fornic  Fuamwai^f  ar  a  chiund,  ocus  asbej't  (i.  Mider)  fris: 
„Bréc  dorat  in  ben  imond,  ocus  dia  n-ecastar  di  Etain  do  bith  i 
n-Ére,  ocus  ragaid  do  denam  uilc  fria".  ,,Domuiniur,  is  dóig  bid  10 
fir"  ol  Mac  O'c.  „Ata  Étáin  ocomthig-si  isin  brúig  o  chianaib  isin 
deilb  hi  tarfas  uait-siu,  ocus  bes  is  cuice  forobart  in  ben."  Dothsét 
Mac  O'c  dia  thig  for  a  chulu,  co  farnic  a  gríanán  n-glainidi  cen 
Etain  and.  Immasói  in  Mac  n-O'c  for  slict  Yndimnaige,  con  tarraid 
for  óenuch  bodbgnai  oc  tig  Bresail  Etarláim  in  druád.  Fosn  15 
opair  in  Mac  O'c  ocus  benaid  a  cend  di,  ocus  dobert  lais  a  cend 
sin,  corra  bi  for  brú  in  broga.  Acht  chena  isseá  i  slicht  inninud 
aile,  conid  la  Manandán  ro  marbait  a  n-dis  i.  Fuamnac/i  ocus  Midir 
i  na-Bri  Léith,  dia  n-ébrad: 

Fúamnach  báeth  bá  ben  Midir      sigmall  is  Bri  co  m-bilib         20 
i  m-Bri  Léith  ba  láthar  lau      ro  loisctbe  la  Manandán. 
Zu  Cap.  15: 

Hier  möge  aus  dem  Lehor  na  JiUidre  wenigstens  noch  ein  genauer 
Abdruck  des  Gedichts  Platz  finden,  in  welchem  Mider  die  Schönheiten 
seines  Landes  schildert  und  Étáin  auffordert,  mit  ihm  zu  kommen.  Im 
LU.  gewinnt  Mider  die  J£táin  dem  Eochaid  im  Schachspiel  ab;  leider 
ist,  wie  bereits  S.  115  bemerkt,  die  Prosaerzählung  in  dieser  Handschrift 
nicht  vollständig  erhalten.  Das  unten  folgende  Gedicht  steht  aber  mit 
dieser  Erzählung  nur  in  einem  losen  Zusammenhange.  Die  Worte  In 
raga  limm  finden  sich  auch  oben,  Cap.  13,  und  sind  vielleicht  der 
Ausgangspunkt  des  Gedichts.  Denn  die  Aufforderung  Mider^s  an  Étáin, 
mit  ihm  zu  kommen,  hat  gewiss  von  Anfang  an  zu  den  Einzelheiten  der 
Erzählung  gehört. 

A  be  find  in  raga  lim,       i  tir  n-ingnad  hi  fil  rind, 

is  barr  sobarche  folt  and      is  dath  snechta  corp  coind.* 

Is  and  nad  bi  miii  na  tái,       gela  det  aud,  dubai  brai, 

is  li  sula  lin  ar  sluag,      is  dath  sion  and  cech  grúad.  4 

Is  corcair  maige  cach  máin,       is  li  sula  ugai  luin, 

cid  cáin  deicsiu  maigi  Fall,       annam  iar  gnáis  maige  máir. 


*  slnaig  Lü.    Ueber  is  dath  sion  die  Glosse:  no  is  brecc. 
^lieber  maige  die  Glosse:  no  lossa;  über  li  aula:  no  is  dath. 


IV  Torhmarc  Etáine  133 

Cid  mesc  Hb  coirm  inse  Fáil,       is  mescu  coirm  tire  máir, 
amra  tire  tir  asbiur,       ni  tliéit  oac  and  resiun.  8 

Srotha  teith  millsi  tar  tir      rogu  de  niid  ociis  fin, 
dóini  delgnaidi  cen  on       combart  cen  peccad  cen  col. 

Atchiam  cách  for  cach  leth      ociis  ni  connacci  nech, 

temel  imorbais  A'daim       dodon  archéil  araraim.  12 

A  ben  dia  ris  mo  thuaith  tind,       is  barr  oir  bias  fort  chind, 
muc  iir  laith  lemnacht  la  lind       rot  bia  lim  and,  a  be  find! 

A  be.  f.       (sie) 

Text  und  Uebersetzung  dieses  Gedichts  bei  Siülivan,  On  the  Mann, 
and  Cust.  III,  p.  191,  lassen  viel  zw  wünscJien  übrig.  Eine  Uebersetzung 
von  O'Curry,  aber  nach  einer  anderen  Handschrift,  Und.  II,  p.  192. 

Ein  sehr  ähnliches  Gedicht  theilt  mit  O'Kearney  in  den  Trans- 
actions  of  the  Ossianic  Society,  I  p.  23.  Denn  dieselben  Vorstellungen 
von  einem  glücklichen  Lande  kehren  in  der  Finnsage  wieder:  in  dieses 
Land,  tir  na  n-óg,  tir  na  m-beo  („the  f^lysium  of  the  pagan  Irish")  wird 
Oisin  von  der  Tochter  des  Königs  selbst  entführt. 


V. 

Die  Geburt  Cuchulainn's. 


1.  Diese  sonderbare  Erzählung  findet  sich  gleichfalls  im 
Lebor  na  hUidre  und  in  dem  „Egerton  1782"  signirten 
Manuscripte  des  British  Museum,  in  ersterem  p.  128  des  Fac- 
simile,  in  letzterem  p.  152.  Der  Schreiber  des  Lebor  na  hUidre 
giebt  hier  als  Quelle,  aus  der  er  dieses  Stück  copirte,  das 
Libur  Dromma  Snechta  an,  eine  leider  verloren  gegangene 
ältere  Handschrift,  von  welcher  O'Curry,  Lect.  on  the  Ms.  Mat. 
p.  13,  handelt.  Auch  hier  besitze  ich,  was  das  Egerton 
Manuscript  anlangt,  eine  Abschrift  O'Grady's,  die  ich  1874  mit 
dem  Originale  collationirt  habe. 

2.  Der  Gang  der  Erzählung  ist  der  folgende: 

Eines  Tages  überzieht  ein  Schwärm  von  wunderbaren  Vögeln 
das  Land  bei  Emain  Macha  und  frisst  alles  Grüne  ab.  Conchobar 
und  sein&  Krieger  fahren  aus,  um  sie  zu  jagen.  Sie  verfolgen 
die  Vögel,  bis  es  Nacht  wird  und  es  anfangt  zu  schneien. 
Als  Obdach  finden  sie  ein  einzelnes  Haus,  in  welchem  ein  Mann 
und  eine  Frau  wohnen.  Die  Frau  gebiert  einen  Sohn,  und 
Dechtire,  die  Schwester  Conchobar's,  die  diesen  als  Wagen- 
lenkerin  begleitet  hatte,  nimmt  sich  des  Knäbleins  an.  Nach 
Emain  Macha  zurückgekehrt,  erzieht  sie  ihn,  bis  ihn  zu  ihrer 
grossen  Betrübniss  eine  tödtliche  Krankheit  hinwegrafft.  Nach 
einer  wunderbaren  Erscheinung  bei  Tage  erscheint  ihr  darauf 
bei  Nacht  ein  Mann,  der  sich  als  Lug  mac  Ethneud,  ein  zu 
den  Tuatha  De  Danann  gehöriges  übermenschliches  Wesen,  zu 


V  Compert  Conculaind.  135 

erkennen  giebt.  Er  sagt  ihr,  dass  sie  von  ihm  schwanger  werden 
wüi'de.  Er  sei  es,  der  alles  so  gefügt  habe,  wie  es  gekommen 
ist;  er  sei  der  Knabe  gewesen,  dessen  sie  sich  angenommen,  und 
dieser  Knabe  befinde  sich  jetzt  in  ihrem  Leibe.  Deichtire  wird 
schwanger,  und  niemand  weiss,  woher.  Conchobar  verlobt  sie 
dem  Sualdaim.  Sie  schämt  sich  ihres  Zustands.  Wieder  zur 
Jungfrau  geworden,  wird  sie  von  Neuem  schwanger  und  gebiert 
den  Setanta.  So  hiess  Cuchulaind,  ehe  er  Culand's  Hund 
tödtete. 

3.  Hiermit  endet  die  Erzählung  in  Eg.  In  LU.  schliesst 
sich  eine  weitere  Erzählung  an*,  von  welcher  leider  nur  der 
Anfang,  und  auch  dieser  verstümmelt,  erhalten  ist.  Dieselbe 
Erzählung  findet  sich  jedoch  vollständig  in  einer  zweiten  Version 
der  Sage,  welche  in  Eg.  unmittelbar  nach  der  ersten  mitgetheilt 
wird  (Eg.  1782,  p.  153). 

Einige  Einzelheiten  in  dieser  Erzählung  sind  schwer  ver- 
ständlich; die  betreifenden  Stellen  sind  durch  Sternchen  markirt. 
Offenbar  liegen  auch  hier  wieder  mythologische  Vorstellungen 
zu  Grunde,  die  man  aber  erst  dann  mit  Sicherheit  wird  verfolgen 
können,  wenn  mehr  von  ähnlichen  Erzählungen  bekannt  sein 
wird.  Auf  eine  derselben,  in  welcher  es  sich  gleichfalls  um  eine 
wunderbare  Geburt  handelt,  und  in  welcher  gleichfalls  Vögel 
eine  bedeutsame  Rolle  spielen,  nimmt  Bezug  SuUivan,  On  the 
Mann,  and  Cust.  I,  p.  ccclxx. 

4.  Der  Name  von  Cuchulainn's  Mutter  lautet  Dechtire. 
Das  Facsimile  von  LU.  bietet  in  dieser  Erzählung  immer 
Deichtine.  Dieselbe  Verwechslung  von  r  und  n  liegt  in  Eg.  vor, 
wenn  daselbst  Cap.  1  Briccni  für  Briccriu  geboten  wird. 

Die  abgekürzte  Schreibweise  ist  unbezeichnet  gebheben  in 
ocus,  for,  mac.  Li  Eg.  ist  ocus  mehrmals  pleno  geschrieben. 
LU.  bietet  Cap.  2  die  Form  dno. 


*  Den  Inhalt  derselben  bildet  der  Streit  um  die  Erziehung  Cuchulainn's. 


136  ^  Compert  Conculaind. 

Compert  Couculaind  inso  sis  a  Libur  Dromina  Snechta. 

[LU:] 

1.  Láa  n-áeii  ro  bátár  mathi  Ulad  im  Chouchobur  i 
n-Emain  Macha,  no  thathigtis  énlaith  mag  ar  Emuiii.  Na 
gelltis,  conna  facabtais  cid  mecnu  na  fér  ná  lossa  hi  talara. 
Ba  tochömracht  la  hUltu  anaicsiu  oc  coUud  a  n-hirend, 
Imlaat  nói  cairptiu  dia  tofund  laa  n-and,  ar  ba  bés  léu-som  5 
forim  én.  Conchobar  dawa  hi  sudiu  inna  charput  ocus  a  fiur 
Deichtire,  ossi  maccdacht.  Issi  ba  hara  dia  brathair.  Errid 
Ulad  ar  cheiise  inna  carptib,  i.  Conall  ocus  Loegaire  ocus 
cach  olchena.     Bricriu  dawa  leu.  . 

2.  Fus  rumat  an  ein  remib  diandaim  tar  Sliab  Fuait,  tar  10 
Edmuind,  tar  Brega.  Ni  bid  clad  na  bairbi  na  caissle  im 
thir  i  n-hEre  isind  amsir  anall,  co  tanic  remis  mac  n-Aeda 
Slani,  acht  maigi  réidi;  ar  imad  na  treb  dana  inna  remis  sew, 
iss  aire  conopartatar  cócricha  i  n-hEre.  Ba  hálaind  tra  ocus 
ba  cáin  in  t-énlorg  ocus  in  t-énamar  bói  leu.     Nói  fichit  én  15 

[Eg:] 

Cuimpirt  Conculainn  innso. 

1.  Bui  Conchopur  ocus  maithe  Ulud  immi  ind  Emuin 
Macha  fect  n-oen  ann.  Taithigiis  enlaith  mag  ar  Emuin,  no 
geltis,  cona  facbatis  cid  luisni  hi  talmuin  ann.  Ba  saeth  la 
hUlltaib  inni  sin.  Innlig  (sie)  noi  cairpim  do  dul  dia  toffunn,  20 
ar  ba  bés  leo-sum  dogress  ioram  for  enlaith.  Concho&ar  ann 
ceiamus  ina  charpwi  ocus  Dectiri  a  siur  ar  a  bela*&  do  raith, 
ossi  macdacht,  ocus,  eirrith  \J\ad  olcheno  ina  gcairptib,  i. 
Conall  Cernuch  ocus  Fergus  mac  Roich,  ocus  Laeguiri  buadach 
ocus  Celtchair  mac  Uithechuir.  Briecri  ann  A&na  leo  amuil  25 
gach  n-anrad. 

2.  Tiaguit  inn  eoin  remib  iarum  tai'  Sliah  Fuait,  tar 
Muirtemniu,  dar  Edmann,  dar  Breg  mag  (sie).  Ba  haluinn 
iarum  in  t-enlorg  ocus  in  t-enamar  cachnaitir  for  alluamuin*. 


7    Deich tine    LU.  a  sen  LU.  lo   tar   sliab   fuait   tar 

edmuind  LU.  n  Ulug  Eg.  25  Celtair  Eg 


V  Compert  Conculaind.  137 

[Lü:l 

dóib,  rond  argit  etei*  cach  da  en,  cach  fiche  inna  lurg  fö  leitb, 
nói  liiirg  dóib.  Samlaid  da  en  bátar  rempii,  euing  airgit 
etarru,  Toscartha  tri  eúiii  dib  co  haidcbi,  lotir  reinib  hi  cend 
in  brogo.  Is  and  ba  hadaig  for  feraib  Vlad.  Feraid  snechta 
mór  foroib  dno.  Asbert  (.'oucbobar  fria  muintir,  ara  scortis  5 
a  cairptiu  ocus  ara  cuirtis  cor  do  chuingid  tige  dóib. 

3.  Luid  Conall  ocus  Bricriu  du  chur  cúarta,  fo  fúaratár 
óen  tech  nue.  Lotar  ind.  Foráncatár  láuamain  and.  Boithus 
failte.  Lotar  ass  co  a  muintir.  Asbert  Bricriu,  ni  bú  fíu 
dóib  techt  don  tig  cen  brat  cen  biad.  Ba  c^mung  áa.na  cid  10 
ar  indus.  Lotar  do  caramaib  (i.  doridisi).  Tube»*tatár  a 
cairptiu  leu.  Ni  gabsat  nammár  isin  tig,  co  n-accatar  talmi* 
(i.  iarsin)  du  dorus  culi  friu.     In  tan  ba  mithig  tabairt  biid 

[Eg:] 

Noi  ßchit  en  allion,  ocus  ronn  findruine  itir  gach  da  en  dib. 
Cach  fiche  da  en  illdathacba  remib,  ocus  runn  dergoir  it*>  15 
suidiu.  Doscartad  tri  heoin  dib  co  haidqi.  Lotar  reimib 
iarum  hi  gcenn  in  brogo.  Ba  hadhai^  doib  fo  soduin. 
„Sgnirid  tra,"  ol  Conchohar,  „ocus  cuirid  cuairt  dun  dus  hi 
ioghar  tech  dun  innac  baile". 

3.  Luid  Conull  Cernach  ocus  Briccriu  do  soduin.    Fogabar  20 
oen  tech  nuad,   ocus  lanamuin  anu,     Boithius  failti  mor  le. 
Dotiagai  for  culu  go  a  muinntir  ocus  asfiadai  doib  a  n-inatecto, 
ocus  ispert  Briccri,  ni  ba  fiu  tect  don  taig,  biaid  cumung, 
ocusi  he  gin  brat,  gin  biad.     Lotar  ass  iarum  don  taig  allin 
uili,  ocus  ni  gabsat  nammor  don  tig  cona  cairptift  ocus  ann  25 
echai&  ocus  a  n-armaib,  ocus  dusn-ainicc  gach  maith  issin 
tig  dir  biad  ocus  cuimtig  ocus  eccuimdig,  etir  gnath  ocus 
ingnath,  conna  bui  adhaig  bud  ferr  doib.     Conn-faccatar  ni;     ^ 
in   n-og\ach  rochain  inn  dorus  na  cuileci.     Ocus  aspert  friu: 
„In  tan  bus  mithig  lib  for  gcuit?"  ol  se.   „Mithig  linn  o  chianuib"  30 


3  Ueber   lotir   die   Glosse:   no   a    (lotar).  17   bahag    Eg. 

22  asfiad  Eg.         25  n  mor  Eg.        26  anarmb  Eg.        28  connabui  ag  Eg. 


138  V  Compert  Conculainn. 

FLU:] 

dóib,  batir  fsßlti  meisc  iarom  fir  Ulad  ocus  ba  maith  a- 
thumthe*.  Asbert  in  ier  fri  Ultu  iarom,  boi  a  beii  fri  idna 
inna  cuili.  Luid  Deichtire  a  dochum,  atdises  *  birt  (i.  rucastar) 
mac.  Láir  áana  bói  i  n-donis  in  tige,  trogais  (i.  tusmis)  di 
lurcbure  (i.  da  serrach).  Gabsit  Ulaith  iarom  in  mac,  ocus  5 
dobert  som  na  lúrchuiriu  do  macslabri  don  macc.  Alt  Deich- 
tire in  mac. 

4.  Tráth  bá  maiten  dóib  conda  accatar  ni  i  n-airthiur  in 

broga  cu eónu  acht  a  n-echrada  fadesin  ocus  ammac 

cona    liiircurib.       Tothségat    iarsin    do    Emain.      Alair    leo  10 
ammacc,    co    m-ba    bláicce.      Da   fúabair    galar    iar    suidm. 
Atbail  de.      Ferthair  a  guba.     Ba  mar  a  sséth  la  Deichtire 
dith  a  daltai. 

5.  Baisu  lüge*  do  dig  oc  tintud  on  gubu.     Tothlaigestar 
dig  allestar  huim.    Dobreth  di  co  n-dig:  nach  mod  don  bered  15 

[Eg:] 

ol  Briccri.  Dusn-ig .  biad  ocus  deog  iarum  gumdar  mesco 
ocus  gumtar  sathig.  Aspert  friu  iarum,  bui  a  hen  fri  hidnu 
ina  chuilid.  Luid  Dectire  a  dochum.  Aásúted  herid  mac 
ann.  Lair  dono  hi  n-dorus  in  tige.  Berid  side  da  laurcuiri, 
ocus  dobert  a  atha«V  na  laurana  don  mac  do  macslabrad.  20 
Alta  Dectire  in  mac. 

4.  In  tan  ba  matan  doib,  conn  faccatar  ni:  is  ann  batar 
gin  tech  gin  euna  ind  airthmr  in  broga.  Dotiagat  iarum  do 
Emuin  Mache  for  oulo,  ocus  in  mac  ocus  in  lair  cona  luránuib 
leo.  Ocus  alair  leo  in  macc  gu  m-bo  hoglach  mor.  Tanice  25 
galur  mor  iarum,  ocus  ba  marb  de.  CaintiV  commor  ind 
Emuin  Machu,  ocus  ba  saeth  mor  la  Dectm  inn  t-sinnruth  *  a 
dalta  do  ecib. 

5.  Dothothluighestar   dig   iarum  iarsan  guba  mor  sin. 
Nach  mod  do  bmuth  in  lestui*  gusin  linn  dia  beluib  beus,  30 


3  Deichtine  LU.  a  Deichtine  LU.  9  in  mbroga  LU. 

10  Nur  lúirc  in  LU.  sichtbar.  12  Deichtire  LU.  18— 21  Dectir  Eg. 

29  dothothluidestar  Eg. 


V  Compert  Conculaind.  139 

[LU:] 

dia  bélaib,  dolinged  mil  m-bec  iarsin  lind  dochum  a  bei;  o  ra 
uccad  o  bélaib  nacc  ni  inneuch*  scéinti  loa  haiiail  ho  chud. 
Contuli  iarom  d'  adaig  co  n-accai  ni:  in  fer  clmicci  ata- 
gládastár.  Asbert  fria,  ru  bad  torrach  húad,  ocus  bá  hé 
nudabcrt  adochiim  don  bruig.  Ba  leiss  fétir.  Bai  in  mac  5 
altae,  ocus  ba  he  tatharla  inna  broind,  ocus  bid  Setanta  a 
ainm,  ocus  ba  hesse  Lug  [lug]  mac  Ethnend,  ocus  co  n-altá 
ind  lúirchaire  din  mac. 

6.  Ba  torrach  din  ind  ingen.  Ba  ceist  mór  lá  hUltu,  ná 
con  fes  céle  for  a  seilb  dumet*  ba  hóman  leó,  bá  ó  Chon-  10 
chobur  thrémesci,  ar  bá  leis  no  foied  a  fiúr.  Arnenaisc  iarom 
Concobar  a  fíair  do  Sualdaim  mac  Róig.  Ba  mór  a  mélacht 
lea  techt  cosin  fer  i  n-imdaí,  ossí  alacht.  Anam  laide  don 
chrund  siuil,  brúchtis  bí  acroith  innallaili*,  co  m-bu  ógslán. 
Luid  cosin  fer  iarom.  Bá  torrach  atheroch  ellam.  Birt  mac,  15 
ocus  doberar  Setanta  fair. 

[Eg:] 

ro  lingiuth  in  miol  m-becc  iarsin  linn  dochumm  a  beoil;  o 
ro  uccud  in  mil  o  helaib,  ni  faccuid  nech  in  mil  iarsin. 
Scente  in  mil  co  hopunn  ria  hanail  fo  deoid.  Contuil  iarum 
d'  adhaig,  conn  facco  ni:  in  fer  chuicci,  ocus  ispert  fria:  „Biad  20 
torruch  huaim-siu  a  bew",  ol  se,  „iss  me  ro-bur-fucc  don  prug" 
ol  se.  „Is  lem  dofeidbair  hi  tuaim  inn  eouin  (sie).  Is  me  in 
mac  ro  altaisi,  is  he  tathlai  it  bruinn,  ocus  bid  Setanta  a 
ainm.     Is  missi  Lug  mac  Ethnenn." 

6.  Ba  torruch  iarum  in  ingen.  Ba  cest  la  hUlltu  iarum  25 
inni  sin,  ar  ni  fess  ceU  le  in  inbuid  sin.  Domenatar  hUlaid, 
ba  Concliohar  dogenai  thamuscce,  ar  ba  leis  no  fsiided  a  fiur 
dogres.  Aronenuscc  iarum  in  ingen  do.  Sodaultuim.  Ba 
mebul  le  dul,  issi  torruch.  Adroethuig  iarum  in  n-gein  bui 
ina  bruinn;  in  tan  luid-i  do  crunn  ocus  beraith  a  croith  in  30 
alaili,  gu  m-bo  hoghslan.     Luid  gusin  fer  ocus  ba  torruch 


3  ndadaig   LU.  7  Das   zweite   lug    am  Anfang   einer   neuen 

Zeile.  20  dag  Eg.  a?  no  faid^  Eg. 


140  V  Compert  Coiiculaind. 

[Lü:] 

7.  Is  and  sin  iarom  batár  Ulaid  hi  comthinol  i  ii-Emain 
Macha,  in  tan  berta  in  mac.  Bátár  iarom  oc  imchosnani,  cia 
dib  no  ebelad  in  mac,  ocus  lotar  i  m-breith  Conchobair. 
Asbert  Conchobur:  „Beir  duit  a  Findchoem  in  mac"  ol 
Concobwr.  Do  fécai  Findchoem  in  mac  iarom.  „Caras  mo  5 
chraidi-se  in  mac  so",  ol  Findchoem,  „conid  cwmma  lem  ocus 
bid  he  Conall  Cernach.'^  „Is  bec  duit  etorro",  ol  Conchobwr, 
„i.  do  mac  fein  ocus  mac  do  derfethar.  Conid  and  ro 
cháchain  Conchobwr  inso. 

Sochla  brec  becaltach  10 

buithig  dag  Bectire 
domroed  riasein  secht  carbtib 
sepaind  uacht  domm  eochraid 

[Eg:] 

aitherruc  ellum,  ocus  hert  mac,  ocus  ba  he  Aono  mac  na  teoru 
m.-h\iadan  in  sin,  ocus  ba  Setanta  a  ainm  iarum,  gommo  15 
marb    laiss    iarum    cu    Caulaind    cerddo.      Is    osin    ille    ro 
hainmnigter  do  Cu  chuluinn.     Finit. 

[Von  hier  ah  aus  der  zweiten  Version  in  Eg:]  ...  In 
tan  doriuchraisit,  con  facatar  ni:  in  maccoem  m-becc 
indulbroig  Cowcohuir.  „Beir  duit  a  Finncaem  in  mac"  ol  20 
Concohar.  Imman  faco  Finncoem  iarum  iii  mac  og  Concobuir. 
„Cartho  mo  cridi-si  in  mac  si",  ol  Finncaem,  „conid  cummo 
lemm  ocus  bid  Conull."  „Is  bec  eim  etMrru  duit-si",  ol  Bricri, 
„mac  Dectiri  do  derbsethur  innsin.  Is  hi  fil  sunn  cwcii  ingen 
don-esiao  a  hEmuin  teora,  hliadna  gusinniud".  „Ni  fil  brig  sin  25 
tra",  ol  Concobur.  ' 

Sochla  brig  becfoltach 

baithi  indag  Dectiri 

domroet  iarsin  secht  gcairptiu 

sephaind  huacht  do  eochraidib  30 


14  mac  na  teoru  m-bl.    Diese  Bezeichnung  wird  erst  durch  die  zweite 
Version  der  Sage  verständlich  24  derbhsethur  Eg. 


J 


V  Compert  Conculaind.  141 

[LU:] 

.  .  .  nu  tathig  ernithib 

domminuc  ior  set  .  .  .  . 

,, "  ol  Conchobwr  beos  fria  fiair.     „Ni  ba  si  nodn- 

ebela  em"  ol  Sencha.     „Is  messe  nodn-ailfea.     Ar  am  tren, 
am  trebar,  a  .  .  .  athlom  athargaib.     Am  ollom,  am  gaeth,  ni    5 
dam  dermatac  .  .  gadui*  nech  ria  rig.     Ar  foehlim  a  insce. 
Admid  .  .  .  hi  cath  ria  Conchobwr  cathbúadach.     Concertaim 

ocus  nisn-insorg.      Nimthorgiiea  ater  aite 

Cid  messe  ém  nodn-gaba  ol  Bla  .... 

ua  liéislis  lem-sa.    Ro  ferat 10 

.  .  .   Congairim   firu  cocid  laErenn 

sechtmaine  no  á diberga.      Forr 

or  Fergus.      Dorr 


I 


[Eg:] 

ariniiinu  taing  errethaib  15 

don  anicc  set  set  anta  (sie). 
„Gaib    duit   in  mac,    a  i'innchoem"  ol   Couco&ar  fria  fiair. 
„Ni  ba  si  nodn-eblai  eim,"  ol  Sencho,  „is  misi  nodu-eblae. 
Ar  am  tren,  am  an,  am  athlum  allus  atharguib*,  am  ollum, 
am    gaeth    ni    dorn    dermatoch.    Adgladathur    rig    ria    rig.  20 
Amroichlimm  *  a   innscni.      Admaidher  *  ferrig  a  cath   ria 
Concobur.      Concertuim    hretha,    hUlad    ocus    nissn-innsurg. 
Nim  thoirccni  *  aide  aili  inge  Conco&ar".      „Cid  missi  not 
gaba",  ol  Blai  Br'mguig,  „ni  epelai  faili  na  esliss.     Ro  ferat 
mo  thecJdsL  tosccoi  co  Concohar  (?).     Congairim  ^riu  hErinn.  25 
Nüs  biathaim  gu  cenn  dechmaidi.     Fosuidiui"  a  n-dano  ocus 
a  n-dibergai.     Forriuth  a  u-enech  ocus  a  n-inechgreso  amin." 
„Is   anble  sin"  ol  Fergus.     „Dori'oegai  tren  occai,   is  missi 
nomn  (sie) -eblo.    Am  trcn-si,  am  trebur,  am  tectm  nimdotair* 


1  Die  Lücken  im  Texte  sind  dadurch  entstanden,  dass  die 
letzten  vierzehn  Zeilen  des  betreffenden  Blattes  nicht  mehr  lesbar  sind. 
4  atren    atrebar   LU.  25  thesa  'Eg.  cocö  Eg.  26  nus 

ist  in  Eg.  ausgedrückt  durch  1"  {d.  i.  lat.  vel,  ir.  no)  und  die  bekannte 
Ligatur  für  us,  also  eigentlich  nous. 


142  V  Compert  Conculainn. 

fEg:] 

ar  feb  ocus  innbas.  Am  amims  ar  gail  ocus  gaisccccZ.  Am 
guia  frimtair*.  Am  tualuing  mu  dalta.  Am  din  gach 
dochruiti.  Dogniu  dochur  gach  triuin,  dogniu  sochur  gac7i 
lobuir".  „Cia  contuaisi  frimp,"  ol  Amorgeni,  „marthai*. 
Am  tualuing  mu  dalta  altrammo  do  rig.  Ro  moltar  ar  gach  5 
feib  as  mo  gail  ocus  as  mo  gaisceíí,  as  mo  gais,  as  mo  thocud, 
ar  mo  es,  ar  mo  orlapra,  ar  aine  ocus  calmatus  mo  clileiÄi  (?) 
ce  bo  laith,  am  fili,  am  fiu  do  ratb  rig.  Arurg  gach  n-eirrid, 
ni  tuillim  buidi  di  nech  acht  do  Conchobar.  Ni  comul  fri 
nech  ingi  fria  rig  namma,"  10 

„Ni  ba[ba]  tra  inni  sin",  ol  Senco.  „Gaibith  Finncoem  in 
mac  gu  rissim  Emuin,  ocus  fuigillfith*V  Morunn  uimi  acht  gu 
rissim."  Lotar  ass  iarum  do  Emuin,  ocus  a  mac  la  Finncoim. 
Fuigillsit  Morunn  iarum  iar  riachtuin,  ocus  ispert  sidi: 
„Atnoad  Concohar  eim,"  al  Morunn,  „ol  is  cetaicce  Fitincoimiu.  15 
Atmenath  Smco  setait  sceu  aurlapra.  Rom-biathaíí  Blai 
BriugMÍ^.  Berur  do  glun  Ferguso.  Ba  haidi  do  Amorgini. 
Bad  comaltai  do  Conall  Gemach.  Di  chich  a  mathar  Finn- 
choime.  Ba  cummo  nondomaigetar  *  huili  etir  au  *  ocus 
eiriid,  etir  rig  ocus  ollum,  ol  bid  caro  sochuidi  in  mac  so.  20 
Is  cuma  do  fich  uar  n-inechgreso  huili,  ar  fich  for  n-atho 
ocus  for  n-irgola  uili  in  mac  so.  Ised  dognith  dee  iarum: 
berthi  Amorgin  ocus  Finnchoem,  connalt  i  n-dun  i  m-Brith  i 
m-Mag  Murtemni.     Finit. 

Anhang. 

Hier  folgt  aus  Eg.  1782  die  bereits  S.  135  erwähnte 
zweite  Version  der  Sage  Compert  Conculainn,  deren  zweiter 
Theil  (den  Streit  um  die  Erziehung  Cuchulainn's  betreifend) 
soeben  im  Anschluss  an  den  fragmentarischen  Text  des  Lebor 
na  hUidre  mitgetheilt  worden  ist.  Die  bedeutsamste  Abweichung 
von  der  ersten  Version  besteht .  darin,  dass  wir  hier  etwas 
näheres  über  jene  Vögel  erfahren,  die  im  Anfang  der  Erzählung 

7  mochll  Eg. 


V  Compert  Conculainn.  143 

auftreten.  Dechtire,  die  Schwester  Conchobar's,  und  mit  ihr 
fiinfzig  Jungfrauen,  gehen  heimlich  auf  und  davon.  Drei  Jahre 
lang  werden  sie  vergeblich  gesucht.  Eines  Tages  verwandeln 
sie  sich  in  Vögel  und  lassen  sich  auf  die  Ebene  von  Emain 
nieder,  alles  Grüne  verzehrend.  Conchobar,  Fergus,  Bricriu  und 
andere  ziehen  auf  die  Jagd,  und  verfolgen  die  Vögel  weithin, 
bis  diese  bei  einbrechender  Nacht  gänzlich  verschwanden. 
Fergus  sucht  nach  einem  Obdach,  und  findet  ein  kleines  Haus 
mit  einem  Mann  und  einer  Frau  darin.  Alle  begeben  sich 
dahin.  Bricriu  tritt  aus  dem  Hause  heraus  und  hört  einen 
traurigen  Ton.  Er  geht  demselben  nach  und  steht  bald  vor 
einem  grossen  schönen  Hause.  Er  erfahrt,  dass  dies  der 
Aufenthaltsort  der  Dechtire  und  ihi-er  fünfzig  Jungfrauen  ist, 
und  dass  sich  diese  in  die  Vögel  verwandelt  und  auf  die  Ebene 
von  Emain  niedergelassen  hatten,  um  die  Männer  von  Ulster 
hierher  zu  locken.  Bricriu  kehi't  zu  seinen  Gefährten  zurück, 
und  erzählt,  was  er  gesehen,  indem  er  jedoch  verschweigt,  dass 
er  Dechtire  in  der  Herrin  des  Hauses  entdeckt  hat.  Conchobar 
verlangt  nach  der  Frau,  Fergus  holt  sie  herbei,  aber  sie  hält 
sich  fem  von  Conchobai-,  indem  sie  Ki-ankheit  vorschützt.  Am 
Morgen  ist  ein  Knabe  geboren.  Hieran  schliesst  sich  dann  der 
Streit,  wer  ihn  erziehen  soll. 

Coimpert   Coiiculaind   á&na  innisi   sios   secuudam   alios   i.   Feis 
tigri  Becfoltaig. 

Luid  Deicteir  (sie)  siur  Concubuir  coecait  ingew  for 
aitheíí  dichmaircc  h.\J\ad  ocus  Concohuir,  ni  con  fess  eng  na 
eis  dib,  ocus  buithi  og  a  cuinnchid  go  cenn  teoro  m-hliadan. 
Taithigtis  iaram  hi  riet  enlaithe  hi.  maig  ar  Emuin,  co 
n-geltis  iaram  hi  mag,  cona  facbatis  gid  luisni  hi  talmuin  5 
ann.  Ba  mor  soeth  dowo  la  hVltu  inni  sin.  Innlit  \J\aid 
dono  noi  gcairptiu  dia  toffunn  ina  n-en,  ar  ba  bes  leo-sium 
foram  for  enlaith,  i.  Concohar  ann  ocus  Fergus,  Amorgin 
ocus  Blai  Briuguig,  Sencho  ocus  Briccre.     Dotiagiiit  inn  eoin 


1  Vielleicht  ist  co  coecait  zu  schreiben?  - 


144  \  ^  Compert  Conculainn. 

reimimb  (sie)  fo  dess  tar  Sliab  Fuait  for  Ä.th  Lethun,  for 
Ath  n-Garuch,  for  Mag  n-Gossa  otir  Firn  Roiss  ocus  Firu 
Ardai.  Dorochuir  iaram  ü,aaig  foruib,  ocus  adrullui  a 
n-enlaith,  ocus  sgoirsit  a  csdrptiu.  Yocerd  Fergus  cor,  conid 
ralai  for  tech  m-becc  ann,  ocus  bai  lanumuin  i  n-elluch  ar  a  5 
chinn  iss  tig.  Feruit  failti  fris.  Do  Fergus  biad  do*  ocus 
ni  hetus  buad  fodaig  a  muinntm  bai  hi  maig.  „Tair-si  got 
muinntir  isatech,  ocus  focbei*  daib."  Luid  Fergus  himmach 
lasodain  ar  a  gcenii  ocus  dus  ni-be*V  lais  huili  etir  iiru  ocus 
carpÍM,  gu  m-batar  isitig.  huidh.  Briccri  amach  iarsin,  gu  10 
gcuala  ni;  in  cloi  deroil.  Ro  cluinter  in  fogwr,  ocus  ni  fes 
cia  raide.  Ted-i  iarum  fon  fogwr  docum  in  tigi,  con  facco  in 
tecb  mor  coin  cumtachto  ar  a  chinn,  Tet-e  don  dorus 
rathuigtir  isin  tig.  Rathaig-i  taisiuch  inn  tige.  „Tair  issin 
tech  a  Briccriu"  all  se  fris.  „Ced  ar  acco  sew?"  „Fochen  om  15 
eim"  ol  in  uen.  Focherd  a  suilchor  issin  tig.  Atn-gladustar 
in  tuisich  oglac^  side  coem  gratto.  „Cid  ara  fero  in  uen 
failti  friumb?"  al  Briccriu.  „Is  fodaigind  ina  mna  femim-si 
failti  fritt.  Inab-tesia-si  tesbuid  a  hEmuin"  ol  in  fer.  „Testa 
eim"  ol  Briccriu  „caecco  ingew  oruinn  is  moum  III  hliadna."  20 
.  .  .  inn-datbgnitae,  ma-dattceththae?"  ol  in  fer.  „Nach 
aithgeuin"  al  Briccri  „forbartt  na  teoru  m-h\iadan  no  sergg 
na  ieora  m-h\iadan,  bes  iramfolgna  anathgnas  no  immraichni 
dun".  „Saig  aithgne  forru"  oll  in  fer.  „It  e  fil  issin  tig  si 
coecuit  ingen.  .  Is  hi  a  toisiuch  fil  sunno  imm  laim  siu.  25 
Dectire  a  hainm  ocus  it  e  dochotar  hi  riet  na  henlaithi  do 
Emuin  Macse  do  thochuirÍMíí  hUlac?,  gu  tuidchidis  sunn  ille." 
Dober  in  uen  lenn  corcra  cortaruig  do  Briccriu.  Ocus  dolluid 
ass  go  a  muinntir  iarum.  Imraidi  Briccriu  ina  me»zmuin  oc 
tuidecht  go  a  muinntir.  „In  coeca,  ingensi  tra,"  al  se,  „testo  30 
ar  Concobar,  dobera  muin  nimmi  a  fagb  .  .  suim*  cot-cel-sa 
iarum",    ol   se,    „armad   sissi  a  siur-sium    coua    liingenruid 


3  ag  Eg.  10  lu  Eg.  ig  Mabt2asi  t2buid  Eg.  (2  ist 

AbMrzung  für  lat.  est).    Zu  Ina-b-testa-si  rpZ.  S.  120,  18. 
21  Cscc  {vor  inndathgnitae)  Eg.  ai  fagb~  Eg. 


V  Compert  Conculainn.  145 

fogabuinn.  Act  imorro  atconiiarcc  tech  ocus  banntract 
oimbinn  ann  cena".  larmifouct  iarum  Concohar  sgelu  do 
Briccri.  „Ciddaie  di  soduin"  al  Briccri.  „Ranuosi  tech 
n-an  n-uiraige,"  al  Briccri,  „ocus  rigon  ran  rathmur  rignuidi 
chaeincasto  ann.  Banntracht  finn  fuinechto,  techlacÄ  fial  5 
forlassuir  is  tig".  „Asiu  athig"  ol  Concohar.  „Celi  dam-so 
in  ier  sin,"  ol  se,  „iss  im  tir  ata".  „Toet  chucum  a  hen 
hinnocht  do  fes  lium"  ol  Concohar.  „Ni  tbetus  nech  iarum 
no  thisiuth  frissind  imorchor  n-isin  ingi  Fergus.  Luid  sidi 
iarum  ocus  raidis  a  aithiuscc.  Ocus  ferta  failte  fris,  ocus  10 
doUuid  \es  in  bean.  Arceissi  side  fria  Fergus  galar  noited 
do  ueth  fuirri.  Ispert  sidi  fri  Concobar,  dobertar  dal  di. 
DoUeci  cach  dib  fria  celi  contuiliut  iarum.  In  tan  doriuch- 
raisit,  con  facatar  ni :  in  maccoem  m-becc  indulbroig  Concohuir. 

Die  Fortsetzung  siehe  S.  140. 


9  frissindt  Eg.  u  facatar  in  Eg. 


10 


YI. 
Drei  Gedichte  aus  der  Fiimsage. 


1.  Gegenüber  der  grossen  Anzahl  von  Texten,  die  sich  auf 
Conchobar  und  seine  berühmten  Zeitgenossen  beziehen,  enthalten 
die  ältesten  irischen  Handschriften  verhältnissmässig  nur  wenige 
Texte,  die  dem  zweiten  Hauptsagenkreise  angehören,  in  welchem 
Finn  mac  Cumaill  und  Ossin*  die  bekanntesten  Namen  sind. 
Für  unsere  Kenntniss  altceltischer  Cultur  sind  diese  Sagen  nicht 
alle  von  gleichem  Werthe;  den  meisten  fehlt  jene  realistische 
Detailschilderung  alter  Lebensverhältnisse,  welche  den  Sagen  der 
ersten  Gattung  einen  so  hohen  Werth  verleiht.  Wohl  aber  ver- 
dienen die  merkwürdigen  politischen  Verhältnisse,  welche  den 
Hintergrund  des  zweiten  Sagenkreises  bilden,  und  die  nichts 
weniger  als  einen  mythologischen  Charakter  an  sich  tragen, 
sorgfältige  Beachtung.  Nach  der  Tradition  soll  Finn  im  Jahre 
283  p.  Chr.  erschlagen  worden  sein.  Mit  der  Sage  sind  auch 
hier  mythische  Elemente  verwoben. 

2.  Die  Finnsage  findet  sich  bekanntlich  nicht  nur  in  Irland, 
sondern  auch  in  Schottland.  Die  ältesten  Quellen  der  Finnsage 
hat  Irland  aufzuweisen,  denn  hier  lässt  sie  sich  handschriftlich 


*  Ossin,  die  altirische  Form  des  Namens,  ist  ein  Deminutiv  von 
oss,  deer  (Hirsch,  Reh),  und  wird  daher  von  O'Curry,  On  the  Ms.  Mat. 
p.  304,  durch  „little  fawn"  übersetzt.  Zu  dieser  Etymologie  stimmt, 
dass  in  der  irischen  Sage  Finn's  Hauptbeschäftigung  die  Jagd  ist. 
Oisin  ist  spätere  irische  Form.  Im  Buch  des  Dean  of  Lismore  lautet 
der  Name  Ossin,  Ossein,  Osseane,  Ossan,  Ossane.  Im  schottischen  Hoch- 
land spricht  man  ihn  „Oshen"  aus,  mit  kurzer  Ultima  und  dem  Ton  auf 
der  ersten  Silbe  (Clerk,  The  Poems  of  Ossian,  Edinburgh  and  London, 
1870,  I,  p.  229).    Bei  Macpheaeon,  Nom.  Oisian,  Gen.,  Voc,  Oisein. 


i 


VI  Die  Finnsage.  147 

bis  in  den  Anfang  des  12.  Jahrhunderts  und  drüber  hinaus,  in 
Schottland  nur  bis  in  den  Anfang  des  16.  Jahrhunderts  zurück- 
verfolgen. 

Als  älteste  irische  Quellen  sind  mir  bis  jetzt  bekannt: 

^)  Das  Lebor  na  hUidre  (Ende  des  11.  oder  Anfang  des 
12.  Jahrh.)  mit  der  „Fotha  Catha  Cnucha"  („The  cause  of  the 
Battle  of  Cnucha")  betitelten,  nüchternen  Erzählung  von  Finn's 
Geburt,  publicirt  und  übersetzt  von  Hennessy  in  der  Revue  Cel- 
tique,  II,  p.  86—93. 

2)  Das  Buch  von  Leinster  (Mitte  des  12.  Jahrh.)  mit  fünf 
einzelnen  Gedichten,  die  dem  Finn  selbst,  und  dreien,  die  seinem 
Sohne  Ossin  zugeschrieben  werden.  O'Curry,  On  the  Ms.  Mat., 
p.  302.  304,  hat  eins  der  letzteren  übersehen. 

^)  Das  Buch  von  Ballymote,  geschrieben  um  1391,  und  das 
Buch  von  Lecan^  vom  Jahre  1416,  mit  vier  anderen  einzelnen 
Gedichten,  von  denen  zwei  dem  Finn,  das  dritte  dem  Fergus, 
einem  zweiten  Sohne  Finn's,  das  vierte  dem  Cailte,  einem  Vetter 
Finn's  zugeschrieben  werden.  Die  ersten  beiden  Gedichte  finden 
sich  nur  im  Buch  von  Lecan*,  die  anderen  beiden  in  beiden 
Handschriften.     So  nach  O'Curry,  a.  a.  0.  p.  303.  306. 

*)  Der  Psalter  of  Cashel,  ein  Bodlejan  Manuscript  vom  Jahre 
1453,  mit  der  „Macgnimartha  Finn"  („The  boyish  exploits  of  Finn") 
betitelten  Erzählung,  publicirt  und  übersetzt  von  O'Donovan  in 
den  Transactions  of  the  Ossianic  Society,  IV,  p.  281 — 304. 

^)  Das  Buch  von  Lismore,  aus  der  zweiten  Hälfte  des  15. 
Jahrhunderts  (O'Curry,  a.  a,  0.  p.  199),  mit  dem  „Agallamh  na 
Seanórach"  („Dialogue  of  the  Ancient  Men"),  einem  Gespräch 
zwischen  Oisin,  Cailte  und  S.  Patrick  (in  Versen),  von  welchem 
O'Curiy  a.  a.  0.  p.  309  ein  Stück  in  Uebersetzung,  p.  594  den 
irischen  Text  dazu  mitgetheilt  hat.  Vgl.  On  the  Mann,  and 
Cust.  III  p.  703. 

^)  Die  Handschriften,  welche  Cormac's  Glossar  enthalten, 

edirt  von  Stokes  (Three  Irish  Glossaries,  London  1862;  Cormac's 

lossary  translated,  Calcutta  1868).     Ein  Fragment  desselben, 


Nach  O'Curry  a.  a.  0.  p.  302  enthält  das  Buch  von  Lecan  ausser- 
dem zwei  der  im  Buch  von  Leinster  dem  Finn  zugeschriebeneu  Gedichte. 

10* 


148  VI  Die  Finnsage. 

das  leider  nur  ein  kleines  Stück  vom  Ende  (die  Buchstaben  t 
und  u)  enthält,  findet  sich  im  Buch  von  Leinster.  Vollständig 
bietet  den  Text  das  Leabar  Breac  aus  dem  Ende  des  14.  Jahr- 
hunderts. Aber  innere  Gründe  sprechen  dafür,  dass  dieses 
Glossar  „was  written,  if  not  in  the  timo  of  Cormac,  at  least 
within  a  Century  or  so  after  his  death"  (Stokes,  Three  Ir.  Gl. 
Preface  p.  xviii).  Cormac,  König,  später  Bischof  von  Caisel 
(d.  i.  Castellum),  lebte  831 — 903  p.  Chr.  In  diesem  Glossar  ist 
s.  V.  orc  tréith,  eines  der  vieLm  Abenteuer  erzählt,  die  Finn  auf 
Jagdexpeditionen  erlebt  (Stokes,  a.  a.  0.  p.  34,  Pref.  p.  xlvi). 

3.  Erst  dann  setzt  die  älteste  schottische  Quelle  ein,  das 
bekannte  Buch  des  Dean  of  Lismore,  aus  dem  Anfang  des  16. 
Jahrhunderts,  zum  grössten  Theile  herausgegeben  und  übersetzt 
von  Th.  MacLauchlan,  mit  einer  Einleitung  von  Will.  F.  Skene, 
Edinburgh  1862.  Von  dem  Inhalte  dieser  Handschrift  gehören 
drei  und  zwanzig  Gedichte  der  Finnsage  an.  Von  diesen  werden 
neun  durch  besondere  Ueberschrift  dem  Ossin  zugeschrieben, 
zwei  dem  Fergus,  eins  dem  Keilt  mac  Ronane  (irisch  Cailte  mac 
Ronáin).  Bei  einigen  ist  der  einst  vorhandene  Name  des  Autors 
nicht  mehr  lesbar;  doch  soll  z.  B.  auch  das  S.  58  des  gälischen 
Textes,  S.  80  der  englischen  Uebersetzung  mitgetheilte  Gedicht 
wahrscheinlich  von  Ossin  herrühren,  denn  der  Dichter  nennt 
Fynn  mac  Cowil  als  seinen  Vater.  Die  übrigen  Gedichte  sind 
anonym.  Finn  selbst  tritt  in  dieser  Handschrift  nicht  als  Dichter 
auf.  Philologisch  ist  diese  Handschrift  auch  deshalb  von 
grossem  Werthe,  weil  sie  die  Aussprache  der  damaligen  Zeit  re- 
präsentirt:  „the  language  is  not  written  in  the  orthography  used 
in  writing  Irish,  and  now  universally  employed  in  writing  Scotch 
Gaelic,  but  in  a  peculiar  kind  of  phonetic  orthography,  which 
aims  at  presenting  the  words  in  English  orthography  as  they 
are  pronounced"  (Skene,  Introd.  p.  vii). 

4.  Ob  diese  schottischen  Gedichte  sämmtlich  auf  schot- 
tischem Boden  entstanden  sind,  oder  ob  etwa  einzelne  auf 
irische  Originale  zurückgehen,  müssen  wir  für  jetzt  unent- 
schieden lassen.     An  die  letztere  Möglichkeit  dürfen  wir  aber 


VI  Die  Finnsage.  149 

deshalb  denken,  weil  das  gälische  Gedicht,  welches  Skene,  lutrod. 
p.  Lxxxiv,  als  das  älteste  auf  schottischem  Boden  aus  einem 
Manuscript  „written  prior  to  the  year  1500"  (?)  mittheilt,  weiter 
nichts  als  eine  bis  auf  die  Glossen  getreue  —  sei  es  mittelbare 
oder  unmittelbare  —  Copie  des  einen  der  drei  irischen  Gedichte 
ist,  welche  im  Buch  von  Leinster  dem  Ossin  zugeschrieben 
werden*.  Dazu  kommt,  dass  die  Gedichte  im  Buch  des  Dean  of 
Lismore  wenigstens  nicht  alle  in  der  Form  entstanden  sein 
können,  in  welcher  sie  uns  daselbst  vorliegen.  Zu  dieser  Yer- 
muthung  veranlasst  namentlich  die  Unregelmässigkeit  der  me- 
trischen Form.  Sogar  MacLauchlan  giebt  am  Ende  seines  Buchs 
(p.  130)  zu,  viele  der  Gedichte  müssten,  wenn  die  metrische 
Form  zur  Geltung  kommen  soll,  mit  irischer  Betonung  gelesen 
werden:  „Many  of  these  pieces  will  not  read  as  poetry  at  all, 
uuless  read  in  accordance  with  the  Irish  method  of  accentua- 
tion."  Ich  möchte  namentlich  auch  auf  die  Unregelmässigkeit 
der  Silbenzahl  in  den  Yershälften  aufmerksam  machen.  Endlich 
trägt  Skene  wenigstens  in  den  Additional  Notes  (z.  B.  p.  147) 
nach,  dass  mehrere  der  Gedichte  in  irischer  Version  vor- 
handen sind. 

Auf  den  Altersunterschied  zwischen  den  irischen  und  den 
schottischen  Quellen  glaubte  ich  aber  auch  deshalb  eingehen  zu 
müssen,  weil  man  aus  Skeue's  Introduction  leicht  die  irrige  Vor- 
stellung bekommen  könnte,  als  ob  es  mit  den  irischen  Quellen 
für  die  Finnsage  eigentlich  nicht  weit  her  wäre.  Skene  schreibt 
leidenschaftslos,  und  ist  zu  Zugeständnissen  bereit,  aber  er  ist 
schon  desshalb  nicht  unparteiisch,  weil  er,  wenigstens  damals, 
als  er  die  erwähnte  Introduction  schrieb,  die  Quellen  für  das 
irische  Alterthum  nicht  genau  genug  kannte.  Er  erwähnt 
p.  Lxu,  dass  in  Irland  elf  Gedichte  nachgewiesen  sind  in  Quellen, 
die  älter  sind,  als  das  15.  Jahrhundert,  aber  er  hält  sich  doch 
viel  mehr  daran,  dass  allerdings  fast  alle  Texte,  die  in  den  1  rans- 
actions  of  the  Ossianic  Society  (6  volumes,  Dublin  1853 — 1858) 

*  Skene  wurde  von  O'Curry  auf  diese  Thatsache  aufmerksam  ge- 
macht, und  erwähnt  sie  in  einer  Anmerkung.  Das  Gedicht  ist  weiter 
unten  unter  III  in  beiden  Gestalten  mitgetheilt, 


150  VI  Die  Finnsage. 

veröffentlicht  worden  sind,  nicht  über  Macpherson's  Jahrhundert 
hinausgehen.  Hierbei  hat  er  aber  p,  lxi  bei  der  Inhaltsangabe 
des  1.  Bands  eins  der  Gedichte  aus  dem  Buch  von  Leinster 
(12,  Jahrb.),  und  p.  Lxn  bei  der  Inhaltsangabe  des  4.  Bands  die 
oben  S.  147  erwähnte  Erzählung  aus  dem  Psalter  of  Cashel  vom 
Jahre  1453  übersehen. 

5.  In  Bezug  auf  die  verschiedenen  Arten  der  Texte,  welche 
zur  Finnsage  gehören,  verweise  ich  auf  O'Curry,  On  the  Ms.  Mat. 
p.  301  ff.  Wir  heben  hervor,  dass  in  diesem  Sagenkreise  die 
poetischen  Texte  mehr  hervortreten.  Merkwürdiger  Weise  sind 
die  Helden  desselben  zugleich  die  Sänger  ihrer  eignen  Thaten. 
Als  die  älteste  Schicht  von  Gedichten  sind  diejenigen  zu  be- 
zeichnen; in  denen  Finn,  Ossin,  Fergus  oder  Cailte  erzählend* 
oder  klagend  allein  auftreten.  Denn  ursprünglich  theilte  Ossin 
die  Dichterehre  mit  den  anderen  Helden,  und  erst  allmälig  ist 
er  der  alleinige  Sänger  seiner  Zeit  geworden.  Charakteristisch 
in  dieser  Beziehung  ist,  dass  in  den  ältesten  irischen  Quellen  die 
meisten  Gedichte  (sieben  von  zwölf)  dem  Finn  und  nur  drei  dem 
Ossin,  dagegen  im  Buch  des  Dean  of  Lismore  kein  einziges  dem 
Finn,  und  fast  alle  dem  Ossin  zugeschrieben  werden.  Eine  zweite 
Schicht  von  Gedichten  bilden  die  Dialoge  zwischen  Ossin  und 
S.  Patrick,  in  denen  die  christliche  und  die  heidnische  Zeit 
einander  entgegengesetzt  worden.  Nach  .der  Tradition  nämlich 
soll  Ossin  die  neue  Zeit,  die  mit  S.  Patrick  beginnt,  als  alter, 
gebrochner  Mann  erlebt  haben.  Im  „Agallamh  na  Seanórach" 
(s.  oben  S.  147),  bis  jetzt  dem  ältesten  Texte  der  Art,  hat  Ossin 
in  Cailte  noch  einen  Genossen  aus  der  alten  Zeit.  Das  Buch  des 
Dean  of  Lismore  enthält  mehrere  solche  Gedichte,  und  in  den 
Transactions  of  the  Ossianic  Society  treten  die  meisten  —  leider 
nicht  aus  alten  Quellen  stammenden  —  „Fenian  Poems"  in 
dieser  Form  auf. 

6.  Für  den  Altersunterschied  der  zwei  Hauptsagönkreise 
ist  sehr  interessant,  dass  zwischen  S.  Patrick  und  Cuchulainn 
eine  weit  grössere  Kluft  in  der  Sage  iühlbar  ist.  Denn  auf 
S,  Patrick's  Bitte  lässt  Gott  den  Cuchulainn  aus  der  Hölle  her- 


VI  Die  Finnsage.  151 

aufsteigen  und  dem  König  Loegaire  (der  sich  nur,  wenn  Patrick 
soviel  vermöchte,  bekehren  lassen  will)  in  seiner  ganzen  Helden- 
herrlichkeit auf  .dem  Wagen  mit  den  berühmten  Schlachtrossen 
erscheinen.  „Patrick's  Macht  aber  war  gross,  nämlich  den  Cuchu- 
lainn  zu  erwecken,  nachdem  derselbe  neun  mal  fünfzig  Jahre 
in  der  Erde  gewesen  war".  So  in  der  Siabar-charpat  Concu- 
laind  („The  demoniac  Chai'iot  of  Cuchulaind")  betitelten  Sage, 
welche  O'Beirne  Crowe  im  Journal  of  the  R.  Hist,  and  Arch. 
Ass.  of  Irel.  1871  p.  371  ff.  aus  dem  Lebor  na  hUidre  publicirt 
und  übei^setzt  hat.  Bei  dieser  Gelegenheit  sei  bemerkt,  dass  die 
oben  S.  147  erwähnte,  von  O'Donovan  aus  dem  Psalter  von 
Cashel  edirte  Erzählung  von  Finn's  Kraftstücken,  die  er  als 
Knabe  vollbracht  haben  soll,  nur  eine  Nachbildung  dessen  ist, 
was  Fergus  von  dem  Knaben  Cuchulainn  im  Táin  Bó  Cualgne 
erzählt  (s.  Leb.  na  hUidre  p.  59  Na  macgnimrada  inso  sis). 
Abhängigkeit  der  „Fenian  Tales"  vom  ersten  Hauptsagenkreise 
wii'd  «ich  bei  näherer  Untersuchung  noch  öfter  nachweisen 
lassen.  Auch  dieselben  mythologischen  Elemente,  denen  wir 
im  ersten  Sagenkreise  begegnen,  treten  in  der  Finnsage  wieder 
auf.*  I^araus  folgt  natürlich  nicht,  dass  Finn  überhaupt  keine 
historische  Person  sei,  und  nie  gelebt  habe.  Sehr  energisch  für 
den  historischen  Charakter  ist  O'Curry  eingetreten,  On  the  Ms. 
Mat.  p.  303:  „  .  .  that  he  existed  about  the  time  at  which  his 
appearance  is  recorded  in  the  anuals,  is  as  certain  as  that  Julius 
Caesar  lived  and  ruled  at  the  time  stated  on  the  authority  of 
the  Roman  historians."    Das  ist  zuviel  gesagt. 

7.  Dürfen  wir  die  dem  Finn,  Ossin,  Fergus,  Cailte  zuge- 
schriebenen Gedichte  für  echt  halten,  d.  h.  sind  sie  wirklich 
die  poetischen  Erzeugnisse  dieser  Männer?  Wenn  im  Buch  des 
Dean  of  Lismore  sogar  die  Dialoge  zwischen  Ossin  und  S.  Pa- 
trick dem  Ossin  selbst  zugeschrieben  werden,  so  wird  an  diese 
Autorschaft  des  Ossin  wohl  niemand  ernstlich  glauben.  Wenn 
aber  Rev.  Clerk,  der  neueste  Herausgeber  der  „Poems  of  Os- 
sian"  (Edinburgh  1870)  p.  xxxviii  für  die  Ansicht  eintritt,  dass 

*  Vgl.  S.  133, 


152  VI  Die  Finnsage. 

sogar  diese,  zuerst  durch  Macpherson  bekannt  gewordenen  Ge- 
dichte weder  in  neuerer  Zeit,  noch  im  Mittelalter,  sondern  in 
einer  noch  älteren  Zeit  entstanden  sind,  so  könnte  man  wenig- 
stens a  priori  mit  viel  mehr  Recht  für  möglich  halten,  dass  unter 
den  ältesten  irischen  Gedichten,  die  dem  Finn  und  Ossin  zuge- 
schrieben werden,  dieses  oder  jenes  in  so  alte  Zeit  zurückginge. 
Wir  müssen  es  dem  um  das  irische  Alterthum  hochverdienten 
O'Curry,  der  aber  keine  linguistischen  Kenntnisse  besass,  zu 
Gute  halten,  wenn  er  fast  dieser  Ansicht  gewesen  zu  sein  scheint 
(so  On  the  Ms.  Mat.  p.  302,  vgl.  jedoch  p.  301).  Nur  ein  lingu- 
istisch gebildeter  Mann  kann  die  volle  Wucht  des  Arguments 
empfinden,  dass  wir  dem  dritten  Jahrhundert  nicht  die  gramma- 
tischen Formen  des  11.  oder  12.  Jahrhunderts  zuschreiben 
dürfen.  Dass  die  im  Buch  von  Leinster  aufbewahrten  Gedichte 
ursprünglich  in  älterer  Sprachform  abgefasst  waren,  ist  nicht 
anzunehmen.  Denn  nur  in  der  Form,  in  der  sie  uns  vorliegen, 
sind  sie  regelrecht  gebaute  metrische  Kunstwerke.  Sowie  wir 
eine  alterthümlichere  Form  einführen  wollten,  würde  der  metri- 
sche Bau  zerstört  werden.  Andrerseits  werden  diese  Gedichte 
gewiss  älter,  als  das  12.  Jahrhundert  sein.  Auf  den  Umstand, 
dass  das  eine  derselben  durchweg  glossirt  ist,  möchte  ich  nicht 
zuviel  Gewicht  legen.  Die  Glossen  waren  nicht  alter  Formen, 
sondern  seltner  Wörter  wegen  nöthig,  und  dass  seltnere  Wörter 
gebraucht  sind,  kann  auch  auf  der  Laune  des  Dichters  beruhen. 
W^ie  ich  mir  denke,  dass  Finn,  Ossin  zu  Sängern  geworden 
sind,  habe  ich  bereits  oben  S.  63  angedeutet.  Zu  meiner  Hypo- 
these stimmt,  dass  die  Ueberschriften  der  alten  Gedichte  lauten: 
Ossin  oder  Finn  cecinit.  Dies  entspricht  genau  dem  „conid 
and  ro  chachain  Conchobur  inso"  (p.  140)  und  ähnlichen  Wen- 
dungen, durch  welche  so  oft  Gedichte,  die  der  Prosaerzählung 
einverleibt  oder  angehängt  sind,  eingeleitet  werden.  Von  diesem 
cecinit  aus  ist  nur  ein  kleiner  Schritt  zu  dem  „Auetor  hujus 
Ossin",  wie  wir  im  Buch  des  Dean  of  Lismore  lesen.  Sehr  inte- 
ressant ist,  dass  nach  Ketiug's  Bericht  über  die  Fiauna,  den 
O'Curry  On  the  Mann,  and  Cust.  II  p.  381  mittheilt,  niemand 
in  dieses  Corps  aufgenommen  werden  konnte,  der  nicht  erfahren 


VI  Die  Finnsage.  153 

war  in  der  Dicttkunst.  Ob  dieser  Zug  der  Sage  Ossin's  Dichter- 
ruhm zur  Voraussetzung  oder  zur  Folge  hat,  ist  schwer  zu  ent- 
scheiden. 

8.  Dass  die  Schotten  die  Finnsage  im  16.  Jahrhundert  be- 
sassen,  dass  dieselbe  heute  noch  im  Munde  des  Volkes  lebt,  dass 
sie  in  den  Bergen  und  Thälern  Schottlands  localisirt  ist,  dass 
Macpherson  nicht  nach  Irland  zu  gehen  brauchte,  um  die  „ossi- 
anischen  Gedichte"  oder  die  Stoffe  zu  denselben  zu  holen,  muss 
zugestanden  werden.  Eine  andere  Frage  dagegen  ist,  ob  die 
Finnsage  ursprünglich  in  Irland  oder  in  Schottland  zu  Hause 
war.  Selbstverständlich  kann  Finn  nur  entweder  ein  Ire  oder 
ein  Schotte  gewesen  sein.  In  der  irischen  Sage,  die  wir  also  bis 
ins  11.  Jahrhundert  handschriftlich  zurückverfolgen  können,  ist 
Finn  ein  Ire.  Wichtiger  ist  jedoch  in  dieser  Frage,  dass  uns 
Finn  auch  in  den  Gedichten,  die  sich  im  Buche  des  Dean  of 
Lismore  finden,  nicht  als  Schotte,  sondern  als  Ire  entgegentritt, 
und  dass  daselbst  nicht  Schottland,  sondern  Irland  als  Schau- 
platz seiner  Thaten  bezeichnet  wird.  Der  Sagenstoff  ist  also  un- 
zweifelhaft irischen  Ursprungs.  Die  Abhängigkeit  der  schotti- 
schen Sage  von  der  irischen  äussert  sich  auch  in  äusseren 
Dingen:  hier  wie  dort  treten  neben  Ossin  auch  Fergus  und 
Cailte  als  Sänger  oder  Verfasser  von  Liedern  auf;  hier  wie  dort 
wird  Ossin  mit  S.  Patrick  zusammengebracht. 

9.  Anderer  Ansicht  ist  Skene.  Er  meint,  dass  die  Schotten 
die  Finnsage  unabhängig  von  den  Iren  besitzen.  Anstatt  Finn 
in  den  Vordergrund  zu  stellen,  geht  er  von  jenen  Kriegerschaaren 
(fiann,  fianua)  aus,  als  deren  oberster  Befehlshaber  eben  Finn 
erscheint.  Indem  er  die  irische  Tradition  als  illusorisch  und 
unsicher  verwirft  —  hierin  viel  zu  weit  gehend  — ,  hält  er 
fiann,  fianna  für  den  Namen  einer  Rasse,  welche  den  Scoti  in 
Irland  und  Schottland  unmittelbar  vorausgegangen  sei:  „they 
were  of  the  population  who  immediately  preceded  the  Scots  in 
Erin  and  in  Alban,  .  .  they  belong  to  that  period  in  the  history 
of  both  countries,  before  a  political  Separation  had  taken  place 


154  VI  Die  Finnsage. 

between  them"  (p.  lxxviii).  Den  einzigen  positiven  Anhalt 
für  diese  sehr  kühnen  Behauptungen,  die  nach  meiner  Ansicht 
nicht  dazu  angethan  sind,  der  irischen  Tradition  vorgezogen  zu 
werden,  bilden  einige  Stellen  aus  einem  späteren  irischen  Ge- 
dichte, in  welchen  „Fiaus  of  Alban",  „Fians  of  Breatan",  „Fians 
of  Lochiin"  erwähnt  werden.  Aber  fiann  kann  unmöglich  Gentil- 
name  sein,  denn  es  ist  ein  Substantivum  feminini  geueris  und 
wird  sehr  oft  im  Singular  gebraucht.  So  findet  sich  z.  B.  in 
Cormac's  Glossar  s.  v.  orc  tréith  (wo,  wie  oben  bemerkt,  eine 
Sage  erzählt  wird)  Nom.  S.  in  fiann,  Dat.  cona  féinn,  Acc.  ,1a 
feinn;  daneben  Gen.  PL  do  fulang  na  fiann.  Ebendaselbst  kommt 
das  davon  abgeleitete  fénnid  vor,  im  Sinne  von  champion,  Krioger. 
Die  Iren  fassen  fiann  im  Sinne  von  national  militia,  stauding 
army  auf.  Die  interessanten  politischen  Verhältnisse,  die  hier- 
bei in  Betracht  kommen,  zu  untersuchen,  ist  hier  nicht  der  Ort. 

10.  Die  irische  Sage  ist  gewiss  früh  nach  Schottland  ge- 
kommen. Verkehr  zwischen  Schottland  und  Irland  hat  von  je- 
her bestanden,  wie  uns  die  ältesten  irischen  Sagen  bezeugen. 
Aber  es  wird  längere  Zeit  gedauert  haben,  bis  die  Sage  in 
Schottland  so  heimisch  wurde,  dass  das  schottische  Volk  an 
Finn  als  den  Helden  seiner  eigenen  Vorzeit  glaubte.  In  den 
Gedichten,  welche  das  Buch  des  Dean  of  Lismore  enthält,  kann 
ich  diesen  Glauben  nicht  ausgeprägt  finden.  Die  Umgestaltung, 
welche  die  irische  Sage  in  Macpherson's  Gedichten  erlitten  hat, 
können  wir  hier  nicht  erörtern.  Einen  Punkt  haben  wir  bereits 
oben  S.  65  hervorgehoben:  die  Finnsage  ist  vermengt  mit  älte- 
ren irischen  Sagenkreisen,  die  gleichfalls  ihren  Weg  nach  Schott- 
land gefunden  hatten.  Nur  eine  genaue  sachliche  Analyse  von 
Macpherson's  Gedichten,  mit  gehöriger  Rücksichtnahme  auf 
Sprache  und  metrische  Form,  kann  uns  zu  einem  objectiven  Ur- 
theilc  über  diese  so  eigenartige  literarische  Erscheiimug  ver- 
helfen. Einen  bedeutenden  historischen  Werth  darf  man  diesen 
Gedichten  nicht  absprechen,  denn  sie  haben  im  vorigen  Jahr- 
hundert mächtig  auf  bedeutende  Geister  eingewirkt.  Ihr  sach- 
licher Werth  wird  aber  darin  bestehen,  dass  sie  eine  letzte  Phase 


VI  Drei  ossianische  Gedichte.  155 

celtischer  Sage,  Sprache  und  Poesie  repräsentiren.  Was  hierbei 
auf  Rechnung  des  Diaskeuasten  Macpherson  zu  setzen  ist,  ist 
immer  noch  nicht  endgültig  nachgewiesen.  Ungerechtfertigt  ist, 
jede  Abweichung  von  der  älteren,  irischen  Form  der  Sage  als 
„forgery"  Macpherson's  zu  brandmarken.  Ebensowenig  darf  man 
Macpherson's  Gedichten  an  und  für  sich  zum  Vorwurf  machen, 
dass  sie  nicht  die  älteste,  sondern  eine  spätere  Gestalt  der  Sage 
bieten,  und  dass  der  Grundstock  der  Sage  irischen  Ursprungs 
ist.  Wollte  man  solche  Punkte  hier  als  die  allein  massgebenden 
betrachten,  so  müsste  z.  B.  auch  unser  Urtheil  über  Wolfram 
von  Eschenbach's  Parzival  wesentlich  herabgestimmt  werden. 

Der  Name  „Ossianische  Gedichte"  ist  Terminus  techni- 
cus  geworden  für  die  zur  Finnsage  gehörigen  Gedichte.  Wir  be- 
halten ihn  bei,  obwohl,  wie  wir  gesehen  haben,  nur  wenige  der 
ältesten  Gedichte  dem  Ossin  selbst  zugeschrieben  werden. 

11.  Die  drei  ossianischen  Gedichte,  die  ich  hier  aus  dem 
Buch  von  Leinster  mittheile,  zeichnen  sich  vor  anderen  Ge- 
dichten, die  in  diesem  Bande  zu  finden  sind,  durch  die  compli- 
cirte,  aber  leicht  erkennbare  Regelmässigkeit  ihrer  metrischen 
Form  aus.  Alle  drei  gehören  dem  bei  O'Donovan  Ir.  Gr.  p.  422 
j^aTinaigheacht  mor"  genannten  Versmass  an.  Die  Strophe 
(rann)  besteht  aus  zwei  Langzeilen  oder  vier  Halbversen, 
von  denen  jeder  sieben  Silben  enthält.  Jede  Langzeile  endet 
mit  einem  einsilbigen  Worte.  Diese  einsilbigen  Wörter  bilden 
den  äusseren  Reim*  der  Strophe.  Dazu  kommt  der  innere 
Reim,  durch  welchen  die  zwei  Halbverse  einer  Langzeile  ver- 
bunden sind.    Die  eleganteste  Form  dieses  Reimes  besteht  darin, 


*  Der  wesentliche  Factor  im  irischen  Reime  ist  der  Vocal.  Es 
giebt  Verse,  deren  Reim  nur  in  Uebereinstimmung  der  Vocale  besteht. 
Zu  der  vollkommnen  Art  des  Reims  gehört  aber  auch  Uebereinstimmung 
der  Consonanten.  Die  Consonanten  brauchen  jedoch  nicht  uothwendig 
gleich  zu  sein,  sondern  es  genügt  ihre  Aehulichkeit.  Welche  Conso- 
nanten als  einander  ähnlich  gelten,  geht  aus  folgender  Eintheilung  der 
Consonanten  hervor:  s;  p,  c,  t;  b,  g,  d;  f,  ch,  th;  II,  m,  nn  (nd),  ng,  rr; 
bh,  dh,  gh,  mh,  1,  n,  r.     Vgl.  O'Donovan,  Ir.  Gr.  p.  415. 


156  VI  I^^^i  ossianische  Gedichte. 

dass  das  letzte  Wort  des  ersten  Halbverses  mit  dem  vorletzten 
Worte  des  zweiten  Halbverses  reimt,  wobei  jedoch  Artikel  oder 
Partikel  vor  dem  letzten  Worte  des  zweiten  Halbverses  nicht 
berücksichtigt  werden.  In  I  12,  H  5,  7,  8,  HI  4  ist  der  innere 
Reim  doppelt  vorhanden;  in  einigen  Versen  fehlt  er.  Die  Alli- 
teration endlich  dient  in  diesen  Gedichten  selten  als  die  Verbin- 
dung der  zwei  Hälften  einer  Langzeile,  wie  im  Germanischen, 
sondern  sie  tritt  vorwiegend  innerhalb  des  Halbverses  auf,  am 
liebsten  an  den  letzten  zwei  Wörtern,  wobei  wiederum  Artikel 
oder  Partikel  nicht  berücksichtigt  werden. 

Der  Stabreim  verbindet  zwei  Halbzeilen  in  I  7,  zwei  Lang- 
zeilen in  I  9  und  10.  Aspirirtes  s  ist  als  nicht  vorhanden  zu 
betrachten  (I  12,  H  5,  6,  8).  In  Formeln  wie  iuna  m-beo,  dia 
m-betis,  a  m-bás  gilt  nicht  das  eclipsirte  b,  sondern  m  als 
Reimstab.  Dagegen  scheint  das  vor  vocalischen  Anlaut  getretene 
n  die  vocalische  Alliteration  nicht  zu  hindern  (I  5).  In  den 
Handschriften  wird  gewöhnlich  nach  dem  Schlüsse  des  Gedichts 
der  Anfang  desselben  wiederholt,  nicht  selten  aber  entspricht 
das  letzte  Wort  des  Gedichtes  selbst  dem  Anfange  desselben: 
so  hier  in  I  ogom  (oder  og  in  Vers  12?  s.  die  Anmerkung  dazu), 
in  II  do  gres  teilcind  lia,  in  III  tu. 

Im  Allgemeinen  verweise  ich,  wie  bereits  S.  4,  auf  das  Ca- 
pitel  „Constructio  Poetica  Hibernica  in  der  Grammatica  Celtica 
p.  936,  und  auf  das  Capitel  Of  Versification  in  O'Donovan's 
Grammar  of  the  Irish  Language  p.  412.  Wenn  aber  Zeuss 
p.  937  sagt:  „nee  tamen  necesse  est  idem  numerus  syllabarum 
sit  in  utroque  hemistichio  nee  in  siugulis  versibus  ejusdem  car- 
minis",  so  ist  diese  Bemerkung  in  dieser  Allgemeinheit  nicht 
richtig.  Allerdings  giebt  es  Gedichte  von  freierem  und  wechseln- 
dem Versmass  (vgl.  z.  B.  Patrick's  Hymnus,  S.  52),  aber  in  den 
meisten  irischen  Gedichten,  die  mir  vorgekommen  sind,  ist  die 
Zahl  der  Silben  gesetzmässig  geregelt  (vgl.  das  Citat  in  der  An- 
merkung zu  S.  4).  Wie  es  sich  mit  den  Hebungen  imd  Sen- 
kungen im  altirischen  Verse  verhält,  ist  noch  nicht  eingehend 
untersucht.  Nimmt  man  an,  dass  die  Hebung  mit  dem  Wort- 
accent    zusammenfällt,    berücksichtigt    mau,    dass    mehrsilbige 


VI  Drei  ossianische  Gedichte.  157 

Wörter  neben  dem  Hauptton  noch  einen  Nebenton  haben  können 
(vgl.  O'Don.  Ir.  Gr.  p.  403),  setzt  man  endlich  voraus,  dass  die 
Silben,  an  denen  der  Reim  oder  die  Alliteration  erscheint,  auch 
in  der  Hebung  stehen  müssen,  so  ergiebt  sich  bald,  dass  jeder 
Halbvers  eine  bestimmte  Anzahl  von  Hebungen  hat,  ohne  dass 
jedoch  ein  regelmässiger  Wechsel  zwischen  Hebung  und  Senkung 
statt  findet. 

Alliteration  und  Reim  sind  in  den  folgenden  drei  Gedichten 
durch  den  Druck  markirt. 

I. 

Dieses  Gedicht  findet  sich  im  Buch  von  Leinster  fol,  109,  b, 
und  ist  bereits  gedruckt,  wenn  auch  nicht  ohne  Ungenau igkeiten, 
in  den  Transactions  of  the  Ossianic  Society,  I  p.  49,  mit  einer 
Uebersetzung  von  O'Curry.  Letztere  ist  wenigstens  correcter, 
als  Sullivan's  Uebersetzung  in  der  Introduction  zu  O'Curry's 
Lectures  on  the  Manners  and  Customs  of  the  Ancient  Irish 
(Vol.  I)  p.  cccxLi.  Mein  Text  beruht  auf  einer  neuen  Ab- 
schrift. 

Gegenstand  des  Gedichts  ist  die  Schlacht  bei  Gabair  Aide 
(Gen.  Gabra,  Dat.  Gabair)*,  in  welcher  Oscur,  Ossin's  Sohn,  und 
Corpre  Lifechair,  der  König  von  Irland  sich  gegenseitig  den  Tod 
gaben.  Diese  Schlacht  soll  im  Jahre  284  p.  Chr.,  ein  Jahr  nach 
i'inn's  Tode,  statt  gefunden  haben.  Die  Fennier  unterlagen  im 
Kampfe  gegen  den  König  von  Irland,  gegen  den  sie  sich  auf- 
gelehnt hatten.  Ausführlicher  wird  diese  entscheidende  Schlacht 
behandelt  in  einem  Dialoge  zwischen  Ossin  und  S.  Patrick, 
einem  späteren  Gedichte,  welches  im  1.  Bande  der  Transactions 
of  the  Ossianic  Society  (Dublin  1854)  publicirt  ist  von  Nich. 
O'Kearney,  mit  englischer  Uebei"setzung  und  einer  beachtens- 
werthen  Introduction.    Im  Buch  des  Dean  of  Lismore  beziehen 


*  Im  Englischen  pflegt  man  zu  sagen  ,,The  Battle  of  Gabhra", 
obwohl  die  Genitivform  Gabhra  in  dieser  Uebersetzung  nicht  berechtigt 
ist.  Gabair  ist  nach  O'Curry  „now  the  hill  of  Skreen,  near  Tara",  nach 
O'Kearney  „Garristown  in  the  County  of  Dublin". 


158  VI  I^rei  ossianische  Gedichte. 

sich  zwei  Gedichte  auf  diese  Schlacht  (cath  zawraa,  zawrych), 
von  denen  das  eine  dem  Fergus  zugeschrieben  wird. 

Ueber  die  Vorgeschichte  der  Schlacht  handelt  kurz  O'Curry, 
On  the  Mann,  and  Cust.  II  p.  387. 

Besonders  interessant  ist  die  Erwähnung  der  Ogam-Inschrift 
und  die  Erwähnung  des  Reitens.  In  den  ältesten  Sagen  sind 
die  Helden  zu  Wagen,  nicht  zu  Pferde. 


Ossin  cecinit. 

I  cath  Gabra  ro  marbad  Oscnr  ocus  Cairpre  Lifechair. 

Ogum  il-lia,  lia  uas  lecht,     bali  i  teigtis  fecht  fir, 
niac  rig  hErend  ro  gaet  and     do  gae  gand  os  gabur  gil. 

Tarlaic Cairpre aurchur  n-air c  domuin  a inairc maith is tres, 
gairsiu  condristais  a  sciss,     Oscur  ro  bi  a  lam  dess.  4 

Tarlaic  Oscur  irchur  n-oll     co  fergach,  lond  immar  leo, 
CO  ro  marb  Corpre  hua  Cuind,    rias-ra-giallsatar  gluind  gléo. 

Amansi  inora  na  mac     fuaratar  a  in-bás  don  gleo, 

gairsiu  condristais  an-airm,  roptarliaam-inairbinnam-beo.    8 

Missi  fodéin  isin  tress     leith  andes  do  Crabair  glaiss, 
marbsa  coecaif  laech  fo  di,     is  missi  ros  l)i  dorn  baiss. 

Arpetend  carbach  fochruch     inuinaim  ba  ruth  dorn  rog, 

ro  marbaind  torcicaill  cháid,     no  sárgind  én  aith  im  og.  12 

In  t-ogum  iit  fil  isin  chloich     imma  torchratar  na  troich, 
dammared  Find  fichtib  glond     cian  bad  chuman  in  ogom. 


VI  Drei  ossianische  Gedichte.  159 


Anhang. 


V.  4.  Zu  gairsiu  condristais  vgl.  V.  8,  zu  ro  bi  V.  10.  Beimt  sciss 
mit  bi?     Die  Alliteration  scheint  zu  fehlen. 

V.  7.  O'Curry  übersetzt  amansi  durch  „dexterous",  fasst  na  maic 
(so  ergänzend)  als  Suhject  und  die  feminine  Form  mora  als  Prädicat 
dazu.  Sollte  mansi  Nom.  Phir.  zu  manais  sein,  das  O'Currij,  On  the 
Mann,  and  Cust.  II  p.  255  durch  „hroad  trowel-shaped  spearhead  for 
thrusting"  erklärt?  vgl.  ibid.  p.  262,  wo  dieses  Wort  mit  mór  verbunden 
ist.  Oder  gehört  amausi  zu  „ar  amainsib  in  chentair",  „from  the  wiles 
of  this  World",  Lor.  of  Gildas,  ed.  Stokes,  Gl.  147? 

V.  8.  gairsiu  condristais  a  n-airm  übersetzt  Stokes  Beitr.  VII.  54: 
„kurz  bevor  sich  ihre  Waffen  begegneten",  indem  er  gairsiu  in  gair-ré- 
siu  auflöst.  Die  Conjunctivform  ist  wohl  noch  mehr  zu  berücksichtigen. 
Die  Alliteration  ist,  ipenn  vorhanden,  sehr  versteckt.  Der  ziveite  Halb- 
rers  hat  eine  Silbe  zuviel,  wenn  man  nicht  das  a  hinter  lia  unterdrücken 
oder  cerschleifen  darf  {vgl.  O^Donovaii's  Bemerkung  zu  dem  Verse  Oglach 
do  bhi  ag  Muire  mhóir,  Ir.  Gr.  p.  420). 

V.  11.  Arpetend  etc.  Sullivan  übersetzt:  „I  used  to  handle  the 
Corbach  tcith  skill,  tvJien  my  courage  was  high"! 

V.  13,  14.  In  dieser  Strophe  reimen  sieh  die  Halbverse,  und  nicht, 
icie  bisher,  die  Langzeilen.  Vielleicht  iit  sie  erst  später  zugesetzt?  So- 
wohl V.  14  als  auch  V.  12  ist  das  letzte  Wort  gewiss  mit  Bücksicht  auf 
das  Anfangsivort  des  Gedichts  gesetzt.  In  der  ersten  Hälfte  von  V.  13 
ist  eine  Silbe  zuviel.  Ist  sin  für  isin  zu  lesen,  oder  ogiim  ohne  Artikel? 
Da  ogum  ursjjrünglieh  Neutrum  ist,  so  würde  es  im  Altirischen  a  n-ogum 
heissen.  Diese  letzte  Strophe  ist  citirt  von  O^Donovan,  Ir.  Gr.  Introd. 
p.  XLV,  abei-  mit  der  fehlerhaften  Lesart  mór  für  na  troich. 


O'Carry's  Uebersetzuiigr. 

Die  Fragezeichen  rühren  von  mir  lier. 

1.  2.  An  Ogham  in  a  stone,  a  stone  over  a  grave,  in  the  place 
where  men  teere  wont  to  pass;  tlie  son  of  the  king  of  Eire  tcas  there 
slain,  by  a  mighty  spear  on  a  tchite  horse's  back. 

3.  4.  Cairpre  threw  a  sudden  cast,  from  the  back  of  his  horse  good 
in  battle;  shortly  before  he  (?)  met  his  own  death  (?),  Oscur  was  slain 
by  (?)  his  riglit  arm. 


160  VI  Drei  ossianische  Gedichte. 

5.  6.  Oscur  tlirew  a  mighty  throw,  angrily,  vehemently  (?),  liJce  a 
Hon;  and  lilled  Cairpre  the  grandson  of  Conn,  hefore  they  raised  their 
hattle  cries  (?). 

7.  8.  Dexterous  (?),  great,  teere  the  youths  (?),  tvho  received  their 
deaths  from  the  fight;  shortly  hefore  their  weapons  met,  their  dead  were 
more  than  their  living. 

9.  10.  I  myself  tcas  in  the  fight,  on  the  south  side  of  green  Ga- 
hhair;  I  killed  twiee  fifty  warriors,  it  tcas  I  who  Tcilled  them  with  my  hand. 

11.  12.  Music,  boating,  reivarding,  the  prey  most  difficult  I  chose 
(?  der  ganze  Vers  unsicher),  I  would  kill  a  boar  in  the  hard  wood,  I 
would  roh  a  vengeful  hird  of  its  egg. 

13.  14.  That  Ogham  which  ds  in  the  stone,  arownd  which  feil  the 
slain;  were  Finn  the  fighter  (?)  of  hattles  living,  long  would  he  remem- 
her  the  Ogham 

IL 

Das  zweite  Gedicht,  im  Buch  von  Leinster  fol.  153,  b  (Facs. 
p.  192),  ist  eins  von  denen,  welche  dem  Finn  zugeschrieben 
werden.  Ich  theile  es  mit  nach  einer  Abschrift  des  Herrn  Ilen- 
nessy,  die  ich  18"71  mit  dem  Originale  verglichen  habe,  lieber 
die  Situation,  auf  die  sich  das  Gedicht  bezieht,  ist  mir  nichts 
näheres  bekannt.  O'Curry,  On  the  Ms.  Mat.  p.  302,  bezeichnet 
es  als  „a  short  poem,  of  only  five  quatrains,  on  the  origin  of  the 
name  of  Magh-da-Gheisi,  or  the  Piain  of  the  two  Swans  (in 
Leinster)".  Offenbar  hängt  dieser  Name  mit  den  zwei  Jung- 
frauen zusammen,  deren  Verlust  Finn  Vers  3  betrauert. 


Find  mac  Cnfnaill  eecinit. 

In  lia  no  theilginn  do  grés     dar  Maig  Da  gés  co  Druira  Suain, 
ba  fota  m'irchor  din  chloich,    mad  indiu  noco  roich  uaim. 

Ni  thoirchet  mó  dáil  adiu     dí  ingin  buid  buan  bangleo, 
iuch  delb  ocus  lecco  dub,     mór  in  glond  dia  m-betis  beo. 

Masé  mo  sáigul  ro  siacht,    dom  riacht  cech  baegul  cacÄ  bét, 
aire  na  toirchet  mo  dáil,     menip  áil  mo  sechna  ar  éc. 


J 


VI  Drei  ossianische  Gedichte.  161 

Bid  Mag  Da  gési  co  bráth     dia  n-esi  cach  trath  cid  truag, 
bid  maigen  dedail  Cen  dil     on  t-sil  ro  selaig  ro  súan,         8 

Ro  bith  mór  láech  ar  cacÄ  ló     sin  maig  maith  co  n-ilur  chia, 
dar  Mag  Da  gés  in  cach  du,     on  du  do  grés  teilcind  lia. 

In. 


m. 

Auf  die  doppelte  Quelle  dieses  Gedichts  ist  schon  oben 
S.  149  aufmerksam  gemacht.  Im  Buch  von  Leinster  findet  es 
sich  fol.  161,  b.  Das  Original  der  von  Skene  mitgetheilten  Ver- 
sion hat  Gaidoz  in  der  „XXXVIII,  2"  siguirten  Handschrift  der 
Advocates'  Library  (p.  154)  entdeckt,  einer  Handschrift,  die  aus 
der  Sammlung  der  Highland  Society  of  ^ndon  stammt.  Gaidoz 
bemerkt  über  diese  Handschrift  Rev.  Celt.  II  p.  470:  „C'est  un 
ms.  in -4  en  papier,  de  94  feuilles,  que  nous  avons  jugé  étre  du 
XVU®  siecle".  Ich  lasse  den  daher  stammenden  Text  (bezeich- 
net durch  Ed.)  sammt  den  Glossen  abdrucken,  wie  er  sich  findet 
in  Skene's  Introduction  zu  „The  Dean  of  Lismore's  Book" 
p.  liXXxiv.  Den  Text  aus  dem  Buch  von  Leinster  verdanke 
ich  der  Güte  von  Professor  Atkinson  in  Dublin,  der  mir  auf 
meine  Bitte  während  des  Druckes  dieses  Buches  eine  genaue 
Copie  (mit  Zeilenabtheilung  und  mit  den  Glossen  zwischen  den 
Zeilen,  wie  im  Original)  zukommen  liess. 

Dass  der  Edinburger  Text  direct  oder  indirect  auf  den 
Dubliner  Text,  oder  mit  diesem  auf  eine  gemeinsame  ältere 
Quelle  zurückgehen  muss,  ergiebt  sich  namentlich  aus  der  fast 
völligen  Gleichheit  der  Glossen  und  der  Uuterschi'ift.  In  der 
Unterschrift  wird  dieses  Gedicht  dem  Oisin  zugeschrieben. 
O'Curry  scheint  es  aber  On  the  Ms.  Mat.  p.  304  bei  der  Auf- 
zählung der  ältesten  ossianischen  Gedichte  übersehen  zu  haben, 
so  dass  die  Zahl  derselben  nicht  elf,  sondern  zwölf  wäre. 

Nicht  ohne  Interesse  ist,  dass  sich  Citate  aus  diesem  Ge- 
dichte in  O'Davoren's  Glossary  (15.  Jahrh.)  finden,  einem  der 
Three  Irish  Glossai'ies,  welche  Stokes  edirt  hat.    Auf  diese  That- 

11 


162  ^  VI  Drei  ossianische  Gedichte. 

Sache  hat  zuerst  Ebel  aufmerksam  gemacht,  in  den  Observations 
sur  le  Glossaire  d'  O'Davoren,  Rev.  Celt,  II  p.  470. 

Tuilsitír^  mo  derca^  siiain,     mo  ruibni^  mam  luibni^  ar  ló, 
mo  genum^  im  duais^  ro  boi,     ocus  mo  duais'  imm  ó.* 

AdbuF  fisi  armothá,^''       darchinnius ^ ^  co  dian  mo  chuib^^ 
ar  chribais^^  illeirg  ar  art^*     daceird,  bracht  cu  feic^^  a  4 

cuill.16 

Tricha  treten^'^  damconnáib'^     inatáib  catulraaing^^tuind, 
triucha nena^*^ Find^^ na f eic ^^  isséicse  ^^ thuas re fatuind.^* 


[Ed:] 

Tuilsither^  mo  dherca^  suain    mo  ruibhne^  mum  luibhne*  ar  lo 
mo  ghenam^  um  dhuais^  ro  bhaoi     agus  mo  dhuais'^  fam  o^. 

AdhbhuP  fisi  ar  mo  ta^"     dar  cinnius*^  go  dian  mo  chuib*^ 
ar  criobhais^^  a  leirg  ar  art     fo  cheird  bracht  go  feic^^  a  cuiP^  4 

Triocha  treathan^'^  damh  gun  naibh^*     iona  taoibh  go  a  tul 

moing^^  tuinn 
triocha  nena^^  Finn  na  feic^^     asseicsi  tuas  re  fa  thuinn^"*. 


[Glossen :] 

1  i.  da  chotlatar  L.  i.  do  chodladar  Ed.  2  i.  mo  súli  L.  mo 

shuile  Ed.  z  i.  mo  sciath  L.  i.  mo  sleagh  {sie)  Ed.  4  i.  im 

sleig  L.  i.  mo  sgiath  Ed.  5  i.  mo  chlaidiub  L.  i.  mo  cladhiomh  Ed. 

6  i.  im  láim  L.  um  dhorn  Ed.  i  mo  dorn  L.  i.  mo  dhorn  Ed. 

8  im  chluais  L.  fam  chluais  Ed.  9  .  .  .  gi  i.  i.  aislinge  Ed. 

10  atchondarc  L.  i.  tarla  Ed.  11  i.  darlecius  L.  i.  dar  leiges  Ed. 

12  i.  mo  chu  Ed.  13  i.  ar  muicc  L.  i.  ar  mhuic  Ed. 

14  feoil  L.  15  i.  saill  furri  corrici  a  fiacail  L.  i.  saill  go  fia- 

cuil  Ed.  16  i.  a  carpait  L.  a  carbui  Ed.  17  i.  traiged  L. 

i.  throigh  Ed.  ig  co  m-bróic  L.  i.  guu  broigh  Ed.  19  i.  co 

moing  a  srona  L.  i.  go  moing  a  srona  Ed.  20  i.  ordlach  L.  i.  or- 

ladh  Ed.  21  x)er.  L.  22  na  fiaccail  L.  i.  ua  fiacuil  Ed. 

23  i.  na  saill  L.  24  isseom  ro  búi  asa  cind  immach  da  fiacail  L. 

i.  asa  cionu  amach  Ed. 


A 


VI  Drei  ossianische  Gedichte.  163 

Meit  is  ri  habraid  a  derc^^     meit  is  ri  mess  a  fert  fö^^ 
selais^'  mu  genuin  a  luuin^^     ocus  mu  chuib  asa  hó^^. 

Cribais^"  mara  Talláin^^  tair     benais  ri  ail^^  tairges  tnu^^, 
mu  leo  liam  faesum**  dum  niad     mar  túsa,  ni  triath  mar  tú^^ 

T. 

Oisin  ro  cban  indsin  i  tráis  mara  im  Thallaind  ar  nia  na  mucci. 


[Ed:] 

Meidis  re  habbron  a  dherc^^     meidis  re  mes  a  fert  fo 
sealus  mo  ghenam^'^  a  muin^^     agus  mo  chuibb  as  a  ho.^^ 

Criobais^**  mbara  Tallann  tair     benus  ria  baiP^  tairges  tnu^^ 
mo  leo  uam  fhaosamb^*  domniadh     mar  tusa  ni  triath  mar  tu.^^ 

Oisin  ro  cban  ann  sin  attraigb  mara  tallann  ar  nia  na  muice. 


Anhang. 


Vers  2  eitirt  hei  O'Davoren  (ed.  Stokes)  p.  96:  Genam  i.  clai- 
dheamh.  ut  est  mo  gean[am}  im  duais  (i.  im  láim).  duais  laim 
mar  sin. 

Vers  3  eitirt  ibid.  p.  71:  Cinnes  i.  darlinges.  ut  est  adhbul  fisi 
armotha  darcinnes  go  dian  mo  cuib  (i.  mo  cú).   cuib  cu  mal-  sin. 

V.  7  und  8  übersetzt  von  Hennessy,  Academy  Aug.  1,  1871  p.  367: 
„As  big  as  a  caldron  her  eye,  as  big  as  a  MU  her  good  lair;  my  sword 
severed  her  neck,  and  my  hound  [hanging]  from  her  ear." 


[Glossen :] 

25   chommeit  ri   cori  mor  cach  siiil  di  L.  i.   coimed  re  coire  gach 
sul  di  Ed.  26  i.   coméit  ri  tolaig  a  lecht  ocus  si  fein  na  ligi  L. 

27  i.  tescaid  mu  chlaideb  L.  i.  tesgus  mo  cladhiomh  Ed.  28  i.  a 

munel  L.  a  muineal  Ed.  29  i.  mo  chu  asa  cluais  L.  i.  mo  chu 

asa  cluais  Ed.  30  muco  L.  i.  muic  Ed.  31  lyro.  L. 

32  ri  cloich  L.  i.  ria  cloic  Ed.  33  i.  ris  m-benand  tond  I^.  risa 

m-benann  tonn  Ed.  34  i.  ar  mo  chommus  fein  L.  i.  mo  bhoill  as 

comaLce  diob  nert  Ed.  35  ni  lac  immar  tu  L.  i.  ni  lag  mar  tu  Ed. 

11* 


I 

164  ^T  Drei  ossianische  Gedichte. 

V.  9  citirt  bei  O^Dav.  p.  71:  Cribuis  i.  muc.  ut  est  cribua  mara 
talla  (sie)  tair. 

Skene's  Uebersetzungr. 

Die  Parenthesen  rühren  von  mir  her. 

1.  2.  My  eyes  slumhercd  in  sleep,  my  spcar  ivas  with  my  shield, 
my  sword  was  in  my  Hand,  and  my  hand  under  my  ear.     (In  2^  fehlt 

eine  Silbe.) 

3.  4.  A  Strange  dream  (?)  happened  to  me,  I  set  siciftly  my  dogs 
(Sg.)  on  a  soio  in  the  piain  upon  flesh.  She  was  fat  to  the  tusk 
in  her  jaw.  (Dacheird,  focheird  ist  Verbalform  und  gehört  zum  Vorher- 
gehenden.) 

5.  6.  Thirty  feet  for  me  witii  my  shoes,  in  her  side  to  the  beard 
of  her  snout;  thirty  inqhes  for  Finn  in  her  tusk,  fat  above  on  her 
under  her  hide  (?). 

7.  8.  Large  as  a  caldron  was  euch  eye,  large  as  a  vessel  the  hol- 
low  beneath  (?).  My  sword  hewed  in  her  neck,  and  my  dogs  (Sg.)  fixed 
on  her  ear. 

9.  10.  Sow  of  the  sea  of  eastern  Tallann,  whieh  strikes  the  rock 
where  the  wave  touches.  My  Kmbs  were  to  me  a  protection  to  me  strong, 
as  thyself  not  weak  like  thee. 


YIL 
Die  Vision  des  Adainnán. 


1.  Dieser  Text  wird  hier  aus  zwei  Handschriften  mitgetheilt: 
^)    aus   dem   Lebor   na   hUidre    (circa    1100   geschrieben, 

s.  oben  S.  114),  im  Facsimile  p.  27 — 31; 

2)  aus  dem  Lebor  Brec,  einer  Handschrift  aus  dem  Ende 
des  14.  Jahrhunderts,  die  sich  gleichfalls  im  Besitz  der  Royal 
Irish  Academy  zu  Dublin  befindet,  und  gleichfalls  in  Facsimile 
publicirt  worden  ist*,  im  Facsimile  p.  253 — 256. 

Der  Text  des  Lebor  na  hUidre  ist  bereits  von  Stokes  edirt, 
mit  englischer  Uebersetzung  und  mit  werthvollen  Anmerkungen, 
Simla  1870  (s.  Gramm.  Celt.^  p.  XL).  Da  diese  Ausgabe  sehr 
selten  ist  —  „Fifty  copies  privately  printed"  steht  auf  dem 
Titel  — ,  so  wird  ein  neuer  Abdruck  nicht  unnöthig  sein.  Nach 
Stokes  existirt  derselbe  Text  in  einer  Handschrift  der  Pariser 
Bibhothek,  Ancien  Fond,  No.  8175. 

2.  Die  FÍS  Adamnáin  gehört  zu  den  merkwürdigsten 
Producten  der  altirischen  christlichen  Literatur.  Den  Aus- 
gangspunkt bilden  die  (in  LBr.  weitläufiger  commentirten)  Bibel- 
worte: Magims  Dominus  noster,  et  magna  virtus  ejus,  et  sapien- 
tiae  ejus  non  est  numerus.  Suscipiens  mansuetos  Dominus 
humiliat  autem  peccatores  usque  ad  terram  (Psalm  147,  Vers 
5  und  6).    Die  Belohnung  der  Guten  und  die  Strafe  der  Bösen 


*  Leabhar  Breac,   The  Speckled   Book,   otherwise  styled  Leabhar 
Mór  Dúaa  Doighre  u.  s.  w.,  Part  I,  Dublin  1872,  Part  II,  1876. 


I 


166  VII  Fís  Adamnáin. 

wird  veranschaulicht  durch  das,  was  Adamnán  einst  gesehen  hat. 
Denn  die  Geheimnisse  von  Himmel  und  Hölle  wurden  den 
Aposteln  und  anderen  Heiligen  geoifcnhart,  zuletzt  aber  dem 
Adamnán.  Am  Feste  Johannis  des  Täufers  verliess  dessen  Seele 
ihren  Körper,  und  schaute,  geführt  von  ihrem  Schutzengel,  zu- 
erst das  himmlische  Königreich  (Cap.  4)  und  dann  die  Hölle 
(Cap.  21).  Beide  Reiche  werden  ausführlich  geschildert,  denn 
ehe  die  Seele  in  ihren  Leib  zurückkehrte,  erhielt  Adamnán  den 
Auftrag  vor  Mönchen  und  vor  Laien  zu  predigen,  was  die  Guten 
und  was  die  Bösen  im  jenseitigen  Leben  erwartet.  Davon  pre- 
digte Adamnán  in  der  grossen  Versammlung,  als  das  Gesetz  dos 
Adamnán  eingeführt  wurde,  davon  predigte  früher  Patraic,  davon 
predigten  Petrus,  Paulus  und  die  übrigen  Apostel,  davon  Pabst 
Silvester  in  der  grossen  Versammlung,  in  welcher  er  Rom  von 
Constantin  erhielt,  davon  Fabian,  der  den  Kaiser  Philippus  be- 
kehrte, davon  Eli  unter  dem  Baume  des  Lebens  im  Paradiese 
(Cap.  31  if.).  Auf  die  vielfachen  Beziehungen  dieses  Tractats 
zu  Dante's  Divina  Comedia  hat  bereits  Stokes  hier  und  da  hin- 
gewiesen. 

3.  Wenn  Stokes  auf  die  grammatischen  Eigenthümlich- 
keiten  aufmerksam  macht,  welche  den  uns  vorliegenden  Text  als 
Mittelirisch  charakterisiren*,  und  aus  diesem  Charakter  der 
Sprache  schliesst  „The  piece  cannot  therefore  be  older  than  the 
eleventh  Century",  so  ist  dieser  Schluss  nicht  richtig.  Da  wir 
wissen,  dass  die  irischen  Texte  von  jedem  neuen  Abschreiber 


*  Als  solche  Erscheinungen  nennt  Stokes:  „confusion  of  e  and  i 
in  desinence;  putting  ae  for  oe,  nd  for  nn,  ur  for  air,  er,  and  11  for 
Id,  In;  prosthesis  of  f,  metathesis  of  es  and  ts;  final  a  for  ae,  ai,  e;  in 
the  article,  disuse  of  the  neuter  forms  of  the  nom.  and  acc.  sg.  and  use 
of  na  for  the  nom.  pl.  m. ,  the  dual,  and  the  dat.  plural;  in  the  adjec- 
tives,  use  of  the  fem.  form  in  the  nom.  pl.  masc. ,  and  in  the  case  of 
verbs  compounded  with  prepositions,  use  of  absolute  instead  of  subjoined 
forms".  Diese  Bemerkungen  beziehen  sich  zunächst  auf  den  Text  im 
Lebor  na  hUidre,  gelten  aber  auch  für  den  Text  im  Lebor  Brec.  Zu 
beachten  ist  jedoch,  dass  in  letzterem  sehr  oft  der  alte  Diphthong  oe 
gewahrt  ist. 


VII  Fís  Adamnáin.  167 

mehr  oder  weniger  consequent  in  die  Sprache  seiner  Zeit  um 
geschrieben  wurden,  so  kann  aus  der  Sprachform  nicht  das 
wh'kliche  Alter  eines  Prosatextes  bestimmt  werden.  Einen  ge- 
wissen Anhalt  für  das  Alter  unseres  Textes  bietet  Adamnán's 
Name.  Adamnán*  war  der  zehnte  Abt  von  lona  nach  Colum 
Cille,  und  starb  nach  den  Annais  of  thc  Four  Mastei-s  im  Jahre 
703  (O'Curry,  On  the  Ms.  Mat.  p.  342).  Aber  unser  Text  tritt 
nicht  als  das  Werk  des  Adamnán  auf,  sondern  er  enthält  nur 
als  Kern  eine  Erzählung  dessen,  was  Adamnán  auf  Grund  der 
ihm  gewordenen  Offenbarung  zu  predigen  pflegte.  Dass  der  Ver- 
fasser der  Zeit  Adamnán's  ferner  stand,  geht  daraus  hervor,  dass 
er  (Cap.  32)  den  König  Finnachta  Fledach  an  dem  sogenannten 
Gesetze  des  Adamnán  betheihgt  sein  lässt,  während  dieses  Ge- 
setz erst  nach  Finnachta's  Tode  eingeführt,  worden  sein  soll.** 

Ebenso  spricht  gegen  ein  höheres  Alter,  wenigstens  der 
letzten  Theile  unseres  Textes,  die  Erwähnung  der  Fabel  (Cap.  32), 
dass  Rom  bereits  von  Constantin  dem  Pabste  geschenkt  worden 
sei.  Diese  Fabel  kam  erst  im  8.  Jahrhundert  auf.***  Dagegen 
würde  die  Erwähnung  des  Zehnten  (Cap.  25)  nicht  unbedingt 
gegen  das  8.  Jahrhundert  sprechen,  wenn  derselbe  auch  erst 
nach  703  in  Irland  eingefülu't  worden  ist,  wie  Stokes  (nach 
Reeves)  hervorhebt.  Alle  diese  Punkte  sind  bereits  von  Stokes, 
theils  in  der  Preface,  theils  in  Anmerkungen  zu  den  betreffenden 
Stellen,  besprochen  worden.  Immerhin  beweisen  aber  auch  diese 
Dinge  nicht,  dass  unser  Text  erst  im  11.  Jahrhundert  entstanden 
sei.    Warum  nicht  im  10.  oder  im  9.  Jahrhundert? 

Nicht  zu  verwechseln  mit  dieser  Eis  Adamnáin  ist  eine  an- 
dere Visio  quae  vidit  Adanuianus  vir  spii'itu  sancto  plenus,  die 


*  Adamnán  ua  Tinne  (d.  i.  A.  Tinne's  Enkel)  ist  der  volle  Name. 
O'Curry,  On  the  Ms.  Mat.  p.  608  hat  irrthümlich  „Adamnán  o  Atínní'' 
(„the  grandson  of  Atinni").    • 

**  Die  Jahreszahlen  schwanken  freilich  in  der  Tradition.  Nach  den 
Annais  of  the  Four  Masters,  denen  Stokes  folgt,  ergeben  sich  folgende 
Daten:  695  König  Finnachta  stirbt;  697  Adamnán's  Gesetz;  703  Adam- 
nán  stirbt.  Nach  dem  Chronicon  Scotorum:  691  König  Fiusuachta  stirbt; 
693  Adamuán's  Gesetz;  700  Adamnán  stirbt. 
*♦*  Vgl.  Döllinger,  Papst-Fabeln  S.  61  ff. 


168  VII  FÍ8  Adaimiáin. 

Propliezeiung  einer  schrecklichen  Seuche,  von  welcher  O'Curry, 
On  the  Ms.  Mat.  p.  424  handelt.  Der  lateinische  Text  mit  dem 
irischen  Commentar  findet  sich  imLebor  Brec,  p.  258''  bis  p.  259^. 

4.  Meine  Ergänzung  der  handschriftlichen  Abkürzungen 
ist  nur  in  folgenden  Fällen  nicht  durch  den  Druck  keimtlich  ge- 
macht (vgl.  oben  S.  66):  1)  in  ocus,  in  beiden  Handschriften 
nur  einige  wenige  Male  plene  ocus  geschrieben;  2)  in  for,  ge- 
wöhnlich durch  f  mit  einem  Strich  darüber  bezeichnet;  3)  in 
acht,  besonders  in  LBr.  sehr  oft  durch  s  mit  einem  Strich  dar- 
über ausgedrückt,  sei  es  nun  die  mit  lat.  sed  gleichbedeutende 
Conjunction  acht,  oder  nur  die  Buchstabencombination  acht 
innerhalb  eines  Wortes  (z.  B.  cumachta).  Dagegen  ist  durch 
cursiven  Druck  angedeutet,  wenn  in  LBr.  die  Silbe  et  innerhalb 
eines  Wortes  (z.  B.  forcetul)  durch  das  Zeichen  für  die  lat. 
Conjunction  et  ausgedrückt  ist,  weil  dieses  Zeichen  LBr.  p.  254'*, 
24  auch  für  die  Silbe  ed  in  medon  gebraucht  ist. 

Von  graphischen  Eigenthümlichkeiten  in  LBr.  ist  noch  zu 
erwähnen:  1)  die  Abkürzung  für  lat.  autem  (h  mit  einem  Haken 
oder  Strich)  findet  sich  oft  da,  wo  LU.  im.  (d.  i.  immorro)  hat; 
2)  das  Längezeichen  wird  über  positione  lange  Silben  gesetzt 
(z.  B.  múintir);  3)  f  mit  einem  Punkte  oder  dem  Aspirations- 
zeichen darüber  bezeichnet  nicht  nur  den  nach  Vocalen  ein- 
tretenden Wegfall  dieses  Lautes,  sondern  auch  die  tönende  Aus- 
sprache desselben,  die  durch  ursprünglich  nasalen  Auslaut  des 
vorhergehenden  Wortes  bedingt  ist.  Um  Missverständnissen  vor- 
zubeugen führe  ich  nur  hier  die  einzelnen  Fälle  an,  und  lasse 
sie  im  Texte  unbezeichnet:  co  flescaib,  co  fleisc  p.  254^*  lin.  52 
und  84  (Cap.  15,  18);  i  filet  p.  254'*  lin.  31  (Cap.  4),  i  fhia- 
dnaise  p.  254'*  lin.  50  und  64,  p.  254''  lin.  58  (Cap.  6,  7,  16), 
i  fhocus  p.  255"  lin.  54  (Cap.  25),  tresan  fhial  n-gloinide  p.  255'» 
lin.  85  (Cap..32);  na  fial  sin  (Gen.  PI.)  p.  254'»  lin.  36  (Cap.  14), 
a  fulang  (Pron.  poss.  Plur.)  p.  255"  lin.  70  (Cap.  26);  i  toltnaigi 
fhognuma  p.  255a  lin.  45  (Cap.  23).  Ebenso  findet  sich  verein- 
zelt p.  253'»  lin.  51  docum  talmaw.  In  moderner  Orthographie 
würde  man  schreiben:  co  bh-flescaib,  dochum  d-talman. 


VII  Fís  Adamnáin.  169 

Fis  Ádamnan  so  sis. 

1.  Is  uasal  ocus  is  adamraigthe  in  comdiu  iia  n-dúla, 
ocus  is  mor  ocus  is  machdáigthe  a  nert  ocus  a  chumachta. 
Is  cennais  ocus  is  áilgen,  is  trócar  ocus  is  dearcach.  Ar  tó- 
curid  dochum  nimi  chuci  lucht  na  deirce  ocus  na  trócaire,  na 


Fís  Ádomnáin  incipit. 

Magnus    dominus    noster    et    magna    virtus    ejus    5 
et  sapientiae  ejus  non  est  numerus.    Is  uasal  ocus  is 
adamra  in  coimdiu,  is  mor  ocus  is  machtnaigthi  a  nert  ocus 
a  chumachtu,  nis  fil  crich  na  uimir  for  immud  a  ecna  uá  a 
moreolais.     Suscipiens   mansuetos    dominus    humiliat 
hautem  peccatores  usque  ad  terram.     Tócuirid  diu  in  10 
coimdid  chuice  dócumm  nime  lucht  na  derci  ocus  na  trocaire 
ocus  na  cendsa  ocus  na  condircle.     Toirbirid  tra  ocus   tra- 
scraid  dócum  tsdman  ocus  iförn  comthinól  n-étarbach  na  mac 
mallachtan.   In  spirwi  noeb,  in  spirwi  otá  cech  cómdignad  ocus 
cech    comairli    don    eclais  cechtarda  phetarlaicthi  ocus  nú-  15 
fiadwaise,  is  e  in  spirwi  sin  ro  ináorcheíí  dána  ocus  derritiusa 
na   n-dWged   n-diada  don   eclais,    cfe   (sie)   fon  uli    domun, 
is   e  in   spirwi  sin  do  rinfid  na  hriafhra,  sa  triasin  rigfáith, 
i.  Daiiid  mac  lese  conäp  {sie):  Magnus  dominus  noster.   Is 
mor  ocus  is  adbul  ar  tigerua-ne,  in  coimdiu  Isu  Crist,  i.  e.  nemo  20 
potest  ei  dignam  laudem  afferre.     Is  inand  ón  ocus  ni 
thic  do  neoch  raolad  is  imchuhaid  fris  do  dénum  dó.    Major 
est  omni  laude  virtus  qua  condidit  naturam  rerum  et 
sustinet  molem  gravem  terram.    A'r  do  roisce  cech  molad 
him  nert  ocus  im  chumachtu  comsutham  ór  thuismestar  aio-  25 
ned  na  n-dúl  ocus  ic  fulang  mét  ocus  trumma  na  talman  cenach 
cúmscanugiííí  foraib.    Et  sapientiae  ejus  non  est  nume- 
rus i.  e.  pater  cognoscit  qualitatem  omnium   rerum. 
Is  immda  fis  ocus  eolus  in  choimded,  is  inund  ón  ocus  cid  at 
imda  ocus  cid  at  ecsamla  na  dúli,  ni  fil  inntib  ni  no  beth  30 
i  n-anfollsi    do.     Suscipiens   mansuetos    dominus    i.   e. 

31  inanfhollsus  LBr. 


170  ^IÍ  Fís  Adamnáin. 

[LU:] 

censai  ocus  na  connircle;  tairbirid  immorro  ocus  trascraid 
dochum  n-iífirwd  comtinól  n-écraibdech  ii-étarbach  na  mac 
mallachtan.  Arfuirid  derritussa  ocus  focraice  écsamla  nimi 
dona  bmnachtnachaib,  ocus  tairbirid  illatu  pían  n-ecsamail 
5    doiia  maccaib  bais. 


2  iffird  LU. 


[LBr:] 

bumiles  ad  himaginem  Dci  legi  non  adversantes. 
Aurfoemaid  in  coimdiu  chuci  ina  múintorus  na  cáinduthrach- 
taig  ocus  na  cendsai.  Fercnd  siii  choiinetait  ínntib  do  gres 
cosmailius    ocus  bímáigin   Dé    ocus   na   tecait  i  n-agaid  in 

10  rcchta  atharda.  Humiliat  hautem  peccatores  i.  est 
solos  mansuetis  contrarios  scilicet  immites,  et  ad 
promerendum  scripturarum  intellectum  mansuetu- 
dinem  carentes.  Deroilid  din  ocus  toirnid  na  pecdachu. 
In  ierená.  ón  áirithe   ata  cotarsna  dona  cendsaib  ocus  fora 

15  m-benand  a  n-étrocaire  ocus  a  n-ecendsa  tuicsin  n-iumedo- 
naigi  na  scriptuire  nóibe.  Usque  ad  terram  i.  est  usque 
ad  sapientiam  terrenarum  vcl  usque  ad  sensus  car- 
"nis.  Co  tahnain  nos  trascair,  is  inand  ón  ocus  cusind  ecnai 
n-domunda  no  cusna  cétfadaib.    Si  i^itur  mansuetos  i.  est 

20  mites  bona  domini  in  terra  vivendum  possessuros  esse 
certum  est,  quid  aliud  peccatores  isti  i.  est  immites 
et  non  mansueti  qui  eis  contrarii  sunt  nisi  sem- 
piterna  supplicia  in  generibus  suis  possidebunt  i. 
Masa  erdálta  iarom  immad  na  fochraice  nemdai  doua  cend- 

25  salb  ocus  dona  coindirclechaiö,  cid  aile  bias  dona  hecendsaib 
ocus  dona  hécraibdechu  ocus  dona  hetrocairib  (p.  254'*:)  acht 
immud  anbthine  na  peni  suthaine  iar  n-ernailib  ecsamlaiö. 


5  di  legi   u    adsantes    LBr.     Die   lateinischen  Wörter   in   diesem 
Stücke  sind  zum  Theil  arg  rerstümmelt. 

10  solus  mansuetos  contrarios  seil   imites  LBr. 

19  Si  g  .  .  .  .  vivendttm  posesurores  ee  .  .  .  .  himites  .  .  . 
contrari  ....  gribus  ss  posidebt.    LBr. 


VIT  Fís  Adamnáin.  171 

[LU:] 

2.  Sochaidi  trá  do  nsébaib  ocus  d'fírenaib  in  comded 
na  ii-dúla  ocus  d'apstalaib  ocus  desciplaib  Isu  Cr  ist,  día  ro 
faillsigtheá  rúine  ocus  derritiusa  flatha  nimi  fón  ciímma  sin 
ocus  focbraice  fororda  ua  fii'cn,  ocus  da?^  día  ro  faillsigthcá 
píana  écsamla  ifiViud  cosnafíb  filet  intib.  Ro  foillsiged  ém  do  5 
Phetar  apsía?  ind  long  cethararddidi  do  leced  do  nim,  ocus 
cethi'i  suanimain  esti,  binnithir  cach  ceól  a  éstecht.  Couúar- 
gabad  ásin  Pól  apsía?  cosin  tres  neni,  co  cúala  hriathra.  dia- 
snéte  na  n-aingel  ocus  imacallaim  n-adamraigthe  muintiri 
nimi.  Ructha  daw  beos  ind  aqystail  uli  illó  cstechta  Muri,  co  10 
n-accatár  píana  ocus  todémama  trúaga  na  n-dáinc  n-anfecht- 
nach,  día  ro  forcoingair  iu  comdiu  for  aiuglib  ind  fuinid  oslo- 
cud  in  tahnan  ríasna  apsíaZíí,  co  ro  fégtáis  ocus  co  ro  inuith- 
migtís  lii£fer«d  cona  ilphíanaib,  annal  do  rairgert-som  fessin 
dóib  anísin  ré  cían  rena  cbésad.  15 

3.  Ro  faillsiged  áan  fó  deóid  do  Adamnáu  u  Thinne, 


14  hifferd  LU.  i5  chésat  LU. 


[LBr:] 

2,  SochaidG  tra  do  noemaib  ocus  do  fírenaib  ocus  do 
descipl«&  in  choimded  Isu  Crist,  dia  ro  foillsigthea  rúni  ocus 
derritiusai  muintire  nime  fón  cunia  sin  ocus  focraice  forordai 
na  fírén,  ocus  din  dia  ro  follsigthea  piana  ecsamlu  iftVn  cus-  20 
nafiib  filet  indib.  Ro  follsiged  em  do  Phetur  apstul  in  long 
cetharardide  dou  riclied  do  nim  dochum  talman  co  cetliri 
suainemuu  esti,  ocus  binde  cach  ceol  a  bestecht.  Conuarga- 
bud  Pol  apsíaZ  cusin  tres  nem,  co  cuala  briatbra  diasueti  na 
u-aingel  ocus  imacallaiw*  adamra  muiutire  nime.  Ructha  din  25 
beos  in  dá  apsíaZ  déc  illóo  etsechta  Muirc,  co  n-acutar  piana 
ocus  todernuma  truaga  na  n-anfíren,  dia  ro  forcongair  in 
coimdiu  for  ainglib  in  funid  eroslucad  in  talmdM  ria  na  aps- 
taln,  CO  ro  fégtais  ocus  co  ro  migtís  {sie)  ifern  cona  bilpianaib, 
2imal  do  rairngert-som  fessin  doib  innisin  gar  rena  chésad.  30 

3.  Ro  foillsiff  din  iarsin  do  Adamuan  hw  Thinde,  do  ardeo- 


172  VII  Fís  Adamnáin. 

[LU:] 

do  ardecnaid  íarthair  domain,  labairth«r  sund,  día  ro  escomla 
a  anim  asa  cliurp  hi  feil  lohain  Baptisí,  ocus  día  rucad  do- 
chum  richid  co  n-ainglib  nimi  ocus  iffrmd  cona  dséscorslúag. 
0  ro  scar  íarom  ind  anim  frisin  corp,  ro  arthraig  fo  chétóir 
5  di  aiiigel  a  comáitechta  céin  bai  hi  colaind,  ocus  ros  fuc  leis 
ar  thús  do  fegad  Üatha  nimi, 

4.  Issí  daw  cétna  tír  coso-rancatár,  tír  na  nseb.  Tir 
sutacb  solusta  iarom  in  tír  sin.  Airecbta  écsamla  ingauta  and 
CO  caslaib  lín  gil  impu,  co  culpaitib  glegelaib  úasa  cennaib. 

10  Naim  airthir  in  (p.  27b:)  domain  ina  n-airiucht  fo  leith  i  n- 
airthiur  thiri  na  nsem.  Naim  iarthair  iu  domain  daw  i  n-iar- 
thur  in  tire  cetna.  Naim  thuascirt  in  domain  daw  ocus  a 
descirt  ina  n-dib  n-airechtaib  dermáraib  tess  ocus  tuaid.  Cach 
oen  iarom  fil  i  tír  ina  nséb,  is  comfocus  do  estecht  inna  ceól 

15  ocus  innithmigud  inna  luinge  hi  failet  nói  n-grád  nime  iarna 
cémewnaib  ocus  iarna  n-urd. 


[LBr:] 

naid  iarthair  domain,  iímí  pritchaithir  súnd,  dia  ro  escomla 
a  ainimm  asa  churp  hi  feil  Eoin  hauptaist,  ocus  dia  rucad 
dócum  richid  co  n-ainglib  nime  ocus  iífiVn  cona  doescursluag. 
0  ro  scar  a  animm  Adamnáin  ria  chorp,  ro  artraig  fo  ceíoir 
20  dó  aingel  a  choemteac/iía  cein  bói  i  colaind,  co  ruc  lais  for  tús 
d'athascnam  úatha,  nime. 

4.  Is  e  din  ceína  tír  cusa  rancatar,  i.  tír  na  noem.  Tír 
suthach  solusta  tra  in  tír  sin.  Oirechta  ecsamla  inganta  and 
co  casraib  lín  gil  immpu,  co  culpatib  glégela  uasa  cendaib. 

25  Nóim  oirthír  domain  i  n-oirocht  fó  leith  i  n-oirthwr  tíre  na 
noem.  Nóim  iarthair  domain  i  n-iarthwr  in  tíre  ceína.  Noim 
tuaiscirt  ocus  deiscirt  in  domain  andib  oirechtaib  dermairib 
tess  ocus  tuaid.  Ccch  noem  iarom  íil  i  tír  na  noem,  is  com- 
focus éstecht  na  ceol  ocus  indethmiugwa  na  luinge  i  íilet  nói 

30  n-graid  nime  iar  ceimendaib  ocus  iar  n-urd. 


VII  Fís  Adamnáin.  173 

[LU:] 

5.  Indara  fecht  daw  dona  naibaib  canait  ceol  ii-adarara 
oc  molad  Dé,  in  fecht  n-aill  con  tuaset  fri  ceol  muintire  iiime, 
ar  ní  recat  a  les  iiid  naim  ní  aile  acht  éstecht  in  ceoil  risa 
coistet,  ocus  innithmigud  inna  soilse  addecet,  ocus  a  sásad 
don  boltnogud  íil  is  tir.  Atá  flaith  adamra  da,n  fri  gnúis  do  5 
gnúis  dóib  úathib  síjérdes,  ocus  fíal  glainide  etarro  ocus  er- 
dam  orda  fris  anes.  Is  tnt-sede  immaiccet  som  fúath  ocus 
foscugud  muintire  nime.  Ni  fil  immorro  fíal  no  temel  eter 
muwt*V  nime  ocus  inna  nóemu,  acht  itat  i  foilse  ocus  i  frec- 
narcus  dóib  illeth  friu-som  dogres.  Circull  tentide  daw  imón  10 
tír  sin  imma  cuaird  ocus  cách  ind  ocus  ass  ocus  ni  erchótigend. 

6.  Na  da  apsía?  déc  immorrg,  ocus  Maii'e  óg  ingen  ina 
haireocht  fó  leith  imón  comdid  CMmachtach.  Uasalathraig 
ocus  fáde  ocus  descípuil  Isu  i  comfocus  dona  scpstalaih.  Atát 
daw  araile  nóemógu  do  deis  Maire  ocus  ré  nach  cían  etarro.  15 


6  dogníM«  LU. 


[LBr:] 

5.  Indara  tan  din  dona  noemaib  canait  ceol  n-adámru 
oc  molad  Dé,  iu  íeacht  n-aill  con  tuaiset  fri  ceol  múint?Vi 
nime,  ár  ni  adilcniget  na  nóim  oní  aile  acht  esteacht  in  cheoil 
riasa  coistet,  ocus  indethmiúgud  na  sollsi  itchiat,  ocus  a  sásad 
don  boltanugud  fil  isin  tír  sin.  Ata  din  flaith  adamrai  for  20 
gniiis  doib  uadib  sairdess.  Fial  glonide  eturru  ocus  erdad 
órdai  fris  aness,  ocus  trit-side  imanaicet-sum  delba  ocus  fos- 
cud  muintire  nime.  Ni  fil  imorro  nach  temel  it*V  miiintir  nime 
ocus  na  noemu,  acht  atát  í  follsi  ocus  i  frecnarcus  doib  illeth 
friu-som  do  gres.  Circill  tentide  din  imo  (sie)  múintir  sin  ba  25 
cuairt,  cách  ind  ocus  ass  ocus  ni  erchotig  do  neoch  dib, 

6.  In  di  apsi«Z  dec  ocus  Muri  óg  i  n-oirecht  foleith 
imon  coimdid  cumachtach.  Uasalathraig  ocus  fátha  ocus  des- 
cip^«7  Isu  Crist  i  comfocus  dona  hapsiaZaib.    Atat  din  nóem- 
oga  do  dheis  Muire  ocus  re  m-bic  etarru.    Nóidin  tra  ocus  30 
mrtcoemu  impu  da  cech  aird  ocus  ceol  enlathi  muintin  nime 


174  VII  FÍ8  Adamnáin. 

[LU:] 

Nóidin  ocus  mí*ccáim  impu  do  cach  aird,  ocus  ceól  enlathe 
muiiitire  nime  oca  n-airfitiud.  Buidue  ana  do  ainglib  coim- 
thechta  inna  n-anmand  oc  umallóit  ocus  oc  timthirecht  eter 
na  hairichtaib  sin  i  fíaduaisi  ind  ríg  dogres.     Ni  chwmaic 

5  thra  nech  isin  bith  frecnairc-sea  túarascbail  no  innisin  inna 
n-airecht  sin,  snaal  itát  iar  fír.  Na  buidne  ocus  na  hairechta 
áan  fili  i  tír  na  nséb,  amal  ro  radsem,  bid  at  marthanaig  isin 
morgloir  sin  co  mordail  bratha,  co  ros  coraigea  in  brithem 
firén  illathe  ind  fugill  isna  sostaib  ocus  isna  inadaib  i  m-bíat 

10  oc  déscin  gnússe  Dé  cen  fial  cen  forscatb  etarru  tria  bithu 
na  m-betha. 

7.    Cid   mór   imorro    ocus   cid    adbul  in  taitnem  ocus  in 

t-soilse  fil  i  tír  na  nsém,  amal  ro  rádsem,  is  aidbliu  fo  mile 

ind  etrocbta  íil  immaig  muintire  nime  im  rigsuide  in  comded 

15  fessin.     Is    amlaid   iarom   atá   in  rigsudi  sin  inna  cbathair 

chumtacbta  co  cethri  colomnaib  do  b'ic  logmair  foi.    Cén  co 


[LBr:] 

ica  n-oirfited  do  gres.  Búidne  ána  atbluma  do  ainglib  coem- 
tbecbta  inna  n-anmand  ic  umaloit  ocus  oc  timthirecht  itir 
na  hoirechtu  sin  i  fiadnaise  in  rig  do  gres.    Ni  chumaic  tra 

20  nech  for  bith  tuaruscbail  na  aisnés  na  n-oirecht  sin,  amaZ 
atat  iar  fír.  Na  búidne  ocus  na  hoirechtu  tra  filet  a  tír  na 
noem  woaal  atchuadmar,  bíd  at  marthanaig  isin  glóir  sin  co 
mordáil  bratha,  conas  coraigea  in  íírhrithem  do~1ó  in  fuigiU 
isna  sostaib  i  m-biat  oc  decsiu  (sie)  gnúsi  De  cen  fial  etarru 

25  do  gres. 

7.  Cid  mór  immorro  ocus  cid  adbul  in  taitnem  ocus  in 
t-soUsi  fil  i  tir  na  noem,  amal  atcuadmar,  is  áidbli  fo  mile  in 
etrochta  fil  immuig  muntiri  nime  im  rigsudi  in  choimded 
fesin.  Is  Simlaid  tra  ata  in  rigsudi  sin  ina  chathair  cum- 
80  dachta  co  cetri  colamnu  do  licc  logmair  foi.  Ocus  cen  co 
beth  d'oirfited  do  nech  acht  coiceiul  comchubaid  na  colamim 


Ú 


VII  Fís  Adamuáin.  175 

[LU:] 

beth  daw  d'airfiteod  do  neoch  acht  cocetul  comchubaid  na 
cethri  coloman  siu,  ro  (p.  28*:)  pad  lor  do  glóir  ocus  d'aibnius 
do.  Tri  eóin  aregda  imorro  isiu  chathair  i  fiadnaise  ind  ríg, 
ocus  a  menmsL  ina  n-dulemain  tria  bithu,  issé  siu  a  n-dan. 
Celebrait  daw  na  ocht  trath  oc  molad  ocus  oc  adamrugud  in  5 
coimded  co  claischétol  aircaingel  oc  tiachtain  fói.  0  na  henaib 
iarom  ocus  ona  harcainglib  tinscetal  in  cheóil,  ocus  nos  fre- 
crat  iarsin  muinter  nime  ule  eter  nóemu  ocus  nóemóga, 

8.  Stúag  dermár  daw  os  chind  ind  ordnide  ina  chatháir 
rigdai  amaZ  cathbarr  cwmtachta  no  mind  ríg.  Día  nos  faictis  10 
roisc  doenna,  no  legfaitís  fo  chétóir.  Tri  cressa  ina  mór- 
thimcbell  etarro  ocus  in  slúag,  ocus  ni  fes  la  túaraiscbáil  cid 
atas  comnaic.  Sé  míle  do  míledaib  co  n-delbaib  ech  ocus  én 
imon  catháir  tentide  for  lassad  cen  crích  cen  forcend. 

I 

9.  Aisneis  iarom  in  comded  CMmachtaig  fil  isind  rigsuidi  15 
sin,  ní  thic  do  neoch  acht  mád  doneth  féin,  no  mawi  ebrad 

[LBr:] 

sin,  ro  bad  lór  do  glóir  ocus  d'óibnius  dó.  Tri  héoin  oiregdu 
immorro  isin  catraig  i  fiadwaíse  in  rig,  ocus  a  menma,  ina 
n-duilemain  tria  bithu,  is  e  sin  a  n-dán  do  gres.  Celebrait 
tra  na  hocht  tratha  ic  molad  ocus  oc  adamrugud  in  choimded  20 
CO  claisceíul  archaingel  ic  tiáacM  doib  fói.  0  na  hénaib  tra 
ocus  o  na  harchainglib  tindsceíul  in  céoil,  ocus  nos  frecrat 
munter  nime  uli  itíV  noemu  ocus  noemóga  iarsin. 

8.  Stuag  dermáir  tra  ós  cind  in  ordnigi  ina  chatháir 
rígda,  amal  cathban'  cúmdachtu  no  amaZ  mínd  rigda.  Dia  25 
uos  aictís  ruisc  doennai,  no  legfatís  fo  ceíoir.  Tri  cressa  ina 
morthímchell  etMrru  ocus  in  slóg,  ocus  ni  fess  la  tuaruscbail 
cid  atusconmaic.  Sé  mile  do  mileduib  co  n-delbu  ech  ocus 
én  imon  cathair  tentidi  for  lassad  cen  crich  cen  forcend. 

9.  A  aisnes  tra  in  choimded  cumachtaig  fil  isin  rigsudi  30 
sin3  ni  thic  do  neoch  acht  mine  demad  fen  no  mine  erbrad 


176  Vn  Fís  Adamnáin. 

* 

[LU:] 

fri  grádaib  nime.  Ar  ní  innisfea  nccli  a  bruth  ocus  a  bríg, 
a  derge  ocus  a  rofoillsi,  a  anius  ocus  a  aibnius,  a  chumlacht 
ocus  a  chobsaidecht,  imad  a  aiiigel  ocus  a  árchaingel  oc  can- 
tain  diiúil  dó.  A  thecbtairi  roimdai  chuci  ocus  úad  co 
5  u-athescaib  rochwinrib  do  cach  budin  ar  úair,  a  iniiie  ocus  a 
rochendsa  fri  arailib,  a  ainmíne  ocus  a  roacairbe  fri  lucht 
aile  díb. 

10.  Día  m-bé  nech  occá  sirfegad  imme  anair  ocus  aníar, 
aiies  ocus  atúaid,  fogéba  do  cech  lcith  aci  agid  n-airegda, 

10  soillsithir  fó  secht  anda  grían.  Ní  aicfea  daw  delb  n-duiie 
fair  do  chiiid  no  coiss,  acht  na  dlúim  thentide  for  lassad  fón 
m-bith,  ocus  cách  for  crith  ocus  for  úamain  reini.  Is  lomnáii 
día  soilse  nem  ocus  tsáam  ocus  rutheii  amal  rétlaiiid  ríg  iua 
mórthimcell.    Tri  míle  cheól  ii-écsamail  cecha  óenclaisse  fil 

15  oc  classchétol  imme.  Binnithir  ilcheólu  in  domaiu  cach  óen 
cheól  fo  leith  dib-seíZe  fessln. 


[LBr:] 

fri  grádu  nime.  Ar  ni  indisfed  nech  aile  a*bruth,  a  bríg,  a  dérc, 
*a  rosóllsi,  a  ainius,  a  aibnius,  a  chuiinlacht,  a  chobsaidectt, 
ocus  immad  a  aiiigel  ocus  a  archaingel  ocantaiii  cheoil  do. 
20  A  thinithirid  roimdai  chuci  ocus  uada  co  n-athescu  cumri  da 
cech  budin  aruuair,  a  míne  ocus  a  morchennsa  fri  aroilib, 
a  anmíne  ocus  a  agarbi  fri  lucht  aile  dib. 

10.  Dia  m-be  nech  ica  fegad  imme  anoir  ocus  aniar,  aness 
ocus  (p.  254'' :)  atuaid,  fógeba  dá  cech  leth  a  agaid  n-oiregdai, 

25  soiUsi  fo  secJit  oltas  grian.  Ni  faicfe  tra  deilb  n-duinide  fair 
do  chind  no  coiss,  acht  iiia  dlúim  deirg  thentide  for  lassad 
fon  m-bith  ocus  cach  for  crith  ocus  uamun  remi.  Is  lán  da 
sóllsi  nem  ocus  talam  ocus  ruithen  amal  rédlaind  rigdai  ina 
mortimchell.    Tri  mile  ceol  n-ecsamaiZ  cech  oen  classach  iil 

30  oc  claisceiul  imme,  ocus  binnithíV  ilcheolu  domaiii  cech  ceol 
fo  leith  dib-side. 


VII  Fís  Adamnáin.  177 

[LU:] 

11.  In  cathir  íarom  iiia  fail  in  rígsudi  sin,  is  amlaid 
atá,  ocus  secht  raúir  glainide  co  n-datliaib  écsamlaib  ina 
thimcell,  airdiu  cach  múr  araile.  Lebend  imniorro  ocus  fond 
inícbtaracb  na  cathrach  di  glain  gil  ataconinaic  co  n-gné 
grme  fair  iarna  brechtrad  di  gurm  ocus  ehorcra  ocus  úani  5 
ocus  cacha  datha  archena. 

12.  Muinter    bláith  romín  >ochennais  daw  cen*  esbaid 
nácha  mathiusa  foraib,  is  iat  aittrebait  in  cathraig  sin.     Ar 
nís  röchet  ocus  nís  aitrebat  do  grés  acht  nóemóig  no  ailitrig 
dútrachtacha  do  Dia.     A  n-ecor  immorro  ocus  a  corugud,  is  10 
dolig  a  fiss  cinnas  forcsémnacair,  ar  uí  fil  druim  neich  díb  no 

a  slis  fri  áraili,  acht  is  (p.  28'':)  amlaid  res  córaig  ocus  ros 
comét  ctímachta  díasnéte  in  chomded,  gnúis  fri  gnúis  ina  sre- 
thaib  ocus  iua  corónib  comardaib  mórthimchell  ind  rígsuide 
immá  tíuaird  co  n-ánius  ocus  co  n-áibinnius  ocus  a  n-aiged  15 
lile  fri  Día. 

13.  Crand  caingil  di  glain  eter  cach  dá  claiss  co  cMmtuch 

[LBr:] 

11.  In  chathair  iarom  ina  íil  in  rigsudi  sin,  is  amlaiä 
ata,  ocus  secJit  miiir  gloinide  co  n-daihaib  ecsumlaib  ina  tim- 
cell,  ardiu  cech  miir  araile.    Lebend  immorro  ocus  fond  inich-  20 
tarach  do  gloin  gil  atacomnaic  co  n-gné  grene  fair. 

12.  Miiintcr  romin  rochendais  din  cen  esbuid  nach  mai- 
thiusa  forru  aittreftus  in  catraig  sin.  Ar  nis  inaitcet  ocus  nis 
aittre&at  in  catraig  sin  do  gres,  acht  noim  no  ailitrig  no  aitri- 
gig  diithrachtaig  do  Dia.  A  n-ecor  immorro  ocus  a  n-ordu-  25 
gud,  is  dolig  a  fis  cindus  forcoemnacar,  ar  ni  fil  druimm  no 
sliss  neich  dib  fri  aroli,  acht  is  amlaicl  ron  coraig  ocus  ron 
coimet  cumachtu  diasnethi  in  choimded  gnúis  fri  gnúis  ina 
Brethaih  ina  coronib  comardu  immortimchell  in  rigsudi  bá 
cuairt  CO  n-áinius  ocus  óibnius  ocus  a  n-aiged  uli  fri  Dia.         30 

13.  Crand  caingil  do  gloin  itiV  cech  da  clasaig  co  cwm- 

12 


ÍI 


178  VII  Fís  Adamnáin. 

[LU:] 

derscaigtech  dergóir  ocus  argit  fair,  co  srethaib  sainemla  di 
liic  lógmair  ocus  co  m-bieclitrad  gom  n-écsainail  ocus  co 
catliairib  ocus  choronib  carrmocail  forsiia  crunim  caingil  sin. 
Tri  leca  logmara  daw  co  fogwr  bláith  ocus  co  m-binne  cheóil 
5  eter  cadi  da  primairecht  oous  allethe  úaelitarcha  iiia  lóchar- 
naib  for  lassad.  Secbt  raíle  aingel  i  n-delbaib  primcainnel 
oc  soilsigud  ocus  oc  inorchugud  inna  catrach  má  cúaird, 
secht  míle  aile  ina  certmedón  oc  lassad  tría  bitbu  sír  imón 
cathraig  rígdai.  Fir  domain  i  n-óen  bale,  cid  at  línmair,  nos 
10  fórfed  do  biud  boltnogud  cind  óencbainle  dina  cainlib  sin. 

14.     Do    neoch   trá    do    dáinib  in  domain  nád  röchet  in 

cathraig  sin  asa  m-bíu   ocus  dianid   érdalta  a  haittreb   iar 

fugiull   brátha,   is  intib   airbirit  co  anbsaid  ocus  co  utmall 

i  n-dindguaib  ocus  i  cnocaib,  i  sescnib  ocus  irrotaigib  a  n- 

15  aitreba,  co  ti  chucu  bráth. 

Is   amlaid   daw  atát  na  slóig  sin   ocus  na  hairechta,  ocus 


[LBr:] 

dach  derscaigtech  arcait  ocus  óir  fair.  Teora  lega  logmara 
din  CO  fogur  m-blaith  ocus  co  m-binde  ceoil  itir  cech  da 
primoirecht  ocus  allethi  uachtaracha  ina  locharuaib  for  lasad. 
20  SecM  mile  aingel  i  n-delbaib  prirachoindel  ic  sollsiugwíí  ocus 
oc  insorchugnd  inna  catrach  bá  cuairt,  secht  mile  aile  ina 
certmedón  oc  lassad  tria  bithu  sir  imon  rigchathair.  Fir  do- 
main i  n-oen  bali,  cid  at  linmara,  nos  foirfed  do  biud  boltnugwd 
chind  oenchondli  dona  condlib  sin. 

25  14.  Do  neoch  tra  do  dóinib  domain  nat  roichet  in  catraig 
sin  asa  m-biu  ocus  dianad  erdalta  a  haittreb  iar  fuigell  bra- 
tha,  is  inntib  airbmt  cho  anbsaid  ocus  co  hutmall  i  n-ding- 
naib  ocus  i  cnoccaib,  i  sescnib  ocus  irrotaigib  a  n-aittre&a, 
CO  ti  bráth. 

30  Is  simlaid  din  atat  na  sloig  sin  ocus  na  hoirechta,  ocus 
aingel  coemtechta  cecha  hsenanma  fil  inntib  oc  umaloit  ocus 


VII  Fís  Adamnáin.  179 

[LU:] 

aingel  comimtechta  cacha  hóenanma  fil  indib  oc  umallóit  ocus 
timthirecht  di.  Fíal  teiied  ocus  fíal  d'aigriud  i  prímdorus 
iiina  catiirac  inna  fíadnaisse,  ocus  siat  i  comthúarcain  cind 
ar  cind  tria  bithu.  Fogwr  ocus  fúamaiid  daw  na  fial  sin  oc 
comríachtáin  atcluintí>-  fón  m-bith.  Sil  n-Ádaim,  dia  cluintis  5 
in  fogMr  sin,  nos  gebad  iile  crith  ocus  úauiun  dofulachta  remi. 
Itorsig  thrá  ocus  it  búadartha  na  pecdaig  ocond  fogwr  sin. 
Mád  illeth  immorro  fri  muintir  nimi,  ní  cluinter  din  gárb- 
thoraind  sin  acht  lanbec  do  ráitb,  ocus  binnithir  cacb  ceól 
atacomnaic,  10 

15.  Is  adbul  íarom  ocus  is  ingnad  fria  innisin  sudigud 
inna  catrach  sin,  ar  is  bec  di  mór  aní  ro  inTiisemár  dia  hor- 
daib  écsamlaib  ocus  dia  ingantaib. 

Is  andam  trá  lasin  n-anmain  iar  comgnáis  ocus  comattrib 
na  colla  cona  súan  ocus  cona  sádaile  ocus  cona  sáire,  cona  15 
sóinmige  insaigid  ocus  dula  co  rígsuide  in  dúleman,  acht  mani 
dig  le  heolcbu  aingel,  ar  is  docomail  drém  na  secht  nime,  ar 

ILBr:] 

oc  timthirecbt  di.  Fial  teued  ocus  fial  óigrid  i  primdorus  na 
catrach  ina  fiadwaise  oc  comriacbtain  ocus  oc  comthuarcain 
cind  ar  cbind  tiia  bithu  sír.  Fogur  diu  ocns  fuaiwím  na  fial  20 
sin  itclúinter  fon  m-bith.  Sil  n-Adaim,  dia  cluntís  in  fogar 
sin,  nos  gébad  uile  crith  ocus  oman  dofulachta  reme.  It 
toirsig  ocus  it  buaidertha  din  na  pecdaig  icon  fogui'  sin. 
Mad  illeth  immorro  fri  múintir  nime,  ni  cluinter  don  garb- 
thoraind  sin  acht  b^c  nammá,  ocus  bindithir  cech  ceol  ata  25 
comnaic. 

15.  Is  adbul  iarom  ocus  is  ingnad  ré  indisi  (sie)  súidiugud 
ua  catrach,  ar  is  bec  do  mor  inni  itchuadumar  dia  hordaib 
ecsamla  ocus  dia  hingantaib. 

Is  annam  tra  lasin  anmain  iar  comgnáis  ocus  comaittreb  30 
na    colla    cona  suan   ocus   cona   sóinmigi   ocus   cona  sadaile 
athascuum  co  rigsuide  in  duileman,  acht  mene  dig  la  heolchu 

12* 


-|r./^  VII  Fís  Adamnáin. 

^Tií  assu  nachai  araili  dib.  Ar  itát  se  dorais  chóemtechta  ar 
cind  in  chmiuda  dóenna  corrice  in  rícliod.  Ro  sudiged  daw 
dorsioir  ocus  cométaid  o  muintir  nirai  do  forcomét  cach  dorais 
díb      Dorus  iaroni  ind  nime  as  nesu  ille,  is  fair  ro  sudiged 

5  Míchél  arcaingel  ocus  di  óig  ina  farrad  co  flescaib  larnaidib 
(p  'ig'':)  ina  n-ochtaib  do  sroigled  ocus  d'osorcam  na  pectbach, 
CO  comraicet  iarora  andsin  na  pccdaig  fri  cétglífit  ocus  fri 
cétchesad  na  conaire  cengait  (i.  tiagait). 

16  Dorus  immorro  ind  nime  tanam,  Ariel  arcaingel  as 
10  choraetaid  dó,  ocus  di  oig  inna  farrad  co  sroiglib  tentidib 
i  n-allaraaib;  is  áih-sede  sraiglit  na  pecdachu  dar  a  n-gimssib 
ocus  dar  a  roscaib.  Ro  sudiged  daw  srutli  tentide  co  forla- 
sair  fair  i  fíadnaise  in  dorais  sin.  Abcrsctus  dm  ainm  anigil 
ingaire  in  t-srotha  sin  derbas  ocus  niges  anmand  na  nám  dni 
15  chntrwmma  chinad    nos   lenand,    corroichet    comglame    ocus 


ain-el,  ar  is  drong  doccnmail  dréimm  na  secU  nime,  ar  ni 
hasla  nachai  aroiíe  dib.  Atat  sé  dorais  choemtechta  for 
cind  in  cbincdu  dócnna  cusin  riched.  Ro  suidiged  tra  come- 
taid  ocus  doirseoir  o  múntir  nime  d'forcomét  cech  dorais  dib- 
20  sin  Dorus  tra  in  nime  as  nessu  ille,  is  fair  ro  suidiged 
Micahcl  archaingel  ocus  di  oig  ina  fail  co  flescaib  mvnmdc 
ina  n-oclitaib  do  sroiglead  ocus  esorcain  na  pecdach,  co  com- 
raicet  diu  andsin  na  pecdaig  fri  ciaidber  ocus  fri  ce^cbesad 
na  conaire  chengait. 

25  16  Dorus  tra  in  nime  tanaise,  Urihel  arcbaingel  is  comé- 
*  taid  do,  ocus  di  oig  ina  fail  co  sraiglib  tentidib  ina  lamaib 
leo;  ocus  is  dib-side  sraiglit  maccu  bais  dar  a  n-gnusib  ocus 
roscaib.  Ro  suidiged  diu  sruth  tentidi  co  forlasair  fair  i 
fiadnaise  in  dorais  sin.  Abersetus  din  aingol  coemtheclita 
30  ocus  coméda  in  t-srotba.  Is  e  in  srutb  sin  d.rbus  ocus  niges 
anmunna  na  noem  don  chutrt*ma  cbinad  nos  lenand,  co  roichet 


VII  Fís  Adamuáin.  181 

[LU:] 

comsoillse  fri  etrochta  rétlaud.  Ro  sudiged  daw  andsin  topor 
taitnemach  co  m-bláthe,  ocus  boltonugud  do  glauad  ocus 
dídnad  anmaiid  iinia  fíren.  Ingrinnid  iramorro  ocus  loscid 
aiimaud  na  pectach,  ociis  uí  dingaib  ní  dib,  acht  is  tuilled 
péue  ocus  pennaite  ros  ic  and,  Frisócbat  iarom  assin  na  5 
pecdaig  co  m-bróu  ocus  dubu  dermar,  na  fíréoin  iarom  co 
subu  ocus  forbíélti  co  dorus  in  tres  DÍmi. 

17.  Sorud  tentide  da«  for  lassad  do  gréss  andseíZe.  Dá 
míle  déc  cubat,  iss  ed  ro  soich  a  lassar  i  u-ardde.  Tíagait 
da«  anmand  na  fíren  triasin  sornd  sin  la  brafad  súla.  Ergo-  10 
rid  immorro  ocus  loscid  and  anmand  na  pectbach  co  ceud  dá 
hlmdan  déc,  conos  heir  iarsin  aingel  iu  cóimthechta  cosin 
cetramad  n-dorus.  Is  amlaid  da«  atá  dorus  inotachta  in 
chetramad  nime  ocus  sruth  tentide  oc  á  thimchell  amnl  in 
sruth  remoind.  Timchellaid  da«  múr  for  lassad,  lethet  a  the-  15 
ned  fri   dá  míle  déc  cubat  tomsithir.    Cengait  immorro  an- 

[LBr:] 

cómglaine  ocus  comsollsi  fri  hetrochta  redland.  Ro  suidiged 
din  andsin  topur  taitnemach  co  m-bláthi  ocus  co  m-boitnugud 
do  díunach  ocus  do  nige  anmand  na  firian.  lugrennid  im- 
morro ocus  loiscid  anmanna  na  pecdach,  ocus  nis  digaib  ni  20 
dib,  acht  is  tuilled  péine  ros  ta  and.  Frisócbat  iarom  na  pec- 
daig assein  co  m-brón  ocus  duba  dermair,  ind  fi'reoin  immorro 
CO  súba  ocus  failti  co  dorus  in  tres  nime. 

17.  Somd  tened  din  forlassad  annside  do  gres.  Da  mile 
déc  cubat,  iss  ed  ro  soich  a  lassar  a  n-airde.  Tiagait  din  an-  25 
manna  na  firian  tresin  sorn  sin  la  brafud  sula.  Erfuirgit  im- 
morro and  anmanda  na  pecdach  co  cend  da  hliadan  déc,  co- 
nas  heir  iarsin  aingel  in  coemthcchta  cusin  cetramad  dorus. 
Is  amlaid  din  ata  dorus  innotachta  in  chethruraad  nime  ocus 
sruth  tentide  occa  airchell  amaZ  in  sruth  remaind.  Donoir-  30 
chcll  din  múr  luaidi  for  lassad  and,  ocus  lethet  a  thened  fri 
da  mile  déc  cubat  tomsithir.    Con  cengait  immorro  anmand 


182  VII  Fís  Adamnáin. 

[LU:] 

mand  inna  fírén  taris,  amal  na  beth  ct^r,  ocus  fastóid  an- 
maud  inna  pectacli  fri  ré  da  hVmdai^  dec  i  tróge  ocus  i  toder- 
nam,  conos  heir  aingel  in  cóemtechta  co  dorus  in  chúced  nime. 

18.  Siutli  tentide  beos  and  andseííe,  acht  is  écsamail  hé 
5  frisna  srotha  aile,  ar  itá  sóebcliore  sainrsedach  immcdon  in 
t-srotha  sin,  ocus  impáid  immá  cuaird  anmand  inna  pecthacli 
ocus  nos  fastand  co  cend  se  m-h\iadan  déc.  Ro  soichet  im- 
morro  ind  fíréoin  tairis  fo  chétóir  cennach  furecL  In  tan 
iarom  as  mithig  túaslucud  inna  pecthach  ass,  bewaid  in  t-aingel 

10  in  sruth  co  fleisc  dúir  co  n-ainciud  lecdu,  co  tócband  inna 
anmand  súas  do  chind  na  flesci.  Bcnd  daw  Míchél  iarsin 
(p.  29^*:)  na  anmand  co  dorus  in  t-scsse(í  nime.  Ní  armither 
immorro  pían  no  tbodeniam  dona  anmannaib  isin  dorus  sin, 
acht  forosnaiter  and  o  soillse  ocus  o  etrochta  liac  logmar. 

15  Ro  soich  daw  Michel  iarsin  co  aingcl  na  trinóite,  co  taisfenat 
dib  linaib  in  n-anmain  i  fiadnaise  De. 

[LBr;] 

na  firian  tairis,  ama?  na  both  ann  itir,  ocus  astaid  anmand  na 
pecdach  fri  ré  da  hliadan  dec  i  tróigi  ocus  i  todérnam  mor, 
Conus  heir  aingel  in  choemtechta  co  dorus  in  coiced  nime. 

20  18.  Sruth  tentide  beos  and  side,  acht  is  ecsamail  he  fris 
na  srotha  alle,  ar  ata  ssébchoiri  saindriudach  immedon  in 
t-srotha  sin,  co  n-impaid  bá  cuairt  anmand  na  poedach  ocus 
Conus  astand  co  cend  se  m-h\iadan  dec.  Saigit  immorro  na 
fíreóin  tairis  cen  fuirech.  In  tan  tra  is  mithig  tuaslucwíí  na 
,  25  pecdach  ass,  benaid  in  t-aingel  in  sruth  co  fleisc  n-dúir 
(p.  255*:)  CO  n-aicniud  leomain,  co  tocaib  ina  haumand  suas 
do  chind  na  flesci.  Berid  tra  Micahel  na  hanmand  do  dorus 
in  t-sesse(i  nime,  ocus  ni  haiiinither  din  pian  na  todernum 
do  anmandaib  isin  dorus  sin,  acht  forosnaither  and  o  soillsi 

30  ocus  0  etrochta  léc  lógmar.  Ro  soich  tra  Micahel  iarsin  co 
haingel  na  trinóti,  co  taisselbait  dib  linib  in  anmain  i  fiad- 
naise in  duilemun. 


VII  Fís  Adamuáin.  183 

[LU:] 

19.  Is  adbul  trá  ocus  is  dírim  failte  muintire  nime  ocus 
in  comdod  fessiii  frisiu  n-anmain  in  tan  sin,  mád  anim  cnnac 
íii'en  lií.  Mad  anfírén  immorro  ocus  mád  anforbthe  ind  auim, 
fogeib  anmine  ocus  acairbe  ón  chomdid  cbMmachtach.  Ocus 
atbeir  fri  aingliu  nimi :  Tarrgid  lib,  a  aingliu  nimi,  in  n-anmain  5 
n-ecráibdig  sea  ocus  tabraid  illáim  Lucifir  día  badud  ocus  día 
formúchad  i  fudamain  iff/'ind  tria  bithu  sír. 

20.  Is  andsin  iarom  scartbair  md  anim  thrúag  sin  co 
áigthide  ocus  co  hacarb  ocus  co  adúathmar  ri  frécnai'cus 
flatha  nime  ocus  gnussi  Dé.  Is  and  daw  dolléci  iu  n-osnaid  10 
as  trommu  cach  u-osnaid,  oc  techt  i  n-gnúis  díabail  íar 
n-ascin  óibniussa  flatha  nime.  Is  and  scarthair  fri  comairgc 
iuna  n-ai'caiugel  lasa  tánic  dochiim  nimi.  Is  andsin  ásúi 
slucit   na  da  draic  déc  thentide  cach  aiimain  d'éis  a  céle, 


7  iffn'rd  LU. 


[LBr:] 

19.  Is  adbul  tra  ocus  is  difaisnéti  failti  múintm  nime  15 
ocus  in  choimded  fessin  frisin  anmain  andsin,  mad  eunach 
firián  hí.  Mad  anfíron  din  ocus  mad  anforbthi  in  anim, 
fogoib  anmino  ocus  acairbi  on  choimdid  chumachtacb.  Et  dixit 
fri  haingliu  nimo:  Hanc  animam  multo  (sie)  peccantem 
angelo  Tartari  tradite  et  demergat  eam  in  infernum.  20 
Tairngid  lib  a  aingliu  nime  in  anmain  n-écraibdig  sea  ocus 
aitituid  illáim  Lucifir  dia  badud  ocus  dia  formúchad  i  fú- 
domain  ifirn  co  sir. 

20.  Is  and  tra  scartbair  in  anmain  anfechtnaig  co  haig- 
tbigi  aduathmar  fri  frecnarcus  üatha.  nime  ocus  gnúisi  De.  25 
Is  and  sin  beos  scarthar  fri  comairci  na  n-árchaingel  lasa 
tucad  CO  riched.  Is  and  sin  do  léci  in  osnaid  is  truma  cech 
n-osuaid,  oc  techt  i  n-gnúis  diabuil  iar  n-aicsin  óibniusa  mú- 
intiVc  nimo.  Is  and  sin  slucit  na  da  draic  déc  tentide  co  nóe 
(sie)  déis  aroli  in  anmain,  conusliii  uathi  in  draic  inichtarach  30 


184  VII  Fís  Adamnáin. 

[LU:] 

CO  curend  úadi  in  draic  inichtarach  i  n-gin  díabail.  Is 
andsin  fogeib  comslaintius  cacha  huilc  la  frecnarcus  díabail 
tria  bithu  sír. 

21.  0   ro  foillsig  thra  aingel  in  choimtechta  do  anmain 
5    Adomnaw  (sie)  na  físi  sea  flatha  nimi  ocus  cétimthúsa  cecha 

hauma  iar  techt  assa  curp,  ros  fuc  leis  hí  iarsin  d'iusaigid 
iffirn  iuíchtaraig  co  n-immud  a  pían  ocus  a  ríag  ocus  a 
thodernam. 
Is  é  iarom  cétna  tír  coso-ránic,  tír  n-dub  n-dóthide,  sé 
10  folom  follscide  cen  péin  and  etir.  Glend  lán  di  thenid  fris 
anall.  Lassar  derraár  and,  co  téit  dar  a  oraib  for  cech  leth. 
Dílb  a  íchtwr,  derg  a  medón  ocus  a  uachtor.  Ocht  m-bíastai 
and,  a  súli  am«Z  brutbu  tentidi. 

22.  Drocbet  dérmár  dan  darsin  n-glend.     Gabaid  ond  ur 
15  CO  araili,  ard  a  medóu,  isli  immorro  a  dá  n-imechtar.     Tri 


[LBr:] 

i  n-gin  diabuil.  Is  andsin  tra  fógeib  comlantius  cecha  huilc 
la  besbaid  cech  maitbiusa  i  frecnarcus  múinutire  iíirn  tria 
bithu  sír. 

21.  0    ro   fáiUsig    tra   aingel   na  coemtéchta  do  anmain 
20  Adamnáin  na  fisi  sea  úaíha  nime  ocus  ceíimmtús  cecha  hauma 

iar  teacM  a  curp,  ruc  lais  iarsin  do  atbáscnám  iíim  iních- 
taraig  co  n-immud  a  pian  ocus  a  thodemam. 

Is  e  tra  ceína  tír  frisa  comrancatar,  i.  tír  u-dub  n-dorcha, 

is  e  folomm  foloisthi  (sie)  cen  phéin  iiir  and.    Glénd  laii  do 

25  thenid  ris  anall.     Lassar  ann,  co  teit  dar  a  bora  for  cech 

leth.     Dub  a  bícbtar,  derg  a  medon  ocus  a  uachtar.     Ocht 

m-biasta  and,  a  súili  amal  brutta  tentidi. 

22.  Droicbet  dermair  din  darsin  n-glend.     Gabaid  ond  ur 
co  araile,  ard  a  medon,  ísle  immorro  a  chind.    Tri  sloig  ic  a 

30  airmirt  dia  inottacbt,  ocus  ni  huili  ro  segut  tairis.     Slog  díb, 


VII  Fís  Adamnáin.  185 

[LU:J 

slóig  oc  airimimirt  (sie)  techta  thairis,  ocus  ní  huli  ro  sagat. 
Slóg  díb,  is  lethan  dóib  in  drochet  o  thús  co  dered,  co  roichet 
ógslán  ceii  uamun,  cen  imecla  taisin  n-glend  tentide.  Slóg 
aile  daw  oc  á  insaigid,  csel  dóib  ar  thus  he,  lethau  immorro 
fo  deóid,  CO  röchet  iarom  amlaid-sin  tarsin  n-glend  cétna  5 
íar  mórgábud.  la  slóg  dedenach  immorro,  lethan  dóib  ar 
thús  in  drochet,  (p.  30*:)  cóel  ocus  cúmuug  fó  deóid,  co  tuitet 
día  medon  isin  glend  n-gaibthech  cétna  i  m-brágtib  na  n- 
ocht  m-biast  m-bruthach  út  ferait  a  n-aittreb  isin  glind. 

23.  Is  íat  lucht  díar  bo  soirb  in  sét  sain,  sés  óige,  sés  10 
atrige  lere,  sés  dergmartra  dutrachtaige  do  pia.  Is  í  daw 
fairend  diar  bo  chwuiuc  ar  thús  ocus  díar  bo  lethan  fo  deóid 
iarsin  in  sét,  drem  timairciter  ar  ecin  do  denam  thole  Dé, 
ocus  soit  a  n-écin  iarsin  i  toltanche  fognoma  do  Dia.  Is  dóib 
immorro  ro  bo  lethau  ar  thus  in  drochet  ocus  diar  bo  chu-  15 
muug  fo  deóid,  dona  pecthacaib,  con  túaset  fri  forcetol 
bréthre  De  ocus  na  comaillet  iarna  clostin. 

[LBr:] 

is  lethan  dóib  in  droichet  o  thus  co  dmud,  co  roichet  ógslan 
cen  uamun  darsin  n-glend  téntidi.  Slog  aile  tra  ic  a  inottacht, 
coel  dóib  ar  tiis  he  leian  fá  deoid,  co  roichet  amal  sin  darsin  20 
n-glend  cetnai.  In  slog  dedenach  immorro,  lethan  doib  ar 
tús  hé,  coel  tra  ocus  cumang  fa  deoid,  cu  toitet  dia  medon 
isin  n-glend  n-gaibtech  cetnai  i  m-braigtib  na  n-ocht  m-biast 
m-bruthach  ucut  ferat  a  n-aittreb  isin  glind. 

23.  Is  e  tra  lin  diar  ba  soirb  in  sei  sin,  i.  oes  óigi  ocus  25 
oes  aitrigi  léri  ocus  oes  dergmartra  diithrachtaigi  do  Dia. 
Is  Í  tra  ferend  diar  bo  cumang  ar  tús  ocus  diar  bo  letan 
iarom  in  set,  i.  dreamm  timaircther  ar  ecin  do  dénum  toli 
De,  ocus  soait  a  u-écin  i  toltnaigi  fognuma  don  choimdid. 
Is  doib  immorro  ba  leian  ar  tús  in  droichet  ocus  cumang  ba  30 
deoid,  i.  dona  pecdachai&,  con  tuaiset  fri  prccept  bréthri  De 
ocus  nanascomallat  iarom. 


186  VII  Fís  AdaTOiiáin. 

[LU:] 

24.  Atát  dan  slóig  dímóra  i  n-dichumung  hi  traig  na  péne 
suthaine  risin  tír  n-etordorcha  anall.  Cachranúair  trágid  in 
pían  díb,  in  n-úair  ailo  tic  tliairsiu.  Is  iat  iarom  filet  amlaid 
sin,  in  lucht  diauid  comtlirom  a  maith  ocus  a  n-olc.     Ocus 

5  isin  ló  brátha  midfid*V  etarro,  ocus  bádfid  a  maith  a  n-olc 
isind  ló  sin,  ocus  bertair  iarsin  do  phurt  bethad  i  frecnarcus 
Dé  tria  bithu  sír. 

25.  Atat  daw  drem  mór  aile  and  hi  comfocus  dond  lucht 
sin,  ocus  is  adbul  a  pian.     Is  amlaid  iarom  atát,  i  cMmriuch 

10  fri  colomna  tentide,  muir  tened  impu  connice  a  smeclia,  sla- 
brada  tentido  imma  medón  fo  deilb  natrach.  Lassait  a  n- 
gnússi  osin  péin.  Is  iat  iarom  filet  isin  pbéiu  sin,  pecdaig 
ocus  fingalaig  ocus  sés  admillte  ecailso  Dé  ocus  airchinnig 
otrócair  bíte  ós  incbaib  martra  nannáb  for  danaib  ocus  dech- 

15  madaib  na  hocailsi,  ocus  dogníat  dona  indmasaib  sclba  sain- 
rudcha  secb  áigedu  ocus  aidlicnochu  in  comded. 

[LBr:] 

24.  Atat  din  sloig  dímora  in  díchumang  na  péne  frisin 
tír  n-etarfuartha  anall.  Ocus  cechranuair  tráigid  iu  pian 
díb,  in  uair  aile  toet  tairsib.     Is  iat  tra  filet  isin  péin  siii, 

20  i.  in  lucht  dianid  comtróm  (sie)  a  maith  ocus  a  n-olc.  Ocus 
illó  brátha  midfithíV  Qiurm,  ocus  dílegíaid  a  maith  a  u-olc 
isin  lo  sin,  ocus  berthar  iarom  do  purtt  bethad  i  frocnarcus 
gnúsi  Dé  tria  bit  sír. 

25.  Atat  tra  drem  dímor  aile  ann  i  focus  don  lucht  siu, 
25  ocus  is  adbul  a  pian.     Is  amlaiíí  iarom  atat,  i  cuimriuch  fri 

colamnu  tentidi.  Múr  tentidi  immpu  có  a  smechu.  Slabraid 
thentidi  imma  medón  fó  deilb  natrach.  Lassait  a  n-gnúsi 
isin  pén  sin.  Is  iat  tra  filet  isiu  péin  truimm  sin,  i.  fingalaig 
ocus  oes  aidmillti  eclm'si  De,  i.  airchindig  etrocair  biti  os 
30  inchuib  martra  na  noom  for  danaib  ocus  dechmadaib  De,  co 
n-denait  dona  hindmusaib  selba  saiudriudacha  sech  áigedu 
ocus  aidilgnechu  in  choimded. 


II 


VII  Fís  Adamnáin.  187 

[LU:] 

26.  Atát  daw  and  slóig  móra  ina  sesam  do  gréss  illa- 
thachaib  círdubaib  coiinice  a  cressa.  Cochaill  gerra  aigreta 
impu.  Ní  anat  ocus  ní  thairiset  tría  bithu,  acht  na  cressa 
oca  loscod  eter  úacht  ocus  tess.  Slúaig  demua  na  mórthim- 
cbiull,  ocus  pluic  thentide  i  u-allámaib  oc  á  m-búalad  ina  ceiid,  5 
ocus  siat  ic  sirthacra  fríu.  A  n-aigthe  uile  na  trúag  fo  thúaid, 
ocus  gséth  garb  goirt  ina  fíi-etau  mar  oeu  ri  cach  n-olc. 
Frassa  derga  tentide  oc  ferthain  forro  cach  n-aidche  ocus 
cach  lái,  ocus  ní  chumgat  a  n-imgabail,  acht  a  fulang  tria 
bithu  sír  oc  cói  ocus  ic  dogra.  10 

27.  Araile  díb,  ocus  srúama  (i.  tunni)  teiied  i  tollaib 
a  n-giiússe;  araili,  clúi  tened  Iriaua  tengthaib;  araile,  tríaua 
cendnaib  dia  n-echtair.  Is  iat  iarom  filet  isin  phéiii  sin, 
i.  gataige  ocus  ethgig  ocus  és  braith  ocus  écnaig  ocus  slataige 
ocus  crechairc  ocus  brethemain  gúbrethaig  ocus  sés  cosnoma,  15 
(p.  30^:)  mna  aupthacha  ocus  cánti,  aithdibergaig  ocus  fir 

[LBn] 

26.  Atat  tra  slóig  mora  and  ina  sessam  do  gres  illa- 
thachaib  duba  conice  a  cressa.  Cochaill  gerra  oigretta  imm- 
pu.  Ni  anat  ocus  ni  thoirisit  tria  bithu,  acht  a  cressa  ic  a 
losend  itir  fuacht  ocus  tess.  Slóig  démna  ina  mortimchell,  20 
ocus  plnicc  téntidi  ina  laraaib  ic  a  m-bualaíí  ina  cendaib,  ocus 
siat  oc  síi'thaccra  friu.  A  n-aigthi  nli  na  tróg  fo  thuaid,  ocns 
goeth  garb  goirt  ina  n-enech  ar  oen  fria  cech  n-olc.  Frassa 
derga  tentidi  ic  ferthain  forrn  cech  dia.  Ní  chúmgat  a 
n-imgabail,  acht  a  fulaug  co  sír  sír  (sie)  la  cói  ocus  toirsi  25 
ocus  dógrai. 

27.  Araile  díb  co  sniamu  tened  i  tollaib  a  u-gnúsi, 
araili  co  clóthib  triana  tengthaib,  araili  co  clothib  triana 
cendaib  a  n-echtair.  Is  iat  tra  filet  isin  pén  sin,  oes 
doichli  ocus  diultada  cen  serc  cen  grád  Dé  accu,  gataigi  ocus  30 
éthig  (sie)  ocus  oes  braith  ocus  écnáig  ocus  slataigi  ocus 
crechaire,  hrethema,in  gúbreíAaig  ocus  oes  cosnuma,  mna  up- 
thacha  ocus  cáinte,    athdíbcrgaig   ocus   óes   légind  frichnait 


188  VII  Fís  Adamnáin. 

[LU:] 

legind  pridchait  eris.  Atát  drong  mór  aile  i  n-insib  im- 
medón  in  mara  tened.  Mur  argdidi  impu  día  u-étaigib  ocus 
día  n-almsanaib.  Fairend  trá  siii  dogníat  trócaire  cen  dichill 
ocus  biit  aráide  illaxai  ocus  i  téti  a  collai  co  crich  a  m-báis, 
5  ocus  no8  cobrat  a  n-almsana  immedón  in  mara  tened  co 
bráth,  ocus  fóiditir  do  phurt  bethad  iar  m-bráth. 

28.  Atát  daw  sochaide  mór  aile  and,  ocus  cassla  derga 
tentide  impu  co  lár.  Ro  cluinter  a  crith  ocus  a  ng-gáir  fón 
firmimint.     Drong    discrútain    do  demnaib  oc  á  formúchad, 

10  ocus  coin  brena  lethoma  léo  i  n-allámaib  oc  a  n-furáil  foraib 
dia  tomailt  ocus  dia  cathim.  Rotha  derga  tentide  for  sirlasad 
imma  m-brágtib.  Bertair  siias  co  firmimint  cachranúair,  tel- 
citer  SÍS  i  fudamain  iffirwd  in  n-uair  aile.  Is  iat  iarom  filet 
isin  phéin  sin,  sés  gráid  tarmideocatár  a  n-gráda  ocus  fúath- 

15  craibdig  ocus  brécaire  brécait  ocus  ssébait  na  sluagu  ocus 
gabait  forro  ferta  ocus  mirbaile  nach  fétat  do  dénam  dóib. 


13  iffird  LU. 


[LBn] 

heris.  Atat  drong  mor  aile  and  a  n-indsib  immedon  in 
mara  tened  sin.  Miür  airgidi  (sie)  immpu  dia  n-étaigib  ocus 
dia  n-almsanaib.  Ferend  tra  sin  dogniat  trocaire  cen  dichell 
20  ocus  bit  aráidi  illaxu  ocus  i  n-detliiti  co  cricli  a  m-báis,  ocus 
nos  cabrut  a  n-almsanu  immedon  in  mara  tened  co  bráth, 
ocus  fuiditir  do  purt  bethad  iar  m-bráth. 

28.  Atat  tra  sochaide  eli  and,  ocus  caslacha  derga  tentidi 
impu.    Ro  cluinter  a  crith  ocus  a  n-gáir  fon  finnamint.    Ocus^ 

25  drong  (p.  255^:)  discrutain  do  demnaib  ic  a  formuchad,  ocus 
coin  brena  lethoma  ina  lamaib  ic  a  n-urail  foraib  dia  tomailt. 
Rotha  derga  tentidi  oc  sirlassad  ima  m-bragait.  Berthar  suas 
CO  fii'mamint  cechránuair  ocus  telctir  sis  i  fiidomain  ifiVn  in 
uair  aile.     Nóidin  tra  ocus  maccóim  ic  a  n-athcuma  ocus  ca 

30  letrad  do  gres  di  cech  aird.     Is  iat  tra  iilet  isin  phen  sin, 


VII  Fís  Adamnáin.  189 

[LU:] 

Is  iat  imniorro  na  náidin  filet  oc  á  n-athcliMma  inii  íésa  graid, 
i.  it  é  sin  iii  luclit,  ro  lierl)arl  dóib  do  lesugud,  ocus  ui  ros 
lesaigset  ocus  ní  ros  cairgetár  imó  pecdaib. 

29.    Atat  da«  drem  dermár  aile  and  sair  síar  doib  ceii 
tairisem  dar  na  lecaib  tentidib  oc  cathugud  fri  slúagaib  na    5 
n-demna.     At  lir  turim  thra  frassa  na  saiget  for  dérglasad 
dóib  o  na  demnaib.     Tíagait  inna  rith  cen  twrbród  cen  tair- 
sem,  CO  röchet  dublocha  ocus  dubaibne  do  bádud  na  saiget 
sin  intib.     Atodíuri  tlirá  ocus  at  trúaga  na  gáre  ocus  na  gol- 
gaire  doníat  in  pheccdaig  isna  uscib  sin,  ar  is  tormach  pene  10 
ros  tá  dóib.     Is  iat  trá  filet  isin  phéin  sin,  cerdda  ocus  cír- 
mairo    ocus    cennaige    esinraice,    brethemain    gúbretaig    na 
n-Iudaide  ocus  caich  archena  ocus  ríg  ecraibdig,  serchinnig 
cláin  ate  colaig,  mná  adaltracha  ocus  techtaire  nos  millet  ina 
mígnimaib.    Atta  daw  múr  tened  fri  tír  inna  pían  anall;  ad-  15 
úathmairiu   ocus   acairbiu   hé    fo   secht,    andá   tír   na   pían 

[LBr:] 

oes  gi-áid  tairmdechatar  a  n-grada,  ocus  fuathcráibdig  ocus 
brecaire  brécait  ocus  s£ebaitt  na  slógu  ocus  gabait  foriu  ferta 
ocus  mírbuli  nátcumgat  do  dénam  doib. 

29.    Drem  dermáir  aile  and  sair  siar  doib  cen  tairisium  20 
darsna  leccaib  tentidib  oc  catbugud  fri  slogu  na  n-demnu. 
At  lir  tra  frassa  na  soiget  for  derglasad  o  na  demnaib  foraib 
ocus  na  rith  doib  cen  turbród  cen  toirisium,  co  reichet  dub- 
locha  ocus    dubaibne    do    badud    na  soiget  sin   inntib.     At 
todiuiri  tra  ocus  at  trogu  na  golgaire   dogniat  na  pecdaig  25 
isna  huscib  sin,  ar  is  tormach  péni  ros  tá  de.    Is  iat  tra  filet 
isin  phen  sin,  i.  cerda  ocus  cirmaire  ocus  cendaigi  esindricca, 
brei/iemain  gubrethaig  na  n-Iudaigi  ocus  rig  ecraibdig,  air- 
chindig  chloincholaig,  mná  adaltracha  ocus  techtaire  nos  mil- 
let ina  mignimu,  ocus  cáinte.     Ata  din  múr  tened  fri  tir  na  30 
pian  anall;  aduathmairi  ocus  accairbe  he  fo  secht,  oltas  tir 

28  bretheman  LBr. 


190  VIT  Fís  Adamnáin. 

fessin.     Acht  chena  ní  aittrebat  anmand   co  bráth  ar  is  la 
demnaib  a  n-oenur  a  airichas  co  lathe  m-brátha. 

30.  Mairg  thra  fil  isna  píanaib  sin  i  comaittreb  muintire 
díabail!    Mairg    nad  foichlend  in  muintir  sin!    Mairg  forsa 

5  m-bía  do  thigernu  demon  díscir  dairmitnechl  Mairg  bias  oc 
estecht  fri  guba  ocus  fri  golgaire  na  n-anmand,  oc  troge  ocus 
oc  nemele  frisin  comdid  im  torachtain  chucu  laithe  m-brátha 
coUuath,  dús  in  fugebtáis  nach  n-etarúarad  isind  fugiull,  ar  ni 
fagbat  nach  cwmsanad  co  brath  acht  tri  úara  cach  domnaig. 

10  Mairg  dia  m-badognas  diles  in  ferand  sin  tria  bithu  sirl    Ar 

[LBr:] 

na  pian  fessin.     Acht  chena  ní  aitrebut  anmanna  co  bráth, 
ar  is  la  démnu  a  n-oenur  a  airechus  co  laa  in  fuigill. 

30.  Mairc  tra  fil  isna  pianaib  sin  i  comaitreib  muintm 
diabuil!   Mairc  nateroichligend  in  múinnter  sin!   Mairc  forsa 

15  m-bia  do  thigernai  demun  díscir  denmneíachl  Mairc  ca  m-bia 
do  thigernai  dub  dian  demun  doescair  corrlond  golgairi 
thruag  díchumaic  toirsi  thren  cen  toirisium  sírfuacht  ocus 
accorus  atat  accu  bar  oen.  Mairc  bias  oc  estecht  fri  guba 
ocus  golgairi   ina  n-anmand  ic  trogi   ocus   oc  neméli   frisin 

20  coimdid  im  thorachtain  chuccu  lathi  brátha  co  luath,  diis  in 
fuigebtis  nach  n-etarfuarud  isin  fuigell,  ar  ni  fagbat  ciimsanud 
CO  brath  acht  tri  huari  cecha  domnaig.  Mairc  dia  m-ba  do 
gnás  diles  in  ferand  sin  tria  bit  sir!  Is  amlaid  din  ata  in 
maigen  sin,  ocus  slebti  tolla  delgnecha  and,  muigi  lomma 

25  loiscthecha,  glenda  duba  tentidi,  tulcha  ruada  rogarba,  lathach 
dóimne  tuilbréna,  móinte  mora  delgnecha,  sligthi  salcha  sirdorcha, 
féra  gera  rindaithe,  clocha  slemnu  tenntide,  aithe  gtra  altnide,  goetha 
luatha  loisctecha,  gorti  garba  gemreta,  frasa  derga  tentidi,  snechta 
serba  sirgnathchi,  goirt  garb  loisctech  letartach,  dorchu  ina  diibgém- 

30  riud,  fuairiu  ina  sirsnechtu,  teou  indat  morthenti,  serbiu  ina  neim. 
Lacha  bréna  biastaidi,  iudsi  fuara  garba  goethacha,  tolla  bréna 
bruthloiscthi.  Talum  garb  gainmigi,  ose  slemun  tuitmendach, 
86  ruad  rotaidi,  dub  dorcha  detfadach,  cairrcech  cnocaoh  cruad- 
lasrach,    ose   aurcrom   óigreta   co  reod,  co  caisirne  ama/  chairrci 


VII  Fís  Adamiiáin.  191 

[LU:] 

is  amlaifl  atá:  Siebe  tolla  delgneclia  and,  maige  loma  daw, 
(p.  Sl»:)  is  íat  loisctheeha,  ocus  loclia  bréna  bíastaide.  Talam 
garb  gaumide,  iss  e  urcrom  aigreta.  Lecca  lethna  tentide  for 
a  lár.  Mara  luóra  co  n-ainbthinib  adluíathmarail),  ina  m-bí 
aidde  ocus  aittreb  díabail  do  gre's.  Cethri  srotha  dermára  5 
dar  a  lár  :  sruth  tened,  sruth  snechtaide,  srutb  néimthe, 
sruth   usci   duib    dorehai.     Is  iutib-sin  nos  fotraicet  slúaig 


5  sroth  LU. 


[LBr:] 

tenntidi.     Lecca  lethna  tentidi  for  lár  in  muigi  sin,  siat  lasta 
loisctecha,    con   loiscfed   oenlecc   díb   in  domun  uli.     Marai   mora 
nemnecha  tiiilbréna  co  n-anbthine  aduathmair,  co  n-dracaib,  10 
CO  trillsib  tened  foraib,  co  m-biastaib  ecsamla  archena  isin  muir  sin, 
CO  cetri  hemailib   ecsamlu  tened,   i.   tene  dub  dóiti  detbudacb,   iene 
áerg    duaibsech  lemnech   leíarthach   langoirt,    iene  uaine  aduathmar 
áith  goirt  ailtnidi,  tene  ruad  rogoirt  romor  co  srothaib  nemi.     Slébi 
tened    dermári    din    and ,    clóthi    derga    romora    rindaithi    iarnaide  15 
andside,  siat  cómdluthi  comremra  comrindaithe  comarda,  co  n-drúcht 
neme  for  barr  cech  oen  chlúi,   co  m-báidfed  ocus  co  loiscfed  firu  in 
talman  uli  neim  cecÄ  clúi  dibside,   co  n-gáiret  slog  dermáir  díreccra 
demnu    imon    anmain    n-anfechtnaig,    con  tairrnget  leo  in  anmain  i 
fúdomain  ifírnd.     Co  sraiglib  dergaib  tentidib  illamaib  leo,  ocus  coin  20 
lethoma  lánbrena  occu  ic   a  n-nráil  for   anmandaib   na  pecdach,   co     • 
fuirmed  na  sraigell  teutide  sin  foraib,   co  n-gairet  ocus  co  n-grechat 
ocus    connuallat    ocus    co    n-guilet    co    serb    goirt.     Ocus    is  at  lana 
renda  nime   ocus  redlanda  ocus  fírmámint  ocus  ind  uli  diil  do  nuall- 
guba  dermáir  dogníat  anmanna  na  pecdach  fó  lamaib  ocus  glaccaib  25 
inna  námut  nemmarbda  sin,  i.  diabul  cona  doescur  sluag,  ocus  co 
m-berut  leo   iat  iarsin  i   cnoccaib  tentidib  ocus  i  n-glennaib  dubaib 
dorchaib  doimnib  dermárib  detfudachatö,  muchna  muichnig  malartaig 
icbtaraig  ifim  for  leccaib  lomma  loisctecha,  for  srothaib   na  tened 
n-ecsamail  ro  raidsium.     Ar   atat   cetri   srotha  dermaire  dar  a  30 
lar,  i.  sruth  tened  toebruad,  sruth  snechta  sirruad  co  leccaib 
oigreta,  sruth  ueme  marbthaigi,  sruth  usqi  dub  dorcha  do- 
milis,  ocus  is  inntib-sin   nos  fothraicet  sloig  digaire   na  n- 


32  usqus  LBr. 


192  VII  Fís  Adamnáin. 

[LU:] 

digair  na  n-demna  a  haithle  a  ii-oenaig  ocus  a  n-aniusa  oc 
píaiiacl  iia  n-anmand. 

31.  Iii  tan  trá  canait  slúaig  nóema  muintíVe  nime  clasche- 
tol  comchubaid  na  n-ocht  tráth  co  subach  ocus  co  forbsélid 

5  ic  molad  in  cliomded,  is  and  sin  ferait  ind  anmand  nualla 
trúaga  torsecha  oc  a  tuarcain  cen  tairisem  la  drongaib  na 
n-demna.  Is  iat  sin  trá  na  píana  ocus  na  todernama  ro 
follsig  aingel  in  choimtochta  do  anmain  Adomnán  (sie)  iar 
tascnam  flatha  nime. 

10  Ro  ucad  iarsin  ind  anim  la  brafad  súla  triasin  n-erdam 
n-orda  ocus  triasin  fíal  n-glainide  co  tír  inna  nám;  is  inti  ceta 
rucad  si,  in  tan  conruloi  a  curp.  0  ro  gab  iarom  ceiU  for 
anad  ocus  for  airiseom  isin  tír  sin,  atdiúala  ina  diáid  triasin 
fíal  guth  ind  aingil  no  forcongrad  furre,  co  n-igsed  ar  cúlu 

15  doridisi  cosin  corp  cetna  asa  rescomloi,  ocus  co  ro  innise(7  i 
n-dálaib  ocus  airechtaib  ocus  i  comthinoltaib  lach  ocus  cle- 


[LBr:] 

demnu  aithli  a  n-oenaig  ocus  a  n-ainiusa  oc  pianad  na  n- 
anmand. 

31.    In  tan  tra  canait  sloig  noemda  muint^Ve  nime  clais- 

20  cetul  comchubaid  na  n-ocht  trath  co  subach  ocus  co  forbselid 

ic  morchoimded,  is  andsin  lecat  anmanda  na  pecdach  nualla 

truaga  toirsecha  ic  a  tuarcain   cen  toirisium  la  drunga  na 

n-demna.     Is  iat  sin  na  piana  ocus  na  todemuma  troma  ro 

foillsig  aingel  in  choemtechta  do  anmain  Adamnain  iar  n- 

25  athascnam  üatha.  nime.     Rucad   iarsin  in  animm  la  brafad 

súla  trésan  erdam  n-orda  ocus  trésan  fial  (p.  256*:)  n-gloinide 

CO  tir  na  noem;  is  i  side  cetna  tir  cusa  tucad  side,  in  tan  ro 

escoralái  asa  curp.     0  rus  gab  iarom  céill  for  anad  ocus  for 

isium  (sie)  isin  tir  sin,  atchuala  ina  diaid  triasin  fial  sin  guth 

30  in  aingil  no  forcongrad  forri,  co  ro  athcuired  doridisi  cusin 

corp  cciua  asa  rescomla,  ocus  co  n-indised  i  n-dálaib  ocus 


VIT  Fís  Adamnáin.  193 

[LU:] 

rech  focraice  nime  ocus  píana  iffirwd,  feib  ro  follsig  aingel 
in  cóemtechda  di. 

32.    Is    é  seo  iarom  forcetul  no  gnáthaiged  Adomnán 
dona  slúagaib  osein  immach,  céin  búi  na  bethaid.    Is  é  daw 
110  pridchad   immórdail  fer  n-Erend,  día  ro  fiiirmed  recht    5 
Adomnain  for  Góedelaib,  ocus  día  ro  sártha  iia  mna  la  Adom- 
iian  ocus  la  Fínnachta  Fledach,  la  ríg  n-Erend  ocus  la  mathib 
hErewíí  ar  cheDa.  Is  é  daw  cétscel  iio  gnáthaiged  Patraic  inac 
Calpuirííd,  fochraice  iiime  ocus  píaiia  iffiru  d'innisain  donafíb 
no  chretitis  in  comdid  tríana  forcétul  ocus  no  fámtáis  a  n-  10 
anmchardine  dó  la  tíircbail   soscelai.     Is  é  daw  forcetol  ba 
menciu  dogníd  Petar  ocus  Pól  ocus  na  apstail  archena,  i.  pl- 
ana ocus  focraice  d'innisin,   árro  faillsigthea  dóib  fón  CMma 
cétna.    Is  é  daw  dorigni  Siluester  abb  Roma  do  Choustautín 
mac  Elena  do  ardríg  in  d  omain  isin  mórdáil,  dá  ró  edpair  in  15 
Róim  do  Phól  ocus  do  Phetar.     Is  é  seo  daw  dorigni  Fabian 


1  iflfird  LU.  9  Calpuird  LU. 


[LBr:] 

ind  oirechtaib   loech  ocus  clcrech  fochraicce  múintire  nime 
ocus  piaiia  ifíVn,  feib  ros  faillsig  aingel  in  choemthechta  di.  • 

32,  Is  e  iarom  precept  iio  gnathaiged  Adamnán,  cein 
búi  i  m-bethaid.  Is  e  in  precept  sa  din  dos  gní-sium  a  20 
mordáil  fer  n-Erend,  dia  ro  fuirmed  recht  n-Adamnain  for 
Góedelu,  ocus  dia  ro  ssertha  mná  la  hAdamnan  ocus  la  Fin- 
achta  Fledach  mac  n-Duncha<Za  vaaic  Aeda  Slaine,  la  rig  n- 
Eretid  ocus  la  firu  ErewíZ  ar  chena.  Ar  is  cwmma  tégtis  fir 
ocus  mná  i  cathaib  ocus  i  conghalaib,  co  fuirmed  in  rechta  25 
sa  Adamnáin,  Is  e  tra  c€Íprecept  no  gnathaiged  Vátraic 
mac  Calpraind,  focraici  nime  ocus  piana  ifíni  do  indisi  dona 
dóinib  no  chretitís  in  coimdid.     Is  e  din  ba  mewciu  dogníd 

■n  fer  LBr. 

13 


194  VII  Fís  Adamnáín. 

comarba  Petair  do  Philip  mac  Gordiáii  do  ríg  Román,  día  ro 
chreit  iu  comdid,  ocus  dia  ro  chretset  ilmíle  aile  in  n-úair 
sin.  Iss  e  sede  cétrí  do  Romanchaib  ro  chreit  in  slánicid 
(p.  3P:)  Isu  Crist. 

5  33.  Is  é  seo  scél  giiáthaiges  hEli  do  iniiisiii  do  anmand  na 
firéii,  ocus  sé  fó  chrund  bethad  hi  párdus.  Ond  úair  iarom 
oslaices  hEli  in  lebor  do  forcetol  na  n-aninand,  tccait  andsin 
anmand  inna  íirén  irre^htaib  én  n-glégel  dmce  do  cach  aird. 
Innisid   dóib   Aan  ar  thiis  focraice  inna  fíréu,  óibnius  ocus 

10  airera  flatha  nime,  ocus  at  forbselti-seom  in  n-airet  sin.  Inni- 
sid immorro  doib  iarsin  piana  ocus  todemama  iffirn  ocus  er- 
bada  lathe  bratha,  ocus  is  follus.  co  mór  gné  m-broin  fair-seom 
fessin  ocus  for  Enóc,  conid  iat-sin  da  brón  flatha  nime.  ladaid 
hEle  iarsin  in  lebor,  ocus  ferait  ind  eóin  nuallguba  dennar 


[LBr:] 

15  Petur  ocus  Pol  ocus  na  ha,pstaü  noemu  archena.  Is  e  so 
din  precept  doroine  Siluestar  abb  Roma  do  Chonsatin  mac 
Helena  do  rig  in  domain  isin  mordáil,  dia  ro  hidpair  in  Róim 
do  Petur  ocus  do  Pol. 

33.  Is  6  so  din  precept  gnathaigeas  hElii  do  anmandaib 
20  na  firian,  ocus  se  fo  chrund  bethad  i  parthus.  On  uair  tra 
oslaices  hElii  in  lebor  do  precept,  tecait  andsin  anmand  ina 
firen  i  rechtaib  én  n-gel  chuice  di  cech  aird.  Indisid  tra 
doib  ar  tús  focraice  na  firen,  óibnius  ocus  airera  üatJia  nime, 
ocus  it  forbailtig-sium  in  airet  sin,  Indisid  immm'ro  doib 
25  iarsin  piana  ocus  todernama  Hirn  ocus  érbadu  lathi  bráth;i. 
ocus  is  follus  CO  mor  fair-sium  gné  m-bróin  ocus  tóirsi  and  sin 
ocus  for  Enócc,  conid  iat-sin  da  bron  flai^a  nime.  Laaid 
hElii  iarsin  uad  lebor  in  precepta,  laait  immorro  ina  heoin 
nuallguba  n-dermáir  estib  in  tan  sin  ocus  tendait  a  n-eti  fria 


VII  Fís  Adamnáín.  195 

[LÍJ:] 

incl  úair  sin  ocus  tennait  a  n-ette  fria  curpu,  co  tecait  srotha 
fola  estib  ar  ómun  pían  n-iffirud  ocus  lathe  brátha. 

34.  In  tan  iarom  is  iat  anmand  inna  nám  díanid  erdalta 
síraittreb  flatha  nimi,  dogníat  in  guba  sin,  bá  dethbiri  do 
dainib  in  domain,  cíamtis  déra  fola,  dognetís  oc  erocliill  5 
lathi  brátha  ocus  pían  n-  iffirnd.  Is  and  sin  icfas  in  comdiu 
á  chommáin  féin  fri  cach  n-duni  isin  domun,  i.  fochraice  dona 
fírenaib  ocus  píana  dona  pecdadiaib.  Cuirfitir  iarum  amaZ 
sin  in  pecdaig  i  fudamain  péne  suthaine  forsa  n-íadfa  glas 
brethre  Dé  fó  míscaid  bretheman  brátha  tri  bitli  sír.  Bér-  10 
tair  iramorro  ind  náim  ind  fireóin  lucht  na  deirce  ocus  na 
trócairi  for  deis  Dé  do  bithaittreb  flatha  nimi,  i.  áit  i  mrbiat 
isin  mórglóir  sin  cen  £és  cen  urcbra  cen  crích  cen  forcend 
tria  bithu  sír. 


[LBr:l 

corpaib,  co  tecait  srotha  fola  estib  ar  uamun  pian  if/rn  ocus  15 
lathi  brátha. 

34.  In  tan  tra  is  iat  anmand  ina  fírén  ocus  na  noem 
dianid  irdalta  siraitreb  úafha  nime,  dogniat  in  n-guba  sin,  ba 
dethbiV  do  dóinib  domain,  ciamtis  déra  fala,  dognétís  ar  uamun 
lái  bratha.  Beti  iarom  uilc  immda  ocus  imnedai  mora  isin  20 
1Ó  sin,  i.  lathi  bratha.  Is  and  sin  hicfas  in  coimdid  a  cho- 
máin  fén  fri  cech  oenduine  isin  domun,  piana  laiss  dona  pec- 
dachaib,  focraici  immorro  dona  firenaib.  CuirfithiV  din  am- 
laid  sin  i  fúdomain  na  pene  suthaine,  conus  iadfa  glass  brétri 
De  fo  miscaid  breíAemun  bratha,  Berthar  din  na  nóim  ocus  25 
na  fireóin  lucht  na  derci  ocus  na  trócaire  for  deis  De  do 
bithaitreb.  Beit  iarom  isin  morgloir  sin  i  n-oenta*iZ  dia- 
dachta  ocus  doenachta  maic  De,  isin  oentmc?  is  uaisli  cech 
n-oentmíí^  i  n-oentai(i  na  nóemtrinoti,  athar  ocus  maic  ocus 
spirfu  no*m.  Al^  trocairi  De  tria  imrapidi  Adamnain  etc.       30 

13* 


196  VII  Fís  Adamnáin. 

[LU:] 

35.     Is   amlaid   iarom   atá   in    chathir    sin,   i.    flaith  cen 

úaill,  «en  díummus,  cen  gói,  cen  écnach,  cen  diupart,  cen 

taithlech,  cen  gres,  cen  ruci,   cen  mobail,  cen  mélacht,  cen 

tnúth,  cen  raórdataid,  cen  teidm,  cen  galar,  cen  bochtai,  cen 

5    nochtai,  cen  díth,  cen  díbad,  cen  chasir,  cen  snechta,  cen 

gáith,  cen  flechud,  cen  deilm,  cen  toraind,  cen  dorche,  cen 
úardataid,  flaith  úasal  adamra  sererda,  co  suthi,  co  soilsi,  co 
m-bolud  tíri  láin  hi  fall  serer  cech  matbiusa. 

Finit     .     amen    .     Unit. 


YIII. 

Cuclmlaimi's  Ki-aiikeiilager  und  die  einzige 
Eifersucht  Emer's. 


1.  Dieser  sehr  interessante  Text  ist  dem  Lebor  na  hUidre 
(s.  S.  113)  entnommen,  Facs.  p.  43  —  50,  und  wird  daselbst  als 
Abschrift  aus  einer  älteren,  leider  nicht  mehr  vorhandenen  Hand- 
schrift, dem  Gelben  Buch  von  Slane  bezeichnet.  Andere 
Handschriften  für  diesen  Text  sind  mir  nicht  bekannt.  Er  ist 
aber  bereits  1858  mit  einer  englischen  Uebersetzung  heraus- 
gegeben von  O'Curry,  Atlantis  No.  H  (Vol.  I)  p.  362—392  und 
No.  III  (Vol.  II)  p.  98—124.  Eine  Anzahl  einzelner  Stellen  ist 
von  Stokes  um  ihrer  Verbalformen  willen  angeführt  worden, 
in  seiner  Abhandlung  über  das  Altirische  Verbum,  Beitr.  VII 
1 — 69.  Die  Skizze  des  Inhalts,  welche  O'Cuny  On  the  Mann, 
and  Cust.  II  p.  195 — 198  giebt,  ist  unvollständig.  Seine  Ueber- 
setzung aber  leidet  an  dem  Gebrechen,  an  dem  wohl  alle  älteren 
Uebersetzungen  aus  dem  Irischen  leiden:  Die  Uebersetzer  gehen 
still  über  jede  Schwierigkeit  hinweg  und  übersetzen  Alles*. 


*  O'Curry  hat  gelegentlich  auch  einfache  Stellen  nicht  richtig 
übersetzt,  z.  B.  noticfitis  diamtis  lat  (,Cap.  11,  2)  übersetzt  er  „If  they 
were  with  thee,  —  and  they  would  come,  — ",  während  es  heissen 
muss:  they  would  heal  thee,  if  they  were  with  thee.  In  den  Versen 
Cap.  17  hat  er  die  Verbalformen  und  die  Accusative  verkannt.  Trotz- 
dem ist  seine  Uebersetzung  mir  sehr  nützlich  gewesen. 


I 


198  VIII  Serglige  Conculaind. 

2.  Ich  gebe  auch  hier  den  Inhalt  des  Textes  in  freier 
Weise  wieder: 

In  Ulster  wurde  alljährlich  auf  der  Ebene  von  Murthemne 
(Cuchulainu's  Gebiet)  drei  Tage  vor  und  drei  Tage  nach  Sam- 
fuin  (Sommerende)  ein  grosses  Fest  gefeiert.  Ehe  Spiel  und 
Wettkampf,  ehe  das  Essen  und  Trinken  begann,  pflegten  die 
Krieger,  einer  nach  dem  andern,  sich  ihrer  Thaten  und  Siege  zu 
rühmen,  und  sie  zeigten  zum  Belege  derselben  die  Spitzen  der 
Zungen  der  erschlagenen  Feinde  vor.  Um  sich  gegenseitig  zu 
überbieten,  mischten  sie  wohl  auch  die  Spitzen  von  Rindszungen 
unter.  Aber  solchem  Betrüge  suchte  man  dadurch  vorzubeugen, 
dass  jeder  sein  Schwert  über  die  Schenkel  legen  musste;  das 
Schwert  aber  zeugte  gegen  den  Mann,  der  sich  einer  falschen 
Trophäe  rühmte.  Denn  in  alten  Zeiten  sprachen  Dämonen  aus 
den  Waffen  (Cap.  1,  2). 

Einst  war  ganz  Ulster  zu  diesem  Feste  auf  der  Ebene  von 
Murthemne  versammelt,  nur  Conall  und  Fergus  fehlen,  jener  der 
Milchbruder  und  dieser  der  Erzieher  Cuchulaion's.  Während 
man  auf  sie  wartet  und  sich  die  Zeit  vertreibt,  lässt  sich  ein 
Schwärm  schöner  Vögel  auf  dem  See  nieder.  Die  Frauen  wün- 
schen nichts  sehnlicher  als  solche  Vögel  zu  besitzen,  einen  auf 
jeder  Schulter,  wie  die  Königin  sagt.  Leborcham  wendet  sich 
an  Cuchulainn;  dieser,  anfangs  unwillig,  giebt  endlich  nach, 
besteigt  seinen  Wagen,  versetzt  den  Vögeln  einen  kunstvollen 
Schlag  mit  seinem  Schwerte,  und  die  Vögel  werden  gefangen. 
Jede  Frau  bekommt  zwei,  nur  Ethne  Inguba,  Cuchulainu's 
Gemahlin  (sie),  geht  leer  aus.  Cuchulainn  vertröstet  sie  auf  ein 
ander  Mal  (Cap.  3  —  6).  Nicht  lange  darauf  zeigen  sich  zwei 
wunderbare  Vögel  auf  dem  See.  Sie  sind  mit  einer  goldenen 
Kette  verbunden*  und  erheben  einen  leisen,  einschläfernden  Ge- 
sang. Vergebens  warnen  Loeg,  der  Wagenlenker,  und  Ethne 
selbst  vor  dem  Zauber  dieser  Vögel,  Cuchulainn  suchf  sie  in 
seine  Gewalt  zu  bekommen,  aber  seine  Geschicklichkeit  lässt 


*    Aehnliches   wird   von   den  Vögeln   im  Compert  Conculaind  be- 
richtet, s.  S.  137. 


VIII  Serglige  Conculaind.  199 

ihn  im  Stiche.  Missmuthig  lehnt  er  sich  an  einen  Felsen  und 
schläft  ein.  Im  Schlafe  sieht  er  zwei  Frauen,  die  eine  in  grünem, 
die  andere  in  purpurnem  Mantel,  sie  kommen  heran  und  lächelnd 
schlagen  sie  ihn  mit  Gerten,  bis  er  halb  todt  ist,  und  dann  ver- 
schwinden sie  (Cap.  7.  8).  Als  Cuchulainn  die  Sprache  wieder 
findet,  verlangt  er  nach  Tete  Brec,  einem  Palaste  in  Emain,  ge- 
bracht zu  werden.  Dort  blieb  er,  ohne  zu  sprechen,  ein  ganzes 
Jahr  lang,  bis  derselbe  Tag  wiederkehrte.  Fergus,  Conall,  Lugaid 
Reoderg  und  Ethne  umstanden  sein  Lager,  als  ein  unbekannter 
Mann  hereintrat,  der  sich  später  als  Oengus,  Sohn  des  Aed 
Abrät,  zu  erkennen  gab.  Er  kommt  im  Auftrage  seiner  Schwe- 
stern Liban  und  Fann.  Fann  wünscht  Cuchulainn  zum  Manne 
zu  haben,  sie  will  ihm  Liban  zu  seiner  Heilung  schicken  und 
ladet  ihn  ein  in  ihr  schönes  Land  zu  kommen.  Cuchulainn  be- 
giebt  sich  nach  dem  Felsen,  an  welchem  er  das  Jahr  zuvor  in 
Schlaf  versunken  war  (Cap.  9 — 12).  Liban  erscheint  und  theilt 
ihm  mit,  dass  Fann,  von  ihrem  Gemahle  Manannán  verlassen, 
ihm  ihre  Liebe  zugewendet  hat,  und  dass  König  Labraid, 
Liban's  Gemahl,  ihm  Fann  als  Preis  anbietet,  wenn  Cuchulainn 
ihm  einen  Tag  lang  gegen  seine  Feinde  Senach  Siabortha,  Echaid 
luil  und  Eogan  Inbir  beistehen  will.  Labraid's  Land  ist  Mag 
Meli,  das  glückliche  Gefilde,  „the  Plains  of  Happiness"  (Cap. 
13.  14).  Cuchulainn  schickt  zunächst  Loeg  mit  Liban,  um  ihm 
Bericht  über  das  Land  zu  bringen.  Loeg  kommt  nach  Labraid's 
Insel,  wohin  sie  in  einem  kleinen  ehernen  Kahne  übersetzen. 
Labraid  war  nicht  auf  der  Insel,  aber  bald  hört  man  das 
Rollen  seines  Wagens;  er  erscheint  niedergedrückt  durch  die 
Sorge  um  den  Ausgang  der  bevorstehenden  Schlacht.  Loeg 
kehrt  zu  Cuchulainn  zurück  und  erzählt  ihm,  was  er  gesehen 
(Cap.  15-20). 

[Hier  ist,  offenbar  am  unrechten  Orte,  ein  Stück  eingescho- 
ben, das  nur  lose  mit  der  Haupterzählung  zusammenhängt, 
jedenfalls  aber  zu  Cap.  10  gehört:] 

Um  dieselbe  Zeit  traten  die  Könige  der  Provinzen  mit  Aus- 
schluss Conchobar's  —  denn  yister  war  mit  den  übrigen  Pro- 


200  VIII  Sergligc  Coiiculaiud. 

vinzon  verfeindet  —  zusammen,  um  den  König  von  Erinn  zu 
wählen.  Es  wird  die  tarbfess  („bullfeast")  genannte  Handlung 
vorgenommen:  Ein  weisser  Stier  wird  geschlachtet;  ein  Mann 
isst  von  dem  Fleische,  trinkt  von  der  Brühe,  bis  er  voll  ist,  und 
legt  sich  darauf  zum  Schlafen  nieder,  während  vier  Druiden 
einen  Zauber  sprechen.  In  seinem  Schlafe  erscheint  ihm  dann 
der  Mann,  der  zum  König  gewählt  werden  soll.  So  geschah  es 
auch  damals.  Durch  dieses  Orakel  wird  als  der  zu  wählende 
König  bezeichnet  ein  junger,  edler  Mann,  mit  zwei  rothen  Strei- 
fen an  seinem  Körper,  der  in  Emain  Macha  am  Kopfkissen  eines 
kranken  Mannes  stehe.  Es  werden  Boten  nach  Emain  gesendet, 
und  Lugaid  Reodcrg,  der  Schützling  Cuchulainn's,  an  dessen 
Krankonlager  stehend,  entspricht  der  Beschreibung  (Cai).  21 — 24). 
Es  folgt  hierauf  eine  längere  Rede  des  Cuchulainn,  in  welcher 
dieser  den  Lugaid  über  seine  Pflichten  als  König  belehrt.  Lugaid 
verspricht  den  Vorschlägen  folgen  zu  wollen  (Cap.  25 — 27). 

[Darnach  wird  die  Haupterzählung  fortgesetzt:] 
Cuchulainn  schickt  Loeg  zu  seiner  Gemahlin  Emer,  um 
dieser  mitzutheilen,  dass  die  Side  seine  Kraft  gebrochen  haben. 
Loeg  sucht,  ehe  er  geht,  den  Cuchulainn  durch  ermunternde 
Worte  aus  seiner  Schwäche  herauszureissen  (Cap.  28).  Emer 
ist  entrüstet,  dass  man  nicht  mehr  bemüht  gewesen  ist,  Cuchu- 
lainn zu  heilen  (Cap.  29),  geht  nach  Emain  und  sucht  ihrerseits 
den  geschwächten  Helden  zu  ermuntern  (Cap.  30).  Und  in  der 
That,  nach  ihren  Worten  erhebt  sich  Cuchulainn,  streicht  mit 
der  Hand  über  sein  Gesicht,  thut  Schwäche  und  Lethargie  von 
sich,  und  geht  fort,  bis  er  sich  an  dem  Orte  beiVind,  den  er 
suchte  (sie).  Da  naht  sich  Liban  und  ladet  ihn  nach  dem  Sid 
ein.  Cuchulainn  fragt  nach  Labraid.  Liban  schildert  dessen 
Herrlichkeit  (Cap.  31).  Aber  Cuchulainn  will  nicht  der  Ein- 
ladung eines  Weibes  folgen.  Es  wird  (zum  zweiten  Male)  be- 
schlossen, dass  zunächst  Loeg  mit  Liban  gehen  solle.  Sie  treffen 
Aed  Abrät  mit  seinen  Töchtern  (sie)  in  Oenach  Fidga  (Cap.  32). 
Zurückgekehrt  schildert  Loeg  dem  Cuchulainn,  was  er  dort 
Wunderbares  gesehen  hat  (Cap.  3^3.  34). 


VIII  Serglige  Concnlaind.  201 

Cuchulaiiui  fahrt  mit  Loeg  nach  Labraid's  Insel.  Es  war 
kui"z  vor  der  grossen  Schlacht,  unzählbar  sind  die  Schaaren  von 
Labraid's  Feinden.  Zwei  unheimlich  krächzende  Raben  verkünden 
Cuchulainn's  Anwesenheit.  Dieser  eröffnet  die  Feindseligkeiten, 
indem  er  Eochaid  luil,  der  am  frühen  Morgen  sich  an  der  Quelle 
wusch,  mit  dem  Speer  durchbohrt.  Cuchulainn  tödtet  auch 
Senach  Siaborthe,  und  wüthet  so  entsetzlich,  dass  Labraid  ihn 
bittet  vom  Morden  abzulassen.  Loeg  kennt  seines  Herrn  Un- 
ersättlichkeit, er  lässt  drei  Fässer  mit  kaltem  Wasser  herbei- 
schaffen, um  die  Hitze  desselben  abzukühlen;  das  erste  Fass,  in 
das  Cuchulainn  steigt,  siedet  über;  im  zweiten  wird  das  Wasser 
noch  so  heiss,  dass  niemand  die  Hitze  aushält;  erst  im  dritten  ist 
die  Hitze  erträglich*  (Cap.  35.  36).  Cuchulainn  wird  von  den 
Frauen  besungen.  Liban  bewillkommnet  ihn,  mid  Cuchulainn 
berichtet  von  seinem  Kampfe  (Cap.  37.  38).  Diese  Verse  stim- 
men nicht  genau  mit  der  Prosaerzählung  überein. 

Cuchulaiim  lebt  einen  Monat  mit  Fann.  Sie  trennen  sich, 
treffen  sich  aber  bald  an  einem  verabredeten  Orte.  Alles  dies 
erfährt  Emer,  Cuchulainn's  Gemahlin.  Messer  werden  bereitet, 
mit  fünfzig  Jungfrauen  zieht  sie  heran,  um  Fann  zu  tödten. 
Cuchulainn  schützt  diese  (Cap.  39.  40).  Emer  macht  ihm  Vor- 
würfe, Cuchulainn  rühmt  Fann,  fühlt  sich  aber  nach  klugen 
Worten  der  Emer  von  Neuem  zu  dieser  hingezogen  (Cap.  41 
bis  43).  Nun  will  Fann  zurücktreten,  ebenso  aber  Emer.  Fann 
klagt  über  ihre  miglückliche  Liebe  (Cap.  44).  Die  Lösung  des 
Conflicts  wird  durch  Manannan  herbeigeführt.  Dieser,  Fann's 
Gemahl,  der  sie  verlassen  hatte,  erfahrt  von  ihrer  Lage  und  er- 
scheint plötzlich,  nur  ihr  sichtbar.  Fann  erschrickt,  aber  in 
dem  Liede,  das  sie  singt,  spüi't  man  nichts  von  Furcht;  sie  er- 
innert Manannan  an  die  Tage  ihres  früheren  Glücks.  Dem 
Cuchulainn  entsagend  wendet  sie  sich  zu  Manaiman,  durch  ihn 
der  Schande  enthoben  allein  fortgehen  zu  müssen  (Cap.  45.  46). 
Cuchulainn's  Betrübniss    über    Fann's  Verlust   äussert   sich    in 


*   Aehnliches  siehe  im  Táin  Bo  Cualgne,  LU.  p.  63*.  lin.  32;   vgl. 
Fled  Bricrend  Cap.  55. 


202  VIII  Serglige  Conculaind. 

gewaltigen  Sprüngen;  lange  bleibt  er,  ohne  Nahrung  zu  sich  zu 
nehmen,  in  den  Bergen  (Cap,  47).  Emer  geht  nach  Emain  und 
bittet  Conchobar  um  Hülfe.  Den  Zaubersprüchen  der  Druiden 
gelingt  es,  Cuchulainn  wieder  zu  sich  zu  bringen.  Er  verlangt 
zu  trinken.  Sie  geben  ihm  einen  2kubertrank,  nach  welchem 
ihm  jede  Erinnerung  an  Fann  schwindet.  Emer,  die  ihre  Eifer- 
sucht zu  vergessen  hat,  erhält  einen  ähnlichen  Trank  (Cap.  48). 
Manannán  aber  schüttelte  seinen  Mantel  zwischen  Cuchulainn 
und  Fann,  damit  sie  nie  wieder  zusammenkämen. 

3.  Diese  Erzählung  macht  in  der  Form,  in  der  sie  uns  im 
Lebor  na  hUidre  vorliegt,  nicht  den  Eindruck  einer  einheitlichen 
Composition.  Dass  die  Wahl  Lugaid's  zum  König  von  Erinn 
(Cap.  21 — 27)  hier  ein  fremder  Bestandtheil  und  an  unrechter 
Stelle  eingefügt  zu  sein  scheint,  erwähnten  wir  schon  oben 
S.  199.  Ferner  ist  auffallend,  dass,  ohne  irgend  welche  Er- 
klärung, in  den  ersten  Partien  nicht  Emer,  sondern  Ethne  In- 
guba  als  Cuchulainn's  Gemahlin  genannt  wird.  Emer  tritt  erst 
von  Cap.  28  an  in  den,  Vordergrund,  doch  wird  sie  schon  Cap.  9 
erwähnt.  An  letzterer  Stelle  wehrt  sich  Cuchulainn  dagegen, 
zu  Emer  gebracht  zu  werden,  wie  Loeg  vorschlägt;  Cap.  28  da- 
gegen ist  es  Cuchulainn,  der  Loeg  zu  Emer  abschickt,  um  si« 
von  seinem  Zustande  in  Kenntniss  zu  setzen.  Betrachtet  man 
den  ganzen  Text  als  eine  einheitliche  Composition,  so  müsste 
man  zu  Folge  der  in  Cap.  9  enthaltenen  Angabe  annehmen, 
dass  Emer  das  Vorgefallne  erst  nach  einem  Jahre  erfuhr.  Allein 
Cap.  9  und  ff.  einerseits  und  Cap.  28  und  ff.  andrerseits  gehören 
verschiedenen  Versionen  an.  Daher  wiederholen  sich  auch  ge- 
wisse Züge:  Zweimal  geht  Loeg  mit  Liban,  um  seinem  Herrn 
Kunde  von  Mag  Meli  zu  bringen,  Cap.  13  und  32.  Zweimal  er- 
holt sich  Cuchulainn,  und  geht  er  nach  dem  Orte,  an  welchem 
er  zuvor  die  Erscheinung  gehabt  hatte,  Cap.  13  und  31.*  Der 
Wunsch,  den  Liban  Cap.  14  äussert,  Cuchulainn  möchte  an  Loeg's 


*   Die  Worte    „tanic    remi    iarsiii,    co    m-bói    i    n-airbi    ro    ir"  hi 
Cap.  31  sind  nur  im  Lichte  von  Cap.  12  und  13  verständlich. 


VIII  Serglige  Conculaind.  203 

Stelle  seiu,  kehrt  Cap.  34  Vers  6  wieder.  Mit  Cap.  28  beginnt 
also  eine  zweite  Version  eines  Theils  der  Sage.  Bei  dieser  An- 
nahme ergiebt  sich  auch,  dass  die  Erzählung  von  Lugaid's  Wahl 
(Cap.  21 — 27)  nicht  eigentlich  aus  Verseheu  so  gestellt  ist:  ein 
Diaskeuast  stellte  sie  vielmehr  an  das  Ende  der  einen  Version. 
Aber  aucK  die  ersten  Theile  (bis  Cap.  21)  bilden  keineswegs  ein 
einheitliches,  widerspruchsloses  Ganze:  Cap.  14  finden  wir  be- 
reits Loeg  mit  Liban  bei  Fann,  aber  Cap.  15  wird  erzählt,  dass 
sie  erst  nach  Labraid's  Insel  übersetzen,  die  doch  auch  Fann's 
Wohnort  ist,  und  Cap.  16  fragt  Loeg  nach  Fann,  als  ob  er  sie 
noch  nie  gesehen  hätte.  Auch  Wiederholungen  lassen  sich  nach- 
weisen: Labraid  begrüsst  Loeg  Cap.  20  mit  derselben  Formel, 
mit  der  ihn  Cap.  16  die  fünfzig  Frauen  bewillkommnet  hatten. 
Die  Beobachtung,  dass  die  Gedichte  nicht  immer  mit  der 
Prosaerzählung  übereinstimmen  (vgl.  S.  114  und  95),  machen 
wir  auch  hier.  Cuchulainn's  Bericht  von  seinem  Kampfe  gegen 
Labraid's  Feinde  in  dem  Gedichte  Cap.  38  entspricht  nicht  ge- 
nau den  Angaben  in  Cap.  36.  Der  vorliegende  Text  hat  eine 
besonders  grosse  Fülle  von  Gedichten  aufzuweisen.  Diese  Ge- 
dichte rühren  gewiss  nicht  alle  von  einem  und  demselben  Autor 
her.  Dies  zeigt  sich  z.  B.  Cap.  33  und  34,  wo  das  Götterland 
in  zwei  verschiedenen  Gedichten,  beide  dem  Loeg  in  den  Mund 
gelegt,  geschildert  wird.  Wahrscheinlich  ist  der  vorliegende 
Text  so  entstanden,  dass  ein  Diaskeuast  ^" —  vielleicht  der  Schrei- 
ber des  Gelben  Buchs  von  Slane  —  verschiedene,  auf  denselben 
Stoff  bezügliche  Prosastücke  und  Gedichte  sammelte  und  ver- 
einigte. Es  wäre  daher  nicht  unmöglich,  dass  in  emer  zweiten 
Handschrift  einer  oder  der  andere  der  Theile  fehlte,  die  wir  im 
Lebor  na  hUidre  beisammen  finden.  Aehnliche  Verhältnisse  lagen 
uns  thatsächlich  bei  der  unter  V  mitgetheilten  Sage  von  Cuchu- 
lainn's Geburt  vor:  das  Egerton  Manuscript  enthielt  hinter  ein- 
ander Version  1  und  Version  2  mit  dem  Anhang,  Cuchulainn's 
Erziehung  betreffend;  im  Lebor  na  hUidre  fanden  wir  nur  Ver- 
sion 1,  aber  diese  (wenigstens  ui-sprünglich)  mit  dem  Anhange 
versehen. 


204  VIII  Serglige  Conculaind. 

4.  Uebor  die  mythischen  Elemente  in  diesem  Texte  nur 
wenige  Worte.  Aed  Abrät  und  seine  Töchter  Fann  und  Liban 
werden  Side  genannt.  Höchst  merkwürdig  ist  die  etymologische 
Erklärung  der  Namen  in  Cap.  17.  Zu  den  Side  gehört  auch 
König  Labraid,  Liban's  Gemahl.  Bekannter  als  alle  diese  ist 
Manannán,  von  den  Tuatha  De  Danann.  Während  die  Side 
auch  in  der  irischen  Tradition  mythische  Wesen  sind,  soUen  die 
Tuatha  De  Danann  zu  den  Völkerschichten  zählen,  welche  Irland 
inne  hatten,  ehe  die  Goidel  (Maie  Miled  etc.,  „the  Milesians" 
aus  Spanien)  kamen.  Für  weitere  Auskunft  verweisen  wir  vor- 
läufig auf  die  Indices  zu  O'Curry's  Lectures  on  the  Manners  and 
Customs  of  the  Ancient  Irish.  Manannán  ist  Gemahl  der  Fann, 
steht  also  in  einer  gewissen  Beziehung  zu  den  Side*.  Sein 
Wohnort  ist  die  Insel  Manann  (jetzt  Man),  deren  Name  genau 
wie  Danann  gebildet  ist.  Ebenso  ist  Labraid's  Sitz  eine  Insel, 
Inis  Labrada  genannt.  O'Curry  war  vielleicht  zu  ernstlich  be- 
müht, alle  hier  vorkommenden  Ortsnamen  mit  bestimmten  Oert- 
lichkeiten  Irland's  zu  identificiren.  Der  Mythus  ist  in  Irland 
localisirt  worden,  aber  ursprünglich  ist  Labraid's  Reich  eben 
mythisch,  z.  B.  wenn  es  Mag  Moll,  Glückliches  Gefilde,  genannt 
und  als  solches  geschildert  wird.  In  ähnlicher  Weise  wurde  als 
Mider's  Wohnsitz  Bri  Léith  bezeichnet,  ein  in  Mag  Breg  gelegner 
Hügel  (s.  S.  130,  18);  aber  das  Land,  welches  Mider  in  dem 
S.  132  mitgetheilten  Gedichte  schildert,  ist  offenbar  das  mythi- 
sche Elysium  der  alten  Goedelen.  Ueber  die  Cap.  13  genamiten 
Feinde  Labraid's  vermag  ich  für  jetzt  keine  weitere  Auskunft 
zu  geben. 

5.  Was  dasVersmass  anlangt,  so  finden  wir  auch  in  diesem 
Texte  vorwiegend  verschiedene  Variationen  der  Strophe  zu  vier 
siebensilbigen  Halbzeilen.    Aber  es  kommen  auch  andere,  in  der 


*  Das  Verhältniss  der  Side  zu  den  Tuatha  De  Danann  ist  noch 
nicht  genau  untersucht.  In  einem  Gedichte  bei  O'Curry,  On  the  Manu, 
and  Cust.  II  p.  71,  wird  Mider,  den  wir  S.  116  als  Side  kenneu  gelernt 
haben,  zu  den  Tuatha  De  Dananu  gerechnet.  Manannan  heisst  mac  Lir, 
„son  of  the  sea",  vgl.  Stokes,  Three  Ir.  Gloss.  p.  xxxv. 


VIII  Serglige  Conculaind.  205 

Handschrift  durch  beigesetztes  R.  (d.  i.  Rose?)  als  metrisch  be- 
zeichnete Stücke  vor,  deren  System  ich  vielleicht  nicht  immer 
richtig  erkannt  habe.  Es  sind  namentlich  die  mit  Fochen  be- 
ginnenden dithyrhambischen  Stücke  in  Cap.  17.  18.  19.  38,  wie 
sie  vereinzelt  auch  S.  103  und  zahlreicher  weiter  unten  im  Fled 
Bricrend  zu  finden  smd.  Derselben  Art  sind  auch  die  poeti- 
schen Stücke  in  Cap.  28.  40.  41.  Die  Handschrift  hat  an  diesen 
Stellen  weder  Versabtheilung  noch  Interpunction. 

6.  Die  Ergänzung  der  in  der  Handschrift  gebrauchten  Ab- 
kürzmigen  ist  nur  in  folgenden  Fällen  unbezeichnet  geblieben: 
1)  in  ocus,  2)  in  for,  3)  im  Nominativ  Cuchulaind  (der  nicht 
selten  nui"  cul  oder  cucl  geschrieben  ist),  und  überhaupt  in  dem 
unveränderlichen  —  laind  dieses  Eigennamens. 


Slieht  Libair  Budi  Slaui. 
Seirgrligi  Concalaind  inso  sis  ocus  Oenét  Emire. 

Worte,  die  mir  besondere  Schwierigkeit  bereiten,  sind  mit  Sternchen  markirt. 

1.  Oenach  dognithe  la  Ultu  cecha  bliadna,  i.  tri  lá  ría 
samfuin  ocus  tri  laa  iarma  ocus  lathe  na  samna  feisne.  Iss  ed 
eret  no  bitis  Ulaid  insin  im-Maig  Murthemni  oc  ferthain 
óenaig  na  samna  cecha  bliadw«,  ocus  ni  ra  be  isin  bith  ni 
dognethe  in  n-eret  sin  leú  acht  cluchi  ocus  céti  ocus  ánius  5 
ocus  aibinnius  ocus  lougad  ocus  tomailt,  conid  desin  atát  na 
trénse  samna  sechndn  na  hErend. 

2.  Fechtas  and  tra  fertha  oenach  la  hültu  im-Maig  Mur- 
themni, ocus  ba  hairi  no  fertha  leu  fobith  tabarta  do  chách 

a  chomraime  ocus  a  gascid  do  gres  cecha  samna.    Ba  bés  leu  10 
daw  diag  inna  comraime  ferthain  ind  óenaig,  i.  rind  aurlabra 
cech  tir  no  marbtais  do  thabairt  inna  m-bossán,  ocus  dobertis 
aurlabrai  na  cethrse  do  ilugud  na  comram  hi  sudiu,  ocus  do- 
bered  cách  a  chomram  and  sin  os  aird,  acht  ba  cách  ar  uair.    . 
Ocus  is  amlaid  dognitis  sin  ocus  a  claidib  for  a  sliastaib,  in  15 


206  VIII  Serglíge  Conculaind. 

tan  dognítís  in  comram.  Ar  imsóitis  a  claidib  friu,  in  tan 
dognitis  gúchomram.  Deithbír  ón,  ar  no  labraitis  clemna  friu 
ilia  n-armaib,  conid  de  batir  comardii  iorro  a  n-airm. 

3.  Tancatar  JJlaid  uli  dochom  ind  oenaig  acht  dias  namraa, 
5    i.  Conall   Cernacb    ocus  Fergus  mac  Roig.     „Ferthair  a  n- 

óenadi"  ol  Ulaid.  „Ni  firfidir",  ol  Cuculainn,  „co  ti  Conall 
ocus  Fergus",  fo  bith  ba  haiti  dó  Fergus  ocus  ba  comalta  Co- 
nall Gemach.  Asbert  Sencha  iarom:  „Imberthar  fidcella  dúii 
coléic,  öcus  canitir  drechta,  ocus  agat  clesamnaig".  Dognither 
10  iaroni  ani  sin.  A  m-bátar  and  iarom,  tairnid  enlaith  forsiu 
loch  ocaib.     Ni  batar  i  n-Ere  enlaith  ba  cáini. 

4.  Batar  imtholtanaig  na  mná  im  na  heónu  iradarubart 
(.sie)  fair.  Gabais  cách  díb  immarbaig  ammuin  a  celi  im 
gabail  na  n-en.     Asbert  Ethne  Aitencáithrech  hen  Concho- 

15  hair:  „Asagussim  én  cechtar  mo  da  gúaland  (p.  43'':)  dind 
enlaith  ucut".  „Assagussem  uli"  ol  na  mná  „ani  sin".  „Má 
gabtair  do  neoch,  is  dam-sa  ceta  gebthar"  ol  Ethne  Inguba 
ben  Conculaind.  „Cid  dogénam?"  ol  na  raná.  „Niws«",  for 
Leborcham  ingen  Oa  ocus  Adairce,  „riga-sa  úaib  do  chuinchid 

20  Conculaind. 

5.  Luid  iarom  co  Coinculaind  ocus  asbert  fris:  „Is  ail  dona 
mnáib  ind  eoin  ucut  úat-siu".  Atetha  a  claideb  do  imbert 
f^rri.  „Ni  fogbat  merdrecha  Ulad  anaill  acht  foraim  én  dóib 
do  thabairt  fornd  indiu".     „Ni  cóir  duit  ém"  for  Leborcham 

25  „fúasnad  friu,  ar  is  triut  ata  in  tres  anim  fil  for  mnáib  Vlad, 
i.  guille".  Ar  it  é  téora  anmi  fil  for  mnaib  \Jlad,  i.  clúine 
ocus  minde  ocus  guille.  Ar  cech  bew  ro  charastar  Conall 
Cernach,  ba  clóén;  cach  hen  daw  ro  charastar  Cúscraid  Mend 
Macha  mac  Conchobair,    dobered    forminde  for  a  erlabrai; 

30  ata  samlaid,  cech  bew  ro  charastar  Coinculaind,  no  goUad 
iarom  a  rose  fo  chosmailius  Conculaind  ocus  ar  a  seirc,  ar  ba 


30  Concul.  LU. 


Vni  Serglige  Conculaind.  207 

clán  do-som,  in  tan  ba  hole  a  mewma,  no  slocad  indala  suil, 
conna  rocbed  corr  inna  cind,  do  téirged  indala  n-ái  immach 
commeit  cliori  cholbthaigi. 

6.  „Indel  dun  in  carpat,  a  Laich!"  ol  Cuculaind.     Ind- 
lis  Lóeg    iarom    in    carpat,    ociis  téit  Cuculaind  sin  carpat    5 
ocus  ataig  taitbbéim  dia  claidiub  dóib,  co  ruildetar  a  m-bossa 
ocus  a  n-eti  dind  usciu.     Nos  gaibet  uli  iarom  ocus  dos  her- 
tatár  leo,   ocus  fodailset  dona  mnáib,  conná  ra  bi  ben  nad 
rissed  da  én  diib  acht  Ethne  Ingubai  a  hóenur.     Táiiic  de 
iarom  co  a  mnái  fessin.     „Is  olc   do  mewma"  ol  Cuculaind  10 
fria.     „Ni  olc"  ol  Ethne,  „úair  is  uaim  fodailter  doib.     „Is 
dethbiV  dait"  ol  si  „ni  iil  diib  mnái  nachit  charad  no  na  beth 
cuit  dait,  uair  mád  raessi,  ni  fil  cuit  do  nach  ailiu  innium-sa 
acht  duit-siu  th'  óenur".     „Ná  bad  olc  do  mewma  trá",  ol 
Cuculaind.     „Dia  tisat  eoin  Mag  Murthemni  no  Boind,  in  da  15 
en  ba  haildem  dib,  dut  icfat." 

7.  Ni  bo  chian  iarom,  co  n-accatar  da  en  forsind  loch, 
ocus  rond  dercóir  etorro.  Cansit  céol  ni-bec.  Torchair  cot- 
lud  forsin  slóg.  Atraig  Cuculaind  a  n-docom.  „Dia  cois- 
tithe  frim,"  or  Lseg  ocus  ol  Ethne,  „ni  rigtha  chucu,  ar  itá  20 
nach  cíímachta  for  a  cul  na  n-én  sa.  Atethatár  éoin  dam-sa 
chena".  „In  dóig  bat  dom  éligud-sa  ón?"  ol  Cuculainn. 
„Gaibthi  cloich  isin  tailm,  a  Lóig!"  Geibthi  Lóeg  iarom 
(p.  44'':)  cloich  ocus  doheir  isin  tailm.  Dos  leci  Cuculainn 
cloich  foraib.  Focairt  imroll.  „Fe  amse!"  ol  se.  Gaibid  cloich  25 
n-aile.  Dos  leic  doib,  ocus  luid  seocu.  „Am  triisa  tra,"  ol 
se,  „Ó  gabus-sa  gaisced,  ni  ro  la  imroll  mo  urchur  cussin 
diu".  Fochairt  a  chróisig  íurvo,  colluid  tré  scíath  n-ete  in- 
dala héoin  la  sodain.    Lotair  foa  lind. 

8.  Dothget  Cuculainn  iarsin,  co  tard  a  druim  frisin  liic,  30 
ocus  ba  hole  a  mewma  leis,  ocus  dofuit  cotlud  fair.     Co  n- 


1  banolc  LU.  i8  cotlad  LU. 


208  VIII  Serglige  Conculaind. 

accai  in  da  mnái  cucai,  indala  n-ai  brat  liaine  impe,  alaili 
brat  corcra  cóicdíabail  im  sude.  DoUuid  in  hen  cosin  brot 
úane  chucai  ocus  tibid  gen  fris,  ocus  dobert  beim  dind  ech- 
fleisc  dó.  Dothsét  alaili  cucai  daw  ocus  tibid  fris  ocus  nod 
5  slaid  fón  alt  cétna,  ocus  batár  fri  ciana  móir  oca  sin,  i.  cech- 
tar  de  immasech  *  cucai  beus  dia  bualad,  co  m-bo  marb  acht 
bec.    Lotir  úad  iarom. 

9.  Arigsitar  Ulaid  uli  ani  sin  ocus  asbertatár,  ara  n-duscide. 
„Acc",  ol  Fergus,  „nacbin  glúasid,  res  atchi".     Atracbt  iarom 

10  trena  chotlud.  „Cid  dot  rónad?"  ol  Ulaid  fris.  Ni  ro  fet 
iarom  a  n-acallaim.  „Nom  berar"  for  se  „dom  sergligu,  i.  don 
Teti  Bricc,  na  bá  do  Dun  Imrith  no  do  Diin  Delca".  „Not 
bertar  do  saigid  Emiri  do  Dun  Delca"  for  Lseg.  „Aicc",  ol 
se,  „mo  breith  don  Teti  Brie".    Berair  ass  iarom,  co  m-bói  co 

15  cend  m-bliadwa  isin  magin  sin  cen  labrad  fri  nech  etir. 

10.  Lathi  n-and  resin  t-samfuin  aile  cind  bliadwa,  a  m- 
bátar  Ulaid  imbi  isin  taig,  i.  Fergus  etir  ocus  fraigid,  Conall 
Gemach  etir  ocus  crand,  Lugaid'  Reóderg  etir  ocus  adart, 
Ethne  Ingubai  fria  chossa,  a  m-batar  iarom  fón  samail  sin, 

20  tánic  fer  chucu  isa  tech  ocus  dessid  forsind  airiniuch  na  im- 
dai  i  m-bói  Cuculainn.  „Cid  dot  tucai  and  sin?"  ol  Conall 
Cernach.  „Niwsa"  ol  se.  „Mád  ina  sláinti  ind  fir  fil  sund 
ro  bad  chomairche  ar  Ultaib  ulib,  inid  i  lobrai  ocus  i  n-íngás 
daw  ata,  is  móo  de  as  comairche  airthiu.  Ni  agur  nech  iarom, 

25  uair  is  dia  acallaim  dodeochad".  „Tathut  falte,  ni  äigther 
ni!"  ol  JJlaid. 

11.  Atraig  iarsin  inna  sesam  ocus  gabais  doib  inna  randa 
sa  sis  iarom: 

„A  Cuculaind  fot  galar     ni  bo  sirsan  in  t-aiiad, 
30    not  ícfitís,  díamtis  lat,     ingena  Aeda  Abrät. 

Asbert  Liban  immaig  Cruaich     bis  for  deis  Labrada  Luaith, 
ro  bad  cridiscel  la  Faind     coibligi  fri  Coinculaind.  4 

27  randu  LU. 


VIII  Serglige  Conculaínd.  209 

Ro  bad  iiimain  lá,  mád  fír     ricfed  Cuchulaind  mo  thir, 
rambiad  arcat  ocus  ór,     rombiad  mór  fina  do  Ol. 

Diammad  chara  dam  cose     Cuchulaind  mac  Soalte, 

i  u-atconnarc  ina  súan     bes  atcoad  cen  a  slúag.  » 

I  m-Maig  Murthemni  swt  teis     aidchi  samna,  nib  amles,        5 
dorn  ficfe  uaim-se  Liban     a  Cuchulaind  cot  galai'." 

A  Cul.  c. 

12.  „Coich  thussa?"  ol  iat.  „Messi  Óengus  mac  Aeda 
Abrät"  ol  se.  Luid  úadib  iarom  in  fer,  ocus  ni  fetatar,  cia 
deochaid  no  can  don  luid.  Atraig  Cuchulaind  ina  sudi  iarom  10 
ocus  labrais  iarsin.  „Bá  mithig  ém"  ol  \]\aid  „ani  sin  isnith* 
cid  a  n-dot  ronad."  „Atconnarc  ém"  ol  se  „aislingi  immou 
samain  in  n-uraid."  Adfét  dóib  uli  amal  atchonnairc.  „Cid 
dogentar  di  sudm  a  popa  Choncobair?"  ol  Cuchulaind.  „Do- 
géntai'"  ol  Concobar  „orta,  co  ris  in  corthe  cétna."  15 

13.  Luid  Cuchulaind  ass  iarom,  co  ránic  in  corthe,  co 
n-accai  in  mnái  bruit  úaui  chucai.  „Maith  sin,  a  Cuchulaind" 
ol  si.  „Ni  maith  dun  ém.  Cid  ior  teirusi  chucund  in  n-uraid?" 
ol  Cuchulaind.  „Ni  du  for  fogail  ém"  ol  si  „dodeochammár-ni, 
acht  is  do  chuinchid  for  caratraid.  Dodeochad-sa  ém  dot  20 
acallaim-siu"  ol  in  hen  „o  Faind  ingin  Aeda  Abrät;  ros  léci 
Manandan  mac  Lir,  ocus  dorat  seirc  duit-siu  iarom.  Liban 
daw  m'ainm-se  fein.  Timarnad  duit  iarom  óm  céliu,  o  La- 
braid  Luathlam  ar  claideb:  DobeVa  deit  in  mnai  ar  debaid 
u-óenlai  leis  fri  Senach  Siaborthe  ocus  fri  Ecdáig  n-Iiiil  ocus  25 
fri  Eogan  n-Inbir."  „Nimtha  maith  em"  ol  se,  do  chath  fri 
firu  indiu",  „Bid  gar  úar  ani  sin,"  or  Liban,  „bia  slan,  ocus 
doformastar  deit  a  n-dotesta  dit  nirt.  Is  denta  dait  ar  La- 
braid  ani  sin,  ar  is  e  líéch  as  dech  di  ocaib  domain".  „Ci-si 
airm  hita  side?"  for  Cuchulaind.  „Itá  i  m-Maig  Meli"  ol  si.  30 
„Is  ferr  dam-sa  techt  leth  n-aill"  ol  ind  ingen.    „Taet  Lseg 

23  célíu  LU. 

14 


2^0  VIII  SergHge  Conculaínd. 

lat«  ol  Cuchulaind  „d'fis  in  tiri  asa  tudchad«    „Taet  iarom" 
ol  Liban. 

14.  Lotar  iarom,  co  rancatar  co  airm  i  m-bói  Fand, 
(p  45-:)  Tic  iarom  Liban  dia  saigid  Lóig  ocus  geibtbi  ar  gúa- 
5  laind.  „Ni  raga  ass  tra,  a  Loig,«  ol  Fand  „indiu  i  m-bethu, 
acht  ma^it  ainge  ben«  „Ni  bo  ed  as  mó  ro  gnatbaigsem  dun 
cus  trath  sa"  for  Loeg  „bancomarchi".  „Appranid  ocns  bith- 
appraind,  nach  hé  Cuchulaind  íil  it  rieht  indossa"  or  Liban. 
„Bád  maith  lim-sa  daw,  co  m-bad  hé  no  beth  and«  for  Lseg. 

10  15.  Lotarassiarom,con  rancatar  tóebnaindse,  CO  n-acca- 

tar  iii  lungine  crédume  forsind  loch  ar  a  cind.    Tiagait  íarom 
isin  lunga  ocus  tíagait  isin  n-insi  ocus  lotar  do  donis  tige,  co 
n-accatar  in  fer  chucu.    Is  and  asbert  Líban  fris: 
„Cate  Labraid  Luathlám  ar  claideb     as  cend  m-buden  m-búada, 

15  buaíd  úas  ehret  charpait  glinni     dercas  rinni  ruada." 
Frisgart  dissi  in  fer  iarsin  co  n-epert  so  fria: 
„Atá  Labraid  luithe  cland     ni  bá  mall  bid  imda 
tinol  catha  cuirthí^r  ár     día*  bá  lan  Mag  Fidg^."  4 

16     Tíagait  iarom  isa  tech,  co  n-aecatar  tri  cóecto  im- 
20  dad  is  tig,  ocus  tri  cóicait  ban  indib.     Fersait  ule  fselti  fn 
Lóeg.    Is  ed  asbertatar  uli  fris: 
„Fochen  duit  a  Loig    diag  neich  las  tudchad 
ocus  0  tudchad     is  dit  dáig  fesni." 

„Cid  dogena  fecht  sa  a  Loig?«  for  Liban.    „In  raga  do 
25  aeallaimFainde  coléic?«  „Ragat,  acht  co  fia^ur  in  n-a,rm  ata«. 
mnsa.    Ata  i  n-airicul  fo  leith«  ol  Liban.    Lotar  larom  dia 
hacallaim  ocus  ferais  side  falte  friu  fon  innas  cetna. 

17     Fand  din  ingen  Aeda  Abrät,  i.  ad  tehe,  is  he  tene 
na  súla,  in  mac  imlesen;  fand  iarom  aiimi  na  dére  doth^t 

13  chuchu  LU. 


Vni  SergHge  Conculaind.  211 

tairis.  Ar  a  glaini  ro  ainmiiiged  disi  sin  ocus  ar  a  cóimi,  ar 
ni  bói  isin  bith  frisa  samailte  chena.  In  tan  m-bátar  and 
iarom,  co  ciialatar  culgaire  carpait  Labrada  dund  insi.  „Is 
olc  mewnia  Labrada  indiu"  ol  Liban.  „Tiagam  dia  (pag.  45^:) 
accallaim".  Tiagait  ass  immach  ocus  ferais  Liban  fselti  fris,  5 
CO  n-ep(;rt: 

[R.]    „Focben  Labraid  Luatb  lam  ar  claideb 
comarbie  buidne    snede  slegaige 
slaidid  sciatbu    scailid  gou 

crécbtuaigid  cui'pu    gonaid  sóeru  4  10 

saigid  oirguiu  aildiu  innaib* 
manraid  slúagu  sreid  múine* 
fobartach  fian    fochen  Labraid." 

Foch.    Lab. 

18.  Nis  frecart  Labra?<i  beus,  ocus  asbert  ind   ingen  15 
atheruch : 

[R.]    „Focben  Labrai(Z  Liiath  lam  ar  claideb  augra 

urlam  do  rath    rurtech  do  cbácb    saigthech  do  catb 
créchtacb  a  tbóeb    cundail  a  briatbar   brigacb  a  chert 
cartacb  a  flaith    laimtech  a  des    diglacb  a  gus  20 

tinbec/i  la  eocbu    Labra?c?  focben. 

F.  L. 

Ni  ro  regart  beus  Labraii?;  canaid  si  láid  n-aili  aff- 
ridissi : 

"R.]    „Focben  Labrm'iZ  Liiath  lam  ar  claidera  25 

líécbdu  ócaib    uallcbu  murib 
manraid  gossa    gniid  cathu 
criathraid  ócu    tocbaid  lobru 
taimid  triunu    fochen  Labraid" 

F.  L.  30 

19.  „Ni  maith  a  n-asberi  a  ben"  ol  inti  Labraia,  conid 
and  asbert: 


13  Labraid  om.  LU. 


I 


212  VIII  Serglige  Conculaínd. 

[R.]     „Ni  ual  na  Mabur  dam  a  ben 

nSiCh  ardarcnid  mellchai  mescthair  ar  cond 
rechmi  cath  n-imrind  n-imda  n-imamnas 
imberta  claideb  n-derg  ar  doniaib  desaib 
5  tuatbaib  ilib  oeiichridiu  Echdach  lúil 

ni  tanbi  nach  n-úall.  ni  uall  ni  úabar  dam  a  bew." 

20.  „Bad  maith  lat  do  mewma  tra"  ol  in  ben  or  Liban 
fris  (sie).  „Ata  Lóeg  ara  Conculaind  sund,  ocus  timarnád 
duit  úad,  dot  icfa  slóg  úad:"  Ferais  Labraid  fselti  fris  iarom 

10  a  n-asbert:  „Focben  duit  a  Láig  fo  bith  na  mná  las  tánac 

ocus  in  cháich  o  tudchad.    Do  duit  do  tig  a  Láig"  or  Lahraid 

„ocus  ragaid  Liban  it  diáid." 

Tic  Lseg  ass  iarom  co  Emain  ocus  adfet  a  scéla  do  Choin- 

culaind  ocus  do  chach  olchena.    Atraig  Cuchulaind  iarsin  na 
15  sudi  ocus  dobert  láim  dar  a  agid  ocus  acallais  Lseg  co  glé, 

ocus  ba  nertiti  leis  a  mmma  na  scéla  adfiadar  do  in  gilla. 

21.  (P.  46^:)  Bai  daw  terchomrac  oc  cethri  ollchoece- 
daib  \iErend  iud  inbaid  sin,  dús  in  faigbitis  nech  bad  toga  leo 
dia  tibertis  rigi  n-Erend.    Uair  ba  hole  leo  tilach  airechais 

20  ocus  tigernais  laErend,  i.  Temair,  a  bith  cen  rechtgi  rig  iorri, 
ocus  ba  olc  leo  na  túatha  cen  smacht  rig  oc  cocertad  a  co- 
trebi.  Ar  bátar  fir  hErew^  cen  smacht  rig  forro  fri  re  secht 
m-bliadaw  iar  n-dith  Conaire  i  m-Brudin  Dáderca  cussin  mór- 
dail  sin  cethri  cóiced  n-Erend  hi  Temraig  na  rig  hi  tig  Erc 

25  mic  Corpri  Niadfer. 

22.  At  iat  so  immorro  rig  bátar  isin  dail  sin,  i.  Medb 
ocus  Ailill,  Cúroí  ocus  Tigernach  Tétbaunach  mac  Luchtai 
ocus  Find  mac  Rossa.  Ni  dentáis  iarom  ind  fir  sea  comairli 
rig  fri  Ultu,  fo  bith  ar  is  d'óenóentaib  bátar  ind  fir  se  hi  cend 

30  \]\ad.  Dognithcr  iarom  tarbfes  leo  and  sin,  co  fiastais  esti, 
cia  dia  tibertais  rigi. 


17  oc  crethri  LU. 


VIII  Serglige  Conculaind.  213 

23.  Is  amlaid  dognithe  in  tarbfes  sin,  i.  tarb  find  do 
marbad  ocus  óen  fer  do  cathim  a  satha  dia  eóil  ocus  da  en- 
brutbi,  ocus  cotlud  do  fón  saith  sin  ocus  ór  firindi  do  cantain 
do  cethri  drudib  fair,  ocus  atchitbe  do  i  n-aslingi  innas  ind 
fir  nó  rígfaide  and  asa  deilb  ocus  asa  twrascbail  ocus  innas  ind  5 
oprid  dognith.    Diuchtrais  in  fer  asa  chotlud  ocus  adfiadar 

a  res  dona  rigaib,  i.  móeth  oclsech  sser  sonairt  co  n-da  cris 
derca  tairis,  ocus  sé  os  adart  fir  1  sirc  i  n-Emain  Macba. 

24.  FaiditiV  iarom  techta  frisin  co  Emain.  Is  and  sin 
bátar  Vlaid  ina  t^rchomruc  im  Choncohur  i  n-Emain  in  tan  10 
sin,  ocus  Cucbulaind  ina  seirgligu  and.  Atfiadat  a  scéla  do 
Choncobtir  ocus  do  matbib  \J\ad  olchena.  „Fil  linni  mac  sser 
soceneoil  fon  samail  sin"  ol  Concobwr,  „i.  Lugaid  Réoderg  mac 
Na  tri  Find  Emna,  dalta  Conculaind,  fil  os  adart  na  himda 
thall  amne  oc  urgartigud  a  aiti,  i.  Conculaind,  fil  hi  sirg.  15 
Atraig  Cuculaind  andaide  ocus  gebid  for  tecosc  a  daltai,  conid 
and  asbert: 


(P.  46b:)   Briathartliecosc  Conculaind  inso. 

25.  Nir  bat  tserrrecbtach  debtha  dene  doérgairce.  Nir 
bat  áíscir  dóicblech  díummasach.  Nibbát  ecal  ocal  opond  esa- 
maiu.  Ni  pát  tairue  omain  mandartba  mesctha.*  Ni  bat  derg-  20 
nat  colla*  coirme  hi  tig  nirech.  Ni  bat  ilfurig  im  írad  n-ech- 
trand.  Ni  sáis  dáine  dochlu  dícbumaing.*  Ni  íadat  iubaili  for 
étechtu  ail.  Airliter  cítmni  cóicli  comarbai  cré.  Cuibsigter 
sencaid  sin  co  firinne  fiu  hit  fíadnaisi.  Finnatar  bethamain 
bratbir  scéo  mbroga.*  Mrogatar  genelaigi  ges  ci  úa  genitir  25 
gein.*  Gairter  bíbeoaigtcr  fri  oethu.  Airm  irro  trebsat  raaii'm.* 
Máinigter  comarbai  for  athecbtu  thoich.*  Tocomlúat  anfini  co 
anemthe  nert.* 

26.  Ni  fresnesea  co  labur.    Ni  aisneisea  co  glórach.    Ní 
fuirse.     Ní  cbuitbe.     Ní  faitchither  senori.    Ni  pá  mitbom-  30 


214  VIII  Serglige  Conculaind. 

tinacli  0  iieoch.  Ni  géis  co  ansa.  Ni  ettis  nech  cen  a  do- 
raanches.  Cáiii  ois.  Cáiii  éra.  Cáiii  airlice.  Bat  uinal  múuta 
Ó  gséthaib.  Bat  cwmnecli  coisc  ót  senaib.  Bat  seichmech  riaglá 
athardai.  Ni  pat  úarcraidech  im  chardiu.  Bat  gusmar  im 
5  naimtiu.  Ni  pa  frithenecli  debtha  hit  ilchomraicib.  Nir  bat 
scelacli  athcossauach.  Ni  faisce.  Ni  thaisce  ni.  Ni  ba  torba. 
Consecha  do  cursachad  i  gnimaib  antechtai.  Ni  chomainse 
th'  irinne  ar  thoil  daine.  Ni  bat  athboingid,  ar  nar  bat  ai- 
threch.  Ni  bat  comromach,  ar  na  bat  miscnech.  Nir  bat 
10  lese,  ar  nar  bat  meirb,  Nir  bat  roescid,  ar  na  bat  doescair. 
Ar-dot-chuibdig  fri  secliem  na  m-briathar  sin  a  mic?" 

27.    Is  and  asbert  Lugaid  in  so  sis  fri  Coinculaind: 

„Ed  as  mait  a  m-bitb  ule,*     arin  festar  cach  dune, 
no  CO  teseba*  ni  de,  firfaider  mádurise." 

15  Luid  Lugaid  iarsin  frisna  techtaib  co  Temraig,  ocus  gon- 

garar  (sie)  garm  rigi  do,  ocus  fais  lii  Temraig  ind  aidchi  sin, 
ocus  luid  cach  dia  mewnat  iarsin. 

28.    Imthusa  immorro  Conculaind  iss  ed  adfiastar  sund  coleic: 

(P.  47  **:)  „Do  duit  uaim  a  Láig"  for  Cuchulaind  „co  airm  hi  ta 

20  Emer,  ocus  innis,  condat  mná  sidi  rom  thatbigset  ocus  rom 

admilset,  ocus  apair  fria  is  ferr  a  chách  itosa,  ocus  tat  dom 

indnaigid."    Is  and  asbert  in  gilla  oc  nertad  Conculaind  inso: 

„Mór  espa  do  Isech  laigi     fri  súan  serglige. 
ar  don  adbat  genaiti     íésa  a  Tenmag  Trogaigi. 
25  Condot  rodbsat     condot  cliachtsat 

condot  ellat     eter  briga  banespa. 
Diuchtra  a  terbaig  andregoin 
ar  dotát  do  lochbriga     eter  argaib  erritib. 
Condot  rudi  sudi  n-óg. 


21  genaiti:  i.  mua     a  Tenmag  Trogaigi:  i.  aMaigMell.  í7  diuch- 

tra:  i.  érig     a  terbaig  andregoin:  i.  a  galar  bansidi.  26  do  loch- 

briga: i.  do  Isechtriga    erritib:  i.  auradaib  [Glossen  in  LU). 


VIII  Serglige  Conculaind.  .  215 

coiidot  chellti     condot  chiúrthi  margnímu. 
Dia  focart  lúth  Labrada     a  fir  rudi  atrai  co  ro  pat  mor. 

Mór  e. 

29.  Téit  in  gilla  iarsin  co  airm  i  in-bói  Enier  ocus  ad- 
fet  SLinal  bói  Cuchulaind.  „01c  duit-siu  a  güli",  for  si,  „ar  is  C 
tu  taithiges  in  sid  cen  feib  ica  do  tigenia  d'agbáil  lat.  Truag 
d'Ultaib"  for  si  „cen  sirtin  a  márica.  Dia  m-bad  Conchobur 
credbaigte,  no  Fergus  ni  thastar  súan,  no  Conall  Cernach 
tabsat  crechta,  is  Cuchulaind  cobarthe."  Cacbain-si  iarom  láid 
la  sodain  fon  cruth  sa:  10 

„A  mic  Riangabra  forir!     cid  menic  imthigi  in  sid, 
ni  moch  doroicb  let  ille     icc  mic  delba  Dechtere. 

Tniag  d'Ultaib  co  lin  garta     eter  aite  is  chomalta 

cen  siriud  in  domain  duind     d'icc  a  carat  Conculaind.      4 

Mád  Fergus  no  beth  issúan     dán  iccad  aicned  oendrúad,      15 
ni  biad  mac  Dechtere  i  fos,     co  fagbad  drui  dia  tomos. 

Dia  ni-bad  he  Conall  chena     fris  m-hét  crechta  is  cneda, 
no  sirfed  in  Cú  in  m-bith  m-bras,     co  fagbad  liaig  da  leges. 

Mád  do  Lsegaire  BúadacA     tisad  ág  bád  imuallach, 

no  sirfed  liErind  na  n-iath     d'ic  mic  Connaid  mic  Iliach.     20 

Da  m-bad  do  Cheltchar  na  celg     tisad  súan  ocus  sirserg, 
ro  bad  astrach  aidchi  is  la     eter  sidaib  Setantá.  12 

Da  m-bad  Furbaidi  na  fian     no  beth  illige  lanchian, 
no  sirfed  in  domon  n-dron,     co  fagbad  a  thesarcon. 

Atbathsat  sluaig  side  Truim,     ro  scarsatar  a  morgluind,       25 
ni  thet  accu  dar  cona*     0  ro  gab  súan  sithbroga.  le 

Uchan  do  galur  nom  geib     ó  Choin  cherda  Conchobair! 
isseth  rem  chridi  is  rem  cnes,    dia  tisad  dim  a  leges. 


1  condot  chellti:  i.  condernaiZJ.       2  lúth  oder  láth  LU,  lüth  O'Curry 
18  inmith  mbras  LU.  26  O'Curry    vermuthet   ancú  („the  Hound"): 

eher  wohl  ar  Cú. 


216  .  VIII  Serglige  Conculaind. 

Uchan  is  crú  mo  craide!     serg  for  marcuch  in  maige! 
conna  toraig  sund  ille     d'oenuch  Mage  Murthemnc.  20 

Is  de  na  tic  a  hEmain     dáig  na  delba  ron  dedail, 

is  merb  is  is  marb  mo  guth,     dáig  ata-som  fó  drochcruth. 

5      Mi  is  rathe  is  hlisidain     cen  chotlud  fó  chomríagail 

cen  duini  bad  bind  labra     ni  chúala  a  mic  Riangabra."    24 

A  mic  R. 

30.  Tanic  Emer  rempi  co  hEmain  iarsin  d'innaigid  Con- 
culaind ocus  dessid  issind  imdái  i  m-bái  Cuculaind,  ocus  ro 

10  bái  cá  rád:  „Is  mebul  duit"  or  si  „laigi  fri  bangrád,  uair 
dogenad  galar  duit  sirligi".  Ocus  bái  ca  acallam  ocus  ro 
chan  láid: 

(P.  47^:)   „Erig  a  gerait  Ulad,     roddüsci  suan  slán  subach 
doci  rig  Macba  mo  cruth     nit  loci  re  rochotlud. 

15      Deca  a  gualaind  lán  do  glain,     déca  a  cburnu  co  comraim, 
déca  a  chairptiu  cinnit  glend,     deca  arretha  fian  fidchell.  4 

Deca  a  cburadu  co  m-brig,     deca  a  ingenraid  n-ardmin, 
deca  a  rigu  remnaga,     deca  a  rignu  dermáral 

Deca  tossacb  gemrid  gluair,     deca  cach  ingnad  ar  n-úair, 
20      déca,let  iss  ed  fót  gní     a  iiiacht  a  fot  a  hamli!  » 

Is  meth  ni  maith  cotlud  trom,     is  mertan  ar  n-écomlond, 
is  loim  for  saith  suan  hi  fat,     tánaisi  d'éc  éccomnart. 

Rodusig  suan  síd  ar  n-ól*     telci  ri  robruth  romór 
ilar  m-hriaithar  m-bláitb  rot  char     erig  a  gerit  ülad!"     12 
25  Erig  a.  U. 

31.  Atracht  iaroni  Cuchulaind  iarsin  ocus  dorat  laim 
dar  a  agid  öcus  ro  chuir  a  mertnigi  ocus  a  tromdacht  de 
ocus  atracht  iarsin  ocus  tanic  rcmi  iarsin,  co  m-boi  i  n-airbi 


8  muge  LU.  24  bria  LU.  brian  0' Curry. 


VIII  Serglige  Conculaind.  217 

ro  ir.  Co  n-acca  chuci  iarsin  Liban,  ocus  ro  ráid  ind  ingen 
friss  ocus  bái  oc  a  thócuriud  diu  t-sid.  „Ci-si  airm  hi  tá  La- 
braid?"  ol  Cuchulaind,    „Ninsa,"  ol  si: 

„Ata  Labraid  for  lind  glan     dia  n-aithiget  buidni  bau, 

ni  ba  scith  let  techt  dia  tuaid,     mád  ar  fis  Labrada  Luaitb.    5 

Láinid  tech  ades  tind  ben     cét  eolach  inti  asidfet,* 
corcair  co  n-aldi  datha     samail  grúadi  Labrada.  * 

Crothid  conchend  catha  ceirp     fiad  a  cblaidib  tbana  deirg, 
bmid  idiiu  buden  m-béth,     brisid  sciathu  lenna  Isech. 

Li  sula  a  ebnes  isin  tres,     ni  maird  cairdiu  a  foramies,*      10 
inrice  feraib  side,     fer  ro  selaig  mór  mile.  s 

Lsechdu  ocaib,  amru  sceóil,     ro  siacht  tii'  Echach  luil, 
folt  fair  amal  flesca  óir.     bolad  fina  lia  anóil. 

Amru  feraib  fiiabair  nith     is  garg  fri  ciana  cocricb 

riadu  curach  ocus  gi'aig     secb  iuis  hi  ta  Labraid.  12  15 

Fer  CO  n-ilur  gnim  dar  1er     Labraid  Liiath  lam  ar  cláideb 
ni  fuband  con  roitlii  de*     is  fulang  súain  sochaide.* 

Srian  muinci  dergóir  fria  graig     ocus  noconed*  namma 
ütrid  airgit  ocus  glain,     iss  ed  fil  is  tig  hi  ta.  le 

Ata  L.  f.  20 

32.  „No  CO  rag-sa"  ar  Cúculaind  „ar  cuiriud  mná".  „Ti- 
ced  iarom"  ar  ind  ingen  „Lóeg  and  sút  d'is  cech  réta."  „Tiat 
iarom"  ar  Cúculaind.  Atralacht  Lóeg  iarom  lasin  n-ingin, 
ocus  dochuatar  do  Maig  Luada  ocus  don  Biliu  Buada  ocus 
dar  Oenach  n-Emna  ocus  i  n-Óenach  Fidga,  ocus  is  and  side  25 
bái  Aed  Abrät  cona  ingenaib.  Fcraid  Fand  failte  fri  Lóeg. 
„Cid  dia  m-bái  Cuchulaind  cen  tiachtain?"  or  si.  „Nir  bo  ail 
leiss  tiachtain  ar  banchuriud:  ocus  daw  co  finnad,  in  uait-siu 
ro  siacht  fis  do."  „Is  uaim,"  ar  si,  „ocus  ticed  co  lúath  diar 
saigid,  ar  is  indiu  curthir  in  cath".  30 


xo  Für  maird  lies  mairn,  vgl.  iffird  für  iffirn  S.  193. 


218  VIII  Serglige  Conculaind. 

33.    Luid  Lieg  atheroch   co  airai  i  m-boi  Cuchulaind 

ocus  Fand  malle  fris.    „Cinuas  sin  a  Lóig?"  ar  Cuchulaind. 

Ro  frecair  Lség  ocus  ro  radi:  „Is  mithig  techt,"  ar  se,  „uair 

ita  in  cath  oc  a  fertliain  indiu",  ocus  is  amlaid  ro  bói  oc  a  rad, 

5  ocus  ro  chan  laid: 

(P.  48  ^:)  „Ranac-sa  rein  rebrad  ran    bale  ingnad,  ciar  bo  gnád, 
connici  in  card  fichtib  drong     hi  fdar  Labraid  lebarmong. 

Co  fuarusa  he  sin  card     ina  sudi  milib  arm, 

mong  buide  fair,  alli  dath,     ubull  oir  oc  á  íadad.  * 

10      Co  rom  aichnistar  iar  aim     alleind  chorcra  coicdiabail, 
atbert  rim,  in  raga  lim     don  tig  hi  fail  Fselbe  Find. 

Atát  na  da  rig  is  tig     Failbe  Find  ocus  Labraid, 

tri  coecait  im  chechtar  de,     is  é  lín  inn  óentaige.  8 

Coeca  lepad  na  leith  deiss     ocus  coeca  airi  des,* 
15      coeca  lepad  na  letli  chli     ocus  coeca  aeri  di. 

Colba  do  lepthaib  cróda     úatne  finna  forórda, 

issi  caindell  ardus-tá     in  lia  lógmar  lainerdá.  12 

Atat  ar  in  dorus  tiar     insinnait*  hi  funend  grian 

graig  n-gabor  n-glas,  brec  a  mong,     is  araile  corcordond. 

20      Atat  ar  in  dorus  sair     tri  bile  do  chorcor  glain, 

dia  n-gair  in  énlaith  búan  bláith  don  macraid  assin  rígráith.  le 

Ata  crand  i  n-donis  liss,    ni  hétig  cöcetul  friss, 
crand  airgit  ris  tatin  grian,     cosmail  fri  bor  a  roniam. 

Atat  and  tri  fichit  crand     comraic  nad  chomraic  a  m-barr, 
25      biatar  tri  cet  do  cac^  crund     do  mes  ilarda  imlum.  20 

Ata  tipra  sin  t-sid  thréll     cona  tri  coectaib  breclend, 
ocus  delg  oir  cona  li     i  n-óe  cecha  breclenni. 

Dabach  and  d,o  mid  medrach     oc  a  dáil  for  in  teglach, 
maraid  beós,  is  búan  in  bes,     conid  bithlan  do  bithgrás.  ** 


6.  7  Für  card  lies  cani,  vgl.  iffird  für  iffiru  S.  193. 


Vin  Serglige  Conculaínd.  219 

Ita  ÍDgen  is  tig  trell     ro  derecaig  do  mnaib  Erend, 
CO  fult  budi  thic  immach,     issi  alaind  illánach. 

In  comrád  dorn  ri  cácb,     is  alaind  is  ingnath, 

maidid  cridi  cech  duni     dia  seirc  is  dia  imnuni.  2» 

Atnibairt  ind  ingen  trell:     coich  in  gilla  na  hsdchnem,  5 

masa  thú,  tair  bic  ille,     gilla  ind  fir  a  Murthemne. 

Docbúadusa  co  foill  foill,     rom  gab  ecla  dorn  onóir, 
atbert  rim,  in  tic  ille     oenmoc  digrais  Dechtere.  32 

Maii^  na  dechaid  o  cbianaib,     ocus  cach  ic  á  iarrair, 

CO  n-aiced,  inimar  ita     in  tech  mór  atchonnaro-sá.  10 

Da  m-bad  lim  Eriu  nie     ocus  ríge  breg  m-bnde, 
dobmdnd  —  ni  láthar  lac  —     ar  gnais  in  bale  ránac" 

Ran.  r. 

34.    Js  maith  sin"  ar  Cúculaind.    ,Js  maith"  ar  Lóeg 
„ocus  is  coir  dul  dia  riachtain  ocus  is  maith  cach  ni  issin  tir  15 
sin",  ocus  is  and  asbert  Loeg  beós  fiis-seom  ic  innisin  oibninsa 
in  t-sida: 

,^tconnarc  tir  sorcha  saér     inna  ráiter  gó  ná  cloen, 

fil  and  ri  rüamna  buden     Labraid  Lúath  lam  ar  claideb. 

Oc  techt  dam  dar  Maig  Lüada     domm  ár£as  Bili  Búada,      20 
ro  gabus  immaig  denna     la  dánatraig  imchenna.*  * 

Is  and  atrubairt  Libau     isin  baliu  irra  bammar, 

ro  bad  inmain  lem  in  firt,     dia  m-bad  Chii  no  beth  it  rieht. 

Alaind  bantrocht  buaid  ce»  cacht     ingena  Aeda  Abrät, 
(p.  48  '*)  delbad  Fainne  fiiaim  colli    ni  ro  acht  rigna  na  rL      25 

Äther  úair  is  lim  ro  clos    sil  n-Adaim  ce»  imarbos 
delbaid  is  Fainne  rem  ré     na  fil  and  allethete. 

Atconnarc  Iséchu  colli     co  n-armmaib  ic  imdibi, 
atconnarc  étach  n-datha     no  co  n-erred  anflatha.  12 


220  VIII  Serglige  Conculaind. 

Atconnarc  mná  féta  ic  fleid,     atconnarc  aningenraid, 
atconnarc  gillu  glána     oc  imtecht  ind  fid  dromma. 

Atconnarc  £és  ciúil  is  tig     ic  serfitiud  dond  ingin, 

man  bad  a  lúas  tísa  ammach,*   dorn  gentais  co  hétreórach.  le 

5    ■  Atconnarc  in  cnoc  ro  búi     alaind  ben  Eithne  Ingubai, 
acht  in  ben  atberar  sund     beres  na  slúagu  asa  cund." 

At.  m. 

35.  Luid  Cuchulaind  lee  iarom  is  tir  ocus  bert  a  charpat 
les,  CO  rancatár  in  n-insi.   Feraib  hahraid  fsélti  friú,  ocus  fersi 

10  in  bantrocht  uli,  ocus  ferais  Fand  daw  félti  sinredaig  fri  Coin- 
culaind.  „Cid  dogentar  sund  hi  fecht  sa?"  ol  Cuchulaind. 
„Niwsa,"  or  Lahraid,  „iss  ed  dogenam,  regmai,  co  rolam  cor 
imón  slúag."  Tíagait  ass  iarom,  co  rancatar  tor  na  slúag  ocus 
CO  rolsat  súil  tairsiu,  ocus  bá  dírim  leó  in  slúag.    „Eirg  ass 

15  hi  fecht  sa"  ol  Cuchulaind  fri  hahraid.  Luid  hahraid  ass 
iarom  ocus  anais  Cuchulaind  ocon  t-slóg.  Fanócrat  in  da  fiach 
drundechta.  Dogensat  in  t-slúaig.  „Is  doig,"  ol  in  slúag,  „in 
riastartha  a  hErind,  iss  ed  terchanait  ind  fiaich." 

36.  Dos  sennat  in  t-slúaig  iarom,  conná  fiíair  ined  leó 
20  is  tir.    Dothíét  Eochaid  lúil  iarom  do  inlut  a  lam  don  tiprait 

matain  moch.  Atconnairc  Cuchulaind  iarom  a  gualaind  tresin 
cochull.  Doléci  gai  do,  con  luid  trit.  Ro  marb  triar  for  tri- 
chait  dib  a  oenut.  Tofobairt  iarsin  Senach  Siabortha,  ocus 
ferait  mor  gleó,  ocus  marbthus  Cuchulaind  iarom.    Tic  La- 

25  hraid  iarom  ocus  mebais  riam  forsna  slógu.  Ro  gáid  hahraid 
do  anad  dind  imguin.  „Atagamar  tra"  for  Loeg  „in  fer  d'im- 
bert  a  ferci  fornd,  úair  nach  lór  leis  di  cath  fúair.  Tiagar" 
for  Loeg  „ocus  inliter  teora  dabcha  úarusci  do  dibdiid  a  brotha. 
In  cetna  dabach  i  tét,  fichid  tairse;  in  dabach  tanaise,  nis  fo- 

30  daim  nech  ar  a  tes;  in  tres  dabach,  is  comse  a  tes." 

37.  In  tan  atconcatar  na  mná  Coinculaind,  is  and  cá- 
chain  Fand  in  so: 


17  zu  lesen  druidechta? 


VIII  Serglige  Cooculaind.  221 

„Segda  caii'ptech  docing  rot,     cesu  amulach  is  óc, 
alaind  lúadam  luades  blai*     fescur  iar  n-óenuch  Fidgai. 

Ni  céol  side  séol  fod  gain,     is  fordath  fola  fil  fair, 
cronan  canas  [carpat]  chreit,     focanat  roith  a  charpait.    * 

Eich  fil  fó  charput  glinne,     anfnm  céin  cor  da  sille,  5 

ni  fuair  a  samail  di  graig,     it  Mathidir  gáith  n-erraig. 

Imbéir  cóic  deich  ubull  óir,     ós  clesit  for  a  anoil, 

ni  fuair  a  samail  di  rig     eter  min  ocus  anmin.  » 

Fil  i  cechtar  a  da  grúad     tibri  derg  amaZ  cru  rúad, 

tibri  uani,  tibri  gorm,     tibri  corcra  dáth  n-étrom.  10 

Fil  secht  suilse  ar  a  rusc,     ni  scél  fácbala  hi  lusc, 
imdenum  sula  saire,     abratchair  duba  daile.  12 

Fil  for  a  chend  cid  fó  fer     atchlos  fó  Erind  imbel, 
tri  foiltni  CO  saine  dath,     gilla  óac  amulach. 

Claideb  russi  roindes  crii     cona  imdurnd  airgdidu,  15 

sciath  CO  m-buallaib  óir  budi     ocus  co  m-bil  findruine.     le 

Ciugid  dar  firu  in  cach  tind,     imthéit  i  n-ág  i  n-esUnd, 
ni  fil  dobairde  cruaid  laind     as  chosmail  fri  Coinculaind. 

Cuchulaind  dothaet  ille     in  t-óclséch  a  Murtemne, 

is  iat  dorat  sund  hi  fat     ingena  Aeda  Abrät.  20  20 

Bróenán  fola  fota  fland     la  toeb  crand  comarda  de, 
uaUach  uabrech  árd  la  gol,     mairg  fri  siabra  sé!" 

38.  Ferais  Liban  faelti  fris  iar  tain,  co  n-and  asbert  in  so  sis: 

(P.  49 »:)  jJFochen  Cuchulaind     torc  torachtaide 

mal  mór  Maigi  Murthemni  25 


6  Die  Lin.  4.  10.  12.  14  klein  gedruckten  Wörter  und  Buchstaben 
fehlen  im  Facsimile  von  LU.  und  sind  O'Curry's  Text  entnommen.  Da 
O'Curry  nur  carpat  lin.  4  in  Klammern  gesetzt  hat,  so  scheint  er  wirk- 
lich in  den  übrigen  Fällen  mehr  haben  lesen  können,  als  der  Schrei- 
ber des  Facsimile.         24  torc:  i.  ri  LU. 


222  VIII  Serglige  Conculaind. 

mar  a  mewma  raiad  curad  cathbúadach 
cride  niad    nertlia  gáise    flandrúad  ferci 
aurlain  fri  firecrat  lath  n-gaile  Ulad 
alaind  a  li  li  sula  do  andrib,  is  fochen! 
5  Foc.  C. 

„Cesc  cid  doronais  a  Cuchulaind?"  or  Liban  fris.  Is 
and  asbert  Cuchulaind  andaide: 

„Tarlucus  urchur  dorn  sleig     i  n-dúnad  Eoguin  Inbe*V, 

no  con  ietuv  —  sochla  set  — ,     in  buaid  dorignius  no  in  bet. 

10      Cid  ferr  cid  messu  dorn  nirt     cosse  ni  tharlus  dorn  chirt 
urcur  anfis  fir  lii  ceó     bes  nan  árlaid  duni  beo.  * 

Slog  find  forderg  formnib  ech     dorn  roipnitar  forom  leth, 
munter  Manandan  mic  Lir     cotagart  Eogau  Inbir. 

Immimrous  cipe  cruth,     in  tan  tánic  mo  lan  lúth, 
15      oenfer  dia  tricha  cet     conda  rucus  dochom  n-ec.  8 

Ro  cbuala  cneit  Echach  lúil,     i  socraidi  labrait  biuil, 
mad  fir  con  fir  bes  nip  cath*     in  t-wrcur  matarlacad. 

Tar.  u. 

39.  Fóid  Cúculaind  iarsin  lasin  n-ingin  ociis  anais  mis 
ina  farrad,  ocus  celebraid  hi  cind  mis  di,  ocus  atbert  si  fris- 

20  sium:  „In  bale"  ar  si  „atbera-su  frim-sa  dul  it  chomdáil,  ra- 
gat-sa."  Ocus  is  and  dorónsat  comdáil  ic  Ibur  Cind  trachta. 
Ro  innis  do  Emir  ani  sin.  Dorónta  scena  acci-side  do  mar- 
bad  na  ingine.  Tánic  ocus  cóeca  ingen  lee  connici  in  comdáil. 
Is  and  ro  bói  Cuchulaind  ocus  Lóeg  oc  immirt  fidchilli  ocus 

25  ni  ro  airigset  na  mná  chucu.  Is  and  ro  ráthaig  Fand  ocus 
asbert  fri  Lóeg:  „Feg-su  a  Láig  ani  atchiu-sa?"  „Cid  in  sin?" 
ar  Lóeg.  Dercais  Lóeg,  ocus  is  and  ro  radi  ind  ingen  in  so 
i.  Emer: 

40  [R.]  „Feg  a  Lóig  dar  th'eis 
30  oc  coistecht  frit  filet  muá  córi  ciallmathi 


VIII  Serglige  Conculaind.  223 

CO  scenaib  glasgéraib  ina  n-deslamaib 
CO  n-ór  fria  n-ucbtbrunuib  cioitb  cáin 
atcbichitbc/*  amal  tecait  láitb  gaile  dar  cathcairptiu 
glé*  ro  sói  gné  Emer  iiigen  Forgaill." 

[R.]  „NÍ  tágara"  ar  Cucbulaind  „ocus  ni  con  tora  eter.  5 

Tair-siu  isiii  creit  ci(machta     lasin  suidi  n-grianda. 
form  dreicb-sea  fodéin     ar  do-th-esarcainb-sea 
ar  andrib  ilib  imdaib     bi  cetbaraird  Ulad 
ar  cia  nos  baigea  iiigen  Forcaill     a  bucbt  a  comalta 
im  gnim  co  Cíímacbta     bés  ni  lim  lamatbair."  10 

41.    Xshert  beós  Cucbulaind: 

[R.]  „Not  secbnaim-sea  a  ben     amal  secbnas  cách  a  cbárait 
ni  ru  bim-sea     do  gse  cruaid  critblamach 
nacb  do  scian  timtbanaidi     nácb  t'ferg  treitb  timaircthecb 
ar  is  mordolig  mo  nert     do  scor  ó  nirt  mná."  15 

„Cesc  trá"  ar  Emer  „cid  fód  ruair  lat-su  a  Cbuculaind 
mo  dimiad-sa  fiad  andrib  ilib  in  cbúichid  ocus  fiad  andrib  ilib 
na  hErend  ocus  fiad  sés  enig  ar  cbeua,  ar  is  fot  clitb  tanac-sa, 
ocus  fo  (p.  49^:)  ollbrig  do  tbarisen,  ar  cia  not  bagea  uall 
ollimresan,  bés  ni  pád  rith  lat-su  mo  lecun-sa  a  gillai,  cia  no  20 
trialltá.« 

42.  „Cesc  tra'a  Emer"  ar  Cucbulaind  „cid  ar  na  leic- 
fideá  dam-sa  mo  denus  i  n-dáil  mná?  ar  cbetus  in  bew-sa,  issi 
in  glan  genmnaid  gelgasta  dingbála  do  rig  ilcbrotbaig  ind  ingen 
sin  do  thonnaib  dar  leraib  iánmóraib,  co  n-deilb  ocus  écosc  25 
ocus  sóerchenel,  co  n-druni  ocus  lamda  ocus  lamthorud,  co 
ceill  ocus  cond  ocus  cabsaidecbt,  co  n-immad  ecli  ocus  bó- 
thánte,  ar  ni  fil  fo  nim  ni  bad  toi  ria  cóemchéle,  na  dingned, 
cia  no  comgelltá.  A  Emer"  ar  se  „ni  fuigeba-su  curaid  cáin 
crechtach  catbbúadach  bá  dam  fiu-sa."  30 

43.  „Bes"  ar  Emer  „no  co  n-err  in  ben  dia  lenai.    Acht 


10  lamáthair  LU  27  chond  LU. 


224  VIII  Serglige  Conculaind. 

chena  is  ^laind  cech  n-derg,  is  gel  cach  nua,  is  cáin  cech  ard, 
is  serb  cach  gnáth,  cáid  cech  n-écmais,  is  faill  cech  n-aich- 
nid,  CO  festar  cach  n-eólas.  A  gillai"  ar  si  „ro  bámar-ni  fecht 
CO  cátaid  acut,  ocus  uo  bemniis  dorisi,  dia  m-bad  ail  duit-siu." 
5  Ocus  ro  bo  dograch  furri.  „Darm  brethir  tra"  ar  se  „is  att 
ail-siu  dam-sa,  ocus  bid  at  ail,  hi  ceiii  bat  béo." 

44.  „Mo  lecud-sa  din!"  ol  Fand.  „Is  coru  mo  lecud-sa" 
ar  Emer.  „Na  thó,"  or  Fand,  „messi  leicfidir  and,  ocus  is  mé 
ro  bseglaiged  o  chéin."  Ocus  forópair  oc  dogru  ocus  oc  do- 
10  mewmain  móir,  ar  bá  nar  lée  a  lécud  ocus  dul  dia  tig  a  ché- 
tóir,  ocus  ro  buadir  in  rograd  hi  dorat  do  Coinculaind,  ocus 
is  amlaid  ro  bói  oc  dogru  ocus  doroni  in  laid  sea: 

„Messe  ragas  for  astwr,     ce  dech  lim  ar  mór  gestul, 
ce  tha  nech  lin  ablad,*     ro  bad  ferr  lim  tairisem. 

15      Ro  bad  ferr  lim  bith  hi  fus     dobeV  (?)  fót  laim  cew  dobus,* 
na  dula  —  cid  ingnad  lat  —     co  grianau  Aeda  Abrät.      4 

A  Emer  is  lat  in  ier     ocus  romela  a  deig  ben, 
^aní  ná  roich  lam  cid  acht     is  écen  dam  a  dutracht. 

Mor  fer  ro  bói  com  iarraid     eter  chlitar  is  diamair, 
20      no  CO  dernad  riu  mo  dal,     dáig  is  misi  rop  irán.  8 

Mairg  doheir  seirc  do  duni     menestarda  dia  airi, 

is  ferr  do  neoch  a  chor  ass,     mewe  chartar  mar  charas. 

Cóeca  ban  tánac  ille,     a  Emer  an  foltbuide, 

do  tascrad  ar  Faind  ni  fó     is  da  marbad  ar  andró.  12 

25      Atat  tri  coecait  rim  la     do  mnaib  aille  oentamá 
acwm  i  n-dún  immalle,     no  co  treicfitis  messe." 

Mese. 

45.    larsin  ro  fallsiged   do  Manandan  ani  sin,  i.  Fand 


14  tairsem  LU.  10  dobeth  (/Curry,  aber  die  Handschrift  hat 

eiti  Längezeichen  über  der  Abkiirsung. 


Vlll  Serglíge  Conculaínd.  225 

ingen  Áeda  Abrat  do  bith  i  n-ecomland  ic  mnaib  Ulad  ocus 
a  bith  CO  a  lécud  do  Choinculaiiid.  Tanic  iarom  Manannán 
anair  do  saigid  na  hingini,  ocus  ro  bói  ina  fíaduaise,  ocus  ní 
ro  rathaig  uech  díb  aní  sin  acht  Fand  a  hoenur.  Ocus  is  and 
sin  ro  gab  etere  moir  ocus  drochmewmain  in  n-ingin  oc  fegad  5 
Manandán,  ocus  dorigni  laid: 

(P.  50*:)  „Fegaid  mac  Isechraidi  Lir    do  maigib  Eógain  Inbir, 
Mananuán  úas  domun  dind,    ro  bói  tan  rop  inmain  lim. 

Mád  indiu  bá  digrais  núall     ní  charand  mo  mewma  múad 

is  éraise  in  rét  in  t-serc     téit  a  héol  cen  immitecht.  10 

La  ro  bá-sa  ocus  mac  Lir     hi  n-grianan  Dúni  Inbir, 
ro  po  dóig  lind  cen  anad     no  co  biad  ar  n-imscarad. 

Danam  thuc  Manannan  mass,     ro  bam  céle  comadas, 

no  ca  berad  orm  ria  lind     cluchi  erail  ar  fidchill.  8 

Danam  thuc  Manandan  mass,     ro  bam  céle  comadas,  15 

dornasc  dóraromthá     thuc  dam  illúag  m'imdergthá. 

Bái  acwm  dar  frsech  immach     coeca  ingen  illdathach, 
doratus  do  coecait  fer     cen  tar  in  coecait  ingen.  12 

Cetra  coecait  cen  miri     iss  é  lucht  inn  óentigi, 

da  coecait  fer  sonmech  slán,     da  coecait  ban  find  foUán.       20 

Atchíu  dar  in  muir  ille     —  nin  acend  nach  meraige  — 
marcach  in  mara  mongaig,    ni  lenand  do  sithlongaib.      16 

Timthecht  seochain-ni  cose     ni  acend  acht  sidaige, 
maraid  do  chiall  cech  slúag  séim,     cía  beit  úait  i  n-etercéin. 

Mad  messe  bá  dethbir  dam,     dáig  at  bsetha  cialla  ban,        25 
inti  ro  charus  co  holl,     dom  rat  sund  i  n-ecomlond.        20 

Celebrad  dit  a  Chú  chain     a,so  sind  *  uait  co  sochraid, 
cen  (50  tisam  dútracht  lind     is  ard  cech  recht  co  himchim. 


5  etere,  so  nach  O'Ctirry  ergänzt.  lu  dór  a[th]rointhá  O'Curry. 

Es  fehlt  eine  Silbe.     Ettca  dor-nasc  di  órV 

15 


226  VIII  Serglige"  Conculaind. 

Erge  seó  mithig  dam-sa,     ata  nech  risnid  andsa, 

is  mór  in  tócosol  tra,     a  Láig  a  mic  Ríangabrá.  24 

Ragat  rim  chéli  fodéin,     dáig  no  co  dingnea  m'amréir, 

nár  apraid  is  ceim  i  cleith,     mád  alic  duib-si,  fegaid!" 

5  Feg. 

46.  Atracht  ind  ingen  iarsin  i  n-diáid  Manawwám  ocus  ro 
fer  Manawwaw  fselti  fria,  ocus  asbert:  „Maith  a  ingen"  ar  se 
„in  ocurnaidi  Conculaind  bia  fodecht  sa,  no  in  lim-sa  doraga?" 
„Dar  ar  m-brethir  ém'.'  ol  si  „fil  uaib  nech  bad  ferr  lim  a 

10  chéli  do  lewmain.  Acht"  ar  si  „is  let-su  ragat- sa  ocus  ni  ir- 
naidiub  Coinculaind,  ar  rom  three,  ocus  araill  and  daw,  a 
degduini,  ni  fil  rigain  catamail  acot-su,  ata  immorro  la  Coin- 
culaind." 

47.  O'tconnairc  immorro  Cuchulaind  in  n-ingin  ic  dula  úad 
15  CO  Mamannan,  ro  raid  fri  Lóeg:  „Crét  sút?"  ar  sé.  „Niwsa"  ar 

Lóeg  „Fand  ic  dul  la  Mananwaw  mac  Lir,  arn  corbálic  duit- 
siu  hi."  Is  and  sin  tra  ro  ling  Cuchulaind  tri  ardlémewd  ocus 
tri  deslemewd  Lúacra,  corra  bi  fri  ré  fotá  cen  dig  cen  biad 
sechnon  na  siebte,  ocus  is  and  no  chotlad  cech  n-aidchi  for 
20  Sligi  Midluacra. 

48.  Dochoid  tra  Emer  do  saigid  ConcobmV  co  hEmain 
ocus  ro  innis  do,  Cuchulaind  ajnal  ro  bói.  Ro  fáid  Concho- 
bor  filedu  ocus  ás  dána  ocus  drúdi  Ulad  dia  saigid,  co  fastai- 
tis  ocus  CO  tuctais  co  hEmain  leó  hé.    Ro  triall  som  daw  in 

25  n-ses  n-dána  do  (p.  50  ^ :)  marbad.  Ro  chansat  side  brechta 
drmdechta  ina  agid,  co  ro  gabait  a  chossa  ocus  a  láma,  conos 
tanic  trell  dia  ceill.  Ro  bói  seom  daw  oc  cuingid  digi  chucu 
iar  sin.  Tucsat  na  druid  dig  n-dermait  do.  kmal  atib  in  dig, 
nir  bo  chumain  laiss  Fand  ocus  cech  ni  doroni.    Tucait  daw 

30  deoga  dermait  a  heta  do  Emir,  ar  nir  bo  ferr  ro  bói.    Ro 

1  risnid  andsa:  i.  risnad  dolig  LU.  ii  Concul.  LU. 


VIII  Serglige  Conculaind.  ^2? 

croth  da/n  Mananwaw  a  brat  eter  Coinculaind  ocus  Faind,  conna 
ro  chomraictis  dogrés.  49.  Conid  taibsiu  aidmillti  do  Coinchu- 
laind  la  hsés  sidi  sin,  ar  ba  mór  in  cmnachta  demnacb  ria 
cretim,  ocus  ba  he  a  méit,  co  cathaigtis  co  corptba  na  demna 
frisna  dóinib  ocus  co  taisfentais  áibniusa  ocus  diamairi  dóib.  5 
Amal  no  betis  comartbanacb,  is  amlaid  no  creteá  doib.  Conid 
fi'isna  taidbsib  sin  atberat  na  baneolaig  side  ocus  sés  sído. 


Anhang. 


Hier  verzeichne  ich  die  Stellen,  die  Stokes  um  ihrer  Verbalformen 
willen  citirt  hat,  und  theile  ich  ferner  mit,  wie  0' Curry  die  schwierigen 
Stellen  übersetzt  hat.  Die  Frage-  und  Ausrtifungszeichen  in  runder 
Klammer  sind  von  mir  zugesetzt. 

Cap.    3.    Fo  bith  etc.  St.  Ir.  Gl.  486. 

ibid.  canitar  drechta  „Gesänge  mögen  gesungen  werden"  St.  Beitr. 
VII  58. 

ihid.    agat  clesamnaig  agant  joculatores  St.  Ir.  Gl.  p.  44. 

Cap.  4.  Asagussim  etc.  „I  wish  a  bird  on  each  of  my  two  Shoul- 
ders'' St.  Ir.  Gl.  p.  159. 

ibid.  Cid  dogénam  —  do  chuinchid  Conculainn  „was  sollen  wir 
thun9  sagen  die  Weiber.  Nicht  schwierig,  sagt  L.  Ich  will  von  euch 
gehen,  um'C.  zu  suchen"  St.  Beitr.   VII  17.  20. 

Cap.  6.    indlis  „conjunxit"  St.  Beitr.   VII  39. 

ibid.  CO  ruildetar  ambossa  ocus  aneti  dind  usciu  „so  dass  ihre  Füsse 
tmd  ihre  Schwingen  am  Wasser  hafteten",  St.  Beitr.   VII  13. 

ibid.  Is  dethbir  dait  —  th'óenur  „Good  reason  you  have,  said  she, 
because  there  is  not  among  them  a  woman  who  would  not  share  her 
love  and  friendship  with  you;  whilst  as  regards  me,  no  other  person 
shares  my  love,  but  you  alone"  Ö'C. 

Cap.  7.    cansit  „cecinerunt"  St.  Beitr.  VII  43. 

ibid.  Gaibthi  cloich  isin  tailm  „Put  a  stone  into  the  sling"  St.  Ir. 
Gl.  p.  112. 

ibid.  Geibthi  Loeg  —  isintailm  „dann  nimmt  ihn  L.,  einen  Stein, 
und  legt  (ihn)  in  dÍM-  Schleuder"  St.  Beitr.  VII  42. 

Cap.  8.    Dothaet  Cuchulaind  etc.    St.  Ir.  Gl.  p.  121. 


X  Coucul.  LU.        2  Conchul.  LU. 

15* 


Ö28  VIII  Serglige  Conculaind. 

Cap.  9.  nachin  gluasid  res  atchi  „do  not  move  Mm  before  night" 
O'C.  Allein  atchi  ist  Verbalform,  die  0' Curry  mit  aithge,  aithche, 
aidche  Fem.  (Nacht)  verwechselt  hat. 

Cap.  10.  Tathut  faelte,  ni  aigther  ni  „thou  hast  welcome,  fear  not 
anything"  St.  Beitr.  VII  2.  41. 

Cap.  11,  Vers  2^  notícfitís  díamtis  lat  „if  they  were  with  thee,  — 
and  they  would  come,  — "  O'C.  Allein  es  muss  heissen:  sie  würden  dich 
heilen,  wenn  sie  bei  dir  wärew '(not-icfitis). 

ibid.  Vers  8.  Inatconnarc  etc.  „All  that  he  has  seen  in  his  sleep  shall 
he  obtain  without  his  army"  O'C.  Allein  atconnarc  und  atcoad  kann 
doch  nur  1.  oder  2.  8g.  sein. 

ibid.  Vers  10«  domficfe  uaimse  Liban  „from  me  shall  be  sent  {?) 
Liban"  O'C.  „will  go  from  me"  St.  Rem.^  p.  74.  Zu  lesen  dot  ficfe? 
vgl.  S.  212,  9. 

Cap.  12.  orta  co  ris  in  corthe  cétna  „geh  bis  du  denselben  Stein 
erreichen  wirst"  St.  Beitr.  VII  2. 

Cap.  13.  bia  slan  —  dit  nirt  „du  wirst  heil  sein  {lies:  werden)  und 
was  fehlt  an  deiner  Kraft,  wird  dir  zugefügt  werden"  St.  Beitr.  VII  64. 

ibid.  Is  flenta  dait  ar  L.  —  domain  „dies  sollte  gethan  werden  — 
hoc  faciendum  est  —  von  dir  für  L.,  denn  er  ist  ein  Held,  welcher  der 
beste  von  den  Kämpfern  der  Welt  ist."    Beitr.   VII  68. 

Cap.  15,  Vers  2.  „Victorious  in  the  body  of  a  strong  chariot,  he 
looks  upon  bloody  spears"  {?)  O'C. 

ibid.  Vers  3.  4.  „L.  is  quiekening  clans  {?),  —  it  is  not  slow  he  is  ever 
in  good  {?),  —  assembling  a  battle,  a  slaughter  will  be  made,  of  which  the 
piain  of  F.  will  be  filled"  OC. 

Cap.  16.  in  raga  do  acallaim  —  innairm  ata  „willst  du  gehen,  um 
mit  Fand  jetzt  zu  verhandeln?  Ich  will  gehen,  tcenn  ich  den  Ort  ken- 
nen werde,  an  dem  sie  ist"  St.  Beitr.   VII  17.  18.  51. 

Cap.  17.  „Welcome,  L.  of  the  quick  hand  at  sword;  the  represen- 
tative  of  legions  (.')  the  shooter  of  light  spears  (.0  the  cleaver  of  shields,  the 
scatterer  of  heavy  spears,  the  wounder  of  bodies,  the  slayer  of  nobles, 
the  seeker  of  slaughters,  most  heautiful  in  appearance  (í'),  destroyer  of  Hosts 
scatterer  of  loealth,  assaulter  of  Champions,  welcome,  welcome  L."  (?) 
O'C.  Jedenfalls  hat  OC.  verkannt,  dass  slaidid,  scailid,  crechtnaigid, 
saigid  Verbalformen  sind,  wie  schon  die  davon  abhängigen  Accusatire 
beweisen.     In  der  Handschrift  weder  Interpunction  noch  Versabtheilung. 

Cap.  18.  „  Welcome,  L.  of  the  quick  hand  dt  battle-sword;  ready 
his  stipend,  munificent  to  all,  seekful  of  battle,  wounded  his  side,  faith- 
ful  his  toord,  rigorous  his  justice,  benign  his  sovereignty,  strong  his  right 
arm,  avengeful  /f/s  üeed,  gentle  to  his  steeds  {?),  L.,  welcome;  welcome  L." 
O'C.     In  der  Handschrift  nur  nach  gus  ein  Punkt. 


Vni  Serglige  Conculaind.  229 

ibid.  „Welcome,  L.  of  the  sicift  hand  at  sward;  most  r aKant  of 
warriors,  haughtiest  of  Chiefs,  destroyer  of  strength,  fighter  of  battle, 
exterminator  of  Champions,  elevator  of  the  iceaTc,  suhjugator  of  the  strong, 
toelcotne,  L.,  welcome,  L."  O'C.  Auch  hier  sind  mauraid,  gnüd  etc. 
nichts  anderes  als  VerbaJform^n.  In  der  Handschrift  nur  hinter  gossa 
ein  Punkt. 

Cap.  19.  „It  is  not  haughtiness  nor  pride,  o  wife,  nor  a  high  spi- 
rit  of  happiness,  that  confuses  our  senses:  a  battle  approaches  {?),  ofdouhle- 
edged  spears  many,  of  dangerous  phjing  of  red  swords  upon  the  fists 
of  right  and  left  (!)  hands,  [equal  toj  many  is  the  one  heart  of  Echaid 
Iuü{?):  we  cannot  have  any  haughtiness.  It  is  not  haughtiness,  it  is  not 
pride  in  me,  o  wife!''  In  der  Handschrift  nur  hinter  nach  núall 
ein  Punkt. 

Cap.  20.    Vor  anasbert  scheint  etwas  zu  fehlen. 

ibid.  Fochen  duit  a  Láig  —  tanac  „ein  Willkommen  dir,  o  Loeg,  ob 
des  Weibes,  mit  dem  du  gekommen  bist"  St.  Beitr.   VII  10.  11. 

ibid.   ragaid  Liban  it  diaid  „L.  wird  dir  nachgehen"  St.  Beitr.  VÍI19. 

Cap.  22.  Dugnither  iarom  tarbfes  —  rigi  „dann  ist  dort  ein  Stier- 
schtnauss  von  ihnen  veranstaltet  worden,  damit  sie  dabei  erführen,  wem 
sie  das  Reich  geben  sollten"  St.  Beitr.  VII  53. 

Cap.  23.    Diuchtrais  —  dona  rigaib,  St.  Beitr.  VII  69. 

Cap.  25.  „Tau  shall  not  be  a  terrified  man  (?)  in  a  furious  {?),  sla- 
rish,  [oppressive,  severe,]  {?)  fierce  battle.  You  shall  not  be  flighty,  in- 
accessible  {?),  haughty.  Tau  shall  not  be  intractable,  proud,  precipitaie, 
passionate.  You  shall  not  be  bent  down  {?)  by  {?)  the  intoxication  {?)  of 
much  (?)  wealth.  You  shall  not  be  an  ale  -  polluting  {?)  flea  in  the 
hovtse  of  a  provincial  king.  You  shall  not  make  many  feasts  (?)  to  dis- 
pense  (?)  to  foreigners  (?).  You  shall  not  visit  disreputable  people,  in- 
capabie  [of  entertaining  you  as  a  king]  {?).  You  {?)  shall  not '  let  pre- 
scription  dose  an  illegal  possession.  Let  icitnesses  be  examined  of  who 
is  the  heir  of  the  land.  Let  the  historians  combine  in  truthful  action  in 
your  presence.  Let  the  lands  of  the  brethren  be  ascertained  in  iheir 
üfetime,  and  their  increase  (?).  If  generations  have  multiplied  in  bran- 
ches,  who  hos  each  been  gener ated  from?  Let  tliem  be  called  up;  let 
them  be  revived  (?)  on  oath  [that  is,  their  ancient  Claims  reestablished  (?) 
on  oaths].  The  place  that  the  dead  [their  ancestors]  have  resided  in  {?). 
Let  the  heir  be  jyreserred  in  his  lawful  jiossession.  Let  tlie  strangers  be 
driven  off  it  [the  patrimony]  by  the  strength  of  battle"  (?)  0'(7. 

ibid.  taerrrechtach,  hängt  offenbar  mit  ,,toirriachtadh  to  incite  or  in- 
sfigate"  und  „tairrachadh  to  instigate,  to  set  on  tlie  actual  commission" 
O'Don.  Suppl.  zu  O'E.  Dict.)  zusammen. 

ibid.   dóichlech,  etwa  O'JRetUy's  doicheallach  churlish,  inhospitable? 


230  VIII  Serglige  Conculaind. 

ibid.  mandartha,  findet  sich  hei  O'Davoren,  s.  v.  mannar,  das  durch 
sgaeled/t  {d.  i.  untie,  scatter)  erklärt  wird;  vgl.  dazu  „mannar  loosening" 
O'Beilly. 

ibid.   im  irand  O'C. 

ibid.  ni  sáis  dáine  doclu  „du  sollst  nicht  gemeine  Leute  besuchen" 
St.  Beitr.  VII  46.  Dicumaing  kann  der  Form  wegen  nicht  mit  dem  Plu- 
ral dáine  verbunden  werden. 

Cap.  26.  „You  will  not  relate  garrulously.  You  will  not  discourse 
noisily.  You  will  not  mock,  you  will  not  insult,  you  will  not  deride  old 
people.  You  will  not  be  ill-opinioned  [you  will  not  suppose  ill]  of  any 
one.  You  will  not  make  difficult  demands.  You  icill  not  refuse  any 
one  for  hiscow.  [You  icill  have]  a  law  of  Unding,  a  lato  of  extortion, 
a  law  of  pawning.  You  will  be  ohedient  to  the  teaching  of  the  wise. 
You  will  be  recollective  of  the  instructions  of  the  old.  You  will  be  a 
follower  of  the  rules  of  your  fathers.  You  will  not  be  cold-hearted  to 
friends.  You  will  be  strong  to  your  foes.  You  will  not  be  a  retorter 
of  abuse  {?)  in  your  many  battles.  You  will  not  be  a  tattler  and  abuser. 
You  will  not  toaste;  you  tvill  not  hoard;  you  will  not  alienate.  You  will 
bear  to  be  reproved  for  unbecoming  deeds.  You  will  not  sacrifice  your 
truthfulness  to  the  will  of  men.  You  will  not  be  a  releaser  [namely,  of 
bondmen  and  prisoners  witliout  seeurity  taken  for  them] ,  that  you  be 
not  repentant.  You  will  not  be  a  competitor,  that  you  be  not  jealous. 
You  will  not  he  lazy ,  that  you  he  not  inert.  You  will  not  be  too  im- 
portunate,  that  you  he  not  mean.^'     O'C. 

ibid.  Ni  fresnesea  —  co  glórach  „du  würdest  nicht  {lies:  du  sollst 
nicht)  geschwätzig  berichten,  du  würdest  nicht  {lies:  du  sollst  nicht)  ge- 
räuschvoll erzählen"'  St.  Beitr.   VII  52. 

ibid.  ni  géis  —  a  domanches  „Du  sollst  nicht  harsch  fordern,  du 
sollst  Niemanden  zurückweisen  ohne  seine  Kuh"  St.  Beitr.  VII  46. 

Gap.  28.  Mór  espa  etc.  „It  is  great  idleness  in  a  Champion  to 
yield  to  the  sleep  of  a  bed  of  decline,  because  genaiti  [*.  e.  women]  from 
T.  T.  [i.  e.  Maig  Meli]  have  appeared  to  you,  who  overcame  you,  who 
manacled  you,  who  baum^d  you  within  the  power  of  idle  women;  start 
[i.  e.  arise]  out  of  death  [i.  e.  disease],  by  maidens  wounded  [i.  e.  by 
women  of  the  hills),  for  all  your  strength  has  come  [i.  e.  Champion  strength], 
among  warrior  Chiefs  [i.  e.  heroes],  until  you  rush  to  the  place  of  war- 
riors  —  until  you  have  done  [i.  e.  performed]  —  until  you  have  achie- 
ved  mighty  deeds,  where  active  Labraid  leads  his  rushing  men.  Arise! 
that  you  may  he  great. ^'  O'C.  In  der  Handschrift  sind  Punkte  hinter 
serglige,  trogaigi,  banespa,  erritib,  og,  margnimu,  mor.  Versuhthcilung 
fehlt  in  der  Handschrift. 

atrai  coropat  mor  „stehe  auf,  damit  du  gross  seiest"  St.  Beitr.  VII 40.  46. 


VIII  Serglige  Conculaind.  231 

Cap.  29.  is  C.  cobarthe  „es  ist  C,  der  ihm  helfen  tcürde"  St. 
Beitr.  VII  42. 

ibid.  Vers  12.  „Both  night  und  dmj  should  see  ihe  journeys^'  O^C. 
Vielmehr:  er  würde  unterwegs  sein  Nacht  und  Tag. 

ibid.  Vers  15.    atbathsat  „occiderunt"  St.  Beitr.  VII  44. 

ibid.  Vers  16.  „The  Hound  [Vuchulainn]  does  not  exeel  hounds,  since 
he  caught  the  sleep  of  tlie  hill  of  Brugh"  0' Curry ,  indem  er  ancú  con- 
jieiert,  dem  alten  Texte  die  moderne  Form  des  Artikels  oetroyirend. 

ibid.  Vers  20^-  „dass  er  nicht  hierher  kommt"  St.  Beitr.   VII  47. 

ibid.  Vers  21.  dáig  na  delba  ron  dedail  „because  of  the  [noble]  form 
with  which  he  has  parted"  „O'C;  „um  der  Form  willen,  von  der  er 
sich  getrennt"  St.  Beitr.  VII 11. 

Cap.  30  Vers  1  und  ebenso  Vers  11  ist  suan  als  Ablativ  aufzufassen: 
ertcache  aus  dem  Schlafe. 

ibid.  Vers  2.  „Behold  the  king  of  Macha  of  lovely  form  (?),  he  will 
not  allow  thy  (?)  great  sleep"  O'C. 

Und.  Vers  4^-  „Behold  the  movements  of  his  chess-tcarriors"  CC. 
Vielleicht  ist  fian-fidchell  wie  fian-cluiche,  „fair  play"  O'Don.  Suppl.  zu 
O'B.  Dict.,  aufzufassen:  sieh  ihre  Bahnen,  ein  gutes  Schachspiel? 

ibid.  Vers  8.  „Behold  thou  that  which  it  produces  {?),  its  cold,  its 
length,  its  loant  of  beauty"  O'C. 

ibid.  Vers  11.  „Awake  thou  from  the  fairy  sleep  thou  hast  drunk  (?); 
cast  it  off  with  great,  excessive  ardour"  O'C;  „erwache  aus  dem  Schlafe 
wirf  ihn  fort  mit  Eifer"  St.  Beitr.  VII  42  (mit  Weglassung  von  sid 
ar  n-ól). 

ibid.  Vers  12.  Des  Versmasses  wegen  ist  die  Abkürzung  der  Hand- 
schrift wohl  eher  zu  briathar,  als  zu  brian  {0" Curry)  zu  ergänzen,  aber 
der  Sinn  der  Stelle  ist  mir  unklar:  „many  floicery  ivords  thou  hast 
loved"  O'C. 

Cap.  31  V.  3.  „Happy  (?)  house  tvhich  a  soft  {?)  woman  Orders  {?), 
an  hundred  learned  men  in  it  that  are  adepts  (?)"  CC. 

ibid.  7b.   „At  all  points  (?)  he  plies  (?)  his  valour  feats"  O'C. 

ibid.  86.    ^^ein  Mann  der  grosse  Tausende  niederhieb"  St.  Beitr.  VII 11. 

ibid.  Vers  9.  amru  sceóil  „the  most  famous  in  story"  O'C.  Das 
Facs.  hat  scéol,  das  Ms.  selbst  aber  scéoil,  vgl.  Stokes  Rem.  on  the  Facs.  p.  11. 

ibid.  Vers  11.  „The  most  illustrious  of  men  that  seek  [?)  baitlc,  whose 
fierceness  is  feit  (?)  by  distant  (?)  boundaries"  O'C. 

ibid.  Vers  11.   „Swifthf  glide  both  boats  and  steeds  past  the  islemd 


232  VIII  Serglige  Conculaind. 

in  which  resides  Ldbraid'^  O'C.    „Boot  und  Boss  pflegen  bei  dem  Eiland, 
auf  welchem  L.  ist,  vorbeizukommen"  St.  Beitr.   VII  54. 

ibid.  14.  „He  cleaves  not  [men]  tili  so  compelled  {?),  he  maintains  the 
repose  of  Ms  hosts"  O'C. 

Cap.  82.  'Uo  CO  ragsa  —  mna  „ich  tvill  nicht  gehen,  sagt  C,  auf 
eines  Weibes  Einladung"  St.  Beitr.   VII  16. 

ibid.  Ticed  iarom  —  tiat  iarom  ar  C.  „dann  lass  L.  dorthin  gehen, 
sagt  das  Mädchen,  um  jegliches  Ding  zu  erfahren.  Lass  ihn  gehen, 
sagt  C."  St.  Beitr.  VII  40. 

Cap.  33  Vers  J«-    „I  arrived,  in  my  happxj  sportiveness"  O'C. 

ibid.  Vers  9t>-  „and  fifty  on  their  right",  10^-  „and  fifty  on  their 
left  (?)"  O'C.     Was  ist  airi,  aeri? 

ibid.  Vers  13  f>-    „in  the  place  [?)  where  tlie  sun  goes  down"  O'C. 

ibid.  Vers  19  b-    „in  contact  their  tops  eome  in  contact  (?)"  O'C 

ibid.  Vers  20  o-  „300  xoerden  von  jedem  Baume  genährf^  St.  Beitr. 
VII  56. 

ibid.  Vers  31^.    dochúadusa  „ivi"  St.  Beitr.  VII  44. 

Cap.  34  Vers  4.  „I  passed  the  flowery  (?)  piain  with  two  rapid  ad- 
vancing  feet  {?)"  CC. 

ibid.  Vers  9.  10.  „I  will  sag,  —  for  it  is  I  that  have  heard,  — 
[among]  the  race  of  Adam  without  transgression,  the  form  which  is 
Fand's,  I  shall  ever  sag  {!),  that  there  is  not  among  them  its  like"  O'C. 

ibid.   Vers  12^-   „they  were  not  the  raiments  of  men  ignoble  {?)"  O'C. 

ibid.  Vers  16.  „  Were  it  not  for  the  guickness  with  which  I  came  out 
{?),  they  would  have  left  me  powerless"  O'C. 

Cap.  35.  Feraib  Labraid  —  fri  Coinculaind  „Labraid  made  wel- 
come to  them,  and  the  tvomen  all  made  it  (ferais-i),  and  Fand  made 
especial  welcome  to  C."  St.  Beitr.  VII  31.  39. 

ibid.    ised  dogenam  „diesisVs,  was  wir  thun  werden"  St.  Beitr.  VII 20. 

ibid.  regmai  corolam  cor  iman  sliiag  „wir  werden  so  gehen,  da^s 
wir  eine  Schwenkung  um  das  Heer  machen  können"  Sl.  Beitr.  VII  20. 

ibid.  Tofobairt  —  marbthus  C.  iarom  „danach  griff  ihn  S.S.  an, 
und  sie  fochten  einen  grossen  Kampf,  und  dann  tödtet  ihn  C."  St.  Beitr. 
VII  41.  42. 

mebais  „fregit"  St.  Beitr.  VII  39. 

Cap.  37  Vers  3.  4.  „It  is  not  fairy  music  of  couches  (!)  that  scrves 
him,  it  is  the  deep  colour  of  blood  that  is  upon  Mm;  the  purring  which 


Vm  Serglige  Conculaind.  233 

the  bodies  of  [other]  chariots  yield  (?)  is  sung  by  the  rcheels  of  his  cha- 
riot"  O'C.  Der  einfache  Gedanke  dieser  Strophe  ist,  dass  die  Musik, 
die  C.  erfreut,  das  Krachen  und  Rollen  seines  Schlachtwagens  ist:  Nicht 
Musik  der  Side  ist  die  Weise  [?),  die  ihm  dient  \^)  —  Farbe  des  Bluts  ist 
auf  ihm  — ,  {vielmehr)  der  Ton,  den  der  Wagensitz  singt,  dazu  singen 
die  Bäder  des  Wagens.  i 

ibid.  Vers  5&-  anfrim  etc.  „I  stand  without  motion  {?)  viewiwg 
them''  O'C. 

ibid.  Vers  6^-  „they  are  swifter  than  the  wind  of  spring'"''  St.  Ir. 
Gl.  1010. 

ibid.  Vers  11  f>-  ni  scél  etc.  „it  is  not  a  fact  to  be  left  unspoken"  O'C. 

ibid.  Vers  12 c-    imdenum  etc.  „eyebrows  brown,  of  noblest  set"  O'C. 

ibid.  Vers  13.  „There  are  upon  his  head,  lohat  m,an's  so  good?  — 
V?)  as  has  been  heard  through  Erinn  to  her  (?)  borders,  — "  O'C. 

ibid.  Vers  17^-  imthéit  etc.  „he  traverses  the  battle  to  the  place  of 
danger  {?)"  O'C. 

ibid.    Vers  22^-  fri[sa]  siabrase  O'C  Auch  dann  noch  fehlt  eine  Silbe. 

Cap.  38.  Die  Verse  Fochen  etc.  ohne  Interpunction  und  Versabthei- 
lung in  der  Handschrift.  C Curry  schreibt  „mar  a  menma  maid,  curad 
cathbúadach,  great.his  noble  mind,  a  battle-victorious  Champion".  Viel- 
mehr: gross  sein  Sinn;  Ehre  (?)  der  kampfsiegenden  Helden.  In  der  fol- 
genden Zeile  gais[c]e  O'C 

ibid.    Vers  2'*-    sochla  set  „path  of  fame  (?)"  O'C 

ibid.  Vers  3.  4.  „Whether  better,  whether  worse  be  my  strength, 
hitlierio  I  have  not  cast  (?)  of  my  little  [dart]  (?)  the  erroneous  throw 
of  a  man  in  a  fog,  [or  one]  {?)  which  did  not  certainly  reach  a  living 
person'^  O'C. 

ibid.  Vers  5«-  formnib  ech  „on  backs  (?)  of  steeds'''^  C Curry;  5b- 
foromleth  „upon  all  sides^^  (?)  O'C. 

ibid.  Vers  7«-  Immimrous  cipe  cruth  „I  gave  wound  for  ivound  (/), 
in  whatever  way^^  O'C. 

ibid.  Vers  10  a-  ^^jf  the  man  has  spoken  truth,  it  certainly  has  won 
the  baUle  (?)"  O'C. 

Cap.  39.  ind  ingen  inso  i  Emer.  O'Curry  corrigirt  mit  Recht  Emer 
in  Fand.  Die  Worte  Feg  a  Lóig  etc.  haben  in  der  Handsclvr.  weder 
Versabtheilung  noch  Interpunction. 

ibid.  atcbichither  —  cathcairptiu  „du  icirst  sehen,  wie  Kämpfer  von 
Tapferkeit  über  Schlachtenwagen  gehen''  St.  Beitr.  VII  22. 

Cap.  40.  Die  Worte  Nítágara  etc.  haben  in  der  Handsehr.  hinter 
etir  und  grianda  einen  Punkt. 

ibid.   ni  contora  etir  „non  vemet  onmino"'  St.  Beitr.  VII  47. 


234  VIII  Serglige  Conculaind. 

ibid.  ar  dotesarcainbsea  —  Ulad  „for  I  will  protect  thee  from  tnany 
abundant  maidens  at  the  four  points  of  Ulster'''  St.  Beitr.   VII  33. 

ibid.  ar  cia  nosbaigea  —  lámathair  „for  although  ForgalVs  daugh- 
ter  may  threaten,  on  the  strength  (?)  of  her  companions,  a  deed  of  po- 
wer {?),  certain  it  is  that  it  is  not  against  me  it  shall  be  dared'^  O'C. 
Vgl.  O'Donovan's  Suppl.  zu  O'B.  Dict.  s.  v.  ucht:  „fer  gonur  a  bucht 
slóig  móir  a  man  who  is  killed  in  the  presence  of  a  great  host." 

Cap.  41.  ni  ru  bimsea  do  gae  „dein  Speer  verwundet  mich  nicht''' 
St.  Beitr.  VII  41. 

ibid.  ar  is  mórdolig  —  mná  „for  it  tvould  be  {?)  sad  {?)  that  my 
strength  should  be  averted  by  (Í)  the  strength  of  a  womaw'  O'C. 

Cap.  42.  cia  no  comgellta  „even  though  she  had  not  promised  ii"  O'C. 

ibid.  bádam  fiusa  der  mir  gleich  käme,  „bád-am  fiu-sa"  St.  Beitr. 
VII  41. 

Cap.  43.  Die  Worte  is  alaind  cech  n-derg  bis  cach  n-eólas  scheinen 
ein  metrisches  System  zu  bilden.    Vor  cáid  ist  is  zu  ergänzen. 

ibid.  darm  brethir  —  bat  beo  „bei  unserem  (/)  Wort,  sagt  er,  du 
bist  mir  wohlgefällig,  und  du  wirst  mir  wohlgefällig  sein,  so  lange  als 
du  am  Leben  bisP'  St.  Beitr.  VII  40. 

Cap.  44  Vers  1.  2.  „I  it  is  that  shall  go  on  the  journey;  I  give 
consent  with  great  affliction  {?);  though  there  is  a  man  of  equal  fame  {?), 
I  would  prefer  to  remain"  O'C.  V.  2  ist  weder  Beim  noch  Silbenzahl 
in  Ordnung. 

ibid.  Vers  ob-  romela  „well  magst  thou  icear  him"-  (?)  0'(7. 

ibid.  Vers  6.  „what  my  arm  cannot  reach,  what  but,  that  I  am  for- 
ced  to  wish  it  weW  O'C. 

ibid.  11.  tánac  —  foltbuide  „du  bist  hierher  gekommen,  o  edle  Em&r, 
gelbhaarige''''  St.  Beitr.   VII  11. 

Cap.  45  Vers  4  a.  is  éraise  etc.  „affection  is  a  subtle  thing;  it  makes 
its  way  without  labour"  (?)  O'C. 

ibid.  Vers  12.  „I  gave  ihem  unto  fifty  men,  without  reproach,  — 
the  fifty  maidens'''  O'C. 

ibid.  Vers  18.  Maraid  etc.  „thy  good  sense  is  magnified  by  {?)  every 
gentle  host,  though  they  be  from  thee  far  away"  O'C. 

ibid.  22.  23.  „I  bid  thee  adieu,  o  beautiful  Cu;  hence  we  depart  (?) 
from  thee  with  a  good  heart  (?);  though  we  return  not  (f),  be  thy  (?)  good 
tüill  with  us;  every  condition  is  noble  to  [in  comparison  with]  that  of 
going  away." 

Cap.  46.  ni  irnaidiub  etc.  „ich  iccrde  nicht  auf  Um  warten,  denn  er 
hat  mich  im  Stiche  gelassen''''  St.  Beitr.   VII  34. 


IX. 
Das  Fest  des  Bricriii. 


1.  Dieser  culturgeschichtlich  und  m}i:hologisch  höchst  merk- 
würdige Text  ist  nächst  dem  Táin  Bó  Cualgne  die  umfangreichste 
Compilatiou  unter  den  mir  bekannten  alten  Texten,  welche  sich 
auf  den  ersten  Hauptsagenkreis  (s.  S.  59)  beziehen.  Ich  theile 
ihn  mit  aus  dem  Lebor  na  hUidre  (Ende  des  11.  oder  Anfang 
des  12.  Jahrb.),  Facs.  p.  99—  112.  Das  Fest  des  Bricriu  bildet 
nur  den  Ausgangspunkt  des  Ganzen;  die  übrigen  auch  in  der 
Ueberschi'ift  genannten  Haupttheile  sind:  Curathmir  Em  na 
Macha  (der  Heldentheil  von  Emain  Macha),  Briatharchath 
Ban-Ulad  (der  Wortkampf  der  Frauen  von  Ulster),  Tochim 
Ulad  do  Cruachnaib  Ai  (die  Fahrt  der  Mäüner  von  Ulster 
nach  Cruachan  Ai),  Cennach  ind  Ruanada  i  n-Emaiu  Macha 
(„Purchase  of  the  championship  in  Emain  Macha").  Dieses  letzte 
Stück  ist  unvollständig  erhalten. 

In  der  Hauptsache  dieselbe  Version,  nur  in  etwas  jüngerer 
Sprachform  und  m  einzelnen  Theilen  mit  verschiedener  An- 
ordnung, enthält  der  werth volle  Miscellancodex  Egerton  93  im 
British  Museum,  fol.  20 — 25  auf  zwölf  Seiten.  *  Der  Anfang  bis 
zu  den  Worten  forócrad  doBricrind  fácbáil  in  (Jap.  13  ist  verloren. 
Ausserdem  hat  auch  diese  Handschrift  den  letzten  Theil  (Cennach 
ind  Ruanada)  nicht  vollständig,  obwohl  sie  ihn  ein  Stück  weiter 
führt,  als  LU.    Leider  kommt  uns  auch  dieses  Stück  nicht  zu 

*  Dieser  Codex  erregte  0'Curr)''s  besonderes  Interesse,  da  er  in  dem- 
selben die  irische  Version  des  „Tripartite  Life  of  St.  Patrick"  entdeckte. 
Er  beschreibt  ihn  Lect.  on  the  Ms.  Mat.  p.  346.  Auszüge  aus  dieser 
Vita  hat  gegeben  Stokes,  Goid."^  pag.  84  ff.  Sie  ist  geschrieben  im  Jahre 
1477.  Der  Text  des  Fled  —  ebenso  ein  Fragment  des  Tain  —  rührt 
nach  O'Curry  a.  a.  0.  von  einer  anderen  Hand  her.  In  Bezug  auf  das 
Alter  dieses  Theils  von  Eg.  kann  ich  nur  sagen,  dass  auch  er  jünger 
ist,  als  LU.,  wie  man  sofort  an  der  Sprachform  erkennt. 


236  IX  Fled  Bricrend. 

Gute,  da  auf  der  letzten  Seite  des  letzten  Blattes  und  ebenso 
auf  der  ersten  Seite  des  ersten  Blattes  die  Schrift  sehr  verwischt 
ist.  Dieses  grosse  Fragment  muss  also,  ehe  es  in  den  jetzigen  Ein- 
band gerieth,  in  der  Gestalt,  in  der  es  erhalten  ist,  längere  Zeit 
für  sich  existirt  haben.  Abgesehen  von  diesen  Verlusten  waren 
in  Eg.  nie  vorhanden  die  Capitel  28,  57,  und  75  bis  78.  Eine 
Abschrift  von  fol.  20  verso  (Cap.  22 — 24),  von  fol.  21,  ferner  von 
fol.  23  verso  lin.  28.  bis  zu  den  letzten  Zeilen  der  ersten  Seite 
von  fol.  25,  sowie  eine  nach  meinen  Angaben  ausgeführte  Col- 
lation  aller  übrigen  lesbaren  Stücke  mit  dem  Texte  von  LU. 
verdanke  ich  der  Güte  des  Herrn  Arthur  W.  K.  Miller,  vom 
British  Museum.* 

Gänzlich  verschiedenen  Inhalt  hat  der  Sagentext,  welcher 
den  Titel  führt  „Fled  Bricrend  ocus  Loinges  Mac  n-Dul 
n-Dermait",  überliefert  im  Gelben  Buch  von  Lecan  (H.  2.  16), 
fol.  759  bis  765.  Ueber  den  Inhalt  desselben  referirt  kurz 
O'Curry,  Lect.  on  the  Ms.  Mat.  p.  468.  Ausserdem  finden  sich 
Citate  in  O'Curry's  Lect.  on  the  Mann,  and  Cust.  III  p.  106.  360. 
Mir  liegt  dieser  Text  in  einer  Abschrift  vor,  die  Professor  Atkinson 
in  Dublin  für  mich  angefertigt  und  mir  geschenkt  hat.  Nur  im 
Allgemeinen  der  Ausgangspunkt,  nämlich  ein  von  Bricriu  ver- 
anstaltetes  Fest,  ist  beiden  Sagentexten  geraeinsam.  Aus  dem 
Anfange  des  zweiten  Textes  erfahren  wir  etwas  darüber,  wie 
Bricriu  überhaupt  dazu  kam,  ein  Fest  zu  veranstalten  (s.  Anh.  IV). 

2.  Der  Inhalt  dieses  umfangreichen  Textes  ist  kurz  der 
folgende : 

Bricriu  Nemthenga  (d.  i.  B.  Giftzunge)  veranstaltete  ein 
grosses  Fest  für  König  Conchobar  und  die  Edlen  von  Ulster. 
Er  baute  eigens  dazu  ein  Haus,  nach  Muster  des  beiühmten 
Craebruad  in  Emain,  nur  noch  schöner.  Da  er  wusste,  dass  man 
ihn  selbst   (seiner  bösen  Zunge  wegen)  nicht  würde  am  Feste 

*  Nach  O'Curry,  On  the  Ms.  Mat.  p.  193  und  194  finden  sich  ausser- 
dem Fragmente  des  Fled  in  den  Handschriften  H.  3.  17  (IG.  Jahrh.)  und 
H.  4.  22  (15.  Jahrh.)  Trin.  Coli.  Dublin.  Allein  ich  erfahre  von  Prof. 
O'Looney,  dass  nur  ersteres  Ms.  diesen  Text  enthält,  letzteres  dagegen 
ein  zweites  Exemplar  des  berglige  Couculaind. 


IX  Fled  Bricrend.  237 

Theil  nehmen  lassen,  so  Hess  er  für  sich  einen  Söller  errichten, 
von  dem  aus  er  alles  sehen  konnte,  was  im  Hause  vor  sich  ging 
(Cap.  1  —  3).  Nachdem  alle  Vorbereitungen  getroffen  waren, 
geht  Bricriu  zu  Conchobar  nach  Emain  Macha,  und  ladet  ihn 
und  die  Edlen  von  Ulster  zu  seinem  Feste  ein.  Fergus  warnt 
vor  Annahme  der  Einladung,  denn  Bricriu  werde  Unheil  stiften. 
Bricriu  droht  mit  noch  mehr  Unheil,  wenn  sie  nicht  kämen. 
Endlich  beschliessen  sie  auf  Rath  des  weisen  Sencha,  zu  dem 
Feste  zu  gehen  .unter  der  Bedingung,  dass  Bricriu  sich  entferne, 
sowie  er  seine  Gäste  eingeführt  habe.  Bricriu  fügt  sich  dieser 
Bedingung,  und  die  Helden  ziehen  zu  dem  Feste  in  glänzenden 
Zügen  (Cap,  4 — 7). 

Aber  Bricriu  denkt  nur  daran,  wie  er  trotz  der  ihm  auf- 
erlegten Bedingung  Zwiespalt  erregen  könnte.  Mit  schmeicheln- 
den Worten  tritt  er  an  Loegaire  Buadach  heran  und  fordert 
ihn  auf,  die  Curadmir  (Heldentheil)  genannte  Ehrengabe,  welche 
der  vorzüglichste  Held  zu  empfangen  pflegte,  auf  dem  Feste  für 
sich  in  Anspruch  zu  nehmen.  In  derselben  Weise  macht  er  sich 
an  Conall  Gern  ach,  und  nach  diesem  an  Cuchulainn.  Bei 
jedem  der  drei  Helden  findet  sein  Schmeicheln  und  die  verlockende 
Schildening  der  reichen  Ehrengabe  ein  sehr  geneigtes  Gehör 
(Cap.  8  — 11).  Die  Schaaren  ziehen  in  das  Haus  ein;  die  eine 
Hälfte  desselben  ist  für  die  Männer,  die  andere  Hälfte  für  die 
Frauen  bestimmt.  Das  Fest  beginnt,  die  Musik  spielt  auf,  und 
Bricriu  muss  nun  den  Saal  verlassen;  geleitet  von  acht  Mann 
mit  gezückten  Schwertern  begiebt  er  sich  nach  seinem  Söller 
(Cap.  12.  13).  Im  Saale  schicken  sich  die  Theiler  an,  Speise 
und  Trank  auszutheilen.  Alsbald  erheben  sich  die  Wagenlenker 
von  Loegaire,  Conall  und  Cuchulainn,  einer  nach  dem  andern,  um 
für  seinen  Herrn  den  Heldentheil  in  Anspnich  zu  nehmen.  Nach 
km-zem  Wortwechsel  funkelt  und  klirrt  es  auf  der  einen  Seite 
des  Hauses  von  Schwertern,  Speeren  und  Schilden.  Conchobar 
und  Fergus  sind  erzürnt  über  den  Streit;  sie  treten  dazwischen 
und  gebieten  Ruhe;  die  Streitenden  lassen  die  Hände  herabsinken 
und  gehorchen.  Sencha  aber  empfiehlt,  den  Heldentheil  zunächst 
unter  alle  gleichmässig  zu  vertheilen,  und  die  Entscheidung  des 


238  IX  Fled  Bricrend. 

Streites,  welchem  der  drei  Helden  der  Vorrang  gebühre,  dem 
König  Ailill  von  Connacht  zu  überlassen.  Der  Rath  wird  be- 
folgt; alle  essen  und  trinken  und  sind  fröhlich.  Aber  Bricriu, 
der  von  seinem  Söller  alles  beobachtet,  sinnt  nun  darauf,  Zwie- 
tracht unter  den  Frauen  zu  stiften  (Cap.  14 — 16).  Die  Frauen 
gehen  aus  dem  Saale  heraus,  um  „nach  der  Schwere  des  Trinkens" 
frische  Luft  zu  schöpfen.  Zuerst  erscheint  Fedelm  Nóichride, 
Loegaire's  Gemahlin,  mit  fünfzig  Gefährtinnen.  Bricriu  tritt  zu 
ihr,  rühmt  ihr  Geschlecht  und  ihren  Mann;  ihr  gebühre  der  Vortritt 
vor  den  anderen  Frauen.  Danach  kommt  Lendabair,  Conall's 
Gemahlin,  zuletzt  Cuchulainn's  Gemahlin,  Em  er.  Bricriu  spricht 
auch  mit  diesen;  seine  Schmeicheleien  steigern  sich,  und  eine 
jede  fordert  er  auf,  vor  den  beiden  anderen  zuerst  in  den  Saal 
einzutreten  (Cap.  17 — 19).  Die  drei  edlen  Frauen  mit  ihrer 
Begleitung  finden  sich  auf  dem  Spaziergange  zusammen.  Nach 
einiger  Zeit  kehren  sie  um,  anfangs  in  würdevoll  abgemessenen 
Schritten,  aber  je  näher  sie  dem  Hause  kommen,  desto  be- 
schleunigter wird  ihr  Gang,  bis  sie  endlich,  jede  Rücksicht 
vergessend,  ihre  Kleider  in  die  Höhe  raffen  und  laufen,  so 
schnell  sie  können,  eine  jede,  um  zuerst  in  den  Saal  zu  gelangen. 
Wie  fünfzig  Wagen  dröhnte  es,  das  ganze  Haus  zitterte,  und  die 
Helden  sprangen  nach  ihren  Waffen  (Cap.  20).  Sencha  gebietet 
Halt  und  lässt  den  Saal  schliessen,  vor  welchem  Emer  zuerst 
angekommen  ist.  Nicht  Gewalt  soll  den  Streit  entscheiden, 
sondern  die  Frauen  sollen  sich  im  Briatharchath,  d^  i.  im 
Wortkampf,  messen  (Cap.  21). 

Es  folgen  nun  die  Reden  der  drei  edlen  Frauen,  in  denen 
diese  letzteren  sich  und  ihre  Männer  in  kühner,  schwer  verständ- 
licher Sprache  rühmen  (Cap.  22 — 24). 

Um  ihren  Frauen  Eintritt  in  den  Saal  zu  verschaffen,  reissen 
Loegaire  und  Conall  Löcher  in  die  Wand.  Cuchulainn  aber  hebt 
das  ganze  Haus  auf  der  einen  Seite  in  die  Höhe,  so  dass  nicht 
nur  Emer  mit  ihren  fünfzig  Frauen,  sondern  auch  die  zweimal 
fünfzig  der  beiden  anderen  edlen  Frauen  hineinkommen.  Sieben 
Fuss  tief  fährt  das  Haus  in  die  Erde,  als  Cuchulaiiui  es  wieder 
los  lässt,   die  ganze  Burg   zittert,  der  Söller  stürzt  ein,  und 


IX  Fled  Bricrend.  239 

Bricriu  selbst  mit  seiner  Königin  fallt  in  den  Koth,  so  dass  man 
ihn  nur  noch  an  seinen  Reden  erkennen  kann  (Cap.  25).  Ver- 
gebens mühen  sich  die  Helden  ab,  das  Haus  wieder  in  Ordnung 
zu  bringen,  nur  Cuchulainn  vermag  dies  mit  einer  furchtbaren 
Kraftaustrengung  (Cap.  26.  27).  Das  Fest  beginnt  von  Neuem; 
die'  Männer  sind  auf  der  einen,  die  Frauen,  von  denen  hier  die 
edelsten  mit  Namen  genannt  werden,  sind  auf  der  andern  Seite 
des  Hauses  (Cap.  28). 

Die  Frauen  beginnen  von  Neuem,  ihre  Männer  und  sich 
selbst  zu  rühmen.  Sencha  vermahnt  sie  zur  Ruhe.  Emer  ant- 
wortet, dass  sie  ein  Recht  habe,  Cuchulainn  wegen  seiner  Waffen- 
künste und  Tugenden  über  alle  andern  Helden  zu  erheben  (Cap. 
29.  30).  Conall  fordert  Cuchulainn  auf,  vorzutreten,  damit  man 
seine  Küjiste  prüfen  könne.  Cuchulainn  lehnt  dies  für  den 
Augenblick  ab,  da  er  noch  müde  und  hungrig  ist  von  seinem 
Kampfe  mit  dem  Ungethüme  Liath  Morbragi,  das  er  an  dem- 
selben Tage  -beschlicheu  und  erwürgt  hat  (Cap.  31.  32).  Als 
der  Streit  um  den  Heldentheil  von  Neuem  entbrennt,  empfiehlt 
Conchobar  den  drei  Helden,  sich  an  Cúroi  mac  Dairi  um 
einen  Urtheilsspruch  zu  wenden  (Cap.  33).  Die  Helden  schicken 
sich  an,  dem  Rathe  Folge  zu  leisten.  Nachdem  Cuchulainn  die 
Langsamkeit  und  Schwerfälligkeit  von  Conalls  Gespann  verhöhnt, 
Loegaire  aber  seine  eigene  Schnelligkeit  gerühmt  hat,  macht 
sich  dieser  letztere  zuerst  auf  den  Weg.  Es  werden  die  Orte 
genannt,  die  er  berührt,  bis  er  Sliab  Breg  erreicht.  Hier  über- 
fällt ihn  ein  dichter  Nebel.  Loegaire  beschliesst  zu  warten,  *bis 
sich  dieser  verzogen;  sein  Diener  führt  die  Pferde  nach  einem 
Grasgarten  in  der  Nähe  (Cap.  34 — 36).  Da  kommt  alsbald  ein 
gewaltiger,  hässlicher  Mann  mit  einer  grossen  Keule  auf  den 
Diener  zu.*  Er  fragt,  wem  die  Pferde  gehören,  die  den  Gras- 
garten abfressen,  und  giebt  dem  Diener  einen  wuchtigen  Schlag 
mit  der  Keule.  Auf  das  Geschrei  des  Dieners  eilt  Loegaire 
herbei;  aber  er  muss  Diener,  Gespann  und  Waffen  zurücklassen, 


*)  Dem  Schreiber  der  Handschrift  ist  es  unheimlich  bei  dieser  Stelle 
geworden,  denn  er  hat  am  Rande  darüber  „in  Dei  nomine"  geschrieben. 


240  IX  Fled  Bricrend. 

und  zurück  nach  Emain  laufen  (Cap.  37.  38).  Bald  darauf 
kommt  Conall  desselbigen  Weges  und  hat  genau  dasselbe  Schick- 
sal, wie  Loegairß  (Cap.  39).  Cuchulainn  aber,  der  ebenso  auf 
seiner  Fahrt  von  dem  Nebel  überfallen  wird  und  dann  mit  dem 
Riesen  zu  kämpfen  hat,  besiegt  diesen,  nimmt  ihm  die  frühere 
Beute  ab  und  kehi't  mit  den  Wagenlenkern,  den  Pferden  und 
den  Waffen  von  Loegaire  und  Conall  nach  Emain  zurück  (Cap.  40). 
Bricriu  spricht  dem  Cuchulainn  den  Heldenpreis  zu.  Aber  Loe- 
gaire und  Conall  wollen  den  Heldentheil  nicht  ohne  Weiteres 
wegen  des  Streiches,  den  ihnen  doch  nur  die  Side  gespielt  hätten, 
fahren  lassen.  Conchobar  empfiehlt  (nochmals),  Cúroi  mac  Dairi 
um  ein  ürtheil  anzugehen,  oder  Ailill  und  Medb  (Cap.  41). 

Die  Edlen  von  Ulster  beschliessen,  sich  au  Ailill  und  Medb 
zu  wenden,  und  ziehen  in  glänzendem  Zuge  aus.  Cuchulainn 
aber  bleibt  zurück  und  unterhält  die  Frauen  durch  seine  Künste. 
Sein  treuer  Diener  Loeg  jammert  darüber,  dass  Cuchulainn  sich 
durch  eigene  Schuld  den  Heldentheil  entgehen  lasse.  Aber  die 
Schnelligkeit  ihres  Gespannes  lässt  sie  trotz  der  verspäteten 
Abfahrt  zuerst  vor  Cruachan  ankommen  (Cap.  42.  43).  Von  der 
Erschütterung  der  heranfahrenden  Wagen  fallen  in  Cruachan 
die  Waffen  von  den  W^änden  herab;  die  ganze  Bevölkerung 
kommt  auf  die  Beine,  die  Leute  stehen  auf  der  Burg,  wie  Schilf 
am  Flusse.  Auch  Medb  hat  ein  solches  Getöse  noch  nie  erlebt. 
Sie  steigt  mit  ihrer  Tochter  Findabair  auf  den  Söller  am  Thore 
der  Burg  und  fordert  die  Tochter  auf,  zu  beschreiben,  was  sie 
sieht  (Cap.  44).  Zuerst  beschreibt  Findabair  ein  Gespann  mit 
einem  Helden,  den  Medb  als  Loegaire  erkennt  (Cap.  45.  46), 
ebenso  wird  Conall  (Cap.  47.  48),  ebenso  Cuchulainn  (Cap. 
49  —  52)  vorgeführt.  Der  dithyrhambische  Schwung  in  Medb's 
Antworten  hat  sich  in  der  Verherrlichung  von  Cuchulainn's 
Furchtbarkeit  auf  das  Höchste  gesteigert.  Findabair  schildert 
noch,  wie  die  Helden  in  dichten  Schaaren  heranziehen,  und  Medb 
giebt  an,  wie  sie  empfangen  werden  sollen  (Cap.  53). 

Medb  geht  den  Helden  von  Ulster  mit  dreimal  fünfzig 
Mädchen  vor  das  Thor  der  Burg  entgegen;  drei  Fässer  mit 
kaltem  Wasser  werden  herbeigeschafft,  um  die  Hitze  der  Helden 


IX  Fled  Bricrend.  241 

abzukühlen.  Cap.  54  erliält  jeder  auf  Cuchulaiuns  Wunsch  ein 
Haus  für  sich,  aber  Cap.  55  wird  ihnen  gemeinschaftlich  der 
königliche  Palast  überlassen,  dessen  Herrlichkeit  ausführlich 
geschildert  wird.  Erst  nach  drei  Tagen  gastlicher  Bewirthung 
fragt  Ailill  nach  dem  Begehr  seiner  Gäste  und  vernimmt  von 
Seucha,  nicht  zu  seiner  Freude,  was  von  ihm  verlangt  wird. 
Loegaire,  Conall  und  Cuchulainn  bleiben  zurück,  die  anderen 
ziehen  wieder  ab  (Cap.  56). 

Es  beginnen  die  Prüfungen  der  Helden.  Loegaire  und 
Conall  flüchten  vor  drei  unheimlichen  Bestien,  die  ihnen  Nachts 
einen  Besuch  abstatten,  auf  „die  Balken"  des  Hauses,  aber  Cuchu- 
lainn behauptet  seinen  Platz  (Cap.  57).  Den  Kampf  gegen  solche 
Bestien  wollen  Loegaire  und  Conall  nicht  gelten  lassen.  Ailill 
ist  in  grosser  Verlegenheit  und  überlässt  das  Urtheilsprechen 
der  klugen  und  energischen  Medb  (Cap.  58).  Diese  lässt  Loe- 
gaire zu  sich  entbieten,  spricht  ihm  den  Preis  zu  und  giebt  ihm 
zum  Beweise  des  Urtheils  einen  ehernen  Becher  mit  einem 
Vogel  aus  weisser  Bronce  (findruine)  auf  dem  Boden.  Diesen 
Becher  soll  er  aber  zunächst  geheim  halten  und  ihn  erst  im 
Craebmad  vor  Conchobar  vorzeigen  (Cap.  59).  Aehnlich  ver- 
fährt sie  mit  Conall,  nur  dass  dieser  einen  Becher  von  findruine 
mit  einem  Vogel  von  Gold  auf  dem  Boden  erhält  (Cap.  60). 
Aber  der  Böte,  der  Cuchulainn  rufen  soll,  muss  die  List  seiner 
Herrin  mit  dem  Leben  büssen.  Medb  eilt  selbst  zu  Cuchulainn, 
legt  ihre  Hände  um  seinen  Hals  und  versichert  ihm,  dass  sie 
ihn  nicht  hintergehe,  dass  ihm  in  Wahrheit  der  Vorrang  vor  den 
anderen  Helden,  und  seiner  Gemahlin  der  Vorrang  vor  den 
anderen  Frauen  gebühre.  Sie  giebt  ihm  einen  Becher  von  Gold 
mit  einem  Vogel  von  Edelstein  auf  dem  Boden.  Cuchulainn 
trinkt  für  sich  allein  den  herrlichen  Wein,  der  ihm  in  dem  kost- 
baren Becher  gereicht  wird,  und  verabschiedet  sich  (Cap.  61.  62). 
Medb  wünscht  aber  die  Helden  noch  weiter  zu  prüfen.  Die 
Pferde  derselben  werden  gut  verpflegt;  jedem  von  ihnen  wird  eine 
edle  Jungfrau  mit  fünfzig  Begleiterinnen  zugeführt,  und  Medb 
selbst  begiebt  sich  zu  Cuchulainn.  Am  Morgen  darauf  wird  ein 
grosses    Radwerfen    veranstaltet,   in    welchem    Cuchulainn    sich 

16 


242  IX  Fled  Bricrend. 

weit  vor  den  anderen  Helden  auszeichnet  (Cap.  63.  64).  Darauf 
setzt  Cuchulainn  die  Frauen  durch  ein  merkwürdiges  Nadelspiel 
in  Erstaunen.  Die  Helden  verabschieden  sich  nochmals  bei 
Ailill,  Medb  und  ihrem  Gefolge.  Ohne  weitere  Einleitung  folgt 
eine  Aufforderung  Medb's,  dass  sich  die  streitbaren  Helden  zu 
Ercoil  und  Garmna,  ihren  Pflegeeltern,  begeben  sollen  (Cap.  65). 
Ercoil  aber  schickt  sie  zu  Saméra  und  diese  legt  ihnen  den 
Kampf  mit  den  Geniti  Glinni,  d.  i.  den  Dämonen  des  Thaies,  auf 
(Cap.  66).  Loegaire  kommt  mit  dem  nackten  Leben  davon, 
Conall  verliert  nur  sein  Schwert  nicht,  aber  Cuchulainn,  der  die 
dritte  Nacht  an  die  Reihe  kommt,  bezwingt  die  Dämonen  nach 
hartem  Kampfe  (Cap.  67).  Saméra  feiert  ihn  in  einer  Rhapsodie, 
und  erkennt  ihm  und  seiner  Gemahlin  den  Vorrang  zu  (Cap.  68). 
Die  drei  Helden  gehen  abermals  zu  Ercoil.  Sie  schlafen  eine 
Nacht  in  seinem  Hause,  dann  fordert  sie  Ercoil  zum  Kampfe 
gegen  ihn  und  sein  Pferd  heraus.  Loegaire  flieht  vor  Ercoil 
direct  nach  Emain,  nachdem  sein  Pferd  von  Ercoil's  Pferd 
getödtet  worden  war.  Conall  hat  nicht  mehr  Glück,  aber  Cuchu- 
lainn's  Pferd  Liathmacha  ist  siegreich,  und  Cuchulainn  selbst 
überwindet  Ercoil,  bindet  ihn  hinten  an  seinen  Wagen  und  führt 
ihn  mit  sich.  Unterwegs  holt  ihn  Buan,  Samera's  Tochter,  ein, 
die  eine  Leidenschaft  zu  Cuchulainn  gefasst  hatte;  sie  verun- 
glückt beim  Sprunge  auf  den  Wagen.  Unterdessen  hatte  Loe- 
gaire bei  seiner  Ankunft  in  Emain  die  falsche  Nachricht  verbreitet, 
seine  Begleiter  seien  von  Ercoil  getödtet  worden.  Conall's  und 
Cuchulainn's  Ankunft  erregt  grosse  Freude,  zugleich  aber  Ent- 
rüstung über  Loegaire's  Lügen.  Cathba  verherrlicht  Cuchulainn 
in  einer  Rhapsodie  (Cap.  69 — 71). 

Die  Helden  begeben  sich  zum  Mahle.  Von  Neuem  erhebt 
sich  der  Streit  um  den  Heldentheil.  Loegaire  zeigt  seinen 
ehernen  Becher  vor,  zum  Beweise  dafür,  dass  Medb  ihm  den 
Vorrang  zuerkannt  habe.  Conall  überbietet  Loegaire  durch 
seinen  Becher  von  Findruine,  Cuchulainn  aber  beide  durch  seinen 
Becher  von  Gold.  Conchobar  und  die  Edlen  von  Ulster  sind 
bereit,  Cuchulainn  den  Heldentheil  zuzusprechen,  aber  Loegaire 
und    Conall    wollen    sich    nicht    fügen    und    behaupten    sogar, 


TX  Fled  Bricrend.  243 

Cuchulainn's  goldner  Becher  stamme  aus  dessen  eigenem  Besitze 
oder  sei  erkauft  (Cap.  72 — 74). 

Conchobar  und  Fergus  bewirken  durch  ijir  Dazwischentreten, 
dass  die  erbitterten  Helden  die  bereits  gezückten  Schwerter 
wieder  in  die  Scheiden  stecken.  Sencha  aber  schickt  sie  nun- 
mehr zu  Bude,  von  diesem  ihr  Urtheil  zu  empfangen.  Dieser 
sagt,  es  sei  schwer,  ihren  Streit  zu  entscheiden,  da  nicht  einmal 
Ailill  und  Medb  dies  vermocht  hätten,  und  schickt  sie  zu  dem 
Riesen  Uath  mac  Im  omain,  „der  sich  an  seinem  See  befindet" 
(Cap.  75).  Uath  will  nur  unter  der  Bedingung  sein  Urtheil 
abgeben,  dass  sie  sich  demselben  wirklich  unterwerfen  wollen. 
Sie  versprechen  es,  und  Uath  schlägt  ihnen  einen  sonderbaren 
Handel  vor:  einer  von  ihnen  soll  zuerst  dem  Uath  mit  einem 
Beile  den  Kopf  abschlagen,  und  den  Tag  darauf  will  Uath  ihm 
den  Kopf  abschlagen  (Cap.  76).  Loegaire  und  Conall  lassen  sich 
nicht  auf  dieses  Wagniss  ein,  obwohl  andere  Bücher  (wie  der 
Erzähler  sagt)  das  Gegentheil  berichten.  Cuchulainn  geht  auf 
den  Handel  ein,  nachdem  ihm  Loegaire  und  Conall  versprochen 
haben,  dass  sie  ihm  dann  den  Heldentheil  überlassen  würden. 
Cuchulainn  schlägt  dem  Uath  den  Kopf  ab  und  behält  den 
seinigen,  trotzdem  dass  Uath  es  dreimal  versucht,  ihn  abzuhauen. 
Die  drei  Helden  kehren  nach  Emain  zurück.  Loegaire  und 
Conall  erkennen  auch  Uath's  Urtheil  nicht  an,  und  es  soll  nun 
Cúroi  entscheiden  (Cap.  77.  78). 

Cúroi  war  auf  einer  seiner  Fahrten  nach  den  östlichen 
Ländern,  hatte  aber  gewusst,  dass  die  Helden  kommen  würden, 
und  seiner  Frau  Blathnath  gesagt,  was  geschehen  solle.  Jeder 
der  Helden  soll  Curoi's  Stadt  eine  Nacht  lang  bewachen  (Cap. 
79.  80).  Loegaire,  als  der  älteste,  macht  den  Anfang.  Gegen 
Ende  der  Nacht  naht  sich  ihm  eine  furchtbare,  riesige  Gestalt, 
nimmt  ihn  nach  kurzem  Kampfe  in  eine  seiner  Hände,  quetscht 
ihn  halbtodt  und  wirft  ihn  über  die  Stadt  auf  den  Mist  an  der 
Thüre  der  Königswohnung.  Die  Leute  aber  dachten,  dass  Loegaire 
freiwillig  einen  solchen  Sprung  gethan  habe  (Cap.  8L  82). 
Ebenso  erging  es  dem  Conall  in  der  zweiten  Nacht.  In  der 
dritten  Nacht  kam  Cuchulainn  an  die  Reihe.    Es  war  dies  die 

16* 


244  IX  Fled  Brícrend. 

Nacht,  in  welcher  „the  three  green  men  of  Seiscenn  Uairbeoil" 
und  die  drei  Buagelltaig  („or  itinerant  cow-keepers")  von  Breg 
und  die  drei  Söhne  „of  the  musical  Dornmar"  (O'Curry)  beschlossen 
hatten,  die  Stadt  zu  plündern,  und  es  war  dies  dieselbe  Nacht, 
in  welcher  das  Ungeheuer  des  Sees,  der  bei  der  Stadt  lag,  alles, 
was  in  der  Stadt  lebte,  verschlingen  sollte  (Cap.  83).  Um 
Mitternacht  beginnt  der  entsetzliche  Aufruhr,  aber  erst  gegen 
Ende  der  Nacht  erhebt  sich  das  Ungethüm  aus  dem  See,  es 
springt  nach  der  Stadt  und  öffnet  den  riesigen  Rachen.  Cuchu- 
lainn  springt  gleichfalls  in  die  Höhe,  packt  das  Thier  am  Halse, 
stösst  die  Hand  in  den  Schlund  des  Thieres,  reisst  ihm  das 
Herz  aus  dem  Leibe,  haut  das  Thier  in  Stücke  und  pflanzt  den 
Kopf  desselben  neben  den  Köpfen  der  anderen  erschlagenen 
Unholde  an  seinem  Wachtsitze  auf  (Cap.  84 — 86).  Endlich  gegen 
Morgen  kommt  noch  der  Riese,  welcher  dem  Loegaire  und  dem 
Conall  so  übel  mitgespielt  hat.  Er  besiegt  auch  diesen,  lässt 
ihn  aber  entkommen,  nachdem  er  ihm  den  Vorrang  vor  den 
Helden  von  Erinn  und  seiner  Gemahlin  den  Vorrang  vor  den 
Frauen  von  Ulster  versprochen  hatte  (Cap.  87). 

Auch  Cuchulainn  meint,  dass  Loegaire  und  Conall  den 
Sprung  bis  an  das  Thor  der  Königswohnung  freiwillig  gethan 
haben,  und  glaubt,  ihnen  diesen  Sprung  nachthun  zu  müssen. 
Nach  vergeblichen,  rasenden  Versuchen  gelingt  ihm  dieser  über- 
menschliche Sprung,  die  Spur  seiner  zwei  Füsse  bleibt  auf  dem 
Steine  sichtbar.  Er  geht  in  das  Haus,  und  holt  tief  Athem 
(Cap.  88).  Blathnat  wusste  diesen  Seufzer  zu  deuten.  Bald  kam 
Cúroi,  sprach  dem  Cuchulainn  den  Heldentheil,  seiner  Gemahlin 
den  Vorrang  vor  den  Frauen  von  Ulster  zu,  und  entliess  ihn 
reich  beschenkt  (Cap.  89).  Aber  in  Emain  gönnen  ihm  seine 
Rivalen  den  Heldentheil  noch  immer  nicht.  Cuchulainn  hat  die 
Lust  verloren,  ihn  zu  behaupten,  und  so  bleibt  der  Heldentheil 
unverliehen,  bis  es  zu  dem  Cennach  ind  Ruanada  („Purchase  of 
the  championship"  LU.  Pref.  p.  xix)  genannten  Ereignisse  kommt. 

Von  diesem  Stücke  ist  nur  der  Anfang  erhalten.  Einstmals 
sind  die  Helden  von  Ulster  im  Craebruad,  Conchobars  Festhalle, 
versammelt,  als  ein  hässlich  und  wild  aussehender  Riese  ein- 


IX  Fled  Bricrend.  245 

tritt*  und  die  Helden,  mit  Ausnahme  von  Conchobar  und  Fergus,  zu 
einem  Zweikampfe  herausfordert.  Die  letzten  Worte,  die  erhalten 
sind,  lassen  gerade  noch  erkennen,  dass  dieser  Riese  eine  ähnliche 
Forderung  ergehen  lässt,  wie  Uath  in  Cap.  76 — 78. 

3.  Auch  hier  haben  wir  eine  auf  einen  unbekannten  Re- 
dactor  zui-ückgehende  Compilation  vor  uns.  Diese  Compilation 
muss  schon  ziemlich  alt  sein,  denn  der  Text  in  Eg,  kann  nicht 
als  Abschrift  von  LU.  betrachtet  werden,  sondern  setzt  eine 
ältere  Quelle  voraus,  deren  Vorzug  vor  LU.  in  der  ursprüng- 
licheren und  richtigeren  Reihenfolge  der  einzelnen  Theile  bestellt. 
Da  der  Schreiber  von  LU.,  oder  gar  schon  der  Schreiber  seines 
Originals  in  unserem  Cap.  77  auf  araili  libair,  d.  i.  andere 
Handschriften  Bezug  nimmt,  so  bedarf  es  keines  weiteren  Beweises 
dafür,  dass  dieser  Sagenstoff  lange  vor  dem  Jahre  1 100  schriftlich 
aufgezeichnet  war.  Das,  was  wir  besitzen,  sind  Abschriften  und 
Umschriften  älterer  Quellen. 

Das  Schiedsgericht  fallt  immer  zu  Gunsten  Cuchulainn's 
aus.  Aber  eine  grosse  Schwäche  der  Composition  ist,  dass 
Cuchulainn  es  so  und  so  oft  ruhig  hinnimmt,  wenn  seine  Neben- 
buhler sich  dem  Urtheilsspruche  nicht  fügen,  und  dass  er  sich 
immer  wieder  auf  ein  neues  Schiedsgericht  einlässt.  Dieser 
Umstand  erklärt  sich  sehr  einfach,  wenn  wir  annehmen,  dass 
Cuchulainn's  ausserordentliche  Heldenkraft  in  vielen  einzelnen 
Erzählungen  gefeiert  wurde,  die  sämmtlich  als  Gnindlage  des 
Schiedsgerichtes  verwendet  werden  konnten.  Ein  Redactor  stellte 
eine  Reihe  derselben  zusammen,  von  dem  Redactor  rührt  die 
schwache  Verbindung  der  einzelnen  Theile  her. 

Für  diese  Auffassung  sind  die  Punkte  wichtig,  in  denen 
Eg.  von  LU.  abweicht.  In  Eg.  fehlt  Cap.  57;  wir  müssen  es 
daher  in  LU.  als  eine  spätere  Zuthat  betrachten.  Lässt  man 
es  aber  im  Texte  von  LU.  weg,  so  ist  in  LU.  keine  Motivirung 
von  Medb's  Urtheil  vorhanden.  In  Eg.  fehlt  diese  nicht:  Hier 
geht  in  sehr  sachgemässer  Weise  der  Wettkampf  im  Radwerfen 
sowie  Cuchulainns  Nadelspiel  (Cap.  63  —  65)  der  Entscheidung 

*   Auch  hier  hat  der  Schreiber  oben  an  den  Rand  geschrieben:  in 
Dei  nomine  amen.    Vgl.  S.  239. 


246  IX  Fled  Bricrend. 

Medb's  (Cap.  58  —  62)  voraus.  Dass  dies  die  ursprüngliche  An- 
ordnung war,  geht  auch  daraus  hervor,  dass  sich  Cuchulainn  am 
Ende  von  Cap.  62  bei  Ailill  und  Medb  verabschiedet  und  seinen 
Gefährten  nachgeht.  Ob  die  Zufügung  von  Cap.  57  oder  die 
Umstellung  der  beideii  folgenden  Abschnitte  in  LU.  das  Prius 
war,  lassen  wir  dahin  gestellt.  In  Eg.  fehlen  feriier  die  Capitel 
75 — 78.  Schon  oben  deuteten  wir  an,  dass  das  Motiv  des  in 
diesen  Capiteln  enthaltenen  Abenteuers  in  dem  fragmentarischen 
letzten  Theile  des  Ganzen,  dem  Cennach  ind  Ruanada,  wieder- 
kehrt. Es  liegen  uns  also  hier  zwei  in  Namen  und  Einkleidung 
verschiedene  Versionen  desselben  Abenteuers  vor,  von  denen 
anfangs  in  unsere  Compilation  nur  die  eine,  später  in  eine 
Handschrift  derselben  (sei  es  LU.,  oder  das  Original  von  LU.) 
auch  die  andere  Version  Aufnahme  fand. 

An  Stelle  der  Capitel  75  bis  78  hat  Eg.  das,  was  LU.  in 
Cap.  33  bis  41  erzählt.  In  beiden  Handschriften  wird  diese 
Erzählung  durch  die  Aufforderung  eingeleitet,  den  Rangstreit 
von  Cúroi  entscheiden  zu  lassen.  Wir  erwarten  daher,  dass  das 
nun  folgende  Abenteuer  wenigstens  auf  dem  Wege  zu  Ciiroi 
passirt.  Dies  trifft  aber  nur  bei  der  in  Eg.  vorliegenden  Stel- 
lung der  Stücke"  zu;  in  LU.  liegt  die  ganze  grosse  Expedition 
zu  Ailill  und  Medb  und  anderes  mehr  dazwischen,  ehe  Cúroi's 
Name  wieder  auftaucht.  Offenbar  geht  Eg.  auf  eine  ältere  und 
besser  redigirte  Handschrift  zurück,  als  LU.  ist. 
'  Wenn  man  berechtigt  ist,  nur  diejenigen  Stücke  in  unserem 
Texte  zu  erwarten,  welche  in  der  Ueberschrift  specialisirt  sind 
(s.  d.  Angabe  unter  1),  so  liegt  die  Vermuthung  nahe,  dass  die 
Expedition  zu  Cúroi  zwar  an  und  für  sich  eine  alte  Sage  sein 
kann,  aber  nicht  zum  ältesten  Bestände  der  vorliegenden  Com- 
pilation gehört.  Sie  wird  in  der  Ueberschrift  nicht  erwähnt, 
und  kann  unmöglich  einem  der  vorhandenen  Specialtitel  als 
Nebensache  subsumirt  werden.  Auch  O'Curry  scheint  bemerkt 
zu  haben,  dass  dieser  Theil  in  der  Ueberschrift  nicht  berück- 
sichtigt ist.  Ihn  hat  dieser  Umstand  zu  einer  kleinen  Verdrehung 
verführt.  In  der  von  ihm  herrührenden,  hier  ziemlich  eingehenden, 
„Description  of  Leabhar  na  hUidhri",  die  dem  Facsimile  der 


IX  Fled  Bricrend.  247 

Handschrift  voran  gestellt  ist,  hat  er  p.  xxi,  die  Reihenfolge 
der  Specialtitel  willkürlich  ändernd,  den  Titel  Curathinir  Emna 
Macha  zwischen  die  Titel  Briatharchath  Ban-Ulad  und  Tochim 
Ulad  do  Chruachnaib  Ai  gestellt,  und  ihn  ebenso  unberechtigt 
auf  unsere  Capitel  33  bis  41,  die  Expedition  zu  Cúroi,  bezogen. 
Mit  demselben  Rechte  könnte  man  überhaupt  der  ganzen  Com- 
pilation  den  Titel  Curathmir  Emna  Macha  geben.  Soll  aber 
nur  ein  bestimmter  Theil  diesen  Specialtitel  führen,  so  können 
dies  eben  nur  die  Capitel  im  Anfang  sein,  in  welchen  zuerst 
exponirt  wii'd,  was  unter  dem  Curathmir  zu  verstehen  ist.  Im 
Texte  ist  leider  nicht  markirt,  wo  dieser  Theil  anfangt.  Die 
erste  Erwähnung  des  Curathmir  findet  sich  Cap.  8,  der  Streit 
um  denselben  beginnt  Cap.  14. 

Wenn  wir  vermuthen,  dass  die  Expedition  zu  Cúroi  nicht 
zum  ältesten  Bestände  der  in  Eg.  und  LU.  überlieferten  Com- 
pilation  gehört,  so  ist  andi'erseits  nicht  zu  übersehen,  dass  die 
Expedition  zu  Cúroi  in  der  Form,  in  der  wir  sie  hier  kennen 
lernen,  ebenso  sehr  wie  die  Expedition  zu  Ailill  und  Medb  das 
Fest  des  Bricriu  und  den  Streit  um  den  Heldeutheil  voraus- 
setzt. Dieses  Fest  und  dieser  Streit  bildeten  offenbar  einen 
jener  besonders  anziehenden  Punkte  der  Sagentradition,  an  welche 
andere  Sagen,  und  zwar  hier  diese,  dort  jene,  angesetzt  wurden. 
Während  das  Fest  und  der  Streit  die  unveränderlichen  Ausgangs- 
punkte blieben,  wussten  verschiedene  Erzähler  verschiedene  Lö- 
sungen des  Conflicts  und  verschiedene  Abenteuer,  die  sich  an 
den  Conflict  anschlössen.  Den  schlagendsten  Beweis  für  die 
Richtigkeit  einer  solchen  Auffassung  giebt  die  Existenz  des  im 
Gelben  Buch  von  Lecan  überlieferten  Textes  Fled  Bricrend  ab, 
der,  wie  schon  oben  S.  236  bemerkt,  im  Anschluss  an  ein  Fest 
des  Bricriu  total  verschiedene  Dinge  erzählt. 

Betrachtete  der  Compilator  jede  der  verschiedenen  Versionen 
von  der  Entscheidung  des  Streites  als  historische  Wahrheit,  so 
konnte  er  sie  nur  dadurch  zu  einem  Ganzen  vereinigen,  dass  er 
erfand,  Loegaire  und  Conall  hätten  sich  den  Urtheilssprüchen 
nicht  unterwerfen  wollen.  In  dem  Stücke,  welches  wir  oben 
S.  246  für  eine  andere  Version  des  Cennach  ind  Ruanada  erklärt 


248  IX  Fled  Bricreud. 

haben,  übornimmt  Uath  die  Entscheidung  des  Streites  nur  unter 
der  Bedingung,  dass  die  Helden  ihm  versprechen,  sich  seinem 
Urtheile  fügen  zu  wollen.  Die  drei  Helden  versprechen  dies 
(Cap.  76);  aber  trotzdem  lesen  wir  am  Ende  von  Cap,  78  ohne 
ein  weiteres  Wort  der  Erklärung,  dass  Loegaire  und  Conall  das 
ihnen  ungünstige  Urtheil  nicht  anerkennen. 

Wie  der  letzte  Theil,  Cennach  ind  Ruanada,  ausläuft,  wissen 
wir  leider  nicht,  und  ich  will  daher  nicht  zu  sehr  betonen,  dass 
dieser  Titel  ganz  neue  Stichwörter  enthält.  Aber  man  sieht  auf 
den  ersten  Blick,  dass  dieser  letzte  Theil  sich  nur  locker  an  das 
Vorhergehende  anschliesst,  und  dass  sein  Anfang  ganz  der  einer 
selbständigen  Erzählung  ist;  die  Beziehung  zum  Feste  des  Bric- 
riu  wird  nur  durch  eine  Bemerkung  am  Schlüsse  des  vorher- 
gehenden Theilcs  hinzu  gebracht.  Wir  dürfen  vermuthen,  dass 
der  Compilator  den  Rangstreit  der  drei  Helden  im  Cennach  ind 
Ruanada  einen  sachlichen  Abschluss  finden  liess. 

Von  Punkten,  die  auf  die  einst  selbständige  Existenz  der 
einzelnen  Theile  gedeutet  werden  können,  hebe  ich  noch  hervor, 
dass  das  Seeungethüm  Liath  Morbragi  in  Cap.  31  und  32  wie 
ein  Doppelgänger  des  Ungethüms  in  Cap.  85  aussieht.  —  Am 
Ende  von  Cap.  62  verabschiedet  sich  Cuchulainn  von  Ailill  und 
Medb  und  von  ihrem  ganzen  Hofe,  und  geht  seinen  Gefährten 
nach.  Wir  vermuthen,  sie  sind  nach  Emain  Macha  gegangen, 
und  ich  glaube  in  der  That,  dass  sich  dem  entsprechend  der 
Inhalt  von  Cap.  72 — 74,  der  Erfolg  von  Medb's  List,  ursprüng- 
lich unmittelbar  an  Cap.  62  anschloss.  So  aber  ist  auch  hier 
dazwischen  gesponnen  und  an  gesponnen,  abgesehen  noch  von  der 
Umstellung  in  LU.,  die  wir  oben  nachwiesen.  —  Die  Erneuerung 
des  Streites  der  Frauen  ist  vielleicht  auch  eine  spätere  Zuthat. 
Zwar  Sencha's  Strafrede  ist  ein  neues  Element,  aber  Emer's 
Verherrlichung  des  Cuchulainn  in  Cap.  30  ist  ein  matteres 
Seitenstück  zu  Cap.  24.  Ueberhaupt  aber  scheinen  mir  Cap.  29 
bis  32  zu  den  Stücken  zu  gehören,  welche  erst  nach  der  Ver- 
einigung der  Einzelsagen  zu  einem  Ganzen  entstanden  sind. 
Auch  der  Frauoncatalog  post  festum  am  Ende  von  Cap.  28  ist 
erst  später  zugefügt;  er  fehlt  in  Eg.    Loegaire's  Frau  wird  hier 


IX  Fled  Bricrcnd.  249 

Fedelm  Foltchain  genannt.  Cap.  17  heisst  sie  Fedelm  Noichride 
(vgl.  Fedelm  Noicrothach,  Name  einer  andern  Tochter  Con- 
chobar's  im  Cataloge),  Cap.  22  zu  Anfang  F.  Nóicride,  in 
ilu-em  Panegyrikus  aber  F.  Findchoem.  —  Medb  schickt  die 
drei  Helden  zu  Ercoil  und  Garmna.  Dieser  Besuch  bei  Ercoil 
liegt  in  zwei  Versionen  vor.  Das  eine  Mal  nimmt  Ercoil  die 
Helden  freundlich  auf  und  schickt  sie  zu  Saméra,  ohne  selbst 
eine  Entscheidung  abzugeben  (Cap.  67.  68).  Das  andere  Mal 
fordert  Ercoil  die  Helden  zum  Kampfe  heraus,  in  welchem  er 
dem  Cuchulainn  gegenüber  unterliegt  (Cap.  69.  70,  wozu  auch 
Cap.  71  gehört). 

Fassen  wir  die  Resultate  unsrer  Analyse  zusammen: 

Die  Grundlage  des  vorliegenden  Textes  bildet  das  von  Bricriu 
veranstaltete  Fest  und  der  Streit  der  drei  Helden  und  ihrer 
Frauen  um  Curathmir  und  Vorrang,  Cap.  1 — 32.  Hierbei  könnte 
Cap.  29 — 32  eine  auf  Variation  des  Themas  beruhende  Weiter- 
dichtung sein.  Auch  der  post  festum  kommende  Frauencatalog 
in  Cap.  28  ist  spätere  Zuthat. 

Der  übrige  Theil  des  Textes  enthält  verschiedene  Versionen 
von  der  Schlichtung  des  Streites.  Durch  die  Compilation  sind 
diese  Versionen  zu  ebensovielen  vergeblichen  Versuchen,  den 
Streit  zu  schlichten,  geworden.  Ob  das  letzte  nur  fragmentarisch 
erhaltene  Stück  den  Abschluss  brachte,  lässt  sich  nicht  mit 
Bestimmtheit  bejahen. 

Vermuthlich  ist  die  älteste  und  ursprüngliche  Version  die 
Schlichtung  des  Streites  durch  Medb,  *  Cap.  42—65  und  72—74. 
Medb's  Urtheil  stützte  sich  ursprünglich,  wie  wir  aus  Eg.  ersehen, 
auf  Cuchulainn's  Ueberlegenheit  im  Discuswerfen,  ausserdem  auf 
sein  Nadelspiel.  In  LU.  sind  diese  Abschnitte  in  Cap.  63 — 65 
dem  Urtheile  Medb's  (Cap.  58 — 62)  nachgestellt  worden,  und  ist 
dafür  zur  Motivirung  des  letzteren  der  Kampf  mit  den  drei 
katzenartigen  Bestien  eingeschoben  (Cap.  57). 

Der  Expedition"  zu  Ailill  und  Medb  sind  in  beiden  Hand- 
schriften zwei  neue  Abenteuer  einverleibt.     Medb   schickt  die 

*  Nur  dieses  Stück  ist,   das  interpolirte  Cap.  57   abgerechnet,  frei 
von  Kämpfen  mit  Unholden  und  Bestien. 


250  IX  Fled  Bricrend. 

drei  Helden  zu  Ercoil,  dieser  schickt  sie  zu  Samera,  und  Samera 
legt  ihnen  den  Kampf  gegen  die  Geniti  Glinni  auf  (Cap.  66 — 68). 
Das  zweite  Abenteuer,  eine  ganz  andere  Version  von  Ercoil's 
Benehmen,  besteht  in  dem  Kampfe  gegen  Ercoil  und  sein  Pferd 
(Cap.  69 — 71).  Das  erste  dieser  beiden  Abenteuer  ist  unmittelbar 
an  den  Aufenthalt  bei  Medb  angeschlossen,  und  kommt  in  Emain 
nicht  zur  Sprache;  das  zweite  Abenteuer  endet  mit  der  Rück- 
kehr nach  Emain,  und  veranlasst  Cathba  zu  einer  Verherrlichung 
Cuchulainn's.  Ob  diese  beiden  Abenteuer  einmal  eine  unmittel- 
bare Fortsetzung  von  Cap.  1 — 29  oder  32  gewesen  sind,  ist  für 
mich  sehr  fraglich. 

Eine  zweite  Expedition  von  Emain  aus  ist  die  Expedition 
zu  Uath,  Cap.  75  —  78.  Diese  fehlt  in  Eg.  und  ist  ebensowenig 
wie  die  folgende  in  der  Ueberschrift  des  ganzen  Sagencomplexes 
berücksichtigt. 

In  einer  dritten  Expedition  von  Emain  aus  begeben  sich 
die  drei  Helden  zu  Cúroi,  Cap.  33 — 41  und  Cap.  79  —  90.  In 
beiden  Handschriften  ist  ein  Abenteuer  auf  den  Weg  zu  Cúroi 
verlegt,  nach  welchem  die  Helden  zunächst  nach  Emain  zurück- 
kehren; sie  ziehen  nochmals  aus  und  gelangen  dann  wirklich  zu 
Cúroi.  Aber  nur  in  Eg.  finden  sich  die  zwei  Ansätze  unmittelbar 
hintereinander,  als  vorletzte  Theile  des  Ganzen;  in  LU.  dagegen 
sind  sie  weit  von  einander  getrennt,  indem  hier  der  verfehlte 
Ansatz  in  Cap.  33—41  die  erste,  der  wirkliche  Besuch  bei  Cúroi 
in  Cap.  79  —  90  die  vorletzte  Expedition  bildet.  Vielleicht  darf 
man  aus  dieser  Stellung  des  ersten  Stückes  in  LU.  schliessen, 
dass  es  einmal  einen  Text  gegeben  hat,  in  welchem  die  Expedition 
zu  Cúroi  sich  unmittelbar  an  den  Inhalt  von  Cap.  1 — 29  oder  32 
anschloss  und  die  einzige  Schlichtung  des  Streites  bildete,  wie 
es  nach  meiner  Ansicht  einmal  einen  Text  gegeben  hat,  in 
welchem  die  Expedition  zu  Ailill  und  Medb  als  einzige  Fort- 
setzung des  Fled  unmittelbar  zur  Schlichtung  des  Streites  führte. 

Das  letzte  Stück,  Cennach  ind  Ruanada,  macht  in  seinem 
Anfange  den  Eindruck  eines  selbständigen  Textes,  der  nicht  in 
genetischen  Zusammenhang  mit  dem  Fled  gebracht  worden  ist. 

Zählen  wir  die  einzelnen  Fälle,   in  denen  Cuchulainn  in 


IX  Fled  Bricrend.  251 

unserem  Texte  seine  üeberlegeuheit  zeigt,  so  sind  es  deren  in 
LU.  acht,  in  Eg.  sechs. 

4.  Gewisse  Motive  unseres  Sagentextes  finden  sich  auch 
in  der  Literatur  anderer  Völker.  Bricriu  kann  mit  Thersites 
verglichen  werden.  Noch  mehr  aber  erinnert  an  die  Ilias  die 
Teichoskopie  in  Cap.  44 — 53.*  Eine  Parallele  zimi  Nibelungeiüied 
enthält  der  Streit  der  edlen  Frauen  um  den  Vorrang,  der  sich 
praktisch  dahin  zuspitzt,  dass  eine  jede  zuerst  in  den  Saal  ein- 
treten will.  ■  Diese  und  ähiüiche  Motive  sind  der  Art,  dass  sie 
nicht  bloss  einmal  in  der  Welt  eingetreten  oder  erfunden  zu  sein 
brauchen;  ich  halte  daher  solche  Uebereinstimmungen  für  zufallig. 
Da  in  Cap.  93  die  Colomna  Ercoil  erwähnt  werden,  so  kann 
allerdings  auch  Cap.  65.  69  der  Name  Ercoil  griechischen  oder 
lateinischen  Ursprungs  sein;  aber  alles  das,  was  a.  a.  0.  von 
Ercoil  erzählt  wii-d,  enthält  nicht  den  geringsten  Anklang  an 
die  griechische  Sage.  In  der  Art  der  Erzählung  und  Einleitung 
lässt  sich  der  Anfang  des  letzten  Theiles  (Cap.  91)  mit  dem 
Anfang  des  cymrischen  Seint  Greal  (ed.  R.  Williams)  vergleichen. 
Christliche  Elemente  finden  sich  in  unserem  Texte  nicht.  Da 
die  meisten  Lehnwörter  des  Altirischen  den  kirchlichen  Ideen- 
kreisen angehören,  so  kommen  in  diesen  alten  Sageutexten  nur 
wenige  Lehnwörter  vor. 

5.  Von  mythischen  Wesen  treten  in  unserem  Texte  ver- 
schiedene Arten  auf.  Dass  Side  ein  allgemeiner  Name  für  über- 
menschliche Wesen  ist,  geht  hier  aus  Cap.  41  hervor,  wo  der 
riesige  Unhold,  welcher  dem  Loegaire  und  Conall  übel  mitgespielt 
hat,  diesem  Genus  zugezählt  wird.  Ein  anderes  Genus  von 
Dämonen  scheinen  zu  sein  die  Geniti  Glinni,  die  Dämonen 
des  Thaies,  die  Cuchulainn  Cap.  67  nach  schwerem  Kampfe 
besiegt.  S.  214  werden  aber  auch  Fann  und  Liban  Genaiti 
genannt;  genaiti  sésa  a  Tenmag  Trogaigi  wird  daselbst  durch  mná 
a  Maig  Meli,  d.  i.  Frauen  aus  dem  Glücklichen  Gefilde,  glossirt. 

Eine  ähnUche  Bildung  wie  genite  ist  das  Wort  sirite.    So 
*  Als  Anklänge  an  die  Odyssee  könnten  bezeichnet  werden  das  Rad- 
werfen in  Cap.  64  (vgl.  Od.  8,  186)  und  das  Nadelspiel  in  Cap.  65  (vgl. 
Od.  21,  419). 


252  IX  Fled  Bricrend. 

wird  der  an  einem  See  wohnende  Uatli  maclmomain  genannt. 
Man  könnte  sich  bei  der  von  O'Reilly  gegebenen  Bedeutung  „a 
wild  man"  beruhigen,  wenn  nicht  Cap.  67  und  in  dem  Texte 
„The  fight  of  Ferdiad"  Cuchulainn  mit  diesem  Worte  angeredet 
würde  (a  siriti  siabarthi  bic  „thou  little  faiiy  phantom"?  Sullivan, 
O'Curry's  Lect.  on  the  Mann,  and  Cust.  III.  p.  448).  Uath  mac 
Imomain  ist  wörtlich  „der  Einsame,  Sohn  der  Furcht",  denn  uath 
ist  got.  auths,  und  imm-omun  weist  Zeuss  p.  876  in  der  Bedeu- 
tung timor  aus  dem  Würzburger  Codex  nach.  Bea;chten8werth 
sind  auch  die  übrigen  Angaben  über  Uath's  Wesen. 

An  mehreren  Stellen  treten  Riesen  und  Ungethüme  auf. 
Die  Riesen  stehen  hier  in  unverkennbarer  Beziehung  zu  Nacht 
und  Nebel  vgl.  Cap.  36,  39,  40,  81,  83,  87.  An  den  letzten  drei 
Stellen  wird  der  Riese  durch  das  Wort  scáth  bezeichnet,  was 
doch  wohl  nichts  anderes  ist,  als  scáth  Schatten.  Die  Ungeheuer 
in  thierischer  Form  (blast,  d.  i.  lat.  bestia)  hausen  immer  in 
einem  See.  So  der  Liath  Morbragi,  d.  i.  der  Graue  Grosshalsige, 
Cap.  31.  32.  83.  85.  Besonders  drastisch  wird  in  Cap.  85  ge- 
geschildert, wie  das  Thier  sich  aus  dem  See 'erhebt,  um  Curoi's 
Stadt  zu  verschlingen.  Offenbar  liegt  hier  dem  Mythus  eine  Natur- 
erscheinung zu  Grunde,  welche  in  den  irischen  Annalen  sehr  oft 
als  solche  erwähnt  wird,  ich  meine  die  sogenannten  loch-mad- 
manna,  „lake  eruptions",  vgl.  z.  B.  Chron.  Scot.,  ed.  Hennessy,  p.  7. 

Aber  gerade  den  eben  berührten  mythischen  und  phan- 
tastischen Elementen  gegenüber  müssen  wir  hervorheben,  dass 
andrerseits  die  Sitten  und  Einrichtungen,  in  denen  die  Menschen 
sich  bewegen,  mit  einem  naiven  Realismus  vorgeführt  werden, 
der  keinen  Zweifel  an  der  einstigen  Wirklichkeit  solcher  Ver- 
hältnisse aufkommen  lässt.  Ueber  Kleidung  und  Waffen,  Essen 
und  Trinken,  Bau  und  Einrichtung  der  Festhalle,  Gebräuche 
beim  Fest  und  anderes  mehr  finden  wir  hier  die  werthvollsten 
Angaben.  In  diesen  culturhistorischen  Beziehungen  ist  unser 
Text  bereits  von  O'Curry  in  den  Lectures  on  the  Manners  and 
Customs  of  the  Ancient  Irish  und  von  Sullivan  in  der  Intro- 
ductipn  dazu  gebührend  gewürdigt  worden;  ich  gebe  im  Anhang 
die  Stellen  an,  welche  sie  berücksichtigt  haben. 


IX  Fled  Bricrend.  253 

6.  Was  die  sehr  schwierige  Zeitfrage  anlangt,  so  erinnere 
ich    für   jetzt   nur    daran,    dass   wir    zu   unterscheiden   haben: 

1)  Die    Zeit,    in   der   unsere    Handschriften   geschrieben   sind, 

2)  Die  Zeit,  in  welcher  diese  uns  vorliegende  Compilation  aus 
Einzelsagen  entstanden  ist,  3)  Die  Zeit,  in  welcher  die  Einzel- 
sagen sich  gebildet  haben,  4)  Die  Zeit,  in  welcher  die  in  diesen 
Sagen  auftretenden  Personen  gelebt  haben. 

Ich  glaube,  dass  jede  dieser  Zeiten  ihren  Antheil  an  Form 
oder  Inhalt  des  uns  vorliegenden  Textes  hat,  wenn  wir  auch 
nicht  im  Stande  sind,  einer  jeden  mit  aller  Schärfe  das  ihrige 
zuzuweisen. 

Glauben  wir  der  irischen  Tradition,  dass  Conchobar  im 
1.  Jahrh.  vor  miserer  Zeitrechnung  gelebt  hat,  so  ist  unser  Text 
allerdings  das  Resultat  einer  mehr  als  tausendjährigen  Tradition. 
Das  wichtigste,  revolutionärste  Ereigniss  dieser  ganzen  Periode 
ist  die  Einfdhi'ung  und  Ausbreitung  des  Christenthums.  Da  sich 
aber  gerade  christliche  Elemente  in  diesen  Sagen  nicht  nach- 
weisen lassen,  so  fehlt  jeder  Anhalt  zu  der  Vermuthung,  dass 
das,  was  als  alte  Tradition  im  11.  Jahrhundert  erhalten  ist, 
seinen  ursprünglichen  Character  gänzlich  verloren  habe.  Die 
Kirche  nahm  zu  den  heidnischen  Sagen  eine  ähnliche  Stellung 
ein,  wie  dem  heidnischen  Rechte  gegenüber:  „What  did  not 
clash  with  the  Word  of  God  in  the  written  law  and  in  the  New 
Testament,  and  with  the  consciences  of  the  believers,  was  con- 
firmed  in  the  laws  of  the  Brehons  by  Patrick  and  by  the 
ecclesiastics  and  the  chieftains  of  Erin"  (Senchus  Mor  I  p.  17). 
Ja  die  Kirche  ist  den  Sagen  gegenüber  sogar  nachsichtiger 
gewesen,  denn  sie  hat  den  heidnischen  Aberglauben  aus  der 
Sage  nicht  gänzlich  verbannt  —  oder  nicht  gänzlich  verbannen 
können.  Erfinderischer  Sinn  zeichnete  nach  den  Beobachtungen, 
die  wir  an  dem  vorliegenden  Texte  gemacht  haben,  den  Compilator 
oder  Diaskeuasten  nicht  aus.  Ich  sehe  daher  keinen  genügenden 
Grund,  daran  zu  zweifeln,  dass  uns  in  den  Einzelsagen  wirklich 
echte  Bilder  einer  vorchristlichen  Cultui'  erhalten  sind,  aller- 
dings Bilder,  die  an  einigen  Stellen  verblasst,  an  anderen  von 
späterer  Hand  übermalt  sind. 


254  IX  Fled  Bricrend. 

7.    Die  Ergänzung  der  Abkürzungen  ist  auch  hier  nur  in 
den  S.  205,  6  specialisirten  Fällen  unbezeichnet  geblieben. 


Incipit   Fled   Bricrend   ocus   in   Curathmlr ,  Emna  Macha   ocus   in 

Briatharcliath  Ban-Ulad  ocus  Tocliim  Ulad  do  Chruachuaib  Ai  ocus 

Cenuacli  ind  Buanada  i  u-Emain  Macha. 

Die  Sternchen  bezeichnen  schwer  verständliche  Wörter  und  Stellen. 

1.  Bói  fled  mor  la  Bricrind  Nemthenga  do  Chonchobwr 
mac  Nessa  ocus  do  VUaib  huile.  Bliadain  lan  do  oc  tinól 
na  flede.  Dorónad  iarom  tegdas  chumtachta  lais  fri  frithailem 
tomalta  na  flede.  Conrotacht  isucom  a  tech  sin  la  Bricrind 
5  i  n-Dún  Rudi'aige  fó  chosmailius  na  Crsébrúadi  i  n-Emain 
Macha,  acht  nammá  ro  derscaigestar  a  tech  so  eter  adbur 
ocus  elathain,  eter  cháimi  ocus  chumtachtse,  eter  úatni  ocus 
airinigi,  eter  ligrad  ocus  lógmaire,  eter  sochraide  ocus  súach- 
nide,  eter  irscartad  ocus  imdorus  do  thigib  inua  hamsiri  sin  uU. 

10  2.  Is  amlaid  trá  dorónad  a  tech  sin:  Sudigud  Tige  Mid- 

chúarta  fair.  Nói  n-imdada  and  o  thenid  co  fraigid,  tricha 
traiged  i  n-airdi  cacha  hairinig  crédumse  co  n-diórad  óir  friú 
uile.  Conrotacht  rigimdsß  and  iarom  do  Ghonchdbur  i  n- 
airinuch   ind  rigthige  sin  lias  imdadaib  in  tige  uile  co  n- 

15  gemaib  carrmocail  ocus  lógmaraib  ar  chena,  ocus  ligrad  ^ir 
ocus  airgit  ocus  charrmocail  ocus  datha  cach  thirCj  co  m-bo 
chomsolus  la  ocus  adaig  inti.  Ocus  conrotachtá  daw  da  imdai 
déc  in  da  erred  déc  \}\ad  impe.  Ba  chómnart  iarom  indas 
in  gnima  sin  ocus  ind  adftwr  dobreth  do  dénom  in  tigi.    Ses- 

20  rech  oc  tabairt  cecha  clethi  ocus  mórfessiur  di  thrénferaib 
\}\ad  oc  cor  cacha  hóenslaite,  ocus  in'cha  sser  do  prímsséraib 
hErewíí  oc  á  dénam  ocus  oc  a  ordogud. 

3.    Dorónad  daw  gríanán  la  Bricrind  fodessin  fó  chom- 
ardus  imdai  Conchohair  ocus  inna  láth  n-gaile.    Conrotacht 

25  iarom  in  grianan  sin  do  imdenmaib  ocus  cumtaigib  sainamraib 
ocus  ro  sudigthe  senistre  glainide  ass  for  cach  leth.  Conrotacht 
iarom  senester  dib  uasa  imdaid-seom  fadein,  co  m-bo  fodirc 


IX  Fled  Bricrend  255 

fló-som  imcissiw  in  tige  máir  úad  assa  imdaí,  déig  ro  fitir-som, 
11Í  léicíitis  XJlaid  isa  tech. 

4.  In  tan  tra  bá  urlam  la  Bricrind  dénam  a  thige  máir, 
ocus  a  gríanáii,  ocus  a  n-errad  dib  lihaib  do  brotbrachaib  ocus 
brecáuaib  ocus  cholcthib  ocus  cerchaillib,  ocus  a  tincor  do  5 
lind  ocus  do  biud,  ocus  nad  ra  bi  ni  bad  esbaid  úad  eter 
deintrub  ocus  comadbwr  na  flede,  dotbát  iar  sin  co  toracht 
Emam  Macha  ar  cend  Conchobair  co  matbib  fer  n-Ulad  imbi. 

5.  Ba  bed  la  and  sin  iarom  ro  boi  óenach  la  liUltu  i 
n-Emain  Maclia.    Fertliar  failti  fris  iar  sudiu  ocus  dofessec?  10 
for  gúaluind  Conchob«ir.    Atgladastar  Concob«r  co  n-Ultaib 

ol  chena.    „Táit  lim-sa",  ol  sé,  „co  tormail(te  fleid)  lim."  „Maitli 
lim-sa  dan",  ol   Concobar,  „mad  maitli  la  UI^m."    Fris  gart 
Fevgus  mac  Roig  ocus  mathi  Ulad  ar  chena,  co  n-epertatár: 
„Ni  ragam",  ol  seat,  „ar  bit  lia  ar  mairb  oldáte  ar  m-bi  iar  15 
n-ar  n-imcbosait  do  Bricrind,  dia  tisam  do  thomailt  a  i'lede." 

6.  „Bid  messu  dúib  ém",  ol  se,  „a  n-dogen-sa,  céin  co 
tisaid  lim."  „Cid  dogena-sib  (p.  100*^:)  di  sudiu",  ol  Conchohar, 
„cén  CO  tiasat  Ulaid  lat?"    „Dogén-sa  ém"  ol  Bricrm  „imcos- 
sáit  na  rig  ocus  na  tóisech  ocus  na  láth  n-gaile  ocus  na  n-óc-  20 
thigernd,  commáromarba  cácb  dib  a  chéli,  mani  tbisat  lim  do 

Ol  mo  flede."  „Nocho  dingniam-ni  airut-su  sin"  or  Conchobar. 
„Immacossaitiub-sa  eter  in  mac  ocus  a  aihair,  commámuirfe 
dóib.  Mani  fetwr-sa  sin  daw",  or  se,  „immácossaítiub  eter  in 
n-ingin  ocus  ammáthair.  Mani  ietur  sin  daw",  or  se,  „imma-  25 
cossaitiub  da  eich  cacha  oénmná  la  Ultw ,  commatuaircfe  doib, 
CO  m-brenfat  ocus  collofat  la  sodain."  „Is  ferr  a  techt",  ol  Fergus 
mac  Roig,  „bid  fir  sucut"  ol  se.  „Denaid  immacaliaim  din", 
or  Sencba  mac  Ailella,  „úathad  do  degdáinib  Ulad,  mad  maith 
lib."  „Biaid  olc  de",  ol  ConcJiobar,  „cen  co  dentar  comarli  fris."  30 

7.  Tiagait  iarom  mati  \J\ad  uli  i  n-imacallaim.  Ba  si 
comarli  Sencha  doib  daw  ina  n-imacallaim:  „Maith  tra",  ol 
Sencba,  „uair  atabairecew  techt  la  Bricrind,  togaid  aitiri  de 

12  Der  kleine  Druck  bezeichnet  die  Ergänzung  einer  Lücke. 
17.  19  für  céin  und  cen  ist  cen  zu  lesen.  22  dlgniumni  LU, 

33  zu  tlieilen  ata  baire  cew  techt? 


256  IX  Fled  Bricrend. 

ocus  sudigid  ochtwr  claidbech  imbi  im  dul  dó  asin  tig,  acht 
CO  taisfena  a  fled  dóib.  Dochóid  Furbaide  Ferbend  mac  Con- 
chohuir  lasin  n-athesc  sin  coiiécid  do  Bricrind  in  n-imacallaim 

5  uli.  „Maith  lim"  ol  Bricriu  „a  denam  samlaid."  Tocomlat 
ass  iarom  Vlaid  o  Emain  Macha,  cach  drong  immá  rig,  cach 
reim  immá  rurig,  cach  budfin  immá  túsech.  Bá  halaind  iarom 
ocus  bá  hamra  in  tochim  roii  uicset  in  tréníir  ocus  ind  láith 
gaile  dochwm  ind  rigthaige. 

10  8.    Ro  imráid  iarom  Bricrm  inna  menmain,  dús  cinnas 

doragad  ar  imchossáit  V\ad,  ó  dodeochatar  aittin  na  trénfer 
tar  a  chend.  0  ro  glé  din  a  imrádud  ocus  a  scrútan  uli  inna 
mewmain,  dolluid  co  m-bói  im  budin  Lóegaire  Buaáaig  mic 
Connaid  mic  Iliach.    „Maith  sin  trá,  a  Loegain  Buad«i^",  or 

15  se,  „a  balc  bullig  Breg,  a  brúth  bullig  Midi,  a  bethir  breóderg, 
a  búaid  n-oc  n-\]\adl  Cid  dait-siu  na  bad  lat  in  curathmir 
Emna  do  gres?"  Mad  ferr  lim-sa  ém",  or  se,  „bid  lim".  „Rige 
lach  n-Erewd  uaim-se  dait,"  ol  Bricriu,  „acht  co  n-derna 
mo  chomarli-sea."    „Dogen  immorro^'  or  Lagaire. 

20  9.  „Mad  lett  ém  cauratllmir  mo  thige-se,  bid  lat  ciiurath- 

mir  Emna  do  gres.  Is.  cóir  curathwíir  mo  thige  do  cosnom", 
or  se,  „ni  caurathmir  tige  meraige.  Ata  dabach  hi  talla  triar 
and  di  laihaib  gaile  fer  n-Ulad,  iarna  linad  do  fin  acneta. 
Ata  torc  secht  m-b\iadan  and;  o  ro  bo  orc  becc,  ni  dechaid 

25  inna  béolu  acht  littiu  lemnachta  ocus  menadach  i  n-erroch, 
ocus  fircroith  ocus  firlemnacht  issamrud,  eitne  cnó  ocus  fir- 
chruithnecht  hi  fogomur,  (p.  100'' :)  ocus  feóil  ocus  enbruthe 
hi  gemrud.  Ata  bo  thúir  and  dia  n-at  slána  a  secht  m-h\iadna; 
o  ro  bo  lóeg  bec,  ni  dechaid  fráech  no  foigdech  inna  béolu 

30  acht  firlemnacht  ocus  luigfér  glasfeoir  ocus  arbar.  Atát  cóic 
fichit  bargen  cruithnechta  and  iarna  fuine  tria  mil.  Cóic 
méich  fichet  tra,  iss  ed  ro  bronnad  frisna  cóic  fichtiu  bargen 
sin,  ocus  cethri  bargein  di  cach  miach.  Isse  sin  din  curathmir 
mo  thige"  or  Bricriu.  „Uair  is  tussu  Iséch  as  dech  fil  la  Vltu, 

16  búaíd  LU.  23  acneta:  i.  saiuemail  LU.  24  o  ro  bo  Con- 

jectur  von  mir.     Dus  Facs.  hat  eine  Lücke  von  ettca  drei  Buchstaben 
und  le,  letzteres  wohl  nur  vom  Copüten  verlesen.    Vergl.  lin.  29. 


IX  Fled  Bricrend.  257 

is  dait  as  clióir  a  thabairt,  ocus  is  dait  don-úthracar-sa.  In 
tan  iarom  bas  lirlam  taisbenad  inna  flede  deód  lái,  erged  do 
ara-so  súas,  ocus  bid  do  doberthar  in  curathmirJ'  „Beit  fir 
marba  and,  nó  dogéntar  samlaid"  or  hoegaire.  Faítbestár 
Bricriu  la  sodain,  ocus  bá  maith  lais  a  mewma.  5 

10.  0  ro  scáich  do  iarom  imcossáit  Loegam  Buadaig, 
dolléic  im  budin  Chonaill  Chernaig.  „Maith  sin",  a  Chonaill 
Cernaig,"  or  Brimw,-  „is  tu  Isécb  na  cernd  ocus  na  comram. 
At  móra  na  comrama  dait  sech  ócu  Ulad  ol  chena  In  tan 
tisLga.it  Vlaid  for  cricba  echtrand,  udi  tri  la  ocus  tri  n-aidche  10 
dait-siu  remib  for  áthaib  ocus  ilathaib.  Tu  daw  tar  a  n-éssi 
dorísi  oc  á  u-imdegail  oc  tichtain  ass,  conna  torgetbar  sechut 
na  treót  na  torot.  Cid  dait-siu  iarom,  nád  bod  latt  curathmir 
Emna  Macha  do  grés?"  Cer  bo  mór  trá  ammuinbecb  dorat 
im  Ubegaire,  dorat  a  da  cutnimmai  im  Consill' Cernach.  15 

11.  lar  n-imcbossáit  Conaill  Cernaig  do  iarom  amal 
ro  bo  data  lais,  dolleci  im  budin  Conculaind.  „Maith  sin",  or 
se,  „a  Chuculaind,  a  cathbiiadaig  Breg,  a  ligbrataig  Liphe,  a 
macdretill  Emwa,  a  lennám  ban  ocus  ingen,  ni  lesainm  dait 
indiu  Cúculaind,  úair  is  tu  fer  aurbága  fil  la  Ultu,  dóeme  20 
ammórgréssa  ocus  ammóraurgala,  ocus  saiges  a  chert  do  cech 
oen  la  VUu,  ocus  ni  nad  roichet  Ulaid  uli,  ro  soichi-siu 
th'óenur,  ocus  addaimet  fir  hErend  uli  do  gail  ocus  do  gais- 
ced  ocus  do  gnima  úassaib.  Cid  dait-siu  iarom  in  cauratlimir 
do  lécud  dó  nach  aile  do  Vltaib,  uair  ni  túalaing  nech  di  25 
feraib  hErend  a  chosnam  frit?"  „Tong  a  toing  mo  thúath 
imíworro",  or  Cuculaind,  „bid  cia  cen  chend  inti  doraga  dia 
chosnam  frim!"  Scaraid  daw  Bricrm  friu  iar  sodain,  ocus  do 
thsét  hi  comaitecht  a  slóig,  amaZ  na  dernad  eter  in  n-im- 
chossáit.  30 

12.  Lotár  iarom  dochom  in  tige,  corra  gaib  cách  a  lepaid 
and  issind  rigthig,  eter  rig  ocus  rigdomna  ocus  airig  ocus 
ócthigernd  ocus  maccóemu.  Leth  in  tige  iarom  do  ConchobMr 
CO  láthaib  gaile  fer  n-Ulad  immi,  ocus  alleth  n-aill  do  ban- 
trocht  Ul«fZ  im  Mugain  ingin  Echach  Fedlig,  mnai  Conchobair.  35 
(pag.  101a:)  Batir  he  iarom  bátár  im  Chonchobur  i  n-airinuch 

17 


258  IX  Fled  Brícrend. 

in  tige,  i.  Fergus  mac  Róicli,  Celtchar  mac  Uthechair,  Eogan 
mac  Durthacht,  ocus  da  mac  iiid  rig  i.  Fiacha  ocus  Fiachaig, 
Fergna  mac  Findchóime,  Fergus  mac  Leti,  Cúscraid  Mmd 
Macha  mac  Conchohair,  Sencha  mac  Ailella,  tri  maic  Fiachach 

5  i.  Rus  ocus  Dáre  ocus  Imchad,  Muinremur  mac  Geirrgind, 
Errge  Echbél,  Amorgene  mac  Ecit,  Mend  mac  Salchadae, 
Dubtach  Dóel  Vlad,  Feradach  Find  Fectnach,  Fedelmid 
Chilair  Chetaig,  Furbaide  Ferbend,  Rochad  mac  Fathemow, 
Loegairé  Búadach,   Conall  Cernacli,  Cúculaind,  Connad  mac 

10  Mornai,  Erc  mac  Fedelmthe,  Illand  mac  Fergusa,  Fintan  mac 
Neill,  Ceternd  mac  Fintain,  Factna  mac  Sencada,  Conla  Saab, 
Ailill  Miltenga,  Bricriu  fodein  ocus  formna  láth  n-gaili  \J\ad 
ar  cena  ocus  a  maccsem  ocus  a  n-sesa  dána. 

13.  Ardopetet  iarom  a  n-sés  ciúil  ocus  airfite,  céin  both 
15  oc  taisbenad  na  flede  dóib.    0  ro  taisfeóin  iarom  Bricn'w  in 

fled  cona  imthórmaigib  ulib,  forócrad  do  Bricn'wíí  fácbáil  in 
tigi  de  inchaib  na  n-atairi.  Atrachtatár  na  aittiri  la  sodain, 
ocus  a  claidi&  nochta  na  lámaib  día  innarba  asin  taig.  Téit 
iarom  Bricriu  cona  teglach  assin  tig  dochom  a  gríanám.  Oc 
20  techt  do  iarom  fo  díbí*  ind  rigthaigi  is  and  asbert:  „In  caur- 
O/thmir  ucut",  ol  se,  „ama?  ro  aurgnad,  ni  c&urathmir  tige 
meraige.  Lséch  bas  dech  lib  do  \J\taih,  dam-beraid  do."  Fos 
fácaib  la  sodain. 

14.  Ataregat  ind  rannaire  do  raind  in  bid  la  sodam. 
25  Atraig  iarom  ara  Loegam  Buadai^  i.  Sedlang  mac  Riangabra, 

CO  n-epert  frisna  rannairib:  „Dale  sechut",  ol  se,  „a  curathmir 
n-ugut  do  Loegamw  Buadach,  uair  iss  é  non-dlig  sech  ócu 
\J\ad  ar  chena.  Aifraig  daw  Id  mac  Riangabra,  ara  Conaill 
Cernaig,  co  n-epert  a  cetna.  Affraig  daw  Lóeg  mac  Riangabra, 
30  CO  n-epert  a  cetna  frisna  ranmairib:  „Tucaid  do  Choinchulaind 
sucut",  ol  se,  „ni  mebul  do  JJUaib  uli  a  tbabart  do;  is  é 
gaiscedach  as  decb  fil  dib  he."    „Ni  bá  fir  sin",  or  Conall 


16  fogartar  do  iar«w  fagbaiZ  in  tighi  do  incuib  na  n-aittiVe  Anfang 
von  Eg.  93,  fol.  20»  18  dia  innarba  asin  tig  dochom  in  grianain  oc 

techt  do  iarom  fo  debi  in  rigtoige  is  ann  asmbcrt  Eg.         22  a  ülto  Eg. 
25  Seglang  Eg.  26  sechad  Eg.  27  ugat  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  259 

Cernach  ocus  or  Loegaire  Büadac/i.  15.  Atafregat  for  lár 
tige  ocus  gabtait  a  sciathu  foraib^ocus  taurlaingset  a  claid&i 
a  triúr.  Imman-esoírg  dóib,  co  m-bo  nem  teued  indala  leth 
dind  rigthig  lasna  claid&i  ocus  la  fsébra  na  n-gái,  ocus  co 
m-bo  én-  (p.  lOP:)  laith  glegel  alleth  n-aile  di  cailc  na  sciath.  5 
Foceird  armgrith  mór  arrígthech  la  sodain,  ocus  ro  crith- 
uaigset  ind  laith  gaile,  ocus  ro  fergaigestar  Conchobwr  fodessin 
ocus  Fergus  mac  Róig  oc  ascin  ind  étúalaing  ocus  ind  anfir, 
i.  in  dias  do  gabáil  immon  n-óenfer,  i.  Conall  CernacJi  ocus 
Loegaire  Btiadach  im  Choinculaind.  Ni  rabi  la  Ultu  fer  no  10 
lamad  a  n-etargaire,  co  n-epert  Sencha  fri  Conchobwr:  „Etar- 
scar  na  firu"  or  se;  ar  is  é  día  talmaide  ro  bói  oc  UUaib  ind 
inbuid  sin  ConcJiohur. 

16.  Dolluid  Conchohur  ocus  Fergus  etarro  iarom.  Dol- 
lécet  a  láma  la  tóeb  fó  chetóir.  „Dénaid  mo  reir-se"  or  Sencha.  15 
„Dogenam-ne"  ol  seat.  „Isí  mo  ríar-sa  din",  or  Sencha,  „in 
csLurathmir  ucut"  ol  se  „do  fodail  fón  slóg  uile  innocht  ocus 
techt  immi  iar  sudiu  irréir  n-ki\ella  maic  Mágach,  ar  bid  aing- 
cess  la  \]\tu  in  dal  so  do  gleód,  mani  brethaigther  hi  Cruach- 
naib.  Fodailter  iar  sudiu  biad  ocus  lind  dóib,  ocus  tairmchell  20 
dáil  tenid  leó,  ocus  gabsus  meisce,  ocus  bátar  failte.  Briccriu 
daw  ocus  a  rigan  ina  grianán.  Bá  foderc  dó  iarom  assa  imdui 
suidigud  ind  rigthige,  amal  ro  both  and.  Ro  scrút  inna 
mewmain,  cinnas  doragad  ar  imchossait  na  m-ban,  ama/  do- 
rigni  imcossait  inna  fer.  25 

17.  In  tan  iarom  ro  scáig  do  Bricrind  a  scrutan  ina 
mewmain,  ama?  doragad  airi,  ba  si  liair  in  sin  dolluid  Fedelm 
Nóichride  cóeca  ban  asind  rigthig  immach  iar  trommi  óil. 
Addaci  Briccnw  sechai.  „Maith  sin  innocht,  a  ben  Loegam 
Búadaig,  ni  lesainm  dait  daw  Fedelm  Nóichriííe  ar  febas  do  30 
chrotha  ocus  do  ceille  ocus  do  ceneoil.  Conchob«*r  ri  coicid 
hErend  do  sahair,  Loegaire  Bu?idach  do  chéle,  acht  nammá 

UÍ  bo  ro  lim  dait,  conna  tissad  nech  di  mnaib  \J\ad  riut  hi 


1  atarregat  Eg.  5  do  calcib  na  scieth  Eg.  n  uccot  Eg. 

18  ainces  Eg.         20  tairmcell  dail  tened  leo  Eg.        20  Bricrind  om.  Eg. 

17* 


260  IX  Fled  Bricrend. 

Tech  Midchúarda,  ocus  co  m-bad  hit  íarsála  uo  beth  bantrocht 
JJlad  uile.  Bá  tu  tbeis  isa  tech  ar  thus  innocbt,  doroimle 
caidche  áis  banríguacht  úas  bantrocht  Vlad  uli."  Téit  ass 
Fedelm  la  sodain  tar  teóra  fuithairbe  ón  tig, 

5  18.  Tic  immach  iar  sin  Lendabair  ingen  Eógain  maic  Der- 

thacht,  ben  Conaill  Cernaig.  Atgládastar  daw  Bricriu,  co  n-epert : 
„Maith  sin,  a  Lendabair",  or  se,  „ni  lesainm  dait  ind  Lendabair, 
at  banlendan  ocus  at  mei^marc  fer  n-domain  uli,  ar  do  áine 
ocus  t'urdarcus.     A   n-ed  ruc  do  chéli  do  ócaib  domoin  ar 

10  gaisciud  ocus  cruth,  ro  ucaiseo  di  mnaib  Vlad."  Cid  mór  tra 
a  muinmec  dorat  im  Fedlm,  dorat  a  da  cutrwmma  im  Lenna- 
hair  fó  a  n-innas  cetna. 

19.  Dolluid  Emer  immach  fo  sodain  cóeca  ban.  „Slan 
seiss,  a  Emer  ingen  Forgaill  Manachl"  ol  Bricriu,  „a  ben  ind 

15  fir  as  dech  i  n-Ere.  Ni  lesainm  dait  ind  Emer  Foltcháin,  is 
húariud*  do  rigaib  ocus  rigdomnaib  hErend  immut.  A  n-ed 
rucc  grian  do  rennaib  nime,  rucaisiu  (p.  102^:)  de  mnaib  do- 
main  ule,  ar  chruth  ocus  deilb  ocus  cenél,  ar  óiti  ocus  áni 
ocus  irdarcus,  ar  aliud  ocus  érgna  ocus  aurlabra."    Ciar  bo 

20  mór  trá  a  mainbech  dorat  im  na  mná  aile,  dorat  a  thri  chom- 
méit  im  Emir. 

20.  Tiagait  ass  iarom  na  teóra  huána,  co  m-batár  i  n-óen 
magin,  i.  teóra  fuithairbi  on  tig,  ocus  ni  ütir  nech  dib  for 
araile  a   n-imchossait    do    Bricrind.      Dothségat   tia   dig   la 

25  sodain.  Tochim  fossad  n-álaind  n-ínmalla  issin  chetna  fuith- 
erbe,  isiwg*  ma  ro  fuc  nech  dib  a  choiss  sech  araile.  Ind 
fuithairbe  tsa\aise  immorro,  bá  miniu  ocus  bá  lúathiu  a  n-imtecht 
issudiu.  Ind  fuithairbe  immorro  ba  nessu  don  tig,  iss  amlaid  ruc 
cach  ben  dia  seitche  ar  écin  ocus  tuargabsat  a  lénte  co  mellaib 

30  a  lárac  do  imchosnom  dul  isa  tech  ar  thiis,  úair  iss  ed  atrubairt 
Bricriu  fri  cach  se  timchell  araile,  issi  ro  bad  banrigan  in 
chóicid  uli  inti  dib  cetna  ragad  issa  tech.  Ba  si  méit  a  foth- 
raind  tra  oc  imchossnam  techta  ar  thossaig  cach  riana  chéli. 


2  Toroimle  co  haidne  seis  Eg.         7  Lenabair  LU.         9  domo  Lü. 
anedruch  LU.  20  a  da  qhutrumse  Eg.  26  ass  ingma  rucc  Eg. 

30  a  laurc  Eg.  33  ce  se  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  261 

amal  bid  fothrond  coecaf  carpai  do  thisad  and,  co  forcroth  a 
rigthech  n-uile,  ocus  co  rseblangtár  ind  laith  gaile  dia  n-gais- 
cüid,  CO  folmastar  cach  dib  aidid  a  chéle  isin  tig. 

21.    „Anaid",  or  Sencha,  „ni  dat  námait  táncatár,  acht  is 
Bncriti  dorat  imcossáit  eter  na  mná  dochótar  immach.    Tong    5 
a  toing  mo  tliúath",  or  se,  „mani  iatar  a  tech  friú,  bít  Ha  a 
mairb  and  andat  a  m-bi."    ladait  na  dorsaide  in  comla  la 
sodain.    Ro  saig  Emer  ingen  Forcaill  Mánach  ben  Conculaind 
ar  lúas  ríasna  mnáib  aile,  co  tard  a  druim  frisin  comlaid,  ocus 
co  n-arlastár  úadi  na  dorsaide  riasin  m-bantrocht  or  chena,  10 
CO  n-érget  a  fir  isin  tig  la  sodam,  cach  fir  diib  do  oslogud 
riana  mnái,  co  m-bad  a  ben  cetna  tisad  issa  tech  ar  thús, 
„Bid  olc  ind  adaig"  or  ConcJiohur.    Bewaid  a  cló  n-argit  ro 
bói  ina  láim  frisin  n-uaitni  créduma  inna  imda,  co  n-desitar 
in  t-sliiaig  inna  sudi.    „Anaid",  or  Sencha,  „ni  ba  cath  co  n-  15 
gsdsciud  dogentar  sund,  acht  bid  cath  co  m-hriaihraih  la  sod- 
ain."    Tolluid  cach  ben  fo  chóim  a  céli  ammaig,  conid  andsin 
dorónsat  in  hiisitharchath  Ban-Ulai?. 


Briatharcath  na  m-bau  in  so. 

22.    Asbert  Fedelm  Noicride  hen  Loegairi  Buadaig: 
[R.]  „Cotom  bert-sa  brú  sóer  sruith  dim  chlaind  comceneoil     20 
cinsiu  di  churp  rig  sceó  rígnai  rieht  forcáini  costud* 
conid  cruth  buidech  berar  úaim  nóithium*  cruth  cáin 


4  nitat  namaid  Eg.    tangatar  ann  Eg.  5  itir  na  mnaib  Eg. 

Tongusse  atoinge  m  tuath  Eg.  e  bith  lia  ar  mairb  andaiti  ar  m-bi  Eg. 
9  CO  tarat  Eg.  comla  Eg.  13  benaid  Eg.  u  imdaige  Eg.  17  fo 
chomair  Eg.  is  h&milad  Eg. 

Cap.  22.  In  diesem  und  den  folgenden  Capiteln,  welche  die  Reden 
der  Frauen  enthalten,  habe  ich  nur  da  eine  Interpunction  gesetzt,  wo 
eine  solche  in  der  Handschrift  steht.  Die  Zeüenabtheilung ,  für  die  in 
den  Handschriften  kein  Anhalt  vorhanden  ist,  soll  nur  andeuten,  wo 
ich  einen  gewissen  Sinnesabschnitt  oder  —  was  hier  dasselbe  besagt  — 
ein  Versende  vermuthe. 

19  Fedlim  Eg.  20  Cottambertsa  Eg.    do  claind  comcbineoil  Eg. 

gl  do  churp  Eg.    forchaine  costad  Eg.         22  beror  Eg.    cruth  coin  Eg. 


262  IX  Fled  Bricrend. 

consert*  la  feba  féne  fogart*  geinsiu  genas 

luchthond*  lámderg  Loegaire 

lin  m-band  m-balcbúada  beras  ar  iath  u-\J\ad 

aurslaid  cricha  comnart  comnámat  cen  Ultu  imbi. 
5     *  Imús  dich  (p.  102'':)  immus  teorathar  imgoin 

airriu  airdercu  Isechaib  hoegairc. 

lin  a  búada  bias  lias  cech  Iséch. 

Cid  nab  sin  Fedelm-sa  Findchóem  chruthbúadach  búageltach 

cichseíí  ria  cacb  mnái  hi  Tech  Midchúarda  medrach." 
10  23.    Asbert  Lendabair  la  sodain  ingen  Eógain  maic  Der- 

tacht  ben  Chonaill  Cernaig  maic  Amorgem': 
[R.]  „Ar  is  mése  crúth  chéiU  chongraimmim* 

coiblethar*  céim  cruth  cáin  caurchasta 

i  Tech  Midchúarta  rig  ria  mnáib  Vlad. 
15     Ar  is  mo  chéle  crem  Conall  coscorach  credmair 

coibledar  céim  n-ard  n-adguide* 

i  n-uchtu  ergal  n-eirrind  ria  cach. 

Cáin  tintaí  chucum  co  cernaib  co  cennaib 

con  ruccai  calca  cruáidse  comraicthi  \J\ad 
20      arsaid  cach  n-áth  conid  dia  thuil  tglaí* 

arslaithi  a  n-áthu  arfich  a  n-gressu 

comaig*  lach  arabi  lecht  liác 

laimethar  mac  áin  Amorgem  accalldaim 

ar  is  Conall  ar  lin  a  cherd     cinges  ria  cach  Isech. 
25      Cid  nabb  sin  Lendabair-se     lí  súla  cáich 

cichsed  ría  cach  mnai  hi  tech  ríg." 


1  gensiu  genas  lucht  donn  Eg.  3  m-buada  Eg.  4  arslaig  cricha 
comnamat  cen  Ultu  imme  Eg.        6  airri  airderca  Eg.        7  lín  a  buad  Eg. 

8  Cid  nab-  si  an  Fedlim  si  Eg.    cruth  buadach  buadgeltoch  Eg. 

9  cichsed  ria  cech  mnai  a  tech  medrach  Midchuartae  Eg. 

Cap.  23.  Auch  hier  mir  die  Punkte  nach  der  Handschrift,  die  Ab- 
theilung der  übrigen  Zeilen  nach  meiner  Vertmithung. 

10  Asmbert  Eg.  ii  Aimergin  Eg.  13  coibletar  ceimm  cruth  caem 
curcasta  Eg.  u  Ulad  uile  Eg.  15  cosgrach  credmar  Eg.  16  coi- 
plethar  Eg.  17  ind  ucht  ergal  Eg.  is  coin  tinntaid  cugam  co  cernaip  Eg- 
19  cruaide  comruicthe  Eg.  20  conad  dia  tul  tglai  Eg.  S2  comaig  laech  ara 
bi  Eg.    23  accaldaim  om.  Eg.    24  a  cerd  no  a  cern  Eg.    25  Cid  nab-  si  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  263 

24.  Asbert  Emer  ingen  Forgaill  Manach  ben  Conculaind: 
[R.]  „Cotom  gaba-sa  chéim  cruth  cheill  congraimmim* 
coibliud*  biiada  báigtliir  cach  delb  cháin  cbucom 
conid  mo  rose  sóer  setta*  dóine  dorn  gnúis  gné 
ní  fríth  cruth  ná  córai  ná  congraim*  5 

ni  frith  gás  ná  gart  ná  genus. 
ní  frith  luth  seirce  sóerligi  na  celle  conom  thic-se 
ar  is  immum-sa  ochsatar  Ulaid  uile 
is  mé  a  cnú  chridi  glé  diammbé-se  bséth  fíadetarlu.* 
Nimmar  mbith*  ben  úadib  lía  céle  oq  trath  sa  co  alaile    10 
is  Cuculaind  mo  chéle  ní  cú  dies* 
crithir  fola  for  a  crund 
cobur  fola  for  a  clsediub. 
Cáin  forondar  a  chorp  hi  crú 

crécbta  ina  cbáin  cnis  15 

álta  ina  thóeb  liss 

cáin  feid  a  rosc  rochéim  inna  chend  síar 
cáin  fuálaing  fuitber  glaini  sair* 
sírderg  a  sella 

ógdérg  a  fonnaid  20 

fordeirg  a  fortgea 
arfich  ó  áib  ech  ocus  analaib  fer 
foceird  ich  n-erred  ind  áib 
atetha  cles  dond  cless  dall  cless  n-eóin 
immelig  loa  usci  atetha  cless  noabair  25 

conboing  catha  cróchombág 


Cap.  24.     Auch   hier   nur   die  Punkte   nach   der  Handschrift,    die 
Zeilenabtheilung  von  mir  da,  wo  ich  einen  Sinnesabschnitt  vermuthe. 

1  Asmbert  Eg.       2  ceim  cruth  ceill  congraimw  Eg.       3  baidther  Eg. 
cain  cugam  Eg.  4  conad  Eg.  7  lutli  seirci  saorlighe  na  gile 

na  ceille  conam  ticisi  Eg.  s  ochsathor  Eg.  9  dia  mbe  se  die 

m-be  se  (sie)  bseth  fiadetarlae  Eg.         10  nimmar  bid  Eg.        colaile  Eg. 
11  ni  cu  cichis  crithir  Eg.  14  Cain  forondor  a  corp  a  cru  Eg. 

15  creacht  Eg.         17  cain  feith  a  roscc  rochain  ina  chind  [om.  siar)  Eg. 
18  Cain  fualaing  fuider  glaini  {om.  sair)  Eg.  21  foirtchi  Eg. 

22  a  fichaib  ech  ocus  analaib  {om.  fer)  Eg.  23  focherd  ich  neirred 

pindaib  Eg.  25  immasleig  loa  uisqi  atetae  cles  noubuir  Eg. 


264  IX  Fled  Bricrend. 

[R.]  falgaib  etho*  borrbuidne 
brissid  úath  nadarccna* 
is  fer  seirgeis*  illigu 
is  cron  chutma  cúaride* 
5       iss  i  rieht  mná  siúil  sedda  \J\ad  uli 
corrici  mo  cbele-se  Coinculaind 
cró  dond  glé  sin  samlaitiV 
at  salaig  úantaind  athúanaind  chrisalaig* 
at  gairb  chaithlig  at  cróna  cutrwmma* 
10     at  crothle  garmiline  at  búanaind  bodelbse* 

is  ir-  (p.  103*:)  rechtaib  bo  ocus  dam  ocus  ech 
settai  mna  Vlad  uli  conom  thici-sea. 

25.    La  sodain  ba  ed  dogensat  ind  fir  batar  sin  tig,  i. 

hoegaire  ocus  Conall  Cernach,  o  ro  leblaing  a  lua»*  laith  iar 

15  closin  imacallma  na  m-ban,  ro  brisiset  cleith  di  clethaib  ind 

rigthige  fo  a  comartus  immach,    conid  si  conar  dollotar  a 

mna  chucu  isin  tecb.     Cuculaind  immorro  tuargaib  a  tech  i 

n-aurchomair  a  imdái,  comtar  foderci  rewia  nimi  fon  fraigid 

immach  anis,  con[id']  si  sin  conar  dolluid  a  hen-som  ocus  cóeca 

20  ban  cecthar  de  na  da  ban  aili  ocus  cóeca  ban  a  mna  fodéin, 

conna  bad  cutrwmmus  disi  frisna  mna  aili,  uair  nir  bo  chutrwm- 

mus  do-som  fri  cách.  Dolleci  Cuculaind  arrigthech  sis  iar  sudi, 

CO  n-dechatar  secht  ferchubat  di  fenamain  in  tige  i  talmain, 

CO  forcroth  a  n-dún  uli  ocus  cor  trascair  grianan  Bricrend  fri 

25  Iar  talman,  co  torcair  Bricriu  fodein  ocus  a  rigan,  corrabatar 


1  falgaib  betha  Eg.  3  sergis  Eg.  4  cron  cutma  Eg. 

5  issi  irriucht  mna  siul  sedda  Eg.  7  samlaithir  Eg.  8  at  salai^f 

uanainn  atanaind  crisalatijr  Eg.  9  cutrummse  Eg.  10  garman- 

line  Eg.    bo  delpai  Eg.  12  sedda  Eg.    conamticcise  Eg. 

Cap.  25.     13  issin  tig  Laeg.  B.  ocus  Conall  C.  Eg.  le  conad 

sisin  Eg.  19  conadh  sisin  Eg.,  consisin  Lü.  20  na  da  ban  aile  co  na 
ba  cutrumMS  disi  fris  na  mnaib  uair  nior  bo  chudrumus  die  fir  frisna  firse 
aile  Eg.  {Anfang  von  föl.  22)  21   cuthrMmmus  LU.         22  ToUecce 

C.  in  rigteuch  Eg.  23  connteuchwstar  VII  ufercuboit  Eg.  co  forcroith 
in  dann  n-uile  Eg.  fenamain  Stokes,  Bern,  on  the  Facs.  p.  13,  senamain 
LU.,  Eg.,  Lc.  24  cor  trascair  Eg.    for  Iar  Eg.        25  co  torchair  B. 

todein  ocus  a  rigban  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  265 

isind  otruch  for  lar  ind  lis  eter  na  conaib.  „Aill  amai"  for 
Bricmt  „tancatar  námait  a  n-dúu",  la  eirgi  súas  co  opund. 
Co  ro  la  cor  immá/i  rigthech,  co  n-acca  am«?  ro  cloeuad  a 
thech,  conda  tarla  for  a  lethbeolu  uli.  Adsoirg  a  bossa  la 
sodain  ocus  leicthe  isa  tech  iar  sudi,  ocus  ni  rabi  la  Vltu  fer  5 
asaitbgned  amaZ  ro  salcbad,  conid  ina  labrad  atgenatar. 

26.  Asbert  Bricrm  friu  iarom  do  lar  in  tigi:  „Nimator- 
chomlod-sa  fleid  dúib  tra,  a  \J\tu"  for  se.  „Is  ansu  lim-sa  mo 
thech  oldás  mo  trebad  uli.  Is  geis  dúib  tra"  ol  Bricn'w  „Ol 
na  longud  na  chotlud,  co  fargbaid  mo  thech-sa,  scmal  fond-  10 
rancaibair  for  bar  cind."  Atregat  laith  gaile  fer  n-\]\ad  uli  isin 
tig  la  sodain  ocus  doberat  triamnai  don  tig  ocus  nir  thúar- 
gaibset  cid  co  tisad  gséth  etorro  ocus  t&hnain.  Ro  bo  cheist 
for  UUu  daw  ani  sin.  „Nochonomtha-sa  diiib"  ol  Sencha  „acht 

in  fer  fod  rácaib  co  eisen,  aitchid  fris  a  facbail  co  diriuch."  15 

27.  Asbertatar  \]\aid  fri  Coinculaind  iar  sudi  a  tech  do 
dirgiud,  ocus  asbert  Bricrm:  „A  ri  Isech  n-Erewíí",  for  se, 
„mam  dirgi-siu  co  rop  cóir,  no  con  fil  isin  domuu  nod  n-dirgi." 
Doratsat  Vlaid  uli  impidi  fair  im  thiiaslucud  na  cesta.  Afraig 
Cuculaind  la  sodain,  na  betis  ás  na  fledi  cen  ol  cen  tomoltus.  20 
(p.  lOS'':)  Dorat  iarom  Cuctdaind  triam  dia  twrcbail  ocus 
forémmid.  Ro  riastrad  immi  iarom  iar  sudi,  co  rabi  banna 
fola  im  bun  cacha  finna  do,  ocus  ro  suig  a  folt  inna  chend. 


1  issin  otrach  chacae  for  lar  Eg.  3  co  rollá  cor  imma  rigteuch  Eg. 
4   contarrlae   for  a  leith   beulse   {om.  uli)  Eg.    assoirg  Eg.  5   tol- 

leicti  Eg.  6  assaltgned  amail  Eg. 

Cap.  26.  7  riu  iarow  toUar  in  ticce  Eg.  nimatarcomlttsae  fleud  Eg. 
8  Is  auntsa  Eg.  10  nallongwd  na  gwodlaed  Eg.  fondrarnecbabttr  ar 
for  cind  Eg.  11  ataregaut  láit  gaile  Ul.  uile  Eg.  13  Rop  ceus  do« 
for  üllt.  ind  ni  sin  Eg.  u  Nocham  thasae  Eg.  15  aitqi  fris  a  fag- 
bat7  CO  direch  Eg. 

Cap.  27.     Asmbcrtatar  Eg.  16  do  dirgad  Eg.        n  asmbert  Eg. 

18  main  dirgeussu  corab  cóir  ni  con  fil  issin  dornttn  nod  dirge  Eg. 

19  Atfraich  Eg.  20  \ucht  na  fleidi  Eg.     cen  tomailt  Eg.  22  for- 
feim  Eg.    Ro  riestrad  imbi  iersuidm  combsei  banno  folae  imm  bun  cecÄ 


266  IX  Fled  Bricrend. 

cor  bo  suas  mseldub  demischas  chirdub  ba  forcsi  fair,  ocus 
ro  gab  imbri  bró*  ocus  ró  sini  iar  sudi,  co  taillfed  fertraig 
feroclaig  eter  cacli  da  asna  do. 

28.  Tancatar  a  sbs  c^ímachta  ocus  a  lucht  adartha  na 
5    dochwin,  ocus  tuargaib  a  tech  iar  sudi  ocus  forruim  co  riac/ti 

a  dirgi  fesin  inna  cetna.  Ocus  ba  sam  doib  iarom  oc  tocha- 
tim  na  fledi,  i.  na  rig  ocus  na  toisig  isindarna  leith  im  Con- 
cobur  clothamra,  im  ardrig  n-amra  i\-\]\ad.  Ind  rigna  im- 
morro  isind  leith  araill,  i.  Mugain  Aitencsetrech  iugen  Echach 

10  Fedlig  ben  Conchobair  maic  Nesa,  Fedelm  Nqicrothach  ingen 
Concobair  (i.  nói  crotha  no  tadbantais  forri,  ocus  ba  aildiu 
cach  crutb  araili),  Fedelm  Foltcbaiu  da»i  ingen  aili  Concho- 
bair ben  hoegairi  Buadaig,  Findbec  ingen  Echach  ben  Che- 
thirnd  maic  Fintain,  Brig  Brethach  ben  Celtchair  maic  Uthi- 

15  chair,  Findige  ingen  Echach  ben  Eogain  maic  Durthacht, 
Findchsem  ingen  Cathbad  ben  kmargin  larngiunnaig,  Derbor- 
caill  ben  Lugdach  Riab  n-derg  maic  na  Tri  Find  Emna,  Emer 
Foltchain  ingen  Forcaill  Manach  ben  Conculaind  maic  Sual- 
daim,  Lendabair  ingen  Eogain  maic  Durthacht  ben  Conaill 

20  Cernaig,  Niab  ingen  Celtchair  maic  Uthechair  ben  Chormaic 
Condlongas  maic  Concobair.  Is  lia  turem  tra  ocus  aisneis  Ina 
m-bói  dí  degmnáib  and  chena. 

29.  Dorala  in  tech  ina  ráithsechaib  briathar  oc  na  muáib 
doridisi  oc  imarbaig  eter  a  feraib  ocus  siat  fesni,  co  folmaiset 


finda  doa  ocus  ro  suig  a  folt  inda  cheunt  conderwse  (conndae  Eg.)  suas 
mael  cas  cirdub  ro  bsei  fair  ocus  ron  gab  a  bri  bro  ocus  ro  sin  iar  sui- 
diu  CO  tuillfed  fer  troig  feroglaig  eter  cech  da  essnae  do  Eg. 

Von  Cap.  28  finden  sich  in  Eg.  nur  die  Worte  tuargaib  an  tech 
iar  suidii*  ocus  forruirim  co  ruacht  a  dirgi  an  ceina;  der  Frcmencatalog 
nebst  dem  vorhergehenden  Satze  (Ocus  ba  sam  etc.)  fehlt  in  Eg. 

Cap.  29  lautet  in  Eg.:  lersin  tra  coister  in  slog.  Berid  Sencha  breith 
dina  mnaib,  i.  Eimer  ar  tus  issin  teuch  ocus  na  di  mnaei  aile  gualainn 
frie  gualainn  ind  {verwischt).  Ro  fass  don  ind  imarbáid  chettnae  dona 
mnaib  issin  tig  iar  necht&in  indun.  Bator  iarom  ind  fir  do  mifost-  (f 
später  in  í  corrigirt)   ocus   anfeith   lasodain  conerrac/íí  Seucae  cosc  n^ 


IX  Fled  Bricrend.  267 

ind  fir  comergi  debtha  dorisi,  i.  Conall  ocus  Loegaire  ocus 
Cuculaind.  Atraclit  Sencha  mac  Ailella  ocus  ro  croith  in  craib 
Sencha,  ocus  contóiset  Ulaid  uli  fris,  conid  and  asbert-söm  oc 
cosc  inna  m-ban: 

[R]  „Cotob  sechaim  a  láichessa     ána  aúrdairce  airegda  Ulad.    5 
anat  for  m-briatra  bági     na  banaiter  fergnúsi 
iccruadaib  comraicthib     tria  úalle  a  n-glond. 
ar  is  tria  chin  m-ban     bit  femai  fer  dlochtai* 
fir  i  n-irgalaib  immad  mar  galgat  comlud  ferglunni 
ar  is  dia  m-brigaib  bsesaib  bés  dóib  10 

dofurcbat  nadíccat     imsúidet  nadrairget 
'Cotob  sechaim  a  laicesa    ana  urdairci." 

30.    Is  and  asbert  Emer  oc  a  frecra: 
[R.]  „Deithbir  dam-sa  a  Sencha  uair  is  am  bew-sa  curad  cáin 
cotngabtüs  cruth  ceill  o  ro  damnad  a  forcetul  (p.  104*:)  15 

cew  dichill. 
eter  chles  for  analaib  ocus  ubullchles  ocus  siaburcles  ocus 
des  cúair  ocus  des   cait  ocus  derg    filliud    erred    nair 
ocus  gai  bolcai  ocus  bai  brasi  ocus  bruth  n-gene  ocus 
sian  curad  ocus  rothchles  ocus  fíéburchles  ocus   dreim  20 
fri  fogaist  ocus  dírgiúd  cretti  for  cach  n-ái. 


m-ban  ol  se  na  be  olc  hir  nai  firu.  Cotaib  sechaim  for  sc  a  laichessa 
ana  urderca  Ulad.  Anaitt  bur  m-bagbriatra  na  banaitaigt  {sie,  venvischf) 
fergnuissi  i  cruad  comraictib  trie  uaill  agu  ar  is  trie  chin  m-ban  bid 
ferna  feur  dlocÄfain  fir  in  wrgalaib  immat  margalgat  comluth  ferg  luinde 
ar  is  die  m-brigaib  bsesaib  bes  doib  do  furgbait  nat  riccait  imsuidet  nad- 
rancit.     Co. 

LU.  hat  Punkte  hinter  Ulad  und  glond.  Die  von  mir  versuchte 
Sinnes-  und  Versahtheilung  ist  lin.  7  und  8  besonders  unsicher  5  und 
11  cotobsechai  LU.  Facs. 

Cap.  30.  Auch  hier  die  Punkte  nach  der  Handschrift.  Die  Auf- 
zahlung der  Waffenspiele  scheint  nicht  metrisch  zu  sein. 

DeithbtV  damsae  ón  a  Senchse  for  Eimer  bassa  bensa  ci*raid  cain  cot 
n-g&hus  cruth  ceill  oro  damned  a  forcetal  gan  dichell  eter  des  for  ana- 
laib  ocus  uball  des  ocus  siabttrcles  et  reliqua.    Et   ni   fuigbesiar  feur 


268  IX  Fled  Bricrend. 

[R.]  NÍ  faigbistar  fer  and  conmestar  a  ses  ocus  a  ás  ocus  a  anius. 

a  guth  a  gsés  a  chenél.     a  anius  a  urlabra. 

a  ág  a  gal  a  gaisced.     a  bruth  a  búaid  a  búadirse. 

a  foraim  a  fómsige.    a  déni  a  tharpige 
5       a  fiancboscur  co  des  ndwbair   fo  Cboinculaind  comchosmail." 

31.  „Fir  inna  radi-siu,  a  ben",  ior  Conall  Cernach,  „tsét 
ille  in  gilla  clesach  sin,  co  comairsem."  „Na  thó",  for  Cucu- 
laind,  „am  scith  aithbristi  indiu,  conda  esur  biád  ocus  co  ro 
chotlur  ni  dingen  comlond."    Ba  fir  ém  do-som  dan  ani  sin, 

10  fo  dagin  iss  ed  láa  and  sin  immanarnic  do-som  frisin  Liath 
Macha  hi  taib  Lindi  Leith,  hi  Sleib  Fúaít.  Ro  selaig  Cucu- 
laind  cliuci  iar  tichtain  dó  asind  loch,  co  tarat  a  di  laim 
imma  brágit,  co  ra  gaib  etorro  oc  gleic,  co  ro  thairmchellsat 
tir  n-Erend  fon  n-innasin,  co  toracht  inn  aidchi  sin  cona  eoch 

15  riata  leis  co  Emain  Maclia.  Is  fon  n-innas  cetna  daw  fuair  in 
Dub  Sainglend  a  Loch  Duib  Ssdnglend. 

32.  Is  and  asbert  Cuculaind  ani  seo:  „Ro  sirius  indiu 
ocus  in  Liath  morbrugi  Erend  i.  Brega  Midi  Murosc  Mur- 


ant  (sie)  conmestar  a  aes  ocus  a  fás  a  aines  a  airechws  (verwischt)  a  ur- 
labra a  ceneol  a  guth  a  gaes  a  gal  a  gaisced  a  bruth  a  buaidh  a  buaidh- 
irsi  a  foraim  a  foimsige  a  deine  a  dianchoscar  no  fescar  cOvCles  nonbuir 
for  Choincü  comcosmaiZ.    Eg. 

Cap.  31.  6  Fior  a  ben  for  Conaltt  (sie)  tset  ille  in  gillae  clessach 
sin  CO  comairsim.  Na  to  for  Cucu.  ansgith  (sie)  anossse  condsesar  bied 
ocus  coro  quodl&r.  Ba  fior  dossam  áon  innísin  fo  daigin  ised  la  innsin 
immcomhrainicc  dosum  frisin  Liath  Mochse  a  tseib  Linde  in  Leith.  Rose- 
laith  Cucu.  chuice  co  tarat  a  di  laim  immo  bragait  co  ro  tairmchill  tir 
n-Erend  fon  u-indMS  sin  co  torrsicht  ind  oidche  sin  cona  each  rietse  leis 
CO  teuch  m-Bricrend  inn  Dun  Unáraige.     Eg.  9  digö  LU. 

Cap.  32.    Iss  and  ismbert  Cucu.  indso: 

Ro  sirius  andiu  morbruighe  Erend  for  se  i.  Breughse  Midiu  Mu- 
rescc  Mttrtemne  Machse  Mag  Medba  Cttrrech  Cleitech  Cernse  Aidne 
Aigli  Asal  Lia  Linde  Lochrandae  Umall  Jrrus.  Cera  Maenmag  Muccraime 
Tenmag  Tulchse  Tuiride  Tetba  TlacMga  Taillti  Temoir  Cuala  Cermnae 
Ros  Ruidni  Roiscne  Aine.  Ferr  lern  cech  les  quodhid  dile  lem  longad 
olda  cechni.    Tongusae  itoingi  mo  tuath  madam  saitbeuch  bjd  ocus  cO" 


IX  Fled  Bricrend.  269 

themni  Macha  Mag  Medba,  Currech  Cleitech  Cerna,  Lia  Line 
Locharna,  Fea  Femeu  Fergna,  Urros  Doranand  Ros  Roigne, 
Anui  (?)  EÓ.  Ferr  cac/i  cless  cotlud,  diliu  lim  longud  oldás 
cach  ni.  Tongu  do  dia  toinges  mo  thúath,  diam-sa  sai- 
thech  bid  ocus  cotulta,  conid  des  ocus  cluchi  lim  comrac  fri  5 
óenfer." 

33.     Immacomamic  tra  dóib  débaid  do  denam  immaw 
curadmir  doridisi.  Dogni  Concobur  ocus  mathi  \]\ad  ol  chena 
a  n-etrain,  co  ro  glethe  a  m-brethugud.  „Eircid"  ior  ConcobMr 
„cussin  fer  folimathar  for  n-etrain,  co  Coinroi  mac  n-Dairi".  10 
Conid  and  asbert: 
[R.]  „Alid  in  fer     concerta  do  chách 

mac  Dairi  duir     csemroth  Curoi 

conclecht  fir  foi-coll     mad  fri  góe  gebitar 

fer  find  firen     fer  maith  mormewwnach  15 

brugaid  ar  brugachus 

laech  ar  laimthenchus 

ardri  ar  airechus 

concertfa  fir  foraib  feidm  airg  ailfes*  alid." 
AI. 

taltse  is  des  lern  ocus  is  cluichi  dam  comracc  frie  hoenfer.  Maith  tra 
ar  Conc.  is  Ior  atáthai  ag  airimdell  Brie  tuctliar  biedh  issin  tech  ocus 
coiscter  ind  imorran  co  tair  an  fleid.  Dogniter  samlaid  ba  saim  doib 
iarsuidm  co  cend  tri  la  ocus  tri  n-aidqi  Eg.  Unmittelbar  hieran  schliesst 
sieh  in  Eg.  Toichim  UlaiZ  do  Cruachain  aei  sis  anse  (Cap.  42).  3  ani 
oder  am  mit  einem  Strich  über  dem  a.  LU. 

Das  den  Capiteln  33—41  entsprechende  Stück  hat  Eg.  auf  fol.  23^ 
nach  den  Worten  Anaid  or  Sencha  denaid  mo  riar-sae.  Dodenam  ol 
siat  {Schluss  von  Cap.  74),  unmittelbar  vor  dem  wirklichen  Besuche  bei 
Curoi  (8.  S.  246). 

Cap.  33.  Anstatt  der  Worte  Immacomamic  bis  mac  n-Dairi  hat 
Eg.:  Isi  mo  riar-sa  or  Sencha  uair  nach  lamtar  hur  m-hrethugtid  innach 
baile  oile,  eirgid  co  Conri  mac  n-Daire  isse  rot  lemathar  hur  m-breiÄu- 
gud  ar  bur  n-agaidh.    Conad  ann  aspert  Se«ca.  13  Curui  mac  Dáire 

{om.  duir  und  csemroth)  Eg.  u  conclecÄiai  fir  forgall  nat  fri  goi 

gebithar  Eg.  15  mormeanmnach  Eg.  19  concertfa  fir  foraib  feidm 
airg  ailfes.    All-  Eg. 


270  ■  IX  Fled  Bricrend. 

34.  „Foemaim-sea  sin  tra"  for  Cuculaind.  „Cet  lern 
daw"  for  Loegaire.  (p.  104'':)  „A  dula  daw"  for  Conall  Cer- 
nacJi.  „Gabtair  tra  eich  duin",  for  Cuculaind,  „ocus  indilltir 
do  charpat  a  Chonaill,"  „Aill  amai"  for  Conall.  „Eche"  for 
5  Cuchulaind  „ioritir  cach  amglicu  t'echrad-su  mailli  do  cheira 
ocus  t'innell  imtrommu  con  cingenn  do  charpat,  con  tocba  clod 
cechtar  a  da  roth  rocharpait,  con[iiZ]  slicht  suachnid  fri  ed 
m-bliadwa  do  ocbaid  XJlad  cach  rot  riadas  do  charpat-su  a 
Chonaill." 

10  35.    „Atcluni-siu  swt  a  Loegam"  for  Conall.    „Fe  amse" 

for  Loegaire,  nacham  ail  nacham  imderg. 
Am  escid-sea  for  atha  for  ilatha 
CO  ucht  anfaid*  irgaile  re  n-ocaib  Ulad. 
Ni  chuir  form-sa  remthus  rerig 

15      con  clechtaim-se  cairmteoracht 

re  n-arcaib  re  n-erredaib  ri  oencairptib 
i  n-dolgib  i  n-drobelaib     hi  cailtib  hi  cocrichaib 
nad  clechta  err  óencharpait     do  imluad  ar  mési." 

A. 

20  36.    La  sodain  ro  inled  a  charpat  do  hoegairiu,  ocus  ro 

leblaing  ind,  ocus  imreid  dar  Mag  Da  gabul,  dar  Bernaid  na 


Cap.  34.  Fsemaim  faemaim  ar  Cu.  A  dul  ar  Con.  Cet  lern  ar  L. 
Gaibtcr  teich  din  a  Chon.  ar  Cu.  ocus  innillter  do  carpai.  Cid  amai 
for  Con.  Éché  for  Cu.  íorútir  cach  aimglica  techrada  utmaille  hindill. 
imtruime  concingenn  do  carpai  con  togbann  clad  cec/iiar  a  da  roth  do 
rocarpaii  conid  slieht  suaichnid  fri  hed  oll  bliaíína  do  ogaib  Vlad  cech 
rot  riadtts  do  carpatsa  a  Conaill.     Eg.  c  con  ei  geng  LU.  {auch  cI 

ist  undeutlich).  7  con  slicht  LU. 

Cap.  35.  Feama  for  L.  nacham  ail  nacham  imderg  a  Con.  for  Cu. 
Am  esccítí-sa  for  atha  for  ilatha  co  hucht  n-irgaile  re  n-ogaib  TJlad  ni 
chuir  formsa  remthus  re  rig  conclechtaimsi  cairpteorac/ti  re  hargaib  re 
herreciaibh  re  héncairptib  indoilgib  ind  drobelaib  a  coilltib  a  coiccrichaife 
nat  clec/ii  err  aencarpaii  do  imluadh  ar  meissi.  Amesc.  Eg.  i4  lies 
cairpteoracht. 

Cap.  36.  Lasodaiw  rogab-  a  eich  do  L.  ocus  ro  hinnlcd  a  carpai 
ocus  do  reblaing  ind.    Brei/iais  (brethais  H.)  intarad  brot  forsan  n-echratd 


IX  Fled  Bricrend.  271 

Forairi,  dar  Ath  Carpait  Fe^gusa,  dar  Áth  na  Mórrígna  do 
ChsCTthiund  Clúaua  Da  Dam  hi  Clithar  Fidbaidi  hi  Commur 
Cetharsliged  secli  Dun  Delca  dar  Mag  Slicech  siar  hi  Sléib 
Breg.  Ro  gab  tromcheó  doborda  dorcha  doeolais  do  and  sin, 
connarb  inriata  do  in  cbonar.  „Anam  sund,"  for  hoegaire  5 
fina  ai*aid,  „co  ro  diglá  in  ceó  dind."  Tairbling  hoegaire 
asa  charput,  ro  chuir  in  gilla  na  eocbo  hi  fergort  bói  hi 
comfocus  do.  37,  A  m-bói  and  in  gilla,  co  n-acca  in  scáilfer 
mór  ina  dochíím.  Nir  bo  segunda  a  tuarascbáil:  se  mullach- 
lethan  belremur  bolcsuilech,  g[(2íTdet]enach  granna  grMcá-  10 
nach,  dosmailgech  docraid  adetig,  se  tailc  talchar  tiwsewsach, 


ag  toigecÄi  amach  fo  cet  oir  co  tangatar  dar  Mag  Da  gabal  fri  UUt« 
dar  Berrnaid  na  Foruire  dar  Ath  Carpaii  Fergusa  tar  Ath  na  Morrigna 
do  Caortawn  Cluana  Da  dam  a  Clithar  Fidhaide  a  Comur  Ceitrisligte 
dar  Sligtib  Duine  Delgä  dar  Mag  SligecÄ  siar  a  Sliah  m-Breg  m-blath- 
sohis.  Is  ann  sin  attracht  duibnell  trom  tiug  doborda  {fol.  24:)  duibchiach 
dorcha  doeolois  for  L.  Is  ann  ismbert  som  fria  araid  don  rind  sis  an 
carpai  for  se  ocus  [sie)  scuir  na  hechu  co  ro  digla  in  ceo  do«  fainic. 
Dognither  sa,mlaid.  Ro  cuir  in  gilli  na  heocha  isin  fergort  bae  i  com- 
focuss  do  ocus  ro  gab  ga  foruiri  ocus  ga  forcoimet  iarsin.     Eg. 

Cap.  37.  Ni  cian  bui  and  conacca  in  scal  mor  chuicce  ina  dochom 
ise  mullacMeathan  belremor  bolcsuilecfe  granna  grindétanach  gruganach 
adetig  dur  dosmailgech.  Ba  duibithtr  gual  cec/t  n-alt  ocus  cech  n-aige 
de  0  muWach  co  talmoin.  Ba  sama?ta  fri  herball  fiadeich  in  mong  gseisitech 
gre  liath  consuigh-  tar  a  formna  siar  secÄiair.  Suile  duibliatha  lindachae 
lais.  Pa  meitigthir  dar  fichille  cech  det  glasbuide  bai  an  egar  a  da 
drant.  Ba  samaZta  co  rachadt  long  forlan  seolacÄ  dar  a  chraes  gin  os- 
luicthe.  Sron  cham  cuassacÄ  lais,  raedon  brec  ingal--  aicci.  Nosceirt 
fidte  salonnmeich  do  thulaib  a  lurgan  b-fiar  b-focamm.  Oircne  mellacha 
grebancha  lais.  Sliasta  sacacha  sithcamma  aicce  se  adbronnach  letha«- 
tsluaistech  se  glunmár  toncoir  glasingnech.  Ba  heccritta  ecsamaü  an  fer 
sin.  Ba  dub  teimnige  ba  brogda  bachlachda  ba  fuachda  forgi'anda  ba 
hanuairc  ansebda  tuarMscbaiZ  ind  fir  sin.  Is  e  ba  mo  d'feroib  domwm 
cona  matan  matluirge  fadb-e  (fadbuidhe  H.)  draigin  droch  denmoige  co 
forcraid  for  deghlán*  a  duirn  do  frie  glend  a  da  gualann.  Araile  áráit 
músccaide*  breclac/íína  uimbe  cona  himlib  iamaeidib  si  imtromm  frim- 
techt  aduar  fri  hanad  eitig  fri  hairechtus  aithe  senbroit  na  hároiti  sin 
ro  bui  imon  m-bachlach.  Eg.  (fichille  und  fidte  mit  A-haken  unter  dem  e) 
10  gd  {Zeilenende)  et(,?)enach  LU. 


272  IX  Fled  Bricrend. 

sé  sotal  sucach  séitfidach,  sé  rengmar  rigtrén  rochalma,  sé  borb 
brogda  bacblachda.  Mssldub  demsidi  fair,  arit  odor  immi, 
iiiar  CO  foph  a  thona  im  sodain,  sewbrisca  asalcha  má  chossa. 
Mátan  maglorci  móri  fria  ais  ama?  mol  mulind. 

5  38.    Cóicb  et  na  heicb  se  a  gilli?"  for  se  la  fegad  co 

andiaraid,  fair.  „Eich  Loegam  Bnadaig"  for  in  gilla.  „Fir" 
for  se  „maith  in  fer  asa  eich".  Is  amlaid  ro  raid  sin  la 
twrcbail  a  mátaiw  fair  ocus  dobretha  beim  dón  gillu  o  adbrond 
CO  ho.    Egis  in  gilla.    Doroich  hoegaire  fua.    „Cid  dia  m-bá 

10  don  gillu?"  (p.  105a:)  for  Loegaire.  „Hi  cinta  ind  fergoirt 
do  milliud"  for  in  t-aithech  .  „.  .  .  fein  ticfa"  for  Loegaire. 
Immacomsinitar  dóib  .  .  Techid  hoegaire  iar  tain,  co  ránic 
Emain  Macha  iar  facbail  a  ech  ocus  a  gilli  ocus  a  armgascid. 

39.    Nir  bo  chian  iar  tain,  co  toracht  Conall  Cernach  in 

15  sligid  cetna,  co  ránic  in  magin  in  ro  artraig  in  ceo  druidechta 

do  hoegairiu.   Artraigid  daw  in  dubnel  cetna  dorcha  doborda 

for  Conall  Cernach,  connar  cungain  nem  na  talmain.    Tar- 

blingis  Conall  iar  tain,  ocus  scurid  in  gilla  na  eochu  isind  fer- 


Gap.  38.  larsin  iarfoidis  in  t-aithecÄ  do  arad  LsegaiVi  B.  can  do 
no  cuich  a  tigcrna.  Nl  or  an  t-ara  L.  B.  mac  Conn.  maic  lliach  mo 
tigernasa.  Is  gilla  daigfir  ón  ar  an  scál  ocus  is  amlaid  atbert  annisin 
ocus  ro  togaib  a  matán  matluirge  ocus  dohreth  beim  do  o  cluais  co  ca- 
raid.  Cnetaig  (sie)  ocus  iachtais  in  t-araid  lasodain.  AttracÄi  fo  ceioir 
inti  L.  cona  armgaiscced  do  foirithin  annarad.  Imacomrainic  do  ocus 
don  scaZ  ni  roibe  ba  de  sodam  do  L.  Togb.  in  scal  a  matán  matluirgi 
ocus  dohreth  beim  do  o  cluais  co  caraid  cor  tuitset  a  airm  n-uad  (sie) 
gan  comus.  Teichis  L.  iarsin  fo  mela  ocus  fo  mehail  co  riac^i  Emoin  M. 
iar  b-fagb(a7  a  ech  ocus  a  arad  ocus  armgaiscííí.  Eg.  lo  for  om.  LU. 
11  und  12  hat  LU.  zu  Anfang  der  Zeile  Meine  Lücken  von  2  &ts  3  Buch- 
staben.    Vielleicht  ist  Is  mé  und  tra  zu  ergänzen. 

Gap.  39.  Nir  bo  cian  iarsin  co  riacht  Con.  C.  iarsin  sligid  ocus  gusan 
maigin  a  tuarcoib  in  dubceo  druigecí'tía  for  L.  roime.  Artraiges  in  ceo 
ceinai  for  Chon.  conar  cumaing  nem  na  talmom  do  faicsin.  Tuirlinges  iarsin 
ocus  tairntir  in  carpai  ocus  cuiris  in  t-ara  na  hechu  issin  b-fergort  ceina 
feib  roscuirit  eich  L.  Nir  bo  cian  don  araid  conaca  in  fer  ceina  chuige 
occus  {sie)  iarfacÄi  do  cia  occa  m-bissi  ol  se.  Ac  Conall  C.  mac  Aimergin  {sie) 


IX  Fled  Bricrend.  273 

gort  chétna.  Nir  bo  chian  dó  iar  sudi,  co  faca  in  scál  cétna 
chuci.  larfaigis  dó,  cia  dia  m-bo  cheli.  „Am  celi-sea  Couaill 
Ceniaig"  for  se.  „Maith  in  fer",  for  in  scál  la  tócbáil  a  lárai, 
CO  tarat  beim  dó  ó  hó  có  a  fodbrond.  lachtais  in  gilla.  Tic 
Conall  fo  sodain.  Immacomarnaic  dó  ocus  don  scál.  Tresi  5 
cluchi  ind  athig.  Techis  Conall  ón  mud  chetna  amal  ro  theicli 
hoegaire  iar  fácbail  a  armgascid  ocus  a  ara  ocus  a  ech,  co 
ránic  Emain  Machai. 

40.  Dolluid  Cuculaind  iar  sin  forsin  t-sligid  chetna,  co 
ránic  in  n-inad  cétna,  couos  tarraid  in  dubcheó  cétna,  feib  10 
tarraid  in  lucht  remi.  Tarblingis  Cuculaind  ocus  her'id  Lag 
na  eocho  sin  fergort.  Nir  bo  chian  dó,  co  n-acca  in  fer  cetna 
chuci,  ocus  immafoaoht  de,  coich  dia  m-bo  cheli.  „Celi  do 
Choinculaind"  for  se.  „Maith  in  fer"  for  in  scal  la  furmed 
in  mátaiw  fair.  lachtais  Lség.  Tic  Cuculaind  fo  sodain,  ocus  15 
immacomarnaic  do  ocus  don  scal,  ocus  nos  tuarcend  cách 
araili  dib.  Traitar  in  scal,  co  ro  dilsig  na  eocho  ocus  in  n- 
araid,  ocus  co  ruc  eocho  ocus  aradu  ocus  armgaisced  a  coceli 


ar  an  t-ar«.  Maith  in  fer  ol  in  scal  la  toghail  in  matain  m.  1.  ro  boi 
ina  laim  ocus  la  taba«'t  beimen  do  corro  i&cht  in  t-ara.  Atcluin  Con. 
ocus  eirges  fo  ceioir  ocus  immacomairnicc  [do]  ocus  don  scal.  Ni  ba  ferr 
son  do»  foruaisligther  Con.  feib  ro  foruaisliged  L.  ocus  teichid  co  riacht 
Emoin  Machse  iar  b-fagbm7  a  ech  ocus  a  arm  ocus  arad.     Eg. 

Cap.  40.  Doluid  im  ina  carpai  Cu.  iarniamaiZ  ocus  iar  slemoin- 
chirad  a  füllt  iarsin  t-slighid  ceina  do  eitergleod  a  imrisnae  ocus  an  erf 
alle  immon  cur  conas  tarf  in  dubceo  aruigechta,  cetna.  feib  tarf  in  lucht 
cetna.  co  ro  lin  in  coibeis  n-dimain  tarr  eter  nem  ocus  isdmoin.  Tair- 
lingis  Cucu.  isin  maigin  cetna,  ocus  cuires  Lseg  na  hechu  isin  u-férgurt. 
Ni  ba  cian  bsei  ann  conacse  an  fer  cendgarb  coi'premor  chuicce  cona 
madan  matluirgi  ina  laim  amai  tiged  roime.  Cie  thusa  a  gille  for  se  co 
haniarraid.  Ni  me  füll  gan  tigerna  ar  Laog  i.  Cu.  mc  Sub.  Maith  cach  on 
ar  [in]  scal  ocus  togbaid  fair  in  mathan  m.  1.  ocus  dohreth  beim  do  o  cbluais 
CO  cha,raid.  Garthis  Laeg.  Atethai  Cu.  a  gaisce<Z  ocus  focherd  cor  n-iach 
n-erred  de  dochum  in  scail  ocus  do  foirithin  Laoich.  Dercais  cach  a  cele 
dib,  ba  feig  im  ocus  ba  forgranda  in  feghad  ocus  in  frithal-  dobert  cach 
for  a  ceile  dib  i.  Cu.  ocus  in  scal.  Ocus  immacomtuairg  doib  ocus  dobered 
Cu.  da  beim  im  cech  n-aen  beim  dosum  i.  tathbeim  ocus  beim  co  cumus 

18 


274  IX  Fled  Bricrend. 

leis,  CO  ránic  Emam  Mach«  cona  morchoscur,  ocus  dorat  dia 
fiadnaib  fein  iat. 

41,  „Is  let-su  in  curadmir"  ol  Bricri  fri  Coinculaind. 
„Is  foUus  as  for  n-gnimaib  ni  dligthi  comardad  fris  eter."  „Ni 

5  bá  fír  ani  sin  a  Bricnw",  for  siat,  „úair  foretamraar-ni,  conid 
an  di  cbardib  sidcbairechta  dos  fanic  do  immirt  mela  ocus 
cMmachta  forni  immon  curadmir,  ocus  ni  léicfem-ni  uaind  bé 
air  sin."  Femdit  tra  \J\aid  ocus  Concobwr  ocus  Fergus  a 
n-etergleod,  no  rochtis  do  saicbtin  Conroi  maic  Dairi  no  do 
10  saicbtin  Ailella  ocus  Medba  co  Cruacbain  Ai. 

Tochim  Ulad  co  Cruachain  in  so. 

42.  Doronsat  iarom  Vlaid  comarli  a  hoeninud  im  com- 
uaill  ocus  im  cbomdimmus  in  trir  curad  sin,  ocus  isi  comarli 
doronsat  mathi  Vlad  im  Concbobwr  do  tecbt  leo  d'etergleod 
a  cesta  co  tecb  (p.  105^:)  n-Ailella  maic  Mágacb  ocus  Medbi 

15  CO  Crúacbnaib  A'i  immá  curadmir  ocus  im  imarbáig  na  m-ban. 
Bá  cáin  ocus  ba  baibind  ocus  bá  socraid  arréim  ron-ucset 
Vlaid  do  Cruacbnaib.  Anais  immorro  Cuculaind  colléic  do 
eis  in  t-slóig  oc  airfitiud  ban  n-\]\ad,  i.  nói  n-úbla  clis  ocus 
nói  cletine  clis  ocus  nói  scena  clis,  ocus  ni  tbairmescad  nach 

20  ai  alaile. 


CO  ro  foruaislig  Cu.  a  bruth  ocus  a  brig  an  scail  co  ro  dilsig  na  hechu 
ocus  an  a,raid  ocus  co  rüg  Cu.  eoclm  ocus  aradae  in  lochta  aile  i.  Con. 
ocus  L.  fon  qma  (=  cuma)  cetna.  Dolluid  Cu.  do  Emoin  indiaig  in  lochtai 
aile  ocus  dobreí/í  a  n-eochw  ocus  a  n-aradae  doib.    Eg.        3  Bricni  LU. 

Cap.  41.  Is  latsa  in  curadmir  a  Cu.  ar  Bricn.  Ni  ba  fior  sin  ar 
Con.  ocus  Laegairi  oir  ni  fetamor  cia  do  chairdib  side  Conculaind  dot 
fainic  do  imhirt  a  comachta  foirn  .  .  .  cert  in  cur  uaind.  0  ro  feimdit 
JJlaid  an  bur  n-eitergleod  innsoighici  co  Conroi  mac  Daire  for  Sencha. 
Anaidk  la  breith  n-aile  coristai  uair  lemaid  bur  m-brethugMíí  in  bur  b- 
fiadhnuse.     Eg.  10  Cruchain  LU. 

Cap.  42.  Der  Anfang  weicht  ah  in  Eg.  {fol.  21i>);  Dia  tri  la  ocus  teora 
n-aidchi  ierom  dollotor  Vlaid  uile  a  m-breithemnus  n-AileZia  mc  Magach 
CO  Cruacbnaib  sei  imman  curadmir  ocus  im  immarbaid  na  m-ban.  Pa 
chsem  ocus  ba  haeibind  ocus  ba  {fol.  21'':)  sochraidh  in  reim.  17  di 

eiss  Eg.  19  noi  cleitin  clis  Eg.    nach  ae  arailei  diph  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  275 

43.  Luid  Lóeg  mac  Riangabra  iarom  a  ara-som  Concu- 
laind  dia  acallaim-som  bale  irrabe  oc  na  clessaib,  co  n-epert 
fris:  „A  cláiu  trúaig",  or  se,  „ro  scaig  do  gal  ocus  do  gais- 
ced,  dochuáid  uaít  in  curathmír,  ro  síachtatar  \J\aid  Crúa- 
chain  o  chíanaib".  „Nír  rathaigsem  eter  ém,  a  Láig;  indill  5 
dún  in  carpaí  trá"  or  se.  Indlis  Lóeg  iarom  in  carpai,  ocus 
lotár  for  érim.  Ro  siachtatar  trá  slóig  JJlad  ar  chena  in  tan 
sin  Mag  m-Breg.  Ro  bói  di  lúas  ind  érma  ron-uc  Cuculaind 
trá  Ó  Diin  Rudraige  iarná  grisad  dond  araid  tucht  imruláith 

in  Liath  Macha  ocus  in  Dub  Sainglond  fón  cbarput  dar  fot  10 
chóicid  Concohuir  ocus  tar  Sliab  Fuait  ocus  dar  Mag  m-Breg, 
conid  he  in  tres  carpai  cetna  ránic  Cruachna  Ai. 

44.  Lasa  reim  ocus  lasa  m-borrfad  tra  ron-ucsat  láith 
gaile  fer  n-Ulad  uli  im  Chonchohur  ocus  imón  rigraid  ol 
chense  do  Chrúachnaib  Ai,  ro  lá  armgrith  mor  di  Crusichnaib,  15 
CO  torchratar  na  hairm  asna  fraigthib,  corra  batár  for  tal- 
main,  ocus  ros  gab  sluágu  in  diine  ule,  conid  samlaid  rom-bói 
cach  óenduine  isind  lis  ama?  bis  curcas  fri  sruth.  Asbert 
Medb  la  sodai«:  „Cosindiu  dsLU",  ol  si,  „ó  gabusa  Cruachna, 

ni  chúala-sa  in  toraind  cew  na  niulu  and  cosindossa."  Luid  20 
FindabttiV  la  sodain  ingen  Ailella  ocus  Medha  co  m-bói  isin 
n-grianan  for  fordorus  in  dune,  co  n-érbairt:  „Atchíu-sa 
cairptech  issammag  a  mátharnait"  ol  si.  „Cuire  samla  fair", 
ol  Medb,  .,a  crúth  a  écosc  a  chongraim,  delb  a  fir,  dath  a  ech, 
tochim  a  charpait".  25 


Cap.  43.    1  Choncü  Eg.        2  die  agallam  bail  aroibe  agan  chlis  Eg. 
3  A  claenain  truaigh  Eg.     ro  scaith  Eg.  4  TJlaid  Cruachnaib  in  tan 

so  Eg.        5  Ni  ro  rataiges  etir  allseicc  indill  duin  Eg.        7  tra  om.  Eg. 
\]\ad  Mag  m-Breg  in  tan  sin  Eg.  s  ronucc  Cucu.  0  Dun  R.  Eg. 

9  grissad  Eg.  imrulaid  in  Lieth  Machae  Eg.  12  conid  se  Eg. 

Cruachna  Aoi  Eg. 

Cap.  44.    13  Lasodain  lasa  reim  ocus  lassan  m-borrfad  Eg. 
14  uli  om.  Eg.       15  do  Cruachnaib  sei  Eg.       17  ros  gab  crith  sluag  an 
dunaid  uile  amaZ  bis  curcas  fri  sruth  Eg.  18  Esmbert  Eg. 

22  Atchiussae  carpai  issin  mag  Eg.        23  Cuiri  samlai  Eg.        24  a  chruth 
a  ecosc  Eg. 

18* 


276  IX  Fled  Bricrend. 

45.  „Atchíu-sa  ém"  ol  Findabair  „na  da  "ech  filet  fón 
charpwií  da  ech  bruthmara  brecglassa  comdatha  comchrótha 
commatlii  combúada  comlúatha  comléimnecha  biruicli  ardchind 
agewmáir  allmair  gablaicli  guipchúil  dúalaicli  tullethäin  for- 

5  breca  fosenga  forlethna  forráncba  cassmongaig  casschairchig. 
Carpat  fidgrind  fétbaidi,  da  n-droch  duba  tairchisi,  da  li-all 
n-sebda  imnaissi,  fertsi  criiadi  colgdirgi,  cret  nóitecb  nóiglinne, 
cuing  druimnech  dronargda,  da  n-all  n-dúalcha  dronbudi. 
Fer  findchass  foltlebor  isin  charpMÍ;  folt  dúalach  tri  n-dath 

10  fair,  folt  dond  fri  toind  cind,  croderg  a  medón,  mind  n-óir 
budi  in  folt  forda  tuigithar.  Ro  lásat  tri  imrothu  imma  cbeud 
cocairse  cach  se  dib  hi  táib  alaile,  (p.  106'*:)  Fúau  cáin 
corcra  n-imbi,  cóicroth  óir  airgdide  and.  Sciatli  brec  béim- 
nech,  bil  bán  findruini.     Gilech  cúach  cóicrind  ar  a  durnd 

15  derglassid.    Anblúth  n-én  n-etegnáith  uása  creit  charpaií." 

46.  „Atgénammár  asa  samail  in  fer  sin"  ol  Medb. 
[R.]   „Greit  rig  senrecht^d  buáda 

bare  bodbse     bruth  brátha 
breó  digla     drech  curad 
20      cúinsiu  chórad     cride  n-dracon 
altfad  m-brochbúada  for  dun  dibni 
in  luchtbond  lámdérg  hoegaire 
luth  la  fábra  foltchíp  tond  fri  talmain  tadbéim. 


Cap.  45.  1  Atchiussai  eim  ol  Findabair  na  da  euch  fallet  fon  car- 
pat da  euch  bruthmarse  breucglassa  Eg.  4  aigenmair  Eg.  gob- 
cseil  Eg.  5  fosenga  forra  .  .  .  casmongaig  Eg.  6  feithendai  Eg. 
da  nall  naill  naipche  nimnaisi  Eg.  7  cret  uoithech  Eg.  s  drö 
argait  Eg.  9  fer  find  forcas  Eg.  lo  fri  toinn  a  chind  croderc  ar 
medon  mind  orbuide  folt  ior  do  tuideth-.  RoUassat  tri  himsrethai  Eg. 
12  cogoirsi  Eg.  13  corcra  imbe  coicroith  oir  airgide  [om.  and)  Eg. 
14  se  cuach  coigrinn  Eg.  durd  LU.  an  bluth  nen  neitignaid  uassa  creit 
crai  an  carpaii  Eg.            15  aiibläth  LU. 

Cap.  46.      16  Atgenamar  assa  amail  ol  Medb  Eg.  is  bruth 

brathu  Eg.  21  altfaid  mbeithrech  buada  for  duintib  Eg.  22  in 

luch  donn  Eg.  23  tartbeim  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  277 

Tongu-sa  a  toug  mo  thúath,"  ol  Medb,  „más  co  m-baraind 
debtha  tothat  hoegaire  Busbáach  cucund,  amal  bentair  folt- 
chib  fri  lár  tahnan  co  ii-altain  aith,  bid  si  sein  glicci  iod 
airlig  dobera  forond  lin  atám  hi  Cniachnaib  Ai,  mani  fochli- 
ther  a  bruth  ocus  a  brig  ocus  a  borrfad  fó  a  réir  fodein  co  5 
tlathugud  a  debtha." 

47.  Atcbiu-sa  daw  carpaii  n-aile  isa  mag  a  matharnait", 
ol  ind  ingen,  „ni  mesu  dotbeet  side."  „Cuire  samla  fair"  ol 
Medb,  et  reliqua.  „Atchiu-sa  ém",  ol  si  „iiidala  n-ech  fil  fon 
CBYpui  gabur  cenand  cróndatha  cruáid  dían  daigerda  bedgach  10 
baslethan  uchtlethan,  beras'  buille  balcbúada  tar  áthu  tar 
inberu  tar  aittiu  tar  imratiu  tar  maige  tar  midglinni,  co  n- 
dasaid  iar  m-buáid  midise  a  samlaib  én  n-etarlúamain;  nis  feid 
mo  rose  ran  indiut  for  arriad  rochéim  rám  étruth.  Araile  ecli 
derg  taullethan  drondúalach  diialchass  drúimlethan  foseng  15 
feochair  fond  fortrend  forrgethach  athechtai  iath  n-etarmaige 
eter  mothru  ocus  amréthi.  Ni  fogaib  and  imdoraid  hi  tir 
omna  riad  roót,  Carpat  fidgrind  fethaide,  dia  n-droch  finna 
umaidi,  sithfe  find  forargit,  cret  aurard  drésachtach,  cuing 
druimnech  dronuallach,  dia  n-all  dúalcha  dronbudi.  Fer  find-  20 
chass  foltlebor  isin  chaxput.  Drech  lethderg  lethgabur  laiss, 
fúamain  find  fuinechda,  brat  gorm  crónchorcra.  Scíath  dond 
telbude,  bil  chonduáil  crédumai.  Luchair  derg  daigerdse  ar  a 
durn  derglasaid.  Anbluth  n-én  n-etegnaith  úasa  creit  chron- 
charpait."  25 


1  a  toing  Eg.  massa  combaraind  Eg.  2  amaZ  bewar  Eg.  3  bid  si 
sin  glicce  an  airlig  doberse  fornd  lin  atam  i  Cruachnaib  mine  foigligtir  Eg. 

Cap.  47.     7  Atchiusse  dna  Eg.     issin  mag  Eg.  8  cuir  a  sam 

et  reliqua  Eg.  9  indala  hec  Eg.  10  daigerrda  Eg.  12  ind- 

bera  tarraiti  tar  imraiti  Eg.  13  midissi  issamlaidh  en  etarluamuin 

ni  feith  mo  rose  ran  intiudh  Eg.  14  rain  etruth  Eg.  15  diial- 

chass om.  Eg.  16  fond  fortren  forrengach  atetha  ieth  n-etarmoighe  etir 
motra  ocus  aimreide  Eg.  17.  18  itir  omna  riadrot  Eg.     dindroch  Eg. 

19  find  argait  Eg.  20  dronordse  danallt  dualcha  Eg.  finn  forchas  Eg. 
21  lethderg  lethgabor  lais  Eg.  22  donn  delbuide  Eg.  23  bil  catot 

condualaib  credumse  Eg.     daigerrda  Eg.  24  anbluth  n-en  n-eitig- 

naid  uassa  creit  croi  an  carpaii  Eg. 


278  IX  Fled  Bricrend. 

^^^  48.    „Atgenamar  asa  samail  in  fer"  ol  Medb. 

■^  [R,]  „Oxad  leomam    londbruth  loga     Ha  cáin  cermnse 

cern  eter  crethaib  curethar  cruáid 
chend  ar  cbend     glond  ar  glond     gleó  ar  gléo. 
5     glé  no  don  sei  ni  sládar  iasc  mbrec  for  ganim  deirg 
dia  m-bi  fergi  fuásnadar  mac  Findchoimi  frind. 
Tong  a  toing  mo  thuath,  sunal  sladar  iasc  mbrec  for  licc  derg 
áin  CO  sústaib  (p.  106^*:)  iarind,  bid  si  sin  mini  na  hesorgni 
dobeVa  Conall  Cernach  forni,  dia  fuasnaithe»-  frind." 

10  49.  „Atchiu-sa  daw  carpai  n-aile  isammag".  „Cuir  a 
samail  duin",  ol  Medb,  et  reliqua.  „Atchiu-sa  ém"  ol  ind 
ingen  „indala  ech  fil  fón  charpwí,  ech  líath  lesslethan  lond 
lüath  lúamnach  londmar  lugleimnecb  lebormongach  maignech 
toirnech  trosmar  tuágmong   ardchend  uchtlethan  lasaid   fót 

15  fond  bras  fochuirse  focruáid  fó  a  cruib  calath  cethardu  dogréind 
almai  énlaithe  lúith  buáda,  bmd  riuth  for  sét  foscain  úathu 
ech  n-anailche,  uiblech  tened  tricbemruaid  tatnit  a  croes  glomar- 
chind.  50.  Araile  ech  cirdub  cruaidchend  cruind  coelchos 
cálethan  cobluth  dian  dubnar  duálach  druimlethan  dronchó- 

20  chech  maignech  aignech  bairrnech  ballceimnech  balcbéimnech 
lebormongach  casmongach  scúaplebor  grind  imma  áig  iar  nith 
aigi  ech  in  iath,  mo  scing  srathu  sréid  sergi  sétid  maige  mid- 
glinne.  Carpat  féthgrind  fethaine,  dia  n-droch  ernbudi  iarnda. 
Sithfe  CO  féthain  findruine.    Cret  chréda  chromglinne.    Cuing 

25  druimnech  dronordse.    Da  n-all  diialcha  dronbudi.    51.   Fer 


Cap.  48.  2  Oxad  leomuin  Eg.  3  cuirethar  cur  cend  ar  cend  Eg. 
5  gle  no  tansellne  ni  sladar  iasc  mbecc  for  gairb  derg  Eg. 

Cap.  49.  19  Atchiussse  don  carpai  n-aile  ol  an  ingen.  Tabair  a 
tuaruscbail  ar  Medb.  Atchiusa  eim  ar  an  i.  andala  hech  fil  fon  car- 
pai  Eg.  14  toirnech  om.  Eg.      trostmar  Eg.  15  dogrinn  Eg. 

16  luthbuada  Eg.  17  eudhnanalchi  uiblich  tined  trichemruaide  taith- 

nes  a  crses  glomarchind  fuil  fo  deisfertais  in  carpait  Eg.  18  coel- 

cossach  crualethon  cobluth  dian  dualmar  druimlethaw  dronchoichech 
bairnech  balccheimnec  scuablebor  Eg.  19  dubnar  LU.  Facs.,  dulmar 
Stokes.  22  aig  Eg.     sreidid  Eg.  23  Carpai  fidgrind  feithide 

dindroch  findae  umseide.  sithbe  find  finnarccaíí  co  fetanaib  finndruine 
sicreda  cromglinni  Eg.  25  droubuide  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  279 

bróinech  dub  isin  charpwi  as  aldem  di  feraib  hErend.  Fuán 
cáin  corcra  cóir  imbi.  Heó  óir  intlaide  uassa  bán  bruiune- 
cbur  ina  háthaurslocud  fris  m-ben  lúthu  láth  buUi.  Ocht  u- 
gemma  deirg  dracondai  for  lár  a  da  imlisen.  Da  n-gruád 
gormgela  cróderca  dofích  uiblich  tened  ocus  analaich.  Fo-  5 
cheird  hieb  n-erred  n-indnse,  cless  niad  nowbair  uasa  errid 
óencbarpaíí. 

52.    „Is  banna  ria  frais  óii  trá,"  or  si,  „atgénammár  asa 
samail  in  fer  sin"  or  Medb. 
[R.]  „Braó  mara     bara  bledmaill     blog  dergtbened  10 

tond  mairnecb  mathrúamdse 

mórbmtb  m-borrbíastse 

brisiud  muád  mórchatba  4 

comboing  tar  écrait  n-écomlund 

allbach  m-bratha  brógene.  15 

Bruth  matho  murt  cbét  for  crethaib 

cuirethar  glond  ar  glond  cend  ar  chend,    8 

Canaid  cóir  coscrach  cridemail 

frisin  Coinculaind  comchosmail. 

Cutan  méla  mulend  múadmraich."  20 

„Tong  a  toing  mo  thuath",  ol  Medb,  „mád  co  féirg  dothí 
Cúchulaind  chucund,  amaZ  meles  muilend  déc  forcél  braich 
rocruaíd,  is  amlaid  cotomélala  in  fer  sin  a  óenur  ar  úir  ocus 


1  is  ailldem  Eg.  2  coir  corcra  uimme  Eg.     intlais  Eg.         3  lut 

a  lanbuiUe  Eg.  VII  n-gema  derga  Eg.  4  a  da  imcaisin.  da  n-gruaid 
n-gormgela  Eg.  5  aiblech  ocus  analaich  Eg.  e  nuad  Eg. 

Cap.  52.  l)as  Zeichen  R.  steht  in  LU.  schon  neben  Is  banna.  Von 
Braó  mara  an  die  Punkte  nach  der  Handschrift,  die  Versabtheilung  nach 
meiner  Vermuthung.  8  or  Medb  Eg.  9  samlaib  Eg.     or  Medb 

om.  Eg.  10   broamara  Eg.  11   athruamda  Eg.  14  cing  (für 

comboing)  Eg.  n-eccomlaind  Eg.  15  allbach  mbratha  LU.  le  bruth 
mathgaman  for  miucethr  for  ecraiti  imirth-  gloun  ar  glonn  Eg.  i8  cisne 
cur  coscrach  cridamatZ  fri  C.  Eg.  19  Concl.  LU.  20  Cotan  mela 

amaZ  meilius  muilend  muadbraicch  Eg.  21  Tonga  et  reliqiia  mas  com- 
baraind  dotaet  cucuun  amai  meiles  muilend  mbuathbraich.  tset  Cucul. 
chugainn  amaZ  meiles  dec  n-oirccel  mbraith  rochruaid  is  &m\aid  cotameila 
an  -fer  sin  a  asnar  ar  uir  ocus  grian  cie  no  beitis  fir  an  cuigid  uüe 
umaind  mine  foichlit-  a  bruth  Eg. 


280  IX  Fled  Bricrend. 

grían,  da  no  betis  fir  in  cóicid  uli  immond  hi  Crúachain, 
mani  fochlitlier  a  bruth  ocus  a  brig". 

53.  „Ocus  bi  fecbt  sa  ciiinas  dothiagat?"  ol  Medb. 
„Dóit  fri  dóit"  or  ind  ingen.    „leóit  fri  leóit. 
fuámain  fri  fuamain.     gúalaind  fri  guálaind. 

5      bil  fri  bil.     fonnad  fri  fonnad. 

fid  fri  fid.     carpai  fri  carpai. 

dos  fil  uli  a  baídmátbair." 
[R.]  „Comlúd  marc  m-buada     maidm  toraiud  tollcbléthi. 

trethan  trom  ainbtbine     allcbliu  fri  immalldu 
10     fortacritb  in  n-irind     iratrén  trómtbuinset." 

„Mná  fiuna  fornocbta  friú"  (p.  lOT'^:)  ol  Medb. 

„aurcbicbe  aurnocbta  etrochta. 

collin  n-ingen  n-aurlam  n-iwcbomraic 

liss  aurslocthi.     búirg  fsénbéla. 
15     Dabcba  úaruisci.     dérguda  indlithi 

bíad  glan  imda     braicblind  muád  mescmar  maitb 

feiwne  fotbud 

fochen  in  cath  totbóet     bess  ninortar  tairis." 

54.  La  sodain  dolluid  Medb  for  fordorus  ind  liss  immach 
'20  isin  n-aurlaind  ocus  tri  coecait  ingen  lée  ocus  teóra  dabcha 

uárusci  don  triúr  láth  n-gaile  dodánic  resin  sluág  do  tlathu- 
gud  a  m-brotba.  Ro  lad  roga  dóib  iar  sudiu,  dús  in  bad  tech 
for  leth  dobertba  do  cacb  fir  dib,  no  in  tecb  dóib  a  triur. 
„A  tech  for  leith  do  cách"  or  Cuculaind.  Iar  sudiu  berthar  (?) 

Cap.  53.  Die  Punkte  nach  der  Handschrift,  die  Versabtheilung  nach 
meiner  Vermuthung.  Hinter  mathair  ist  ein  Abschnitt  in  der  Hand- 
schrift; mit  Comlúd  beginnt,  nach  dem  erst  hier  beigesetzten  R.  und  nach 
dem  grossen  Anfangsbuchstaben  der  Handschrift  zu  urtheilen,  ein  neues 
System.  Hinter  trómthuinset  kein  Abschnitt  in  LU. 
3  ol  'M.edb  Eg.  5  bil  fri  bil.  dos  filit  uile  a  buidmathair.  fid  fri  fid 

fonnad  fri  fondad  carpai  fri  carpai  Eg.        %  Comluth  mbarc  Eg.        9  fri 
imallad  Eg.  10  imustren  Eg.  n  fris  Eg.  13  iwcomraic  Eg. 

14  bruigh  Eg.       15  biad  nglan  Eg.   maith  feine  fothugwaf.  fochen  in  cach 
dotset  bess  ninurtat  tairis  Eg. 

Cap.  54.    20  isin  n-aurlaind  om.  Eg.  tri  La  Eg.         21  dohainic 

riassin  slógh  Eg.  22  dus  in  ba  tech  for  leith  do  gach  duine  dib  no 

an  bud  sentech  doib  a  triur  Eg.  24  larsuidm  lotar  i  tigib  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  281 

i  tigi  CO  n-dérgothaib  saiiiamraib,  ocus  an  ro  bo  doch  leó  dona 
tri  coecsdh  ingen,  ocus  dobrcth  Fiudabair  la  Coinciilainn  sech 
cách  isiii  n-airicul  irra  bi,  ocus  tancatár  Ulaid  uli  iar  sudiu, 
ocus  luid  Ailill  ocus  Medb  ocus  a  teglach  n-uli,  co  ro  fersat 
fselte  fri  hUltu.  Fris  gart  Sencha  mac  Aihlla:  „Is  maitb  5 
lind"  or  se. 

55.  Tiagait  Vlaid  iarom  isin  dun  ocus  dollcicther  arrig- 
tech  doib  ixmal  dorimtber,  i.  secbt  cúarda  aud  ocus  secht  n- 
imdada  o  tbein  co  fraig.     Airinicb  créduma  ocus  aurscartud 
dergibair.     Tri    stéill    cbréduma    i  taulaich  in  taige.     Tech  10 
darach  co  tugi  sliniied.     Di  senistir  déc  and  co  comlathaib 
glainidib  friu.     Imdui  Aiiella  ocus  Medba  imniedon  in  tige. 
Airinig  airgdidi  impe  ocus  steill  chreduma  ocus  flesc  sárgdide 
ocond  airinuch  ar  bélaib  Ailella  adcomced   midlisse  in  tige 
do  chosc  in  teglaig  do  gres.    Tairmchellsat  gascid  fer  n-\J\ad  15 
ón  dorus  diarailiu  dond  rigthig  ocus  ardopettet  a  n-sés  ciiiil, 
céin  both  oc  aurgnom   doib.    Bói  trá  día  farsingi  in  tige  i 
tallastár  formna  lath  n-gaile  in  choicid   uli   im  Couchobwr. 
Concobwr  immorro  ocus  Fergus  mac  Róich  i  n-imdai  Ailella 
ocus  nonbor  di  láthaib  gaile  fer  n-Vlad  ol  chena.    Tosnair-  20 
nechtár  fleda  mora  iar  sudiu.     Batár  and  iarom  co  cend  tri 

la  ocus  tri  n-aidche. 

56.  Bá  iar  sudiu  daw  conacrad  AiMll  do  Chonchobur  co 
n-Ultu  immi,  cid  dia  ra  bi  arréiui.    Dorrími  Sencha  iarom  in 
caingm  immá  tuUatár,  i.  im  chomuaill  in  trir  chauraci  immá  25 
curathmír  ocus  im  chomuaill  na  m-ban  immá  tússigecht  isna 


1  itigi  mit  einer  kleinen  Lücke  Lü.  Facs.  sainemlaib  Eg.  dina  tri 
L  ban  Eg.  i  Luid  Medb  ocus  Oilill  Eg. 

Cup.  55.     7  Tiegait  iarowt  Ulaid  uile  Eg.  9  airenech  credumse 

i  tulaigh  an  toige  teuch  n-darach  go  tugad  slinnti  Eg.  i3  airgide  Eg. 
17  Boi  di  fairsinge  co  tallastar  formna  lath  gaile  v.  fer  a-Ulad  inn. 
Tosnairuechtatar  fleda  mora  iarsuidiu  Eg.  21  teora  ocus  teora  n- 

oidche  (sie)  Eg. 

Cap.  56.    23  Bai  iarsuidiu  trath  conaccrad  Eg.  24  cid  dia  rabi 

arréim  om.  Eg.  25  calg  LU. 


282  IX  Fled  Bricrend. 

flodaib,  úair  ní  rodmatár  a  m-brethugud  innách  baliu  aili 
acht  ocut-su".  Sochtais  Ailill  la  sodain,  ocus  ni  bu  fsélid  lois 
a  mmma.  „Nir  bo  chucum-sa  ém"  or  sé  „ro  bo  chóir  dal 
inna  caurath  siu  do  thabairt,  mani  tabraiter  ar  miscais."  „Ni 
5  bá  nech  bas  ferr  nod  gléfe  ém"  or  se  „atai-siu."  „Maith  lim- 
sa  ré  scrutáin  daw^  fris  daí^"  or  Ailill.  „Recam-ni  a  les  ém 
ar  curaid",  (p.  107i':)  ol  Sencha,  „ar  is  mór  do  midlachaib 
allóg."  Lór  lim-sa  da7^  tri  la  ocus  teóra  aidchi  fri  sodain" 
ol  Ailill.    „Ni  forcraid  cairde  daw  ani  sin"  ol  Sencha.    Tim- 

10  gartatar  Vlaid  celebrad  iar  sudiu  ocus  bátár  budig  ocus  do- 
berat  bewnachtain  do  Ailill  ocus  do  Med&,  ocus  dobertatar 
mallacbtain  do  Bricrind,  úair  iss  e  fod  riiair  a  n-imchossait, 
ocus  lotar  dia  crich  iar  sudiu,  ocus  fácbait  hoegaire  ocus 
Conall  ocus  Coinculainn  dia  m-brethugud  do  Ailill.    Ocus  do- 

15  brcthe  praind  cefna  do  cach  fir  dib  cach  n-aidcho. 

57.  Dobretha  a  cuit  dóib  ind  aidchi  sin,  ocus  dolléicthe 
tri  caittini  a  húaim  Crúachan  dia  ^aigid,  i.  tri  biasta  drui- 
dechta.  Tochit  iarom  Conall  ocus  hoegaire  for  sparrib  na 
tigi  ocus  fácbait  a  m-biad  oc  na  biastaib,  ocus  fooit  fón  sa- 

20  mail  sin  cusarnabatach.  Nir  theig  Cuculainn  assa  inud  fris- 
sin  m-biasta  ro  siacht  chuci,  acht  in  tan  do  sinod  in  beist  a 
bragit  cosin  n-esair,  dounsi  Cuchulainn  beim  diu  claidm&  na 
cend  doscirred  di  marbad  do  charraic.  No  thairncd  si  sis 
di  sudi.     Nir  thomail  ocus  nir  súan  Cuculainn  fon  cruth  sin 

25  CO  matain.  Ro  thinsat  na  cait,  o  ro  bo  maten,  ocus  atcessu 
iat-som  fon  ci-uth  sin  arabarach.    „Nach  leór  a  comram  sin 


1  11Í  rodmatár  LU.  iii  rotlamathor  Eg.  2  nir  ba  Eg.  5  ar 

Seucha  Eg.  6  daw  fris  daw  LU.  dam  fris  {om.  daw)  Eg.  u  cairde 
son  ar  Sencha  Eg.  10  ocus  bator  buide  ocus  dobertatar  bendaclitaiii 

don  righ  ocus  don  rigain  ocus  dobertatar  mallacbtain  do  Bricrind  Eg. 
13  Loegairi  B.  Eg.  u  Ocus  dobreth  praind  .c.  do  gach  fer  dib  c§ch 

u-oidche  Eg. 

Cap.  57  fehlt  in  Eg.  19  feoit  nach  Stokes,  Mein,  on  Üie  Facsi- 

miles  p.  14,  fecit  LU.  Facts.  21  beis  LU.  23  doscrred  LU. 


IX  Fled  Bricrend.  283 

do   bor  ra-brethugiid"  or  \i\ill.     „Na  tho,"  or"  Conall  ocus 
hoegaire,  „ni  fri  biasta  chathaigmit-iii,  acht  is  fri  dóini." 

58.  Luid  isiYom  Ailill  ina  airicul  ocus  doher  a  druim 
fria  raigid  ocus  ni  bu  sáim  a  mewraa  ocus  ba  aingcess  laiss  in 
dal  dod  fánic  ocus  uir  chotail  ocus  ni  ro  loing  co  cend  tri  lá  5 
ocus  teóra  n-aidche,  conid  and  asbe/'t  Medb:  „Is  midlachda 
no  tái"  ol  si.  „Mani  brethaige-seo,  brethaigfet-sa".  „Is  andso 
dam-sa  ém  a  m-hrethugud" ,  or  AiUll,  „ocus  is  mairg  cosa 
tuced.".  „Ni  andsa  imw^ono",  ol  Medb,  „fó  dáig"  or  si  „na  fil 
eter  créduma  ocus  ündruini,  ata  eter  hoegaire  ocus  Conall  10 
Cernach.  A  fil  da«"  or  si  „eter  findruini  ocus  dergór,  ata 
eter  Conall  Cernach  ocus  Coinculainn." 

59.  Ba  band  sin  tra  conaccrad  hoegaire  Bnadach  do 
Medb  iar  scriitan  a  comarli.    Is  and  sin  asbert  Medb  fri  Loe- 
gaire:  „Fochen  a  Loegam  Buadaig''  ol  si  „is  comadas  ca,uratJi-  15 
mir  do  tbabairt  dait,  rige  lach  n-Erenn  dait  úain-ne  on  trath 
sa,  ocus  in  GSMrathmir  ocus  cuach  créduma  ocus  en  findruini  for 

a  Iar,  conid  ruca  lat  sech  cach  hi  comartha  m-breithe,  ocus  nin 
accathar  nech  aile  occut,  conid  tárfas  isin  Crsébrúaid  Conchobmr 
deód  lái;  in  tan  doberthar  in  címrathnír  etruib,  bád  and  sin  20 
tadbie  do  chúach  fiad  niathib  Vlad  uili.  Bid  lat  in  caAirath- 
mir  iarom  ocus  ni  chossena  nech  do  láthaib  gaile  fer  n-\}\ad 
ol  chena  frit,  uair  bid  comarda  n-aichnid  la  \}\tu  uli  ani  no 
m-bera  latt."  Iar  sudiu  doberar  in  ciiach  do  hoegairiu  Bmo- 
dacli,  ocus  a  lau  do  fin  (p.  108*:)  aicnetai  and.  Ibid  ina  dig  25 
iarom  for  Iar  ind  rigtaige  allind  ro  bói  isin  chuach.  „A.tá 
and  sin  fled  chaurad  dait  tra",  ol  Medb,  „doroimle  corbat  cétach 
cetbliadnach  ar  bélaib  óc  n-Ulaíí  uli." 


Vor  Cap.  58  hat  Eg.  das  Stück  Dobreth  roghrt  .  .  .  bis  Molsat  ind 
oig  im  sodain  (Cap.  63  —  66  in  LU.). 

Cap.  58.     4  ocus  ni  ba  saim  lais  a  meuma  Eg.  5  teora  la  Eg. 

7  is  andso:   i.   is  dolig  LU.  8  a  m-brethugud  om.  Eg.  o  ni 

andsa:  i.  ni  dolig  LU.  ii  don  Eg. 

Cap.  59.     u  Conid  ann  asmbert  Medb  Eg.  i5  ol  si  om.  Eg. 

17  ocus  en  om.  LU.  21  uili  ovi.  Eg.  23   comartha  n-aithgni  la 

Uli«  in  ni  bera  lat  Eg.  25  aicceuta  Eg.     ihid  iarom  ina  fendig  for 

Iar  etc.  Eg.  27  adsiu  LU. 


284  TX  Fled  Bricrend. 

60.  Celebraid  hoegaire  iar  sudiu,  ocus  congarar  Conall 
Cevnach  do  Meidb  fon  innas  cetna  co  Iar  ind  rigthaige. 
„Fochen  a  Chonaill  Cernaig,^'  ol  Medb,  „is  comadas  csLurathmir 
et  reliqua,  ocus  cuach  findruini  daw  ocus  én  óir  for  a  Iar  et 

5  reliquaJ'    Iar  sudiu  daw  iarom  doberar  do  Conall  ocus  a  lan 
do  fin  et  reliqua. 

61.  Celebraid  Conall,  i.  iar  sudiu,  ocus  tiagair  uadib  ar 
chend  Conculaind.  „Tair  do  acallaim  ind  rig  ocus  na  rigna" 
ol  in  techtaiVe.     Bá  and   bói  Cúculainn    oc  imbe^-t  fidchille 

10  ocus  Lóeg  mac  Riangaftra  a  ára  fessin.  „Is  dorn  chuitbiud-sa 
ón",  or  se,  „fuiris  dobretha  bréc  im  nach  meraige."  La  so- 
dain dolléci  fer  dina  feraib  fidchilli  don  techtaire,  co  m-bói 
for  lax  a  inchinne,  conid  ed  dochoid  ior  lic  trascair  a  báis, 
CO  torchair  eter  kiUll  ocus  Medb.    „Aill  amai!"  ol  Medb  „iúr- 

15  thund  Cuchulamn",  or  si,  „dia  siabairther  inimi."  Atafraig 
Medb  la  sodain  ocus  luid  corránic  co  Coinculainn,  co  tard  di 
láim  imma  brágit.  „Tabair  bréc  im  nach  n-aile"  or  Cuchulainn. 
„A  maic  amrai  Vlad  ocus  a  lassar  lach  n-Erenn,  ni  bréc  as 
áil  dún  immut"  ol  Medb.  „Cia  thíastaís  formna  Isech  n-Erenn 

20  uile,  is  duit-siu  dóbermaís  remib  ani  imom-bethe,  úair  ato- 
daimet  fir  hErenn  liasaib,  ar  aliud  ocus  gail  ocus  gasciud,  ar 
áne  ocus  óetid  ocus  irdarcus. 

62.  Aííraig  Cúculainn  la  st)dain  ocus  téit  la  Med6  co 
ránic  a  rigtech,  ocus  feraid  Ailill  fselti  friss  co  mór.   Ocus  do- 

25  berar  cuach  dergóir  dó  ocus  a  lan  do  fin  sainemail  and  ocus 
én  do  lic  lógmair  for  a  Iar,  ocus  doberar  cutrwmma  a  da 


Cap.  60.  1  Celabrid  dow  L.  Eg.  congarthar  Eg.  4.  5.  6.  Unter 
„et  reliqua"  sind  dieselben  Worte  zu  verstehen,  die  sich  Gap.  59  an  den 
entsprechenden  Stellen  finden.     Sie  fehlen  ebenso  in  Eg. 

Cap.  61.     10  fessin  am.  Eg.  12  donae  feraib  Eg.  13  doluid 

for  ling  Eg.  15  or  si  om.  Eg.  Atafraig  Me.  lasodam  ocus  luid  com- 
boi  a  b-farad  Conc.  ocus  dorat  a  di  laim  imo  bhragait  Eg-  20  rem- 

poib  Eg.  22  ocus  oide  Eg. 

Cap.  62.    23  Atafraig  Eg.  24  co  mór  om.  Eg.  25  do  flu 

aicenta  and  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  285 

súlu  do  dracon  dó  leis  sech  cách.  „Atá  tled  chaurad  dait 
sund  tra"  ol  Med6.  „Daromle  corbat  cetach  céib\Í3.dnach  ar 
belaib  óc  n-UlaíZ  uli".  „Ocus  issi  ar  m-breth-iii  daw  beós", 
or  Ailill  ocus  ol  Medb,  „uair  nachat  fil-siu  fein  hi  cutrwmmus 
fri  ÓCU  Vlad,  coiia  be  do  ben  hi  cutiMmmus  fri  a  muá,  ocus  5 
is  áil  lin  ni  orailiud  (sie),  corop  si  ceta  the  do  grés  ria  mnáib 
Vlad  uli  ar  thus  hi  tech  n-óil.  Ibid  Cuchulainu  iarom  ina 
óeudig  allán  ró  bói  issin  cúach  ocus  celebraid  iar  sudiu  dond 
ríg  ocus  dond  rígaiii*ocus  don  tegluch  uli,  ocus  luid  iar  sin 
indegaid  a  cheli.  „Atá  cómarli  lim"  ol  Medb  fri  Ailill  „fastud  10 
in  trir  churad  út  ocaind  innocht  doridisi,  ocus  formtha  aili 
do  thabairt  imro  beus".  „Déna"  ol  Ailill  amal  as  (p.  108^:) 
adlaic  let  fessin".  Fastaitir  iarom  ind  fir,  ocus  bertair  hi 
Cruachain  iat  ocus  scurtir  a  n-eich. 

63.  Dobretha  rogu  doib,  cid  biad  no  ragad  dia  n-echaib.  15 
Asbert  Conall  ocus  Loegaire  airthend  da  bliadan  do  thabairt 
dia  n-echaib.     Grau  eorna  immorro  ro  thog  Cuculainn  dia 
echaib.  Feótar  and  ind  aidchi  sin.   Rointir  in  banchuri  etorro 
hi  tri;  dobretha  Findabair  ocus  cóeca  ingen  impi  hi  tech 


1  do  leis  sech  cách  om.  Eg.    Ata  sund  fled  curaiZ  duit  ol  Me.  Eg. 
3  don  Eg.  4  uair  nachat  fuil  si  ag  cudrumus  frie  cach,   ceni  be 

do  ben  a  cutramus  fria  mnaib  ülad  ni  forail  lind  corabsi  ceta  te  dogress 
ria  mnaib  Ularf  a  tech  n-oil  Eg.  5  cona  be  LU.  nach  Stokes  Bern, 
on  the  Facs.  p.  14,  cona  he  Facs.  6  orailind  zu  Anfang  einer  neuen 

Zeile  im  Texte  von  LU.,  davor  am  Bande  ocus  is  áillin  ni;  ersteres 
entspricht  dem  forail  lind  von  Eg.,  is  áiUin  fehlt  in  Eg.  7  ibit  LU. 

iarom  om.  Eg.  s  cáuch  LU.  9  Mit  den  Worten  don  teglach  uili 

schliesst  dieses  Stück  in  Eg.,  der  übrige  Theil  dieses  Capitels  fehlt.  Es 
folgt  hier  in  Eg.  die  Expedition  zu  Ercoil,  beginnend  mit  den  Worten 
Eirgid  ar  Medb  co  teg  mo  aitti-siu  [Cap.  66).  Das  in  LU.  dazwischen 
liegende  Stück,  Cap.  63  —  65,  hat  Eg.  hinter  den  Worten  do  gach  fer 
dib  cech  n-oidche  am  Ende  von  Cap.  56,  gleichsam  an  Stelle  des  in  Eg. 
fehlenden  Cap.  57.  13  bertair  nach  Stokes  a.  a.  0.,  berta  LU.  Facs., 
am  Ende  einer  Zeile.  15  do  ragad  Eg.  ic  L.  ocus  Con.  Eg. 

18  Feoatar  {sie)  and  iarom  roinntir  in  bantracht  a  tri  ettorra  Eg. 

19  impi  om.  Eg. 


286  IX  Fled  Bricrend. 

Conculainn,  dobretha  Sadb  Sulbair  ingen  aile  kilella  ocus 
Medba  ocus  cóeca  ingen  impi  hi  farrad  Conaill  Cernaig,  do- 
bretha Conchend  ingen  Cheit  maic  Magach  ocus  cóeca  ingen 
malle  fria  hi  farrad  Loegairi  Buadaig.  No  thathiged  Medb 
5  fessin  immorro  co  gnáthach  sin  tech  i  m-bói  Cuculainn. 
Feótar  and  ind  adaig  sin. 

64.  Atragat  iarom  matain  muich  iarna  barach  ocus  tia- 
gait  sin  tech  i  m-bátar  in  macrad  oc  cu^^  in  rothclessa.  Gebthi 
LoegmVe  iarom  in  roth  ocus  nos  cuir  i  n-arda,  co  ranic  mid- 

10  lisi  in  tigi.  Tibit  in  macrad  im  sodain  ocus  doberat  gáir  dó. 
Bá  do  chuitbiud  Loegam  ón.  Indarra  hoegaire  immorro  bá 
gair  búada.  Gebthi  Conall  daw  in  roth  ocus  ba  do  lár.  Fo- 
cheird  iarom  in  roth  co  hochtaig  ind  rigthigi.  Focherdat  in 
macrad  gair  foa.    Ind^r  la  Conall,  ba  gair  chommaidmi  ocus 

15  búada;  gair  chuitbiuda  immorro  lasin  macraid  ani  sin.  Gebthi 
áa.n  Cuchulainn  in  roth,  ocus  ba  hetarbuas  tarraid  he.  Fo- 
cheird  daw  in  roth  i  n-ardi,  co  ro  lái  a  ochtaig  on  tig,  co  n- 
dechaid  in  roth  ferchubat  hi  talmain  fri  les  anechtair.  Tibit 
in   raacrad   gair   commaidmi    ocus   búada   im    Choinculainn. 

20  Indar  la  Coinculainn  immorro,  ba  gair  chuitbiuda  ocus  fonamait 
focerdat  in  macrad  im  sodain. 

65.  Tic  Cuchulainn  do  saigid  in  bantrochta  ocus  berid 
a  tri  coécta  snáthat  úadib,  ocus  nos  díbairg  na  tri  cóecta 
snáthat  cách  indiaíd  araili  díb,  co  tarla  cach  snáthat  díb  hi 


1  dobreta  LÜ.  4  No  thaithuigeá  Medb  feisin  comim'c  an  tech 

amboi  Cuc.  Eg.  ts  Feotar  his  adaig  sin  om.  Eg. 

Cap.  64.  7  Atregait  maiden  mö  ocus  tiegoit  isin  tech  amboi  an 
macrad  ag  cur  rothclessae.     Geb-  iarom  L.  Egt-  ii   Indarra  LU. 

Facs.,  nicht  indara,  wie  StoJces  Bern,  on  the  Facs.  p.  14  angieht;  indarra 
aber  darf  nicht  ohne  Weiteres  in  das  gewöhnlichere  indarla  corrigirt 
werden,  andarla  L.  ba  gair  buada  Eg.  12  don  Eg.  13  in  tige  Eg. 
14  gair  om.  Eg.  16  da«  om.  Eg.    focherd  dna  (sie)  in  roth  co  roUa 

a  oachtai^  don  rigtig  con  áechaid  an  roth .  ferchubat  fer  oglaig  a  tal- 
main  fria  lis  anechtair  Eg. 

Cap.  65.  23  nos  diubraic  cachse  dib  indiaig  araiie  cotarla  ccch  sna- 
that  dib  a  cro  a  ceile  combatar  ina  line  fon  samail  sin  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  287 

cró  araili,  co  ra-batar  ina  lini  fon  samail  sin.  Tic  iarom  dia 
saichtin  doridisi  ocus  dos  her  a  snáthait  fein  illaim  cacha 
hoenmná  díb  doridisi.  Molsat  ind  oic  daw  Coinculainii  im 
sodain.  Timnáit  iarom  iar  sudi  celebrad  dond  rig  ocus  dond 
rigain  ocus  don  teglucb  ol  cheua.  5 

66.  ,^ircid"  ol  Medb  „do  thig  m'aiti-sea  ocus  mo  mwmmi, 
i.  Ercail  ocus  Garmna,  ocus  feraid  for  n-aigidacbt  innocht  and. 
Lotar  iarom  rompa  iar  cor  gr«pband  doib  i  n-óenach  na 
Cruachna  ocus  ruc  Cucbulainn  buaid  ind  óenaig  fo  tbri.  Ro 
sagat  iarom  (p.  109*:)  tech  n-Garmna  ocus  Ercoil  ocus  ferait  10 
fselti  friu.  „Cid  dia  tudchaibair?"  ol  Ercail.  „Diar  m-brethu- 
gud  dait-siu"  ol  iat.  „Eircid  co  tech  Samera",  ol  .se,  „ocus 
dogena  for  m-brethugud".  Lotar  do  iarom  ocus  focertar 
fiadain  leó.  Ferais  Samera  fsBlti  friu.  Dobretha  Búan  ingen 
Samera  grad  do  Choinculainn.  Asbertatar  iarom  fri  Samera,  15 
bá  do  brethugud  doib  dodeocbatár  chuci.  Fóidis  Samera  iat 
iar  n-urd  cusna  genitib  glinni. 

67.  Luid  Loegairi  ar  thús.    Fácbaiside  a  arm  ocus  a 
etach  occo.    Luid  daw  Conall  fon  cwmma  cetna  ocus  fácbais  a 
goo   occo  ocus  dobretlia  a  armlaich  leis,  i.  a  claideb.     Luid  20 
daw  Cuculainn  in  tres  adaig.    No  sgrechat  na  geniti  do,  imma 


3  doridisi  om.  Eg.  Molsat  ind  oig  im  sodam  Cc.  Eg.  Der  letzte 
Satz  (Timnait  bis  olchena)  fehlt  in  Eg. 

Cap.  66 — 74,  die  Expedition  zu  Ercoil,  folgt  in  Eg.  hinter  den 
Worten  don  teglach  uili  in  Cap.  62. 

Cap.  66.  ö  Eirgid  ar  Medb  co  teg  mo  aittisin  ocus  mo  mwme  i. 
Ercuil  ocus  Garman  ocus  feraid  bar  n-aidigicht  [sie)  and  anocht.  Lotar 
rempu  iar  cur  grafaind  L  tri.  Ro  segait  tech  n- Garman  iarom  ocus 
Ercuil  ocus  ferthatV  failti  friu  and.  Cia  dia  tuchaboir  ol  Ercoil.  Dierm- 
brethugad  ol  iat.  Eirgid  co  tech  Saimere  ocus  dodena  bur  m-brethugMiZ. 
Lotar  iarom  ocus  focherdait  fiaduin  leo  ocus  feraid  Saimere  failti  friu  Eg. 
9  cuc  mit  einem  Aspirationszeichen  über  dem  zweiten  c,  das  icie  ein  i 
aussieht  LU.  u  i.  tSaimere  Eg.         15  Asbertatar  bis  chuci  om.  Eg. 

17  iar  n-urd  iatt  gusna  gentib  glinne  Eg. 

Cap.  67.     18  Luid  L.  ocus  fagbus  a  arm  Eg.     iarthus  LU.  Facs. 
19  dan  om.  Eg.  21  don  Eg.    Roscrechsatt  na  genite  glinwe  do  Eg. 


288  IX  Fled  Bricrend. 

comsinitar  dóib.  Brútir  a  gai  ocus  bristir  a  sciath  ocus  rebthair 
a  étach  immi,  ocus  nos  curat  ocus  nos  trsethat  in  na  geniti  he. 
„A-mein  a  Cuculainn"  or  Lag  „amidlach  thruag,  a  siriti  lethguill, 
dochóid  do  gal  ocus  do  gaisced,  in  tan  ata  urtrochta  not  malar- 
5  tat.  Siarthar  co  urtrachta  im  Choinculainn  and  aide  ocus 
imsoi  cusna  húathaib  ocus  nos  cerband  ocus  nos  bruend  iat, 
co-mbo  lán  in  glend  dia  fulriud.  Dobeir  iarom  bratgaisced  a 
muntiri  leis  ocus  imsoi  co  tech  Samera  cona  choscur  co  airm 
i  m-batar  a  muinter. 

10  68.    Ferais  Samera  fselti  fris,  conid  and  aide  asbert: 

„NÍ  dlig  comraiud  curadmir 

ferba  bracbtchi  brothlochi 

sceó  mátai  moogthi 

tre  banna  miach  tortaide  4  • 

15  fri  immescad  cóemchóecat 

fri  Coinculaind  clothamra. 

Is  CÚ  fema  fodluigthe 

is  bran  carna.  comramaig.  8 

is  torc  tren  hi  fothugud 
20  traithaid  nerta  lochnamat     ' 

amal  sed  tria  fithicén 

is  CÚ  othair  er  Em  na  12 

is  mewmarc  ban  búaignigi. 

is  fiand  tedma  tromchatha 


2  na  geniti  glinne  Eg.  4  ocus  do  gaisced  ar  culaib  au  tau  isit 

urtraig  not  malartaigend.  Siabartha  im  C.  and  ide  ocus  imsaig  na  hur- 
tracha  ocus  nos  cerband  ocus  nos  bruigend  etc.  Eg.  8  ocus  imsoi  cona 
coscar  co  hairm  Eg. 

Cap.  68.  10  Feraid  Saimera  failte  fris  conerbairt  and  ide  Eg.  Von 
den  Glossen  zu  einzelnen  Wörtern  des  folgenden  Gedichts  in  LU.  finden 
sich  einige  auch  in  Eg.  Die  Punkte  nach  der  Handschrift;  die  Ahthei- 
lung  in  siehensilbige  Verse  (Halbzeilen?)  lag  sehr  nahe.  12  ferba:  i. 

bó  LU.  fearba:  i.  bui  Eg.  brach tchi:  i.  methi  LU.  13  sceó:  i.  acus 
LU.  mátai:  i.  mucci  LU.  mata:  i.  muc  Eg.  14  tortaide:  1.  bairgen 

I  LU.  torte:  i.  bairgen  Eg.  17  Is  fernai  foglaichte  Eg.  is  cer- 

nai  Eg.  21  aed:  i.  tenid  LU.  fidaitceu  Eg  23  buaidgnige  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  289 

méti  cenid  chocerta* 

nachasella  sithethar,*  i6 

Cim  a  fresib  frithbera. 

bati  longbaird  loingsither.  * 

is  culmaire  bolgadaw.  5 

is  crú  fechta  modcemse.  20 

is  gnse  gi'ianna  gelfini 

cid  dó  arbad  chutrummus 

fri  Lóegairi  leo  airbi 

no  fri  Conall  clothriatha.  24  10 

Cid  dond  Emir  úanfebli 

nachasáil  in  nert  nuadat 

ria  n-andrib  au  ard  Ulad 

no  chinged  ind  ollbrigach         28 

hi  Tech  medrach  Midchuarda  15 

conid  de  imrordaim-se 

a  chomraind  ni  dlig." 

Ni  dlig  C.  32 

„Isi  mo  breth-sa  duib  tra",  for  se,  „in  curathmir  do  Choin- 
culainn  ocus  tús  día  mnái  ría  mnaib  Vlad,  ocus  a  gaisced  úas  20 
gaiscedaib  (p.  109^:)  caich  cen  motha  gaisced  Concliobair." 

69.  Lotar  dó  iar  tain  co  tech  Ercoil.  Yeruside  fselti  friu. 
Feótar  and  ind  aidcbi  sin,    Fúacrais  Ercoil  comlond  dó  féin 
ocus  dá  eoch  forro.    Luid  hoegaire  ocus  a  ech  na  n-agid. 
Marbais  gerran  Ercoil  ecb  Loegairi.    Fortamlaigid  Ercoil  for  25 
hoegaire  fessiu,  ocus  tecis  side  remi.   Iss  ed  conair  rod  n-gab 


1  cenit  Eg.  3  cim:  i.  cís  LU.    ceim  fresib  fritberai  Eg. 

5  is  culmaire:  i.  is  cairptech  LU.  bolgadaw:  i.  darbema  (?)  LU. 

6  crú  fechta:  i.  badb  LU.  is  cruid  fectai  modcbernai  Eg.  7  gnae:  i. 
ségda  LU.  gnia:  i.  egd  (mehr  nicht  lesbar)  Eg.  11  úanfebli:  i. 
foltchain  LU.  uaneble  Eg.  12  nuadat:  i.  in  rig  LU.  nacha  isail  an 
tuata,  über  tuata:  i.  tumie  (?)  Eg.           13  ria  n-aindrib  ban  ardulad  Eg. 

Cap.  69.    22  Lotar  co  tech  Ercaile  iartoin  Eg.  23  fograis  do» 

Erc.  Eg.  25  fortamluis  Earc.  feisin  for  L.  ocus  teith  side  roime.  Issed 
conair  do  gab  tar  Duip  tar  Drobais  tar  Eis  Ruaid  mic  Badairn  ocus 

19 


290  IX  Fled  Bricrend. 

do  Emain  dar  Eis  Ruaid,  ocus  iss  ed  mc  leis  tásc  a  muintiri 
do  marbad  do  Ercoil.  Luid  daw  Conall  im  cMmma  cetna  hi 
teced  remi  iar  marbad  a  eich  do  gerrán  Ercoil.  Iss  ed  dolluid 
Conall  dar  Snám  Ráthaind  do  saichtin  Emna.  Ro  báided 
5  daw  Ráthand  gilla  Conaill  and  sin  isind  abaind,  conid  de  ita 
Snám  Rathaind  o  sin  ille. 

70.  Marbais  in  Liathmacha  immorro  ech  Ercoil  ocus 
nos  cengland  Cnchulainn  Ercoil  fessin  indiáid  a  charpait  leis, 
CO  ránic  Emain  Macha.    Luid  tra  Buan  ingen  Samera  for  lorc 

10  na  tri  carpat.  Atgeóin  slicht  fonnaid  Conculainn,  fodáig  nach 
sét  cMmung  no  théiged,  no  chlaided  na  muru  ocus  no  fair- 
singed  ocus  no  linged  dar  bernadaib.  Ro  leblijig  ind  ingen 
tra  leim  n-iiathmar  ina  diaid-sium  for  furis  in  charpait,  co 
n-ecmaing  a  tul  immon  n-all,  co  m-bo  marb  de,  conid  de  ain- 

15  mnigther  Uaig  Búana.  In  aim  tra  ráncatar  Emain  Conall 
ocus  Cuculainn,  iss  and  ro  bas  oc  a  cáiniud  and,  ar  ba  derb 
leó  ammarbad,  iar  m-breith  a  tásca  do  Lóegairi  leis.  Adfia- 
dat  iarom  a  n-imtechta  ocus  a  scéla  do  Choncobwr  ocus  do 
mathib  Ulad  ol  chena.    Bátár  immorro  ind  errid  ocus  ind 

20  láitli  gaili  ol  chena  oc  toibeim  for  Lagair i  don  badbscel  ro 
innis  0  chelib. 

7L    Conid  and  asbert  Cathbath  inso  sis: 
[R.]  „Dimbuaid  sceóil  fartbi  ecland     la  borg  dub  aithech.  * 
dorardusi  la  henechgris     ruanad  roulad.  * 


issed  rüg  lais  tasc  a  muintire  do  marbaiZ  do  Ercoil.    Luid  do«  C.  Eg. 
4  Ro  baided  diw  Haithand  gilla  Eg. 

Cap.  70.  7  immorro  om.  Eg.  ech  Ercail  iar  comrac  do  C.  fris 
ocus  DOS  cengland  C.  Ercail  fessin  andiaigh  a  carpaii  do  Emoin  Macse. 
Luid  Buan  ingen  t-Saimeri  don  for  lorg  na  tri  carpai.  Aithceoin  slicht 
Conc.  i.  an  fonna  fodaig  Eg.  12  Ro  leblaing  iarom  an  ingen  leim 

n-uathmar   tar   hera&i  ina  diaigsium  for  an  carp«<  Eg.  15  In  am 

(amsir?)  tra  raimc  C   ocus  Conallt  (sie)  Emoin  is  and  ro  bas  Eg. 
19  olchena  om.  Eg.  20  ar  L.  dona  badbscelaib  Eg. 

Cap.  71.  Die  Punkte  nach  der  Handschrift,  im  Anschluss  an  die- 
selben die  Versahtheihmg  nach  meiner  Vermuthung.  23.  2-t  la  horc 
urbaid  do  rairduire  la  hem  (hein?)  ruanad   roulad   Eg.     In  LU.    über 


IX  FIed  Bricrend.  291 

nímárulaid  hóegaire     cosnam  cirt  curadmír 
iar  n-dorair  a  badbscelai. 

is  Cuculaind  dligetar  arroét  cain  comram  búad  Ercoil* 
cenglathar  err  thrén  tnuthach.  indiaid  erri  óencharpait. 
Ni  chelat  a  márgnima     adrollat  a  mororgui.         ,  5 

is  err  tliren  tairpech     is  cur  cain  cathbúadach 
is  glond  catba  choraramaig.     is  mortcend  do  ilslúagaib. 
is  riatai  di  rathbriugad.     is  triath  tailc  tuuthgaile. 
Conid  de  imrolaim-se     comraind  curadmiri  fris 
is  dimbúaid  sceoil."  10 

Diamb.  s. 

72.  Ro  ansät  iud  óic  día  n-imratib  ocus  dia  radsechaib. 
Ro  soich  iarom  co  praind  ocus  co  tomaltus  dóib,  ocus  iss  e 
Sualdaim  mac  Roig  athair  Conculaind  fessin  ro  fntbaig  Ultu 
ind  aidchi  sin.  Ro  linad  iarom  ind  aradach  dabarli  Concbo-  15 
hair  dóib.  Dobretba  a  cuit  immorro  inna  fiadnaisi  lar  sudiu, 
ocus  tiagait  na  rondairi  dia  raind.  (p.  110*;)  La  sodain  ro 
gabsat  iud  randaire  in  curadrair  asin  raind  ar  thús.  „Cid  na 
tabraid  in  caMiadmir  ucut"  ar  Dubtach  Doeltengad  „do  chu- 
raid  úrdalta,  úair  ní  thudchatar  in  triar  ucut  o  rig  Criiachan  caw  20 
chomartha  n-derb  leó  do  tbabairt  in  curadmire  do  neoch  dib." 

73.  Affraig  Loegaire  BnadacJi  la  sodain  ocus  túargaib 
in  cuach  creduma  ocus  én  airgit  for  a  lar.  „Is  lim-sa  in  cau- 
Tadmir"  for  se  „ocus  ni  chosna  nech  frim  he".    „Ni  bá  lat", 


dorardusi  die  Glossen  i.  dochur  i.  trenfer,  die  aber  zu  den  vorhergehenden 
Wörtern  gehören  werden.  4  andiaig  err  sencarpait  Eg.  5  Ni  chelat 
a  márgnima  am.  Eg.  adrollat:  i.  innisit  LU.  atrulat  a  moroirgne  Eg. 
G  is  err  tren  tairptech  Eg. 

Cap.  72.    12  and  oicc  iarom  Eg.  13  Ro  soich  iarom  co  roind 

ocus  dail  doib  ocus  ro  linad  iaroi?i  an  uradac/i  dabach  Concubmr  doib 
CO  ro  bo  lan  do  linw-  seim  somesc  ocus  ise  Subalta?»  mac  Roigh 
athafr  Concul.  fessin  ro  frithail  an  ag  sin.  Tohreth  immorro  a  cuit  ina 
b-fiadnuse  iarom  ocus  tiegoit  na  randairige  dia  roind.  Lasodaw  Eg. 
15  aigchi  LU.  18  arthús  am.  Eg.  20  ni  tangatar  in  triar  n-ugat  Eg. 
21  n-derb  ag  nech  dib  iman  cnradmir  Eg. 

Cap.  73.    24  Ni  ba  lat  im  ar  C.  C.  Eg. 

19* 


292  IX  Fled  Bricrend. 

for  Conall  Gemach,  „ni  hinund  comartha  tucsam  lind".  Cuach 
creduma  tucaisiu,  cuach  findruini  immorro  thucusa.  Is  réil 
asmded*  fil  etorro,  conid  lim-sa  in  caur athmir."  „Ni  ba  la 
nechtar  de  eter"  for  Cuculainn,  ocus  atafraig  side  la  sodain 
5  ocus  asbert:  „Ni  tucsaid  comartha  tairces  churathmir  dúib", 
for  se,  „acht  nirb  áil  don  rig  ocus  don  rigain  cusa  rancaibair 
tullem  ecraiti  frib  atiwd  hi  iend.  *  Ni  mó  daw  a  ein  frib"  ol 
se  „indás  na  tucsaid  úadib.  Bid  lim-sa  immorro"  for  se  „in 
cnrathmir,  úair  is  mé  tliuc  comartha  suachnid  sech  cach." 

10  74.    Tanócaib  súas  la  sodain  in  cuach  n-dercóir  ocus  én 

"  do  liic  logmair  for  a  lár  ocus  cutrwmma  a  da  sula  do  dracoin, 
conid  n-acatár  mathi  \Jlad  uli  im  Concobwr  mac  Nessa.  „Is 
mesi  iarom"  for  se  „dligßs  a  caurathmir,  acht  mani  brister 
anfir  form".    „Cotmidem  uli"  ol  Conchohur  ocus  Fergus  ocus 

15  ol  mathi  UIíííZ  ol  chena,  „is  let  a  csiur athmir  a  breith  Ailella 
ocus  Med&a".  „Tong  a  toing  mo  ihuath",  for  Loegaire  ocus  for 
Conall  Cernach,  „ni  cuach  cen  chreic  dait  in  cuach  thucais, 
ar  ro  bói  di  sétaib  ocus  mainib  it  selbse.  Iss  ed  doratais  airi 
do  Ailill  ocus  do  Med&,  ar  na  ructha  dobag  it  cend,  ocus  na 

20  tarta  in  csLurathmir  do  neoch  aili  ar  do  bélaib".  „Tong  a  toing 
mo  thuath'',  for  Conall  Cernach,  „ni  ba  breth  in  breth  rucad 
and,  ocus  ni  ba  lat  in  curathtnir."  Cotn-erig  cach  dib  diaraili 
la  sodain  cusna  claidbib  nochtaib.  Tothset  Concobwr  ocus 
Fergus  etorro  iar  sudiu.    Tollécet  alláma  sís  fó  chétóir  ocus 

25  doberat  a  claidbi  ina  trúallib.  „Anaid",  ol  Sencha,  „denaid 
mo  ríar-sa".    „Dogenam"  or  iat. 

75.    „Eircid  co  Budi  mac  m-Bain"  for  se  „co  a  áth,  ocus 


1  lind  om.  Eg.  3  ni  ba  ra  nechtar  fa  triar  itir  ol  C.  Eg. 

5  ocus  asbeí't  om.  Eg.  c  ol  se  Eg.  7  Ni  mo  dow  a  chin  frib 

or  se  ol  tas  a  tucsaidh  uad  Eg. 

Cap.  74.    12  mac  Nessa  om.  Eg.  u  Cotmideth-  ar  C.  Eg. 

15  olchena  om.  Eg.  ic  tongusse  i  toing  mo  {sie)  ar  L.  B.  Eg.  23  laso- 
dain  om.  Eg.  gusna  cloidmib  nochtaib  ina  lamaib  Eg.  donoet  Concobur 
ocus  Fergus  etorra  iarsuidiu.    DoUecet  Eg.  20  dodenam  ol  siat  Eg. 

Caj).  75—78.    Die  Expedition  zu  Bude  fehlt  in  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  293 

dogéna  íor  m-brethugiid".     Lotar  iarom  a  triur  churad  co 
tech  m-Budi  ocus  adfiadat  dó  a  toisc  ocus  a  n-imresain  immá 
tudchatar.    „Nach  dernad   etercert  diiib  hi  Cruacliain  K.i  la 
hAilill  ocus  la  Meidb?"  ol  Budi.    „Do  rigned  om",  for  Cúcu- 
lainn,  „ocus  ni  daimet  ind  fir  lit  fair  eter."    „Ni  didemam    5 
om",  oldat  ind  fii*  aili,  „ar  ni  breth  eter  ani  rucad  diin."    „Ni 
hansa  do  nach  aili  ior  m-brethugud  daw",  ol  Budi,  „in  tan  na 
hantai  for  cocertad  Medba  ocus  kiXella.    Ata  lim"  for  Budi 
„nech  folimathar  for  m-brethugud,  i.  Uath  mac  Imomain  fil 
oc  á  loch.     Do  dúib   iarom   dia  saichthin,  ocus  dogena  for  10 
cocertad."    (p.  110^:)  Fer  cwmachta  mori  da«  in  t-Uath  mac 
Imomain  sin,  notolbad  in  cach  rieht  ba  halic  leis  ocus  no        Ko^^' 
gniad  druidechta  ocus  Ci^rta  commain.    Ba  sé  sin  daw  in  siriti 
on  ainmnigthi/-  Belach  Muni  in  t-Siriti,  ocus  is  de  atberthe  in 
siriti  de  ar  a  met  no  delbad  i  n-ilrechtaib.  15 

76.  Rancatár  iarom  co  Uath  co  a  loch,  ocus  fiadu  o  Budi 
leó.  Atfíadat  iarom  do  Uath  ani  má  tudchatar  dia  saigthiu. 
Asbert  Uath  friu,  nod  lemad  a  m-brethugud,  acht  co  n-daimtis 
nammá  for  a  breith.  „Fodémam"  or  iat.  Fonaiscid  forro. 
„Ata  cennach  lim-sa",  for  se,  „ocus  cé  bé  uab-si  comallas  frim-  20 
sa  he,  bid  he  beras  in  curadmir".  „Cinnas  cennaig  sin?"  for 
siat.  „Biáil  fil  lim-sa",  for  se,  „ocus  a  tabairt  illáim  neich 
uaib-si,  ocus  mo  chend  do  beim  dim-sa  iudiu,  ocus  me-si  dia 
beim  de-sium  imbárach". 

77.  Asberat  immorro  Conall  ocus  hoQgaire,  na  dingentais  25 
in  cennach  sin,  ar  ni  bói  occo-som  do  chiimachta  a  m-bith  beó 
iarna  n-dichennad,  acht  mani  ra  bi  oca-som.  Obbsat  iarom  fair 

* 

Conall  ocus  LoegmVe  in  cennach  sin.  Ciatberat  araili  libair, 
CO  n-de«sat  cennach  fris,  i.  Loegaw-e  do  beim  a  chind  de  in 
cétla  ocus  a  imgabáil  dó,  ocus  Conall  dia  imgabail  on  mud  30 
chetna.  Atbert  iromorro  Cuculainn,  co  n-diugned  cennach 
fris,  dia  tuctha  do  in  curadmir.  Atbe>-tsat  immorro  Conall 
ocus  Loegaire,  co  leicfitis  do  in  cviradmir,  dia  n-dernad  cen- 
nach fri  Uath.   Fonaiscid  Cuchulainn  forro-som  cew  caradmir 


294  IX  Fled  Bricrend. 

do  chosnam,  dia  n-dernad  cennach  fri  Uath.  Fonaisccit-sium 
fair-sium  daw  a  dénam  iü  cennaig.  Dobeir  Uath  a  chend 
forsin  lic  do  Choinculaind  (i.  iar  cor  do  brechta  hi  fsebur  in 
belse),  ocus  dounsi  Cuculainn  beim  da  biáil  fein  do,  co  to- 
5  pacht  a  chend  de.  Luid  iarom  fon  loch  uadib,  ocus  a  bial 
ocus  a  chend  na  ucht. 

78.  Tic  iarom  arabarach  dia  saichtin  ocus  no  sinithar 
Cuculainn  do  forsin  licc.  Tairnid.  fo  thri  in  m-bial  for  a 
munel  ocus  a  cúl  rempi.    „Atrai  a  Cuchulainn!"  for  Uath, 

10  „rigi  Isech  ii-Erenn  duit  ocus  in  curadmir  cen  chosnam". 
Lotar  do  a  triur  churad  co  hEmain  iar  tain,  ocus  nir  daimset 
ind  iir  aili  do  Coinculainn  in  breth  rod  n-ucad  do.  Bói  in 
t-imcosnam  cetna  beius  imón  curadmir.  Ba  si  comairli  Vlad 
iorro  áa,n  a  cur  do  saigid  Conroi  dia  m-brethugud.    Fsémit- 

15  sium  daw  ani  hi  sin. 

79.  DoUotar  iar  sin  sin  matin  arnabárach  a  triur  churad 
CO  cathraig  Conroi,  i.  Cuculaimi  ocus  Conall  ocus  Loegaire. 
Scorit  a  carpÍM  i  n-dorus  na  csithrach  iar  sin  ocus  tiagait  isa 
rigthech,  ocus  ferais  fselti  móir  friu  Blathnath  ingen  Mind  ben 

20  Conroi  maic  Dairi,  ocus  ni  ra  bi  Cúroí  hi  fus  ar  a  cind  ind 
aidchi  sin,  ocus  ro  Mir  co  ticfaitis,  ocus  foracaib  comarle 
lasin  mnái  im  réir  na  curad,  co  tisad  don  turus,  dia  n-dechaid 
sair  hi  tirib  Scithiach,  fo  bith  ni  ro  derg  Curui  a  claide&  i  n- 


3  Die  in  Parenthese  gesetzten  Worte  stehen  in  der  Handschrift  am 
Bande  neben  Dobeir. 

Cap.  78.     8  Cucl-   Lü. 

Cap.  79 — 91.  Die  Expedition  zu  Curoi  hat  Eg.  nicht  unmittelbar 
hinter  Dodenam  ol  siat  (Gap.  74),  sondern  dazivisehen  steht  das  Stück, 
welches  den  Capiteln  33 — 41  entspricht. 

Cap.  79.  17  Dollotar  isin  maitin  arabaracli  a  triur  curad  i.  Cu. 
ocus  Con.  ocus  L.  co  cathraig  Conroi.  Scuirit  a  cairpti  andorus 
na  cathrach  iarsuidiu  ocus  tiagait  isin  rigtech  ocus  ferais  Blathnait  I. 
Mind  ben  Conrui  failte  friu  Eg.  20  ar  a  cind  om.  Eg.  21  ocus  ro 
fitir  ricfaitis  Eg.  forfagaib  Eg.  22  co  tised  Eg.  ar  a  n-dechaid  Eg. 
23  sceitia  Eg. 


IX  Fled  Bricrend.  295 

Erind,  o  ro  gab  gaisced  co  n-deochaid  bás,  ocus  nocbo  dechaid 
biad  u-Erend  iuna  beólu,  cein  ro  m-boi  ina  bctbaid,  (p.  111'*:) 
0  roptar  slána  a  secbt  m-bliadím,  úair  ni  ro  thallastar  a  úaiU 
uach  a  aUud  nach  a  airechas  nach  a  borrfad  nach  a  nert 
nach  a  chalmatus  i  n-Erind.  Bói  immorro  in  ben  dia  reir  co  5 
fothrocud  ocus  co  folcud  ocus  co  lennaib  iiimescaib  ocus  co 
n-dérgodaib  sainamraib,  comtar  budig. 

80.  0  thánic  dóib  iarom  co  dérgud,  asbert  in  ben  friú  iar 
sudiu,  cach  fer  dib  a  aidchi  do  fairi  na  cathrach,  co  tissad 
Cuinii,  „ocus  dan",  or  si,  „is  amlaid  atrubairt  Cúruí,  a  fari  10 
dúib  iar  n-sesaib."  Cipé  aird  do  airdib  in  domain  tra  i  m-beth 
Curui,  docháineth  for  a  chatraig  cach  n-aidchi,  co  m-bo  de- 
mithir  bróin  mulind,  conlia  fogbaithe  addorus  do  grés  iar 
fuiwud  n-grme. 

81.  Luid  iarom  hoegaire  Bnadach  dond  faire  in  chét-  15 
aidche,  úair  is  he  ba  sinser  dóib  a  triúr.  Ro  bói  isin  t-sudiu 
faire  iar  sudiu  co  dered  na  haidche,  connaca  in  scath  chuci 
aniar  rodarc  a  sula  co  fota  dond  farrci.  Ba  dímór  ocus  ba 
grainni  ocus  ba  úathmar  iaiss  in  scáith  (sie),  ar  indar  lais  ro 
siacht  corrici  ethiar*  a  arddi,  ocus  ba  fodeirc  do  folés  na  20 
farrci  fo  a  gabul.  Is  amlaid  tanic  a  doch«<m  ocus  lán  a  da 
glac  lais  do  lommanaib  darach,  ocus  ro  bói  eire  cuinge  sesrige 

in  cech  lomchrund  dib,  acus  (sie)  nir  aitherracht  beim  do  buw 


1  nocho  dechaid  Stokes,  Rem.  on  tlie  Facs.  p.  14,  no  dechaid  Lü. 
Facs.  condechaiiZ  bas  ocus  ni  dechaid  biad  n-Erena  ina  beolu  cein  ro  bui 
ambethaid  oropdar  lan  a  VII  m-bl.  Eg.  3  a  uaill  nach  a  allad  nach 
a  airdercus  Eg.  4  nach  a  nert  nach  a  uaill  nach  a  calmatus  Eg. 

6  co  foilc  ocus  fotracadh  Eg.  inmesc  Eg.      7  sainemlaib  comdar  buide  Eg. 

Ca}).  80.  8  iarowi  oni.  Eg.  isbert  an  ben  friu  iarsuidiu  ara  teised 
cech  fer  dib  oidchi  do  faire  na  catrach  co  tised  Curoi  ocus  don  ar  si  is 
amlaiá  adubert  Curi  a  faire  duib  iarnaesaib.  Cepe  aird  tra  di  airdib  in 
domain  ambid  Curoi  no  can  (?)  bris  for  an  CAthraig  comdar  limaigth-  broin 
muilinn  cona  fogbaite  a  dorus  dogress   iar  b-fuined  n-grene.  Eg. 

Cap.  81.  15  L.  B.  iarom  Eg.  m  sinnser  Eg.  ro  om.  Eg.  n  conaca  Eg. 
18  radarc  a  sula  don  farrgi  Eg.  19  granda  Eg.  lais  a  met  an  scaith 
ar  andar  lais  ro  siacht  coruicce  eithiar  ara  airdi  Eg.  21  a  dochwm  om. 
Eg.    a  di  glac  Eg.        23  nir  aitherrech  Eg.    do  buain  chroind  Eg. 


296  IX  Fled  Bricrend. 

chraind  dib  acht  óen  beim  co  claid«M&.  Tolléci  gécan  díb 
fair;  leicthe  LoegaiVe  secha.  Cóemclóid  fó  dí  nó  fó  thrí  ocus 
ní  ránic  cnes  ná  scíath  do  Loegamw.  Tolleci  Loegaire  daw 
fair-seom  gai  ocus  ní  ránic  hé. 

5  82.    Rigid-som  a  láim  co  Loegaire  iar  suidm.    Bói  tra 

dia  fot  na  lairise  corro  acht  tar  na  teóra  fuitbairbe  ro  bátár 
etwrro  ocond  imdiburcud,  conid  iar  sodaiii  ro  gab  ina  glaic. 
Cíaf  bo  mór  ocus  cíar  bo  airegda  tra  Loegaire,  tallastar  i 
n-óenglaic  ind  fir  dod  fánic,  feib  thallad  mac  bliadna,  ocus 

10  cotnomalt  eter  a  dí  bois  iar  sudiu,  amal  tairidnider  fer  fid- 
chilli  for  tairidin.  Tráth  ba  lethmarb  iarom  ind  innas  sin, 
toUéci  aurchor  de  la  sodaiw  tar  cathir  ammuig,  co  m-bói  for 
ind  otruch  i  n-dorus  ind  rígthige,  ocus  nír  oslaiced  in  cathir 
and  eter.    Do  ru  ménatár  ind  fir  aile  tra  ocus  muiuter  na 

15  cathracÄ  uli,  ba  leim  ro  leblaing-seom  tarsin  cathrai^  ammuich 
dia  fácbail  forsna  feraib  aile. 

83.  A  m-bátár  and  co  deód  lái  co  trath  na  faire,  luid 
Conall  QjQvnach  issa  sudiu  na  fari,  úair  ba  siniu,  oldás  Cuchu- 
lainn.  Fón  innas  cétna  daw  amaZ  forcóemnacair  do  Loegamw 
20  uli  ind  adaig  thússech.  In  tresadaig  Asm  luid  Cuculainn 
isin  sudi  fari.  Ba  si  sin  tra  adaig  ro  dálsat  na  Tri  Glais 
Sescind  Úairbeóil,  ocus  Tri  Biiagelltaig  Breg  ocus  Tri  Maie 


2  leicthi  L.  secse  fo  di  no  fo  tri  ocus  ni  rainic  cnes  na  sciath 
do.  ToUece  L.  ga  fairsin.  Eg. 

Cap.  82.    5  Roich-  sim  a  laim  do  L.  Eg.  6  do  fot  na  laime  co 

riacht  Eg.    futhairbe  batar  etorra  oc  imdiubragad  conad  Eg.  8  hai- 

reda  Eg.  tarlas  inn  oen  glaic  ind  fir  don  fainic  Eg.  lo  condomeilt  Eg. 
tairnidth-  fer  fichille  for  tairidin  Eg.  ii  ballethmarb  Eg.  12  dollecce 
urchar  de  tar  cathraííjí  amach  Eg.  13  ni  ro  hoslaiged  in  cathraig  (?)  an 
inb-  sin   itzV   Eg.  u  Do   ruimnitar  Eg.  i5   uli   om.  Eg.     tar 

c&thraig  amuig  Eg.  16  for  na  Eg. 

Cap.  83.  18  issin  suidiu  Eg.  ar  ba  sine  oldas  Cu.  Dorala  do  don  fon 
indus  ceina  amal  forccemnagar  do  L.  an  adaig  thoiss  Eg.  21  isi  sudi  iZJ. 
luid  C.  issin  suidiu  Eg.  Ba  si  sin  tra  agaid  ro  dalsat  na  triglais  sescind 
uarbeoil  tri  buageltaig  Breg  tri  maic  dorumair  ceoil  do  orgain  na  ca- 
tracli  Eg. 


IX  FIed  Bricrend.  297 

Dommair  cheóil  dö  orgain  inna  cathrach.  Ba  si  daw  adaig  ro 
bói  hi  taimgire  don  pheist  ro  bói  isind  loch  hi  fariad  na 
caXhrach  fordiuglaim  lochta  in  puirt  uile  eter  dáine  ocus  indile. 

84.  Búi  Cuculainn  tra  oc  frithaire  na  haidche  ocus 
bátar  míthurussa  imda  fair,  (p,  111**:)  Tráth  bá  medon  aidcbe  5 
do  iarom,  co  ciiala  in  fothrond  chuci.  „Alla  alla",  for  Cucu- 
lainn, „cia  fil  alla!  más  tat  carait,  connámusnágat,  mas  tat 
uámait,  commosralat !"  Conggairet  gainn  n-amnas  faii*  la  so- 
dain. Conclith  Cuculainn  forro  iarom,  conidammarb  tarraid 
tsilam  a  nmhur.  Ataig  in  cendáil  occo  isin  sudi  faire  mod  10 
nad  mod  in  desid  inna  sudiu.  Conggair  nonhur  aile  fair.  Ro 
marb  tra  na  tri  nowboru  fó  an  innas  cétna,  co  n-demas  óen- 
chamd  dib  eter  cendail  ocus  fodbu. 

85.  Amal  ro  m-bói  and  iar  sudiu  co  dered  na  haidche 
ocus  ba  seith  ocus  ba  torsech  ocus  ba  mertnech,  co  cúala  15 
cwmgabáil  in  locha  i  n-airddi,  amal  bid  fótrond  fairrci  dimóre. 
Ni  fordámair  trá  a  bruth  cacha  ra  ba  di  mét  a  thwrse  cen  techt 
do  descin  in  delmse  móir  ro  chuala,  co  n-acca  in  comerge  do- 
rigni  in  pheist.  Dóig  leis  Aan  ro  bói  tricha,  cubat  inne  uasind 
loch.  Tos  n-uargaib  súas  iar  sudiu  isin  n-aer  ocus  ro  leblaing  20 
dochom  na  cathrach  ocus  adrolaic  a  béolu,  co  n-dechsad  óen 
na  rigthige  inna  cróes. 

86.  Foraithmewatar-som   la   sodain  a  foramcliss,  ocus 


1  daw  om.  Eg.  z  fordiuchlaim  Eg. 

Cap.  84.  á  ag  frithfaire  na  haidce  ocus  batar  imthurusa  imíía 
fair  Eg.  6  Alla  alla  or  Cu.  cia  fil  alla  mas  tat  carait  conamasnagat 
mas  dait  uamait  couamusralat  Eg.  8  gair  n-amnus  fair,  lassodain  conclich 
Cu.  forru  conad  marb  tarraid  talom  a  nonbur  Eg.  ii  indeiss  Eg. 

congarat  nonbur  aile  Eg.  12  na  tri  nonbair  Eg.     sen  carn  Eg. 

13  fadba  Eg. 

Cap.  85.  14  Am  (?)  ro  bui  Eg.  15  meirtnech  Eg.  mertrech  LU. 
CO  cualrt  comgair  Eg.  n  Ni  fordamair  tra  a  bruth  ce  ro  bai  do  meit 
a  toirsi  cen  techt  do  deicsin  an  delma  moir  ro  chual-  Eg.  18  do  roine 
in  pesi  Eg.  19  Doigh  lais  ro  bui  tricJm  cubat  di  uassan  loch.  Dusnuar- 
coib  s!(«s  iarsuidiu  isind  aieor  Eg.  21  adroilg  a  beolu  condechsat  sen 
na  rigtoigi  for  craes  Eg. 

Cap.  86.    23  Am  (?)  ro  bui  Forraitmgdorsom  Eg. 


298  IX  Fled  Bricrend. 

lingtlii  i  n-ardi,  cor  bo  liiathidir  rethir  fuinnema  imón  peist 
immá  cuaird.  ladaid  a  da  glaicc  immá  brágit  iar  suidm 
ocus  ro  rigi  a  láim  corrici  ina  cróes,  co  tóerbaig  a  cride  este, 
CO  n-darala  liad  for  ialmain,  co  torcliair  beim  u-asclaing  don 
5  pbeist  asind  áer,  co  ra  be  for  lár.  Imbeir  Cuculainn  in  clai- 
áeh  fuirre,  co  n-derna  minmirend  di,  ocus  doheir  a  cend  co  ra 
bi  oca  isin  t-sudi  faire  ocon  chendail  aile. 

87.  Tráth  ro  m-boi  and  iar  suidiu  ossé  aithbriste  trog 
isin  dedoil  na  maitne,   co  n-acca  in  scáth  chuci  aniar  dond 

10  arrci  et  reliqua.  „Bid  olc  ind  adaig"  ol  se.  „Bid  messu  dait- 
siu  a  bachlaig"  ol  Cuculainn.  La  sodain  tolléci  gégán  díb 
fair.  Léicthi  Cuchulainn.  Coemclóid  fó  dí  nó  fó  thri,  ocus  ni 
vanic  cnes  na  scíath  do  Choinculainn.  Tolléci  Cuculainn 
gai  fair-seom  daw  ocus  ni  ranic.    Rigid-som  a  láim  co  Coin- 

15  culainn  iar  suidÍM  día  gabáil  ina  glaic,  snaal  ro  gab  na  firu 
aile.  Focbeird  Cuculainn  cor  n-iach  n-eirred  de  la  sodain, 
ocus  forathmewadar  a  foramclis,  ocus  a  claideö  nocht  liasa 
mulluch,  cor  bo  lúathithir  fíamuin,  ossé  etarbúas  imbi  imma 
cúaird,  conid   derna  rothbúali*  de.     „Anmain  in  anmain  a 

20  Chuchulainn!"  or  se.  „Tabar  mo  thridrindrosc  *  dam  daw"  ol 
Cuculainn.  „Rot  bíat"  ol  se  „feib  dothaíset  lattaiwáil  *".  |„Ríge 
Isech  lí-Erend  dam  on  trath-sa  ocus  in  csiuradmlr  ceii  cbosnam 
frim  ocus  tús  dommo  mnái  ría  mnáib  Vlad  uli  do  gres".  „Rot 


2  a  di  laim  ima  bragait  iarsuidiu  ocus  ro  ding  a  lam  coricce  a 
gualainn  ina  crses  co  torbaig  a  croide  eiste  co  torlaicc  uad  for  talmoin 
CO  torcair  beim  n-asclain  don  peíst  asin  aieor  co  roibe  for  talm«m.  Im- 
rid  C.  Eg.  6  mínmirenda  Eg.    ocus  dombe  (?)  a  cend  di  co  roibe 

aice  Eg. 

Cap.  87.  8  ocus  se  Eg.  9  isin  degoil  na  mainde  confaca  Eg.  don 
fairrge  et  réliqua  Eg.  ii  tollece  Eg.  12  leicti  Cu.  sechu  caemclaid  Eg. 
13  DoUeice  Eg.  14  dan  om.  Eg.  sine  sium  a  laim  Eg.  17  foraithme- 
watar  Eg.  18  ossé  ovi.  Eg.  conderwa  retarbbura  (?)  de  Eg.  19  An- 
main an  anmam  Eg.  20  Mo  tri  drinwroisc  dam  ar  Cu.  Rot  mbia  ol  se  feib 
dotissait  la  tanail  Eg.  23  Rotmbia  ol  se.    Lasodam  ni  fit«*  Cu.  cia 

luid  Eg.    In  LU.  steht  der  Funkt  hinter  fó  chetóir. 


IX  Fled  Bricrend.  299 

bia"  ol  se  la  sodain  fo  chetóir.    Ní  fitir,  cía  arluíd  úad  inti 
ro  bói  oc  a  acallaim. 

88.  Immóíadi  inna  mewmain  iar  suidíw  alléim  docliúatár 
a  ás  comtha  tarsin  csdliraig,  ar  bá  mór  ocus  bá  lethau  ocus 
bá  hard  alléim.  Ba  dóig  lais-seom  tra,  co  m-bad  ó  lémum  (sie)  5 
dochúatár  ind  laith  gaile  tairse.  Dammidetbar  fá  dí  día  lé- 
maim  ocus  forémid.  „Mairg  dorumalt  a  n-imned  dorumalt-sa 
cus  trath-sa  imma  csLXiradmír"  ol  Cuculainn  „ocus  a  techt 
úaim  la  féimmed  ind  lemme  dochúatár  ind  fir  aile!"  Bá  sí  tra 
bséthir  dogéni  Cuculainn  oc  na  imratib-se.  (p.  112*:)  No  ein-  10 
ged  for  a  cbúlu  etarbúas  fot  n-aurcbora  on  cathraig.  Do  cinged 
daw  etarbúas  dorisi  asin  baliu  hi  tairiseí?,  co  m-benad  a  tbul 
cind  frisin  coihraig.    No  linged  daw  i  n-arddi  in  fecbt  n-aile, 

CO  m-bo  foderc  dó  aní  no  bíd  isin  caihraig  uli.  No  theiged 
dsLn  in  fecht  n-aile  isin  talmain  connici  a  glún  ar  tbrommi  a  15 
brotha  ocus  a  neirt.  In  fecht  n-aile  dan  ní  thíscad  a  drucht 
do  rind  ind  feóir  ar  denmni  ind  aicnid  ocus  lúthige  ind  láthair 
ocus  méit  na  gaile.  Lasin  n-adabair  ocus  lasin  siabrad  ro 
síabrad  immi,  fecht  n-óen  and  cingtbi-seom  tarsin  cathraig 
amnauig,  corra  bi  thall  immedón  na  csáhracJi  i  n-dorus  ind  20 
rígthige.  Atá  inad  a  da  traiged  isind  lic  fil  for  lár  na  cath- 
rach,  bale  irra  bi  imdorus  ind  rígtaige.  Téit  isa  tech  la  sodain 
ocus  tolléic  a  osnaid. 

89.  Is  and  asbert  Bláthnat  ingen  Mind  hen  Conroí:  „Ní 


Cap.  88.    3  Imroraidi  Eg.    rochuatar  Eg.  5  in  leim  ocus  doig 

laisium  tra  ba  do  leim  dochuatar  an  laith  gaile  tairsiu.  Domidethar 
fa  di  an  leim  ocus  forem.  Maircc  dorn  rumalt  ind  imned  do  rumaltsa  Eg. 
8  ol  Cuch.  om.  Eg.  9  uaim  anossa  Eg.  10  bsethair  dongne  Eg. 

oc  na  imratib  se  om.  Eg.  11  for  a  culaib  Eg.    fot  n-urchair  Eg. 

dow  doridisi  etarbuas  assan  baile  atairissed  Eg.  13  No  ling  anairdi  a 
b-fechtus  n-aile  co  teigeadh  isin  t&hnoin  cotice  a  glun  Eg.  17  a  dein- 
mne  Eg.  ar  demni  LU.  luthaige  in  lath-  ocus  med  na  gaile  lassan 
siabf  sin  ro  siabrad  uime  Eg.  19  cingte  sium  Eg.         22  astech  Eg. 

23  doUecc  a  osíí  as  Eg. 

Cap.  89.    24  Blathnait  ingen  Meind  Eg.        No  hosü  iar  mebaii  Eg. 


300  IX  Fled  Bricrend. 

hosnad  iar  mbebail  cm",  or  si,  „is  osnad  iar  m-buaid  ocus 

.  coscor".  Ro  fitir  ingen  rig  Insi  Fer  Falga  trá  a  n-dodoraid  (sie) 
tarraid  Coinculainn  isind  aidchi  sin.  Nir  bo  chian  da**  iar  sin, 
CO  n-accatár  Coinroí  chucu  isa  tech,  ocus  bratgaisced  na  tri 

5  ndwbor  ro  marb  Cuculainn  laiss  ocus  a  cindu  ocus  cend  na 
biasta.  Asbert  la  sodain  iar  cor  na  cendaile  de  asa  ucht  for 
Iar  in  tige:  „Ba  gilla  comadas"  or  se  „do  faire  duine  rig  do 
grés  in  gilla  sa,  at  a  chomrama  óenaidcbe  so  ule.  Ani  immá 
tudchaibair  imresain",  ol  se  „imma  cimradmir,  is  la  Coincu- 

10  lainn  iar  firinne  ar  bélaib  óc  n-Erenn  uile  he.  Cia  beth  nech 
bas  chalmu  and",  or  se,  „ni  fil  ro  sia  lin  comram  friss."  Isi 
breth  ruc  Curui  doib  iar  suidw,  in  csiurathmir  do  Coinculainn 
ocus  lathus  gaile  Góedel  uile,  ocus  tús  ,día  mnái  ría  mnaib 
Vlad  uile  bi  tech  n-óil,  ocus  dobert  secJd  cwmala  di  ór  ocus 

15  airgeí  dó  illúag  in  gníma  óenaidcbi  dod  rigni. 

90.  Celebrait  iar  suidm  do  Choinruí  ocus  dollotar  co 
n-demetár*  Emain  Macha  a  triúr  ria  n-deód  lái.  Tráth  tánic 
dóib  iar  suidm  co  roind  ocus  dáil,  ro  gabsat  na  rannaire  in 
caurathmír  cona  fodai  di   lind  riasind  roind,  coira  bi  ocaib 

20  for  leth.  „Is  derb  lind  tra",  or  Bubthach  Dóeltenga,  „ni  fil 
imchosnam  lib  innocbt  imma  coMvathmir.  Ro  lámair  brethugud 
dúib  intí  ráncaibair".  Asbertatar  in  fíaulach  aile  fri  Coincu- 
lainn iar  suidÍM,  ni  thardad  in  csMratJimir  do  neoch  dib  sech 
a  cbéli.   Mád  in  ra  brethaigestar  immorro  Cúruí  dóib  a  triúr, 

25  ní  ardamair  ní  de  eter  do  Choinculainn,  o  rancatar  Eraam 


1  acht  is  Eg.  2  Ron  ütir  Eg.  indsi  bfej-falgai  andof  tarraid  Cu.  Eg. 
4  con  facatar  Eg.  Conroi  LU.  chucta  isin  tech  Eg.  5  cinda  Eg.  cind- 
nu  LU.  na  peiste  Eg.  e  Isbert  iarsodain  Eg.  7  comadus  dfaire  Eg. 
8  ada  comrama  senaidche  annso  uile.  indi  ima  tudcabair  imreiisi  ol  se 
iman   cur  Eg.  10  uile  he  om.  Eg.     Cia  beith  neich  bus  calma  ann 

ar  se  atassam  ni  b-fuil  nech  ro  sia  lin  comram.     Isi  breth  Eg. 
12  iar  sodain  Eg.        13  uile  om.  Eg.       14  dombert  Eg.      15  dorindi  Eg. 

Cap.  90.  16  co  fedatar  (?)  an  Em.  Mach«  Eg.  19  cona  fotug  do 
liuw  iarsan  roind  co  roibe  ocaib  for  leith  Eg.  21  imman  cur.  Ro  lamair 
bur  m-hretlmgtid  inti  rangabair.  Ismbe7tatar  Eg.  23  do  nech  scch  a 
ceile  Eg.  24  Mad  an  ro  brethaigestar  immorro  Curui  doib  a  triur  ni 
ardamair  ni  de  do  C.  0  rangatar  Emam  Machse  Ey. 


IX  Fled  Bricrend.  301 

Maca.  Asbert  Cúculainn  la  sodain,  nár  bu  santach  fair 
GSíurathmír  do  chosnam  eter,  fo  bith  nár  bu  mó  a  solod  donti 
dia  tibcrtha  he  oldás  a  dolod.  0  sin  ni  ro  rannad  csxurathimr 
and,  CO  tánic  cennacb  ind  rúanada  i  n-Emain  ^lacha. 


Cennach  ind  ßuauada  iiiso.  5 

91.  Fect  n-and  do  Vltaib  i  n-Emain  Macba  iar  scis 
óenaig  ocus  cluchi  dolluid  ConcJiohur  ocus  Fergus  Mac  Róig 
ocus  mathi  JJlad  ol  cbena  asin  cluchemaig  ammuig,  co  n-de- 
(p.  112^:)  setar  thall  isin  Crsebrúaid  Conchobmr.  Ni  ra  bi 
Cuculainu  and  na  Conall  Cernach  na  hoegaire  Búadach  ind  10 
aidchi  sin.  Batár  immorro  formna  lath  n-gaile  fer  n-ülad  ol 
chena.  Amal  ro  bátar  and  trath  nóna  deód  lái,  co  n-accatar 
bachlach  mór  forgi*ainne  chucu  isa  tech.    ludar  leó,  ni  ra  bi 

la  Ultu  lath  gaile  ro  sassad  leth  méite  fair.  Bá  úathmar  ocus 
bá  granni  a  innas  in  bachlaig.  Seuchodal  fria  chnes  ocus  15 
brat  dub  lachtna  imbi,  ocus  dos  bili  mór  fair,  méit  gamlias 
hi  tallat  trichait  n-gamna.  Siiili  cichurda  budi  inna  cind,  méit 
chore  ro  daim  cechtar  de  na  da  sula  sin  fria  chend  anechtair. 
Remithir  dóit  láma  neich  aile  cach  mér  dia  méraib.  Cepp  ina 
láim  chli  irraibe  ere  fichet  cuinge  do  damaib.  Biáil  ina  láim  20 
deis  i  n-deochatár  tri  coecait  bnithdanma,  búi  feidm  chuinge 
sesrige  ina  samthaig,  no  thescbad  finna  fri  gaith  ar  altnidecht. 

92.  Dolluid  fond  ecosc  sin,  corra  bi  inna  sessom  i  m-bun 


1  Asmbert  Eg.  nir  bo  saut  .  .  fair  curadmir  do  chosnam  itir  fo  bith 
nir  bo  Eg.  3  tibairthie  Eg.  5  Cenach  in  ruanada  ind  sis  Eg. 

Cap.  91.  Von  hier  ah  (fol  25»  die  letzten  Zeilen)  ist  in  Eg.  nicht 
mehr  alles  lesbar.  11  and  ol  cenai  Eg.  12  confacatar  Eg.  13  Arindar 
leo  ni  ra  ba  do  UI    lat  n-gaile  ro  soigeá  le  .  .  Eg.  15  Sencodal  Eg. 

16  mett  n-gaimlies  a  tallait  trichae  n-gaimen  Eg.  18  frie  air  .  .  . 

aneachtar  Eg.  19  Remithir  doid  laime  Eg.  cep  ina  laim  cli  .  .  .  . 
ere    fichid    cuiggi    biail    Eg.  21    an    dechatar    tricha    bruithemna. 

Bai  feidm  feisrige  ina  samtaig  Eg.  22  no  thescbad  bis  altnidecht 

om.  Eg. 

Cap.  92.     23  a  m-bun  na  gabla  Eg. 


302  IX  Fled  Bricrend. 

na  gabla  ro  bói  hi  ciund  tened.  „In  cumce  *  in  taige  duit  ale" 
or  Duhthach  Dóeltengad  frisin  m-bachlach,  „in  tan  nád  fagbai 
inad  aile  and,  acht  beitb  i  m-bun  na  gabZa,  manid  caindle- 
óracht  in  tige  as  áil  duit  do  chosnam,  acht  namá  bid  mó  bas 
5  lösend  don  tig  oldás  bas  suillse  don  tegluch."  „Cid  he  mo 
dán  dsbn,  bes  cot  midfider  cachä  bé  dim  airddi,  co  m-bad 
coIt  (?)  a  suillsi  don  tegluch  ocus  conná  bad  losend  don  tig. 

93.  Acht  namá,"  or  se  „ni  he  mo  dan  do  gres,  atát  dána  lim 
chena.    Ani  dia  tudchad  cuingid  immorro",  ol  se,  „no  con  fiiar 

10  i  n-Érind  nach  i  n-Alpain  nach  i  n-Eoroip  nach  i  n-Aifraic 
nach  i  n-Assia  co  Grecia  ocus  Scithia  ocus  Insi  Orc  ocus 
Colomna  Ercoil  ocus  Tor  m-Bregoind  ocus  Insi  Gaid  nech  no 
chomollad  fir  fer  frim  imbi.  Uair  ro  ucsaid-se  for  n-\]\aid" 
or  se  „do  sluagaib  na  tiri  sin  ule  ar  graiw  ocus  greit  ocus 

15  gaisced,  ar  airechas  ocus  uaill  ocus  ordan,  ar  firinne  ocus  feie 
ocus  febas,  fagabar  uaib  óenfer  chomallas  frim-sa  in  ceist 
immátú." 

94.  „Ni  cóir  ém  enech  cóicid  do  brith*^'  or  Fergus  mac 
Róich  „arái  óenfir  dothesbaid  díb  oc  denam  anenig,  ocus  bes 

20  ni  pe  nessu  éc  do  suidm  oldás  dait-siu".  „Ni  oc  a  imgabail  sin 
daw  atúsa"  ol  se.  „Finnamár  dan  do  cheist"  ol  Fergus  mac 
Róig.    „Acht  cor  damthar  fir  fer  dam"  ol  se  „atbeV."  „Is  cóir 


1  In  cuinge  Eg.  2  Dubtach  dseltenga  in  tan  nach  fagbaid  Eg. 

3  In  LU.  hinter  aile  and  ein  PunM,  dann  erst  wieder  hinter  don  tegluch 
lin.  5.    munad  cainleoracht  Eg.  4  is  ail  Eg.         5  bus  a  soillsi  don 

teglach  uile  Eg.     Cid  e  mo  dan  ol  se  cotmidfither  cachambe  do  airdi 
{das  folgende  ist  undeutlich).  Eg. 

Cap.  93.     9  An  ni  dia  tudchaiZ  chuince  Eg.     nochan  fuarus  Eg. 
11  indsi  höre  Eg.        12  ocus  co  tor  m-bregaind  Eg.   Insi  (?)  gaith  Eg.   no 
chom allfad  Eg.        14  na  tire  sin  aile  Eg.    ar  grain  Eg.    Ein  Aspirations- 
zeichen über  der  Abkürzung  für  gra  LU.  15  ocus  airechus  ar  uaill 
ocus  ar  ordan  ocus  firine  ar  feie  ocus  innracus  ocus  febas  Eg. 
16  comaillfes  breith-    frimb  in  ceist  imma  tu.  Eg. 

Cap.  94.     19  arai  .  .  fir  do  tesbaid  dib  oc  denam  Eg.  20  nib 

nessaw  Eg.    Ni  oco  imgabail  atusa  don  ol  se  indissin  Eg.        21  tra  do 
cest  Eg.        22  Acht  co  rodaiwither  Eg.    addaber  Eg. 


IX  Fled  Bricrend. 


303 


fír  fer  do  chomollod  immorro"  or  Sencha  mac  kilella,  „ar  ni 
fii'  fer  do  slüag  mór  inuinterda  brisiud  for  óenfer  na  n-aichnid 
etorro,  ocns  bád  dóig  lind  daw",  ol  Sencha,  „mád  cos  trath 
sa  fogebthá  óenfer,  dot  dingbad-su  sunna.  „Facbaim  Concobwr 
fri  láim",  ol  se,  „dáig  a  rige,  ocus  facbaim  Fergus  mac  Róig, 
dáig  a  cotéchta,  ocus  cipé  díb"  or  se  „lasiiwsétar  *  cen  mothá 
in  dís  sin,  tat  co  tallur-sa  a  chend  de  innoclit  ocus  co  talla . . 


Anhang  I. 

Die  Reihenfolge  der  Stücke  im  Egertoii  Manuseript. 


Egerton  93,  fol  20—25: 

Fol.  20.  21.  .  .  fogartar  do  iarum 
l)is  comrac  frie  oenfer  {fol.  20  endet: 
coeca  ban  cechtär  de,  Cap.  25). 

Maith  tra  ar  Concobar  is  lor  ata- 
thai  ag  air  imdell  Brie.  Tucthar 
biedh  issin  tech  ocus  coiscter  ind 
imorran  co  tair  an  fled.  Dogniter 
samlöid,  ba  saim  doib  iarsuidm  co 
cend  tri  la  ocus  tri  n-aidchi. 

Fol.  21.  22.  Toichim  Ulat?  do 
Cniacham  Ae  bis  do  gach  fer  dib 
cech  n-oidche  {fol.  21  endet:  lia 
acm  icemna,  Cap.  48). 

Fol.  22.  Dobreth  roghw  bis  Mol- 
sat ind  oig  im  sodain  Coinculainn. 

Fol.  22.  23.  Luid  iarom  Oilill  bis 
don  teglach  uili  (fol.  22  endet:  do- 
berta  brecc,  Cap.  61). 


Lebor  na  hUidre: 

Cap.  13—32  .  .  forócrad  do  Bri- 
crind  bis  comrac  fri  oenfer. 


feJilt. 


Cap.  42  —  56  Tochim  Ulad  do 
Cruachain  bis  do  cach  fir  dib  cach 
n-aidche. 

Cap.  63—  65.  Dobretha  rogu  doib 
bis  Molsat  ind  óic  dan  Coinculainn 
im  sodain. 

Cap.  58—62.  Luid  iarom  Ailill 
bis  don  tegluch  uli. 


1  do  chomallad  friut  ar  Sencha  m.  Oil.  Eg.  2  muintermail  (?) 
bris  Eg.  nanaithgne  Eg.  3  ocus  ba  doig  lind  ar  Sencha  Eg.  4  do 
dingbä  suü  (?)  Eg.     Fagbaim  si  do»  Eg.  5  fria  laim  Eg.        6  Et 

cid  be  dib  Eg.  lasmeit-  oder  lasineit-  Eg.  cenmotha  in  diassin  taet  co 
tallarsa  a  cend  de  anocht  ocus  co  tallassa  dimsa  amarach  dag.  Aelmlich 
lin.  24:  anocht  ocus  co  tallasa  dimsa  amarach  dadaid.  Die  Seite  hat  in 
Eg.  44  Zeilen,  von  lin.  28  an  hat  Mr.  Miller  nur  noch  vereinzelte 
Wörter  erkennen  können. 


304 


IX  Fled  Brícrend. 


Fol  23.  Eirgid  ar  Medb  Us  Do- 
denam  ol  siat. 

Fol.  23.  24.  Isi  mo  riar-sa  or 
Sencha  uair  nach  lamtar  bur  m- 
brethugud  innacb  baile  oile,  eirgid 
CO  Conri  his  innsoighid  co  Conroi 
mac  Daire,  for  Sencha,  anaid  la 
breith  n-aile  co  ristai  uair  lemaid 
bur  m-brethugud  in  bur  b-fiadhnuse 
{fol.  23  endet:  trom  tiug  dobor, 
Cap.  36). 

Fol.  24. 25.  Dollotar  isin  maitin  his 
CO  tainic  in  ruanada  {siel)  co  Emain 
Machae  {fol.  24  endet:  a  croide  eiste 
co  torlaicc,  Cap.  86). 

Fol.  25.  Cennach  in  Ruanada  ind 
sis  his  cotallarsa  a  cend  de  inocht 
ocus  CO  tallassa  {fol.  25^  lin.  20)  .  . 


Cap.  66—74.  Eircid  ol  Medb  Us 
Dogenam  or  iat. 

Cap.  33 — 41.  Immacomarnic  tra 
dóib  débaid  do  denam  imman  cur- 
admir  doridisi,  dogni  Concobur  ocus 
mathi  Ulad  olchena  a  n-etrain  co 
ro  glethe  a  m-brethugud.  Eircid 
for  Concobur  cussin  fer  folimathar 
for  n-etrain  co  Coinroi  mac  n-Dairi 
his  do  saichtin  Conroi  ma*c  Dairi. 

Cap.  79—90.  Dollotar  iarsin  sin 
matin  his  co  tanic  cennach  ind 
ruanada  i  n-Emain  Macha. 

Cap.  91 — 94.  Cennach  ind  Rua- 
nada inso  his  CO  tallur-sa  a  chend 
de  innocht  ocus  co  talla  .  .  . 


Anhang  IL 

Eigenthtimliclikeiten  des  Egerton  Mauuscripts. 

Aehnlich  wie  S.  82  und  S.  109  cliar akter isire  ich  auch  hier  die 
Schreibweise  der  nur  in  Auszügen  mitgetheilten  Handschrift.  Was  mir 
von  derselben  vorliegt,  habe  ich  S.  236  angegeben.  Alte  und  neue 
Schreibung  geht  auch  hier  bunt  durch  einander,  ohne  festes  Gesetz:  bald 
folgte  der  Schreiber  seiner  aus  alter  Tradition  stammenden  Quelle,  bald 
schrieb  er,  wie  er  sprach. 

1.  Media  statt  der  altirischen  unaspirirten  Tenuis:  cugam  {altir. 
cucom),  ag  neben  ac  und  oc,  co  rüg,  forcoemnagar,  coxgid,  tangatar,  gegan, 
sgith,  cosgrach;  gan  neben  cen,  gusandiu,  gusan  maigin;  coiwdar  {für 
combatar),  med,  meid,  ag  oirfideíí,  cudrumus.  Häufig  jedoch  ist  die 
Tenuis  gewahrt,  oft  doppelt  geschrieben  tollecce,  rainicc,  ron  uccsat, 
colleicc,  chuicce,  anaitt;  cacae  {Gen.  S.). 

Allerdings  steht  cc  vereinzelt  für  g:  in  ticce  {altir.  tige). 

2.  Media  nach  Vocalen  aspirirt  {selten  so  geschrieben,  aber  überall 
als  Spirant  gesprochen,  wie  die  unter  3  zusammengestellten  Wörter 
beweisen):  lighe,  biedh,  luidh,  slighiti,  adhaid,  do  ghal.  Daher  d  vor  ch 
geschwunden  in:  dar  fichille  {Schachbrett),  fer  fichille. 

3.  g  für  d:  arslaig,  indiaig,  druigechta;  d  für  g:  im  immarbaid' 
aa  m-ban,  iarfoidis,  adhaid  und  öfter  agaid  für  altir.  adaig. 


IX  Fled  Bricrend.  305 

4.  Vereinzelt  gh  für  th:  luaighithir;  th  für  ch:  ro  selaith  {er  schlich), 
ro  scaith. 

5.  p  für  b:  oft  in  aspert  «wa  peist,  peiste;  vereinzelt  in  coi^^lethar 
delpai  {Cap.  24),  Alpain,  Medp,  Duptach,  Concopur,  co  huponn,  cep,  ce 
pe,  CO  cernaip  {Dat.  PI).     Dazu  in  impide,  carpat,  Eoraip. 

6.  u  {d.  i.  \)  für  b:  ina  laurad,  la  faoura  {beide  Male  u  mit  der 
Abkürzung  für  ra  darüber). 

7.  bf  und  vereinzelt  gc  für  anlautendes  f  rmd  c  nach  Wörtern, 
die  ursprünglich  auf  einen  Nasal  ausgingen:  iar  b^fuined  n-grene,  iar 
b-firindi,  iar  b-fagbail,  in  bur  b-fiadhnuse,  a  b-fecht  so  {neben  in  fecht  n- 
aile),  a  b-fechtus  n-aile ;  ar  a  g-ciunn.   Zweimal  habe  ich  auch  ni  b-fuil  notirt. 

8.  nd  für  nn  bereits  in  LU.  häufig.  Vereinzelt  in  Eg.  mb  für  mm: 
frimb;  Ud  für  11:  Conalld,  am  Ende  einer  Zeile  sogar  Conallt  {Cap.  70). 

9.  Verdoppelung  von  n,  r,  1  vor  folgendem  Consonanten:  sinnser, 
toirrsech,  a  coilltib  {in  Wäldern).  Hierher  wohl  auch  indso  für 
älteres  inso. 

10.  Prothetisches  f  vor  vocalischem  Anlaut:  faicsin,  faire,  don-fainic, 
comfocuis,  for-fagaib. 

11.  Die  Silbe  cod-  ist  einige  Male  durch  die  Abkürzung  für  lat. 
qnod  ausgedrückt:  quodlad  {altir.  cotlud  schlafen). 

12.  ea  und  eu  nicht  selten  für  e:  fear,  leath,  dearg,  cichsead;  feur, 
teuch  (häufig),  conteuchatar,  fleud,  saitheuch,  na  da  euch,  forbreucca. 

13.  Vereinzelt  io  für  i:  fior. 

14.  Vereinzelt  ao  für  altir.  oi,  oe:  Caortawn,  saorlighe,  Cruachan 
Aoi.  Gewöhnlich  ae:  aen,  mael,  aes.  Dafür  vereinzelt  e:  en,  re  hen- 
cairptib. 

15.  Vereinzelt  au  für  ii:  daun;  au  für  a:  auntsa  {Cap.  26),  atare- 
gaut,  dorautsat. 

16.  ie  für  ia:  eie,  ier,  ierom,  bied,  die  turgbail,  die  meraib,  coua 
ech  rietae,    in   Lieth   Mace,    ro  siechtatar,  gaimlies,  ro  riestrad. 

17.  oi  für  ai  in  Silben,  deren  ursprüngliches  a  durch  den  dünnen 
Vocal  der  folgenden  Silbe  beeinflusst  worden  ist:  Oilill,  oile,  aroile, 
cloidem,  a  da  troiged,  oidchi,  croide,  tuarcoib,  tuargoibset,  namoit,  co 
talmoin,  Emoin,  d'feroib. 

18.  ae  für  ai  in  Silben,  deren  ursprüngliches  a  durch  den  dünnen 
Vocal  der  folgenden  Silbe  beeinflusst  worden  ist:  umsede,  iarnaedib,  mac 
n-Daere,  iar  riechtaen,  conacae,  ro  bae,  combae.    Vereinzelt  ele  für  alle. 

^  19.  or  für  ar  im  Auslaut:  ochsathor,   atgenaipor,   dollotor,  fetamor, 

siachtator,  cechtorde  na  da  sulse. 

20 


306  IX  Fled  Bricrend. 

20.  es  für  is  im  Auslaut:  cuires,  eirges,  tuirlinges  {neben  tairlingis); 
vereinzelter  us  für  as:  riadus  (3.  Sg.  rel.). 

21.  Vocalisch  auslautende  Formen  schwanken  sehr  in  der  Art  des 
Vocals.  Die  Nachbarlaute  der  Reihe  i  e  (ae)  (ai)  a  (o)  u  wechseln  mit 
einander  ohne  Gesetz;  ae  ai  und  o  sind  in  Parenthese  gesetzt,  um  anzu- 
deuten, dass  auch  e  und  a,  ae  und  a,  u  und  a  mit  einander  wechseln: 
na  hechu,  na  heocha,  cinda,  na  fira  ele,  cen  na  niula  {Acc.  Plur.);  ind 
leime,  beime,  an  delma  {Gen.  S.);  tigi,  ticce  {Gen.  S.);  form,  etorra, 
chucta;  dile,  messse  {Compar.);  arcena,  oicenai.  Doch  scheint  diese 
Handschrift  eine  geioisse  Vorliebe  für  ae  im  Auslaut  zu  haben:  lochae, 
cacae,  Machae,  ua  cestae,  cruaidae  {Gen.  Sing.);  Sencae,  gillse  {Nom. 
S.  neben  Senca,  gille);  eter  cech  da  essnae,  na  di  mnae  (Dm.);  donti 
dia  tibairthae,  contarlae  fora  leithbeulae  {neben  beolu),  credumae,  co- 
taltae,  bruthmarae;  atchiussae,  tongusae,  cualussse,  dam-sae,  cusanossae. 
Seltner  ai:  lochtai,  ermai  {Gen.),  atchiussai. 

22.  In  geschlossenen  Silben  wird  noch  im  Neuirischen  der  Unterschied 
von  In-eitem  und  dünnem  Vocal  strenger  eingehalten.  Daher  hier 
Accusativformen  wie  co  Conri,  Conroi,  fri  Conculain,  nur  als  Schreib- 
fehler zu  betrachten  sind.  Ro  marb  tra  na  tri  nonbair  {Cap.  84)  ist 
vereinzelter  Barbarismus,  der  im  Neuirischen  um  sich  gegriffen  hat. 

23.  Im  Artikel  besonders  oft  alte  und  neue  Formen  neben  einander. 
Nom.  Acc.  S.  N:  lasa  reim,  alleim,  issa  tech  neben  in  leim,  issin  tech, 
in  teuch;  hierher  auch  anni  sin,  inni  sin,  ind  ni  sin  für  älteres  ani  sin. 
Nom.  S.  M.  in  t-arad,  in  t-  araid,  in  t-aithech  {aber  auch  Acc.  iarsin 
t-sligh^<í),  neben  an  scal.  Nom.  S.  Fem.  ind  imned  neben  an  ben.  Gen. 
S.  M.  in  scail,  ind  leime,  ind  lis  nebeti  an  lochae,  an  scaith,  dorus  an 
rigtoiche.  Acc.  S.  in  carpat,  issin  grianan,  issin  mag  neben  an  carpat, 
uassan  loch,  tarsan  cathraig,  lassan  mnai;  laisan  m-horrÍ3iá  verweist  noch 
deutlich  auf  die  ältere  Form  laisin.  Nom.  PI.  M.  ind  fir  neben  dochu- 
at«r  an  laith  gaile. 

24.  Neben  der  alten  Form  der  Präp.  \,  in  {z.  B.  i  tirib^i,  sehr  oft 
a,  an:  a  m-bun  na  gabla,  a  fus,  a  tarngaire;  oft  auch  ind:  ind  Alpain, 
ind  Eoraip.    Cap.  35  hinter  einander  i  n-doilgib  ind  drobelaib  a  coilltib. 

25.  uimbe,  uime  für  älteres  imbe,  imme;  hierher  auch  um  reir  na 
curad  {Cap.  79)  neben  im  reir-si;  vereinzelt  leum  für  lim;  chucta  für 
altir.  cuccu. 

26.  Die  Praepositionen  itir  und  fri  {einige  Male  frie  geschrieben, 
wie  auch  trie  neben  tri)  vereinzelt  mit  dem  Dat.  construirt:  itir  na 
conaib,  frisna  mnaib. 

27.  Für  inquit  ist  bei  Weitem  am  häufigsten  ol,  weniger  häufig 
for,  or,  ar. 


IX  Fled  Bricrend.  307 

28.  Für  die  Partikel  dö,  da,  d.  i.  don,  dan  ß,ndet  sich  fol.  21^ 
{Cap.  47)  die  Form  dna. 

29.  Oft  asmbert,  asmbertatar,  ismbert,  esmbert,  ismbertatar  für 
asbert,  asbcrtatar  in  LU.  Woher  das  m?  An  ein  Pronomen  infixum 
ist  kanm  zu  denJien,  vgl.  z.  B.  Asmbertatar  Ulaid  frie  Coinculaind  ier- 
snidiu  in  teuch  do  dirgad. 


Anhang  III. 

Stellen  aus  dem  Fled  Bricrend,  die  in  O'Curry's  „On  tlie  Manners 
and  Customs  of  the  Aneient  Irish"  übersetzt  oder  citirt  sind. 

Band  II  und  III  enthalten  O'Currxfs  Lectnres,  Band  I  StiMivan's 
Introduction. 

Cap.  1—7,  übersetzt  III  p.  17—19.     Vgl  I  p.  CCCXLVII. 

Cap.  9.     Is   cóir  bis  mo  thige  or  Bricriu,  übersetzt  I  p.  CCCLXV. 

Cap.  15    Atafregat  bis  di  cailc  na  sciath,  übersetzt  I  p.  CCCCLXX. 

Cap.  16.     Fodailter  bis  failte,  übersetzt  I  p.  CCCLXXII. 

Cap.  17—21,  übersetzt  III  p.  19—21. 

Cap.  28.    Ocus  bá  sam  bis  isind  leith  araill,  übersetzt  I  p.  CCCLII. 

Cap.  29.     Dorola  bis  Ulaid  uli  fris,  übersetzt  III  p.  314.  315. 

Cap.  44.    Luid  Findabair  bis  tochim  a  charpait,  übersetzt  I  p.  CCCII. 

Cap.  45.     Carpat  fidgrind  etc.,  übersetzt  I  p.  CCCCLXXXI 
ibid.  Sciath  brec,   citirt  I  p.  CCCCLXVI.    Das  Citat  p.  CCCCXXXVI 
ist  falsch  übersetzt.  —  Das  halbe  Capitel  bis  dúalcha  dron  budi  übersetzt 
von  CBeirne  Crowe,  Journ.  Hist.  Arch.  Ass.  Irel.  1871  p.  413. 

Cap.   47.     Carpat  fidgrind  etc.  übersetzt  I  p.   CCCCLXXXI.     Vgl. 
CBeirne  Croioe  a.  a.  0.  p.  414. 
ibid.  Bil  chondúail,  citirt  I  p.  CCCCLXVI. 

Cap.  49.     Carpat  fethgrind  etc.  übersetzt  von  CBeirne  Croive  a.  a. 
0.  p.  414. 

Cap.  54.     Lasodain  dolluid  bis  aurlaind,  übersetzt  I  p.  CCCV.  Vgl. 
p.  CCCLVII. 

Cap.    57.      Tiagait    Ulaid    bis    fer    n-Ulad    ol    chena,    übersetzt   I 
p.  CCCXLVIII. 

Cap.  63.     airthend,  eórna,  citirt  I  p.  CCCLXIV. 
Cap.    65.      Tic    Cuchulaind     bis    bi    cro    araili,     frei    übersetzt    I 
p.  CCCCLIV. 

20* 


30B  IX  Fled  Bricrend. 

Cap.  66.    Samera,  citirt  I  p.  XXXII. 

Cap.  69  und  70  behandelt  von  O'Beirne  Crowe  a.  a.  0.  p.  443. 
Cap.  70.    Luid  tra  Buan,  missverstanden  I  p.  CCCCLXXXII. 
Cap.  79—89,  zum  grössten   TJieil  übersetzt  III  p.  75—79.     Vgl.  I 
p.  ÜCCLVU. 

Für  die  ivirMich  schwierigen  Theile  unseres  Textes  finden  wir  an 
den  citirten  Stellen  keine  Hülfe.  So  sind  z.  B.  Bricriu's  Drohungen  in 
Cap.  6  von  0' Curry  toeggelassen  worden  und  nur  durch  die  Parenthese 
ersetzt  ,,They  then  argue  for  some  time".  Ebenso  übergeht  O'Curry  III 
p.  21  die  sehr  schwierigen  Beden  der  edlen  Frauen  Cap.  22  —  24.  Wir 
dürfen  jedoch  0^ Curry  daraus  keinen  Vorwurf  machen,  denn  er  war 
in  dem  erivühnten  Buche  nicht  verpflichtet  vollständige  Uebersetzungen 
zu  geben.  Auf  fehlerhafte  Uebersetzungen  im  Einzelnen  hat  bereits  Stokes, 
in  den  Appendices  zu  der  Schrift  „Bemarks  on  the  Celtic  Additions  to 
Curtius'  Greek  Etymology"'  (2'J  ed.  Calcutta  1875)  p.  73 — 76  aufmerksam 
gemacht.  An  einigen  Stellen  hat  0^  Curry  absichtlich  ungenau  übersetzt, 
nämlich  da,  wo  er  die  nach  seiner  Ansicht  anstössigen  Stellen  mildern 
zu  müssen  glaubte.  So  übersetzt  er  die  Worte  iar  trommi  óil  Cap.  17 
„to  take  the  cool  air  outside  for  a  while^^ ,  während  es  heissen  muss 
„after  (the)  heaviness  of  drinking^'  {Stokes).  Dass  die  Damen  der  alten 
Iren  mit  gezecht  haben  sollten,  war  ihm  unangenehm,  obwohl  wir  doch 
aus  Cap.  20  ersehen,  dass  sie  auch  nach  dem  Trinken  noch  zierlich 
und  würdevoll  gehen  konnten!  Die  Worte  tuargabsat  a  lente  co  mellaib 
a  lárac  übersetzt  er  „they  even  took  up  their  dresses  to  the  calves  of 
their  legs"';  genauer  übersetzt  Stokes:  „they  lifted  their  smocks  to  their 
biittocks  (lit.  to  the  globes  of  their  forks)." 

Nach  0' Curry  III  p.  11  {Cap.  82)  fällt  Loegaire  „upon  the  bench 
at  the  door  of  the  royal  house''- ,  nach  dem  Wortlaute  des  Textes 
dagegen  fällt  er  „on  the  dunghill  in  the  doorway  of  the  palace."  Die 
Iren  brauchen  sich  ihrer  unschätzbaren  Sagen  und  der  in  denselben 
geschilderten  alten  Cultur  nicht  zu  schämen,  selbst  wenn  noch  einmal 
soviel  Derbheiten  darin  vorkämen,  als  wirklich  darin  enthalten  sind. 

Die  Berichtigungen,  die  Stokes  a.  a.  0.  zu  0' Curry' s  On  the  Manners 
and  Customs  of  the  Ancient  Irish  giebt,  beziehen  sich  zum  grossen  Theü 
auf  Stellen  des  Fled.  Abgesehen  von  den  bereits  erwähnten  Stellen  sind 
es  die  folgenden  {einzelne  Wörter  übergehe  ich): 

Cap.  5.    dofeised  for  gúalaind  Conchobair  „he  rested  on  Conchobar's 

Shoulder." 

Cap.  84.     do  orgain  inna  cathrach  „to  wreck  the  burgh." 

ibid.  má-s-tat  carait  co-ná-m-usn-ágat:  ma-s-tat  námait  co-m-os-r-alat 

„if  they  are  friends,  let  them  not  fight  me;  if  they  are  foes,  let  them 


IX  Fled  Bricrend.  309 

come  to  me."  .Zu  der  zweiten  Verbal  form  bemerkt  er:  „Tliis  is  the  most 
toonderful  example  of  polysyntliesis  that  I  hace  yet  met  in  old  Irish: 
co-ná-m-usn-ágat  {literally  „that-not-vie-they-fight")  might  almost  be  Basque 
or  Accadian." 

Cap.  So.  adrolaic  a  béolu  con-dechsad  óen  na  rigthige  inna  croes; 
„It  opened  its  jaws  so  that  one  of  the  palaces  would  go  into  its  gullet." 

Noch  mache  ich  auf  zwei  einzelne  Stellen  aufmerksam: 

1.  Die  Stelle  aus  O'Clenfs  Glossar,  mit  tcelcher  Stokes  das  von  mir 
Ztschr.  f.  Vergl.  <Sj>r.  XXIII  205  angeführte  cichis  belegt,  ist  ein  Citat 
aus  Cap.  24  des  Fled  {S.  263,  11),  für  uns  der  Lesaii  und  der  Glosse 
wegen  von  Werth:  As  Ciichulainn  mo  cheile-si  ui  cichis  crithir  fhola,  i. 
ni  égcaoineann  braoin  fhola  bhios  coimhdhearg  re  crithir  no  re  drithlinn, 
„C.  is  my  comrade:  he  did  not  complain  of  a  sjJark  of  blood  i.  e.  a 
drop  of  blood  as  red  as  a  spark"  (Stokes). 

2.  Vielleicht  aus  einer  anderen  Version  des  Fled  stammt  das  Citat, 
welches  sich  in  0'Davoren''s  Glossar  s.  r.  main  i.  cealg  findet  \Three 
Ir.  Gl.  p.  105):  cer  mór  in  main  dobert  Bricni  {lies  Bricri^  im  Concubar, 
dorad  a  da  cobheis  im  Conall  Cernach,  „obwohl  die  List  gross 
war,  die  Bricri  bei  Concubar  anwandte,  so  wandte  er  doch  zweimal 
soviel  bei  Conall  an."     Vgl.  Cap.  10,  p.  257,  14. 


Anhang  IV. 

Einige  Parallelen  zu  Stellen  aus  dem  Fled. 

Die  Volkspoesie  nimmt  keinen  Änstoss  an  der  Wiederholung.  Die- 
selben Objecte,  dieselben  Situationen  werden  gern  mit  gleichen  oder 
ähnlichen  Worten  geschildert.     Vgl.  S.  114. 

Zu  Cap.  2. 

Mit  der  Beschreibung  von  Bricriu's  Haus  ist  zu  vergleichen  die 
BescJireibung  des  Palastes  in  Cruachain,  Cap.  55.  Wie  Bricriu's  Haus, 
so  war  auch  Conchobar's  Palast  in  Eniain,  der  berühmte  Craebruad, 
nach  dem  Muster  des  Tech  Midchuarda  in  Temair  gebaut.  Der  Craeb- 
ruad wird  in  der  Sage  „Tochmarc  Emere",  LU.  p.  121»,  folgender- 
massen  geschildert: 

Is  amlaid  iarom  bäi  a  tech  sin  i.  in  Craébráad  Choncobwir  fó  inta- 
mail  Tige  Midchuarda:  i.  N6i  n-imda  o  thenid  co  fraigid  and,  tricha 
traiged  i  n-ardai  cech  airinig  créduma  bói  is  tig.  Erscar  do  dergibar 
and.  Stiall  archapur  he  iar  n-ichtttr  ocus  tugi  slinded  far  n-uachttir. 
Imdui  Conchobttir  i  n-airenuch  in  tigi  co  stiallaib  airgit  co  n-úatnib 
crédumaib  co  lígrad  óir  for  a  cendaib  co  u-gemmaib  carmocail  intib, 
CO  m-bá  comsolus  lá  ocus  adaig  inti,   cona  steill  airgit  liasind  rig  co 


310  IX  Fled  Bricreiid. 

ardliss  ind  rigtigi.  In  am  (um  Ms.)  no  biialed  Concobiw  co  fleisc  rigda 
in  stein,  contóitis  Ulaid  uli  Ms.  Da  Imdai  deac  in  da  erred  deac 
imnióu  n-imdai  sin  imma  cúairt.  No  thelltis  immorro  láith  gaile  fer 
n-Ulad  oc  ól  isind  rigthig  sin  ocus  ni  bid  nech  dib  hi  comchetfaid  alaili. 
Ba  hán  aircech  aibind  no  bitis  laith  gaile  fer  n-Ulad  isin  tig  sin.  B.ái  mar  do 
immud  cach  thurcomraic  isind  rigthig  sin  ocus  do  airfitib  adamraib.  Arclisti 
ocus  arsenti  ocus  arcautá  and,  i.  arclistis  errid,  no  chantais  filid,  arsentis 
crutire  ocus  timpanaig.     Vgl.  On  the  Mann.  I  p.  CCCXLVII,  III  865. 

Zu  Ca}).  45 — 53. 

In  sehr  ähnlicher  Weise  wird  in  derselben  Sage  „Tochmarc  Emere" 

Cuehulainn's  Erscheinung  zu  Wagen  geschildert,  LU.  p.  122»: 

„Fecced  óen  uaib"  for  Emer  „cid  do  thét  iunar  n-dochom." 
„Atcbiu-sa  ém  and"  for  Fial  ingen  Forcaill  „da  ech  commora  comalli 
comchroda  comluathu  comleimnecha  biruich  ardchind  agenmair  allmair 
gablaich    gopchiiil    dúalaich    tullethaiu    forbrecca   fosenga    forlethna 

5  forráncha  casmongaig  casschairchig.  Ech  liath  lesslethan  lond  liiath 
luamnach  londmar  lugléimnech  lebormougach  maignech  tornech  tros- 
mar  tiiagmong  ardchend  uchtlethan  lasaid  fót  fondbras  fochuirse 
focruaid  foacruib  calath  cethardu  dogrind  almai  énlathi  lúth  búada 
beraid    rith    for    sét    foscain    iiathu    ech    n-anailche,    úiblech    tened 

10  trichemruaid  tenues  a  crses  glomarchind  fil  do  desfertais  in  charpait. 
Araile  ech  cirdub  cruaidchend  cruind  cóelcossach  calethan  cobliith 
dian  dúalmar  dulmar  dúalach  druimlethan  dronchóechech  maignech 
aignech  bairrnech  balccemnech  balcbeimnech  lebormougach  casmongach 
sciiaplebor  drondualach   tullethan  grind  imma  áig  iar  nith  aigi  ech 

15  in  iath,  mo  scing  srathu  sréid  sergi  setid  maige  midglinne.  Ni  fagaib 
and  imdoraid  hi  tlr  omnáríad  róot.  Carpat  fidgrind  fethaide,  dia 
n-droch  finna  umaide.  Sithbe  find  findairgit  co  fethain  findruine. 
Cret  urard  drésachtach,  sí  chreda  cromglindne.  Cuing  dr^mnech 
dronorda.     Da  n-all  dúalcha  dronbudi.     Fertsi  criiadi  colgdirgi.     Fer 

20  bróenach  dub  isin  charpwi  as  aldem  di  feraib  hErewri.  Fúan  cáin 
corcra  cóicdíabail  imbi.  Eó  óir  intslaide  úas  a  bán  bruinnechur  ina 
áthaurslocud  frimben  {sie)  luthu  laiÄ  bulli.  Leni  gelchulpatach  co  n- 
derginliud  oir  forlasrach.  Secht  n-gemma  deirg  dracondai  for  lár 
cechtar  a  dimcaisen.     Da  n-gruad  gormgela  croderga  do  lieh  uiblich 

25  tened  ocus  analaich.  Do  fich  ruithen  serci  ina  dreich.  Ata  lim  ba 
fräs  do  nemannaib  ro  laad  ina  chend.  Dubithir  leth  dubfolach 
cechtar  n-ai  a  da  brúad.  Claideb  orduirnd  i  n-ecrus  sesta  for  a  dib 
sliastaib.  Gai  gormriiad  glac  thomsidi  la  faga  feig  fobartach  for 
crannaib    roiss    riiamantai    hi    cengul.  da  creit  cróucharpait.     Scíath 

30  corcorda  co  comroth  argit  co  túagmílaib  óir  úas  a  dib  u-imdadaib. 
Focheird  hieb  n-erred  n-indnse  immad  cless  comluith  i'ias  a  errid 
óencharpait.    Ära  ar  a  bélaib  isin  charput  sin  araile  forseng  fánfota 


IX  Fled  Bricreiul.  311 

forlirec.  Falt  forchas  forriiad  for  a  mulhich.  Gipne  fiiulruine  for  a 
etau  nád  leced  a  folt  fi'ia  agid.  Ciiachi  di  ór  for  a  dib  ciiladaib  lii 
taircellad  a  folt.  Cochline  ettech  immi  co  n-urslocud  for  a  dib  n- 
uleuduaib.     Bruitiie  di  dergór  iua  láim  dia  tairchelland  a  eochu. 

Die  Rosse  werden  in  diesem  Stücke  zweimal  geschildert,  zuerst  beide 
zusammen  der  Schilderung  von  Loegaire's  Rossen  entsprechend  {Cap.  45), 
und  dann  einzeln,  ivie  Cuchulainn's  Rosse  im  Fled  {Cap.  49  und  50). 

In  der  Sage  „Siaburcharpat"  Conculaind,  herausgegeben  und  über- 
setzt von  O'Beirne  Crowe,  Journ.  R.  Hist.  Arch.  Soc.  Irel.  1871  i).  371 
tcerden  CucJiulainn's  Rosse  gleichfalls  wie  Loegaire's  Rosse  im  Fled 
geschildert  {LU.  p.  113»). 

Ein  interessanter  Nachklang  dieser  Schilderungen  findet  sich  in 
Macphersori's  Fingal,  Duan  I  Vers  341  ff.  (ed.  Clerk). 

lieber  den  irischen  Kriegswagen  handelt  eingehend  O'Beirne  Crowe, 
a.  a.  O.  p.  413  —  431,  und  im  Anschluss  daran  p.  432  —  448  von 
Cuchulainn's  Kampfeskunststücken,  den  sogenannten  cless,  die  in  unserem 
Texte  Cap.  30  erwähnt  werden. 


Anhang  V. 

Fled  Bricreud  octis  Loinges  Mac  n-Dol  n-Dermait, 

So  in  der  Ueberschrift,  H.  2,  16  Trin.  Coli.  Dubl.  col.  759,  im  Texte 
selbst  finde  ich  col.  761,  26,  col.  762,  9  und  col.  764,  39:  cid  ruc  tri  maccu 
Duil  Dermait  asa  tir,  col.  763,  25  ingen  Duil  Dermait,  col.  765,  7  dothea- 
gait  iaro/H  meic  Duil  Dermait  dia  tir.  Mit  Bezug  auf  das  S.  236 
Bemerkte  theile  ich  hier  den  Anfang  dieser  Sage  nach  Professor  Atkin- 
son's  Abschrift  mit. 

Bai  ri  amra  for  Ultaib  i.  Conchobar  mac  Nesa  ainm  in  rig. 
Doronad  recht  lais  iar  n-gabail  rigi,  adaig  cach  errid  do  biathad  Ulad 
VII  n-aidche  no  ceathra  haidchi  do  rig  i.  adaig  cach  raithi  IUI  hoic- 
thigernd  imman  aidchi.  Ba  si  airighidh  Ban-Ülad  o  mnai  ind  fir  las  n- 
denta  ind  fled,  i.  secht  n-daim  ocus  VII  tuirc  ocus  VII  n-dabcha  ocus 
VII  n-ena  ocus  VII  tindi  ocus  VII  tulchuba  ocus  VII  muilt  denma 
ocus  VII  n-glainim  ocus  VII  mc  ochta  (?)  cona  fotha  d'iasc  ocus  di 
enaib  ocus  lubib  ocus  ilmblasaib.  Dorochair  fecht  n-and  iaroHt  do 
Bricriu  Nemthenga  denam  na  fledi.  Dofuchta  adai  na  fleidi  ocus 
ro  linad  ind  aradach  Conchobar,  ar  ba  de  bui  aradach,  fobith  romboi 
arad  frife  anechtur  ocus  medon,  octis  is  amiaid  fodailte  eisen:  Atai'ugat 
randaire  Concliobair  do  roind  in  bid  ocus  diu  na  dailemaiu  da  dail 
inaa  corma.     Dos  n-deiccc  Bricriu  Nemthenga  assa  iradse  u.  s.  w. 


X. 

Die  irische  Handschrift  des  Klosters  St.  Paul 
in  Kärnthen. 


Dass  eine  Handschrift  des  Klosters  St.  Paul  bei  Unter- 
drauberg  in  Kärnthen  einige  altirische  Texte  enthält,  ist  zuerst 
durch  Mone  bekannt  geworden.  Mone  sah  und  copirte  aber 
nur  die  auf  dem  letzten  Blatte  der  Handschrift  befindlichen 
Texte.  Er  überliess  seine  Abschrift  Wh.  Stokes,  und  dieser 
publicirte  sie  in  den  Goidelica,  1.  Aufl.  pag.  38,  2.  .4ufl.  pag.  176. 
Stokes  war  im  Mai  1871  selbst  in  St.  Paul,  konnte  aber  die 
Handschrift  nicht  finden.  So  stützt  sich  seine  Publication  auch 
in  der  2.  Ausgabe  nur  auf  Mone's  Abschrift,  deren  Ungenauig- 
keiten  er  zum  Theil  durch  treffliche  Correcturen  verbesserte. 
Vor  Kurzem  ist  die  Handschrift  von  Dr.  Holder,  Bibliothekar 
in  Karlsruhe,  wieder  aufgefunden  worden,  als  derselbe  in  St. 
Paul  nach  althochdeutschen  Glossen  suchte.  Holder  entdeckte 
zuerst,  dass  auch  auf  dem  ersten  Blatte  der  Handschrift  sehr 
werthvoUe  altirische  Texte  stehen,  und  er  hatte  die  Güte,  mir 
nicht  nur  seine  Entdeckung  sofort  mitzutheilen,  sondern  auch 
sofort  alles  Irische  facsimilirend  abzuschreiben,  die  ersten  Stücke 
sogar  zweimal,  und  mir  zuzusenden.  Seitdem  habe  ich  die  Hand- 
schrift selbst  gesehen  und  ihre  irischen  Theile  mehrmals  sorg- 
fältig collationirt,  so  dass  ich  den  Wortlaut  derselben  correct 
wiedergeben  kann.    Mone's  Abschrift  der  Stücke  HI,  IV  und  V 


X  Codex  St.  Pauli.  313 

war  nicht  fehlerfrei;  auch  war  die  in  IV  Vers  2  erst  von  Stokes 
durch  Conjectur  ergänzte  Halbzeile  von  Mone  nur  übersehen 
worden. 

2,  Der  in  Rede  stehende  Codex  St.  Pauli  hat  auf  deni 
Rücken  zwei  verschiedene  Signaturen,  in  der  Mitte  auf  breiterem 
Schilde  LXXXIV,  unten  auf  kleinerem  Schilde  See.  XXV.  d.  86. 
Die  letztere  Signatur  bezeichnet  die  gegenwärtige  Nummer  der 
Handschrift. 

Die  Handschrift  ist  in  Octav  und  besteht  nur  aus  einer 
^[^uaternio,  deren  Bogen  nach  Art  eines  modernen  Heftes  geheftet 
sind.  Vorn  angeklebt  ist  ein  kleineres,  feines,  nur  auf  einer  Seite 
beschriebenes  Blatt  einer  alten  Bibelhandschrift  (Matth.  22.), 
den  Umschlag  bildet  beschriebenes  Pergament.  Die  irischen 
Texte  stehen  sämmtlich  auf  der  untersten  Lage,  also  auf  dem 
ersten  und  dem  letzten  Blatte  der  Quaternio,  und  zwar  auf 
pag.  2  und  pag.  8,  das  vorgeklebte  Blatt  nicht  mit  gerechnet. 
Sie  sind  sämmtlich  von  einer  Hand  geschrieben,  wenigstens 
lassen  sich  keine  wesentlichen  Unterschiede  in  der  Schrift  nach- 
weisen. Unbedeutende  Unterschiede  erklären  sich  daraus,  dass 
die  einzelnen  Stücke  zu  verschiedenen  Zeiten  eingetragen  worden 
sind.  So  haben  z  B.  die  Texte  I  auf  dem  ersten  und  III  auf  dem 
letzten  Blatte  etwas  grössere  Buchstaben,  so  ist  ferner  V  mit 
einer  besonders  guten  Feder  geschrieben.  Die  Texte  auf  der 
letzten  Seite  sind  naturgemäss  mehr  vergilbt,  als  die  auf  der 
zweiten  Seite  befindlichen. 

Der  Inhalt  der  übrigen  Theile  des  Heftes  ist  sehr  verschie- 
dener Art.  Wir  finden  auf  der  ersten  Seite  den  Anfang  eines 
Virgilcommentars*,  wir  finden  weiterhin  ein  griechisches  Voca- 
bular  und  griechische  *  Declinationsparadigmen  *  * ,  ferner  einen 
kurzen  Abschnitt  Astronomie   mit  einer  Zeichnung,  namentlich 


*  Beginnt:  Locus  tempus  persona  in  hac  arte  Aeneidos  quaerendi 
sunt  et  causa  scribendi. 

**    Zum    Theil    freilich    fehlerhaft,    z.    B.    feminina    sie'  declinantur 
tj  yvvtj  TTjg  yvvTjg  u.  s.  w. 


3U  X  Codex  St.  Pauli. 

aber  eine  Anzahl  bekannter  lateinischer  Hymnen.  Es  scheinen 
diese  Blätter  ein  Sammelheft  gewesen  zu  sein,  dessen  bunter 
Inhalt  noch  jetzt  Zeugniss  ablegt  von  den  vielseitigen  Interessen 
dos  namenlosen  Klosterbruders.  Die  Persönlichkeit  desselben 
wird  aber  lebendiger  für  uns,  wenn  wir  annehmen  dürfen,  dass 
die  Texte  I  und  II  sich  auf  ihn  beziehen,  dass  er  das  Ich  der- 
selben ist.  Leider  ist  mir  die  Bedeutung  einiger  Wörter  un- 
bekannt geblieben,  so  dass  ich  hier  darauf  verzichte,  von  seinen 
Wünschen  und  von  seinem  freundschaftlichen  Verhältnisse  zu 
„Pangur  Bán"  genauer  zu  berichten.  Eins  aber  könnten  wir 
ihm  nicht  vergeben,  wenn  er  nämlich  auf  der  letzten  Seite  irische' 
Verse  weg  radirt  hätte,  um  auf  dem  frei  gewordenen  Räume 
xid-aQLöTfjq  zu  decliniren.  Eine  Rasur  hat  auf  dem  mittleren 
Theile  der  Seite  stattgefunden.  Da  nun  das  über  xi&^aQiotrjg 
stehende  Gedicht  (Is  en  immo  n-iada  sás)  im  Buch  von  Leinster 
mehr  als  zwei  Strophen  hat  (s.  Goid.^  p.  180),  so  liegt  die 
Vermuthung  nahe,  dass  die  in  unserer  Handschrift  fehlenden 
Strophen  weg  radirt  worden  sind.  Sicher  ist  diese  Vermuthung 
insofern  nicht,  als  auch  die  zwei  vorhandenen  Strophen  auf  einer 
alten  Rasur  zu  stehen  scheinen;  auch  zwischen  den  Zeilen  von 
Text  III,  mit  dem  die  letzte  Seite  beginnt,  lassen  sich  an  einigen 
Stellen  Rasuren  wahrnehmen.  Text  V  (Aed  oll),  auf  dem  unteren 
Theile  der  Seite,  steht  nicht  auf  Rasur.  In  den  Schriftzügen 
aber  und  in  der  gelben  Farbe  der  Tinte  sind  sich  die  drei  Texte 
der  letzten  Seite  gleich,  während  das  in  der  Mitte  stehende 
xid^aQiörrjg  und  die  daneben  geschriebenen  lateinischen  Zeilen 
(quod  ab  initio  aetherea  corpora  sensibilia  sunt  angeli  etc.)  in 
schwärzerer  Schrift  erscheinen. 

3.  In  der  altirischen  Schrift  hat  man  sich  besonders  vor 
Verwechselung  des  a  und  u  zu  hüten.  Das  gewöhnliche  offne 
a  ist  durch  die  Form  des  ersten  Strichs  leicht  vom  u  zu  unter- 
scheiden. Es  giebt  aber  einen  anderen  Buchstaben,  der  fast 
ganz  wie  ein  deutsches  kleines,  steif  geschriebenes  n  aussieht, 
von  dessen,  ausnahmsloser  Geltung  als  a  ich  mich  erst  durch 
Zusammenstellung  aller  Wörter,  in  denen  er  vorkommt,  über- 


X  Codex  St.  Pauli.  315 

zeugt  habe.*  Die  oben  geschlossene  Form  des  a  findet  sich 
weder  in  den  irischen,  noch  in  den  hxteinischen  Theilen  dieser 
Handschrift,  mit  einziger  Ausnahme  eines  lateinischen  Hymnus, 
der  schon  deshalb,  aber  auch  aus  anderen  Gründen,  von  einer 
anderen  (nicht  irischen)  Hand  herrühren  muss.  Vereinzelt  kommt 
vor,  if  an  m  (Mahng),  a  und  i  an  n  unten  angesetzt.  Die  Aspira- 
tion der  Tenues  ist  fast  stets  durch  zugesetztes  h  bezeichnet 
(ch,  th),  nur  choin  in  I  und  iarfachta  in  V  ist  mit  dem  griechi- 
schen Zeichen  des  Spiritus  asper  geschrieben. 

Abkürzungen  sind  um  so  seltner,  je  älter  die  Handschrift 
ist.  In  diesen  irischen  Texten  ist  nur  m  einige  Male  durch  den 
bekannten  Hakenstrich  über  dem  vorhergehenden  Buchstaben 
ersetzt,  n  dagegen  niemals  abgekürzt  geschrieben.  Regelmässig 
abgeküi'zt  geschi'ieben  ist  ocus,  vereinzelt  mac  (durch  m  mit 
gewundner  Linie  darüber),  con  (durch  umgekeln-tes  nach  links 
offnes  c),  ferner  ri  (durch  hochgestelltes  i,  in  primda  V  13).  Der 
vor  Media  und  Vocal  erhaltene  Nasal  des  Auslauts  ist  in  HI,  IV, 
V  durch  einen  Punkt  mai'kirt.  Das  Ende  der  1.  Halbzeile  ist 
durch  einen,  das  Ende  der  2.  Halbzeile  einer  Strophe  ist  durch 
zwei  Punkte  bezeichnet,  besonders  regelmässig  in  III,  IV,  V. 

In  diesen  Texten  habe  ich  jede  Abkürzung  durch  cursiven 
Druck  angedeutet. 

Fol.  1,  pagr.  2. 

Die  Stücke  I  und  II  nehmen  die  untere  Hälfte  von  pag.  2 
ein,  zusammen  20  Zeilen  (die  obere  Hälfte  hat  19  Zeilen, 
lateinisch).  Sie  wai'en  bisher  noch  nicht  bekannt.  Interpunctiou 
in  I  wie  in  der  Handschrift.    Besonders  wichtig  sind  in  II  die 


*  Dieses  a  (nur  hier  durch  cursiven  Druck  bezeichnete  steht  in  folgen- 
den Wörtern:  I  nalla,  brach,  br«in,  fraig,  tairi,  adcear,  rotheoither,  adcear; 
II  cechtar,  caraim,  lebran,  caraid,  huaraib,  gal,  doraid,  freg«,  comlan, 
doraid,  caraid,  oenuran,  lau,  doraid;  III  cl«n,  lan,  glannaib,  conecestar; 
IV  lestar,  crann,  lestar,  alaiud;  V  comras,  tugaib,  farclu,  cach,  mrugaib, 
Diarmata,  iarfachta,  láedib,  uuabla,  glau,  orddain,  úallann,  nach,  chlan- 
daib,  cualauu,  flaith,  rigaib,  gaibtir,  laith. 


316  X  Codex  St.  Pauli. 

Formen  céin  Vers  2,  8  und  10,  cesin  Vers  4  anstatt  fein,  fesin 
(selbst);  sie  gehören  zu  canisin  cadésin  Gr.  Celt.  p.  367. 

I. 

Adgúisiu  fid  nallabrach  ocus  arggatbrain  etir  tenid  ocus  fraig. 
Adgúisiu  na  tri  turcu  tercu.  tairi  siabair  mochondáil  co  n-rth 
ocus  mlicht  neich  arindchuiriur. 

ma  rom  thoicther-sa  inso  rop  ith  ocus  mlicht  adcear. 

manim  rothcaither  ropat  choin  altai  ocus  ois  ocus  imthecht  siebe    5 

ocus  oaic  féne  adcear. 

IL 

Messe  ocus  Pangur  Bán     cechtar  náthar  fria  saindán 

bíth  a  menma-sam  fri  seilgg     mu  menma  céin  im  saincheirdd. 

Caraim-se  fos  ferr  cach  clú     oc  mu  lebran  leir  ingnu 

ni  foirmtech  frimm  Pangur  Bán     caraid  cesin  a  maccdán,      4  10 

0  ru  biam  scél  cen  scis     innar  tegdais  ar  n-oendis 
taithiuiin  dichrichide  clius     ni  fristarddam  arnáthius. 

Gnáth  huaraib  ar  gressaib  gal     glenaid  luch  inna  lin-sam 
OS  mé  dufuit  im  lin  chéin     dliged  n-doraid  cu  n-dronchéill.  s 

Fuachaid-sem  fri  frega  fál     a  rose  anglese  comlán  15 

fuachimm  chein  fri  fegi  fis     mu  rose  reil  cesu  imdis. 

Faelid-sem  cu  n-dene  dul     hi  n-glen  luch  inna  gerchrub 

hi  tucu  cheist  n-doraid  n-dil     os  me  ebene  am  faelid.  12 

Cia  beimmi  amin  nach  ré     ni  derban  cach  a  chele 

caraid  cechtar  nár  a  dáu     subaigthius  a  óenurán.  20 

He  fesin  as  choim  sid  dáu     in  muid  dun  gni  cach  oen  lau 
du  thabairt  doraid  du  glé     for  mu  mud  cein  am  wesse.        16 


7  nádar  mit  Punktum  delens  unter  d,  und  th  über  dem  d  Ms. 
Vi  zioischen  gleu  und  aid  ein  Meines  Loch  im  Ms. 
20  caraid  ist  ausgestrichen  und  darüber  von  derselben  Hand  maith  la, 
geschrieben. 


X  Codex  St.  Pauli.  317 


Fol.  8,  pagr.  2. 

Die  Verse  III  und  IV  nehmen  hinter  einander  den  oberen 
Theil  der  Seite  ein,  und  zwar  III  mit  fünf  Zeilen,  darüber  links 
der  Name  Suibne  Geilt,  IV  mit  drei  Zeilen,  darüber  links  der 
Name  Maling.  Dann  folgt  (auf  der  Rasur)  die  Decliuation  von 
xi^aQiOTTjg,  rechts  daneben  eine  neunzeilige  schmale  Columne 
Latein.  Den  unteren  Theil  der  Seite  füllt  mit  zwölf  Zeilen  das 
Gedicht  Aed  oll  (V).  Diese  Texte  III,  IV  und  V  finden  sich 
gedruckt  und  beai'beitet  in  Stokes'  Goidelica^  p.  176 — 182. 

III  und  IV. 

Gedicht  III  bezieht  sich  auf  ein  ii'gendwie  bemerkenswerthes 
Haus,  und  könnte  in  dieser  Beziehung  an  das  zweite  der  Gedichte 
im  Mailänder  Codex  erinnern,  Goid.^  p.  19.  Suibne  ist  der 
Name  eines  Königs,  der  in  der  Schlacht  von  Magh  Rath  den 
Verstand  verlor  (Battle  of  Magh  Rath,  ed.  O'Donovan,  p.  231) 
und  daher  den  Beinamen  Geilt  erhielt.  Die  Schlacht  von  Magh 
Rath  ist  nach  dem  Chron.  Scot.  im  Jahre  636  geschlagen  worden. 
Der  Vers  3  erwähnte  Gobban  war  ein  berühmter  Baumeister 
derselben  Zeit,  von  dem  O'Curiy,  On  the  Mann,  und  Cust.  III 
p.  34  ff.  berichtet.  Sein  Name  ist  besonders  verknüpft  mit  einem 
Bethause,  welches  er  aus  einem  Theile  eines  grossen  Eibenbaumes, 
der  umgestürzt  wai-,  für  St.  Moling  baute.  Sollte  dieses  Haus 
gemeint  sein?  St.  Moling's  Name  steht  über  dem  nächsten 
Gedichte.  Als  Suibne  bei  Tech  Moling  (das  ist  eben  dieses 
Haus)  von  Mongan,  Moling's  Schweinehirten,  ermordet  worden 
war,  liess  ihn  Moling  daselbst  begraben.  Moling  soll  in  den  90er 
Jahren  des  7.  Jahrhunderts  gestorben  sein.  Die  Personen  Suibne, 
Goban,  Moling  stehen  also  in  Beziehung  zu  einander,  und  es  ist 
nicht  ohne  Interesse,  dass  sie  in  einer  Handschrift  des  8.  Jahr- 
hunderts, deren  Schreiber  also  ihrer  Zeit  nahe  stand,  erwähnt 
werden.  Warum  steht  aber  Suibne's  Name  über  Gedicht  III? 
etwa,  weil  er  in  der  von  Goban  gebauten  Kirche  begraben 
worden  ist?  Die  Worte  harr  edin  (?)  stehen  in  der  Handschrift 


318  X  Codex  St.  Pauli. 

nicht  mimittelhar  neben  Suibne  Geilt,  wie  es  nach  Goid.^  p.  180 
scheinen  könnte,  sondern  wie  eine  Glosse  über  hi  Tiiaim  Inbir, 

Ueber  Gedicht  IV  steht  der  Name  Maling,  den  Stokes 
in  Muling  corrigirt;  mit  Unrecht,  wie  mir  scheint,  denn  Maling 
steht  der  gewöhnlichen  Form  Moling  ebenso  nahe  als  Muling. 
Nach  Stokes,  Goid.^  p.  179,  und  O'Curry,  On  the  Mann,  and 
Cust.  III  p.  47,  bilden  diese  zwei  Strophen  einen  Theil  eines 
längeren  Gedichtes,  das  sich  vollständig  im  Buch  von  Leinster, 
im  Buch  von  Ballymote,  im  Buch  von  Lismore  und  in  dem 
Bodleian  Codex  Land.  610  findet.  Stokes  theilt  das  ganze 
Gedicht  und  die  Legende  a.  a.  0.  aus  dem  Buch  von  Leinster 
mit.  Die  beiden  Strophen  stehen  daselbst  in  umgekehrter  Ord- 
nung, auch  zeigt  Vers  4  im  Wortlaut  eine  starke  Abweichung. 
Nach  der  Legende  war  nicht  etwa  Maling  der  Autor  des  Gedichtes, 
sondern  keine  geringere  Person  als  der  Teufel,  der  durch  Maling's 
Frömmigkeit  in  dichterische  Begeisterung  gerieth. 

In  III  ist  nur  der  erste  Halbvers  schwierig.  Mone  las 
Mairiu  clun,  Stokes  conjicirte  Mairiu  dun  „There  remains  a 
fort"  (?).  Die  Handschrift  hat,  mir  nicht  minder  unverständlich, 
mairiu  clán,  fast  ohne  Zwischenraum;  das  cl  ist  ganz  sicher. 
Vers  fünf  steht  in  der  Handschrift  deutlich  inna  fera  flechod, 
was  Stokes  jetzt  „wherein  pours  not  moisture"  übersetzt.  In  IV 
ist  die  Vershälfte  2^  in  bekannter  Weise  auf  einen  leeren  Raum 
am  Ende  der  vorhergehenden  Zeile  geschrieben.  Die  Länge- 
zeichen, die  ich  abweichend  von  Stokes- Mone  gesetzt  habe,  sind 
deutlich  in  der  Handschrift  sichtbar. 

IIL 

Suibne  Geilt. 

Mairiuclán  hi  Tüaim  Inbir    ni  lán  techdais  bes  séstu 

cona  retglannaib  aréir     cona  grein  cona  escu. 


III.  1»  Mairiu  clán  Cod.  clun  Mone,  dun  St.     über  hi  Tiiaim  Inbir: 
barr  edin  Cod.  i^  sestu  Mone.  2»  cona  retglannaib  Cod.  conar 

et  glannaib  Mone    areir  Mone  2*>  grein  Mone 


X  Codex  St.  Pauli.  319 

Gobban  durigni  in  sin     conecestar  duib  astoir 

mu  chridecan  dia  du  nim     is  he  tugatóir  rod  toig.  4 

Tech  inna  fera  flechod     maigen  na  áigder  rindi 
soilsidir  bid  hi  lugburt     ose  cen  udnucht  nimbi. 

IV. 

Maling. 

Is  én  immo  n-iada  sás     is  nau  tholl  diant  eslinn  guas 

is  lestar  fás  is  crann  crin     nad  déni  thoil  ind  rig  thuas. 

Is  ór  n-glan  is  nem  im  grein     is  lestar  n-arggit  cu  fin 

is  son  is  alaind  is  noeb     cach  oen  dugni  toil  ind  rig.  4 

Im  Buch  von  Leinster  lauten  diese  Verse  nach  Stokes: 

Is  ór  glan  is  nem  im  grein     is  lestar  argait  co  fin 
is  angel  is  ecna  noeb     cech  oen  dogni  toil  ind  rig. 

Is  én  imma  n-iada  sás     is  no  toi  dianeslind  guas 
is  lestai"  fás  is  crand  crin     nadeni  toil  in  rig  thuas. 


Dieses  Gedicht  ist  ein  Lobgedicht  auf  einen  König  Aed, 
von  Leinster,  wie  man  aus  einigen  geographischen  Angaben 
ersieht.  Eine  Uebersetzung  von  O'Curry  ist  Goid.^  p.  177  ab- 
gedi'uckt  und  von  Stokes  mit  werthvollen  Verbesserungen  und 
Anmerkungen  versehen.  Eine  etwas  abweichende  Version  von 
O'Curry's  Uebersetzung  findet  sich  On  the  Mann,  and  Cust.  III  p.  47. 

Aed  oll  fri  andud  n-ane     Aed  fonn  fri  fuilted  feie 

indeil  delgnaide  as  chóemem     di  dindgnaib  Roerenn  rede. 


III.  5»  inna  Cod.  hira  Mone,  hina  <S'i.  6^  udnacht  St. 

IV.  Muling  St.  la  en  Mone.  sar  Mone,  sás  St.  \^  nan 
Mone,  nau  St.  a»  fas  Mone  s''  nach  digni  toil  indrig  tuas  St. 
ai»  sin  Mone,  fin  St.            ^^  digni  Mone    rig  Mone. 

V.  i^  feie  Mone  2»  Das  auslautende  e  von  delgnaide  ist  im 
Cod.  kaum  lesbar. 


320  X  Codex  St.  Pauli. 

In  chli  comras  cond  credail     ollmas  fu  thocaid  tugaib 

du  farclu  sech  cach  n-dine     di  Meisten  mine  mrugaib.  4 

Mac  Diarmata  dil  dam-sa     cid  iarfachta  ni  insa 
a  molad  maissiu  máenib     lúaidfidir  láedib  limw«-sa. 

Inmain  n-ainm  ni  tat  nuabla     Aeda  nad  airdlig  digna 

in  cnitli  glan  clú  nad  chlithe     dia  n-dutlioig  Liphe  ligda.       8 

Aue  Muiredaich  centhain     all  togu  fri  orddain  úallann 
aue  ni  frith  nach  ammail     na  rig  di  chlandaib  Cualann. 

Ind  flaith  iss  ed  a  orbbae     cach  maitli  do  de  no  arddae 

in  gas  fine  cen  didail     di  rigaib  massaib  Marggae.  12 

Is  bun  cruinn  máir  miad  soerda     fri  báig  is  bunad  primda 
is  gasne  arggait  arddbrig     di  chlaind  chéit  rig  ceit  rignse. 

Oc  cormaim  gaibtir  dúana     drenga  itir  dreppa  dáena 
arbeittet  bairtni  bindi     tri  laith  linni  ainm  n-Aeda.  16 
'                                   Aed  oll. 

4:1    dine  Mone  c^  luaid  fidir  Mone  7»  nit  in  der  Zeile, 

darüber,  weil  offenbar  vergessen,  at  Cod.  nit  ut  Mone.  9*  centhain 

Cod.    centhair  St.  9^    ordduin    Mone,    orddain  St.  is^^    bunad 

primda  Cod.  bunad  phinda  Mone        u^  ceit  rigna  Mone,  ceit  rignse  St. 
lö''  dsena  Mone  le»  arbertet  Mone. 


Nachträge  aus  Handschriften. 


I.   Die  Hymnen. 

\ 

Die  folgenden  „Various  Readings  of  the  Franciscan  Ms.  of  the 
Liber  Hymnoriim,  now  preserved  in  the  Library  of  the  Monastery,  Mer- 
chanfs  Quay,  Dublin"  verdanke  ich  der  Güte  von  Whitley  Stokes. 


Hy.  1. 

8  immon  tesat  ar  thedmaim 

9  ioseph  anóser 

11  deghthóisech  . .  dria  rubrum 
13  ron  snade 

17  doringrat 

18  dorforslaigset  {sie) 

19  cach  dibtrobach  {sie) 
22  a  luctluct  {sie) 

27  snaidsium 

28  soerais  . .  limpha 

29  corrodi 

31  flathem  nime  lócharnaig  ardond- 
rosgset  {sie)  diar  trogi 

33  faides 

34  dorroiter  .  ,  remoind 

36  robbem  occai  imbethbethaid 

37  monor 

38  snaidsium  degrig  tomthach 

39  a    fiado    rofir    ra    firthar   in 
guide  seo 

40  na  scuili  seo 

44  in  flaith 

45  ro  bem  cen  ses  illetha 

47  cen  dibdad  {sie) 

48  liarnathair  .  .  ria  sluag  nemna 
diar  sénad 


51  Brigte 

54  Adamnain 

55  foisam  . .  commairche. 

By.  2. 

1  génair  . .  issed 

3  fisse 

4  mac  Calpuirn  . .  Otidi 

5  bliadna  hi  fognam  . .  tomled 

6  Kothraige  .  .  cetharthrebe  dia 
fognad 

7  Milcon  tessed 

8  a  choiss  . .  marait  dia  ses 

9  ba  amra 

10  farcaib 

11  indib 

14  menic  itcbithe  i  fisib 

15  Érinn 

16  angarma  macraidi 

17  in  nóeb 

18  tintarad  . .  hÉrend 

20  CO  ti  aniarfaige 

21  Loégairi  tíchtu 

22  ind  aitsine 

23  combebai . .  innarba 

24  sech  threba  dóeni 

25  abcoilips  na  tri  coicait 

21 


322 


26  batsed 

27  sine  dofess  aidche  illinnib 

28  indinnib 

30  cech  n-aidche  . .  fognia 

31  foid  for  leic  .  .  imme 

32  corthe  . .  ni  leic  . .  i  timme 

33  soscela  do  chach 

34  dosfuisced 

35  Scottaib  . .  síéth 

36  CO  tisat  do  bráth 

37  huile  la  cisel 

38  in  tarmchossal  isin  mórchuthe 
n-ísel 

39  conda  tanic  . .  gsethe 

40  pridchaiss  tri . .  do  thuathaib 

41  hÉrend  bái . .  adorta  :  s  idla 

42  ni  chraitset . .  trinote  fire 

43  rigi 

44  Lethglaisse  . .  cid  dithrub 

45  dia  m-bói . .  do  Mache 

46  ar  a  chend  . .  lathe 

47  fadess 

48  mune  ..  assin  tein  adgalastar 

49  ordan  do  Mache 

50  do  guido 

51  doroega  . .  do  chach 

52  illathiumesaregaitfirhErend 

53  anaiss  . .  dia  ses 

54  mosnicfed 

55  samaigess  crich  .  .  arnacatea  .  . 
oca 

56  cend  . .  soilse  . .  fota 

57  Canán 

58  assuith  . .  grian  . .  adfet 

59  hiiair  assuith  la  hEssu 

60  fri  hetsect 

61  clérich  . .  sét 

62  in  cetuil  fosrolaic  . .  cách 

63  anim  . .  ssethaib  \ 

64  angeil 

66  cownucaibset 

67  nuabair . .  ro  ménair 

68  bith  ingellius  . .  ingéiiair 


Hy.  3. 

1  Admunemmar  .  .   primapstal 
hErend 

2  baitses  gentlide 

3  Kathaigestar 

4  diumsachu 

6  hErend  iathmaige 

7  guidßiit  Pat. 

8  donesmart 

10  la  hitge  .  .  primapstail. 

Hy.  4. 

1  bé  .  .  bruth  órda  óiblech 

2  donfé 

3  ron  sóera 

4  remond 

7  ind  íróg  .  .  conorddon  a  d  b  i  1 

8  biam  .  .  inbaith 

10  rigda 

11  i  cilic 

12  ron  sóera. 

Hy.  5. 

1  ni  cair  .  .  siasair 

2  ind  noeb 

3  n-écnaig  étaide  .  .  conuasal 

4  ruirech 

5  ni  pu  char  .  .  brigach 

6  nathir  béimnech  .  .  de 

7  erneisi 

8  nir  bo  .  .  in  domun 

9  ni  bo  . .  cáin  bói . .  trúagu 

10  arautacht . .  slúagu 

11  ni  bu  argech  eirlébe  .  .  medón 

12  do  thuathaib  dascnam 

13  sámud  .  .  conhúala 

14  dál  as  comtig  fri  dáma 

15  fo  huair . .  calle  uas  chind 

16  ba  mend  . .  ro  clos  a  itge 

17  tres  .  .ro  sasat 

18  sceóil 

19  snecta 

20  sséth 


323 


a  coscur 


and 


21  sanct  suanach  . .  uarach 

22  ni  hosena  . .  dibad  bethad  cé 

23  sanct  Brigti 

24  ar  ui  dernta  ar  duui  carm  i 
cuala  cluas  nach  bi 

25  fóided. .  céteim 

26  nis  geib 

27  alluct    salle  . .  fescur  , 

28  sáthech  . .  cú  .  .  ni  bu 

29  lathi  biiana  .  .  fn'th 
crábdig 

30  bat  ar  caidcbi  na  gort . .  fon  m- 
bith  . .  anbig 

31  m'r  bu  diur 

32  man  bad  forarair 

33  caircha 

35  rodascaid  Brigtse 

36  huade  a  trét 

37  is  dorn  sohs  .  .  génai 

39  comaill 

40  amro  . .  don  chloich 

41  ni  ru  rimo  ni  airmo  . .  dúil 

42  comtar  . .  a  di  súil 

43  Brigtse 

44  a   láim    asa   láim    comtar  reil 
accomlabra 

45  sénastar  . .  rodoglinnestar 

46  ni  con  millestar 

47  dotluchestar  don  luct 

48  a  mafarta 

49  in  clam  gade  ailges 

50  forclu  na  lóeg  . .  forclu  na  m-bo 

51  a  charpat  fo  thuaid  do  bn'g 

52  alloeg  .  .  allóeg 

53  dodaascensat . .  ro  dos  cload 

54  conncaib  in  dob  matan 

55  cend  a  brét  in  tan  dorethetar 
fon  fán 

56  lethisel . .  fororaid  . .  rigláim 

57  tathig  . .  fo  thuaid  dosefain 

58  sénais  Brigit   lia    bachaill . .  fos 

60  taifnetar  . .  comboi  i  n-uactur 

61  a  athig 


62  fedai . . cedosepnatar 

63  inna  himthectaib  .  .  ba  hoen- 
mathair 

64  sénais  . .  conidnimmert 

65  amcsa't  {sie)  a  min  da 

66  fordagoirsetar  goita . .  coland 

67  do  fertaib  . .  doruirme 

68  praind  . .  na  digaib 

69  in  sluaig 

70  asbert  (i.  doucc)  ammac  (i. 
Crist")  la  Brigtse 

71  arggait . .  fraic 

72  fuit 

73  in  bantrebthach 

74  nui  for  tein  ic  fun  (sie)  ind  loeg 

76  ba  bog . .  dith 

77  in  dan  arggat  nad  chommaig 
in  cherd 

78  rosmbi . .  bois 

79  focreis  . .  fofrith 

80  ni  fuirecht . .  araile 

81  do  fertaib  . .  d  o  d  e  c  h  a 

82  do  Chonlaid 

83  nis  derbrath 

84  i  carpat  do  rath 

85  ni  bo  ances  cech  tucai 

87  ron  anic  a  leass 

88  furect . .  and  . .  banna  as 

89  bet(i.  ro  bet)  sith..condon  fóir 

90  i  n-gnuis  spirta  noeb 

91  claideb  thened  don  chath  . .  iala 

92  a  noebitge  . .  sech  phiana 

93  la  haingliu  don  chath 

95  atteoch  . .  chille 

96  ocMS  phein  . .  imoda 

97  imreded   .   .   rop    sciath    ro- 
fóebra  fege 

98  ni  fuair  a  set . .  admunemmar 
mo  brige  . 

99  admunemmar  mo  brige  . .  cuire 
100  conacra    (i.    ro    congna)    frim 

anerlam  asroillem  ternam  uile 
102  rop  flatha . .  cách  ro  gab  cách 
21* 


324 

103  cách  . .  robbe  10  apstail . .  dommairse 

105  di  challig  i  richid  11  talam  ar  Crist 

106  Maire  ocus  Sanct  Brigit  for  a      12  na  hamor 

foesam.  14  ainsium..ar  thredan 

Hy.  6.  15  eclind  bas  eslind  . .  úathaib 

1  tresom  16  dommáir 

2  dorn  thus  . .  desom  17  luaidfe  . .  baiges  arbage 

3  ar  cech  n-guasacht  18  arbáig  mo  thinga 

4  bith  issum  19  ic  digde  . .  ssethrach 

5  trinóit , .  donach  airchend  20  arna  ris  ififemd  . .  adroethach 

6  in  spirut  noeb  nsebnime  21  Epscop  Sanctan  sca  sruthib 

7  mórrí   fitir  armbine  fíado  uas      23  lett 
domon  dilloct  24  gúasocht 

8  goilliuct  25  in  ri . .  Dé 

9  Dia  dím  cech  sseth  doringba      26  gáibthib  . .  ro  génair. 
Grist  frisinle 

V.    Compert  Conculaiud. 

Professor  Brian  O'Looney  zu  Dublin  hatte  die  Güte  mir  eine  Abschrift 
dieser  Erzählung  zu  senden,  welche  genau, mit  dem  Egerton  Manuscript 
übereinstimmt.  Sie  stammt  von  einer  Handschrift  der  ',,0' Curry  Manu- 
scripts  in  the  Catholic  University  of  Ireland",  deren  Original  sich  in 
Privatbesitz  befindet.  In  der  mir  vorliegenden  Abschrift  sind  die  Ab- 
kürzungen stillschweigend  ergänzt,  eine  Garantie  für  die  Genauigkeit  der 
folgenden  Lesarten  kann  ich  nicht  übernehmen:  S.  137,  20  fogabaid 
29  innoglaech  ...  na  cuili  S.  138,  18  adsaiter  20  na  laurcuiri 

.  .  .  i  macslabrad  26  hoglaech  S.  139,  19  scithe  27  tria 

meiscce  29  adroethuig  iarum  in  ingen  bui  ina  bruinn.  in  tan  luidi  do 
crunn  ocus  berath  a  croitb  in  a  laili  gumbo  hoghslan  S.  140,  27  bec- 
foltaig  8.  141,  21  am  roicblim  ainnscni.   admaider  for  rig  a  cath 

ria  Conchobuir  {sie)  22  niss  ninnsgur  28  dorroegai  trenoccai  is 

missi  nomneblo.   am   trensi  am  trebuir  am  atechtsi  nim  dothair 
S.  142,  2  frim  tar         7  mo  chlaini  18  dichich  19  ba  cummo  non 

do  maigetar  huili  eter  aicbcus  {sie,  verstümmelt  aus  araid  ocus)  eirf. 

Sehr  wesentliche  Dienste  zum  Verständniss  dieses  Streites  leistet  ein 
entsprechender  Abschnitt  aus  der  berühmten  Sage  Tochmarc  Emere  im 
Lebor  na  huidre  p.  J.24a,  1  ff.,  wo  Cuchulinn  selbst  sicJi  seiner  Erziehung 
in  ähnlicher  Weise  rühmt.  Offenbar  gehörte  der  Bericht  über  dieselbe 
zu  den  fixirten  Zügen  der  Sage,  daher  die  AeJmlichkeit  im  Wortlaut, 
welche  das  folgende  Stück  bietet: 

Rom  ebail  Sencha  sobérlaid 
conid  am  trén  trebar  an  athlum  atharga^b. 
Am  gséth  i  m-bretaib.    Ni  dam  dermatach. 


325 

Adgadur  nech  ria  túaith  trebair    arfochlim  a  n-insce. 
Cocertaim  bretha  Ulad  uli.  ocus  nis  n-insorg. 
tria  ailemain  Sencha  form. 

Rom  gab  Blai  Brigu  chucai  ior  acci  a  threbi. 
CO  ro  feräd  mo  théchtai  oca. 

conid  iarom  adgairim  firu  chóicid  Chonchobair  immá  ríg 
nós  biathaim  íri  re  sechtmaini. 
Fossudiur  a  n-dánu  ocus  a  n-diberga  farrid  a  n-enech  ocus  a  n-enechgressa. 

Rom  alt  Fergus  conid  rubaim  trénócu  tria  nert  gaili. 
Am  amnas  ar  gail  ocus  gaisciud 

conid  am  túalaing  airer  crichi  d'imditin  fri  ecrata  echtrand. 
Am  din  cach  dochraid.     Am  sond  slaide  cach  socraid. 
Dogniu  sochor  cach  thrúaig.     Dogniu  dochor  cach  thriuin 
trialtram  Fergusa  form. 

Ro  siachtus  gliin  Amargi»  filed 
CO  ro  molaim  rig  as  cach  feib  imbi 
condingbaim  oenfer  ar  gail  ar  gaisced  ar  gáis 
ar  áine  ar  amainse  ar  chirt  ar  calmatus. 
Dingbaim  cach  n-errid 
ni  tuUim  budi  do  neoch  acht  do  Conchobwr  cach. 

Rom  ergair  Findchóem 
conid  comalta  comluid  dam  Conall  Gemach  coscorach. 
Rom  thecoisc  Cathbad  cóemainech  díag  Dechtiri 
conid  am  fissid  fochmairc  hi  cerdaib  de  druidechta 
conid  am  eolach  hi  febaib  fiss. 
Bad  chMmma  rom  altsat  Ulaid  uli 
eter  araid  ocus  errid  eter  rig  ocus  oUomain 
conid  am  cara  sluaig  ocus  sochaide 
conid  cumma  dofichim  a  n-enechgressa  uli. 
isser  ém  domrimgart-sa  ó  Lug  mac  Cuind  maic  Ethlend 
di  echtra  dian  Dectiri  co  tech  m-buirr  in  broga. 

VIII.    Serglige  Coneulaind. 

Der  Miscellancodex  „H.  4.  22"  der  Trinity  College  Library  zu  Dublin 
enthält  p.  89 — 104  ein  zweites  Exemplar  dieser  Sage,  das  abgesehen  von 
dem  jüngeren  Charakter  der  Sprachformen  und  der  Orthographie  genau 
zu  dem  Texte  des  Lebor  nn  huidre  stimmt,  mit  diesem  auf  eine  gemein- 
same Quelle  zu/rückgehen  muss,  aber  an  mehreren  Stellen  die  ursprüngliche 
oder  tcenigstens  eine  bessere  Lesart  bietet.  Ich  verdankte  eine  sehr  ein- 
gehende CoUaiion  der  Gefälligkeit  des  Herrn  Professor  O'Looney.  Die 
folgenden  Lesarten  theile  ich  mit  auf  Grund  meiner  eignen  Collation, 
{October  1880): 


326 


S.  205 

3  aireat 

4  ni  raibe 

5  cluiche  . .  ainius 

6  conid  ed  sin 

7  treine  samnae 
9  tabairthe 

11  an  aenaigh 

12  dobirdis 

S.  206 

3  comairche 
9  colleic 

10  ampatar 

11  a  n-Eiri . .  caime 

12  imna  heona  imdarubart  fair 

14  Etne  Aitencaircech 

15  asagiussim 

16  asagiussem 

22  uait-si.     at  etha 

24  do  tapairt  fornd  anuiu. .  deiteimh 
ol  Labarcham 

26  ainme  . .  claine 
29  forminne  for  a  erlabra 
S.  207 
1  notslocadh 

4  a  Laig 

6  adaig  . .  co  ruileatar  . .  a  n-eite 
dond  uisqi 

7  nos  bertatar  dona  mnaib   cona 
raibe  be« 

12  Beühhir  duit  ol  si  ni  fil  dib 
mnái  nacbat  charai  no  na  heth 
cuid.  Uair  mad  mesi  ni  uil  cuid 
do  nach  aile  indamsa  acht  duitsi 
toenar.   ' 

15  an  da  eun  ba  hailleam  dib  diticfat 

17  II  en  óir 

21  ar  a  cul . .  athetatar 

22  in  doigh  ba  dorn  eiliugadsa  ol-C. 

23  gaibte  Laogh  iaf  cloic 

25  fochairt 

29  lotwr  fo  a  linn 

30  licc 


S.  208 

2  cusan  brot 

3  don  echflesc 

5  fri  re  cianai 

6  ima  sech  . .  oni.  beus 
9  ac  . .  nachan  gluaisid 

10  ni  ro  fet 

11  nomperar  or  se  dorn  tsergligi 

12  Dun  Dealgai.    Not  berthar 

13  do  Dun  Delgan  . .  aic 
15  isan  maigin  sin 

18  Keonderg 

19  fria  a  chosa  . .  fon  samla  sin  (sie) 

20  cuca  isin  tech  . .  forsan  airinach 

21  ambai . .  dotuca 

22  mad  anatslainte  an  fir  fil  sund 
ro  päd  comairce  ar  Ultaib  uilip 
inid  i  loprai  ocus  i  n-ingas  dan 
ata  as  moo  de  as  comairci  airthi. 
Ni  ágar  neach  uair 

27  ina  tsesam  . .  na  runda  sa  sis 
30  diantis 
32  cridhesgel 

S.  209 
2  rem  biadh 

4  ina  tsúan 

5  tes  . .  tsamna 

6  dorn  ficfe 

8  Abrad  . .  ni  fetadar 

10  no  can  luidh  . .  ina  tsuidhe 

11  ba  mithid  iarow  .  .  an  ni  sin  is 
nith 

12  do  ronad . .  im  samuin  anuraidh. 
Atcuaidh  doib  uile  anni  atcon- 
nairc  (äni  später  zugefügt) 

14  de  sunn  a  popai 

15  orta  CO  ris 

17  conaca  an  mnai . .  uaine  chuca 

18  eim.  Cid  for  turusa  cucaind 
anuraid 

19  eimh  . .  do  deochamairne 

21  0  Faind 

22  dorat  tseirc 


327 


23  om  cheile  o  Laphraid 

24  duit 

26  fri  hEogan  Inbir  . .  eim 

27  an  ni  sin 

28  na  teasta  .  .  deit  ar  Lapraid  an 
ni  sin 

31  alleth  n-aill 
S.  210 


8  arse 

10  fo  deig  na  mna  las  tanaic 

11  tudcaid.    Do  doit  dot  tig 

15  natsuidi 

16  ueride  leis  a  menma  na  scela 
18  and  inhaid  sin 

20  ovi.    Temair 
20  fuirri 


3  a  m-bói 

27  TetbuillecÄ  mac  Luchta 

5  andiu    i   m-beatha    acht  minat 

29  fo  bith  as  d'aontaib 

aingi  hen 

30  tairbfeis 

8  andosa 

S.  213 

9  ro  bad  maith  lium-sa  . .  no  heth 

1  an  tairbfes  . .  om.  find 

12  isin  lunga 

2  dia  feoil 

14  caiti . .  cenn  buiden  m-buada 

6  oipnth 

15  glinne  dercais  rinne 

9  foidithear 

17  Lapratd  luithe  claid 

10  turcomrag 

18  cuirtJier  ar  dia  m-ba  lan  mag 

12  socheiniuil . .  Reo  n-dercc 

Fidhgha 

14  na  himdse  tall 

22  doit  a  Laig 

15  irgairddiugad 

24  i  fecht  sa 

18  daorgairgi 

25  Fainde  . .  go  fiasar 

20  ni  ba  tairne  . .  ni  ba  dergnat 

26  a  n-airical                           , 

24  finnathar 

28  leine  na  sul 

25  gesci  uageinither  gein 

S.  211 

27  comarbse  fora  techta 

1  in  sin 

28  CO  a  neimthe 

2  antan  mpatar 

29  ni  fresnesi  go  labar  ni  aisnesi 

11  oirgni . .  indaib 

30  ni  fa  mitoimdenach 

13  focen  fo  eben 

S.  214 

16  aitherrach 

4  chairde 

18  ruirthech 

5  naimde 

21  tinben  laocha 

6  ni  thaisci  in  ni  ba  torba 

23  ifrithisi 

8  duine.     Ni    ba    tathboingid    ar 

26  uallcha 

nat  bat 

27  manrad 

9  comramach  ar  na  pat 

31  anttsbiri . .  conad 

10  ar  na  pat  meirb  . .  ar  na  pat 

S.  212 

12  and  so  sis 

1  uall 

14  nocha  teseba  ni  de 

2  nä  ardarc  nid  mell  cha  {sie) 

15  congarar  gairm 

3  n-imamnMs 

18  Imtusa  Conql-  is  ed  atfiastar  sunt 

5  oencride 

colleic 

6  nit  anbi 

19  dó  doit  CO  hairm  i  fil 

7  bid  maith  . .  ol  Liban  fris 

20  indis  conid  mna  sithe 

328 


21  aidmillsit  . .  as  fearr . .  taot  dorn 
indsaigid 

22  annso 

23  espse 

24  genaidhe  (i.  mna) 

25  condot  rodbsat . .  condo  cachtsat 

26  banespse 

27  a  terbaidh  andregeoin 

S.  215 
2  a  firruidi  atrai  cor  pat  mór 

6  ica  dot  tigerna  dfagail  let 

7  can  sirthin 

8  ni  thwstar  suan 

12  alle,  ic  mec  dealba  Deictine 

15  donicad 

16  Dectine  abus  . .  dia  thomhws 

19  ag  imuallach 

23  dia  m-bad 

24  notsirfed 

25  sithe  truim  . .  roscarwstar 

26  ni  teit  acu  dar  cona 

S.  216 

4  is  as  marb . .  atasam  for  drochcruth 

5  mi  7  raithi  as  bl. 
10  bangran  (sie) 

15  a  churna  co  cormaim 

16  fitchell 

18  reim  n-agha  .  .  rigna 

20  a  fuacht  a  fot  a  hamli 
24  mbriä  mblaith 

27  do  cbuir 

S.  217 
2  thochuired  don  t-sidh 

4  linn  glain 

5  tuaith 

6  lainid  tech  tinben  cet 

7  gruaide  Labratha 

8  cerp 

10  ni  mairn  cairde  a  foraimles 

11  do  sealaig 

12  amra  sciuil.ro  siachta  tirEch- 
dach  lúil 

14  amra  feraib  fobair  nitb 


15  riada 

19  tuirid 

21  noca  rag-sa 

22  dfis 

25  ann  sen 

28  bancuired 

30  aniu  chorthear 
S.  218 
1  aitherrach 

3  ro.  ro  regair  (sie) 

4  dobi  ga  radha 

5  an  laidh 

6  gnat 

7  a  fuair 

8  sin  card 

9  ailde  dath  . .  ica  iadath 

10  cáoca  lebaidh  na  leth  deis  7  caoca 

airides 
15  L  lebaid . .  airidhi 

17  arista  . .  lainnearda 
24  nat  comraic 

•  S.  219 
3  an  comrath  . .  is  is  ingnath  {sie) 
8  ale 

14  dol 

18  tsorcha  tsaor 

20  tar  mag 

23  an  fert 

24  cen  chacht 

29  noch  an  eirred  anflatha 

S.  220 
1  atcondarc  and  ingenraiá 

3  ic  aerfided 

4  min  bad  a  Inas  tis  amach 

5  atcondarc    an   cnoc    in   ro   bui 
alainn  Etne  Ingubai 

12  CO  ro  láam 

15  a  iecM  sa 

16  fonograt  an  da  fiach  druidechta 

17  insriasdairthe 

22  luid  trit  ocus  ro  marb  triar  ar 
XXX  dib  a  oenar 

23  siabartse 


329 


24  marbais 

25  for  an  sluag 

28  innlither  tri  dabcha  . .  do  dibad 

29  tairsiu 

30  coimsi 

31  atcondcatar 

S.  221 

2  luadan  luaides  blas  in  fesciir . . 
Fidgae 

4  cronan    chanus   uasa   creit  fo- 
chanat  roith  a  charbazi 

5  fo  charbat  glinde  an  frim  (sie) 
cordasilli 

7  imbud  (sie)  coic  deich 

8  di  rig 

10  tibri  gorm 

12  abratchur  duba  daile 

14  tri  fuiit  ni  hinand  a  n-dath 

15  Tuse  . .  imdom  airgidiu 

17  in  gach  tinn  . .  imtéid 

18  anfil  da  bar  laochraíá  luind 
is  cosmmT 

19  do  toet 

22  iluch  uallach  uaibrech  ard.    la 
gol  mairg  fri    siabra   sé    (iluch 
vor  die  Zeile  geschrieben) 
S.  222 

3  lath  gaile 

8  don  tsleig 

9  nochan  fetar  .  .  an  buaid  dori- 
gne  no  an  béd 

10  dorn  nert 

11  urchar  ainfis  fir  a  ceo  beas  na 
narläid 

12  dorn  roibnitar  foromleth 

13  Manandain  mic  Lir 

14  imamrous 

15  da  XXX.  C.  condorucMS 

16  socraiti 

17  mad  fir  confir  bes  nib  cath 

19  ceilibraid 

20  atbera-sa  dol  at  comdail  ragwsa 
22  ro  indis 


24  CO  imbirt 

25  feg  a  Loig 

27  ro  raid  and  ingen  {om.  in  so  i. 

Em  er) 
29  tar  teis 
S.  223 

3  atcichiter 

5  nit  agar  ar  Cucl. 

7  form  dreic  buddein  ar  do  te- 

sarcoinsiu  , 

9  baigi 
10  laimethar 

12  not  sechnaim-siu. . amal  tsechnws 
16  fotruair 

19  not  baigi 

20  ni  bat  rith  lat-sa  mo  treigen-sa 

25  tar  leraib 

26  saorceiniuil . .  lamdae 

27  cobsaideet 

28  bud  toil  ria  coimceili  do  denam 
di  na  dingneá 

31  nochan  ferr  an  hen  dia  lena 
S.  224 

1  gach  n-ard 

2  n-aithnid 

4  doridisi 

5  iss  ailsiu  dam-sae  7  bid  at  ail 
7  madlecad-sa 

9  forobair 

13  mesi  ragws  for  astar 

14  ce  ta  nech  lin  a  blad 

15  heth  abus  .  .  do  b-  {lies  beith) 
fot  laim  cen  dohus 

16  na  dola 

18  anni   nat  roic  lám  cid  acÄi  .  . 
dutracht 

20  ropiran 

21  do  b-  tsc  do  duine 

22  mana  carthar  mar  carftis 

24  is  dia  marbadh 

25  ailli  aontama 

26  acam  a  n-dun  adde 
28  foillsigid 


330 


S.  225 
2  oca  lecad 

5  etiri 

6  Manannain  .  .  dorigne 
10  eraisi 

12  ro  bad  doig 

13.  14  nach  15.  16 

16  arromtha  (dornasc  di  or  arrom- 

tha?) 
19  ceithri 

21  nin  aicend  meraigthe 
23  sechainde 
27  aso  sinn 
S.  226 

1  risnit 

2  tocasal 

3  rem  ceili  budein 


4  narapraso 

8  no  an  raga  lium-sä 

9  bad  ferr  lium  do  rochtain 

10  ragttsa 

11  irnaidib 

14  otcondairc  . .  ag  dul 
16  ag  dul  le 

20  sligid 

21  dotsaigid 
23  dia  thsaigid 
25  and  oes  dana 

28  na  druide 

29  doroine 

S.  227 

1  etir 

2  taidbsi  aidmillti 
4  corparda. 


IX.   Fled  Bricrend. 

Codex  H.  3.  17  der  Trinity  College  Library  zu  Dublin  enthält  Col. 
683-710  eine  zweite  Copie  der  in  Egerton  93  vorliegenden  Version.  Der 
Anfang  ist  vollständig  erhalten,  aber  das  Fragment  bricht  ab  mit  den 
Worten:  Nir  bo  ciau  bui  and  conaca  in  fer  mor  cendgharbh  corpreamhar 
chuici  cona  mataw  maghluirce  ina  laim  a,mal  ü'ced  roime  =  Eg.  fo. 
24a,  35  (s.  S.  304),  in  der  LTJ.  Version  Cap.  40.  Eine  Anzahl  Lesarten 
verdankte  ich  schon  der  Güte  von  Prof.  Atkinson  in  Dublin,  die  folgenden 
Angaben  stützen  sich  aber  auf  meine  eigne  Abschrift  des  ganzen  Frag- 
ments {October  1880): 


S.  255 

1  imchisi« 
4  grianain 

10  dofeisidh 

12  CO  tormail-  fleid  lium 

17  cei  (==  ceni)  tisait 

18  dogenasu 

19  cei  tisait 

21  commaromarbse  doibh  maine 
23  commamuirfea  doibh 

26  comatuaircfea  doibh 

27  colbghfat 

33  .atibeic  mit  einem  i  über  dem  c 
S.  256 

2  tairfena  a  fleidh 


3  cowneicid 
8  a  toscim 
10  immardoraidh  {sie) 

23  dfin  aicenta  adtíríb  Fruncc 

24  or  bo  beo  orc  bec 
29  na  foigdech 

S.  257 

3  beidit 

10  in  tan  tiagta 

12  doridisi 

19  a  lendain 

26  taongusa  a  taoing 

27  cia 

33  oictigerní^ 


331 


S.  258 

23 

cain 

7  Fergach  findechtnac/t 

25 

om.  cáich 

8  Feidhlimiáh    mac    ilaircheda— 

S.  263 

{sie) 

4 

seta 

13  maccaoma 

7 

soergile  . .  conim  ticsi 

15  0  thairfeoin  . .  ind  fleidh 

9  beith  fiadetar  liumm  mar  bith 

19  grianain 

ben   uaidib    lia    cele   ni   cuces 

20  fo  debhi 

{wohl    eine   Zeile   übersprungen 

21  ro  haurgain 

im  Ms.) 

26  daile  sechaib 

17 

feith  . .  om.  siar 

S.  259 

18  fuider  glain  isair 

5  henlaith 

22  arfich  oiblech  ocus  analaib  (om. 

12  talmanda                                       ^ 

fer) 

20  tarimcell  dailteined  leó 

26 

immeilg 

23  romboth 

33  nir  bo  ro  lern 

S.  264 

S.  260 

1 

falgaibetho 

2  doroimle  co  aidhne  ais  baunrig- 

3 

sergis 

noc/ita 

7 

cron  donn  gle  sin 

8 

om.  athúanaind 

9  inedh  rwc 

17  anedh  ruc 

10 

garma  line  ambuauaind 

12 

seddai 

20  a  da  cudruma 

14 

0  roisleab-  alluanlaith 

26  isig  marwc 

• 

30  a  da  larc 

15 

iar  cluais  .  .  bristea 

16 

conid  si  sin  conair 

33  cä  86 

S.  261 

18 

ina  urcomair 

3  CO  bfolmastar 

19 

conidh  si  sin  conair 

6  bidh  lia  ar  mairbh  ann  andaiti 

22  dia  fersi  fri  cach 

armbi 

23 

dl  senmain 

17  fo  comair  a  ceile 

24 

grianan  mbric. 

18  Mnulad 

25 

CO  torcair  for  Iar 

S.  262 

S.  265 

1  foghart  geinisiu.  genas  lucthonn 

1 

isind  otruch  chaca 

3  mbalc  mbuadha 

4 

adsoirgg  . . .  lasodaiw   iarsuidhiu 

4  om.  comnart 

7 

nimatarcomlttsa  feith  dauib  tra 

6  airri 

10  fondrancabair 

7  lin  mbuada 

13 

ced  . . .  eter  é  ocus  tal.  Eop  ces 

8  búaigeltach 

14  No  chomtasa  dauib 

16  coibletar 

15  aittchidh 

19  calgai 

19 

atraig 

20  arslaid    (1  hineincorrigirt) . .  dia 

20  \\xcht  na  fledi . .  .  tomailt 

thuil  tglai 

21 

triamain 

21  arslaid  (arslaidh  Eg.) 

22  forrofem 

332 


S.  266 
1  gorba  suas  maol  cas  cird—  ro 
bui  fairocus  rongab  ambribro  fair 
4  Von  Cap.  28  wie  in  Eg.  nur 
die  Worte:  Tuargaib  a  iQch 
iarsuidiw  ocus  farruwsim  coru- 
acht  a  dirghi  in  cetna 

23  Cap.  29  wie  in  Eg.:  larsin  tra 
coiscter  an  slo^  beridh  . . .  gua- 
laind.  Ro  fas  . .  .  do  mifostudh 
ocus  infedh  . . ,  acosc  namban 
i^S.  267 :)  ar  se  conabe  olc  idir  na 
firu.  Cotobsechaim  for  se  .  .  . 
urdairce  aireddba  Ulad  anat . . . 
na  bänaiter  fergnúisí  i  cruadh 
comraicthib  tre  uailli  ag  .  .  . 
dlochtain  fir  anwrgalaib  . . .  com- 
lud  fer  gluinni  . . .  dofurcbat  nad 
ricat  imsaidbet  nadrancet . . .  om. 
cotob  sechaim  bis  frecra 

33  Cap.  30  Deithb^■r  damsa  on . . . 
basam  bensa  . . .  o  ro  damnadb 
. . .  die  Aufzählung  der  cless  wie 
in  LTJ.  .  .  .  dreim  fri  foghaist 
ocus  faobttrcl. 
S.  268 

19  a  fas  ocus  a  ainius  ocus  a  ur- 
labra 

21  a  fianfescur 

22  f  Coincl. 

23  Cap.  31  wie  Eg.:  co  comairsem 
. . .  am  scith  inosa  connesar  . . . 
con  cotlar  . . .  immaranic  . . .  coro 
taircelsat . . .  co  Dun  Rud. 

33  {Cap.  32)  .  .  .  Locharna  Fea  7 
Fem.  7  Fergna  Corann  7  Um  all  7 
Urr^s  Gera  . . .  Turida  .  . .  Tailtiu 
. . .  Ros  7  Roisgne  ...  7  Aieo  . . . 
Toig  do  dia  . . . 
S.  269 

21  is  lor  itaithi  icairimtell  Br.  tugt 
biadh  ocus  lind  b-  esta  (sie) . . . 
ind  imforain  . . .  Doroigned  {Col. 


697).  Cap.  33  /f.  in  H.  [Col  707) 
an  derselben  Stelle  wie  in  Eg. 

31  Isi  mo  riarsa  daib  em  . . .  uair 
nsLch  fetar  breataugwá  innacÄ 
baile  aili . . .  ro  lemat  far  n^brea- 
thugud  i  far  nagaid.. . concert  do 
cach  Curui  mac  Daire  conclecht 
fir  forgoll.  nat  fri  goe  gebithsi  (?) 
S.  270 

22  cet  lim  ar  L.  ag  dula  for  C. 
gab-  heich  din  .  . .  forfiter  . . .  at 
mailliu  hinneall.  Imtruma  con- 
cingend  . . .  con  toghba  clodh  . .  . 
do  carpati . . .  do  ochaid  JJlad 
cac7t  rotbriad  riadhws. 

30  CO  bucht  irgaile  renocbaid  .  .  . 
re  haradaii)  re  heirredaib  re 
hoencairpechaeö  (sie)  .  .  .  nat 
clechta  eirr 

35  ro  gabait 

36  ro  reablaing  dan  ina  carpaut 

S.  271 
14  do    Charthin  d   {sie) . . .  i   Clitair 
.  .  .  Cei/irisligheadh 

16  donell 

17  Toirind  in  carpai 
22  grenetnach 

24  0  muH.  CO  bond 

25  con  suighedh 

26  bui  nechtur  a  da  draint 

27  folan 

28  medon  feithech  breach  ingalair 
aige  nos  cei'd  fithea  saland  do 
thulaiö 

33  ba  hansuairc  . .  do  ÍQvaib  Er. 

34  magluirge  fadbuidhe  draigin 
drochdhenmaighe 

36  fri  himthecht 

37  A  haithi 

S.  272   • 
19  larfaigis  .  .  .  can  do  chuich  do 

tigern  a 
22  magluirci . . .  dobretl^ 


333 


23  cned-  m  gilla  ocus  iachtä  ocus 
eighidh  ic  facbaii  in  morimnidh 
ocus  ind  ecomlainn.  Fe  amse 
for  Lseg.  ic  cloistin  iachtä  ind 
aradh.     Lasodain  atracht 

25  ni  raibhe.  ba  do  sodain  do  L. 
de  sin  tocb. 

26  dobreath  . . .  a  airm  uadh 

31  CO  torracht . . .  isin  sli.  chetna 

32  artraigis 

33  connar  congain  nem  na  tal. 

34  7  sguires  a  eochau 

36  acambisi.  aile  for  se  ic  Conall 
S.  273 

19  in  matain  maghdraighin 

20  beme 

21  erghis  . . .  imacomraic 

25  do  eterdelighudh  a  imresna  7 
eirigh  \j\ad 

26  in  duibnel 

27  dimaine 

28  7  scuris 

30  roime  Ende  des  Fragments  in  E. 

S.  274 

31  Cap.  42.  Der  Anfang  mH.iCol. 
697)  wie  in  Eg. . . .  imbreith . . .  ba 
cain  . . .  halainn . . .  arem . . .  cletine 

-S'.  275 

2  conderbhairt 

3  A  claon  a  truaigh 

4  Cruachna  in  trasa.  Ni  rathaiges 
8  ind  erama  Concl.  0  Dun  Rud. 

19  odogabwsa 

20  ann  anosa 
23  cairpthecÄ 

S.  276 
3  combuada  combuana  comluatha 

5  forranach  {sie) 

6  fetbandai  . . .  doirchisi 

8  dronairgit 

9  find  forchas  .  . .  datha 

10  om.  cind  .  .  .  ar  medhon  mind 
oir  buide  folt  fordotuigiter 


11  tri  himsrotha 

13  cain  coir  corcra 

14  sieg  chuach 

16  Atgenamar  saml-  an  ier  sin 

21  for  dun  tibir 

22  in  lue  denn 

23  dond  . . .  tartbeim 

S.  277 

1  masa 

2  folt  cip 

3  bid  si  ghlici 

4  maine    foithclit 

11  bailc 

12  tarraittiu 

13  mideise  . . .  ni  feith 

14  romretr 

16  forrengach 

20  drondualac/t 

21  find  forcas 

22  faitecta 

23  bile 

24  anbluth  nen  ned  osa  creit 

S.  278 

5  iasc  mbec  iur  garb  deirg  diambi 
feirgge  fuasnatar 

14  trostmar  tuathmong 

15  fonnbras  . . .  dogrinn 

16  luathbuadha  . .  fri  set 

17  huathu  nanailce  . . .  tricemruaide 
taitnet 

18  cenncruind 

19  crualethan  . . .  dubnar 

20  ballcemnech  leaburmongach 

21  immaig 

22  aig  n-ecb  . . .  sredid 

23  dian  drogern  buide 

S.  279 

2  coir  corcra  . . .  intlaisi 

3  innathuroslag   fris    ben   huathu 
lathbhuille 

4  uibhlech  ocus  aualaig 

5  n-indea  . . .  nuadh 


334 


7  asamí  an  f  sin 

9  broa 

13  coig  tairecraith  n-egcomlaind 
15  mortcet  íor  cretaib 

17  caíníd 

18  fri  C. 

19  Cutan  mela  amaZ  meles  muilind 
muadh  mbraich 

20  Toíg   et   réliqua  Tothaet  Cucl. 
cucund 

22  cotonmelam  ia  fer  sin 

S.  280 
6  bil  fri  bile  tas  fuil  uile  a  bhu- 
aidhmathairfidh  fri  fidh  (wieEg.) 
10  tromal  buidhne 

13  nochta 

14  nlcomraíc 

15  buirc 

17  mbuaidhmescmar 

18  feinne  fothut 

19  in  cach 

20  íor  dorus 
22  dotanic 

25  for  leith  do   cach  fir  dib  no  in 
had  aointech 

26  Tech  for  leth  .  .  lar  suidiu  badur 
i  tigib 

S.  281 
1  dona  tri  L  ingen  dobretha  doib 

ocus  dobreath 
9  aireíních  credhumaitnl-an  tighe 

12  gleordha  glainidhe 

13  flesg  airgit 

16  ardttspetit 

17  oc  aurgnam  bidh  doib 

18  lath  ngaile  íer  n-Vlad  olchewa. 
Tosnairnecht 

24  imme.     Dorime 
S.  282 

1  ni  rot  maith 

2  failith  a  vaenma, 

10  dobertatar  benachtain  dond  rig 
ocus  dobertatar 


12  ise  fuair 

16  Cap.  57  feJilt  in  H.  wie  in  Eg. 
S.  283 

8  damsa  eimh  ol  Ail.  - 

9  a  fuil 

18  conidhracatt 

19  conidh  tardais 

20  badh  ann  tabea  (a  untergesetzt) 

21  om.  uili 

24  no  bere 

25  aicenta   ann  7  ihid   iarom   ina 
aoindig 

S.  284 
1  congairt 
4.  5.  6  et  reliqua 
5  larsuidw  dobert  in  cuacZt 

10  a  arasom 

11  or  se  sairis  (?) 

13  conidh    edh    dochua,idh    for    lar 
trarscair  a  bais 

15  atfraigh 

16  CO  tart  a  di  laim 

18  a  lasair 

19  tistais 

20  inní  imabeithi . . .  adodmait 

21  ar  luth 

23  Atfraig 

24  failti  moir  fris  . . .  dobert 

25  dfin  aicewtai 

S.  285 

1  do  dracain.  Ata  sund  úed  caur 
dait  tra 

2  doroimle  tra  cor  ba 

4  uar  nachat  filsiu  acutrumus  fri 
cach  cepe  do  ben  acutrumus  fri 
mnaib  \]lad  ni  furail  lind  co- 
ropsi_  ciata  the 

8  na  oidlg  an  cuach 

9  don  teglach  uile,  hier  trennt  sich 
H.  von  LU.  wie  Eg.,  geht  aber 
zu  Cap.  72  über:  ocus  luith  co 
ranic  Emain  Macha  deoidh  lai 
ogus   (sie)   nirobe   la  hUlt«   ro 


335 

lamadh  imcomarc  sc    do  neoch  nechtar  fatha  (sie)  eter . . .  atfraig 

dib  atriu  {sie)  co  tanic  doibh  co  sidhe  lasodain  ni  twcsaid 

roind  ocus    dail    isin  tig.     Das  7  fribh  tiund  a  tenn           ' 

Folgende  stimmt  zu  LU.:  8  atas  a  twcsaid  uadh 

S.  291  10  Tögaibh 

17  Lasodain  rogoftsat  16  tmd  20  tolg  a  tolg 

19  Daoltenga  19  ar  na  ructhai  ed  dobagh  it  chenn 

20  cen   comartha    n-derb   oc   heoc  25  a  claithbiu 

dib  ima  curath-  26  Dodenam  ol  siat.    Isi  mo  riarsa, 

24  om.  he  es  folgt  hier  ißol.  707)  Cap.  33 

S.  292  his    Cap.    40,    in    welchem    H. 

8  isin    fedh    fil    aturtha  .  . .  Ni  ba            {Col  710)  abbricht. 

Zu  den  Egerton  Lesarten. 
-S*.  281  —  303. 

Während  S.  2ö7 — 280  nach  meiner  Collation  umgedruckt  ist,  muss  ich 
mich  für  den  übrigen  Theil  auf  die  folgenden  Verbesserungen  beschränken : 

S.  281,  1  dina  tri  L  ban  dobretha  doib  ocus  dobretha  Findabair  do  C. 
5  CO  n-epert  is  maith  8  amail  13  stiall  16  ard^speitet  is  co 
tallwstar  formna  lath  gaile  uier  n-Ulad  inw        22  oidqi 

S.  282,  4  mine  tabarthsei        15  proin» 

S.  283,  3  dobcrt  4  ba  haincces         5  dus  faimc         e  milaechda 

9  a  b-foil         14  do  Meidb         15  ar  si  {für  ol  si)         le  uainde         is  a 
g-comwrthse        20  an  tan  dom-bertar        24  bere        27  ata  sin 

S.  284,  13  conad  edh  doluid  forling  trasccrad  a  bais  18  lassair 

19  cia  tistais        20  adadaimet        21  ar  luth 

S.  285,  1  sul  4  fuilisi  agcutrumus  .  .  .  ni  forail  15  Dobreth 

16  oirrthind        17  dothog        is  baütracÄi  a  tri  etorra        19  dobr 

S.  286,  1  dobf  3  dobf  4  impi  {für  malle  fria)  a  b-farrad  L.  B. 
8  rothclesae.  Geib-  {ebenso  12  und  15)  9  ros  cuir . . .  midies  10  dobe- 
raid  gair  doba  {sie)  do  chuitbw«?  L.        24  co  tarrla 

S.  287,  1  a  cró  a  ceile  2  aridisi  3  dip  10  teach  13  ierom 
14  dobf        17  genitib         19  fagbaitt         20  dob-  a  armgaisced  laich  lais 

S.  288,  3  a  miolseich  5  and  idhe  6  nus  cerbanw  ocus  nus  brui- 
gend  iat  10  Saimere  11  Ni  dlig  comroinn  curaámir.  fearba  (i.  bai) 
braichthe  brotloige  sceo  mata  (i.  muc)  mooichthi  tre  banna  miach  tor- 
taide  (i.  bairgen)  fri  hian  mescad  csem  caogad  fri  Co[i]nca  clothamra  is 
fernai  foglaichte  is  b.ran  cernai  comramoch  is  torc  tren  a  fothwgradh  trse- 
thaid  nertai  lochnamat  amail  sed  tre  fidaitcen  is  cu  otair  eremna  is 
menmarc  ban  buaidnige  is  flann  tedma  tromchathai  {S.  289:)  meite  cenit 
coiccertai  nacha  selb-  siteath-  ceim  freisin  fritberai  baiti  longbairt  loing- 
sither  is  culmaire  bolgadai  is  cruid  fecht&i  mod  chernai  is  gnia  (i.  [sjegda) 
griannai  geilfine  cid  do  arbad  cutroma  fri  Lsegatri  leo  airbi  no  fri  Conall 


336 

cloth  amra  qid  nab-  hi  in  Eimer  uaneble  nacha  is  ail  sentuata  {über 
tuata:  no  tumse,  also  sentumse)  Ria  n-aindrib  banardulad  no  cinged  an 
oUbrigach  i  tech  meárach  midcuarda  conid  de  imrorduimse  a  chomraind 
ni  dlig.  Ni.  21  uas  gasceáaib  in  tsloi^  uile  22  feraid  side  23  feoa- 
tar        26  teith-  side  roime      tar  Ess  Ruaid 

S.  290,  2  fon  cumse  cetna  a  docum  ocus  teith-  roime  4  Ro  baideá 
diw  Raithená  8  dus  cenglan . . .  feissin  15  In  amm  tra  le  is  ann 
robas  og  a  cseineci  ar  ba  derb  leo  17  a  taisc  19  archewa  20  ol- 
chena  om.  Eg.        21  0  a  ceilib        23  foirtbe        24  dorair  duire 

S.  291,  1  cert  3  dligethar . . .  buaid  4  andiaig  err  sen  carpaii 
8  is  riataige  rath  brugh-  9  cä  comraind  13  iarom  14  feissin 

18  raüairige  dia  roin        24  ni  ro  cosna  nech  friumb.    Ni 

8.  292,  3  isin  fed  . . .  Ni  ba  ra  nechtar  fathar  iter        6  din  rig  gusa 
rangabair        7  eccraide  Mb  itinn  atenn        10  donogaib        18  An  ro  bei 
di  setoib  ocus  do  moinib  it  tselbai  issed  doratais  aire  (dem  entsprechend 
in  LU.  SU  interpungiren)        25  domberat 
>S^.  294,  18  cairpthi 

ß.  295,  13  fogbaide        14  n-greine        23  aitherrach 
S.  296,  4  om.  he        s  ciar  bo  hairida  tra  L.  tarrlas 
S.  297,  5  mithurusa  8  gairm  n-amnws         10  addaig  14  a.mal 

ro  bui        15  toirrsech        37  streiche  Am  bis  bui 

S.  298,  3  CO  tarbaig . . .  tarlaicc        6  dombew  a  cend  di       11  tollege 
S.  299,  3  imroraidhi        7  foreimzci        9  la  feimd-        17  ar  deinmne 
23  dolleicc 

8.  300,  16  CO  feoatar        25  ni  ardamad  {unsicher)  ni  de 

8.  301,  1  sant  foid  (?  unsicher)  fair        3  tibarthaei        5  Cennach . . . 

inso  sis        18  fri  qiond  aneachtair        20  cli  ina  raibe  ere        22  seisrige 

S.  302,  1  a  g-cinn   na   teinig.    In   cuimge  in  tige  duit  ale   {mit  a 

unter  dem  e)        2  fogbaid  3  a  m-bun  na  gabla  munad  cainleoracÄi 

an  tige  5  indas  hus  soillsi  11  indsib  orc  15  firinne  ar  feile 

19  arai  nainfir        20  umgabail . . .  indnisin 

8.  303,  6  cie  be  ol  se  . . .  Auf  dieser  letzten  8eite  habe  ich  auch 
nicht  viel  mehr  lesen  können  als  Mr.  Miller. 


Wörterbuch. 


A. 


1.  a  Vocativpartikel  (gr.  w);  mit 
nachfolgender  Aspiration,  in  den 
Handschriften  nicht  immer  bezeich- 
net. —  a  Chonchobair  Long.  13; 
18,  i;  40;  ScM.  G;  7;  20;  a  Chú 
SC.  45,  21 ;  a  Chuchulainn  FB.  87; 
SC.  41;  a  Cuchulainn  SC.  11,  i;  e; 
38;  FB.  67;  78;  a  Chonaill  FB.  10; 
60;  a  Chit  Sc3I.  15;  16;  a  cath- 
búadaig  FB.  11 ;  a  cláim  43;  a  popa 
SC.  12;  a  fir  TE.  9,  9;  a  fir  10,  9; 
SC.  28;  a  Findchoem  CC.  7;  a  Sencha 
FB.  30;  a  siriti  67;  a  uen  TE.  9,  25 
[Eg.):  a  ben  SC.  19;  FB.  19;  a  balc- 
bullig  FB.  8;  a  búaid  n-oc  n-Ulad 
ibid.;  a  baídmáthair  53;  a  Derdriu 
Lg.  19 ;  a  degduini  SC.  46 ;  SC.  44,  5 
a  ghille  TE.  9,  1  Eg.;  a  gilla  10 
a  gillu  ScM.  21.  1;  a  Lóig  SC.  7 
FB.  43 ;  a  Loegaire  Sc3I  9 ;  FB.  59 
a  ligbrataig  a  lenann  FB.  11;  a 
lassar  61;  a  láichessa  29;  a  Mun- 
remur  Sc3L  12;  a  mic  TE.  10,  10; 
FB.  61;  a  macdretill  2^5. 11 ;  a  má- 
thamait  44;  47;  a  midlach  67;  a  ri 
FB.  27;  a  rigflaith  TE.  10, 10;  a  ain- 
gliu  FA.  19;  a  Emer  FB.  19;  a  ingen 
TE.  5;  8;  9,  n;  21;  SC.  46;  a  Oilill 
TE.  10,  1;  a  UlíM  FB.  26. 

2.  -a-  Pi'o«.  ^Jcrs.  infixum,  s.  é. 

3.  a,  a  sein;  ejus,  suus  Z.^ 
337;  Pron.  poss.  für  Masc.  und 
Neutr.  Sg.,  mit  nachfolgender  Aspi- 
ration. —  Das  Längezeichen  ist 
selten  gesehrieben:  immá  rig,  immá 
rurig  FB.  7;  má  chossa  37;  oc  á 
dénom  2;  FA.  10;  SC.  34,  4;  ic 
á  iarrair  33,  33;  cá  rád'30;  iamá 
grísad  FB.  43.  —  Zusammen- 
gezogen mit  Präpositionen:  cona, 
inna  (na,  ina),  iarna,  riana,  trena; 


dia;  assa;  imma;  fri  a,  li  a  bildeten 
ursprünglich  zwei  Silben,  sind  aber 
oft  zusammengeschrieben,  ebenso  oca 
(ica,  ca).  —  a  chois  Hy.  2,  s;  p.  20,  20 
Lg.  6;  ScM.  2;  3, 10;  7;  10;  18;  19;  20 
TE.  11  LU.;  12  Fg.;  CC.  1;  SC.  2 
7;  18;  30;  30,  3;  5.  31,  5;  7;  35;  41 
44,  10;  46;  FB.  6;  11;  20;  23;  24 
30;  44;  68;  70;  77;  79;  SP.  II  13 
ar  a  chenn  Hy.  2,  46;  p.  21,  31 
ScM.  4;  assa  chriss  ScM.  16;  asa 
chotlud  SC.  23;  dia  chungid  ScM. 
2: 15;  da  churiud  Lg.  14;  fri  a  chorp 
Hy.  2,  63;  fria  chossa  SC.  10;  48; 
FB.  91;  for  a  chind  Lg.  9;  TE  5; 
8  Eg. ;  14 ;  SC.  37, 13 ;  FB.  88 ;  imma 
chend  FB.  45;  37;  inua  chend 
FB.  24;  CC.  1;  ina  chotlud  p.  19,  36; 
CC.  3  Eg.:  FA.  8;  FB.  24;  80;  na 
chotlath  TE.  12  Eg.;  riana  cheli 
FB.  20  {auf  cách  bezüglich);  tar 
a  chend  FB.^;  trena  chotlud  SC.  9; 
mit  fehlender  Aspiration:  a  coirthe 
TE.  8;  a  cairdess  16;  a  caeimcheli 
20  Eg.;  a  cethrui  8;  a  col  11;  ar 
a  cend  13  LU.;  inna  cuili  CC.  3 
LU.;  a  claideb,  inna  cind  SC.  5; 
dia  claidiub  6;  dia  ceill  48;  a  cló 
FB.  21 ;  for  a  crund ,  for  a  claediub 
24;  a  coceli  40;  a  cruth  44;  úas  a 
creit  charpait  45;  a  ciil  78;  a  clai- 
deb 79;  inna  cind  91.  —  fria  thriar 
m-brathar  p.  17,  21;  a  thigep.  20,  21; 
ScM.  3,  1;  TE.  14  Eg.;  p.  132,  13; 
FB.  4;  25;  a  thorud  p.  40,  11;  a 
thairismi  ScM.  17;  a  thárraluig 
TE.'i;  3;  19  Fg.;  a  thechta  3  Eg.; 
a.  thiugmaine  é  LU.;  a  thechtairi 

FA.  9;  oc  á  thimchell,  a  thened  17; 
a  thódernam  21;  a  thoeb  SC.  18; 

FB.  24;    a    thesarcon   SC.  29,  14; 

22 


á  a 


338 


á  a 


a  thócuriud  31;  dia  thuil  FB.  23; 
a  tharpige  80 ;  a  thttrse  85 ;  a  thul  88 ; 
mit  fehlender  Aspiration:  dia  triur 
brathar  p.  37,  24;  a  techta  TE.  2; 
3;  17;  a  i2ivra\aigh  17;  ina  tig  \OLU. 
13;  14;  asa  tttrascbail  SC.  23 
dia  tomos  29 ,  6 ;  a  tromdacht  31 
cona  teglach  _  FB.  13.  —  for  a 
oessam  {für  foessam)  Hy.  1,  2;  a 
ridadart  (/wr  fridadart)  .  JH?/.  2,  32; 
dia  funi  Lg.  7;  a  fert  17,  29; 
TE.  8  Eg.;^&  fiur  CC.  6  Eg.;  dia 
eóil  {für  feóil  SC.  23;.  a  tlede 
FB.  5;  fria  raigid  (für  fraigid)58; 
mit  fehlender  Aspiration ;  d  ia  f e  ch  ain, 
dia  feis  TE.  2  Eg.  inna  farrad  TE.  2 
LU-  12;  dia  folccath  4:  Eg.;  a  fert  8 
LU.;  &  fuil,  a  feoil  13  LU.]  a  feth  p. 
130,24;  afoltjp.  131,  21;  p.  311,  2;  3; 
a  fiur  Ca  1 ;  ei?!. ;  a  flaith  SC.  18,  a 
foramles  81, 7;  oca  ferthain  33;  a  ferci 
36 ;  a  fled  FB.  7;  a  fonnaid,  a  fortgae 
24 ;  a  foraim,  a  fómsige  30 ;  có  a  fod- 
brond  39;  a  fir44;  a  foramcliss86;  87; 
a  setig  p.  40,  37;  a  sail  SeM.  12; 
a  sula  TE.  9,  15  Eg. ;  a  saegbul 
20  Eg.;  mit  fehlender  Aspiration: 
ina  suide  SeM.  10;  dia  sirsellad 
TE.  6  LU.;  fo  a  súili  12  LU.;  a 
scelu  14: Fg.;  a  sult^).  130,  24;  a  siur 
CC.  1  Fg.;  ar  a  seirc  SC.  5;  ina 
sláinti  10;  inna  sesam  11;  ina  súan, 
cen  a  sliiag  11,  s;  ina  sudi  12;  33,  3; 
a  scela  20;  a  satha  23;  ina  seirg- 
ligu  24;  a  scrútan  FB.S;  17;  a  sella 
24;  asa  samail  48;  49;  52;  a  sciath  67; 
dia  saigthin  76;  78;  inna  sessom  91; 
fria  saindán  SP.  II  1.  —  Die  Aspi- 
ration der  Media  wird  erst  in 
späteren  Handschriften  bezeichnet: 
a  ghalur  TE.  7;  8  Eg.  In  alten 
Handschriften  bleiben  b,  d  und  g 
unverändert :  cona  baithius  Hy.  7,  3; 
a  druid  Hy.  2,  20;  a  dl  suil  Hy.  5,  42 ; 
a  gascid  SC.  2  u.  s.  w.;  co  a  mnái 
SC.  6 ;  —  1,  n  r,  sind  nicht  beeinflusst 
von  der  Aspiration:  na  leith  deiss 
SC.  33,  9;  ina  láim  FB.  21;  a  nert 
Hy.  5,  68 ;  a  rige  Hy.  2,  28  u.  s.  w.  — 
Vor  Vocalen  erscheint  nieh:  a  ainm 
Hy.  2,  3;  3,  2;  p.  17,  27;  28;  34; 
p.  40,  17;  SeM.  1;  CC.  ö;  TE.  18; 
a  athair  Hy.  2,  3 ;  FB.  6 ;  a  iartaige 
Hy.  2,  20;   a  airnigthe  Hy.   1,  24; 


a  eua  Hy.  2,  24;  cona  adnocul  Hy. 
7, 4 ;  ic  a  acallaim  p.  21, 32 ;  TE.  8 ;~  12 
SC.  10;  11;  FB.  43;  ina  ardi_p.  40,  22 
FB.  81;  a  oenur  Lg.  8;  9;  SC.  36 
FB.  52;  SP.  II  u;  a  andord  Lg.  9 
dia  urbaith  Lg.  17,  28;  a  ingnais  18,  9 
a  eirred  18, 17;  for  a  imdenam  18,  23 
a  einech  18,  31;  TE.  6;  dia  aurdar- 
CU8  SeM.  1;  a  echlachu  a  obloire 
TE.2;  3  Fg.;  dia  imcaisiu  8  LU.; 
dia  athreós  9;  triana  eochraib  18; 
a  estecht  FA.  2;  a  anim  FA.  3; 
a  anius,  a  aibnius,  a  aingel,  a  ain- 
mine  9;  dar  a  agid  SC.  20;  31;  48; 
da  enbruthi  23;  ca  acallam  30;  a 
ingenraid  30,  5;  32;  lia  auoil  31,  10; 
oc  á  íadad  33,  4;  cona  imdurnd  37,  is; 
dia  airi  44,  9;  a  imrádud  FB.  8; 
dia  innarba  13;  inna  imda  21;  25; 
a  áes  28;  30;  a  ás,  a  anius  . .  a  anius, 
a  urlabra,  a  ág  30;  fria  ais  37; 'a 
ech  38;  39;  44;  63;  67;  69;  a  ara39; 
61;  a  écosc  44;  assa  inud  57;  a  arm- 
gascid  38;  39;  67;  ina  airicul  58; 
a  inchinne61;  a  etach  67;  a  imgabáil, 
na  ucht  77;  a  liaill,  a  aliud,  a  aire- 
chas  79;  a  aidchi  80,  a  osnaid  88; 
a  innas  91 ;  a  orbbae  SP.  V  11.  — 
Idiomatische  Wendungen:  a  chom- 
máin,  a  chomméit  eben  soviel;  a 
thrichomméit  dreimal  soviel  FB.  19 ; 
a  da  cutrummai  10;  18;  a  lán  do 
fia  ihn  {den  Becher)  voll  von  Wein; 
a  óeaur  allein,  er  allein;  inna  sessom, 
inna  sudi  stehend,  sitzend;  ibid  ina 
óen  dig  er  trank  für  sich  allein 
FB.  62  {so  auch  59  zu  lesen).  — 
Beim  Infinitiv  bezeichnet  das  Pron. 
poss.  das  Object  maith  lim . .  a  denam 
samlaid  7;  oc  a  dáil  for  in  teglach 
SC.  33,  23;  dia  innarba  asin  taig 
um  ihn  aus  dem  Hause  zu  treiben 
FB.  13;  a  chosnam  frit  ihn  {den 
Heldenanthml)  dir  streitig  zu  machen 
FB.  11;  dia  acallaim  um  mit  ihm  zu 
reden  SC.  10;  oc  a  rad  83;  luid  ina 
dail  sie  ging  zu  dem  Stelldichein  mit 
ihm  TE.  12;  a  dochum  zu  ihm  FB. 
81  u.  ö.  —  Bisweilen  steht  das  Pron. 
poss.,  obwohl  das  Nomen  selbst  nach- 
folgt: a  ainmm  in  drüadh  TE.  18; 
a  innas  in  bachlaig  jFIB.  91;  dia  saigid 
Lóig  SC.  14;  a  denam  in  cennaig 
FB.  77;  a  loim  fola  ScM.  16. 


á,  a 


339 


&,,  &  n- 


4.  á,  a  ihr;  ejus,  siius  Z.*  337; 
Pron.  poss.  für  Fem.  Sg.  —  Mit 
Längezeichen:  cach  buden  immá 
túsech  FB.  7;  imón  peist  immá 
cuaird,  immá  brágit  86;  dá  marbad 
SC.  44,  12;  —  An  Präpositionen 
angefügt,  wie  das  masc.  a.  —  Der 
einst  vorhandene  consonantische 
Auslaut  i^vgl.  skr.  asyas)  ist  bisiveilen 
folgendem  1,  m,  n  oder  r  assiniilirt: 
ni  luid  allaim  assallaim  Hy.  5,  44; 
alláma  Lg.  15;  allenith  TE.  4; 
allethete  SC.  34,  lo;  ammaforta 
Hy.  5,  48;  ammaic  Hy.  5,  2;  ammac 
Hy.  5,  70;  ammáthair  FB.  6;  annoeb- 
itge  Hy.  5,  92;  arrig  Hy.  5,  35; 
arraind  ScM.  5,  11 ;  asset  Hy.  5,  98 ; 
ohne  solche  Assimilation :  iiina  laim 
Hy.  5,  64;  dia  lepaid  Lg.  1;  for 
a  lár  FA.  30;  a  lécud  SC.  44;  45; 
a  mathar  p.  40,  7;  10;  i>-  48,  25; 
a  mummi  Lg.  6;  da  marbad  SC. 
44,  12;  imma  rusccuib  TE.  4;  SC.  5; 
a  muin  Oss.  III 8;  cona  siian  FA.  15; 
dia  seirc  SC.  33,  28 ;  a  snáthait  FB. 
65.  —  Vor  vocalischen  Anlaut  tritt 
h:  a  Ütge  Ä/.  5,  le;  a  hoeged  26; 
inna  bucht  48;  a  hech  55;  inna  him- 
thechtaib  16;  es;  a  hathig  87;  a  hér- 
lam  100;  ina  hecmais  p.  40,  21;  a  he- 
nech-si  p.  40,  32;  iarna  hatuch  p. 
42,  35:  a  haiti-si  Lg.  6;  7;  oca  bal- 
genugud-si  18 ;  dia  hastud  TE.  5  Eg. 
cona  hinailt  15;  ga  hia,rraidh  17;  lea 
hanail  CC  5;  a  hainm  p.  144,  26 
cona  hingenruid  ^3.  144,  32;  ina 
haireocht  FA.  6;  a  haittreb  14 
dia  hordaib  15;  asa  ho  Oss.  III  8 
a  hóenur  SC.  6;  45;  dia  hacallaim  16 
a  hamli  {auf  ein  urspr.  Neutr.  he 
züglich)  SC.  30,  s;  a  heol  45,  4. 
Ausnahmen:  a  aithig  Hy.  5,  ei; 
a  amra  43 ;  a  athar  p.  40,  10 ;  for  a 
erlabrai  SC.  5 ;  dia  inmuni  33,  28.  — 
Ohne  Veränderung  der  übrigen 
Laute:  a  comlabra  Hy.  5,  44  (accom- 
labra  Fr.);  ina  culid  p.  40,  31;  33; 
fria  cruth  Lg.  4,  19;  dia  celiu  12; 
ScM.  3,  4;  iarna  cúl  Lq.  15;  for 
a  cind  TE.  3:  ar  a  ciund  12  LU. 
a  cend  p.  132,  le;  assa  curp  FA.  21 
ar  a  cóimi  SC.  17;  inna  cróes  FB.  85 
imma  cuaird  86;  a  trét  Hy.  5,  36 
a  toeb  TE.  á;  a  tes  SC.  36;  a  tul 


FB.  70;  fria  boiss  Hy.  5,  7s;  ina 
broind  Lg.  1;  ina  táib  Oss.  III  5; 
a  bith  SC.  45;  a  bragit  FB.  57; 
a  detgni  Lg.  4,  6 ;  a  da  ghrúad  TE.  4 ; 
inna  gort  Hy.  5,  30;  a  forbrat  Hy. 
5.  34;  a  fuilt  TE.  4;  dia  formiichad 
FA.  19;  ina  farrad  SC.  39;  ina 
fiadnaise  45.  Vereinzelt  addorus  ihr 
Thor  FB.  80.  —  Fehlerhafte  Un- 
regelmässigkeiten :  inna  fiadnaise 
p.  43,  14;  a  dha  giialuinn,  a  dha 
glun,  a  dha  colptai  TE.  4  Eg.  — 
Idiomatische  Wendungen:  a  hóenur 
sie  allein;  co  n-accai  in  lanamain 
ina  cotlud  Lg.  12;  ina  haireocht 
FA.  is;  bá  nar  lée  a  lécud  dass  sie 
verlassen  tcürde  SC.  44:  {vgl.  45); 
dia  guidi  dam-sa  sie  für  mich  zu 
bitten  Lg.  12;  a  fari  dúib  dass  ihr. 
sie  (die  Stadt)  bewachet  FB.  80; 
arraind  duit-siu  dass  du  es  {das 
Schwein)  theilest  ScM.  11;  dia  ha- 
callaim sie  zu  sprechen  SC.  16;  dia 
dochum  zt(,  ihr  TE.  12  Eg.  —  Das 
Pron.  poss.  ist  gesetzt,  obwohl  das 
Nomen  nachfolgt:  for  a  broind  na 
mna  auf  den  Leib  des  Weibes  Lg.  5; 
a  haite  na  ingine  der  Pflegevater 
des  Mädcheyis  7. 

5.  á,  á  11-,  a,  an-  ihr;  eorum, 
earum,  suus  Z.^  337;  Pron  poss. 
für  den  Plur.  aller  drei  Geschlechter, 
ist  ursprünglich  ein  Gen.  Plur.  {vgl. 
skr.  ásám).  Der  auslautende  Nasal 
ist  erhalten  vor  Vocalen  und  Me- 
dien, ist  assimilirt  einem  folgenden 
1,  m,  n,  r,  ist  geschwunden  voi'  c, 
t,  f  und  s.  —  3Iit  Längezeichen: 
oc  á  m-búalad  FA.  26;  oc  á  n-im- 
degail  FB.  10.  —  a  n-ernaigthi 
Hy.  1, 10 ;  occa  n-airlegend  p.  19,  37; 
for  a  n-adarcaib  p.  45,  3 ;  a  n-imguin 
Lg.  13;  a  n-athesc  ScM.2;  a  n-hirend 
CC.  1  LU.:  a  n-imtecto,  a  n-armaib 
3;  a  n-echrada  4  LU.;  a  n-enech 
p.  141,  27;  a  n-enlaith  p.  144,  4;  a 
n-airm  Oss.  I  s;  SC.  2;  a  n-aiged 
FA.  12 ;  a  n-aittreb  22 ;  a  n-almsana 
27;  a  n-oenaig  30;  a  n-anmchar- 
dine  32;  dia  n-arraaib  SC.  2;  a 
n-eti  6 ;  a  n-acallaim  9 ;  fria  n-ucht- 
brunnib  40;  a  n-errad  FB.  4;  ina 
n-imacallaim  7;  oc  á  n-imdegail  10; 
a  n-aes  12:  13;  55;  a  n-imtecht  20; 
22* 


á,  á  n- 


340 


a,  a  n- 


a  n-áthu  23;  a  n-etrain  33;  a  n- 
imchossait  56;  a  n-eich.  62;  63;  na 
n-agid  69;  a  n-imtechta  70;  día 
n-imratib  72;  a  n-imresain  75;  ver- 
einzelt ann  echaib  TE.  3  Eg.  — 
dia  m-bruith  p.  41,  9;  a  m-brathar 
Lg.  10;  a  m-besa  TÉ.  2;  a  m-báis 

FA.  27;  imma  m-brágtib  28;  inna 
m-bossán  80.  2;  a  m-bossa  6;  a  m- 
barr  33,  19 ;  a  m-brathugud  FB.  33 ; 
56 ;  76 ;  78 ;  a  m-brotha  54 ;  a  m-biad 
57;  a  m-bith  77;  a  n-díth,  dia  n-dil- 
giund  Lg.  11;  a  n-dano  p.  141,  26; 
a  n-dan,  ina  n-dulemain  FA.  7;  ina 
n-deslamaib  SC.  40;  a  n-gaisced 
Lg.  8;  a  n-gáiri  TE.  15;  a  n-grád 
p.  130,  27;  a  n-gnússi  FA.  25;  27; 
a  ng-gáir  28 ;  dia  n-gaiscmíí  FB.  20 ; 
a  n-gressu  23;  a  n-glond  29.  — 
allenamain  Hy.  5,  26;  alláma  Lg.  13; 
FÁ.  16;  26;  28;  FB.  74;  allín  ScM. 
21,  34;  CC.  3  Eg.]  for  alluamuin 
Ca2í;í/.;allethei^^.l3;  allóg56;  na 
lámaib  FB.  13;  16;^  lénte,  a  lárac 
20;  a  lua'ilaith  25.  —  ammórgressa, 
ammóraurgala  FB.  11;  a  minna  Hy. 
5,  65;  dia  marbaá  Lg.  13;  co  a  muin- 
tir  GG.  3  LU.;  a  menma  FA.  7; 
a  maith  24 ;  a  mong  SG.  33,  f ;  arríg 
TE.  ILU.;  arretha  SC.  30,  4;  arríad 

FB.  47;  arréim  56 ;  ina  ráithsechaib 
FB.  29;  72;  díareir  79.  —  os  a  cind 
Lg.  1;  a  comairle  10;  a  comaitecht 
13;  a  cuit  ScM.  18;  a  cisa  TE.  2; 
a  cairptiu  TE.  2 ;  3 ;  iarna  cémennaib 
FA.  4;  a  claidib  SC.  2;  ar  a  ciiid 
15;  FB.  79;  a  cotrebi  SC.  21;  a 
carat  29,  4;  a  cnú  chridi  FB.  24; 
asa  cund  FB.  34,  is;  a  cesta  42; 
dia  crích  56 ;  a  cuit  57;  72 ;  a  claidbi 
74;  a  carpíM  79;  a  cindu  89;  CC. 
1  Eg.;  ar  a  gcenn  p.  144,  9;  dochum 
a  tíre  Lg.  13;  dia  taig  17;  a  toisiuch 
p.  144,  25;  a  tincor  FB.  4;  a  tri 
coecta  65 ;  ina  trúallaib  74 ;  a  toisc 
75;  a  pian  FA.  25  —  oca  fothrocud 
p.  131,  u;  a  lir  FB.  21;  29;  dia 
fiilriud  FB.  67;  inna  fiadnaisi  72; 
ina  suidib  Lg.  15;  FB.  21;  for  a 
slicht  ScM.  21,  11;  for  a  sliastaib 
SC.  2;  a  scéla  24;  FB.  70;  a  samail 
SC.  37,  6.  —  Idiomatische  Wen- 
dungen: a  n-dís  die  zwei  p.  132,  is; 
a  triur  sie  zu  dreien,  die  drei  Lg.  8 ; 


FB.  54;  81;  90;  a  triur  churad 
75 ;  79 ;  a  nónbur  ihrer  neun  FB.  84. 
—  batar  . .  ina  sessom  they  were 
Standing  Lg.  15;  FB.  24.  —  bit  lia 
a  mairb  and  andat  a  m-bi  die  Zahl 
ihrer  Todten  wird  grösser  sein  als  die 
ihrer  Lebendigen  FB.  21;  roptar  lia 
ammairb  inna  m-beo  Oss.  Í  8.  — 
is  ferr  a  techt  es  ist  hesser  dass  sie 
gehen  FB.  6  a  tuitim  la  náimtiu  dass 
sie  durch  Feinde  fallen  Lg.  13;  oc 
a  tuarcain  . .  la  drongaib  na  n-demna 
weil  sie  von  den  Schaaren  der 
Dämonen  geschlagen  werden  FA. 
31;  iarna  n-dicbennad  FB.  77;  dia 
tofund  sie  zu  jagen  TE.l-  dia  tomailt 
ocus  dia  cathim  FA.  28;  a  n-etar- 
gaire  FB.  15;  a  n-imchossait  do 
Bricrind  20;  a  n-etergleod  41;  dia 
saigid  57;  dia  saichtin  65;  oc  a 
cáiniud  70;  a  n-aicsiu  oc  collud  a 
n-hirend  sie  zu  sehen  wie  sie  ihr 
Land  verwüsteten  CC.  1  LU.  — 
a  n-docom  zu,  ihnen  SC.  7;  tar  a 
n-essi  SC.  10;  dia  n-esi  Oss.  II  7; 
son  a  garma  macraide  Hy.  2,  le; 
a  n-andord  mac  n-Usnig  Lg.  8;  for 
a  cul  na  n-en  sa  SC.  7;  ricfaiter 
a  les  do  gillai  ScM.  7;  recam-ni 
a  les  ém  ar  curaid  (?)  FB.  56. 

6.  -a  n-  Fron.  pers.  infixum,  s.  é. 

7.  a,  an-  Neutr.  des  Artikels,  s. 
in,  ind. 

8.  a,  an-  welcher,  der]  qui 
Z^.Sbl;  Relativpronomen,  ohne  Ver- 
änderung nach  Geschlecht,  Casus 
oder  Numerus;  lautete  ursprünglich 
mit  s  an  (sa  n-),  das  sich  hinter  den 
Präpositionen  co  (cussa  n-),  for 
(forsa  n-),  fri  (frissa  n-,  rissa  n-), 
le  (lassa  n-)  erhalten  hat.  Nicht 
selten  ist  in  diesen  und  anderen 
Verbindungen  das  a  unterdrückt, 
oder  zu  i  geivorden.  Mit  dem  lo- 
cativischen  i  n-  {Z.^  342)  hat  es 
nichts  zu  thun,  sondern  dieses  ist 
die  Präposition  i  n-.  Der  aus- 
lautende Nasal  ist  gehlieben  vor 
Vocalen  und  Medien,  auch  vor  r, 
obwohl  er  sich  eigentlich  einer  fol- 
genden Liquida  assimiliren  sollte; 
vor  folgender  Tennis  und  vor  f,  s 
ist  er  geschwunden,  a)  das  einfache 
Belaiivpron&men,    als    Nom.    oder 


m 


a,  a  n- 


341 


a,  ass 


Acc;  ist  immer  gesetzt,  tcenn  der 
Relativsatz  dem  Hauptsatze  voran- 
geht; folgt  er  nach,  so  kann  es  fehlen, 
wenn  ein  bestimmtes  Bezugsnomen 
da  ist  {z.  B.  in  fer  chuicci  ataglá- 
dastár  CC.  5  LU.).  —  a  n-atbered 
Lg.  12;  a  n-adcobrai  TE.  10  Eg.; 
a  n-asberi  SC.  19;  i  ii-atconnarc 
SC.  11,  8;  a  n-dorigenai  Hy.  5,  23; 
37;  41 ;  67;  81 ;  TE.  14  LU.;  FB.  6; 
a  n-doronad  Lg.  10 ;  SC.  12 ;  a  n-de- 
chuid  Lg.  15;  a  n-dotesta  SC.  13; 
a  n-dodoraid  FB.  89.  —  an  rop 
inmainib  Lg.  18,  e;  an  ro  bo  dech 
FB.  54;  in  rop  ailliu  Lg  18,  5.  — 
a  tcsta  ScM.  6;  TE.  11  LU.-.a,  toing 
FB.  11;  21;  46;  48;  52;  74.  — 
a  fil  FB.  58.  —  Einem  Compositum 
infigirt:  rod  n-ucad  {Comp,  do-ucad, 
tucad)  FB.  78;  dia  n-aithiget  {Comp. 
do-aithiget,  taitbiget)  SC.  31, 1;  con- 
tuiled  |3.  130,  3  (cotlaim).  Vielleicht 
hinter  der  Negation  na:  ni  na  téit 
do  menma-su  ScM.  3,  8.  —  3iit  d^r 
Verhalpaiiilcel  no  zu  na  n-  oder 
no  n-  zusammengezogen:  na  tabrad 
Sc3L  1;  na  fil  FB.  58;  ani  no 
m-bera  FB.  58.  —  Mit  der  Verhal- 
partikel  ro  n-  zusammengezogen: 
ro  n-uicsetFi?.  7;  42;  43;  44;  conid 
samlaid  rom-bói  44;  cein  ro  m-bói 
FB.  79;  trath  ro  m-boi  87.  —  hinter 
in  tan:  in  tan  m-bátar  SC.  17.  — 
a  n-  als  Conjunction  gebraucht: 
a  m-bátar  als  sie  waren  Lg.  1 ;  TE. 
10 LU.;  SC.  3;  10;  FB.  S3]  am-búi 
Lg.  9.  —  b)  An  Präpositionen  ange- 
fügt, ara  n- :  ara  n-dema  do  maith 
für  das,  was  sie  Gutes  gethan  hatte 
TE.  14  Fg.;  die  Conj.  ara  n-  ut 
siehe  besonders.  —  assa  n- :  asa  n- 
dena  baig  Gl.  zu  Hy.  6,  is;  asa 
tudchad  aus  dem  du  gekommen  bist 
SC.  13.  —  ca  m-bia  FA.  30  LBr. 
für  oca  m-bia. —  cossa  n-:cosa  tuced 
FB.  58;  cusa  rancaibair  73;  coso- 
ránic  FA.  21  LU.  für  cosa-ro-anic. 
—  dia  n-,  von  do,  bezeichnet  das 
Dativ verhältniss:  mairg  dia  m-ba 
FA.  30;  dianid  cui  est  FA.  14;  34; 
dia  n-at  cui  sunt  FB.  9;  diant 
eslinn  SP.  IV  1  für  dia  n-ata;  cia 
dia  m-bo  cheli  FB.  39;  40;  dia 
n-duthoig  SP,  V  8;  dia  lenai  SC.  43; 


dia  ro  faillsigtheá  FA.  2;  diar  bo 
TE.  1  Fg.;  FA.  23;  dia  tibertis 
SC.  21;  22;  FB.  90;  dia  fognad 
Hy.  2,  6.  Hierher  ivoJil  auch  co  tisad 
den  turus  dia  n-dechaid  bis  er  von  der 
Expedition  zurückkommen  tcürde, 
auf  die  er  gegangen  war  FB.  79.  — 
dia  n-,  von  de,  de  quo,  ex  quo, 
propter  quem  (dia  n-  Conj.  tvenn 
siehe  besonders):  dia  n-erbalt  Lg. 
17,  32;  cid  dia  m-bói  uoher  kam 
weshalb  tvar  Lg.  1;  TE.  10  LU. 
SC.  32 ;  FB.  38 ;  cid  dia  rabi  FB.  56 
cid  dia  ta  ScM.  10;  cid  dia  tud- 
chaibair  FB.  66;  93;  dia  n-dechaid 
ScM.  22,  7;  be  dia  m-biat  Lg.  4,  8; 
dia  m-bá  lan  SC.  15;  dia  n-gair 
{von  denen  herab  singen)  SC.  33,  le; 
dia  n-ébrad  daher  gesagt  wird  p. 
132,  19.  —  forsa  n-  :  forsa  m-betis 
auf  welchem  wären  Lg.  7;  forsa 
rabi  p.  131,  3.  —  frissa  n-:  fris 
m-biat  gegen  loelche  sein  werden 
Lg.  4,  18;  fris  m-béí  crechta  an 
dem  Wunden  teuren  SC.  29,  7;  frisa 
samailte  SC.  17;  fris  m-berad  Lg.  3; 
fris  m-ben  FB.  51.  —  darsi  n-dentar 
Gl.  zu  Hy.  6,  4  (s.  drochet).  — 
imma  n-(man-),  bistveilen  mit  Länge- 
zeichen: immon-iadawrw  den  schliesst 
SP.  V  1;  ani  imo  m-bethe  FB.  61; 
ímmá  tullatár  FB.  56;  immá  tud- 
chatar  75;  89;  imma  tu  93;  ani 
má  tudchatar  76;  imma  curaid 
cossenait  Lg.  4,  12.  —  lassa  u-: 
lasma  {für  lasa  m-ba)  ScM.  21,  3; 
las  tudchad  SC.  16;  las  tánac  20. 
—  ina  m-bi  FA.  30,  Praep.  in  und 
Pron.  rel.,  anstatt  des  geicöhnlichen 
i  m-bi.  —  Ó  n-  {entstanden  aus 
ó  +  a  n-):  0  n-ainmnigther  FB.  75; 
0  tudchad  SC.  16;  20.  —  rissa  n-, 
jüngere  Form  für  frissa  n-:  rissin- 
apur  zu  dem  gesagt  tcird  =  tcelches 
heisst  TE.  18  Eg. ;  risnid  SC.  45,  23; 
ris  tatin  SC.  33,  18. 

9.  a,  an-,  spätere  Form  der  Präpo- 
sition i,  i  n-;  a  n-dún  TE.  8  Eg.; 
a  m-bronnaib  p.  19,  38;  asna  amsib 
sin  Lg.  12. 

10.  a,  ass  Praep.  cum  Dat.  aus; 
lat.  e,  ex  Z^.  633.  —  ass  mir  in 
Verbindung  mit  dem  Artikel  oder 
Pronomvnibus ;  mit  dem  Artikel:  asin 


a,  ass 


342 


abcolips 


ten  Hy.  2,  48;  asin  caillid  f.  46,  24; 
assind  imdai  ScM.  10;  assind  liss  18; 
assin  rígráith  SC.  33,  10;  asin  tig 
FB.  7;  13;  asind  rigthig  17;  asind 
loch  31;  asind  ed  FB.  73;  mit 
Fron.  poss.  as  mo  chuntabairt  ScM. 
4;  11;  Í5..142,  e;  as  do  chind  Sc3I. 
11;  as  t'ferund  12;  assallaim  Hy. 
5,  44;  assa  chriss  SeM.  16;  18;  TE. 
12  Fg.;  p.  131,  2;  SC.  23;  FB.  8; 
16;  46;  48;  52;  57;  as  for  n-gni- 
maib  FB.  41;  mit  dem  Fron.  rel. 
asa  rescomloi  FA.  31 ;  asa  tudchad 
SC.  13;  G'i.  zu  Hy.  6,  18;  rmi  dem 
Fron,  indef.  as  cach  ing  Hy.  1,  is; 
2,  61;  mit  dem  Fron,  dem,  assin, 
assein  FA.  16;  «wi  dem  Fron, 
pers.  für  Mase.  und  Neutr.  ass, 
ex  eo,  sehr  oft  wie  unser  heraus 
dem  Verh  nachgestellt  (lotar  ass  sie 
gingen  heraus);  Fem.  esti  FA.  2; 
SC.  22;  Flur,  estib  FA.  33.  —  ess 
für  ass  zu  schreiben  Hy.  5,  88.  — 
Sonst  immer  a :  a  hEmuin  ^).  140,  25 ; 
j9.  144,  19;  SC.  29,  21;  a  hoeninud 
FB.  42;  a  húib  Bruin  p.  42,  8; 
a  hiiaim  FB.  57;  alleind  /SC.  33,  5; 
a  luing  TF.  3;  a  Loch  FB.  31; 
a  caille  p.  19,  39;  a  coiciud  p.  131,  e; 
a  comairle  Lg.  14;  a  crich  21B.  6  jE/p.; 
a  Cruachnaib  /S^clf.  21,  20;  a  topor 
p.  131,  29;  a  slabreid  Hy.  1,  33; 
a  sidib  TE.  5;  a  brithemnacht 
Hy.  3,  8;  a  Murthemne  SC.  33,  30; 
abbas  peccaid  Gl.  zu  Hy.  6,  5.  — 
Gebrauch:  dollotar  . .  as  cech  sét 
Hy.  2,  61 ;  Hy.  5,  44;  p.  42,  8;  p. 
46,  24;  CC.  3;  p.  130,  21;  p.  142,  13; 
p.  144,  29;  -F^A  33;  SC.  13;  14; 
15;  17;  20;  35;  FB.  7;  10;  17;  20; 
31;  57;  eirg  ass  SC.  35;  cona  térna 
ass  so  dass  nicht  entkam  Lg.  15; 
maidit  . .  assind  liss  ScM.  18;  fris- 
ocbat  assin  FA.  16;  tocomlat  ass 
FB.  7;  cach  ind  ocus  ass  jeder 
hinein  und  heraus  FA.  5;  diuch 
trals  .  .  asa  chotlud  SC.  23 ;  28 
tabuir  ass  hi  nimm  sie  heraus  TE. 
19;  20;  p.  131,  2;  ScM.  11;  12 
16;  SC.  9;  tag  a  ossnam  ass  TE.  7 
8  Fg.;  dla  innarba  assin  taig  FB.  13 
a  chor  ass  SC.  44,  10;  ro  la  asin 
charput  ScM.  20;  ro  gabais  . .  assa 
fremaib  ScM.  18;   beres  na  slúagu 


asa  cund  SC.  34,  is;  corra  ba  as 
mo  sciath  ScM.  11;  ocus  cethri 
suanimain  esti  FA.  2;  mu  chuib 
asa  ho  Oss.  III  s;  ro  sudigthe 
senistre  .  .  ass  FB.  3;  as  cach  ing 
don  forslaice  Hy.  1,  is;  33;  FA.  18. 

—  Zur  Bezeichnung  des  Herkommens: 
0  Inbiur  a  coiciud  Choncoh.p.  131,  6; 
a  caille  Fochlad  p.  19,  39;  p.  42,  8; 
TE.  5;  6;  ScM.  21,  20;  FB.  57; 
SC.  28;  33,  le;  30;  35;  37,  19;  don- 
estao  a  hEmuin  die  uns  fehlen  aus 
Emain  p.  140,  25;  i?.  144,  19;  ni 
con  tesbad  banna  ass  Hy.  5,  88; 
asin  ten  adgladastar  Hy.  2,  48; 
p.  21,  32;  ro  hie  .  .  a  topor  heilte 
aus  der  Quelle  p.  131,  29;  hie  fol- 
cuth  a  luing  TE.  3 ;  ba  foderc  do  . . 
assa  imdul  FB.  16;  3;  atgénammár 
asa  samail  in  fer  sin  wir  erkennen 
den  Mann  aus  seinem  Bilde  FB.  46 ; 
48;  52;  SC.  23;  33,  5;  is  follus  as 
for  n-gnimaib  FB.  41;  73;  eo  fia- 
stais  esti  SC.  22 ;  as  mo  chuntabairt 
aus  {=  nach)  meiner  Ueberlegung 
ScM.  4;  a  comairle  Chonchobair 
Lg.  14;  a  breith  AWella  FB.  74 
a  samlaib  én  n-etarlúamain  FB.  47 

aball  malus  Z^.  769,  s.  uball. 

abaid  reif,  TJiree  Mir.  Hom 
p.  108. 

abanii  F.  Fluss.  —  Sg.  Nom 
abann  Liphe  p.  45,  2;  ind  aband 
Gl.  zu  in  doub  Hy.  5,  54;  Acc.  fri 
abainn  aniar  ad  flumen  versus  ab 
occidenteZ'^.  649;  Fl.  Acc.  dub-aibne 
FA.  29. 

abb  M.  =  lat.  abbas  Abt;  Z^. 
255.  —  Sg.  Nom.  abb  Roma  FA.  32; 
Acc.  abbaith  Z\  2bl 

ablad  SC.  44,2  zu  lesen  a  blad? 

ábairt  Sprechen,  Inf.  zu  at- 
berim ,  epiur.  —  Acc.  dognith  ábairt 
dia  sirsellad  TE.  Q  LU.;  vgl.  absque 
lingua  cen  3i\)rsi,ámte„without Speech 
in  it"  Corm.  Transl.  p.  13  aislinge. 

—  Hierher  auch  meit  is  ri  habraid 
a  derc  Oss.  III  7? 

abcolips  Apokalypse  Hy.2,25. 

abhron  Oss.  III  7  Ed.  falsche 
Ergänzung  einer  Abkürzung? 

abra  i.  dorcha  O'Dav.  p.  48. 

abra  Augenwimper.  —  Nom. 
Sg.  abra  Lg.  18,  u  Eg  ;  Fl.  Nom. 


abhron 


343 


acht 


abrait  fo  daildath  Lg.  18,  u  L.  — 
Vgl.  Aeda  Abrät  SC.  17. 

abracht  AugenJied.  —  PI. 
Dat.  doua  habrac/tiaib  Gl.  zu  pal- 
pebris Gild.  Lor.  Gl.  120. 

abraid  Oss.  III  7  L.  s.  ábairt. 

abratchu  r  die  Augemvim- 
pern.  —  Nom.  .  .  ilubse  daile  SC. 
o7,  12  H.,  abratchair  LU. 

ac  aci,  acum  s.  oc. 

acc,  aicc  nein,  ac  Corm.  Transl. 
p.  15.  —  „acc"  or  in  ri  „nein"  sagte 
d^r  König  Lg.  12 ;  „aicc"  ol  se  SC.  9. 

acairbe  F.  acerhitas,  von 
acarb.  —  Sg.  Nom.  a  ro-acairbe 
seine  grosse  Häiie,  Strenge  FA.  9 
(a  agarbüJSr.);  Acc.  acaii'be  FA.  19. 

acais  s.  accuis. 

acarb  =  lat.  acerbus.  —  Adv. 
CO  hacarb  FA.  20.  —  Compar. 
acairbiu  FA.  29. 

accaldam,  acallam  {aus  adgal- 
dam)  F.  Anreden,  Gespräch; 
allocutio  Z'^.  868.  Lif.  zu  accallaim 
und  dem  alten  Dep.  ad-gládur.  — 
Sg.  Nom.  ind  acaldam  colloqutio 
Z'^.  241;  ba  mór  meld  a  acaldam 
Z^.  952;  Dat.  dochiiaid  d'accallaíí« 
AileZZo  sie  ging  tun  A.  zu  sprechen 
TE.  14  Eg.\  dia  accallaim  ihn  zu 
sprechen  SC.  17;  TE.  12  Eg.\  p. 
130,  31 ;  do  acallaim  Fainde  um 
F.  zu  sprechen  SC.  16;  FB.  61; 
p.  132,  7;  dot  acallaim-siu  dich  zu 
sprechen  SC.  13;  dia  acallaim  10; 
16;  43;  oc  accaldim  de  in  collo- 
cutione  dei  Z^.  243";  ro  bui  icca 
accallaim  sie  hatte  ein  Gespräch 
mit  ihm  TE.  9  Fg.;  inti  ro  bói  oc 
a  acallaim  der  mit  ihm  gesprochen 
hatte  FB.  87;  p.  21,  32;  SC.  30; 
Acc.  cen  acaldaim  nach  aili  Z^.  244; 
ni  ro  fet . .  a  n-acallaim  er  konnte 
nicht  mit  Urnen  sprechen  SC.  9.; 
laimethar  .  .  accalldaim  FB.  23  (?). 

accallaim,  acallaim  ich  rede 
Jemanden  an,  spreche  mit  Jemandem ; 
vgl.  ad-grládur.  —  Praet.  Sg.  3 
acallais  Leeg  er  sprach  zu  Laeg 
SC.  20.  —  Deii.  Praes.  Sg.  1  im 
Sinne  des  Conj.:  an  bic  .  .  co  rot 
acilliur  warte  ein  Wenig,  dass  ich 
zu  dir  spreche  ScM.  9.  —  S-praet. 
Sg.  3  ro  aicillestar  Gl.  zu  Hy.  2,  48. 


acci  s.  aice,  aicce. 

accobor,  accobar  N.  voluntas , 
cupiditas  Z'^.  222;  s.  adcobraim. 
—  Sg.  Nom.  ni  bácobor  do  {für  ba 
acobor)  TE.  6  LU.;  Acc.  cach  n- 
accobor  collaide  TE.  13  LU.;  frit 
accobar  TE.  11  Eg. 

accorus  M.  Hunger  (?),  vgl.  ac- 
ras  ,,hunger"  O'B.  —  ^07».  sirfu- 
acht  ocus  accorus  FA.  30.  LBr. 

accu  s.  oc. 

accu  SC.  29,  le  ihr  Hund? 

accuiss  F.  Ursache;  acais  i. 
a  causa  Coi'm.  p.  1.  —  Sg.  Nom. 
accuiss  na  precepte  sin  hujus  doc- 
trinae  causa  Wb.  9b;  dat.  ar  accuiss 
tesairgne  do  mnai  rig  Erend  don 
galwr  tceil  die  Frau  des  Königs 
von  Irland  ihn  von  der  Krankheit 
retten  will  TE.  13  LU;  hui|,  accuiss 
causa  Sg.  45'' ;  PI.  Nom.  it  e  acsi  for 
a  n-glantar  dies  s^ind  die  Gründe, 
iceshalb  sie  gereinigt  werden  Corm. 
p.  38  rot  {Z-\  251). 

ach  Interj.  s.  uch. 

acher  =  lat.  acer,  scharf, 
rauh.  —  Sg.  Nom.  is  acher  in  gáith 
Z'^.  953;  nir  ba  fri  óigthiu  acher 
Hy.  5,  9  [Gl.  i.  fergach  no  leochur). 

ro  acht  SC.  34,  s;  FB.  82 
wohl  zu  ro-sochim,  rochim. 

acht  Partikel  der  Ausnahme, 
Einschränkung tmd  des  Gegensatzes; 
modo,  tantum  Z^.  703;  engl.  but. 
Vgl.  gr.  éxróq.  —  1)  ausser,  a)  nach 
vorausgehender  Negation:  ni  ro 
rathaig  nech  dlb  ani  sin  acht  Fand 
a  hoenuT  Niemand  merkte  dies  ausser 
F.  allein  SC.  45;  ni  fuar  asset  acht 
Maire  Hy.  5,  98;  p.  40,  27;  Lg.  6 
p.  142,  9;  conna  rabi  ben  .  .  acht 
Ethne  Ingubai  a  hóenur  SC.  6 
nach  istais  biad  i  n-Erinn  acht 
biad  Conchobair  i  tossuch  Lg.  14 
ni  fil  cuit  do  nach  ailiu  innium-sa. 
acht  duit-siu  th'óenur  SC.  6;  FB 
92;  ni  thic  do  ueoch  acht  mád 
doneth  fein  das  gelingt  Niemandem, 
es  sei  denn,  dass  er  selbst  es  thäte 
FA.  9;  ni  ruc  . .  claind  . .  acht  mad 
óeningin  nicht  gebar  sie  Kinder 
ausser  nur  eine  Tochter  TE.  20; 
ni  raga  ass  . .  acht  manit  ainge  ben 
du     wirst     nicht     herauskommen, 


acht 


344 


adall. 


{ausser)  wenn  nicht  ein  Weib  dich 
schützt  SC.  14.  —  b)  Nach  Frage- 
wörtern: cinnas  . .  acht  arraind  wie 
ausser  es  zu  theilen  =  wie  anders 
als  es  theilen  nach  .  .  ScM.  6 ;  SC. 
44,  6.  —  c)  In  manchen  Situationen 
kann  man  ni  (na) . .  acht  mit  „nur" 
übersetzen:  conna  ruc  acht  oenchois 
úaim  so  dass  er  nur  einen  Fuss 
von  mir  davon  trug  ScM.  12;  ni 
tharat . .  do  Chonnachtaib  acht  a  da 
coiss  nammucci  fo  brágid  er  gab 
d^n  C.  {nichts  als  ==)  nur  die  zwei 
Vorderfüsse  des  Schweins  ScM.  18; 
ni  biad  ina  farrad  acht  ben  .  .  in 
seinem  Bett  solle  nur  ein  Weib  sein, 
das..  TE.  2  LU\  ni  fuil  fort  acht 
nechtar  da  ni  TE.  8.  Eg.;  13  LU.; 
ni  acend  acht  sidaige  SC.  45,  17; 
FB.  9;  conna  térua  ass  acht  a  n- 
dechaid  do  rind  gai  so  dass  nur 
entkam,  tcas  von  der  Spitze  des 
Speeres  Team  {d.  i.  Niemand  entkam) 
Lg.  15.  —  d)  Auch  ohne  voraus- 
gehende Negation  =  nur:  TE.  8 
LU.  —  e)  Idiomatisch:  co  m-bo 
marb  acht  bec  so  dass  er  [todt  war 
ausser  wenig  ==)  beinahe  todt  ivar 
SC.  8.  —  f)  Mit  nammá,  nur,  verbun- 
den „ausser  nur"  =  „nw  dass^', 
engl,  except  only  O'Don.  Ir.  Gr. 
p.  325 :  tancatar  .  .  uli .  .  acht  dias 
namma  es  kamen  alle  ausser  nur 
zweien  SC.  3 ;  conrotacht . .  a  tech 
sin  . .  fo  chosmailius  na  Cráebrúadi . . 
acht  namma  ro  derscaigestar  dieses 
Haus  wurde  nach  Muster  des 
Craelruad  gebaut,  {ausser  nur  =) 
nur  dass  es  sich  auszeichnete  .  . 
FB.  1;  17;  92;  93.  —  g)  acht  co 
nur  dass  =  wenn  nur:  ragat  acht 
co  fiasur  ich  will  gelten,  nur  dass 
ich  wüsste . .  =  wenn  ich  nur  wüsste . . 
SC.  16 ;  rige  láech  n-Erend  uaim-se 
dait . .  acht  co  n-derna  nur  dass  du 
thuest  (=  wenn  du  nur  thust)  FB.  8 ; 
acht  CO  ro  chuired  cách  dib  wenn 
nur  jeder  von  ihnen  setzte  . .  Lg.  8; 
acht  cor  damthar  fir  fer  dam  FB.  94. 
—  2)  sondern:  ni  thestaforruint-soll- 
si . .  acht  bói . .  CO  cend  m-blmd!- 
na  nicht  fehlte  ihnen  das  Licht, 
sondern  es  währte  ein  Jahr  lang 
p.  22,  9;  p.  40,  39;  p.  41,  16;  Lg.  16; 


SC.  13;  FB.  21;  26  (?);  57;  SC.  8; 
ni  bid  clad  . .  acht  maigi  réidi  CC. 

2  LU.;  acc  . .  acht  airg-siu  nein, 
sondern  mach  dich  auf .  .  Lg.  12. 
—  3)  aber:  acht  teisiu  lim-sa  aber, 
wirst  du  mit  mir  gehen?  TE.  IB  LU.[ 
11;  SC.  2;  34,  I8;  46;  nochunusai, 
acht  is  messa  TE.  7  Eg. ;  acht  . . 
namma  FB.  76  {aber  nur  wenn). 
So  auch,  mit  Zurückweisung  der 
vorhergehenden  Bitte,  acht  saerfai- 
thir  do  mathair  aAA'  iXevf^íQVjO^rjae- 
xai  p.  40,  41.  —  acht  chena  aber 
ohne  dies,  abgesehen  davon  =  in- 
dessen, engl,  but  hoioever  {O'Don. 
Ir.  Gr.p.  325):  TE.  9  Fg.;  p.  132, 17; 
SC.  43.  —  act  immorro  p.  145,  1. 

acre  N.  reprobatio;  acra  actio 
Ir.  Gl.  869.  —  Acc.  fria  acre 
contra  ejus  reprobationem  Wb.  9c 
{Z-\  869).  —  Zu  2.  adgaur. 

ada  zugehörig,  Zubehör;  ada 
i.  fas  Becht  in  der  etymologisiren- 
den  Glosse  zu  adbail  Hy.  4,  7;  ada 
,',due,  legally  due"  O'Don.  Suppl.; 
adce  Corm.  p.  4.  —  Sg.  -Nom.  is 
ada  CO  rop  inill  ordan  ocus  erechas 
noebbrigte  do  gre's  Gl.  zu  Hy.  4,  7; 
PI.  Nom.  adai  na  fleidi  der  Zu- 
behör des  Festes  p.  311,  33. 

adabur  „plcty,  diversion,  sport" 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Acc.  lasin 
n-adabair  ocus  lasin  siabrad  FB.  88. 

adaltrach  ehebrecherisch;  Ir. 
Gl.  619;  Corm.  Gl.  p.  1;  von  lat. 
adulter.  —  PI.  Nom.  mná  adal- 
tracha  FA.  29. 

adaltras  M.  adulterium  Z*. 
787;  Ir.  Gl.  883. 

adaig  F.  Nacht.  —  Sg.  Nom. 
lá  ocus  adaig  FB.  2;  p.  309,  37; 
bid  olc  ind  adaig  FB.  21;  87;  ba 
SÍ  sin  .  .  adaig  FB.  83  (agaid  Eg.) ; 
is  and  ba  hadaig  for  feraib  \]\ad 
CC.  2  LU.;  p.  144,  3;   adhaig  CC. 

3  Fg.;  {adverbiell)  feótar  and  ind 
adaig  sin  FB.  63;  ind  adaig  thús- 
sech  83 ;  luid  .  .  in  tres  adaig  FB. 
67;  83;  contuli  iarom  d'adaig  CG. 
b  LU;  Acc.  adaig  p.  311,  26;  27  (?). 

adaig  s.  ataig. 

adall  in  ni  ba  cuit  adill  cucuib-si 
acht  ainfa  lib  non  crit  pars  dever- 
ticuli  ad  vos,  sed  manebo  apud  vos 


adamna 


345 


ad-ciu 


Wb.  14a  [Z^.  459);  davon  mit  do 
das  Comp,  tadall. 

adamna  Hy.  1,  s;  Gl.  i.  adamni 
i.  gorta  (Hunger)  quia  per  Adam 
venu  dolor. 

adamra  wunderbar;  ah  admi- 
ratione  Corm.  p.  2.  —  Sg.  Nom. 
Isac  in  macc  adamra  Hy.  1,  7  (Gl. 
i.  ristis  interpretatur  quia  per  mira- 
culum  datus  est);  a  ainm  n-adamra 
Hy.  3,  2;  flaith  adamra  FA.  5;  35; 
is  adamra  in  coimdiu  p.  169,  7;  Acc. 
ceol  n-adamra  FA.  5;  PI.  Dat.  do 
airfitib  adamraib  p.  310,  6. 

adamraigthe  bewunderns- 
würdig, icunderbar,  Part.  Pass, 
zu  adamrugur  FA.  1;  2. 

adamrugur  III  ich  bewundere; 
admiror  Z^.  438.  —  Inf.  oc  adam- 
rugud  in  coimded  FA.  7;  Part. 
Pass.  adamraigthe. 

adarc  F.  Hörn;  cornu  2?.  8Í2: 
vgl.  Corm.  Transl.  p.  91  grace  und 
gibne.  —  Sg.  Gen.  gilla  adhairce 
eoi-nicen  Ir.  Gl.  1018:  PI.  Dat.  for 
a  n-adarcaib  p.  45,  3. 

adarcdae  corneta  (tuba)  Z^.  812. 

úath  n-adarcena  FB.  24,  die 
Handschrift  nadarccna. 

adartha  s.  adrad. 

adart  Kopfkissen;  „pillow" 
Corm.  Transl.  p.  6.  —  Sg.  Dat.  os 
adart  SC.  23;  Acc.  etir  ocus  adart 
SC.  10 

adba  Aufenthaltsort;  habi- 
tation  Corm.  Transl.  p.  12.  — 
Nom.  adba  én  „abode  of  birds" 
LU.  p.  40a,  38  (Aid.  Ech). 

adbal  s.  adbul. 

adbar,  adbur  M.  Material, 
Ursache.  —  Sg.  Nom.  ind  ad&^Mr 
FB.  1;  is  adbar  rig  ar  deilb  er  ist 
das  Material  eines  Königs  an  Gestalt 
[^er  könnte  ein  König  sein)  ScM.  14, 
vgl.  adbur  ardrig  Erend  „materies 
of  a  monarch  ofireland  (i.  e.  crotvn- 
prince\'  Ir.  Gl.  161;  rot  bia  adbar 
fáilte  erit  tibi  causa  laetitiae  Z'^.  329; 
ni  bói  adbur  non  fuit  causa  445; 
adbur  na  cnete  TE.  9,  5. 

dorn  adbat  (Lg.  18,  io\  don  adbat 
(SC.  28,  2)  s.  tadbat. 

adbrond,  odbraun,  fodbroud 
Knöchel;  talus  Goid.^  57;  Z^.  1067. 


—  Sg.  Dat.  0  adbrond  co  ho  FB.  38; 
Acc.  Ó  ho  CO  a  fodbrond  FB.  39; 
PI.  Acc.  na  hadbronda  Gl.  zu  talos 
Gild.  Lor.  65. 

adbal,  adbol,  adbal  getvaltig 
gross,  ,,vast";  is  adbul  i.  is  athlum 
Gl.  zu  Fei.  Jul.  28.  —  Sg.  Nom. 
is  mor  ocus  is  adbul  ]}■  169,  20; 
FA.  7;  is  adbul  . .  ocus  is  ingnad 
FA.  15;  is  adbul  .  .  ocus  is  dirim 
FA.  19;  is  adbul  a  pian  FA.  25; 
adbul  fisi  Oss.  III  3  (die  Gl.  aislinge 
gehöii,  ivohl  nur  zu  fisi) ;  Dat.  F.  co 
n-orddain  adbail  „tvith  vast  dignity" 
Hy.  4,  7  (adbil  Fr.).  —  Adv.  ind 
adbol  valde  Z^.  608.  —  Comparat. 
aidbliu  FA.  7. 

adcear  -SP.  I  4;  e;? 

ad-ciu,  acciu,  atchiu  ich  sehe. 
Besonders  oft  im  Per  f.  prosthetisches 
f  (Gr.  §  108),  vgl.  féccim.  In 
Formen  wie  addaci  FB.  17,  atot- 
chiat  ScM.  11  ist  ein  pronominales 
Element,  an  die  Partikel  do  angefügt, 
enthalten.  —  Praes.  Sg.  1  atchiu- 
sa  FB.  44;  45;  47;  49;  SC.  39; 
45,  15;  p.  310,  13;  connach  acciu 
Lg.  18,  8;  Sg.  2  atchi  Lg.  19; 
ScM,  9;  CO  n-aci  donec  vides  Z^. 
429;  Sg.  3  adchi,  atchr  Z\  431; 
atchi  p.  21,  30;  SC.  9;  ui  conn 
acci  nech  p.  133,  5;  PI.  1  atchiam 
p.  133,  11;  3  atotchiat  dich  sehen 
ScM.  11  (ad-dot-chiat) ;  itchiat  FA. 
5  LBr.  —  Praes.  sec.  Sg.  3.  ma 
dattceththae  wenn  du  sie  sähest 
(da-ad-cetha)  p.  144,  21 ;  5  co  nach 
acced  damit  nicht  sähe  Lg.  6;  11; 
CO  n-aiced  damit  er  sähe  SC.  33,  34; 
PI.  2  amal  adcethe  acsi  adspiceretis 
Z^.  446;  3  dia  nos  aictis  (LBr.), 
faictis  (LU.)  FA.  8.  —  Praes.  der 
Gewohnheit  Sg.  3  nin  acend  SC.  45, 
15.  —  B-fut.  Sg.  1  conach  aiciub-sa 
I.ir..l8,  8  Eg.;  3  ni  aicfea  FA.  10 
(ni  faicfe  LBr.).  —  B-fut.  sec.  Sg.  3 
nach  facfed  Lg.  19.  —  Redupi. 
Fut.  sec.  Sg.  3  bágais  Cuchulaind  . . 
in-acciged  Ailill  no  Meidb  fochi- 
chred  cloich  asa  thábaill  form 
C.  drohte,  wo  er  A.  oder  M.  sehen 
würde,  würde  er  einen  Stein  aus 
seiner  Schleuder  nach  ihnen  werfen 
LU.  p.  64a,  39.  —  Bedupl.  S-fut. 


adcobraim 


346 


ad  -  ft'adaim 


PI.  3  adcichset  ScM.  15.  —  Perf  Sg. 
[oft  mit  prosthetischem  f)  Sg.  1  nit 
acca  TE.  5;  2  cia  airm  i  n-dom- 
facca  ivo  hast  du  mich  gesehen 
ScM.  11;  ced  ac  acco  sew  weshalb 
siehst  du  her  (?)  p.  144,  15;  3  co 
n-accai  da  sah  er  Lg.  12;  TE.  12; 
13  LU.;  CG.  5  LU.;  SC.  8;  13; 
addaci  FB.  17  [für  ad-dan-cai); 
CO  n-acca  SC.  31;  FB.  25;  37;  40; 
85;  87;  conn  aca  FB.  81 ;  co  faca 
FB.  39 ;  con  facca  Lg.  7;  con  facca 
TE.  3  Eg.-.,  con  facco  p.  144,  12; 
conn  facco  CC.  5  Eg.;  imman  faco 
CC.  7  Fg.;  ni  faccuid  CC.  5  JEJár.; 
PZ.  3  CO  n-accatár  í'^.  2;  FB.  89; 
conid  n-acatár  i^.B.  74 ;  co  n-accatar 
p.  131,  u;  »Scilf.  15;  CG  3  LU.; 
SC.  7;  15;  16;  FB.  91;  conda  accatar 
CC  i  LU.;  CO  n-acutar  j).  40,  24; 
conn  faccatar  CC.  3;  4  i/gf. ;  con 
facatar  p.  140,  19.  Nach  Analogie 
von  adcondarc,  atchonnarc  vidi  wird 
in  der  spätem  Sprache  auch  gesagt 
atchonncatar  p.  40,  37;  atconcatar 
TE.  5  Fg.-  SC.  37.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  adchither  videtur  Z\  868.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  menicc  atchithi 
Hy.  2,  14;  atchithe  dó  es  wurde 
von  ihm  gesehen  SC.  23.  —  Redtipl. 
Fut.  Sg.  3  atchichither  SC.  40 
(atcichiter  H.).  —  Bed.  (?)  S-fut.  3 
dia  n-ecastar  di  wenn  von  ihr  ge- 
sehen loerden  wird  p.  132,  9;  co 
n-ecestar  duib  a  stoir  SP.  III  3.  — 
Pass.  Praet.  Sg.  3  adchess  visum 
est  Z\  478;  PI.  3.  atcessa  FB.  57; 
atchessa  Hy.  7  Praef.  —  Dep. 
Praes.  {im  Sinne  des  Conjunctivs) 
Sg.  1  conid  n-accur  Lg.  7  (aiciur-sa 
Lc,  facar  Eg.)\  3  nin  accathar 
nicht  soll  ihn  sehen  FB.  59;  dentar 
trial  mo  berrtha-sa,  ol  Dubi/iacÄ, 
con  accadar  Fiac  Hy.  2,  Praef.  — 
Inf.  Nom.  ba  tocbomracht  la  hUltu 
a  n-aicsiu  oc  collud  a  n-hirend 
CC.  1  LU.;  Dat.  iar  n-aicsin  (LBr.), 
ascin  {für  acsin  LU.)  FA.  .20;  oc 
ascin  FB.  15.  —  Vgl.  déccim, 
féccim,  frescsiu,  immacciu. 

adcobraim  II  ich  begehre; 
volo  Z'^.  868;  von  accobor.  —  Sg.  2 
a  n-adcobrai  TE.  10  Eg.  3  adcobra 
Hy.  2,  45. 


adcomced  FB.  bb,  vgl.  adcom- 
cisset  ilbéim  friss  Wb.  4<i  Gl.  zu 
offenderunt  in  lapidem  o/fensionis 
Böm.  9,  32  {Z-\  269). 

adeomsa  ScM.  15? 

ad-daiiuim,  attaimim,  ataimim 
ich  bekenne,  erkenne  an.  — 
Praes.  Sg.  3  nir  attaira  TE.  T Eg.\ 
ni  ro  ataim  TE  8  Eg.\  PI.  3  ad- 
daimet..do  gail  i^.B.  11;  atodaimet.. 
úasaib  {für  ad-dot-daimet)  sie  er- 
kennen dich  über  sich  an  FB.  61; 
ataimet  profitentur  Z'^.  432 ;  868.  — 
Inf.  ni  hed  dleghar  a  atmail  TE.d, 20. 

adde  SC.  44,  u  H'i 

addecct  FA.  5  s.  déecini '  und 
adciu. 

ade,  aide,  eu.ePron.dem.  dieser; 
hie  ZK  350. 

adeillim  ich  besuche:,  vgl.  adall. 

—  Fut.  Sg.  1  adeilliub  devertar 
Wb.  14a  {ZK  867). 

adeir  dicit,  häufig  in  der 
spätem  Sprache,  z.  B.  in  Keating's 
History  oft  amhail  adeir  an  file; 
adeirid  sin  Lg.  9  Fg.,  ivohl  für 
adeiri  2.  Sg.  —  Vgl.  deirim. 

adella  in  Patraic  n-aiie  Hy.  2,  g5 
{Gl.  i.  táraili).  Vgl.  ataell[^]  i.  tadall 
O'Dav.  p.  54. 

adeocho-sai.atgim  (s.ateoch)ií7. 
p.  67a,  12  (adeocho-sa  or  Cuchulaind 
inna  busci  do  chongnam  frimich  bitte 
die  Gewässer  mir  zu  helfen).  —  Fut. 
PI.  1  adessam  Hy.  l,^ii;  (i.  atchimit). 

ades  SC.  31,  3?  a  des?  vgl.  laim- 
tech  a  des  SC.  18. 

adessam  s.  adeocho-sa. 

adeitchethar  Gl.  zu  detestatur 
Ml.  50d. 

adétche    F.   Abscheulichkeit. 

—  Dat.  scaraim  frisin  cél  ar  a 
adétchi  Gl.  zu  abominor  LHy.  fo.  8» 
{,,1  separate  from  the  augury  for 
its  abomination"  Goid.^  p.  67). 

ad-étig:  sehr  abscheulich, 
hässlich.  —  Sg.  Nom.  adetig 
FB.  37. 

ad-fiadaim  ich  verkünde, 
erzähle;  vgl.  as-fiadaim.  —  Praes. 
PI.  3  adfiadat  a  scéla  SC.  24; 
FB.  70;  Hy.  2,  12;  adfiadat  FB. 
75;  76;  adfeit  littri  diiinn  Hy.  2,  ,58 
{für  adfédet?)  Gl.  i.  ininses;  so  auch 


sdgadur 


347 


ad-riuth 


atfet  hi  scelaib  ibid.  i  quod  narrant? 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  adfédetl  Lg.  12; 
adfet  SC.  12:  20;  29;  Lg.  13;  vgl. 
atfet  i.  ro  airim  Gl.  zu  Fei.  Marl. 
23  {Three  Ir.  Gloss.  p.  130);  atfétad 
Lg.  12  Eg.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
adfiadar  jjrofertur  Z^.  471.  — 
Ftd.  Sg.  3  adfiastar  wird  erzählt 
werden  SC.  28.  —  adfiadar  'SC.  20 
und  23  scheint  3.  Sg.  Per  f.  Dep. 
zu  sein. 

adg-adur  p.  327,  33,  für  adgládur? 
vgl.  jedoch  p.  141,  6. 

ad-gaur  1  ich  bitte;  convenio 
ZK  428;  adgairim  firu  chóicid 
Chonchobair  immá  ríg  p.  325,  3 
(congairira  p.  141,  11)  ich  lade  ein; 
Sg.  3  adgair  he  sues  O'Don.  Suppl. 

ad-gaur  1  ich  verbiete  {mit  aith-, 
ath-  susatmnengesetzt).  —  Praes. 
PI.  2  atgairitli  opponitis  ei  Wb.  9c; 
3  adgairet  i.  urgairet  {vgl.  mani 
airgara  nisi  vetat  ZP-.  868)  O'Dav. 
p.  53.  —  T-praet.  Sg.  3  adragart 
adrogart  i.  ro  urgair  {vgl.  ar  ni 
argart  nam  non  interdixit  Wb.  31«=) 
O'Dav.  p.  53;  adobragart  t^/^wr  ad-dob- 
ro-gart)  vos  fascinavit  Z'^.  455;  867. 

ad-gládur  Bep.  ich  rede  an, 
spreche  mit  Jemandem:,  appello  Z'^. 
438;  867;  vgl.  accallaim.  —  Praes. 
Sg.  3  adgládathar  Z^.  438;  adgla- 
dathur  p.  141,  20  zu  lesen  adgladur? 

—  S-praet.  Sg.  3  adgládastar . .  co 
n-ültaib  FB.  5;  18;  adgladastar 
Hy.  2,  48  {Gl.  i.  ro  aicillestar) : 
atagládastár  {für  ad-da-)  der  sie 
anredete  CC.  5  LU.;  atn-gladust«)- 
{für  Siá-dan-)p.  144,  le;  ro  aicillestar 
s.  0.  —  Inf.  accaldam. 

adguide  FB.  23? 

ad-gúisiu  III  ich  wünsche  SP. 
I  1;  2;  5  ind  réta  adgúsi  optait  Sg. 
148a  (^.  988).  —   Vgl  assagúsim. 

adilcniget  s.  aidlicuigim. 

adiu  hierher  Oss.  II  3;  adiu  ocus 
anall  LU.  p.  127»,  15  „hither  and 
thither." 

ad-IaecMa  sehr  heldenhaft.  — 
PI.  Nom.  tri  maic  adlaechda  üisnig 
{fem.  Farm)  Lg.  17,  á. 

adlaic  „longing  desire  after  lohat 
is  good"  O'B.  —  Sg.  Nom.  a.mal 
as    adlaic   let  FB.  62;  vgl.  denad 


adlaic  gach  duine,  fregrad  fuile  cech 
anam   CDav.  p.  93  fuil  i.   pecad. 

ad-rolaie  a  béolu  es  öffnete  seinen 
Bachen  FB.  85  (adroilg  Fg.),  für 
ad-ro-sailc,  vgl.  oslaicim. 

admaider  ior  rig  p.  141,  21  für 
ad-midiur  ich  richte?  vgl.  ibid.  7. 

ad-millim  ich  verderbe,  zer- 
störe. —  S-praet.  PI.  3  rom  ad- 
milset  SC.  28.  —  Inf.  admilliud; 
Gen.  conid  taidbsiu  aidmillti  do 
Coinchulaind  la  hfes  sidi  sin  SC.  49; 
fés  admillte  ecailse  De  Zerstörer 
der  Kirchen  Gottes  FA.  25. 

ad-muiniur  ich  ehre,  bewun- 
dere. —  PI.  1  admunemar  Hg. 
I  5,  98  {Gl.  bennachmait  no  ailmit);  99 ; 
!  admuinemmair  Hy.  3,  1  {Gl.  i.  tiag- 
mait  inna  muingin);  atmuinemar 
i.  bennachmaid  O'Don.  Suppl.  — 
Vgl.  admuinter  i.  adamraigther  i.  beii- 
daicher  Fei.  Oct.  2  {„thou  admirest" 
Stokes).  —  Hierher  auch  atmenath 
p.  142, 16 '?  Vgl.  múinim  „Iteach"  O'B. 

aduacul,  adnocul  Begräbniss, 
Begraben;  sepulcrum  Z^.  768.  — 
Sg.  Bat.  cona  adnocul  Hy.  7,  4. 

adnaigh  s.  atnaigim. 

adnaigethar  Lg.  2  s.  ad-agur. 

ad-opuir  s.  idpraim. 

adrád  adoratio,  Anbetung :,  Corm. 
p.  1.  —  Sg.  Nom.  adrád  Hy.  5,  101 ; 
Gen.  i.  adartha  idal,  Ergänzung 
zu  temel  Hy.  2,  u  {Gl.):  a  ses  cm- 
machta  ocus  a  lucht  adartha  und 
seine  Verehrer,  Diener (i)  FB.  28; 
Bat.  0  adrad  idal  Gl.  zu  Hy.  2,  31. 

adraim  =  lat.  adoro;  lasse  n- 
adraim-se  adorando  Ml.  132c.  — 
Praes.  sec.  PI.  3  adortais  side  sie 
beteten  S.  an  Hy.  2,  41,  Gl.  i.  sithaige 
no  adratés.  —  Inf.  adrad. 

ad-rem-ethaid  s.  at-etha. 

ad-rimim  III  ich  zähle,  rechne. 
—  Praes.  Sg.  3  adrimi-som  nume- 
rat,  aestimat  Z^.  435;  Hy.  2,  11 
(„he  meditated"). 

ad-riug  I  alligo,  vgl.  con-riug  ligo 
Sg.  181i>  (Z2.  428).  —  atom-riug 
niurt  ich  verbinde  mich  mit  einer, 
Kraft  Hy.  7,  1;  3;  7;  17;  26;  62. 

Q.ilL-v\Vii\ilichgreifean,vgl.9iT-Thiih. 
adorior  Cr.  Prise.  57»  {ZK  428).  — 
Praet.  Sg.  la.t&-rethuäa.L  U.p.  114»,  19. 


adroetach 


348 


ágach 


adroetach  Hy.  6,  20  s.  ateoch. 

adroetliuig  in  n-gein  CG.  6  Eg. 
sie  verlor  die  Geburt?  vgl.  ani  doru- 
thethaig  Adam  hi  pardus  was  Adam 
im  Paradies  verlor  Tur.  Gl.  17? 

adrollat  i.  innisit  FB.  71  (atru- 
lat  Eg) 

adrubradar  TE.  19  Eg.  s.  atbiur. 

adrullui  s.  atrulla. 

ad-saidim  s.  ad-suidim. 

adsaiter  {Fass.)  berid  mac  CG. 
3  H  {so  wohl  auch  in  Eg.  zu  er- 
gänzen, atdises  in  LU.  ist  corrupt); 
vgl.  Praet.  Sg.  3  ro  hasaited  ind 
ingen  iar  tain  ocus  bert  mac  „the 
girl  ivas  delivered  aftertvards,  and 
bare  a  son"'  GGn.  6.  —   Vgl.  asait. 

ad-sluiimiu  3  ich  rufe  an, 
bitte;  atsluinniu  i.  aitchim  O'Dav. 
p.  50.  —  PI.  1  adsluinnem  Hy.  1, 15, 
Gl.  i.  asluindmeit. 

adsoirg-  a  bossa  FB.  25  (assoirg 
Eg^-i 

ad-suidim  resideo,  defendo;  vgl. 
ar-suidim.  —  adsuidet  defendunt 
Sg.  4i>  {Z-\  867).  —  Praes.  sec. 
PI.  3  adsaitis  Gl.  zu  residentes 
Ml.  26c,  15. 

ad-uar  FB.  37,  sehr  kalt. 

ad-úathmar    seJir    furchtbar. 

—  Sg.  Nom.  tene  .  .  aduathmar 
jt).  191,  13;  PI.  Dat.  CO  n-ainbthinib 
adhúathmaraib  FA.  30  —  Adv.  co 
aduathmar  FA.  20.  —  Compar. 
adúathmairiu  FA.  29. 

áe  Leber,  hepar  Ir.  Gl.  1032; 
altir.  óa  jecur  Z^.  23. 

áeMa  schön;  vgl.  óiph,  óibind. 

—  da  n-all  n-£ébda  jPB.  45;  dan-all 
n-aphthL  n-intlasse  LU.  p.  113»,  43. 

áebind  s.  oibind. 

áed  Feuer;  i.  tene  Corm.  Gl. 
p.  2.  —  Sg.  Nom.  sed  =  tene  SG.  17; 
FB.  68,  u  {Gl.  i.  tenid). 

áel  Kalk.  —  Sg.  Nom.  GGn.  2; 
Dat.  múr  gel  ard  im  sodain  amaZ 
bad  du  sei  chombruithiu  dognethe 
LU.  p.  23a,  22. 

áel  „a  fleshfork"  O'Don.  Suppl.; 
.fuscina,  tridens  Z'^.  30;  Acc.  in  n-ael 
ScM.  1. 

áeu,  iéu  s.  óen. 

Tier  =  lat.  aer,  Luft.  —  Sg. 
Dat.  asind  aer  FB.  86  (aieor  Eg.); 


Acc.  i  n-aér  Z^.  625;  isiu  n-áiar 
in  aéra  626;  isin  n-aer  FB.  85 
(aieor  Fg.);  na  n-aer  nó  i  talmuin 
ob  in  die  Luft  oder  in  die  Erde 
TE.  15. 

aerchinnig  s.  airchinnech. 

aere  ScM.  17  s.  ere. 

aerer  s.  airer. 

aerfltiud  s.  airfltiud. 

airidi  SG.  33,  10? 

áes,  óes  M.  Alter;  Leute  {einer 
bestimmten  Art);  áis,  óis  aetas  Z^. 
238.  —  Sg.  Nom.  sés  na  fledi  die 
Leute  des  Festes  FB.  27;  a  n-sés 
ciúil  ihre  Musikanten  FB.  13;  55; 
3SS  dána  Künstler  SG.  48;  a  es 
comtha  seine  Genossen  FB.  88;  ses 
gráid  „men  ordained  FA.  28;  es 
oige,  sés  atrige  lere  etc.  die  Keuschen, 
die  Bussfertigen  FA.  23;  25;  íés 
braith  die  Verräther,  áes  cosnoma 
die  Streitsüchtigen  FA.  27;  a  sés 
CMmachta  ocus  a  lucht  adartha 
FB.  28;  Gen.  inn  ása  graid  FA.  28  j 
genaiti  sésa  a  Tenmag  Trogaigi 
SG.  28;  Dat.  fiad  es  enig  SG.  41; 
Acc.  a  388  sein  Alter  FB.  30;  cen 
ses  ohne  Alter  FA.  34;  Hy.  1,  45 
(ses  Fr.);  in  n-ses  n-dána  SG.  48; 
ses  ciúil  34,  15;  la  hses  sidi  SG.  49; 
PI.  Nom.  a  n-sesa  dána  FB.  12; 
Dat.  iar  n-sesaib  nach  dem  Alter 
FB.  80. 

affraig  {aus  as-rig?)  er  erhebt 
sich  FB.  14;  62;  afraig  27  (atfraich 
Fg.).  —  Vgl.  atafraig,  atraig,  érigim. 

afifridissi  Wieder /SC.  18,  s.  arithisi. 

ag  i.  bo  O'Gl.;  a  bullock-calf, 
Stokes  Bem.^  p.  13;  ag  allaid 
cervus  Gorm.  p.  12  cerchaill.  — 
Sg.  Nom.  ag  méth  ScM.  7;  PI.  Nom. 
aige  ocus  mucca  ScM.  6;  aige  alta 
„wild  ííeer"  Hy.  7  Praef;  Acc.  do- 
sennat  na  secht  n-aige  TBF.p.  138. 

ag  spätere  Form  für  oc. 

ag  Kampf.  —  Sg.  Nom.  mád  do 
Lsegaire  . .  tisad  ag  SC.  29,  9 ;  a  ag 
a  gal  a  gaisced  FB.  30;  Gen.  reim 
n-aga  SG.  30,  g;  trie  uaill  agu  FB. 
29  Eg.;  Acc.  imthéit  i  n-ág  i  n-eslind 
SG.  37, 17;  tria  ag  p.  131,  32;  triat  ag 
durch  den  Kampf  um  dich  ibid.  37. 

ágaeh  kämpf  reich;  ivarlikeO'M. 
—  Sg.  Nom.  trethan  ágach  ScM.  15. 


349 


aicned 


agad  s.  agred. 

agaid  schlechte  Schreünceise  für 
adai?. 

agalni  1  ich  treibe,  führe  Ettvas 
aus,  spiele  ein  Spiel,  feiere  ein 
Fest,  die  Todtenklage.  —  Praes. 
PI.  3  aghait  i.  aouaigit  no  subaigit 
O'Dav.  p.  50.  —  Conj.  Praes.  PI.  3 
agat  clesamnaig  SC.  3  („agant 
joculatores"  Stokes,  Ir.  Gl.  p.  44 
not.^.  —  Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  co 
ro  hagtha  a  guba  TE.  8  LU.  — 
Vgl.  imma  áig. 

d'agbáil  SC.  29  für  do  fagbáil. 

ag:ed,  aiged  Gesicht.  —  Sg. 
Nom.  a  n-aiged  ule  fri  Dia  ihrer 
aller  Gesicht  Gott  zugewendet  FA. 
12;  Äcc.  agid  n-airegda  FA.  10; 
dar  a  agid  SC.  20 ;  31 ;  conna  teilged 
a  folt  fo  agid  p.  131,  21;  311,  2; 
ina  agid  in  sein  Gesicht  =  ihm 
entgegen  SC.  48;  luid  . .  na  n-agid 
er  geht  ihnen  entgegen  FB.  69;  na 
tecait  i  n-agaid  in  rechta  atharda 
welche  nicht  dem  väterlichen  Gesetze 
zuwider  gehen  p.  170,  9;  i  n-agid 
adversus  Z'^.  657;  Dat.  oder  Acc. 
ar  aghaidh  fonvard  O'Don.  Gram, 
p.  288;  ar  bur  n-agaidh  FB.  33  Fg. 
für  euch!  PI.  Nom.  aigthe  carat 
Gesichter  von  Freunden  ScM.  5; 
a  n-aigthe  uile  FA.  26. 

ag-enmár,  aig-enmár  froh, 
munter(í),  wohl  von&ighfidin „mirth, 
joy,  gladness"  O'B;  vgl.  aignech.  — 
PI.  Nom.  agewmáir  FB.  Atö;  p. 
310,  14;  LU.  p.  113»,  35  {„aetive" 
O'Beirne  Crowe). 

ágrur  ich  fürchte.  —  Dep. 
Praes.  Sg.  1  ni  agur  nech  SC.  10; 
3  ni  agathar  Z*.  438.  —  Conj. 
Sg.  2  ni  aigther  ni  ne  timeas 
quicquam  SC.  10;  maigen  na  áigder 
rindi  .,a  place  wherein  thou  fearest 
not  spearpoints"  SP.  III  5;  nit 
ágara  fürchte  dich  nicht  SC.  40.  — 
S-praet.  PI.  3  cona  ru  aigsetar 
guasacht  Ml.  35c,  4. 

ái,  áe  eorum:  cach  ái  jeder  von 
ihnen,  nach  ái  keiner  von  ihnen, 
indala  n-ai  alterutcr  eorum;  Z'^. 
327,  337.  —  for  cach  n-ái  FB.  30; 
fri  cach  ae  F^.  20;  ni  thairmescad 
nach   ai   alaile  FB.  42;    FA.   15; 


indala  n-ái  SC.  5;  8.  —  Die  ver- 
hlasste  Bedeutung  ivird  durch  dib 
aufgefrischt:  cach  ae  dib  FB.  45. 

áib  s.  au,  ich  n-erred  ind  áib 
FB.  24? 

áibell  s.  óibell. 

áibiud,  áibnius  s.  óibind,  óibnius. 

aic,  aiee  „a  tying,  a  hond" 
O'Don.  Suppl. 

aicc  nein  SC.  9;  s.  acc. 

aice  i.  bidh  doigh  coma  inunn 
ocus  fiu  (Werth),  ut  est  sét  for  aice 
uinge  0  Dav.  p.  51.  —  Hierher  for 
acci  a  threbip.  327,36  (Tochm.  Em.)? 

aice  i.  trebhaire  {„surettf)  O'Don. 
Suppl. 

aici  i.  ucht  CDav.  p.  49. 

aichne,  O'Eeilly's  aithne  F. 
Jcnoivledge,  acquaintanee,  vgl.  altir. 
aith-gne,  écne  cognitio,  recognitio 
Z^.  869  {ebenso  später  friochnamh 
für  altir.  frithgnam  attending, 
O'Don.  Suppl.)  —  Sg.  Acc.  atnaigh 
. .  aichne  fair  conar  bé  Ailill  sie 
erkannte  an  ihm,  dass  er  nicht  A. 
sei  TE.  12  Eg.\  dorat  ind  ingen 
aichni  fair  LU.  p.  126»,  38;  vgl. 
tugais-se  aithne  orm  „thou  didst 
know  me''  Tor.  Dhiarm.  ed.  O'Grady 
p.  188. 

aichuid  bekannt.  —  Sg.  Nom. 
comarda  n-aichnid  FB.  59;  is  faill 
cech  n-aichnid  SC.  43  (aithnid  H.); 
vgl.  is  aithnid  damh-sa  „/  knoiv" 
Tor.  Dhiarm.  p.  122.  —  for  óenfer 
na  n-aichnid  etorro  FB.  94  zu  lesen 
n-anaichnid. 

aichuim  ich  kenne,  erkenne. 
—  Praes.  PI.  1  na  haichnem  den 
wir  nicht  kennen  SC.  33,  29.  —  Dep. 
S-praet.  Sg. '  3  co  rom  aichnistar 
SC.  33,  5. 

aicme  Art,  Geschlecht, 
Stamm.  —  aicme  becc  Tir.  8;  ba 
si-sin  in  tres  Isech-aicmi  hErend, 
i.  in  gamanrad  a  hirrus  Domnand, 
ocus  cland  Dedad  hi  Temair  Lochra, 
ocus  clanna  Rndraige  i  n-Emain 
Macha ;  la  claind  Rudraige  immorro 
ro  dibdait  in  da  aicme  aili  LU. 
p.  22a,  3. 

aicued  N  Natur;  natura  Z^. 
801;  „nature,  reason,  the  mind  of 
man''  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 


aicneta 


350 


all 


da  n-iccad  aicned  oendriiad  SC. 
'29,  5;  Gen  ar  irnechtaib  aicnid 
Hy.  7,  38;  ar  denmni  ind  aicnid 
FB.  88;  firmac  aicnid  verus  filius 
naturae  (Gl.  zu  filius  meus  es  tu) 
Z^.  224;  Dat.  ba  tressio  toi  aicniud 
der  Wille  war  stärker  als  die  Natur 
TE.   6   LU.\    CO   n-ainciud   lecdu 

FA.  18  (co  n-aicniud  leomain  LBr.); 
Acc.  aicned  na  n-dúl  naturam 
rerum  p.  169,  25. 

aicneta  natürlich,  echt;  delb 
aicnete  imago  naturalis  Wh.  Ib^ 
{Z^.  792).  —   Bat.  do   fin   acneta 

FB.  9  {Gl.  i.  sainemail);  aicnetai  59 
(aiccentai  Fg.). 

aicsitt,  aicsin  Inf.  zu  ad-ciu 
ich  sehe. 

aidber,  Acc.  fri  cet-aidber  FA. 
15  LBr.  (fri  cet-glifit  LU.);  vgl. 
aithbior  hlame  O'JB.  go  m-badh 
córa  aithbhior  na  hainbheirte  sin 
do  bheith.  air  fein  iná  uirthe-si 
Keat.  I  p.  164. 

aidbli  ScM.  21,  i4  zu  adbul? 

aidche,  oidche  (aidqe,  oidqe) 
F.  Nacht;  Z\  247..—  Nom.  cach 
fer  dib  a  aidchi  do  fairinacathrach 
FB.  80;  Gen.  leth  na  haidche  Lg. 
17,  50 ;  medon  aidche  FB.  84;  co 
dered  na  haidche  FB.  81;  85;  a 
chomrama  óenaidche  89;  snechto  n- 
óenoidchi  TE.  4  Eg. ;  búi  . .  oc  fri- 
thaire  na  aidche  FB.  84;  aidchi  TE. 
12  LU.;  auch  do  leiss  aidche  hi 
linnib?  Hy.  2,  27;  Dat.  ind  aidchi 
sin  in  dieser  Nacht  Lg.  10;  13; 
SC.  27;  FB.  57;  63;  69;  79;  91; 
ind  aigchi  sin  FB.  72 ;  luid  .  .  dond 
faire  in  chétaidche  FB.  81;  inn 
aidchi  sin  FB.  31;  Lg.  12;  in  oidchi 
sin  TE.  12;  oidqi  18  Fg.;  isind 
aidchi  sin  FB.  89;  i  cétaidche 
Hy.  2,  64.  Dieser  adverhielle  Dativ 
liegt  wohl  auch  in  aidchi  samna 
SC, 11,  9  vor.  Acc.  ro  bad  astrach 
aidchi  is  lá  SC.  29, 12 ;  cech  n-aidchi 
■Hy.  2,  30;  SC.  47;  cach  n-aidchi 
p.  130,  24;  FB.  8U;  cach  n-aidche 
FB.  56;  FA.  26;  ar  gach  n-aidhqi 
TE.  7  Eg. ;  CGch  oen  aidchi  Lg.  16 ; 
ScM.  16;  fri  aidchi  Hy.  2,  55;  co 
haidchi  CC.  2  (haidqi  Eg.);  imman 
aidchi  p.  311,  28;  PI.  Gen.  co  cend 


tri  lá  ocus  teóra  n-aidche  FB.  58; 
udi  tri  lá  ocus  tri  n-aidche  FB.  10; 
55;  Acc.  tri  laa  ocus  tri  aidche 
ScM.  4;  VII  n-aidche  no  ceathra 
haidchi  x>-  311,  27. 

aidde  s.  alte. 

aide,  ede  Fron.  dem.  hicZ^.  350; 
auch  als  Particula  augens  dem 
Adverb  and  angehängt:  and- aide, 
andaide  da. 

aide  s.  aite. 

aided  Tod. —  Sg.Nom.  aided  mac 
n-üisnig  Lg.  19;  Acc.  aidid  FB.  20; 
fri  bás  ocus  fri  haigedh  TE.  8  Eg. 

aidelcnech,  aidlicnech  be- 
dürftig, der  Bedürftige.  — 
PI.  Dat.  do  aidilcnechaib  De  p.  40, 43 ; 
41,  16;  Acc.  aidlicnechu  in  comded 
FA.  25  (aidilgnechu  LBr.) 

aidilcnigim  ich  bedarf.  —  PI.  3 
ni  adilcniget . .  oni  aile  acht . .  FA. 
5  LBr.  —  Dep.  PI.  3  ni  aidlicnigetar 
aumae  adjunctione  nominis  non 
egent  Z^.  440.  —  Vgl.  adlaic. 

aig  F.  Eis;  cristallus  Z'\  49.  — 
Sg.  Gen.  luchair  ega  ScM.  15; 
cride  n-ega  ibid. 

aige  Glied,  Stück?  „a  Joint 
ofmeat"  O'Don.  Suppl.  —  cech  n-alt 
ocus  cech  n-aige  se  FB.  37  Eg. 

aige  „race'';  a  aighe  i.  a  graifne 
ech  Conti.  Tr.  p.  115  magh;  Sg. 
Gen.  iar  nith  aigi  FB.  51 ;  p.  310,  25. 

fri  haig-edli  s.  aided. 

áigedu,  aigidacht  s.  6ige,  6ige- 
daelit. 

aigide  eisig,  von  aig.  —  Acc.  F. 
in  gáith  n-úair  n-aigidi  L  U.p.  113»,  20. 

aigiiecli  FB.  50  munter?  vgl. 
agenmar. 

iiigred  -ZV^.  Eis.  —  Sg.  Gen.  fial 
óigrid  FA.  14  LBr.;  Dat.  fial 
d'aigriud  FA.  14  LU. 

aigreta,  oigreta  {LBr.)  eisig. 
—  Sg.  Nom.  (talam)  aigreta  FA.  30; 
PI.  Nom.  cochaill  gerra  aigreta 
{fem.  Form)  FA.  26  (oigretta  LBr.) 

aigtliide  fürchterlich.  —  Adv. 
CO  áigthide  FA.  20  (co  haigthigi 
LBr.) 

áil  angenehm,  is  äil  plaeet.  — 
nirb  ail  do  Dia  j).  40,  32;  uirb  áil 
don  rig  FB.  73;  máa  áil  dait-siu 
TE.  10;    12;    SC.  43;   ni  bréc  as 


ail 


351 


aille 


áil  dún  FB.  61;  92:  68,  2c:  is  ail 
dona  mnáib  ind  eoin  ucut  iiat-siu 
SC.  5;  is  att  ail-siu  dam-sa  ocus 
bid  at  ail  du  bist  mir  angenehm 
und  du  wirst  angenehm  sein  , .  SC. 
43;  nir  bo  ail  leiss  SC.  32;  is  ail 
lin  CO  rop  si  ceta  the  FB.  62. 

ail  i.  abair  no  dliged  no  guide 
O^Dav.  p.  47;  hierher  ni  iadat  iu- 
baili  for  étechtu  ail  SC.  25?  vgl. 
for  a  thechtu  thoich  ibid. 

ail  Schimpf.  —  Sg.  Dat.  ar 
ail  „for  disgrace"  Corm.  p.  4  ailges ; 
Acc.  dorat  .  .  ail  forsin  cóiced  uile 
ScM.  14.  —  Hierlier  menip  ail  mo 
sechna  ar  ec  Oss.  II  6? 

nacham  ail  nacham  imderg 
FB.  35,  vgl.  ail  i.  imdergad  {tadeln, 
Vorwürfe  machen  O'Dav.  p.  49. 

ail  Fels.  Stein.  —  Sg.  Nom. 
ail  chloche  Lg.  19;  Gl.  zu  cisal 
Hy.  2,  37;  Gen.  cobsaidecht  ailech 
Hy.  7,  25;  Dat.  blog  dind  ailig 
fragmentum  de  saxo  Z^.  260;  Acc. 
ri  ail  Oss.  III  9  i^i.  ri  cloich). 

aildem  Superl.  zu  alind. 

aildiu  Compar.  zu  alind. 

aildiu  SC.  17,  5? 

alle  {selten  ale,  ele),  N.  aill  alius, 
der  andere.  —  Sg.  Nom.  in  fiallach 
alle  p.  39,  20;  slóg  alle  FA.  23; 
27;  28;  sochaide  eli  FA.  28  LBr.\ 
ni  aH  TE.  2  Fg.:  in  leth  alle 
ScM.  5;  drem  .  .  alle  FA.  25;  29; 
nin  accathar  nech  alle  niemand 
anderes  soll  ihn  selten  FB.  59; 
nech  aU  TE.  2  Fg.  —  N.  aUeth 
n-aill  FB.  12.  —  .Gen.  neich  alle 
ScM.  3,  8;  FB.  91;  Dat.  do  nach 
ailiu  SC.  6;  do  nach  aili  FB.  75; 
do  nach  alle  FB.  11;  do  negch 
aili  FB.  74;  innách  baliu  aili  FB.  56; 
inn  inud  alle  p.  132,  is ;  ocon  chen- 
dail  alle  FB.  86;  SC.  10;  inn  úair 
alle  FA.  24;  28  {oder  Acc.?);  Acc. 
in  V&traic  n-aile  Hy.  2,  es;  FB.  47; 
ar  fer  n-aile  TE.  13  Eg. ;  im  nach 
n-aile  FB.  61;  láid  n-aiU  -SC.  18; 
F.  gaibid  cloich  n-aile  SC.  7.  — 
Nom.  für  den  Acc:  tócht  aile 
p.  41,  11;  in  t-súil  aile  ScM.  11; 
fri  lucht  aile'  FA.  9;  inad  aile 
FB.  92;  ni  Sile  FA.  5.  —  N.  gai 
n-aül  ScM.  13;  leth  n-aiU  SC.  13; 


in  fecht  n-aill  FA.  5;  in  fecht 
n-aile  Hy.  5,  69;  FB.  S8;  i  tir 
n-aile  X(/.  10;  ni  fogbat  . .  a  n-aill 
acht  .  .  SC.  5,  vgl.  is  dochu  indala 
n-ái  oldaas  a  n-aill  verisimilius 
unum  quam  alter  um  Wb.  41»  {Z'^. 
359).  —  PI.  Nom.  ind  fir  aili  FB. 
75;  78;  aile  88;  formtha  aiü  FB.  62; 
secht  mile  aile  FA.  13;  32;  Acc. 
na  firu  aile  FB.  87;  frisna  srotha 
aile  FA.  18. 

áilgren  sanft,  „kindly".  —  Sg. 
Nom.  FA.  1.  —  Davon  álgenaigim 
mitigo. 

ailges  unverschämtes  Ver- 
langen, Wunsch  nach  iiner- 
laubten  Dingen;  i.  geis-ghuide 
(„a  derogatory  request^'),  is  ar  ail 
din  nama  doberar  in  ghuide  sin 
ocus  ni  ar  molad  Corm.  p.  4 :  ailgeis 
CDon.  Suppl.  —  Acc.  ro  gaid 
ailgais  Hy.  5,  49  (i.  aitge);  frit  alges 
..ocus  frit  accobar  TE.  11  Eg.\ 
ro  lai-si  trá  fo  deoid  algis  fair-sium 
CO  tudchad  for  aithed  lei  LU.  p. 
39  a,  30. 

ailgiiiecht  müigatio  Ir.  Gl.  917. 

ailigim  III  muto,  von  aile.  — 
Praes.  Sg.  3  ailigid  mutat  Z^.  437. 

áilim,  álim  III  ich  bitte.  — 
Praes.  Sg.  1  non- ailiu  quem  pre- 
cor  Z\  435;  PI.  1  ailme  Hy. 
1,  9;  ailmit  Gl.  zu  admunemar 
Hy.  5.  98  —  Imperat.  PI.  2  alid 
in  fer  FB.  33.  —  Fut.  Sg.  3  rel. 
ailfes  FB.  33? 

ailithre  F.  peregrinatio  Z^.  782. 

ailitbrech  M.  Pilger;  oilithrech 
Romipeta  Ir.  Gl.  311.  —  PI.  Nom. 
ailitrig  FA.  12. 

aill  i.  aonfecht  CDav.  p.  48; 
aill  (i.  fecht)  .  .  aill  theils  .  .  tiieils, 
bald  .  .  bald  Fei.  Prol.  23,  zu  aile 
alius. 

aill  i.  uassal  O'Da«).  p.  49,  vgl.  all. 

aill  árd  F'  a  high  cliff  O'Don. 
Gr.  p.  117. 

aill  amai!  ein  Ausruf  des 
Schreckens  FB.  25;  34  (cid  amai 
Fg.);  61.  —  Vgl.  alla  und  amae 
ale  „alas  indeed"  Mann,  and  Cust. 
III  p.  448,  16. 

aill  i.  cluinti  O'Dar.  p.  47. 

aille,  ailli,  ailliu  s.  álaind. 


aillo 


352 


airchend 


aille  s.  ailde. 

aille  F.  Loh,  Preis;  vgl.  aill 
i.  molad  O'Dav.  p.  50.  —  Sg.  Acc. 
tre  ailli  per  precationem  Z^.  652; 
canaid  aille  „7te  sing^  praise"  Fei. 
Apr.  26  {Gl.  i.  laudem  i.  molad  LBr.) 

ailme  s.  áilim. 

ailt  i.  ein  O'Dav.  p.  49. 

ailt  F.  „house"   O'R.;    vgl.   alt. 

ailtire  M.  Zimmermann:, 
i.  saor  denma  tighi  O'Dav.  p.  54  alt. 

ain,  ainge  s.  angim. 

aiuMhine  s.  anbthine. 

aiiiceas  i.  ingnathach  O'Dav. 
p.  64  ceas  i.  gnathach. 

ainciucl  s.  aicned. 

ainech  Gesicht,  s.  enech.  — 
clár-ainech  tafelgesichtig  Hy.  5,  42 
{vgl.  die  Glosse  dazu  Goid.^  p.  144: 
natus  cum  tabulata  facie  i.  sine 
oculis  et  naribus),  dar -enech  p. 
43,  21;  cóem- ainech  mit  schönem 
Gesicht  versehen  Lg.  3;  5,  2. 

aingcess  N.  Noth,  Unglüch? 
vgl.  ceas  i.  gnathach,  ainceas  i.  in- 
gnathach O'Dav.  p.  64  und  aingcis 
F.  malice,  curse,  fretting  O'B.  — 
Sg.  Nom.  bid  aingcess  la  Ultu  in 
dal  so  do  gleód  FB.  16;  ba  aing- 
cess laiss  in  dal  FB.  58;  Acc.  ro 
legai  ocus  ro  lobai  ri  aingces  cech 
galair  ocus  cach  threblaiti  LU.  p. 
1161',  21 ;  ro  hicc  cech  n-galar  ocus 
cech  n-ánces  bói  isin  tír  „every 
disease  and  every  anguish"  Three 
Mir.  Hom.  p.  74;  PI.  Nom.  mór- 
aingcessa    do    thabairt   form    LU. 

p.   1311',   17. 

aingel  s.  augel. 

aium  N.  Name;  nomen  Z^.  268. 
—  Sg.  Nom.  a  ainm  n-adamra 
Hy.  3,  2;  ainm  n-Aeda  SP.  V  le; 
inmain  n-ainm  SP.  V  7;  Ailbe 
ainm  in  chon  ScM.  1;  19;  SC.  17; 
FA.  16;  p.  311,  25;  Mac  Dathó  a 
ainm  ScM.  1;  Hy.  2,  3;  jp.  17,  26; 
27;  28;  Lg.  5;  CG.  5;  6;  p  144,  26; 
Mider  .  .  mo  ainm-siu  TE.  13  Eg. ; 
SC.  13;  Dalán  a  ainmm  in  driiadh 
TE.  18;  bid  he  t'ainm  blas  for  in 
maigh  TE.  16;  cia  th'ainm-siu  wie 
heissest  du  TE.  13  LU.''  dianad 
ainm  Capua  2>.  19,  32;  dobreth  ainm 
di  p.  131,  8;   tuccaíí  fair  inn  ainm 


p.  17,  24;  TE.  20;  ro  lenastar  in 
t-ainm  Gl.  zu  Hy.  2,  e;  Gen.  taithmet 
anma  Ignati  Hy.  1,  I8;  Dat.  scribtar 
a  anmuimm  oghaimm  es  soll  mit 
seinem  Namen  ein  Ogam  geschrieben 
werden  (?)  TE.  8  Eg. ;  is  na  ainm 
sasaim-sea  bochtu  es  ist  in  seinem 
Namen  dass  ich  die  Armen  sättige 
2).  40,  17;  Acc.  fúair  th'athair  in 
t-ainm  sin  ScM.  12;  PI.  Nom. 
ceithir  anmand  p.  17,  31;  25;  Dat. 
cusna  les  -  anmannaib  ScM.  12.  — 
Compos.  les-ainm  Spott-,  Spitz-name, 
„niclcname"  ScM.  12. 

ainmine  s.  anmiue. 

ainmnigim  III  ich  nenne.  — 
Pass.  Praes.  Sg.3  conid  de  ainmnig- 
therUaig  Búanai^jB.  70 ;  on  ainmnig- 
ther  FB.  75;  ro  hainmnigtcr  do 
Cuchuluinn  CC.  6  Eg.  —  Praet. 
ar  a  glaini  ro  ainmnigid  di-si  sin 
SC.  17. 

aipche  schön?  vgl.  óiph.  —  Du. 
Nom.  da  n-all  n-aill  n- aipche 
FB.  AS)Eg. 

airlbe  Gehäqe,  Zaun?  ,,fence" 
Mann,  and  Cust.  I  p.  CCCIY. 
Vgl.  fuithairbe.  —  Sg.  Nom.  ni  bid 
clad  na  hairbi  na  caissle  im  thir 
CC.  2  LU.;  acht  rob  do  lias  no 
airbe  adriastar  a  laogh  O'Dav. 
p.  53  adriastar,  vgl.  Beitr.  VII  65; 
Dat.  CO  m-bói  i  n-airbi  ro  ir  SC.  31; 
PI.  Gen.  fri  Lóegairi  leo  airbi 
FB.  68,  23? 

air-biur,  airbiur  biuth  {c.  Gen.) 
utor,  fruor,  dego  Z'^.  918;  oirberim 
bith  Gl.  zu  domelim  edo  Corm. 
p.  18  edam.  —  PI.  3  is  intib  air- 
birit  CO  anbsaid  .  .  i  n-dindgnaib 
,,it  is  in  these  they  haunt"  FA.  14. 
—  Inf.  a  airbert  bith  cech  lathi 
„his  use  of  every  day^^  SMart.  42. 

Loch  Da  airbrech  p.  131,  15; 
•  vgl.  airbre  carriage  O'R? 

aurchur  n-airc  Oss.  I  3,  Gen. 
von  arg?  „a  sudden  cast"  0' Curry. 

aircechp.  310, 5?  „ingenious"  O'B. 

aircellad  i.  tiumsughadh  no  tionól 
O'Don.  Suppl. 

oeca  airchell  FA.  17  LBr.,  oc 
á  thimchell  LU.,  vgl    tairchellaim. 

aircliellad  rapius  Z'^.  868. 

aircheud     bestimmt,     sicher; 


airchetal 


353 


aircenn,  oircenn  i.  fircindte  O'Don. 
Sup2)l.;  ar  is  airchenn  m-bes  salt 
nam  est  indubium  esse  saltum  Carlsr. 
Bed.  3i>  (Z2.  304).  —  Nom.  olais 
airchenn  teicht  do  écaib  denn  es 
ist  sicher  Gehen  in  den  Tod  Cod. 
Boei-n.;  Dat.  do  nach  airchenn  bas 
baile  Hy.  6,  5. 

airchetal  ein  allgemeiner  Name 
für  jede  poetische  Composition  Corm. 
p.  3  anair. 

airchiuu  principiimi  Z^.  868. 

airchiunech  M.  princeps  Z?-.  868; 
archidiaconus  Ir.  GZ.  449;  „a  vicar, 
an  Erenaeh,  or  lay  Superintendent  of 
chtirch  lands"  O'Don.  Suppl.  —  PI. 
Nom.  airchinnig  „managers" FA.  25; 
serchinnig  29  (airchindig  LBr.). 

airchis  expostulation,  complaint 
OB. 

1.  airchisseeht  Wehklagen,  be- 
klagen. —  ra  búi  Cuchulaind  ac 
écáini  ocas  ac  airchisecht  „and  C. 
was  complaining  and  bemoaning" 
On  the  Mann,  and  Cust.  III  p.  442, 
454.  —  Vgl.  arceissi. 

2.  airchissecht^fraíí'a,  indnlgeniia 
Z'^.  868.  —  Sg.  Nom.  airchisecht  na 
lobar  truag  Gl.  zu  Hy.  5,  9;  Dat.  hond 
erchissecht  propitiatione  Z^.  805. 

aircMssim,  archessim  III  ich 
schone,  habe  Erbarmen.  — 
Praes.  Sg.  3  airchissi,  arcessi  parcit, 
indulget  Z\  437,  868.  —  Conj.  Sg.  3 
airchissa,  arcessea  parcat  Z'^.  868; 
ar-don-roigse  (/tir-ro-chise)  „may 
he  spare  us"  Hy.  1,  3i,  Gl.  i.  ar- 
ro-airchise. 

aird  Punkt,  Endpunkt;  „a 
point  and  limit"  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.  cipé  aird  do  airdib  in 
domain  FB.  80;  Gen.  airde,  arda 
O'Don.  Suppl.;  Dat.  do  cach  aird 
FA.  6  LU.:  33  (di  LBr.);  di  cech 
aird  FA.  28  LBr.;  PI.  Dat.  do 
airdib  in  domain  FB.  80.  —  Compos. 
hi  cethar-aird  Ulad  SC.  40. 

6s  aird  öffentlich  SC.  2;  os 
árd  aloud, publicly  O'Don.  Gr.p.  268. 

airdbe  interfectio,   Inf.  zu  aird- 
benim.  —  Dat.  iar  n-ardbiu  inna . 
banflatha  sin  3/Z.  14». 

airdbenim  (ar-di-benim)  I  ich 
tödte.  —  Praes.  Sg.  3  ni  airdben 


nee  interimit  Sg.  30»  {Z\  882).  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  airdbenar  is  cut 
O'Don.  Suppl. 

airde,  arde  N.  Zeichen;  airde 
side  Signum  pacis  Z'^.  21,  229.  —  Sg. 
Acc.  cen  airde  n-úabair  Hy.  2,  67. 

airde  Höhe  s.  arde. 

airden  „sign,  symptom"  O'B.  — 
PI.  Nom.  airdhenu  lercci  TE  6  Eg.. 
vgl.  ro  bhádar  airgheanua  báis  . .  ag 
teacht  ar  Dhiarmuid  Torr.  Dhiarm. 
p.  184. 

airdig  Becher;  erdig  cyatlms 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Acc.  co  tor- 
chair  isin  n-airdig  n-óir  p.  131,  5. 

airdire,  airdaire,  erdirc,  irdirc 
berühmt;  conspieuus  Z^.  868;  i. 
clothach  i.  airdire  Gl.  zu  cloth 
Hy.  5,  19;  i.  airdire  Gl.  zu  clothach 
ibid.  101.  —  Sg.  Nom.  airdire  Hy.  3, 2; 
ScM.  22,  3;  irdairc  21,  23;  scel 
n-airdairc  Lg.  5,  24;  Dat.  do  Chóem- 
gen  chaith  airdire  Gl.  zu  Hy.  5,  19; 
PI.  Nom.  erdarcai  honore  conspicui 
Z\  5.  —  Compar.  airdercu  FB.  23. 

airdircus  M.  claritudo  Z'^.  788. 

—  Sg.  Nom.  airdercus  FB.  79  Eg.; 
Dat.  ar  airdarcus  TE.  3  LU.]  ir- 
darcus  FB.  19;  61. 

air-dligim  I  ich  verdiene.  — 
Praes.  Sg.  3  nad  airdlig  SP.  V  7. 

airdmes  M.  „estimation ,  arbi- 
tration"  O'Don.  Suppl.  —  Gen. 
biiaid  n-airdmiusa  s.  búaid. 

aire  F.  Beachtung;  attentio 
TF?>.12c  (Z2.452).— Dai.  menestarda 
dia  airi  SC.  44,  9(?);  Acc.  fáilte 
ni  thaet  imm  aire  Lg.  17,  47.  — 
Vgl.  faire. 

aire,  airae  Schläfe  Corm.  p.  3. 

—  Gen.  toll  arach  cavitatem  tem- 
poris  Z^.  260;  Du.  Acc.  im  du  da 
are  Z\  949  {SG.). 

aire,  are,  eire  M.primas  Z^.  259, 
der  gemeinsame  Name  für  die  Edlen 
nächst  dem  Könige  {vgl.  den  Crith 
Gablach,  Mann,  and  Cust.  III 
p.  467  ff.);  i.  ainm  coitchenn  do 
gach  grádh  flatha  i  tuaith  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Acc.  eter  n'g  . .  ocus 
airig  FB.  12;  PI.  Nom.  airig  prin- 
cipes  Z^.  261 ;  ScM.  21,  4i.  ^ 

airec  inventio,  Inf.  zu  air-ecar 
invenitur  Z^.  471.  —  Sg.  Dat.  re 
23 


354 


airicul 


n-airec  éta  ocus  w  ante  inventionem 
7j  et  Ü)  Z\  1010. 

2.  airec  M.  Treffen,  Au fio ar- 
ten, Entgegennehmen?  wohl  mit 
1.  identisch.  Vgl.  tairec  to  attend 
upon;  to  supply  O'Don.  Suppl.  — 
Dat.  bái  . .  oc  airiuc  don  t-slúag 
sie  wartete  der  Gesellschaft  auf 
Lg.  1;  do  airiuc  thuile  doib  um 
ihr  Begehren  entgegen  zu  nehmen 
ScM.  2?  do  airec  menman  p.  130,  25, 
vgl.  conadh  he  airec  mcanmau  fo- 
ruair  O'Don.  l.  c. 

airechas  M.  {hoher)  Bang, 
Principat;  principatus  Z^.  787.  — 
Sg.  Nom.  airechas  FB.  79 ;  airichas 

FA.  29  (airechus  LBr.);  do  glór 
ocus  t'airechas  Gl.  zu  Hy.  2,  49; 
erechas  Gl.  zu  Hy.  4, 7  (s.  adbul);  Gen. 
tilach  airechais  SC.  21;  Dat.  ardri 
ar    airechus   FB.  33;    ar   airechas 

FB.  93. 

airecht  (i  Í7.) ,  oireclit  {LBr.) 
M.  Versammlung]  airect  curia 
Vindoh.  58a  {Z\  XLII).  —  Sg.  Gen. 
d'insaigid  in  airechta  TE.  15;  Dat. 
ina  n-airiucht  FA.  4  (oirecht  LBr.) ; 
ina  haireocht  6;  PI.  Nom.  airechta 
FA.  4  (oirechta  LBr.);  6  (na  hoi- 
rechtu  LBr.);  14;  Gen.  innisin  inna 
n-airccht  sin  FA.  6  (oirecht  LBr.); 
Dat.  i  n-airechtaib  FA.  31  (oirech- 
taib  LBr.);  eter  na  hairichtaib 
FA.  6;  Acc.  itir  na  hoirechtu  sin 

FA.  6;  Du.  Dat.  ina  n-dib  n-airech- 
taib dermáraib  FA.  4  (a  n-dib 
oirechtaib  LBr.);  Acc.  eter  cacb  da 
prim-airecht  FA.  13  (oirecht  LBr.). 

airechtus  M.  Zusammen- 
treffen, Anstossen.  —  Acc.  eitig 
fri  hairechtus  aithe  aenbroit  na 
haroiti  sin  FB.  37  Eg. 

airegde  vornehm,  edel,  wich- 
tig, stattlich;  praestans  Z^.  276. 
—  Sg.  Nom.  rann  airegde  inna  anme 
pars  principalis  animae  Z^.  213; 
dar  bo  mór  ocus   dar  bo   airegda 

FB.  82;  ri . .  aireagdai  TE.  1  Fg.; 
.PI.   Nom.  tri    eóin    aregda  FA.   7 

(oiregdu  LBr.,  fem.  Form);  Voc.  F. 
a  láichessa . .  airegda  Ulad  FB.  29.. — 
Comjmrat.  ciasu  airegdu  in  fer 
quamvis  superior  vir  sit  {muliere) 
Z\  276;  712. 


airer  i.  eineachlaun  O'Don.  Suppl. 
—  túalaing  airer  crichi  d'imditen 
p.  328,  3. 

airer,  aerer  i.  lenmuin  (attach- 
ment) no  sasadh  {Befriedigung)  ut 
est  airer  sula  serc  O'Dav.  p.  55.  — 
Sg.  Nom.  serer  cech  raathiusa  FA.  35 
{„delight^^);  PI.  Acc.  airera  flatha 
nime  FA.  33  {„pleasures"). 

airerda  pleasant  O'R.  —  Sg. 
Nom.  flaith  . .  sererda  FA.  35  {„de- 
KghtfuP^). 

airet,  eret  Zeitraum,  Zeit; 
ciaeret  m-beteocm'ingraimmaim-se 
wie  lange  toerden  sie  mich  verfolgen 
Ml.  33a,  9.  —  Sg.  Nom.  iss  ed  eret 
no  bitis  . .  oc  ferthain  óenaig  SC.  1 ; 
Dat.  inn  airet  sin  zu  dieser  Zeit 
{für  ind  airet  sin)  FA.  33  (in  airet 
sin  LBr.);  inn  eret  SC.  1. 

airfen  i.  taisben  to  show,  exJiibit, 
produce  O'Don.  Suppl. 

airfltid  M.  Spielet;  vgl.  airfidig 
amusers  CDon.  Suppl.  —  PI.  Acc. 
na  hairfiti  Lg.  17. 

airfitiud  M.  Spielen,  Amü- 
sieren; Inf.  zu  arbeitim.  —  ßg. 
Nom.  sithchaire  ocus  airfitiud  Lg.  8; 
Gen.  íés  ciúil  ocus  airfite  FB.  13; 
Dat.  oc  airfitiud  ban  n-Ulaá  FB.  42; 
FA.  6  (oirfited  LBr.);  cén  co  beth 
d'airfiteod  do  neoch  FA.  7  (d'oirfited 
LBr);  íés  ciúil..ic íerfitiud (5(7.34,15; 
PI.  Dat.  bái  mar  . .  isind  rigthig  sin . . 
do  airfitib  adamraib  p.  310,  c. 

airg-siu  Lg.  12  zu  érgim? 

airge  F.  Heerde;  armentum  Ir. 
Gl.  754.  —  Sg.  Gen.  na  hairge 
p.  40,  11;  23  {Gl.  zu  na  togorta); 
Dat.  don  airge  j).  40,  24;  dond  arge 
Gl.  zu  Hy.'ö,  23;  Acc.  in  áirgep.  40, 19. 

airgech  Hy.  5,ii  „a  herdswoman" 
StoJces  Goid.'^p.  141,  aber  „a  dairy- 
woman"  Three  Mir.  Hom.  p.  131, 
wo  für  airge  die  Bedeutung  ,ßairy" 
angesetzt  wird.  Vgl.  jedoch  airghe 
a  place  for  Stimmer  grazing  in 
the  mountains,  O'B. 

airget,  airgdide  s.  arget, 
argdide. 

d'airi  Hy.  2,  gi  s.  faire. 

airi  des  SC.  33,  9  s.  eire,  ere. 

airicul  G e m ach;  aireccal  a  pri- 
vate   ax)artmeyit    O'Don.     Gramm. 


airigid 


355 


aimecht 


p.  242,  vgl  O'Don.  Suppl.  —  Sg. 
Dat.  ata  i  n-airicul  fo  leith  SC.  16; 
Acc.  dobreth . .  isin  n-airicul  FB.  54; 
luid  . .  iua  airicul  FB.  58.  —  Vgl. 
airiuclán. 

airigrid  F.  Gl.  zu  uTtaQxv  <^^^*" 
batio  Anbruch  Böm.  10, 16  {Z-\  249). 
—  Nom.  ba  si ,  airighidh  Ban-Ulad 
9  mnai  ind  fir  las  n-denta  ind 
fled  i.  secht  n-daim  . .  j;.  311,  28. 

airigrim  III ichbemerTce,  nehme 
wahr  („the  Irish  frequently  r ender 
it  in  English  by  „feel",  so  that  a 
man  is  heard  to  say  „I  feit  Mm 
Coming  towards  me";  „Do  you  feel 
him  yet  etc."  O'Grady,  Torr.  Dh. 
p.  132).  —  S-praet.  PI.  3  ni  ro 
airigset  na  mná  chucu  sie  bemericten 
die  Frauen  nicht  auf  sich  {zu 
kommen)  SC.  39.  —  Dep.  Praes. 
Sg.  1  ni  con  airigur-sa  na  imned 
non  sentio  ullam  trilnilationem 
Z\  740.  —  S-praet.  Sg.  1  r-airig- 
siur  animadverti  Z^.  742;  PI.  3  arig- 
sitar  . .  ani  sin  SC.  9. 

air-im-berim  I  ich  versuche, 
überlege.  —  Pass.  Fut.  Sg.  3  cid 
airmertar  lib  Goid.^  p.  87.  —  Inf. 
oc  airimimirt  techta  thairis  FA.  22 
(lies  airimirt;  ic  a  airmirt  LBr.) 

air-inech  M.  Front,  Front- 
stüelc.  —  Sg.  Gen.  i  n-airdi  cacha 
hairinig  FB.  2;  p.  309,  33;  Dat. 
forsind  airiniuch  na  imdai  SC.  10; 
FB.  55;  i  n-airinuch  ind  rigthige 
FB.  2;  12;  p.  309,  35  (airenuch); 
i  n-airinuch  na  buidni  sin  „at  the 
liead  of  that  party"  Mann,  and 
Cust.  III  92;  PI.  Nom.  airinich 
créduma,  airinig  airgdidi  FB.  55 
(.airenech  Eg.). 

airisein  stehenbleiben,  Buhe\ 
rgl.  sessom,  tairissem,  assissiur.  — 
Dat.  oder  Acc.  for  anad  ocus  for 
airiseom  FA.  31 ;  Acc.  ar  na  léictis 
airisium  áóLU.p.Bd^,  le  {Aid.  Ech.). 

airiuclán  kleines  Ha u s,  Demin. 
von  airicul  {Stokes).  —  Sg.  Nom. 
m'airiuclán  SP.  III  1. 

airithe  i.  deimin  no  follus  CDav. 
p.  49.  —  Sg.  Nom.  in  fairend  on 
airithe  p.  170,  i4? 

airle  F.  Bath;  vgl.  comarle; 
far  n-arle  i.  for  comarli  Lü.  19»,  26. 


—  Sg.  Nom.  tathut  airle  lim-sa 
ris  ScM.  3,  15;  issi  ar  dag-airle 
{lies  ar  n-dag-,  vgl.  Ir.  Gl.  884) 
dies  ist  unser  guter  Bath  Wb.  291»,  17. 

airlech  „a  skirmish"  CB.  — 
Sg.  Gen.  glic^ci  ind  airlig  FB.  46; 
suanemuin  a  n-airlig  ar  a  m-braigti 
LU.  p.  94,  22  {„the  ropes  of  their 
slaughter  on  their  necks"  Stokes, 
Bem.^  p.  67.) 

CO  ro  airlestar  Gl.  zu  conid 
n-arlaid  Hy.  5,  20. 

airlim  consulo.  —  Praes.  sec. 
Sg.  1  CO» -airlin-se  consulerem 
Ml.  54e;  Pass.  Praes.  Conj.  PI.  3 
airliter  cumni  SC.  25. 

occa  n-airleg'eiid  beim  Lesen 
derselben  p.  19,  37;  vgl.  ro  ba 
oc  legund  fui  in  legendo  Z'^.  487. 

cain  airlice  SC.  26,  vgl.  cain 
airlicte  ,,the  laio  of  restoration" 
O'Don.  Swppl.  airlim. 

airlieim  III  ich  leihe.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  crenar  odhar  airlicthar 
{„is  bought,  is  pledged,  is  let  on 
hire"  Stokes,  Bem.^  p.  84)  O'Dav. 
p.  108  odhar. 

airin  Ort,  i.  baile  no  inad  O'Dav. 
Gl.  p.  54. ,  —  Sg.  Nom.  cia  airm 
i  n-dom  facca  tvo  hast  du  mich 
geseihen  ScM.  11;  ci-si  airni  hi  ta 
SiVZe  «00  ist  dieser  SC.  13;  31;  airm 
irro  trebsat  25;  cairm  100  Hy.  5,  2i; 
Acc.  acht  CO  fiasur  in  n-airm  ata 
loenn  ich  nur  wüsste,  ico  er  ist  SC.  16; 
CO  rancatar  co  airm  i  m-bói  Fand 
bis  sie  dahin  gelangten,  wo  F. 
war  SC.  14;  28;  29;  33;  FB.  07; 
Hy.  5,  70. 

áirmim  III  ich  zähle;  numero 
Z^.  435;  von  áram  Zahl.  —  Praes. 
Sg.  1  ni  airmiu  Hy.  5,  41  (airmo 
.Fr.).  —  Imperat.  Sg.  2  airim-sea 
iat  zähle  sie  p.  41,  13.  —  Praet. 
Sg.  1  ni  ro  airmius  Gl.  zu  ni  ru 
(a)irmiu  Hy.  5,  41;  3  ro  airim 
p.  41,  13.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
UÍ  armither  FA.  18.  —  Praet.  Sg.  3 
ro  hairmed  p.  42,  36. 

aimecht  i.  fagail  no  frith  ut  est 
„i  n-airnecht  co  náibhe  corpan  saor 
Stefaine  {^Fél.  Aug.  3)  O'Dav.  p.50. 
Allein  die  Handschriften  des  Félire 
haben  airecht,  aimecht  scheint  erst 
23* 


airnigim 


356 


aithech 


später  nach  Analogie  des  Perf.  Act. 
ainic,  airnic  gebildet  zu  sein;  ni 
con  airnecM  and  Hy.  5,  86.  —  airecht 
Perf.  Pass.  von  airec  finden.  — 

airnigim  ich  bitte,  bete.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  arniged  Hy.  2,  26 
{Gl.  i.  dognith  ernaigthe). 

airnigtlie  s.  ernaigtlie. 

airriu-F'5.22?  für  airdiu,  Compar. 
von  árd? 

airscéle  N.  {berühmte)  Erzäh- 
lung; vgl.  ur-sgéul  „a  fable,  novel, 
romance"'  O'P.  —  Sg.  Nom.  airscela 
ScM.  15;  PI.  Dat.  ar  th'airscélaib 
TE.  5. 

airslébe  Hy.  5,  u  (eirlébe  Fr.), 
hängt  mit  sliab  Berg  zusammen; 
„on  a  mountain-side"  Stokes. 

airthend  FB.  63  Hafer? 

airther  Osten.  —  Sg.  Gen.  naim 
áirthir  in  domain  die  Heiligen  des 
Ostens  der  Welt  FA.  4  (oirtliiV  LBr.) ; 
Dat.  i  n-airthiur  thiri  na  nsem  im 
östlichen  Theile  des  Landes  der 
Heiligen  FA.  4  {oirthur  LBr.); 
i  n-airthiur  in  broga  CG.  4;  a  n-air- 
thair  a  thige  p.  20,  30,  vgl.  ibid.  21; 
Acc.  arindi  atreba  airther  toeil  er  den 
Osten  bewohnt,  Gl.  zu  eous  Z'^.  275. 

hais  i.  broga  O'Dav.  p.  96; 
PI.  Nom.  asai  Corm.  p.  20  fual ;  ban- 
assa  women's  shoes  O'Don.  Suppl. 

ais  Buchen.  —  Acc.  mátan  mag- 
lorci  móri  fria  ais  FB.  37;  aslang 
Andle  dar  ardd-ais  Lg.  17,  8;  corra 
gaib,  a  chend  dar  aiss  ScM.  20; 
ro  feuch  tar  a  ais  orrtha  „he 
looTced  back  upon  them"  Torr. 
Dhiarm.  p.  74. 

ais  „consent,  free  will"  O'Don. 
Suppl.  —  Gen.  aise  O'Don.l.  c;  Dat. 
ar  ais  no  ar  écin  TE.  19  Eg.;  ar 
ais  no  ar  éigean  .,by  fair  means 
or  foul"  Torr.  Dhiarm.  p.  138. 

ais  FB.  17? 

aislinge  Vision,  Erschei- 
nung; Corm.  Transl.  p.  13.  — 
Sg.  Nom.  aislinge  Gl.  zu  adbul 
fisi  Oss.  III  3;  Acc.  atconnarc  .  . 
aislingi  SG.  12. 

aisueisim  ich  spreche,  sage, 
beschreibe'^.  —  Praes.  Gonj.  Sg.  2 
ni  aisneisea  co  glórach  SC.  26 
(aisnesi  H).  —  Inf.  Nom.  aisneis . .  in 


comded  FA.  9  (a  aisnes  LBr.); 
Acc.  ni  chumaic  . ,  nech  . .  aisnes  na 
n-oirecht  sin  FA.GLBr.  (innisin  L  U.). 

ait  „pleasant"  O'B.;  s.  brig. 

áit  Ort.  —  Sg.  Nom.  áitim-biat 
FA.  34;  ait  taige  „the  site  of  a 
house"  Ir.  Gl.  191. 

aitcliid  s.  ateoch. 

aite  M.  Pflegevater,  Er- 
zieher. —  Sg.  Nom.  aite  Isu  Gl. 
zu  Joseph  Hy.  1,  17;  CG.  1  LU. 
(aide  j9.  141,  23);  a  haite  na  ingene 
Lg.  7;  a  haiti-si  Lg.  6;  ba  haiti 
dó  Fergus  SG.  3;  ba  haidi  do 
Amorgini  p.  142,  17;  Gen.  oc  ur- 
gartigud  a  aiti  SC.  24;  do  thig 
m'aiti-sea  FB.  66;  Acc.  eter  aite 
is  chomalta  SG.  29,  3. 

aite  i.  aicde  aedificium  O'Don. 
Suppl.;  i.  cumdach  O'Dav.  p.  55. 
—    Sg.   Nom.    aidde    ocus   aittreb 

FA.  30;  PI.  Acc.  tar  aittiii  FB.  47. 
aitge  s.  itge. 

áith  scharf;  „keen"  Corm. 
Transl.  p.  8  aithech;  aith  i.  ger 
ut  est  aith  amhail  altain  O'Dav. 
p.  53;  (aith  i.  luath  ibid.  52).  — 
Sg.  Nom.  tene  .  .  aith  p.  141,  14 
(tene  aith  „sharp  fire"  Corm.  Transl. 
p.  12  aithinne);  aith  im  og  begierig 
nach  dem  Ei  Oss.  I  12;  Dat.  co 
n-altain  aith  FB.  46;  PI.  Nom. 
clocha  . .  aithe  p.  190,  27. 

aith -briste  gebrochen,  auf- 
gerieben. —  Nom.  am  scith  aith- 
bristi  FB.  82;   aithbriste  trog  87. 

aithches  Frati  eines  aithech 
Corm.  p.  4. 

aith-dibergaeli  s.  dibergach.  — 
PI.  Nom.  aithdibergaig  ocus  fir 
legind  pridchait  erisi^^.27(.,w7wto/» 
reavers"  Stokes). 

aithe  F.  Schärfe.  —  Gen.  aithe 
aenbroit  FB.  37  Eg. 

aithech,  athech  M.  Mann  aus 
einer  der  unteren  der  besitzenden 
Glassen,  nach  dem  Crith  Gablach 
{Mann,  and  Gust.  III  p.  469)  einer 
Unterabtheihtng  der  bo-aire ;  „Cham- 
pion" in  den  romantischen  Erzäh- 
lungen, dann  „vassal",  „f armer", 
mit  der  Nebenvorstellung  des  Bäu- 
erischen und  Ungeschlachten.  Daher 

FB.  39    der    Unhold    so    genannt 


aithech 


357 


aittreb 


werden  konnte,  hei  dessen  Beschrei- 
bung man  an  Iwein  435  ff.  erinnert 
tcird,  aithech  din  náraa  áith  („a 
keen  foe'%  ni  ainm  acht  do  dheg- 
laech  Conn.  p.  4 ;  flaith  ocus  aithech 
„lord  and  vassaV  Tlrech.  Annot.  1 : 
aithech  tighe  i.  fer  tighe,  ut  est 
luighe  in  aithigh  thighe  ocus  na 
haithaige  thige  i.  hen  tighe  O'Dav. 
p.  51;  Coi-m.  Transl.  j)-  IX.  Vgl. 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom.  aithech 
FB.  38;  Gen.  cluchi  ind  athig  39; 
do  raith  a  hathig  Hij.  5,  87  {Gl.  a 
fir  muintireV,  aithig  ibid.  ci. 

aithech  i.  fer  braith  Lügner 
O'Bav.  p.  48.  Hierher  la  borg  dub 
aithech  FB.  71?     Vgl.    eithchech. 

aithechus  i.  laochdacht  O'Dav. 
p.  49  aithech. 

aithed  Entfliehen,  Durch- 
gehen-, „elopement",  im  Titel  vieler 
Sagen,  vgl.  0' Curry  On  the  Ms. 
Mat.  p.  294,  589.  —  Bat.  luid  .  .  for 
aitherf  p.  143,  2. 

altheuim  I  committo,  trado.  — 
Imper.  PI.  2  aititnid  übergebt  sie 
FA.  19LBr.  vtabraid  LU.).  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  ni  athenar  ScM.  3,  e; 
aithnir  „committitur,  is  given  in 
Charge"  O'Don.  Suppl.   Vgl.  aithne. 

nir  aitherracht  beim  nicht  wieder- 
holte er  einen  Schlag  FB.  81,  nir 
aitherrech  Eg.,  lässt  einPraes.  aither- 
riuch  erschliessen,   Inf.   aitherrech. 

aitherrech  repetitio  Ml.  133*, 
vgl.  Goid.^  p.  24.  —  Dat.  adverbiell 
aithirriuch  iciederum  311.  134c, 
rursus  Z^.  609 ;  atheroch  CG.  d  LU.; 
SC.  33  (aitherracb  H.):  atheruch 
SC.  18  (aitherrach  H.). 

aithesc  N.  Bericht,  Bath;  ad- 
monitio  Z^.  869.  —  Sg.  Nom.  an-aith- 
esc . .  iss  ed  ro  raid-seom  TE.  12  L  U. : 
Dat.  atrubradar..d'oenaithiusc  TE. 
2  Eg.;  buidig..dond  athesc  ScM.  4; 
Acc.  ro  raidset  a  n-athesc  ScM.  2; 
lasin  n-athesc  sin  FB.  7;  raidis  a  ai- 
thiuscc  p.  145, 10 ;  PI.  Acc.  aithescae 
ScM.  2  M.,  athiusca  H. 

aithgne,  aidgne  cognitio,  re- 
cognitio  Z^.  869.  —  Gen.  comartha 
n-aithgni  FB.  59  Eg.\  Acc.  saig 
aithgne  forru  p.  144,  24.  —  Vgl. 
aichne. 


althguim  ich  erkenne.  —  Praes. 
sec.  Sg.  2  inn  dathgnitae  würdest 
du  sie  erkennen  p.  144,  21  (Jies 
'gnithae);  3  nir  forfaemusa  mnái 
atgnead  fer  LU.  p>-  124^,  31;  ni 
raM  la  \j\tu  fer  asaithgnedi^i?.25. — 
Perf.  Sg.  1  atot-athgén  ich  erkannte 
dich  TE.  5  Eg.  {vgl  Gramm.  §  246); 
3  nis  n-athgeóin  Lg.  9;  atgeóin 
FB.  70  (aithceoin  Eg);  nach  aith- 
geuin^).  144,  22;  PI.  1  atgénamniár 
FB.  46;  48;  3  atgenatar  FB.  25. 

dia  n-aithiget  s.  taithigim. 

aithirge  s.  aithrige. 

aithle  U  eberbleib  sei?  aithle 
tened  „remnant  of  fire"  Corm. 
Transl.  2).  12  aithinne;  foloman  . . 
i.  ainm  don  aitli  bruit  Corm.  p.  20 ; 
vgl.  aithle  i.  seanbhrat  („an  old 
garment")  O'Clery.  —  Adverbiell  as 
a  aithle  sin  tJiereafter  Corm.  Transl. 
p.  7:  a  haithle  a  n-oenaig  „after  their 
fair"  FA.  30  (aithli  ohne  a  LBr.). 

aithne  N.  depositum  Z^.  869. 
Vgl.  aithenim. 

ha  haithniam  Lg.  17, 11,  corrupt, 
für  aichnium?  s.  S.  90. 

aithrech  reuig,  unzufrieden; 
aidrech  paenüens  Z^.  869.  —  Nom. 
nar  bat  aithrech  SC.  26;  bid  aithrech 
a  coli  Lg.  5,  11  adrech  £c.). 

aithrige  F.  Reue,  Busse; 
aithirge  paenitentia  Z^.  869  (Wh. 
SG.);  athirge  South.  Ps.  {Goid.^ 
p.  58).  —  Gen.  ses  atrige  lere  Leute 
von  fleissiger  Busse  FA.  23  (aitrigi 
LBr.);  Acc.  cen  aithirgi,  fri  ithirgi 
Z'^.  248;  dognith  ernáigthe  ocus 
athrige  Gl.  zu  Hy.  2,  26. 

aitire,  aittire  Bürgschaft, 
Bürge;  hostage,  guarantee  Coi'm. 
Transl.  p.  12.  —  PI.  Nom.  aitttn 
na  trénfer  FB.  8;  atrachtatar  na 
aittiri  13;  Gen.  de  inchaib  na 
n-atairi  ibid.;  Acc.  togaid  aitm  de 
7.  —  Vgl.  eterius. 

aittiu  s.  aite. 

aittrebiNT.  Wohnsitz,  Wohnen; 
Lif  zu  aittrebaim.  —  Sg.  Nom.  dianid 
erdalta  a  haittreb  sie  zu  bewohnen 
FA.  14;  sir-aittreb  34;  aidde  ocus 
aittreb  diabail  30;  Dat.  do  bith- 
aittreb  flatha  nimi  um  für  immer 
zu  bewohnen  34;  Acc.  ferait  a  n- 


aittrebaim 


358 


all 


aittreb  isin  glind  FA.  22;  PI.  Nom 
a  n-aitreba  ihre  Wolmstätten  14.  — 
Vgl.  com-attreb. 

aittrebaim  II  ich  bewohne.  — 
Praes.  Sg.  3  atreba  habitat  Z^.  434 
rel.  aittreftus  FA.  12  LBr.;  PI.  3 
nis  aitrebat  JPA.  12;  ni  aittrebat  29 
aittrebait  in  cathraig  sin  12. 

al  =  ol,    or   inquit,  p.   144,   i8 
22;  30 ;  145,  4;  all  se  p.  144,  15. 

al  asbert  TE.  2  LU.? 

alaclit  schioanger  CG.  6  LU. 
(torruch  Eg.). 

álad  Wunde;  O'Dav.  p.  120 
tiscail.  —  8g.  Nom.  álad  oengae 
die  Wunde  eines  Speers  On  the 
Mann,  and  Cust.  III  450;  PI.  Nom. 
álta  Ina  thóeb  liss  FB.  24. 

alaile,  N.  alaill  alius  Z^.  359; 
vgl.  araile.  —  Sg.  Nom.  indala 
n-ai  . .  alaili  SC.  8 ;  Gen.  ata  lá 
i  n-degaid  alaili  TE.  12  LU.;  hi 
comchetfaid  alaili  p.  310,  4;  Dat. 
atraig  cach  fer  di  alailiu  Lg.  1;  9; 
Acc.  on  trath  sa  co  alaile  FB.  24;  ni 
thairmescad  nach  ai  alaile  FB.  42. 

alaim  I  ich  ernähre,  erziehe. 
—  Praes.  Sg.  3  not  ail  alit  te  Z^. 
430.  —  Fut.  Sg.  3  is  messe  nodn- 
ailfea  p.  141,  4.  —  T-praet.  Sg.  2 
ro  altaisi  CG.  5  Eg.\  3  alt  Deich- 
tire  in  mac  GG.  3  iZ7.;  rom  alt 
p.  328,  1.  —  PI.  3  rom  altsat 
p.  328,  18.  —  Praet.  auf  -ta  Sg.  3 
alta  Dectire  in  mac  CG.  3  Eg.; 
bái  in  mac  altae  CG.  b  LU.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  alair  leo  CG. 
4  Eg.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  alta . . 
Etain  .  .  la  hEtar  p.  131,  10;  co 
n-altá  GG.  5  LU.  —  Fut.  Sg.  3 
ailebthair  Lg.  6  (ailfithir  Eg.)  — 
Praet.  Sg.  3  ro  alt  la  Conchobar 
Lg.  6;  conn  alt  p.  142,  23.  —  Inf. 
tria  ailemain  Sencha  form  p.  324 
{Tochm.  Em.).  —  tri  altram  Fergusa 
form  p.  328,  6,  s.  altrom. 

álaiud  schön;  alind  decorus, 
formosus  Z'^.  795;  Gl.  zu  cain  Hy. 
1,  2;  áluinn  „heautiful"  O^Don. 
Gramm,  p.  112;  cid  maith  cid  olc, 
cid  alind  cid  etig  SG.  281»,  6.  — 
Sg.  Nom.  ba  hálaind  CG.  2  LU. 
(haluinn  Eg.)-  SG.  33,  26;  27;  SP. 
IV  4;  is  alaind  cech  n-derg  SC.  43; 


alaind  bantrocht  SC.  34, 7;  17;  alaind 
liiadam  SG.  37,  2;  alaind  a  li  SC.  38; 
ba  hálaind  .  .  ocus  ba  hamra  in 
tochim  FB.  7;  20;  mac  alaind  Aililla 
Lg.  1  ic;  Sg.  Gen.  F.  áilne,  áille 
O'Dow.  Gr.  p.  112;  PI.  Nom.  bri- 
athra  aildi  verha  pulchra  Z^.  45; 
ingni  ailli  TE.  4  Eg.;  áilli  a  blai 
Lg.  17,  33;  da  ech  . .  com-alli  gleich 
schön  p.  310,  13;  Dat.  de  mnaib 
aille  oentamá  SG.  44, 13  (ailli  H.).  — 
Adv.  alaind  ro  dingestar  Gl.  zu 
dedaig  Hy.  3,  3.  —  Comparat.  áildiu 
pulchrior  Z^.  275  {später  áilne,  aille); 
ba  aildiu  cacb  cruth  araili  FB.  28; 
im  Sinne  des  Superl.:  in  rop  ailliu 
lim  Lg.  18,  5;  ailliu  do  chingdis 
Lg.  17,  3  Lc;  ingen  as  mór-ailliu 
Lg.  6  (is  móráillim  Fg.).  —  Superl. 
in  da  en  ba  haildem  dib  SC.  6 
(haillem  H.)\  fer  .  .  as  aldem  di 
feraib  hErend  FB.  51  (is  ailldem 
Fg.);  p.  310,  31;  TE.  2  LU. 

iar  n-albai  p.  131,  25? 

aide,  alle  F.  Schönheit  {von 
alaind);  aille  „heauty"  Corm.  Transl. 
p  165  uall.  —  Sg.  Nom.  alli  dath 
SC.  33,  4  (ailde  H);  Dat.  co  n-aldi 
datha  SC.  31,  4;  ar  á  áildi  ade  Gl.  zu 
Bersdbae  forma  captus  Ml.  32»,  22. 

ale,  alle  Adv.,  0  soin  ale  „from 
that  time  forward"  O'Don.  Gramm, 
p.  263.    Vgl.  alla. 

ale  FB.  92? 

ale  s.  aile. 

álgenaigim  III  ich  mildere,  be- 
sänftige {von  áilgen);  tarda,  lentor 
Z\  435.  —  Praes.  Sg.  3  álgenigid 
mitigat,  tardat  2^.  437.  —  Inf.  in 
tan  . .  no  bid  . .  oca  halgenugud-si 
wenn  er  sie  besänftigen  icollte  Lg.  18. 

alges  s.  allges. 

alle  angenehm,  erwünscht? 
mád  alic  duib-si  SC.  45,  26;  47;  ba 
halic  leis  FB.  75. 

alid  s.  állim. 

aliud  s.  alaind. 

1.  all  N.  Zügel;  i.  srian  O'Cl.  — 
PI.  Dat.  CO  n-allaib  óir  ScM.  20; 
Du.  Nom.  da  n-all  n-abda  FB.  45; 
da  n-all  n-aphthi  n-intlasse  LU. 
p.  113a,  43  {Siab.  Goncul.);  da  n-all 
n-dúalcha  FB.  45;  51;  dia  n-all 
dúalcha  FB.  47;  p.  310,  30. 


all 


359 


altnidecht 


2.  all  i.  lán  Gl.  zu  Fei.  Jan.  6,  vgl. 
com-all. 

3.  all  i.  úasal  Gl.  zu  Fei.  Jan.  6; 
hierzu  all-togu  SP.  V  9?  vgl.  ran- 
toga  „right  noble  clioice"  Stokes, 
Fei.  Jan.  6.  —  Vgl.  aill. 

4.  all  „great,  prodigious,  mighty" 
O'M.,  nicht  verschieden  von  oll? 

5.  all  N.  Fels;  cliff,  itir  da  n-all 
O'Don.  Suppl.;  all  n-glaine  „rock 
of  purity"  Stokes,  Fei.  Jan.  6.  — 
Äcc,  CO  n-ecmaing  a  tul  immon 
n-all  FB.  70,  vgl.  doUeici  a  cend 
immon  cloich  Lg.  19. 

6.  all  inguit  p.  144,  15,  s.  ol. 
alla,    ein  Baumadverb ,    das   in 

gewissen  Verbindungen  häufig  vor- 
kommt: alla  astig  Gl.  zu  intus, 
allamuig  i^alla  amuig  outside,  O'Don. 
Suppl)  Gl.  zu  foris  Gild.  Lor.  86 
(nullo  membro  foris  intus  egrotem); 
alla  nair  (alla  anair  On  the  Mann, 
and  Cust.  III  ji-  458)  und  alla  thoir 
on  the  east  side,  alla  thiar  on  the  tvest 
side  O'Don.  Gramm,  p.  263:  „away 
{far  off)"?  Onthe  Mann.  Illlndex. 
—  connoebaib  Alban  alla  Hy.  1,  53 
{Gl.  i.  fri  muir  anaii*).  —  Vgl.  an-all. 

alla  Interject.  FB.  84. 

allaid  wild  {Gegentheil:  cendaid 
zahm  Corm.  p.  12);  cú  allaid  Wolf, 
lupus  Ir.  Gl.  417;  ag  allaid  cervus 
Corm.  p.  12  cerchaill;  onager  Ir. 
Gl.  389.  —  Sg.  Nom.  torc  allaid 
Hy.  5,  57;  in  mucc  allaid  Gl.  zu 
atios  Hy.  5,  57;  Acc.  in  sinnach 
n-allaid  Hy.  5,  ei;  p.  46,  21;  PI. 
Nom.  coin  alta  Hy.  5,  60;  SP.  1  5. 

allam  Gl.  zu  érlam  Hy.  5,  95, 
ihre  Hand. 

all-baeh  FB.  52,  all-chliu  53 
wohl  zu  all  i.  úasal? 

allmar,  O'Beüh/s  .,allabhar 
savage,  wild"?  —  PI.  Nom.  allmair 
FB.  45;  p.  310,  u. 

aliud  Ruhm;  i.  nos  („custom" 
Stokes,  (fBeüly  hat  auch  „fame") 
no  alad  {„fame"  O'Don.  Suppl) 
i.  a  laude  i.  on  molad  („from  the 
praise")  Corm.  Transl.  p.  14;  alladh 
i.  oirdhearcas  „fame,  eonspicuous- 
ness"  O'Cl.  —  Sg.  Nom.  ni . .  a  úaiU 
nach  a  aliud  nach  a  airechas  FB.  79 
(allad   Fg.):    Dat.    ar    aliud    ocus 


ergna  ocus  aurlabra  FB.  19;  ar 
aliud  ocus  gail  ocus  gasciud  FB.  61. 

allus  p.  141,  19  s.  los. 

alltar  alter.  —  Gen.  ar  amainsib 
in  chentair  ocus  ar  phein  in  alltair 
„from  the  tviles  of  this  icorld,  and 
from  the  punishment  of  tlie  other" 
Gild.  Lor.  Gl.  147. 

a\ma,Heerde,  Schaar; „alierd, 
a  number  of  coics"  O'Don.  Suppl. 
—  PI.  Dat.  almaib  tor  mit  Schaaren 
von  Helden  ScM.  21,  6;  Acc.  almai 
énlaithe  FB.  49;  p.  310,  19. 

almsau  =  s^.erjf^oovvfj;  i.  quasi 
elimsan  ab  elimosyna  Corm.  Gl. 
p.  2.  —  Sg.  Gen.  na  halmsaine 
Corm.  Gl.  p.  2;  PI.  Nom.  almsana 

FA.  27  (almsanu  LBr.);  Dat.  dia 
n-almsanaib  FA.  27. 

1.  alt  Art.  —  Sg.  Dat.  don  alt  air- 
chitail  issiu  „fo  the  present  species" 
Corm.  Gl.  p.  3  anair;  fón  alt  cétna  auf 
dieselbe  Weise  SC.  8;  PI.  Gen.  dia 
sloindead  na  n-ilalt  „to  distinguish 
the  various  species"  Corm.  Gl.  l.  c. 

2.  alt  i.  aircetal  O'Dav.  p.  47. 

3.  alt ,  Joint"  Corm.  Transl.  p.  56 
deach.  —  Nom.  cecb  n-alt  FB.  37 
Eg.;  Dat.  don  alt  Gl.  zu  jugulum 
Gild.  Lor.  Gl.  201. 

4.  alt  („cliff"  or  „height")  ab  alti- 
tudine  Corm.  Transl.  p.  4;  vgl. 
altcymr.  allt  collis  Z'^.  113.  —  Sg. 
Dat.  i  n-ailt  Hy.  5,  1. 

5.  alt  i.  teach  (Haus)  O'Dav. 
p.  54;  vgl.  ailt. 

tria  alt  Lg.  17,  31? 

alta  s.  alad. 

altan  F.  Basiermesser;  i. 
scian  bearrtha  O'Dav.  Gl.  p.  54 
alt.   —  Sg.  Dat.  co  n-altain  aith 

FB.  46;  Acc.  is  aith  amail  altain 
O'Dav.  Gl.  l.  c;  amal  in  n-altain 
n-áith  sicut  rasoi'ium  acutum  Ml 
col.  301  {Goid.'^  p.  14\ 

altfad  m-brochbilada  FB.  46? 
vgl.  borrfad. 

altuide  scharf  {wie  ein  Basier- 
messer), von  altan.  —  tene  . .  aith 
goirt  ailtnidi  p.  191,  14;  aithe  gtVa 
altnide  p.  190,  27. 

altuldecht  F.  Schärfe.  —  Dat. 
no  thescbad  finna  fri  gaith  ar  altni- 
decht FB.  91. 


altram 


360 


altram  Nahrung ,  Ernähren, 
Erziehen;  nutritio  Z'^.  771;  „nur- 
ture"  Corm.  Transl.  p.  2.  —  Sg. 
Gen.  do  chuindchid  á  altrama  „do 
demand  his  nutriment"  Ml.  [Goid.^ 
p.  18);  am  tualuing  mu  dalta  alt- 
rammo  do  rig  p.  142,  5  {ich  bin 
im  Stande  meine  Pfleglinge  könig- 
lich zu  erziehen?);  Acc.  tri  altram 
Fergusa  form  p.  328,  6. 

am-  ist  Vorsatzpartikel  von 
neefativer  Bedeutung,  s.  am-los, 
-riar,  -ulach.  Vgl.  Z\  860;  Wi. 
Gramm.  §  401;  Corm.  Transl.  p.  3. 

am,  amm  N.  Zeit.  —  Nom. 
{oder  Acc?)  a  n-am  {mit  nachfol- 
gendem Relativsatz)  als  CC.  6;  in 
am  p.  310,  i;  Dat.  iar  aim  nach 
{einiger)  Zeit  SG.  33,  5;  in  aim  als 
FB.  70.  —   Vgl  tan. 

am  wahrhaftig,  engl,  in  sooth, 
eine  hetheuernde  Partikel  wie  ém.  — 
ni  pam  slán-sa  am  Lg.  7;  „cid  as 
mó  miscais  lat  atchi"  ar  Conchobar. 
„Tussu  am"  or  si  Lg.  19;  cid  am 
^vas  denn  ScM.  10;  ni.  ba  dirsann 
in  galur  sin  am  TÉ.  7  Eg.]  trúag 
am  sin  TE.  9,  25C?). 

am  ich  bin,  sum  Z^.  487;  Wi. 
Gramm.  §  384 ;  wird  nur  als  Copula 
gebraucht,  aber  nie  mit  der  Negation 
verbunden.  —  Sg.  1  am  celi-sea  Co- 
naill  FB.  39;  am  escid-sea  FB. 
35;  31;  p.  40,  20;  141;  4;  5;  29; 
p.  142,  1;  5;  SP.  II  12;  uair  is  am 
ben-sa  curad  cáin  FB.  30  {vgl.  Wi. 
Gramm.  §  385);  is  am  slán-sa  TE. 
14  Fg.]  cid  indiu  bad  am  slán-sa 
TE.  10  LU.]  so  ist  wohl  auch  mad 
am  zu  trennen  FB.  32  Eg. ;  für  is 
ed  am  Lg.  18,  3  ist  wohl  mit  Lc. 
tatham  mihi  est  zu  lesen,  vgl.  jedoch 
ccin  am  messe  du  thabairt  doraid 
du  glé  for  mu  mud  SP.  II  16; 
selten  im:  ar  is  im  ingen  ercnid 
TE.  9, 10.  —  ^  at  banlendan  FB.  18; 
at  ferr  do  laech  andó-sa  ScM.  16; 
iss  at  slán-sa  TE.  14  Eg.-^  ro  päd 
at  slán  TE.  10  LU.:,  is  att  ail-siu 
dam-sa  ocus  bid  at  ail  SC.  43.  — 
3  is  coir  FB.  9;  41;  SC.  6;  17; 
29,  22;  33,  27;  35;  41;  43;  45,  22; 
is  maith  sin  SC.  34;  is  gle  Lg.  18,  23; 
is  amra  amlaid  TE.  14  LU.]  is  ferr 


FB.  6;  26;  28;  SC.  44,  10;  is  ecen 
dam  a  dútracht  SC.  44,  e;  is  banna 
ria  frais  ón  trá  FB.  52;  SC.  30,  10; 
SP.  IV  1;  is  err  thrén  FB.  71;  23; 
is  lat  in  fer  SC.  44,  5;  is  é  seo 
iarom  forcetul  no  gnáthaiged  FA. 
32;  33;  FB.  9;' SC.  13;  33,  s;  45, 13; 
is  he  SP.  III  4;  is  dom  chuitbiud-sa 
ón  FB.  61;  ocus  sé  (für  is  é)  os 
adart  fir  i  sirc  SC.  23;  isl  mo 
riar-sa  FB.  16;  issi  lanamain  ro 
failsad  Lg.  16;  is  hi  sin  TE.  5  Fg.; 
p.  131,  28;  140,  24;  144,  25;  issi 
daw  cétna  tír  coso-rancatár  FA.  4; 
23;  iss  ed  láa  and  sin  immanarnic 
do-som  frisin  Liath  Macha  FB.  31; 
SC.  1;  iss  ed  attach  adessam  Hy.  1,  4; 
ind  flaith  is  ed  a  orbbae  SP.  V  11 ; 
is  lat  lucht  diar  bo  soirb  in  sét 
sain  FA.  23;  31.  —  Mit  is  tvird 
ein  Begriff,  der  besonders  betont 
werden  soll,  vorausgenommen,  und 
die  eigentliche  Aussage  folgt  als 
Relativsatz  nach  {vgl.  franz.  c'est 
lui  qui  a  fait  cela):  ar  is  Conall 
ar  lin  a  chernd  cinges  ria  cach 
laich  FB.  23;  71;  SC.2d;  besonders 
häufig  mit  dem  Pron.  personale: 
M.  iss  é  non  dlig  FB.  14;  is  é 
gaiscedach  as  dech  FB.  14;  FA.  32; 
is  he  ba  sinser  FB.  81;  F.  issi  ro 
bad  banrigan  FA.  _  20 ;  ro  fetatar 
issi  lanamain  ro  failsad  Lg.  16; 
N.  iss  ed  adfiastar  sund  SC.  28; 
35;  Hy.  2,  1;  12;  24;  58;  FA.  17;  FB. 
9;  20;  PI.  is  iat  aittrebait  in  cathraig 
sin  FA.  12;  24;  25;  27;  28;  29; 
SC.  37,  20;  vgl.  it  é.  —  is  mé,  is 
tu  wie  franz.  c'est  moi,  c'est  vous 
ar  ii  mé-se  FB.  23;  TE.  13  LU. 
SC.  44,  8;  p.  141,  4;  CC.  5  Eg. 
is  mé  a  cnú  chridi  FB.  24 ;  SC.  4A 
CC.  5  Eg.\  is  tu  Isech  na  cernd 
FB.  10;  11;  SC.  29;  is  tussu  Iséch 
as  dech  FB.  9.  —  Auch  andere 
Satzbestandiheile  werden  so  mit  is 
vorangestellt:  is  dait  as  choir  a 
thabairt  FB.  9;  24;  41;  61;  SC.  4; 
5;  6;  34,  9;  46;  is  dia  acallaim 
dodeochad  SC.  10;  ar  is  tria  chin 
m-ban  bit  fernai  ferdlochtai  FB.  29 
24;  31;  Lg.  5,  9;  13;  17;  Hy.  2,  63 
iss  im  tir  ata  jj.  145,  7;  SC.  22;  41 
is  de  na  tic  a  hEmain  SC.  29,  21 


amach 


361 


is  and  asbert  FB.  13;  30;  32;  SC.  15; 
is  and  sin  batar  \]\aid  ina  terchom- 
ruc  SC.  24;  32;  is  indiu  curthir  in 
cath  SC.  32;  Lg.  5,  7;  is  amlaid 
trá  dorónad  a  tech  sin  FB.  2;  20; 
81:   SC    2;  23;    ar  is    amlaid  ata 

FA.  30;  is  malle  connuccabsat  Hy. 
2,  66;  5,  37;  ar  imad  na  treb  . .  iss 
aire  conopartatar  cócricha  i  n-hÉre 
CC  2  LU.;  is  wird  sogar  der  1.  Sg. 
am,  der  2.  Sg.  at  vorgesetzt  {vgl. 
Wi.  Gramm.  §  385):  is  am  ben-sa 

FB.  30;  is  am  slán-sa  TE.  14  Eg.; 
is  im  ingen  ercnii?  TE.  9,  lo  Eg.\ 
iss  at  slán-sa  TE.  14  Eg.:,  iss  att 
ail-siu  dam-sa  SC.  43.  —  Bei.  as: 
Ariel   arcaingel   as    cbometaid    dó 

FA.  16;  SC.  15,  i;  37,  is;  SP.  II 15; 
Hy.  5,  14;  ni  bréc  as  áil  dún  immut 

FB.  tíl;  92;  is-  dait  as  chóir  a 
thabairt  FB.  9;  is  móo  de  as  com- 
airche  airthiu  SC.  10;  ni  bo  ed  as 
mó  ro  gnathaigsem  dun  SC.  14; 
Lg.  19;  a  ben  ind  fir  as  dach  i  n- 
Ére  FB.  19;  9;  SC.  13;  Lg.  6; 
Hy.  6, 1;  FA.  15;  20;  fer  . .  as  aldem 
di  feraib  \xEvend  FB.  51 ;  déna . . 
amaZ  as  adlaic  let  FB.  62;  in  tan 
. .  as  mithig  BA.  18 ;  úair  as  TE. 
6  LU.  —  PI.  3  it,  at;  it  toirsig 
ocus  it  buaidertha  din  na  pecdaig 

FA.  14  LBr.]  it  liiathidir  gáith 
n-erraig  SC.  37,  e;  it  é  tri  maic 
Find  TE.  6  LU.;  it  é  sin  in  lucht 
ro  herbad  dóib  do  lesugud  FA.  28; 
SC.  5;  p.  144,  24;  26;  p.  20,  18.  — 
at  sowohl  imAnschluss  an  Partikeln, 
als  auch  selbständig  wie  it:  dia 
n-at  slána  a  secht  m-bliaiZwa  FB. 
9;   24;   at  móra  na  comrama  dait 

FB.  10;  SC.  45,  19;  p.  40,  20;  41,  u; 
at  lir  turim  thra  frassa  na  saiget 
FA.  29 ;  atodiuri  . .  ocus  at  trúaga 
na  gare  ibid.;  33;  cid  at  linmair 
FA.  13  {Stokes  theilt  FA.  p.  23 
ci-dat  ab);  cid  at  olcca  rúnu  ban 
TE.  9,  17  Eg.;  at  a  chomrama 
óenaidche  so  ule  FB.  89;  at  iat 
so . .  rig  batar  isin  dail  sin  SC.  22.  — 
Bei.  serchinnig  cláin  ate  colaig 
FA.  29  {vgl.  andaiti  unter  tau). 

amach  s.  ammacli. 
amai,  amae,  Bestandtheil  verschie- 
dener Interjectionen  des  Schmerzes 


oder  Schreckens;  fé  amse  „woe'sme" 
Goid.^  p.  180  {icohl  mit  Anspielung 
auf  Iat.  vae  mihi!);  SC  7;  FB.  35; 
aill  amai  FB.  25;  34;  61;  cid  amai 
FB.  34  Eg. 

amai,  amail  Praep.  (c.  Acc.)  und 
Conj.  wie;  gewöhnlich  abgekürzt 
am,  nicht  abgekürzt  Hy.  1,  30;  33;  37; 
amuil  CC.  1  Eg.  —  1)  Praep.  ut, 
instar  Z'^.  657  {vgl.  Stokes,  Goid.^ 
p.  14  not.):  amuil  gach  n-anrad 
CC.  1  Eg. ;  Simal  rétlaind  rig  FA.  10; 
amaZ  bruthu  FA.  34;  amaZ  flesca 
óir  SC.  31,  10;  amaZ  aed  FB.  68; 
am«Z  sin  FA.  34;  amaZ  soerdath 
Lg.  18,  16;  FA.  8;  17;  SC.  37,  9; 
FB.  37;  amai  tussu  Lg.  9,  amalt-so 
Lc.  amalt-sa  Eg.  —  Anstatt  amaZ 
sin  FA.  22  LBr.  und  34  LU.  ist 
wohl  a,mlaid  sin  zu  ergänzen.  — 
2)  Conj.  ut,  sicut  Z'^.  718:  a)  in 
Gleichnissen  [oft  mit  der  3.  Sg.Praes. 
in  relativer  Form)  amaZ  bis  FB.  44 ; 
meles  52;  sechnas  SC.  41;  bentair 
FB.  46;  48;  82;  amaZ  bid  fótrond 
fairrci  dimóre  FB.  85.  —  b)  in 
Vergleichen  mit  Thatsachen:  amai 
foedes  Hy.  1,  33;  soeras  37;  amai 
roanachtso;  amai  dorigni  imcossait 
inna  fer  FB.  16;  26;  39;  83;  87; 
amaZ  as  adlaic  let  FB.  62;  amaZ 
ro  bo  data  lais  11 ;  amaZ  ro  aurgnad 
FB.  13;  16;  25;  amaZ  do  rairgert- 
som  FA.  2;  6;  7.  —  c)  nach  Verbis 
sentiendiund  declarandi:  adfetamaZ 
atchonnairc    SC.   12;    29;    40;    48; 

FA.  6;  amaZ  doragad  airi  FB.  17. 
—  d)  zum  Ausdruck  des  Anscheins 
„als  ob"  mit  Temp.  seeund. :  amaZ 
na  beth  etir  als  ob  sie  nicht  vor- 
handen iväre  FA.  17;  FB.  11; 
SC.  49;  auch  Lg.  9?  —  e)  mit  Temp. 
hist.  wie  =  als:  amaZ  ro  batar  and 

FB.  91;  SC.  48. 

amainse,  vgl.  dimhmn&Q  jyrophecy, 
incantation  .  . ;  cunning ,  subtleiy 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Dat.  ar  áine 
ar  amainse  ar  chirt  p.  328,  10;  PI. 
Nom.  amansi  mora  na  mac  Oss.  I  7; 
biastai  granni  dracondai  cucund 
dofutitis,  tréna  a  n-araainsi  echdili 
cíadcutís  LU.  p.  114'',  17  {Siah. 
Concul.);  Dat.  ocum  imdegail  ar 
amainsib  in  chentair  ocus  ar  phein 


amainsiu 


362 


in  alltair  „protecting  me  from  fhe 
tviles  of  this  world,  and  from  the 
punishment  of  the  other"  Cfüd.  Lor. 
Gl.  147. 

amainsiu  Compar.,  vgl.  tressiu 
cach  gniaid,  eólchu  cach  druid, 
amainsiu  cach  filid  LU.  p.  123»,  28. 

amein  s.  amiu. 

amen  {christl.)  amen  p.  20,  23;  32. 

amin  Adv.  so,  ebenso-,  amin, 
amein  ita,  sie,  item  Z'^.  613.  — 
cia  beimmi  amin  nach  ré  SP.  II  13; 
forriuth  a  n-enech  ocus  a  n-inech- 
greso  amin  p.  141,  27;  hierher  auch 
amein  FB.  67  {auf  den  Satz  in  tan 
ata . .  hinweisend). 

am-glicc  unklug,  ungeschickt. 
—  Compar.  amglicu  t'echrad-su 
FB.  34  (aimglica  Fg.). 

am-labar  stumm.  —  Sg.  Nom. 
ingen  amlabar  Hy.  5,  43;  Dat.  0 
amlabar  a  muto  Z'^.  780. 

ammail  SP.  V  10  nach  StoJces, 
Goid.^  p.  178,  für  a  smail,  a  samail 
„his  liTce",  seinesgleichen? 

amlald  Adv.  so  {oi'zojg,  woe), 
häufig  in  der  Formel  isamlaid  {vor- 
iviegend  mit  einem  s>  est  ita  Z^.  610, 
von  mir  mit  Rücksicht  auf  die  unter 
ovTojg  angeführten  Stellen  in  is 
amlaid  getrennt,  vgl.  „is  amlaidh 
it  is  so"  O'Don.  Gramm,  p.  263. 
Da  jedoeh  auch  samlaid  in  diesen 
Texten  vorkommt,  so  könnte  auch 
diese  Form  in  isamlaid  enthalten 
sein.  l)ovro)Q:  ma  ro  bamar  amlaith- 
sin  TÉ.  13;  is  maithlinn  amlaid-sin 
TE.  14;  FA.  24;  is  amra  amlaid 
TE.  14  LU.;  FB.  52.  —  2)  uöe 
{gew.  is  amlaid):  is  amlaid  . .  ata 
in  rigsudi  sin  es  ist  so  dass  dieser 
Thron  ist  FA.  7;  11;  14;  17;  25; 
30;  35.  —  Das,  worauf  amlaid 
hinweist,  wird  angefügt  a)  mit  ocus 
{und):  is  amlaid  dochuadais  ocus 
gai  triat  bragit  es  ist  so  {dass)  du 
gingst  und  ein  Spiess  durch  deinen 
Hals  ScM.  14;  FA.  12;  TE.  9 
Eg.;   SC.  2;  33;  44;   FB.  20';   81. 

b)  mit  i.  (=  idon) :  is  amlaid  dog- 
nithe  in  tarbfes  sin,  i.  tarb  find 
do    marbad    SC.    23;    p.   309,   31. 

c)  mit  conid:  SC.  49.  d)  ohne  Par- 
tikel: is  amlaid  .  .  dorónad  a  tech 


sin:  sudigud  Tige  Midchuarta  fair 
FB.  2;  p.  311,  35;  CO  röchet., 
amlaid-sin  tarsin  n-glend  cétna:  íar 
mórgábud  FA.  22. 

am-les  Nachtheil,  Schaden; 
,,aimles  eíJí7"  O'Don.  Suppl  — 
Sg.  Nom.  nib  amles  SC.  11,  9;  Dat. 
ni  ar  chul  no  amles  TE.  13  LU. 

ain-li  Glanzlosigheit.  —  Sg. 
Nom.  a  fuacht  a  fot  a  hamli  SC.  30,  s 
{vom  Winter). 

amm  Zeit  s.  am. 

ammach,  amach  hinaus,  fort, 
spätere  Form  für  altir.  immach, 
in  älteren  Texten  noch  selten.  — 
tisa  ammach  SC.  34,  le;  luidh . . 
amach  p.  144,  10;  asa  cionn  amach 
aus  seinem  Kopfe  heraus  Gl.  zu 
Oss.  III  6  Ed.  (immach  L.) 

ammaigr,  amaig  draussen, 
spätere  Form  für  altir.  immaig.  — 
ammaig  FB.  21;  ro  leblaing-seom 
tarsin  c&thraig  ammuich  FB.  82; 
ammuig  88;  91;  ascnam  co  araile 
inse  mara  hErenn  amaig  ifi/.  1  Prae/". 

ammor,  amor  Trog,  Corm. 
Transl.  |>.  15.  —  ammbur  indlait 
,,a  washing  irough"  On  the  Mann, 
and  Cust.  III  p.  485. 

ammuin  SC.  4?  {„they  all  hegan  to 
contend  with  one  another"  0' Curry). 

ammus,  amus  M.  Nachstellung, 
Angriff,  Versuchung;  temptatio 
Wh.  2e  {Z\  788);  amus  longphuirt 
„attack  on  the  camp"  C/Don.  Suppl. 
—  Sg.  Dat.  {oder  Acc?)  ar  ammus 
Eochada  TE.  3  Eg.,  ar  amus  {in  ab- 
geschwächter Bedeutung)  ,,toivards" 
O'Don.  Gramm,  p.  288;  Acc.  ocus 
nis  lecea  sind  i  n-amus  n-dofulachtai 
und  führe  uns  nicht  in  Versuchung 
ff  Don.  Gramm,  p.  443;  PI.  Dat. 
asna  amsib  sin  Lg.  12  (asna  kathaib 
sin  Lc.  Fg.);  Acc.  amsiu  Gl.  zu 
conatus  noxios  Ml.  16*  2. 

amnas  hart,  rauh,  übelge- 
sinnt. —  Sg.  Nom.  in  macc  amnas 
der  unverschämte  Mensch  Hy.  5,  35; 
erchor  amnas  Hy.  6,  13  {Gl.  i.  am- 
innas  i.  drochinnas);  ba  hamnas  fri 
ecrata  Lg.  17,  42;  am  amnus  ar 
gail  p.  142,  1;  Acc.  fri  cech  nert 
n-amnas  Hy.  7,  43;  gairm  u-amnas 
FB.  84. 


363 


amne  Ade.  so;  ita,  sie  Z^.  613; 
steht  öfter  wie  unser  „so"  modal 
bei  räumlichen  Bestimmungen.  — 
in  maith  a  n-dub  so  amne  ist  diese 
Tinte  gut  so  Ml.  13*  (glossa  scrip- 
toris  codicis  atramentum  temptantis, 
infra  in  folio  Z^.  213):  fil  os  adart 
na  himda  thall  amne  der  am  obern 
Ende  des  Lagers  dort  so  ist  SC.  24; 
ind  uas  amne  asan  imda  ScM.  6  H. ; 
Etain  indiu  sund  amne  p.  131,  24. 

amos  M.  sateUes;  „a  hireling 
soldier"  Corm.  Transl.  p.  2  (i.  am- 
fos  i.  inti  nabi  foss  air,  acht  ho 
locc  do  locc);  amhas  a  soldier, 
O'Don.  Siippl.  —  PI.  Gen.  na  n-amus 
satilitum  LArd.  12a  {GoidJ  p.  69). 

—  Davon  amsa,  amsach,  amsaine. 
amor  s.  ammor. 

amor  Jammer,  „misery''  Stokes. 

—  nim  thairle  éc  na  amor  Hy.  6,  12 
{Gl.  isse  amor  éia  i.  iich  ach). 

amra  wunderbar  (oft  mit  maith, 
gut,  glossirt);  N.  Wunder;  i.  maith 
no  mirabilis  Gl.  zu  amra  Hy.  6,  2.  — 
Sg.  Nom.  amra  arad  Hy.  5,  12; 
amra  samud  Hy.  5,  13;  amra  plea 
ibid.  {Gl.  i.  bona);  p.  39,  10;  rl 
amra  Sc3I.  1;  TE.l  Eg.;  p.  311,  25; 
ba  amra  Hy.  5,  59  {Gl.  ba  maith); 
is  amra  amlaid  TE.  14  Lü.;  ba 
halaind  . .  ocus  ba  hanira  in  tochim 
FB.  7.  —  amra  di  ein  Wunder 
von  ihr  Hy.  5,  38  {Gl.  i.  maith);  73 
{Gl.  i.  maith  i.  do  BrigiY);  so  wohl 
aucfi  77  zu  lesen  (amru  LHy.^,  Gl. 
zu  dieser  Stelle:  i.  ro  bo  mór  in 
fiurt  do  Brig/i;  amra  tinne  senastar 
Hy.  5,  45;  amra  ro  gab  prainn 
Hy.  5,  68  {Gl.  i.  maith)  fofrith  amra 
Hy.  5,  79;  ba  mo  amra  arailiu  es 
loar  grösser  das  Wunder  als  ein 
anderes  Hy.  5,  75  {vgl.  jedoch  unter 
Dat.)  amra  tire  Wunder  von  einem 
Lande  p.  133,  2;  ba  amra,  retha 
Hy.  2,  9  (amra  Fr.,  amru  LHy.)\ 
Dat.  ba  mo  amru  arailiu  Hy.  5,  40 
(amro  Fr.)\  47;  boi  mar  de  amru 
inna  flaith  LU.  p.  121a,  9»  {Tochm. 
Em.);  Acc.  im  ardrig  n-amra  n-UlatZ 
FB.  28;  Hy.  6,  1  (i.  maith  vel  mi- 
rabilis); Voc.  a  maic  amrai  FB.  61; 
a  Oilill  amra  TE.  10,  1  Eg.\  PI. 
Gen.  ba  hóen  a  amra  es  war  eines 


ihrer  Wunder  Hy.  5, 43  (i.  do  fertaib 
Brigie).  —  Comparat.  amru  feraib 
SC.  31,  11  {der  tounderbarste  der 
Männer?);  amru  sceóil  SC.  31,  9; 
Hy.  5,  18  {sollte  beide  Male  amra 
211  lesen  sein'i).  —  Compos.  im 
Concobur  cloth-amra  FB.  28. 

am-riar  F.  „Opposition"  CR.  — 
Sg.  Dat.  ata  mo  c/torp  dom  aimréir 
TE.  9,  24  {vgl.  do  réir  far  colno 
secundum  carnem  vestram  Z'^.  659); 
Acc.  dáig  no  co  dingnea  m'amréir 
SC.  45,  25. 

am-reid  uneben;  iniquus  Z^. 
860.  —  Sg.  Nom.  rop  reid  remunn 
cech  n-amreid  Hy.  1,  34;  bid  reid 
riam  cach  n-amreid  „everything 
unsmooth  shall  be  smooth  before 
him"  Goid.'^  p.  56  {Cod.  Bern.). 

am-réith,  vgl.  O'Reilhfs  aimh- 
reidh  F.  strife,  uneasiness,  obstinacy, 
a  defile,  a  fastness.  —  PI.  Acc.  eter 
mothru  ocus  amréthi  FB.  47  (_aim- 
reide  Eg.). 

amroichlimm  p.  141,  21,  corrupt 
für  arfoichlimm. 

amsa  F.  Kriegsdienst,  von 
amos.  —  Sg.  Acc.  co  ro  gabsat 
amsai  aice  Lg.  11  (amsaini  Eg., 
amsain  Lc). 

amsach  M.  Soldat.  —  PI.  Nom. 
amsaig  Conchobair  Lg.  14. 

amsaine  F.  Kriegsdienst; 
miUtary  service  O'Don.  Suppl.,  vgl. 
amsa.  —  Acc.  amsaini  Lg.  11  Eg. 
(amsain  Lc). 

amser,  aimser  F.  Zeit;  tempus 
ZP^.  241;  989.  —  Sg.  Gen.  inna 
hamsiri  sin  FB.  1 ;  Dat.  i.  n-amseir 
da  macc  Aeda  Sláne  Hy.  1  Praef; 
it  amsir  z^i  deiner  Zeit  Lg,  5,  7;  9. 

amsil)  s.  ammus. 

am-ulaeh  unbärtig-,  vgl.  ulcha. 
—  Sg.  Nom.  cesu  amulach  is  óc 
SC.  37,  1;  gilla  óac  amulach  14. 

amns  s.  ammus. 

an  spätere  Form  des  Artikels  für 
altir.  in,  ind. 

an-  Neutr.  des  Artikels,  s.  in. 

an-  Relativpronomen,  s.  a  n-. 

an-  Pron.  poss.  der  3.  Pers.  Plur., 
s.  a  n-. 

an-  Privativpartikel ,  s.  an-eóla, 
an-fírén   u.   s.   w.,    nach  Zimmer, 


364 


analaich 


Ztschr.  f.  Vgl  Spr.  XX  524  auch 
écaine,  écnairc,  écraibdech  u.  s.  w. 

an-  vor  Baumadv erhien  in  an-air, 
an-all,  an-des,  an-iar,  an-is,  a-tuaid, 
an-ós. 

an  i.  luath  O'Dav.  p.  47. 

1.  an  i.  sithal  {TrinTcgefäss)  O'Dav. 
p.  52,  55;  PI.  Noin.  ana  Corm.  p.  3. 

2.  an  glänzend.  —  Sg.  Noni.  an 
spirut  nóeb  Hy.  6,  e;  an  breo 
„a  splendid  flatne"  {oder  Gompos.  ?) 
Fei.  Jun.  2;  ba  hán  aircech  aibind 
j5.  310,  5 ;  ord  an  Gl.  zu  co  n-orddain 
Hy.  4,  7;  snigi  an  Crl.  zu  an-inich 
Hy.  5,  30 ;  am  an  p.  141,  lo;  Gen. 
Adamnain  áin  Hy.  1,  54;  mctc  áin 
Amorgem  FB.  23 ;  Dat.  F.  for  licc 
derg  áin  FB.  48;  Acc.  tech  n-an 
n-uirnige  p.  145,  4;  Voc.  F.  a  Emer 
an  SC.  44,  11;  PI.  Nom.  F.  buidne 
ana  do  ainglib  FA.  6;  Voc.  F.  a 
láichessa  ána  FB.  29.  —  Compos. 
ria  n-andrib  án-ard-Ulad  FB.  68,  27; 
an-flatha  SC.  34, 12 ;  an-ingenraid  13 ; 
an-ingenaib  p.  131,  13. 

anabda  FB.  37  Eg.,  corrupt  für 
an-aebda? 

anacul  Bettung,  Betten,  Inf. 
zu  angim,  —  Sg.  Gen.  beir  buide 
n-anacuil  ScM.  20  {soviel  als:  kauf 
dich  los);  Dat.  dia  n-anacul  sie  zu 
retten  Hy.  1  Praef.;  ron  tograt 
diar  n-anacul  Gl.  zu  Hy.  1,  17; 
domm  anuculiZi/.  7,  34;  Acc.  conicim 
t'anacul  ich  kann  dich  retten  LArdm. 
186a  (Jr.  Gl.  570). 

an-aiclmid  unbekannt.  —  Sg. 
Nom.  don  icfad  téidm  anaichnid 
ann  Three  Mir.  Hom.  p.  106,  19; 
Acc.  brisiud  for  óenfer  n-anaichnid 
etorro  FB.  94. 

úathu  ecli  n-anailclie  FB.  49; 
p.  310,  20?    Vgl.  analaich. 

anaill  SC.  5  s.  aile,  N.  aill. 

anaim  II  ich  bleibe,  10 arte; 
höre  auf;  unterbleiben.  — 
Praes.  Sg.  3  anaid  Lg.  14;  PI.  2 
in  tan  na  hantai  for  cocertad  Medba 
da  ihr  nicht  bei  M.'s  Urtheil  bleibt 
FB.  75;  3  anait  .  .  leis  sie  bleiben 
bei  ihm  ScM.  4;  ni  anat  FA.  26.  — 
Conj.  PI.  1  anam  sund  wir  wollen 
hier  bleiben  FB.  36.  —  Imperat. 
Sg.  2  an  bic  warte  ein  Wenig  ScM, 


9;  13;  PI.  2  anaid  FB.  21;  74; 
5  anat  for  m-briatra  bági  es  sollen 
aufhören  eure  Streitreden  FB.  29. 
—  Praes.  sec.  Sg.  3  de  molad  De  ni 
anad  Gott  zu  preisen  hörte  er  nicht 
auf  Hy.  2,  26.  —  Praet.  Sg.  3  anais 
. .  dia  íés  blieb  zurück  Hy.  2,  53 ; 
SG.  35;  39;  FB.  42;  co  ro  an 
ScM.  19:  ni  ro  an  gol  nicht  hörte 
das  Wehklagen  auf  Lg.  16;  PI.  3 
ro  ansät  FB.  T2.  —  Fut.  Sg.  1 
ainfa  manebo  Z'^.  459.  —  Inf.  Nom. 
fot  galar  ni  bo  sirsan  in  t-anad  das 
Bleiben  unter  deiner  Krankheit 
loäre  nicht  lange  SC,  11;  Dat.  do 
anad  dind  imguin  abzustehen  von 
dem  Morden  SC.  36;  Acc.  0  ro  gab 
. .  ceill  for  anad  ocus  for  airiseom 
zu  bleiben  FA.  31;  cen  anad  ohne 
Aufhören  Hy.  2,  64;  SC.  45,  6. 

an-air  von  Osten-.,  ab  Oriente 
Z'^.  611 ;  anoir  from  the  east  O'Don. 
Gramm,  p.  264.  —  Congal  Aidni  and 
anair  ScM.  21,  13;  tanic  .  .  anair 
SC.  45;  et^V  anair  ocus  aniar  von 
Ost  und  West  ScM.  5;  FA.  10 
(anoir  LBr.)\  fri  muir  anair  östlich 
vom  Meere  Gl.  zu  connoebaib  Alban 
alla  Hy.  1,  53. 

anal  F.  Athem,  —  Sg.  Dat.  don 
anáil  Gild.  Lor.  Gl.  123  {anele); 
ÓS  clesit  for  a  anoil  oben  spielen 
sie  auf  seinem  Athem  SC.  37,  7 
{vgl.  cless);  Acc.  bolad  fina  lia 
anoil  SC.  31,  10;  scéinti  lea  hanail 
CC.  5  (ria  hanail  Fg.)-.,  feib  do- 
thaiset  latt  anáil  {so  zu  lesen) 
FB.  87;  PI.  Nom.  vo  iarfacht-sa 
da«  do  Bewén  in  tromchiaig  sin. 
Asbert  Bewén  bátar  anala  fer  ocus 
ech  imraan-deochatar  in  mag  riam 
LU.  p.  113»,  25  {Siab.  Concul.); 
Dat.  arfich  ó  áib  ech  ocus  aualaib 
fer  FB.  24;  des  for  analaib  FB.  30 
{vgl.  SC.  37,  7). 

analaich?  dofich  uiblich  tcned 
ocus  analaich  FB.  51;  p.  310,  36. 
Die  p.  310,  37  folgenden  Worte 
dofich  ruithen  serci  iua  dreich 
scheinen  eine  Variation  desselben 
Gedankens  zu  sein.  Vgl.  auch  i'iathu 
ech  n-anailche  FB.  49;  jj.  310,  20. 

analaich  vitium,  vgl.  sualig  virtus, 
dualig,    dualaich    vitium   Z'^.    863; 


an-all 


365 


andam 


PZ.^cc.  aren-indarbeanalchioodocus 
apecthaocus  ara  tinola  soalchi«i(?e- 
pellat  vitia  a  se  et  peccata  sua,  et  ut 
colligat  virtutes  Cod.  Cam.  (Z\  1003). 

all-all  iipn  dort  her,  von  jenseits; 
{llinc,  frie  anall  ultra  Z^.  611; 
„over  to  this  side"  O'Don.  Gramm, 
p.  264;  „front  beyond,  over,  hither" 
O'R.  —  glend  lán  di  thenid  fris 
anall  FA.  21  („on  the  hither  side 
ofit'^  Stohes);  risin  tir  n-etordorcha 
anall  FA.  24;  fri  tir  inua  plan 
anall  FA.  29.  —  Vgl.  alla. 

anatbgnas  p.  144,  23,  lies  a 
n  -  athgnas. 

anatruag:  ScM.22,iivahrscheinlich 
verlesen  für  auathag,  fi.i.a  úathad? 

aii-bert  „hase  act'%  s.  aidber. 

ánbige  s.  anmich. 

anble  F.  Unhescheidenheit, 
für  an-féle;  ainble  i.  ainbfial  O'Don. 
Suppl. ;  ainbhfeile  stinginess,  impu- 
dence  O'B.  —  is  anble  sin  p.  141,  28. 

anblúth  wahrscJmnlich  derselbe 
Theü  des  Wagens,  der  in  anderen 
Beschreibungen  piipall,  lat.  papilio, 
genannt  toird.  —  Sg.  Nom.  anbliith 
n-én  n-etegnáith  úasa  creit  charpait 
FB.  45;  47. 

an-brachtach  „consumptive."  — 
Sg.  Gen.  F.  ingine  anbrachtiiige 
SMart.  28. 

aiibsud  instabilis  Z'^.2BS,  s.fossad. 

—  Ade.  CO   anbsaid  „changefully" 

FA.  14. 

aiubthine  Sturm;  ainbhthinne 
storm  O'B. ;  vgl.  an-fad.  —  PI.  Gen. 
trethan  trom-ainbthine  FB.  53; 
immiid  anbthine  na  peni  suthaine 
p.  170,  27;  Dat.  mara  . .  co  n-ainb- 
thinib  FA.  30. 

ances  Hg.  5,  85,  (gegen  die  Glosse) 
SU  aingcess? 

and  [später  ann)  Adv.  da,  dort, 
daselbst,  darin,  dabei;  and  ibi, 
in  eo  Z\  353.  —  ann  Hy.  5,  29;  88; 
p.  43,  12:  46,  21:  TE.  2  Fg.;  3  u.  ö. 

—  Zur  Verstärlcung  mit  der  Demon- 
strativpartikel sin  verbunden:  and- 
sin    daselbst   SC.    2;    22;    24;    47; 

FB.  5;  21;  31;  36;  59;  TE.  2  Eg.\ 
3;  5:  6;  7;  and- side  SC.  32,  lies 
and-sen  (annsen  ü.)?  Auch  and-aide 
SC.  38;    and-so  ScM.   10;   11.  — 


a)  Räumlich,  in  den  verschiedensten 
Beziehungen:  is  barr  sobarche  folt 
and  p.  132,  23;  a  m-bátar  and  als 
sie  daselbst  waren  SC.  3;  14;  17; 
FB.  9;  16;  21;  28;  37;  55;  91; 
TE.  13  LU.;  atát  and  sind  da, 
vorhanden  SC.  33,  19;  FB.  9;  59; 
fil  and  SC.  34,  2;  10;  Lg.  5;  ScM.  12; 
dabach  and  do  mid  medrach  SC. 
33,  23;  FB.  2;  45;  55;  59;  62; 
Sc3I.  21,  13;  p.  132,  24;  ocus  araill 
and  da«  und  ein  Anderes  ist  noch 
dabei,  nämlich  . .  SC.  46;  ro  gaet 
and  wurde  dort  verwundet  Oss.  I  2; 
SC.  22;  23;  FB.  66;  conrotacht 
rigimdee  and  FB.  2;  74:  ni  frith 
locht  ann  lam  chraibdig  Hy.  5,  29; 
86;  88;  FB.  30;  cid  dot  tucai  and 
sin  SC.  10;  2;  feótar  and  ind  aidchi 
sin  FB.  63;  20;  36;  corra  gaib 
cách  a  lepaid  and  issind  rigthig 
FB.  12;  CO  farnic  a  gríanán . .  cen 
Etain  and  p.  132,  14;  is  and  sen 
bái  Aed  Abrät  cona  ingenaib  SC. 
32;  24.  —  bl  Sehr  häufig  is  and 
da,  bei  dieser  Gelegenheit:  is  and 
asbert  Liban  fris  da  sagte  L.  zu 
ihm  (wörtl.  es  ist  da,  dass  sagte) 
SC.  15;  24;  27;  28;  34;  34,  5;  38; 
FB.  13;  29;  30;  32;  33;  58;  89; 
Lg.  4;  7;  18;  Sc3L  15;  is  and 
cachain  SC.  37;  Lg.  1;  10;  ScM.  3; 
is  and  sin  bátar  JJlaid  ina  terchom- 
ruc.  i  n-Emain  SC.  24;  FB.  61;  70; 
is  and  ro  rathaig  SC.  39;  45;  FB. 
21;  59;  Lg.  3;  14;  ScM.  18;  19;  20; 
TE.  2  Eg.\  3;  6;  7;  12;  conid  and 
ro  ráid  ScM.  3;  TE.  16;  p.  131,  22; 
ba  hed  la  and  sin  FB.  4;  31.  — 
c)  lathi  n-and  eines  Tages  da  SC.  10; 
CC.  1  Lü.;  TE.  9  Fg.;  10;  11; 
p.  131,  13;  fect  n-and  FB.  91; 
fechtas  and  SC.  2;  fecht  n-and  din 
Lg.  7;  8;  12;  p.  43,  12;  46,  21;  fecht 
and  p.  40,  e;  ScM.  10.  —  d)  Verweist 
auch  auf  das  Folgende:  iss  ann 
ata  mo  treb-sae,  tair  ic  taurcbáil 
na  gréni  TE.  16  Eg.\  SC.  47. 

anda,  andat,  andó  s.  tau. 

andaide  da,  daselbst  SC.  24; 
38;  FB.  67;  s.  and  mid  aide. 

andam seZiew;  annamh „seZdow" 
O'Don.  Gramm,  p.  264.  —  is  andam 
FA.  15  (annam  LBr.). 


andam 


366 


anfrim 


andam,  annamli  wilderness  O'B. 
Hierher  annam  p.  132,  27  und  dian- 
daim  CG.  2  LU.? 

audar  lais  spätere  Form  für 
indar. 

ander,  ainder  F.  junges  Weib^ 
ainder  i.  beaii  i.  ni  deir  ni  hingen; 
der  enim  graece  {O-vyarrjQ'if)  filia 
vel  virgo  vocatur  Corm.  p.  5;  Transl. 
p.  12;  i.  bean  aluinn  O'Gl.  —  PI. 
Dat.  li  sula  do  andrib  SC.  38;  ar 
andrib  40;  fiad  andrib  ilib  na  hErend 
41;  ria  n-andrib  an  ard  Ulad  FB. 
68,  27;  Acc.  caras  .  .  aindre  áilne 
ucbtgela  „maidens"  Ir.  Gl.  223. 

an-des  südlich;  andess  a  meri- 
die  Z'^.  612;  southicards,  and  some- 
timesfrom  the  south,  O'Don.  Gramm, 
p.  264.  —  dolluid  ammaidm  andes 
ScM.  20;  dia  m-bé  nech  occá  sir- 
fegad  . .  anes  ocus  atúaid  FA.  10. 

andiaigh  TE.  9,  í5  für  andiaid, 
i.  n-diaid  nach,  hinter. 

andiaraid  zornig,  vgl.  aindiar- 
raigh  angrif  O'B.  —  Adv.  la  fegad 
CO  andiaraid  fair  FB.  38 ;  for  se 
CO  haniarraid  FB.  40  Fg.  dan-éci . . 
CO  andiaraid  LU.  p.  20^,  2. 

andiu  spätere  Form  für  indiu. 

au-dord  JV^.  Name  einer  Stimme, 
etwa  Tenor  {eigentlich  Nicht-Bass, 
dord  Bass,  fo-dord  tiefer  Bass,  vgl. 
0' Curry,  On  the  Mann,  and  Cust. 
III  p.  378).  —  Sg.  Nom.  andord 
Andle  Lg.  17,  28;  inmain  andord  44; 
ba  bind.,  a  n-andord  Lg.  8;  atracht 
. .  a  andord  ass  Lg.  9 ;  Dat.  oc 
andord  Lg.  8;  Acc.  amaZ  ro  chua- 
latar  . .  in  andord  Lg.  9. 

a  terbaig  andregoin  SC.  28,  5 
(andregeoin  H),  Gl.  i.  a  galar  bansidi. 

andró,  vgl.  anró  misery,  tribu- 
lation,  distress  O'B.  —  da  marbad 
ar  andre  SC.  44,  12. 

andud  soviel  als  ad-annad  („adnad 
kindling"  0' Curry,  Goid.'^  p.  177)? 
vgl.  a  n-gresacht  ocus  a  n-adannad 
na  n-dóine  on  rath  diada  „the  urging 
and  the  kindling  of  men  by  the 
Divine  Grace"  Stokes,  Three  ML: 
Hom.  p.  92.  —  oll  fri  andud  n-ane 
SP.  V  1. 

ane  für  amne?  —  cid  aneScM.  12; 
anuas  aue  ibid.  6. 


ane,  áine  F.  Glanz\  aine  i. 
aibnes  O'Dav.  p.  51;  s.  an.  —  Sg. 
Nom.  ane  theaed  Hy.  7,  20;  Gen. 
fri  andud  n-ane  SP.  V  1;  Dat.  ar 
áni  ocus  óidid  ocus  airdarcus  TE. 
B  LU.-  FB.  19;  ar  do  aine  FB. 
18;  61;  p.  142,  7;  Voe.  a  mo  aine, 
a  mo  chland  Gl.  zu  o  mea  Thais, 
meum  savium  SG.   204*  {Z^.  248). 

an-eehtair,  an-echtur  von 
aussen;  anechtair  extrinsecus  Z^. 
611;  781;  externally,  on  the  outside, 
O'Don.  Gramm,  p.  264.  —  arad  friae 
anechtur  ocus  medon  p.  311,  35; 
fri  les  anechtair  FB.  64;  fri  dun 
immuich  inechtair  TE.  11  Fg.; 
fria  chend  anechtair  FB.  91;  co 
clothib  triana  cendaib  anechtair 
FA.  27  LBr.  (dianechtair  LU). 

CO  anemthe  nert  SC.  25  s.  uemid. 

an-eóla  unkundig;  vgl.  eola, 
eula  peritus  Z'^.  259.  —  PI.  Nom. 
na  haneolaig  SC.  49. 

an-fechtnaeli  unglücklich.  — 
Sg.  Acc.  F.  imon  anmain  n-anfecht- 
naig  p.  191,  19 ;  PI.  Gen.  na  n-dáine 
n-anfechtnach  FA.  2  (na  n-anfiren 
LBr.). 

an-feith  FB.  28  Eg.,  wohl  von 
féth  Slille. 

ap-fine  „external  or  collatoral 
family,  fer  anfine  a  man  not  of 
the  family"  O'Don.  Suppl.\  ainbh- 
fine  „a  foreign  tribe,  strangers" 
O'B.  —    PI.  Nom.  anfini  -S^G   25. 

an-fir  das  Unrechte,  Un- 
recht; ainfior  „untrue"  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Gen.  oc  ascin  ind 
étúalaing  ocus  ind  anfir  FB.  15; 
acht  mani  brister  anfir  fo?'m  FB.  74. 

an-fíi'én  ungerecht.  —  Sg. 
Nom.  mad  anfírén  . .  ocus  mád  an- 
forbthe  ind  anim  FA.  19;  PL  Gen. 
na  n-anfiren  FA.  2  LBr. 

an-fiss  Nichtwissen,  Un- 
wissenheit. —  Sg.  Nom.  anfis 
fir  hi  ceó  {Parenthese)  SC.  38,   4. 

an-follse  F.  Unklarheit.  — 
Sg.  Nom  ni  fil  inntib  ni  no  beth 
i  n-anfollsi  do  p.  169,  31. 

an-forbthe  unvollkommen.  — 
Sg.  Nom.  mad  anfírén  . .  ocus  mad 
anforbthe  ind  anim  FA.  19. 

aufrini    {im   Ms.  f  mit   hochge- 


an-fiid 


367 


anlecht 


stelltem  i),  zu  lesen  anfim  (wir  wollen 
ein  Wenig  rcarten,  dass  ich  sie 
ansehe),  vgl.  anfim-ni-din  ol  iYaech 
nach  sechtmain  TBFr.  p.  142. 

an-fud  Stiirm\  ainfed  i.  ain- 
mheach  O'Don.  Suppl.;  von  feth 
aura.  —  Sg.  Nom.  tanic  anfud 
dóib  p.  39,  16;  20;  anfud  mór  Hy. 
4  Praef.;  anfuth  iiar  LU.  p.  40»,  25; 
Gen.  CO  ucht  anfaid  irgaile  FB.35: 
PI.  Dat.  CO  n-ainbthib  huathaib 
Hy.  6,  15  {in  der  Gl.  co  n-anbthib); 
Acc.  fri  ainbthe  hir  (i.  firinni) 
LU.  p.  40a,  5. 

aiigim,  aingim  I  ich  schütze.  — 
Praes.  Sg.  3  non  anich  protegit 
nos  Z^.  430;  aingid  protegit  Z'^. 
431.  —  Conj.  Sg.  3  manit  ainge 
ben  SC.  14.  —  Fut.  Sg.  3  ronn 
ain  er  schütze  uns  Hy.  1,  30;  6,  26; 
ainsiunn  er  schütze  uns  Hy.  6,  14; 
PI.  3  ron  anset  sie  mögen  uns 
schützen  Hy.  1,  i4.  —  T-praet. 
Sg.  3  anacht  Hy.  1,  22;  29;  30.  — 
S-praet.  Sg.  3  ro  angestar  Gl.  zu 
anacht  Hy.  1,  29.  —  Inf.  anacul, 
anucul. 

angel,  aiugel  =  lat.  angelus; 
aingel  in  choimtechta  (comáitechta, 
comimtechta)  Schutzengel.  —  Sg. 
Nom.  angel  p.  319  IV  LL.  2;  aingel 
Hy.  2,  46;  p.  19,  31;  36 ;  21,  32; 
aingel  a  comáitechta  FA.  3;  14; 
17;  18;  21;  31;  Gen.  aingil  FA. 
16  LU.:,  31;  Acc.  in  n-aingel  Hy. 
1,  33;  CO  aingel  na  trinóite  FA  18; 
PI.  Nom.  aingil  Hy.  1,  47;  aingil 
De  2,  13;  64;  Gen.  do  rig  aingel 
Hy.  2,  30;  G,  1;  na  n-aingel  FA.  2; 
9;  13;  15;  Dat.  for  ainglib  ind 
fuinid  FA.  2;  co  n-ainglib  nimi 
FA.  3;  do  ainglib  coimthechta 
FA.  6;  Acc.  la  haingliu  Hy.  1,  46; 
5,  93;  fri  aingliu  nimi  FA.  19; 
Voc.  a  aingliu  nimi  FA.  19.  — 
aingel  Hy.  6,  21  ist  entweder  Nom. 
Sg.  oder  Gen.  PI.  {„the  soldier  of 
angel s"  Stokes). 

angclacda  englisch.  —  Sg. 
Nom.  in  bolad  angelacda  p.  22,  9. 

auglése  SP.  II  9?  vgl.  glé. 

auí  s.  ní. 

dou  auicc  p.  141,  le,  dusu-aiuicc 
CC.  3  Eg.  s.  tanic,  ticim. 


aii-iar  von  Westen,  westlich] 
ah  occidente  Z^.  612;  O'Don.  Gramm, 
p.  2G4.  —  etir  anair  ocus  aniar 
ScM.  5;  7;  connaca  in  scath  chuci 
aniar  FB.  81;  87. 

aniarraid  s.  andiaraid. 

anim  F.Makel,  Fehler;  ainimh 
„hlemish,  apersonal  lilemish  or  defect, 
such  as  the  loss  of  the  nose,  ear 
etc."  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
is  anim  diin  ScM.  16;  in  tres  anim 
fil  for  mnáib  JJlad  SC.  5;  PI.  Nom. 
téora  anmi  SC.  5. 

anim  F.  Seele;  anima  Z^.  264; 
icird  im  Mittelirischen  ivie  ainm 
Name  flectirt.  — ■  Sg.  Nom.  anim 
Hy.  2,  63  Fr.  (ainm  LHy.);  5,  96; 
FA.  3;  19;  31;  ind  anim  thri'iag 
FA.  20;  animm  FA.  3  LBr.;  31 
LBr.\  ainimm  FA.  3  LBr.;  in 
anmain  anfechtnaig  Acc.  als  Nom. 
FA.  20  LBr.;  Gen.  cacha  hóen- 
anma  FA.  14;  21;  Dat.  do  anmain 
FA.  21;  31;  Hy.  6,  s;  7,  43;  for 
anmain  Hy.  1,  54;  Acc.  in  n-anmain 
FA.  18;  19;  20;  Hy.  6,  22;  7,  49 
Fr.;  lasin  n-anmain  FA.  15;  frisin 
n-anmain  FA.  19;  imon  anmain 
n-anfechtnaig  p.  191,  19;  PI.  Nom. 
anmand  FA.  17;  29  (anmanna  LBr.); 
33;  34;  ind  anmand  FA.  31  (an- 
manda  na  pecdach  LBr.);  anmanna 
p.  191,  25;  Gen.  inna  n-anmand 
FA.  6;  16;  30;  33;  Dat.  dona 
anmannaib  FA.  18;  33  (do  anmand 
LU.);  ]).  191,  21;  Acc.  inna,  na 
anmand  FA.  18;  anmand  jP^.  16 
(anmunna  LBr);  17  (anmanna  wwtZ 
anmand  LBr.);  18. 

an-is  vow  unten;  from  below, 
O'Don.  Gramm,  p.  264.  —  co  tanic  . . 
anis  p.  39,  21 ;  comtar  foderci  renna 
nimi . .  anis  FB.  25. 

ánius,  áinius  M.  Glanz,  von 
an,  áne.  —  Sg.  Nom.  cluchi . .  ánius 
ocus  aibinnius  SC.  1;  a  anius  a 
urlabra  FB.  30;  Gen.  a  haithle 
a  n-oenaig  ocus  a  n-aniusa  FA.  30; 
Dat.  ar  th'airscélaib  ocus  ar  th'ái- 
nius  TE.  5  Fg.;  co  n-ánius  ocus 
co  n-áibinnius  FA.  12 ;  Acc.  a  anius 
ocus  a  aibnius  FA.  9. 

anleclit ,  O'Reilly's  ainleacht 
fairness,    softness.    —     Sg.    Nom. 


368 


dentar    anlecht    let-sse   fri   hAilill 
TE.  8  Eg. 

anmain  in  anmain  FB.  87,  ein 
Ausruf,  zu  anim  Seele? 

anmicli  Eegemvetter.  —  Sg. 
Nom.  ferais  anmich  Hy.  5,  so  {Gl. 
i.  snigi  an),  anbig  JFV. ;  Gen.  lathe 
änbige  Hy.  5,  33  (i.  flechuid  moir). 

KM-vain unfein,  unzart,  rauh. 
—  Sq.  Ace.  N.  eter  min  ocus  anmin 
SC.  37,  8. 

an-mine  F.  Bauhheit.  —  Sg. 
Nom.  a  ainmine  ocus  a  roacairbe 
FA.  9  (anmine  LBr.)-  19. 

ann  s.  and. 

ann  spätere  Form  für  \a.A.{ArtilceT), 
z.  B.  ann  arac?  FB.  38  Fg.;  vgl. 
S.  326,  23. 

annam  s.  andam. 

anocht  spätere  Form  für  innocht. 

anos  Hy.  5,  57,  a  n-os? 

an-ós  s.  anúas. 

anrad  M.  Krieger.  —  Sg.  Acc. 
amuil  gach  n-anrad  CC.  i  Fg.; 
PI.  Dat.  0  anradaib  Bretan  „von 
den  Kriegern  Britanniens'^  Beitr. 
zur  Vgl.  Spr.  VII  66;  QÜr  erredaib 
ocus  ánrathaib  LU.  p.  1231',  25. 

an-richt  traurige  Lage;  ain- 
riochd  „a  pitiful  condition"  OB.  — 
Sg.  Acc.  issed  dorn  beir  i  n-anrichtt 
TE.  9,  8. 

anruth  nomen  secundi  gradus 
poetarum  Corm.  p.  2. 

ansa,  andsa/wr  an-assa,  schwer; 
asse  facile,  anse  difficile  Z'^.  229.  — 
Sg.  Nom.  ni  hansa  FB.  75;  risnid 
andsa  für  den  es  schwer  ist  SC.  45, 23; 
is  andso  dam-sa  FB.  58  {Gl.  i.  is 
dolig);  ni  andsa  FB.  58  {Gl.  ni 
dolig).  —  Adv.  ni  géis  co  ansa 
SC.  26.  —  Compar.  is  ansu  lim-sa 
mo  thech  oldäs  mo  trebad  uli  FB.  26; 
is  ansu  est  gravius,  ni  ansu  non 
difficilius  Z^.  276.  ^    • 

ansruth  i.  fer  imdith  (lies  -dich) 
a.mennutocus  a  crich  OntheMann. 
and  Cust.  III  513. 

an-techta  „true  judgments" 
O'Don.  Suppl. 

i  n-gnimaib  antechtai  SC.  26, 
an-techte  von  téchte  lex  TP-.  800? 

anuaii'C  FB.  37  Eg.  s.  suairc. 

an-úas  von  oben;  from  dbove, 


downwards  O'Don.  Gramm,  p.  265. 
—  con  tarlaic  fair  aniias  dass  er 
sich  auf  ihn  von  oben  ivarf  Lg.  15; 
ar  Bricriu  .  .  anlias  sagte  B.  von 
oben  herunter  ScM.  6  (induas  amne 
asan  imda  H). 

i  n-apthin  in  perniciem  Wb.  32c, 
s.  atbath,  epaid,  aupthach. 

ar  apaide,  ScM.  5,  vgl.  apadh, 
abadh  i.  urfoccra  a  tvarning,  pro- 
clamation,  prohibition,  O'Don. 
Suppl.  ? 

apair,  apraid  s.  atbiur. 

aprainu  i.  olc,  i.  truagh  O'Cl. 
{Corm.  Transl.  p.  52  digal).  — 
appraind  ocus  bithappraind  Schade 
und  ewig  Schädel  SC.  14: 

apstal -M.  =  apostolus.  —  Sg. 
Nom.  apstal  Hy.  2,  39;  prim-abstal 
Hy.  3, 1;  Gen.  prim-abstail  Hy.  3, 10; 
Dat.  do  Pátraicc  prim-abstal  Hy. 
3,  7;  PI.  Nom.  apstail  Hy.  1,  47; 
6,  10;  FA.  32;  Gen.  apstal  Hy.  7, 13; 
Dat.  cona  apstalaib  Hy.  1,  le;  d'ap- 
stalaib  FA.  2;  Acc.  ria  na  apsiaZu 

FA.  2  LBr.;  Du.  Nom.  na  da  ap- 
stal  déc  FA.  6;  Gen.  i  n-onoir  da 
apsifrtZ  déc  p.  40,  12;  Dat.  cona 
dib  apsiaZu  déc  p.  40,  16. 

ar  Praep.  mit  Dat.  und  Acc, 
vor,  für,  toegen;  ante,  prae,  pro, 
propter  Z^.  622.  —  Der  Anlaut 
des  folgenden  Wortes  wird  aspirirt: 
ar  chind  Lg.  1;  FB.  48;  61;  ar 
chuirm  Lg.  18,  31;  ar  chena  ScM. 
6  u.  ö.;  ar  chomramaib  ScM.  6; 
ar  chul  TE.  13  LU.;  ar  chomaitecht 
p.  131,  12;  ar  chetus  SC.  42;  ar 
chruth  FB.  19;  ar  thein  ar  thre- 
than  Hy.  6,  14;  ar  thrógi  p.  131,  4; 
ar  thoil  SC.  26;  ar  thús  FB.  17  u.  ö.; 
ar   thrommi    FB.  88;    ar   thossaig 

FB.  20;  ar  feirg  Lg.  5,  22;  ar  fer 
n-aile  TE.  13  Fg.;  ar  sluaghaib 
TE.  9,  29  Eg.  —   Mit  Pron.  suff. 

1.  PI.    erund    Gl.    zu    Hy.    5,  90; 

2.  Sg.  airut-su  FB.  6;  3.  Sg.  M. 
und  N.  airi  TE.  10;  13  LU.;  SC.  2; 
FB.  74;  aire  CC.2LU.;  3. PI.  airthiu 
SC.  10.  —  Der  Dativ  stand  ur- 
sprünglich auf  die  Frage  tco?,  der 
Accusativ  auf  die  Frage  wohin? 
Doch  lässt  sich  der  Dativ-  und 
Accusativgebrauch  nicht  mehr  scharf 


369 


Otts  einanderhalten.  —  1)  vor: 
a)  ar  in  dorus  vor  dem  Thore 
SC.  33,  13;  15;  mag  ar  Emuin  CG. 
1  LU.  =  p.  143,  4.  —  &)  Häufig 
wird  für  das  einfache  ar  die  Ver- 
bindung ar  chiund  und  ar  chend 
gebraucht  (vgl.  cend):  co  n-accai  in 
fer  ar  a  ciund  da  sah  sie  einen 
Mann  vor  sich  TE.  12  LU. \  co 
toracht  .  .  ar  cend  ConchobaiV  Ins 
er .  .  vor  C.  ankam  FB.  4 ;  ar  cind 
in  chiniuda  dóenna  FA.  15  (,for 
cind  LBr.);  ar  mo  chind-sa  Sc3I.  13; 
ebenso  ar  ar  m-belaib-ni  vor  unseren 
Lippen  =  vor  unseren  Atigen,  vor 
unserer  Nase  ScM.  9  u.  ö.  {siehe  bei). 
—  c)  In  manchen  Fällen  gehrauchen 
wir  liehe)'  andere  Präpositionen 
{z.  B.  an):  cind  ar  chind  Kopf  an 
Kopf  Lg.  1;  FB.  48;  gegen  ein- 
ander FA.  14;  claideb  n-derg  ar 
dornaib  desaib  von  rothen  Schicertern 
in  rechten  Fäusten  SC.  19;  ar  a 
dum  FB.  45;  fil  secht  suilse  ar  a 
rusc  SC.  37,  ii;  geibthi  ar  gúalaind 
sie  fasste  ihn  an  der  Schulter  SC.  14 ; 
focheird  a  me/imain  airi  TE.  lOiZJ. ; 
13  LU.-  ar  thús  zuerst,  primum 
Z\  610;  FA.  33;  FB.  17;  21;  62; 
67;  72;  ar  chetus  {d.  i.  cet-thús) 
SC  42;  ar  tbossaig  FB.  20.  — 
d)  Bei  Wörtern  des  Schützens  und 
Beicahrens,  wo  ivir  „vor"  oder 
„gegen"  gehrauchen:  romm  ain  ar 
gaibthib  er  schütze  mich  vor  Ge- 
fahren Hy.  6,  26;  7,  36;  5o;  doth- 
esarcainb-sea  ar  andrib  SC.  40; 
ro  bad  cbomairche  ar  ültaib  er 
würde  ein  Schutz  vor  den  Ulten 
sein  SC.  10,  gleicJi  darauf  der 
Acc:  comairche  airthiu  Schutz  vor 
ihnen  SC.  10;  ainsiunn  . .  ar  cech 
n-ernbas  Hy.  6,  14;  15  {aber  ibid.  le 
der  Dativ) ;  domm  anacul . .  ar  cech 
n-duine  Hy.  7,  39  {aber  vorher 
Dative);  ron  soerat  ar  diangalar 
Hy.  1,  6;  diar  snádud  . .  ar  gábud 
ar  galra  Hy.  8,  4  {aber  gleich  darauf 
Dative);  6,  24;  nóebtogairm  ar  cech 
guasacht  eine  heilige  Anrufung  vor 
jeder  Gefahr  Hy.  6,  3.  —  e)  vor  in 
camparativem  Sinne  {antecellere) : 
do  imluad  ar  mési  zu  fahren  vor 
mir  (=  mich  darin  zu  übertreffen) 


FB.  35;  dia  m-beth  ar  sluaghaib 
ban  m-bán  nech  tcenn  es  vor  den 
Schaaren  weisser  Frauen  eine  gäbe, 
welche . .  TE.  9,  29.  —  2)  für:  a  n-dori- 
genai . .  ar  Sancht  Brigte  tcas  er . . 
für  die  h.  Brigitte  that  Hy.  5,  23; 
is  denta  dait  ar  Labraid  ani  sin 
du  musst  dies  für  L.  thun  SC.  13; 
ar  iath  n-ÜIad  FB.  22;  imgoin 
airriu  ibid.?  ro  rir  a  einech  ar 
chuirm  er  verJcaufte  seine  Ehre  für 
Bier  Lg.  18,  31;  Hy.  5,  e;  TE.  13; 
doberaind-se  uile  . .  ar  gnais  Noisi 
ich  würde  alle  für  den  Umgang 
mit  N.  hingeben  Lg.  18,  36;  SC.  33,  36; 
13;  iss  ed  doratais  airi  das  hast 
du  dafür  gegeben  FB.  74;  conid 
airi  sin  ro  choillsiut  . .  ar  toghail 
sidha  so  dass  sie  deshalb  verwüsteten 
. .  {nämlich)  für  die  Zerstörung  des 
Sid  TE.  20  Eg.  —  3)  wegen,  auf 
Grund  von:  tucws  seirc  ..  duit ..  ar 
th'airscélaib  ich  richtete  meine  Liehe 
auf  dich  auf  Grund  der  Erzählungen 
von  dir  TE.  5;  arraind  ar  galaib 
ocus  ar  chomramaib  es  zu  theüen 
auf  Grund  von  tapferen  Thaten 
und  Wettkämpfen  ScM.  6;  atot- 
athgén  .  .  ar  do  thúaritsca&a/Z  ich 
erkannte  dich  aus  deiner  Beschrei- 
bung TE.  5  {vgl.B.,  ass);  ni  bertais 
buaid  dib  ar  'febas  na  ursciaige 
sie  trugen  nicht  über  sie  den  Sieg 
davon,  in  Folge  der  Trefflichkeit 
des  Kämpfens  .  .  Lg.  8;  ar  liias 
Lg.  8;  FB.  21;  ar  écnairc  ammaicc 
Hy.  5,  2;  35;  is  adbar  rig  ar  deilb 
ScM.  14;  ar  bá  comadas  do  ar 
cruth  ocus  delb  . .  denn  sie  passte 
zu  ihm  nach  Form  und  Gestalt .  . 
TE.  3  i?7.;  ar  is  Conall  ar  lin  a 
cherd  cinges  ria  cach  laech  denn 
es  ist  Conall,  nach  der  Zahl  seiner 
Siege,  der  vor  jedem  Helden  geht 
FB.  23;  ScM.  21,  17;  ar  a  glaini 
ro  ainmniged  disi  sin  wegen  ihrer 
Beinheit  wurde  sie  so  genannt  SC.  17; 
p.  142;  FB.  17;  18;  19;  33;  61; 
75;  88;  91;  93;  ar  thoil  daine  nach 
dem  Willen' der  Leute  SC.  26;  ar 
cuiriud  mná,  ar  banchuriud  auf  die 
Einladung  eines  Weihes  SC.  32; 
nocho  dingniam-ni  airut-su  wir 
werden  das  deinetwegen  nicht  thun 
24 


370 


FB.  6;  innis  dam  ar  Dia  do  nim 
um  Gottes  willen  LU.  p.  40",  32; 
ar  imad  na  treb  . .  iss  aire  wegen 
der  Menge  der  Wohnungen,  des- 
halb ..CC.2LU.-  ba  hairi . .  fobith 
es  icar  deshalb  . .  weil  SC.  2 ;  airsin 
deshalb  FB.  41;  cid  ar  na  leicfi- 
deá  dam-sa  warum  soll  mir  nicht 
gestattet  werden  . .  SC.  42 ;  ced  ar 
acco   sen   (warum)  p.    144,  15;  17. 

—  Zur  Bezeichnung  des  Motivs 
und  des  Zweclcs:  ar  miscais  aus 
Hass  FB.  56;  ar  ulc  ifi/.  V  71;  ar 
écin  per  necessitatem  Z'^.  610;  FA. 
23;  FB.  20;  ar  als  no  ar  écin 
TE.  19;  ar  mór  gestul  SC.  44,  1; 
ni  ar  chul  no  amles  . . .  acht  is  ar 
accuis  tesairgne  nicht  zu  Sünde 
und  Bösem  TE.  13  LU.;  mád  ar 
fis  Labrada  SC.  31,  2;  ar  chomai- 
techt  Etaini  j).  131,  12;  ar  thrógi 
ocus  lobrai  j).  181,  4;  cinnas  doragad 
ar  imchossáit  Vlad  FB.  8;  16;  17. 

—  4)  zu,  nur  in  gewissen  Ver- 
bindungen: di  bliadam  déc  ar  mill 
12  zu' 1000  =  1012  p.  131,  9;  iss 
messa  a  cach  ar  cach  ló  ocus  ar' 
gach  n-aidhqi  von  Tag  zu  Tag 
TE.  7  Eg.;  doberad  comram  ar 
araile  duit  ScM.  16.  —  Hierher 
auch  ar  chena  ausserdem,  in  gleicher 
Weise,  mit'ol  chena  wechselnd ;  errid 
Ulad  ar  chenae  CC.  1;  FB.  43; 
ocus  mathi  Ulad!  ar  chena  FB.  5; 
12;  SC.  41;  FA.  11;  29;  32;  co 
n-gemaib . .  ar  chena  FB.  2;  p.  191,  n; 
sech  ÓCU  JJlad  ar  chena  FB.  14; 
cenmotha  in  biad  ar  chena  ScM.  6; 
Vereinzelt  or  chena  FB.  21.  — 
5)  Sporadischer  Gebrauch:  do  cach 
budin  ar  úair  zu  jeder  Schaar  zu 
(ihrer)  Zeit,  d.  i.  der  Reihe  nach, 
FA.  9;  cach  ar  úair  SC.  2  (vgl. 
iar  n-). —  testo  ar  Conco&ar  j>.144,3i, 
gewöhnlicher  for.  —  ar  oen  fria 
cech  n-olc  zugleich  mit  FA.  26 
LBr.  (mar  oen  LU.).  —  do  tascrad 
ar  Faind  SC.  44,  12.  —  cluchi  erail 
ar  fidchill  SC.  45,  8.  ^ 

ar  Conj.  denn;  nam  Z'^.  713; 
ursprünglich  identisch  mit  der 
Präposition,  vgl.  engl.  for.  —  Lg. 
2;  6;  ScM.  12;  17;  19;  TE.  3  LU.; 
CC.  1;  p.  142,  21;   FA.  9;  12;  15; 


18;  29;  30;  32;  SC.  2;  5;  7;  18; 
17;  21;  28;  29;  32;  40;  41;  42; 
46;  49;  FB.  5;  23;  24;  29;  56. 
Geioöhnlich  folgt  die  Verbalform 
(bes.  oft  is,  ba)  oder  eine  derselben 
vorausgehende  Partikel  (ni,  ro,  no) 
unmittelbar  darauf;  Abtveichungen 
sind  selten:  SC.  5;  40;  41.  —  fó 
bith  ar  SC.  22;  arn  corbálic  SC.  47 
(s.  no  CO,  alic) ;  ar  ni  raibi  TE.  2  Eg., 
(ol  ni  rabi  LU,  vgl.  den  Wechsel 
zwischen  ar  chena  und  ol   chena). 

—  Vereinzelt  ar  FA.  32;  SC.  5; 
or  Lg.  3. 

ar  mit  dem  Belativpronomen  giebt 
das  finale  ara  m-  dass,  damit, 
mit  der  Negation  das  prohibitive 
ar  na  dass  nicht,  damit  nicht,  vgl. 
Z^.  714.  —  Das  Verbum  im  Con- 
junctiv,  Futur  oder  einem  Tempus 
secundarium:  ar  nar  bat  aithrech 
ne  sis  poenitens,  ar  na  bat  miscnech 
ne  sis  exosus  u.  s.  w.  SC.  26;  ara 
tintarrad  ut  averteret  Hy.  2,  is; 
ara  scortis,  ara  cuirtis  CC.  2  LU. 
in  der  indirecten  Bede,  während 
Eg.  in  der  directen  Bede  die  Im- 
perativformen sguirid,  cuirid  hat; 
ara  n-duscide  SC.  9;  ar  na  caite 
Hy.  2,  55;  ar  na  ructha  FB.  74; 
ar  nad  ris  Hy.  6,  20  (i.  cona  ris); 
ara  n-imthised  lethu  Hy.  2,  17. 

ar  inquit,  identisch  und  wech- 
selnd mit  or,  for,  ol.  Vgl.  p.  85, 
110,  306.  —  Häufig  ar  sé,  ar  si 
Lg.  5;  10;  19;  ScM.  4;  6;  w.  s.  w.; 
TE  5;  6  u.  s.  w.;  SC.  32;  33;  39; 
41;  42;  43;  46;  47;  ar  ind  óic 
Lg.  6;  10;  ar  tecta  ScM.  2. 

ar  Niederlage;  Blutbad; 
strages  Z^.  17.  —  Sg.  Nom.  co  ro 
lathea  ar  fer  n-hErenn  impi  Sc3L  5 ; 
cuirther  ar  SC.  5;  Acc.  ro  leci 
for  ar  Connacht  ScM.  19;  PI. 
Dat.  bodb  iar  n-araib  for  a  slicht 
ScM.  21,  11? 

ar  11-  Pron.  poss.  unser  Z'^.  336. 

—  Mit  Präpositionen  zu  diar,  liar, 
inar  verschmolzen:  diar  n-imdegail 
Hy.  1,  20;  ar  n-anma  8,  3;  liar 
n-athair  Hy.  1,  48;  inar  n-im- 
chomruc-ni  ScM.  15;  ar  n-Etáin 
p.  132,  4;  ar  n-imscarad  SC.  45,  e; 
iar   n-ar    n-imchosait   FB.   5;    ar 


371 


ar-bágim 


m-bí  tbid. ;  ar  ar  m-bélaib-ni  ScM.  9; 
10;  dar  ar  m-brethir  SC.  46;  ar 
m-breth-ni  FJB.  62;  diar  m-brethu- 
gud  66;  diar  n-deib  TE.  U  Eg.; 
diar  fortacht  Hy.  1,  34;  35;  3,  5; 
diar  fethim  Hy.  6,  25;  ar  sluag 
p.  132,  25;  diar  saigid  SC.  32;  diar 
senad  Hy.  1,  48;  8,  4;  diar  cobair 
Hy.  1,  5;  3g;  8,  3;  diar  trógi  Hy.  1,  ai; 
ar  mairb  FB.  5. 

ar  n-  Verstümmelung  von  iar  n-: 
ar  n-úair  FA.  9  LBr.]  ar  n-écom- 
lond,  ar  n-ól  SC.  30,  7;  10;  11;  ar 
sin  Lg.  12. 

ara  M.  WagenlenTcer;  auriga 
Z^.  255.  —  Sg.  Nom.  Lóeg  ara 
Conculaind  SC.  20;  ScM.  19;  CC. 
1  LU.;  FB.  9;  14;  43;  61  (ara); 
p.  310,  43;  in  t-ara  p.  40,  is;  19 
{Gl.  i.  in  buchail);  21;  22;  FB.  39  Fg.:, 
in  t-araid  38  Fg. ;  Gen.  iar  fácbaii 
a  armgascid  ocus  a  ara  {für  arad?) 
ocus  a  ech  FB.  39;  Dat.  dond 
araid  FB.  43;  39  i^r.;  Aec.  in 
n-araid  F5.  40;  fria  araid  FB.  36; 
eter  araid  ocus  errid  _p.  328, 19,  und 
so  zu  lesen  p.  142,  19;  PI.  Acc. 
aradu  FB.  40. 

ar  aba  „hecause,  on  account  of 
O'Don.  Gramm,  p.  265. 

arabárach  awi  3for<7e»  darauf 
TE.  12  iC.  (iamamárac/t  íJí/.); 
FB.  57;  78.  —  FíjfZ.  iarnabárach, 
imbárach. 

arabí  FB.  23,  vgl.  arabí  i.  is 
ferr  O'Bav.  p.  51? 

araehuiliu  ily.  7,  49?  v^rZ.  „ar- 
cuile  forfeits'^  O'Don.  Suppl.? 

árad  3f.  Leiter.  —  Sg.  Nom. 
amra  árad  . .  d'ascnam  flatha  mai'c 
Maire  Hy.  5,  12;  árad  cloth  Amra 
CJwl.  {Goid.^  p.  157);  p.  311,  35. 

aradach  das  grosse  Fass  Con- 
chóbars,  so  genannt,  weil  es  aussen 
und  innen  eine  Leiter  hatte.  — 
Sg.  Nom.  ro  linad  .  .  ind  aradach 
dabach  Conchobair  doib  FB.  72; 
ro  linad  ind  aradach  Conchobair 
p.  311,  34. 

arái  indessen,  jedoch,  vgl. 
ar  a  aoi  sin  tra  notwithstanding 
this  however  O'Don.  Gramm,  p.  265. 

arái  FB.  94  wegen:  vgl.  aoi,  ae 
„a  cause"  O'Don.  Suppl. 


araide  indessen,  jedoch, 
trotzdem.  —  araide  traco  n-dara- 
fnetar  Lg.  11;  araide  batar  sonairte 
Lg.  12 ;  araide  dochuaid  si  2>-  40,  8; 
araide  0  ro  hairmed  j).  42,  36;  ocus 
biit  araide  illaxai  FA.  27. 

araile  der  andere;  alius  Z^. 
359;  s.  alaile.  —  Sg.  Nom.  araile 
ech  das  andere  Pferd  FB.  47;  50; 
p.  310,  22;  p.  43,  12;  SC.  33,  14; 
p>.  310,  43;  in  ro  reccad  aroile 
p.  17,  23  {vgl.  fri  aroli  FA.  12  LBr.); 
N.  ocus  araill  and  dan  und  noch 
ettvas  anderes  hierhei  SC.  46;  Gen. 
cách  i  n-diaid  araili  dib  FA.  65; 
hi  cró  araili  ibid.;  F.  timchell  araile 

FA.  20;    Dat.  on    dorus    diarailiu 

FB.  55;  F.  ni  fitiV  nech  dib  for 
araile  keine  von  ihnen  wusste  von 
der  andern  . .  FB.  20;  nach  dem 
Comparat.:  ba  mó  amru  arailiu 
grösser  war  als  ein  anderes  Wunder 
Hy.  5,  40;  47;  75;  so;  ni  assu  nachai 
araili  dib  (nem)  FA.  15;  airdiu 
cach  múr  araile  FA.  11;  Acc.  nos 
tuarcend  cach  araili  dib  FB.  40; 
cach  dib  . .  fri  araili  Lg.  8 ;  ni  fil 
druim  neich  dib  . .  fri  araili  FA.  12; 
on  taib  co  araile  ScM.  3;  doberad 
comram  ar  araile  duit  ScM.  1^; 
die  Form  des  Acc.  N.  im  Dat.: 
isind  leith  araili  FB.  28;  PI. 
Nom.  araili  FA.  27;  araili  libair 
FB.  11:  araile  FA.  27;  F.  araile 
nóemógu  (lies  -óga)  FA.  6;  Dat.  fri 
arailib  . .  fri  lucht  alle  dib  FA.  9. 

arait  s.  arit. 

äram  F.  Zahl;  numerus  Z'^.  241; 
Inf.  zu  ármim  ich  zähle.  —  Acc. 
ni  etaim  a  arim   Gl.  zu  Hy.  5,  41. 

araraim  p.  133,  6,  ar  áraim? 

araralad  Lg.  17,  le,  vgl.  ar-rále. 

ar-asissiur  innitor  Ml.  41^;  PI.  3 
arasissetar  innituntur  39^.  —  Vgl. 
assissiur,  sessom. 

arbad  FB.  68,  22,  ar  bad. 

ar-bág,  ir-bág  gloriatio  Wb.  16d 
(^Z-\  494);  s.  aur-l)ág.  —  PI  Nom. 
irbága  contentiones  Wb.  1^  {Z'^.  656); 
Acc.  báges  arbaga  finna  Hy.  6,  17, 
vgl.  jedoch  bág. 

ar-bágim  III  ich  streite;  gloriw 
Wb.  16d  {Z^.  435).  —  acht  in  ri  Mac 
Nessa  arbáge  ar  Mac  Maire,  atát 
24* 


arbar 


372 


ard-chend 


i  pein  iifirnd  formna  na  lath  n-gaile 
LU.  p.  1U\  40;  Praet.  (?)  Sg.  3 
arbaig  Hij.  6,  i8,  Gl.  erbagess. 

arbar,  arbur  i.  slúag  O'Dav. 
p.  50.  —  Sg.  Gen.  arbir  cohoiiis 
LArd.  188i>,  i  {Ir.  Gl.  p.  166);  sercc 
ard  árbair  Jesu  Fei.  Epil.  12. 

arbar  Korn:,  arbor  broth  ut 
nortmanica  lingua  est  Corm.  p.  18 
enbret.  —  Sg.  Nom.  firlemnacbt . . 
ocus  arbar  FB.  9. 

ar-beitim,  ar-peittim  III  ich 
spiele.  —  Praes.  PI.  3  arbeittet 
bairtni  bindi  SP.  V  16;  ardopetet . . 
a  n-gés  ciúil  ocus  airfite  FB.  13; 
ardopettet  55. —  Praes.  der  Gewohn- 
heit: Sg.  1  arpetend  carbacli  focli- 
ruch  Oss.  1,  11.  —  Inf.  airfitiud. 

arcain  s.  orguii. 

arcantá  s.  ar-chanaim. 

arcangel  (l^iJ.),  archaingel 
(LBr.)  =  lat.  archangelus.  —  Sg. 
Nom.  Michel  arcaingel  FA.  15;  16; 
PI.  Gen.  inna  n-arcaingel  FA.  20; 
aircaingel  7;  archaingel  Hy.  7,  9; 
Dat.  ona  harcainglib  FA.  7. 

arceissi  side  fria  Fergus  jp.  145, 11, 
{sie  stellte  dem  F.  vor,  dass . . ,  vgl. 
airchis  expostulation,  complaint, 
airchisaim  to  complain,  expostulate 
O'E.,  airchissecht. 

arcelim  aufero  s.  archellaim. 

arcessi  s.  aircbissim. 

ar-elianaim  I  ich  singe,  vgl.  do- 
aur-chanim  praesagio,  do-erchain 
prophetat,  tair-chechuin  praedixit 
Z^.  429;  880.  —  Pass.  Praes.  sec. 
Sg.  3  arcantá  es  wurde  gesungen 
p.  310,  7  {gleich  darauf  no  chantais 
filid). 

stiall  archapur  p.  309,  34? 

do-dou-archéil  araraim  p.  133,  6 
{„that  prevents  them  from  seeing  us" 
0' Curry,  On  the  Mann,  and  Cust. 
II  p.  193),  s.  tarchelim. 

archellaim  II  ich  nehme  tceg; 
arcelim  aufero  SG.  9a  (Z^  429).  — 
Praet.  Sg.  3  arid-ro-chell  id  rapuit 
SG.  202a.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  ni 
ercheltar  non  aufertur  Ml.  21«,  12. 
—  Inf.  airchellad  raptus  SG.  202* 
{Z-\  868),  vgl.  airchelladh  „theft, 
sacrilege"  O'B. 

archissim  s.  aircbissim. 


isi  archosnai  in  rig  p.  132,  2, 
vgl.  cosnaim. 

ar-chttibdigim ,  mit  refl.  Pron. 
ich  verpflichte  mich?  eine  Ableitung 
von  dem  in  in-chobaid  concinnenter 
Ml.  14d,  11  enthaltnen  Stamme;  vgl. 
cuibdhi  an  accompUce,  participator 
O'Don.  Suppl. — Imperat.  Sg.  2  ar- 
dot-chuibdig  fri  sechem  na  m-bria- 
thar  sin  SC.  26  {„Bo  You  consent" 
C  Curry). 

ar-clissim  III  ic7i  mache  Kunst- 
stücke,  von  cless;  vgl.  clisira  IsJcip, 
jump  O'B.  —  Praes.  sec.  PI.  3 
arclistis  p.  310,  7.  —  Pass.  Praes. 
sec.  Sg.  3  arclisti  p.  310,  c. 

arcnid  in  ardarcnid  SC.  19,  2? 

ard  hoch,  gross,  edel.  —  Sg. 
Nom.  óclách  ard  Lg.  17,  38;  SC. 
37,  22  (ard) ;  mucc  ard  Gl.  zu  raugart 
Hy.  5,  59;  ard  a  medon  FA.  22; 
is  ard  cech  recht  SC.  45,  22;  ba 
hard  in  coscur  Hy.  5,  27  (i.  ba  mor) ; 
ard  a  brig  ScM.  21,  21;  nad  ard 
Lg.  5,  22  Eg.\  is  cáin  cech  ard 
schön  ist  alles  Hohe  SC.  43;  Acc. 
céim  n-ard  n-adguide  FB.  23;  PI. 
Nom.  com-arda  (fem.Form)p.  191,16; 
for-ardu  TE.  4  Eg.;  Gen.  tri  mac 
n-ard  n-Uisle  Lg.  5,  8;  22;  Acc.  N. 
nos  cuir  i  n-arda  FB.  64;  cró  a 
chubat  fein  imbi  i  n-arda  Gl.  zu 
Hy.  5,  19?  vgl.  arda  suhlimia  Z'^.  60. 
—  JJnflectirt,  in  Composition:  dar 
ardd-ais  Lg.  17,  s;  tri  ard-lemend 
/SC.  47;  CO  ard-liss  ind  rigtigijx310,i; 
ard-chend;  ria  n-andrib  an  ard 
Ulad  FB.  68,  27;  wohl  auch  in  ard 
fegad  Hy.  1,  47.  Den  obersten  Rang 
bezeichnend:  do  ard-ecnaid  iarthair 
domain  FA.  3;  ard-file;  ard-ri. 
Mit  Adj.  verbunden:  ard-min  SC. 
30,  5;  ardd-brig  SP.  V  u.  —  Com- 
parat.  airdiu  cach  miir  arailei^J..  11; 
airddiu  Lg.  17,  3. 

ar-daimim  I  ich  bekenne,  ge- 
stehe zu;  vgl.  ad-daimim.  —  Dep. 
Perf  Sg.  3  ni  ardámar . .  do  TE. 
S  LU.;  ni  ardamair  ni  de  cter  do 
Choinculainn  FB.  90. 

ardbe  s.  airdbe. 

ard-cbend  hochköpf  ig,  den 
Kopf  hochtragend  {Beiwort  von 
Pferden).   —    Sg.   Nom.    ardchcnd 


arddae 


373 


argdide 


FB.  49;  p.  310,  18 ;  PI.  Nom.  ard- 
chind  FB.  45;  p.  310,  ii. 

arddae  SP.  V  ii  nach  Stokes „exal- 
tation"  {0' Curry  übersetzte:  all  good 
he  to  Mm  of  it  in  the  highest). 

arde,  airde  F.  Höhe.  —  Sg. 
Dat.  dim  airddi  FB.  92;  ar  a  airdi 
FB.  81  Fg.;  Dat.  oder  Acc.  ocht 
n-dúird  ina  ardi  acht  Fäuste  hoch 
p.  40,  22;  i  n-ardai  p.  309,  33;  Acc. 
fochoird  .  .  in  roth  i  n-ardi  in  die 
Höhe  FB.  64;  86;  i  n-airddi  FB.  85. 

ard-flle  M.  der  oberste  Dichter, 
Gelehrte.  —  Nom.  dalta  dana  in  Fiac 
sin  do  Dubthach  mac  hUi  Lugair, 
ardfile  hErenn  e-side  Hy.  2  Praef. 

a,r(i.-YÍ  M.  hoher  König,  Ober- 
könig. —  Sg.  Nom.  ardri  FB.  33; 
Dat.  do  ardrig  in  domain  FA.  32; 
Acc.  im  ardrig  n-amran-Ula(Zi^.B.  28; 
PI.  Nom.  ardrig  Lg.  4,  13. 

ard-rigan   F.   hohe   Königin. 

—  PI.  Nom.  ardrigna  Lg.  4,  18. 
ard-rige    Oberherrschaft.    — 

Sg.  Dat.  i  n-airdrige  for  hErinn 
TE.  1  Fg. 

ardus  tá  SC.  33,  11  s.  ar-tá. 

ar-ecar,  air-ecar  invenitur  Z^. 
all,  987;  Perf.  Sg.  3  arnic;  vgl. 
ni  airciu,  Gl.  ni  rochim,  Stokes 
Bem.^  p.  65. 

aréir  „last  night''  O'Don.  Gramm, 
p.  265.  —  SP.  III  3. 

domm  árfas  SC.  34,  3  s.  tarfas. 

ar-fertaigrim  III  ich  beivirthe. 

—  Praet.  Sg.  3  ar-ro-ertaig  Gl.  zu 
ardoutacht  Hy.  5,  73. 

ar-fethim  sustineo.  —  Praes.  sec. 
PI.  3  arunn-ethitis  sustinebant  nos 
LArd.  184a,  1  {L:  Gl.  p.  166);  arid- 
fetis  Hy.  2,  64  {Stokes  zieht  diese 
Form  zu  ar-beitim,  arphete  canat 
Fei.  Epil.  79,  „ivere  einging  to  it"). 

ar-fiuch  I  ich  kämpfe,  be- 
kämpfe, vertheidige;  vgl.  do- 
fiuch.  —  Sg.  1  arfiuch  fuili  SG.  1395 
{Z^^.  949,  das  mit  tessurc  beginnende 
Stück  der  Zauberformeln  erinnert 
ganz  und  gar  an  die  Pose  ge- 
nannten alten  heidnischen  Compo- 
sitionen);  3  arfich  tola  tothla  „he 
vanquished  urgent  desires"  Fei. 
Apr.  16;  arfich  for  n-atho  ocus  for 
n-irgola   uili  p.   142,  21;    arfich  a 


n-gressu  FB.  23  (dofich  p.  142,  21, 
dóeme  FB.  11);  arfich  ó  áib  ech 
ocus  analaib  fer  FB.  24. 

ar-fócraim,  -fúacraim  I  ich 
sage  an,  verkünde.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  arfócarar  0  EchaííZ  for 
firu  MEvend  TE.  2  LU.  —  Praet.  ro 
hirfuagrad  .  .  fo  hErinn  TE.  2  Fg. 

ar-fo-emaim  I  ich  nehme  auf, 
nehme  an.  —  Praes.  Sg.  3  aur- 
foemaid  .  .  chuci  ina  múinterus 
2).  170,  7.  —  Conj.  Sg.  2  arfema- 
siu  accipito  Ml.  68d;  PI.  1  má  ar- 
foimam  si  suscipimus  Z^.  883.  — 
T-praet.  Sg.  arroet  ..in  ainm  ji.  17,33 
(für  ar-ro-fo-et)  arroet  cain  comram 
FB.  71. 

ar-f  ochlimp.  141 ,  e;^).  327;  arfoich- 
limm  zu  lesen p.  141,  21;  arfoichle  he 
offers  O'Don.  Suppl.  —  S.  foehlim. 

arfairid  FA.  1  „/le  gives"'  Stokes. 

1.  argi.  banne  (Tropfen)  Corm.p.  2. 
.  2.  arg  famous  O'Don.  Suj)pil.\  arg 
din  airdhairc  Corm.  p.  2. 

3.  arg  M.  Held\  i.  laech  Corm. 
p.  2.  —  Gen.  airc  Oss.  I  3?  PI. 
Nom.  airg  ScM.  15?  Dat.  re  n-arcaib 
ré  n-erredaib  FB.  35;  eter  argaib 
erritib  SC.  28. 

ar-gairim  ich  hüte.  —  T-praet. 
Sg.  3  argairt  .  .  coercha  Hy,  5,  33 
{Gl.  ro  ingair). 

argat  =  ?ai.  argentum,  Z'^.SOi. 
—  Nom.  ram  biad  areat  ocus  ór 
SC.  11,  6;  Gen.  lestar  n-arggit  SP. 
IV  3;  (aircit)  TE.  3  Eg.;  co  cum- 
tuch  . .  argit  fair  FA.  13 ;  cló  n-argit 
FB.  21 ;  CO  comroth  argit  p.  310,  4i ; 
sciatrach  argit  p.  131,  is;  rond  argit 
CC.  2  LU.;  in  sét  argait  Hy.  5,  71;  77; 
taul  argait  Lg.  18,  28;  twrid  airgit 
SC.  31,  16;  cuing  airgit  CC.  2  LU.; 
crand  airgit  SC.  33,  is;  co  stiallaib 
airgit  p.  309,  35;  37;  ligrad  óir  ocus 
airgit  FB.  2;  én  airgit  FB.  73; 
sithbe  . .  find-airgit  p.  310,  28 ;  cir 
chuirréil  aircit  TE.  3  Eg.;  co  n- 
dualaiph  airccit  TE.  3  Eg.;  Dat. 
tuaghmilu  . .  di  ór  ocus  argat  TE. 
3  Fg.;  IS  LU.  —  Compos:  arggat- 
brain  SP.  I  1. 

argda  i.  laechda  Corm.  p.  2, 
von  3  arg. 

argdide  silbern.  —   Sg.  Nom. 


arge 


374 


art 


cóicroth  óir  airgdide2'"'-B.45;  flescöö 
sciath  argdidi^.  131,  is;  mur  FÄ.  27 
Dat.  cona  indurnd  airgdidu SC.  37,  i5 
PL  Nom.  airinig  -airgdidi  FB.  55. 

jirge  s.  airge. 

arg'iallaim  ich  gehorche.  — 
S-praet.  PI.  3  argiallsat  cóic  coicid 
Erend  dó  TE.  L 

arid-ralastar  Hy.  2, 47  {Gl.  arrále); 
5,  75  (i.  roimoilgestar). 

arindchuiriur  SP.  I  3,  arcuire- 
thar  i.  fothaigther  O'Dav.  p.  53. 

arindi ,  arinui  tv  eil,  Gl.  zu  Hy.  2,  e. 

arit,  arait  2^.  D(3cÄ;e,  vgl.  araoid 
a  Cover,  table  cloth  O'R.  —  Sg.  Nom. 
arit  odor  immi  FB.  37  (arait  Fg.); 
Gen.  na  haroiti  sin  FB.  37  Fg. 

arithissi  wieder;  iterum  Tur. 
Gl.  131  {Goid.''  p.  13).  —  dos  n-icfed 
arithisi  Hy.  2,  u. 

ar-illim  III  mereo.  —  Praes.  Sg.  2 
huare  nad  n-airilli-siu  quia  non  me- 
reris  tu  Ml.b5^{Z^.  1081).  —  S-praet. 
PI.  3  arillset  meruerunt  Wh.  4e 
(Z"^.  464).  —  Inf.  arilliud  meritum 
Z^.  239.  —  Vgl.  asroilli,  atroilUsset. 

arladur:  conid  n-acur  ocus  conid 
n-arladur  ar  mo  bélaib  sund  IjV. 
p.  113»,  7  [Sidb.  Concul.)  „that  I 
may  see  him  and  that  I  may  ad- 
dress Mm  in  my  presence  here"' 
O'Beirne  Croive. 

arlaid:  conid  n-arlaid  sith  iar 
saith  Hy.  5,  20  (i.  co  ro  airlestar); 
bes  nan-árlaid  duni  beo  SG.  38,  4; 
vgl.  den  arlaid  und  dorala. 

arlasar:  na  téig  a  Brénaind  na 
téig  conidarlasar  do  léirX?7._p.40a,3i 
{Aid.  Feh.)  „until  I  address  thee" 
O'Beirne  Crowe.  —  bói  CuchulawcZ 
ina  thost  ocus  ni  arlasair  Loegazre 
LU.  p.  114»,  2  {Sidb.  Concul.). 

arlastar:  co  n-arlastár  úadi  na 
dorsaide  FB.  21  ,.,and  hurled  the 
doorkeepers  from  íí"  0' Curry. 

arluid:   cia  arluid  úad  FB.  87. 

arm  =  Zai.  arma.  —  PI.  Nom. 
airm  FB.  38 Fg.;  na  hairm  FB.  44; 
SC.  2;  a  n-airm  Gl.  zu  a  minna 
{Ace.)  Hy.  5,  65;  Gen.  milib  arm 
SC.  33,  3;  Dat.  dia  n-armib  SC.  2; 
CO  n-armmaib  SC.  34,  11;  CC  3  Fg.; 
Acc.  fácbaiside  a  arm  ocus  a  etach 
FB.  67. 


arm-gasced  Waffenrilstung , 
die  Waffen.  —  Sg.  Gen.  iar 
facbail . .  a  armgascid  FB.  38 ;  39 ; 
Dat.  cona  armgaisccmá  FB.  38  Eg.\ 
Acc.  armgaisced  FB.  40. 

arm-grith  Waffenlärm.  — 
foceird  armgrith . .  arrigthech  FB.  15; 
ro  lá  armgrith . .  di  Cruacbnai?;  FB.  44 
(do  Fg.). 

armlaicli  (?)  ein  Name  für  das 
Schwert.  —  Sg.  Acc.  dobretha  a 
armlaich  leis  i.  a  claideb  FB.  67. 

armothá  Oss.  III  3,  i.  tarla  Ed., 
atcliondarc  L. 

aruabárach  FB.  79  s.  iariia- 
bárach. 

arnic  TE.  13  LU.,  vgl.  fairnic  he 
met,  came  upon  O'Don.  Suppl.  S.  im- 
man-arnic,  imma-comarnic,  ar-ecar. 

ar-nascim  I  ich  verlobe.  — 
Perf.  Sg.  1  arob-rói-nasc  {für  ro 
nena,sc)despondivosWb.ll^{Z'^.81'á); 
3  arnenaisc  . .  a  fiair  do  Sualdaim 
CC.  6  LU. 

arniged  s.  airnigim,  eruigtlie. 

ar-i*ale6^Z.2Marid-rala8tarÄ/.2,47. 

arsaid  s.  farsaid. 

arsaid  s.  ar-suidim. 

ar-seunim  ich  spiele,  musi- 
ciere.  —  Praes.  sec.  PI.  3  arsentis 
crutire  ocus  timpanaig  p.  310,  7.  — 
Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  arsentip,  310, 7. 

arsid  vetus  Z\  237,  .793,  vgl. 
farsaid. 

ar-slaithimlllic/i  vertheidige. 
—  Praes.  Sg.  3  arslaithi  a  n-áthu 
FB.  23.  —  Praet.  Sg.  3  aurslaid  cd  cha 
comnart  comnámat  FB.  22  (arslaig 
Fg.)  —  Inf.  ursclaidhe  defending 
O'Don.  Suppl.  (init  eingeschobenem  c). 

ar-suidim  praesideo,  defendol 
vgl.  arsaidh  i.  dighal  O'Dav.  p.  48, 
u/nd  ad-suidim.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
ar  a  deni  ocus  ar  a  ani  in  charpait 
ocus  ind  erred  arid-suided  and  LU. 
p.  122»,  11.  —  Perf.  Sg.  3  arsaid 
cach  n-áth  FB.  23  {vgl.  aurslaid 
cricha  22),  eine  Form  wie  indi  remi- 
said  Gl.  zu  praesidentis  Ml.  50^. 

art  i.  uasal  Corm.  p.  2. 

art  i.  dia  Corm.  p.  2. 

art  i.  doch  no  lec  lige  {„a  stone 
or  a  grave-flag"),  davon  das  Demin. 
arteine,  Corm.  p.  2. 


art 


375 


asclang 


art  Fleisch;  ,,«  liinh,  flesh^*^ 
OB.  —  ar  art  Oss.  III 4 {Gl.  i.  feoil). 

ar-tá  ist  da,  ist  vorhanden, 
TtáQeoTi;  artáa  super  est  Z^.  490; 
vgl.  armothá,  rostá.  —  caindell 
ardus  tá  das  Licht,  das  sie  haben 
SC.  33,  12  (airista  H.)- 

arthús,  arthuiis  s.  tús. 

arthraigim  ich  erscheine;  ar- 
traigther  „it  is  apparent"  O'JDon. 
Suppl.  —  Praes.  Sg.  3  artraigid 
.  .  in  dubnel  FA.  39.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  arthraig  . .  di  aingel  FA.  3; 
FB.  39  (tuarcoib  Eg.);  artraiges 
FB.  39  Eg. 

arnrg  gach  n-eirrid  p.  142,  8  ich 
bezwinge  jeden  Helden;  für 
ar-fo-urg  {vgl.  do-fu-aircc  triturat 
Z'^.  883,  orcun,  orgaim,  tuarcaim); 
dingbaim  each   n-errid  p.  328,  ii. 

arus  Wohnsitz  CCn.  8. 

ar-utaing  erquickt,  stellt  her 
Ml.  64c  {Gl.  zu  reficiens);  ar-runn- 
utaing  CC.  7  Eg.  erquickte  uns? 
—  T-praet.  Sg.  3  ar-do-utacht  er- 
quickte, erfrischte  sie  Hy.  5,  73  {Gl. 
arroertaig);  arutacht  cathir..sluagu 
Hy.  5,  10  in  der  Ebene  erquickte 
eine  Stadt  —  zum  Himmelreich 
rette  sie  uns!  —  die  Schaaren 
{dagegen  die  Glosse:  i.  ro  chumtaig 
aedificavit).  —  Fut.  Sg.  2  arutais- 
siu  Gl.  zu  reficies  Ml.  56a  (Z-2. 1093). 

as  s.  am  ich  bin. 

as  3Iilch,   O'Dav.  li.  105  melg. 

as  ibed  p.  131,  29  s.  as-ibim. 

as  Wuchs,  Grösse,  zu  ásaim? 
vgl.  as  „growth  of  the  body,  in  size, 
flesh,  etc'  O'Don.  Suppl.  —  a  aes 
ocus  a  as  ocus  a  auius  FB.  30. 

asa  und'i  maith  ia  fer  asa  eich 
FB.  38.    Vgl.  assa. 

CO  asagnoither  ut  intellegatur 
SG.  180t  (Z2.719).  Vgl  as-aith-gned. 

asagusim,  assagassim  III  ich 
wünsche.  —  Sg.  1  asagussim  SC.  4; 
3  inti  asagusi  qui  optat  Ml.  6V>; 
PI.  1  assagussem  SC.  4. 

asait  Niederkunft  CCn.  6,  vgl. 
asaidh  parturition   O'Don.  Suppl. 

ro  hasaited  ind  ingen  „the  girl 
was  delicered"-  CCn.  6,  s.  ad-saiter. 

as-aith-gnim  ich  erkenne 
wieder;  vgl.  aithgnim,  co  asagnoi- 


ther.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  ni  rabi 
. .  fer  asaithgned  FB.  25. 

ásaim  ich  10 achse.  —  Praet. PI. 3 
ro  ásaiset  crevertmt  Ml.  {Z^.  654). 

asalcha  FB.  37? 

as-Mur  I  ich  sage;  dico,  profero 
Z^.  870;  vgl.  at-biur,  epiur.  —  Praes. 
Sg.  1    asbiur  p.   133,  2;    Z^,  428; 
2   asberi    SC.    19;    PI.   3    asberat 
ScM.   19;   FB.  11.  —  Praes.  sec. 
Sg.  mine   erbrad  FA.  9  LBr.  (es- 
ro-brad);  PI.  3  asbeirtis  Hy-  2,  22 
asbertis  p.  20,  I8.  —  T-praet.  Sg.  3 
asbert  Hy.  2,  7  (i.  attrubairt) ;  49;  54 
p,  130,  29;  SC.  18;  geioöhnl.  abge- 
kürzt  asbert   ScM.   3,   5;    TE.    2 
CC.   3;    7   LU.;    SC.   3;   4;   11,  3 
20;  41;   46;  FB.  22;   23;   24;  26 
44;  63;  asbert  fris  er  sagte  zu  ihm 
TE.  8;  10;  11;  13  LU.;  p.  130,  28 
132,  8;   CC.  2;  5  LU.;  SC.  5;  39 
is  and  asbert  Lg.  2;  7;  Sc3L  15 
SC.  15;  27;  28;  FB.  13;  conid  and 
asbert  p.  131,  22;   SC.  19;  24;  34 
38;  FB.  58;  71;  aspert  TE.  12  Eg. 
13;  CC.B  Fg.;  asmbert  FB.  27  Eg. 
ispert  p.  142,  u;  145, 12;  CC.  5  Eg. 
TE.  10  Fg.;  iss  and  ismbert  FB 
31   Fg.;  Lg.  4  Fg.;  esmbert  FB 
44  Fg.;  hierher  wohl  auch  condé- 
bert  p.   42,   10;    PI.   3   asbertatár 
SC.  9;   16;  FB.  27;   66;  90;   asm- 
bertatar    FB.    27   Fg.;    isbertatar 
Lg.  14.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  dia 
n-ébrad  p.  132,  19. 

asca  31.  inimicus,  aemulus;  as- 
caid  i.  scáil  Corm.  p.  1  („a  hero"). 
—  PI.  Dat.  honaib  ascadib  i.  ab 
inimicis  Gl.  zu  aemulis  311.  3»,  3; 
Voc.  á  ascada  i.  a  naimtea  Ml.  134c. 

ascad  Geschenk.  —  PI.  Gen 
i.  commain  na  n-aisceda  Goid.'^ 
p.  101,  28  {LHy.);  Dat.  co  n-asce- 
daib  ibid.  10;  Acc.  bertait  ascada 
ScM.  5. 

ascata,  asgaete  i.  laechda  Corm. 
p.  1  ascaid. 

ascid  F.  Bitte.  —  Nom.  tucad 
di-si  ind  ascid  sin  CCn.  2. 

ascin  FA.  20 ;  FB.  15  für  acsin. 
Dat.  von  acsiu,  s.  adciu  ich  sehe. 

asclang,  aslang  {vgl.  ursclaige) 
,,a  load  borne  on  the  Shoulder" 
O'Don.  Suppl.;  asgland  no  asglang 


376 


astaim 


i.  huas  glaind  {über  der  Schulter)'^ 
gland  no  glang  i.  guala  {Schulter) 
Corm.  p.  1.  —  Sg.  Nom.  aslang  Andle 
dar  arddais  Lg.  17,  8  (ascclang  .%.); 
Gen.  CO  torchair  beim  n-asclaing 
don  pheist  asind  áer  FB.  86  (as- 
clain  Eg.). 

ascnaim  ich  gehe  hinzu,  adeo; 
vgl.  ascain  advance,  proeeed  O'Don. 
Gramm,  p.  202]  s.  ath-ascnaim,  imm- 
ascnaim,  tascnaim  (do-ascnaim).  — 
Inf.  asgnam  i.  imthecht  O'Dav. 
p.  50;  Dat.  d'ascnam  flatha  maic 
Maire  Hy.  5,  12  (i.  do  athascnam); 
huand  ascnom  incessu,  oc  asgnam, 
ascnam  acquisitione  Z^.  771;  Acc. 
ro  thinscanastar  ascnam  co  araile 
inse  mara  hErenn  sie  begannen 
nach  einer  Insel  des  irischen  Meeres 
zu  fahren  Hy.  1  Praef. 

as-comallaim  III  ich  erfülle.  — 
PI.  3  nan-ascomallat  FA.  23  LBr. 
(na  comaillet  Lü.). 

ascur  intermissio.  —  Acc.  cen 
ascur  sáitha  sine  intermissione  tri- 
hulationis  Wh.  25d  (Z^  239). 

as-fladaim  I  ich  erzähle;  vgl. 
ad-fiadaim.  —  PI.  3  asfiadai  doib 
a  n-imtecto  CG.  3  Eg.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  inti  asidfet  SC.  31,  3. 

as-ibim  I  ich  trinke;  vgl.  at- 
ibim.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  isi 
asibed  sin  dig  p.  131,  29. 

asinded  FB.  73  s.  ed. 

asiu  athig  p.  145,  e? 

aslacli  persuasio  Z'^.  885;  temp- 
tation,  allurement  O'Don.  Suppl. 
—  Gen.  in  mi-aslaig  malae  per- 
suasionis  Ml.  28^,  7;  Dat.  hond 
asluch  messidiu  Gl.  zu  judiciali 
suggestu  Ml.  26c,  9;  PI.  Dat.  ar 
aslagib  dualac/i  Hy.  7,  37  B. 

ar  aslaigthib  dualche  Hy.  7,  37, 
von  aslugud  ==  aslach,  Inf.  zu  as- 
laigim  „J  heg,  request'^  O'B. 

aslang  Lg.  17,  8  s.  asclaiig. 

aslinge,  aisliuge  Vision;  Oss. 
III  3  Gl.  zu  adbul  fisi;  absque 
lingua  {etymologisierend!)  cen  abrad 
inte  Corm.  Transl.  p.  13.  —  Sg. 
Dat.  atehithe  do  i  n-aslingi  SC.  23. 

SiS-lniwhoevades,ahscondsO'Don. 
Suppl. ;  a  n-aslui  grien  cum  excedit 
sol  Cr.  sab  {Z^.  437).  -  Vgl.  adrullui. 


asluindim  III  ich  rufe  an, 
bitte.  —  PI.  1  asluindmeit  ar 
cardes  fris  in  hac  laude  Gl.  zu 
adsluinnem  Hy.  1,  15. 

asna  Bippe;  vgl.  tege  spinas  et 
costas  Gild.  Lor.  59  mit  den  Glossen 
i.  ditin  i.  na  lorgdromma  i.  dow 
asnach  {sie).  —  Du.  Acc.  eter  cach 
da  asna  do  zwischen  je  zwei  von 
seinen  Bippen  FB.  27. 

aso  SC.  45,  21  und?  vgl.  asa, 
assa. 

asóim  ich  wende  mich  ab?  vgl. 
sóim,  do-sóim.  —  Sg.  3  asói  dosoi 
uaim  fri  fraig  ScM.  3,  3  (er  wendet 
sich  ab  von  mir  und  dreht  sich  der 
Wand  zu,  co  immorchor  ón  taib 
CO  araile),  vgl.  ceine  nosoisiu  huáim 
so  lange  du  dich  abwendest  von 
mir  Ml.  33»,  1,  und  a  n-aslui  grien 
fo  a  fuined  dosoi  dond  orient  con 
aci  a  n-sescae  wenn  die  Sonne 
untergeht,  tcende  dich  nach  Osten 
Cr.  33i>  {Z-\  435). 

as-renim  I  ich  gebe  hin;  s.  éir- 
nim.  —  PI.  3  asrenat  reddunt 
SG.  27a.  _  Perf  Sg.  3  asrir  Hy.  5,  ei 
(i.  ro  eirnestar);  87  (i.  ro  eirnestar). 

as-ro-illi  meruit  Ml.  109,  assid- 
roilliset  meruerunt  id  Wh.  17* 
{Z\  870).  —  Conj.  PI.  1  asrollem 
mögen  wir  verdienen  Hy.  5,  100. 

assa  und?  nesso  assa  nesso  pro- 
pius  propiusque  Wb.  12^  {Z^.  271). 
Vgl.  asa. 

assagussem  s.  asagúsim. 

asse,  assa  leicht;  facilis  Z^. 
765.  —  Comparat.  is  assu  faeilius 
Z^.  276;  ni  assu  FA.  16  (assa  LBr.)-, 
ni  bú  assa  i.  a  hécnach  Gl.  zu  ni 
mór  n-ecnaig  Hy.  5,  3. 

assil  Stück;  aisil  i.  rann  O'Dav. 
p.  50.  —  Sg.  Acc.  rannais  . .  assil 
t-salli  hi  cóic  tóchtaib  j)-  41,  s; 
tue  assill  isin  coire  do  p».  41,  19; 
ro  chomet  in  n-asill  Gl.  zu  Hy.  5,  45. 

assissiur  ich  bleibe  stehen; 
vgl.  sessom,  ar-asissiur.  —  Sg.  3 
assisedar  sist  forsin  purt  p.  131,  21. 

assoith  in  grian  „the  sun  rested" 
Hy.  2,  58;  huair  assoith  la  hÉsu 
in  grian  ibid.  59. 

astaim  ich  halte  fest;  s.  f astaim. 
—  Sg.  3  astaid  anmand  na  pecdach 


astrach 


377 


at-biur 


FA.  17  LBr.  —  Inf.  dia  hastud 
for  a  chind  TE.  5  Eg.;  vgl.  astadh 
to  bind  O'Don.  Suppl. 

astrach  auf  der  Beise,  astur, 
befindlich.  —  Sg.  Nom.  ro  bad 
astrach  aidchi  is  lá  er  würde  Tag 
und  Nacht  untericegs  sein  SC.  29, 12. 

astur  Beise;  astar  journey  O'B. 

—  messe  ragas  for  astwr  SC.  44,  1. 

—  Vgl.  astrach, 
at  s.  am. 

at  spätere  Form  für  it  in  tuo. 

atach,  attach  Bitte,  Bitten, 
Inf.  zu  ateoch.  —  Sg.  Nom.  attach 
Hy.  1,  4;  Dat.  iarna  hatuch  for 
tús  nachdem  er  sie  zuerst  gebeten 
hatte  p.  42,  35. 

atacomuaie  s.  atchomnaic. 

atafraig'  er  erhebt  sich  FB.  61; 
62  Eg.  (affraig  LU.);  73;  PI.  3 
atafregat  FB.  15.  —  Vgl.  ataregat, 
atraig. 

at-ag-ur  ich  fürchte.  —  Dep. 
Praes.  PI.  1  atagamar  SC.  36. 

ataig,  vgl.  atom-aig  adigit  me 
Tfft.  lOd  {Z-\  430),  agaim.  —  ataig 
taithbeim  dia  claidiub  dóib  er  gab 
ihnen  einen  Schlag  SC.  6  (adaig  H.) ; 
ataig  in  cendáil  occo  FB.  84.  Vgl. 
adaigh  „who  put"   CDon.   Suppl. 

ataim  s.  ad-daimim. 

atairi,  atire  s.  aitire. 

atanain  FB.  24  Eg.? 

ataregat     sie     erheben     sich 

FB.  14;    atarugat  p.    311,  35.    — 
Vgl.  atafraig,  atraig. 

atathai  FB.  32  Eg.,  PI  2  von 
atáu.    Vgl.  O'Don.  Gramm,  p.  167. 

atáu  ich  bin  {nicht  mit  Adjectiven 
verbunden),  befinde  mich  an  einem 
Orte,  in  einem  Zustande;  vgl.  tau, 
itáu.  —  Sg.  1  attó  sum  Z'^.  488; 
ni  oc  a  imgabail  sin  dan  atú-sa 
FB.  94 ;  atú-sa  sunn  ém . .  0  ro  genar 
TE.  5  Eg.;  in  ceistimmátú  FB.  93; 
2  atái  CO  n-galur  fúail  ScM.  13; 
cinnus  atai  indusa  a  cach  deit  ÍIB. 
7  Eg.;  ni  bá  nech  bas  ferr  nod 
gléfe  . .  atai-siu  FB.  56 ;  3  ata  er 
ist  da  ScM.  16;  ata  biad  lat  ScM.  3; 
Lg.  9;  SC.  46;  ata  lá  i  n-degaid 
alaili  TE.  12  LU.;  FB.  9;  58;  59; 
62;  88;  ata  i  n-airicul  fo  leith 
SC.  16;  20;  31,  1;  33,  21;  46;  FA.  5; 


p.  132,  11;  145,  7;  Lg.  12;  ata  nech 
risnid  andsa  SC.  45,  23 ;  ata  lim . . 
nech  FB.  75;  76;  ata  mo  chorp 
dom  aimréir  TE.  9,  24;  dáig  ata- 
som  fo  drochcruth  SC.  29,  22;  ata 
dit  seirc-seo  TE.  10  LU.;  is  de 
ata  Mag  Ailbe  ScM.  19;  cid  diatá 
a  n-deilm  sea  Lg.  1;  ßcM.  10;  ni 
cian  úait  atá  is  taig  it  farrad  Lg.  7; 
is  triut  ata  in  tres  anim  SC.  5;  10; 
is  ann  ata  mo  treb-sae  TE.  16; 
SC.  16;  is  amlaid  iarom  ata  in 
rigsudi  sin  FA.  7;  11;  17;  30;  35; 
ata  samlaid  SC.  5;  attá  daw  múr 
tened  fri  tir  inna  pian  anall  FA.  29 ; 
in  tan  ata  urtrochta  FB.  67;  hierher 
auch  ata-bair  ecen  est-vobis  necessi- 
tasl,  vgl.  issum  ecen  Gl. zu  necessitas 
mihi  incumbit  Wb.  10^  [Z'K  328); 
PI.  1  lin  atám  hi  Cruachnaib  Ai 
FB.  46;  3  ataat  ScM.  6;  atát 
FB.  9;  93;  atát . .  is  tig  SC.  33,  7; 
13;  15;  19;  44,  13;  FA.  6;  24;  25; 
26;  27;  28;  29;  5  LBr.  (acht  itat 
iZJ.);  16  LBr.  (ar  itat  LU.)\  is 
amlaid  da«  atát  na  slóig  sin  FA.  14 ; 
conid  desin  atát  na  trénae  samna 
SC.  1 ;  atat . .  acwm  SC.  44,  13. 

at-hail  Iperit  ^Vb.  4*;  epil  30*1 
{Z^.  430);  eiblim  I  die  O'Don. 
Gramm,  p.  195.  —  Sg.  3  atbail 
CG.  4  LU.]  PI.  3  atbalat  Gl.  zu 
Hy.  1,  40.  —  Fut.  sec.  Sg.  3  con 
bad  ind  atbelad  p.  21,  30.  —  Inf. 
epeltu  interitus  Wb.  14d  {Z^.  264). 

at-bath  Praet.  er  starb.  —  PI.  3 
atbathatar  Hy.  1  Praef;  atbathsat 
SC.  29,  15.  —  Vgl.  i  n-apthin  in 
perniciem  Wb.  32c  (Z^.  884). 

at-biur  I  ich  sage;  epiur,  epur 
dico  Wb.  4:\  SG.  73^  (Z^.  428).  — 
3  atbei'r  FA.  19;  ad-beir  dicit 
Z^.  430;  PI.  3  atberat  ScM.  19; 
SC.  49;  ciatberat  (cia  at-)  FB.  77.  — 
Conj.  Sg.  3  dia  n-apra  frit  wenn 
er  (es)  dir  sagt  TE.  13  Lü.;  PI  2 
nár  apraid  dass  ihr  nicht  saget 
SC.  45,  26.  —  Imperat.  Sg.  2  apair 
fria  sage  ihr  {für  at-bir)  SC.  28; 
abair  rim  TE.  9,  9  Eg.  —  Praes. 
sec.  Sg.  2  atbertha-su  ScM.  3,  7; 
3  atbered  Lg.  12;  17;  18  {Imperf.); 
mani  ebrad  FA.  9  (erbrad  LBr.). 
PI.  3  atbertis  p.  19,  39.  —  T-praet. 


atchíii 


378 


at-etha 


Sg.  3  attrubairt  Gl.  zu  asbertífí/.  2, 7; 
atrubairt  SC.  33,  29;  34,  5;  FB.  20; 
81;  atbert  p.  40,  29;  vorwiegend 
abgekürzt  atbert  jj.  40,  le;  41;  FB.  77; 
atbert  fria  B.  p.  41,  12;  atbert . . 
fri  B.  p.  40,  25;  38;  TE.  8  Fg.- 
SC.  33,  6;  32;  39;  is  and  atbert 
SeM.  15;  Tí/.  6  Fg.-  conid  ann 
atbert  TÍJ.  16;  19  Fg.;  itbert  Tí/. 
11  Fg.;  CO  n-epert  /SC.  15;  17; 
FB.  14;  18;  43;  PI  3  atrubradar 
TF.  2  Fg. ;  adrubrutar  TÍJ.  19  Fg.; 
CO  n-epertatár  JPí.  5;  atbertsat^ 
FB.  77.  —  Fut.  Sg.  1  addaber 
ic/i  werde  es  sagen  FB.  94  {für  -bér) ; 
atber  /SC.  34,  9;  3  atbera-su  SC.  39; 
p.  40,  12.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
atberar  SC.  34,  is ;  rissin-apur  Sliab 
Dálán  TF.  18  Fg.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  is  de  atbertbe  in  siriti  de  es  ist 
deshalb  dass  . .  von  ihm  gesagt  wurde 
(=  dass  er  genannt  wurde)  FB.  75. 

—  Praet.  Sg.  3  is  don  ingen  siu 
atrubrath  es  ist  von  {nach)  diesem 
Mädchen  dass  gesagt  worden  ist 
TF.  5  Fg. 

atchiu  s.  ad-ciu. 

at-clilunim lieh  höre.  —  Praes. 
Sg.  2  atcluni-siu  FB.  35.  —  Praes. 
sec.    Sg.  3   atcluiniuth    Lg.  8   Fg. 

—  Per  f.  Sg.  3  atchúala  FA.  31; 
p.  19,  37;  PI.  3  atcólatar  Lg.  9  Fg. 

—  Pass.  Praes.  PI.  3  atcluinter 
FA.  14  (itclúinter  LBr.).  —  Praet. 
Sg.  3  atchlos  SC.  37,  13. 

at-chomnaic  Per  f.  accidit.  — 
Mit  Pronomen  infixum:  Sg.  1  Etain 
ingin  righ  Eochraidhe  .  .  atam- 
comnaicc  TF.  5  accidit  mihi  ==  ich 
hin  Ftain;  Sg.  2  conid  Cúscraid 
Mend  atot-chomnaic  ScM.  14,  vgl. 
attotchomnicc  accidit  tibi  Wb.  6^ 
{Z'^.  882);  3  di  glain  gil  atacom- 
naic  {der  Boden)  ist  von  weissem 
Glas  FA.  11;  binnithir  cach  ceól 
atacomnaic  14;  PI.  3  cid  atas-comnaic 
was  sie  sind  8. 

atchondarc  Per  f.  ich  erblickte, 
sah;  adcondarc,  adchondarc  311. 
{Goid^.p.ll;  19).  —  Sg.l  atchondarc 
Gl.  zu  armothá  Oss.  III  3  L.;  at- 
chonnarc-sá  SC.  33,  31;  ScM.  11 
{für  atot  -  choflnarc '?) ;  atcounarc 
jp.  145,  1;  SC.  12;  34,  1;  11;  SC.  11,  8 


ist  wohl  atconnairc  zu  lesen;  3  at- 
chonnairc  SC.  12;  atconnairc  36. 

atchonucatar  sie  sahen p.  40,  37, 
mit  Anlehnung  an  atchondarc,  zu 
adciu,  atchiu  ich  sehe;  atconcatar 
TF.  5  Fg.;  SC.  37. 

at-chúad  Perf.  exposui;  vgl.  do- 
chúad.  —  Sg.  3  0  adcuaid  postquam 
exposuit  Wb.  21d  {Z'^.  456);  atchuaid 
Lg.  10  Lc.  Fg. ;  atcuadh  SC.  12  H. 
(adfét  LU.);  PI.  1  atchuadmar  FA. 
6  LBr.  {ro  radsem  iZ7.);  itchuadumar 
15  LBr.  (ro  innisemár  LU.);  3  it- 
chuatar  p.  41,  u.  —  Fut.  Sg.  1 
atchous  in  matchous  Hy.  5,  37  {Gl. 
mad  dia  n-innisiur);  2  ci  atcois 
Fei.  Prot.  182  (cia  etsi  no  cia 
indise).  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  at- 
chúas  p.  130,  27;  Lg.  16. 

atcoad  SC.  11,  8  für  atchoadad, 
3.  Sg.  Praes.  sec,  oder  {mit  An- 
lehnung an  atchói  3.  Sg.  Fut.)  für 
atchósad? 

atdises  CC.  B  LU.  corrupt,  s. 
adsaiter. 

ate  FA.  29  qui  sunt,  s.  am  ich 
bin;  Stokes  fasste  es  als  Nom.  PI. 
von  aite,  „incestuous  f oster fathers." 

ateoch  I  ich  bitte.  —  Praes. 
Sg.  1  ateoch  rig  n-amra  n-aingel 
Sy.  5,  95;  6,  1;  2ü;  £5;  atehim  Gl. 
zu  ateoch  Hy.  5,  95;  6, 1;  20;  3  ateich 
i.  gudes  Ml.  391»;  PI.  1  atchimit 
Hy.  1,4  (6ri.  zu  adessam).  —  Lnperat. 
PI.  2  aitchid  fris  bittet  ihn  FB.  26. 
—  Perf.  Sg.  1  adroetach  Hy.  6,  20 
(i.  ro  atchius),  adroethach  Fr.  — 
S-praet.  Sg.  1  ro  atchius  Gl.  zu 
adroetach  Hy.  6,  20.  —  Inf.  atach, 

atestá  TF.  11  LU.,  ScM.  6  lies 
a  {Pron.  rel.)  testá. 

at-etha  urspr.  adjt?  vgl.  etha; 
atetha  des  dond,  atetha  cless  non- 
bair  FB.  24;  atetha  ieth  n-etar- 
moighe  FB.  47  Fg.;  er  nimmt,  er- 
greift: atetha  a  claideb  do  imbert 
f«rri  SC.  5  er  ergreift  sein  Schwert, 
vgl.  atetha  a  gaisced  ina  láim  clí 
ocus  gabais  in  mnai  fo  a  lethoxail 
deis  er  fasst  seine  Waffen  in  die 
linke  Hand  und  nimmt  die  Frau 
unter  seine  rechte  Schulter  LU. 
p.    132»,   37;   atethai  .  .  a   gaisced 


atfiastar 


379 


día  athreós 


FB.  40  E(j.\  ah  2.  Sg.  bes  atetha 
a  n-adcobrai  TE.  10  Eg.,  vgl.  den 
Imperat.  atom-etha  lat  nimm  mich 
mit  dir  LU.  p.  132»,  35.  —  Pass. 
PI.  3  atethatár  éoin  dam-sa  chena 
es  werden  Vögel  für  mich  ausser 
diesen  gefangen  (oder  Conj.  ?)  SC.  7. 
—  Vgl.  is  messe  adremethaid  „ü 
is  I  that  preeede"  Lat.  Hy.  2  Praef. 
{Goid\  p.  93). 

atfiastar  SC.2S  H.s.  ad-fiadaim. 

atfraich  FB.  27  Eg.,  vgl.  affraig, 
atafraig. 

áth  M.  Furt,  sehr  häufig  in 
Ortsnamen.  —  Sg.  Dat.  for  áth 
Midbinne,  oc  átb  Chind  chon  ScM.  20; 
forsind  áth  Sc3I.  21,  34;  Acc.  arsaid 
cach  n-áth  FB.  23;  dar  átb  Carpait 
Fergusa,  daráthDaMórrígna2^^.36; 
PI.  Nom.  irogaibtir  athai  ocus  er- 
gala  rem  fiiath  ocus  rem  erud  LU. 
p.  123'',  14;  Dat.  for  áthaib  ocus 
ilathaib  FB.  10;  Acc.  arslaithi  a 
n-áthu  FB.  23;  tar  áthu  FB.  47; 
arfich  for  n-atho  p.  142,  21;  am 
escid-sea  for  atba  for  ilatha  FB.  35. 

athach  F.  Hauch,  Wind.  — 
Sg.  Nom.  athach  gáithe  p.  131,  4; 
vgl.  athach  gaoithe  móire  ingens 
venti  tempestas  O'Don.  Suppl.  be- 
annchobar;  Gen.  athaigi?^).  130,22; 
Dat.ó  cach  athig  omnivento  Wb.22^ 
(Z^.  631);  Acc.  in  n-athaig  j?.  131,  2 
PI.  Dat.  6  adchaib  seodoapostol  Gl. 
zu  fluctuantes  Wb.  22a  (^.  631). 

athaigim  ich  suche  auf,  s. 
tathaigini. 

athair  M.  Vater;  altir.  athir 
pater  Z^.  262.  —  Sg.  Nom.  athair 
Hy.  2,  3;  Dia  athair  6,  e;  jp.  17,  28; 
SeM.  12;  CC.  3  Fg.;  FB.  17;  72; 
Gen.  De  athar  Hy.  6,  4;  p.  40,  s; 
Dat.  for  th'athair-siu  ScM.  10; 
Acc.  athair  Hy.  1,  9;  48;  FB.  6.  — 
Compos.  úasal-athair  patriarcha. 

atharde  väterlich;  vgl.  sen- 
athardae  avitus  Z^.  791.  —  Sg. 
Gen.  i  n-agaid  in  rechta  atharda 
p.  170,  10;  bat  seichmech  riaglá 
athardai  SC.  26.  —  Subst.  patria: 
i  n-dálaib  t'athardai  EC.  4. 

athargaib  s.  athorgraib. 

ath-ascnaim  ich  gehe  hin, 
suche  auf.  —  S-praet.  Dep.  PI,  3 


ro  athascansatar  Gl.  zu  do  da  as- 
cansat  Hy.  *  5,  31 ;  53.  —  Inf.  do 
athascnam  Gl.  zu  d'ascnam  Hy.  5, 12; 
do  athascnam  FA.  21  LBr.  (d'in- 
saigid  LU.);  iar  n-athascpam  ^atha 
nime  FA.  31  LBr.  (iar  tascnamZiJ.). 

ath-aurslocud  Oeffnen.  —  Dat. 
heó  óir  intlaide  uassa  bán  bruin- 
nechur  ina  háthaurslocud  FB.  51; 
p.  310,  33. 

atliboingid,  vgl.  atbois  (Fut.)  i. 
tobach  {wresting,  compelling)  O'Don. 
Suppl.,  dazu  tobaing  he  distrains 
ibid.  —  Sg.  Nom.  ni  bat  athboingid 
SC.  26  {sei  Jcein  Abpfänder). 

ath-chossanach  Vgl.  cosnach  „a 
defendant"  O'R. 

ath-chuirim  ich  bringe  zu- 
rück, versetze  zurück;  vgl.  ath- 
chur  returning,  restoration  O'Don. 
Suppl.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  co 
ro  athcuired  doridisi  cusin  corp 
ceina  FA.  31  LBr. 

atlichumha  wounding,  laeeration, 
maiming  O'Don.  Suppl.  —  Dat.  oc 
á  n-athchuma  FA.  28. 

athechtu  SC.  25  lies  a  tliechtu. 

athechtai  FB.  47?    atetha  Eg. 

atheiiar  s.  aithenim. 

atheroch  s.  aitherrech. 

athesc  s.  aithesc. 

athgén,  athg-uithae  s.  aithgnim. 

athgiias  Wiedererkennung.  — 
Acc.  p.  144,  23. 

athig  p.  145,  6? 

athis  F.  opprobrium  Ml.  36a 
iZ-\  1006).  —  Dat.  no  beth  fo  athis 
LU.  p.  39a,  33  (Aid.  Ech.);  PL  Nom. 
athissi  conflictiones  Wb.  29^  (Z^.  251). 

athlaime  F.  Geschicklichkeit ; 
von  athlom.  —  Dat.  dirósced  Cuchu- 
laind  diib  uile  ocon  cliss  ar  áne 
ocus  athlaime  LU.  p.  121i>,  21. 

a.i\\\Q\va.teM,  Geschicklichkeit. 
—  Dat.  ar  a  áni  ocon  cliss  ar  ath- 
laimecht  a  lémmi  LU.  p.  121^,  23. 

athlom  geschickt;  expert,  dex- 
terous,  quick  0'B,.\  is  athlam  Gl.  zu 
is  adbul  Fei.  Jul.  28.  —  Sg.  Nom. 
athlom  athargaib  p.  141,  5;  athlum 
p.  327,  31;  PI.  Nom.  búidne  ána 
athlum  a  do  ainglib  FA.  6  LBr. 

dia  athreós  TE.  9  LU.,  vgl.  ai- 
treos  „to  confer  with"  O'Don.  Suppl. 


athúanaind 


380 


aupthach 


atMaiiaind  FB.  25? 
atliumthe  CC.  3.  LU.? 
atliforgaib,  athorguibh  i.  bidoich 

liiim  gurub  ainm  don  gá  {Speer) . . 
no  dono  comadh  ainm  don  gaiscedh 
O'Dav.  p.  54;  atharga  i.  imrisin 
ibid.  p.  5G.  —  am  athlum  allus 
atharguib^).  141, 19  (athargaib  LU.); 
athlum  athargaib  p.  327,  31;  Vgl. 
forgam,  forgab. 
at-ibim  ich  trinke;  vgl.  as-ibim. 

—  Praet.  Sg.  3  amal  atib  in  dig 
SC.  48;  PL  3  atibset  in  linn  cosind 
neim  Hy.  4  Praef. 

atire  s.  aitire. 

atluchur  III  {mit  und  ohne  bude) 
icJi  danke.  —  Praes.  Dep.  Sg.  1 
atlucbur  do  dia  gratias  ago  deo 
Wh.  3i>  {Z-\  438);  Pl.  1  itlochamar 
diar  n-deib  TE.  14  Eg.  —  Imperat. 
Sg.2  do  Crist  atlaigtbe  hndeHy. 2,4:9. 

—  S-praet.  Sg.  3  atlaigestár  bethaid 
a  brathar  ocus  budigthe  fri  hEtáin 
CO  mór  TE.  14  LU. 

atmail  s.  yád-daimim. 

atmenatli  p.  142,  le  doceat? 

atnaigim  I  ich  gebe,  übergebe; 
adnaigh  i.  tabairt  no  tidlacad  O'Dav. 
p.  53.  —  Sg.  3  atnaig  a  bei^iachtain 
for  Jacop  LBr.  p.  114a,  5;  atnaigh 
. .  aichne  fair  TE.  12  Eg.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  atnagar  Emer  hisin  Crseb- 
rúaid  CO  Concoba?*  LU.  p.  127»,  20. 

atnoad  Concobar  p.  142,  15  es 
soll  ihn  C.  edel  machen?  vgl.  noud. 

atomriug  s.  adriug. 

atraig  er  erhebt  sicJiifür  Sit-as- 
rig);  vgl.  ataregat,  atafraig,  afifraig, 
éirgim.  —  Praes.  Sg.  3  atraig 
SC.  7;  24;  FB.  14;  atraig  ..  inna 
sesam  SC.  11;  12;  20;  atraig  cach 
fer  di  alailiu  Lg.  1 ;  9 ;  PI.  3  atregat 
FB.  26;  atragat  ScM.  18;  FB.  64 
(atregait  Eg.).  —  T-praet.  Sg.  3 
atracht  Lg.  9;  SC.  31;  46;  FB.  29; 
atracht  suas  ScM.  4;  PI.  3  atracb- 
tatár  FB.  13.  —  Fut.  Sg.  2  atrai 
a  Cuchulainn  steh  auf  FB.  78;  a 
fir  rudi  atrai  co  ro  pat  mor  SC.  28. 

atralacht  er  erhob  sich  SC.  32 
(für  atraracbt,  d.  i.  at-ro-as-racht). 

atrige  s.  aithrige. 

atrulla  evadit  {evasit?)  O'Don. 
Suppl.\  adrulluian-enlaithjp.  144,3; 


2  atrullais  fein  du  selbst  entkamst 
ScM.  9.  —  Praes.  PI.  3  atloat  theij 
äbscond,  evade  O'Don.  Suppl.  — 
Vgl.  aslui. 

attaim  s.  ad-daimim. 

a-túaid  von  Norden,  nörd- 
lich; from  the  north,  northwards 
O'Don.  Gramm,  p.  265;  an-túaid 
a  septentrione  SG.  67i>  (ZI  612). 
—  atuaid  p.  42,  9 ;  anes  ocus  atiiaid 

FA.  10. 

au,  6  Ohr;  ó  i.  cluas  Corm. 
Transl.  p.  131.  —  Dat.  asa  ho  Oss. 
III  8  {Gl.  asa  clúais);  imm  ó  2  {Gl. 
im  chluais);  Acc.  builli  dar  ó  ScM.  18; 
Du.  Nom.  Acc.  da  n-ó  Lg.  9;  PI. 
Dat.  dar  findruine  and  co  cetheoraib 
auaib  ocus  uilneib  óir  TBFr.  p.  140 
{von  einem  Schachbi'et)\  ro  clisius 
for  analaib  úas  aúib  na  n-ech  LU. 
p.  114»,  39  {Stab.  Concul.)  „above 
the  horses'  steam"  O'Beirne  Crowe; 
arfich  Ó  áib  ech  ocus  analaib  fer 

FB.  24;  immasleig  cach  labairt 
immin  n-araid  gabáil  na  n-ésse  bííd 
uas  aib  ocus  analaib  LU.  p.  IIB^,  36 
{Siab.  Concul.)  „he  is  above  eva- 
porations  and  bi'eathings"  O'Beirne 
Crowe,  der  also  ein  Wort  au  Dampf 
annimmt.  —  Compos.  au-chuimriuch 
n-óir  m-o  chach  fir  LU.  p.  94,  10; 
it  é  {die  Kühe)  finda  ói-derga  TBFr. 
p.  136. 

au  p.  142,  19  corrupt,  s.  p.  327 
und  p.  328,  19. 

aue,  6a,  úa,  6,  ú  M.  Enkel, 
Nachkomme;  haue  nepos  SG.  29» 
{Z'\  33).  —  Sg.  Nom.  aue  Muire- 
daich  SP.  V  9;  10;  hoa  deochain 
Odissi  Hy.  2,  4;  Gen.  Colmán  mac 
hui  Chluasaig  Hy.  1  Praef. \  Dat. 
do  Adamnán  ú  Thinne  FA.  3;  Acc. 
CO  ro  marb  Corpre  hua  Cuind  Oss. 
Ic;  PI.  Nom.  maicc  ocus  háuiSG^.30i>; 
Dat.  do  maccaib  ocus  auib  SG.  28»; 
a  hiiib  Bruin  Chualand  j9.  42,  8; 
Acc.  la  auu  Censelich  Tir.  11  LArd. 

augra  SC.  18,  1?  vgl.  ughra  „a 
skirmish"  O'Don.  Suppl.,  urgra 
„battle"  O'B.  • 

aupthach,  uptliach  verderblich'.^  ^m 
ipthach  maledicus  ^Vb.  91»  (Z*.  60);  fl 
vgl.  epaid,  atbath.  —  PI.  Nom.  mna  ^" 
aupthacha  FA.  27  (upthacha  LBr.). 


381 


bach 


aur-  wechselt  íhií  ur-,  ar-,  er-,  ir-. 

auF-árd  sehr  hoch.  —  Sg.  Nom.' 
cret  aiirard  FB.  47. 

aur-bág  F.  gloriaUo,  s.  arbág, 
irbág.  —  Gen.  is  tu  fer  aurbága 
fil  la  mtu  FB.  11. 

aurchicb  von  eich  Brustwarze, 
PI.  Nom.  mná . .  aurchíche  FB.  53 
Frauen  mit  hervorstehenden  Brüsten. 

i  n-aurchomair  a  imdái  FB.  25 
{„opposite  hiscouch"  0' Curry),  vgl.io 
ciiomhair  for,  against  O'Don.  Suppl. 

aar-chor,  ur-chur  Wurf;  s.  er- 
chor,  irchor.  —  Sg.  iVbw.  urchiir  SC.  7; 
urcur  SC.  38,  4;  in  t-wrciir  ibid.  lo; 
Gen.  fot  n-aurchora  FB.  88;  Äce. 
tarlaic  .  .  aurchur  n-airc  Oss.  I  3; 
urchor  do  gai  .  .  dam-sa  ScM.  10 ; 
SC.  38, 1;  tolléci  aurcbor  de  FB.  82. 

aur-dairc  berühmt,  edel,  s.  air- 
dirc.  —  PI.  Voc.  a  láichessa  . .  aúr- 
dairce  FB.  29. 

aurdarcus,  nrdarcus  M.  Be- 
rühmtheit, s.  airdircus.  —  Sg. 
Dat.  lan  hEriu  dia  aurdarcus  Scilf.!; 
ar  . .  t'urdarcus  FB.  18. 

anr-gabál  F.  Aufheben,  vgl. 
urgbháil  „a  lifting,  taJcing  up"  O'B. 
—  Sg.  Dat.  do  aurgabáil  usci  for 
a  lama  TE.  11  LU. 

aur-gal  F.  Kampf,  Streit; 
imm-argal  lis  SG.  67^  {Z^.  881);  s. 
ir-gal.  —  PI.  Ace.  doeme  . .  ammór- 
aurgala  FB.  11. 

ro  aargnad  FB.  13,  3.  Sg.  Praet. 
Pass.  von  ar-gniu  ich  bereite 
vor,  bereite. 

anr-guom  Vorbereiten,  Be- 
reiten; Inf.  zum  voi'igen;  vgl.  ur- 
gnamh  a  feast,  preparation  Ö'Don. 
Stippl.  —  Dat.  céin  both  oc  aur- 
gnom  dóib  FB.  55. 

aurla  {vgl.  ithla  area.  Dat.  i  n- 
ithlainn,  Z"^.  264)  Anger;  urlaind 
„a  lawn,  yard,  a  green"  O'Don. 


Suppl.  —  Ace.  doUuid  . .  for  fordorus 
ind  liss  . .  isin  n-aurlaind  FB.  54. 
aur-labra,  ur-labra  1)  Reden, 
Bedekunst ;  urlabradh  locutio  Ir. 
Gl.  867,  eloquence  O'Don.  Suppl.; 
vgl.  erlabra.  2)  Zunge.  —  Sg.  Nom. 

1)  a  anius  a  urlabra  FB.  30;  Gen. 

2)  rind  aurlabra  cech  fir  SC.  2; 
Dat.  1)  ar  aliud  ocus  érgna  oeus 
aurlabra  FB.  19;  Ace.  1)  atmenath  . . 
setaitsceu  aurlapra^i.  142, 16;  PI.  Ace. 
2)dobertis  aurlabrai  na  cethrse  SC.2. 

aur-lam,  ur-lam  bereit;  aurlam, 
airlam,  irlam,  erlamiKtratus,  jyromp- 
tus  Z\  7;  868;  vgl.  erlame.  —  Sg. 
Nom.  aurlam  fri  firecrat  SC.  38; 
urlam  do  rath  SC.  18,  2 ;  in  tan . . 
bá  urlam  la  Bricrind  dénam  a  thige 
máir  FB.  4;  9;  PI.  Gen.  collin  n- 
ingenn-aurlamn-ií?íchomraicí^S.53. 

aurlatu  M.  Gehorsam; in  t-aur- 
latu  oboedientia  Wb.  27c  (^2.  804). 
—  Dat.  i  n-urlataid  aingel  Hy.  7,  9; 
do  aurlatu  ad  oboedientiam  Z^.  256. 

aur-nocht  ganz  (Í)  nackt,  von 
nocht  nackt.  —  PI.  Nom.  mná  . . 
aurnocbta  FB.  53. 

aur-oslocthe  g e öffn et,  Part,  zu 
aur-oslucim  ich  öffne,  ersoilcim;  vgl. 
urslocud.  —  PI.  Nom.  liss  aursloctbi 
FB.  53  (auroslaicti);  biid  ersoilcthl 
este  apertae,  portae  Ml.  98  {Z'^.  868). 

aur-scartad  Schnitzerei;  „car- 
ving"  0' Curry,  OntheMann.  III 29, 30; 
vgl.  irscartad,  erscar.  —  Sg.  Nom. 
aurscartud  dergibair  FB.  55. 

aurslaid  FB.  22  s.  ar-slaithim. 

aursloctbi  s.  aur-oslocthe. 

aur-tech  N. Seitenhaus?  gleich- 
bedeutend mit  aur-dam  i.  aur-tegdais 
erklärt  durch  fri  tegdais  anechtair 
„against  a  house  on  the  outside" 
Corm.  Transl.  p.  3.  —  Sg.  Gen.  for 
bendchopar  ind  aurtige  „on  the  roof 
of  the  oratory"  p.  39,  17. 


B 


ba,  bá  für  má,  immá  in  ba  cuairt 
FA.  5  LBr.;  13  LBr. 

M  für  fo  in  ba  deoid  FA.  23  LBr. 

hsiCSich  lahm.  —  PI.  Ace. bacucba 
Gl.  zu  luscu  Hy.  2,  34. 


bacc  Krummstab,  Sichel; 
bricbt  ocus  bacc  is  bachall  Corm. 
p.  6;  bacc  boana  finime  Gl.  zu  ligo 
SG.  62i>  {Z^.  1061). 

bach  i.  dreis  no  dasacht  0'Dat?.56, 


bachall 


382 


báigim 


„fury  or  madnes"  Corm.  Transl. 
p.  27.    Dam  all-bach  FB.  52? 

bachall  haculum;  erozier  Corm. 
Transl.  p.  18;  Gl.  zu  crand  p.  20,  29. 

—  Äcc.  fria  bachaill  Hy.  5,  58. 
baclilacli  M.  Mann   mit   einem 

Stocke  (bachall),  daher  1)  „a  herds- 
man,  a  rustic"  0'B.\  famulus  Ir. 
Gl.  410;  2)  ein  ungeschlachter  Kerl, 
vgl.  aithech.  —  Sg.  Nom.  fecht  ann 
din  boi  bachlac/i  do  muntir  Brigie 
oc  beim  chonnaid  „a  bondsman  of 
Brigifs  family  icascuttingfireioood" 
Three  Mir.  Hom.p.  82  (Beth.  Brig.)\ 
Gen.  2)  bachlaig  FB.  91;  Aec. 
2)  bachlach  mor  forgrainue  91;  92; 
Voc.  2)  a  bachlaig  87. 

mac  na  m-bachlach   ScM.  12? 

bachlacMa  ungeschlacht 

FB.  37. 

badb,  bodb  F.  eine  Krähe,  in 
deren  Gestalt  die  irischen  Schlacht- 
göttinnen erscheinen,  vgl.  Bev.  Celt.  I 
p.  32  ff.,  II  491,  Beitr.  zur  Vgl  Spr. 
VIII249;  Gl.  zu  crú  fechtaJ^J5.68,20. 

—  Nom.  bodb  iar  n-araib  for  a 
slicht  ScM.  21,  11;  Gen.  bare  bod- 
bae  FB.  46. 

badb-scél  etwa  „Mordgeschichte" 
Gen.  iar  n-dorair  a  badbscelai  71. 

bádud  M.  naufragium  Wb.  17d 
{Z^  307),  Inf.  zu  báidim. 

báegttl  Gefahr.  —  Nom.  cech 
baegul  cach  bét  Oss.  II  5  {wenn 
cech  richtig  ergänzt  ist);  Gen.  do 
gabáil  báiguil  Wb.  26^  {ad  capien- 
dam  praedam  Z'^.  7G8);  Dat.  ni  ar 
baés  nach  ar  báegw?   TE.  13  Eg. 

báeglaig^im  III  ich  laufe  Ge- 
fahr. —  Praes.  sec.  Sg.  3  ro  böe- 
glaiged  SC.  44. 

báes  Lust,  Laune;  baos  forni- 
cation,  caprice,  folly  O'B.  —  Dat. 
ni  ar  báes  nach  ar  hkegul  TE. 
13  Fg.;  PI.  Dat.  is  dia  m-brigaib 
báesaib  FB.  29. 

báeth  einfältig;  rüde,  ignorant 
O'Don.  Suppl.;  báith  idiota,  stultus 
Wb.  12i  {Z\  30).—  Nom.  Fiiamnach 
báeth  p.  132,  20;  diammbé-se  báth 
FB.24í;  in  lacht  ba  baeth  immurro 
no  fáitbitis  imbe  SMart.  12;  Gen. 
fir  boith  Ml.  {Goid.^p.  20);  PI.  Nom. 
at   baetha   cialla   ban    SC.  45,  19; 


Gen.  idnu  buden  m-bíéth  SC.  31,  c; 
ar  upthaib  ban  m-beth  Klosterneub. 
Zauberf  6  {Rev.  Celt.  II  113). 

báethir  FB.  88  Thorheit? 

bág  F.  Kampf.  —  Gen.  for  m- 
briatra  bági  FB.  29;  lasin  cingid 
baige  Fei.  Sept.  13  (i.  catha);  Acc. 
fri  báig  SP.  V  13;  asa  n-dena  baig 
Gl.  zu  Hy.  6,  18.  Nicht  verschieden 
von  bág  Kampf  ist  wohl  auch  die 
Glosse  baghi  i.  gnim,  baghas  ar 
m-bagha  finda  {offenbar  Hy.  6,  17) 
O'Dav.  p.  61. 

bagair  minae  Ir.  Gl.  339. 

bai  brasi  FB.  30,  boi  brasse 
LU.  p.  125i>,  2,  Name  für  eins  von 
Cuchulinn's  Kunststücken  (cless), 
„sudden  death"  C Curry,  On  the 
Mann.  II  p.  372,  „stroJce  of  quiclf- 
ness",  wahrscheinlich  dasselbe  wie 
cleas  ÓS  ógaib  air  brais-bheim  „feat 
above  warriors  on  quick- strolce" 
O'Beirne  Crowe  Siab.  Concul.p.  AS8. 

baid  fond;  amal  máthair  baid 
Three  Mir.  Hom.p.  122,  24;  Compos. 
a  baíd-máthair  FB.  53. 

baid  langewährend;  baidh 
durable  (búan)  O'Don.  Sujypl.  — 
Compar.  báidiu  fri  bliaáam  TE.  9  Eg. 

báidim  III  ich  tauche  unter, 
ertränke.  —  Praes.  Sg.  3  rel. 
bádes  in  der  Gl.  zu  trethan  Hy.  6, 14. 
—  Fut.  Sg.  3  báidfid  p.  131,  34; 
bádfid  a  maith  a  n-olc  FA.  24 
(dilegfaid  LBr.).  —  Fut.  sec.  Sg.  3 
CO  m-báidfed  ocus  co  loiscfed 
p.  191,  17.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
ro  báided  FB.  69.  —  Inf  Dat. 
diabadud  ocus  dia  formiichad  JPJ..  19; 
do  bádud  na  saiget  sin  intib  FA.  29; 
ar  lösend  ar  badud  Hy.  7,  51. 

báigim  III  ich  kämpfe;  rühme, 
prahle,  drohe?  —  Praes.  Sg.  1  nach 
ni_ara  m-baigiu  „everything  for 
whieh  I  contend"  Fei.  Epil.  360; 
3  rel.  báges  arbaga  finna  Hy,  6,  17 
(baghas  ar  m-bagha  finda  O'Dav. 
p.  61  baghi,  vgl.  bágim-se  báig  aird 
gella  LL.  54.  a.  2).  —  Conj.  Sg.  3 
cia  nos  baigea  SC.  40;  cia  not 
bagea  41.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
conid  chucom  bagthir  caeh  n-delb 
sóer  sochraid  eter  iallaib  ban  búag- 
nithi  LU.  p.  124i>,  18. 


bail 


383 


band 


bail  jy^'osperüy  O'R.;  good  O'Don. 
Suppl.  —  Dat.  CO  m-bail  Lg.  5,  13; 
com-baili.comaithiusO'Do«.  (StijppZ. 

bail  no  bil  i.  urlabra  O'Dav.  p.  60. 

baile,  bale  31.  Ort.  —  Nom.  in 
bale  . .  atbera-su  frim-sa  dul . .  ragat- 
sa  SC.  39;  Gen.  ar  gnais  in  bale 
SC.  39;  Dat.  isin  baliu  irra  bammar 
SC.  34,  5;  FB.  56;  88;  isin  baile 
cetna  p.  39,  20;  i  n-oen  baile  Lg.  8; 
FA.  13.  —  bale,  mit  nachfolgendem 
Relativsatze,  da  tco:  bale  itaat 
ScM.  6;  bale  irrabe  FB.  43;  88; 
iiail  {für  baile)  hirra  bua  TE.  19; 
bale  na  bit  Lg.  9. 

baile  Hy.  6,  5? 

bainue  lac  Ir.  Gl.  966. 

balre  i.  bás  Corm.  p.  24;  i.  brón 
O'Dav.  p.  57. 

báire  ScM.  9,  „a  goal,  a  star- 
ting  fost",  „a  game  at  hurling'^ 
OB.,  ein  Spiel,  das  sich  über  eine 
längere  Strecke  hinzog,  vgl.:  Do 
bhámairne  Fianna  Eirionn  agus 
iad  ar  feadh  tri  lá  agus  tri  oidh- 
cheadh  ag  imirt  an  báire  [,,playing 
the  goal")  ó  Gharbh  -  abhainn  na 
bh-Fiann,  risa  ráidhtear  Leamhan, 
go  Crom-ghleann  na  bh-Fiann,  risa 
ráidhtear  Gleann  Fleisge,  agus  ni 
rugadmar  an  báire  ar  a  cheile  Tor- 
ruigh.  Dhiarm.  ed.  O'Grady  p.  118. 

bairiiech  zornig,  von  bara.  — 
Sg.  Nom.  ech  . .  bairnech  FB.  50 ; 
bairrnech  p.  310,  24;  is  bairnech 
mo  menma  frit  LU.  p.  131,  I8. 

bálrtne,  báirdne  „bardic  com- 
position"  O'Don.  Suppl.  —  Dat. 
dochoid  huaim-se  hi  tir  Condacht 
CO  m-bairtni  donaib  rigaib  ,,with 
a  hardism  for  the  Kings"  Goid.^ 
p.Sl;  PI. Nom.  bairtni  bindi  SP.Yiö. 

baistiud  s.  baitsim. 

baithes  Wirbel,  Gl.  83  zu  ce- 
phale  Gild.  Lor.  35;  in  baithis 
Gl.  zu  usque  ad  verticem  ibid.  85. 

baithi  p.  140,  28? 

baithis  =  fea^íísíwa,  Taufe. — 
Gen.  iar  tabuii-t  baithis  duaib  Tir.  1; 
Dat.  cona  bathius  Hy.  7,  3;  Aec. 
dubert  baithis  du  Chrimthunn  Tir.  13. 

baithium  Lg.  17, 11  L.  mihi  erat? 
vgl.  me  muc  mara  methas  tond, 
baithium  anfud  milach  mend  LU. 


p.  40»,  24  {Aid.  Ech.)]  nach  StoTces, 
Rem.^  p.  55,  „a  storm  overtvhel- 
med  me". 

baitsim  III  ich  taufe,  von 
baithis.  —  Praes.  Sg.  3  rel.  batses 
Hy.  3,  2.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  baitsed 
Hy.  2,  2G.  —  Praet.  Sg.  3  baitzis-i 
baptizavit  cum  Tir.  11.  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  ro  baitsed  p.  41,  1.  — 
Inf.  00  baistiud  ind  anmo  sin  for 
a  Sithair  ScM.  12  H. 

bale  stark;  i.  calma  no  trom 
Corm.  p.  59;  i.  tren  Fei.  Febr.  1. — 
Dat.  ac  roinn  ro-bailc  ScM.  22.  e. 

—  Compos.  buille  balc-búadai^JS.47; 
lín  m-band  m-balcbuada  FB.  22. 

balcbéimnech  st  ar  Je  schlagend 
{von  balc-béim)  FB.  50;  p.  310,  24. 

balcbullech  stark  schlagend 
{von  balc-bulle).  —  Voc.  a  balc- 
bullig  Breg  FB.  8. 

balechéimneeh  stark  schrittig 
{von  balc-ceim)  p.  310,  24;  ball- 
ceimnech  FB.  50. 

ball  M.  membrum  Wb.  12i>  (Z^.  222). 

ballaii  Trinkgefäss;  a  poor 
man's  vessel  Corm.   Transl.  p.  25. 

—  Gen.  tabairt  in  ballain  do  Lat. 
Hy.  2  Praef  {Goid.^  p.  93). 

ban-  für  ben  in  der  Composition. 

bán  weiss;  exsanguis  SG.  67 » 
{Z'^.  776);  baan  martre  album  mar- 
tyrium  Cam.  {Z'^.  1006).  —  Nom. 
Lg.  5,  2 ;  bil  ban  FB.  45 ;  Dat.  uass 
a  ban  bruinnechur  FB.  51:,  p.  310,  32; 
PI.  Gen.  ban  m-bán  TE.  9,  29. 

bánaim  II  ich  mache  tüciss, 
bleiche.  —  Pass.  Praes.  Conj. 
PI.  3  na  banaiter  fergnúsi  FB.  29. 

ban-chath  Hy.  5,  5,  Gl.  cath  na 
m-ban. 

bäu-cbath  der  weisse  Kampf, 
í^ífZ.  ban -martre  Cod.  Camar.  {Z^.  1006) 
-Dai.  airitiuindnoeibloib  iar  m-buaid 
oc\\%\)auclidi.dL„thereceptionoftheholy 
lob  after  victory  and  white  battle" 
Fei.  Jun.  8  {Gl.  ni  dergmartra). 

ban-churi  die Frauenschaar, 
die  Frauen  FB.  63. 

band,  bann  That;  i.  gniomh 
O'Cl.  {Stokes,  Rem.^  p.  56).  — 
Sg.  Nom.  ro  bad  mór  in  band  LU. 
p.  115»,  22  {Siab.  Concul.)-  PI.  Gen. 
lin  m-band  m-balcbuada  FB.  22; 


band- 


384 


bobo 


airig  aidbli  band  ScM.  21,  4i.  — 
Vgl.  bandach. 

band-,  bann-  für  ban-  vor  Con- 
sonanten. 

bandach, bannachi/iäft^,  tha- 
tenreich;  i.  gnimach  Gl.  zu  Fei. 
Jun.  12.  —  Dazu  wohl  mich  bandach 
i.  sinnach  (i^MCÄs)  Corm.  Transl.p.  27. 

bann  i.  liathraid  („a  ball")  Corm. 
Transl.  p.  28. 

banna  Tropfen.  —  8g.  Norm. 
Hy.  5,  88;  is  banna  ria  frais  on 
FB.  52;.  banna  fola  FB.  27;  Ace. 
no   cor   fer  banne  p.  41,  36. 

banna  FB.  68,  4,  s.  bainne? 

banrignacht  Würde  einer 
Königin   der  Frauen  FB.   17. 

ban-scál  Frauensperson.  — 
Sg.  Nom.  Lg.  3;  banuscál  SMart.  36; 
PI.  Nom.  banscala  servae  Wb.  lO^ 
{Z-\  854). 

ban-trebthach  F.  Wirthin.  — 
Sg.  Nom.  Hy.  5,  73;  Acc.  cusin 
m-bandtrebthaig  p.  48,  22. 

ban-trocht  die  Frauenschaar, 
die  Frauen.  —  Sg.  Nom.  SC.  34,  7; 
35;  FB.  17;  banntracht  j9.  145,  5; 
Gen.  bantrochta  FB.  65;  Dat.  do 
bantrocht  Ulad  FB.  12;  17;  Acc. 
riasin  m-bantrocht  FB.  21;  PI.  Nom. 
banntrocta  TE.  15  Eg.\  banntrach- 
ta  ibid. 

baptaist=Zai.  baptistafli/.  1,15. 

bar  inquit  TE.  7  Eg.,  spätere 
Form  für  for,  or,  ol. 

bara  Zorn.  —  Sg.  Nom.  bara 
bledmaill  FB.  52;  Dat.  co  m-baraind 
FB.  46;  52  Eg.  (co  féirg  LU.).  — 
Vgl.  bairnech. 

1.  bare  i.  leabar  {Buch)  O'Dav. 
p.  58. 

2.  bare  barca  {Bot)  Corm.  p.  17. 

3.  bare  „storm",  bárcaim  „to 
bi-eak  out"  O'R.,  dazu  FB.  46? 

bárd  M.Barde,  i.  fer  gan  dliged 
foglama  acht  a  intlecht  fadesin; 
s.  loDgbard. 

bargen  Brot,  Kuchen;  Gl.  zu 
tortaide  FB.  68,  4.  —  Sg.  Gen.  fer 
dénma  bairgine  vir  faciendi  panis 
SG.  1841»  {ZK  242);  PI.  Nom.  cethri 
bargeiw  {sie)  FB.  9;  Gen.  cóic 
fichit  bargen  FB.  9. 

barr  die  Spitze,  der  oberste  Theil 


einer  Sache,  Laub,  Haar;  Gl.  zu 
cassis,  Gl.  zu  frons,  frondis  SG.  67\ 
113t  {Z-\  41).  —  Sg.  Nom.  SC.  33, 19; 
is  barr  sobarche  folt  and  p.  132,  23; 
barr  oir  bias  fort  chind  ]).  133,  13; 
barr  bude  fordotá  óas  gnuís  cor- 
corda  Echir.  Condl.  2;  Dat.  for 
barr  cech  oen  chlúi  p.  191,  17.  — 
Vgl.  én-barr  Wasserschaum  (én 
Wasser)  Corm.  p.  18. 

bas  s.  bass. 

bás  N  Tod;  mors  Wb.  15i> 
{Z-\  222).  —  Nom.  Hy.  6,  5;  FB.  79; 
bas  inill  Gl.  zu  Hy.  6,  15;  Gen. 
báis  FA.  1;  27;  ar  náimdib  in  báis 
gegen  die  Todfeinde  Praef.  zu  Hy.  7; 
trascair  a  báis  FB.  61;  Dat.  re 
m-bás  dáu  vor  seinem  Tode  Tir.  3; 
abbás  vom  Tode  Gl.  zu  Hy.  6,  5; 
Acc.  bas  Hy.  2,  59;  TE.  8;  Oss.  I  7; 
ar  cech  n-ernbas  ííí/.  6,  u;  PI.  Dat. 
0  básaib  na  n-dóine  n-ecraibdech 
SMart.  13. 

basgaire  „beating  the  hands  to- 
gether  in  lamentation" ;  Gl.  zu  lam- 
comairt  O'Dav.  p.  103.  —  dognid 
gol  ocus  bascaire  a,mal  máfhair 
baid  oc  cained  a  henmeic  Three 
Mir.  Hom.  p.  122,  24. 

bass,  boss  F.  Hand,  Klaue, 
Huf;  palma  Ir.  Gl.  94.  —  <S'^, 
Dat.  dorn  baiss  mit  meiner  Hand 
Oss.  1 10;  cona  baiss  Gl.  zu  Hy.  5,  78; 
Acc.  fria  boiss  Hy.  5,  78;  PI.  Nom. 
bossa  SC.  6;  Acc.  na  bassa  j^cdmas 
Gild.  Lor.  Gl.  166;  adsoirg  a  bossa 
FB.  25  {vgl.  bos-argain  applause 
0'J2.);  Du.  Acc.  eter  a  di  bois 
FB.  82.  —  Compos.  bas-lethan 
hufbreit  FB.  47. 

bati  FB.  68, 18,  zu  báit  „a  down" 
O'B.? 

batoehu  TE.13  LU.  lies  ba  tochu. 

bé  F.  Weib;  i.  ben  ut  dicitur 
bebind  i.  ben  find  Gl.  zu  be  Hy.  4, 1; 
bé  charna  meretrix  O'Dav.  p.  56. 
—  Sg.  Nom.  Lg.  4,  2;  s;  11;  isi  be 
find  fris  dogair  p>-  132,  3 ;  Voc.  a  be 
Lg.  5, 13;  a  be  &ndp.  132,  22;  p.  133,8. 

bebe  Per  f.  mortuus  est,  amal 
n-oinect  rom-bebe  colinn  Crist  wie 
der  Leib  Cliristi  einmal  gestarben  ist 
Wb.  31»;  vgl.  Wi.  Gramm.  §  310.  — 
CO  m-beba  Hy.  2,  23  (i.  co  a  bas). 


bebind 


385 


ben 


bebind  i.  ben  find  Gl.  zu  Hy.  4,  i, 
s.  bé. 

bec,  becc  Mein,  wenig;  cid 
bec  cid  mar  ind  inducbál  ó  dia 
sive  parva  est  sive  magna  gloria 
a  deo  SG.  2»  (Z^.  712).  —  Sg.  Nom. 
ScM.  18;  21,  3;  FB.  9;  is  bec  duit 
etorro  hlein  ist  dir  {der  Unterschied) 
zicischen  ihnen  CG.  7;  co  m-bo  marb 
acht  bec  so  dass  er  beinahe  todt 
war  SC.  8;  mil  m-bec  CC.  5;  is 
bec  di  mór  FA.  15;  lan-bec  14; 
Gen.  is  beicc  lim-sa  a  brig  parvi 
mea  id  interest  Wl.  8d  (Z^  712); 
F.  Inseo  bicse  Tir.  11;  fo  intamail 
na  hiubile  bicce  Ebreorum  Gl.  zu 
Hy.  2,  5;  Acc.  in  maccoem  m-becc 
p.  145,  14;  céol  m-bec  einen  leisen 
Sang  SC.  7;  for  tech  m-becc  p.  144,  5; 
F.  in  laidh  m-bicc  TE.  9;  an  bic 
ivarte  ein  Wenig  ScM.  9;  13;  tair  bic 
ille  komm  her  ein  Wenig  SC.  33,  30; 
PI.  Nom.  F.  cruinn-üeco  rund  und 
klein  TE.  4  Fg.;  meic  becca  Gl. 
zu  Hy.  1,  40 ;  Gen.  gleóir  gemma 
bec  TE.  3  Eg.  —  Compos.  Bec- 
foltacb  CC.  7  Fg.,  Becaltach  LU. 

béccim  III  ich  brülle,  blöke; 
beiced  i.  boguth  i.  guth  bo  Corm. 
Transl.  p.  145.  —  Praet.  Dep.  Sg.  3 
becestar  Lg.  3;  4, 1.  —  Part,  necess. 
ba  béicthi  plorandum  erat  Wb.  Ic 
{Z-K  19). 

bedgr  Sprung,  Bück,  Stoss; 
a  Start  CB.  —  Acc.  focheird  bedg 
cuce  Lg.  9  (beidg  Lc.) ;  foceird . . 
bedg  úadib  FC.  7.  —  Vgl.  do-ro- 
bidc  jaculatus  est  Ml.  58c. 

bedgach  auffahrend,  sich 
bäumend;  i.  dian  bas  obann 
O'Dav.  'p.  60.  —  Sg.  Nom.  FB.  47. 

beim  N.  Schlag,  Schlagen, 
Inf.  zu  benim ;  illisio,  offensio  Z^.  268. 
—  Nom.  beim  n-asciaing  FB.  86; 
beim  CO  claidmft  FB.  81;  Gen.  la 
tabairt  beimen  do  FB.  39  Eg.\ 
Dat.  Inf.  a  chend  do  beim  de 
ScM.  7;  FB.  76;  oc  bém  chonnaid 
p.  46,  22;  Acc.  beim  FB.  38;  39;  81; 
beim  din  claidmft  FB.  57;  beim 
dind  echfleisc  SC.  8;  PI.  Nom. 
bémen  verbera   Wb.  17«i  (Z"^  269). 

béinmech  Adj.  von  beim ;  sciath 
brec    béimnech    FB.    45;    naitbir 


bémnech  brecc  Hy.  5,  6,  „wounding" 
Stokes,  „vulnifer"  Z^.  811.  Oder 
etwa  in  dieser  Verbindung  mit  brec 
„gefleckt" '>  CBeilly  hat  für  beim 
auch  die  Bedeutung  „stain,  spot". 

beius  s.  beos. 

beist,  peist,  mit  der  Nebenform 
biast,  F.  =  lat.  b  e  s  t  i  a ;  immer  von 
fabelhaften  Drachen  oder  tvurinar- 
tigen  Ungeheuern  gebi'aucht.  —  iS*^. 
Nom.  in  beist  FB.  57;  Hy.  4  Praef; 
peist  FB.  85;  Gen.  na  biasta  FB.  89; 
Dat.  don  pheist  FB.  83;  86;  Acc. 
imón  peist  FB.  86;  fehlerhaft  frissin 
m-biasta  FB.  57;  PI.  Nom.  béisti 
olca  malae  bestiae  Wb.  31i>  (Z^.  251); 
tri  biasta  druidecbta  FB.  57;  Gen. 
i  m-brágtib  na  n-ocht  m- biast 
m-bruthach  FA.  22;  Dat.  oc  na 
biastaib  FB.  57;  Hy.  4  Praef; 
Acc.  fri  biasta  FB.  58. 

bei  M.  Lippe;  PI.  Lippen, 
Mund.  —  Sg.  Gen.  dochumm  a 
beoil  CC.  5  Eg.;  Dat.  don  bei  Gl. 
zu  labio  Gild.  Lor.  42;  PI.  Nom. 
beoil,  béiuil  labia  Wb.  7d,  12d 
{Z'^.  19);  a  beoil  partardeirg  Lg.  4,  7; 
18, 14 ;  beil  ibid.  Fg.;  biuil  SC.  38,  9; 
Gen.  doch  um  a  bei  CC.  b  LU.\ 
Dat.  dia  bélaib,  ó  belaib  CC.  5; 
ar  béalaibh  „before,  in  front;  in 
preference  to"  O'Don.  Gramm, 
p.  289;  ar  belaib  FB.  55;  59;  62; 
89;  TE.  12;  CC.  1  Fg.;  p.  310,  43; 
FC.  5;  ar  do  belaib  vor  deinen 
Augen  FB.  74;  ScM.  9;  10;  Acc. 
beolu  FB.  85;  inna  béolu  9;  79; 
for  a  beolu  Sc3I.  16;  ina  beolo  17; 
foremdim  tairniud  ior  beolu  siar 
atát  mo  glúne  „I  cannot  bend  for- 
loard,  for  backwards  ar  my  knees" 
[sagt  der  Teufel)  LL.  204.  b.  1 
{Goid.^  p.  180);  conda  tarla  for  a 
lethbeolu  uli  FB.  25.  —  Compos. 
bel-remur  FB.  37. 

bélat  compitum  SG.  24*  (Z\  18). 

bélre  Sprache,  lingua  SG.  31^ 
{Z'^.  18);  später  béarla. 

beltene,  belltaine  dr  1.  Mai 
Corm.  p.  6. 

ben  F.  Frau;   mulier,   femina 

Z^.  241;  in  der  Composition  ban-. 

—  Sg.  Nom.  ben  i^r.  1 ;  6;  ScM.  3; 

TE.  2;  5;  10;  CC.  3;  SC.  4;  5;  6; 

25 


benim 


386 


benn- 


14;    20;   34,   17;   is;    42;    FB.  18; 
20;  25;  p.  132,  9;  in  bean  p.  145,  11; 
in  úen  p.  144,  le;   17;  28;   in  uhen 
Lg.  1  Eg.:,  für  i.  ban  Conculainn 
FB.   19  ist  zu  lesen  L  ban   (ohne 
Concul.)  mit  fünfzig  Frauen,  eben'-'O 
17  {ohne  ocus);  Gen.  mná  ScM.  3,  e; 
Tí;.  2;  19;  SC.  20;  41;  42;  FB.  6; 
25;  iJ.  144,  18;   mnae  TE.  17  E"«;.; 
Dat.  di  mnai  TE'.  6  Eg.:,  do  mnai 
13  XZ7.;  cona  mnai  j?.  40, 17;  FB.  21; 
0  mnai  p.  311,  28;  dia  mnai  FB.  68; 
89;  dommo  mnai  FB.  87;  Acc.  mnai 
TJ5;.  2;  3;  19;  SC.  6;  13;  F5.  12 
for  in  mnai  ScM.  3;  ein  mnai  TE. 
2  Eg.;  frisin  mnai  Ti/.  6  LU.;FB 
21;  79;  |).  131,  31;  co  a  mnai  SC.  6 
Foc.  a  ben  Lg.  9;  5'Cri8;  41;  44,  5 
FB.  17;  19;  31;   a  úen  TE.  9,  25 
PZ.  iV^OOT.  mná  SC.  4;   28;  37;  39 
40;  FA.  27;  29;   32;   FB.  25;  53 
G^ew.  ban  Hy.  7,  48;  i^f.  10;  18,  12 
Tí;.  9,  17;  29;  SC.  16;  31,1;  44,  11 
45,  u;   19;    FJ5.    11;    16;    17;  25 
Dat.  do  mnáib  ScM.  3,  5;   ^(7.  5 
6 ;  44, 13 ;  for  mnáib  SC.  5 ;  di  mnaib 
FB.  17;  18;  19;  ria  mnaib  FB.  68 
87 ;  89 ;  Acc.  im  na  mná  aile  FB.  19 
eter   na    mná  21;    frisna  mna  25 
Du.  Gen.  na  da  ban  aili  FB.  25 
Acc.  in  da  mnai  SC.  8.  —  Compos 
ban-chainte  Lg.  3;  -chatb  Hi/.  5,  5 
-chéli  Ehefrau  CCn.  3;   -comarchi 
Weiberschutz  SC.  14;  -churi  s.  be- 
sonders]   -churiud    SC.    32;    -espa 
SC.  28 ;  -gleo  Oss.  II 3 ;  -grád  SC.  30 ; 
-lendan   FB.    18;    -rigan    Königin 
der  Frauen  FB.   20    {davon  ban- 
rignacht  FJ5.  17);  -riina  TE.  9,  le; 
-scal  s.  besonders;   -tigerna  Herrin 
Gl.  zu  Hy.  5,  25;   -trebtach  s.   be- 
sonders; -trocht  s.  besonders;  Ban- 
ülad    Gen.    PI.    der    Ulsterfrauen 
FB.  21;  p.  311,  28. 

benaini,  benim  I  ich  schlage; 
ferio  Z'^.  429.  —  Praes.  Sg.  3  benaid 
pulsat  Ml.  46d;  FA.  IS;  p.  132,  le. 
—  Praes.  d.  Gewohnh.  Sg.  3  benand 
Gl.  zu  Oss.  III  9.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  CO  m-benad  a  thul  cind  frisin 
c&thraig  FB.  88.  —  Praet.  Sg.  3 
ro  ben  Gl.  zu  ros  m-bi  Hy.  5,  78; 
CO  m-ben  a  laim  de  ScM.  10  (co 
m-bert  H);  messe  ra  ben  12;  benais 


Oss.  in  9  (benus  Ed.).  —  lieber 
die  Präleritalformen  bentaiseom, 
bentatar  s.  Wi.  Gramm.  %  309.  — 
Perf.  (?)  Sg.  3  Oscur  ro  bi  a  lam 
dess  Oss.  I  4;  is  missi  ros  bi  dorn 
baiss  10;  ros  ra-bi  Brigit  fria  boiss 
Hy.  5,  78  (i.  ros  briss  no  ro  ben); 
ni  ru  bi-m-sea  do  gae  SC.  41,  „nicht 
verwundet  mich  dein  Speer''  Stokes, 
Beitr.  VII  41 ;  vgl.  nachim  rind-ar- 
pai-se  quod  non  me  reppulit  Wb.  5* 
{Z-\  877),  Wi.  Gi-amm.  §  296,  tmd 
eonjunctiv -futurische  Formen  dieser 
Art  ibid.  §  310  {dazu:  bithus  Cuchü- 
laind  immorro  inti  fsefes  lia  mnai 
C.  wird  den  tödten,  der  mit  seinem 
Weibe  schlafen  wird  LU.  j).  127 a,  32). 

—  Pass.  Praes.  PI.  3  is  amlaid 
ro  bith  Nóisiu  tria  mac  Fergusa 
Lg.  15;  ScM.  21,  33;  ro  bith  mór 
láech  Oss.  II  9;  spätere  Form  ron 
benad  on  crithgalur  „was  stricken 
by  the  ague  SMart.  35.  —  Inf. 
s.  beim. 

bend  s.  bemi. 

bendachaim   II  lat.    benedico. 

—  Praes.  Sg.  3  höre  non  bendacha- 
ni  quia  nos  benedicit  Wb.  11^ 
(Z"2.  434);  PI.  1  bennachmait  Gl.  zu 
admunemar  Hy.  5,  98.  —  Imperat. 
Sg.  2  bennach  p.  40,  29.  — -  S-praet. 
Sg.  3  bennachais  in  clarainech 
Hy.  5,  42;  p.  43,  21;  Gl.  zu  senta 
Hy.  5,  38.  —  Inf.  do  bennachad 
p.  40,  31. 

beiidacht  =  Zai.  benedictio  Z'^. 
264.   —   Nom.  bendacht  for .  .  Hy 
1,    49;    52;    53;    (benedacht   LHy.) 
bennacht  Hy.  1,  50;  51;  5,  103;  104 
b.  ort   TE.  9,  21;  úasum  Hy.  6,  4 
Acc.  beir-siu  bennachtain  TE.  14 
dobcrat  bennachtain  doAiliI12^J5.56, 
vgl.    doberat    mald  actin    for    cách 
ferunt  maledictionem  super  quemvis 
Wb.  2a  {Z-\  629). 

beudachtnach  gesegnet.  —  PI. 
Dat.  dona  bewnachtnachaib  FA.  1. 

beuii,  bend  Hörn,  Spitze; 
peak,  gable,  hörn  O'Don.  Suppl.  — 
Dat.  for  benn  chroisse  „on  the  top 
of  a  cross"  Lat.  Hy.  2  Praef'. 
{Goid.^  p.  93). 

benn-,  bend-chopar  „the  conical 
cap    of  a    round    tower"    O'Don. 


beó 


387 


berim 


Suppl.  —  Dat.  for  bendchopar  ind 
aurtige  p.  39,  17,  vgl.  a  beandcho- 
bhar  do  chloichtheach  Ardamacha 
supremum  tectum  turris  Ardmachae 
O'Don.  a.  a.  0. 

1.  1)60,  bíu  lebendig;  vivus  Z^. 
223.  —  Sg.  Nom.  beó  SC.  43;  duni 
beo  38,  4  (beó  If.);  bith-,  bid-béo 
immortalis  Wh.  3i»  (Z'^.  865);  beo 
prädicativ  auch  beim  Plural:  diam- 
betis  beo  Oss.-ll  4;  a  m-bith  beo 
lebendig  zu  sein  FB.  77;  Gen.  mac 
De  bíí  SMart.  '2;  44;  cluas  nacb  bi 
das  Ohr  eines  Lebendigen  Hy.  5,  24; 
Voc.  a  De  bi  o  Deus  vive  Ml.  carm.  1 
{Z-\  225);  PI.  Nom.  bi  SC.  25;  de 
bithbi  SG.  39»;  bii  bithbi  die  ewigen 
Lebendigen  EC.  4;  bit  lia  ar  mairb 
oldáte  ar  m-bi  es  icerden  von  uns 
mehr  Todte  als  Lebendige  sein 
FB.  5;  bit  lia  a  mairb  and  andate 
a  m-bi  FB.  21;  anders  roptar  lia 
ammairb  iniia  m-beo  Oss.  I  8  (w- 
starrter  Nom.  Sg.?);  Gen.  tir  na 
m-beo  das  Land  der  Lebendigen 
p.  133,  16. 

2.  beo  Leben.  —  Dat.  it  biu  in 
deinem  Leben  Hy.  2,  51 ;  asa  m-biu 
von  ilirem  Leben  aus  FA.  14;  for 
biu  Lg.  17,  11  Eg.  (?). 

beoaigim  III  ich  belebe;  Dep. 
/Si/.  5beoigidirinspirut  in  corp  vivifi- 
cat  Spiritus  corpus  Wb.  13<i  (Z'^.  439). 
—  Pass.  Praes.  Sg.  3  beouigther 
it  is  revived,  renewed  O'Don.  Suppl.; 
Conj.  PI.  3  beoaigter  fri  oethu  SC.  25. 

1.  beeil  s.  bei. 

2.  beeil  Fett;  beoill  „fatness" 
O'B.]  ainm  duine  bis  a  sirg  ocus 
timairgeas  galur,  cona  bi  beoil  na 
siig  .and  Gl.  zu  anforbracht  Corin. 
p.  3.    Vgl.  bracht. 

beos,  beus  Adv.  ferner,  wei- 
terhin, immer  fort,  immer 
noch;  adhuc,  etiamnunc,  porro 
Z^.  614.  —  asbert  liOeg  beos  weiter- 
hin sagte  Loeg  SC.  34;  41;  CC.  J 
Lü.;  ructha  daw  beos  ind  apsia« 
uli  ferner  wurden  auch  alle  Apostel 
gebracht  FA.  2;  18;  ro  po  mo-de 
in  firt  sa  do  denam  and  beos  Gl. 
zu  Hy.  5,  75;  maraid  beos  es  bleibt 
immer  fort  SC.  33,  24;  in  comram 
do  thairisem  beus  den  Kampf  weiter 


fortzusetzen  ScM.  11;  12;  13;  14  j 
beius  FB.  78 ;  ro  bui  dan  ni  ali  acci 
beus  es  war  auch  noch  eticas  anderes 
dabei  TE.  2  Eg. ;  nach  mod  . .  beos 
so  oft  als  CC.  5  Eg.;  immer  foi't 
SC.  8;  nis  frecart . .  beus  antioortete 
nicht  weiter  darauf  18. 

berbaim  II  ich  siede,  koche, 
schmelze.  —  Praes.  Conj.  Sg.  3 
mani  berba  Gl.  zu  quod  nisi .  .  de- 
coxerit  Ml.  46c.  —  S-praet.  Sg.  2 
in  ro  berbais  hast  du  gekocht p.41,i2. 

—  Pass.  Praet.  Sg.  3  is  les  ro 
berbad  or  ar  thus  i  n-hErinn  von 
ihm  wurde  zuerst  Gold  in  Irland 
geschmolzen  On  the  Mann.  III  88. 

berim  I  ich  trage,  bringe, 
gebe,  nehme;  ich  gebäre.  — 
Praes.  Sg.  3  not  beir  fert  te  Wb.  6" 
{Z''^.  430);   conos   beir  er  bringt  sie 

FA.  17;    18;    berid   riuth    for   sét 

FB.  49;  p.  310,  9;  berid  ..  úadib 
er  nimmt  von  ihnen  FB.  65;  (beraid 
FB.  21  lies  bewaid);  berid  side  da 
laurcuiri  wirft  zivei  Füllen  CC.  3; 
berthi  für  berith-i  es  nimmt  ihn? 
p.  142,  23;  rel.  beres  na  slúagu  asa 
cund  welche  die  Schaaren  von  Sinnen 
bringt  SC.  34,  is;  bid  he  beras 
in  curadmir  der  wird  es  sein,  der 
den  Heldenantheil  davon  trägt 
FB.  76;  lin  m-band  m-balcbuada 
beras  ar  iath  n-Ulad  FB.  22;  beras 
buille  balcbiiada  47.  —  Conj.  Sg.  2 
manim  bera-su  latt  ivenn  du  mich 
nicht  mit  dir  nimmst  Lg.  9 ;  manim- 
b'era  latt  ni  fogbái  icenn  du  ihn 
nicht  mitbringst  Cod.  Boern.  {Goid.^ 
p.  182).  —  Lnper.  Sg.  2  beir-siu 
bennachtain  TE.  14  Fg.,  vgl.  doberat 
bennachtain  FB.  56;  beir  duit  in 
mac  nimm  das  Kind  zu  dir  CC.  7. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  ni  bered  anaill 
ScM.  1 ;  no  co  berad  orm  . .  cluchi 
nicht  gewann  er  ein  Spiel  von  mir'i 
SC.  45,  8.  —  T-praet.  Sg.  3  birt 
edoct  cu  Segéne  „he  gave  a  bequest 
to  S."  Tir.  15;  conda  bert  so  dass 
er  sie  trug  p.  131,  2;  co  m-bert  do 
siiil  as  do  chind  so  dass  er  dein 
Auge  aus  deinem  Kopf  nahm 
ScM.  11;  bert  lais  brachte  mit  sich 
SC.  35;  birt  i.  rucastar  gebar  CC  3;  6; 
bert   mac    CCn.   6;    cotom    bert-sa 

25* 


bema 


388 


bés 


FB.  22.  —  Fut.  Sg.  2  ani  nom-bera 
latt  FB.  59;  PI.  1  ni  béram  Wh.  29i> 
{Z\  452).  —  Fut.  see.  PI.  3  ni  bertais 
buaid  dib  nicht  würden  sie  den 
Sieg  über  sie  davon  tragen  Lg.  8, 
bérdaís  Eg.  —  T-fut.  PI.  3  bertait 
in  coin  sie.  werden  den  Hund  davon 
tragen  ScM.  4;  bertait  ascada  sie 
sollen  Geschenke  bringen  ibid.;  vgl. 
Wi.  Gramm.  §  308.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  berair  ass  iarom  SC.  D;  iss 
ed  berair  a  n-Érinn  TE.  9,  28  {wird 
gesagt?);  conid  cruth  buidech  berar 
iiaim  FB.  22,  beror  Eg. ;  PI.  3  her- 
tair  suas  FA.  28,  berthar  LBr.; 
iar  sudiu  berthar  i  tigi  FB.  54.  — 
Conj.  oder  Imperat.  Sg.  3  berar 
imchomarc  feratur  salutatio  Wb.  7^ 
{Z'^.  474);  berur  do  glun  Ferguso 
p.  142, 17;  nom  berar  . .  dorn  sergligu 
SC.  9.  —  Praes.  sec.  co  m-bertai 
di  suidiu  fo  a  bruind  p.  131,  7;  in 
tan  be?ta  in  mac  CC.  1  LU.  — 
Fut.  Sg.  3  manip  do  Chonchobar 
berthair  ScM.  3,  ii;  bertliair  lim-sa 
indingenimbarachÍ5f.6(berdar-E';gí.); 
PI.  3  bertair  FA.  34,  berthar  LBr.; 
bertair . .  do  phurt  bethad  24,  berthar 
LBr.  —  Inf.  Nom.  mo  breith  den 
Teti  Brie  SC.  9;  mo  breith  latt  do 
Emain  Macha  ScM.  20;  Dat.  enech 
cóicid  do  brith  FB.  94 ;  iar  m-breith 
a  tásca  do  Lóegairi  leis  nachdem 
L.  die  Kunde  davon  mitgebracht 
'  hatte  FB.  70;  iarna  breth  do  Midir 
inn  TE.  18  Eg. 

berna  Kluft;  béarna  „a  gap" 
O'B.;  bernd  ThreeMIr.  Hom.p.  36,  i8. 
—  Sg.  Acc.  dar  Bernaid  {Berrüaid 
Eg.)  na  Forairi  FB.  36;  PI.  Dat. 
dar  bernadaib  70;  Acc.  tar  bernai 
tbid.  Eg.',  dar  berna  Gl.  zu  FB.  68,19. 

im-bernai  ScM.  13?  vielleicht  zu 
bearran  „gall,  grief,  pain"  O'B. 

berraim  II  ich  scheere;  Bev. 
Celt.  II  p.  197,  2  ff.  —  S-praet. 
Act.  Sg.  3  berrsi  für  berris-i  to- 
tondit  eum  Tir.  11;  S-praet.  Dep. 
Sg.  3  ro  bearrastar  Bev.  Celt.  II 
p.  197,  8.  —  Inf.  Nom.  ro  furaileth 
ar  mac  bantrebthaigi .  . .  a  bearrad 
Bev.  Celt.  II  p.  197,  4;  Gen.  dentar 
trial  mo  berrtha-sa  „let  a  trial  be 
made  to  tonsure  me"  Hy.  2  Praef.\ 


Dat.  dum  berrad-sa  mich  zu  scheeren 
Tir.  11;  du  a  berrad  ibid. 

berran  „gall,  grief,  pain"  O^B., 
s.  bernai. 

bertaigim  III  ich  schwinge, 
schüttele;  vgl.  bertnaigim.  — 
Praes.  Dep.  Sg.  3  rom-bertaigedar 
er  schüttelte  sich  ScM.  4;  rod  m- 
bertaigedar  15.  — .  S-praet.  PI.  3  ro 
bertaigsct  vibraverunt,  tela  Ml.  26«^; 
Dep.  Sg.  3  rom-bertaigestar  (rot 
m-bertaicestar  H.)  ScM.  15. 

berthán  Lg.  17,  33,  wenn  von 
C  Curry  richtig  mit  „trimmed  one" 
übersetzt,  dann  wohl  beríthán  zu 
ergänzen,  zu  berrtha  tonsus. 

bertnaigim  III  ich  schicinge, 
schüttele;  vgl.  bertaigim.  —  Praes. 
Conj.  PI.  3  na  ro  bertnaiget  ut 
non  . .  vibrent  (jacula)  Gl.  zu  Gild. 
Lor.  34.  —  Dep.  Sg.  3  nos  fuas- 
naither  im  Coinculamd  and-stcie  . . 
ocus  nos  bertnaigedar  ZfiJ.p.  127»,  27. 

bés  M.  Sitte,  Gewohnheit; 
Plur.  customs,  d.  i.  1)  Sitten, 
2)  Steuern.  —  Sg.  Nom.  is  búan 
in  bes  SC.  33,  24;  ar  is  é  bés  ind 
fir  se  marbad  a  óeged  Hy.  4  Praef. ; 
ar  is  . .  bes  dóib  dofurcbat  nad  iccat 
FB.  29 ;  bá  bés  léu-som  es  war 
Sitte  bei  ihnen  CC.  1;  p.  143,  7; 
SC.  2;  is  bes  dúib-si  in  far  n- 
Ultaib  ihr  habt  die  Sitte  bei  euch 
in  Ulster  ScM.  9;  PI.  Novi.  1)  béssi, 
bésse,  besä  mores  2^.  240;  2)  co 
fessta  a  ciso  ocus  a  m-besu  lais 
TE.  2  Fg.;  CO  filet  a  m-bésa  ocus 
a  n-dána  uli  lim-sa  LU.  p.  123'^,  29; 
Gen.  2)  fri  commus  a  m-besa  TE. 
2  LU.  —  S.  so-bessach. 

hés gewiss,  sicher ;i.  derb  H  3. 
18,  p.  51^,  certainly  Stoices  Bem.^ 
p.  59.  —  béss  rísat  ade  Wb.  5^ 
{adhue  Z^.  350);  cid  he  mo  dán 
daw,  bes  cot  midfider  cacha  be  dim 
airddi  FB.  92;  bes  ni  pe  nessu  ec 
do  suidi«  oldás  dait-siu  94;  mad 
fir  con  fir  bes  nip  cath  SC.  38,  10; 
cia  beth  ol  Patraicc  bes  ni  ba  háil 
dó  quod  diximus  Hy.  2  Praef;  bes 
atetha  a  n-adcobrai  TE.  10  Eg.; 
in  cath  tothóet  bess  nin  ortar  tairis 
FB.  53;  bes  ni  lim  lamathair  SC.  40; 
bes  ni  päd  rith  lat-su  mo  lecun-sa  41; 


bét 


389 


bil 


diammad  chara  dam  cose  . .  bes  at- 
coad  cen  a  sluag  11,  s;  bes..no 
con  ferr  (nochan  fearr  H.)  in  ben 
día  lenai  43;  urcur  anfis  fir  hi  ceó, 
bes  nan  arlaid  duni  beo  38,  4;  bes 
is  cuice  forobart  in  ben  p.  132,  12. 

bét  „a  deed;  evil,  injury,  hurt" 
O'B.  —  Sg.  Nom.  mór  in  bét 
Lg.  18,  7  {t-gh  is  mór  an  béad 
„it  is  a  grcat  pity"  O'J?.);  cech 
baegul  cach  bét  Oss.  II  5;  in  buaid 
dorignius  no  in  bet  SC.  38,  2. 

betha  FB.  24  Eg.,  Gen.  Sg.  zu 
1.  bitb?  • 

bethamain  SC.  25? 

I)etliamuas  „food,  provisions" 
O'Don.  Suppl. 

bethir  Bär?  beithir  bear  O'B. 

—  Voc.  a  bethir  breóderg  FB.  8. 
Ibethu,  beothu,  beothoiO^.  Leben; 

vita  Z^.  255;  betha  vita  Ir.  Gl.  113. 

—  Sg.  Nom.  betbu  TE.  12;  betha 
SMart.  42;  Gen.  dibad  bethath 
che  i.  indbas  in  domuin  chentar 
„profit  of  this  world"  Hy.  5,  22; 
drochet  bethad  ,.a  hridge  of  life" 
Hy.  6,  4;  do  phurt  bethad  nach 
dem  Hafen  des  Lebens  FA.  24;  33; 
fó  chrund  bethad  unter  dem  Baume 
des  Lebens  FA.  33;  Dat.  i  m-bethaid 
im  Leben  Hy.  1  Praef.\  céin  bemmit- 
ni  i  m-bethaid  so  lange  als  wir  am 
Leben  sind  Lg.  10;  cein  ro  m-bói 
ina  bethaid  FB.  79;  FA.  32;  at- 
chondairc  eat  i  m-bethaid  er  sah 
sie  am  Leben  Hy.  4  Praef.]  do 
bethu  zum  Leben  Hy.  2,  is;  34;  36; 
ni  raga  ass  . . .  indiu  i  m-bethu  du 
wirst  heute  nicht  lebendig  heraus- 
Jcommen  SC.  14  (beatha  H.)\  i  m-bith- 
bethu  im  ewigen  Leben  Hy.  1,  46; 
Acc.  bethaid  SMart.  20;  TE.  14  LU. 

bi  i.  tairsech  O'Dav.  p.  57. 

bi  i.  tairisem,  ut  est:  forcor 
macdachta  go  roibh  ina  bi  bruinne, 
i.  go  roibi  no  go  tairisinn  a  mac  ina 
bruinne  O'Dav.p.Gl.  Hierher  brúch- 
tis  bi  acroith  innallaili  CC.  6  LU.'? 

ro  bi,  bi,  bith,  bith  s.  beuim. 

biad  N.  Nahrung,  Speise; 
vidus  Z^.  223;   cibus  Ir.   Gl.  477. 

—  Sg.  Nom.  biad  (zweisilbig) 
Lg.  17,  12;  ScM.  3;  6;  lind  ocus 
biad  ScM.  4;  FB.  16;  53;  03;  79; 


dusn-ig  biad  ocus  deog  CG.  3  Eg.; 
Gen.  biith  Wb.  d^;  biid  CC.  3  LU.; 
bid  FB.  14;  p.  311  Anh.  V  12; 
TE.  11  LU.;  saithech  bid  ocus 
cotulta  FB.  32;  Hy.  1  Praef.;  Dat. 
nos  fórfed  do  biud  „would  suffice 
them  zvith  food"  FA.  13;  a  sáith 
do  biud  na  chotlwci  Lg.  17;  a  tincor 
do  lind  ocus  do  biud  FB.  4;  nach 
dem  Comparativ:  ba  millsiu  ca.ch 
biud  süsser  war  als  jede  Speise  17, 15; 
Acc.  biad  Í5f.'14;  FB.  31;  57;  cen 
brat  cen  biad  CC.  3  LU;  cen  dig 
cen  biad  SC  47. 
biail  F.  Beil;  securis  Z^.  250. 

—  Sg.  Nom.  biail  FB.  76;  91;  bial 
FB.  77;  Gen.  beili  O'Don.  Suppl.; 
Dat.  beim  da  biail  einen  Schlag 
mit  seinem  Beile  FB.  77;  Acc.  in 
m-bial  FB.  78. 

biatacb  M.  Landwirth.  — 
PI.  Dat.  Qiir  briugadaib  ocus  bia- 
tachaib  Ulad  LU.  p.  123^',  28.  Vgl. 
O'Grady,  Torr.  Dhiarm.  ■  p.  170: 
„These  were  the  two  Tcinds  of 
farmers  of  the  ancient  Irish.  The 
former,  which  were  the  most  nu- 
merous,  held  their  land  subject  to 
a  rent,  the  latter  (biatach)  rentfree; 
in  return  for  which  they  were  bound 
to  entertain  travellers,  and  the  sol- 
diers  of  their  chief  on  the  march." 

biathaim  II  ich  ernähre;  vgl. 
ar-biathim  lacto,  nutrio  Z'^.  434.  — 
Sg.  1  nus  biathaim  CC.  p.  141,  26.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  no  da  biathad 
p.  131,  12.  —  Imperat.  Sg.  3  rom- 
biathacZ  es  soll  ihn  ernähren  CC. 
p.  142,  16.  —  Pa$s.  Praes.  sec. 
Sg.  3  no  biata  (für  biath-ta)  ScM.  5, 
biato  H.  —  Inf.  Dat.  dia  biathad 
zu  seiner  Nahrung  ScM.  22,  2;  do 
biathad  Ulad  p.  311  Anh.  V  2;  do 
biathad  bocht  Gl.  zu  Hy.  5,  26; 
Acc.  CO  a  biathad  ScM.  5. 

biasta  s.  béist. 

biastaide  voll  von   Ungeheuern. 

—  PI.  Nom.  locha . .  biastaide  FA.  30. 
bil  i.  inill  Gl.  zu  adbail  Hy.  4,  7. 
bil  i.  maith  no  soinmech  O'Dav. 

p.  56.  Vgl.  bail.  —  i.  olc  ibid.  — 
i.  slán  ibid. 

bil  Band,  Eeifen.  —  Sg.  Nom. 
bil  FB.  53;  bil  bán  flndruini  FB.  45; 


bile 


390 


bíu 


bil  chondúail  créclumai  FA.  47; 
Dat.  sciath  .  .  .  co  m-bil  findruiue 
SC.  37, 16;  finden  co  m-bil  óir  buidi 
Lg.  18,  27;  Acc.  bil  fri  bil  Band 
an  Band  FB.  53. 

bile  „any  ancient  tree  growing 
over  a  holy  tvell  or  in  a  fort" 
O'Bon.  Suppl.  , —  PI.  Nom.  tri 
bile  SC.  33,  15;  Dat.  co  m-bilib 
p.  132,  20.  —  Hierher  auch  dos 
bili  mór  FB.  91? 

bind,  binu  melodisch,  süss. — 
Sg.  Nom.  ceol  bind  Lg.  17,  26;  ba 
bind  a  n-andord  Lg.  8;  cen  duini 
bad  bind  labra  SC.  29,  24;  PI.  Nom. 
bairtni  bindi  SP.  V  ic;  cid  binni 
lib  . . .  cuslennaig  Lg.  17,  17  L.  — 
Compar.  bindiu  sonorius  Z^.  275; 
Ijinniu  Lg.  Í7,  20;  23;  bindi  Lg.  17,  20 
Fg.]  binde  FA.  2  LBr.;  binnithir 
cach  ceol  FA.  2;  14;  ilcheólu  FA.  10. 

—  Superl.  binnim  Lg.  17,  nFg.;  23Eg. 
binde,    binne    J^.     Wohllatit, 

Harmonie.  —  Sg.  co  m-binne 
cheoil  FA.  13.  ' 

bindias  M.  sonor itas,  euphonia 
Z'^.  788.  —  Gen.  búaid  bindisso 
s.  búaid;  Dat.  on  bindius  Gl.  zu 
a  symphonia  Corm.  Transl.  p.  163 
timpan;  for  binnÍMS  canair  (ymnus) 
„it  is  to  a  melody  it  is  sung"  Lat. 
Hy.  V  Praef. 

bir  Stachel,  Spiess.  —  PI. 
Gen.  inna  m-bir  Gl.  152  su  Gild. 
Lor.  54  sudum  {sudum  elavos). 

birach  mit  einer  Spitze,  einem 
Hörn  versehen ;  „sharp  -pointed, 
horned"  O'B.;  vgl.  berach,  birdae 
verutus  SG.  60a  (^^.  54).  _.  pi  Nom. 
da  ech  . .  biruich  FB.  45;  p.  310,  u. 

biror  Wasserkresse;  nastur- 
tium  Ir.  Gl.  184.  —  Sg.  Gen.  biroir 
Bev.  Cell.  II  199. 

1.  bith  M.  Welt;  mundus  Z\  238. 

—  Sg.  Dat.  isin  bith  FA.  6  (for 
bith  'LBr.\  SC.  1;  fon  bith  Hy.  5,  30; 
Acc.  bith  Hy.  5,  1  (i.  in  bith);  94; 
in  m-bith  m-bras  SC.  29,  8;  fon 
m-bith  Hy.  1,  e;  FA.  10;  14;  tri 
bith  sir  FA.  34;  PI.  Gen.  tria  bithu 
na  m-betha  „through  the  ages  of 
ages"  FA.  6;  Acc.  isna  bithu  in 
saecula  Wb.  4fi]  tria  bithu  „for 
ever"  FA.  7;    14;  26;    tria    bithu 


sir  „for  ever"  FA.  13;  19;  24; 
26;  30;  34. 

2.  bith,  bid  Adv.,  wie got.  aiv,  im- 
mer, vgl.  Z'^.  656,  665. —  bid  at  mar- 
thanaig  „ever  ar  they  living"  FA.  6. 

—  bith-appraind  Interject.  ewig 
Schade!  SC.  14.  —  bith-beo  semper 
vivus  Z'^.  865,  davon  das  Denomi- 
nativum  bithbeoaigim  Pass.  Praes. 
PI.  3  bibeoaigter  SC.  25;  vgl.  beo- 
aigim.  —  bith-bethu  das  ewige 
Leben  Hy.  1,  46.  —  a  bith-chlóisi 
sie  immer  zu  hören  Lg.  17,  26.  — 
bith-flaith  (laith  Ms.)  das  ewige 
Beich  Hy.  4,  2.  —  do  bith-gres  so- 
viel als  do  gres  continuo  SC.  33,  24. 

—  bith-lan  immer  voll  SC.  33,  24. 

—  bith-maith  immer  gut  Hy.  4,  1. 
fo  bitli    1)  wegen;   sub   causa, 

causa,  propter  Z'^.  659;  2)  weil; 
quia  Z^.  708.  —  1)  f 0  bith  na  mná 
SC.  20.  —  2)  fo  bith  ar  deswegen 
tceilSC.  22;  fo  bith  rom-boi  prop- 
terea  quod  p.  311,  34;  fo  bith  ba 
haiti  do  weil  SC.  3;  fo  bith  ni  ro 
derg  FB.  79;  fo  bith  nár  bu  FB.  90. 

fu  bithin  1)  wegen;  propter 
Z\  659,  2)  weil.  —  1)  fo  bithin 
faitsine  Cathbad  wegen  Lg.  9  Lc. 
Fg.  —  2)  fo  bithin  ro  charas  weil 
TE  5  Eg. 

bin  ich  biin,  werde;  exsto,  fio, 
versor  Z^.  491;  hat  zwei  BeiJien 
von  Formen:  1)  Formen  mit  i 
(III  Conj.)  in  der  volleren  Bedeutung 
exstare,  versari,  2)  Formen  mit  a 
(I.    Conj.?)    als   blosse    Copula.    — 

Praes.  Ind.  1)  Sg.  3  abs.  bith 
a  menma-sam  fri  seilgg  sein  Sinn 
ist  auf  die  Jagd  gerichtet  SP.  II  2; 
ar  bid  Crisi  i  persaind  cech  bocht 
iressach  p.  40,  12;  ar  nad  fidir 
bannscalui  cid  fo  bruinniu  bith 
Lg.  3,  Eg. ;  ba  si  méit  a  fothraind 
. .  amaZ  bid  fothrond  coeeat  carpai 
dothisad  and  FB.  20;  85;  Lg.  9 
(oder  Praes.  sec.?);  conjunct  mara 
.  .  ina  m-b  í  aidde  ocus  aittreb  dia- 
bail  FA.  30;  is  and  nad  bi  múi 
na  tái  p.  132,  i4 ;  ni  bi  iar  n-iiaraib 
no  bid  sercc  De  occi  Gl.  zu  Hy.  5,ii ; 
rel.  conid  samlaid  ro  m-bói  cach 
óen  duine  isind  lis  amoZ  bis  curcas 
fri   sruth  FB.  44;  Liban . .  bis  for 


391 


bíu 


deis  Labrada  SC.  11,  3;  Gl.  zu 
Htj.  5,  55;  PI.  í  0  ru  biam  . .  innar 
tegdais  SP.  II  5;  i  m-biim  hi  n- 
guasacht  Gl.  zu  Hy.  6,  3;  5  ocus 
biit  aráide  iUaxai  und  sie  leben 
trotzdem  in  Schwelgerei  FA.  27; 
bale  na  bit  tairb  Lg.  9;  rel.  air- 
chinnig  . .  bite  ós  inchaib  martra 
nannáeb  FA.  25;  amal  bite  da 
cholba  i  n-domun  Gl.  zu  Hy.  4,  9. 
—  2)  bá,  ba  wird  in  der  Gi'amm. 
Celt.  nur  im  Conj.  und  Fut.  auf- 
geführt, Tiönnte  aber  in  folgenden 
Stellen  als  Ind.  Praes.  aufgefasst 
werden,  namentlich  scheint  ni  ba 
das  Negative  zu  is  zu  sein  {vgl.  auch 
ni  pa  diless  duit  ani  hitái  non  est 
proprium  tibi  id  in  quo  es  Wb.  5^, 
Z^.  488):  Sg.  1  ni  pam  slán-sa . . 
conid  n-accur  Saide  Lg.  7  {oder 
Fut.?):,  2  bid  at  ail  hi  cein  bat 
béo  du  wirst  mir  lieb  sein,  so  lange 
du  lebendig  bist  SC.  7  {oder  Fui.  ?); 
3  ni  ba  breth  in  breth  rucad  and, 
ocus  ni  ba  lat  in  cixrathmir  nicht 
ist  ein  Uiiheil  das  ürtheü,  das 
dort  gegeben  lourde,  und  nicht 
kommt  der  Heldentheil  dir  zu  FB.  74 
{oder  Conj.?  Fut.?);  „is  lim-sa  in 
cauradmir"  . .  „ni  ba  lat"  FB.  73; 
ni  ba  la  nechtar  de  ibid.;  ni  ba 
fir  sin  FB.  14;  41;  ni  ba  fir .  .  Cet 
do  raind  na  mucce  ar  ar  m-belaib 
es  ist  nicht  richtig  ScM.  9;  10;  11 
{oder  Conj.:  das  soll  nicht  wahr 
sein?};  indeo  .  .  ni  ba  dirsann  in 
galur  sin  TE.  1  Fg.;  8  Fg.;  ni 
ba  són  12  LU.\  ni  ba  tochuiriuth 
drochcarat  det-si  ón  ani  sein  TE. 
5  Eg.  {oder  Fut.?):  ni  ba  si  nod 
n-ebela  . .  is  messe  nod  n-ailfea  CC. 
7  LU.:  ni  ba  nech  bas  ferr  nod 
gléfe  ém  . .  atai-siu  FB.  56.  Hierzu 
gehört  bas  als  Relativ  form:  láech 
bas  dech  lib  do  Ultaife  damberaid 
do  der  nach  eurer  Meinung  der 
beste  Held  ist,  dem  gebt  denselben 
FB.  13;  da  ech  bas  ferr  la  Con- 
nachta  ScM.  2;  ni  ba  nech  bas 
ferr  FB.  56;  cia  beth  nech  bas 
chalmu  and  FB.  89;  no  con  faice- 
bat  a  sluaig  bas  mó  do  buaib  na 
do  thir  ScM.  3,  1-2;  acht  namma 
bid   mó  bas    losend   don  tig  oldás 


bas  suillse  don  tegluch  FB.  92; 
in  tan  . .  bas  úrlam  taisbenad  inna 
flede  .  .  erged  do  ara-so  13;  cein 
hus  beo  so  lange  er  am  Leben  ist 
TE.  8  Eg.;  is  cian  bus  cuman 
TE.  9,  18  Eg.  {oder  Fut.?).  — 

Conjunctiv  1)  emphatisch: 
Sg.  1  ni  beo  mm  din  i  cummaid 
imm  oenboin  „I  am  not  to  be 
slighted  with  a  Single  cow"  StoTces, 
Tliree  Mir.  Hom.  p.  78.  —  3  ab- 
solut ma  beith  nech  bes  maith 
diib  „if  there  be  any  one  of  them 
who  is  good"  Tir.  3;  cia  beith 
mag  es  auch  sein  Lg.  10;  cia  beith 
d'feabus  na  sine  TE.  9,  4  Fg.;  dia 
m-beth  ar  sluagaib  ban  m-bán  nech 
no  beith  iccotócrad  TE.  9,  29  Fg.; 
conjunct  ro  be  bennacht  Brigtcf 
fair  Hy.  5,  103;  ci  pé  aird  do  airdib 
in  domain  tra  i  m-beth  Curui  FB.  80; 
cé  bé  uab-si  comallas  frim-sa  he, 
bid  he  beras  in  curadmir  FB.  76; 
cipé  FB.  94;  bes  cotmidfider  cacha 
be  dim  airddi  FB.  92;  dia  m-bé 
nech  occá  sirfegad  FA.  10;  mani 
pé  wenn  {ein  solcher)  nicht  vor- 
handen ist  Tir.  3;  uair  nachat 
fil-siu  fein  hi  cutrwmmus  fri  ócu 
XJlad,  cona  be  do  ben  hi  cutrw- 
mmus  fri  a  mná  FB.  62;  PI.  1 
absolut  cia  beimmi  amin  nach  ré, 
ni  derban  cách  a  chele  SP.  II  13; 
conjunct  ro  bem  occa  i  m-bibethaid 
Hy.  1,  36;  robbem  45;  PI.  3  absolut 
cia  beit  uait  i  n-etercein  SC.  45,  is; 
conjunct  ro  bet  maccain  flatha  De 
hi  timchuairt  na  scule  se  es  sollen 
die  Englein  diese  Schule  schützend 
umgeben  Hy.  1,  40;  4,  11;  5,  90;  96 ; 
fordon  itge  Brigte  bet  5,  89.' {Gl.  ro 
bet,  s.  itge);  bennacht  Brigte  ocus 
De  fordon  rabat  immalle  104;  dia 
m-bad  he  Conall  chena,  fris  m-bét 
crechta  SC.  29,  7  2)  als  blosse 
Copula:  Sg.  2  conjunct  ni  pa 
mithomtinach,  ni  pa  frithenech,  ni 
ba  torba  SC.  26;  ba  tu  theis  isa 
tech  ar  thus  FB.  17;  bat  umal, 
seichmech,  bat  ci*mnech,  gusmar 
SC.  26;  nibbát  ecal  SC.  25;  ni  bat 
athboingid  SC.  26;  ni  bat  dergnat, 
ilfurig  SC.  25;  ni  bat  comromach 
SC.  26;  ni  pát  tairne  SC.  25;  ni 


bíu 


392 


bía 


pat  úarcraidech  8C.  26;  nir  bat 
taerrechtach,  dísczV  SC.  25;  nir  bat 
scelach,  lese,  roeseid  SC.  26;  ar 
na  bat  miscnech,  doescair;  ar  nar 
bat  aithrech,  meirb  SC.  26;  atrai 
CO  ro  pat  mor  SC.  28;  doroimle 
cor  bat  cétach  cétbliadnach*  ar  bé- 
laib  óe  n-mad  FB.  59;  62;  Sg.  3 
conjunct  ni  ba  cath  co  n-gaisciud 
nicht  soll  es  sein  ein  Kampf  mit 
Waffen  FB.  21 ;  nom  berar  .  .  don 
Teti  Bricc,  na  ba  do  Dun  Imrith 
SC.  9;  rop  ditiu  dun,  rop  snadud 
er  sei  uns  ein  Schutz  Hy.  1,  i5;  le; 
20 ;  34;  41 ;  5,  97;  99;  6,  19;  23;  manib 
lor  lat  wenn  es  dir  nicht  genug  ist 
TE.  10,  9  Eg\  manip  do  Chon- 
chobar  berthair  ScM.  3,  11;  cid 
nab  sin  toarum  soll  es  nicht  sein 
FB.  22;  cid  nabb  sin  23;  co  rop 
si  ceta  the  dass  sie  es  sei,  die 
zuerst  gehe  FB.  62;  mani  dirgi-siu 
CO  rop  coir  27;  nadip  rubecc  nadip 
romar  nicht  sei  zu  Mein,  nicht  sei 
zu  gross  Tir.  11.  — 

Imperativ  1)  emphatisch: 
Sg.  ^  bi  i  foss  „stay  here"  Lat. 
Hy.  Praef.  X. ;  Sg.  3  ni  ba  cath 
CO  n-gaiscmíí . .  acht  bid  cath  co 
m-hriaihraib  sondern  es  soll  ein 
Kampf  mit  Worten  sein  FB.  21; 
droehet  bethad  bid  issum  Hy.  6,  4; 
rem  bith  oroit  let  Hy.  6,  23.  — 
2)  als  blosse  Copula:  Sg.  5  bád 
and  sin  tadbae  dann  soll  es  sein, 
dass  du  zeigest  FB.  59;  bad  maith 
dun  . .  ocus  dona  haigedaib  ScM.  4 ; 
bad  maith  lat  do  menma.  SC.  20; 
na  bad  olc  do  menma,  SC.  6.  — 

Praesens  secundarium  a)  in 
der  Bedeutung  des  Imperfects, 
D  emphatisch:  Sg.  3  cáin  no 
biid  Hy.  5,  9  Gl.  zu  cain  bai;  a 
tech  i  m-bith  Ailill  ina  galur  das 
Haus  in  welchem  A.  hranh  lag 
TE.  9  LU.;  bith  dia  ceiliu  cen 
chotlud  ScM.  3,  4;  céin  no  bith 
Étáin  isin  magin  sin,  no  bith  som 
ocá  descin  so  lange  E.  an  dem 
Platze  war,  blickte  er  sie  fortwährend 
an  ibid.;  ni  bid  clad  na  hairbi  na 
caisslo  im'thir  CC.  2  LU.;  co  m-bo 
foderc  do  ani  no  bid  isin  cathrai^i 
Uli  FB.  88;  Gl.  zu  Hj.  5,  21;  PI  3 


iss  ed  eret  no  bitis  Ulaid  in  sin 
im-Maig  Murthemni  oc  ferthain 
óenaig  SC.  1.  —  2)  als  blosse 
Copula:  Sg.  3  ro  chuala  céol  bad 
binniu  Lg.  17,  20.  — 

b)  Modal  gebraucht  {es  ist  nicht 
immer  leicht  das  Praes.  sec.  vom  Fut. 
sec.  zu  unterscheiden)  Sg.  2  amal 
no  bethe  fein  ann  Gl.  zu  Hy.  2,  49. 
—  Sg.  3  die  Verschiedenheit  des 
emphatischen  beth  von  der  Copula 
bad  in  der  3.  Sg.  zeigen  folgende 
Stellen  besonders  deutlich  do  chuin- 
gid  mná  na  ingine  bad  aldem  no 
beth  i  n-Ére  dó  für  ihn  die  Frau 
oder  das  Mädchen  zu  suchen,  die 
die  schönste  wäre,  die  es  in  Erinn 
gäbe  TE.  2  Lü.;  bad  maith  lim-sa 
daw  CO  m-bad  he  no  beth  and  auch 
mir  wäre  es  lieb,  dass  er  es  wäre, 
der  sich  hier  befände  SC.  14;  ro 
bad  inmain  lem  in  iirt,  dia  m-bad 
Chú  no  beth  it  rieht  lieb  würde 
mir  das  Wunder  sein,  wenn  es  C. 
wäre,  der  sich  in  deiner  Gestalt 
befände  SC.  34,  6;  da  m-bad  Fur- 
baide  .  .  no  beth  illigu  lanchian 
SC.  29,  13;  ni  bo  ro  lim  dait . .  co 
m-bad  hit  íarsála  no  beth  bantrocht 
Ulaá  uile  FB.  17;  ar  daig  commad 
ann  no  beth  a  esérge  Gl.  zu  Hy.  2,  es; 
ro  fitir  CO  m-bad  il-Laignib  no  beth 
a  chomarbus  CCn.  1.  —  Anderwei- 
tige Beispiele: 

1)  emphatisch,  Sg.  3  dia  m-beth 
ar  sluaghaibbanm-bánnech  no  beith 
iccotócrad  TE.9, 29Eg.;  ania? nabeth 
etir  als  ob  es  gar  nichtvorhanden  tväre 
FA.  17;  cia  beth  nech  bas  chalmu 
and  FB.  89 ;  cia  do  beth  (no  beith 
Lc.)  coiced  ülad  uile  impu  i  n-oen- 
baile  Lg.  8;  cen  co  beth  daw  d'air- 
fiteod  do  neoch  acht  cocetul  com- 
chubaid  na  cethri  coloman  sin,  ro 
päd  lor  do  gloir .  .  do  „yea  though 
there  should  not  be  rapture  to  any 
one  save  the  harmonious  singing 
together  of  those  four  columns, 
enough  to  him  there  were  of  glory" 
FA.  7;  cipé  aird  do  airdib  in  domain 
tra  i  m-beth  Curui  tvelcher  Punkt 
von  den  Punkten  der  Welt  es  auch 
sein  möge,  wo  sichC.  befände  FB.  80; 
cipé  no  beth  i  tréblait, ..i  n-guasacht 


bíu 


393 


bíu 


SMart.  40;  mád  Fergus  no  beth 
issáan  SC.  29,  5;  cid  cian  gairit 
no  beth  ri  hErinu  ein  mnai  a  ding- 
bala  aci  TE.  2;  ní  fil  diib  mnái 
nachit  cliarad  no  ná  beth  cuit  dait 
SC.  6;  PI.  2  is  duit-siu  dóbermaís 
remib  aní  imom-bethe  FB.  61; 
3  cia  no  betis  forsin  maig .  .  do- 
beraind-se  uile  Lg.  18,  33  {vgl.  Lg.  8); 
FB.  52:  na  betis  . .  cen  ól  FB.  27.  — 
2)  als  blosse  Copula,  condiciondl 
Sg.  5:  da  m-bad  do  Cbeltchar . . 
tisad  súan  . .,  ro  bad  astrach  . .  Se- 
tantá  SC.  29,  11;  34,  e;  ro  bad  in- 
main  lá  mad  fir  ricfed  Cuchulaind 
mo  tbir  herrlich  würde  der  Tag 
sein,  wenn  C.  wirklich  in  mein 
Land  kommen  icürde  SC.  44,  3; 
ro  päd  at  slán  0  chíanaib,  día  fesmaís 
du  würdest  seit  lange  gesund  sein, 
wenn  wir  icüssten  TE.  10  LU.\ 
mad  ina  sláinti  ind  fir  fil  sund,  ro 
bad  chomairche  ar  Ultaib  ulib 
SC.  10;  mad  do  Láegaire  Búadach 
tísad  ág,  bád  imuallach  29,  9;  di- 
ammad  chara  dam  cose  . .  bes  atcoad 
cen  a  sluag  11,  s;  día  m-bad  Con- 
chobur  credbaigte  .  . ,  is  Cuchulaind 
cobarthe  29;  día  m-bad  hé  Conall 
chena  fris  m-béí  crechta,  no  sirfed 
29,  7;  da  m-bad  lim  Ériu  ule  . .  do- 
béraind  wenn  ich  ganz  Erinn  he- 
sässe,  ich  würde  es  hingeben  33,  35; 
29,  13;  no  bemmis  dorisi,  dia  m-bad 
ail  duit-siu  wir  tvürden  es  wieder 
sein,  wenn  es  dir  gefällig  wäre  43; 
tiucfad  sunn,  diamad  maith  lat 
2'E.  9,  31  Eg.\  mani  bad  fororaid 
in  ri  blegon  inna  m-bo  fa  thri 
wenn  nicht  gewesen  wäre  —  es 
half  der  König  —  Melken  der  Kühe 
dreimal  Hy.  5,  32;  ce  tha  nech  lin 
a  blad  (?),  ro  bad  ferr  lim  tairisem 
SC.  44,  2;  ro  bad  ferr  lim  bith  hi 
fus . .  na  dula  ich  icürde  lieher  bleiben, 
als  gehen  44,  3;  ro  päd  inmain 
oenfer  forsa  m-bctis  na  tri  dath 
ucut  lieb  wäre  mir  ein  Mann,  auf 
dem  sich  jene  drei  Farben  befänden 
Lg.  7;  bad  maith  lim-sa  daw,  co 
m-bad  he  no  beth  and  SC.  14;  bad 
dóig  lind  daw  FB.  94;  fil  uaib  nech 
bad  ferr  lim  a  chéli  do  lenmain 
SC.  46;  ar  ni  fil  fo  nim  ni  bad  toi 


ria  cóemchéle,  na  dingned  denn 
es  gibt  nichts  unter  dem  Himmel, 
das  ein  Wunsch  von  seiner  schönen 
Freundin  tväre,  das  er  nicht  ihätei'2. 
In  der  abhängigen  Bede:  asbert . . 
ro  bad  cridiscel  la  Faind  coibligi 
fri  Coinculaind  SC.  11,  4;  asbert 
fria  ru  bad  torrach  húad  CC.  5  iZ7.; 
atrubairt  .  .  issi  ro  bad  banrigan 
FB.  20;  ba  dóig  lais-seom  tra,  co 
m-bad  ó  lémumdochúatár  JP5.88;  17; 
dus  in  faigbitis  nech  bad  toga  leo 
dia  tibertis  rigi  n-Erend  ob  sie 
Jemand  fänden,  der  ihnen  der 
Auserwählte  tväre,  dem  sie  gäben 
SC.  21;  dus  in  bad  tech  for  leth 
dobertha  do  cach  fir  dib  FB.  54; 
ni  fuigeba-su  curaid  . .  bádam  fiu-sa 
der  mit  mir  zu  vergleichen  toäre 
SC.  42 ;  (asbert . .)  ari  m-bad  and 
furruimtis  a  n-eclis  denn  dort  solle 
es  sein,  dass  sie  ihre  Kirche  bauten 
Tir.  13;  cid  dait-siu  na  bad  lat 
in  curathmir  FB.  8;  nád  bod  latt 
FB.  10;  cid  indiu  bad  am  slán-sa 
TE.  10  LU.:  CO  m-bad  a  ben  cetna 
tisad  issa  tech  damit  seine  Frau 
die  erste  tväre,  die  in  das  Haus 
ginge  FB.  21 ;  conna  bad  cutrwm- 
mus  dissi  frisna  mna  aili  25;  conna 
bad  lösend  don  tig  92.  —  PI.  3 
amaZ  no  betis  comarthanach ,  is 
amlaid  no  ereteá  doib  SC.  49; 
ciamtis  déra  fola  FA.  34.  Vgl.  das 
Fut.  sec.  — 

Futurum  1)  emphatisch,  Sg.  1 
conjunct:  rot  bia  tibi  ero  Lg.  9, 
rot-m-bia  Eg.  {viit-m-als  Stibjett); 
2  bia- so.,  i  fall  Eogain  i«/.  19; 
noeo  bia-so  fo  mebail  10;  3  conjunct 
euin  rom  bia  uait-siu  quando  mihi 
erit  a  te  TE.  11  LU ;  inam  bia-sa 
uair  coblige  let  eritne  mihi  unquam 
conjugiiim  tecum  TE.  5  LU.;  rot 
bia  tibi  erit  ScM.  12;  13;  TE.  5  Eg.; 
p.  133,  u;  FB.  87;  ros  bia  ScM.  4; 
mairg  forsa  m-bia  do  thigernu  demon 
discir  FA.  30;  absolut:  biaid  olc 
de  Lg.  10;  ScM.  2;  biaid  togal  for 
sidib  p.  131,  38;  Lg.  4,  u  Eg.\ 
5,  5;  23;  relativ  bid  he  t'ainni  blas 
for  in  maigh  siu  TE.  16  Eg.;  Lg.  6; 
FB.  22 ;  is  barr  oir  blas  fort  chind 
p.  133,  13;  mairg  bias  oc  estecht 


bíu 


394 


bíu 


„woe  {to  him)  who  sháll  he  listening" 

FA.  30;  Pl.  1  absolut  céin  bem- 
mit-ni  i  m-bethaid  Lg.  10;  3  con- 
junct  bé  dia  m-biat  ilardbe  Lg.  4,  s; 
rot  bíat  FB.  87;  isna  inadaib  i 
m-bíat  oc  déscin  FA.  6;  34;  absolut 
biait  a  beóil  partardeirg  Lg.  4,  16 
(bíat   Eg.);    beit    fir    marba    and 

FB.  9;  FA.  34  LBr.-  beti  {zu 
lesen  beit?)  iarom  uilc  immda  .  . 
isin  ló  sin  FB.  34  LBr.  —  2)  Als 
blosse  Copula:  Sg.  1  absolut  biam 
sóer  . .  lam  noeb  do  Laignib  Hy.  4,  8. 
2  absolut  bia  slan  SC.  3.-5  ab- 
solut bid  aithrech  a  coli  Lg.  5,  ii; 
bid  áil  TE.  10  LU.;  bid  firp.  132,  lo; 
FB.  6;  bid  imda  SC.  15;  ScM.  3,  ii; 
15;  FB.  21;  87;  ScM.  4  (bad  H.); 
bid  lia  turim  a  chath  ScM.  3,  lo; 
bid  messu  JP5.  6,  87;  92;  bid  lúrech 
díten  Hy.  2,  5i;  CC.  5  LU.;  Ijg.  5,  24; 
^Scilf.  15;  FB.  11;.  16;  Ä'(7.  13;  bid 
SÍ  ben  í)ías  im  farrad-sa  Lg.  6; 
TiJ.  16  Fg.;  bid  he  beras  in  curad- 
mir  FB.  76;  bid  do  dobeVtiiar  22; 
46;  48;  is  att  ail-siu  dam-sa  ocus 
bid  at  ail..  SC.  43;  bid  lim-sa  in 
cauradmir  FB.  59;  73;  mad  ferr 
lim-sa  ..  bid  lim  FB.  8;  9.  Das 
emphatische  biaid  und  die  Copula 
bid  neben  einander:  bid  Derdriu 
a  hainm  ocus  biaid  olc  impe  Lg.  5. 
Relativ:  ma  beith  nech  bes  maith 
diib,  bes  cráibdech,  bes  chuibsech 
din  chlaind  Tir.  3.  —  PI.  3  con- 
junct:  fris  m-biat  formdig  ardn'gna 
Lg.  4,  18;  absolut:  bit  lia  ar  mairb 
oldiite  ar  m-bi  FB.  5;  21;  bit  fer- 
nai  ferdlochtai  29.  Fehlerhaft  biat 
Lg.  4,  14  für  biaid?  p.  131,  36  für 
biait?  —  Futurum  secundarium 
1)  emphatisch  Sg.  3  asbert  ni 
biad  ina  farrad  acht  ben  . .  TiJ. 
2  LU.\  SC.  45,  6;  ni  biad . .  i  fos 
29,  6 ;  ram  biad,  rom  biad  ich  würde 
haben  11,  6.  —  2)  als  blosse  Copula, 
Sg.  3  tairchantais  dos  n-icfed  sith- 
flaith  nua,  ..bed  fás  tir  Temrach 
tua  Hy.  2,  20;  asbert  .  .  co  m-bed 
húad  nuggabad  a  locc  dass  es  von 
ihm  sein  würde,  dass  er  seinen 
Platz  in  Empfang  nähme  Tir.  13; 
nadip  rubecc  nadip  romar  bed  a 
sommae  11;  PI.  1  no  bemmis  dorisi. 


dia  m-bad  ail  duit-siu  SC.  43.  — 
Vgl.  das  Praes.  sec.  — 

Perfectum  1)  emphatisch: 
Sg.  1  La  ro  bá-sa  ocus  mac  Lir 
hi  n-griS,nan  Dúni  Inbir  an  dem 
Tage,  an  welchem  ich  und  Lir's 
Sohn  im  Söller  von  Dun  Inbir 
waren  SC.  45, 5;  ro  bá-sa . .  i  n-imsnim 
mor  ScM.  4;  ro  bá  cen  chend  con- 
nachtaig  fom  chind  ScM.  16;  3  bói, 
bái,  búi  {letztere  Form  in  den 
Texten  aus  LU.  nur  ganz  verein- 
zelt) befand  sich,  lebte,  fand  statt, 
es  gab  {nie  als  blosse  Copula  mit 
einem  Adj.  oder  Subst.,  nie  mit  der 
Negation  verbunden):  adfet  amal 
bói  Cuchulaind  theilte  mit,  wie  sich 
C.  befand  SC.  29;  48;  ro  bói  tan 
es  gab  eine  Zeit  SC.  45,  2;  ina 
m-bói  di  degmnáib  and  chena  was 
da  ausserdem  von  edlen  Frauen 
anwesend  war  FB.  28;  bói  fled 
mor  es  fand  ein  grosses  Fest  statt 
FB.  1;  ni  boi  isin  bith  es  gab 
Niemanden  in  der  Welt  SC.  17; 
ni  búi  duine  no  leicthe  es  war 
Niemand,  der  zugelassen  wurde 
Lg.  6;  boi  in  t-imcosnam  cetna 
beius  imón  curadmír  es  währte 
derselbe  Streit  um  den  Heldentheil 
weiter  fort  FB.  78;  bái  Lg.  14; 
CO  cenn  hViadne  bai  soillse  bis  zum 
Ende  des  Jahres  währte  das  Licht 
Hy.  2,  56;  ros  boi  ni  no  chomairled 
er  hatte  etwas,  was  er  überlegte 
ScM.  3, 2.  Besonders  häufig  mit  Orts- 
angaben: Praep.  i(n):  boi  i  Sléibti 
Tir.  15;  FB.  5;  co  m-bái  i  n-Uachtur 
Gabra  Hy.  5,  60;  dia  m-bui  hi  Fré- 
mainn  TE.  15  Eg.;  co  airm  i  m-bói 
SC.  10;  29;  33.  Hierher  wohl  auch 
doUuid  CO  m-bói  i  m-budin  Lóegaire 
er  ging  bis  er  bei  der  Schaar  des 
L.  war  FB.  8  (==  dolléic  i  m-budin 
FB.  10;  11);  atconnarc  in  cnoc  ro 
búi  ich  habe  den  Hügel  gesehen, 
wo  sie  war  SC.  34,  17  (an  cnoc  in 
ro  bui  IT.);  boi  i  n-dorus  in  tige 
CC.  3  LU.;  ScM.  17;  18;  p.  131,  1; 
Oss.  III  2;  SC.  9;  14;  31;  FB.  21: 
44;  59;  62;  81;  83;  92;  boi  a  ben 
fri  idna  inna  cuili  CC.  3  LU.;  bai 
SC.  30;  in  muine  im-bai  Hy.  2,  48; 
bui  Lg.  9;  bui  feidm  chuinge  sesrige 


bíu 


395 


bíu 


ina  samthaig  FB.  91;  ro  bói  ina 
fíadnaise  SC.  45;  bói  (bae  Eg.)  hi 
comfocus  dó  FB.  36;  bai  i  n-aird- 
rige  TE.  1  Eg.\  bái  i  fognam 
Hy.  2,  5;  cech  iioeb  ro  bái  hi  n- 
genmnai  jede  Heilige,  die  in  jtmg- 
fräulichem  Zustande  verblieb  Hy. 
1,  19;  in  galor  i  m-bui  TE.  10  Eg.; 
13  Eg.:  dia  m-bai  illobra  Hy.  2,  45; 
ro  bói  i  n-essiti  lebte  in  Unfrieden 
Lg.  14;  cein  bai  hi  colaind  so  lange 
die  Seele  im  Fleische  war  FA.o;  cein 
ro  m-bói  ina  bethaid  so  lange  er  am 
{eig.  in  seinem)  Leben  icar  FB.  79; 
hui  FA.  32:  co  m-bai  na  chotlath  TE. 
12  Eg. ;  cora  bai . .  inna  sessam  cen 
chotlud  Hy.  5,  19  Crl.-,  caillech  irra- 
bái  comaille  Hy.  5,  39  GL;  bui  i 
n-grádhuib  ri  hErind  TE.  20  Eg.; 
adaig  ro  bói  hi  tairngire  den  pheist 
for  diuglaim  die  Nacht,  welche  dem 
Ungethüme  für  das  Verschlingen 
versprochen  icar FB.  83  {vgl.  TE.  11). 
—  Adv.  and,  ann:  bói  and  FB.  28; 
37;  85;  87;  bai  and  Tir.  2;  12;  ro 
bui  ann  TE.  18  Eg.;  is  and-Sí(íe 
SC.  32;  ba  hed  la  and  sin  ro  bói 
FB.  5;  ba  and  bói  FB.  61;  is  ann 
sin  ro  bui  TE.  4  Eg  —  for:  ro 
boi  for  lár  ind  liss  ScM.  18;  ro 
bai  ibid.;  co  m-bui  ScM.  10;  co 
m-bói  for  ind  otruch  FB.  82;  bui 
for  dóe  narratha  Lg.  8:  boi  ri  amra 
for  Laignib  Sc3I.  1;  for  tuaith 
hErenn  bai  temel  Hy.  2,  41;  ro  boi 
for  láim  mná  Etair  p.  131,  5;  co 
m-bai  for  lethláim  Nóisen  Lg.  15; 
CO  TO-bái  for  a  láim  ibid.  —  úas: 
ro  boi  tricha  cubat  inne  uasind 
loch  FB  85.  —  ar:  ro  bai  ail 
chloche  mór  ar  a  cind  Lg.  19.  — 
1  e :  roabói  mí  lán  lasin  coin  Hy.  5, 46 
{vgl.  nais  mi's  ina  farrad  SC.  39); 
in  t-enamar  boi  leu  CC.  2  LU.  — 
oc:  ro  bui  da«  ni  ali  acci  beus  es 
war  auch  noch  eine  andere  Sache 
dabei  TE.  2  Eg.;  ro  boi  oc  JJltaib 
bei  den  Ultern  FB.  15;  ar  ni  boi 
occo-som  do  chitmachta  a  m-bith 
beó  FB.  77;  bui  cu  oca  er  hatte 
einen  Hund  ScM.  1;  SC.  21.  Oft 
mit  Verbalnomen:  cein  ro  boi  . .  oc 
sénad  Hy.  5,  15  Gl.;  ro  boi  oc  im- 
mirt  fidchilli  toas  playing  at  chess 


SC.  39;  33;  44,  7;  48;  FB.  61;  87; 
ro  bei  oc  a  rad  SC.  33  =  ro  bai 
Ca  rad   SC.  30;   bai  Lg.   1;   7;  8; 
SC.   31;    hui    TE.   4    Eg.;    9  Fg.; 
FB.  84.    —    cen:    cid    dia    m-bai 
I   Cuchulaind    cen    tiachtain   warum 
\   ist  C.  nicht  geTcommen  SC.  32  {Gegen- 
\   theil  oc  tiachtain);  bui  cen  chotluth, 
i    Gegentheil  na  (=  ina)  chotlath  TE. 
'   12  Eg.  —  co(n):  boi  in  ben  dia 
I   reir  co  fothrocud  es  war  die  Frau 
j    ihnen  zu  Wunsch  mit  Baden  FB.  79; 
I   issi  ro  boi   CO  n-iris  uasal  na  tri- 
noite    occai  Hy.   5,   3   Gl.    —    de: 
i   cid  dia  m-bói  longes  mac  n-Usnig 
I   loolier    kam    die    Verbannung   der 
'   Söhne   TJsnecWs  Lg.   1 ;    ro  boi  di 
I   sétaib    ocus     mainib    it    selbse    er 
I   stammte    aus    den    Schätzen    umd 
!   Kostbarkeiten    in    deinem    Besitze 
\   FB.  74;   boi  tra  dia  fot  na  lamae 
corro  acht  es  war   aber  in  Folge 
der  Länge  der  Hand  dass  er  reichte 
I   FB.  82;  43;  55.  —  eter:  tri  chet 
I   hliadan  ria  n-gein  Chrisi  ro  boi  in 
I   cocad  eturru  ScM.  5.  —  fri:  cain 
I   bai  fri  lobru   truagu  gut  war   sie 
gegen  unglücklicJie  Kranke  Hy.  5,  9 
(cain-bai  eine  Art  Composition  wie 
skr.  Qukli-bhavati?  vgl.  auch  Z^.  859); 
vgl.  nir  bu  fri  óigthiu  acher  ibid. 
—  Belativ  steht   boi  z.  B.:   láir 
da«  boi  i  n-dorus  in  tige  auch  die 
Stalte,  die  an  der  Tiiür  des  Hauses 
war  CC.  3  LU.;  p.  131,  5;  FB.  15; 
21;  59;  62;  83;  87;  92;  bai  ScM.  18: 
ro  bui  SC.  34,  17.    Vgl.  die  Stellen 
unter  and.  —  3Iit  dem  Relativ- 
pronomen   verbunden:    trath    ro 
m-bói  and  FB.  87:  amal  ro  m-bói 
and  FB.  85   {ohne  Bei.  pr.    amaZ 
boi  SC.  29;  48);   conid  samlaid  ro 
m-bói  FB.  44;  cein  ro  m-bói  FB.  79 
{ohne  Bei.  pr.  cein  bai  FA.  3);  cid 
dia  m-bói  fochond  a  galaw*  woJier 
dass  der  Grund  seiner  Krankheit 
käme    TE.    10   LU;    SC.  32;    dia 
m-bai    als    er    war,    sich    befand 
Hy.  2,  45;   fechtus  dia  m-bui  TE. 
15  Eg.;   a  m-bói  and  als  er  dort 
war  FB.  37;   a  m-bui  Lg.  9.  — 
Mit    conseeutivem    co:     co    m-bói 
p.  131,  1;  SC.  9;  31;   FB.  8;  44: 
82;  CO  m-bai  Hy.  5,  60;  TE.  12  Eg.; 


bíu 


396 


bi'u 


CO  m-bui  ScM.  10.  —  In  indi- 
recter  Rede:  CC.  3  LU.;  SC.  29; 
48;  FB.  77;  85.  —  In  derselben 
Weise  ivie  hol  wird  rabi  gebraucht, 
durch  eine  Art  Contraction  in  ge- 
wissen Formeln  aus  ro  bai  ent- 
standen {vgl.  rigni  aus  rogni):  auch 
raibi,  mit  Eindringen  des  i  dann 
rabe;  raibe;  erst  in  späteren 
Manuscripten  raba,  rabua  (bua 
=  üa,  bha\  Ich  empfehle  jetzt  nicht 
bloss  raibi,  raibe,  sondern  auch 
rabi,  rabe  ungetrennt  zu  schreiben: 
ni  rabi  la  ültu  fer  no  lamad  nicht 
gab  es  unter  den  Ultern  einen 
Mann,  der  wagte  .  .  FB.  15;  25; 
91 ;  conná  rabi  ben  nad  risset 
SC.  6;  ni  rabe  issin  bith  ni  do- 
gnethe  . . .  acht  nichts  Anderes  in 
der  Welt  wurde  gethan  als  .  .  SC.  1 ; 
ni  rabi  rigan  hi  fail  ind  rig  TE. 
2  LU.;  ni  raibi  fer .  .  .  gin  mnái . .  . 
aci  TE.  2  Eg.;  ni  rabi  Cúroí  hi  fus 
ar  a  cind  FB.  79;  co  rabi  banna 
fola  i  m-bun  cacha  finna  do  so 
dass  ihm  ein  Blutstropfen  an  der 
Wurzel  jedes  Haares  war  FB.  27 
{gleich  darauf  als  blosse  Copula 
cor bo  suas  maeldub);  corrabi . .  imme- 
don  na  cathrach  FB.  88;  trithráth 
cen  dig  ScM.  3;  for  brú  in  broga 
p.  132,  17;  ocaib  for  leth  FB.  90; 
CO  rabe  for  lár  FB.  86 ;  bale  irrabi 
FB.  88;  irrabe  FB.  43;  irraibe 
FB.  91;  úail  hirrabua  TE.  19  Fg.; 
tech  i  rabe  TE.  9 ;  15  Eg. ;  irraba, 
irrabái  Gl.  zu  Hy.  5,  38;  39;  forsa 
rabi  riam  p.  131,  3;  don  galwr  fod 
rabi  TE.  13  Lü  ;  corrabi  cen  dig 
SC.  47 ;  in  tan  . . .  nad  rabi  ni  bad 
esbaid  úad  als  nichts  da  war,  was 
fehlte  FB.  4;  cid  dia  rabi  arreim 
wozu  dass  ihr  Zug  unternommen 
war  FB.  56;  mani  rabi  oca-som 
FB.  77.  —  PI.  Í.  ro  bámar-ni  co 
cátaid  acut  SC.  43;  ma  ro  bamar 
amlaith-sin  TE.  13  Eg.  —  3  láa 
n-áen  ro  bátár  i  n-Emain  Macha 
CC.  1  LU.;  CO  airm  i  m-batar 
FB.  67;  CO  m-bátar  cind  ar  chind 
is  taig  Lg.  1;  SC.  10;  ScM.  5; 
TE.  10  LU;  Lg.  13;  CC.  7  LU.; 
SC.  22;  24;  FB.  12;  20;  25;  corra 
batar  isind  otruch  FB.  25 ;  batar .  . 


ina  sessom,  ina  sudib  Lg.  15;  co 
m-batar  ina  lini  FB.  65.  —  bátár 
im  Chonchobur  i  n-aiririuch  in  tige 
FB.  12.  —  batar  ann  FB.  55; 
TE.  16  Eg.;  a  m-batar  and  SC.  3; 
17;  FB.  83;  91;  co  m-batar  for 
faidchi  na  hEmna  Lg.  14;  ScM.  18; 
CO  rabatár  for  talmaw  SC.  44 ;  batar 
mithurussa  imda  fair  FB.  84.  — 
a  m-batar  fon  samail   sin  SC.  10. 

—  ro  batar  da  primdun  hicEochaidh 
TE.  1  Eg. ;  batar  Ulaid  oc  ól  Lg.  1 ; 
bátár  oc  toibeim  FB.  70;  bataur 
hie  toghuil  TE.  20  Eg.;  batar  fri 
ciana  móir  oca-sin  sie  waren  lange 
Zeit  dabei,  fuhren  lange  Zeit  damit 
fort  SC.  8.  —  batar  rempu  CC.  1  LU. 

—  batar  fir  hErend  cen  smacht 
SC.  21.  —  a  m-batar  do  lepthugud 
als  sie  im  Begriff  icaren  zu  Bett 
zu  gehen  Lg.  1.  —  Mit  der  Nega- 
tion: ni  batar  i  n-Ére  énlaith  ba 
cáiui  SC.  3. 

2)  Das  Perfect  als  Copula: 
Sg.  1  danam  thuc  Manannan  mass, 
ro  bam  céle  comadas  SC.  45,  7;  9; 
or  {=  0  ro)  bam  lenab  ocus  or  bam 
tiialaing  laphartai  TE.  5  Eg.  {vgl. 
FB.  9);  ba  messi  do  chetmuinter 
TE.  13  LU.  —  5  in  tan  rop-sa 
Étáin  Echraide  ingen  Ailella  ba 
messi  do  chetmuinter  TE.  13  LU.  — 
3  ba,  bo,  bu,  nicht  selten  mit 
Längezeichen  versehen,  immer  blosse 
Copula;  schliesst  sicli  eng  an  eine 
vorhergehende  Partikel  oder  an  das 
nachfolgende  Prädicat  an,  daher 
nicht  selten  Aspiration  des  letztern. 
Ba  ist  die  gewöhnlichste  Form;  bo 
steht  nach  Partikeln,  die  ein  0  ent- 
halten (co  m-bo,  ro  bo);  bo  und 
bu  nach  der  Negation.  Liese  Be- 
obachtung findet  in  den  älteren 
Handschriften  merktoürdig  toenig 
Ausnahmen.  —  Der  Unterschied 
zwischen  bói  und  ba  zeigt  sich 
z.  B.  deutlich  in  folgenden  Stellen: 
SLmal  ro  m-bói  and  iar  sudiu  co 
dered  na  haidche  ocus  ba  scith 
ocus  ba  torsech  ocus  ba  mertnech, 
CO  ciiala  cíímgabail  in  locha  i  n- 
airddi  als  er  darauf  dort  blieb  bis 
zum  Ende  der  Nacht,  und  er  müde 
und  traurig  xind  erschöpft  war,  da 


bíu 


397 


bíu 


hörte  er  das  Aufsteigen  des  Sees 
FB.  85;  ba  im  Crist  a  oenur  ro 
boi  aggabud  Hy.  5,  14  Gl.\  nir  bo 
ferr  ro  boi  nicht  war  es  hesser, 
dass  sie  sich  befand  SC.  48;  ba 
hed  la  and  sin  iarom  ro  boi  óenach 
la  hUltu  FB.  5;  ba  and  boi  Cúcu- 
lainn  oc  imbert  fidchille  da  loar 
es,  dass  C.  sich  beim  Schachspiel 
befand  FB.  61.  Dieses  ba  and  ist 
sehr  verschieden  von  boi  and:  a 
m-bói  and  in  gilla  als  der  Diener 
dort  war  =  sich  befand  FB.  37. 
In  einem  solchen  Sätzchen  mit  ba 
icird  ein  Wort  der  Hervorhebung 
loegen  vorangestellt  {vgl.  is):  ar  ba 
Patric  dubert  denn  P.  war  es,  der 
gab  Tir.  13;  ba  hairi  no  fertha  leu 
es  war  deshalb,  dass  sie  [die  Ver- 
sammlung) von  ihnen  abgehalten 
wurde  SC.  2;  ba  hoen  im  Crist 
congaba  . .  Hy.  5,  lá;  bá  iar  sudiu 
da«  coiiacrad  FB.  56;  ba  úaim-se 
fúair  th'athair  in  t-ainm  sin  ScM.  12; 
ba  do  brethugud  dóib  dodeochatar 
cbuci  FB.  66.  Nachgestellt  ba  do 
chuitbiud  Loegairi  {auf  den  vorher- 
gehenden Satz  bezüglich)  FB.  64; 
so  auch  ocus  ba  do  Iar  FB.  64 
{und  zwar  war  es..)?  —  ba  mit 
Adjectiven:  ba  hard  Hy.  5,  27; 
FB.  88;  ba  alaind  7;  ba  hálaind 
CC.  2  LU.-  ba  halic  Ms-FB.  75; 
ba  hamra  7;  ba  haibind  42;  ba 
hamnas  Lg.  17,  42;  ba  bec  la 
ScM.  18;  lasma  {für  lasa  m-ba) 
bec  21,  3;  ba  bind  Lg.  8;  ba  chom- 
nart  FB.  2;  ba  cáin  42;  ba  clóen 
SC.  5;  ba  ctimung  CC.  3  Lü.;  ba 
comard  Sc3I.  18;  ba  comadas  TE. 
3  LU;  ba  derb  leo  FB.  70;  ba 
dímór  81;  bá  dírim  leó  SC.  35;  bá 
doigh  leo  TE.  5;  11  Eg.;  ba  dirsan 
Lg.  17,  30;  35;  ba  écen  ScM.  20; 
ba  hetarbuas  FB.  64;  ba  fir  31; 
ba  foderc  16;  co  m-ba  forreil  TE. 
3  Eg.;  ba  lethan  FB.  88;  ba  letb- 
marb  FB.  82;  ba  leor  Lg.  8;  ba 
maith  Hy.  5,  49;  CC.  S  LU.;  Lg.  S; 
FB.  9;  ba  menn  Hy.  5,  le;  63;  ba 
menic  ScM.  7;  ba  mór  FB.  88; 
SC.  48;  CC.  4;  6;  LU;  ba  mór 
do  maith  Hy.  2,  67;  ba  mithig 
SC.  12;   CC.  3  LU;   TE.  12;   14; 


15;  18  Eg.;  ba  6g  Hy.  5,  76;  ba 
hole  SC.  5;  8;  21;  ScM.  3,  9;  olc 
leo  SC.  21;  ba  sathech  Hy.  5,  28; 
ba  slan  39;  TE.  11  LU.;  ba  sam 
FB.  28;  ba  scith  FB.  85;  ba  sú- 
achnid  Lg.  18,  12;  17;  ba  tair 
Hij.  5,  30;  ba  torrach  CC.  ß  LU; 
ba  úathmar  FB.  91;  ba  huisse 
Hy.  2,  60.  Comparative:  ba  aildiu 
FB.  28;  ba  haildera  SC.  6;  ba 
caini  3;  ba  dili  lais  TE.  1  Eg.; 
ba  ferr  Lg.  13;  TE.  12;  13  Fg.; 
ba  inmainem  1  LU.;  ba  liiathiu 
FB.  20;  ba  lugaide  TE.  9  LU; 
ba  mó  Hy.  5,  40;  47;  75;  so;  ba 
miniu  FB.  20;  ba  millsiu  Lg.  17, 15; 
ba  méthiu  ScM.  7;  ba  nessu  FB.  20 ; 
ba  siniu  83;  ba  tressio  TE.  ß  LU; 
ba  huisse  Hy.  2,  60;  ba  gilighiur 
TE.  4  Fg.;  6.  —  Mit  Substan- 
tiven: J)a  amru  retha  Hy.  2,  9; 
5,  59;  ba  aingcess  FB.  58;  ba  ha- 
daig  CC.  2  LU;  ba  haiti  SC.  3; 
ba  hara  CC.  1  LU.;  ba  bés  leu 
SC.  2;  CC.  1  LU;  ba  banchainte 
Lg.  6;  ba  ceol  bind  Lg.  17,  26;  ba 
ceist  mor  CC.  6  LU.;  ba  coirthe  a 
fridadart  Hy.  2,  32;  ba  dán  do-som 
SC.  5;  ba  hetarbuas  tarraid  he 
FB.  64;  ba  gilla  comadas  89;  ba 
gair  64;  ba  gabud  di  Hy.  5,  83; 
ba  leim  FB.  82;  ba  leth  n-dograi 
ScM.  21,  89;  ba  malten  CC.  A  LU; 
ba  medon  aidche  FB.  84 ;  ba  mebul 
TE.  8;  10;  ba  nert  De  Hy.  5,  45; 
ba  uar  lée  SC.  44;  ba  hoenglunn 
do  TE.  6  Eg.;  ba  sab  Hy.  2,  23; 
ba  sén  gaire  68;  ba  tochomracht 
CC.  1  LU;  cacha'raba  di  mét  a 
thwrse  FB.  85  (ce  ro  bai  Eg.).  — 
Ausnahmen:  dia  m-bo  cheli 
FB.  39;  40.  —  Mit  Pronomen: 
ba  he  sithlaithe  fotai  es  war  das 
ein  langer  Friedenstag  Hy.  2,  56; 
ba  he  a  méit  SC.  48;  ba  he  a  dun 
hi  Tethuai  ba  dili  lais  TE.  1  Eg.; 
ba  hesse  Lug  CC.  b  LU;  ba  sé 
sin  in  siriti  FB.  75;  ba  he  arid- 
ralastar  Hy.  2,  47;  CC.  5  LU;  ba 
si  meit  FB.  20;  comarli  7;  78; 
báethir  88;  úair  17;  adaig  83;  ba 
hed  la  5;  ba  ed  dogensat  25;  ba 
inond  aithesc  TE.2  LU.;  ba  band  sin 
conaccrad  FB.  59.  —  Ausnahme:  is 


bíu 


398 


bíu 


serc  bo  báicliu  TE.  9  Eg.  —  co 
m-bo  chomsolus  FB.  2;  co  m-bo 
demithir  (?)  80;  co  m-bo  fodirc  3; 
88;  CO  m-bo  lán  67;  co  m-bo  marb  70; 
SC.  8;  Lg.  19;  co  m-bo  nem  tened 
FB.  14;  CO  m-bu  ógslán  CG.  6  LU.; 
CO  m-bo  SÍ  ingen  as  mór  ailliu  Lg.  6. 

—  ro  bo  amru  di  Hy.  5,  77;  ro  bo 
chóir  FB.  56;  ro  bo  chobair  Hy.  2, 15; 
ro  bo  cbeist  FB.  26;  ro  bo  data  11; 
ro  po  dóig  lind  SC.  45,  e;  ro  bo 
dograch  43;  an  ro  bo  dech  leó 
FB.  54;  0  ro  bo  lóeg  bec  9;  o  ro 
bo  maten  57;  cor  bo  lúathidir  86; 
cor  bo  suas  maeldub  27;  diar  bo 
sealb   TE.  1  Eg.;    diar  bo   lethan 

FA.  23;  cer  (dar)  bo  mór  FB.  10; 
19;  82;  ciar  bo  airegda  82;  ciar 
bo  gnád  SC.  33.  —  Ausnahmen: 
CO  m-ba  forreil  TE.  3  Eg.-.,  co 
m-ba  bláicce  CC.  4  J>?7. ;  ropa  mor 
TE.  10, 18  j%.  —  nir  bo  ail  SC.  32; 
nir  bo  bec  ScM.  5;  nir  bo   chian 

FB.  39;  40;  89;  cian  TE.  12  Fg.; 
nir  bo  chutrummus  FB.  25;  nir  bo 
chumain  SC.  48;  nir  bo  diuir  J3i/.  5,3i; 
nir  bo  ferr  ScM.  7;  SC.  48;  nir 
UÓ  mesai  ScM.  22,  s;  nir  bo  oll- 
damh  lo;  nir  bo  segunda  FB.  37; 
nir  bo  chucum-sa  .  .  ro  bo  choir 
FB.  56;  nir  bu  fri  óigthiu  acher 
Hy.  5,  9;  nir  bu  chalad  8;  nir  bu 
écnairc,  nir  bu  elc  5;  nir  bu  go 
Hy.  2,  54;  nir  bu  airgech  Hy.  5,  ii; 
asbert .  .  nár  bu  santach  . .  .  f o  bith 
nár  bu  mó  {indirecte  Bede)  FB.  90. 

—  ni  bo  chian  SC.  7;  ni  bo  ed  as 
mó  ro  gnathaigsem  dun  SC.  14; 
ni  bo  sirsan  SC.  11,  i;  ni  bu  bro- 
nach  Hy.  5,  28;  ni  bu  leithisel  56; 
ni  bu  fáelid  FB.  56;  ni  bu  flu 
dóib  CC.  3  LU.;  ni  bu  suanach 
Hy.  5,  21 ;  ni  bu  sáim  FB.  58;  ni 
pu  santach  Hy.  5,  7;  ni  bu  ances  85; 
ni  bu  chair  5;  ni  bu  chul  serci 
Lg.  16;  ni  bu  naithir  Hy.  5,  6. 
Ausnahmen:  ni  bá  mall  bid  imda 
SC.  15  LU.;  acht  ni  ba  issin  t-ossud 
na  firflatha  TE.  U  LU.  —  Ver- 
kürzte Form:  in  rop  ailliu  lim 
fo  nim  Lg.  18,  5 ;  an  rop  inmainib  6 
a  n-aithesc  rop  ail  do  Ailill  TE.  12 
rop  inann  ocus  in  cétlá  2'E.  13 
dáig   is   misi   rop  irán  SC.  44,  8 


nib  amles  11,  9;  ni  bácobor  do  TE. 
6  LU.;  nirb  ail  don  rig  FB.  73; 
connarb  inriata  do  in  chonar  36; 
arn  corb  álic  duit-siu  hi  SC.  47.  — 
PL  3  batar  sonairte  Lg.  12;  TE. 
4  Fg.;  SC.  4:,  Hy.  2,  e;  batar  he 
arrig  in  tan  sin  IE.  1  LU;  Lg.  10; 
batar  failte  FB.  16.  —  batir 
faelti  CC.  3  LU;  conid  de  batir 
comarchi  forro  a  n-airm  SC.  2; 
batir  he  iarom  bátár  im  Chonchobur 
FB.  12.  —  tri  derbrat/wr  ro  batar 
tri  mic  Find  TE.  6  L^.  —  Verkürzt: 
roptar  lia  ammairb  inna  m-beo 
Oss.  I  8;  0  roptar  slána  a  secht 
m-bliadwa  FB.  79;  comtar  {für 
CO  m-batar)  foderci  renna  nimi 
FB.  25;  Hy.  5,  u;  comdar  42; 
niptar-  aigthe  carat  ScM.  5.  — 
bat  Lg.  8  fehlerhaft  für  batar.  — 

Pass.  Praes.  Conj.  Sg.  3  cia  be- 
thir  oc  far  n-ingrim  obwohl  man  euch 
verfolgt  Wb.  5d  (Z^  501).  —  Praet. 
Sg.  3  ba  foderc  do  iarom  assa  im- 
dui  suidigud  ind  rigthige,  amaZ  ro 
both  and  ivie  man  sich  da  befand 
FB.  16;  ardopetet  iarom  a  n-áes 
ciúil  ocus  airfite,  céin  both  oc  tais- 
benad  na  flede  dóib  während  ihnen 
das  Fest  gezeigt  wurde  FB.  13; 
ardopettet  a  n-áes  ciúil,  céin  both 
oc  aurgnom  dóib  während  man  sie 
bewirthete  FB.  55. 

Participium  necessitatis:  is 
amlid  is  buithi  do  chách  talis' 
debet  esse  quivis  Wb.  24»  [Z'^.  501); 
buithi  og  a  ciünnchid  go  cenn  teoro 
m-\)\iadan  man  musste  sie  vier 
Jahre  lang  suchen  p.  143,  3.  — 

Infinitiv:  Nom.  beith  i  n- 
géiUius  meicc  Maire  ba  sén  gaire 
i  n-genair  zu  stehen  im  Dienste 
von  Maria' s  Sohn  war  das  Signum 
pietatis  (?)  in  dem  er  geboren  war 
Hy.  2,  68;  ro  bad  ferr  lim  bith  hi 
fus  SC.  44,  3;  ro  tirmaiss  ecaine 
. .  duit  bith  i  n-ingnais'  do  mná 
TE.  19  Eg.;  ba  hole  leo . .  a  bith 
cen  rechtgi  rig  forri  SC.  21;  ar 
ni  bói  occo-som  a  m-bith  beo  iarna 
n-dichennad  denn  nicht  stand  es 
bei  ihnen  lebendig  sein  zu  können, 
nachdem  sie  geköpft  wären  FB.  77; 
ed  as  mait  (^maith?)  a  m-bith  ule 


bla 


399 


bliadain 


SC.  27  {das  ist  es  was  gut  ist:  dass 
alles  das  geschieht?  vgl.  is  hed  as 
maith  dúib  id  vobis  est  honum 
Wb.  6c);  Dat.  ro  bad  ferr  lim  bith 
hi  fus  do  hith  fót  laim  SC.  44,  3; 
syntaktisch  als  Nom.  und  daher 
mit  blossem  bith  loechselnd:  ro  fall- 
siged  . .  ani  sin,  i.  Fand  . .  do  bith 
i  n-ecomland  ic  mnaib  Ulad  ocus 
a  bith  CO  a  lecud  do  Choinculaind 
SC.  45;  foillsigthir  do  . .  Etain  do 
bith  i  sith  Breg  Leith  TE.  18  Eg.\ 
p.  132,  9;  syntalctisch  als  Acc.  ar- 
ceissi . .  galar  noited  do  ueth  fuirri 
p.  145,  12;  Acc.  atchuala  a  bith 
alachta  Lat.  Hy.  Praef.  IX;  arit- 
chuala  a  bith  torrach  ibid.  — 

Unerledigt  ro  bas,  wie  das 
Praet.  Pass.  ro  both  gebraucht:  in 
aim  tra  ráncatar  Emain  . . ,  iss  aud 
ro  bas  oc  a  cáiniud  and  als  sie 
nach  E.  kamen,  loar  man  dort 
dabei  sie  zu  beweinen  FB.  70; 
fóbair  tra  Ailill  hicc  sirfecham  na 
hingewi,  céin  ro  pas  hicc  f es  TemracÄ 
TE.  6  Eg. 

l.blái.buide(flreZ&)  O'Dav.p.m. 

2.  bla  i.  slan  {gesund)  O'Dav. 
p.  60. 

3.  bla  i.  gair  {Geschrei)  O'Dav. 
p.  61. 

4.  bla  i.  blaoscc  {„skull"  O^B.) 
O'Dav.  p.  57. 

5.  bla  i.  baue  {Ort,  Stadt) 
O'Dav.  p.  56. 

6.  bla  „land"  CDon.  Suppl., 
vgl.  ior  blai  (i.  faichthi)  oenirlaindni 
LU.  p.  123^,  24?  Hierher  alaind 
lúadam  luades  blai  SC.  37, 2  (blse  if)? 

7.  bla  „report",  ni  tat  nua  bla 
SP.  V  7  ,,they  are  not  new  repoi'ts" 
Stokes,  Goid.^  p.  178. 

'hXdiyk^preparing,  trimming  CDon. 
Suppl. 

blad  „renoivn,  fame"  CB.  — 
Hierher  ce  tha  nech  lin  a  blad 
SC.  44,  2?  im  blad  im  báig  im 
cridechairi  LU.  p.  52'',  39. 

blaesc  testa  Ir.  Gl.  179;  vgl.  4.  bla. 

blai  Lg.  17,  33? 

blálcce  CC.  á  LU? 

blaith  glatt,  sanft,  toeich; 
„smooth''  O'B.;  für  mláith,  daher 
bisweilen   mblaith    geschrieben.   — 


Sg.  Nom,.  muinter  blaith  romin 
FA.  12.  —  énlaith  búan  blaith 
SC.  33,  16;  Dat.  co  fogur  blaith 
ocus  CO  m-binne  cheóil  FA.  13,  co 
fogur  mblaith  LBr.;  breithir  blaith 
ScM.  21,  22,  bretir  mblaith  H  {vgl. 
PI.  Gen.);  PI.  Nom.  batar  bláithe 
slemongelu  na  sliastai  TE.  4,  vgl. 
in  der  Composition  righti  boga 
blaith  -  ghelai  ibid.;  Gen.  ilar  m- 
\)ria,thar  m-bláith  SC.  30,  12. 

blas  Geschmack,  Schmecken; 
taste  O'B.;  ursprünglich  mlas;  davon 
do-mblas,  so-mblas,  il-mblas. 

Math  Blume,  Blüthe.  —  Dat. 
di  bolod  ocus  blath  na  lubi^.  130,  26; 
PI.  Dat.  in  chróeb  co  m-bláthaib 
Hy.  4,  6. 

bláthach  baudaca  (Buttermilch) 
Ir.  Gl.  220. 

bláthe  Blühen.  —  Sg.  Dat. 
topor  . .  CO  m-bláthe  ocus  boltonugud 
„with  bloom  and  odour"  FA.  16. 

bláthuait  Wiesel  O'Don.  Suppl. 

bled  pistrix  SG.  15i>  {Z\  85); 
bleth  i.  mil  mór  O'Dav.  p.  59;  PI. 
Nom.  bleda  i.  aige  alta  in  der 
Glosse  zu  bledech  Fei.  Apr.  7. 

bledmall  Wallfisch?  vgl.  hla,iä 
i.  muir  {Meer)  ut  est  blaidhmil 
O'Dav.  p.  61;  bleidhmhiol  „whale" 
O'B.]  antach  i.  bledmil  Gl.  zu  ru- 
beta  LHy.  14^  {Goid.'^  p.  71);  Sg. 
Gen.  bara  bledmaill  FB.  52. 

bleu  die  Weichen;  inguen.  — 
Sg.  Acc.  in  bleoin  Gl.  226  zu  Crild. 
Lor.  77;  ina  bléin  ,,into  his  groin" 
SMart.  33. 

blegon  s.  bligim. 

bleith,  blith  hifmitiv  zu  melim. 

bliadain  {auch  bliadan?)  F.  Jahr; 
vorwiegend  abgekürzt  geschrieben 
{nur  plene  geschriebene  Formen 
sind  hier  aufgenommen).  —  Nom. 
bliadain  TE.  17  Eg.\  in  chét-blia- 
dhain  TE.  2  Eg.;  Gen.  0  thosuch 
bliadne  Z\  250;  hliadno  TE.  17  Fg.; 
oenach  dognithe  la  Ultu  cecha  bliad- 
na  SC.  1;  Dat.  bliadin  Z\  251; 
PI.  Nom.  bliadni  Z\  251;  bliadna 
SMart.  9;  Gen.  bliadne  Tir.  2;  Du. 
Gen.  airthend  da  bliadan  FB.  63, 
vgl.  fri  refichithliad an  Stokes,  Goid.^ 
p.  84  note  2) ;  Acc.  di  bliadin  Tir.  3, 


blicht 


400 


bongaim 


Micht,  älter  mlicht  M.  Milch. 

—  Nom.  mlicht  SP.  I  4;  Gen.  da 
trian  blechta  Lg.  8  ic,  mblechta 
Eg. ;  Dat.  do  gac/t  blicht  TE.9,iEg.? 

bligriii)  für  mligim  {daher  noch 
öfter  mbl  im  Anlaut)  I  ich  melke. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  ro  bliged  p.  42,  e; 
PI.  3  no  mbligtis  Lg.  8.  —  Praet. 
Sg.  2  ro  bligis  p.  40,  39;  3  corus 
blig  j).  42,  11.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  arindi  mblegar  ,',because  it 
is  milked"  Corm.  p.  28  melg;  iar- 
sinni  blegar  Corm.  p.  33  oi.  — 
Infinitiv  Nom.  mani  bad  . .  blegon 
inna  m-bo  fa  thri  ivenn  nicht  ge- 
wesen wäre  .  .  Melken  der  Kühe 
dreimal  Hy.  5,  32;  Dat.  condébert 
in  t-aingel  na  bai  do  blegan  p.  42, 11 ; 
iar  m-blegan  na  m-bo  5;  ba  huilli 
inas  cech  blegun  e. 

blith  Inf.  zu  melim. 

Mog-  Stück,  Bruchstück.  — 
Sg.  Nom.  blog  dergthened  FB.  52; 
PI.  Acc.  blogai  p.  41,  20;  bloga  21. 

blonac  arvina  Ir.  Gl.  236,  ab- 
domen  1006.  —  PI.  Acc.  na  bloingi 
ilia  Gild.  Lor.  Gl.  214. 

Ibó  F.  Kuh;  hos,  vacca  Z^.  272. 

—  Sg.  Nom.  bó  Hy.  5,  52;  Lg.  8; 
Gen.  lóeg  a  bó  das  Kalb  ihrer 
Kuh  p.  48,  23 ;  inis  bou  finde  insula 
vaccae  albae  Z'^.  272;  Plur.  Nom. 
na  bai  do  blegan  p.  42,  11;  Gen. 
inna  m-bo  Hy.  5,  32;  50 ;  p.  42,  5; 
oc  tabairt  tana  bó  uait  ScM.  11; 
cet  m-bo  TE.  10,  13;  irrechtaib  bó 
FB.  24;  Dat.  do  buaib  ScM.  3,  12; 
Acc.  na  bú  p.  40,  40;  43;  na  ba 
p.  42,  6;  na  bú  p.  40,  38  und  42 
incorreet  für  den  Nom.  na  bai.  — 
Gomposita:  bó-chaill  s.  buachail;  bo- 
delbae  FB.  24;  bó-geltach  s.  búa- 
geltach;  bó-thánte  (co  n-immad  ech 
ocus  bóthánte  mit  einer  Menge  von 
Pferden  und  Binderherden)  SC.  42 ; 
bó-thúir  Kuh-herr=-  Stier  FB.  9. 

bocc  zart;  hoc  tener  Ir.  Gl.  1094; 
Gl.  zu  maoth  Corm.  Trans,  p.  117. 

—  PI.  Nom.  F.  righti  boga  TE. 
4  Eg.  —  Compar.  buigi  mollior 
Ir.  Gl.  1119. 

Iboccóid  „a  spot  or  freckle"  O'B., 

vgl.  bocoidech  maculosus  Ir.  Gl.  653. 

boccoit   Buckel.    —   Sg.  Nom. 


cepe  damb  áil  boccoit  breac  „wer 
immer  sieh  nach  einem  bunten 
Buckel  sehnt"  Beitr.  VII  46;  PI. 
Dat.  dona  boccótib  ScM.  17. 

bocht  arm,  der  Arme;  pauper 
Ir.  Gl.  1058.  —  Sg.  Nom.  bocht 
p.  40,  17;  Gen.  boicht  Z\  224;  PI. 
Gen.  do  biathad  bocht  Gl.  zu  Hy. 
5,  26;  Dat.  do  bochtaib  in  choimded 
p.  40,  14;  43;  41,  16;  Acc.  bochtu 
p.  40,  17. 

bochte  F.  Armuth.  —  Sg.  Acc. 
cen  bochtai  FA.  35. 

bodar  surdus  Ir.  Gl.  604. 

bodb  s.  badb. 

bodein  TE.  20  Hy.  u.  ö.,  spätere 
Form  für  fadein  selbst. 

bodras  Hy.  6,  13,  von  Stokes  als 
3.  Sg.  rel.  von  búadraim  aufgefasst, 
aber  nach  der  Glosse,  wie  es  scheint, 
ein  Adjectiv  (beunruhigend), 
von  dem  dann  buadirse  abgeleitet 
sein  könnte. 

bolad  M.  Geruch.  —  Sg.  Nom. 
bolad  p.  22,  9;  SC.  31,  10;  Dat.  co 
m-bolud  FA.  35;  di  bolodi).  130,  26; 
Acc.  ni  boltigetar  side  bolad  non 
olent  odorem  hi  Wb.  14d. 

boladmar  wohlriechend.  — 
PI.  Dat.  do  lubib  boladmaraib 
p.   130,  25. 

bolcsuilech  sackäugig  FB.  37; 
s.  bolg. 

bolg,  bolc  M.  Sack;  amai  bolc 
mergach  ut  uter  rugatus  Ml.  132c 
{Z^.  61).  —  Sg.  Nom.  in  bolc  do 
blith  den  Sack  zu  mahlen  Lat. 
Hy.  Praef.  X. 

bolg  uisce  „a  hubble  of  icater" 
Corm.  p.  6  boll;  davon  bolgaigim 
„I  bubble"  Corm.   Transl.  p.   139. 

bolg-adan?  is  culmaire  bolgadan 
FB.  68,  19  (i.  is  cairptech,  i.  dar 
berna). 

boUtanadh  odor  Ir.  Gl.  1088. 

boltauugiid  M.  Geruch,  Rie- 
chen. —  Nom.  boltnogud  FA.  13; 
Dat.  CO  m-bláthe  ocus  boltouugud 
FA.  16  LU.,  boltnugud  LBr.;  don 
boltnogud  5  LU.,  boltanugud  LBr. 

boltig-ur  III  ich  rieche,  von 
bolad. 

boiigfaim  I  ich  breche,  ernte; 
boiug    i.    brisi    CDav.  p.   59.    — 


bor 


401 


bratach 


Praes.  sec.  Sg.  3  maith  ro  boinged 
gtit  erntete  sie  Gl.  zu  mad  bocht 
Hy.  5,  29.  —  T-praet.  Sg.  3  mad 
bocht  Gl.  i.  maith  ro  boinged  Hy. 
5,  29.  —  Inf.  búain  Ernten;  Gen. 
lathe  buana  di  Hy.  5,  29;  dornán 
buana  manipulus  („small  handful 
of  hay")  Ir.  Gl.  502;  bacc  boana 
finime  ligo  metendae  vitis  SG.  62^ 
{Z^.  265);  Dat.  oc  buain  p.  41,  36; 
do  buain  chroind  FB.  81  Eg.?  — 
Vgl.  ath-boingid,  com-bongaim,  to- 
pacht. 

l)or  Pron.  s.  far. 

borb  thöricht;  borp  stultus 
Z\  443.  -  -^^r.  Nom.  FB.  37;  nad 
bo  borb  ScM.  21,  19;  PI.  Voc.  a 
Galatu  burpu  0  insensati  Galatae 
Wh.  I9i>  {Z^.  60).  —  Davon  burbe, 
burpe  F.  stultitia  Z^.  60. 

borg-,  borgg-,  l)orcc  Burg, 
Stadt;  cirta  Z\  61.  —  Sg.  Dat. 
0  burgg  Etále  dianid  ainm  Abellum 
Corm.  p.  45  ubull;  PI.  Nom.  biiirg 
fáenbéla  FB.  53  (briiig  Fg.)  — 
Davon  borggde  Bürger  Z^.  61. 
Vgl.  auch  brog.  broc. 

borg  FB.  71?  brog  sordid  OB.? 

borr  stolz,  hochmüthig,  über- 
müthig;  „pride  insolence;  great, 
noble"  O'lt.  —  Composita:  falgaib 
etho(?)  borr-buidne  FB.  24;  mór- 
bruth  m-borr-biastae  52,  3;  adcon- 
darc  and  borr-óclsech  LU.  92''  17. 

borrfad  N.  Zorn;  Indignation, 
anger  O'B.  —  Sg.  Nom.  a  bruth 
ocus  a  brig  ocus  a  borrfad  J^5.46;  79; 
Äcc.  lasa  m-borrfad  FB.  44. 

boss  s.  bass. 

bossáu  Tasche,  Beutel;  „a 
purse"  O'B.  —  inna  m-bossán  SC.  2. 

both  F.  „hut"  Corm.  Transl. 
p.  25;  bothán  casa  Ir.  Gl.  120  — 
Sg.  Nom.  both  Hy.  5,  70. 

both  s.  biu. 

hra,  Augenbraue;  PL  Nom.  du- 
bai  brai  {auf  tái  reimend)  p.  132,  24. 

bracht  Fett;  i.  beoil  O'Dav. 
p.  6;  Corm.  p.  2  anforbracht.  — 
Sg.Nom.  bracht,  Gl.  i.  saill  Oss.  III 4. 

brachtach  fett.  —  ferba  bracht- 
chi  brothlochi  FB.  68,  2  (i.  methi). 
—  Vgl.  anbrachtach  mager. 

brafad  „a  twinlde"  O'Don.  Suppl. 


—  Sg.  Acc.  la  brafad  súla  „in  the 
twinkling   of  an  eye"  FA.  17;  31. 

bráge  Hals,  Nacken;  Collum, 
cervix  Z^.  255.  —  Gen.  don  uball 
bragat  Gl.  131  zu  gurgulioni  Gild. 
Lor.  48  {„to  the  apple  ofthe  throat"}; 
féthi  do  braget  Sc3I.  14;  brissiud 
bragat  TE.  9;  Dat.  fo  bragait  ind 
eich  Gl  zu  Hy.  5,  50;  a  da  cois  nam- 
mycci  fo  brágid  ScM.  18;  don  bragait 
Gl.  129  zu  gutturi  Gild.  Lor.  48; 
Acc.  bragit  FB.  57;  co  tarat  a  di 
laim  imma  bragit  FB.  31;  61;  86; 
TE.  10,  c;  triat  bragit  ScM.  14; 
PI.  Dat.   i  m-brágtib  FA.  22;  28. 

braich  s.  mraich. 

arg-gat-brain  SP.  I  1? 

bráid  F.  theft  O'B.  —  Sg.  Gen. 
braite  s.  1.  clithar. 

hrsmBabe,  i.  fiach  Conw.j?.  ß.—Sg. 
Nom.  bran  carna  comramaigi'J5.68,8. 

braó  mara  (broa  mara  Eg.  H.) 
Getöse  des  Meeres?  vgl.  bro  i.  nuall 
O'Dav.  p.  61. 

1.  bras  gross;  i.  mor  O'Dav. 
p.  58;  vgl.  corn.  bras  grossus  Z^.  81. 

—  Acc.  no  sirfed  . .  in  m-bith  m-bras 
SC.  29,  8;  PI.  Nom.  F.  a  piana  it 
brassa  Fei.  Prol.  74  {citirt  CDav.  l.  c). 

2.  bras  „quiek,  nimble"  O'E.  — 
Hierher  fond-bras  FB.  49;  _p.  310, 18? 

brasse,  braise  F.  „hastiness, 
rapidity"  O'B.;  braise  lascivia  Ir. 
Gl.  36.  —  Dat.  CO  m-brassi  Fei. 
Jun.  19  (i.  CO  slatra  no  co  solam). 

brat  M.  Mantel;  lam-brat  bis 
tar  glúne  Gl.  zu  SG.  172a  (^2.  653). 

—  Sg.  Nom.  brat  gorm  crónchorcra 
FB.  47;  brat  dub  lachtna  FB.  91; 
brat  úaiue,  brat  corcra  cóicdíabaií 
SC.  8;  brat  caslechta  corcarghlan 
TE.  3;  Gen.  bruit  úani  SC.  13; 
broit,  broitt  SMart.  12;  Lat.  Hy. 
Praef.  XII;  Dat.  cosin  brot  úanc 
SC.  8;  issin  brutt  TE.  3  Eg.;  ina 
brut  p.  131,  17;  Acc.  brat  'CC.  3; 
SC.  48;  fian  (fain  H  faon  M.)  -brat 
ScM.  21,  31;  in  m-brat  Lat.  Hy. 
Praef.  II.  —  Comp,  brat-gaiseed 
FB.  67;  89.  —  Davon  brattan 
„little  cloak"  Lat.  Hy.  Praef.  II. 

bratach  M.  „ensign,  Standard" 
O'B.  —  Sg.  Voc.  a  lig-brataig  Liphe 
FB.  11. 

26 


bratán 


402 


bress 


bratán  Lachs;  Corm.  Transl. 
p.  23.  —  Gl.  zu  iach  Hy.  5,  72. 

brath,  älter  mrath  M.  Betrug-, 
Betrügen,  Verrath.  —  Gen.  áes 
braith  „folk  of  treacherij"  FA.  27 ; 
Dat.  ar  in  mrath  pro  proditione 
Ml.  Col.  301  {Goid.^  p.  32);  dia 
brath  „to  hetraij  him"  SMart.  41 ; 
Acc.  cen  brath  SeM.  22,  2? 

bráth  M.  Gericht,  bes.  das 
jüngste  Gericht;  Judicium  Z'^.  238. 
—  Sg.  Nom.  brath  FA.  14;  Gen. 
cullae  m-brátho  Tir.  5;  brátha 
FA.  24;  29;  30;  33;  34;  co  mordail 
bratha  FA.  6;  iar  fugiull  brätha 
FA.  14;  bretheman  bratha  34;  do 
brethemnas  bratha  Hy.  7,  c;  bruth 
bratha  FB.  46  {vgl.  brath  i.  bruth 
ar  a  teas,  mit  Besiehung  auf  das 
jüngste  Gericht,  Corm.  Transl.  p.2'i); 
cen  c\eth  m-bratha  ScM.  22,  4? 
Dat.  do  brath  Hy.  2,  36;  52;  i  m- 
brath  Hy.  3,  s;  Acc.  cubbráth  bis 
zum  Gericht,  für  immer  Tir.  15; 
CO  brath  Gl.  zu  Hy.  2,  20;  TE.  8; 
16;  Oss.  II  7;  FA.  27;  29;  30;  iar 
m-bráth  FA.  27. 

bráthir  M.  Bruder;  frater 
Z"^.  262;  derbráthir  [für  derb-bráthir) 
der  leibliche  Bruder.  —  Sg.  Nom. 
brathair  ScM.  7  (braitir  H.)\  Gen. 
brathar  Lg.  10;  16;  TE.  Q-,  7  Eg.; 
ULU.;  Dat.  dia  brathair  CG.  1  LU.; 
PI.  Nom.  tri  derbrat/iair  TE.  14  Eg.\ 
finnatar  bethamain  brathir  ■  sceo 
mbroga(?)  SC.  25;  no  chluintis  din 
na  brathre  esium  „the  brethren  then 
used  to  hear  him"  SMart.  34  {der 
Form  nach  Acc);  Gen.  triar  der- 
brathar  Gl.  zu  Hy.  5,  77. 

brec  bunt,  gefleckt;  tinctum 
Ml.  14  r. ;  s.  for-brec  sehr  bunt.  — 
Sg.  Nom.  brec  a  mong  SC.  33,  14; 
sciath  brec  béimnech  FB.  ab;  naithir 
bémnech  brec  Hy.  5,  e;  sochla  brec 
becaltach  (?)  CC.  7;  Gen.  gach  dadha 
bric  TE.  10,  15.  —  Compos.  brec- 
lenn  bunter  Mantel  SC.  33,  21;  22; 
brec-glassa  FB.  45. 

brécí^  Lüge,  Trug. —  Sg.Nom. 
ni  brec  as  áil  dún  immut  FB.  61; 
brec  dorat  in  ben  imond  p.  132,  9; 
Acc.  na  taibred  cách  úaib  bréic 
imm    alaile   Gl.  zu   nolite   mentiri 


invicem  Wh.  '21^;  tabair  brec  im 
nach  n-aile  FB.  61 ;  fuiris  dobertha 
brec  im  nach  meraige  ibid. 

brécaire  M.  Lügner,  vgl.  i  m- 
brecairecht  in  astutia  Z^.  780.  — 
PI.  Nom.  brécaire  FA.  28. 

brécaim  II  ich  lüge.  —  Praes. 
Sg.  1  brego  fallo  (?)  Corm.  Transl. 
p.  78;  PI.  3  brécaire  brécait  ocus 
sáebait  na  sluagu  FA.  28. 

brecán  „a  plaid,  a  kind  ofstriped 
or  chequered  stuff"  O'E.,  von  brec. 
—  PI.  Dat.  do  . .  brecánaib  FB.  4. 

brecht  s.  bricht. 

brecht,  für  mrecht,  varius,  di- 
versus  Z^.  856. 

brechtrad  für  mrechtrad  M. 
varietas  Z^.  856;  „to  mix  or  com- 
mingle"  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Gen. 
in  mrechtraid  SG.  197»;  Dat.  cona 
il-mrechtrud  cum  multa  sua  varie- 
tate  SG.  2d^;  co  m-brechtrad  gern 
n-écsamail  FA.  13;  Acc.  iarna 
brechtrad  di  gurm  ocus  chorcr'a 
ocus  úani  FA.  11. 

breit  ein  Streifen  Wollen- 
zeug? vgl.  hréid  „a  kerchief,  a  coif; 
frieze"  Ö'B.  —  Dat.  a  breit  „from 
bridle"  Hy.  5,  55  {in  der  Gl.  fo  breit); 
Acc.  dorat  ind  ingen  breit  dia  hetach 
do  ma  crecht  LU.  p.  126»,  3». 

brén  stinkend,  faul;  fetidus 
Ir.  Gl.  683;  vgl.  0  bréinciu  a  carte 
Cr.  34i>  {Z-\  1057).  —  PI.  Nom. 
{fem.  Form)  coin  brena  „stinking 
dogs"  FA.  28,  lánbrena  p.  191,  21; 
locha  brena  biastaide  FA.  30;  tolla 
brena  FA.  30  Br. 

bréiiaini  II  ich  faule,  eitere; 
puteo  Corm.  Transl.  p.  138  putte.  — 
S-praet.  PI.  3  ro  brénsat  compu- 
tuerunt  Ml.  58a.  _  Fut.  PI.  3  co 
m-brenfat  dass  sie  eitern  FB.  6. 

bréntu  foetor  Ml.  2215.  —  Sg. 
Dat.  0  bréntaid  SMart.  34. 

breó  Flamme;  i.  lassar  Gl.  zu 
Fei.  Apr.  15.  —  Sg.  Nom.  breo 
batses  gente  (Patric)  Hy.  3,  2;  breo 
orda  oiblech  (Brigit)  Hy.  4,  1;  breo 
digla  (Loegaire)  FB.  46.  —  Compos. 
a  bethir  breó-dcrg  FB.  8. 

breoaim  II  ich  verbrenne.  — Inf. 
asbert  fria  muntir  a  breoad  CCn.  7. 

bress  gross  O'Don.  Suppl. 


bressa 


403 


brig 


bressa  i.  bága  Fél.  Prol.  74. 

breth  F.  Urtheil,  Urtheils- 
spruch;  Judicium  Z^.  241.  —  Sg. 
Nom.  issi  ar  m-breth-ni  unser  Ur- 
theil ist  dieses  FB.  62;  68;  89;  ni 
bá  breth  in  breth  rucad  and  FB.  74; 
ni  breth  eter  am'  rucad  dun  75; 
Gen.  hi  comartha  m-breithe  59; 
Dat.  a  breith  Ailella  nach  dem 
Urtheile  A's  74;  Aec.  co  tibred 
breith  do  (l^)ind  CCn.  7;  nir 
daimset . . .  do  Coiuculaind  in  breth 
rod  n-ucad  do  FB.  78,  vgl.  acht 
CO  n-daimtis  nammá  for  a  breith  76; 
lotar  i  m-breith  Conchobair  CC.  7 
LU.;  anaid  la  breith  n-aile  FB. 
41  Eg.\  PI.  Dat.  am  gíéth  i  ni- 
bretaib  p.  327,  32;  Acc.  concertaim 
bretha  Ulad  p.  327,  34;  p.  141,  22. 

—  Compos.   gú-brcth    ein   falsches 
Urtheil,  davon  gúbrethach. 

brethaigiin  III  ich  fälle  ein 
Urtheil,  entscheide.  —  Praes. 
Conj.  Sg.  2  mani  brethaige-seo 
FB.  58.  —  S-praet.  Dep.  Sg.  3 
brethaigestar  FB.  90.  —  Fut.  Sg.  1 
brethaigfet-sa  FB.  58.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  mani  brethaigther  hi 
Cruachnaib  FB.  16.  —  Inf.  Nom. 
CO  ro  glethe  a  m-brethugud  FB.  33 ; 
Dat.  do  bor  m-brethugud  FB.  57; 
dia  m-brethugud  do  Ailill  damit 
Aüill  zwischen  ihnen  entscheide 
FB.  56;  bá  do  brethugud  dóib 
dodeochatár  chuci  FB.  66;  diar 
m-brethugud  dait-siu  damit  du 
zwischen  uns  entscheidest  ibid. ;  Acc. 
ni  rodmatár  a  m-brethugud  FB.  56; 
dogéna  for  m-brethugud  66;  75;  ro 
lámair  brethugud  FB.  90. 

brethemnas  M.  Bichterspruch, 
von  brithem.  —  Sg.  Dat.  do  bre- 
themnas  bratha  Hi/.  7,  6;  Acc.  dollo- 
tor  .  .  a  m-breithemnus  n-Allella 
FB.  42  Eg. 

brethnais  i.  delg  0' Davor,  p.  61. 

—  PI.  Dat.  di  bretnasaib  óir  ocus 
argit  LU.  p.  23»,  33. 

bri  Berg,  i.  tulach  0' Davor. p.bl, 
Corm.  Transl.  p.  27,  vgl.  Bri.  —  PI. 
Gen.  rige  breg  m-bude  SC.  33,  35. 

bri  „anger,  wrath"  O'B. 

bri  gach  n-accais  „every  male- 
diction"  Corm.  p.  8. 


briathar  F.  Wort;  rerhum  Z^. 
241.  —  Sg.  Nom.  briathar  Hy.  2,  54; 
7,    31;    SC.    18;    Gen.    bréthre    De 

FA.  23;  34;  Dat.  breithir  bláith 
mit  müdem  Wort  ScM.  21,  22? 
Acc.  darm  brethir  hei  meinem  Worte 
SC.  43;  46;  dar  mo  brethir  fir  TE. 
7  Eg.;  trea  chumbair  m-briathair 
„in  Short  discourse"  Hy.  5  Praef; 
PI.  Nom.  for  m-briathra  FB.  29; 
Gen.  fri  sechem  na  m-briathar  sin 
SC.  26;  ilar  m-hriathar  m-bláith 
SC.  30,  12;  ina  raithsechaib  bria- 
thar FB.  29;  Dat.  co  m-briathraib 

FB.  21;  Acc.  hriathra.  FA.  2.  — 
Compos.  briathar-cbath  WortJcampf 
FB.  21 ;  briathar-thecosc  mündliche 
Untertceisung  SC.  25   Ueberschrift. 

bricht  Zauter,  Zauberspruch. 
—  Sg.  Nom.  suain-bhreacht  „a 
cliarm  which  causes  sleep"  O'Don. 
Suppl.;  Gen.  iar  cor  do  brechta 
hi  faebur  in  belae  nachdem  er  einen 
Zauber  auf  die  Schneide  des  Beiles 
gelegt  halte  FB.  77;  Acc.  cuiridh 
bricht  indtib  (in  Krüge  mit  Wasser) 
O'Don.  Suppl.;  PI.  Nom.  brechtai 
TE.  13 ;  Acc.  ro  chansat . .  brechta 
Aruidechta  ina  agid  SC.  48;  fri 
brichta  ban  ocus  goband  ocus  druad 
Hy.  7,  48. 

1.  brig  F.  hervorragende 
Kraft,  Macht, Ansehen,Werth; 
valor,  auctoritas  Z^.  917;  brigh  i. 
firt  CDavor.  p.  58.  Oft  in  kleinen 
Formeln,  die  den  Vers  füllen  oder 
den  Beim  verschaffen,  z.  B.  ard  a 
brig,  sei  CO  m-brig.  —  Sg.  Nom. 
a  bruth  ocus  a  brig  FB.  46;  52; 
ard  a  brig  ScM.  21,  21;  ni  fil  brig 
sin  CC.  7  Eg.l  arggait  arddbrig 
SP.  V  14?  Gen.  locharn  brige  „lamp 
of  vigour"  Fei.  Febr.  7;  Dat.  sét 
CO  m-brig  Lg.  18,  21;  déca  a  chu- 
radu  CO  m-brig  SC.  30,  5;  Acc.  a 
bruth  OCUS  a  brig  FA.  9 ;  in  m- 
brig  nemnig  „the  poisonotts  poioer" 
SMart.  18;  fo  ollbrig  do  tharisen 
SC.  41;  PI.  Nom.  atanaidble  briga 
„whose  vigours  are  vast"  Fei. 
Epil.  34;  Brigit  i.  brigait  i.  isat  ait 
a  briga  Gl.  zu  Fei.  Febr.  1  {vgl.  brig 
aitt  etymologi»irende  Glosse  zu  Brigit 
Hy.  4, 1).  —  do  brig  „because." 
26* 


brig 


404 


brog 


2.  brig-  Tträftig,  mächtig;  vi- 
gorosus,  virtuosus  Z'^.  21  Anm.  — 
Sg.  Nom.  sochla  brig  Becfoltach 
CG.  7  Eg.?  PI.  Dat.  dia  m-brigaib 
báesaib  {vorher  ebenfalls  mit  voraus- 
gehendem Adj.  iccruadaib  comraic- 
thib)  FB.  29;  Acc.  Fem.  eter  briga 
banespa  SC.  28. 

hrigaehTcräftig,  stark,  mäch- 
tig; i.  uallach  0  Davor,  p.  56.  — 
Sg.  Nom.  brigach  a  chert  SC.  18; 
ni  bu  cair  banchath  brigach  Hy.  5,  5. 

brige  in  admunemar  mo  bn'gi 
Ily.  5,  98  und  99,  nach  Stokes 
Nebenform  für  Brigit. 

brig-im,  PI.  3  brighit  i.  foillsighit 
O'Dav.  p.  60. 

brise  brüchig,  zerbrechlich; 
i.  ab  eo  quod  est  priscus,  ar  is 
brise  cach  crin  ocus  cach  n-arsaid 
Corm.  p.  7.  —  PI.  Nom.  sew-brisca 
asalcba  má  chossa  FB.  37. 

brissim  III  ich  breche.  Oft  in 
der  Bedensart  brissim  cath  for . . 
ich  liefere  Jemandem  eine  Schlacht, 
greife  ihn  an;  mit  Weglassung  von 
cath  FB.  94.  —  Praes.  Sg.  3  brissid 
FB.  24;  SC.  31,  6.  —  Imperat.  Sg.  2 
na  briss  . .  mo  chride  Lg.  18,  37.  — 
Praet.  Sg.  3  na  ro  bris  Gl.  zu  nath- 
combaig  Hy.  5,  77;  ros  briss  no  ro 
ben  Gl.  zu  ros  m-bi  Hy.  5,  78; 
PI.  3  ro  brisiset  FB.  25.  —  Passiv: 
Praes.  Sg.  2  bristir  a  sciath  FB.  67 ; 
acht  mani  brister  anfir  form  FB.  74. 

—  Praet.   PI.  3  na   catha  aile  ro- 
briste  trena  fochun  Lat.  Hy.  Praef.  X. 

—  Infinitiv  Nom.  is  brissiud 
brágat  TE.  9  Eg.\  brisiud  muad 
morchatha  FB.  52;  brisiud  for 
óenfer  FB.  94.  —  Vgl.  aithbristo, 
forbrisiud. 

brithem  M.  Richter;  judex 
Z^.  264;  von  breth.  —  Sg.  Nom. 
in  brithem  firén  FA.  6;  Gen.  bre- 
theman  brátha  FA.  34;  hrithemon 
SMart.  19;  Dat.  dond  fir-brithemain 
Z''^.  265;  Acc.  frisiu  m-hrithem&in 
SMart.  19;  PI.  Nom.  breth emain 
gúbrethaig  FA.  27. 

brithemnacht  F.  Richten; 
Rieht  er  spr  u  ch ;  Judicium  Z^.  805. 

—  Gen.  lasin  mes  fir-brithemnach- 
tae  Dse   Gl.  zu  apud  examen  Dei 


Ml.  241»,  15;  Dat.  a  brithemnacht 
Hy.  8,  8  vor  der  Verurtheilung 
durch  das  Uebelwollen  schwarzer 
Teufel? 

brithemnas  M.dass.  —  Dat.  ar 
in  brithemnas  bratha  Gl.  zu  Hy.  3,  8. 

briagu  M.  Landwirth,  Päch- 
ter, vgl.  biatach.  —  Sg.  Gen.  ingen 
rig  no  roflatha  no  briugad  LU. 
p.  122»,  2;  PI.  Gen.  ingena  són  dan 
inna  m-briugad  bátárim  dún  Foj'gaill 
LU.  p.  122a,  X3;  Dat.  ete?-  briuga- 
daib  ocus  biatachaib  LU.p.  1231',  27. 

bro  i.  nuall  O'Dav.  p.  61. 

bro  „Champion,  hero"  O'R. 

bro  FB.  '■21 -i 

bro  Mühlstein,  Handmühle; 
mola  Corm.  p.  29  muilend.  —  Gen. 
clocha  broon  „the  stones  ofa  quem" 
Corm.  l.  c;  Dat.  demithir  bróin 
mulind  FB.  80. 

broa  s.  braó. 

broc  s.  brog,  borg. 

brócc  F.  sutolar,  a  shoe  L\  Gl. 
1033.  —  Sg.  Dat.  co  m-broic  Gl. 
zu  connáib  Oss.  III  5. 

broch-búada  FB.  46?  vgl.  brogda. 

broderni  dia  étach  „a  hair  of 
his  raiment  SMart.  40 ;  I%ree  Mir. 
Hom.  p.  38;  114. 

1.  bróen  F.  Tropfen,  Regen; 
pluvia  Z^.  31 ;  braen  aimsire  imber 
Ir.  Gl.  1048.  —  Sg.  Acc.  braoin 
fhola  309,  12. 

2.  bróen  =  brón?  broen-derc 
ScM.  21,  32  H,  brón-derg  L. 

bróeiiach sor^ewt'oZZ,  finster; 
braonach  „sad,  sorrowful"  O'R.  — 
Sg.  Nom.  fer  bróenach  dub  p.  310,  31; 
bróinech  dub  FB.  51.  Vgl.  co  m- 
brón  ocus  dubu  FA.  16. 

broeuaim  II  „I  drop,  distil" 
O'R.  —  Praes.  Conj.  Sg.  3  in 
spirut  nóeb  ron  bróena  Hy.  1,  56; 
dia  rath  ron  broena,  ron  soera 
Brigit  Hy.  4,  12. 

bróenán  Regen,  Deminut.  von 
bróen.  —  Sg.  Nom.  bróenán  fola 
SC.  37,  21;  broenan  fola  uaire  tria 
toeban  fodeine  Fei.  Epil.  351. 

brog  thromm  Temra  „Tara's 
mighty  burgh"  Fei.  Prol.  165  (broc 
trom  Laud.),  =  borg;  PI.  Nom. 
bruig  FB.  53  Eg. 


broga 


405 


bruinno 


bro^a,  brogo  s.  mrnig. 
brogda   „excessive,   great"   O'B. 

—  Sg.  Nom.  se  borb  brogda  FB.  37. 
Zu  mrogaim. 

brógene  FB.  52? 

brogthar  Lg.  3,  s.  mrogaim. 

broine  prora  Gild.  Lor.  Gl.  49. 
Davon  bruinech  pi-oreta  ibid. 

broit  Gefangenschaft.  —  Sg. 
Äcc.  hi  m-broit  p.  17,  19;  da  chéd 
ele  do  bhreith  a  m-broid  „ttvo 
hundred  more  toere  carried  off  in 
captivify"  O'Don.  Gr.  p.  362. 

broiténe  F.  palliolum  Z^.  274, 
von  brat. 

brón  M.  Kummer,  Sorge;  Sg. 
Gen.  gné  m-bróin  FA.  33;  Dat.  co 
m-brón  16;  fo  bron  na  dóiri  Gl.  zu 
Hy.  2,  2 ;  Acc.  bron  Lg.  18,  2 ;  Du. 
Nom.  da  bron  flatha  nime  FA.  33. 

—  Compos.  brón-derg  ScM.  21,  32. 
bróiiach  sorgenvoll,  traurig; 

tristis  Z^.  810.  —  Sg.  Nom.  brónach 
Hy.  5,  28;  PI.  Gen.  na  m-ban  m- 
bronach  Gl.  zu  Hy.  5,  5. 

bronnaim  II  ich  verbrauche; 
I  spend,  constime,  destroy  O'B.  — 
Praes.  Sg.  3  ni  bronna  Hy.  2,  8 
intrans.  schwindet  nicht?  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  ro  bronnad  FB.  9. 

brot  M.  Stachel.  —  Gen.  aithe 
aen-broit  FB.  37  Fg.;  Acc.  berais 
in  t-arad  brot  forsan  n-echraid 
FB.  36  Fg.:  PI.  Nom.  bruit  Beitr. 
VIII  338.  —   Vgl.  bruitne. 

brothach  s.  bruthaeh. 

brothlach  „a  pit  oi-  hole  made 
in  the  earth,  in  tchich  the  ancient 
Irish  militia  used  to  dress  their 
meat"  O'B.  —  Gen.  ferba  bracht- 
chi  brotblochi  FB.  68?  Vgl.  broth- 
lucht  i.  i  talamh  bruiter  in  feoil 
sin,  lucht  i.  a  coire  no  brotlach  i. 
inatar  O'Dav.  p.  58. 

brothracU  Lagerdecke.  —  PI. 
Dat.  do  brothrachaib  FB.  4.  — 
Davon  brothrachan  sabribarra  Ir. 
Gl.  180. 

brú  F.  Leib,  Bauch.  —  Sg. 
Nom.  FB.  22;  Gen.  fom  chriol 
brond  Lg.  3;  4  (brunn  Eg.)\  Dat. 
ina  broind  Lg.  1;  fot  broind  2;  ina 
bruinn  CC.  6  Fg.;  cia  fo  brú  Lg. 
3;  4,  10;  a  brú  míl  moir  Hy.  1,  37; 


Dat.  oder  Acc.  tatharla  inna  broind 
CC.  5  (bruinn  Fg.)-  dorat  a  láim 
.  .  for  a  broind  Lg.  5;  fo  a  broind 
p.  131,  8;  PI.  Dat.  a  m-bronnaib 
a  maithrech  p.  19,  38. 

brú  Rand;  border,  banJc   O'B. 

—  Dat.  for  brú  mara  torren  p.  39, 10; 
for  brii  inber  mara  p.  39,  11;  for 
brii  Inbir  Cichmuini  p.  131,  27;  for 
brú  in  broga  p.  132,  17;  rén  for 
brá  Lg.  17,  11  L.? 

bruach  Band;  margo  SG.  61» 
(ZK  22);  Ir.  Gl.  947.  —  Dat.  i  m- 
brticb  na  haband  TBFr.  p.  146,  14; 
bruuch  16. 

da  brúad  Gen.  Du.,  cechtar  n-ai 
a  da  briiad  p.  310,  27  jede  ihrer 
zwei  Augenbrauen.  F</i.  bra,  brai. 

bruehtaim  II  eructo,  vomo;  bracht 
i.  sceith  O'Dav.  p.  58.  —  B-praet. 
Sg.  3  bruchtaib  O'Davor.  l.  c.  — 
S-praet.  Sg.  3  brúchtis  CC.  6  Lü. 

bruden,  bruiden  F.  Hof,  Pa- 
last, bruden  Da  Derga  „the  Court 
of  Da  Derga".  —  Sg.  Nom.  bruden 
ScM.  1;  Gen.  i  n-dorus  bruidni  5; 
Dat.  isin  bnüdin  1;  Acc.  isiu  m- 
bruidin  5. 

brugi,  bruig  s.  mruig. 

brugachus  M.  Pflicht  eines  bru- 
gaid,  Gastlichkeit.  —  Dat.  ar 
brugachus  FB.  33. 

brugaid  M.  Wirth  FB.  33,  vgl. 
briuga. 

brui  i.  dermat  (oblivio).  —  Fut. 
PI.  1  ni  bruifem  annuallsa  „we 
shall  not  forget  their  acclamation" 
(Fei.  Prol.  301)  Three  Ir.  Gl.p,121. 

brúim  ich  zerschlage,  zer- 
quetscJie,  zerbreche.  —  Praes. 
Sg.  3  bruid  idnu  SC.  31,  e  {con- 
tundit,  Stokes  Bem.^  p.  13).  — 
Praes.  der  Gewohnheit  Sg.  3  nos 
bruend  iat  FB.  67   (bruigend  Fg.) 

—  Pass.  Praes.  Sg.  3  brútir  (lies 
brúthir?)  a  gai  FB.  67.  —  Vgl.  ro 
frith-bruid  i.  ro  obustair  stiess  zu- 
rück, „refused",  SMart.  14. 

bruine,  bruinech  s.  broine. 
bruiuneilf.  Brust,  PI.  Brüste. 

—  Dat.  ossa  bruinni  TE.  3  -Egf.; 
don  bruinde  Gad.  Lor.  Gl.  200 
pectus;  Acc.  dar  a  ucht-bruinne 
TE.l-S  Fg.  ■  ar  a  bruinni  ScM.  16 ; 


bruinnechur 


406 


búaid 


PI.  Bat.  for  a  bruinnib  TE.  3  Eg.; 
arinni  biatlias  náidenu  for  a  bruin- 
dib  i.  suis  mamillis  Corm.  p.  7 
bruinnech;  co  n-ór  fria  n-uclit- 
brunnib  SC.  40;  Ace.  tar  bruinniu 
ógse  super  mammas  virginis  311. 144^ 
(Z"^.  653).  —  Davon  bruinnech  i. 
máthair  O'Dav.  p.  56,  Corm.  p.  7. 

bruinnechur  Brust?  —  Sg. 
Dat.  heó  óir  intlaide  uassa  bán 
bruinnechur  FB.  51;  p.  310,  32. 

bruit  Lg.  2  {in  Eg.  zu  lesen 
bruid  it  cluasaib)?  etwa  O'Beilh/s 
bruid  „Sharp,  keen,  pointed"? 

bruith  Kochen.  —  Dat.  dia 
m-bruith  p.  41,  10. 

bruithemna  FB.  91  Eg.? 

bruitne  Stachel  p.  311,  4.  Vgl. 
brot. 

brulig  Lg.  19  Lc ,  wohl  dissi- 
milirt  aus  brúrig.  Vgl.  brúiUe  „a 
fragment"  O'Don.  Suppl. 

brúre?  vgl.  bruireach  „a  frag- 
ment"  O'B.  —  Acc.  co  n-derna 
brúrig  dia  cind  Lg.  19. 

1.  bruth  Gluth,  Wuth,  „a  glo- 
wing  mass"  StoJces  zu  FA.  21.  — 
Sg.  Nom.  FB.  30;  85;  mor-bruth 
m-borrbiastae  52;  bruth  brátha  46; 
bruth  n-gene  30  {„gnashing  of  the 
mouth"  On  the  Mann.  II  372); 
bruud  gine  LJJ.  p.  73;  brud  n-geme 
LU.  p.  125'',  3;  lond-bruth  loga 
ScM.  15;  FB.  48;  bruth  matho  52,  7; 
a  bruth  ocus  a  brig  52 ;  Gen.  do 
dibdúd  a  brotha  SC.  36;  do  tlathu- 
gud  a  m-brotha  FB.  54 ;  ar  thrommi 
a  bretha  ocus  a  neirt  88;  Dat.  on 
bruth  a  fervore  Corm.  Transl.  p.  11 
ferg;  cosind  brud  cum  vi  Z'^.  641; 
Acc.  a  bruth  ocus  a  brig  FA.  9; 
ri  ro-bruth  romór  SC.  30,  11;  PI. 
Acc.  a  súli  amaZ  bruthu  tentidi 
FA.  21  (brutta  LBr.).  —  Compos. 
bruth-loiscthi  FA.  30  LBr. 

2.  bruth  i.  seim  gae  no  gaisgi 
CDav.  p.  56.  —  Hierher  bruth- 
damna  FB.  91? 

bruthach  glühend,  heiss.  — 
Sg.  Nom.  brothach  Hy.  5,  48  (i.  te); 
PI.  Gen.  na  n-ocht  biast  m-bruthach 
FA.  22. 

bruthe  Brühe,  s.  en-bruthe. 

bruthuaigim  furo  Z\  435. 


btlachaill  M.  Hirt;  bóchaill  i. 
cail  coimetaige  na  m-bo  Corm.  p.  7; 
bóchaili  bubulcus  SG.  58^  [Z'l  23); 
buachaill  bó  id.  Ir.  Gl.  583 ;  b.  muco 
subulcus  584.  —  Sg.  Nom.  buachail 
p.  40,  15 ;  Gl.  zu  ara  20. 

búad  FB.  11,  zu  lesen  buadacÄ? 

búadach  siegreich;  inna  m- 
buadach  victorum  Ml.  21d  {Z'\  22). 
Vgl.  Lóegaire  Biiadach.  —  Sg.  Nom. 
Brigit  buadach  Hy.  5,  1;  94;  Con- 
chobar  b.  ScM.  21,  9;  cath-buadach 
CC.  1  LU.;  cur  cáin  cath-búadach 
FB.  70;  Fedelm  Findchóem  chruth- 
búadach  22;  Gen.  fochich  curad 
crechtaig  cath-buadaig  ScM.  15; 
Acc.  curaid  cáin  crechtach  cath- 
buadach  SC.  42;  Voc.  a  cath-bua- 
daig Breg  FB.  11;  PI.  Gen.  miad 
curad  cath-buadach  SC.  38. 

búadartha  turbatus,  vgl.  biia- 
draim.  —  Sg.  Dat.  din  t-sruth 
buadarthu  de  turbulento  rivo  Ml.  2^' ; 
PI.  Nom.  it  búadartha  na  pecdaig 
FA.  14  (buaidertha  LBr.). 

buadgeltoch  FB.  22  Eg.  eifer- 
süchtig auf  Sieg  {vgl.  gcaltach 
„fearful,  jealous"  CB)? 

búadirse  FB.  30  turbulentia? 

buadraim  II  turbo;  buaidhrim 
„Ivex,  disturb"  CB.  —  Praes.  Sg.  3 
rel.  buadres  in  fis  Gl.  zu  Hy.  6,  13. 

—  Praet.  Sg.  3  ro  buadir  in  rograd 
hi  SC.  44. 

bilag'eltach,  vgl.  bo-geltach  i.  fer 
fogelta  a  bu  a  faithce  ar  cach 
nach  déisetar  coin  allta  ime  H.  3. 
18  p.  16  {Mann,  and  Cust.  III  521). 

—  PI.  Nom.  tri  búagelltaig  Breg 
„itinerant  cotvkeepers"  0' Curry, 
Mann,  and  Cust.  III  77. 

búag-eltach  FB.  22  (búaigeltach 
H),  nach  Eg.  in  búadgeltach  zu 
ändern? 

buaibteeh  i.  uallach  {übei'müthig) 
O'Dav.  p.  58,  vgl.  bubta  i.  bagar 
{Drohen)  ibid.  p.  56,  rem-bubtadh 
„forethreatening"  Corm.  Transl. 
p.  143  robuth. 

búaid  N  Sieg;  victoria  Z^.  238. 

—  Sg.  Nom.  FB.  30 ;  in  buaid  dorig- 
nius  no  in  bet  SC.  38,  2 ;  bi'iaid  cles- 
samnachta,  b.  m-biianfaig,  b.  fidchel- 
lachta,  b.  n-airdmiusa,  b.  fastine, 


búaidech 


407 


bxidech 


búaiíl  céille,  b.  crotha  {die  Dinge, 
in  denen  Cuchullin  alle  anderen 
Männer  übertraf)  LU.  p.  V2,V>,  29 
{rgl.  unten  PI.  Acc);  Gen.  dán 
búada  Hy  5,  101;  coibliud  buada 
FB.  24;  gáir  búada  64;  cend  m- 
buden  m-búada  SC.  15;  altfad  m- 
brochbúada  FB.  46;  comliid  marc 
m-búada  53;  almai  enlathi  liith- 
biiada  p.  310,  s;  lin  m-band  m- 
balc-búada  FB.  22;  buille  balc- 
biiada  47;  Dat.  iar  m-biiaid  FB. 
47 :  89 ;  Äce.  ruc  . .  buaid  ind  óenaig 
FB.  66;  ni  bertais  buaid  dib  Lg.  8; 
Voc.  a  buaid  u-oc  n-Ulad  FB.  8; 
PI.  Nom.  batár  búada  imda  fair 
LU.  p.  I21i>,  28;  Gen.  lin  a  buada 
FB.  22  (buad  Fg.);  Acc.  ar  issi 
coiigab  na  sé  buada  fo7TÍ  i.  buaid 
crotha,  b.  n-gotha,  b.  bindisso,  b. 
druine,  b.  gáise,  b.  n-genso  {die 
Dinge,  in  denen  Emer  alle  anderen 
Frauen  übertraf,  vgl.  oben  Sg.Nom.) 

LU.  p.    122a,   17. 

búaidech  =  búadach  enthalten  in 
cruth-buidech  FB.  22,  3? 

búaignech  i.  escra  {„a  vessel") 
Corm.  Transl.  p.  27. 

buaighnech  ein  i.  buaibtech  i. 
uallach  O'Dar.  p.  58. 

búaignig'e  ?  is  menmarc  ban  búai- 
gnigi  FB.  68,  13  (buaidgnige  Fg.). 
Vgl.  etir  iallaib  ban  buágnithi  LU. 
p.  124^  18. 

búain  s.  boug-aim. 

búal  Wass  e  r  Corm.  Transl.  p.  26. 

búalaim  II  ich  schlage.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  no  búaled  i?.  310, 1. 
—  Inf.  oc  á  m-búalad  FA.  26^ 
día  bualad  SC.  8. 

1.  baall  i.  leighius;  luidh  Cucu- 
lainn  dia  buall  isin  uisci  O'Dav. 
p.  61. 

2.  buall  Buckel,  Knopf?  vgl. 
boU  „the  boss  of  a  shield"  O'R.  — 
PI.  Dat.  sciath  eo  m-buallaib  óir 
budi  SC.  37,  16  (buailid  H.). 

búan  dauernd.  —  Sg.  Nom. 
is  búan  in  bes  SC.  33,  24:;  buan 
bangleo  Oss.  II  3.  —  Compar.  cid 
is  buaini  for  bith  „what  is  the 
most  dtirable  in  the  icorld"  O'Don. 
Gramm,  p.  380.  —  Compos.  énlaith 
búan-blaith  SC.  33,  16. 


búanaind  FB.  24?  schwerlich  zu 
Buanand  niuimme  na  fiann  Corm. p.  5. 

búaníach  vgl.  buanacht  „military 
Service"  O'Don.  Suppl.;  buanadh 
„permanent  soldiers  of  the  hings 
ofErinn"  Keat.  bei  0' Curry,  Mann. 
and  Cust.  II  p.  379.  —  Gen.  biiaid 
m-biianfaig  s.  buaid. 

búar  3L  „cattle  of  the  cow  Tcind" 
CR.  —  Sg.  Nom.  buar  agus  bó- 
tháinte  „Mne  and  cattle-herds"  Torr. 
Dhiarm.  p.  170;  Gen.  búair  s.  1. 
clithar;  PI.  Nom.  na  buair  agus  na 
bótháinte  Torr.  Dhiarm.  p.  204. 

bud  FB.  54  Fg.  u.  ö.,  spätere 
Form  für  bad,  s.  biu. 

1.  bude,  bulde  gelb;  flavus 
SG.  14a  (^2.  765);  Ir.  Gl.  803.  — 
Sg.  Nom.  mong  buide  SC.  33,  4; 
folt  find-budi  p.  131,  20;  Gen.  óir 
buidi  Lg.  18,  27;  SC.  37,  le;  FB.  45; 
be  fuilt  buidi  Lg.  4;  Dat.  co  fult 
budi  SC.  33,  26;  Voc.  a  Emer  an 
folt-buide  SC.  44, 11;  PI.  No7n.  súili 
cichurda  budi  FB.  91;  Gen.  rige 
breg  m-bude  SC.  33,  35;  Du.  Nom. 
da  triliss  or-buidi  TE.  3;  da  n-all 
dron-budi  p.  310,  30. 

bude  connaill  JV^ame  einer  Seuche, 
die  um  6G5  Irland  verheerte,  vgl. 
buidechair.  —  teidm  mór  doratad 
ior  firu  hErinn  i.  in  bude  connaill 
Hy.  1  Praef;  Acc.  ar  in  m-bude 
connaill  Gl.  zu  Hy.  1,  6. 

2.  bude,  buide  Dank.  —  Sg. 
Nom.  ni  buide  frit  ScM.  14;  Gen.  iar 
n-atlugud  buide  Lat.  Hy.  Praef.  V; 
Acc.  atlaigthe  bude  Hy.  2,  49;  beir 
buide  n-anacuil  ScM.  20;  berim 
a  buide  ritt  a  De  „I  give  thee 
thanks  for  it,  0  God"  Stokes,  Tliree 
Mir.  Hom.  p.  96,  10;  ni  tullim  budi 
do  neoch  p.  328,  12;  p.  142.  9. 

budeeli  dankbar,  zufrieden; 
contentus  Ml.  2d  (Z^.  810).  —  Sg. 
Nom.  am  buidech-sa  p.  40,  15;  ni 
dam  buidhech  dom  cheill  fein  nicht 
bin  ich  mit  meinem  eignen  Sinne 
zufrieden  TE.  9,  23;  ba  buidhech 
in  ri  dia  mnai  TE.  14;  cruth-buidech 
FB.  22  für  -búaidech  =  -búadach? 
PI.  Nom.  ban  buidich  simus  grati 
Wb.  29b  (Z-Í.  495);  budig  ScM.  4; 
FB.  56  (buide  Fg.);  79  (buide  Fg.). 


budecht-sa 


408 


cach 


bttdecht-sa  s.  fodecht-sa. 

buden  F.  Seh  aar.  —  Sg.  Nom. 
FB.  7;  Gen.  comarbse  buidne  SC.  17; 
Dat.  do  cach  budin  FA.  9;  i  m- 
budin  Lóegaire  FB.  8;  Ace.  im 
budin  FB.  10;  11;  PI  Nom.  buidne 

FA.  6;  buidni  ban  SC.  31,  i;  budwa 

FB.  20;  Gen.  cend  m-buden  m- 
búada  SC.  15;  idnu  buden  m-báeth 
SC.  31,  6;  ri..  buden  34,  2;  Dat. 
ho  buidnib  copiis  Ml.  34c;  Acc.  sech 
buidne  Gl.  zu  sech  drungu  Hy.  4,  3. 

budichass  Lg.  4  blondlockig? 
Vgl.  saltriasa  {eine  Art  der  Kahl- 
JcöpfigTceit)  i.  asa  firmhullac/j,  msel 
tairside,  co  m-bi  a  chassi  buide 
ina  mvAlacTi  amail  sáil  duine  tre 
assa  Corm.  p.  39  ränge. 

budigim  III  ich  danke,  bin 
zufrieden.  —  Praei. /S^.  5  budigthe 
TE.  14  Fg.,  vgl  cobarthe. 

\)ug  i.  lubh  gorm  no  glas  risa 
samailtear  suil  lahios  gorm  no  glas 
O'Cl.  {aus  CB.),  eine  blau  oder  grün- 
lich aussehende  Blume ;  glaisithir  fri 
buga  „green  as  the  hyacinth  O'Don. 
Gr.  p.  120;  ba  glaissigtir  fri  bughai 
cechtar  a  da  sulu  TE.  4  Eg. 

buid  Oss.  II  3? 

buidechair  die  Seuche,  welche 
um  665  Irland  heimsuchte,  vgl. 
bude  connaill.  —  Sg.  Nom.  Hy. 
1  Praef.;  Dat.  0  erlösend  no  a 
buidechuir  Gl.  zu  uridine  Goid.^ 
p.  70  {LHy.);  Acc.  ar  in  m-buide- 
chair  Hy.  1  Praef. 

buille  s.  bulle. 

buim,  boim  N.  „a  morset"  O'Don. 
Suppl.  —  PI.  Nom.  bommand  ega 
Bev.  Celt.  III  177. 

buithi^.  143, 3  s.  biu,  Part,  necess. 

búirg  s.  borg. 

buithig  p.  140,  11? 

bulle,  buille  Schlag.  —  Sg. 
Nom.  ro  boi  tra  builli  dar  ó  ScM.  18? 
Ace.  dorat  cach  buille  dib  dar  sroin 


a  cheile  riam  ScM.  6;  PI.  Dat. 
honaib  buillib  colophis  Tu/r.  Gl.  92; 
alaphis  93;  Acc.  beras  buille  balc- 
búada  tar  átha  FB.  47;  fris  m-ben 
lúthu  láth-bulU  FB.  51;  p.  310,  33. 

bullech  schlagend;  „that  gives 
blows"  O'B.  —  Voc.  a  balc-bulüg 
Breg,  a  brúth-bullig  Midi  FB.  8. 

bunilf.  Wurzelstock,  Wurzel, 
das  untere  Ende;  „root,  stock, 
bottom"  O'B.  —  Sg.  Nom.  is  bun 
cruinn  mair  SP.  V  13 ;  Dat.  i  m-bun 
na  gabla  FB.  92,  vgl.  oc  bun  na 
gabla  {so  zu  lesen  für  agabla) 
C Davor,  p.  57  bun;  beim  na  gabla  di 
bun  óenbéim  Abhauen  der  Gabel  vom 
Wurzelstocke  mit  einem  Hiebe  LU. 
p.  bS^,  1;  do  bun  chraind  FB.  81  (buain 
Eg.)\  i  m-bun  cacha  finna  FB.  27. 

buiiad  N.  Ursprung,  Grund- 
lage; origo  Z'^.  223 ;  „family,  stirps" 
in  the  northern  half  of  Ireland, 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom.  is  búnad 
prímda  SP.  V  13;  Gen.  fich  bunaid 
„a  hereditary  feud"  CCn.  5;  issi 
ro  bo  dun  arus  bunaid  do  das  war 
die  Burg:  sein  Stammsitz  ibid.  8. 

buusach  F.  Zweig.  —  Ace.  fo- 
chartatar  .  .  bunsaig  corriisc  dub 
einen  Zweig  mit  seliwarzer  Sehale 
LU.  p.  23^  27. 

bur  FB.  41  Eg.  u.  ö.,  spatere 
Form  für  bor,  bar,  far  euer. 

biirbe,  burpe  F.  stultitia  Z^.  60. 
Vgl.  borb. 

búredach,  vgl.  búireadh  „roarmg, 
bellowing"  O'B.  —  Nom.  atchiu 
flaith  n-árd  n-airegdae  asa  bith- 
buillech  buredach  LU.  p.  91»,  3; 
Dat.  F.  fot  broind  biiredaig  Lg.  2. 

búrithar,  búirethar  Lg.  4,  10, 
ibid.  2  Fg.,  clamat  {3.  Sg.  eines 
Praes.  Dep.)7 

burriHf.  aelown,  a  boor  O'R.  Dazu 
CO  tech  m-buirr  in  broga  p.  328,  23? 

a  bus  s.  foss. 


c 


ca    Pron.    interrog.    quid,    ubi 
Z^.  356,  in  cate  ubi  est  SC.  15. 
ca  Oss.  III  5  für  co  a. 
ca,  ca  für  ocá,  oc  á  FA.  2  LBr.  u.  ö. 
cabsaideclitSC.42s.  cobsaidecht. 


cace  F.  excrement  Ir.  Gl.  1075. 
—  Sg.  Gen.  issin  otrach  cacae 
FB.  25  Eg. 

cach,  cecli  Pron.  indef.  adj.  je- 
der; quivis  Z^.  360;  später  gach.  — 


cach 


409 


cách 


Sg.  Nom.  cach  cosnam  ScM.  22,  7; 
i>.132,  26;  CC.  2;  SC.  5;  27;  p.  310,  e; 
311,  26;  FB.  65;  91;  cach  súil  di 
G?.  zu  Oss.  III  7;  cach  núa  SC.  43; 
SP.  V  12;  gach  CC.  3  £■</.;  cacÄ  ni 
SC  34;  F5.  32;  cach  n-eólas  SC.  43; 
cach  gnáth  ibid.;  atraig  cach  fer 
dialailiu  Lg.  1;  FB.  28;  cach  fer 
dib  FB.  80;  cach  óen  cheól  FA.  10 
(cecÄ  LBr.);  FB.  44;  cach  oen  fil  i 
tir  inna  náeb  FA.  4  (cech  noem  LBr.); 
cech  noeb  Hi/.  1,  19;  p.  40,  í3;  17; 
42,  6;  132,  25;  169,  u;  SC.  5;  45,  22; 
cech  ni  SC.  48;  ^).  39,  u;  cech 
n-amreid  J3y.  1,  34;  cech  n-derg 
SC.  43;  cech  n-écmais  ibid.;  cech 
ard  ibid.;  atraig  cech  fer  dib  dia- 
lailiu Lg.  9;  cech  bó  ocus  cec7i 
mil  ro  chluined,  nombligtis  . .  uadib 
Lg.  8;  Sc3I.  9;  cach  ben  u/tid  cech 
ben  hinter  einander  SC.  5;  afe 
Nom.  ist  wohl  auch  zu  fassen:  Dia 
dim  cech  soeth  doringba  Hy.  6,  9. 
—  Gen.  zeigt  für  Masc.  und  Neutr. 
keine  Flexion:  catha  cach  thedma 
Hy.  4,  4;  TE.  1  Lü.;  2;  FA.  15; 
adaig  cach  raithi  p.  311,  27;  cluas 
cach  bi  Hy.  5,  24;  p.  328,  4;  5; 
gac/i  triuin  p.  142,  3;  TF.  10, 15 ;  for 
rinn  cech  dúail  TE.  3  Fg.;  FA.  35; 
/SC.  32;  p.  309,  33;  cét  cach  mil 
TE.  10, 17;  cech  oen  chlúi  p.  191, 17; 
cech  fir  no  marbtais  SC.  2;  Crist 
i  cridiu  cech  duine  immim  rorda 
Hy.  7,  58;  i  n-gin  cech  oen  ro 
dorn  labrathar  ibid.  59;  domm  air 
fiado  cech  thratha  Hy.  6,  le;  tri 
úara  cach  domnaig  FA.  30  LU. 
{die  fem.  Form  cecha  LBr.);  Fem. 
cacha  hóen-anma  FA.  14  (cecha 
LBr.);  FB.  65;  cacha  huilc  FA.  21 
(cecha  LBr.);  cacha  datha  FA.  11; 
i  n-óe  cecha  breclenni  SC.  33,  22; 
FA.  21;  cecha  óen-claisse  FA.  10; 
óenaig  na  samna  cecha  bliadna 
SC.  1;  dogre's  cecha  samna  2;  do- 
beread  leth  toraid  cecha  fecais  esti 
p.  40,  32;  am  din  gach  dochruiti 
p.  142,  2;  cec7t  nona  ScM.  20  {vgl. 
O'Don.  Gramm,  p.  381).  —  Dat. 
cach,  cech  bei  M.,  N.  und  F.:  do 
cach  aird  FA.  6;  33  {cech  LBr.); 
SC.  33,  20;  do  cach  fir  dib  FB.  56; 
as    cach    ing  Hy.  1,  is;   ria    cach 


laech  FB.  23;  in  cach  coire  ScM.  1; 
Oss.  II  10;  FB.  81;  binnithir  cach 
ceól  FA.  2  {cech  LBr);  11;  14; 
FB.  32;  SP.  II  3;  Lg.  17,  15;  do 
cach  budin  FA.  9  (cech  LBr.);  ria 
cach  mnái  2«^-B.  22;  23;  do  gacÄ 
blicht  TE.  9,  7;  ar  gach  feib  p.  142,  5; 
as  cech  sét  Hy.  2,  61;  lias  cech 
Isech  FB.  22;  ferr  cech  náth  Hy.  5, 94; 
do  cech  oen  FB.  11;  cach  oen  lau 
SP.  II  15;  cach  dia  TE.  9  LU.;  11; 
cech  oen  aidchi  Lg.  16;  cech  inbaid 
Hy.  4,  8.  —  Acc.  cach  n-,  cech 
n-  für  M.,  N.  und  F.  (bisweilen 
auch  ohne  das  n-):  cach  n-áth 
FB.  23;  cach  n-accobor  TE.  IBLÜ.; 
im  cac7i  n-imguin  Lg.  12 ;  SP.  V  4; 

FA.  26  (cech  LBr.);  34;  gach  n- 
eirr id  2) ■  142,  s;  CC.  1  ÍJ^. :  ar  cech 
n-ernbas  Hy.  6,  14;  15;  7,  39;  43; 
fri  cech  tress  Hy.  1,  4;  5,  17;  7,  49; 
ar  cach  \6  Oss.  II  9;  gach  TE.  7  i?^.; 
for  cech  leth  FA.  21;  i^.  131,  17 
(cach);  133,  5  (cach);  cach  leth  no 
théged  p.  130,  23  {oder  Nom.?); 
ebenso  cech  mod  Gl.  zu  nach  mod 
Hy.  5,  17;  nach  dem  Comparat.: 
as  trommu  cach  n-osnaid  FB.  20; 
auch  bei  Zeitbestimmungen  ausser 
dem  Gen.  und  Dat.  der  Acc.  {oft 
kaum  unterscheidbar) :  cach  n-aidchi 
p.  130,  23;  FB.  56;  80;  cach  n-aidche 
ocus  cach  lái  FA.  26  {cech  dia  LBr.); 
cech  n-aidchi  Hy.  2,  30;  gach  lai 
TE.  13  Fg.;  cech  laa  Lg.  12;  cach 
trath  Oss.  II  9;  ohne  n-:  slucit 
cach  anmain  FA.  20;  SC.  30,  7.  — 
Du.  Acc.  vor  da;  eter  ca.ch  da  en 
zwischen  je    zwei    Vögeln    CC.    2; 

FB.  27 ;  eter  cach  da  claiss  FA.  13 
(cech  LBr);  eiir  cech  da  dorus 
ScM.  5. 

cach  Pron.  indef.  subst.  Jeder; 
quifis  Z'^.  361.  —  Nom.  doroich 
cach  ScM.  10;  SC.  2;  27;  41;  ar 
(or)  cach  sagte  jeder  ScM.  11;  12; 
13;  14;  cach  dib  Lg.  8;  Sc3L  6; 
p.  145,  13;  SC.  4;  FB.  74;  corri- 
acht  cach  araile  ScM.  18;  F5.  40; 
65;  cach  a  chele  SP.  II  13;  ocus 
cach  olchena  CC.  1  LU.;  FA.  5; 
10;  SC.  33,  33;  cach  se  dib  FB.  45; 
cach  uadib  Hy.  2,  62;  cach  rod  gab, 
cach  ro  chuala  Hy.  5,  102;  103;  in 


cacha 


410 


caílle 


cach  (i.  cech  oen)  dos  fuc  do  bethu 
Hy.  2,  36;  cach  thucai  Hy.  b,  85? 
Gen.  li  siila  cáich  FB.  23;  a  gais- 
ced  úas  gaiscedaib  caich  FB.  68; 
ocus  caich  archena  FA.  29;  ocus 
in  chäich  o  tudchad  SC.  20;  Dat. 
do  chách  SC.  2;  18;  do  cach 
Hy.  2,  33;  5i;  FB.  54;  ocus  do 
chach  olchena  SC.  20;  for  cach  fil 
indi  Hy.  1,  5o;  Acc.  atchiam  cach 
for  cach  leth  p.  133,  5;  sech  cach 
FB.  54;  59;  62;  ri  cach  SC.  33,  27; 
FB.  23;  for  cach  n-ái  FB.  30;  fri 
cach  se  FB.  20.  —  Idiomatische 
Wendungen:  „cinnus  atai  indusa 
a  cach  deit?"  . .  „iss  messa  a  cach 
ar  cach  ló  ocus  ar  gach  n-aidhqi" 
TE.  7  Eg.\  is  ferr  a  chach  ito-sa 
SC.  28.  Zu  vergleichen  ist  wohl: 
bit  messa  assa  messa  Gl.  zu  se- 
ductores  proficient  pejus  Wh.  300 
'{„erunt  pejores  atque  pejoresZ'^.  277); 
ferr  asa  ferr  Gl.  zu  de  die  in  diem, 
renovatur  anima  Wb.  15«.  —  In 
folgenden  Stellen  fehlt  das  Länge- 
zeichen, und  könnte  daher  das  ad- 
jectivische  cach  vorliegen :  córa  cach 
duit  rochalma  TE.  10,  2;  cruth  {zu 
lesen  cruthacÄ?)  cach  co  hEtain, 
coem  cach  co  hEtain  TE.  5  Eg. 
{schön  ganz  wie  E.?).  Vgl.  is  ard 
cech  recht  co  himchim  SC.  45,  22. 

caclia,  ceclia  wie  gross  auch, 
wie  viel  auch.  —  bes  cot  midfider 
cacha  bé  dim  airddi  FB.  92  (ca- 
chambe  do  airdi  Fg.);  ni  fordámair 
trá  a  bruth  cacha  raba  di  mét  a 
thorse  cen  techt  do  descin  FB.  85 
(ce  ro  bai  do  meit  a  toirsi  Eg.). 
Ebenso  cecha  dernai  do  fertaib 
Gl.  zu  Hy.  5,  41. 

cachraniiair  für  cach  iar  n-úair, 
nach  CDon.  Gramm,  p.  381  fiXr 
cach  re  n-úair  „each  second  hour". 
—  cachranúair  . .  inn  úair  aile  FA. 
24 ;  28  {abwechselnd  die  eine  Stunde 
. .  die  andere  Stunde). 

cachti?.  127,  26;  27  {TE.  13)  lies 
cesi  oder  cesc. 

cacht  „a  maid  servant;  confine- 
ment;  bonds"  O'B.;  i.  cumal  no 
innilt  O'Dav.  p.  62.  —  Acc.  buáid 
cen  cacht  SC.  34,  7. 

caehtaim    II    ich    nehme    ge- 


fangen; „I  impound,  confine" 
O'Don.  Suppl.  —  Praet.  PI.  3  con- 
dot  chachtsat  SC-  28,  3. 

cáem  s.  c6em. 

cáer  bacca  Z'^.  30;  cáer  fínem- 
nach  uva  Ir.  Gl.  267. 

cáera  Schaaf;  Gl.  zu  6\  Corm. 
p.  33,  Z\  259.  —  Gen.  súíl  chái- 
rech  Lg.  19;  cro  caerach  ovile  Ir. 
Gl.  851 ;  PI.  Gen.  oc  ingaire  chae- 
rech  p.  42,  34;  Dat.  di  cháirib  Tir.  6; 
Acc.  argairt . .  coercha  Hy.  5,  33. 

caer-thann  M.  Vogelbeer- 
baum, Eberäsche.  —  Dat.  do 
Chserthiund  Chiana  da  dam  FB.  36. 

cái,  cói  Klagen;  lamentum  Ir. 
Gl.  770.  —  Dat.  oc  cóí  TE.  13  LU.', 
oc  cói  ocus  ic  dogra  FA.  26;  do 
rurmis  dam  brón  fo  chái  Lg.  18,  2 
{reimt  auf  tái). 

caicait  s.  cóeca. 

Cáid  heilig;  sanctus  Corm.p.  11 ; 
i.  úasal  O'Dav.  p.  66,  70,  72.  — 
Coemgen  caid  cain  Fei.  Jun.  3, 
vgl.  die  Anm.  zu  Hy.  5,  20, 

caid  Oss.  I  12  {„hard"  O'C, 
„wild"  Süll.)? 

caidche,  coidche  immer;  always, 
ever  CB.,  O'Don.  Gramm,  p.  266. 

—  caidche  FB.  17;  chaidche  Lg.  12; 
coidchi  Hy.  5,  30  {die  Erklärung 
CO  oidchi  ist  wohl  nur  etymologische 
Spielerei;  auch  O'Beilly's  „caidhche 
fine  calm  loeather"  toird  wohl  nur 
aus  dieser  Stelle  geflossen  sein!). 

cailc  F.  Kalk;  creta  Ir.  Gl  6S. 

—  Gen.  amal  bed  óenchloch  calca 
LU.  p.  23a,  24;  Dat.  di  cailc  na 
sciath  FB.  15. 

cailciu  F.  „a  small  shield"  O'J?. 
{die  Schilde  wurden  mit  Kalk  oder 
Kreide  weiss  gemacht,  vgl.  FB.  15?). 

caill  F.  Wald;  coill  silva  Ir. 
Gl  115.  —  Gen.  caille  Fochlad 
Hy.  2, 16;  iar  cuairt  chaille  Lg.  17,34; 
Dat.  i  caill  cháid  Oss.  1 12 ;  do  chaill 
Hy.  1  Praef.  {s.  immaire");  a  caille 
Fochlad^.  19,39;  asin  caillidi).46,24; 
Acc.  fon  caillid  p.  46,  26;  PI.  Dat. 
hi  cailtib  FB.  35  (coilltib  Eg.).  — 
Davon  caillteamhuil  Silvester  Ir. 
Gl.  1061. 

caille  F.  Schleier.  —  Gen.  inna 
caille  Gl.  zu  Hy.  5,  15;  Acc.  cen 


caillech 


411 


eairdes 


ohaille  for  a  ciunn  Gl.  zu  non  velato 
capite  IFb.  11c  (Z*.  655);  caille 
Hy.  5,  15. 

CAillech F.  Nonne;  anus  Z'^. 811; 
von  caille.  —  Sg.  Nom.  in  chaillech 
Hy,  5,  97;  p.  43,  13;  u;  Acc.  in 
caillig  comail  Hy.  5,  39;  Hu.  Acc. 
fail  di  chaillig  irriched  Hy.  5,  105. 

cdim  s.  cóem. 

cáime  s.  cóiine. 

cáin  schön,  freundlich;  bonus 
Z^.  30  (ecain  indecens  ibid.);  geht 
öfter  dem  Subst.  voraus,  s.  unter 
Compos.  —  Nom.  Cathbad  cóem- 
ainech  cáiu  Lg.  3;  citmthach  cáin  56; 
fúan  18,  19;  'FB.io;  51;  x>-  310,  31; 
cruth  S'C.  40;  FB.  22;  23;  cur  71; 
lia  cáin  cermnae  FB.  48;  folai  chain 
TE.  3  Fg.;  delb  FB.  24;  is  cáin . . 
in  t-samaisc  Lg.  9;  CG.  2  (aluinn  Fg.); 
FB.  42;  cid  cáin  lib  in  laechrad 
Lg.  17,  1;  2^-  132,  17;  cain  forgall 
Hy.  1,  02;  cain  bai  fri  lobru  truagii 
Hy.  5,  9 ;  f ír-cháin  fáilti  TE.  5  Fg. ; 
Gen.  am  ben-sa  curad  cain  FB.  30; 
Dat.  CO  mid  chollan  chain  Lg.  17,  5? 
Acc.  curaid  cain  SC.  42;  Voc.  a 
CM  chain  SC.  45,  21.  —  Adv.  cain 
ro  gnata  bene  acta  sunt  Ml.  39»; 
inna  cain  tinscantai  bene  coepta  131c; 
cain  temadar  Hy.  1,  2  (i.  alaind); 
cain  feid  a  rose  FB.  24;  cain 
fúalaing  ibid.  —  Compar.  cainiu 
srath  Lg.  18,  13;  énlaith  ba  cáini 
SC.  3.  —  Compos.  cain-chomrac 
LU.  p.  121a,  29;  cain  comram  FB.  71; 
cain  tarb  tniithach  ScM.  15;  ina 
chain  cnis  FB.  24. 

cain  F.  Gesetz;  „a  Statute  lato" 
O'Don.  Suppl.;  davon  verschieden 
cain  emenda,  i.  e.  damni  reparatio, 
Ir.  Gl.  98?  —  Nom.  cain  óis,  .  . 
éra, . .  airlice  SC.  26 ;  is  hi  tra  cain 
bói  an  inbuid  sin  la  Bretnu  Corm. 
p.  30  Mogheime;  Acc.  ro  la  cain 
forsna  clanna  Hy.  1,  54;  PI.  Nom. 
cána  O'Don.  Suppl. 

caindúthrachtach  loohlgesinnt. 
—  PI.  Acc.  aurfoemaid  .  .  na  cáin- 
duthrachtaig  p.  170,  7  {der  Form 
nach  Nom.). 

caindel  =  Zai.  candela;  coinnill 
Ir.  Gl.  44.  —  Sg.  Nom.  caindell 
SC.  33,  12;   Gen.  cind  óen-chainle 


FA.  13  (chondli  LBr.);  cainllo  Gl. 
zu  les  Hy.  2,  55 ;  PI.  Gen.  i  n-delbaib 
prim-cainneli^.'1.13(-choindelIyJBr.); 
Dat.  dina  cainlib  sin  FA.  13  (cond- 
lib  LBr.). 

caindleóracht  in  tige  FB.  92, 
Erleuchter  des  Hauses  zu  sein? 
Abstractum  von  caindlóir  cande- 
larius  Z\  781  {Wb.  31^  Gl.  zu 
Onesimum  acoluthum). 

esiingel  31.  c  an  c  eil  i ,  die  Schran- 
ken; caincell  a  eancella  i.  cliath 
{„hurdle")  Corm.  Transl.  p.  46.  — 
Sg.  Gen.  forsna  crunnu  caingil  sin 
FA.  13,  vgl.  crand-caingel  i.  crann- 
cliath  and-sin  i.  cliath  isin  crann 
eter  laocha  ocus  cleirct  fo  chos- 
mailes  ro  m-bui  fial  Tempuill  Corm. 
Transl.  l.  c.  —    Vgl.   cro-chaingel. 

for  cáini  FB.  22  lies  forcäini. 

cáinim,  cóiuim  III  ich  tveine, 
beweine,  beklage.  —  Praes.  PI.  3" 
rel.  innani  chóinte  Gl.  zu  deplo- 
rantium  Ml.  29^.  —  Praes.  sec.  do 
cháineth  for  a  chatraig  FB.  80.  — 
S-praet.  Sg.  3  cóinis   TE.  12  LU. 

—  Pass.  Praes.  Sg.  3  cainhV  CG. 
4  Eg.  —  Inf.  cáiniud  to  lament 
Corm.  Transl.  p.  32;  Dat.  oc  a 
cáiniud  FB.  70. 

cáiute  „a  satirical  poet,  a  sati- 
rist"  O'Don.  Suppl;  Corm.  Transl. 
p.  31.  —  Nom.  ban-chainte  Lg.  6; 
PI.  Nom.  mna  aupthacha  ocus  cánti 
FA.  27  {„slanderers");  29  LBr. 

cair  Hy.  5,  5  (ni  pu  char  Fr.)'i 

cair  i.  cinnas  O'Dav.  p.  64. 

cair  Lg.  17,  37  für  c6ir. 

cairb  „the  cheek,  jatv"  CB.  — 
Sg.  Gen.  a  carbui  Gl.  zu  a  cuill 
Oss.  III  i  Ed.^ 

cairche  O'B.,  caireeth  i.  mibe 
erbaill  O'Dav.p.  65,  das  Haar  des 
Schwanzes.    Vgl.  casschairchech. 

cairde  F.  Freundschaft;  pac- 
tum South.  Ps.  56i>   (Goid.-^  p.  59). 

—  Sg.  Gen.  ni  forcraid  cairde  FB.  56. 
eairdes  31.  Freundschaft;  eair- 
des no  dluthad  pactum  Gild.  Lor. 
Gl.  49.  —  Sg.  Nom.  TE.  16;  ol  is 
frit  mo  chairde  „for  icith  thee  is 
my  eovenant'^  Fei.  Epil.  533;  Acc. 
asluindmeit  ar  cardes  fris  in  hac 
laude  Gl.  zu  Hy.  1,  15. 


412 


caire  .F.  Tadel.  —  Acc.  in  cairi 
Gl.  zu  notam  iniquitatis  Ml.  28c,  e; 
cinid  fil  chairi  linn  Ml.  30a,  2  {Gl. 
zu  nos  alienos  a  culpa). 

cäirech  Lg.  19  s.  cáera. 

cairi gim  III  ich  tadele.  — 
Praes.  Sg.  1  Dep.  no  chairigur 
vitupero  Z^.  438 ;  5  cairighid  . .  fair 
fein  inni  sin  TE.  6  Eg.;  PI.  3  Dep. 
ni  ros  cairgetár  imó  pecdaib  FA.  28 
{als  Perf.).  —  S-praet.  Sg.  3  cairigsi 
{so  zu  lesen  für  cairigius?)  a  mewma 
Ailül  es  tadelte  ihn  sein  Sinn,  den 
Ailill  [das  Objeet  zweimal  ausge- 
drückt, zuerst  durch  das  affigirte  -i) 
TE.  6  LU.  —  Inf.  cairigud  repre- 
hensio  Z'\  238. 

cairm  für  ce  airm  {welcher  Ort), 
mit  nachfolgendem  relativen  i  n- 
=  wo.  —  cairm  i  cuala  cluas  nach 
bi  Hy.  5,  24;  ScM.  11  H. 

cairptech    M.    Wagenfahrer. 

—  Sg.  Nom.  SC.  37, 1;  Acc.  atchiu- 
sa  cairptech  issammag  FB.  44; 
Gl.  zu  culmaire  68,  19. 

cairpteoracht  F.  Wag  en  fahr - 
Jeu n st.  —  Acc.  FB.  35  Eg.  (cairm- 
teoracht  LU.). 

cairrcecli  steinig,    von  carric. 

—  Sg.  Nom.  talam  .  .  cairrcech 
p.  190,  33. 

CO  caisirne  p.  190,  34,  vgl.  casir. 

caissle  CG.  2  LU.,  vgl.  caiseal 
„a  hulwarli.  a  wall"  O'R. 

caith  weise?  —  Dat.  do  Chóem- 
gen  chaith  airdirc  Gl.  zu  Hy.  5,  19. 

—  Vgl.  cath  und  cáid. 

cálth,  cáithech  acus,  für  für 
Z^.  30 ;  „chaff"  Corm.  p.  9  cáithigud. 

cáitliigud  „depreciation"  Corm. 
Transl.  p.  31;  cathiugud  i.  tathair 
O'Dav.  p.  67. 

caithim  III  ich  verzehre.  — 
Sg.  3  nad  chaithi  qui  non  edit 
Z\  182.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  nis 
caithed  Gl.  zu  nis  toimled  Hy.  2,  5. 

—  S-praet.  PI.  3  ni  ros  caithset 
p.  41,  15.  —  Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3 
ar  na  caite  Hy.  2,  55.  —  Inf. 
Nom.  caithem  in  domuin  di  fein 
Gl.  zu  Hy.  5,  8;  Dat.  do  cathim 
a  satha  dia  eóil  SC.  23;  dia  tomailt 
ocus  dia  cathim  FA.  28;  Acc.  ni 
cair  in  domuin  cathim  Hy.  5,  8. 


caitin  kleine  Katze,  s.  cat.  — 
PI.  Nom.  tri  caittini  FB.  57. 

calath  hart;  calad  i.  criiaidh 
O'Dav.  p.  65.  —  Sg.  Nom.  nir  bu 
chalad  Hy.  5,  8  (i.  nir  bu  gand); 
calath  cethardu  FB.  49;  p.  310,  19? 
Compos.  caladh-gelu  a  dha  glun 
TE.  4  Eg. 

calca  FB.  23  zu  colg? 

cálethan  FB.  50,  p.  310,  22  zu 
lesen  crúalethan  {mit  Ergänzung 
der  Abkürzung  für  ru  über  dem  c)? 

calléic  s.  colléic. 

calma  tapfer,  muthig;  fortis 
Grild.  Lor.  Gl.  22, 158.  —  ro-chalma 
TE.  10,  2.  —  Compar.  cia  beth 
nech  bas  chalmu  and  FB.  89. 

calmatus  M.  Tapferkeit,  Muth; 
strength,  bravery  O'Don.  Suppl.; 
vgl.  calmdacht  militia  Gild.  Lor. 
Gl.  14.  —  Nom.  FB.  79;  Dat.  ar 
calmatus  p.  142,  7;  p.  328,  10. 

cami.  re  no  comrac  CDav.p.  64; 
i.  comland  „strife"  Corm.  Transl. 
p.  47  {nach  Stokes  mittellat.  campus, 
Kampf). 

camail  M.  Kameel.  —  PI.  Gen. 
de  finnaib  gabur  no  chamaill  Gl. 
zu  Hy.  4,  11  (s.  cilicc). 

camm  krumm.  —  Sg.  Nom.  sron 
Cham  FB.  37  Eg.;  PI.  Dat.  cusna 
findchoelanaib  cammaib  cum  tor- 
tuosis  intestinis  Gild.  Lor.  Gl.  229. 
—  Compos.  camm-derc  strabo,  cam- 
thuisil  casus  obliqui  Z^.  64.  — 
Vgl.  fo-chamm. 

cammaib  i.  doridisi  {zurück,  wie- 
derum) CC.  3  LU.\  vgl.  dobert  cam- 
mai  corrici  lár  ind  lis  LU.  p.  23i>,  6. 

cammaib  tamen  Z^.  701. 

can  interrog.  Adv.  woher.  — 
can  do  no  cuich  a  tigerna  icoher 
ihm,  =  tooher  er  komme  FB.  38  Eg. ; 
can  deit . .  ocus  can  doUot  TE.  5  Eg.; 
can  do  deochaid  no  cid  dochóid 
p.  132,  g;  cia  deochaid  no  can  don 
luid  SC.  12. 

cangen,  caingen  F.  Handel; 
Geschäft;  negotium  Z^.  241.  — 
Sg.Dat.  tria  changin  chon  ScM.  21,8; 
Acc.  dorrimi . .  in  caingm  FB.  56; 
PI.  Acc.  tre  caingne  qovlScM.2\,%H. 

cauim,  canaim  I  ich  singe; 
vgl.    for-chanim.    —   Praes.   Sg.   3 


413 


camáil 


canaid  .  .  láid  SC.  18;  canaid  cét 
salm  Hy.  2,  30  {nach  Stokes  Praes. 
sec);  rel.  cronan  canas  SC.  37,  4; 
PI.  3  canait  ceol  FÄ.  5;  claschetoí 
31.  —  Imperat.  Pl.  2  canaid  cóir 
coscrach  cridemail  FB.  52.  —  Praes. 
sec.  nos  canad  Hij.  2,  26;  Pl.  3  no 
chantaís  filid  jj.  310,  7.  —  Perf. 
Sg.  3  ro  cháchain  . .  in  so  CC.  7  LU.; 
SC.  37;  cachain  . .  láid  ÄC.29;  PZ.  3 
cachnaitir  CC.  2  Eg.  —  S-praet. 
Sg.  3  ro  chan  láid  SC.  30;  33; 
Bep.  ro  canustar  TE.  9  Eg. ;  Pl.  3 
ro  chansat  .  .  brechta  druiáec/iía 
SC.  48;  cansit  céol  SC.  7.  —  Pass. 
Conj.  Pl.  3  canittV  drechta  SC.  3. 

—  Praet.  Sg.  3  conid  desin  ro  cet 
ScM.  20.  —  Inf.  ór  firindi  do  can- 
tain  do  cethri  drudib  fair  SC.  23; 
oc  cantain  chiúil  dó  FA.  9. 

canóiu  Kanon,  „the  canonical 
scripture"  Corm.  Transl.  p.  35,  41. 

—  Acc.  legais  canoin  Hy.  2,  12. 
cantaiu  Inf.  zu  canim. 

car  i.  brisc  CDav.  p.  64;  car 
cech  m-brisc  „everytJiing  hrittl&' 
Corm.  Transl.  p.  49  carna ;  „hrittle, 
smaH"  O'B. 

ear  Hy.  5,  5  Fr.? 

1.  cara  i.  clocha  O'Dav.  p.  63, 
i.  carrac  p.  68;  vgl.  fo  chora  i.  fo 
chlocha  Cortn.  p.  24  gaire. 

2.  cara  „a  leg  or  hauneh"  O'B? 

—  Aec.  0  cluais  co  caraid  FB. 
38  Fg.:  40  Eg. 

3.  cara  M.  Freund;  amieus  Z^. 
255.  —  Sg.  Nom.  p.  40,  35;  p.  328,  20; 
diammad  chara  dam  SC.  11,  7;  caro 
p.  142,  20;  Gen.  carat  SC.  29,  4; 
droch-carat  TE.  5  Eg. ;  Daí.  ni 
messo  . .  do  charait  ScM.  2;  Acc. 
cárait  SC.  41;  PI.  Nom.  carait 
FB.  84;  Gen.  niptar  aigthe  carat 
SeM.  5;  Dat.  én  di  chardib  sid- 
chairechta  FB.  41;  Acc.  cardiu 
SC.  26;   cairdiu  31,  7  (cairda  If.?) 

caraim  II  ich  liebe;  carim  amo 
Z^.  434.  —  Praes.  Sg.  1  caraim-se 
SP.  II  3;  5  caraid  SP.  II  4;  u; 
rel.  mar  charas  iSC  44, 10  (carfus  H.). 

—  Praes.  der  Gewohnheit  ni  cha- 
rand  mo  meííma  múad  SC.  45,  3; 
ni  fil  diib  mnái  nachit  charad  SC.  6; 
PI.  3  carddais  mná  Lg.  17,  41.  — 


Praet.  Sg.  3  cartho  CC.  7  Fg.  {vgl. 
budigthe).  —  S-praet.  Sg.  1  inti  ro 
charus  co  hell  SC.  45,  20;  ro  cha- 
ras TE.  5  Eg.\  3  carais  Hy.  5,  50; 
TE.  6;  caras  CC.  1  LU.\  rot  char 
SC.  30,  12;  ni  car  Hy.  5,  1  (i.  ni 
ro  char),  ni  cair  Fr.\  ni  car  94;  ni 
cair  Hy.  5,  8  (i.  ni  ro  char);  Dep. 
cech  bew  ro  charastar  SC.  5;  ni  ro 
charastar  Gl.  zu  ni  bu  cair  Hy.  5,  5 ; 
Gl.  zu  Hy.  5,  50 ;  PI.  3  ro  charsat 
p.  131,  22.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
mene  chartar  SC.  44,  10. 

e aratrad  Freundschaft;  amor 
Z^.  856.  —  Sg.  Nom.  biaid  deg- 
caratrad  de  ScM.  2 ;  Gen.  do  chuin- 
chid  for  caratraid  SC.  13. 

carbaeli  Oss.  I  11? 

carbad  „the  jaio"  CB.  —  Gen. 
a  carpait  Gl.  zu  a  cuill  Oss.  III  4? 

carbui  s.  cairb. 

carmocol  carbunculus  SG.  47^ 
{Z'^.  42).  —  Sg.  Gen.  co  n-gemmaib 
carmocail  p.  309,  36;  ligrad  óir  ocus 
airgit  ocus  charrmocail  FB.  2;  co 
cathairib  ocus  chorónib  carrmocail 
FA.  13;  Dat.  gamma  bec  do  charr- 
moccul  TE.  3  Eg. 

Card  SC.  33  s.  carn. 

eardes  s.  cairdes. 

carn,  auch  carnd,  card  geschrie- 
ben {vgl.  ifern),  M.  Carn,  ein 
Steinhaufen;  nach  LU.  p.  86^, 
38  ff.  (Tog.  Bruid.  D.  Derg.)  herrschte 
die  Sitte  bei  den  Fianna,  dass 
jeder  Theünehmer  eines  Baubzuges 
vor  demselben  einen  Stein  zu  einem 
Haufen  beitrug,  und  dass  dann 
jeder  Ueberlebende  wieder  einen 
St&in  wegnahm,  so  dass  die  Zahl 
der  übrig  bleibenden  Steine  die 
Zahl  der  Gefallncn  angab.  —  Sg. 
Gen.  doberat  cloich  cach  fir  leó  do 
chur  chairnd  LU.  p.  86 1>,  4o;  Dat. 
CO  fuarusa  he  sin  card  SC.  33,  3; 
Acc.  connici  in  card  2. 

carna  i.  feoil  {Fleisch)  O'Clery 
{Corm.  Transl.  p.  50).  —  Sg.  Nom. 
cuirm  ocus  carna  Corm.  p.  54  orc 
tréith. 

carna  FB.  68,  8?  cernai  Eg. 

caraáil  F.  Aufhäufen  {vgl.  cen- 
dáilV?  „a  mote  ofstones",  carnaim  „I 
pile"  O'B. — Nom.  in  camail  ScM.  18. 


414 


cath 


carnán  a  Mllock  O'R. 
carpait  s.  earbad. 

carpat  M.  Wagen,  carpentum; 
á  i.  fén  no  carr  no  carpat  Corm. 
p.  5.  —  Sg.  Nom.  carpat  fidgrind 
fethaide  p.  310,  27;  indilltir  do 
charpat  FB.  34;  36;  carpat  ocus 
da  ech  ScM.  2;  carpat  serda  LU. 
p.  125^',  5  (vgl.  covpat-dess  ibid. 
p.  73a);  Gen.  carpait  FB.  70;  fer- 
tais  in  charpait  ScM.  19 ;  p.  310,  21 ; 
for  furis  in  charpait  FB.  70;  roith 
a  charpait  SC.  37,  4;  a  da  roth 
ro- charpait  FB.  34;  úas  ehret 
charpait  SC.  15;  hi  cengul  da  creit 
cróncharpait  p.  310,  4o;  tochim  a 
charpait  FB.  44;  culgaire  carpait 
SC.  17;  err  óen-charpait  FB.  35; 
p.  310,  43;  Dat.  i  carput  iZi/.  5,  52; 
Lg.  19;  ScM.  20;  CG.  1  iti.; 
j5.  310,  31;  43;  hi  carput  da  rath 
Hy.  5,  84;  asin  charput  ScM.  20; 
FB.  36;  fo  charput  SC.  37,  5; 
FB.  43;  ^cc.  carpat  ifi/.  5,  51; 
carpai  fri  carpai  FB.  53;  in  roth 
ocus  in  carpat  ocus  na  heocho 
ScM.  9;  iudel  dun  in  carpat  SG.  6; 
téit . .  sin  carpat  ibid. ;  bert  a  char- 
pat les  SC.  35:  PI.  Gen.  fothrond 
coecat  carpai  FB.  20;  for  lorc  na 
tri  carpat  70;  Dat.  inna  carptib 
CG.  1  LU.;  carbtib  p.  140,  12;  ina 
gcairptib  GG.  1  Eg. ;  3 ;  Ace.  cairptiu 
CG.  3  LU.;  p.  140,  29;  SG.  30,  4; 
etir  firu  ocus  carptów  p.  144,  10; 
imlaat  nói  cairptiu  CG.  1  LU.; 
innlit  p.  143,  7 ;  ara  scortis  a  cairp- 
tiu CG  2  LU;  p.  144,  4;  dar  cath- 
cairptiu  SC.  40. 

carr  M.  Wagen,  Lastwagen; 
biga  Ir.  Gl.  263  {vgl.  70);  á  i.  fén 
no  carr  no  carpat  Corm.  p.  5.  — 
Sg.  Gen.  ro-cret  cairr  ScM.  22,  5. 

carric  Fels,  Stein;  saxum 
Z^.  812.  —  Sg.  Dat.  doscirred  di 
marbad  do  charraic  FB.  57?  PI. 
Acc.  amaZ  chairrci  p.  190,  34.  — 
Vgl.  cairrcech. 

carthach  amans  Z^.  810.  —  Nom. 
cartach  a  flaith  SC.  18,  4. 

cass  das  gelocTcte,  gewellte 
Haar;  vgl.  casta,  for-chas,  buide- 
chass,  casschairchech,  cassmongach. 

cassal  ein    Oh  er  Meid;  penula, 


lacerna  Z'^.  768.  —  PI.  Nom.  cassla 
FA.  28  (caslacha  LBr.);  Dat.  co 
caslaib  lin  gil  FA.  4  (casraib  LBr.). 

cassar  =  cassaH  —  PI.  Dat.  co 
casraib  lin  gil  FA.  4  LBr.  (cas- 
laib LU). 

casschairchech  mit  gewelltem 
Schwanz  versehen.  —  Nom.  ech  . . 
casmongach  caschairchechp.  131, 15; 
PI.  Nom.  casschairchig  FB.  45; 
p.  310,  16. 

casir  Hagel;  casair  hail  O'B. — 
Sg.  Acc.    cen    chasir    cen   sncchta 

FA.  35.   —  Vgl.   caisirne,   cessair. 
caslacha   FA.  28   LBr.   gleich- 
bedeutend mit  cassla  LU. 

caslechta  weich?  caisleachta 
„polished,.smooth"  O'B.  —  Sg.  Nom. 
brat  caslechta  TE.  3  Eg. 

cassmong-ach  mit  gelockter 
oder   welliger  Mähne   versehen. 

—  Sg.  Nom.  p.  131,  15;  FB.  50; 
p.  310,  24;   PI.   Nom.    casmongaig 

FB.  45;  p.  310,  I6. 

casta  kraus,  lockig;  crispus 
Ir.  Gl.  632.  —  Sg.  Nom.  rigon . . 
chaem-casto  p.  145,  5. 

cat  M.  Katze;  catt  ab  eo  quod 
est  cattus  Corm.p.  10.  —  Sg.  Gen. 
des  cait  FB.  30;  LU.  p.  113^,  30; 
caitt  p.  73;  PI.  Nom.  ro  thinsat 
na  cait  &7. 

cátaid  s.  catu. 

catamail  tvürdig,  zu  catu? 
„cádhamail  friendly,  fair"  O'B.  — 
Sg.  Acc.  ni  fil  rigain  catamail 
acot-su  SC.  46. 

cate  SC.  15;  caiti  i.  cinndas 
O'Dav.  p.  63;  cate,  cote  quid  est 
Z\  356. 

cath  weise,  lat.  catus?  Dat.  don 
cath  Coemgen  Hy.  5, 19,  i.  donstruith 
(lies  don  t-sruith);  s.  caith. 

cath    M.    Kampf,    Kämpfen. 

—  Sg.  Nom.  in  cath  fechta  i  m- 
Bethron  Hy.  2,  57;  cath  do  thabairt 
eturru  Lg.  16;  ScM.  18;  cath  for 
ilmilib  p.  131,  39;  curthir  in  cath 
SC.  32;  bes  nip  cath  in  t-iircur 
SC.  38,  10;  uair  ita  in  cath  oc  a 
ferthain  SC.  33;  ni  ba  cath  co  n- 
gaisciud  dogentar  FB.  21 ;  briathar- 
chath  na  m-ban  FB.  22  Ueberschrift; 
bid  lia  turim  a  cbath  das  Kämpfen 


cathaigim 


415 


cechtar 


um  iJm  ScM.  3,  lo;  Gen.  tinol  catha 
SC.  15;  conchend  catha  ceirp  SC.  31, 5; 
is  glond  catha  cróchombág  FB.  71 
conboiug  catha  cróchombág  24 
brisiud  miiad  mór-chatha  comboing 
tar  écrait  n-écomUind  53;  Dat.  don 
cath  Hy.  5,  91;  93;  SC.  3G;  hi 
cath  p.  141,  7;  saigthech  do  cath 
SC.  18;  nimtha  maith  ..  do  chath 
fri  firu  indiu  zti  Jcämpfen  SC.  13 
{(ds  Inf.  zu  cathaigim);  Acc.  cen 
chath  Lg.  18,  35;  rechmi  cath  n- 
imrind  n-imda  SC.  19,  3;  PI.  Dat. 
i  cathaib  Lg.  12;  i  cathaib  ocus 
i  conghalaib  FA.  32  LBr.;  Acc. 
gniid  cathu  SC.  18,  8;  ro  roena 
reunn  catha  cach  thedraa  Hy.  4,  4. 

—  Comp.  s.  cath-barr,  -biiadach, 
-charpat,  -mil. 

cathaig^im  III  ich  kämpfe.  — 
Praes.Pl.l  ni  fri  biasta  chathaigmit- 
ni  FB.  57.  —  ^raes  see.  PI.  3  co 
cathaigtis  SC.  49.  —  S-praet.  Sg.  3 
Dep.  cathaigestar  Hy.  3,  3.  —  Inf. 
oc  cathugud  FA.  29. 

catháir==  cathedra,  engl,  chair. 

—  Sg.  Dat.  inna  chathair  chum- 
tachta  „OS  a  canopied  chair"  FA.  7; 
(ata  .  .)  isin  chathair  ibid.;  ina 
chathair  rigdai  FA.  8;  Acc.  imon 
catháir  FA.  8 ;  PI.  Dat.  co  cathairib 
ocus  chorÓDÍb  carrmocail  forsna 
criuinu  caingil  sin  „with  stalls" 
FA.  13. 

catharda  städtisch,   Bürger. 

—  PI.  Gen.  athair  na  catharda 
Gl.  zu  pater  civium  p.  17,  28. 

cath-barr  Helm;  galea  Gild. 
Lor.  Gl.  99.  —  Acc.  B.mal  cath- 
barr  CMmtachta  no  mind  rig  FA.  8. 

cath-búadach  im  Kampfe  sieg- 
reich. —  Sg.  Nom.  is  cur  cáin 
cathbúadach  FB.  71:  Gen.  curad 
crechtaig  cathbuadaig  ScM.  15; 
Acc.  curaid  cáin  crechtach  cath- 
búadach  SC.  42 ;  Voe.  a  cathbuadaig 
Breg  FB.  11;  PI.  Gen.  mar  a  menma 
miad  curad    cathbüadach  SC.  38? 

cath-charpat  M.  Streitwagen. 

—  PI.  Acc.  dar  cathcairptiu  SC.  40. 
cath-mil  M.  Kämpfer,  Held. 

—  Gen.  Etair  in  chath-miled  ^).  131 , 6. 
catliim  s.  oaithiin. 

catbir  F.  Stadt;  civitas  Z^.  259. 


—  Sg.  Nom.  FA.  11;  35:  p.  39,  10; 
Hy.  5,  10;  Gen.  na  cathrach  FA. 
11;  13;  FB.  80;  83;  85;  sudigud 
inna  catraoh  sin  FA.  15;  muinter 
na  cathrac/i  FB.  82;  Dat.  on  ca- 
thraig  FB.  88;  Dat.  oder  Acc. 
forsin  cathraig  Hy.  1,  50;  FB.  80; 
Acc.  cathraig  FA.  14;  p.  19,  32; 
FB.  79;  aittrebait  in  cathraig  sin 
FA.  12;  imon  cathraig  rigdai  FA.  13; 
tarsin  cathraig  FB.  88;  tar  cathir 
ammuig  FB.  82. 

catot  FB.  47  Eg.  s.  cotat. 

catu  Würde;  dignity  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Dat.  co  cataid  SC.  43. 

caurcliasta  FB.  23  etwa  schlank 
wie  curchas,  Schilf? 

caarnán  círdub  dar  corp  n-gel 
Lg.  18,  11,  etwa  für  carnán? 

1.  ce  Pron.  dem.  dieser,  got. 
hi-  (himma  daga),  lit.  szis,  nur  in 
wenigen  Verhindungen  gebräuchlich; 
bethath  che  Hy.  5,  22  (.i.  in  domuin 
chentar).  _ 

2.  ce,  ci  Pron.  interrog.  welcher, 
s.  cairm,  cindas;  ci-si  airm  hitá 
Labraid  SC.  31.  —  Vgl.  1.  cia. 

3.  ce,  ci  Pron.  indef.  vgl.  2.  cia. 

—  ce  bé  uab-«8Í  teer  es  auch  sei 
von  euch  FB.  76;  cipé  díb  94; 
cipé  aird  do  airdib  in  domain  i 
m-beth  FB.  80;  cipe  cruth  SC.  38,  7; 
cipindus  wie  es  auch  sein  mag 
p.  40,  20  (cipe  indas);  cepé  leth 
tiasam  welches  auch  die  Seite 
sei  {wohin)  wir  gehen  Gl.  zu  cia 
tiasam  Hy.  1,  2. 

4.  ce  Conj.  obgleich.  —  ce  do- 
sefnatar  Hy.  5,  62  (i.  cia  ro  tóipniset); 
SC.  44,  1;  2;  cer  bo  mór  FB.  10. 
Vgl.  3.  cia. 

cecli,  cecha  s.  cacli,  cacha. 

cechtar  jeder  von  zweien; 
uterque  Z'^.  363;  zeigt  ausser  dem 
n  im  Acc.  keine  Veränderung  der 
Form.  —  Sg.  Nom.  cechtar  náthar 
SP.  II  1;  14;  cechtar  a  da  sulu 
TE.  4  Eg.;  ceachtur  a  dl  láim  ibid.; 
a  da  ghrúad  ibid.;  mit  ái  verbunden: 
cechtar  n-ai  a  da  briiad  p.  310,  38; 
mit  de  verbunden :  cechtar  de  SC.  8; 
cechtar  de  na  da  sula  sin  FB.  91; 
cechtar-da  phetarlaicthi  ocus  nú- 
&&dnaise  p.    169,    15;    Gen.    cóeca 


ced 


416 


céle 


ban  cecthar  de  na  da  ban  aili 
FB.  25;  for  lar  cechtar  a  dimcaisen 
p.  310,  35;  Dat.  i  cechtar  a  da  grúad 
SC.  37,  o;  Acc.  for  cechtar  n-ai 
TE.  3  Eg. ;  im  chechtar  de  SC.  33,  8; 
ohnePraep.  asagussim  én  cechtar  mo 
da  gúaland  ich  wünsche  einen  Vogel 
auf  jede  meiner  zwei  Schultern  SC.  4. 

1.  ced,  für  ce  ed,  quid  Z^.  256; 
ced  ar  acco  sen  p.  144, 15.  S.  1.  cid. 

2.  ced,  d.  i.  ce  {Fron,  interrog. 
oder  Conjunction)  mit  dem  Best 
einer  Form  des  Verhi  suhstantivi 
{vgl.  mád,  conid,  dianid).  —  ced 
a  athair  ba  fissi  „who  was  his 
father  is  to  he  hnown"  Hy.  2,  3; 
nim  dil  ced  dithrub  Temair  nicht 
angenehm  ist  mir  Tara,  obwohl  es 
verödet  ist  u.    S.  cid. 

ceill,  ceille  s.  ciall. 
céím  „smooth,  mild"  O'B.;  wohl 
nicht  verschieden  von  cáein,   cóem. 

—  ba  cheim  ocus  ba  haebind  FB. 
42  Eg.    Vgl.  ro-chéim.     - 

céimm  N.  Schreiten,  Schritt, 
Grad;  gradus  Z\  268.  —  Sg.  Nom. 
is  fossad  do  cheim  TE.  9,  3 ;  is  ceim 
i  cleith  SG.  45,  26;  Acc.  cotom 
gaba-sa  cheim  FB.  24?  coiblethar 
ceim  23 ;  coibledar  ceim  n-ard  ibid.; 
PI.  Dat.  iarna  cemewnaib  ocus  iar- 
na  n-uVd  FA.  4  (ceimendaib  LBr.); 
Acc.  inna  ceimmen  Z'^.  270.  —  Vgl. 
balcchéimnech;  tochim. 

1.  céin  wechselt  mit  cian,  oh  als 
besonderer  Stamm,  und  ob  es  ein 
besonäeres  Substantiv  céin  Zeit 
gieht  {O'B.),  ist  fraglich.  —  céin 
móir  lange  Zeit  Lg.  11,  co  céin 
móir  LU.  63^,  19,  vgl.  fri  ciana 
móir;  hierher  auch  anfim  céin  cor 
da  sille  SC.  37,  5,  oder  zu  2.  cein? 

2.  céin  so  lange  als,  während; 
quamdiu,  dum  Z'^.  707;  vgl.  cian. 

—  cein  bemmit-ni  i  m-bethaid  so 
lange  wir  am  Leben  sind  Lg.  10; 
cein  bai  hi  colaind  FA.  3;  32;  cein 
ro  m-bói  ina  bethaid  FB.  79;  cein 
ro  boi  Gl.  zu  Hy.  5,  15;  cein  nom- 
mair  Lg.  18,  3;  cein  no  bith  TE. 
d  LU.;  cein  both  oc  aurgnom  dóib 
FB.  55;  cein  ropas  hicc  fes  Temrac/i 
TE.  6  -EV/.;  hus  beo  8;  cén  bus 
miad  lat  TE.  5  Eg. 


3.  cein  selbst  {bei  der  1.  Per- 
son Sg.),  vgl.  fein.  —  mu  menma 
cein  SP.  II  2;  16 ;  im  lin  chéin  s; 
fuachimm  chein  10. 

4.  cein  CO  s.  cén  co. 

ceird  i.  ceimniugud  no.cing  O'Dav. 
p.  64,  vgl.  fo-cherdaim.  —  Aber 
focheird  mo  cheird  Lg.  17,  51  ist 
wohl  nur  verschrieben  für  chéill. 

1.  ceis  Name  für  eine  Meine 
Harfe  (crot)  oder  für  einen  Theü 
der  Harfe  {Schraube?)  Amr.  Chol. 
20  {Goid.^  p.  160),  vgl.  On  the 
Marni.  III  248  ff. 

2.  ceis  i.  guidhe   O'Dav.  p.  69. 
ceist  =  lat.    quaestio,    Frage, 

SchwieriqTceit.  —  Sg.  Nom.  ba  ceist 
mór  la  liUltu  CC.  6  LU.  (cest  Eg.); 
ro  bo  cheist  for  Uli«  .  .  anl  sin 
FB.  26;  Gen.  im  thúaslucud  na  ce- 
sta  FB.  27;  d'etergleod  a  cesta  42; 
Acc.  hi  tucu  cheist  n-doraid  n-dil 
SP.  II  12;  óenfer  chomallas  frim-sa 
in  ceist  FB.  93;  finnamár  .  .  do 
cheist  94. 

céle  M.  1)  Genosse,  Gefährte, 
im  Besondern  2)  von  Mann  und 
Frau,  3)  vom  Wagenlenher  gebraucht; 
socius,  maritus  Z^.  229.  —  Nom. 

2)  céle  for  a  seilb  CC.  6;  do  chéle 
FB.  17;  chéli  18;  mo  chele  csém  23; 
a  ceile  Lg.  2 ;  von  der  Frau  ro  bam 
céle  comadas  SC.  45,  7;  a  caeimcheli 
gráduch  dingüala  bodein   TE.  20; 

3)  celi  dam-so  in  ier  sin  p.  145,  6; 
FB.  39;  40;  Gen.  1)  cách  .  .  dar 
sroin  a  cheile  SeM.  6;  18;  FA.  20; 
FB.  20;  2)  cach  ben  fo  chóim  a 
celi  FB.  21;  SC.  4;  Dat.  2)  óm 
céliu  SC.  13;  dia  celiu  Lg.  12; 
ceiliu  ScM.  3,  4;  1)  fil  uaib  nech 
bad  ferr  lim  a  chéli  do  lewmain 
einem  von  euch  würde  ich  lieber 
als  dem  andern  folgen  SC.  46; 
cach  riaua  chéli  FB.  20;  Acc.  1) 
ni  derban  cach  a  chele  den  andern 
SP.  II  13;  cach  dib  a  cheli  FB.  ß; 
do  neoch  dib  sech  a  cheli  90;  blia- 
dain  on  ló  cu  cele  TE.  17;  2)  ria 
cóem-chéle  SC.  42;  rim  cheli  45,  25; 
dolleci  cach  dib  fria  celi  p.  145,  13; 
PI.  Gen.  1)  luid  . .  i  n-degaid  a  cheli 
FB.  62;  Dat.  1)  0  chelib  FB.  70; 
Du^  Acc.  2)  a  da  céili  Lg.  19. 


celebraim 


417 


celebraim  II  mitAec.  ich  feiere, 
mit  do  ich  sage  Lebewohl.  — 
Praes.  Sg.  3  celebraid  hi  cind  mis 
di  SC.  39;  dond  rig  FB.  62:  60; 
61 ;  PI.  3  celebrait . .  na  ocht  trath 

FA.  7;    celebrait  .  .  do    Choinrui 

FB.  90.  —  Inf.  Nom.  celebrad  i. 
honni  is  celebro  i.  urdarcaigim; 
celebrad  din  i.  urdarcaigim  luad 
anma  De  Corm.  p.  11 ;  celebrad 
dit  Lebewohl  dir  SC.  45,  21;  Acc. 
timgartatar  . .  celebrad  FB.  56;  tim- 
náit .  .  celebrad  dond  rig  65. 

celg  F.  List,  Verrath;  Gl.  zu 
main  p.  309,  le.  —  Sg.  Dat.  on 
ceilg  Gl.  SU  dolo  Corm.  Transl. 
p.  59  dalb;  PI.  Gen.  do  Cheltchar 
na  celg  SC.  29,  11;  Acc.  tria  indle 
ocus  chelga  Conchobair  Lg.  11. 

celim  I  ich  verhehle.  —  Praes. 
Sg.  3  ni  cheil  non  celat  Z'^.  430; 
PI.  3  ni  cbelat  a  márgnima  FB.  71. 

—  Praes.  sec.  PL  3  fri  Loegaire 
tichtu  Phatraicc  ni  Cheilitis  Hy.  2, 21. 

—  Pass.  Praes.  Sg.  3  nad  cétla 
celar  Hy.  6,  11;  run  mna  ni  maith 
con  celar  ScM.  3,  6.  —  Part. 
Pass.  clá  nad  chlithe  SP.  V  8.  — 
Part,  necess.  nad  chlethi  Hy.  5,  71 
(i.  ni  dichelta).  —  Inf.  cleith. 

cell  =  Zai.  cella.  —  Sg.  Nom. 
cell  mór  Hy.  2,  44;  Cell  dara  Gl. 
cathir  Hy.  5,  10;  Gen.  Cille  dara 
Hy.  5.  95. 

Celle  FB.  24  zu  ciall? 

condot  chellti  SC.  28, 8  vgl.  tóchell. 

cen  Praep.  c.  Acc.  ohne;  sine 
Z^.  655;  mit  folgender  Aspiration, 
die  jedoch  nur  bei  c  regelmässig 
bezeichnet  ist:  cen  chasir  FA.  35; 
cen  chath  Lg.  18,  35;  cen  chend 
ScM.  16;  cen  chetugud  do  p.  40,  8; 
cen  chotlud  ScM.  3,  4;  TE.  12  Fg.; 
cen  chosnam  FB.  78;  87;  cen 
chreic  74;  cen  thain  SP.  V  9;  cen 
phéin  FA.  21  LBr. ;  vereinzelt  can : 
caw  chomartha  n-derb  leó  FB.  72; 
in  jüngeren  Handschriften  gan, 
z.  B.  FB.  38  Eg.  —  cen  brat  cen 
biad  CC.  S  LU.  (gin  Eg.);  SC.  47; 
FB.  27;  ScM.  3;  16;  FÁ.  22;  34; 
35;  SC.  11,  8;  29,  23;  24;  45,  4;  13; 
cen  tar  SC.  45,  12;  cen  brath 
ScM.  22,  2;    cen  dichill  FB.  30; 


cen  sena  Hy.  5,  102;  cen  neim  cen 
mathim  7;  39;  combart  cen  peccad 
cen  col  p.  133,  4;  in  gas  fine  cen 
didail  SP.  V  12;  Hy.  1,  4.5;  47;* 
2,  64;  67;  scél  cen  scis  SP.  II  5; 
in  toraind  ce»  na  niulu  FB.  44; 
cen  smacht  rig  forro  SC.  21 ;  FA.  12 ; 
cen  Ultu  imbi  FB.  22;  cen  udnucht 
n-imbi  SP.  III  6;  do  rig  cen  rignai 
lais  TE.  2  LU.;  ein  mnai  .  .  aci 
2  Fg.;  gin  ibid.;  cen  pein  and  etir 

FA.  21;  p.  132,  13;  cen  esbaid 
nácha  mathiusa  foraib  FA.  12; 
ScM.  3,  2;  is  tu  taithiges  in  sid 
cen  feib  ica  . .  d'agbáil  lat  SC.  29 ; 
CO  m-bói . .  cen  labrad  fri  nech  etir  9; 
cid  dia  m-bái  . .  cen  tiachtain  32; 
ni  fordamair  . .  cen  techt  FB.  85; 
truag  d'ültaib  . .  cen  sirtin  a  márica 
nicht  zti  suchen  SC.  29;  29,  4;  fo- 
naiscid  .  .  forro-som  cen  cnradmir 
do  chosnam  FB.  77;  arrále  i.  cen 
dul  do  do  Ardmacha  Gl.  zu  Hy.  2,  47. 

" —  3Iit  folgendem  co  n-  ohne  dass: 
cen  CO  n-essara  ScM.  3;  cen  co 
labradar  fri  nech  3,  2. 

mo  chen  p.  40,  23;  ScM.  5;  6, 
zu  lesen  mochen  *  oder  m'ochen, 
s.  fochen  ?  vgl.  jedoch  cean  „favou/r, 
affection"  O^B. 

cen  CO  lücnn  nicht,  wenn 
auch  nicht,  für  ce-  oder  cé-ni 
{vgl.  3.  cia\  daher  céin  co  tisaid 
wenn  ihr  nicht  zu  mir  kommt  FB.  6 ; 
cen  CO  tiasat  lat  ibid.;  biaid  olc 
de  .  .  cen  co  dentar  comarli  fris 
ibid.;  cen  co  beth  . .  d'airfiteod  do 
neoch  acht  cocetul . .  na  cethri  co- 
loman  sin,  ro  päd  lor  do  glóir .  .  do 

FB.  7;  cen  co  tisam  dútracht  lind 
SC.  45,  22  {wenn  tcir  auch  nicht  zu 
dem  kommen,  was  wir  wünschen?). 

cena  schon,  noch,  vgl.  cen 
ohne;  cene  ohnedies,  jam  Z^.  611. 
—  ni  bói  isin  bith  frisa  samailte 
chena  SC.  17;  atethatár  éoin  dam- 
sa  chena  7;  FB.  93;  dia  m-bad  he 
Conall  chena  SC.  29,  7;  so  auch 
08  me  ebene  SP.  II  12?  is  lia  twrem 
..ocus  aisneis  ina  m-bói  di  degmnáib 
and  chena  FB.  28;  ann  cena^.  145,2; 
ol  chena  überdies,  ausserdem; 
olchene  pi-aeterea  Z'^.  368:  ocus 
nonbor  di  láthaib  gaile  fer  n-Ulad 
27 


cénid 


418 


cend 


ol  chena  FB.  55;  65;  91;  ní  chos- 
sena  nech . .  ol  chena  frit  59;  ol 
cheno  CG.  1  Eg.-^  ar  chena  über- 
dies, ausserdem:  ocus  cacha  datha 
ar  chena  FA.  11;  29;  32;  SC.  41; 
errid  Ulad  ar  chense  inna  carptib 
CC.  1  LTJ.\  cenmotha  in  biad  ar 
chena  ScM.  6;  acht  chena  in- 
dessen TE.  9  Eg.\  p.  132, 17;  FA.  29; 
SC.  43.  —  ar  ní  laimtis  chena  la 
Conchobar  SeM.  20? 

cénid  chocerta  FB.  68,  15? 

cenand  FB.  47?  „ceannann  hóld- 
faced"  O'R? 

cenél  N.  Geschlecht;  a  cenél 
genus  SG.  211a  {Z^.  223).  —  Sg. 
Nom.  a  guth  a  g£és  a  chenel  FB.  30; 
Gen.  fobíth  sóire  ceneiuil  propter 
nobiliiatem  gentis  SG.  40»;  ar  febas 
do  chrotha  ocus  do  ceille  ocus  do 
ceneóil  FB.  17;  Dat.  hi  cach  ce- 
niul  in  omni  genere  SG.  2»;  co 
n-deilb  ocus  écosc  ocus  sóer-chenel 
SC.  42;  ar  cruth  ocus  delb  ocus 
cenel  TE.  3  LU.;  FB.  19;  Acc. 
etir  cruth  ocus  deilb  ocus  ecuscc 
ocus  chineul  TE.  2  Eg.;  ar  fer  ná 
fetar  claind  no  aenel  do  TE.  13 
(cinél  Eg.). 

ceiid  M.  Kopf,  Haupt,  Spitze, 
Ende;  cenn  Z'^^.  223;  wird  zur 
Bildung  nominaler  Präpositionen 
verwendet,  bes.  ar  chiunn,  ar 
chenn  ante,  cor  am,  dar  cenn^ro 
Z\  658.  —  Sg.  Nom.  cend  ScM.  19; 
FB.  90;  a  chend  do  beim  de  ScM.  7; 
FB.  76;  cruaid- chend  ar  chend 
Kopf  an  Kopf  48 ;  52 ;  cind  ar  chind 
Lg.  1;  FA.  14;  _as  cend  m-buden 
SC.  15;  cend  do  feraib  hErenn  Pa- 
trice, cend  do  mnaib  hErenn  Brigit 
Gl.  zu  Hy.  4,  9;  cend  a  báire  ScM.  9; 
Gen.  ic  tabairt  chind  Ánlúain  assa 
chriss  ScM.  IG;  do  folcud  a  chind 
TE.  11  LU.;  boltnogud  cind  oen- 
chainle  FA.  13;  Dat.  ciund,  cind: 
dia  cind  Lg.  19;  delb  n-dune .  .  do 
chind  no  coiss  FA.  10;  do  chind 
na  flesci  18;  os  chinn  Sanct  Brigte 
Hy.  5,  15;  FA.  8;  oc  airiuc  don 
t-slúag  OS  a  cind  Lg.  1;  as  do 
chind  ScM.  11;  Gl.  zu  Oss.  III  6; 
doch  fó  chind  ^.  21,  2;  for  a  chind 
Lg.  9;    TE.  Q  Fg.;  p.   133,  7;  for 


bar  cind  über  euch  FB.  26;  inna 
cind  SC.  5;  FB.  91;  cinn  TE.  4  Eg.- 
CO  n-accai  in  fer  ar  a  ciund  vor 
sich  TE.  12  LU.;  ar  a  chind 
p.  21,  31;  Lg.  19;  FB.  79;  SC.  15; 
dot  luid  imbernai  ar  mo  chind-sa 
ScM.  13;  chinn  p.  144,  e;  13;  ar 
cind  in  chiniuda  dóenna  FA.  15; 
ni  fornic . .  ar  a  chiund  er  fand 
nicht  vor  p.  132,  8;  ni  ránac  ar  do 
chiund  zu  dir  TE.  12  LU.;  hi  ciund 
tened  FB.  92;  i  cind  hliadna  am 
Ende  eines  Jahres  ScM.  2;  TE.  17; 
mis  SC.  39;  cind  bliadwa  SC.  10; 
ro  la  .  .  in  cennide  dia  chind  er 
schickte  ..  nach  ihm  ScM.  15;  dia 
hastud  for  a  chind  für  sich  TE. 
5  Fg.;  Acc.  cend  p.  132,  le;  FB.  86; 
cend  in  tarra  die  Spitze  ScM.  17; 
cenn  Hy.  5,  55;  Lg.  19;  bid  cia  cen 
chend  FB.  11 ;  ni  thuargaib  a  cend 
dia  glún  Lg.  17;  benaid  a  cend  di 
p.  132,  16;  crothid  con-chend  catha 
SC.  31,  5;  trét  chend  ScM.  11 
imma  chend  FB.  45;  ScM.  12 
fort  chend  ScM..  14;  SC.  37,  13 
Gl.  zu  Hy.  5,  15;  fria  chend  anech- 
tair  FB.  91;  rem  chorp  is  rem 
chend  TE.  9,  27;  inna  chend  FB.  27; 
p.  310,  37;  inna  chend  siar  FB.  24; 
dounsi  . .  beim  . .  na  cend  57  {vgl. 
FA.  26) ;  lotir  . .  hi  cend  in  brogo 
CC.  2;  bátar  . .  hi  cend  \}\ad  gegen 
SC  22;  it  cend  FB.  74;   ina  cend 

FA.  26;  doluid  . .  ar  a  chenn  ging 
ihm  entgegen  Hy.  2,  46;  cend  TE. 
13  LU.;  ar  cend  Conchoh air  zu  C. 

FB.  4;  61;  luid  . .  ar  a  gcenn  er 
ging  nach  ihnen  {sie  zu  holen) 
p.  144,  9;  ar  cenn  fochraice  Hy.  7, 10; 
ScM.  4;  Gl.  zu  Hy.  5,  25;  co  cend 
hliadna  p.  22,  10;  39,  19;  Lg.  16; 
ScM.  5;  22,  2;  TE.  2  LU;  p.  131,  3; 

-FA.  18;  -S'G  9;  FB.  55;  58;  co 
cenn  Hy.  2,  56;  Gl.  zu  Hy.  5,  19; 
TE.  7  Eg.;  16;  p.  141,  26;  143,  3; 
tar  a  chend  für  ihn  FB.  8;  PI. 
Nom.  isle  . .  a  chind  niedrig  ihre 
Köpfe  {sc.  der  Brücke)  FA.  22  LBr. ; 
0  thucusa  tri  láich-cind  uait  ScM.  12 
{für  den  Acc);  Dat.  for  a  cendaib 
p.  309,  36;  CO  culpaitib  .  .  liasa 
cennaib  FÄ.  4  (cendaib  LBr.);  co 
cennaib  FB.  23;  Acc.  a  cindu  89 


eenäail 


419 


cert) 


{abhängig  von  accatár).  —  Compos. 
cend-garb  FB.  40  Eg. ;  ard-,  crom-, 
cruaid-,  glomar-,  merr-,  táí-,  toU- 
cend. 

cendáil  F.  collect,  die  Köpfe, 
von  cend,  vgl.  carnáil.  —  Gen.  iar 
cor  na  cendaile  de  FB.  89;  Dat. 
ocon  cheudail  aile  86;  Acc.  ataig 
in  cendáil  84. 

ro  oendaig  s.  cennaigim. 

cendais  sanftmüthig,  mansu- 
etus.  —  Sg.  Nom.  cennais  FA.  1 ; 
ro-  12;  PI.  Dat.  dona  cendsaib 
p.  170,  u;  Acc.  na  cendsai  8. 

eendsa  F.  Sanftmuth;  cense 
quies,  man^uetudo  Z'^.  42.  —  Nom. 
a  ro-chendsa  seine  grosse  Sanftmuth 

FA.  9  (mor-chennsa  LBr.)\  Gen. 
lucht . .  na  censai  FA.  1. 

cengal  N.  Band,  Binden,Ver- 
hindung;  junctura  Ir.  Gl.  149; 
compilatio  911.  —  Sg.  Dat.  hi  cen- 
gul  da  creit  cróncharpait  p.  310,  40. 

ceuglaim  II  ich  binde.  —  Praes. 
der  Gewohnheit  Sg.  3  nos  cengland 

FB.  70.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
cenglathar  FB.  71. 

cenmá  ausser:,  praeterquam  si, 
praeter  Z'^.  706.  _^ 

cenmotha  {mit  Ace.)  ausser, 
ausgenommen;  cenmithá  in  n- 
ainmnid  excepto  nominativo  SG.  202» 
{Z'^.  706).  —  cenmotha  in  biad  ar 
chena  ScM.  6;  cenmotha  gaisced 
Conchobair  FB.  68;  cenmotha  in 
dis  sin  94;   cenmotha  sin  ScM.  2. 

ceniiach  31.  Kauf,  Handel. 
—  Nom.  FB.  76;  cennach  ind 
ruanada  FB.  91  lieber schrift;  Gen. 
cinnas  cennaig  sin  FB.  76;  a  dénam 
in  cennaig  77;  Acc.  na  dingentais 
in  cennach  sin  ibid. ;  obbsat .  .  fair 
. .  in  cennach  sin  ibid. 

cennaige  M.  Rändler,  Tross- 
knecht;  cennige  lixa  Z^.  811; 
cennaidhe  emptor  Ir.  Gl.  1092.  — 
Sg.  Acc.  ro  lá..in  cennide  dia  chind 
ScM.  15;  PI.  Nom.  cennaige  esin- 
raice  FA.  29. 

ceunaigim  III  ich  häufe.  — 
Praet.   Sg.  3  ro  cendaig  p.  17,  32. 

cenn-adart  Kopfkissen  {vgl. 
ceann  adhairt  „head  of  the  hed" 
Corm.  Transl.  p.  6),  scheint  in  der 


Glosse  cennadart  fo  na  fertaib  in 
so  SÍS  zu  dem  ersten  Worte  von 
Hy.  5,  23  in  übertragnem  Sinne 
„Kopfstück"  zu  bedeuten. 

centar  diesseitig,  diesseits; 
in  domuin  chentar  der  Welt  dies- 
seits =  dieser  Welt  {Gen.)  Gl.  zu 
bethath  che  Hy.  5,  22,  in  solchen 
Stellen  icohl  als  Adverb  zu  fassen 
(lat.  citra\  vgl.  cechtar.  —  Subst. 
in  centar  diese  Welt,  Gen.  ar  amain- 
sib  in  chentair  ocus  ar  phein  in 
alltair  Gild  Lor.  Gl.  147. 

ceö  M.  Nebel.  —  Nom.  coro 
diglá  in  ceó  dind  FB.  36;  ro  ar- 
traig  in  ceo  druidechta  39;  conos 
tarraid  in  dub-cheo  cetna  40;  39  Eg.; 
Gen.  duibnell  .  .  duibchiach  FB. 
36  Eg.\  Dat.  urcur  anfis  fir  hi  ceo 
SC.  38,  4;  PI.  Gen.  co  n-ilur  chia 
Oss.  II  9. 

ceólNGesang,  Musik. — Nom. 
ceól  FA.  10;  ba  ceol  bind  Lg.  17,  26; 
ceol  mo  chruite  TE.  9,  e;  ceol  en- 
lathe  FA.  6;  side  SC.  37,  3;  Gen._ 
in  cheóil  FA.  7;  5;  in  chiuil  Gl. 
zu  in  cetail  Hy.  2,  62;  oc  cantain 
chiuil  FA.  9;    co   m-binne    cheóil 

FA.  13;  3és  ciiiil  SC.  34,  15;  FB. 
13;  55;  Tri  maic  Dornmair  cheóil 

FB.  83;  Dat.  {oder  Acc?)  nach 
dem  Comparativ  binnithir  cach  ceol 
FA.  2;  14;  Acc.  ro  chuala  ceol 
bad  binniu  Lg.  17,  20;  cansit  ceol 
m-bec  SC.  7;  n-adamra  FA.  5; 
PI.  Gen.  inna  ceol  FA.  4;  tri  mile 
cheól  n-écsamail  FA.  10;  Acc.  bin- 
nithir il-cheólu  in  domain  FA.  10. 

cep  =  Zai.  cippus  {cepus  Ir.  Gl. 
480);  Pfosten,  Block;  vgl.  cairt- 
cheap  „the  nave  or  stock  of  a  cart 
wheel"  O'B.  —  Sg.  Nom.  cepp  ina 
láim  chlí  FB.  *91;  Dat.  dobert 
buille  don  cip  bói  isin  etach  Corm. 
Transl.  p.  86,  1  {„to  the  post"). 

cepóc  F.  Chorgesang,  nach 
einer  von  0' Curry  On  the  Mann. 
III 371  mitgetJieilten  Stelle  ein  früher 
besonders  in  Schottland  übliches 
Wort  und  gleichbedeutend  mit  ir.  aid- 
bsi  „great  chorus  or  vocal  concert." 
—  Gen.  do  gahail  cepoce  ScM.  20. 

cerb  i.  argad  {Silber)  Corm. 
Transl.  p.  41. 

27* 


cerbaim 


420 


cét 


cerbaim  ich  schneide.  —  Praes. 
der  Gewohnheit  Sg.  3  nos  cerband 
FB.  67.  —  8.  cerp. 

1.  cerd  Kunst,  HandwerTc.  — 
Acc.  im  sain-cheird  SP.  II 2;  PI.  Dat. 
hi  cerdaib  de  druidechta  p.  328,  I6. 

2.  cerd  Künstler,  Sehmied; 
aerarius  Wh.  28  a,  cert  qui  idola 
aere  faciebat  SOd  {vgl.  Z^.  60);  fi- 
gulus  It.  Gl.  508;  Dichter  Corin. 
Transl.  p.  135  prúll.  —  Sg.  Nom. 
in  cerd  Hy.  5,  77;  Gen.  cu  Caulaind 
cerddo  CG.  6  Eg.-.,  ó  Choin  cherda 
SC.  29, 17 ;  Acc.  lasin  ceird  Hy.  5,  79 
{Gl.  i.  lasin  cerddai);  PI.  Nom. 
cerda  hErenn  Gl.  zu  Hy.  5,  77; 
cerdda  ocus  cirmaire  FA.  29.  — 
Vgl.  cerdd-chae  officina  7ß.  00, 
cerdcha  fabrica  Ir.  Gl.  218. 

cerd  FB.  23  s.  cern. 

cerda  gleichbedeutend  mit  cerd; 
«  /br^e  O'i?.  —  Sg.  Acc.  lasin 
cerddai  irZ.  zu  lasin  ceird  ify.  5,  79. 

cercliaill  Kopfkissen  =  cervical 
Ir.  Gl.  979;  von  Hirschleder,  mit 
Federn  gefüllt  Corm.  p.  12.  —  PI. 
Dat.  do  . .  cerchaillib  FB.  4. 

cermiia  i.  cu  ciar  bis  isin  muine 
„a  hi'own  hound  which  is  in  the 
brake"  Corm.  Transl. p. Ad  {„ahare"?). 

cermna,  O'Beilly's  „cearmna  a 
cutting,  i.  e.  gearradh  0.  g."  —  Hier- 
her Gen.  lia  cáin  cermnse  FB.  48? 

cermnas  i.  brecc  ocus  togais 
Curm.  p.  \\  {„a  lie  and  deception"). 

1.  cern  Sieg;  i.  buaid,  unde 
dicitur  Conall  Cernach  i.  buadach 
in  sin  Corm.  p.  11.  —  Sg.  Nom. 
cern  eter  crethaib  FB.  48;  PI. 
Gen.  líéch  na  cernd  ocus  na  com- 
ram  FB.  10;  ar  lin  a  cherd  jPjB.  23 
{für  chernd);  Dat.  co  cernaib  FB.  23. 

2.  cern  i.  mias  O'Dav.  jj.  63; 
vgl.  cernine  i.  miassa  Corm.  p.  11 
{„dishes"). 

cernacli  siegreich,  s.  1.  cern. 

cerp  i.  teascad  ODav.  p.  63; 
cutting,  slaughtering  O'B.  —  Sg. 
Gen.  catha  ceirp  SC.  31,  5  (cerp  H). 

1.  cert  Recht,  vgl.  Leabhar  na 
g-ceart,  The  Book  of  Rights,  ed. 
O'Donovan.  —  Sg.  Nom.  brigach 
a  chert  SC.  18,  3;  Gen.  cosnam  cirt 
curadmir^i)  FB.  71;  Dat.  dorn  chirt 


SC.  38,  3;  Acc.  saiges  a  chert  do 
cech  óen  la  Uliw  FB.  11;  ni  da- 
mair  cert  ScM.  21,  12. 

2.  cert  recht.  —  Adv.  co  cert 
Hy.  5,  67.  —  Compos.  ina  cert-medón 
„in  its  very  midst"  FA.  13;  a  chert- 
raind  i  tri  es  richtig,  genau  in  drei 
TJieile  zu  theilen  Gl.  zu  Hy.  5,  77. 

3.  cert  i.  beg  {Mein)  O'Dav.  p.  70. 
certa  FB:  75  Gen.  zu  1.  cerd? 
ces,    ceas   i.    gnathach,   ainceas 

i.  ingnathach  O'Dav.  p.  64.  —  Hier- 
her vielleicht  ni  cu  ches  FB.  24,  10 
{die  S.  309  mitgetheilte  Lesart  und  Er- 
klärung O'Clery's  giebt  wenig  Sinn). 

cessacht  parvispendia  Ir.  Gl.  280. 

cessachtach i;ar^,  geizig.  —  Sg. 
Nom.  Hy.  5,  8  {„penurious"  Stokes). 

céssad  M.  Leiden;  Inf.  zu  cés- 
saim.  —  Dat.  rena  chésad  FA.  2;  15; 
PI.  Acc.  tre  a  chestu  per  passiones 
ejus  Z'^.  478;   mo  chesta  Hy.  6,  9. 

céssaim  II  ich  leide.  —  Praes. 
PI.  3  rel.  ceste  saithu  qui  patiuntiir 
tribulationes  Z^.  436.  —  Praet.  Sg.  3 
ro  ches  mór  sseth  Hy.  2, 35;  ScM.  21, 15. 

—  Fut.  PI.  3  cesfaitit  Lg.  5,  3  {vgl. 
Wi.  Gramm.  §  308).  —  Pass.  Praes. 
sec.  Sg.  3  césta  croch  Hy.  5,  20.  — 
Inf.  céssad. 

cessair  F.  Hagel.  —  Gen.  on 
tedmmaim  na  cessari  SMart.  38. 

cesc,  ceasc  a  question  O'R.  So 
die  Abkürzung  es  SC.  38,  41,  42 
zu  ergänzen,  entschloss  ich  mich 
während  des  Drucks,  bestimmt  durch 
das  cscc  der  Handschrift  p.  144,  21. 
Vorher,  p.  127,  26  und  21  habe  ich 
dasselbe  es  fälschlich  zu  cacht  er- 
gänzt (8  bedeutet  gewöhnlich  acht), 
verleitet  durch  denselben  Fehler 
Leabhar  Breac,  Part  I,  Contents 
p.  6  und  7. 

cesin  selbst  {bei  der  3.  Person), 
vgl.  céin,  fesin.  —  caraid  cesin  a 
maccdán  SP.  II  4. 

cesu,  ciasu  quamquam Z^. 111. 

—  cesu  amulach  is  óc  SC.  37,  1; 
ciasu  threbrech  Hy.  2,  60? 

1.  cét  Erlaubniss.  —  Nom. 
cet  lern  FB.  34;  is  cet  duit  o  Dia 
est  permissio  tibi  a  Deo  Z^.  1003 
{SG.  A.  C.  23);  Acc.  co  ro  chuindig 
ceat  a  athar  p.  40,  8. 


cét 


421 


cethramad 


2.  cét  N.  Hundert;  centum 
Z^.  306.  —  Sg.  Nom.  cet  m-bo 
TE.  10,  13;  14;  Lg.  18,  22;  cet  unga 
d'or  TE.  10,  13;  d'étach  15;  cach 
mil  17;  Gen.  di  chlaind  chéit  rig 
SP.  V  11;  ÄCC  tindben  cét  SC.  31,  3 
{vgl.  18,  5);  caüaid  cét  salm  Hy.  2,  30 
(i.  di  chaicait);  Pl.  Nom.  tri  cliét 
de  Ultaib  Lg.  16;  ScI^I.  5;  SC.  33,  20; 
Gen.  tricha  cét  Lg.  16;  SC.  38,  s; 
tri  fichit  cét  ScM.  2.  —  Compos. 
cor  bat  cétach  cet-blíadnach  ar 
bélaib  óc  n-Ulad  FB.  59;  62. 

3.  cét-  der  erste  (nur  als  erstes 
Glied  von  Compos.);  primus  Z^.  307; 
vql.  cétne.  —  i  cét-aidchi  Hy.  2,  64; 
FB.  81;  in  chet-bliadhain  TE.  2  Eg.\ 
fri  cet-chesad  FA.  15;  fri  cét-glífit 
FA.  15:  don  chét-gabail  ScM.  1; 
do  chét-gasciud  14;  cet-imtliúsa 
FA.  21;  in  cét-lá  TE.  13  Eg.;  do 
ehét-mic  ScM.  12;  fo  chét-óir,  a 
chét-óir  s.  ór;  cét-scel  FA.  32;  don 
ch  et- tadall  /S'cüf.  1;  ar  chetus  SC.  42, 
für  cét-tús. 

ceta  Adv.  zuerst;  primum  Z^. 
614.  ^  is  dam-sa  ceta  gebthar 
SC.  4;   corop  si  ceta  the  FB.  62. 

1.  cétach  hundertfältig;  céu- 
dach  centuple  O'B.  —  Sg.  Nom. 
cor  bat  cétach  cetblíadnach  FB. 
59;  62. 

2.  cétach  F.  Mantel.  —  Sg. 
Acc.  cétaig  Tir.  6. 

cét-aicce  p.  142,  15,  vgl.  aice  i. 
aite  no  altrum  CDav.  p.  53. 

cét-áin,  -6in  Mittwoch,  wört- 
lich primum  jejunium  Z^.  308.. 

cétal  s.  cétol. 

cet-am  Mai,  Gen.  cetaman  Z'^. 
308;  drucht  cétamuin  „dewdrops 
of  May"  Stokes,  Bev.  Celt.  III 
p.  177. 

cét-amus  zuerst,  erstens;  cct- 
mus  primum  {primo  impetu)  Z'^.  308 ; 
ceadamus  ih  the  first  place  CDon. 
Gramm,  p.  266.  —  Concho&ar  ann 
ceiamus  ina  charpwi  CC.  1  Eg.; 
chetumus  ScM.  11. 

cét-baid  Sinn;  sensus,  quasi 
primum  tivat  Z^.  308;  cetfatei  i. 
comairle  O'Dav.  p.  69;  vgl.  ho  ru 
deda  ind  feúil  forsnaib  cnamaib 
citabiat  iarum  in  cnamai  in  fo- 


chaid  postquam  defecit  caro  in 
ossihus,  sentiunt  postea  ossa  tribu- 
lationem  311.  22<i.  —  PI.  Dat.  cusna 
cétfadaib  p.  170,  19  (usque  ad  sen- 
sus carnis  17). 

céte  MarTit;  céide  market  or 
fair  O'B.;  ceiti  i.  aonach  O'Dav. 
p.  66.  —  PI.  Nom.  cluchi  ocus 
Ceti  SC.  1. 

cethar-aird  {Sg.)  die  vier 
Ecken.  —  Dat.  hi  cethar-aird 
Ulad  SC.  40. 

cetharardide  viereckig.  — 
Nom.  ind  long  cethararddidi  FA.  2. 

cetharde  jV.  Vierheit  von  Sachen 
Z*.  313,  vgl.  cethrar.     . 

cethardu  FB.  49;  p.  310,  ig? 

cethardúalach  v ier flechtig.  — 
Sq.  Nom.  fighe  chethurdhúaluch 
TE.  3  Eg. 

cethar-ruinn  TE.  9  Eg.  Vier- 
theilung? 

cethar-slige  {Sg.)  die  vier  We- 
ge. —  Sg.  Gen.  hi  Commur  cethar- 
sliged  FB.  36. 

cethar-trel)  {Sg.)  die  vier 
Stämme.  —  Sg.  Gen.  Cothraigc 
cethar-trebe  Hy.  2,  6;  Dat.  do 
cethar-treb  p.  17,  33. 

1.  cethir  J/.,  cetheóirF.,  cetliir 
{asp.)  N.  vier;  quattuor  Z'^.  303; 
im  Mittelirischen  erscheint  eine 
Form  cethri  für  alle  Casiis  und 
Genera.  —  Nom.  cethri  suanimain 
FA.  2;  srotha  30;  cetri  heoin  oir 
TE.  3  Eg.;  cetra  coecait  SC.  45,  13 
(ceitri  H.);  ceithri  céd  hoc  quatri- 
centum  Ir.  Gl.  775;  Gen.  cussin 
mórdail  sin  cethri  cóiced  n-Erend 
SC.  21;  na  cethri  coloman  FA.  7; 
Dat.  oc  cethri  oUchoecedaib  SC.  21 ; 
do  cethri  drudib  23;  co  cethri  co- 
lomnaib  FA.  7;  p.  191,  12;  Acc. 
N.  ceithir  aumand  p.  17,  34. 

2.  cetMr  Vier füssler,  Vieh; 
quadrupes,  pecus  Z'^.  403.  —  PI. 
Nom.  CO  ro  orta  a  cethrai  TE.SLU. ; 
Gen.  aurlabrai  na  cethrse  SC.  2; 
Acc.  for  cethra  Lg.  11. 

cét-muinter  Gatte;  prima  fa- 
milia  i.  e.  conjunx  Z'^.  308  [Sench. 
Mar).  —  Sg.  Nom.  TE.  13  (céímuir 
in  Eg.  eine  Abkürzung). 

cethraniad  der  vierte;  quartus 


cethrar 


422 


cíall 


Z^.  309.  —  Gen.  inotachta  in  che- 
tramad  nime  FA.  17;  Acc.  cosin 
cetramad  n-dorus  FA.  17  {om.  n 
LBr.)\  in  cethrumad  den  vierten 
Theil  p.  21,  1. 

cethrar  Vierheit  von  Perso- 
nen, die  vier  {vgl.  cetharde); 
quattuor   viri,    quaternio   Z'^.  313. 

—  Nom.  p.  17,  32;  Gen.  mog  ceth- 
rair  25;  taisech  cethrair  hie  quad- 
rumvir  Ir.  Gl.  400 ;  Dat.  don  ceth- 
rur  p.  17,  27;  35;  PI.  Gen.  athair 
tri  cethrur  Hy.  1,  9. 

cétna  1.  {vorausgehend)  der  er- 
ste, 2.  {nachfolgend)  derselbe; 
cétne  primus;  idem  Z'^.  308;  vgl. 
cét.  —  Sg.  Nom.  1)  cucainn  cetna 
thanacais  zu  uns  kamst  du  zuerst 
ScM.  14;  inti  dib  cetna  ragad  issa 
tech  FB.  20;  21;  43;  cetna  thogairt 
Hy.  5,  25;  p.  40,  11;  FA.  4;  21; 
SC.  36;  2)  in  fer  cetnEe  TE.  13  LU.; 
Gen.  2)  in  chon  cetna  ScM.  1 ;  in 
tire  cetna  FA.  4;  Dat.  2)  issind 
fergort  chétna  FB.  39;  40;  p.  39,  21 ; 
issin  chetna  fuitherbe  FB.  20;  ón 
mud  chetna  FB.  39;  Acc.  2)  in  n-gai 
cetna  ScM.  10;  11;  TE.  12  Fg.- 
13  LU.;  SC.  12;  i^5.  39;  in  n-athaig 
cétnse  p.  131,  2;  cetna  jPJ^.  22; 
cosin  corp  cetna  FA.  31;  a  chom- 
méit  cetna  ebensoviel  ScM.  2;  fó 
a  n-innas  cetna  FB.  18;  60;  SG.  16; 
fón  CMma  cetna  FA.  32 ;  co  n-epert 
a  cetna  idem  FB.  14;  co  riacÄi  a 
dirgi .  .  inna  cetna  FB.  28. 

cétol,  cétal,  cétul  N.  Gesang. 

—  Gen.  son  in  cetail  Hy.  2,  62 
(i.  in  chiuil);  Dat.  oc  class-chétol 
FA.  10  (clais-ceiul  LBr.);  Acc. 
canait . .  clas-chetol  FA.  31  (clais- 
cetul  LBr.);  PI.  Nom.  cétla  Hy.  6, 11; 
Dat.  Í  cétíaib  Gl.  zu  Hy.  6,  11. 

teingnü  M.  Erlaubniss geben, 
Erlaubniss,  von  1.  cét.  —  Acc. 
cen  chetugud  dó  J)ubthach  p.  40,  8. 

cetus  s.  3.  cét  und  tiis.  —  ar 
chetus  SC.  42. 

1.  cia  Pron.  interrog.  indecl. 
wer,  was;  quis,  quid  Z^.  355; 
vgl.  ce,  ci.  —  cia-so  thii  wer  bist 
du  TE.  13  LU.]  cia  so  tver  ist  das 
ScM.  12;  13;  cia  and  so  11;  cia 
fil    alla   iver   ist   da  FB.  84;    cia 


rannas  dúib  ScM.  15;  diis  cia  dib 
no  thogad  19;  co  fiastais  . .  cia  dia 
tibertais  rigi  SC.  22;  FB.  38;  ni 
con  fess  cia  0  tucad  ScM.  3,  la; 
N.  cia  th'ainm-siu  wie  ist  dein 
Name  TE.  13  JLÍ7.;  cia  deilm  Lg.  2; 
cia  fo  brú  Lg.  3  (cid  Eg.);  ni  fe- 
tatar,  cia  deochaid  no  can  don  luid 
wohin  er  ging  SC.  12;  FB.  87. 

2.  cia  Pron.  indef.  indecl.  iver 
auch,  was  auch.  —  cumma  cia 
thoetsat  immi  ScM.  3,  le;  cia  beith, 
no  CO  bia-so  fo  mebail  was  auch 
sein  mag  Lg.  10;  cia  tiasam  wohin 
wir  auch  gehen  Hy.  1,  2  (i.  ce  pé 
leth  tiasam). 

3.  cia  Conj.  wenn  auch,  ob- 
gleich; quamvis,  quamquam,  etsi 
Z^.  710.  —  Mit  Conjunctiv:  ciat- 
berat  araili  libair  obwohl  andere 
Bücher  berichten  FB.  77;  cia  nos 
baigea  .  .  im  gnim  . . ,  bés  ni  lim 
lamathair  SC.  40;  41;  cia  beit 
SC.  45,  18.  —  Mit  Temp.  secund.: 
cia  beth  nech  bas  chalmu  and  . .  ni 
fil  ro  sia  lin  comram  friss  wenn 
auch  einer  als  der  tapferste  hier 
wäre  FB.  89;  cia  no  trialltá  SC. 
41;  42;  cia  no  betis  .  .  immond 
wenn  auch  um  uns  wären  FB.  52; 
Lg.  18,  33;  cíamtís  déra  fola  FA.  34 
{für  cia  no  betis) ;  cia  thíastaís  . . 
is  duit-siu  dobermais  wenn  auch 
Jcämen  .  .  ,  dir  würden  tvir  geben 
FB.  61.  —  Mit  Indic:  ciar  bo 
mór  obwohl  gross  war  FB.  19;  82 
{vgl.  cer  bo  mór  FB.  10);  cia  rus 
lui  ScM.  22,  7. 

4.  cia  Oss.  II 9,  ciach  FB.SQs.  ce6. 
ciall  F.   Verstand,   Sinn;  in- 

tellectus  Z'^.  241.  —  Nom.  ciall  De 
Hy.  7,  28;  maraid  do  chiall  cech 
sliiag  seim  SC.  45,  is;  Gen.  ar 
febas  do  chrotha  ocus  do  ceille 
FB.  17;  Dat.  ni  dam  buidhech 
dom  cheill  fein  TE.  Ó,  23;  conos 
tanic  trell  dia  ceill  SC.  48;  co  ceill 
ocus  cond  42;  cu  n-dron-chéill  SP.  II 8; 
ohne  Praep.  instrumental:  ar  is 
mése  crúth  chéill  chongraimmim 
FB.  23 ;  cotom  gaba-sa  chéim  cruth 
cheill  congraimmim  24;  cotngabtus 
cruth  ceill  30;  Acc.  0  ro  gab  . .  ceill 
for  anad  FA.  31;  in  tan  ron  gab 


423 


cid 


céill  for  écaib  TE.  8  Eg.;  focherd 
mo  cheill  Lg.  17,  51  Xc. ;  rit  chell 
n-glicc  TE.  10,  5-,  PI.  Nom.  dáig 
at  bsétha  cialla  ban  SC.  45,  19.  — 
Compos.  mná córi ciall-mathi SC. 40. 
cian  tceit,  entfernt,  lang; 
nltra,  remottis  Z^.  17,  longum  234. 

—  Sg.  Nom.  ré  nach  cian  etarro 
Fä.  6  (re  m-bic  LBr.);  is  cian 
doreiacht  Emain  Hy.  2,  43;  is  cian 
bus  cuman  TE.  9,  is;  cian  bad 
chuman  in  ogom  Oss.  I  14;  ni  bo 
chian  . .  co  n-accatar  SC.  7 ;  FB. 
39;  40;  89;  TE.  12  Eg.:  ni  cian 
úait  atá  is  taig  it  farrad  Lg.  7;  cid 
cian  gairit  no  beth  ri  hErinn  ein 
mnai  TE.  2  Eg.,  vgl.  cid  cian  cid 
gair  sice  longum  est  sive  breveWb.  3«; 
Dat.  i  céin  ocus  i  n-ocus  Hy.  7,  4o; 
i  céin  in  remoto  Wh.  23^ ;  a  g-céin 
afar,  far  off  O'Don.  Gramm,  p.  263; 
0  chéin  SC.  44;  di  chéin  ex  lon- 
ginquo,  dtidum  Wb.  6d;  Acc.  [ad- 
verhiell)  cid  féchazsiu  . .  cian  úait 
TE.  6  Eg. ;  ro  clos  cian  son  a  garma 
Hy.  2,  16;  no  beth  illige  lan-chian 
SC.  29,  13 ;  ro  marMstar  in  dair  sin 
CO  cian  d'aimseru  „for  a  very  many 
ages"  TJiree  3IIr.  Hom.  p.  112,  1; 
Fl.  Dat.  0  chianaib  seit  lange, 
längst  TE.  10  LU.-  p.  132,  11; 
CC.  B.Eg.;  SC.  33,  33;  FB.  43; 
Acc.  ro  bói  i  n-essid  fris  i  ciana 
Lg.  14  (fri  ciano  Lg.  14  Eg.);  batár 
fri  ciana  móir  oca  sin  SC.  8  {iri 
re  cianai  H.)\  is  garg  fri  ciana 
cocrich  SC  31,  11.  —  Vgl.  1.  céin. 

cíar  „darh  broion,   Uack"  O'R. 

—  PI.  Acc.  F.  fri  ialla  ciara  Hy.  5,  91 
(i.  fri  demna  i.  elta  duba  demoniorum). 

ciarsech  merula  Ir.  Gl.  200. 

ciasu  s.  eesn. 

eich  die  Brustwarze,  die 
10 eibliche  Brust;  mamma  Ir. 
Gl.  100.  —  Sg.  Dat.  di  chich  a 
mathar  p.  142,  is;  PI.  Dat.  dona 
cichib  mammillas  Gild.  Lor.  6rZ.  203; 
for  a  ciguib  fodein  suis  mammillis 
Corm.  Transl.  p.  22;  Du.  Acc.  da 
eich  cacha  óenmná  FB.  6. 

cichin  mammilla  Ir.  Gl.  101. 

cichis  s.  cum. 

cichurda  FB.  91,  vgl.  ciocardha 
grcedy,  ravenous  O'M.? 


1.  cid  Pron.  interrog.  was;  quid 
Z^.  356;  vgl.  1.  ced.  —  cid  thicc 
rit  was  widerfuhr  dir  TE.  9  Eg.] 
9,  1;  12  LU.;  13;  SC.  35;  cid  do- 
bérad  a  mac  do  chomram  frim-sa 
ScM.  10;  12;  13;  16;  SC.  10;  cid 
in  sin  SC.  39;  „cid  ón"  ol  si  „cia 
hainm-siu  hir,  cid  rot  iarfaigedh?" 
TE.  13  Fg.;  cid  no  tái  Lg.  10;  18, 1; 
cesc  .  .  cid  fód  ruair  lat-su  .  .  mo 
dimiad  SC.  41 ;  ar  nád  fitíV . .  cid 
fom   chriol  brond  becestar  Lg.  3; 

FA.  8;  dobretha  rogii  doib,  cid  biad 
no  ragad  dia  n-echaib  tvas  für 
Nahrung  FB.  63;  cid  as  mo  mis- 
cais  lat  atchi  Lg.  19;  cid  dogena 
franz.  qu'est  ce  que  tu  feras  SC.  16 ; 

FB.  6;  cid  fri  mnai  atbertha-su 
ScM.  3,  7;  cid  dia  tudchaibair  wozu 
seid  ihr  geTiommen  FB.  66;  cid  dia 
m-bói  longes  mac  n-Usnig  woher 
kam  Lg.  1;  TE.  10  LU.;  SC.  32; 
cid  dia  m-bá  don  gillu  FB.  38; 
CO  festar  cid  diatá  a  n-deilm-sea 
Lg.  1;   cid   dia  rabi  FB.  56;   cesc 

. .  cid  ar  na  leicfideá  dam-sa  SC.  42;  ^^ 
p.  144,  17;  cid  dait-siu . .  nád  bod|B 
latt  curathmir  Emna  Macha  do  grés 
FB.  10;  68,  25;  cid  do  22;  was 
=  tvaruni:  cid  nab  sin  Fedelm-sa 
. .  cichsed  ria  cach  mnai  ivarum  soll 
dies  nicht  F.  sein,  die  voi'  jeder 
Frau  eintritt  FB.  22;  23;  TE.  ^  Fg.; 
cid  na  tabraid  ivarum  gebt  ihr  nicht 
FB.  72;  p.  144,  17. 

2.  cid  Pron.  indef.  ivas  auch. 
—  cid  he  mo  dán  was  auch  meine 
Kunst  sein  mag  FB.  92. 

3.  cid  Conj.  tvie  .  .  auch,  vgl. 
2.  cid;  etiamsi,  quamvis  Z'^.  711. — 
cid  mór  . .  ocus  cid  adbul  in  taitnem 
. .  is  aidbliu  fo  mile  .  .  wie  gross 
und  icie  geioaltig  auch  der  Glanz 
. .  ist,  tausendmal  getcaltiger  ist .  . 
FA.  7;  Lg.  17,  1;  9;  17;  cid  mewic 
imthigi  in  sid  SC.  29,  1;  FB.  18; 
cid  truag  ivie  traurig  auch  Oss.  II  7; 
cid  ingnad  lat  SC.  44,  4;  cid  acht 
SC.  44,  6;  Gl.  zu  Hy.  4,  44;  Lg.  1 7,  34. 

4.  cid  Conj.  auch,  nicht  ver- 
schieden von  3.  cid;  etiam,  quin 
etiam  Z^.  711.  —  ni  f urecht  cid 
óen  screpul  ne  unum  quidem  scru- 
pulum  Hy.  5,  so;  cona  facbatis  cid 


V    • 


424 


cír-dub 


luisni  hi  talmuin  and  CC.  1  Eg.-^ 
nír  thúargaibset  cid  co  tisad  gséth 
etorro  ocus  talmain  FB.  26;  cid 
indiu  bad  am  slán-sa,  mád  áil  dait- 
siu  noch  heute  würde  ich  gesund 
sein,  wenn  es  dir  beliebte  TE.  10  LU.\, 
cid  iar  tain  später  noch  Lg.  5,  5;  ii; 
bá  cMmung  dan  cid  ar  indus  CC. 
3  LU.'i  —  cid  .  .  cid  sive  .  .  sive 
Z^.  712;  cid  ferr  cid  messu  SC.  38,  3; 
zu  lesen  cid  cian  cid  gairit  TE.  2  Eg., 
vgl.  cid  cian  cid  gair  Gl.  zu  quanto 
tempore  Wb.  3c  {Z^.  712);  i.  cid 
fossidecht  i.  cid  forimtecht  Glossen 
zu  iiir  foss  no  utmaille  Hy.  1,  3. 

cum  ich  weine,  ivehTclage.  — 
Praes.  Sg.  3  ciid  in  ben  L  U.  p.  133^,  g; 
PI.  3  amaZ  na  hi  nád  chiat  Gl.  zu 
tamquam  non  flentes  Wb.  lO^  {Z''^. 
741).  —  Praes.  sec.  PI.  3  a,mal  ni 
cetis  tamquam  non  flerent  Wb.  10^ 
(Z\  740).  —  Perf.  Sg.  3  eich  in  ben 
LU.  p.  1331),  12;  ni  cichis  p.  309, 11; 
FB.  24  Eg.  {vgl.  jedoch  unter  ces). 

—  Inf.  cái. 

cilicc=  lat.  cilicium  Haardeeice 
Hy.  4,  11  Gl.  i.  hi  pennait,  quia 
cilicium  nomen  vestis  quae  fit  de 
finnaib  gabur  vel  chamaill). 

cimb,  cim  Tribut,  Silber;  i. 
airget  O'Dav.  p.  62;  i.  airged  i.  don 
argad  dobertha  a  eis  do  t'omorib 
atrolli  a  ainmniugud,  cim  tra  ainm 
do  cach  eis  0  sin  hille  ce  päd  do 
argad  ba  hainm  prius  Corm.  p.  12; 
i.  eis  FB.  68,  17. 

cimMd  M.  Gefangner;  capti- 
vus  Z'^.  233;  nach  Stokes  Corm. 
Transl.  p.  39  von  cimb.  —  Sg.  Gen. 
cimmeda  Hy.  5,  2. 

ein  Schuld;   delietum  Z^.  255. 

—  Sg.  Nom.  bec  in  ein  ScM.  21,  s; 
ni  mó  . .  a  ein  frib  . .  indás  na  tuc- 
said  liadib  FB.  73;  Gen.  din  chu- 
tritmma  ehinad  FA.  16;  Dat.  it 
chinaid  Lg.  10;  it  chin  5,  17;  Acc. 
frisin  ein  sin  contra  hoc  scelus 
Wb.  9t;  tré  chin  drochmna  Lg.  13; 
tria  chin  m-ban  FB.  29. 

eindas  s.  ciunas. 

cinél  s.  cenél. 

cing  M.  Kämpfer;  i.  calma 
CDav.  p.  65.  —  Sg.  Acc.  lasin 
cingid  baige  Fei.  Sept.  13. 


ciiigim  I  ich  gehe,  schreite 
einher.  —  Praes.  Sg.  3  cingid 
dar  firu  SC  37,  17;  zu  lesen  cingid 
FB.  52  Eg.  13?  rel.  cinges  ria  cach 
Isech  FB.  23;  PI.  3  na  conaire 
cengait  FA.  15  (i.  tiagait);  cen- 
gait . .  taris  17 ;  rel.  cengtai  Emain 
Lg.  17,  2.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  ria  n- 
andrib . .  Ulad  no  chinged  FB.  68, 28; 
no  cinged  FB.  88.  —  Praet.  Sg.  3 
cingthiseom  FB. S8  {vgl.Wi.  Gramm. 
§  309).  —  Bed.  S-fut.  sec.  Sg.  3  cid 
nabb  sin  Lendabair-se  . .  cichsed  ria 
cach  mnäi  hi  tech  n'g  FB.  23;  22. 

—  Inf.  céim.   —   Vgl.  do-chingim. 
cinim   III    ich   entspringe;   I 

descend  O'Don.  Suppl.  —  S-praet. 
Sg.  1  einsiu  di  churp  rig  sceó  rignai 
FB.  22 ;  3  ferr  cinis  Hy.  5,  d  (i.  is 
ferr  ro  genair). 
einlud  M.  Geschlecht,  Stamm. 

—  Sg.  Gen.  in  chiniuda  dóenna 
FA.  15  (chinedu  LBr.). 

cinnas  aus  ee  indas  qui  oder 
qualis  Status  {Z^.  357),  tvas  ist 
die  Beschaffenheit  {mit  Gen.),  wie; 
cionnus  how  O'Don.  Gramm,  p.  266. 

—  cinnas  cennaig  sin  worin  besteht 
dieser  Handel  FB.  76;  cinnas  rainn- 
fither  in  mucc  wie  soll  das  Schwein 
getheilt  werden  ScM.  6;  FB.  53; 
is  dolig  a  fiss  cinnas  forcíémuacair 

FA.  12;  cinnas  sin  SC.  33;  dús 
cinnas  doragad  FB.  8;  cinnas  fir 
lib  ScM.  7;  cinnus  atai  iudusa  a 
cach  deit  TE.  7  Eg.  . 

cinnim  III  ich  bestimme.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  chind  p.  39,  3.  — 
Inf  cinniud  definitio  Z'^.  802. 

cinnit  glend  SC.  30,  4  „which 
sweep  the  Valleys''  (?)  O'C. 

cinta,  cionta  guilt,  crime  CB. 
Dazu  hi  cinta  ind  fergoirt  do  milliud 

FB.  38?    Vgl.  ein. 

eir  F.  Kamm;  pecten  Z^.  21.  — 
Nom.  cir  chuirreil  aircit  TE.  3  Eg. 

eireul  ==  circttZws;  i.  a  circulo 
Corm.p.  10.  —  Sg.  Nom.  circuU  tenti- 
de ,  .imón  tir  sin  FA.  5  (circill  LBr.). 

eir-dub  kohlschwarz,  , Jetblack" 
Stokes,  zu  ciar?  —  Sg.  Nom.  Lg. 
18,  u;  FB.  27;  50;  p.  310,  22; 
PI  Dat.  illathachaib  cirdubaib 
FA.  26. 


425 


clár-ainech 


círmaire  Kammmacher  FA.'i^ 

{j,clothmakers"  Stokes). 

eis  =  census  i^Ebel,  Beitr.  II 142), 
Abgabe;  fiscus,  vectigal  Z^.  21;  Gl, 
zu  cim  FB.  G8,  17.  —  PI  Nom. 
CO  fessta  a  ciso  ocus  a  m-besu  lais 
TE.  2  Eg.\  Gen.  fri  commus  a 
m-besa  ocus  a  cisa  doib  ibid.  LU.; 
Acc.  ar  coUa  císu  Hxj.  4,  5  (i.  cisa 
ar  colla  i.  peccata). 

císal  Teufel;  cisél  Satan  O'B. 
Vgl.  Z\  1004.  —  Sg.  Acc.  lotar 
huili  la  cisal  Hy.  2,  37  (i.  la  ail 
inchis  i.  la  demon,  ail  side  ar  a 
dure). 

eiunius  Band,  s.  corrthair. 

coudot  chiúrthi  SC.  28,  8?  Vgl. 
fobithiu  arachiurat  Gl.  zu  contur- 
battir  tanis  cujríditatibus  Ml.  59^. 

clad  Graben  CC.  2  LU. 

claidbech  M.  Mann  mit  einem 
S chic  er  t. —  PI.  Gen.  ochtítr  claid- 
bech FB.  7. 

claideb  M.  Schwert.  —  Sg. 
Notn.  claideb  órduirn  Lg.  18,  25; 
p.  310,  38;  russi  SC.  37,  15;  mo 
chlaidiub  Gl.  zu  mo  genum  Oss.  III 2 
(cladhiomh  Ed.),  vgl.  ibid.  8;  Gen. 
do  gin  chlaidib  Lg.  15;  Dat.  do 
chlaidiub  ScM.  12;  taithbeim  dia 
claidiub  SC.  ü;  for  a  cl^diub  SC.  24; 
CO  claidib  Hy.  5,  91;  fiad  a  chlaidib 
thana  deirg  SC.  31,  5;  Ace.  claideb 
FB.  67;  atetha  a  claideb  do  imbert 
fwrri  SC.  5;  Labraid  Luath  lam  ar 
claideb  SC.  17;  claidem  18;  PI. 
NoTii.  claidib  SC.  2;  a  claidib  for 
a  sliastaib  SC.  2;  nochta  na  lámaib 
FB.  13;  Gen.  imberta  claideb  n- 
derg  SC.  19,  4;  Dat.  cusna  claid- 
bib  nochtaib  FB.  74  (cloidmib  Eg.): 
Acc.  doberat  a  claidbi  ina  trúallib 
FB.  75;  15. 

claidim  ich  grabe,  unter- 
grabe, wühle  auf.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  no  chlaided  na  muru  FB.  70 
[er  unterwühlte?  vgl.  rocechladatar 
Gl.  zu  suffoderunt,  altaria  tua, 
Wh.  5»,  zu  fo-chlaidim?).  —  Fut. 
PI.  3  con  clasat  O'Dav.  p.  64  das. 
—  Pass.  Conj.  oder  Imper.  Sg.  3 
cladar  a  fert  iarom,  sátir  a  lia, 
scribthair  a  ainm  n-ogaim,  agair  a 
gubse  LU.  p.  69a,  35.  —  ji\it.  Sg.  3 


classirtT  TE.  8  Eg.'i  Fut.  sec.  cor 
clasta  a  fert  ibid.  LU.  —  Praet.  Sg.3 
in  tan  ro  das  a  feart  FC.  p.  28 ;  aber 
ro  claided  Nenn.  1  LU.  —  Part. 
claissi  defossi  Ml.  24c.  —  Inf.  at- 
cierasu  torcc  ic  claide  in  talman 
„thou  teilt  see  a  boar  uprooting 
the  earth"  Tliree  Mir.  Hom.p.  12, 22, 
-^  Vgl.  class. 

a  Claim  FB.  43  lies  a  cláiw,  zu 
cláen,  clóen? 

claime  F.  Scabies  Corm.  Transl. 
p.  89  garb. 

cláiu  s.  clóen. 

claiss  =  Zaí.  classis,  Chor;  a 
classe  Corm.  Transl.  p.3ö;  daneben 
auch  die  Form  class.  —  Sg.  Gen. 
tri  mile   cheól .  .  cecha    óen-claisse 

FA.  10,  classach  LBr.;  Dat.  nos 
gaibtis  for  clais  Gl.  zu  dicebant 
psalmos  Ml.  2^,  7;  Du.  Acc.  eter 
cach  da  claiss  FA.  13,  clasaig  LBr. 
—  Comp  OS.  clais-  FA.  7,  class- 
chetol  10,  31  (clais-  LBr.)  Chor- 
gesang. 

clam  aussätzig.  —  Sg.  Nom. 
in  clam  Hy.  5,  49  {leprosus  S.  44); 
Acc.  lia  clam  52;  PI.  Acc.  la  clamu 
Gl.  zu  la  truscu  2,  34. 

elaud  F.  Nachkommenschaft, 
Geschlecht,  Clan;  progenies  Z^. 
241.  —  Nom.  ciand  na  cinél  TE.  13 
Eg.\  Gen.  buuad  mo  chlainde  origo 
generis  mei  Wb.  5»;  ar  aine  ocus 
calmatus  mo  chlnmni  p.  142,  7? 
Dat.  di  chlaind  chéit  rig  SP.  V  14; 
dim  chlaind  comceneoil  FB.  22;  Acc. 
na  fetar  claind  no  cenél  do  TE. 
13  LU.;  ni  ruc  . .  claind  d'Eochaiá 
..acht  mad  óeningin  TE.  20;  PI. 
Gen.  luithe  cland  SC.  15;  ScM:21,43? 
Dat.  di  chlandaib  Cualann  SP.  V  lo; 
Acc.  forsna  clanna  Hy.  1,  54. 

dar  Tafel,  Brett;  tabula  Ir. 
Gl.  67;  cl3LB.r  tabula  ZK  17.  —  Sg. 
Nom.  dar  findruine  TBE.  p.  140 
s.  unter  au ;  fian-chlar  Lg.  17, 14  {vgl. 
fian-fidchell) ;  Dat.  meitigthiV  dar 
fichille  grösser  als  ein  Schachbrett 

FB.  37  Eg.  —  Com2),  clárchiste, 
-lestar  Nenn.  Í  LU.  flache  Kiste? 

clár-ainech  Gl.  natus  cum  tabu- 
lata  fade  i.  sine  oculis  et  naribus, 
vgl.  Stokes,  Goid^.  p.  144.  —  Acc. 


class 


426 


'cletíne 


in  clarainech  Hy.  5,  da;  clarenech 
j).  43,  21. 

class  i.  tochailt  {Graben)  O'Dav. 
p.  64.  Vgl.  cusna  classaib  dromma 
cum  scapulis  Gild.  Lor.  Gl.  160 
{„with  the  trenches  of  the  hack'^)  im 
claiss  a  chúlad  LU.  p.  81»,  12;  das 
guail  sturna  (?)  Ir.  Gl.  273  {„the 
place  on  which  charcoal  was  made"). 

class,  classacli  s.  claiss. 

clé  links;  sinister  Ir.  Gl.  387; 
Corm.  Transl.  p.  49,  daselbst  auch 
clé  i.  claon  {obliquus)  O'Clery.  — 
Sg.  Dat.  F.  ina  láim  chlí  FB.  91 ; 
na  leth  chli  SC.  33,  10. 

clechtaim  II  ich  pflege,  übe 
aus;  „lamwont" Stokes,  ThreeMIr. 
Hom.  Index.  —  Praes.  PI.  3  amaZ 
clechtait  ut  soleant  Gild.  Lor.  Gl.  81; 
Conj.  8g.  3  nad  clechta  . .  do  imluad 
ar  mési  FB.  35.  —  Vgl.  con-clechtaim. 

cleith  Inf.  von  celim;  Verheh- 
len, Verbergen;  celatio  Z^.  799. 
—  Dat.  is  ceim  i  cleith  SC.  45,  26 
{im  Verborgnen?)]  fo  chleith.  prively 
O'Don.  Gramm,  p.  267;  fo  chlith 
Lg.  12;  fót  clith  SC.  41  heimlich 
vor  dir?  Acc.  cen  cleth  m-bratha 
ScM.  22, 4?  vgl.  cen  clith  Lg.  18, 35  Lc. 

clerech  ==  Zai.  clericus.  —  PI. 
Nom.  clerich  hErenn  Hy.  2,  61; 
Gen.  i  comthinoltaib  lach  ocus  cle- 
rech  FA.  31.      . 

cless  {älter  clius?)  M.  Kunst- 
stück, Waffenspiel,  Helden- 
that;  „a  feat".  Die  ausseror- 
dentlichen Kunststücke  Cuchulinn's 
werden  FB.  24  und  30  aufgezählt, 
ferner  LU.  p.  73a  {TBC),  p.  113^,  29 
,  (Siab.  Concul.),  p.  125^,  1  {Tog.  Bru. 
Daderg.),  vgl.  0^  Curry,  On  the  Mann. 
II  372,  CBeirne  Crowe,  Siab.  Charp. 
p.  432.  Hier  folgt  eine  Liste  der 
Namen:  des  for  analaib  FB.  30; 
LU.  p.  73a;  p,  125I),  3;  bai  brasi; 
beim  CO  fomus,  v.  l.  co  commus; 
bruth  n-gene  oder  gerne;  des  cait; 
carpat  serda;  des  cletenach,  vgl. 
cletiue;  cor  n-deled;  des  cúair; 
cless  daire;  dall-chles  n-eoin;  des 
dond;  dirgiiid  crette  for  a  rind; 
dréim  fri  fogaist;  cless  n-eóin; 
fsebur-chles ;  fsen-chless;  filliud  er- 
red  nair;  fonaidm  niath  náir  {v.  l. 


fornaidm),  fonaidmmad  for  rindib 
sieg;  foram-chless ;  gai  bolga;  ich 
n-erred;  leim  dar  ueim;  cless  nón- 
bair  {v.l.  niad  nonbair);  othar-chless; 
roth-chless;  nói  scena  clis;  siabur- 
chles;  sian  curad;  tairm-des;  táith- 
béim;  torand-chles;  ubull-chles.  — 
Nom.  des  ocus  cluchi  FB.  32;  51; 
Gen.  oc  cur  in  roth-clessa  FB.  64; 
Dat.  ocon  cliss  LU.  p.  121^,  22;  23; 
agan  clis  FB.  43  Fg.;  Acc.  cless 
FB.  24;  30;  ferr  c&ch  cless  FB.  32; 
PI.  Nom.  foraithmenatar-som  a  fo- 
ram-cliss  FB.  86;  87;  nói  n-úbla 
clis  U.S.W.  J7'J5,42?  Gen.  immad  cless 
p.  310,  42;  Dat.  oc  na  clessaib2'^B.43. 
clessach  reich  an  Kunststücken. 

—  Sg.  Nom.  in  gilla  clesach  sin 
FB.  31. 

clesslm  ich  mache  Kunst- 
stücke, spiele.  —  Praes.  PI.  3  ós 
clesit  for  a  anóil  SC.  37,  7.  —  Praes. 
sec.  PI.  3  no  clistis  errid  Ulad  ior 
súanemnaib  tarsnuon  dorus  diarailiu 
isin  tig  i  n-Emain  LU.  p.  121'',  11. 

—  Vgl.  ar-chlissim. 
clessamiiach      M.      Gaukler, 

Jongleur.  —  PI.  Nom.  agat  cle- 
samnaig  SC.  3. 

clessamuaclit  Gauklerkunst. — 
<%.(Te«.búaidclessamnachtas.búaid, 

cless-rad  N.  Spielen,  Kunst- 
stücke machen.  —  Dat.  oc  clesrad 
ocus  oc  espai  dona  slogaib  p.  46,  21 
{„playing"  Stokes). 

clete,  cleite  „a  quill,  feather" 
s.  cletine. 

cleth  F.  Balken;  tignum  Ir. 
Gl.  485.  —  Gen.  sesrech  oc  tabairt 
cecha  clethi  FB.  2;  Acc.  cleith  25; 
PI.  Dat.  di  clethaib  ind  rigthige  ibid. 

clethe  mór  no  úasal  O'Dav.p.  71. 

cléthe  Dachbalken,  Dach.  — 
Dat.  oder  Acc.  for  dethe  tige  jp.  131,4; 
Acc.  CO  cleithe  na  heda/si  to  the  rid- 
gepole  ofthe  church  ThreeMIr. Hom. 
p.  66;  0  lár  co  clethi  Corm.  p.  10  clii. 

clethi  p.  142,  7  (mo  chlaini  U.) 
lies  mo  chlamni? 

cletine  M.  Wurfpfeil;  i.  leth- 
foabrach  i.  claidhmine  O'Dav.p.  72; 
On  the  Mann.  II  298.  —  Sg.  Gen. 
do  chuingid  in  cletine  i.  gai  Con- 
culaind  LU.p.  70b,  2;  don  cletiniu  10; 


fó  chlí 


427 


cloor 


Pl.  Nom.  (?)  nói  cletínc  clis  FB.  42 
(cleitin  Eg.).  Vgl.  dess  cletenach 
das  Wurfpfeüspiel  LU.  p.  73*. 

Í6  chií  cbóicid  Chonchobair 
Lg.  4,  15? 

1.  clí  F.  ein  HaiiptbalJcen  des 
Hauses,  auf  dem  der  Dachbalken 
ruhte;  is  balc  oc  lár,  is  coel  oc 
clethe  Corm.  p.  10  clíí.  —  Sg.  Nom. 
amail  atcumaic  in  chlíí  isin  tégdais 
0  lár  CO  cléthi,  sie  din  atcumaic 
airechus  in  gráid  se  dianad  ainm 
clü  Corm.  l.  c. ;  io  chli  SP.  V  3. 

2.  cli  ein  bestimmter  Rang  unter 
den  Dichtern  (file),  On  the  Mann. 
II  171;  clíí  Corm.  p.  10,  vgl.  das 
Citat  unter  1.  cli. 

3.  cli  s.  clé. 

cli  ab   cor  bis  Z^.  18;  vgl.  inar. 
cliath  crates  ZM8\  Ir.  Gl.  126; 
a  hurdle  O'B. 

1.  clith  i.  tinol  O'Dav.  p.  62. 

2.  clith  i.  dluith  no  fir  O'Dav. 
p.  62. 

3.  clith  s.  eleith.  Dazu  wohl 
auch  clith  i.   clúda   O'Dav.  p.  71. 

clithe  s.  celim. 

1.  clithar,  vgl.  „cliothair  shelter, 
recess"  OB.  —  Sg.  Acc.  eter  chli- 
tar  is  diamair  SC.  44,  7  („both  in  the 
court  and  in  the  desert"  0' Curry). 

—  In  Ortsnamen:  hi  Clithar  Fid- 
baidi  FB.  36;  ro  láiset  a  n-ernail 
búair  ocus  braite  seoco  fo  dess  hi 
Clithar  Bó  Ulad  LU.  p.  11\  24. 

2.  clithar  König  Corm.  p.  8 
clithar  sét. 

diu  „fame,  renown"  O'B.  Dazu 
all-chliu  FB.  53? 

clius  SP.  II  6  ältere  Form,  für 
cless. 

cl6  M.  Nagel.  —  Sg.  Gen.  for 
barr  cech  oen-chliii  p.  191,  17;  is; 
Acc.  a  cló  n-argit  FB.  21;  PI.  Nom. 
clói  clavi  SG.  189»;  clúi  tened 
FA.  27;  clóthi  p.  191,  15;  Dat.  co 
clothib  triana  cendaib  FA.  27  LBr.; 
Acc.  na  clu  clavos  Gild.  Lor.  Gl.  153. 

—  Davon  cloaim,  Praet.  Pass.  ro 
cload  crucifixus  est  'Wh.  3b  [Z'^.  all). 

cloc  M.  Glocke;  clocc  Tir.  11. 

—  Sg.  Gen.  at  cluic  galea  Ir.  Gl.  26 
(vgl.  att  tuber  SG.  ei^,;  Dat.  co 
clug  taitnemach  p.  39,  22. 


clocaii  F.  skull  Bev.  Celt.  III 177. 

doch  F.  Stein;  doch  crisdail 
crystallus  Ir.  Gl.  552.  —  Sg.  Nom,. 
p.  21,  2;  Gen.  ail  chloche  Lg.  19; 
for  corthe  cloche  Gl.  zu  Hy.  5,  66; 
Dat.  din  chloich  Hy.  5,  4o ;  Oss.  II  2 ; 
in  t-ogum  lit  fil  isln  chloich  I  13; 
Acc.  cloich  p.  43,  14;  immon  cloich 
Lg.  19  (beim  a  cinn  fri  cloich 
Ml.  30  r.);  ri  cloich  Gl.  zu  ri  ail 
Oss.  III  9;  gaibthi  cloich  .  .  ocus 
doheir  isin  tailm  SC.  7;  gaibid 
cloich  n-aile  ibid.;  PI.  Nom.  clocha 

p.   190,   27. 

eloehän  „cause  w  ay"  Mir.  Hom. 
p.  24. 

clod  „a  clod,  turf  O'B.  —  Sg. 
Acc.  con  tocba  clod  cechtar  a  da 
roth  rocharpait  FB.  34. 

clod  s.  cloim. 

cloensc/iie/",  ungerecht,  böse, 
clóin,  cloen  iniquus,  impius  Z^.  31. 

—  Sg.  Nom.  ba  cloen  SC.  5;  inna 
ráiter  gó  ná  cloen  wo  weder  Falsches 
noch  Böses  gesagt  wird  SC.  34,  í  ; 
Dat.  N.  0  chlóen  vom  Bösen  Hy.  2,  is; 
Voc.  a  cláiw  trúaig  FB.  43?  PI.  Nom. 
serchinnig  cláin  FA.  29;  Gen.  inna 

.cloen  Hy.  2,  59.  —  Compos.  do 
chloendiburgun  ScM.  17. 

clocuaim  II  ich  bin  schief.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  amaZ  ro  clóenad 
a  thech  FB.  25. 

dóene  F.  Schiefe,  Ungerech- 
tigkeit, Bosheit;  iniquitas  Z^.  31. 

—  Nom.  clúine  SC.  5  (claine  H); 
Gen.  ba  sab  indarba  clóeni  Hy.  2,  23. 

in  cloi  deroil  p.  144,  11,  zu  lesen 
cói  (s.  cái)? 

clóim  III  ich  besiege.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  chlói  Ml.  37a ;   Tur.   18. 

—  Pass.  Praes.  Sg.  -3  cloithir 
Ml.  19i>,  3  [imbecillus  involvitur 
iisdem  sane  objectionibus).  —  Inf. 
cura,  fedat  a  clod  {für  cloud)  ut . . 
inimicos  valeant  pi'osternere  Gild. 
Lor.  Gl.  44. 

cloor  Dep.  ich  höre;  audio  Z^. 
502.  —  Conj.  Sg.  3  Dep.  ro  dam 
chloathar  Hy.  1.  ei.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  ro  das  cload  Hy.  5,  53;  co 
cload  a  ec  „tili  he  should  hear  ofhis 
death"  Stokes  Goid.'^  p.  103  LHy.  — 
Praet.  Sg.  3  0  rus  cló . .  fogu/r  in 


ro  chloth 


428 


charpaíí  Three  Mir.  Hom.  p.  52,  30. 

—  Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  chloss  a  hit- 
ge  Ily.  5, 16;  2,  le;  SC.  34,  9;  co  closs 
Lg.  1.  —  Inf.  Nom.  ba  ceol  bind 
a  bith-chlóisi  Lg.  17,  26;  Bat.  iar 
closin  imacallma  na  m-ban  FB.  25; 
iarna  clostin  FA.  23. 

ro  chloth  Hy.  5,  70,  nach  StoJces 
Goid.^  p.  145  als  Praet.  Pass.  zu 
tochlaim  (do-fo-calaim)  I  dig? 

cloth  herühmt.  —  Sg.  Nom. 
diam-sa  coemainech  cloth  bán  Lg. 
5,  2 ;  aingel  cloth  glau  gel  Hg.  6,  21 ; 
digrais  cloth  Hy.  5,  69;  cloth  nell 
Lg.  17,  23;  Dat.  don  cath  Coemgen 
cloth  Hy.  5,  19  (i.  clothach  no  air- 
dirc).  —  Comp  OS.  cloth-amra  FB. 
28;  68,  6;  cloth-riatha  24. 

clothach  herühmt;  Gl.  zu  cloth 
Hy.  5,  19.  —  Sg.  Nom.  molad  Crist 
clothach  labrad  Hy.  5, 101  (i.  airdirc). 

clú  Buhm;  gloria,  fama  Z^.  25. 

—  Nom.  clú  nad  chlithe  SP.  V  8; 
Dat.  ferr  cach  clú  II  3. 

clúaiii  Wiese;  cluaiii  gabála^er- 
hagium  Ir.  Gl.  723;  oft  in  Orts- 
namen, z.  B.  do  Chserthiund  Clúana 
FB.  36. 

clúass  F.  Ohr.  —  Sg.  Nom. 
Hy.  5,  24;  7,  30;  Dat.  in  cech  clu- 
ais  61 ;  im  chluais  Gl.  zu  imm  ó 
Oss.  in  2;  asa  cluais  Gl.  zu  asa  ho  s; 
PI.  Dat.  cluasaib  cluinethar  Lg.  2. 

cluche  Spiel,  Spielen;  cluiche 
no  oenach  Corm.  p.  26  lugnasad; 
cluithi  {schlechte  Schreibweise)  jocus 
Ir.  Gl.  518;  cluichech  ludibundus 
Z'^.  811.  —  Sg.  Gen.  iar  scis  óeuaig 
ocus  cluchi  FB.  91;  Dat.  catt  bec 
bói  forsind  Iar  oc  cluchiu  LU. 
p.  23a,  27;  Äcc.  no  CO  berad  orm . . 
cluchi  SC.  45,  8?  PI.  Nom.  cluchi 
OCUS  Ceti  SC.  1;  45,  8  (?);  FB.  39; 
des  OCUS  cluchi  FB.  32  {oder  Sg.  ?). 

—  Compos.  asincluche-maig-FjB.91. 
cliidaim  I  cover,  hide  O'B.,  vgl. 

unter  clith. 

cluine  SC.  5  s.  clóene. 

eluiuim  l  ich  höre;  Dep.  Conj. 
do  chách  rod  chluinethar  euivis 
qui  id  audierit  Wb.  27^  {Z-\  502); 
ro  dorn  cluinedar  Hy.  7,  6I  Fr.  — 
Imperat.  Sg.  2  cluinti  se  5,  7  du 
sollst  dies  hören?  3  cluined  Lg.  3  L.  ? 


PI.  2  cluinid  3  Fg.?  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  ro  chluined  Lg.  8;  nod  chlui- 
ned  ibid.;  p.  39,  i5;  PI.  3  dia  clu- 
intis  FA.  14.  —  Perf  {vgl.  at- 
chúala  neben  at-chlunim)  Sg.  1  ni 
chuala-sa  FB.  44;  2  ro  chiiala 
audivisti  Z'^.  448;  3  ro  chiiale 
audivit  Z'^.  449;  ro  chuala  Hy. 
5,  102;  103;  Lg.  17,  20;  SC.  38,  9; 
FB.  85;  CO  ciiala  FA.  2;  FB.  84; 
gu  gcuala  ni  p.  144,  11;  ni  chuala 
SC.  29,  24;  cairm  i  cuala  Hy.  5,  24; 
PI.  3  ro  chualatar  Lg.  9;  co  cúa- 
latar  SC.  11.^  Pass.  Praes.  Sg.  3 
ni    cluinter   FA.    14;    ro    cluinter 

FA.  28;  p.  144, 11;  cluinethar  i.9.  2? 
—  Vgl.  atchlunim,  cloor. 

dum  =  ?ai.  pluma.  —  Sg.  Acc. 
ni  ro  ÍS  chluim  na  colcaid  SG.  p.  229 ; 
PI.  Nom.  cluma  s.  colcaid. 

cnáim  M.  Knochen.  —  PI.  Nom. 
in  chnamai  ossa  Z^.  236;  ro  ior- 
congair  . .  uli  chnáma  in  mairt  do 
thinol  Three  Mir.  Hom.  p.  120,  19; 
Acc.  na  cnámu  ibid. 

cned  F.  Wunde.  —  PI.  Nom. 
crechta  ocus  cneda  SC.  29,  7;  Dat. 
ro  chuir  Sgathan  luibheanna  ice 
agus  leighis  re  cneadhaib  Chéin 
„S.  put  balsams  and  healing  herbs 
to  the  ivounds  of  Cian"  Torr. 
Dhiarm.  p.  130,  1. 

cnes  Haut.  —  Nom.  a  ebnes 
SC.  31,  7;  Dat.  crechta  ina  cháin 
cnis  FB.  24;  Acc.  isseth  rem 
chridi  is  rem  cnes  SC.  29,  is;  ni 
ránic  cnes  na  sciath  do  Loegam't* 

FB.  81;  87;  senchodal  fria  ebnes 
FB.  91.  —  Compos.  cneis-gheal 
white-sTcinned  O'Don.  Gramm.  p.S'óS. 

cneti^.  Seufzer;  „a  sigh,  groan" 
OB.  —  Gen.  adbur  na  cnete  TE. 9, 5; 
Acc.  ro  chuala  cneit  Echach*S'C38,9. 

cnetaim  II  ich  seufze,  stöhne. 
Praet.  Sg.  3  cnetais  FB.  38  Eg. 

euó  s.  cnú. 

cnoc  M.  Hügel;  cnocc  gibber, 
Ulcus  Z'^.  67.  —  Acc.  in  cnoc 
SC.  34,  17;  PI.  Dat.  i  cnocaib 
FA.  14;  p.  191,  27. 

cnocach  hügelig;  gibberosus 
Z^.  67.  —  Sg.  Nom.  talum  . .  cairr- 
cech  cnocach  p.  190,  33. 

cnú  F,  Nuss;  nut  Corm.  Transl. 


cpmn 


429 


p.  45;  cno  gnoe  „a  heautiful  nut" 
ibid.  p.  86  guo ;  cnu  na  darach  nux 
querctis  Z'^.  260;  —  Sg.  Nom.  is 
nie  a  chnii  chridi  FB.  24;  PI.  Nom. 
in  ferann  asa  tuctha  na  cnoi  sin 
TJiree  Mir.  Hom.  p.  98,  9;  cnódha 
corcra  I'orr.  Dhiarm.  p.  118;  Gen. 
eitne  cno  FB.  9. 

cnam  F.  Wurm  Torr.  Dhiarm,. 
p.  128. 

CO  Praep.  mit  Acc.  zu,  nach, 
bis;  ad,  usque  ad  ZP-.  647.  —  Bis- 
weilen mit  Längezeichen :  có  himbel 
p.  40,  36;  FA.  25  LBr.]  có  a  fod- 
brond  FB.  39;  có  cend  55.  Neben 
CO  auch  cu:  TE.  17;  Oss.  III  4. 
Später  go,  gu:  CG.  3  Fg.;  6  Fg.; 
p.  143,  3.  Vgl  S.  85,  7;  304,  i; 
328:  329.  —  Statt  des  Acc.  der 
Bat.  PI.:  CO  tectaib  ScM.  4;  co 
mellaib  FB.  20 ;  cusna  hiiathaib  67. 
—  Eine  Spur  des  ursprünglich 
auslautenden  Consonanten  (t)  zeigt 
sich  ausser  iri  der  Verbindung  mit 
Artikel  oder  Relativpronomen  {und 
in  chuctu?)  nur  noch  selten:  cullae 
m-brátho  Tir.  5.  Einem  folgenden 
Vocal  ist  sehr  oft  h  vorgesetzt:  co 
hEmain  SC.  30;  45,22;  FB.  64;  78; 
TE.  5  Fg.;  CG.  2  Eg.\  ausgenommen 
CO  a  {Possessivp^-onomen) ,  co  airm 
Hy.  5,  70,  FB.  67.  —  1)  Mü  dem 
Artikel:  cosin  n-uaLit  Lg.  6;  TE.  11 
Eg.\  GG.  6:  FA.  17;  31  (cusin  LBr.); 
cusin  m-bandtrebthaig  /).  48,  23; 
eussin  SG.  21;  cusind  ecnai^).  170,  is; 
cosa  n-gein  |).  131,  ig;  cos  tratb  sa 
FB.  94;   cossin  tech   TjE.  11   Fg.\ 

FA.  2;  cosindiu  (v^?.  indiu)  bis 
heute  Lg.  12;  FB.  44;  cussindiu 
äC.    7;     cosindossa    {vgl.    indossa) 

FB.  44;  PI.  cusna  hiiathaib  jP5.  67; 
p.  21,.29;  170, 19.  —  2)  Mit  dem  Re- 
lativpronomen: cusa  tucad  FA. 
31  -L.Br.;  cosa  tucad  FB.  58;  cusa 
rancaibair  73;  coso  rancatár  FA.  4 
{für  cosa  ro-);  21.  ~  3)  Mit  Perso- 
nalpronomen erscheint  eine  {durch 
Doppelsetzung  entstandne?)  Form 
cuc-,  chuc-:  Sg.  1  chucum  FB.  23; 
56;  p.  145.  7;  chucMm  ScM.  12; 
13;  16;  FB.  24;  chucom-so  TE. 
8  Eg.;  cucom-sa  13  LU.;  cugam 
FB.    23;    24    Eg.]    PI.    cucain-ni 


ScM.  9;  cucainne  14  H.;  cucainn  i.; 
chucaind  Lg.  1  Lc.\  chucund  SG.  13; 
FB.  52;  cucund  Lg.  1;  F5.  46; 
Ä'ijf.  3  chucut-su  Sc3L  13;  »Sir.  3 
Masc.  chuci  FA  1;  9;  SG.  31; 
i^5.  40;  57;  66;  81;  84;  87;  ScM. 
1;  2;  4;  TiJ.  7  E"«/.;  cuci  i^r.  9;  14; 
chucai  SG.  8;  13;  Hy.  5,  86  (?); 
cucai  SG.  8;  chuce  l^A  33  (chuice 
LBr.)]  chuice  p.  19,  36;  cuce  Lg.  9 
i?^/.  S.  110;  Fem.  chucci  ^S^cilf.  16; 
chuicci  TE.  5  ií7.;  PI.  chucu  i^. 
1;  11;  13;  FA.  14;  30;  ÄC.  7;  10; 
15;  39f  48;  FB.  25;  89;  91;  cucu 
p.  131,  u;  chucco  T^.  8  Eg.;  cuco 
iScilf.  22,  10;  chuca  SG.  13  Íf.;  cuca 
SG.  10  IT.;  chuctu  i^r.  11  -Lc; 
cuctu  15  ic. ;  chucta  FB.  89  iJ^r. 
—  4)  Mit  Possessivpronomen: 
1.  Sg.  com  éc  Lg.  18,  s;  3.  Sg.  cot 
galar  iSC.  11,  10;  3.  Sg.  co  a  mnái 
5'a  6;  FB.  39;  75;  ScM.  3,  1;  co 
a  lécud  SG.  45;  PZ.  5  co  a  muintir 
GG.  3;  ca  tulmaing  tuind  Oss.  III  5 
/wr  co  a  (go  a  Fg.). 

Gebrauch.    1)  Nach  Verben  des 
Gehens:  táníc  . .  co  a  mnái  SC.  6 
7;   8;    10;   14;   28;    30;   33;   44,  4 
FB.  23;   25;   42;   46;   52;   57;  61 
66;  67;  69;  73;  75;  78;  FA.  4;  14 
18;   21;  30;   33;  p.   19,  36;   42,  s 
48,  23;    Lg.   9;    14;    16;    ScM.  4 
TE.  11  Fg.;    13  LU.;   16;   17;  19 
20;  p.  130,  31;   132,  12;   GG.  3:  6 
p.  145,  7;  SG.  11,  10;  imsoi  co  tech 
Samera  . .  co  airm  i  m-batar  a  mu- 
inter   FB.    67;    75;    0    thanic    tra 
cusna  dedenchu  do  Tatraic  als  es 
aber  mit  P.  zu  Ende  ging  p.  21,  29; 
FB.  80;  90.  —  2)  Nach  anderen 
Verben    der    Betcegung    {bringen, 
werfen,  erheben,  ausstrecken  u.  s.  w.) 
tucthar  cucund  in   ben  Lg.  1;  9 
11;  13;   15;   ScM.  1;   2;   3,  1;    12 
13;  16;  22,  10;  TE.  1  Fg.:  8  Eg. 
FA.  2;    17;  31;  FB.  56;   58;   64 
87;  Hy.  5,  70;  tócurid  dochum  nimi 
chuci  FA.  1.  —  3)  Ueberhaupt  nach 
Verben   mit   Zielangabe:    gairmter 
chuci  ScM.  4 ;  ron  soerat . .  co  rig 
n-ilainglech  Hy.  1,  10;   oc  cuingid 
digi  chucu  SG.  48.  —  4)  Nach  den 
Verben   des   Sehens,   Hörens,   Be- 
merkens  ohne    abhängiges   VerJmm 


430 


zur  Bezeichnung  der  Annäherung: 
CO  n-accai  in  da  mnái  cucai  da 
sah  er  zwei  Frauen  auf  sich  zu- 
Jcommen  8C.  8;  13;  15;  31;  FB.  40 
81;  87;  89;  91;  p.  131,  u;  CG.  5  LU. 
CO  ciiala  in  fothrond  chuci  FB.  84 
ni  ro  airigset  na  mná  chiicu  SC.  39 
{vgl  Hy.  5,  86?).  —  5)  Zur  Be- 
zeichnung des  Ziels  oder  der  Grenze 
auch  nach  Substantiven:  cid  ior 
túrusi  chucund  SC.  13;  p.  328,  23; 
ScM.  9 ;  cechtar  de  immasech  cucai 
beus  dia  bualad  SC.  8 ;  cassla . . 
impu  CO  lár  FA.  28;  flaith  in  do- 
main  có  himbel  p.  40,  36;  Oss.  III 4;  5; 
FB.  20;  tri  fichit  gamnach  co  a 
biathad  saide  ScM.  5;  co  fá  tbrí 
Ms  zu  dreimal  TE.  13  LU.;  ocus 
a  bith  co  a  lécud  SC.  45.  —  6)  Bei 
Zeitangaben:  co  cenn  hli&dne  bis 
zum  Ende  eines  Jahres,  ein  Jahr 
lang  Hy.  2,  66;  p.  39,  19;  Lg.  16; 
ScM.  5;  TE.  2  LU.;  7  Eg.;  16; 
p.  131,  3;  p.  143,  3;  FA.  18;  SC.  9; 
FB.  55;  58;  co  bráth  bis  zum  Ge- 
richt, für  immer  FA.  29;  30;  Oss 
II  7;  TE.  16;  co  brath . .  cose  TE. 
8  Eg.;  co  mordail  bratha  FA.  6 
CO  crich  a  m-báis  27;  Lg.  18,  8 
CO  dered  na  haidche  FB.  81;  85 
CO  déod  lái  CO  trath  na  faire  83 
CO  matain  57;  94;  Lg.  6;  TE.  12 
Eg.;  CC.  2  Fg.;  cosindiu  bis  heute 
s.  oben;  co  se,  cose  ad  hoc,  adhuc 
Z\  347;  SC.  11,  7;  45,  17;  TE. 
8  Eg. ;  cosse  SC.  38,  3.  —  7)  Häu- 
fig im  Gegensatz  zu  6  von:  0  the- 
nid  CO  fraigid  FB.  2;  39;  FA.  22 
otá  Essriiaid . .  co  Beind  Etair  Lg.  1 1 
on  IÓ  cu  céle  TE.  17;  p.  131,  16 
FB.  24.  —  8)  im  Vergleich  zu? 
báigthir  cach  delb  cháin  chucom 
FB.  24;  conid  chucom  bagthir 
cach  n-delb  soer  sochraid  eter  ial- 
laib  ban  buágnithi  LU.  p.  124^,  17 
{Tochm.  Em.);  is  don  ingen  siu  at- 
rubrath  cruth  cach  co  hEtain,  coem 
cach  CO  hEtain  TE.  5  Eg.;  is  ard 
cech  recht  co  himchim  SC.  45,  22; 
do  chomram  chucum  ScM.  12;  16. 
2.  CO  {identisch  mit  1.  co)  wird 
zur  Bildung  des  Adverbs  aus  Ad- 
jectiven  verivendet  {vgl.  Z'^.  609): 
CO  anbsaid  ocus  co  utmall  „cJiange- 


fully  and  restlessly"  FA.  14  (cho 
LBr.  Sehreibfehler?);  co  áigthide 
ocus  CO  hacarb  ocusco  adiiathmar20; 
CO  ansa  SC.  26 ;  co  hopunn  Hy.  8,  2 ; 
FB.  25;  la  fegad  co  andiaraid  fair 
zornig  auf  ihn  blicJcend  38;  co  urtrach- 
ta  67;  co  gnáthach  63;  co  glé  SC.  20 
CO  glórach  26;  co  diriuch  FB.  26 
CO  dian  Oss.  III  3 ;  colluath  FA.  30 
CO  Math  SC.  32;  co  labur  26;  co 
mór  FB.  62;  FA.  33;  commor  TE. 
11  Fg.;  CC.  4  Fg.;  commenic  Lg.  11; 
CO  fota  TE.  13  LU.;  co  fergach 
Oss.  I  5;  CO  foill  foill  SC.  33,  31; 
CO  subach  ocus  co  forbáelid  FA.  31 ; 
CO  claen  FB.  26;  co  corptha  SC.  49. 
3.  CO,  CO  n-  Praep.  mit  Dat. 
mit;  cum  Z^.  640.  —  Auch  cu: 
SP.  II  11;  IV  3.  Vereinzelt  mit 
Längezeichen:  co  CMmdach  FA.  13 
LBr.  —  Bisweilen  mit  Acc:  coUin 
n-ingen  FB.  53;    co    fleisc  n-diiir 

FA.  18  LBr.  —  Der  Nasal  ist 
vor  Vocal  und  Media  als  solcher 
bewahrt:  co  n-ainglib  FA.  3;  co 
n-ánius  12;  co  n-óen-súil  ScM.  11; 
CO  m-bláthe  FA.  16;  co  m-baraind 

FB.  46;  co  m-briathraiö  21;  co 
n-diórad  2;  co  n-dérgothaib  54;  co 
n-dam  Lg.  17,  7;  co  n-dig  CC.  5  LU.; 
CO  n-gemaib  FB.  2.  Dagegen  collin 
FB.  53;  CO  londgail  ScM.  3,  4;  co 
cumtuch  FA.  13;  co  cernaib  FB.  23; 
CO  tugi  55;  CO  féthain  50;  co  sre- 
thaib  FA.  13;  co  sústaib  FB.  48. 
—  Mit  Artikel:  cosin  brot  SC.  8; 
PI.  cosna  fochaidib  Hy.  1,  13;  cusna 
lesanmannaib  ScM.  12;  FB.  74; 
cosna  fib  FA.  2  s.  inti.  Mit  Possessiv- 
pronomen 2.  Sg.  cot  laim  deis 
p.  40,  35;  3.  Sg.  cona  FA.  3;  15; 
CC.  3  Eg.  —  In  der  Compositum 
findet  sich  häufig  die  Nebenform 
com-  {aspirirend).  Vgl.  auch  cot-.  — 

Gebrauch  1)  Zur  Bezeichnung 
der  Begleitung,  des  Zubehörs:  Con- 
chobar  co  mathib  .  .  imbi  FB.  4; 
12;  5;  téit . .  cona  teglach  er  ging 
mit  seinen  Leuten  FB.  13;  31; 
ScM.  4;  SC.  45,  21;  imsoi  .  .  cona 
choscur  FB.  67;  23;  40;  74;  Hy.  5,  gj; 
di  senistir  déc  . .  co  comlathaib  friu 
zivölf  Fenster  mit  Läden  davor 
FB.    55;    Lg.    18,    27;    ScM.    20; 


431 


SC.  37,  16;  in  chróeb  co  ni-blathaib 
der  Zweig  mit  Blüthen  Hy.  4,  e; 
mara  . .  co  n-ainbthinib  FA.  30 ;  16; 
a  thechtairi  .  .  chuci  ocus  úad  co 
n-athescaib  seine  Boten  zu  ihm 
und  von  ihm  mit  Aufträgen  FA.  9; 
dochum  richid  co  n-ainglib  nimi 
zu  dem  Reiche  mit  den  Engeln  des 
Himmels  FA.  3;  15;  FB.  13;  50; 
54;  55;  Hy.  7,  3;  4;  5;  do  railedaib 
CO  n-delbaib  ech  ocus  én  von  Sol- 
daten mit  Gestalten  von  Pferden 
tmd  Vögeln  FA.  8;  Job  cosna  fo- 
chaidib  Hiob  mit  den  Plagen  Hy. 
1,  13;  4,  7;  a  bé  CO  m-bail  Lg. 
5,  13;  17;  set  CO  m-brig  Lg.  18,  21; 
Sc3I.  3,  4;  in  ben  cosin  brot  iiane 
die  Frau  mit  dem  grünen  Mantel 
SC.  8;  23;  fer  co  n-ilur  gnim 
SC.  31,. 13;  33,  26;  40;  42;  atái  co 
n-galurfiiail  ScM.  13;  a  surnn  tened 
CO  ruadi  aus  einem  Ofen  von  Feuer 
mit  Böthe  Hy.  1,  29;  co  fleisc  dúir 
CO  n-ainciud  lecdu  mit  einer  harten 
Peitsche  mit  (=  von)  steiniger  Natu/r 
FA.  18;  in  fer . .  co  cosmailins  cro- 
tha  Aililla  TE.  12  LU.;  frisocbat 
. .  co  m-brón  sie  erheben  sich  mit 
Kummer  ,  FA.  16;  FB.  46;  52; 
bói . .  día  reir  co  fothrocud  sie  war 
zu  ihren  Diensten  mit  Baden  FB.  79; 
ro  bámar  . .  co  cátaid  acut  SC.  43 ; 
cu  n-dene  dul  SP.  II  11.  —  2)  Zur 
Bezeichnung  des  Mittels:  amaZ  ben- 
tair . .  CO  n-altain  aith  wie  geschnitten 
werden  mit  scharfem  Messer  FB.  46; 
48;  óen  beim  co  claidwft  ein  Schlag 
mit  dem  Schwerte  FB.  81;  bennach 
. .  cot  laim  deis  p.  40,  35 ;  ni  ba 
cath  CO  n-gaisciud  nicht  sei  Kampf 
mit  Waffen  FB.  21. 

3.  CO,  ©o  11-,  con,  conn  (selten 
mit  u)  Conj.  dass,  so  dass,  bis; 
da;  am  nächsten  dem  franz.  que 
vergleichbar;  Z'^.  719.  —  Es  sind 
dies  die  Präpositionen  co  {zu)  und 
CO  n-  {mit)  in  conjunetionäler  Ver- 
wendung, aber  ohne  dass  eine  scharfe 
Scheidung  durchführbar  wäre.  Die 
Form  CO  findet  sich,  abgesehen  von 
unsicheren  Fällen,  in  céin  co,  cen 
CO  obtcohl  nicht,  und  in  no  co,  noco, 
nocho  einer  emphatischen  Form  der 
Verneinung    des    Hauptsatzes.    — 


Die  Form  co  n-:  co  n-acca;  co  n- 
epert,  co  n-derna,  co  m-bo,  comad 
TE.  5  für  co  m-bad,  comtar  und 
comdar  Hy.  5,  42,  44,  FB.  25  für 
CO  m-batar;  wahrscheinlich  auch  in 
colluid  iS'cM.  11;  corrici,  corrabatar, 
corránic,  corralsat,  com-mos-ralat, 
conna,  neben  co  luid,  co  ránic,  .cor 
bo,  cona,  co  tarat,  co  closs,  co  fagbad, 
co  suifed.  —  Die  Form  con  {ge- 
wöhnlich durch  ein  umgekehrtes 
nach  links  offnes,  c  ausgedrückt): 
con  facca  Lg:  7;  TE.  3  Eg.;  con 
luid  SC.  36;  con  tarlaic  Lg.  15; 
con  tocba  FB.  34;  con  cengait 
FA.  17  LBr.;  con  batar  ScM.  18. 
—  Die  Form  conn :  conn  alt  p.  142, 23; 
conn  facatar  CC.  4  Eg.;  connicci 
bis  für  con-do-icci?  —  Mit  ro  ver- 
bunden: corro,  corra  (corra  gaib, 
corrabi  für  corro  bái),  co  ro,  coro, 
cor.  Für  lat.  ut  non  und  ne  er- 
scÄemi  conna,  connach,  cona,  connar, 
conar  (JFB.39,  mit  ro).  Die  Complexe 
commáromarba,  com-  mámuirfe,  com- 
matuaircfe  FB.  6  stehen  für  co  n- 
iramá-ro-marba,  co  n-immá-muirfe, 
con-imma-tuaircfe;  ebensowohl  auch 
commosralat,  connámusnágat  FB.^i 
für  CO  n-immos  ralat,  conna  immus 
n-ágat  {vgl.  jedoch  S.  308).  —  In 
jüngeren  Handschriften  go,  gu:  gu 
gcuala  p.  144,  11 ;  gumdar  =  gu 
m-batar;  gurrus  loiscc  ^.  130,  12  = 
altir.  corros  loisc.  —  Mit  Prono- 
men verbunden:  1.  Sg.  conom  thici- 
sea  dass  zu,  mir  kommen  FB.  24 
(conam  Eg.)\  conom  érracht  bis  ich 
erwachte  TE.  12  LU.;  PI.  ni  conn 
acci  nech  Niemand  sieht  uns  p.  133, 11; 
3.  Masc.  conos  tanic  SC.  48;  FB.  40 
(conas  Eg.)\  conid  n-accur  bis  ich 
ihn  sehe  Lg.  7;  FB.  74;  conid 
n-arlaid  Hy.  5,  20;  conid  farggaib 
Hy.  2, 10  {vgl.  2.  conid);  Fem.  conda 
bert  p.  131,  2;  3;  4;  7;  p.  130,  25; 
Neutr.  conda  tarla  FB.  25  {auf 
tech  SU  beziehen);  conda  esur  biad  31; 
conda  accatar  ni  CC.  A  LU.;  Plur. 
conda  thanic  Hy.  2,  39;  Lg.  11; 
SC.  38,  8.  — 

Gebrauch.  Die  Conjunction  co 
steht  an  der  Spitze  eines  zweiten 
Satzes,    der  zu   einem  ersten  {bis- 


432 


weilen   fehlenden)  Satze   in  irgend 
welcher  Beziehung  steht. 

1)  CO  an  der  Spitze  eines  Nach- 
satzes im  Sinne  unseres  „da"  und 
ztoar  a)  es  geht  ein  Conjunctions- 
satz  voraus:  a  m-boi  and..,co  n- 
acca  als  er  da  war,  da  sah  er 
FB.  37;  85;  con-tuli  . . ,  co  n-accai 
CG.  5  (conn  facco  Eg.);  in  tan 
m-bátar  and  . .,  co  ciialatar  SC.  17; 
FB.  84;  85;  87;  ScM.  15;  CG.  4 
(conda  LU.,  conn  Fg.);  p.  145,  14 
(con) ;  fecht  n-and  din  bái  _a  haite 
.  .  oc  fennad  lóig  .  . ,  con  facca  si 
Lg.  7.  —  b)  Die  Nebenbestimmung 
durch  eine  adverbielle  Wendung 
ausgedrückt:  lá  n-and  dóib  an- 
ingenaib  .  .  oc  a  fothrocud  co  n- 
accatar^J.  131,  14;  fo  uair  co  n-gab 
Hy.  5,  15.  —  c)  Der  bestimmende 
Satz  geht  in  der  Form  eines  Haupt- 
satzes voraus:  nir  bo  cbian..,co 
toracht  Conall  nicht  war  es  lange, 
da  kam  Conall  FB.  39;  40;  89; 
SC.  7 ;  bá  iar  sudiu  .  .  co  n-acrad 
FB.  56;  ro  bói  isin  t-sudiu  faire 
iar  sudiu . .,  conn  aca  FB.  81;  Lg.  11; 
TE.  3;  p.  132,  13;  luid . .  co  n-accai 
TE.  12  LU.-  p.  144,  10;  FB.  85; 
luid  .  .  CO  m-bói . .  co  n-érbairt  sie 
ging  .  .  bis  sie  war . .  da  sagte  sie 
FB.  44;  40;  SC.  15;  FA.  2;  dorat 
. .  a  láim  for  a  broind  .  .,  co  ro  der- 
drestar  in  lelap  fo  láim  er  legte 
seine  Hand  auf  ihren  Leib,  da  be- 
wegte sich  das  Kind  unter  seiner 
Hand  Lg.  5 ;  maidit .  .  na  sluaig 
for  na  dorsi,  corralsat  grith  mór, 
CO  suifed  fuil  mol  for  Iar  ind  liss 
die  Schaaren  brechen  über  die 
Thüren  hinaus,  da  erhoben  sie 
grossen  Lärm ..  ScM.  18;  TE.  18; 
ni  rabi . .  fer  no  lamad  a  n-etargaire, 
CO  n-epert  Sencha  Niemand  war 
da,  der  es  wagte  sie  zu  hindern, 
da  sagte  S.  FB.  15;  ni  gabsat 
nammár. .  co  n-accatar  CG.  3  LU.  — 
A)  Das  Gefüge  ist  ganz  lose,  der 
Satz  mit  CO  „da"  schliesst  sieh  als 
ein  neuer  Ansatz  an:  conn-faccatar 
ni  da  sahen  sie  Etwas  CG.  3  Fg.; 
SC.  8;  CO  am  Anfang  eines  Verses: 
CO  fuarusa  da  fand  ich  ihn  SC.  33,  3; 
CO  rom  aichnistar  da  erkannte  er 


mich  5;  conda  thanic  in  t-apstal  da 
kam  der  Apostel  zu  ihnen  Hy.  2, 39.  — 
2)  Der  erste  Satz  geht  als  Haupt- 
satz voraus  und  der  Satz  mit  co 
folgt  als  Nebensatz,  a)  Der  Satz 
mit  CO  bezeichnet  das  Ziel,  bis: 
0  ro  gab  gaisced  co  n-deochaid  bás 
seit  er  Waffen  nahm,  bis  er  starb 
FB.  79;  ro  alt  la  Conchobar,  co 
m-bói  si  ingen  as  mórailliu  ro  bói 
i  n-hErinn  sie  ivurde  von  G.  er- 
zogen, bis  sie  das  schönste  Mädchen 
in  Irland  war  Lg.  6;  co  m-ba 
CG.  4  (gu  m-bo  Fg.);  co  fuaratar 
TE.  3  Fg.;  co  tanicc  12;  GC.lLU.; 
comtar  Hy.  5,  44;  conda  rucus 
SC.  38,  8;  CO  tánic  FB.  90;  ro 
bá-sa  . .  i  n-imsnim  mor  . .  co  ro  glé 
dam  ScM.  4::,  dorochair  cotlud  form, 
conom  érracht  innossa  Schlaf  fiel 
auf  mich,  bis  ich  jetzt  erwachte 
TE.  12  LU.-.,  gurrus  loiscc  bis  ihn 
verbrannte  TE.  20;  gumdar  mesco 
GG.  3  Fg.;  CO  m-bo  SC.  8;  gu 
rissim  p.  142,  12;  co  ris  SC.  12; 
CO  ti  bis  kommen  wird  FA.  14; 
co  tici  TE.  13  LU.\  anam  . .  co  ro 
diglá  in  ceó  FB.  36;  foracaib  co- 
marle  .  .  co  tisad  bis  er  kommen 
würde  79;  80;  ni  biad  . .  i  fos,  co 
fagbad  nicht  würde  er  ruhen,  bis 
er  gefunden  hätte  SC.  29,  5;  s;  14; 
lotar  ass  . .  co  m-batar  i  n-inis  mara 
Lg.  13;  14;  15;  co  rancatar  SC.  14; 
31;  35;  FB.  8;  20;  38;  39;  44; 
61;  62;  corrabi  92;  döthaet  .  .  co 
tard  SC.  8;  FB.  4;  tiagait  .  .  co 
röchet  FA.  29.  —  Der  Satz  mit 
CO  geht  voraus:  conda  esur . . ocus 
CO  ro  chotlur,  ni  diwgwo  (?)  comlond 
FB.  31.  —  Diirch  Verschmelzung 
mit  do-ici  und  ro-ici  {kommt,  er- 
reicht, vgl.  ticim,  ricim)  entstehen 
die  Formeln  connici  und  corrici 
mit  Accusativ,  die  wir  in  den  meisten 
Fällen  durch  die  einfache  Präpo- 
sition bis  übersetzen  können.  — 
b)  Die  Folge,  so  dass:  benna- 
chais  in  clarainech,  comdar  forreil 
a  dl  siiil  Hy.  5,  42;  ro  grecha  in 
lenab..,co  closs  fön  less  uile  dos 
Kind  schrie,  so  dass  es  durch  die 
ganze  Burg  gehört  wurde  Lg.  1 ;  19; 
ScM.  13;  corroimid  16;  co  torchair 


433 


TE.  13  LU.;  CO  m-bo  FB.  15;  co 
forcroth  20 ;  co  torchratar  . .  co  ra 
batár  44;  nos  cuir . .  co  rauic  64; 
CO  ro  lái . . ,  CO  n-dechaid  ibid. ;  co 
tarla..co  m-batar  FB.  65:  70;  co 
topacht  77;  88;  corroichet  FA.  16; 
CO  röchet  22;  ba  he  a  méit  co  ca- 
thaigtis  SC.  49;  bói  .  .  dia  fot  na 
lamae  corro  acht  FB.  82;  ro  ria- 
strad  . .  CO  rabi  FB.  27;  cor  bo  ibid.; 
xaani  dirgi-siu  co  rop  cóir  wenn 
du  es  nicht  aufrichtest,  so  dass  es 
gerade  ist  FB.  27;  6  (commáromarba 
für  CO  n-immá-ro-marba) ;  imjia- 
cossaitiub  . .  commatuaircfe  doib,  co 
m-brenfat  ibid.;  ro  siui . .  co  taill- 
fed  27;  adrolaic  . .  co  n-dechsad  85; 
focheird  bedg  cuce,  corra  gaib  a  da 
n-ó  sie  that  einen  Sprung  zu  ihm, 
so  dass  sie  seine  beiden  Ohren  er- 
griff Lg.  9;  15;  corrabi  ScM.  3; 
SC.  47;  CO  ro  lathea  5;  corra  ba 
Sc3I.  11;  19;  20;  co  m-bu  CC.  5 
(gu  m-bo  Fg.);  co  m-bo  FB.  3; 
conn  alt  p.  142,  23;  comtar  budig 
so  dass  sie  zufrieden  waren  FB.  79; 
dos  leicim-se  .  .  do-som  in  n-gai 
cétna,  CO  m-ben  a  laim  de,  co  m- 
bui  for  lár  ich  werfe  nach  ihm 
denselben  Speer,  so  dass  er  seine 
Hand  von  ihm  schnitt,  so  dass  sie 
auf  dem  Boden  lag  ScM.  10;  11; 
SC.  7;  CO  m-ba  .  .  con  batar  18; 
TE.  12  Fg.;  p.  130,  25;  FB.  61; 
doléci  gai  dó,  con  luid  SC.  36.  — 
c)  in  loser  Weise  eine  bloss  zeitliche 
Folge,  oder  eine  iceitere  Ausführung, 
loobei  wir  co  oft  mit  „und"  über- 
setzen könnten:  tancatar  .  .  co  n- 
demsat  gnima  móra  sie  kamen  und 
vollbrachten  grosse  Thaten  Lg.  16; 
ScM.  15 ;  lotar  . .  dochom  in  tige, 
corra  gaib  cách  a  lepaid  sie  gingen 
nach  dein  Hause  und  jeder  nahm 
sein  Lager  ein  FB.  12;  co  ro  lá  25; 
co  ro  fersat  54;  co  u-dcmae  84; 
CO  n-desetar  91 ;  dobej-t  lais  a  cend 
sin,  corrabi  for  brú  inbrogajo.  132, 17; 
SC.  9 ;  ocus  mná  oentama  ülad . . 
do  gabatZ  cepoce  . .,  co  n-erbrat  und 
die  Frauen  von  Ulster  sollen  im 
Chor  singen,  dass  sie  sagen..  Sc3I.  20; 
frisgart . .  co  n-epert  so  fria  er  ant- 
wortete  ihr   und    sagte   Folgendes 


zu  ihr  SC.  15 ;  FB.  18  ferais . . 
faelti  fris,  co  n-epert  SC.  17;  luid 
. .  dia  acallaim  . .  co  n-epert  FB.  43; 
afraig . .  CO  n-epert  14;  for  in  scál 
la  tócbáil  a  lámi,  co  tarat  beim 
do  39.  —  d)  Im  negativen  Conse- 
cutivsatz  steht  conna,  connach: 
tu  . .  oc  á  n-imdegail . . ,  conna  tor- 
gethar  FB.  10;  ro  marbtha  . .,  conna 
térna  ass  Lg.  15;  serg  for  marcuch 
in  maige,  conna  toraig  sund  ille 
SC.  29,  20;  conna  facabtais  CC.  1; 
conna  roched  SC.  5;  conna  ruc 
acht  oenchois  úaim  ScM.  12;  14; 
18;  conna  bui  CC.  3  Fg.;  conna 
rabi  so  dass  nicht  war  SC.  6;  con- 
narb  FB.  36;  connar  cungain  39; 
conna  fúair  SC.  36;  cona  fetatar 
TE.  15;  rucais  úaim  .  .  connach 
acciu  com  éc  hast  du  von  mir  ge- 
nommen, so  dass  ich  ihn  nicht  sehe 
bis  zu  meinem  Tod  Lg.  18,  8.  — 
3)  Der  Satz  mit  co  bezeichnet  die 
Absicht,  dass,  damit  {vgl.  conid), 
mit  Conjunctiv,  Futurum  oder  Tem- 
pus secundarium :  sl)  positiv:  reg- 
mai  CO  ro  lam  SC.  35;  dogt-u-sa . . 
imcossáit  .  .  com-máromarba  cách 
dib  a  chéli  damit  ein  jeder  von 
ihnen  loechselseitig  den  aridem  tödte 
FB.  6;  CO  ros  coraigea  FA.  6;  co 
n-derntar  TE.  9,  12  Eg. ;  an  bic . ., 
CO  rot  acilliur  warte  ein  Wenig, 
dass  ich  mit  dir  rede  ScM.  9;  taet 
CO  tallur-sa  FB.  94 ;  taet  ille  . .  co 
comairsem  FB.  31;  p.  130,  29;  co 
n-dernaitis  . .  i.  cor  clasta  . .,  co  ro 
hagtha..,co  ro  orta  TE.  8  LU.; 
gu  tuidchidis  p.  144,  27;  co  finnad 
SC.  32;  CO  n-aiced  33,  34;  ro  fáid 
.  .  CO  fastaitis  48;  co  ro  fégtáis 
FA.  2 ;  31 ;  dogni . .  a  n-etrain ,  co 
ro  glethe  FB.  33;  co  fiastais  SC.  22; 
CO  tistais . .  ocus  CO  fessta  TE.  2  Eg. 
—  1»)  negativ:  is  i  liss  fo  leith  ro 
alt  CO  nach  acced  fer  di  Ultaib  in 
einer  Bu/rg  abseits  wurde  sie  erzogen, 
damit  kein  Mann  von  den  U.  sie  sähe 
Lg.  6;  conna  hacced  11;  cona  ti- 
stais 14;  conna  teilged  j9. 131,  21;  con- 
na ro  chomraictis  SC.  48;  conna  bad 
FB.25\  conna fogbaithei^^. 80;  auch 
conna  bad  lösend  dou  tig84?  cona  ris 
Gl.  zu  ar  nad  ris  Hy.  6,  20.  — 
28 


66 


434 


coblutli 


4)  Häufung  von  Sätzen  mit  co 
in  verschiedenem  Sinne:  dochuatar 
side  dia  n-dilgiund  i  n-oen  lo,  co 
n-deochotar  dochum  rig  Alban,  co- 
nsia{für  conda?)  ragaib  ina  munteras 
diese  gingen  sie  zu  vernichten  an 
einem  Tage,  da  begaben  sie  (letztere) 
sich  zum  König  von  A.,  so  dass 
er  sie  in  seinen  Dienst  nahm  Lg.  11 ; 
fecht  and  din  luid  in  rectaire  ma- 
tain  moch  corra  lai  cor  imma  tech- 
som,  CO  n-accai  in  lanamain  ina  cot- 
lud  einst  ging  der  Verwalter  morgens 
früh  und  machte  einen  Umgang 
um  ihr  Haus,  da  sah  er  das  Paar 
schlafend  Lg.  12;  luid  .  .  co  ránic 
. .  co  n-accai  SC.  13;  lotar  ass  . . 
con  rancatar  .  .  co  n-accatar  15; 
fechtus  dia  m-bui  Eachaid  hi  Fré- 
mainn,  co  n-dernad  óenuch  .  .  leo 
ann,  co  tanicc  iarsin  Etain  einst 
als  E.  in  F.  war,  dass  eine  Fest- 
versammlung dort  von  ihnen  abge- 
halten würde,  da  kam  E.  TE.  15; 
CO  raeblangtár  . .  dia  n-gaiscwd,  co 
folmastar  cach  dib  aidid  a  chele 
so  dass  sie  zu  ihren  Waffen 
sprangen,  damit  jeder  von  ihnen 
dem  andern  den  Tod  bereite  FB.  20; 
CO  n-érget . .  co  m-bad  21.  Eine 
grössere  Anzahl  von  Sätzen  mit  co 
hinter  einander:  p.  131,  i-s;  FB.  21; 
25;  31;  86.  — 

5)  CO  in  explicativer  Bedeu- 
tung, dass:  is  irrechtaib  bo  .  . 
settai  mná  Ulad . .  conom  thici-sea 
es  ist  in  Gestalt  von  Rindern  u.  s.  w., 
dass  die  Schätze  der  Frauen  von  U. 
zu  mir  kommen  FB.  24;  immotarla 
. .  dóib  . . ,  CO  tarat  in  t-oinfer  for 
firu  hErend  es  widerfuhr  ihnen, 
dass .  .'ScM.  8;  ciatberat  .  .,  co  n- 
dewsat  cennach  fris  FB.  77;  atbert . ., 
CO  n-dingned  cennach  fris,  dia  tuctha 
do  in  curadmir  ibid.;  atbertsat . ., 
CO  leicfitis  ibid.;  ro  fittr  co  ticfaitis 
er  wusste,  dass  sie  kommen  würden 
FB.  79;  bád  maith  lim  . .  co  m-bad 
es  tcäre  mir  lieb,  toenn  er  es  loäre 
SC.  14;  bá  doigh  leo,  comad  (=  co 
m-bad)  a  sidib  di  es  war  ihnen 
wahrscheinlich,  dass . .  TE.  5;  dir- 
san  a  fot  co  n-erbart  10  LÚ.:,  na 
con  fes   CC.  6  LU.:,  negativ:   ro 


fitir  no  CO  ricfad  Emuin  Macha 
afrithisi  Rev.  Celt.  III  175  {Cuch. 
Death);  SC.  45,  c;  ni  bo  ro  lim 
dait,  conna  tissad  . .  ocus  co  m-bad 
FB.  17;  atnaigh  . .  aichne  fair,  conar 
bé  Ailill  TE.  12  Eg.  —  6)  Beson- 
dere Verbindungen:  a)  acht  co  nur 
dass:  acht  co  taisfena  a  fled  dóib 
FB.  7,  s.  acht  l)b).  —  b)  cen  co 
ohne  dass:  ata  biad  lat  cen  co 
n-essara  ScM.  3;  ros  boi  ni  no 
chomairled  cen  co  labradar  ibid.  3,  2. 

—  c)  céin  CO,  cen  co  wenn  nicht. 

—  d)  ni  con,  s.  ni,  und  e)  no  co, 
no  con,  nocho,  nochon,  emphatische 
Formen  der  Verneinung. 

cob  i.  buaid  Corm.  jp.  8;  i.  caomh 
no  buaidh  O'Dav.  p.  63. 

cobaid  s.  cubaid. 

cohair  Hülfe;  cobir  auxilium 
Z\  781.  —  Sg.  Nom.  ro  bo  chó- 
bair  dond  Erinn  Hy.  2,  15;  Dat. 
diar  cobair  Hy.  1,  le;  6,  3. 

cobais  F.  „conscience"  CR.  {vgl. 
cubus),  ist  aber  an  den  folgenden 
Stellen  offenbar  eine  Nebenform  von 
coibse  confessio:  Sg.  Nom.  isi 
mó  chobais  indiu  Lg.  17,  i9  (cu- 
fcus  Eg.):,  Acc.  tabair  a  chlerig  do 
chobais  prius  ocus  dobé?'-sa  iar 
sein  Hy.  4  Praef. 

cobar  s.  cobur. 

cobarthe  SC.  29  s.  cobraim. 

cobás  compages  Z'^.  871. 

cobes  die  gleiche  Quantität?  coi- 
bheis  comparison,  equality,  as  much 
as  CDon.  Suppl.  —  Sg.  Acc.  co 
ro  lin  in  coibes  n-dimain  den  leeren 
Raum  FB.  40  Eg. ;  Du.  Acc.  dorad 
a  da  cobheis  zweimal  soviel  p.  309,  i8. 

coblach  die  Stimme  zwischen 
Bass  (dord)  tmd  Tenor  (andord"), 
Baryton,  vgl.  On  the  Mann.  III 
p.  378.  —  Sg.  Nom.  coblach  Ard- 
dain  Lg.  17,  27. 

coblath  i.  curach  no  long  beg 
for  a  m-bi  imram  O'Dav.  p.  67. 

coblige  F.  Beiliegen,  Beila- 
ger; copulation  CR.  —  Sg.  Nom. 
coibligi  fri  Coinculaind  SC.  11,4;  Gen. 
inam  bia-sa  uair  coblige  let  TE.  5. 

cobluth  etwa  cob-lúth?  Sg.  Nom. 
cch  .  .  cobluth    FB.    50;    coblúth 

p.   310,   22. 


bá  cobor 


435 


l)á  cobor  TE.  6LÜ.  lies  bácobor, 
s.  accobor. 
cobra    Schild;    a    shield    O'B. 

—  Pl.  Gen.  tri  maic  Uislend  cobra 
n-garg  ScM.  21,  18. 

cobraim  II  ich  helfe.  —  Praes. 
PI.  3  DOS  cobrat  FA.  27  (nos  ca- 
brut  LBr.)  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
absol.  dia  m-bad  . .  Conall  Cernach 
tabsat  crechta,  is  Cuchulaind  co- 
barthe  SC.  29,  vgl.  budigthe,  cartho. 

cobrith  F.  auxilium  Wh.  7" 
{Z\  802);  cobraid  Fél.  Oct.  18. 

cobsaid  fest;  cobsud  stabilis 
Z^.  871:  rgl.  fossad.  —  Sg.  Nom. 
menma  cobsaid  Lg.  17,  37. 

cobsaidecht  F-  FestigTceit.  — 
Nom.  cobsaidecht  ailech  Hy.  7,  25; 
Dat.  CO  cabsaidecht  SC.  42  (cobs.  H.)\ 
Acc.  cobsaidecht  FA.  10. 

cobur  Schaum;  cobhar  foam 
O'B.  —  Sg.  Nom.  cobur  fola  for 
a  clíEdiub  FB.  24. 

cocad  M.  Kampf;  „war"  Corm. 
Transl.  p.  44.  —  Nam.  ro  bói  in  cocad 
eturni  ScM.  5;  Gen.  in  chocda 
SG.  64b;  PI  Nom.  coicthe  ilip.  131, 36. 

co-cele  31.  Gefährte.  —  PI. 
Gen.   armgaisced  a  coceli  FB.  40. 

co-cert  Berichtigen,  Zu- 
rechttoeisen;  judgm^nt  O'Don. 
Suppl.  —  Acc.  in  coceirt  emenda- 
tionem  Ml.  2»  {Z^.  68);  ni  ra  la- 
matar  ülaid  a  chocert  immi  Lg.  6. 

cocertaim  II  ich  berichtige, 
loeise zurecht;  coigeartaim„JjM(Z- 
ge,  inqtiire"  OB.  —  Praes.  Sg.  1 
cocertaim  bretha  Ulad  j?.  327,  34; 
5  méti  cénid  chocerta  FB.  68,  15? 

—  Inf.  Dat.  oc  cocertad  a  cotrebi 
SC.  21 ;  in  tan  na  hantai  for  cocer- 
tad  Medba  FB.  Ib.  —  Vgl.  con- 
certaim. 

co-cetul  N.  Harmonie;  cocetal 
concentus  Z^.  871.  —  Nom.  cocetul 
comchubaid  FA.  7;  SC.  33,  17. 

cochline  Dermnut.  von  cochull. 

—  Sg.  Nom.  cocnline  ettech  immi 
CO  n-urslocud  for  a  dib  n-ulendnaib 
p.  311,  3. 

cochull  eine  Hülle  für  Kopf  und 
Schulter,  =;  lat.  cucullus;  cocul 
quasi  cucuU  ab'^eo  quod  est  cucuUa 
Carm.   p.   10;    cochall    cassula  Ir. 


Gl.  121.  —  Sg.  Acc.  atconnairc . . 
a  gualaind  tresin  cochull  SC.  36; 
a  cochoU  Gl.  zu  a  forbrat  Hy.  5,  34; 
PI.  Nom.  cochaill  gerra  aigreta 
impu  FA.  26. 

cocid  p.  141,  11  für  cóicid,  vgl. 
p.  327,  38. 

co-crich  F.  Grenze,  Grenzge- 
biet; a  mere,  boundary  O'Don. 
Suppl.  und  Gramm,  p.  276.  — 
Sg.  Gen.  a  techta  coigcrichi  TE. 
'2Eg.\  coicriche  3;  coicrichi  17;  19; 
Dat.  issin  chocrich  ScM.  14;  Acc. 
ro  imthigitar  in  cocrich  ScM.  6;  9; 
PI.  Dat.  hi  cailtib  hi  cocrichaib 
FB.  35;  Gen.  fri  ciana  cocrich 
SC.  31,  11? 

cocró  jí.  131,  20?  s.  cró. 

codal  F.  Haut;  codul  i.  seiche 
O'Dav.  p.  65.  —  Sg.  Nom.  sen- 
chodal  fria  ebnes  FB.  91;  Acc.  hi 
curchán  cen  chodail  „in  a  coracle 
without  a  hide"  Fei.  Dec.  8,  i.  cen 
seced  imme  (gin  lethur  uime  i.  gin 
thseichid  O'Dav.  l.  c). 

cóeca  s.  cóica. 

cóecheeh,  cóichech,  cócheeh 
s.  dron-. 

cóel  (chúil  in  gop-chúil)  dünn, 
schmal;  cóil  macer  Z'^.  31;  caol 
slender  O'B.  —  Sg.  Nom.  cóel 
ocus  cúmung  FA.  22;  Cíél  ibid.  — 
Comp  OS.  ech  .  .  coel-chos  FB.  50 
(mit  Eg.  -chossach  zu  lesen?).  — 
Davon  coelach  „wattling"  {Flecht- 
tcerk,  zum  Bauen)  Three  Mir. 
Hom.  p.  108,  6,  coelán  „gut"  {Darm) 
Güd.  Lor.  Gl.  224. 

cóelchossacli  dünnbeinig.  — 
Sg.  Nom.  ech  FB.  50  Eg. ;  p.  310,  22. 

cóimfed  Lg.  5,  15  lies  cóimset 
s.  cumcalm. 

eóem,  cáem  hübsch,  lieblich; 
loveable  Stokes  Fei.  Ind.;  cóim 
pretiosus  Z^.  31;  caomb  gentle, 
mild,  handsome  CR.,  vgl.  díchóem. 

—  coem  cach  co  hEtáin  TE.  5  Eg.\ 
is  caem  do  chucht  TE.  9,  14;  caem 
a  dath  10,  7 ;  mo  chéle  cám  FB.  23. 

—  Compar.  iss  cáimi  atconcatar 
TE.  5  Eg.  {im  Sinne  des  Superl.)] 
Superl.  as  chóemem  SP.  V  2.  — 
Comp  OS.  mit  Adjectiven:  coem- 
gratto  i>.    144,    17;    caem-casto  p. 

28* 


céem-ctlóim 


436 


coich 


145,  5;  mit  Substantiven:  cóem- 
ainech  Lg.  3;  5,  2;  p.  328,  15; 
-chéle  SC.  42;  caeim-cheli  TE. 
20  Eg.;  cóem-chóecat  FB.  68,  5; 
coem-firu  TE.  5  Eg.;  csem-roth 
FB.  33?  vgl.  caomhrath  decent  O'B. 

cóem-chlóim  III  ich  wechsele; 
coim-chlaim  cambio  SG.  186^  {Z'^. 
884);  aws com-im-chlóim. —  Praes.{2) 
Sg.  3  cóemclóid  FB.  81;  87.  — 
Inf.  coimmchloud  SG.  62a;  caomh- 
chlúd  {sie)  exchange  O'Don.  Suppl. 

cóemnacar  Perf.  Dep.  potui; 
Sg.  3  cona  coemnacair  labra  so 
dass  sie  nicht  sprechen  konnte  Three 
Mir.  Hom.  p.  68;  ni  con  choim- 
nucuir  Z'^.  451 ;  PI.  3  ni  coimnactar 
ibid.  —  Vgl.  conicim,  cumcaim, 
for-coemnacair,  atchomnaic. 

coercha  s.  caera. 

coi  s.  cái. 

coibes  s.  cobes. 

coiblethar  FB.  23;  coibledar 
(coiplethar  Eg.)  ibid.;  Inf.  coibliud 
búada  24? 

coibues  affinitas  Z^.  788. 

coibse  =  Zai.  confessio.  —  PI. 
Acc.  CO  tarrtad  a  coibsena  Hy. 
4  Praef. 

1.  coic  Koch,  Köchin;  ab  eo 
quod  est  coquus  Corm.  p.  9.  — 
Sg.  Nom.  M.  Three  Mir.  Hom. 
p.  98,  8;  Dat.  F.  dia  coig  p.  42,  9. 

2.  coic  i.  rún  Corm.  p.  12;  i.  rún 
no  comairle  O'Dav.  p.  63. 

coic  n-  (indecl.)  fünf;  quinque 
ZP'.  303.  —  CO  cend  coic  m-bliacZaw 
TE.  2  I/ÍÍ.;  hi  coic  tóchtaibp.  41,  9; 
coic  coicid  TE.  1;  ScM.  22,  9;  coic 
deich  ubuU  fünfmal  zehn  Aepfel 
SC.  37,  7;  coic  fichit  bargen  fünf- 
mal zwanzig  Brote  FB.  9. 

cóica,  cóeca  M.  Fünfzig;  Z^.  306. 
—  Sg.  Nom.  cóica  unga  Lg.  18,  24; 
ScM.  5;  21,  5?  cóeca  ingen  SC.  39; 
FB.  63;  ban  FB.  25;  SC.  44,  ii; 
FB.  17;  lepad  SC.  33;  9;  10;  in- 
gen 45,  11;  p.  131,  11;  caecco  ingew 
p.  144,  20;  coeca  30;  p.  140,  24; 
Gen.  fothrond  coecat  carpai  FB.  20; 
Dat.  dó  coecait  fer  SC.  45,  12; 
coecait  inge«  p.  143, 1  {mit  50  Mäd- 
chen) ;  ebenso  Fedelm  Nóichride 
coecait  ban  (so  zu  lesen) mit  50  Frauen 


FB.  17;  19;  Acc.  coecait  laech 
Oss.  1 10 ;  in  coecait  ingen  SC.  45, 12 ; 
coecuit  ingen  p.  144,  25  {Acc.  nach 
fil?);  PI.  Nom.  na  tri  coicait 
ScM.  21,  5;  Htj.  2,  25  Fr.;  Lg.  10 
(tri  coeca  Fg.);  ban  ÄC.  16;  33,  s; 
44,13;  FB.M]  cetra  coecm'i /SC.  45, 13; 
Dai.  cona  tri  coectaib  breclend 
SC.  33,  21;  JPJ5.  54;  Acc.  tri  cóecto 
imdad  /S^C.  16;  coécta  FB.  65;  Dm. 
Nom.  da  coecait  ban  /SC  45,  14; 
^cc.  di  chaicait  Gl.  zu  cét  fli/,  2,  30. 

cóic-díabail  „five  times  folded" 
C  Curry.  —  Sg.  Nom.  brat  corcra 
cóicdiabail  SC.  8;  fúan  ^.  310,  32; 
Dat.  alleind  chorcra  cóicdiabail 
SC.  33,  5. 

eóicdigis  vierzehn  Tage,  von 
cóic-deac  fünfzehn;  coicthighes  a 
fortnight  O'Don.  Suppl.  —  batai- 
ann  coigdighis  ria,  samhfuin  ocus 
coictighis    iar  samfuin  TE.  6  Eg. 

1.  cóiced,  cúiced  der  fünfte; 
Z^.  310.  —  Gen.  co  dorus  in  chúced 
nime  FA.  17;  Acc.  in  cóiced  tócht 
p.  41,  10. 

2.  cóiced  M.  ein  fünfter  Theü 
von  Irland,  Provinz;  die  fünf 
Theile  sind:  Ulaid,  Lagin,  Connacht, 
Muma,  Mide.  —  Sg.  Nom.  coiced 
Ulad  Lg.  8;  Gen.  ri  tóicid  hErend 
FB.  17;  firu  cocid  liErennp.  141, 11; 
banrigan  in  chóicid  uU  FB.  20; 
52;  55;  fo  chli  chóicid  Chonchobair 
Lg.  4, 15;  dar  fot  FB.  43 ;  p.  327,  38; 
ri  cach  coicid  TE.  1  LU ;  ri  chói- 
gith  Ulad  ibid.  Fg.]  choiccid  Mu- 
man  ibid.;  Connacht  ibid.;  tarb  in 
chóicid  Lg.  9;  techta  cach  coicid 
TE.  1;  enech  coicid  FB.  94;  fiad 
andrib  . .  in  chúichid  SC.  41 ;  Dat. 
a  coiciud  Choncobatr  ^9.  131,  c; 
Acc.  forsin  coiced  uile  ScM.  14; 
PI.  Nom.  coic  coicid  Erend  TE.  1 
{coigith  Fg.);  ScM.  22,  9;  Gen. 
cussin  mórdail  sin  cethri  coiced 
n-Erend  SC.  21;  Dat.  oc  cethri 
oll-choecedaib  hErend  SC.  21;  Du. 
Nom.  da  coiced  hErend  ScM.  5. 

coich,  cuicli  Pi'OM.  interrog.wer. 
—  coich  thussa  SC.  12;  coich  and 
so  ScM.  10;  ciiich  seo  14;  coich 
in  gilla  SC.  33,  29;  immafoacht 
de,  coich  dia  m-bo  cheli  FB.  40 


cóic-rind 


437 


{vgl.  cia  dia  m-ljo  cheli  39");  cuich 
a  tigerna  FB.  38  E^r.  —  Jls  Gen.: 
is  inderb  coich  in  mug  est  incertum 
cujus  servus  SG.  209^  {Z^.  356): 
cóich  et  na  heich  se  FB.  38; 
>SíC.  25? 

cóic-rind  fünf  Spitzen  oder  mit 
fünf  Spitzen  verseilen;  „flesh-pier- 
cing"  0' Curry,  On  theMann.  III 137 ! 

—  sieg  coicrind  p.  131,  19;  gilech 
ciiach  coicrind  FB.  45. 

cóie-roth  fünf  ringsum  laufende 
Streifen?  —  Sg.  Nom.  coicroth  oir 
airgdide  FB.  45  (coicroith  Eg.); 
Dat.  sciath  co  coicroth  oir  fair 
„ashield  withgoldenhosses"  O'Curry, 
On  the  3Iann.  III 137!  Vgl.  com-roth. 

coictig-his  „five-liouses"  O'Cier- 
ry,  On  tJie  Mann.  III  p.  56. 

coictigliis  TE.  6  Eg.  s.  cóicdigis. 

coidchi  s.  caidcbe. 

coillim  III  ich  verderbe,  ver- 
wüste. —  Praet.  Sg.  3  ni  coill 
Hy.  5,  48;  PI  3  ro  choillsiut  TE. 
20  Eg.  —  Inf.  oc  coUud  a  n-hirend 
CC.  1  LU. 

cóiin  „a  Cover,  covering"  O'B., 
vgl.  com  i.  coiméad  0' Clery  {O' Don. 
Suj)pl.)7  ^-  Nom.  ithe  side  sain- 
choim  ind  rig  Gl.  zu  qui  est  sal- 
vator  omnium  hominum  maxime 
fidel ium  Wb.  28^,  5  {sunt  lii  pro- 
prius  amoi'  regis  2^.  350,  dementia 
858);  Gen.  amaZ  nondad  maicc 
cóima  Wh.  27^;  cm  choimwidiu 
cóima  SG.  p.  204  (Z^.  .954);  Dat. 
fo  chóim  a  céli  FB.  21  (fo  cho- 
mair  Eg.). 

eoimchláim  s.  cóemehlóim. 

coimdia  s.  comdia. 

cóime  F.Feinlieit,  Schönheit, 
von  cóem.  —  Dat.  ar  a  cóimi  SC.  17; 
Acc.  eter  cháimi  ocus  chumtachtae 
FB.  1. 

coimmess  i.  comchomus  for  cach 
leth  Corm..  p.  12;  cóimhmeas  equa- 
lity,  comparison  O'B. 

coimuactar  s.  coemnaear. 

coimpert  Empfängniss;  sper- 
ma  Ir.  Gl.  847.  —  Sg.  Nom.  Compert 
Conculaindp.  136;  combartp.  133,  4. 

coimprim  I  ich  empfange.  — 
T-praet.  Sg.  3  cotombert-sa  FB.  22. 

—  Praet.  Sg.  3  ro  chompir  L  U.  52^,  20; 


Dep.  0  ro  choimprestar  in  gein 
TJiree  Mir.  Hom.  p.  68.  —  Pass. 
Praet.  ro  compred  LU.  52^»,  35.  — 
Inf.  cethirdo  chompert  dam  ibid.  15. 

coimseta  biid  ocus  setich  Gl.  zu 
cum  sufficientiaWb.  19*>,  13  (.2^.804). 
Vgl.  comse. 

coimsi  i.  comair  no  beg  O'Dav.p.lQ. 

coimsid  Schützer?  —  Sg.  Nom. 
he  fesin  as  choimsid  dáu  SP.  II  15; 
comsid  na  náem  násad  n-an  LU. 
p.  40»,  36  Aid.  Ech.  {„Guardian 
of  the  Saints  of  splendid  festivals" 
O'Beirne  Crowe).  —  Vgl.  gaibid  im- 
mib  a  n-etach  macc  cóimsa,  amaZ 
nondad  maicc  cóima  Wb.  27'>,  18? 

coin  Lg.  17,  5  Lc,  p.  144,  13 
u.  ö.  für  cáin. 

coindirclech  s.  condirclech. 

coiud  p.  132,  23  lies  co  ind. 

cóinis  TE.  12  LU.  s.  cáinim. 

1.  eóir  gerade,  recht,  gerecht, 
angemessen;  congruus  Z^.  234; 
vgl.  écoir.  Nach  Stokes  Fei.  Index 
ist  die  ältere  Form  cauir,  SG. 
Zauber  Z^.  949.  —  iS'^.  Nom.  comul 
cóir  Lg.  18, 19;  deidghin  coir  comard 
TE.  4  Eg.;  mo  thinnscra  coir  TE. 
5  Eg. ;  fúan  . .  coir  FB.  51 ;  mewma 
cobsaid  cáir  Lg.  17,  37;  is  coir 
ScM.  6;  SC.  34;  FB  9;  Gl.  zu 
Hy.  2,  3;  ro  b6  chóir  FB.  56;  co 
rop  coir  27 ;  ni  coir  duit . .  fúasnad 
friu  SC.  5;  FB.  94;  ton-coir  37  Eg.? 
PI.  Nom.  mná  córi  SC  40;  batar 
córi  iaráilUu  a  dí  súil  TE.  4  Eg. 
—  Compar.  ba  coru  Gl.  zu  ba 
huisse  Hy.  2,  60;  justius  Z^.  276; 
is  coru  SC.  44;  ba  coru  deit  TE. 
13  Eg.;  ingen  iss  coiri  5  Eg. 

2.  coir  „arrangement,  adjustment 
{so  auch  O'Don.  SupplS,  the  proper 
tuning  or  harmonizing  of  a  harp, 
tune"  C  Curry  On  the  Mann.  III 
214  ff.  —  Hierher  canaid  coir  cos- 
crach  cridemail  FB.  52? 

coire  s.  core. 

coirm,  cuirm  N.  Bier.  —  Sg. 
Nom.  coirm  inse  Fáil  p.  133,  1; 
Gen.  ni  bat  dergnat  colla  coirme 
SC.  25;  da  dail  inna  cormajp.  311,  37; 
Dat.  oc  cormaim  SP.  V  15;  a  churnu 
CO  cormaim  SC.  30,  3  H.  und  so 
zu  lesen;  Acc.  ar  chuirm  Lg.  18,  31; 


coirthe 


438 


comadas 


PI.  Dat.  da  churiud  do  chormannaib 

Lg.  14. 

,  coirthe  s.  corthe. 

coister  FB.  29  Eg.  für  coiscther, 
s.  coscaim. 

coitchenn   communis  Z^.  778. 

coitsim,  später  coistim  ich  höre 
(I  listen),  vgl.  éitsim,  éistim.  — 
Praes.  PI.  3  in  ceoil  risa  coistet 
FA.  5.  —  Praes.  sec.  Sg.  2  dia 
coistithe  frim  SC.  7.  —  Inf.  coit- 
secht  hearing  O'Don.  Suppl.;  Dat. 
oc  coistecht  frit  SC.  40. 

col  Sünde,  Blutschande;  in- 
cest,  wicTiedness  CDon.  Suppl.  — 
Nom.  dogentar  a  col  TE.  11  LU.; 
Dat.  ni  ar  chul  no  amles  TE.  IBLU.; 
Acc.  cen  peccad  cen  col  p.  133,  4. 

colach  sündig;  incestuous,  sin- 
ful,  wicTced  O'B.;  hie  Cayn  Ir. 
Gl.  1030.  —  PI.  Nom.  colaig  FA.  29. 

colaind  F.  Fleisch,  Körper; 
colinn  corpus,  caro  Z^.  249.  —  Nom. 
a  cholaind  sein  Bwnpf  ScM.  19; 
Gen.  colno  Z"^.  250;  na  coUa  FA.  15; 
dergnat  coUa  SC.  25;  ar  coUa  cisu 
H^j.  4,  5  (i.  peccata);  i  téti  a  coUai 
FA.  27;  Dat.  céin  bai  hi  colaind 
FA.  3. 

1.  colba  „a  wand"  Corm.  Transl. 
p.  36,  vgl.  „colbh  a  post,  pillar, 
reed"  O'B.  —  Sg.  Nom.  leth-cbolba 
flatha  „one  of  the  pillars"  Hg.  4,  e ; 
Du.  Nom.  amal  bite  da  cholba 
i  n-domun  Gl.  zu  Hg.  4,  9. 

2.  colba,  colbha  „the  side  of  a 
hed  particularly  the  front  rail" 
CDon.  Suppl.  —  Sg.  Dat.  ar 
cholba  na  hiomdhadh  „upon  the 
side  of  the  cöuch"  Torr.  Dhiarm. 
p.  46;  PI.  Nom.  colba  do  lepthaib 
croda  SC.  33,  u. 

3.  col})a. Freundschaft;  colbha 
love,  friendship  CB.;  cobla  i.  con- 
dalbu  O'Dav.  p.  65,  vgl.  Fei.  Ep.  74. 

4.  colba  s.  colpa. 
colbthach  F.  junge  Kuh;  heifer 

CB.,  vgl.  Corm.  p.  8  clithar  sét.  — 
Sg.  Gen.  commeit  chori  cholbthaigi 
SG.  5. 

colcaid  F.  =  lat.  culcita;  „a 
flocJcbed"  Corm.  Transl.  p.  44.  — 
Nom.  CO  rámid  in  cholcid  bói  fói 
CO  m-batar  a  cluma  for  foluamain 


immon  tech  LU.  p.  127»,  29;  PI. 
Dat.  do  . .  cholcthib  FB.  4. 

coléic  s.  coUéic. 

colg'i^.  Schwert;  colc  i.  claideb 
Corm.  Transl.  p.  11.  —  Dat.  oc  mo 
choilc-se  ibid.  —  Vgl.  dét  (calgdet). 

colg-direch  sehwert-gerade, 
vgl.  direch  amail  colg  O'Dav.  p.  72 
calgdet.  —  PI.  Nom.  fertsi  colg- 
dirgi  FB.  45;  p.  310,  30. 

1.  coli  corylus  Ir.  Gl.  556. 

2.  coli  Verderben,  to  violate 
O'Don.  Suppl.,  vgl.  coillim.  —  Sg. 
Nom.  ni  frith  coli  ann  Hy.  5,  66 
„his  body  (collann)  was  not  found" 
StoTces,  aber  vgl.  ni  frith  locht  ann  29; 
bid  aithrech  a  coli  Lg.  5,  11;  ar 
is  leis  coli  cet  ingen  ria  n-Ultaib 
dogres  LU.  p.  127»,  26. 

collaide  fleischlich,  von  co- 
laind. —  Sg.  Acc.  cach  n-accobor 
collaide  n-airi  TE.  13  LU. 

coUan  Lg.  17,  5  L.  für  comlan? 

eoUéic  „just  now,  for  thepresent" 
Stohes,  Three  Mir.  Hom.  Index; 
calléic  omnino,  semper,  utique 
Z'^.  610.  —  cid  mor  a  anoir  coUéic, 
bid  mo  i  n-dail  bratha  Three  Mir. 
Hom.  p.  124,  12 ;  anais  . .  coUéic  do 
eis  in  t-slóig  FB.  42;  imberthar 
fidcella  dun  coléic  SC.  3;  in  raga 
do  acallaim  Fainde  coléic  16;  issed 
adfiastar  sund  coleic  28;  dolluid 
. .  timchell  calléic  p.  131,  1. 

coUofat  FB.  6  s.  lobaim. 

coloman  =  íaí.  columna.  —  PI. 
Gen.  na  cethri  coloman  sin  FA.  7 
(colamun  LBr.);  Dat.  co  cethri  co- 
lomnaib  ibid.  (colamnu  LBr.)\  Acc. 
fri  colomna  25  (colamnu  LBr.). 

colpa  Unterschenkel,  Schien- 
bein; tibia  Ir.  Gl.  146.  —  Du. 
Nom.  a  dha  colptai  TE.  4  Eg.; 
PI.  Dat.  cusna  colpthaib  cum  tibiis 
Gild.  Lor.  Gl.  65. 

com-acus,  comalcse  s.  com- 
focus. 

comadas  passend;  conveniens 
Wb.  8i>  {Z^.  994);  meet,  fit  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  ro  bam  céle 
comadas  SC.  45,  7;  9;  ba  gilla  co- 
madas FB.  89;  ar  ba  comadas  do 
ar  cruth  TE.  3  LU.-  is  comadas  cau- 
raiÄmir  do  thabairt  dait  FB.  59;  60. 


comadathrec 


439 


comardad 


comadathrec  Gl.  zu  Hy.  5,  19? 

com-adbar  Material?  —  Sg. 
Acc.  etcr  deintrub  ocus  comadbwr 
na  flede  FB.  4. 

comaid,  eoiuid  s.  coinmaid. 

comaidem  s.  com-máidem. 

comaigr  FB.  23? 

comaightech  alienig  ena  Ir. 
Gl  314. 

tom'AÍlleF.Schw  an  g  er  Schaft, 
von  comall.  —  Sg.  Nom.  caillech 
ÚTabái  comaille  Gl.  zu  Hy.  5,  39. 

eomaiud  s.  comman. 

com-ainm  N.  cognomen  Ir. 
Gl.  993;  Nenn.  3  LU. 

comaiuse  SC.  26? 

comainsigim  III  „I  revile".  — 
Fut.  Sg.  3  fódemaid  smacbt  indara 
tigema  ocus  comainsigfid  iu  tigerna 
aüe  SMart.  1.  —  Inf.  a  sárugud 
ocus  a  chomansiugud  ibid.  6. 

comair  i.  a  farrad  O'Dav.  p.  72; 
fo  chomair  „for,  ar  against"  O'Don. 
Suppl.;  fá  chomhair  m'uilc-se  „to 
do  me  evil"  Torr.  Dhiarm.  p.  96; 
FB.  21  Eg.  —   Vgl.   aur-chomair. 

com-airbert  biuth  fruiZ'^.  918. 

eomairche  Schutz,  Garantie; 
comairce  lyrotection  O'Don.  Suppl. 

—  Sg.  Nom.  ro  bad  chomaircbe 
ar  ültaib  ulib  SC.  10;  is  móo  de 
as  eomairche  airthiu  ibid. ;  Hy.  1,  55; 
comairce  Gl.  zu  Oss.  III  10  Ed.; 
ban-comarchi  SC.  14;  batir  comarchi 
forro  a  n-airm  SC.  2;  Acc.  scar- 
thair  fri  comairge  inna  n-arcaingol 
FA.  20  (comairci  LBr.);  taet  Fer- 
gus  frind  i  comairge  Lg.  13;  PI. 
Nom.  tiagat  commairge  friu  ibid. 
Garantieen  ? 

coniaircim  I  ich  frage,  vgl. 
ath-chomarc  Nachfrage  Beitr. Yll  51, 
im-chomarc.  —  Fut.  PI.  1  co  co- 
mairsem  FB.  31;  Dep.  Sg.  2  co- 
mairser  1.  fiaghfraighi  {zu  iarfaigim) 
ODav.  p.  68,  vgl.  Beitr.  VII  51. 

comairle  s.  comarle. 

comairlim  III  ich  berathe; 
überlege.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  ros 
bói  ni  no  chomairled  ScM.  3,  2. 

com-aitecht  M.  Begleiten, 
Schützen,    vgl.    com-imm-thecht. 

—  Sg.  Nom.  ba  ferr  a  comaitecht 
Lg.  13;  17,  30:   Gen.  di  aingel  a 


comáitechta  FA.  3  (choemteacÄta 
LBr.)\  Dat.  hi  comaitecht  a  slóig 
in  Begleitung  FB.  11;  occa  chom- 
aitecht  p.  130,  24;  ar  chomaitecht 
Etaiiii  p.  131,  12. 

com-aithech  M.  Nachbar.  — 
PI.  Acc.  ata  cath  etiV  do  thuaith-siu 
iunossa  ocus  a  comaithgiu  TJiree 
Mir.  Hom.  p.  70,  32. 

com-álind  gleich  schön.  — 
Du.  Acc.  da  ech  . .  comalli  ^j.  310, 13. 

comall  schwanger.  —  Acc. 
F.  in  caillig  comail  Hy.  5,  39  (i. 
comallaig).  — 

comallach  schwanger.  —  Acc. 
F.  comallaig  Gl.  zu  comail  Hy.  5,  39. 

comallaimllzc/i  erfülle,  fülle, 
alter  comalnaim.  —  Praes.  Sg.  3 
Dep.  nod  chomalnadar  qui  id  implet 
Wb.  15t  {Z-\  438);  rel.  comallas 
frim-sa  he  FB.  76;  in  ceist  93; 
PI.  3  na  comaillet  FA.  23  (nanas 
comallat  LBr.).  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
nech  no  chomoUad  fir  fer  frim 
FB.  93.  —  Inf.  Dat.  do  chomalnad 
Wb.  10a  {Z-\  923);  fir  fer  do  cho- 
mollod  FB.  94  (chomallad  Eg.). 

com-alta  Pflegebruder,  Pfle- 
geschioester;  collactaneus  Ir.  Gl. 
486.  —  Sg.  Nom.  SC  3;  comaltai 
do  Conall  2J.  142,  is;  Acc.  eter  aite 
is  chomalta  SC.  29,  3;  PI.  Gen.  a 
bucht  a  comalta  SC.  40. 

com-arbe  M.  Erbe,  Nachfol- 
ger. —  Sg.  Nom.  Fabian  comarba 
Petair  Pabst  Fabian  FA.  32;  conid 
he  as  ardepscop  Lagen  0  sein  ille 
ocus  a  chomarbba  dia  eis  Hy.  2 
Praef;  comarbse  buidne  SC.  17,  2; 
Dat.  ic  comorba  Petair  p.  17,  28; 
PI.  Nom.  comarpi  coheredes  Wb.  19<= 
(Z^.  60) ;  máinigter  comarbai  SC.  25. 

comarc  i.  cuimniugudh  O'Dav. 
p.  66  mit  Bezug  auf  Fei.  Aug.  5. 
Vgl.  comaircim,  im-chomarc. 

com-ard  gleich  hoch;  equdl  in 
value  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
comard  ra  süss  ScM.  18;  deidghin 
coir  comard  TE.  4:  Fg.;  PI.  Nom. 
clóthi . .  comarda  p.  191,  ig;  Dat. 
ina  corónib  comardib  FA.  12.  — 

comarda  s.  comartha. 

comardad  M.  Gleichsetzen; 
equalization     O'Don.     Suppl.     — 


z/(Al 


comardus 


440 


comdiu 


Sg.  Nom.  ni  dligthi  comardad  fris 
FB.  41. 

comardns  M.  die  gleiche  Hö- 
he. —  8g.  Dat.  fó  chomardus  imdai 
Conchohair  FB.  3 ;  fo  a  comartus  25. 

com-arle  F.  Math,  Beschluss, 
Entsehluss.  —  Sg.  Nom.  in  cho- 
mairli  doberi-siu  ScM.  3,  17;  cen 
CO  déntar  comarli  fris  FB.  6;  ba 
SÍ  comarli  Sencha  doib  FB.  7;  42; 
comairli  iorvo  78;  ata  comarli  lim 
FB.  62;  Gen.  iar  scrútan  a  comarli 
FB.  59;  T>at.  iarna  chomairle  Lg.  13; 
a  comairle  Chonchobair  14;  Acc. 
acht  CO  n-derna  mo  chomarli-sea 
FB.  8;  42;  ni  dentáis  .  .  comairli 
rig  fri  Ultu  SC.  22 ;  foracaib  comarle 
FB.  79;  PI.  Nom.  for  comairli 
consiUa  vestra-Wb.  18«  {Z^.  248); 
batar  eat  a  comairle  Lg.  10. 

com-ar-lecim  111  ich  erlaube. 

—  Fut.  8g.  3  ni  chomarlecfi  Three 
Mir.  p.  12,  20.  —  Fraet.  Sg.  3  ros 
comairlec  ibid.  25 

com-arnic   s.  imma-eom-arnic. 

com-arthai\r.  Zeichen;  comarde 
Signum  Z^.  871 ;  vgl.  airde.  —  Nom. 
comartha  FB.  73;  comarda  SG.  37, 21; 
comarda  n-aichnid  FB.  59;  Acc. 
hi  comartha  m-breithe  ibid.;  can 
chomartha  n-derb  72;  suachnid  73. 

eomartlianach  SC.  49  s.  com- 
marthanach. 

com.-a,ttveh  N.  Zusammenwoh- 
nen; s.  aittreb.  —  Sg.  Dat.  iar.. 
comattrib  na  colla  cona  súan  FA.  15 
(comaittreb  LBr.):,  i  comaittreb 
muintire  diabail  30. 

com-bág  F.  ZusammenTcäm- 
pfen,  Wetthampf,  Wetteifern. 

—  Sg.  Nom.  ScM.  22, 10;  Dat.  ató  oc 
combáig  friss  TTö.  26d,  17;  cinniudtria 
chombáig  „a  comrade's  covenant" 
Rev.  Celt.  III  p.  183;  PI.  Gen.  con- 
boing  catha  cró-chombág  FB.  24? 

combart  p.  133,  4  s.  coimpert. 

combathad  fri  usce  (so  zu  er- 
gänzen) TE.  9?  Vgl.  ni  dheargann 
arm  air,  agus  ni  loisgeann  tcine  é 
agus  ni  bbáthann  uisge  é  Wasser 
ertränkt  ihn  nicht  Torr.  Dh.  p.  120. 

com-bong-aim  T  ich  breche.  — 
Praes.  Sg.  3  comboing  FB.  52; 
conboing  confringit  Wb.  4d  {Z^.  431); 


cowboing  FB.  24;  PI.  3  combongat 
O'Dav.  p.  59  boing.  —  Praet.  oder 
Perf.  Sg.  3  nath  combaig  Hy.  5,  77 
(i.  na  ro  briss);  combach  fregit 
LArd.  11,  a.  1  {Ir.  Gl.  p.  166). 

com-bruithe  zerstossen,  vgl. 
brúim.  —  Sg.  Dat.  du  sei  chom- 
bruithiu  LU.  p.  23»,  23. 

com-biiad  gleich  siegreich.  — 
PI.  Nom.  {beim  Dual)  da  ech . . 
com-búada  FB.  45, 

com-clieiiél ,       coimhchenél      i. 
comhsaor     {gleich     edel)      CDon.  ■ 
Suppl.   —    Sg.   Dat.   dim    chlaind 
comceneoil  FB.  22. 

com-ehétbuid  consensus  Z^. 
871.  —  Sg.  Dat.  ni  bid  nech  dib 
hi  comchetfaid  alaili  p.  310,  4. 

com-chosmail  ähnlieh,  ent- 
sprechend:, alihe,  conformable 
O'B.  —  con  mestar  a  ses  .  .  fo 
Choinculaind  comchosmail  FB.  30; 
frisin  Coinculaind  comchosmail  52. 

com-chruth  Ad},  von  gleicher 
Gestalt.  —  PI.  Nom.  (beim  Dual) 
da  ech  . .  comchrótha  FB.  45;  com- 
croda  p.  310,  14. 

com-chubaid  harmonisch.  — 
Sg.  Nom.  cocetul  comchubaid  FA.  7; 
Acc.  claschetol  comchubaid  FA.  31. 

com-dál  F.  Zusammentref- 
fen, Stelldichein.  —  Sg.  Acc. 
dul  it  chomdáil  SC.  39;  doróhsat 
comdáil  ibid.;  connici  in  comáailibid. 

com-dath  gleichfarbig.  —  PI. 
Nom.  (beim  Dual)  da  ech  .  .  com- 
datha  FB.  45. 

com-dergr  gleich  roth.  —  Sg. 
Nom.  coimhdheargre  crithir2).309,i2. 

conidignad  p.  169,  14? 

com-dimmus  M.  der  gleiche 
Stolz,  Hochmuth,  vgl.  diummus. 
—  Sg.  Acc.  im  chomdimraus  in  trir 
curad  sin  FB.  42. 

comdiu,  coimdiu  M.Herr;  domi- 
nus Z^.  255;  coimmdiu  SG.  p.  2Ö4 
{Z^.  '954).  —  Nom.  in  comdiu  FA. 
1;  34;  coimdiu  p.  1G9,  7;  170,  7;  in 
comdiu  na  n-dúla  FA.  1 ;  in  coimdiu 
ÍSU  Cvistp.  169,  20:  Gen.  in  chomdcd 
FA.  12;  31;  choimded  p.  169,  29; 
in  comded  FA.  2;  7;  19;  25;  coim- 
dcd  7;  p.  40,  14;  41,  le;  in  comded 
cwmachtaig  FA.  9 ;  ic  mor  choimded 


com-dlúith 


441 


comlond 


FA.  31  LBr.  ist  corrupt  {etwa  ic  mo- 
rad?);  Dat.ón  chomdid  ch«niachtach 
19;  don  choimdid^j.  40, 4o;  Acc.  frisin 
comdid  FA.  30;  in  coimdid  p.  40,  37; 
imón  comdid  cítmachtach  FA.  6; 
no  chretitis  in  comdid  FA.  32;  file 
chóimmdith  SG.  29í>  (Z^.  646). 

com-dlúith  gleich  dicht.  — PI. 
Nom.  clóthi . .  cómdluthi  p.  191,  le. 

comdlúthad  si/waeresis  ^**.  871. 

oom-éirgim  ich  erhebe  mich. 
—  Imperat.  Sg.  2  coimeirig  TE.  10. 

eom-éitgim  coniveo,  indul- 
geo.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  na  co- 
méitged  dó  ne  coniveat  ei  Wb.  lOa 
{Z^.  871).  —  Inf.  cometecht  Con- 
cor dantia,  coniventia  Wh.  11«. 

com-érge  F.  Sich-erhehen.  — 
Sg.  Acc.  CO  folmaiset  .  .  comergi 
debtha  FB.  29;  in  comerge  dorigni 
in  pheist  85. 

eomét  servatio  Z^.  793;  Beicah- 
ren,  Aufheben,  zu  for-ta-com-ai  ser- 
vat  id  Ml.  29»,  7,  con-n-ói  qui  servat 
Wb.  29d,  29,  comid  servatc  27»,  3.  — 
Sg.Ace.ro  earb  do..a  coimet  j).41,2o. 

cométaid  M.  Beschützer;  co- 
métid  servator,  ciistos  Z^.  793.  — 
Sg.  Nom.  FA.  15;  16. 

cométaim  II  ich  bewahre.  — 
Praes.  PI.  3  ferend  sin  choimetait 
.  .  cosmailius  .  .  De  2?.  170,  8.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  chomet  Gl.  zu 
Hy.  5,  45;  ros  comét  FA.  12. 

eoni-foehraib  „vicinity,  con- 
fines'\  O'Don.  Suppl.  —  Dat. 
i  comfochruib  na  heclaisi  Three 
Mir.  Hom.  p.  106,  8. 

eom-foeus  nahe;  comocus  afßnis 
ZP-.  238;  871.  —  Nom.  is  comfocus 
do  estecht  inna  ceól  FA.  4  (com- 
focus LBr.);  Dat.  i  comfocus  dona 
Sipstalaib  jPÁ. 6  (comfocus  LBr.);  25; 
Fb.  36;  in  chomocus  fere,  juxta 
7?-.  239;  PI.  Nom.  comaicse  Three 
Mir.  Hom.  p.  56,  25. 

com-forbrit  concrescunt  Gild. 
Lor.  Gl.  194. 

eom-gellaim  ich  verspreche? 
—  Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  cia  no 
comgelltá  SC.  42. 

com-glaine  F.  gleiche  Rein- 
heit. —  Acc.  comglaine .  .fri  etrochta 
rétland  FA.  16. 


com-gnásF.  Umgang,  VerTcehr. 

—  Dat.  iar  comgnáis  ocus  comattrib 
na  colla  cona  súan  FA.  15. 

com-imthecht  M.  Begleitung , 
Umgebung,  Schutz,  zusammen- 
gezogen zu  coimthecht,  coemthecht; 
coimthecht  societas,  consuetudo 
ZP.  871;  vgl.  com-aitecbt  —  Gen. 
aingel      comimtechta      Schutzengel 

FA.  14  (coemtechta  LBr.);  in  có- 
imthechta  17  (coemthechta  LBr.); 
21  (na  coemtechta  LBr.);  coim- 
thechta  inna  n-anmand  6;  coem- 
techta ibid.;  cóemtechda  31;  se 
dorais  chóemtechta  FA.  15;  Dat. 
bói  ic  coimtecht  Brigte  p.  41,  1. 

comla  F.  Thür,  Laden;  valva 
Ir.  Gl.  125;  i.  comíád  i.  cuma  Ines 
tis  ocus  tuas  {sie  bewegt  sich  gleich- 
massig  unten  und  oben)  Corm.  p-.  9. 

—  Gen.  for  a  chula  na  cómlad 
hinter  der  Thür  Corm.  p.  25  imbas 
forosnai ;  Acc.  frisin  comlaid  FB.  21 
(comla  Eg.);  iadait  in  comla  FB.  21; 
PI.   Dat.    CO    comlathaib   glainidib 

FB.  55. 

com-labra  Rede?  —  PI.  Nom. 
comtar  réil  accomlabra  Hy.  5,  44  Fr. 

comlaim  ich  reibe;  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3 rocomled.  alamu  dia  sund 
CCn.  2.  —  Inf.  do  chuimilt  to  rüb 
O'Don.  Gr.  p.  200. 

com-Iän  complete  O'Don.  Suppl. 
{vgl.  lanamuin\  woM  zu  slán,  s.  com- 
slaintius.  —  Sg.  Nom.  a  rose  anglese 
comlán  SP.  II  9;  Gen.  na  cretmi 
comlani  Three  Mir.  Hom.  p.  90,  e. 

comlantins  31.  das  ganze  Da- 
sein von  Etwas,  Vollständig- 
keit. —  Dat.  i  n-esbaid  cacÄ  ma- 
thiusa  ocus  hi  comlaintius  cacÄ  uilc 
„in  want  of  every  goodness  and  in 
all-fulness  of  every  evil"  LU.  33»,  43 
{Stokes,  Fis  Ad.  p.  30);  Acc.  fógeib 
comlantius  cecha  huilc  FA.  20  LBr. 
Vgl.  comslaintius. 

com-leimnecb  gleich  springend. 

—  PI.  Nom.  {beim  Du.)  da  ech  .  . 
comléimnecha  FB.  45;  p.  310,  14. 

comlond  Kampf;  comhlann  a 
duel,  combat  CR.  —  Nom.  is  com- 
lunn  fri  scath  TE  9  Eg.;  Acc.  ni 
diwgno  comlond  FB.  31;  fúacrais 
. .  comlond  do  69. 


com-lúath 


442 


com-nart 


com-lúath  gleich  schnell.  — 
PI.  Nom.  batar  comluatha  .  .  fri 
conaib  Lg.  8;  dá  ech  . .  comlúatha 
FB.  45;  p.  310,  u  {leim  Dual). 

com-lúd  die  gleiche  Schnel- 
liglceit,Wettrennen?  vgl. comluth. 
ria  marcach  eich  leith  leathguill  „to 
contendin  runningwith  the  riderofa 
greij  one-eyed  horse"  Leabh.  na  g-Ce- 
artp.  4.  —  Nom.  comlúd  marc  m-bu- 
aäaFJS.53;  comIudferglunniF5.29. 

comalta  eomluid  p.  328,  i4? 

cless  comluith  p.  310,  42? 

commaid,  vgl.  comaidh  partner- 
ship  0''Don.  Suppl.;  comad  a  verbo 
comedo  Corm.  Transl.  p.  45.  — 
Sg.  Nom.  comid  Lg.  17,  5  {volle 
schöne  Kameradschaft)  \  Gen.  a  sés 
comtha  seine  Gefährten  FB.  88;  a 
fhir  cumtha  TJiree^  Mir.  Hom.  p. 
8,  13;  dochumm  a  fir  chummtha„ío 
his  comrade"  ibid.  p.  78,  21;  Bat. 
frisgair  chucat  th'fer  ciimtha  conas 
ebi  cumaid  araeu  fritt  „that  he  as 
well  as  thou  may  drink  it"  ibid. 
p.  8,  12;  conws  ebem  cumaid  i4;  i 
cummaid  p.  78,  15. 

com-máidem  F.  Mitrühmen, 
Preisen.  —  Sg.  Gen.  gáir  chom- 
maidmi  ocus  búada  FB.  64;  Dat. 
ic  coraaidem  ocus  ic  atlugud  do 
dia  Three  3IIr.  Hom.  p.  96,  9. 

com-máin  die  gleiche  Gabe, 
Gegengabe,  Austausch;  favor 
Z'^.  30;  comáin  „mutual  Obligation" 
Corm.  Transl.  p.  34;  comaoin  „ex- 
change"  O'Don.  Suppl.  —  Sg. 
Nom.  a  cbommáin  i  cind  hliadna 
ebensoviel  ScM.  2  {vgl.  a  chomméit 
cétna  S.  97,  á);  Acc.  is  and  sin  icfas 
in  comdiu  a  chommáin  fein  fri  cach 
n-duni  . .,  i.  fochraice  dona  firenaib 
„7ms  own  wage"  FA.  34 ;  i  commain 
na  n-aisceda  „in  exchange  for  the 
gifts"  Goid.^  p.  101. 

commaiu  FB.  75?  vgh  cammau. 

commairge  Lg.  13  zu  comairche  ? 
vgl.  jedoch  ar  lin  a  chomairge  ocus 
a  charat  „from  the  number  of 
his  dient s(i)  and  friends"  On  the 
Mann.  III  497. 

com-maith  gleich  gut.  —  PI. 
Nom.  {beim  Dual)  da  ech  .  .  com- 
mathi  FB.  45. 


comman  Communion.  —  Sg. 
Acc.  in  tan  dobert  comman  do 
Hy.  2,  53;  ro  gab  comaind  ocus 
sacarbaic  p.  22,  2. 

commiimus  M.  geschlechtliche 
Vereinigung,  Ehe.  —  Sg.  Gen. 
6  rechtaib  commamsa  O'Dav.  p.  70 
comaim ;  Dat.  ros  aentaig  . .  i  co- 
mámus  di  Three  Mir.  Hom.  p.  52,  24. 

comh-marthauach  „coeternal" 
O'B.;  comarthanach  SC.  49. 

com-méit  die  gleiche  Grösse, 
Menge. —  Nom.  a  chomméit  cétna 
ebensoviel  ScM.  2 ;  chommeit  ri  cori 
mor  cach  siiil  di  ebensogross  wie 
ein  grosser  Kessel  Gl.  zu  Oss.  III  7 
(coimed  Ed.);  commeit  chori  cholb- 
thaigi  SC.  5;  Acc.  dorat  a  thri- 
chomméit  im  Emir  dreimal  so  viel 
FB.  19. 

commenic  häufig  Lg.  11  Adv. 
zu  menic. 

com-mór  gleich  gross.  —  PI. 
Nom.  {beim  Dual)  da  ech  commora 
p.  310,  13. 

commos  ralat  vgl.  imruláith. 

commar  Zusammentreffen? 
cumar  „meeting  of  rivers",  „volley" 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Dat.  hi  Com- 
mur  cetharsliged  FB.  36. 

1.  commus  Abschätzen?  fri 
commus  a  m-besa  IE.  2  LU.  Vgl. 
coimmess,  mess. 

2.  commus  Macht;  comus  po- 
wer Corm.  Transl.  p.  32.  —  Sg. 
Nom.  óir  ní  fuil  sé  a  g-cumus  d'aon 
laoch  „in  the  power  of  any  war- 
rior"  Torr.  Dhiarm.  p.  96 ;  Dat.  ar 
mo  chommus  fein  Gl.  zu  Oss.  III 10; 
beim  CO  commus  LU.  p.  73»  (s.  cless); 
tathbeim  co  cumus  FB.  40  Eg. 

comna  „safeguard";  Nom.  bid 
comna  do  fri  dianbas  Hy.  7  Praef. 

comnaic  s.  atchomnaic. 

com-iiáma  M.  der  gleiche 
Feind?  —  PI.  Gen.  aurslaid  cri- 
cha  comnart  comnámat  cen  Ultu 
imbi  FB.  22. 

com-nart  gleich  stark;  equal 
strength  O'B.  —  Sg.  Nom.  ba 
chómnart . .  indas  in  gnima  sin  .ocus 
ind  a.ábur  FB.  2  {„equally  ponde- 
rous"  0' Curry);  ba  comnart  mo 
gaisced-sa  LU.  114'>,35  {Siab.  Gonc.)\ 


443 


comslaintias 


bá-sa  chú-sa  comnart  do  chomlond 
ibid.  114»,  24;  PI.  Gen.(í)  aurslaid 
crícha  comnart  comnámat  cen  Ultu 
imbi22  (comnart  fehlt  inEg.  undH.). 

com-oeus  s.  eom-focus. 

comol  i.  nert  uo  adhbul  O'Dav. 
p.  66. 

coiuol  s.  éoinul. 

coinorba  s.  com-arbe. 

compert,  compir  s.  coimpert, 
coimprim. 

eomrac  Zusavimenkommen, 
Treffen,  Kampf;  a  meeting 
O'Don.  Suppl. ;  comrac  oenfir  Zicei- 
kampf  CCn.  7 ;  cáin-chomracc  bene- 
volentia  Wb.  30^  {Z^.  857V  —  Sg. 
Nom.  is  maith  ar  comrac  TE.  14 
LU.;  comrac  fri  óenfer  FB.  32; 
comrac  ualle  im  Albe  Sc3I.  21,  7; 
Gen.  cáin-chumricc  Wb.  7^;  Pl. 
Dat.  hit  il-chomraicib  SC.  26. 

comraeaim  ich  komme  zusam- 
men, treffe.  —  Praes.  Sg.  3  com- 
raic  nad  chomraic  a  m-barr  SC.  33, 19;   j 
PI.  3  CO    comraicet  .  .  fri    cétglífit 

FA.  15.  —  Praes.  see.  Sg.  3  noco 
comraiced  a  thoeb  fri  húir  noicht 
Three  Mir.  Hom.  p.  122;  PI.  3 
conna  ro  chomraictis  SC.  48.  — 
Fut.  see.  Sg.  2  dils  in  comrasta 
fi-is  LU.  p.  631»,  10.  —  Perf  PI.  3 
frisa  comrancatar  FA.  21  LBr. 

comracad  M.  Zusammenkom- 
men, Kampf.  —  PI.  Gen.  con 
ruccai  calca  cruáidse  comraicthi 
ülad  FB.  23  (conruicthe  Eg)\  Dat. 
iccruadaib  comraicthib  29. 

oom-rád  Gespräch.  —  Sg. Nom. 
in  comrád  dorn'  ri  cách  SC.  33,  27 
(comrath  H.) 

com-raind  F.  Th eilen  mit  Je- 
mandem; participation  O'B. 
—  Sg.  Nom.  a  chomraind  ni  dlig 

FB.  68,  31;  comraind  curadmiri 
fris  71;  Ace.  ni  dlig  comraind 
curadmir  FB.  68.  i. 

oom-ram  M.  Wettkampf;  com- 
rama  contentiones  Wb.  30*,  n  {Z^. 
871).  —  Sg.  Nom.  nach  leór  a  com- 
ram  sin  FB.  57;  in  comram  do 
thairisem  beus  ScM.  11 ;  in  comram 
beus  12;  13;  14;  Gen.  tairismi 
comrama  frim-sa  ScM.  8;  Dat. 
tecat  don  cbomram  ScM.  17;  cid 


dobérad  a  mac  do  chomram  frim- 
sa  10;  do  chomram  chucum  12; 
Acc.  frithalid  .  .  in  comram  beus 
ScM.  12 ;  doberad  comram  ar  araile 
duit  16;  dobér  oen-chomram  duit 
ibid.;  dobered  cách  a  chomram  . . 
ÓS  aird  SC.  2;  in  tan  dognitis  gil- 
chomram  ibid.;  arroét  cain  comram 
búad(a)  FB.  71 ;  comraim  SC.  30,  3 
mit  H.  zu  lesen  cormaim,  s.  coirm; 
PI.  Nom.  at  móra  na  comrama  dait 
FB.  10;  at  a  chomrama  óenaidche 
so  89 ;  Gen.  fobith  ta&arta  do  chách 
a  chomraime  ocus  a  gascid  SC.  2; 
diag  inna  comraime  ibid.;  do  chun- 
gid  chomraime  chucum-sa  ScM.  16; 
lin  comram  FB.  89;  do  ilugud  na 
comram  SC.  2;  liech  na  cernd  ocus 
na  comram  FB.  10;  Dat.  3ir  galaib 
ocus  ar  chomramaib  ScM.  6. 

comramach  kampfreich,  streit- 
süchtig? —  Nom.  ni  bat  comromach 
SC.  26;  Gen.  is  bran  carna  com- 
ramaig  FB.  68,  s;  is  glond  catha 
chomramaig  71. 

comrancatar  s.  comracaim. 

comrar  capsa  SG.  36a  (Z^  871); 
comrair  cover,  shrine  O'Don.  Suppl. 

comras  SP.  V  3,  nach  Stokes 
Goid.^  p.  178  „which  enshrines", 
von  einem  Verb  comraim  „connected 
toith  comrar". 

com-remor  gleich  dick.  —  PI. 
Nom.  clóthi . .  comremra  p.  191,  16. 

com-ri  achtain  zusa  m  menstos- 
sen  FA.  14. 

com-riagal  F.  die  gleiche 
B'egel.  —  Sg.  Dat.  fó  chomríagail 
SC.  29,  23. 

coni-riudaithe  gleich  spitzig. 
—  PI.  Nom.   clóthi . .  comrindaithe 

p.   191,   16. 

com-roth  der  umlaufende 
Band?  —  Sg.  Dat.  sciath  cor- 
corda  co  comroth  argit  p.  310,  4i. 
Vgl.  cóic-roth. 

eomse  angemessen,  passend; 
cuimse  accomodatus,  commodüs 
Z^.  787.  —  Sg.  Nom.  is  comse  a 
tes  SC.  36  (coimsi  H.)\  condib 
cuimse  less  a  meit  Gl.  zu  recon- 
dens  quod  ei  bene  placuerit  Wb.  14» 
{Z^.  707).   Vgl.  coimse,  coimsetu. 

comslaintias  FA.  20  LU.  nofih 


comslánaigim 


444 


concertaim 


StoJces  Fis  Ad.  p.  30  für  comlain- 
tius,  aber  das  s  braucht  nicht  „pros- 
thetic"  zu  sein,  vielmehr  tcird  slán 
ijieil,  ganz)  zu  Grunde  liegen  {vgl. 
sláinte),  dessen  s  vor  com-  verstummte, 
daher  für  gewöhnlich  com-lán. 

comslánai^im,  comlánaig-ím  III 
ich  ergänze,  von  com-lán.  —  Fut. 
Sg.  3  comslanaigfid  in  comdiu  sin 
uli  thall  isind  esergi  conna  heselia 
nach  ni  foi-tiro  do  rudilse  a  n-delbe 
nach  a  n-aicnid  dilis  LU.  p.  341),  49. 

com-soillse  F.  das  gleiche 
Licht,  der  gleiche  Glanz.  — 
Acc.  corroichet  .  .  comsoillse  fri 
etrochta  rétland  FA.  16  (comsollsi 
LBr.). 

com-soUus  gleich  hell.  —  Sg. 
Nom.  CO  m-bo  chomsolus  lá  ocus 
adaig  FB.  2;  p.  309,  37. 

com-suthain  gleich  ewig.  — 
Sg.  Acc.  im  chumachtu  comsutham 
p.  169,  25. 

comtabairt  s.  cuntabairt. 

comtaig  ScM.  21,  42  zu  0  Beilly's 
„cómthach  a  companion"? 

comtachtmar  s.  cuintchim. 

comtha  s.  commaid. 

eomthad  s.  com-thóim. 

com-thend  EG.  7  s.  tend. 

QQVii't\An(AVer  Sammlung;  con- 
ventus,  congregatio  Z'^.  887.  —  Dat. 
hi  comthinol  CG.  7  LU.-^  Acc.  com- 
tinól  n-écraibdech  FA.  1. 

comthinólad  M.Versammlung. 

—  PI.  Dat.  i  comthinoltaib  lach 
ocus  clerech  FA.  31. 

comthinólaim  II  ich  sammele, 
versammele.  —  Praet.  Sg.  3  ro 
chomthinoil  ferta  Brigie  Hy.  5  Praef. 

com»thóim  ich  wende  ab,  vgl. 
do-sóim.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  ara 
eomthad  Gl.  zu  ara  tintarrad  Hy.  2, 18. 

—  Praet.  Sg.  3  ro  chomthoi  co 
mewicc  cosin  comdid  ho  adrad  hi- 
dal  Three  Mir.  Hom.  p.  92,  23.  — 
Inf.  comthóud  immutatio  SG.  23a 
(Z\  802). 

com-throm  gleich  schwer;  par 
Ir.  Gl.  960.  —   Sg.  Nom.  FA.  24. 

com-thúarcon  F.  Zusammen- 
schlagen; contritio  Z^.  887.  — 
Dat.  oc  comthuarcain  FA.  14  LBr. 
{LU.  icomth.  für  ic  comth.). 


comtig'  häufig,  zahlreich, 
gewöhnlich;  consuetus,  usitatus, 
frequens  Z^.  1002;  coimdi  i.  minie 
no  gnathach  O'Dav.  p.  72.  —  Sg.  Nom. 
dalas  chomtig  fri  dama  Hy.  5,  14, 
cuimtig  ocus  eccuimdig  GG.  3  Fg. 

e,ova.-ú^SL\\  F.  der  gleiche  Ueber- 
muth.  —  Sg.  Acc.  im  chomuaill 
in  trir  chauratZ  FB.  56;  42. 

comiil  N.  „a  gatJiering,  an  as- 
sembly"  Stohes,  Fei.  Ind.;  comol 
i.  cengal  GDav.  p.  72;  vgl.  acco- 
mol  conjunctio,  ad-comla  adjungit 
Z^.  868.  —  cain  comul  „a  fair 
assembly"  Fei.  Jul.  5;  comul  sáer 
Lg.  17,  43;  comul  cóir  18,  19  (cum- 
tach  Fg.). 

comul  p.  142,  9,  vgl.  com-alat 
„they  nursetogelher"  O'Don.  Suppl.  ? 

1.  con  s.  2.  und  3.  co,  co  ii- 

2.  con  „clear,  pure"  StoJces,  Fei. 
Ind.  Bisweilen  durch  cain  glossirt, 
z.  B.  conróiter  i.  cain  ro  fitir  Amra 
Chol.  {ed.  GB.  Growe)  5. 

con  FB.  25  und  34  zu  lesen 
conid  SÍ  sin  und  conid  slicht. 

con-acna  Hy.  5,  loo  i.  ro  chon- 
gna.    Aber  conacra  Fr. 

con  acra  Hy.  5,  loo  Fr.  etwa 
„ut  mecum  agat"?  vgl.  acre,  acra 
die  actio  vor  Gericht,  und  2.  ad-gaur. 

con-aeraim,  -accraim  I  ich  rufe 
herbei.  —  Praet.  Sg.  3  musdusce 
la  sodain,  conacart  a  drai  -Fis  Gath. 
^.30.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  bá 
iar  sudiu  . .  conacrad  KiMll  do  Chon- 
chobur . .,  cid  dia  rabi  arréim  FB.  56 ; 
ba  band  sin  . .  conaccrad  Loegaire 
. .  do  Medb  iar  scrútan  a  comarli 
FB.  59.  —  An  diesen  Stellen  wäre 
auch  CO  n-accrad  möglich,  vgl.  3.  co, 
CO  n-  und  1.  ad-gaur. 

con-aicertaim  II  emendo  ZP-. 
1000.   Ygl.  concertaim. 

conar  F.  Weg;  via  Z^.  870.  — 
Sg.  Nom.  in  chonar  FB.  36;  25; 
issed  conair  rod  n-gab  69;  Gen.  fri 
cétchesad  na  conaire  cengait  FA.  15; 
Dat.  oder  Acc.  tic  for  conair  do 
Ardmacha  p.  21,  30. 

concertaim  II  ich  entscheide; 
I  decide  O'Don.  Suppl.  —  Praes. 
Sg.  1  concertaim  brei/ia  Ulad  GG.  7 ; 
3  fer  concerta  do  chách  FB.  33.  — 


conchend 


445 


con-giall 


Fut.  Sg.  3  concertfa  fir  foraib 
FB.  33.  —  Vgl.  cocertaim  und 
conaicertaim. 

couchend  SC.  31,  5  {„a  wolfs 
head  of  battle  slaughter"  0' Curry). 

conclec'htaim  II  ich  übe  aus, 
treibe.  —  Praes.  Sg.  1  conclech- 
taim-se  cairpteoracht  FB.  35;  3  con- 
clechtai  fir  forgall  33  Eg.  (conclecht 
LU.).  —  Vgl.  clechtaim. 

conclethim  iclk  springe,  vgl. 
O'Davoren's  Glosse  zu  cleath,  Three 
Ir.  Gloss.  p.  163:  amaiZ  don-ailge 
in  duilem  in  muir  mor  conclethid 
fri  tir,  i.  amaiZ  tulaighes  in  muir 
mor  in  tan  nuallas  no  clisis  {so  zu 
lesen)  no  ceimnigis  docum  tire  icie 
der  Schöpfer  das  grosse  Meer  be- 
sänftigt, das  gegen  das  Land  springt, 
d.  i.  toie  er  das  grosse  3Ieer  be- 
sänftigt, ivenn  es  braust  oder  springt 
oder  steigt  nach  dem  Lande.  — 
Praet.  Sg.  3  conclith  . .  forro  FB.  84 
(conclich  Eg). 

eond  M.  Sinn,  Verstand.  — 
Sg.  Nom.  mescthair  ar  cond  SC.  19,2; 
Dat.  beres  na  slúagu  asa  cund 
SC.  34,  18;  CO  ceill  ocus  cond  42; 
Äcc.  in  chli  comras  cond  credail 
SP.  V  3. 

oondaig  s.  ciiing-im. 

condáil  SP.I2? 

condalba  Liebe,  Freund- 
schaft {vgl.  3.  colba);  connailbhe 
O^B.  —  Ace.  mar  ghlacas  conailbhe 
agus  báidh  fris  „for  Ihad  conceived 
an  attachment  and  affection  for 
him"  Torr.  Dhiarm.  p.  132. 

condarcell  conivens  Wb.  31" 
{Z\  870). 

condat  SC.  28  s.  táim. 

condébert  p.  42,  10  für  conad 
(conid")  ebert? 

condelg:,  condelc  comparatio 
Z^.  870.  —  Sg.  Nom.  a  shamail 
ocus  a  chondelg  in  duine  fria  cáith 
die  Aehnlichkeit  und  die  Verglei- 
chung  des  Menschen  mit  Spreu 
Corm.  p.  9  cáithigud. 

condib,  eondid  ut  sit  Z^.  719. 

eoiidircle  F.  Nachsicht;  con- 
darcille  coniventia  Z^.  870.  —  Gen. 
na  censai  ocus  na  connircle  FA.  1 
(condircle  LBr.). 


condirclech  nachsichtig.  — 
PI.  Dat.  dona  cendsaib  ocus  dona 
coindirclechaib  p.  170,  25. 

condreeaimlíc/í  treffe,  stosse 
zusammen  mit  Jemandem.  — 
Praes.  PI.  3  condrecat  Fei.  Jim.  10. 

—  Fut.    sec.    PI.    3    condristais 
Oss.  I  4;  8. 

condúail  ciselirt?  vgl.  „con- 
duala  embroidery,  sculpture"  O'R. 

—  Sg.  Nom.  bil  chondúail  crédumai 
FB.  47  (CO  n-dualaib  Eg.). 

conecastar  SP.  III  3  zu  lesen 
CO  n-ecastar?  jedenfalls  3.  Sg.  Fut. 
Pass.  wie  du-ecastar  Tir.  3  {vgl. 
ad-ciu,  déccu,  féccim).  Ebel  über- 
setzt Z'^.  476  „cernatur  vobis  ejus 
historia";  ähnlich  0' Curry  On  the 
Mann.  III  p.  46  Anm.  {daselbst  im 
Texte  eine  unglaubliche  Ueberset- 
zung). 

conécid  FB.  7,  vgl.  coneigius 
diüb  „I  shall  relate  to  You"  Pro- 
ceed.  B.  L  A.  1  p.  190. 

con-gaMm,  -gaibim  (I  und)  III 
ich  halte,  halte  zurück.  —  Conj. 
Sg.  3  cotom  gaba-sa  FB.  24?  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  ni  congebed  Sy. 
2,  27.  —  Praet.  Sg.  3  congab 
Hy.  5,  15,  Gl.  i.  ro  chongaib.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  congaibther 
eontineturWb.  21e  {Z^.  870).  —  Inf 
do  chongbháil  keep  O'Don.  Gr.p.  201. 

coii-g'al  Kampf;  conghal  „eon- 
flict,  gallantry"  O'B.  —  PI.  Dat. 
i  congbalaib  FA.  32  LBr. 

coii-garim,  -g'airim  1  ich  rufe, 
schreie;  conghairim  I  roar,  shout 
O'B.  —  Praes.  Sg.  1  congairim 
firu  cocid  hErenn  p.  141,  11,  vgl. 
adgairim  S.  327,  38;  3  conggair 
nonhur  aile  fair  FB.  84;  PI.  3 
conggairet  gairm  n-amnas  fair 
FB.  84.  —  Praet.  Sg.  3  {mit  in- 
figirtem  -da-)  cotagart  SC.  38,  6.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  congarar  Conall 
. .  do  Meidb  FB.  60  (congarthar  Eg.). 

—  Imperat.  Sg.  3  congarar  deit  do 
dalta  p.  130,  28. 

C0Mg:l)áil  „a  hdbitation"  O'Don. 
Suppl.;ThreeMIr.Hom.p.32,i;'óS,i9. 

cou-giall,  „eoingiall  condi- 
tio n"  O'B.  —  PI.  Gen.  tar  chenn 
cor   agus    coinghiall   a    síothchána 


congnaim 


446 


con-niale 


ris  „against  his  honds  and  cove- 
nants  of  peace  with  Mm"  Torr. 
Dhiarm.  p.  202. 

congnaim,  altir.  con-gniu  III  ich 
helfe.  —  Praes.  Sg.  3  congni  frim-sa 
Wb.  26d,  17.  —  Conj.  Sg.  3  ro 
chongna  Gl.  zu  Hy.  5,  loo.  —  Fut. 
Sg.  3  congéna  adjuvabit  Wh.  22d 
{Z^.  870).  —  Inf.  congnam  coope- 
ratio  Z-\  771. 

congraimm  N.  Benehmen? 
„cunning;  appareV  O'B.  —  Nom. 
BÍ  frith  cruth  na  córai  ná  congraimm 
FB.  24;  a  cruth  a  écosc  a  chon- 
graim  44;  Dat.  ar  is  mése  cruth 
Chéill  chongraimmim  coibletharcéim 
cruth  cáin  caurchasta  i  Tech  Mid- 
chúarta  FB.  23;  cotom  gaba-sa 
chéim  cruth  cheill  congraimmim 
coibliud  búada  24;  rom  alt-sa  . .  la 
feba  féne,  hi  costud  forchaini,  hi 
fogart  genussa,  hi  congraim  rigna, 
i  n-ecosc  sochraid  LU.  p.  124^,  le. 

coii-hualai  i.  ro  elai  Hy.  2,' 65 
{„when  P.  went"  StoJces);  i.  ro  ealai 
5,  13  {„went"  St.).  —  Vgl.  conruale. 

con-icim  I  ich  vermag,  kann; 
possum  Z'^.  870;  vgl.  cumcaim  und 
das  Perf.  coemnacar.  —  Praes.  Sg.  3 
connic  ina  huli  sea  der  dies  alles 
Tcannp.  40,  34;  ar  cotdicc  dia  Wb.  b^ 
{nam  potest  id  deus  Z^.  431). 

1.  conid,  später  conad  iit  sit 
Wi.  Gramm.  §  387.  —  conid  bith- 
lan_  do  bithgres  SC.  33,  24;  49; 
conid  lim-sa  in  caarathmir  FB.  73; 
SC.  33,  24;  FB.  24;  32;  conid  and 
asbert  ScM.  15;  TE.  10;  16;  19; 
20;  p.  131,  22;  132,  is;  SC.  19;  24; 
FB.  29;  33;  58;  71;  conid  and  ro 
chachain  CG.  7  LU.  u.  ö. ;  conid 
and  sin  dorónsat  FB.  21;  82;  conid 
SÍ  conar  dollotar  so  dass  ßies  der 
Weg  ist,  den  sie  gingen  FB.  25; 
TF.  20;  conid  ed  dochóid  FB.  61; 
conid  iat-sin  FA.  33;  conidesi  Gl. 
zu  Hy.  6,  14  (s.  trethan)?  conid 
desin  atát  /SC  1;  2;  FB.  71;  conid 
airi  sin  TE.  20;  conid  samlaid 
FB.  44;  conid  ina  labrad  atgenatar 
FB.  25;  22;  23;  conid  Cúscraid 
Mend  atotchomnaic  ond  uair  sin 
ScM.  14;  conid  frisna  taidbsib  sin 
atberat  SC.  49;  conid  ralai  p.  144,  4; 


conid  áem&FB.  87;  conidammárb  84. 

—  Die  Form  conad  z.  B.  FB.  23, 
24,  25,  33  Eg.  —  FB.  25  und  34 
mit  Eg.  für  con  si  sin  und  con. 
sucht  zu  schreiben  conid  si  und 
conid  sucht. 

2.  eonid  s.  3.  co,  eon. 

3.  conid  rnalaid  do  dass  es  ihm 
zu  Theil  wurde  Hy.  5,  49?  Vgl. 
conruale. 

coiimestar  FB.  30  s.  midím. 

conw^^  Feuerholz;  condud/ire- 
wood  Corm.  Transl.  p.  45.  —  Sg. 
Gen.  oc  bém  chonnaid  p.  46,  22. 

conuámasnágat  FB.  84  s.  imiii- 
agaim. 

connecor  TE.  3  Eg.?  vgl.  „cirr 
chuirrel  argit  conecor  deor"  On  the 
Mann.  III  190,  von  0' Curry  über- 
setzt: „a  comb  and  a  cas'ket{?)  of 
silver,  ornamented  with  gold." 

conne,  coinne  meeting  CDon. 
Gramm,  p.  288,  a  g- coinne  against 
ibid.  —  Acc.  dul  it  dail  ocus  it 
conni  TE.  13  Eg.;  dorighne  Cor- 
mac  ionad  coinne  riu  „a  tryste" 
Torr.  Dhiarm.  p.  46. 

counici  mit  Acc.  bis,  bis  zu, 
wohl  für  con-do-icci,   vgl.  corrici. 

—  tánic  . .  connici  in  comdáil  SC. 
39;  33,  2;  TE.  18;  no  theiged . . 
isin  talmain  connici  a  glún  FB.  88 
(cotice  Eg.);  connice  a  smecha 
jPA.25  (Co  a  LBr.);  26  (conice  LBr.); 
CO  nuige  until  CDon.  Gramm. p.2S9. 

connirele  FA.  1   s.    condirele. 

con-óim  I  ich  bewahre  {skr. 
W.  av);  vgl.  comét.  —  Praes.  Sg.  3 
connói  qui  servat,  cota-óei  servat 
id  Wb.  29d,  29;  for-ta-com-ai-som 
serv.at  id  Ml.  29*  {Z-\  431).  — 
Pass.  Praes.  Conj.  Sg.  3  a  Crist 
cotam  roither  tis  tuas  ar  cech 
melacht  „let  me  be  preserved,  above, 
below,  from  every  reproach"  Fei. 
Epil.  69  (cotom  roether  Laud.,  vgl. 
iinter  conruiditir). 

conrici  s.  corrici. 

conrotaelit  s.  conntgim. 

con-ruale  i.  roela  no  ro  chuaidh 
CDav.  p.  66 ;  conrnala  co  haingliu 
Nazair  „uwto  the  angels  departed 
Nazarius"  Fei.  Jul.  12  Bawl.,  con- 
roloi  Laud.,  conrualaid  LBr.;  con- 


Conniíctho 


447 


córad 


rualai  co  Crist  íbid.  Nov.  21;  for 
neam  an  conrualai  ibid.  Epil.  25 
LBr.\  in  tan  conruloi  a  curp  FA.  31, 
ro  escomlái  LBr.  —  Vgl.  con-hilalai 
und  conid  rualaid. 

coiiruicthe  FB.  23  Eg.,  vgl. 
conruice  i.  comtinol   O'Dav.  p.  65. 

eonniidiur  Fél.  Prol.  277  LBr. 
(conroether  Laud.):  a  Ihu  conniidiur 
do  rigrad  do  rélad  „o  Jesus,  may 
I  attain  it,  to  manifest  thy  Tcings." 
Vgl.  Three  Ir.  Gloss.  p.  163  {zu 
p.  65):  conniidiur  i.  cororaidiur. 

conseoha  SC.  26  s.  coscim. 

conselai  Hy.  5,  62  Gl.  i.  ró  elai 
vel  ro  sír. 

contóitis  p.  310,  2  s.  tóim',  do- 
soim  (skr.  W.  su). 

contóisim,  contúaisim  ich  höre 
zu,  „I  listen";  vgl.  tó,  túa  [slcr. 
W.  tush).  —  Praes.  PI.  3  contóiset 
. .  fris  FB.  29;  contúaset  fri  forcetol 
bréthre  De  FA.  23;  5.  —  Conj. 
Sg.  3  cia  contuaisi  frimp  p.  142,  i. 

eontuil,  contuli  s.  tuilim  und 
cotlaim.  Ich  bezweifle,  dass  es 
ein  besonderes  Compositum  contulim 
giebt  (Stokes,  Index  zum  Féliré), 
und  möchte  das  con  in  den  meisten 
Fällen  für  die  Conjunction  halten. 

eonuargfabad  er  wurde  auf  [in 
die  Höhe)  gehoben  FA.  2,  enthält 
wohl  die  Praepositionen  con-do-for, 
vgl.  túargabim. 

con-ucealíim,  con-ucbaim  I  ich 
erhebe;  auch  ohne  Fron,  ich  erhebe 
mich?  —  Praes.  PI.  3  cota-ucbat, 
cota-ocbat  se  attolunt,  sidera,  Cr. 
18i>,  18d  {Z-\  885).  —  Praet.  Sg.  3 
friu  conuccaib  in  doub  Hy.  5,  54 
(i.  tuargaib);  PI.  3  is  malle  con-n- 
nccaibset  {mit  Pron.  rel.  infix.)  es 
ist  zugleich,  dass  sie  sich  erhoben 
Hy.  2,  66  Fr. 

con-utaingim  I  ich  schütze.  — 
Praes.  Sg.  3  cota-utaing  eam  pro- 
tegit  Ml.  36a,  i^gi,  ar-utaing. 

con-utgim  I  ich  baue,  er- 
richte {vgl.  tech  Haus);  cunutgim 
architector,  construo  SG.  141»  {Z'^. 
429).  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  con- 
rotacht . .  a  tech  sin  FB.  1 ;  2 ;  3 ; 
PI.  3  conrotachtá  .  .  da  imdai  déc 
FB.  2. 


cop  Kopf  {german.  Lehmeort?), 
cop-chaille  Gl.  zu  mafortis  Hy.  5,  48. 

1.  cor  Wurf,  Werfen,  bei  ver- 
schiedenen cwrvenartigen  Bewegun- 
gen gebraucht  (Umgang  u.  s.  to.); 
Schicken;  Inf.  zu  cuirim.  —  Sg. 
Nom.  a  chor  ass  SC.  44,  lo;  ba  si 
comairli  Vlad  iorro  . .  a  cur  do  saigid 
Conroi  sie  zit  Curoi  zu  schicken 
FB.  78;  cor  n-deled  LU.  p.  73»,  9 
um,d  125^,  1  in  der  Aufzählung  der 
cless  ist  toohl  nicht  Nom.;  Dat. 
luid  .  .  du  chur  ciiarta  einen  Um- 
gang machen  CC.  3  LU.;  oc  cur 
in  rothclessa  FB.  64;  di  chor  cruinn 
dejactu  sortis  Tur.  Gl.  132  {Goid.'^ 
p.  13);  oc  cor  cacha  hóenslaite 
FB.  2;  iar  cor  na  cendaile  de  89; 
Acc.  CO  ro  lá  cor  immá  rigthech 
er  machte  einen  Umgang  FB.  25; 
Lg.  12;  co  ro  lam  cor  imón  slúag 
SC.  35;  focerd . .  cor  p.  144,  4;  fo- 
cheird  .  .  cor  n-iach  n-eirred  de 
FB.  87;  40  Fg.;  focherd  a  suil- 
chor  issin  tig  p.  144,  i6;  ara  cuirtis 
cor  do  chuingid  tige  dóib  CC.  2  LU.; 
na  curid  cor  dib  Lg.  1,  vgl.  ni  lamad 
cor  de  „lie  durst  not  stir"  {Stokes, 
Bemarks'^  zu  Cu.  No.  2361  —  Vgl. 
aur-,  ur-chor,  immar-chor. 

2.  cor  Vertrag;  i.  cunnrad 
„an  Obligation,  covenant,  contract" 
O'Don.  Suppl.  —  Gen.  dorighne 
snadhmanna  cuir  agus  cengail  ris 
„bonds  of  covenant  and  compact" 
Torr.  Dhiarm.  p.  110;  Dat.  oder 
Acc.  ar  chor  go  g-cluinfeadh  damit 
er  hörte  ibid.  p.  66. 

córa  F.  richtiges  Verhältniss, 
Friede;  coro  pax  Z^.  247;  vgl. 
cóir,  córus.  —  Nom.  córa  cach 
duit  rochalma  TE.  10,  2;  "ni  frith 
cruth  na  córai  ná  congraimm  FB.  24; 
Dat.  conna  hetai  focul  fort  chend 
i  córai  ScM.  14 ;  tanic  . .  do  chorai 
fri  Conchobar  Lg.  14;  Acc.  co  n- 
den-sai  chorai  frib  p.  130,  29. 

córad  FB.  46,  ein  Gen.  neben 
dem  Nom.  PI.  in  chóraid  las  rorta 
CO  n-immud  a  n-dúire„the  Champions 
by  whom  they  teere  slain,  with  the 
abundance  of  their  cruelty"  Fei. 
Prol.  65.  Allein  von  caur,  Geti. 
caurad,   ciirad,   champion  {Stokes, 


coraigim 


448 


Index  zum  Fei)  ist  dieses  Wort 
verschieden,  denn  dem  ciiinsiu  c  h  ó  - 
rad  geht  FB.  46  vmmittelbar  voraus 
drech  cur  ad.  Vgl.  „córaidh  a  bad 
man,  i.  droch-dhuine"  O'B.;  fri  ta- 
bairt  corad  ocus  eccraibdech  i  t- 
ssegail  documm  n-irse  Three  Mir. 
Hom.  p.  42,  22  {„the  impious  and 
wicked"). 

coraigim  III  ich  ordne.  — 
Conj.  Sg.  3  co  ros  coraigea  FA.  6. 

—  Praet.  Sg.  3  ros  córaig  FA.  12. 

—  Inf.  corugud  FA.  12. 

conda  corastár  p.  131,  4,  do 
chorastár  EC.  4  zu  cuirim. 

corbat  FB.  59,  62  lies  cor  bat. 

ni  chorcu  Lg.  17,  46,  non  rube- 
facio  Z'^.  434,  zu  lesen  ni  cborcru 
(ni  corcra  O'Flan.),  von  corcur. 

corcair,  corcar  s.  corcur. 

corcorda  purpurn.  —  Sg.  Nom. 
sciath  corcorda  p.  310,  4i ;  Dat.  óas 
gnúis  corcorda  EC.  2. 

corcra  purpurn.  —  Nom.  fúan 
cain  corcra  n-imbi  FB.  45;  51; 
p.  310,  32;  Lg.  18,  19;  tlacht  p. 
132,  22;  lenn  p.  144,  28;  brat  SC.  8; 
tibri  37,  10;  Dat.  alleind  chorcra 
SC.  33,  5;  iarna  brechtrad  di . . 
chorcra  FA.  11 ;  PI.  Nom.  a  grúadi 
gorm-chorcrai  Lg.  4,  4;  Du.  Nom. 
da  griiad  chorcra  Lg.  18,  13. 

corcur  F.=  purpura;  in  chor- 
cur  Tur.  Gl.  115;  corcair  Ir.  Gl.  225. 

—  Nom.  corcair  co  n-aldi  dathc 
SC.  31,  4;  is  corcair  maige  cach 
máin  p.  132,  20.  —  Compos.  brat 
. .  corcar-ghlan  TE.  3  Eg. ;  corcor- 
dond  SC.  33, 14;  do  chorcor-glain  33, 15. 

core  Kessel;  coire  Corm.  p.  Vd; 
coiri  caldarium  Ir.  Gl.  724.  — 
Sg.  Gen.  méit  chore  rodaim  cechtar 
de  na  da  sola  sin  fria  chend  anech- 
tair  FB.  91 ;  do  téirged  indala  n-ái 
immach  commeit  chori  cholbthaigi 
SC.  5;  Dat.  isin  chore  Gl.  zu  Hy. 
5,  47;  isin  choire  p.  41,  22;  ScM.  1; 
asin  coire  2).  41,  21;  Acc.  isin  coire 
p.  41,  19;  dobered  in  n-ael  isin 
coire  ScM.  1;  chommeit  ri  cori 
mor  cach  súil  di  Gl.  zu  Oss.  III  7; 
PI.  Nom.  secht  core  ScM.  1.  — 
Compos.  sóeb-chore. 

corn    M.   Hom,    TrinJchorn; 


i.  a  cornu  Corm.  p.  11.  —  PI.  Gen. 
tairmchell  corn  ocus  cuibrend  Lg.  1 ; 
Acc.  déca  a  churnu  co  cormaim 
SC.  30,  3. 

cornaire  M.  Hornbläser.  — 
PI.  Nom.  cuslennaig  nó  chomairi 
Lg.  17,  18;  22. 

coróin  =  lat.  corona;  Ir.  Gl.  75; 
haec  elerica  76.  —  PI.  Dat.  co 
cathairib  ocus  chorónib  carrmocail 
FA.  13;  ina  corónib  comardaibl2. 

corp  =  lat.  corpus.  —  Sg.  Nom. 
Hy.  6,  19;  TE.  9,  24;  FB.  24;  in 
corp  mar  in  snechta  Lg.  7 ;  ,is  dath 
snechta  corp  p.  132,  23;  Dat.  dorn 
churp  Hy.  6,  15;  7,  43;  asa  churp 

FA.  3;  21;  di  churp  rig  sceó  rígnai 

FB.  22;  in  tan  conruloi  a  curp 
FA.  31;  Acc.  corp  Hy.  2,  32;  6,  22; 
FA.  31;  0  ro  scar  . .  ind  anim  frisin 
corp  FA.  3;  Hy.  2,  63;  rem  chorp 
is  rem  chend  TE.  9,  27;  dar  corp 
n-gel  Lg.  18,  11 ;  PL  Nom.  ar  cuirp 
Hy.  4,  11;  Acc.  fria  curpu  FA.  33; 
créchtnaigid  curpu  SC.  17. —  Comp. 
corp-remor  FB.  40  Eg. 

corptha,  corpda  körperlich. 
—  Adv.  co  cathaigtis  co  corptha 
na  demna  SC.  49,  vgl.  in  chorpdid 
corporaliter  Wb.  27»  {Z-\  792). 

1.  corr  F.  Kranich;  a  crane 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom.  conna 
roched  corr  inna  cind  SC.  5;  PI. 
Nom.  corra  Corm.  Transl.  p.  43 
cuirrech. 

2.  corr  Ende,  Spitze  {z.  B.  des 
Schiffs);  auch  ein  Theü  der  Harfe, 
On  the  Mann.  III  jj.  256.  —  Sg. 
Dat.  don  chuirr  bragat  cervici  Gild. 
Lor.  Gl.  133;  a  prora  i.  on  broine, 
on  chuirr  thussig  na  luinge,  ar  it 
e  nomina  a  da  corr  [Gen.  Du.) 
prora  puppis  vom  vordersten  Ende 
des  Schiffs,  denn  die  Namen  der 
zwei  Enden  sind  prora  und  puppis 
ibid.  Gl.  49. 

corraimid  Lg.  15  s.  maidim. 

corr-creaclida  i.  ainm  do  cnoc 
bisan-édannan-amatanO'Z)aí?.|).69. 

corrguinacht  i.  both  for  leth-cois 
ocus  for  leth-laimh  ocus  for  leth- 
suil  ag  denam  na  glaime  dicinn 
O'Dav.  p.  63,  vgl.  ibid.  p.  66. 

eorrici  {mit  Acc.  oder  mit  nach- 


corrlond 


449 


folgendem  i  n-)  his,  bis  zu,  s.  3.  co, 
coli  S.  432  Col.  2.  —  FB.  24;  81, 
corruicce  Eg. ;  itát  sc  dorais  . .  cor- 
rice  in  riched  FA.  15  (^cusin  riched 
LBr.);  ro  rigi  a  láini  corricci  ina 
cróes  FB.  86;  conrici  Tir.  1. 

corrlond  ji.  190,  ic? 

corrtliair  „a  fringe"  Corm. 
Trmisl.  p.  44;  corthair  „border, 
fringe"  O'B.;  corthatr  i.  ciumus 
(Band)  O'Dav.  p.  72. 

eorrtliarach  mit  einem  Saum, 
Band  versehen.  —  Sg.  Ace.  lenu 
corcra  cortaruig  p.  144,  28. 

corthe,  coirthe  'Steinblock, 
Steinpfeiler;  „a  Standing  stone" 
O'Don.  Siippl.  —  Nom.  Hy.  2,  32; 
togabar  a  coirthe  ociis  a  liagan 
TE.  8  Eg.\  Acc.  in  corthe  SC.  12;  13; 
for  corthe  cloche  Gl.  zu  Hy.  5,  66: 
1-gl.  a  dhruim  re  cartha  cloiche  „Ms 
backing  against  a  pillar  stone" 
O'Don.  Gramm,  p.  313. 

córugud  M.  Ordnung  FA.  12, 
s.  córaigim. 

córus  law  O'Don.  Suppl. 

coss  F.  Fuss;  pes  Z^.  241.  — 
Sg.  Dat.  delb  n-dune  .  .  do  chind 
no  coiss  FA.  10;  Acc.  a  chois 
Hy.  2,  8;  FB.  20;  oen-chois  einen 
Fuss  ScM.  12;  sloig  Laigen  eter 
chois  ocus  ech  ocus  choin  inna 
degaid  p.  46,  27;  PI.  Nom.  sreth 
and  chetumus  di  bretnasaib  óir 
ocus  argit  ocus  a  cosa  isind  fraigid 
LU.  p.  23a,  33  {iiire  Füsse,  d.  i.  die 
Nadeln  der  Brocken);  Acc.  a  chossa 
ocus  a  láma  SC.  48;  má  chossa 
FB.  37:  fria  chossa  zu  seinen 
Füssen  SC.  10;  Du.  Acc.  a  da  cois 
ScM.  18. 

cosc  Zurechtweisen;  Inf.  zu 
coscaim;  to  check,  correct,  chastise 
O'Don.  Suppl.  —  Nom.  cosc  inna 
m-ban  castigare  mulieres  Wb.  22*; 
iZ\  720);  FB.  29  Eg.;  Gen.  cum- 
nech  coisc  ót  senaib  SC.  26;  Dat. 
do  chosc  in  teglaig  FB.  55;  asbert- 
som  oc  cosc  inna  m-ban  FB.  29. 
—  Vgl.  técosc. 

coscaim  {aus  con-sechaim)  I  ich 
weise  zurecht,  tadele,  halte 
ab,  hindere;  coisgim  I  obstruct, 
hinder,  qiiiet  O'B.  —  Praes.  Sg.  1 


cotob  sechaim  FB.  29;  Conj.  Sg.  2 
consecha  SC.  26.  —  Fut.  sec.  Sg.  3 
agus  a  dhubhairt  Muadhán  ris  Gráin- 
ne  do  leanamhain  agus  go  g-coisg- 
feadh  sé  fein  an  chú  dhe  Torr. 
Dhiarm.  p.  100.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  iersin  tra  coister  in  slog 
FB.  29  Eg.  —  Conj.  Sg.  3  coiscter 
ind  imorran  FB.  32  Eg.  —  Fut. 
Sg.  3  cotob  sechfider  di  chosscc 
alailiu  instituemini  alio  modo  Wb.  9a 
(Z-\  706). 

mada  coscedar  Gl.  zu  eonse- 
qiiatur  Leyd,  17l>  {Goid.^  p.  bl). 

coscar,  eoscur  Triumph,  Sieg, 
vgl.  coscraim  {Stokes,  Index  zum 
Fei.);  cosccar  triumph  0' Don.  Suppl. 

—  Nom.  ba  hard  in  eoscur  Hy.  5,  27 
(i.  in  mirbail);  Gen.  écmailte  in 
choscair  insolentia  victoriae  Ml. 
33e,  13  (chostair  Ascoli);  Dat.  cona 
mor-choscur  FB.  40;  iar  m-buaid 
ocus  coscor  FB.  89. 

coscorach  triumphirend.  — 
Nom.  Conall  coscorach  credmair 
FB.  23;  Acc.  canaid  cóir  coscrach 
cridemail  FB.  52. 

coscraim  II  ich  zerstöre.  — 
Fut.  Sg.3  coscéra  rect  niiiadnissi  de- 
struet  legem  novi  testamenti  Wb.  26» 
{Z'^.  452);  a  recht  conscéra  brichta 
druád  EC.  5.  —  Inf.  cosgradh 
destruction  CDon.  Suppl. 

cosc,  cosse  ad  hoc,  adhuc 
Z^.  347;  SC.  11,  7;  38,  3. 

cosiudiu  bis  heute  Lg.  12,  s. 
indiu. 

cosiudossa  bis  jetzt  FB.  44, 
s.  indossa. 

eosmail  ähnlich;  similis  Z^.  233. 

—  Nom.  eosmail  fri  hör  SC.  33,  is; 
37,  18. 

cosmailius  M.  Aehnlichkeit; 
similitudo  Z^.  788.  —  Dat.  co  cos- 
mailius crotha  Aililla  TE.  12  LU. 
(cossmailes  Eg.);  fo  chosmailius 
Conculaind  SC.  5;  FB.  1;  Acc. 
ferend  sin  choimetait  inntib  . .  cos- 
mailius ocus  hímáigin  De  p.  170,  8. 

110  cliosnagar  Hy.  5,  los  ich 
suche  zu  erlangen?  vgl.  „coisi- 
neach  acquisitive"  O'R. 

cosnaim  ich  suche  zu  erwer- 
ben, mache  streitig  {mit  fri); 
29 


450 


cotlud 


/  defend  O'Don.  Gramm,  p.  195. 
—  Conj.  Sg.  3  ni  chosna  nech  frim 
he  FB.  73.  —  Imper.  Sg.  2  cosain 
defend,  contend  O'Don.  Gramm, 
p.  200.  —  Fut.  Sg.  3  ni  chossena 
nech  . .  frit  FB.  59 ;  hierher  auch 
consena  Hy.  2,  28  trotz  der  Glosse 
ro  chosnastar  {dass  er  im  Himmel 
das  Königreich  erwürbe,  predigte 
er  hei  Tage  auf  Hügeln)?  ni  cossena 
Hy.  5,  22  gleiclifalls  mit  der  Glosse 
10  chosnastar  {„the  holy-one  ncither 
bought  nor  gained"  Stokes)?  PI.  3 
imma  curaid  cossenait  Lg.  4,  12 
(coisenat  Eg.).  —  S-praet.  Dep. 
Sg.  3  ro  chosnastar  Gl.  zu  Hy.  2,  28 
und  5,  22. 

cosnam  M.  Erstreben,  Wett- 
streit, Inf.  zu  cosnaim;  contentio 
Z'^.  771;  vgl.  im-chosnam.  —  Nom. 
dia  n-dechaid  cach  cosnam  SeM. 
22,  7;  Gen.  es  cosnoma  FA.  27 
{„folk  of  contention"  Stokes)\  Dat. 
do  cosnamh  to  contest  O'Don.  Suppl.; 
is  cóir  curathmir  mo  thige  do  cos- 
nom  FB.  9;  90;  cen  curadmir  do 
chosnam  den  Heldenantheil-  nicht 
streitig  zu  machen  77;  inti  doraga 
dia  chosnam  frim  FB.  11;  Acc. 
ni  túalaing  nech  .  .  a  chosnam  frit 
FB.  11;  71  (?);  in  curadmir  cen 
chosnctm  der  Heldenantheil  ohne 
Widerstreit  FB.  78;  87. 

cossáit  i.  cocad  O'Don.  Suppl.; 
casaid  „an  accusation,  complaint" 
O'B.;  s.  im-chossáit. 

costal  Lg.  17,  40,  vgl.  custal  i. 
trustaladh  „a  girding  of  the  loins 
for  running  etc."  O'E. 

costud  M.,  costadh  „to  wrangle, 
dispute"  O'Don.  Suppl.  —  Nom. 
droch-costud  ScM.  17;  inmain  cu- 
stad  hi  tiugnáir  Lg.  17,  4o  Eg.\ 
rieht  forcáini  costud  FB.  22,  vgl. 
hi  costud  forchaini  LU.  p.  1241',  15, 

cot-  für  con-da,  con-do  vor  Ver- 
balformen, die  mit  der  Praep.  co  n- 
zusammengesetzt  sind:  cota-gart  s. 
con-garim;  cota-óei  s.  con-óim; 
cota-ucbat  s.  con-uccabim;  cota- 
utaing  s.  con-utaingim;  cot-cel-sa 
p.  144,  31  zu  einem  Verb  co-celim 
ich  verheimliche?  cotn-érig  s.  com- 
éirgim;   cotob  sechaim  s.  coscaim; 


cotom  bert-sa  s.  coimprim;  cotom 
gaba-sa  s.  con-gabim. 

cota  TE.  11  Eg.  s.  cuit. 

cota-  s.  cot-. 

eoisírsníi  ent g e g en g e set zt,  con- 
trarius. —  Sg.  Nom.  cotarsna  dona 
cendsaib  p.  170,  u;  Dat.  in  cho- 
tarsnu  e  contrario  SG.  11^  {Z^.  231). 

cotat  hart?  codat  hard,  rigid 
O'B.;  vgl.  cotud.  —  Sg.  Nom.  leine 
. .  cotat  slemun  do  sita  uainidi  TE. 
3  Eg.;  bil  catot  co  n-dualaib  cre- 
dumse  FB.  47  Eg. 

eoteclit  conventus,  aditus  Wb.  9^ 
{Z-\  871). 

cotéchte  vgl.  coitechta  i.  cutruma 
no  comdlige  O'Dav.  p.  67;  von 
téchte  lex.  —  Gen.  dáig  a  cotéchta 
FB.  94. 

cotlaim  III  ich  schlafe,  s.  tui- 
lim.  —  Praes.  Sg.  .1  ni  chotlu 
Lg.  17,  45  (choUu  Lc);  für  ni 
chotlu  ibid.  49  ist  aber  wohl  mit 
Lc.  inti  choflad  zu  lesen.  —  Conj. 
Sg.  1  Dep.  CO  ro  chotlur  FB.  31. 
—  Praes.  sec.  Sg.  3  no  chotlad 
Sa  47;  Gl.  zu  foaid  Hy.  2,  31; 
inni  choUad  derjenige  welcher  schlief 
Lg.  17,  49.  —  Praet.  Sg.  1  ni  ro 
codlus  SeM.  16  H.;  3  nir  chotail 
FB.  58;  ma  conatil  si  dormivit 
Wb.  29'i,  15  {mit  Pron.  rel);  PI.  3 
da  chotlatar  Gl.  zu  tuilsitir  Oss.  IIIi. 

cotlud  31.  Schlafen,  Schlaf; 
somnus  Z'^.  238.  —  Nom.  ferr  c&ch 
cless  cotlud  FB.  32;  ocus  cotlud 
do  und  er  muss  schlafen  SC.  23; 
cotlud  trom  SC.  30,  9;  ó\  nu  longud 
na  chotlud  FB.  26;  dofuit  cotlud 
fair  SC.  8;  dorochair  coüud  form 
TE.  12  LU.;  SC.  7;  deilligh  a 
chotluth  fair  TE.  12  Eg.;  Gen. 
saithech  bid  ocus  cotulta  FB.  32; 
turbaid  chotulta  ScM.  3,  1;  Dat. 
do  bind  na  chotlud  Lg.  17;  tanic 
in  t-aingel  chuice  ina  chotlud  p. 
19,  36;  CO  n-accai  in  lanamain  ina 
cotlud  Lg.  12;  co  m-bai .  .  na  chot- 
lath  TE.  12  Eg. ;  diuchtrais  . .  asa 
chotlud  SC.  23;  Acc.  contuil  cotlud 
cimmeda  Hy.  5,  2;  cen  chotlud 
ScM.  3,  4;  TE.  12  Eg.;  SC.  29,  23; 
Gl.  zu  Hy.  5,  19;  cen  dig  cen  biad 
cen  chotlod  Se3L  3. 


coto- 


451 


créd-umae 


ooto-  s.  cot-. 

1.  cottud  „a  moxmtain"  O'B. 

—  Du.  Acc.  „Cissi  chonar  dolod"? 
ol  si.  „Eter  da  cotot  feda"  ol  se 
LU.  p.  122t,  39. 

2.  cotud  „a  whetstone"  Corm. 
Transl.  p.  42  (cadut   Corm.  p.  14). 

crabud  M.  Glaube;  religio  Z'^. 
998.  —  Dat.  i  crabud  Gl.  zu  Hy. 2,23. 

crádh  croidlie  „torment  of 
heart"  Torr.  Dh.  p.  104. 

eraes  s.  eroes. 

craib  s.  eróeb. 

eraiMecli  gläubig;  vgl.  écraib- 
dech,  fúath-craibdech.  —  Sg.  Nom. 
ma  beith  nech  bes  maith  diib,  bes 
cräibdech  Tir.  3;  Acc.  F.  lam  craib- 
dig  Hy.  5,  29. 

craide  s.  cride. 

eráidim  „I  torment"  Fei.  In- 
dex. —  Praes.  PI.  3  o  rum  craidet 
Three  Hom.  p.  86,  29 

erann,  craud  M.  Baum;  crand 
glesta  plectrum  Ir.  Gl.  719;  crand 
gius  pinus  563;  crand  mucor  cor- 
n?is  566;  crand  jSC.SS,  17;  airgit  is; 
is  crann  crin  SP.  IV  2;  crand  caingil 
„a  chancel-rail"  FA.  13,  vi/Z.crand- 
caingel  i.  crann -cliath  andsin  i. 
cliath  isin  crann  eter  laocba  ocus 
cleirci  Corm.  Transl.  p.  46;  a  chrand 
cromcend  p.  20,  20;  29  (i.  bachall); 
Gen.  is  bun  cruinn  SP.  V  13;  Dat. 
dun  chrunn  arhoriWb.  8»  (Z^224); 
do  cac/t  crund  SC.  33,  20;  fó  chrund 
bethad  FA.  33;  in  cech  lom-cbrund 
dib  FB.  81 ;  crithir  fola  for  a  crund 
FB.  24:  don  chrund  siuil  CG.  6  LU. 
(do  crunn  Eg.);  Acc.  Conall . .  etir 
ocus  crand  SC.  10;  PI.  Gen.  tri 
fichit  crand  SC.  33,  19:  Dat.  for 
crannaib  roiss  rúamantai  p.  310,  40; 
J.CC.  forsna  crunnu  caingil  sin  FA.  13. 

cré  F.  Lehm,  Thon,  Erde; 
lutum  2P'.  255;  clay  Corm.  Transl. 
p.  32  crand.  —  Sg.  Gen.  cumachte 
. .  inna  criad  potestatem  luti,  habet 
figidus  Wb.  4c. 

cré  SC.  25? 

creccaim  II  ich  verkaufe  Three 
Hom.  p.  64,  8. 

erefh  JF".  Plünderung,  Raub- 
zug; vgl.   Torr.  Dh.  p.  170  Anm. 

—  Sg.  Dat.  ro  ergabad  din  hi  creich 


Three  Hom.  p.  12,  30;  PI.  Noin. 
creacha  spoils  of  icar,  depredations 
O'Don.  Suppl. 

crechaire  M.  Plünderer,  „rai- 
der"  FA.  27. 

erecht  M.  Wunde.  —  Gen.  fo- 
chann  in  cbrechtai  T/iree  Mir.  Hom. 
p.  12,  11;  Acc.  dorat  ind  ingen 
breit  dia  hetach  do  ma  crecht  LU. 
p.  126»,  29;  PI.  Nom.  tabsat  crechta 
SC.  29;  Ms  m-bet  crechta  is  cneda 
29,  t;  crechta  ina  cháin  cnis  FB.  24; 
Acc.  im  chrechtu  circum  ulcera 
Ml.  144-^  {Z-\  654). 

créchtach  mit  Wunden  ver- 
sehen; „wound-giving,  wounded" 
O'B.  —  Sg.  Nom.  créchtach  a  thóeb 
SC.  18,  3  {vgl.  álad);  Gen.  curad 
credhtaig  cathbuadaig  Sc3I.  15;  Acc. 
curaid  cáin  crechtach  cathbúadach 
SC.  42. 

créchtnaigim  III  ich  vertcun- 
de.  —  Praes.  Sg.  3  crechtnaigid 
curpu  SC.  17,  4.  —  Praet.  Sg.  3 
ro  chrechtnaig  LU.  p.  126»,  28.  — 
Pass.  Sg.  3  crechtnaigedar  Lg.  2. 

credal  gläubig;  creatal  i.  creid- 
mech  no  craibhtech  i.  oni  is  cre- 
dalus  O'Dav.  p.  66.  —  Acc.  cond 
credail  SP.  V  3. 

créd  Zinn,  „tin"  nach  Sulli- 
van  {On  the  Mann.  I  p.  CCCCIX, 
not.  748),  O'Beirne  Croice  {Siab. 
Concul.  p.  42 1) ;  „the  ore  of  copper, 
gold,  silver"  O' Curry,  On  the  Mann, 
in  p.  210.  —  Sg.  Gen.  cret  chréda 
chromglinne  FB.  50;  p.  310,  29.  — 
Vgl.  cred-umie. 

oredbaigte  SC.  29  {„tliat  was  in 
honds"  O'C),  vgl.  „creadhbha  a 
ligature,  an  entanglement"  O'B,. 

credmair  FB.  23? 

exc^-Mm?^  Bronze;  aurichalcum 
Z^.  18;  copper  ore,  bi'ass  CDon. 
Suppl .  —  Sg.  Gen.  cuach  credwma 
FB.  59;  73;  cacha  hairinig  crédumfe 
FB.  2;  créduma  55;  p.  309,  33:  bil 
chondiiail  credumai  FB.  47;  frisin  n- 
i'iaitni  creduma  FB.  21;  in  lungine 
crédume  SC.  15;  tri  steill  chréduma 
FB.  55;  Dat.  airinech  di  chredumu 
TBF.  p.  138,  31;  ihid.  p.  140,  5; 
PI.  Dat.  CO  n-úatnib  crédumaib 
p.  309,  36  als  Adjcctir? 
29* 


452 


creic  F.  Kauf,  Kaufen,  s.  fo- 
chraic.  —  Sg.  Acc.  cen  chreic  FB.  74. 

crenim  I  ich  kaufe.  —  Praes. 
Sg.  3  rel.  crenas  qui  emit  Wh.  29ii 
{Z-\  432).  —  Perf  Sg.  3  sech  ni 
chiuir  Hy.  5,  22  (i.  ni  ro  ehren).  — 
Praet.  Sg.  3  ni  ro  ehren  Gl.  zu 
Hy.  5,  22.  —  Fut.  Sg.  1  nocha 
erenob  TF.  13  Fg.  {passender  no 
CO  ririub  LU>i. 

1.  cret  F.  Körper;  carcase 
Torr.  Dliiarm.  p.  102.  —  Sg.  Gen. 
dirgiud   cretti  FB.   30,   s.  dirgiud. 

—  Nicht  verschieden  von  2.  cret. 

2.  cret  F.  Wagenkasten.  „The 
Material  %cas  ahvays  toood;  that  is 
strohg  tvicker-work  on  a  strong 
timber  frame"  O'B.  Crotve,  Siab. 
Concul.p.  421.  —  Sg.  Nom.  cret'nói- 
tech  noiglinne  FB.  45;  aurard  dré- 
sachtach  FB.  47;  p.  310,  29;  cret 
chréda  chromglinne  FB.  50;  ro-cret 
cairr  ScM.  21,  5;  Dat.  cronan  canas 
uas  a  chreit  SC.  37,  4;  anblúth 
n-etegnáith  úasa  ereit  eharpaií 
FB.  45;  47;  úas  ehret  eharpait 
glinni  ,SC.  15;  Acc.  tair-siu  isin 
creit  CMmaehta  SC.  40. 

cret  [für  ce  ret  quae  res)  interrog. 
was;  cread  what  O^Don.  Gr. p.  134. 

—  cret  ticc   ritt   TE.  7  Fg.;  cret 
sút  sc.  47. 

cretar  relic  Three  Hom.  p.  S,  e. 

cretem  F.  Glaube,  Glauben; 
fides  Z'^.  241.  —  Dat.  ria  cretim 
SC.  49. 

ereth  i.  hái  (science)  Corm.  p.  11 
caill  erinmon. 

eter  crethaib  FB.  48,  for  cre- 
thail)  52? 

GTetimlll  ich  glaube;  credo  Z^. 
435.  —  Praes.  Sg.  1  cretim  treo- 
dataid  Hy.  7,  2.  —  Praes.  sec.  PI.  3 
no  chretitis  in  eomdid  FA.  32.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  chreit  in  eomdid 
FA.  32;  PI.  3  ro  chretset  ibid.;  ni 
creitset  in  firdeacht  inna  trínóite 
Hy.  2,  42.  —  Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3 
is  amiaid  no  creteá  doib  SC.  49. 

criatbar  cribrum  SG.  áS^ 
{Z^  782). 

críathraim  II  „I  sift"  O'R.  — 
Praes.  Sg.  2  criathraid  ócu  SC.  18,  9. 

crib  i.  luath   O'Dav.  p.  63;  for 


erip  „quickly"  Corm.  p.  li  eernine; 
CO  gribb  „quickly"  Fei.  ed.  Stokes, 
p.  CLXXXV. 

eribais  Schwein.  —  Nom.  eri- 
bais  Oss.  III  9  (i.  muec),  O'Dav. 
p.  71;  Acc.  ar  chribais  ibid.  i  (i. 
ar  muicc). 

cric'h  F.  1)  Grenze,  2)  Gebiet; 
fi/nis  Z^.  241.  —  Nom.  1)  nis  fil 
erieh  na  uimir  for  immud  a  ecna 
p.  169,  8;  Gen.  airer  crichi  p.  328,  3; 
Dat.  2)  dorn  crieh  TE.  13  LU.; 
FB.  56;  hi  crich  Ulad  p.  21,  30; 
Cualand  ScM.  1;  a  erich  Laige» 
TE.  6  Fg.;  Acc.  1)  cen  crich  cen 
forcend  IFA.  8;  34;  eo  crigh  a  m- 
báis  27;  samaiges  crieh  fri  aidchi 
Hy.  2,  55;  2)  i  crieh  n-Alban  Lg.  11; 
PI.  Dat.  1)  hi  criehaib  Connacht  p. 
19,  38;  i  crigaib  hErenn  Lg.  11;  Acc. 
1)  aurslaid  ericha  comnart  comná- 
mat  FB.  22 ;  for  ericha  eehtrand  10. 

cride  N.  Herz;  cor  Z'^.  230; 
eroidhe  Ir.  Gl.  1102.  —  Sg.  Nom. 
cride  lieee  ScM.  15;  cride  n-ega 
ibid.'^  n-dracon  FB.  46;  cride  niad 
SC.  38;  maidid  eridi  cech  duni 
SC.  33,  28  {vgl.  Lg.  18,  37);  uchan 
is  crú  mo  craide  SC.  29,  19;  Lg.  2; 
mo  ehraidi-se  CC.  1  LU.\  Dat.  i 
cridiu  cech  duine  Hy.  7,  58;  oen- 
chridiu  Echdach  Iiiil  SC.  19;  Acc. 
CO  tóerbaig  a  cride  este  FB.  86; 
isEBth  rem  chridi  is  rem  enes  SC.  29, 18; 
Voc.  na  briss  indiu  mo  chride 
Lg.  18,  37.  —  Comp  OS.  ro  bad 
cridi-scel  la  Faind  SC.  11,  4. 

cridecan  SP.  III  4  „heartlet" 
Stokes,  vgl.  croidheog  stceatfieart  O'JB. 

cridechair,  craidechair  i.  fa- 
miliaris  Gl.  zu  Fei.  Jan.S.  Davon 
cridechaire,  s.  blad. 

eridemail  herzhaft;  croidhea- 
mhuil  hearty  O'B.  —  Sg.  Acc.  eanaid 
cóir  coserach  eridemail  FB.  52. 

crin  abgestorben,  dürr.  — 
Sg.  Nom.  crann  crin  SP.  IV  2. 

er inach  d ü rres  Ho l z ;  dry  sticks 
O'B.  —  Gen.  ba  mou  rancMwar  a 
less  brosna  cn'naig  Three  Mir. 
Hom.  p.  6,  21;  Acc.  lassats  amal 
crinaeh  ibid.  23. 

eriuaim  ich  schwinde.  —  Fut. 
Sg.  3  ni  chriufa  do  delb  EC.  2. 


453 


crodacht 


criiie  F.  „withering,  fading"  O'B. 

—  Dat.  is  marb  a  máthair  do  chrine 
I7iree  Mir.  p.  14,  17  („decay"). 

eriol  „a  ehest,  a  eoffer"  O'B. 

—  Dat.  i  criol  roncind  H^.  5,  84;  cid 
fom  chriol  brond  becestar  Lg.  3;  4, 1. 

crip  s.  cril). 

criss  Gürtel.  —  Sg.  Nom.  cris 
nathrach  mu  chris  cingulum  ser- 
pentis  cingulum  meum  Z^.  954 
(Klosterneiih.):  Dat.  assa  chriss 
ScM.  16;  PI.  Nom.  cressa  FA.  8;  26; 
Acc.  connice  a  cressa  FA.  26;  Du. 
Acc.  {für  Dat.)  co  n-da  cris  derca 
tairis  SC.  23. 

crisalai^  FB.  24?  O'E.  hat: 
crioslach  M..  a  limit,  border,  bosom; 
an  apron. 

1.  crith  Zittern.  —  Nom.  ros 
gab  crith  shiag  an  dunaid  FB. 
44  Fg.;  gol  ocus  crith  Lg.  16;  crith 
ocus  úamun  FA.  14;  ro  cluinter 
a  crith  ocus  a  n-gáir  28;  Dat.  for 
crith  ocus  for  úamain  in  Zittern 
und  in  Furcht  FA.  10.  —  Com- 
2>os.  crith -galar  Fieber,  „ague" 
SMart.  19;  palsy  O'B. 

2.  crith  i.  ic  no  iunsaighe  no 
cendach  O'Dav.  p.  65. 

crithid  emax  SG.  60i>  {Z^  21). 

orithlamaeh  zitterhändig 

SC.  41. 

crithnaig^im  III  ich  zittere.  — 
Praet.  PI.  3  ro  crithnaigset  ind 
láith  gaile  FB.  15. 

critliir  Funice;  a  sparTc  of  fire 
O'R.  —  Sg.  Nom.  crithir  fola  for 
a  crund  FB.  24;  Acc.  coimdhearg 
re  crithir  no  re  drithlinn  p.  309,  12; 
PI.  Nom.  „crithre  sparks  of  fire 
from  the  clashing  of  arms;  small 
particles  of  anything"  O'B. 

1.  er6  Tod;  i.  bás  Corm.  Transl. 
p.  46.  —  Gen.  i  m-baile  chró  Gl. 
zu  ininfernuni  LHy.  fo.  11^  {Goid.^ 
p.  68);  Acc.  com  cro  „tili  my  death" 
Corm.  Transl.  l.  c.  —  Compos. 
catha  cró-chombág  FB.  24. 

2.  cr6  Blut,  s.  crú,  cró-derg'. 

3.  cró  Gehäge,  Verschlag, 
Stall,  Hütte;  irgend  ein  um- 
schlossener Baum;  a  hut,  hovel 
O'B. ;  cocball  no  cro  Gl.  zu  haec  cas- 
sula  Ir.  Gl.  122;  cro  caerachoi?iZe851; 


cro  na  muice,  Gen.  crai,  a  pig-sty 
O'Don.  Stippl.  —  Hierher  uassa  cret 
crai  an  carpait  FB.  45,  creit  croi  47  ? 

4.  cro  Oehr;  the  eye  of  a  needle 
O'B.  —  Sg.  Dat.  im  snáthait  i.  sét 
in  t-snaith  ina  cro  Sench.  M.  {On 
the  Mann.  III  p.  117,  102;  co  tarla 
cach  snáthat  díb  hi  cró  araili  FB.  65. 

5.  cro  „the  metal  hoop  wliich 
bound  the  head  {die  Spitze  der 
Lanze)  to  the  shaff  O'B.  Croive 
Siab.  Concul.  p.  419.  —  Acc.  co 
fethan  óir  impi  0  irlond  (ó  urlond 
O'B.  Croive)  co  cro  p.  131,  19. 

6.  cro  property,  chatteis 
CDon.  Siippl.  —  Vgl.  cro  agus 
creacha  Torr.  Dhiarm.  p.  170. 

7.  cro  i.  bi  doigh  cuma  ainm  do 
uir  O'Dav.  p.  67. 

8.  cro  Gl.  zti  Hy.  5, 19?  zu  3.  cro? 

9.  cro  FB.  24?  zu  6.  cro? 
croaii    i.   cronugud    no    crodacht 

Fei.  Prol.  51. 

crob  Hand;  uit  mo  chrob  vae 
manus  mea  SG.  IIG^  {Z^.  XII).  — 
Sg.  Dat.  inna  ger-chrub  SP.  II  11; 
PI.  Dat.  fiadnaib  croba*  ScM.  22,  5? 

crocan  olla  Ir.  Gl.  56. 

croccenn  Haut;  tergus  SG.  llli) 
{Z^.  778);  croicend  Corm.  p.  10.  — 
Sg.  Gen.  ainm  in  chrocainn  i  m-bi 
bilis  Gl.  zu  fei  SG.  95»;  i  criol  di 
croccund  róin  ro  boi  in  t-etach 
Gl.  zu  Hy.  5,  84;  on  croicend  Gl. 
zu  a  pelle  Corm.  Transl.  p.  133; 
PI.  Nom.  crocni  lóeg  n-a\\aid  ba  he 
a  étuch  Fél.  Mart.b  Anm.  zu  Ciaran. 

crocli  =  Zai.  crux.  —  Nom.  césta 
croch  Hy.  5,  20;  Acc.  pridchais . . 
croich  Crist  Hy.  2,  4o. 

crochad  Jlf.  Kreuzigen,  Kreu- 
zigung. —  Gen.  niurt  crochta 
Hy.  7,  4;  do  gnim  in  chrochtho 
Wb.  8a  {Z\  239). 

crochaim  II  ich  kreuzige.  — 
Praes.  Sg.  3  nu  dam  chrocha  dis- 
cruciat  me  Ml.  32<i  {Z^.  434). 

croá  ,,wealth"  Three  Hom.p.78.32. 

cróda  SC.  33, 11  zu  lesen  crónda? 

croda  i.  beodha  no  cruaidh  O'Dav. 
p.  63;  i.  calma  ibid.  p.  66;  Corm. 
Transl.  p.  48  cruith ;  ScM.  21,  42  H. 

crodacht  F.  Tapferkeit.  — 
Sg.  Nom.  cidh  mór  do  chródhacht 


cf^^' 


cródatu 


454 


a  g-comhlannaibh  agus  a  g-cathaibh 
Torr.  Dhiarm.  p.  108;  Gen.  na  cro- 
dachta  miUtiae   Gild.  Lor.  Gl.  26. 

cródatu  M.  Härte;  duritia 
Wh.  31t  {Z^.  257);  vgl.  crúaid. 

cró-derg'  hlutroth.  —  Sg.  Nom. 
croderg  a  medón  FB.  45;  Du. 
Nom.  da  n-grúad  gormgela  cróderca 
FB.  51;  i).  310,  35. 

croeb,  cráel)  F.  Zweig;  craobh 
O'B.  —  Sg.  Nom.  in  cliróeb  co 
m-blathaib  Hy.  4,  c;  Acc.  ro  croith 
in  craib  FB.  29. 

cróes  Schlund;  crois  cupedia 
Wb.  9«i  (Z2.  31);  cráes  gula  Ir. 
Gl.  92.  —  Dat.  a  cróes  glomar- 
chind  FB.  49;  a  craes  p.  310,  21; 
J.CC.  inna  cróes  FB.  85;  86. 

cróisech  F.  ein  Speer,  s.  On 
the  Mann.  I  p.  ccccxxxvur.  —  Sg. 
Aec.  fochairt  a  chróisig  SG.  7;  Pl. 
Nom.  craisecha  crannremra  „thick- 
handled  hattle  Craisechs"  0' Curry, 
On  the  Mann.  II  p.  241. 

fír-croith  FB.  9,  „pure  curds" 
Sull,   On  the  Mann.  I  p.  CCCLXV. 

croith  CG.  (j  LU.? 

crolindech  blutströmend,  s. 
die  Anm.  zu  Hy.  5,  65. 

cromm,  crom  Tcrutnm;  Gl.  zu 
a  curvo  Corm.  Transl.  p.  68  eocbuir. 
—  Compos.  crét  chréda  chrom-glinne 
FB.  50,  p.  310,  29  („of  slope-joi- 
nings"  O'B.  Crowe). 

crommaim,  „cromaim  I  stoop, 
lend"  O'B.  —  Praet.  Sg.^  3  gur 
chrom  Gráinne  a  ceann  re  náire 
Torr.  Dhiarm.  p.  208. 

crom-cend  Tcrummköpfig,  mit 
gebogenem  Kopfe,  Ende;  vgl. 
croimcheannach  O'B.  —  Sg.  Nom. 
a  chrand  cromcend  p.  20,  20. 

1.  cron  i.  sealbugud  ut  est  sain- 
cron  i.  selbugud  neich  coitcinn 
O'Dav.  p.  62  (sain  cron  O'Don. 
Suppl.). 

2.  cron,  vgl.  cruan  i.  gne  don 
t-sencerdacht  anall  cruan  i.  in  derg 
ocus  creduma  i.  in  buidhe  maithne 
i.  buidhe  ocus  uaine  ocus  geal 
O'Dav.  p.  71 ;  glas  i.  cron  no  buide 
On  the  Mann.  Ip.  ccccxxxvi;  cruan 
i.  geal,  acas  maithne  i.  dearg,  ut 
est  tri  caeca  n-all  cruan-maithnech 


riu  ibid.  p.  ccocLXXXii.  —  Vgl.  cron 
brown  O'B.,  crúau  red,  orange  O'B. 

3.  cron  Kupfer;  copper  O'B.; 
amber  Sull.  On  the  Mann.  Ind.  — 
Sg.  Gen.  srian  cruain  On  the  Mann. 
III  p.  486,  vgl.  ibid.  I  p.  CCCLV  «. 
das  Citatunter2.  cron.  —  Compos. 
gabur  cenand  crón-datha  FB.  47; 
brat  gorm  crón-chorcra  ibid.;  úas 
a  creit  ehren- charpait  ibid.{croiEg.); 
p.  310,  40. 

4.  cron  chutma  cúaride  FB.  24, 
crona  cutrumma  ibid.? 

cronán  „a  Jcind  of  monotonous 
chant"  0' Curry  On  the  Mann. 
III  235,  „the  low  murmuring  ac- 
companiment  or  chorus"  246,  „pur- 
ring" 376.  —  Sg.  Nom.  cronan 
canas  uas  a  chreit  SC.  37,  4. 

crot  F.  Harfe;  crotta,  cithara  ' 
Z^.  67.  —  Gen.  ceol  mo  chruite 
TF.  9,  6;  Dat.  a  n-gaibther  isind 
buinniu  no  croit  Wb.  12e.  —  Da- 
von crotüchther' citharizatu/rWb.  12c 
{Z-\  67). 

crotai  ScM.  21,  42  s.  croda. 

crotliim  II  ich  schüttele,  vgl. 
CO  fucrothad  i.  co  chonscarad  Ml. 
23^,  14  Gl.  zu  ut  .  .  cassaret.  — 
Praes.  Sg.  3  crothid  conchend 
SC.  31,  5.  —  S-praet.  Sg.  3  ro 
croth  .  .  a  brat  eter  Coinculaind 
ocus  Faind  SC.  48;  ro  croith  in 
craib  FB.  29;  crothiss  ScM.  21,  30. 
—  Inf.  crothad  in  chind  frisin  slóg 
LU.  p.  64a,  30. 

crotLla  O'Dav.  p.  70,  in  drolan 
urgartha  i.  crothla  bis  at  dorus 
airlisi  an  deoraid  de,  also  eine 
Art  ,,TcnocTcer"  an  der  Thür.  Von 
0"  Curry  On  the  Mann.  III  p.  322 
zusammengestellt  mit  clothra  O'Dav. 
p.  67 :  ni  cluinter  ac  a  crothad  was 
gehört  wird  beim  Schütteln  {z.  B. 
die  Schelle  am  Halse  eines  bösen 
Hundes).  Vgl.  lat.  crotalum. 

crothle  FB.  24? 

1.  crú  i.  om  O'Dav.  p.  64. 

2.  crú  Blut;  crúu  i.  a  cruore 
Corm.  p.  11.  —  Sg.  Nom.  is  crii 
mo  craide  SC.  29,  19;  Lg.  2  Fg.? 
Gen.  allind  chró  Hy.  5,  65;  fót  cró 
LU.  p.  127a,  7;  Bat.  cáin  forondar 
a  chorp  hi  crii  FB.  24;  na  srotha  don 


455 


cú 


chrú  ScM.  18;  Acc.  am«/  cru  rúad 
SC.  37,  9;  claideb  russi  roiudes  crú  15. 

3.  crú  Huf;  cru  eich  ungnlus 
Ir.  Gl.  442;  eróa  ingen  ungula 
SG.  46t  {Niorá).  —  Sg.  Gen.  (?)  co 
torchair  L  leis  cona  fíaclaib  ocus  XXX 
cach  crúi  dó  Bev.  Celt.  III  p.  181 ; 
Pl.  Dat.  na  eoin  atchonnarcais  uasu 
na  fóit  a  cruib  ind  eich  sin  die 
Vögel,  die  du  über  ihm  siehst,  das 
sind  die  Schollen  unter  den  Hufen 
dieses  Bosses  ibid.  p.  183;  batar 
foit  a  cruib  ua  n-ech  bátár  fó  char- 
put  Conculaind  LU.  p.  113»,  29 
[Siab.  Concul.)\  co  ro  sceindset  na 
foit  a  cruib  na  n-ech  dar  áth  fo 
thúaith  ibid.  p.  127a,  11;  fo  a  cruib 
FB.  49;  p.  310,  19.  —  Vgl.  crua- 
lethan. 

4.  cru  i.  ime  O'Dav.  p.  70,  vgl. 
4.  cró. 

5.  crú  „corvus"  s.  cru  fechta. 
criiach  „a  rick"  Cortn.  Transl. 

p.  44. 

erúachán  „a  heap"  O'B.;  Hügel 
Beitr.  VII  16. 

cruad-lasrach  stark  flam- 
mend p.  190,  33. 

crúaid  hart,  fest;  daingen  no 
cniaidh  durus  Ir.  Gl.  674.  Vgl. 
fo-criiaid.  —  Nom.  cruaid  a  gal 
ScM.  21,  25;  do  gse  cruaid  SC.  41; 
ech  .  .  cruaid  FB.  47;  Gen.  die 
forcél  braich  rocruaid  FB.  52;  PI. 
Nom.  fertsi  criiadi  FBAö:p.  310,  30; 
Gen.  con  ruccai  calca  cruáidse 
comraicthi  Ulad  FB.  24:  Dat. 
iccruadaib  comraicthib  29.  —  Adv. 
mo  chride  crechtnaigedar  cruaid 
Lg.  2?  —  FB.  48  ist  loohl  cruaid- 
chend  zu  verbinden. 

crúaid-chend  hartköpfig,  — 
Sg.  Nom.  ech  FB.  50;  p.  310,  22. 

crúa-letlian  hufbreit,  so  zu 
lesen  für  cálethan  FB.  bO,p.  310,  20; 
crualethon  FB.  50  Eg. 

cru  íechtsí  „cor  vuspraelii'%  Stokes, 
Beitr.  VIII  315;  crufhechta  i.  badb 
no  bodb  Corm.  p.  12;  cruechta  i. 
bodba  O'Dav.  p.  63.  —  Sg.  Nom. 
is  cru  fechta  modcernse  FB.  68,  20. 

cruim  F.  Wurm  Nenn.  1  {LU.). 

eruimther  M.  Priester  Corm. 
Transl  p  30;  Three  Hom.  p.  14,  13. 


eruind  rund.  —  Comp.  ech.. 
crúaidchend  cruind-coel-chos  rund- 
und  dünnfüssig  FB.  50;  p.  310,  22; 
batar  cruinn-üeco  .  .  a  dha  glun 
TE.  4  Eg.  —  Compar.  cuirrither 
heg  luin  a  di  súil  Corm.  p.  36 
prúll  (vgl.   Wi.  Gi'amm.  §  72). 

cruit  s.  crot. 

cruithnecht  Getreide;  frumen- 
tum  Ir.  Gl.  778;  Corm.  p.  10.  — 
Nom.  flr-chruithnecht  FB.  9;  Gen. 
bargen  criiithnechta  ibid.;  bandea 
cruithnechta  dea  frumenti  SG.  66" 
[Z-\  178). 

eruth  M.  Gestalt;  forma  Z^. 
238.  —  Sg.  Nom.  FB.  24;  28;  44; 
in  cruth  glan  SP.  V  8;  cruth  cáin 
SC.  40;  FB.  22;  24;  cruth  bui- 
dech  22;  cipe  cruth  auf  jede  Weise 
SC.  38,  7;  cruth  cach  co  hEtain 
TE.  5  Eg.  (ZU  lesen  cruthach?); 
Gen.  CO  cosmailius  crotha  TE.  12 
LU.;  ar  febas  do  chrotha  ocus  do 
ceille  ocus  do  ceneóil  FB.  17  (vgl. 
unter  búaid);  Dat.  atá-som  fó  droch- 
cruth  SC.  29,  22;  ar  gaisciud  ocus 
cruth  FB.  18;  ar  chruth  ocus  deilb 
ocus  cene'l  19;  TE.  3  LU;  cruth 
chéill  chongraimmim  FB.  23;  24; 
30 ;  in  chruth  sin  hoc  modo  Z^.  239 ; 
Acc.  formdig  . .  fria  cruth  n-digraiss 
Lg.  4,  19;  etir  cruth  ocus  deilb 
ocus  ecuscc  ocus  chineul  TE.  2  Eg.\ 
3;  fon  cruth  sa  in  dieser  Form,  auf 
diese  Weise  SC.  29;  FB.  57;  PI. 
Nom.  nói  crotha  FB.  28. 

crutire  M.  Harfner;  citharista 
Ir.  Gl.  5.  —  PI.  Nom.  arsentis 
crutire  p.  310,  8. 

CÚ  M.  Hund;  canis  Z^.  264;  cu 
allaid  hipus  Ir.  Gl.  417.  —  Nom. 
Hif.  5,  28;  46;  p.  41,  11;  ScM.  1; 
19;  22,  7;  Gl.  zu  cuib  Oss.  III  3;  8; 
CÚ  goirt  elscothach  p.  41,  10;  cu 
Mesroida  ScM.  3,  9;  cu  Caulaind 
CC.  6  Eg.;  cu  ferna  fodluigthe 
FB.  68,  7;  CÚ  othair  er  Emna  11; 
Gen.  con  ScM.  1;  4;  21,  8;  ainm 
in  chon  ScM.  1;  rús  con  19; 
Dat.  i.  ing(wati)  dorigne  Brigit  oc 
tabairt  in  biid  do  choin  Gl.  zu 
Hij.  5,  28;  Acc.  coin  ScM.  4; 
21;  39;  Hy.  5,  46;  eter  chois  ocus 
ech  ocus  choin  p.  46,  27;  PI.  Nom. 


cúach 


456 


cuibdius 


coin  FA.  28;  p.  191,  20;  coin  alta 
Wölfe  Hy.  5,  go;  SP.  I  5;  tri  cointe 
nimhe  Torr.  Dhiarm.  p.  96  (s.  ueim); 
Gen.  con  Lg.  10;  mac  tri  con 
ScM.  21,  28;  Dat.  fri  conaib  Lg.  8; 
eter  na  conaib  í'^.  25;  J^cc.  ní 
thet  aecu  dar  cona  SC.  29,  16. 

1.  cúach  -M.  Becher;  scyfus 
Goid.^  58  (/SoMiZi.  PsaZí.V  —  Nom. 
cúach  crédMwa  J^i?.  59;  73;  find- 
ruini  60;  73;  dergóir  62;  Dat.  isin 
chuach59;  Acc.  in  ciiach  n-dercóir74. 

2.  ciiach  „a  curl"  O'B. 

3.  cúach  cuclcoo  O'B.;  fid- 
chuach  „a  wood-cuckoo  (JiawTc)" 
TBF.  p.  154,  6. 

4.  cúaclii^i?.45?  (gilechcúachcói- 
criná „afleshmangling  cup  spear"(}) 
Sullivan,  On  the  Mann.  Index). 

cúachi  p.  311,  2  „little  cups" 
0' Curry,  On  the  Mann.  III  p.  187? 

cúach  naidm  i.  tuag  dunad  Corm. 
Transl.  p.  47;  vgl.  O'Dav.  p.  64 
cliath  i.  umat;  ar  bi  mer  fo  cuacha 
cliath  ferba  i.  amail  bi  mer  fo 
cuachnaidm  duitt  iumad  briathar 
in  filed  i.  bidh  egcovaluatli  taith- 
miuch  in  druing  briathar  ocus  bédis 
tiugh  nadhmann  semen. 

cúaiUe  Pfahl; palus  Ir.  Gl.  495; 
a  staJce  Corm.  Transl.  p.  43.  — 
Pl.  Dat.  do  cheangladar  an  long 
do  chuaillidhib  congbhála  an  chúain 
Torr.  Dhiarm.  p.  162. 

cúairt  F.  Umkreis,  Kreis, 
Umherstreifen,  Bundreise.  — 
Gen.  an  chur  cúarta  sich  umzusehen 
CC.  3  LU.;  Dat.  iar  cuairt  chaille 
Lg.  17,  43;  tanic  Fiac  do  chuairt 
leis  „to  sojourn  with  Mm"  (?)  Hy.  2 
Praef;  Acc.  ciiirid  cuairt  dun  CC. 
2  Eg.;  for  cuaird  n-Erend  TE.  8 
LU.;  for  a  chuairt  rig  fo  Erind 
ibid.  Eg.;  14  (chuaird  LU);  imón 
tír  sin  imma  cuaird  um  dieses  Land 
herum  FA.  5;  12;  FB.  86;  87; 
p.  310,  3;  imum  ima  cuairt  circum 
me  circa  Z'^.  654;  impáid  immá 
cuaird anm and iuna  pecthachl^J..  18; 
má  cuaird  FA.  13  (bá  cuairt  LBr.); 
immi  imm  cuairt  ScM.  17;  PI.  Nom. 
secht  cúarda  and  ocus  secht  n-imdada 
0  thein  CO  fraig  FB.  55. 

des  cúair  i^'^B.  30,  eins  der  Kampf- 


spiele Cuchulinn's  auch  LU.p.  1 13i>,3i 
mit  dem  des  cait  zusammengenannt. 

ciiala  s.  clunim. 

cúan  M.  Hafen. 

cuanene  pugil  SG.  50a  (Z^.  22). 

cúar  „crooTted;  a  worm,  a  screw" 
O'B. 

cúarán  .Schuh;  PI.  Gen.  do 
choirtged  a  chuaran  Three  Mir. 
Hom.  p.  112,  3. 

cúariíle  FB.  24? 

cúartaim  II,  PI.  3  cúartait  impu 
sie  umzingeln  sie  LU.  j)-  57 a,  10. 

cúar  tug:ud  M.  Umhergehen, 
Umlauf;  on  cuartugud  a  circuitu 
Corm.  Transl.  p.  88  grian. 

cuasach  „concave,  hollow"  O'B. 
—  S(j.  Nom.  sron  cham  cuassacÄ 
FB.  37  Eg. 

cubachail  lat.  cubiculum  Corm. 
Transl.  p.  49. 

cubaid  übereinstimmend,  har- 
monisch, s.  com-chubaid.  —  Adv. 
in  chobaid  concinnenter  Ml.  14d.  — 
Comparat.  as  chubaithiu  Gl.  zu 
concinniore  Ml.  1451»  [Goid.^  p.  31). 

cubat  ^  Zai.  cubitus,  Ellenbo- 
gen, Elle.  —  PI.  Gen.  cró  a  cliubat 
fein  Gl.  zu  Hy.  5,  19;  da  mile  déc 
cubat  FA.  17;  FB.  85. 

1.  cubus  conscientia  Z'^.  787. 

2.  cubus  Lg.  17, 19  Eg.  s.  cobais. 

cúced  FA.  17  s.  cóiced. 

cucht  Farbe,  äussere  Er- 
scheinung; luss  dosber  dath  no 
cucht  in  faciem  cu  m-bi  derg  Corm. 
p.  39  ruam;  i.  cuinnsi  ocus  cruth 
i.  ecusc  CDav.  p.  62.  —  Sg.  Nom. 
is  caera  do  chucht  TE.  9,  14. 

cud  i.  cenn  „capiit" Dtiil  Laithne  i 
{Goid.^  p.  75).  —  S(f.  Dat.  ho  chud 
CC.  b  LU.  (fo  deoid  Eg.). 

cuib  Hund.  —  Nom.  mu  chuib 
Oss.  III  8  (i.  mo  chu);  Acc.  mo 
chuib  ibid.  3  (i.  mo  chu). 

cuibdim  „I  harmonize"  Stokes, 
Fei.  Index.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
acht  cuimbrigud  indsce  fo  soas  do 
cuibded  Fei.  Epil.  121. 

cuibdius  M.  Harmonie.  — 
Dat.  cor  inuised  ferta  Brigie  trea 
chumbair  m-briathair  cuibdius  fiieta 
Hy.  5  Praef.  {„in  short  discourse 
with  poetic  eonsonance"). 


ciiibrend 


457 


Cttibrend  Theil,  Fortion;  cui- 
bhrionn  „a  portion"  O'B.  —  Sg. 
Nom.  indás  cec/i  cúibrend  p.  40,  13; 
Ace.  iu  tres  cuibrend  déc  ihid.\  PI. 
Gen.  tairmchell  com  ocus  cuibrend 
Lg.  1. 

cuibsecli  „conscientious" 
Tir.  3;  in  der  Glosse  zu  conscientia 
ejus  cum  sit  infirma  Wh.  10«  {Z^.  811). 

cuibsigter  SC.  25? 

cuicel  Kunkel  On  the  Mann. 
lllp.  IIG,  90;  cuisrel  colus  Ir.  Gl.  567. 

in  chúichid  SC.  41  s.  cóiced. 

cúil  s.  eóel. 

cuil  „a  couch,  a  corner,  a  doset" 
0"B.  —  Sq.  Aec.  gaib  do  chuil  isin 
charcair  SG.  229  {Z^.  954). 

cuile  Küche;  kitchen  O'Don. 
Suppl.  —  Gen.  du  dorus  culi  CC. 
3  LU.;  mo  cbuile  p.  40,  36;  Dat. 
inna  cuili  CC.  3  LU.;  ina  chuilid 
ibid.  Eg. ;  Acc.  bennach  . .  in  culid 
sa  p.  40,  35;  ina  culid  p.  40,  31;  34. 

—  Vgl.  cultech. 

euilche  „sackcloth"  On  the 
Mann.  Index.  —  8g.  Nom.  euilche 
fliuch  imbi  Hy.  2.  31;  p.  21,  2. 

cuilech  prostibulum  SG.  53» 
{Z'^.  811);  dazu  cuiligim  prosto 
ibid.  {Z-\  435). 

cuilen  catuUis  Ir.  Gl.  498. 

cuill  Oss.  III  4  s.  coli. 

cuim-  s.  cum-,  com-. 

cuimbrigrud  „abridgment" 
Fei.  Epil.  123. 

cuimleng  Conflict,  Kampf; 
Gild.  Lor.  Gl.  45.  —  Acc.  doroine 
cuimlpng  Note  zu  Fei.  Apr  19. 

Mdcuimlengaithi  congredien- 
dum  311.  16»,  11. 

cuin  interrog.  wann;  quando 
O'Don.  Suppl.  —  cuin  rem  bia 
TK  11  LU. 

cuiudigim,  cuingim  I  ich  bitte, 
verlange.  —  Praes.  Sg.  1  cownai- 
gimm  Three  Mir.  Hom.  p.  70,  is; 
cid  ara  cuinche-siu  sein  ivozu  ver- 
langst du  dies  Hy.  2  Praef.;  con- 
daig,  condieig  quaerit  Wb.  8^,  14« 
{Z'^.  430);  PI.  1  ni  cuingem  log  ar 
precepte  Wh.  14^.  —  Imperat.  Sg.  2 
na  cuindig  Wh.  10»  {Z'K  443);  cu- 
innig  dam-sa . .  fer  graid  Hy.  2  Praef. 

—  Praet.  Sg.  2  cech  ni  ro  cbuingis 


CO  dia  doratad  duit  Gl.  zu  Hy.  2,  50; 
3  ro  chuinnig  cuicce  co  tarrtad 
a  coibsena  Hy.  4  Praef;  co  ro 
chuindig  ceat  a  athar  p.  40,  7.  — 
Inf.  cuingid. 

cuiudrech   castigatio  Z'^.  873. 

cuing-  Joch;  on  congbail  dobir 
for  na  damhaib  Corm.  Transl.  p.  43. 

—  Sg.  Nom.  cuing  druimnech  dron- 
argda  FB.  45;  47;  50;  p.  310,  29; 
cuing  airgit  CC.  2  LU;  Gen.  eire 
cuinge  sesrige  FB.  81;  PI.  Gen. 
ere  flehet  cuinge  do  damaib  FB.  91. 

cuingid  Verlangen,  Suchen, 
für  cuindgid,  con-degid,  Inf.  zu 
cuindigim,  cuingim;  do  chuindcbid 
ad  petendum  Ml.  carm.  1  {Z'^.  484). 

—  Nom.  is  fir  . .  do  chungid  chom- 
raime  chucum-sa  dass  du  suchst 
ScM.  16;  Dat.  do  chuingid  tige 
dóib  CG.  2  LU;  fóidis  . .  tecbta  . . 
do  chuingid  mná  . .  do  TE.  2  LU.; 
riga-sa  .  .  do  chuincbid  Conculaind 
SC.  4;  for  caratraid  SC.  13;  tancas 
. .  do  chungid  in  cbon  ScM  1 ;  2 ; 
ocus  buithi  og  a  cuinnchid  p.  143,  3; 
ro  bói . .  oc  cuingid  digi  cbucu  er 
bat  sie  um  einen  Trunk  SC.  48; 
ro  bataur  . .  ic  cuingid  Etainiu  do 
tabairt  doib  immach  sie  wollten  E. 
haben,  dass  sie  ihnen  herausgegeben 
loürde  TE.  20;  ocus  fir  in  t-sithu 
. .  ocom  chuinngid  TE.  5  Eg. ;  Acc. 
ani  dia  tudchad  cuingid  FB.  93. 

cuinsiu  Gesicht;  the  face,  coun- 
tenance  O'Don.  Suppl.;  cucht  i. 
cuinnsi  O'Dav.  p.  62.  —  Sg.  Nom. 
cuinsiu  chórad  FB.  46. 

cuintgim  I  peto  Wh.  14c  (^2. 
429).  —  Praet.  Sg.  3  conaitecht 
quaesivit  Ml.  78  {Z'^  881);  PZ.  1 
comtachtmar  Wh.  24i>  {Z^.  457). 

cuirim  III  ich  setze,  stelle, 
lege,  schicke,  lade  ein,  in  der 
Vielfältigkeit  des  Gehrauchs  dem 
engl.  I  put  entsprechend;  nicht  selten 
deponential,  vgl.  tóchuiriur.  —  Conj. 
Sg.  2  cuire  samla  fair  FB.  44;  47.  — 
Imperat.  Sg.  2  i>i  chuir  form-sa  rem- 
thus  rerig  FB.  35;  cuir  a  samail  du- 
in  49;  PI.  2  cuirid  cuairt  dun  CC  2  Eg.\ 
na  curid  cor  dib  Lg.  1.  —  Praes.  der 
Geivohnheit  Sg.  3  co  curend  úadi . . 
i  n-gin  diabail  FA.  20;  Praes.  sec. 


cuirreil 


458 


CO  ro  chuired  cách  díb  . .  a  druim 
fri  araile  Lg.  8;  ara  cuirtis  cor  do 
chuingid  tige  dóib  CG.  2  Lü.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  chnir  .  .  na  eocho 
hi  fergort  FB.  36;  ro  chuir  a  mert- 
nigi . .  de  SC.  31 ;  nos  cuir  i  n-arda 
FB.  64 ;  ro  chuir . .  a  drui  d'i&rraidh 
Etaine  TE.  18;  Dep.  ra  chuirMStar 
..a  echlachu  TF.  2  Fg.;  ro  chui- 
restair  16;  do  chorastár  ubull  do 
Condlu  FC.  4;  i?.  13 L  4.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  is  indiu  curthir  in 
cath  SC.  32,  aniu  chorthear  H.; 
cuirthir  ár  15 ;  curethar  FB.  48 ;  52  ? 
—  Fut.  PI.  3  cuirfitir  FA.  34.  — 
Inf.  Dat.  da  chuiriud  do  chorman- 
naib  ihn  einzuladen  Lg.  14;  ar 
cuiriud  mná  auf  die  Finladung 
eines  Weibes  SC.  32;  ar  ban-curiud 
ibid.  —  Vgl.  cor. 

cuirreil  „clear,  evident,  piain" 
O'B. 

cir  chuirréil  aircit  TE.  3  Fg.? 
„a  comb  and  a  casket  of  silver" 
0' Curry,  On  the  Mann.  UI  p.  189; 
„a  Curling  comb"  Süll.  Ind.? 

cuit  Theil,  Portion;  share, 
pari  O'Don.  Suppl.  —  Nom.  ScM. 
18;  21,  3;  ni  fil  cuit  do  nach  ailiu 
innium-sa  SC.  6;  cuit  ree  a  portion 
of  time  Tur.  71;  is  maith  lind  ar 
cuit  do  thairiuc  SeM.  15;  in  tan 
bus  mit/MV/  lib  for  gcuit  CC.  3  Fg.; 
dobretha  a  cuit  doib  ind  aidchi 
sin  FB.  57;  72;  Gen.  do  thinme  a 
chota  TE.  11  Fg. 

cuitMud  M.  Verlachen,  Ver- 
spotten. —  Nom.  ba  si  a  falte 
mo  chuitbiud  South.  Ps.  48»  {hoc 
erat  gaudium  eorum  irridere  me 
Z'^.  872);  Gen.  da  n-ó  male  ocus 
cuitbiuda  Lg.  9;  gair  chuitbiuda 
ocus  fonamait  FB.  64;  Dat.  dorn 
chuitbiud-sa  FB.  61;  64. 

cul  i.  carpat  Corm.  p.  13. 

cul  serci  Lg.  16? 

CÚ1  Buchen;  cmxl  tergum  Z '■' . 
15.  —  Sg.  Dat.  iar  ciil  post  tergum, 
post  Z^.  658;  ro  cumrigthe  alláma 
iarna  cul  Lg.  15;  ro  ling  isin  carput 
iar  cul  Conchobair  ScM.  20;  ar 
cul  Eogain  Lg.  19;  Acc.  for  a  munel 
ocus  a  cul  FB.  78;  ar  itá  nach 
cttmachta    for    a   cul    na    n-én    sa 


SC.  7;  PI.  Dat.  ar  culaib  FB.  67  Eg.; 
Acc.  luid  in  grian  for  a  culu  cessit 
sol  retro  Ml.  16<",  9;  dotiagwi  for  culu 
sie  gingen  zurück  CC.  3  Eg.;  culo  4; 
dothset  .  .  dia  thig  for  a  chulu 
p.  132,  13;  FB.  88;  conigsed  ar 
culu  doridisi  cosin  corp  cetnai''J..31. 

ciilad  der  hintere  Theil  des 
Kopfes.  —  Sg.  Gen.  clais  culad 
Nackengrube,  „hollow  of  tJte  poll" 
s.  Ir.  Gl.  p.  148;  con  curend  téora 
imsrotha  im  claiss  a  chúlaid  LU. 
p.  81»,  12;  PI.  Acc.  im  du  da  are 
ocus  fort  chulatha  SG.  Zauberf. 
{Z'^.  949),  „on  the  back  purts  of 
thy  head"  Ir.  Gl.  p.  148;  Du.  Dat. 
for  a  dib  ciiladaib  p.  311,  2  {„upon 
his  poll  behind"  O'C.  On  the  Mann. 
in  p.  187). 

culaidh  apparel,  vestments 
O'B.  —  Sg.  Dat.  ina  chulaidh  arm 
nimhe  agus  comhraic  Torr.  Dh. 
p.  90;  PI.  Dat.  ina  g-culaidhthib  arm 
ghaisge  agus  chomhraic  ibid.p.  136. 

culgaire  das  Geräusch  des 
Wagens,  vgl.  cul  i.  carpat,  unde 
est  culgaire  „the  creaking  of  a 
chariot"  Corm.  Transl.  p.  39.  — 
Acc.  CO  ciialatar  culgaire  carpait 
SC.  17;  LU.  p.  122a,  29. 

cullach  M.  Eber;  boar  Corm. 
Transl.  p.  45;  caullach  porcus 
SG.  66b  (Z-\  810);  ech- cullach 
Stallion  Corm.  Transl.  p.  XI. 

culmaire  M.  Wagen  fahr  er, 
Wagenbauer;  i.  cairpteoir  Corm. 
p.  13;  i.  saor  denma  carpait  „an 
artificer  who  makes  a  chfiriot" 
Corm.  Transl.  p.  46.  —  Sg.  Nom.  is 
culmaire  bolgadan  FB.  68,  19  (,1.  is 
cairptech). 

culpait  Kappe,  Capuze;  „a 
ho  od  for  covering  the  head"  Süll. 
Index.  —  PI.  Dat.  co  culpaitib 
glegelaib  úas  a  cennaib  FA.  4.  — 
Vgl.  leni  gel-chulpatach  p.  310,  33; 
leine  lephur-chulpatach  TE.  3  Eg. 

eultech  n-demin  „a  secure  kit- 
chen Ml.  Carm.  2  [Goid.^  p.  19, 
Z\  270). 

1.  cuma  Kummer?  cúmha  „sor- 
row"  O'B.  —  Sg.  Nom.  is  tressiu 
cuma  inda  rauir  Lg.  18,  39. 

2.  cuma  s.  cuniina. 


cumachta 


459 


cumachta  N.  Macht,  Kö n nen, 
Inf.  zu  cumcaim ;  cumachtae  pote- 
stas  ZK  229.  —  Nom.  FA.  12 
(cumachtu  LBr.)-,  Hy.  7,  27;  a  nert 
ocus  a  chumachta  FA.  1 ;  ar  itá 
nach  cMmachta  for  a  cul  na  n-én 
sa  SC.  7;  in  citmachta  demnach  49; 
Gen.  a  «es  citmachta  ocus  a  lucht 
adartha  FB.  28;  fer  cttmachta 
mori  75;  do  iinmirt  mela  ocus 
cumachta  forni  41;  isin  creit  cu- 
machta SC.  40;  Dat.  co  cttmachta 
SC.  40;  ni  bói  occo-som  do  chw- 
machta  a  m-bith  beó  iarna  n-di- 
chennad  FB.  77;  Acc.  him  ne/t  ocus 
im  chumachtu  comsutham  p.  169,  25. 

cumaehtach  mächtig.  —  Gen. 
in  comded  cwmachtaig  FA.  9;  Dat. 
ón  chomdid  chitmachtach  19;  Acc. 
imón  comdid  ci/machtach  6. 

cumail  i.  an  cerd  cumainn  O'Dav. 
p.  6i>. 

cnmaing',  cumuiug  potest  Z^. 
172,  431;  vgl.  cumcaim  und  écmaing. 
—  conar  cumaing  . .  do  faicsiu  FB. 
39  Fg.  —  Inf.  cumang. 

cumair  s.  cumbair. 

eumal  F.  1)  Sclavin;  cacht  i. 
cumal  no  imiilt  O'Dav.  p.  62;  i.  ben 
bis  oc  bleth  brón,  ar  is  é  dán  na 
m-ban  n-dáer  riasiu  darónta  na 
muilind  Corm.  p.  14  (»wi  Bezug 
auf  die  Etymologie  „cum  mola"); 
2)  Cumal,  eine  Preisbestimmung 
im  Werthe  von  3  Kühen,  s.  On  the 
Mann.  Index;  pretium  Z^.  241.  — 
Sg.  Gen.  1)  hi  n-dreich  na  cumaiZe 
Three  Mir.  Hom.  p.  12,  11;  Dat. 
2)  ar  chumil  n-arggit  „for  a  cumal 
of  silver"  Tir.  6;  Acc.  1)  fri  cumail 
Gl.  zu  fri  fraicc  Hy.  5,  71;  PI. 
Nom.  2)  dobretha  . .  secht  cumaZa 
di  ina  tinnscra  TE.  5  Fg.;  Acc. 
2)  dobert  secht  cMmala  di  ór  ocus 
airget  do  iUúag  in  gnima  FB.  89. 

cuman  Erinnerung,  is  cuman 
soviel  als  commemoratur.  —  Sg. 
Nom.  ni  cuman  lim  nescio  Wh.  8» 
(Z'^.  872);  cian  bad  chuman  in  ogom 
Oss.  I  14;  TE.  9,  18;  nir  bo  chu- 
main  laiss  Fand  ocus  cech  ni  doroni 
SC.  48. 

cumang'  s.  cumung. 

cumbair,  cummair  kurz;  cumair 


curtus  Ir.  Gl.  678.  —  Acc.  F.  trea 
chumbair  m-briathair  Hy.  5  Praef. 
{8.  cuibdius) ;  PI.  Dat.  co  n-athescaib 
ro-chwmrib  FA.  9;  Acc.  co  n-athescu 
cumri  FA.  9  LBr. 

cumbre  F.  Kürze.  —  Acc.  ar 
chumbri  Cr.  Bed.  31«,  9. 

cumcaim  I  ich  kann.  —  Praes. 
Sg.  3  ni  chumaic  . .  nech  . .  túarasc- 
bail  FA.  6;  PI.  3  ni  ciimcat  non 
possunt  Z'^.  433;  ni  chumgat  a  n- 
imgabail  FA.  26;  nát  cumgat  do 
dénam  FA.  28  LBr. 

1 .  cumce  F.  Eng  e,  Noth.  —  Nom. 
mór  cáiiTice  hitu-sa  Fél.  Epil.  385; 
Dat.  i  cumgi  ocus  i  tréblait  SMart.  15; 
PI.  Acc.  etir  na  cumcai  inter  angores 
Ml.  18d,  24;  a  chumgai  19'',  16 
{Z-\  172). 

2.  cumce  FB.  92? 
cumcigim  III  ango  SG.  I6I»  {Z^. 

435).  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  ni  cum- 
gaigther  non  angitur  Ml.  32^,  u. 

cum-gaMl  F.  Erheben,  Sich- 
erhehen;  elatio  Z'^.  872;  eirge  i. 
comgabail  Corm.  p.  18;  wohl  zu 
conucbaim  {vgl.  cumsanad).  —  Dat. 
cumachta  De  dom  chumgabail  Hy. 
5,  27  („to  uphold  nie")  •  Acc.  co  cáala 
citmgabáil  in  locha  i  n-airddi  FB.  85. 

cumlacht  Freigebigkeit,  vgl. 
unde dicitur  cumlachtachin  duine 
i.  loigthech  áilgen  ernes  ni  do  chach 
Corm.  p.  12.  —  Sg.  Nom.  a  chum- 
lacht  FA.  9  (a  chunnlacht  LBr.). 

cumlachtaid  i.  nomen  do  horc 
mhuice  {„for  a  young  pig")  Corm. 
p.  12;  coml.  O'Dav  p.  62. 

1.  cumnia  gleich.  —  Sg.  Nom. 
is  cumme  do  bid  imdibthe  est  idem 
ei  acsi  sit  circumcisus  Wh.  1^  [Z'^. 
496);  bid  cumme  et  riam  erit  idem 
atque  antea  Wb.  18a  ^Z'^.  497); 
conid  cumma  lern  ocus  bid  he  Conall 
CC.  7  LU.;  p.  328,  is;  21;  cumma 
cia  thoetsat  immi  ScM.  3,  le;  cuma 
p.  142,  21;  cummo  19;  is  cwmma 
tégtis  fir  ocus  muá  i  cathaib  FA.' 
32  LBr.;  is  cuma  fo  thuinn  TE  9  Eg. 

2.  cumma  Art  und  Weise.  — 
Dat.  oder  Acc.  fon  cttmma  cetna 
auf  dieselbe  Weise  FB.  67;  69; 
Citma  FA.  32;  fon  c?*mma  sin  auf 
diese  Weise  FA.  2   (cuma    LBr.)\ 


460 


ocus  Deirdri  cumu  cáich  ivie  jeder 
andere  Lg.  10  Eg.;  cumma  cháich 
CCn.  3. 

cummau,  „cuman  a  sMnner"'  O'B. 
Hierher  certa  comraain  FB.  75? 
vgl.  cumail. 

cummasc  Mischen,  Sich-mi- 
schen,  Vermischen;  commutatio 
Z^.  972.  —  Dat.  i  cumusc  caigh 
Lg.  10  Lc;  Acc.  gan  chumasc  re 
Gráinne  ohne  sieh  mit  G.  zu  ver- 
mischen Torr.  Dh.  p.  80.  —  Vgl. 
commescatar  miscentur  SG.  61a 
{Z^.  473). 

cumni  SC.  25  ?  vgl.  ar  in  chuimni 
Gl.  zu  memoriae  Ml.  32d,  n. 

euninech  eingedenk;  cuimnech 
memor  Z^.  872;  L:  Gl.  1111.  — 
Sg.  Nom.  bat  cMmnech  coisc  ót 
senaib  SC.  26. 

cumrech  N.  Fessel,  Fesseln, 
Binden;  cuimrecb  vinculum  Z^. 
872.  —  Dat.  i  cMmriuch  fri  colomna 
jP^.25;  PI.  Nom.  cuimrecha  Z^.  872. 

cuinrigim  I  ich  binde;  conriug 
Ugo  Z^.  872;   Wi.   Gramm.  %  288. 

—  Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  cuibriged 
. .  do  miltnigecht  talmanda  ind  agid 
a  tholi  er  ivurde  gegen  seinen  Wil- 
len an  den  Kriegsdienst  gefesselt 
SMart.  10;  PI.  3  ro  cumrigthe 
alláma  iarna  ci'il  Lg.  15. 

cumsanad  M.  Buhen,  Buhe; 
quies  Z'^.  872.  —  Acc.  ni  fagbat 
nach  cwmsanad  FA.  30. 

cumsanaim    II   ich   höre   auf. 

—  Praes.  Sg.  3  conosna  desinit 
SG.  22  a.  —  Praet.  Sg.  3  ru  chumsan 
quievit  Ml.  32<i,  26  {Z^.  872). 

cumscaigrim  III  ich  bewege, 
ändere,  entferne.  —  Praes.  PI.  3 
conosciget  chenel  sie  ändern  das 
Geschlecht  SG.  65a.  —  Praet.  Sg.  2 
conroscaigis-siu  SMmwowisii  JfZ.  2 1  d,  7. 

—  Inf.  cumscugud  commutatio  {Z'^. 
872) ;  Nom.  talam-chumscugMi?  Erd- 
beben Three  Mir.  Hom.  p.  22,  23; 
Aec.  cen  nach  cumscugud  Gl.  zu 
ir^  ea  permaneat  Wb.  10a. 

cuinscanugud  p.  169,  27  Vermi- 
schen, von  cummasc,  wie  bruth- 
naigim  furo  {Z^.  435)  von  bruth, 
crechtnaigim  von  crecht? 

cumtaigrim  „condo,  in  its  two 


senses  of  I  build  and  Ilay  up" 
Stohes,  Three  Mir.  Hom.  Index; 
nicht  verschieden  von  cunutgim.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  chumtaig  Vatraic 
eclas  isin  inud  sin  lli/ree  Mir.  Hom. 
p.  18,  18;  in  cathraig  ibid.  p.  34,  33; 
ro  chumtaig  Gl.  zu  arutacht  Hy.  5, 10 
(vom  Glossator  missverstanden?). — 
Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  cumdaiged 
eclas  Three  Mir.  Hom.  p.  28,  31; 
PI.  3  CO  cumtaigtea  oc  Patraic  i 
foss  i.  i  scrin  Poil  ocus  Petair  sie 
{die  Beliquien)  wurden  niedergelegt 
ibid.  p.  36,  8. 

1.  cumtach  jIV^.  constructio 
Ir.  Gl.  871;  aedificatio,  structura 
Z'^.  810;  Inf.  zu  cumtaigim,  0  tharnic 
in  récles  do  chumtach  als  die  Zelle 
gebaut  tvar  Three  Mir.  Hom.  p.  34, 7. 

2.  cumtach  N.  Gehäuse,  Kap- 
sel; cumtuch  i.  cum  toga  bis  i.  co 
lend,  „a  covering"  Corm.  Transl. 
p.  43;  ciimhdach  „pi'otection,  cove- 
ring, Cover  of  a  booTc"  CB.  —  Sg. 
Nom.  a  cumddach  so  „this  case" 
(die  Kapsel  einer  Handschrift)  Ir. 
Gl.  203;  Acc.  dubbe7-t  Patrice  cum- 
tach du  Fiacc,  idon  clocc  ocus 
menstir  ocus  bachall  ocus  poolire 
Tir.  11. 

3.  cumtach  N.  Schmuck,  Or- 
nament; cumdach  ornatio  Ir.  Gl. 
881;  cumtach  Gl.  zu  ornantes  se 
Wb.  28t,  9;  fabrateria  Z\  810.  — 
Sg.  Nom.  na  tech  mar  na  Citm- 
thach  cáin  Lg.  17,  ög;  cumtach  coir 
18,  19  Eg.:,  Dat.  co  CMmtuch  der- 
scaigtech  dergóir  ocus  argit  fair 
FA.  13  (cwmdach  LBr.);  Pl.  Dat. 
do  imdenmaib  ocus  cumtaigib  FB.  3. 

1.  cumtachta  künstlich  berei- 
tet, verziert.  —  Sg.  Nom.  tegdas 
chumtachta  FB.  1;  cumtachto  p. 
144,  13;  Dat.  inna  chathair  chum- 
tachta FA.  7  (cumdachta  LBr.) 
„as  a  canopied  chair" ;  Aec,  amoZ 
cathbarr  cttmtachta  8  (ciimdachtu 
LBr.)  „like  an  adorned  helmet" ; 
PI.  Dat.  cusna  X  n-doirsib  ctim- 
äachtsbih  Gl.  zu  cum  decem  fabre- 
factis  foribus  Gild.  Lor.  84. 

2.  cumtachta'  FB.  1  künstliche 
Arbeit? 

cumuc  eng  FA.23{cum&ngLBr.'i. 


cumung 


461 


cursaigim 


1.  camung:  eng;  angustus  Z*.873. 

—  Sg.  Nom.  bá  cumung  CG.  3; 
nach  sét  cMmung  FB.  70;  cóel  ocus 
cumung  FA.  22  (cumang  LBr.)\  23 
(cumang  LBr.). 

2.  cumung'  Macht,  Können, 
Inf.  zu  cumaing.  —  Sg.  Nom.  damad 
lem-sa  do  chumung-sa  wenn  ich 
deine  Macht  hätte  Three  Mir.  Hom. 
p.  64,  14. 

cundil  decortis Z'^.873;  cunnail 
i.  sonairt  O'Dav.  p.  64:  connail  i. 
inraic  (honest)  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.  ar  ni  cundil  mesce  cail- 
lech  Wb.  31Cj  4;  cundail  a  briathar 
SC.  18,  3.  —  Compar.  in  foirend . . 
ropo  chundia  ,,sager"  SMart.  12. 

cuudrad  merx  SG.  68^  (Z'^.  873). 

—  Dat.  nidat  comadais  diblinaib  do 
chunnrad  na  hingine  sea  „thoii  art 
not  fit  on  either  hand  {Ti  to  bargain 
about  this  maiden"  Three  Mir. 
Hom.  p.  64,  16.   —  Vgl.   cunnrath. 

1.  cundu  supparus  SG.  70» 
{Z\  872). 

2.  cundu  i.  cairdes  Fei.  Epil.  230; 
conda  O'Dav.  p.  65. 

eonnar  cungaln  FB.  39  {cungaiin 
LU.)  ist  eorrupt,  oder  „so  dass  er 
nicht  erkannte"  {vgl.  aith-gne,  etar- 
gne  cognitio)? 

cunnlacht  „wisdom  o.g."  O^B.; 
vgl.  connla  „wisdom,  prudence" 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom.  FA. 
9  LBr. 

ennnratli  „a  contract"  Corm. 
Transl.p.  50;  s.  2.  cor.  Vgl.  cundrad. 

cunnu  s.  cundu. 

cuntubart  F.  Ztceifel;  cundu- 
bart,  cumtubart  dubium,  haesitatio 
Z*.  873.  —  Sg.  Dat.  ro  bá-sa  . .  i . . 
cuntabairt  moir  Sc3I.  4  (comta- 
batrt  H.);  as  mo  chuntabairt  ibid.; 
asan  cunwtaöairt  ibid.  M. 

cunutgim  I  architector,  eon- 
struo  SG.  141a  {Z\  429).  —  Perf. 
Sg.  3  conrotaig  ^Vb.  33»  [Z'K  449). 

cur,  caur  31.  Held.  —  Sg.  Nom. 
h  cur  cáin  cathbúadach  FB.  71; 
Gen.  fochich  curad  crechtaig  cath- 
buadaig  Sc3I.  15;  drech  curad  PÄ  42; 
fled  chaurad  59;  62  {oder  Plural?); 
Dat.  do  churaid  urdalta  FB.  72; 
Acc.   curaid    cáin    crechtach   cath- 


búadach  SC.  42;  PI.  Nom.  curaid 
Lg.  4,  12;  Sc3I.  21,  42;  Gen.  na 
curad  FB.  79;  in  trir  curad  sin 
FB.  42;  56;  62;  75;  79;  zu  lesen 
a  les  .  .  ar  curad  FB.  56;  miad 
curad  cathbúadach  SG.  38;  magen 
curad  ScM.  15;  Acc.  a  churadu 
SC.  30,  5. 

1.  curach  Boot,  Schiff;  pha- 
selus  Ir.  Gl.  488;  coblath  i.  curach 
no  long  beg  CDav.  p.  67;  vgl. 
curchán.  —  Dat.  isin  churach  com- 
thend  commaidi  glanta  EG.  7;  PI. 
Gen.  (?)  riadu  curach  ocus  graig 
SG.  31,  12;  Dat.  imma  curchaib 
Three  3IIr.  Hom.  p.  118. 

2.  curach  bi  doigh  guma  ainm 
do  rinn  gae  O'Dav.  p.  71. 

eurath-mir  N  Heldentheil, 
ein  Ehrentheil,  den  der  vorzüglichste 
Held  an  Festen  zu  erhalten  pflegte 
{vgl.  FBrd  und  68).  —  Sg.  Nom. 
curathmir  FB.  43;  74;  in  curath- 
mir  Emna  FB.  8;  mo  thige  9; 
curadmir  41;  68,  1?  ca.uTathmir  59; 
Gen.  comraind  curadmiri  FB.  71; 
auch  zu  lesen  cosnam  cirt  curad- 
miri ibid.?  Acc.  imma  curadmir 
FB.  42;  a  cauraí/í»i/r  74;  in  cu- 
radmir   72;    immon     curadmir    41. 

curchán  Demin.  von  curach;  a 
curchan  cen  codul  i.  gin  lethur 
uime  O'Dav.  p.  65  codul. 

curchas  Rohr,  Schilf;  arundo 
Z'^.  72;  curchfislach  no  gilcach 
arundo  Ir.  Gl.  933.  —  Sg.  Nom. 
amaZ  bis  curcas  fri  sruth  FB.  44. 

eure  Hy.  5,  99  „host";  cuire 
„multitude,  Company"  O'B. 

currech  M.  „now  applied  to  a 
marsh  or  fen  (seiscend)  tcliere 
shrubs  grow",  corra  recait  ind  {vgl. 
currach  i.  corr-iath  iath  na  corr 
O'Dac.p.  64);  früher  auch  „a  race- 
course"  daher  die  Glosse  a  cursu, 
i.  roid  he,  Corm.  Transl.  p.  43 
{vgl.  auch  cuirrich  a  curribus  i.  fich 
carpait  ibid.  p.  45);  a  cursu  equo- 
rum  dictus  est  Gl.  zu  Hy.  5,  97.  — 
Sg.  Acc.  reided  Currech  Hy.  5,  97. 

cursaigim  III  ich  tadele.  — 
Praet.  Sg.  S  rod  chürsach  objurgavit 
eum  Wb.  14d  {Z^.  330).  —  Inf 
cursachad    to    reprimand    O'Don. 


cusle 


462 


da 


Suppl.  curadh;  Dat.  oc  cúrsagad 
in  der  Glosse  zu  cum  modestia 
corripientemTF&.30i>,33;  Ace.  SC.  26. 

cusle  F.  Vena  Ir.  Gl.  99;  pipe 
On  the  Mann.  Index.  —  PI.  Acc. 
na  cuislenna  venasGüd.Lor.  Gl.  222. 

cusleimach  M.  Pfeifer.  —  PI. 
Nom.  cuslennaig  nó  chornairi  Lg. 

17,    18;    22. 

cutail  i.  caoch  no  fás  O'Dav.  p.  68. 

cutaim  i.  tuitim  {Fallen)  O'Dav. 
p.  66;  69.  —  Sg.  Dat.  de  chutaim 
in  t-slébi  Fél.  Epil.  536. 

ciital  ScM.  3,  17? 

cttthe,  cuithe  Grube;  „a  pif, 
lat.  puteus  Corm.  Transl.  p.  44; 
138.  —  Acc.  isin  mór-chuthe  n-ísel 
Hy.  2,  38  Fr.  (-cute  LHy.). 

cutma  FB.  24? 

1.  cutrumma  „equal,  proporti- 
onate"  O'Don.  Suppl.  cudroma; 
cuitir  i.  cutruma  no  coibheis  O'Dav. 


p.  69;  vgl.  tromm.  —  PI.  Nom.  ni 
bat  chutrummi  huili  non  erunt 
similes  omnes  Wb.  9d  (Z^.  872);  at 
cróna  cutrumma  FB.  24? 

2.  cutramma  „an  equivalent 
Proportion'^  O'Don.  Suppl.  —  Sg. 
Nom.  cutrttmma  a  da  siila  do  dracon 
FB.  62;  74;  Dat.  din  chutrumma 
chinad  FA.  16  {„from  the  measure 
ofguilt");  Ace.  co  tici  do  chutrommae 
do  fácbáil  dar  th'eis  TE.  13  LU.; 
Du.  Acc.  a  da  cutntmmai  zweimal 
soviel  FB.  10;  cutrMmma  18. 

cuti'ummus  31.  Aehnlichkeit, 
Gleichheit;  similitudo  Z'^.  788. 
—  Sg.  Nom.  conna  bad  cutr^mmus 
disi  frisna  mna  aili  FB.  25;  cid 
do  ar  bad  chutrummus  fri  Lóegairi 
FB.  68,  22;  Dat.  uair  nacbat  fil-siu 
fein  hi  cutrMmmus  fri  ócu  Ulad 
FB.  62. 


D 


-d,  -dn-  Pron.  pers.  infixum,  s.  é. 

-da-  Pron.  pers.  infixum,  s.  é. 

da  mittelirisch  für  do  {Praep.): 
da  cec/j  aird  FA.  6  LBr.;  ibid.  9; 
da  cech  leth  ibid.  10. 

1.  da  M.,  di  F.,  da  n-  N.  zicei; 
duo  Z'^.  301 ;  in  der  Composition 
de-,  s.  dehoach.  —  Nom.  M.  da 
ech  FB.  45;  p.  310,  13;  ScM.  2; 
da  gabar  ScM.  20;  da  mac  Dato 
ScM.  22,  11;  da  brón  FA.  33;  da 
cóiced  hErenn  ScM.  5;  da  en  ill- 
dathacha  CC.  2  Fg.]  na  da  apsiaZ 
déc  FA.  6;  na  da  draic  dec  20; 
da  imdai  dec  FB.  2;  p.  310,  2; 
a  dha  colptai  TE.  4  Fg.;  da  ma- 
laigh  ibid. ;  F.  a  di  láim  TE.  3  Eg.; 
a  di  siiil  4  Fg.;  Hy.  5,  42;  di  óig 
FA.  15;  16;  di  senistir  dec  FB.  55; 
di  blia^am  dec  ar  mili  p.  131,  9; 
di  chichjp.  142,  is;  a  da  súil  jj.  43,  22; 
a  dha  gúaluinn  TE  4  Fg.;  da  fia- 
cail  Gl.  zu  Oss.  III  g;  da  triliss 
TE.  3  Eg.;  N.  a  da  n-imechtar 
FA.  22;  da  n-all  n-diialcha  FB. 
45;  50;  p.  310,  30;  dia  n-all  FB.  47 
(da  n-allt  Eg.);  da  n-droch  FB.  45; 


dia  n-droch  47;  p.  310,  27;  di  n-droch 
FB.  47  Fg.;  49  Fg.;  da  n-grúad 
FB.  51;  p.  310,  35;  da  primdun 
TE.  1  Eg.;  dagrúad chorcra Lg.  18, 13; 
a  dha  glun  TE.  4  Fg.;  Gen.  {ohne 
Unterschied  der  Geschlechter)  in  da 
erred  dec  FB.  2;  p.  310,  2;  Clúana 
da  dam  FB.  36;  da  apstaZ  dec 
p.  40, 12 ;  hi  carput  da  rath  Hy.  5,  84 ; 
( utriimma  a  da  siila  FB.  74;  62; 
for  lár  a  da  imlisen  FB.  51 ;  i  Tuaith 
da  muige  p.  41,  24;  dar  Maig  da 
gés  Oss.  II  1;  7;  10;  Locha  da  Ifg 
p.  131,  29;  Locha  da  airbrech  35 
CO  cend  da  bliadan  dec  FA.  17 
nechtar  na  da  idan  TE.  S  LU. 
i  cechtar  a  da  griiad  SC.  37,  9 
ghriiad  TE.  4  Fg.:  a  da  sulu  ibid. 
gúaland  SC.  4;  cechtar  n-ai  a  da 
brúad  p.  310,  35;  cecthar  de  na  da 
ban  FB.  25 ;  a  da  glac  81 ;  cechtur 
a  di  láim  TE.  4  Fg.;  a  dimcaisen 
;).  310,  35;  Dat.  dib  linaib  beider- 
seits, beide;  utrimque,  uterque  Z^. 
367;  FA.  18  (dib);  ScM  3,  ic;  Hy. 
5, 10c;  TE.  10  LU.;  14  Eg.;  p.  130,  29; 
FB.  4;  ina  n-dib  n-airechtaib  FA.  4 


da 


463 


dMl 


(andib  oir.  LBr.)\  úas  a  dib  n-im- 
dadaib  p.  310,  4i ;  for  a  dib  n-ulend- 
naib  p.  311,  3;  for  a  dib  cúladaib 
p.  311,  2;  i  n-dib  rendaib  áécp.  40, 11; 
for  a  dib  sliastaib  p.  310,  38;  co 
n-da  cris  derca  SC.  23;  cona  dib 
apsto?u  déc  p.  40,  ig;  Acc.  M.  da 
serrach  CG.  3  LTJ.\  na  da  ech 
FB.  45 ;  p.  131,  34 ;  a  da  céili  Lg.\'d\ 
F.  di  láim  FB.  61;  Lg.  15;  eter 
a  di  bois  FB.  82;  di  chichp.  142,  is; 
di  ingin  Oss.  11 3;  a  di  siairp.  17,i9;2i; 
di  chaillig  Hy.  5,  io5 ;  di  lurcbure 
CG.  2  LU.  (da  Eg.)-  fo  di  ziceimal 
Z-\  307;  Oss.  I  10;  FB.  88;  fo  di 
nó  fó  thri  FB.  81;  87;  a  da  cois 
ScM.  18;  da  eich  FB.  6;  a  da 
glaicc  86;  eter  do  da  tháib  Lg.  2; 
iSi.  a  da  cutrwmmai  FB.  10;  18.  — 
Distributiv :  etercach  da  en  zwischen 
je  zwei  Vögeln  GG.  2;  eter  cach  da 
primairecht  FA.  13;  eter  cach  da 
claiss  ibid.\  etir  cecZt  da  dorasSe3L5. 

2.  da  s.  táim. 

3.  da  für  dia,  s.  do  (Praep.)  mit 
Fron.  poss. 

4.  da  für  dia,  s.  3.  dia  n-. 
dabacli  F.  Fass;  caba  (d.  i.  cavea) 

Ir.  Gl.  211  \  i.  dé-hoach  i.  di  óe 
furri,  ar  ni  bitis  hoe  for  énaib  hi 
tiis  Gorm.p.  15.  —  Sg.  Nam.  SG.  36; 
FA.  9;  72;  dabach .  .do  mid  SC.  33,23; 
Acc.  in  dabaig  Gl.  zu  Hy.  5,  85; 
Fl.  Nom.  teora  dabcha  úarusci 
SC  36;  FB.  53;  54;  secJit  n-dabcha 
p.  311,  29;  Acc.  na  dabcha  jp.  42,  12. 

dahar  ScM.  6  s.  daniaim. 

daceird   Oss.  III  4  er  sprang? 

amarach  dadaid,  dngaig  FB.  94 
morgen  Nacht,  für  d'adaig. 

dae  i.  righ  no  guala  O'Dav.  p.\ld. 

1.  dáel  s.  dóel. 

2.  dáel  ein  glänzendschwarzer 
Käfer,  vgl.  is  duibithir  druim  in 
dail  in  t-súil  aile  „Macker  than  the 
back  of  the  beeile  the  other  eye" 
O'Don.  Gr.  p.  136.  —  abratchair 
duba  daile  SC.  37,  12.  —  Compos. 
abrait  fo  dail-dath  Lg.  18,  i4 
{da.e\-Eg.). 

dáelde  Adj.  von  2.  dáel.  —  Du. 
Nom.  da  malaigh  dseldae  dubgormma 
TE.  4  Eg. 

dáena  SF.  V  15  („between  ehival- 


rous  people"  0' Curry,  On  the  Mann. 
III  p.  47,  „among  people's  houses" 
Goid.^  2X  179)? 
dáer  s.  dóer. 

1.  dag  gut;  i.  maith  Corm. 
Transl.  p.  61;  besonders  in  der 
Composition  z.  B.  dag-duine  bonus 
homo  Z2.  857;  daig-fir  FB.  38  Eg. 

—  S.  deg,  dech.   • 

2.  dag  i.  cruithnecht  Corm.  p.  20 
fogamur. 

dag  Dectire  GG.  7?  vgl.p.  328, 15. 

fo  dágiu  1)  Fraep.  mit  Gen. 
wegen,  is  fo  daigind  ina  mna 
p.  144,  18;   2)  Gonj.  weil  FB.  31. 

im  dagin  Fraep.  mit  Gen.  10  e- 
gen,  im   dágin   na  ingine  Lg.  11. 

dal  s.  táiin. 

dáig,  fo  dáig,  ar  dáig  1)  Fraep. 
mit  Gen.  wegen:  dáig  a  rige  FB.di; 
(láig  a  cotéchta  ibid.;  dáig  na  delba 
SC.  29,  21 ;  dit  dáig  fesni  um  deiner 
selbst  willen  SG.  16  {vorher  diag 
neich);  dot  daig  Lg.  5,  e;  fo  daig 
a  muiiintiri  p.  144,  7.  —  2)  Gonj. 
weil.:  daig  is  misi  SG.  44,  s;  daig 
äta-som  fo  drochcruth  SG.  29,  22; 
daig  at  bíétba  cialla  ban  »SC.  45, 19;  25; 
TE.  16;  dáigh  6  Eg.-  10,  3;  fo 
daig  dognith  TE.  6  LÜ.;  FB.  58;  70; 
fo  daig  na  ro  tubaide  TE.  6  LU.; 
ar  daig  Gl.  zu  Hy.  2,  45;  O'Don. 
Gr.  p.  325.  —  3)  destvegen  {dass) 
=  auf  dass,  damit:  doronsat  in 
doilbed  sa  daig  co  n-dechta-su  asin 
catraig  SMart.  31;  Gl.  zu  Hy.  2,  45; 
ar  daig  na  ro  marbtais  damit  sie 
nicht  getödtet  loürden  Lg.  11;   12. 

—  Vgl.  dágin,  déig,  diag. 
daigh  TE.  9,  15? 

ar  loscadh  daiglii  „against  the 
heart-burn"  {Sod-brennen)  O'Don. 
Gr.  p.  294. 

daigerde,  vgl.  „daigheargha  iiery, 
furious"  O'B.  ?  —  Sg.  Nom.  ech  .  . 
daigerda  FB.  47;  luchair  derg 
daigerdse  ibid.  (daigerrda  Eg.). 

dail  Hy.  7,  2  zu  lesen  diiil? 

dail  Theil,  Vertheilen  (bes. 
des  Trankes,  während  rand  für 
das  Vertheilen  der  Speise  gebraucht 
wird).  Schenken,  vgl.  dálim,  do- 
dálim.  —  Sg.  Nom.  in  dail  runde 
esca   mtjstica  Wb.    11»    {Z^.    327); 


dáil 


464 


dálim 


in  dáil  lcnno  Lg.  17,  54  Eg.  Lc; 
Dat.  dabach  . .  do  mid  .  .  oc  a  dáil 
for  in  teglach  SG.  33,  23;  sitblad 
in  lenda  dognither  ag  a  dail  Corm. 
Transl.  p.  58;  da  dail  inna  corma 
p.  311,  36;  Acc.  tráth  tánic  dóib  . . 
CO  roind  ocus  dáil  FB.  90;  72  Eg. 
(vgl.  p.  311,  36). 

dáil  tenid  FB.  16  (dailteined  H.)? 

dailem  M.  Schenk;  dálem  caupo 
Z^.  264.  —  Pl.  Noni.  na  dailemain 
da  dail  inna  corma  p.  311,  36. 

dáine  s.  duiiie. 

daingen  firmus  Z'^.  25;  Torr. 
Dh.  p.  94;  128. 

dair  F.  Eiche;  daur  quercus 
SG.  38a  (Z\  259).  —  Gen.  i  n- 
Druimm  daro  Tir.  2;  Cell  dara 
Hy.  5,  95;  tech  darach  FB.  55;  do 
lommanaib  darach  81 ;  Acc.  dair 
mór  ScM.  18.  —  Compos.  Rethet 
daur-tige  p.  41,  23? 

dairbre  „an  oak,  a  nursery  of 
oahs"  O'B.  —  Acc.  dairbre  n-dall 
ScM.  21,  30. 

dairde,  daurde  quernus  Z^79^. 

daire  s.  dóire. 

cless  daire  LU.p.  113i>,  31,  eines 
von  Cuchullin's  Kampfkunststücken, 
über  das  sonsé  Nichts  bekannt  ist. 

dairmitnech  verächtlich,  für 
di-airmitnech,  vgl.  ermitnech  reve- 
rens,  von  ermitiu  honor,  Z'^.  IIb. 
—  8g.  Nom.  demon  discir  dairmit- 
nech FA.  30. 

dairt  Jährling,  dairt  boinend 
eine  jahrige  Färse  Corm.  p.  8  cli- 
thar  sét;  On  the  Mann.  Index.  — 
Vgl.  dartaid. 

dais  F.  Haufen;  vgl.  trisna 
ceimmen  ina  n-dais  beus  Gl.  zu 
per  ea  intervalla  in  numerositate 
graduum  Ml.  54  r. 

daiscuir  s.  dóescuir. 

1.  dal  „time,  respite",  doberar 
dal  treisi  do  0  Don.  Suppl.;  dober- 
tar  dal  di  p.  145,  12. 

2.  dal  i.  caingen   O'Dav.  p.  72. 

1.  dal  i.  rand,  inde  dicitur  Dal 
Riata  Corm.  p.  14.  Vgl.  dail. 

2.  A&l  F.Versammlung ,  Stell- 
dichein, Zusammenkommen; 
dail  i.  airecht  O'Dav.  p.  75.  — 
Sg.  Nom.  no  co  dernad  riu  mo  dal 


SC.  44,  8;  dal  as  choratig  fri  dama 
Hy.  5,  14;  ar  bid  aingcess  la  JJltii 
in  dal  so  do  gleód  FB.  16;  ba 
aingcess  laiss  in  dal  dod  fánic  58; 
Gen.  dochumm  na  dála  Three  Hom. 
p.  60,  14;  tráth  a  dála  die  Zeit 
der  Zusammenkunft  mit  ihr  TE. 
12  LU.\  13;  Dat.  isin  dail  sin 
SC.  22;  FA.  32;  immór-dail  fer 
n-Érend  ibid.;  i  n-dáil  mná  SC.  42; 
cid  tu  . .  icim  dail  TE.  13  Eg. ;  ticc 
..in  ingen  asa  dail  TE.  12  Eg.\ 
Acc.  cussin  mór-dail  sin  cethri 
cóiced  n-Erend  SC.  21;  co  mor- 
dail  bratha  FA.  6;  tair  .  .  imm 
dáil-si  komm  zur  Zusammenkunft 
mit  mir  TE.  11;  12;  13;  ina  dail 
12;  13;  it  dail  13  Fg.-,  ni  arnic 
Ailill  a  dail  13  Lü.;  ni  thoirchet 
mo  dail  Oss.  II  3;  6;  PI.  Dat.  i  n- 
dálaib  ocus  airechtaib  . .  Ijéch  ocus 
clerech  FA.  31.  —  Compos.  dál- 
suide  forum,   -tech  forum  Z^.  769. 

dála  mit  Gen.  oft  am  Anfang 
des  weiteren  Berichts  über  eine 
Person,  was  ..  betrifft,  „as  to, 
as  for"  O'B.  —  dála  Fhinn,  dobhér 
sgeula  ÓS  árd  „as  for  Finn,  I  will 
teil  (his)  tidings  clearly  Torr.  Dh. 
p.  66;  dala  imorro  Eocha(ia  luid 
sidiu  .  .  TE.  8  Eg.  —  Nach  den 
einheimischen  Gelehrten  ein  Nom. 
Pluralis,  „news,  historical  relations" 
CB.,  vgl.  gurab  foirfe  an  fireolus 
ata  ag  á  seanchadhuib  ar  dháluibh 
a  sean  „because  the  antiquaries 
possess  a  perfect  knowledge  of  its 
ancient  Jiistory''  Keat.  p.  120;  ro 
innis  Fionn  .  .  dóib  dail  an  echtra 
sin  „the  history  of  that  journey" 
Torr.  Dh.  p.  206. 

dálaim  II  ich  habe  eine  Zu- 
sammenkunft, komme  zusam- 
men, von  2.  dal.  —  Praes.  PI.  3 
dalat  they  meet,  invite,  make  an 
assignation  O'Don.  Suppil.;  ro  da- 
lait-seom  ScM.  5.  —  Praet.  Sg.  1  ni 
frit-so..ro  dálus-sa  TE.  13;  PI.  3 
ro  dálsat  FB.  83;  ScM.  5  H. 

dalb  i.  brég,  a  dolo  i.  on  ceilg 
Corm.  Transl.  p.  59.  Vgl.  dolbaim. 

dálim  III  ich  theile  aus,  vgl. 
dail,  do-dálim,  fo-dálim.  —  Conj. 
Sg.  2  dale    sechut  .  .  a   curathmir 


dall 


465 


dan 


n-ugut   FB.    14,    vgl.    cuire   huait 

tolle  Cr.  32c  (ponas  a  te  Z^.  440). 

dall  blind;  caecus  Ir.  Gl.  427. 

—  Sg.  Nom.  a  mac  dall  p.  39,  u;  21; 
cless  dall  FB.  24,  ein  Kunststück, 
das  Cuchulinn  mit  den  Augen  ma- 
chen konnte,  s.  SC.  5  {etwas  anders 
LU.  p.  79b,  37);  Dat.  don  dúU 
p.  39,  18;   Comp  OS.  dall-chless  n- 

•eóin  LU.  p.  113b,  31  {Stab.  Concul.), 
wälwend  FB.  24  cless  dall  und 
cless  eóin  zicei  verschiedene  Kunst- 
stücke Cuchulinn's  sind. 

dall  ScM.  21,  30? 

dalta  M.  Zögling;  dalte  disci- 
pulus  Z\  800.  —  Sg.  Nom.  do 
dalta  p.  130,  29;  dalta  Conculaind 
SC.  24;  a  dalta  do  ecib  CC.  4  Fg.; 
Gen.  for  tecosc  a  daltai  SC.  24; 
dith  a  daltai  CC.  á  LU.;  PI.  Gen. 
am  tualuing  mu  dalta  p.  142,  2;  5? 

dam  M.  Ochse;  s.  ro-dam;  dam 
allaid  cervus  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.  ScM.  1;  dam  timchill 
arathair  ein  Ochse  am  Pflug  Corm. 
p.  9  clithar  set;  Gen.  leabaid  in 
daim  allta  cubile  Ir.  Gl.  8.58; 
Dat.  dou  daum  boviWb.  104  (2P.224^; 
CO  n-dam  Lg.  17,  7;  PI.  Nom.  in 
daim  Hy.  5,  53;  p.  311,  29;  na  doim 
p.  45,  2;  Gen.  irrechtaib  bo  ocus 
dam  FB.  24;  XL  dam  ScM.  6; 
22,  4;  na  trom-damh  11;  Dat.  do 
damaib  FB.  91 ;  Acc.  damu  p.  45, 1 ; 
Du.  Gen.  Clúana  da  dam  FB.  36. 

1.  dam  Gefolge,  Schaar;  „re- 
tinue  or  company^'^  On  the  Mann. 
Index.  —  Sg.  Nom.  seisser  a  dam 
i  tuaith  On  the  Mann.  III  p.  496; 
Gen.  cethrar  lin  a  dama  ibid.  p.  491 ; 
PI.  Acc.  dal  as  comtig  fri  dama 
Htf.  5,  14  Fr.  {Gl. . .  fri  hegeda, . . 
fri  triiagu). 

2.  dam  Barde.  —  PI.  Dat.  ro- 
min an  drem  re  damaib  Cl.  Fiach. 
p.  21(5;  urra  an  drem  dar  n-dámaib- 
ni  ibid.  p.  242. 

damairecht  F.  ox-herding 
Not.  zu  Fei.  Jan.  20. 

1.  damim  I  ich  füge  mich, 
dulde,  leide;  vgl.  fo-damim.  — 
Praes.  PI.  3  m  daimet . .  fair  FB.  Ib. 

—  Praes.  sec.  PI.  3  co  n-daimtis .  . 
for  a  breith  FB.  76.  —  Perf  Dep. 


na  damair  digna  „icho  endured 
not  reproach"  Fei.  Febr.  9;  PI.  3 
ni  rodmatár  a  m-brethugud  FB.  56 
(ni  rotlamathor  Fg.).  —  Fut.  PI.  1 
ni  didemam  FB.  75. 

2.  damim  I  ich  gewähre,  ge- 
be; dáimhim,  damhaim  „I  yield, 
grant"  O'Don.  Suppl.  —  Perf.  Dep. 
ni  damair  cert  ScM.  21,  12,  vgl. 
dáimhes  dlighed  ,,he  yields  justice, 
law,  or  right"  O'Don.  l.  c.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  ni  dabar  samail  ScM.  6. 

—  Conj.  Sg.  3  cor  damthar  fir  fer 
dam  FB.  94  (co  ro  daimther  Fg.). 

—  Inf.  dámthain  concession,  to 
concede  O'Don.  Suppl. 

dam-dabach  F.  1)  „an  ox-tub, 
or  tub  large  enough  to  contain  a 
ivhole  ox"  On  the  Mann.  Index, 
2)  Schilddach,  testudo.  —  Sg. 
Nom.  2)  doratad  . .  damdabach  dona 
boccótib  ScM.  17;  Acc.  2)  bói  fo 
damdabaig  sciath  ar  omon  Concu- 
laind LU.  p.  81a,  42;  PI  Bat. 
1)  arnaib  damdabchaib  pro  torcu- 
laribus  JSÜ.  24<i,  9  (Z^.  245). 

damde  eervinus  SG.  37^. 

damliag,  daimhliag  „sione 
church"  On  the  Mann.  III  p.  49, 
„Basilica,  a  cathedral  church" 
O'Don.  Suppl. 

dammidethar  s.  do-midiur. 

damna  Material;  „the  matter 
out  of  wliich  any  thing  can  be  for- 
med"  O'B.  —  Gen.  dachuaid  da  bein 
damna  cruiti  Rev.  Celt.  II  p.  197,  20 ; 
Acc.  áliss . .  im  damnse  n-epscuip  „for 
the  material  of  a  bishop"  Tir.  11 
(Z^  654).  —   Comp  OS.  rig-domna. 

damnaim  II  ich  binde  zu, 
schliesse  ab?  vgl.  udmad  i.  gobenn 
gaibthir  forsin  cethrae  condamnaiter 
a  n-úde  i  cumung  Corm.  p.  45. 
Dazu  0  ro  damnad  FB.  30? 

dan,  daua  {fast  immer  da  in  den 
Handschr.)  auch,  ferner,  nun. 
Es  werden  beide  Formen  neben 
einander  exisiirt  haben;  in  diesen 
Texten  ist  da  anfangs  zu  da«a, 
von  S.  169  an  aber  ebenso  conse- 
quent  zu  da«  ergänzt,  da  ich  mich 
überzeugte,  dass  weder  an  noch  na 
zu  den  Silben  gehört,  welclie  inLü. 
regelmässig  durch  einen  Strich  ab- 
30 


dan 


466 


dan 


gekürzt  werden.  Zwischen  dan  = 
altir.  (leLm{?)etiam,  und  áan&^  altir. 
dana,  dono  ergo  (Z^.  699)  zu  unter- 
scheiden, ist  nicht  durchführbar, 
denn  in  LU.  steht  da  in  beiden 
BedeutuMgen.  Die  Form  dana  voll 
geschrieben  ScM.  17  in  M{ocus  gebid 
dana  und  er  nahm  nun).  Die  Form 
dna  in  der  Bedeutung  „nu/n'^  ScM.  19 
in  H  und  FB.  64  in  Fg.,  „ferner" 
ibid.  47  in  Fg.]  „auch"  ScM.  2  in 
H  {ihn  gleichfalls  zu  erbitten  sind 
wir  gekommen).  Die  Form  dno  in 
der  Bed.  „auch"  CC.  2  LU.  Fg. 
hat  im  Fled  regelmässig  don,  ebenso 
dono  Fg.  in  TF.  3;  13;  CC.  3;  6; 
p.  143,  6;  7.  —  a)  daw,  dawa  auch, 
ferner:  Fedelm  Nóicrothach  ingen 
Concobair  . . ,  Fedelm  Foltchain  dan 
ingen  aili  Conchobai^r  FB.  28 ;  bátar 
Ulaid  oc  Ol  i  taig  Feidlimthi . .  bái 
dawtt  ben  ind  Féidlimthe  oc  airiuc 
don  t-slúag  Lg.  1 ;  ataregat  ind 
rannaire  . .  affraig  dan  Id  FB.  14 ; 
láir  dana  CC.  '3LU.]  doroich  cách, 
doroich  dan«  Lám  ScM.  10;  13; 
CC.  1;  dothiet  alaili  cucai  dan 
SC.  2;  ocus  araill  and  dan  46; 
„foemaim-sea  sin  tra"  for  Cuculaind. 
„cet  lern  dan"  for  Loegaire  FB.  34 ; 
bad  maith  lim-sa  dan,  co  m-bad 
he  SC.  14;  ocus  dana  Lebarcham 
Lg.  6;  16;  dessid  side  dana  ScM. 
9;  11;  12;  is  fón  n-innas  cetna 
dan  FB.  31 ;  mani  fetMr-sa  sin  dan 
wenn  ich  auch  das  nicht  kann 
FB.  6;  atgládastar  dan  Bricrw 
B.  sprach  sie  auch  an  FB.  18; 
ba  maith  a  n-gaisced  dana  auch 
ihre  Tapferkeit  war  gut  Lg.  6;  ba 
CMmung  dana  cid  ar  indus  CC. 
3  LU.;  nir  bo  bec  dana  in  tech 
das  Haus  ivar  auch  nicht  klein 
ScM.  5;  SC.  2.  —  b)  Man  könnte 
vermuthen,  dass-á&n  dem  altir.  dam 
etiam,  don  dem  altir.  dono  ergo 
entspreche  {Z'^.  699),  allein  an  fol- 
genden Stellen  des  Fled  hat  LU. 
dan,  Fg.  don:  gebthi  Conall  dan 
in  roth  FB.  64;  luid  dan  Conall 
fon  cMmma  cetna  67;  69;  ocus  dan 
. .  is  amlaid  atrubairt  und  ferner 
sagte  er  .  ,  SO  {vgl.  ocus  dan  .  .  co 
finnad  SC.  32) ;  ocus  issi  ar  m-breth- 


ni  dan  beös  62  (vgl.  ro  bui  dana 
ni  ali  acci  beus  TF.  2  Eg.)\  a  fil 
dan  . .  eter  findruini  ocus  dergór, 
ata  eter  Conall . .  ocus  Coinculainn  58 
{voraus  geht  ein  ähnlicher  Vergleich); 
ba  fir  ém  do-som  dan  ani  sin  31; 
ro  bo  cheist  for  Ulii*  dan  ani  sin 
das  war  nun  eine  Calamität  für 
die  U.  FB.  26 ;  p.  143,  6.  Gewöhn- 
lich ist  die  Situation,  dass  eine'' 
andere  Person  Etwas  Aehnliches, 
oder  dieselbe  Person  Etwas  Weiteres 
thut,  oder  dass  überhaupt  Etwas 
Weiteres  {Aehnliches,  Gleichzeitiges) 
zugefügt  wird;  dasselbe  gilt  von 
folgenden  Stellen:  i  n-oen  uair  dana 
tancatar  ocus  techta  Conchobair 
ScM.  1 ;  dochuadaisiu  dana  isin  co- 
crich  auch  du  gingst  9;  10;  tolléci 
Cúculainn  gai  fair-seom  dan  FB.  87; 
no  cinged  for  a  chúlu . .  do  cinged 
dan  .  .  no  linged  dan  88;  10;  is 
mi-siu  ém  . .  dorat .  .  is  me  dono  ro 
thairmisc  TE.  13  Fg.;  CC.  6  Eg.; 
atchiu-sa  dan  carpai  n-aile  FB.  47 
(dna  Fg.);  ScM.  2  (dna  H);  ocus 
conrotachtá  dan  da  imdai  déc  und 
es  wurden  ferner  gebaut  FB.  2;  3; 
SC.  5;  13;  35;  48;  is  and  dana 
tanic  Eogan  .  .  do  chorai  fri  Con- 
chobar  da  nun  war  es  auch,  dass 
Lg.  14;  TE.  15;  18;  SC.  21;  is 
ann  sin  dono  dochuaid  Eochaid  da 
nun  ging  Foch.  TE.  3  Fg.;  maidit 
dana  na  sluaig  for  na  dorsi  ScM.  18 ; 
TE.  3  Fg.;  p.  143,  7;  lotar  iarum 
uili  isin  m-bruidin,  leth  in  tigi 
dana  la  Connachta,  ocus  in  leth 
alle  la  Ulto  ScM.  5;  frithalid  dana 
..in  comram  beus  12;  ni  hansa  do 
nach  aili  for  m-brethugud  dan  für 
jeden  andern  aucli  ist  es  nicht  leicht 
FB.  75;  ni  forcraid  cairde  dan  ani 
sin  56;  cid  dana  dot  bérad-su 
chucci  quid  tandem  ScM.  16  (em  H); 
cid  tu  dana  icira  dail  TE.  13  Eg. 
—  Schtverer  zu  erkennen  ist  die 
Function  von  da»  an  folgenden 
Stellen:  scaraid  dan . .  friu  iar  so- 
dain FB.  11;  maith  lim-sa  ré  scru- 
táin  á&m  fris  dan  56;  lór  lim-sa 
dan  tri  la  ibid. ;  tabar  mo  thridrind- 
rosc  dam  dan  87;  ar  imad  na  treb 
dana  CC.  2  LU.  —  c)  in  der  Fis 


A 


d&n 


467 


de 


Ad.  steht  oft  dem  da«  von  LU. 
ein  di«  in  LBr.  gegenüber,  an 
Stellen,  wo  in  der  Schilderung  oder 
Erzählung  Etwas  Weiteres  zuge- 
fügt wird  {toeiter,  ferner,  nun): 
.  .  d'apstalaib  ocus  desciplaib  Isu 
Cmi,  dia  ro  faiUsigtheá  rúine  .  . 
äatha  nime  .  .,  ocus  da»  dia  ro 
faillsigtheá  píana  . .  iffrmd  FA.  '2; 
3;  issi  da»  cétna  tír  coso  rancatár, 
tír  na  nseb  das  nun  ist  das  erste 
Land,  in  das  sie  kamen,  das  Land 
der  Heiligen  FA.  4;  5;  6;  13;  14; 
16;  17;  22;  24;  29.  —  Ebenso  ro 
báided  da«  Eáthand  . .  and  sin  isind 
abaind  FB.  69,  di«  Eg. ;  dognither 
ón  da«a  Lg.  6,  diu  Lc. ;  bia-so  dana 
hliadain  i  fail  Eogain  Lg.  19,  din  Lc. 
—  d)  An  anderen  Stellen  der  Eis 
Ad.  steht  dem  da«  in  LU.  ein  trá 
in  LBr.  gegenüber  {nun,  weiter, 
ferner):  stiiag  dermár  da«  os  chind 
ind  ordnide  „a  vast  arch,  further- 
more,  above  the  head  of  the  Dig- 
nified  one"  FA.  8;  10;  15;  18;  22: 
25:  26;  28;  32;  33.  Ebenso  marb- 
thairdóibda«ain  mncc ScM.b,iTa,H. 

dán  M.  Kunst,  Gabe,  Ge- 
schäft; trade,  art,  scienee  O'Don. 
Suppl.;  donum,  ars  Z'^.  238.  — 
Sg.  Nom.  dán  búada  Hy.  5,  loi; 
issé  sin  a  n-dán  FA.  7;  SC.  5; 
FB.  92;  93;  Gen.  íés  dána  ocus 
drúdi  Ulad  SC.  48;  FB.  12;  Bat. 
is  dorn  dáu  Gl.  zu  is  dam  sous 
Hy.  5,  37;  Acc.  fria  sain-dán  SP.  II  i: 
caraid  cechtar  nár  a  dáu  14 ;  a 
macc-dán  4;  PI.  Nom.  atát  dána 
lim  FB.  93;  Dat.  for  danaib  ocus 
dechmadaib  na  hecailsi  FA.  25; 
Acc.  fosuidiur  a  n-dano  ocus  a  n- 
dibergai  p.  141,  26;  in  spir«i..ro 
insorched  dána  ocus  derritiusa  na 
n-dliged  n-diada  p.  169,  le. 

dána  kühn;  dáne  audax,  dánatu 
audacitas  Z^.  804.  —  Sg.  Nom. 
David  in  gilla  dana  Hy.  1,  12. 

dar  s.  tar. 

CO  n-darafnetar  Lg.  11  s.  do- 
sennim. 

darala  FB.  86  s.  laaim. 

CO  u-darbais  s.  taisbenim. 

dai'chinnius  Oss.  III 3  i.  darlecius. 

dardóen    dies    Jovis    Z'^.    609 


Anm.;  cecha  AzxA&m  jeden  Donners- 
tag Tliree  Hom.  p.  36,  2. 

darlecius  s.  tarlaicim. 

daridisi  Lg.  11  s.  doridisi. 

dartaid  Jährling,  dartaid  fhi- 
rend  ein  jähriger  Bulle  Corm.  p.  8 
clithar  sét;    0«  the  Mann.  Index. 

—  Vgl.  dairt. 

dásacht  insaniaWb.  9^  {Z^.  805). 

dásachtach  insantis  Wb.  191j 
{Z^.  809).  —  Sg.  Nom.  Three  Hom. 
p.  76,  3;  Acc.  in  m-boin  dasachtaig 
ibid.  p.  8,  26. 

CO  n-dasaid  FB.  47  s.  dessid. 

dastar  imon  m-boin  „the  cow 
goes  mad^^  Three  Hom.  p.  8,  23. 

dat  s.  táaim. 

data  „agreeable"  CB.  —  Sg. 
Nom.  amaZ  ro  bo  data  lais  FB.  11. 

datau  i.  aiti  {Pflegevater)  O'Dav. 
p.  73. 

datb  N.  Farbe;  color  Ir.  Gl. 
1087;  vgl.  fordath.  —  Sg.  Nom. 
dath  n-etrom  SC.  37,  10;  dath 
snechta  p.  132,  23;  sion  25;  soer- 
dath  snechtaidi  Lg.  18,  16;  caem 
a  dath  TE.  10,  7;  dath  a  ech  FB.  44; 
ni  hinand  a  n-dath  SC.  37,  u  H; 
Gen.  corcair  co  n-aldi  datha  SC.  31, 4; 
gabur  . .  crón-datha  FB.  47 ;  co  n 
gné  . .  cacha  datha  FA.  11;  ligrad 
. .  datha  cach  thire  FB.  2 ;  étach 
n-datha  SC.  34,  12:  étach  gach 
dadha  bricc  TE.  10,  15;  Acc.  dath 
ammaforta  Hy.  5,  48 ;  fri  dath  snech- 
tai  Lg.  4,  5;  fo  dail-dath  18,  14; 
PI.  Nom.  na  tri  dath  Lg.  7;  Gen. 
folt .  .  tri  n-dath  FB.  45 ;  alli  dath 
SC.  33,  4;  CO  saine  dath  37,  14; 
Dat.  CO  n-dathaib  écsamlaib  FA.  11. 

—  Vgl.  ildathach. 
inn-dathgnitae  p.  144,  21  s.  aith« 

gnim  {mit  Pron.  infix.  da). 

ma  dattceththae  p.  144,  21  s. 
ad-ciu  {mit  Pron.  infix.  da). 

daur  Eiche  s.  dair. 

daarthech  s.  durthech. 

de  de  eo,  inde,  s.  de  {Praep.). 
Dahin  aucJi  de  SC.  37,  21 ;  Hy.  2,  24? 

de,  hinter  einem  Comparativ,  de- 
sto; is  móo  de  as  comairche  desto 
grösser  SC.  10;  Gl.  zu  Hy.  5,  75;  bá 
lugai-de  TE.  9  LU.;  Gl.  zuHy.  5,  es; 
nir  UÓ  mesai-die  ScM.  22,  s;  moti 
30* 


de 


468 


dechmad 


Jhe  greater"  Fei.  p.  XXXTI  20, 
ussaite  „the  easier"  ibid.  34. 

de,  hinter  cechtar  und  nechtar, 
eorum  [aber  wohl  als  Dual),  vgl. 
Z'^.  349.  Auch  cia  de,  glossirt 
durch  cia  dib  O'Dav.  p.  76  dellui. 

CO  de,  fri  de  s.  dia  (Tag). 

de  SP.  .V  11  wohl  zu  1.  de  (de 
eo,  inde). 

dea  s.  dia. 

deac  {zweisilbig),  déc,  {indeel.) 
zehn,  zur  Bildung  der  Zahlen 
von  11  bis  19,  immer  dem  Sub- 
stantiv nachgesetzt  Z^.  304;  vgl. 
deich  n-.  —  da  imdai  deac  in  da 
erred  deac  zwölf  p.  310,  2;  déc 
FB.  2;  na  da  apsiaZ  déc  FA.  6; 
p.  áO,  12;  CO  cend  da  hli&dan  dec 
FA.  17;  na  da  draic  dec  20;  di 
senistir  dec  FB.  55;  p.  131,  9; 
maccan  se  m-bliadan  deac  sechzehn 
Hy.  2,  2;  dec  Lg.  16. 

deackt  F.  Gottheit;  deitas 
Z"^.  805.  —  Gen.  inna  deachtae 
Tur.  Gl.  25;  in  fir-deacht  Hy.  2,  42. 

deai'cacli  barmherzig;  dercach 
caritatinus  Ir.  Gl.  626,  von  deserc. 

—  Sg.  Nom.  FA.  1. 
dead  s.  deod. 

de-baid  F.  Zwiespalt,  Streit; 
debuith,   debuid  dissensio  Z^.  249. 

—  Nom.  débaid  do  denam  FB.  33; 
Gen.  tserrecbtach  debtha  SC.  25; 
frithenech  debtha  26;  comcrgi  deb- 
tha-Fii.29;  co  tlathugud  a  debtha  46; 
CO  m-baraind  debtha  ibid.;  Aec.  ar 
debaid  n-óenlai  SC.  13.  —  Davon 
dephthigim  dissideo  Ml.  21»,  2. 

deceim  III  ic/t  blicke  an,  sehe, 
aus  do-ad-ciim;  vgl.  féccim,  ad-ciu. 

—  Praes.  Sg.  1  ni  déccu  Wb.  24a 
{Z^.  429);  5  dos  n-deicce  J9.  311,  37; 
PI.  3  ad-decet  FA.  5  {vgl.  Wi.  Gr. 
§  246).  —  Imper.  Sg.  2  deci  SC.  30, 2? 

—  Conj.  Sg.  2  deca  SC.  30,  3—8.  — 
Inf.  Nom.  déicsiu  videre  Z^.  486; 
cid  cáin  déicsiu  maigi  Fail  J9. 132,  27; 
Dat.  do  descin  FB.  85  {vgl.  Wi. 
Gr.  §.  80);  oc  á  déscin  TE.  9  LU.; 
FA.  6;  oc  deiscin  p.  131,  21. 

dech  Superl.  zu  deg,  dag  und 
maith  gut,  vgl.  O'Don.  Gr.  p.  122. 

—  is*e  líéch  as  dech  di  ocaib  do- 
main  er  ist  der  beste  Htld  von  den 


Männern  der  Welt  SC.  13;  FB.  9; 
gaiscedach  as  dech  fil  dib  he  14; 
ind  fir  as  dech  i  n-Ére  19;  lach 
bas  dech  Hb  do  Ultaib  der  nach 
eurer  Meinung  der  beste  ist  13;  54. 

ce  dech  lim  SC.  44,  1? 

dechad,  deochad  ich  kam, 
bin  gekommen,  vgl.  do-dechad, 
tuidchim.  —  Sg.  1  ni  dechud-sa 
non  veni  Wb.  14»  {Z'^.  454);  5  de- 
chaid  i.  dochuaidh  O'Dav.  p.  75; 
mairg  na  dechaid  dass  er  nicht 
gekommen  ist  SC.  33,  33;  cia  deo- 
chaid  woher  er  kam  12;  don  turus 
dia  n-dechaid  FB.  79 ;  co  n-dechaid 
. .  ferchubat  hi  talmam  64 ;  co  n- 
dechaid  triat  liasait  ScM.  13; 
p.  42,  12;  ni  dechaid  inna  béolu 
FB.  9;  79;  co  n-deochaid  bas  79; 
dia  n-dechaid  cach  cosnam  von 
dem  aller  Streit  herkam  ScM.  22,  7; 
vielleicht  ist  TE.  12  LU.  zu  lesen 
nírrodcba(^)d  ino  ic-sa;  acht  a  n- 
dechuid  do  rind  gai  ocus  do  gin 
chlaidib  ausser  iras  von  der  Spitze 
der  Lanze  und  der  Schärfe  des 
Schwertes  kam  Lg.  15  {d.  h.  Nie- 
mand entkam  lebendig);  PI.  3  co 
n-dechatar  secht  ferchubat . .  i  tal- 
main FB.  25;  co  n-deochatar  do- 
chum  rig  Alban  Lg.  11;  i  n-deo- 
chatar FB.  91  (dechatar  Eg.).  — 
Fut.  Sg.  1  CO  n-dechos  p.  130,  29 ;  co 
n-digits-sa  don  muiliunn  Lat.  Hy.  X 
Pref  {Goid^  p.  101);  2  ni  dechais 
do  Ardmacha  p.  21,  32;  na  digsiu 
fo  éra  „go  not  icith  a  refusaV 
Tliree  Hom.  p.  74,  30;  3  ni  dig 
immada  Hy.  5,  96;  mawi  dig  FA.  15; 
PI.  2  moni  digsid  ass  Lg.  13;  3  co 
n-dechsat  Three  Hom.  p.  68,  c.  — 
Fut.  sec.  Sg.  3  co  n-dechsad  óen 
na  rigthige  inna  cróes  FB.  85: 
con  dichsed  Gl.  zu  con  tessed  Hy. 
2,  7;  na  digsed  Hy.  7  Praef;  co- 
nigsed  FA.  31  {für  co  n-digsed). 
—  Praes.  sec.  Sg.  2  is  iat  doronsat 
in  doilbed  sa  dáig  co  n-dechta-su 
asin  catraig  SMart.  31. 

dechmad  1)  der  zehnte,  2)  F. 
spatium  decem  dierum  Z^.  310; 
3)  der  Zehnte.  —  Gen.  2)  gu  cenn 
áec^ímuidi  p.  141,  26;  3)  for  danaib 
ocus  dechmadaib  na  hccailsi  FA.  25. 


decLur 


469 


delb 


deehar  JV.  Unterschied;  Sg. 
Nom.  ata  mor  dechur  etir  deacht 
ocus  doinacht  Ml.  26i>,  i. 

decmaing  schwierig  TBF.  p. 
150,  24;  deacmhaicc  hard  O'Don. 
Suppl. 

dedail  Oss.  II  s,  vgl.  deadail 
smeara  fri  smuas  „the  j^arting  of 
the  marrow  from  the  hone"  On  the 
Mann.  III  j)-  251;, deadail  „relea- 
sing,  loaning,  Separation"  O'B. 

dedbul  i.  dereoil  O'Dav.  p.  75; 
dedblen  „weaMing"  Fei.  Jan.   24. 

dedlaim,  vgl.  deadlaidh  i.  deili- 
ghidh  he  separates  O'Don.  Suppl. 
—  Praet.  Sg.  3  dáig  na  delba  ron 
dedail  SC.  29,  21. 

dédenach  der  letzte;  finalis, 
ultimus  Z\  57:  809.  —  Sg.  No)n. 
FA.  22;  TE.  13  Eg.;  Acc.  cosa 
n-gein  n-dedenach  p.  131,  10;  PI. 
Acc.  N.  dedencha.  finalia  Z^.  72; 
0  thanic  . .  cusna  dedenchu  do  Pa- 
traic  als  es  mit  P.  zu  Ende  ging 
p.  21,  29;  comrama  et  baga  Poil 
frisna  dedencha  Wb.  30<i,  12.  — 
Compar.  dedenchu  tanic  co  Crist 
quam  predictus  „later  he  came  to 
Chr.  than  the  aforesaid"  LHy.  fo.  3i> 
{Goid.^  p.  64). 

dédól  die  Dämmerung,  das 
Grauen  des  Tags;  „ttcilight" 
Corm.  Tr.  p.  53;  vgl.  rem-dedólte 
antelucanus  Z'^.  73.  —  Dat.  isin 
dedoil  na  maitne  FB.  87  (degoiljEi?.); 
huan  cetnu  dedol  ind  laithi  aprimo  er- 
go crepusculo  Ml.  loö^yGoid.'^ p.21^. 

déed  inquietus  Wb.  25«=  (ZI  19). 

deg'-,  dag-  gut,  in  zahlreichen 
Compositis;  dag-,  deg-  bonus  Z'^. 
857.  —  a  deig-ben  SC.  44,  5;  di 
deg-mnáib  FB.  28;  deg-caratrad 
Sc3I.  2;  a  deg-duiui  SC.  46;  do 
deg-dáinib  Ulad  FB.  6;  dag-duine 
bonus  homo  Z^.  857;  deg-tuisech 
Hy.  1,  11;  deg-ri  38. 

deg  FB.  37  Fg.? 

i  ii-degaid  n-  Praep.  mit  Gen. 
hinter,  nach.  —  i  n-degaid  n-dé 
post  derim  Z^.  660;  ata  lá  i  n-degaid 
alaili  TE.  12  iJ7.;  im  degaid  hinter 
mir  Hy.  7,  53 ;  inna  degaid  hinter  ifim 
p.  46,  27. 

deich  n-  {indecl.)  zehn;   decem, 


Z^.  304;  vgl.  deac.  —  cóic  deich 
qiiinquies  deni  SG.  4a;   SC.  37,  7. 

deiclieubor  Decade;  decem  viri 
Z'^.  313.  —  Dat.  CO  n-deichenbor 
noeden  „with  a  decad  of  infants" 
Fei.  Jul.  14. 

deidghin  TE.  4  Eg.  s.  det-gin. 

déig,  fo  déig  1)  Praep.  wegen; 
fo  deig  na  mna  SC.  20  H.  (fo  bith 
LU.).  —  2)  Conj.  10 eil:,  deg  quia 
Z2.  707;  deig  ro  fitir-som  FB.  3. 
—   Vgl.  dáig. 

deil  Buthe,  Stab;  i.  echlasc 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom.  in 
deil  delgnaide  SP.  V  2;  Gen.  de- 
lend?  s.  cor  deled. 

deilligh  a  chotluthfair  TJE;.  l'iEg., 
sein  Schlaf  lag  auf  ihm?  vgl.  dellach 
i.  luighi,  Ftit.  acht  na  dellset  O'Dav. 
p.  11. 

deilm  N.  Lärm;  i.  foghur  no 
crith  no  gair  O'Dav.  p.  75.  —  Sg. 
Nom.  a  n-deilm  sea  Lg.  1 ;  2 ;  Gen. 
do  descin  in  delmse  mói|i  FB.  85; 
Dat.  CO  n-delmaim  a  'n-grethai 
Fei.    Prot.    154;    Acc.    cea    deilm 

FA.  35. 

deim  „darJc"  O'B.  —  S.  1.  deme 
und  demithir. 

deimne  F.  Festigkeit;  i.  dain- 
gne  O'Dav.  p.  80.  —  Dat.  oder 
Acc.  meiser  aicdi  ar  a  deimne  l.  c. 
{Corm.  Transl.  p.  14). 

deintrul)  FB.  4? 

deirce  FA.  1  s.  deserc. 

deithbirech  s.  denmne. 

del  i.  sine  bó  Corm.  p.  15.  Vgl. 
ba  mor  in  galar  di  doel  oc  a  diul 
„a-sucking  her"  Not.  zu  Fei.  Jan.  15. 

delb  F.  Gestalt,  Form;  effi- 
gies,  imago,  forma,  paradigma  Z^. 
241;  983.  —  Sg.  Nom.  cach  delb 
cháin  FB.  24;  delb  in  fir  FB.  44; 
in  dealb  TE.  15  Eg.;  Gen.  dáig 
na  delba  SC.  29,  21;  icc  mtc  delba 
Dechtere  29, 2;  Dat.  ar  deilb  Sc3L  14; 
ar    chruth    ocus    deilb    ocus    cenel 

FB.  19;  delb  TE.  3  LU.;  fo  deilb 
natrach  FA.  25;  asa  deilb  SC.  23; 
CO  n-deilb  ocus  ecosc  ocus  sóer- 
chenel  42;  isin  deilb  p.  132,  12; 
Acc.  etir  cruth  ocus  deilb  TE.  2  Fg.; 
delb  3;  delb  n-dune  FA.  10  (deilb 
LBr.)]  PI.  Nom.  bo-delbae  FB.  24? 


delbad 


470 


denim 


Dat.    CO    n-delbaib    ech    ocus    én 

FA.  8;  ro  Mnad  in  sliab  fair  do 
demnaib  i  n-delbaib  en  dub  Three 
Hom.  p.  36,  17;  i  n-delbaib  prim- 
cainnel  13;  Äcc.  delba  ocus  foscud 
ÍA.  b  LBr. 

delbad  Gestalt,  Form.  —  Sg. 
Nom.  delbad  Fainne  SC.  34,  8; 
delbaid  is  Fainne  lo  (delbad  H.). 

Aelhaim  II  ich  forme,  gestalte. 
—  Praes.  PI.  3  delbait  fingunt 
Gild.  Lor.  Gl.  154.  —  Praes.  sec. 
/S^.3ara  met  no  delbad  i  n-ilrechtaib 

FB.  75  {vorher  notolbad). 
delbda,     dealbhdha    formosus 

Ir.  Gl.  642. 

delbulde  FB.  47  Fg.? 

cor  deled  LU.  p.  73%  9,  p.  125^,  1, 
eins  der  Kunststücke  Cuchulinn's:, 
„throw  of  spear"  O'B.  Crowe, 
Sidb.  Concul.  p.  447,  vgl.  ro  gaba- 
stár  a  ocht  cletini  ma  deil  cliss 
LU.  p.  79,  9.  0' Curry  dagegen, 
On  the  Mann.  II  p.  372:  imarchor 
delend  „the  proper  carrying  of  the 
chari9teer's  switch":,  vgl.  „deland 
a  rod  do  drive  horses;  imarcor 
deland  i.  echlasc  bis  a  láimh  arad 
oc  grésacht  na  n-ech  man  carpat" 
CDon.  Suppl.  Dem  steht  wieder 
gegenüber:  delann  i.  gae,  ut  est 
imarcor  delann  O'Dav.  p.  73.  — 
Wahrscheinlich  ist  auch  oben  cor 
dele(w)d  zu  lesen.  Vgl.  deil. 

delg  N.  Dorn,  Tuchnadel; 
dealg  spinter  Ir.  Gl.  1074;  a  pin 
to  fasten  a  cloaTc  CDon.  Suppl. \ 
Gl.  zu  sét  Hy.  5,  71.  —  Sg.  Nom. 
delg  óir  SC.  33,  22;  mani  bé  a  n- 
delg  and  Z^.  949  {SG.  Zaub.). 

1.  delguaide  „a  rebel,  an  out- 
law"  O'B. 

2.  delguaide?  Sg.  Nom.  in  deil 
delgnaide  SP.  V  2  {„the  straight 
Eod"  O'C.  Goid.^  p.  177;  „the 
thorny  rod"  On  the  Mann.  111  p.  47); 
PI.  Nom.  dóini  delgnaidi  p.  133,  4 
{„handsome  people"  G'C.). 

delgnech  dornig.  —  PI.  Nom. 
siebe  tolla  delgnecha  FA.  30;  móinte 
delgnecba  p.  190,  26. 

delingud  M.  distinction,  Se- 
paration Corm.  Transl.  p.  54.  — 
Acc.  tria  deliugud   frisna   maithib 


aimserda  „by  Separation  from  the 
temporal  good"  Three  Hom.  p.  92,  22. 

dellrad  Glanz;  jubar  Corm. 
Transl.  p.  75  fair.  —  Sg.  Nom. 
SMart.  34;  Acc.  fria  dellrad  ocus 
fria  taitnem  a  hógi  Three  Hom. 
p.  56,  15. 

delud  „depart"  SMart.  15. 

1.  deme  F.  Dunkelheit;  i.  teime 
i,  teim  cach  n-dub  Corm.  p.  16. 

2.  deme  Neutrum;  i.  cech  neu- 
tnr  lasin  laitneoir  is  deme  lasin 
filid  n-gsedelach  Coi'm.  p.  17. 

CO  n-demetár  FB.  90? 

Aevuess  Sehe  er  e;  Corm.  p.  16;  de- 
chenda  demess  Gl.  zu  biceps  SG.  IIB^. 

demin  sicher.  —  Comparat. 
demnitbir  certius  Wb.  28c  {Z^,  274). 
—  S.  deimne,  demnigim. 

demis-chas  FB.  27,  vgl.  demess? 

demithir  FB.  80  Comparat.  von 
deim? 

demnigim  III  ich  mache  si- 
cher, bestätige.  —  Praes.  Sg.  3 
rel.  amai  demniges  in  t-apsíaí  co 
n-apair  Three  Hom.  p.  90,  23. 

demsidi  FB.  37?  vgl.  demischas. 

demnach  dämonisch.  —  Sg. 
Nom.  in  cumachta  demnach  SC.  49. 

demon  M.  Dämon,  Teufel.  — 
Sg.  Nom.  FA.  30;  Gen.  tri  latbar 
demuin  Wb.  9d  {Z\  466);  PI.  Nom. 
demna  SC.  2;  49;  ria  sluag  n-demna 
Hy.  1,  48;  4,  3;  FA.  26;  29  (dem- 
nuLBr.);  30;  31;  demnu^.  191,  19; 
do  mídútbrachtaib  demna  Hy.  3,  9; 
ar  intledaib  demna  7,  36;  demna 
dibocht  6,  8  {„demons^  anguish"); 
Dat.  do  demnaib  FA.  28;  29;  la 
demnaib  29;  Acc.  la  démnu  29  LBr.; 
fri  demna  Gl.  zu  Hy.  5,  91;  fri 
demnai  Hy.  1,  20. 

denall  jenseits;  trét  dub  fri 
sonnach  adiu  ocus  tret  gel  fri  son- 
nach  denaU  LU.  p.  23^  19. 

dénam  procuratio  Ir.  Gl.  899; 
Inf.  zu  denim. 

denim  III  ich  thue,  mache; 
facto  ZK  435.  —  Praes.  Sg.  3  nad 
déni  thoil  ind  rig  SP.  IV  2;  nim 
déni  cutal  ScM.  3,  17.  —  Conj. 
Sg.  1  CO  n-densai  p.  130,  29?  .8  dé- 
na  FB.  62;  mani  déne  nisi  facias 
Wb.   10a  {Z-\  440);  3  asa  n-dena 


déne 


471 


der 


baig  Gl.  zu  Hij.  6,  is.  —  Iniperat. 
PI.  2  denaid  immacallaini  FB.  6; 
dénaid  mo  reir-se  16;  74.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  ni  deuad  Gl.  zu  Hy.  5,  5; 
PI.  3  ni  dentáis . .  comairli  rig  SC.  22. 
—  Praet.  PI.  3  co  n-dewsat  cennach 
fris  FB.  77.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
darsin-dentar  Gl.  zu  Hy.  6,  4 
(s.  drochet).  —  Canj.  Sg.  3  dentar 
fiat  Sc3I.  6;  TE.  S  Fg.;  19;  cen 
CO  dentar  comarli  fris  FB.  6.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  las  n-denta  ind 
fled  p.  311,  29.  —  Part,  necess. 
dénti  faciendum  Z^.  480;  is  denta 
dait . .  ani  sin  SC.  13.  —  Inf.  dé- 
nom,  dénum  facere  Z^.  771;  dénam 
a  thige  FB.  4;  na  fledi  p.  311,  33; 
a  den  am  samlaid  das  so  zu  machen 
FB.  7;  Gen.  fer  dénma  bairgine 
Gl.  zu  pistor  SG.  184^  {Z\  486); 
muilt  denma  p.  311,  30;  fad  a  denma 
die  Veranlassung  ihn  zu  machen 
Hy.  1  Praef.;  Dat.  dó  dénom  in 
tigi  FB.  2;  oc  á  dénam  Und.:,  nach 
fétat  do  dénam  dóib  FA.  28;  SC. 
42  H. ;  do  denam  thole  De  FA.  23 
(dénum  LBrJ):,  uilc  fria  p».  132,  10; 
oc  denam  a  n-enig  FB.  94;  feis 
Temra  do  denam  TE.  2;  d  Eg.; 
débaid  do  denam  FB.  34;  Gl.  zu 
Hy.  5,  75;  ni  thic  do  neoch  molad 
. .  do  dénum  dó  p.  169,  22;  Acc.  a 
denam  in  cennaig  FB.  11;  fri  denam 
ferte  Gl.  zu  Hy.  5,  95;  fri  denaim 
ferta  Gl.  zu  Hy.  1,  49. 

déiie  F.  Schnelligkeit;  cele- 
ritas  Z^.  18.  —  Nom.  dene  lochet 
Hy.  7,  21;  déni  FB.  30;  Bat.  cu 
n-dene  SP.  II  11. 

dene,  déniu  s.  dian. 

denmue  i.  di-ainmne  Corm.  p.  15, 
Hast,  Z7«^eíÍMZíZ;deinmne  i.luath 
no  deithbhireach  (fiasty)  O'Clery. — 
Dat.  ar  denmni  ind  aicnid  FB.  88. 

denmnetach  hastig.  —  Sg.  Nom. 
p.  190,  15;  Three  Hom.  p.  72,  12. 

denmoige  FB.  37  Eg.? 

denúas  von  oben  Ml.  carm.  2. 

denus  Weile;  spatium  temporis 
Z^  788.  —  Sg.  Nom.  SC.  42. 

deoch,  deog  F.  Trank,  Trin- 
ken. —  No7n.  biad  oeus  deog  CC. 
3  Eg. ;  Gen.  oc  cuingid  digi  SC.  48 ; 
Dat.  CO  n-dig  CC.  b  LU.\  sin  dig 


p.  131,  30;  ibid  ina  dig  FB.  59; 
ina  óen-dig  62;  do  dig  CC.  ö  LU.? 
Acc.  dig  CC.  5  Eg.;  48;  Lg.  17,  32; 
dig  n-dermait  SC.  48;  cen  dig  cen 
biad  ScM.  3;  SC.  47;  PI.  Acc. 
deoga  dermait  SC.  48. 

dé-hoach  ziveiohrig,  zweihen- 
kelig,  s.  dabach;  de-uach  O'Don. 
Suppl.  dabach. 

deoclian  ütf.  ==diaconus. —  Sg. 
Gen.  deochain  Hy.  2,  4;  PI.  Nom. 
ban-dechuin  diaconissae  Wh.  28^ 
{,Z-K  226). 

deod  N.  Ende;  déad  finis  Z^.  57. 

—  Sg.  Dat.  ria  n-deód  lái  FB.  90; 
fo  diud  sub  fine,  postremo  Z^.  611; 
fo  deoid  zuletzt  FA.  3;  22;  23; 
ScM.  8;  12;  CC.  b  Fg.;  i  n-dead 
a  athar  post  patrem  suum  SG.  77» 
(Z-\  660);  i  n-diaid  ind  lóig  Hy.  5,  52; 
SC.  46;  FB.  65;  70;  71;  it  diáid 
hinter,  nach  dir  SC.  20;  FA.  31; 
FB.  70;  Acc.  co  deod  lái  FB.  83; 
Casus  ohne  Praep.  deod  lái  am 
Ende  des  Tags  FB.  9;  tratb  nóna 
deod  lái  91. 

deoda  s.  diadat 

deoger  (de-foger)  diphthongus 
Z».  979;  deóir  Ir.  Gl.  550. 

1.  deolaid  j'^or,  insignificant, 
indigent,  in  deolaidh  gratis  O'Don. 
Suppl. 

2.  deolaid  Gnade;  deolid  gratia 
Wh.  31c,  17  (Z2.  802). 

deolaidecht  F.  Gnade;  „favor" 
Three  Hom.  Index.  —  Dat.  fer  lán 
do  rath  ocus  do  deolaidecht  in 
spirta  nóib  Tliree  Hom.  p.  42,  21; 
ihid.  p.  90,  9. 

deorad  M.  der  Ausgewan- 
derte; advena  Ir.  Gl.  303;  deorad 
de  Einsiedler,  s.  crothla.  —  PI. 
Nom.  deoraid  Three  Hom.  p.  40,  22. 

deoraideclit  F.  exile  ThreeHom. 
p.  96,  u;  O'Don.  Gr.  p.  294. 

der  Thräne;  Corm.  Transl.  p.b9. 

—  Sg.  Gen.  ainm  na  dére  SC.  17; 
Acc.  Uic  der  tar  gruaid  deis  cech 
metc  for  á  dernaind  clíí  Three  Mir. 
Hom.  p.  26,  29;  PI.  Nom.  déra 
FA.  34;  Gen.  cen  chobair  mo 
dér-sa  Fél.  Epíl.  400;  Dat.  fo  dé- 
raib  Hy.  2,  2;  Acc.  a  bolg-déra 
móra  fola  „his  big  round  tears  of 


der- 


472 


hlood"  Bev.  Celt.  III  p.  176  {Guch.'s 
Tod). 

1.  der-  Z^.  885,  wechselt  mit  2.  di, 
z.  B.  der-már  und  dí-már. 

2.  der-  Z'^.  864,  wechselt  mit  3.  di, 
z.  B.  der-laigim  iind  di-laigim,  der-ga- 
bim  und di-gahim.  Vgl.  Wi.  (?r.§403. 

dera,  deara  i.  digail  O'Dav.  p.  74. 

derb  gewiss;  fir-derb  admodum 
certus  Z^.  865.  —  Sg.  Nom.  is 
derb  ScM.  3,  ii;  ba  derb  leó  FB. 
70;  90;  Acc.  can  chomartha  n-derb 
FB.  72.  —  Compo^.  tri  derbrat/m* 
(für  derb-br.)  drei  leibliche  Brüder 
TE.  6  J?i/. ;  derbráthir  germane 
Wb.  24a_(Z2.  857);  do  derfethar 
{für  derb-f.)  deiner  leiblichen  Schwe- 
ster CG.  7,  derbh-setbur  Fg. 

derba  F.  eeftitudo  Z^.  765. 

derbad  iV^.   certitudo  Z\  222. 

der-badim  ich  tauche  unter, 
ertränTce.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
CO  n-derbadad  in  sanguineTFZi.  27^,22 
[Z^.  886).  —   Vgl.  dibdud. 

derbaim  llich  beweise,  prüfe; 
probo  O'Don.  Suppl.  —  Praes.  Sg.  3 
rel.  derbas  FA.  16. 

der-ban  SP.  II  13  (keiner  Jiindert 
den  andern?);  TBF.  p.  142,  20.  — 
Vgl.  for-banar. 

der-braimi  ich  fehle,  mange- 
le, lasse  im  Stich;  dearbra  i.  diu- 
bairt  O'Dav.  p.  78.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
nis  derbrad  Hy.  5,  83  (i.  nis  diubrad). 

derbrathir  s.  derb  und  bráthir. 

1.  derc  F.  Auge;  fliuch-dercc 
Uppus  SG.  24a  (Z2.  53).  —  Sg. 
Nom.  Oss.  III  7  {Gl.  súil);  PI.  Nom. 
mo  derca  Oss.  III  1  (i.  mo  súli). 

2.  derc,  dearc  „a  hole,  a  ca- 
ve"  O'Don.  Suppl.  —  Hierher  tri 
derca  sedluch  allenith  TE.  4  Eg., 
oder  zu  lesen  tria  derc  sedluch?  im 
Ms.  ist  derc  über  der  Linie  zwischen 
dem  i  und  a  von  tria  eingeschalten. 

3.  derc  s.  derg. 
dércaeb  s.  dearcach. 
dercaid    „watchman"    TBF. 

p.  138,  8. 

1.  dercaim  ich  sehe  hin,  an; 
vgl.  atcbondarc.  —  Praes.  Conj. 
Sg.  3  Dep.  nom  dercsedar  Hy.  7,  58. 
—  S-praet.  dercais  SC.  39;  dercais 
cach  a  cele  dib  FB.  40  Eg. 


2.  dercaim  s.  derg-aim. 

der-chóinim,  PI.  3  derochóinet 
a  n-icc  desperant  salutem  suam 
Wb.  211»  {Z-\  865). 

der-chóiniud  M.  Verzweif- 
lung; abundantior  tristitiaWb.  14* 
{Z'^.  802);  dercaineá  i.  dicredim 
{„disbelief")  i.  im  fagbail  fochraicce 
Corm.  Transl.  p.  59. 

derci  p.  169,  11  s.  deserc. 

derdrethar  (3.  Sg.  Praes.  Dep.) 
Lg.  2,  tvas  ist  das  für  ein  Lärm, 
welcher  rast('i)in  deinem  Leibe; 
S-praet.  Sg.  3  Dep.  co  ro  derdre- 
star  Lg.  5  (dertreastair  Lc).  — 
Dazu  Derdriu. 

úeveiN.der hinter eTheil,  das 
Ende.  —  Sg.  Nom.  deireadh  feol- 
mhaigh  an  fiaidh  „a  hind  quarter  of 
the  stag"  Torr.  Dh.  p.  135;  Acc.  0  thús 
CO  dered-F^.22;  coderithTE.UEg.] 
CO  dered  na  haidche  FB.  81;  85. 

dereoil  s.  deróil. 

derfethar  s.  derb  und  siur. 

derg  roth;  derc  ruber  SG.  35i> 
{Z^  61);  vgl  for-derg.  -  Sg.  Nom. 

FA.  21;  brónderg  ScM.  21,  32; 
tibri    derg    SC.    37,    9;    ech    derg 

FB.  47;  lind,  flaith  derg  Gl.  zu 
Hy.  5,  38;  is  alaind  cech  n-derg 
SC.  43;  Gen.  fiad  a  chlaidib  . .  deirg 
SC.  31,  5;  Dat.  for  licc  derg  áin 
FB.  48;  F.  for  ganim  deirg  ibid.; 
PI.  Nom.  beoil  deirg  Lg.  18,  14; 
TE.  4  Eg.;  partar-deirg  Lg.  4,  7; 
gemma  deirg  FB.  51;  p.  310,  34; 
frasa  derga  p.  190,  28 ;  cassla  derga 

FA.  28 ;  rotha  derga  ibid. ;  Gen.  im- 
berta  claideb  n-derg  SC  19,4;  Dat.  co 
sraiglib  dergaihp.  191,  20;  Dti.  Nom. 
da  n-gruad  . .  cro-derga  p.  310,  35; 
Dat.  CO  n-da  cris_  derca  SC.  23.  — 
Comp  OS.  derg-flaid  Hy.  5,  38; 
derg-ibair  FB.  55;  p.  309,  33;  co 
n-derg-inliud  oir^.  310,  34;^.  131,  le; 
TE.  3  Eg.;  for  dérg-lasad  FA.  29; 
-lassid  FB.  45;  47;  derg-ór  Lg. 
18,    20;    CC   2   Eg.;    SC.   31,    16; 

FB.  58;  62;  p.  311,  4;  derc-  SC.  7; 
FB.  74;  derg-tbened  FB.  52.  — 
Compar.  deirgightir  TE.  4  Eg., 
schlechte  Schreibweise  für  deirgithir, 
vgl.  gilighiur  ibid. 

dergaim  II  ich  röthe.  —  Praes. 


derge 


473 


deróil 


Sg.  3  rel.  dercas  rinni  ruada  SC.  15 
(dercais  H.).  —  Praet.  ni  ro  derg 
..a  clsLÍdeb  FB.  79;  PI.  3  dercsait 
a  minna  allind  cbró  Hy.  5,  65. 

derge  F.  Böthe;  ruhedo  Ir. 
Gl.  939.  —  Sg.  Acc.  a  derge  ocus 
a  rofoillsi  FA.  9  (dérc  LBr.). 

derg-fllliud  FB.  30  s.  flUiud. 

derguat  Floh;  a  flea  O'Don. 
Suppl.;  Corm.  Transl.  p.  57.  —  Sg. 
Nom.  dergnat  colla  coirme  SC.  25; 
PI.  Nom.  dergnatta  CDon.  Gramm, 
p.  371. 

der-goin  i.  diguin  no  sarugudh 
O'Dav.  p.  72. 

dérgud  M.  das  Zurechtma- 
chen des  Lagers,  Lager,  Bett. 
—  Dat.  dim  dérgud  de  strato  meo 
Ml.  21c,  7  (^2  26);  iar  n-dergud 
a  rigleptha  doib  LL.  41.  a.  2  {TBC); 
Acc.  0  thánic  dóib  .  .  co  dérgud 
FB.m-,  PI.  Nom.  derguda  indlithi53; 
Dat.  CO  n-dérgothaib  sainamraib  54; 
dergodaib  79;  hi  far  n-dergudaib 
in  si/ratis  vestris  Ml.  20^,  i  (Z^.  339). 

derigim,  déirg-im  I  ich  ver- 
lasse, verliere;  dergim  desero 
Corm.  Transl.  p.  68  elud.  —  Praes. 
Sg.  3  nis  n-derig  si  dam  ne  amittit 
quiderfi  ea  Wh.  9^  {Z^.  430) ;  PI.  3 
citne  clerig  notrefet,  citne  oic  not 
n-deirget  „whether  clerics  dtvell  init, 
whether  warriors  abandon  it"  Three 
Hom.  p.  110,  16.  —  Inf.  dérgi  ind 
iuaid  i  m-batar  Tliree  Hom.  p.  106,  i8. 

der-mall  sehr  langsam.  —  PI. 
Nom.  nibdar  dermaill  a  di  dhóit 
Corm.  p.  13  cerball. 

der-már,  -máir  sehr  gross, 
ungeheuer;  enormis  Z'^.  865.  — 
Sg.  Nom.  stúag  dermár  FA.  8 
(-máir  LBr.) ;  lassar  21 ;  drochet  22 
(-fnair  LBr.);  drem  29  (-máir  LBr); 
slog  dermáir  j?.  191,  ig;  Gen.  tened 
dermári  jp.  191,  15;  Dat.  co  m-brón 
. .  dermar  FA.  16  ',-mair  LBr.) ;  do 
nuallguba  dermáir  p.  191,  25;  Acc. 
nuallguba  dermal-  FA.  33 ;  PI.  Nom. 
slébi . .  dermári  p.  191,  15;  Dat.  i 
n-glennaib  . .  dermaraib  p.  191,  28; 
Acc.  F.  a  rigna  dermára  SC.  30,  e; 
Du.  Dat.  ina  n-dib  n-airecbtaib 
dermáraib  FA.  4. 

dermat  N.  Vergessen;  dermet 


ohlivio  Z^.  223.  —  Gen.  dig  n- 
dermait  FB.  48. 

dermatach  vergesslich;  obli- 
viosus  Z'^.  885.  —  Sg.  Nom.  ni  dam 
dermatach  p.  141,  e;  20;  327,  32. 

dermatim  ich  vergesse.  — 
Praet.  Sq.  3  dermatis  Three  Hom. 
p.  112,  11;  118,  29. 

der-moiniur  III  Dep.  ich  ver- 
gesse. —  Praes.  Conj.  PI.  1  co 
n-dermanammar-ni  inna  imned  sin 
Ml.  21c,  3.  —  ygi_  dermen  i.  der- 
mad  O'Dav.  p.  79. 

derna  Handfläche;  the  pdlm 
of  the  hand  Corm.   Transl.  p.  60. 

—  Sg.  Acc.  dorat  iarsin  a  dernaind 
fria  rose  Three  Hom.  p.  64,  27; 
p.  26,  30  (s.  der);  PI.  Acc.  triana 
n-dernanda  ibid.  p.  XI. 

derna,  dernad,  dernain,  dernsat, 
denitar  Formen  zu  do-gniu  ich 
mache.  —  Praes.  sec.  Sg.  1  co  n- 
demain  ut  facerem  Pr.  Cr.  1»; 
nach  derninn-se  quod  non  facerem 
Wh.  8a  [^Z^.  444);  3  amaZ  na  der- 
nad eter  in  n-imchossáit  FB.   11. 

—  Praet.  Sg.  3  co  n-derna  cöic 
blogai  de  p.  41,  20;  minmirend  di 
FB.  86;  Lg.  19;  conid  derna  87; 
CO  n-dernse  84;  co  n-derna  mo 
chomarli-sea  8;  ba  buidhech  .  .  ara 
n-derna  TE.  14  Fg.;  co  n-dernai 
loch  de  p.  42,  13;  co  n-deruui  TE. 
18  Fg.;  cecha  dernai  do  fertaib  Gl. 
zu  Hy.  5,  41;  PI.  1  Dep.  co  n- 
dernsumar-ni  fleid  do  Three  Mir. 
Hom.  p.  14,  19;  5  CO  n-dernsat 
gnima  móra  Lg.  16,  vgl.  co  n-der- 
geusat  SG.  1871»  {Z-\  886).  —  Pass. 
Praes.  Conj.  3  co  n-demtar  lim  do 
\eges  TE.  9,  12  Fg.  —  Praes.  sec. 
PI.  3  CO  n-dernaitis  a  thiugmaine 
le  TE.  S  LU.  —  Praet.  Sg.  3  no 
CO  dernad  riu  mo  dal  SC.  44,  s; 
nach  dernad  etercert  dúib  FB.  75; 
CO  n-dernad  óenuch  TE.  15. 

1.  deróil  penuria  Wh.  18» 
(Z«.  886). 

2.  deróil,  dereóil  wenig, 
schwach;  feeble  Corm.  Transl. 
p.  14  diss;  ni  bu  dereoil  Gl.  zu 
nir  bo  diuir  Hy.  5,  31.  —  Sg.  Nom. 
ni  ro  ob  . .  in  grád  sin  ar  na  facistea 
CO   m-bad   deroil   lais  SMart.   14; 


deróilim 


474 


for  deslera 


Acc.  in  cloi  deröil  p.  144,  ii;  go 
n-déarna  sé  díoghbháil  deireoil 
„some  little  liurt"  Torr.  Dh.  p.  138. 

deróilim  ich  schwäche.  — 
Praes.  S().  3  deroilid  . .  ocus  toirnid 
na  pecdachu  p.  170,  13  {humiliat 
peccatores). 

derrit  verborgen;  deirrid,  dei- 
rid  secret,  mystery  O'B.  —  Sg. 
Acc.  culloc  n-derrit  „ío  a  secret 
place''  SMart.  15. 

derritius    M.    Verborgenheit. 

—  PI.  Nom.  rúine  ocus  derritiusa 
flatha  nimi  FA.  2  {„mysteries  and 
hidden  things"):,  dána  ocus  derri- 
tiusa na  n-dliged  n-diada  p.  169,  le; 
derritusa  ocus  focraice.  .nimi  FA.  1. 

dersaigim  ich  erwache;  Iwatch 
O'B. ;  vgl.  diuscim.  —  Praet.  Sg.  3 
ní  dersaig  TE.  12  LU. 

derscaigim  III  ich  unterschei- 
de mich,  zeichne  mich  aus.  — 
Praes.  Sg.  3  ni  derscaigi  non  differt 
SG.  40a  {Z^  437).  —  Praet,  Sg.  3 
ro  derscaig  do  mnaib  Érend  SC. 
33,  25 ;  Dep.  ro  derscaigestar  . .  do 
thigib  inna  hamsiri  sin  FB.  1.  — 

derscaigthech  ausgezeichnet. 

—  S(f.  Dat.  CO  CMmtuch  derscaig- 
tech>^.  13. 

dess  recht,  südlich;  deas  dex- 
ter  Ir.  Gl.  386.  —  Sg.  Nom.  a  lam 
dess  Oss.  I  4;  laimtech  a  des  seine 
Bechte  SC.  18,  4;  Dat.  for  laim 
deis  ad  manum  dextram  Cr.  19*5 
{Z'^.  612);  for  deis  zur  Bechten 
FA.  34;  SC.  11,  3;  do  deis  Maire 
FA.  6;  ina  laim  deis  FB.  91;  Gl. 
zu  Hy.  5,  34;  na  leith  deiss  SC.  33,  9; 
cot  laim  deis  p.  40,  35;  PI.  Dat. 
ar  dornaib  desaib  SC.  19,  4.  — 
Adverbielle  Ausdrücke:  dessam 
rechts  von  mir  Hy.  6,  2;  dessum 
6,  54;  andess  südlich  Z'^.  611; 
Hy.  2,  10;  ScM.  20;  Oss.  I  9;  fa 
dess  rechts,  südlich  Z^.  612;  Hy. 
2,  47;  p.  144,  1;  siar-des  südivest- 
lich  Lg.  11.  —  Comp  OS.  des-cert; 
do  des-fertais  p.  310,  21;  ina  n- 
des-lamaib  SC.  40;  tri  dos-lemend 
drei  Bechtssprünge  47. 

descad  M.  faex,  fermentum 
Wb.  9t  {Z-\  803).  —  PI.  Acc.  co 
descthu  ad  feces  Ml.  139^. 


descaid  F.  Zeichen.  —  Sg. 
Nom.  descaid  serci  TE.  6  LU.;  is 
adae  din  telcud  fri  hadart  ocus  is 
airde  codalta,  unde  dicitur  des- 
caid chodulta  freslige  Corm.  p.  3 
adart  {auch  gehört  es  dazu,  sich 
auf  ein  Kissen  zu  legen,  und  es 
ist  dies  ein  Zeichen  des  Schlafens; 
daher  man  sagt,  ein  Zeichen  des 
Schlafens  ist  Sichniederlegen). 

des-cert  der  südliche  Theil; 
regio  meridionalis  Z^.  612  Not.  — 
Sg.  Gen.  naim  . .  a  descirt  FA.  4; 
Dat.  i  n-deisciurt  Letha  Hy.  2,  10. 

descipol  ==discipulus;  discibul 
Ir.  Gl.  438.  —  PI.  Nom.  descipuil 
Isu  FA.  6;  Dat.  do . .  desciplaib  Isu  2. 

de-serc,  dearc,  dérc  F.  Liehe, 
Barmherzigkeit;  dearc  amor 
Wb.  33d  {Z-\  26).  —  Sg.  Nom.  a 
dérc  FA.  9  LBr.\  Gen.  inna  de- 
serce  caritatis  Z^.  242;  lucht  na 
deirce  FA.  1  (derci  LBr.);  34.  — 
Vgl.  dearcach. 

desiu  hinc  Z^.  347;  frie  anall 
frie  desiu  ultra  citraque  SG.  71^ 
{Z^.  611) ;  tar  sonnacÄ  desiu  . .  tarsin 
sonnach  ille  diesseits  der  Mauer  . . 
jenseits  der  Mauer  LTJ.p.  23i>,  21,  23; 
vgl.  fri  sonnach  adiu  . .  fri  sonnach 
denall  ibid.  is,  19. 

dessel  nach  rechts  gewendet; 
ro  impó  dessel  ina  frithlorg  „he 
returned  righthandwise  Three  Mir. 
Hom.  p.  20,  3;  tete  dessel  na  ráthai 
ibid.  p.  34,  31.  —   Vgl.  sei. 

dessid  Perf.  er  setzte  sich 
nieder,  consedit;  deisidh  i.  tarra- 
star  O'Don.  Suppl.;  populus  qui 
sedebat  in  tenebris,  in  popul  deisid 
(dessid)  i  n-dorchuib  TJiree  Mir. 
Hom.  p.  2,  2;  19;  deisidh  aca  oder 
leo  „it  was  resolved  hy  them"  O'Don. 
Gr.  p.  257;  dofessid,  dofeisid  varia 
lectio  Corm.  lethech  {Transl.p.  103). 
—  dessid  ScM.  9;  13;  dessid  ocon 
muicc  Sc3L  8;  16;  dessid  forsind 
airiniuch  na  imdai  SC.  10;  30;  mod 
nad  mod  i  n-desid  inna  sudiu  FB.  Sa; 
CO  n-dasaid  FB.  47?  PI.  3  co  n- 
desitar  . .  inna  sudi  FB.  21 ;  co  n- 
desetar  91.  —  Vgl.  in-destetar  in- 
siderunt  Ml.  58». 

for  deslem  gréne  Hy.  5,  34  (i.  for 


desmirecht 


475 


di 


desred)  „on  a  swibeam",  vgl.  deis- 
leann  „a  beam  or  ray  of  light"  O'B. 

desmirecht  Beispiel,  exem- 
pliim.  —  Sg.  Gen.  im  gabail  de- 
simrechte  de  Wb.  26'i,  17;  Dat.  iar 
n-desmirecht  Póil  Three.  Hom.  p. 
92,  ü;  18;  iar  n-desmbereclit  sin  23. 

desred  Gl.  zu  Hy.  5,  34? 

dét  Zahn.  —  Sg.  Nom.  FB. 
37  Eg.\  Dat.  do  déit  ad  dentem 
SG.  67  {Z-\  18);  PI.  Nom.  gela  det 
and  p.  132,  24  {zu  lesen  deta?); 
Acc.  imma  deta  nemanda  Lg.  4,  17. 
—  Compos.  calg-det  i.  ar  a  m-biat 
na  halta  det  i.  det  mil  moir  a  im- 
duim,  no  calgdet  i.  direcb  amail 
colg  O'Dav.  p.  72;  „a  tooth-hüted 
or  siraight-edged  sword"  On  the 
Mann.  Ind.;  claideb  det  „an  ivory- 
hilted  sword"  TJiree  Hom.  p.  64,  17. 

detfadach  rauchig;  deatach 
„smolie"  O'Don.  Suppl.  und  O'B.; 
s.  diaid  und  vgl.  séitfidach.  —  Sg. 
Nom.  talum  . .  detfadach  p.  190,  33 ; 
tene  . .  detbudach  p.  191,  12;  PI. 
Dat.    i    n-glennaib     detfudachaib 

p.    191,   28. 

detgein  die  Zähne.  —  Nom. 
detgein  nemanda  Lg.  18,  15;  deid- 
ghin  coir  comard  TE.  4  Eg.;  Gen. 
set  a  détgni  dianim  Lg.  4,  6  (deit- 
gein  Lc,  déidgin  Eg.). 

dethMr  angemessen;  lawful 
Corm.  Transl.  p.  53;  necessary 
O'Don.  Suppl.  deithbhireas  (law- 
fulness).  —  is  dedbir  est  necessarium 
Wb.  81)  (ZI  711);  is  dethhir  dait 
SC.  6;  45, 19;  deithbzr  FA.  34  LBr. ; 
SC.  2;  FB.  30.  —  Compar.  detb- 
biVi  FA.  34. 

dethitiu  F.  Sorge.  —  Sg.  Nom. 
is  dethitiu "  don  Liath  Macha  in 
corp  út  „a  heavy  care"  Rev.  Cell.  III 
p.  183;  Dat.  i  n-dethiti  FA.  27  LBr. 

detla  i.  dána  Fél.  Prol.  p.  242. 

di,  seltner  de  {Hy.  2,  26;  6,  19; 
Lg.  16;  FB.  13)  Praep.  mit  Dat. 
von-herab,  von-iveg;  de Z^.  636; 
vgl.  die  Präposition  do,  die  nierh- 
würdiger  Weise  oft  aristatt  di  ge- 
braucht wird.  —  Mit  nachfolgender 
Aspiration,  z.  B.  di  churp  FB.  22; 
di  chlandaib  SP.  V  10;  14;  di  thenid 
FA.  21.  —  Mit  dem  Artikel  zu 


din,  dind,  PI.  dina  verschmolzen.  — 
Mit  angefügtem  Personalpro- 
nomen: 1.  Sg.  dim  SC.  29,  is; 
dim-sa  FB.  76;  1.  PI.  dind  FB.  86; 

2.  PI.  dib  FB.  94;  Lg.  1;  3.  Sg. 
de,  de-sinm  Hy,  5,*  28;  FB.  76; 
F.  di  Hy.  5,  49;  5.  PZ.  dib,  dib; 
diib  FB.  21.  —  Mit  angefügtem 
Possessivpronomen:  1.  Sg.  dim 
chlaind  FB.  22;  92;  L  PI.  diar 
trógi  Hy.  1,  31;  ^.  /S^.  dit  SC.  13; 
5.  /Si/.  dia,  dia  FA.  10  (da  LBr.)\ 

3.  PI.  dia  B-,  dia  n-  FA.  27.  — 
Mit  angefügtem  Relativprono- 
men: dia  n-,  dia  n-  SC.  38,  16; 
Lg.  1;  p.  132,  19.  Vgl.  die  Con- 
junction  dia  n-.  — 

Gebrauch,  1)  rein  räumlich 
bei  verschiedenen  Verben  der  Be- 
wegung, Entfernung:  di  cech  aird 
s.  aird;  co  tuitet  dia  medon  so 
dass  sie  von  seiner  Mitte  herab- 
fallen FA.  22;  SC.  33,  le;  trágid 
in  pian  dib  die  Pein  toeicht  von 
Urnen  FA.  24;  FB.  36;  ni  thuar- 
gaib  a  cend  dia  gliin  nicht  erhob 
sie  ilir  Haupt  von  ihrem  Knie 
Lg.  17;-ni  dingaib  ni  dib  FA.  16; 
ro  chuir  a  mertnigi . .  de  er  xcarf 
seine  Schwäche  von  sich  SC.  31; 
FB.  88;  na  curid  cor  dib  Lg.  1; 
mo  chend  do  beim  dim-sa  FB.  76; 
77;  94;  ScM.  7;  10;  12;  co  rag- 
baiset  alláma  di  muir  Lg.  13;  niges 
anmand  na  náem  din  chutrwmma 
chinad  der  die  Seelen  der  Heiligen 
von  der  Last  der  Schuld  reinigt 
FA.  16.  —  2)  Zur  Bezeichnung 
der  Herkunft:  cinsiu  di  churp 
rig  scéo  rígnai  ich  bin  entsprossen 
von  dem  Leibe  eines  Königs  und 
einer  Königin  FB.  22;  na  rig  di 
chlandaib  Cualann  SP.  V  10;  4; 
12;  14 ;  ingen  dissidi  TE.  20;  cethri 
bargei»  di  cach  miach  vier  Brode 
von  jedem  SacTc  FB.  9;  ro  bói  di 
sétaib  74;  De  de  nimib  Hy.  6,  19; 
biaid  olc  de  Böses  wird  davon 
kommen  Lg.  10;  FB.  6;  ScM.  2; 
p.  130,  26;  cid  dia  m-bói  tcoher 
kam  Lg.  1;  TE.  10  LU.;  FB.  56; 
ScM.  10;  is  de  ata  daher  kommt 
ScM.  19;  21;  conid  de  batir  SC. 
2;  29,  2;  FB.  68;  69;  70;  ScM.  21; 


di 


476 


día 


CG.  á  LU.\  in  dig  tonnaid  dia  n- 
erbalt  an  dem  er  starb  Lg.  17,  32; 
FB.  70;  ata  dit  seirc-seo  es  ist 
von  der  Liehe  zu  dir  TE.  10  LTJ.; 
SC.  33,  28;  FB.  29;  43;  55;  82; 
Lg.  4,  8;  de  inchaib  na  n-atairi 
FB.  13;  dit  dáig  um  deinetwillen 
SC.  16;  di  sudiu  in  Folge  davon 
FB.  6;  p.  131,  7;  SC.  12;  di  sudi 
FB.  57;  is  tormach  péni  ros  tá  de 

FA.  29  LBr.  —  3)  Zur  Bezeich- 
nung des  Ganzen,  von  dem  Etwas 
fehlt,  übrig  bleibt  u.  s.  w.:  atesta 
desin  was  davon  fehlt  ScM.  6; 
SC.  13;  conna  fargaib  ni  de  so 
dass  er  Nichts  davon  übrig  Hess 
ScM.  17;  de  inolad  De  ni  anad 
Gott  zu  loben  hörte  er  nicht  auf 
Hy.  2,  26;  SC.  36;  FB.  72.  — 
4)  Zur  Bezeichnung  dessen,  aus 
oder  mit  dem  man  Etwas  macht: 
din  chloich  dorigne  saland  aus 
einem  Stein  machte  sie  Salz  Hy.  5,  40; 
CO  n-dernae  óencharnd  díb  FB.  84; 
86;  87;  Lg.  19;  p.  41,  20;  is  ed 
dognitb  dee  p.  142,  22;  ba  fota 
m'irchoi'  din  chloich  weit  icar  mein 
Wurf  mit  dem  Steine  Oss.  II  2; 
beim  dind  echfleisc  einen  Schlag 
mit  der  Peitsche  SC.  8;  FB.  57; 
77;  tolléci  aurchor  de  82;  87;  is 
dib-side  sraiglit  mit  diesen  peitschen 
sie  FA.  16.  —  5)  Für  den  Genitiv 
des  Stoffes:  crand  caingil  di  glaiu 
ein  Altargeländer  von  Glas  FA. 
13;  27;  iarna  brechtrad  di  gurm  11; 
CO  srethaib  . .  di  liic  lógmair  13.  — 
6)  Für  den  Gen.  partitivus: 
óenchainle  dina  cainlib  sin  FA.  13; 
cleith  di  clethaib  FB.  25;  fer  dina 
feraib  61;  91;  tolléci  gégán  díb 
fair  er  warf  einen  von  den  Zweigen 
auf  ihn  87;  81;  senester  dib  eins 
von  den  Fenstern  3;  fer  di  ültaib 
Lg.  6;  tri  chét  de  Ultaib  16;  FB. 
2;  9;  25;  55;  ni  fil  diib  mnái  nicht 
ist  unter  ihnen  ein  Weib  SC.  6; 
inti  dib  FB.  20;  araile  dib  FA. 
15;  27;  FB.  40;  65;  cách  dib  Lg.  8; 

FB.  20;  6;  74;  cach  dorais  dib 
FA.  15;  FB.  21;  54;  80;  81;  cach 
6encheól..dib-sede  FA.  10;  FB.  65; 
nech  dib  FA.  12;  FB.  14;  20;  90; 
cach  ae  dib  FB.  45;  cip  é  dib  94; 


sochaide  dib  ScM.  5;  fri  lucht  aile 
dib  FA.  9;  slog  dib  22  {dann  slóg 
aile);  indala  leth  dind  rigthig  FB.  15; 
aen  di  chardib  FB.  41;  ina  m-bói 
di  degmnáib  28;  ni  cluinter  din 
gárbthoraind  sin  acht  lánbec  nur 
sehr  wenig  wird  von  diesem  scharfen 
Donner  gehört  FA.  14;  mir  dot- 
lucestar   dind  lucht  Hy.  5,  47.  — 

7)  Nach  dem  Superlativ  und 
superlativischen  Begriffen:  ba  hail- 
dem  dib  SC.  6;  FB.  51 ;  ÄP.  V  2; 
ba  dili  lais  dia  diiinib  TE.  1  Eg.; 
rogu  de  mid  ocus  fin  p.  133,  3.  — 

8)  Nach  den  Begriffen  satt,  voll, 
genug:  ba  sathech  . .  de  Hy.  5,  28 
{satt) ;  lán  . .  dia  aurdarcus  ScM.  1 ; 
FA.  21;  FB.  67  {voll);  nach  lór 
leis    di    cath    SC.    36    (genug).    — 

9)  Nach  samail  {Ebenbild):  ni  fuair 
a  samail  di  graig  SC.  37,  e;  ni 
fuair  a  samail  di  rig  8.  —  10)  Nach 
gewissen  Verben:  ni  bertais  buaid 
dib  nicht  trugen  sie  den  Sieg  da- 
von Lg.  8:  immafoacht  de  FB.  40; 
ro  iarfacht  dei).  40,  is;  42,  9;  TE.  19; 
imcomaircith  scela  di  TE.  5  Eg. 
{fragen);  ro  gaid .  .  di  Hy.  5,  49; 
dia  n-ebrad  von  denen  gesagt  worden 
ist  p.  132,  19;  FA.  15;  is  de  at- 
berthe  in  siriti  de  deshalb  wurde 
„der  Riese"  von  ihm  gesagt  {wurde 
er  sirite  genannt);  ro  ainmiiiged 
disi  sie  ivurde  genannt  SC.  17.  — 
Nicht  erledigt:  din  mac  CC.  b  LU.; 
de  Hy.  2,  24;  SC.  37,  21. 

di  s.  di  und  do  mit  Fron. 

1.  di-  die  Praep.  di,  Z\  873. 

2.  di-  Part,  privativa,  Z'^.  862. 
Vgl.  der-. 

3.  di-  Part,  intensiva,  s.  dí-már, 
dí-nert.   Vgl.  der-. 

1.  dia,  s.  di  mit  Pron.  poss. 

2.  dia  s.  do  mit  Pron.  poss. 

3.  dia  M.  Gott;  deus  Z^.  222. 
—  Sg.  Nom.  Hy.  6,  2;  3;  is;  5,  17; 
p.  39,  13;  40,  31;  48,  24;  Dia  lern 
Hy.  3,  6;  6,  9;  Dia  du  nim  SP.  III  4 
{vgl.  De  de  nimib  Hy.  6,  19"»;  Dia 
athair  Hy.  6,  e;  dia  talmaide  FB.  15; 
Gen.  i  fiadnaise  De  FA  18;  24; 
for  deis  34;  lám  De  Hy.  7,  82; 
molad  2,  26;  FA.  5;  oc  digde 
Hy.  6,  19;  im  seirc  De  5,  21;  mac 


dia 


477 


diamair 


5,  6;  56;  101 ;  6,  is;  óengeinne  25: 
aingil  2,  13;  64;  do  aidilcnechaib 
p.  40,  43:  flatha  Hy.  1,  4o:  5,  102; 
Gl.  SU  Hy.  5,  10;  ecailse  FA.  25; 
bréthre  23;  Hy.  7,  31;  sén  1,  1;  38; 
bennacht  5,  104;  tole  FA.  23;  nert 
Hy.  5,  45;  7,  2c;  cumachta  27; 
gnússe  FA.  6;  20;  ciall,  rose,  cluas, 
intech,  sciath,  sochraitC-ffi/.  7,28- — 35: 
De  athar  6,  4;  Dat.  do  Dia.  p.  40,  32; 
FA.  12,  23;  Ace.  fri  Dia  FA.  12; 
dar  Dia  hei  Gott  Hy.  4  Praef.; 
Voc.  a  De  p.  40,  34:  De  mair  Hy.  2,  9; 
PI.  Dat.  diar  n-deib   TE.   14  Fg. 

—  Comp  OS.  oc  dia-guide  i.  oc 
guide  De  Gl.  zu  oc  digde  De  Hy.  6, 19. 

4.  dia  Tag;  die  i.  lathi  Coi-m. 
p.  15;  dies  Z'^.  270;  wird  besonders 
in  gewissen  Verbindungen  gebraucht: 
1)  dia  bratha  Gl.  zu  in  die  Christi 
Wh.  23e  (Z^  271  als  Gen.  gefasst); 
tis  dia  mis  komm  nach  einem  Monat 
(eigentlich:  am  Tage  eines  Monats) 
LÜ.  p.  131,  25;  dia  teóra  nómad 
TE.  11  LU.\  dia  tri  la  ocus  teora 
n-aidchi  FB.  42  Fg.;  cach  dia 
jeden  Tag  TE.  9  LU.;  11;  FA. 
26  LBr.]  2)  fri  dei,  fri  de  interdiu 
Z*.  271;  fri  de  bei  Tage  Hy.  2,  28 
(i.  illo);  CO  dea  iartaige  20  (i.  co 
lörath);  S)  in-diu  heute,  hodie  Z'^ 
271;  609;  p.  39,  22;  Hy.  7,  3;  7 
17;  26;  62;  Lg.  17,  19;  35;  53;  18,  37 
p.  131,  24:  Oss.  II  2;  SC.  5;  13 
14;  17;  32;  33;  45,  3;  FB.  31; 
32;  76;  indiu  Hy.  7,  1;  50;  cussin- 
diu  his  heute  SC.  7;  cosindiu  FB.  44. 

dia  Sc3I.  3,  18? 

1.  dia  n-  s.   di  mit  Pran.  poss. 

2.  dia  n-  s.  di  mit  Pron.  rel. 

3.  dia  n-  (Pron.  rel.  a  n-  mit 
der  Praep.  di)  1)  als,  mit  Praete- 
ritum,  2)  wenn  {mit  Praesens,  mit 
Praes.  secundarium,  mit  Conjunc- 
tiv,  Futur,  Fut.  secundarium);  si 
Z'^.  709;  bisweilen  da  n-  statt  dia  n-. 

—  Gebrauch,  1)  als:  dia  m-bai 
illobra  Hy.  2,  45;  p.  17,  26;  35; 
fechtus  dia  m-bui  TE.  15  Fg.;  dia 
ro  forcoingair  FA.  2;  dia  ro  es- 
comla,  dia  rucad  3;  dia  ro  chreit  32; 
danam  thuc  SC.  45,  7;  da  ro  edpair 
FA.  32  (dia  LBr.).  —  2)  wenn: 
dia  siabairther  immi  FB.  61  (Conj. 


Praes.?);  dia  fuasnaither  48  (Conj.)] 
dia  m-bé  nech  occá  sirfegad  imme 
. . ,  fogéba  FA.  10  {iáv  tig  neQtßXsTt^, 
evQi'iaei)]  FB.  24;  diamsa  Lg.  5,  2; 
FB.  48;  dia  n-apra  TE.  13  LU.; 
dia  nos  faictis  . .  ro  legfaitis  FA.  8; 
dia  cluintis  . .  nos  gebad  ule  crith  14 
(Si  axovoisv,  TQffioLev  av)\  dia  m- 
bad  Conchobur  credbaigte  . . ,  is  Cu- 
chulaind  cobarthe  SC.  29  {mehrmals, 
mit  má  toechselnd):  diammad  11,  7; 
da  m-bad  29,  13:  da  m-bad  lim 
Ériu  ule  .  .,  doberaind  .  .  ar  gnais  in 
bale  ránac  33,  35;  diamtis  11,  2; 
da  n-iccad  29,  5;  dia  coistithe  frim 
. .,  ni  rigtha  chucu  7 ;  dia  n-dernad 
FB.  77;  dia  tuctha  ibid.;  dia  tisat 
. . ,  dut  icfat  SC.  6  {iav  £?.d-u>oiv) ; 
p.  133,  7;  dia  tisad  SC.  29,  18;  ro 
päd  at  slán  0  chíanaib,  dia  fesmaís 
TE.  10 LU.  {vyiaivsg  äv,  et  eyvmfxsv). 

4.  dia  u-  s.  do  mit  Pron.  poss. 

5.  dia  n-  s.  do  mit  Pron.  rel. 

6.  dia  n-  s.  da. 

1.  diabul  duplex  Z^.  980;  Dat. 
ar  chonsin  diabuil  pro  duplici  con- 
sonante  SG.  8».  —  Dazu  wohl 
auch  cóic-diabail. 

2.  diaI)ul  =  diabolu8  Wb.  29i>. 
—  Sg.  Nom.  p.  191,  26;  Gen.  dia- 
bail  FA.  20;  29;  i  n-gm  diabail  20. 

diada  göttlich;  diade  divinus 
Z\  792;  deoda  Fei.  Jan.  9.  —  PI. 
Gen.  na  n-dliged  n-diada  p.  169,  17. 

diadaeht F.  Göttlichkeit; tJieo- 
logia  Ir.  Gl.  81.  —  Gen.  i  n-oen- 
taid  diadachta  ocus  doenachta  FA. 
34  LBr. 

dia^  wegen,  vgl.  dáig;  diag 
inna  comraime  SC.  2;  diag  neich 
las  tudchad  16  (gleich  darauf  dit 
dáig);  diag  Dechtiri  p.  328,  15  {vgl 
p.  140,  11 V). 

amal  diaid  „like  smoke"  SMart. 
34,  vgl.  „deo  breath,  air"  O'B., 
detfadach. 

diaid,  ina  diai?  FB.  70  Eg., 
11  Fg.,  a  n-diaigh  TE.  9, 15  s.  dead. 

diall  Gl.  zu  diverticulum 
SG.  53b;  declinatio  Z^.  986;  vgl. 
di-rellsat  deviarunt  Cr.  37c  {Z-\  873). 

1.  úisimsíÍT geheim,  verborgen; 
diamir  obditus  SG.  1831»;  in  diamrán 
clanculum  SG.  218a  {Z^.  273).  — 


diamair 


478 


dibercach 


Sg.  Dat.  dombeir  immagin  diamair 
TBF.  p.  146,  14. 

2. diamair  ein  verborgner  Ort? 
Vgl.  „in  the  Diamhraibh  {or  deserts) 
ofBregia"  G'C.  On  the  Mann.  III41. 

—  Sg.  Acc.  eter  chlitar  is  diamair 
SC.  44,  7;  PI.  Dat.  i  n-diamraib 
deiritib  parrduis  Gl.  zu  Fei.  Prol.  21. 
Acc.  áibniusa  ocus  diamairi  SC.  49 
{„delights  and  secrets^^  O'C). 

diamuin  rein;  i.  glan  O'Dav. 
p.  76;  purus  Wb.  ß^  {Z^.  250); 
i.  di-anim  {„without  blemish")  Corm. 
Transl.  p.  62. 

dian  schnell;  celer  Z^.  18; 
violent  CDon.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
ech.  .dian  FB.  47;  50;  i?  310,  23; 
dub  dian  demun  FA.  30  LBr.]  Gen. 
F.  gáithe  déne  Hy.  2,  39;  debtha 
dene  SC.  25;  Dat.  di  echtra  dian 
Dectiri  p.  328,  23 ;  Acc.  ar  in  galar 
n-dian  Gl.  zu  Hy.  1,  e.  —  Compos. 
dian -galar;  fri  dian-bas  Hy.  7  Praef. 

—  Adv.  CO  dian  Oss.  III 3.  —  Coni- 
parat.  déniu  rad  „swifter  than 
Speech"  Three  Hom.  p.  22, 17;  28,  21. 

dianad  s.  dianid. 

dianall,  diandroch  FB.  47  s. 
da  und  all,  drocli. 

diandalm  CC.  2  LU.?  s.  andani. 

dian-galar  langor  {„the  lethar- 
gy")  Gild.  Lor.  Gl.  258.  —  Sg. 
Acc.  ar  diangalar  Hy.  1,  6  (i.  ar 
in  galar  n-dian). 

dianid    cui    est,     quibus    est 

FA.  14;  24;   33;   dianad  14  LBr. 

—  Vgl.  Wi.  Gr.  §  387. 
di-anim  makellos;  Gl.  zu  dia- 

main  Corm.  Transl.  p.  62.  —  Sg. 
Nom.  sfet  a  détgni  dianim  Lg.  4,  le; 
Acc.  fria  cruth  . .  n-dianim  19. 

1.  dias  spica  Ir.  Gl.  35,  zwei- 
silbig Fei.  Nov.  24;  Wb.  13"  (^^.623). 

2.  dias  F.  Zweiheit  von  Per- 
sonen; in  dias  sin  haec  duitas,  hi 
duo  Z^  311;  isi  zioeisilbig,  z.  B. 
Fei.  Mart.   13.   —   Nom.    in    dias 

FB.  15;  acht  dias  namma  SC.  3;  Gen. 
tigerna  deisi  duumvir  Ir.  Gl.  398; 
Dat.  a  n-dis  in  ihrer  Zweiheit  = 
die  beiden  p.  132,  is;  ar  n-oen-dis 
wir  zwei  allein  SP.  II  5;  etruib  far 
n-dis  zwischen  euch  zweien  Lg.  9; 
Acc.  cenmothá  in  dis  sin  FB.  94? 


di-asnéte  unaussprechlich, 
unsagbar.  —  Nom.  cwmachta 
díasnéte  in  chomded  FA.  12  (dia- 
snethi  LBr.);  is  difaisnéti  FA.  19 
LBr.  (dirim  LU.);  PI.  Acc.  hriathra, 
diasnete  na  n-aingel  FA.  2  (dia- 
sneti  LBr.). 

1.  dibad  Erlöschen,  Tod;  i. 
adbul  bás  „an  enormous  death" 
(„to  become  extinct,  or  to  die  wi- 
thout issue"  O'Don.)  Corm.  Transl. 
p.  61;  dibath  i.  adhbul  bás  i.  iar- 
sinni  ni  facuib  nech  dia  eis  H.  3. 
18  p.  68,  col.  3  {Stokes  l.  c).  — 
Acc.  cen  dith  cen  dibad  FA.  35; 
faithi  cen  dibad  Hy.  1,  47  (i.  in 
poena). 

2.  dibad  „property  of  a  de- 
ceased  person"  Sullivan  On  the 
Mann.  1  p.  CLXIII;  vgl.  O'Don. 
Suppl.  —  Acc.  dibad  bethath  che 
Hy.  5,  22,  Gl.  i.  indbas  {„profit')\ 
ni  rir  mac  De  ar  dibad  6,  Gl.  ar 
indbas  . .  {,4o'>'  gain"). 

dibAirgim  ich  werfe,  schiesse; 
„diubhracaim  to  cast,  tJiroio"  O'R. 

—  Praet.  Sg.  3  nos  dibairg  FB.  65 
(diubraic  Fg.);  ro  dibairg  in  n-gai 
Bev.  Celt.  III  p.  178.  —  Inf. 
1)  do  chloen-diburgun  la  drochdaine 
ScM.  17.  —  2)  „diúbhracadh  shoo- 
ting  with  a  bow,  military  engine, 
musJcet"  CDon.  Suppl.;  PI.  Dat. 
do  cloin-dibraicthib  ScM.  17  H. 

dibdaim,  ar-dibdaim  III  ich 
lösche,  lösche  aus,  vernichte. 

—  Praes.  Sg.  3  indi  ar-dibdai  Gl. 
zu  exstinguentis  Ml.  48^.  —  Conj. 
Sg.  3  ro  dibda  Gl.  zu  Hy.  4,  5.  — 
Praet.  Sg.  3  ar-ro-dibaid  itith  ind 
Israhel  spiurdalti  inna  noib  JVb.  11» 
{Z^.  882,  „restinxit  sitim"  Stokes). 

—  Inf.  do  dibdúd  a  brotha  SC.  36. 

—  Vgl.  CO  n-derbadad. 
dibechan  „throat"  Gild.  Lor. 

Gl.  135. 

diberg  F.  Zorn,  Aufruhr, 
vgl.  ferg?  dibhfeirg  revenge  O'Don. 
Gr.  p.  272.  —  Gen.  iarsin  tress 
diberge  sin  Bev.  Celt.  III  p.  177 
{„after  that  onslaught");  PI.  Acc. 
fossudiur  a  n-dánu  ocus  a  n-dibcrga 
p.  327,  40;  141,  27;  12. 

dibergach    zormcüthig,    Un- 


fo  díbí 


479 


cen  dídail 


ruhstifter,  Behell;  „a  vindictive 
person,  a  rebel,  a  handit"  O'Don. 
Stippl.;  „dibhfeargach  furious,  vin- 
dictive" O'B.  —  PI.  Gen.  nónbur 
díbercach  Hy.  5,  65. 

fo  díM  FB.  13,  debi  Eg.? 

for  dun  dibui  FB.  46,  genauer 
for  dun  dibni  oceidet  nos?  etwa  zu 
etir-dibnet  perimunt  Ml.  15^,  6,  ni 
air-dben  nee  interimit  SG.  30»  (air- 
di-ben,  Z^  882),  vgl.  Wi.  Gr.  §  310? 

dibirim  I  banish  O'B.  —  Inf. 
dibirt  ODon.  Gr.  p.  200. 

díblínaib  s.  da  und  lin. 

diboeht  Hy.  6,  8  {„demons'  an- 
guish")? 

di-chauim  cano,  dichan  brichtu 
Corm.  p.  32  nescoit. 

diburgtin  s.  dibairgim. 

di-chelim  I  ich  verhehle,  ver- 
berge. —  Pass.  Praes.  PI.  3  ni 
dichliter  Gl.  zu  Hy.  6,  ii.  —  Part. 
ni  dichelta  Gl.  zu  nad  chlethi  Hy. 
5,  71.  —  Inf.  Nom.  is  eola  side 
ni  fil  nach  diclith  airi  gnarus  hie, 
non  est  ulla  celatio  cor  am  eo 
Wb.  la  {Z-\  802);  dicheilt  Etáiniu 
fair  TE.  18  Eg.  (vgl.  Wi.  Gr.  §  354e). 

dichell  F.  Vernachlässigung. 

—  Nom.  ni  dermat  na  dichell 
„{there  has)  not  ifieen)  forgetfulness 
nor  neglect"  Fei.  Epil.  121;  do- 
gniat  trócaire  cen  dichill  FA.  27 
(dichell  LBr.);  o  ro  damnad  a  for- 
cetul  cen  dichill  FB.BO  {áichellEg.). 

dichill,  vgl.  „dithchioll  M.  endea- 
vour,  industry"  O'B.?  „Ni  hiongna 
liom  an  cluithche  do  bhreith  dhnit, 
a  Oisin",  ar  sé,  ,,agus  a  dhithchioll 
ag  Osgar  da  dheunamh  dhuit" .  . 
„■<eciii(j  iiiiii  Oscar  is  doing  his  best 
for  thcc"  Ton:  IJh.  p.  146.  —  Bat. 
dorn  dichill  Hy.  5,  105  {„for  my 
protection"  Stokes,  dichill  protec- 
tion OB.). 

dichend  nime  TE.  9  Eg.? 

att  dichenn  eine  in  einer  Ge- 
schwulst (att)  bestehende  Kranlilieit? 

—  Dat.  ar  att  dichinnn  SG.  Incant. 
(Z*.  949);  Äcc.  co  n-derna  att  dicend 
dia  churp  SMart.  35,  „a  suddeni^) 
swelling"  Stokes,  mit  Berufung  auf 
dichennaib  „continuo,  ex  tempore". 

dicheniiaim  II  ich  köpfe;  1  be- 


head  O'Don.  Gr.  p  272.  —  Inf 
Dat.  iarna  n-dichennad  FB.  77. 

dichetal  dochennaib  „extem- 
pore  recital",  ein  Zauber  in 
improvisirten  Versen,  den  S.  Patrick 
nicht  verbot,  da  er  nicht  mit  einem 
Opfer  an  die  heidnischen  Götter 
verbunden  war;  s.  Corm.  p.  24 
imbas  forosnai;  0' Curry  Man.  Mat. 
p.  240.  —  PI.  Äcc.  tria  brichtu 
agas  dicetla  agas  cantana  Aen. 
Carm.  p.  526,  5. 

dichmairc  „any  unpermitted,  and 
therefore  illegal,  act"  Stokes,  Fei. 
Index;  nad  char  dichmaircc  i.  ni 
con  cardis  galt  [f  lieft)  Fei.  Aug.  16. 
—  Dazu  als  Adverb  dichmairc  i. 
ein  athcomarc  {„icithout  asking") 
Corm.  Transl.  j?.  61,  without  asking 
permission  O'Don.  Suppl.;  dich- 
maircc hJJlad  ohne  die  Ulter  zu 
fragen  p.  143,  2. 

di-choem  unfreundlich.  — 
PI.  Nom.  nit  dichoim  a  dorsidi 
Ml.  carm.  2,  24  {„unkindly"  Goid.^ 
p.  20,  im^nites  Z\  226). 

dichor  s.  di-chttiriur. 

dichra  „fervent".  —  Sg.  Acc. 
CO  n-derna-sttiw  ernaigti  n-dichra 
TJiree  Hom.  p.  118,  20.  —  Adv.  co 
dichra  ibid.  104,  5. 

dichrichide  SP.IIe  a&5fe^ren2i, 
vgl.  dechrigim  {von  crich)  dispesco 
SG.  39b  {Z-\  438). 

di-ehuiriur  III  Dep.  ich  entfer- 
ne, vertreibe.  —  Conj.  Sg.  1  cura 
dichuirer  mo  pecda  dom  deggni- 
marthaib  Gild.  Lor.  Gl.  261  {zu: 
donec  . .  peccata  mea  bonis  f actis 
deleam).  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
\  ro  dichuired  in  chomrorcain  sin 
i  SMart.  23.  —  Inf.  dichor  cecha 
!  doccMmla  „to  repel  every  hardship" 
Three  Hom.  p.  84,  6. 

di-chiimue  Ohnmacht.  —  Sg. 
Gen.  golgairi  thruag  dichumaic  p. 
190,  17? 

dí-chumung' OÄnmacÄi,  Schtcä- 
che.  —  Sg.  Gen.  dáine  dochlu  di- 
chumaing  SC.  25?  Dat.  i  n-dichu- 
mung  „in  weakness"  FA.  24  (di- 
chumang  LBr.). 

cen  didail  SP.  V  12  „without 
reproach"  ? 


dídnad 


480 


dU 


dídnad  M.  Trost,  Trösten, 
Stärkung;  díthnad  remissio,  so- 
lacium   Z'^.  803;   vgl.    dodonaimm. 

—  Sg.  Nom.  mad  slaán  in  ball 
iarna  galar  is  didnad  donaib  ballaib 
ailib  Wh.  12i>  {est  refectio  ceteris 
membris  Z'^.  996);  cid  ind  fochith 
follongam  dober  díthnad  dar  a  héssi 
was  auch  das  Leiden  ist,  das  wir 
erdulden,  er  giebt  einen  Trost  dar- 
nach Wh.  14b  (^z^,  997);  Bat.  do 
glanad  ocus  didnad  anmand  inna 
firen  FA.  16  {„to  eleanse  and  pu- 
rify''  StoJces). 

die  s.  4  dia. 

difaisnéti  s.  diasnete. 

maiii  dig,  digsid  s.  dechad. 

in  dig  s.  deoch. 

di-gaMm    I    ich    vermindere. 

—  Praet.  Sg.  3  ro  digaib  a  thúara 
sie  verminderte  seine  Speisen  Gl. 
zu  Hy.  5,  68;  nis  digaib  allenamain 
Hy.  5,  26;  nis  digaib  allin  36;  ni 
digaib  a  nert  es;  nis  digaib  ni  dib 

FA.  16  LBr.  (dingaib  LU.).  — 
Inf.  digbail  deminutio  Z^.  873; 
damnum  O'Don.  Supjj/l. 

di-gal  F.  Bache;  vengeance 
Corm.  Transl.  p.  52.  —  Nom.  is 
digal  mani  comollnither  side  Wh.  2e 
{Z^.  474);  ciped  chia  dib  no  marb- 
tha  ar  tús  a  digail  dia  cheiliu 
Bev.  Celt.  lllp.  183;  Gen.  breó  digla 

FB.  46;  tabairt  diglae  datio  vin- 
dictae  Wh.  4c ;  Dat.  do  digail  ad 
vindictam  Wh.  28»,  3;  Acc.  in  taiii 
dombera  digail  for  pecthachu  Wh.  25*1 
(ZI 629);  conicfimmis  a  digalTFö.  17» 
{Z^  461). 

digalini  ich  räche.  —  Fut. 
Sg.  1  in  tan  not  digél  „ivhen  I 
shall  avenge  thee"  Bev.  Gelt.  III 
p.  183;  2  cia  luathe  nom  áigé\&ihid. 

dí-gand  dicht;  „dioghann  plen- 
tiful,  deep"  O'B.  —  Sg.  Gen. 
dochum  ind  feoir  diguind  Three 
Hom.  p.  34,  8. 

digar,  „diogar  eager,  intent, 
vehement"  GB.  —  PI.  Nom. 
sliiaig  digair  FA.  30  (digaire  LBr.). 

digde  „a  hlessing,  dighdhe  i. 
beannachd  GCl."  StoTces,  Fei.  Index. 

—  Sg.  Bat.  ateocham  diar  n-digdi 
„let  uspray  to  hless  us"  Fei.  Dec.  26; 


oc  digde  De  Hy.  6,  19  (i.  oc  dia- 
guide  i.  oc  guide  Dé\  „in  prayvng 
God"  Goid\  p.  149.  —  GB.  hat: 
„dighdhe  a  commendation,  hlessing; 
gratitude",  und  „dighdhi  great  de- 
sire,  amhition."  Vgl.  dighde  i.  sith 
GDav.  p.  72? 

digeni  fecit  Tir.  6,  vgl.  dingniu, 
do-gniu. 

CO  ro  digla  in  ceó  dind  FB.  36, 
his  der  Nehel  von  uns  verschwunden 
ist?  vgl.  digleodh  to  settle  O'Don. 
Suppl. 

diglach  rächend.  —  Sg.  Nom. 
diglach  a  gas  SC.  18,  4. 

diglaid  M.  ultor  Z^.  792. 

diguae,  digna  „reproach".  — 
Sg.  Acc.  cen  digna  i.  cen  táire  no 
cen  tróige  no  cen  dimecin  Fei. 
Jan.  22;  i.  cen  dimicin  Sept.  18; 
na  damair  digna  i.  neim-gné  i.  droch- 
gne  Fei.  Fehr.  9;  10;  nad  airdlig 
digna  SP.  V  7;  na  dlig ..  digna 
Fei.  Mart.  7.  —  Stokes,  Fei.  Index, 
setzt  auch  ein  Adjectiv  digna,  dig- 
nae  an:  cona  dubsluag  dignai  „wüh 
his  hlack  reproachful  host"  Fei. 
Prol.  254;  allein  unheschadet  der 
Glosse  i.  dimicnech  könnte  dignai, 
das  auf  ar-rig-ni  {unserer  Könige) 
reimt,  Gen.  Sg.  sein  {tvith  his  hlack 
host  of  reproach).  Vgl.  O'Dav.  p.  75. 

digrais  „excellent"  Stokes, 
Fei.  Index;  i.  dogrés  no  ro-maith 
Fei.  Jan.  9.  —  Sg.  Nom.  oenmac 
digrais  Dechtere  SC.  33,  32;  bá 
digrais  núall  45,  3;  digrais  cloth 
Hy.  5,  69;  Acc.  fria  cruth  n-digraiss 
n-dianim  Lg.  4,  19. 

digrus  i.  diamair  GDav.  p.  75, 
digrais  Mac  Firhis. 

di-gu  contemptio  ZK  268. 

di-guin  i.  sariighadh  O'Cl.,  vio- 
lation,  maighin  dighona  a  sanc- 
tuary  O'Don.  Suppl;  vgl.  On  the 
Mann.  Index. 

dil  angenehm;  gratus  Z^.  275. 
—  Sg.  Nom.  dil  dam-sa  SP.  V  5; 
nim  dil  Hy.  2,  44;  Acc.  cheist  n- 
doraid  n-dil  SP.  II  12;  cen  dil 
ohne  Angenehmes  Oss.  II  8?  — 
Compar.  diliu  propius,  acceptius 
Z^.  275;  dile  earior  Ir.  Gl.  1121 ; 
diliu    lim     longud    oldás    cach    ni 


díl 


481 


dímain 


FB.  32;  im  Sinne  des  Superlativs 
ba  dili  lais  dia  diiinib  TE.  1  Eg. 

dil,  diol  propitiation,  re- 
muneration,  satisfaction, 

sufficiency  O'B.  —  Nom.  má  tá 
do  dhíol-sa  do  chliamhuin  ann, 
creud  as  nach  m-biadh  mo  dhiol-sa 
d'fear  agus  d'fearchéile  ann  Torr. 
Dh.  p.  46,  8;  Acc.  dobheurfaidh  sé 
diol  damh-sa  „he  shall  pay  me" 
ibid.  p.  126,  26;  bain  fein  do  dhiol 
dhiobh  ibid.  p.  140,  is;  gur  ithea- 
dar  diol  a  sásuighthe  dhiobh  22 
(„so  that  they  ate  their  fill  ofthem"). 

dilamuach.  „diolamhnach  a  hi- 
reling,..a  brave,  st  out  man" 
O'B.  —  Sg.  Gen.  ar  eagla  an  dio- 
lamhnaigh  sin  Torr.  Dh.  p.  120,  i5 
{von  dem  Wächter,  den  die  Túatha 
De  Danann  bei  einem  zauberischen 
Eibenbaum  angestellt  haben).  — 
Vgl.  2.  dilmain. 

düegiiu  ich  vernichte.  —  Fut. 
Sg.  3  dilegfaid  a  maith  a  n-olc 
FA.  24  LBr.  (bádfid  LU.).  ~  Inf. 
dia  n-dilgiund  Ml.  33«,  15;  Lg.  11. 

dilegthith    M.    exterminator. 

diles  eigen,  zugehörig;  N. 
Eigenthum;  proprius  Z'^.  788.  — 
Sg.  Nom,.  ni  bid  diles  ic  neoch  dib 
SMart.  22;  dognas  diles  FA.  30; 
óg-diles  din  du  Chummin  leth  ind 
orpi  so  Tir.  6  („absolutely  belon- 
ging  to  C.");  Dat.  ron  snadat 
diar  n-dilius  Fei.  Jan.  29.  —  Vgl. 
1.  dilmin. 

dilgud  M.  Vergeben,  Verge- 
bung; venia,  remissio  Z'^.  873; 
vgl.  do-lugim.  —  Gen.  do  chungid 
dilguda  dia  chintaib  Lat.  Hy.  II 
Praef.  [Goid.^  p.  94). 

dílg\iáa,eh  vergebend,  s.dilucht. 

dili  i.  diluvium  [Sintfluth) 
Corm.  Transl.  p.  60.  —  Sg.  Gen. 
0  aimsiV  dilenn  Note  zu  Fei.  Dec.  11; 
Dat.  don  dile  Fei.  Epil.  452. 

dillacht,  dilacht  „sinless" 
Fei.  Index  (diolacht  i.  di-lochd  i. 
gan  locht  O'CL),  vgl.  jedoch  dilucht. 
—  Sg.  Dat.  fiadu  huas  domun  dil- 
locht  Hy.  6,  7,  „a  sinless  God  above 
the  icorld"  Stokes  Goid.'^  p.  148 
nach  der  Glosse,  aber  Fei.  Index 
fasst  er  dillocht  als  Dativ. 


dillat  Gewand,  Kleidung; 
cymr.  dillat  vestimentum  Z^.  840. 
—  Nom.  dillat  leith  ungse  senmessib 
Tir.  6?  Acc.  dillait  Hy.  5,  82  (i. 
etach);  dillat  84;  gabaid-seom  dan 
a  dillat  n-óenaig  n-imbi  in  laa  sin, 
bái  da  étgud  immi  i.  fiian  . .  cliab- 
inar    sróil    siricda   ré    ebnes    LU. 

p.   81»,   24. 

dillochtaigthe  in  der  Glosse  zu 
dillocht  Hy.  6,  7,  vgl.  diolochdach 
faultless  O'B. 

1.  dilmiu,  dilmain  legitimus 
Z^.  21  (1083);  777;  is  dilmain  Gl. 
zu  licet  SG.  137''  {Nigra);  dilmuin 
i.  dilis  O'Dav.  p.  73;  79.  —  Sg. 
Nom.  ni  bid  nach  diles  ic  neoch 
dib,  nir  bo  dilmain  do  neoch 
dib  creicc  no  cennach  do  dénam 
SMart.  22. 

2.  dilmain  „a  freeman"  {?) 
Stokes  Fei.  Index;  vgl.  dilmuin 
Corm.  Transl.  p.  60?  —  Sg.  Nom. 
cach  dilmain  iarsin  fil  cen  recht 
cen  reir  Fei.  Pref.  p.  X  {Baivl.), 
im  Gegensatz  zu  fir-manach;  is 
arra  tri  coecat  do  dilmain  not  géba 
Fél.  Epil.  180,  im  Gegensatz  zu 
noeb.  —  Vgl.  dilamnach. 

dilse  i^.  Zugehörigkeit,  Ei- 
genthum; propi'ietas  Z'^.  248;  in- 
herent  right  O'Don.  Suppl.  —  Dat. 
do  ru-dilse  a  n-delbe  von  dem  vollen 
Zubehör  ihrer  Gestalt,  s.  unter 
comslánaigim ;  Acc.  Almu  amaZ  ro 
bói  do  lecun  do  ar  dilsi  CCn.  7. 

dilsecb  báis  „guilty  of  death" 
Sench.  M.  III  p.  136. 

dilsigim  III  ich  gehe  einer 
Sache  verlustig;  „I  forfeit".  — 
Praet.  Sg.  3  co  ro  dilsig  na  eocho 
FB.  40.  —  Inf.  Nom.  dilsiugitd 
in  claideb  do  Tfubthach  „the  for- 
feiture  of  the  sword  to  Dubthach" 
Three  Hom.  p.  70,  15;  Gen.  luid 
Brigit  iarum  co  Dunlaing  do  guide  dil- 
sigthe  da  hathair  in  chlaideb  ibid.  10. 

diltud  s.  diultaim. 

dilucht  i.  dilgudach,  ut  est  frim 
diubairt  ba  dilucht  O'Dav.p.  75,  frim 
dubart  ba  dillacht  Fei.  Ep.  71  Laud. 

dimain  träge,  nichtig,  leer? 
sine  operatione  i.  antach  no  dimain 
cen  maine  do  érniud  Gl.  zu  otiosa 

31 


dímaines 


482 


díne 


LHy.  fo  IIb  (Goid.^  p.  67);  díomh- 
aoin  idle,  lazy,  vain  O'B.;  unnütz, 
eitel  Torr.  Dh.  p.  174,  20.  —  Sg. 
Acc.  in  coibes  n-dimain  FB.  40  Eg.  ? 

dímaiues  M.  Eitelkeit,  Nich- 
tigkeit. —  Sg.  Nom.  na  dímaines 
in  t-soegail  neque  mundi  vanitas 
Gild.  Lor.  Gl.  10. 

dimbúaid,  vgl.  „dimbuaigh  un- 
successfulness  O'B.  —  Nom.  dim- 
buaíd  sceóil  FB.  71  {eine  unrühm- 
liche Geschichte);  diombuadh  catha 
defeat  in  battle  O'Don.  Gr.  p.  361. 

dímlbúaii,  aíomh\ia,n  per ishahle 
O'Bon.  Gr.  p.  272. 

dimbuidech,  diombuidheach  ww- 
grateful  O'Don.  Gr.  p.  272. 

a  dimcaiseu  p.  310,  35  für  a  dá 
iracaisen. 

dimdach  „displeased"  O'B; 
„unthankful"  Stokes.  —  Nom.  fecht 
ba  dímdach  a  mumi  de-sium  Three 
Hom.  p.  8, 3;  dimmdach  ibid.  x>.  78, 12. 

dí-mess  M.  Geringschätzung; 
contemptio  Z^873;  Fel.p.LXXYUa. 

dí-niíad  Unehre,  Ver Unehren. 
—  Acc.  mo  dímiad-sa  SC.  41. 

dímiceem  F.  dejudicatio,  re- 
probatio  Z^.  711.  —  Sg.  Gen. 
mess  dimicme  WT).  ll^  Judicium 
reprobationis. 

dímiceii,  „dímhiccin  contempt, 
reproach"  O'B.;  dighnae  i.  dími- 
cin  O'Dav.  p.  75.  Davon  dímic- 
nech  s.  unter  dígnae. 

dí-mór  sehr  gross;  díomhór 
very  great  O'Don.  Gr.  p.  272;  vgl. 
der-már.  —  Sg.  Nom.  FB.  81; 
Gen.  F.  fairrci  dimóre  FB.  85; 
Pl.  N.  slóig  dímóra  FA.  24. 

1.  din  Conj.  daher,  also,  nun; 
in  den Mss.  abgekürzt  di  geschrieben; 
dim  (m?)  ergo,  igitur  Z'^.  699.  — 
fecht  n-and  din  Lg.  7;  8;  12;  p. 
43,  12;  46,  21;  a  m-búi-sium  din 
Lg.  9;  in  tan  din  Lg.  17;  18; 
ScM.  15;  ba  torrach  din  ind  ingen 
CG.  ß  LU.  liarum  Eg.);  tecat  din 
Lg.  13;  ScM.  16;  ro  lá  din  i  socht 
m'ór  intí  Mac  Dathó  ScM.  3;  p. 
41,  8;  46,  24;  denaid  immacallaim 
din  veranstaltet  daher  eine  Bera- 
thung  FB.  6;  0  ro  glé  din  a  im- 
rádud  als  er  nun  seine  Ueberlegung 


abgeschlossen  hatte  FB.  8;  iss  e 
sin  din  curathmir  mo  thige  das 
also  ist  der  Heldenantheil  meines 
Hauses  FB.  9;  mo  lecud-sa  din 
SC.  44  {meine  Verstossung  also!); 
isi  mo  riar-sa  din  das  nun  ist  mein 
Verlangen  FB.  16;  is  e  din  ceina 
tir  FA.  4  LBr.;  5;  13;  14;  16; 
17;  22;  24;  29  {in  LU.  immer 
daw).  —  Es  findet  sich  din  aber 
auch  da,  wo  der  Zusammenhang 
ein  „auch"  verlangt:  ructha  din 
beos  in  da  apstal  déc  FA.  2  LBr. 
(dan  LU.);  3  LBr.  (da«  LU); 
32  LBr.  (da«  LU):  Lg.  6  Lc; 
8  Eg.  —  Tócuirid  din  .  .  toirbirid 
tra  p.  169,  10  ff.  tcie  gr.  fitv . .  óé. 

2.  din,  dind  s.  di  mit  Artikel. 

din  Schutz.  —  den  i.  din  no 
daingen  O'Dav.  p.  79.  —  Sg.  Nom. 
ba  din  do  nochtaib  LHy.  Amr.  85; 
am  din  cach  dochraid  p.  328,  i; 
142,  2;  Gen.  caithir  dina  „a  city 
of  protection"  Note  zu  Fei.  Jan.  4; 
Dat.  do  din  na  mac  Fei.  p.  XXXVI. 

dind  schön;  dinn  i.  aibhinn 
O'Dav.  Gl.  p.  79;  din  pleasant, 
delightful  O'B.  —  Sg.  Dat.  úas 
domun  dind  SC.  45,  2;  PI.  Nom. 
ScM.  21,  42?  —  Hierher  auch  din 
blai,  dinn  blai  Lg.  17,  34? 

dind,  Ainn Hügel,  Höhe;  afor- 
tified  hill  O'Don.  Suppl.;  dinn  i.  tu- 
lach,  ut  est  bla  cethra  dinn  O'Dav. 
p.  79;  dinn  i.  ard  no  cleith,  ut  est 
for  dinn  flatha  finne  i.  for  cleithe 
neime  {Fei.  Mai  17)  O'Dav.  p.  75; 
Dind-senchas  Topographie,  s.  On  the 
Mann.  Index.  —  Sg.  Gen.  sabb  cech 
denna  LU.  p.  9»,  32  (Amra  II  6);  PI. 
Nom.  dinda  O'Don.  Suppl;  Dat.  i 
n-dinnib  Hy.  2,  28  Fr.  (i.  1  telchaib). 

dindl)a  i.  bocht  {arm)  O'Don. 
Suppl.;  i.  doma  O'Dav.  p.  76. 

dindgna  Hügel,  Höhe,  Fe- 
stung; a  fort,  a  dioeUing,  a  tomb, 
ard-dingna  na  hEreand  i.  Teamhair 
{B.  of  Lism.)  O'Don.  Siqjpl.  — 
PI.  Dat.  i  n-dindgnaib  ocns  i  cno- 
caib  FA.  14  („in  heights  and  in 
hills");  di  dindgnaib  Roerenn  SP.Y2. 

1.  dine  „a  generation,  an 
age,  a  tribe"  O'B.  —  Acc.  sech 
cach  n-dine  SP.  V  4. 


díne 


483 


dírgiád 


2.  díne  s.  dínn. 

1.  dí-nert    „vast    strength". 

—  Sg.  Nom.  fri  deman  is  diuert 
Fél.  Epil.  153  i.  is  adbail-nert  no 
is  nert  De  Tliree  Ir.  Gl.  p.  140. 

2.  dí-nert  „weakness"  O'R. 
ding^aib  FA.  16  LU.  soviel  als 

digaib  LBr. 

dingbaim  I  ich  weise  ah,  zu- 
riicJc,  schlage  ab,  surücJc;  I 
repress,  repel,  tcard  off  O'Don. 
Suppl.  —  Praes.  Sg.  1  dingbaim 
oenfer  p.  328,  9;  cach  n-errid  11 
(f^f?.  arurg  gach  n-eimfZ  p.  142,  s). 

—  Conj.  Sg.  3  Dia  dim  cech  s?eth 
doringba  Hy.  6,  9  Fr.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  dot  dingbad-su  FB.  94. 

ding'Mla  iciirdig,  angemes- 
sen, eigentlich  Gen.  von  dingbál. 
dingbáil  {Inf.  zu  dingbaim  in  der 
Bedeutung  „es  mit  Jemandem  auf- 
nehmen, Jemandem  gleichkommen"? 
vgl.  „diongaim  I  match,  equal,  ovcr- 
come"  0'R.)\  Gl.  zu  idoneus  Corm. 
Transl.  p.  94  idan;  dignus  Ir.  Gl. 
668,  mi-dingbala  indignus  669.  — 
ben  dingbala  rig  Lg.  12;  dingbála 
do  rig  SC.  42;  mnai  do  dingbala-so 
Lg.  12;  ein  mnai  a  dingb9,la  TE. 
2  Eg. :  dingbalo  3 :  a  caeimcheli . . 
dinguala  bodein  20. 

diugrim  I  ich  bezicinge,  zwän- 
ge; I  urge,  thrust,  suppress  O'R.; 
vgl.  fo-dingim.  —  Perf.  Sg.  3  dedaig 
Hij.  3, 4.  —  Praet.  Sg.  3  ro  ding  a  lam 
{lies  láim) . .  ina  craes  FB.  86  Eg. ; 
Dej).  ro  dingestar  Gl.  zu  Hy.  3,  4. 

dingrniu,  ding-iiim  III  ich  ma- 
che, vgl.  digéni,  do-gníu.  —  Praes. 
Sg.  1  ui  dingno  vielleicht  zu  lesen 
FB.  31?  PI.  1  nocho  dingniam-ni 
FB.  6.  —  Conj.  Sg.  3  dáig  no  co 
dingnea  SC.  .45,  25.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  cia  hairm  a  n-dingned  a  boith 
„where  he  should  build  his  hooth 
Tliree  Hom.  p.  104, 17;  co  n-dingned 
FB.  77;  na  dingned  das  sie  nicht 
thäte  SC.  42.  —  Fut.  Sg.  1  ni 
dingen  LU.  p.  68»,  24;  29  —  Fut. 
sec.  PI.  3  na  dingentais  FB.  77. 

diiiim  J  drink,  imhihe,  suck 
O'R.  —  Praet.  Sg.  3  dith  Hy.  5,  76. 

—  Praet.  Sg.  3  Bep.  ro  dinestar 
Gl.  zu  dith. 


dimi  agna  SG.  49a  (^2.  255); 
dine  O'Don.  Suppl.;  Dat.  din  dinit 
de  agna  SG.  39b. 

Ai-6rVergoldung. — Dai.comin- 
daib  argdidib  fo  diór  TBF.p.  138,  4. 

diórad  M.  Vergoldung.  —  Dat. 
CO  n-diórad  óir  friú  FB.  2. 

úír gebührend,  schuldig;  díor 
due,  proper,  fit,  laicful  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  amaZ  is  dir 
do  mogaid  SMart.  6. 

dire  F.  Gebühr,  Busse;  a  dire 
„his  due,  lohether  fine  or  wages" 
O'Don.  Suppl. 

direeera  p.  191,  is,  vgl.  difreagra 
unanswerable  O'R. 

direch  gerade;  direach straight, 
upright,  just  O'R.  —  PI.  Nom. 
fertsi  crúadi  colg-dírgi  p.  310,  30; 
inndell-dirghe  a  dha  colptai  TE. 
4  Eg.:  sét  diriuch  Gl.  zu  drochet 
Hy.  6,  4.  —  Adv.  co  diriuch  FB.  26. 

dirge  F.  Geradheit;  rectitude 
O'R.  —  Sg.  Acc.  CO  ria,cht  a  dirgi 
. .  inna  cetna  FB.  28. 

dirgim,  dirigfim  III  ich  mache 
gerade.  —  Praes.  Conj.  Sg.  2 
mani  dirgi-siu  FB.  27;  3  iiod  n- 
dirgi  FB.  27.  —  Inf.  Dat.  a  tech 
do  dirgiud  FB.  27. 

dírghíd  cretti  FB.  30,  dirgiud 
creitte  ior  a  rind  LU.  p.  113b,  34 
{Siab.  Concul.),  dréim  fri  fogaist 
CO  n-dirgiud  crette  for  a  rind  ibid. 
p.  73a,  3  {TBC),  ibid.  p.  125b,  4 
[Tochm.  Em.),  ein  cless  Cuchulinns, 
wobei  er  auf  dem  Kopfe  stand; 
„straightening  ofbody  on  his  spear-  (?) 
point"  O'Beirne  Crowe,  Siab.  Concul. 
p.  440,  tcoseihst  er  folgende  Beschrei- 
bung aus  dem  Imram  curaig  Maelduin 
(H.  2.  16)  mittheilt:  A  n-dolotar  a 
comfocus  di  {in  die  Nähe  der  Insel), 
atraig  anmanda  mor  {ein  grosses 
Thier)  isind  indsi  ocus  (?)  correithig 
imon  indsi  imma  cuairt.  Ba  luathi 
la  Mael  Duin  oldas  gaeth.  Ocus 
luid  iarom  i  n-ard  na  hinnsi  ocus 
dirgis  creit  and  i.  a  cend  sis  ocus 
a  cosa  suas,  ocus  is  amlaid  no  bid 
imsoad  ina  crocend,  an  feoil  ocus 
na  cnama  do  impod,  in  crocund  {sie) 
immorro  dianechtaircen  scibuid  (s/c), 
no    an    croicend   fecht   n-aile    dan 

31* 


dírim 


484 


diuít 


dianechtair  do  impud  amuil  muilend 
do  impud,  na  cnami  ocus  an  feoil  ina 
tairisium.  0  ro  bai  co  cian  in  cruth 
sin,  atracht  suas  dorisi  ocus  reitig 
timcell  na  hindsi  imma  cuairt,  amail 
dorignear  tus.  Luid  dan  doridisiisan 
inad  cetna,  ocus  au  fecht  sin  an  leath 
dia  crocund  no  bid  sís  cen  scibiud, 
ocus  an  leath  n-aiU  no  bid  suas  imre- 
thed  imma  cuairt  amail  lícc  muilind. 

dírim  unzählbar,  unnenn- 
bar; Gl.  zu  innumeros  Gild.  Lor. 
Gl.  234;  vgl.  1.  ho  nephairim  no  indi- 
arim  Gl.  zu  tempus  innumero  die- 
rum  est  Ml.  17^,  e  {Z'K  862).  — 
Nom.  FA.  19  (difaisneti  LBr.); 
/SC.  35. 

dirimm  N.  Menge,  Seh  aar, 
Truppe;  dirim  i.  imad  O'Dav. 
p.  75  {mit  Bezug  auf  Fei.  Epil.  143); 
i.  di-reim  reim  n-deda  {„course  of 
two  things")   Corm.  p.  24  imrimm. 

—  Sg.  Nom.  dirimm  TBF.  p.  138,  9 ; 
PI.  Dat.  ina  n-diormannaibh  Torr. 
Dh.  p.  40,  25;  Aec.  ro  thuirsem  a 
n-dirmand  Fei.  Epil.  143  (i.  a  u- 
immat). 

dirósci  differt,  excellit  SG. 
42i>,  diroscai  40*  (Z^  437,  873); 
Ml.  133a  ^Goid.^ p.2B).  Vgl.  doroscai. 

dirsau  traurig,  wehe,  ach; 
„dursan  sorrowful"  O'M.;  „dursann 
woe  isme!  alas!"  O'Don.  Gr.p.  327. 

—  Sg.  Nom.  dirsan  beith  i  m-be- 
thaid  dam  traurig,  ach,  dass  ich 
am  Leben  bin  Corm.  p.  21  fe;  ba 
dirsan  Lg.  17,  3o  (dirsin  Fg.)]  TE. 
10  LIJ.\  dirsand  Lg.  17,  35  (,dirsin 
Fg.);  TF.  7  Fg.-  8. 

discart  s.  diuscart. 

di-scir  fierce  Corm.  Transl.  p.  58 ; 
discir,  disgir  fierce,  nimble,  sudden 
O'B.  —  Nom.  demon  discir  FA.  30; 
nir  bat  discir  SC.  25. 

dí-scrútaiii  „inscrutable".  — 
Nom.  drong  discrútain  FA.  28. 

dith  Hy.  5,  76  s.  diuiui. 

dith  Ende,  Tod;  diith  detri- 
mentum  Z'^.  21;  i.  crich  {finis) 
O'Dav.  p.  79.  —  Nom.  Lg.  11; 
CG.  A  LU.\  Dat.  iar  n-dith  Conaire 
SC.  21;  Acc.  cen  dith  cen  dibad 
FA.  35. 

di-tlirub  Einöde,  Wüste;  de- 


sertus,  desertum  Z^.  862;  dithreb 
i.  beith  cen  treib  no  cen  trebaide 
and  Corm.  p.  10;  s.  treb.  —  Sg. 
Nom.  ced  dithrub  Temair  Hy.  2,  4a 
{Gl.  cid  fas);  Dat.  congabsat  i  n- 
dithrub  and  Lg.  11,  in  dithrub  n- 
ann  Fg.  {also  Acc,  vgl.  congab  iar 
suidiu  i  n-Domnuch  Féicc  Tir.  12, 
i  n-Druimm.  daro  2,  aber  congab 
Toicuile  8). 

dithrulbach  Eremit.  —  Sg.  Nom. 
Hy.  1,  19  (i.  pro  deo). 

ditiu  F.  Schutz,  Schützen; 
teges,  velare  Z^.  204.  —  Sg.  Nom. 
roß  ditiu  dun  Hy.  1,  15;  Gen.  lú- 
rech  diten  2,  51;  Dat.  diar  n-ditin 
ad  tutelam  nostram  Wb.  15^;  dom 
ditin  Hy.  7,  34;  diar  ditin  Gl.  zu 
Hy.  1,  1;  2;  Acc.  doné  ar"  n-ditin 
Gl.  zu  temadar  Hy.  1,  2.  —  Vgl. 
do-emim. 

ditnaim  II  ich  schütze.  — 
Fraes.  Conj.  PI.  3  co  rum  ditnet 
defendant  -me  Gild.  Lor.  Gl.  19.  — 
hnperat.  Sg.  2  ditin  defende  ibid. 
Gl.  68.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  no 
ditned  ScM.  1. 

diu  lái  Three  Hom.  p.  74,  31, 
s.  deod. 

1.  ditibairt  i.  diprecoit  i.  adbul- 
guide  Three  Ir.  Gl.  p.  140  mit  Bezug 
auf  Fei.  Epil.  153  fri  Dia  is  diu- 
bart  Bawl.,  diibart  Laud,  LBr. 

2.  diubairt  s.  diupairt. 

iiis  diubrad  Gl.  zu  nis  derbrad 
Hy.  5,  83,  zu  ,,diobhraim  I  forsake, 
proscribe"  O'B.  —  Vgl.  dibirim. 

diucaire  Ausrufen,  Schreien; 
diuerae  clamor  Tur.  Gl.  13  (di-od- 
gaire  Z'^.  885).  —  Dat.  ic  diucaire 
SMart.  12. 

diuchtraim  II  ich  erwache.  — 
Praes.  Conj.  Sg.  2  diuchtra  a  ter- 
baig  . .  SC.  28,  5  (i.  erigV  —  S-praet. 
Sg.  3  diuchtrais  .  asa  chotlud  SC.  23; 
PI.  3  doriuchraisit  {lies  -riuchtraisit) 
p.  140,  19.  —  Inf.  is  do  diuchtrad 
corporum  et  do  chotlud  corporuin 
Gl.  zu  sive  vigilemus  sive  dormiamu^ 
Wb.  25-5  {Z-\  856). 

nir  bo  diuir  Hy.  5,  31,  i.  ni  bu 
dereoil  („not  trifling"). 

diuit  Simplex  Z'^.  980.  —  Sg. 
Nom.  ba  diuit  fri  Dia  Tliree  Hom. 


díaltaim 


485 


dligim 


p.  84,  17  („toivards  God  sJie  was 
simple''). 

díultaim  III  ich  leugne,  ver- 
weigere, mit  fri  ich  widersetze 
mich.  —  Praes.  Sg.  3  ni  diltai 
non  negat  SG.  2011)  {Z^.  437); 
PI.  3  diultaid  fri  Vatraic  Three 
Hom.  p.  30,  21  „they  rejected  P.". 

—  Praet.  Sg.  3  ro  diult  tra  in 
t-epscop  ani  sin  TJiree  Hom.p.  68,  ig; 
is  e  ro  diult  fri  Vatraic  ibid.p.  16,  24; 
ro  diult  a  athair  di  ihr  Vater  ver- 
stiess  sie  CCn.  6.  —  Inf.  diltud 
negatio  Z^.  991;  diultad  Corm. 
p.  2  an;  Gen.  oes  doichli  ocus 
diultada  FA.  27  LBr. 

diummus  M.  Stolz;  superbia  Z'^. 
885.  —  Acc.  cen  diummus  FA.  35. 

diummussach ,  diunimassach 
hoff  artig,  stolz;  superbus  Z^. 
885;  haughty  Corm.  Transl.p.  51.  — 
Sg.  Nom.  SC.  25;  PI.  Acc.  diu- 
maschu  Hi/.  3,  4. 

diunnach  Waschen;  indlot  i. 
lotum  diunnach  Corm.  p.  20  fothru- 
gud.  —  Dat.  do  diunach  ocus  do 
nige  FA.  16  LBr. 

diupairt,  diupart  F.  Abneh- 
men, Betrügen;  diubairt  decep- 
tion,  cheating,  inequality  O'Don. 
Suppl.;  Inf.  zu  dioiprid  fraudatis, 
Wb.  9c,  na  tiubrad  ne  privet  9d, 
doopir  privat  SG.  221i>  (di-od-ber- 
Z^.  885).  —  Dat.  oc  diupirt  in 
decrescendo  (de  luna)  Cr.  33c  (^Z'^. 
885);  Acc.  cen  diupairt  FA.  35 
„without  fraud." 

diúrad  Vorrath?  — Acc.  dober- 
tatár  díurad  ind  lenna  isna  paitti 
LU.  p.  23 1>,  1;  diurad  in  biid  2. 

diute    F.  sinceritas   Z'^.    247. 

diutecht  simplicitas,  vondiuit? 

—  Dat.  oder  Acc.  Collum  ar  a  diu- 
techt dictus  est  Gl.  zu  Columcille 
Hij.  1,  53,  vgl.  Colum  pro  simpli- 
citate  ejus  dictus  est  Fei. p.  XCIX. 

diascartalm  ich  entferne.  — 
Praes.  PI.  3  doscartad  entfernen  sich 
CC.  2  Fg.?  —  Imper.  Sg.  2  dfs- 
cart  din  in  n-ecin  fil  fornd  LU. 
p.  63i>,  9. 

diuscim  III  ich  errege,  wecJce, 
erwache;  vgl.  dersaigim. —  Praes. 
Sg.  3  ni  diuschi  fogttr  non  excitat 


vocem  SG.  G^  (Z^.  885);  dofúsci  er 
erwacht  TE.  12  LU.  —  Conj.  Sg.  3 
condid  diusgea  donec  cum  experge- 
faciat  Wb.  4»;  don  foscai  Hy.  6,  5. 

—  Praes.  see.  Sg.  3  dos  iiuscad  do 
bethu  Hy.  2,  34.  —  Praet.  Sg.  3 
CO  ro  dusig  in  rig  Lg.  12;  dofiiissig 
..assin  t-súan  TBF.  p.  140,  35; 
duscis  er  erwachte  TE.  12  Eg.  — 
Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  ara  n- 
duscide  SC.  9. 

dixa  edel,  hoch;  i.  ard  no  uasal 
O'Dav.  p.  75;  diocsa  noble,  lofty, 
high  O'B.;  vgl.  air-dixa  producta 
(vocalis)  Z^.  979.  —  Compar.  ba 
dixu  Fei.  Jan.  7,  i.  ba  hairdi 
O'Dav.  p.  59. 

dixnig'arlll  videor,  appareo, 
sum  Z'^.  813.  —  Praes.  Sg.  3  cia 
tussu  dfxnigedar  Gl.  zu  0  homo, 
tu  quis  es  Wb.  4«;  ni  dixnigedar 
non  est  Ml.  20«,  7. 

dliged  N.  Pflicht,  Gesetz, 
Becht;  lex,  regula  Z'^.  222.  — 
Nom.  dliged  n-doraid  SP.  II  s; 
dliged  gabala  hujus  ymni  „the  rule 
for  singing  this  hymn"  Lat.  Hy.  X 
Praef  (Goid.^  p.  102);  PI.  Gen.  na 
n-dligerf  n-diada  p.  169,  17. 

dligrim  I  ich  verdiene,  habe 
Anspruch  auf  Etwas.  —  Praes. 
Sg.  1  dligim  dit-su  „I  am  thy 
creditor"  Bev.  Celt.  III  p.  184; 
dligim  ni  duit  Wb.  32»,  22;  2  ni 
dligi  bewnachtain  Goid.^  p.  180; 
3  issé  non  dlig  er  verdient  ihn 
FB.  14;  ni  dlig  comraind  curadmir 
FB.  68,  1;  inti  dana  dia  n-dligi 
fiachu  dos  fothlaig  fair  „he  to 
whom  he  oweth  debts  demands  them 
of  Mm"  Bev.  Celt.  III  p.  184;  rel. 
is  mesi . .  dliges  a  caurathmir  FB.  74 ; 
PI.  2  ni  dligthi   comardad  fris  41. 

—  Fut.  Sg.  3  ernifes  do  chách 
amaZ  die  LU.  p.  36»,  44.  —  Fut. 
sec.  Sg.  1  ro  päd  ferr  lim  nodles- 
saind  Goid.^  p.  180,  e.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  dlegar  dia  macu  „it 
is  incumbent  on  his  sons  TJiree 
Hom.  p.  92,  6;  ni  hed  dleghar  a 
atmail  TE.  9,  20;  manuddlegar  ni 
áóWb.  32a,  20  [si  quid  debet  Z\  474); 
dlegair  Gl.  zu  debiti  est  Ml.  55» 
{Goid.^  p.  44);  PI.  3  dlegtair .  .sa- 


dlightinech 


486 


do 


maisci  móra  es  müssen  grosse  Färsen 
da  sein,  wo  keine  Stiere  sind  Lg.  9; 
is  Cuculaind  dligetar  FB.  71? 

dligrlitinecli  juridicus  Ir.  Gl. 
433. 

as-dloing  Gl.  zu  dispergentis 
Ml.  48c  {Goid.^  p.  42). 

dlochta  gespalten?  PI.  Nom. 
bit  fernai  fer  dlbchtai  FB.  29; 
Dat.  fernaib  ilib  il-dlochtaib  LU. 
p.  125^,  24.  —  Vgl.  dluge. 

1.  dlomaim  li  ich  sage;  aio 
Corm.  Transl.  p.  16  ai.  —  Praes. 
Sg.  3  rel.  is  ed  inso  dlonrns  Gl.  zu 
ait  Ml.  30t,  19  i^Goid.^  p.  35). 

2.  dlomaim  II  ich  verneine, 
weise  zurück;  dlomhaim  I refuse 
O'Don.  Suppl.  —  Praet.  Sg.  3 
dlomis  Fiacc  dóib  Tir.  14. 

dlug-  i.  acobar  Corm.  Transl.  p.  62. 

dlug'e  Spalten;  dluidhe  i.  dea- 
lughudh  O'Dav.  p.  78  (dlugh  i.  scol- 
tad  ibid.  p.  76).  —  Dat.  iar  fémiud 
in  croind  do  dluigi  Fei.  p.  LXXIII. 

dlugim,  vgl.  dluge  nech  Gl.  zu 
scindo  Corm.  Transl.  p.  154  sgian 
{1.  Sg.  Praes.  für  dlugiu  nach 
Stokes). — Imper.Sg.  2  Aluig  in  crand 
Fél.p.  LXXllL  — Praet.  Sg.  3  dlugis 
mo  churach  fom  mein  Schiff  ging 
unter  mir  entzivei  LU.  p.  25^,  42. 

dluim  Masse,  31  enge;  i.  imad 
O'Dav.  p.  73.  —  Sg.  Dat.  na  dluim 
thentide  als  eine  feurige  Masse 
FA.  10  {„as  a  fiery  cloud"  Stokes)] 
Acc.  dluim  inna  sualche  massam 
virtutum  Wh.  22a  {Z^.  236). 

dlúith  dicht,  fest;  densus  Ir. 
Gl.  636.  —  Sg.  Dat.  on  t-sluag 
dluith  denso  agmine  Gild.  Lor. 
Gl.  39;  PI.  Dat.  úair  is  i  corpaib 
dlúthib  ocus  tiugnaidib  atresat  na 
dóeni  LU.  p.  36»,  2. 

dliis  „closeness"  FF.  p.  488. 

dlúth  stamen  SG.  14i)  (Z^.  25). 

dlúthad  M.  Dichtmachen, 
Festmachen;  cairdes  no  dluthad 
zu  pactum  firmum  Gild.  Lor.  Gl.  61 ; 
vgl.  tre  chom-dlúthad  per  synae- 
resin  SG.  117b  (^2.  993). 

dlúthaim  II  ich  mache  dicht. 
—  Praet.  Sg.  3  run  dlúth  Gl.  zu 
tenehrae  quas  offensa  densaverat 
Ml.  33a,  17.  —  Part.  PI.  Acc.  tri 


beulu  dlútai  SG.  6»,  19  (per  lahra 
fixa  Z\  479). 

1.  do,  selten  du  [CC.  3  LU.; 
SC.  13;  SP.  II  16;  III 4;  V  4)  Praep. 
mit  Dat.  zu;  ad  Z'^.  638;  wie  das 
engl,  to  geln'aucht;  nicht  selten  für 
die  Praep.  di  eingetreten ;  mit  pro- 
nominalem a  zu  dia  verschmolzen. 

—  Mit  nachfolgender  [nicht  immer 
bezeichneter)  Aspiration,  z.  B.  do 
chungid  ScM.  2;  do  chlaidiub  12; 
do  chách  FB.  33;  do  thabairt  56, 
do  fairi  80  u.  s.  w.  Vor  Voqal  mit 
elidirtem  Vocal:  d'iarraidh  TE.  17; 
d'icc  SC.  29;  d'etergleod  FB.  42; 
auch  vor  aspirirtem,  d.  i.  nicht 
mehr  ausgesprochenem  f :  d'folccath 
TK  11  Ég.  (do  folcud  LU.)\  d'fis 
SC.  13--=d'i8  32;  d'agbáil,  für  do 
fagbáil  29.  —  Mit  dem  Artikel 
zu  don,  dond  {selten  dund,  z.  B. 
SC.   17),  Plur.  dona   verschmolzen. 

—  Mit  dem  Personalpronomen 
verbunden:  1.  Sg.  dam,  dam-sa  ad 
me,  mihi;  z.  B.  Hy.  6,  2;  7,  39; 
Lg.  18,  2;  1.  PI.  dun,  dun  ad  nos, 
nobis,  vereinzelt  dúinniu  TE.  16 
[für  dún-ni);  duin  FB.  34;  49; 
2.  Sg.  duit,  duit-siu  [für  -su)  ad 
te,  tibi  SC.  6;  dait,  dait-siu,  deit 
TE.  6;  7  Eg.\  p.  130,  28;  SC.  13; 
det-si  TE.  5  Eg.;  2.  Plur.  dúib 
ScM.  15;  FB.  6;  26;  75;  80;  duib 
FB.  68;  SP.  III 3 ;  duib-si  SC.  45,  26; 
Ó*.  Sg.  Mase.  und  Neutr.  do,  do, 
z.  B.  do  chuingid  mná  .  .  dó  eine 
Frau  für  ihn  zu  suchen  TE.  2; 
lotar  do  sie  gingen  dahin  FB.  66; 
69;  hi  comfocus  do  36;  do-som  31; 
vereinzelt  dáu  SP.  II  15;  Fem.  di, 
di  Hy.  5;  29;  31;  38;  59  (i-  do 
Brigii);  60;  73  (i.  do  Brigíí)  77; 
83;  85;  Lg.  1;  TE.  b\  di-si  SC.  17; 
dissi  Lg.  7;  17;  SC.  15;  3.  Plur. 
dóib,  z.  B.  FB.  7.  —  Mit  dem 
Possessivpronomen  verbunden: 
1.  Sg.  dorn  (s.  mo)  Hy.  6,  15;  7,  27; 
ScM  13;  TE.  9  Eg.;  11;  dom 
éligud-sa  SC.  7;  38,  1;  1.  PI.  diar 
n-  (s.  ar  n-)  Hy.  1,  5;  16;  SC.  32; 
FB.  66;  2.  Sg.  dot  {s.  4.  do),  dot  daig 
Lg.  5,  6  (dod  Eg.)  für  dit  daig 
SC.  16;  2.  PI.  do  bor  m-brethugud 
FB.  58;  3.  Sg.  du  a  berrad  Tir.  11, 


do 


487 


do 


aber  gewöhnlich  dia,  dia  (s.  3.  4.  á,  a) 
Lg.  1;  7;  17;  19;  Sc3L  1  «.  ö.; 
bisweilen  da,  da,  z.  B.  Lg.  14; 
44,  12;  FB.  77;  3.  PI.  dia  n- 
(s.  5.  á,  á  n-)  Lg.  11;  FB.  77.  — 
Mit  dem  Relativpronomen  {ani-) 
verbunden:  dia  n-,  dia  n-,  z.  B.  dia 
ro  faiUsigtheá  FÄ.  2;  diar  (do-an- 
ro)  23;  dianid  quibus  est  14;  34; 
dia  n-at  cui  sunt  FB.  9;  da  tucus 
TE.  9.  —  Auch  vor  alaile  ist  die 
Form  di  eingetreten:  atraig  cach 
fer  dialailiu  es  erhob  sich  jeder 
zum  andern  Lg.  1;  9;  diarailiu 
FB.  55.  — 

Gebrauch,  a)  räumlich  zu, 
nach:  ón  dorus  diarailiu  von  einer 
Thür  zur  andern  FB.  55;  dul  do 
Máchi  Hy.  2,  45:  in  raga  lim  don 
tig  SC.  33,  6,-  lotar  dia  crich  FB. 
56;  66;  69;  Lg.  1:  19;  teisiu  lim- 
sa  dorn  crich  TE.  13  LU.\  do 
thágat  dia  tig  FB.  20;  éircid  to 
thig  m-aiti  FB.  66  (eircid  co  ibid.); 
bertair,  fóiditir  do  phurt  bethad 
FA.  24;  27;  atraig  cach  fer  dia- 
lailiu Lg.  1:9:  FB.  74 ;  conair  rod 
n-gab  do  Emain  FB.  69;  Sc3L  20; 
dos  leic  dóib  tcarf  ihn  nach  ihnen 
SC.  7 ;  FB.  61 ;  nom  berar  . .  dorn 
sergligu  SC.  9;  rseblangtar  .  .  dia 
n-gaisciud  sie  sprangen  nach  ihren 
Waffen  FB.  20;  ro  lá  dia  chind 
er  schickte  nach  ihm  ScM.  15;  in 
uait-siu  ro  siacht  fis  do  ob  von  dir 
ihm  die  Kunde  gekommen  ist  SC.  32; 
CO  n-accatar  in  marcach  .  .  cucu 
dond  usciu  p.  131,  i4.  vgl.  den 
Gebrauch  von  co  4);  co  cüalatar 
culgaire  carpaitL.  dund  insi  SC.  17; 
conacrad  .  .  do  Chon  wurde  zu  C. 
gerufen  FB.  56;  59;  60;  doberat 
triamnai  don  tig  FB.  26;  tongu  do 
dia  ich  schwöre  zu  Gott  FB.  32; 
no  sgrechat . .  do  67.  —  Idiomatisch 
ist  lotar  do  . .  CO  hEmain  sie  gingen 
dahin . .  {nämlich)  wacÄ  Emain  FB.  78; 
ferner  das  absolute  do  mit  nach- 
folgendem Dativ:  do  duit  do  tig 
dahin  [mit)  dir,  nach  Hause!  SC.  20; 
do  duit  uaim  . .  co  airm  hita  Emer 
dahin  (mit)  dir  von  mir,  ico  Emer 
ist!  28;  do  diiib  .  .  dia  saichthin 
dahin  {mit)  euch  ihn  aufzusuchen 


=  den   sucht   auf  FB.    75    {ganz 
anders  Stokes,  Beitr.  VIII  331  zu 
Cu.    No.   313).    —    Nach   gewissen 
Adjectiven:  ba  nessu  don   tig  dem 
Hause   am    nächsten  FB.   20;   94; 
bói  hi  comfocus  do  36;  FA.  6;  25; 
i  frecnarcus  dóib  5;  sair  siar  doib 
„east  and  west  of  them"  29;    dii- 
trachtach  do  Dia  der  seinen  Willen 
auf    Gott    gerichtet    hat   FA.    12; 
vereinzelt:    oenfer    dia    tricha    cet 
ein  Mann  zu  ihrer  dreissig  Hundert 
-SC.   38,  8.   —    b)  Auf  die   Frage 
wozu?  luid  . .  dond  faire  FB.  81; 
ria    n-dul . .  don    cath    Hy.    5,    93; 
nimtha    maith .  .  do    chath    fri   firu 
SC.  13 ;   dobert . .  na   liirchuiriu  do 
macslabri    don    macc    er  gab    die 
Fohlen  dem  Knaben  zum  Spielzeug 
CC.    3;    forsa    m-bia    do    thigerna 
demon   über   dem   zum  Herrn   ein 
Dämon  ist  FA.  30;  ni  messo  . .  do 
charait  nicht  schlechter  zum  Freunde 
ScM.  2;   at  ferr  do  laech  andó-sa 
du  bist  ein   besserer  Held   als  ich 
bin    ScM.    16;    10;    hierher    wohl 
auch   do   grés    continuo   Z'^.    611; 
FB.  55;  62.  —  c^  Daher  die  Par- 
tikel des  Infinitivs:  nach  leór  a 
comram    sin    do    bor    m-brethugud 
dieser  Kampf  ist  nicht  genug,  um 
zwischen  euch  zu  entscheiden  FB.  öl 
ba    gilla    comadas  .  .  do    faire    88 
amra    arad  .  .  d'ascnam    Hy.  5,  12 
flesc  . .  do  chosc  FB.  55;  bái  a  halte 
. .  oc    fennad    lóig  .  .  dia   funi  dissi 
ihr  Pflegevater  war  dabei  ein  Kalb 
zu  häuten  um  es  für  sie  zu  kochen 
Lg.  7;  FB.  20;  TE.  13;  dodeochad- 
sa .  .  dot    acallaim-siu    ich   bin   ge 
kommen  mit  dir  zu  reden  SC.  13 
32;  36;  44,  12;  FB.  6;  11;  41;  42 
43;  54;  65;  72;  76;  78;  85;  TE.  11 
dolléicthe  .  .  dia    saigid    FB.    57 
fóidis  . .  techta  . .  do  chuingid  mná  . . 
dó    TE.    2 ;    rigid-som    a    láim    co 
Coinculainn  . .  dia   gabáil    FB.   87 
airg-siu  dia  guidi   dam-sa  Lg.  12 
FB.  13;  14;  ro  dálsat . .  do  orgain  83 
ind   adbwr    dobreth    do    dénom    in 
tigi  2;   a  cur  do  saigid  Couroi  sie 
zu  Curoi  zu  schicken  78;   TE.  17; 
timairciter  . .  do  denam  sie  werden 
\  gezwungen  zu  thun  FA.  23;   nad 


do 


488 


do 


clechta  .  .  do  imluad  ar  mési  FB.  35; 
dammidethar  . .  dia  lemaim  88;  do- 
rat . .  triam  dia  turcbail  27 ;  isi  co- 
marli .  .  do  techt  42 ;  iss  e  siííe  ro 
herbad  do  marbaa  macUisnig  i^.  14; 
nach  fétat  do  dénam,  nátcumgat  do 
dénam  doib  welche  sie  nicht  thun 
können  FA.  28;  a  m-bátar  do  lep- 
thugud  als  sie  im  Begriff  waren 
zu  Bett  zu  gehen  Lg.  1;  9;  manip 
dorn  thuarcain  fo  chetóir  wenn  du 
mich  nicht  gleich  vernichten  willst 
ScM.  13;  do  chungid  in  chon  do 
dechammar-ni  2;  ni  du  for  fogail 
. .  do  deochammár-ni,  acht  is  do 
chuincliid  for  caratraid  nicht  um 
euch  anzugreifen  sind  wir  gekommen, 
sondern  um  eure  Freundschaft  zu 
suchen  SC.  13;  FB.  61;  64;  66. 
—  d)  Idiomatisch  ist  dieser  Infinitiv 
mit  do,  der  sich  einem  voraus- 
gehenden Substantiv  (gewöhn- 
lich im  Nominativ)  als  Ergänzung 
auf  die  Frage  tvozu?  anschliesst: 
is  amlaid  dognithe  in  tarbfess  sin, 
i.  tarb  find  do  marbad  ocus  óen 
fer  da  cathim  a  satha  dia  eóil  so 
ist  es,  dass  das  Stier  fest  gemacht 
wurde:  ein  weisser  Stier  zu  tödten, 
und  ein  Mann  sich  von  dessen 
Fleische  satt  zu  essen  SC.  23; 
Lg.  16;  foillsighthir  do  . .  1.  Etain 
do  bith  i  sith  TE.  18;  immacom- 
arnic  .  .  doib  débaid  do  denam 
FB.  33;  is  cóir  curathmir  mo  tige 
do  cosnom  es  ist  angemessen,  der 
Heldentheil  meines  Hauses  zur  Be- 
werbung =  sich  um  den  Heldentheil 
meines  Hauses  zu  bewerben  FB.  9 
ro  bo  chóir  dal . .  do  thabairt  56 
is  comadascauraí/miírdo  thabairt  59 
ni  cóir  ém  enech  . .  do  brith  94;  ba 
mönic  ag  d'facbail  ScM.  7;  ro  bad 
urusa  deit  m'ic-sa  do  denam  TE.  9; 
arfócarar  . .  feis  Temra  do  denam  2 
{vgl.  FB.  13) ;  asbertatar  .  .  fri  Coin- 
culainn  .  .  a  tech  do  dirgiud  das 
Haus  aufzurichten  (aber  im  Irischen 
ist  tech  Nominativ)  FB.  27;  63; 
asbert  in  ben  friú  . .  cach  fer  dib  . . 
do  fairi  80;  ata  cómarli  lim  . .  fa- 
stud  in  trir  churad  . .  ocus  formtha 
aili  do  thabairt  forro  62;  mawid 
caindleóracht   in   tige   as   áil  duit 


do  chosnam  92;  im  Anschluss  an 
einen  Genitiv:  tásc  a  muintiri  do 
marbad  do  Ercoil  FB.  69.  —  e)  do 
auf  die  Frage  für  wen?  tafnetar 
coin  alta  dl  Wölfe  jagten  es  für 
sie  Hy.  5,  60 ;  oc  cantain  chiúil  dó 
Musik  singend  für  ihn  FA.  9;  in- 
del  dun  in  carpat  spanne  uns  den 
Wagen  an  SC.  6;  FB.  36;  34;  43; 
conrotacht . .  do  Chonc/iob«r  wurde 
für  C.  gebaut  FB.  2;  nach  fétat 
do  denam  doib  welche  sie  nicht  thun 
können  für  sie  FA.  28;  oc  aurgnom 
doib  FB.  55 ;  ro  thog . .  dia  echaib 
er  wählte  für  seine  Pferde  FB.  63; 
cid  do  maith  dúinniu  was  Giites 
für  uns  TE.  16;  teóra  dabcha 
úarusci  don  triur  drei  Fässer  kaltes 
Wasser  für  die  drei  FB.  54;  bói 
fled  mor  la  Bricrind  do  Choncho- 
bur  1;  59;  62;  rop  imdegail  diar 
curi  Hy.  5,  99;  Hy.  1,  5;  le;  con- 
certa  do  chách  FB.  33;  brethugud 
dúib  90;  66;  isi  mo  breth-sa  duib  68; 
ni  mebul  do  \}\taib  14;  is  lethan 
doib  in  drochet  breit  ist  ihnen  die 
Brücke  FA.  22;  ba  fir  do-som 
ani-sin  dies  war  wahr  für  ihn 
FB.  31;  nir  bo  chian  do  39;  ba 
medon  aidche  do  84.  —  f)  do  als 
gewöhnliche  Dativpartikel:  in 
tan  dobert  comman  do  Hy.  2,  53; 
do  thabairt  dait  FB.  59;  dobretha 
beim  don  gillu  38 ;  39 ;  breth  ruc  . . 
doib  89;  dobretha  rogu  doib  63;  54; 
doberat  gáir  dó  64 ;  is  duit-siu  dóber- 
maís  dir  ist  es,  dass  wir  geben  61;  9; 
nar  léc  do  der  ihm  nicht  erlaubte 
TE.  13  Eg.;  in  caurathmir  do  lécud 
dó  nach  aile  den  Heldentheil  einem 
anderen  zu  überlassen  FB.  11 ;  77; 
nir  daimset  .  .  do  Coinculaind  78; 
cuir  a  samail  duin  49;  ros  frecair 
B.  do  p.  40,  40 ;  SC.  15;  celebraid . . 
dond  rig  FB.  62 ;  65 ;  SC.  39 ;  do  Crist 
atlaigthe  bude  Hy.  5,  49;  oc .  .timthi- 
recht  di  ihr  dienend  FA.  14;  nimator- 
chomlod-sa  fleid  duib  FB.  26;  im- 
manarnic  do-som  31;  33;  39;  imma- 
tarraid  dun  ScM.  9;  dorala  in  fer 
ceftia  di  TE.  13  Eg.\  forcóemna- 
cair  do  Loeg.  FB.  83;  0  ro  scáich 
do  als  ihm  vorüber  war  10:  imma- 
comsinitar  doib  38;  67;  commámuirfe 


do 


489 


do 


dóib  6;  imman-esóirg  dóib  15;  fo- 
rócrad  do  Bricrind  tcurde  dem  B. 
befohlen  13;  adfiadat . .  do  sie  ver- 
künden ihm  70;  itchuatar  . .  dó  D. 
p.  41,  14;  innisid  dóib  FA.  33; 
nir  attaim  do  nech  er  bekannte 
Niemandem  TE.  7  Eg.;  amal  do- 
rairgert . .  dóib  tcie  er  ihnen  ver- 
sjyrochen  hatte  FA.  2;  oc  taisbenad 
na  flede  dóib  FB.  13;  7;  ro  follsig 
. .  di  FA.  31 ;  in  ro  artraig  in  ceo 
. .  do  Loegamw  wo  der  Nebel  dem 
L.  erschienen  war  FB.  39;  FA.  3; 
ro  gab  tromcheó  . .  do  FB.  36;  ba 
sam  dóib  FB.  28;  as  áil  diin  61; 
ÍI2;  SC.  5;  ba  foderq  do  FB.  16; 
81;  88;  bid  messu  dait-siu  87;  dil. 
dam-sa  SP.  V  5;  ba  coru  deit  TE. 
13  Eg.\  is  dait  as  chóir  FB.  9;  nir 
bo  chutntmmus  do-som  fri  cách  25. 
—  g)  Idiomatisch  ist  der  ausgedehnte 
Gehrauch  von  do  hinter  einem  Sub- 
stantiv, um  ein  Verhältniss  der 
Zu  gehörigkeit  auszudrücken, 
vorwiegend  ohne  Copula:  is  geis 
dúib  FB.  26;  is  fochen  dóib 
ScM.  4;  p.  144,  8  u.  ö.;  bés  dóib 
FB.  29;  ní  lesainm  dait  kein  schlech- 
ter Name  dir  FB.  11;  in  curath- 
mir  do  Choinculainn  68 ;  rigi .  .  duit 
78;  87;  ni  cuach  cen  chreic  dait  74; 
nói  fichit  en  dóib  CG.  2  LU.\  ni 
frith  coli  ann  do  nicht  wurde  da 
Schaden  an  ilim  gefunden  Hy.  5,  66; 
udi  tri  lá .  .  dait-siu  remib  ein  Weg 
von  drei  Tagen  dir  vor  ihnen  =  du 
bist  ihnen  einen  Weg  von  drei  Tagen 
voraus  FB.  10;  foi*  a  fóessam  dún 
unter  ihrem  Schutz  uns  =  mögen 
wir  unter  ihrem  Schutze  sein  Hy.  5,  loe; 
bliadain  lán  dó  oc  tinól  na  flede 
FB.  1;  Lg.  17;  TE.  17;  fect  n-and  do 
Ultaib  i  n-Emain  Macha  einstmals 
den  Ultern  in  Emain  =  als  die  U. 
einstmals  in  E.  loaren  FB.  91.  — 
Hierher  auch:  can  deit  woJier  dir 
=  woher  bist  du  IE.  5 ;  do  duit 
dorthin  dir  =  geh  dorthin  SC.  20; 
28;  FB.  lb\  cid  dait-siu  na  bad 
lat  in  caurathmir  tcas  dir = was  liegt 
in  Bezug  auf  dich  vor,  da^s  der  Hel- 
dentheil nicht  bei  dir  wäre  FB.  8;  10; 
11;  comad  a  sidib  di  dass  sie  von 
den   Side   tvar    TE.  5.   —    h)  An 


diesen  Gebrauch  schliesst  sich  an 
do  mit  Dat.  hinter  dem  Infini- 
tiv, um  dessen  Subject  zu  be- 
zeichnen: oc  techt  dam  SC.  34,  3 
oc  techt  do  indem  er  ging  FB.  13 
oc  dul  di  indem  sie  ging  Lg.  1 
im  dul  do  FB.  7 ;  ba  ferr  . .  tuidecht 
dóib  dochum  a  tire,  oldaas  a  tuitim 
la  náimtiu  es  toäre  besser,  dass  sie 
in  ihr  Land  kommen,  als  dass  sie 
durch  Feinde  fallen  Lg.  13 ;  Emain 
do  loscud  do  Fergus  16;  ScM.  7; 
iar  tichtain  do  asind  loch  nach 
Kommen  ihm  aus  dein  See  =  nach- 
dem er  aus  dem  See  gekommen 
icar  FB.  31;  iarná  grisad  dond 
araid  nachdem  der  Wagenlenker 
ihn  angespornt  hatte  FB.  43;  diar 
m-brethugud  dait-siu  damit  du  über 
uns  entscheidest  66;  56;  iar  marbad 
a  eich  do  gerrán  Ercoil  nachdem 
FJrcoTs  Pferd  sein  Pferd  getödtet 
hatte  69;  11;  iar  cor  do  brechta 
hi  fsebur  in  belse  nachdem  er  einen 
Zauber  auf  die  Schärfe  des  Beiles 
gelegt  hatte  77;  a  imgabáil  dó  dass 
er  ilim  auswich  ibid.;  maith  lim-sa 
ré  scrutáin  daíw  fris  56;  a  fari  dúib 
dass  ihr  sie  beicachet  80;  20.  — 
i)  Der  Dativ  der  Zugehörigkeit 
nähert  sich  dem  Genitivverhält- 
niss:  as  chometaid  do  „who  is 
guardian  thereto"  FA.  16;  ba  haiti 
do  SC.  3;  11,  7;  issi  ba  hara  dia 
j  brathair  CC.  2  LU.\  cell  do  Choin- 
I  culainn  FB.  40;  cia  dia  m-bo  cheli 
I  39;  p.  142.  18;  ar  fer  na  fetar 
claind  no  cenel  do  für  einen  Mann, 
dessen  Geschlecht  ich  nicht  kenne 
TE.  13;  ni  ránic  cness  na  sciath 
do  Loegamw  FB.  81;  87;  im  bun 
cacha  finna  do  an  der  Wurzel  jedes 
Haares  von  ilim  27;  on  dorus  dia- 
railiu  dondrigthig  55;  a  drucht  do 
I  rind  ind  feoir  88;  at  móra  na 
i  comrama  dait  10;  amra  di  Hy.  5,  38; 
73;  77;  a  n-ól  meda  di  85;  59;  dillait 
;  do  Chondlaid  82.  —  k)  do  beim 
Particip  und  Passiv:  is  denta 
dait  ani  sin  hoc  tibi  faciendum  est 
SC.  13 ;  connarb  inriata  do  in  chonar 
so  dass  ihm  der  Weg  nicht  fahrbar 
war  FB.  36;  imberthar  fidcella 
dun  SC.  3;   atchithe  do  es  wurde 


do 


490 


do- 


(von)  ihm  gesehen  23 ;  má  gabtair 
do  neoch,  is  dam-sa  ceta  gebthar  4 ; 
CO  n-ecestar  duib  SP.  III  3.  — 
1)  do  ist  für  di  {von)  eingetreten, 
1)  rein  räumlich:  doleced  do  nim 
das  vom  Himmel  herabgelassen 
wurde  FA.  2;  tarlaic  .  .  aurchur  . . 
do  muin  a  mairc  Oss.  I  3;  do  cech 
leith  FA.  10 ;  tecait . .  do  cach  aird 
33  (di  LBr.);  6;  conna  terna  ass 
acht  a  n-dechaid  do  rind  gai  ocus 
do  gin  chlaidib  so  dass  nur  ent- 
kam was  von  der  Spitze  des  Speers 
und  der  Schärfe  des  Schwertes  kam 
=  Keiner  entkam  lebendig  Lg.  15 
(di  gin  Lc);  do  eis  hinter  FB.  42 
(di  eis  retro  Z^.  tíll);  auch  do  lár 
FB.  26  und  64  für  di  lár?  über- 
tragen: donn  esmart  .  .  do  mídú- 
tbrachtaib  Hy.  3,  9?  —  2)  Zur 
Bezeichnung  der  Herkunft:  lam 
nóeb  do  Laignib  Hy.  4,  8 ;  ind  ingen 
sin  do  thonnaib  SC.  42;  dia  du 
nim  SP.  III  4;  Fiamuin  Duinbinne 
don  muir  ScM.  21,  14  (den  muir  Ä); 
dogniat  dona  indmasaib  selba  sain- 
rudcha  sie  machen  aus  den  Gütern 
Privatbesitz  FA.  25;  biatar  tri  cet 
do  cdiCh  crund  300  werden  von 
jedem  Baume  genährt  SC.  33,  25; 
buidig . .  dond  athesc  ScM.  4;  oc 
toibeim  for  Láegairi  don  badbscel 
wegen  der  Mordgeschichte  FB.  70; 
TE.  6  LU.;  dot  daig  Lg.  5,  e;  gair 
mor  do  nóidenu  p.  19,  37.  —  4)  Zur 
Bezeichnung  dessen,  aus  oder  mit 
dem  man  Ettvas  macht:  tarlaic 
urchor  do  gai  ScM.  10;  SC.  38,  i;_3; 
doratad  .  .  damdabacb  dona  boccótib 
ScM.  17;  conrotacht  .  .  in  grianan 
sin  do  imdenmaib  FB.  3;  no  linta 
.  .  do  lubib  p.  130,  25;  FB.  9. 
Hierher  auSli  ni  aicfea  daw  delb 
n-dune  fair  do  chind  no  coi^^FA.  10? 
—  5)  Für  den  Genitiv  des  Stoffs: 
tri  bile  do  chorcor  glain  SC.  33,  15; 
én    do    lic    logmair   FB.    62;    74; 

FA.  1;  FB.  4;  TE.  3  Eg.;  na 
srotha  don  chrii  ScM.  18.  —  6)  Für 
den  Gen.  partitivus:  cipé  aird 
do  airdib  in  domain  FB.  80  (di 
Eg.);    tricha   sáer    do    prímsáeraib 

FB.  2;  FA.  8;  SC.  44,  13;  laech 
. .  do  ültaib  ScM.  13 ;  sochaidi  do 


náebaib  FA.  2 ;  buidne  . .  do  aing- 
lib  6;  drong  . .  do  demnaib  28;  úathad 
do  degdáinib  6;  nech  do  lathaib 
FB.  59;  TE.  2  LU.:  cid  do  maith 
TE.  16 ;  a  n-dorigenai . .  do  fertaib 
was  sie  von  Wundern  that  Hy.  5, 
23;  67;  81;  37;  mor  do  midlachaib 
FB.  56.  —  7)  Nach  dem  Super- 
lativ und  superlativischen  Begrif- 
fen: ba  inmalnem  lais  do  duinib 
TE.  1  LU.-  FB.  13;  is  he  ba  sinser 
dóib  FB.  81.  —  8)  Nach  den  Be- 
griffen satt,  voll,  genug:  a  sáith 
do  bind  Lg.  17;  a  sásad  don  bolt- 
nogud  FA.  5;  lán  do  glain  SC.  30,  3; 
FB.  59;  60;  62;  81;  lór  do  glóir 
FA.  7.  Hierher  wohl  auch:  is  am 
slán-sa..dom  galurocus  issat  slán-sa 
dot  enech  ich  bin  heil  von  meiner 
Krankheit,  und  du  bist  heil  an 
deiner  Ehre  TE.  14.  —  10)  Nach 
gewissenVerben :  iarfaigis  do  FB.  39; 
p.  145,  2;  is  don  ingen  sin  atrubrath 
es  ist  von  diesem  Mädchen,  dass 
gesagt  wurde  TE.  5;  ro  hainmnigter 
do  Cu  Chuluinn  CC.  7  Fg.;  ro 
derscaigestar  . .  do  thigib  inna  ham- 
siri  sin  es  zeichnete  sich  aus  vor 
den  Häusern  dieser  Zeit  FB.  1; 
SC.  33,  25;  úair  ro  ucsaid-se  . .  do 
sliiagaib  na  tiri  sin  FB.  93. 

2.  do-  in  der  Composition,  er- 
hält t  für  d  in  der  Verquickung 
mit  einer  andern  Präposition  oder 
der  Verbal  form,  z.  B.  tánac  für 
do-anac  veni,  testa  für  do-esta 
deest,  tabrad  für  do-bered,  tolléic 
und  dolléic.  Wenn  zwischen  do 
und  dem  übrigen  Theile  der  Com- 
position die  Partikel  ro  oder  ein 
pronominales  Object  {Pron.  infixum) 
steht,  ist  do  oft  getrennt  gedruckt. 
—  a)  Beispiele  mit  ro:  do  roilgis  du 
warfst,  neben  ro  thelgiusa  ScM.  13; 
do  rónta  Lg.  11;  do  ro  dalius  Lg. 
17,  31,  zu  dodalim;  do  rairgert 
FA.  2  neben  tairngire;  zusammen- 
gedruckt: dorumalt  FB.  88.  — 
b)  Beispiele  mit  Pron.  infixum: 
1.  Sg.  dorn  gentais  SC.  34,  16,  zu 
dogniu;  domm  árfas  SC.  34,  3,  zu 
tarfas;  dorn  adbat  ii/.  18, 10,  s.  tadbat; 
dorn  rat  SC.  45,  20,  zu  dorat,  tarat; 
dorn  roipnitarÄC38,5,  ^wdo-sennim, 


do 


491 


do 


toibnim;  1.  PI.  don  forslaice  Hy.  1,  is 
neben  tarslaic  Hy.  1,  33;  doa  fuca 
Hy.  4,  2  Gl.  neben  tuca;  don  ringrat 
Hy.  1,  17?  do  ringrat  Fr.,  zu  to- 
graim?  con  don  fóir  Hy.  5,  89; 
donn  esmart  Hy.  3,  s;  dodn  ancatar 
ScM.  4,  zu  tancatar;  2.  Sg.  dot 
luid  ScM.  13,  neben  doluid,  dolluid ; 
dot  icfa  SC.  20,  zu  ticfa;  dot  rónad 
SC.  9  nefce»  dorónad;  doth  esar- 
cainb-sea  SC.  40,  ^w  tessarcaim; 
dot  esta  SC.  13  neben  testa  /ScJ/.  6; 
doth  esbaid  FB.  94;  3.  6'i/.  M.  dod 
fanic  P-B.  ^2,  dos  fanic  41  neben 
tanic;  dod  rigni  89  neben  do  rigni, 
don  arlaic  Sc3I.  20  neben  tarlaic; 
Fem.  tos  n-iiargaib  FB.  85  neben  do 
fiiargaib  ScM.  8=túargaib;  dos  leici 
SC.  7  neben  dolléic;  Neutr.  da  m- 
beraid  do  gebt  tlm  dem  FB.  13 ;  tano- 
caib  FB.  74;  5.  Plur.  co  n-da  raf- 
netar  Lg.  11,  s.  tafnetar;  dos  sennat 
SC.  36,  zu  dosennim,  toibnim;  dus 
n-ainicc  CC.  3  Fg.;  Fron.  rel.  dia 
n-aithiget  SC.  31,  1  neben  taithiget. 
3.  do  unübersetzbare  Verbal- 
partikel,  wie  ro  und  no  {Z'^.  417), 
2.  B.  do  rertatar,  do  thóet,  besonders 
vor  der  Verbalform  des  Relativ- 
satzes ohne  Eelativum:  inti  do  raga 
FB.  11;  do  thisad  20;  do  theiged 
Sc3I.  1;  cinnas  do  thiagat  FB.  53; 
in  tan  do  sined  57.  Oft  ist  schicer 
zu  entscheiden  ob  das  Verbum  com- 
jiositum  mit  der  Präposition  do  oder 
das  Simplex  mit  der  Verbalpartikel 
vorliegt:  das  relative  do  cingtis 
Lg.  17,  3  könnte  zum  Simplex  cingim 
gehören,  auch  do  cinged  FB.  88, 
wegen  des  vorausgeihenden  no  cinged, 
obwohl  es  ein  gleichbedeutendes  do- 
chingim  (Inf.  tóchimm)  giebt;  dodeo- 
chad-sa  SC.  13,  an  der  Spitze  eines 
Hauptsatzes,  scheint  Verbum  com- 
positum zu  sein  {vgl.  tudchatár,  Inf. 
tuidecht),  aber  das  relative  dode- 
chaid  ScM.  10,  dodeochatár  FB.  66 
könnte  die  Verbalpartikel  enthalten; 
schwer  ist  auch  in  Bezug  auf  berim 
ins  Beine  zu  kommen  {vgl.  berim, 
do-biur,  tabraim),  do  bered  und  na 
tabrad  ScM.  1,  dos  bertatar  SC.  6, 
nos  bertatar  H.,  ich  habe  alle  Stellen 
mit    do    dem    Compositum   do-biur 


untergestellt.  —  Diese  Partikel 
scheint  oft  nur  gesetzt  zu  sein,  um 
daran  das  pronominale  Object{Pron. 
infixum,  Z'^.  328)  anhängen  zu 
können;  auch  hier  oft  t  für  d 
(bei  CO  n-  nur,  wenn  es  die  Praep., 
nie  wenn  es  die  Conjunetion  ist): 
1.  Sg.  cotom  bert-sa  FB.  22,  zu 
coimprim;  i  n-dom  facca  ScM.  11, 
zu  adciu;  ro  dom  labrathar  Hy.  7,  59; 
ro  dam  chloathar  61;  do-dom-anic 
FC.  3,  s.  tanic;  1.  PI.  don  fe  Hy. 
1,  1;  38;  4,  2,  zu  fedaim;  for  don 
te  Hy.  1,  1,  zu  for-tiag;  ar  don 
roigse  Hy.  1,  31,  zu  airchissim;  for 
don  itge  Brigte  bét  Hy.  5,  89,  zu 
for-biu;  2.  Sg.  atotchiat  ScM.  11, 
zu  adciu;  condot  rodbsat  SC.  28; 
atot-athgén  für  ath-dot-  TE.  5  {vgl. 
Wi.  ar.  §  246);  dot  berad  ScM.  16, 
zu  berim;  2.  PI.  cotob  sechaim 
FB.  29,  zu  coscaim;  3.  Sg.  M.  atn- 
gladustar  für  ad-dan-  p.  144,  I6, 
zu  adgládur;  N.  don  bered  CC. 
5  LU.,  zu  berim;  3.  PI.  dus  m- 
heiv,  p.  144,  9  zu  berim;  ar  dus  tá 
SC.  33,  12,  zu  ar-tá;  dos  fil  FB.  53. 
Vielleicht  ist  dieses  do  auch  in  da 
eam,  da  eos,  eas,  ea  enthalten.  — 
Pron.  rel.  rod  nr.gab  FB.  69;  rod 
n-uccad  78. 

4.  do,  du  Pron.  poss.  dein;  tuus 
Z'^.  336;  betvirkt  Aspiration.  —  du 
gude  Hy.  2,  50;  do  lectan  Lg.  5,  23 
12;  ScM.  7;  CC.  1  LU.;   FB.  11 
42;  62;  p.  40,  42;  do  chetmic  ScM.  12; 
TE.  9,  2;  u;  SC.  45,  is;  FB.  17 
18;  34;  93;  do  thaige  Sc3I.  11;  13 
SC.  41;  for  do   snádud  Hy.  6,  24 
Se3L  11;  TE.  9,  1;  do  ghalur  TE. 
7  Fg.;  do  ceille  FB.  17;  do  ara-so 
FB.  6;  17;  18;  —  t  oder  th  für  d, 
wenn  vor  vocalischem  Anlaut  {auch  f) 
das  0  elidirt  ist:  th'atbair  Sc3I.  12; 
duit-siu  th'óenur  SC.  6 ;  ocut  t'aenur 
TE.  5  Fg.;  t'echrad-su  FB.  34;  t'in- 
nell  ibid.;  t'ferg  SC.  41;   th'irinne 
SC.  26;   eter  do  da  tháib  Lg.  2 
as  do  chind  ScM.  11;  as  t'ferundl2: 
ar  do  bélaib  FB.  74;   TE.  5  Eg. 
ar  do  áine  ocus  t'urdarcus  FB.  18 
ar    th'airscélaib    TE.    5   Eg.;    dar 
th'eis    SC    40;     for    th'athair-siu 
ScM.  10.  —  In  der  Verquickung 


do- 


492 


do-biur 


mit  Präpositionen  t  mit  Verlust 
des  0  auch  vor  Consonanten:  fort 
chend  SeM.  14 ;  p.  133,  7;  fort  faesam 
TE.  5  Eg.;  dot  daig  Lg.  5,  6;  dot 
acallaim-siu  SC.  13;  dit  seirc-seo 
TE.  10  LU.;  dit  daig  SC.  16;  dit 
nirt  13;  fot  broind  Lg.  2;  SC.  11; 
fot  chriol  Lg.  4,  i;  fot  brú  Lg.  4,  lo; 
fot  clith  SC.  41;  44,  3;  ót  senaib 
SC.  26;  trét  chend  ScM.  11;  triat 
liasait  13;  14;  triat  ág  p.  131,  37; 
iccotócrad  TE.  9,  30;  it  aimsir 
Lg.  5,  7;  9;  it  biu  Hy.  2,  51;  CC. 
5  Eg.;  SC.  14;  20;  26;  FB.  17; 
it  chin  Lg.  5,  17;  10;  SC.  39;  it 
farrad  Lg.  7;  hit  fiadnaisi  /SC  25; 
it  selbse  i^S.  74;  it  cend  ibid.:,  it 
rieht  SC.  34,  e;  rit  ré  Lg.  5,  3; 
ret  leass  TE.  9, 11;  cot  galar  SC.  11, 10; 
got  muinntir  p.  144,  7. 

5.  do-,  du-  óvg-  Z\  863. 

do-adbadar  s.  tadbadim. 

do-áerbai  concidit,  syllabam 
SG.  601»  {Nigra). 

do-aidlibea  s.  taidlim. 

do-air  s.  tair.  • 

do-airbertar  Wb.  22c  (^2.  659) 
s.  tairbirim. 

do-airchell,  -oirchell  s.  tair- 
chellaim. 

do-áirci  s.  taircim. 

do-airissid  s.  tairissim. 

do-aithbiuch  I  ahrogo  SG.  22» 
{Z\  428). 

do-aithiget  s.  taithig-im. 

do-araill  s.  táraiU. 

do-arblaing  s.  tairlingim. 

do-arfas  s.  iárfas. 

do-arlaic  s.  tarlaicim. 

do-rairngert  s.  tairiigirim. 

do-aurchanim  s.  tairchanim. 

dobag  FB.  74? 

dobairde  cruaid  SC.  37,  is  („there 
is  not  with  a  high  hardy  blade"  CC.) 
corrupt,  es  ist  mit  H.  zu  lesen:  ni  fil 
do  bar  laechraid  laind  {nicht  giebt 
es  von  eurer  kühnen  Heldenschaft 
einen,  der  dem  Cuchulinn  gleich  ist). 

dobar  s.  dobor,  dobur. 

do-begim  I  ich  verlange.  — 
Fut.  Sg.  1  dobibwssa  (i.  doibegait) 
mo  thindscra  dhit  „I  will  demand" 
Three  Hom.  p.  52,  27.  —  Vgl.  do- 
aith-biuch. 


do-biur  I  ich  bringe,  thue 
wohin;  mit  Dat.  ich  gebe;  mit 
la  ich  nehme  mit;  do  Z^.  428. 
—  Praes.  Sg.  1  doberimra  do  slan 
TE.  10,  11  ich  mache  dich  heil  {für 
dobiur)  oder  dobér  imm  do  slan 
ich  werde  geben  für  deine  Heilung? 

2  in  chomairli  doberi-siu  ScM.  3, 17 ; 

3  dobe^r  isin  tailm  thut  ihn  in  die 
Schlinge  SC.  7;  dobeir  giebt  p.  144,  28; 
mairg  dobar  seirc  SC.  44,  9;  dos 
beir  mod  SeM.  3,  4;  dus  m-heir  lais 
h'ingt  sie  mit  p.  144,  6.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  dobered  ScM.l;  5'C.  2;  5; 
nach  mod  don  bered  CC.  5  (do- 
beriuth  Eg.)]  ni  bói  aicce-si  ni 
doberad  doib  das  sie  gäbe  p.  42,  6; 
doberead  p.  40,  31;  PI.  3  dobertis 
SC.  2.  —  T-praet.  dobert  brachte 
Hg.  5,  70;  84  (i.  tue);  dobert ..  lais 
p.  40,  21;  132,  16;  dos  bert  TE. 
8  iiJ.;  dobert  láim  dar  a  agid 
SC.  20;  dobert  gab  p.  41,  23;  do- 
bert . .  liade  triig  davon  Hy.  5,  36 
(i.  rue) ;  dos  bert  p.  40,  28 ;  Lg.  19 ; 
dobert  beim  dind  echfleisc  do  SC.  8; 
dubbert  Tir.  11;  15;  tobert  p.  131, 1; 
PI.  3  dos  bertatar  leo  SC.  6.  — 
Praet.  auf  ta  Sg.  3  dobretha  .  .  di 
er  gab  ihr  TE.  5;  dobretha  beim 
don  gillu  FB.  38;  dobretha  iarom 
Conehobar  nonbor  viad  cacha  cóieid 
i  n-hErind  do  chuingid  mna  do 
Choinchulaind  LU.  p.  \2V>,  44.  — 
Fut.  dobér  oenehomram  duit  ScM.  16; 
dober  imm  do  slan  TE.  10,  11?  do- 
bera  muin  n-immi  p.  144,  31 ;  3  do- 
bera  Dia  imm  ind  p.  40,  31;  do- 
don-béra  ScM.  3,  14;  dobe'ra  deit 
in  mnai  SC.  13.  —  Fut.  sec.  Sg.  1 
doberaind-se  ich  würde  geben  Lg. 
18,  35;  SC  33,  36;  3  cid  'dobérad . . 
ehucum  ScM.  12;  dot  berad  13;  16; 
doberad  comram  .  .  duit  ibid.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  doberar  in  cath 
i  n-dorus  ind  liss  Sc3L  18;  doberar 
Setanta  fair  tcird  genannt  CC. 6  LU.; 
dobertar  dal  di  p.  145,  12.  —  Fut. 
Sg.  3  doberthar  chucom-so  TE.  7  Eg.', 
doberthar  ScM.  2;  doberthar  duit 
na  bú  ,,the  kine  shall  be  given  to 
thee"  p.  40,  42;  PI.  3  dobertar 
ScM.  2.  —  Praet.  Sg.  3  dobreth 
TE.    8    LU.;    dobreth    fo    déraib 


dobor-chú 


493 


dochum  n- 


Hy.  2,  2  (i.  tuccad);  Hrj.  5,  59  (i. 
tuccad);  82  (i.  no  theged);  dobreth 
di  CC.  5  XZ7.;  dobreth  ainm  di 
p.  131,  8;  tobreth  p.  130,  22;  Pl.  3 
„Tucaid  mo  séotii  dam-sa  huili"  ol 
se.  Dobretha  dó  iarum  co  m-batar 
ar  a  belaib  TBF.  p.  150,  10. 

dobor-chú  Biber,  Otter,  s. 
1.  dobur;  vgl.  Corm.  Transl.  p.  40 
coin  fodorne.  —  Pl.  Gen.  crottbolg 
di  chrocnib  doborchon  TBF.  p. 
144,  22;  Acc.  gabait  secht  n-dobor- 
chona  ibid.  p.  138,  23. 

doborda  dunJcel,  s.  2.  dobur. 
—  Sg.  Nom.  tromcheó  doborda 
FB.  36;  39. 

dobráu  fiber  Ir.  Gl.  375;  otter 
O'E. 

do  bríg,  do  brigh  tcegen,  10 eil 
Torr.  Dh.  p.  152. 

1.  dobur  i.  uisce,  unde  dicitur 
dobar-ehú  i.  dobran  Corm.  p.  15. 

2.  dobur  i.  dorcha  110  doiligh 
O'Dav.  p.  76;  Corm.  p.  15;  „dark, 
impure,  foul"  O'B.  —  Sg.  Nom. 
duibneU  . .  dobor  FB.  36  Eg. 

dobus  schlechte  Sitte?  für  do- 
bés?  „dóibhéas  vice,  bad  manners" 
O'R.,  vgl.  sobésach.  —  Sg.  Acc.  cen 
dobus  SC.  44, 3  {„without  grief  0' C). 

do-chenél  „low-born"  O'Don. 
Suppl.,  vgl.  so-chenel,  dochinelach. 

do  chennaib,  ursprünglich  wohl 
di  chennaib,  sogleich,  augenblicklich, 
extempore,  s.  dichetal  do  chennaib; 
i.  continuo  O'Dav.  p.  84  fedhair. 

dochinelach  ignavus  Ir.  Gl.iilß. 

do-chiugim  I  ich  schreite.  — 
Praes.  Sg.  3  cairptech  docing  rot 
SC.  37,  1.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
docinged  FB.  88;  PI.  3  docingtis 
dia  taig  Lg.  17, 3.  —  Inf.  tóchimm. 

do-chlu  ruhmlos,  übel  be- 
rüchtigt, vgl.  so-chlu  und  doichle. 
—  PI.  Acc.  dáine  dochlu  SC.  25. 

dochma  „tceak,  incapable  of  min- 
gling"  CR.  —  Sg.  Nom.  is  dochma 
don  mertmain  d'oenaigid  dona  hair- 
cride  in  oenfecÄi  ocus  na  mathiusa 
suthaine  non  valet  caduca  simul 
et  eterna  düigere  SMart.  5. 

dochóad,  dochúadPer/".  ich  kam, 
bin  gekommen.  —  Sg.  1  docoad-sa 
veni  Wb.  18'1  {Z'^.  454^;  dochúadusa 


SC.  33,  31;  ScM.  10  {vgl.  Wi.  Gr. 
§  303);  2  docbuadais  ScM.  14; 
docliuadaisiu  9;  3  dochóid  FB.  7; 
61;  p.  132,  7;  SC.  48;  dochóid  do 
gal  FB.  67;  dochuaid  p.  40,  s; 
Lg.  12;  TE.  3  Eg.\  7;  8;  9;  14; 
16;  19;  p.  132,  6;  FB.  43;  docbú- 
aidh  TE.  15  Eg. ;  17 ;  für  dochuaid 
dóib  Lg.  10  ist  mit  Eg.  und  Lc. 
atchuaid  (sie  theilte  ihnen  mit)  zu 
lesen;  PI  3  dochótar  FB.  21; 
p.  144,  26;  dochúatár  FB.  88; 
Lg.  11;  TE.  3  Eg.;  16;  SC.  32.  — 
Fut.  Sg.  3  resiu  docói  grád  form 
Wb.  29a,  31  (antequam  venerit  gra- 
dus  super  eos  Z'^.  467).  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  docúas  TE.  20. 

do-chonu  simpleton  O'Don. 
Suppl.  —   Vgl.  so-chonn. 

do-chor  Nachtheil;  „dochar 
*  hurt,  loss,  mischief"  O'B.;  „a  dis- 
advantageous  bargain"  O'Don. 
Suppl.;  „an  invalid  contract" 
Sench.  M.  III  p.  4.  —  Acc.  dogniu 
dochor  cach  thriuin  p.  328,  5; 
dochur  p.   142,  3.  —   Vgl.  so-chor. 

dochraid  hässUch;  dochruth 
inhonestus,  turpis  Z'^.  863.  —  Sg. 
Nom.  ba  docbraid  ó  gams  SMart.  21 ; 
docraid  FB.  37;  Gen.  am  din  cach 
dochraid  p.  328,  4? 

dochraite  zu  do-chor?  —  Sg. 
Gen.  am  din  gach  dochruiti_p.  142,  3. 
—  Vgl.  sochraite. 

1.  dochruth  s.  dochraid. 

2.  dochruth  indecor  SG.  65» 
{Z-\  863). 

dochuaid  s.  dochóad. 

do-chuiriur  III  Dep.  ascisco 
SG.  161»  {Z-\  873).  —  Praet.  Sg.  3 
do  ro  churestar  {ad  spectaculum 
omnes)  exciverat  Ml.  16",  6.  —  Vgl. 
tóchuirim. 

dochum  n-,  dochom  n-  mit  Gen. 
zu,  nach,  in  [meist  nach  Verben 
der  Beicegung);  ad  Z'^.  660;  do- 
chumm  p.  17,  19;  CC.  5  Eg.  — 
dochum  n-Erenn  ,Hy.  2,  13;  p.  17, 
17;  19;  dochum  n-Isu  Hy.  2,  gü;  do- 
chum n-iffirnd  FA.  1 ;  dochom  n-ec 
SC.  38,  8;  dochum  uime  Hy.  2,  50; 
5,  62;  Lg.  11;  FA.  1;  3;  20;  do- 
chum na  hingeni  I'E.  5  Eg.;  6; 
19;    dochom    FB.  85;    dochum.  in 


dochur 


494 


dóenacht 


oenuig  TE.  16;  p.  .144,  12;  FB.  7; 
dochom  SC.  3;  FB.  12;  dochum 
a  tire  Lg.  13;  CG.  5;  dochom 
FB.  13 ;  luid  . .  a  dochum  ging  zu 
ihr  CG.  3;  5  LU.-  FB.  81;  atraig 
. .  a  n-docom  SG.  7;  co  n-accai  in 
fer  .  .  dia  dochum  sie  sah  einen 
Mann  auf  sich  zu  kommen  TE.  12 
Fg.;  CO  n-acca  in  scáilfer  ina  dochom 
FB.  37 ;  cid  dothsét  innar  n-dochom 
p.  310,  12;  na  dochwm  FB.  28. 

dochur  s.  doehor. 

docomail,  „dócamhail  hard,  dif- 
ficuU"  O'B.  —  Sg.  Nom.  FA.  15 
(doccumail  LBr.).  —  Vgl.  co  ro 
saerad  iat  dona  doccomlaib  sin  „to 
free  them  from  those  hardships" 
Three  Hom.  p.  92,  29;  25. 

doeraid  s.  dochraid. 

documlai  proficiscitur,  Sg.  3 
documlai  ass  er  bricht  auf,  geht 
fort  Bev.  Gelt.  III  p.  176;  dochum- 
lai  TBE.  p.  154,  e;  PI.  3  documlát 
ass  do  Chruachnaib  ibid.  p.  138,  7; 
ibid.  p.  152,  30;  ibid.  p.  154, 12;  Rev. 
Gelt.  III  p.  182;  tocomlat  ass  FB.  7. 

dód  LU.  p.  33a,  19^  ^gi  j,dódha 
conflagration"  O'B.,  von  StoJces  {zu 
FA.  21)  zu  dóthim  gestellt. 

dodaing"  schwierig,  gefähr- 
lich. —  Sg.  Aec.  ni  fetamar  nach  n- 
dodaing  inti  TBE.  p.  146,  6.  — 
Vgl.  ar  a  doidngi  ob  ejus  difficul- 
tatem  SG.  la  {Nigra). 

do-dálim  ich  giesse,  schenke 
ein;  fundo  Z^.  435.  —  S-praet. 
Sg.  1  do  ro  dalius  Lg.  17,  31. 

dodat  láim  TE.  10,  &'i  zu  dorat? 
Vgl.  di  láim  im  Etain  LU.  p.  131,  24. 

do-dcad  infelicitas  Wb.  2^ 
{Z\  647).   Vgl.  tocad. 

AoäehSLiA unglücklich,  armse- 
lig; dotchaid  i.  di-thacaid  „without 
riches  or  prosperity"  Corm.  Transl. 
p.  51;  i.  do-sothchaid  „not  wealthy" 
ibid.  p.  55.  —  Sg.  Nom.  rot  giuil 
ind  srathar  dodcaid  SG.  p.  229. 

do-decha  Hy.  5,  81,  „ivho  may 
recount  them"  Stokes,  vielleicht  zu 
du-dichim. 

do-dec^iad,  -deochad  ich  kam, 
bin  gekommen;  vgl.  tuidchim.  — 
Sg.  1  dodeochad-sa  SC.  13;  is  dia 
acallaim  dodeochad  10 ;  3  in  tan  . . 


dodechuid  temel  tarsin  grein  Ml. 
16«:,  5  {Z-\  456);  laech  . .  dodechaid 
ScM.  10;  .  .  dodechm'iZ  SMart.  37; 
dodeochaid  Gl.  zu  Hy.  5,  39;  tráth 
dodeochaid  TE.  12  LU.;  13;  can 
dodeochaid  p.  132,  e;  PI.  1  dia 
chungid  . .  dodechammar-ni  ScM.  2; 
. .  dodeochammár-ni  SC.  13 ;  5  ó  do- 
deochatar  FB.  8;  . .  dodeochatár  66. 

do-delMa  ó  triliss  „ugly  in 
hair"  SMart.  21. 

dodena,  dodenam  FB.  66,  74  Eg. 
für  dogena,  dogenam. 

dodomehela  EG.  6  etwa  für  dod- 
im-chella  „der  es  durchwandert" 
{s.  timchellaim)? 

dodonaimm  II  solor  SG.  53^ 
{Z\  434).   Vgl.  didnad. 

dodoraid  FB.  89  lies  doraid. 

1.  doe  tardus  SG.  66»  (Z-\  31). 

2.  doe  Wall?  doa  i.  clad  Gl.  zu 
Fei.  Mart.  22,  vgl.  Three  Ir.  Gl. 
p.  130.  —  Sg.  Dat.  for  dou  na 
hEmna  Lg.  15  (for  tua  Lc.  Eg.); 
for  doe  narrátha  Lg.  8;  Acc.  lir 
dar  doe  „over  a  rampart  of  seas" 
Fei.  Mart.  22. 

do-ecmoiigat  s.  teemougat. 

1.  doel  M.  ein  Käfer;  „stag- 
beetle"  Not.  zu  Fei.  Jan.  15,  vgl.  dá,el. 

2.  dóel,  „daol  lazy"  O'B. 
dö-ellaiin   declino  Z'^.  873.  — 

Praet.  PI.  3  do  rellsat  deviarunt 
Ml.  79;  do  elsat  Lg.  11? 

dóel-teuga  schwer  zungig  s. 
Dubthach  Doeltenga. 

do-emim  I  ich  schütze,  be- 
decke. —  Praes.  Sg.  3  doeim 
Corm.  p.  10  clii;  relativ  dóeme 
ammórgressa  FB.  11 V  PI.  3  a,mal 
don-emat  etin  a  suthu  ut  protegunt 
aves  pullos  suos  Ml.  39c.  —  Praet. 
Sg.l  dorret-sa  soscelelffr.  31a,i(gMa 
defendi  ego  evangelium  Z'^.  1092); 
5  doret  velavit  Ml.  16",  8.  —  Fut. 
3  duema  Gl.  zu  vindicabit  Ml.  67c 
{Z-\  1091).  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
doeniar  Gorrn.  p.  10  clii;  amaZ 
dun-emar  sicut  protegitur  Ml.  39c. 

—  Vgl.  ditiu. 

dóenacht  F.  die  menschliche 
Natur;  dóinacht  humanitasZ^. 8OÖ. 

—  Sg.  Gen.  i  n-oentaiíí  diadachta 
oeus  doenachta  maic  DéFA  MLBr. 


dóenda 


495 


do-gni'a 


dóenda  menschlich;  dóinde  hii- 
manus  Z'^.  791.  —  Sg.  Gen.  in 
chÍDÍuda  dóenna  FA.  15;  Pl.  Xom. 
roisc  doenna  FA.  8  (doennai  LBr.). 

do-eolais  unhegre  iß  i  ch?  —  Sg. 
Kom.  tromcheó  .  .  doeolais  FJB.  36. 

dóer  unedel,  unfrei,  gemein; 
ben  dáer  Selavin,  s.  cumal;  dóir 
ignobilis  Z^.  863;    vgl.  sóer,    sóir. 

—  Compos.  debtha  .  .  doér-gairce 
SC.  25. 

dóescair  gern  ein;  daiscuir  scurra 
SG.  56b  {Z\  30).  —  Sg.  Nom.  ar 
na  bat  doescair  SC.  26;  dub  dian 
demun  doescair  FA.  30  LBr. 

dóescur-sliíag'  der  gemeine 
Haufe;  „daosgarsluagb  the  mob" 
OD. Gi:p.339.  —  Sg.Dat.  iffWnd  co- 
na  dséscorslúag  „withits  rabble-host" 
FA.  3;    diabul   cona   doescursluag 

p.    191,   26. 

do-essaircfe  s.  tessurc. 

doethain,  „daothain  F.  suffi- 
ciency,  enough"  O'B.  —  Acc. 
ibsit  a  n-doethain  dind  lind  LU. 
p.  25^,  20;  CO  n-dema  a  doethin 
der  ocus  toirse  icom  choined-sa 
TJiree  Hom.  p^  122,  lo. 

do-fair,  -fóir  Hy.  5,  89  und  91, 
.s.  tair  und  fo-riuth. 

1.  do-faith  adiit,  venitZ*.  456; 
dofaith  gith  gáithe  Hy.2,39  („went"); 
dofaith  . .  CO  Victor  47  {„icent");  do- 
faeth  . .  fria  rath  ScM.  3,  10 

2.  do-faith,  do-faeth,  do-fáithsad, 
do-fóethsat  s.  tuitim. 

do  fe,  do  fetis  s.  fedaim. 
dofessid  s.  dessid. 
do-flchim  I  ich  kämpfe,  stür- 
me  {eine   Burg),   räche,    strafe. 

—  Praes.  Sg.  1  dofichim  a  n-enech- 
gressa  uli  p.  328,  21;  3  dofich 
gresa  a  chiniuil  „who  fights  the 
battles  of  his  tribe"  O'Bon.  Suppl. 
fich;  dofich  uar  n-inechgreso  huili 
p.  142,  21;  dofich  uiblich  tened 
ocus  analaich  FB.  51;  p.  310,  35; 
dofich  ruithen  serci  ina  dreich 
p.  310,  36;  inti  dofich  Gl.  zu  qui .  . 
ulciscatur  Ml.  l^i,  3;  rel.  dufichi 
Gl.  zu  vindicantem  Ml.  71l>?  PI.  3 
dofechat  a  n-dun  ar  ecin  im  na 
láthu  gaili  batár  and  LU.  21J>,  30.    1 

—  Fut.     Sg.    3    dufi    vindicabit  \ 


Ml.  67c.  —  Fiit.  sec.  Sg.  3  dufesed 
Gl.  zu  Hirusalem  volens  obpugnare 
311.  83a,  12.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
dofecair  cath  . .  etorro  LU.  p.  21i>,  31. 

—  Fut.  Sg.  3  CO  dufessar  ut . .  vin- 
diceturMl.  32«=,  20;  dufiastar  Ml.  27c,  4. 

do-forcat,  -fareat  s.  tarcaitn. 
do-for-mag'aim  lieh  vermehre. 

—  Praes.  Sg.  3  doformaig  äuget  Ml. 
117;  tormaig  SG.  41a  (Z^.  884).  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  doformagar  au- 
getur  SG.  28i>.  —  Fut.  Sg.  3  dofor- 
mastar  SC.  13.  —  Inf.  tormach. 

do-fuaircc  s.  túarcim. 

do-fúargaib,  do-farcbat  s.  túar- 
gabim. 

dofuchta  p.  311,  33  lies  dofuctha 
{zu  tucaim)? 

do-fuibnimm  I  succido  SG.  22» 
{Z^  429).  —  Pass.  Fut.  Sg.  3  co 
dufobither  ut  succidatur  Ml.  2»,  10 
{Z^.  883). 

do-faislim  s.  tuislim. 

dofuit  s.  tuit. 

do-i'ulachta  unerträglich.  — 
Sg.  Nom.  úamun  dofulachta  FA.  14. 

do-fusci  s.  diuscim. 

do-gailse  F.  maeror  Ml.  20^,  7 
{Z-^.  863). 

do-gáithaimm  II  illudo,  pel- 
licio  SG.  24a  (Z2.  434). 

dog-ar  traurig.  —  Sg.  Nom. 
scel  dogar  Fei.  Feb.  20,  Gl,  i.  toir- 
scch,  scel  n-dogur  Three  Ir.  Gl. 
p.  129.  —  Vgl.  dogra. 

do-garim   I  ich   rufe,    nenne. 

—  Praes.  Sg.  3  dogair  appellat 
Ml.  29«,  6;  fris  dogair  p.  132,  3 
die  sich  nennt,  die  man  nennt?  — 
Praet.  Sg.  3  dorogart  Mártain  a 
múinntir  „31.  summoned  his  family" 
S3Iart.  33;  35;  Three  Hom.  p.  56,  2. 

do-gegat  s.  togaim. 

dogensat  s.  dogniu. 

dogensat  SC.  35  {„the  hosts  lau^ 
ghed-'  O'CM 

dognas  diles  FA.  30  „a  rightful 
heritage"?  lies  do  gncás. 

dognasach  „disgusted"  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  ba  dógnassach 
den  mhnái  Corm.  p.  34  orc  tréith 
{„he  beeame  disgusted  with  the 
woman''). 

do-guiu  Jll  icJt  mache.  —  Praes. 


do-gm'u 


496 


doilbtheoir 


Sg.  1  dogniu  j>.  142,  3;  f.  328,  5; 
dagniu-sa  sin  facio  ego  hoc  Wh.  14<i 
{Z-\  429);  5  dogni  facit  Wh.  6a 
{Z-^.  431);  dugni  SP.  IV  4;  dogni . .  a 
n-etrain  FB.  33;  dogni  failte  friu 
ScM.  5;  dot  gni  torsech  TE.  12  LU.; 
dos  gni  p.  4Ü,  11;  in  muid  dun  gni 
SP.  II  15;  in  comrád  doní  ri  cách 
SC.  33,  27;  PI.  3  a  n-dugniat  quod 
faciunt  Wh.  10«;  dogniat  FA.  25; 
dogniat  trócaire  FA.  25;  in  guba 
sin  34;  p.  191,  25;  doniat  FA.  29 
(dogniat  LBr.).  —  Conj.  Sg.  1  ma 
dugneu  si  faciam  Ml.  23«  {Z'^.  440); 
/S^.  5  dod  gné  Wh.  27c ;  doné  ar 
n-ditin  Gl.  zu  Hy.  1,  2;  tomathium 
Gl.  zu  Hy.  1,  6;  Gl.  zu  Hy.  5,  67;  91 ; 
PI.  3  donet  ar  sóerad  Gl.  zu  Hy.  b,  92. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  als  Imperfect. : 
forcetal  ba  mewciu  dognid  FA.  32; 
dognith  Hy.  2,  33;  TK  6  LU.; 
SC.  23;  dognith  Gl.  zu  Hy.  2,  26; 
als  Conjunctiv :  dicunt  alii  co  m-bad 
Cholman  dogneth  uile  Hy.  1  Praef.; 
acht  mád  doneth  fein  FA.  9.;  PI.  3 
a.mal  don  gnitis  ut  faciehant  SG.  d% 
dognítís  SC.  2;  als  Conjunctiv :  dog- 
nétís  FA.  34.  —  Praet.  Sg.  1  na 
huli  dorignius-sa  otnnia  quae  feci 
Tr&.24b  {Z^.  462);  dorignius  *S'G38,2; 
3  dogéni  r^;.  6  iiJ.;  dogenai  CC. 
6  -Egf. ;  digéni  Tir.  6;  a  n-dorigeni 
di  maith  frim-sa  Wh.  30a  (Z^  ^50); 
a  n-dorigenai . .  do  fertaib  Hy.  5, 23;  37; 
dorignai  41 ;  cia  dud  rigni  etsi  fecit 
Z'^.  463;  durigni  SP.  III  3;  dorigni 
Gl.  zu  Hy.  3,  6;  dorigni  TE.  ULU.; 

FA.  32;  FB.  16;  85;  dod  rigni  89; 
dorigni  laid  SC.  45;  TE.  10  Eg.; 
a  n-dorigne  do  fertaib  Hy.  5,  67;  81; 
p.  40,  16;  41,  14;  43,  13;  48,  24;  din 
chloich  dorigne  saland  Hy.  5,  40; 
dorine  Hy.  3  Praef.;  doroine  FA. 
32  LBr.  s.  doróna;  PI.  3  dogensat 

FB.  25;  dorigénsat  fecerunt  Wh.  1^. 

—  Fut.   Sg.  1  dogén-sa  p.  40,  43; 
FB.  6;  8;  2  bid  mó  don  genae-siu 
Wh.  32a  {Z-\  452);  dogeua  Lg.  5,  21; 
cid    dogena  . .  a  Loig  SC.   16;    cid 
dogena-sib  was  wirst  du  ihnen  thun 
FB.  6;   5  dogena  faciet  Wh.  26» 
Gl.  zu  Hy.  3,  8;  dogena  FB.  66;  75 
PI.    1    cid    dogénam    SC.   4;    35 
FB.   16;   74.    —    Fut.    sec.    Sg.  3 


dogenad  galar  duit  sirligi  SC.  30. 

—  Pass.  Praes.  Sg.  3  dogni ther 
Lg.  6;  12;  SC.  3;  22.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  oenach  dognithe  la  ültu 
SC.  1 ;  23 ;  als  Conjunctiv :  ni  rabe 
isin  bith  ni  dognethe  . .  leii  acht . . 
SC.  1.  —  Fut.  Sg.  3  dogéntar  fiet 
Wh.  26a  {Z-\  475);  TE.  11  LU.; 
10,  4  Eg.;  SC.  12;  35;  FB.  9;  21. 

—  Fut.  sec.  Sg.  3  dogenta  limm 
TE.  9,  32.  —  Praet.  Sg.  3  ised 
dognith  dee  p.  142,  22;  dorigned 
FB.  75. 

dog:ra  Klage,  Klagen;  „sick- 
ness,  sorrow,  anguish"  O'B.  —  Gen. 
leth  n-dograi  ScM.  21,  39?  Bat.  oc 
cói  ocus  ic  dogra  FA.  26  {„lamen- 
ting");  oc  dogru  SC.  44  {„she  was 
lamenting");  Ace.  la  cói  ocus  toirsi 
0CU8  dógrai  FA.  26  LBr.  —  Vgl. 
dogar. 

dograch  hehümmert?  —  Sg. 
Nom.  ro  bo  dograch  furri  SC.  43. 

dogrind  almai  énlathi  p.  310,  19? 

dogrinn  i.  tobach  O'Hav.  p.  73; 
dogrenar  i.  toibgither  ibid.  p.  76. 

dói  recht.  —  Sg.  Nom.  benair 
a  lám  dói  dana  di  Choinculainn 
„and  then  Cúchulainn's  right  hand 
was  cut  off"  Eev.  Celt.  III  p.  182; 
Acc.  CO  n-ecmoiug  a  láim  dói  di 
Lugaid  ihid. 

do-ic,  dos  n-icfed  s.  tieim. 

doichle  F.  Unberühmtheit, 
Gemeinheit,  von  dochlu?  —  Sg. 
Gen.  oes  doichli  FB.  27  LBr. 

doichlechunhe rühmt,  gemein; 
ni  dichet  tegde  doichlech  Ml.  carm.  2, 
„inhospitahle"  Goid.^  p.  20.  —  Sg. 
Nom.  nir  bat  díscír  doichlech  SC.  25. 

dóig  10 ahr scheinlich;  verisi- 
milis  Z'^.  74.  —  Sg.  Nom.  is  dóig 
bid  fir  es  scheint  p.  132,  10 ;  SC.  35 ; 
dóicb  TE.  9  Eg.;  ro  po  dóig  lind 
es  schien  uns  SC.  45,  e;  FB.  88; 
94;  doigh  TE.  5  Eg.;  doig  leis 
FB.  85;  in  doig  SC.  7.  —  Com- 
par.  is  dochu  verisimilius  Wh.  4^ 
{Z\  276);  batochu  TE.  13  LU.  (ba 
coru  Eg.);  is  docha  lium  „likelier 
with  me"  Not.  zu  Fei.  Jan.  15. 

doilbed,  dolbud  M.  Bilden, 
Gehilde,  Fiction  SMart.  31. 

doilbtheoir  J/.  fictor  Ir.  Gl.  1091. 


doUbthid 


497 


doUod 


doilbthid   M.   figulus  Wb.  4« 
{Z^.  7941 
do-imdibnim  I  decido  Wh.  17* 

{Z\  886). 

^  do-inigart  s.  timgarim. 

■    do-immurc  s.  timmarcim. 

doinge  Unterdrücken,  vgl. 
dingim?  —  Dat.  is  e  ro  raid  na 
briathra  sa  do  thincosc  ocus  d'for- 
cetul  lochta  na  heclosi  ocus  do 
doinge  fógnuma  do  dib  tigernaib 
„to  suppress  the  serving  of  two 
lords"  SMart.  2;  5. 

dóini  s.  dune. 

do-inola  s.  tinólaim. 

doirb  difficilis;  Superl.  doir- 
bem  SG.  168a  {Nigra). 

dóire  F.  Gefangenschaft, 
S  Clav  er  ei;  miseria ,  captivüas 
Z^.  31.  —  Gen.  fo  bron  na  dóiri 
Gl.  zu  Hy.  2,  2;  Dat.  i  n-daire 
p.  40,  7;  39. 

dóirtim  I  spill,  shed  O'B.  — 
Praes.  see.  Sg.  3  co  n-doirted  Fei. 
p.  C  25.  —  Fut.  Sg.  3  doirtfe  mo 
dub  Three  Hom.  p.  120,  9. 

dóit  F.  Handgelenk,  Hand. 
—  Sg.  Nom.  FB.  53;  Dat.  ro 
chrechtnaig  . .  eseom  for  a  dóit  LU. 
p.  126a,  28;  Äcc.  dóit  fri  dóit  FB.  53: 
remithir  dóit  láma  91;  PI.  Dat. 
cusna  doitib  manibus  Gild.  Lor. 
Gl.  164;  do  iarn-dótib  ScM.  22,  9; 
CO  milechaib  arggait  for  a  n-dóitib 
„ontheir  wrists" TBF.  p.  148, 21;  Du. 
Nom.  a  di  dhóit  Corm.  p.  13  Cerball. 

doithfir  TE.  15,  doithir  dark, 
ugly  O'B. 

dóiti  p.  191,  12,  s.  dothim. 

dolbim  III  ich  forme,  bilde, 
gestalte.  —  Praes.  Sg.  3  in  dol- 
bud  dondi  rodn-dolbi  figmentum  ei 
qui  se  finxit  TF&.  4c  (Z^.  352).  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  notolbad  in  cach 
rieht  FB.  75  für  nod  dolbad;  PI.  3 
no  dolbtais  fingebant  Ml.  54«=.  — 
Vgl.  dalb. 

dolbthach  zauberisch;  doilb- 
theach  sorcerer  O'B.  —  Sg.  Gen. 
ar  bélaib  demuin  duib  dolbthig 
EC.  5. 

dolbad  M.  figm\entum  Wh.  4^, 
Inf  von  dolbim,  nicht  verschieden 
von  doilbed. 


doleeed,  doléci  s.  dollécim. 

dolge  F.  Schwierigkeit,  Ge- 
fahr? —  PI.  Dat.  i  n-dolgib  i  n- 
drobelaib  FB.  35. 

doligrscÄu-er,  schwierig;  „dif- 
ficult,  doleful"  O'B.  —  Sg.  Nom. 
is  dolig  Gl.  zu  is  andso  FB.  58; 
is  dolig  a  fiss  FA.  12  {„hard''); 
is  mór-dolig  mo  nert  SC.  41.  — 
Compar.  doilghi  more  difficult 
O'Don.  Suppl. 

dolliugim,  do-lingim  I  ich 
springe.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  do- 
linged  CC.  5  LU.  —  Perf  Sg.  3 
doUeblaing  in  t-écne  ar  a  chend 
TBF.  p.  146,  12;  atchonnairc  in 
n-éicne  dorroeblaing  ar  a  cbind 
ibid.  p.  152,  19. 

doUécim,  do-lécim  IIl  ich  lasse 
(los,  nieder,  u.  s.  tv.),  werfe.  — 
Praes.  Sg.  1  dollecim-se  in  n-gai 
cétna  ScM.  11;  dos  leicim-se  . .  in 
n-gai  cétna  10;  3  doUéci  in  n-osnaid 

FA.  20;  dolléci  .  .  arrígthecb  sís 
FB  25;  dolléci  fer  dina  feraib 
fidchilli  don  techtaire  61;  dolleici 
a  cend  immon  cloich  Lg.  19;  tolléci 
..fair  FB.  81;  87;  doléci  gai  do 
SC.  36 ;  dos  leci  . .  foraib  7 ;  doUeci 
cacb  dib  fria  cell  begab  sichp.  145, 13; 
dolleci  im  budiu  Conculainn  FB.  11; 
PI.  3  doUécet  a  láma  la  tóeb  FB.  16; 
toUécet  74.  —  Praet.  3  tolléic  a 
osnaid  FB.  88;  dosleic  doib  SC.  7; 
dolléic  im  budin  Chouaill  er  begab 
sich  FB.  10.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
dolleicther  . .  doib  wird  ihnen  über- 
lassen FB.  55.  —  Praet.  Sg.  3 
doleeed  do  nim  das  herabgelassen 
wurde  FA.  2;  PI.  3  dolléicthe .  . 
dia  s&igiáicurden  losgelassen  FB.  57. 

dollod,  do-lod  ich  ging.  — 
Sg.  1  dolud-sa  LU.  p.  25a,  43; 
2  can  doUot  TE.  5  Eg.\  can  dol- 
luidisiu  LU.  p.  122i>,  35;  3  dulluid 
Tir.  8;  11;  13;  dolluid  jp.  46,  26; 
Lg.  1;  15;  TE.  13  LU.;  15;  p. 
130,  30;   144,  28;    145.  11;    SC.  8; 

FB.  16;  17;  25;  54;  69;  91;  92; 
dolluid  CO  m-bói  im  budin  Lóegaire 
FB.  8;  dolluid  .  .  forsin  t-sligid 
chetna  40;  tolluid  21;  dot  luid  im 
bernai  ar  mo  chind-sa  ScM.  13; 
can  don  luid  SC.  12;  doluid  Hy.  2,  46; 

32 


dolod 


498 


donn 


p.  41,  10 ;  PI  2  dolodbair  LU. 
p.  21^  17;  3  doUotar  Htj.  2,  ei; 
Lg.  14;  FB.  25;  90;  dollótar 
ScM.  21,  6;  immá  tullatár  FB.  56. 

—  Inf.  dula,  dul. 

dolod  Nachtheil,  Schaden 
FB.  90;  „dolaidh  loss,  detriment" 
O'B.  —   Vgl.  solod. 

do-luig:im  Illremiíío,  ignosco 
Wh.  14ti  (Z2.  435),  s.  di-lugim. 

dorn  F.  domus.  —  Sg.  Dat.  leth 
ind  orpi  so  i  n-doim  i  n-duiniu 
Tir.  6. 

uon-domaigetar  p.  142, 19,  5.  PI. 
Praes.  Dep.  etwa  für  moaigetar? 
vgl.  jedoch  p   328,  18. 

1.  doniain  tief,  vgl.  fu-domain; 
domhain  deep,  hollow  O'B.  —  -S'^. 
Nom.  arrecat  abaind  lethain  nád 
bo  domain  ar  a  cind  LU.  p.  24»,  1; 
ni  bu  domain  Gl.  zu  ni  bu  ances 
Htj.  5,  85;  PI.  Nom.  lathach  {zu 
lesen  lathacba?)  dóimne  p.  190,  26; 
Dat.i  n-glennaib..doimnib  p.  191,28. 

—  Compar.  domnu  murib  Hy.  5,  I8 
(i.  fudumnu  quam  mare). 

2.  domaiu  i.  dimaiu  O'Dav.p.  78; 
„vain"  Corm.  Transl.  p.  52  doman. 

doman  s.  domun. 

domaiiclies    „a  request"  O'B. 

—  Sg.  Acc.  ceu  a  domanches  SC.  26. 
do-ml)las        übelschmecicend; 

„an  ill  taste"  O'B.;  domblas  áe 
fei  Ir.  Gl.  975  {„hitterness  of  the 
liver");  s.  blas. 

do-meliiu  i.  oirberim  bith  edo 
Corm.  p.  18  edam ;  s.  torneüm, 
toimlim. 

do-menma  XJnmuth,  Betrüb- 
nis s.  —  Sg.  Dat.  oc  dogru  ocus 
oc  domewmain  móir  SC.  44. 

do-midiur  III  Dep.  ich  meine, 
schätze  ah.  —  Praes.  Sg.  3  dammi- 
dethar  . .  dia  lémuwi.  FB.  88  {er  ver- 
sucht es,  über  die  Stadt  zu  springen). 

domme  inops;  domma  {„poor") 
i.  di-shomma  Corm.  p.  16. 

domnach  =  dominica,  Sonn- 
tag. ■=—  tri  liara  cach  domnaig  drei 
Stunden  jeden  Sonntag  FA.  30. 

domnatk  i.  munadh  no  traothadh 
CDav.  p.  74,  dazu  ro  damnad 
FB.  30? 

domroet    CC.    7   Eg.,    domroed 


LU.  zu  do-emim  {..schützte  mich 
mit  sieben  Wagen)? 

dorn  rolpnitar  SC.  38,  5  s.  toib- 
nim  (do-sennim). 

do-muiniur  III  Dep.  ich  meine, 
glaube;  puto,  spero  Z'^.  438.  — 
Praes.  Sg.  1  p.  132,  10;  PI.  3  hit 
he  dod  mainetar  insin  sunt  hi  qui 
putant  hoc  SG.  5a ;  PI.  3  domiiinet 
Fél.  p.  cm  23.  —  Perf  Sg.  1  do- 
ménar-sa  putavi  Wh.  3e  {Z'^.  450); 
PI.  3  do  ru  ménatár  FB.  82;  cre- 
diderunt  Ml.  35i>,  ig.  —  Inf.  toimtiu. 

domun  M.  Welt;  mundus  Z'^.  222. 
—  Gen.  in  dbmuin  Hy.  5,  8 ;  domain 

FA.  10;  FB.  SO;  in  domain  duind 
SC.  29,  4;  do  dáinib  in  domain 
p.  40, 16;  FA.  14;  34;  fir  domain  13; 

FB.  18;  19;  di  ocaib  domain  SC.  13; 
FB.  18;  flaith  in  domain  p.  40,  sc; 
do  Chonstantin  . .  do  ardrig  in  do- 
main FA.  32;  rig  iarthair  domain 
des  westlichen  Theils  der  Welt 
(=  Irland)  Lg.  12 ;  FA.  3 ;  4 ;  naim 
airthir  in  domain  FA.  4;  thuascirt 
in  domain  ibid.;  in  domuin  chentar 
Gl.  zu  bethath  che  Hy.  5,  22;  Dat. 
isin  domun  FA.  34;  FB.  27;  fiadu 
huas  domun  Hy.  6,  7;  úas  domun 
dind  SC.  45,  2;  fon  uli  domun 
p.  169,  17;  Acc.'  in  domon  n-dron 
SC.  29,  14;  in  domun  uli  p.  191,  9. 

domunde  mundanus  Wh.  3* 
{Z^.  791).  —  Sg.  Acc.  cusind  ecnai 
n-domunda  p.  170,  19. 

don  adbat,  den  áraíll  u.  s.  w. 
s.  do-adbat,  tadbat,  do-áraill, 
táraill  u.  s.  w. 

don-arlaid  Fél.Dec.  8:  don-arlaid 
tar  romuir  {LBr.)  „who  came  over 
the  great  sea",  i.  donaraill  i.  dorocht 
Three  Ir.  Gl.  p.  138. 

don  far,  fair  s.  tair. 

don  fuca  s.  tucaim. 

1.  donn,  dond  braun,  dunkel; 
i.  dub  O'Dav.  p.  72;  „dun  or 
brown"  O'B.  -^  Nom.  ech  dond 
p.  131,  15;  corcor-dond  SC.  33,  14; 
folt  dond  FB.  45;  sciath  dond 
FB.  47;  dond -sciath  dond-derg 
dond-chorcra  LU.  p.  81»,  32;  des 
dond  FB.  24  eins  von  Cuehulinh's 
Kunststücken,  über  das  sonst  Nichts 
bekannt  ist;  Gen.  in  domain  duind 


donn 


499 


doreilgis 


/S'C29,4  („the  worWs  expanse"  O'C.) 
zu  lesen  dind?  Äcc.  ar  ech  n-donn 
„for  a  hrown  horse"  Tir.  6. 

2.  donn  i.   cuirin   O'Dav.  p.  75. 

3.  donn  i.  uasal  no  brithem  no 
righ  O'Dav.p.  11  \  Gen.  ssegal  Ab- 
báin  delbda  duind  Fei.  p.  LXIII  43. 

donn  esuiart  Hy.  3,  8  für  donn 
escomart  ( i-gl.  tescomarr  {sie)  i.  teas- 
argain  O'Dav.  p.  121'i?  Das^s  er 
der  Richter  ist  am  Gericht  hat  uns 
gerettet  von  den  üblen  Absichten 
schwarzer  Dämonen  (do  für  di)? 

doragra,  dorag'ad  enthält  icolü 
vorn  die  VerbalpartiJcel  do,  s.  rega. 

do-raid  1)  schicer,  2)  N.  Schwie- 
rigkeit; „strife,  dispute;  intricate" 
O'B.  —  Sg.  Nom.  dliged  n-doraid 
SP.  II  8;  Gen.  du  thabairt  doraid 
du  glé  ibid.  16?  Acc.  cheist  n-doraid 
n-dil  ibid.  12;  ro  fitir .  .  a  n-doraid 
so  zu  lesen)  FB.  89. 

doráiga  s.  tograim. 

do-rairngert  s.  tairngirim. 

do-rala,  do-rola  mit  Dat. 
es  begegnete,  widerfuhr ,  ge- 
schah;  accidit;  it  happened  O'B. 

—  dorala  in  fer  cetna,  di  es  begegnete 
ilir  derselbe  Mann  TE.  Vó  Fg.-, 
conid  don  diill  dorala  techt  sis 
p.  39,  18;  is  ann  dorola  do-som  a 
denam  „and  it  came  to  pass  that 
he  made  it"  Hy.  1  Praef;  dorala 
do  CO  ro  marb  p.  46,  22;  is  maith 
.  .  dorala  duine  sin  diblinaib  TE. 
14  Eg.;  dorala  do  do»  fon  indus 
ceina  FB.  83  Fg.;  dorala  in  tech 
ina  ráithsechaib  briathar  oc  na 
mnáib  FB.  29.  —  Vgl.  tarla. 

dorar„a  battle,  conflict"  O'B.; 
dorar  FB.  71  Gl.  i.  dochur:  Dat. 
cuach  Diarmada  do  breg-barainn 
brath-dorair  Cm-m.  Transl.  p.  120 
maidinn;  iar  n-dorair  a  badbscelai 
FB.  71. 

do-rat  Conj.  ich  gebe,  doratus 
Praet.  ich  gab  (rat  für  ro-dad, 
skr.  dada-mi?),  in  allen  den  Formen 
gebräuchlich,  welche  die  Partikel  ro 
zu  sich  nehmen  können,  vgl.  do-rón. 

—  Conj.  Sg.  3  dorata  a  fial  torund 
diar  ditin  Gl.  zu  rou  feladar  Hy.  1 , 1. 

—  Praes.  sec.  Sg.  1  co  u-dartin  ut 
darem  SG.  209i>  {Nigra).  —  Praet. 


Sg.  1  doratus  do  SC.  45,  12;  dora- 
tusa  ScM.  4;  2  doratais  FB.  74; 
doratuiss  TE.  8  Eg.?  3  dorat  dedit 
Wb.  311>  {Z-\  462);  p.  41,  10;  11; 
ScM.  6;  TE.  10,  20;  FB.  40;  dos 
rat  p.  40,  14;  dorat .  .  a  láim  jfor  a 
broind  Lg.  5 ;  SC.  31 ;  dorat . .  ail 
forsin  coiced  uile  Sc3I.  14;  dorat 
fó  mcnmain  Ailí7?a  do  seirc-siu 
TE.  13  LU.  (foT  menmain  Fg.); 
SC.  13 ;  44 ;  bréc  dorat . .  imond 
p.  132,  9;  FB.  10;  18;  19;  dorad 
p.  309,  18;  dorat  imcossáit  eter  na 
mná  FB.  21 ;  dorat  .  .  triam  dia 
titrcbail  FB.  21;  is  iat  dorat  sund 
hi  fat  SC.  37,  20;  dorn  rat  sund 
i  n-ecomlond  SC.  45,  20;  PI.  3  dorat- 
sat . .  impidi  fair  FB.  27.  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  doratad  . .  damdabach 
. .  immi  ScM.  17 ;  a  n-grád  . .  dora- 
tad di  lasin  Mac  O'c  p.  132,  27; 
doratat  Gl.  zu  Hy.  2, 50.  —  Vgl.  tarat. 
dorchadus  tenebrae  Ir.  Gl.  331. 
dorchaide  dunkel.  —  PI.  Gen. 

1   demna  dorchaide  Hy.  3,  9. 

1       dorehatu  M.  F inster niss.    — 

\   Sg.  Dat.  i  n-dorchataid  aneolais  „in 
the  darkness  of  ignorance"   Three 

1   Hom.  j).  4,  3;  Acc.  beir  ass  in  dor- 

I   chatu  ibid.  p.  26,  8. 

dorche   1)   dunkel,    2)  N.  das 

j  Dunkel;  obscurus,  obscuritas  Z'^. 
72.  —  Sg.  Nom.  1)  tromcheó . . 
dorcha  FB.  36;  39;  tir  n-dub  n- 
dorcha  FA.2lLBr.  (n-dóthide  LU.); 
Gen.  1)  usci  duib  dorchai  FA.  30; 
Acc.  2)  cen  dorche  FA.  35;  PI. 
Nom.  1)  sligthi.  .sir-dorcha2>.  190,26; 
2)  na  dorche  tenebrae  SG.  183i> 
(Z^  215);  Dat.  1)  i  n-glennaib  du- 
baib  dorchaib  p.  191,  28;  2)  in  popul 
deisid  i  n-dorchaib  populus  qui 
sedebat  in  tenebris  Three  Hom. 
p.  2,  2.  —  Compar.  dorchu  ina 
dúbgémriudjp.  190,  29.  —  Vgl.  sorcha. 
dord  N.  Bass,  On  the  Mann. 
Index;  vgl.  an-dord,  fo-dord. 

dordaim  ich  brülle.  —  Praes. 
Sg.  3  scél  lern  duib  dordaid  dam, 
snigid  gaim  ro  faith  sam  LU. 
p.  111>,  23  {Amra  Chol.,  vgl.  Goid.^ 
p.  165,  63;  mugit  cervus  Stokes, 
Beitr.  VIII  332). 
doreilgis  ScM.  13  s.  teilcim. 
32* 


do  réir 


500 


do-rón 


do  rélr  ad  voluntatem,  secundum 
Z\  659,  s.  riar. 

do-réracht  Praet.  zu  déirgim 
ich  verlasse,  verliere  {Praes. 
Sg.  3  nis  n-derig-si  dam  ne  amittit 
quidem  ea  Wh.  %\  Z^.  430).  — 
Sg.  3  is  cian  doreracht  Emain  es 
ist  lange  her,  dass  es  (rige)  Emain 
verlassen  hat  Hy.  2,  43;  PI.  2  is 
dian  dorreractid  máam  ind  sosce7^ 
celeriter  deseruistis  servitium  evan- 
gelii  Wh.  18c  ^z^.  457);  dorerach- 
tid  iUd.  —  Vgl.  Beitr.  IUI  p.  316 
(No.  16). 

do  rertatar  s.  retliim. 

do-riacht  Praet.  venit,  per- 
venit;  riachtas  Praet.  zu  righim 
I  reaeh  O'Don.  Gr.  p.  245;  vgl- 
siacht.  —  Sg.  3  doriacht . .  doridhissi 
TE.  20  Eg.;  PI.  3  doriachtatar 
TE.  3  Eg.  —  Fut.  Sg.  3  doria 
doridise  wird  zurückkehren  Note 
zu  Fei.  Fehr.  17. 

doridisi  wieder,  zurück  FA. 
29;  33;  62;  65;  TE.  19;  Gl.  zu  do 
cammaib  CC.  3  LU.\  ar  cúlu  dori- 
disi FA.  31;  doridise  p.  42,  e;  dori- 
dhissi TE.  20;  dorisi  FB.  10;  29; 
88 ;  SG.  43 ;  doris  Fei.  p.  CLXXXV  28. 

do-rimim  III  ic/i  erzähle,  zäh- 
le auf;  dorimu  enumero  Z^.  435. 

—  Praes.  Sg.  3  dorrimi .  .  in  cain- 
gin  FB.  56.  —  Conj.  Sg.  3  ni  fail 
dorurme  co  cert  Hy  5,  67  (i.  doné 
a  thurem),  doruirme  Fr.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  amal  dorlmther  FB.  55. 

—  Inf.  turem. 

doringba  Hy.  6,  9  s.  dingbaim. 

doriuchraisit  p.  140, 19  s.  diuch- 
traim. 

dorn  M.  Faust,  Hand.  —  Nom. 
Gl.  zu  duais  Oss.  III  2;  Gen.  lan 
a  duirn  FB.  37  Eg.-  Dat.  ar  a 
dum  derglassid  FB.  45;  47;  Acc. 
um  dhorn  Gl.  zu  im  duais  Oss.  III  2 
(i.  im  láim  L.);  PI.  Nom.  echt  n- 
diiird  ina  ardi  {für  duirnd)  acht 
Fäuste  hoch  p.  40,  22;  Dat.  ar 
dornaib  desaib  SC.  19,  4.  —  Vgl. 
ór- duirn. 

dornán  buana  manipulus  Ir. 
Gl.  502. 

doriiasc  „a  hracelet  for  the 
wrist"  On  the  Mann.  III  p.  168.  — 


Sg.  Nom.  dornasc  dóraromthá  SC. 
45, 10  {„a  wristhand  of  douhly  tested 
gold"  O'Curry^,  zu  lesen  dornasc  di 
ór  arromtha  (s.  S.  334)  ein  Armhand 
von  Gold  hatte  ich,  vgl.  ar-tá. 

do-roacht  s.  do-rochim. 

do-roaraid  .s.  tarraid. 

dorochair,  dorchuir,  s.  torchair. 

do-rochim  I  ich  komme,  er- 
reiche; s.  toirchim,  toraig,  toracht. 
—  Praes.  Sg.  3  doroich  cách  ScM.  10; 
FB.  38;  Gl.  zu  Hy.  6,  4  {s.  drochet); 
SC.  29,  2.  —  Praet.  Sg.  3  donralad 
i.  donaraill  i.  doroacht  Gl.  zu  Fei. 
Dec  8  Laud,  i.  dorocht  Three 
Ir.  Gloss.  p.  138  {dieselbe  Stelle); 
0  dharuacht  Three  Hom.  p.  16,  21; 
is  forrae  fadisin  doroacht  Gl.  zu 
meiitita  est  iniquitas  sibi  Tur.  Gl.  79; 
PI.  1  dorochtammar  LU.  p.  681»,  23; 
doruachtamar,  -mur  TE.  5.  —  Vgl. 
Bcitr.  VIII  p.  443. 

do-rodba  Hy.  4,  5,  nach  der 
Glosse  i.  ro  dibda  für  robda,  aher 
wahrscheinlich  für  do-ro-diba,  ab- 
seid at  Z'^.  447,  eine  zum  irischen 
Futur  gehörige  Form  { Wi  Gr.  §  310), 
wie  im  Passiv  co  itir-dibitber  ut 
perimatur  Tur.  Gl.  121,  Praes. 
PI.  3  etir-di-hnet  perimunt  Ml.  15^,  6 
{Z-\  882).  Vgl.  do-fuibnim.  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  a  ordan  dorodbad  Fei. 
Prol.  96.  — 

doroimle  s.  tonielim,  toimlim. 

doroisce  (5.  Sg.  Praes.)  p.  169,  24 
s.  di-roscim,  vgl.  Goid.^  p.  24  Not. 

do-r6n  Conj.  Praes.  ich  mache, 
zu  do-gniu  gehörig  (Z'^.  447,  vgl. 
Wi.  Gl-.  §  311),  wie  do-rat  in  allen 
den  Formen  vorkommend,  icelche 
die  Partikel  ro  zu  sich  nehmen 
können.  —  Conj.  Praes.  Sg.  1  se- 
chichruth  do-nd-rón  quomodocunque 
id  fecero  Wh.  '5i>;  3  act  dorronai 
modo  fecei'is  Wh.  32».  —  Praet. 
Sg.  2  cid  doronais  SC.  38;  3  doroni 
in  laid  sea  SC.  44;  cech  ni  doroni  48; 
doroine  FA.  32  LBr. ;  PI.  3  dorónsat 
comdáil  SC.  39;  doronsat  orcuin 
p.  17,  18;  TE.  20;  in  briatharc/iai/i 
FB.  21 ;  comarli  42.  —  Pass.  Praet. 
Sg.  3  dorónad  . .  tegdas  FB.  1;  2; 
3;  doronad  recht  lais  p.  311,  26; 
cid  a  n-dot  rónad  SC.  12;  a  n-doronad 


dorsidde 


501 


drac 


fris  Lg.  10;  Plur.  3  dorónta  na  tigi 
Lg.  11;  dorónta  scena  SC.  39;  má 
dorontai  si  facta  sunt  (sc.  mirahilia) 
Hy.  5,  24  (ar  ni  dernta  ar  duni  Fr.). 

(lorsaide  31.  Thiirhüter.  —  PI. 
Nom.  na  dorsaide  FB.  21;  dorsidi 
311.  Carm.  2  [Goid.''  p.  20\ 

dorsioir  3L  Thürhüter.  —  Sg. 
Nom.  FA.  15. 

doruacht  6-.  do-rochim. 

dorumalt  s.  tomelim. 

dorus  Thor,  Thüre;  porta  L: 
Gl.  124;  a  n-dorus  limen  Z^.  238; 
dorus  lis  porticus  Ir.  Gl.  580.  — 
Nom.  dorus  . .  ind  nime  FÄ.  15 ; 
16;  17;  addorus  FB.  80;  Gen.  do 
forcomét  cach  dorais  FA.  15;  16; 
Dat.  don  dorus  ^J.  144,  13;  FA.  18; 
SC.  33,  13;  15;  i  n-dorus  bruidni 
Sc3I.  5;  i  n-dorus  liss  SC.  33,  17; 
na  cathrac/j  FB.  79;  do  dorus  tige 
SC.  15;  FB.  82;  88;  Sc3I.  11; 
CC.  3;  du  dorus  culi  CC.  3  LU.- 
ón  dorus  diarailiu  dond  rigthig 
FB.  55;  Acc.  co  dorus  in  tresnimi 
FA.  I61  17;  18;  PI.  Nom.  secht 
n-doruis  isin  bruidin  Sc3I.  1;  5; 
se  dorais  FA.  15;  Acc.  forsna  dorsi 
ScM.  18  idoirsiu  Ä);  Du.  Acc.  etir 
cech  da  dorus  Se3I.  5. 

1.  dos,  doss  Busch;  „a  hush" 
O'Don.  Siippl.  —  Sg.  Acc.  ar  a 
chosmaile  fri  doss  Corm.  p.  15; 
PI.  Gen.  de  dindgnaib  doss  SG. 
p.  204  {.,e  summitatibus  arhustorum" 
Beitr.  VIII  p.  3201  —  Compos. 
dos-bili  mór  fair  FB.  91,  vgl.  ad- 
bath  craob  dos-bile  móir  „a  In'unch 
of  the  great  spreading  tree  died" 
Chron.  Scot.  p.  30. 

2.  doss  i.  ainm  graid  filead  Corm. 
p.  15. 

dosaig'tis  s.  sag'im. 

doscartad  s.  diuscartaim. 

dosenuat,  dosephainu,  dossib 
s.  tóíbuiiii. 

dos-inailgech  FB.  37  mit  buschi- 
gen Augenbrauen  (mala)   versehen? 

do-soi  s.  tóim. 

do-taet  s.  téit. 

dot-árruigh  TE.  9,  1  s.  tarrai^. 

dot  icfa  s.  ticim. 

dot  esta  s.  testá. 

dothségat  s.  do-thiagaim. 


dothíét  Praet.  zu  téit. 

dothaiset  Fut.  zu  téit. 

dothchaid  s.  dodchaid. 

dothehern,  duthcern  „niggar- 
dly,  churlish"  Corm.  Transl. p.51. 

dothchemas  31.  Knickerei; 
„chtirlishness" .  —  Sg.  Gen.  i  cinaid 
. .  mo  dothchernais  Bev.  Celt.  III 
p.  178;  179. 

do-fhiagraim  I  ich  gehe,  oder 
das  Simplex  mit  der  Verbalpartikel 
do?  —  Praes.  PI.  3  dothségat  dia 
tig  FB.  20;  tothégat  CC.  A  LU.; 
dotiagat  CC.  3  Fg.]  4;  dotiaguit 
p.  143,  9;  cinnas  dothiagat  FB.  53. 
—  Praes.  sec  Sg.  3  dothéged  TE. 
(J  LU.;  dotéiged  11  LU;  in  fer 
do-theiged  Sc3I.  1.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  denúas  dotiagar  hisa  tech, 
nidichet  tegde  doichlecb,  sis  iar 
suidiu  —  sogde  chlú  —  dotiagar  ass 
immurgu  311.  Carm.  2  {Goid^  p.  20, 
Z^.  953);  dotiagar  ond  rig  dia 
acallaim  TBF.  p.  138,  25. 

dothesarcainb-sea  (ardothesar- 
calbsea  LU.)  SC.  41  ist  corrupt; 
entweder  zu  lesen  doth-esarcaind- 
sea  ich  würde  dich  vertheidigen, 
oder  mit  H.  ar  do  tesarcoin-siu  zu 
deiner  Vertheidigung  ? 

dóthim,  dóithim  Iburn,  singe 
O'B.  —  Part,  tir  n-dub  n-dóthide 
„scorched"  FA.  21;  tene  dub  dóiti 
p.  191,  12.  —   Vgl.  áóá. 

dothoetsat  s.  tuitim. 

dothothluighestar  CC.  5  Fg. 
s.  tothlaig'im. 

dó-thuicse  Schwerverständ- 
lichkeit; mystery  CR.  —  Dat. 
ar  a  doirchi  ocus  ar  a  dotuigsi 
Corm.  Transl.  p.  (59. 

doub  Flu  SS ;  dob  river,  stream 
O'B.  —  Sg.  Nom.  in  doub  Hy.  5,  54 
(i.  ind  aband\  in  dob  Fr. 

douc  s.  tue. 

dounsi . .  beim  FB.  57,  77  er  schlug 
einen  Schlag,  vgl.  imm-thuinsim. 

drae,  draic  31.  draco,  Drache; 
drac  i.  a  dracone  quasi  dracc  i. 
téine  i.  ferg  Corm.  p.  15.  —  Sg. 
Nom.  in  draic  FA.  20;  Gen.  cride 
n-dracon  FB.  46;  a  da  sula  do 
dracoin  FB.  74  \vgl.  draconda); 
do  dracon  62 ;  PI.  Dat.  co  n-dracaib 


draconda 


502 


driss 


p.  191,  10 ;  Du.  Nom.  na  da  draic 
déc  FA.  20. 

draconda  von  einem  Drachen 
herrührend,  besonders  von  den  dra- 
contia  genannten  fabelhaften  Edel- 
steinen. —  PI.  Nom.  ocht  n-gemma 
deirg  dracondai  acht  rothe  Drachen- 
steine FB.  51;  p.  310,  34;  Dat. 
basc  dana  in  tan  is  do  chuimriug 
braget  is  ainm,  ocus  dona  mellaib 
dracondai  is  dileas  „basc  then, 
when  it  is  {a  name)  for  a  necklace, 
is  a  noun  and  is  properly  applied 
to  the  draconic  beads"  Corm.  p.  7. 

drai  s.  drui. 

draic  s.  drac. 

draigen  Schlehdorn;  droigen 
„blackthorn"  Corm.  Transl.  p.  60; 
prunus  Ir.  Gl.  559;  draigen  Gl.  zu 
pirus  SG.  61i>  {Z^.  119  not.). 

draigin  FB.  37  Fg.? 

drant  Zahnreihe?  vgl.  „drant 
snarling  of  a  dog",  „drantadh  dra- 
wing  up  of  the  mouth"  O'B.  — 
Du.  Gen.  cech  det .  .  bai  a  n-egar 
a  da  drant  FB.  37  Fg.  —  Compos. 
drant-mir  Corm.  p.  35  orc  tréith. 

1.  drech  F.  Gesicht;  „the  as- 
pect,  mien,  countenance"  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  drech  curad 
FB.  46;  drech  lethderg  lethgabur 
FB.  47;  comdhub  fri  héc  a  drech 
„blaclc  as  death  his  face"  Corm. 
p.  36  prúll;  Dat.  ina  dreich 
p.  310,  36;  form  dreich-sea  SC.  40. 

2.  drech  i.  boeth  Corm.  p.  29 
merdrech. 

1.  drécht,  AréiitparsWb.  4d,  lld, 
dreecht  portio  Wb.  5e  {Z'\  18,  19). 
Vgl.  drecht  i.  imat   O'Dav.  p.  74. 

2.  drecht  Lied;  dréchd  tale, 
story,  poem  CB.  —  PI.  Nom. 
drechta  i.  duaiia  no  laidhe  O'Dav. 
p.  72;  cauitiV  drechta  SC.  3. 

3.  drecht  i.  eolus  O'Dav.  p.  74. 
dréimm  Erklimmen;  „an  en- 

deavour,  attempt"  0'B.\  vgl.  drin- 
gim.  —  Sg.  Nom.  is  docomail  drém 
na  secht  nime  FA.  15,  dréimm  LBr.; 
dréim  fri  fogaist  FB.  30  s.  fogaist. 
Aremm  Menge,  mit  drong  wech- 
selnd; dream  i.  diairimh  O'Dav. 
p.  77.  —  Sg.  Nom.  drem  FA.  23 
(dreamm  LBr.);  25;  29. 


dremnaim,  „dreamhnaim  Jra^re, 
fr  et"  O'R.  —  Praes.  Sg.  3  rel. 
dremnas  Lg.  2. 

dremne  F.  Ungestüm;  „war- 
fare"  O'B.  —  Sg.  Gen.  in  dun 
dremni  drend  CCn.  2;  Dat.  i  n- 
dremni  in  drecain  „with  the  fier- 
ceness  of  the  dragon"  On  the 
Mann.  III  p.  448. 

dremun  ungestüm;  dreman  i. 
obann  O'Dav.  p.  73.  —  Sg.  Nom. 
deilm  dremun  Lg.  2;  gnim  dremuin  5, 9 
(dremun  Eg.). 

drengra  SP.  V  15?  vgl.  drenn  i. 
debaid,  ut  est  nis  dring  drenga  {sie) 
O'Dav.  p.  73,  „he  did  not  fight 
fights"  Corm.  Transl.  p.  54  drend. 

1.  drenn  Streit;  „quarrel"  Corm. 
Transl.  p.  54;  dreand  i.  debaid 
Corm.  p.  15;  O'Dav.  p.  73.  —  PI. 
Gen.  in  dun  dremni  drend  CCn.  2 ; 
do  iarndótib  drenn  ScM.  22,  9? 

2.  drenn,  drend  i.  garb  Corm.p.  15. 
itir  dreppa  SP.  V  15  zu  drip, 

drib  „snare,  danger"  O'B.  ? 

drésacht  ein  knarrendes  oder 
quietschendes  Geräusch,  vgl. 
CO  cualatar  ani  na  n-dochum,  bos- 
cairi  na  n-ech,  culgairi  in  charpait, 
siangal  inna  tét,  dresacht  inna 
roth,  imorrain  ind  láith  gaile,  scret- 
gaire  na  n-arm  LU.  p.  112»,  29. 

drésachtach  knarrend  oder 
quietschend?  —  Sg.  Nom.  cret 
aurard  drésachtach FB.  47;  p.'ólO, 29, 
„a  very  high  noisy  body"  O'B. 
Crowe,  Siab.  Concul.  p.  414. 

dretill  Liebling;  i.  peta  O'Dav. 
p.  11.  —  Voc.  a  mac-dretill  Emna 
FB.  11. 

dric  „wrathful"  Fä.  Prol.  221 
(drec  Laud);  Gen.  mac  Deic  dric 
ibid.  Epil.  134,  Gl.  i.  fergaig  [citiii; 
bei  O'Dav.  p.  74  unter  dric  i.  ferg). 

drindrosc  FB.  87  muss  nach 
dem  Zusammenhange  soviel  als 
„Wunsch"  bedeuten?  Vgl.  „Anmuin 
hinanmuin"  ol  na  hingena.  „Tabar 
(sie)  arnd-tri  drinnruscdounni"  olind 
oic.   „Rob  bia"  oi  in  triar  TBB.  2. 

dringim,  Praes.  PI.  3  drengaid 
they  Step,  advance  O'Dav.  Suppl. 
—  Vgl.  dréimm. 

driss  vepresSGAl>^{ZM19not.), 


dristenach 


503 


dnii 


dristenach  dumetum  SG.  53» 

{Z^.  8101 

drithle  FunTce.  —  coimhdhearg 
re  crithir  no  re  drithlinn  p.  309,  12. 

drithre  Funke.  —  PI.  Aee.  li- 
ridir  fria  gainemh  mara,  no  fria 
dritrenna  tened..  O'Dow.  Gr. p.  Sil. 

drobel  F.  SchivierigTceit;  ,.,dif- 
fictilt.  hard"  0'i2.,  i.  documal  no 
drochurlabra  no  cumgach  O'Dav. 
p.  75.  —  Sg.  Dat.  iar  n-drobeil 
„after  difficulty"  Fei.  Aug.  26  (i.  iar 
n-doccumal);  PI.  DaU  i  cathaib 
ocus  i  n-drobelaib  Lg.  12;  FB.  35. 

1.  droch  schlecht,  höse;  i.  cach 
n-olc  Corm.  p.  15;  drog  malus 
Z^.  857.  —  Comp  OS.  droch-carat 
TE.  5  Eg.\  -costud  ScM.  17;  -cruth 
<S'C..29,  22;  -daine  ScM.  17,  inna 
drochdaini  malitiosos  Z^.  858;  -enech 
Fei.  p.  CXLI  36;  -menmain  SC.  45; 
-mna  Lg.  13,  -ben  „a  bad  woman" 
Corm.  Transl.  p.  54;  -rand  „an  ill  lot" 
Fei.  Jan.  10;  -thidnacul  „niggard- 
liness"  Rev.  Celt.  III  p.  178. 

2.  droch  gerade;  is  droch  cach 
n-direch  Corm.  p.  lú  droichet,  vgl. 
die  Glosse  zu  drochet  Hij.  6,  4; 
droch  no  drogh  no  drong  i.  maith 
no  direch  O'Dav.  p.  73. 

3.  droch  N.  Rad;  i.  roth  carpuit 
Corm.  Transl.  p.  61.  —  Dii.  Nom. 
da  n-droch  FB.  45;  47;  50;  p.  310,  28. 
—  Dazu  auch  droch  ,,hoop"  Tir.  6? 

4.  droch  FB.  37  Fg.? 
drochet  Brücke;  droichet  Corm. 

p.  16.  —  Sg.  Nom.  FA.  22;  23;  Hy.  6,4 
Ü.  doroich  cach  cuce  vel  droch-set  i. 
ar  a  olcas  in  t-seta  darsin-dentar  vel 
sét  diriuch,  ar  biid  droch  diriuch). 

drol  M.  Haken.  —  PI.  Acc. 
fócerd  a  cochall  fliuch  ior  bunn- 
sachaib  na  gréne,  ocus  forailangatar 
amaZ  drolu  „like  pot-hooks"  Three 
Hom.  p.  82,  23. 

drolan  urgartha  O'Dav.  p.  70, 
„the  forbidding  drolan  (or  haspY' 
0' Curry,  On  the  Mann.  III  p.  322. 
•  drolmach  TFa  SS  er  <7e/'ä  SS,  i^a  ss; 
„dromhlach,  drolmach,  used  in 
Ossory  for  the  dabhach"  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  dolluid  dias 
secca  ocus  drolmach  usce  forru  Three 
Hom.  p.  74,  21;  22. 


dron  fest;  dron  (i.  fo  febas  a 
lamda)  i.  direch  no  daingen  O'Dav. 
p.  79;  ni  pa  dron  not  bocctha  non 
erit  firmum  ut  te  jactes  Wb.  5^ 
(Z'^.  445).  —  Sg.  Acc.  in  domon 
n-dron  SC.  29,  14.  —  Compos.  mit 
Subst. :  cu  n-dron-cheill  SP.  II 8 ;  mit 
Adj.:  dron-argda  FB.  45  („strong 
or  rich-süvery"  Sullivan,  On  the 
Mann.  1  p.  cccclxxx);  -budi  FB. 
45;  47;  50;  p.  310,  30;  -chóichech 
FB.  50;  p.  310,  23 ;  -dúalach  FB.  47; 
p.  310,  25;  -ord3e  FB.  50;  p.  310,  30 
(„strong  or  rich-golden");  -uallach 
FB.  47. 

drong  M.  Schaar;  a  party 
CDon.  Suppl.;  i.  imat  O'Dav. 
p.  79.  —  Sg.  Nom.  FA.  27;  28; 
cach  drong  immá  rig  FB.  7 ;  drong 
tria  alt  Lg.  17,  31;  PI.  Gen.  fich- 
tib  drong  SC.  33,  2;  Dat.  la  dron- 
gaib  na  demna  FA.  31 ;  Acc.  sech 
drungu  demna  Hy.  4,  3  (i.  sech 
buidne);  imm  drungu  Lg.  17,  51 ; 
la  drunga  FA.  31  LBr. 

druáilnithe  corruptus  Wb. 
30c,  17  ^z-\  479). 

drucht  Thau,  Thautropfen. 
—  Sg.  Dat  CO  n-drúcht  neme  for 
barr  cech  oenchliii  j).  191,  le;  Acc. 
ni  thiscad  a  drucht  do  rind  ind 
feóir  FB.  88;  liridir  . .  fri  drucht 
immataiu cetamain  O'Don.  Gr.p.'dll 

drui  M  Druide;  druida  Z^.  255 
magus   Nenn.    —    Sq.    Nom.    drui 
SC.  29,  6;  1).  40,  41;  drai  p.  40,  19 
22;    24;    37;    38;    41,    1;    drui    amra 
CCn.   1;    drui  3;    drúidh    TE.   19 
Gen.    druad  p.  40,   10;   18 ;   26;   29 
druád  p.  132,  15;  dmadh   TE.  18 
aicned   oen-drúad   SC.   29,  5;   Dat 
ocan  druid  CCn.  2;  dia  drui  TE.  19 
Acc.  laissin  druid  TE.  18;  drui  ibid. 
PI.  Nom.  druid  Hy.  2,  21;  p.  20,  18 
druid  SC.  48;  druid  Nenn.  1  [LU.) 
ro    thirchansatar    a    drúide    Three 
Hom.  p.  16,   30  (Acc.    für   Nom.) 
ibid.  p.   22,   1 ;    Gen.  fri  brichta . 
druad   Hy.    7,    48;    tre    druidechta 
druad   Lg   3;  Dat.  do  cethri  dru- 
dib  SC.  23;   dona  druidib  Nenn.  1 
(LU.);  3;  4;  Acc.  fri  druide  dur- 
chride  Hy.  3,  3;  drúdi  Ulad  SC.  48; 
Voc.    a     druide    Nenn.    1    {LU.)\ 


druidecht 


504 


dúais 


Du.  Nom.  da  druith  segeptacdi 
Wh.  30c,  16. 

druidecht  F.  druidische 
Kunst,  Zauberei.  —  Sg.  Gen. 
in  ceo  druidechta  FB.  39;  tri  bi- 
asta  druidechta  57;  da  flach  drui- 
dechta SC.  35;  brechta  druid.  48; 
PI.  Aec.  no  gniad  druidechta  FB.  75; 
tre  druidechta  druad  Lg.  3. 

druimm  N.  MücTten,  Berg- 
rücken, häufig  in  Ortsnamen  (Drn- 
imm  daro  Tir.  2,  Druimm  lias 
ibid.  2);  dorsum,  jugum  Z^.  268. 
—  8g.  Nom.  dorochair  in  drolmach 
dia  n-éisi  ocus  dochuaid  druimm 
dar  drdim  otha  dorws  rátha  co 
Loch  Lapán  überhollerte  sich  Three 
Hom.  p.  74,  21  {„went  back  over 
back")'..  Gen.  du  manchuib  Drommo 
lias  Tir.  3;  Acc.  druim  Lg.  15; 
FA.  12  (druimm  LBr.)\  co  ro 
chuired  cách  díb  .  .  a  druim  fri 
araile  Lg.  8;  SC.  8;  FB.  21;  58; 
PI.  Nom.  druimne  Fei.  p.  CVII  20; 
Acc.  na  dromand  terga  Gild.  Lor. 
Gl.  171.  —  Compos.  druimmchli 
laquear  SG.  54»  (Nigra);  ech . . 
druim-lethan  FB.  47;  50;  p.  310,  23; 
in  druim-seilg  [Acc.)  Gl.  zu  dorsum 
Güd.  Lor.  Gl.  172  {„the  backspleen"). 

druimnech  „curved,  arched 
as  applied  to  a  yoTce  adapted  to 
the  shape  of  the  horses'  back"  On 
the  Mann.  Index.  —  Sg.  Nom. 
cuing  druimnech  FB.  45;  47;  49; 
p.  310,  29  {„a  ridgy  yoke"  O'B. 
Crowe,  Stab.  Concul.  p.  414). 

driiin  i.  glicc  Three  Ir.  Gl.p.  138: 
cona  cleir  ind  firdruin  Fei.  Dec.  3 
{„with  his  train  the  truly-strong"). 

drune,  druine  F.  Sticken,  em- 
broidery.  —  Sg.  Nom.  co  n-druni 
ocus  lamda  ocus  lamthorud  SC.  42; 
batar  side  oc  foglaim  druine  ocus 
deglamda  la  hEmir  Lü.  p.  122»,  14 
{Tochm.  Em.)]  Gen.  búaid  druine 
ibid.  18. 

drunech,  druinech  F.  Sticke- 
rin; „embroideress" .  —  Sg.  Acc. 
dairt  do  cach  mnai  uile  a  fuillem 
(„as  the  fine")  a  snathaiti  cenmothu 
in  druinig,  uair  mad  iside  is  log 
n-uingi  airgit  blas  di  a  fuillem  a 
snathaiti  H.  2.  15  (On  the  Mann. 


III  p.   112).   —  Davon  druinechus 
embroidery,   Gl.  zu  imdenam,  l.  c. 

1.  drúth  „lewd,  unchaste" 
CDon.  Suppl.;  Gl.  zu  mer  (,,lust- 
ful")  Corm.  p.  29  merdrech;  a  har- 
lot  Corm.  Transl.  p.  59;  Gen.  fer 
mná  druithe  Corm.  p.  34. 

2.  drúth  M.  Narr;  i.  oinmit 
(„an  oaf)  Corm.  Transl.  p.  59; 
i.  drochduine  O'Dav.  p.  75;  „buf- 
foon"  C  Curry ,  On  the  Mann.  III 
p.  219.  —  Sg.  Gen.  is  e  aithni  in 
druith  in  corrcrechda  do  beith  ina 
edan  O'Dav.  p.  69  corrcreachda; 
PI.  Nom.  batir  tri  druith  remib 
CO  mindaib  argdidib  fo  dior  TBF. 
p.  138,  á  (vgl.  On  the  Mann.  III 
p.  220),  zusammengenannt  mit  den 
cornaire  und  cruittire;  Dat.  eter 
drúthaib  ocus  drudib  LU.p.  123b,  26. 

du,  du-  s.  do,  do-. 

dii  Ort,  wird  wie  airm  zur  Um- 
schreibung von  wo  gehraucht:  du 
i  n-aisndét  SG.  10^  (loco  quo  ex- 
ponit  Z^.  610);  du  hita  Disiurt 
Patraic  indiu  Three  Hom.  p.  38,  19 ; 
ibid.  p.  20,  8.  —  Sg.  Dat.  in  cech 
du  Z^.  691;  in  cach  du  Oss.  II  10; 
on   du  ibid.;  innach  du   Lg.  5,  23. 

duabair,  duabar,  dobur  i.  du- 
aibsech  0  Dav.  p.  73.  —  S.  dobur. 

duabais,  duabbais  sorrowful 
O'B.  —  PI.  Dat.  duaibsib  Gl.  zu 
nefastis,  diebus  SG.  106^  (Z^.  863). 

duad  Perf.  ich  ass,  habe  ge- 
gessen. —  Sg.  1  CO  n-duadws  a  feoil 
Three  Hom.  p.  80,  27 ;  3  co  n-duaid 
in  mart  uli  „and  ate  the  whole  cow" 
ibid.  p.  120,  17;  Fei.  p.  XL  21; 
duaidh  „has  eaten"  CB.;  ni  doid 
a  sáith  do  bind  Lg.  17  (doidh  Lc, 
dóig  Fg.)  —  Vgl.  aduaid  in  beist 
he-sium  „the  monster  devoured  him" 
Fei.  p.  LXII  14 ;  PI.  3  coin  allta 
aduatar  he  ibid.  p.  LXXXIII  44. 

duaibsech  dunkel,  finster, 
vgl.  duabair.  —  Sg.  Nom.  tene . . 
duaibsech  p.  191,  13. 

duaig  „grim"  TBF.  p.  154,  21, 
s.  suaig. 

duaire  „sad"  Corm.  Transl. 
p.  58,  vgl.  suairc. 

dúais  Hand;  „the  right  hand" 
0'B.{vgl.  dói?).  —  Sg.  Nom.  Oss.llli 


di\al 


505 


du-dichim 


(i.  mo  dorn);  Dat.  im  duais  ibid. 
(i.  im  láim),  vgl.  O'Dav.  p.  96. 

dual  1)  Schnur,  Franse, 
2)  Flechte,  Loche;  „a  loop,  fold, 
plait;  a  loch  of  hair"  O'B.  —  Sg. 
Gen.  2)  for  rinn  cech  dúail  TE. 
3  Eg.  •  PI.  Dat.  1)  brat . .  folai  chain 
CO  n-dualuiph  airccit  TE.  3  Eg. 
{vgl.  On  tlie  Mann.  III  p.  190).  — 
Comp  OS.  dúal-chass  FB.  47  {loch- 
haarig?)-,  dual-fota  LU.  p.  81,  i4 
{vom  Haar,  „fold-long"  O'B.  Grawe, 
Siab.  Concul.  p.  431\ 

dúalach  mit  Locken  versehen, 
lockig,  geflochten;  „in  loeks, 
thick"  O'B.  —  Sg.  Nom.  folt  dúa- 
lach  FB.  45;  ech  FB.  50;  p.  310,  23; 
dron-dualach  25;  PI.  Nom.  da  ech 
. .  dúalaich  FB.  45  {„wreath-ful" 
O'B.  Orotve,  Siab.  Concul.  p.  413); 
p.  310,  15;  N.  da  n-all  n-dúalcha 
FB.  45  („lorcathy"  O'B.  Crowe  l.  c, 
„peaked"  Sullivan,  On  the  Mann.  I 
p.  ccccLxxxi");   47;   50;  p.  310,  30. 

ditalaige  M.  „a  painter  or 
brushinan,  from  dual  a  brush, 
or  lock  of  hair"  0' Curry,  On  the 
Mann.  III  p.  210;  dualaidhe  a 
carver  O'B. 

dualig  Laster;  Vitium  Z^.  863; 
doalaigh  i.  dasacht  no  mire  O'Dav. 
p.  74.  —  PI.  Gen.  ar  aslaigthib  dual- 
che  Hy.  7,  37;  Dat.  ar  demnaib  ocus 
dúinib  ocus  dualchaib  Hy.  7  Praef. 

diialmar  p.  310,  23?  s.  dulmar. 

dúan  F.  Gedicht,  Lied,  s. 
drecht  und  On  the  Mann.  IIIp.  380. 
—  PI.  Nom.  dúana  SP.  V  15. 

1.  dub  schwarz;  dubh  niger 
Ir.  Gl.  381.  —  Sg.  Nom.  FA.  21; 
delb  ocus  lecco  dub  Oss.  II  4;  tir 
n-dub  FA.  21;  caurnán  cír-dub 
Lg.  18,  11;  ech  Fi?.. 50;  p.  310,  22; 
fer  31;  demischas  FB.  27;  in  Dub 
Sainglend  FB.  43;  Gen.  usci  duib 
dorchai  FA.  30;  mac  Dairthechta 
duib  ScM.  21,  16;  a  Loch  Duib 
Sainglewd  FB.  31;  Acc.  in  Dub 
Sainglend  FB.  31 ;  PI.  Nom.  glenda 
duba^).  190,  25;  dubai  brai^.  132,  24; 
da  n-droch  duba  FB.  45;  Dat.  illa- 
thachaib  cir-dubaib  FA.  26;  i  n- 
glennaib  dubaib  p.  191,  27;  Acc. 
fri  demna  i.  elta  duba  demoniorum 


Gl.  zu  Hy.  5,  91.  —  Compar.  dubi- 
thir  leth  dubfolach  p.  310,  37.  — 
Comp  OS.     mit    Subst.:    dub-aibne 

FA.  29;  -cheó  FB.  40;  -chorcur 
ferrugo  SG.52^  {Z^.  781);  -folach 
p.    310,    37;    -locha   FA.    29;    -nel 

FB.  39;  -raed  Lg.  17,  44;  -rechtu 
Hy.  7,  45;  mit  Adj.:  dub-glass  cae- 
ruleus;  dub-gormma  TE.  4  Eg.; 
-lachtna  FB.  91. 

2.  dubiV.  Tinte.  ■ —  Nom.  droch- 
dub  SG.  p.  217  „malum  atramen- 
tum"  {Nigra)]  is  tana  a  n-dub  ibid. 
p.  2481»  {Z-\  p.  XII);  Acc.  doirtfe 
mo  dub  TJiree  Hom.  p.  120,  9. 

duba  SC.  37,  12?  zu  dub. 

duba  Kummer,  Schmerz,  vgl. 
suba.  —  Dat.  co  m-brón  ocus  dubu 
dermar  PJ-.  16  (. .  duba  dermair  ij.Br.). 

dubach  traurig,  bekümmert; 
i.  disubach  Corm.  p.  16;  Gl.  zu 
anxium  211.  19a,  7. 

dube,  duibe  F.  blackness  O'B. 

du-bidgim  ich  schleudere; 
jaculo,  sagitto  Ml.;  vgl.  bedg.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  dobidgad  Corm. 
p.  32  nescoit;  PI.  3  co  dubidctis 
ut  sagittent  Ml.  30'',  1. 

du-crechat  excogitant  Ml. 
28c,  9;  moliuntur  ibid.  30^,  6.  — ' 
Vgl.  tócbrechad. 

du-fo-scaiget  Ml.  33^  3  sum- 
movent. 

dufuit  SP.  II  8  s.  tuitim. 

dub-glass  caeruleus  SG.  IQ^ 
{Z^.  858);  PI.  Nom.  sella  dubglassa 
TBF.p.  140,24;  abaill  dubglassa  „his 
livid  limbs"  Three  Hom.  p.  8Ú,  16; 
Dat.  ona  tonnaib  dubglassaib  no 
ona  hathchaib  dubglassaib  Gl.  zu 
ceruleis  turbiuibus  LHy.  fo.  12» 
{Goid.^  p.  69). 

dugni,  durigni  s.  dogniu. 

du-dicbim  indueo,  deduco. — 
Praes.  PI.  3  dandichaet  snechti 
ioiuis  Gl.  zu  nivesque  deducunt 
Jovem  SG.  8»  {Nigra).  —  Conj. 
Sg.  3  ni  fall  dune  dodadecha  Hy. 
5,  81  Niemand  ist,  der  sie  ermesse? 
—  Fut.  Sg.  3  CO  dudi  vel  co  midithir 
Gl.  zu  ut  inducat  Ml.  35c.  — 
Pass.'  Fut.  Sg.  3  dudichestar  i. 
miastair  i.  huaid  fesin  i.  is  he  mes 
dombera   fair   fesin  Gl.  zu   gravis 


dúil 


506 


dune 


illi  vita  tristisque  ducetur  MZ.  30^,25» 
vgl.  fu-duidchestar  Gl.  zu  subduci 
Ml.  36t  (^2.  477)  und  Wi.  Gr. 
S.  114  (289i>).  —  Fut.  secund.  Sg.  3 
du-n-diastae  Gl.  zu  deduci,  per- 
missus  Sit  Ml.  45c.  —  Part.  PI. 
Nom.  áramtar  duidch[t]i  sidi  ó  nach 
fochim  ailiii  Gl.  zu  nuUa  alia  causa 
.  .  inducti  SG.  6a. 

dúil  F.  Geschöpf,  Element; 
ereatura  Z'^.  249.  —  Sg.  Nom.  ind 
nóeb-duil  Hy.  5,  4i  (i.  Brigit);  PI. 
Nom.  na  doli  p.  169,- 3o;  Gen.  rig 
na  n-dúla  Hy.  1,  55;  FA.  1;  in 
comdiu  na  n-dúla  FA.  1;  8.  — 
Vgl.  dúl. 

duille  leaf,  duilleog  a  s?waZZ  leaf 
O'Don.  Gr.  p.  333,  duillen  folium 
Ir.  Gl.  765.  . 

duillen  i.  gai  Corm.  Transl.p.  61. 

duine  s.  dune. 

duinebad  „a  plague  or  gener al 
destruction  of  the  people"  O'Don. 
Suppl.;  Corm.  p.  43  tamhlachta. 

duinldeJFM..10  LBr.  menschlich. 

duls  i.  uasal  O'Dav.  p.  76,  s.  dusi. 

dul  Gehen,  Inf.  zu  dolluid;  vgl. 
dula.  —  Nom.  no  erálta  for  maccaib 
Uisnig  dul  i  n-gabthib  Lg.  12;  is 
coir  dul  dia  riachtain  SC.  34;  TE. 
12  Eg.-  CC.  6  Fg.-  SC.  44;  atberasu 
frim-sa  dul  it  chomdáil  39;  cu  ii-dene 
dul  SP.  II  11 ;  Dat.  ria  n-dul  i  n- 
gnuis  in  spirta  nóib  Hy.  5,  90;  93; 
do  dul  martre  Wb.  4i>  {ad  suheundum 
martyrium  Z^.  484);  do  dul  dia 
toffunn  CC.  1  Eg.\  dia  dul  fo  gra- 
duib  Hy.  7  Praef.;  oc  dul  di  als 
sie  ging  Lg.  1;  Fand  ic  dul  SC.  47; 
Acc.  adcobra  dul  do  Máchi  Hy.  2,  45; 
p.  39,  13;  TE.  13  Eg.;  FB.  20; 
im  dul  do  asin  tig  FB.  7. 

dul  Element,  Geschöpf;  ele- 
mentum  Z'^.  25 ;  Nebenform  von  diiil. 
—  PI.  Nom.  ind  uli  dul  p.  191,  24; 
Gen.  aicned  na  n-dúl  p.  169,  26 
{naturam  rerum  23). 

dula  Gehen,  die  vollere  Form 
von  dul.  —  Nom.  SC.  44,  4;  in- 
saigid  ocus  dula  FA.  15;  a  dula 
FB.  34?  Dat.  ic  dula  úad  SC.  47. 

dulchinneremww6raiioTiTi.il» 
{Z-'.  327). 

duleeh  Hy.  6,  is  „elementaV  St.  9 


du  lern  M.  Schöpfer;  creator 
Z"^.  264.  —  Gen.  co  rigsuide  in 
dúleman  FA.  15;  duileman^.  40, 12; 
in  duilemun  FA.  18  LBr.;  Dat. 
a  mewma  ina  n-dulemain  FA.  7; 
i  n-dúlemain  dail  Hy.  7,  2. 

dulmar  2^5.  bO gut  gehend,  von 
dul  ?  vgl.  ech  dub  dualach  dulbrass  On 
the  Mann.  lllp.  429  („ready-going"). 

dumet  CC.  d  LU.? 

dun  N.  eine  umioallte  Stadt; 
castrum,  arx  Z^.  271.  —  Sg.  Nom. 
a  n-diin  FB.  25;  Dun  Lethglasse 
Hy.  2, 44;  Fremain  TE.  1;  Gen.  slúagu 
in  dune  FB.  44;  for  fordorus  in  dune 
ibid.;  do  faire  duine  rig  89;  Dat. 
i  n-dún  SC.  44,  14;  i  n-dun  i  m- 
Brith  p.  142,  23 ;  Rudraige  FB.  1 ;  43; 
Frémainn  TE.  8  Eg. ;  tancatar .  .  a 
n-diin  FB.  25;  tiagait . .  isin  dun 
FB.  55;  CO  dun  Fremunn  TE.  7 
17;  19;  20;  fri  dun  immuich  TE. 
11  Fg.;  PI.  Nom.  duine  TE.  1  LU. 
Dat.  do  duinib  hErend  TE.  1  LU. 
Du.  Nom.  da  primdun   TE.  1  Eg. 

dúnad  1)  Schliessen,  üm- 
schliessen,  Lif  zu  dúnaim,  2)  La- 
ger,3)Heer,  Schaar;  i.sluaghadh 
no  nert  no  fas  no  faslongport  CDav. 
p.  75.  —  Gen.  mind  cech  diniaid 
„the  diadem  of  every  host"  Fei. 
Jul.  22;  Dat.  cona  n-dunad  danu 
„with  their  daring  host" ibid.  J an. ^'d; 
Acc.  i  n-dúnad  Eogain   SC.   38,  1. 

A\in^\iii\lichschliesse;  „I  shut, 
barricade"  CB.,  vgl.  fris-diinaim 
obsero  {-are)  Z'^.  434.  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  sech  ni  ro  oslaicced 
ria  sáith  ni  ro  dunad  im  gua  Goid.'^ 
p.  104,  4  [sc.  MoWs  Gürtel). 

dune,  duine  M.  Mensch,  Per- 
son; hämo  Z^.  229.  —  Sg  Nom. 
ni  bdi  duine  no  leicthe  issin  less 
Lg.  6;  cec/t  duine  Lg.  8;  dune  SC.  27; 
cach  óen-duine  FB.  44;  tuchthach 
duine  Lg.  17,  34;  bes  nan  arlaid 
duui  beo  SC.  38,  4?  Gen.  anman 
duini  Hy.  7,  49;  cec^  duni  SC.  33,  28; 
delb  n-dune  FA.  10;  cen  guin  duine 
ScM.  16;  na  da  idan  marbtha  duine 
TE.  ^  LU.;  Dat.  do  duni  SC.  44,  9; 
ar  dune  Hy.  5,  24;  Acc.  ni  fall  dune 
Hy.  5,  81;  ar  cech  n-duine  Hy.  7,  39; 
duni  FA.  34;  cen  duini  SC.  29,  24; 


dúr 


507 


Voc.  a  deg-duini  SC.  46;  PI  Nom. 
dóini  p.  133,  4;  Gen.  dóine  Hy.  2,  5; 
FB.  24;  sech  treba  dóine  Hy.  2,  24; 
na  n-dáine  n-anfechtnach  i^J..  2; 
súili  dáini  jTE.  5  Eg.;  ar  thoií 
daine  SC  26:  Dat.  frisna  dóinib 
SC.  49;  do  dáinib  in  domain  FA. 
14;  34;  p.  40.  le;  do  deg-dáinib 
FB  6;  Ace.  fri  dóini  F5.  57;  eter 
dáine  ocus  indile  83;  dáine  dochlu 
SC.  25;  la  droch-daine  ScM.  17. 

dúr  Aarí.  —  Sg.  Dat.  F.  co 
fleisc  dúir  FA.  18. 

dúr-chride  hartherzig.  —  PZ. 
J.CC.  fri  druide  durchride  Hy.  3,  3. 

dúre  F.  Härte.  —  Dat.  ar  a 
dure  Gl.  zu  Hy.  2,  37  s.  cisal;  ar 
dure  a  chride  Goid.'^  p.  94,  4  {LHy.). 

durthech,  daurthech  „ora- 
tory"  0' Curry  On  the  Mann.  III 
p.  36;  dúrthach  a  penitentiary 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Gen.  for  bend- 
chopar  in  daurtige  p.  39,  17  {so  zu 
lesen  nach  Stokes,  der  Artikel  aur- 
tech  ist  zu  streichen);  Rethet  daurtige 
p.  41,  23 ;  derrthige  Fei.  p.  LXXIII. 

du-rind  Tir.  13  significavit, 
vgl.  tofóirndet,  tóirndet  significant 
Z^.  883. 

dús,  für  do  fius  ad  sciendum, 
dient  zur  Einleittmg  der  indirecten 
Frage  (Z'^.  747);  dús  cia  dib  no 
thogad  ScM.  19;  diis  cinnas  FB.  8; 
dús  in  faigbitis  neck  SC.  21 :  FB.  54 ; 
p.  40,  2fi;  dus  hi  fogbar  tech  CC.2Eg. 

duscide,  duscis,  dusig'^.diascim. 

dasi  FB.  71  Gl.  i.  trenfer,  s.  duis. 

dus  10  mailt  ScM.  22, 6  s.  tomelim. 

du-thain  vergänglich,  von  tan 
Zeit,  vgl.  su-thain.  —  Sg.  Nom.  in 
bith  truag  itaam,  is  duthain  a  rigi 
Fei.  Prol.  157  Laud;  PI.  Acc.  eter 
marbu  duthainai  FC.  4. 


duthcern  s.  dothehern. 

dathchus,  duchus  M.  Zuge- 
hörigkeit; „heritage",  von  duthoig, 
Three  Hom.  Index;  duthchas  „the 
place  of  one's  birth,  an  hereditary 
right"  O'B.  —  Acc.  rochtain  co  a 
firathardai  ocus  co  a  firduchus  fen 
Three  Hom.  p.  96,  30  {„his  own 
true  native  couniry").  —  Compos. 
foracaib  a  duchus-talmain  ibid.  17 
{„his  native  country"). 

duthoig  zugehörig;  dúthaigh 
meet,  fit,  hecoming  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Nom,.  dia  n-duthoig  Liphe 
SP.  V  8  {dem  L.  gehöii);  Acc.  co 
a  ferand  duthaig  fesin  COn.  7.  — 
S.  duthchus. 

dú-thracim  I  ich  wünsche, 
will.  —  Praes.  Sg.  1  Dep.  du- 
thracur-sa  dul  lett  Three  Hom. 
p.  76.  17;  Sg.  3  cu  n-dutraic  dul 
„so  that  it  desires  to  go"  O'Don. 
Gr.  p.  257.  —  Perf.  Dep.  Sg.  1  is 
dait  don-úthracar-sa  dir  wünsche 
ich  ihn  FB.  9;  ni  luct  Corint  nammá 
dia  n-duthraccar-sa  a  maith  sin 
non  sunt  Corinthii  tantum,  qutbus 
ego  optavi  hoc  bonum  Wb.  14^ 
{Z^.  450);  3  cia  dud-fu-tharcair  a 
bas  „though  he  desired  his  death" 
Goid.""  p.  20  {Ml.). 

dúthracht  Wünschen,  Wunsch; 
voluntas  Z'^.  800 ;  vgl.  mí-dúthracht, 
cáindúthrachtach.  —  Sg.  Nom.  is 
écen  dam  a  dútracht  SC.  44,  e; 
dútracht  lind  45,  22. 

dúthrachtach  ergeben;  „dili- 
gent,  tirgent"  O'B.  —  Sg.  Gen.  «es 
dergmartra  dutrachtaige  do  Dia 
FA.  23  {„folk  of  devout  penitence") ; 
PI.  Nom.  ailitrig.  dútrachtacha  do 
Dia  FA.  12,  diithrachtaig  LBr. 
{„devoted  to  God"). 


E 


é,  hé,  sé  M.,  sí,  í,  hí  F.,  éd, 
héd  N.  er,  sie,  es,  PI.  é,  íat,  síat 

sie,  nebst  den  suffigirten  und 
infigirten  pronominalen  Elemen- 
ten der  3.  Person.  — 

I)  é,  hé  M.  er,  is  Z^.  326;  kommt 
auch  im  Singular  {wie  im  Plural) 


für  die  anderen  beiden  Geschlechter 
vor[Beispiele  unter  la.),  II  a)  und  b)]; 
in  der  alten  Sprache  Nom.  und 
{selten)  Acc.  Sg.  M.,  in  der  moder- 
nen Sprache  mir  Acc,  indem  sich 
hier  für  den  Nom.  Sg.  M.  sé  fest- 
gesetzt hat.  —  Nom.  Sg.,  fast  immer 


508 


é 


emphatisch  gebraucht,  1)  bezieht  sieh 
auf  Vorhergenanntes,  a)  allein 
stehend:  rop  é  lín  nallongsi  Lg.  16 
ba  he  Hy.  2,  47;  56;  TE.  1  Eg. 
CG.  b  LU.\  CO  m-bad  he  SC.  Í4 
FB.  76;  conid  he  43;  douti  dia 
tibertha  he  90;  is  he  SC.  17 ;  FB.  81 ; 
SP.  III  4.  Darnach  habe  ich  auch 
is  e,  iss  é  getrennt  geschrieben  {in 
den  Mss.  isé,  issé):  is  e  Isech  as 
dech  SC.  13;  FB.  14;  iss  é  non 
dlig  FB.  14;  56;  is  é  lín  inn  óeu- 
taige  SC.  33,  8;  iss  é  45,  13;  ocus 
is  6  maires  indiu,  i.  ord  plea  p.  39,  22 
Nach  einem  prädicativen  Adjectiv: 
is  écsamail  hé  FA.  18;  ocus  acairbiu 
he  29.  Hinter  der  Negation  ohne 
Verb:  nach  he  Cuchulaind  SC.  14; 
FB.  93.  ^w  í/nííe  des  Satzes: 
is  la  Coinculainn  . .  he  FB.  89 ;  csel 
dóib  ar  thus  he  FA.  22.  Am  Ende 
des  Satzes  wiederholt:  is  é  gaisce- 
dach  as  dech  fil  dib  he  FB.  14. 
Hinter  dem  anfügenden  os,  is:  ose 
cen  udnucht  n-imbi  SP.  III  e; 
FB.  87;  iss  e  niamdo  TE.  4  Fg.; 
FA.  30 ;  mit  Apocope  se :  tir  n-dub 
. .  se  folom  FA.  21  (is  e  LBr.)  als 
Neutrum;  FB.  37.  Hinter  mas: 
mas  é  mo  sáigul  Oss.  II  5.  —  b)  Mit 
hervorhebenden  Wörtern  verbunden: 
he  fesin  er  selbst  II  5.  Mit  Part. 
augens:  ba  hesse  CC  5  i^r;. ;  ba 
hesseom  p.  131,  12.  Mit  sin,  side 
verbunden  demonstrativ =gr.  ovroq 
iss  é  sin  a  n-dan  FA.  7;  J'.B.  9 
is  é  side  Gl.  zu  Hy.  5,  15;  FA.  32 
eisen  p.  311,  35.  —  2)  Die  nähere 
Erklärung  oder  Angabe  folgt 
nach,  a)  é  steht  allein:  iss  e  Sual- 
daim  .  .  fessin  ro  frithaig  FB.  72 
auf  ein  Femininum  bezüglich 
ba  he  a  méit  co  cathaigtis  SC.  49 
auf  ein  Neutrum  bezüglich:  is  é 
iarom  tir  coso  ránic:  tir  n-dub 
FA.  21.  —  b)  é  mit  so  verbunden 
demonstrativ  =  gr.  oSe,  zóóe :  is  he 
seo  áin  tuirthíud  tidechta  Patraic 
..p.  17,  16;  auf  ein  Neutrum 
bezüglich:  is  é  seo  iarom  forcetul 
. .  is  é  daw  no  pridchad  .  .  is  é  daw 
cétscel . . :  fochraice  nime  FA.  32; 
33;  conid  e  so  atbertis  p.  19,  39. 
—  c)  é  mit  so  verbunden  bezeichnet 


die  anwesende  Person:  inn  é  seo 
Munremur  ist  dies  hier  nicht  M. 
ScM.  12.  —  Acc.  CO  fuarusa  he 
SC.  33,  3;  48;  FB.  41;  64;  66;  76;  81. 

II)  se,  se  Nom.  Sg.  M.  er;  fast 
nur  in  der  Formel  or  se  inquit 
(isse  der  Handschriften  ist  in  diesen 
Texten  iss  é  getrennt);  hat  erst  in 
der  spätem  Sprache  den  Nom. 
Masc.  é  überall  verdrängt.  —  1)  ar 
se  TE.  S  Fg.;  9;  SC.  47;  FB.  5; 
56;  76;  or  se  Lg.  1;  FB.  6;  8;  9; 
11;  15;  18;  21;  43;  54;  61;  for  se 
SC.  9;  FB.  26;  38;  75;  76;  ar  se 
Lg.  5;  ScM.  i;  TE.  1  Fg.;  SC.  33; 
42;  46;  ol  se  Lg.  9;  ScM.  4;  CG. 
3  Eg.;  SG.  7;  FB.  6;  13;  14;  66; 
87;  al  se  p.  144,  30;  all  se  p.  144, 15; 
mit  Partie,  augens:  or  seiseom  Lg.  9. 

—  2)Vereinzelte  anderweitige  Fälle : 
ba  se  sin  FB.  7b;  mairg  fri  siabra 
se  SC.  37,  22;  ocus  se  fó  chrund 
bethad  FA.  33;  -SC.  23.  —  3)  se 
für  is  é  FA.  21  (is  e  LBr.\  FA.  37.  — 

III)  SÍ  F.  sie,  ca  Z'^.  326,  nur 
Nom.  Sg.;  1)  voranstehend:  si 
fri  gábud  co  n-don  fair  Hy.  5,  89. 

—  2)  Hinter  Verbalformen  zu/r 
Bezeichnung  des  einfachen  oder 
emphatischen  sie  {vgl.  die  Part, 
augens  -si):  dia  tarla  si  p.  48,  22; 
Lg.  3  Eg  ;  G  L.;  dochuaid  si  p.  40, 
8;  31;  33;  Lg.  7;  9;  12;  13;  17; 
18;  19;  SC.  18;  29;  39;  46;  FB. 
57;  62;  p.  130,  26;  30 ;  ol  si  sagte 
sie  TE.  5  Fg.;  10;  or  si  p.  40,  29; 
Lg.  13;  TE.  10  LU.;  SC.  13;  29; 
39;  FB.  44;  47;  58;  61;  is  si  la- 
namain  Lg.  16;  in  ben-sa,  is  si  in 
glan  .  .  ind  ingen  sin  SG.  42 ;  is  si 
ba  hara  dia  brathair  GG.  1  LU.; 
in  tan  . .  ba  si  liair  in  sin  . .  FB.  17; 
is  si  ro  bad  banrigan  in  chóicid 
FB.  20;  conid  si  conar  dollotar 
25;  83;  ni  ba  si  nod  n-ebela^.  141,  3; 
3)  Hi)der  dem  copulativen  os,  is: 

05  si  maccdacht  CC.  \  LTJ.  (si  Fg.); 

6  (issi  Eg);  is  si  thorrach  Lg.  1; 
TE.'d  Fg.;  SC.  33,  26;  mit  Apocope: 
si  chreda  cromglindne  p.  310,  29; 
si  imtromm   frimtecht  FB.  37  Eg. 

—  4)  Mit  Part,  augens  -si:  armad 
sissi  a  siui'-sium  p.  144,  32;  or  sisi 
sagte  sie  Lg.  9;   TE.  10  LU.;  ar 


509 


sissi  TE.  5  Eg.  —  5)  Mit  sin,  sein 
verbunden  auf  Vorhergehendes 
bezüglich:  isi  sein  in  t-seised  bruiden 
ScM.  1;  ..bid  si  sein  glicci  ind 
airlig  FB.  46;  .  .bid  si  sin  48;  ba 
SÍ  sin  83.  —  6)  Die  nähere  Erklä- 
rung oder  Angabe  folgt  nach:  is 
si  daw  cétna  tír  coso  rancatár:  tír 
na  nseb  FA.  4;  SC.  33,  12;  ba  si 
comarli  Sencha  doib  . .  jP^.  7;  42; 
62:  68;  88;  ba  si  méit  a  fothraind 
, .  amaZ  bid  fothrond  coecat  carpai 
FB.  20.  — 

YV)  Í,  bi  F.  sie,  in  der  moder- 
nen Sprache  nur  Ace.  Sg.,  in  der 
altern  Sprache  auch  No  m. '  Sg. : 
am  corbálic  duit-siu  bi  SC.  47;  is 
hi  sin  tra  Ingen  iss  coiri  TE.  5  Eg. ; 
is  hi  a  toisiuch  fil  sunno  . .  Dectire 
a  hainm  p.  144,  25;  140,  24;  is  hi 
ro  hie  siiil  ind  rig  p.  131,  28;  mit 
Partie,  augens:  or  issi  sagte  sie 
Lg.  7  (,sisi  Lc).  Nach  diesen  Stellen 
ist  auch  p.  131,  30,  p.  132,  1—4,  FA. 
23,  31  (is  i  side\  FB.  16,  42  is  í 
getrennt,  toas  vielleicht  besser  unter- 
blieben wäre  (isi  für  issi,  is  si).  — 
Acc.  ro  buadir  in  rograd  hi  SC.  44; 
FA.  21;  Lg.  6;  11.  — 

V)  ed,  hed  Nom.  und  Ace.  Sg. 
Neutr.  es,  dies,  id  Z^.  326;  in 
den  Mss.  häufig  is  für  ised,  is  ed. 
—  1)  Auf  Vorhergehendes  be- 
züglich: ruire  nime  fri  cech  tress, 
iss  ed  attach  adessam  Hy.  1,  4 
2,  1;  12;  58;  is  ed  Hy.  2,  24;  6,  1 
TE.  9,  28;  SC.  31,  16;  TE.  d,  8. 
na  tabrad  don  chétgabail,  iss  ed 
no  ithed  ScM.  1;  ind  flaith  iss  ed 
a  orbbae  SP.  V  11;  da  mile  déc 
cubat,  iss  ed  ro  soich  a  lassar  i 
n-ardde  FA.  17;  FB.  9;  ni  hed 
dleghar  a  atmail  TE.  d,  2o(?);  ba 
hed  la  and  sin  FB.  5;  iss  ed  eret 
SC.  1.  —  2)  Die  nähere  Erklärung 
oder  Angabe  folgt  nach:  ni  bo 
ed  as  mó  ro  gnathaigsem  dun . . 
bancomarchi  SC.  14;  ba  ed  dogen- 
sat . .  ro  brisiset  FB.  25 ;  iss  ed 
SC  35;  auch  bei  Verben  des  Gehens: 
iss  ed  conair  rod  n-gab  do  Emain: 
dar  Eis  Ruaid,  ocus  iss  ed  ruc  leis: 
tásc  a  muintiri  do  marbad  do  Ercoil 
FB.  69;  iss  ed  ro  gab:  dar  Oenuch 


m-Breg  Leth  TE.  3  Eg.;  iss  ed 
lotar  iarom :  co  AiltZl  ocus  co  Meidb 
Lg.  16;  iss  ed  doruachtamar:  for 
t'faesam  sunn  TE.  5  Fg.;  so  auch 
conid  ed  dochóid  for  lic  trascair 
a  báis  FB.  61?  —  Vor  der  direeten 
Bede  oder  einer  Inhaltsangabe:  is 
ed  asbertis  . .  p.  20,  18 ;  SC.  28 ; 
p.  132,  17;  mit  so  verbunden:  ba 
hed  so  atbertis  p.  20,  27.  — 

VI)  é,  hé  Nom.  PI.  sie,  ohne 
Unterschied  der  Geschlechter  [Z^. 
326);  an  allen  Stellen  folgt  die 
nähere  Bestimmung  nach:  it  é  na 
druid  i.  Luchru  ocus  Lucutmel 
p.  20,  18;  TE.  6  LU.;  SC.  5; 
p.  144,  24;  FA.  28;  (batár  hé  TE. 
1  Lü.:  FB.  12.  — 

VII)  iat  sie,  ohne  Unterschied 
der  Geschlechter ;  verdrängt  das 
plurale  é;  in  der  altern  Sprache 
Nom  und  Acc.  PI.,  in  der  moder- 
nen Sprache  nur  Acc,  indem  sich 
hier  für  den  Nom.  siat  festgesetzt 
hat  {vgl.  oben  sé);  vereinzelt  eat 
Lg.  10.  —  Nominativ  1)  auf 
Genanntes  bezüglich :  ol  iat  SC.  12; 
FB.  66;  74;  76;  bertair  hi  Crua- 
chain  iat  ocus  scurtir  a  n-eich  sie 
selbst  FB.  62;  miiinter  bláith  romin 
. .  is  iat  aittrebait  in  cathraig  sin 
FA.  12.  Hinter  dem  copiilativen 
is:  maige  loma  dan  is  iat  loiscthecha 
FA.  30.  —  Mit  Partie,  augens 
atcessa  iat-som  Uli  FB.  57.  —  Mit 
sin  verbunden  demonstrativ :  is  iat 
sin  tra  na  plana  FA.  31;  conid  iat 
sin  33.  —  2)  Die  nähere  Bestim- 
mung folgt  nach:  is  iat  lucht 
diar  bo  soirb  in  sét  sain:  íés  óige, 
sés  atrige  lere  . .  FJ..  23;  24;  25; 
28;  29;  is  iat  iarom  filet  isin  phein 
sin,  i.  gataige  . .  FA.  27;  is  iat . . 
ingena  Aeda  Abrät  SC.  2il,  20;  in 
tan  iarom  is  iat  anmand  inna  nsem 
dianid  erdalta  siraittreb  flatha  nimi 
FA.  34;  batar  eat  a  comairle:  ro 
imthigsetar  . .  Lg.  10.  —  Mit  so  ver- 
bunden auf  die  folgende  Nennung 
verweisend:  at  iat  so  .  .  rig  batar 
isin  dail  sin,  i.  Medb  ocus  Ailill . . 
SC.  22.  —  Aecusativ:  idpraim-sea 
duit  iat  p.  40,  39;  41,  13;  dorat  dia 
fiadnaib  fein  iat  FB.  40;  66;  67.  — 


510 


VIII)  síat  sie,  ohne  Unterschied 
der  Geschlechter ;  hat  im  Neuirischen 
é  und  iat  im  Nom.  PI.  verdrängt 

—  Nom.  for  siat  sagten  sie  FB.  41 

01  seat   Lg.   10;    13;    FB.  5;   16 
ocus    siat   icomthiiarcain    FA.    14 
26;  Acc.  oc  imarbaig  eter  a  feraib 
ocus  siat  fesni  FB.  29. 

IX)  Pronomina  suffixa  der 
3.  Person,  verquickt  mit  Präposi- 
tionen als  der  davon  abhängige 
Dativ  oder  Aecusativ,  in  den  meisten 
Fällen  nicht  mehr  ablösbar  erhalten, 
sondern  nur  noch  an  ihrer  Ein- 
wirkung auf  den  Vocal  oder  den 
Consonanten  der  Präposition  er- 
kennbar. — 

A.    An   Präpositionen    ange- 
fügt   {Z-\    333).     1)    Masc.     und 
Neutr.  Sg.:  Dativ,  char akter isirt 
durch  a  (o),  auslautend  bei  Prä- 
positionen,   die   in    vorhistorischer 
Zeit  hinter  ihrem  Consonanten  noch 
einen  Vocal    besassen:    occa,    oca, 
occo  apud  cum,  in  eo  Z'^.  334,  635 
occa  Hy.  1,  36;  oca  ScM.  1;  FB.  86 
oca    siu   SC.  8;    oca-som  FB.   11 
iarma  SC.  1  (Praep.  iar  n-,  iarm-) 
úasa  „above  him"  O'Don.  Gr.  p.  146 
{Praep.  ós,  úas) ;  ebenso  foa  FB.  64 ; 
fua  38.   —  Auf  verlorenes  a  {oder 
überhaupt  breiten  Vocal)  weisen  hin 
ass  ex  eo  Z'^.  633  {Praep.  a,  ass); 
Hy.  5,  88;   p.   21,  32;    Lg.  9;   13; 
TE.  7  Eg.;  8;  SC.  9;  13;  14;  FB. 
3;  7;  10;  17;   20;  ood,  úad  ab  eo 
Z\  632  {Praep.  6,   úa);    úad   TE. 

2  Eg.;  3;  ScM.  21,  36;  TE.  8  Eg.\ 
SC.  8;  20;  47;  FB.  4;  86;  87; 
húad   CC.  5  LU.;  huad  p.  144,  7. 

—  Der   Annahme   des    nämlichen 
Charakteristicums        widersprechen 
nicht:   dóo,   dó  ad  eum,   ad  id,  ei 
Z^.  640  {Praep.  do,   du);  dáu  SP. 
II  15;    do    Hy.   2,  53;    5,    49;    TE 
2  Eg.\  3  LU:\  8;   SC.  3;   8;  23 
27;  32;  48;  FB.  7;  9;  11;  13;  14 
16;   27;   31;   36;    39;   40;    62;   64 
66;   67;    68;    69;   75;   77;   78;   81 
88;    do   CC.  6  Eg.;    FB.    10;    77 
dó-som   FB.  3;   25;   31;   ScM.  10 
do  sein  p.  17,  32;  de  de  eo  Z^.  636 
{Praep.  di);i?.  40,  is;  41,  20;  ScM.  17 
Lg.   10;   ScM.  2;   7;   12;   19;    TE. 


6  LU.;  p.  130,  26;  CC.  4;  SC.  2 
27;  31;  FB.  6;  7;  40;  69;  70;  71 
75;  77;  82;  87;  89;  90;  p.  311,34 
de-sium  FB.  76;  de-sin  ScM.  21 
SC.  1;  de  SC.  29,  21;  dee  p.  142,  22. 

—  Entschieden  abioeichend  ist  mir 
altir.  indid  in  eo  Z^.  334,  627,  das 
in  diesen  Texten  nicht  belegt  ist 
{dafür  das  aecusativischeindp.  21,3o). 

—  Jüngere  Formen  für  occa  sind 
occai  Hy.  2,  55,  aice  Lg.  11,  aci 
TE.  2  Eg.,  acci  ibid.,  wahrschein- 
lich mit  Anlehnung  an  das  accu- 
sativische  chucai,  chuice,  chuci  ge- 
bildet. —  Aecusativ,  characteri- 
sirt  durch  i,  auslautend  {in  spä- 
teren Mss.  zu  e  geschwächt)  bei 
Präpositionen,  die  in  vorhistorischer 
Zeit  hinter  ihrem  Consonanten  noch 
einen  Vocal  besassen:  immbi  circum 
se  Z'^.  654  {Praep.  imb);  imbi  Hy.  2, 31; 
p.  21,  2;  p.  131,  17;  18;  SP.  III  e; 
SC.  10;  FB.  4;  7;  22;  45;  51;  87; 
91;  93;  p.  310,  32;  immi  Hy.  2,  36; 
Lg.  6;  14;  ScM.  3,  le;  p.  131,  16; 
FB.  12;  16;  27;  37;  56;  61;  67; 
88;  p.  311,  3;  uimi  p.  142,  12; 
imme  Hy.  1,  49 ;  airi  pro  eo,  propter 
eum  Z'^.  334  {Praep.  ar);  airi  TE. 
10  LU.;  FB.  17;  74;  hairi  SC.  1 
aire  CC.  2  LU.;  aire  sin  p.  17,  24 
cuci,  cucci  ad  eum,  ad  id  Z'^.  334 
648  {Praep.  co,  cu);  chuci  ScM.  4 
TE.  1  Eg.;  SC.  31;  FB.  40;  57 
66 ;  84 ;  87 ;  cuci  Lg.  9 ;  cuci-seom  14 
cbuci-sium  ScM.  1;  2;  chucai  SC. 
8;  13;  Hy.  5,  86(?);  cucai  SC.  8 
chuice  jP.  19,  36;  chuice-sium_p.39,20 
fói  Lg.  15;  p.  48,  24  {dativisch) 
remi  vor  ihm,  obwohl  die  Praep 
re  n-,  rem-  den  Dativ  regiert,  vgl 
jedoch  rempu  im  Plural;  remi 
FB.  40;  69;  SC.  31;  remi  fessin 
p.  20,  25;  remi  seo  TE.  5  Eg.; 
reme  ibid.;  remiu  2  Eg.  So  wird 
wohl  auch  sechai  FB.  17  {Praep. 
sech,  neuir.  seach,  also  ursprüng- 
lich mit  einem  breiten  Vocal  im 
Auslaut)  die  ältere  Form  sein, 
secha  Lg.  9,  FB.  81   die  spätere. 

—  Mit  inlautendem  i:  etir  SC  10 
{Praep.  etil);  foir,  fair  super  eum 
Z^.  629  {Praep.  for);  dativisch: 
p.  17,34;  TE.  10  Eg.;p.  131,  19;  20; 


é 


511 


é 


SC.  4;  23;  FB.  27;  37;  38;  44:  47 
75;  accusativisch :  Lg.  15;  ScM.  8 
SC.  8;  unentschieden:  p.  17,  24 
F5.  40;  77;  81;  84;  87;  90;  91 
TE.  6  Eg.;  fair-sium  FB.  77;  81 
87 ;  ind-som  in  illum  Z'^.  627  {Praep 
i  n-);  ind  CC.  3  LU.;  FB.  36 
p.  40,  31  [dativisch).  —  JDas  prono- 
minale Element  seheint  einen  con- 
sonantischen  Anlaut  (s?)  vor  dem  i 
gehabt  zu  haben  in  den  Formen 
tarais  odei'  tairis,  leiss,  friss  von 
den  Präpositionen  tar,  Íi,  fri  {vor- 
historisch taras,  leth,  frith):  tarais 
per  eum  Z^.  654;  tairis  Lg.  11; 
SC.  17;  23;  FB.  53;  leiss,  less, 
lais  apud  eum,  cum  eo  Z'^.  646; 
leiss  CC.  5  LU.;  SC.  32;  leis 
p.  19,  36;  ScM.  4;  20;  CC.  6;  ÄC. 
8;  13;  20;  36;  FB.  40;  56;  62; 
67;  69;  70;  75;  85;  les  TE.  5  E^r.; 
p.  145,  11  (?);  laiss  SC.  48;  F5.  47; 
58;  81;  89;  lais  p.  39,  15;  22;  TK 
2  i^^r.;  8  LU.;  p.  132,  J6;  p.  144,  9; 
F5.  1;  9;  11;  81;  p.  311,  26;  lais- 
seom  FB.  88;  friss,  fris  ad  eum, 
ad  id,  ei  Z^.  651;  friss  Lg.  10; 
SC.  31;  33,  17;  FB.  62;  89;  fris 
Lg.  14;  Tí;.  8  iL^.;  p.  132,  s; 
1).  144,  6;  p.  145,  10;  -SC.  5;  8;  15; 
16;  17;  20;  33;  FB.  5:  6;  26;  29; 
41;  43;  67;  71;  77;  p.  310,  2;  fris- 
seom  TE.  10  LU.;  SC.  34;  riss 
ScM.  3;  ris  ScM.  3,  15.  —  iJine 
besondere  Bildung  ist  triit,  triit 
per  eum  von  tre,  tri  Z'^.  652;  trit 
SC.  36;  tremit  CCn.  3.  —  ^feer 
eine  Ausnahme  würde  nur  cene 
jam  (s.  cena)  bilden,  wenn  dies 
wirMich  ein  suffigirtes  Pronomen 
enthält  {Z'^.  655).  —  2)  Fem.  Sg.: 
Dat.,  charaTcterisirt  bei  allen  Prä- 
positionen durch  auslautendes  i: 
acci  TE.  4  Eg.  {Praep.  oc);  acci- 
side  SC.  39;  aici  TE.  3  Eg.;  aicce 
ScM.  16;  2>.  41,  36;  aice  p.  42,  10; 
aicce-si  5;  aice-sium  p.  40,  27;  essi,- 
eissi  ex  ea  Z^.  335,  633  {Praep.  ass) ; 
esti  SC.  22;  p.  40,  32;  äste  FB.  86; 
uadi  ab  ea  Z'^.  632  {Praep.  ó); 
úadi  JP5.  21;  uadi  Lg.  12;  úade 
Ä/.  5,  36;  uathi  p.  39,  12;  p.  42,  35; 
di,  di  ad  eam  Z*.  640  {Praep.  do); 
di  jp.  132,  9;  Hy.  5,  29;  31;  di  Lg.  1; 


Tí;.  5  Eg.;6LU.;  SC.  39 ;  p  130,  27; 
p.  131,  8;  p.  145,  12;  p.  39,  13;  di-si 
SC.  17;  dissi  15;  di  de  ea  Z^.  335, 
637  {Praep.  de);  di  p.  132,  16; 
jPJ5.  86;  indi  in  ea  Z\  627  {Praep. 
i  n-);  indi  íFi/.  1,  50,  Gl.  i.  inti; 
(n-)  inni  ScM.  3,  15  (ninde  H., 
nintti  ili.)?  inti  {vgl.  inte  m  eam) 
verdrängt  das  alte  indi :  aSc^I".  1 ;  9 ; 
FB.  2;  airi,  aire  an  ihr  {Praep.  ar) 
/ScM.  3,  7;  remi  ante  eam  Z^.  335, 
642  (Praep.  re  n-,  rem-);  rempi 
{wie  inti  halb  mit  aecusativischem 
Charakter)  SC.  30;  FB.  78  (?); 
rempe  Hy.  5,  83;  fuiri  artf  ihr 
Z'^.  630;  furri  (m7Í«  inti,  rempi  halb 
mit  aecusativischem  Charakter)  Lg. 
18,  28;  TE.  3  Eg.;  SC.  5;  fuirri 
p.  145,  12;  forri  SC.  21;  FB.  28. 
—  Accusativ,  charakterisirt  durch 
auslautendes  e,  ae:  laee,  Ise,  lee 
opud  eaw  Z'^.  335,  646  {Praep.  li); 
lee  SC  44;  F5.  54;  lee  Lg.  10; 
SC.  35;  39;  lea  CC.  6  iC;  le 
TE.  8  iiJ.;  CC.  3  Fg.;  6:  friae, 
frie  gegen  sie  Z'^.  651  {Praep.  fri) 
fria  2!E.  8  jE^t.;  p.  132,  10;  CC.  5 
SC.  28;  46;  Fii.  63;  fria-si  Lg.  12 
friá-si  TíJ.  5  Eg. ;  frie-seon  i^.  13 
(fria-si  Eg.);  tree  jper  faw  Z^.  652 
{Praep.  tri);  trethi  Scilf.  1  (^r^fZ.  esti); 
cucae,  cuicce  ad  eam  Z^.  648  {Praep. 
co);  cuice  j9. 132, 12;  chuicce^J.  42,  35; 
chuice-si  |9.  41.  21;  chucci  ScM.  16; 
chuicci  CC.  5.  —  In  den  folgenden 
Formen  muss  das  pronominale 
Element  consonantischen  Anlaut  (s) 
gehabt  haben:  inte  in  eam  Z'^.  627 
{Praep.  i  n-) :  impe  circa  eam  Z'^.  654 
{Praep.  imb,  imm);  Hy.  1,  51;  5,  38 
Lg.  5;  p.  130,  22;  p.  131,  11;  SC.  8 
J^iß.  2;  55;  impi  Lg.  12;  TE.  5  Eg. 
ScM.  5;  i^£.  63;  immpi  TE.  3  Í/í^. 
secci  Tliree  Hom.  p.  76,  u;  secca 
ibid.  p.  74,  20;  forrae  Z'^.  630 
{Praep.  for);  tairse  rtber  sie  i^5.  88 
{Praep.  tar).  Die  Consonanz  dieser 
Formen  ist  dann  massgebend  ge- 
worden für  die  dativischen  Foi-men 
inti,  esti,  trethi,  rempi,  furri.  — 
3)  Plural,  ohne  Unterschied  der 
Geschlechter:  Dativ,  charakterisirt 
durch  auslautendes  -ib:  essib  ex 
eis  Z'\.  335,    634    {Praep.  a,  ass); 


é 


512 


occaib  Z2.  636;  ocaib  SC.  3;  FB.  90; 
úadib,  ódib  ab  eis  Z'^.  632;  úadib 
Hy.  2,  62;  Lg.  8;  SC.  12;  FB.  24'; 
73;  iiadib  FB.  61;  77;  dóib,  duaib 
eis  Z^  640;  dóib  Lg.  10;  13; 
ScM.  4;  5;  CC.  2  LU.;  3;  ^C.  49; 
í^^.  6;  7;  13;  15;  28;  33;  38;  54; 
55;  57;  67;  72;  80;  81;  89;  90; 
doib  p.  17,  22;  Lg.  8;  FB.  63;  66; 
daib  p.  144,  8?  diib,  díb  de  eis 
Z\  637;  diib  FB.  21;  díh  p.  17,  23; 
Lg.  8;  9;  .Scilf.  5;  6;  19;  SC.  4; 
F£.  14;  20;  40;  54;  56;  65;  72; 
74;  80;  81;  84;  87;  90;  dib  FB.  6; 
p.  310,  4;  úassaib  über  ihnen  FB. 
11;  61;  remib  ante  eos  ZK  642; 
CC.  2  LU.;  FB.  10;  61;  reimib 
p.  144,  1  {so  zu  lesen);  forib,  foraib 
auf  ihnen  Z^.  630;  foraib  SC.  7; 
FB.  15;  foroib  CC.  2  LU.;  foruib 
p.  144,  3;  indib  in  eis  Z'^.  627; 
indib  SC.  16;  innib  Ift/.  2,  ii;  intib 
_p.  309,  36  {v^l.  intiu  ^cc).  —  J-C- 
cttsai»??,  char acter isirt  durch  aus- 
lautendes u  oder  0:  leu,  léu,  leo 
apud  eos  Z'\  647;  leu  CC.  1  LU. 
2;  3;  SC.  2;  léii-som  CC.  1  LU. 
leo  p.  17,  19;  p.  39,  21;  i(/.  10 
11;  14;  16;  TE.  5  Fg.;  CC.  1  Eg. 
4;  SC.  21;  22;  FS.  42;  leo-som 
ScM.  5;  CC.  1  £■</.;  leo  Hy.  5,  53 
leo  CC.  Q  LU.;  SC.  21;  35;  48 
FB.  16;  54;  70;  72;  66;  76;  91 
lethu  Hy.  2,  17;  friu  gegen  sie 
Z-^.  651;  p.  17,  18;  Hy.  5,  54;  i^f. 
13;  15;  ScM.  1;  5;  CC.  3;  SC.  2; 
5;  16;  FB  11;  55;  66;  69;  76; 
79;  friu  SC.  35;  FB.  21;  53;  80; 
riu  SC.  44,  8;  triu,  treo  durch  sie 
Z'^.  652;  cuccu  zu  Urnen  Z'^.  648; 
chucu  Lg.  1;  11;  13;  ÄC.  7;  10; 
15;  39;  48;  FB.  25;  89;  91;  cucu 
p.  131,  14;  cuco  /ScJf.  22,  10;  seccu 
ultra  eos  Z'^.  653;  seocu  SC.  7; 
darnach  ist  auch  gebildet  occo 
FB.  67,  76  neben  dem  älteren  Dativ 
occaib.  In  folgenden  Formen  von 
Präpositionen,  die  in  vorhistorischer 
Zeit  consonantisch  auslauteten, 
muss  das  pronominale  Element  mit 
einem  Consonanten  (s)  angelautet 
haben:  intiu  in  sie  Z'^.  627,  darnach 
im  Dativ  intib  gebildet;  impu  um 
sie  {Praep.   imb,  imm)  Lg.  8;   16; 


darnach  ist  auch  gebildet  rempu 
CC.  2  LU.,  FB.  66  Fg.,  rompa  LU, 
neben  dem  Dativ  remib;  forru  auf 
sie  Z^.  630;  forru  p.  144,  24;  p.  22,  9; 
forro  SC.  2;  FB.  62;  69;  76;  84; 
forro-som  77;  fwrro  SC.  7;  21; 
etarru,  etarro  inter  eos  Z^.  656; 
etarru  CC.  2  LU.;  eturru  Lg.  16; 
ScM.  5;  etarro  FB.  16;  eturro 
ScM.  9;  etorro  CC.  7  LU;  SC.  7: 
FB.  26;  31;  63;  73;  74;  94;  82; 
darnach  auch  airriu,  erriu,  erru 
neben  dem  richtigem  áiriu  Z^.  624; 
airtbiu  SC.  10;  tairsiu  über  sie 
SC.  35. 

B.  An  Verbalformen  angefügt, 
vgl.  StoTies,  Beitr.  VII  39,  Goid."" 
p.  21,  Z\  1088.  Aber  Stokes  und 
Ebel  irrten  bisweilen  darin,  dass  sie 
den  proleptischen  oder  pleona- 
stischen  Gebrauch  der  Pronomina 
suffixa  nicht  genug  in  Betracht 
zogen  und  daher  oft  als  Subject  an- 
sahen, was  der  irischen  Construction 
nach  Object  ist.  —  Formeln  wie 
luid  si,  sie  ging,  gehören  nicht 
hierher,  denn  si  steht  mit  dem 
Masc.  é  auf  einer  Stufe,  wenn  es 
sich  auch  im  Gebrauch  etwas  mehr 
abgeschliffen  hat.  Die  Formen  ling- 
thi  FB.  86,  cingthiseom  88  möchte 
ich  für  eine  besondere  Tempusbil- 
dung halten;  über  die  Formen  luidi 
p.  139,  30,  laide  13  {lies  luide?)  tete 
p.  144,  13,  tedi  12  {vgl.  Wi.  Gr. 
p.  114)  bin  ich  mir  noch  nicht  Mar, 
jedenfalls  die  eigentliche  Bedeutung 
der  Pronomina  suffixa  {und  infixa) 
ist  die  des  pronominalen  Objects. 
Diese  Bedeutung  haben  sie  auch 
in  der  im  Irischen  nicht  selten  an- 
gewendeten unpersönlichen  Con- 
struction, wo  wir  sie  in  der  Ueher- 
setzung  allerdings  in  den  meisten 
Fällen  zum  Subject  machen  müssen: 
in  filus  sunt  hängt  das  pronominale 
•Object  als  Accusativ  von  fil  ab, 
das  ja  auch  sonst  den  Accusativ 
regiert.  Der  Satz  filus  tre  chenelse 
martre  es  giebt  drei  Arten  von 
Martyrien  {Cod.  Camarac.)  ist  ein 
altes  Beispiel  des  proleptischen  oder 
pleonastischen  Gebrauchs,  den  Ebel 
{Z^.    1006)    hier    anerkennt.     Die 


é 


513 


Suffigirung  erscheint  vorzugsweise 
an  den  dritten  Personen  Singularis 
Activi  aber  nur  am  Verbum  Sim- 
plex ohne  Verbalpartikel.  —  1)  -i 
(-e),  vgl.  imbi  um  ihn  [s.  oben  IX.  A. 
1.)  Äceusativ).  —  Masculinum, 
an  die  3.  Sg.  Praes.  angefügt: 
gaibthi  in  beist  das  Ungeheuer  er- 
greift ihn  TBF.  p.  146,  28,  für 
gaibith-i;  geibthi  SC.  14;  léicthi 
FB.  87,  leicthe  81  {an  beiden  Stellen 
auf  gécém  bezüglich);  berthÍ2>.  142,23; 
carthai  Findabair  F.  liebt  ihn  TBF. 
p.  136,  7  {für  caraith-i),  und  so  ist 
auch,  mit  Abstumpfung  der  Endung, 
cartho  CC.  7  Eg.  aufzufassen,  ob- 
wohl das  eigentliche  Object  noch 
nachfolgt  (cartho  mo  cridi-si  in  mac 
si).  Ebetiso  proleptisch:  gebthi 
hoegaire  in  roth  FB.  64  {dreimal):, 
leigthi  duillen  deiligthe  „he  casts 
a  Clearing  javelin"  Corm.  Transl. 
p.  61  duillen  {Beitr.  VII  40  suchte 
Stokes  in  dem  Pronomen  das^  Sub- 
ject).  —  An  die  3.  Sg.  Prae't.  an- 
gefügt {Goid:^p.  21,  Z^.  463),  Mas- 
culinum:  baitzis-i  baptizavit  eum 
Tir.  11;  leicsi  huad  er  Hess  ihn 
von  sich  Ml.  {Goid.^  p.  20),  für 
lécis-i;  áilsi  Tir.  8;  berrsi  ibid.  11; 
foidsi  ibid.  14;  ocus  gabsi  cadessin 
abbaith  und  machte  ihn  selbst  zum 
Abt  ibid.  15  {Z'\  257);  Femini- 
num: fersi  SC.  35  (faélti).  —  An 
die  3.  Sg.  Fut.  angefügt:  snaidfid-i 
Fei.  Epil.  160  Laud  (^no  dan  snaidfi 
Bawl.,  no  dosnaidfea  LBr.),  vgl. 
Beitr.  VII  42.  —  An  die  2.  Sg. 
Im p erat,  angefügt:  telc-i  SC.  30,  ii 
{Beitr.  VII  42).  —  Für  rathaigi 
p.  144,  14  zu  lesen  rathaigthi  oder 
rathaigsi?  —  Femininum  pro- 
leptisch: geibthi  cloith  SC.  7;  gaib- 
thi frithairi  na  haidchi  sin  TE. 
12  LU.  —  Neutrum:  ráite  in 
rechtaire  frisin  rig  der  Verwalter 
sagt  es  dem  König  TBF.  p.  138,  27, 
für  ráidith-e.  —  2)  -us,  zu  ver- 
gleichen dem  con-us-  X  3?  Mas- 
culinum, an  die  3.  Sg.  Praes. 
angefügt:  marbthus  SC. 'óG  für  msir- 
bith-us;  an  die  3.  Sg.  Fut.  LU. 
p.  127a,  32  {s.  unter  benim).  — 
Neutrum,  an  die  3.  Sg.  Praet. 


angefügt:  gabsus  TBF.  p.  146,  13 
{aufm.  Etwas,  bezüglich),  für  gabis- 
us.  —  Plural,  an  die  3.  Sg.  Praes. 
angefügt:  gabthus  mesca  TBF. 
p.  150,  9;  an  die  3.  Sg.  Praet.: 
gabsus  meiscei^^.  16;  libru  Solman 
sexus  LHy.  Amra  57,  tule  a  chuirp 
cuillsius  und.  102.  Diese  Formen 
sind  tveder  relativ  {Z^.  463),  noch 
enthalten  sie  einen  Nominativ  ille 
{Stokes,  Beitr.  VII  39,  Goid.'  p.  21); 
proleptisch  oder  pleonastisch :  glinn- 
sius  salmu  LHy.  Amra  54;  sluinn- 
sius  leig  libru  ibid.  55;  cluidsius 
borbb  beolu  ibid.  119.  — 

X)  Pronomina  infixa  der  3.  Per- 
son {Z'^.  330;,  angefügt  an  eine 
Präposition,  Verbalpartikel  oder  die 
Negation,  so  dass  sie  zwischen 
diese  und  den  übrigen  Theil  der 
Verbalform  gestellt  sind,  gewöhn- 
lich im  Accusativ-,  seltner  im  Dativ- 
verhältniss.  Diese  Pronomina  werden 
allmählig  aufgegeben,  am  längsten 
hält  sich  s  {vgl.  Three  Hom.  p.  IX); 
charakteristisch  für  die  Schwäche 
ihrer  Bedeutung  ist  ihr  proleptischer 
oder  pleonastischer  Gebrauch,  wenn 
das  Object,  noch  durch  ein  beson- 
deres Wort  ausgedrückt,  dem  Ver- 
bum nachfolgt.  — 

1)  d,  in  späteren  Mss.  auch  t, 
bewirkt  Aspiration:  nod  chluined 
Lg.  8.  —  a)  Masculinum:  nod 
slaid  SC.  8;  fod  gain  37,  3;  dod 
fánic  FB.  58;  82;  dod  rigni  89 
(Relativ);  dod  fetis  Hy.  2,  13;  rod 
gab  5,  102;  nod  guasim  6,  3;  nod 
guidiu  5,  17,  Gl.  i.  not  guidim;  not 
gaba  p.  141,  23;  notolbad  FB.  Ib 
für  nod  dolbad;  proleptisch:  rot 
cairig  a  mumi  he  Three  Hom.  p.  6,  26; 
mit  dem  Relativpronomen  verbun- 
den: amai  immi-n-d-ráitset  Tir.  11. 
—  b)  Neutrum:  nod  chluined 
Lg.  8  (andord);  fod  rácaib  FB.  26 
l,tech);  amaZ  fo-n-d-raucaibair  ibid.\ 
rod  toig  SP.  III  4  {oder  Masc.?); 
rot  guidestar  Three  Hom.  p.  38,  9; 
proleptisch:  rod  finnfa  do  ghalur 
TE.  7  Eg.;  vielleicht  steht  arin  fe- 
star  ut  id  sciat  SC.  27  für  arinn, 
arin-d  festar,  vgl.  oben  amaZ  immin- 
d-ráitset.  —   c)  Femininum:  nod 

33 


514 


gléfe  FB.  56  (dál);  nod  ranna 
ScM.  15  (muc);  rod  glinnestar 
Hy.  5,  45  (tinne);  proleptisch:  fod 
rúair   a   n-imchossait   FB.  56.   — 

2)  d  n-,  vor  Vocal  oder  Media  mit 
erhaltenem  Nasal.  —  Maseuli- 
num:  rod  m-bertaigedar  ScM.  15; 
nod  n-ebela  p.  141,  3;  is;  nod  n- 
ailfea  4 ;  18 ;  atn-gladustar  p.  144,  16 
für  ad-dn-gladastar;  cotn-erig 
FB.  74  für  con-dn-erig  {Compos. 
com-éirgim) ;  cotn-gabtus  FB.  30 
{Compos.  con-gabim);  cotnomalt 
FB.  82  {zu  comlaim?);  dagegen 
enthält  conid  n-  die  Conjunction 
con:  conid  n-accur  saide  Lg.  7; 
FB.  74;  conid  n-imbert  Hy.  5,  64; 
conid  n-arlaid  20;  conid  rualaid  49; 
conid  farggaib  Hy.  2, 10 ;  conid  ruca 
FB.  59;  conid  tarfas  ibid.;  auch 
conidammárb  84?  wahrscheinlich 
gehört  hierher  arid  fetis  Hy.  2,  64; 
proleptisch:  not  m-bewand  in  nathir 
he  Three  Hom.  p.  118,  23.  —  Neu- 
trum: nod  n-dirgi  FB.  27  (tech); 
arid  ralastar  Hy.  5,  75.  —  Rela- 
tiv, Femininum:  iss  ed  conair 
rod  n-gab  FB.  69,  in  breth  rod 
n-ucad  dó  78.  — 

8).  s,  ein  grosser  Theil  der  unter 
Femininum  und  Plural  verzeich- 
neten Beispiele  könnte  auch  zu 
4)  s  n-  gehören,  da  das  n  nur  vor 
Vocal  oder  Media  sichtbar  ist.  — 
Masculinum  nis  gaibed  Hy.  2,  29; 
fris  gart  FB.  5  {dativisch)]  dos  beir 
mod  ScM.  3,  4?  in  cach  dos  fuc 
Hy.  2,  36;  dos  fanic  FB.  41;  nos 
leice  ScM.  16;  nos  cuir  FB.  64; 
dosephainw  Hy.  5,  57  für  dos- 
sephainn;  62;  ros  bói  ni  ScM.  3,  2 
{dativisch);  conos  tarraid  FB.  40; 
proleptisch:  conus  rensat  Vatraic 
p.  17,  20;  dos  leicim-se  .  .  do-som 
in  n-gai  cetna  ScM.  10;  0  rus  caith 
in  CÚ  in  tócht  sin  p.  41,  11;  co 
rus  marb  loeg  p.  48,  23;  nos  tuar- 
cend  cach  araili  dlb  FB.  40;  nos 
curat  ocus  nos  traethat . .  he  67;  nos 
cengland  Cuchuiainw  Ercoil  70;  ros 
frecair  B.  dó  p.  40,  40  {dativisch); 
nis  gaib  do  rath  a  hóeged  Hy.  5,  26? 
—  Neutrum:  in  cetna  raaistred  . . 
dos   gni  p.    40,  11;    dochum   nime 


mos  rega  Hy.  2,  50 ;  ros  fodail  a 
thorud  p.  40,  n;  ni  ros  caithset .  . 
in  biad  p.  41,  15;  in  ros  gab  greim 
p.  40,  26;  dos  bert  in  leth  hi  sin  28; 
nis  digaib  allin  Hy.  5,  36;  mos 
ricub  mo  mochlige  Lg.  18,  38;  nis 
feid  mo  rose  ran  indiut  for  arriad 
FB.  47 ;  nis  bia  i  n-daire  dam-sa  du 
wirst  es  nicht  sein  p.  40, 39;  Lg.  16  Fg. 

—  Femininum:  dos  bert  Lg.  19; 
nis  derbrad  Hy.  5,  83 ;  maisse  dóine 
nis  toimled  Hy.  2,  5;  dianus  tuccad 
TE.  2  Fg.;  ros  léci  SC.  13;  dos 
leic  7;  nis  raindfe  ScM.  12;  das 
ro  mailt  ScM.  22,  6;  nis  fodaim 
SC.  36;  rus  freccair  TE.  9  Fg., 
SC.  18  {dativisch);  proleptisch:  0  rus 
gab  .  .  céill  FA.  31  LBr.  (ro  gab 
LU.);  ros  gab  in  caille  Gl.  zu 
Hy.  5,  15;  nis  digaib  allenamain 
Hy.  5,  26;  nis  toirchi  in  muicc 
ScM.  9;  dos  leci . .  cloich  SC.  7; 
cia  nos  baigea  SC.  40.  —  Plural: 
nos  gaibet  uli . .  ocus  dos  bertatár 
leo  SC.  6;  dos  rat  uli  p.  40,  14; 
nis  relec  ScM.  21,  36;  mairb  dos 
fiuscad  Hy.  2,  34;  fos  fácaib  FB.  13; 
fos  rolaic  Hy.  2,  38;  62;  dus  fuc 
ScM.  22,  10?  dos  sennat  SC.  36; 
dosennat  na.  secht  n-aige  TBF. 
p  138,  20  für  dos  sennat  {prolep- 
tisch); nos  canad  Hy.  2,  25;  ro  das 
cload  Hy.  5,  53  (ro  dos  cload  Fr.)! 
ni  cos  tánic  riam  ocus  ni  cos  ticfa 
TBF.  p.  138,  10;  Conus  tarla  anfud 
dóib  p.  39,  20  {dativisch).  — 

4)  s  11-,  vor  Vocal  oder  Media. 

—  Femininum:  fos  n-opair  p. 
132,  15;  tos  n-úargaib  es  erhob  sich 
FB.  85  (beist);  nis  n-athgeóin  Lg.  9; 
ros  m-bi  Hy.  5,  78?  —  Plural: 
dus  m-heir  lais  huili  p.  144,  9;  dos 
n-déccai  TBF.p.  138,  s;  dos  n-icfed 
Hy.  2, 14;  19;  dus  n-ainicc  CC  3  Eg. 
aus  n-ig ibid.;  nissn-innsurgj).  141,22 
tos  n-airnechtár  fleda  mora  FB.  55 
immos  n-acaillet  sie  bereden  sich 
TBF.  p.  144,  28;  immus  muchat 
sie  verstecken  sich  ibid.  p.  138,  is; 
coná  mus  n-ágat  FB.  84  für  immus 
n-ágat,  vgl.  comos  ralat  ibid.  für  con 
immos  ralat.  —  Neutrump.  75,  36? 

5)  a:  an  ro  chara  da-gne  dim-sa 
TBF.  p.  150,  22  {Neutrum) ;  daromle 


515 


ebllm 


FB.  62,  doroimle  59,  für  do-a-ro- 
mele  (fled  Fem.,  Compos.  tomelim); 
con-darafnetar  sk  trieben  sie  Lg.  11 
für  do-a-ro-fnetar  {Comp,  tóib- 
nim)?  — 

6)  a  n-,  vor  Vocal  oder  Media 
mit  erhaltenem  Nasal.  —  Mascu- 
l intim:  rom-bertaigestar  er  schüt- 
telte sich  ScM.  15  (rom-  für  ram-, 
vgl.  datn-beir  TBF.  p.  146,  is: 
dom-beir  ibid.  u'^;  rom-biathad  es 
soll  ihn  ernähren.. p.  142,  le;  tan- 
ócaib  FB.  74  (tócbaim);  proleptisch  : 
dom-bert . .  claideb  det  Three  Hom. 
p.  64,  17;  bes  nan-árlaid  duni  beo 
SC.  38, 4  {vgl.  conid  n-arlaid  Hij.  5, 20)? 
—  Neutrum:  dam-beraid  FB.  13 
(curathmir,  Compos.  do-biur);  dam- 
midethar  . .  dia  lémaim  88  {Compos. 
do-midiur'i:  cotmidem  für  con-do-an- 
midem,  judicainus  hoc  FB.  74:  cot- 
midfider  9ä.  —  Femininum:  dor- 
rimi . .  in  caingm  FB.  56?  —  Dieses 
pronominale  Element  scheint  auch 
in  dem  imma.,  imma  n-  enthalten 
zu  sein,  durch  welches  oft  ein  ge- 
wisses Verhältniss  der  Gegenseitig- 
keit au  gedrückt  wird  {vgl.  immos 
n-acaillet  TBF.  p.  144,  28,  immus 
muchat  ibid.  p.  138,  18,  mit  infigir- 
tem  s  n-):  commáromarba  cách  dib  a 
chéli  so  dass  gegenseitig  jeder  von 
ihnen  den  andern  tödtet  FB.  6  (con- 
imman-ro-marba) ;  immacossaitiub 
eter  in  mac  ocus  a  athair  ich  teer  de 
gegenseitig  aufhetzen  den  Sohn  und 
seinen  Vater  ibid. ;  imman-faco  . .  in 
mac  ^.  140,  21;  imman-aiccet  TBF. 
p.  144,  20;  iman-aicet-sum  delba 
FÄ.  5  LBr. ;  imma  foacht  de  FB.  40: 
auch  immó  radi  inna  menmain  88 
{er  überlegte  hin  und  her)?  beson- 
ders merkwürdig  sind  die  unper- 
sönlichen Constructionen  {vgl.  conid 
n-im-bert  Hg.  5,  64,  im-da-ru-bart 
SC.  4  :  imman-esolrg  dóib  FB.  15 
{es  kam  ihnen  zum  gegenseitigen 
Schlagen);  nima  fitir  doib  p.  17,  22 
(es  kam  ihnen  nicht  zur  gegensei- 
tigen Kenntniss);  commámuirfe  dóib 
FB.  6  {so  da^s  es  ihnen  gegensei- 
tig zum  Tödten  kommen  wird,  für 
con-imman-marbfe);  imman-amic 
do-som  frisin  Liath  Macha  FB.  31 


{es  kam  ihm  zum  Bencontre  mit 
dem  L.  ilf.);  imma  comarnic  doib 
debaid  do  denam  33;  39:  imma  com- 
sinitar  doib  38;  imma  tarraid  dun 
ScM.  14.  —  7)  da,  mit  nachfol- 
gender Aspiration:  con-da  thanic 
Hy.  2,  39.  —  Femininum:  do  da 
ascansat  Hy.  5,  31;  53;  con-da  tanic 
p.  130,  25;  con-da  bert  p.  131,  2; 
con-da  timart  3;  con-da  corastár  4; 
con-da  sloic  7;  condaccatar  TBF. 
p.  150,  14  für  con-da  accatar;  con- 
doragaib  Fróech  inna  láim  in  slig 
ibid.  p.  146,  33  für  con-da  ro  gaib; 
atageuin  ibid.  p.  146,  9  für  ath-da 
geuin;  atagládastár  CC.  b  Lü.  für 
ad-dagládastár;  atgládastar  J*IB.  18; 
addaci  17  für  ad-da  acci;  forta 
crith  in  n-irind  FB.  53  unpersön- 
lich und  proleptisch  (es  zitterte  die 
Erde)'}  —  Neutrum:  con-da  tarla 
for  a  lethbeolu  FB.  25  (tech);  pro- 
leptisch: con-da  accatar  ni  CC.  Á  LU. 
—  Plural:  con-da  thanic  Hy.  2,  39; 
no  da  biathad  p.  131,  12;  110  da 
sloindet  sie  nennen  sich  TBF. 
p.  138,  26;  im-da  _ru  bart  SC.  4; 
con-da  rucus  38,  s;  cotagart  ibid.  6 
(Compos.  con-garim);  coteirget  T^i^. 
p.  148,  3  für  cota  eirget;  dodánic 
FB.  54  für  do-da  anic;  inn  dath- 
gnitae  p.  144,  21  für  da  athgnithae; 
conadragaib  Lg.  11  für  con-da  ro 
gaib?  —  8)  da  n-  ist  unsicher; 
con-darragaib  er  nahm  sie  auf  Lg. 
11  Lc,  für  con-dan-ro  gaib?  acht 
nadán-airigmer  in  n-aidchi  TBF. 
p.  142,  22?  Relativ:  in  fer  for-da 
corsatar  Hy.  5,  66?  —  9)  n,  Mas- 
culinum:  is  me  non  iada  TBF. 
p.  156,  12  (less);  nin  aithgeuin 
Ml.  (Goid.^  p.  20);  nin  acend  SC. 
45,  15;  nin  accathar  FB.  59;  is 
missi  nomn  eblo  p.  141,  29;  mon 
icfed  Hy.  2,  54  (^mosnicfed  Fr.); 
nachin  glúasid  res  SC.  9  prolep- 
tisch? —  Neutrum:  don-iithracar 
FB. 9.  —  Plural:  non éted  p.  131. 12. 

éat  Lg.  13  Eg.  für  iat. 

eblaid  ScM.  15  H? 

fri  hebiltin  s.  epeltu. 

eblim  ich  ersiehe.  —  Praes. 
Conj.  (?)  Sg.  3  ni  ba  si  nod  n-eblai 
p.  141,  18;  eblae  ibid.;  is  missi  nom 
33* 


ébrad 


516 


ech 


n-eblo  ich  bin  es,  der  ich  ihn  er- 
ziehe p.  141,  29.  —  Perf.  Sg.  3  rom 
ebail  p.  327,  30;  PI.  3  rott  eblatar 
LU.  p.  1231»,  30.  —  Fut.  Sg.  3  ni 
ba  si  nod  n-ebela  p.  141,  4  [LU.]; 
ui  epelai  p.  141,  24.  —  Fut.  sec. 
Sg.  3  bátár  . .  oc  imchosnam  cia  dib 
no  ebelad  in  mac  CC.  1  LU.  — 
Pass.  Praet.  Sg.  3  rom  eblad-sa 
educatus  sum  LU.  p.  I2'd^,  21. 

ébrad  p.  132,  19  s.  at-berim. 

éc  M.  Tod;  Corm.  Transl.  p.  68. 
—  Sg.  Nom.  nim  thairle  éc  Hy.  6, 12; 
ba  ferr  leiss  éc  andá  betbu  TE. 
12  Eg. ;  FB.  94 ;  Gen.  ar  cach  . .  lind 
éca  Grl.  zu  éíclind  Hy.  6,  15;  Dat. 
ar  éc  Oss.  II  e;  tänaisi  d'éc  SC.  30, 10; 
Acc.  com  éc  bis  zu  meinem  Tode 
Lg.  18,  8;  PI.  Nom.  lúath-écai 
Gl.  zu  mortlaid  Hy.  6,  12;  Gen. 
conda  rucus  dochom  n-ec  ich  brachte 
sie  zum  Tode  SC.  38,  s;  Dat.  in 
tan  ron  gab  céiU  for  écaib  TE. 
8  LU.;  ba  saeth  mor  la  DecUri 
inn  t-sinnruth  a  dalta  do  ecib  CC. 
4  Eg.;  iar  n-écaib  a  mná  LU. 
p.  2k: a,  26;  teicht  do  écaib  zum  Tode 
zu  gehen  Cod.  Boern.  Goid.'^  p.  182. 

écáin  indecens  Z'^.  b62,  s.  cáin. 

1.  écáiue  F.  Ungebühr,  von 
écáin.  —  Sg.  Nom.  rotirmaiss  écaine 
ocus  mor  olcc  TE.  19. 
•  2.  écáine  „eagcaoine  F.  sob, 
complaint"  O'M.  —  Dat.  ac  écaini 
ocas  ac  airchissecht  On  the  Mann. 
III  p.  442. 

écáiuim  I  complain?  —  Praes. 
der  Gewohnheit  ni  égcaoineann 
p.  309,  12. 

ecal  furchtsam;  egal  i.  gin  gal 
aige  „without  valour  in  htm"  Corm. 
Transl.  p.  68.  —  Sg.  Nom.  uibbat 
ecal,  ocal,  opond  SC.  25;  nar  but 
ecal  Fei.  p.  XXXVI  43;  PL  Nom. 
commimmis  ecil  hi  f'ochidib  Gl.  zu 
non  enim  dedit  deus  nobis  spiritum 
timoris  Wb.  29'i,  16  (Z='.  496). 

ecastarj).  132, 9,  ecestar  SP.  III 3 
s.  at-cliiu. 

éceu  F.  Nothwendigkeit, 
Zwang;  violentia  SG.  51»;  egin 
i.  áhgthech,  ut  est  is  egin  mor  do 
tuiream  isin  tretocul  iogra  i.  is 
dhgthech  O'Dav.  p.  82.  —  Sg.  Nom. 


ba  écen  ón  ScM.  20;  ni  ba  hécen 
duitt  in  gnim  sa  Three  Hom.p.  8,  30; 
is  écen  dam  a  dútracht  SC.  44,  e; 
issum  ecen  est  mihi  necessarium 
Wb.  10<i  {Z-\  328);  isim  écen-sa 
techt  i  n-dáil  FedelmseiíJ.p. 57^,39; 
uair  atabair  ecen  techt  weil  ihr 
gehen  müsset  FB.  7;  Dat.  timair- 
citer  ar  ecin  FA.  23;  tabuir  ass 
hi  ar  áis  no  ar  ecin  TE.  19;  20; 
hi  cumcai  no  inn  ecin  i.  ar  ecin 
nos  bered  Gl.  zu  qui  crucem  in 
angaria  portabat  Tur.  Gl.  134;  ar 
ecin  per  necessitatem ,  difficulter 
Z\  610;  bid  áil  ecin  TE.  10  LU. 
[mit  Nothwendigkeit  =  sicherlich), 
vgl.  egin  i.  deimin  ut  est:  cest  in 
fil  tomus  forsin  m-bairdne?  fil  egin 
i.  ata  CO  deimin  O'Dav.  p.  82 
(s.  ibid.  p.  165);  Acc.  soit  a  n-ecin 
. .  i  toltanche  FA.  23. 

écendais  immitis,  s.  cendais.  — 
PI.  Dat.  dona  hecendsaib  p.  170,  25. 

écendse  2^.  Unfreundlichkeit, 
Härte.  —  Sg.  Nom.  a  n-étrocaire 
ocus  a  n-ecendsa  p.  170,  15. 

éces  M.  Gelehrter,  Dichter; 
Corm.  p.  19;  éigeas  a  learned  man 
O'Don.  Gr.  p.  88.  —  Sg.  Nom. 
Níníne  écess  Hy.  3  Praef. 

ech  M.  Pferd;  each  equus  Ir. 
Gl.  414.  —  Sg.  Nom.  a  hech  Hy. 
5,  55;  p.  131,  15;  FB.  47;  49;  50; 
69;  p.  310, 16;  22;  Gen  iar  marbad  a 
eich  do  gerrán  E.  FB.  69 ;  Dat.  cona 
eoch  riata  FB.  31;  da  eoch  69; 
Acc.  ech  FB.  69;  70;  sloig  Laigen 
eter  chois  ocus  ech  ocus  choin  zu 
Fuss  und  zu  Pferde  und  mit  Hunden 
p.  46,  27;  PI  Nom.  eich  SC.  37,  5; 
FB  34;  38;  Gen.  cet  n-ech  TE.10,w, 
formnib  ech  SC.  38,  5;  42;  ó  áib 
ech  FB.  24;  iar  fácbail  .  .  a  ech 
FB.  38;  39;  co  n-delbaib  ech  ocus 
én  FA.  8;  irrechtaib  bo  ocus  dam 
ocus  ech  FB.  24;  liatliu  ech  n- 
anailche  p.  310,  20;  iar  nith  aigi 
ech  ibid.  25;  Dat.  dia  n-echaib 
FB.  63 ;  CC.  3  Eg. ;  Acc.  na  heocho 
ScM.  9;  FB.  36;  40;  na  eochu 
FB.  39;  p.  311,  4;  Du.  Nom.  da 
ech  ScM.  2;  Acc.  na  da  ech  FB.  45; 
p.  131,  34;  p.  310,  13.  —  Comp  OS. 
ech-flesc,  -lach,  -rad,  -tress. 


echach 


517 


écmaing 


eehaeh  rossereich.  —  Sg.  Dat. 
F.  for  echaig  Midi  p.  131,  37. 

ech-díleif7.í).  114i>,i7  (s.  amainse), 
„horse-stocTc"  O'Beirne  Crowe 
Siab.  Concul.  p.  410.   Vgl.  marb-dile. 

echaire  M.  Stallknecht:  mulio 
SG.  331»  {Z-\  780).  —  Sg.  Ácc.  cid 
cossin  n-echaire  theisi  TBF.p.  150, 33. 

éche  FB.  34,  ein  Ausruf  vgl. 
eche  it  ili  mo  anmand  chena,  über 
eche  die  Glosse  i.  ni  dorcha  i.  is 
follus   LU.  p.  86a,  25. 

ech-flesc  .F.  Peitsche;  echlasc 
s.  deil ;  eachlasg  a  rod,  a  horseiohip 
O'R.  —  Sg.  Dat.  dind  echfleiscÄa8. 

ech-lach  M.  Pferdeknecht, 
Bote;  „eachlach  means  a  horse-boy, 
hence  messenger,  or  Courier,  and 
ban-eachlach  is  a  female  messenger" 
O'Grady,  Torr.  Dh.  p.  99  note; 
triar  eachlach  i.  giollaidhe  (Diener) 
ibid.p.  126.  —  PI.  Nom.  dochuatar 
. .  a  echluchu  TE.  3;  19  Eg.  {Form 
des  Acc.');  PI.  Acc.  a  echlachu  TE. 
2  JE(5f. ;  eclacha  hErewn  ibid.  17. 

eeh-mairc  Gl.  zu  echtress  O'Dav. 
p.  82,  vgl.  jedoch  „eachmairt.  Gen. 
eacbmarta,  horsing"  O'Don.  Suppl. 

ech-rad  F.  coli,  die  Pferde.  — 
Sg.  Nom.  t'echrad-su  FB.  34  (am 
ungeschicktesten  sind  deine  Pferde?); 
Dat.  domm  eochraid  p.  140, 13  LU.; 
Acc.  forsan  n-echr«?d  FB.  36  Eg. ; 
PI.  Nom.  a  n-echrada  CG.  á  LU.; 
FB.  34  Eg?  Dat.  do  eochraidib 
p.  140,  30;  Acc.  cor  lecit  echradha 
hErend  Ms  TE.  15. 

echt  Verbrechen,  Mord.  — 
Sg.  Gen.  aire  echtai.  cid  ara  n-eper? 
ar  indi  as  n-aire  cóicir  facabar  fri 
dénum  n-échta  i  cairddiu  On  the 
Mann.  III  p.  497 ;  airi  echta  Sench. 
M.  III  p.  82  {„This  class  of  Cham- 
pions formed  one  of  the  seren  grades 
of  a  territory,  among  whose  duties 
it  tcas  to  avenge  family  quarreis 
and  insults") ;  i  n-degaid  echta  Eóin 
„after  the  slaughter  of  John"  Fei. 
p.  CXXXIV;  tir  in  echta  do  thui- 
tim  i  n-dilse  do  Mochuda  ibid. 
p.  LXXXVII  36;  Acc.  na  dáine 
doronsat  in  echt  Fei.  l.  c.  27. 

echtar  extra  Z^.  657;  vgl.  anech- 
tair,  imm-echtar;  echtair  ScM.  15  H. 


eehtra  Auszug,  Expedition; 
expedition  O'Don.  Gr.p.  119;  mehr- 
fach im  Titel  von  Sagen,  z.  B.  Ectra 
Condla  Chaim  Wi.  Gr.  p.  118, 
„Adventures"  O' Curry  On  the  Ms. 
Mat.  p.  589.  —  Sg.  Dat.  di  eehtra 
dian  Dectiri  p.  328,  23. 

echtrann  M.  der  Fremde;  eoäer 
Z^.  118.  —  PI  Nom.  aechtrinn  ex- 
tranei  Z^.  781;  cona  ro  aittrebat 
echtraind  in  indsi  ThreeIIom.p.'dS,s; 
Gen.  for  cricha  echtrand  FB.  10; 
im  irad  n-echtrand  SC.  25. 

ech-tress  Pferderennen;  ech- 
tres  i.  eachmairc  O'Dav.  Gl.  p.  82. 

—  PI.  Nom.  echtressa  TE.  15  Eg. 
ecinnte,  eigcinnte  „undefined" 

O'Don.  Suppl. 

écintech  infinitus  SG.  147» 
{Z-\  862). 

écintige  F.  Unendlichkeit.  — 
Sg.  Acc.  ar  lin  inna  laithe  is  ed 
immefolngi  eccintigi  dund  aimsir 
Ml.   17d,  6. 

ecla  F.  Furcht;  Corm.  Transl. 
p.  162  tarrach;  von  ecal;  vgl.  imm- 
ecla.  —  Sg.  Nom  rom  gab  ecla 
SC.  33,  31;   Three  Hom.  p.  36,  21. 

eclais^Zai.  ecclesia  Z^.  249. 

—  Sg.  Gen  inna  secalsa  Wb.  7«=;  fri 
cumtach  n-ecolso  ibid.  13»  iZ'^.  250); 
inna  ecailse  Tu/r.  48;  ecailse  FA.  25 
(ecla/si  LBr.);  na  hecailsi  ibid.:;' 
Dat.  don  eclais  cristaide  p.  169,  17; 
Acc.  in  n-eclais  Hy.  5,  93. 

ecland  FB.  71,  vgl.  fer  forgaib 
eclann  ar  belaib  sluaig  „a  man 
who  captures  an  assassin  {or 
outlaw)  in  the  front  of  an  army" 
On  the  Mann.  III  p.  507  {Crith  Gabi.). 

écmaeht  ohnmächtig;  i.  écu- 
machta  i.  ar  ni  fil  in  cumachta 
Corm.  p.  17;  nequam  Z^.  862. 

écmailt  insolens  Z'^.  862,  davon 
écmailte   F.  insohntia  Ml.  33c,  13, 

écmaiiig',  écmoing'  er,  sie,  es 
traf;  „eacmaic,  eacmaiug  he  hap- 
pened"  O'Don.  Suppl.  Sg.  3  lasin 
dolleici  Erc  in  gai  fair  conid  ec- 
maing  issin  Liath  Macha  Bev.  Celt. 
lllp.  180  („it  lighted  on  the  L  M."); 
CO  n-ecmaing  a  tul  immon  n-all 
FB.  70;  iarsin  tra  dorochair  a  clai- 
deb  allaim  Conculainn  co  n-eccmoing 


écmais 


518 


a  láim  dói  di  Lugaid  Bev.  Celt.  III 
p.  182  {„smote  off')]  ecmaing  nis 
ragbusa  immum  es  traf  sich,  dass 
ich  ihn  {den  Bing)  nicht  mitgenom- 
men hatte  TBF.  p.  152,  i5;  ecmong 
{lies  ecmoing?)  ro  gatá  a  baé  calléic 
ibid.  31;  PI.  1  CO  n-ecmaingsem 
aurain  ar  cend  fri  cend  Enair  „we 
have  cut  off  the  excess  from  head 
to  head  of  January"  Fei.  Epil.  7, 
Gl.  i.  ro  bensam  {vgl.  ecmaing  i. 
buain  Three  Ir.  Gl.  p.  139,  zu  der 
nämlichen  Stelle).  Stokes,  Index  zum 
Félire,  setzt  ein  Praesens  ,,conec- 
mangim  I  cut  off"  an.  —  Inf.  ecmong. 

écmais  Abwesenheit;  absence 
O'Don.  Suppl.  --  Sg.  Nom.  cáid 
cech  n-écmais  SG.  43;  Dat.  ina 
hecmais  p.  40,  21;  ar  is  suail  a 
tharbai  do  neoch  ergi  a  atharda 
mine  dernai  maith  na  hecmais 
Three  Hom.  p.  94,  9  {„if  he  doeth 
not  good  away  from  it"). 

ecmong  Eintreffen,  Eintre- 
ten, Gelegenheit,  s.  ecmaing.  — 
Dat.  in  t-ardnoem  nasal  airmitnech 
diata  lithocus  foraithmet  i  n-ecmong 
na  ree-sea  ocus  ina  haimsire-sea 
SMart.  7  {„on  the  occurrence  of 
this  time  and  this  season")  =  Three 
Hom.  p.  52,  11. 

-  écmuic    i.    buan    O'Dav.  p.   81 
{lies  buain),  s.  ecmaing. 

1.  ecna  i.  follus  O'Dav.  p.  81; 
écne  sapiens  Z'^.  60. 

2.  ecna  Weisheit;  wisdom  Corm. 
Tr.  p.  67;  écne  N.  sapientia  Z^.  60.  — 
Sg.  Nom.  ecna  nóeb  „wisdom-  of 
saints"  p.  319,  IV  4  L.;  Gen.  for 
immud  a  ecna  p.  169,  8;  do  fog- 
luim  ecnai  ocus  crabuid  Three  Hom. 
p.  12,  23;  ecna  ibid.  p.  14,  e;  Äcc. 
cusind  ecnai  n-domunda  p.  170,  19. 

1.  ecn&ehw eise,  vgl.  0' Dav.p. Sl. 

2.  écnach  N.  Schmähen,  Be- 
schuldigen; éicndag,  éicndach 
detrectatio ,  criminatio  Z^.  862.  — 
Sg.  Nom.  a  hécnach  Gl.  zu  Hy.  5,  3; 
Gen.  ni  mor  n-ecuaig  wörtl.  non 
multum  criminationis,  Gl.  i.  ni  bú 
aasa,  i.  a  hécnach  es  war  nicht 
leicht,  nämlich  sie  einer  Schuld  zu 
zeihen  Hy.  5,  3;  scéla  m'écnaig 
Bev.   Celt.  III  p.  180;  es  . .  écnaig 


Lästerer  FA.  '21  \  Dat.  dorn  aecn- 
duch  ad  me  criminandum  Wb.  llc; 
du  écnduch  Da  Ml.  29a,  u  {Z^.  231); 
oc  écnach  th'anma-su  Three  Hom. 
p.  22,  15;  do  seir  ocus  d'ecnach  „to 
jeer  and  lampoon"  \Corm.  Transl. 
p.  86  groma;  Acc.  ni  ro  lam  écnach 
m-Brigte  p.  40,  21;  cen  écnach 
FA.  35. 

ecnaid  M.  der  Gelehrte.  —  Sg 
Nom.  in  t-ard-ecnaid  Three  Hom 
p.  96,  18  (Colum  Cille);  SMart.  43 
Gen.  soetbar  ecnadu  na  ghin  Wi 
Gr.  p.  125  (VI  20);  PI.  Nom.  ni 
genfitis  rig  no  e&cuip  no  ecnaide 
uad  Three  Hom.  p.  28,  28;  ecnaide 
na  n-Goedel  ibid.  p.  96,  26. 

écnaigim  III  ich  schmähe, 
lästere.  —  Praet.  Sg.  3  ro  écnaig 
. .  do  Patraic  Three  Hom.  p.  20,  22 ; 
ros  écnaig  don  Iris  cr^síaide  ibid. 
p.  22,  13;  PI.  3  ro  écnaigseat  Fél. 
p.  LXXVII.  —  Pass.  Praes.  PI.  1 
amaZ  non  seicdichtber-ni  sicut  blas- 
phemamur  Wb.  2a  {Z'^.  862).  — 
Inf.  écnach. 

écnaigthid  criminator  Gl.  zu 
Hy.  5,  5. 

1.  éensLÍve  Fürbitte?  i.  impidhi, 
ut  est  ar  ecnairc  do  gerat  O'Dav. 
p.  81;  „eagnairc  i.  impidhe,  Service 
for  the  dead,  intercession,  prayers, 
requiem"  O'Don.  Suppl.  —  Sg. 
Nom.  is  didnad  do  chredlaib,  is 
ecnairc  do  marbaib  Fei.  Epil.  192 
{„a  requiem  for  the  dead"  Stokes); 
is  ecnairc  i  m-bethu  fri  homun 
cech  bsegail  ibid.  201  {„a  litany  in 
life"  Stokes);  Dat.  ar  ecnairc  i.  ar 
impidhi  Three  Ir.  Gl.  p.  126  mit 
Bezug  auf  not  guide  ar  ecnairc  na 
slóg  sa  Fei.  Prol.  265  {„for  inter- 
cession of  these  hosts");  ar  ecnairc 
ammaicc  Hy.  5.  2  um  ihres^Sohnes 
willen?  ar  ecnairc  maicc  Maire 
Fei  Epil.  384;  ibid.  404  {„for  sake 
of  the  intercession");  ar  ecnairc 
arrig  Hy.  5,  35,  Gl.  i.  ar  in  rig  itai 
écnarcus;  Fél.  Epil.  405;  rom  ssera 
a  Isu  ar  ecnairc  do  máthar  um 
deiner  Mutter  willen  ibid.  474;  526; 
rom  ssera  a  Isu  ar  ecnairc  do  bal- 
ge 490;  do  martrai  um  deiner 
Martern  willen  514. 


519 


2.  écnairc  i.  écmais  „absence  of, 
want  of'  O'Don.  Sttppl.  —  Vgl. 
écndairc. 

éenairc  Hy.  5,  5  {„she  was  not 
a  carper")'i 

éenarcas  M.  Abwesenheit,  Gl. 
zu  Hy.  5,  35  (s.  écnairc);  éicndarcus 
ábsentia  Wh.  19^  (Z^.  862). 

éendairc  abwesend;  ábsens 
SG.  138a  {Z\  862). 

1.  écne  M.  Lachs;  salmon  O'B. 

—  Sg.  Nom.  dolleblaing  in  t-écne 
TBF.  p.  146, 12;  fonaither  in  t-écne 
lee  commaith  íbid.  p.  150,  7;  Gen. 
immedón  ind  éicni  ibid.  8. 

2.  écne  s.  écna. 

écomlond  ungleicher  Kampf, 
Unterdrückung,  Benachthei- 
ligung; „eagcomhlann  oppression, 
injustice,  inequality"  O'B.  —  Sg. 
Dat.  do  bith  i  n-ecomland  SC.  45; 
ar  n-écomlond  SC.  30,  9  für  iar  n-? 
Äcc.  dorn  rat . .  i  n-ecomlond  SC.  45, 20 
(„at  disadvantage"  O'C);  tar  écrait 
n-écomlund  FB.  52?  s.  S.  336. 

écomnart  Schwäche;  i.  inn- 
dlige  O'Dav.  p.  83.  —  Sg.  Nom. 
tánaisi  d'éc  éccomnart  SC.  30,  10 
{„debility"). 

econii,  écconn  „a  lunatic, 
idiot"  O'Don.  Suppl.,  von  conn, 
vgl.  so-chonn. 

écounach   sinnlos,    verrückt. 

—  Sg.  Nom.  in  t-eccodnach  (sie) 
Gl.  zu  baeth  Sench.  M.  III  p.  6,  21 
{„the  idiot");  PI.  Gen.  dar  cend  na 
robb  ocus  na  n-ecodnach  {sie)  „on 
behalf  of  savage  beasts  and  sense- 
less  things"  Bev.  Celt.  III  p.  185. 

ecor  Anordnung,  Ausstat- 
tung; eagar  order  O'B.  —  Sg.  Nom. 
a  n-ecor . .  ocus  a  corugud  FA.  12 
{„their  array  . .  and  their  ranging"); 
Dat.  bai  a  n-egar  a  da  drant  JFB. 
37  Fg.;  delg  find  findárgit  arna 
ecor  d'ór   intlassi  LU.  p.  81»,  27. 

—  Vgl.  ecraim. 

écosc  Aussehen;  countenance 
O'Don.  Suppl;  habitus  Z\  67.  — 
Sg.  Nom.  a  crúth  a  écosc  a  chon- 
graim  FB.  45;  Dat.  ba-sa  iudide 
Ó  écosc  fui  Judaeus  habitu  Wb.  10* 
{Z^.  499);  CO  n-deilb  ocus  écosc 
/SC. 42;  doUuid  fond  ecosc  sin  FB.d2; 


Acc.    etir    cruth    ocus    deilb    ocus 
ecuscc  TE.  2;  3  Fg. 

écraibdech  ungläubig.  —  Sg. 
Nom.  in  t-écraibdech  sa  „this  im- 
pious  one"  Three  Hom.  p.  22,  15; 
Acc.  comtinól  n-écraibdech  n-étar- 
bach  FA.  1;  F.  in  n-anmain  n- 
ecráibdig  sea  19;  PI.  Nom.  rig 
ecraibdig  29;  Dat.  dona  hécraibde- 
chu  p.  170,  26  LBr.  {Form  des  Acc). 

eeraim  ich  ordne,  statte  aus, 
zu  ecor;  eagaraim,  eagraim  I  ar- 
range,  set  in  order  O'B.  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  in  choer  comraicc  ro 
heccrad  0  thallnib  ocus  0  dánaib 
examlu  in  spiria  noim  „the  focal 
ball  which  was  inlaid  with  the  di- 
verse gifts  and  talents  of  the  Holy 
Ghost"  Three  Hom.  p.  96,  2. 

écra  31.  Feind;  „eacrat  an 
enemy"  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Acc. 
comboing  tar  écrait  n-écomlund 
FB.  52?  PI.  Acc.  d'imditin  fri  ecrata 
echtrand  p.  328,  3;  ba  hamnas  fri 
ecrata  Lg.  17,  42;  aurlam  fri  fir- 
ecrat  lath  n-gaile  Ulad  SC.  38 
{„ready  to  properly  arrange"  0'C.\ 
zu  lesen  ecrata?  oder  wie  fir  fer? 

écraite  F.  Feindschaft.  — 
Sg.  Gen.  tuUem  ecraiti  frib  FB.  73. 

écrus  p.  310,  38? 

écruta  unförmlich?  —  Sg. 
Nom.  ba  heccruta  ecsamatZ  an  fir 
sin  FB.  37  Fg. 

écsamail  verschieden,  manig- 
f  alt  ig;  ecsamil  diversus,  dissimüis 
Z^.  862.  —  Sg.  Nom.  is  écsamail 
hé  frisna  srotha  aile  verschieden 
von  FA.  18;  PI.  Nom.  F.  focraice 
écsamla  FA.  1;  2;  4;  Gen.  pian 
n-ecsamail  FA.  1 ;  10 ;  13 ;  p.  191,  29 ; 
Dat.  CO  n-dathaib  écsamlaib  FA.  11 ; 
15;j?.  191,27;com-biastaibecsamlaii; 
CO  cetri  hemailib  ecsamlu  tened  12. 

écse  F.Wissenschaft,  Kunst; 
von  éces.  —  Sg.  Gen.  triana  eochraib 
écsi  TE.  18  Eg. 

écsíne  M.  Student;  „eigsine 
„the  servant  or  attendant  of  a  chief 
poet"  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
Corm.  p.  36  priill;  fecbtus  luid  do 
thig  aroile  écis  ocus  a  gilla  .lais, 
i.  écsíne  esside  co  menmain  a  fíthi- 
rse  ibid.  p  27  leithech. 


écuimtig 


520 


éithech 


ecuimtigr  ungeivöhnlich,  sel- 
ten? —  8g.  Acc.  etir  biad  ocus 
cuimtig  ocus  eccuimdig  CG.  3  Eg. 

écutrumma  ungleich  Goid.^ 
p.  102,  2. 

1.  ed  Fron.  s.  é  V. 

2.  eAN.Baum,  Zeitraum,  Un- 
terschied; a  Space  Stokes,  Three 
Hom.  Index.  —  Sg.  Nom.  a  n-ed 
ruc  do  cheli  do  ócaib  domom  FB.  18 
{quantum);  a  n-ed  rucc  grian  do 
rennaib  nime  19;  Dat.  is  réil  asind 
ed  fil  etorro  FB.  73  (isin  fed  H.); 
Acc.  fri  ed  m-bliadna .  FB.  34; 
luid  Colum  alle  i  Cenél  Conaill  ed 
Three  Hom.  p.  106,  21 ;  techit .  .  ead 
radaircc  forsin  fairgi  ibid.  p.  36,  22. 

edocht,  aidacht  „hequest" 
Tir.  3;  15. 

edon  s.  idon. 

r6  edpair  FA  32,  s.  idpraim. 

edpart,  idpart  ohlatiö  Z^.  869. 

ega  s.  aig:  {vgl.  unter  buimV 

égrcaoineanii  p.  309, 12  s.  écáinim. 

egeda  s.  óegi. 

égeni  F.  Schrei,  Geschrei; 
a  cry  Corm.  Transl.  p.  67;  clamor 
Z'^.  771;  vgl.  air-égem  querimonia 
SG.  51a  (Z^.  868).  —  8g.  Dat.  fon 
égim  ScM.  11. 

égim  III  ich  schreie;  vgl.  ar-égi 
queritur  Ml.  31»,  20  (Z^-868).  — 
Praet.  Sg.  3  egis  FB.  38;  eges  in 
ingen  iarom  ocus  luid-sium  for 
teichedh  Corm.  Transl.  p.  86  greth. 
—  Pass.  Praes.  Sg.  3  eigther  im- 
mum  ScM.  10  (eghtir  H).  —  Praet. 
Sg.  3  ro  héged  immum-sa  ScM.  11; 
ro  hegiud  13  H.  (foheged  LL.).  ' 

éia  eine  Interjection,  s.  amor. 

éiclind  Hy.  6,  15,  „against  every 
deathpool"  Stoices,  Gl.  i.  ar  cach : : 
lind  éca  no  ar  cac7t  ni  na  ba  glind. 

éicndach  s.  2.  écnach. 

éicnigini,  com-éienigim  III  ich 
zwinge,  von  écen.  —  Praes.  Sg.  3 
Dep.  ni  coméicnigedar  non  eogit 
SG.  61  a  [Z^.  439).  —  Praet.  PI.  3 
con-éicnisset  Gl.  zu  et  angariza- 
verunt  Tur.  133  für  éicnigset? 

eim,  em  Fei.  Jul.  19  Gl.  co  solam 
„quickly";  quick,  active  O'B.  — 
Hierher  flaith  eim  etymologisirende 
Glosse  zu  flaithem  Hy.  1,  31? 


éirdergud  M.  Vorhaben,  Ent- 
schluss;  in  t-airdérgud  ar-ru-dér- 
gestar  Dia  Gl.  zu  propositum 
Wh.  4e  [Z^.  465).  —  Acc.  ni  res 
fácaib  a  éirdergud  manaig  „he  re- 
linquished  not  his  monk's  way  of 
life"  SMart.  21. 

éiricc  s.  éric. 

eirig  s.  éi'igim. 

eirr  s.  err. 

eirrind  FB.  23?  vgl  farrindi. 

eis  Spur;  „a  footstep,  trace"  O'B. 
—  Sg.  Nom.  ni  con  fess  eng  na 
eis  dib  p.  143,  .3;  maraith  a  es 
Hy.  2,  8,  i.  a  folliucht;  Dat.  di 
eis  retro  Z^.  611;  d'eis  after  O'Don. 
Gr.  p.  289;  a  chomarbba  dia  eis 
Hy.  2  Praef.\  cach  anmain  d'eis 
a  céle  eine  Seele  nach  der  andern 
FA.  20;  in  tain  ron-anis-siu  dorn 
héis-se  cum  remansisti  post  me 
Wh.  29d,  9  (Z-\  462);  anais  . .  do  eis 
in  t-slóig  FB.  42 ;  anais  . .  dia  es 
Hy.  2,  53  {sss  Fr.);  Acc.  tar  eis  after 
O'Don.  Gr.  p.  289;  feg  . .  dar  th'eis 
hlick  hinter  dich  SC.  40;  do  fácbáil 
dar  th'eis  TE.  12  LU.  —  Vgl.  esse. 

éistim  s.  étsim. 

éit  „cattle"  Bem.^  p.  65  note. 

eitchim  ich  weise  zurück.  — 
Praet.  Dep.  Sg.  3  eitcistar  Jie  re- 
fused  CDon.  Suppl.  —  Fut.  Sg.  2  ni 
ettis  SC.  26  (s.  p.  230).  —  Inf  etech. 

eitged  Schuld,  Verbrechen; 
„criminal  law"  O'Don.  Suppl.;  vgl. 
die  Erörterung  über  diesen  term. 
techn.  Sench.  M.  III  p.  88  ff.;  „it 
appears  to  mean  anything  contrary 
to  what  is  usual,  contra  normam 
solitam,  which  includes  the  idea  of 
exemption,  excess,  erimina- 
lity;  avofila"  l.  e.  p.  89  note;  eitged 
ein  ibid.  p.  90,  3;  eitged  ein,  ocus 
eitged  slan  [,,-exempt")  ibid.  is. 

éithchech  Lügner.  —  PI.  Nom. 
ethgig  FA.  27  (éthig  LBr.  schlechte 
Lesart);  Dat.  éithchechaib  Gl.  zu 
perjuris  Wb.  28a,  e. 

éithech  Lüge;  eitheach  a  lie 
Corm.  Transl.  p.  68.  —  íSí^.  Gen. 
cech  oen  dogni  luga  n-eithig  Three 
Hom.  p.  4,  28;  Dat.  tancatar  dia 
luga  i  n-éthiuch  ibid.  p.  30,  9  {„to 
swear  a  lie"). 


eithne 


521 


do-elsat 


eithne  a  Tcernel  O'R.  —  Dazu 
eitne  cnó  FB.  9? 

eithre  Ende.  —  Sg.  Acc.  ser- 
nait  ethri  n-Auguist  „they  over- 
spread  the  endi^  of  August"  Fei. 
Aug.  31,  i.  deriud  LBr.  {vgl.  eithre 
i.  deiredh  no  forbera  no  err  Three 
Ir.  Gloss.  p.  136). 

eithre  nela  ScM.  15? 

1.  éitsecht  Tod.  —  Sg.  Gen. 
illó  estechta  Muri  an  Maria' s  Todes- 
tage FA.  2,  etsechta  LBr.:  Fei. 
p.  LXIII;  Acc.  fri  éitsecht  na  noeb 
Hy.  2,  60  [Gl.  i.  fri  hebiltinV,  ria 
n-etsecht . .  ro  chindset  a  feli  ,,dy 
their  deatli  they  determined  iJieir 
feasts"  Fei.  1^1.  107  {Gl.  i.  ria 
n-éc  TJiree  Ir.  Gloss.  p.  139\ 

2.  éitsecht  Inf.  zu  éitsim,  vgl. 
fo-étsecht. 

éltsid.  M.  Hörer.  —  PI.  Nom. 
ind  héitsidi  auditores  Wb.  30d 
{Z^.  19).  —  Vgl.  eistidoir  auditor 
Ir.  Gl.  1101. 

éitsim  III  ich  höre;  eisdim  I 
hear,  listen  O'R.  —  Imperat.  PI.  3 
éitset  frisin  preceptTF7>.  13^(^^.444). 

—  Inf.  Nom.  binnithir  cach  ceól 
a  estecht  FA.  2;  Dat.  do  éitsecht 
audire,  discere  Z^.  487;  do  estecht 
inna  ceól  FA.  4;  dorn  estecht  „to 
hear  me"  Hy.  7,  30;  oc  estecht  fri 
guba  FA.  30;  Acc.  estecht  in  ceoil 
ibid.  5. 

ela  cygnus  Ir.  Gl.  509. 

elada  science  Corm.  Tr.  p.  69. 

éláim  III  ich  entfliehe,  ent- 
komme. —  Praes.  Sg.  3  atraig  in 
abaind  friu,  éláid  in  clam  umal 
cona  boin  tria  bennac/ttain  m-Brigie 
Three  Hom.  p.  78,  25;  élaid  ibid. 
p.  76,  2;  PI.  3  élait  p.  26,  u.  — 
Imperat.  Sg.  2  ela  fort  laim  deiss 
Three  Hom.  p.  76,  3.  —  Praet.  Sg.  3 
rom  ela  SC.  44,  5;  ro  elai  Hy.  2,  65 
und  5,  13  Gl.  zu  co  n-hualai;  ro 
elai  no  ro  sir  Gl.  zu  conselai 
Hy.  5,  62.  —  Fut.  Sg.  1  ni  élub 
TBF.  p.  144,  8;  .2  in  eláfa  lim  ibid. 

—  Inf.  elud  . .  i.  desero  i.  dergim 
Corm.  Transl.  p.  68;  Acc.  attagur-sa 
. .  elud  inna  hingine  ucut  la  Fróech 
ibid.  15. 

elatha  Kunst,  Wissenschaft, 


KunsttcerTc,  wissenschaftli- 
ches WerTi;  elada  science  Corm. 
Transl.  p.  69.  —  Sg.  Gen.  ar  is 
a  heclats  no  a  tuaith  aircthid  cacTia 
helathan  denn  aus  der  Kirche  oder 
aus  dem  Volke  ist  der  Erfinder 
jedes  Kunstwerks  Fei.  p.  I  5;  Dat. 
cethardai  condagar  da  cech  elathain 
i.  locc  ocus  aimser  ocus  persa  ocus 
fáth  airicc  ibid.  p.  I  i\  Acc.  eter 
adbur  ocus  elathain  FB.  1. 

elc  böse;  „malicious,  spiteful" 
O'B.  —  Sg.  Nom.  nir  bu  elc  Hy.  5,  5, 
Gl.  ni  bu  olc. 

elca  F.  Bosheit.  —  Sg.  Acc. 
cen  elccai  tcithout  evtl  Fei.  Jun.  7 
Laud,  Gl.  i.  cen  olcai  LBr. 

ele  alius  s.  aile. 

elit  F.Beh;  doe  Corm.  Tr.  p.  68. 

—  Gen.  oc  tofFund  na  ailite  ucut  LU. 
Í).f64a,  5;  J_cc.  in  n-elit  Tir.  13. 

éliagud  M.  Verklagen;  „clai- 
ming  débt  or  right  of  any  kind" 
Corm.  Transl.  p.  63;  „accusation, 
charging,  calling  to  aceount"  O'B. 

—  Nom.  CO  ro  himraided  a  éliugud 
trit-sin  Fei  p.  XXXII,  21;  Dat. 
dorn  éligud  SC.  7  {„is  it  possible 
that   You  question  my  word"  O'C). 

ellach  Vereinigung;  conjunc- 
tio  Z'^.  810.  —  Dat.  bai  lanumain 
i  n-elluch  p.  144,  5;  i  n-elluch  in 
unitate  =  una  cum  Z^.  660. 

ellaimh  i.  ainm  in  iarainn  rinnta 
O'Dav.  p.  82. 

1.  ellam,  „eallamh  plenitude, 
perfection"  O'B.;  adbul  ellam 
in  der  Glosse  zu  érlam  Hy.  1,  49. 

2.  ellam,  eallamh  i.  coibche  do 
gheibthear  aláimh  {O'Gl.)  „a  dower 
which  is  got  in  hand"  Corm.  Tr.p.  67. 

ellam  CC  6? 

con-dot  ellat  SC.  28,  4? 

ellma,  „eallmha  i.  iomláine; 
inealmha  whole,  entire,  fully  assem- 
bled"  O'Don.  Suppl.;  i  n-ellmai  in 
der  Gl.  zu  tólam  Hy.  6,  11. 

elnim  ich  beflecke,  verletze 
vgl.  ni  pu  huisse  á  sellned  non  U- 
cuit  maeulare  id  Wb.  8d  {Z'^.  4851 

—  Pass.  Praes.  sec.  PI.  3  ar  na 
ro  elnitis  roisc  in  nóib  SMart.  13. 

élnithid  violator  Z^.  793. 
do-elsat  Lg.  11  s.  do-ellaim. 


elscoth 


522 


enech 


elscoth  Begierde.  —  Acc.  ni 
coemnacair  codlad  hir  la  helscoth 
Fei.  p.  XXXII  30  („longing"). 

elscothach  lüstern,  gierig.  — 
Sg.  Nom.  cú  . .  elscothach  p.  41,  lo 
{„greedy'% 

elta  Heer  de;  ealta  „a  flock, 
herd"  O'B.;  Gl.  zu  ialla  Hy.  5,  9i. 

—  PI.    Gen.    CO   lin   a   eltai   Fei. 
p.  LXXXVI. 

ém  wahrhaftig,  engl,  in  sooth, 
eine  betheuernde  Partikel,  die  häufig 
in  der  Antwort,  überhaupt  in  der 
direkten  Bede  gebraucht  wird; 
gleichbedeutend  mit  am;  am,  ém 
item,  etiam,  vero,  auiem  Z'^.  703; 
bisweilen  éim  Lg.  8  Eg. ;  p.  140,  23 ; 
142,  15;  144,  16.  —  atú-sa  sunn  ém 
TE.  b  Eg.;  fochen  om  eim  p.  144, 15 ; 
dar  ar  m-brethir  ém  SC.  46;  dogén- 
sa  ém . .  imcossáit  na  ríg  ocus  na 
tóisech  FB.  6;  atnoad  Conco&ar 
eim  p.  142,  15;  ni  hosnad  iar  mbe- 
bail  ém  FB.  89;  nir  rathaigsem 
eter  ém  43;  atchíu-sa  ém  45;  SC.  12; 
is  messi  ém  TE.  13;  p.  141,  9;  nir 
bo  chucum-sa  ém  .  .  ro  bo  chóir 
FB.  56;  is  andso  dam-sa  em  a 
m-hrethugud  58;  p.  140,  23;  ni 
cóir  duit  em  SC.  5;  12;  13;  FB.  94; 
bid  messu  dúib  ém  . .  a  n-dogen-sa, 
céin  CO  tisaid  lim  FB.  6;  recam-ni 
a  les  em  ar  curaid  56;  mad  lett 
em  canrathmir  mo  thige-se,  bid 
lat  camrathmir  Emna  do  gre's  9;  ni 
bá  nech  bas  ferr  nod  gléfe  ém  56 
ba  fír  ém  do-som  dan  ani  sin  31 
ro  foillsiged  em  FA.  2. 

emde  hüte  dich  Beitr.  VII  2 
i.  findta  no  deicci  Corm.  Transl 
p.  64;  emda  ScM.  20  H.;  Conj 
Sg.  3  Dep.  co  ro  emdar  s.  temadar 

—  Vgl.  do-emim. 

emdim  ich  verweigere,  3.  Sg 
emid  Goid.'^  p.  94,  19  {Lat.  Hy. 
II  Praef.).  Vgl.  femdim. 

emnaim  II  ich  verdoppele.  — 
Praes.  PI.  3  huare  nád  n-emnat 
quia  non  geminant  SG.  48».  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  huare  nád 
n-emantar  quia  non  geminatur 
SG.  48a;  PI  3  mat  anmann  adiechta 
emnatar  si  sunt  adjeetiva  quae  ge- 
minantur   SG.   1891'   ^i^^.   705).   — 


Inf.  emnad  SG.  59»;  „a  doubling" 
Ir.  Gl.  1010. 

emuin  „twins"  Corm.  Transl. 
p.  63. 

1.  én  M.  Vogel.  —  Sg.  Nom.  én 
SP.  IV  1;  én  óir  FB.  60;  én  airgit 
FB.  73;  én  do  lic  logmair  FB.  62; 
74;  Gen.  suide  eoin  Hy.  5,  1;  tré 
scíath  n-ete  indala  héoin  SC.  7; 
hi  tuaim  inn  eouin  CG.  5  Eg.; 
cless  n-eóin  immelig  loa  usci  FB.  24, 
eines  von  Cuchulinn's  Kunststücken, 
vgl.  unter  dall;  Acc.  senais  in  n-én 
luamnech  Hy.  5,  64;  no  sárgind  én 
Oss.  I  12;  SC.  4;  PI.  Nom.  ind 
eoin  FA.  33;  SC.  5;  6;  7;  p.  ÜB,  9; 
tri  eoin  aregda  FA.  7;  cetri  heoin 
oir  TE.  3  Eg.;  Gen.  dia  toffunn 
ina  n-en  p.  Í43,  7;  SC.  4;  5;  7; 
CO  n-delbaib  ech  ocus  én  FA.  8; 
irrechtaib  én  n-glégel  33;  a  sam- 
laib  én  n-etarlúamain  FB.  47 ;  Dat. 
6  na  henaib  FB.  7;  p.  311,  32; 
Acc.  inna  heónu  di  Thethbi  p.  131, 33; 
CC.  á  Lü.;  SC.  4;  gin  euna  CC. 
4  Fg.;  Du.  Nom.  in  da  en  SC.  6; 
Acc.  CO  n-accatar  da  en  7. 

2.  en  i.  uisce  Corm.  p.  18  enbret, 
englas,  énbruthi,  enbarr;  Corm. 
Transl.  p.  166  uaran. 

éna  s.  ian. 

énamar  CC.  2? 

énbruthe  Fleischbrühe; 
„broth"  Corm.  Transl.  p.  66.  — 
Sg.  Nom.  feóil  ocus  enbruthe.Fi.  9; 
dentar  fothrucud  lib  dond  fir-sa  i. 
enbruithé  n-úrsaiUe  ocus  cárna  sa- 
maisci  do  iudarggain  fo  thál  ocus 
beúil  TBE.  p.  148,  11;  Dat.  dia 
eóil  ocus  da  enbruthi  SC.  23. 

ence,  encae  F.  innocentia 
Ml.  24a,  19  [Z^.  1003),  von  ennac, 
endac.  —  Sg.  Dat.  ind  endgai  in 
Unschuld  Gild.  Lor.  Gl.  260.  —  Sg. 
Dat.  i  n-endgai  nóemingen  Hy.  7, 15; 
ind  endgai  „in  innocenee"  Gild. 
Lor.  Gl.  260. 

1.  enech  Gesicht;  i.  agad  Corm. 
p.  19  enech-ruice;  clar-enech  natus 
cum  tabulata  fade  p.  43, 21;  s.  ainech. 
—  Sg.  Acc.  ina  n-enech  FA.  26  LBr. 
(ina  fir-etan  LU.):,  PI.  Dat.  6  in- 
chaib  Corm.  l.  c;  s.  ós  inchaib. 

2.  enech  Ehre.  —  Sg.  Nom.  nir 


enech-gris 


523 


eochuir 


b'ail  do  Dia  a  henech-si  do  breith 
p.  40,  32;  ni  cóir  . .  enech  cóicid  do 
brith  FB.  94;  Gen.  fiad  sés  enig 
SC.  41;  ni  fil  imlot  n-einig  dait-so 
TE.  14  LU.:  oc  denam  a  n-enig 
FB.  94;  Dat.  iss  at  slán-sa  dot 
enech  heil  an  deiner  Ehre  TE. 
14  Eg.;  Acc.  ro  rir  a  einech  ar 
chuirm  Lg.  18,  31 ;  forriuth  a  n-enech 
ocus  a  n-inechgreso  p.  141,  27; 
p.  327,  40;  fódaig  na  ro  tubaide 
fria  enech  TE.  6  LU.;  dochoid  for 
m'einech  ocus  for  m'anmäin  TBE. 
p.  154,  2;  nar  léc  dó  th'enech  do 
milliud  TE.  13  Eg.  (milliud  enech 
LU.,  Gen.  PI.  oder  zu  lesen,  enig?). 

enech-gris  M.  „a  fine  imposed 
for  injuring  or  raising  a  blush  on 
the  face"  O'Don.  Suppl.;  vgl.  Corm. 
Transl.  p.  66,  On  the  Mann.  III 
p.  471,  473.  —  Sg.  Acc.  la  henech- 
gris  FB.  71;  VI.  Gen.  ru  gnith  ar 
chiunn  ainechgres  Ml.  carm.  2 
[Goid.^  p.  19)?  Acc.  forriuth  a  n- 
enech  ocus  a  n-inechgreso  p.  141,  27; 
dofichim  a  n-enechgressa  u\ip.  328, 21; 
inechgreso  p.  142,  21. 

enech-16g„Äowor-i»rice"/S'ewcÄ. 
M.  III  p.  536,  12;  loghenech  On 
the  Mann.  III  p.  471,  473. 

enech-ruice  Ehrenschändung 
Corm.  Transl.  p.  66. 

eneelann  1)  Ehren-preis,  -tri- 
but,  2)  Busse  für  verletzte 
Ehre;  Corm.  Transl.  p.  66;  en- 
eaclann  i.  eraic  O'Clery.  —  Sg.  Nom. 
2)  ni  daim  enecland  anad  non 
patitur  honoris  reparatio  vioram 
Z'^.  430  {Sench.  M.);  caidi  in  ene- 
elann ro  indsaigter  isna  cnedaib 
Sench.  M.  III  p.  536,  2;  Gen.  co 
cethramthain  eneclainni  ibid.  20; 
Dat.  1)  na  eineach  na  einicciand 
als  seine  Ehre,  als  sein  Ehrentribut 
Leabh.  na  g-Ceart  p.  98,  7;  is  e 
Ciaran  ro  facaib  do  ri  Chorco  Lúigde 
eneelann  rig  cuicxá  dó  Féh  p.  LXI 32. 

eng'  Spur;  „eang  i.  lorg  no  sli- 
ocht  a  track  or  footstep''  ODon. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  ni  con  fess 
eng  na  eis  dib  _p.  143,  2. 

engne  cognitio.  —  Sg.  Acc. 
cen  engne  et  cen  firinni  Wh.  2» 
{ZK  655). 


é-nirt  infirmus  Z*.  862;  vgl. 
so-nairt. 

énirte  F.Schwäche  Gl.  zu  Fei. 
Jan.  24.  —  Acc.  ar  n-énirti-ni  in- 
firmitatem  nostram  Wb.  4»  {Z'^.  862). 

énlaith  F.  collect.  Vögel,  vgl. 
O'Don.  Gr.  p.  88.  —  Sg.  Nom. 
énlaith  SC.  3;  33,  e;  p.  144,  4; 
FB.  15;  Gen.  ceól  enlathe  FA.  6; 
hi  riet  enlaithe  p.  143,  4;  144,  26; 
almai  enlaithe  FB.  49;  énlathi 
p.  310,  19;  Dat.  dind  énlaith  ucut 
SC.  4;  Acc.  foi-am  for  enlaith  p.  143, 8. 

ennac  =  ?ai.  innocens.  —  Sg. 
Nom.  ennac  FA.  19  (ennach  LBr.); 
PI.  Gen.  inna  n-ennac  Ml.  32»,  13 
{Z-\  1003). 

1.  eó  Brosche;  „a  pin,  a  bod- 
Mn"  ODon.  Suppl.;  „a  brooch" 
On  the  Mann.  III  Index;  eo  i.  rinn 
ODav.  Gl.  p.  81;  Corm.  p.  17 
emain.  —  Sg.  Nom.  eo  óir  ina  brut 
p.  131,  17;  heó  óir  intlaide  FB.  51; 

p.   310,   32. 

2.  eo  i.  lignum  i.  crand  Fei. 
Mart.  10  (eo  ainglech  i.  crann 
crochda  in  coimdedh  CDav.  p.  81); 
eo  crand  Corm.  p.  44  uball.  „a  tree 
{yew)"  Transl.  p.  165. 

3.  eo  Lachs.  —  Sg.  Gen.  im- 
medón  iach  {zweisilbig)  Hy.  5,  72, 
Gl.  i.  bratan;  focheird  . .  cor  n-iach 
n-eirred  de  FB.  87  er  schnellte 
sich  einen  Heldenlachssprung,  eines 
von  Cuchulinn's  Kunststücken  (cless); 
Acc.  foceird  ich  n-erred  ind  aib 
FB.  24,  icobei  ich  =  cor  !n-iach; 
focheird  hieb  n-erred  n-indnae 
FB.  51;  p.  310,  42;  ich  n-erred 
mit  Weglassung  von  focheird  in  der 
Aufzählung  der  cless  LU.  p.  73»,  g. 
Vgl.  noch  rainic-sium  tra  ratha 
Forgaill,  ocus  foceird  ich  n-erred 
de  tar  na  tri  lissu,  co  m-boi  for 
lar  in  dunaid  ciiirt  von  O'Beirne 
Croice,  Siab.  Concul.  p.  447,  und 
zur  Sache  FB.  88. 

1.  eochuir  Schlü'ßsel;  „a  key" 
Corm.  Transl.  p.  68.  —  PI.  Nom. 
eochracha  na  Teamhrach  Torr.  Dh. 
p.  58,  2  {Form  des  Acc);  Dat. 
triana  eochraib  écsi  durch  seine 
Schlüssel  der  Wissenschaft  TE. 
18  Eg. 


eochuir 


524 


erbaim 


2.  eochuii'  hrim,  eäge  O'B.  — 
Sg.  Nom.  cor  ben  a  heochair  dar 
suil  Cormaic  Sench.  M.  III  82  {die 
Schärfe  des  Speers,  crimall). 

dia  eóil  SC.  23,  s.  feóil. 

eóit  s.  et. 

éol  SC.  45,  4? 

eóla  hundig,  erfahren;  peri- 
tus  Z^.  259.  —  Sg.  Nom.  madda 
eola  Lg.  18,  4o;  conid  am  eolach 
hi  febaib  fiss  p.  328,  17;  ba  heolacb 
goibnechta  Three  Hom.  p.  108,  32; 
PI  Nom.  éolich,  éulig  Z^.  261  {Wb.); 
Gen.  cét  eolach  SC.  31,  3;  Äec.  le 
heolchu  aingel  FA.  15. 

eólas  M.  Wissen;  heulas  peritia 
Z'\  35;  eolas  peritia  Ir.  Gl.  901; 
eolus  i.  tuicsi  iar  foglaim  O'Dav. 
p.  81.  —  Sg.  Nom.  co  festar  cacb 
n-eólas  SC.  43;  is  immda  fis  ocus 
eolus  in  choimded  p.  169,  29;  Gen. 
for  immud  .  .  a  mor-eolais  ibid.  9. 

eolchaire  „sorroiv,  mour- 
ning"  O'B.  —  Sg.  Nom.  ro  gab 
dan   eolchaire  immon  mnái  EC.  5. 

eorna  Gerste;  hordeum  Ir.  Gl. 
779.  —  Gen.  grán  eórna  FB.  63; 
bóimm  bec  do  bairgin  eornai  Fei. 
p.  LXI  u. 

epaid  F.  veneficium  Incant. 
SG.;  PI.  Nom.  aipthi  Wb.  20i> 
{Z^.  60).  —   Vgl.  aupthach. 

epelai  s.  eblim. 

epeltu   F.   interitus   Z^.   264. 

—  Sg.  Acc.  fri  habiltin  Gl.  zu  fri 
éitsecht  Hg.  2,  60. 

epistil=Zai.  epistolaZ^.  1030. 

—  PI.  Dat.  CO  n-epistlib  p.  19,  36. 
epiur,  epur  ich  sage,  s.  at-biur. 
epscop  =  Zai.  episcopus  Corm. 

p.  19;  easpog  praesul  Ir.  Gl.  982; 
easbog  ibid.  448.  —  Sg.  Nom.  epscop 
Hy.  6,  21;  Gen.  Tassaig  espmc 
p.  22,  2;  PI.  Nom.  epscoip  Hy.  5,  31; 
p.  42,  4;  ocht  n-espoic  ibid.  7;  Gen. 
na  n-espoc  ibid.  8. 

er-  wechselt  mit  ir-,  air-,  ar-, 
aur-,  ur-,  die  Praep.  ar  in  der 
Composition. 

er  i.  uasal  O'Dav.  p.  47  airchend ; 
er  i.  mor  ibid.  p.  81;  er  ellam  i. 
adbul  ellam  Gl.  zu  Hy.  1,  49  und 
5,  95.  —  Sg.  Nom.  is  cú  othair  er 
Emna  FB.  68,  12. 


er-  öfter  aus  ess-  {Praep.  a,  ass) 
und  folgendem  r  entstanden,  z.  B. 
erbairt  für  as-ru-bairt. 

er-  Z'^.  864  Particula  intensiva, 
vgl.  ér-chían. 

éra  Verweigerung,  Zurück- 
weisung. —  Sg.  Nom.  mad  do 
Ailill  era  ScM.  3,  13;  tucad  era 
forru  „they  got  a  refusal"  Three 
Hom.p.  76,  29;  Gen.  cáin  éra  SC.  26. 

erail  SC.  45,  s?  C  Curry  über- 
setzt: „a  game  in  excess  at  chess", 
vgl.  erain  no  erail  i.  imforcraid 
O'Dav.  p.  81  mit  Bezug  auf  Fei. 
Jan.  1  (luid  fo  recht  n-ard  n-erain 
Bawl.,  n-erail  Laud,  ard  ersdlLBr.), 
allein  LBr.  hat  nur  zu  der  Lesart 
erain  die  Glosse  i.  forcraid. 

er-äil,  ur-áil  Auftrag,  Be- 
fehl, Inf.  zu  eráilim. 

er-áilim  III  ich  befehle,  trage 
auf;  urálaim,  urailim,  furailim  I 
command,  require,  order  O'Don. 
Suppl.  —  Praet.  Sg.  3  in  maith 
din  ro  erail  Dia  sund  for  athair 
na  n-iresech  Three  Hom.  p.  92,  5. 
—  Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  no 
erálta  for  maccaib  Uisnig  dul  i  n- 
gabthib  Lg.  12.  —  Inf.  Nom.  ni 
biad  furail  nach  cóicid  fo?Tu  „that 
no  province  would  prevail  against 
them"  Three  Hom.  p.  32,  2  {citirt 
bei  O'Dav.  p.  94  unter  der  Glosse 
furail  i.  imurcra);  Dat.  in  coimdiu 
fén  dia  erail  for  Abraam  „the  Lord 
himself  enjoining  Abraham"  ibid. 
p.  90,  16;  00  a  n-furáil  foraib  jPLi.  28 
(urail  LBr.);  ic  a  n-urail  _p.  191,  21; 
do  bar  n-iráil  Wb.  26»  {Z^   999). 

érsíim.  ich  weise  zurück,  ver- 
weigere. —  Praet.  Sg.  3  erais 
Brigit  „he  refused  B."  Three  Hom. 
p.  58,  24. 

erain  i.  forcraid  Gl.  zu  Fei. 
Jan.  1,  s.  uráin. 

éraise  SC.  45,  4? 

erbada  lathe  bratha  FA.  38  „the 
Orders  of  the  Day  of  Doom"? 

erbaim  II  ich  vertraue  an, 
übertrage;  nom  érpimm  confido 
Wb.  6c  (Z2  434)  _  Praes.  Sg.  3 
erbaid  credit  Ml.  14d.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  earb  p.  41,  20.  —  Pass. 
Praet.   Sg.  3  ro  herbad  p.  40,  27; 


er-bágim 


525 


er-ganm 


Lg.  14;  FA.  28;  ro  erbad  commis- 
$um,  creditutn  est  }Vh.  25<i  {Z'^.  477V 

er-bág-im  ich  kämpfe,  s.  ar- 
bágim.  —  Praet.  Sg.  3  ró  erbaig 
Gl.  zu  bages  Hy.  6,  i7,  erbagess 
Gl.  zu  ar-baig  ibid.  is. 

erball  Schwanz;  ball  derid  iu 
anmuüda  Corm.  p.  18;  FB.  37  Fg. 

erbalt  mortuus  est  Lg.  17,  32, 
vgl.  at-bail. 

érbart  dixi,  für  as-ra-bart, 
Praet.  von  as-biur.  —  Sg.  3  dlrsaii 
a  fot  con  erbart  TE.  10  LU.;  3  co 
n-érbairt  und  sie  sagte  FB.  44; 
fó  daig  . .  nach  erbart  frisin  mnái 
TE.  6  LU.  —  Praes.  Conj.  PI.  3 
CO  n-erbrat  ScM.  20,  für  as-ro-berat. 

er-both  s.  ur-both. 

ere  Himmel;  i.  neamh  Corm. 
p.  19,  O'Dav.  p.  81. 

erecar,   eredair,    erethar   Lg. 

17,   54? 

ér-chían  sehr  lange.  —  Sg. 
Nom.  is  erchian  ó  suidiu  Fei. 
Prol.  122,  Gl.  i.  adbul-chian. 

er-chiunte  bestimmt,  erchintiu 
Gl.  zu  de  finita,  significatione 
SG.  152a. 

erchoiliud  M.  decretum,  de- 
finitio  Z^.  802. 

erehoit  Schaden.  —  Sg.  Acc. 
ni  derna  nach  n-erchoit  doib  Three 
Hom.  p.  76,  12.  —  Dazu  ein  Praes. 
erchotim  noceo,  Sg.  3  arachoat 
Ml.  Uli,  10,  Fut.  Sg.  3  co  arcói 
ad  nocendum  Ml.  46d   (iT"^.    1094). 

erchüitech  nocens  Z'^.  183; 
urchoidech  Ir.  Gl.  935. 

er-ehor,  ir-clior  N.  Wurf,  s. 
aur-chor,  urohor.  —  Sg.  Nom.  erchor 
amnas  Hy.  6, 13;  m'irchor  Oss.  III  2; 
Gen.  fut  erchora  Gl.  zu  fut  roit 
Hy.  5,  72;  Dat.  ar  irchor  gaithe 
Gl.  zu  ar  gseth  Hy.  6,  le;  Acc. 
tarlaic  . .  irchur  n-oU  Oss.  I  0. 

er-chomul  Gl.  zu  luear  SG.  126'^. 

erchotigim  III  ich  thue  Scha- 
den. —  Praes.  Sg.  2  cid  aru- 
ercotige . .  don  chiniud  doenna  Three 
Hom.  p.  74,  3.  —  Praes.  der  Ge- 
wohnheit Sg.  3  ni  erchótigend  FA.  5, 
ni  erchotig  {sie)  do  neoch  dib  LBr. 

erchra  Untergang;  irchre  in- 
teritus  Wb.  26»  (ZI  183).   —  Sg. 


Nom.  bá  hómun  leo  moch-erchra 
do  bith  do  Choinchulaind  LU. 
p.  121^,  41  [ein  früher  Tod);  Dat. 
ar  erchru  pro  defectu  Ml.  31»,  4; 
tre  erchra  per  eclipsin  Z^.  868  {SG.). 

er-chrlnim  I  ich  gehe  unter, 
verschwinde.  —  Praes.  Sg.  3 
amal  arinchrin  ut  interit  Wb.  32^ 
(Z^.  430).  —  Perf  Sg.  3  ar-ro-chiuir 
Fei.  Prol.  67,  127,  beide  Male  mit 
der  Glosse  ro  erchrau  1^5.  Sg.  Praet.) ; 
0  gabais  ranuairecht  ni  archiúir 
bíad  fo  a  láim  riam  TBF.  p.  142, 10. 

ercuid  TE.  9,  10  s.  ergnaid. 

erdálta  bestimmt,  gewiss; 
certus,  quidam  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.  masa  erdálta  p.  170,  24 
{si  . .  certum  est) ;  dianid  érdalta  a 
haittreb  denen  bestimmt  ist  sie  zu 
bewohnen  FA.  14;  34  (irdalta  LBr.). 

er-dam  Vorhalle;  aurdam  pro- 
domus,  porticus  Z'^.  7.  —  Sg.  Nom. 
erdam  orda  FA.  5  (erdad  LBr. 
schlechte  Lesart);  Acc.  triasin  n- 
erdam  n-orda  FA.  31. 

erdi^  s.  airdig. 

ere,  aere,  eire  Last.  —  Sg. 
Nom.  túargabad  fornn  aire  fochide 
die  Last  derLeidenWb.  14^  (Z^884); 
ro  boi  eire  cuinge  sesrige  in  cech 
lomchrund  dib  FB.  81;  ere  91; 
aere  ind  nonbair  Sc3I.  17 ;  eri  22,  5. 
Hierher  auch  airi  SC.  33,  9,  aeri  10 
{fünfzig  Lager  auf  seiner  linken 
Seite,  und  Fünfzig  die  Last  dersel- 
benYi  airi  desi  Tochm.  BF.p.  182,  23. 

ereehas  s.  alrechas. 

eret  s.  airet. 

er-foehell  s.  erochell. 

er-fuirgfim ,  ar-furigim  I  ich 
verzögere,  veriveile.  —  Praes. 
Sg.  3  cid  arid  fuirig  a  foilsigud 
quid  detinet  ejus  manifestationem 
Wb.  6a  {Z^.  430);  PI.  3  érfuirgit . . 
co  cend  da  bliadan  déc  FA.  17  LBr. 

er-gabim  I  ich  ergreife,  neh- 
me gefangen;  earghabháil  cap- 
turing,  taking  pr  isoner  O'Don. 
Suppl.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  ro 
hergabad  . .  lasin  rig  p.  46,  23. 

er-gal  s.  ir-gal,  aur-gal. 

er-garim  ich  hüte,  hüte  mich, 
s.  ar-garim.  —  Praet.  Sg.  3  rom  er- 
gair  Findchóem  p.  328,  13.  —  Inf. 


526 


érlam 


Gen.  denma  maith  ocus  ergairi  huilc 
das  Gute  zu  thun  und  sieh  zu  hüten 
vor  dem  Bösen  Ml.  35*,  i8  Gl.  zu  hoc 
exortationis  genus;  ibid.  35e,  ii. 

érge  Aufstehen,  Inf.  zu  érigim, 
éirgim;  éirge  surrectio  Z'^.  870.  — 
Sg.  Nom.  érge  seó  SC.  45,  23; 
Gen.  CO  trath  erghi  bis  zur  Zeit 
des  Aufstehens  TE.  12  Eg. ;  Acc.  la 
eirgi  siias  FB.  25. 

1.  érgna  Gl.  zu  ergnaid  LU. 
Antra  Cap.  VII,  1. 

2.  érgiia  Weisheit,  Klugheit? 
„eargna  Icnowledge"  O'B.  —  Dat. 
oder  Acc.  ar  aliud  ocus  érgna  ocus 
aurlabra  FB.  19. 

érg-naid  weise,  klug.  —  Sg. 
Nom.  ergnaid  sui  LHg.  Amra  91, 
Gl.  i.  is  ergnaid  in  sui;  is  im  ingen 
ercnid  TE.  9,  10. 

er-gorim  ich  erhitze.  —  Praes. 
Sg.  3  ergorid . .  ocus  loscid  FA.  17 
{„it  bakes  . .  and  bums  . ."). 

éric  F.  Busse,  Wergeid;  éiricc 
vindicta  Z'^.  249.  —  Sg.  Nom.  lan 
éraic  a  athar  do  thabairt  dó  CCn.  7; 
doratad  eric  a  athar  0  claind  Morna 
do  Find  ibid.  8;  Gen.  fis  na  herce 
„a  knowleäge  ofthe  eric-fine"  Sench. 
M.  III  p.  94,  4;  Acc.  foremdid  breth 
ocus  eric  ar  met  in  t-saraigthe  „he 
was  unable  {to  award)  judgment 
and  mulct  because  ofthe  greatness 
of  the  outrage"  Fei.  p.  LXXXVII  34. 

érigrim,  érgim,  éirgim  l  ich 
erhebe  mich,  stehe  auf,  für 
ess-rigim.  — .Praes^^ßg.  3  cotn-erig 
cach  dib  diaraili  FB.  74;  PI.  3  co 
n-érget  FB.  21.  —  ImperatSg..  2 
érig  SC.  30,  1;  12;  eTrTgTT^riO,  1'; 
eirgg  uaim  hebe  dich  von  mir  Lg.  9 ; 
eirg  ón  muicc  ScM.  16;  eirg  ass 
geh  fort  SC.  35;  airg  ass . .  cosin 
magin  i  n-deochad-sa  issin  uisce 
TBF.  p.  150,  5;  airg-siu  dia  guidi 
dam-sa  mache  dich  auf  sie  für  mich 
zu  bitten  Lg.  12;  3  erged  do  ara-so 
súas  {dann)  soll  dein  Wagenlenker 
aufstehen  FB.  9;  PI.  2  eircid . . 
cussin  fer  macht  euch  auf  zu  dem 
Manne  FB.  33;  66;  75;  eircid.. 
do  thig  m'aiti-seai^jB.66. — .T-^raet^ 
Sg.  3  conom  érracht  inuossa~so 
dass  ich  jetzt  aufgestanden  bin  TE. 


12  LU.  (für  ess-ro-racht).  —  Vgl. 
atraig,  atracht,  aifraig. 

er-imim  I  suscipio,  recipio. 
—  Praes.  Conj.  Sg.  3  are  n-airema 
ut  suscipiat  Cam.  (Z'^.  868).  — 
Part.  PL  Dat.  honaib  selib  eritib 
Gl.  zu  sputaminibus  susceptis 
Tur.  Gl.  91.  —  Inf.  aritiu,  airitiu 
re'ceptio  Z^.  264. 

érimm  N  Fahrt,  Fahren, 
vgl.  réimm;  eirim  riding  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Gen.  di  lúas  ind 
érma  FB.  43;  Dat.  lotár  for  érim 
ibid.;  taidled-som  beós  in  tan  na 
{für  no)  theiged  for  a  érim  secci 
„whenever  he  went  driving  past  her" 
Bev.  Celt.  III  p.  176. 

eris  =  lat.  heresia,  vgl.  here- 
tecda.  —  Sg.  Acc.  fir  legiud  prid- 
chait  eris  die  Ketzerei  lehren  FA.  27. 

er-labra  Beden,  Bede,  s.  aur- 
labra. —  Sg.  Nom.  doratad  erlabra 
do  Zachar  Lat.  Hy.  IX  Pref;  Gen. 
ar  a  heólcha  ocus  ar  ebas  a  erlabra 
Lüg.  fo  3^  {„for  the  goodness  of 
Ms  eloquenee")\  Dat.  briatbar  De 
dorn  erlabrai  Hy.  7,  31  {„God's 
word  to  speak  for  me") ;  is  bes . . 
isind  libur  sa  briathra  na  salm 
an  all  do  erlabrai  and  Ml.  26«=,  e; 
ar  mo  erlapra  p.  142,  7;  Acc.  do- 
bered  forminde  t'or  a  erlabrai  SC.  5. 

er-lam  bereit,  fertig,  s.  aur- 
lam.  —  Sg.  Nom.  ba  berlam  ic 
tuaslucad  cest  SMart.  43;  is  am 
erlum-sa  dó-sin  ich  bin  bereit  dazu 
Three  Hom.  p.  26,  14;  17;  cor  iar- 
faig  in  ba  herlam  in  essair  ibid. 
p.  120,  18;  ocus  a  immun  erlam 
leis  Lat.  Hy.  VII  Pref 

erlam,  „earlamh  a  patron 
Saint"  O'Don.  Suppl.;  zu  Hy.  1,  49 
die  etymologisirende  Glosse:  erlam 
i.  er  ellam,  i.  adbul  ellam  fri  denaim 
ferta  ocus  mirbaile;  etwas  anders 
zu  Hy.  5,  95:  i.  adbul  all  am  fri 
denam  ferte  ocus  mirbaile.  r- 
Sg.  Nom.  conacna  frim  a  herlam 
Hy.  5,  100  {„her  patronage");  Gen. 
gabaid  in  t'aistire  for  gressacht  in 
erluma  „the  doorkeeper  began  inci- 
ting  thepatron  saint"  Fél.p.  CXVII,  2; 
Ace.  ateoch  erlam  Sanct  Brigte 
Hy.  5,  95;  bendacht  for  erlam  Patraic 


erlame 


527 


Hy.  1,  49  {Gl.  i.  for  in  érlam  as 
Patraic);  for  érlam  Brigte  Hy.  1,  5i. 

erlame  F.  Bereitschaft.  — 
Sg.  Dat.  i  n-erlaime  p.  40,  27. 

erlattad  Three  Hom.  p.  118,  3 
(atracht  suas  O'dran  erlattad)  nach 
Stokes  „readily",  s.  aur-latu. 

er-lund  s.  ir-lond. 

erraaig  ScM.  21,  35? 

er-mitia  F.  Ehre,  Ehren;  reve- 
rentia  Z'^.  264.  —  Sg.  Acc.  dobeir 
airmitin  fert  honorem  Wh.  11c. 

ermitnigim  III  ich  ehre,  ver- 
ehre. —  Praet.  Sg.  3  ro  ermitnig 
. .  in  coimdid  p.  40,  37. 

er-múr  „rampart".  -r-  PI.  Acc. 
tre  ermiiru  1.  tre  cathcliatha  per 
propugnacula  LHy.  fo.  4». 

erua,  vgl.  cotis  i.  lie  i.  arneam 
frisimelatar  erna  Co/m.  p.  14  cadut 
{i.  e.  a  stone  i.  e.  a  whetstone  on 
which  iron  weapons  are  ground" 
Transl.  p.  42) ;  irons  for  suspending 
the  cauldron  On  theMann.  llllndex. 

ernaigthe,  airnigthe  Bitte, 
Gebet,  Beten,  Inf.  zu  airnigim; 
uruaigthe  jira  j/er  Corm.  Transl.p.  166. 
—  Sg.  Dat.  ic  ernaigthi  erund  Gl. 
zu  Hy.  5,  90;  loc  i  tégtis  doine  do 
ernaigthe  SMart.  23;  Acc.  tria  er- 
naigthi m-Brigte  p.  41,  37;  42,  36; 
dorigne  . .  ernaigthi  p.  43,  13 ;  do- 
gnith  ernaigthe  ocus  athrige  Gl.  zu 
Hy.  2,  26;  PI.  Nom.  a  n-ernaigthi 
Hy.  1,  10;  a  airnigthe  Hy.  1,  24; 
Dat.  i  n-emaigthib  Hy.  7,  11. 

eriiail  F.  Art,  Gattung;  „a 
pari,  share,  a  sort,  kind"  O'R.  — 
Dat.  do  muccaib  ocus  d'aigib  alta 
ocus  d'ernail  cacha  fiada  olchena 
LU.  p.  127a,  37;  _4cc  s.  unter 
1.  clithar;  ni  ro  thomail  tra  Ciara;i 
nach  hernail  m-bic  dia  n-irthorad 
sin  „not  any  Utile  kind  of  their 
great  produce"  Fei  p.  LXI;  PI. 
Nom.  atát . .  tri  hernaile  ó  fácaib 
nech  a  atharda  Three  Hom.p.  92,  39; 
Dat.  CO  cetri  hernailib  ecsamlu 
tened  p.  191,  12;  iar  n-ernailib 
ecsanrlaiö  p.  170,  27:  Du.  Nom.  di 
ernail  fuirri-side  Goid.'^  p.  101,  43 
{LHyX 

ern-bas,  „earnbhás  death  bythe 
sword"  O'R.  —  Sg.  Acc.  ar  cech 


n-ernbas  Hy.  6,  i4,  Gl.  i.  ar  cech  n- 
iarnbas,  „against  every  iron-death." 

ernbade  FB.  50  {„very  yellow"' 
O'B.  Croive  Siab.  Cojicul.  p.  414)? 

érnedach  freigebig  Three  Hom. 
p.  84,  14. 

érnim  I  ich  gebe,  für  esrenim, 
s.  as-renim;  eirnim  largior  O'Don. 
Suppl.  —  Imper.  PI.  1  érnem  preces 
Gl.  zu  impendamus  LHy.  fo.  3^ 
{Goid.^  p.  641  —  Praet.  Sg.  3  ér- 
nais  Hy.  5,  7,  Gl.  i.  ro  ernastar; 
Dep.  CO  ro  ernestar  ibid.  49  Gl.; 
ro  eirnestar  Gl.  zu  asrir  ibid.  61 
und  87.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  eir- 
nither  is  paid  O'Don.  Suppl.  — 
Conj.  Sg.  3  ro  erniter  (lies  ernither) 
Gl.  zu  ro  erthar  Hy.  1,  49.  —  Fut. 
Sg.  3  ro  erthar  Z.  c.  —  Inf.  érniud 
s.  unter  dimain. 

ernithib  p.  141,  list  corrupt. 

erochell,  für  er-fochell,  Sich- 
hüten. —  Dat.  oc  erochill  lathi 
brátha  „in  having  heed  of  Dooms- 
day"  FA.  34,  ar  uamun  LBr. 

eroiehligim  III  ich  hüte  mich. 

—  Praes.  der  Gewohnheit  Sg.  3 
mairc  nat  eroichligend  in  múinnter 
sin  FA.  30  LBr.,  nad  foichlend  LU. 

eross  puppis  SG.  105»  {Z'^.  788). 

—  Sg.  Dat.  Crisi  isius  Crist  i  n-erus 
Hy.  7,  57. 

er-oslucad  Oeffnen,  Sichöff- 
nen, FA.  2  LBr.,  gleichbedeutend 
mit  oslocud  LU. 

1.  err Schwanz,  Ende,  Spitze; 
„end,  tail,  fin"  O'B.;  „a  spike" 
Stokes,  Eev.  Gelt.  II  p.  490.  —  Sg. 
Gen.  i  n-diaid  erri  óencharpait 
FB.  71  (andiaig  err  aencarpatt  JEJgi.); 
a  herre  Corm.  Transl.  p.  125  nathir; 
PI.  Gen.  ic  dichur  gai  ocus  rend 
ocus  err  ocus  sieg  ocus  saiget  LU. 
p.  79a,  40 ;  Dat.  is  and  sin  do  reb- 
laing  ind  err  gascid  ina  chathcarpat 
serda  co  n-erraib  iarnaidib  LU. 
p.  80a,  21. 

2.  err  M.  der  im  Wagen  stehende, 
kämpfende  Held,  im  Unterschied 
von  ara  Wagenlenker ;  eirr  curruum 
princeps  Leyd.  {Goid.^  p.  57).  — 
Sg.  Nom.  err  óencharpait  FB.  35; 
err  thrén  FB.  71;  eirr  trén  tressa 
ScM.    15;    bam    eirr-se    ocus   bam 


528 


es-t»at 


ara  isind  lathiu  sa  indiu  Ben. 
Celt.  III  jp.  178  {Gueh.  Death);  Gen. 
ich  n-erred  ist  wohl  Gen.  PI;  Dat. 
cless  niad  nonbair  uas  a  errid  óen- 
charpaií  FB.  51 ;  immad  cless  . .  uas 
a  errid  óencharpait  ^.  310,  42;  Acc. 
dingbaim  cach  n-errid  p.  328,  11; 
gach  n-eirrid  p.  142,  s;  eter  araid 
ocus  errid  ^.  328, 19;  eirvidp.  142,  20 
{vgl  p.  327);  PI  Nom.  errid  Ulad 
CG.  1  (eirrith  Eg.);  p.  310,  7;  ind 
errid  ocus  ind  láith  gaili  FB.  70; 
Gen.  foceird  ich  n-erred  ind  áib 
FB.  24,  hieb  n-erred  n-indnse 
FB.  51,  p.  310,  42,  eines  der  cless 
Guchulinn's  s.  unter  3.  eó;  Dat.  ré 
n-erredaib  ri  oencairptib  FB.  35; 
ar  runn  utaing  errethaib  er  erquickte 
uns  mit  sammt  den  Wagenhämpfern 
p.  141, 15;  eterargaib  erritib  SG.28,6, 
Gl.  i.  anradaib;  eter  Ulto  erredaib 
Lg.  4,  9;  Du.  Gen.  da  imdai  dec 
in  da  erred  dec  Vlad  FB.  2;  p.  310, 2. 

noco  n-err  SG.  !43  für  ferr,  s.  H. 
{p.  334). 

errach  Frühling;  ver  Ir.  Gl. 
1070.  —  Sg.  Gen.  gáitb  n^erraig 
SG.  37,  6;  adaig  cach  errid  [lies 
errig)  p.  311,  26;  Dai.  i  n-erroch 
FB.  9. 

errad,  eirred  N.  Kleidung, 
Bekleidung,  Ausrüstung;  ear- 
radh,  eirreadh  dress,  armour  O'Don. 
Suppl.  —  8g.  Nom.  errad  .  .  do 
brothrachaib  ocus  brecänaib . .  FB.  4; 
noco  n-erred  anflatha  nicht  ist  es 
die  Kleidung  eines  Unedlen  SG.Si,  12; 
bá  suachnid  a  eirred  n-glani^.  18, 17. 

er-rand  F.  Theil;  urrainn  a  di- 
vidend,  urrannaid  they  divide  O'Don. 
Suppl.  —  PI.  Nom.  na  herranda 
p.  41,   13. 

errid  p.  311,  26  s.  errach. 

erscar  Schnitzerei?  vgl.  aur- 
scartad.  —  Sg.  Nom.  erscar  do 
dergibar  p.  309,  33  {„carved  fronts 
of  red  yew"  Süll.). 

in  da  érrend  Gl.  zu  Stigmata 
Wh.  20d  {Z"".  228),  vgl.  Ir.  Gl.  1007. 

ro  erthar  s.  ériiim. 

eruchor  tihia  Goid.^  p.  31.  — 
PI.  Dat.  ar  eroch[r]aib  Gl.  zu  in 
tibiisMl.lM^.—  Gonipos.  erochair- 
chétlaid  tibicen  SG.  r2i>  (Z^  183). 


ernchorde  tihiale.  —  PI.  Dat. 
airnaib  eruchordaib  Gl.  zu  pro  ti- 
Ualibus  Ml.  144d  (Z-'.  791). 

erud  LU.  p.  123i>,  15  (s.  unter 
áth),  vgl.  „earadh  fear,  terror,  di- 
strust"  O'R. 

1.  es-,  ess-,  é-  die  Praep.  a,  ass 
aus  Z'^.  869;  z.  B.  es-orcun,  érnim. 

2.  es-,  é-  ein  negatives  Präfix 
Z^.  8G2;  z.  B.  essid,  énirt. 

1.  es,  ess  Wasserfall;  eas  ca- 
taract  O'B.;  besonders  in  Ortsnamen, 
z.  B.  Ess  Rúaid  [vgl.  O'Grady,  Torr. 
Dh.  p.  115). 

2.  es  din  biad,  unde  esser  Corm. 
p.  24  iasc. 

3.  ess,  eass  esusest  Beitr.  VII 59, 
vgl.  esur. 

4.  es  i.  ecc  {„death")  Gorm.  Transl. 
p.  70. 

es  p.  142,  7  für  áes,  vgl.  FB.  30. 

es,  eas  mustela  Ir.  Gl.  259. 

es  s.  eis. 

esain  „hindrance  offered  to  a 
suitor,  by  which  he  was  prevented 
from  appearing  at  courts  or  assem- 
blies"  On  the  Mann.  III  Index. 

1.  esair,  easair  a  layer,  litter 
O'Don.  Gr.  p.  99. 

2.  esair  s.  esar. 

donn  essaircfe  s.  tessure. 

for  essama  Lg.  11  wohl  corrupt 
{oder  zu  „easomh  welcome"  O'B.?), 
s.  foesam. 

esamain  unerschrocken,  lei- 
denschaftlich; i.  laseamain 
O'Dav.  Gl.  p.  81,  lasamain  ibid. 
p.  82;  essamin  intrepidus,  constans, 
firmus  Wb.  16^,  23b  ^Z^.  111).  — 
Sg.  Nom.  nibbát . .  opond  esamain 
SG.  25. 

esar,  esser  F.  Essen;  es  din  biad 
unde  esser  Gorm.  p.  24  iasc.  — 
Sg.  Nom.  co  riarfaig  in  ba  herlam 
in  essair  TJiree  Hom.  p.  120,  18 
[nach  Stokes  Verbalform  „what 
should  be  eaten",  vgl.  esur);  Acc. 
cosin  n-esair  FB.  bl. 

esar,  essara  s.  esur. 

esbae  inutilis,  esbatu  M.  inu- 
tilitas  Z^.  869,  s.  espae. 

es-bat  de  sunt:  ani  diw  testá 
do  chomlaiuus  a  cuirp  Íor  na  to- 
glúasachtaib  ocus  ar  na  nóedenaib 


es-buid 


529 


eslinn 


becaib  ocus  ar  arailib  torothraib 
derólib  na  techtat  a  meit  n-dlechtaig 
ocus  ara  n-esbat  araile  baill  a  cuirp, 
comslanaigfid  in  comdiu  sin  uli 
thall  isind  esergi  Lü. p.  34,  46—35,  i. 

—  Conj.  Sg.  3  conna  heseba  nach 
ni  fortho  do  rudilse  a  n-delbe  nach 
a  n-aicnid  dilis  ibid.  35,  i.  —  Vgl. 
teseba. 

es-buid  F.  Fehlen,  vgl.  tes- 
buith ;  esbaith  „want"  Corm.  Transl. 
p.  69.  —  Sg.  Nom.  nad  rabi  ni 
bad  esbaid  liad  FB.  4;  is  lugu  mo 
esbaid-se  a  hErinn  ol  Fiac  quam 
Dubtach  Hy.  2  Praef.;  Aec.  la  hes- 
baid  cech  maithiusa  F\A.  20  LBr. 

fifla  TTii     TT~  r j/    esc  i.  uisce 

Corm.  Traiisl.  p.  69,  escadh  quag- 
mire,  slough  O'Don.  Suppl.  —  Acc. 
oc  leim  do  dar  aroile  escai  Fei. 
p.  CHI  {j,as  he  was  leaping  over 
a  certain  water''). 

ésca  N.  Mond;  Itma  Z\  229. 

—  Sg.  Gen.  aes  n-escai  „the  moon's 
age"  Nancy  Gl.  2;  Dat.  cona  escu 
SP.  III  2;  Du.  Nom.  taidbsiu  tar- 
fas  tan  ele  do  Finden  i.  da  esca 
do  tiircabail  o  Cluain  Eraird,  i. 
escai  ordaige  ocus  escai  aile  airgide 
TTiree  Hom.  p.  104,  24. 

escaide  lunaris.  —  Du.  Acc. 
frisin  da  ml  deaec  escaidi  Goid.^ 
p.  53,  16. 

escaine,  „easgaine  cwrse,  cursing" 
O'B.  —  Gen.  canaid  Tatraic  psalmu 
escaine  foíTu  Three  Hom.  p.  36,  i7 
{„psalms  of  cursing") ;  ro  fttrim  , . 
bréíMr  n-escaine  fair  co  n-epil  fo 
chétoÍT  ibid.  p.  104,  14  („a  word  of 
banning"). 

és-cara,  ses-cara  M.  inimieus 
Z^   255. 

escid  tmermüdlich,  rastlos; 
escith,  escaid  impiger  Corm.  Transl. 
p.  65.  —  Sg.  Nom.  am  escid-sea  for 
atha  FB.  35 ;  nir  bat  ro-escid  SC.  26. 

es-com-la  er  {sie,  es)  geht  her- 
aus. —  Praes.  Sg.  3  ni  aescomlai 
non  prodit,  exit  SG.  3»  (Z^  870). 

—  Praet.  Sg.  3  a  n-asrochumlai 
Gl.  zu  profectum  SG.  Tb  (Z^  462); 
dia  ro  escomla  a  anim  asa  churp 
als  seine  Seele  aus  seinem  Körper 
ging  FA.  3;  in  tan  ro  escomlái  asa 


curp  31  LBr.  (conruloi  a  curp  LU.); 
cosin  corp  cetna  asa  rescomloi 
FA.  31  (rescomla  LBr.).  —  Fut. 
sec,  Sg.  3  atbcrt . .  cond-escomlaifed 
adaig  dómnaig  dociim  nime  Three 
Hom.  p.  122,  4. 

escoa  communis  LHy.  11^. 

es-con-gur,  es-con-grim  l  ich 
lasse  ein  Gebot  ausgehen;  vgl. 
for-con-gur.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
ho  hescongrad  o  rig  Roman  es  ging 
ein  Gebot  aus  SMart.  10. 

escor  „fall"  Fei.  Prol.  63. 

ése,  esse  F.  Spur,  vgl.  eis.  — 
Nom.  acso  bar  n-essi  „here  is  your 
ancestryilit.  tracef'Fél.p.  I.XXXVII; 
Dat.  bid  Mag  Da  gési  co  bráth  dia 
n-esi  Oss.  II  7  {nach  ihnen):,  Acc. 
tar  ési  post,  pro  Z'^.  657;  bai  ade 
and  tar  ési  m-Benigni  tri  fichtea 
bliadne  „after  Benignus"  Tir.  2; 
darm  ési  Gl.  zu  frim  lorg  Hy.  6,  2; 
tar  a  n-éssi  hinter  ihnen  FB.  10; 
olcc  tar  esi  n-uilcc  malum  pro  malo 
Wb.  5d;  dar  essi  a  mathar  p.  40,  10. 

es-eirge  N.  Auferstehung; 
esseirge  resurrectio  Z'^.  229 ;  870.  — 
Sg.  Nom.  a  esérge  Gl.  zu  Hy.  2,  45; 
Gen.  niurt  n-eseirge  7,  5;  10;  Dat. 
i  n-heséirgiu  Z'^.  230. 

ess-ibim  I  ich  trinke,  s.  as-ibim. 
—  Praet.  Sg.  3  co  n-essib  dig  ass 
Lat.  Hy.  II  Pref 

essid  s.  es-sid. 

essith  =  exitus,  Ausgang.  — 
Sg.  Nom.  atbert  Vatraic  is  do  clan- 
naib  a  brathar  fógnifitis  a  chland- 
sum  CO  brath  . . ,  ocus  ro  päd  essith 
anülaid  „and  the  issue  was  so" 
Three  Hom.  p.  28,  26. 

es-indraic  unwürdig,  von  in- 
ricc  dignus  Z'^.  878;  „eisinnric  false, 
betraying"  O'Don.  Suppl.  —  PI. 
Nom.  uair  roptar  esindraicce  p. 
41,  16;  cennaige  esinraice  FA.  29 
(esindricca  LBr.). 

esliuu  gefährlich,  Gefahr? 
„eislinn  i.  eislnill  no  édaingean, 
erroneously  written  for  eisinnil, 
insecure"  (?)  O'Don.  Suppl. ;  „weak, 
infirm,  assailable"  CR.  —  Sg.  Nom. 
ar  cech  n-éiclind  bas  eslinn  dorn 
churp  Hy.  6,  15  („dangerous").  Gl. 
i.  bas  iniil;  is  nau  thoU  diant  es- 
34 


ésliss 


530 


étach 


linn  guas  SP.  IV  i  („he  is  a  leaJcy 
barh  in  danger ous  peril");  Acc. 
imthéit  i  n-ág  i  n-eslind  SC.  37,  17. 

ésliss  vgl.  „eislis  negleet,  mis- 
taTce"  O'B.  —  Sg.  Nom.  ni  epelai 
faill  na  esliss  p.  141,  24  (na  héis- 
lis  LU.). 

donn  esmart  Hy.  3,  s  {Gl.  i.  donn 
essaircfe  i.  dogéna  ar  tesargain), 
vgl.  escmairr  i.  taiscelad  no  tesar- 
gain O'Dav.  p.  81? 

esmbert  FB.  44  Eg.,  asbert  LU. 

esnad  eine  Art  Musik;  ar  ba 
hesnad  ainm  in  chiuil  dignitis  na 
fianse  uman  bfulacht  fiansse  Corm. 
Transl.  p.  69  {„for  e.  was  the  name 
of  the  music  which  the  Fians  used 
to  maTce  around  their  fulacht  fian- 
sse"); vgl.  easna  i.  abhran  {„song") 
O'Dav.  p.  81.  On  the  Mann.  III  381. 

essnae  FB.  27  Eg.  s.  asna. 

es-orgim,  -orcim  I  ich  schla- 
ge, tödte.  —  Praes.  Sg.  3  asoirc 
SGr.  33a  {caedit,  excidit  Z^.  869).  — 
Part.  Sg.  Nom.  is  ho  suidib  ro  pu 
esartae  Tur.  Gl.  94  {„it  is  hy  these 
he  was  smitten").  —  Inf.  esorgun. 
—  Vgl.  imman-esoirg,  tessurc. 

es-org-un,  -orcun  F.  Schlagen, 
Tödten,  Sehlag;  esorgain  i.  com- 
brudh,  orguin  i.  marbadh,  amail 
adeir:  fuil  esorgain  sgeo  orgain 
O'Dav.  p.  80.  —  Gen.  mini  na 
hesorgni  FB.  48;  Dat.  do  sroigled 
ocus  d'esorcain  na  pecthach  FB.  15; 
occo  esorcuin  SG.  67»  {in  excisione 
sua  Z^.  869);  PI.  Dat.  i  n-esaircnib 
Gl.  zu  in  plagis  Wb.  15*  {Z\  869). 

1.  espa,  espae  inutilis,  s. esbae. 

2.  espa,  espae,  esbae  Unnütz- 
lichheit,  Thorheit,  Spielerei; 
„idleness"  Corm.  Transl.  p.  65;  i. 
diomhaoineas  CCl.  —  Sg.  Nom. 
mór  espa  SC.  28  (espae  ST.);  is  espa 
i.  is  fei  es  LU.  b&^,  22;  Dat.  oc 
clesrad  ocus  oc  espai  dona  slogaib 
p.  46,  25;  Acc.  eter  briga  ban-espa 
SC.  28,  4  (banespse  H.).  _ 

espachitnwÄi^,  thöricht;  amaZ 
bith  espach  no  deid  Gl.  zu  velut 
otiosus  Ml.  35c,  25  {Z^.  870);  is 
espach  sein  „that  is  idle"  Hy.  2 
Praef.;  Lat.  Hy.  XII  Pref.;  is  es- 
pach in  siiil  cáeim  fil  at  chind-sa 


cen  a  beith  for  adart  hi  fail  fír 
Three  Hom.  p.  64,  22. 

esrecht,  „eisrecht  a  toy,  a  Utile 
cat,  dag,  or  pet  of  any  kind" 
O'Don.  Suppl.;  i.  in  t-oircne  (i. 
gairit)  no  in  sporan  (i.  fada)  no  in 
mesan  no  na  reachta  rouaisi  bit 
aigi  O'Dav.  p.  82;  Corm.  Transl. 
p.  64.  —  PI.  Nom.  milchoin  ocus 
estrechta  Corm.  p.  34  orc  tréith 
{^,greyhounds  and  playthings"). 

esreehtaid  exlex  SG.  113» 
{Z\  793). 

es-sid  Unfrieden,  von  sith; 
vgl.  essad  {„disease")  i.  essid  i.  ni 
sid  Corm.  p.  18.  —  Sg.  Dat.  ro 
bói  i  n-essid  fris  Lg.  14. 

es-slabar  cach  fairsing  {„every- 
thing  wide")  Corm.  p.  40  slabrad. 

es-sréidim  III  ich  giesse  aus, 
streue  aus.  —  Praet.  Sg.  3  oen 
tra  dona  ruthnib  ros  esreid  grian 
na  firinde  isin  domun  Three  Hom. 
p.  4,  9.  —  Inf.  Dat.  iarna  n-esrediud 
fo  mag  Murthemni  J?e«.  CeZi.  III^J.  177. 

esur  Fut.  Dep.  von  Wurzel  ad, 
lat.  edo,  vgl.  Beitr.  VII  59.  — 
Sg.  1  conda  esur  biad  ocus  co  ro 
chotlur  his  ich  Speise  gegessen  und 
geschlafen  haben  werde  FB.  31  (esar 
Eg.)\  2  ata  biad  lat  cen  con  essara 
ScM.  3 ;  3  bésu  dagduine  ci  ni  estar 
cach  túari  Wh.  6^  {bonus  homo  etsi 
no^%edit   omnem   cibum   Z^.    468). 

—  S.  3.  ess,  eass  Praet.  Pass. 

1.  estecht  Tod  s.  1.  éitsecht. 

2.  estecht  Hören  s.  2.  eitsecht. 
et  FB.  38  wohl  3.  PI.   zu   am 

ich  bin. 

et  Eifer,  Eifersucht;  et,  et 
zelus,  aemulatio  Z^.  20;  vgl.  étrad. 

—  8g.  Nom.  séet  mo  ort  do  gabál 
Wh.  23i>  {aemulatio  capiendi  ordinis 
meiZ^.  336) ;  for  n-ét  fri  saibapstalu 
darm  chen-sa  Wb.  16^  {Z-\  649); 
Gen.  ind  eoitG'Z.  zu  zeliMl.32^,v,  idu 
eóit  TE.  8;  eóid  7  Eg.;  deoga  dermait 
a  héta  SC.  48  {„of  her  jealousy")'i 

étach  N.  Kleid,  Kleidung; 
étach,  éitach  vestitus  Z'^.  810.  — 
Sg.  Nom.  rebthair  a  étach  immi 
FB.  67;  in  t-etacb  Gl.  zu  Hy.  5,  84; 
Gen.  ind  etaig  bruinnidi  Gl.  zu  fasciae 
pectoralis  Ml.  144c  (Goid.^  p.  31); 


etach 


531 


etar-nid 


Acc.  etach  n-datha  SC.  34,  12; 
FB.  (j7;  gaibid  immib  a  n-etach 
sumite  circum  vos  vestem  Wb.  27^ 
{Z-\  225);  etach  Gl.  zu  dillait 
Hy.  5,  82;  PI.  Nom.  etaige  na 
merlech  p.  45,  3;  etaige  gela  Iliree 
Hom.  p.  68,  29;  Gen.  cét  d'étach 
(n-étach?)  gach  dadha  bricc  TE. 
10, 15  Eg. ;  Dat.  dia  n-étaigib  FA.  27. 

etach  Lg.  5,  5? 

etaigini  III  ich  bin  eifersüch- 
tig. —  Imper.  oder  Conj.  Sg.  2 
Dep.  ni  étaigther-su  Ml.  56^.  — 
Praet.  Sg.  3  iarsin  édaigis  sétig 
Dubthaig  immon  cumail  Tiiree  Hom. 
p.  52,  25. 

étaim  I  ich  finde.  —  Praes. 
Conj.  PI.  3  CO  n-état  indeb  in 
betho  ut  assequantur  hierum  mundi 
Wb.  311»,  19  {Z^.  1097).  —  Praes. 
sec.  Sg.  2  ni  co  n-étada  non  inve- 
nires  SG.  188»  {Z^.  504);  PI.  3  co 
n-etaitis  ut^  inveniant  Ml.  IBO^.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  ni  étar  non 
impetratur  Wb.  11  i  {Z-\  504);  Tir.  3.  -' 
—  Praes.  sec.  Sg.  3  etaide  Hj/.  5,  3 ; 
zusammengezogen  conna  hetai  focul 
fort  chend  i  córai  ScM.  14;  ar  ni 
éta  gabail  disside  Lg.  6  (ar  na 
heta)?  —  Praet.  Sg.  3  uair  na  ro 
étad  uadi  weil  nichts  von  ihr  er- 
langt wurde  Lg.  12;  connar  étad  ni 
doib  asna  amsib  sin  ibid.  Vgl.  étas. 

ni  etaim  Gl.  zu  Hy.  5,  4i  ^íé- 
taini. 

étan  M.  Stirn;  frans  Gild.  Lor. 
Gl.  86.  —  Sg.  Dat.  ro  mair  in  Ion 
láith  assa  étun  Itev.  Celt.  III  p.  181 ; 
dou  etan  fronti  Gild.  Lor.  Gl.  103; 
gipne . .  for  a  etan  p.  311,  2;  Acc. 
folt . .  fair  CO  hetanp.  131,  20;  snithe 
oir  fria  etan  ibid. ;  gseth  garb  . .  ina 
firetan  „  . .  right  into  iheir  forehe- 
ads"  FA.  26  (ina  n-enech  LBr.); 
PI.  Acc.  fri  etnu  dam  daw  bátár 
fedmand  la  firu  hErewiZ  cosin  n- 
aidchi  sin  LU.  p.  131,  1. 

étarbach  nutzlos,  von  torbach, 
torbe.  —  Sg.  Acc.  comtinól  n-écraib- 
dech  n-étarbach  na  mac  mallachtan 
FA.  1  {„unprofitable"). 

etarbúas  in  der  Luft?  „eadar- 
bhuas,  etarbhuas  swinging  in  air, 
whirling    aloft    overliead"    O'Don. 


Suppl.;  secht  clesliani  flehet  iiasaib 
etarbúas  „twenty-seven  feat-figures 
above  them  in  mid-air"  Siab.  Concul. 
X>.  378;  ba  hetarbuas  tarraid  he 
FB.  64;  ossé  etarbúas  imbi  imma 
cúaird  87;  no  cinged  for  a  chúlu 
etarbúas  88. 

etarbúasach  in  der  Luft  be- 
findlich? atracht  Cuculaind  . .  i 
neUaib  etarbuasacha  inn  aéoir  On 
the  Mann.  III  p.  448,  27  {„into  the 
troubled  clouds  of  the  air",  im 
Index  jedoch  „hovering"). 

etar-gaib  intercipit  SG.  52» 
{Z-\  874). 

etar-graire  Trennen,  Tren- 
nung; eadargaire  „Separation,  di- 
stinction"  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Acc. 
ni  rabi . .  fer  no  lamad  a  n-etargaire 
der  sie  zu  trennen  wagte  FB.  15. 

etar-g'ne,  etarene  cognitio, 
intellectus  Z^.  874.  —  Sg.  Dat. 
iar  n-etargnu  ocus  atreb  LHy. 
fo.  llt  {Goid.''  p.  67). 

etar-guide,  on  edurguidhe  Gl. 
zu  ab  adoratione  Corm.  Transl. 
p.  1  adrad;  eadar-ghuidhe  inter- 
cession  O'Don.  Gr.  p.  341.  —  Sg. 
Acc.  tria  etarguide  in  choimded 
„through  his  intercession  with  the 
Lord  SMart.  20. 

etarlam  occasione  data,  op- 
portune Z'^.  874;  ni  lugu  imme- 
folngi  sonartai  do  neuch  in  cotlud 
indaas  bid  suide  garait  no  sessed 
etarlam  Ml.  135»  {„not  less  than 
Short  sitting  or  standing  occasi- 
onally"  Goid.^  p.  26);  tanic  athair 
in  maic  etarlam  Corm.  Transl.  p.  85 
greth. 

etarlu  FB.  24? 

etar-lúamaiu  in  der  Luft 
fliegend?  —  PI.  Gen.  én  n-etar- 
lúamain  FB.  47. 

etarmaige  FB.  47? 

etar-nid,  etarnaid  Hinterhalt; 
eadarnaidhe  ambuscade  O'Don.  Gr. 
p.  279.  —  Sg.  Dat.  ro  batar  i  n- 
etarnid  ar  na  cleircheib  Hy.lPraef; 
PI.  Nom.  in  tan  dorata  na  hetar- 
naidi  ar  a  chinn  ó  Loegaire  ibid.\ 
Gen.  fiad  lucbt  na  n-etarnade  ibid.-., 
Acc.  foráccaib  etarnaige  cech  be- 
laig  ior  a  chiad  Tliree  Hom.  p.  24, 1. 
34* 


etar-scaraim 


532 


eter 


etar-scaraim  II  ich  trenne.  — 
Praes.  Conj.  Sg.  3  ma  eterroscra 
Wh.  9i>  {si  secesserit  Z^.  874).  — 
Imper.  Sg.  2  etarscar  na  firu  FB.  15. 

—  Praes.  der  Gewohnheit  Sg.  3  ni 
etarscarann  a  menma,  fri  pecdaib 
Three  Hom.  p.  94,  4.  —  Praet. 
Sg.  3  cid  ronn  etarscar  was  hat 
uns  getrennt  TE.  13  LU.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  itarscarthar  dirimitur 
Cr.  31i>  (Z2.  874).  —  Fut.  PI.  3 
eterscértar  a  coirp  et  a  n-anmin 
friu  Wh.  8^  (Z2.  475).  —  Inf.  etar- 
scarad  separare,  separatio  Z^.  874. 

etar-solus,  e3iáa,v-solus  twilight 
O'Don.  Gr.  p.  341. 

etar-srón  F.  „tlie  gristle  hetween 
the  nosirils" ;  Sg.  Dat.  don  etarsroin 
Gild.  Lor.  Gl.  116  zu  internaso. 

etar-úarad  M.  Kühlung ,  Küh- 
le, vgl.  fúar;  i.  etarfuarad  Gild. 
Lor.  Gl.  269  zu  ad  etheria  laetus 
vehar  regni  refrigeria.  —  Gen. 
frisin  tir  n-etarfuartha  FA.  24  LBr. 
(etordorcha  -E/?7.);  Sg.  Äcc.  nach 
n-etardarad  „any  coolness"  FA.  30 
(etarfuarud  LBr.). 

étas,  étastar  stellt  sich  als  Praet. 
und  Fut.  Passivi  zu  etaim  ich 
finde,  kann  aber  der  Form  nach 
nicht  Verhum  simplex  sein.  —  Pass. 
Fut.  Sg.  3  mani  etar  uad-som,  ni 
etastar  huaim-se  wenn  es  nicht  von 
ihm  gefunden  wird,  von  mir  toird 
es  nicht  qefunden  werden  Beitr. 
VII  64  {Vit.  Trip.  Fg.).  —  Praet. 
Sg.  3  ni  hetws  huaim  fess  ri  fer 
dib  nicht  wurde  von  mir  erlangt 
mit  einem  von  ihnen  zu  schlafen 
TE.  5  Fg.;  ni  hetus  huad  p.  144,  7. 

ete  Flügel;  ette  pinna  Z^.  765. 

—  PI.  Nom.  eti  SC.  6;  Gen.  tré 
scíath  n-ete  [Sing.  ?)  7 ;  Acc.  tennait 
a  n-ette  fria  curpu  FA.  33  {eti  LBr.). 

etech,  eiteach  refusal  O'Don. 
Suppl.,  vgl.  eitchim. 

etechail  volucer  Ir.   Gl.  1066. 

etegnáith,  anblúth  n-én  n-ete- 
gnáith  FB.  45,  47,  eitignaid  Fg. 
{„a  hird  plume  ofthe  usual  feather" 
Sullivan)? 

étecbte  unrecht,  ungesetz- 
lich, N.  Unrecht,  s.  téchte; 
etechtai.  indligtechunlawful  CDon. 


Suppl.  —  Sg.  Dat.  for  étechtu  ail 
SC.  25  auf  eine  ungesetzliche  Be- 
schimpfung oder  auf  Unrecht  {und) 
Beschimpfung?  Vgl.  for  a  thechtu 
thoich  ibid. 

etelaigim  III  ich  fliege.  — 
Praes.  Sg.  3  etellaigid  a  aonar  volat 
solus  Corm.  Transl.  p.  113  mer.  — 
Conj.  Sg.  1  Dep.  cura  etelaiger 
cusna  hardaib  Gild.  Lor.  Gl.  264 
{donec  .  .  ad  alta  evolare  valeam). 
—  Vgl.  aird-eitiollaim  I  fly  on  high 
O'Don.  Gr.  p.  340. 

1.  eter,  etir  Praep.  mit  Äcc. 
{Dat.:  Lg.  18,  is;  p.  131,  26;  FA.  6; 
SC.  28;  29,  12;  FB.  29;  48)  zwi- 
schen; inter  Z^.  656;  in  der  Begel 
abgekürzt  et- geschrieben ;  eter  FB.  1; 
etir  Lg.  4,  9  Fg.;  TE.  2  Eg.;  SP. 
I  1;  itir  ibid.  V  15;  Hy.  1,  3;  itir 
TE.  3  Eg. ;  CC.  2  Eg. ;  FA.  5  LBr. ; 
7;  13;  26.  Mit  Artikel:  eter  na 
mná  FB.  21;    eter  na^hairichtaib 

FA.  6.  Mit  Pron.  personale:  1.  Sg. 
etrom  Hy.  5,  96;  etrum  7,  42;  etritm- 
sa   Lg.   19;    2.  PI.    etruib    Lg.  9; 

FB.  59;  3.  Sg.  M.  etir  SC.  10;  PI. 
etarro  FA.  5;  6;  8;  24;  FB.  16; 
etarru  CC.  2  LU;  FA.  6;  CC. 
7  LU;  SC.  7;  FB.  26;  31;  63;  73; 
(74;  82;)  94;  eturru  Lg.  16;  ScM.  5;  19; 
etarruib  Lg.  16  Eg.  —  Gebrauch 
1)  zwischen,  unter:  ro  croth  .  .  a 
brat  eterCoinculaind  ocusFaind  zwi- 
schen C.  undF.  SC.  48;  FB.  61;  Lg.  19; 
robbet  etrom  ocus  pein  Hy.  5,  96; 
FA.  8;  etir  tenid  ocus  fraig  SP.  1 1; 
SC.  10;  FB.  26;  FA.  5;  na  fil  eter 
créduma  ocus  findruini,  ata  eter 
Loegaire  ocus  Conall  der  Unter- 
schied der  zwischen  Kupfer  und 
Silber  besteht,  besteht  zwischen  L. 
und  C.  FB.  58;  cuing  airgit  etarru 
CC.  2  LU;  SC.  7;  FB.  31;  82; 
FA.  5;  6;  ro  bói  in  cocad  eturru 
der  Kampf  zwischen  ihnen  ScM.  5; 
Lg.  16;  no  thogfaind-se  etruib  Lg.  9; 
FA.  24;  is  bec  duit  etorro  es  ist 
dir  ein  geringer  Unterschied  zwischen 
ihnen  CC.  7  LU;  FB.  73;  co  ro 
leiced  eturro  wurde  zwischen,  unter 
sie  gelassen  ScM.  19;  FB.  16;  21; 
74;  rointir ..  etorro  werden  unter 
sie  vertheilt  FB.  63;  59;  Lg.  4;  18, 18; 


eter 


533 


étoich 


SC.  28;  29,  12;  p.  131,  26;  FB.  48; 
94;  SP.  V  15:  súil  cháirech  eter 
da  rethi  Lg.  9;  FA.  13;  FB.  27; 
82;  etiV  cech  da  dorus  ScM.  5; 
CC.  2;  tocuirius  etrum  thra  na 
huile  nert  so  Hy.  7,  42.  —  2^  eter 
..ocus(is),  eter..no  soicohl . .  als 
auch:  ihr  foss  no  utmaille  H\j.  1,  3 
(i.  cid  fossidecht  i.  cid  forimtecht) ; 
etir  la  ocus  aidchi  Tag  und  Nacht 
Gl.  zu  Hy.  6,  16;  eter  alte  is  cho- 
malta  sowohl  Pflegevater  als  auch 
MUchbruder  SC.  29,  3;  44,  7;  ettr 
righu  ocus  coemfiru  TE.  5  Eg  ; 
p.  142,  20;  144,  9;  FA.  1;  FB.  6;  12- 
etir  cruth  ocus  deilb  ocus  ecuscc 
ocus  chineul  TE.  2  Eg ;  CC.  3  Eg. ; 
FB.  1;  4;  30;  83;  84;  eter  min 
ocus  anmin  SC.  37,  s;  FB.  47; 
eter  chois  ocus  ech  p.  46,  27;  itir 
thes  ocus  túaid  TE.  3  Eg.;  eter 
úacht  ocus  tess  FA.  26. 

2.  eter,  etir  Adv.  durchaus, 
gar  als  Verstärkung  der  Negation; 
omnino  Z^.  613;  gewöhnlich  abge- 
kürzt et-  geschrieben;  eter  FB.  75; 
etir  SC.  9;  FA.  21;  itir  TE.  3  £'i^.; 
FA.  17  i5r.;  21.  —  Gebrauch: 
ni  dligthi  comardad  fris  eter  FB. 
41;  43;  73;  75;  82;  90;  SC.  40; 
amaZ  na  beth  etir  ílá.  17;  FB.  11; 
cen  péin  and  etir  FA.  21;  cen 
labrad  fri  nech  etir  SC.  9;  cia 
hainm-siu  etir  TE.  13  Eg.\  16. 

eter-  s.  etar-,  etir-. 

eter-cevt  1)  Entscheidung; 
etarcert  2)  interpretatio  Z'^.  874.  — 
Sg.  Nom.  1)  nach  dernad  etercert 
dúib  FB.  75;  2)  etirchert  a  anma 
Fei.  p.  CVI. 

etercertaim  II  interpretor; 
Sg.  3  ni  etercerta  South,  bl^. 

eter-cism  weit  entfernt,  F.  die 
weite  Ferne?  —  Sg.  Dat.  ond 
insi  etercéin  tall  von  jener  fernen 
Insel  Lü.  p.  126a,  25;  cia  beit 
liait  i  n-etercéin  SC.  45,  is;  i  n- 
etercéni  (sie)  úad  LU.  p.  36^,  2. 

etere  SC.  45? 

eter-grlem?  co  n-accatár  fer  mar 
oc  eterglem  na  cserech  LU.p.  23b,  19. 

eter-gleod  M.  Entscheiden, 
Entscheidung;  eidirghleodh  di- 
stinction   D'Don.    Gr.  p.    279.   — 


Sg.  Bat.  d'etergleod  a  cesta  FB.  42 ; 
Acc.  femdit . .  a  n-etergleod  FB.  41. 

eterius  M.  „hostageship",  vgl. 
aitire.  —  Sg.  Dat.  teora  maccoemu 
batar  a  n-eterius  oc  Loegaire  Tliree 
Hom.  p.  26,  24. 

étgud  M.  Kleiden,  Klei- 
dungsstück. —  Du.  Nom.  bái 
da  étgud  immi  i.  fiian  . .  cliab-inar 
sróil  LU.  p.  81a,  25. 

ethaim  ich  gehe;  eathaim  I  go 
O'R.,  vgl.  atetha.  —  Praes.  Sg  3 
ethaid  0  ur  co  hör  es  geht  von 
Ufer  zu   Ufer  Corm.  p.  18  ethur. 

—  Praet.  Sg.  3  ba  hole  lathe  etha 
dó  Sc3L  3,  9? 

ethaite    „birds"    Three    Hom. 

p.    100,   19. 

ethar  Fähre;  stlata  SG.  35» 
iZ-\  782);  ethur  „a /errí/boaí"  Corm. 
Transl.  p.  66.  —  Sg.  Nom.  ethar 
coitchenn  Sench.  M.  III  p.  208: 
Fei.  p.  CXXXIV. 

ethiar  =  lat.  a  e  t  h  e  r.  —  Gen. 
ind  ethiuir  etheris  LHy.  fo.  12»; 
Acc.  ethiar  FB.  81. 

etigr  hässlich,  vgl.  ad-étig.  — 
Sg.  Nom.  cid  alind  cid  etig  aut  for- 
mosum  aut  turpe  SG.  28^,  6  [Z'^.  234); 
eitig  fri  hairechtus  FB.  37  Eg. ;  ni 
hétig  SC.  33,  17. 

étim  III  ich  kleide,  vgl.  étach. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  ba  hesseom 
no  da  biathad  ocus  non  étedp.  131, 12. 

—  Pass.  Praes.  s-c.  Sg.  3  sochaide 
dib  no  hédithe  0  chilic  SMart.  22.  — 
Inf  etiuth  vestitus  Z^.  802;  Dat 
conid  dó  ro  choimet  Dia  in  bocht 
dia  étiud  dass  Gott  für  ihn  den 
Armen  aufhob,  dass  er  ihn  kleidete 
SMart.  12. 

etin  aves  Ml.  39e. 

etir-décai  i.  doécai  ind  inme- 
donach  Gl.  zu  introspicit  Ml  61». 

na  hetire  „the  hostages"  Fei. 
p.  XXXIII,  s.  aitire,  eterius. 

étind  s.  étim. 

etlaim  „I  fly"  O'R.  —  Praes. 
der  Gewohnheit  Sg.  3  mos  etlann 
si  Lg.  9;  „etlonn  he  absconds, 
evades"  O'Don.  Suppl. 

étoieh  unwahrscheinlich; 
Dat.  toich  di  étoich  Wb.  4A  (pro- 
babile  ex  improbabili  Z'^.  862). 


étoirthech 


534 


fácabaim 


étoirtheéhunfruehtbar,  s.toir- 
thech.  —  Sg.  Nom.  mallachais  Pa- 
traic  an  inber  sin  conid  etoirthech 
osin  ille  he  Three  Hom.  p.  16,  23. 

étol  F.  „unwill".  —  Dat.  beith 
fo  étoil  maic  Maire  Cod.  Boern. 
{Goid.^  p.  182). 

etor-dorcha  FA.  24  dämmerig, 
„ligMless"  StoTces.    Vgl.    etar-solus. 

etorsonde,  Pl.  Nom.  ettor-sondi 
haritona  Goid.^  p.  51  {Wien.  Gl.). 

étrad  N.  libido.  —  Sg.  Dat.  do 
étrud  SG.  68b  {Z'\  224). 

etrain,  „eattrain  interfering, 
going  hetween,  interposition"  O'B. 

—  Sg.  Acc.  dogní . .  a  n-etrain  FB.  33. 
etre,  „eitre  furrow"  Corm.  Tr. 

p.  65  etarce.  —  Pl.  Dat.  tancatar 
"topair  gela  ocus  srotha  taitnemacha 
asna  hetngib  Three  Hom.  p.  68,  28 ; 
ibid.  p.  70,  1. 

étre6racli„/"ee&Ze,  weaTc"  O'B., 
vgl.  treóir.  —  Adv.  dorn  gentais  co 
hétreóracli  SC.  34,  16? 

étrócaire  F.  Unbarmherzilg- 
Tieit;  cruelty  O'B.;  „severity  of 
law"    O'Don.    Suppl;   s.   trócaire. 

—  Sg.  Nom.  p.  170,  15. 
étrócar  unbarmherzig,  s.  tró- 

car.  —  Sg.  Acc.  fri  cech  nert . . 
n-étrócar  Hy.  7,  43;  Pl.  Nom.  air- 
chinnig    etrócair  „merciless  mana- 


gers"  FA.  25;  Dat.  dona  hetro- 
cairib  p.  170,  26. 

étrocht  glänzend.  —  PI.  Nom. 
F.  mná  . .  etrochta  FB.  53. 

étrochta  F.  Glanz;  eadrochta 
brightness,  whiteness  0  Don.  Suppl. 

—  Sg.  Nom.  etrochta  snechtai 
Hy.  7,  19;  FA.  7;  Dat.  0  etrochta 
liac  logmar  ibid.  18;  Acc.  fri  etrochta 
rétland  ibid.  16. 

étromm  leicht,  s.  tromm.  — 
Sg.  Nom.  dath  n-étrom  SC.  37,  10; 
PI.  Nom.  is  airi  asbertar  {nämlich 
c  t  und  p)  étrumma  ocus  slemna 
huare  nád  techtat  tinfeth  SG.  25»,  8 
{levia  Z^  862). 

étrumme    dissimilis   Z^.   872. 

étruth  FB.  47? 

étsecht  s.  éitsecht. 

ettech  jp.  311,  3  Adj.  von  ete 
Flügel? 

ni  ettis  s.  eitehim,  etech. 

étualang'  Unrecht;  eatualaing 
„injury,  protracted  suffering"  O'B. 

—  Sg.  Gen.  oc  ascin  ind  étúalaing 
ocus  ind  anfir  FB.  15.  —  Vgl.  ar 
run  étuailngistar  Dia  Gl.  zu  indi- 
gnante  Ji?."62l>. 

a  eua  Hy.  2,  24  Gl,  i.  a  mathe. 
dorus      euluighthe     „wicket- 
gate",  s.  unter  geis,  vgl.  éláim. 
eurum  Lg.  19  Fg.  für  iarum. 


F 


f  prosthetisch  am  Anfang  vieler 
Wörter  im  Mittelirischen  und  in 
der  spätem  Sprache,  vgl.  Wi. 
Gramm.  %  108. 

fa,  fá  s   fo. 

fá,  bá  (bhá)  oder,  skr.  vá;  in 
. .  fá  utrum  . .  an  Z^.  748 ;  O'Don. 
Suppl.;  in  duit  fein  fa  do  nach 
ailiu  SG.  209t;  imba  bás  ba  bethu 
Wb.  23^  {utrum  sit  mors  an  vita); 
déca  namma  in  ba  teclaim  na 
fertas  dogena  fanan-imscotad  LU. 
p.  64a,  6.  —  Vgl.  fanacc. 

fabhra  palpebra  Ir.  Gl.  79 
s.  abra. 

faca,  facca,  facfed,  faco  s.  ad- 

,  cíu,féccini ;  ar  na  facistea(3.  Sg.Fut. 

sec.  Pass.)  SMart.  14.  Vgl.  faicciur. 


fácabaim,  fáebaim  I  ich  lasse 
zurück,  bei  Seite,  verlasse; 
für  fo-ath-gabim,  relinquo  Z'^.  881. 
—  Praes.  Sg.  1  fácbaim  Concobur 
fri  láim  ich  lasse  C.  bei  Seite  FB.  94 ; 
PI.  3  foácbat  deponunt  Cr.  IS^;  fác- 
bait  sie  lassen  zurück  FB.  56 ;  57.  — 
Conj.  PI.  2  CO  fargbaid  (fo-ro-ath- 
gabaid)  FB.  26.  —  Praes.  sec.  PI.  3 
conna  facabtais  CG.  1  LU.,  facbatis 
Fg.\  p.  143,  5.  —  S-praet.  Sg.  1 
fot  rácbus-sa  reliqui  te  Wb.'Sl^,  1; 

2  foracbaisiu  ocainni  {für  fo-ro-ath- 
gabais-siu)  ScM.  7;  foracbais  9;  14; 

3  fácab  Tir.  2;  8;  facib  ibid.; 
forácaib  p.  41,  9;  FB.  79;  for- 
facuib  TE.  8  Eg.;  farcaib  Gl.  zu 
Hy.  5,  77;  ScM.  17  Ä;  fos  fácaib 


facca 


535 


fáen-chless 


er  verliess  sie  FB.  13;  fod  rácaib 
ro  eisen  {für  ro  ath-gaib)  der  es 
schief  Hess  FB.  26;  conid  farggaib 
Hy.  2,  10 ;  conna  fargaib  ni  de 
SeM.  17;  fácbaiside  {für  fácbais 
side)  FB.  67;  fácbais  ibid.;  PI  3 
forácsat  Three  Hom.  p.  84,  35; 
foracsat  a  tir  ocus  a  tsdmain  ibid. 
p.  96,  15;  forfacsat  ibid.  ^.,116,26. 

—  Fut.  PL  3  no  con  faicebat 
ScM.  3,  12.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
foracbad  {für  fo-ro-ath-gabad) 
ScM.  7;  forrácbad  TE.  S  LU. 
[^zweimal);  ro  faccbuth   TE.  8  Eg. 

—  Irif.  Nom.  fácbáil  in  tigi  FB.  13; 
Gen.  ni  scél  fácbala  hi  lusc  iS'C37,ii; 
Bat.  do  fácbáil  TE.  VdLU.\  d'facbail 
acwm-sa  ScM.  7;  forsna  feraib  aile 
FB.  82 ;  iar  facbail  ibid.  38 ;  Acc.  ait- 
chid  fris  a  facbail  co  diriuch  ibid.  26. 

facca,  facfed  s.  faca. 

fachell  s.  foicliell. 

ni  ro  -  bar  -  f  achlisem  ScM.  5, 
robofaclemur  H.? 

fadein,  fodéin  selbst;  bei  der 
1.  Sing,  missi  fodéin  Oss.  I  9;  SC.  40 
(buddein  H.) ;  45,  25;  bei  der  2.  Sing. : 
do  brathair  fadein  ScM.  7;  bei  der 
3.  Sg.  uasa  imdaid-seom  fadein 
FB.  3;  Bricriu  fodein  FB.  12;  25 
(bodein  Eg.)\  46.  —  Vgl.  fein. 

fadessin,  fodessin  selbst;  fade- 
sin  ipse  Z'^.  366;  bei  der  3.  Sg. 
frisin  mnái  fodesin  TE.  6  Lü.; 
FB.  3;  15;  a  n-echrada  fadesin 
CG.  i  LU.  —  Vgl.  fein. 

fáebur  Schneide,  Schärfe, 
scharfe  Waffe;  faobhar  „the  edge 
of  a  sword  or  tool"  O'E.  — ,  Sg. 
Nom.  a,  airm  agus  a  éideadh  agus 
a  iol-faobhar  Torr.  Bh.  p.  202,  31 
{„his  various  sharp  weapons^') ;  Acc. 
do  ghabh  _  a  airm  agus  a  éideadh 
agus  a  iol-faobhar  uime  ibid.  p.  70,  le; 
hi  fsebur  in  belae  FB.  11 ;  PI.  Gen. 
na  foebor  Gl.  zu  Hy.  5,  97;  Bat. 
iarna  foebraib  fennad  Fei.  Prol.  48, 
Gl.  1.  iarna  fendad  co  foebraib;  la 
fsebru  na  n-gái  FB.  15  {zu  lesen 
faebra?);  la  fíébra  FB.  46;  fri  faebra 
fégi  Hy.  5,  97  {„against  sharp  wea- 
pons").  —  Comp  OS.  gai  fota 
faebor-glas  LTJ.  p.  81»,  35. 

fáebur-chles  eincless  Cuchulinn's 


FB.  30;  féborchless  iCT.p.  113^,  33; 
ifci(i.  73»,  2;  edge-feat  O'B.  Crowe 
Siab.  Concul.  p.  434.  —  Sg.  Acc.  dogni 
iaroni  fsénchles  don  sciath  ocus 
fseborchles  don  claidwö  imma  chend 
ocus  tobert  fobart  m-bidbad  forro 
ocus  tofuitet  sé  cét  lais  ina  chet- 
chwmscliu  LU.  p.  97^,  20  {Tog. 
Bruid.  Bá  Berg.),  vgl.  ann  sin 
dorighneas  faobhairchleas  lern  chloi- 
dheamh  am  thirachioU  Torr.  Bh. 
p.  190,  8. 

faechóg'  concha  Ir.  Gl.  188. 

fáed  F.  Schrei,  Ton  {cymr. 
gwaedd  cry,  shout).  —  Sg.  Nom. 
fseth  fiada  Hy.  1  Praef  {Name  für 
diesen  Hymnus) ; .  Bat.  iath  ainm 
do  chlug  cona  fseid  Corm.  p.  6 
bachall  {„iath  is  a  name  for  a  bell 
with  its  voice"),  vgl.  Finn  Faidhech 
{„sweet-sounding^%  Name  für  Pa- 
trick's  Glocke,  On  the  Ms.  Mat.p.  337. 

fáelid  froh;  failid  „joyful''  Corm. 
Transl.  p.  78.  —  Sg.  Nom.  felid 
FB.  56;  SP.  II  11;  12;  ba  fálid  i 
timnaib  De  Three  Hom.  p.  84,  14; 
PI.  Nom.  fáilti  laeti  Wb.  16»  {Z^. 
236);  batir  faelti  meisc  CC.  S  LJJ.', 
bátar  failte  FB.  16.  —  Adv.  co 
failid  Gild.  Lor.  Gl.  267  zu  laetus. 
—  Vgl.  for-báelid. 

fáelte,  fáilte  F.  Freude,  Will- 
kommen; gaudium  Z'^.  247;  feraim 
fáilti  {mit  Gen.)  ich  heisse  Jemanden 
icillkommen.  —  Sg.  Nom.  tathut 
fseite  SC.  10;  failte  muintóre  nime 
FA.  19;  ros  bia  failte  ScM.  4; 
CC.  3;  ro  ferad  failte  friu  ScM.  1 ; 
fáilti  TE.  5  Eg.;  FB.  5;  p.  145,  10; 
failte  ni  thaet  imm  aire  Lg.  17,  47; 
ba  si  a  falte  mo  chuitbiud  South.  48» 
{Goid.""  p.  59);  falti  Lg.  17,  53; 
Acc.  fersait . .  faelti  fri  Lóeg  SC. 
16;  17;  20;  35;  38;  46;  failti  i^f.  1 5 ; 
p.  144,  6;  18;  19;  co  ro  fersat  fseite 
fri  hUltu  FB.  54;  SC.  16;  failte 
p.  40,  25;  móir  ScM.  15;  SC.  32; 
dogni  failte  friu  ScM.  5;  na  tibre 
falte  diin  Lg.  10. 

fsémit  s.  foemaim. 

fáen,  vgl.  „faon  void,  empty, 
feeble''  O'B. 

fáen-béla  FB.  53? 

fáen-chless  ein  cless  Cuchulinn's 


faesam 


536 


fairsinge 


mit  dem  Schilde,  s.  unter  fáebur- 
chless;  fáncless  LU.  p.  73a,  3; 
„slope-feat"  O'B.  Crowe  Siah.  Concul. 
p.  434  {indem  er  wohl  fáen  mit 
fán  verwechselte);  „prostrate  feat" 
0' Curry  On  the  Mann.  II  372. 

faesam,  faesum  s.  fóesam. 

fáeth  s.  fáed. 

ro  faeth  s.  ro  faith. 

faga  ein  Speer;  fogha  short 
spear  On  the  Mann.  II  295;  fagha  no 
fogha  i.  ga  O'Clery;  Corm.  l'ransl. 
p.  78.  —  Acc.  la  faga  feig  fobar- 
tach  p.  310,  39;  gai  fota  feéborglas 
re  faga  feig  fobartach  co  semm- 
annaib  óir  orlasrach  inna  farrad 
issin  charput  LU.  p.  81»,  35. 

fagus  TE.  16  Eg.  s.  focus. 

CO  faicciur  Conj.  Dep.  ut  videam 
Fei.  p.  CXIX,  Sg.  2  co  fhaicera-so 
Three  Hom.  p.  72,  28,  Inf.  do  faic- 
sin  FB.  39  Eg.,  s.  faca. 

faid,  faiditir  s.  fóid. 

faidche,  „faithche  a  green  or 
lawn,  the  four  fields  nearest  the 
house^^  O'Don.  Suppl.;  on  faithche 
„from  the  green"'  a  platea  Corm. 
Transl.  p.  139  plae.  —  Sg.  Gen. 
for  lár  na  faidchi  Lg.  15;  I)at.  for 
faidchi  na  hEmna  Lg.  14;  isind 
faichthi  i&iá.  11  (sinn  aidchi  Lc); 
iarsind  faidche  15. 

1.  fail  Nähe;  nearness  O'Don. 
Suppl.  —  Dat.  bói  Mugain  iar  sin 
hi  fail  Diarmata  ocus  si  amrit  LU. 
p.  52t,  1;  i  fail  Nóisen  Lg.  12;  17; 
19;  TE.  2  LU.\  8;  .i  fkil  Three 
Hom.  p.  76,  6;  ina  fail  FA.  15; 
16  LBr.  (inna  farrad  LU.)\  a  bh-fail 
near,  in  the  vicinity  of  O^Don.  Gr. 
p.  287;    a   fail  a  m-bi  p.  112. 

2.  fail,  fuil  s.  fll. 

ros  failgestar  s.  fo-laicim. 

no  failgifltis  s.  fo-algim. 

faill  negligence,  failure 
O'Bon.  Suppl.;  vgl.  fáilíighim  Ifail, 
neglect,  delay  O'R.  —  Sg.  Nom.  is 
faill  cech  n-aichnid  SC.  43  {„every- 
thingJcnownis  neglected");  ni  epelai 
faill  na  esliss  p.  141,  24. 

ro  failsad  i^i.  16  s.  fu-langim. 

faindel  st'raggling,  straying 
O'Don.  Suppl.  —  Bat.  for  fainiul 
alluc  illuc  LU.  p.  4»,  16. 


faindelach  i.  oinmitt  („an  oaf") 
Corm.  Transl.  p.  81. 

fair  s.  for. 

CO  n-don  fair  Hy.  5,  89,  fóir  Fr., 
etwa  3.  Sg.  Fut.  zu  fo-riuth  ich 
helfe? 

fair  Sonnenaufgang ,  Osten; 
i.  turgbail  na  grene  i  matin,  ab  eo 
quod  est  jubar  unde  Columcille 
dixit:  Dia  lim  fri  fuin,  Dia  lim  fri 
fair  (1.  fri  turgbail)  Corm.  p.  21. 

faircle  s.  forglu. 

faircsi  Anblich,  Ansehen,  für 
for-airsiu?  —  Nom.  faircsi  tri  folt 
fair  LU.  p.  81»,  9;  ba  foi'csi  fair 
FB.  27;  Dat.  do  faircsi  in  oenaig 
TE.  15  Eg. 

faire  Wache,  Bewachen.  — 
Nom.  a  fari  dúib  dass  ihr  sie  he-, 
wachen  sollt  FB.  80;  Gen.  isin 
t-sudiu  faire  auf  dem  Wachposten 
FB.  81 ;  84 ;  86 ;  co  trath  na  faire  83 ; 
na  fari  ibid.;  Dat.  do  fairi  na  ca- 
thrach  die  Stadt  zu  bewachen  FB.  SO; 
luid  . .  dond  faire  ging  auf  dieWache 
FB.  81;  do  faire  89;  d'airi  Patratc 
Hy.  2,  61.  —  Vgl.  aire,   frith-aire. 

ídAreví^  F.  Abtheilung,  Schaar; 
vgl.  ind  foirinn  Gl.  zu  f actio 
Ml.  33a,  8  {Z^.  212).  —  Sg.  Nom. 
FA._  23;  27;  p.  170,  u  (ferend); 
in  foirenn  Three  Hom.  p.  2,  3; 
atberat  fairenn  aile  dicunt  alii 
Hy.  1  Praef;  Gen.  dásacht  na  foMTii 
se'  SMart.  21. 

fairge,  farrce  F.  Meer;  foirggae 
Thetis  SG.  124»  (Z^  61);  fairge 
aequor  Ir.  Gl.  1 103;  abyssus  ibid.  575. 
—  Sg.  Nom.  fufuasna  fairggse  find- 
folt  SG.  p.  112  {Z\  953);  Gen. 
folés  na  farrci  FB.  81;  fótrond 
fairrci  dimóre  85;  Dat.  co  fota 
dond  farrci  ibid.  81  (farrgi  Eg.); 
aniar  dond  arrci  87. 

fairithe  bereitet,  bereit,  s.  fó- 
irim.  —  Sg.  Nom.  is  fairithe  in 
long  Three  Hom.  p.  12,  19. 

fairsing  weit;  amplus  Ir.  Gl. 640; 
huand  fairsing-menmnaigi  slain  Gl. 
zu  magnanimitate  Ml.  135c  (Goid.^ 
p.  27). 

fairsinge  F.  Weite.  —  Dat.  dia 
farsingi  in  tvge  FB.  55;  hi  farsinge 
Gl.  zu  illethu  Hy.  1,  45. 


fairsingim 


537 


fás 


fairsing'im  I  enlarge,  extend 
O'B.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  no  fair- 
singed  FB.  70. 

fais  SC.  27  s.  foaim. 

1.  faiseim,  vgl.  faisgim  „Isqueeze, 
wring,  compress,  bind"  O'B.,  ent- 
standen aus  fo-sechaim.  —  Conj. 
Sg.  2  ni  faisce  SC.  26. 

faisnéis  Erzählen  Torr.  Dh. 
p.  146,  s.  aisnéis. 

faitbim  III  ich  lache,  verla- 
che, für  fo-aith;-tibim  Z^.  881.  — 
Praet.  Sg.  3  foraitbi  (fo-ro-aith-tibi) 
subrisit  Tur.  Gl.  62 ;  ro  fáitbe  . .  in- 
popnZ  cunnail  dasacht  na  fotmi 
se  SMart.  21 ;  Dep.  ro  fáitbestar 
p.  40,  29;  fáitbestár  FB.  9. 

ro  faith,  ro  faeth  praeteriit; 
scél  lern  dúib:  dordaid  dam,  suigid 
gaim,  ro  faith  sam  LU.  Amr.  V  u, 
ro  faeth  LEy.  63.  —  Vgl.  do-faeth. 

faithche  s.  faidche. 

faitclies  Vorsicht;  fatcess  Corm. 
Transl.  p.  116  meta.  —  Dat.  ar 
faitchius  ocus  ar  furachrus  SMart.  6; 
bid  cách  i  faitces  Corm.  p.  21  fót. 

iií  faitchither  SC.  26?  vgl.  „fai- 
deocham  to  deceive"  O'B. 

faitech  cautus  SG.5U  [Z\  811); 
vgl.  fate  „eaution"  Corm.  Transl. 
p.  116  meta. 

faith  M.  Dichter,  Prophet; 
propheta  Z^.  233.  —  Acc.  Jonas 
faith  Hy  1,  37;  triasin  rig-fáith  i. 
Dauid  p.  169,  19;  PI.  Nom.  fáthi 
fiadat  Hy.  1,  13;  faithi  ibid.  47; 
fáde.FA  6  (fátha  LBr!);  Gen. 
saib-fáthe  Hy.  7,  44;  í  tairchetlaib 
fátha  ibid.  12. 

faitsi  „the  charioteer's  seat 
in  the  chariot"  O'Don.  Suppl.,  s. 
unter  fochlu. 

fáitsine  F.  Prophezeihung; 
jyrophetia  Z^.  111.  —  Sg.  Nom.  ind 
átsine  Hy.  2,  22 

1.  fál  Zaun,  Gehege;  a  hedge 
CDon.  Gramm,  p.  407.  —  Sg. 
Nom.  dorn  farcai  fidbaidse  fál  SG. 
p.  203;  Acc.  iar  n-imthecht  darfeda 
fál  Lg.  17, 39;  fri  frega  fál  SP.  II 9? 

2.  fál  M.  König;  fal  i.  ri  Corm. 
Transl.  p.  80;  fal  i.  ri  no  muir 
O'Dav.  p.  85. 

falaigr  s.  folaicim. 


falgaib  etho  borrbuidue  FB.  24 

zu   lesen  falaig   betho    borrbuidne, 
s.  fo-algim. 

fallnafas  .<^.  follnaim. 

ro  fallsiged  s.  foillsigim. 

fán  schräg,  abschüssig;  Ab- 
hang; prone,  propense  O'B.  — 
Sg.  Acc.  etir  réid  ocus  amreid,  ocus 
etir  fán  ocus  ardd  tarn  proclive 
quam  arduum  Ml.  140a  (^2.  656); 
fo  ianHy.  5,  55  (,fon  fán  Fr.);  PI. 
Dat.  i  fanaib  irredib  „on  slopes,  on 
plains"  TJiree  _  Hom.  p.  34,  2.  — 
Comp  OS.  fán-fota  ^x  310,  43. 

fanacc  necne,  in  der  Doppd- 
frage, Z*.  749;  imba  na  col  dom 
fanac  ob  eine  Sünde  an  mir  ist 
oder  nicht  Wb.  23»  {Z^.  749).  — 
Vgl.  fá. 

fand  Thräne,  ainm  na  dére 
SC.  17. 

fand,  fanii  schwach;  weaJc,  faint 
O'B.;  Fei.  p.  XCI.  —  Compar. 
fainne  Corm.  Transl.  p.  117  malland. 

dos  fanic  FB.  41  s.  ticim. 

fannall  hirundo  SG.  52b  (Z^. 
769).  —  Sg.  Gen.  atracht  Cuchu- 
laind  illuas  na  gaithi  ocus  i  n-ath- 
laimi  na  fandli  Oti  the  Mann.  III 
p.  448,  vgl.  luaithither  fandli  Corm. 
p.  36,   32. 

fanócrat  SC.  35  s.  fócraim, 
fúacraim. 

don  far  Hy.  5,  91  s.  tair. 
farcaib  s.  fácabaim. 
farclib  s.  forglu. 

du  farclu  SP.  V  4,  nach  Stolzes 
Goid.^  p.  178  sxiperabat,  mit 
Beziehung  auf  faircle  tind  farclib. 

fargam  s.  forgam. 

fargbaid  s.  fácabaim. 

farräd  Gesellschaft;  Company 
O'Don.  Gr.  p.  287,  „a  bh-farradh 
together  zcith,  in  cgmparison  tcith" 
ibid.  —  Sg.  Dat.  im  farrad-sa  Lg.  6;  7; 
ina  farrad  TE.  2  LU.;  12 \  FA.  15; 
16  (ina  fail  LBr.);  SC  39;  hi  farrad 
na  cathrac/t  FB.  83  (bei  der  Stadt); 
Acc.  hi  farrad  Conaill  FB.  63. 

farree  s.  fairge. 

fai'said  alt,  s.  arsid.  —  Dat.  0 
Fenius  farsaid  Gl.  zu  Fene  Hy.  2,  40. 

farsinge  s.  fairsinge. 

fás  leer;  vanusWb.  11»  (Z*.  16).— 


fásach 


538 


fecht 


Sg.  Nom.  lestar  fás  SP.  IV  2;  bed 
fás  tír  Temrach  Hy.  2,  20. 

fásach  „wilderness".  —  Sg. 
Bat.  isin  fasach  Fél.  p.  CLXXXVII. 

fásaim   ich   wachse,    s.  ásaim. 

—  Praes.  der  Gewohnheit  Sg.  3  ni 
fhásand  di  torad  no  tarbai  don 
anmain  Three  Hom.  p.  94,  8. 

fastaim  II  ich  halte  fest,  zu- 
rück; s.  astaim.  —  Praes.  Sg.  3 
fastoid  FA.  17  (astaid  LBr.).  — 
Praes.  der  Gewohnheit  Sg.  3  nos 
fastand  FA.  18  (astand  LBr.).  — 
Praes.  sec.  PL  3  co  fastaitis  SG.  48. 

—  Praet.  co  ro  fhast  iat  isin  lue 
sin  SMart.  24.  —  Pass.  Praes. 
PI.  3  fastaitir  FB.  63.  —  Inf. 
Nom.  fastud  FB.  62. 

hi  fat  s.  fot. 

fate  „caution^^  Corm.  Transl. 
p.  116  meta;  vgl.  faitech,  fot. 

fáth,  fád  Ursache,  causa.  — 
Sg.  Nom.  is  e  fath  a  denma  Hy. 
4  Praef.,  fad  a  denma  Hy.  7  Praef. , 
vgl.  liaec  est  causa  denma  hujus 
hymni  Lat.  Hy.  XIII  Pref  {Goid.^ 
p.  105). 

fathach  „giant^'',  s.  athach.  — 
Sg.  Nom.  fathach  .  cnaimhreamhar 
mórsrónach  caimfiaclach  dearg- 
súileach  corpbhuidhe  Torr.  Dh. 
p.  118,  27  {zur  Sache  vgl.  FB.  37). 

ííí\6A  Anzünden;  ,,fadogh  Mnd- 
ling^^  O'B.  —  Dat.  ni  lamad  nech 
tenid  d'fhatód  i  n-Eirmw-  isind  loa 
sin  l'hree  Hom.  p.  20,  28. 

fátsine  s.  fáitsine. 

re  fatuind  Oss.  III  e,  mit  Ed. 
zu  lesen  fathuind,  s.  fothond. 

fe  ab  eo  quod  est  ve  i.  vae 
Corm.  p.  21;  fe  amae  ,,woe  is  me!" 
Bev.  Celt.  III  p.  185;  SC.  7;  FB.  35. 

feb  i^.  Auszeichnung,  Vor- 
trefflichkeit; ,,féib  distinction, 
dignity,  honour,  rank"  O'Don. 
Suppl.  —  iS^^f.  Gen.  aire  feibhe 
„a  chief  of  dignity"  O'Don.  Suppl.; 
hat.  ar  gach  feib  j).  142,  6;  ar  feb 
ocus  innbas  p.  142,  1 ;  co  ro  molaim 
rig  as  cach  feib  i  m-bi  p.  328,  s; 
Acc.  cen  feib  ica  SC.  29;  PI.  Nom. 
at  mathi  ém  na  feba  sin  LU. 
p.  124^,  19;  Dat.  conid  am  eolach 
hi  febaib  fiss  p.  328,  17;   Acc.  la 


feba  féne  FB.  22;  rem  alt-sa  em 
la  feba  fene  LU.  p.  1241»,  13. 

felbas  M.  Vortrefflichkeit;  he- 
auty,   comeliness,  superiority  CR. 

—  Dat.  ar  febas  do  chrotha  FB. 
17;  93;  Lg.  8;  ar  ebas  a  erlabra 
„for  the  goodness  of  his  eloquence" 
LHy.  fo.  3i>;  fo  febas  a  lamda 
s.  dron;  cia  beith  d'feabus  na  sine 
TF.  9,  4  Fg. 

tehtn  M.  qualitas.  —  Sg.  Gen. 
inne  ind  febtad  SG.  28*  {Z\  801). 

—  Vgl.  feib. 

1.  fec  F.  Zahn;  fec  fiacail  O'JR. 
crom.  —  Sg.  Dat.  na  feie  Oss.  III  6 
{Gl.  na  fiaccail) ;  Acc.  cu  feie  a  cuill 
Oss.  III  4   {Gl.   corricci  a  fiacail). 

2.  fec  „a  spade"  Corm.  Transl. 
p.  78. 

feccaidecht  Rückwärtsgehen, 
„backsliding"  Fei.  p.  XXXVII  35. 

cecha  fecais  p.  40,  32,  „at  every 
journey"? 

féccim  III  ich  sehe,  blicke, 
für  fo-ad-ciim?  —  Imperat.  Sg.  3 
feeced  p.  310,  12.  —  Perf  Sg.  3 
do  fécai  CC.  1  LU.  —  Praet.  Sg.  3 
fecais  ann  sin  ic  irnaide  AileWa 
TE.  12  Eg.;  fo-ta-fécais  er  sah  sie 
an  TE.  12  LU.?  feeis  ibid.  13; 
nir  fec  TE.  6  Eg. 

féchaim  ich  sehe,  blicke.  — 
Praes.  Sg.  2  cid  fechaisiu  TE.  6  Eg. 

—  Inf.  Dat.  d'féaehain  look  O'Don. 
Gr.  p.  203;  Torr.  Dh.  p.  56;  82; 
TE.  2  Fg.-  6. 

féchem  M.  debitor  Z^.  264, 
vgl.  1.  flach. 

1.  fecht  Gang;  journey  O'B.; 
fecht  i.  turas  Beitr.  VII  27;  pro- 
gressus  Z^.  809;  in  tan  téit  in  duine 
fri  fecht  n-éca  Corm.  p.  3  audacht 
{wenn  man  zum  Todesgange  geht). 

2.  fecht  N.  Mal  {in  dieses 
Mal,  einmal  u.  s.  w.),  nicht  ver- 
schieden von  1.  fecht;  a  fecht  sa 
dieses  Mal,  jetzt  ScM.  17;  TE. 
ULU;  hi  fecht  sa  SC.  35;  FB.  53; 
fecht  sa.Ä'C.  16  (i  fecht  sa  -ff.); 
a  n-oenfecht  das  eine  Mal  TE. 
10,  20  Eg. ;  nach  . .  in  oenfeeht  dass 
sie  keinmal . .  Lg.  19 ;  in  tres  fecht-sa 
das  dritte  Mal  p.  39,  14;  42,  e; 
indara  fecht ..  in   fecht  n-aill  das 


fecht 


539 


feice 


eine  Mal . .  das  andre  Mal  FA.  5; 
in  fecht  n-aile  ein  andres  Mal 
Hy.  5,  69;  FB.  88;  fecht  n-and . . 
. .  bái  da  war  einmal  Lg.  7 ;  8 ; 
p.  311,  32;  fect  n-and  do  VHaíb 
i  n-Emain  Macha  91  {über  die 
Constructian  s.  1.  do  g);  fecht  and 
p.  40,  6;  42,  4;  46,  21;  Lg.  12; 
ScM.  10;  fect  ann  p.  43,  12;  fecht 
n-óen  and  FB.  88;  CG.  1  Fg.] 
fecht  einst  SC.  43;  Oss.  I  1. 

3.    fecht    Kampf,    Kämpfen. 

—  Dat.  oder  Acc.  ro  ssertha  clerig 
Erewn  ar  fecht  ocus  sluagad  ,J'rom 
fighting  and  hosting"  Fei.  ^.  I  is; 
ibid.  p.  CXLVII.  —  Vgl.  dufichim. 

1.  fechta  wohl  eigentlich  Parti- 
cipium,  gekämpft  (fo  bith  na  roe 
fechtae  „um  des  gefochtenen  Kam- 
pfes willen"  Sench.  M.,  Beitr.  Yll  67), 
aber  auch  als  Praeteritum  Pass. 
gebraucht:  in  cathfechtaim-Bethron 
Hij.  2,  57  (i.  factum);  in  tan  feachta 
cath  Muighe  Tuireadh  „when  the 
battleofM.  T.  tcas  fought"  O'Don.  Gr. 
p.  258  aus  Corm.  Gl.  voce  Nescóit, 
dafür  aber  in  der  Ausgabe  p.  32: 
in  tan  tuccad  cath  Muige  Tuired. 

2.  fechta  for  nia  nem  LHy. 
Amr.  115  „euer  Kämpfer  ging  ein 
zum  Himmel"  Beitr.  VII  27? 

fechtas  M.  Mal,  wie  2.  fecht 
gebraucht;  fechtas  and  da  wurde 
einst . .  SC.  2 ;  fechtus  dia  m-bui 
TE.  15  Eg. 

fechtnach  prosper  Ml.  134^ 
{Goid.-^  p.  25,  Z\  809),  Fei.  Jan.  14; 
s.  an-fechtnach. 

fechtnig'e  -F.  prosperitas  Ml. 
135a  (^2.  247). 

fed„a  whistle  with  themouth" 
On  the  Mann.  Index.    Vgl.  feth. 

feda  s.  fid. 

feda,  fedat  s.  fétaim. 

fedaim    I    ich  führe,    bringe. 

—  Praes.  Sg.  3  Dep.  disin  dufoid 
Patrice  in  carpat  cu  Sechnall  cen 
arith  n-and  act  aingil  dut  fidedar 
Tir.  14.  —  Praes.  sec.  PI.  3  dod 
f etia  Hy.  2,  13,  Gl.  i.  dobertis;  no 
feidtis  Gl.  zu  efferebantur  Ml.  54c. 

—  Fut.  Sg.  3  dou  fe  Hy.  1,  1,  Gl. 
i.  ron  fucca  leis;  Hy.  4,  2,  Gl.  i.  don 
fuca.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  fedair 


„is  carried"  O'Don.  Suppl.;  PI.  2 
is  lern  dofeidbair  CG.  5  Eg.?  3  ba 
leiss  fétir  ibid.  LU.  für  feditir? 

fedan  F.  Gespann,  Geschirr, 
Zug;  feadain  team  O'Don.  Suppl.; 
a  foedere  on  accomal  Gorm.  Transl. 
p.  79.  —  Sg.  Gen.  cid  tra  acht  ro 
padh  nemhni  olc  da  ffuair  Eire 
i  n-athfegadh  uilc  na  fedhna  sin 
„compared  to  the  evil  inflicted  by 
these  parties"  Cog.  Gaed.  re  Gall. 
p.  40;  Dat.  arathar  cona  fedain 
techta  O'Don.  l.  c;  PI.  Acc.  dáim 
na  daimet  firu  na  fedna  foraib 
O'Don.  l.  c. 

fedan  Bohre,  Pfeife;  fistula 
Ir.  Gl.  46;  whistle  On  the  Mann. 
III  328.  —  Sg.  Nom.  und  Acc. 
tollaid  side  crand  suati  na  braisce 
CO  m-ba  fedan,  co  n-doirted  in 
loimm  isin  fhedan  sin  Fei.  p.  C  24. 

fedil  enduring  Gorm.  Transl. 
p.  73;  feidhil  i.  ionnraic  O'Gl.  — 
Vgl.  feidle. 

feg  s.  feig-. 

fégraim  ich  sehe,  sehe  an;  feg 
•  i.  tuir,  ut  est  fegh  bretha  neimid 
O'Dav.  p.  84.  —  Praes.  sec.  PI.  3 
CO  ro  fégtáis  FA.  2.  —  Imper. 
Sg.  2  feg-su  SC.  39;  40;  PI.  2  fé- 
gaid  SGAb,  1;  26.  —  Praet.  Sg.  3 
0  ra  feg  in  fáith  nem  Three  Hom. 
p.  102,  7.  —  Inf.  Nom.  ard-fegad 
ein  hoher  Anblick  Hy.  2,  47;  ba 
feig . .  in  feghad  FB.  40  Fg.;  Dat. 
do  fegad  flatha  nime  FA.  3;  occá 
sir-fegad  ibid.  10;  SC.  45;  Acc.  la 
fegad  . .  fair  FB.  38. 

fege  F.  Schärfe,  zu  feig.  — 
Dat.  CO  fégi  „with  keenness"  Fei. 
Jun.  18,  Gl.  i.  CO  feochru  Three 
Ir.  Gl.  p.  132;  Acc.  la  fegi  frith- 
gnam  Aufmerksamkeit  mit  Schärfe 
Fei.  Prol.  331 ;  fri  fegi  fis  SP.  II 10? 

fegi  s.  feig. 

feib  Conj.  wie;  ScM.  22,  3; 
FA.  31 ;  i'^.  40;  87:  Gl.  zu  Hy.  5, 19; 
feib  thallad  FB.  82 ;  feb  no  scribenn 
LHy.  fo  3t  {Goid.^  p.  64).  —  Vgl. 
febtu. 

feie  s.  fec. 

feice  „ridgepole";  feige  i.  mul- 
lach  tighe  no  dunaidh  0'6'Z.  {Corm. 
Transl.  p.  81). 


cáin  feid 


540 


féle 


cáin  feid  a  rosc  FB.  24  {íeithEg.)? 

nis  feid  mo  rosc  rán  indiut 
FB.  47  (feith  Eg.)? 

airmitiu  féid  Ehre  s.  2.  fíad. 

feidle  F.  Ausdauer,  von  fedil; 
pertnanence  Fél.  p.  CLXXXV.  — 
Dat.  CO  féli  CO  féthamla  co  fédli 
fo  mamm  LBr.  p.  261i>,  25. 

feidligrim  III  ich  halte  aus, 
bleibe.  —  Praes.  Sg.  3  Dep.  fed- 
ligedar  manet  Wb.  2c  {Z^.  439). 

feidm  JV^.  Anstrengung;  tréin- 
feidhm  „a  mighty  effort"  O'Don. 
Gr.  p.  339.  —  Sg.  Nom.  Fei.  Jan.  21 ; 
feidm  chuinge  sesrige  FB.  91  {vgl. 
ere);  feidm  airg  ibid.  33?  Gen.  ann 
sin  a  dubhairt  re  n-a  lucht  feadhma 
a  loug  do  chur  a  bh-feisde  Torr. 
Dh.  p.  162  („his  trusty  people", 
vgl.  „féidhm  the  customary  Service 
due  from  a  vassdl  to  his  lord"  O'B.) ; 
ar  feidm  Lg.  5,  22  corrupt? 

feig  scharf,  vgl.  fege.  —  Sg. 
Nom.  CO  rop  feig  rosc  for  n-anme 
Wb.  21»  {ut  sit  clarus  oculus  animi 
vestri  Z^.  998);  ba  feig  . .  in  feghad 
FB.  40  Fg.;  injoglaid  feig  „the 
Jceen  robber"  Fei.  p.  LXXXIX;  Acc. 
la  faga  feig  p.  310,  39;  LU.p.  81»,  35 
(s.  faga);  PI.  Acc.  fri  faebra  fégi 
Hy.  5,  97. 

feil  Fest,  vgl.  félire.  —  Sg.  Nom. 
feil  a  cosacartha  in  templo  Gl.  zu 
die  Sanctae  Mariae  Goid.^  p.  53 
{Wien.  Gl);  Fei.  Febr.  27  u.  ö.; 
Gen.  fri  fuilted  feie  <SP.  V  1;  Dat. 
hi  feil  Johaw  Baptist  FA.  3;  i  feil 
Antóin  manaig  Fei.  Jan.  17;  PI. 
Nom.  feli  Termini  Gl.  zu  termina- 
libus  Goid."^  p.  53  {Wien.  Gl). 

feile  s.  feie. 

féimmed  FB.  88  s.  femdim. 

fein  indecl  selbst;  ipse  Z'^.  366; 
bei  der  1.  Sg.:  lern  fein  Lg.  3; 
m'ainm-se  fein  mein  eigner  Name 
SC.  13;  Lg.  6;  TE.  9,  23;  Oss. 
III  10  Gl;  bei  der  2.  Sg.:  do  mac 
fein  CG.  1  LU.;  uair  nachat  fil-siu 
fein  FB.  62;  bei  der  3.  Sg.:  tic- 
seom  fein  immach  ScM.  5;  TE. 
6  Fg.;  17;  FA.  9;  34;  do  fein 
FB.  69;  dia  ffadnaib  fein  FB. 
40;  77;  Gl.  zu  Hy.  5,  19;  si  fein 
Gl.  zu  Hy.  5,  38;  di  feu  ihr  selbst 


p.  39,  13;  Oss.  III  7  Gl;  a  snáthait 
fein  FB.  65.  —  Vgl  fessin,  feisne, 
fadein,  fadesin,  céin. 
feinne  FB.  53? 

1.  feiss  Schlafen,  Inf.  zu  fo- 
aim;  Corm.  p.  26  laicbes.  —  Sg. 
Nom.  in  hen  tue  leis  a  feis  la 
Concobar  innocht  LU.  p.  127»,  25; 
fess  .ri  fer  dib  TE.  5  Fg.;  Dat. 
do  feiss  aidche  die  Nacht  zu 
schlafen  Hy.  2,  27;  iar  feis  di  la 
Eochaid  TE.  6  LU.;  do  fes  lium 
p.  145,  8. 

2.  feiss  s.  fess. 

feiss  mAehe  „a  night' s  supper" 
Corm.  Transl  p.  73;  feiss  aidche 
do  bind  Gl.  zu  vesperum  Corm. 
p.  20  fescor;  feis  aidche  no  meled 
a  broin  cech  fer  ar  n-uair  dona 
hapstaZaib  TJiree  Hom.  p.  104,  21. 
Vgl.  feis  coena  CDon.  Suppl,  nicht 
verschieden  von  fess,  feiss  Fest? 

feisne,  fesni  indecl.  selbst;  ipse 
Z^.  366;  bei  der  2.  Sg.  dit  dáig 
fesni  um  deiner  selbst  willen  SC.  13 ; 
bei  der  3.  Sg.  lathe  na  samna  feisne 
SC.  1;  bei  der  3.  PI  siat  fesni 
FB.  29.  —  Vgl  fein. 

feiste,  féisde  entertainment, 
acGomodation  CR.,  vgl.  a  long 
do  chur  a  bh-feisde  agus  Ion  bidh 
agus  dighe  do  chur  innte  Torr. 
Dhiarm.  p.  162  {„to  equip  his  ship"). 

feith  calm,  a  calm  CDon. 
Suppl. 

1.  feith  F.  Sehne;  rien,  fibra 
Z-\  250.  —  Dat.  do  feith  bic  bis 
fon  tengaid  this  Gild.  Lor.  Gl  132 
zu  sublingue;  PI  Acc.  na  fethi 
Gild.  Lor.  Gl.  223  zu  fibras;  fethi 
do  braget  ScM.  14. 

2.  feith  „honey-suclde"  {Geiss- 
blatt) CB.,  „woodbine"  {Waldwin- 
de, Geissblau)  On  the  Mann.  Index; 
ein  Gewächs,  dessen  Ranken  oder 
biegsame  Zweige  zu  Flechtwerk  ver- 
wendet wurden;  etymologisch  ==  lat. 
vitis.  —  Sg.  Nom.  rat  nascestar  mar 
nasces  feith  fidu  On  the  Mann.  III 
p.  448.  —   Vgl  féthaide,  féthan. 

ron  feladar  Hy.  1,  1,  Gl  i.  do- 
rata  a  fial  torund  diarditin,  5.  Sg. 
Conj.  Dep.  zu  fei aim  =  Zai.  velo? 

1.  feie  i.  écsi  no  éceis  {„poetry 


féle 


541 


feochraigim 


or  a  poet"),  inde  dicitur  filidecht  i. 
écsi  Corm.  p.  20;  i.  ecas  O'Dav.  p.  86. 

2.  féle  -F.  honestas,  verecundia 
Z^.  18.  —  Dat.  ar  fírinne  ocus  féle 
FB.  93;  Acc.  ar  na  aictís  féli  a 
ii-athar  LU.  p.  2a,  39  {Schaam). 

feles,  „feilios  vanity,  trifle" 
O'R.:  is  feíes  Gl.  zu  is  espa í  U.  56^,  22. 

félire  Festkalender,  Gl.  zu 
codice,  aperto  Cr.  32a  (Z^.  18);  fei- 
lere annalis  Goid.^p.  53  {Wien.  Gl.). 

1.  feil  i.  each  Corm.  p.  19. 

2.  feil  treachery  Corm.  Transl. 
p.  78.  —  iVbm.  ni  cóir  damh-sa 
feall  do  dheunamh  ort  Torr.  Dh. 
p.  138;  Dat.  hi  fiull  treacheroushj 
O'Don.  Suppl.;  Acc.  ni  dhén  feall 
air  Torr.  Dh.  p.  92. 

felniac  Schüler  Corm.  p.  20, 
Transl.  p.  36   caid,   O'Dav.  p.  86. 

félmae  saepes  SG.  öOi»  {Z-\  18V, 
felma  oder  ail  „stake  fence"  On 
the  Mann.  1  p.  CXCI.  Vgl.  cuaille 
feniai  i  felaim  n-argait  Corm.  p.  34 
orc  tréith  ein  Erlenpfahl  in  einem 
Staket  von  Silber? 

felsub  =  philosoph'usZMOOO. 

—  PI.  Gen.  besad  felsub  Wb.  27a; 
sechim  na  fellsam  Fél.  p.  I  7,  fell- 
som  Raicl. 

fémdim  ich  bin  nicht  im  Stan- 
de, bin  unfähig,  vgl.  emdim  und 
for-émdim.  —  Praes.  PI.  3  femdit 
. .  a  n-etergleod  FB.  41.  —  Per  f. 
Sg.  3  cor  fémid  cor  do  chois  no 
do  laim  de  „Jie  could  not  stir  either 
foot  or  hand"  Three  Hom.  p.  18, 15; 
coro  fhemid  in  salm  „so  that  he 
could  not  {chant)  the  psalm"  ibid. 
p.  102,  16.  —  Pass.  Fut.  Sg.  3  ni 
féimdebthar  ann-som  „there  will 
not  be  denial  there"  Fei.  Prol. 
260  Laud.  —  Inf.  Dat.  iar  fémiud 
in  croind  do  dluigi  „after  being  un- 
able  to  split  the  tree  Fei.  p.  LXXIII 4; 
dorn  femid-sa  Lg.  9  Lc;  Acc.  la 
féimmed  ind  lemme  FB.  88. 

femnach  F.  „sea-weed"  Corm. 
p.  37. 

íén„some  kind  ofwaqon  or  cart" 
On  the  Mann.  I  p.  CCCCLXXVI; 
plaustrum  Z^.  19;  á  i.  fén  no  carr 
no  carpat  Corm.  p.  5 ;  Gl.  zu  Hy.  5, 25. 

—  Sg.  Dat.  atconnaicset . .  da  dam 


allaid  rempu  co  fhen  etarru  „with 
a  wain"  Thrce  Hom.  p.  46,  1. 

fenamain  Geflecht;  i.  fighi  min 
i.  cur  slaiti,  ut  est  mesir  ailt  (i. 
tech)  iarna  ait  sceo  fenamnaib  i. 
ar  med  a  aili  ocus  feabus  a  fighi 
O'Dav.  p.  85.  —  Sg.  Dat.  di  fe- 
namain in  tige  FB.  25  {vgl.  On 
the  Mann.  I  p.  CCXCVIII,  lllp.  31). 
Hierher  auch  hi  fenamain  Hy.  5,  25? 
gemeint  könnte  sein  der  Wagenkorb 
{daher  die  Glossei.  fen)  oder  ein  Korb. 

fene,  Sg.  Dat.  fon  mám  nuu  i. 
isind  feni  nui  Gl.  zu  hanc  {arcam) 
inpossuit  stib  jugo  novo  Ml.  2*>,  n. 

fene  einer  der  Namen  für  die 
alte  Bevölkerung  Irlands,  daher 
loohl  Fene  zu  schreiben,  in  den 
folgenden  Stellen  Gen.  PI.:  do 
thuataib  Fene  Hy.  2,  40,  Gl.  i.  0 
Fenius  farsaid;  oaic  fene  SP.  I  e; 
la  feba  fene  FB.  22;  belra  Feni 
Corm.  p.  32  noes;  in  ferg  fene 
ScM.  3,3.  —  O'R.  hat:  féineF.  a  f ar- 
mer, boor,  a  Champion.  —  Vgl.  fian. 

fénechas  M.  das  feni  sehe  Ge- 
setz; féineachus  the  laws  of  the 
ancient  Irish,  the  code  of  the  bre- 
han  laics  O'Don.  Suppl.;  seanchus 
agas  fénechus  Hiberniae  Antiqui- 
tates  et  Sanctiones  Legales  ibid.  — 
Nom.  ro  fess  is  fás  in  fenechas  i 
condelg  ferb  n-Dé  Corm.  Transl. 
p.  72;  is  fas  fenechas  ic  ferbaib 
De  LU.  Amr.  V  3. 

fennaim  II  ich  häute;  carni- 
fico  Z-\  434.  —  Inf  Dat.  oc 
fennad  loig  Lg.  7;  Fei.  Prol.  48. 

fénnid  M.  Mitglied  der  fiann; 
Coirpre  i.  fénnid  do  Lúignib  Corm. 
p.  32  orc  tréith;  bói  dan  Cumall 
mac  Trénmóir  rígfennid  hErent?  fri 
laim  Cuind  CCn.  3  {„king-icarrior"). 

feochair  wild;  feuchuir  severus 
Z^.  781.  —  Sg.  Nom.  ech  . .  feochair 
FB.  47;  feochur  Gl.  zu  acher  Hy.  5, 9. 

feoclira  F.  Wildheit.  —  Dat. 
ho  feuchrai  Gl.  zu  feritate,  morum 
Z^.  248;  CO  feochru  Gl.  zu  co  fegi 
Three  Ir.  Gl.  p.  132. 

feochraigim  III  ich  bin-,  werde 
wild.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  nos 
feochraiged  fria  däinib  SMart.  37 
(bó  dásachtach). 


feochuine 


542 


féraim 


feochuine,  [vgl.  indar  lat  is  feo- 
chuine (no  fiaich)  hErenn  fil  uasa 
Bev.  Celt.  III  p.  183  {„the  ravens 
of  Eriu"). 

feóil  F.  Fleisch;  ind  feúil 
JÍZ.f22d,  7§(Z25249);  Corm.  Transl. 
p.  49  carna;  feoil  na  fiacal  gingiva 
Ir.  Gl.  150.  —  Sg.  Nom.  TE.  13 
LU.\  Gl.  zu  art  Oss.  III  4;  FB.  9\ 
Bat.  dia  eóil  SG.  23. 

feoit,  feotar  s.  foaim. 

fer  M.  Mann;  vir  Z^.  222; 
fer  cli  levir  Ir.  Gl.  397  {vgl.  cliam- 
huin  son-in-law  O'B.);  mit  fer  sind 
zahlreiche  termini  technici  gebildet, 
z.  B.  fer  legind  lector,  fer  midboth, 
fer  nadma,  s.  On  the  Mann.  Index. 
—  Sg.  Nom.  ben  is  fer  TE.  10,  s; 
SC.  10;  31,  8;  13;  FB.  15;  p.  310,  30; 
in  fer  Hy.  5,  66;  ScM.  1;  TE.  13; 
CCS  LU.\  5;  SC.  12;  15;  23;  44,5; 
fer  aurbága  FB.  11;  cach  fer  Lg. 
1;  9;  FB.  80;  fer  dar  fer  ScM.  15; 
21,  27;  fer  maith  di  feruib  Erinn 
TE.  2  Eg.\  CO  nach  acced  fer  di 
Ultaib  Lg.  6;  cid  fó  fer  SC.  37,  13? 
oen-fer  ein  Mann,  der  eine  Mann 
Lg.  7;  ScM.  8;  SC.  23;  38,  s; 
G^ew.  Ó  mnai  ind  fir  p.  311,  28; 
innas  ind  fir  SC.  23;  33,  30;  FB. 
19;  44;  82;  mád  ina  sláinti  ind  fir 
SC.  10;  cech  fir  SC.  2;  os  adart 
fir  i  sirc  23;  38,  4;  a  fir  muintire 
Gl.  zu  a  hathig  Hy.  5,  87;  Bat.  do 
fiur  Wh:  10i>  [Z-^.  224);  dond  fir 
ScM.  15;.do  cach  fir  dib  FB.  54;  56; 
Acc.  ar  fer  n-aile  TE.  13  -%.;  in 
fer  n-ingalair  TE.  12  i/^.;  in  fer 
12  LU.\  13;  SC.  15;  36;  fer  dia 
muinter   TE.  5 ;    ben   ein  fer   TE. 

2  i^^.;  ri  fer  dib  5;  cosin  fer  CC.  6; 
dar  fer  fland  ScM.  21,  32;  immon 
n-óen-fer  FB.  15;  Voc.  a  fir  TE.  9,  9; 
a  fir  maith  10,  9;  PI.  Nom.  fir 
Oss.  I  1;  FB.  21;  ind  fir  sea 
SC.  22;  F.B.  25;  75;  fir  hErenn 
Hy.  2,  52;  ScM.  11;  TiJ.  2  i/^^.; 
6;   7;  20;    FB.   11:    fir   Ulad    CC. 

3  J.CÍ.;  fir  in  t-sithu  TE.  5  Eg.\ 
fir  domain  i^JL.  13;  fir  legind  27; 
Gen.  for  cethra  fer  n-Alban  Lg. 
11;  18,  18;  fernai  fer  FB.  29;  fer 
n-hErend  ScM.  5;  TE.  15  i?//.; 
Fyl.  32;  slúaigh  bfer  n-Erinn  TE.  Í9; 


láith  gaile  fer  n-hErend  ScM.  6; 
FB.  9;  p.  310,  3;  5;  co  mathib  fer 
n-Ulad  FB.  4;  mor  fer  ScM.  3,  10; 
SC.  44,  7;  coica  fer  ScM.  21,  5; 
SC.  45,  12;  inna  fer  FB.  16;  fer 
firean  Hy.  7,  le;  Dai.  dona  feruib 
TE.S  Eg. ;  do  feraib  hErend  ScM.  8 ; 
TE.  2  iC7.;  2^5.  11;  for  feraib 
Ulad  CC.  2  ÍÍ7.;  di  thrén-feraib 
FB.  2;  inrice  feraib  side  SC.  31,  s; 
amru  feraib  SG.  37,  13;  Acc.  na 
firu  2^5.  15;  87;  fri  firu  SG.  13; 
dar  firu  37,  17;  firu  cocid  hErenn 
p.  141, 11  (fiViu  Eg.);  for  firu  hErend 
ScM.  8;  TE.2  LU.;  firu  in  talmaw 
uli  p.  191,  17;  etir  righu  ocus  coem- 
firu  TE.  5  Eg.  —  Compos.  fer- 
chubat  FB.  25;  64;  -gnúsi  ibid.  29; 
-oclaig  27;  -traig  ibid. 

fer  Gras.  —  iVbw.  luig-fér  FB.  9; 
ro  fhas  a  fer  cu  mor  TAree  Hom. 
p.  34,  7;  Cen.  nomen  feiuir  Gl.  zu 
carex  SG.  68^  {Z^.  19);  do  rind  ind 
feoir  FB.  88;  glas-feoir  FB.  9;  a 
n-gurt  feoir  p.  112;  PI.  Nom.  féra 
p.  190,  27;  (rew.  mecnu  na  fer  CC. 
1  LU.  —  Comp,  fér-gort. 

feraim  II  „I pour"  {Three  Hom. 
Index);  ich  giesse,  gebe  {vgl. 
fearthar  i.  ernithar  O'Bav.  p.  91); 
feraim  fáilti  ich  heisse  willkommen. 
—  Praes.  Sg.  1  feruim-si  failti  frit 
p.  144,  18;  5  tech  inna  fera  flechod 
SP.  III  5;  cid  ara  fero  .  .  failti 
p.  144,  17;  feraid  snechta  . .  foroib 
GG.  2  LU.;  feraid  for  n-aigidacht 
FB.  66;  feraid  ..  failti  Lg.  15; 
SG.  32;  FB.  62;  PI.  3  ferait  a 
n-aittreb  isin  glind  FA.  22  {rel, 
ferat  LBr.);  nualla  31  (lecat  LBr.); 
33 ;  mor  gleo  SG.  36 ;  ferait . .  failte 
fri  Conall  ScM.  15;  p.  144.  e; 
FB.  66 ;  ro  ferat . .  tosccoi  co  Cow- 
cobar  p.  141,  25.  —  Praet.  Sg.  3 
no  CO  fer  banne  ina  gort-si  p.  41,  36; 
ro  fer .  .  fselti  fria  SC.  46;  ferais 
anmich  Hy.  5,  30;  ferais  .  .  falte 
friu  SC.  16;  17;  20;  35;  38;  FB. 
66;  68;  79;  p.  40,  25;  feraiside 
FB.  69;  fersi  SG.  35  {mit  Acc.  des 
Pron.  suff.) ;  co  ro  fersat  fselte  fri 
hUltu  FB.  54;  fersait  SG.  16.  — 
B-praet.  Sg.  3  feraib  . .  fselti  friti 
SC.  35.  —    Pass.    Sg.  3   ferthair 


ferand 


543 


femg 


a  guba  CG.  A  LU.;  ferthar  failti 
fris  FB.  5.  —  Conj.  Sg.  3  ferthair 
a  n-óenach  SC.  3.  —  Praes.  see. 
Sg.  3  fertha  óenach  la  hUItu  SC.  2; 
no  fertha  ibid. ;  ferta  failte  fris 
p.  145,  10.  —  Praet.  Sg.  3  ro  ferad 
failte  friu  ScM.  1;  ro  ferath  TE. 
5  Eg.  —  Fut.  Sg.  3  ni  firfider 
SC.  3,  a&er  firfaider  27  2u  fi- 
raim?  —  Inf.  Nom.  ferthain  ind 
óenaig  SC.  2;  Dat.  oc  ferthain 
óenaig  SC.  1;  ita  in  cath  oc  a  fer- 
thain indiu  33 ;  frassa  . .  oc  ferthain 
forro  FÄ.  26. 

ferand  Land;  ager  Ir.  Gl.  390; 
Gl.  zu  iathmaige  Hy.  3,  6.  —  Nom. 
in  ferand  sin  FA.  30;  iss  ed  ferand 
ro  thog  in  _  drui  i.  Almu  CCn.  1 ; 
Dat.  as  t'ferund  ScM.  12;  Äce. 
CO  a  ferand  duthaig  CCn.  7;  ferann 

p.  41     23. 

1.  ferb  F.  Kuh;  Gl.  bó  Corm. 
p.  19.  —  Sg.  Gen.  cen  gert  ferbba 
Corm.  Transl.  p.  37  cernine;  ferba 
brachtchi  brothlochi  FB.  68,  2  (i. 
bó  LU.,  i.  bui  Eg.)  die  Braten 
von  fetter  Kuh  und  gemästetem 
Schwein?  PI.  Nom.  ferba  i.  bai 
LU.  p.  125i>,  20. 

2.  ferb  i.  hole  docuirither  for 
aigid  duine  iarn-áir  no  iar  n-gúbreth 
Corm.  p.  19  {„a  blotch  which  is 
put  on  the  face  of  a  m,an  after  a 
Satire  or  after  a  false  judgment"). 

3.  ferb  =  verbum;  i.  briathar 
Corm.  p.  19;  ferb  n-Dé  =  verbiim 
Dei,  s.  unter  fenechas. 

ferdaigsecht  s.  ferthigsecht. 

ferend  p.  188,  19  lies  fatrend. 

ferenii  M.  Gürtel  {um  die  Wade, 
um  den  Leib);  i.  hid  bis  um  ch'olpa 
fir, . .  ferend  oir  im  choiss  rig  Corm. 
p.  20;  ferend  din  ainm  do  criss 
bis  imon  fer  ibid.  —  PI.  Acc.  ferais 
snechta  mór  forru  co  femnu  fer 
ocus  CO  drochu  carpat  LU.  p.  58»,  9 
{vgl.  Corm.  l.  c,  O'Don.  Gr.  p.  260). 

1.  fergr,  ferc  F.  Zorn;  ferc  ira 
Z\  61,  241.  —  Sg.  Nom.  t'ferg 
SC.  41;  Gen.  gusfland  ferge  ScM.  15; 
flandrúad  ferci  SC.  38;  d'imbej't  a 
ferci  fornd  SC.  36;  Dat.  co  féirg 
FB.  52;  ar  feirg  ri  rig  n-Ulad 
Lg.  5,  22;  dia  m-bi  fergi  fúasnadar 


FB.  48,  zu  lesen  dia  m-be  i  feirg 
i  fúasnadar?  —  Compos.  co  fer- 
gluinde  móir  Three  Hom.  p.  78,  34, 
für  ferg-gluinde  {„xcith  angry  bitter- 
ness");  FB.  29. 

2.  ferg  M.  Held;  i.  laech  Corm. 
Tr.  p.  80;  O'Dav.  p.  84.  —  Sg. 
Nom.  in  ferg  fene  ScM.  3,  3. 

fergaeh  zornig;  fercach  iratus 
Z^.  61 ;  fergaeh  Gl.  zu  acher  Hy.  5,  9. 

—  Adv.  CO  fergaeh  Oss.  I  5. 
fergaigim  III  ich  bin-,  werde 

zornig.  —  Praes.  Sg.  3  Dep.  ni 
fercaigedar  Ml.  24^,  is  (non  iras- 
dtur  Z^.  439) ;  fergaigther  . .  friss 
Fei  p.  LXXVI  9.  —  S-praet.  Dep. 
Sg.  3  ro  fergaigestar  FB.  15. 

fér-gort  Grasgarten,  Gras- 
platz. —  Sq.  Gen.  ind  fergoirt 
FB.  38;  Dat.  isind  fergort  39; 
Acc.  hi  fergort  36;  40. 

fern  Schild;  fearn  shield  O'B. 

—  Sg.  Gen.  is  cú  ferna  fodluigthe 
FB.  68,  7;  Acc.  tar  fem  flann 
ScM.  21,  32  M.;  PI.  Nom.  bit 
femai  fer  dlochtai  FB.  29;  Dat. 
fernaib  (i.  sciathaib)  ilib  ildlochtaib 
LU.  p.  125,  24. 

fernog  Erle;  alnus  Ir.  Gl.  558, 
vgl.  cuaille  fernai  Corm.  p.  34  {„an 
alder  stake"). 

ferr  besser,  Compar.  zu  maith 
gut;  melior  Z^.  277.  —  cid  ferr 
cid  messu  dom  nirt  SC.  38,  3;.  is 
ferr  a  chách  ito-sa  28;  nir  bo  ferr 
ro  bói  48;  is  ferr  a  techt  FB.  6; 
is  ferr  dam-sa  techt  leth  n-aill 
SC.  13 ;  bes  . .  nocon  err  in  ben  43 
(nochan  fearr  if.);  44,  10;  ro  bad 
ferr  lim  tairissem  44,  2;  3;  FB.  8; 
ba  ferr  a  comaitecht  .  .  oldaas  .  . 
Lg.  13;  an  das  ScM.  7;  andá  TE. 
12  Eg.;  is  ferr  do  laech  andai-siu 
er  ist  besser  Held,  als  du  bist 
ScM.  10;  16;  conna  bui  adhaig 
bud  ferr  doib  CC.  3  Fg.;  ferr  cech 
náth  Hy.  5,  94;  nech  bad  ferr  lim 
a  cheli  do  lewmain  SC.  26 ;  caraim-se 
fos  ferr  cach  clii  SP.  II  3;  im  Sinne 
des  Superlativs:  da  ech  bas  ferr  la 
Connachta  ScM.  2;  ferr  cinis  Hy.  5,  4 
(i.  is  ferr  ro  genair  sie  ist  die  beste, 
die  geboren  icorden  ist). 

ferrig  p.  141,  21  zu  lesen  for  rig. 


fers 


544 


fetar 


fers  =  versus.  —  Sg.  Dat.  hi 
fers  SG.  6^,  24.  —  O'B.  hat  fearsa 
F.  a  verse,  vgl.  ro  chan  in  fersa 
sa  „he  sang  this  verse"  Three  Hom. 
p.  22,  9. 

fersad  F.  Keule;  club  On  the 
Mann.  II  p.  256..  —  Sg.  Gen.  tre 
cheann  na  luirg-fearsaide  „through 
the  end  ofthe  club"  Torr.Dh.p.  140, 2 
{vgl.  lorg). 

ferscal  Mann;  Gen.  ni  rod  fech 
din  riam  i  n-gnuis  ferscali  Three 
Hom.  p.  84,  13. 

fert  Grab;  i.  adnacul  Corm. 
Transl.  p.  79;  i.  ulaid  cumdachta 
O'Dav.  p.  90;  i.  cladh  ibid.  p.  91. 

—  Sg.  Nom.  Oss.  III  7  {Gl.  lecht); 
Lg.  17,  29;  cor  clasta  a  fert  TE. 
8  LU.;  Ace.  cor  la  fert  Lena  ann 
p.  112. 

fertas  Schaft,  Stange,  wie 
deren  eine  auf  jeder  Seite  des 
Wagens  war,  vgl.  O'B.  Crowe  Siab. 
Coneul.  p.  420  {„the  spinales  of 
the  axle-tree  of  a  chariot"  On  the 
Mann.  Index,  wohl  nicht  richtig, 
denn  dann  würde  es  nicht  immer 
fertas  carpait  heissen);  auch  ein 
Theil  des  Spinnrockens  On  the 
Mann.  III  116  (90),  „the  spinning 
stick,    the   distaff"    O'Don.    Suppl. 

—  Sg.  Nom.  is  fertas  carpait  Con- 
culaind  ro  maid  ocus  is  do  beim 
fertas  dochóid  LU.  p.  63^,  42;  Dat. 
do  des-fertais  in  charpait  p.  310,  21; 
ScM.  19;  Acc.  fertais  in  charpait 
ibid.:,  PI.  Nom.  fertse  carpa^í  do 
beim  LU.  p.  65»,  4;  fertsi  crúadi 
colgdírgi  FB.  45;  p.  310,  30;  Gen. 
déca  namma  in  bá  teclaim  na  fer- 
tas dogéna  fanan-imscotad  LU. 
p.  64a,  6;  Acc.  imscothis  . .  na  fertse 
culind  ibid.  8. 

ferthig-is  Steward  Fei.  p.  XL  12; 
oeconomus  O'D.  Suppl.  Vgl.  frithaig. 

ferthig-secht  M.  Aufwarten, 
Steward  sein.  —  Sg.  Dat.  icond 
ferdaigsecht  ScM.  6,  fertighsecht  H. 

fescor  Abend;  vesper  Corm. 
p.  20.  —  Sg.  Dat.  ond  fescur 
SG.  183i>  {Z\  781);  adverbiell: 
fescor  am  Abend,  eines  Abends 
Hy.  5,  27;  SG.  37,  2. 

fess,    feis    F.    Fest,    besonders 


das  Fest  von  Tara.  —  Sg.  Nom. 
ar  bá  híat  da  cómthinól  airegda  nó 
bítis  oc  feraib  hErend  i.  fes  Temra 
cecha  samna,  ar  bá  hl  side  caisc 
na  n-gente,  ocus  óenach  Tauten 
cech  lúgnasaid  LU.  p.  52a,  ig;  ar- 
focarar . . feis  Temra  do  dénam TE.2] 
Gen.  do  chathim  fessi  Temrach  ar 
cech  samain  LU.  52»,  17;  docum 
na  feisi  TE.  6  Eg.;  Dat.  riasin 
feiss  ScM.  2;  do  feis  Mic  Dathó 
p.    112;    d'feis    na    Temruch    TE. 

2  Eg.-  6;  hicc  fes  TE.  6  Eg.  - 
Vgl.  tarb-fess,  feiss  aidche. 

fess  s.  fetar. 

fessiii,  feisiii  indecl.  selbst; 
ipse  Z^.  367;  bei  der  2.  Sg.:  let 
fessin  FB.  62;  bei  der  3.  Sg.:  Mac 
Dáthó  fessin  ScM.  6;  FA.  2;  7; 
10;  19;  29;  33;  FB.  61;  63;  69; 
70;  72;  SP.  II  15;  beim  Possessiv- 
pronomen: a  dirgi  fesin  FB.  28. 

fésóe  Bart  Corm.  p.  11  cront- 
saile;  fésóg  barba  Ir.  Gl.  47;  fésó- 
gach  barbosus  Ir.  Gl.  645.  Vgl. 
taicmainged  a  fes  ichtarach  corricci 
á  glún  ihr  Schaamhaar  L  U.p.  86»,  13  ? 

festa  sofort,  alsbald;  feasta 
for  the  future  O'Don.  Gr.  p.  267; 
feasda  forthwith  O'B.;  biad  fein  ag 
imtheacht  feasda  ich  werde  mich 
alsbald  auf  die  Wanderung  begeben 
Torr.  Dh.p.  76,  11;  ibid.  p.  128,  13; 
coimeirig  festa  TE.  10  Eg. 

fét  Spiel,  Musik?  „feat  a 
whistle;  music"  O'B.;  vgl.  air-fitid. 
—   Sg.   Gen.  mná  féta  SC.  34,  13. 

fétaim  ich  kann, 'vgl.  fetar  ich 
weiss.  —  Praes.  Sg.  1  ni  etaim  a 
arim  Gl.  zu  Hy.  5,  41;  PI.  3  nach 
fétat  do  dénam  doib  FA.  28  (nát 
cumgat  LBr.)  —  Conj.  Sg.  1  Dep. 
mani  fetwr-sa  sin  FB.  6  {zweimal); 

3  na  feda  ne  possit  Gild.  Lor. 
Gl.  253;  PI.  3  cura  fedat  ut  vale- 
ant  ibid.  Gl.  43.  —  Praet.  Sg.  3 
ni  ro  fet . .  a  n-acallaim  SC.  9.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  ni  etar  sa  on 
Fei.  p.  CIV,  10  {vgl.  Goid.""  p.  179) 
„that  cannot  be"? 

fetar  ich  weiss,  wusste;  scio 
Z^.  458.  -  Sg.  1  ni  fetor-sa  Tir.  11; 
ro  fetar-sa  TE.  8  Eg.\  ScM.  10; 
na   fetar    TE.    18   ií7.;    no   chun 


feth 


545 


féthan 


fetar  7  Eg.\  no  con  fetwr  SC.  38,  2 
Uetar  iT."!;  nát  fetur-sa  ni  aile  ind 
acht  braissech  nama  „I  know  of 
nothing  eise  therein  save  pottage 
only"  Fei.  _p.  C;  5  fitir  Ey.  6,  7; 
p.  17,  22;  Lg.  3  (fidir  Eg.\\  FB. 
20;  87:  ro  fitir  wxisste  FB.  3;  79; 
89;  PI.  1  nad   etumar  SMart.  43; 

3  ro  fetatar  X^r.  16  (,rus  fettatar 
sie  wusstenesEg  );  ni  fetatar  j?- 132,6; 
SC.  12;  Tí;.  15.  —  Fut.  Sg.  1 
Dep.  CO  fiasur  SC.  16;  5  co  fesa- 
ra-su  TjP.  ^.  182,  26;  5  ben  nad 
fesser  nech  do  feraib  hErend  TE. 
2  LU.\  arin  festar  cach  dune 
SC.  27;  PI.  1  CO  fessamar  cia  uaind 
bus    calma   Tliree  Hom.  p.   24,  31. 

—  Fut.  sec.  Sg.  3  co  fessad  Hy. 

4  Praef.;  PI.  1  dia  fesmais  TE. 
10  iiJ.;  9  Eg.\  co  fiasmais  i^. 
1  JE^f.;    5  CO  fiastais  esti  SC.  20. 

—  Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  fess  sei- 
tum  est  Wb.  23^  {Z'^.  478);  ni  con 
fes  -SciJf.  3,  18;  CC.  6;  p.  143,  2; 
144, 11;  F^.  8;  ro  fes  TE.  10,  3  Fg.; 
Neir  ni  fess  a  lige  Fei.  Prol.p.  113; 
PZ.  5  inna  hi  nac/t  fessa  (xZ.  zu 
quae  latent  ifly.  /b.  7*  (Goid.'^ 
p  65);  allighi  ni  fessa  Fei  Prot.  76 
(^nit  fessa  LBr.^.  —  -Fwi.  Sg.  3  co 
festar  i^r.  1;  TE.  13  iJ^r.;  <SC.  43. 

—  Fut.  see.  co  fessta  a  ciso  . .  lais 
TE.  2  Eg.  —  Part,  necess.  ba 
fissi  fly.  2,  3    —  Inf.  fiss. 

1.  feth  Luft.  —  Acc.  hl  feth 
Gl.    zu    in    auram    Goid.'^   p.    66 

■  {Soiith.).  —   Vgl.  fed,  tin-feth. 

2.  feth  Stille,  Buhe.  —  Sg. 
Nom.  CO  tisad  feth  do  ,,that  a  ealm 
might  come  unto  htm"  Hy.  4  Praef ; 
conda  tanic  a  sult  ocus  a  feth 
p.  130,  25;  hierher  auch  deig-fhéth 
in  clerig  „the  cleric's  goodly  shape" 
Fei.  p.  C  27?  —  Vgl.  do  mífostaá 
ocus  anfeith  FB.  29  Eg. 

3.  feth  i.  slemain  CSDav.  p  93. 
Vgl.  Góibuiu  goba  faciebat  hastas 
fri  teora  grésa  ocus  ba  feth  in  gres 
dédinach  Corm.  p.  32  nescoit  {„the 
last  action  was  the  finish") ;  dognid 
tra  Luctine  na  cranna  fri  teora 
snassa  ocus  ba  féith  in  snass  dé- 
dinach  ibid. 

feth  ScM.  22,  12? 


féthaide  Adj.  von  2.  féith,  „tvi- 
the-y"  CB.  Crowe  Stab.  Coneul. 
p.  414.  —  Sg.  Nom.  carpat  fidgrind 
féthaidi  FB.  45  (,feithendai  Eg.\ 
47,  p.  310,  27,  „a  chariot  wythe- 
wicTcered"  On  the  Mann.  I  p. 
CCCCLXXXI  „composed  of  small 
timber  withed  together"  O'B.  Crowe 
l.  c.  p.  418. 

fethaigim  III  ich  beschwichti- 
ge; fetigim  sedo  Goid.'^p.öl  (Wien.); 
feathaighim  I  calm,  still  O'R. 

fethal  Abzeichen,  Emblem, 
auch  der  Gegenstand  selbst,  der 
ein  Emblem  an  sieh  hat;  feathal 
i.  comartha  no  minn  O'Dav.  p.  87; 
feuthal  i.  eugasg  („form")  Corm. 
Transl.  p  81;  a  fethol  i.  a  n-etach 
sacaird  Gl.  zu  summus  sacerdos 
scidit  vestimenta  sua,  hoc  est 
ephoth  Tur.  87  {„his  decorat ion" 
Goid.^  p.  9,  „insigne,  ornamentum" 
Nigra  Gl.  Taur.  p.  49);  fethal 
conduala  {gesticktes  Emblem?)  O'Dav. 
p.  92,  mit  der  Glosse  eccusc  com- 
duala  i  in  merge  no  in  brat  sida 
no  in  rinde,  vgl.  ni  conai  fethal, 
i.  no  ni  coimedas  ecosc  dála  coin, 
i.  in  meirgi  no  in  breid  sida  no  in 
raindi  On  the  Mann.  III  p.  114; 
fethal  i.  corn  cumdaig  argoid  „a 
goblet  with  a  silver  mounting" 
Corm.  Transl.  p.  80.  —  Sg.  Dat. 
sceith  CO  fethul  chonduala  la  cech 
n-ae  TBE.  p.  138,  5  (H.  2.  18); 
PI.  Dat.  CO  fethlaib  condualacha  for 

i   cach  n-ae  „with  emblematic  earvings" 

\    On  the  Mann.  III  p.  220  (gleichfalls 

i    TBE.  l.  c,  aber  aus  H.  2  16^ ;  sceith 

CO  fethluib  conndualae  ibid.  p.  158. 

fethamail     still;     feathamhuil 

I    calm  O'B.;  von  2.  feth. 

I  fethamla  F.  Stille,  Buhe.  — 
Sg.  Nom.  foss  is  fethamla  „rest 
and  stillness"  Fei  p.   LXXXV  27. 

!  ^éthan  Geflecht?  —  Sg.  Gen. 
carpat  féthgrind  fethaine  FB.  50 
(fethide  iJ;gr.^V  Dat.  sithfe  co  fétbain 
findruine  FB.  50;  fethain  p.  310,  28 
(„with  a  witheing  of  f."  O'B.  Crowe, 
Siab.  Coneul.  p.  414);  sieg  .  .  co 
fethan  óir  impi  p  131,  19  („cgvered 

I   with  rings  of  gold"  O'C.i;  PI  Dat. 

I   CO  fetanaib  findruine  FB.  50  Eg.? 
35 


fethar 


U6 


äada 


fethar  s.  siur. 

féth-^rind  FB.  50  mit  Eg.  zu 
lesen  fid-grind. 
féthi  s.  1.  féith. 

fethim,  feithim  Iwait,  attend 
O'B.;  vgl.  ar- fethim.  —  Imper. 
Sg.  2  feith  in  tret  indiu  hüte  die 
Heer  de  heute  Three  Hom.  p.  32,  21. 

—  Praet.  Sg.  3  fethis  Fergus  Ailbi 
n-oU  ScM.  21,  29.  —  Inf.  fethem, 
feitheamh  F.  waiting,  attendance 
O'B.;  await  O'Don.  Gr.  p.  202; 
Dat.  diar  fethim  Hy.  6,  25. 

feuchair  s.  feochair. 

ÍÍ  i.  olc  Gorm.  Transl.  p.  79, 
von  den  Glossatoren  mit  lat.  virus 
zusammengebracht;  s.  unter  fogal. 

flacail  F.  Zahn;  dens  Z'^.   18. 

—  Dat.  na  fiaccail  Gl.  zu  Oss.  III  e; 
Acc.  corrici  a  fiacail  Gl.  zu  Oss. 
III  4;  Fl.  Gen.  feoil  na  fiacal  gin- 
giva  Ir.  Gl.  150;  Dat.  dona  fiaclaib 
'Gild.  Lor.  Gl.  126;  Du.  Nom.  da 
fiacail  Gl.  zu  Oss.  III  6.  —  Davon 
fiaclach  dentatus  Z'^.  18. 

1.  fiach  M.  Schuld,  Schul- 
den; debitum  Z'^.  18;  vgl.  fechem. 

—  Sg.  Dat.  in  so  huile  d'fech 
tinoil  „all  this  from  a  deht  she 
eollected"  Tir.  G;  PI.  Nom.  dlegtir 
féich  Wb.  4a  {debentur  debita  Z'^. 
226).  —  Davon  fiachach  schuldig, 
it  fiachaich  debent  Wb.  7». 

2.  fiach  M.  Babe;  fiach  niger 
corvus  SG.  29i>,  3;  corvus  Goid.^ 
p.  66  {LHy.).  —  Sg.  Dat.  oder 
Acc.  mar  in  fiach  Lg.  7;  Acc.  in 
fiach  ibid.;  PI.  Nom.  ind  fiaich 
SC.  35;  Du.  Nom.  in  da  fiach  ibid. 

1.  fiad  Praep.  mit  Dat.  vor; 
hcfore  O'Don.  Gr.  p.  306;  cor  am 
Z-\  643;  fiad  mathib  ülad  FB.  59; 
Htj.  7  Praef.;  SC.  41;  crothid  con- 
chend  catha  ceirp  fiad  a  chlaidib 
SC.  31,  5. 

2.  fiad  F.  Ehre?  fiadh  i.  »ir- 
mitiu  do  cach  fo  gradh  ocus  dar 
lium-sa  is  si  an  comeirge  hl;  failti 
do  cach  hi  coitchindi,  is  é  sin  an 
dethbir  O'Dav.  p.  86  {Ehre  Jedem 
dem  Bange  gemäss,  und  es  scheint 
mir,  dass  dies  der  Ursprung  ist; 
Willkommen  Jedem  insgesammt, 
dies  ist  die  eigentliche  Bedeutung). 


—  Sg.  Dat.  in  der  stehenden  Ver- 
bindung airmitiu  féid,  féith  Z"^.  918: 
dobeir  airmitin  feith  don  fiurTFö.  11« 
{dat  honorem  viro);  co  armentar 
féid    ut  .  .  revereatur   Wb.  31«,   12. 

—  Vgl.  fiadiighadh  to  welcome,  to 
honour"  O'Don.  Suppl. 

3.  fiad  F.  Wild;  Ins  na  fiadh 
ferina  Ir.  Gl.  183  {„herb  of  the 
deer'^.  —  Sg.  Gen.  d'ernail  cacha 
fiada  LU.  p.  127»,  37;  féth  fiada 
Hy.  7  Praef.,  Wildruf,  der  Name 
von  Patrick' s  Hymnus,  mit  Bezug 
auf  die  Legende,  die  a.  a.  0.  er- 
zahlt wird  („guard's  cry"  Stokes); 
PI.  Acc.  na  fiada  Lg.  8.  —  Compos. 
fiad-mila  ,,tcild  animals"  s.  fiad- 
muin;  fiad-ech  FB.  37  Fg.?  fiudh- 
moigi  Lg.  17,  39  Eg. 

fiad  FB.  24? 

fiada  s.  fiadu. 

fiadach  Jagd;  venatio  Ml.  137» 
{Goid.-^  p.  28).  —  Sg.  Nom.  fiadach 
in  t-slébe  Lg.  11. 

fiadaim  s.  ad-fiadaim ;  fiad  i.  in- 
nisin  O'Dav.  p.  86.  —  Fut.  Sg.  1 
fias  no  adfias  i.  inneosad  O'Cl. 
(Beitr.  VII  45). 

fiadmuin  „hares",  i.  fiadmila 
bid  i  muine  Corm.  Transl.  p.  79, 
vgl.  fiamuin. 

fladiiaib  ScM.  22,  5? 

fiadnaise  N.  Zeugniss,  Zeu- 
genschaft; a  fiadnisse  sin  testi- 
monium  hoc  Wb.  13^  {Z^.  788); 
fiadhnaisi  hie  et  haec  praesto  Ir. 
Gl.  959;  núiadnisse  novum  testa- 
mentum  Z'^.  56.  —  Dat.  i  fiadnaisi 
ind  rig  vor  dem  Könige  FA.  6; 
i  fiadnaise  7;  16;  18;  p.  41,  21; 
hit  fiadnaisi  SC.  25;  FB.  72; 
inna  fiadnaisse  FA.  14;  SC.  45; 
p.  43,  14. 

fiadu  M.  Führer?  —  Sg.  Nom. 
fiadu  0  Budi  leó  FB.  76;  PI.  Nom. 
focertar  fiadain  leó  66?  Dat.  dia 
fiadnaib  40. 

fiadu  M.  Herr,  Gott;  ar  feda 
Ihu  Cam.  (Z^  1004);  i.  fo  dia  i. 
dia  maith  Gl.  zu  Hy.  1,  u;  35;  39. 

—  Sg.  Nom.  fiadu  Hy.  6,  7  (i.  dia 
maith);  fiado  Hy.  6,  le;  Gen.  sclictu 
ar  fedot  Cam.;  täthi  fiadatÄ/.  1,  u; 
3,  5 ;  5,  94 ;  Dat.  diar  fiadait  Hy.  1,  35 


fiaÍT 


547 


fiche 


(i.    dar    dia   maith);    Voc.    a   fiada 
Hy.  1.  39  (i.  a  de  maith~)  4i. 
flair  s.  shir. 

1.  fíal  „modest,  i.  e.  náireach", 
„generous,  liberal"  O'B.;  vgl. 
tele.  —  Sg.  Nom.  techlach  fial 
p.  145,  5;  Voc.  F.  a  ingeu  fial 
Lg.  5,  4. 

2.  fíal  Schleier;  velurn,  vela- 
men  Z-\  18.  —  Sg.  Nom.  FA.  5;  14; 
GL  zu  ron  feladar  Hy.  1,  i;  fíal 
no  temel  FA.  5;  Ace.  triasin  fíal 
n-glainide  FA.  31;  cen  fial  cen 
forscáth  6 ;  31 ;  Fl.  Gen.  fogur  . .  na 
fial  sin  FA.  14. 

3.  fial  vgl.  fialus  family  rela- 
tionship  O'Don.  Suppl.;  is  focus 
ar  fial  ar  triur  „near  is  the  rela- 
tionship  of  HS  three"  Goid.'^  p.  93,  28 
{LHy.i 

fiallacli  s.  fian-lach. 

1.  fiam  „a  chain  of  some  fashion 
or  mode  of  linking"  On  the  Mann. 
III  p.  178. 

2.  fiam  i.  granna  no  adhuath- 
mar  O'Dav.  p.  86;  i.  grannai  jPéZ. 
Prol.  50. 

3.  fiam  i.  lorg  {„a  track")  Corm. 
Transl.  p.  79. 

fiamuin  Hase?  vgl.  fiadmuin; 
wolves.  or  foxes  O'B.  —  Dat.  der 
Vergleichung  liiathithir  fiamuin 
FB.  87;  luaithither  fándli  no  fia- 
main  he  for  lár  Corm.  p»-  36  prúll, 
On  th^  Mann.  III  p.  149  („stcifter 
than  a  wild  cat");  atcondai"C  and 
triar  for  lár  in  tige  ocon  dorus, 
teora  lorga  brebnecha  (i.  tolla)  inna 
lámaib;  is  lúathidir  fíamain  cacb 
ae  dib  timchuU  araile  dochom  in 
dorais  LU.  p.  96b,  e. 

1.  fian  M.  Held,  vgl.  féne.  — 
PI  Gen.  fobartacb  fian  SC.  17,  7; 
Furbaidi  na  fian  29,  13.  —  Com- 
pos.  „Fian  in  composition  means, 
relating  to  iJie  Fenians,  hence, 
adopted  for  or  helonging  to  hun- 
ting,  which  was  their  chief  employ- 
ment  and  pastime''  O'Grady,  Torr. 
Dhiarm.  p.  110  {die  Beziehung  auf 
die  Jagd  ist  dem  älteren  Sagen- 
kreise fremd);  „fian,  the  opposite  of 
col  foul"  CDon.  Suppl.;  fian-bhoth 
„a  hunting  booth'^  Torr  Dhiarm.l.c; 


fian-brat  ScM.  21,  31;  fian-chlar 
Lg.  17,  4;  fian-choscur  Helden- 
triumph  FB.  30  („a  great  hunting 
match''  O'Gh'ady  l.  c);  déca  arretha 
fian-fidchell  sieh  das  Heldetischach- 
spiel  ihres  Laufs  SC.  30,  4. 

fiana  Sc3L  21,  43,  fianaib  Lg. 
18,  18  Lc.  s.  fiaun. 

fianlach  Schaar;  fiallacb  apar- 
ty,  people  CDon.  Stippl.  —  Sg. 
Nom.  in  fianlach  alle  die  andern 
Leute  FB.  90;  in  fiallach  alle 
p.  39,  20. 

fiann  F.  Name  für  die  stehenden 
Kriegercorps,  wie  sie  vor  und 
zu  Finris  Zeit  ursprünglich  zum 
Schutze  Irlands  und  der  königlichen 
Gewalt  bestanden,  vgl.  Verhandl. 
der  33.  Philologenveisamml.  S.  25. 

—  Sg.  Nom.  finnta  dúnn,  ol  in  fiann, 
coich  hi  Corm.  p.  34  orc  tréith; 
Dat.  ar  cach  roilbe  ocus  cach  ro- 
fid  no  gnáthaiged  Find  cona  féinn 
no  bid  ben  urdhalta  for  a  chind 
in  cach  tir  Corm.  p.  32  orc  tréith; 
PI.  ^ojrt.  fianna  zu  lesen  ScM.  21,  43; 
Gen.áo  fulang  na  fiann  ibid.;  Dat. 
eter  fiannaib  fer  n-Alban  Lg.  18, 18; 
Acc.  ar  ba  si  deochair  lasna  fianna 
hi  tossuch  eter  orgain  ocus  maidm 

'   n-imairic  LU.  p.  86^.  41. 

i       Aar    schief;    crooked,    inclined 

I    O'B.;    fiar-súiíech     strabonus    Ir. 

■    Gl.  621.  —   PI.  Gen.  do  thulaib  a 

I   lurgan  b-fiar  b-focamm  FB.  37  Fg. 

\       Aar  s.  siiir. 

1       rofiar-faig-, -fuighs.iar-faigim. 

j       fib    in   cosna   fib    FA.  2,    dona 

fib  32  für  altir.  cosnaib  hi,  donaib 

hi  Z\  352,  s.  Í. 
dorn  flefe  SC.  11,  10  s.  ticim. 

1.  fleh  Kampf,  Fehde;  i.  fu- 
achtain  O'Dav.  p.  89,  92;  fich 
bunaid  „hereditary  fend'^  CCn.  5; 
fich  carpait  Corm.  Transl.  p.  45 
cuirrich. 

2.  fich  =  vicus;  municipium 
SG.  53a  (Z-\  21);  Gen.  ainm  in 
fhicha  Fei.  p.  CXXXIII. 

flehe  Ztoanzig;  viginti  Z^.  305. 

—  Sg.  Nom.  cach  fiche  jedes  Ztoan- 
zig CC.  2;  Gen.  cóic  méich  fichet 
25  Maass  FB.  9;  Acc.  ri  fichit 
m-bl.   TE.  5;    PI.  Nom.  tri    fichit 

35* 


íícliítn 


&48 


figlim 


gamnach  ScM.  5;  SC.  33,  19;  tri 
fichit  cét  ScM.  2;  cóic  fichit  FB.  9; 
nói  íichit  CC.  2 ;  Dat.  fichtib  glond 
Oss.  I  u;  fichtib  drong  SC.  33,  2; 
^cc.  tri  fichtea  bliaclne  Tir.  2; 
frisna  cóic  fichtiu  sirf  i^J5.  i);  tri 
fichte  bliadla«  íZj/.  2,  40. 

1.  fichim  ^c/t  kämpfe,  vgl.  ar- 
fichim,  do-ficbim,  fo-fichim.  —  Praet. 
Sg.  5  0  ro  fich  cath  fri  Findmóir  LU. 
p.  70^,  20;  fich  fris  ibid.  p.  2015,  20. 

2.  íichim  ich  koche  (intr.)\  fiu- 
chaim  I  boil,  spring  up  O'JB.  — 
Praes.  Sg.  3  fichid  tairse  SC.  36. 
—  Praet.  Sg.  3  dothset  in  goba 
and-saide  assaincherdchai  ocus  bruth 
romor  isin  tenchoir  inna  laim  ocus 
focheird  in  m-bruth  sain  i  n-degaid 
in  curaig  hisin  muir  co  ro  fich  in 
muir  uile  LÜ.  p.  2b^,  u. 

G.dM.  Bau m, Ho l z,  Wa l d ;  arhor 
Z^.  238;  vgl.  ro-fid,  roid,  raed.  — 
Sg.  Nom.  und  Acc.  fid  fri  fid  FB.  53 ; 
ite?'  fid  ocus  mag  ocus  lenu  soicol 
Wald  als  auch  Feld  und  Wiesen 
Tir.  6 ;  Gen.  dochum  feda  Hy.  5,  62 ; 
for  feda  fianchlar  Lg.  17,  u;  dar 
feda  fál  39  [vgl.  fidbad);  Acc.  fid 
nallabrach  SP.  1 1?  —  Compos.  fid- 
bocc  arcus  ligneus  SG.  107^  [Z'^. 
854) ;  fidb-chat  muscipula  Ir.  Gl.  260 
„literally  wood-cat,  a  humorous 
Word  for  a  mousc-trap" ;  fid-druiram 
Waldrücken,  Waldberg,  Gen.  ind 
fid-dromma  SC.  34,  14;  fid-nemed 
a  saered  grove  CDon.  Suppl. 

fidba,  fidhba  falcastrum  Ir. 
Gl.  797. 

fldbae  i.  fitlmaisi  Corm.  Transl. 
p.  79  fi. 

fidbaid  Wald.  —  Sg.  Gen.  dorn 
farcai  fidbaidae  fál  SG.  p.  203  [me 
cingit  dumeti  sepes  Beitr.  VIII  320); 
hi  Clithar  Fidbaidi  FB.  37;  Dat. 
dulli  for  fidbaid  „leaves  an  forest" 
Eev.  Cell.  III  p.  177. 

fidchell  F.  Schachspiel;  ce- 
tharcóir  cétamus  in  fidchell  ocus 
dirge  a  tithe,  dub  ocus  find  forri 
ocus  sainmuintir  cach  la  facht  beos 
bereas  a  cluiche  Corm.  p.  21;  dar 
findruine  and  co  cetheoraib  auaib 
ocus  uilneib  óir,  caindel  de  lic  log- 
mair   oc   fursunnud  doib,    ór  ocus 


arggat  ind  fuirend  boi  forsin  chlár 
TBF.  p.  140,  13.  —  -Sir.  Gen.  oc 
imbiVt  fidchille  FB.  61;  fidchilli 
SC.  39;  dar  fichille  Schachbrett 
FB.  37  Fg.-  dina  feraib  fidchilli 
FB.  61 ;  82;  Dat.  ar  fidchill  Ä'C.45,8; 
Acc.  oder  Nom.  déca  arretha  fian- 
fidchell  SC.  30,  4?  PI.  Nom.  im- 
berthar  fidcella  dun  SC.  3? 

fidchellacht  M  Schachspiel- 
kunst. —  Gen.  búaid  fidchellachta 
s.  biiaid. 

fldedar  s.  fedaim. 

fldgrrind,  carpat  fidgrind  féthaidi 
FB.  45,  47,  p.  310,  27  „a  wood- 
band withe-y  chariot"  O'B.  Crowe 
Siab.  Concul.  p.  414  {vgl.  grinne)? 

fidot  Espe;  flesc  fhidaite  „a 
ivand  of  aspen"  Gl.  zu  fé  Corm. 
p.  21 ;  bentatar  trifidot  dia  n-ardaib 
LU.  p.  64a,  32  {sie  schnitten  drei 
Espen  für  ihre  Wagenlenker,  vgl. 
ro  bensat  tri  fidslatta  findchuill 
illamaib  a  n-arad  LL.  an  derselben 
Stelle  des  TBC). 

üge  F.  Wehen;  weaving  Cwm. 
Transl.  p.  76.  —  Sg.  Nom.  fighe 
chethurdhúaluch  TE.  3  Fg.;  Gen. 
im  aiced  fige  uile  i.  comobar  na 
fige  do  garmnib  ocus  do  claidmib 
i.  na  slata  fige  On  the  Mann.  III 
p.  116  („for  all  the  weaving  im- 
plements,  i.  e.  for  all  the  instru- 
ments  used  in  weaving");  don  mnái 
igi  ibid.  p.  115.  —  Vgl.  figidóir 
textor  Ir.  Gl.  1095. 

flgell  a  vigilia  i.  frithaire  Corm. 
Transl.  p  11,  ein  Name  für  ge- 
wisse Gebete,  vgl.  Stokes  l.  e.  — 
Sg.  Acc.  do  Crist  cachain  figil  Fei. 
Dec.  8;  dosgni  slechtain  ocus  cros- 
figill  SMart.  36  („prayers  or  vigil 
ivhich  one  makes  on  his  knees  with 
his  arms  stretched  out  in  a  cross" 
O'Cl). 

figim  III  ich  webe.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  im  cloidem  corthaire 
i.  assa  figther  in  corrthair  On  the 
Mann.  III  p.  116. 

figrlim  ich  mache  figell,  bete. 
—  Imperat.  PI.  1  figlem  legem  ir- 
naigtiu  LBr.  p.  261'',  44.  —  Praet. 
Sg.  3  figlis  fut  bái  i.  dorigni  fi- 
gill   in   fot   ro    bái   in   vita   i.   da 


fil 


549 


find 


cét  déc  sleclitau  leis  cach  lái  LU. 
Amr.  III  3. 

fil  es  ist,  gieht,  franz.  il  y  a, 
mit  nachfolgendem  Aecusativ;  est 
Z\  490.  —  Vraes.  Sg.  3  ni  fil 
imlpt  n-einig  dait-so  and  TE.  Í  4ÍÍ7.; 
ui  fil  i  n-hErinn  rig  na  tibre  Lg.  10; 
ni  fil  diib  mnái  SC.  6;  ni  fil  rigain 
catamail  acot-su  SC.  46;  i  n-Ard- 
macha  fil  rige  Hy.  2,  43;  ingen  fil 
and  Lg.  5;  fil  and  ri  rúamna  l)uden 
SC.  34,  2;  fall  di  chaillig  Hy.  5, 105; 
fil  uaib  nech  SC.  46;  ni  fil . .  fial 
no  terael  FA.  5;  12;  FB.  90; 
SC.  37,  18;  ni  fil  brig  sin  p.  140,  25; 
ni  fil  ro  sia  FB.  89;  Lg.  10;  ni 
fail  dorurme  Hy.  5,  67;  81;  na  fil 
and  allethete  SC.  34,  10;  ScM.  16; 
cia  fil  tce7-  es  auch  ist  FB.  84;  oft 
relativ  gebraucht:  for  cach  fil 
indi  Hy.  1,  50;  FA.  4;  5;  7;  9;  14; 
SC  10;  14;  24;  37,  9;  11;  13;  FB. 
47;  49;  73;  75;  úair  is  tussu  lach 
as  dech  fil  la  ültu  FB.  9;  iss  ed 
fil  is  tig  hita  SC.  31,  16;  it  é  fil 
innut-so  TE.  8  LU.;  p.  140,  24; 
144,  25;  tri  mile  cheól  n-écsamail 
cecha  óenclaisse  fil  oc  classchétol 
imme  FA.  10;  feil  Gl.  zu  Hy.  1,  1 
(s.  Nemthur);  tiri  láin  hi  fail  serer 
cech  mathiusa  FA.  35;  in  cathir  . . 
ina  fail  in  rigsudi  sin  FA.  11;  ni 
fuil  TE.  8  Eg;  fuil  limm  TE.  9, 5  Eg.; 
eine  besondere  relative  Form:  na 
buidne . .  fili  i  tir  na  nseb  FA.  6 
(filet  LBr.);  fila  Three  Hom.  p. 
110,  19;  filem  Gl.  zu  Hy.  3,  6  zu 
lesen  fil  em?  PI.  3  is  iat  iarom 
filet  amlaid  sin  FA.  24;  25;  27; 
28;  29;  2;  6  LBr.  (fili  LU.);  oc 
coistecht  frit  filet  mná  SC.  40;  inna 
luinge  hi  fallet  nói  n-grád  nime 
FA.  4  (.filet  LBr.);  ni  fuilet  tri 
thráth  and  ScM.  12. 

fileta  dichterisch,  poetisch; 
cuibdius  fileta  Hy.  5  Praef.  [s.  cu- 
ibdius). 

fili  M.  der  Dichter  u/nd  Ge- 
lehrte der  alten  Iren,  vgl.  C  Curry, 
On  the  Ms.  Mat  p.  2  not.  2;  po- 
eta  Z^.  255;  filidh  poeta  Ir.  Gl.  1. 
—  Sg.  Nom.  fili  p.  142,  s;  Gen. 
glún  Amargin  filed  p.  328,  7;  Acc. 
cech  neutur  lasin  laitneoir  is  deme 


lasin  filid  n-gsedelach  Corm.  p.  17 
demi;  PI.  Nom.  no  chantais  filid 
p.  310,  7;  Acc.  filedu  SC.  48. 

filidecht  die  Kunst  des  fili, 
Gedicht,  vgl.  C Curry  On  the 
Ms.  Mat.  p.  2,  not  2 ;  i.  écsi  Corm. 
p.  20  feie ;  poema  Ir.  Gl.  833;  Carmen 
ibid.  1002.  —  Nom.  und  Dat  Gl.  zu 
Hy.  5,  94;  Acc.  cipe  dogneth  tria 
filidecht  trilig  moltai  Fei.  p.  III  lo. 

1.  fiUim  III  tardo  SG.  145a, 
lento  Pr.  Cr.  56b  (^2.  435).  _ 
Praes.  PI.  1  nis  fillem  glun  i  mania 
in-dómnaigib  De  biüjBr.  jt9.261'',43. 

—  Vgl.  foill. 

2.  fillim  III  flecto;  I  turn,  re- 
turn, imply,  fold,  wrap  O'B.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  fili . .  a  gliini  fo  thri 
Three  Hom  p.  68,  25  (genu  flexit). 

—  Pass.  Praes.  Sg.  3  amal  filter 
SG.  2031»  (Mi  flectitur  Z\  472).  — 
Inf  Dat.  sidhalbrat  uaine  hifilliud 
immi  p.  131,  16. 

filliud  erred  náir  LU.  p.  125,  1, 
ibid.  73a,  2,  derg-filliud  erred  nair 
FB.  30,  LU.  p.  1131>,  32,  ein  cless 
Cuchulinn's,  „whirl  of  a  valiant 
Champion"  On  the  Mann.  II  p.  372. 

fin  =  vinum  Z'^.  20.  —  Gen. 
mór  fina  do  Ol  SC.  11,  e;  bolad 
fina  31,  10;  Dat.  lestar . .  cu  fin 
SP.  IV  3;  FB.  9;  59;  60;  p.  133,  3. 

1.  find,  film  weiss,  in  über- 
tragnem Sinne  wahr,  gut;  fin  al- 
bus SG.  351)  (Z^  53).  —  Sg.  Nom. 
tarb  find  SC.  23;  slog  find  forderg 
38,  5;  be  find  p.  132,  3;  banntracht 
finnp.  145,  5;  Fergus  find  Lg.  18,  29; 
laech  find  mór  ScM.  10;  11;  fer 
find  firen  FB.  33;  fúamain  find 
fuinechda  FB.  47;  sithbe  find. 
p.  310,  28;  Gen.  fri  foglaim  fessa 
find  Fei.  p.  CXLIIl  3  {„white 
knowledge");  Voc.  F.  a  inghiun 
finn  TE.  9,  21  Eg.;  a  be  find 
p.  132,  22;  133,  8;  PI  Nom.  mná 
finna  FB.  53;  úatne  finna  forórda 
SC.  33,  11;  beim  Dual:  dia  n-droch 
finna  umaidi  FB.  47;  p.  310,  28; 
findse  FB.  50  Eg.;  Gen.  mor  fer 
find  ScM.  3,  10;  oc  sid  ban  find 
p.  131,  25;  SC.  45,  14;  Acc.  arbaga 
finna  Hy.  6,  17  (i.  mathe).  —  Com- 
I   pos.  mit  Substantiven:   find-airgit 


find 


550 


fír 


p.  310,  28;  FB.  50  Eg.\  find-focla 
Lg.  3;  fairggse  find-folt  SG.  p.  112; 
find-nime  Hy.  3,  5. 

2.  find  das  einzelne  Haar; 
Corm.  p.  32  croicenn.  —  Sg.  Gen. 
im  bun  cacha  finna  dó  FB.  27; 
PI.  Dat.  de  finnaib  gabur  Gl.  zu 
Hy.  4,  11  (s.  cilicc);  Acc.  finna 
2^5.  91.  —  Compos.  fer  find-cbass 
folt-lebor  FB.  45;  47;  folt  find-budi 
p.  131,  20 ;  be  find-fota  Lg.  4,  ii; 
Fedelm  find-cboem  FB.  22. 

finda  Haar  Fei.  p.  CXLIV  26  #".; 
Sg.  Nom.  ar  rob  e  a  mian  uile 
finda  malach  Silan  do  faicsin  l.  c.  34 
{„a  hair  of  Silán's  eyehrow"). 

flnd-chóelán,  cusna  findchoela- 
naib  cammaib  cum  tortuosis  inte- 
stinis  Gild.  Lor.  Gl.  229. 

fludfad  Haar.  —  Sg.  Nom. 
findfad  geal  mor  trena  chossaib 
Gl.  zu  cosfind  Fei.  p.  CXLI  29; 
Acc.  cen  findfad  forri  Corm.  p.  20 
foloman. 

finden  Schild;  finneall  und  fin- 
neann  a  sJiield  O'B.  —  Sg.  Nom. 
finden  co  m-bil  óir  Lg.  18,  27. 

flndruine  ein  Metall,  sieht  weiss 
aus  FB.  45,  steht  zwischen  créduma 
und  Gold  FB.  58,  wird  neben  dem 
Silber  genannt  FB.  50  Fg.  {vgl.  je- 
doch FB.  59  mit  73;  CG.  2);  white 
bronze  {mit  Zinn  oder  Silber)  On  the 
Mann.  Index;  fionnbruine  {so  auch 
Lg.  18,  24  Fg.)  i.  prás  go  n-airgead 
buailte  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Gen 
cóica  unga  findruine  Lg.  18,  24 
ronn  findruine  CG.  2  Fg.]  gipne  i. 
p.  311,  1;  CO  féthain  f.  FB.  50 
p.  310,  28;  CO  m-bil  f.  SC.  37,  16 
findruini  FB.  45;  én  findruini  59; 
cuach  f.  60;  73;  Aee.  eter  créduma 
ocus  findruini  FB.  58;  eter  findru- 
ini ocus  dergór  ibid. 

ar  flne  Hy.  6,  7  i.  ar  pectha. 

flne  Verwandtschaft,  Fami- 
lie, Stamm;  Corm.  p.  16  dairfine; 
„a  tribe"  O'Don.  Suppl.  —  Gen. 
in  gas  fine  cen  didail  SP.  V  12; 
Dat.  genfid  maccán  dia  fine  Three 
Hom.  p.  98,  23;  Acc.  nech  orcas  a 
fini  Gl.  zu  homicidis  Wb.  28»,  4 
{cognati  Z^.  53). 

fineehas  Jf.  Erbschaft,  Nach- 


folge, Becht  der  Familie  oder 
des  Stammes.  —  Sg.  Nom.  nad 
con  fil  fineehas  for  Druimm  Leas 
act  cenél  Fétho  Fio,  ma  beith  nech 
bes  maith  diib  Tir.  3  {„succession 
by  relationship"). 

fin-gal  Mord  eines  Stammes- 
genossen oder  Verwandten.  — 
Acc.  .  darone  . .  Aed  Sláne  finghal . . 
for  Suibne  mac  Colmam  Three 
Hom.  p.  112,  9. 

fin-galach  a  fratricide,  one 
who  has  hilled  a  tribesman  O'Don. 
Suppl.  ^-  Sg.  Nom.  ro  päd  sirsse- 
glach  acht  min  bad  fingalach  Three 
Hom.  p.  112,  6;  PI.  Nom.  fingalaig 
FA.  25;  Neutr.  athar-oircnidi  i. 
fingalcha  Gl.  zu  parricidalia 
arma  Wb.  18c,  15. 

finn  s.  find. 

finna  ScM.  21, 43  zu  lesen  fianna. 

1.  finnaim  ich  finde,  mache 
ausfindig.  - —  Imper.  Sg.  2  „finnta 
dúnn"  ol  in  fiann  „coich  hi"  Corm. 
p.  34  orc  tréith;  „Ni  fetar,"  ol  si, 
„cid  dernad  de."  „Finta-su  ém" 
ol  Ailill  TBF.  p.  150,  15;  PI  1 
Dep.  finnamár  . .  do  cheist  FB.  94; 
3  finnatar  SC.  25?  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  CO  finnad  SC.  32.  —  Fut. 
Sg.  3  rod  finnfa  TE.  7  Fg. ;  Goid.^ 
p.  102,  9  {LHy.). 

2.  finnaim  II  ich  werde  weiss. 

—  Praet.  Sg.  3  fochartatár  íarom 
bunsaigcorrúscdub  isa  lethim-bátár 
na  finna  (sc.  Schafe)  ocus  finnais 
fó  chétóir  LU.  p.  2B^,  27. 

fir  i.   find    {weiss)    Corm.  p.   20. 

—  PI.  Acc.  ar  teora  fera  (no  fira) 
férba  ibid. 

fir  1)  wahr,  wahrhaftig, 
wirklich,  richtig;  verus  Z^.  858; 
2)  N  das  Wahre,  die  Wahr- 
heit, fir  fer  „the  truth  of  men" 
Bev.  Celt.  III  p.  184  {das,  worauf 
ein  Mann  nach  dem  Comment  An- 
spruch hat?).  —  Sg.  Nom.  1)  bid 
fir  p.  132,  11;  FB.  6;  mád  fir  ric- 
fed  SC.  11,  5;  38,  10  {wenn  es  wirk- 
lich wahr  ist?)\  is  fir  . .  do  chungid 
chomraime  chucum-sa  ScM.  16;  ni 
ba  fir  9;  10;  11;  FB.  14;  41;  in 
fir  ist  es  wahr?  ScM.  15;  cinnas 
fir  IIb  7;  rop  fir  Hy.  1,  41;  „fir" 


fíraim 


551 


fís 


ar  se  „loahrhaftig"  sagte  er  Lg.  5; 
fír  inua  radi-siu  FB.  31;  ro-fir 
ivahrlieh!  Hy.  1,  39;  41;  2)  cor 
damthar  fír  fer  dam  FB.  94;  is 
cóir  fír  fer  do  chomollod  ibid.;  ar 
na  briste  fír  fer  for  Coinculamí? 
LU.  p.  77i>,  7;  „fe  amae"  or  Lugaid, 
ní  fír  fer  aní  sin  Bev.  Celt.  III  j).  185; 
Gen.  F.  inna  trínóite  fíra  Hy.  2,  42 ; 
2)  dae  i.  fer  imerta  fir  ar  a  laire 
connach  tarted  a  chomlonn  On  the 
Mann.  III  p.  518;  Bat.  2)  iar  fír 
TE.  9,  26;  for  fír  do.flatha  TBF. 
p.  152,  5;  for  fír  th'ainich  ocus 
t'anma  ibid.  s;  Acc.  1)  dar  mo 
bréthir  fir  TE.  7  Eg. ;  2)  nos  gegoin- 
seom  uli  iar  11-úair  ro  brisiset  fír 
fer  fair  LU.  p.  64^,  33;  nech  no 
chomollad  fir  fer  frim  FB.  93.  — 
Compos.  mit  Substantiven:  fír- 
brithem  Ml.  27c,  1;  fír-deacht  die 
wahre  Gottheit  Hy.  2,  42;  co  a  fir- 
duchus  fen  Three  Hom.  p.  96,  31; 
na  fir-flatha  TE.  11  LU.;  iiid  fír-óg 
die  wahrhaftige  Jungfrau  Hy.  4,  7; 
ior  fir-duine  Gl.  zu  Hy.  5,  66;  fri 
fir-ecrat  SC.  38;  fir-croith,  -lem- 
nacht  FB.  9;  ina  fir-etaa  ihnen 
grade  ins  Gesicht  FA.  26;  mit 
Adjectiven:  fír-cháin  fáilti  truely 
beautiful  icelcome  TE.  5  Eg. 

firaiin  II  ich  mache  wahr.  — 
Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  firad  Hy.  2,  22. 
—  Fut.  Sg.  '3  firfaider  SC.  27; 
firfidir  a  n-asrubart  in  fáith  verum 
fiet  quod  dixit  inopheta  Wb.  13d 
(Z-2.  476). 

fírén  gerecht,  M.  der  Ge- 
rechte; fiiian  justus  Z'^.  778.  — 
Sg.  Nom.  fer  find  firen  FB.  33; 
in  brithem  firen  FA.  6 ;  anim  . . . 
firen  19  (firián  LBr.)\  firién  EC.  5 
{gemeint  ist  S.  Patrick);  PI.  Nom. 
ind  fíréoin  FA.  18;  34;  16;  Gen. 
inna  firen  FA.  17  (firian  LBr.)\ 
34  LBr.;  firen  33  (firian  LBr.); 
firen  16;  17  (firian  LBr.);  na  firen 
FA.  2;  fer  firean  Hy.  7,  le;  Dat. 
d'firenaib  FA.  2;  34. 

fíréusieb  justus  Ir.  Gl.  681. 

flrend  männlich;  fireann  male 
O'R.  —  Sg.  Nom.  dartaid  fhirend 
ocus  colpach  boineand  Corm.  p.  8 
clithar  sét. 


fírinne  F.  Gerechtigheit;  ju- 
stitia  Z'^.  778.  —  Gen.  or  firindi 
SC.  23;  Dat.  co  firinne  fiu  SC.  25; 
iar  firinne  FB.  89;  ar  firinne  93; 
Acc.  ni  chomainse  th'irinne  ar  thoil 
daine  SC.  26. 

flrmamint  ==  firm  amen  tum  Ir. 
Gl.  749.  —  Sg.  Nom.  firmámint 
p.  191,  24;  Dat.  oder  Acc.  fóu  firmi- 
mint  FA.  28;  Acc.  co  firmimint  ibid. 

flrsi  i.  nert  {strength)  Corm. 
Transl.  p.  80;  O'Dav.  p.  87. 

firt,  flurt  =  virtus,  Wunder; 
a  mv-acle  Corm.  Transl.  p.  79.  — 
Sg.  Nom.  SC.  34,  e;  Gl.  zu  Hy.  5, 75; 
ro  bo  mór  in  fiurt  do  Brigit  Gl.  zu 
ro  bo  amru  di  ibid.  77;  Gen.  dénom 
ferto  facere  miraculum  Wb._  12* 
(Z2.  486);  Aec.  triasin  iirt  p.  40,  37; 
PI.  Nom.  ferta  p.  41,  15;  Gen.  dé- 
num  ferte  Gl.  zu  virtutes  ^V1).  12^; 
fri  denaim  ferta  s.  érlam;  Dat.  do 
fertaib  Hy.  5,  23;  67;  81;  p.  41,  35; 
43,  21;  45,  1;  48,  22;  fo  na  fertaib 
Gl.  zu  Hy.  5,  23  (s.  cennadai-fi ;  Gl. 
zu  Hy.  6,  6;  Acc.  ni  dénat  firtu  úili 
Wb.  121'  (Z-\  910);  dognith  mór-ferta 
Hy.  2,  33;  ferta  ocus  mirbaile  FA.  28. 

fiss  M.  Wissen,  Kunde;  wissen, 
erfahren,  Inf.  zu  fetar;  scientia 
Z^.  im.  —  Nom.  fis  ocus  eolus  in 
choimded  p.  169,  29;  is  dolig  a  fiss 
FA.  12 ;  ba  cóir  a  fiss  Gl.  zu  Hy.  2,  3 ; 
.  .  ro  siacht  fis  do  SC.  32 ;  Gen.  fri 
foglaim  fessa  find  Fei.  p.  CXLIII  3; 
fudumne  iud  fiss  Wb.  5c  (ZI  237); 
fri  fegi  fis  SP.  II  10?  fursunnud  fiss 
Lg  3?  Dat.  do  fius  Goid.\  p.  53 
( Wien.  Gl.) ;  dochuaid  . .  do  fis  scel 
Domnaill  Goid.'^  p.  94, 13  {LHy.);  do 
fiss  scel  a  mai/mr^.40,7;  Mairetanic 
do  fis  Elistabeth  Goid.'^  p.  100,  22; 
d'fiss  a  bratbar  um  {Etwas)  über 
seinen  Bruder  zu  erfahren  TE. 
7  Eg.;  in  tiri  SC.  13;  mád  ar  fis 
Labrada  SC.  31,  2;  d'is  cech  réta  32; 
da  fis  dús . . zu  erfahren  ob..p.  40,  26; 
Acc.  fri  cech  fiss  Hy.  7,  49. 

fis  =  visio;  i.  taidhbsi  O'Cl. 
{Corm.  Transl.  p.  73).  —  Gen. 
adbul  fisi  Oss.  III  3  (i.  aislinge); 
PI.  Nom  doaidbdetar  fisi  doib 
Wb.  27a:  Dat.  hi  fisib  Hy.  2,  u; 
Acc.  na  fisi  sea  FA.  21. 


\ 


íissid 


652 


fled 


flssid  wissend,  ein  Wissen- 
der; fissith  sophista,  catus,  gnarus 
Z^.  792.  —  Sg.  Nom.  ar  ba  fissid 
side  Lg.  3;  mit  Gen.  p.  328,  18.  — 
Davon  an-fissid  nihilsciens  Wh.  29i>,  4. 

is  flssid  für  is  fissi  sciendum  est 
Fei.  p.  XXXII  6. 

fltliicén  JFJB.  68,  ii  fidaitcen  Eg.? 

fitliis  jP.  Kreishahn,  Bogen; 
fithisi  i.  slighe . .  ut  est  is  é  tiach- 
tain  itir  na  da  fithisi  i.  itir  na  da 
conair  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
ind  fithis  tete  in  peccad  is  hite  {sie) 
in  pian  iniia  diglae  Ml.  28c,  19; 
PI.  Acc.  fithissi  Gl.  zu  ahsidas 
Goid.^  p.  52  {Wien.  Gl);  tre  fithisi 
per  tractus  Goid.^  p.  70  {LHy.) ; 
dod  -fetis .  .  hi  fithisi  Hy.  2,  13  {sie 
führten  ihn  in  Bogen  zurück?). 

fithisi  6ir  s.  unter  mocol. 

fltlinaise,  vgl.  „fiothnaise  sorcery, 
poison;  had  news,  detestahle  neivs" 
O'B.  {die  Bedeutung  poison  seheint 
von  der  etymologischen  Ableitung 
von  fi  herzurühren) ;  fithnais  i.  galar 
gairet,  ut  est:  na  traetba  teidm 
fithnaisi  na  galair  i.  nocha  trao- 
thann  no  nocho  millenn  teidm  galair 
fada  no  gairit  hi,  i.  fi  ré  indisi  O'Dav. 
p.  90 ;  vgl.  fidbae.  —  Nom.  bid  fid- 
naisi  la  Fer  Manath  ScM.  15  {im  Ge- 
gensatz zu  airscela);  fithnaise  Fuam- 
naige  ocus  brechtai  Bresail  TE.  13. 

fiu  würdig,  gleich;  dignus,  ni 
fiu  non  decet  Z'^.  56;  i.  inann 
O'Dav.  p.  81;  i.  cutruma  ibid.  p.  85. 
—  Sg.  Nom.  ni  bú  fiu  dóib  techt 
don  tig  CC.  3  LU.;  nir  bo  fiu  leis 
er  hielt  es  nicht  für  passend,  er- 
laubt EC.  4;  am  fiu  do  rath  rig 
p.  142,  8;  ba  dam  fiu-sa  SC.  42; 
Daf.  CO  firinne  fiu  SC.  25. 

fiugrad  praedicere,  Dat.  ut 
dixit  Moling  oc  fiugrad  na  feile 
Eoin  Fei.  p.  CXXXIV  27.  —  Praet. 
Pass.  Sg.  3  ro  fiugrad  irrecht  Wh.  18e 
(praedictus  in  lege  Z^.  625). 

fiur  s.  siur. 

dos  fiuscad  s.  diuscim. 

1.  flaitli  Bier,  nach  Corm.  p.  19 
aucJi  Milch  (flaith  din  déde  for- 
dingair  i.  coirm  ocus  flaith).  — 
Sg.  Nom.  flaith  derg  Gl.^zu  derg- 
laid  Hy.  5,  38  {für  derg-flaid). 


flaith  F.  1)  Herrschaft, 
2)  Herrscher,  Fürst;  potestas, 
dominus    Z^.    250.    —    S(i.    Nom. 

1)  SC.  18,  4;  FA.  35;  SP.  V  11; 
sith-laith  Friedensreich  Hy.  2,  19; 

2)  flaith  in  domain  p.  40,  36;  flaith 
adamra  FA.  5;  Gen.  1)  flatlia  Hy. 
2,  22;  4,  9;  na  fir-flatha  TE.  11  LU.; 
flatha  De  Hy.  1,  4o;  5,  12;  102; 
flatha  nimi  FÄ.  2;  3;  20;  21;  31; 
33;  34;  umgestellt  nime  flathaIii/.5,4: 
Dat.    1)    doUaid   Hy.   5,    10;    Acc. 

1)  ro  gab  ü&ith  TE.  2  Lü.;  hl 
flaith  nime  Hy.  1,  44;   5,   92;   Voc. 

2)  a  rig-flaith  TE.  10,  10.  —  Davon 
an-flaith  der  Unfürstliche,  nocon 
orred  anflatha  nicht  war  es  Klei- 
dung eines  Unfürstlichen  SC.  34, 12, 
anflaith  usurper,  tyrant  O'B. 

flaitheni  M.  Herrscher.  —  Sg. 
Nom.  flaithem  nime  Hy.  1,  31  (i. 
flaith  éim).  ., 

flaitliemnas  M.  Herrscher- 
würde; gloria  Z^.  787.  —  Sg. 
Gen.  flathemnasa  hErenn  Gl.  zu 
flatha  Hy.  4,  9. 

fland  1)  roth,  2)  Blui;  hlood, 
red  O'R.  —  Sg.  Nom.  1)  bróenán 
fola  fota  fland  SC.  37,  21;  gas  fland 
ferge  ScM.  15;  2)  fland  rúad  ferci 
SC.  38;  is  fland  tedma  tromchatha 
FB.  68,  14;  Acc.  1)  sifis  do  fuil. 
fland  tedraand  LU.  p.  125^,  23; 
dar  fern  fland  ScM.  21,  32. 

flechud  Nässe,  Begenwetter, 
von  fliuch;  fliuchud  „wet  weather" 
Corm.  Transl.  p  75.  —  Nom.  tech 
inna  fera  flechod  SP.  III  5;  snigis 
fleochad  p.  41,  36;  Gen.  flechuid 
moir  Gl.  zu  anbige  Hy.  5,  33;  Acc, 
cen  flechud  FA.  35. 

fled  F.  Gastmahl,  Fest;  üeä 
din  lantsasad  eter  dig  ocus  mir 
„fled,  ihen,  füll  satiety  hoth  of 
drink  and  meat"  Corm.  Transl. 
p.  77;  epulae  Z^.  53.  —  Nom. 
ind  fled  p.  311,  29;  fled  mór  FB.  1; 
fled  chaurad  FB.  59;  62;  Gen.  na 
flede  FB.  4;  oc  tinól  na  flede 
FB.  1;  denam  na  fledi  p.  311,  33; 
oc  tochatim  na  fledi  FB.  28;  na 
fleidiu  Temruch  TE.  7  Fg.;  do  Ol 
mo  flede  FB.  6;  taisbenad  inna 
flede  FB.  9;  13;  es  na  fledi  FB.  27; 


fledach 


553 


fo 


adai  na  fleidi  p.  311,  33;  Dat.  ic 
fleid  SC.  34,  13;  Ace.  fleid  FB.  26; 
ScM.  5;  CO  taisfena  a  fled  dóib 
FB.  7;  13;  PL  Nom.  fleda  mora 
FB.  55;  Dat.  i  fledaib  in  ejmlis 
Wh.  27i>  {Z^.  245). 

fledach,  vgl.  Finnachta  Fledach, 
„F.  the  Festive"  FA.  32. 

fledalchthlth  M.  epulo  SG.  52» 
{Z-\  53\ 

fledugiid  M.  epulatio,  epu- 
lari.  —  Nom.  gaibthir  fledugud 
leu  d'adaig  TBF.  p.  150,  4  {,/ea- 
sting"):  Dat.  hie  tomailt  ocus  ic 
fledugMd  TE.  16. 

flesc  F.  Ruthe,  Gerte.  —  Sg. 
Nom.  flesc  SLÍrgdide  FB.  55 ;  Gen. 
na  flesci  FA.  18;  Dai.  co  fleisc 
dúir  FA.  18;  ri'gda  ^.  310,  1;  dind 
ech-fleisc  SC.  8;  PI.  Dat.  co  fles- 
caib  iarnaidib  FA.  15;  di  flescaib 
de  lineis  SG.  3^  {Z^  2451;  Aqc. 
flescca  ibir  TE.  18;  &mal  flesca 
óir  SC.  31,  10;  Di*.  -ZVb/w.  di  flisc 
duae  lineae  SG.  B^  (Z^.  246). 

fliuch  nass;  madidus  Ir.  Gl.  675; 
fliuch-dercc  lippus  Z^.  12  {vgl. 
fliuchaigim  lippio  Z^.  53).  —  Sg. 
Nom,.  ciülche  fliuch  Hy.  2,  31;  p.  21, 2. 

—  Davon  flechud,  fliuchaide  humi- 
dus,  fliuchaidatu  humiditas  Z'^.  53, 
fliuchaidecht  liquor  Cortn.  Transl. 
p.  9G  idu. 

fo  Praep.  mit  Dat.  und  Acc. 
unter;  sub  Z^.  627;  fu  SP.  Y  3; 
fa,  fá  s.  5);  oft  mit  Längezeichen: 
fo  Erind  TE.  2  iiJ.;  fo  bithin 
ibid.  5  Eg.;  fo  chind  p.  21,  2;  fo 
charput  SC.  37,  5;  fo  mebail  Lg.  10; 
fo  drochcruth  SC.  29,  22;  fo  inta- 
mail  p.  309,  31;  i^J5.  1;  30;  mit 
nachfolgender  Aspiration:  fo  thu- 
aith  Hij.  5,  57;    fo  chlith  Lg.   12. 

—  Mit   dem   Artikel:   Dat.    fon, 
fond  (fon  charput  FB.  43;  45;  49; 
fon    alt    SC.   8);    Acc.  fon  n-    (fon 
slóg  FB.  16\  Neutr.  fo  a  n-,  fo  n- 
(.fó    a   n-innas  FB.   18;    fo  a  lind 
SC.  7).  —  M/Í  Pron.  suffixum 
1.  Sg.  foum  Gl.  zu  issum  Jffi/  6,  4 
5.    -S^r.    Daf.    i¥asc.  ioa   FB.    64 
foa  suidiu  p.  131,  le;  fua  2^jB.  38 
auf  rigsudi    'bezüglich    foi   FA.    7 
(fói  XBr.),  r^Z.  é  IXA;  iöi  p.  48,  24 


(lóeg);  fse  Corm.  p.  36  prúll;  fuithi 
s.  fo-chóel;  Acc.  foi  i^r.  15  (foa  Eg.); 
PI.  3  fothib  Three  Hom.  p.  26,  30. 

—  Mit  angefügtem  Pron.  posses- 
siv um:  1.  Sg.  fom  Lg.  3;  fóm 
ScM.  16;  fot  Lg.  2  (fod  iJ^r.);  4; 
SC.  11,  1;  fot  41;  44,  3;  3.  Sg.  fo 
a  broind  p.  131,  s;  fo  a  réir  FB.  46. 

—  In  der  Composition  mit  Pron. 
infixum:  2.  Sg.  fot  gni  SC.  30,  s; 
5.  iSgf.  fan-ócrat  SC.  35;  fod  gain 
SC.  37,  3;  fod  ruair  41;  FB.  56; 
jPem.  fosn-opair  p.  132,  10;  PZ.  fus 
rumat  CC.  2  Lü.  — 

Gebrauch,  1)  unter,  räumlich: 
fo  nim  unter  dem  Himmel  Lg.  1 8,  5 ; 
SC.  42;  fom  chind  ScM.  16;  p.  21,  2; 
CO  cethri  colomnaib  .  .  foi  FA.  7; 
a  da  coiss  nammucci  fo  brágid 
ScM.  18 ;  eich  fil  fo  charput  SC.  37,  5 ; 
FB.  45 ;  47 ;  49 ;  43 ;  ech  .  .  foa  sui- 
diu ^.  131,  16;  da  lurgain  lomchsela 
lanbreca  fse  Corm.  p.  36;  comtar 
foderci  renna  . .  fon  fraigid  FB.  25 
fot  galar . .  in  t-anad  SC.  11,  1 
noco  bia-so  fo  mebail  Lg.  10 
SC.  29,  22;  brón  fo  chái  Kummer 
unter  Klagen  Lg.  18,  2;  co  ro  loisc 
a  garmain  foi  p.  48,  24;  tolluid 
cach  ben  fo  chóim  a  céli  unter 
dem  Schutze  FB  21;  SC.  41;  44,  3; 
mani  fochlither  a  bruth  . .  f ó  a  réir 
FB.  46 ;  luid  . .  fon  loch  er  ging 
unter  den  See  FB.  77;  SC.  7;  co 
tue  foi  Lg.  15;  co  m-bertai  fo  a 
broind  p.  131,  8  (unten  in  ihren 
Leib);  do  fodail  fon  slóg  uile  unter 
die  ganze  Schaar  zu  vertheilen 
FB.  16;  CO  classehétol  aircaingel 
oe  tiachtain  foi  indem  sich  der 
Chorgesang  der  Erzengel  darunter 
mischt  FA.  7;  2)  unter  dem  Ein- 
flüsse, auf  die  Veranlassung 
von  Etwas:  tanacaisiu  fon  égim 
du  kamst  auf  das  Geschrei  ScM.  11 ; 
p.  144,  12;  iachtais  in  gilla,  tic 
Conall  fo  sodain  FB.  39;  40;  egis 
in  gllla,  doroich  Loegaire  fua i^-B.  38; 
fo  sodain  darauf  1 9 ;  cotlud  do  fon 
saith  sin  SC.  23.  —  3)  über-, 
durch  Etwas  hin:  foi^  m-bith 
über,  durch  die  Welt  hin  FA.  10;  14 
{„throughout  the  icorld")-,  Hy.  1,  6; 
fon    bith  Hy.  5,  30;    fon   less  uile 


^  N  \N 


fó 


554 


fóbáirinQ 


Lg.  1 ;  atchlos  fó  Erind  über  Irland 
hm,  in  Irland  SC.  37,  la;  TE.  2 
Eg.  u.  ö.;  conna  teilged  a  folt  fo 
agid  damit  nicht  sein  Haar  über 
das  Gesicht  fiele  p.  131.  21;  usci . . 
do  thabairt  fo  a  súili  TE.  12  LU.; 
tue  a  anail  fothib  Three  Hom. 
p.  26,  30;  dorat  fo  mewmain  Ailella 
do  seirc-siu  TE.  13  (for  Eg.). 
4)  idiomatisch  in  gewissen 
adverbiellen  Wendungen:  fo 
a  n-innas  cetna  auf  dieselbe  Weise 
{sub  eodem  modo)  FB.  18;  fon 
innas  cetna  FB.  60;  83;  ScM.  9 
p.  40,  33 ;  fon  .  n-innasin  FB.  31 
ScM.  14;  fon  CMmma  cetna  FB.  67 
fond  ecosc  sin  92;  fon  cruth  sin  57 
SC.  29;  fon  alt  cetna  SC.  8;  fo 
intamail  Tige  Midchúarda  p.  309,  31 
{nach  dem  Muster);  fo  chosmailius 
na  Cráebrúadi  FB.  1;  SC.  5;  fo 
Chöinculainn  comchosmail  FB.  30; 
fon  samail  sin  auf  diese  Weise 
FB.  57;  65;  SC.  10;  24;  fo  cho- 
mardus  imdai  Conchobair  FB.  3; 
fo  a  comartus  unter  gleicher  Höhe 
mit  ihnen  25;  fo  dagin  weil  {sub 
causa)  FB.  31;  fo  daigind  wegen 
p.  144,  18;  fo  dáig  weil  FB.  58;  70; 
TE.  6  LU.;  wegen  p.  144,  7;  fo 
bith  weil  FB.  79;  90;  fo  bithin 
TE.  5  Eg.;  fo  chétóir  alsbald, 
augenblicklieh  {sub  prima  hora) 
FB.  16;  74;  87;  fo  deoid  zuletzt 
{sub  fine)  s.  deod;  fo  chlith  heimlich 
Lg.  11;  fo  leith  bei  Seite,  s.  leth. 
—  5)  Zur  Bildung  der  Mul- 
tiplicativa:  fo  di  Oss.  I  10;  fo 
dl  nó  fó  thrí  zweimal  oder  dreimal 
FB.  81;  87;  fá  di  88;  fo  thri  66;  78; 
fa  tbri  Hy.  5,  32. 

fo  gut;  i.  bonum  Corm.  Tf-ansl. 
p.  79  fochen.  —  Sg.  Nom.  is  fo 
lium  est  bonum  secundum  me 
Wb.  U^  {Z-\  645);  fo  léo  Hy.  5,  53 
(1.  maith);  ni  fo  SC.  44,  12;  fo  dia 
i.  dia  maith  Gl.  zu  fiadat  Hy.  1,  14; 
fo  li  gut  die  Farbe  Lg.  18,  15;  cid 
fo  fer  SC.  37,  13?  Subst.  is  e  a  fo  in 
fo  thall,  nis  e  a  fo  in  fo  sa  Lat.  Hy.  II 
Pref.  {„his  good  is  the  good  there, 
his  good  is  not  this  good"  Goid.^ 
p.  96).  —  Compos.  fó-líth  TE.  14. 

fo-acaiiim  I  suecino  SG.  167» 


{Z^.  880).  —  Praes.  PI.  3  focanat 
SC.  37,  4, 

fóacruib  FB.  49,  p.  310,  19,  lies 
fo  a  cruib,  s.  3.  crú. 

foaim  ich  schlafe.  —  Praes. 
Sg.  3  f óid  . .  lasin  n-ingin  SC.  39 ; 
foaid  Hy.  2,  31  (i.  no  chotlad);  rel. 
dind  feiss  foass  in  loech  lea  Corm. 
p.  26  laiches.  —  Imperat.  Sg.  3 
foad  in  ben  let;-so  Lg.  12.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  no  foad  Lg.  6;  no  foied 
CC.  6  LU.  (no  kided  Eg.).  —  Fut. 
Sg.  3  rel.  inti  fsefes  lia  mnai  LTJ. 
p.  127  a,  32  (s.  unter  geis).  —  Perf. 
Sg.  3  fiu  sopivit  Goid.^  p.  87  not.; 
PI.  3  feótar  and  ind  aidchi  sin 
FB.  63  (feoatar  Eg.);  69;  feoit 
FB.  57.  —  S-praet.  Sg.  3  fais  hl 
Temraig  ind  aidchi  sin  SC.  27.  — 
Inf.  fess. 

fo-algaim  I  ich  schlage  nie- 
der, bin  niedergeschlagen,  be- 
stürzt; consternor  SG.  146''  {Z^. 
429).  —  Praes.  Sg.  3  zu  lesen  fa- 
laig  betho  borrbuidne  {sternit  mundi 
superba  agmina)  FB.  24  ?  —  Praet. 
Sg.  3  is  nini  foralaig  Gl.  zu  nos 
quos  timor  straverat  Ml.  43<i;  fos 
rolaich  prostravit  eos  Hy.  2,  62, 
Gl.  i.  ros  failgestar  {Dep.)  inna 
ligu;  fos  rolaic  ibid.  38?  —  Fut.  sec. 
PI.  3  no  failgifitis  Gl.  zu  conster- 
narentur  LHy.  fo.  12».  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  fomm  álagar  consternor 
SG.  146b  {Z-\  482).  —  Praet.  PI.  3 
ro  failgide  fo  chétoir  inna  huli  ech 
fo  a  marclaigib  fria  lar  Three 
Hom.  p.  76,  29  {„were  Struck  down"). 

fobach  i.  tochailt  O'Dav.  p.  88; 
i.  buain  ibid.  p.  91. 

fobairim  (fo-od-berim?)  I  1)  ich 
gehe  an  Etwas  oder  zu  Je- 
mandem, 2)  ich  greife  an, 
3)  mit  oc  ich  beginne?  vgl.  „fobair 
advancement,  rencontre,  underta- 
king"  O'B.  —  Praes.  Sg.  3  1)  fúa- 
bair  nith  SC.  31,  11;  2)  fos  n-opair 
p.  132,15;  da  fúabair  galar  CC.iLU.; 
3)  fobair  . .  hicc  sirfecham  TE.  6 
Eg.;  fobair  ic  torsi  moir  12;  PI.  3 
fuabbrait  in  less  TFB.  p.  156,  15. 
—  Imperat.  PI.  1  fuaiprem  inna 
degaid  ibid.  p.  144,  30.  —  T-praet. 
Sg.  3  1)  is  cuice   forobart  in  ben 


fobairt 


555 


fo-cherdaim 


p.  132, 12;  2)  tofobairt  SC.  36  (s.  oben 
da  fúabairV  —  Praet.  Sg.  3  forópair 
oc  dogru  SC.  44;  PI.  3  fobairsiot 
they  attacked   O'Don.   Gr.  p.  258. 

fobairt  F.  Angriff;  i.  tarraing 
no  tadhall  no  aenfecht,  z.  B.  luath- 
fobairt  gacha  srotha  . .  i.  in  fobairt 
luath  dognithar  tarrsna  in  t-srotha 
O'Dav.  p.  91.  —  Sg.  Äce.  tobert 
fobart  m-bidbad  foíTO  er  machte 
einen  feindlichen  Angriff  auf  sie, 
s.  unter  fáebur-chles. 

fobartach  angreifend,  An- 
greifer? —  Sg.  Nom.  fobartach 
fian  SC.  17;  Acc.  la  faga  feig  fo- 
bartach p.  310,  39. 

fobith  s.  bith. 

focauat  s.  fo-acanim. 

focairt  s.  fo-cherdim. 

fócarim,  f úacraim  (fo-od-garim)  I 
1)  ich  sage  an,  zeige  an,  ver- 
kündige, 2)  ich  verbanne.  — 
Praes.  Sg.  3  focair  monet  Wb.  16d 
{Z'^.  430);  fod  úacair  id  indicat 
Wb.  ll^»  {Z-\  885);  PI.  3  fan-ocrat 
sie  zeigen  ihn  an  SC.  35.  —  T-praet. 
Sg.  3  dia  focart  SC.  28;  fus  ocart 
Tir.  8  (jproscripsit  eos  Z^.  455).  — 
S-praet.  fúacrais  . .  comlond  dó  fein 
FB.  69.  —  U-praet.  Sg.  3?  fuacru 
don  cath  Coemgen  Hy.  5,  19  {vgl. 
no  thercanad  in  der  Gl.).  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  forocrad  do  Bricn'ntZ 
wurde  angesagt  FB.  13;  forocrad 
indicatus  est  Wb.  19^  {Z^.  885).  — 
Inf.  fócre  monitio  Z'^.  885;  fócradh, 
fogradh  to  challenge  CDon.  Suppl.; 
Dat.  na  pa  chondarcell  oc  fócru 
a  pecctha  do  chách  ne  sit  coniven- 
tia  in  indicando  peccata  cuivis 
Wb.  31«,  24;  Acc.  leatar  togaide 
fri  foccra  firinde  ThreeHom. p.42,2i. 

fochaid  F.  Leiden;  fochith  pas- 
sio  Z^.  249.  —  PI.  Bat.  cosna  fo- 
chaidib  Hy.  1,  13. 

fochair  „presence,  Company'' 
CR.;  a  bh-fochair  with,  together 
with,  along  icith  O'Don.  Gr.  p.  288 ; 
ro  dáileadh  iar  sin  fleadh  agus 
feusda  dhóibh  an  oidhche  sin  san 
n-grianán  a  bh-fochair  Ghráinne 
agus  na  banntrachta  Torr.  Dh. 
p.  46;  ibid.  p.  88. 

fo-chamm  ein  Wenig  krumm, 


leicht  gekrümmt,  vgl.  O'Don. 
Gr.  p.  276.  —  PI.  Gen.  do  thulaib 
a  lurgan  b-fiar  b-focamm  FB.  37  Eg. 

fochann  s.  fochoun. 

fo-chas  „slightly  curling", 
folt  fochas  forordha  O'Don.  Gr. 
p.  277. 

fo-chauim  I  succino?  vgl.  fo- 
acauim.  —  Praes.  Sg.  3  fom  chain 
lóid  luin  SG.  p.  203;  fomm  chain 
cói  menn  medair  mass  ibid.  p.  204. 

fo-chelim  occludo?  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  forochlad  Hy.  2,  15, 
„Patrick's  Coming  was  a  help  to 
Ireland,  which  had  been  shut  up" 
Stokes,  Beitr.  VIII  p.  311;  fon  ro- 
chled  do  airitiu  hirisse  Gl.  zu 
conclusi  nos  in  eam  fidem  quae 
revelanda  erat  Wb.  19c  [Z'^.  483, 
Galat.  3,  23). 

fochen  willkommen;  fochen  du 
tiachtain  „welcome  thy  Coming!" 
Corm.  Transl.  p.  79;  ni  ba  fochen 
leu  a  forcital  iccas  corpu  et  anmana 
Wb.  30d,  7;  fochen  Conall  Sc3I.  15; 
SC.  17,  1;  18;  38;  fochen  in  cath 
FB.  53;  fochen  a  Loegam  FB. 
59;  60;  is  fochen  dóib  ScM.  4; 
fochen  duit  SC.  16;  20;  p.  144,  s; 
is  fochen  lend  Lg.  13 ;  fochen  om 
p.  144,  15;  mochen  doib  p.  40,  23, 
nach  Stokes  für  m'fochen ;  ScM.  5;  6. 

fo-cherdaim  I  ich  werfe,  ent- 
sende, lege,  vgl.  Z^.  1000.  — 
Praes.  Sg.  3  focheird  .  .  in  roth 
FB.  54;  a,mal  foceirt  nech  a  setach 
de  Wb.  32c  (^ut  ponit  aliquis  vestem 
suam  de  se  Z^.  1000);  foceird  Condla 
. .  bedg  uádib  EC.  7 ;  focheird  bedg 
cuce  Lg.  9;  ohne  bedg  ibid.  15; 
focherd  a  suilchor  issin  tigp.  144,  le; 
focheird  . .  cor  n-iach  n-eirred  de 
FB.  87;  foceird  ich  n-erred  ind 
áib  FB.  24;  51;  p.  310,  42;  focerd 
Fergus  cor  F.  macht  einen  Bund- 
gang p.  144,  4;  focheird  a  menmain 
airi  TE.  10  LU.;  focherd  Ailill  i 
serg  de  A.  verfiel  in  eine  Krank- 
heit TE.  6  LU.;  foceird  armgrith 
mór  arrígthech  FB.  15?  PI.  3  fo- 
cherdat  in  macrad  gair  foa  FB.  64. 
—  Perf.  Sg.  3  fochairt  a  chroisig 
furro  SC.  7;  focairt  imroll  ibid.; 
PI.  3   fochartatár   LU.  p.  23^,  27 


fóchétóir 


556 


fo-chrothim 


(s.  2.  finuaim).  —  Fut.  Sg.  1  fo- 
chichur-sa  aurchor  dait  LU.  p.  70a,  4 
[für  fochichurr,  mit  Assimilation 
des  rd);  ní  fóichur-sa  mo  menmain 
for  óclach  n-aile  i  n-hErinn  itiad-siii 
TBF.  p.  152,  24  (lies:  it  diaid-siu). 

—  Fut.  sec.  Sg.  3  bágais  Cuc^m- 
\aind  hi  Methiu  port  iarsin,  i  n- 
acciged  Ailill  no  Medb,  fochichred 
cloich  asa  thábaill  forru  C.  drohte, 
ico  er  A.  oder  M.  sehen  würde, 
würde  er  einen  Stein  aus  seiner 
Schleuder  auf  sie  werfen  LU. 
p.  64»,  39  {für  fochichrred,  mit 
Assimilation  von  rd);  dofóichred 
traig  n-écmailt  and  SG.  130^  („po- 
situs  est"  Nigra).  —  Pass.  Piaes. 
PI.  3  focertar  fiadain  leó  FB.  66. 

—  Praet.  Sg.  3  focres  inna  bucht 
Hy.  5,  48  (i.  ro  laad);  focress  im- 
muir  72  (i.  ro  laad);  immeid  79 
{i.  ro  laad). 

fóchétóir    alsbald],    sogleich, 
s.  cét-  und  ór,  úar. 
fo-chíallaim  ich  versammele. 

—  Praet.  Sg.  3  Dep.  fochiallastar 
"Echaid  formna  Isech  n-Éreud  LU. 
p.  182a,  16,  Cfl.  i.  ro  tinóil,  citirt 
hei  O'Dav.  p.  92  und  p.  63  (ciall 
i.  tionolV 

fochich  ScM.  15? 

1.  fochia  „a  throne,  a  distin- 
guished  seat,  any  seat"  O'Don. 
Suppl.,  im  Besondern  1)  Sitz  des 
Helden  auf  der  linken  Seite  des 
Wagens  (s.  2.  fochia),  im  Gegensatz 
zu  faitsi,  dem  Sitze  des  Wagen- 
lenkers auf  der  rechten  Seite:  do 
suidhiu  ind  errad  isin  charpwi  as 
nomen  a  fochlse,  faitsi  imorro  ainm 
do  suidhiu  ind  arad  Corm.p  XXXIX, 
vgl.  Corm.  Transl.  p.  80  und  O'Dav. 
p.  84  fochlu;  2)  Sitz,  Aufenthalts- 
ort, Höhle  von  Thieren:  fochia  le- 
ómhain,  i.  tochailt,  uaimh  no  ionad 
suidhe  leomhain  O'Clery  {O'Bon. 
Suppl.).  —  Dat.  tic  in  dóel  asa 
fochlai  „the  beetle  comes  from  his 
den"  Fei.  p.  XXXV  {Jan.  15  not.)\ 
PI.  Dat.  tócaibtís  ind  anmannai 
thentidi  a  cenna  asa  fochluib  LU. 
p.  23»,  11;  Acc.  in  tan  adcuirtis 
inna  fochloi  ihid.  12. 

2,  fochia  an  tuaiscertG,<i^e  north") 


Corm.  Transl.  p.  80,  im  Gegensatz  zu 
faitsi  an  desscert  {„the  south")  ibid. 

3.  fochia  Gl.  zu  flaith  Corm. 
p.  19,  vgl.  fochlu  i.  feinnidh  O'Dav. 
p.  84. 

fo-chlaid  Höhle;  fochlaidh  ca- 
vicula  Ir.  Gl.  229. 

fo-chlaidim  ich  grabe  aus.  — 
Perf.  Sg.  3  fo  roichlaid  Gl.  zu 
effodit  Ml  24c,  ig. 

ar  fochlim  p.  141,  6,  zu  lesen 
arfochlim  wie  p.  327,  33,  vgl.  in 
chiall .  .  arafocladar  sensus  quem 
profert  SG.  209i)  (Z^.  981). 

fochlither  s.  foichlim. 

fo-chmarc  inquiry,  research 
O'ü. ;  fochmairc  i.  fiafraighe  O'Clery 
{O'Don.  Suppl).  —  Sg.  Gen.  fissid 
fochmairc  hi  cerdaib  de  druidechta 
p.  328,  16. 

fo-ehóel  unten  dünn;  aghaigh 
focaol  forleathan  i.  caol  fuithi  ocus 
ard  uaisti  O'Dav.  p.  55. 

fo-chomair,  „opposite"  Fei.  p. 
XXXII  2,  s.  comair. 

foehonn  Ursache;  causa,  occasio 
Z^.  874.  —  Sg.  Nom.  fochond  a 
gddair  TE.  10  LU.\  is  e  fochunn 
a  denma  Lat.  Hy.  IV  Pref.  {Goid.^ 
p.  97);  ibid.  IX  Pref.;  Acc.  triana 
fochann  um  ihrettvillen  TE.  11  Eg.] 
na  catha  alle  ro  briste  trena  fochun 
Lat.  Hy.  X  Pref 

fochrach  mercennarius  SG. 
35a  {Z-\  812). 

fochraib  near  O'Don.  Suppl, 
s.  com-fochraib ;  uair  ro  htir  co 
m-ba  fochraib  dia  etsecht  Three 
Hom.  p  120,  2  {„near  unto  his 
death");  aritchonnairc  Patric  i  fo- 
chraib do-som  Fei  p.  LXXXIII  29 
{„near  him"). 

fo-chraic  F.  Belohnung;  fo- 
chricc  praemium,  meritum  Z^.  249, 
812.  —  PI  Nom.  fochraice  FA. 
2;  32;  Gen.  ilar  fochraice  Hy.  7,52; 
p.  170,  24;  ar  cenn  fochraice  Hy.  7, 10; 
Acc.  fochraice  FA.  34;  focraice 
FA.  1;  31. 

lo-chrothiin  ich  erschüttere. 
—  Praes.  sec.  Sg.  3  co  fucrothad 
i.  CO  chonscarad  {sie)  Gl.  zu  ut  id 
quod  suadebat  Achitofel  suus  sermo 
cassaret   Ml.  23i>,  14.   —   Praet. 


fochmch 


557 


cen  fodrábu 


Sg.  3  CO  forcroth  a  rigthech  n-uile 
FB.  20  {intr.,  für  fo-ro-chroth?);  zi>. 

fochrueh  Oss.  In? 

fo-chniaid  ziemlich  hart?  vgl. 
fo-chas.  —  Sg.  Nom.  fót . .  focrúaid 
FB.  49;  p.  810,  19. 

fochuirse  FB.  49,  p.  310,  is? 

f ocul  =  V  0  c  u  1  a ,  Wort ;  vocabu- 
lum,  dictio  Z^.  981.  —  Sg.  Nom. 
conna  hetai  focul  fort  chend  i  córai 
ScM.  14;  buád-focol  an  ro  radis 
EC.  1  {ein  gutes  Wort);  PI.  Acc. 
find-focla  Lg.  3. 

foeus  nahe,  s.  ocus.  —  Sg.  Nom. 
dáig  rob  fagus  a  cairdess  TE.  16; 
Dat.  i  focus  don  lucht  sin  FA. 
25  LBr.  (hi  comfocus  LU.). 

foda  s.  fotha. 

fo-dailim  III  ich  theile,  ver- 
theile.  —  Praes.  Sg.  3  fodáile  doib 
a  m-biad  TBE.  p.  1 42,  8.  —  Imper. 
PI  2  fodlid  dun  TBE.  p.  142,  e; 
fodlaid  in  usce  fo  Ard  Macha  Three 
Hom.  p,  74,  24.  —  Praet.  Sg.  3 
forodail  ScM.  .21,  á;  ros  fodail 
p.  40,  11;  ro  fodail  .  .  na  bú  do 
bochtaib  p.  40,  4a;  PI.  3  fodailset 
SC.  6.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  fo- 
dailter  SC.  6;  FB.  16;  fodailter 
doib  TBE.  p.  142,  24  [„distrUmiion 
is  made").  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
fodailte  p.  311,  35.  —  Praet.  Sg.  3 
ro  fódlaí?  p.  41,  16  {nach  Stokes, 
Three  Hom,.  p.  60,  9).  —  Inf.  fo- 
dail, fodil  divisio  Z^.  874;  do  fo- 
dail FB.  16. 

fo-damim  I  ich  ertrage;  fo- 
daimim  patior  Z'^.  429.  —  Praes. 
Sg.  3  nis  fodaim  nech  Niemand 
erträgt  es  SC.  36;  ni  fodmat  Wb.  20^ 
{Z^.  432).  —  Fut.  Sg.  2  fon  didmae- 
siu  Gl.  zu  qualem  patiaris  Ml  35c,  33; 
3  ni  fuidema  nihil  patietur  ibid.  56«; 
PI.  1  fodémam  wir  werden  uns 
unteriverfen  FB.  76.  —  Fut.  sec. 
Sg.  1  cid  din  ar  nach  fódemaind- 
sse  Bricio  dorn  athisiugud  SMart.  41. 
—  Perf.  Dep.  Sg.  1  fos  ro  damar-sa 
quae  passus  sum  Ml.  39»;  3  ni 
fordámair  FB.  85;  ar  ro  fodamar 
I'su  inti  I'udas  dia  brath  SMart.  41 ; 
Inf.  foditiu  toleratio  Z'^.  264;  Dat. 
hi  foditin  fochide  Wb.  li^  {in  tole- 
ratione  tribulationum). 


fodb  M.  „arms,  accoutre- 
ments",  i.  arm  agas  étach  ü'Don. 
Suppl.  —  PI.  Acc.  Gier  cendail 
ocus  fodbu  FB.  84. 

fodbrond  s.  adbrond. 

fodbuigh  TE.  8  Fg.,  vgl.  „fód- 
bach  to  cut  sods"  O'Don.  Suppl., 
fótbaige  a  cruib  greg  „the  clods" 
On  the  Mann.  III  p.  195. 

fo-decht-sa  für  die  Zukunft, 
fortan  TE.  14  Eg.\  SC.  46;  bu- 
decht-sa  ScM.  17  H. 

fodéin  selbst,  s.  fadéin. 

fodengat  Wi.  Gramm,  p.  76  lies 
for-dengat. 

fodeni  selbst,  dam-sa  fodéni 
TE.  10,  19. 

fodera  efficit  wohl  fod  era  ifera), 
3.  Sg.  Praes.  zu  fod  riiair,  mit 
Pron.  inf.  d  {s.  unter  é\  vgl.  1.  fó- 
irim;  „cid  fodera  why  is  this?  tchat 
is  the  cause  or  reason  of  this?" 
O'Don.  Suppl.;  coni  hed  fodera 
fáilti  dúib-si  et  dún-ni  Wb.  14*^ 
{nonne  hoc  fert  gaudium  vobis  et 
nobis?  Z'^.  748);  cid  fodera  sin 
„what  caused  that?"  TJiree  Hom. 
p.  14,  17;  cid  fodera  in  muir  do 
imtechtt  duit  Fei  p.  XXXII  u; 
cid  fodera  conid  soUamain  üaecht 
Crist  a  hEgipt  ibid.  p.  XXXI V  ic; 
iss  ed  fodera  in  gorta  sin  do-sum 
ibid.  p.  C  9. 

fo-dirc  sichtbar.  —  Sg.  Nom. 
FB.  3;  fodeirc  81;  foderc  16;  88; 
PI.  Nom.  foderci  FB.  25. 

foditiu  toleratio,  Inf.  zu  fo- 
damim.   Vgl.  foitnecb. 

fodluigthe  FB.  68,  7  vgl.  dlochta, 
dlugim. 

fo-dord  N.  Brummen,  Mur- 
ren, Bass  {vgl.  On  the  Mann.  III 
jx  378).  —  Nom.  fodurd  Lg.  17, 
18  Eg.-.  fodord  „murmuring"  Fei. 
p.  C  29;  Gen.  dar  ési  a  foduirt 
post  murmurationem  suam  Wb.  Ha 
{Z-\  60\  —  Vgl   an-dord. 

fodordach,  PI.  Acc.  fodordchu 
Gl.  zu  susurratores  Wb.  Ic  {Z^.  60). 

fodrúair  s.  fóirim. 

cen  fodrúbu  GL  zu  sine  deflexio- 
num  moris  Ml.  22a,  g  {Z'^.  25).  Dazu 
cen  adba  fir  fodruba  disorchi  Corm. 
Transl.  p.  37  cernine? 


foebor 


558 


fo-gal 


foebor  s.  faebiir. 

fo-egimlll  ich  schreie. —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  foeighther  i.  fogartar 
O'Don.  Suppl.  —  Praet.  Sg.  3  fo- 
heged  immum  ScM.  13.  —  Inf. 
foeigem  i.  focra  „to  scream,  notice, 
warn"  O'Don.  Suppl. 

fo-emaim  I  ich  nehme  an.  — 
Praes.  Sg.  1  foemaim-sea  FB.  34 
(faemaim  Eg^\  PI.  3  fsémit-sium 
.  .  ani  hi  sin  FB.  78.  —  Praes.  sec. 
Sg.  2  ciar  femtha-so  si  accepisti 
Wb.  m  {Z-\  445);  PI.  3  no  fámtáis 
a  anmchardine  ÍA.  32. 

fo-essam  Schutz,  s.  S.  78;  fa- 
osamh,  faesamh  food,  support,  pro- 
tection O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Dat. 
ior  a  oessam  dun  unter  seinem 
Schutze  uns  =  mögen  wir  unter 
seinem  Schutze  stehen  Hy.  1,  2  (i. 
ior  a  oessitin);  5,  loe;  for  fóesam 
ríg  na  n-dúla  1,  55;  úam  faesum 
Oss.  III  10?  Acc.  iss  ed  doruach- 
tamar  fort  faesam  sund  TE.  5  Eg. ; 
PI.  Bat.  for  foesamaib  Lg.  11  Lc.Eg. 

fo-essitiu,  Dat.  for  a  oessitin 
Gl.  zu  for  a  oessam  Hy.  1,  2. 

fo-fera  s.  fóirim. 
.  fofoesat  {nicht  fo  fóisam)  Lg.  5, 12 
Lc.  schlechte  Lesart  für  dofóethsat. 

do  fóethsat  Lg.  b,  12  s.  tuitim. 

fo-fúaratar,  í'o-frith  vgl.  fiiar. 

—  Peo'f.  PI.  3  fofúaratár  sie  fanden 
CC.  3  LU.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
fofrith  do  sie  wurde  für  ihn  ge- 
funden TE.  3  Lü.;  focress  . .  fofrith 
Hy.  5,  79;   PI.  3  foritha  p.  42,  sg 

fo-g'abim,  fag'baim  I  ich  finde. 

—  Praes.  Sg.  2  in  tan  nád  fagbai 
FB.  92;  3  ni  fogaib  FB.  47;  ni 
fagaib  p.  310,  26;  ni  fogeib  FA. 
19;  20;  PI.  3  ni  fogbat  SC.  5;  ni 
fagbat  FA.  30.  —  Praes.  sec.  Sg.  1 
fogabuinn  p.  145,  1;  PI.  3  diis  in 
faigbitis  nech  SC.  21.  —  Praet. 
Sg.  3  Dep.  ni  faigbistar  FB.  30. 

—  Fut.  Sg.  2  ni  fuigeba-su  SC.  42; 
fogheba  TE.  19  Fg.;  fogébu  TE.  10,3 
Fg.;  ni  fuircéba-su  s.  unter  fomsige, 
für  fo-ro-géba?  3  fogéba  FA.  10. 

—  Fut.  sec.  Sg.  2  mád  cos  trath 
sa  fogebthá  FB.  94;  foghébta  linn 
TE.  d  Fg.;  PI.  3  dús  in  fugebtáis 
FA.  30 ;  fagebtis  caperent  ea  Wb.  8» 


(Z^  8741  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
fogabar  CC.  3  Fg.;  dus  hi  fogbar 
CC.  2  Fg.  —  Imperat.  Sg.  3  fa- 
gabar  uaib  óenfer  FB.  93 ;  ScM.  8. 
—  Praes.  sec.  Sg.  3  conna  fogbaithe 
FB.  80.  —  Praet.  Sg.  3  co  fagbad 
SC.  29,  6;  8;  u. 

fogaist,  dréim  fri  fogaist  FB.  80, 
LU.  p.  113*,  34,  eins  von  Cuchu- 
linn's  cless,  „climbing  against  a 
roch,  so  as  to  stand  straight  at  its 
top"  C  Curry,  On  the  Mann.  II 
p.  372 ;  „ascent  by  rope"  CB.  Crowe, 
Siab.  Concul.  p.  439  {mit  Bücksicht 
auf  goiste);  dréim  fri  fogaist  co 
n-dirgiud  crette  for  a  rind  LU. 
p.  73a,  3 ;  ibid.  p.  125b,  4.  O'B.  Cro- 
we l.  c.  theilt  folgende  Stelle  mit:  Tug 
si  {Cuchulinn' s  Lehrerin  Ducreann) 
sleagh  rinngéur  coigreannach  chúice 
agus  sathas  ceann  na  sléighe  san 
talamh  agus  a  rinn  ailtnime  suas 
gach  a  n-direach,  agas  dorithlingad 
an  bangaisgideach  go  headtrom, 
aorda,  gur  leig  anuas  1  fein  ar  rinn 
na  sleighe  sin,  go  ttarla  {sie)  a  bucht 
agas  a  hiirbruinne  uirthe,  agas  ni 
thug  tolg  na  éirghe  na  éidiughadh 
uirthe,  agas  dobi  a  bfad  ionna 
comnuid  a  n-airde,  a  n-áirde  ar 
rinn  na  sleighe  sin.  Damit  ist  zu 
vergleichen  Torr.  Dh.  p.  88:  Ro 
éirigh  Diarmuid  arna  mhárach, 
agus  do  rüg  dhá  ghabhail  asan 
bh-fiodhbha  fá  neasa  dho  ris  gusan 
tulaigh  reumhráidhte,  agus  chuir 
ina  seasamh  iad;  agus  an  Mór- 
alltach,  i.  cloidheamh  Aonghusa  an 
Bhrogha,  idir  an  dhá  ghabhail  ar 
a  faobhar.  Ann  sin  ro  éirigh  fein 
go  hiiireudtrom  ós  a  chionn,  agus 
ro  thomhais  Ina  throighthibh  on 
dornchlann  go  a  dheis  tri  huaire 
an  cloidheamh,  gur  thüirling  anuas. 

io-ga,lF.  Raub,  Rauben,  Plün- 
dern; „trespass"  Corm.  Transl. 
p.  73;  i.  gal  co  fi  O'Dav.  p.  89; 
foghail  „plunder,  prey,  injury" 
O'Don.  Suppl.  —  Gen.  cor  bo 
tualaing  fogla  do  denom  CCn.  7; 
Dat.  du  for  fogail  SC.  13;  PI.  Dat. 
oen  dia  foglaib  sarugud  crossi  hUi 
Shuanaig  Fei.  p.  LXXXVII  29.  — 
Vgl.  di-gal. 


fogamur 


559 


foichlim 


fog'amnr  „a  name  for  the  last 
month  in  the  autumn"  Corm.  Tr. 
p.  74.  —  Sg.  Dat.  hi  fogomur  FB.  9. 

fogar  s.  fogur. 

fo-grart  FB.  22?  Zu  der  ganzen 
Stelle  vgl.:  „Rom  alt-sa  em"  ol  si 
adi  „la  feba  féne,  hi  costud  for- 
chaini,  hi  fogart  genussa,  hi  con- 
graim  rigna,  i  n-ecosc  sochraid, 
conid  chucom  bagthir  cach  n-delb 
sóer  sochraid  eier  iallaib  ban  búa- 
gnithiLU.jy- 12415,13.  Vgl.  ar-gairim? 

fo-garim  I  ich  töne,  rufe, 
drohe,  bedrohe?  —  Praes.  Sg.  3 
fogair  Hy.  1,  6  (i.  fograiges,  i.  doné 
tomathium);  fogeir  anggalar  in  uile 
corp  Cam.  (Z-\  1005). 

fo-gelim  I  ich  grase.  —  Praet. 
PI.  3  CO  n-geltatar  a  n-eich  geilt 
immon  corrthe  ic  Ard  Chiüllend, 
CO  n-geltat  eich  Sualtaig  fri  coirthi 
a  tviaid  fér  co  hiiir,  ocus  fogeltat 
eich  Conculaind  fri  corthi  aness 
fér  CO  hiiir  ocus  connici  na  lecga 
lomma  LL.  43.  6.  1.  (TBC).  — 
Inf.  Gen.  fer  fogelta  a  bu  ein 
Mann  der  seine  Kühe  grasen  lässt, 
s.  buageltach. 

•    foglaid  M.  Rauher,  s.  fo-gal.  — 
Sg.  Nom.  p.  41, 19:  Félp.  LXXXIX 17. 

foglaimm  N.  Lernen,  Inf.  zu 
fo-gliunn.  —  Nom.  is  reicl  foglaim 
in  besgnai  Ml.  14c,  n;  j)at.  do 
foglaim  uird  Petair  ocus  Póil  p. 
39.  12;  19;  exit  do  loglaim  co  Mu- 
gint  Lat.  Hy.  lllPref.  {Gotd.^p.  9G\ 

fo-glenimi,  vgl.  „foglen  to  ding, 
adhere"  O'Don.  Suppl.  —  Praes. 
sec.  PI.  5  is  é  óencharpat  in  sin 
nad  foglentais  dirmand  na  hecrada 
[lies  echrada)  di  chairptib  Ulad  ar 
a  deni  ocus  ar  a  ani  in  charpa/i 
ocus  ind  erred  arid  suided  and 
LU.  p.  122a,  9. 

fo-gliunn  I  ich  lerne  Gl.  zu 
doceor  Pr.  Cr.  56»  (Z'\  428).  — 
Praes.  Sg.  3  foglenn  foglennar 
doem  doemar  O'Dav.  p.  92.  — 
Perf.  Sg.  3  nad  roeglaind  ac  nech 
aile  LL.  p.  59.  b.  a  [On  the  Mann. 
III  446).  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
foglennar  O'Dav.  l.  c. 

fo-gnam  M.  servitus,  service, 
Inf.  zu  fo-gniu. 


fognamthid  M.  Diener;  PI. 
Nom.  fognamthidi  ministri  Wb.  80 
{Z\  793).   Vgl.  fognomaid. 

fo-gniu  III  ich  diene.  —  Praes. 
Sg.  3  amal  fon  gni  ut  servit  Wb.  12» 
(Z-K  431);  fot  gni  SC  30,  8.  — 
Imperat.  Sg.  2  fogain  p  40,  39.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  fogniad  Hy.  2,  30;  co 
ro  fhognad  Tliree  Hom.  p.  10,  26; 
fognad  Hy.  2,.6;  p.  17,  23.  —  Fut. 
Sg.  3  fognife  do  sil-sa  do  sil  na 
cuma/Ze  Three  Hom.  p.  54,  le.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  fhogain  do  Three 
Hom.  p.  10,  26;  72,  7;  fodgain 
SC.  37,  3;  foruigenai  p.  17,  33; 
foruigéni  servivit  Wb.  13i>  (Z^.  463); 
PI.  3  foruigensat  serviverunt  Wb.  1^; 
ro  fógnatar   Three  Hom.  p.  92,  15. 

—  Inf.  Nom.  is  doilig  do  neoch 
immalle  fógnam  do  dib  tigernaib 
SMart.  1;  Gen.  rect  fognamo  lex 
servitutis  Wb.  3d  {Z^.  238);  i  tol- 
tanche  fognoma  do  Dia  FA.  23; 
Dat.  i  fognam  Hy.  2,  5;  oc  fognum 
p.  17,  26;  35. 

fognomaid  M.  Diener;  in  t- 
Oengus  vero  ro  raidsemar  ro  pa 
fognomaid  maith  do  Dia  Fei.  p.  X  36. 

fogomur  s.  fogamur. 

fograigim  III  ich  töne;  Gl.  zu 
tono  Corm.  Transl.  p.  162  ton,  — 
Praes.  Sg.  3  rel.  fograiges  Gl.  zu 
fogair  Hy.  Í,  e;  Dep.  humae  fo- 
grigedar  Gl.  zu  cymbalum  tinniens 
Wb.  12b  (Z^  439). 

fogur  M.  Ton,  Laut;  sonus, 
pronuntiatio  Z'^.  978.  —  Sg.  Nom. 
p.  144,  11;  FA.  14;  fogur  tuinni 
Lg.  17,  25;  Gen.  foguir,  fogair 
Z\  978;  Dat.  fon  fogiir  p.  144,  12; 
co  fogitr  bláith  FA.  13;  Acc.  in 
fogwr  sin  FA.  14;  PI.  Acc.  fogra 
s.  écen. 

foicheall,  faicheall^ire,  wag  es, 
O'Don.  Suppl. 

foichlim  mit  Acc.  ich  nehme 
mich  in  Acht  vor  Jemand  oder 
Etwas,  ich  sorge,    sorge  mich. 

—  Praes.  der  Gewohnheit  Sg.  3 
mairg  nad  foichlend  in  muintir  sin 
FA.  30  {„that  heedeth  not").  — 
Praet  PI.  3  ni  chluinfider  a  n-gudi- 
sium  and  sin,  úair  na  ro  foichlitar 
ar  thús  céin  ro  bátár  hi  fus  LU, 


foichlóir 


560 


foirmtech 


p.  33a,  13.  —  Imper.  Pl.  2  foichlid 
ocus  cosrid  hi  far  cridib  Gl.  zu 
diligenter  curate  Ml.  68».  —  Pass. 
Praes.  Conj.  Sg.  3  mani  fochlither 
a  bruth  FB.  46;  52.  —  Vgl.  eroichell. 

foichlóir  M.  curator.  -—  Pl 
Dat.  foichlorib  Gl.  zu  sub  curato- 
ribus  Wb.  19d  (Z^  782). 

fóidem  Sendling,  Bote  LHy. 
Amr.  15. 

fóidimlll  ic/i  seilt  che.  —  Praet. 
Sg.  3  du  foid  Tir.  14;  ro .  fóid 
p.  33, 12;  14;  ro  fáid  SC.  48;  ro  fáid. . 
a  spiríí  p.  22,  i;  do  faid  Hy.  2,  9; 
fóidis  TE.  2  LU.;  FB.  66;  foidsi 
Tir.  14  (misit  eum  Z'^.  463);  foitsi 
ibid.;  rel.  amal  íbedes  in  n-aingel 
Hy.  1,  33;  Dep.  Sg.  3  ro  faidestar 
Gl.  zu  do  faid  Hy.  2,  9.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  fóitir  Wb.  25»  {mitti- 
tur,  für  fóidithir  Z\  472);  PI.  3 
fóiditir  FA.  27  (fuiditir  XBr); 
faidiU'r  SC.  24.  —  Co»j.  Sg.  3  do- 
roiter  iii/.  1,  34.  —  Praet.  Sg.  3 
foided  Hy.  5,  25.  —  Inf.  Nom.  do 
fóidiud-siu  im  dail-se  TE.  12  iZ7. 

foig'de  mendicatio  Wb.  25^ 
(Z"'^.  6).  —  Sg.  Dat.  iiir  bommar 
utmuill  oc  foigdi  Wb.  26^  {Z''.  500\ 

foigdecli  i'.B   9? 

foigligtir  FB.  46  ÍJ^.   corrupt? 

foil  i  tech  O'Dav.p.  93;  mucc- 
foil  /tara  ä(x.  26»  {stahulum  por- 
corum  Z'^.  854). 

foilenn  alcedo  Leyd.  Gl.  [Goid.^ 
p.  57). 

foilet  s.  fll. 

<'0  foill  Adv.  langsam  SC.  33,  31. 

füillse  F.  Glanz,  Klarheit, 
=  soillse.  —  Dat.  i  foilse  FA.  5; 
Acc.  a  ro-foillsi  FA.d  (rosóllsi  LBr.). 

foillsigim  III  ich  zeige.  — 
Praet.  Sg.  5  0  ro  foillsig  FA.  21; 
ro  foillsig  31  (faillsig  LBr).  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  foillsigbthir  TE. 
18  Eg.  —  Praet.  Sg.  3  ro  foillsiged 
FA.  2;  ro  faillsiged  3;  ro  fallsiged 
SC.  45;  PI.  3  ro  faillsigtheá  FA. 
2;  32.  —  Inf.  foilsigud  manife- 
statio  Wb.  3c  [^Z-\  13). 

foiltne  Haar,  s.  folt.  —  PI. 
Dat.  cusna  foiltnib  cum  capillis 
Gild.  Lor.  Gl.  97. 

foiltiiin   capillus  Ir.   Gl.  464. 


foimtiu  F.  Merken,  Bemer- 
ken, vgl.  tóimtiu,  air-mitiu.  —  Sg. 
Acc.  nathir  ar  thuailchi  ocus  tre- 
hairi  fri  fomtin  cecJia,  amuis  Three 
Hom.  p.  42,  24. 

CO  11-don  fóir  Hy.  5,  89  Fr., 
fair  LU.,  „may  she  aid  us''?  zu 
fo-riuth?  vgl.  ro  foirestar,  foirithin, 

foirbthe  s.  for-benim. 

foirbthig-im  III  ich  vollende. 
—  Pass.  Praes.  Sg.  3  ani  foirb- 
thigther  quod  consummatur  Tu/r. 
Gl.  45. 

foircthe  Part,  zu  forcauim. 

foirenns.fairenn;  foirinn  Schiffs- 
mannschaft s.  unter  forma;  ind 
fuirend  die  Schachfiguren  TB  F. 
p.  140,  15. 

ro  foirestar  Gl.  zu  réraig  Hy.  5,56 
(foroi-aid  Fr.). 

nos  foirfed  do  biud  FA.  13 
LBr.,  fórfed  LU.,  „would  suffice 
themwithfood"?  not  foirfed  TE.  9  Eg. 

fóirim  ich  bewirke,  bereite, 
für  fo-feraim?  —  Praes.  Sg.  3 
buith  cen  seccne  fofera  anfirinne 
Wb.  2»  [esse  sine  cognitione  profert 
injustitiam  Z'^.  501);  fodera  {mit 
Pron.  inf.  dj,  efficit  hoc)  s.  beson- 
ders; PI.  3  ni  fóiret  Wb.  21^  {non 
effieiunt  Z\  432).  —  Fut.  Sg.  3 
fofirfe  mór  n-imnid  duit  TBF. 
p.  152,  32.  —  Per  f.  Sg.  3  foruar 
fáilti  dunni  WT).  14c  {effecit  gau- 
dium  nobis  Z'^.  22);  foruair,  fod- 
ruair  lie  caused  O'Don.  Suppl.; 
cid  fód  ruair  lat-su  .  .  mo  dimiad-sa 
SC.  41 ;  liair  isse  fod  ruair  a  u-im- 
cbüssait  FB.  56.  —  Pass.  Fut. 
Sg.  3  fom  firfider-sa  Gl.  zu  prae- 
parabor  Ml.  331»,  10.  —  Praet.  Sg.  3 
„Cicbib  foruireth?"olsi.  „Fonroireth 
imued'  ol  Conall  TBF.  p.  156, 1.  — 
Part  Sg.  Dat.  foiridi  Gl.  zu  deprae- 
stita  . .  Salute  Ml.  27b,  11;  s.  fairithe. 

do  foirithin  FB.  38  Eg.;  AOEg.; 
CO  fortacht  cach  etail  i.  co  forithin 
cach  glain  Ir.  Gl  p.löl;  s.  fo-riuth. 

foirmtech  neidisch,  von  format; 
invidus  Ir.  Gl.  602.  —  Sg.  Nom. 
ni  foirmtech  frim  SP.  II  4;  PI. 
Nom.  fris  m-biat  formdig  Lg.  i,  i»; 
Dat.  ar  foirmdechaib  acnid  Hy. 
7,  38  B.? 


fóiiátiu 


561 


folmas 


fóisitiu  F.  Bekenntniss;  con- 
fessio  Z'^.  264.  —  Dat.  co  foísitin 
tredatad  Goid.^  p.  101,  43  {Lat. 
Htj.  X  Pref.);  Hy.  7,  2  (foisin  LHyX 

foitnech  patient  TJiree  Hom. 
p.  84,  14,  nach  Stokes  für  foditnech. 

1.  fola  i.  brat  O'Clery;  folae 
„cloak"  Corm.   Transl.  p.  7  aithle. 

—  Sg.  Nom.  folai  chain  co  n-dualuiph 
airccit  TE.  3  Eg. 

2.  fola  Gegenstand,  vgl.  folad. 

—  Sg.  Nom.  „Cid  doratais  ina 
tindscra?"  [or  cach].  „Mo  dealg 
bec"  or  Diarmait.  „Is  bec  iud 
fola"  or  cach.  „Is  ead  a  h-ainm 
din"  or  in  drai,  „[i.]  Bec  Fola" 
Tochm.  BF.p.  174.  Nach  O'Looney 
ist  fola  an  dieser  Stelle  soviel  als 
coibche  „a  price,  reicard,  gift,  or 
dowry".  Vgl.  „Tochmarc  Begfolad, 
or  Courtship  of  the  Woman  of 
little  doivry"  0' Curry,  On  the  Ms. 
Mat.  p.  283. 

fola  s.  fuil. 

1.  fo-Iach  Unterhalt,  Unter- 
halten, f^Z.  fu-lang;  folach  othrusa 
„the  care  and  maintenance  of  a 
icou  nded  person  hy  him  who  woun- 
ded  him  or  hy  his  tribe"  On  the 
Mann.  III  Index. 

2.  fo-lach  Verhüllen,  Verde- 
cken; Cover  or  concealing  Corm. 
Transl.  p.  77;  vgl.  fullugaimm  abdo 
SG.  22a  ^Zl  874).  —  Sg.  Dat.  cid 
ata  i  foluch  fond  erlar  sa  LU. 
Nenn.  1 ;  ar  is  amlaid  bói  Mairend 
cen  folt,  conid  mind  rigna  110  bid 
oc  foloch  a  lochta  LU.  p.  52»,  34; 
Acc.  cen  folach  Gl.  zu  cen  táide 
Fél.  Prol.  71. 

dub-folach  p.  310,  37? 

folad  N.  Gegenstand,  Sache; 
substantia,  res  significata  Z^.  981; 
fuluth  wealth  Corm.  Transl.  p.  81. 

—  Nom.  folad  sechta  lais,  secht 
m-bae  cona  tarbh  u.  s.  w.  Chi  the 
Mann.  III  ^).  479;  Acc.  sluinditb  folad 
iiid  e^ertsignificatrem  dictio  SG.  2b^. 

fo-laig'im  III  ich  verberge;  fá- 
laighim  /  hide,  cover  O'B.;  fullu- 
gaimm abdo  SG.  22a  (Z^  874).  — 
Praet.  Sg.  3  follaig  immorro  Medb 
a  hainech  ocus  ni  lámair  taidbsin 
a  gnusi  LU.  p.  81»,  41;  do  falaig 


a  hingen  iha  taig  Three  Hom. 
p.  56,,  24  {„and  covered  tip  her 
daughter  in  her  house").  Dagegen 
habe  ich  fos  rolaic  Hy.  2,  38  und 
fos  rolaich  ibid.  62  („abdidit  eos" 
Z'^.  463)  SU  fo-algim  gestellt. 

fo-lámaim  ich  icage,  unter- 
nehme. —  Fut.  Sg.  3  Dep.  cussin 
fer  folimathar  for  n-etrain  FB.  33; 
ata  lim  . .  uech  folimathar  for  m- 
brethugud  75.  —  S-praet.  Sg.  3 
Dep.  CO  folmastar  cach  .  .  aidid  a 
chéle  FB.  20;  PI.  3  co  folmaiset 
. .  comergi  debtha  FB.  29. 

folasai  Schuh,  i.  iarsinni  foloing 
coiss  in  duine  Corm.  p.  22. 

folcaim  III  ich  wasche,  bade; 
humecto,  lavo  Z"^.  434.  —  Inf. 
Nom.  folcud  lim-sa  do  Lg.  17,  e; 
Dat.  do  folcud  a  chind  TE.  11  LU.\ 
CO  folcud  FB.  79;  hie  folcuth  TE. 
3  Eg.\  dia  folccath  4;  11. 

folés  FB.  81  Breite? 

follaig'  s.  fo-laiglm. 

follaigim  ich  vernachlässige. 

—  Pass.  Praet.  Sg.  3  ni  ro  fol- 
laiged  leo-som  ScM.  5.  —  Part. 
auas  follaigthe  Gl.  zu  neglecta 
Ml.  64  r. 

"  folláu  heil,  gesund,  für  fo- 
sláu?  fallán  healthy  O'B.  —  PI. 
Gen.  ban  find  follán  SC.  45,  14. 

folliucht  Spur;  a  folliucht  Gl. 
zu  a  es  Hy.  2,  8.  —  PI.  Acc.  ros 
léic  na  foUechta  salcha  SMart.  30. 

follnaim  ich  regiere.  —  Praet. 
Sg.  3  Dep.  irru  folluastar  in  quihus 
regnavit  Wb.  Vó^  [Z'^.  465).  — 
Fut.  Sg.  3  rel.  fo  fear  falluafas 
Caisil  Leahh.  na  gCeart  p.  30  v.  l. , 

—  Pass.  Praes.  PI.  3  follatar  (sie) 
Gl.  zu  regi  Ml.  77^. 

follas  offenbar,  ersichtlich; 
apertus,  clarus  Z'^.  788;  Gl.  zu, 
menn  Hy.  5,  63.  —  Sg.  Nom. 
FA.  33;  FB.  41.  —  Vgl.  foillsigim. 
follúur  volo  SG.  146t  (Z^  438\ 
folmsiiiB estimmung ,  Absieht? 
is  cian  ar  folmas  dun  insin  Gl.  zu 
praedestinati  Wb.  2U  {Z'\  787); 
folmais  i.  fobra  {vgl.  fobairim)  no 
lamachtain  O'Dav.  p.  92.  —  Vgl. 
ocus  in  ri  ic  falmaisi  a  lecun  LU. 
p.  b2^,  9  {und  der  König  bcubsich- 

36 


folmastar 


562 


fo-naiscim 


tigend  sie  zu  verlassen,  vorher  geht 
ai-  ro  midair  in  ri  a  trecud). 

folmastar  s.  fo-lámaim. 

fo-loiscim  III  ich  brenne,  ver- 
brenne. —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
foloiscead  in  duine  amail  tenid 
Corm.  p.  32  nescoit.  —  Part. 
foUscide  FA.  21  (foloisthi  LBr.). 

foloman  no  folman  i.  ainm  don 
aitli  bruit  („for  a  bare  worn  cloak" 
O'Don.,  „the  leavings  of_a garnient" 
Stokes)  quasi  folom-find  i.  cen 
findfad  forri  Corm.  p.  20. 

fo-lomm  bloss,  leer;  „folamh 
(sie)  empty,  void"  O'B.  —  Sg.  Nom. 
(tir)  folomm  FA.  21  LBr.,  folom 
LU. 

folt  M.  Haar  {als  Ganzes,  wäh- 
rend find  das  einzelne  Haar  ist).  — 
Sg.  Nom.  conna  teilged  a  folt  fo 
agid  p.  131,  21  {vgl.  p.  311,  2);  folt 
dúalach  FB.  45;  in  folt  mar  in 
fiach  Lg.  7;  dond  FB.  45;  fiudbudi 
p.  131,  20;  folt  cas  ciardhubh  „c^Á/r- 
ling  dusky  black  hair"  Torr.  Dh.  p. 
98;  croderg  FB.  45;  falt  forchas 
forruad  p.  311,  1;  folt  fair  amai 
flesca  óir  SC.  31,  10;  FB.  45;  is 
barr  sobarche  folt  and  p.  132,  23; 
Gen.  oc  tatmech  a  fuilt  TE.  4  Fg.; 
bé  fuilt  [buidi]  Lg.  4,  2;  Dat.  co 
fult  budi  SC.  33,  26;  liriu  feoir  no 
folt  fidbuide  „more  numerous  than 
the  blades  of  grass,  or  the  leaves 
of  trees"  CDon.  Gr.  p.  370;  Acc. 
folt  FB.  21  •  p.  311,  2;  PI.  Nom. 
tri  fuilt  SC.  37,  14  H  —  Comx)os. 
fer  findcbass  folt-lebor  FB.  45;  47; 
Lg.  4,  11;  folt-buide  SC.  44,  11; 
iolt-chain  Gl.  zu  lian-febli  i^jB.68,25. 

foltach  „a  wealthg  person" 
O'Don.  Suppl.,  von  folad;  vgl. 
Becfoltach  p.  140,  27,  Becaltacb 
ibid.  10,  feis  tigi  Becfoltaig  p.  143. 

folt-chiap  Lauch  (ciap  =  lat. 
cepe  iV.  Zioiebel);  foltchep  i.  barr 
uindiuin,  vgl.  uinneamain  cepe  Ir. 
Gl.  862.  —  PI.  Nom.  foltchipFJS.46; 
amal  bentair  foltcbib  fri  lár  tal- 
man  ibid. 

fo-lúamain  Fliegen.  —  Dat. 
CO  rsémid  in  cholcid  bói  fói,  co 
m-batar  a  cluma  for  foliiamain 
iniinon  tech  LU.  p.  127a,  «s;  Torr. 


Dh.  p.  104,  16:  Acc.  nos  trialltis 
foluamain  isin  £ér  SMart.  22. 

fo-mhám  subject  O'Don.  Gr. 
p.  277. 

fomámaigim  III  ich  unter- 
loerfe.  —  Pass.  PI.  3  fomamaigter 
Ml.  26a,  8. 

f omorsteh  M e er  d ä m on ;  apirate 
O'B.  —  PI.  Nom.  conid  húad  {von 
Cham)  ro  genatar  luchrupain  ocus 
fomoraig  ocus  goborchind  ocus  cech 
ecosc  dodelbda  ar  chena  fil  ior 
doinib  LU.  p.  2a,  45.    Vgl.  Tethra. 

1.  fomós  obedienee,  respect,  ho- 
mage  O'B. 

2.  fomos  august,  great,  noble  O'B. 
fómósach  dutiful,  obedient;  au- 
gust, noble  O'B. 

fo-mraith  Betrug  Ml.  28c,  12; 
dolus  Z^.  874. 

fómsige  FB.  30,  vgl.  fómósach. 
—  Zu  der  ganzen  Stelle  ist  zu  ver- 
gleichen: ni  fuirceba-su  and  fer  ro 
sasad  a  sés,  ocus  a  ás,  ocus  a  er- 
riud,  ocus  a  erúath,  a  erlabra,  a 
áinius,  a  irdarcus,  a  guth,  a  cruth, 
a  chwmachta,  a  criias,  a  chless,  a 
gaisced,  a  beim,  a  bruth,  a  barand, 
a  búaid,  a  brath,  a  búadrisi,  a  fo- 
raim,  a  fómsigi,  a  fianchoscur,  a 
déni,  a  tarptigi,  a  decrad,  co  cliuss 
nonbair  for  cach  rind  amaü  Choin- 
culaind  LU.  p.  58^,  37. 

beim  CO  fomus  LU.  jj.  113i>,  36, 
ibid.  p.  1251),  3,  beim  co  commus 
no  CO  fomus  ibid.  p.  73a,  1^  ein 
cless  Cuchulinn's,  vgl.  ,,béim  co 
famus  cutting  of  his  opponenfs 
hair  off  zvithhis  sicord"  (?)  0' Curry, 
On  the  Mann.  Up.'ál'2.  Zti  1.  fomos? 

fo-naidm  N.  1)  Binden,  2)  Ver- 
trag, „a  covenant,  contraet  of 
marriage"  O'Don.  Suppl.;  fonaidm 
niath  náir  LU.  p.  113^,  35,  fonaidm 
niad  for  rindib  sieg  ibid.  p.  125^,  5, 
„coiling  of  a  Champion  around 
thebladesofupright  spears"  C  Curry, 
On  the  Mann.  II  p.  372,  ein  cless 
CuchulinrCs,  vgl.  O'B.  Crowe,  Siab. 
Concul.  p.  444.  —  LU.  p.  73»,  7 
steht  CO  fornadmaim  niad  náir. 

fo-naiscim  mit  for  ich  ver- 
pflichte. —  Praes.  Sg.  3  fonaiscid 
iorroFB.lG-,  77;  Pí.5fonaisccit-8Íum 


/ 


y 


fonaither 


563 


for 


fair-sium  FB.  11.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  fouascar  fair  er  wird  ver- 
pflichtet LU.  p.  721',  12. 

fouaither  s.  1.  fuiiiim. 

foiiamat  Spott,  Spotten;  fo- 
namhad  jeering,  mockery  O'B.  — 
Sg.  Gen.  gair  chuitbiuda  ocus  fo- 
namait  FB.  64.  —  Vgl.  fonamai- 
deach  ridiculosus  Ir.  Gl.  630. 

fo-nig'im  I  ich  reinige;  vgl.  do- 
fo-nug,  -mich  ahluo,  lavo  Z'^.  428. 
—  Perf.  Sg.  3  fonenaig  hEreun 
iathmaige  Hy.  3,  6.  —  S-praet. 
Sg.  3  Dep.  ro  funigestar  Gl.  zu 
fonenaig  Z.  c.  —  Inf.  Ace.  dorigni 
a  funech  i.  a  glanad  Gl.  zu  fone- 
naig l.  c. 

1.  fond  Grundlage,  Boden.  — 
Sg.  Nom.  lebend  . .  ocus  fond  inich- 
tarach  na  cathrach  FA.  11  {„the 
platform  and  lowest  hase")\  Acc. 
Eriu  uli  0  ind  co  fond  „all  Ireland 
from  top  to  bottom  Three  Hom. 
p.  44,  20. 

2.  fonn  i.  druim  no  bonn,  ut  est 
sal  fri  sal  fonn  fri  fonn  O'Dav.  p.  83. 

3.  fonn  i.  fada  (lang)  O'Dav. 
p.  90;  dazu  fond  FB.  47,  49, 
p.  310,  18? 

4.  fonn  i.  fann  O'Dav.  p.  91. 

5.  fonn^^a  tune,  a  song" Beitr. 
VIII  330. 

6.  fonn  SP.  V  i  {„anxious,  de- 
sirous"  Goid.^  p.  177)? 

.  founad  „the  frame  of  a  cha- 
riot,  upon  which  was  placed  the 
cret  or  capsus"  On  the  Mann.  III 
Index.  —  Sg.  Nom.  FB.  53;  Gen. 
slicht  fonnaid  FB.  70  (an  fonna  Fg.); 
Acc.  founad  fri  founad  FB.  53; 
PL  Nom.  ógdérg  a  fonnaid  FB.  24? 

fonnadh  i.  foghluasacht  no  siu- 
bhal  O'Clei'y,  „moving  or  travelling" 
Beitr.  VIII  347. 

fonnamh  i.  fogluasacht  O'Dav. 
p.  85. 

fouoad  i.  ro  immanad  LU.  p. 
1221),  38  (fonoad  col  carpait  dun). 

fopli  „a  ball  or  boss"  On  the 
Mann.  III  Index.  —  Acc.  inar  co 
foph  a  thona  FB.  37,  „the  hall  of 
his  rump"  On  the  Mann.  l.  c. 

1.  for  Praep.  mit  Dat.  und  Acc. 
auf,  über;  super  Z^.  628;  in  den 


Mss.  gewöhnlich  f  geschrieben ;  be- 
wirkt ursprünglich  nicht  Aspiration. 
—  3Iit  dem  Artikel:  Sg.  Dat.  forsind 
áth  ScM.  21,  34;  forsind  loch  SC.  7; 
forsin  t-sligid  FB.  40;  forsin  t-snechtu 
Lg.  7;  forsin  maig  Lg.  18,  33:  Acc. 
forsin  lic  FB.  77;  forsin  purt 
p.  131,  21;  forsin  loch  SC.  3;  PI. 
forsna  feVaib  FB.  82 ;  forsna'  clauna 
Hy.  1,  54;  forsna  dorsi  ScM.  18; 
for  na  dorsi  ibid.  —  3Itt  Personal- 
pronomen: 1.  Sg.  form,  form-sa 
FB.  35;  74;  ScM.  11;  Gl.  zu 
Hy.  6,  12;  13;  PI.  forni  FB.  41;  48; 
fornd  Gl.  zu  Hy.  5,  89  (s.  itge); 
forond  FB.  46;  2.  Sg.  fort  TE. 
8  Fg.;  3.  Sg.  M.  und  N.  Dat. 
fora  s.  unter  sciath;  Acc.  foir,  fair 
Z-\  629,  vgl.  é  S.  510,  Col.  2;  fair 
Hy.  5,  103;  Lg.  15;  FB.  90;  fair- 
seom  FA.  33;  F.  Dat.  fuiri,  Ace. 
forrae  Z'^.  630,  im  Mittelirischen 
furri,  furre  ohne  scharf  durchführ- 
baren Unterschied  zwischen  Dat. 
und  Acc,  vgl.  é  S.  511,  Col.  2; 
Dat.  furri  SC.  43;  forri  21;  Acc. 
furre  FA.  31,  forri  LBr.;  fuirri 
Gl.  zu  Hy.  5,  20;  PI.  Dat.  foraib 
FA.  28;  foroib,  foruib  s.  S.  512 
Col.  1;  Acc.  forro  s.  S.  512,  Col.  2; 
I  fojTO  FA.  26;  28;  fortho  LU. 
I  p.  35»,  2  s.  unter  comslanaigim.  — 
I  Mit  Pron.  poss.,  verwachsen  nur 
j  mit  1.  Sg.  und  2.  Sg.:  1.  Sg.  form 
!  dreich-sea  SC.  40;  2.  Sg.  fort  chend 
:  ScM.  14;  TE.  5.  —  Mit  Belativ- 
proyiomen:  forsa  m-betis  Lg.  7; 
forsa  rabi  p.  131,  3.  —  In  der 
Composition  mit  Pron.  infixum, 
z.  B.  1.  PI.  for  don  te  Ify.  I,  í; 
for  don  ra  bat  Hy.  5,  104;  5.  PI. 
for  da  corsatar  ibid.  66.  — 

Gebrauch.  Dativ  und  Aeeu- 
sativ  der  Form  nach  streng  zu 
scheiden,  ist  nicht  mehr  möglich 
{besonders  im  Plural  finden  oft 
Vertauschungen  statt):  feraid  suech- 
ta ..  foroib  CC  2  LU.:,  oc  ferthain 
forro  FA.  26 ;  techit . .  for  sparrib 
na  tigi  FB.  57;  dos  leci  foraib 
SC.  7.  In  der  spätem  SpracJie 
sind  for  und  ar  zusammengefallen, 
vgl.  O'Don.  Gr.  p.  292.  — 

1)   auf,    auf  die  Frage  100?   a 

36* 


X 


for 


564 


for 


claidib  for  a  sliastaib  SC.  2;  mong 
buide  fair  33;  FB.  45;  37;  for  a 
crund,  for  a  claediub  FB.  24; 
etaige  na  merlech  for  a  n-adarcaib 
p.  45,  3;  FB.  91;  barr  oir  blas 
fort  chind  p.  133,  13;  a  da  n-ó  for 
a  chind  Lg.  9;  for  a  lár  FB.  59; 
G2;  73;  51;  corra  batar  isind  otruch 
for  lar  ind  lis  FB.  25;  82;  15;  44 
86;  88;  Lg.  8;  15;  for  dou  Lg.  15 
forsiüd  áth  SeM.  21,  34;  FB.  10 
for  brú  in  broga  p.  132,  17;  for 
talmain  . .  for  nem  auf  Frden  . .  im 
Himmel  Hy.  6,  22;  dessid  forsind 
airiniuch  SC.  10;  forruib  a  chois 
forsind  leicc  Hy.  2,  8;  oc  fennad 
lóig..for  snectu  Lg.  7;  FB.  48; 
82;  con  facta  in  n-ingin  for  ur  in 
tophuir  TE.  3  Eg. ;  for  set  auf  dem 
Wege  Hy.  2,  46 ;  62 ;  dolluid  . .  forsin 
t-sligid  chetna  er  ging  auf  demselben 
Wege  FB.  40;  p.  21,  30;  luid  . .  for 
lorc  na  tri  carpat  sie  ging  auf  der 
Spur  der  drei  Wagen  FB.  70; 
ScM.  21,  11;  p.  132,  14;  itá  nach 
cumachta  for  a  cul  na  n-én  sa 
SC.  7;  CO  n-gné  gréne  fair  FA. 
11;  13;  33;  nói  crotha  no  tadban- 
tais  forri  FB.  28;  sudigud  tige 
Midchiiarta  fair  FB.  2;  batar  mi- 
thurussa  imda  fair  es  waren  viele 
Wider  10 ärtigkeiten  auf  ihm  FB.  84 ; 
TE.  8  Eg.;  SC.  5;  galar .  .  do  ueth 
fuirri  p.  145,  11;  ro  bo  cheist  for 
Uliw  FB.  26;  biaid  togal  for  sidib 
.  .  ocus  cath  for  ilmilib  jp.  131,  38; 
bid  he  t'ainm  bias  for  in  maigh 
TE.  16;  ro  sassad  leth  meite  fair 
FB.  19.  —  2)  auf,  auf  die  Frage 
wohin?  tiagait  .  .  for  cricha  ech- 
trand  FB.  10;  dolluid  ..  for  fordo- 
rus  FB.  54;  luid  .  .  for  cuaird  n- 
Erend  TE.  8;  no  cinged  for  a 
chulu  FB.  88;  p.  132,  13;  techit . . 
for  sparrib  na  tigi  FB.  57;  tolleci 
..fair  FB.  81;  ScM.  11;  SC.  7; 
la  turcbail  a  mätain  fair  FB.  38; 
40;  ro  la  cain  forsna  clanua  Hy.  1,  54; 
fortamlaigid  .  .  for  hoagaire  FB. 
69;  84;  tairnid  enlaith  forsin  loch 
SC.  3;  FB.  78;  do  elsat  for  cethra 
fer  n-Alban  Lg.  11;  gabait  forro 
ferta  sie  nehmen  Wunder  auf  sich 
FA.  28;   gabtait  a  sciathu   foraib 


FB.  15;  0  ro  gab  .  .  ceill  for  anad 
FA.  31 ;  dobeir  . .  a  chend  forsin 
lic  FB.  11;  78;  dobered  formiude 
foT  a  erlabrai  SC.  5;  FB.  46;  48; 
62;  ainm  a  mathar  tuccad  fuirre 
TE.  20;  p.  17,  24;  doberar  Setanta 
fair  CC.  6  LU.;  oc  ferthain  fo7TO 
regnend  auf  sie  FA.  26;  dorochair 
coüud  form  TE.  12  LU.;  ÄC.  7;  8; 
conda  tarla  for  a  lethbeolu  FB. 
25 ;  86 ;  la  fegad  .  .  fair  auf  ihn 
blickend  FB.  .  38 ;  47 ;  doratsat .  . 
impidi  fair  FB.  27 ;  dorat  for  men- 
main  Aililla  do  seirc  TE.  13  (fó 
meumain  LU.);  teidm  mór  doratad 
for  firu  hErinn  Hy.  1  Praef;  tanic 
ior  mewmain  p.  40,  e;  cuire  samla 
fair  FB.  44;  47;  ro  sudigthe  seni- 
stre  . .  ass    for    cach    leth    FB.   3 ; 

FA.  15;  bendacht  for  érlam  Patraic 
Hy.  1,  4»— 54  {Dat.?).  —  3)  über: 
bói  rí  .  .  for  h&ignib  es  war  ein 
König  über  Leinster  ScM.  1;  i  n- 
airdrige  for  hErinn  TE.  1  Eg.; 
des  for  analaib  FB.  30?  is  and 
ba  hadaig  for  feraib  Ulad  CC. 
B  LU.;   artraigid  . .  in  dubnel . .  for 

j  Conall  FB.  39 ;  amaZ  fond  rancaibair 
I  for  bar  cind  wie  ihr  es  über  euch 
i  gefunden  habt  FB.  26;  corroimid 
a  loim  fola  for  a  beolu  ScM.  16; 
con  batar  na  srotha  don  chrú  forsna 
dorsi  18 ;  maidit . .  for  na  dorsi  ibid.; 
ro  marb  triar  for  trichait  drei  über 
dreissig  SC.  36  (vgl.  ar);  loim  for 
saith  30,  10 ;  conggairet  gairm  .  .  fair 

FB.  84  (darüber) ;  ba  si  comairli .  . 
. .  forro  dies  war  der  Beschluss  über 
sie  FB.  78;  ni  fitir  nech  dib  for 
araile  keine  von  ihnen  wusste  von 
der  andern  FB.  20  {vgl.  p.  17,  22). 
—  4)  Idiomatischer  Gehrauch. 
Unter  Anderem  steht  for  oft  bei 
Verben,  die  mit  for  oder  fo  com- 

ponirt   sind:   ro    forcongart  .  .  for 

I   sin  nach   n-allaid    sie   befahl    einem 

I   Fuchs  p.  46,  23;   FA.  2;  31;   oc  a 

\   n-furáil  foraib  FA.  28;   foram  for 

enlaith  auf  Vögel  jagen  CC.  1  Eg. 

(forim  én  LU.);   fonaiscid  forro  er 

bindet  es  auf  sie  =  er  verpflichtet 

sie  dazu  FB.   76;   arfócarar  .  .  for 

firu  hErend  es  ivird  den  Männern 

I   von    L-land    befohlen    TE.   2    Eg.; 


for 


565 


for  n- 


dia  fácbail  forsna  feraib  aile  tun 
sie  den  andern  Männern  zu  über- 
lassen FB.  82;  oc  toibeim  for  Láe- 
gairi  auf  L.  scheltend  FB.  70; 
acht  mani  bristcr  anfir  form  icenn 
mir  nicht  Unrecht  angetJuin  tcerden 
soll  FB.  74 ;  94 ;  mebais  riam  forsna 
slógu  SC.  36;  CO  tarat  in  t-oinfer 
for  firu  hErend  Sc3I.  8;  cairighid 
.  .  fair  fein  inni  sin  er  tadelt  dies 
an  sich  TE.  6  Eg. :  obbsat  . .  fair 
. .  in  cennach  sin  sie  verweigerten 
ihm  diesen  Handel  FB.  77;  acht 
CO  n-daimtis  . .  for  a  breith  voraus- 
gesetzt dass  sie  sich  seinem  Urtheil 
unterwerfen  würden  FB.  76;  75; 
comarchi  forro  SC.  2;  ni  tharat 
frecra  for  in  mnái  er  gab  der  Frau 
keine  Antwort  ScM.  3 ;  saig  aithgne 
form  p.  144,  24;  atnaigh  .  .  aichne 
fair  TE.  12  Fg.;  oc  a  dáil  for  in 
teglach  in  Vertheüung  unter  die 
Leute  SC.  33,  23;  ni  thesta  form 
es  fehlte  iimen  nicht  p.  22,  19;  di- 
cheilt  Etáiniu  fair  dass  E.  vor  ihm 
verborgen  war  TE.  18;  imdambart 
fair  SC.  4  {die  auf  dem  See  herum- 
spielten) ;  imbeir  . .  in  claidefe  fuirre 
FB.  86  {er  Hess  sein  Schwert  auf 
dem  Thier  spielen^x  SC.  5;  do  ira- 
mirt  mela  forni  FB.  41:  nár  bu 
santach  fair  dass  er  nicht  darnach 
begehrte  FB.  90.  —  5)  for  mit 
einem  Verbalnomen  zur  Bezeich- 
nung einer  Zuständlichkeit  {vgl. 
O'Don.  Gr.  p.  294k  cách  for  crith 
. .  remi  jeder  zitternd  vor  ihm  FA.  10 ; 
cachnaitir  for  aliuamain  sie  sangen 
im  Fliegen  CC.  2  Eg.\  recam  . .  ior 
rith  My.  5,  93;  lotár  for  érim 
FB.  43:  luid  .  .  for  ^ithed  p.  143,  1; 
CO  n-dechos  for  iarairEtáinep.  130, 30 
{vgl.  „auf  die  Suche  gehen") :  in  tan 
ro  thinscanastar  ascnam  co  aräile 
inse  mara  hErenn  amaig  ior  teched 
in  tedma  sin  auf  der  Flucht  vor 
dieser  Seuche  Hy.  1  Praef;  gebid 
for  tecosc  a  daltai  SC.  24;  batar 
for  longais  die  in  der  Verbannung 
waren  p.  17,  17;  ragas  for  astwr 
SC.  44,  1.  Hieran  schliesst  sich 
auch:  for  a  fóessam  dún  auf  ihrem 
Schutze  uns  =  möchten  wir  unter 
■üirem  Schutze  sein  Hy.  5,  loe;  6,  24: 


form  dreich-sea  fodein  unter  meinen 
Augen  SC.  40.  —  6)  Adverbielle 
Ausdrücke:  for  leith,  for  leth  auf 
der  Seite,  abseits,  besonders,  franz. 
a  pari,  ar  leith  separately  O'Don. 
Gr.  p.  265,  for  cach  letb  auf  jeder 
Seite,  s.  leth;  for  láim  mná  Etair 
neben  Etar's  Frau  p.  131,  5;  for 
lethláim  Nóisen  Lg.  15;  co  m-bái 
for  a  láim  .«0  dass  sie  in  seiner 
Gewalt  tcar  ibid.;  19;  bis  for 
deis  Labrada  zur  Hechten  Labi'id's 
SC.  11,  3  (ar  a  láimh  chlí  on  his 
left  hand  O'Don.  Gr.  p.  293);  ni 
chumaic  tra  nech  for  bith  Niemand 
in  der  Welt  FA.  6  LBr.  (isin  bith 
frecnairc-sea  LU.)\    for  tiis  zuerst 

FA.  3  LBr.  (ar  thús  LU.^-.p.  42,  35; 
for  cind  in  chinedu  dóenna  ante 
genus  humanum  FA.  15  LBr.  (ar 
cind  LT!.):,  for  a  chind  für  ihn 
TE.  5;  for  gniiis  doib  ihnen  gegen- 
über FA.  15  LBr.  (fri  gnúis  do 
gnúis  dóib  LU). 

2.  for  sagte  er,  inqtiit;  í6t  pro- 
fatur  South.  29*  {Goid.''  p.  58); 
wechselt  mit  or  und  ol,  vgl.  S.  84. 
110,306;  for  se  FB.  27;  38;  73;  76; 
for  Brierw  FB.  25;  31;  33;  34; 
35;  36;  38;  for  in  gilla  FB.  38; 
39;    40;    for   hoegaire    fria    araid 

FB.  36;  for  siat  -PJ5.  41;  76. 

for  n-,  far  n-,  bor  n-,  bar  n- 
Pron.  2Í0SS.  euer;  bar  n-,  far  n- 
vester  Z\  339;  for  n-atho  p.  142,  21; 
FB.  33;  66  (bar  n-  Fg.);  for  m- 
briathra  FB.  29;  for  m-brethugud 
66;  75;  as  for  n-gnimaib  FB.  41; 
far  trommacht  ScM.  21,  1;  3;  for 
caratraid  SC.  13;  FB.  75;  du  for 
fogail  SC.  13;  etruib  far  n-dis  Lg.  9 
{unter  euch  ziceien);  uar  n-inech- 
greso  p.  142,  21 ;  bar  rúsc  p.  40,  30 : 
for  bar  cind  FB.  26;  do  bor  m- 
brethugud  FB.  57.  —  Sehr  merk- 
würdig ist  uair  ro  ucsaid-se  for 
n-Ulatd  iceil  ihr  ülten  euch  aus- 
gezeichnet habt  FB.  93?  —  Dieses 
nämliche  Protiomen  kommt  auch  in 
der  Form  bar,  bor  ah  Verbalobject 
vor,  an  Stelle  des  einfachen  -b  (s.  si, 
sib) :  ni  ro  bar  fachlisem  ScM.  5 ;  no 
bor  mairfither  Lg.  13;  ro  bur  fucc  CC. 
öEg.  Dazuaucha.ta.-\)sáTeceaFB.17 


forail 


566 


forbe 


foráil  exeess,  superfluity  O'B.  s. 
for-óil.  Dazuniforail  lind  FJB.  62Eg.? 

1.  for-aire  Bewachen.  —  Sg. 
Dat.  ro  gab  ga  foruiri  ocus  ga 
forcoimet  FB.  36  Eg. 

2.  for-aire  „ivatch,  sentry, 
guard"  O'Don.  Suppl.  —  PI. 
Gen.  dar  Bernaid  na  Forairi  FB.  36. 

for-aith-met  N.  Erinnerung, 
Gedäehtniss;  memoria  Z^.  881; 
Gl.  zu  taith-met  Hy.  1,  i8.  —  Sg. 
Nom.  lith  ocus  foraithmet  s.  unter 
écmong;  Acc.  cen  necli  dimm  aes 
dimchlaind  frim  foraithmet  JÍ7.23d,  9 
{ohne  Jemand  aus  meiner  Zeit,  von 
meinem  Geschlecht  zu  meinem  Ge- 
däehtniss). 

f or  -  aith  -  miiiiur  III  Dep.  mit 
Acc.  ich  bin  eingedenk,  er- 
10 ahne.  —  Praes.  Sg.  3  foraith- 
minedar  Gl.  zu  memor  est  Ml.  17^,  23. 
—  Perf.  Sg.  3  ni  ru  foraithmenair- 
som  a  firinni  fadessin  Gl.  zu  nus- 
quam  hoc  ita  justitiae  suae  meminit 
Ml.  24a,  17.  _  Pass.  Sg.  3  furaith- 
m  enter  Gl.  zu  dignus  memoria 
ducitur  Ml.  17t,  23;  foraithmentar 
Muire  „Mary  is  commemorated"^ 
Fei.  Sept.  8  (foraithmenedar  i.  do- 
cuimnighedhar  Three  Ir.  Gl.  p.  136) ; 
is  é  scél  fo?*aithmewtar  hie  LHy. 
fo.  12^  {Goid.-^p.  70);  Félp.  LXXXVá; 
PI.  3  foraithmewatar-som  . .  a  foram- 
cliss  FB.  86,  forraitmewedor-som  Eg., 
„he  then  executed  his  form-chleas"  (?) 
On  the  Mann.  III  p.  78;  forath- 
mewadar  87,  foraithmewatar  Eg. 

foram,  „forum  motion"  O'Don. 
Suppl.  —  Dat.  in  luing  ina  foram 
s.  unter  forma. 

fo-ram  Jagen?  vgl.  fus  rumat 
CG.  2  LU.  —  Sg.  Nom.  foram  for 
enlaith  CG.  1  Eg.;  p.  143,  s;  forim 
én  GG.  1  LU.;  Acc.  foraim  FB.  30, 
vgl.  unter  fomsige ;  ni  fogbat . .  anaill 
acht  foraim  én  . .  do  thabairt  fornd 
SG.  5  {„bird-catching"  O'G.). 

foi'am-cless,  PI.  Nom.  foraith- 
mewatar  a  foramcliss  FB.  86,  87? 
vgl.  foram. 

foramies  SG.  31,  7? 

foran  p.  131,  15?  „prancing" 
O'Gurry  On  theMann.Wl  p.  162,  vgl. 
fosenga  forlethna  forráncha  FB.  45. 


foran  anger,  foránta  angry  O'R. 

for-árd  sehr  hoch.  —  PI.  Nom. 
forardu  . .  a  dha  gúaluinn  TE.  4 
Eg. 

for-argrat  aufgelegtes  Silber? 

—  Gen.  sithfe  find  forargit  FB.  47 
{„richly  mounted  insilver"  Sullivan). 

—  Vgl.  forórda. 
foras  s.  forus. 

for-ásaim  11  j)ro/"ic'iO.  —  Praes. 
Sg.  3  forása  Gl.  zu  in  tantum  pro- 
ficit  iniquitas  Ml.  29a,  10.  —  Conj. 
PI.  3  forásat  Gl.  zu  proficiant 
ibid.  401). 

forl>a  s.  forbe. 

forbacliaim  ich  vollende.  — 
Praet.  PI.  3  cursi  forbachsat  ord 
na  batsi  Three  Hom.  p.  58»,  3. 

for-báelid  sehr  erfreut,  s.  fáe- 
lid.  —  PI.  Nom.   forbselti  FA.  33. 

—  Adv.  CO  forbálid  FA.  31. 
for-báelte  F.  hohe  Freude.  — 

Sg.    Dat.    CO  .  .  forbélti    FA.    16 
(failti  LBr.). 
for-baetli  sehr  thö rieht  Gorm. 

p.  36,  42. 

forbailtech  sehr  erfreut.  — 
PI.  Nom.  forbailtig  FA.  33  LBr. 

forbairt  s.  forbart. 

forbanda  rechto  secta  legis 
Wb.  7c  {Z'^.  874),  scéla  et  senchaissi 
et  forbandi  Gl.  zu  non  intenden- 
tes  iudaicis  fabulis  et  mandatis 
Wb.  31^,  27;  vgl.  forbann,  „bad  or 
false  law"  O'Don.  Suppl.  Hierher 
forbónd  EG.  3? 

forbaunaeh  dem  heidnischen 
Gesetz  entsprechend?  —  Adv. 
itconnairc  corp  araile  gentlide  no 
bertha  co  forbannach  dia  ádnocul 
SMart.  24  {„he  beheld  a  certain 
heathen  corpse  borne  with  evil  rites 
to  its  grave"). 

for-bart  Zunahme;  abolitio 
Z^.  875.  —  Dat.  ainm  Patraic  an 
erdraicc  atá-som  íor  forbairt  Fél. 
Prol.  171  Laud;  Acc.  forbartt  na 
teoru  m-blia(Zan  p.  144,  22. 

forbartach  ertvachsen;  Sg. 
Acc.  F.  forbartaig  Gl.  zu  exoletam, 
virginem  SG.  173*  {Z^.  875). 

forbe  perfectio  Z^.  874.  — 
Dat.  iar  forbu  in  gnimo  Ml.  15»,  5; 
iar    forba    mo    bethad    Gild.    Lor. 


for-beiiim 


567 


for-coem-nacair 


Gl.  8;  Acc.  cur  bam  sean  fri  forba 
mo  bethad  ibid.  Gl.  260. 

for-benim ,  -fenim  I  ich  voll- 
ende, auch  intr.  wie  gr.  Siaxeköi. 

—  Perf.  (?)  ^^r.  5  o  ra  forba  . .  a 
gnimrad  p.  42,  26.  —  Fut.  Sg.  3 
iss  ed  ainm  forbia  co  bráth  EG.  1\ 
Three  Hom.  p.  18,  8  („shall  abide 
for  ever").  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
forhanar perficiturWh.  14<l  {Z'^  874); 
ani  forfenar  quod  consummatur 
Tur.  45.  —  Praet.  Sg.  5  o  ra  (or- 
bad  sollamain  na  cásc  Three  Hom. 
p.  66, 27;  ro  forbanad  Fei.  p.  CLIV 13 ; 
PI.  3  ro  forbaide  Gl.  zu  forcennta 
Fei.  Prol.  87.  —  Part,  foirbthe 
perfeetus  Z^.  874;  sechmadachte 
foirbthe  praeteritum  perfectum  Z^. 
989;  huar  bis  aram  foirbthe  ind 
aram  séde  Goid.^  p.  52;  ires  forp- 
thi  Three  Hom.  p.  36,  3 ;  vgl.  foirb- 
thigim.  —  Inf.  forbe. 

for-Mur  I  ich  nehme  zu.  — 
Praes.  Conj.  PI.  3  ar  na  foirbret 
Gl.  zu  ne  insolescant  Ml.  27"=,  e. 
Praes.  sec.  Sg.  3  forbered  p.  130,  27; 
cech  ni  frisá  comraiced  a  lám  no 
forbred  Three  Hom.  p.  58,  i3.  — 
T-praet.  Sg.  3  forbairt  p.  112; 
for-ni-bart  Gl.  zu  inolecit  Ml.  33c,  lo 
(Z-2.  8751  —  Praet.  Sg.  3  ar  ro 
forbair  Gl.  zu  adultus  LHy.  fo.  7» 
\Goid.^  p.  65). 

for-brat„a  eloaJc,  upper  g ar- 
me nt"  O'B.  —  Acc.  a  forbrat 
Hy.  5,  34  {i.  a  cocholl). 

for-brec  sehr  bunt,  scheckig. 

—  Sg.  Nom.  ara  . .  forbrec  p-  311,  i; 
PI.  Nom.  da  ech  .  ..forbreca  FJB.  45; 
p.  310,  15. 

for-brisim  III  ich  breche,  un- 
terdrücke. —  Praes.  sec.  PI.  3 
sech  ni  coimnactar  ar  namit  son 
fortan  bristis-ni  Ml.  135^  {nur  dass 
unsere  Feinde  es  nicht  vermochten, 
(sonst)  würden  sie  uns  unterdrückt 
haben).  —  Inf.  forbrisiud  dligid 
SG.  181a  (infractio  legis  Z^.  224). 

for-buide  Gl.  zu  intentivum 
SG.  221b  (Z\  5). 

foreáine,  hi  costud  forchaini 
LU.  p.  124'>,  15  (s.  14/nter  fogart), 
FB.  22,  schwerlich  zu  „forchaoin 
F.  a  catch  or  quirk  ofwords"  O'B.? 


forcííu  i.  uball  O'Bav.  p.  94. 

for-eanim  I  ich  lehre;  forchun 
doceo  Wb.  10»  (ZI  428).  —  Praes. 
Sg.  3  forcain  Wb.  27c,  g;  forchain 
Wb.  8«.  —  Partie,  foircthe  doctus 
O'Don.  Suppl.;  Acc.  driithlach  la 
feinn  forcthi  Corm.  p.  34,  36.  — 
Part,  necess.  is  forcanti  intimandum 
est  Cr.  33d  [Z^.  480)  neben  bed 
foircthi  Gl.  zu  imbuendam,  studiis 
Ml.  59  r.  —  Vgl  Wi.   Gr.  §  361c. 

for-cas,  for-chas  sehr  lockig 
p.  311,  1. 

forcél  FB.  52  s.  oreél. 

foreell  s.  for-g-ell. 

for-cend  M.  Ende;  forcenn  finis 
Z^.  875.  —  Dat.  hi  foirciunn  in 
fine  SG.  18b ;  asbert  iarom  Scathach 
friss  iar  sin  ani  arid-bói  día  forciund 
LU.  p.  125b,  8  {was  ihm  zu  seiner 
Vollendung  fehlte,  arid-bói  zu  es- 
bat?);  don  forbai  ocus  don  forciund 
tsainemail  dorat  fa  deoid  ior  a  rith 
m-buadai  Tliree  Hom.  p.  96,  29; 
Acc.  cen  forcend  FA.  8;  34. 

forceunim  ich  ende.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  ni  foircnithser  nach 
rann  óg  indi  Gl.  zu  cum  nulla 
syllaba  .  .  in  perfecta  dictione  in 
eam  {nämlich  h)  desinat  SG.  6b,  29. 
—  Praet.  Sg.  3  ro  foirbthiged  ho 
Christ  ocus  forcuad  in  gnim  tind- 
arscan  lohain  Tur.  Gl.  49;  PI.  3 
forcennta  Fol.  Prol.  87. 

for-cetul  N.  Lehre,  Lehren, 
Inf.  zu  for-canim;  forcital  doctrina 
Z\  223.  —  Sg.  Nom.  forcetul 
FB.  30;  FA.  32  (precept  LBr.); 
forcetol  ibid.;  Dat.  do  forcetol  na 
n-anmand  die  Seelen  zu  belehren 
FA.  33 ;  Acc.  triana  forcetul  FA.  32 ; 
fri  forcetol  bréthre  De  FA.  23 
(precept  LBr.). 

forcha,  „farcha  thunder-bolt,  a 
flash  of  lightning"  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.  tarlaiced  forcha  tened . . 
ina  chend-srt?tt  Three  Hom.  p.  28,  21. 

forcbain,  forchun  s.  for-canim. 

forchas  s.  for-cas. 

foTCmi  servat  SG.  188»,  forcmat 
servant  ibid.  50»  {Z^.  882),  von  for- 
com-óim,  s.  comét  und  for-comét. 

forcnad  s.  for-cennim. 

for-coem-nacair  Perf.  Bep.    es 


forcoll 


568 


for-duU 


geschah;  for-com-nacair,  -nucuii 
factum  est,  accidit  Z'^.  451;  caom- 
nacair  i.  rainec,  atfét  Menn  doib 
a  scela  amail  forcaomnacair  O'Dav. 
p.  64;  &mal  forcóemnacair  do  Loe- 
gairiuFB.  83;  cinnas  forcsemnacair 

FA.  12  (forcoemnacar  LBr.)\  PI.  3 
huare  forcomnactar  quia  facta  sunt 
Ml.  51d.  —  Fut.  sec.  Sg.  3  resiu 
forchuimsed  Wb.  4'^  {antequam  fieret 
Z^  882). 

forcoll  s.  forg-ell,  forcell. 

for-comét  Bewahren,  Be- 
tvachen,  Behüten;  observatio 
Z^.  250.  —  Bat.  do  forcomét  cach 
dorais  FA.  15;  ro  gab .  .  ga  for- 
coimet  FB.  36  Fg. 

for-con-garini  I  ich  befehle; 
forcongur  praecipio  Wb.  19^,  for- 
chongrimm  ibid.  9*  {Z^  428,  429). 

—  Praes.  sec.  8g.  3  no  forcongrad 
furre  der  ilir  befahl  FA.  31.  — 
Praet.  Sg.  3  dia  ro  forcoingair . . 
for  ainglib  FA.  2  (forcongair  LBr.). 

—  T-praet.  Sg.  3  ro  forcongart . .  for 
sinnach  n-allaid  p.  46,  23.  —  Fut. 
Sg.  1  „forconger-sa  foruib"  er  Cu- 
chulainn  „mani  thisiur-sa  fein  co 
tistai-si  ar  ma  chend"  Eev.  Celt.  III 
p.  181. 

ior-con-giiv  Befehl,  Befehlen. 

—  Sg.  Acc.  la  forcongwr  m-Brigte 
p.  46,  25. 

for-cor  Vergewaltigung?  for- 
C2ir  violence  O'B.;  forcor  macdachta 
s.  u/nter  bi ;  di  forcuir  a  mna,  a  ingini 
„for  the  violation  of  his  wife  or  of 
his  daughter"  On  the  Mann.  III 
p.  482. 

forcrach  faux  SG.  24b. 

forcraid  Uebermass,  üeber- 
fluss;  excess  O'Don.  Suppl.  — 
Gl.  zu  eráin;  vgl.  imm-forcraid.  — 
Sg.  Nom.  Hy.  5,  88;  ni  forcraid 
cairde  FB.  56;  „Cia  do  chomainm- 
siu"  or  se  ,,a  banscál"?  „Cailb"  or 
sisi.  „Ni  forcraid  anma  son"  ol 
QiOnchobar.  „Eche  it  ili  mo  anmand 
chena"  Lü.  p.  86»,  23;  Bat.  co 
forcraid    for   deg   lan    a   duirn    do 

FB.  37  Eg. 

for-crith  s.  fortacrith. 
forcroth  s.  fo-chrothim. 
forcsi  s.  faircsi. 


forcthe  s.  for-canim. 

for-culrim  III  ich  vergewal- 
tige, thue  Gewalt  an?  vgl.  for- 
cor. —  Praet.  PI.  3  ior  da  cor- 
satar  Hy.  5,  66,  Gl.  i.  for  ro  chuir- 
setar  (fordagoirsetar  Fr.  für  for 
da  g-coirsetar). 

fordaib  Lg.  12  Fg.? 

for-dath  Farbe.  —  Sg.  Nom. 
fordatb  fola  SC.  37,  3  {„the  deep 
colour  of  blood"  O'C). 

for-derg  sehr  roth.  —  Sg.  Nom. 
slog  find  forderg  SC.  88,  5;  PI. 
Nom.  fordeirg  a  fortgse  FB.  24. 

for-dingrair  significat;  flaith 
din  dede  fordingair  i.  coirm  ocus 
loimm  Corm.  p.  19;  ferb  i.  tréde 
fordingair  ibid.  u.  ö. 

for-dingim  I  opprimo,  s.Beitr. 
VIII  331.  —  Praes.  PI.  3  fordengat 
Gl.  zu  opprimentes  Ml.  29»,  13.  — 
Perf.  PI.  3  läse  for  ru  dedgatar 
Gl.  zu  obpritnendo  Ml.  63^.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  fordengar  Gl. 
zu  deprimitur  Ml.  57d.  —  Fut. 
Sg.  3  fordiastar  i.  digail  O'Bav. 
p.  85;  PI.  3  for-n-diassatar  Gl.  zu 
opprimi  Ml.  3915  {Z^.  1095).  —  Inf. 
Bat.  dia  fordinge  LU.  p.  18,  19. 

for-diucailsi  {Nom.  PI  Part.) 
absorpti  Ml.  50r;  dazu  das  Fu- 
turum: Sg.  3  ar  nacht  fordiucail 
in  fer  sommse  ne  te  opprimat  vir 
dives  Ml.  36a,  PI.  3  fortam  diu- 
cuilset-sa  Gl.  zu  vorare  me  faucibus 
non  morantur  Ml.  44«;  Pass.  PI.  3 
fordiuguilsiter  vorabunttir  Ml.  84d 
{Goid."^ p.  25).  —  Inf.  fordiuglaimm. 

for-dlugrlaimm  -ZV.  Verschlin- 
gen. —  Sg.  Nom.  fordiuglaim 
lochta  in  puirt  FB.  83. 

fordiuglantaid  M.  devorator 
Beitr.  VIII  347. 

for-dorus  the  door  ofthe  outer 
circumvallation  of  a  Bun,  On  the 
Mann.  III  Index;  a  porch  O'B. 
—  Sg.  Acc.  for  fordorus  ind  liss 
FB.  54. 

for-dringim  ich  besteige.  — 
Praes.  sec.  PI.  3  is  and  sin  frisócbat 
mná  Connacht  forsna  buidne  ocus 
fordringtis  mna  firu  do  descin  cro- 
tha  Concwlamd  Lü.  p.  81»,  39. 

for-dull  er  ror;  fordall,  fordul  O'B. 


for-émdim 


569 


fo-ricim 


—  Sg.  Aec.  cen  forduU  Fél.  p. 
CLXXXVI  39  (reimt  auf  sund). 

for-émdim  ich  hin  unfähig, 
kann  nicht,  vgl.  émdim,  fémdim. 

—  Praes.  Sg.  1  foremdim  taimiud 
ior  beolii  „I  cannot  hend  forioard" 
Goid.^  p.  180  {LL.,  foremtim  Fei. 
p.  CV  7");  3  tue  Martain  iarsin  a 
máthair  a  gentlidecht,  forémdid 
immurro  a  athair  „but  he  could 
not  {convert^  his  father"  SMart. 
17;  foremdid  immáin  a  bó  a  oenur 
„he  tcas  iinable  to  drive  his  cow 
alone"  Three  Hom.  p.  78, 19;  forem- 
did breth  ocus  éric  „he  was  unable 
{to  aicard)  judgment  and  mulct" 
Fei  p.  LXXXVII  34.  —  Perf.  Sg. 
1  forémed  imtecht  LU.  p.  15»,  34; 
3  forémmid  FB.  27;  foremid  88; 
forfemid  cor  de  „tcas  unable  to  stir 
Three  Hom.  p.  18,  13;  PI.  3  foreim- 
thetar  Gl.  zu  Hg.  5,  77.  —  Praet. 
Sg.  1  forfémmedus  cach  rét  no 
gniind  remi  do  dénam  LTJ.p.  \&>,  9. 

for-fetar  ich  weiss,  kenne; 
Sg.  3  fonÜT  FB.  34  (forfittV  Eg.)\ 
PI  1  foretammar-ni  FB.  41  (fe- 
tamor  Eg.^. 

for-feccaid  vgl.  feccaidecht;  for- 
feccaid  iaruminfersin„íAaí»ía«noM' 
has  backslided"  Fei.  p.  XXXVIII  1. 

forfed,  forithin  s.  foirfed,  foi- 
rithin. 

for-flesc,  Dat.  hi  forflesc  na 
luinge  sin  TE.  3  Eg.,  vgl.  hi  forfles- 
cuib  na  luingi  „upon  the  outer 
edges  of  the  hasin"  On  the  Mann. 
III  p.  190. 

for-foemaim  I  ich  nehme  an, 
vgl.  ar-foemaim.  —  T-praet.  Sg.  3 
ni  forroet  Nediu  „N.  consented  not" 
Corm.  p.  XXXVII.  —  S-praet.  Sg. 
1  nir  forfsemusa  mnái  atgnead  fer 
LU.  p.  124t,  31. 

for-fuich  Lg.  18,  29  Eg.,  forru- 
ich  X.,  vgl.  fuich  i.  fuachtain  no 
fuaidri  O'Dav.  p.  89,  nad  fuich 
LHy.Amr.  129  i.ni  dernai  fuachtain. 

forgair  imperat  SG.  1611»  (Z'^. 
430),  forgaire  Befehl  Gild.  Lor. 
Gl.   1,  s.   for-con-garim ,   forngaire. 

forgall  s.  for-gell,  forcell. 

forgam  Stoss;  a  blow,  a  thrust 
O'E. ;  vgl.  foirgim  I  assault,  attack, 


injure  O'Don.  Siippl.  —  Sg.  Gen. 
la  beim  forgamado  gai  Lg.  15; 
I>at.  dond  oen-fargam  Lg.  16 
(oenforgab"* ;  co  tuit  di  aen  forggub 
„by  one  thrust"  On  the  Mann.  III 
/1.  507. 

forgarmain  ?  luathitlier  lochait 
iar  forgarmain  Corm  p.  36,  45 

for-gell,  forcell  N.  Zeugniss; 
foirgheall  „decision,  pi'oof  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  is  gu-forcell 
doberam  Wb.  13^  [est  falsum  testi- 
monium  quod  damus  Z-.  33V,  a 
forcell  for  ro  gelsam-ni  dúib  Gl. 
zu  testimonium  nostrtim  super  vos 
Wb.  25d  {Z^.  875V,  cain  forgall 
Hy.  1,  52  „a  fair  declaration" ; 
Gen.  issi  rún  ind  forcill  sin  no 
predchim-se  Wb.  28^,  7;  amaZ  bid 
oc  cáined  in  gufhorcill  do  beth 
TJiree  Hom.  p.  4,  28;  aire  forggaill 
On  the  Mann.  III  p.  500.  Hierher 
forcoll  FB.  38,  forgall  Fg.? 

for-gellim  Gl.  zu  perhibeo 
SG.  21b.  _  Praes.  PI.  3  foirglit, 
fuirglit  „they  make  manifest"  O'Don. 
Suppl.  —  Praet.  PI.  1  a  forcell 
for  ro  gelsam-ni  Wb.  25d  (Z*.  875). 

forgemen  s.  unter  fortcha. 

for-glu  Ausicahl;  forgla  elec- 
tion,  choice  O'B.;  *i.  togu  Gl.  zu 
Hy.  5,  50  —  Acc.  forglu  inno  loeg, 
forgglu  inna  m-bó  Hy.  5,  50. 

for-granna  sehr  hässlich.  — 
Nom.  forgranda  .  .  tuaruscbaiZ  in  fir 
sin  FB.  37  Fg.;  40  Fg.-  laech . . 
mór  forgránna  ScM.  13;  Acc.  bach- 
lach mór  forgrainne  FB.  91. 

for-iadaim  II  ich  schliesse.  — 
Part.  PI.  Dat.  co  n-dechaid  iar 
sin  doirrsib  foriattaib  isin  Témraig 
„and  therefore  he  went  into  Tara, 
the  doors  heing  shut"  TJiree  Hom. 
p.  24,  6. 

fo-ricim  I  ich  finde.  —  Praes. 
Sg.  3  foric  he  finds  O'Don.  Suppl. 

—  Perf  Sg.  3  ni  fornic  p.  132,  s; 
CO  famic  p.  132,  13;  co  fornec 
TE.  13  LU.;  PI.  2  am«?  fond 
rancaibair  wie  ilir  es  vorgefunden 
habt  FB.  26;  3  foráucatár  CC. 
3  LU.  —  Fut.  Sg.  2  fuiris  FB.  61. 

—  Fut.  sec.  PI.  3  airm  i  fuirsitis  in 
torce  wo  sie  einen  Eber  finden  würden 


¥ 


for-immtliecht 


570 


fomgarthid 


Tir.  13.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  ni 
furecht  Hy.  5,  so;  88  (i.  ni  frith). 

for-immtheclit  Umhergehen, 
Wandern,  cid  fossidecht  cid  for- 
imtecht  Gl.  zu  itir  foss  no  utmaille 
Hy.  1,  3. 

forir  Interj.  ach!  forior,  foraoir 
alas!  O'Don.  Suppl.;  faraer  or  fa- 
raoir  alas!  O'Don.  Gr.  p.  327; 
forir  SC.  29,  i. 

fo-riuthl  succurro,  vgl.  ar-riuth 
adorior  Z'^.  428,  rethim  curro.  — 
Praes.  Sg.  3  forriuth  a  n-enech 
p.  141,  27,  doch  wohl  fo-riuth  mit 
proleptischem  Pron.  infixum;  farrid 
p.  327,  40.  —  Per  f.  Sg.  3  mani  bad 
fo  ro  raid  Hy.  5,  32,  Gl.  i.  mani 
fortachtaiged ;  furráith  sitccurrit  ei 
Tir.  11.  —  Fut.  Sg.  3  air  fum  ré-se 
in  fer  „for  the  man  will  aid  me" 
ibid.  —  Inf.  do  foirithin. 

for-lann  s.  imm-forlaim. 

1.  for-lassair  eine  grosse 
Flamme.  —  Sg.  Dat.  sruth  tentide 
CO  forlassair  fair  FA.  16  {„icith  a 
great  flame"). 

2.  for-lassair  flammend,  glän- 
zend. —  Sg.  Nom.  techlac/i . .  for- 
lassuir  jp.  145,6;  Gen.  oir  forlasrach 
p.  310,  34;  Voc.  a  be  forlassair 
Lg.  5,  6. 

foi'lés,  foirles  a  loophole,  Sky- 
light? O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Acc. 
batar  sé  senistri  déc  issin  tig,  et 
comlae  humae  ar  cech  n-ái;  cuing 
umai  darsa  forlés  „a  tie  qf  hrass 
across  the  rooflight"  TBF.  p.  140,  4. 

for-lethan  sehr  breit.  —  Sg. 
Nom.  ech  .  .  forlethan  p.  131,  15; 
Du.  Nom.  da  ech  . .  forlethna  {PI. 
Fem.)  FB.  45 ;  p.  310,  15. 

for-log,  luid  in  chumal  sin  du 
forlóg  Och  tir  achid  „that  cumal 
went  {to  Gummen  in  addition)  to 
the  value  of  Ochtar  achid"  Tir.  6. 

forma  i.  imrum  no  foirinn,  ut 
est  seol  forma,  i.  inni  dobeir  donti 
atchi  in  luing  fo  seol  cona  foirinn 
no^in' luing  *ina  foram  i.  séd  uinge 
don  ffr  téit  isin  luing  for  imram 
O'Ddv.  p.  90. 

for-mach  „an  increase,  swel- 
ling"  O'B.,  vgl.  tormach.  —  Dat. 
nai  n-ordlaigi  da  formaid  sailli  for 


a  sruib  p.  112  [neun  Zoll  Fett- 
ansatz). 

for-magar  i.  tormaigther  O'Don. 
Suppl. 

formaid  für  formaig,  s.  formach. 

format  Neid.  —  Nom.  ba  for- 
mat  la  demun  inni  sin  „the  devil 
was  envious  of  that  thing"  Three 
Hom.  p.  118,  17;  Dat.  hi  formut 
South.  25i>  {Goid.^  ,p.  58);  Acc.  ar 
cech  neim  ocus  format  „against 
every  poison  and  envy"  Hy.  7  Praef. 

for-miiide  Stottern?  —  Acc. 
dobered  forminde  for  a  erlabrai 
SC.  5  {„an  impediment  in  her  speeeh"). 

1.  formna  Menge,  Schaar; 
much,  quantity  O'B.;  i.  imad  no 
forgla  O'Dav.  p.  88,  i.  umad  ibid. 
p.  83.  —  Sg.  oder  PI.  Nom.  formna 
mathe  Ulad  ScM.  4;  formna  láth 
n-gaili  Ulad  i^jB.  12;  55;  91;  formna 
Isech  n-Ereww  FB.  61;  formna  bó 
fer  ocus  ech  On  the  Mann.  III 
p.  462  {„their  choicest  cows,  men, 
and  horses")\  PI.  Dat.  formnib  ech 
SC.  38,  5. 

2.  formna  Schulter.  —  PI.  Acc. 
na  formnai  humeros  Gild.  Lor. 
Gl.  161. 

for-moiniur  III  Dep.  aemulor; 
I  PI.  3  fordob  moinetar  Gl.  zu  aemn- 
I   lantur  vos  Wb.  19d  {Z'\  439). 

formtha  s.  fromad. 

brat  formtha  Gl.  zu  sagana 
SG.  51t  (Z'-ä.  854). 

for-múchaim  II  ich  ersticke, 
lasse  verschwinden.  —  Part. 
formiiigthe,  formúchthai  Gl.  zu 
abscondita,  voce  SG.  9^  {Z'^. 
25,  479);  PI.  Dat.  formuichthib 
suffocatis  LArd.  181,  a.  1  {Ir.  Gl. 
p.  166).  —  Inf.  Dat.  dia  formiichad 
i  fudamain  iffnnd  FA.  19;  28. 

for-uaidm  N.  Binden,  Band, 
vgl.  fo-naidm.  —  Sg.  Acc.  cen  for- 
naidm  metarde  sóu  Gl.  zu  non  enim 
soluta  oratiotie  psalmi  conscripti 
sunt  Ml.  27d,  24  (fornaidin  Ascoli^. 

forngraire,  für  for-con-gaire,  Be- 
fehl. —  Sg.  Dat.  CO  forngairiu 
a,pstil    Gl.   zu   cum   omni    imperio 

Wb.  31c,  23. 

forng^arthid  imperativus  SG. 

147b  (Z^  882,  988). 


for-nocht 


571 


fortbi 


for-nocht  ganz  nackt.  —  PI. 
Nom.  mná  .  .  fomochta  FB.  53. 

forochlad  Hy.  2, 15  s.  fo-chelim. 

foróil  ahundantia  Z'^.  874. 

foroiidar,  Pass.  Praes.  Sg.  3  ni 
forondar  non  ficscatur  Ml.  3ód,  s; 
cáin  forondar  a  chorp  hi  crá  FB.  24. 

—  Fut.  arna  furastar  Gl.  zu  ne . . 
candor  suus  . .  ftiscetur  311.  15^,  11. 

—  Dazu  das  Perf.  Act.  fororaid 
Gl.  zu  fuseaverit  Ml.  51»  {Goid.^ 
p.  43). 

fororaid  s.  fo-riuth,  forondar. 

for-6rda  sehr  golden,  über 
und  über  golden.  —  PI.  Nom. 
fochraic^  fororda  FA.  2;  úatne 
fínna  forórda  SC.  33,  11. 

forosnaim  II  ich  erleuchte; 
forosna  i.  forsunna  no  faillsiugudh 
O'Dav.  p.  91.  —  Praes.  Sg.  3  a 
gel  grian  foruosna  riched  Fei.  Prol. 
5  LBr.,  forosnai  Laud  {„0  white 
Sunthat  illuminest  heaven")\  imbas 
forosnai  Corm.  p.  25,  Name  eines 
Zaubers.  —  Pass.  Praes.  PI.  3 
forosnaitir  FA.  18. 

forrach  F.  pertica;  ,,a  pole  or 
rod  to  measure  land''  O'E.;  „a  me- 
asure  of  land"  O'Don.  Suppl.: 
i.  slat  tomhais  tire  no  fearainn 
O'Clery;  forrach  tomais  tire  indsin 
Gl.  zu  pertica  Corm.  p.  8(>.  —  Sg. 
Dat.  hi  forrig  Gl.  zu  in  funiculo, 
distributionis  South.  57i>  [Goid.'^ 
p.  59);  Acc.  forruim  a  forrig  n-and 
Tir.  13. 

forrain  ,,a  portion  of  personal 
estate  or  property  bequeathed  by  a 
flaith"  On  the  Mann.  III  Index. 

forrain  TE.  9  Fg.? 

forran  strength,  anger,  fierceness 
O'R. 

forran  oppression,  destruction, 
defeat  O'R. 

forránacli  „destructive"  Sto- 
kes;  „an  oppressor,  destroyer" 
CR.  —  Sg.  Nom.  Findchua  fe- 
ramaü  fortren  forranach  Fei.  p. 
CLXXII  38;  da  ech  .  .  forráncha 
FB.  45,  p.  310,  16,  „aggressive" 
O'B.  Crowe,  Siab.  Concul.  p.  413, 
„resolute,  bold"  On  the  Mann.  III 
Index  ? 

for-réil   klar;   manifest,   appa- 


rent  O'R.  —  Sg.  Nom.  co  m-ba 
forreil . .  táidlech  ind  óir  TE.  3  Eg.; 
PI.  Nom.  comdar  forreil  a  dl  suil 
Hy.  5,  42;  a  labra  u. 

forreng^acli  FB.  47  Eg.? 

forr^ethacli  FB.  47? 

forrgim,  Praes.  sec.  Sg.  3  ro  fitir 
iss  ass  ra  forrged  Cuchulaind  cach 
caur  „IV as  used  to  destroy"  On 
the  Mann.  III  p.  446. 

forriuth  p.  141,  27  wohl  für  fo- 
riuth  mit  Pron.  infixum. 

for-rúad  sehr  roth.  —  Sg.  Nom. 
falt . .  forrüad  2^-  311,  1. 

forruib,  forruim  s.  fuirniim. 

for-scáth  Schatten;  forsgath 
no  ingar  enigma  Ir.  Gl.  839?  — 
Acc.  cen  fial  cen  forscáth  FA.  6. 

for-seug  sehr  schlank,  vgl. 
fo-seng.  —  Sg.  Nom.  p.  310,  43. 

fortacht  F.  Hülfe-,  Helfen; 
auxilium  Z^.  264;  su/fragium  Ir. 
Gl.  727.  —  Dat.  diar  fortacht 
Hy.  1,  34;  Acc.  dombera  fortachtain 
doib  Ml.  27  a,  6  [feret  auxüium 
Z^.  267);  la  fortacht  ar  fiadat  Hy.  3,5; 
SMart.  38;  PI.  Acc.  na  togarmanna 
vel  na  fortachta  Gl.  zu  adcocamina 
Goid.-^  p.  64  [LHy.). 

fortaehtaigrim  III  ich  helfe.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  mani  fortachtaiged 
Gl.  zu  Hy.  5,  32. 

fortacrith  FB.  53,  for-crith  mit 
Pron.  infixum,  unpersönlich  mit  in 
n-irind  zu  verbinden:  es  erzittert 
die  Erde? 

fortanilaigiiu  III  mit  for  ich 
besiege?  vgl.  fortamhuil  brave, 
Strang  O'R.;  fortamhlúghadh  sway- 
ing  O'Don.  Suppl.  —  Praes.  Sg.  3 
fortamlaigid  . .  for  Loegaire  FB.  69, 
fortamluis  Eg. 

forruich  Lg.  18,  29  für  for  ro 
fuich? 

forrama  s.  fuirmim. 

for-tá,  forta  is  due  O'Don. 
Snppl. ;  barr  buide  fordotá  óas  gnúis 
corcorda  EC.  2  („a  golden  head  of 
hair  which  crowns  it"{?)  O'B.  Crowe). 

fortail,  foirtil  „able,  strong, 
hardy"  O'R.;  Torr.  Dh.  p.  178. 
—  Sg.  Nom.  ba  fortail  mé  for  cach 
rét  LU.  p.  16b,  16. 

fortbi  ScM.21,i3  H?  vgl.  foirtbhe 


fortcha 


572 


fo-seng 


„a  cut,  cutting  off''  O'R.,  vastatio 
O'Don.  Suppl.? 

fortcha  Decke,  Kissen  oder 
Behäng  des  Wagens;  clothing 
O'R.  —  Sg.  Dat.  corrabi  for  fortchi 
iu  charpait  „on  the  cushion  of  the 
chariot"  Rev.  Celt.  III  p.  178;  PI. 
Nom.  fordeirg  a  fortgse  FB.  24, 
foirtchi  Eg. ;  Acc.  scar  dam  fortcha 
ocas  forgemenmo  charpait  fóm  andso 
„spread  for  me  the  cushions  and 
sMns  of  my  chariot  under  me  here" 
On  the  Mann.  III  p.  424   {TBC). 

for-téit  adit,  adjuvat  Z^.  815. 

forthi  Sc3I.  21,  43?  vgl.  „fairthe 
swift"  O'R.? 

for-tiag-aim  I  ich  helfe;  fortiag 
conniveo  SG.  170i>  (Z^.  428).  — 
Praes.  Sg.  3  läse  fortéig  Gl.  zu 
cum  adnueris  votis  Ml.  44^.  — 
Fut.  Sg.  3  for  don  te  Hy.  1,  i 
(„come  on  us"),  Gl.  i.  ti  forn; 
PI.  2  for  dum  thésid-se  Gl.  zu  ad- 
juvetis  me  Wh.  7a  {Z'^.  875);  PI.  3 
fortiassat  Gl.  zu  suhvenire,  non 
possunt  Ml.  68a. 

for-tongaim  I  ich  beschwöre; 
fortoing  he  proved  hy  oath  O'Don. 
Suppl.;  is  ed  laa  insin  fortoigg 
ben  a  aonur  a  macc  for  rig  On  the 
Mann.  III  p.  506 ;  fortoing  for  graid 
asid  n-isliu  ibid.  p.  500. 

for-trén  sehr  stark.  —  Sg. 
Nom.  Findchua  feramaiZ  fortren 
forr&n&chFél.p.  CLXXII;  FB.il  Eg. 

fortrend  FB.  47,  lies  fortend,  s. 
tend. 

fortrunimae  F.  opportunitas 
Ml.  27fl,  18. 

for-tuigim  ich  bedecke,  be- 
dache. —  Praes.  Sg.  3  Dep.  in 
folt  for  da  tuigithar  FB.  45. 

for-uaisligim  III  ich  über- 
%v  alt  ige.  —  Praes.  PI.  1  ni  foru- 
áisligem-ni  Gl.  zu  non  superexten- 
dimus  nos  Wb.  17^  {Z-\  437).  — 
Praet.  co  ro  foruaislig . .  a  bruth  FB. 
40  Eg.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  for- 
uaisligther  FB.  39  Eg.  —  Praet. 
Sg._  3  ro  fuaisliged  ibid.  —  Inf. 
forfuaslughadh  vanquishing,  defeat 
O'R. 

forualatar  i.  ro  lingestar  O'Dav. 
p.  83. 


for-úallachsío?.?,  hochmüthig 
Corm.  p.  36,  42. 
foruar  s.  fóirim. 
foruasua  s.  fúasnaim. 

forud  Bank,  Sitzreihe,  vgl. 
On  the  Mann.  III  Index.  —  Sg. 
Nom.  bái  dan  forud  ar  leith  oc  na 
mnáib  im  da  setig  ind  rig  LU. 
p.  52a,  28;  Acc.  doratad  .  .  forsin 
forud  fora  m-bid  do  grés  ind  in- 
chind  On  the  Ms.  Mat.  p.  637 
{„upon  the  shelf");  PI.  Dat.  ro 
hordaigit  tra  fir  hErend  for  fora- 
daib  ind  oenaig  i.  cach  ar  miadaib 
ocus  dánaib  ocus  dlestunus  and 
amai  bá  gnath  cossin  LU.  p.  52a,  25. 

foruillecta  s.  fo-sligim. 

forus  M.  true  knowledge 
O'Don.  Suppl.;  foras  Corm.  p.  33, 11 ; 
Forus  Focail  „the  True  knowledge 
of  Words",  Titel  eines  Glossars,  On 
the  Ms.  Mat.  p.  177.  —  Sg.  Gen. 
is  SÍ  ro  ben  beim  forais  for  in 
lámthorad  LU.  p.  124^,  29. 

fos  s.  foss. 

fo-scad  Schatten,  s.  scáth.  — 
Sg.  Nom.  a  n-uile  ro  bói  i  fetar- 
licci  is  foscad  núiadnissi  Gl.  zu 
quae  sunt  umbra  futurorum  Wh. 
27»,  26;  Dat.  i  fhoscad  bais  in 
umhra  mortis  Three  Hom.  p.  2,  4: 
Acc.  atconnaire  . .  foscud  salach  dor- 
cha  SMart.  23;  FA   5  LBr. 

foscain  FB.  49,  p.  310,  20? 

fo-scoichim  III  ich  entferne 
mich,  weiche  ah,  vgl.  scuchim, 
tó-scaigim.  —  Praes.  PI.  3  foscochet 
Gl.  zu  concedunt  SG.  215»;  indi 
foscoichet  Gl.  zu  discidentes  Ml.  36»; 
foscoichet  Gl.  zu  intercessisse,  spatia 
ibid.  lila.  —  Inf.  Acc.  in  foscugud 
Gl.  zu  secessionem  Ml.  42»;  fúath 
ocus  foscugud  „Separation"  FA.  5 
(foscud  LBr). 

fo-sechim  I  ich  plage;  faisgim 
I  squeeze,  wring,  compress,  oppress 
O'B.  —  Praes.  PI.  3  indi  fo  dam 
segat-sa  Gl.  zu  qui  me  tribulant 
Ml.  33»,  19;  fo  dan  segat  Gl.  zu 
qui  nos  tribulant  ibid.  27c,  7.  — 
Conj.  Sg.  2  ni  faisce  SC.  26.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  fon  segar  tri- 
bulamur  Wb.  14b  (Z^  471). 

fo-seug  ziemlich  schlank,  vgl. 


fo-semaim 


573 


fota 


for-seng.  —  Sg.  Nom.  ech  . .  foseng 
FB.  47;  Du  Nom.  da  ech  fosenga 
FB.  45;  p.  310,  15. 

fo-sernaini  I  ich  breite  aus? 
Praes.  PI.  3  fosernnat  a  noillig  On 
the  Mann.  III  p.  500.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  fosernair  i.  is  ardairc, 
ut  est  fosernair  senfocal  O'Dav. 
p.  84  {„vulgatur  proverbium'*  Beitr. 
VIII  326). 

fo-sisiur  Dep.  ich  bekenne.  — 
Praes.  PI.  3  fosissetar  confitentur 
Ml.  132a  ^Z-\  1090).  —  Fut.  Sg.  1 
fosisefar  mo  pecthu  Ml.  58«  {con- 
fitebor  peccata  mea  Z'^.  1093). 

fo-sligrini  I  delino  SG.  173* 
{Z-\  429).  —  Perf.  PI.  3  foselgatar 
a  brathir  a  tunig-som  do  fuil  Tur. 
Gl.  128.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
fuslegar  delinitur  Inc.  SG.  [Z'^.  471). 
—  Praet.  PL  3  läse  foruillecta 
beóil  in  chalich  di  mil  cosse  anall 
Wb.  7<i  {Z-\  611).  —  Part.  Nom. 
dotiert  ianim  ind  inailt  in  meis  issa 
rigthech  ocus  in  t-éicne  fuirre,  is 
é  fuillechta  fo  mil  dognith  lassin 
n-ingin  co  maith  TBF.  p.  150,  34; 
Dat.  fuillechti  Gl.  zu  cum  .  .  io- 
nica  taiari  sanguine  Uta  Tur. 
Gl.  128. 

1.  foss  Bleiben,  Buhe.  —  ^S^^r. 
Gen.  dond  óis  foiss  1  Hierusalem 
SG.  19a  ^Z-'.  447),  vgl.  fer  fuis  a 
resident  man,  fer  anfuis  an  ahsentee 
O'Don.  Suppl.;  Dat.  hi  fus  zu 
Hause  FB.  79;  bith  hi  fus  da  zu 
bleiben  SC.  44,  3,  a  bus  if.;  bi  i 
foss  ic  frithalaim  na  n-óeged  „stay 
[here)  attending  to  the  gu'ests"  Goid.^ 
p.  101;  i  fos  SC.  29,  6,  a  bus  H.; 
dona  mirbulib  diairmide  doroine 
in  coimdiu  aire  i  fus  isin  t-ssegul 
„here  in  the  world"  T/iree  Hom. 
p.  96,  28,  vgl.  abhus  at  this  side, 
in  this  world  O'Don.  Gr.  p.  263; 
Äcc.  caraim-se  fos  SP.  II  3;  gabais 
foss  Hy.  5,  58;  itir  foss  no  utmaille 
Hy.  1,  3. 

2.  foss  J/.  Die  wer,  altcy  mr.  gu&s 
servus  Z'^.  127,  davon  Vasall.  — 
Sg.  Nom.  ro  triall  in  fos  i.  Diar- 
mait  indarpud  in  gerrain  uad  Three 
Hom.  p.  122,  8;  Acc.  atbert  fria 
foss  i.  Diarmait  ibid.  3. 


fos    noch,  weiter,    ferner,  s. 

beós;   feg  lat  fos  „look  thou  still" 

Fei.  p.  LXXII. 
fossad    fest;    Gl.    zu   jacentem 

SG.  13*;  delaying,  staying,  resting 
j    CB.;   vgl.   cobsud  stabilis,  anbsud 

mutabilis,  mendax  Z'^.  794.  —  Nom. 
I   N.  tochim  fossad  n-álaiud  FB.  20; 

is  fossad  do  cheim  TE.  9,  3. 
fossidecht  Gl.  zu  foss  Hy.  1,  3. 
j       foss-longport  camp,  harbour, 
\  fortress  O'B  ;  faslongport  Gl.  zu 

dunadh  O'Dav.  p.  75. 
fostad    seeuring,    pacifying 

O'B.  Vgl.  mi-fostad. 
fossudinr,  fosuidiur  a  n-dano 
j  ocus  an-dibergaip.  141,26,^.327,  40? 
j  fot  Länge.  —  Sg.  Nom.  fot  lai 
I  Gl.  zu  solstitio  Cr.  18e  (longitudo 
I  diei  Z^.  230);  in  fat  ro  siacht  ind 
i  radairc  a  roisc  FC.  7;  SC.  30,  s; 
j  TE.  10  LU.\  Gen.  do  immfolung 
i  fuit  ad  efficiendam  longitudinem 
\   SG.  6b  {Z-\  980);  Dat.  dia  fot  na 

lamse  FB.  82;  Acc.  dar  fot  chóicid 

ConcobMíV  FB.  43.  —  Adverbielle 

Wendungen:   cio   fut  Gl.  zu  usque 

quo    Ml.    20a,    17;    fot    n-aurchora 

FB.  88;   fut  roit  Hy.  5,  72,   Gl.  i. 

fut  erchora;  hi  fat  SC.  37,  20,  vgl. 

a  bh-fad  as  so  far  hence,  a  bh-fad 

roimhe     long    before    O'Don.    Gr. 
i  p.  263;   suan  hi  fat  Schlaf  in  die 

Länge  SC.  30,  10. 

1.  fot  i.  faitech  {cautus  Z'^.  811) 

Corm.  p.  21;  vgl.  an-iot  heedlessness 
\   Fei.  Jul.  30. 

!  2.  fot  Basen,  Erdscholle;  fod 
I  clod  of  earth,  sod  O'B.;  cespes 
I  SG.  661';  FB.  49  =i).  310,  18?  PI. 
I  Nom  na  fóit  s.  unter  3.  crú.  — 
:  Comp  OS.  ro  thochail  feart  fod- 
i  fairsing  „a  broad-sodded  grave" 
1  Torr.  Dh.  p.  162,  2;  ibid.  p.  106,  5. 
fota  lang;  Corm.  p.  26  langfiter; 

fada   longus   Ir.    Gl.    677.  —    Sg. 

Nom.  is    fota  ScM.  3;    TE.  9,   2; 

Oss.  II  2;  sithlaithe  fotai  Hy.  2,56; 

bróenán  . .  fota  SC  37,  21;  fán-fota 

p.  310,  43;   be  find-fota  Lg.  4,  11; 

maccan  Eithne  toeb-fotai  „of  long- 

sided   E."  Three   Hom.  p.  98,  30; 

Acc.    M  ré  fota  SC.  47;  PI.  Nom. 

bith-fotai     semperlongae     SG.    5^ 


fota 


574 


frecndarcus 


Z'^  980\  —  Adv.  CO  fota  TE.  13 
Lü.;  FB.  81. 

fota  fécais  er  sah  sie  an  TE. 
12  LU.,  fécais,  d.  i.  fo-écais,  mit 
Fron,  infixum  da. 

1.  fotha  M.  Grund,  Grund- 
lage; fundamentum,  crepido  Z'^. 
229.  —  Sg.  Nom.  ni  cóir  in  fotha 
utmall  SG.  4^  {non  justum  funda- 
mentum mobile  Z^.  1001);  asind 
iris  cathalcda  tucad  fotha  in  chaiptóí 
se  Goid.^  p.  101,  42. 

2.  fotha  Zubehör,  Portion; 
„the  feed  or  handful  given  from 
time  to  time  to  a  quem"  O'Don. 
Suppl.  —  Bat.  dia  fothu  ScM.  22,  4; 
cona  fotha  d'iasc  p.  311,  3i;  cona 
fodai  di  lind  FB.  90;  Acc.  in  tan 
.  .  dorat  in  cét-fota  isin  mulenn 
Goid.'^  p.  101,  15.  —  Vgl.  ada. 

futhaigim  III  ich  gründe.  — 
Praet.  Sg.  3  ro .  fhothai^  tri  cella 
Three  Hom.  p.  14,  3i.  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  for  canoin  fatha  ro  fo- 
thaiged  Goid.^p.  94,  29;  rob  fothiged 
Gl.  zu  fundati  Wb.  21^  (Z^.  1001). 

f otliath i. fothugud  {„fo und ing") 
Corm.  Transl.  p.  80. 

fothlai  Lg.  7? 

fothondi.muclaithe  Corm.  Transl. 
p.  81,  dazu  re  fatuind  Oss.  III  6? 

fothraicim  III  ich  bade,  für 
fo-tharcim.  —  Praes.  PI.  3  is  intib- 
sin  nos  fotraicet  FA.  30.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  fóthrúicther  South.  47» 
{Goid:^  p.  .58).  —  Inf.  Nom,.  in 
fothrugud  das  Bad  Hy.  5,  38;  fo- 
thrugud  Corm.  p.  20;  fothragadh 
balneum  Ir.  Gl.  822;  Dat.  oca  fo- 
throcud  p.  131,  i4;  co  fothrocud 
ocus  CO  folcud  mit  Baden  und 
Waschen  FB.  79;  PI.  Gen.  a  ce- 
nelae  fothaircthe  sin  SG.  217»  [hoc 
genus  balnearum  Z^.  921);  Dat.  oc 
na  fothaircthib  palnacdib  ad  bal- 
neas  pallacinas  SG.  217»  {Z'^.  216). 

fothrond  Getöse,  Gedonner, 
für  fo-thorand?  —  Sg.  Nom.  fo- 
thrond  coecat  carpai  FB.  20;  fótrond 
fairrci  85;  Gen.  méit  a  fothraind 
FB.  20;  Acc.  in  fothrond  FB.  84. 

fothiid  FB.  53? 

1.  fothugud  Inf.  zu  fothaigim, 
vgl.  1.  fotha,  fothath. 


2.  fothugud  zu  2.  fotha ;  „Tceeping 
up,  supporting,  maintenance"  0'  Don. 
Suppl.  —  Dat.  cona  iotngttd  de 
linn  FB.  90  Eg.  (fodai  LU.);  is 
torc  tren  hi  fothugud  FB.  68? 

foxul  (fo-cosal)  Fortschaffen, 
s.  unter  fúataigim);  „focoisle  i.  fox- 
las carries  off"  O'Don.  Suppl.  — 
Vgl.  tarm-chosal. 

fr  acc  F.  Frau;  mulier  Z^.  53; 
i.  ben  no  snathat  O'Dav.  p.  92.  — 
Acc.  fri  fraicc  ind  niad  Hy.  5,  7i 
(i.  fri  cumail). 

fraccnatan  „girl"  Rem.'^  p.  59. 
—  Sg.  Acc.  CO  n-accatar  fraccnatain 
oc  ingariu  cháerech  TBF.  p.  154, 14. 

fráech  Haidehraut,  Haide; 
brucus  Ir.  Gl.  565.  —  Sg.  Nom. 
FB.  9;  Ace.  isin  fraech  ScM.  20; 
dar  fraech  SC.  45,  11;  PI.  Nom. 
inna  dsercse  fróich  Gl.  zu  vaccinia 
SG.  49a  (Z-\  918). 

fráech-red  Haide.  —  Dat.  iar 
fraechrud  Mide  siar  ScM.  20. 

fraig  Wand;  „the  side-wall 
of  a  house",  später  „the  whole  of 
the  interior  of  a  roof-  AE.  p.  101; 
Corm.  Transl.  p.  76  {vgl.  ibid.  Add. 
p.  XI).  —  Sg.  Nom.  tond  mo  thugi, 
tracht  mo  fraig  LU.  p.  40»,  2;  Dat. 
oder  Acc.  fon  fraigid  FB.  25;  Acc. 
0  thenid  co  fraigid  FB.  2 ;  p.  309,  32 ; 
0  thein  CO  fraig  FB.  55;  fria  raigid 
FB.  58;  et«-  ocus  fraigid  SC.  10;  etir 
tenid  ocus  fraig  SP.  I  1;  fri  ÍFraig 
ScM.  3,  3;  PI.  Dat.  asna  fraigthib 
FB.  44. 

frass  F.  Begen.  —  Sg.  Nom. 
fräs  do  nemannaib  p.  310,  37;  Acc. 
banna  ria  frais  FB.  52;  PI.  Nom. 
frassa  . .  oc  ferthain  forro  FA.  26; 
29;  p.  190,  28. 

fre-  vor  breitem  Vocal  aus  frith- 
entstanden,  wechselt  mit  frith-,  fris-. 

frecndairc  {für  frith-eon-dairc) 
anwesend,  gegemvärtig;  prae- 
sens Z'^.  875.  —  Sg.  Gen.  in  betho 
frecndirc  mundi  praesentis  Z^.  234; 
Dat.  isin  bith  frecnairc  sea  FA.  6. 

frecndarcus  M.  Anwesenheit, 
Gegenwart.  —  Dat.  i  frecnarcus 
FA.b;  24;  Acc.  ri  frecnarcus  flatha 
nime  FA.  20;  la  frecnarcus  diabail 
ibid. 


frecomns 


575 


fri 


freeomus  i.  coméd  no  fiarfaighe 
O'Dar.  p.  88. 

freccor,  frecur  {für  frith-cor)  i. 
fir-athchur  ocus  fretech  O'Dav. 
p.  93.    S.  frecuirim. 

frecra  {für  frith-gare)  -Z^.  Ant- 
10 ort,  Antworten;  frecre  respon- 
sum  Z'^.  875.  —  Sg.  Dat.  oc  a  fre- 
cra FB.  30;  Acc.  ni  tharat  frecra 
for  in  mnái  ScM.  3;  PI.  Nom.  inna 
frecra  responsa  SG.  26*  {Z'\  2291 

frecraim  [für  frith-garim)  I  ich 
antworte.  —  Praes.  Sg.  3  frecraid 
Gl.  zu  friscera  Hy.  6,  is;  PI.  3  nos 
frecrat  FA.  7.  —  Praet.  Sg.  3  ro 
frecair  .  .  ocus  ro  radi  SC.  33;  p. 
40,  40 ;  TE.  9  Eg.  —  T-praet.  Sg.  3 
nis  frecart  SC  18;  ni  ro  regart 
ibid. ;  frisgart  Tir.  11 ;  frisgart .  .  co 
n-epert  SC.  15:  FB.  5.  —  Fut. 
Sg.  3  friscera  Hy  6,  i8  (i.  frecraid); 
PI.  3  friscerut  p.  20,  31 ;  frisgerat  22. 

—  Inf.  frecra. 

frecuirim,  vgl.  „frioth-chuirim 
I  oppose,  obdruct"  O'B.  - —  Imper. 
Sg.3  fregrad  fülle  cech  anam  s.imter 
adlaic.  —  Inf.  freccor.  —  Vgl. 
fris-cuirim. 

frecuirim  céill  III  colo  Z^.  917 
{für  frith-curim).  —  Praes.  Sg.  1 
frecurim-sea    ceill    LU.  p.   15»,   1. 

—  Imper.  Sg.  2  frecuirthe  ceill 
recole  Cr.  33^.  —  Pass.  PL  3  fris- 
coirter  ceill  Gl.  zu  loca  tibi  dicata 
ab  bis  incoli  Ml.  21^,  3;  lith  fris- 
cuirter  gretba  dies  festus  quo  gaudia 
exercentur  Fei.  Jan.  25  Bawl.,  Gl. 
i.  fricuirtber  ceill  [oenaige  ocus 
cluichi  Bawl]  no  gaire  LBr.  — 
Inf.  freccor  ceill  cultus,  colere 
Z^.  917;  fiadach  lassanda[lal  lin 
ocus  tir  frecur  ceill  lassin  lin  n-aile 
Ml.  37 r  {„hunting  game  uith  the 
one  party  and  cultivation  of  the 
earth  with  the  other  party"  Goid.^ 
p.  28');  freccor  céil  idol  cultus  ido- 
lorum  Wb.  IIb. 

frega  SP.  II  9  ztc  fraig? 

f regart  s.  frecraim. 

fremWurzel;  fream h  rooi,  stock, 
origin  0\B.  —  PI.  Nom.  is  maith 
diin  ár  fréma  do  dul  fó  thalmam 
Sund  Three  Hom.  p.  118,  1;  Dat. 
assa  fremaib  ScM.  18. 


frepad  Heilung,  Heilen;  frea- 
padh  to  eure  0  Don.  Suppl.  — 
Gen.  log  a  freptha.  i.  logh  a  legais, 
O'Dav.  p.  93. 

frescsiu  F.  Hoffnung,  Hoffen 
{für  fris-acsiu);  spes,  exspectatio 
Z^.  264;  freiscisiu  O'Don.  Suppl.; 
vgl.  fris-aiccim.  —  Dat.  hi  frescisin 
eseirge  Hy.  7,  10. 

fresib  FB.  68,  17? 

freslige  „lying  dotvn"  Corm. 
Transl.  p.  6  adart;  freislighi  i. 
firindeall  O'Dav.  p.  93;  Gen.  cuit 
fresligi  JVb.  3d  {pars,  momentum 
adjacendi  Z'^.  875). 

fresligthidi  Gl.  zu  masculorum 
concupitores  Wb.  9c  {Z'^.  875). 

fresndid    M.  satanas   Z'^.  875 

(für  fris-sendid);  vgl.  imbresnaim. 

I       fresnesea  s.  frisuissim. 

1       fresngabim  I    ich   steige   auf 

j   {für  fris-in-gabim  Z'-.  884).  —  Praet. 

\   Sg.  3  frisin   arrad  n-gloine  fris  ro 

i   resgab   Búite  dócumm  nime  TJiree 

I   Hom.  p.  112,  15.  —  Inf.  freasga- 

bhail  ascension  into  Heaven  O'B.; 

Dat.   CO  fresgabail  Hy.  7,  5;  dind 

fresngabail  de  ascensione  Ml.  118 

(Z*.  884). 

frestal  Dienen,  Aufwarten; 
freasdal  serving,  waiting,  atten- 
dance  O'B.  —  Nom.  frestal  Luciani 
Fei.  Dec.  24,  Gl.  i.  frithailem; 
Dat.  i  frestul  archaingel  Hy.  7,  9; 
CO  tisat  dorn  fres[t]al  Fei.  p.  CXIX  9 
(„to  attend  me");  toet  slóg  mór  do 
aingliu  nime  dia  restul  co  soUsi 
mair  Three  Hom.  p.  44,  27. 

fretech,  freitech  i.  fregra  O'Don. 
Suppl.]  CO  freitech  i.  co  freacora 
O^Dav.  p.  88;  repudiation,  rejection, 
restitutio»,  atonement  O'Don.  Suppl. 

fri  (ursprünglich  frith,  s.  die 
Composita)  Praep.  mit  Acc.  gegen; 
adversus,  contra,  erga,  in,  adZ^.üiS; 
i.  contra  Gl.  zu  Hy.  1,  4;  fria 
p.  17,  20;  40,  22;  145,  11;  ri  Lg.  5,  22; 
TE.  5  Eg.\  Oss.  III  7;  9;  SC.  30,  11; 
33,  27;  FB.  35;  diese  Form  ri, 
sowie  gewisse  Berührungen  im 
Gebrauch  haben  zu  der  späteren 
Vermischung  der  Präpositionen  fri 
und  le  geführt,  s.  O'Don.  Gr.  p.  285 
und   310.    —    Mit   dem   Artikel: 


fri 


576 


fri 


Sg.  frissin  n-grein  TE.  3  Eg.\ 
frissiüd  imorchor  n-isin  p.  lab,  9; 
frisin  comlaid  FB.  21;  SC.  8;  TE. 
Q  LU.]  PI.  frisna  mna  FB.  25.  — 
Mit  dem  Relativpronomen:  fris 
rate»-  ScM.  20  {für  frissa);  fris  m- 
biat  Lg.  4,  is;  rissin- apur  TE.  18; 
ris  tatin  SG.  33,  I8.  —  Mit  Fron, 
demonstr ativum:  frisin  zu  diesem 
SC.  24.  —  Mit  Pron.  personale: 
1.  Sg.  frimm  SP.  II  4;  frim  Hy.  5, 100; 
SC.  7;  frim-sa  ScM.  8;  10;  frimp 
p.  142,  4;  friunib  p.  144,  is;  rimm 
TiJ.  9,  22;  rim  ibzá.  9;  -SC.  33,  e; 
PZ.  frind  Lg.  13;  18,  29;  ^.  Sg.  frit 
/Seif.  14;  Tí;.  13;  frit-so  ibid.]  ritt 
Tí;.  7  i/i^.;  rit  9;  rut  9,  13;  PI.  frib 
p.  130,  30;  FB.  74;  5.  6'^.  M.  und  N. 
friss  Í^.  10;  fris  SC.  8:  fris-sium 
SC.  39;  fris-seom  Ti/.  10  iZJ.;  riss 
ScM.  3;  Fm.  fria  SC.  15;  TiJ. 
8  í;^.  ;  friá-si  TE.  5  iJ^/. ;  frie  12  Eg.; 
PI.  friu  ScM.  1;  üi/.  5,  54;  friú 
SC.  35;  jP5.  2;  riu  /SC.  44,  8.  — 
Mit  Pronomen  posse'ssivum: 
1.  Sg.  rim  chéli  SC.  45,  25;  rem 
chorp  TjE.  9,  27;  ^.  Älöf.  frit  alges 
TE.  11  iC7.;  rit  chell  n-glicc  TE. 
10,  5  ^íóí. ;  rit  ré  Lg.  5,  3 ;  ret  leass 
TE.  9,  n ;  5.  Sg.  fria  etan  p.  131,  30 ; 
ScM.  3,  10;  TÍ/.  6  Jvi/.;  ria  mathair 
p.  48,  25;  i'^.  ria  hanail  CC.  5  iJ^f. 
(^lea  itr.).  —  Im  Plural  die  Form 
des  Dativs:  fri  conaib  Lg.  8;  fri 
grádaib  FA.  9  (grádu  LBr.)\  fri 
arailib  í&ííí.  ;  fri  slúagaib  29  (slogu 
LBr.)\  fria  corpaib  33  LBr.  (curpu 
LU.)\  frisna  techtaib  SC.  '2.1  \  frisna 
rannairib  FB.  14;  ri  oencairptib  35.  — 
Gehrauch,  1)  gegen,  räumlich: 
CO  tard  a  druim  frisin  comlaid  sie 
setzte  ihren  Bücken  gegen  die  Thür 
FB.  21;  Lg.  8;  FB.  58;  SC.  8; 
be«aid . .  frisin  n-úaitni  schlägt  gegen 
die  Säule  FB.  21;  46;  51;  88; 
mj.  5,  78;  ScM.  3,  3;  Oss.  III  9; 
FA.  33;  gnúis  fri  gnúis  Gesicht 
gegen  Gesicht  FA.  12;  fri  gniiis  do 
gnúis  dóib  „face  to  face  with  them" 

FA.  5;  a  n-aiged  .  .  fri  Dia  ihre 
Gesichter  auf  Gott  zu  gerichtet  12; 
mna  . .  friu  Frauen  ihnen  entgegen 

FB.  53 ;  no  thescbad  finna  fri  gaith 
FB.    91;    táidlech    ind    óir   frissin 


n-grein  TE.  3  Eg.;  ris  tatin  grian 
SC.  33,  1«;  cor  trascair  .  .  fri  lár 
so  dass  er  zu  Boden  stürzte  FB.  25 ; 
fri  les  anechtair  gegen  die  Bwrg 
dr aussen  =  ausserhalb  der  Burg 
FB.  64;  91;  TE.  11  Fg.-  fris  anes 
südlich  von  ihm  FA.  5;  frim  a  soer 
Gl.  zu  dessam  Hy.  6,  2 ;  frim  a  tuaith 
Gl.  zu  tuathum  ibid.-  fris  anall 
FA.  21.  — 

2)  gegen,  feindlich:  mani  iatar 
a  tech  friu  wenn  das  Haus  nicht 
gegen  sie  verschlossen  wird  FB.  21; 
friu  conuccaib  in  doub  gegen  sie 
erhob  sich  der  Fluss  Hy.  5,  54; 
p.  45,  2;  imsóitis  .  .  friu  SC.  2;  nir 
theig  .  .  frissin  m-biasta  FB.  57;  do 
chath  fri  firu  SC.  13;  Hy.  'd,  3; 
FA.  29 ;  FB.  57 ;  comlunn  fri  scath 
TE.  9 ;  ar  debaid . .  fri  Senach  SC.  13  ;- 
comrac  fri  óenfer  FB.  32;  89; 
ScM.  8;  10;  a  chosnam  frit  ihn 
dir  streitig  zu  machen  FB.  11;  59 ; 
73;  87;  ic  sirtbacra  friu  FA.  26; 
fúasnadar  .  .  frind  FB.  48;  ScM.  5; 
SC.  5;  fuacbaid-sem  fri  frega  fáí 
SP.  II  9;  10;  immanarnic  do-som 
frisin  Liath  Macha  FB.  31;  a  n- 
doronad  friss  Lg.  10;  samaiges 
crich  fri  aidchi  Hy.  2,  55;  cret  ticc 
ritt  loas  ist  dir  widerfahren  TE.  8; 
9  Fg.]  si  fri  gábud  co  n-don  fair 
Hy.  5,  89;  91;  97;  7,  43—49;  fri  báig 
is  búnad  prímda  SP.  V  13;  ar  feirg 
ri  rig  n-Ulad  Lg.  5,  22;  Hy.  5,  7i; 
p.  132,  10;  ruire  uime  fri  cech  tress 
Hy.  1,  4,  Gl.  i.  contra;  5,  17;  ba 
hamnas  fri  ecrata  Lg.  17,  42;  Hy.  5,9; 
SC.  31;  ni  foirmtecli  frim  SP.  II  4; 
cid  fri  mnai  atbertha-su  ScM.  3, 7.  — 

3)  gegen,  freundlich,  erga,  ad, 
nach  denVerben  des  Sagensu.  s.w., 
an  das  Dativverhältniss  streifend: 
a  rochendsa  fri  arailib  FA.  .9; 
dolleci  cach  dib  fria  celi  p.  145,  13; 
tiagat  commairge  friu  es  sollen  Bür-' 
gen  zu  ihnen  gehen  Lg.  13;  tibid 
fris  sie  lächelt  ihn  an  SC.  8;  ren- 
sat  .  .  fria  Miliucc  sie  verkauften 
an  M.  p.  17,  20;  asbert  friu  sagte 
zu  ihnen  FB.  26;  ibid.  14;  20; 
27;  43;  59;  66^  80;  90;  TE.  6  LU.\ 
13;  p.  145,  12;  FA.  9;  abair  rim 
sage  mir   TE.  9,  9:   a  rad  rut  dir 


M 


.577 


fri 


es  zu  sagen  13;  SC.  31;  33,  27;  no 
labraitis  .  .  friu  SC.  2 ;  9 ;  for  . .  fria 
araid  sagte  er  zu  seinem  Wagen- 
lenlcer  FB.  36 ;  or  . .  frisin  m-bach- 
lach  92;  Ol . .  fri  Coinculaind  FB.  41; 
p.  144,  15;  fris  rater  der  genannt 
wird  ScM.  20;  rissin-apur  TE.  18; 
SC.  49 ;  aitchid  fris  bittet  ihn  FB.  2(3 ; 
fri  Loegaire . .  ni  Cheilitis  sie  ver- 
heimlichten dem  L.  nicht  Hy.  2,  21; 
dla  coistithe  frim  wenn  du  auf 
mich  hörtest  SC.  7 ;  contóiset . .  fris 
FB.  29;  p.  310,  2;  p.  142,  4;  fer- 
thar  failti  fris  es  wird  ihm  Will- 
kommen geboten  FB.  5;  54;  62; 
66;  79;  FA.  19;  ScM.  1 ;  p.  145,  10; 
budigthe  fri  hEtáin  TE.  14  LU.; 
arceissi  . .  fria  Fergus  p.  145,  11; 
aithesc  . .  fri  Eochaid  die  Antwort 
an  E.  TE.  2  LU.\  co  n-de«sat 
cennach  fris  dass  sie  den  Handel 
mit  ihm  machten  FB.  77;  comallas 
frim-sa  he  (cennach^  der  ihn  mir 
gegenüber-  erfüllt  FB.  7^;  93.  — 

4)  gegen,  mehr  oder  weniger 
räumlich,  aber  in  Fallen,  tco  wir 
andere  Präpositionen  gebrauchen: 
mátan . .  fria  ais  eine  Keule  auf 
seiner  Schulter  FB.  37;  p.  131,  20; 
srian  muinci  dergóir  fria  graig 
SC.  31,  15;  FB.  2;  folt  dond  fri 
toiad  cind  FB.  45;  co  comlathaib 
. .  friu  FB.  55 ;  Ethne  . .  fria  chossa 
zu  seinen  Füssen  SC.  10;  fris  m-hét 
crechta  SC.  29,  7;  a.mal  bis  curcas 
fri  sruth  wie  Schilf  am  Flusse 
FB.  44;  ni  hétig  cocetul  friss 
SC.  33,  17  nicht  hässlich  die  Har- 
monie an  ihm?  cechtar  náthar  fria 
saindán  ein  jeder  von  uns  beiden 
bei  seiner  besondern  Kunst  SP.  II 1;  2; 
ba  huisse  soillse  fri  éitsecht  na 
nóeb  beim  Tod  der  Heiligen  Hy.  2,  60; 
bói  a  ben  fri  idna  CC.  3;  laigi  fri 
súan  serglige  SC.  28;  30;  bói . .  fri 
láim  Cuind  stand  dem  C.  zur  Seite 
CCn.  3;  facbaim  Concobiir  fri  láim 
ich  lasse  C.  bei  Seite  FB.  94.  — 

5)  fri  auf  die  Frage  wozu, 
100 für,  auf  wie  lange:  ardot 
chuibdig  fri  sechem  na  m-briathar 
sin  verpflichtest  du  dich  zur  Befol- 
gung dieser  Worte  SC.  26;  doró- 
nad . .  tegdas . .  fri  frithailem  tomalta 


na  flede  FB.  1;  TE.  2  LU ;  riccfu 
frit  alges  11  Eg.;  no  thisiuth  fris- 
sind  imorchor  n-isin  p.  145,  9;  ga- 
bais  fri  grisad  Cuind  CCn.  4:  co 
senistrib  .  .  fri  techt  ass  mit  Fenstern 
zum  Herausgehen  p.  130,  22;  TE. 
8  Eg.-^  ro  bronnad  frisna  cóic  fichtiu 
bargen  sin  icurde  gemahlen  für 
diese  fünfmal  zwanzig  Brote  FB.  9; 
lór  lim-sa  . .  tri  lá  . .  fri  sodain  drei 
Tage  sind  mir  genug  dazu  FB.  56; 
tathut  airle  lim-sa  ris  Sc3I.  3,  15 
{dazu  oder  dagegen);  adbul  allam 
fri  denam  ferte  s.  unter  érlam;  Aed 
oll  fri  andud  n-ane  SP.  V  1;  9; 
SC.  38;  ScM.  3,  15;  fri  ré  na  bli- 
adna  sin  für  die  Zeit  dieses  Jahres 
TE  8  Eg.;  18;  FB.  34;  SC.  21; 
ri  fichxt  m-\i\iadan  zicanzig  Jahre 
lang  TE.  5  Eg.\  fri  ré  fotá  lange 
Zeit  SC.  47;  risin  re  sin  tcährend 
dieser  Zeit  Lg.  17;  fri  ciana  móir 
SC.  8;  fri  de  bei  Tage  Hy.  2,  2s 
[i.  illó).^  — 

6)  mit,  zunächst  nach  den  ^Be- 
griffen der  Gleichheit  und  Aehn- 
lichkeit  [gleich  gegen  =  gleich  mi^): 
cosmail  fri  hör  SC.  33,  is;  37,  18 ; 
frisin  Coinculaind  comchosmail 
FB.  52;  frisa  samailte  SC.  _  17; 
Lg.  4;  ScM.  6;  cutritmmus  . .  frisna 
mna  aili  FB.  25;  62;  comard  ra 
sliss  in  taige  ScM.  18;  comardad 
fris  Vergleich  mit  ihm  FB.  41; 
comluatha  . .  fri  conaib  Lg.  8;  com- 
raind  curadmiri  fris  FB.  71  {den 
Heldenantheil  mit  ihm  zu  theilen?); 
meit  is  ri  habraid  a  derc,  meit  is 
ri  mess  a  fert  fo  Oss.  III  7  {Gl. 
chommeit  ri  cori,  coméit  ri  tolaig 
so  gross  wie  ein  Kessel . .).  Nach 
O'Don.  Gr.  p.  120  auch  nach  dem 
Comparativ  auf  ther:  „glaisitir 
fri  buga  green  as  the  hyacinth". 
So  auch  báidiu  fri  bliatZam  TE.  9? 

7)  mit;  sociativ  und  instrumental 
{wie  le):  immalle  friu  mit  Urnen 
p.  17,  18;  48,  25;  malle  fria  zugleich 
mit  ihr  FB.  63 ;  SC.  33 ;  noco  dernad 
riu  mo  dal  Zusammenkunft  mit 
ihnen  SC.  44,  8;  TE.  13;  fess  ri 
fer  dib  Schlafen  mit  einem  von 
ihnen  TE.  5  Eg.;  SC.  11,  4;  ragat 
rim    chéli   ich   werde   mit   meinem 

37 


friclinaim 


578 


fris-ticim 


Mann  gehen  SC.  45,  25;  ibid.  27; 
tanic  . .  do  chorai  fri  Conchobar,  ar 
ro  bói  i  n-essid  fris  er  kam  zu 
Frieden  mit  C,  denn  er  toar  in 
Unfrieden  mit  ihm  geioesen  Lg.  14; 
p.  130,  30;  ni  dentáis . .  ind  fir  sea 
comairli  rig  fri  Ultu  Berathung 
wegen  des  Königs  mit  den  U.  SC.  25 ; 
ré  n-erredaib  ri  oencairptib  FB.  35 
(re  Fg.) ;  senais  . .  fria  bachaill  sie 
segnete  mit  ihrem  Stabe  Hy.  5,  es; 
telci  ri  robrutb  SC.  30,  11;  bibeo- 
aigte?"  fri  oethu  ibid.  25;  dal  as 
chomtig  fri  dama  Hy.  5,  14  [„fre- 
quent  with  multitudes"). 

8)  fri  bei  Ausdrücken  der  Tren- 
nung: scaraid  . .  friu  er  trennt  sich 
von  ihnen  FB.  11 ;  FA.  20 ;  Hy.  2,  63 ; 
CCn.  3.  — 

In  der  Composition  fris-,  frith-, 
fre-  in  der  Bedeutung  gegen  und 
wieder. 

frichuaim  {für  frith -gnim)  III 
ich  befleissige  mich  einer  Sache, 
besorge,  treibe  Etwas,  s.  fris-gnim. 

—  Praes.  PI.  3  óes  légind  frichnait 
heris  FA.  21  LBr.  (pridchait  LU.). 

—  Inf.  frichnam  {für  fritbgnam) 
„attending,  caring,  overseeing,  Ser- 
vice" O'Don.  Suppl.;  i.  frithfogh- 
nam  O'Dav.  p.  85. 

fricur  i.  %diV\xgudh  O'Dav.  p.  87, 
vgl.  freccor. 

frilasair  Lg.  5,  e  Fg.  Lc.  zurück- 
strahlend ? 

frimben  p.  310,  33?  frismben 
FB.  51?  das  n  ist  beide  Male  er- 
gänzt (,be  LU.). 

frimtair  p.  142,  3? 

fris-  wechselt  mit  frith-  in  der 
Composition. 

fris-aiccim  III  ich  er %o arte, 
hoffe;  opperior  Pr.  Cr.  57»  {Z'^. 
429).  —  Praes.  PI.  3  frissaicat 
operiuntur  Ml.  39d.  —  Perf.  Sg.  1 
is  airi  fris  racacha-sa  ideo  speravi 
Ml.  47a;  PI.  3  ni  ru  frescechtar  a 
soirad  Gl.  zu,  omnem  spem  a  malis 
eximit  Ml.  34^,  17;  ni  ru  frescachtar 
a  n-ic  Gl.  zu  praeter  spem  Ml.  2^^,  25. 

—  Inf.  frescsiu. 

fris-áilim,  Praes.  sec.  PI.  3  fris- 
náiltis  no  frisnaiccitis  Gl.  zu  ope- 
riebantur  Ml.  68». 


fris-l)iur  s.  fiith-berim. 

fris-cingrim,  Fut.  PI.  3  friscichset 
for  cenna  dib  LU.  p.  8'Ja,  44,  „you/r 
heads  will  go  from  you"  Beitr.  VIIsi. 

fris-comarcim  I  rogo.  —  Fut. 
Sg.  2  Dep.  cot  rirther  friscomairser 
andsa  uile  a  mic  CDav.  p.  93 
{„let  all  ihat  thou  shalt  ask  be  given 
to  thee,  0  child"  Beitr.  VII  51).  — 
Inf.  frecmarc.  Gen.  rop  fer  frec- 
maircc  fiss  On  the  Mann.  III  p.  506, 
vgl.  CDav.  p.  88  frecomus. 

fris-comart  s.  frith-comurc. 

fris-euirim  III,  fris  -  ta  -  cuirther 
Gl.  zu  obicitur  autem  huic  SG.  21^ 
{Z'^.  875),  vgl.  frecuirim. 

fris-dudchaid  i.  ro  diult  O'Dav. 
p.  94. 

fris-dunaim  II  obsero  Z^.  434. 

f ris-eirgim ,  T-praet.  PI.  3  fris 
n-érachtatar  iarom  isin  les  sie  er- 
hoben sich  nach  der  Burg  hin  LU. 

p.    19a,   11. 

frisg'art  s.  frecraim. 

fris-gnim  III  ich  befleissige 
mich  eir,er  Sache.  —  Praes.  PI.  3 
inna  n-dáne  frisgniat  artium  quas 
excercent  SG.  33*  (Z^  433).  — 
Inf.  frithgnani. 

frisiabra  SC.  37,  22  „against 
ivhom  he  becomes  angered"  O'C,  zu 
lesen  is  mairg  frisi  {für  frisa)  sia- 
bra  se,  vgl.  is  mairg  frisi  tibi  gen 
LU.  p.  40a,  4  (AE.). 

frissimbert  Lg.  3  Fg.? 

fvis-indlim I attend,  minister, 
prepare.  —  frisnindle  „icho  pre- 
pares"  O'Don.  Suppl.  —  Conj.  Sg.  2 
frisinnle'  Hy.  6,  9  {„mag  Christ 
minister"'),  i.  ro  frithaile. 

frismberad  Lg.  3  L.? 

frismbert  i.  fkill  O'Dav.  p.  94, 
„frismbeartaim  {sie)  I  betrag,  de- 
ceive"  O'R. 

frisnissim  ich  rede  gegen,  — 
an?  Conj.  Sg.  2  ni  fresnesea  SC.  26. 

fris-ócbaiin  I  ich  erhebe  mich 
nach  Etwas  hin.  —  Praes.  PI.  3 
frisócbat  FA.  16. 

fris-orcat  s.  frith-orcaim. 

f  ris-tarddaiiii  ox>p>  ono? — Praes. 
PI.  1  ni  fristarddam  SP.  II  6. 

fris-tait  s.  fritaitim. 

fris-tioim  I  ich  komme  gegen 


fris-toin^ 


579 


frith-orcim 


Etwas.  —    Fut:  Sg.  3   fristí  dom 
churp  Hy.  7,  43. 
f ris-toing  i.  freitech  O'Bav.  p.  86. 

—  Ftit.  Pl.  1  mani  cometsam  dear 
für  diar)  tolaib  ocuis  ma  fristossam 
tlear  pecthib  Cam.  {si  non  conive- 
rimus  cupiditatilnis  nostris  et  si 
r  enuntiaver  i  m  uspeccatis  nostris 
Z\  1005). 

fritataibret  s.  fritaibrim. 

fritammiurat  s.  fritli-iúraim. 

fritammorcat-sa  s.  frith-orciin. 

na  fritecoirse  ohjices  LHy.  12i> 
{„the  harriers"  Goid.^  p.  70). 

frith  {3.  Sg.  Praet.  Pass.)  icurde 
gefunden  p.  41,  22;  co  frith  Hy. 
5,  72;  86;  ni  frith  Hy.  5,  29;  66 ; 
Gl.  zu  ni  furecht  Hy.  5,  so;  88; 
frith  ScM.  17;   FB.  24;  SP.  V  10. 

—  Vgl.  fo- frith,  fúar. 
frith-adart    „pillow".    —    Sg. 

Nom.  a  ridadart  Hy.  2,  32;  PI. 
Dat.  leptha  lirluachra  . .  go  fritha- 
dartaib  fer  n-gona  friu  On  the 
Mann.  III  p.  440. 

frithaigim  ich  bediene  {als 
Steward).  —  Praet.  Sg.  3  ro  frithaig 
UItu  FB.  72.  —  Inf.  orcain  fri- 
daighid  cech  n-aidchi  Tödten  war 
das  Bedienen  jede  Nacht  ScM.  16  H.  ? 

—  Vgl.  ferthigis,  ferdaigsecht. 
frithailim  lattend,  minister, 

prepare.  —  Praes.  Conj.  Sg.  3  ro 
frithaile  Gl.  zu  frisinnle  Hy.  6,  9. 

—  Imperat.  PI.  2  frithalid . .  in  com- 
ram  beus  ScM.  12.  —  Inf.  Dat. 
ic  frithalaim  na  n-óeged  „attending 
to  the  guests"  Goid.'^  p.  101;  Acc. 
fri  frithailem  tomalta  na  flede  FB.  1. 

f rith-aire  Wa  che,  Wa  che  n ; 
vigilia  Corm.  Tr.  p.  11  figell.  — 
Dat.  oc  frithairi  na  aidchi  TE.  12 
LU.;  oc  frithaire  FB.  84;  Acc. 
gaibthi  frithairi  na  haidchi  sin  TE. 
12  LU.  —  Vgl.  aire,  faire. 

frithbera  FB.  68,  17? 

frith-berim  I  obsisto.  —  Praes. 
Sg.  1  frisbiur  obnitor  SG.  22»  {Z^. 
875);  5  met  nad  frithbeiV  quantum 
non  .  .  obsistit  Goid.^  p.  b'á  {Wien. 
Gl.)]  frismberat  Gl.  zu  obesse  Ml. 
14c,  21.  —  Vgl.  frithbheart  contra- 
vention,  Opposition  O'R. 

frith-bi'uth  i.  dicur  no   diultad 


O'Dav.  p.  83,  frisbruidhe  i.  frith- 
bruth  ibid. 

frith-bruthim  III  ich  weise  zu- 
rück, verwerfe.  —  Praes.- Sg.  3 
indi  frisbrudi  Gl.  zu  renuentis 
Ml.  44'>.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  no 
frithbruitiud  (i.  no  obad)  tecosc  in 
druad  „she  rejected  the  guidance 
of  the  Wizard"  Three  Hom.  p.  58,  7. 
—  Praet.  Sg.  3  ro  frithbruid  (i.  ro 
obustair) . .  na  grada  sin  SMart.  14 
[„refused"). 

frith-cheist  oppositio,  objec- 
tio  Z^.  875. 

frith-chomure  I  off  endo,  lae- 
do.  —  Praet.  Sg.  3  is  messe  nad 
frithchomart  nech  Gl.  zu  qui  lesse- 
rim  neminem  Ml.  47»;  PI.  3  fris- 
comartatar  offetiderunt  Wb.  51» 
{Z^.  882). 

frith-enech  SC.  26? 

frith-gabim  I  ich  halte  zu- 
rück, zügele.  —  Praes.  Sg.  3 
nachid  frithgaib  Gl.  zu  qui  nee 
timore  dei  frenatur  Ml.  117  {Z'^.  875). 

frith-g^nam  Fürsorge,  Sorg- 
falt, vgl.  frichnaim,  fris-gnim.  — 
Sg.  Nom.  ar  ba  romor  ocus  ba  roán 
a  frithgnam  Corvi.  p.  8  Brigit  {„her 
protecting  care")]  Gen.  ro  rathaig 
in  t-éces  mórmenmain  in  ecsine 
ocus  laigeat  a  frithghnama  ibid. 
p.  27  leithech  {„the  stnallness  of\ 
Ms  diligence");  is  maith  iaram  inn 
indsi  i.  praind  ceit  itir  biad  ocus 
linn,  is  e  a  himthairec  cecha  nona, 
cen  frithgnam  0  duniu  oca  TB. 
p.  180,  1  {ohne  dass  Jemand  dabei 
aufwartet). 

frith-ing-  „a  relapse"  O'B.,  zu 
eng,  vgl.  frith-lorg.  —  Dat.  táinig 
a  bh-frithing  na  conaire  ceudna„7te 
came  hack  by  the  same  path"  Torr. 
Dh.  p.  184,  2;    O'Don.  Gr.  p.  136. 

frith-iúraim  afficio.  —  Praes. 
Sg.  3  cia  erat  fritamm  ior-sa  Gl. 
zu  quandiu  me . .  adficiet  Ml.  32*,  27  ? 
PI.  3  fritamm  iurat  311.  33»,  1. 

frith-lorg  die  Spur-,  der  Weg 
rückwärts.  —  Dat.  ro  impó  dessel 
ina  frithlorg  doridisi  Three  Hom. 
p.  20,  3;  ni  ro  sói  nech  dib  aiged 
ind  eich  in  frithlorg  LU.  p.  39^,  20. 

frith-orcim  I  offendo.  —  Praes. 
37* 


frithorissair 


580 


fúar 


PI.  3  frisorcat  Ml.  15*,  s;  fritamm 
orcat  {für  frith-damm)  Ml  62c  {Goid.^ 
p.  23).  —  Praes.  sec.  Sg.  3  na  frid- 
oirced  Wl.  14a  {Z-\  875).  —  Inf. 
Gen.  cen  fochunn  i,  frithoircne 
huad-som  do  neuch  Ml.  19c,  5;  Acc. 
in  frithorcuin  offensam  Ml.  22d,  21. 

—  Part.  PI.  Nom.  neph-frithortai 
inneuchíriI.^MÍnnullo  laesiJfZ.  19c,6; 
ind  frithorthai  (sie)  Ml.  58  r. 

frithorissair  „he  withstood" 
Three  Hom.  Index. 

frith-sét  BilcTcweg.  —  Sg.  Dat. 
docuaid  ina  frithset  SMart.  35 
(„went  hacjc")',  fecht  do  Mártain  ic 
imdecht  dodechaid  imad  dermair 
na  n-genti  ina  frithset  ibid.  36 
{„there  came  in  the  contrary  way"). 

fritaibrim  I  oppono.  —  Praes. 
PI  3  fritataibret  SG.  183i>  {oppo- 
nunt  eam  Z^.  432). 

fritaitim  I  contraeo.  —  Praes. 
Sg.  3  ni  frittáit  mo  hires-sa  non 
contraria  est  fides  mea  Wb.  31»,  6; 
PI.  3  fristait  frisom  Gl.  zu  adver- 
sarii  Ml.  23e,  n  (ZI  875). 

fritlagaim  I  oheo.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  1  fritumthiagar  Gl.  zu 
dbeor  SG.  183  a. 

fritobairt  jP.  oppositio  Z^.  875. 

fritudchad  ohstiti,  PI.  3  fritui- 
chetar  [sie)  Ml.  21«,  2. 

frituidecht  F.  objectio  SG.2U 
{Z^.  875).  —  Gen.  inna  frithtui- 
dechtae  contradictionis  Ml.  25i>,  13. 

fromad  M.probatio,  probare. 

—  Sg.Dat.  CO  ro  himraided  a  éliugud 
trit-sin,  cotanicBrenaind  dia  fromad 
„to  test  him"  Fei.  p.  XXXII  21;  ibid. 
p.  XXXVI  9;  PI.  Nom.  formtha  aili 
do  thabairt  forro  FB.  62. 

fiiabair,  fuabbraet,  fuaiijrem  s. 
fóbairim. 

fuach  i.  rann  {Vers)  .  .  ar  in 
fris  [leg.  fers?)  laisin  laithiieoir  is 
fuach  [ajainm  lasin  file  O'Dav.p.  85; 
fuach  „Word"  Corm.  Transl.  p.  56. 

fuachiinm  SP.  II  10,  rigl.  „fua- 
char  (5.  Sg.  Praes.  Pass.?)  to  dis- 
turb,  litigate,  i.  fodibhadh"  O'Don. 
Suppl. ;  Sg.  3  fuachaid-sem  SP.  II  9. 

fuachda  FB.  37  Fg.?  vgl.  „fu- 
achdha  rebellious,  perverse"  O'B. 

fuacht  8.  uacht. 


fuachtain  hurt,  injury,  da- 
mage  O'Don.  Suppl.;  rébéllionO'R.; 
Gl  zu  fuich  O'Dav.  p.  89;  Gl.  zu 
fich  ibid. 

fuachtiiaigiin  III  I  quarrel, 
attacTc,  injure  O'Don.  Suppl.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  fuachtnaig  ScM.  5. 

fiiacru  s.  focraim;  Inf.  Dat.  in 
fili  00  a  fúacru  for  a  n-glinne  ocus 
a  nadmand  LU.  p.  133^,  24. 

fúagaim  ich  nähe.  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  ro  fuaged  co  snáth  óir 
Aid.  Ch.  63. 

fuaidreadh  „to  forbid,  cross, 
litigate"  O'Don.  Suppl. 

fiiaimm  N.  sound,  reboun- 
ding  noise  O'B.  —  Sg.  Nom. 
fdaim  colli  SG.  34,  8 ;  fogur .  .  ocus 
fuaimm  na  fial  sin  FA.  14  LBr.] 
PI  Nom.  fúamand  FA.  14  LU: 

fiiaitgid  s.  fúataig-im. 

fúal  Urin;  urina  Ir.  Gl.  222; 
Corm.  Transl.  p.  73,  79;  i.  salchur 
{„filth")  O'Dav.  p.  92.  —  Gen,  ar 
galar  fuail  Z'^.  949;  co  n-galur  fúail 
ScM.  13. 

fualascach  Gl.  zu  arbusta 
South.  58a  [Goid.^  p.  60). 

fúalaing  FB.  24  zu  fu-langim? 

fúaniain  p.  131,  2;  FB.  47,  53  V 

fuamann  i.  luath  no  dian  O'Dav. 
p.  84. 

fúan  N.  Leibr'ock;  tunica  Z'\ 
22;  cloth,  veil,  eovering  O'B.  — 
Sg.  Nom.  fúan  cáÍQ  corcra  n-imbi 
FB.  45;  51;  p.  310,  31;  Lg.  18,  19; 
Acc.  {nach  dem  Compar.)  bruit  lin 
gilidir  fuan  n-gessa  TBF.  p.  140,  25 
(„a  swan's  tunic"). 

l.tndiV  Vorbereitung,  vgl.  rem- 
fuar  und  fóirim.  —  Acc.  trisin  fuar 
in  budcaid  Tur.  Gl.  48  {„through 
the  preparation  of  the  bridal"). 

2.  fuar  Perf.  inveni.  —  Sg.  1  ni 
fuar  Hy.  5,  98  (i.  ni  fuarus);  no 
con  tuar  FB.  93;  hi  fuar  SC.  33,  2: 
co  fuarusa  ibid.  3;  5  fiiair  .  .  in 
t-ainm  sin  ScM.  12;  nis  fiiair  TE.  17; 
SC.  36;  ni  fuair  a  saniail  di  graig 
SC.  37,  6;  8;  FB.  31;  P?..  1  ni 
fuaramar  Lg  12  ic;  ni  fuarani 
ibid.  L.\  5fúaratar  TE.  19;  fuaratar 
Oss.  I  7;  TE.  'd  Eg.  —  Vgl.  frith. 

3.  fuar  s.  úar. 


I 


faarrech 


581 


fuidell 


fuarrech  Clemens  Ml.  20c,  lo;  fu- 
airrech  Wh  5d  (Z^.  994);  i.  foirithm 
O'Dav.  p.  93;  Voc.  a  chainuarraig 
Gl.  zu  Clemens  G-ild.  Lor.  Gl.  138. 

faascrech  „frightener"  Feh 
p.  CLXXIX. 

ÍVLíiseuT„terror"Félp.  CLXXIX. 

faaslaicim  III  ich  befreie,  er- 
löse, vgl.  túaslaicim.  —  Conj.  Sg.  3 
ron  fuaslaice  Gl.  zu  don  forslaice 
Hy.  1,  18.  —  Inf.  fuaslucudh  dis- 
sohition  O'Don.  Suppl. 

faasmad  „a  blotc"  O'B.  —  Nom. 
fuasmad  SC.  5  H.  (fúasnad  LU.); 
Acc.  cach  fer  dothiged  chuige  do- 
beread  fuasmad  ind  don  crand  sin 
Corm.  p.  32  nescoit. 

fúasnad  anger  O'R.,  vgl.  fúas- 
naim.  —  Dat.  atbertsat  co  ferglii- 
inde  móir  ocus  co  fúasnaid  (sie) 
Three  Rom.  p.  78,  34  {„wrath"). 

fúasnadach  „disturher"  Fü. 
p.  CLXXIX. 

fiiasnaim  11  ttirho,  mit  fri  ich 
wüthe,  tobe  gegen  Jemand.  — 
Praes.  Sg.  3  Dep.  dia  m-bi  ferg  i 
fúasnadar.  .frind  FB.  48;  unpersön- 
lich: nos  fuasnaither  im  Coinculamd 
LU.  p.  127a,  26.  —  Conj.  Sg.  3 
dia  fuasnaither  frind  FB.  48.  — 
Inf.  Nom.  is  fuasnad  dut  menmain- 
siu  Gl.  zu  aiebas  .  .  te  .  .  turbari 
Ml.  2d.  5;  fuasnad  friu  SC.  5  (fuas- 
mad H.):  vgl.  fuasna  i.  fuaidri  no 
foeghemh  Ó'Dav.  p.  90,  fuasna  i. 
sgaileíí  ibid.  p.  87  foruasna. 

fúat  Bahre;  i.  dar  no  crann 
O'Dav.  p.  88.  —  Sg.  Bat.  tucsat 
iarwiw  fer  dia  muwtir  ior  fúat  amal 
marb  Three  Hom.  p.  42,  4. 

fúatach,  „fuadach  running 
away  icith,  elopement,  a  rape, 
rapine"  O'B. 

fúataigim  ich  nehme  weg, 
raube.  —  Praes.  Sq.  3  fiiaitgid 
leiss  hi  TE.  15.  —  Fut.  Sg.  2  ni 
fuadis  la  foxul  „du  sollst  es  nicht 
fortschaffen  durch  Wegführung" 
Beitr.  VII  45  {Sench.  M.). 

1.  fúath  forma  Z^.  22,  figu- 
ra  993;  fuath  in  gresa  „the  pattern 
of  the  tcork"  On  the  Mann.  III 
p.  116.  —  Sg.  Nom.  fuath  ocus 
foscugud  FA.  5  (delba  LBr.^. 


2.  fuath  Ha  SS.  —  Dat.  ro  lion  da 
bh-fuath  agus  da  n-úrghráin  „he 
became  filled  ivith  hatred  and  great 
abhorrence  ofthem"  Torr.Dh.p.  100; 
ibid.  p.  206. 

f  úathbróc  ein  Name  für  schützen- 
de RüstungsstücJce,  Rüstung; 
„apron"  On  the  Mann.  III  Index. 
—  Ferdiad  nimmt  zuerst  a  fuath- 
bróic  srebnaide  sróil . .  fri  gelchness, 
darüber  a  fuathbróic  n-dondlethair, 
zu  äusserst  a  fuathbróic  n-imdan- 
gin  n-imdomain  n-iarraide  do  iurn 
atlegtha,  zwischen  die  beiden  letz- 
teren legt  er  einen  grossen  Stein, 
zum  Schutze  gegen  Cuchulinn's  Gae 
bulga,  LL.  fo.  59.  b.  1. 

fúathcraibdigr  FA.  28,  „haters 
of  belief'? 

fúathróc  Gürtel?  Is  stiall  fua- 
thróg  O'R.  scuird.  —  Gen.  cllabinar 
sróil  siricda  ré  chness  congebethar 
do  CO  barr  úachtar  a  dond-fúathroci 
donddérgi  míleta  do  srol  ríg  LU. 
p.  81»,  29;  Acc.  na  sliasta  i.  in  fu- 
athroic  („the  loins,  i.  e.  the  waist") 
Gl.  zu  patma  Gild.  Lor.  Gl.  94. 

1.  faba,  leth  na  fuba  don  mnái 
igi  „half  the  wag  es  of  the  wea- 
ving   woman"    On   the   Mann.  III 

p.   115  (84). 

2.  fuba  „hewing,  cutting" , 
fuba  agas  ruba  „hewing  and  MUing" 
O'Don.  Suppl.;  fubadh  i.  fubtad 
no  fodiubadh  {,jputting  dotcn"  O'R.) 
O'Dav.  p.  89. 

fttband  SC.  31,  u? 

do  fuc  s.  tue. 

ro  fuc  s.  rue. 

fu-domain  tief,  N.  (?)  die  Tiefe; 
profundus  Z'^.  874.  —  Dat.  [oder 
Acc.)i  fudamain  iffWnd  FA.  19;  28; 
péne  suthaine  34  (fudomain  LBr.)\ 
p.  191,  20;  PI.  Nom.  fudumne  pro- 
funda Z"^.  874;  fudomna  mara 
Hy.  7,  23.  —  Compar.  fudumnu 
quam  mare  Gl.  zu  Hy.  5,  18. 

f u  -  duidehestar  s.  unter  du- 
dichim. 

fu-fúasnaim  ich  tobe;  Sg.  3 
fufuasna  fairggse  findfolt  SG.p.\\2. 

fuidell  remainder,  leavings 
of  a  feast  O'R.;  s.  unter  imm- 
lommad.   —   Sg.  Nom.    in   ra   bai 


fiiidir 


582 


fuirecli 


fuigell  occu  do  lind  na  cásc  „ivhether 
they  had  the  leavings  of  tlie  Easter 
ale'^  TJiree  Hom.  p.  66,  28;  Acc.  nach 
bh-fágfadh  fuigheall  buille  inábéime 
don  cheudiarrachd  Torr.  Dh.  p.  90; 
PI.  Gen.  cura  linta  XII  cliab  dia 
fúiglib  LBr.  p.  257i>,  46. 

1.  fuidir  „a  stranger  tenant,  a 
fugitive  or  migratory  husbandman^' 
Bem.^  p.  85,  On  the  Mann.  III 
p.  494,  Ms.  3Iat.  p.  655.  Vgl.  fui- 
thir  Corm.  Transl.  p.  76. 

2.  fuidir  i.  briathar  (word)  Beitr. 
VIII  330. 

fuiditir  s.  fóidim. 

1.  fugrell,  fugall  Bichter- 
spruch,  Entscheidung ;  Judi- 
cium, negotium  [adversus  alterum) 
Z^.  768;  fuigheall  i.  briathar  t-erÖMW 
Beitr.  VIII  346.  —  Sg.  Gen.  illathe 
ind  fugill  FA.  6;  in  fuigill  29  LBr. 
(brátha  LU.);  Dat.  ó  fugull  Gl.  zu 
judicio,  contendit  Wb.  9c  (Z^  768); 
iar  fugiull  brátha  FA.  14  (fuigell 
LBr.)-  isind  fugiull  FA.  30  (fui- 
gell LBr.). 

2.  fugrell,  fuigrell  s.  fuidell. 
fuigillim  ich  befrage?  fuighlim 

„I  award,  adjudge"  O'Don.  Suppl. 

—  Praet.  PI.  3  fuigillsit  Morunn 
p.  142,  14 ;  CO  fuighillsit  ollamhna 
breithemhua  Erend  „so  that  the  chief 
Brehons  of  Ireland  decided^^  O'Don. 
Gr.  p.  309.  —  Pass.  Fut.  Sg.  3 
fuigillfithiV  Morunn  uimi  p.  142,  12. 

1.  füll  F.  Blut;  sanguis  Z^.  251. 

—  Sg.  Nom.  ScM.  18;  TE.  13  LU.; 
Gen.  fordath  fola  SC.  37,  3;  a  loim 
fola  ScM.  16;  srotha  fola  FA.  33; 
banna  fola  FB.  27;  crithir  fola 
FB.  24;  p.  310,  n;  bróenán  fola 
SC.  37,  21 ;  p.  309, 12 ;  Fei.  Epil.  351 ; 
déra  fola  FA.  34  (fala  LBr.);  oc 
Ol  na  fola  Lg.  7;  Dat.  mar  in 
fuil  ibid. 

2.  fuil  i.  pecad  O'Dav.  p.  93. 
fuillem  „increase,  addition, 

2)rofit"  0  R.,  ,,interest,hire,  ivages, 
reward"  O'Don.  Suppl.  —  Dat.  is 
eadh  eirnither  ina  fuillem-side  On 
the  Mann.  III  p.  112  {„as  the  fine"). 

fu-illim  III  I  deserve,  earn 
CDon.  Suppl.,  vgl.  tuillim,  ar-illim. 

fuilliud,      fuilleadh     addition 


O'Don.  Suppl.  —  Dat.  i  fuilled 
airme  CCC  „in  addition  to"  Fei. 
p.  LXIII;  ibid.  p.  CLX. 

fuilted,  fonn  fri  fuilted  feie  SP.\\ 
{„to  dispense"yi 

fuiltin  pilus  Ir.  Gl.  463. 

fuin  „sunset".  —  Acc.  Dia  lim 
fri  fuin,  dia  lim  fri  fair  Corm. 
X).  21  fair.  —  Vgl.  fuined  und 
1.  fuinim. 

fuindeog  fenestra  Ir.  Gl.  134. 

fuine  Kochen,  Bachen.  —  Dat. 
oc  fuiniu  na  fiadmil  TBF.p.  140,  20; 
dia  funi  Lg.  7;  iarna  fuine  tria  mil 
FB.  9;  ic  fune  ind  loig  Hy.  5,  74. 

fuinechda  zu  fo-nigim?  —  Sg. 
Nom.  banntracht  find  fuinechto 
p.  145,  5;  fúamain  find  fuinechda 
FB.  47. 

fuined  Untergang  der  Sonne, 
Westen.  —  Sg.  Gen.  for  ainglib 
ind  fuinid  FA.  2  (funid  LBr.)\  fo 
chomair  funid  Fer  n-arda  siar  isin 
fairrge  Fei.  p.  XXXII  3 ;  Dat.  oder 
Acc.  iar  fuwiud  n-grene  FB.  80 
(iar  b-fuined  n-grene  Eg.)\  anaslui 
grien  fo  a  fuined  Cr.  33^  {cum  ex- 
cedit  sol  sub  occasum  suum  Z^.  4Bb\ 
oc  a  tercbáil  ocus  lia  fuined  Cr.  18* 
[in  ortu  et  in  occasu  eorum  Z^.  644V 

fuineta  westlich?  —  Acc.  con- 
nici  in  n-acian  [Ocean)  muridi  fui- 
neta insi  Bretan  LU.  p.  1»,  36. 

1.  fuinim  „I  end  or  cease", 
i.  criochnaighim  no  sguirim  [O'Cl.) 
Corm.  Sransl.  p.  75  fuin;  unter- 
gehen {von  der  Sonne).  —  Praes. 
der  Getvohnheit  Sg.  3  hi  funend 
grian  SC.  33,  13. 

2.  fuinim  ich  koche,  backe.  — 
Pass.  Conj.  Sg.  3  fonaither  in 
t-écne  lee  commaith  TBF.  p.  150,  7. 
—  Part.  Sq.  Nom.  in  t'éicne  fo- 
naithe  TBF.  p.  152,  1.  ^  Inf. 
fuine. 

fuinnema  FB.  86  („with  the  ve- 
locity  of  a  twisting  wheel"  On  the 
Mann.  III  p.  78)? 

fuinuseóg,  fuindseog  fraxinus 
Ir.  Gl.  557,  s.  uinnius. 

It  fuirecli  i.  cuirm  O'Dav.  p.  85. 

2.  fuirech  Vertveilen,  Ver- 
ziehen, Verzug.  —  Sg.  Nom.  a 
fuirech  ina  m-bethaid  Fei.  p.  CXVII 0; 


fuirigim 


583 


f Urach  air 


Acc.  cen  nach  furech  FA.  18;  cen 
fuirech  „withoiit  delaij"  S3Iart.  41. 

—  V(ß.  il-furig. 

fuirigim  I  ich  verweile,  ver- 
ziehe. —  Praes.  sec.  Sg.  5  o  ro 
fuirged  . .  i  n-doras  in  duine  Three 
Honi.  p.  110,  11   {„was  delaying"). 

—  Pass.  Praes.  Sg.  3  fuiregar  1. 
fuirech  O'Dav.  p.  85.  —  Inf.  fui- 
rech. 

fairmim  III  {für  fo-rimim)  ich 
setze,  lege;  Stokes  Rem.'^  p.  85; 
fuirim  i.  tabair  O'Dav.  p.  85.  — 
Praes.  Corij.  Sg.  3  resiu  forruma 
bine  fornn  „before  he  mag  inflict 
destruction  upon  us"  TBF.  p.  144,31 
{für  fo-ro-rmal  —  Praes.  sec.  PI.  3 
arimbad  and  furruimtis  a  praintech 
Tir.  13  {für  fo-ro-rimtis).  —  Praet. 
Sg.  1  forurmius  láim  fair  LU. 
p.  114i>,  8;  3  forruim  a  forrig  n-and 
Tir.  13  {für  fo-ro-rim);  forruim 
FB.  28,  forruirim  Eg.  mit  Pron. 
infix.  er  setzte  es  (farrusim  H.?)- 
forruib  a  chois  forsiud  leicc  Hy.  2,  8 ; 
in  tan  ro  furim  a  di  láim  íor  Conall 
Three  Hom.  p.  98,  19;  ro  iurim . . 
hréthir  n-escaine  fair  ibid.  p.  104,  i4. 

—  Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  mina  fuir- 
mithea  doch  furri  Corm.  p.  36,  40. 

—  Praet.  Sg.  3  dia  ro  fuirmed 
recht  Adomnain  for  Góedelaib 
FA.  32.  —  Inf.  fuirmedh  i.  indeall 
no  cur  O'Dav.  p.  89;  Dat.  co  fuir- 
med na  sraigell . .  foraib  p.  191,  22 ; 
Acc.  la  furmed  in  matám  fair  FB.  40; 
CO  fuirmed  in  rechta  sa  Adamnáin 
FA.  32  LBr. 

fuirse  „harrotcing"  O'B. 

ni  fuirse  {2.  Sg.  Conj.)  SC.  26-? 

fuirseóir  M.  „a  juggler,  a 
mountebanh"  O'R.  —  Nom.  und 
Dat.  ond  fuirseor  i.  uad  fein  as 
fuirseor  Gl.  zu  parasito  Goid.^ 
p.  68  {LHy.  ffi.  lli>^;  Dat.  reim  i. 
nomen  do  fuirseoir,  fobith  cach 
riastarda  dos  ber  for  a  aigid  cu 
chách  Corm.  p.  38. 

fuirsire  parasitus,  fuirserán 
parqsitaster  Z^.  273;  Sg.  Gen. 
iud  fuirsiri  Gl  zu  histrionis  §(?.  103» 
{Z\  230). 

fnirsitis  s.  for-icim. 

fulssi,    uissi    Lerche.    —     Sg. 


Nom.  congair  in  fuissi  eolach  „the 
skilful  lark   sings"  Fei.  p.  LXVI. 

fuiseog  alauda  Ir.  Gl.  140. 

fuismedaeh  Bekenner.  —  PI. 
Nom.  faismedaig  Gl.  zu  professores 
Gild.  Lor.  Gl.  55 ;  Gen.  i  n-hiresaib 
fuismedaeh  Hy.  7,  u.  —  Vgl.  fóisitiu. 

fuit  ScM.  22,  12? 

fuithairbe  F.  Bain,  Furche; 
foithirbi  i.  imaire  no  gort  no  acadh 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom.  ind 
fuithairbe  tanaise  FB.  20;  Dat. 
issin  chetna  fuitherbe  ibid.;  PI. 
Acc.  teóra  fuithairbi  on  tig  ibid.; 
tar  teóra  fuithairbe  on  tig  FB.  17;  82 
{„over  the  th/ree  ridges"  On  the 
Mann.  III  p.  77). 

fuither  FB.  24? 

fuithir  s.  fuidir. 

fu-langr  Ertragen,  Erhalten; 
sustinere  Z^.  874.  —  Sg.  Nom.  a 
fulang  dom-sa  Wb.  17«  {mihi  erat 
tolerare  ea  ZK  483);  FA.  26;  is 
fulang  súain  sochaide  _  SC.  31,  14; 
Dat.  do  fulang  na  fiann  Corm. 
p.  34,  26;  ic  fulang  mét  {sie)  ocus 
trumma  na  talman  p)-  169,  26. 

fu-langim  I  icJi  ertrage,  halte 
aus.  —  Praes.  Sg.  3  foloing  susti- 
net  Wb.  29d,  17.  —  Praet.  Sg.  3  uair 
nar  fulaing  tortromad  SMart.  22.  — 
Fut.  Sg.  1  fulós  Gl.  zu  me  . .  su- 
stinere Ml.  33a,  2;  foUos  Ml.  62i>; 
PI.  3  foUosat  Ml.  69a;  mit  Bedupl. 
PI.  3  läse  folilsat  Gl.  zu  talia  su- 
stenendo  311.  80a.  _  Fut.  sec.  Sg.  3 
ro  failsad  Lg.  16.  —  Pass.  Fut.  sec. 
Sg.  3  folilastae  LU.  p.  20a,  24.  — 
Part.  s.  do-fulachta.  —  Inf.  fu- 
lang (s.  besonders)  und  fulachtain 
TB.  p.  182,  6. 

fuloeht  „cooking  hearth"; 
fulacht  fiansa  „cooking  pit"  On  the 
Mann.lll  p.  381.  —  Sg.  Nom.  dia 
m-bad  fuloeht  mór  no  beth  and  Bev. 
Celt.  III  p.  176  {„were  this  a  great 
cooking-hearth") ;  Acc.  0  ro  sernad  . . 
fuloeht  Lg.  17,  14;  s.  tmter  esnad. 

fullugalmm  III  s.  fo-laigim. 

fulred  N.  Blut,  s.  fuil.  —  Dat. 
dia  fulriud  FB.  67. 

fnnech  s.  fo-nigim. 

für-  s.  for-  oder  ur. 

furachair  vigil  Ir.  Gl.  984. 


furachrus 


584 


gabaim 


furachrus  M.  .  WachsamJceit. 
■^  Sg.  Dat.  ar  faitchius  ocus  ar 
furachrus  SMart.  6. 

furáil  s.  ur-áil. 

furfogra  s.  urfogra. 

furis  FB.  70? 

furmed  s.  fuirmim. 

fursuunud      M.     Scheinen, 


Leuchten,  Erleuchten;  vgl. 
forosnaim;  fursunnud  fiss  Lg.  3; 
caindel  de  lic  logmair  oc  fursunnud 
doib  TBF.  p.  140,  u  {„at  illumi- 
nating  for  them"). 

do  fúsei  s.  diuscim. 

fus  rumat  CC.  2  LU.?  vgl.  foram. 


G 


ga  s.  gae. 

ga  FB.  36  Eg.  für  aga,  oca, 
8.  oc. 

gába  Gefahr.  —  Sg.  Dat.  i  n- 
gaba  Hy.  1,  28,  Gl.  isin  gábud. 

galbáiltech  captus  Ir.  Gl.  594, 
von  gabál,  Inf.  zu  2.  gabaim. 

1.  gabaim  ich  singe.  —  Praes. 
Sg.  3  ba  hoen  im  Crist  co  n-gaba 
dal  Hy.  5,  14.  —  Imper.  Sg.  3 
gaibed  cách  á  salmu  Wb.  124  (^2 
443).  —  Praes.  sec.  Sg.  3  no  gebed 
si  sie  sang  p.  40,  33;  PI.  3  sian 
no  gebtis  Lg.  17,  24.  —  Praet. 
Sg.  3  cach  rod  gab,  cach  ro  chuala 
Hy.  5,  102;  103;  gabais  . .  inna  randa 
sa  er  sang  diese  Strophen  SC.  11. 

—  Fut.  nod  géba  Lat.  Hy.  X  Pref. 
~{Goid.^  p.   102).    —    Pass.    Praes. 

PI.  3  gaibtir  dúana  SP.  V  15.  — 
Fut.  Sg.  3  isin  phurt  i  n-gebthar 
commenic  Lat.  Hy.  X  Pref.  — 
Praet.  Sg.  3  di  doiri  Babelone  ro 
gabad  fon  dul  so  Ml.  54  r  {Z^  477). 

—  Inf.  Nom.  ba  im  Crist  a  oenur 
ro  bói  aggabud  Gl.  zu  Hy.  5,  u; 
Dat.  cein  bethir  ico  gabail  „tvhile 
it  is  heing  sung"  Lat.  X  Pref.;  do 
gSihail  cepoce  ScM.  20;  Dat.  oder 
Acc.  ar  a  gabail  fo  lige  fo  eirge 
Lat.  Hy.  VII  Pref  [Goid.^  p.  99). 

2.  gabaim  I  ich  nehme,  er- 
greife {in  sehr  vielfältiger  Anwen- 
dung):, mit  for  {auch  fri)  und  fol- 
gendem Infinitiv  ich  beginne;  mit 
i  n-  ich  lasse  mich  nieder; 
„gabháil  impi  to  avoid  it,  to  pre- 
vent  it"  O'pon.  Suppl.;  mit  und 
ohne  conair  einen  Weg  einschla- 
gen; gabh-sa  chugainn  amach  „co- 
me  out  to  us"  Torr.  Dh.  p.  72; 
„gabail  láma   to   cast   forth,   to 


drive  back"  Three  Hom.  Index; 
gabaim  gréim  ich  habe  Nutzen, 
gedeihe  {„prosum"  Three  Hom. 
Index).  —  Praes.  Sg.  3  ar  gaibid 
side  céil  for  báas  Wb.  9»  {nam 
capit  hie  opinionem  de  morté  Z'^. 
431);  gaibid  cloich  n-aile  SC.  7; 
gabaid  ond  ur  co  araili  FA.  22; 
gebid  ScM.  17;  gebid  for  tecosc  a 
daltai  SC.  24;  mit  Pron.  suffixum 
{s.  é  S.  513,  Col.  2) :  gaibthi  frithairi 
na  haidchi  sin  TE.  12  LU.;  geibthi 
ar  giialaind  sie  fasst  ihn  an  der 
Schulter  SC.  14 ;  geibthi  Lóeg  .  . 
cloich  SC.  7 ;  gebthi  Loega/re  . .  in 
roth  FB.  64  {dreimal)-.,  ni  gaib 
airechas  Wb.  3*  {non  capit  princi- 
patum  Z^.  430);  uchan  do*  galur 
nom  geib  SC.  29,  17;  rel.  cech  mac 
gaibes  gaisced  acaib  ScM.  9;  PI.  3 
nos  gaibet  uli  SC.  6;  gabait  forro 
ferta  sie  nehmen  Wunder  auf  sich 
FA.  28.  —  Praes.  Conj.  Sg.  3  cid 
messe  ém  nod  n-gaba  j?.  141,  9=24; 
ar  na  gaba  nech  desimrecht  diib 
Wb.  28*  {ne  quis  sumat  exemplum 
de  eis  Z^.  441);  PI.  3  co  ro  gabait 
a  chossa  ocus  a  láma  SC.  48  (?  vgl. 
die  Stelle  unter  Pass.  Praet.  PI.  3). 

—  Imperat.  Sg.  2  gaib  duit  in  mac 
p.  141,  17;  gaib  do  chuil  SG.  229 
{Z-\  443);  gaibthi  cloich  SC.  7; 
3  gaibith  Finncoem  in  mac  j).  142, 11. 

—  Praes.  sec.  Sg.  2  dianam  gabtha 
„if  thou  wouldst  accept  me"  Tfiree 
Hom.  p.  118,  4;  3  nis  gaibed  tart 
Hy.  2,  29.  —  Praet.  Sg.  Í  0  ra 
gabus  gai  im  láim  ScM.  16;  ó  ga- 
bus-sa  gaisced  SC.  7;  ó  gabusa 
Criiachna  FB.  44;  ro  gabus  immaig 
denna  ich  Hess  mich  nieder  in  M.  D. 
SC.  34,  4;  3  ro  gab  sein  inna  láim 


gabaim 


585 


gabul 


ScM.  8;  FB.  27;  79;  82;  87; 
Hy.  5,  15;  68;  p.  22,  2;  ro  gab 
ü&ith  TE.  2  LU.;  ro  gab  mian 
p.  43,  12;  in  tan  ron  gab  céill  TE. 
S  Lü.:  FA.  31;  in  ros  gab  greim 
p.  40,  26:  rod  gab  idu  éoit  TE. 
8  E_g.;  SC.  29,  le:  33,  31;  45;  ros 
gab  slúagu  in  dune  ule  es  ergriff 
die  Schaaren  der  ganzen  Stadt 
FB.  44;  issed  conair  rod  n-gab 
FB.  69;  auch  ohne  conair:  issed 
ro  gab,  dar  Oenueh  m-Breg  Letb 
TE.  3  Fg.;  ro  gab  for  l^sngud  na 
hairge  p.  40,  10;  ro  gab  . .  for  cnám 
Corm.  p.  30,  13:  ro  gab  tromcheó 
.  .  dó  FB.  36;  nis  gaib  Hy.  5,  26; 
corra  gaib  so  dass  sie  ergriff  Lg.  9 ; 
ScM.  20;  FB.  12;  co  ra  gaib 
etorro  oc  gleic  FB.  31;  conad  ra- 
gaib  ina  muntei*as  Lg.  11;  gabais 
foss  Hy.  5,  58 :  gabais .  .  dair  mór 
ScM.  18;, 21,  31;  p.  131,  7;  gabais 
.  .rige  n-Érend  TE.  1  LU.\  gabais 
. .  Saint  an  ri  TE.  5  Eg. ;  gabais 
cách  díb  immarbaig  ammuin  a  celi 
SC.  4;  gabais  fri  grisad  Cuind 
CCn.  4;  mit  Pron.  suffixum  (s.  é 
S.  513,  Col.  2):  gabsi  Tir.  15;  gabsus 
meisce  es  ergriff  sie  Trunkenheit 
FB.  16;  PI.  3  CO  ro  gabsat  amsai 
aice  Lg.  11;  ro  gabsat ..  in  curad- 
mir  FB.  72 ;  90 ;  co  ragbaiset  alláma 
di  muir  Lg.  13;  co  n-gabsat  i  n- 
dithrub  sie  Hessen  sich  in  der  Ein- 
öde nieder  Lg.  11;  CC.  3  LU.; 
gabsit  .  .  in  mac  CC.  S  LU.  — 
T-praet.  PI.  3  gabtait  a  sciatbu 
FB.  15.  —  Fut.  PI.  3  ni  gebat 
in  comarbus  Wb.  4c  {Z'^.  453).  — 
Fut.  sec.  Sg.  1  no  gebaind  Lg.  6; 
3  nos  gebad  ule  crith  FA.  14  (gé- 
bad  LBr.).  —  Pass.  Praes.  Conj. 
PI.  3  gabtair . .  eich  duin  FB.  34; 
má  gabtair  do  neoch  SC.  4.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  gabad  gabaal  doib  leo 
Wb.  7»  {facta  est  collatio  eis  apud 
hos  Z\  477);  PI.  3  ind  lám  rod 
gab  ocus  in  t-sliasait  fotarat  ro 
gabtha  0  chund  co  fond  Bev.  Celt. 
III  p.  177  {vgl.  SC.  48).  —  Fut. 
Sg.  3  0  ghebthar  in  gnim  do  láim 
TE.  9,  19  Fg.-  is  dam-sa  ceta 
gebthar  SC.  4;  PI.  3  mad  fri  góe 
gebitar  FB.  33  (gebithar  Fg.)?  — 


Inf.  gabál,  gabáil  Z^.  487;  gabhal 
seizure  CDon.  Suppl.;  Gen.  linn 
gabala  O'Bav.  p.  91  fobairt  {ein 
Wasser,  das  einen  bestimmten  Be- 
sitzer hat?);  Dat.  don  chetgabail 
beim  ersten  Nehmen  Sc3I.  1;  iar 
n-gabáil  rige  TE.  2;  p.  311,  26; 
do  gabáil  immón  n-óenfer  FB.  15; 
día  gabáil  ina  glaic  FB.  87;  Acc. 
im  gabail  na  n-en  SC.  4;  ar  ní  éta 
gabail  disside  Lg.  6? 

g-ablaeh  „horned,  peaked, 
pointed"  O'R.,  von  gabul.  —  PL 
Nom.  (da  ech . .)  gablaich  FB.  45; 
p.  310,  15. 

g'ablaim  II  „I  spring,  shoot 
out"  O'B.  —  Praes.  Sg.  3  rel.  sil 
gel  gablas  „a  white  seed  that  bran- 
ches  Fei.  p.  LXIII. 

gabond  s.  g:oba. 

1.  gabor  caper  SG.  37b  {Z^  781); 
^abur  Corm.p.22;  gabhar  Ir.  GI.ZT2. 
—  Comp  OS.  gobar-comrád  Gl.  zu 
ecloga  Corm.    Transl.  p.  69  elada. 

2.  gabor,  gabur  M.  Pferd; 
gabur  caper  und  gobur  equus  durch 
die  Vocale  zu  unterscheiden  beruht 
bei  Corm.  p.  22  nur  auf  etymolo- 
gischem Spiel.  —  Nom.  oder  Acc. 
gabur  FB.  47;  Nom.  lasin  don 
ic  in  gabuir  chuci  Bev.  Celt.  III 
p.  184;  Dat.  os  gabur  gil  Oss.  I  2; 
Acc.  tlofeccai  secha  a  gabnir  i.  in 
deirg  n-druchtaig  „hesaxo  his  steed 
the  Detcy-Bed  by  Lugaid"  Bev. 
Celt.  III  p.  184;.  PZ.  (?m..  graig 
n-gabor  n-glas  SC.  33, 14;  de  finnaib 
gabur  Gl.  zu  Hy.  4,  19  {s.  cilicc); 
Du.  Nom.  da  gabor  ScM.  20, 

3.  gabor,  gabur  weiss?  drech 
leth-derg  leth-gabur  lais  FB.  47. 
Vgl.  Corm.  p.  22  gabur. 

gábud  M.  Gefahr.  —  Sg.  Nom. 
nir  bo  diuir  in  gabud  di  Hy.  5,  31 ;  83; 
Dat.  ar  gabud  Hy.  6,  24;  isin  gabud 
Gl.  zu  i  n-gaba  Hy.  1,  28;  iar  mór- 
gábud  FA.  22;  no  elaind  as  gach 
gabud  ocus  as  gach  airceis  LU. 
p.  16b,  42;  Acc  fri  gabud  Hy.  1,  le; 
5,  89;  PI.  Dat.  i  n-gabthib  Lg.  12; 
ar  gaibthib  Hy.  6,  26. 

gabal  Gabel,  „also  applied  to 
the  branches  of  trees,  of  a  family" 
On   the   Mann.  III  Index;  furca, 


586 


gainne 


patihulum  Z^.  768;  gabhal  furca 
Ir.  Gl.  135.  —  Sg.  Gen.  i  m-bun 
na  gabla  FB.  92  [ein  Ballcen  im 
Hause?);  Dat.  fo  a  gabul  FB.  81; 
PI.  Nom.  „gabla  fine  branches  of 
a  faniily"  O'Don.  Suppl.;  Ace.  li- 
brither  gabla  a  láma  Corm.p.  36,  38; 
Du.  Nom.  da  uball  óir  for  di  gabal 
a  muingi  TB.  p.  176,  2i;  Gen.  dar 
Mag  da  Gabul  FB.  36.  —  Compos. 

0  gabul-rind  Gl.  zu  circino  {Zirkel) 
Corm.  p.  9  cercenn. 

g'ach,  spätere  Form  für  cach, 
TE.7;  9,7;  ii;  VdEg.;  CC.  1;  3  Fg. 

1*0  gád,  gadatar  s.  gudim. 

gáes  Klugheit;  gaos  acuteness 
of  mind  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
lü  frlth  gses  na  gart  na  genus 
FB.  24;  a  guth  a  gsés  a  chenel 
FB.  31;  Gen.  nertlia  gáise  SC.  38; 
búaid  gáise  s.  unter  búaid;  Dat.  ar 
gáis  p.  328,  9;  as  mo  gais  p.  142,  c; 
cia  bu  nóidenán  ar  áes  ni  lil  la 
maccu  i  n-gaes  Ml.  Carm.  1  {„in 
wisdom"  Goid.^  p.  18). 

gaesitech  FB.  37  Fg.,  vgl.  „gaoi- 
sid  hair  of  beasts"  O'B. 

ro  gaet  wurde  getödtet  Oss. 

1  2 ;  diar  gsét  a  quo  occisus  est 
CCn.  5.  ■ —  Vgl.  gaetas  „who  wounds" 
Corm.  Transl.  p.  87  galgat,  goite. 

1.  gáeth  weise.  —  Sg.  Nom. 
am  gsétb  i  m-bret[h]aib  p.  327,  32; 
p.  141,  5 ;  PI.  Nom.  ni  rubtar  gáitha 
for  comairli  Wh.  18c  {non  fuerunt 
sapientia  vestra  consilia  Z^.  500); 
gáitha  Wb.  18a  {Z-\  30);  Dat.  bat 
umal  múnta  ó  gáthaib  SC.  26. 

2.  gáeth,  góeth  {LBr.)  F.  Wind; 
in  gáith  ventus  Z^.  241;  an  gaeth 
atúaidh  boreas  Ir.  Gl.  353.  —  Sg. 
Nom.  gaeth  Hy.  5, 19;  gifeth  FB.  26; 
FA.  26  (góeth  LBr.);  goeth  oc  a 
n-imluad  SMart.  24;  Gen.  gith 
gáithe  déne  Hy.  2,  39;  athach  gáithe 
p.  131,  d;  ar  irchor  gaithe  Gl.  zu 
Hy.  6,  16;  cloi  gaithe  Gl.  zu  turbo 
SG.  93a;  luathe  gáethe  Hy.  7,  22; 
Dat.  ar  gaeth  Hy.  6,  le;  J^cc.  cen 
gáith  FA.  35;  fri  gaith  FB.  91;  it 
liiathidir  gaith  n-erraig  sie  sind 
schneller  als  ein  Friuilingssturm 
SC.  37,  6;  PI.  Nom.  goetha  p.  190,  27 
LBr.—  Compos.  góiúi-lnch.  palus. 


gsletluicli  ivindig.  —  PI.  Nom. 
indsi . .  goethacha  p.  190,  31. 

gaethamail  pahister  Ir.  Gl. 
1067,  s.  góithluch. 

CO  ii-gáeth-gráin  Lg.  18,  26  wíí 
Fg.  und  Lc.  zu  lesen  goth-gráin. 

gáethmar  ventosus  Ir.  Gl.  646. 

gai  M.  Speer;  davon  gaide  pi- 
latus  Z\  52;  ga  hasta  Ir.  Gl.  216; 
gai  holca,  „belly-dart"  LU.p.  125^,2, 
bolga  ibid.  73a,  3,  1131»,  32,  der 
Name  von  Cuchulinn's  Speer:  „This 
10 as  the  charactev  of  that  dart:  it 
ivas  upon  a  stream  it  should  he 
set  and  it  ivas  from  between  his 
toes  he  should  cast  it.  It  made 
but  the  wound  of  one  dart  in  en- 
tering the  body;  but  it  presented 
thirty  inverted  points  against  Coming 
back"  On  the  Mann.  II  p.  309.  — 
Sg.  Nom.  in  gai  ScM.  14;  gai  triut 
ein  Speer  durch  dich  ibid.  9;  14; 
briitir  a  gai  FB.  67;  gai  gormrúad 
j).  310,  39;  gai  bolcai  FB.  30;  gae 
gona  eise  Gl.  zu  fuscina,  tridens 
Neptuni  SG.  37^;  Gen.  do  rind  gai 
Lg.  15;  Dat.  urchor  do  gai  mór 
ScM.  10;  Lg.  15;  do  gae  gand 
Oss.  I  2;  do  gae  criiaid  SC.  41; 
Acc.  ro  thelgis  gai  form-sa  ScM.  11; 
SC.  36;  FB.  81;  87;  gae  ScM.  13; 
gai  n-aili  ibid.;  in  n-gai  cetna  ibid. 
10;  11;  0  ra  gabus  gai  im  láim  16; 
armgaisceá  rig  Laigen  etir  góei 
Gcus  claideb  ocus  sciath  ThreeHom. 
p.  70,  27;  PI.  Gen.  la  fíébru  na 
n-gái  FB.  15;  Dat.  oc  denam  na 
crand  isna  gáib  Corm.  p.  32  nes- 
coit;  Acc.  fácbais  a  góo  FB.  67; 
scailid  gou  SC.  17,  3;  Du.  Nom. 
da  gai  glassa  Lg.  18,  26. 

gáibthech  gefährlich,  von  gá- 
bud.  —  Scf.  Acc.  isin  glend  n-gaib- 
thech  FÁ.  22. 

ro  gáid  s.  gudim. 

gaile  stomach  O'B.  —  Sg.  Acc. 
in  gaile  Gl.  zu  dolia  Gild.  Lor. 
Gl.  219. 

gaim  s.  gam. 

gaimeu  s.  gemen  und  gamuin. 

fod  gain  SC.  37,  3  s.  fo-gnim. 

gainedar  s.  unter  géuar. 

gaiuem  s.  gaiiem. 

gaiune  F.  von  gand.  Dat.  asort 


gair 


587 


galar 


sluag  CO  n-gainde  Fei.  Oet.  7,  Gl.  i. 
CO  n-doccumlai,  „witli  hardship". 
gair  brevitas  Z'^.  979;  Acc. 
coitchena  riam  eter  fot  ocus  gair 
SG.  5a.  —  Ygl.  garit,  1.  gaire. 

gair  F.  'Ruf,  Geschrei.  —  Sg. 
Nom.  a  crith  ocus  a  n-gáir  FA.  28; 
bá  gair '  búada,  gair  chommaidmi 
FB.  64;  Acc.  ro  lasat  gair  mesca 
Lg.  1;  atchuala  gair  raor  do  nói- 
denu  p.  19,  37;  doberat  gair  do 
FB.  64;  tibit  .  .  gair  commaidmi 
ibid.;  PI.  Nom.  na  gare  ocus  na 
!  golgaire  FA.  29;  Acc.  ro  thócbatar 
I        . .  a  n-gáiri  guil  7^.  15  Fg. 

1.  gaire  F.  Kürze;  i.  gair-secla 
I        i.  gar  rae  i.  rse  gar  „shoi-t  Itfe"  Corm. 

p.  24,  „a  Short  space"  ibid.  p.  XXXVI. 

2.  gaire  taking  care  of  a  fa- 
ther  etc.  in  old  age,  her  ding  of 
cattle  O'Don.  Suppl.,  vgl.  in-gaire, 
ar-gairim. 

3.  gaire  s.  goire. 

gaire  Lachen;  a  laugh  O'R. 
—  gaire  Corm.  Transl.  p.  88  grai- 
bre.  —  Sg.  Gen.  ni  ro  thib  gen 
n-gairi  Lg.  17;  Bat.  on  gaire  a 
risu   Corm.    Gl.   Tr.  p.  146    rosir; 

fAcc.  CO  n-derna  gári  imbi  LU. 
p.  2»,  36;  cen  ard-gaire  boeth  „ivi- 
thout  a  loud  foolish  laugh"  Fei. 
p.  CXLV. 

gairim  I  ich  rufe.  —  Praes. 
Sg.  3  dia  n-gair  in  énlaith  von 
denen  herab  die  Schaar  der  Vögel 
ruft  SC.  33,  16;  PI.  3  co  n-gairet 
ocus  CO  n-grechat  p.  191,  22;  co 
n-gáiret  ibid.  18.  —  Praet.  Sg.  3 
garthis  FB.  40  Fg.  —  Pass.  Im- 
pernt.  PI.  3  gairter  SC.  25?-— 
Praet.  Sg.  3  co  ro  gared  do  Lat. 
Hy.  VII  Pref.  {„was  summoned  to 
him"  Goid.^  p.  99).  —  Compos. 
ad-gaur,  con-acraim,  con-,  fo-,  for-, 
for-con-garim. 

gairim  ich  lache.  —  Praes. 
Sg.  3  braigid  ocus  bán  gáirid  „pe- 
dit  and  lauglis  aloud"  Fei.  p.  CXLV 
{reimt  auf  báigid). 

gairit  s.  garit. 

gairm  N.  Ruf,  Rufen,  Ge- 
schrei. —  Sg.  Nom.  congarar  gairm 
rigi  do  SC.  27  H.  (garm  LU.):  Gen. 
son  a  garma  Hy.  2,  le;  Acc.  cong- 


gairet  gaii-m  n-amnas  FB.  84.  — 
Vgl.  tó-gairm. 

gair  mim  ich  rufe.  —  Pass. 
Praes.  PI.  3  gairmter  chuci  Sc3I.  4. 

gairsiu  Oss.  I  4,  8  für  gar  resiu 
kurz  bevor. 

gaisced  s.  gasced. 

gait  s.  gataim. 

gal  F.  Tapferkeit,  PI.  tapfere 
Thaten;  deed,  fight,  valour  0  Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  cruaid  a  gal 
Sc3I.  21,  25;  a  gal  a  gaisced  FB. 
30:  43;  67;  Gen.  láith  gaile  fer 
n-hErend  Sc3L.6;  SC.  38;  40; 
FB.  3;  6;  12;  88;  jx  310,  3;  5; 
lathus  gaile  Góedel  uli  FB.  89; 
ar . .  méit  na  gaile  ibid.  88;  gaili 
ibid.  12;  tria  nert  gaili  p.  328.  1; 
Dat.  ar  gail  p.  142,  1;  e;  FB.  61; 
p.  328,  2;  9;  CO  lond-gail  ScM.  3,  3; 
cethri  coicid  hErewn  form  láim 
ocus  form  gail  ocus  form  gaisced 
do  aurscartad  di  Maig  Murthewni 
isind  IÓ  sa  indiu  Rev.  Celt.  III 
p.  179;  Acc.  addaimet  .  .  do  gail 
FB.  11;  cura  thoirnead  gal  na 
biasta  Fei.  p.  XXXVI  4  {„the  beast's 
violence");  PI.  Gen.  ar  gressaib  gal 
SP.  II  7?  Dat.  ar  galaib  ocus  ar 
chomramaib  Sc3L  6. 

galar  N.  Krankheit;  a  n-galar 
morbus  Z'^.  223;  galar  siila  Oph- 
thalmia Ir.  Gl.  281.  —  Sg.  Nom. 
galar  Hy.  6,  12;  CC.  4  LU.:  in 
galur  TE.  7  Fg.;  CC.  4  Fg.:  do 
ghalur  TE.  9  Fg.;  ba  galar  leo-side 
nach  doib  fén  dorala  amlaid-sin 
in  bocht  d'etiud  SMart.  12  {„were 
grieved"):,  Gen.  sláetan  tromm- 
galaiV  TE.  7  Fg.-  10  LU.:  Dat. 
iar  n-galur  Gl.  zu  iar  saith  Hy.  5,  20; 
CO  n-galur  fúail  ScM.  13;  isam 
slán-sa  .  .  dom  galur  TE.  14  Fg.; 
dia  icc  don  galur  ibid.  13;  m'ic-sa 
do  denam  dom  ghalar  ibid.  9  Eg.\ 
ina  galur  ibid.;  uchan  do  galur 
nom  geib  SC.  29,'  17 ;  ro  benad  .  .  0 
crith -galar  SMart.  21  {„ague"); 
res  n-galur  Hy.  1  Praef:  Acc. 
galar  SC.  30;  cen  galar  Hy.  5,  39; 
FA.  35;  fot  galar,  cot  galar  SC.  11; 
in  galor  TE.  10  Eg. :  ron  soerat  ar 
diangalar  Hy.  1,  6  (i.  ar  in  galar 
n-diau  i.  ar  in[m]bude  connaill);  ar 


j^ 


galarche 


588 


garg 


galar  fuail  Z^.  949  {SG.  Incant.);  a 
ghalur  TE.  7-,  8  Eg. 

galarche  F.  aegritudo  Z^.  809, 
von  galrach. 

galgat  „a  Champion"  Corm. 
Tr.  p.  87.  —  PI.  Gen.  immad  mar 
galgat  FB.  29. 

1.  gall  i.  corthi  cloichi  („a  pil- 
larstone")  Corm.  p.  23. 

2.  gall  ainm  do  saerchlannaib 
Frangc  Corm.  p.  23;  „ihis  word 
was  applied  hy  the  Irish  Annalists 
to  the  Danes  or  Scandinavians 
from  their  first  arrival  in  the  eighth 
Century  to  the  twelfth,  ivhen  it  was 
transferred  to  the  English"  O'Don. 
Suppl. ;  a  stranger,  a  foreigner  O'R. 

—  PI.  Nom.  gill  ScM.  21,  44? 

3.  gall  nomen  do  elu  {Schwan) 
Corm.  p.  23. 

4.  gall  ainm  do  chailech  i.  gallus 
Corm.  p.  23. 

galrach  krank.  —  Sg.  Nom. 
ba  saethrach  ba  gallrach  p.  40,  9. 

galraiglm  III  ich  bin-,  werde 
krank,  betrübt;  is  mo  co  mor 
gallragim  det-siu  fén  „it  is  greatly 
more  that  I  grieve  for  thee  thyself 
SMart.  15 

g'AvciWinter;  mi  gaim  November. 

—  Sg.  Nom.  snigid  gaim  ro  faith 
sam  LU.  Amra  V  14,  ro  faeth  sam 
snigid  gam  LHy.  Amra  63  {reimt 
auf  dam);  Gen.  immi  gaim  i.  iar 
samuin  immi  gaim  1.  i  n-gamrid 
Corm.  p.  23  gamiiin,  vgl.  Transl. 
p.  82  gam.  —  Compbs.  gam-red 
s.  gem-red. 

gamaurad  s.  unter  aicme;   Gen. 
na  gamanraidi  LU.  p.  21 1>,  41. 
g^va-lvA^Winter  -hür  de,-  st  all. 

—  Sg.  Nom.  méit  gamlías  hi  tallat 
trichúi  n-gamna  FB.  91  (gaim- 
lies  Eg.). 

gamnach  „a  milking-cow, 
ivith  a  year-old  calf  Corm.  Tr. 
p.  85  gamuin.  —  PI.  Gen.  tri  fichit 
gamnach  ScM.  5;  22,  2. 

gamuin  „a  year-old  calf" 
Corm.  Transl.  p.  85.  —  PI.  Gen. 
trichdLit  n-gamna  FB.  91  (trichae 
n-gaimen  Eg.). 

gamun  s.  gemen. 

gandjgauu  scarce  Oü.,  scanit/ 


Bem.'^  p.  60;  gand  i.  cuman^  Tliree 
Ir.  Gl.  p.  136  {zu  Fei.  Oci.  6).  — 
Sg.  Nom.  is  gann  membrumm  SG. 
p.  228a  {Nigra  p.  25,  Z\  p.  XII); 
nir  bu  gand  Gl.  zu  nir  bu  chalad 
Hy.  5,  8;  in  lia  lógmar  nár  bo 
gand  Fei.  p.  LXXIII  {„niggardhf) ; 
elu  nad  gand  ón  LU.  Amra  p.  18; 
Dat.  do  gae  gand  Oss.  I  2.  —  Vgl. 
di-gand,  gainne. 

ganem  Sand.  —  Sg.  Nom.  gai- 
nem  lir  fo  longaib  Three  Hom. 
p.  34,  1 ;  atta  lin  gainem  mara  ibid. 
p.  84,  28;  Dat.  for  ganim  deirg 
FB.  48 ;  i  n-gainem  na  tragai  Three 
Hom.  p.  122,  25. 

ganmech  sandig.  —  Sg.  Nom. 
in  gaeth  ganmech  „the  sandful 
wind"  Ir.  Gl.  428. 

ganmide  sandig?  —  Sg.  Nom. 
talam  garb  ganmide  FA.  30;  (gain- 
migi  LBr.). 

gar  k urz; near  O'Don,  Gr. p.  122. 

—  Sg.  Nom.  bid  gar  úar  aní  sin 
SC.  13;  gar  cian  co  ticfa  „short 
the  time  tili  he  shall  coms"  Fei. 
p.  CLXXIII;  ibid.  p.  CXIX.  — 
AdverbieU:  gar  rena  chesad  FA. 
2  LBr.;  gar  ria  caplait  „shortly 
before  Maunday-Thursday"  Three 
Hom.  p.  66,  18;  gair  ria  n-ec  LU. 
p.  3^,  33;  gairsiu  kurz  bevor,  für 
gar  resiu  Oss.  I  4;  8.  —  Compos. 
todochaiáe  gairbiuc  iar  tain  paulo- 
postfuturum    SG.    147*   {Z^.    990). 

—  Vgl.  1.  gaire. 

garb  rauh;  „rough"  Corm.  Tr. 
p.    89.    —    Sg.    Nom.    gáth    garb 

FA.  26;  talam  garb  ganmide  30; 
goirt   garb  p.    190,    29;    cend-garb 

FB.  37  Eg.:  PI.  Nom.  at  gairb 
chaithlig  FA.  24?  F.  goetha  .  .  gorti 
garba  p.  190,  28;  indsi  fuara  garba 
goethacha  p.  190,  31 ;  tulcha  rogarba 
p.  190,  25;  Dat.  ona  carcib  cruach- 
daib  no  garbaib  no  bruthachaib 
LHy.  fol.  12  &  {Goid.-^  p.  69).  — 
Compos.  din  garb  -  thoraind  sin 
FA.  14. 

garg  rauh,  wild;  fierce  Corm. 
Transl.  p.  88.  —  Sg.  Nom.  is  garg 
SC.  31,  11 ;  Acc.  gnim  n-granni 
n-garg  Lg.  5,  21;  tailciud  fri  gargg 
Bern.  Gl.  115*  {„tender  to  the  rough" 


garit 


589 


géd 


Goid^  p.  5G);  PI.  Gen.  cobra  n-garg 
ScM.  21,  18. 

garit,  grairit  kurz;  garait  hrevis 
Z\  805.  —  Sg.  Nom.  cid  cian 
gairit  TE.  2  Eg.-  PI.  Nom.  bith- 
gairddi  semper  breves,  vocales  SG.  5^ 
{Z^.  979).  —  Adverhiell:  garit  iarsin 
„shorüij  after  that"  Three  Hom. 
p.  64,  19. 

garmaiu  Weberhaum;  „wea- 
rer's  beam"  O'B.  —  Sg.  Nom.  in 
garmain  Hy.  5,  76;  p.  48,  25;  Gen. 
sithidir  claideb  garmnai  cechtar  a 
da  lurgan  LU.  p.  86»,  ii;  Aec. 
loiscis  in  garmain  Hy.  5,  74;  p.  48,  24; 
PI.  Dat.  im  aiced  fige  uile  i.  co- 
mobar  na  fige  do  garmnib  ocus  do 
claidmib  On  the  Mann.  III  p.  116 
{„beams  and  heddles"). 

garmiline  FB.  24  (garmanline 
Eg.ri 

grart  i.  feile  („hospitality") 
Corm.  p.  23;  liberality,  bounty,  ge- 
nerosity  O'B.  —  Sg.  Nom.  ni  frith 
gaés  ná  gart  ná  genus  FB.  24;  Gen. 
CO  lin  garta  SC.  29,  3. 

gas  Schoss,  Spross,  Beis; 
a  sprig  O'Don.  Gr.  p.  83.  —  Sg. 
Nom.  in  gas  fine  SP.  V  12;  Acc. 
forsin  n-gas  m-biroir  „super  na- 
sturtii  surculum"  Fei.  p.  LXXXIX; 
ithid  . .  in  gas  ibid.;  PI.  Nom.  tri 
gasa  do  bhiror  na  Boinne  O'Don.  l.  c. 

—  Vgl.  gasne. 

gaseed,  gaisced  1)  Waffenrü- 
stung; Waffen,  2)  Tapferkeit. 

—  Sg.  Nom.  1)  brat-gaisced  FB  89; 
arm-gaisced  TJiree  Hom.  p.  70,  27; 
2)  ba  maith  a  n-gaisced  Lg.  8;  a 
gal  a  gaisced  FB.  30;  43;  67;  is 
gascced   fo   1er    TE.  9   Eg.;    Gen. 

1)  CO  forgabail  cenele  n-imberta 
gaiscid  TBE.  p.  148,  1 ;  2)  fo  bith 
tabarta  do  chách  a  chomraime  ocus 
a  gascid  SC.  2;  Dat.  1)  ni  ba  cath 
CO  n-gaisctMíí  FB.  21 ;  cucainn  cetua 
thanacais  do  chét-gasciud  SeM.  14; 

2)  ar..gail  ocus  gasciud  FB.  61; 
p.  328,  2;  ar  gaisciud  ocus  cruth 
FB.  18;  Acc.  1)  cech  mac  gaibes  gais- 
ced ScM.  9  {der  die  Waffen  nimmt) ; 
SC.  7;  FB.  79;  brat-gaisced  a 
muntiri  FB.  67;  2)  gasced  ScM.  8; 
gaisced  FB.  68;  ar  gaisced  FB  93; 


p.  142,  1;  6;  form  láim  ocus  form 
gail  ocus  form  gaisced  Bev.  Celt. 
lllp.  179  {„an  my  loeapons"  Stokes); 
PI.  Nom.  1)  tairmchellsat  gascid 
fer  n-Ulad  on  dorus  diarailiu  FB.  55; 
2)  do  fúargaib  . .  fair  a  gasced  uas 
gaiscedaib  in  t-sluaig  ScM.  8;  FB.  68; 
atethai . .  a  gaisced  ibid.  40  Eg. 

gaseedach  31.  Held,  Krieger; 
gaisgidheach  „tcarrior'-'  Torr.  Dh. 
p.  84,  2.  —  Sg.  Nom.  is  é  gaisce- 
dach  as  dech  FB.  14. 

gasne  Spross,  vgl.  gas.  —  Sg. 
Nom.  is  gasne  arggait . .  di  chlaind 
chéit  ríg  SP.  Vi4  („a  silver  sapling'-). 

gasta  „brisk,  clever,  neai, 
ingenious"  O'B.  —  Sg.  Nom.  issi 
in  glan  genmnaid  gel  gasta  SC.  42 
{„ingenious").  —  Vgl.  at  é  (die  Bosse) 
cendbeca  cruindbeca  urarda  aur- 
derca  aurgastai  LU.  p.  113»,  38 
{„very  nimble"  Siab.  Concul.p.  378). 

gast!  s.  goiste. 

gataige  M.  Dieb;  gadaidhe  a 
thief  O'B.  —  Sg.  Nom.  tanic  ga- 
taige chuicce  j9.  42,  35;  aroile  ga- 
daige  ro  gat  oenboin  Fei.  p.  CXVII 1 ; 
PI.  Nom.  gataige  FA.  27  (gataigi 
LBr.). 

gataimic^  nehme  tveg,  stehle. 

—  Praes.  Sg.  3  in  tan  is  e  indmas 
J^thar,  a  ingen,  gatai  Three  Hom. 
p.  64,  12;  3  gataid . .  in  n-gai  ass 
Bev.  Celt.  lU p.  180  {„snatches  out"); 
gataid  a  etach  de  TBE.  p.  146,  7 
{„he  Strips  his  clothes  off  him").  — 
Praet.  Sg.  3  ro  gat  Fä.  p.  CXVII  1. 

—  Fut.  Sg.  1  nit  get-sa  aire  Three 
Hom.  p.  64,  30;  2  gétai  m'indmas 
ibid.  p.  64,  12.  —  Inf.  Dat.  cen 
damu  do  gait  Fei.  p.  I.XIV  10;  ro 
bui  ag  gait  ibid.  p.  LXXXIX  29. 

gebad,  gebitar  s.  gabim. 

géc  F.  Ast;  ,,géag  a  bough, 
branch"  O'B.  —  Sg.  Dat.  und  PI. 
Dat.  ann  sin  d'éirigh  . .  ina  seasamh 
ar  úirghéig  do  gheugaib  an  bhile 
Torr.  Dh.  p.  154,  4  {„on  a  high 
bough");  PL  Acc.  na  gega  Crild. 
Lor.  Gl.  194  zu  ramos. 

gécán  Ast.  —  Sg.  Acc.  tolléci 
gécan  . .  fair  FB.  81 :  gégán  87. 

géd  agoose  {cymr.  gwydd)  Corm. 
Trankt,  p.  85. 


gédrarich 


590 


ni  geis 


gédrarich  ScM.  22,  8? 
geil-flne  „the  junior  dMsion  of 
the  Irish  family"  Beitr.  VIII  324. 
géill  s.  gíall. 

géiUim  s.  gíallaira. 

g-éilliusilf.  Gehorsam,  Dienst; 
„geiUios  kindness,  friendsliip"  (?) 
Ó'JS.  —  Dat.  beith  i  n-géillius 
meicc  Maire  Hy.  2,  es. 

gfeilsigfim  ich  nehme  in  Dienst? 

—  Fut.  8g.  3  nod  n-geilsigfe  Crist 
etir  dligthechu  LHy.  Amra.  89,  Gl. 
i.  is  and  doberthar  dó  a  log  a  geil- 
sinechta;  i.  non  geba-som  Crist  ina 
geilsine  i.  ina  munteras  ibid.  LU. 

{p.    13a,   6). 

g'éilsine  „famulatio"  Beitr. 
VIII  324,  s.  unter  géilsigim. 

géilsinecht  famulatio  s.  unter 
géilsigim. 

1.  geilt  Inf.  zu  gelim. 

2.  geilt  mad,  wild  O'B.,  vgl. 
geltach;  Suibne  Geilt  SP.  III,  „Su- 
ibhne  the  maniac"  On  the  Ms.  Mat. 
p.  50,  Goid.""  p.  182.  —  Sg.  Gen. 
Cormatc  Geltai  gáith  CCn.  1;  PI. 
Nom.  gealta  {„lunatics")  Gl.  zu 
volatiles  Chron.  Seat.  p.  122. 

géim    „a    roar,    shout"    O'R. 

—  iS^^.  Gen.  bruth  n-géme  LU. 
p.  113^,  33  {ein  cless  Cuchulinn's, 
„ardour  of  shout"  Siab.  Concul. 
p.  438);  ibid.  p.  125,  3;  dafür  bruth 
n-gene  FB.  30,  bruud  gine  LU. 
p.  73a,  8. 

geiii  -ZV.  Gehurt.  —  Sg.- Nom. 
is  de  genair  in  gein  n-amra  „thence 
was  born  the  marvellous  child" 
Three  Ir.  Gl.  p.  LXXIII;  mor-gein 
Hy.  4,  6;  geinither  gein  SC.  25  H.? 
Gen.  niurt  gene  Crist  Hy.  7,  3; 
Dat.  ria  n-gein  Chmi  ScM.  5;  iar 
n-gein  Cmi  Goid.^  p.  101  {LHy.)\ 
0  gein  tuissech  Etaini  0  Ailill  p. 
131,  9;  Acc.  cosa  n-gein  n-dedenach 
2).^V^1,  10;  adroethuig  iarum  in 
n-gein  bui  ina  bruinn  CC.  6  Fg. 

geind,  „geinn  F.  a  wedge" 
O'B.  —  Sg.  Nom.  Quatuor  ligna 
fuerunt  in  cruce  Christi  cedir  a 
cos  ocus  cupris  a  tenga  ocus  gius 
in  geind  doratad  trethe  ocus  bethe 
in  dar  in  ro  scribad  in  titul  LHy. 
fol.  71»  {Goid."^  p.  66). 


geinsiu  FB.  22? 

1.  geir,  „geir  suet,  tallow, 
grease"  O'B.;  Gen.  comla  gered 
friss  „a  gate  of  suet  to  it^'  Ir. 
Gl.  125?  Vgl.  coelan  na  geraine 
no  muine  „the  gut  of  fat  or  lard" 
Gild.  Lor.  Gl.  224. 

2.  geir  s.  gér. 

geis  ,,a  Prohibition  or  in- 
junction"  O'B,  „ban,  interdiet, 
tabu"  Three  Hom.  Index,  eine 
eigenthümliche  aus  dem  Druiden- 
timm stammende  Verpflichtung  oder 
Beschwörung,  welcher  der  Mann 
bei  seiner  Ehre  nachkommen  musste; 
so  zwingt  Gráinne  den  Diarmait 
(s.  unter  PI.  Dat.)  und  Derdriu 
den  Nóisiu  (s.  Lg.  9)  sie  zu  ent- 
fuhren; in  der  spätem  Spraclie  die 
Form  geas;  geis  guide  Corm.  p.  4 
ailges.  —  Sg.  Nom.  is  geis  duib  . . 
Ol  na  longud  FB.  26;  „ata  dolig 
mor  and"  ior  Cathbad,  „acht  is 
geis  dond  rig  cech  an  ro  raid  Bricri 
do  dénam,  bithus  Cuchulaind  im- 
morro  inti  fsefes  lia  mnai"  LU. 
p.  127a,  30 ;  is  geis  dam-sa  a  brith 
uaim  Corm.  p.  XXXVII  {„I  am 
forbidden  to  part  icith  it"):,  is  geas 
damh-sa  gabháil  tré  dhorus  eulu- 
ighthe  ar  bith  Torr.  Dh.  p.  58,  5; 
ar  ba  bi  sin  geis  Temrach  oc  Goe- 
deluib,  ocus  ni  lamad  nech  tenid 
d'fhatód  i  n-Eirmw  isind  lou  sin 
nocun  adantá  hi  Temraig  ar  tús 
isin  sollamaiu  Three  Hom.  p.  20,  28; 
Acc.  nuall  cen  geis  „a  cry  unfor- 
bidden"  p.  40,  35;  PL  Nom.  is  olc 
na  geasa  do  chuiris  orm  Torr.  Dh. 
p.  54;  Dat.  „Maiseadh",  ar  Gráinne, 
„cuirim-se  fá  gheasaibh  atha  agus 
aidhmhillte  {„of  danger  and  de- 
struetion'^)  thu  a  Dhiarmuid  i.  fá 
gheasaibh  Droma  draoidheachta  (?) 
muna  m-beirir  me  fein  leat  asan 
teaghlach  so  anocht"  . .  Torr.  Dh. 
p.  54;  Acc.  ro  choillsiut  .  .  geissi 
Conuiri  p.  130,  is;  creud  fár  chui- 
ris na  geasa  úd  orm  Torr.  Dh. 
p.  56. 

geis  a  swan  O'B.  —  Du.  Gen. 
Mag  da  gesi  Oss.  II  7 ;  da  ges  ibid.  1 
und  10  reimend  auf  grés). 

11Í  geis  SC.  26  zu  gessim? 


sreisid 


591 


gen 


geisid  5.  Sg.  Praes.,  géissis  Praet. 
Lg,  4,  10  zu  gessim?  vgl.  jedoch 
,.geasaiin  I  divine,   foretelV   O'R. 

1.  gel  leech  Corm.  Transl.  p.  83 
gilldae. 

2.  gel  weiss;  geal  albus  Ir.  Gl. 
659.  —  Sg.  Nom.  aingel  cloth  glan 
gel  Hy.  6,  '21;  SC.  42;  Gen.  co 
caslaib  lin  gil  FA.  4;  Dat.  os  ga- 
bur  gil  Oss.  I  2;  J^.  di  glain  gil 
FA.  11;  Acc.  dar  corp  n-gel  Lg. 
18,  11;  PZ.  Notn.  gela  det  and  iceiss 
die  Zähne  da  p.  132,  24;  da  n-griiad 
gorm-gela  cróderca  ztoei  hlauweisse 
hlutrotlieWangen  FB.  51;  p.  310,  35; 
moeth-gelu  zart  und  weiss,  blaith- 
ghelai  weich  und  weiss,  sithgelui 
lang  und  weiss,  slemon-gelu  glatt 
und  weiss,  caladh-gelu  hart  und 
iceiss,  toinn-ghelu  {zu  tonn  Haut?) 
TE.  4  Eg.\  Gen.  irrechtaib  én  n- 
glé-gel  FA.  33;  Dat.  co  culpaitib 
gle-gelaib  FA.  4.  —  Compos.  in 
gel-chrecht  hi  n-dreich  na  cnmaile 
Three  Hom.  p.  12,  11  [die  iceisse 
Schramme\  gel-chulpatach  p.  310,33. 

—  Compar.  niis  gile  alhior  Ir. 
Gl.  1124;  O'Don.  Gr.  p.  118;  gili- 
ther  ihid.  p.  120;  gilighiur,  giligt?r 
TE.  4  Eg. 

gel-flni  FB.  68,  21?  Vgl.  „geill- 
fine  the  firstor  direct  famihf  O'Dov. 
Suppl.,   On^the  Mann.  III  Index. 

gelim  I  ich  verzehre,  fresse, 
grase.  —  Praes.  Sg.  3  gelid  con- 
sumit,  depascitur  SG.  143^  (Z'^.  431). 

—  Praes.  sec.  na  gelltis  CG.  1  LU. 
(no  geltis  Eg.);  co  n-geltis  p.  143,  5. 

—  Praet.  Sg.  3  ro  gelt  depastus 
est  South.  Ps.  58»  {Goid.^  p.  60); 
PI.  3  arigsitár  in  geilt  geltatár  ind 
eich  LU.  p.  57 ^  17  [TBO;  co  n- 
geltat  eich  Sualtaig  fri  coirthi  atiiaid 
fér  CO  húir  ocus  fogeltat  eich  Con- 
culaind  fri  corthi  aness  fér  co  húir 
ocus  connici  na  lecga  lomma  LL. 
fol.  43.  b.  1  [TBC.  ibid.).  —  Inf. 
glelth  grazing  O'Don.  Suppl.; 
Dat.  ar  gleith  ind  feoir  Goid.'^ 
p.  60;  oc  geilt  Carm.  p.  41  ser- 
rach;  amail  geilt  da  each  Fei. 
p.  CXXXIV  {„like  the  grazing  of 
ttco-  horses"). 

§■611   N.  Einsatz   (beim    Spiel), 


Pfand;  a  n-gell  taraisse  Gl.  zu 
idoneum  pignus  Ml.  27»,  e  {Z'^.  223). 

—  Sg.  Notn.  cid  gell  bias  and  was 
ivird  der  Einsatz  sein  LU.  p.  130*»,  41; 
ibid.  ]).  131,  20;  Dat.  ni  immer  acht 
di  giull  LU.  p.  130^,  40;  „ni  fail 
ni  dorn  sétaib-se  nad  tei  dar  cend 
na  hingine,"  ol  Fraech,  „daig  ruc 
in  claideb  dam  do  giull  dom  anmain" 
TBF.  p.  150,  19  {„for  the  pledge 
of  my  soul"). 

gellaim  II  ich  verspreche.  — 
Praes.  Sg.  3  gellaid  . .  innisin  Fei. 
p.  CXLVII  6.  —  Praet.  Sg.  3  ro 
gell  Gl.  zu  Hy.  2,  66 ;  cura  cho- 
mailled  inni  ro  gell  do  SMart.  13 ; 
PI.  3  gellsat  nach  epertha  fria  dul 
CO  fer  do  grés  Three  Hom.  p.  64,  27. 

—  Pass.  Praet.  Sg.  3  an  ro  gellad 
dam-sa    or    se    tucthar   dam    LU. 

p.    132,   26. 

gellan,  non  anaig  ar  thenid  n- 
gellan  Lat.  Hy.  XII  Pref.  („against 
lightning"  Goid.^  p.  104). 

geltboth  pabulum  SG.  53». 

gern  s.  g-emm.  ^ 

gemel,geimel  „fetter"  Ir.  Gl.226. 

gemenHaut,  Fell,  .s.for-gemen; 
sam-gemen  Sommei-fell  Corm.  p.  10 
croicend.  —  Sg.  Nom.  diam  dlai 
do  neoch  bis  fo  suidiu,  direnar 
dag-gamun  On  the  Mann.  Wlp.  489; 
PI.  Acc.  itir  cercailli  ocus  gaimniu 
suidi  On  the  Mann.  III  p.  499. 

g-emm,  g-em  =  lat.  g  e  m  m  a  {Edel- 
stein), Corm.  p.  23.  —  PI.  Nom. 
ocht  n-gemma  deirg  FB.  51;  p. 
310,  34;  Gen.  co  m-brechtrad  gern 
n-écsamail  FA.  13;  gleóir  gemma 
bec  do  charrmoccul  TE.  3  Eg.\ 
Dat.  co  n-gemmaib  carmocail  p. 
309,  36;  CO  n-gemaib  FB.  2. 

gem-red  N.  Winter;  gaimred 
Corm.  p.  22.  —  Sg.  Gen.  tossach 
gemrid  SC.  30,  7;  i  n-amsir  gemrid 
rofuair  SMart.  12;  Dat.  issin  gem- 
rud  Lg.  7;  FB.  9;  dorchu  ina  dúb- 
gémriud  jh  190,  29  {oder  Nom.?); 
i  n-gamrid  Gl.  zu  immi  gaim  Corm. 
p.  23  gamuin. 

gemreta  winterlich.  —  PI. 
Nom.  goetha  . .  gemreta  p.  190,  28. 

gen  Lächeln;  gean  a  smile  O'B. 

—  Sg.    Nom.   ba   gen   ocus   fáilte 


genaide 


592 


gér 


TBF.  p.  140,  33;  Acc.  ni  ro  thib 
gen  n-gairi  Lg.  17  {vgl.  golgaire); 
tibid  gen  fris  SC.  8.  —  Compos. 
gen-traige. 

genaide  ridiculosus  Corm. 
Transl.  p.  26  bille. 

g'enais,  g-entair  s.  g-iiiim. 

génar  Perf.  Dep.  natus  sum; 
Sg.  1  0  ro  genar  TE.  5  Eg.]  co  ro 
genar-sa  ocus  cotabéu  Gl.  zu  ut 
in  hanc  vitam  effunderer  Ml.  44"; 
5  genair  Hy.  2,  1;  68;  huar  hi  ro 
génair  Ml.  Carm.  1  {quando  natus 
est  Z'^.  451);  ro  genair  Ml.  24<i,  4; 
Hy.  6,  26 ;  Lg.  5 ;  Gl.  zu  cinis  Hy.  5,  4 ; 
dona  tusmidib  0  n-genir  Three  Hom. 
p.  4,  14;  PL  3  genitir  SC.  2ö  (gei- 
nither  H.)?  —  Praet.  PI.  3'  da  mac 
déc  ro  gensit  0  Mugain  Fei.  p. 
CLXIX.  —  Praes.  Dep.  Sg.  3 
gnaither  gignitur  Ml.  38»  {Goid.''' 
p.  38);  inna  hi  hua  n-gainedar 
cesad  SG.  139^  {ea  unde  nascitur 
passio)]  PI.  3  gnitir  gignuntur 
Ml.  38a.  _  Fut.  red.  Sg.  3  gid- 
gnid  {für  gignid)  macan  di  fini  Vit. 
Trip.  {Beitr.  VII  19);  rel.  for  cech 
n-indbas  gignes  ior  a  m-brugaib 
Three  Hom.  p.  32,  26;  Dep.  macáu 
gignither  atuaid  ibid.  p.  98,  14.  — 
B-fut.  Sg.  3  genfid  maccan  dia  fine 
Tliree  Hom.  p.  98,  23 ;  ibid.  p.  40,  2 ; 
PI.  3  genfedit  {sie)  teora  gamma 
uaisle  . .  uaib  ibid.  p.  28,  1.  —  Fut. 
sec.  PI.  3  ni  genfitis  rig  no  escuip 
no  ecnaide  uad  Three  Hom.  p.  28,  27 ; 
p.  30,  1. 

genas  M.  Keuschheit;  castitas 
Z^.  787.  —  Sg.  Nom.  ni  frith  gas 
na  gart  na  genus  FB.  24;  Gen. 
buaid  n-genso  s.  unter  búaid;  hi 
fogart  genussa  LU.  p.  124i>,  15; 
fogart  geinsiu  genas  FB.  22?  Dat. 
i  n-genus  ocus  i  n-óige  Tliree  Hom. 
p.  50,  13. 

g-ene,  geuo  s.  g-in. 

grenelach,  „geinealach  a  genea- 
logy,  pedigree"  O'B.  —  Davon 
genelaigi  SC.  25? 

genemaiu  Geburt.  —  Sg.  Dat. 
uair  batar  sruthi  Erewn  oc  a  thair- 
ceiul  rena  genemain  TJiree  Hom. 
p.  98,  5. 

greniti,  geniti  glinni  dämoni- 


sche weibliche  Wesen;  PI.  Nom. 
genaiti  SC.  28,  2,  Gl.  i.  mna  a 
Maig  Meli;  gura  gairsetar  imme 
boccánaig  ocas  bananaig  ocas  ge- 
niti glindi  ocas  demna  aeóir  On 
the  Mann.  III  p.  424;  na  geniti 
FB.  67;  inna  geniti  ibid.;  Dat. 
cusna  genitib  glinni  FB.  ijG.  — 
Vgl.  „geinide  grinne  i.  e.  gaisceadh 
da  marbhthar  naonmhar  d'aon  bu- 
ille"  O'jB.  {gewiss  ein  Missverständ- 
niss,  vgl.  FB.  84). 

genmna  Keuschheit,  Rein- 
heit. —  Sg.  Dat.  cech  noeb  ro  bái 
hi  n-genmnai  Hy.  1,  19. 

genmnaid  keusch,  rein;  pure, 
chaste  O'B.  —  Sg.  Nom.  issi  in 
glan  genmnaid  SC.  42. 

geutair  s.  gniim. 

dorn  gentais  SC.  34,  le  s.  gonim. 

gente  =  Zai.  gentes.  —  PI.  Acc. 
breo  batses  gente  Hy.  3,  2. 

gentilecht  M.  Heidenthum, 
von  lat.  gentiles.  —  Sg.  Gen.  fri 
dubrechtu  gentliuchta  Hy.  7,  45; 
nos  moidet  i  scélaib  et  senchassaib 
recto  ocus  geintlecte  Wb.  31i>,  15 
{vgl.  scéla  et  senchaissi  et  forbandi 
ibid.  27\ 

gentlidecht  Heidenthum 

SMart.  17  (s.  unter  foremdim). 

gen-traige  die  heitere,  Lachen 
(gen)  bewirkende  Musik,  Corm. 
Transl.  p.  90,  On  the  Mann.  III 
p.  214  und  220  /f.;  fo  bith  file 
suantraide  ocus  gentraide  ocus  gol- 
traide  ar  buáib  sceo  mnáib  dotho- 
etsat  la  Meidb  ocus  Ailill  atbelat 
fir  la  clúaiss  n-gléssa  dóib  TBF. 
p.  142,  2.  —  Personificirt  Gentrai- 
ges  als  ein  mythischer  cruittire 
TBF.  p.  140,  29.  —  Vgl.  gol-traige 
und  siia'n-traige. 

genum  Schwert.  —  Sg.  Nom. 
mo  genum  Oss.  III  2,  Gl.  i.  mo 
chlaidiub;  ibid.  8.   Vgl.  CDav.p.  96. 

geocach  mittius  Ir.  Gl.  513. 

gér  scharf;  sharp,  sour,  eager 
O'R.  —  Sg.  Acc.  CO  ro  greis  ina 
aghaid  coin  ró-géir  Tliree  Hom. 
p.  18,  10  („a  fierce  hound'');  PI. 
Nom.  féra  gera,  p.  190,  27;  aithe 
gira,  altnide  ibid.;  Dat.  ar  gaibthib 
géraib  Hy.  6,  26;  co  scenaib  glas- 


593 


ffilcach 


géraib  SC.  40.  —  Compos.  inna 
ger-chrub  SP.  II  ii. 

g-eraine  s.  1.  géir. 

grérait  „valour'';  mó  a  gréim 
ocus  a  gerait  ocus  a  chumachta 
oldás  cach  rig  Corm.  p.  30  Muma. 

gerat,  gerait  Held;  „F.  a  war- 
rior,  Champion,  i.  e.  gaisgidheach; 
a  lively  aciire  perso)i,  i.  e.  mac 
beodha;  a  virgin;  a  Saint;  holy, 
wise;  learned,  i.  e.  foghlumtha" 
O'i?.;  Ihu  . .  ar  coimdiu  ar  n-gerat 
^„our  Champion'')  Fei.  Prol.  90, 
Gl.  i.  ar  mac  beoda,  uair  gerat 
ar  tus  i.  mac  indiu  ocus  is  ris  at- 
berar  gerat  indiu  risinti  is  beoda; 
gerait  Crist  caiu  dechoid  „zcell  went 
Christas  Champion''  Fei.  Apr.  13, 
Gl.  i.  glicc;  vgl.  gerait  i.  mac 
bec,  no  gerait  beodha  no  glic  no 
anrud  O'Dav.  p.  95.  —  Sg.  Nom. 
at  gerat  do  dáinib  Tethrach  FC.  4; 
Voc.  a  gerait  Ulad  SC.  30,  i;  a 
gerit  12;  a  mo  gerat  ,,o  my  hero" 
Three  Hom.  p.  24,  24. 

gerbach  rugosus  Ir.  Gl.  652. 

gerr  kurz;  gearr  short  O'Don. 
Gr.  p.  122.  —  PI.  Nom.  cochaill 
gerra  FA.  26  (/em.  Form). 

gerraim  II  ich  kürze,  schneide 
ah,  zerhaue.  —  Praet.  Sg.  3  go 
nár  gheárr  aon  ruibe  ann  „he  cut 
not  a  Single  bristle  upon  him" 
Torr.  Dh.  p.  182;  ibid.  p.  92.  — 
Fut.  iSigr.  Í  gearr fad-sa  bhar  g-cnámha 
ibid.  p.  158.  —  Vgl.  in-gerrtha  Gild. 
Lor.  Gl.  17  zu  lacerandum. 

gerrán  M.  caballus  Item.^p.  17; 
a  workhorse,  a  hack  O'R.  —  Sg. 
Nom.  gerran  FB.  69;  luid  Midir 
chucu  ocus  capuU  cengalta  oci  co 
srathair  fair  iar  marbad  do-som 
a  n-eochu  remi;  doberat-sora  a 
crod  uli  fair  co  ruc  leó  co  tici  Mag 
n-Arbthen  i.  ait  hi  fil  Loch  Ri  indiu; 
laigid  in  gerran  occo  and-sin  ocus 
siblais  a  fual  cor  bo  thipra  LU. 
p.  39\  i;  Tliree  Hom.  p.  122,  7; 
Gen.  ro  triall .  .  indarpud  in  gerrain 
uad  ibid.  s;  Dat.  do  gerran  FB.  69. 

gerrguin  sanguisuga  Ir.  Gl.  940. 

gert  i.  lacht  {Milch"!,  ut  est  gin 
gert  ferba  O'Dav.  p.  94,  vgl.  unter 
1.  ferb. 


gés  s.  géis. 

gésachtach  pavo  Z^.  810. 

gesca  Ast,  Zweig.  —  Sg.  Acc. 
brissis  gesca  din  chrund  TBF. 
p.  146,  17;  PI.  Nom.  mrogatar  ge- 
nelaigi  gesci  SC.  25? 

gessim  I  ich  bitte.  —  Imperat. 
Sg.  2  ni  géis  co  ausa  SC.  26?  — 
Praes  sec.  PI.  1  non-gesmais  Gl. 
zu  novimns  supplicare  Ml.  21^,  1. 
—  Fut.  Sg.  1  air  na  ni  no  gigius 
pro  rebus  guas  rogabo  Ml.  46''; 
gigse-sa  supplicabo  Ml.  ^l^  {Beitr. 
VII  17);  PI.  2  gigeste-si  Wb.  14« 
{orabitis  Z^.  453\  —  Fut.  sec.  Sg.  3 
is  ed  ro  gigsed  311.  32<i,  5.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  n-gesar  Gl.  zu  orari 
Ml.  51»;  cia  gessir  etsi  oratur 
Wb.  17d  {Z-\  p.  1095  als  Fut.  auf- 
geführt). —  Part,  necess.  PI.  Nom. 
it  gessi  „are  to  be  besought"  Fél. 
Sept.  28. 

gessim  ich  schreie?   s.  geisid. 

gestal,  „geastal  a  deed;  want, 
need,  necessity"  O'B.  —  Sg.  Dat. 
ar  mór  gestul  SC.  44,  1. 

1.  giall  jaio,  cheek  O'B.  —  Sg. 
Dat.  don  giall  Gild.  Lor.  Gl.  125 
zu  faucibus. 

2.  giall  Geisel;  a  hostage  Ir. 
Gl.  216.  —  PI.  Nom.  aildi  geill 
„beautiful  hostages"  Fél.  Jan.  9; 
móra  gialla  ScM.  21,  44? 

giallaclit  hostageship.  —  Sg. 
Dat.  i  n-etirecht  no  i  n-giallacht  do 
rig  lethi  Cuind  doratad  Fél.p.  OLIV. 

giallaim  ich  diene,  gehorche, 
s.  ar-giallaim ;  géiUim  I  serve,  obey 
O'B.  —  Praes.  sec.  PI.  3  is  do  do 
ghéiUidís  Torr.  Dh.  p.  200.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  giall . .  do  TE.  1 
Fg.  —  S-praet.  PI.  3  Dep.  rias 
ra  giallsatar  glaind  gléo  Oss.  I  6 
{„before  they  raised  their  battle 
dies"  O'C?  —  Fut.  PI.  3  geillfit 
ón  Gl.  zu  dedentur  Ml.  41<i. 

gíalláu  Dem.  von  giall.  —  Sg. 
Nom.  is  álaiml  in  giallán  bec  sa 
Fei.  p.  CLIV  {,.pledgling"). 

gigraud  s.  giugraud. 

gilcach  arundo  Ir.  Gl.  933, 
s.  curchas;  „reed  in  ihe  N.  and 
W.  of  Ireland,  in  ihe  E.  the  com- 
mon broom"  Corm.  Transl.  p.  88. 
38 


gile 


594 


glaíne 


1.  g"ile,  g-ilig'liiur  s.  gel. 

2.  grile  whiteness  O'R. 

3.  gile  FB.  24  Eg.? 

g"ilecli  ein  Speer.  —  Sg.  Nom. 
gilcch  cúach  cóicrind  FB.  45,  dafür 
sieg  H. 

g'úl'ScM.  21,  44  iV^ow.  Pl  zu  gall? 

gilla  ilí.  der  junge  Mann  im 
dritten  Lehensalter  {vgl.  gillacht), 
Bursche,  Diener;  gilla  na  n-ech 
mango  Ir.  Gl.  946;  gilla  Crlst  ehri- 
stianus  ibid.  523.  —  Sq.  Nom.  in 
gilla  ScM.  14;  21,  3;  SC.  20;  28; 
29;  33,  29;  37,  u;  FB.  31;  89; 
David  in  gilla  dana  Hy.  1,  12;  gilla 
ind  fir  a  Murthemne  SC.  33,  30; 
gilla  Conaill  FB.  69;  ro  chuir  in 
gilla  na  eocho  FB.  36;  37;  38; 
Gen.  iar  facbail . .  a  gilli  FB.  38; 
Bat.  don  gillu  FB.  38;  Voc.  a  gilli 
SC.  29;  F^.  38;  a  gillai  ScM.  14; 
SO.  41;  43;  a  ghille  TE.  9,  1  Fg.: 
PI.  Nom.  gillai  ScM.  6;  7;  G^m. 
LLL  gilla  Lg.  10;  .4cc.  gillu  glána 
SC.  34,  14;  Foc.  a  gillu  ScM.  21,  1. 

g-illaclit  1)  das  dritte  der  sechs 
Lebensalter  des  Mannes  (náiden- 
dacht,  macdacht,  gillacht,  hóclachus, 
séndacht,  díblidecht  Corm.  p.  13 
colomna  áisse);  2)  Service  O'B.  — 
Sg.  Dat.  ina  noidendacht  ocus  ina 
gillacht  Three  Hom.  p.  6,  11  {„boy- 
hood''). 

g-illdae  o  pupil  Corm.  Transl. 
p.  83. 

gin  M.  Mund;  Corm.  Transl. 
p.  88.  —  Sg.  Gen.  in  geno  oris 
Ml.  82e  {Z-\  994);  bruud  gine  LU. 
p.  73,  bruth  gene  FB.  30,  varia 
lectio  für  bruth  gerne,  ein  cless 
Cuchulinn^s;  Dat.  a  n-asberthar  ho 
giun  Wb.  5d  [quod  dicatur  ore 
Z'K  994);  i  n-gin  Hy.  7,  59;  do  gin 
chlaidib  von  der  Schneide  des 
Schwertes  Lg.  15;  Acc.  tri  giun 
fatho  per  os  prophetae  Ml.  74d 
{Z^.  994);  i  n-gin  diabail  FA.  20; 
PI.  Nom.  gena  Gl.  zu  Hy.  3,  6. 

g'ipue  Stirnreif  von  Männern, 
iim  das  Haar  zu  halten;  i.  snáithe 
On  the  Mann.  III  p.  188;  gibbue 
cirrus  Pr.  Cr.  63^  [Z-\  61,  776\ 
—  Sg.  Nom.  gipne  findruine  for 
a  etan  p.  311,  1  {vgl.  p.  131,  20). 


gith,  dofaith  gith  gáithe  déne 
Hy.  2,  39  „he  went  the  ivay  of  the 
rnshing  wind,  i.  e.  the  Holy  Ghost'^ 
Stokes  {indem  er  skr.  hiti  vergleicht). 

giugraun  anser  SG.  64»'  {Z'^.  21); 
gigrand  anser  hernicula  Corm.  Tr. 
p.  88.  —  PI.  Gen.  ro  gab  gnass 
gigrand  guth  LHy.  Amra  63  (giu- 
grand  LU.). 

g-iuil,  giulae  s.  glenim. 

gius,  crand  giu[ils  pinus  Ir.  Gl. 
563,  s.  linier  geind.  —  Sg.  Gen. 
crand  giuis  no  adratis  na  gente 
SMart.  25;  Dat.  de  gius  dognith 
a  tech  TBF.  p.  140,  1. 

glac  F.  Hand;  the  palm  of  the 
hand  O'B.;  glac  saiged  pharetra 
L:  Gl.  214.  —  Sg.  Dat.  ro  gab 
ina  glaic  FB.  82;  i  n-óen-glaic 
ibid.;  PI.  Dat.  fo  lamaib  ocus  glac- 
caib  inna  námut  p.  191,  25;  Du. 
Gen.  lan  a  da  glac  FB.  81  (a  di 
glac  Eg);  Acc.  iadaid  a  da  glaicc 
FB.  86.  —  Compos.  gai  . .  glac- 
thomsidi  p.  310,  39. 

glacaim  I  accept,  receive, 
take  CB.  —  Praet.  Sg.  3  ro  ghlac 
.  .  an  mac  sin  da  oileamhain  uaim 
Torr.  Dh.  p.  176;  do  ghlac  si  mian 
do  na  caoraibh  so  agad-sa  ibid. 
p.  138. 

glaidemain  tvolves  Corm.  Tr. 
p.  87. 

glaidim  Gl.  zu  erado  Goid.^ 
p.  51  {Wien.  Gl). 

gláiinm  Lg.  2  Eg.  (gloim  L.), 
glaim  great  noise,  clamour 
O'R.;  davon  gláimnighim  I  roar, 
cry  out  O'B.  —  Zu  gloidim? 

glain,  gloiii  Glas,  Kry stall, 
vgl.  2.  glaine.  —  Sg.  Nom.  turid 
airgit  ocus  glain  SC.  31,  ig?  Gen. 
im  loing  glano  EC.  6;  Dat.  fond  . .  di 
glain  gil  i^^A  11  (gloin  LBr.)\  crand 
caingil  di  glain  13  (gloin  LBr.); 
a  gualaind  lan  do  glain  SC.  30,  3; 
tri  bile  do  chorcor-glain  33,  15. 

1.  glaine  F.  Reinheit;  jjuritas 
Z'^.  212.  —  Sg.  Dat.  ar  a  glaini 
SC.  17;  on  gloine  a  munditia  Corm. 
p.  115  mind.  —  Vgl.  com-glainc. 
•  2.  glaine,  gloine  Glas,  Kry- 
siall;  gloine  glass  O'B.;  vgl.  glain. 
—  Gen.  frisin  arrad  n-gloinc  fris 


595 


ro  resgab  Biiite  documm  nime  Tliree 
Hom.  p.  112,  15;  Dat.  cennbarr  di 
ór  ocus  argut  ocus  glaine  im  a 
chenn  TB.  p.  176,  22. 

3.  glaiue  mala  SG.  48»,  glaine- 
chat  maxilla  ibid.  14»,  glainine 
maxilla  ibid.  4b^  (Z-\  274). 

glaini  FB.  24? 

gflainide  gläsern.  —  Sg.  Nom. 
fial  glainide  FA.  5  (glonide  LBr.)] 
Acc.  a  gríanán  n-glainidi  p.  132, 13; 
triasin  fial  n-glainide  FA.  31 ;  PL 
Nom.  múir  glainide  FA.  11 ;  seni- 
stre  glainide  FB.  3;  Dat.  co  com- 
lathaib  glainidib  FB.  55. 

glainim  p.  311,  31  corrupt. 

g-lám  „outcry",  quasi  clám  ab 
eo  quod  est  clamor  Corm.  Tränst. 
p.^l,\.  escaine  {„a  curse")  ihid.B.; 
glám  dicend  „an  extempore  lam- 
poon",  ein  satyrischer  Zauber,  der 
Blasen  im  Gesicht  hervorrief;  Gen. 
ag  denam  na  glainre  dicinn  s. 
corrguinacht;  Acc.  dogni  Neide 
glam  n-dicend  do  co  toralae  teorse 
bulgse  for  a  gruaidibh  Corm.  p. 
XXXVII. 

glainnd  scolding  Three  Hom. 
Index;  glámadh  satirizing  O'E., 
vgl.  glámaim  I  censure  ibid.  — 
Dat.  CO  m-bói  i[c]  glámud  ocas  ic 
immdergud  m-Brigfe  Three  Hom. 
p.  78,  21.  '1 

glan  rein,   auch  iiber}raßen  im 
i^^""  Sinne    von    voll,     iiöUstandig; 
'     purus   Ir.    Gl.    671;    Corm.   p.   \b 

i">dobur.   —    Sg.  Nom.    issi    in    glan   • 
AV  genmnaid  SG.  42;  aingel  cloth  glan   ' 
^     gel  Hxj.  6,  21 ;  in   cruth  glan   SP. 
V    8;    brat    caslechta    corcarghlan 
TE.  3  Eg  ;  do  cheim  glan  gle  TE.   \ 
Í),  3  Eg.\  biad  glan  FB.  53;  a  eir-   i 
red  n-glan  Lg.  18,  17;  is  ór  n-glan   ; 
SP.  IV  3;  lespaire  ^lan  gle  Three 
Hom.  p.  40,  4  („pure,  brighf);  am   | 
gradh  u-glan  ScM.  22,  7?  Dat.  for   j 
lind  glan   SC.  31,   1.  —   Compos.   [ 
inar  sirecdai  ime  co  n-glan-chorcair   | 
ocus    CO    circlaib    óir    acas    arcait   | 
TB.  p.  176,  21  {„of  bright  purple"); 
iuair  glais  go  glan-mét  Ir.  Gl.  29   ! 
(„of  füll  size").  M 

grláua  SC.  34,  1,4  („noble  youth8^\ 
0'C)7  reimt  auf  dromma. 


g'lanaim  II  ich  reinige;  I  cle- 
anse  O'Don.  Gr.  p.  173.  —  Praet. 
Sg.  3  is  me  ro  glan  mo  go  ScM.  12; 
glanais  a  luathred  di  lár  LU.  p. 
23'',  12.  —  Inf.  do  glanad  FA.  16 
(do  diunach  LBr.)\  Acc.  dorigni  a 
funech  i.  a  glanad  Gl.  zu  Hy.  3,  e; 
forcongair  . .  glanad  tellaig  in  rig- 
tliige  Three  Hom.  p.  8.  27. 

g'lang:  i.  gualu  [Schulter),  inde 
asglang  Corm.  p.  23;  s.  asclang. 

grlanta  de  an  O'R.,  Part,  zu 
glanaim;  Dat.  isin  churach  com- 
thend  commaidi  glanta  EC.  7. 

1.  g'lass  Schloss;  glass  serra  („a 
lock")  Ir.  Gl.  226;  glasán  serrula 
Z^.  273.  —  Sg.  Nom.  forsa  n-iadfa 
glas  bretbre  De  FA.  34;  Dat.  huan 
glas  fritobarthu  Gl.  zu  a  sera  ob- 
dita  SG.  183b. 

2.  glass  Bezeichnung  für  verschie- 
dene blasse  Farben:  grün,  blau 
(dub-glass),  gelb,  On  the  Mann. 
III  Index;  •■  green,  verdant,  pale, 
wan,  poor  O'B.  —  Sg.  Nom.  súil 
glass  Lg.  17,  41;  Dat.  do  Gabair 
glaiss  Oss.  I  9;,  PI.  Nom.  na  tri 
Glais  Sescind  Uairbeóil  FB.  83; 
da  ech  .  .  brec-glassa  FB.  45;  da 
gai  giassa  Lg.  18,  26;  a  baill  dub- 
glassa  „his  livid  limbs"  Three  Hom.  ^ 
p.  80,  16;  Gen.  graig  n-gabor  n-glas 

SC.  33,  14;  Dat.  sell-glassaib  Lg. 
4,  3?  —  Compos.  det  glas-buide 
FB.  37  Eg.  (grüngelb);  glais-crema 
„green  leeks"  Corm.  Transl.  p.  86 
groth;  glas-feoir  FB.  9;  co  scenaib 
glas-géraib  SC.  40;  Glaisfiann  „the 
green  Fenians"  Torr.  Dh.  p.  88. 
-;—  Compar.  buidither  or  rind  a 
fiacal,  glassi  cuileand  a  m-bun 
gelber  als  Gold  die  Spitze  seiner  ^ 
Zähne,  grüner  als  HoUunder  ihr  ^ 
unterer  Theil  Corm.  p.  36,  33; 
glaissigtir  TE.  4  Eg.  {für  glaissi- 
ther);  „glaisitir  fri  buga  green  as 
the  hyacinth"   O'Don.    Gr.  p.   120. 

glasingnecli  mit  grünlichen 
Nägeln  (inga)  versehen  FB.  37. 

glasreiig  i.  torc  LU.  p.  16»,  30; 
seig  indiu  glasreng  inde  ibid  16^,  19. 

gle   glänzend,    klar.    —    Sg. 
Nom.  monar   n-gle   „bright   deed" 
Hy.  1,  37;   do   cheim  glan  gle  TE. 
38* 


n^   * 


glecaíre 


596 


glicc 


«^ 


9,3;  inmain  lespaire  glan  glé  TJiree 
Éom.  p.  40,  4;  is  mé  a  cnú  chridi 
glé  FB.  '24;  is  glae  thegdais  Ml. 
carm.  '2  {est  splendida  domus  Z'^. 
250);  cini  glé  lib  ist  euch  nicht 
bekannt  Wh.  12d  {Z-\  997);  is  gle 
Lg.  18,  23;  gle  ro  soi  gné  Emer  es 
ist  Mar,  dass  E.  ihr  Aussehen  ver- 
ändert hat  SC.  40;  cro  dond  gle 
sin  FB.  24?  gle  nodonsel  FB.  48? 
du  gle  SP.  II  IG?  —  Adv:  acal- 
lais  Lseg  co  gle  SC.  20.  —  Com- 
pos.  énlaith  gle-gel  FB.  15  {glän- 
zendweiss)]   co   culpaitib   gle-gelaib 

FA.  4;  gle-fhinda  a  chossa  Fei. 
p.  CXLI  {„bright- white"). 

glecaire  M.  pugil  Ir.  Gl.  98(5. 
S.  gleic. 

gleic  wrestling  O'B.  —  Dat. 
CO  ra  gaib  etorro  oc  gleic  FB.  31. 

—  Vgl.  glecaire. 

gléim  III  ich  mache  klar, 
bringe  in  Ordnung,  lege  bei, 
entscheide.  —  Praet.'Sg.  1  co  ro 
gleus  an  comtapairt  sen  ScM.  4  H. ; 
5  0  ro  gle  .  .  a  imrádud  ocus  a 
scrútan  uli  inna  menmain  FB.  8; 
intrans.  co  ro  gle  dam  bis  es  mir 
klar  ivurde  ScM.  4?  —  Fut.  Sg.  3  ni 
bá.uech  bas  ferr  nod  gléfe  . .  atai- 
siu  FB.  56.  — \Pass.  Praes.  sec. 
Sg.  3  CO  ro  gletbe  a  m-brethugud 

FB.  33.  —  Inf.  gleodh  to  settle, 
determine  O'Don.  Suppl.;  Dat.  in 
dal  so  do  gleód  FB.  16,  s.  eter- 
gleod.^  ^ 

glenim  I  ich  bleibe  hängen, 
stecken  {ahd.  klenan).  —  Praes. 
Sg.  3  glenaid  luch  inna  lin-sam 
SP.  II  7;  hi  n-glen  lach  inna  ger- 
chrub  ibid.  n.  —  Praes.  sec.  PI.  3 
dobidgad  Góibne  asin  tenchar  na 
gíéi  CO  n-glendais  isin  ursain  Corm. 
p.  32  nescoit  {„they  used  to  stick 
in  the  jamb")  —  Per  f.  Sg.  3  rot 
giuil  ind  srathar  dodcaid  SG.  p.  229 
(Z*.  9541 ;  rel.  giulse  „that  adheres", 
Gl.  zu  Abraham  cum  ariete  in  sa- 
bieth  (Busch)  bereute  Tur.  Gl.  125. 

—  Fut.  sec.  Sg.  3  cia  focerta  miach 
di  fiadublaib  for  a  mulluch  ni  fói- 
chred  ubull  for  lá'r  achtno  giulail 
cach  ubull  dib  for  a  finna  i^. 
p.  84=1,  18,  dafür  no  giuglad  Stoke^ 


\ 


Beitr.   VII  23,    On  the  Mann.  III 
p.    139  (195). 

glend,  gleiin  N.  Thal  —  Sg. 
Nom.  glend  lán  di  thenid  FA.  21; 
in  glend  FB.  67 ;  Gen.  cusna  geni- 
tib  glinni  FB.  66;  Dat.  i  n-Glinn 
da  loch  Hy.  5,  20;  isin  glind  FA.  22; 
Acc.  isin  glend  n-gaibthech  FA.  22; 
darsin  n-glend  ibid. ;  déca  a  chairp- 
tiu  cinnit  glend  SC.  30,  4;  frie 
glend  a  da  gualann  FB.  37  Eg.? 
PI.  Nom.  glenda  duba  p.  190,  25; 
Dat.  i  n-glennaib  dubaib  p.  191,  27; 
bewnacht  ior  a  n-glenda  Three 
Hom.  p.  32,  29.  —  Vgl.  midglinne. 

gleó  Kampf;  „a  fight,  uproar, 
tumult"  O'B.  —  Sg.  Nom.  gleó  ar 
gléo  FB.  48;  is  loechda  in  gleo 
sin  TB.  p.  178,  23;  buan  ban-gleo 
Oss.  II  3;  conid  desin-  saer  in  gleo— 
ro  génair  Boethin  bithbeo  Fei.  p. 
LXXXIX  (sser  in  gleo  ist  unnütze 
Beimformel) ;  Dat.  fuaratar  a  m-bás 
don  gleo  Oss.  I  7;  Acc.  ferait  mor 
gleo  SC.  36;  PI.  Gen.  giuind  gleo 
Oss.  I  6? 

gleóir  Glanz,  vgl.  „gleordha 
bright,  transparent,  luminous" 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom.  gleóir 
gemma  bec  TE.  3  Eg. 

gleoraidecht  31.  Glanz.  —  Dat. 
nad  chtímgaitís  suili  dóini  déicsin 
ar    gleoraidecht    ocus     glainidecht 

LU.  p.   81a,    28. 

glés  „tunin g  of  the  harp"  On 
the  Mann.  III  p.  215;  die  drei 
glésa  der  Harfe  sind  suantraigh, 
goltraigh  und  gentraigh  ibid.  p.  251 
{ebenso  TBF.  p.  142,  2);  vgl.  inne- 
all  i.  cleas  O'Dav.  p.  97,  wo  aber 
O'Qurry  l.  c.  p.  215  i.  glés  und 
gléíi\aigther  na  crota  liest.  —  Gen. 
atbelat  fir  la  cluáiss  n-gléssa  dóib 
TBF.  p.  142,  4^ 

glési,  a  ri  glesi  glandse  Fei. 
Epil.  454  {„of  pure  brightness"), 
vgl.  anglese  SP.  II  9. 
\  gU'dá^ Kampf;  co  róiltis  glied 
iris  assessiur  LU.  p.  64»,  33  TBC. 
(condristais  a  sessiur  in  oonfecht 
gliaid  fri  Coinculaind  LL.  fol.  49.  b.  2): 

f'ichset  airg  loman  {lies  leoman?) 
gliaid  Sc3L  15;  Fei.  Apr.  19. 
khug;  sapiens  Z'^.  233.  — y^ 


^ 


V 


\ 


1 


glicce 


597 


glántnar 


Sg.  Acc  rit  chell  ii-glicc  TE.  10,  5. 

—  Comparat.  gliccu  sapientior 
Z*.  276;  glica  sapientior  Ir.  Gl.  1129. 

—  Vgl.  am-glicc. 

glicce  F.Klugheit,  Geschick- 
lichkeit. —  Sg.  Nom.  bid  si  sein 
lilicci  ind  airlig  FB.  46;  Dat.  isiu 
glicci  in  astutia  Wb.  8'i  [Z'^  248). 

grlifid  Tadel?  „outcry'  Stokes; 
glifid  voice  O'B.  —  Sg.  Acc.  fri 
cét-glífit  FA.  15  (cei-aidber  LBr.). 

1.  glhxn  i.  filidecht  O'Dav.  p.  94 
gloun. 

2.  gliun  „clear,  piain,  manifest" 
O'B.,  dazu  ar  csLch  ni  na  ba  glind 
Gl.  zu  éiclind  Hy.  6,  i5? 

1.  glinnefest?  „secure"  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Gen.  buaid  uas  ehret 
charpait  glinni  SC.  15  {„strong"\ 
eich  fil  fó  charput  glinne  SC.  37,  5 
(„firm"):,  cret  chiéda  chrom-glinne 
FB.  50,  2'-  310,  29,  i-gl.  nóiglinne? 

2.  grlinne  i.  breth  O'Bav.  p.  96. 
gliniiigim  III  ich  sichere,  be- 

irahre?  —  Praet.  Sg.  3  ro  glinnig 
Gl.  zu  rod  glinnestar  Hy.  5,  45; 
ro  glinnig  na  salmu  fo  obil  ocus 
astrisc  LHy.  Amra  54. 

glinmvi  ich  sicher e ,  bewahre? 
vgl.  1.  glinne.  —  Praet.  Sg.  3  glinsius 
salmu  LHy.  Amra  54  ^mit  Fron, 
affixum,  s.  S.  513,  Col.  2;  ,.diluci- 
davit  nie  psalmos"  Beitr.  VII  39, 
Z^.  463),  Gl.  i.  ro  glinnig  na  salmu 
fo  obil  ocus  astrisc,  ebenso  LU. 
p.  11»,  9,  doch  mit  dem  Zusatz  no 
ro  foglaind  na  salmu;  Dep.  ba  nert 
De  rod  glinnestar  Hy.  5,  45,  Gl.  i. 
ro  glinnig  ocus  ro  chomet  in  n-asill 
{„secured  it". 

gloidim  ringo  SG.  181i>  [Corm. 
Tr.  p.  87>. 

glóir  =  lat.  gloria;  i.  a  gloria 
Corm.  p.  22.  —  Sg.  Nom.  do  glór 
Gl.  zu  Hy.  2,  49;  Dat.  lor  do  gíóir 
FA.  7;  isin  mór-glóir  sin  FA.  6;  34; 
Acc.  cen  gloir  Gl.  zu  Hy.  2,  20. 

glomar  Zaum;  „a  muzzle,  an 
instrument  tied  in  the  mouth  of  ! 
any  young  animal  to  prevent  its  \ 
sucking"  O'B.  —  PI.  Dat.  uanbach 
a  bélaib  ind  eich  sin  ocns  agglomt'* ; 
raib  in  t-sréin  Bev.  Celt.  III  p.  Iö5  j 
[jjfrom  the  curbs  of  the  bridle").  —   | 


Comp  OS.  a  cróes  glomar-chind 
FB   49;  p.  310,  21. 

1.  gloud  M.  That;  gloun  a  deed, 
fact  O'B.  —  Sg.  Nom.  mór  in  glond 
Oss.  II  4;  is  glond  catha  chomra- 
maig  FB.  71;  Nom  und  Acc.  glond 
ar  glond  FB.  48;  PI.  Nom.  ro  scar- 
satar  a  mor-gluind  SC.  29,  15;  do- 
rochratar  a  mor-gluind  Lg.  18,  32; 
rias  ra  giallsatar  gluinrf  gléo  Oss. 
I  6?  Gen.  fichtib  glond  Oss.  I  14; 
tria  lialle  a  n-glond  FB.  29. 

2.  gloun  „crime"  CDon.  Sujipl., 
vgl.   anglonnach  und  oenglondach. 

—  Sg  Nom.  ba  hoen-glunn  do  sercc 
di  mnai  a  brathar  weil  seine  einzige 
Sünde  die  Liebe  zur  Frau  seines 
Bruders  war  TE  6  Eg.  Vgl.  a 
gloinn-grinn  TE.  10,  11? 

3.  glonn  i.  guin  duine  O'Dar.p.  94. 
g\ÓT noise,  voice,  Speech  O'B.; 

blór  i.  guth  uo  glór  O'Cl.  {„voice  or 
Speech"  Corm.  Transl.  p.  19  babloir). 

glórach  „noisy,  clamorous, 
talkative"  O'B.,  fear  mor-ghló- 
rach  „a  very  clamorous  man"  Corm. 
Tr.  p.  19  babloir.  —  Adv.  ni  ais- 
neisea  co  glórach  SC.  26. 

gluair  ,,pure,  clear",  gluar 
,,bright"  O'B.  —  Sg.  Gen.  tos- 
sach  gemrid  gluair  SC.  30,  7. 

gluaisim  „I  go,  pass,  move" 
O'B.  —  Lnperat.  Sg.  2  gluais  move 
O'Don.  Gr.  p.  202;  PI.  2  nachin 
glúasid  SC.  9.  —  Praet.  Sg.  3  do 
ghluais  Gráinne  roimpe  amach  „G. 
went  her  way  out"  Torr.  Dh.  p.  58. 

—  Inf.  do  ghluaiseacht  oder  ghlu- 
asacht  O'Don.  Gr.  p.  202. 

glún   N.  Knie;   genu   Z^.  271. 

—  Sg.  Nom.  otha  mo  glun  com 
imlinn  von  meinem  Knie  bis  zu 
meinem  Nabel  TE.  10,  12  Eg  ;  Dat. 
berur  do  glun  Ferguso  p.  142,  7; 
ni  thuargaib  a  cend  dia  glun  Lg.  17; 
Acc.  connici  a  glun  FB.  88;  ro 
siachtus  glun  Amargi»  filed  p.  328,  7; 
PI.  Acc.  ro  fill . .  a  glúni  fo  thri  Three 
Hom.  p  68,  25;  Du.  I^om.  a  dha 
glun  TE.  4  Eg. 

glúnech,  lacop  glúinech  „James 
the  kneed''  Fei  p.  LXV. 

glúumar  FB.  37  Eg.  mit  grossen 
Knieen  versehen? 


V 


gluss 


598 


gm  in 


g:lus8  i.  sollsi  Corm.  p.  23;  i.  so- 
lus  O'Dav.  p.  94. 

gnae  s.  g-iié.      , 

gnás  F.  Gewohnheit,  Um- 
gang; consuetudo  Z'^.  25.  241.  — 
Sg.  Nom.  ni  hole  ém  lassa  teglach 
for  n-gnás  TBF.  p.  142,  29  {„your 
compani/')]  Acc.  ro  gab  gnass  gigrand 
guth  LHy.  Amra  63  (gnath  LU.Yi 
Dat.  ar  gnais  Noisi  Lg.  18,  36  (ar 
gnuis  jE^aT.);  ar  gnais  in  bale  ránac 
SC.  33,  36;  iar  gnais  maige  máir 
p.  132,  27;   do  gnás  diles  FA.  30. 

gnath  bekannt,  geivohnt,  ge- 
wöhnlich; gnath,  gnád  soUtus, 
consuetus  Z'^.  16;  nsual  Corm.  Tr. 
p.  88.  —  Sg.  Nom.  is  serb  cach 
gnath  SC.  43;  bale  ingnad,  ciar  bo 
gnád  SC.  33  i ;  gnath  huaraib  ar 
gressaib  gal  SP.  II  7;  nir  bo  gnath 
in  corthe  út  fo  enaib  „that  pillar 
is  not  wont  to  he  under  birds  Rev. 
Celt.  III  p.  181;  Ace.  etir.  gnath 
ocus  ingnath  CC.  3  Fg.;  PI.  Acc. 
eter  du  gnathu  inmaini  unter  deinen 
lieben  Bekannten  FC.  4? 

giiatliach  gewöhnlich,  fre- 
quens.  —  Sg.  Nom.  as  gnathach 
fri  hegeda  Gl.  zu  Hy.  5,  14  {fre- 
quens  hospitibus);  PI.  Nom.  snech- 
ta  . .  sir-gnathchi  immer  währender 
Schnee  p.  l'JO,  29.  —  Adv.  no  tha- 
thiged  .  .  CO  gnathach  FB.  63;  i 
n-gebthar  co  gnathach  Lat.  Hy.  X 
Pref.  {„ivherein  it  shall  he  sung 
usually''  Goid.^  p.  102). 

gnáthaigim  III  ich  bin  ge- 
wohnt. —  Praes.  Sg.  3  rel.  is  é 
seo  scél  gnáthaiges  hÉli  do  innisin 
FA.  33.  —  Praes.  sec.  Sg.  5  is  é 
. .  cétscel  no  gnáthaiged  FA.  32 ; 
is  é  seo  . .  forcetul  no  gnáthaiged  . . 
dona  sMagaib  ibid.  —  S-praet.  PI.  1 
ni  bo  ed  as  mó  ro  gnathaigsem 
dun  SC.  14.  —  Inf.  gnathugud 
Gild.  Lor.  Gl.  56  und  246  zu 
missverständnem  uti. 

gné  N.  Art,  Gestalt,  Aus- 
sehen; ratio,  forma,  species  Z^.  270; 
gné  agas  cinel  species  and  genus 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom.  gné 
m-bróin  fair-seom  „a  countenance 
of  sorrow  upon  himself  FA.  33; 
is  gnae  grianna  FB.  68,  21  {Gl.  i. 


ségda);  Gen.  in  gnee  Gl.  zu  speci- 
minis  LHy.  fol.  lH»  {Goid.^  p.  67); 
Dat.  CO  n-gné  gréne  fair  „with  the 
sun's  countenance  upon  it"  FA.  11; 
sóer  setta  dóine  dorn  gniUs-gné 
FB.  24?  Acc.  ro  sói  gné  sie  än- 
derte das  Aussehen  SC.  40. 

gnéthech  activ,  Activ.  —  Gen. 
cumtach  gnéthigi  do  chestaig  Con- 
struction  des  Activs  im  Passiv  LHy. 
fol.  1^  {Goid.-^  p.  67);  Dat.  infinit 
gnima  on  brethir  gaeithig  asberar 
[sufrago]  Gild.  Lor.  Gl.  2. 

guéthid  operarius  Z'^.  793.  — 
Sg.  Acc.  fri  gnithid  s.  unter  gniad. 

l.gm'A  Arbeit  er,  Dienstmann.? 
—  Nom.  am  gnia  frimtair  p.  142,  2? 
Dat.  tressiu  cach  gniaid  LU.  p. 
123»,  28  (s.  unter  amainsiu). 

2.  gnia  i.  niac  seathar  O'OZ. 
(„filius  sororis"  Beitr.  VIII  318). 

gniad  M.  Diener,  Sclave;  i. 
reachtaire  no  fear  foghanta  O'Cl. 
[CDon.  Suppl.).  —  Sg.  Acc.  fri 
gniad  mil  (Milcon?)  Hy.  2,  7  {Gl.  i. 
fri  gnithid  i.  frisin  mogaid). 

gniiui  III  ich  thue,  mache, 
wirke.  —  Praes.  Sg.  2  gnii-siu 
Lg.  19;  3  issamlid  dam  gniith  de- 
mun  Wh.  21i>  {Z^.  431);  gniid  cathu 
SC.  18..  —  Praes.  sec.  Sg.  3  no 
gniad  druidechta  FB.  75.  —  S-praet. 
Sg.  3  genais  Hy.  5,  11,  Gl.  i.  gniis 
bonum;  ros  gniset..atlugud  do  Dia 
Three  Hom.  p.  26,  11.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  in  tech  gnlthe»*  don 
drai  Three  Hom.  p.  26,  27.  —  Inf. 
gnim.  —  Comp  OS.  con-gniu,  do- 
guiu,  fris-gnim. 

gnim  M.  That,  Thun;  actio 
Z^.  238.  —  Sg.  Nom.  in  gnim 
TE.  9,  19;  gnim  Lg.  5,  15;  19; 
gnim  dremuin  Lg.  5,  9;  bid  mogda 
in  gnim  ScM.  3,  11;  TE.  8  Fg.; 
Gen.  indas  in  gnima  sin  FB.  2;  89; 
briathar  gnima  verhum  activum 
Z^.  987;  Dat.  don  gnim  sin  TE. 
6  LU.;  Acc.  dogena  gnim  n-granni 
n-garg  Lg.  5,  21;  im  gnim  SC.  40; 
PI.  Gen.  CO  n-iliir  gnim  SC.  31,  13; 
Dat.  hi  n-gnimaib  fer  firean  Hy. 
7,  J.6;  i  n-gnimaib  antechtai  SC.  Ü6 
^i  gnimaib  LU,  a  n-gimaib  H);  as 
for  n-gnimaib  FB.  41  (gimaib  LU); 


gnímrad 


599 


goinu 


Acc.  mar-gnímu  SC.  28;  giiíma 
móra  Lg.   16;    clo  gníma  FB.   II. 

—  Compos.  inna  u-gním-carcar 
Gl.  zu  ergastolorum  LHy.  fol. 
12»;  gním-denmaid  Gl.  zu  opifi- 
cem  ibid. 

g'nimrad  Sg.  und  PL  die  Tha- 
ten.  —  Acc.  o  ra  íbrba  .  .  a  gním- 
rad  li.  4(>,  26;  Ph  Nom.  na  niac- 
gnimrada  die  Knabenthaten  LU. 
p.  59a,  5;  Dat.  cura  dichuircr  mo 
pecda  dorn  deggiiimarthaib  Gild. 
Lor.  Gl.  261  zu  et  peccuta  mea 
bonis  factis  deleam;  i  n-dagnim- 
rathib  Cam.  (in  bonis  operibus  Z'^. 
1004). 

griiithíd  s.  ^néthid. 

g'noe  cacli  ségda  („beautiful") 
Corm.  p.  24;  gnaoi  i.  aoibhiiin  C'Cl. 
{Corm.  Tr.  p.  86);  gno  i.  airdirc  no 
aidbind  O'Dav.  p.  94;  ro  as  gnoé 
móir  inn  ingin  i  sin  CCn.  3  vgl.  ro 
as  cosnam  mór  Three  Hom.  p.  44,  32. 

g'núis  F.  Gesicht.  Angesicht; 
facies  Z'^.  250.  —  Sg.  Notn.  gnúis 
FA.  12;  Gen.  oc  déscin  gnússe  Dé 
FA.  6;  guussi  20;  gnúsi  24  LBr.\ 
Dat.  fri  gnúis  do  gnúis  dóib  ümen 
von  Angesicht  zu  Angesicht  FA.  5 ; 
Acc.  guiiis  fri  gnúis  FA.  12;  oc 
techt  i  n-gnúis  díabail  vor  das 
Angesicht  des  Teufels  FA.  20;  ria 
u-dul  i  n-gnuis  in  spirta  nóib  Hy. 
5,  90;  im  gnúis  Conchoftair  Lg.  18,  34: 
PI.  Nom.  a  n-gnússi  FA.  25;  fer- 
gnúsi  FB.  29;  Gen.  i  toUaib  a  u- 
gniisse  FA.  27;  Dat.  dar  a  n-gnússib 
ocus  dar  a  roscaib  FA.  16.  — 
Comp  OS.  dorn   gnúis-gué   FB.  24? 

g'ó  F.  das  Falsche,  die  Lüge; 
gáu,   gáo,  góo,  gó  fálsum  Z'^.  33. 

—  Sg.  Nom.  gáu  et  fír  falsum  et 
verum  Wb.  14^;  inna  ráiter  gó  ná 
cloen  SC  34,  1;  briathar  Tassaig 
nir  bu  go  Hy.  2,  54;  ni  gó  dam 
ciasbiur  Goid.^  p.  93,  27;  Gen. 
epert  gue  dicere  falsum  Wb.  14c; 
ar  cách  locht  góa  Gl.  zu  ar  cech 
guallocht  Hy.  6,  s;  Acc.  cen  gói 
FA.  35;  mad  fri  góe  gebitar  FB.  33 
(goi  Eg.);  is  me  ro  glau  mo  gó 
ScM.  12;  Pl.  Gen.  ic  rada  gó 
ScM.  21,  2;  Acc.  sechitir  goa  ar 
saiut  Gl.  zu  Cretenses  semper  men- 


daces  Wb.  Sl^,  21;  cris  Mobí  .  .  ui 
ro  dunad  im  gua  Lat.  Hy.  XII  Pref. 
—  Compos.  gu-brethacb  FA.  27; 
29;  gá-chomram  SC  2;  guforcell 
falsum  testimonium  Wb.  13'». 

gó  gréne  Gl.  zu  Hy.  5,  34? 

goach  niendax  Z'^.  33,  vgl.  gú- 
aigim. 

gob  „a  mouth,  beaJc,  snout" 
O'B.  —  Pl.  Dat.  dobidgad  Creidne 
iiia  semunda  a  gobaib  na  tenchaire 
Corm.  p.  32  nescoit  („from  tlie 
jaws  of  the  tongs").  —  Vgl.  gop- 
chóel. 

goba  M.  Schmidt;  faber  Z^.  264; 
für  den  Unterschied  der  drei  Hand- 
tverker  goba,  sáer  und  cerd  vgl.: 
in  tan  tuccad  cath  Muige  Tiiired 
boi  Goibniu  goba  („smith^^)  isin 
ctrdcha  oc  denam  na  n-arm  do 
Tuathaib  De  T>anann  ocus  boi 
Luchtine  sser  {,,carpenter'^)  oc  de- 
nam na  craud  [Schäfte]  ocus  boi 
Credni  in  cerd  {„brazier'^)  oc  denum 
semand  {„rivets^^)  isna  gáib  cetna 
Corm.  p.  32  nescoit.  —  Sg.  Gen. 
sithiger  urbuinde  gabond  a  srón 
Corm.  p.  36,  30 ;  PI.  Gen.  fri  brichta 
ban  ocus  goband  ocus  druad  Hy.  7,48. 

gobor-chend  (pferde-  oder  bock- 
köpßg?),  PI.  Nom.  goborchind, 
Name  für  eine  Classe  mythischer 
Wesen,  s.  unter  fomorach. 

g-oéta  Hy.  5,  66,  trotz  der  Glosse 
i.  gona  no  ro  gonad  toohl  Part. 
Pass.  zu  ro  gáet,  gonim :  der  Mann, 
den  sie  vergewaltigten,  {obwohl) 
verwundet,  nicht  fand  sich  eine 
Beschädigung  an  ihm?  Vgl.  inna 
tragdai  no  inna  n-goite  Gl.  zu 
fossorum  Ml.  77». 

góetha  s.  gáeth. 

góethach  s.  gáethach. 

goire  F.  Frömmigkeit.  —  Sg. 
Notn.  air  is  mar  a  goire  „for  great 
is  Ms  piettj"  Tir.  11;  ol  is  mor  for 
n-gaire  Fei.  Epil.  382;  Gen.  sén 
gaire  Hy.  2,  68  {im  Dienste  von 
Mariae  Sohn  zu  sein  war  das 
Signum  pietatis,  in  dem  er  geboren 
lourde);  Dat.  iarna  gaire  Fei. 
Prol.  225;  Wb  28<i,  24;  Acc  ibid.  19. 

goiriu  magis  pius  SG.  4iO^ 
(Z*.  275). 


göirt 


600 


gorta 


1.  goirt  bitter,  scharf;  „sour, 
bitter,  Salt"'  O'B.;  acidus  Ir.  Gl.  637. 
—  Sg.  Nom.  gáth  goirt  FA.  26; 
X>.  191,  14;  tene..lan-goirt  |).  191, 13; 
ro-goirt  14;  p.  190,  29?  PI.  Nom. 
goetha  . .  gorti  p.  190,  28.  —  Adv. 
CO  n-guilet  CO  serb-goirt  f.  191,  23. 

2.  g-oirt  gierig?  greedy  O'B.  — 
Sg.  Nom.  cú  goirt  p.  41,  10;  na  rub 
saithech  na  rub  goirt  Fei.  p.  LXXXV 
{„let  him  not  be  sour"  St.). 

g-oiste  Schlinge;  gaisde  a  gin, 
trap,  snare  O'B  —  ^^f.  Dat.  und 
Acc.  ho  goistiu  i.  dobert  goiste 
imma  bragait  fadesin  Gl.  zu  suspen- 
dio  Ml.  23i>,  10;  ro  forbai  a  bethaid 
Ó  gasti  SMart.  20  {„halter"). 

g-oite  s.  g'oeta. 

g-oith-lach  Sumpf.  —  Sg.  Bat. 
isiu  goithluch  fudumain  in  . .  pro- 
funda palude  Ml.  33^,  3. 

góithlachde  paluster  SG.  5i^ 
{Z-\  31). 

gol  Klage,  Klagen,  Weinen; 
i.  der  (Thräne)  Corm.  p.  23;  (XDav. 
Gl.  p.  94.  —  Sg.  Nom.  ni  ro  an 
gol  na  crith  Lg.  16;  gol  mo  mathar- 
sa  in  so  TBF.  p.  148,  24;  Gen.  ro 
thócbatar  .  .  a  n-gáiri  guil  TE.  15 
Eg.;  Acc.  la  gol  SC.  37,  22;  atnagat 
a  n-gol  oc  dul  úad  TBF.  p.  148,  32 
(„they  give  forth  their  lament"); 
PI.  Nom.  zw  lesen  arcóemsat  guil 
Lg.  5,  16?  —   Vgl.  guilim. 

gol-gaire  F  Klageruf,  Klage; 
„loud  weeping"  Corm.  Tr.  p.  84. 
—  Sg.  Nom.  golgairi  thruag  p. 
190,  ig;  is  de  ata  golgaire  ban 
Side  la  áes  cíuil  hErend  TBE. 
p.  148,  34;  Acc.  fri  guba  ocus  fri 
golgaire  FA.  30;  co  cualatar  ni  a 
n-golgaire  for  Cruachnaib  TBF. 
p.  148,  19;  24;  PI.  Nom.  na  gare 
ocus  na  golgaire  FA.  29. 

g-oll    blind;    i.    caoch    O'Don. 

.  Suppl.;  gonais  Luchet  Goll  ina  rose 

cor   mill  a  suil    conid    de    rod    lil 

Goll  de   CCn.  5;  Sg.  Voc.  a  siriti 

leth-guill  FB.  67  {vgl.  SC.  5). 

gollaim  II  ich  blende.  —  Pass. 
Praes.  sec.  Sg.  3  no  gollad  a  rose 
SC.  5. 

grol-traige  die  traurige,  Wei- 
nen    (gol)     erregende    Musik; 


golltraige  i.  adhband  trirech  ime- 
iuilnge  gol  Corm.  Tr.  p.  89,  On 
the  Mann.  III  p.  214  und  220  /f.; 
goltraide  TBF.  p.  142,  3.  —  Per- 
sonificirt  Goltraiges  als  ein  mythi- 
scher Harfner  TBF.  p.  140,  29.  — 
Vgl.  geu-traige  und  siian-traige. 

gongarar  SC.  27  lies  congarar. 

gouim  I  ich  verwunde,  tödte. 

—  Praes.  Sg.  3  gonaid  sóeru  SC. 
17,  4.  —  Perf.  Sg.  3  nos  gegoin- 
seom  uli  iar  n-úair  ro  brisiset  fir 
fer  fair  LU.  p.  64»,  33;  geguin 
LU.  p.  70^.  11;  géoguin  LU.  p. 
ßb^,  5;  geogain  LU.  p.  Id^,  1;  70^, 
i6;'4o;  72^  23;  77»,  29;  77^  10;  13; 
17;  81^,  11;  PI.  3  gegnatar  Fei. 
Mai  19;  gegnait-som  LU.  p.  23i>,  36. 

—  S-praet.  Sg.  3  gonais  CCn.  5.  — 
Fut.  sec.  Sg.  1  cid  cend  óir  uo 
beth  fair  nan  genaind-seo  oc  guin 
mo  bráthar  LU.  p.  20»,  32;  PI.  3 
dorn  gentais  SC.  34,  I6.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  cid  na  gonair . .  in  sé- 
gond  sa.  LU.  p.  20»,  29;  is  diguin 
dorn  gonar  imáib  ibid.  25.  —  Fut. 
Sg.  3  ni  gonfaither  Three  Hom.  p. 
32,   15.  —  Praet.   Sg.  3  vgl.  gaet. 

—  Part.  s.  goeta,  goite.  —  Inf. 
guin.  —   Vgl.  imm-gonim. 

gop-chóel  dünn  am  Maule, 
Beiwort  von  Pferden.  —  PI.  Nom. 
gopchúili>.  310, 15;  guipchúil  FB.  45 
(gobcaeil  Eg.). 

gor  i.  tine  {Feuer)  O'Dav.  p.  95. 

gorith  s.  guirim. 

1.  gorm  blau.  —  Sg.  Nom.  brat 
gorm  FB.  47;  tibri  gorm  SC.  37, 10; 
Dat.  iarna  brechtrad  di  gurm 
FA.  11;  PI.  Nom.  da  malaigh . . 
dub-gormma    schwarzblau    TE.    4. 

—  Comp  OS.  da  n-griiad  gorm-gela 
cróderca  blauweiss  FB.  51;  p.  310, 35; 
a  grúadi  gorm-chorcrai  Lg.  4,  4; 
gai  gorm-rúad  p.  310,  39. 

2.  gorm  i.  urdairc  CDav.  Gl. 
p.  94. 

gormac  „adopted-son"  Fél. 
p.  CLXVIII. 

gort  Garten,  Feld;  seges  Z*. 
68.  —  Sg.  Dat.  inna  gort  Hy.  5,  30; 
p.  41,  37.  —  Vgl.  fér-gort,  lub-gort. 

gorta  Hunger,  Hungersnoth; 
Gl.  zu  adamna  Hy.   1,  s;  echt  et 


gortach 


601 


gorte  Kälte  und  Hunger  Z'^.  100(5 
(„angustia  et  fames").  —  Dat.  at- 
bél  ar  ócht  et  gorti  ich  werde  sterben 
vor  Kälte  und  Hunger  Wb.  lOd 
{Z^.  1006);  Acc.  dia  soerad  ar  in 
gorta  sein  Lat.  Hy.  VI  Pref.  („fa- 
mine"). 

g-ortacli  famelicus  Ir.  Gl.  620. 

gossa  s.  gas. 

grot,  god  blaesusir.  Gl.  603. 
Vgl.  guite. 

goth  a  spear  O'B.;  On  theMann. 
III  Index;  co  n-goth-gráin  Lg.  18,  26 
Lc.  Eg. 

grothnat,  gothnada  „little'darts" 
On  the  Mann.  II  p.  301. 

1.  grád  N.  Liehe;  lore,  cliarity 
O'Gr.;  gradh  amor  Ir.  Gl.  1081; 
cartoit  {„charity")  a  caritate  i. 
grad  Coi'm.  p.  36.  —  Sg.  Nom.  in 
ro-grad  .  .  dorat  do  Coinculaind 
SC.  44;  a  n-grád  ocus  ammiad 
p.  130,  28;  is  grad  do  mncalla  mo 
grad-sae  ocus  mo  sercc  TE.  9  Eg.; 
Acc.  dobretha  Búan . .  grad  do  Choin- 
culainn  FB.  66;  laigi  fri  ban-grád 
SC.  30;  cen  sorc  cen  grad  De  accu 
FA.  27  LBr.  —  ScM.  22,  7  viel- 
leicht zu  lesen  am-gradh  n-glan 
(blosse  Beimformel)?  vgl.  angradh 
hatred,  animosity  O'B. —  Compos. 
gormac  grad-suaircc  do  sil  rig  „a 
lovinq-gentle  adopted  son"  Fei. 
p.  CLXVIII. 

2.  grad N.Bang ,  S tufe ; gradus, 
ordo  Z^.  223;  taibrim  grad  for 
nech  ich  oi-diniere.  —  Gen.  fer 
graid  „a  man  of  rank"  Hy.  2  Praef. ; 
aes  graid  „men  ordained"  FA.  28; 
Dat.  atomriug  .  .  niurt  grad  hiruphin 
Hy.  1,  1?  Dat.  und  Acc.  ni  taibre 
grad  for  nech  con  feser  a  inruccus 
don  grad  sin  ^Vb.  29»,  24;  Acc.  ar 
mad  pecthad  inti  for  a  taibre  grad 
lenit  a  pecthe  dindi  dobeir  a  n-grád 
ibid  25;  PI.  Nom.  nói  n-grád  nime 
sieben  Stufen  des  Himmels  FA.  4 
(nói  n-graid  LBr.);  Dat.  fri  grádaib 
nime  FA.  9;  dia  dul  fo  gradaib 
„to  go  into  Orders"  Hy.  2  Praef.; 
bui  i  n-grádhuib  ri  hErind  TE. 
20  Eg.;  Acc.  tarmideocatár  a  n- 
gráda  FA.  28. 

grádach       liebend,      geliebt; 


loving,  beloved  O'E.  —  Sg.  Nom. 
caeimcheli  gráduch  TE.  20  Eg. 
•  grafand  Wettrennen.  —  Sg. 
Nom.  in  grafand  ro  fersam  Fei. 
Epil.  73  {„the  race");  Gen.  iar  cur 
grafaind  fo  tri  FB.  66  Eg.;  PI. 
Nom.  a  aighe  i.  a  graifne  ech 
Corm.  Transl.  p>  115  magh;  Gen. 
iar  cor  graphand  doib  FB.  66. 

graig  N.  eine  Heer  de  von 
Pferden,  Pferde;  Corm.  Tr.  p.88; 
groigh  equitium  Ir.  Gl.  742.  — 
Sg.  Nom.  graig  n-gabor  SC.  33,  i4; 
riadu  curach  ocus  graig  ibid.  31, 12? 
Dat.  a  samail  di  graig  37,  6;  Acc. 
fria  graig  31,  15;  PI.  Nom.  grega 
Corm.  Tr.  l.  c;  Acc.  co  ro  scáil 
na  cairpthiu  ocus  na  gregu  Three 
Hom.  p.  22,  24  {„the  horses"). ' 

gráin,  deformity,  loathing, 
abhorrence  O'E.  —  Sg.  Nom.  co 
m-bad  móti  a  gráin  ocas  a  ecla 
ocas  a  uruad  ocas  a  uruamain  in 
cach  cath  On  the  Mann.  III  p.  424; 
Dat.  ar  grain  ocus  greit  ocus  gais- 
ced  FB.  93;  re  úath-gráin  na  gare 
LU.  p.  77'',  35;  ri  iiath-gráin  mo 
gnusi  ibid.  p.  123i>,  ig. 

gáeth-gráin  Lg.  18, 26,  goth-gráin 
Eg.  Lc? 

1.  grainne  s.  granna. 

2.  grainne  Spitze?   S.  112. 
grán  =  lat.  granum.  —  PI.  Nom. 

grán  éorna  FB.  63 ;  dofuaircitis  inna 
grán  la  arsidi  SG.  184'>  {contere- 
bantur  grana  aptid  veteres  Z^.  883). 

gran-mune  „sloes"  Corm.  Tr. 
p.  85. 

granna,  grande  hässlich;  grana 
teter  Gild.  Lor.  Gl.  64,  granna  ibid. 
Gl.  78.  —  Sg.  Nom.  granna  FB.  37; 
laech  liath  mór  for-gránna  Ä'cilf.  13; 
FB.  37  Fg.;  bá  úathmar  ocus  bá 
granni  FB.  91;  grainni  FB.  81 
(granda  Eg.) ;  Gen.  do  nige  in  chlaim 
granai  Three  Hom.  p.  80, 15 ;  F.  inna 
briad  granna  pyrae  dirae  LHy. 
fo.  6  b  {Goid.'^  p.  65);  Acc.  gnim 
n-granni  n-garg  Lg.  5,  21  (granda 
Lc,  granna  Fg.);  co  n-acca  demun 
n-grana  SMart.  30;  PI.  Nom.  gran- 
dai  truces  LHy.  fo.  8  a. 

granne,  grainne  granulum 
Wb.  13c  {Z-\  274). 


grant 


602 


do  grés 


graut  cach  liath  no  findach 
Cm'm.  p.  11  crontsaile. 

g-rapliaud  s.  grafand. 

grata  excellent,  noble  O'R. 
—  Sg.  Nom.  in  tuisich  oglach  side 
coem  gratto  p.  144,  17. 

gré  hair,  für  O'B.;  „gréliath 
[fray  hairs"  ibid.;  in  mong  gaesi- 
itech  greliath  FB.  37  Eg.,  On  the 
Mann.  III  p.  93. 

grebancha  FB.  37  Fg.? 

1.  grech  i.  cnu  {„a  nut")  Corm. 
Transl.  p.  90. 

2.  grecli  Schrei?  vgl.  greachd 
an  outcry  O'R.  —  Sg.  Acc.  lasan 
greich  Lg.  1  Eg.  (screich  L.  Lc). 

grechaim  II  ich  schreie?  — 
Praes.  Sg.  3  ró  grecha  in  lenab 
das  Kind  schrie  Lg.  1  L. ;  PL  3 
CO  n-gairet  ocus  co  n-grechat  p. 
191,  22.  —  Praet.  Sg.  3  ro  gréch 
Lg.  1  Eg ,  grech  Lc. 

greim  a  hit,  a  marsel  O'B.; 
srubán  mara  no  greim  buccella  h\ 
Gl.  144 

gréimm  N.  Kraft,  Gedeihen? 
s.  unter  gerait  —  ^S*^.  Nom.  air 
dan  immart  greim  á  aite  Ml.  \^^,  14? 
Dat.  hon  gremmaim  srithiu  Gl.  zu 
exserto  vigore  Ml.  31'^,  is;  Acc.  dús 
in  ros  gab  greim  inni  ro  berbad 
duit  p.  40,  26  („to  knoiv  whether 
that  which  hath  been  entrusted  to 
thee  hath  profited"  Three  Hom. 
p.  63);  gebid  a  caindiithracht  greim 
n-oilithir  doib  icon  chomdid  „their 
good  will  availeth  them  with  the  Lord 
as  a  pilgrimage"  Three  Hom.  p.  94, 31. 

CO  ro  greis  s.  grisaim. 

1.  greit  a  champion,  warri- 
or  0''lt.  —  Sg.  Nom.  greit  rig 
FB.  46;  con-greit  rig  „ivhite  cham- 
pion of  the  Jcing"  Fei.  Jun.  17 
{Gl.  i.  anroth). 

2.  greit  FB.  93? 

greitli  dress,   ornament  O'B. 

grén?  Sg.  Gen.  secht  meóir  cech- 
tar  a  da  lám  co  n-gabáil  ingni  se- 
baic  CO  forgabáil  ingne  griuiw  ar 
cach  n-ái  fo  leith  diib-sin  LU. 
p.  81a,  21  {in  der  Beschreibung  von 
Cuchulinn's  Aussehen). 

greiid  Backenbart;  i.  gruaid- 
finn,  i.  find  n-gruaide  Corm.  Transl. 


p.    90;     Gen.    ro-grinde    i. 
O'Dav.  p.  60  des. 

grennaeh  „long-haired,  brist- 
lij"  O'B.;  fésóc  grennaeh  findfad 
liath  Corm.  p.  11  crontsaile. 

1.  gréss,  „greas  any  artificial 
worJc  in  the  execution  of  which 
trade  or  art  is  required"  O'Don. 
Suppl.;  Kunstgriff  (That,  Hand- 
lung)-., Kunstwerk  {Stickerei,  Male- 
rei); „greis  needlework,  embroidery, 
fme  clothes,  furniture"  O'B.  —  Sg. 
Nom.  und  PI.  Acc.  Góibniu  goba 
faciebat  hastas  fri  teora  grésa  ocus 
ba  feth  in  gres  dédinach,  dogníd 
tra  Luctine  na  cranna  fri  teora 
snassa  ocus  ba  féith  in  snass  dé- 
dinach  Corm.  p.  32  nescoit  {„by 
three  actions"  Stokes,  vgl.  „profes- 
sor  of  the  three  new  designs  [gres- 
sa]"  On  the  Mann.  III  p.  42,  d.  i. 
„tempering,  polishing ,  and  whet- 
ting"  ibid.  Index);  Dat.  ar  gres- 
saii)  gal  SP.  II  7?  Cairnech  Moel 
scribnid  Ciarmn,  isiside  ro  scrib 
in  scribenn  amra  i.  himirche  Cia- 
xain  cona  hil-gressaib  ocus  maraid 
beos  in  lebar  sin  i  Saigir  i^éZ.js.  LXII. 

2.  gréss,  „greis  i.  orgain,  an 
attack,  surprise"  O'B.  —  Sg. 
Nom.  cach  gres  cach  enechruice  is 
for  cintaib  treisi  ata  „every  attack, 
every  (verbal)  insult  is  among  (the) 
offences  of  three  days'  (stay)"  Cm-m. 
Transl  p.  66  enech-ruice  {Sench.  31.); 
Gen.  airi  echta  in  t-Aengus  Gabu- 
aidech  ac  digail  greisi  ceniuil  a 
tuathaib  Luigne  „a  family  quarrel" 
Sench.  M.  III  p.  82;  Acc.  cen  gres 
cen  ruci  FA.  35  {„ivithout  redde- 
ning,  without  blushing"  Stokes); 
PI  Acc.  arfich  a  n-gressu  I'B.  23; 
dóeme  ammór-gréssa  ocus  ammór- 
aurgala  ibid.  11;  dofich  a  gressa 
cen  adall  fine  aco  On  the  Mann. 
III  p.  518;  ScM.  22,  8.  —  Vgl. 
enech-gris. 

do  gres,  do  gress  continuo, 
semper  Z'^.  611;  do  ghrés  always, 
for  ever,  for  good  O'Don.  Suppl; 
do  gres  FB.  8;  10;  55;  62;  80; 
87;  89;  93;  FA.  6;  17;  26;  30; 
SC.  2;  TE.  2  Fg.;  p.  131,  13;  CC. 
1  Eg.;  Oss.  II  1;  10;  conna  ro  chom- 


gréssach 


603 


raictís  do  grés  damit  sie  nie  wieder 
zusammen  kämen  SC.  48;  do  bith- 
grés  für  immer,  eicig  SC.  33,  24. 

gréssach  fortwährend;  fri  fo- 
gnam  gréssich  foigde  Tf'T>.  31^,  24; 
gresaich  Gl.  zu  {tempus)  continuum 
Ml  32a,  2. 

gressacht  Reizen,  Antreiben. 
—  Dat.  gabaid  in  t-aisüre  for 
gressacht  in  erluma  „the  dooriceeper 
heg  an  inciting  the  patron  saint" 
Fei.  p.  CXVII.  —   Vgl  grisaim. 

grríau  F.  Sonne;  sol  Z^.  241: 
Ir.  Gl.  973;  Apollo  ibid.  952.  — 
iS^^.   Nom.  in   grian  Hy.  2,  58;  59; 

FA.  10;  SC.  33,  is;  FB.  19;  in 
grian  tind  tóidlech  Hy.  4,  2;  hi 
funend  grian  ?ro  die  Sonne  unter- 
geht SC.  33,  13;  Gen.  for  deslem 
grene  Hy.  5,  34;  soilse  grene  Hy. 
7,  18;  FA.  11;  turgabail  na  greine 
Corm.  p.  42  trogein;  ic  taurcbáil 
na  gréni  im  Aufgang  der  Sonne 
TE.  IG  Fg.;  iar  fuinud  n-grene 
nach  Sonnenuntergang  FB.  80; 
Dat.  cona  grein  SP.  III  2;  ar  úir 
ocus  grian  FB.  52  {ein  Schtvnr)? 
Acc.  frissin  u-grein  TE.  3  Fg.; 
nem  im  grein  SP.  IV  3.  —  Com- 
pos.  la  in  grian-tairismi  sin  „the 
day  of  the  solstice  is  ihat"  Fei 
jj.CVI. 

grríaiián  Söller;  „an  upper  ro- 
om"  Goid.^  p.  19;  temair  in  tige 
i.  grianan  Corm.  p.  42.  —  Sg. 
Nom.    in   grianan  ^j     130,    23;    26; 

FB.  3;  25;  Dat.  asa  grianan  j)- 
131,  2;  ina  grianan  FB.  16;  44; 
SC.  45,  5;  Acc.  a  grianan  n-glainidi 
p.  132,  13;  CO  grianan  SC.  44,  4. 

griauda  sonnig.  —  Sg.  Nom. 
is  gnae  grianna  gelfini  FB.  68,  21; 
Acc.  lasin   suidi  n-grianda  SC.  40. 

grian-maine  blackberries  Corm. 
Transl  p.  85  greth. 

grib  s.  grip.  ^ 

grib,  gribh  griffin  O'B.;  ba 
luathither  lochait  iar  forgarmain  no 
grib  dia  ned  no  séig  do  ail  Corm. 
p.  36,  45  {„quicker  than  . .  a  griffin 
to  its  nest"). 

1.  griud,  grinn  lovely,  ele- 
gant, 2)leasant  CR.  —  Sg.  Nom. 
grind  imma  áig  FB.  50  {  p.  310,  20 ; 


sassafl!  n-grind  „fine  satisfaction" 
Fei  p.  LXV;  gábud  grind  LU. 
p.  1141»,  28  {Siab.  Coneul);  Gen. 
d'icc  in  rig  ro-grind  „to  heal  the 
very  comely  king"  Fei.  p.  XXXVI 41 ; 
Acc.  dar  gruaid  n-grinn  „over  a 
comely  cheek"  Ir.  Gl.  39;  Voc.  a 
gloinn-grinn  TE.  10,  11? 
2.  grind  s.  M-grind,  vgl.  grinde. 

1.  griuue,  ceit-grinne  fino  Gl. 
zu  nectar  SG.  122i>  ,,i.  e.  primi- 
tiae  vini  Z'^.  308);  céígrindí  foilci 
nectar  Ir.  Gl  1045.  Vgl  „céid- 
ghrinneacht  ripeness  of  age"  O'R. 

2.  griiine  Bündel;  a  bündle  of 
sticks,  fasces  O'Don.  Suppl;  on 
grinde  („from  the  faggot")  Gl.  zu 
fasce  {Corm.  |).  77  fascud),  grinnib 
Gl.  zu  fascibus  Goid.^  p.  31.  Vgl. 
grinnén,  2.  grind. 

grinuén,  PI  Acc.  grinnenu  Gl. 
zu  fas ciolas  Ml.  10 r  {Z^.  274). 
Vgl.  2.  grinne,  2.  grind. 

grinnittd  leos  i.  dibad  soillsi  i. 
coindle  {„extinetion  of  light") 
Corm.  p.  27  leos. 

grip,    grib    swift,    quick   O'R. 

—  Adv.  CO  gribb  „quickiy"  Fei. 
p.  CLXXXV. 

gripe  F.  speed;  is  mor  a  gripe 

ocus  a  luas  dotheti?er.  Celt.  III  p.  183. 

gris  fire,  embers  CDon.  Suppl 

—  Comp  OS.  itchonnairc-seom  úad 
grís-taitnem  na  n-arm  n-glanórda 
úas  chind  cethri  cóiced  n-Erend  re 
funiud  nell  na  nóna  LU.  p.  77^,  28. 

grisach,  griosach  burning  embers 
CR.  —  Sg.  Gen.  a  n-urtlaige  do 
grisaig  ina  casslaib  ocus  ni  ro  loiscc 
in  tene  eat  Fei  p.  XXXII  26. 

grisaim  II  ich  feuere  an,  trei- 
be an;  I  incite  O'R.  —  Praet.  Sg.  3 
CO  ro  greis  ina  aghaid  coin  rógéir 
Tliree  Hom.  p.  18,  10.  —  Pass. 
Praet.  Sg.  5  0  ro  greised  on  rath 
diada  „when  he  was  urged  by  the 
Divine  Grace"  Three  Hom.  p.  92,  34. 

—  Inf.  Dat.  iarná  grisad  dond  araid 
nachdem  der  WagenlenJcer  ihn  an- 
gespornt hatte  FB.  43;  Acc.  gabais 
fri  grisad  Cuind  ocus  oc  a  imder- 
cad  CCn.  4;  dia  grisedh  gruad  On 
the  Mann.  III  p.  514,  vgl  gruaidhe 
gris  ibid.p.  515  {„cheek  reddening"). 


grith 


604 


gíi-chomram 


grith  Geschrei,  Lärm,  greath 
noise,  und  grith  a  shout  O'B.  — 
Sg.  Gen.  co  n-delmaim  a  n-grethai 
Fei.  Prot  154;  Acc.  corralsat  grith 
mór  ScM.  18;  PI.  Nom.  lith  fris- 
cuirther  gretha  Fei.  Jan.  25,  Gl. 
i.  fricuirther  ceill  [oenaige  ocus 
cluichi,  Bawl.]  iio  gaire  LBr.  — 
S.  arm-grith ;  dollotár  i  n-armgrith 
cethri  cóicedÉrend  im  rennaib  asleg 
ocus  a  n-arm  fodessin  LU.  p.  17^,  37. 

g-riuiii  s.  grell. 

gromma,  groma  i.  aer  („satire") 
Corm.  p.  86. 

gniad  N.  Wange;  gruaidh  gena 
Ir.  Gl.  39.  —  Sg.  Nom.  is  dath  sion 
. .  cech  grúad  p.  132,  25;  in  gruad 
mar  in  fuil  Lg.  7 ;  Gen.  corcair .  . 
samail  gráadi  Labrada  SC.  31,  4; 
sian  a  grúadi  gormchorcrai  Lg.  4,  4; 
PI.  Dat.  dona  gruadib  genis  Güd. 
Lor.  Gl.  114;  maxüUs  ibid.  Gl.  124; 
Du.  Nom.  da  n-grúad  gormgela 
cróderca  FB.  51;  p.  310,  35;  da 
gruad  chorcra  Lg.  18,  13;  cuirre 
ina  córr  aurócbala  a  dhá  gruad 
„rounder  tlian  a  lifting-crane  his 
two  cheeks"  Corm.  p.  36  priill;  Gen. 
i  cechtar  a  da  gruad  SC.  37,  9;  a 
da  ghrúad  TE.  4  Eg. 

griiamda  acer  Ir.  Gl.  384  und 
1,065. 

gruc  „torinhle"  Corm.  Tr.p.  87. 

gracánach  runzelig  FB.  37. 

gruth  curds  O'B.  —  Sg.  Gen. 
do  chunchid  grotha  ocus  imme 
Three  Hom.  p.  10,  i  {Ir.  Gl.  784); 
Acc.  conid  annsin  dorigne  Patraic 
in  gruth  ocus  in  n-imm  don  shnechta 
ibid.  6. 

gú-  s.  s6. 

gaaire  i.  uasal  {„noble")  Corm. 
Transl.  p.  Ol. 

gúal  coal  O'B.;  das  guail  stur- 
na  (?)  Ir.  Gl.  273  {„tlie  place  on 
wMch  eharcoal  tvas  made"):,  miach 
guaili  fri  eruna  „a  sacli  of  coals 
for  [forging]  the  irons"  On  the 
Mann.  III  p.  486;  duibithiV  gual 
FB  37  Eg.  —  Vgl.  folgende  Stelle: 
Dial  m-batar  din  Ulaid  fecht  and 
i  n-femain  Macha  la  Conchobur  oc 
Ol  ind  iern-gúali.  Cét  m-brothe 
no   theiged   ind  de   lind  im    tráth 


cacha  nóna.  Ba  si  sin  ól  n-gúala 
issí  no  fired  Ultu  uli  in  óen  síst. 
No  clistís  errid  ülad  for  siianemnaib 
tarsnu  on  dorus  diarailiu  isin  tig  i 
n-Emain  LU.  p.  12 1^  7. 

gilala  F.  Schulter;  Corm.  p.  1 
asgland.  —  iS'^.  Nom.  giialaind  fri 
gdalaind  FB.  53  {Form  des  ylcc); 
ibid.  29  Eg. ;  Gen.  co  halt  na  gua- 
land  Corm.  p.  17,  10  {usque  ad 
juncturam  humeri  Z^.  265);  Dat. 
for  giialuind  ConchobrnV  FB.  5; 
gaibthi  ar  gúalaind  SC.  14;  Acc. 
a  gualaind  SC.  30,  3;  36;  ro  saiged 
a  gualaind  for  cach  leth  p.  131,  17; 
FB.  86  Eg. ;  Du.  Nom.  a  dha  giia- 
luinn  TE.  4  Eg.-.,  Gen.  cechtar  mo 
da  giialand  SC.  4;  frie  glend  a  da 
gualann  FB.  37  Eg. 

guallocht,  ar  cech  guallocht 
Hy.  6,  8,  Gl.  i.  ar  cach  locht  góa 
{„against  every  sin-of-falsity'^). 

gúas  peril,  danger  O'B.  — 
Sg.  Nom.  is  nau  tholl  diant  esliim 
guas  SP.  IV  1. 

g'ii asacht  M.  Gefahr.  —  Dat. 
a  n-guasacht  in  periculo  Gild.  Lor. 
Gl.  6;  Acc.  ar  cech  guasacht  Hy. 
6,  3  (ar  cech  n-guasacht  Fr.)-.,  24; 
cona  ru  aigsetar  guasacht  so  dass 
sie  Jceine  Gefahr  fürchteten  JMl.  35c,  4; 
PI.  Acc.  0  fogebed  popttZ  Israel . . 
guassachtu  móra  „great  dangers^^ 
Three  Hom.  p.  92,  29. 

guasim  Hy.  6,  3  ich  laufe  Ge- 
fahr? 

giiha  Seufzer,  Klage;  suspi- 
ria  i.  osnad  Corm.  Tr.  p.  89.  — 
Sg.  Nom.  ferthair  a  guba  CC.  4  LU.', 
CO  ro  hagtha  a  guba  TE.  8  LU; 
dignither  a  aonach  gubha  3Is.  Mat. 
p.  473,  21;  Dat.  on  gubu  CC.  5  LU; 
iarsan  guba  mor  sin  ibid.  Eg.;  lana 
. .  do  nuall-guba  p.  191,  24;  Acc. 
laait  .  .  nuallguba  n-dermáir  estib 
FA.  33  LBr.  (ferait  .  .  nuallguba 
dermar  LU);  dogniat  in  guba  sin 
FA.  34  (in  n-guba  LBr.);  fri  guba 
OCUS  fri  golgaire  FA.  30. 

gúbrethach  falsch  richtend, 
von  gú-breth.  —  PI.  Nom.  brethe- 
main  gúbrethaig  FA.  27;  29. 

gú-chomram  betrügerischer 
Wettkampf  SG.  2. 


gude 


605 


gute 


gude,  guide  F.  Bitte,  Bitten, 
Inf.  zu  gudim;  precatio  Z'^.  247; 
guidhe  oratio  Ir.  Gl.  870,  siippli- 
catio  893.  —  Sg.  Nom.  ro  ratha . . 
du  gude  Hy.  2,  5o;  ro  erthar  in 
guidi  äe  Hy.  1,  39;  Dat.  dia  guidi 
dam-sa  sie  für  mich  zu  bitten  Lg.  12 ; 
oc  a  gude  Gl.  zu  Hy.  3,  6. 

gudim,   guidim   III   ich   bitte. 

—  Prues.  Sg.  1  nod  guidiu  i.  not 
guidim  Hy.  5,  17;  PL  1  guidmit  do 
Patraicc  Hy.  4,  7;  Gl.  zu  Hy.  1,  5. 

—  Perf.  Sg.  1  rot  gád-sa  Wb.  27'i 
rogavi  te  Z'^.  448);  ro  gad  dorn  rig 

Fei.  p.  LXIII;  Sg.  3  ro  gáid  ail- 
gais  di  Hy.  5,  49  (Gl.  i.  ro  guid); 
SC.  36;  ro  das  gaid  Hy.  5,  35  {Gl. 
i.  ro  gude  Star  i;  rel.  gade  ibid.  49 
Fr.;  PI.  3  gadatar  Hy.  2,  17.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  guid,  Dep.  ro  gu- 
destar  s.  oben.  —  Fut.  Sg.  1  guid- 
fet-su  Dia  Three  Hom.  p.  76,  20.  — 
Inf.  gude. 

guil  Lg.  5,  16  s.  gol. 

guilim  III  ich  weine,  beklage; 
I  weep,  cry,  bewail  O'B.  —  Praes. 
PI.  3  connuallat  ocus  co  n-guilet 
p.  191,  23.  —  Vgl.  gol. 

guille  F.  Blindheit  SC.  5.  — 
S.  goll. 

guin  N.  Wunde,  Verwunden, 
Tödten,  Inf.  zu  gonim;  a  n-guin 
vulnus  Z^.  233.  —  Sg.  Nom.  guin 
Fiach««  Lg.  5,  I6  Fg.;  18 ;  Gen. 
gae  gona  eise  s.  unter  gai;  Acc. 
ferais  echt  n-dochlse  n-dobail  guiu 
Fiachaig  LU.  p.  19'',  2;  ar  guin 
Hy.  6,  24;  ar  loscud  ar  badud  ar 
guin  Hy.  7,  51;  cen  guin  duine 
ScM.  16;  PI.  Acc.  gona  Gl.  zu 
Hy.  5,  66. 

guipchúil  FB.  46  s.  gop-ehóel. 

guirini  ich  erhitze,  erwärme, 
brenne;  goraini  I heat,  warm  O'B. 

—  Praes.  Sg.  3  rel.  is  grian  gures 
riched  nóeb  „that  warms  holy  hea- 
ven  Goid.^  p.  180  [vgl.  Fei  p.  CV). 

—  Conj.  Sg.  3  ma  gorith  loch  cith 
ine  chuis  nu  ine  laim  Cam.  [si  urit 
locum  vel  in- ejus  pede  vel  in  ejus 
manu,  sc.  moi'bus,  Z^.  1005).  — 
Praes.  der  Gewohnheit  Sg.  3  tine 


na  loisgenn  ocus  nos  goirenn  O'Dav. 
p.  95  gor  [Feuer).  —  Pass.-^raes. 
Sg.  3  in  tan  nonn  guirthcr-ni  Gl. 
zu  quando  ignimur  intus  Tur. 
Gl.  106.  —  Inf.  brossna  crinaig 
do  tabairt  diar  n-gorad  Corm.  Tr. 
p.  19  brossnai  (Vit.  Trip.). 

guirin  Pustula  Ir.  Gl.  255, 
von  1.  gur. 

guite,    guido    dumbness    O'B.,     ' 
von  got. 

gulba  rostrum;  Sg.  Dat.  don 
gulbain  rostro   Gild.  Lor.  Gl.  106. 

gulbau,  gulpau  „beak"  Gl.  zu 
OS  turturis  Tur.  Gl.  34. 

gulbnech  geschnäbelt,  PI. 
Nom.    mila    géra    gulbnecha    LU. 

p.    1141>,   16. 

1.  gur  Eiter,  pus.  —  Sg.  Dat. 
cuocc  lan  do  lindchro  ocus  gur 
eine  Beule  voll  wässrigen  Blutes 
und  Eiter  Corm.  p.  32  nescoit;  no 
mhebdais  srotha  do  ghur  brén  ibid. 
p.  36  priill. 

2.  gur  i.  leir  no  calma  O'Dav. 
p.  95. 

gúre,   Acc.    la    gúri    na    n-idan  v. 
„with  the  soreness  of  the  pangs" 
TBF.  p.  140,  32. 

gns  „weight,force,  strength" 
O'B.  —  Sg.  Nom.  diglach  a  gus 
SC.  18,  4;  gus  fland  ferge  Sc3I.  15 
[rothe  Kraft  des  Zornes?);  PI.  Acc. 
manraid  gossa  SC.  18  (vgl.  FB.  68,  lo^i? 

gu-scél  a  false  story  O'Don. 
Suppl. 

gusinniud  p.  140,  25,  spätere  und 
schlechte  Schreibweise  für  cusindiu 
bis  heute,  s.  indiu. 

gnsmar  strong, power ful  O'B. 
—  Sg.  Nom.  bat  gusmar  im  naim- 
tiu  SC.  26. 

gutagair  Corm.  p.  25  imbas  fo- 
rosnai,  für  cotagair,  s.   con-garim. 

guth  M.  Stimme,  Wort;  vox 
Z^.  238  und  981.  —  Sg.  Nom.  mo 
guth  SC.  29,  22;  a  guth  a  gíés 
FB.  30;  Acc.  atchúala  . .  guth  ind 
aingil  FA.  31. 

gute,  gutte  {für  guthide)  voca- 
lis  Z^.  979;  PI.  Acc.  cen  guttai 
ibid. 


606 


1,  1  n- 


H 


h  bildet  nicht  den  eigentlichen 
Anlaut  echt  irischer  Wörter,  es 
tritt  häufig  vor  vocalischen  Anlaut, 
und  dieser   Gehrauch  erscheint  im 


Mittel-    und   Neu -Irischen    gram- 
matisch geregelt,  vgl.  Wi.  Gr.  §  107. 

lieretecda  haereticus  Hy.  7,42. 

liiruphiu  Cherubim  Hy.  7,  7. 


i.  Abkürzung  für  idón. 
-i  Fron,  suffixum,  s.   é  S.  510 
Col.  2,  S.  513  Col.  1. 

1.  Í,  hi  Fron,  ea,  eam,  s.  é 
^S*.  509,  Col.  1. 

2.  Í,  lií  pronominale  Determina- 
tivpartikel Z'^.  351 ;  wird  mit  dem 
Artikel  verbunden,  s.  iuti;  dem 
Substantiv  nachgestellt,  oft  mit  fol- 
gendem sin:  lasin  screich  í  sin 
Lg.  1;  in  leth  hl  sin  p.  40,  28;  in 
tan  hi  ba  gabud  di  Hy.  5,  83;  ani 
hi  sin  FB.  78;  tri  brathair  dam 
din  na  hi  aili  die  andern  sind 
meine  drei  Brüder  TB.  p.  178,  25. 
Vgl.  fib.  — 

i,  i  n-,  Fraep.  mit  Dat.  und  Acc, 
in;  in  Z'^.  624;  oft  hi,  besonders 
wenn  das  n  als  solches  geschwun- 
den ist;  vor  pronominalen  Elemen- 
ten inn;  in  der  spätem  Sprache  a, 
a  n-  {p.  19,  38;  p.  41,  36;  48,  23; 
a  mordáil  FA.  32  LBr.).  —  Der 
Nasal  erhalten  vor  Vocalen:  i 
n-oen  ló  Lg.  11;  ScM.  1;  i  n-air- 
thiur  CC.  4:  LU.;  i  n-imdai  CC.  6 
LU.\  \  n-Ére  SC.  2;  i  n-airicul  16; 
i  n-óe  33,  22;  i  n-uchtu  FB.  23;  i 
n-irgalaib  29;  i  n-oenach  66;  i  n- 
hErind  ScM.  1;  i  n-hiresaib  Hy. 
7, 14;  vor  Media:  i  m-bui  Lg.  18,  22; 
SC.  10;  14;  i  m-bethu  14;  i  m-brath 
Hy.  4.  8;  i  n-dinnib  Hy.  2,  28;  i 
n-degaid  TE.  12;  i  n-diáid  (indiáid) 
FB.  70;  71;  Hy.  5,  52;  i  n-gabthib 
Lg.  12;  hi  n-genmnai  Hy.  1,  19; 
hi  n-gnimaib  Hy.  7,  le';  assimi- 
lirt  folgendem  m  n  1  r  {die  Doppel- 
consonanz  ist  nicht  immer  geschrie- 
ben): immaig,  immach  Lg.  9;  TE. 
4  Eg.;  FA.  7;  immedon  FB.  88; 
innách  baliu  FB.  56;   CC.  2  Eg  ; 


inna  ubi  non  SC.  34,  1;  illiud 
p.  131,  35;  illia  Oss.  I  1;  illige 
SC.  29,  13;  illuag  FB.  89;  illius 
Hy.  7,  56;  illethu  Hy.  2,  33;  illai- 
thiu  Hy.  2,  52;  FA.  2;  illeth  5; 
14;  illáim  19;  irra  bammar  SC.  34,  5; 
FB.  43;  54;  irriched  Hy.  5,  105; 
irrotaigib  FA.  14;  irrechtaib  33; 
irréir  n-Ail.  FB.  16;  hi  maig  p. 
144,  7;  a  inuig  p.  41,  36;  hi  lusc 
SC.  37,  11;  i  liss  Lg.  6;  1  rabe 
TE.  9  Eg.\  hi  riet  p.  143,  4;  p. 
48,  23;  wohl  auch  durch  Assi- 
milation verloren  vor  s:  issiian 
SC.  29,  5;  issudiu  FB.  20;  hi  sudiu 
CC.  1;  SC.  2;  hi  Sleib  FB.  31; 
i  sirc  SC.  23;  ferner  geschtvun- 
den  vor  Tenuis  und  f:  iccruadaib 
FB.  29;  hiccilicc  Hy.  4,  11;  hi 
crich  p.  21,  29;  hi  crú  FB.  24;  hi 
cailtib  35;  hi  Cruachnaib  46;  hi 
comfocus  FB.  36;  i  persaind  j^- 
40,  17;  hi  praiceptaib  Hy.  7,  13;  i 
primdorus  FA.  14;  hi  tarfas  p. 
132,  12;  hi  Temraig  -SC.  21;  hi 
talla  FB.  9;  hi  taib  31;  45;  hi  tir 
47;  79;  hi  talmam  64;  hi  tech  62; 
89;  i  tech  FB.  23;  i  tallastar  55; 
hi  fiiar  SC.  33,  2;  13;  37,  20;  hi 
fergort  FB  36;  hi  farrad  83;  i 
fail  Lg.  12;  i  fos  SC.  29,  e;  ind 
vor  Vocalen:  indEmuin  CC.  1  Eg.: 
ind  airthÍMr  CC.  4  Eg.;  ind  ulbroig 
p.  140,  20?  ind  áib  FB.  24?  in  vor 
cach:  in  cach  coire  ScM.  1;  Oss.  II 10; 
SC.  37,  17;  FB.  75;  Hy.  7,  60;  ci; 
in  i'or  dem  Fron,  jioss.  far:  ScM.  9. 
—  3Iit  dem  Artikel  verschmolzen, 
Sg.  Dat.  issin,  issind,  isin,  isind: 
issin  t-situ  2'E.  3  Eg. ;  issin  t-sid  5 ; 
issin  gemriid  L().  7;  issind  rigtbig 
FB.  12;   isiu   bith   SC.  1;    10;  22; 


607 


1,  1  n- 


ScM.  5;  Oss.  I  is;  FB.  47;  88; 
isind  faichthi  Lg.  11;  16;  isindarna 
leith  FB.  28;  isin  t-sudiu  81;  86: 
durch  Apocope  entsteht  sin,  sind: 
sind  inbiur  p.  131,  13;  sin  maig 
Oss.  II  9;  sin  dig  p.  131,  30;  sin 
tig  FB.  •2b;  sin  card  SC.  33,  3; 
sin  t-sid  21;  sin  fergort  FB.  40; 
sin  matin  79;  Acc.  M.  F.  issin  n-, 
isin  n-:  issin  less  ScM.  5:  issin 
tech  TE.  9  Eg.\  isin  m-bruidin 
ibid.  1;  5;  isin  n-airdig  p.  131,  5; 
SC.  15;  FB.  54;  isin  lunga  SC.  15; 
mit  Apocope:  sin  carpat  SC.  6; 
i  Neutr.  issa  n-,  isa  n-:  isa  tech 
\  p.  144,  8;  TJ;.  12;  SC.  10;  F5. 
17;  79;  88;  mit  Unterdrüekwng 
\  des  a:  is  tech  ScM.  15;  diese  neu- 
'■  trale  Accusativform  mit  dem  Dat. 
des  Nomens  verbunden  {vgl.  isind 
leith  araill  FB.  28):  iss  tig  p. 
144,  6;  Lg.  1;  7;  ScM.  6;  SC.  16: 
33,  7;  31,  16;  p.  309,  es:  fil  is  tir 
FA.  5  (isin  tir  LBr.):  p.  132.  1: 
is  tress  Oss.  I  3;  umgekehrt  issind  leth 
TE.  6  Eg.:  PI  Bat.  isnaib  Z^.  216; 
mii  rfer  Form  den  Acc:  isna  fle- 
daib  FB.  56;  jPA  6;  29:  30.  — 
Mit  Pronomen  personale,  1.  Sg. 
innium  Hy.  7,  54;  innium-sa  SC.  6; 
PI.  iniiunn  Hy.  4,  5:  8,  1;  2.  Sg. 
innut-so  TE.  8  LU.\  3.  Sg.  Dat. 
M.  und  N.  indid,  F.  indi,  Acc. 
M.  und  N.  ind,  F.  inte  Z\  334, 
335;  im  Mittelirischen  werden  diese 
Formen  nicht  mehr  streng  aus  ein- 
ander gehalten:  Dat.  F.  indi  Hy.  l,5o 
{Gl.  i.  inte);  Acc.  M.  und  N.  ind 
FA.  5;  CC.  3  LU.;  FB.  36:  inn 
TE.  18;  ind  /wr  den  Dat.  p.  21,  30; 
i  Acc.  F.  inti  F^.  31 ;  für  den  Dat. 
ScM.  1;  9;  FB.  2;  ij.  309,  37;  inte 
Gl.  zu  indi  Hy.  1,  50;  PZ.  Dai.  in- 
dib  FA.  14;  -SC.  16:  innib  Hy.  2, 11: 
intib  (mit  Anlehnung  an  Acc.  intiu) 
FA.  2;  14;  29:  p.  309,  36;  inntib 
Tí;.  18:  FA.  14  iBr  ;  29  LBr.: 
intib  /«?•  dew  ^cc.  FA.  30;  -4cc. 
intiu  Z*.  335.  —  Mit  Pronomen 
possessivum,  1.  Sg.  imm  aire 
Lg.  11,  47:  im  degaid  Hy.  7,  53; 
im  farrad  Lg.  6;  17,  50;  p.  145,  7; 
SP.  II  8;  P/.  innar  n-doch?(m  p. 
310,  12;  SP.  II  5;  inar  n-imchomruc 


ScM.  15;  2.  Sg.  it  amsir  Lg.  5, 
7;  17;  7;  CC.  5  i/p.;  SC.  20;  39; 
FB.  74;  i?i/.  2,  51;  hit  fiadnaisi 
SC.  25;  26;  FB.  17;  at  i^r.  5,  17 
E(/.;  PI.  in  far  n-Ultaib  ScM.  9; 
5.'Si?.  3L  F.  N.  inna  láim  ScM.  19; 
CC.  2;  SC.  11;  FB.  8;  9;  16;  21; 
24;  25;  27;  SP.  II  7;  Hy.  5,  le; 
48;  63;  90;  ina  thur  Lg.  15;  TE.  2 
iiJ.;  12;  p.  131,  17;  SC.  11,  s;  24; 
i'^.  16;  24;  62;  70;  74;  37;  mit 
^Apocope:  na  farrad  TE.  12;  na 
leith  deiss  SC.  33,  9;  na  ucht 
FB.  11  \  na  dochwm  FB.  28;  na 
feie  Oss.  III  6;  na  bethaid  FA.  32; 
PZ.  ina  n-airiucht  FA.  4;  15;  inal- 
lamaib  16;  26;  FB.  7;  ina  sessom 
Lg.  15;  CC.  1  j^^r.;  SC.  24;  mit 
Apocope:    na    lámaib    i'^^.    13: 

FA.  26.  — 

Gebrauch,  1)  ait/"  iZ<e  Frage 
wo  mit  Dativ,  rein  räumlich  a) 
beim  Verbumsein:  ro  boii  n-hErind 
ScM.  1;  SC.  1;  3;  co  m-batar  i 
n-inis  mai'a  Lg.  13;  ScM.  5;  |). 
131,  1;    CC.  3;   SC.  9;  10;  22;  31; 

FB.  20;  21;  24;  25:  44;  59;  81; 
83;  86;. 88;  SP.  II  5;  p.  21,  30; 
bias  im  farrad-sa  Lg.  6;  TE.  2  LU.; 
FB.  83;  hi  timchuairt  na  scule 
se  Hy.  1,  40;  a  m-búi  .  .  immaig 
Lg.  9;  p.  144,  7;  bátar . .  oc  ól  i 
taig  Feidlimthi  Lg.  1;  ni  rabe  isin 
bith  SC.  1;  17;  FB.  27:  Hy.  1,  46; 
céin  bai  hi  colaind  FA.  3;  iss  im 
tir  ata  p.  145,  7;  is  i  liss  fo  leith 
ro  alt  Lg  6;  Sc3L  19;  ata  is  taig 
it  farrad  Lg.  7;  12;  SC.  16;  33,  21: 
FB.  46;  88;  it  é  fil  innut-so  TE. 
S  LU.;  11  Eg.;  p.  144,  25;  Oss.  1 13; 
ni  fil  cuit  do  nach  ailiu  innium-sa 
SC.  6;  b)  bei  anderen  Verben:  sia- 
sair  i  n-ailt  Hy.  5,  1;  dessid  issind 
imdái  SC.  30;  FB.  21;  84;  91;  ro 
suidigset  .  .  isind  faichthi  Lg.  11; 
CO  n-gabsat  i  n-dithrub  ibid.;  CC. 
3  LU.;  CO  ro  an  a  chend  i  fertais 
ScM.  19;  Lg.  16;  SC.  39;  0  ro 
genar  issin  t-sid  TE.  5  Eg.;  ni 
chotlu  . .  im  ligu  Lg.  17,  5);  Hy.  2,  27; 
CO  frith  immedón  lach  Hy.  5,  72;  86; 
ScM.  14;  CC.  2  Eg.;  FB.  47;  con- 
na  facabtais  . .  hi  talam  CC.  1 :  TE. 
8  Eg.;  SC.  37,  11:  Hy.  2,  10;  con- 


608 


1,  1  n- 


rotacht . .  a  tech  sin  . .  i  n-Dún  K. 
FB.  1;  2;  ardoutacht  i  m-Maig 
Coil  Hy.  5,  73 ;  scarais  . .  a  forbrat 
i  taig  Hy.  5,  34;  scurid .  .na  eochu 
isind  fergort  FB.  39;  79;  báidfid 
..illind  p.  131,  35;  FB.  69;  Oss. 
II  9;  Hy.  5,  20;  FB.  'J9;  isi  asibed 
isin  dig  p.  131,  30;  dofich  ruithen 
serci  ina  dreich  p.  310,  36;  con- 
clechtaim-se  cairmteoracht  .  .  i  n- 
dolgib  FB.  35;  a  m-brethugud  in- 
nácb  baliii  aili  FB.  5G;  IG;  co  n- 
accatar  tri  cóecto  imdad  is  tig 
SC.  16;  imraidi  .'  .  ina  mewmaiu 
p.  144,  29;  FB.  88;  adfet  hi  scelaib 
Hy.  2,  1;  atchithi  bi  fisib  14;  scri- 
puidh  .  .  inntib  TE.  18 ;  ba  tair  .  . 
inna  gort  Hy.  5,  30;  p.  309,  37; 
Hy.  5,  16;  SC.  26;  c)  auch  ohne 
Verbum  im  Anschluss  an  ein  Sub- 
stantiv: oc  SabuU  hi  Mag  Inis  hi 
crich  Ulad  p.  21,  29;  ScM.  1;  20; 
TE.  1;  FB.  31;  SC.  21;  ogum  ilUa 
ein  Ogam  auf  einem  Steine  Oss.  1 1 ; 
Conchobar  . .  inna  charput  CC.  1 ; 
SC.  24;  Hy.  5,  25;  52;  84;  p.  19,  38; 
scian  inna  láim  ein  Messer  in  sei- 
ner Hand  ScM.  15;  TE.  3  Fg.; 
p.  131,  17;  p.  140,  20;  Oss.  III  2; 
SC.  16;  33,  22;  40;  FB.  20;  47; 
55;  56;  77;  91;  p.  309,  36;  ScM. 
1;  5;  FB.  28;  SC.  33,  9;  usci  na 
farrad  TE.  12 ;  di . .  mainib  it  sel- 
bse  FB.  74;  mo  denus  i  n-dáil  mná 
SC.  42;  missi . .  isin  tress  Oss.  I  9; 
tricha  treten  .  .  ina  táib  Oss.  III  5;  e; 
FB.  91;   a  menma  ina  n-dulemain 

FA.  7;  suan  hi  fat  SC.  30,  10  {oder 
Äcc.?).  — 

2)  Bei  Z eitbestimmungen:  it  am- 
sir  Lg.  5,  7;  9;  CC.  2;  issin  gemrud 
Lg.    7;    FB.    9;    isind    aidchi    sin 

FB.  89;  91;  Hy  2,  64;  isin  dedoil 
na  maitne  FB.  87;  sin  matin  19; 
iUó  estechta  Muri  FA.  2;  i  n-oen 
IÓ  Lg.  11;  16;  ScM.  5;  FA.  2;.  24; 
i  n-oeu  uair  ScM.  1;  i  n-oenfecht 
Lg.  19;  hi  fecht  sa  SC.  35;  FB.  53.— 

3)  In  mehr  oder  weniger  über- 
tragner Weise,  zur  Bezeichnung 
eines  Zustandst  bai  ri . .  i  n-aird- 
rige  TE.  1  Eg.\  ata  ..  isin  deilb 
p.  132,  12;  fil  it  rieht  SC.  14;  34,  6; 
FB.  24;   75;  p.    143,  4;    FA.   13; 


itat  i  foilse  5;  bai  .  .  i  fognam 
Hy.  2,  5;  ro  bá-sa  i  n-imsnim 
ScM.  4;  CC.ILU.;  SC.  45;  29,  5; 
tarusair  . .  bi  sirgaZtt?'  IF.  7  Eg. ; 
OS  adart  fir  i  sirc  SC.  23;  24;  bai 
lanumain  i  n-elluch  p.  144,  5;  ni 
raga  ass  . .  i  ra-bethu  SC.  14;  nir 
bo  cian  i  n-irnaidiu  di  TE.  12  Fg.; 
ro  bói  hi  tairngire  FB.  83;  ni  biad 
i  fos  SC.  29,  c;  44,  3;  FB.  79;  hi 
cutrummus  fri  ócu  \]lad  62;  boi  hi 
comfocus  dó  36;  Hy.  7,  4o;  SC.  45, 18; 
i  socraidi  labrait  SC.  38,  9 ;  Hy.  7,  8 ; 
inna  fiaánaise  cor  am  ea  p.  43,  14: 
SC.  25;  45;  i  tossuch  Lg.  14;  i  cind 
lúiadna  am  Ende  eines  Jahres 
ScM.  2;  TE.  17;  SC.  39;  ro  boi 
lii  ciund  tened  FB.  92;  i  n-degaid 
alaili  hinter  dem  andern  TE.  12; 
ragaid  . .  it  diáid  SC.  20;  46;  FB. 
70;  71;  hi  sudiu  hierbei  CC.  1; 
SC.  2;  conid  ina  labrad  atgenatar 
so  dass  an  seiner  Sp^'ache  sie  ihn 
erkannten  FB.  25.  —  Nach  CDon. 
Gr.  p.  291  auch  „for.,  in  recom- 
pense  for":  cach  bidba  ina  chinta 
do  neoch  no  fuasnabad  cáin  Corm. 
p.  30,  6  {„every  criminal  for  his 
crime  [shall  be  given]  to  him  whose 
law  he  shall  have  outraged"  Transl. 
p.  112);  is  it  chin  Lg.  5,  17;  10; 
FB.  38;  dobhér  sin  dibh  . .  acht  go 
d-tugaidh  sibh  éiric  damh  am  athair 
vorausgesetzt  dass  ifir  mir  Busse 
gebt  für  meinen  Vater  Torr.  Dh. 
p.  112,  2.  — 

4)  Besonders  idiomatisch  ist  die 
Verbindung  mit  dem  Fron,  pos- 
sessivum  und  folgendem  Substan- 
tiv zur  Bezeichnung  eines  Zustands : 
batar  . .  ina  sessom  sie  waren  in 
ihrem  Stehen  =  sie  befanden  sich 
stehend,  they  were  standing  Lg.  15; 
FB.  92;  batar  . .  ina  suidib  Lg.  15; 
atraig  . .  inna  sesam  er  erhob  sich 
in  sein  Stehen  {also  wohl  Acc.?)  = 
er  erhob  sieh,  so  dass  er  stand 
SC.  11;  CO  m-bai . .  na  chotlath  so 
dass  er  in  seinem  Schlafen  war 
TE.  12  Fg.;  cein  ro  m-bói  ina 
bethaid  FB.  79;  mád  ina  sláinti 
ind  fir  SC.  10;  batar  . .  ina  terchoni- 
ruc  SC.  24;  ina  n-dib  n-airechtaib 
FA.  4;  12;  tri  oressa  ina  mórthim- 


609 


1,  1  n- 


chell  FÄ.  8;  9;  10;  tiagait  inna 
rith    in    ihrem    Laufen  =  laufend 

FA.  29;  tanic  . .  chuice  ina  chotlud 
zu  ihm,  während  er  schlief  p.  19,  36; 
ibid  ina  óendig  FJB.  62;  co  n-accai 
in  lanamain  ina  cotlud  Lg.  12; 
SC.  11,  8;  CO  n-acca  in  scáilfer . . 
ina  dochum  FB.  37;  co  fuarusa 
he  . .  ina  sudi  33,  3;  co  m-batar  ina 
lini  so  dass  sie  in  ihrer  Linie 
standen  =  in  einer  Linie  FB.  65 ; 
is  amlaid . .  ata  in  rigsudi  sin  inna 
chathair  chumtachta  es  ist  so  dass 
dieser  Thron  ist:  in  seinem  über- 
dachten Stuhl  =  icie  ein  überdachter 
Stuhl  FA.  7,  ebenso  in  cathir  . .  ina 
fil  in  rigsudi  sin  11,  vgl.  „tá  se  'n 
a  easbog,  he  is  a  btshop,  literally, 
he  is  in  his  bishop;  tá  Criost  'n  a 
Dhia  agus  'n  a  dhuine  Christ  God 
and  man'''   O'Don.  Gr.  p.  291.   — 

5)  Auf  die  Frage  wohin  mit 
Accusativ,  a)  bei  Verben  der 
Bewegicng:  régmait-ni  .  .  i  tir 
n-aile  Lg.  10;  FB.  20;  dochuaid 
..issin  tech  TE.  9  Eg.\  SC.  32; 
nocho  dechaid  biad  u-Erend  inna 
beólu  FB.  79;  85;  TE.  12;  lotar 
ind  CC.  3  LU.;  luid  . .  himmach 
p.  144,  8;  TE.  12  Eg.:  FB.  54; 
luid  . .  is  tir  SC.  35 ;  doUotar  isin 
tech  FB.  25;  58;  lotir . .  hi  cend 
in  brogo  CC.  2;  lotar  i  m-breith 
Conchobair  CC.  7  Lü.;  téit .  .  sin 
carpat  SC.  6;  FB.  88;  imthéit  i 
n-ág  SC.  37,  17;  ni  thaet  imm  aire 
Lg.  17,  47;  tanic  isa  tech  SC.  10;  16 : 
tancatar  . .  na  dochttm  FB.  28 ;  tisad 
issa  tech  FB.  21 ;  17 ;  tic-som  . . 
immach  ScM.  5;  corrici  ina  cróes 

FB.  86;  tair..imm  dáil-si  TE.  11 
Eg.;  p.  144,  s;  FB.  7;  tiagait.. 
isin  n-insi  SC.  15;  FB.  55;  62;  79; 
dul  isa  tech  FB.  20,-  SC.  39;  Hy. 
5,  90 ;  cichsed  . .  hi  tech  FB.  23 ; 
no  thathiged  . .  sin  tech  63;  ro  leb- 
laing  ind  36;  86;  88;  mosetlann  . . 
immach  Lg.  9 ;  co  riacM  a  dirgi .  . 
inna  cetna  FB.  28;  ro  solch  a  las- 
sar  i  n-ardde  FA.  17;  co  torchair 
isin  n-airdig  p.  131,  5;  tatharla 
inna  broind  CC.  5;  FB.  65;  talla- 
star  i  n-óenglaic  FB.  82;  tuargaib 
i    n-aurchomair    FB.    25;    85;    ni 


léicfitis  . .  isa  tech  FB.  3;  25;  X^f.  6; 
douarlaic  isin  fraech  Sc3I.  20;  fos- 
rolaic  .  .  isin  morchute  n-isel  Hy. 
2,  38;  focherd  Ailill  i  serg  de  TE. 
6  LU.;  ro  laad  ina  chend  p.  310,  37; 
SC.  38,  1;  ro  lá..i  socht  ScM.  3; 
nos  cuir  i  n-arda  FB.  64;  ro  chuir 
.  .  hi  fergort  FB.  36;  77;  ructha . . 
isin  m-bruidin  ScM.  1 ;  5 ;  iarna 
breth  . .  inn  TE.  19;  doberar  in  cath 
i  n-dorus  ind  liss  ScM.  18;  FB. 
40;  63;  72;  do  tabairt ..  immach 
TÉ.  20;  do  thabairt  inna  m-bossán 
SC.  2;  issed  dorn  beir  i  n-anrichtt 
TE.  9,  8;  SC.  45,  20;  ro  gab  sein 
inna  láim  ScM.  8;  16;  SC.  1:  FB. 
82;  87;  gebid  . .  ina  beolo  ScM.  17; 
conadragaib  inna  munteras  Lg.  11; 
ron  snádat  annoebitge  hi  flaith  nime 
Hy.  5,  92;  ro  siüg  a  folt  inna  chend 
FB.  27 ;  soit  a  n-écin  . .  i  toltanche 

FA.  23;  rointir  .  .  hi  tri  FB.  63; 
commebaid  hi  tri  Hy.  5,  78;  do 
ronsat  orcuin  i  tir  m-Bretan  jp.  17,  is; 
b)  ohne  Verbum  der  Bewegung  auf 
die  Frage  wohin,  icozu,  gegen 
wen:  co  n-accatar  Conall . .  is  tech 
Sie  sahen  C.  in  das  Haus  (kommen) 
ScM.  15;  FB.  89;  91;  cid  fechai- 
siu  issind  leth  TE.  6  Eg.\  a  di 
láim  tria  dercsedluch  allenith  im- 
mach TE.  4  Eg.;  tricha  traiged  i 
n-airdi  FB.  2;  p.  309,  33;  tús  día 
mnái . .  hi  tech  n-óU  FB.  89 ;  conid 
ruca  lat . .  hi  comartha  m-breithe 
zum  Zeichen  FB.  59;  secht  cumala 
di  ór . .  iUúag  in  gníma  zum  Lohn, 
als  Lohn  FB  89;  SC.  45,  10;  inna 
tinnscra  TE.  5  Eg. ;  ro  chausat . . 
brechta  . .  ina  agid  SC.  48;  FB.  69; 
bátar  ind  lir  se  hi  cend  \}lad  SC.  22 ; 
dobag  it  cend  gegen  dich  FB.  74.  — 

6)  Vertauschung  der  Casus,  a)  der 
Dativ  des  Nomens  statt  des  Accu- 
sativs:   luid  . .  issa   sudiu    FB.   83 
focherd  a  suilchor  issin  tig  p.  144,  le 
tolluid  . .  ammaig  FB.  21;  82;  88 
91;  dul    i   n-gabthib    Lg.    12;    dia 
n-dechaid   sair    hi    tirib    Scithiach 

FB.  79;  doberat  a  claidbi  ina  trá- 
allib  74;  co  tuitet . .  isin  glend  n- 
gaibtech  . .  i  m-brägtib  na  n-ocht 
m-biast  FA.  22;  ros  fodail . .  i  n-dib 
rendaib   dec  p.  40,  11;   dorala   in 

39 


íach 


610 


tech  ina  ráithsechaib  FB.  28 ;  b)  der 
Accusativ  statt  des  Dativs:  secht 
tellaige  inti  darin  ScM.  1;  d;  p. 
309,  37;  CO  m-bói  isin  n-gríanan 
FB.  44;  no  beth  illige  SC.  29, 13.  — 

6)  i,  i  n-  relativ  gebraucht  im 
Sinne  von  wo,  wohin  [ist  weiter 
Nichts  als  die  einfache  Praeposition, 
nicht  etwa  der  Locativ  des  Relativ- 
pronomens, Z^.  342):  in  muine  i 
m-bai  ubi  erat  Hy.  2,  48;  Lg.  18,  22; 
TE.  9  iZJ.;  10;  13  Eg.\  SC.  10; 
30;  FB.  63;  64;  80;  FA.  6;  isin 
airicul  irrabi  FB.  54;  91;  i  rabe 
TE.  9  Fg.;  15;  don  tig  bi  fail 
SC  33,  6;  FA.  4;  in  troscucl  itái 
ScM.  3;  sech  inis  hi  ta  SC.  31, 12;  ig; 
hi  fúar  SC.  33,  2;  13;  ba  seu  gaire 
i  n-genair  Hy.  2,  68;  in  dealb  i 
tanic  TE.  15  Eg.\  isin  deilb  hi 
tarfas  p.  132,  12;  mod  nad  mod  i 
n-desid  inna  sudiu  FB.  84;  in  da- 
bach  .  .  i  tét  SC.  36;  FB.  91 ;  dabach 
hi  talla  FB.  9;  91;  bói . .  dia  far- 
singi  in  tige  i  tallastár  FB.  55  = 
CO  tallastar  . .  inn  ibid.  Eg. ;  beson- 
ders häufig  nach  einem  Ausdruck 
für  Ort:  CO  airm  i  m-bói  SC.  14; 
33;  CO  airm  irro  chloth  Hy.  5,  70; 
airm  i  n-dom  facca  ScM.  10;  cisi 
airm  hi  ta  SC.  31;  cairm  i  cuala 
Hy.  5,  24;  áit  i  m-biat  FA.  34; 
bale  irrabe  da  wo  er  loar  FB.  43; 
TE.  19.  Fg.;  SC.  34,  5;  bale  itaat 
ScM.  6;  asin  baliu  hi  tairiseti 
FB.  88;  bali  i  teigtis  Oss.  I  1;  mit 
der  Negation  verbunden  inna: 
tech  inna  fera  flechod  SP.  III  5; 
SC.  34,  1.  —  Es  findet  sieh  auch 
die  Form  in  tior  ro:  cia  tir  in  ro 
reccad  aroile  p.  17,  23;  in  magin 
in  ro  artraig  FB.  39  (a  tnarcoib 
Fg.);  ferner  die  Form  ina  n-  {für 
das  einfache  i  n-):  mara  móra . . 
ina  m-bi . .  aittreb   diabail  FA.  30. 

iach,  ich  s.  3.  eó;  lód-sa  irricht 
iaich.  Gl.  i.  bratán,  LU.  p.  IH^,  39, 
zu  lesen  iach? 

iachtaim  ich  schreie  auf;  I 
yell,  howl  CB.  —  Praes.  Sg.  3  co 
n-échta  Gl.  zu  quod  congemiscit, 
seimus  Wb.  4»  {Z^.  434);  PI.  3  rel. 
a  n-iachtaite  Gl.  zu  ingemescentcs 
Ml.  63d.  —  Prncf.  Sg.  3  corro  iacht 


FB.  39  Eg.\  iachtais  ibid.  LU.  — 
Fut.  PI.  3  iachtfaitit  LU.  p.  126,  5. 

iachtarach  s.  ichtarach. 

iadach  a  workbag  Onthe  Mann. 
III  p.  114;  i.  tiagh  CBon.  Suppl. 

iadaim  II  ich  schliesse.  — 
Praes.  Sg.  3  iadaid  . .  in  lebor  FA. 
33;  iadaid  a  da  glaicc  immá  brá- 
git  FB.  86;  is  én  immo  n-iada  sás 
SP.  IV  1;  faiceb  in  less  n-oibela, 
is  me  non  iada  TBF.  p.  156,  11; 
PI.  3  iadait .  .  in  comla  FB.  21;  ni 
iadat  iubaili  for  étechtu  ail  SC.  25. 

—  Fut.  Sg.  3  forsa  n-iadfa  FA.  34. 

—  Pass.  Praes.  Sg.  3  mani  iatar 
a  tech  friú  FB.  21.  —  Praet.  Sg.  3 
cris  Mobi  ni  ro  iadad  im  Ina  Goid.^ 
p.  104,  1.  —  Inf.  Dat.  oc  á  iadad 
SC  33,  4. 

1.  iall  a  flock,  herd  O'R.  — 
PI.  Dat.  etir  iallaib  ban  buágnithi 
LU.  p.  1241),  18;  Acc.  fri  ialla  ciara 
Hy.  5,  91  {Gl.  i.  fri  demna  i.  elta 
duba  demoniorum). 

2.  fall  F.  Biemen;  thong  O'B.  — 
Sg.  Dat.  ro  sgaoil . .  mac  an  chuill 
{Name  eines  Hundes)  da  héill  Torr. 
Dh.  p.  182 ;  PI.  Dat.  ar  fertsib  ocns 
iallaib  ocus  fithisib  ocus  folomnaib 
don  charpat  sin  LU.  p.  80»,  26. 

iallachrand  Sandale.  —  PI. 
Nom.  iallacranda  orda  imbe  SMart. 
34;  Gen.  imghait  a*iallacrand  de 
ibid.  11;  Acc.  no  benad  a  n-ialla- 
cranda  dia  manchaife  Tliree  Hom. 
p.  122,  18. 

ian  Gefäss;  a  mug,  a  small 
tvooden  vessel  CDon.  Suppl.  — 
PI.  Nom.  éna  p.  311,  30;  Dat.  ar 
ni  bitis  hoe  for  énaib  hi  tiis  Coi'm. 
p.  15  dabach. 

iar  s.  au-iar,  íar-thúaid,  síar. 

íar  n-  Praep.  mit  Dat.  nach; 
post  Z'^.  p.  642 ;  der  Nasal  erhalten 
vorVocal  und  Media:  iar  n-imthecht 
Lg.  17,  39;  ScM.  21,  11;  p.  131,  25; 

FA.  20;  SC.  37,  2;  FB.  11;  66;  80; 
p.  309,  34;    iar    m-bráth    FA.    27; 

FB.  47;  70;  89;  p.  42,  5;  iar  n-dith 
SC.  21;  FB.  71;  iar  n-gabail  TE.  2; 
p.  311,  26;  iar  gnáis  p.  132,  27.  — 
Mit  dem  Artikel  verbunden:  iar- 
sin  lind  CC.  5  LU.;  iai'sind  faid- 
che  Lg.  15;  iarsiii  t-áligi  ScM.  1; 


611 


íar-faigim 


iarsan  guba  CC.  5  Eg.\  vgl.  íarsin- 
dí.  —  Mit  Pron.  personale  selten, 
indem  fürpost  getcöhnlich  i  n-degaid 
oder  i  n-diaid  gebraucht  wird;  vom 
ericeiterten  Stamm  iarm-:  3.  Sg. 
iarma  SG.  1;  iarmu-sin  TE.  5  Eg. 

—  Mit  Pron.  possessivum:  3.  Sg. 
M.  iarna  chomairle  Lg.  13 ;  FB.  43 ; 
F.  iarna  ciU  Lg.  15;  TE.  18;  FA.  23; 
FB.  9;  N.  vgl.  iarnabarach;  PI. 
iarna  n-iird  FA.  4;  FB.  77;  FB.  9. 

—  Mit  Pron.  demonstrativutn: 
iar  sin  darauf,  darnach  ScM.  4; 
TE.  2  Fg.;  CC.  4  LU.;  FA.  7; 
17;  18;  21;  23;  24;  31:  33;  FB. 
4;  18;  40;  89;  iar  sein  Lg.  15;  iar 
sain  p.  132,  6;  iar  sudiu  darauf, 
darnach  FB.  5;  16;  54;  55;  56; 
suidiu  Hy.  5,  27;  79;  CC.  4  LU.; 
FB.  82;  iar  sudi  FB.  25;  27;  39; 
iar  sodain  FB.  11;  82.  —  Mit  Apo- 
cape  ar  n-:  cach  ingnad  ar  n-úair 
SC.  30,  7;  da  cech  budin  ar  n-uair 

FA.  9  LBr.  (ar  úair  LU.);  sid  ar 
n-ól  SC.  30,  11;  is  raertan  ar  n- 
écomlond  ibid.  9?  ar  sin  Lg.  12 
(iarsin  Lc);  arnabárach  Lg.  19 
s.  iarnabarach.  — 

Gehrauch ,  1)  nach,  hei  Zeithe- 
stiimmmgen:  fescur  iar  n-óenuch 
Fidgai  SC.  37,  2;  iar  samfuin  TE. 
6  Fg.;  FB.  80;  SC.  1;  iar  m-buáid 

FB.  47;  89;  Hy.  2,  (53;  4,  11;  5,  20; 
CC.  5  Fg.;  iar  fugiull  brátha  FA. 
14;  27;  22;  iar  n-dith  Conaire  SC.  21 ; 
FB.  50;  j9.  310,  25;  iar  trommi  óil 
nach  der  Schwere  des  Trinkens 
FB.  17;  71;  91;  p.  132,  27;  ocus 
mo  riar  iarmu-sin  TE.  5  Eg.;  13  LU.; 
bodb  iar  n-araib  for  a  slicht  Sc3I. 
21,  11;  sid  ar  n-ól  SC.  30,  u;  iar 
sin,  iar  sudiu,  iar  sodaiu  darauf, 
darnach,  s.  ohen;  iar  tain  später, 
darauf  (tvörtl.  nach  Zeit)  Lg.  5,  12; 
TE.  3  Fg.;  5;  8;  14;  p.  131,  8; 
132,  4;  SC.  38;  FB.  38;  39;  69;  78; 
iar  aim  SC.  33,  5;  ar  n-iiair  SC.  30,  7 
s.  ór;  s.  iarnabarach.  — 

2)  Häufig  mit  einem  Nom.  acti- 
onis  oder  Infinitiv:  iar  tochaim 
Lg.  17,  2;  iar  tochaithem  na  fleidiu 
Temruch  TE.  7  Fg.;  iar  cuairt 
chaille  Lg.  17,  43;  iar  n-imthecht 
dar  feda  Fál  Lg.  17,  39;  p.  142,  u; 


iar  n-gabáil  ríge  nach  Antritt  der 
Königsherrschaft  TE.  2;  p.  311,  26; 
CO  ránic  Emain  Macha  iar  facbail 
a  ech  mit  Zurücklassung  seiner 
Pferde  FB.  38;  39;  oft  muss  man 
im  Deutschen  einen  Satz  mit  nach- 
dem hilden:  iar  closin  imacallnia 
na  m-ban  nachdem  sie  den  Wett- 
streit der  Frauen  gehört  hatten 
FB.  25;  FA.  21;  23;  20;  FB.  59; 
Sd;  p.  42,  5 ;  . .  ro  follsig  aingel  in 
choimtechta  do  anmain  Adomnán 
iar  tascnam  flatha  nime  nachdem 
sie  in  das  Himmelreich  gekommen 
war  FA.  31;  wenn  das  Suhject  des 
Lifinitivs  im  Hauptsatze  nicht  ent- 
halten ist,  so  folgt  es  nach  mit  do: 
iar  feis  di  la  Eochaid  nachdem  sie 
mit  E.  geschlafen  hatte  TE.  Q  LU; 
iar  tichtain  do  asind  loch  nachdem 
er  aiis  dem  See  gekommen  war 
FB.  31;  iar  n-imchossáit  Conaill . . 
do  FB.  11;  43;  66;  69;  70;  77; 
der  Inf.  muss  passivisch  gefasst 
werden:  ata  dabach  ..  iarna  linad 
do  fin  acneta  nachdem  es  mit  aus- 
gezeichnetem Weine  gefüllt  tcorden 
war  FB.  9;  atát  cóic  fichit  bargen 
..iarna  fuine  tria  mil  ibid.;  77.  — 

3)  nach,  im  Sinne  von  lat.  se- 
cundum:  iar  n-urd  der  Reihe  nach 
FB.  66;  FA.  4;  FB.  80;  a.mal 
itát  iar  fir  der  Wahrheit  gemäss 
FA.  6;  TE.  9,  26;  iarna  chomairle 
nach  seinem  Beschlüsse  Lg.  13; 
stiall  archapur  he  iar  n-ichtwr  ocus 
tugi  slinded  iar  n-úachtur  p.  309,  34. 

4)  nach,  räumlich:  ro  cumrig- 
the  alläma  iarna  cúl  ihre  Hände 
wurden  auf  ihren  Bücken  gebunden 
Lg.  15;  iar  ciil  Conchobair  hinter  C. 
ScM.  20,  vgl.  etil;  doluid  . .  ina  thur 
iarsind  faidche  Lg.  15;  in  fer  do 
theiged  iarsin  t-sligi  ScM.  1;  ic 
techtiarfraechrudMidesiariS'cM.20; 
iarsin  lind  CC  5. 

iaráilliu  TE.  á  Fg.? 

iarair  s.  iarrair. 

iarand  Eisen;  iarund  ferrum  Ir. 
Gl.  790;  O'Dav.  p.  99  iurnd.  —  Sg. 
Gen.  CO  sústaib  iarind  FB.  48.  — 
Vgl.  iarn. 

iardoe  fawn  O'B.,  s.  iarroe. 

iar-faigim,  iarma-faigim  l  ich 
39* 


largno 


612 


frage.  —  Praes.  8g.  3  ni  ed  iarma- 
foich-som  SG.  198b  \non  hoc  quaerit 
ipse  Z^.  876);  íarmifóich  LU.  p. 
24»,  20 ;  PI.  3  ro  iarfaiget  Hy.  4 
Praef.  {präterital).  —  T-praet.  Sg.  1 
ro  iarfacht  ia  gáith  do  Benaéví  ich 
fragte  B.  nach  dem  Winde  LU. 
p.  113a,  22;  25;  5  ro  iarfacht  de 
fragte  ihn  p.  40,  is;  FB.  39  Eg.; 
riarfact  Wb.  2a  (Z^  455,  875,; 
iarmifoacht  LU.  p.  61a,  24;  iarmi- 
fouct . .  sgelu  do  Briccri  p.  145,  2. 

—  S-praét.  Sg.  3  co  ro  iarfaig  araile 
don  scoil  Cholman  Hy.  1  Praef.] 
Hy.  4  Praef.;  ro  fiarfuigh  TE.  19; 
14  Eg.;  ro  fiarfaid  p.  42,  9;  iar- 
faigis  do  FB.  39  (iarfacht  Fg.); 
iarfaigis  aris  in  fer  cetna  LU. 
p.  251',  37;  iarfoidis  FB.  38  Eg.  — 
S-fut.  PI.  3  iarfassat  Lg.  4,  13 
(iarfaigseat  Eg.  1  mit  nachträglicher 
Einführung     des    Wurzelauslauts). 

—  Fut.  sec.  Sg.  3  amaZ  bid  iiech 
iarmid  oised  do-sum  Ml.  32a,  5.  — 
Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  cid  iar- 
fachta  SP.  V  5.  —  Praet.  Sg.  3 
cid  rot  iarfaigedh  TE.  13  Fg.?  — 
Inf.  iarfigid  F.  inquisitio  Wb.  26^ 
(Z^  875);  Gen.  inna  iarfaichtheo 
inquisitionis  Ml.  35",  29;  Dat.  do 
iarfaigid  do  ihn  zu  fragen  Lat. 
Hy.  II  Pref.  {Goid.^  p.  94);  Acc. 
frisin  u-iarfaigid  Gl.  zu  adversum 
. .  inquisitionem  Ml.  20«,  9. 

iargnó  anguish  O'Don.  Gr. 
p.  104. 

iarm-  die  erweiterte  Form  von 
lar  n-,  Z'^.  875. 

iarma-foich,  iarmi-fouct  s.  iar- 
faigim. 

iarmairt  ScM.  3,  15? 

iarmart  consequence,  issue 
of  an  affair  O'B. 

iarm-eirge  „nocturns,  also 
called  medónaidche,  one  ofthe  eight, 
canonical  /íOítrs(prím,  teirt,  medónlái 
oder  etsruth,  nóiii,  fescor,  coimpleit, 
tiugnair)  Three  Hom.  Index;  ma- 
tins,  morning  prayer  O'B.  -^ 
Gen. ovo  benad  clocc  iairmergi Three 
Hom.p.  12i, 6  {„thebell  for  nocturn"). 

iarmoracht -F.  Verfolgen,  Su- 
chen; oco  iarmoracht  TBF.  p. 
152,  13;  Aid.  Chonch.  25. 


iarm-ua  pronepos  Z^   876. 

iarn  Eisen,  vgl.  iaraun;  iarn 
{„iron")  i.  iart  in  nortmannica 
lingua  Corm.  Tr.  p.  92.  —  Sg. 
Gen.  hiairn  Z'^.  52  {Incant.  SG., 
Z'^.  949).  —  Dat.  do  iurn  atlegtha 
s.  unter  fúathbróc.  —  Compos.  ar 
cech  n-iarn-bas  Gl.  zu  ar  cech 
n-ernbas  Hy.  6,  14;  s.  íarn-dóit, 
iern-gúali. 

íarnabárach  am  andern  Mor- 
gen, Tags  darauf;  iarnabarach 
p.  45,  2;  48,  25;  Hy.  4  Praef.;  at- 
ragat  iarom  matain  muich  iarna- 
barach FB.  64;  dollotar  iar  sin 
sin  matin  arnabárach  79;  arraba- 
rach  Lat.  Hy.  VII  Pre/".;  araba- 
rach  FB.  58 ;  cusarnabárach  bis  zum 
andern  Morgen  ibid.;  „arnamhárach 
on  the  morrow"  O'Don.  Gr.  p.  265. 
Wenn  an  got.  maurgins  Morgen 
erinnert  werden  darf,  wäre  iarna 
márach  die  ursprüngliche  Schreib- 
weise, wörtl.  post  ejus  niane,  d.  i. 
postridie  ejus  diei,  vgl.  unter  iar  n-. 

iarnaide  eisern;  Ir.  Gl.  608.  — 
PI.  Nom.  clóthi  iarnaide  p.  191,  15; 
Dat.  CO  flescaib  iarnaidib  FA.  15. 

iarnda  eisern.  —  Du.  Nom. 
dia  n-droch  . .  iarnda  FB.  50. 

iarn-dóit  gauntlet  On  the 
Mann.  III  p.  97.  —  PI.  Dat.  do 
iarndótib  ScM.  22,  9. 

iarom,  iarum  Adv.  darauf, 
dann  {desselben  Stammes  wie  das 
in  der  Composition  auftretende 
iarm-);  iarum  postea  Z^.  613;  steht 
Hy.  5,  78  am  Anfang  eines  Halb- 
verses; iarum  Hy.  2,  31  (i.  iar  sein, 
näml.  nach  dem  Singen);  5,  3i;  51 ;  78; 

FA.  34;  ScM.  ö;ß;  11;  TE.ö  Eg.; 
12;  CC.2Eg.;  3;  4;  5;  6;  i?.  142, 13; 
p.  144,  12;  29;  145,  2;  8;  13;  iaram 
TE.  8  Eg.;  p.  143,  4;  5.  In  LU. 
vorwiegend  iarom:  FA.  3;  16;  22; 
31;  32;  SC.  3;  5;  6;  7;  8;  Qu.s.w.; 

FB.  8;  10;  28;  42;  43;  55;  59; 
62;  64;  66;  70;  75;  77;  sehr  oft 
ist  die  zweite  Silbe  abgekürzt  ge- 
schrieben, z.  B.  Lg.  1;  16;  FB.  1; 
7;  8;  13;  iarom  iar  sudi  dann 
darauf  FB.  27;  65;  iarum  iarsin 
TE.  5  Eg.;  iar  sudiu  dan  iarom 
FB.    60.     In    abgeschwächter   Be- 


613 


ibim 


deutung  bezeichnet  iarom  einen 
blossen  Fortschriit  in  der  Rede, 
wie  unser  dann,  z.  B.  FA.  4,  11, 
Ab,  25,  und  tvechselt  daher  mit  tra, 
din.  An  folgenden  Stellen  hat  LU. 
iarom,  LBr.  tra:  FA.  4-,  7;  9;  15; 
18;  20;  21;  24;  25;  27;  28;  33;  34; 
LBr.  din:  FA.  Ib;  34;  LU.  din,  Fg. 
iarum:  CC.  6.  —  FA.  16  bezeichnet 
iarom . .  iarom  einen  Gegensatz  {LBr. 
immorro). 

iarraim  ich  suche,  begehre; 
I  asTc,  seek,  search  for  O'R.  — 
Praes.  Sg.  3  rel.  „is  mór  an  t-ion- 
ffna  liom-sa",  ar  Gráinne,  „nach 
(l'Oisin  iarras  Fionn  mise"  Torr. 
Dh.  p.  48.  —  Inf.  Dat.  d'iarraidh 
<(sTc  O'Bon.  Gr.  p.  203;  d'iarraidh 
a  mnae  TE.  17;  18;  boi . .  qc  a 
hiarraid,  fo  hErinn  acht  ni  fuair 
Cortn.  p.  37,  is;  mor  fer  ro  boi 
com  iarraid  SC.  44,  7;  oc  iarraiá 
mná  . .  dó  TE.  2  Eg. 

iarrair,  iarair  Suchen,  Be- 
gehren, gleichbedeutend  mit  iar- 
raid, Inf.  zu  iarraim.  —  Dat.  cách 
ic  á  iarrair  SC.  33,  33;  ro  boi  ior 
iarair  na  hingene  Hy.  4  Praef; 
Acc.  CO  n-dechos  for  iarair  Etaine 
p.  130,  30. 

iarróe  fawn,  s.  iardoe ;  conid  ann 
sin  atchessa  fiad-  lucht  na  n-etarnade 
comtis  aige  alta  ocus  iarróe  ina 
n-diaid  i.  Benen  Hy.  7  Praef. 

hit  íarsála  FB.  17  at  thy  heels? 
vgl.  sál. 

íarsindí  weil  (íar  mit  dem  Dat. 
Sg.  von  intil;  postquam  Z'^.  714; 
iarsindi  foriiigenai  do  cet/iartreb 
p.  17,  33;  Gl.  zu  Hy.  2,  29;  iarsinni 
TE.  6  Eg. 

iartaige  Nachkommenschaft, 
Kindeskinder;  posterity,  descen- 
dants  O'B.  —  Sg.  Gen.  tue  sen 
setig  do  thusmed  chloinde  ocus 
iartaige  er  nahm  eine  Frau  um 
Kinder  und  Nachkommenschaft  zu 
erzeugen  LBr.  p.  113^,  19;  meraid 
CO  dea  iartaige  Hy.  2,  20,  Gl.  i.  co 
brath  {vgl.  „iardaighe  the  last  of  a 
family"  CDon.  Suppl.?);  Acc.  da 
hMadain  boi  lacob  i  n-Egept  ar 
oen  re  chloind  ocus  re  iartaige 
LBr.  p.  116»>,  55. 


iartaiii  jjost  tempus,  postea, 
lies  iar  tain. 

iarthar  der  ivestliche  Theil, 
der  Westen.  —  Sg.  Gen.  do  ard- 
ecnaid  iarthair  domain  des  Westens 
der  Welt  FA.  3;  4;  Lg.  12;  Dat. 
i  n-iarthor  Mide  ScM.  1 ;  i  n-iarthj*r 
in  tire  cetna  FA.  4;  iarthur  Lg.  4,  lú 

au-íarthúaid  nordto  estlich 
Cr.  19c  (Z^  612). 

iarthuaiscertach  der  Nord- 
westwind; erthuaiscertach  euro- 
aquilo  LArdm.  188,  b.  2  (Jr.  Gl.  305); 
PI.  Gen.  iarthuaiscerddach  Gl.  zu 
etesiarum  Cr.  37i>  (Z*.  612). 

iarum  s.  iarom. 

iasacht  a  loan   O'Don.   Suppl. 

—  Acc.  mise  fein  tug  iasacht  an 
ghaoi  dheirg  do  Torr.  Dh.  p.  132. 

iasc  M.  Fisch;  aesc  Gl.  zu  cla- 
xendix  SG.  69».  —  Sg.  Nom.  iasc 
mbrec  FB.  48;  Gen.  gae  gona  eise 
s.  unter  gai;  Dat.  d'iasc  p.  311,  31. 

iascaeh  Fischer,  s.  u.  linaige. 

iat  sie,  s.  é  VII. 

fath  Wiese;  land,  country  O'B. 

—  Sg.  Dat.  aigi  ech  i  n-iath  FB.  50, 
p  310,  26?  Acc.  athechta  fath  n- 
etarmaige  FB.  47?  ar  iath  n-Ulaá 
FB.  22;  irrig-iath  i.  hi  ferann  ind 
rig  nemda  Gl.  zu  ir-riched  Hy.  5, 105; 
PI.  Gen.  hErind  na  n-iath  SC.  29, 10. 

—  Comp  OS.  hErenn  iath-maige 
„Erin's  meadow-lands"  Hy.  3,  6 
(Gl.  i.  ferand). 

ibar  Eibenbaum,  Eberesche; 
ibhar   taxus   {„yew")   Ir.   Gl.  561. 

—  Sg.  Gen.  aurscartud  derg-ibair 
FB.  55;  aurscartad  dergg-ibair  fo 
mrechtruncain  „a  partitioning  of 
red  yew  under  variegated  planeing" 
TBE.  p.  138,  32;  ructha  iarom  hi 
tech  n-darach  cúachlete  ocus  comla 
ibair  aire  i  m-batár  tri  fertraigid 
dia  tiget  LU.  p.  19»,  ig;  cetheora 
flescca  ibiV  TE.  18;  Dat.  erscar 
do  derg-ibar  p.  309,  33. 

ibim  I  ich  trinke.  —  Praes. 
Sg.  3  ni  ib  Wb.  281»,  24  (non  bibit 
ZI  430);  ibid  FB.  62  (ibit  LU); 
rel.  ibes  Lg.  17,  10  (ipius  Fg.); 
PI.  3  longait-som  . .  ocus  ebait  TB. 
p.  178,  10.  —  Conj.  Sg.  2  dia  n- 
eba-su   lán    cailig   Lat.   Hy.   XIII 


614 


idlaici 


Pref.  —   Comp  OS.   ass-,    css-ibim, 
at-ibim. 
ic  s.  oc. 

1.  ÍC  Heilung,  Heilen.  —  Sg. 
Nom.  nirrodchad  mo  ic-sa  I'E.  12 
LU.;  icc  SG.  29,  2;  m'ic-sa . .  dorn 
ghalar  meine  Heilung  von  meiner 
Krankheit  TE.  9  J^gr.;  Gen.  cen 
feib  ica  SG.  29;  cen  sirtin  a  már- 
ica  ibid.;  Hat.  cen  siriud  , .  d'icc  a 
carat  Conculaind  ohne  zu  suchen 
nach  Heilung  seines  Freundes  G. 
SG.  29,  4;  10;  a  testá  dorn  ic-sa 
TE.  11  JLZ7. ;  dia  icc  don  galur 
TE.  13  Eg. 

2.  ÍC  Zahlung,  Zahlen.  —  Sg. 
Hat.  i  n-hicc  in  t-sáraigthe  sin  tu- 
cad  Ross  Corr  do  liU  Siianaig  Fei. 
p.  LXXXVII  („in  compensation  for 
that  outrage"). 

1.  icaim  II  ich  heile.  —  Praes. 
Sg.  3  iccaid  Hy.  2,  34;  PL  3  nád 
ícat  lege  TE.  S  LU.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  da  n-iccad  wenn  ihn  heilen 
würde  SG.  29,  5.  —  Praet.  Sg.  3 
ro  hie  súil  ind  rig  p.  131,  28;  ros 
ic  Gl.  zu  Hy.  5,  39.  —  Fut.  sec. 
PI.  3  not  ícfitís  sie  würden  dich 
heilen  SG.  11,  2.  —  Pass.  Praet. 
Sg.  3  CO  ro  hiccad  in  chaillec/t 
p.  43,  id;  sech  rom  icad-sa  ausser 
dass  ich  geheilt  worden  bin  TE. 
U  LU.  —  Inf.  s.  1.  ic. 

2.  icaim  II  ich  zahle,  gehe, 
entschädige.  —  Fut.  Sg.  1  dut 
icfat  ich  werde  dir  geben  SG.  6; 
icfat-sa  in  ein  Gorm.  p.  30,  17; 
3  rel.  is  and  sin  icfas . .  a  chom- 
máin  . .  fri  cach  n-duni  FA.  34.  — 
Pass.  Praes.  PI.  3  con  riccatar  a 
seuit  frie  Tir.  6.  —  Fut.  sec.  Sg.  3  not 
icfaithea  du  würdest  entschädigt 
tverden  TE.  9  Eg.?  —  Inf.  s.  2.  ic. 

dot  icfa  s.  ticim. 

ich  s.  3.  eó. 

icim  I  ich  komme,  s.  ricim,  ti- 
cim. —  Fut.  sec.  Sg.  3  mos  n-icfed 
Hy.  2,  64  Fr. 

icht  i.  cinn{?)no  cland  („«  tribe 
or  pi'ogeny")  Gorm.  Transl.  p.  98, 
vgl.  Eoganacht  i.  icht  cland  no  cenel 
(i.  cinel)  rochini  0  Eogan  Gorm.  p.  18. 

ichtar  der  untere  Theil;  lo- 
wer   pari    Gorm.    Transl.    p.    97; 


ichtar  na  comladh,  „the  loiver  part 
ofthe  door".  Gl.  zu  lar  Ir.  Gl.  1Ü34. 

—  Sg.  Nom.  dub  a  hichtar  FA. 
21  LBr.;  Hat.  i  n-ichtur  aetheris 
Gr.  33<=  (in  inferiore  parte  aetheris 
Z^.  781);  i  n-ichtar  in  mórlocha 
Fél.  p.  LXII  36;  iar  n-ichtwr  p. 
309,  34. 

iehtarach  unten  befindlich, 
tief  unter  st,  vgl.  in-ichtarach ;  in 
t-inne  iachtarach  lien  Ir.  Gl.  1013; 
muchna  . .  ichtaraig  ifiVn  p.  191,  29. 

icompocath  TE.  10,  s  für  oca 
n-impocad  sich  gegenseitig  küssend? 

1.  id.  est,  nach  Stokes  Fis  Ad. 
p.  23  enthalten  in  dian-id  cui  est, 
con-id  ut  Sit,  cid  quid  est,  quam- 
quam  est,  id-ón  est  hoc. 

2.  id,  idh  a  wreath,  collar, 
chain  O'B.,  Gorm.  Transl.  p.  96; 
s.  unter  ferenn ;  idh  urchumail  trica 
{i.  e.  tricae,  hindrances),  a  spance- 
ling  chain  Ir.  Gl.  279. 

flesc  idaith  Gorm.  p.  21  fe,  „a 
rod  of  aspen",  „idhadh  the  yew" 
Name  des  Buchstaben  i  O'Hon. 
Gr.  p.  XXXII;  vgl.  fidot. 

idal  =  lat.  idolum;  idol  i.  ab 
idolo  Gorm.  p.  25.  —  PI.  Gen.  0 
adrad  idal  Gl.  zu  Hy.  2,  18.  — 
Gompos.  ind  idul-taigae  /am  S6r.  66» 
{Z^  855). 

1.  idan  s.  idu. 

2.  idan  treu;  faithful  Gorm. 
Transl.  p.  94;  sincere,  pure  O'B.; 
i.  tairise  Gorm.  p.  5  an-idan  {„un- 
faithful");  i.  comlán  O'Hav.  p.  97. 

—  Sg.  Nom.  bid  idan  a  séntu  frind 
Fei.  p.  LXI  („pure")-,  PI.  Nom. 
bat  idain  fri  cach  reit  Gl.  zu  in 
Omnibus  fidem  bonam  ostendentes 
Wb.  31",  15  {Z-\  776). 

idata  zu  2.  id?  ro  gabastár  idata 
aurslaicthi  a  ech  ocus  a  del  intlassi 
ina  desra,  ro  gabastár  éssi  astuda 
a  ech  ina  thuasri  LU.  p.  79a,  14^ 
„the  ties  of  loosening"  O'B.  Growe, 
Siab.  Goncul.  p.  424. 

idlachad  S.  112  s.  idiaieim. 

idlaeht  F.  Abgötterei.  —  Sg. 
Gen.  idlachta  Hy.  7,  47. 

idiaieim,  iodlaic,  tiodlaic  7te  con- 
veyed  O'Don.  Suppl.  —  Inf.  reg- 
thair  diar  n-idlocon  TB.  p.  180,  12. 


idua 


615 


ildatu 


idiisi  F.  Treue;  „purity"  Fei. 
p.  CLXXXV. 

iduae  „weapon"  Corm.  Transl. 
p.  123  nith;  iodhna  i.  sleagha  no 
arm  O'Cl.;  iodhna,  inna,  i.  arma 
O'Don.  Suppl;  PI.  Acc.  bruid  idnu 
buden  m-bséth  SC.  31,  6. 

id-naide  Erwarten,  vgl.  ir-, 
ur-uaide;  iodhnaidhe  i.  urnuidhe 
O'Don.  Suppl.  —  Dat.  do  idnaidiu 
Lg.  17,  36. 

idón  das  ist,  nämlich,  vgl. 
1.  id;  id  est,  scilicet  Z'^.  713;  ge- 
wöhnlich abgekürzt  i.  (in  den  Hand- 
schriften .1.),  und  sehr  häufig  ge- 
hraucht; i'oll  geschrieben:  áliss  Pa- 
trice Dubthach  im  damnse  n-epscuip 
dia  desciplib  di  Laignib  idón  fer 
soér  socheuiúil  Tir.  11;  dubbert 
Patrice  eumtach  du  Fiaee,  idon 
clocc  oeus  mcnstir  ocus  bachall 
oeus  poolire  ibid.\  edou  i„to  wit") 
quasi  idon  i.  scyendum  Corm.  Transl. 
p.  70. 

idpraini  (aith-od-berim  Z'^.  885)  I 
off  er  o:  —  Praes.  Sg.  1  idpraim 
p.  40,  39;  3  adopuir  Tir.  10;  hid- 
braid  sin  do  dheib  hidal  Corm. 
p.  25  himbas  forosnai.  —  Praet. 
Sg.  3  da  ro  edpair  FA.  32  (hid- 
pair  LBr.).  —  T-praet.  Sg.  3  ado- 
part  Tir.  4;  13;  15;  atrópert  ibid.  1. 

—  Pass.  Praet.  Sg.  3  eo  ro  edprad 
Lat.  Hij.  Xil  Pref.\  ro  edbrad 
Goid.''  p.  84  {Vit.  Trip.).  —  Inf 
edpairt  offering  Lat.  Hy.  XII  Pref. ; 
Dat.  iarna  idpuirt  Tir.  2. 

idu  Schmerz;  iodhana  pangs 
OB.;  idha  i.  treghat  O'Dav.  p.  98. 

—  Sg.  Nom.  idu  serci  ocus  idu 
eóit  TE.  8  if/.;  1  Eg.;  PI.  Gen. 
la  gúri  na  n-idan  TBF.  p.  140,  32; 
Acc.  bói  a  ben  fri  idna  CG.  3  (hid- 
nu Eg.^\  cuid  dogui  idna  O'Dav.  l.  c; 
Du.  Gen.  nechtar  na  da  idan  TE. 
8  LU. 

iffern,  ifernd  =  Zai.  infernum. 

—  Sg.  Gen.  d'insaigid  iffirn  FA.  21 ; 
todernama  iffirn  FA.  33;  ji.  191,  29; 
pian  n-iffirnd  FA.  33  (iftrn  LBr.); 
34;  iffird  für  iffirnd  FA.  1;  i  fu- 
domain  iftird  28  (iftrn  LBr.);  p. 
191,  20;  iflfrmd  FA.  2;  3;  19;  Acc. 
iflfernn  uathaeh  (iffern  n-uathach?) 


Hy.    6,    20;    hifferd     für     hifferud 

FA.  2. 

CO  n-igsed  FA.  31  lies  eonigsed, 
für  CO  n-digsed,  s.  dechad. 

il  viel,  vielfältig;  multus,  va- 
rius  Z^.  238.  —  Sg.  Dat.  cosin 
taidbse  il  cum  mtäta  ostensione 
Ml.  30b,  11;  PI  JSfom.  batar  ilc 
Hy.  2,  6;  biat  imda  eoicthe  ili 
p.  131,  36;  cit  ili  quamvis  sint 
multa  Wb.  12a  (Z^  236);  Dat.  tua- 
thaib  ilib  SC.  19;  ar  andrib  ilib 
imdaib  SC.  40;  41.  —  Adv.  iudil 
multo  Z^.  (508.  —  Comp  OS.  {vgl. 
ZK  858)  il-ardbe  Lg.  4,  s;  hit  il- 
chomraicib  SC.  26;  il-mile  alle  viel 
tausend  andere  FA.  32;  |).  131,  39; 
do     il-slúagaib     vielen     Schaaren 

FB.  71;  i  n-il-reehtaib  75. 
ilaigrim  III  ich  vervielfältige; 

Inf  do  ilugud  SC.  2. 

ilaiiiglech  viele  Engel  besit- 
zend. —  Sg.  Acc.  CO  rig  n-ilain- 
gleeh  n-uasal  Hy.  1,  10. 

ilar  N.  Menge;  multitudo,  plu- 
ralitas  Z'^.  780,  pluralis  985.  — 
Sg.  Nom.  ilar  fochraice  Hy.  7,  52; 
ilar  min  Lg.  18.  22;  ilar  m-bria<Äar 
m-bláith  SC.  30,  12;  Gen.  Illand . . 
ilair  glond  ScM.  21,  24;  Dat.  eo^ 
n-ilur  thor  ScM.  21,  37;  co  n-ilur 
chia  Oss.  II  9;  co  n-ilur  guim 
SC.  31,  13;  Acc.  sech  ilar  m-bau 
Lg.  18,  12. 

ilarde  manig faltig.  —  Sg.  Dat. 
do  mes  ilarda  SC.  33,  20;  PI.  Dat. 
ar  biastaib  ilardaib  LU.  p.  15»,  13. 

ilatha,  for  áthaib  ocus  ilathaib 
FB.  10,  for  atha  for  ilatha  35,  vgl. 
atha,  fatha  a  green  piain,  a  lawn 
O'B? 

ilchrothach  vielgestaltig,  vgl. 
cruth.  —  Sg.  Gen.  issi  in  glan 
genmnaid  gelgasta  dingbála  do  rig 
ilehrothaig  ind  ingen  sin  SC.  42. 

ildáuaeh  s.  illánach. 

ildathach  vielfarbig,  vgl.  dath. 
—  Plur.  Gen.  coeca  ingen  illdathach 
SC.  45,  11;  Du.  Nom.  da  en  illda- 
thacha  CC.  2  Eg. 

ildatu  M.Vielheit,  von  ilde;iíítt- 
raJitas  Z^.  804.  —  Sg.  Acc.  tair- 
birid  illatu  pian  .  .  dona  maccaib 
bais  FA.  1. 


ilde 


616 


imbel 


ilde  pluralis  Z\  791. 

il-fvivig sich  viel  aufhaltend? 
vgl.  furech.  —  Sg.  Nom.  ni  bat 
ilfurig  im  irad  n-echtrand  SC.  25. 

illánach  {für  ildánach)  viele 
Fähigheiten  hesitsend,  vgl.  il- 
dáni  multa  dona,  variae  faeultates 
Z'^.  858;  iollán  expert,  iolanach  in- 
genious,  skilful  O'B.  —  Sg.  Nom. 
issi  alaind  illánach  SC.  33,  26. 

ille  hierher;  illei,  ille  huc  Z^. 
613;  tair  bic  ille  komm  her  ein 
Wenig  SC.  33,  so;  32;  37,  19;  44,  11; 
táet  ille  FB.  31 ;  tait  i.  ille  Gl.  zu 
exite  as  nos  Ml.  34»,  1;  SC.  29,  2; 
atchiu  dar  in  muir  ille  ich  sehe 
über  das  Meer  hierher  (kommend 
SC.  45,  15;  conna  toraig  sund  ille 
dass  nicht  hierher  kommt  SC.  29,  20 ; 
p.  144,  27;  dorus  . .  ind  nime  as  nesu 
ille  FA.  15;  is  0  sin  ille  ro  bainm- 
nigter  do  Cucbuluinn  seitdem  wurde 
er  C.  genannt  p.  140,  le;  FB.  69; 
cét  cach  mil  ohoin  ille  TE.  10,  17 
Eg. ;  innunn  hille  huc  illucque 
Ml.  15o;  tar  sonn[ach]  desiu  ..  tar- 
sin sonnach  ille  über  die  Mauer 
hinüber  . .  herüber  LU.  p.  23^,  21,  23; 
CO  tucsat  a  m-bu  taris  illei  TBE. 

p.    156,   23. 

il-mMas  mannigfaltigen  Ge- 
schmack habend,  s.  blas.  —  PI. 
Dat.  di  enaib  ocus  lubib  ilmblasaib 

p.   311,  32. 

ilugud  s.  ilaigim. 

ilnr  aquila  Ir.  Gl.  197. 

im,  im-  s.  unter  imm,  imb, 
imm-,  imb-. 

im  . .  im  sive  . .  sive,  für  imb  . . 
imb  {die  Fragepartikel  in  und  3.  Sg. 
Conj.  ba  von  bin)  Z^.  706. 

imaig'  =  lat.  imago,  Sg.  Acc. 
cosmailius  ocus  hímáigin  Dé^.  170,9. 

imamhar  Lg.  18,  10  Eg.? 

imbádad  (imb-bádiud)  Ertrin- 
ken; Dat.  ro  ssertha  fo  céíoir  dia 
n-imbádud  SMart.  39. 

imbáracli  morgen  FB.  76;  inn 
edpairt  tucaisiu  dam-sa  imbúaruch 
tue  dam  nunc  Lat.  Hy.  XU  Pref. 
{„this  morning");  amárach  to-mor- 
row  O'Don.  Gr.  p.  263.  —  Vgl. 
íarnabárach. 

imbas  forosnai  der  Name  eines 


Zaubers,  der  LBr.  p.  268  a  (=  Corm. 
p.  25)  so  beschrieben  wird:  cocnaid 
{no  concná)  in  íiH  mir  do  charnna  Á 
dhergmuice  no  chon  no  chaitt  ocus  /\ 
dos  heir  iarom  isin  Hg  for  a  chula 
na  cómlad  ocus  canaid  dichedul 
fair  ocus  hidbraid  sin  do  dheib 
hidal;  ocus  gutagair  do  iarom  a 
hidalu;  ocus  nis  fadhaib  {lies  fa- 
ghaib)  din  iarnamárach  ocus  do  can 
brichta  ior  a  dhi  baiss;  contagair 
beos  a  dhee  hidal  chuige  ar  na 
toirmesctha  a  chodlad  immbe;  ocus 
dos  heir  a  di  boiss  im  a  dib  lecnib 
contuil  i  súan  ocus  bither  oc  a 
fhaire  ar  na  ro  impá  ocus  na  ro 
thairmesca  nech  co  taispentar  dho 
cach  ni  immbá  m-bí  co  cend  nó- 
maide  no  a  do  wo  a  tri  no  fot  no 
mhessedh  oc  hidbert;  ocus  ideo 
himbas  áicitur  i.  di  boiss  uime  i. 
bass  adiu  ocus  bass  anall  im  a 
leccnib  ocus  atrogell  no  atrarpe 
tra  Patraicc  inni  sin  ocus  ar  theinm 
laegda  i.  ro  forgell  na  bud  nime 
na  talwan  nach  sen  dos  gni  uair 
is  diultad  do  bathis.  —  Acc.  asbert 
iarom  Scathach  friss  iar  sin  ani 
arid  bói  dia  forciund  ocus  arcá- 
chain  do  tria  imbas  forosnai  LU. 
p.  125i>,  9. 

imbath  i.  oician  Corm.  p.  25. 

imbed,  immad  N.  Fülle, 
Menge;  imbed  copia  Z^.  801; 
imad  multitudo  Ir.  Gl.  921.  —  Sg. 
Nom.  imbed  p.  40,  36;  immad  J^jB.29; 
p.  310,  42;  immud  p.  170,  27;  Dat. 
CO  n-immud  a  pian  FA.  21;  for 
immud  a  ecna  p.  169,  8;  bái  mar 
do  immud  p.  310,  6;  co  n-immad 
ech  SC.  42;  Acc.  ni  innisfea  nech 
.  .  imad  a  aingel  FA.  9  (immad 
LBr.).  —  Davon  immde,  imda. 

imbel  {für  imb-bil")  der  rings- 
um laufende  Band;  imeal  an 
edge,  border  O'B.  —  Sg.  Gen.  uisce 
imill  lympha  Ir.  Gl.  69;  Dat.  sciath 
argdidi  co  n-imbiul  oir  p.  131,  is; 
Acc.  flaith  in  domain  co  himbel 
„the  Prince  of  the  7Vorld  to  the 
border"  p.  40,  36;  co  himel  lud  etaig 
LU.  Nenn.  1;  PI.  Gen.  atchlos  fo 
Erind  imbel  SC.  37,  13;  Dat.  co- 
na  himlib  iamaedib  FB.  37  Eg.] 


imblin 


617 


cóica  scíath  n-argdide  co  n-ímlib 
TBF.  p.  136.  17  {„tcith  edges"?). 

imbliu,  imlin  Nabel;  himbliu 
quasi  uimbliu  ab  umbilico  Corm. 
p.  'J4.  —  Sg.  Acc.  an  immlind  um- 
hilicum  G-ild.  Lor.  Gl.  205;  com 
imluin  {so  dw  Handschrift)  TE. 
10,  12.  —   Vgl.  immlecan. 

imbresan  (imb-fresan)  Streit, 
Zank.  —  Sg.  Gen.  do  eitergleod 
a  imrisnae  FB.  40  Eg.;  Dat.  da 
druith  segeptacdi  ro  batar  oc  im- 
bresun  frimmoysi  Wb.  30c,  iß  {in 
altercafione  Z^.  55);  Acc.  adfiadat 
dö  .  .  a  n-imresain  FB.  75;  ani 
immá  tiidchaibair  imresain  89  (im- 
reirsi  i/i/.) ;  PI.  Gen.  uall  oU-imresan 
SC.  41:  Acc.  imbresna  colluindi 
Gl.  SU  pugnas  verborum  Wb.  29i>,  6. 

imbresnaim  (imb-fresnaim)  II 
ich  widerstreite,  zanke.  — 
Praes.  Sg.  3  ar  imfresna  cách  fri 
araile  denn  jeder  zankt  mit  dem 
andern  Wb.  30c,  15;  p?.  3  ni  im- 
bresnat  mo  gnima  frim  ort  et  mo 
thogairm  meine  Tliaten  streiten 
nicht  gegen  meinen  Rang  und 
meine  Berufung  Wb.  29*,  2;  do- 
naib  hi  immafresnat  Gl.  zu  infiti- 
entibus  Ml.  20<i,  6.  —  Inf.  imbre- 
san, imresan. 

imbri  bró  FB.  21^ 

imbrim  (,imb-berim)  I  ich  führe 
herum,  idiomatische  Wendungen: 
— claideb  for  nech  Jemanden  mit 
dem  Schwerte  bearbeiten,  — 
fidchill  ein  Brettspiel  spielen, 

—  mél  fornech  Jemandem  Schande 
anthun,  mit  Acc.  einer  Person 
Jemanden  hintergehen  (vgl.  mi- 
imbert),  mit  reflexivem  Pronomen 
spielen  intr.;  imrim  I play  upon, 
work  upon  O'Don.  Suppl.  —  Praes. 
Sg.  3  \mheir  cóic  deich  ubull  óir 
SC.  37,  7 ;  imbeir  . .  in  claideb  fuirre 
FB.  86.  —  Conj.  PI.  1  inn  imberam 
fidchill?  LU.p  131l>,  20.  —  Imperat. 
Sg.  2  imbir  in  da  mér  ata  nessam 
do  lutain  it  bélaib  cechtar  ái  á  leth 
führe  die  zwei  Finger  . .  in  deinem 
Munde  herum  Incant.  SG.  (Z*.  949). 

—  T-praet.  Sg.  1  immá  ru  bart-sa 
in  cletin  gai  bolgse  do  léir  LU. 
p.  Il4i>,  34;   3  conid  n-imbert  iuna 


laim  Hy.  5,  64;  im  na  heomi  imda 
ru  hart  fair  SC.  4  [welche  darauf 
spielten,  aber  in  unpersönlicher 
Construction).  —  Praet.  PI.  3  ro 
imbretar  ola  ior  cend  noem-Brigie 
Three  Hom.  p.  58,  2  („intulerunt"). 

—  Fut.  Sg.  1  ni  immer  acht  di 
giuU  LU.  p.  130i>,  40;  2  foretamar 
ninmera  du  icirst  uns  nicht  hinter- 
gehen TBF.  p.  156,  5  {für  nin  im- 
béral  —  Pass.  Ftit.  Sg.  3  imber- 
thar  fidcella  dun  SC.  3.  —  Inf. 
Gen.  cath  .  .  imberta  claideb  n-derg 
SC.  19;  Dat.  atetha  a  claideb  do 
imbert  fj^rri  SC.  5 ;  atagamar . .  in 
fer  d'imbert  a  ferci  fornd  36;  co 
forgabail  cenele  n-imberta  gaiscid 
TBF.  p.  148,  1:  do  immirt  raela 
ocus  cumachta  forni  FB.  41;  oc 
imbert  fidchille  61 ;  oc  immirt  <S'C.39; 
Acc.  gaibid  . .  imbert  fidchille  TBF. 
p.  140,  12. 

1.  imda  Schriller.  —  Du.  Dat. 
sciath  corcorda  co  comrod  argit  co 
túagmílaib  óir  úas  a  díb  n-imdadaib 
LU.  p.  115t,  10;  p.  310,  41;  Acc. 
fithisi  óir  im  cach  n-dual  dia  fult 
conici  dar  a  da  imdai  TB.  p.  176,  23. 

2.  imda,  imdae  F.  Lager, 
Bett,  an  keiner  der  unten  stehen- 
den Stellen  mit  mm  geschrieben; 
iomdha  a  couch,  bed  O'R.  —  Sg. 
Nom.  rig-imdse  FB.  2;  imdui  55; 
p.  309,  35;  Gen.  ben  imtha  Gl.  zu 
pellex  SG.  68^;  fó  chomardus  im- 
dai Conchobair  FB.  3;  na  imdai 
SC.  10;  imdai  FB.  25;  na  himda 
SC.  24;  inna  imda  FB.  21  (imdai- 
ge  Eg.):  Dat.  issind  imdai  SC.  30; 
i  n-imdai  CC.  6  LU.:  assa  imdai 
FB.  3;  assa  imdui  16;  assind  im- 
dai ScM.  10;  FB.  55;  assa  imdse 
p.  311,  37;  uas  a  imdaid  FB.  3 
Acc.  immón  n-imdai  sin  p.  310,  3 
PI.  Nom.  imdada  FB.  2;  55;  nói 
n-imda  p.  309,  32;  Gen.  coica  im- 
dad  ScM.  5;  SC.  16;  Dat.  uas 
imdadaib  in  tige  FB.  2;  Du.  Nom. 
da  imdai  déc  ibid.;  p.  310.  2. 

imdis  SP.  II  10? 
1.   imm,   für    älteres    imb,   N. 
Butter;  im   butyrum  Ir.  Gl.  784. 

—  Sg.  Nom.  in  t-imm  p.  40,  38; 
Gen.  ar  chend  imbi  Gl.  zu  Hy.  5,  25; 


618 


in  méit  n-imme  sca  p.  40,  30;  do 
chunchid  grotha  ocus  immc  Thrce 
Hom.  p.  10,  d;  Dat.  do  immim 
ibid.  23;  27;  forsin  immum  ibid.  15; 
Acc.  dobera  . .  imm  ind  ibid.  31. 

2.  imm,  für  älteres  imb,  Praep. 
mit  Acciisativ,  um,  um-herum; 
imm,  in  der  Composition  bisioeilen 
imme,  circum,  circa  Z'^.  654;  im, 
uim,  um  about  ö'Don.  Gr.  p.  309; 
daneben  eine  iwllere  Form  immu 
Tir.  14  (immu  a  n-eclis),  immó 
LU.  p.  2415,  4  (immó  bar  sróna 
ocus  immó  bar  m-beolu);  bewirkt 
Aspiration:  im  chomdimmus  FB. 
42;  im  chomuaill  56;  im  Choincu- 
lainn  64;  im  thir  CC.  2;  im  thúas- 
lucud  FB.  27;   im  seirc  Hy.  5,  21. 

—  3Iit  dem  Artikel  {vgl.  die  vollere 
Form  immu,  immó):  immon  n-óenfer 
FB.  15;  70;  immon  u-imdaii?.  310,  3; 
imón  rigraid  44;  immon  sliiag  SC. 
35;  imman  coin  ScM.  21,  39  (immon 
Fg.,  uman  M.);  N.  immá  curadmír 
FB.  42;  56;  imón  curadmír  78;  41; 
immán  rígthech  25 ;  PI.  im  na  heónu 
SC.  4.  —  Mit  Pron.  personale: 
1.  Sg.  immum  Hy.  6,  10;  immum-sa 
FB.  24;  ScM.  11;  20;  PI.  immun 
tisat  Hy.  1,  8  [oder  Verb,  compos.?), 
Gl.  i  tisat  immund;  immond  FB.  52 ; 
p.  132,  9;  2.  Sg.  immut  Hy.  2,  52; 
FB.  19;  61;  immat  Lg.  4,  13; 
3.  S(j.  M.  und  N.  imbi  Hy.  2,  31; 
FB.' 4;  7;  22;  45;  51;  87;  91;  93; 
SC.  10;  p.  131,  17;  p.  21,  2;  immi 
Hy.  2,  36;  FB.  12;  27;  37;  56; 
61;  67;  p.  131,  le;  immc  Hy.  1,  49; 

FA.  10;  F.  impe  Hy.  1,  5;  5,  38; 

FB.  2;  55;  Ä'C.  8;  Lg.  5;  jp.  130,  23; 
impi  FB.  63;  J9.  131,  19;  immpi 
TF.  3  Fg.;  16  Fg.;  PI.  impu  1.(7.  8; 

FA.  4;  6;  25;  26;  27;  28  (immpu, 
öfter  in  LBr.).  —  Mit  Pron.  pos- 
sessivum:  1.  Sg.  immom  bragit 
TE.    10,    6;    3.    Sg.    imma    chend 

FB.  45;  imma  rig  7;  mit  Apoco- 
pe:  má  (für  imma)  chossa  FB.  37; 
F.  imma  bragit  FB.  86;  imma 
rusccuib  TE.  4  Fg.;  imó  pecdaib 
FA.  28;  PI.  imma  tech-som  !><;.  12. 

—  Mit  Pron.  relativum:  imom- 
bethe  FB.  61 ;  immba  m-bi  s.  unter 
imbas   forosnai;   immo  n-iada  SP. 


IV  1;  imma  tuUatár  FB.  56;  imma 
tu  94;  imma  torchratar  Oss.  I  13; 
mit  Apoeope:  má  {für  imma)  tud- 
chatar  76:  imma  curaid  cosscnait 
Lg.  4. 

Gebrauch,!)  um,  um-herum, 
räumlich:  nem  im  grein  SP.  IV  3; 
ro  bátár  mathi  Ulad  im  Choncho- 
bur  CC.  1;  FB.  4;  12;  42;  44; 
55;  56;  74;  Findabair  ocus  cócca 
ingen  impi  63;  cen  Ultu  imbi  22; 
cia  no  betis  .  .  immond  FB.  52; 
Ulaid  im  gniiis  Qonchobair  Lg.  18,34; 
CO  ro  lam  cor  imón  slúag  SC.  35; 
Lg.  12;  FB.  25;  co  tarat  a  di  laim 
imma  bragit  FB.  31;  45;  61;  86; 
banna  fola  im  bun  cacha  finna  27; 
arit  odor  immi  37;  45;  51;  91; 
SG.  8;  rebthair  a  étach  immi  FB.iyl; 
ro  héged  immum-sa  ScM.  11;  cou- 
rotachtá  .  .  da  imdai  déc  .  .  impe 
FB.  2;  55;  0  thucusa  tri  láichcind 
úait  im  chend  do  chétmic  Sc3I.  12; 
imóu  pcist  imma  cuaird  um  das 
TJiier  herum  FB.  86;  87;  p.  310,  3j 
immi  im  cuairt  ScM.  17;  dolleici 
a  cend  immon  cloich  Lg  19;  co 
n-ecmaing  a  tul  immon  n-all  FB.  70; 
aigthc  carat  im  flcid  bei  einem  Feste 
ScM.  5;  in  dias  do  gabáil  immon 
n-óenfcr  dass'  die  zioei  über  den 
einen  Mann  herfallen  FB.  15;  ro 
riastrad  immi  FB.  27 ;  lasin  siabrad 
ro  siabrad  immi  FB.  88;  61;  siar- 
thar  .  .  im  Choinculainn  67 ;  auch 
zeitlich:  um  sliamhain  at  Allhal- 
lowtide  CDon.  Gr.  p.  309;  immon 
samain  SC.  12;  imman  aidchi  p. 
311,  28.  — 

2)  mehr  oder  weniger  übertragen, 
bei  irgend  ivelcher  Bemühung  um 
Jemand  oder  Etwas,  in  Bezug 
auf,  utn-willen,  tcegen:  impidi 
. .  im  thiiaslucud  na  cesta  FB.  27 ; 
d'etergleod  a  cesta  . .  imma  curad- 
mir  42 ;  comarli .  .  im  comuaill . .  in 
trir  cnrad  sin  ibid. ;  comarle  . .  im 
réir  na  curad  FB.  79 ;  mian  . .  imm 
salond  p.  43,  13;  TE.  5  Fg.;  im- 
tholtanaig  .  .  im  na  heónu  SC.  4; 
immum-sa  ochsatar  FB.  24;  ani 
imo  m-bethe  worum  ihr  bemüht 
seid,  worauf  es  euch  ankommt 
FB.  61;  in  ceist  imma  tu  93;  mu 


619 


imm-adall 


menma  . .  im  saincheirdd  SP.  II  2 ; 
focberd  mo  chéill  imm  drungu 
Lg.  17,  51?  ammuiubech  dorat  im 
Loegaire  FB.  10;  18;  19;  tabair 
bréc  im  nach  n-aile_  FB.  61;  p. 
132,  9;  imchosnam  im  Fergus  Lg.  14; 
do  immirt  mela  .  .  immon  curadmir 
FB.  41;  necb  no  chomollad  fir  fer 
frim  imbi  93;  imcosnam  .  .  imóu 
curadmir  78 ;  Lg.  4, 12 ;  úarcraidech 
im  chardiu  SC.  26;  batar  sonairte 
. .  im  cac/i  u-imguin  Lg.  12 ;  ar  cia 
uos  baigea  . .  im  gnim  SC  40 ;  a 
cbocert  immi  Lg.  6;  ba  hoen  im 
Crist  CO  n-gaba  Hy.  5,  14;  tibit . . 
gáir  . .  búada  im  Choinculainn  FB. 
64;  um-tüillen,  wegen:  tibit.. 
im  sodaiu  sie  lachten  darüber  FB. 
64;  65;  iu  caingin  immá  tiiUatár 
um  dessemoillen  sie  gekommemcaren 
FB.  56;  75;  ,76;  89;  techt.  immi 
FB.  16;  tuccath  imom  thirfochrig 
TE.  10,  ig;  ar  dáig  na  ro  marbtais 
impi  ihretwegen  Lg.  11;  biaid  olc 
impe  ibid.  5;  sarugud  Conchobair 
impu  16;  uo  sáríiiud  én  aith  im  og 
Oss.  1 12;  CO  ro  lathea  ar  fer  n-Erenu 
impi  ScM.  5;  3,  16 ;  im  dagiu  ua 
ingiue  des  Mädchens  wegen  Lg.  11; 
sudigid  ochtMr  claidbech  imbi  im 
dul  do  asin  tig  darum  dass  er  aus 
dem  Hause  geht  FB.  7;  SC.  4. 

imm-  in  d^r  Composition  bezeich- 
net um-herum  (auch  zum  Aus- 
druck des  Intensiven  verwendet) 
oder  eine  Wechselseitigkeit  der 
Handlung;  ist  bisweilen  doppelt 
gesetzt:  imma  immgaib  vitat  SG.  59» 
(Z'l  430). 

imma-  {mit  Pron.  infix.)  s.  unter 
imm-  und  unter  é  S.  515,  Col.  1. 

imm-accaldaim,  -acoaillim  III 
icJi  unterrede  mich.  —  Praes. 
PI.  3  immus  a«aldat  Gl.  zu  se  ad- 
loquuntur  311.  62  r;  immos  n-acail- 
let  iarum  Ailill  ocus  Medb   TBF. 

p.   144,   28. 

imm-accaldam,    -accallam   F. 

Gespräch,  Unterredung;  is 
etarru  biid  immacaldaim  Gl.  zu  a 
quibus  profertur  et  ad  quos  dirigi- 
tur  loquella  SG.  200b  (Z^.  876).  — 
Sg.  Gen.  dothaet  Froech  cuccu  issa 
tech  n-immacaldmae  TBF.  p.  144, 17; 


iar  closin  imacallma  na  m-ban 
FB.  25;  Dat.  iua  n-imacallaim 
FB.  7 ;  Acc.  co  cúala  . .  imacallaim 
n-adamraigthe  FA.  2;  denaid  imm- 
acallaim  FB.  6;  tiagait  .  .  i  n- 
imacallaim  7. 

imm-aeciu,  -aicciu  III  ich  be- 
sehe  mir,    betrachte,   sehe  zu. 

—  Praes.  PI.  3  immaiccet  FA.  5, 
imanaicet  LBr.  —  Conj.  PI.  3 
,,imman  aiccet  in  t-sliiaig  dqber- 
thar",  ol  Ailill,  „dia  tuca  tinuscra 
amail  asberthar"  TBF.  p.  144,  20. 

—  Perf.  Sg.  3  isnaib  dulib  dofor- 
sat  ocus  imman  accai  Gl.  zu  in  bis 
quae  ipse  considerat  Ml.  17^,  6; 
imman  faco  p.  140,  21.  —  Part, 
nee.  is  imcasti  Gl.  zu  consideranda 
Ml.  18*1,  22.  —  Inf.  immcaisiu. 

immach  Adv.  hinaus  {Acc.  von 
mag  Ebene,  das  Freie,  und  Praep. 
i  U-);  lotar  . .  immacli  sie  gingen 
hinaus  Lg.  10;  9;  ScM.  5;  18;  19; 
p.  144,  s;  SC.  17;  33,  26;  FB.  17; 
18;  19;  21;  54  u.  ö.;  do  tabairt 
doib  immach  ihnen  her a^tszuq eben 
TE.  20;  do  téirged  . .  immach  SC  5; 
asa  cind  immach  aus  seinem  Kopfe 
Jieraus  Gl.  zu  Oss.  III  6  (.amach 
Ed.):^  TE.  4  Eg. ;  dar  frsech  immach 
über  der  Heide  dr aussen  SC.  45, 11; 
osin  immach  von  da  fort,  fortan 
p.  41,  2;  FA.  32;  ba  cara  do  Pa- 
traicc  he  osein  immach  Hy.  2  Praef. 
{„from  that  time  foncard");  später 
amach,  „out  of  O'Don.  Gr.  p.  263. 

immaet  Gl.  zu  jecit  LArdm. 
183,  a.  1  {Ir.  Gl.  p.  166). 

immad  s.  imbed. 

immada,  cor  immada  verlie- 
ren, mit  einem  Verbum  des  Gehens 
{z.  B.  dechad)  verloren  gehen 
m'auim  ni  dig  immada  (reimt  auf 
Cille  dara)  „that  my  soul  come  not 
to  ruin"  Hy.  5,  96,  imoda  Fr.;  as- 
bér  is  cor  ro  dalláus  immudu  (sie), 
„that  I  put  it  astray"  TBF.  p. 
144,  13  {Bem.^  p.  59).  —  Vgl.  mudu. 

imm-adall  Beise,  Reisen.  — 
Sg.  Nom.  ni  maith  imadall  in  dom- 
naich  TB.  p.  176,  13;  Acc.  amra 
sin  a  ben  . .  na  dernais  imadall  in 
domnaich  dar  ar  n-urgairi  ibid. 
p.  180,  u. 


imma  fitir 


620 


immalle 


imma  fltir,  nimafitir  doib  sie 
tvussten  Nichts  von  einander  p. 
17,  22  {unpersönlich,  mit  Fron,  in- 
fixum,  s.  é  S.  515,  Col  1). 

imma  foaclit  de  FB.  40  er  wurde 
von  ihm  gefragt?  Fiiaratar  insi  nir 
t)ii  chian  iar  sin  ocus  miüend  mar 
grainne  indi,  ocus  mulleóir  mar 
briiichnech  grainne  and.  Imma  fo- 
acht  dó  cía  mulend  so  LU.p.  24»,  le. 

—  Vgl.  iar-faigim. 

imm-ag-im  ich  treibe  umher, 
fahre,  mit  reflexivem  Fron,  infix. 
ich  treibe  mich  umher,  fahre 
umher.  —  Fraes.  Sg.  3  imma  áig 
FB.  50;  p.  310,  25;  Fl.  3  imid 
ágat  i.  imainet  O'Dav.  p.  100.  — 
Conj.  Sg.  3  ma  imaga  taga  O'Dav. 
p.  49  agh?  Fl.  3  connámusnágat 
für  conna  immus  n-ágat  ne  se  eir- 
cumagant  FB.Si  {vgl.  jedoch  /5.309). 

—  Vgl.  imra-áin. 

immaig*  Adv.  draussen  {Dat. 
von  mag  mit  der  Fraep.  i  n-);  for 
snectu  immaig  draussen  auf  dem 
Schnee  Lg.  7;  9;  cossin  tech  fil 
fri  dun  immuich  ausserhalb  der 
Burg  TE.  11  Eg.-^  später  amaigh, 
amuigh,  „ivithout,  outside"  O'Don. 
Gr.  p.  263. 

immain  s.  ymmou. 

imm-áin  Treiben,  Fahren; 
imáin  coitechta  fair  driving  O'Don. 
Suppl.  coitechta;  imain  amach 
O'Dav.  p.  49  agh;  iomain  a  drove, 
flock  O'B.  —  Aec.  foremdid  immain 
a  bó  a  oenur  Three  Hom.  p.  78,  i9. 

—  Vgl.  imm-ágim. 

immáinim  ich  treibe;  imainim 
I  drive,  toss,  compel  O'B.  —  Fraes. 
Fl.  3  imainet  Gl.  zu  imid  ágat 
O'Dav.  p.  100. 

imm-aircim  {für  air-icim)  I  ich 
treffe  zusammen,  dann  über- 
einkommen, zutreffen, passen, 
stimmen.  —  Fraes.  Sg.  3  imme 
airic  convenit  Ml.  741»;  comma  airic 
{für  CO  imma  airic)  Gl.  zu  conve- 
niat  Ml.  53r  {Goid.^  p.  24);  Fl.  3 
immaircet  Gl.  zu  conveniunt  Ml. 
17^,  20;  iramind  aircet  Gl.  zu  sibi 
competere  Ml.  25c,  15  {mit  Fron, 
rel.  und  pers.).  —  Ferf.  Sg.  3  im- 
man  arnic  do-som  frisin  LiathMacha 


er  gerieth  mit  dem  L.  M.  zusammen 
{im  Irischen  unpersönlich,  vgl  unter 
é,  S.  515,  1)  FB.  31,  Immcomrainic 
Eg. ;  Fl.  3  ma  immid  arnactar  Gl. 
zu  si  ergo  ista  dicta  personae  ejus 
proprie    convenerunt    Ml.    \1^,    19. 

—  Fart.  immaircide  conveniens 
Z'^.  876;  neph-immaircide  incon- 
veniens  Ml.  17'>,  6.  —  Inf.  imm- 
airec.  —  Vgl.  imm-chomaircim, 
imm-ricim. 

immaire  Furche,  ein  Flä- 
chenmass;  indra  i.  imaire  „a  fur- 
row"  Three  Ir.  Gl.  p.  166  (iumaire 
O'Dav.  p.  97);  iomaire  a  ridge  O'R. 

—  Fl.  Acc.  roptar  imda  doine  i 
n-hErinn  in  tan  sein  ocus  rob  e  a 
n-immad  cona  roichtis  acht  tri  nói 
immaire  do  cech  fir  i  n-hErinn,  i. 
a  nói  do  móin  ocus  a  nói  do  min 
ocus  a  nói  do  chaill  Hy.  1  Fraef. ; 
ond  IÓ  ro  gabusa  crabud  nocho 
deochadusa  dar  secht  n-immaire 
cen  mo  menmain  i  n-Dia  Hy.  4 
Fraef. 

imm-airecc  Zusammenstoss, 
Angriff,  Inf.  zu  imm-aircim;  im- 
airec  {„a  battle")  Gl.  zu  maidinn 
Corm.  Transl.  p.  120.  —  Sg.  Nom. 
brister  immairecc  fair-som  et  mai- 
ded  fair  Hb  läse  dombeir  Dia  co- 
brith  n-occo  fiat  impetus  in  eum  et 
clades  ei  afferatur  a  vobis  Deo 
auxilium  ferente  hac  in  re  {anders, 
aber  nicht  ganz  correct  Z^.  472), 
Gl.  zu  deus  pacis  conterat  satanam 
sub  pedibus  vestris  velociterTTft.  7c ; 
Gen.  maidm  n-imairic  der  Ausbruch 
eines  Angriffs,  s.  unter  fiann;  dliis 
n-imairic  On  the  Mann.  III  p.  448. 

imm-allad,  Sg.  Acc.  fri  imallad 
FB.  53  Eg.;  Fl  Acc.  fri  immalldu 
ibid.  LU.'? 

immalle  Adv.  zusammen,  zu- 
gleich; immalle,  immallei  una, 
simul  Z^.  613;  batar  Ulaid  immalle 
friu  zusammen  mit  ihnen  p.  17,  18 ; 
p.  48,  25;  oc  imdecht  imalle  re 
chommilethaib  SMart.  12;  atat  tri 
coecait . .  do  mnaib  . .  ^.cwm  i  n-dún 
immalle  SC.  44, 14;  bennacht  Brigte 
ocus  De  fordon  rabat  immalle  Hy. 
5,  104;  immaille   Gl.  zu  Hy.  2,  66. 

—  Vgl.  malle. 


imm-amnas 


621 


immasleig 


imm-amnas  sehr  rauh,  hart; 
PI.  Gen.  cath  n-imrind  n-imda 
n-imamnas  SC.  19. 

immauetar  invicem,  inter  se 
Z^.  614;  i.  eturru  O'Bav.  p.  100; 
mit  Apocape  manetar  Wb.  31»i,  i. 

imm-ánim  delego.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  co  immänad  ut  delegaret 
Cr.  39d  {Z-\  719).  —  Praet.  Sg.  3 
immeráni  delegavit  Cr.  'dd^  (Z-.  876) ; 
immráni  Ernéne  do  Cummin  . .  Tir 
Gimmse  Tir.  5  („assigned");  PI.  3 
immransat  ibid.  —  Vgl.  timne. 

im-marbad  sich  gegenseitig 
tödten.  —  Praes.  Conj.  Sg.  3 
commáromarba  cách  dib  a  chéli 
FB.  6  {für  CO  n-immá  ro  marba). 
—  Fut.  Sg.  3  unpersönlich  comma- 
muirfe  dóib  ibid.,  vgl.  é  S.  515, 
Col.  1. 

immar  Adv.  wie,  gleichwie, 
eine  ähnliche  Bildung  toie  immalle; 
lond  immar  leo  Oss.  I  5;  III  lo 
Gl.  zu  mar;  co  n-aiced  immar  ita 
in  tech  .  .  atchonnarc-sa  dass  er 
sähe,  wie  es  ist,  das  Haus,  das  ich 
gesehen  habe  SC.  33,  34.    Vgl.  mar. 

imm-arbag  F.  wetteiferndes 
Rühmen,  Wettstreit,  vgl.  irbág 
gloriatio  Z^.  494.  —  Sg.  Nom.  ind 
imarbaid  FB.  29  Fg.;  Dat.  oc 
imarbaig  eter  a  feraib  ocus  siat 
fesni  FB.  29  {indem  sie  wetteifernd 
sowohl  sich  selbst  als  auch  ihre 
Männer  rühmten);  Acc.  im  imar- 
baig na  m-ban  FB.  42;  gabais 
cách  dib  immarbaig  ammuin  a  celi 
im  gabail  na  n-en  SC.  4 ;  PI.  Nom. 
immarbaga  mora  ocus  comrama  AC. 
p.  637,  2  {„great  contentions'):, 
imorbága  LU.  p.  Vá^,  9. 

imm-arbe  „falsehood"  Three 
Hom.  Index;  nad  ebéí'ai  immarbe 
Three  Hom.  p.  40,  0;  clú  cen  imarba 
„fame  without  deceit"  Fei.  p.  CI. 

imm-arbos  s.  imm-ormus. 

1.  imm-archor,  immorchor, -rH/". 
zu  imm-archuirim;  dáig  ár  bith 
bátár  teóra  búada  aradnachta  for 
inn  araid  in  lá  sin  i.  léim  dar  boilg 
ocus  foscul  n-dírich  ocus  imorchor 
n-delind  LU.  p.  79»,  26,  vgl.  tinter 
deled;  Dat.  do  immarchor  chore 
Wb.    5»    {ad    tractandam    pacem 


Z^.SSl),  vgl.  imm-chuirim;  co  imm- 
orchor  ón  taib  co  araile  er  warf 
sich  von  einer  Seite  auf  die  andere 
ScM.  3  (co  für  oeo);  Acc.  frissind 
imorchor  n-i  sin  soviel  als  engl, 
„on  this  errand"  p.  145,  9? 

2.  imm-archor  „erríw^,  stray- 
ing"  Three  Hom.  Index;  iomar- 
chur  i.  mearughadh  0' Cl.;  imorcwr 
i.  brég  O'Dav.  p.  97. 

imm-archuirim  HI  ich  trage; 
imarcuirim  Gl.  zu  porto  Corm. 
Transl.  p.  24.  —  Praes.  PI.  3  co- 
nocbat  no  imarchurit  Gl.  zu  inve- 
hunt  LHy.  fo.  12»  {„they  uplift  or 
they  carry"  Goid.^  p.  69).  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  co  rum  imarchoirther 
„that  I  may  be  borne".  Gl.  zu  ad 
alta  evolare  valeam  Gild.  Lor.  Gl. 
268.  —   Vgl.  imm-chuirim. 

immarchuirtbide  Träger  Lot. 
Hy.  X  Pref  yGoid.'^  p.  101). 

imm-argal  F.  lis  Z^.  876;  de- 
baid  no  imargal  Gl.  zu  lis  Corm. 
p.  26  leasmac.  —  Sg.  Dat.  i  n- 
immargail  Gl.  zu  in  Ute  Ml.  lö^,  s. 

immarg^o,  imargo  falsehood 
Fei.  iJ.CXVII. 

imm-arlastar,  unpersönlich  mit 
Pron.  infixum  {s.  é  S.  515,  Col.  1): 
ni  boi  duine  isin  tigh,  niman  arla- 
star  doib  sie  sprachen  nicht  mit 
einander  TB.  p.  178,  12  {„nor  were 
they  interrupted"  O'Looney),  vgl. 
arlasar. 

imm-arslaide  F.  mutuus  fu- 
ror  Z'^.  881,  s.  unter  imm-thúarcon. 

immárulaid,  nímárulaid  FB.  71, 
schwerlich  zu  imm-lai,  etwa  zu  as- 
roilli? 

imm-ascnam  Sichbegegnen; 
Praes.  PI.  3  immus  ascnat  Gl.  zu 
obviaverunt  sibi  South.  60i>  {Goid.^ 
p.  60). 

immasech  abwechselnd;  in 
turns  Corm  Transl.  p.  41  (^);  cech- 
tar  de  immasech  cucai . .  dia  bualad 
SC.  8. 

immasleig)  in  der  AufzäMung 
der  cless  Cuchulinn's:  (beim  co 
fomus,)  immasleig  cachlabert  immin 
n-araid  gabail  na  n-ésse  biid  uas  aib 
ocus  análaib  LU.  p.  113^,  36,  ,,in 
respect  to  fhe  charioteer,  the  holding 


imma  tarla 


622 


imm-chor 


of  the  reins  confounds  all  speech: 
he  is  above  evaporations  and  brea- 
things"  (?)  O'B.  Crowe  Siab.  Conc. 
p.  379;  immelig  loa  iisci  FB.  25, 
immasleg  Eg.'i 

imma  tarla,  immo  tarla  ..  dóib 
{unpersönlich,  s.  é  S.  515,  Col.  1) 
es  kam  ihnen  dahin,  dass  .  .  ScM.  8 ; 
matarla  dó  was  ihm  widerfahren 
war  TE.  12  Eg. 

imma  tarraid ,  imma  tarraid  . . 
dnninti{unpersönlich,  s.  S.  515,  Col.  1) 
wir  trafen  uns  dort  (?)  ScM.  9 ;  14. 

imma  toreliomlod,  nimatorchom- 
lod-sa  fleid  dúib  FB.  20? 

imma  tu  FB.  93  s.  imm  mit 
Fron.  rel.  und  tau. 

immcaisiu  (für  imm-accaisiu) 
F.  1)  Ansehen,  Inf.  zu  imm-acciu, 
2)  Äuge?  immcaisiu  Gl.  zu  speci- 
men  SG.  54a  (Z'^.  876).  —  Sg. 
Nom.  CO  m-bo  fodirc  do-som  im- 
cissiw  (sie)  in  tige  FB.  3;  Dat. 
dia  imcaisiu  ihn  anzusehen,  zu  be- 
obachten TE.  8  LU.;  Du.  Gen. 
cechtar  a  dimcaisen  (für  da  im- 
caisen)  jedes  seiner  zwei  Augen 
11.  310,  35,  dafür  a  da  imlisen  FB.  51. 

imm-cháíiiiud,  imcháinti  et  a- 
thissi  Gl.  zu  conflictiones  ho- 
minum  Wb.  29^,  lo. 

imm-char  s.  imm-chor. 

imm-ehallsichtF.Umstriclcung? 
vgl.  timmchell;  Acc.  fri  himcellacht 
n-idlachta  Hy.  7,  47;  („against 
craft  of  idolatry"). 

imm-chenda  d  opp  elköpfig ; 
anceps  Z'^.  876.  —  Du.  Acc.  la  da 
natraig  imchenna  SC.  34,  4. 

imm-chimm  (vgl.  ceimm)  N.  Um- 
hergehen, Entfliehen,  Umgeh- 
en; Inf.  zu  imm-chingira;  i.  elodh 
O'Dav.  Gl.  p.98;  abseonding  O'Don. 
Suppl.  —  Nom.  oder  Acc.  „ni  ro- 
lamarson"  or  si  „imchim  do  breithri- 
siu  TB.  p,  180,  15  (dein  Wort  zu 
umgehen)^  Acc.  is  ard  cech  recbt 
CO  himchim  SC.  45,  22.  —  Davon 
imcheimnigliim  I  walk  round  CR. 

imm-chlóiid  inversio  SG.  31b 
(Z^  876). 

imm-choeiiiras,  is  iarum  cona- 
crad  Fráech  issa  tech  immacallamae 
oeus  imclioemias  do  cid  dod  u-uccai 


„and  it  is  asked  of  him"  TBF. 
p.  142,  27,  vgl.  iomcbaomhras  a 
question  O'R.? 

imm-chom-aircim  l  ich  treffe 
zusammen  mit  Jemand,  dann 
übereinkommen,  stimmen,  vgl. 
imm-aircim.  —  Perf.  Sg.  3  imma- 
comarnaic  do  ocus  don  scál  sie 
wurden  handgemein  FB.  39;  40; 
imacomrainic  ibid.  38  Fg.;  imm- 
comrainicc  do-sum  frisin  Liath  Moca 
31  Eg. ;  imma  comarnic  . .  dóib  dé- 
baid  do  denam  . .  doridisi  sie  kamen 
überein  FB.  33. 

imm-chomarc i^rape,  Fragen; 
im-chomarc    interrogatio   Z'^.   882. 

—  Sg.  Nom.  berir  do  imchomarc 
uaidib  Gl.  zu  salutant  te  qui  mecum 
sunt  omnes  Wb.  Sl-i,  19  (Z'l  632); 
Gen.  tuasolcud  ind  imchomairc  re- 
sponsio  interrogationis  SG.  151^. 

imm-cliomarcim  I    ich   frage. 

—  Praes.  Sg.  3  dondi  immed  cho- 
mairc  SG.  197^;  imus  comarc  Corm. 
p.  37,  20;  imcomaircitli  scela  di 
TE.  5  Eg.  —  Perf  Sg.  3  Dep. 
imchomarcair  Cuchulaind  iarom  cia 
carnd  n-gel  inso  thall  i  n-i'iachtor 
in  t-slébe  LU.  p.  62a,  7;  p/.  3 
imcomarctár  LU.  p.  24»,  28.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  do  neoch  im- 
mechomarcar  duit  SG.  197i>;  im- 
chomarcar  cia  bu  chan  dóib  TBF. 
p.   138,  25.   —  Inf.   imm-chomarc. 

imm-cliommus,  Acc.  re  imcom- 
mus  a  aradnachta  LU.  p.  79»,  17, 
„for  the  great  poicer  of  his  chario- 
teering"  O'B.  Crowe,  Siab.  Concul. 
p.  424. 

imm-<^omrac  Zusammentref- 
fen. —  Sg.  Gen.  collin  n-ingen 
n-aurlam  n-imchomraic  FB.  53? 
Dat.  inar  n-imchomruc  ScM.  15. 

imm-cliom-sinim,  zu  cosnaim, 
imm-cbosnam?  Praes.  Sg.  3  Dep. 
imma  comsinitar  dóib  sie-  gcriethen 
in  Kampf  wider  einander  FB.  38 
(imacomrainic  Eg.)\  ibid.  67. 

imm-chomtliúarcou  auf  ein- 
ander los  schlagen;  Praes.  Sg.3 
(unpersönlich)  immacomtuairg  doib 
FB.  40  Fg.,  vgl.  S.  515,  Col.  1. 

1.  imm-chor  Tragen,  vgl.  1. 
imm-archor,   imm-chuirim.  —  Acc. 


imm-chor 


623 


imm-denach 


nach  d-tiubhar-sa  iomchar  duit  fein 
iná  d'aon  mhnaoi  oile  „that  I  wül 
never  carry"  Toir.  Dh.  p.  60;  ibid. 
p.  200. 

2.  imm-chor  gleichbedeutend  mit 
■2.  imm-archor?  o  medon  lái  cu  nóna 
don  rig  {sie)  for  immachor  Three 
Hom.  p.  70,  29. 

imm-chosc  im  Zaum  halten, 
Dat.  bá  dimchusc  asrarath  um  im 
Zaum  zu  halten  griff  ich  an  LU. 
p.  114a,  33  (^vgi,  ar-riuth,  ad-riuthl? 

imm-chossÁitAufhetsen  gegen 
einander;  mutual  complain  Fei. 
Index  cosaite.  —  Sg.  Acc.  dogén- 
sa  . .  imcossáit  na  rig  ocus  na  tói- 
sech  FB.  6;  IG;  56;  cinnas  doragad 
ar  imcliossáit  \S\ad  8;  16:  dorat 
imcossáit  eter  na  mná  FB.  21;  ni 
fitir  nech  dib  for  araile  a  u-iinchos- 
sait  do  Bricí'míZ  ihid.  20:  iar  n-ar 
n-imchoiait  do  BricmwZ  5. 

immcliossáitim  ich  hetze  den 
einen  gegen  den  andern  auf; 
Fut.  Sg.  1  imma  cossaitiub-sa  etcr 
in  mac  ocus  a  athair  FB.  6. 

imni-chosnam  We  ttstreit, 
Streiten  um  Etwas,  Strebennach 
Etwas.  —  Sg.  Nom.  bái . .  imchosnam 
im  Fergus  Lg.  14;  in  t-imcosnam  . . 
imón  ciiradmir  FB.  78:  Dat.  bátár 
. .  oc  imchosnam,  cia  dib  no  ebelad 
in  mac  CC.  1  LU.\  iccond  imchos- 
niim  TB.  p.  178,  29;  do  imchosnom 
dul  isa  tech  ar  thús  FB.  20;  oc 
imchosnam  techta  ar  thossaig  bei 
dem  Wetteifer  zuerst  zu  kommen 
ibid.;  Acc.  ni  fil imchosnam  libi^JB.  90. 

doiia  himmchosuib  Gl.  zu  tu- 
tonibus  („eyelids")  Güd».  Lor. 
Gl.  121. 

imm-chubaid  concinnus;  iom- 
chubhaidh  fit,  meet,  proper  O'R  ; 
molad  is  imchubaid  fris  j).  169,  22 
{i-gl.  dignam  laudem  ibid.  21). 

imm-chuibdius  M.  „mutual 
harmony",  in  immchuibdius  fil 
eter  na  dúle  Gl.  zu  armoniam  LHy. 
fo.  11^  (Goid.-^  p.  68). 

imm-chairim  III  ich  trage, 
vgl.  imm-archuirim,  1.  imm-archor. 
—  Praes.  PI.  3  Dep.  innani  pred- 
chite  et  immechuretar  cori  ho  ri- 
gaib   Wb.  5»  {et  tractant  pacem  a 


regibus  Z^.  439,  876^.  —  Pass. 
Praes.  sec.  3  imchuirthe  in  gríanán 
sin  lasin  Mac  O^c  cach  leth  no 
théged  p.  130,  23.  —  Inf.  Gen. 
nach  raibh  fear  a  hiomchartha 
Torr.  Dh.  p.  108. 

imm-chumachtach  „very  migh- 
ty"  Corm.  p.  36,  42. 

imm-chumaid,  imchumaid  bid 
„preparing  food"  SMart.  11. 

immda  reichlich,  zahlreich, 
von  imbed;  abundant  Corm.  2V.  95; 
opulentus  Z'^.  792.  —  Sg.  Nom. 
biad  glan  imda  FB.  53;  bid  imda 
(tinol  catha?)  SC.  15;  is  immda  fis 
ocus  eolus  in  choimded  p.  169,  29; 
PI.  Nom.  immda  FA.  33  LBr.\ 
at  imdai  .  .  ferta  na  hingine  sin 
p.  41,  15;  biat  imda  coicthe  ili 
p.  131,  36;  p.  169,  29;  bátar  míthu- 
russa  imda  fair  FB.  84:  a  thech- 
tairi  ro-imdai  FA.  9;  Gen.  cath 
n-imrind  n-imda  n-imamnas  SC.  19; 
Dat.  CO  n-epistlib  immdaib  jp.  19,  36 ; 
ar  andrib  ilib  imdaib  SC.  40.  — 
Adv.  ind  imdu  Gl.  zu  passim 
Ml.  35i>,  5  {Z-\  608). 

immdaig'im,  Praes.  PI.  3  Dep. 
doei)rannat  i.  imdaigitir  Gl.  zu  af- 
fluant  Ml.  39d,  imdaigetar  són  Gl. 
zu  rerumque  affluentia  ibid.  — 
Inf.  do  immdogod  forggnuso  Gl. 
zu  significantiae  causa  SG.  216» 
{Z-\  803). 

imm-dechad  ich  kam  umher, 
durchzog,  PI.  3  a  n-dorónsat  a 
láma  ocus  a  n-imá  n-dechatár  a 
cossa  LU.  p.  17a,  26;  bátar  anala 
fer  ocus  ech  imma  n-deochatar  in 
mag  riam  ibid.  p.  113»,  20 

immdecht  s.  imm-thecht. 

imm-degail  Schutz,  Schützen, 
Inf.  zu  im-dichim;  imdheaghail  i. 
anacal  O'Cl.,  pi'otection  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  rop  imdegail 
diar  curi  Hy.  5,  99;  Dat.  lám  De 
domm  imdegail  mich  zu  schützen 
Hy.  7,  32;  50;  LU.  p.  15a,  14;  diar 
n-imdegail  Hy.  1,  20;  FB.  10. 

imm-dell,  imdell  a  feast  Corm. 
Transl.  p.  97;  imdioll  i.  fleadh  O'Cl. 
—  Sg.  Nom.  agair  imdell  Bricrend 
FB.  32  Eg. 

imiii-deuach ,     ba-sa     imdenacb 


imm-dénom 


624 


imm-ecla 


Mm  tháir  LTJ.  p.  114»,  30,  „I  was 
retrihutive"  O'B.  Crowe. 

imm-dénom  Verzierung,  Ver- 
zieren; limbus  Z'^.  876;  imdéanamh 
ornamentahvorlc,  emhroidery  O'Don. 
Suppl,  vgl.  unter  drunech.  —  Sg. 
Nom.  imdenum  sula  SC.  37,  12; 
Dat.  for  a  imdenam  . .  cóica  unga 
findruine  Lg.  18,  23;  crottbolg  di 
chrocnib  doborchon  impu  cona  n- 
imdenam  do  phartaing  fo  a  11-im- 
denam  di  ór  ocus  arggat  TBF. 
p.  140,  22;  scian  ámra . .  co  n-im- 
dénum  argait  ocus  óir  ima  heim 
Corm.  p.  80,  10;  Pl.  Dat.  conro- 
tacht . .  in  gríanan  sin  do  imdenmaib 
ocus  cumtaigib  sainamraib  FB.  3; 
secht  lenti  cona  n-imdenmaib  TB. 
p.  176,  11. 

imm-dergraim  ich  mache  er- 
röthen,  mache  Vorwürfe;  I  re- 
prove,  rebuke  O'M.  —  Praes.  PI.  3 
ni  imdercfat . .  namait  he  „foemen 
shall  not  make  him  hlush"  Lat. 
Hy.  Pref.  X.  —  Imperat.  8g.  2 
nacham  imderg  FB.  35.  —  Inf. 
imdergadh  to  hlush  O'Don.  Suppl.; 
Gen.  illúag  m'imdergthá  SC.  45,  10; 
foccul  ind  imdergtha  ocus  aire  „the 
word  of  reproach  and  satire"  Corm. 
p.  44  trefoclae;  Dat.  i[c]  glámud 
ocus  ic  immdergud  m-Brigie  Three 
Hom.  p.  78,  21  {„hlaming"};  do 
immdergud  Mártain  „to  shame 
Martin"  SMart.  41;  Äcc.  cen  im- 
dergad  Gl.  zu  cen  neim  Hy.  5,  7. 

imm-dernide  3.  PI.  Praet.  Pass.  zu 
immdénom;  cetheorochtga  humaifor 
imdái  Ailella  ocus  Medba,  immder- 
nide  de  chredumu  uili  TBF.  p.  140,4. 

imm-dernum,  imdernum  i.  cen- 
gal  O'Dav.  p.  99. 

iiniu>dibe  Abhauen,  Be- 
sehneiden, Inf.  zu  imm-dibnim; 
imdibhe  to  cut,  to  clip  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Gen.  recht  n-imdibi 
legem  circumcisionis  Wb.  20»  {Z^. 
280);  Dat.  atconnarc  laéchu  .  .  co 
n-armmaib  ic  imdibi  SC.  84,  11. 

imm-dibdaim,  tummis  German 
irlund  a  gai  issin  n-abaind  ocus 
immándíbdai  dó  fóchétóir  ama2  bid 
tene  nod  loscad  LU.  p.  24»,  2. 

imm-dibnim  I  abscido.  —  Pass. 


Praes.  Sg.  3  imdibenar  Gl.  zu  abs- 
ciditur,  Caput  SG.  143b  {Z'^  882). 

imm-diburcud  Sichschiessen, 
Hin-  und  Her-schiessen,  vgl. 
dibairgim.  —  Sg.  Dat.  ocond  im- 
diburcud  FB.  82  (imdiubragad  Eg.). 

imm-dichim  ich  schütze,  ver- 
theidige;  nimdichim-se  Gl.  zu  vin- 
dico  Ml.  38«.  —  Praes.  Sg.  3  imdich 
protects  O'Don.  Suppl.;  imús  dich 
FB.  22.  —  Inf.  imm-degail. 

imm-didiiad,  dumm  imdidnaad 
„to  my  consolation"  Tir.  11. 

imm-ditiu  F.  Vertheidigung, 
Vertheidigen.  —  Sg.  Gen.  ar 
febas . .  na  imditen  Lg.  8;  Dat. 
d'imditin  p.  328,  3. 

imm-doraid  Hinderniss?  — 
*S'^.  Äcc.  ni  fogaib  and  imdoraid 
FB.  47 ;  p.  310,  27. 

imm-dorn  Griff  des  Schwerts. 
—  Sg.  Dat.  cona  imdurnd  airgdidu 
SC.  37,  15;  PI.  Dat.  di  claidbib 
móraib  co  n-imdornaib  óir  ocus 
airgit  LU.  p.  23»,  35. 

imm-dorus  the  lintel  of  a  door, 
a  porch,  a  back  door  CB.  — 
Sg.  Nom.  bale  irrabi  imdorus  ind 
rigtaige  FB.  88 ;  tolluid  Cuchulainn 
CO  a  muiütir  ocus  tobert  a  luie 
frisin  comlai  colluid  a  chos  trethe 
corice  a  glún . . .  tobert  C.  a  lue 
afridisi  co  m-bói  a  n-imdorus  isin 
tewlug  Í0  LU.  p.  19»,  18;  Acc.  eter 
irscartad  ocus  imdorus  FB.  1. 

imm-dub  ganz  schwarz.  — 
PI.  Dat.  ar  biastaib  ilardaib  imdu- 
baib  imthennaib  LU.  p.  15»,  13. 

imme,  ime  fence  On  the  Mann. 
III  Index. 

imme-  s.  imm-. 

imm-ecal  sehr  furchtsam;  bá- 
tir  immecal-som  {sie)  oc  aicsin  ind 
ni  sin  sie  fürchteten  sich  sehr  LU. 

p.   231»,   24. 

imm-echtar  dasAeussere,  En- 
de; i.  forcend  CDav.  p.  97.  — 
Du.  Nom.  a  da  n-iraechtar  FA  22. 

immechtraeh  externus  Z'^.  876; 
Compar.  as  imbechtrachu  Gl.  zu 
exteriore  Ml.  6r. 

imm-ecla  F.  Furcht.  —  Acc. 
tollotár  for  cúlu  ónd  insi  la  hime- 
clai  L  U.  p.  28'^,  34;  cen  imecla  FA.  22. 


immedón 


625 


immirge 


immedon  s.  medón. 

immel  s.  imbel. 

immeramediar  s.  imm-ruimdim. 

im-mescad  Aufregen,  Auf- 
regung? — •  Acc.  fri  immescad 
cóemchoecat  FB.  68,  5. 

imm-essorcuu  sich  gegensei- 
tig schlagen;  imesorcain  mutual 
destruction  Corm.  Transl.  p.  93 
(orguin  cechtor  na  da  lethe  B.)  — 
Praes.  Sg.  3  unpersönlich  imma 
n-esoirc  dóib  FB.  15  {s.  é,  S.  515, 
Col  1). 

imm-etaim  ich  finde,  erlan- 
ge? ni  fil  dot  daidbri-siu  nach 
immeta-sa  om  muntir  TBF.  144,  9. 

imm-fedaini,  PI.  3  immefedat 
Gl.  SU  circtcmferunt  Ml.  47^. 

iinm-fog'nain  constructio  senten- 
tiae,  i.  e.  mutua  servitus,  Z'^.  883. 

imm-folugaim  {schwankt  zwi- 
schen I  und  III)  ich  bewirke; 
,,imfolung  efficio"  Z'^.  883;  imfo- 
ilng[i]  i.  imnertad  O'Dav.  p.  97.  — 
Praes.  Sg.  2  cid  imfuilngessiu  Fei. 
p.  C  \i\  3  ni  lugu  immefolngi  so- 
nartai  do  neuch  in  cotlud  nicht 
weniger  bewirkt  Kräftigung  einem 
jeden  der  Schlaf  Ml.  47  r;  imme- 
folngi Wien.  Gl.  {Goid.^  p.  53); 
bes  immfolgna  p.  144,  23;  PI.  3 
immefolngat  ihid.  —  Praet.  Sg.  3 
is  rad  De  immid  forling  dom-sa 
Wb.  21c  {est  gratia  Dei  quae  id 
praestitit  mihi  Z'^.  331);  immum 
forling  Wb.  13^  {Z\  329);  Dep.  ro 
imoilgestar  Gl.  zu  aridralastar  Hy. 
5,  75.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  im- 
folangar  óinmolad  do  Dia  tri  cho- 
cetal  inna  n-ule  n-dule  Ml.  6r;  a 
folad  dia  n-immolngaither  vox  Gl. 
zu  diffinitio  a  substantia  sumpta 
SG.  3».  —  Inf.  Dat.  do  immolang 
fuit  um  eine  Länge  zu  bewirken 
SG.  3^  . 

imm-forcraid,  s.  unter  erail, 
vgl.  „iomforcradh  derout,  defeat" 
O'-B. 

imm-forlann,  iomforlann  over- 
whelming  O'Don.  Suppl. 

imm-f  ormat  Ne  i  d.  Eifersuch  t. 
—  Sg.  Gen.  idu  eóid  oeus  imform- 
muit  TE.  7  Eg. 


imm-forrau  Streit,  Streiten; 
battle,  trouble  ofmindO'P.:,  vgl.  iom- 
orran. 

imm-f recre  Entsprechen.  — 
Sg.  Nora,  imrecra  sillab  „a  corre- 
spondence  of  sriUables"  Lat.  Hy.  X 
Pref ;  ibid.  VIÍ  Pref. 

imm-gaMm  I  ich  to eiche  aus, 
meide.  —  Praet.  Sg.  3  ro  imgaib 
. .  demun  méra  Mártain  SMart.  30/ 

—  Pass.  Praes.  PI.  3  imgaibti 
athai  ocus  ergala  rem  fiiath  oeus 
rem  enid  LU.  p.  123^,  13.  —  Inf. 
imgabáal  vitäre,  vitatio  Z^.  769;  a 
imgabáil  dó  dass  er  ihm  auswich 
FB.  77;  Dat.  Couall  dia  imgabail 
ón  mud  chetna  ibid.;  ni  oc  a  im- 
gabail sin  . .  atiisa  94 ;  Acc.  ni  chum- 
gat  a  n-imgabail  FA.  26.  —  Mit 
Doppelsetzung  der  Präposition 
imm-imgabaim  vito  SG.  50^  (Z-^.884). 

imm-g'ait  Abnehmen,  Aus- 
ziehen; imghait  a  iallacrand  de 
SMart.  11  („pulling  off"). 

imm-géir  sehr  scharf  L  U.p.  79, 11. 

imm-gére  grosse  Schärfe,  ar 
athi  ocus  ailtnidecht  ocus  imgeri 
LU.  p.  79,  13. 

imm-glaice  Handvoll;  imglaic 
i.  lau  duirn,  ut  est  da  imglaice  do 
laim  fir  thoimsighi  techta  do  lus 
lubhghuirt  O'Dav.  p.  99,  vgl.  On 
the  3Iann.  III  Index. 

imm-guiim,  Praes.  PI.  3  ocus 
musgniit  taball  filidh  de  Ms.  Mat. 
p.  473,  39  {sie  machen  sich). 

imm-gonim  I  ich  verwunde, 
tödte,  strafe.  —  Praes.  Sg.  3 
imgoin  FB.  22.  —  Unpersönlich 
nammon   gonad    d'ültaib    Lg.    10? 

imm-guiu  Verwunden,  Töd- 
ten,  Strafen,  Inf.  zu  imm-gonim; 
iomghuin  to  punish  O'Don.  Suppl. 

—  Sg.  Nom.  a  n-imguin  Lg.  13; 
Dat.  do  anad  dind  imguiu  SC.  36; 
Acc.  batar  sonairte-seom  im  cacÄ 
n-imguin  Lg.  12. 

immirge,  immirce  F.  {für  imm- 
éirge?)  Umherziehen,  Beiden, 
Reise,  Zug,  vgl.  imircim  I  remo- 
ve,  depart  O'B.  —  Sg.  Nom.  ro 
pa  mor  in  imirghe  TE.  10,  18? 
Nom.  Gen.  und  Dat.  „Randtar  in 
dúnad  sund,"  or  Medb,  „ni  ruc- 
40 


immitecht 


626 


imm-naisse 


faider  ind  imirgi  se  ior  oen  chói; 
tíat  Ailill  la  leith  na  immirgi  ior 
Midlúachríe,  ragmaine  ocus  Fergus 
for  Bernas  n-Ulad".  „Ni  ségda" 
or  Fergus  „in  leth  don  roacht  dind 
imirgi."  LU.  p.  65^,  26;  Dat.  dia 
tallta  de  in  cheirt  combrecc  boi 
uime  ni  bu  decmaing  ditecht  for 
imirce  a  senur  mina  fuirmithea 
doch  furri  Corm.  p.  36,  39  {so  voll 
von  Ungeziefer  waren  die  Lumpen). 

—  Hierher  wohl  auch  Imirche  Cia- 
rain, als  Titel  einer  Schrift,  s.  unter 
1.  gréss. 

immitecht /SC  45, 4  0M  immotacht? 

imm-ithe  sich  gegenseitig 
fressen,  Dat.  ic  imletrad  ocus  ic 
imithi  LU.  Nenn.  1. 

imm-laat,  imlaat  nói  cairptiu 
CC.  1  LU,  eine  schlechte  Lesart 
für  das  innlit  der  andern  Version? 

imm-lai  er  geht  fort,  macht 
sich  davon,  begeht,  beschrei- 
tet; mus  lai  Garman  le  mind  n-oir 
„G.  goes  off  with  the  diadem  of 
gold"  FC.  p.  28,  13;  iarum  mus  la 
budhes  in  fer  cedna  co  hairm  a 
m-bi  an  ingen  Ms.  Mat.  p.  473,  24. 

—  Conj.  PI.  3  commosralat,  für  co 
n-immosralat,  so  sollen  sie  sich  da- 
von machen  FB.  84.  —  Praet. 
Sg.  3  imrulaith  FB.  43;  PI.  3  ni 
con  imruldatar  cosa  doine  riam  lár 
srotha  lordánein  Tur.  Gl.  65  {„passed 
not"  StoTces,  non  circumierunt  Z'^. 
457).  —  Vgl.  con-hualai,  es-comlai. 

imm-lán  vollständig;  füll, 
complete,  entire  O'R. 

imm-lebor  sehr  lang;  imlebor 
Gl.  SU  intonso  capillo  SG.  159'i 
{Z'^.  876);  rose  imlebur  ina  chind 
Corm.  p.  38,  5 ;  Gen.  hinair  imlibair 
LHy.  fo.  6»  {„of  a  very  long  tu- 
nic"  Goid.^  p.  65). 

immlecau  Nabel;  imlicen  Corm. 
Tr.  p.  167  umdaim,  on  imlecan  ibid. 
p.  93  imbliu,  Gl.  zu  ab  umbüico. 
Vgl.  imbliu. 

imm-lesen,  -lisen,  Gen.  Sg.  und 
Du.  von  einem  Worte  für  Auge, 
mac  imlesen  {später  imresan)  Pu- 
pille; is  he  teue  na  svila  in  mac 
imlesen  SC.  17;  mac  imresan  pu- 
pille   Ir.    Gl.   80;    ar   bátár   secht 


maic  imlesain  {sie)  ina  rigrosc  i.  a 
cethair  isindala  súil  ocus  a  tri  hi- 
sin  t-suil  aile  do  LU.  p.  1211»,  25; 
incorrect:  dona  macu  immlesaib 
pupillis  Gild.  Lor.  Gl.  118;  for 
lár  a  da  imlisen  FB.  51  {vgl.  for 
lár  cechtar  a  dimcaisen  p.  310,  34). 

imm-letrad  sich  gegenseitig 
zerfleischen,  Dat.  ic  imletrad 
ocus  ic  imithi  LU.  Nenn.  1. 

imm-Iing,  imusling  in  tabold  for 
araile  dib  „the  one  tablet  of  them 
sprang  upon  the  other''  Ms.  Mat. 
p.  474,  3. 

imm-lobor  s.  ind-lobor. 

imm-lod,  PI.  5  it  é  immelotar 
immua  n-eclis  sie  gingen  um  ihre 
Kirche  herum  Tir.  14. 

imm-lömm  ganz  bloss,  baar, 
dq  mes  ilarda  imlum  SC.  33,  20 
{ohne  Schale?) 

imm-Iommad  bloss  machen, 
abkratzen?  Gen.  nip-sa  chaú-sa 
imlomtha  fuidell,  ba-sa  chaú-sa 
tairtbe  buden  LU.  p.  114a.  35. 

imm-lot  Schaden,  Beschä- 
digung. —  Sg.  Acc.  ni  fil  imlot 
n-einig  dait-so  TE.  14  Eg. 

imm-lúad  Betvegung,  Bewe- 
gen,    Umherfahren,     Treiben. 

—  Dat.  dun  t-imluad  Gl.  zu  im- 
pietas  enim  ad  agitationem  men- 
tis  pertinet  Ml.  15»,  17;  do  imluad 
ar  mési  FB.  35;  uair  nocon  0  set 
choss  no  0  imluad  cuirp  chomfoc- 
siges  nech  do  Dia  Tliree  Hom.  p. 
94,21;  goethoc  a  n-imluad  SMart.24:. 

imm-lúadim  lIl[?)exagito,jac- 
to.  —  Praes.  Sg.  3  coerchloi  no 
imluadi  Gl.  zu  exagitat  Ml.  33^,  le. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  imluadad  Gl. 
zu  haec  . .  superbiae  plena  jactabat 
Ml.  33IJ,  25.  —  Ftit.  Sg.  1  imluadfe 
Gl.  zu  luathfe  molthu  H\j.  6,  17. 

imm-marbiid  s.  im-marbad. 

imm-náir  sehr  schaamhaft, 
sehr  bescheiden.  —  Sg.  Nom. 
Lg.  17,  38. 

imm-naiscet,  cur  imnaisced  a- 
mail  feithliuu  im  urslait  „they  be- 
came  united  the  same  as  woodbine 
around  a  twig'^  Ms.  Mat.  p.  474,  4. 

imm-naissc  für  imm-snaisse  i 
Du.  Nom.  da  n-all . .  imnaissi  FB.  45, 


imm-náre 


627 


imm-rédim 


„plianf'  Sullivan,  „entwining'^ 
Crowe.  Vgl.  imnéis  a  fettering  or 
binding  together,  imnisim  I  yóke, 
tie  O'B. 

imm-náre  F.  Schaamhaftig- 
keit,  Schüchternheit.  —  Sg. 
Nom.  ro  gab  tra  imnári  essium  co 
ro  fhemid  in  salm  Three  Hom.  p. 
102,  16  („h'ashfulness"). 

imm-nig'e  Waschen;  imnige  a 
chos  SMart.  14. 

imm-uocht  nackt,  imnocht 
ScM.  22,  1? 

immó  Nebenform  der  Präp.  imm. 

immón,  immon  die  Praep.  imm 
mit  dem  Artikel. 

immorbág,  immorchor  s.  imm- 
arbag,  imm-archor. 

immorbus  31.  Vergehen,  Sün- 
de; in  t-immarmus,  immormus  sean- 
dalum  Z\  238.  —  Sg.  Nom.  áit 
inna  bí  bás  nó  peccad  na  imorbus 
EC.  1 ;  Gen.  temel  imorbais  Ádaim 
p.  133,  12;  Acc.  síl  n-Adaim  cen 
imarbos  SC.  34,  9  (amarbos  H.). 

immorran  Streit,  Streiten; 
iomorrán  camparison  O'B.;  vgl. 
imm-forran.  —  Sg.  Nom.  coiscter 
ind  imorran  FB.  32  Eg.-  imorrain 
ind  láith  gaile  LU.  p.  122»,  30 
(s.  unter  drésacht). 

immorro  Conj.  aber;  autem, 
vero  Z^.  702;  iomurro  buf,  moreo- 
ver  OB.;  ist  in  deti  Mss.  stets  ab- 
gekürzt im  geschrieben. 

immotacht  F.  Nutzen,  Ge- 
brauch. —  Sg.  Nom.  amaZ  rum- 
bói  neph-imotacht  doib-som  tre 
amairis  ata  imotacht  dun-ni  tri 
hiris  Wb.  33I';  Acc.  tresin  n-immo- 
tacdain  frecndairc  Gl.  zu  et  prima 
quidem  et  secunda  verborum  per- 
sonae  finitae  sunt,  praesentes  enivi 
demonstrantur  SG.  161^  {Z^  883). 

imm-rádim  III  ich  überlege, 
denke,  überdenke,  behandele; 
Gl.  zu  tracto  Z^.  435.  —  Praes. 
Sg.  1  conid  de  imrordaim-se  FB. 
68,  30,  vql.  conid  de  imrolaim-se 
ibid.  71;'  3  immid  rádi  Wb.  8^; 
immó  radi  inna  mewmain  . .  alléim 
eí'  überlegt  sich  in  seinem  Sinne 
den  Sprung  FB.  88.  —  Conj.  Sg.  3 
immim  rorda  Hy.  7,  58.  —  Praes. 


sec.  Sg.  3  co  ro  himraided  s.  unter 
fromad.  —  S-praet.  Sg.  1  imrordus 
in  rigraid  Fei.  Prol.  21;  5  ro  im- 
ráid  . .  inna  mewmain  dús  FB.  8 ; 
immaroraid  fria  muntir  ani  sin 
TBF.  p.  136,  10;  PI.  3  amaZ  im- 
mind  ráitset  wie  sie  so  über  ihn 
verhandelten,  sprachen  Tir.  11  {mit 
Pron.  rel.  -an-  und  Pron.  pers.  -d-). 

—  Inf.  imm-rádud. 
imm-rádud    31.    Ueberlegung, 

N achdenken,  Inf.  zu  imm-rádim; 
imbrádud  cogitatio  Z'^.  876.  —  Sg. 
Nom.  0  ro  gle  . .  a  imrádud  ocus  a 
scrútan  FB.  8;  PI.  Dat.  ro  ansät 
. .  dia  n-imratib  ocus  dia  radsechaib 
FB.  72;  oc  na  imratib  se  88;  Acc. 
isna  imratiu  311.  15»,  2. 

imm-raichue  Irrthum;  iom- 
raichne  error,  mistake  O'Don  .Suppl. 

—  Acc.  anathgnEis  no    immraichni 

p.   144,    23. 

imm-ráim  ich  rudere,  schif- 
fe, fahre  umher.  —  Perf.  Sg.  1 
m'oenuran  imromra  ro,  ro  snó  farrci 
garba  glend  LU.  p.  40»,  23  {AE.)\ 
3  immrera  Gl.  zu  solverat  SG.  62i> 
{i.  e.  profectus  sum  Z'^.  448);  conid 
ethair  immará  LU.  p.  40»,  10  {AF.). 

—  Praet.  Sg.  1  immimrous  SC.  38,  7 
(imamrous  II.)\  iarsin  immórousa 
gíar  {für  cíar?)  ba  gábud  grind  LU. 
p.  \l\^,  28;  PI.  3  imraset  iarsin  conos 
tarla  immuir  ba  cosmail  fri  glain  n- 
glais  ibid.p.  26a,  c. —  Inf.  immram. 

imm-ram  Umherschiffen, 

Fahrt;  iomram  rowing,  sailing 
O'B.;  Immram  curaig  Mailduin 
Titel  einer  Sage  LU.  p.  22»,  31; 
s.  unter  coblath. 

imm-ratiu;  imratiu  FB.  47,  vgl. 
raiti? 

imm-rethim  I  ich  umlaufe, 
laufe  umher.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
imrethed  imma  cuairt  amail  licc 
muilind  s.  unter  dirgiud  cretti; 
PI.  3  imreithitis  na  delba  sin  iarum 
inna  firu  immecuaird  TBF.p.  140,26. 

—  Inf.  immrimm. 
imm-rédim,  -ríadaim  lieh  fah- 
re {mit  dem  Wagen)  umher,  vor- 
wärts, fort,  ich  treibe  umher. 

—  Praes.  Sg.  3  imreid  FB.  36;  rem 
foruca  lat  chretmecho  is  tir  imma 

40* 


628 


imm-tli  íiirec 


réid  {Christus)  LU.  p.  115^,  28.  — 
Praes.  sec.  Sg.  1  imréidind-sea  ang- 
graige  LU.  p.  114*,  le;  immá  re- 
dind-sea  márgraige  ibid.  37  („I  used 
to  hunt"  Crowé). 

imm-ric  es  widerfährt,  ge- 
schieht, accidit;  Fut.  Sg.  3  cin- 
dus  imond  ricfa  son  ,,how  sháll  this. 
happen  to  us"  Coi'iii.  p.  XXXVII. 

imm-rígrne  F.  „hesitation"  Rev. 
Celt.  II  p.  382. 

immrimm  N.  Umherlaufen,' 
Umherfahren,  Inf.  zu  imm-re- 
thim;  i.  im-réim  i.  reimm  in  eich 
ocus  reimm  in  duine  Corm.  p.  24 
{vgl.  di-rimm),  „riding"  Transl. 
p.  93;  PI.  Acc.  for  ar  n-imrimmend 
Gl.  zu  for  ar  n-imtechta  LU.p.lb'^,^. 

imm-rind  „spear"{?)  SC.  19. 

imm-ról     Ueberfluss,    Fälle. 

—  Acc.  ibid  imról  di  suidiu  Wb.  22c 
{imbibite  abundantiamhujus Z^. 444). 

imm-rolaim  ich  überlege, 
denke?  imrola  i.  imradh  O'Dav. 
p.  100;  conid  de  imrolaim-se  FB.  71, 
vgl.  coniá  de  imrordaim-sei?>íí?.68,30. 

imm-roU  Versehen,  Irrthum, 
Fehl,  Fehlwurf;  mistaJce,  aber- 
ration,  error,  random  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Gen.  nir  dhibraic  a 
lámh  urchar  n-imroill  riamh  nie 
zuvor  warf  seine  Hand  einen  Fehl- 
wurf CDon.  Suppl. ;  Dat.  i  n-imroll 
áidche  „hy  mistalce  at  night"  Fei. 
p.  CLX;  Acc.  focairt  imroll  er  warf 
fehl  SC.  7;  ni  ro  la  imroll  mo  ur- 
chur  mein  Wurf  warf  nicht  fehl 
ibid.;  cen  imroll  „toithout  mistake" 
Fei.  p.  CXXIX. 

imiu-roth  s.  imm-sroth. 

imm-ruimdim  ich  sündige.  — 
Praes.  Sg.  3  Dep.  imniimther  i. 
iumurbus,  ut  est  eis  lir  muidh  ón 
iumruimther  duine   O'Dav.  p.  100. 

—  Perf.  Sg.  3  Dep.  in  tan  imme- 
rumediar  Adam  „when  A.  sinned" 
Tur.  Gl.  17;  PI.  3  inna  n-i  immeruim- 
detar  Gl.  zu  delinquentes  Ml.  46^. 

—  Fut.  PI.  3  imroimset  delinquent, 
imruimset  peccabunt  Ml.  54».  — 
Vgl.  immormus. 

imm-i'ulaith,  s.  iniin-lai. 
imin-scarad     M.     Trennung, 
Sichtrennen.    —    Sg.    Nom.    ar 


I   n-imscarad    SC.   45,  e;    Dat.    inar 
n-imscarad  ScM.  15. 

imm-seothaiin  II,  vgl.  sgathaim 

Ilop,  Strip  O'B.  i,sgothaim  I pull 

;   ibid.?).   —  Praet.   Sg.  3   imscothis 

I   iarom  na  fertse  culind  tria  ladra  a 

glac    hi    fiadnaissi   a   cheli   conda 

i   cermnastar    eter    rúsc    ocus    udbu 

1   LU.  p.  64a,  g.  —  inf_    imscothad 

j   s.  unter  fertas ;  forrópart  Cnchulaind 

for  a  n-imscothad  ocus  nos  tairnged 

i   tria  ladraib  a  choss  ocus  a  lám  i 

i   n-agid  a  fiar  ocus  a  fodb  LL.  fo. 

I   49.  b.  1  {dieselbe  Stelle  des  TBC). 

imm-scing  a  bedroom,  doset 

O'B.;  imscing  i.  tech  becc  a  talla 

imdae  Corm.  Trankt,  p.  98;  imsceng 

i.  both  becc  ima  timchella  iumdha 

Corm.  p.  40  sceng. 

imm-snádud  M.  Betten;   Dat. 
tairi  domm  imnádud  LU.  p.  15»,  12. 
imm-suim  Sorge.  —   Sg.  Dat. 
ro  bá-sa  . .  i  n-imsnim  mor  ScM.  4 ; 
Acc.  cen  imsnimh  „without  sorrow" 
O'Don.  Gr.  p.  349. 
immsoi,  imsoi  s.  impóim. 
imm-sreth  Kreis?  PI.  Acc.  tri 
himsrethai  FB.  45  Fg.,  imrothu  LU. 
imm-sruth^Creis.^  PI.  Acc.  cáin 
cocarsi    ind    fuilt    sin    con    curend 
teóra  imsrotha  im  claiss  a  chiilaid 
LU.  p.  81»,  11;   ro  lásat  tri  imro- 
thu imma  chend  FB.  45,  tri  him- 
srethai Eg. 

1.  immsuide,  iomsuidhe  besieging 
O'B. 

2.  immsuide,  imsuidhe  i.  eratai- 
risim  {sie),  ut  est  ar  asa  himsuidhe 

i  for  firen  berar  in  firindi  O'Dav.  p.  97. 
j  immsuidim,  Praes.  PI.  3  imsúi- 
det  FB.  29. 
imm-tharla,  immotarla  . .  dóib  es 
I  widerfuJvr  ihnen,  sie  kamen  dahin, 
I   dass  .  .  ScM.  8. 

imm-tharraid,  immatarraid  diin 
inti  {unpersönlich)  wir  trafen  dort 
zusammen  i^)  ScM.  9;  14. 

imm-thaciuang  Einfassung, 
Band,  vgl.  tacmang  a  compass, 
circuit  O'B.  —  Sg.  Dat.  cona  im- 
thacmung  dergóir  Lg.  18,  20. 

imm-tliairec,  iomtbaireag  get- 
ting,  finding  O'B.;  „supply", 
s.  unter  frithgnam. 


imm-thánad 


629 


imm-thromm 


iinm-tháuad,  imthánad  Gl.  zu 
talionem  SG.  181»  {Z\  16). 

imm-thanu  Wechsel;  imthanu 
aidche  noctis  vicissitudo  Ml.  21  c,  3 
{Z-\  255\ 

imm-theclit  Umhergehen, 

Wandern,  Wanderung,  Durch- 
toandern.  Marschieren,  Wan- 
del, Gang;  imthecht  ambulatio 
Z'^.  800;  cireuitus,  vitae  habitus 
Z\  876.  —  Sg.  Nom.  imthecht 
siebe  SP.  I  5;  bá  miniu  ocus  bá 
lúathiu  a  n-imtecht  FB.  20;  Dat. 
oc  imtecht  ind  fid  dromma  SC.  34, 14 ; 
oc  imdecht  imalle  re  chommileihaib 
SMart.  12;  Fei.  p.  CHI;  dia  m-bui 
Comgall  Bendchwir  oc  imdecht  a 
seta  cona  múinntir  j9.  CXXVIII;  oc 
imdecht  Muige  Breag  ibid.p.  CXLVI ; 
Acc.  iar  n-imthecht  dar  feda  Fál 
Lg.  17,  39;  is  sain  fri  cath  sain  fri 
scor  fri  imthect  Wh.  12«  («dl  pro- 
cessum  Z'^.  649);  imtromm  frim- 
techt  FB.  37  Eg.  (für  fri  imtecht); 
PI.  Dat.  ba  menn  inna  himthech- 
taib  „in  her  goings"  Hg.  5,  ic;  03; 
Acc.  adfiadat . .  a  n-imtechta  FB.  70 ; 
imtecto  CC.  S  Eg. 

iinm-thecraim,  Praes.  Sg.  3  Dep. 
immus  tecrathar  FB.  22,  vgl.  tea- 
gairim  I  cover,  protect  O'B.? 

imm-thenn  sehr  steif,  sehr 
stark.  —  PI.  Dat.  ar  biastaib . . 
imdubaib  imthennaib  LU.p.  15»,  13. 

iiiim-thétim  I  ich  gehe  umher , 
vortvärts,  fort.  —  Praes.  Sg.  3 
imthéit  i  n-ág  SC.  37,  17;  ocus 
mustéide  uaib  mar  sige  gaithe  tar 
glasmuir  Ms.  Mat.  p.  473,  17. 

imm-tbieim  I  ich  gehe  umher, 
gehe  {schützend)  um  Jemand 
oder  Ettvas,  wandele.  —  Fut. 
PI.  3  immun  tisat  ar  tedmaim 
Hy.  1,  8,  Gl.  i  tisat  immund.  — 
Fut.  sec.  Sg.  3  ara  n-imthisad  le- 
thu  da,ss  er  unter  ihnen  wandeln 
möchte  Hy.  2,17.  —  Inf.  imm-thecht. 

imm-thigim  {für  -thégim,  s.  tia- 
gaim)  I  ich  gehe  umher,  gehe 
[schützend)  u  m  Jemand  oder  Etwas, 
durchstreife,  gehe  vorwärts, 
fort.  —  Praes.  Sg.  2  cid  menic 
imthigi  in  sid  SC.  29,  1;  3  it  arrad 
nomtheig,  für  it  farrag  no  immtheig, 


in  deiner  Gesellschaft  ivandert  er 
{Christus)  LU.  p.  115»,  27?  PI.  1 
bad  sochrud  ar  n-imthecht  höre  is 
fri  de  imtiagam  Gl.  zu  sicut  in  die 
honeste  ambulemus  Wb.  6»  {Z'^.  876) ; 
3  imtigit  .  .  dia  domnaig  LU.  p. 
39b,  17.  —  Imperat.  Sg.  2  imthigh 
hegone  O'B.;  PI.  2  imthigid  ass 
Lg.  13.  —  Praes.  "  sec.  Sg.  3  no 
imthigid  ScM.  1  H.  (no  ditned  L.)\ 
immátheged  immatimchellad  LU. 
p.  114»,  6.  —  Praet.  Sg.  3  ro  im- 
thig  Gl.  zu  reided  Hy.  5,  97;  PI.  3 
ro  imdigset  fo  cétoir  they  ivent  on 
at  once  SMart.  24:  Dep.  ro  im- 
thigsetar  sie  gingen  fort  Lg.  10; 
in  späterer  Weise  nach  Art  des 
Perfect  flectirt:  ro  imthigitar  in 
cocrich  ScM.  6.  —  Fut.  dia  n-im- 
thiasam  si  amhulaverimus  Ml.  ^Q""' 
{Beitr.  VII  48). 

imm-thimmchell  Umkreis.  — 
Dat.  riam  ocus  liaso  ocus  ina  im- 
timchiull  vor  ihm  und  über  ihm 
und  um  Um  herum  LU.  p.  79'',  19. 

imm-thimmchellaim  II  ich  um- 
gebe, umkreise.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  ba  messe  immátheged  imma- 
timchellad LU.  p.  114»,  7. 

imm-tholtanach  freiwillig, 
geneigt,  mit  imm  nach  Etwas 
verlangend?  —  PI.  Nom.  batar 
imtholtanaig  . .  im  na  heónu  SG.  4. 

imm-tholtu  freier  Wille,  gu- 
ter Wille.  —  Sg.  Nom.  „is  co- 
marlecud  sruithi  don  fuc",  or  na 
meic  cleirich,  „nimtholta  TB.  p. 
182,  14;  Dat.  ba  gen  ocus  fáilte 
arbíth  ar  niedón  ar  imtholtain  in 
da  mac,  ba  súan  algine  arabeitte 
in  mac  dedenach  ar  thrumme  inna 
brithe  TBF.  p.  140,  33  (ar  imthol- 
tain in  da  mac  do  breith  „at  the 
pleasure  of  having  bi'ought  forth 
two  sons"  On  the  Mann.  III  p.  221, 
besser:  tvegen  der  leichten  Geburt 
der  zicei  Söhne)]  iomtholtain  free, 
voluntary  CE. 

imm-thormaeh  Vergrösse- 
rung,  Erhöhung.  —  PI.  Dat.  in 
fled  cona  imthórmaigib  ulib  FB.  13. 

imm-thrénugad  M.  confirma- 
tio,  inculcatio  Z^.  876. 

imm-ibromm  sehr  schwer ;  very 


imm-thúarcon 


630 


impoijn 


heavy  O'B.;  imtromm  frimteclit 
sehr  schwer  beim  Gehen  FB.  37  Eg. 
—  Compar.  immtrommu  con  cin- 
genn  do  charpat  am  schwersten  geht 
dein  Wagen  FB.  34  (imtruime  Fg.)'^ 

imm-thuarcon  F.  gegenseiti- 
ges Aufreiben;  mutua  tribulatio 
Z^.  887;  Dat.  ind  immarslaide  ocus 
in  choidech  bis  foraib  oc  imthuar- 
cain  Ml  161',  7.  —  Praes.  PI.  3 
und  Infinitiv  immos  tuaircet  co 
clos  fon  indse  n-uile  gair  na  sciath 
oconn  imtuargain  TB.  p.  182,  is; 
für  ima  tuarcat  doib  ibid.  p.  178,  20 
wäre  zu  erwarten:  imma  tiiairc 
doib  (5.  Sg.,  unpersönlich).  —  Fut. 
Sg.  3.  unpersönlich  commatuaircfe 
doib  so  dass  sie  sich  gegenseitig 
zerreihen  werden  FB.  6  {für  co 
n-imma  tuaircfe,  vgl.  é  ^.515,  Col.l). 

imm-thuge  Bedeckung,  Be- 
kleidung. —  Sg.  Nom.  bed  im- 
thuge  dúib-si  Qvist  Gl.  zu  induite 
vos  dominum  Wb.  6^  {Z^.  640). 

imm-thuiuset  (5.  PI.  Praes.), 
im  trén  tróm  thuinset  sie  schlagen 
sie  {die  Erde)  abwechselnd  stark 
schwer  FB.  53,  mit  Eg.  des  Vers- 
masses  wegen  immus  zu  lesen? 

imm-thurus  M.  Expedition, 
Strapaze?  PI.  Nom.  imthurusa 
imda  FB.  84  Eg.  (mithurussa  LU). 

imm-tMs  1)  Führen,  Füh- 
rung, 2)  Schicksal,  Geschichte. 

—  Sg.  Dat.  1)  Cvist  icca  him- 
tbús  Gl.  zu  Hy.  5,  83;  ciall  De 
domm  imthús  Hy.  7,  28;  2)  „is  cét 
duit-siu  tra"  ol  Fimnen  „t'imthechta 
fein  ocus  imthus  na  hÉrend  do 
innisin  dun"  LU,  p.  15^,  17;  Acc. 
2)  ceí-immtús  cecha  hanma  FA. 
21  LBr.;  PI.  Nom.  2)  imthúsa 
„tidings'  Beitr.  VIII  330,  adven- 
tures"  O'B.;  imthusa  immorro  Con- 
culaind  SC.  28  {soviel  als:  „was 
aber  C.  anlangt) ;  Acc.  2)  cét-imthúsa 
cecha  hanma  „the  first  adventures 
of  every  soul"  FA,  21  LU. 

immu    Nebenform     der    Praep. 
iram. 
imm-úallach  se^r  ühermüthig. 

—  Sg.  Nom.  ág  bád  imuallach 
SC.  29,  9. 

immucha  s.  mucha. 


im-múchad  gegenseitiges  Er- 
sticken, Erdrücken.  —  Praes. 
PI.  3  immus  muchat  in  dóini  issin 
dun  CO  n-apthatar  sé  fir  déc  oco 
n-deicsin  TBF.  p.  138,  is. 

immurcra,  imurcra  Gl.  zu  furail, 
wohl  nicht  verschieden  von  imm- 
forcraid. 

immurgu  Goid.^  p.  18,  4,  p.  20,  8, 
{Ml.  Carm.)? 

imuadud  s.  imm-snádad. 

imned  N.  Leiden,  Drangsal; 
tribtdatio  Z^.  801.  —  Sg.  Nom. 
dom  ru  malt  {Eg.)  a  n-imned  FB.  88 ; 
mór  olcc  ocus  imniuth  TE.  19  Fg.; 
Gen.  ro  cées  side  móor  n-imnith 
Wl.  6c  {Z-\  17);  PI.  Nom.  cid  na 
imneda  forodamar-sa  Ml.  22^,  5 
{tribulationes  Z^.  226);  uilc  immda 
ocus  imnedai  mora  FA.  34  LBr. 

imoilgestar  s.  imm-folngaim. 

imorro  s.  immorro. 

impáidach  versutus  SG.  60^ 
{Z'^.  25),  s.  impóim,  impúth. 

impide  Bitte,  Fürbitte;  pray- 
er,  Petition,  intercession  O'B.  — 
Dat.  ar  impidhe  at  the  request 
O'Don.  Gr.  p.  298;  Acc.  doratsat 
. .  impidi  fair  FB.  27 ;  tria  immpidi 
Adamnain  FA.  34  LBr.;  tria  im- 
pide Nsem  Martain  „through  S.M.'s 
intercession"  SMart.  45. 

impóim  {für  imb-sóim)  III  ich 
drehe  um,  kehre  tim.  —  Praes. 
Sg.  3  impáid  immá  cuaird  anmand 
inna  pecthach  FA.  18;  immasói  in 
Mac  n-O'c  {sie)  for  slict  Fa&mnaige 
p.  132,  14;  imsoi  cusna  húathaib 
FB.  67  {für  immasói,  imsaig  Fg.): 
muilinn  imsui  oach  {Gl.  zu  marc- 
muilinn)  molendinum  guod  circum 
vertit  equus  Z'^.  25.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  imsoad  ina  crocend  es  wen- 
dete sich  um  in  seiner  Haut,  s. 
unter  dirgiud  cretti;  PI.  3  imsóitis 
a  claidib  friu  ihre  Schwerter  wen- 
deten sich  gegen  sie  SC.  2  {für 
imma  sóitis).  —  Praet.  Sg.  3  no- 
chor  impo  din  friasi  co  maitin  TB. 
p.  178,  13.  —  Inf.  impúth  Vertex 
SG.  60i>,  impiid  axQOipt]  ibid.  106^ 
{Z'^.  25);  Dat.  amuil-  muilend  do 
impud  s.  unter  dirgiud  cretti;  Acc. 
tre  impuud  per  anoMrophen  SG.  202i>. 


631 


imresan,  imrisuic  .s.  imbresan. 

imtha,  iomtha  so,  in  like  man- 
ner, i.  amhlaidh,  nimtha  i.  ni  hi- 
nand  lim  O'Don.  Snppl.;  itconnarc 
tra  an  ben  imtha  sin  aislingthe 
„in  like  toise"  Tliree  Hom.  p.  100, 19 ; 
nimtha  son  „not  so  this"  TBF. 
p.  154,  2. 

in-,  ion-,  „when  prefixed  to  pas- 
sive participles,  denotes  fitness  or 
aptness",  indéanta  „fit  do  he  done", 
inmheasta  „to  he  thought  or  deemed" 
{arich  probable),  galar  inleighis  „a 
curable  disease"  O'Don.  Gr.  p.  274. 

1.  in  Praep.  s.  i,  i  n-. 

2.  in  Fragepartikel,  lat.  -ne, 
num,  vor  Vocalen  inn,  vor  Labi- 
alen in  der  alten  Sprache  im- 
Z'^.  747;  in  der  spätem  Sprache 
an  „whether"  O'Don.  Gr.  p.  158 
(an  g-ceilir  dost  thou  conceal).  — 
In  der  directen  Frage:  in  raga-so 
lim-sa  willst  du  mit  mir  gehen? 
TE.IB;  SC.  16;  TE.  16;  jx  132,  22; 
in  ro  berbais  in  saill  p.  41,  12;  in 
fir  . .  tusso  do  raiiid  nammuicce  ist 
es  wahr  ScM.  15;  p.  144,  19;  in 
dóig  bat  dorn  éligud-sa  óu  SC.  7 ;  46; 
in  CMmce  in  taige  duit  ale  FJB.  92? 
inn  é  seo  Munremur  ist  das  nicht 
M.  ?  ScM.  12 ;  inn-  í  so  do  treb-sae 
TF.  16;  atbert  rim  „in  raga  lim" 
SC.  33,  6;  32.  —  In  der  in  direc- 
ten Frage:  ro  fiarfuigh  sceula  di, 
an  fiiaratar  TE.  19;  co  finnad,  in 
uait-siu  ro  siacht  fis  do  SC.  32; 
doairfenus  doib  diis  im-bed  com- 
rorcon  and  Wb.  18*;  ro  lad  roga 
dóib..,dús  in  bad  tech  for  leth 
dobertha  do  cacb  fir  dib  FB.  54; 
duécastar  dús  in  étar  Tir.  3;  dús 
in  fugebtáis  FA.  30;  SC.  21.  — 
Mit  angefügtem  enclitisehen  Pro- 
nomen {Pron.  infi,xum) :  inam  bia-sa 
eritne  mihi  TE.  5  Eg.;  innut  tar- 
fás  ni  ist  dir  etwas  erschienen? 
LU.  p.  113a,  13  {Siah.  Concul.); 
inab  tesia-si  p.  144,  19;  ceist  inn- 
dathgnitae  würdest  du  sie  erkennen? 
ibid.  21.  —  Vereinzelt  hi  forgabur 
ScM.  8  H. 

3.  in,  ind,  in  t-,  a  n-  Artikel  der, 
die,  das  Z'^.  210;  lautete  ursprüng- 
lich  mit  s  an,    das   sich   im  Dat. 


und  Acc.  in  der  Verbindung  mit 
consonantisch  auslaiitenden  Präpo- 
sitionen erhalten  hat.  Ein  Nomen, 
von  dem  ein  Genetiv  abhängt,  hat 
in  der  Regel  den  Artikel  nicht, 
Ausnahmen  sind  äusserst  selten: 
issa  sudiu  ua  fari,  isin  sudi  fari 
FB.  83.  Der  Artikel  mit  den  De- 
monstrativpartikeln sa,  se,  so,  sin  u.  a. 
hinter  dem  Nomen  ist  zugleich  das 
irische  Demonstrativpronomen.  Im 
Irischen  steht  der  bestimmte  Artikel 
anstatt  des  unbestimmten,  wenn 
ein  bestimmtes  Individuum  gemeint 
ist  (vgl.  lat.  quidam\  z.  B.  airm  i 
fuirsitis  in  torcc  ivo  sie  einen  Eher 
finden  würden  Tir.  13;  port  hi  fu- 
irsitis in  n-elit  ibid.;  co  n-acca  in 
scáilfer  mór  ina  dochtim  da  sah  er 
einen  grossen  Kerl  auf  sich  zukom- 
men FB.  37;  p.  131,  i4  u.  ö.  — 
Die  spätere  Form  für  in,  ind  ist 
an  in  allen  Geschlechtern.  — 

Singular,  Nominativ  Mascu- 
linum,  vor  Vocalen:  in  t-aingel,  in 
t-aithech,  in  t-apstal,  in  t-anad,  in 
t-ara,  in  t-Echaid,  in  t-énamar,  in 
t-énlorg,  in  t-imcosn«m,  int-ócláech, 
in  t-oinfer,  in  t-oscur,  in  t-Uath,  in 
t-Mrcur,  an  ag  ScM.  7;  vor  allen 
Consonanten  in  ohne  irgend  eine 
Affection:  in  brithem,  in  bes,  in 
dubcheó,  ingilla;  in  cach,  in  cath, 
in  techtaire,  in  triar;  in  fer,  in 
scál;  in  loeg,  in  lia,  in  liaig,  in 
macc,  in  noeb,  in  ri ;  vereinzelt  ind 
loeg  Hxj.  5,  76;  an  ri  TE  5  Fg., 
an  moltach  ScM.  22,  3.  —  Femi- 
ninum, vor  Vocalen:  ind  adaig,  ind 
adbur,  ind  anim,  ind  aradach,  ind 
ingen,  ind  ollbrigach.  In  TE.  (Eg.) 
vereinzelt  inn  ingen,  in  ingin  neben 
ind  ingin,  inn  óg  p.  40,  19;  vor  1, 
n  und  r:  ind  Lendabaii",  ind  long 
FA.  2;  ind  noeb  {Hg.  5,  2,  22,  75\ 
ind  nóebduil  (4i);.ind  rigan;  vor  i: 
ind  fatsine,  ind  firog,  ind  fuithair- 
be,  ind  flaith;  in  fuil  {Lg.  7);  vor,?.: 
in  t-samaisc,  in  t-scised  bruiden, 
in  t-serc,  in  t-soilse,  int-súil(S'cJÍ.  11 
Nominativ  anstatt  des  Accusativs); 
vor  Tenues:  in  chaillech,  in  chathir, 
in  chomairchi,  in  chonar,  inchroeb; 
ohne  Aspiration  in  cathir,  in  pian ; 


632 


vor  den  übrigen  Consonanten:  in 
ben,  in  beist,  in  breth,  in  bó;  in 
dias;  in  grian,  in  gruad,  in  guidi, 
in  glend;  in  mathair,  in  mucc,  in 
macrad;  vereinzelt  an  mórmuc 
ScM.  22;  in  üen  p.  144,  le;  18 ;  in 
pheist  FB.  85.  — 

Äccusativ,  für  Masc.  und  Fem. 
gleichlautend ;  verbunden  mit  Prä- 
positionen cossin  (cussin),  fón,  for- 
sin  {Hy.  1,  47;  FB.  11;  78),  for  in 
{p.  131,  2);  frissin,  immón,  issin, 
iassin,  tarsin;  vor  Vocalen  und 
Medien  ist  der  Nasal  der  Aecusqtiv- 
endung  gewahrt:  lasin  n-adabair, 
in  n-ael,  isin  n-aer,  in  n-aés,  in 
n-aingel,  isin  n-airdig,  isin  n-airicul, 
in  n-airm,  immon  n-all,  in  n-anmain, 
in  n-athaig,  isin  n-aurlaind,  in  n- 
eclais,  in  n-én,  in  n-eret,  cosin 
n-esair,  immon  n-imdai,  in  n-im- 
chossáit,  in  n-inad,  in  n-ingin,  in 
n-insi,  immon  n-óenfer,  in  n-osnaid, 
cosin  n-úair,  frisin  n-úaitni;  verein- 
zelt imman  aidchi  p.  311,  28;  fris- 
sind  imorchor  n-isin  p.  145,  9;  in 
ingen  CG.  6  Fg.-.,  in  ord  p.  39,  13; 
in  ingair  18;  vor  Medien:  riasin 
m-bantrocbt,  isin  m-bruidin,  in  m- 
bith,  in  n-gai,  frissin  n-grein,  vor  d 
ist  das  n  weggelassen:  in  dig  SC.  48; 
in  domon  n-dron  SC.  29,  14;  laissin 
druid  TF.  18  Fg.-^  auch  in  garmain 
Hy.  5,  74;  in  briatharc/ia//i  FB.  21; 
vor  allen  übrigen  Consonanten  in: 
in  caillig,  tarsin  cathraig,  in  cath, 
in  coin,  in  Patraicc  n-aile,  in  popul, 
imón  peist  {FB.  86),  isin  tailm,  for 
in  teglacb,  in  mnäi,  cussin  mórdail, 
in  laid,  frisin  liic,  in  roth,  in  rig, 
cosin  fer,  in  fled,  lasin  suidi  n- 
grianda,  fón  samail  sin,  fón  saith 
sin,  in  sligid  u.  a.  m.  Vereinzelt 
triasan  sencas  {ScM.  22).  — 

Nominativ  und  Äccusativ  des 
Neutrum  a  n-;  verbunden  mit  Prä- 
positionen: cossa  (cus),  fo  a,  immá, 
issa,  lassa  n-.  Vor  Vocalen:  a  n-aill 
ScM.  1;  /SC.  5;  a  n-am  CC.  6  LU.\ 
a  n-ed  FB.  18;  19;  a  n-imned  88; 
fo  a  n-innas  18;  84;  fón  innas 
ScM.  9;  FB.  60;  83;  a  n-oenfecht 
TE.  10,  20  Fg.;  a  n-óenach  SC.  3; 
a  n-ól  Hy.  5,  85;  vor  Medien:  lasa 


m-borrfad  FB.  44;  a  n-deilm  Lg.  1; 
a  n-dún  uli  FB.  25;  cosa  n-gein 
p.  131,  10;  vor  1,  m  und  r:  alleth 
n-aill  FB.  12;  14;  alléim  88;  al- 
lind  59;  ammaidm  ScM.  20;  am- 
miad  p.  130,  27;  ammuinbech  FB. 
10;  18;  isammag  49;  p.  131,  u; 
arrigthech  FB.  14;  25;  55;  arréim 
42;  ohne  Assimilation:  lasa  loim 
p.  131,  7;  fo  a  lind  SC.  7;  isa  mag 
FB.  47;  darsa  morlind  Lg.  18,  30; 
a  rigthech  n-uile  FB.  20;  62;  isa 
rigtbech  79;  lasa  reim  44;  ani 
{haec  res)  s.  unter  ni;  vor  Tenues: 
a  curathmir  n-ugut  FB.  14;  immá 
curathmír  56;  88;  99;  a  comram 
sin  57?  a  cétna  idem  14;  a  tech 
TE.  9  LU.;  FB.  1;  2;  21;  25;  27; 
28;  54;  isa  tech  SC.  10;  16;  FB. 
20;  21;  25;  88;  91;  is  tech  ScM. 
15;  is  tir  SC.  35;  cus  trath  sa 
SC.  14;  FB.  88;  94;  vor  f  und  s: 
a  fecht  sa  ScM.-  17;  TE.  14  LU. 
—  Acc.  Neutr.  des  Artikels  mit 
Dat.  des  Nomens:  issa  sudiu  FB.  83 
(isin  sudi  ibid.);  res  n-galur  Hy.  1 
Pref.;  is  taig  seo  ScM.  15;  istig 
p.  145,  e;  SC.  16;  33,  35;  34,  15; 
isitig  p.  144,  10.  So  ivohl  auch  is 
tir  SC.  36.  Vgl.  isind  leith  araill 
FB.  28.  —  Masculine  oder  femi- 
nine Form  des  Artikels  bei  ursprüng- 
lichen Neutris:  in  t-ainm  {Acc.) 
ScM.  12;  inn  ainm  p.  17,  24;  in 
ainm  33;  in  aim  FB.  70?  in  t-imm 
p.  40,  38;  fón  n-innas  FB.  31; 
ScM.  14;  in  ogom  Oss.  I  14;  in 
n-gein  CC.  6  Eg.;  in  leth  aile 
ScM.  5;  iarsin  linn  CC.  b  LU.; 
darsin  morlinn  Lg.  18,  30  Fg.;  in 
rigsudi  FA.  7;  immáw  rigthech 
FB.  25;  risin  ré  sin  Lg.  17;  in 
curadmir  s.  unter  curadmir;  cosin  ' 
tres  nem  FA.  2;  lasa  reim  ocus 
lassan  m-borrfad  FB.  44  Fg.;  in 
tech  ScM.  5;  SC.  33,  34;  FB.  29; 
issin  tech,  cossin  tech  TE.  9;  11 
Eg. ;  in  tir  FA.  4 ;  in  tochim  FB.  7; 
in  fecht  n-aile  Hy.  5,  69;  FB.  88; 
in  oenfecht  Lg.  19;  in  scéul  sin 
TE.  14  Eg.;  in  sliab  TE.  18  Eg.  — 
Genetiv,  Masc.  und  Neutr.,  vor 
Vocalen:  ind  aicnid,  ind  aingil,  ind 
airlig,  ind  anfir,  ind  aurtige,  iud 


633 


éiina,  ind  étualaing,  iiid  óenaig 
ind  óir,  ind  oprid,  ind  ordnide; 
spätere  Sehreihweise  inn  eouin  CC. 
5  Eg.,  inn  óentaige  SC.  33,  8,  in 
uird  p.  39,  19;  vor  1  und  r:  ind 
láthair,  ind  lemme,  ind  liss,  ind 
lóig,  ind  ríg,  ind  rúanada;  verein- 
zelt in  locha  FB.  85,  in  rothclessa 
FB.  64,  in  niisc  p.  40,  23;  vor  n: 
ind  niad,  ind  nonbair;  vor  f:  ind 
Féidlimthe,  ind  feoir,  in  fergoirt, 
ind  fir,  ind  fir,  imi  fid;  vor  s:  in 
t-sessid  nime,  in  t-sida,  in  t-siriti, 
in  t-slébe,  in  t-slúaig,  in  t-srotha, 
aber  in  scáith  FB.  81,  in  spirta 
Hy.  5,  90;  vor  c:  in  charpait,  in 
chathmiled,  in  chéoil,  in  chóicid, 
in  choimded,  in  chon;  ohne  Be- 
zeichnung der  Aspiration:  in  cetail, 
in  ceoil,  in  curadmire;  vor  b,  d,  g, 
m,  t:  in  bantrochta,  in  bid,  in 
brogo,  in  delmae,  in  druad,  in  dune, 
in  gnima,  in  maige,  in  raara,  in 
mossa,  in  muid,  in  talman,  in  teg- 
laig,  in  tige,  in  tiri,  in  tophuir,  in 
tn'r,  in  triiaig;  vereinzelt  inn  tige 
p.  144,  14.  —  Femininum  inna: 
inna  flatha  Hy.  2,  22;  inna  trinóite  42; 
inna  luinge  FA.  4;  inna  soilse  5; 
inna  catrach  13;  14;  inna  comrai- 
me  SC.  2;  inna  bamsiri  FB.  1; 
inna  flede  9;  inna  cathrach  83; 
inna  corma  p.  311,  37;  vereinzelt 
ina  mna  p.  144,  18.  —  Sonst  imm,er 
na;  vor  Vocalen  erscheint  h,  aber 
nicht  immer:  na  haidchi  TE.  12 
LU.;  Lg.  17,  50;  FB.  81;  84;  85; 
inna    hamsiri   FB.   1;    na    hecailsi 

FA.  25;  na  heiúaithi  p.  144,  26; 
na  hEmna  Lg.  14;  na  hErend  SC. 
2;  41;  na  hesorgni  FB.  48;  na 
himda  SC.  24;  na  hingene  TÉ.  3; 
5  Fg.;  SC.  45;  na  aidchi  TF.  12 
LU.;  na  Emna  Lg.  8;  na  imdai 
SC.  10;  na  ingine  Lg.  7;  SC.  39; 
na  indse  15;  1,  m  und  r  werden 
verdoppelt:  naramucci  ScM.  8;  15; 
17;  nallongsi  Lg.  16;  narrátha  8; 
ohne  Verdoppelung :  na  mucce  ScM. 
9;  10;  na  mna  SC.  20;  ina  mna 
p.  144,  18;  na  maitne  FB.  87;  na 
luinge  TE.  3;  inna  luinge  FA.  4; 
na  lubi  p.  130,  26;  na  rigna  TE.  6; 

FB.  61.      Andere     Consonanten 


werden  in  keiner  Weise  afficirt:  na 
biasta,  na  delba,  na  gaile,  na  ca- 
thrach, na  pene,  na  trócaire,  na 
flede,  na  samna.  — 

Dativ,  ohne  Unterschied  der  Ge- 
schlechter; mit  Präpositionen:  ar 
in,  assin,  cossin,  din,  don,  fón,  for- 
sin  (for  in),  iarsin,  issin  (sin),  ón, 
ocon,  resin  (riasin),  iiasin.  Vor  Vo- 
calen: isind  abaind,  asind  aer,  isind 
aidchi,  isind  amslr,  forsind  airiniuch, 
dond  araid,  dond  athesc,  diud  ech- 
fleisc,  fond  écosc  {FB.  92),  dond 
Emir,  dind  énlaith,  dond  Erinn, 
assind  imdai,  ocond  imdiburcud, 
dind  imguin,  dond  ingin,  dund  insi, 
dond  oenfargam,  isind  oenló,  issin 
t-ossud,  isiud  otruch,  ond  úair,  dind 
usciu.  Vereinzelt  don  ingen  TE.  5 
Eg.;  fon  egim  ScM.  11;  fón  alt 
cétna  FB.  8  {oder  Acc.?)-,  forsin 
immum  p.  40,  15;  vor  1  und  r; 
asind  lestur,  issind  lénith,  isind 
leith  araill  {FB.  58),  isind  lic,  as- 
sind liss,  uasind  loch,  dind  lucht, 
asind  raind,  dond  rig,  issind  rig- 
thig,  dond  rigain,  riasind  roind; 
vereinzelt  iarsin  lind  CC.  5;  fon 
less  uile  Lg.  1;  assin  rigraith 
SC.  33,  16;  don  rig  ^J.  17,  23;. vor  f: 
isind  faichthi,  iarsind  faidche 
[Lg.  15),  dond  faire,  dond  farrci, 
isind  fergort,  dond  fir;  riasin  feiss 
ScM.  2 ;  vor  s :  resin  t-samfuin, 
din  t-sid,  sin  t-sid,  issin  t-situ,  on 
t-sil,  forsin  t-sligid;  iarsin  t-sligi, 
ocon  t-slóg,  forsin  t-snechtu,  isin 
t-sudi,  aber  don  scál;  vereinzelt  re- 
sin slúag  FB.  54;  fon  slóg  uile  16; 
vor  Tenues:  fön  charput,  ocon 
chendail,  don  chétgabail,  issin  chet- 
na,  din  chloich,  issin  chocrich,  isin 
choire,  don  choimdid,  don  chomram, 
don  chrii,  isin  chuach,  don  pheist 
(s.  beist);  ohne  Aspiration  isin  car- 
put,  don  cath,  on  cathraig,  din 
claidmö,  assin  caillid,  asin  cluche- 
maig,  isin  Cráebriiaid,  forsin  cóiced 
uile;  forsin  purt;  on  taib,  don 
techtaire,  don  tegluch,  asin  ten, 
con  téin,  don  Teti  Brie,  on  tig, 
asin  tig,  isin  tig,  don  tiprait,  on 
trath,  don  triur,  don  turus;  vor  b, 
d,  g,  m:  isin  bith,  don  Biliu,  cosin 


in 


634 


brot;  isin  domuu,  issin  dun,  on 
gubu,  don  gillu,  din  mac,  on  mu- 
icc  u.  s.  w.;  vereinzelt  iarsan  guba 
CG.  6  Eg.  — 

Adverbieller  Casus  der  Zeit  und 
der  Modalität,  ohne  Präposition, 
a)  mit  Substantiven:  ind-  adaig  sin 
FB.  63;  ind  adaig  thússech  83; 
ind  aidcM  sin  Lg.  10;  18;  SC.  27; 
FB.  72;  91;  in  oidchi  sin  TE.  12; 
18  Eg.\  ind  inbuid  sin  SC.  21; 
FB.  15;  in  inbuid  sin  CC.  6  Eg.; 
ind  innas  sin  FB.  82;  ind  úair  sin 

FA.  33.  So  auch  inn  aidchi  sin 
Lg.  12;  FB.  31;  inn  airet  sin  FA.  33; 
inn  úair  2á;  28;  32;  inn  uraid  SC. 
12;  13;  in-diu  (heute)  Lg.  17,  19; 
SC.  14;  17;  32;  45,  3;  FB.  32  u.  Ö.; 
cosindiu  Lg.  12 ;  SC.  7 ;  =gusinniud 
p.  140,  25;  in-nocht  FB.  16;  62; 
in  chétaidche  81;  in  cacb  mi  Lg. 
17,  17?  in  tres  adaig  FB.  67;  83; 
auch  in  tan?  b)  mit  Adjectiven,  in 
der  alten  Sprache  zur  Bildung  des 
Adverbs:  in  biucc  paulum,  ind  ut- 
mall  inordinate  Z'^.  608.  — 

Plural,  Nominativ  Masc,  vor 
Vocalen:  ind  apsiaiZ  FA.  2;  ind 
eóin  33;  SC.  5;  ind  errid  FB.  70; 
ind  óic  65;  vor  1  und  r:   ind  laith 

FB.  7;  15;  20;  70;  88;  ind  náim 
FA.  5 ;  34  (na  nóim  Br.) ;  ind  ran- 
naire  FB.  14;  72;  vor  f:  ind  fir 
SC  22;  ^.B.  25;  29;  62;  75;  82; 
88;  ind  fiaich  SC  35;  vor  s:  in 
t-sluaig  Hy.  5,  62;  SC.  36;  jP5.  21; 
vor  anderen  Consonanten :  in  phecc- 
daig  FA.  29;  in  pecdaig  34;  in 
trénfir  FB.  7;  in  daim  Hy.  5,  53; 
vereinzelt:  inn  eoin  CC  2  ÍJ^. ; 
^.  143,  9.  Auffallend:  ind  anmand 
-FJ..  31  (s.  anim  Seele).  —  Fem. 
na,  ohne  Veränderung  des  folgen- 
den Anlauts,  inna  nur  FB.  67 
(inna  geniti);  na  buidne,  na  lamae, 
na  mna,  na  piana,  na  túatha. 
Diese  feminine  Form  gilt  schon 
altirisch  auch  für  das  Neutrum: 
na  tri  dath  Lg.  7;  na  tigi  11;  na 
hairechta  FA.  6;  14;  na  comrama? 
Auch  für  das  Masculinum  häufiger 
na  als  ind,  in;  na  apstail,  na  hairm, 
na  haneolaig,  na  druid,  na  heich, 
na   pecdaig,   na   rig,   na   rondairi, 


I   na    slóig,    na    srotha,     na    tóisig 

I    u.  s.  to.  — 

Genetiv,  ohne  Unterschied  der 
Geschlechter,  inna  und  na  mit  nach- 
folgendem n.  Vor  Vocalen:  inna 
n-airecht  FA.  6;  inna  n-anraand  6; 
inna  n-arcaingel  20;  na  n-atairi 
FB.  13;  aa  n-én  SC.  4;  7;  na 
n-iath    SC.  29,   10;    na    n-ingen  p. 

I  131,  22;  na  n-ócthigernd  FB.  6; 
vereinzelt  ina  n-en  p.  143,  7;  vor 

'  Medien:  inna  m-bo  Hy.  5,  32;  5o; 
inna  m-ban  FB.  29;  na  m-bach- 
lacb  ScM.  12 ;  na  m-briathar  SC.  26 : 
na  m-ban  FB.  16;  25;  42;  na 
n-dúla  Hy.  1,  55;  na  n-gái  FB.  15; 

\  vor  1,  m,  n,  r:  inno  loeg  Hy.  5,  5o; 
nannséb  FA.  25;  inna  náem  31;  34; 
na  nóeb  Hy.  2,  eo;  na  mac  FA.  1; 
na  rig  FB.  6  u.  s.  lo.;  vor  Tenues: 

I   inna  clóen  Hy.  2,  59;  inna  caurath 

:  FB.  56;  inna  ceól  FA.  4;  inna 
pectach  18;  na  cernd  ocus  na  com- 
ram  FB.  9;  na  treb  CC.  2  LU.\ 
na  pecthach  u.  s.  w.;  vor  f  und  s: 
inna  fer  FB.  16;  na  sciath,  na 
slúag  u.  s.  w.  Vereinzelt:  ina  n-en 
p.  143,  7;  ina  náeb  FA.  4.  — 

Dativ,  ohne  Unterschied  der  Ge- 
schlechter, immer  mit  Präpositionen 
verbunden:  ar  naib,  isnaib  (ass), 
cosnaib,  dinaib,  donaib,  forsnaib, 
isnaib  (i  n-),  oc  naib,  ónaib  (úanaib) 

,  Z^.  216,  aber  schon  in  LU.  (circa 
1100  p.  Chr.)  ist  regelmässig  dafür 
die  Accusativform  eingedrungen: 
asna,  cosna  (cusna),  dona,  forsna, 
isna,  oc  na,  riasna,  z.  B.  dona  hai- 
gedaib,  asna  amsib,  cusna  claidbib, 
oc  na  clessaib,  dona  tri  coect&ih, 
forsna  feraib,  dona  feraib,  isna 
fledaib,  asna  fraigthib,  oc  na  im- 
ratib,  cusna  lesanmannaib,  riasna 
mnaib,  dona  naebaib,  dona  rigaib. 
Nur  selten  hat  LU.  die  alte  Dativ- 
form: isnaib  liiachrachaibp.  114»,  17: 
isnaib  slébib  ibid.  is  {Siab.  Concul.).  — 
Accusativ,  ohne  Unterschied  der 
Geschlechter,  inna  und  na,  in  Ver- 
bindung mit  Präpositionen:  cusna, 
forsna  (for  na),  frisna,  im  na,  lasna, 
tarsna  (tarna),  trisna:  inna  anmand 
FA.  18;  inna  nóemu  5;  inna  randa 
SC.  11;  na  anmand;  forsna  clanna, 


635 


inchinn 


cusna  dedenchu,  fersna  dorsi,  for 
na  dorsi  {ScM.  18),  na  heocho 
{ScM.  9),  na  eocho  {FB.  36;  39), 
im  na  heónu  SC.  4,  na  firu,  na 
fiada,  na  lúrchuriu,  na  mná,  na 
muru,  na  pecdachu,  na  slúagu,  na 
tri  nonboru,  na  tri  turcu,  tar  na 
teora  fuithairbe,  na  hUlto.  Mit 
dem  Dativ  des  Nomens:  eter  na 
hairichtaib,  frisna  dóiuib,  frisna 
rannairib,  frisna  taidbsib,  cusna 
genitib.  — 

Dual,  Nominativ  und  Accusa- 
tiv:  in  da  en  SC.  6;  in  da  fiach  35; 
in  da  mnái  8;  na  da  rig  33,  7;  na 
da  ech  FB.  45.  —  Genetiv:  in  da 
erred  déc  FB.  2;  p.  310,  2;  na  da 
ban  aili  FB.  25. 

ina  für  inna,  Gen.  Sg.  F.  oder 
Gen.  PI.  des  Artikels,  oder  Praep. 
i  n-  mit  Pron.  Poss.  oder  Compa- 
rativpartikel  für  inda. 

ina  n-  FB.  28  s.  inna. 

inad  M.  Ort,  Platz,  Stelle; 
inadh  locus  Ir.  Gl.  516.  —  Sg. 
Nom.  ata  inad  a  da  traiged  isind 
lic  FB.  88;  Gen.  is  ann  bói  clam 
oc  cuinch^cZ  inaid  fair,  ocus  ni  robi 
inad  fás  itíV  ann  Tliree  Hom.  p.  16, 14; 
d'fir  th'inaid  „to  tliy  succcssor"  Fei. 
p.  Gl  1;  fodord  oc  lucht  bar  n-inaid 
dogréss  ibid.  p.  0  29  („they  who 
take  your  place");  Dat.  inn  inud 
aile  p.  132,  17 ;  nir  theig . .  assa 
inud  er  wich  nicht  von  seinem 
Platze  FB.  57 ;  doronsat . .  comarli 
a  hoen-inud  im  comuaill  .  .  in  trir 
curad  sin  FB.  42  {vgl.  d'óen-táib 
SC.  22);  Acc.  ránic  in  n-inad  cétna 
FB.  40;  cosin  n-inadh  cetna  TE. 
12  Fg.;  in  tan  nád  fagbai  inad 
aile  FB.  92;  do  neoch  gebus  t'inud 
TJiree  Hom.  p.  32,  16 ;  PI.  Dat.  isna 
sostaib  ocus  isna  inadaib  FA.  6. 

inailt  F.  Dienerin;  innilt  an- 
cilla  Ir.  Gl.  25;  cumal  no  inilt  Gl. 
zu  cacht  „bondmaid"  O'Don.  Suppl. 
—  Nom.  a  hinailt  „her  handmaid" 
TB.  p.  176,  15;  inailt  Étainiu  TF. 
15  Fg.;  Dat.  cona  hinailt  ibid. 

inaim,  ind  inaim  so  zu  dieser 
Zeit  Ml.  16c,  5  (^2.  747);  inn  inaim 
Oss.  I  11. 

inaitcet  s.  in-otchim. 


in-allana,  an-allana  aforeti- 
me  Tliree  Hom.  Index;  in  tire  in 
ro  atrebais  inallana  iar  curp  Three 
Hom.  p.  94,  18  {„hitherto");  iUóg . . 
t'anumla  anallana  „in  guerdon  of 
thy  disobedience  aforetime  ibid.  p. 
28,  24;  do  mwwter-siu  bói  i  n-gabud 
anallana  forsind  fairgi  ibid.  p.  114, 12 
{„some  time  ago"  p.  140).  —  Vgl. 
alla,  an-all. 

inar  Leibrock;  tunica  Ir.  Gl. 
29;  coat,  mantle  O'E.  —  Sg.  Nom. 
inar  srólda  Lg.  18,  21;  inar  co 
foph  a  thona  im  sodain  FB.  37; 
cliab-inar  sróil  siricda  ré  ebnes 
LU.  p.  81»,  29  (s.  unter  fúan);  Gen. 
cóirtus  hinair  imlibáir  LHy.  fo.  6* 
{„an  arrangement  of  a  very  long 
tunic"  Goid.'^  p.  65);  PI.  Acc.  ima 
n-inara  TB.  p.  182,  25. 

inarach  tunicatus  Ir.  Gl.  597. 

inathar  „bowels"  Corm.  Tr. 
p.  95. 

inbaid,  inbuid  Zeit;  „ionbhuigh 
time  i.  e.  a  particular  period  of 
time  O'Don.  Suppl.;  ind  inbaid  sin 
zu  dieser  Zeit,  damals  SC.  21;  Aid. 
Chonch.  5;  ind  inbuid  sin  FB.  15; 
CC.  6  Fg.;  cech  inbaid  allezeit 
Hy.  4,  8. 

inber  M.  Mündung  eines 
Flusses,  Bucht,  sehr  häufig  in 
Ortsnamen  {Inver);  inbir  „estuary" 
Corm.  Tr.  p.  24,  1.  —  Gen.  for 
brú  Inber  mara  p.  39,  11  {„the 
Straits  of  Gibraltar"  Stokes,  Fei. 
p.  XL VII),  zu  lesen  Inbir?  Dat. 
sind  inbiur  p.  131,  14;  PI.  Acc.  tar 
inberu  FB.  47. 

inbotiia,  foruar  inna  inbotha 
paravit  nuptias  Tur.  Gl.  48. 

inbothaigim  III  nubo.  —  Praes. 
Conj.  PI.  3  Dep.  dia  n-inbothigetar 
Wb.  29a,  2.  —  Inf.  Nom.  is  fuath 
n-eperta  in  t-inbodugud  don  men- 
main  SG.  137^  {Z-\  993). 

inbudcaid,  trisin  fuar  inbudcaid 
Tur.  Gl.  48,  „through  the  praepa- 
ration  of  the  bridal"  Goid.^  p.  6, 
connubii  Tur.  ed.  Nigra  p.  34. 

inbuid  s.  inbaid. 

inchaib  s.  inecli. 

inchinn  Gehirn;  cerebrum  Ir. 
Gl.  747;  inchind  brain  Corm.   Tr. 


inchinne 


636 


indala  n- 


p.  95.  —  Sg.  Nom.  ba  bes  d'ültaib 
ind  inbaid  sin  cach  curaid  iio  marb- 
dais  ar  galaib  ocnfir  no  gata  a 
n-inchiud  assa  cendaib  ocus  com- 
mescta  ael  airthib  co  n-denad  liath- 
roite  cruade  dib  Aid.  Chonch.  5; 
Acc.  iios  indletliar  Cet  inchind 
Mesgedra  isin  täbaill  ibid.  40. 

inchinne  FB.  61  Nebenform  von 
inchinn. 

incliis  s.  unter  cisal,  zu  lesen  la 
ail  in  chis  (ceas  darliness,  grief, 
fear  O'B.)? 

inchli,  ina  láim  inchli  in  seiner 
linken  Hand  LU.  p.  79»,  le. 

in-chlithe,  inchleithi  hidden, 
eoncealed  O'Don.  Suppl.;  ni  fitir 
idal  inna  inchlidi  Ml.  26  r  {occulta 
ZK  877). 

inchosig-  significat  Ml.  21d,  á, 
inchoisig  SG.  9»  {Z'^.  430).  —  Praet. 
Sg.  3  inchoisecht  Ml.  16c,  lo.  — 
Fut.  sec.  Sg.  3  inchoissised  Ml.  118. 
—  Pass.  Praes.  Sg.  3  inchoisechar 
signißcatur  'SG.  198^  {Z'\  982). 

inclirechaim  II  ich  tadele.  — 
Praet.  Sg.  3  is  ed  on  ro  inchrech 
Gregoir  im  Columcille  Lat.  Hy. 
Xr  Pref.  —  Inf.  Nom.  doroacht 
in  t-inchrechad  sin  co  Columcille 
Goid:^  p.  101,  40. 

inchruth,  inchruth  noe  Gl.  zu 
aplustre,  i.  e.  apparatus  navis 
SG.  1321»  {Z'K  56);  ama7  tegdais 
foratochar  degli  anechtair  ocus  is 
fás  a  inchrud  ammedon  „and  its 
furniture  is  wanting  within"  Tu/r. 
Gl.  13. 

in-clannaiiu  II  ich  pflanze 
ein.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  ind 
abis  mór  in  ro  inclannad  dliged 
circuil  Gl.  zu  circulus  abyssi  magni 
LHy.  fo.  12b  (^Goid.""  p.  70). 

1.  ind  Ende,  Spitze;  a  head 
O'B.  —  Sg.  Nom.  cor  bo  chonair 
letartha  cach  n-ulind  ocus  cach 
n-ind  ocus  cach  n-aird  ocus  cach 
n-airciud  don  charpat  sin  LU.  p. 
79a,  21;  Dat.  Eriu  uli  0  ind  co 
fond  „from  top  to  bottom"  Three 
Hom.  p.  44,  20;  ota  m'ind  gom 
bond  Kl.  Neub.  2  (a  vertice  meo 
usque  ad  plantam  meam  Z^.  955); 
Acc,  CO  ind  p.   132,  23;  PI.   Nom. 


ni  tharraid  acht  a  n-indai  „nought 
remained  save  their  skulls"  Fél. 
p.  OVII;  enechgriss  i  n-innaib  an 
indfodla  Corm.  ji-  19?  —  Vgl.  rind. 

2.  ind  i.  tenga  O'Dav.  p.  97. 

3.  ind  Artikel,  s.  in. 

4.  ind,  in  {eine  Form  des  Arti- 
kels) bildet  Adverbia,  z.  B.  ind  lai- 
giu  minus  Z'^.  608. 

5.  ind  die  Praep.  i  n-  mit  Pron. 
suffixum. 

6.  ind  vollere  Form  der  Praep. 
i  n-;  ind  oirthir  Breg  „in  the  east 
of  Bregia"  Three  Hom.  p.  112,  23. 
Als  Adverb  verwendet  (vgl.  xavLAdv. 
in,  therein  O'B);  co  tarut  bachaill 
I'su  dó  ind  Three  Hom.  p.  16,  19 
{dazu?  dabei?)]  asbert  Tadg  co  ti- 
bred  breith  do  ind  CCn.  7  {hierin?); 
„cid  fil  and''  ol  se  „acht  coin  dot 
ithe  ind  Fei.  p.  CVI  {,for  this"). 

inda  als  hinter  dem  Comparativ, 
vgl.  tau ;  ioná  than  O'Don.  Gr.  |9. 118 ; 
is  tressiu  cuma  inda  muir  Lg.  18,  39 : 
—  Mit  relativer  Verbalform:  inda 
as,  indaas,  indas  Z^.  716;  ba  mou 
he  indas  CGch  cúibrend  p.  40,  13; 
ni  mó  dan  a  ein  frib . .  indas  na 
tucsaid  úadib  FB.  73  (oltas  Eg.)\ 
ba  huilli  inas  CQch  blegun  p.  42,  6 ; 
Plur.  is  soiri  indate  idail  Ml.  34 r 
(Z^  717);  ar  ni  mo  cháinit  na  dáine 
he  inát  na  hanmunda  aile  denn 
nicht  mehr  beweinen  ihn  die  Men- 
schen als  die  übrigen  Geschöpfe 
Fei.  p    XL  38. 

indala  n-  der  eine  von  zweien; 
unus  e  duobus  Z'^.  359;  indala 
n-ainmm  déc  Corm.  p.  25  hia  {duo- 
decimum  nomen  Z'^.  309);  indala 
n-ai  brat  úaine  impe  . .  alaili  brat 
corcra  SC.  8  {die  eine  von  ihnen . . 
die  andere) ;  no  slocad  indala  suil .  . 
do  téirged  indala  n-ái  iramach 
ibid.  5;  dafür  später  indara  (an 
dara  O'Don.  Gr.  p.  123,  mit  Apo- 
cope  dara):  indara  fecht . . in  fecht 
n-aill  das  eine  Mal . .  das  andere 
Mal  FA.  5;  Matha  mac  Alphin 
SUÍ  ebraidi  indara  fer  dec  ro  thog 
I'su  na  muinterus  LU.  p.  32»,  2 
{der  zwölfte)-,  na  rig  .  .  isindarna 
leith  . .  ind  rigna  . .  isind  leith  araill 
FB.  28  {für  isindara  n-ai?). 


indar 


637 


indel 


indai*  limui  es  seheint  mir; 
indar  la  Conall  es  schien  Conall 
FB.  64  (indarla  oft  zusammen  ge- 
schrieben) ;  indar  lais  81  (andar  Eg.) ; 
91;  indarra  Loegaire  FB.  64  (für 
iudarla);  andar  lea  bratt  mor  do 
thabant  di  Three  Hom.  p.  100,  12; 
andar  leis  is  ina  chotlad  boi  ibid. 
p.  102,  23;  andar  leo  ropo  beo  Bev. 
Celt.  III  p.  181. 

iudara,  iudarna  s.  iudala. 

iud-arbae,  -arpae  N.  repulsa, 
repell  er  e  Z'^.  Sil.  —  Gen.  ba 
sab  indarba  cloene  Hg.  2,  23?  Dat. 
dia  innarba  asin  taig  ihn  aus  dem 
Hause  zti  treiben  FB.  13;  Äcc.  isa 
n-indarbae  Ml.  23o,  8. 

iud-arbenim  I  repello.  —  Im- 
perat.  Sg.  2  Inda  árben  úainn  „ex- 
pel  thou  them  from  us"  South.  Al^. 

—  Conj.  (Fut.?)  Sg.  3  are  n-indarbe 
analchi  ood  ocus  a  pectha  ocus  ara 
tinola  soalchi  Cam.  [Z^.  1004).  — 
Perf.  (?)  Sg.  3  nachim  rindarpai-se 
Wb.  5a  {quod  non  me  reppulit 
Z^.  877).  —  Praet.  Sg.  3  ro  indarb 
uadae  Three  Hom.  p.  14,  31;  ros 
indarb  loscaind  ocus  nat/iracha  esti 
ibid.  p.  120,  29;  PI.  3  CO  ro  inuarb- 
sat  LU.  p.  'ó^,  19.  —  Pass.  Conj. 
{Fut.?)  Sg.  3  ar  nachit  rindarpither 
Wb.  b^  {ne  sis  exheredatus  Z^.  811). 

—  Inf.  1)  indarbae;  2)  ro  t?-iall  in 
fos  i.  Diarmalt  indarpud  in  gerrain 
uad  Three  Hom.  p.  122,  a. 

ind-arg-galn  zerhachen  TBF. 
p.  148,  12,  s.  unter  énbruthe. 

iudas  N.  Status,  habitus, 
condicio  Z'^.  357;  droch-innas  s. 
unter  amnas.  —  Sg.  Nom.  ba  chóm- 
iiart .  .  indas  in  gnima  sin  ocus  ind 
adííiír  dobreth  do  dénom  in  tigi 
FB.  2;  innas  ind  fir  SC.  23;  FB.  91; 
innas  ind  oprid  SC.  23;  Dat.  ind 
innas  sin  auf  diese  Weise  FB.  82; 
fond  innasin  Goid.^  p.  101,  36;  Aec. 
fó  a  n-innas  cetna  auf  dieselbe 
Weise  FB.  18;  84;  fo  n-innas  cetna 
SC.  16;  FB.  60;  fo  n-innasin  auf 
diese  Weise  ScM.  9;  fo  n-indus 
sin  p.  40,  33 ;  fon  n-innasin  ScM.  14 ; 
FB.  31;  fon  n-innas  cetna  FB.  31. 

—  Vgl.  cindas. 

indbaid      lucrificatio,      lu- 


criim,  comtis  indbaid  1  n-iris 
Wb.  lO-i  [Z-\  802). 

iudbas  s.  indmass. 

indbech,  indmech  not  che  d  s. 
puincern,  puingcne. 

indber,  inbir  a  spit,  a  slcewer 
On  the  Mann.  III  Index;  comla 
ibair  aire  i  m-batár  tri  fertraigid 
dia  tiget,  ocus  da  drolam  iaraind 
esse  ocus  indber  iarlnd  ar  in  da 
drolam  sin  LU.  p.  19»,  17. 

1.  inde  i.  dluitb,  ut  est  mesir  etach 
asa  inde  i.  asa  dliis  O'Dav.  p.  97. 

2.  inde  i.  eachlaisc  no  bac  O'Dav. 
p.  99. 

3.  inde  s.  inne  a  bowel,  en- 
trail  O'B.;  in  t-inne  iachtarach 
lien  Ir.  Gl.  1013.  —  PI.  Dat.  il- 
leith  rem  ballaib  ocus  illeth  rem 
indib  Güd.  Lor.  Gl.  148  zu  erga 
membra  erga  mea  viscera;  cusna 
hindib  ibid.  Gl.  227  zu  inginem 
cum  medullis;  Äcc.  na  hinneda 
Gl.  zu  talias  Gild.  Lor.  Gl.  93. 

1.  inde  in  zwei  Theile?  son- 
nach  umaide  tar  a  medón  ros  rand  in 
u-insi  inde  L  U.p.  23^^,  ig  ;  commemaid 
a  druim  inde  ibid.  p.  2Üi»,  18. 

2.  inde  gestern;  indhé  heri 
Z^.  609;  s.  unter  glasreng;  ané  or 
andé  yesterday  O'Don.  Gr.  p.  264. 

indeb  N.  Gewinn.  —  Dat.  co 
m-betis  i  n-indiub  fochricce  dom-sa 
Wb.  lOd  {Z-\  497);  Acc.  ni  riat  na 
dáuu  diadi  ar  a  n-indeb  domunde 
nicht  sollen  sie  die  göttlichen  Gaben 
für  weltlichen  Gewinn  geben  Wb. 
28e,  2. 

indeetso,  für  ind  fect  so,  hac 
vice,  nunc  Z^.  609. 

indeg'aid  hinter,  nach  FB.  62, 
s.  degaid. 

ind-éiricc  F.  impetus  in  ali- 
quem,  vindicta  Wb.  25c  {Z-\  811). 

indel,  indell  Fertigmachen, 
Anspannen,  Jochen,  Zurich- 
tung, Werkzeug;  inneall  i.  cleas  (?) 
O'Dav.  p.  97,  s.  unter  glés.  —  Sg. 
Nom.  in  caur  ocus  in  cathmilid 
ocus  in  t-indell  cbró  bodba  fer 
talman  Cuchulama  LU.  p.  79 ^s  29; 
mailli  do  cheim  ocus  t'innell  FB.  34; 
Dat.  iar  n-indill  in  mísceóil  Ms. 
Mat.  p.  473,  34;  Acc.  demon  damair 


indelba 


638 


indlat 


indel  Fei.  Febr.  16  {Gl.  i.  ro  da- 
mair  a  indleath  di,  no  indled  i. 
cengul  no  cuimrech).  —  Vgl.  indlim. 

indelba  i.  anmunda  altóri  na 
n-idal  sin  arinni  dóforintís  {„they 
carved"  Stokes)  inntib  i.  delba  in 
uile  no  adratis  Corm.  p.  25,  vgl. 
unter  ogum. 

indemm  quippe  Z^.  609. 

iudenmi  imbecilles  Wb.  11^ 
(Z2.  236). 

indeo  TE.  7  Fg.,  8  Fg.? 

inäe6h\  Ambos;  inneoin  an  anvil, 
a  block  of  stone  O'M.;  a  gridiron 
O'Don.  Suppl.;  „the  supporting 
stone  of  a  mül"  Corm.  Tr.  p.  130  (i). 
—  Gen.  land  dergóir  do  brondór 
brúthi  dar  or  n-inneoiniü".  j?.  79a,i2; 
CO  m-ba  samalta  ra  tétaib  órsnáid 
dar  or  n-indeona  fo  láim  suad  sain- 
cherda  Bev.  Celt.  111  p.  177;  Dat.  oc 
fuine  eise  for  indeoin  Corm.p.  35,  4; 
in  cétlucbt  ro  berbad  don  indeoin 
ibid.  5. 

in-derb  incertus  Z'^.  860. 

iudessid  Gl.  zu  insederat  Ml. 
20a,  27  {Z^.  445  irrthümlich  als 
Praes.  sec.  aufgeführt):,  Pass.  Im- 
perat.    Sg.    3    indester    lat    Corm. 

p.  36,   43. 

indethmiugud   s.   iudithiuigim. 

indeurb,  Ädv.  von  derb.  Gl.  zu 
inquam  Ml.  I8d,  25. 

indi  s.  inti. 

indiáid  s.  deod. 

indile  l)Vieh,  mAi\i\cattle  Corm. 
Tr.  p.   96;    2)  Sachen.    —   Nom. 

1)  ba  hilarda  a  indile  Fei.  p.  LXI 36; 
a  indile  ocus  a  indmas  do  fodail 
do  bochtaib  Three  Hom.  p.  62,  33; 

2)  „Cissi  indili?"  or  Diarmait. 
„Sacht  lenti  cona  n-imdenmaib  ocus 
secht  n-delgi  óir  ocus  tri  minda  óir 
TB.  p.  176,  10;  Gen.  1)  cach  ernail 
indile  ibid.  p.  CLXXIX ;  do  thabairt 
sét  ocus  indile  ScM.  2;  cothughadh 
na  n-indile  „feeding  of  the  cattle" 
Corm.  Tr.  l.  c.  {Sench.  M.);  Acc. 
1)  eter  dáine  ocus  indile  FB.  83; 
gétai  m'indmas  ocus  m'indile  Three 
Hom.  p.  64,  12. 

in-dirge     iniquitas     Wb.    4c 
(Z2.  860). 
indised  s.  innisim. 


indithem,  für  ind-fethem,  Me- 
ditiren,  Betrachten,  Betrach- 
tung ;meditation  Corm.  Tr.  p.  96; 
innitheamh ,  innfeithiumh  design, 
meditation  CDon.  Suppl.  —  Sg. 
Nom,.  inditbem  durés  {zu  lesen  du- 
grés?  s.  unter  indithmech)  ocus 
imradud  fria  thogais  Gl.  zu  semper 
. .  ante  oculos  ejus  quem  circum- 
scribere,  conatur  Ml.  28^,  14;  ro 
bui  indfetheam  feochair  calma  oc- 
cu  oc  lecud  a  marbtba  ar  Dia  Gl. 
zu  Fei.  Prol.  50;  Dat.  co  n-inni- 
tbem  leir  i  n-Dia  Hy.  7  Praef. 

indithmech  den  Sinn  gerich- 
tet auf,  versenkt  in.  —  Sg. 
Nom.  a  menma  indfeithmech  dogres 
i  n-Dia  SMart.  43;  Acc.  F.  indith- 
mich  Gl.  zu  post  atentam  . .  curam 
Ml.  35c,  28. 

indithmigim  III  ich  betrachte; 
I  meditate  Goid.^  p.  53.  —  Praes. 
sec.  PI.  3  CO  ro  fégtáis  ocus  co  ro 
innithmigtis  FA.  2.  —  Inf.  Nom. 
innithmigME?  inna  luinge  FA.  4 
(indethmiugM(Z  LBr.);  Acc.  innith- 
migud  inna  soilse  ibid.  5  (indeth- 
miugud LBr.). 

indiu  heute,  s.  4.  dia  Tag. 

indiut  FB.  47? 

indlach  Spaltung,  Unter- 
brechung; Acc.  cen  nach  n-indlach 
sine  ulla  interreptione  {sie)  Ml.  32»,  1 
{Z^  877).  —  Vgl.  indlung. 

indladaim  (?)  ich  toasche.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  conid  he  fen  no  benad 
a  n-iallac7iranda  dia  m&nchaib  ocus 
no  innlad  doib  Three  Hom.  p.  122, 17. 
—  Praet.  Sg.  1  d'ionnlas  mo  lámha 
Torr.  Dh.  p.  180. 

indlaith,  lene  fo  dergindlaith 
oir  impe  TB.  p.  174,  6  {„a  lene 
interwoven  with  red  gold  ujjon  her"), 
vgl.  léni  gel-chulpatach  immi  co 
n-derginluth  intlase  LU.  p.  113^,  7 
{Siab.  Concul,  „with  a  flashing  red 
border"). 

indlat  Waschen;  indlat  din,  ar 
is  ind  don  choiss  a  traig  et  a  lo- 
tione  dicitur  Corm..  p.  29  mát 
{diese  Etymologie  beruht  auf  einem 
Worte  lat  Fuss,  vgl.  Corm.  Tr. 
p.  119  mát,  und  ist  im  Gegensatz 
zu  inám&t  „handwashing"  erfunden); 


indle 


639 


ind-rid 


Waschen  der  Hände  und  Füsse 
ibid.  p.  20  fothrugud.  —  Dat.  do 
inlut  a  lám  SC.  36;  laithe  n-and 
atraig  deud  aidche  do  inlut  dond 
abaind;  is  he  tan  dolluid  són  ocus 
a  hinailt  do  indlut  T.BF.  p.  144,  4; 
oc  indlut  Incant.  SG.  {Z^.  949);  oc 
indlat  a  lám  ind  áth  Corm.  Tr.  p.  XII. 

indle  s.  intle. 

indli,  teora  leth-indli  Tir.  4 
(jythree  hálf-indles")l 

in-dliged  illegality,  an  ille- 
gal act  O'Don.  Suppl.,  Gl.  zu 
écomnart.  —  Gen.  do  fiur  indligid 
Wb.  3e  (Z2.  860) ;  Acc.  LHtj.  Amr.  26. 

indlim  ich  mache  fertig,  be- 
reite, spanne  an.  —  Praes.  Sg.3 
Dep.  nos  indlethar  Cet  inchind 
Mesgedra  isin  tábaiU  Aid.  Chonch.  4o 
{„C.  adjusted  M.'s  brain  in  his 
sling") ;  PI.  3  innlit . .  noi  gcairptiu 
p.  143,  7  {so  auch  zu  lesen  p.  136,  20). 

—  Imperat.  Sg.  2  indel  dun  in 
carpat  SC.  6;  indill  FB.  43.  — 
Praet.  Sg.  3  indlis  SC.  6;  FB.  43. 

—  Pass.  Imper.  Sg.  3  indillter  do 
charpat  FB.  34;  PI.  3  inliter  teora 
dabcha  iiarusci  SC.  36.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  inled  a  charpat  FB.  36 
(ro  hinnled  Eg.);  ro  inled  a  carpatt 
for  na  echu  Goid.^  p.  88  {Vit. 
Trip.)  =  Ms.  Mat.  p.  606.  —  Part. 
PI.  Nom.  dérguda  indlithi  FB.  53. 

—  Inf.  indell. 

indliuech  linirt,  eine  Bildung 
wie  ingalair?  huas  mo  lebrán  ind- 
linech  SG.  203  {Z"".  953),  super 
meo  libello  interscripto  Stoices, 
Beitr.  VIII  320. 

indliss,  a  n-indliss  araile  fir 
maith  „in  the  hall  of  a  certain 
prud'homme"  SMart.  30. 

inálohOT schwach,  der  Schwa- 
che, Kranke,  nach  Stokes  Rem.'^ 
p.  69  zu  lesen  für  imlobor  in  der 
Gl.  zu  Hy.  2,  29. 

indlolire  F.  Schwäche;  Dat. 
bói  a  n-indlubra  galair  „in  iceak- 
ness  of  disease"  Three  Hom.p.  58,  22. 

indlung  I  findo  SG.  15»  {Z^ 
428).  —  Pass.  Praes.  sec.  PI.  3 
indloingtis  Gl.  zu  disecabantur 
LArd.  175,  b.  1  {Ir.  Gl.  p.  166).  — 
Vgl.  indlach,  as-dloing  {S.  486,  1). 


indmaid,  dogni  iarum  brodmuc 
dia  muic,  indmaid  a  lama,  luid  on 
teni  TB.  p.  178,  2  {„washed  his 
hands").    Vgl.  indmat. 

indmass  Beichthum,  Schatz; 
indmaiss  (innmus  B)  „wealth"  Corm. 
Tr.  p.  92;  indbas  Gl.  zu  dibad 
Hy.  5,  22.  —  Sg.  Nom.  a  indile 
ocus  a  indmas  Three  Hom.  p.  62,  33 ; 
Dat.  ar  indbas  Gl.  zu  ar  dibad 
Hy.  5,  6;  ar  feb  ocus  innbas 
p.  142,  1;  Acc.  iadais  a  tech  fair 
íén  ocus  for  a  uli  indmas  Three 
Hom.  p.  18,  26;  ibid.  p.  64,  12 
(s.  indile);  PI.  Nom.  inmusa  di- 
vitiae  Ir.  Gl.  333;  Dat.  dona  ind- 
masaib  FA.  25  (hindmusaib  LBr.):, 
Mamon  din  aium  in  demain  is  air- 
chindech  ior  indmassaib  in  t-ssegail 
SMart.  6. 

indmat  handwashing  Corm. 
Tr.  p.  109  mat ;  ind  na  lam  negar  and 
ibid.  p.  119  mat.  —  Dat.  co  tánic 
Cred  d'indmad  a  lam  don  tiprait 
Fél.p.  LXXXIX  19.  —  Vgl.  indmaid. 

indnaidim  expecto. —  Imperat. 
Sg.  3  indnadad  cách  a  chéle  Gl. 
zu  invicem  expectate  Wb.  11^  {Z^. 
443).  —  Inf.  indnide. 

indnse,  focheird  hich  n-erred 
n-indnse  FB.  51,  p.  310,  42? 

indnaigrid  SC.  28  mit  H.  zu  lesen 
indsaigid,  s.  insaigrid. 

indnide  expectatio  Z'^.  877.  — 
Dat.  iarsind  indnidiu  Wb.  23i>. 

ind-ocbál  F.  gloria;  Gen.  áiri- 
tiu  indocbále  Wb.  41>  (Z^.  242). 

indossa  jetzt  SC.  14;  innósa 
Goid.^  p.  94.  23  {LHy.);  innossa 
ScM.  12  (anosa  H);  TE.  12  LU.; 
indosa  Gl.  zu  nuncubi  SG.  14i>  {Z^. 
747);  innossai  now  Fei.  p.  CLVI  9. 

indra  i.  iumaire  (imaire)  O'Dav. 
p.  97,  98  {vgl.  ibid.  p.  166);  noi 
n-indrada  ibid.  p.  97  imresc. 

indráigne  detrimentum  Wb. 
16^  {Z'^.  491). 

ind-rid  Einfallen,  Einfall; 
innrudh  i.  orgam  CDav.  p.  99.  — 
Sg.  Gen.  ind  indrid  naimtidi  Gl. 
zu  propter  adsiduos  hostilis  vasta- 
tionis  incursus  Ml.  27»,  1;  Dat. 
tancatar  barbardhu  do  indrud  Franc 
SMart.  13. 


ind-riuth 


640 


ingeu 


ind-riuth  I  ich  falle  ein, 
greife  an,  vgl.  Wi.  Gr.  S.  72.  — 
Praes.  Sg.  3  inreith  adgreditur 
Ml.  19d,  13;  inreith  Gl.  zu  vastan- 
tem  Ml.  48'i.  —  Fut.  sec.  PI.  3 
inrestais  Gl.  su  invadere  nitebantur 
Ml.  37^.  —  Part.  Nom.  amban- 
intlrisse  Gl.  su  invasso  imperio 
Ml.  18",  14;  PI.  Nom.  ind  indirsi 
vastati  Ml.  67*  {Z^.  1096).  —  Inf. 
indrid. 

iudsma  s.  iusma. 

iudtuig-ther  s.  in-tuig'im. 

iiid-ualad  incurri,  vgl.  conhu- 
alai,  conruale.  —  Sg.  1  inrualad 
Gl.  zu  offendi  Ml.  20  r;  PI.  3  ni 
nad  rindualdatar  acht  inrualdatar 
Gl.  zu  justi  qui  de  vitae  periculo 
non  nihil  trepidationis  incurrerent 
Ml.  241»,  IX  {non  nihil  bedeutet 
nicht  etwa  non  ineurrerunt, 
sondern  positiv  ineurrerunt). 

indullbroig:  p.  140,  i9,  p.  145,  u? 

indiis,  cid  ar  indus  GC.  3  LU.? 

indusa  TE.  7  Eg.? 

iiidusin  Gl.  zu  eo  Ml.  52  r  (Z^  609 !. 

inecli  s.  enecli;  der  Dat.  PI. 
häufig  in  adverbiellen  Ausdrücken: 
i  n-ionchaibh  duine  for  a  person's 
sake  O'Don.  Suppl.,  a  hinchaibh  a 
bh-fer  on  account  of  their  husbands 
ibid.;  de  inchaib  na  u-atairi  J^5. 13; 
for  a  inchaib  „on  his  protection" 
Goid.'^  p.  67  [LHyX  vgl.  inchaibh 
protection,  entreaty  O'B. ;  ós  inchaib 
martra  nannáeb  FA.  25  {„in  pres- 
cence  of  the  Saints'  relics"). 

inechtair  s.  an-echtair. 

ined  SC.  36  {„so  that  they  found 
no  place  for  them"  O'C.,  inad 
Platz,  im  Ms.  ied)? 

infeiti,  bá  infeiti  Gl.  zu  quibus 
studiis  vita  rapacium  divitum  esset 
intenta  Ml.  28c,  n. 

iu-flUim,  inrufill  implicuit 
Ml.  33c,  11. 

1.  iiig,  ising  FB.  20  {„hardly" 
On  the  Mann.  III  p.  20)? 

2.  iiig:,  as  cach  ing  „from  every 
peril"  Hy.  1,  8,  vgl.  ing  force,  a 
stir,  peril  O'M. 

inga  Nagel,  Kralle.  —  Sg. 
Nom.  undÄcc.  inga  mor  bui  fuirri 
amal  ingin  chon  Fei.  p.  LXXVII; 


Sg.  Gen.  cróa  ingen  Gl.  zu  ungula 
SG.  46^;  Dat.  do  ingin  ad  unguem 
SG.  217a;  PI.  Nom.  ingni  TE.  4 
Eg. ;  no  tesctha  a  folt  ocus  a  ingne 
cecha  dardain  chaplaite  Fei.  p. 
CLXXI;  Gen.  secht  meóir  cechtar 
a  da  lám  co  n-gabáil  ingni  sebaic 
forgabäil  ingne  griúin  ar  cach  n-ái 
fo  leith  diib  sin  LU.  p.  81»,  2i ; 
Dat.  dona  déc  n-ingnib  Güd.  Lor. 
Gl.  198;  Acc.  ni  chorcu  m'ingne 
Lg.  17,  46. 

in-gabáil  reprehensio  Z^.  878; 
ingéb-sa  Gl.  zu  comprehendam 
sapientes  in  astutia  ipsorum  Wb.  8<i 
{Z^.  452);  nin  incébthar  non  re- 
prehendemur  Wb.  ló<^  {Z'^.  878, 
aus  ind-gébthar). 

in^aire  Hüten.  —  Sg.  Nom.  ro 
herbad  do  ingaire  mucc  Three  Hom. 
p.  10,  27;  Gen.  nip-sa  cau-sa  in- 
gaire gamna  ba-sa  cháusa  ingaire 
Emna-LiJ.  p.  114a,  26  {Siab.  Conc.)-.! 
ainm  aingil  ingaire  in  t-srotha  sin 
FA.  16;  Dat.  oc  ingariu  cháerech 
TBF.  p.  154,  15;  oc  ingaire  chae- 
rech  p.  42,  34;  Three  Hom.  p.  6,  26. 

ingairim  ich  hüte.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  ingair  Gl.  zu  argairt 
Hy.  5,  33. 

iug'alair  hrank,  eine  Bildung 
tvie  indlinech?  Sg.  Acc.  in  fer  n- 
ingalair  TE.  12  Eg. 

inganta  s.  in-gnatb. 

ingantach  wunderbar.  —  PI. 
Nom.  tuaghmilu  ingantachu  TE. 
3  Eg. 

ingai'  =  ?ai.  ancora;  ingor  Wb. 
34a  {Z\  1070);  Goid.''  p.  hl.  — 
Sg.  Acc.  CO  ro  laiset  sis  a  n-ingir 
p.  39,  16;  in  ingair  ibid.  i»;  mit 
einer  lat.  Endung  ingcorum  ü)id.  21. 

ingfts  SC.  10  „debility"  O'C? 

in-gellaim  11  ich  verspreche, 
vgl.  CDon.  Suppl.  —  Praes.  Sg.  3 
nad  ingella  s.  unter  1.  laith. 

ingen  F.  Mädchen,  Tochter;  Ir. 
Gl.  290,  291;  filia  Z\  241,  877; 
inghean  a  daughter  O'JB.  —  Sg. 
Nom.  ingen  Mädchen  Hy.  5,  43; 
Lg.  5;  6;  SC.  33,  25;  ind  ingen 
Lg.  5;  6;  CC.  6;  SC.  13;  18;  31; 
32;  33,  29;  FB.  47;  in  ingeu  TE. 
11  Eg.;   14;    ingen   Étair    Tochter 


ingenrad 


641 


iníchtaracíi 


TE.  3;  13;  20  Eg.;  p.  131,  s;  SC.  \ 
4;  17;  FB.  18;  23;  24;  70;  89  u.  ö.; 
ind  ingean  TE.  11  Eg.\  ind  ingin  I 
-  10  Eg.\  in  ingin  11  Eg.\  Gen.  na  ' 
ingine  Lg.  7;  11;  16;  mná  na  in- 
gine  TE.  2  LU.\  na  hingine  p. 
41,  15;  ingini  p.  131,  13;  Dat.  0 
Faind  ingin  Aeda  Abrät  SC.  13; 
J.CC.  in  n-ingin  SC.  47;  F5.  6;  ni 
ruc  . .  acht  mad  óen-ingin  {oder 
Nom.?)  TE.  20  Eg.;  im  Mygain 
ingin  Echach  FB.  12 ;  lasin  n-ingin 
SC.  32;  in  ingen  CC.  6  -E^f.;  Foc. 
a  ingen  Lg.  5,  4;  SC.  46;  PZ.  iVbm. 
ingena  A'eda  Abrät  SC.  11,  2; 
34,  7;  37,  20;  na  ingena  p.  131,  22; 
a  n- ingena  macdacht  ScM.  20; 
Gen.  coeca  ingen  p.  131,  n;  p. 
140,  24 ;  Í).  143, 1 ;  144 ;  SC.  45, 11 ;  12 ; 
FB.  54;  i  n-endgai  uóem-ingen 
i  Si/.  7,  15;  00  deiscin  na  n-ingen 
I    jp.  131,  21;   a  lennán  ban  ocus  in- 

•  gen    FB.    11;     Dat.    di    ingenaib 
p.  131,  11;   cona  ingenaib  SC.   32; 

•  dóib    an-ingenaib  p.   131,  13;    Du. 
^     Nom.  di  ingin  Oss.  II  3. 

ingfenrad  2^.  coli.  Mädchen- 
schaar,  die  Mädchen.  —  Sg. 
Nom.  Lg.  16;  Dat.  cona  hingen- 
ruid  p.  144,  32;  Äec.  a  ingenraid 
n-ardmin  SC.  30,  5;  ro  geoguin  in 
n-ingenraith  LU.  p.  19^,  1. 

in-gerrtha  lacerandus,s.geT- 
raim. 

ingi ausser; i.  acht  LU.p.  119'',37; 
inge  SG.  25»;  ni  comul  fri  nech  ingi 
fria  rig  namma  p.  142,  10;  p.  145,  9. 

in-g:näth,  in-gnád  unbekannt, 
wunderbar;  N.  Wunder.  —  Sg. 
Nom.  is  alaind  is  ingnath  SC.  33,  27 ; 
is  adbul . .  ocus  is  ingnad  fria  in- 
nisin  FA.  15;  bale  ingnad  ciar  bo 
gnád  SC.  33,  i;  ar  is.  ingnad  linn 
a  n-adciam  Ml.  16c,  5  (insolens, 
mirum  Z^.  860);  cid  ingnad  lat 
SC.  44,  4;  Ace.  etir  gnath  ocus  in- 
gnath CC.  3  Eg.\  deca  cach  ingnad 
SC.  30,  7;  PI.  Nom.  airechta  ec- 
samla  inganta  FA.  4;  Dat.  do  lu- 
bib  .  .  ingantaib  p.  130,  26;  dia 
hordaib  écsamlaib  ocus  dia  ingan- 
taib FA.  15. 

in-gnáis  Abwesenheit,  das 
Gegentheil  von  gnás;  want,  defect. 


absence  CDon.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
a  ingnais  Lg.  18,  9;  ingnáis  do 
cheneóí7  duit  collaa  hecca  Fei.  p. 
CLXXXV  5;  Dat.  bith  i  n-ingnaiss 
do  mna  ohne  deine  Frau  zu  sein 
TE.  19  Eg.;  Acc.  ni  dúthrais  a 
bith-ingnais  Ml.  carm.  1  („thou 
wouldst  not  wish  his  perpetual  ab- 
sence" Goid.""  p.  18,  Z-\  466). 

ingne  cognitio;  Dat.  huat  etar- 
cnu  i.  huat  ingnu  Gl.  zu  cognitione 
mea  profundiora  intellexisti  Ml.  27  r; 
leir  ingnu  SP.  II  3. 

ingne,  ingni  s.  inga. 

ingnech  mit  (langen)  Nägeln 
versehen,;  ocus  me  mongach  in- 
gnech crin  liath  nocht  trog  imne- 
dach  LU.  p.  15^,  39  (Tuan). 

ingoistigther  Gl.  zu  inlaque- 
ari .  .possit  Ml.  28^,  le. 

1.  ingor  s.  ingar. 

2.  ingor,  a  bas  bá  scel  n-ingir  „a 
sad  Story"  Fei.  Dec.  21;  iar  cesad 
la  hingru  „after  suffering  with  tor- 
ments"  Mai  23,  Gl.  i.  la  hingoru  i. 
cumga  i.  ba  hingor  frisin  corp  ro- 
chrabud  ocus  cesad  do  fulang ;  iarna 
breith  sech  ingra  „past  miseries" 
Epil.  119. 

in-greimm  N.  Verfolgen,'Ver- 
folgung.  —  Nom.  ciasu  ercbride 
a  n-ingraim  Ml.  26^,  12;  Dat.  oc 
ingrimmim  inna  cloen  (7aw.(Z^'*.269); 
Acc.  ni  fodmat  ingreimm  Wb.  20<=; 
PI.  Nom.  inna  fochaidi  ocus  inna 
ingramman  Gl.  zu  adversa  Ml. 
20b,  12  [Z'^.  269,  ingrammani  AuSc). 

in-grennim  I  icJi  verfolge.  — 
Praes.  Sg.  3  ingrennid  FA.  16 
LBr.  (ingrinnid  LU.);  PI.  3  innani 
ingrennat  inna  firianu  Ml.  26^,  12. 
—  Perf.  Sg.  3  in-ro-grainn  perse- 
eutus  Ml.  26^,  24;  inroigrainn  ibid. 
26d,  3.  —  Fut.  sec.  PI.  3  co  in- 
griastais  ut  persequerentur  Ml.  38^ 
{Z'^.  1094).  —  Inf.  ingreimm. 

ingresche  inconstantia  Z^. 
811,  von  gréssach. 

ingresgugud  continuatio  Ml. 
281»,  9. 

inichtarach  unten  befindlich, 
der   unterste.    —    Sg.   Nom.    in 
draic    inichtarach    FA.    20;    Gen. 
d'insaigid  iffirn  inichtaraig  21. 
41 


Iníd 


642 


iiiid  (iid  LU.)  uhi  est  (sit?),  eine 
Verschmelzung  wie  1.  conid;  cot 
gairim  do  Maig  Meli  inid  rí  boadag 
bidsuthain  EC.  2;  SC.  10  steht  es  dem 
Toadparallel:  ivenn  der  Mann  gesund 
ist . .,  wo  er  {nun)  krank  ist . .  ? 

inidil  clandestinus  SG.  222^ 
{Z-\  877). 

inill  tutus  Z^.  769;  Gild.  Lor. 
Gl.  74  2u  tuta  pelta;  a  thigerna 
bi  at  luir[i]g  ro-iuill  ibid.  Gl.  147 
zu  Domine  esto  loriea  tutissima; 
innill  Corm.  Tr.  p.  95;  Gl.  zu  fi- 
dus  ibid.  p.  77  fidh. 

inillig'ud,  in  n-inilligud  tuiti- 
onem  Ml.  19a,  i4  {Z-\  769);  huand 
inuilliugud  [sie)  talmaidech  subita 
tutione  ibid.  3ö'^,  i  [Z'^.  1098). 

inillius  tutela,  i  n-inillius  nem- 
thremeta  no  nemthroeta  zu  inpene- 
trabilis  tutela  Gild.  Lor.  Gl.  66; 
don  inillius  zu  adesto  tutamini 
ibid.  Gl.  140. 

inis  F.  Insel.  —  Gen.  Augustin 
Inseo  Biese,  Muchatócc  Inse  Fáil 
Tir.  11;  coirm  inse  Fáil  p.  133,  i; 
rig  Insi  Fer  Falga  FB.  89;  tóeb 
na  indse  SC.  15;  Dat.  co  m-batar 
i  n-inis  mara  Lg.  13;  dund  insi 
SC.  17;  FB.  93;  Aec.  sech  inis 
SC.  31,  12;  CO  rancatár  in  n-insi 
SC.  35;  tiagait  isin  n-insi  ibid.  15; 
PI.  Nom.  indsi  p.  190,  31  LBr.\ 
Dat.  i  n-innsib  mara  Torrian  Hy. 
2,  11;  i  n-insib  FA.  27. 

in-isel  demüthig;  Compar.  in- 
isle  „loivlier"  Three  Hom.p.  122, 17. 

in-leig-is  heilbar,  curable  O'B.; 
ro  chuir  gach  aon  do  bhi  inleighis 
ge  háit  a  leighiste  Torr.  Dh.  p.  162, 1. 

inliud,  intliud  {On  the  Mann. 
III  p.  92,  96  u.  ö.),  vgl.  intlaide, 
intlasse?  léne  fo  derg-inliud  imbi 
p.  131,  16  „a  Shirt  interwoven  with 
thread  ofred  gold"  (?)  On  the  Mann. 
III  p.  162  (ähnlich  ibid.  p.  96  u.  ö.); 
fo  derginnlith  oir  TE.  3  Eg.:,  leni 
. .  CO  n-derginliud  oir  p.  310,  34; 
leni  gelchulpatach  immi  co  n-derg- 
inluth  intlase  LU.  p.  IVó^,  7  {Siab. 
Coneul.,  „with  a  flashing  red  bor- 
der" [i])\  lene  fo  dergiudlaith  oir 
impe  TB.  p.  174,  6. 

inmade  s.  made. 


inmain  lieb;  dear,  belovedCorm. 
Tr.  p.  95. , —  Sg.  Nom.  ro  päd  in- 
main oenfer,  Lg.  7;  SC.  11,  5; 
34,  6;  ind  fíróg  inmain  Htj.  4,  7; 
ro  bói  tan  rop  inmain  lim  SC.  45,  2; 
inmain  n-ainm  „beloved  the  name" 
SP.Y  7;  inmain  berthán  Lg.  17,  33  /f.; 
PI.  Acc.  eter  du  gnathu  inmaini 
EC.  4.  —  Superl.  bá  inmainem  lais 
TE.  1  LU.',  an  rop  iumainib  X^.  18,6. 

inmaine  F.  Zuneigung.  —  Sg. 
Nom.  searc  agus  ionnmhuine  „love 
and  affection"  Torr.  Dhiarm.  p. 
202;  mo  sercc  ocus  m'inmaine  TE. 
9  Fg.]  Dat.  dia  seirc  is  dia  inmu- 
ni  SC.  33,  28;  Acc.  tuows  seircc 
ocus  inmaine  duit  TE.  5  Eg. 

iumaisiiigre     F.     parsimonia 

SG.   51a 

iiimall,  ionmhall  heaviness,  fati- 
gue  O'B.;  diar  laid  arnáp  inmall 
„that  their  be  not  sadness"  (?)  Fei. 
Prol.  323. 

iu-malla  langsam?  tochim  fos- 
sad  n-álaind  n-ínmalla  FB.  20. 

iiimedóuach  intestinus  Z^.  877. 
—  Sg.  Nom.  a  betha  inmedonach 
ocus  a  airbert  bith  cech  lathi 
SMart.  42  {sein  inneres  Leben). 

inmedonaig'e  Inhalt?  Gen.  tu- 
icsin  n-inmedonaigi  na  scriptuire 
nóibe  p    170,  I6. 

inmesca  berauschend?  lána 
inna  himda  di  cholcthib  gelaib 
ocus  di  tlachtaib  etrochtaib,  dam- 
bruthe  dan  ocus  tinne  forsind  lár 
ocus  lestra  márb  co  n-deglind  in- 
mesca LU.  p.  23a,  36;  PÍ.  Dat.  co 
lennaib  iwmescaib  FB.  79. 

1.  iu-mesta  gl  aub  iv  ü  r  dig, 
wahrscheinlich;  inmheasda  com- 
mendable,  probable  O'B.  —  Sg. 
Nom.  is  móide  is  inmheasta  firinne 
au  neithi  si  „this  ive  have  the  more 
reason  to  believe"  iKeat.  p.  120,  12; 
ibid.  p.  164,  c. 

2.  in-mesta,  or  ba  hinmeasta  a 
n-easbada ,/o?*  their  losses  werenot 
considerable"  O'Don.  Ch'.p.l02. 

inn  s.  lud. 

inna  s.  i  u-,  in,  na. 

inna  n-  für  inda  an-?  roptar 
lia  ammairb  inna  m-beo  Oss.  1  8 
[vgl.  inda);  is    lia  turem  tra  ocus 


innaib 


643 


aisneis  ina  m-bói  dí  degmnáib  and 
chena  FB.  28. 

innaib  SC.  17,  5  (indaib  Ä)? 

inuaig-id  SC.  30  s.  insaigid. 

inndelldirg-he  TE.  4  Eg.? 

1.  inne  Eingeweide;  a  bowel, 
entrail  O'E.;  in  t-inne  iachtarach 
lien  Ir.  Gl.  1013.  —  Aee.  ro  the- 
claim  inne  a  brond  ina  ucht  Rev. 
Celt.  III  p.  181;  PI.  Dat.  illeith 
rem  ballaib  ocus  illeth  rem  indib 
Gild.  Lor.  Gl.  148  zu  erga  membra 
erga  mea  viscera;  cusna  hindib 
ibid.  Gl.  227  zu  inginem  cum  me- 
dullis;  Ace.  na  hinneda  ibid.  Gl.  93 
zu  talias. 

2.. inne  F.  sensus  Z^.  247;  inne 
ind  febtad  SG.  28»  {sensus  qualitatis 
Z\  801). 

3.  inne,  inclia  cubat  inne  uasind 
loch  FB.  85? 

inne,  iuni  s.  in  Fragepartikel 
tind  é  Pronomen. 

inni  für  altir.  ani. 

innell  s.  indell. 

innill  s.  inill. 

innissim,  indisim  ich  sage, 
erzähle,  beschreibe.  —  Praes. 
Sg.  3  innisid  dóib  FA.  33  (indisid 
LBr.);  rel.  innises  Gl.  zu  adfeit 
JSy.  2,  58;  zu  dodadecha  Hij.  5,  8i; 
PI.  3  innisit  Gl.  zu  adroUat  FB.  71. 

—  Conj.  Sg.  1  Dep.  dia  n-innisiur 
Gl.  zu  Hy.  5,  37.  —  Imperat.  Sg.  2 
inniss  dam  TE.  9,  ii;  SC.  28.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  co  ro  inniset? . . 
focraice  nime  FA.  31  (indised  LBr.)\ 
ro  hinnisidh  a  scélu  do  TE.  14  Eg. 

—  Praet.  Sg.  3  ro  innis  do  SC.  48 ; 
don  badbscel  ro  innis  o  chelib 
FB.  70;  PI.  1  ro  innisemár  FA.  15 
(itchuadumar  LBr.).  —  Fut.  Sg.  3 
ni  innisfea  nech  FA.  d  LU.  —  In 
der  spätem  Sprache  Fut.  Sg.  1 
inneósad  O'Don.  Gr.  p.  195;  Torr. 
Dh.  p.  56.  —  Fut.  sec,  Sg.  3  ni 
indisfed  nech  FA.  9  LBr.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  innistir  TE.  15;  ar 
is  ed  innister  Gl.  zu  Hy.  5,  i9.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  hindissed  p.  41,  22. 

—  Inf.  do  innisin  FA.  33;  d'inni- 
sain  FA.  32  (do  indisi  LBr.);  d'in- 
nisin  ibid.;  ic  innisin  oibniusa  in 
t-sida   SC.Si;  Acc.  ni  chwmaic . . 


nech  . .  innisin  inna  n-airecht  sin 
FA.  6  (aisnés  LBr.);  is  adbul . . 
ocus  is  ingnad  fria  innisin  FA.  15 
(ré  indisi  LBr.). 

innithem,  innithmigad  s.  indi- 
them,  indithmigim. 

innocht  J.(Zv.  zur  Nacht,  heute 
Nacht;  hac  nocte  Z^.  609;  SeM. 
7;  15;  p.  145,  s;  FB.  16;  17;  62;  66 
(anocht  Eg.);  90;  94  (anocht  Eg.); 
anocht  to-night  O'Don.  Gr.  p.  264. 

inuossa  s.  iudossa. 

innuud  Lg.  9,  ibid.  15? 

inon,  inoun,  innon  idem  Z^. 
353(«be«íías.  ednonóen  idem);  ionann 
equal,  aliJce  CB.;  ba  inond  aithesc 
la  firu  hErend  TE.  2  Lü.;  ni  hi- 
nund  comartha  tucsam  lind  FB.  73; 
is  inand  on  ocus  . .  est  idem  hoc 
atque  p.  169,  21;  170,  18;  inund 
p.  169,  29;  rop  inann  ocus  in  cétlá 
TE.  13  Eg. ;  ond  inund  tuitim  eodem 
lapsu  LHy.  IIb  {Goid.^  p.  68). 

inorchugud  s.  in-sorchugnd. 

inorgat  Gl.  zu  inruentium 
Ml.  44e. 

inotchim  ich  trete  ein.  — Praes. 
PI.  3  ar  nis  inaitcet  FA.  12  LBr. 
—  Fut.  PI.  1  inotsam  Gl.  zu  inire 
ceriamen  Ml.  16»,  16. 

inotacht  Eintreten;  vgl.  Goid.^ 
p.  73.'  —  Sg.  Gen.  dorus  inotachta 
in  chetramad  nime  FA.  17  (inno- 
tachta  LBr.);  Dat.  ic  a  airmirt 
dia  inottacht  FA.  22  LBr.  (tech- 
ta  thairis  LU.);  ic  a  inottacht  ibid. 
(oc  á  insaigid  LU.). 

in-riata  befahrbar,  vgl.  ria- 
daim.  —  Sg.  Nom.  connarb  iwriata 
do  in  chonar  FB.  36. 

inriec  würdig;  dignus  Z'^.  878; 
ionnraic  pure,  honest,  worthy  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  indraic  sen 
Corm.  p.  30,  le  {„that  is  fair"); 
PI.  Nom.  inricci  du  báas  huili 
Wb.  5c.  —  Comparat.  inrice  fe- 
raib  side  SC.  31,  8. 

inrualad  s.  ind*aalad. 

inrueus  M.  Würdigkeit;  dig- 
nitas  Z'^.  878.  —  Gen.  in  chiall 
fil  indib  is  ciall  innriccso  SG.  59^ 
{von  der  Bedeutung  des  Gerundivi). 

insa  für  ansa  in  ni   insa  nicht 
schwer  SP.  V  5,  s.  ninsa. 
41* 


insaigid 


644 


innnd 


insaigid  Aufsuchen,  Besu- 
chen; ionnsaighidh  to  maJce  an 
incursion.  —  Sg.  Nom.  insaigid 
ocus  dula  CO  rigsuide  in  dúleman 
FA.  15;  Bat.  d'insaigid  iffirn  FA.  21; 
in  airechta  TE.  15;  d'innaigid  Con- 
culaind  SC.  30 ;  oc  á  insaigid  FA.  22. 

insaigim  ich  suche  auf;  ionn- 
saighim  I  sue  for  damages  O'Don. 
Suppl.  —  Praes.  Sg.  3  rel.  mad  ar  diu- 
mandin  ceile  innsaigis  in  flaithi^i.  cu- 
inige)  a  seotta  O'Dav.p.  78  diumann. 

insce  F.  Bede.  —  Sg.  Gen. 
rann  insce  pars  orationis  SG.  25^ 
{Z-\  983);  Fl.  Acc.  arfochlim  a  n- 
insce  p.  327,  33;  p.  141,  6. 

inscne,  innscne  oratio  O'Don. 
Suppl;  a  innscni  p.  141,  21. 

insin  s.  sin. 

insma  a  push,  thrust,  cast 
O'B.  —  Dat.  dobidgad  Creidne  ina 
semunda  a  gobaib  na  tenchaire 
ocus  ba  lór  dia  n-indsma  Corm. 
p.  32  nescoit.  Vgl.  ionnsmad  orna- 
mentation  O'Don.  Suppl.? 

insnastis  Gl.  zu  qui .  .  consuerunt 
gladiumultionis  exserereMl  26^,17. 

in-sorcliaigim  III  ich  erleuch- 
te, mache  klar,  von  sorcha.  — 
Fraet  Sg.  3  ro  insorchai^  p.  169, 16 
{so  zu  ergänzen?).  —  Inf.  ionnsor- 
chugbadh  illuminating,  enlightening 
O'B.;  Dat.  oc  soilsigud  ocus  oc  in- 
orchugud  inna  catrach  FA.  13  (in- 
sorchugttíí  LBr.). 

insorg,  cocertaim  bretha  Ulad 
uli  ocus  nis  n-insorg  p.  327,  36; 
p.  141,  8,  niss  n-innsurg  ibid.  22, 
vgl.  innsorguin  i.  bidh  doigh  co- 
madh  inann  ocus  gluaisacht  no  im- 
luadh  O'Dav.  p.  lüü,  ionnsort  mo- 
ved  O'Don.  Suppl. 

iniamail  A eh nlichTceit ,  Nach- 
ahmen; intsamil  instar,  imitatio 
Z\  878.  —  Dat.  oder  Acc.  fó  in- 
tamail  Tige  Midchúarda  p.  309,  31 ; 
fo  intamail  na  hiubile  bicce  Ebre- 
orum  Gl.  zu  Hy.  2,  5. 

intamlaim  aemulor;  Fl.  1 
Dep.  in  intsammlamar-ni  Gl.  zu 
an  aemulamur  Wb.  lli>  (Z^.  878). 

intamlaigim  III  ich  vergleiche. 
—  Fass.  Fraes.  Sg.  3  intamlaigther 
LHy.  fo.  12t  {Goid.^  p.  ü9). 


intech  N.  Weg.  —  Nom.  intech 
De  Hy.  7,  33  (n-Dé  JS.);  Dat.  du 
intiuch  óinlái  cotidiano  itineri 
Ml.  28 r  {Z-\  230). 

inti,  der  Artikel  mit  dem  deter- 
minativen Í,  a)  vor  Eigennamen: 
inti  Nüisi  der  N.  Lg.  S;  'ó;  ScM.  3; 
Gen.  indi  Saul  Ml.  29d,  e;  b)  vor 
einem  Belativsatze :  inti  ro  charus 
celui  que  faimais  SC.  45,  20;  FB. 
11;  87;  90;  SC.  31,  3?  inti  auf  ein 
Fem.  bezüglich  FB.  20;  Dat.  ondi 
as  mafortis  Gl.  zu  Hy.  5,  ds;  dindi 
s.  unter  2.  grád;  donti  da  tucus 
TE.  9;  FB.  90;  Fl.  Dat.  donaib 
hl  gnite  SG.  156b  (iis  qui  faciunt 
Z^.  352);  dafür  in  der  spätem 
Sprache  dona  fib  FA.  32,  cosna 
fib  ibid.  2. 

in-tinscana  he  begins  Tur.  Gl.  40; 
Fass.  Fraes.  Sg.  3  intinscantar 
ibid.  Gl.  4:1. 

intlaide,  intslaide,  vgl.  intlasse  ? 
heó  óir  intlaide  uassa  bán  bruinne- 
chur  FB.  51;  intslaide  p.  310,  32. 

intlasse,  vgl.  inliud,  intlaide? 
delg  find  findárgit  arna  ecor  d'ór 
intlassi  úasa  bán  bruinnigel  LU. 
p.  81a,  26,  vgl.  eo  iarna  eaccor  d'or 
donn  On  the  Mann.  III  p.  167; 
a  del  intlassi  LU.  p.  79»,  15;  is 
and  so  fochéird  a  lúrecha  iarnaidi 
intlassi  immó  echaib  ibid.  17;  da 
n-all  n-apthi  n-intlasse  ibid.  p. 
113a,  43  {Siab.  ConcuL). 

intle,  indle  Nachstellung; 
innle  snare,  ambush,  insidiae  O'Don. 
Suppl.  —  Fl.  Dat.  ar  intledaib 
demna  Hy.  7,  36;  Acc.  is  tri  int- 
leda  ocus  bréic  dagniat  Ml.  28c,  g; 
ba  hi  temul  dugnith  Saul  cona 
muntair  intleda  ocus  erelca  fri 
Davidi  ibid.  30»,  3;  tria  indle  ocus 
chelga  Conchobair  Lg.  11. 

intledaigim  III  ich  stelle  nach; 
Fl.  3  rel.  intledaigte  Gl.  zu  insi- 
diantium  Ml.  39". 

intliucht,  intsliucht  M.  intel- 
lectus,  sensus  Z'^.  878. 

intliud  s.  inliud. 

intreb,  vgl.  fo-intreb  suppellex 
SG.  113«  {Z-\  884).  —  Sg.  Dat.  de 
intrub  ocus  comadbwr  na  tiedeFB.A. 

iuund  s.  inon. 


ipthach 


645 


imigde 


ipthach  s.  aupthach. 
ir-  icechselt  mit  air-,  er-,  aur-, 
ur-. 
ro  ir  s.  sirim. 

ir  Zorn,  Corm.  Tr.  p.  116  mer; 
i.  suthain(?)no  ferg  O'Dav.  p.  98; 
fossod  a  tond  medrach  mend  man- 
dra  sál  fri  ainbthe  hir  LU.  p.  40a,  5 
mit  der  Glosse  i.  firinni  {Aid.  Eck., 
„with  storms  of  anger"). 

irach,  di^,  m-ba  clerech  ni  ba 
hirach  „he  not  wrathful"  Fei.  p. 
CLXXXIV. 

irad,  im  irad  n-echtrand  SC.  25, 
vgl.  irud. 

rop  Iran  SC.  44,  s  {„righteous" 
O'C). 

ir-bag  gloriatio  Wb.  Ißd  {Z^. 
494);  PI.  Nom.  irbága  contentiones 
Wb.  7i  (Z-\  656).   Vgl.  aur-bág. 

Ir-choiltith  maledicus  Wb.  9^ 
{Z\  793). 

ir-choit  hurt,  härm  Fei.  p.  CIV, 
vgl.  erchoit. 

ir-chollud,  áis  bíis  oc  irchoUud 
Gl.  zu  maledici  qui  aliis  male  di- 
en nt  Wb.  9e  {Z-\  868).'  ' 

ir-chor  s.  er-chor,  aurchor. 

ir-chre  s.  er-chra. 

ir-chride  irritus  Wb.  IIa  (^2 

"),  Part,  zu  er-chrinim. 

ir-dairc,  irdarcus  s.  air-dirc, 
airdircus. 

ir-dálta  s.  er-dálta,  an-irdaltai 
uncertain  Fei.  p.  C. 

ire,  hire  ulterior,  magis  ul- 
tra  SG.  b9a,   Wb.  Sld  {Z'\   211). 

ire  Land;  ire  ground,  land, 
field  O'R.  —  Sg.  Gen.  oc  collud  a 
n-hirend  CC  1  LU.;Acc.  fortacrith 
in  n-irind  FB.  53. 

iress  F.  Glaube;  fides  Z'^.  241. 
—  Gen.  foirbthetu  for  n-irisse 
Wb.  la;  dochum  n-irse  Tur.  Gl.  45; 
Dat.  CO  n-huasail  hiris  Hy.  5,  3; 
PI.  Dat.  i  n-hiresaib  fuismedach 
Hy.  7,  u. 

iressach  gläubig.  —  Sg.  Nom. 
CGch  bocht  iressach  p.  40,  le;  p.  41, 1. 

ro   hir-fuagrrad   s.   ar-fócraim. 

ir-g-al  F.  Kampf,  Kampf- 
platz, Waffen,  s.  aur-gal.  — 
Sg.  Gen.  co  ucht  anfaid  irgaUe 
FB.  35;  Dat.  isüid   roi   no   isind 


ergail  Gl.  zu  scammate  LHy.  fo.  3^ ; 
PI.  Nom.  irgala  arma  Wb.  6»  {Z^. 
876) ; .  imgaibtir  athai  ocus  ergala 
rem  fúath  ocus  rem  erud  LU.  p. 
123^,  11;  Gen.  i  n-uchtu  ergal  n- 
eirrind  FB.  23;  Dat.  i  n-irgalaib 
FB.  29;  Aec.  arfich  for  n-atho 
ocus  for  n-irgola  uili  p.  142,  22. 

ir-gaire  vetitum  Wb.  3«  (Z^ 
868);  Conj.  Sg.  3  mani  air-gara 
nisi  vetat  Wb.  2o. 

ua  hirgde  LHy.  fo.  7a,  Nom. 
PI.  zu  airegda  {Goid.^  p.  65). 

th'irinne  SC.  26  s.  firinne. 

irladigur  oboedio  Z^.  868. 

ir-lam  promptus,  s.  aur-lam. 

irlithe  gehorsam  Wb.  27c. 

ir-lond,  ur-lond  das  untere—, 
hintere  Ende  {z.  B.  des  Speeres, 
Schiffes),  Stiel,  Griff  —  Sg. 
Nom.  ro  dibairg  in  n-gai  dó  sa 
urlond  reme  und  sein  unteres  Ende 
voran Bev.  Celt.  III  p.  178  [sa,  für  is  a); 
dotheilg . .  in  n-gai  do  ocus  a  ur- 
lond reme  ibid.  p.  180;  teit  erlund 
na  bachla  triana  chois  Three  Hom. 
p.  32,  12;  Dat.  0  irlond  co  cró 
p.  131,  19;  Acc.  tummis  German 
irlund  a  gai  issin  n-abaind  LU. 
p.  24a,  3;  in  tan  tra  docómlasat 
for  fairrge  ocus  docorustar  aurlond 
fri  tir  Corm.  p.  36,  19  {„when  they 
had  put  to  sea  and  set  their  Stern 
.to  land",  a  lui  no  urland  B). 

ir-naidim  III  ich  erwarte, 
ioarte  auf  Jemand.  —  Fut.  Sg.  1 
ni  irnaidiub  Coinculaind  SC.  46. 

•ir-naide,  ur-naide  Warten, 
Inf.  zu  irnaidim.  —  Dat.  nir  bo 
cian  i  n-imaidiu  di  sie  hatte  noch 
nicht  lange  geicartet  TE.  12  Fg.; 
ic  'vm.aidQ  ibid.-,  oc  urnaidi  Concu- 
laind  SC.  46. 

ir-naidm  Ferftiwden;  ursnaidhm 
a  tie,  band,  knot  O'B.  —  Sg.  Nom. 
ar  ro  triallad  a  hirnaidm  do  fir 
„for  it  was  tried  to  wed  her  to  a 
husband"  Fei.  p.  XXXVIII  31. 

irnechtaib,  ar  imechtaib  aicnid 
Hy.  7,38  (ar  foirmdechaib  S)„a(/amsi 
solicitations  of  nature"  Stokes,  Bem.^ 
p.  70,  „against  the  inclinations  of 
the  mind"  O'Don.  Gr.  p.  294. 

iriiigrde,    irnichthe   F.    oratio 


646 


itge 


Z2.  247.  —  PI.  Bat.  hi  far  n-ir- 
nigdib-si  in  precationibus  vestris 
Wh.  7a 

irsa  jamh  of  a  door  Corm.  Tr. 
p.  97,  s.  ursa. 

ir-scartad,  s.  aur-scartad;  8g. 
Acc.  eter  irscartad  ocus  imdorus 
FB.  1;  amra  in  tegh  hi  sin  itir 
irscartad  ocus  dergudha  „in  car- 
vings  and  heds"  TE.  p.  178,  8. 

irt  Tod,  durch  bás  erldärt  Corm. 
p.  3  anart,  adart,  ibid.  p.  27  lathirt. 

ir-thorad  „great  pro'ßuce" 
Fei.  p.  LXI,  s.  unter  ernail. 

irud,  birud  margo  SG.  52» 
(Z2.  803),  inrud  Nigra. 

1.  is,  iss  s.  am. 

2.  is  und;  ar  cuirp  is  ar  n-anma 
Hy.  8,  3;  is  merb  is  is  marb  mo 
guth  SC.  29,  22 ;  23 ;  besonders  häufig 
mit  dem  Fron,  personale  verbunden 
hei  Zufügung  einer  wichtigeren 
prädicativen  Bestimmung  {Copula 
is  est?):  maige  loma  dan  is  iat 
loiscthecha  FA.  30;  is  si  alaind 
illánach  SC.  33,  26;  is  si  thorrach 
Lg.  1;  CC.  6  Fg.  (os  si  alacht 
XÍ7.);  leine  ..  impi  is  si  cotat-sle- 
mun  do  sita  uainidi  TE.  3  Eg.] 
4  Eg.'.^  ro  dibairg  in  n-gai  do  sa 
urlond  reme  Bev.  Celt.  III  p.  178, 
für  is  a. 

d'is  SC.  32  s.  fls. 

iss,  is  infra  Z^.  634;  issum 
unter  mir  Hy.  6,  4  {Gl.  i.  foum); 
1,  54. 

isa  {Three  Hom.  Index),  is  a 
mit  folgendem  Substantiv,  steht  im 
Sinne  eines  relativen  „cujus  est"  und 
„quod  ejus"  {vgl.  asa):  taisig  iat  co 
ti  inti  is  a  ferann  hebe  sie  auf  bis 
der  kommt,  dessen  Land  es  ist 
Three  Hom.  p.  98,  lo;  curid  bar 
libra  i  n-usce  ocus  cibe  uaib  is  a 
libair  élait  dogenüm-ne  adrad  do 
und  wer  von  euch  es  ist,  dass  seine 
Bücher  davon  kommen  ibid.  p.  26, 13. 

ro  issam  s.  ricim. 

issé,  isé,  issí,  isí,  issed,  ised 
die  Verbalform  is  est  und  das  Pro- 
nomen é  (sé),  sí  (í),  ed  (is  ed  oft 
abgekürzt  is  geschrieben). 

ro  ised  s.  ricim. 

isséicse  Oss.  III  6? 


issel  unten  befindlich,  nied- 
rig; inferus  Z'^.  768;  cend-isel 
lowheaded  Fei.  p.  LXXXV.  —  Sg. 
Nom.  ni  bu  leith-isel  in  mám  hcdb 
unten,  auf  der  einen  Seite  unten 
Hy.  5,  56;  Acc.  isin  morchute 
n-lsel  Hy.  2,  38 ;  PI.  Nom.  isli . .  a 
da  n-imechtar  FA.  22  (isle  LBr.). 

—  Vgl.  in-isel. 

isitig  p.  144,  10  zu  lesen  isin 
tig? 

isnith  SC.  12,  vgl.  aisneid  „utter" 
{2.  Sg.  Imperat.)  Fei. Nov. Vd  Batcl.? 

ita  s.  itu. 

itag-ar  ich  fürchte  Three  Hom. 
p.  36,  20,  s.  atagrar. 

itáu,  itó  ich  befinde  mich, 
bin  an  einem  Orte  oder  in  einem 
Zustande;  nicht  verschieden  von 
atáu;  die  Stellen,  an  ^  denen  das 
voranstehende  i  das  relative  i  n- 
zu  sein  scheint,  s.  unter  tau.  — 
Sg.  1  itáu  sum  Wb.  32»;  ittóo 
Wb.  17d  (ZI  488);  is  ferr  a  chách 
ito-sa  SC.  28;  3  uair  ita  in  cath 
oc  a  ferthain  indiu  SC.  33;  immar 
ita  33,  34;  conid  de  ita  Snám  Ra- 
thaind  FB.  69;  ar  ita  FA.  18  (ar 
ata  LBr.);  ar  ita  nach  ct*machta 
for  a  cul  na  n-én  sa  SC.  7;  ita  i 
m-Maig  Meli  13;  PI.  3  ar  itát  se 
dorais . .  corrice  in  riched  FA.  15 
(atat  LBr.);  acht  itat  i  foilse  FA.  5 
(atát  LBr.):    amaZ    itat   iar   fir  6. 

—  Conj.  Sg.  1  ateoch  a  nóem  Pa- 
traic  ittarrad  iteó  LU.  p.  113^,  39 
{Sidb.  Concul.). 

1  itchuala,  ar  itchuala  a  bith  tor- 
rach  Lat.  Hy.  IX  Pref.,  zu  at- 
clilanim. 

itchuatar  s.  at-chúad. 

itclúinter  s.  at-chluuim. 

ite,  is  hite  Ml.  28c,  10  (§.  unter 
fithis),  vgl.  isiede  in  dail  riinde 
Wb.  IIa  i^z\  350)? 

itg-e  Bitte,  Bitten,  s.  ateoch. 

—  Sg.  Nom.  itge  Abeil  Hy.  1,  5; 
a  hitge  Hy.  5,  le;  aitge  Gl.  zu 
ailgais  Hy.  5,  49;  Acc.  la  itge  Pa- 
traicc  Hy.  3,  10;  admuniu  mór  itge 
LU.  p.  15»,  19;  adcotedae  in  n-itge 
Tir.  8;  PI.  Nom.  for  don  itge 
Brigte  bét  Hy.  5,  89  (i.  ro  bet 
fornd  a  hitge). 


ith 


647 


la 


ith  Korn,  Getreide;  com 
Corm.  Tr.  p.  95;  ith  in  arba  faf 
Ir.  Gl.  1038.  —  Sg.  Nom.  SP.  I  4; 
Gen.  bandea  hetho  Gl.  zu  Ceres 
SG.  60a  {Z-\  239);  leth  n-etha  for 
tire  . .  is  sunda  melair  LU.p.  24»,  22; 
Dat.  CO  n-ith  SP.  I  2. 

ith  puls  SG.  70a  (Z-2.  49). 

ithe  Inf.  zn  ithim. 

ithemair  Gl.  zu  ventres  Wb.  31i>,  23, 
edaces  Z\  780. 

ithim  I  ich  esse;  mando  Z'^.  429. 

—  Conj.  PI.  3  ar  na  hethat  cethra 
na  gurta  Corm.  p.  22  gelistar.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  no  ithed  Sc3I.  1; 
PI.  3  no  ittis  na  hubla  LU.  p.  23»,  n. 

—  Fut.  sec.  PI.  3  nach  istais  Lg.  14. 

—  Inf.  Dat.  no  théigtís  ind  eóin  dar 
a  n-essi  do  ithi  na  n-nbull  LU.  p 
23a,  13;  coin  dot  ithe  Fei  p.  CVI; 
Acc.  son  inchoissised  longud  no  ithi 
,,a  word  which  ivould  signify  con- 
suming  or  eating''  Ml.  118. 

ithir  ground  producing  com 
O'B.;  ata  dag-ithir  lim  ocus  nim 
tha  sil  a  chomadhais  TB.  p.  174, 13. 

ithla  area  Z^.  264;  Dat.  isind 
ithlaind  in  area  SG.  68»  (Z^.  147). 

itlochamar  s.  atluehar. 


itu  Durst;  ita  thirst  O'R.  — 
Nom.  bá  mór  a  n-gorta  ocus  a  n- 
itu  LU.  p.  23a,  20;  ita  uirri  im 
sercc  n-Dé  Fél.p.  XXXIV  {Jan.  15); 
Acc.  cumma  aranggairtis  gortai 
ocus  ittaid  dib  na  hubla  LU.  p. 
23a,  le;  arrodibaid  itith  ind  Israhel 
spiurdalti  inna  noib  Wb.  11»  (Z'^. 
882),  „restinxit  sitim"  StoTces. 

iuhaile  „time,  period  of  pres- 
cription,  Umitation" ,  jubilium,  a 
lapse  of  time  „after  which  the  par- 
ties  to  a  hargain  could  not  retract" 
CDon.  Suppl.  —  PI.  Nom.  ni  iadat 
iubaili  for  étechtu  ail  SC.  25;  Gen. 
na  hiubile  bicce  Ebreorum  Gl.  zu 
Hy.  2,  5. 

iubar  the  yew  tree  O'B,  s.  ibar. 

iuhroracht  icorMng  in  iubar  On 
the  Mann.  III  p.  bl. 

iuch  Oss.  II  4? 

iuchanda,  vgl.  iuchna  pale  red 
CB.  ?  PI.  Nom.  ingni  ailli  iuchanda 
TE.  4  Eg.? 

íúrad  factum  est  LArd.  189  b.  1 
{Z-\  all).  Vgl.  frith-iúraim. 

iúrthund,  iúrthund  Cuchulamn  . . 
día  siabairthe?*  immi  FB.  61,  vgl. 
iurtadh  to  göre,  hurt  CDon.  Suppl. 


K 


ka   wird    bisweilen   in   späteren 
Handschriften  für  ca   geschrieben, 


z.  B.  in  cath,   asna   kathaib    Lg. 
12  Lc. 


1.  la  Praep.  mit  Acc.  bei,  mit, 
durch,  von  (beim  Pass.);  apud, 
cum,  penes,  secundum  Z^.  643;  le, 
leis,  re,  ris,  with  O'Don.  Gr.  p.  310 
[mit  Vermengung  von  la  und  fri); 
im  PI.  gelegentlich  auch  die  Form 
des  Dativs:  la  demnaib  FA.  29  LU. 
(démnu  LBr.) ;  la  drongaib  31  (drun- 
gu  LBr.).  —  Mit  dem  Artikel 
verbunden:   Singular,  M.  und  F. 


lasin  n-anmain  i"^.  15;  SC.  32;  39 
FB.  7;  89;    lasin    screich    Lg.   1 
Hy.  5,  46;  79;  SC.  40;  FB.  64;  79 
p.  130,  22;  27;  laissin  druid  TE.  18 
Neutr.    lasa    m-borrfad    FB.    44 
lasa  loim  p.   131,   7;  Plural  lasna 
claid&i  FB.  15.  —  Mit  Pron.  per- 
sonale verbunden:  1.  Sg.  limm-sa 
Ä'P.  V  6;  Umm  TE.  9,  5;  32;  13  Fg.; 
lim  Hy.  6,  9;  Lg.  18,  4;  TE.  9,  12; 


la 


648 


la 


p.    133,    8;    SC.    33,    6;    34,   9;  35; 
44,  2;  3;  45,  2;  46;   FB.  5;  6;  32; 
62;  75;   lim-sa  Lg.  6;   17,  e;    TJ^. 
13  LU.\    SC.   14;  46;    i^5.  5;  9; 
25;    56;    73;    76;    lern   Hy.    3,   10; 
CC.    5   Eg.\    7   iC7.    (lemm    Eg)\ 
SC.  34,  6;   lern  fein  Lg.  3;  lem-sa 
Lg.  11,  23;   liumm   T£^.  10,  4  JS^^.; 
lium  j?.   145,  8;   PI.  linni  ÄC.   24; 
FB.   62;    linne  i.  la    cach   Gl.  zu 
inmaiu    Hy.  4,   7;    lind    ScM.    15; 
SC.  45,  6;  22;  F5.  54;  90;  94;  linn 
CC.  3  Fg.-    TE.  9  iJ^.;   13;   lend 
Lg.  13;  5.  Sg.  let  ify.  6,  23;   TF. 
5  -K</.;   SC.   29,  2;   30,  8;  FB.  62; 
74;  lett  Lg.  9;    TiJ.   19;    FB.  9; 
let-su  SC.  46;  let-so  Lg.  12;  let-sse 
TE.  8  JE^.;  lat  ii/.  19;  TE.  5  -E^^.; 
8;   9,  31;   10,   9;    SG   13;    20;    29; 
44,  5;   FB.  8;   9;   59;  73;  74;  latt 
Lg.  9;  ScM.  20;  FB.  10;  59;  lat-su 
SC.  41;  PI.  Hb  ií^.  17,  1;  9;  ScJf.  7 
f.  133,  1;  i^A  19;  FB.  6;  13;  90 
5.   Sg.  M.  lais  ^).   39,  15;   TE.   1 
2  iiJ.;  8;  p.  132,  le;  i'^.  1;  9 
81;  laiss  CC.  6  Fg.;  SC.  48;  JP5 
58;    89;    lais-seom    88;    leiss    TE. 
12  Eg.-.  15;   CC.  5  LU.;  SC.  32 
leis  ScM.  4;  20;   CC.  6  LU.;  FA 
3;  21;  SC.  8;  13;  20;  36;  FB.  31 
40;  56;  62;  70;  85;  leissi  TE.  10 
les  TE.  5  JS«/.;  j).  145,  11;  SC.  35 
F.  lee  Lg.  10;  SC.  35;  39;  lée  44 
FB.  54;    lea   CC.   6  I.C7.;   le   TE. 
8  iZ7.;  11  íJí/.;  CC.  3  Í7^.;  6;  PZ 
léo  Hy.  5,  53;  FJL.  28;  leo   CC  6 
iC;  SC.  35;  36;  48;  JP^.  16;  54 
66;  70;  72;  76;   91;  leo  p.  39,  u 
Lg.   10;   11;   14;   16;    TE.   5  ÍJ^. 
15;   CC.  4;    SC.    6;   21;    FB.    42 
leo-som  ScM.  5;  CC.  1  Fg.  (-sum) 
leu  CC.  1  iZJ.;  3;  SC.  2;   léu-som 
CC.  ILU.]  leu  SC.  1;  lethu  Tir.  10; 
J3Í/.  2,   17.  —  ilíVí-  Pron.  posses- 
siv um:  1.  Sg.  lam  nóeb  Hy.  4,  s; 
5,  29;  3.  Sg.  lia  mathair  Hy.  5,  76; 
lia  clam  Hy.  5,  52;  58;   lea  hanail 
CC.  b  LU.  (ria  i/^r.)  —  Mit  Pron. 
relativum:  las  n-áenta. p.  311,  28; 
lasma  Scilf.  21,  3  {für  lasa  m-ba); 
las    tudchad   SC.   16;    20.   —    Mit 
Pron.  demonstrativum:  lasodaiu 
s.  sodain.  — 

Gebrauch,  1)  bei,  mit  Hinnei- 


gung zu  der  Bedeutung  mit  {engl, 
with) ;  ni  frith  locht . .  lam  chraib- 
dig  Hy.  5,  29;  ScM.  17;  conna 
hacced  nech  leo  hi  damit  sie  Nie- 
mand bei  ihnen  sähe  Lg.  11;  conid 
farggaib  la  German  Hy.  2,  10; 
FB.  79;  ro  bói  mí  lán  lasin  coin 
Hy.  5,  46;  58;  ni  ro  an  gol  .  .  leo 
Lg.  16;  18,  4;  ScM.  4;  cid  fód 
ruair  lat-su  was  hat  bei  dir  bewirkt 
SC.  41;  cid  as  mó  miscais  lat 
Lg.  19;  lia  mathair  dith  ind  loig 
Hy.  5,  76;  no  foad  la  Conchobar 
Lg.  6;  12;  TE.  5;  6;  CC  6;  p. 
145,  8;  SC.  39;  ni  rabi  la  ültu  fer 
no  lamad  FB.  15;  91;  6;  ScM. 
2;  6;  cén  bus  miad  lat  TE.  5;  bá 
bés  léu  CC.  1;  SC.  2;  fil  linni  mac 
ssér  bei  uns  ist,  giebt  es  SC.  24; 
33,  35;  46  {mit  oc  toechselnd);  Lg.  3; 
TE.  9,  5;  FB.  9;  11;  is  lat  in  fer 
dir  gehört  der  Mann  SC.  44,  5; 
FB.  73;  89;  bid  lat  in  c&urathmir 
FB.  59;  ni  bá  lat  73;  74;  8;  9; 
10;  p.  133,  8;  ata  comarli  lim  FB. 
62;  76;  Lg.  9;  ba  mebar  lais 
p.  39,  16;  nir  bo  chumain  laiss 
SC.  48;  ba  mar  a  sséth  la  Deich- 
tire  CC.  4  LU.;  6;  FB.  58;  ba 
hole  a  mewma  lais  SC.  8:  20;  ni 
bu  fáelid  leis  a  menma  FB.  56; 
leth  in  tigi . .  la  Connachta  ocus  in 
leth  aile  la  Ulto  ScM.  5;  petta 
sindaig  la  rig  Laigen  p.  46,  22.  — 
2)  mit  {engl,  with):  manim  bera-su 
latt  wenn  ^u  mich  nicht  mit  dir 
nimmst  Lg.  9;  6;  ScM.  20;  TE. 
5  Fg.]  15;  p.  132,  le;   CC.  3  LU.; 

FA.  3;    21;    19;    SC.   6;    35;    48; 

FB.  54;  59;  73;  40;  iar  m-breith 
a  tásca  do  Lóegairi  leis  FB.  70; 
nos  cengland  . .  i  n-diáid  a  charpait 
leis  FB.  70;  81;  régmait-ne  lee 
Lg.  10;  14;  TE.  13;  p.  132,  22; 
p.  145,  11;  SC.  13;  16;  20;  33,  e; 
35;  46;  FB.  5;  6;  7;  42;  62;  Hy. 
5,  93;  2,  17;  atralacht.. lasin  n-ingin 
SC.  32;  focertar  fiadain  leo  FB.  66; 
dochóid  . .  lasin  n-athesc  sin  FB.  7 ; 
legais  canoin  la  German  Hy.  2,  12; 
tanic  . .  CO  n-urd  plea  lais  p.  39,  21; 
19,  36;  FB.  31  (CO  n-  und  la);  ar 
debaid  . .  leis  fri  Senach  SC.  13  (la 
und  fri);    Dia   lern    Gott   mit   mir 


649 


laaim 


Hy.  3,  lo:  6,  o;  1,  u;  5,  52;  ocus 
Derdriu  leo  Lg.  10;  p.  39,  14; 
ScM.  20;  CG.  1;  p.  142,  13;  FA. 
28;  5'C.  39;  FB.  76;  89;  cen  rig- 
nai  lais  TE.  2  i?7.;  FB.  72;  ni 
fess  celi  le  CG.  6  .%.;  lethcholba 
flatha  la  Patraic  Hy.  4,  9;  isiii 
creit . .  lasin  suidi  n-grianda  <SC.  40; 
conda  sloic  .  .  lasa  loim  p.  131,  7 ; 
auch  zur  Bezeichnung  einer  heglei- 
tenden Handlung:  for  in  scál  la 
tócbáil  a  lámi  FB.  39;  38;  40.  — 

3")  hei,  in  einer  eigenthümlichen 
suhjectiven  Färhung:  bá  mebul  lais 
es  war  eine  Schande  hei  ihm  =  er 
hielt  es  für  eine  Schande  TE.  8 
Lü.;  10  Eg.;  ba  nár  la  ßrigit  p. 
42,  10;  SG.  44;  gair  chuitbiuda .  . 
lasin  macraid  ani  sin  FB.  64;  ba 
bec  . .  la  Connac/tia  a  cuit  ScM.  18; 
bád  maith  lim-sa  es  wäre  gut  hei 
mir  =  es  wäre  mir  angenehm  SG. 
14;  ScM.  15;  TE.  9,  31;  13;  FB. 
6;  9;  54;  56;  ba  inmainem  lais 
war  ihtn  der  liehste  TE.  2;  SC. 
34,  6;  45,  2;  láech  bas  dech  lib 
FB.  13;  54;  ba  ferr  leiss  éc  andá 
bethu  TE.  12  Eg.;  SG.  44,  2;  3; 
46;  FB  9;  26;  32;  cid  cáin  Üb  so 
schön  auch  hei  euch  {nach  eurer 
Meinung)  ist  =  so  schön  euch  dünkt 
Lg.  17,  1;  9;  21;  23;  p.  133,  1; 
SC.  35:  FB.  81;  ba  truagh  le 
TE.  11  Fg.-  18;  GG.  3  Eg.;  FA. 
15;  ba  hole  leo  SG.  21;  manib  lor 
lat  wenn  dir  das  nicht  genug  dünlct 
TE.  10,  9;  SC.  36;  FB.  56;  ba 
doigh  leo  es  dünkte  ihnen  TE.  5 
Eg.-  SC.  45,  6;  FB.  85;  88;  94; 
70;  90;  cumma  lern  es  dünkt  mir 
gleich  CG.  7;  is  fochen  lend  Lg.  13; 
nir  bo  ail  leiss  SC.  32;  FB.  62; 
cinnus  fir  lib  ScM.  7;  fó  léo  Hy. 
5,  53?  ata  lim  nech  ich  weiss  einen 
FB.  75;  ata  lim  ba  fräs  do  ne- 
mannaib  es  dünkt  mich  es  wäre 
ein  Regen  von  Perlen  p.  310,  36; 
LU.  p.  113^,  3;  ni  fil  imchosnam 
lib  innocht  ihr  denkt  nicht  an 
Streit  FB.  90;  vgl.  noch  indar.  — 

4)  mit,  durch,  von,  engl,  hy, 
zur  Bezeichnung  einer  Vermittelung, 
der  Ursache,  des  Urhebers  (heim 
Passiv):  rom  bith  oroit  let,  a  Maire 


Hy.  6,  23;  4,  8;  Dia  lem  la  itge 
Patraic  Gott  mit  mir  durch  die 
Bitte  Patrick' s  Hy.  3,  10;  p.  46,  25; 
Hy.  3,  5;  bói  fled  mór  la  Bricrind 
FB.  1 ;  5 ;  lasma  bec  far  cuit 
ScM.  21,  3;  aithesc  la  firu  liErend 
fri  Eocbaid  TE.  2  LU;  CG.  3  Fg.; 
ba  tochomracht  la  hUltu  GG.  ILU; 
toga  leo  SG.  21;  folcud  lim-sa  do 
Lg.  17,  6;  a  tuitim  la  náimtiu 
Lg.  13;  ScM.  17;  SG.  29;  gommo 
marb  laiss..cu  Caulaind  GG.  6  Fg.; 
in  tan  . .  ba  urlam  la  Bricrind  dénam 
a  thige  FB.  4;  co  m-bo  nem  tened 
..lasna  claidbi  FB.  15;  44;  88; 
feraid  . .  failti  friu  la  beim  forgama 
do  gai  Lg.  15;  FB.  88;  focress 
immeid  lasin  ceird  Hy.  5,  79;  ro 
alt  la  Conchobar  Lg.  6;  ji.  131,  11; 
GG.  A  LU.;  ni  ro  follaiged  leo-som 
ScM.  5;  7;  TE.  8;  2  Fg.;  9,  12;  32; 
10,  4;  TE.  15;  19;  p.  130,  22;  27; 
131,  31;  132,  21;  CG.  5';  FA.  32; 
SG.  1;  2;  34,  9;  FB.  1;  3;  75; 
p.  311,  28;  SP.  V  6.  — 

5)  Vereinzelte  Wendungen:  la  so- 
dain darauf,  s.  sodain;  doUecet  a 
láma  la  tóeb  sie  Hessen  ihre  Hände 
an  der  Seite  herah  sinken  FB.  16; 
bid  airscela  la  Fer  mbrot  ScM.  15; 
ro  bad  cridiscel  la  Faind  SG.  11,  4; 
ni  laimtis  chena  la  Conchobar 
ScM.  20,  vgl.  ni  cwmcet  [ni]  la  mac 
n-Dé  LU.  p.  114i>,  37  (Siab.  Goncul.). 

2.  la  in  cachlacein  . .  in  cein  n- 
aili  {das  eine  Mal  .  .  das  andere 
Mal,  modo . .  modo  Z'^.  360)  steht 
für  ala,  vgl.  indala;  cachla  fecht 
Gorm.  p.  21  fidchell  {„in  turn"):, 
cachla  tan  . .  tan  aile  LU.  p.  3^,  23; 
so  auch  cachlabert  s.  unter  imma- 
sleig? 

la,  láa  s.  lathe. 

laaim  ich  werfe,  lege,  setze, 
schicke,  in  mannigfacher  Anwen- 
dung. —  Praes.  Sg.  3  laaid  . .  uad 
lebor  in  precepta  er  legt  hei  Seite 
FA.  33  LBr. ;  PI.  3  laait . .  nuall- 
guba  n-de7'máir  estib  sie  stossen 
ein  grosses  Wehegeschrei  aus  FA. 
33  LBr.  —  Conj.  PI.  1  co  ro  lam 
cor  imón  slúag  SG.  35  (láam  H). 
—  Praes.  sec.  Sg.  3  in  fall  ni  no 
laad  cumtabairt  úait  beos  ],is  there 


labair 


650 


láech 


aught  that  would  cast  doubt  from 
thee  still"  Lat.  Hy.  XIII  Pref.  — 
Praet.  Sg.  1  asbér  corro  dalláus 
ímmudu  TBF.  p.  144,  13;  3  rollais 
ind  ordnaisc  issiu  uisce  TBF.  p. 
152,  18;  Sg.  3  co  ro  lái  a  ochtaig 
on  tig  FB.  64  (co  rolla  Fg.);  ro 
lai  si  trá  fo  deoid  algis  fair  LU. 
p.  39a,  30;  ro  líé  side  menmain  for 
a  mac-som  ibid.  27;  corra  lai  cor 
imma  tech-som  Lg.  12;  co  ro  lá 
cor  imma«  rigthech  FB.  25  (co 
rolla  Fg.)]  ni  ro  la  imroll  mo  ur- 
chor  SC.  7 ;  ro  la  cain  forsna  clanna 
Hy.  1,  64;  ro  la . .  i  socht  mór  intí 
Mac  Dathó  Sc3I.  3;  res  la  i  socht 
na  hülto  9 ;  ro  la  . .  in  cennide  dia 
chind  ScM.  15;  TE.  5  Fg.;  ro  la 
cend  in  chon  asin  charput  ScM.  20; 
rola  si  Lg.  3  L.  s.  rala;  ro  la 
armgrith  mór  di  CruachnaibFB.  44? 
Conus  lúi  FA.  20  LBr.  für  Mi  (co 
curend  LU.)?  PI.  3  ro  lásat  tri 
imrothu  imma  chend  FB.  45  (rol- 
lassat  Fg.);  ro  lasat  gáir  mesca 
Lg.  1 ;  corralsat  grith  mor  ScM.  18 ; 
CO  rolsat  súil  tairsiu  SC.  35;  co  ro 
laiset  sis  a  n-ingir  p.  39,  le;  co  ro 
laiset  sortem  inter  se  p.  39,  17;  ro 
laset  a  n-gona  Gl.  zu  Hy.  5,  66.  — 
Pass.  Praes.  sec.  3  co  ro  lathea 
ár  fer  n-hErenn  impi  ScM.  5.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  laad  si  co  Cai^bud 
Lg.  3  Fg.;  fräs  do  nemannaib  ro 
laad  ina  chend  p.  310,  37;  ro  laad 
Gl.  zu  focres  Hy.  5,  48;  72;  79;  ni 
thic  assin  magin  in  ro  lad  TBF. 
p.  150,  25;  ro  lad  roga  dóib  FB.  54; 
cor  laud  dar  cend  in  tempul  iaxum 
„and  then  the  tempel  was  overthrown 
SMart.  27 ;  PI  3  uair  na  ro  adair- 
set  in  deilb  n-ordai  dorónad  la 
Nábcudon  nasor  is  aire  ro  laitea 
in  fornacem  Fei.  p.  GL VII  7. 

labair  i.  suilbir,  ut  est  cerd  la- 
bair laidhich  O'Dav.  p.  101. 

labar  superbus,  arrogans 
Wb.  4^  {Z^.  3).  —  Adv.  co  labur 
SC.  26. 

labartach  loquax,  Compar.  la- 
bartaighe  Ir.  Gl.  1133. 

labra  F.  Rede,  Beden,  Spre- 
chen. —  Nom.  SC.  29,  24?  labra 
friu  noco  techta  Fei.  p.  CXXXIV; 


laubra  TE.  9,  22?  Acc.  sen  .  .  mo 
labra  „saiii . .  my  speech'^  Fei.  Prot.  1 ; 
cona  coemnacair  labra  Three  Hom. 
p.  68,  19. 

labraim  II  ich  rede,  spreche. 

—  Praes.  Sg.  3  Dep.  ni  labrathar 
non  loquitu'r  SG.  199i>  {Z^.  438); 
cen  co  labradar  fri  nech  ScM.  3,  2; 
PI.  1  läse  labraimmi  Gl.  zu  in  lo- 
quendo  Ml.  'dV>,  15;  Dep.  labramar- 
ni  ibid.  23;  3  labrait  biuil  SC.  38,  9. 

—  Conj.  Sg.  3  ro  dom  labrathar 
Hy.  7,  59.  —  Praes.  sec.  PI.  3  no 
labraitis  SC.  2.  —  S-praet.  Sg.  3 
labrais  SC.  12;  ro  labair  Fei.  p. 
CXVI.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  la- 
bairther  sund  (was)  hier  gesagt  wird 
FA.  3  (pritchaither  LBr).  —  Inf. 
Sg.  Nom.  clothach  labrad  Hy.  5, 101 ; 
Gen.  or  bam  túalaing  lapharthai 
TF.  5  Fg.;  Dat.  ina  labrad  an 
seinem  Beden  FB.  25;  Acc.  cen 
labrad  fri  nech  ohne  zu  Jemandem 
zu  reden  SC.  9. 

lac,  lag  iceaTc,  feehle  O'B.  — 
Sg.  Nom.  ni  láthar  lac  SC.  33,  36; 
ni  lac  Gl.  zu  ni  triath  Oss.  III  10 
(lag  Ed.). 

lach,  ein  Suffix  nominalen  Ur- 
sprungs, Z'^.  855,  s.  luchtlach,  óc- 
lach,  teglach. 

laclia  Ente;  a  duck  Corm.  Tr. 
p.  103.  —  PI.  Nom.  na  lachain 
Fei.  p.  CLX  27. 

lacht  lactura  Ir.  Gl.  250. 

laeht-muad  Sc3I.  22,  1? 

lachtna  „yelloto,  dun,  taw- 
ny"  und  „a  kind  of  a  coarse  gray 
apparel"  O'B.  —  Sg.  Nom.  brat 
dub-lachtna  FB.  91;  3?  Eg. 

ladar  a  fork,  prong,  a  toe 
O'B.;  On  the  Mann.  III  Ifidex; 
tria  ladraib  a  choss  ocus  a  lám 
s.  unter  imm-scothaim ;  cusna  la- 
draib „with  the  toes"  Gild.  Lor. 
Gl.  196. 

1.  lácch  M.  Held,  Krieger.  —  j 
Sg.  Nom.  laech  find  mor  ScM.  10; 
11;  13;  17;  is  e  Iséch  as  dech  di 
ocaib  domain  SC.  13;  FB.  9;  10; 
13;  33;  óc-lséch  SC.  37, 19;  p.  132,  e; 
Dat.  mor  espa  do  laech  für  einen 
Helden  SC.  28,  1;  is  ferr  do  laech 
andai-siu  ScM.  10;  16;   Acc.   úas 


láech 


651 


láir 


cech  léch  FB.  22;  Pl.  Gen.  lenna 
Isech  SC.  31,  6;  Lg.  10;  Oss.l  lo; 
II  9;  ríge  lach  n-Erewá  FB.  8; 
27;  59 ;  formna  Isech  n-Ermn  FB.  61; 
a  lassar  lach  n-Ereww  i^5.  Gl;  23? 
Dat.  airdercu  laechaib  FB.  22; 
Acc.  atconnarc  Iséchu  SC.  34,  ii; 
tiiibe»  laeochu  SC.  18,  5  (laocha 
jff.)-  —  Compos.  tri  láich-cind 
iScM.  12;  laéch-aicmi  s.  alcme. 

2.  láech  =  Zaí.  laicus;  loech  (la- 
och  B) .  .a,  laico  (i.  on  tuata  B) 
Corni.  Tr.  p.  99.  —  Pl  Gen.  i 
comthinoltaib  laéch  ocus  clerech 
FA.  31  (loech  LBr.). 

láeehaaheroiseh,  heldenhaft, 
tapfer;  Compar.  Iséchdu  ócaib 
SC.  18,  7;  31,  9. 

láechrad  F.  Heldensehaar, 
Kriegerschaar,  coli,  die  Helden, 
Krieger.  —  Sg.  Nom.  in  laechrad 
laind  Lg.  17,  i;  Gen.  mac  Isechraidi 
Lir  SC.  45,  i;  Dat.  dond  laechraid 
lainn  SG.  112a  (ZI  953). 

láed  F.  Lied.  —  Sg.  Nom.  fom 
chain  lóid  luin  SG.  p.  203  {Z^.  954, 
Bei.  Celt.  p.  23);  Acc.  canaid  si 
láid  n-aili  SC.  18;  29;  30;  33; 
44;  45;  p.  131,  23;  in  laidh  m-bicc 
TE.  9  Fg.;  10  Fg.;  PI.  Dat.  lú- 
aidfidir  láedib  limwi-sa  SP.  V  6; 
mor  do  laidib  dorinde  Fei.  p.  CXLV. 

laegu  s.  lóeg. 

láichess  F.  „a  hero's  wife" 
Corm.  Tr.  p.  99.  —  PI.  Voc.  a  lái- 
chessa  FB.  29;  a  laicesa  ibid. 

láid,  tig  tu  iarsin  láid  isin  cu- 
rach  „come  thou  hehind  the  heim 
into  the  boat  Corm.  p.  36,  43  (priill) ; 
cingid  forsin  láid  isin  curach  „on 
the  rudder"  ibid.  u. 

laidhich,  von  láed,  s.  u.  labair. 

láidir  fortis,  rohustus  Corm. 
Tr.  p.  144  rop ;  Compar.  laidiri  Ir. 
Gl.  1113. 

láidire  F.  fortitudo  Ir.  Gl.  920. 

laide  s.  lod,  luid. 

laige  Liegen;  concubitus  Beitr. 
VIII  323.  —  Nom.  laigi  fri  súan 
serglige  SC.  28,  i;  laigi  fri  ban- 
grád  30;  luighi  s.  u.  deilligh;  Dat. 
oc  laige  la  mnái  Find  hi  taide 
Corm.  p.  34,  31. 

laig^eu  Lanze,  On  the  Mann.  II 


p.  256^.  Vgl.  6  ro  gát  in  laigni 
trom  CCn.  5.  —  PI.  Dat.  dena 
laignib  tuctha  and  sein,  de  atát 
„Lagin"  for  Laignib  LHy.  Amr.  20; 
Aec.  a  laigniu  Fei.  Epil.  324. 

laig'et  Kleinheit;  loighed  par- 
vitudo  Ir.  Gl.  923 ;  ocus  atberid-som 
nod  {lies  nad)  bái  locht  forsin  t-immun 
acht  a  laiget  ro  molad  in  trinoit  ann 
Lat.  Hy.  X  Pref  {Goid.^  p.  101,  39); 
laigeat  a  frithghnama  Corm.  p.  11 
leithech. 

laigim  ich  lege  mich.  —  Praes. 
Sg.  3  laigid  s.  u.  gerrán.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  no  laiged  isin  ganium 
LHy.  Amra  23.  —  Imperat.  Sg.  3 
und  PI.  2  „laiged  Brenaind  im 
lepaid-si  anochf'olse  „ocuslaigid-se 
uime  a  ingena  Fei.  p.   XXXII  22. 

—  Inf.  laige. 
IsiigneehmitLansen  versehen, 

CO   slúag  laignech  LHy.  Amra  20. 

laili  p.  327,  2  {CC.  6)? 

láimthech  g  es  chic  Jet?  laimtech 
a  des  SC.  18,  so  auch  zu  lesen  31,  3. 

láimthenchus,  vgl.  laimthionach 
nimhle-handed  O'B.;  lach  ar  láim- 
thenchus  FB.  33. 

laindech  schuppig  Fei.  Oct.  11, 
Gl.  i.  land  a  chlaime  fair. 

lainder  ligula  Ir.  Gl.  73  {vgl. 
ibid.  p.  155). 

lainderda  glänzend,  leuch- 
tend; i.  tentide  no  lainderda  Gl. 
zu  tind  Hy.  4,  2.  —  Sg.  Nom.  in 
Ha  lógmar  lainerda  SC.  33,  12 
(lainnearda  LBr.);  in  lia  lógmar 
ocus  in  locharnd  loinderdai  Three 
Hom.  p.  4,  10  {S.  Patrick). 

láinid  tech  SC.  31,  3  zu  lesen 
laimtech. 

1.  lainn  i.  solus  no  taithnemach 
O'Dav.  p.  102. 

2.  lainn  acer;  acer  i.  laind  no 
tind  no  tren  Corm.  p.  1.  —  Sg. 
Nom.  in  laechrad  laind  Lg.  17,  1; 
Dat.  dond  laechraid  lainn  SG.  112 
{Z-\  953). 

lainne  .F.  acrimonia,  acredo 
Z^.  765;  collainde  Fei.  Oct.  7. 
\k\vF.  equaZ\2ö9;  Ir.  Gl.  294. 

—  Sg. Nom.  láir  CC.'6LU.;4:  Fg. ;  ni 
hetarscara  lair  fri  lurchaire  O'Dav. 
p.  102  lurchaire  (ÄewcÄ.  ilf .);  PI.  Nom. 


laire 


652 


lámaim 


láracha  O'Don.  Gr.  p.  99.  —  Vgl 
laréne. 

laire,  ar  a  laire  „hj  his  strength" 
On  the  Mann.  III  p.  518? 

laisse  flash  ThreeHom.p.  120,  3. 

1.  laith  Bier;  laith  =  lind  Corm. 
p.  27  lathirt,  ól  corma  iio  laith 
ibid.  —  Sg.  Nom.  p.  133,  s;  Acc. 
domnach,  do  ól  corma,  ar  ní  flaith 
techta  nad  ingella  laith  ar  cach 
n-domnich  On  fhe  Mann.  III  p.  506. 

—  Compos.  tri  laith-linni  „ale- 
pools"  SP.  V  16. 

2.  laitli  „a  valiant  hero" 
Corm.  Tr.  p.  101,   dazu  p.  142,  8? 

láith    „a   halance"  Corm.   Tr. 

p.  101;  laithe  scaíes  for  weighing  O'R. 

lám  F.  Hand;  manus  Z^.  241. 

—  Sg.  Nom.  lám  De  Hy.  7,  32;  a 
lam  dess  Oss.  I  4;  SC.  44,  e;  Gen. 
dia  fot  na  lamae  FB.  82;  dóit  láma 
FB.  91  (laime  Eg)-,  la  tócbáil  a 
lámi  FB.  39;  Labraid  Luath  lam 
ar  claideb  SchnéU-Hand-am- Schwert 
SC.  17  ff.,  oder  Compositum  Lúath- 
lam?  Dat.  cor  fémid  cor  do  chois 
no  do  laim  de  Three  Hom.  p.  18, 15; 
SMart.  28;  inna  laim  Hy.  5,  64; 
Lg.  18,  25;  ScM.  15;  p.  131,  20; 
FB.  21;  91;  assallaim  Hy.  5,  44; 
fo  laim  Lg.  5;  fot  laim  unier  deiner 
Hand  (Gewalt)  SC.  44,  3;  for  leth- 
láim  Nóisen  auf  der  einen  Seite 
Lg.  15;  p.  131,  s;  imm  laim-siu  in 
meiner  Gewalt  p.  144,  25;  co  m-bái 
for  a  laim  Lg.  15;  do  laim  Tassaig 
p.  22,  2;  cot  laim  deis  p.  40,  35; 
0  ghebthar  in  gnim  do  laim  TE. 
9,  19  Fg.]  ic  techt  do  laim  in  ep- 
scuip  „going  to  eonfess  to  the'  bis- 
hop"  Three  Hom.  p.  80,  21;  dochii- 
aid  . .  do  laim  „went  to  confession" 
ibid.  27;  rigid  . .  a  laim  FB.  82;  86; 
rig-laim  Hy.  5.  56 ;  dorat . .  a  laim 
for  a  broind  Lg.  5;  SC.  20;  31; 
TE.l;  8  Eg. ;  10,  6  Eg. ;  co  m-ben 
a  laim  de  ScM.  10;  dos  her  . .  illaim 
cacha  hoenmná  FB.  65;  76;  FA.  19; 
ro  gab  sein  inna  laim  ScM.  8;  16; 
dos  bert  ior  laim  Eogain  Lg.  19 
(er  gab  sie  in  die  Gewalt  Eogan's); 
facbaim  . .  fri  laim  ich  lasse  bei  Seite 
FB.  94;  Crimthand  mac  Aeda  i 
n-daltus   do    ocus   i   u-giallaigecHt 


fri  laim  0  Laighnib  TB.  p.  174,  1; 
Fl.  Nom.  alláma  Lg.  15;  Gen.  do 
inlut  a  lam  SC.  36;  Lg.  18,  22; 
Bat.  ina  n-des-lamaib  SC.  40; 
FB.  13;  FA.  16;  26;  58;  p.  191,  20; 
fo  lamaib  ocus  glaccaib  p.  191,  25; 
Acc.  doUécet  a  láma  la  tóeb  FB. 
16;  74;  co  ro  gabait  a  chossa  ocus 
a  láma  SC.  48;    for    a    láma   TE. 

II  LU.\  Du.  Nom.  a  di  laim  TE. 
4  Eg.:,  Gen.  ceachtur  a  di  laim 
TE.  4  Eg.:,  Acc.  co  tarat  a  di 
laim  FB.  31;  61;  Lg.  15.  ~ 
Compos.  lám-brat  gausape  SG. 
128»  [Z'^.  854);  lám-tuagh  manuale 
Ir.  Gl.  857;  lam-comairt  i.  basgaire 
O'Dav.  p.  103;  lám-derg  hoegaire 
FB.  22;  46;  0  Ninded  lám-idan 
„from  N.  the  Pure-handed"  Three 
Hom.  p.  84,  30. 

lam,  gabáil  láma  „to  drive 
bacTc"  Three  Hom.  Index;  ro  fáid 
dís  dia  mwwtir  do  gabail  a  láma 
Three  Hom.  p.  38,  20;  tancutar  di 
epsco^  báíar  isin  tir  do  gabail  a 
láma  ass  ibid.  p.  116,  25;  is  e  ro 
gab  lam  Mochuda  a  Raithin  Fei. 
p.  LXXVI  28  {vgl.   On  the  Mann. 

III  p.  4);  CO  ragbaiset  alláma  di 
muir  Lg.  13? 

lámaccáu  „remigacio"  Ir. 
Gl.  916. 

lámach  shooting  O'B.  —  Sg. 
Gen.  comurda  doniter  foircend  lá- 
mhaig  no  sgribe  each  ocus  sé  buinn- 
remur  barrchaol  Gl.  zu  meta  Corm. 
Tr.  p.  109  methos  („a  mark  made 
for  shooiing  or  horseracing"). 

lámachtad,  teit  Adomnan  isin 
mbemrai  (sie)  dia  decsain  ocus  do 
lamacMad  in  chuirp  „A.  went  into 
the  tomb  to  behold  him  and  to 
toueh  the  bodxj"  Fei.  p.  CLXXI. 

lámaim  ich  wage,  unterneh- 
me; vgl.  rolaumur,  rulaimur  audeo. 

—  Praes.  Sq.  3  bés  ni  lim  lamathair 
SC.    40;    iaimethar    FB.    23.    — 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  no  lamad  a  n- 
etargaire  FB.  15;  PI.  3  ar  ni 
laimtis  chena  la  Conchobar  ScM.  20 
(lamdais  H).  —  Praet.  Sg.  3  ni  ro 
lam  écnach  m-Brigte  p.  40,  21; 
PL  3  Dep.  ni  ro  lamsatar  dul  a 
dochum  Rev.  Celt.  111  p.  181.  —  Fut. 


lámann 


653 


lár 


Sg.  3  lemaid  FB.  41  Eg. ;  Dep.  rot 
lemathar  FB.  33  Eg.  —  Fut.  sec. 
Sg.  3  nod  lemad  a  m-brethugud 
FB.  76.  —  Perf.  Sg.  1  Dep.  ni  ro 
lamar  son  TB.  p.  18U,  15 ;  5  ro  lámair 
hrethugud  dúib  FB.  90;  ni  lamair 
eat  „no  one  dares  (to  toueh)  tliem" 
Fél.  p.  CLX;  Pl.  3  ni  ra  lamatar 
. .  a  chocert  Lg.  6.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  uair  nach  lamtar  FB.  38  Eg.  ? 

lámaun  s.  lámind. 

lamamiaii  vesicam  Child.  Lor. 
Gl.  231. 

lánida  „Jiandiness"  O'C;  Sg. 
Dat.  CO  n-druni  ocus  lamda  SC.  42 
(lamdse  H).  —  Vgl.  ingen  . .  bad 
dech-lámdai  di  ingenaib  hErend 
die  in  Handarbeit  geschickteste  LU. 
p.  122a,  21. 

Mmind  „a  glove"  Corm.  Tr. 
p.  100;  lámann  chirotheca  Ir.  Gl.  34. 

lámiiad  parturitio,  in  tan  bóe 
in  ben  oc  lamnad  TBF.  p.  140,  32; 
Gen.  00  deicsin  a  lámnada  Ml. 
carm.  1  {Goid.'^  p.  18). 

liimos „a  sie eve'^  Corm.  Tr.p. 100. 

lámostae  manul[e\atus  SG.  60a 
{Z^.  16). 

lámrota  „a  hye-road"  Corm. 
Tr.  p.  141  rot. 

lámtheoir  mantile  SG.  92» 
{Z^  854). 

lám-thorad  Handerwerb, 
Handarbeit.  —  Sg.  Gen.  im  log 
lamthoraid  i.  im  log  in  toraid  doni 
si  Ó  láim  On  the  Mann.  III  p.  115 
{„hand  produce'');  Dat.  co  n-druni 
ocus  lamda  ocus  lamthorud  SC.  42 
(lamtorad  H). 

lán  voll;  plenus  Z'^.  16.  —  Sg. 
Nom.  ba  láthar  lan  p.  132,  21;  ni 
lán  techdais  SP.  III  1;  glend  lán 
di  thenid  ein  Thal  voll  von  Feuer 

FA.  21 ;  bid  lan  Éri  ocus  Alba  dia 
forcetul  Three  Hom.  p.  100,  is; 
ScM.  1;  SC.  15;  30,  3;  FB.  67;  81; 
bithlan  immer  voll  SC.  33,  24;  in 
ciiach  . .  ocus  a  lan  do  flu  und  ihn 
voll  {wörtl.  sein  Volles)  von  Wein 

FB.  59;  60;  62;  vgl.  lintar  lan  di 
fin  Wb.  Hb  {Z\  628);  Gen.  tiri 
láin  FA.  35;  Acc.  ml  lan  einen 
vollen  Monat  Hy.  5,  46;  bliadain 
lan    ein   volles  Jahr   FB.    1;    dia 


n-eba-su  lan  cailig  de  linn  Lat. 
Hy.  XIII  Pref.;  PI.  Nom.  at  lana 
renda  nime..do  nuallguba^J.  191,  24. 

—  Comp  OS.  mit  Subst.:  mo  lan- 
lúth  SC.  38,  7;  mit  Adj.:  lan-bec 
FA.  14;  lan-brec  Corm.  p.  36,  34; 
lán-brena  p.  191,  21;  lan-chiaij 
SC.  29,  13;  dar  leraib  lán-móraib 
SC.  42.  —  Vgl.  com-lán. 

lánamain  F.  Paar;  lánomain 
„a  married  couple"  Corm.  Tr.  p.  102; 
lanamuin  i.  lan  homo  i.  plenus  ho- 
mo  i.  duine  comlán  O'Dav.  p.  102. 

—  Sg.  Nom.  issi  lanamain  Lg.  16; 
lanamuin  CC.  3  Fg.-.,  lanumuin  p. 
144,  5;  Acc.  lanamain  CC.  3  LU.; 
Lg.  12. 

láiiamnasilf.  conjugiumWb.  9<i 
{Z-\  787). 

láne  F.  plenitudo  Wb.  26^ 
{Z-^.  247). 

lánecair,  dealg  óir  lánecair  TB. 
p.  174,  7,  „of  gold,  with  füll  car- 
vings"   On  the  Mann.  III  p.  164? 

langflter,  i.  ainglais  ind  sin, 
lang  t'ota,  feitir  i.  glas  na  n-Gall 
Corm.  p.  26,  „a  long  fetter  which 
is  between  the  fore-legs  and  the 
hind-legs"  Corm.  Tr.  p.  101. 

lanmair  no  ithemair  Gl.  zu  ven- 
tres  Wb.  31i>,  23  {impleti  Z\  780). 

1.  lann  F.  lamina;  blade,  cres- 
cent  of  gold,  lunette,  „an  ornament 
for  the  front  of  the  head  as  tvell 
as  for  the  neck"  On  the  Mann.  III 
p.  182  ff.  —  Sg.  Acc.  in  lainn  co- 
ronam  Wb.  11»  (Z^  212);  con  ri 
a  lainn  Wb.  24»  (palmam  Z'^.  466); 
frissin  lainn  i.  frisin  fochricc  nemdi 
ad  bi'avium  Wb.  24»;  taraill  a  lám 
leiss  in  gipni  n-dergbudi,  mar  bad  land 
dergóir  . .,  fri  étan  dó  LU.p.  79»,  11. 

2.  lann,  land  squamalr.  Gl.  132 
{vgl.  ibid.  p.  152);  land  a  chlaime 
fair  „the  scale  of  his  leprosy  on 
Mm"  Fei.  p.  CLVI  3. 

3.  lann  i.ithlann  no  ferann  CDav. 
p.  101. 

4.  lann  a  gridiron  O'B.;  for 
luachtétib  lannaib  Fei.  Prot.  40. 

lár  Flur,  Boden.  —  Dat.  ond 
lár  Gl.  zu  ab  solo  patrio  Ml.  20»,  3 ; 
do  lar  in  tigi  FB.  26;  64;  co  m- 
bui    for    lar    ScM.    10;    FB.    86; 


lárac 


654 


láthe 


FA.  30;  for  lár  na  faidchi  Lg.  15; 
for  lár  in  taigi  ScM.  18;  FB.  15; 
59;  for  lár  ind  liss  ScM.  18;  FB. 
25;   for  a  lar  {des  Bechers,   cuach) 

FB.  59;  60;  62;  73;  74;  for  lár  a 
da  imlisen  FB.  51;  p.  310,  34;  co 
m-bói  for  lár  a  inchinne  FB.  61 
{„so  that  it  pierced  to  the  certre  of 
his  brain"  O'Don.  Leabh.  na  g-Ceart 
p.  LXIV);  a  g-ceart-lár  an  doire 
sin  „in  the  very  midst  ofthat  wood" 
Torr.  Bh.  p.  62;  Acc.  tarblaing 
for  lar  in  taige  ScM.  15;  FB.  89; 
congarar  .  .  co  lar  ind  rigthaige  60; 
cassla  derga  . .  co  lar  FA.  28;  dar 
a  lar  30;  oc  dul  di  dar  lar  in  taige 
Lg.  1;  fri  lar  talmun  FB.  25;  46. 

lárac,  PI.  Gen.  co  mellaib  a  lá- 
rac  FB.  20  (s.  S.  308);  cenglaid  a 
lenid  OS  mellm'b  a  larac  LBr.  p. 
215i>,  49;  Du.  Gen.  gerrchoclioll  co 
mell  a  n-dá  lárac  LU.  p.  86*,  4; 
vgl.  laarg  a  fork  (gabul)  Corm.  Tr. 
p.  100. 

laréne  equulaSG.iQ^  {Z^.  274). 

lassaid  flammend?  —  Sg.  Nom. 
lasaid  FB.  49;  p.  310,  is;  Dat.  ar 
a  dura  derglassid  FB.  45;  -lasaid  47; 
PI.  Nom.  lecca  . .  lasta  loisctecha 
p.  191,  8. 

lassaim  11  ich  flamme.  — Praes. 
PI.  3  lassait  a  n-gnússi  FA.  25. 
—  S-praet.  Sg.  3  lassais  in  muine 
Hy.  2,  48;  co  ro  lass  in  grian  Three 
Hom,.  p.  26,  11 ;  co  ro  las  hEri  ocus 
Alba  de-sium  ibid.  p.  104,  26 ;  27.  — 
Inf.  Dat.  oc  lassad  FA.  13;  sornd 
tentide  . .  for  lasáad  flammend  FA. 
17;  for  lassad  FA.  8;  10;  13;  17; 
p.  21,  31;  for  sir-lasad  FA.  28  (oc 
sir-lassad  LBr.);  for  derg-lassad 
FA.  29. 

lassair  F'lamme;  flamma  Ir. 
Gl.  128;  lassar  Gl.  zu  breo  Fei. 
Apr.  15.  —  Sg.  Nom.  lassar  FA. 
17;  21;  Gen.  lassrach  Gl.  zu  lochet 
Sy.  7,  21;  Voc.  a  lassar  léch  n- 
'Er enn  FB.  61;  PZ.  Nom.  lasracha 
O'Don.  Gr.  p.  99.  —  Vgl.  for-lassair. 

lassrach  flammend;  cruad- 
lasrach  p.  190,  33;  tré  dhoighir 
dhonn-ruaidh  dearg-lasrach  Torr. 
Dh.  p.  132,  1. 

lasta  s.  lassaid. 


laten  Latein,  Gl.  zu  Hy.  2,  3. 

1.  láth  M.  Held;  a  hero  Corm. 
Tr.  p.  101.  —  Sg.  Nom.  láth  gaile 
FB.  91;  PI  Nom.  láith  gaile  SC. 
40;  FB.  7;  15;  20;  70;  88;  láith 
gaile  fer  n-hErend  SeM.  6;  laith 
gaile  fer  n-Vlad  FB.  26;  44;  p. 
310,  3;  5;  Gen.  inna  láth  n-gaile 
FB.  3;  6;  54;  formna  láth  n-gaili 
mad  FB.  12;  55;  91;  SC.  38; 
Dat.  nonbor  di  láthaib  gaile  fer 
n-mad  FB.  55;  9;  12;  59.  — 
Compos.  liithu  láth-bulli  FB.  51, 
p.  310,  33? 

2.  láth  „the  heat  of  animals  in 
the  season  of  copulation"  CDon. 
Suppl.,  Beitr.  VIII  334. 

lathach  Schi  am  m ;  mud,  puddle, 
dirt,  mire  CE.  —  PI.  Nom.  lathach 
dóimne  p.  190,  25,  zu  lesen  latha- 
cha?  Dat.  illathachaib  cirdubaib 
FA.  26. 

lathair  „presence,  extent" 
CB.;  sie  ro  rand  cach  cenél  di 
suidiu,  ar  bói  a  cutrama  allathair 
Corm.  p.  29  mogheime;  fanfad-sa 
leat  ar  an  lathair  se  Torr.  Dh. 
p.  60  {„on  this  spot")\  ,vgl.  láthrach. 

láthar  N.  dispositio  Nigra, 
Bei.  Celt.  I  p.  44;  temptatio 
Z^.  782;  lathar  i.  indeall  O'Dav. 
p.  103.  —  Sg.  Nom.  a  lathar  sin 
Gl.  zu  dispositio  ipsa  Ml.  421»;  ba 
lathar  lan  p.  132,  21;  ni  lathar  lac 
SC.  33,  36;  Gen.  ar . .  Itithige  ind 
lathair  FB.  88;  0  do  ficed  a  lúth 
lathair  LU.  p.  79a,  30;  Acc.  ar  na 
dich  cach  assa  dligud  i  n-adaltras 
tri  lathar  demuin  Gl.  zu  ne  temptet 
vos  satanas  Wb.  9*  (Z"^.  466). 

latharthe,  anas  latharthe  Gl. 
zu  cxpositus  inimicis  Ml.  23d,  1; 
air  ru  bu  latharthse  Gl.  zu  quia . . 
fuerat  tribulationibus  Ulis  expositus 
Ml.  32<',  2.  Vgl.  latharthir  exponi- 
tur,  disponitur  Ml.  44^  {Bei.  Celt.  I 
p.  44). 

láthe,  láithe,  láe,  láa,  láN.  Tag; 
dies  Z\  229.  —  Sg.  Nom.  lathe 
SC.  1;  ba  hole  lathe  ScM.  3,  9; 
lathe  buana  di  Hy.  5,  29  {oder  ein 
adverbieller  Casus?  vgl.  33,  i.  illó); 
sith-laithe  Hy.  2,  56  {Gl.  i.  laithe 
in  sith);  cid  lae  sechtmaine  Cr.  32c; 


láthrach 


655 


lec 


iss  eä  láa  and  sin  FB.  31;  lá  TE. 
12  LJJ.;  13  Eg.\  SC.  11,  5;  FB.  5; 
lá  ocus  adaig  FB.  2;  p.  309,  37; 
Gen.  oc  erochiU  lathi  brátha  FA. 
34;  30  LBr.-  lathe  FA  33  (lathi 
LBr.)-  immedon  láthi  Hy.  2,  52 
(laithe  LHy.)\  ar  debaid  n-óenlai 
SC.  13;  imrauchui  lai  TE.  11  ÍJí/.; 
deód  lái  FB.  9;  83;  90;  Dat.  isind 
lathiu-sa  indiu  Bev.  Celt.  III  ^).  178; 
illaithiu  in  messa  Hy.  2,  52;  cach 
oen  láu  SP.  II 15;  illóo  FA.  2  X£r.; 
illó  FA.  2  i?7.;  G^Z.  zu  fri  de  Ify. 
2,  28;  ztc  lathe  Hy.  5,  33;  i  n-oenló 
Lg.  11;  16;  SeM.  5;  2^A  24;  on 
ló  cu  céle  TE.  17  Eg.-  a  cach  ar 
cach  ló  TE.  7  E'^r.  (OíZer  Acc.?); 
Oss.  II  9;  iUathe  ind  fugill  FA.-  6 
{Form  des  Acc,  do  ló  LBr.) ;  lathe 
anbige  fli/.  5,  33  {Gl.  i.  illó);  J.cc. 
CO  lathe  m-Íorátha  FA.  29  (laa 
LBr.);  im  torachtain  chucu  laithe 
m-brátha  {sie);  FA.  30  LU.;  lathi 
n-and  resin  t-samfuin  aile  SG.  10; 
cuUae  m-brátho  Tir.  5;  laa  n-and 
Ca  1  LU.;  lá  n-and  TíJ.  10  LU.; 
p.  131,  13;  laa  n-oen  TE.  9  ÍJ«/.; 
11  Eg.;  láa  CC  1  Z/Í7. ;  lá  n-óen 
TE.  10  JBí/.;  cach  n-aidche  ocus 
cach  lái  FA.  26;  TE.  13  £í/.;  cec7i 
.laa  Í9.  12;  cec/i  oenlá  SeM.  16; 
in  cétla  FB.  11;  an  la  sae  TE. 
18  jE/^t.;  aidcM  is  lá  SC.  29,  12; 
lá  ro  bá-sa  SC  45,  5;  PI.  Nom. 
tri  lá,  tri  laa  SC.  1  {oder  Acc.?); 
Gen.  udi  tri  la  ocus  tri  n-aidche 
FB.  10;  55;  J.cc.  tri  laa  ocus  tri 
aidche  ScM.  4;  rim  la  SC.  44,  13? 

láthrach,  Gen.  lathraighe,  a 
Site  O'Don.  Siippl.;  látrach  sen- 
muilind  ,,the  site  of  an  old  mill" 
ibid.;  sencathraig  na  n-gennti . .  it 
fasa  cen  adrad  amal  lathrach  Lug- 
dach „like  Lugaid's  liouse-site"  Fei. 
Prol.  205;  du  Láthruch  Da  arad 
Tir.  8  {„Site  of  two  charioteers"). 

láthus  M.  „heroism''  O'Don. 
Suppl.;  lathus  gaile  Góedel  uile 
FB.  89,  das  Heldenthum,  die  Hel- 
denwürde {Abstractum  von  láth 
gaile). 

latrand  M.  =  lat.  latro.  —  Sg. 
Nom.  latrand  mé  SMart.  23 ;  Gen.  i 
te'gdais  ind  latraind  Lat.  Hy.  V  Pref. 


lattäinail  FB.  87,  corrupt  für 
lat  anáil. 

laulgach  s.  lulgach. 

lauraua,  laurcuiri  s.  Inrana, 
luirchaire. 

IsiJLnlaxitas?  vgl.\a.c;  corp  sleman 
no  laxu  no  sadaile  Gl.  zu  corplen 
Fei.  Jan.  22;  Dat.  illaxai  ocus  i 
téti  a  collai  FA.  27  (illaxu  LBr.). 

lebar  s.  lebor. 

lebaid  s.  lepaid. 

lebend,  leibheann  „tJie  deck  of 
a  ship  or  scaffold,  gallery^'  O'B. 
—  Sg.  Nom.  lebend . .  ocus  fond 
inichtarach  na  cathrach  FA.  11; 
fris  m-bruchtai  ler-lebend  ,,against 
whom  burst  ihe-  sea-level"  Fei. 
Nov.  29;  PI.  Dat.  for  lebennib  in 
tige  Z\  XXI. 

leblaiiig-,  leMiiig  Perf.  von  lin- 
gim. 

1.  lebor  =  lat.  Hb  er  {Buch); 
Z-\  781;  leabar  L:  Gl.  371.  — 
Gen.  stair  libuir  ihn  Hy.  2,  87  Gl.; 
Acc.  oslaices  .  .  in  lebor  FA.  33; 
iadaid  in  lebor  ibid.;  PI.  Nom.  li- 
bair  FB.  11. 

2.  lebor  lang;  leabhar  long, 
smooth  O'B.;  vgl.  inim-lebor.  — 
Sg.  Nom.  be . .  foit-lebor  Lg.  4,  11 
(— leauphar  Eg.) ;  ech  . .  scúap-lebor 
p.  310,  25.  —  Comp  OS.  leine  lephur- 
chulpatach  TE.  3  Fg.;  Labraid 
lebar-mong  SC.  33,  2  (s.  lebormon- 
gach).  —  Compar.  librither  gabla 
a  láma  Corm.  p.  36,  38. 

lebormoiigacli  langmähnig, 
von  lebor-mong.  —  Sg.  Nom.  ech 
. .  lebormongach  FB.  49;  50;  p. 
310,  17;  24. 

lebrán  M.  libellus.  —  Sg.  Dat. 
oc  mu  lebran  SP.  II  3;  huas  mo 
lebrán  indlínech  SG.p.203  {Z-\  953). 

lebrar  í^  coli,  books  ThreeHom. 
Index;  Dat.  allan  do  lebrair  „its 
füll  of  books'''  Tliree  Hom.  p.  106, 12. 

lec  F.  Stein,  „flagstone"  Beitr. 
VIII  317,  zu  unterscheiden  von  lia; 
leg  logmar  gemma  Ir.  Gl.  133, 
ibid.  573.  —  Sg.  Nom.  oen  lecc 
p.  191,  9;  leacc  cloiche  Fei.  p. 
CLXXII  13;  Dat.  forsind  leicc 
Hy.  2,8;  31;  luathither  léig  mui- 
lind  a  fégad  Corm.  p.  36,  28;  PI. Nom. 


lecán 


656 


legim 


lecca  lethna  FA.  30;  tri  leca  log- 
mara  FA.  13  (^teora  lega  LBr.)- 
Gen.  0  étrochta  léc  lógmar  FA. 
18  LBr.  (líac  LU.);  Dat.  for  lec- 
caib   p.    191,    29;    dar    na    lecaib 

FA.  29;  Acc.  for  a  lecca  lomma 
Three  Hom.  p.  32,  28. 

leeknlapillus  SG.  Aß^  {Z^.  273). 

lecda  steinig.  —  Sg.  Dat.  co 
n-ainciud  lecdu  FA.  18. 

lcchdach  liquida  Z^.  980. 

lechet,  ni  gointis  a  cheli  ar  a 
lechet  leo  LU.  p.  20»,  29,  Gl.  i.  ar 
a  chaimi. 

lecht  Grab;  i.  lige  mhairb  Corm. 
p.  27.  —  Sg.  Nom.  lecht  Gl.  zu 
fert  Oss.  III  7;  Dat.  lia  uas  lecht 
Oss.  I  1.  —  lecht  liác  FB.  23? 

lechtach,  morais  relicc  lechtaig 
„magnified  a  grave-ahounding 
cemetery"  Fél.  Jul.  21. 

lechtán  ein  Meines  Grab.  — 
Sg.  Nom-.  do  lectan  Lg.  5,  23 
(lechtán  Eg.)\  Acc.  morait  lechtaa 
Petair  Fei.  Prol.  116. 

lécim,  léicim  III  ich  lasse, 
entlasse,  lasse  los,  überlasse, 
verlasse,  vgl.  doUécim.  —  Praes. 
Sg.  3  lécid  mit  Fron,  sufßxum 
{s.  8.  513,  Col.  1):  leicthe  . .  secha 
lässt  ihn  vorbei  =  weicht   ihm  aus 

FB.  81 ;  léicthi  87 ;  act  nand  léicci 
Wb.  3a  {ZK  435);  nos  leice  do 
Chet  ar  a  bruinni  ScM.  16;  ro  leci 
for  ar  Connacht  19 ;  ros  leci  SC.  13 ; 
PI.  3  cor  lecit  echradha  hErend 
fris  TE.  15  Eg.;  is  and-sin  lecat 
. .  nualla  FA.  31  LBr.  (ferait  LU.}. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  nád  leced  a 
folt  fúa  agid  der  sein  Haar  nicht 
über  das  Gesicht  lassen  sollte  p. 
311,  2?  —  Praet.  Sg.  3  ni  leicc  a 
chorp  hi  timmi  Hy.  2,  32;  nat  leicc 
Hy.  1,  32;  nar  léc  TE.  13  Eg.; 
Dep.  ro  lécustair  sláetan  tromm- 
galar  chuci  TE.  7  Fg.;  PI.  3  co 
ro   lecset   ingcorum    sis  p.  39,  21. 

—  Fut.  PI.  1  ni  léicfem-ni  uaind 
he  FB.  41.  —  Fut.  sec.  PI.  3  co 
leicfitis  do  sie  würden  ihm  über- 
lassen FB.  11  \  ni  leicfitis  .  .  isa 
tech  sie  würden  ihn  nicht  in  das 
Haus  lassen  FB.  3.  —  Pass. 
Praes.  sec.  Sg.  3  leicthe  isa  tech 


wurde  eingelassen  FB.  25;  no  leic- 
the Lg.  6.  —  Praet.  Sg.  3  co  ro 
leiced  eturro  ScM.  19;  ra  leiced  20. 

—  Fut.  Sg.  3  leicfidir  SC.  44; 
]ecüthir  TE.  5  Eg.  —  Fut.  sec. 
Sg.  3  cid  ar  na  leicfideá  dam-sa 
warum  soll  mir  nicht  gelassen  werden 
SC.  42.  —  Inf.  lécud  und  lécun: 
Sg.  Nom.  lécud  nammucci  do  raind 
dam  ScM.  8 ;  mo  lecud-sa  SC.  44 
{mich  verlasse!);  mo  lecun-sa  SC.  41 ; 
Dat.  in  C3iurathmir  do  -lécud  dó 
nach  aile  FB.  11;  Acc.  co  a  lécud 
do  Choinculaind  SC.  45. 

lecco  Wange;  leca  in  fluini  ma- 
xilla  Ir.  Gl.  89.  —  Sg.  Nom.  lecco 
Oss.  II  4;  Du.  Dat.  ima  dib  lecnib 
Corm.  p.  25  himbas  forosnai. 

legaim  ich  zerschmelze,  löse 
mich  auf.  —  Praes.  Sg.  3  rel. 
corp  leghas  cadaver  Ir.  Gl.  1071. 

—  Praet.  Sg.  3  co  ro  leag  in 
snechta  Three  Hom.  p.  26,  5.  — 
Fut.  sec.  PI.  3  no  legfaitis  „they 
would  melt  away"  FA.  8.  —  Inf. 
Dat.  und  Acc.  illobad  et  legad, 
cen  lobad  cen  legad  iar  sin  Gl.  zu 
seminatur  in  corruptione,  surgit  in 
incorruptione  Wb.  13<i  [Z^.  655); 
Acc.  ata  corp  Cianain  cen  lobad 
cen  legad  isin  membrai  Fei.  p.' 
CLXX  30  {„without  dissolving"); 
ibid.  p.  CLXXI  8. 

legres  Heilung,  Heilen.  —  Sg. 
Nom.  a  leges  SC.  29,  is;  do  lei- 
gheass  TE.  10,  4;  9,  12  Eg.;  Dat. 
liaig  da  leges  ein  Arzt  Um  zu  heilen 
SC.  29,  8;  bá  liaig  ic  legius  cháich 
LHy.  Amr.  81.  —  Davon  leighea- 
saim  I  eure  O'J?.,  Inf.  Gen.  go 
háit  a  leighiste,  s.  u.  in-leigis. 

legrim  ==  Zai.  lego  {ich  lese).  — 
Imperat.  PI.  1  legem  irnaigtiu  Wi. 
Gr.  p.  125  {LBr.\  —  S-praet. 
Sg.  3  legais  canoin  Hy.  2,  12; 
LHy.  Amr.  60;  ro  leg  suthe  „read 
science''  Lat.  Hy.  IV  Pref.  — 
Fut.  Sg.  3  legfaid  ibid.  —  Inf. 
Nom.  is  huise  a  legend  Gl.  zu  le- 
gendus  SG.  59b  {ZK  487);  Gen. 
fer  legind  vir  legendi  {Lector)  FA.  27 
(légind  LBr.);  Colmán  tvar  fer  le- 
gind zu  Cork  Hy.  1  Praef;  oes 
legind    lectores    Wi.    Gr.   p.    125; 


léimm 


657 


lenim 


Dat.  do  legunn  Gl.  zu  Hy.  2,  7; 
Lat  Hy.  IV  Pref. 

léimm,  léim  N.  Sprung, 
Springen,  Inf.  zu  lingim;  leim 
saltus  SG.  106^  {Z-\  1053).  —  Sg. 
Nom.  ba  leim  ro  leblaiug-seom 
FB.  82;  88;  leim  dar  neim  LU. 
p.  II3I',  31;  dar  neib  ibid.  p.  73a,  1; 
Gen.  la  féimmed  iud  lemme  FB.  88; 
Dat.  6  lémii/H  durch  einen  Sprung 
ibid. ;  dia  lémaim  darüber  zu  sprin- 
gen ibid.\  Aec.  ro  lebling  .  .  leim 
u-úathmar  FB.  70;  88;  PI  Äcc.  ro 
ling  . .  tri  ard-lemewd,  tri  des-lemewd 
drei  Sprünge  in  die  Höhe,  drei 
Sprünge  nach  rechts  SG.  47. 

léimnech  springend,  vgl.  com- 
léimnech.  —  Sg.  Nom.  tene  . .  lem- 
uech  p.  191,  13;  ech  . .  lugléimnech 
p.  310,  17. 

1.  léir  fleissig;  industrius  Z^. 
233.  —  Sg.  Nom.  leir  Hy.  2,  23  {Gl.  i. 
i  crabud);  SP.  II  3;  Gen.  íés  atrige 
lere  FA.  23  (léri  LBr.).  —  Adv. 
ár  ni  fil  nech  conicfe  a  tMíim  co 
leir  acht  mine  tissed  a  aingel  féu 
Three  Hom.  p.  122,  12;  bennachais 
hi  do  leir  ibid.  p.  110,  22. 

2.  leir  conspicuous  O'B.,  s. 
unter  sétim;    Torr.   Dh.  p.   154,  9. 

1.  leis  Sc 31.  3,  13? 

2.  Icis  s.  2.  less. 
leite  s.  littiu. 

lelap  Kind;  Corm.  p.  26.  — 
Sg.  Nom.  in  lelap  Lg.  5  (leanamb  Eg.). 

lern  everything  warm  (cach  téith) 
Corm.  Tr.  "jp.  100. 

lemlaeht  i.  lacht  téith  {„warm 
millc")  Corm.  p.  26. 

leiimach  mulsum  SG.  73»  {Z^. 
810). 

lemnacht  mulsum  Ir.  Gl.  782. 
—  Sg.  Nom.  p.  133,  s;  fir-lemnacht 
FB.  9;  mil  la  mnaoi,  leamhnacht 
la  mac,  biadh  la  fial,  carna  la  cat, 
saor  astigh  agas  faobhar,  aon  re 
haon  is  robhaoghal  Keat.  p.  166 
(„milk  ivith  a  cíiild")\  Gen.  littiu 
lemuachta  FB.  9;  Dat.  lestar  lán 
do  lemnacht  ina  láim  Three  Hom. 
p.  56,  12  {„füll  of  milk"). 

leninat  malvaceus  SG.  49i> 
Z\  274). 

lén,  léan   sorrow,    woe,    mis- 


fortune,  ruin  O'R.  —  Acc.  cen 
lobra  cen  lén  Wi.  Gr.  p.  125  {LBr.) ; 
feil  fir  nad  char  corp-len  Fei. 
Jun.  22  {„who  loved  not  bodily 
ease"?),  Gl.  i.  corp  sleman  no  laxu 
no  sadaile;  ar  cech  meirb-len  Fei. 
Jan.  24,  Gl.  i.  ar  cecJi  len  meirb 
i.  ar  cech  n-enirte. 

lenal)  Meines  Kind ,  vgl.  lelap. 

—  Sg.  Nom.  in  lenab  ina  broind 
Lg.  1 ;  lenabb  ina  láim  Three  Hom. 
p.  68,  15 ;  or  bam  lenab  TE.  5  Eg. ; 
in  tan  ro  po  lenam  bec  he  LHy.  Amr. 
p.  157  (lenam  LU.);  Acc.  baistid 
in  lenub  Fei.  p.  LXXIII;  PI.  Nom. 
lenib  Gl.  zu  macain  ibid.  p.  CXLII. 

lénaiiu  von  len?  ro  lenad  nert 
demain  .  . ,  bith  mairid  . .  nert  rua- 
naid  ar  rig-ne  „the  demon's  power 
hath  been  wounded"  Fei.  Prol.  253 
(lenad  Laud). 

leuamaiii,  nis  digaib  allenamain 
{Gl.  i.  in  lenamain  tucsat  oegid 
fuirri)  Hy.  5,  26,  „attachment" 
Bem.^  p.  69,  wohl  nicht  verschieden 
von  do  lenmain,  Inf.  von  lenim. 

léue  Hemd,  Unterkleid;  shirt, 
Mit  On  the  Mann.  III  Index;  leine 
camisia  Ir.  Gl.  38.  —  Sg.  Nom. 
léne  fo  derginliud  p.  131,  ic  {„a 
Shirt  interwoven  with  thread  of 
read  gold"  On  the  Mann.  III 
p.  162);  leni  gelchulpatach  co  n- 
derginliud  oir  p.  310,  33;  leine  le- 
phurchulpatach  TE.  3  Eg.\  Gen. 
tri  derca  sedluch  (?)  allenith  TE.  4 
Eg.\  Dat.  issind  lénith  TE.  3  Eg.; 
PI.  Nom.  secht  lenti  cona  n-imden- 
maib  TB.  p.  176,  11;  Acc.  tuargab- 
sat  a  lénte  FB.  20. 

leiiim  I  ich  hänge,  hafte  an 
Etwas;  leanaim  J  follow,  adhere, 
pursue  O'JB.  —  Praes.  Sg.  2  in 
ben  dia  lenai  der  du  anhängst 
SC.  43.  —  Praes.  der  Gewohnheit 
Sg.  3  ni  lenand  do  sithlongaib  SC. 
45,  16;  din  chutrwmma  chinad  nos 
lenand  die  an  ihnen  klebt  FA.  16. 

—  Perf.  Sg.  3  ro  lil  ainm  de  Corm. 
p.  30,  19;  ro  lil  menma  mna  Caier 
tlo  Nede  ibid.  p.  XXXVII;  Fei. 
p.  CXXl;  PI.  3  mila  géra  gulb- 
necha  ro  leltar  im  sriib  LU.  p. 
114t,    16    {Siab.    Concul.);     ochtttr 

42 


leniud 


658 


lésboir 


form  díb  slíastaib  rom  leltar  dim 
churp  ihid.  29;  co  ruildetar  SG.  6, 
ruileatar  H.  —  Fut.  Sg.  2  lilessa 
do  laithib  ,,thou  teilt  follow  the 
daijs"  Fél.  Prol.  309 ;  lilessai . . 
dona  felib  ibid.  311;  PI  3  lilit 
sequentur  Z\  1092  {Vit.  Trip.).  — 
Praet.  Sg.  3  co  ro  lean  blieb  hängen 
p.  39,  17;  Dep.  ro  lenastar  in 
t-ainm  der  Name  haftete  Gl.  zu 
Hy.  2,  6.  —  Inf.  Dat.  do  lenmain 
SC.  46;  hi  lenmain  a  cich-side  bói 
in  corran  Fei.  p.  CXLVII  i;  vgl. 
lenamain. 

leniud  clairend  i.  tairmesc  fódla 
ocus  róinne  Corm.  Tr.  p.  39. 

lenmunach  Sequester  Ir.  Gl. 
1040;  teidm-lenamnachu  Gl.  zu  pe- 
stilentes  Ml.  15a,  9  {Z'K  111). 

lenn,  lend  F.  Mantel;  lenn 
vel  brat  formtha  sagana  vel  saga 
Z'^.  1063;  lend . .  i.  ainm  do  brut 
find  Corm.  Tr.  p.  104  ist  etymolo- 
gisirende  ErMärung;  co  lend  Gl. 
zu  cum  toga  ibid.  p.  43  cumtuch; 
i^gl.  ibid  p.  103  lendan;  leann  a 
cloak  or  mantle  O'B.  —  8g.  Gen. 
i  n-óe  cecha  breclenni  SC.  33,  22; 
Dat.  alleind  chorcra  coicdiabail 
ibid.  5;  Acc.  lenn  corcra  cortaruig 
p.  144,  28;  PI.  Gen.  cona  tri  coec- 
taib  breclend  SC.  33,  21;  Acc.  bri- 
sid  sciathu.  lenna  Isech  31,  g. 

leiiuán,  leiidán  Liebling;  „con- 
cubine  or  favourite"  Corm.  Tr. 
p.  103.  —  Sg.  Nom.  at  ban-lendan 
. .  fer  n-domain  uli  FB.  18;  Ferloga 
mo  lennan-sa  F.  ist  mein  Liebster 
ScM.  20;  Gen.  is  é  ag  torachtain 
lennáin  ocus  mná  seirce  dia  tue 
grádh  Ms.  Mat.  p.  473,  32;-  Voc. 
a  lennán  ban   ocus  ingen  FB.  11. 

leiiom,  ua  lenomnaib  Gl.  zu  li- 
tera . .  a  lituris  SG.  3^,  3  {Z'^. 
775,  1008).  Vgl.  lenamain. 

leim,  her  fid  ocus  mag  ocus 
lenu  wood  as  well  as  field  and 
meadotvs  Tir.  6,  vgl.  leana  „a 
meadow,  a  swampy  piain"  O'R. 

1.  leo  Glied;  leo  ball  Corm. 
p.  26  láarg.  —  Sg.  Nom.  mu  leo 
Oss.  III  10  {Gl.  mo  bhoill  Ed.). 

2.  leo  i.  leatra  no  guin  (TDuv. 
p.  100. 


3.  leo  Löwe;  lond  immar  leo 
Oss.  I  5;  leo  airbi  FB.  68,  23? 

4.  leo,  leo  s.  la  Praep. 
leóit,  leóit  fri  leóit  FB.  53? 
leómau  Löwe.  —  Sg.  Gen.  oxad 

leomam  FB.  48  (leomuin  Fg.);  co 
n-aicniud    leomain    FA.   18  LBr.\ 
leoman  zu  lesen  für  loman  ScM.  15? 
leór  s.  lor. 

1.  leos  i.  imdergad  Corm.  p.  27 
{„a  blush"). 

2.  leos  s.  4.  less. 

lepad,  Icbaid  F.  Lager,  Bett; 
lebaid  lectus  Ir.  Gl.  481.  —  Sg. 
Gen.  iar  n-dergud  a  rig-leptha 
dóib  LL.  fo.  41.  a.  2  {TBC);  Dat. 
dia  lepaid  Lg.  1;  Acc.  corra  gaib 
cách  a  lepaid  FB.  12;  PI.  Gen. 
coeca  lepad  SC.  33,  9;  10  (lebaid  H.); 
Dat.  colba  do  lepthaib  ibid.  11. 

lepthugud  zu  Bett  gelten  Lg.  1. 

1er  M.  Fluth,  Ocean,  Meer; 
i.  in  t-oician  i.  muir  mor  O'Dav. 
p.  100.  —  Nom.  1er  in  mara  „the 
surge  of  the  sea"  Fei.  p.  CLXXIII; 
Gen.  dar  £airrgi  lir  longaig  Fei. 
Aug.  14;  Mac  lir=mac  mara  Corm. 
p.  31  Manannan;  Da,t.  isiu  liur  fri 
toeb  Albaw  Tliree  Hom.  p.  122,  27; 
Acc.  dar  1er  SC.  31,  13;  is  gasccerf 
fo  1er  TE.  9  Fg.;  PI.  Dat.  ind 
ingen  sin  do  thonnaib  dar  leraib 
lánmóraib  SC.  42;  Acc.  inna  liru 
Gl.  zu  pontiasLHy.  fo.  12a  {Goid.'^ 
p.  69).  —  Comp  OS.  ler-lebenn  Fei. 
Nov.  29;  ler-muir  Dec.  12. 

lere  2*'.  Fleiss,  Frömmigkeit 
von  leir;    ind    leire    industria  Z-. 
247;  lere  i.  crsihndh  O'Dav.  p.  101 
{Fei.  Aug.  29) ;  Gen.  cech  mec  lere   . 
„every  son  of  piety"  Fei.  Epil.  428; 
429;  Acc.  léri  operam  Ml.  32'>,  11. 

lerg-,  learg  «  Utile  eminence,  a 
piain  O'B.,  leirg  a  piain,  a  road 
ibid.,  a  field,  a  battlefield  CDon. 
Suppl.  —  Sg.  Dat.  illeirg  O.síí.  III4; 
ni  maith  no  fichid  in  cath  illeirg 
LU.  p.  81bj  3;  ro  chuir  a  sgiath 
ar  sdnaigh-leirg  a  dhroma  „on  the 
broad  arched  expanse  of  his  back" 
Torr.  Dh.  p.  74;  PI.  Gen.  ar  lin 
lerg  ScM.  21,  17? 

lésboir,  léspaire  s.  léss-boir, 
lésspaire. 


I 


lese 


659 


lestar 


lese  piger  Ir.  Gl.  382.  —  Sg. 
Nom.  nir  bat  lese  SC.  26 ;  PI.  Nom. 
leiscc  Wb.  Sl\  24. 

1.  less  M.  Lis,  ein  mit  einem 
ringsumlaufenden  Erdwall  befestig- 
ter Wohnsitz,  lis  On  the  Mann.  III 
p.  4 ;  lios  a  fort,  an  enclosiire.O'Don. 
Suppl. ;  a  hause,  fortified  place  O'B. 

—  Gen.  i  n-dorus  ind  liss  ScM.  18; 
SC.  33,  17;  FB.  54;  for  lár  ind 
liss  Sc3I.  18;  FB.  25;  Dat.  cosin 
tulaig  uasind  lius  TE.  11  LU.;  co- 
nallius  OCHS  allubgort  „with  . .  its 
fort  and  its  garden"  Tir.  6;  isind 
lis  FB.  44;  Lg.  6;  assind  liss  ScM. 
18;  asind  lis  duib!  LU.  p.  21»,  14; 
Aec.  no  leicthe  issin  less  Lg.  6; 
SeM.  5;  fón  less  uile  Lg.  1;  fri 
les  anechtair  FB.  64;  PI.  Nom. 
liss  FB.  53;  Acc.  beite  éigme  im 
lissu  LU.  p.  81b,  1. 

2.  less  Hüfte,  Hanke;  coche 
HO  less  clnnis  SG.  67»  (Z"^.  49); 
leis  the  thiqh  CDon.  Suppl.  — 
Bat.  álta  iiia  thóeb  liss  FB.  24? 
PI.  Acc.  na  lessa  „the  haunches" 
Gild.  Lor.   Gl.  17G  zu  catacrinas. 

—  Comp  OS.  ech  . .  less-lethan  mit 
breiten  Hanken  FB.  49;  p.  310,  16. 

3.  less  Vor th eil;  cotnmodum 
Z'^.  49;  besonders  häufig  in  riccim 
less  egeo  Z'^.  429.  —  Sg.  Gen.  nibuc 
denam  a  lessa  Rev.  Celt.  Ul  p.  176; 
nach  mó  a  richtn  a  lessa  duit-seo 
andas  dam-sa  ibid.  p.  178;  ni  mó 
ricbtain  a  lessa  in  gai  duit-siu  ol- 
daas  dam-sa  ibid.  p.  179;  sechmall 
a  lessa  Fei.  p.  CXVII  17;  luach  lesa 
praesumpticium  Ir.  Gl.  792;  fer 
lesa  „a  guardian"  ibid.;  Dat.  cona 
denat  ni  do  leass  a  cuirp  nach  a 
n-anma  Fei.  p.  CXVII  9;  Acc.  ret 
leass  TE.  9,  11;  ricfaite?*  a  les  do 
gillai  ScM.  7;  recam-ni  a  les  ém  ar 
curaid  tcir  brauchen  unsere  Helden 
FB.  56  iConstruction?);  ni  recat  a 
les  ind  naim  ni  alle  FA.  5;  in  tan 
ro  ránicc  a  leass  Hy.  5,  87;  is  ocai 
fogeba  a  les  Lat.  Hy.  II  Pref. 
iGoid.^  p.  94,  9). 

4.  less  Licht;  leos  i.  soillse 
Corm.  p.  27,  vgl.  unter  griuniud; 
i.  suillsi  luinither  i.  taithnem  O'Dav. 
p.   101.  —    Sg.  Nom.  ar  na  caite 


les  occai  Hy.  2,  55  {Gl.  i.  cainlle). 

—  Davon  lespaire? 

5.  less,  les  cach  m-bolg  i  m-bi 
lind  Corm.  Tr.  p.  104  {„every  bag 
wherein  is  ale");  leges  lega  cen 
les  „the  eure  ofaphysician  tvithout 
a  medicine-bag"  On  the  Mann.  III 
p.  251.  —  Dazu  lestar? 

6.  less-  in  den  Compositis  less- 
ainra,  -athair,  -macc,  -máthair; 
less  din  quasi  liss,  i.  [lat.)  lis  de- 
baid  no  imargal  Corm.  p.  26  leasmac. 

lessalg-im  III  ich  verbessere, 
mache  gut;  I  redress,  reform, 
correct,  amend,  heal,  manure  O'B. 

—  Praes.  Sg.  3  rel.  in  maith  le- 
saiges  . .  in  áirge  p.  40,  19.  —  Praes. 
sec  Sg.  3  no  lesaiged  na  cserchu 
„she  bettered  the  slieep"  Three  Hom. 
p.  58,  14.  —  S-praet.  Sg.  3  ro  les- 
saig  TE.  11  Eg.-  PI.  3  ni  res  le- 
saigset  FA.  28.  —  Inf.  leasughadh 
maintenancc,  feeding,  education 
O'Don.  Suppl.;  Dat.  do  lesugud 
FA.  28;  ro  gab  for  lesugiid  na 
hairge  p.  40,  10. 

less-ainui  N.  Spottname;  nick- 
name  O'B.  —  Sg.  Nom.  ni  lesainm 
dait  FB.  11;  17;  18;  19;  PI.  Dat. 
mac  na  m-bachlach  cusna  lesan- 
mannaib  ScM.  12. 

lessáu,  lesan  bag  On  the  Mann. 
II  i).  133;  s.  5.  less. 

less-athair  Jf.  Stiefvater  Coim. 
p.  26  leasmac. 

less-bóir,  fer  brithe  lésboir  Gl. 
zu  Onesimum  acolitum  Wb.  25^ 
{vir  ferendi  luminis  Z'^.  234). 
Vgl   lesspaire. 

less-mace,  lesmac  M.  privi- 
gnus  Goid.^  p.  57;  leasmac  i.  liss- 
nihac  i.  iarsinni  is  lis  don  fir  no 
don  mnái  intí  is  lessmac  do  cech- 
tar  de  Corm.  p.  26. 

less-niátliair  F.  Stiefmutter; 
lesmáthair  noi-ercalr.  Gl.  48;  Corm. 
p.  26. 

lesspaire  Leuchte,  Licht,  vgl. 
lésboir.  —  Sg.  Nom.  inmain  les- 
paire glan  glé  lliree  Hom.  p.  40,  4; 
Du.  Nom.  da  lespaire  móra  ttoo 
great  lights  O'Don.   Gr.  p.  352. 

lestar  N.  Gefäss;  ras  ZK  782. 

—  Sg.  Nom.  lestar  n-arggit  SP.  IV3; 

42* 


letarthach 


660 


lethar 


lestar  fás  ibid.  2;  Dat.  asind  lestttr 
p.  131,  7;  allestar  huim  CC.  b  Lü.\ 
Ace.  in  lestur  CC.  5  Eg.-  Acc.  le- 
stra  p.  42,  12;  tar  na  \estra  ibid.  13. 

letarthach  schneidend,  zer- 
reissend?  von  letrad.  —  Sg.  Nom. 
letartach  p.  190,  29;  tene  . .  leiar- 
thach  p.  191,  13;  PI.  Nom.  léomain 
lomna  letarthacha  LU.  p.  33»,  26. 

leteuach  audax  SG.  5Ut  {Z^. 
809),  vgl.  inna  letena  aususMl.  16  ■,  2. 

leth  N.  Seite,  Hälfte;  alled 
fri  spirut  Wb.  8^  {pars  spiritualis 
Z\  270),  leth  n-gotho  SG.  5a  {di- 
midium  vocis  Z^.  223).  —  Sg.  Nom. 
leth  in  tige . .  alleth  n-aill  die  eine 
Seite  des  Hauses  . .  die  andere  des- 
selben FB.  12;  ScM.  5;  iiidala 
leth ..  alleth  n-aile  FB.  15;  secip 
leth  Hy.  1,  e;  cepé  leth  tiasam 
Gl.  zu  cia  tiasam  Hy.  1,  2;  ba  leth 
n-dograi  SeM.  21,  39?  leth  iud 
orpi  so  „lialf  of  this  liereditamenP' 
Tir.  6;  Gen.  log  leith  ungae  „the 
worth  of  half  an  ounce"  Tir.  G? 
Dat.  di  cech  leith  undique  Gild. 
Lor.  Gl.  67;  do  cech  leith  von 
jeder  Seite  FA.  10;  isindarna  leith 
. .  isind  leith  araill  FB.  28 ;  ua 
leith  deiss  SC.  33,  9;  na  leth  chli 
ibid.  10;  innar  leith  Gl.  zu  Hy.  5,  90; 
leith  andes  auf  der  Seite  südlich 
Oss.  I  9;  inna  lobran  leith  auf 
Seiten  der  Schwachen  Hy.  5,  90; 
fo  leith  separatim  Z'^.  611;  Lg.  6; 
ScM.  4;  CC.  2  LU.;  FA.  4;  6;  10; 
SC.  16;  a  tech  for  leith  do  cách 
einem  jeden  sein  Haus  besonders 
FB.  54  {vorher  tech  for  leth);  to- 
rud  senmaistreda  co  leith  der  Er- 
trag von  einem  Mal  Melken  und 
einem  halben  p.  40,  28;  Acc.  techt 
leth  n-aill  anderswohin  SC.  13; 
cach  leth  no  théged  wohin  er  auch 
ging  p.  l30,  24;  cid  fechaisiu  issind 
leth  cian  úait  in  die  Ferne  TE. 
6  Eg. ;  for  leth  auf  die  Seite  ScM.  19; 
for  "cach  leth  FB.  3;  p.  131,  17; 
ix  132,  5;  p.  133,  11 ;  FA.  21;  tech 
for  leth . .  do  cach  fir  dib  ein  be- 
sonderes Haus  für  jeden  FB.  54 
{darauf  a  tech  for  leith);  illeth 
friu-som  auf  der  Seite  ihnen  zu- 
gewendet FA.  5;  14;  in  leth  hi-sin 


diese  Hälfte  p.  40,  28;  leth  méite 
die  Hälfte  der  Grösse  FB.  91;  leth 
toraid  p.  40,  32;  leth  na  haidche 
Lg.  17,  50;  forom  leth  SC.  38,  5? 
PI.  Nom.  allethe  úachtarcha  ihre 
oberen  Hälften  FA.  13.  —  Com- 
pos.  Substantivische  Composita  mit 
leth  als  erstem  Gliede  können 
das  eine  von  zwei  zusammengehö- 
rigen Dingen  bezeichnen  {vgl.  leath- 
chluas  one  ear,  leath-chos  one  foot 
CDon.  Gr.  p.  338,  leth-ail  mala 
Ir.  Gl.  90):  for  leth-láim  Nóisen 
auf  der  einen  Seite  N.'s.  Lg.  15; 
for  a  leth-beolu  FB.  25;  leth- 
cholba  flatha  la  Patraic  sie  ist  der 
andere  Pfeiler  des  Reiches  zu  Pa- 
trick Hy.  4,  9;  alleith-chind  ocus 
allethchloicne  ocus  allethlama  ocus 
allethchossa  ihre  Kopfhälften  und 
Schädelhälflen  und  ihre  einzelnen 
Hände  und  Füsse  Bev.  Celt.  III 
p.  177;  leth-fer  semivir  Ir.  Gl.  396; 
leth-msethail  „a  half-cheese"  Corm. 
p.  36,  36;  leth-gute  semivocalis  Z'^. 
980;  teora  leth-indli  Tir.  4;  leth- 
chomrac;  leth-rann;  leth-cherd, 
bann-licerd.  —  Mit  Adjectiven: 
leth-marb  halbtodt  FB.  82;  led- 
marb  Wb.  2«  {Z-\  856);  leth-om 
halb  roh  FA.  28;  p.  191,  21;  leth- 
goll  halb  blind  FB.  67  {vgl.  SC.  5); 
leth-chaech  monoculusos  Ir.  Gl.  624; 
drech  leth-derg  leth-gabur  FB.  47; 
leith-isel  auf  der  einen  Seite  unten 
Hy.  5,  56;  do  thoeb  leth-fas,  do  lige 
leth-fuar  Fei.  p.  CLXXX  3  {half 
bare,  half  cold). 

lethaim  I  divide,  halve,  ex- 
tend,  ividen  O^B. —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  lethech  din  ainm  do  lossait 
iarsinni  letair  bairgean  furri  Corm. 
p.  27  {„is  spread").   Vgl.  lethnaigim. 

lethan  breit;  latus  Z'^.  776.  — 
Sg.  Nom.  FA.  22;  23;  druim-  p. 
310,  J13;  less-  FB.  49;  p.  310,  le; 
muUach-  FB.  37;  tul-  p.  310,  25; 
ucht-lethan  p.  310,  is;  PI.  Nom. 
tul-lethain  p.  310,  15;  F.  lecca 
lethna  FA.  30.  —   Vgl.  for-lethan. 

lethar  Leder.  —  Dat.  a  chath- 
criss  curad  .  .  do  chotutlethar  cruaid 
choirtchide  do  formna  secht  n-dam- 
seched    n-dartada  LU.  p.   79»,  37; 


leth-cherd 


661 


lia 


gin  lethur  Gl.  zu  cen  codiil  O'Dav. 
p.  65;  a  da  slegh  coicrindi  itir  lea- 
thar  a  sceith  TB.  p.  176,  25.  — 
Vgl.  a  dondúathróic  n-dondlethair  n- 
degsúata  LU.p  79^,  1  (jyi-aunledern). 

leth-cherd  „half-artist"  Corm. 
Tr.  p.  135,  leith-cherd  a  half  poet, 
ein  Name  für  den  ansruth  (,anruth\ 
„hecanse  he  had  half  the  Icnowledge 
of  the  Ollamh"  O'Don.  Suppl. 
Da  von  bann-licerd  „poetess"  Corm. 
p.  36,  11;  p.  37,  16;  29. 

leth-ehil  half  hiased  Corm. 
Tr.  p.  40  eil. 

leth-chomrac  ahalf-quatrain 
Corm.  p.  37,  25;  vgl  leth-rann 
(comrac  i.  rann  O'Dav.  p.  65). 

1.  lethe  .Breiie;  for  a  lethe  Corm. 
p.  27,  15. 

2.  lethe,  leithe  the  shoulder- 
blade  O'B.;  tonindnaig  ind  ammait 
leithi  in  chon  dó  assa  laim  chli 
Eev.  Celt.  III  p.  177. 

1.  letheeh  „flounder"  {ein 
Fisch)  Corm.  Tr.  p.  102. 

2.  letheeh „hneading-trough" 
Corm.  Tr.  p.  102  (ainm  do  lossait). 

lethenacli  pagina  Ir.  Gl.  232; 
Gen.  ind-lethinig  s.  unter  line;  Äcc. 
in  lethenach  LBr.  p.  216»,  72. 

1.  lethet  Breite.  —  Sg.  Nom. 
lethet  FA.  17;  coUethet  allinde 
„witli  their  tcisdom's  hreadth"  Fei. 
Oct.  13;  Acc.  iinl)ucai  no  lethit 
Gl.  zu  in . .  latitudinem  SG.  3^,  10 
[Z^.  1008;  805). 

2.  lethet,  leithid  the  like,  a 
peer  O'R.;  ar  ni  fil  i  n-hErinn 
filid  a  lethet  Hy.  2  Praef  {„for 
there  is  not  in  Ireland  a  poet  his 
equal"^:  ni  accai  hi  talmain  a  lei- 
theid  Ir.  Gl.  104  {Vit.  Trip.).  Vgl. 
dobreth  comlethet  a  enech  di  or 
ocus  argrti  do  Ailill  LU.  p.  20^,  27. 

lethete,  leithide  duplicate 
O'B.;  na  fil  and  allethete  SC  34, 10 
(a  lei/ieide  H.) 

lethnaigrlm  III  I  enlarge,  ex- 
tend,  scatter,  flutten.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  leitheach  i.  losad  do 
bhrigh  go  leathnaighthear  bair- 
ghean  uirre  O'Cl.  {Corm.  Tr.  p.  103). 
—  Inf.  do  lethnugud  a  foguir 
SG.  9a,  9. 


lethne  F.  Breite;  leithne  lati- 
tudo  Ir.  Gl.  925. 

leth-rann  F.  a  half-quatrain 
Hy.  1  Praef;  Corm.  p.  37,  32;  so 
auch  zu  lesen  Wb.  195''  ifür  das 
sinnlose  letráim  {Z^.  p.  XII,  Bei. 
Celt.  I  p.  22)?  —  Vgl.  lethchomrac. 

lethrena  „traces"  s.  1.  loman. 

1.  lethu  Breite;  Dat.  illethu 
„icidely":  robbem  cen  ses  hillethu 
Hy.  1,  45  (iUetha  Fr.),  Gl.  i.  hi  far- 
sÍHge;  dogníth  morferta  illethu  Hy. 
2,  33 ;  ro  chés  mór  seth  illethu  ibid.zb. 

2.  lethu  Hy.  2,  17  s.  la. 
letrad     „haclcing,     cutting" 

Corm.  Tr.  p.  105.  —  Gen.  cor  bo 
chonair  letartha  cach  n-ulind  ocus 
cach  n-ind  ocus  cach  n-aird  ocus 
cach  n-aircind  don  charpat  sin  LU. 
p.  79»,  21;  Dat.  ic  a  n-athcuma 
ocus  ca  letrad  FA.  28  LBr.  — 
Vgl.  letarthach. 

1Í  Farbe,  Glanz;  lii  color, 
splendor  Z'^.  21.  —  Sg.  Nom.  alaind 
a  li  SC.  38;  li  súla  p.  132,  25;  26; 
SC.  31,  7;  38;  li  súla  cáich  FB.  23; 
fo  li  gut  die  Farbe  Lg.  18,  15  {vgl. 
deg-li  bonus  color  Z'^.  611);  ni 
tharda  li  tassi  form  Gl.  zu  Hy.  2, 12 ; 
Dat.  fúaim  colli  SC.  34,  s;  atcon- 
narc  laéchu  colli  SC.  34,  11;  delg 
óir  cona  li  SC.  33,  22  {oder  paren- 
thetisch con  a  li  schöyi  seine  Farbe?) ; 
ar  li  propter  gloriam  Wb.  15» 
{Z^.  623). 

1.  lia  {ziceisübig) Hunger.  —  Sg. 
Nom.  nis  gaibed  tart  na  lia  Hy.  2,  29. 

2.  lia  mehr,  Compar.  zu  il; 
major  numerus,  plures,  phis  Z^.  277; 
bit  lia  ar  mairb  oldáte  ar  m-bi 
FB.  5;  21;  Oss.  I  8;  bid  lia  turim 
a  chath  der  Kämpfe  um  ihn  wird 
mehr  sein  als  zu  zählen  ScM.  3, 10 ;  is 
lia  tuirem  ocus  aisnés  Tliree  Hom.  p. 
36,  4;  ibid.  p.  42,  15;  ibid.  p.  122,  11. 

3.  lia  31.  {Corm.  Tr.  p.  12  adba 
othnoe)  Stein,  zu  unterscheiden 
von  lec;  lie,  lia  lapis,  cos  Z^.  259; 
Corm.  Tr.  p.  101.  —  Sg.  Nom.  in 
lia  no  theilginn  Oss.  II  1;  10;  in 
lia  lógmar  SC.  33,  12;  Three  Hom. 
p.  4,  10;  lia  uas  lecht  Oss.  I  1;  lia 
cáin  cermnae  FB.  48;  nert-lia  gáise 
SG.  38;  Gm.  cride  Ucee  ScM.  15; 


lia 


662 


lige 


Dat.  do  lue  lógraair  FB.  74;  FA. 
7;  13;  oiid  lic  logmair  Gl.  zu  a 
gemma  Corm.  Tr.  p.  83  gern;  do 
lic  FB.  62;  isind  lic  88;  for  licc 
derg  48;  61?  illia  Oss  I  i;  Aec. 
frisin  liic  SC.  8;  forsin  lic  FB. 
77;  78;  PI.  Gen.  o  etrochta  liac 
logmar  FA.  18  (léc  -LT/.);  lecht 
liac  FB.  23? 

4.  lia  i.  fliuchderc  O'Dav.  p.  101. 

5.  Ha  Wasserfluth;  a  streavi, 
a  flood  O'B.;  imad  uisce  O'Dav. 
p.  101;  suairc  in  lisi Fei. p.CXXXIYs; 
lia  mor  isin  oidche  sin  isin  abaind 
Three  Hom.  p.  106,  4  {„a  great 
flood"):,  ticfa  Lind  Muni  dar  Liath- 
muni  collethlia  LU.  p.  39'>,  32 
{Aid.  Feh.). 

6.  lia  i.  comarba  O'Dav.  p.  101. 
liacán,  liagán  a  pillar  stone, 

a  Standing  stone  O'JDon.  Suppl., 
von  3.  lia;  a  coirthc  ocus  a  liagan 
TE.  8  Fg. 

liach  miser  Z^.  18;  is  liach  ón 
. .  ocus  is  meth  n-einich  diinn  TBF, 
p.  144,  31  {„it  is  a  pity  this") ;  Corm. 
p.  87,  16;  is  liach  a  techt  amuda 
TB.  p.  176,  12. 

liag-an  s.  liacáu. 

liaig  M.  Arzt;  medicus  Z^.  19; 
Corm.  p.  31  midach.  —  Sg.  Nom. 
liaig  TE.  8  (liaigh  Fg.);  Gen.  fo- 
chraic  lego  On  the  Mann.  III  j»j.  475; 
lega  s.  unter  5.  less;  Dat.  don 
liaigh  TE.  8  Fg.;  Ace.  co  fagbad 
liaig  SC.  29,  8;  PI.  Nom.  nad  icat 
lege  TE.  8  LU. 

lianchar  i.  ailgen  CDav.  p.  102; 
bá  liain  i.  bá  lénis  no  bá  lianchar 
LHy.  Amr.  81. 

liaiii,  clesliani  S.  531,  Col.  2,  i, 
LU.  hat:  secht  des  11  am  fichet. 

1.  lias  ovile  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Dat.  bátar  X  n-dorais  for  lias 
a  bó  ocus  X  crói  cec/i  dorais  ocms 
X  loig  in  cec/t  cró  Fei.  p.  LXI  36 
(„Í0  the  shed  of  his  Tcine") ;  PI.  Gen. 
und  Dat.  Druim  Lias  „Bidge  of 
Sheds",  dina  liassaib  ro  ainmniged 
Goid.^  p.  84  {Vit.  Trip.). 

2.  lias  no  miad  fastusSG.  106i>. 
liath  grau.  —  Sg.  Nom.  laech 

liath  mor  ScM.  13;  ech  liath  FB.  49; 
p.  310,  18;    in   Liath   Macha  FB. 


43;  70;  ropo  liath  in  mag  sin  dia 
n-inchiunib  Bev.  Celt.  III,  p.  177; 
Gen.  illind  Léith  i  Sliab  Fiiait  ibid. 
p.  180;  FB.  31;  do  acallam  ind 
Leith  Bev.  Celt.  III  p.  175;  Ace. 
frisin  Liath  Macha  FB.  31;  Bev. 
Celt.  III  p.  175;  con  facutar  in 
sentuinno  mong-leith  Corm.  p.  37,  6. 

líathróit  Kugel,  Ball.  —  PI. 
Nom.  liathritse  pilae  Cr.  35*  {Z^. 
805) ;  Ace.  liathroite  cruade  s.  unter 
inchinu. 

libair  s.  1.  lebor. 

librither  s.  2.  lebor. 

lic  s.  3.  lia. 

licerd  s.  leth-cherd. 

1.  líg',  isin  lig  Corm.p.  25  himbas 
forosnai,  zu  3.  lia? 

2.  lig,  Farbe,  Glanz?  ligi.  dath 
{Farbe)  O'Dav.  p.  103;  PI.  Ace. 
mesir  liga  asa  saoire  ocus  asa  su- 
thaine  ibid.  {„thou  shalt  estimate 
colours  by  their  nobleness  and  by 
their  lastingness"  Beitr.  VIII  321); 
Du.  Gen.  Loch  da  lig  j9.  131,  29. 
—  Comp  OS.  a  llg-brataig  Liphe 
FB.  11;  lig-dath. 

líg'déhgentle,  beautiful;i.  miu 
no  cendais  Fei.  Oct.  6;  A2)r.  18; 
Jun.  21;  loichet  lainnrech  ligach 
Prol.  197;  Dat.  F.  Colman  0  Laind 
ligaich  Mart.  30;  Jun.  18. 

1.  ligaib,  nee  carnem  in  saturi- 
tate  honorandam  1.  ni  bi  i  fledaib 
na  ligaib  frisgiil  Wb.  27i>,  3  {Z''^. 
1028)? 

2.  ligaib,  uasligaib  Hy.  4,  10? 
ligda,   ciar   bo    ligda  i.  ciar  bo 

halaind  Fei.  Prol.  214;  Liphe 
ligda  SP.  V  8  {„shining'') ;  PI.  Dat. 
uas  laithib  ligdaib  „on  beautiful 
(feast-)  days"  Fei.  Prol.  23. 

ligdaoh  „lustrous"  Fei.  Mart. 
24. 

lig-dath  „beauty" :  Dat.  cain 
popul  cu  ligdath  Fü.  Prol.  19;  in 
grian  geal  co  ligdath  ibid.  Sept.  21. 

ligrad  Glanz?  —  Sg.  Nom.  lig- 
rad  oir  FB.  2;  Dat.  co  ligrad  óir 
p.  309,  36;  Ace.  eter  ligrad  ocus 
lógmaire  FB.  1. 

1.  lige  Lager,  Liegen;  vgl. 
laige.  —  Sg.  Nom.  sir-ligi  SC.  30; 
othar-lige   a   cbind   ocus   a    láime 


lige 


663 


línaim 


dói  Bei:  Celt.  III  p.  182  {„the  sicTc- 
hed'%  vgl.  serg-lige ;  Gen.  luth  seirce 
sóer-ligi  FB.  24;  Dat.  im  ligu  Lg. 
17,  50 ;  FB.  24;  ros  failgestar  inna 
ligu  Gl.  zu  Hy.  2,  62;  nar  ablad 
ua  suidiu  nach  ina  ligu  Bev.  Celt. 
111  p.  181 ;  ocus  si  fein  na  ligi  Gl.  zu 
Oss.  III 7 ;  nem  ar  a  gabail  fo  lige  fo 
eirge  Lat.  Hy.  VII  Pref.;  XII  Pref.; 
no  beth  illige  lanchían  SC.  29,  13. 

2.  lige  Grab  {tvohl  nicht  ver- 
schieden von  1.  lige).  —  Sg.  Nom. 
Neir  ni  fess  a  lige  Fei.  Prol.  113; 
ata  a  lige  and  baile  i  torchair, 
ocus  corthe  fria  chend  ocus  corthe 
fria  chossa  Aid.  Chonch.  45;  Acc. 
mos  ricub  mo  moch-lige  Lg.  18,  38; 
is  e  foillsigfides  {sie)  mo  ligi  sea 
ocus  tórindfess  mo  relicc  Three  Hom. 
p.  100,  8. 

ligrim  I  lingo  SG.  176*  {Z\  429). 
—  Praet.  Sg.  3  ata  Hm  is  bó  ro 
da  lig  LU.p.  113b,  3.  —  Perf.  Sg.  3 
ro  leluig  On  the  Mann.  III  p.  158 ; 
PI.  3  lelgatar  i.  lomraiset  LU.  p. 
57'',  19  (vgl.  Ztschr.  f.  Vgl.  Sprf. 
XXIII  209). 

ligur  i.  tenga  Corm.  p.  26. 

liim  III  ich  klage  an  (vgl.  got. 
laian);  liim,  lighim,  lithim  I  siie 
at  law'  O'Don.  Suppl.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  lithir  cid  mo  mathair-se 
Lat.  Hy.  II  Pref.  {„even  my  mother 
is  aecused"  Goid.^  p.  95);  litear  bine 
for  a  mhnái-sium  Corm.  p.  32,  30 
{„a  crime  is  charged").  —  Inf.  liud. 

liit  blasphemia  Wb.  2a  {Z-\  21). 

lilgach  s.  lulgach. 

1.  1ÍU  M.  Zahl;  numerus  Z^.  238 
[S,  lin  lathe  SG.  66''  enthält  das 
Pron.  poss.,  nicht  den  Artikel,  daher 
lin  nicht  als  N.  anzusetzen).  —  Sg. 
Nom.  lin  m-baud  m-balc  búada 
FB.  22;  lin  a  biiada  ibid.;  lin  a 
blad  SC.  44,  2;  lin  nallongsi  Lg.  16; 
uathad  allin  ScM.  21,  34;  lin  ar 
sluag  2i-  132,  25 ;  not  fichit  en  allion 
CC.  2  Eg.;  SC.  33,  s;  lotar  ass . . 
allin  uili  sie  gingen  heraus  . .  ihre 
ganze  Schaar  CC.  3  Eg.;  is  e  tra 
lin  FA.  23  LBr.  (is  iat  lacht  LU.)\ 
lin  atám  i  Cruachnaib  Ai  so  viel 
als  icir  sind  FB.  46;  iar  fertaib 
ocus    adamraib    atta    lin    gainem 


mara  no  rendai  nime  „in  number 
(like)  sand  of  sea"  Three  Hom. 
p.  84,  28,  vgl.  unter  lir;  it  lin  ferta 
fér  ibid.  p.  114,  27;  Dat.  co  lin 
garta  SC.  29,  3;  ar  lin  a  cherd 
FB.  23;  ar  lin  lerg  ScM.  21,  17? 
collin  n-ingen  {sie)  FB.  53;  Acc. 
nis  digaib  allin  Hy.  5,  36;  ni  fil  ro 
sia  lin  comram  friss  FB.  89. 

2.  lin  M.  Theil  {wohl  nicht 
verschieden  von  1.  lin);  lin,  linn 
pars  Z^  364,  238.  —  Sg.  Nom.  in 
linn  ro  fitir  a  peccad  Wb.  29^,  19; 
in  Hnn  rod  chluinethar  ibid.  20  {Z^. 
364,  1034);  Du.  Gen.  hi  cechtar 
da  Uno  SG.  162''  {in  titraque  parte 
Z^.  363) ;  Dat.  dib  linaib  beiderseits, 
utrimque  {für  jeden  Casus  von  utei'- 
que)  Z^.  367;  tabair  doib-sium  dib 
linaib  giá)  es  ihnen  beiden  ScM.  3, 16 ; 
a  m-bátár  ina  tig  dib  linaib  als  sie 
beide  in  seinem  Hause  tvaren  TE.  10 
LU.;   14  Eg.\  p.  130,  30;   FA.  18. 

3.  lin  Netz;  rete  Z^.  21;  lin 
uisci  rete  Ir.  Gl.  863.  —  Dat.  inna 
lin-sam  SP.  II  7 ;  im  lin  chéin  ibid.  8. 

4.  lin  Lein,  Flachs;  liin  a  li- 
no  Corm.  p.^'21.  —  Sg.  Gen.  co 
caslaib  lin  gil  FA.  4.  —  Compos. 
lin-anarta  gela  „white  linen  sheets" 
SMart.  24. 

linaig'e  Netzsteller?  no  elaind 
as  gach  gabud  ocus  as  gach  air- 
ceis  i.  allamaib  linaige  ocus  a  cro- 
baib  segse  ocus  0  gaib  iascaig  LU. 

p.    16'',   42. 

linaim  II  ich  fülle.  —  Praes. 
Sg.  3  rel.  morlith  linas  cricha  Fei. 
Sept.  9;  Nov.  8.  —  hnperat.  PI  2 
linaid  p.  40,  30.  —  S-praet.  Sg.  3 
Dep.  ro  linustai'r  TE.  7  Eg.  ■  PI.  3 
CO  ro  linsat  j)-  42,  11.  —  Fut.  sec. 
Sg.  3  no  linfed  precept  a  soscelai 
Ml.  25a,  s;Pl.3  no  linfatis  i).  42, 12. 
—  Pass.  Praes.  Sg.  3  hon  mach- 
dad  lintair  stupore  completur  Ml. 
25»,  9;  lintar  lán  di  fin  for  altóir 
demne  Gl.  zu  ealix  daemoniorum 
Wb.  lli)  (Z2.  628).  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  no  linta  p.  130,  26.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  linad  FB.  72;  p.  40,  33; 
p.  311,  34.  —  Inf.  Dat.  do  linad  in 
riiiscp.  40,  23;  30;  iarna  linad  do  fin 
nach  seiner  Füllung  mit  Wein  FB.  d. 


lind 


664 


líth 


1.  lind  N.  Trank  {Bier,  Wein)- 
cerevisia  Ir.  Gl.  221.  —  Sg.  Noni. 
lind  ocus  biad  Trank  und  Speise 
ScM.  4;  FB.  16;  biad  glan . . 
braich-lind  FB.  53;  lind  derg  Gl. 
zu  derglaid  Hy.  5,  38;  lind  tee  Gl. 
zu  fervor  Leyd.  62»  {„warm  water" 
Goid.^  p.  57);  Gen.  dobertatár  diú- 
rad  ind  lenna  isna  paitti  ocus  do- 
cosechtatár  diúrad  in  biid  LU. 
p.  231»,  i;  Dat.  do  lind  ocus  do 
bind  FB.  4;  cona  fodai  di  lind  90; 
iarsin  lind  CC.  5  LU.;  gnsin  linn 
ibid.  Eg. ;  lan  do  linw  seim  somescíía 
FB.  72  Eg. ;  Acc.  frissa  lind  serb 
Wh.  7d  {adpotum  amarum  Z'^.  239); 
ibid  . .  allind  FB.  59 ;  lemnacht  la 
lind  p.  133,  14;  PI.  Acc.  tri  laith- 
linni  SP.  V  16. 

2.  lind  -ZV.  Wasser,  Teich,  See 
{wohl  nicht  verschieden  von  1.  lind); 
linn  a  pool,  the  sea,  water  O'B.  — 
Nom.  und  Dat.  linn  in  sen-  óc  Híu- 
rúsalem,  cach  rí  gaibes  flaithius  óc 
Híurusalem  fóthrúicther  esin  lind 
sen  South.  47  a;  Gen.  hi  taib  Lindi 
Leith  FB.  31;  „Tair  issind  linn-i 
sea,  CO  n-accamar  do  snám!"  „Cin- 
das  na  lindi  se?"  ol  se  TBF.  p. 
146,  5;  Dat.  for  lind  glan  SC.  31,  i; 
illind  Locha  Da  airbrech  p.  131,  35; 
allind  chró  By.  5,  65;  Acc.  darsa 
mor-lind  Lg.  18,  30 ;  ar  cech  n-éic- 
lind  Hy.  6,  15  {„death-pool")\  fo  a 
lind  SG.  7;  PI.  Dat.  hi  linnib  Hy. 
2,  27;  Du.  Gen.  i  n-Glind  da  lind 
Fei.  Jun.  3.  —  Compos.  cnocc 
lan  do  lind-chro  ocus  gur  Corm. 
p.  32,  37. 

3.  lind  period,  time  O'B.  — 
Sg.  Acc.  oir  ni  raibh  cath  iná 
comhlann,  duadh  iná  dochar  ort-sa 
rem  linn,  nach  rachfainn  tar  do 
cheann-sa  Torr.  Dh.  p.  152  {„in 
my  time");  re  linn  Fhear  m-bolg 
during  the  time  of  the  Firbolgs 
O'Don.  Gr.p.  314;  ria  lind  SC.  45,  8. 

linda?  termes  SG.  102»  {Z^.  765). 

linde,  collethet  allinde  „with 
their  wisdom's  breadth"  Fei.  Oct.  13, 
Gl.  i.  a  ssegail  no  a  ecnai;  cit  súide 
not  legad  ata  lethna  linde  „whose 
wisdoms  are  great"  ibid.  Epil.  81, 
Gl.  i.  ecna. 


line  =  lat.  1  i  n  e  a.  —  Sg.  Nom. 
line  m'oite  hi  tus  ind  lethinig  sea 
Ir.  Gl.  232;  Dat.  co  m-batar  ina 
lini  FB.  65;  PI.  Nom.  is  ed  adfia- 
dat  lini  Hy.  2,  12;  se  line  dan«  in 
cech  caiptiul  Goid.^  p.  101,  48; 
Du.  Nom.  da  line  cech  caibdill 
Lat.  Hy.  VII  Pref. 

lingim  I  ich  springe.  —  Praes. 
Sg.  3  mit  Pron.  suff.  (?)  lingthi  i 
n-ardi  er  springt  in  die  Höhe  FB.Sß. 

—  Praes.  see.  Sg.  3  no  linged  FB. 
70;  88;  do  linged  CC.  5  LU.,  ro 
lingiuth  Eg.  —  Praet.  Sg.  3  ro 
ling  ScM.  20;  SC.  47.  —  Perf. 
Sg.  3  ro  leblaing  FB.  25;  36  (do 
reblaing  Eg.);  82;  85;  ro  lebling 
FB.  70  (leblaing  Eg.);  PI.  3  co 
rseblangtár  FB.  20.  —  Inf.  léimm. 

—  Vgl.  dollingim,  tair-lingim. 
linmaire  F.  plenitudo  Z^.  780, 

linmaire  inna  aimsire   311.  28"!,  5. 

linmar  zahlreich;  Ifonmhar 
füll,  abundant  O'B.  —  PI.  Nom. 
linmair  FA.  13. 

lir  viel;  much,  numerous,  many 
O'B.;  at  lir  tra  frassa  na  soiget  FA. 
29  LBr.;  wie  2.  lia  gehraucht:  at  lir 
turim  ibid.  L  U. ;  comtar  lir  gainem 
marä  ocus  renna  nime  ocus  drucht 
cétamuin  ocus  loa  snechtai  ocus 
bommand  ega  ocus  dulli  for  fidbaid 
ocus  budi  for  bregmaig  ocus  fér  fó 
chossaib  grega  illó  samraid  Bev. 
Celt.  III  p.  177.  —  Compar.  liriu 
s.  unter  folt ;  liridir  s.  unter  drithre. 

1.  liss  s.  1.  less.  —  CO  ard-Iiss 
j9.  310,  1  s.  sliss. 

liss  i.  olc  O'Cl.  {Three  Hom. 
Index);  vgl.  ar  lisdatus  ocus  trom- 
datus  „for  mischief  and  oppressi- 
veness"  Three  Hom.  p.  78,  22. 

liit  blasphemia  Wh.  2»  (Z*.  21). 

liter  =  Zai.  litera  Ir.   Gl.  230. 

—  PI.  Nom.  \htri  Hy.  2,  58  {Gl. 
stair  libuir  ihn). 

litli  31.  Fest,  Festtag.  —  Nom. 
diata  lith  oCus  foraithm et  >S Mari.  7; 
Three  Hom.  p.  96,  19;  lith  friscuir- 
tcr  gretha  Fei.  Jan.  25;  is  fó-líth 
linn  in  scéul  sin  TE.  14  Eg.?  vgl. 
foilith  a  good  act  O'R.;  Dat.  for 
oen  lith  ibid.  Mart.  25;  PI.  Nom. 
lithai  dies  festi  Ml.  60r  (Z*.  240). 


lítber 


665 


lóchamach 


—  Comp  OS.  líth-laithe  festival 
days  0'J2. 

líther  s.  líim. 

littiuporríííií/e  Corm.  Tr.p.lO\\ 
lité  pulmenttitn  Ir.  Gl.  767;  leite 
stirabout,  puls  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.   littiu  lemnachta  FA.  9. 

litrid,  Pl.  Acc.  lasna  litridi  aili 
apnd  ceteros  litteratores  SG. .  28» 
{Z-\  237). 

liu  ScM.  21,  1? 

liuA  Anklage,  Anklagen,  Inf. 
:u  líim;  liu,  liudh,  lat.  lis,  a  suit, 
n  law-suit  O'Don.  Suppl.  —  Nom. 
CO  ro  gared  dó  cech  fer  graid  forsa 
i*aba  liud  isin  tir  Lat.  Hy.  VII 
Pref.  (,,a  Charge"  Goid.^  p.  99). 

lius,  illius  Hy.  7,  56  „in  hreadth"? 

1.  1Ó  Flocke;  a  flock  of  icool 
O'B.;  na  loa  snechtai  atchonnarcais 
do  breccad  iu  maige  Bev.  Celt.  III 
p.  183  (j,the  snoioflakes")]  ihid.p.  177 

s.  unter  lirX 

2.  1Ó  „water"  O'B.;  hi  cein 
beó    fo    lindib    ló    LU.   p.  40a.  41 

Aid.  Ech.);  loa  usci  FB.  24?  ' 

3.  16  „hair"  Corm.  Tr.  p.  117 
mala. 

4.  16  Oss.  III  1? 
5    16  s   láthe. 

loathar  pellis  SG.  67i>  {Z\  782). 

Jobaim  II  ich  schwinde  hin, 
rerfalle,  verderbe.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  legai  ocus  ro  lobai  ri 
aingcess  cech  galair  ocus  cach 
threblaiti  LU.  p.  116^  21.  —  Fut. 
PI.  3  ni  lobfat  a  taisi  „his  remains 
will  not  decay"  Fei.  Epil.  220; 
collofat  FB.  6  (co  loghfat  H.).  — 
Inf.  lobad  s.  unter  legaim;  lobhadh 
rotting,  corrupting  0'B.;jiiristiscJier 
term.  techn.  On  the  Mann.  I  p. 
CCLXXXIV. 

lobai',  lobur  sehwach,  hin- 
fällig; lobor,  lobur  infirmus,  de- 
bilis  Z\  781;  a  leper  O'B.  —  Gen. 
sochur  g&ch  lobuir  j).  142,  4;  PI. 
Gen.  na  lobar  Gl.  zu  H§.  5,  9; 
Ace.  lobru  Hy.  5,  9;  SC.  18.  — 
Compar.  as  lobru  infirmiorWb.  12b 
{Z-\  276). 

lobra  F.  Schtoäche,  Krank- 
heit; iobre  debilitas  Z'^.  780;  lu- 
bhra  lepra  Ir.   Gl.  268.  —  Bat  i 


lobrai  SC.  10;  ar  thrógi  ocus  lobrai 
p.  131,  4;  dia  m-bai  illobra  Hy. 
2,  45  {Gl.  iungalur);  Acc.  6  ru  fitir 
du  lobri  Tir.  14;  cóinis  in  lobra  a 
galair  TE.  12  LU. 

lohrán  sehtv  ächlich,  schwach; 
„weakling".  —  PI.  Nom.  na  lo- 
brain  ocus  na  truaig  Gl.  zu  Hy. 
5,  90;  Gen.  inna  lobran  leith  auf 
Seiten  der  Schwachen  Hy.  5,  90. 

locc  =  Zai.  locus.  —  Sg.  Gen. 
do  thoorund  a  luic  lais  Tir.  13 
{„to  measure  his  place  with  him")\ 
Dat.  inti  na  bi  foss  air  acht  ho 
locc  do  locc  Corm.  p.  1.  amfos; 
Acc.  CO  m-bed  húad  nuggabad  a 
locc  Tir.  13. 

1.  loch  See,  lacus;  stagnum  Ir. 
Gl.  781.  —  Sg.  Gen.  Dub-locho 
Tir.  1;  cwmgabáil  in  locha  FB.  85; 
dochum  ind  locha  Bev.  Celt.  III 
p.  181 ;  i  medon  in  lacha  TB.  p. 
178,  4;  Dat.  forsind  loch  SC.  7;  15; 
FB.  31;  75;  83;  85;  Acc.  co  a 
loch  FB.  76;  p.  42,  s;  fon  loch 
FB.  11-  forsin  loch  SC.  3;  PI. 
Nom.  locha  FA.  30;  Acc.  co  röchet 
dub-locha  FA.  29;  Du.  Nom.  di 
loch  Gl.  zu  Fei.  Jun.  3;  Gen. 
Glend  da  locha  Fei.  Prol.  196;  i 
u-Glinn  da  loch  Hy.  5,  20. 

2.  loch  all,  ganz;  i.  uile,  loch- 
dub  i.  uile-dub  Corm.  p.  26 ;  i.  imad 
CDav.  p.  102.  —  Compos.  do 
loch-briga  SC.  28;  erig  do  loch- 
lúrechda  LU.  p.  125^  42;  nerta 
loch-namat  FB.  68,  10;  bat  neirt 
ar  do  loch-namtib  LU.  p.  126»,  7, 

3.  loch  i  dub,  loch-rúna  i.  dub- 
riina  Corm.  p.  26. 

lochait  s.  forgrarmain  („quicker 
than  a  caP  after  a  mouse"  Stokes)? 

lócharu  F.  Leuchte,  Laterne, 
Lampe;  liiacharnn  ?.afi7iág  SG.  47» 
(Z^  41,  778) ;  locharn  . .  quasi  lu- 
cbern  i.  a  lucerna  Corm.  p.  28.  — 
Sg.  Acc.  avaal  in  lochairnn  n-aff- 
racdai  quasi  laterna punica  SG.  24»; 
imar  bad  lócrand  lánsolusta  LU. 
p.  81»,  28;  in  locharnd  loinderdai 
Three  Hom.  p.  4, 10 ;  PI.  Dat.  allethe 
liachtarchaina  lócharnaib  ihre  oberen 
Hälften  als  Lampen  FA.  13. 

locharnach  leuchtend;  Sg.  Gen. 


loche 


666 


log 


flaithem  iiime  lochaniaig  Hy.  1,  31 
(Gl.  i.  solusta). 

loche  Blitz.  —  Sg.  Gen.  déne 
lochet  Hy.  7,   21   {Gl.  i.   lassrach). 

lochet,  is  brigach  allochet  Fei. 
Jan.  26  (a  sluagad  Bawl.),  Gl.  i.  is 
saigncn  no  is  sutrall  [no]  is  sét 
solusta;  loicliet  i.  cainneall  no  su- 
drall  no  lasair,  ut  est  loichet  lo- 
innrech  ligach  O'Dav.  p.  101. 

locht  Fehler,  Schuld,  Sünde; 
crimen  Z^.  68.  —  Sg.  Nom.  locht 
Hy.  5,  29;  Goid.'^  p.  101,  38  (LHy.); 
Gen.  oc  foloch  a  lochta  LU.  p. 
52»,  35;  Acc.  ccn  locht  ata  Dia  Gl. 
zu  dülocht  Hy.  6,  7;  ar  cách  locht 
góa  Gl.  zu  ar  cech  guallocht  ibid.  8 ; 
iss  he  móeth-óclach  cen  locht  cen 
anim  TBF.  p.  146,  22. 

lócrand  s.  locharn. 

loeg  M.  Kalb;  laogh  a  calf 
O'B.  —  Sg.  Nom.  loeg  Hy.  5,  52; 
FB.  9;  p.  48,  25;  lóig  IÍí/.  5,  76; 
lóeg  na  teóra  m-bó  LU.  p.  114i>,  20 
(s.  unter  1.  luchtlach),  Bezeichnung 
eines  Kessels,  der  mit  der  Milch 
von  drei  Kühen  gefüllt  wurde; 
Gen.  ind  loig  Hy.  5,  52;  7i;  Lg.  7; 
Acc.  CO  rus  marb  loeg  p.  48,  23; 
PZ.  JVoOT.  na  loig  p.  40,  20;  Gen. 
iuno  loeg  iíí/.  5,  50;  crocni  loeg 
n-Sillaid  ba  he  a  étuch  Fél.  p.  LXI  45 
{„sJcins  of  fatvns");  Acc.  cid  dia 
m-biipthai  na  báth-laegu  LU.  p. 
24»,  11;  na  loig  p.  40,  24  (Form 
des  Nom.). 

lod  ic^  ging,  vgl.  dollod,  — 
Sg.  1  lód-sa  irricht  iaich  aba  an- 
daide  LU.  p.  le^»,  38 ;  5  luid  Lg. 
12;  14;  ^x  145,  9;  FB.  67;  Imd 
iramach  er  ging  hinaus  ScM.  19; 
p.  144,  8;  luid . .  do  thaig  in  druad 
p.  40,  18;  TE.  13  LU.;  luid . .  co 
tectaib  Ulad  ScM.  4;  TE.  16; 
CC.  6;  SC.  5,  33;  luid  frisna  tech- 
taib  SC.  27 ;  luid  . .  ina  dail-seom 
TE.  12;  SC.  35;  luid  ..  na  n-agid 
FB.  69;  luid  .  .  indegaid  a  cheli 
FB.  62 ;  luid  .  .  for  cuaird  n-Erend 
TE.  ^  LU.;  luid  ..  for  aithed  p. 
143,  1;  luid  úad  ging  fort  von  ihm 
TE.  8  Eg.;  SG.  12;  FB.  77;  87; 
luid  ass  SC.  13;  Hy.  5,  44;  luid 
seocu   SC.    7;    colluid    trét   chend 


ScM.  11;  SC.  7;  36;  luid . .  fów 
cMHima  cetna  i^5.  69;  luid/i  p. 
144,  10;  luid  . .  do  raind  nammucci 
ScM.  17;  2).  130,  31;  CC.  3;  Fl?.  43; 
luid  . .  CO  ro  fersat  fselte  FB.  54 ; 
rel.  oder  mit  Fron.  suff.  (s.  S.  512, 
Col.  2):  in  tan  luidi  als  sie  ging 
[mit  Fron,  suff.)  CC.  6  Fg.,  laide 
ibid.  LU;  is  dia  tochmarc  sainrud 
ludi  Cachulaind  LU.  p.  122»,  24; 
Fl.  1  lodomar  do  LU.  p.  40^,  2; 
lódmar  LBr.  p.  215»,  70;  5  lotar 
Hy.  2,  37;  ScM.  22,  9;  lotar  im- 
mach  Lg.  10;  lotar  do  sie  gingen 
dahin  FB.  66 ;  69 ;  lotar . .  do  Äenuch 
Macha  Lg.  19;  SC.  15;  FB.  56 
lotar  .  .  dochom  in  tige  FB.  12 
lotar..  CO  AiM  Lg.  16;  FB.  Ib 
lotar  . .  isin  m-bruidin  ScM.  5 ;  CC. 
3  LU.;  7  LU.;  lotar  ass  Lg.  13 
OC.  3;  i).  142,  13;  SC.  15;  lotar 
for  erim  FB.  43;  lotar  .  .  rompa 
sie  gingen  vor  sich  =  sie  gingen 
vorwärts,  weiter  FB.  66;  lotar.. 
dia  hacallaim  SC.  16;  lotar ..  co 
rancatar  14;  lotair  fo  a  lind  7; 
lotir  remib  sie  gingen  vorwärts  CC. 
2  LU.;  lotir  úad  SC.  8.  Nach 
Analogie  des  S-praet.:  luidset  p. 
41,  8.  —   Vgl.  lui. 

log,  logh  „fire"  OB.?  Sq.  Gen. 
londbruth  loga  ScM.   15;   FB.  48. 

1.  lograim,  loghaim  „I  rot,  pu- 
trify"  O'B.  —  Fut.  Fl.  3  co 
loghfat  FB.  6  H.  (coUofat  LU., 
s.  lobaim). 

2.  logaim  I  forgive,  remit 
O'B.  —  hnper.  Sg.  2  und  Fraes. 
Fl.  1  ocus  log  dun  ar  fiachu  ama2 
logmait-ne  diar  fechemnaib  LBr. 
p.  248a-  {O'Don.  Gr.  p.  442).  — 
Inf.  Acc.  cor  hicthar  mo  bara  la 
logad  mo  guide  Fei.  Epil.  369,  Gl. 
i.  CO  tardad  Dia  do  ani  ro  guid  no 
cora  dilgad  do  marbécoir  ani  ro 
cuindig.   —  Vgl.   dilgud,    doluigim. 

log,  lúag-,  lúach  N.  Lohn, 
Freisjiprctium  Z^.  270;  Ir.  Gl.  133; 
luach  lesa  praesumticium  ibid.  792. 
—  Sg.  Nom.  is  mór  do  midlachaib 
allóg  FB.  56;  log  leith  ungae 
Tir.  6;  Dat.  illúag  m'imdergthá 
SC.  45,  10;  illúag  in  gníma  FB.  89; 
ro  cendgad  do  luag  fola  Crist  Three 


lógmaire 


667 


lón 


Hom.  p.  60,  13  („hatJi  been  redee- 
med  icith  iJie  price  of  Chrisfs 
hlood"). 

lógmaire  F.  Kostbarkeit.  — 
Ace.  eter  lígrad  ocus  lógmaire  FB.  1. 

lóg-mai*  kostbar.  —  Sg.  Nom. 
in  lía  lógmar  SC.  33,  12;  T/iree 
Hom.  p.  4,  10;  Dat.  do  liic  logmair 
FA.  7;  13;  FB.  Ö2;  74;  Fl.  Nom. 
tri  lcca  logmara  FA.  13;  Gen.  líac 
logiuar  FA.  18;  na  lubi . .  logmar 
p.  130,  27;  Bat.  CO  n-gemaib  carr- 
mocail  ocus  lógmaraib  FB.  2. 

lóíd  s.  láid. 

loig'ed  s.  laig'et. 

lóigthecli  „munificent",  s. 
unter  cumlacht. 

1.  loimmiV^.  Schluck,  Schwall? 
a  icave  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
is  loimm  de  romuir  „ü  is  a  sip 
from  a  great  sea''  Fei.  Epil.  41; 
corroimid  a  loim  fola  for  a  beolu 
SC.  16;  Acc.  scéid  iterum  in  loimm 
sin  suas  „it  vomits  iterum  that 
draught  up"  Corm.  p.  13  coirc 
Brecain ;  vgl.  „lomanna  PI.  of  lom 
(f  drop"  O'Don.  Suppl.? 

2.  loimm  N.  Milch  [toohl  nicht 
cerschieden  von  1.  loimm);  milk 
O'Don.  Suppl.;  loim,  luim  O'M.  — 
Sg.  Nom.  loimm  Fei.  p.  CXLII  25; 
loim  SC.  30,  10;  in  loim  p.  42,  12; 
Gen.  derb  loma  a  cliurn  Corm. 
Tr.  p.  58;  Acc.  lasa  loim  p.  131,  7. 

loinges  s.  loiigres. 

loingseach  a  mariner  Corm. 
p.  101  long;  Labraid  Loingsech 
On  the  Ms.  Mat.  p.  252  („tJie 
royager"). 

loingsither  FB.  68,  18? 

loiscthecli  brennend.  —  PI. 
Nom.  loiscthecha  FA.  30;  loisc- 
techa  p.  191,  9;  Dat.  for  leccaib  . . 
loisctechap.  191,  29  {Form  des  Acc). 

1.  loithe,  loithi  i.  bailbhe  {dumb- 
ness,  Stammering  O'B.)  Three  Ir. 
Gl.  p.  127:  sloindfim-ni  cen  lothi 
Fél.Prol.  287  Laud  {colluithe  LBr.). 

2.  loithe  s.  loth. 

loitim  laedo,  noceo  Beitr. 
VllI  338.  —  Praes.  Sg.  3  loitid  in 
sein  iaram  conáb  álaind  Corm.  p. 
30,  14  (mogheime).  —  Sg.  3  ro  loitt 
in  gái  féthi  do  braget  ScM.  4.  — 


Pass.  Praet.  Sg.  3  isi  ro  loited 
is  tir  p.  132,  1? 

1.  loman  F.  a  rope  Corm.  Tr. 
p.  104;  string  On  the  Mann.  III 
p.  117;  loman  secorse  Gl.  zu  speras 
funium  Bern.  37^»  {Goid.^  p.  55). 
—  Sg.  Acc.  dobeir  side  lomain 
imme  ocus  nombeir  for  a  muin 
Aid.  Chonch.  52;  PI.  Acc.  go  ro 
maidset  a  n-idi  ocus  a  n-erchomail, 
allomna  ocug  allethrena  On  the 
Mann.  III  ji.  450  {TBC). 

2.  loman  Sc3I.  15  zu  lesen  leo- 
man? 

lomm,  lom  bloss;  bare,  lean 
O'B.  —  Sg.  Dat.  for  leicc  luim 
Hy.  2,  31;  for  liir  luimm  p.  21,  2; 
PI.  Nom.  maige  loma  FA.  30; 
Dat.  for  leccaib  lomma  2^-  191,  29 
{Form  des  Acc).  —  Compos.  in 
cech  lom-chrund  FB.  81. 

lommáii,  loman  „a  piece  oftimber 
stripped  of  its  bark"  O'E.;  PI.  Dat. 
do  lommanaib  darach  FB.  81. 

lommar,  lomar  bloss,  kahl; 
essine  din  ni  hén  clúmda  acht 
lumar  Corm.  p.  18  {„callow"). 

lommnán,  „lom-lán  and  in  old 
writings  lomnán,  very  füll,  füll  to 
the  brink"  O'Don.  Gr.  p.  340; 
lommnán  do  bhiudh  ibid.  {LBr.); 
lomuán  día  soilse  FA.  10,(lán  LBr.); 
ar  is  lomnan  aingel  find  Three 
Hom.  p.  108,  26. 

lommuocht  splitternackt, 

bloss;  lomnocht  LU.  p.  2»,  34; 
cos-lomnocht  bare-footed  O'Don. 
Gr.  p.  338. 

lommraim  II  ich  mache  bloss, 
schäle,  ziehe  ab,  —aus;  lomraim 
Gl.  zu  scalpo  Corm.  Tr.  p.  154 
(„I  peel");  I  shear,  cUp  O'B.  — 
Inf.  do  lomairt,  lomradh  O'Don. 
Gr.  p.  200  {strip,  peel) ;  doratad  in- 
dara  latrand  dia  lommrad  SMart.  15. 

Ion  M.  Amsel;  black-bird  Ir. 
Gl.  371.  —  Sg.  Gen.  ugai  luin  p. 
132,  26;  cuirrither  bog  luin  a  di 
súil  Corm.  p.  36,  27;  lóid  luin  SG. 
p.  203  {„merulae  cantus"  Beitr. 
VIII  320). 

1.  Ion  light,  splendour  O'B.; 
Ion  láith,  lúan  láith'?  i  céin  ro  bói 
a  anim   and   ocus  ro  mair  in  Ion 


lón 


668 


longes 


láith  assa  étun  Rev.  Celt.  III  p.  181 
{„tlie  hero's  light")-^  atracht  in 
lúan  láith  asa  étun  co  m-ba  sithe- 
thir  remithir  airnem  n-ócláich  cor 
bo  chomfota  frisin  sróin  co  ro  de- 
chrastár  oc  imbtVt  na  scíath  oc 
brogad  ind  arad  oc  taibleth  na 
slúag  LU.  p.  80a,  12  {an  der  ent- 
sprechenden Stelle  des  TBC.  hat 
LL.  55.  b.  1 :  atracht  in  lond  láith 
asa  etun,  co  m-ba  sithe  remithir 
áirem  n-ocláig,  airddithir  remithir 
tailcithir  tressithir  sithithir  seol- 
chrand  primlungi  móre  in  bunne 
diriuch  dondfola  atracht  a  fircleithe 
a  chendmullaig  i  certairddi,  co  n- 
derna  dubchiaicb  n-druidechta  de); 
batár  búada  imda  fair,  buaid  dó 
chetus  a  gíés  no  co  ticed  a  low 
láith  LU.  p.  121i>,  29;  o  ro  leblaing 
a  luaw  laith  FB.  25. 

2.  16n  food,  Provision  O'R.; 
is  é  lón  tugadar  Tuatha  De  Danann 
leo  a  Tir  tairngire  i.  cnodha  cor- 
cra  agus  ubbla  caitne  agus  caora 
cubhartha  Torr.  Dh.  p.  118;  ni 
tucsam  loun  linn  isin  bith  sa  {so 
zu  lesen?)  Wh.  291»,  14;  lóon  adeps 
SG.  70a  (^2    33)_ 

loiiaeh  merulosus  s.  Ir.  Gl. 
115. 

lonaichthe,  Gen.  lónaichthi  i. 
meith   Gl.  zu  cordis  . .  adipati  Ml. 

20a,    24. 

lond  wild,  erregt,  wüthend, 
zornig;  strong,  fierce,  hold  O'B. 
—  Sg.  Nom.  Munremur  lond  ScM. 
21,  24;  ech  . .  lond  FB.  49;  p.  310,  ig; 
lond  immar  leo  Oss.  I  5;  uisqui 
lond  „rapid  water"  Corm.  Tr.  p.  97 
inesclund;  corr-lond  p.  190,  le? 
PI.  Nom.  luind  immites,  amari 
Z\  226  {SG.).  —  Comp  OS.  lond- 
bruth  FB.  48;  ScM.  15;  co  lond- 
gail  ibid.  3,  3;  lond-gliaid  15.  — 
Compar.  loindiu  commotior,  ira 
Ml.  23*1,  22  (ZI  275).  —  Adv.  ind 
luindiu  commotius  Ml.  32<i,  i. 

londaigim  III  ich  errege,  er- 
zürne; aspernor  Pr.  Cr.  G2i>  (Z*. 
435).  —  Praet.  Sg.  3  Dep.  ro  lon- 
daigestar  commovit  Ml.  29a,  2. 

londas  M.  indignatio;  Dat. 
hond  londas  Ml.  29a,  j. 


londmar  wild?  Sg.  Nom.  ech 
FB.  49;  p.  310,  17. 

long  F.  1)  Gefäss,  2)  Schiff; 
ab  eo  quod  est  lang,  i.  bis  for  muir 
Corm.  p.  27;  i.  saxanberla  i.  lang 
i.  fada  Corm.  Tr.  p.  105;  long  luath 
carhassus  Ir.  Gl.  574.  —  Sg.  Nom. 
1)  ind  long  FA.  2;  2)  long  credu- 
mae  i  medon  in  lacha  TB.  p.  178,  4; 
long  forlan  seolach  FB.  37  Fg.; 
Gen.  1)  inna  luinge  FA.  4;  TE. 
3  Fg.;  Dat.  1)  hie  folcuth  a  luing 
TE.  3  Fg.;  Acc.  2)  do  srenga  in 
loech  in  luing  TE.  p.  178,  e;  im 
loing  glano  condrísmaís  FC.  ü;  PI. 
Dat.  2)  ni  lenand  do  sith-longaib 
SC.  45,  16.  —  Compos.  2)  facabair 
ind  long  illong-thig  creda  TB.  p. 
178,  7. 

long  brond,  don  loing  brond 
cartilagini  Gild.  Lor.  Gl.  136. 

longach  schiffereich;  dar  1er 
lethan  longach  Fei.  Jun.  12. 

longbalrd  FB.  68,  18  zu  long- 
phort? 

longaimlll  (?)  ich  esse.  —  Praes. 
Sg.  1  ni  luugu  Lg.  17,  52;  PI.  3 
longait-som  dib  linaib  ocus  ebait 
TB.  p.  178,  10.  —  Conj.  Sg.  2  und 
3  ni  longe  co  longe  céle  De  remut 
noli  edere  donec  edat  sodalis  Dei 
ante  te  Z^.   1004    {SG.  A.   C  23). 

—  Praet.  Sg.  3  ni  ro  loing  FB.  58. 

—  Fut.  PI.  1  loisiom  ar  collait  i. 
etham  ar  gccuit  Dúil  Laithne  194 
{edamus  portionem  nostram  Goid.^ 
p.  78).  —  Inf.  Nom.  61  na  longud 
FB.  26;  32;  longad  ocus  tomailt 
SC.  1;  Dat.  do  bind  na  lungud 
na  chodluth  Lg.  17  Eg. 

longes,  lougas  Fahrt  zu  Schif- 
fe (long),  Flotte,  Verbannung; 
„a  voyage,  a  voyage  involuntarily 
undertaken,  as  for  instance  in  the 
case  of  a  hanishment,  or  a  flight 
{dagegen  imm-ram  a  voluntary  ex- 
pedition)  On  tlie  Ms.  Mat.  p.  252; 
loinges  a  fleet  Corm.  Tr.  p.  101 
long.  —  Sg.  Nom.  longes  mac  n- 
Usnig  Lg.  1;  5,  8  (luingius  Fg.); 
longas  Lg.  5,  14;  Gen.  lin  nallongsi 
Lg.  16;  Dat.  batar  for  longais  in 
Verbannung  p.  17,  18;  Acc.  luid 
epscop  Fith  leo  for  longis  Tir.  8. 


long-phort 


669 


lothor 


lon^-phort,  longport  castrum 
Ir.  Gl.  725;  813.  —  Sg.  Gen.  ar 
lár  in  dúDaíd  ocus  ia  longpairt 
LU.p.  77b,  39;  longbaird  FB.  ü8,  lo? 

16r,  leór  genug,  hinreichend; 
lour  sufficiens,  satis  Z'^.  33,  vgl. 
loure;  ba  leór  sithchaire  .  .  doib 
hg.  8  (lór  Eg>i\  nach  lór  leis  di 
cath  SC.  36;  TE.  10,  g;  FA.  7; 
lór  lim-sa  .  .  tri  lá  .  .  fri  sodain 
FB.  56;  nach  leór  a  comram  sin 
do  bor  m-brethugud  dieser  Kampf 
reicht  nicht  aus  um  zwischen  euch 
zu  entscheiden  57,  —  Compos. 
lór-gním  satisfactio  Ir.  Gl.  908. 

1.  lorg,  lorc  F.  Keule ^  Knüt- 
tel, Stock;  lorg  clava  Ir.  Gl.  52; 
lorgg  forgga,  lorgg  samthaigi,  lorgg 
rammai  „the  handle  of  a  pitchfork, 
the  handle  of  an  axe,  the  handle 
of  a  spade"  On  the  Mann.  III 
p.  506.  —  Sg.  Gen.  mátan  mag- 
lorci  móri  FB.  36;  Dat.  dia  luircc 
Fei.  p.  CLXX  2. 

2.  lorg  M.  track  Ir.  Gl.  937; 
troop  Beitr.  VII  256;  lorc  trames 
SG.  66b  (Z*.  61);  lorg  (i.  ben  no) 
slighi  0'I)av.  p.  101.  —  Sg.  Dat. 
cach  fiche  inna  lurg  fo  leith  CC. 
2  i?7. ;  hond  Iure  a  recti  calli 
devia  Ml.  35»,  15;  nim  reilge  ic 
egem  illurg  demna  LHy.  Amr.  3 
{„host"  Crowe);  Äcc.  Dia  dam  frim 
lorg  „behind  ine"  Hy.  6,  2;  luid  . . 
for  lorc  na  tri  carpat  FB.  70 
(,lorg  Eg.)\  PI.  Nom.  nöi  luirg  tuun 
Truppe  CC.  2  LU.;  tri  luirg  din 
do  Chormac  oc  tochim  do  Crúach- 
naib  LU.  p.  55»,  11. 

lorg'aire  a  follower,  pursuer 
O'B.  Vgl.  dos  fuair  a  lorgairidhe 
roimhe  ar  an  bh-faithche  Torr. 
Dh.  p.  62. 

lorgairecht,  lorgarecht  indago 
Ir.  Gl.  937;  uior  sguir  don  lorgai- 
reacht  „he  departed  not  from  the 
tracking"  Torr.  Dh.  p.  66. 

na  lorgdi'oninia  Gl.  zu  spinas 
Gild.  Lor.  Gl.  168. 

lose  a  cripple,  dumh,  blind, 
lame  O'J?.  —  PI.  Äcc.  iccaid  luscu 
Sy.  2,  34,  Gl.  i.  bacuchu.  Hierher 
auch  ni  scél  fácbala  hi  lusc  SC.  37,  u 
(».  S.  233)? 


loseim  III  ich  brenne,  ver- 
brenne; loisgim  I  burn,  singe  O'R. 

—  Praes.  Sg.  3  loscid  anmand  na 
pectach  FA.  16  (loiscid  LBr.);  17. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  ni  loisced  in 
teni  in  muine  p.  21,  31.  —  Praet. 
Sg.  3  CO  ro  loisc  a  garmain  p. 
48,  24;  gurrus  loiscc  teni  TE.  20 
Eg. ;  loiscis  in  garmain  nue  Hy.  5, 74. 

—  Fut.  sec.  Sg.  3  con  loiscfed 
oenlecc  dib  in  domun  u\ip.  191,  9;  17. 

—  Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  ro 
loiscthe  p.  132,  21.  —  Part.  PI. 
Nom.  toUa. .  bruth-loiscthi  p.  190,  32. 

—  Inf  Nom.  lösend  FB.  92;  Dat. 
Emain  do  loscud  Lg.  16;  oc  a  los- 
cod  FA.  26;  ic  loscud  idaltige 
SMart.    26;    Ace.    ar    loscud    Hy. 

7,   51. 

loscann  Kröte;  losgán  a  frog, 
a  toad  O'B.  —  PI.  Nom.  ros  in- 
darb loscaind  ocus  natÄracha  esti 
Three  Hom.  p.  120,  29  {Nom.  für 
den  Acc);  Dat.  tech  lán  do  los- 
cannaib  LU.  p.  114b,  iq  {Siab. 
Concul.). 

1.  loss,  los  sake,  part,  behalf 
CDon.  Suppl.;  asa  los  „on  their 
part"  ibid.;  ar  ba  cara  doib  Gor- 
thigern  a  los  a  mna  um  seiner 
Frau  willen  LU.  p.  3b,  37. 

2.  loss,  los  i.  erb  all  O'Cl.  (Corm. 
Tr.  p.  104\ 

lossat  F.  trulla,  „a  kneading- 
trough  Corm.  Tr.  p.  162  traill; 
losad  trolla  Ir.  Gl.  A2.  —  Sg.  Gen. 
loisde  O'Don.  Gr.  p.  90;  Dat.  le- 
thech  din  ainm  do  lossait  Corm. 
p.  27,  16;  PI.  Ace.  itir  erna  ocus 
loiste  On  the  Mann.  III  p.  485. 

1.  lot  destruction  Corm.  Tr. 
p.  101;  wound,  hurt  O'B.;  vgl. 
loitim. 

2.  lot  i.  meirdreach  O'Cl., 
lott  a  harlot  Corm.  Tr.  p.  101. 

lotte  a  lump  Corm.  Tr.  p.  104 
littiu. 

loth  Gl.  zu  eoenum  und  Lerna 
SG.  34a  {Z-\  15);  Gen.  nomen  loi- 
the  inierorum  Gl.  zu  Mefitis  SG. 
127a,  vgl  Goid.^  p.  69. 

lothor  N.  alveus  SG.  49»,  lo- 
thur canalis  Cr.  39«  (Z^  782); 
lothar   i.    amar   no    soidheach    ina 


^Ar\ 


loun 


670 


lúath 


m-bí  braichlis  O'Cl.  („a  trouffh  or 
vessel  in  which  grains  are  contai- 
ned"  Corm.  Tr.  p.  105);  ni  rabatar 
lestair  lá  niMntir  Brigíe  aeld  da 
lothar,  doronsat  dabaig  dondara 
lothar  Three  Hom.  p.  6tí,  21  {„tívo 
troughs"). 

louii  s.  lóu. 

loure  F.  sufficientia  Z^.  33, 
von  lour,  lór. 

1.  lua,  Cris  Mobí  ni  ro  iadad  im 
lua  Goid.^  p.  104,  criss  Mobíí  iiiptar 
símne  imm  loa  ThreeHom.  p.  106,  31? 

2.  lua  s.  lue. 

1.  lúacli  s.  I6g. 

2.  lúach,  lúsíéli'té  „white -hot" : 
for  luachtetib  lannaib  on  white-Jiot 
gridirons  Fél.  Prol.  40,  Gl.  i.  for 
lannaib  lanteib. 

lúachair  rushes  Corm.  Tr.p.  105. 

—  Gen.  frisin  muine  luachrai  Fél. 
p.  CXXVIII  27;  33;  isin  purtt  luachrai 
„in  the  banJc  of  rushes"  ibid.  23;  20; 
ÍDat.  isin  luachair  ibid.  33;  ro  chó- 
ruigh  leabhadh  do  bhog-luachair 
agus  do  bhárr  beithe  fá  Ghráinne 
Torr.  Dh.p.  62;  Pl  Dat.  imréidind- 
sea  a  ng-graige  se  (?)  lúatha  mo 
námat  isnaib  li'iachrachaib  lánaib 
CO  fagbaind-se  a  n-eltse  beómar- 
bae  isnaib  slébib  LU.  p.   114^  ic. 

—  Oft  in  Ortsnamen,  vgl.  ScM.  7. 
lúacliarnn  s.  lócharn. 

lúad  mention,  speaking  O'R.; 
hiad  nad  cél  SG.  p.  203  {Z^.  953), 
StoJces  Beitr.  VIII  320  verbindet 
lüad  mit  loid  luin  {„merulae  canttis 
celer");  liiad  betha  „a  tvorld's  talk" 
Fei.  Aug.  23,  Gl.  i.  0  thengaid  fer 
m-betha  oc  a  imrad. 

liiadáil,  Inadhail  bhar  lámh  agus 
céimeanna  bhar  g-cos  die  Bewegung 
eurer  Hände  und  die  Scliritle  eurer 
Füsse  Torr.  Dh.  p.  190. 

lúadam  SC.  37,  2  („splendid  the 
career"),  luadan  H.? 

luades  8.  liiatliaim. 

luaidlie  plumbum  Ir.  Gl.  60; 
788;  luaighe  O'B,.;  luaidheamhail 
plumbeus  Ir.  Gl.  609. 

luaidi  p.  181,  31  zti  2.  li'iath? 

liiaim  ich  bewege  mich?  ~ 
Praes.  Sg.  3  rel.  iarsinni  luas 
immon   corj)  s.  unter  2.   luani;    ar 


is  for  ur  lues  hi  Corm.  p.  166 
urla. 

luaithriud,  luaitlirinde  die  sich 
beioegende  Zinke  einer  zirkelaiiigen 
Gabel,  die  beim  Graviren  gebraucht 
wurde  On  the  Mann.  III  p.  329; 
Corm.  Tr.  p.  41  (c). 

1.  luam  celox  SG.  69a  {Z^.  22). 

2.  lústm2iilot,  abbat  0''B.;\asLm 
Lis  moir  Fei.  Dec.  3  („pilot"),  i.  ab 
O'Dav.  p.  101;  lám  i.  luam,  iar- 
sinni luas  imon  corp  uli  Corm.  p.  26 
{„pilot"). 

Iiiamaln  flying  O'Don.  Suppl.; 
Dat.  cachnaitir  for  alluamain  sie 
sangen  im  Fliegen  CG.  2  Eg. 

Itiamalrecht  Herumbewegen, 
Leiten?  Dat.  dom  luamaracht  to 
pilot  me  Hy.  7,  26  (hiamairecht  B.) ; 
conna  gebethar  ar  hiamairecht  lám 
dó  anechtair  LU.  j).  79^,  3. 

lúamnacli,  luaimnech  leaping, 
ranging,  volaiile,  fickle   CR. 

—  Sg.  Nom.  ech  . .  liiamnach  FB. 
49;  p.  310,  17;  Acc.  in  n-én  luam- 
nech  Jly.  5,  C4. 

1.  lúaii  no  socon  i.  fionn  (albus) 
Dtlil  Laithne  160. 

2.  liiau  the  moon,  dia  hiain 
Monday  O'B. 

3.  liiaii  s.  Ion. 

luas  Schnelligkeit.  —  Sg.  Nom. 
is  mor  a  gripe  ocus  a  luas  dothet 
Rev.  Celt.  III  p.  183;  Dat.  no 
marbdais  na  fiada  ar  luas  Lg.  8; 
ro  saig  .  .  ar  luas  n'asna  mnáib  aile 
FB.  21;  di  luas  ind  érma  43;  man 
bad  a  luas  tisa  ammach  SC  34,  ic. 

luascacli  i.  ciabach  O'Dav.p.  103. 

liiasoad  moving,  rocking  CR.; 
is  find  he  in  tan  bis  in  gaoth  ag 
a  luascad  CDav.  p    103   luascaoh. 

1.  \vi2A\\  schnell;  vgl.  rom-lüatli 

—  Sg.  Nom.  ech  . .  liiath  FB.  4;>: 
p.  310,  ig;  Labraid  luath  lam  ar  dai- 
deb  schneU-die-Hand-am-Schwert 
SC.  17  u.  ö.  („L.  of  the  steift  hand 
at  sword");  PI.  Nom.  goetha  lua- 
tha  j).  190,  28;  Dat.  ar  uscib  Hy. 
6,  in.  —  Adv.  ticed  co  li'iath  SC.  32: 
colluath  FA.  30.  —  Compar.  Vi  bá 
lúathiu  a  n-imtecht  FB.  ÜO;  liiaithc 
quicker  O'R.;  2)  Sg.  Nom.  bo  liia- 
thidir    rethir    fuinnema    FB.    86: 


Math 


671 


lachtlach 


lúathithir  87;   Corm.  p.  36,  32;  45; 
PI.  Nom.  it  lúathidir  gáith  n-erraig 
SC.  37,  G. 
2.  liiatli  Asche,  vgl.   lúath-red. 

—  Sg.  Acc.  CO  n-derna  men  ocus 
luaith  de  Tkree  Hom.  p.  22,  19. 

Iiiathaini  1)  ich  heioege,  treibe; 
2)  liiathaim  molad  ich  singe  das 
Lob  Jemandes,  vgl.  lúad  und  imm- 
liiadaim.  —  Praes.  Sg.Srel.  1)  snechta 
tria  sin  luades  gaeth  Hy.  5,  19; 
li'iadam  luades  blai  SC.  37,  2.  — 
Fut.  Sg.  1  2)  luathfe  molthu  vnaic 
Maire  Hy.   6,   17,    Gl.  i.   imiuadfe. 

—  Fut.  sec.  Sg.  3  1)  conid  luaith- 
fed  gaeth  Gl.  zu  Hy.  5,  19.  — 
Pass.  Fut.  Sg.  5  2)  a  molad . . 
hiaidfidir  SP.  V  6. 

lúatliáii  i.  én  {Vogel)  Dúil  Laith- 
ne  123. 

liiath-chride  cardiacus  Leyd. 
•2Qb  [Goid.-^  p.  57). 

lúatlie  F.  Schnelligkeit;  lu- 
athe  gáethe  Hy.  7,  22;  cia  luathe 
nom  digela  „lioio  soon  teilt  thou 
Kvenge  nie"  Rev.   Celt.  III  p.  183. 

liiath-éeai  Gl.  zu  mortliiiaHy.  6,12. 

lúathgairech  nervosus  Ir.  Gl. 
(541. 

liiath-red  N.  Asche.  —  Sg.  Nom. 
CO  m-bu  hiathred  LU.  p.  23i>,  9; 
Acc.  glanais  a  hiathred  di  lár  ind 
lis  ibid.  13. 

liib-gort  Garten,  s.  liiib;  lúg- 
l)ort  melius  i.  luibgort  i.  gort  luibe 
Corvi.  p.  27.  —  Sg.  Dat.  conallius 
ocus  allubgort  Tir.  6;  hi  lugburt 
SP.  III  6. 

lubgartóir  olitor  SG.  92^  (Z^ 
854). 

lúbtlia  beut  O'Don.  Gr.  p.  205. 

1.  lueh  Maus;  luch  dall  talpa 
Ir.  Gl.  249.  —  Sg.  Nom.  glenaid 
luch  inna  lin-sam  SP.  II  7;  hi 
11-glen  luch  inna  gerchrub  ibid.  11. 

2.  lueh  no  loch  i.  imad  O'Dav. 
p.  102. 

liichair  a  glittering  colour, 
brightness  O'R.;  Corm.  Tr.  p. 
101  (fe).  —  Sg.  Nom.  luchair  ega 
ScM.  15;  luchair  derg  . .  ar  a  dum 
FB.  47? 

luehrnpáu,  nach  Stokes  Rev. 
Celt.  I  p.  256  aus  lu  (lug?)  -corpán 


entstanden,  ein  mannigfach  ver- 
stümmeltes Wort,  vgl.  lugarcán,  lu- 
gracán,  lupracán  a  sprite,  a  pig- 
my  O'Don.  Suppl.  —  PI.  Nom. 
luchrupáin  LU.  p.  2»,  45;  de  sen- 
chas  na  torothor  i.  na  luprucau 
{aber  über  das  p  ein  c,  über  das  c 
einTß  gesetzt)  ocus  na  fomor&ch  ibid.  31. 

1.  lucht  Theil,  Portion;  a 
batch,  Charge,  set,  part  O^Don. 
Suppl.;  a  bürden,  load  {auch  „a 
pot,  kettle"?)  O'R.  —  Sg.  Nom. 
allucht  saille  ihre  Portion  Speck 
Hy.  5,  27;  Corm.  p.  35,  5  {s.  unter 
indeóin);  Dat.  diud  lucht  ibid.  47. 

2.  lucht  Abtheilung,  Sehaar, 
I^eute,  wie  áes  gebraucht,  nicht 
verschieden  von  1.  lucht;  pars,  copia 
Z'^.  364 ;  people,  folk,  party  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  FA.  23  (lin 
LBr.);  24;  28;  SC.  45,  13;  lucht 
na  deirce  ocus  na  trócaire  „the 
folk  of  charity  and  mercy"  FA.  34; 
lucht  adartha  FB.  28;  Gen.  lochta 
in  puirt  83;  Dat.  dond  lucht  sin 
diesen  Leuten  FA.  25;  fiad  lucht 
na  n-etarnade  Hy.  7  Praef;  Acc. 
lucht  na  deirce  ocus  na  trócaire 
FA.  1;  9;  FB.  40. 

luchtaire  M.  lanista  Ir.  Gl.  10. 

luchthoud ,  luchthond  lámderg 
Loegaíre  FB.  22  und  46,  lucht- 
dond,  luchdond  Eg.\  luch-dond 
könnte  „maus-grau"  sein,  und  luch- 
thond könnte  tond  Fell,  Haut  ent- 
halten? oder  enthalten  die  Worte 
luth  la  fíébra  foltchíp  tond  fri  tal- 
main tadbéim  eine  {spielende)  Er- 
klärung von  luchthond? 

1.  luchtlaehPoriio«,  Ladung, 
s.  1.  lucht;  bái  coire  isin  diin  sin 
lóeg  na  teóra  m-bó,  tricha  aige 
ina  chroes  nir  bo  luchtlach  do  LU. 
p.  11 4'»,  20,  Crotve  Siab.  Concul. 
p.  41 1  citirt  diesen  Vers  aus  H.  2, 16 
mit  der  Variation  iss  ed  ba  luch- 
lachdo  {sie). 

2.  luchtlach  Mannschaft, 
Leute,  s.  2.  lucht;  a  crew  or 
party  of  people  CDon.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.  luchtlach  lan  cach  laithe 
„the  füll  multitude  of  euch  day" 
Fei.  Epil.  21;  Acc.  anacht  Noe  a 
luchtlach  Hy.  1,  22. 


lud 


672 


laithe 


lúABewegung,  Sehnelligheit; 
lúud  Wb.  2b  {velocitas  Z'^.  25); 
cétlúd  sine  samraid  Gl.  zu  cetsoman 
Corm.  p.  11  {„the  first  motion")\ 
cen  labra  riam  ocus  cen  lud  i  cois 
no  i  láim  dó  Three  Hom  p.  68,  7. 
—  Vgl.  lúth. 

lúda  s.  lúta. 

lue  a  Iciek  O'B.  —  Acc.  tobert 
a  luie  frisin  comlai  colluid  a  chos 
trethe  corice  a  glúnJLÍJ.  jp.  191»,  19;  22; 
atnaig  a  lua  frisin  muine  Fei.  p. 
CXXVIII  26-,  31. 

1.  lug  Mein.  —  Compos.  lug- 
leimnech.  —  Compar.  is  laigiu  Ml. 
17,  7  {est  minor  Z'^.  275);  ni  pu 
lugu  Wh.  16«;  nad  lugu  smacht 
Lg.  5, 19;  lugha  minor  Ir.  Gl.  1115; 
bá  lugai-de  a  galar-som  TE.  9  LU.; 
Gl  zu  Hy.  5,  68.  —  Superl.  is 
lugem  Corm.  p.  16  deach. 

'i.  lug  i.  laoch  O'Dav.  p.  103. 

lugbort  s.  lubgort. 

1.  luge  N.  Eid,  Schwur;  luighe 
an  oath  O'Don.  Suppl.;  a  fir-luge 
jusjurandum  Ml.  36»  (2^2  213); 
cech  oen  dogni  luga  n-eithig  Three 
Hom.  p.  4,  28  {„perjury"). 

luge  CC.  5  LU.? 

lugleimuech  kleine  Sprünge 
machend  FB.  49,  vgl.  léimm. 

liig-nasad  Lammas-day  {der 
1.  August)]  cluiche  no  oenach,  is 
do  is  ainm  násad  i.  aurtach  no 
cluiche  Loga  maic  Ethne  (no  Eth- 
lend)  no  fertha  lais  um  thaide  fo- 
gamair  Corm.  p.  26 ;  oenach  Táilten 
cech  lúgnasaid  LU.  p.  52»,  20 
(s.  u.  fess). 

lugu,  is  do  lugu  digi  atbath 
LHy.  Amr.  82,  do  itaid  atbath  i. 
do  lugu  dige  atbath  LU.  {„from 
littleness  of  drink"  Crowe). 

1.  lui  i.  gega  no  gesca  O'Dav. 
p.  101;   a  hough,  a  branch  O'B. 

2.  lui  Steuerruder?  a  lui  no 
urland  hat  B  für  das  einfache 
aurlond  Corm.  p.  36,  19  (priUl):  in 
tan  tra  docómlasat  f'or  fairrge  ocus 
docorustar  aurlond  fri  tir  „ichen 
they  had  put  to  sca  and  set  their 
Stern  to  land",  vgl.  inna  luae  Gl. 
zujuncturas  gubernaculorum  LArd. 
189,  a,  2  {Ir.  Gl.  p.  166). 


Conus  lui  FA.  20  LBr.  laaim? 

do  lui  Praes.  Sg.  3  zu  lod,  luid? 
bá  cona  thimthecht  óenaig  do  lui 
CncYiulaind  allá  sin  do  acallaim 
Emeri  LU.  p.  122»,  25. 

luib  F.  Kraut,  Strauch, 
Pflanze;  luib  ocus  ni  crann  Gl. 
zu  siler  SG.  65»;  luibh  herba  Ir. 
Gl.  114.  —  Gen.  ainmm  lubae  Gl. 
zu  gummi  SG.  61»  {nomen  fruticis 
Z'^.  15);  Dat.  dind  luib  Gl.  zu  de 
rosa'  SG.  35»  (Z^.  243);  PI.  Gen. 
di  bolod  ocus  blath  na  lubi  saine- 
mail  logmar  p.  130,  27;  Bat.  do 
lubib  boladmaraib  p.  130,  26;  p. 
311,  32;  Acc.  doromailt  annsin  ettV 
na  lubid  árchena  ind  athaba  SMart. 
18.  —  Vgl.  lub-gort. 

luibne  1)  mér  na  láime  Corm. 
p.  17,  19  deach;  2)  sieg  Oss.  III  1 
L.  (cealtar  agas  luibhne  de  da 
seanainm  gach  airdsleighe  CfB. 
colg);  3)  sgiath  ibid.  Ed.;  luibhne 
fingers,  toes,  a  spear,  a  shield  CB. 

luige  s.  luge  und  laige. 

luigfér  kleines  Gras  FB.  9? 

luim  s.  loim.  , 

luim  ScM.  3,  u? 

luiude  F.  Zorn,  Wuth,  Er- 
regung; von  lond;  luinne  impe- 
tuosity,  anger  O'B.  —  Sg.  Dat. 
imbresna  colluindi  Gl.  zu  pugnas 
verborum  Wb.  291»,  c;  co  ferg-luin- 
de  moir  Three  Hom.  p.  78,  34; 
ferg-lunni  FB.  29? 

luinither  s.  unter  leos;  inia  leos 
luinether  no  ima  leos  luindetar  i.ima 
timchella  soillse  Corm.  p.  28,  1. 

luii'cliaire,  laurchure  Füllen; 
lurchaire  i.  serrach  O'Dav.  p.  102. 

—  Sg.  Nom.  ind  liiirchaire  CC.  5 
LU.;  PI.  Dat.  cona  ]úirc[urib]  CC. 
A  LU.;  Acc.  na  li'irchuiriu  ibid.  3 
LU.;  Du.  Acc.  di  lurclmre  i.  da 
serrach  ibid.  (da  laurcuiri  Eg.).  — 
Vgl.  lurán. 

luisse  flamm a  South.  59*»  (Goid.^ 
p.  60);  luisi  i.  lassadh  O'Dav.  p.  102. 

luisi  i.  gne  O'Dav.  p.  103. 

luissne  Kräutchen,  Hähn- 
chen, von  luss;  Sg.  Acc.  luisni 
CC.  1  Eg  ■  p.  143,  5. 

luithe  swiftness,  spced  O'B. 

—  Dat.  sluindfem-ne  colluithe  Fei. 


lulgach 


673 


lúthu 


Epü.  287,  Gl.  id  est  cito  i.  dian 
{„swifthj");  ibid.  299,  Gl.  i.  déni 
(CO  luithe  i.  CO  n-deine  O'Dav. 
p.  65;  luithe  cland  SC.  15  (luaithe 
claind  H.)? 

lulgach,  loilgaeh  a  milch  cow 
O'Don.  Gr.  x>-  17;  laulgach  iio  dam 
timchill  arathair  in  tress  sét  Corm. 
p.  8  clithar  sét  (,/i  müch-eow''); 
PI.  Gen.  boi  cethracha  lulgach  oca 
fria  m-biathad  na  mac  LU.  p. 
20^,  36;  Du.  Nom.  di  laulgaich 
deec  cummel[ge]tar  ól  n-aiss  o  cech 
ae  TBF.  p.  144,  23  (vgl.  Bem.^p.  59) 

lung'a  Schiff,  vgl.  long.  —  Sg 
Gen.  is  iat  ro  bo  lucht   óenlunga 
dó  LU.  p.  126»,  12;  Acc.  tiagait . 
isin    lunga    SC.    15;    dodeochaid . 
ina  lunga  LU.  p.  126»,  11. 

lun^ne  ein  Meines  Schiff; 
Acc.  CO  n-accatar  in  lungine  cré- 
dume  SC.  15. 

lupait  i.  ainm  in  bainb  marb- 
thar  im  feil  Martain  O'Dav.  p.  103. 

luráu  Füllen,  vgl.  láir,  luir- 
chaire.  —  PI.  Dat.  cona  luránaib 
CC.  4  Eg. ;  Acc.  na  laurana  CC.  3  Eg. 

lúrech  =  Iat.  lorica.  —  Sg. 
Xom.  Hg.  2,  5i;  6,  18. 

liirechda  gepanzert?  s.  tmter 
■2.  loch. 

lurga  Schienhein;  shin  Corm 
Tr.  p.  104;  O'Don.  Gr.  p.  315; 
a  leg,  shank  O'R.  —  Sg.  Nom.  a 
hirga  mar  chúgil  Corm.  p.  36,  35 
vprúlli;  PI.  Gen.  do  thulaib  a  lur- 
gan  b-fiar  FB.  37  Eg.\  Dat.  dona 
luirgnib  Gl.  zu  crura  Gild.  Lor. 
Gl.  189;  Du.  Nom.  da  lurgain  lom- 
chsela  lanbreca  fse  Corm.  p.  36,  34. 

lusc  s.  lose. 

1.  luss  i.  blais  {Geschmack)  O'Dav. 
p.  103. 

2.  luss  Kraut,  Pflanze, 
Strauch;  lus  porrum  Ir.  Gl.  810; 
lus  na  fiadh  ferina  Ir.  Gl.  183.  — 
Sg.  Acc.  mani  thomliur  in  lus  sin 
„unless  I  eat  that  herb''  Ir.  Gl.  104 
{Vit.  Trip);  Fl.  Nom.  losa  feada 
„shrubs''  Ir.  Gl.  933;  Acc.  lossa 
CC.  1  LU.  —  Vgl.  luissne. 


Inssrad  Kräuter,  Gesträuch; 
tech  doronad  do  lusrad  ann  Fei. 
p.  CXLIII. 

luta  der  kleine  Finger;  Idda 
i.  ludugan  {Deminutiv  davon),  uair 
is  é  mér  is  luga  do  láim  hé  Corm. 
p.  26  {vgl.  Transl.  p.  XI\  —  Sg. 
Dat.  ata  nessam  do  lutain  Incant. 
SG.  {Z-\  265);  Acc.  scothais  Cor- 
mac  a  lúdain  de  Fei.  p.  CVI. 

1.  lúth  strength,  lioioer,  vi- 
gour  O'B.,  vgl.  lud?  —  Sg.  Nom. 
in  tan  tánic  mo  lan  lúth  SC.  38,  7; 
dia  focart  liith  Labrada  ibid.  28; 
luth  la  fábra  FB.  46;  s.  unter 
láthar;  Dat.  dogrind  almai  énlathi 
lúth  búada  p.  310,  19,  lúith  búada 
FB.  49? 

2.  lúth,  lecsit  luth  CO  n-aine 
„they  left  {fading)  joy  with  splen- 
dour  Fél.  Oct.  8;  luth  seirce  sóer- 
ligi  na  celle  FB.  24?  Vgl.  luth 
longing,  yearning  CB. 

1.  lúthach,  i.  lúthach  la  cách 
Gl.  zu  lasin  lith  is  uaisliu  bás 
mor  mathar  Ihu  Fél.  Jan.  18? 

2.  lúthach  a'sinew  O'Don.Suppl. 
lúthain?  gabais  Lóeg  cloich  asin 

charput  ocus  dibaircid  di  conda 
ecmaic  tar  a  luthain  commemaid 
a  druim  indé  LU.  p.  20^,  16. 

luthg-áir  Freude;  iolach  i.  su- 
bhachas  no  lúthgair  O'Cl.  {„merri- 
ment  or  enjoyment"  Corm.  Tr. 
p.  96  ilach);  re  luthgháir  „with 
joy"  Torr.  Dh.  p.  76,  c.  Davon 
luthgháireach  ibid.  p.  160. 

lúthig'e  F.  Schnelligkeit, 
Kraft,  Gewandtheit?  ar  . .  lú- 
thige  ind  láthair  FB.  88  (luthaige 
Eg.);  cesu  réid  ar  lebran  co  lui- 
thige  altae  „with  gladness  of  verse'' 
Fél.  Epü.  134? 

lúthmar  strong,  nimble  O'B. 
Sg.  Dat.  ro  éirigh  do  léim  lúthmhair 
láineudtruim  Torr.  Dh.  p.  128 
{„swiff');  Pl.  Acc.  tug  tri  léimeanna 
luthmara  tarsan  eas  ibid.  p.  184,  1 
{„nimhle''). 

lúthu,  fris  m-ben  lúthu  láth 
buUi  FB.  51,  p.  310,  33? 


43 


674 


macc  hoe 


M 


m'  s.  mo. 

-m  Fron,  suffixum  und  infixum 
der  1.  Singularis,  s.  mé. 

má,  ma,  Conj.  toenn;  siZ'^.  704; 
gewöhnlich  mád  si  est  {vgl.  conid, 
inid),  seltner  más,  masu  {vgl.  cesu) ; 
mani,  wenn  nicht,  s.  besonders.  — 
1)  das  einfache  ma:  cid  rot  scar-sa 
frim-sa,  ma  ro  bamar  amlaith  sin 
TE.  13  Eg.\  ma  gabtair  do  neoch, 
is  dam-sa  ceta  gebthar  SC.  4;  ma 
rom  tboicther-sa  inso,  rop  ith  ocus 
milcht  adcear  SP.  I  4.  —  2)  mád 
si  est:  mád  alle  duib-si,  fegaid 
SC.  45,  26;  dénaid  immacallaim  . . , 
mád  maith  Hb  FB.  6;  8;  TE.  \0 
LU.:,    mád    anlm    ennac    firen    hi 

FA.  19;  TE.  8  Eg.;  SC.  10; 
mad  sei'cc  is  cian  bus  cuman  TE. 
9,  18;  SC.  31,  2;  ficfalder  mad  urlse 
SC.  27 ;  mad  co  feirg  do  thi . .  chu- 
cund, .  .  is  amlald  cotomélam  in  fer 
sin  FB.  52  {vgl.  más  46);  33; 
ScM.  3,  13;  mad  Anluan  no  beth 
is  taig,  doberad  comram  ar  aralle 
duit  ScM.  16;  SC.  29;  ibid.  9;  ro 
bad  inmaln  lá,  mád  fír  rlcfed  SC. 
11,  5;  mád  cos  trath  sa  fogebthá 
óenfer,  dot  dingbad-su  snnna, FB.  94; 
mad  fir  con  fir  wenn  es  wahr  ist, 
dass  in  Wahrheit  {er  so  sprach?) 
SC.  38,  10;  ni  thic  do  neoch  acht 
mad  doneth  fein  FA.  9;  ni  ruc .  . 
claind  . .  acht  mad  óen  ingin  TE.  20; 
mad  messe  was  mich  anlangt  SC. 
45,  19;  mad  indiu  ibid.  2;  mad  in 
ra  brethalgestar  .  .  Ciirui  dóib  a 
triúr,  ni  ardamair  ni  de  eter  do 
Cholnculainn  FB.  90;  FA.  14;  Gl. 
zu  Hy.  6,  5?  —  3)  más:  más  co 
m-baraind  debtha  tothsét . .  cucund 

FB.  46  {vgl.  mad  52);  más  tat 
carait,  connámusnágat,  mas  tat  ná- 
mait,  commosralat  FB.  84;  masa 
thú,  tair  bic  lUe  SC.  33,  30. 

luä,  ma  für  immá,  Imma,  s.  imm. 

ma-,  ma-  in  der  Composition 
für  Immá-,  s.  z.  B.  im-marbad, 
imm-thúarcain. 

macc,  mae  M.  \)puer,  juvenis. 


2)  filius  Z^.  222;  fast  immer  mc 
geschrieben,  vorwiegend  mit  einem  c, 
mit  cc  besonders  in  zweisilbigen 
Formen;  mac  immlesen  Pupille 
SC.  17;  mac  hoe  Leber;  mac  tire 
Wolf.  —  Sg.  Nom.  macc  Hy.  1,  7; 
5,  35;  mac  Hy.  2,  4;  mac  Hy.  1,  1; 
5,  66  u.  s.  w.;  a  mac  dall-si  p. 
39,  14;  21;  in  mac  toga  do  Dia 
Three  Hom.  p.  96,  is  (Colum  cille); 
ibid.  p.  98,  4;  Gen.  maicc  Hy.  5,  2; 
melcc  Hy.  2,  37;  ce;  68;  meic  Hy. 
1,  5;  mic  TE.  1  Eg.;  maic  Hy. 
5,  12;  63  u.  s.  w.;  Dat.  don  macc 
CC.  3  LU.  u.  s.  w.;  Acc.  la  mac 
Hy.  2,  57  u.  s.  w. ;  Voc.  a  mic  TE. 
10,  10  Eg.;  SC.  26;  29,  1  u.  s.  w.; 
PI.  Nom.  mic  TE.  6  Eg.\  meicc 
Gl.  zu  Hy.  1,  40 ;  Hy.  1  Praef; 
vaaic  TE.  6  LU.;  maic  Uisnig  do 
thuitim  Lg.  13;  Gen.  mac  n-Usnig 
Lg.  1;  5,  8;  Dat.  eter  maccaib 
p.  131,  26;  for  maccaib  Lg.  12; 
dona  maccaib  FA.  1;  Acc.  maccu 
Hy.  1,  29;  maccu  Hy.  1,  14;  maccu 
báis  FA.  16  LBr.\  Du.  Nom.  da 
mac  ScM.  22, 11.  —  Compos.  macc- 
dán  SP.  II  4;  mac-dreittel  rig  slde 
n-hErend  TBF.  p.  148,  22;  macc- 
slabrad. 

macc-alla  {„the  son  of  the  rock") 
echo  O'B.;  Dat.  do  macalla  TE. 
9  Eg. 

maccán  M.  puerulus;  a  yotith, 
a  lad  CB.  —  Sg.  Nom.  maccan 
Hy.  2, 1 ;  PI  Nom.  macca[i]niii/.  l,4o. 

maccdacht  „the  second  stage  of 
human  life,  rechoned  from  the  age 
of  seven  to  fifteen"  O'Don.  Suppl., 
vgl.  unter  gillacht;  ingen  maccdacht 
{indeclinabel)  ein  junges,  mannbares 
Mädchen:  a  n-ingena  macdacht 
ihre  jungen  Mädchen  ScM.  20;  co 
n-accatár  in  n-ingin  macdacht  re- 
mib  da  sahen  sie  ein  junges  Mäd- 
chen vor  sich  LU.  p.  55»,  39;  ossi 
maccdacht  dieselbe  war  erwachsen 
CC.  1.  Vgl.  ro-macdact  superadulta, 
virgo  Wb.  10a  {^z*.  805). 

macc  hoe,  in  macc  hoe  tredluig- 


maccoem 


675 


máel-Iand 


the  no  in  macc  hoe  treuillech  Gl. 
zu  trifidum  jacor  (sie)  Grüd.  Lor. 
Gl.  213  („tJie  3-cleft  liver,  or  the 
3-cornered  liver"). 

maccoem -Kiwrf,  Junge,  Jüng- 
ling; macaemh  a  youth,  a  lad 
O'It.  —  Sg.  Acc.  in  maccoem  m- 
becc  CC.  7  Eg. ;  PI.  Nom.  maccáim 

FA.  6;   Gen.   formna . .  a  maccaem 

FB.  12:  Acc.  maccóemu  FB.  12; 
FA.  6  LBr.  {für  den  Nom.). 

maccrad  F.  coli,  die  Kinder, 
die  jungen  Leute,  die  jxtnge 
Mannschaft  Z^.  856.  —  Sg.  Nom. 
macrad  FB.  64;  p.  19,  38;  Gen. 
macraide  Hy.  2,  le;  cesi  cia  lin  na 
macraide  ro  ches  sund  la  Heróid 
LHy.  fo.  7a;  Dat.  don  macraid  SC. 
33,  16;  Acc.  lasin  macraid  FB.  64. 

macc-slabrad  F.  Spielzeug.  — 
Sg.  Dat.  do  macslabrid  don  macc 
CC.  3  {so  zu  lesend. 

macc  tire  Wolf;  mec  thire  Gl. 
zu  glaidemain  Corm.  p.  24;  mac- 
tire  tré  mhóirthreud  mion-chaorach 
Torr.  Dh.  p.  92;  ibid.  p.  166. 

maeha,  cein  bess  macha  fo  tho- 
raib  „so  long  as  piain  shall  he 
under  crops''  Three  Hom.  p.  40,  23? 
macha,  Gen.  machan,  béarna  na 
machan  the  entrance  into  the  farm- 
yard  {Ktlkenny),  lias  agas  machu 
O'Don.  Stippl.  —   Vgl.  Ard-macha. 

machaire  tempe  {Feld,  Anger) 
Ir.  Gl.  866. 

machdad,  tnagthad  miratio, 
mir  um  Z^.  450;  803;  ba  machtad 
lais  in  clii  bói  far  Brigit  Three 
Hom.  p.  83,  21;  ibid.  p.  40,  1. 

maehdaigthe  wunderbar  FA.  1 
(machtnaigthi  LBr.). 

machtnaig-im  III  ich  bewun- 
dere, icundere  mich,  staune. 
—  Praet.  Sg.  3  ro  machtnaig  p. 
40,  14.  —  Part.  nee.  machtnaigthi 
FA.  1  LBr. 

macraille  ScM.  13,  vgl.  magairle 
the  testieles  O'R. 

mad,  vor  einer  Verbalform,  gut: 
mad  bocht  Hy.  5,  29,  Gl.  i.  maith 
ro  boinged;  mad  genair  0  Muire 
Fei.  Prol.  251,  Gl.  is  madgenair 
diiinne  a  gein.  Vgl.  die  irrige  Gl. 
zti  matchous  Hy.  5,  37.  - 


mad  s.  má. 

madach  Gl.  zu  cassa  Ml.  47  r 
{Goid.^  p.  26);  unthankful  O'M. 

madae  vergeblieh;  madha  un- 
lawful,  unjust  O'B.  —  Sg.  Nom. 
nochon  ssethar  madae  ,,it  is  not  a 
vain  labou/r"  Fei.  Epü.  227,  citirt 
bei  O'Dav.  p.  105  madha  mit  der 
Gl.  i.  nemglan.  —  Adv.  in  made 
Gl.  zu  sine  causa  Wb.  191»,  inma- 
dse  ibid.  19«i  (Z-*.  609);  ce  dobertha 
do  ninmaide  öbicohl  sie  ihm  nicht 
umsonst  gegeben  würde  TBF.  p. 
144,  16. 

madaigim  IWfrustror.  —  Praet. 
PI.  3  ni  ru  madaigset  Gl.  zu  non 
. .  frustrata  sunt  Ml.  48».  —  Pass. 
Praet.  PI.  3  ro  madaichtea  Gl.  zu 
cassata  sunt  Ml.  80*  {Goid.'^  p.  26). 

máel  kahl,  haarlos;  calvus 
Z'^.  810;  maol  bald,  hairless,  blunt, 
pointless  O'B. ;  erscheint  in  gewissen 
Namen:  Máelbrigtae  Calvus  Bri- 
gitae  SG.  203  a,  Máellecán  ibid.  203, 
wonach  Calvus  Patricii  ibid.  157» 
offenbar  altir.  Máelpatric  ist  (Bei. 
Celt.  p.  10,  Z\  XII),  Máelísu  Hy.  8, 
Máeldúin  LU.  p.  23»,  u,  p.  23^  5, 
Gen.  comalta  Máilidúin  ibid.  p. 
23i>,  4 ;  im  Book  of  Deir  findet  sieh 
dafür  Malbrigte,  Malcolaim  {daher 
Malcolm)  u.  s.  w.,  s.  Goid.^  p.  119; 
darnach  die  komischen  Namen 
Maelsaille,  Maelimme  On  the  Mann. 
III  p.  104.  —  PI.  Nom.  bai  mséla 
odrai  Goid.^  p.  173,  4;  Acc.  co  n- 
accatar  .  .  daumu  móra  mséla  ina 
ligu  LU.  p.  24a,  7.  —  Comp,  mael- 
dub  FB.  21;  37. 

máelán,  da  msélán  argit  imma 
cossa  LU.  p.  25a,  2,  „two  Maelann 
or  pointless  shoes  of  silver"  On 
tJie  Mann.  III  p.  188;  tucsat  Saxain 
scena  etami  ocus  ammaelanu  LU. 
p.  3'',  45. 

máel-assa,  vgl.  maolas  a  sandal 
O'B  ;  da  maelassa  findruine  impe 
TB.p.  174,  5  („two  pointless  shoes"). 

máel-Iand,  maelland  arggait  co 
cluciniu  óir  fo  bragit  cech  eich 
TBF.  p.  136,  23  (j,bands  of  silver" 
Crowe,  „a  pointless  blade,  or  broad 
band,  or  crescent  of  silver^'  On 
the  Mann.  III  p.  181). 

43* 


máenib 


676 


maidím 


máenib  s.  máiii. 
máeth  s.  móetli. 

máethal  Käse;  maothal  cheese 
Corm.  Tr.  p.  117.  —  Sg.  Acc.  a 
más  mar  lethmsethail  Corm.  p.  36,  36 
(prúU). 

mafoi't  =  mittellat.  m  a  f o  r  s ;  Sg. 
Gen.  maforta  Hy.  5,  48,  Gl.  ondí 
as  mafortis  i.  copchaille. 

1.  mag-  gross?  vgl.  mag-lorg. 

2.  mag  N.  Ebene,  das  freie 
Feld;  campus  Z'^.  271;  erscheint 
häufig  in  geographischen  Namen, 
Mag  Fea,  Mag  Breg  u.  s.  w.  (da- 
gegen altgall.  Roto-magus),  ohne 
dann  consequent  Mag  gedruckt  zu 
sein;  Mag  Meli  das  Elysium  der 
alten  Iren.  —  Sg.  Nom.  Mag  Da 
gési  Oss.  II  7;  TE.  16;  Gen.  maige 
Htj.  5,  11 ;  p.  132,  26;  27;  SC.  29,  19; 
maighi  TE.  16;  Dat.  for  maig 
Hy.  b,  10;  Lg.  18,  33;  hi  maig 
p.  143,  4;  7;  sin  maig  Oss.  II  9; 
immaig  Coil  Hy.  5,  73;  FA.  7  (im- 
muig  LBr.);  SC.  11,  3;  34,  4;  a 
Muig  Life  p.  41,  36;  p.  48,  23;  dar 
Maig  Da  gés  Oss.  II  1;  cotgairim 
do  Maig  Meli  EG.  2;  immaig 
dr aussen  s.  besonders;  Acc.  Mag 
m-Breg  FB.  43:  mag  CG.  l  LU.; 
dar  Mag  Slicech  FB.  36;  Oss.  II 10; 
Hy.  5,  59;  für  den  Dat.:  hi  mag 
p.  143,  5;  atchiu-sa  cairptech  iss- 
ammag  FB.  44;  47;  49;  p.  131,  u; 
immach  hinaus  s.  besonders;  PI. 
Nom.  maige  FA.  30  (muigi  LBr.); 
Dat.  do  maigil)  SG.  45,  1 ;  ScM.  19; 
do  prim-maigib  TE.  13  LU.;  Acc. 
maige  FB.  50,  p.  310,  2c?  tar  maige 
FB.  47;  hErenn  iath-maige  Hy. 
3,  6,  vgl.  iath  n-etarmaige  FB.  47; 
Du.  Gen.  i  Tuaith  Da  muige^^-  41, 24. 

magar  i.  min-iasc  („a  small  fish") 
Gorm.  Tr.  p.  120;  Dat.  orcc  brecc 
bronnfind  brúchtas  de  mhagur  fó 
muirib  Gorm.  p.  34,  21;  bradán  di 
magur   ibid.  p.  35,  8    (orc    tréith)/ 

—  Vgl.  maigre. 

mag'en  F.   Ort;  locus  Z^.   776. 

—  Sg.  Nom.  maigen  Oss.  II  s; 
SP.  III  5;  magen  curad  ScM.  15; 
Dat.  isin  magin  sin  TE.  9  LU.{ 
SG.  9;ä  n-óenmagin  FB.  20;  Acc. 
in  mascin  39. 


mag-lorg  eine  Keule?  maghlorg 
i.  mórlorg  O'Gl.  {Beitr.  VIII  339); 
in  Eg.  matlorg  {vgl.  Cet  raac  Ma- 
gach und  Matach).  —  ^S'^.  Gen. 
mátan  maglorci  FB.  37;  a  matan 
matluirge  ibid.  38  Eg.-.,  -luirgi  40 
!?</.;  PI.  Gen.  tri  coecait  maglorg 
n-draigin  co  fethnib  iarind  ina  la- 
maib  LU.  p.  85»,  5. 

maide  s.  maite. 

máidem  s.  commáidem. 

maidenn  i.  imairec  {„a  battle") 
Gorm.  Tr.  p.  120;  dia  memdatar 
maidind  ibid. 

maidim  ich  breche  (intr.),  bre- 
che hervor;  unpersönl.  mit  for 
geschlagen  werden.  —  Praes. 
Sg.  3  maidid  cridi  SG.  33,  28; 
maidid  tra  for  Connachta  co  Sciaid 
Aird  na  Con  „the  G.  were  then 
routed"  Aid.  Chonch.  47;  PI.  3 
maidit  immach  .  .  assind  liss  sie 
brechen  hinaus  aus  der  Burg  ScM. 
18;  maidit ..  for  na  dorsi  Sid.]  is 
áible  tened  moidit  trem  chroicend 
Three  Hom^  p.  80,  10.  —  Perf. 
Sg.  3  commemaid  a  druim  indé 
LU.  p.  20i>,  17;  commebaid  hi  tri 
Hy.  5,  78;  corroimid  a  loim  fola 
for  a  beolu  ScM.  16  (co  roemidÄ); 
CO  roimid  Gorm.  p.  XXXIX;  corrai- 
mid  a  druim  triit  Lg.  15;  corroe- 
mid  a  druim  LU.  p).  98*,  31;  cor- 
remuid  bernd  ind  Three  Hom.  p. 
36,  18;  corremuid  topar  usci  esti 
ibid.'p.  108,  15;  corrimaid  ibid.  p. 
6,  4;  is  fertas  carpaíí  Conculaind 
ro  maid  LU.  p.  ^'6^,  42;  unpersön- 
lich: ro  mebaid  for  Connachta 
ScM.  19;  CO  raimid  for  Ulto  iarsin 
„after  tvhich  the  U.  were  overthrotvn" 
Aid.  Ghonch.  56;  ho  ru  maith  for 
a  naimtea  Gl.  zu  hostibus  fugatis 
Ml.  51c ;  PI  3  dia  memdatar  mai- 
dind „for  lohich  they  broke  a  battle" 
Gorm.  Tr.  p.  120;  rommebdatár 
riam-sa  mórchatha  cach  leth  LU. 
p.  114»,  39;  memdaitir  a  carpait 
LU.  p.  64*»,  25.  Missbräuchliche  i?^ 
Formen,  die  vom  Perf.  ihren  An.^- 
gang  genommen  haben,  indem  meb 
als  Stammsilbe  betrachtet  tcurde: 
Praes.  sec.  PI.  3  in  tan  tra  dos 
beread  a  mar  for  a  édan  no  mhebdais 


maidm 


677 


maissech 


srotha  do  ghur  brén  tria  cluagaib 
a  cliiiil  siar  Corm.  p.  36,  23  Q)rúllV, 
Praet.  Sg.  3  mebais  riam  forsna 
slógu  SC.  36.  —  Praet.  Sg.  3  moi- 
dis .  .a  suil  Three  Hom.  p.  6i,  26; 
PI.  3  CO  ro  maidset  na  srotha  fola 
tarsi  LU.  p.  127»,  6.  —  Fut.  Sg,  3 
mani  má  do  á  Corm.  p.  5  á.  {„wenn 
dein  Karren  nicht  bricht"  Beitr. 
VII  47).  —  Inf.  maidm. 

maidm  N.  Brechen,  Ausbre- 
chen. —  Sg.  Nom.  ar  ba  si  deochair 
lasna  fianna  hi  tossuch  eter  orgain 
ocus  maidm  n-imairic  LU. p.  86^,  41 ; 
ro  gab  maidm  for  Uli?*  ibid.p.  20»,  is; 
dolluid  ammaidm  andes  ScM.  20 
^ihre  Flucht);  maidm  toraind  FB. 
53;  Acc.  ceu  maidm  a  delma  esti 
„sine  crepitu  ventris"  Fel.p.  CXLV. 

máidmig'e  s.  móidmig'e. 

maignech?  ech  . .  maignech  FB. 
49;  50;  p.  310,  17;  23. 

maig-re,  maighre  i.  bradan  {sal- 
mon)  Coi-m.  Tr.  p.  120.  —  PI.  Acc. 
blaisiu  magri  LU.  p.  40»,  38;  mai- 
gri  ibid.  40;  conna  tomled  magre 
LHy.  Amra.  122. 

maile  i.  olc  honni  is  malura 
Corm.  p.  24  gaire. 

maile  F.  „baldness"  Corm. 
Tr.  p.  39  ränge  {daselbst  loerden 
die  verschiedenen  Arten  der  KaJil- 
köpfiglceit  aufgezählt),  von  máel. 

mailli  FB.  34  ^rw  mall? 

das  ro  mailt  s.  toimlim. 

main  s.  muiu. 

mäin  F.  Kostbarheit,  Schatz; 
in  main  Gl.  zu  in  sét  arggait  Hg 
5,  77;  maoin  goods,  riches  O'B.  — 
Sg.  Acc.  ni  conticfa  ri  móin  na 
adlaic  thra  {der  Bing)  .soll  nicht 
gegen  eine  Kostbarkeit  gehen,  die 
nicht  genehm  ist  TBF.  p.  150,  26; 
PI.  Nom.  máini  dona,  pretiosa  Wb. 
23d  (Z*.  30);  inna  degmaiui  rongeui 
Dia  beneficia  Ml.  27»,  6;  dag-móini 
WT).  28»,  15;  Dat.  maissiu  máenib 
„more  beautiful  than  treasures^^ 
SP.  Y  6;  honaib  mordegmainib 
tantis  beneficiis  Ml.  25«,  17  {Z'^.  857); 
dorat  miiine  ocus  ascada  SMaii.  13. 
—  Comp  OS.  in  main-chista  fiscus 
LHy.  fo.  3  b  {Goid.''  p.  61). 

máiii  p.  132,  2(5  zu  lesen  muinV 


mainbech  s.  muiubecli. 

máinech  „treasurous" ;  Moe- 
doc  mainech  Fei.  Apr.  11;  Mai  18. 

mainigim,  cuich  in  mait  ro  mai- 
nighis  i.  cuich  in  muc  ro  leasai- 
ghis  CDav.  p.  105. 

máinigter  SC.  25?  vgl.  mainig 
i.  da  tabhuir  máine  O'Don   Suppl. 

ro  mair  s.  maraim. 

maire  Hy.  1,  ii  =  Zííí.  mare. 

mairg  JVehe,  Unglück;  bith 
móircc  dom-sa  ar  ocht  et  gorti 
mani  predach  Gl.  zu  vae  enim  mihi 
est  1.  Cor.  9,  le,  Wb.  10<i  (Z^.  1006); 
is  mairg  cosa  tuced  es  ist  ein  Un- 
glück für  den,  an  den  die  Ent- 
scheidung gebracht  ist  FB.  58; 
mairg  forsa  m-bia  do  thigernu  de- 
mon  discir  FA.  30;  mairg  bias  oc 
estecht  Wehe  dem  der  anhört  ibid  ; 
mairg ..  fil  isna  pianaib  sin  ibid.; 
SC.  37,  22;  44,  9;  FB.  88;  mairg 
na  dechaid  Wehe,  dass  er  nicht 
gelcommen  ist  SC.  33,  33;  FA.  30; 
in  tan  bóe  in  ben  oc  lamnad,  ba 
gol  mairgg  lee  la  giiri  na  n-idan 
i  tossuch  TBF.  p.  140,  32;  Acc. 
cen  gol  cen  mairg  EC.  2. 

mairm  SC.  25? 

mairuech  FB.  52? 

mairuim  ich  zeige  an,  ver- 
rathe;  Ispy,  betrag  O'B.  —  Praes. 
Sg.  3  slan  gach  mairne  mignim  i. 
bi  slan  donti  dogni  faisneis  in 
drochmerhV//*  no  in  drochgnima 
O'Dav.  p.  107.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
CO  ro  máirneíZ  a  athair  inti  Martain 
don  rig  SMart.  10.  —  Praet.  Sg.  3 
ni  maird  cairdiu  SC.  31,  7  (mairn 
jff.);  Dej).  ro  mairnestar  Gl.  zu 
frisbert  LHy.  Amr.  101;  PI.  3  ro 
rahairnset  „they  informed,  spied, 
or  betrayed"  O'Don.  Suppl.  —  Inf. 
mairned  i.  faisneis  no  brath  O'Dar. 
p.  107. 

mairt  dies  Martis  Corm.  p.  31. 

1.  maisse  F.  pulchritudo  Ir. 
Gl.  927,  maisi  de  cor  ibid.  1083,  von 
mass;  ornament,  bloom,  beauty  O'B. 

2.  maisse,  maise  food,  victuals 
O'B.?  maisse  dóine  nis  toimled 
Hj.  2,  5. 

maissech,  maisech  Gl.  zu  mas 
O'Dav.  p.  105. 


maistred 


678 


mall 


maistred  churning.  —  S^g. 
Nom.  p.  40,  11 ;  Gen.  toruil  aen- 
mhaistreda  ibid.  28. 

malt  s.  1.  mát. 

maite,  maide  a  stich  Corm.  Tr. 
p.  118;  stick,  wood,  timber  O'B.; 
maide  sgine  manubrium  Ir.  Gl.  1139. 

maiten  s.  mateii. 

inaith  gut,  edel;  bonus  Z'^.  233; 
Gl.  zu  ÍÓ  Hy.  5,  53;  zu  amra  ibid. 
38;  59.  —  8g.  Nom.  fer  maith  TE. 

2  Eg.\  FB.  33;  53;  ba  maith  a 
n-gaisced  Lg.  8;  17,  27;  ScM.  (i; 
TE.  14  LU.;  CG.  3  LU.;  is  maith 
. .  do  linad  rúisc  móir  accum  in 
úiéit  n-imme  sea  p.  40,  29  Qiin- 
reichend);  is  maith  sin  SC.  34; 
maith  sin  SC.  13;  FB.  8;  17;  18; 
is  maith . .  dorala  duine  sin  TE. 
14  Eg.;  Hy.  5,  49;  maith  ro  boin- 
ged  Gl.  zu  mad  bocht  Hy.  5,  29; 
bad  maith  dun  . .  ocus  dona  haige- 
daib  ScM.  4;  ni  maith  dun  ém 
SC.  IB;  nimtha  maith ..  do  chath 
ibid.;  ni  maith  a  n-asberi  SC.  19; 
30,  9;  ScM.  3,  6;  in  maith  lesaiges 
..in  áirge  p.  40,  19;  maith  gut, 
wohlan!  Lg.  19;  Tii.  6;  8;  10  Eg.\ 
FB.  7;  bad  maith  lim-sa  es  wäre 
mir  ani/enehm  SC.  14;  ScM.  15; 
maith  lim  TE  13  LU.;  FB.  6;  56; 
TE,  9,  31;  bad  maith  lat  do  men- 
ma  sei  gutes  Muths  SC.  20;  FB.  9; 
substantivisch :- á,  maith  ihr  Gutes 
FA.  24  {Gegensatz:  a  n-olc);  cach 
maith    alles    Gute   SP.  V  11;    CC. 

3  Eg. ;  Gen.  a  mairc  maith  Oss.  I  3 ; 
Dat.  sin  maig  maith  Oss.  II  9;  niór 
do  maith  viel  Gutes  Hy.  2,  67; 
5,  37;  TE.  14  Eg.;  cid  do  maith 
duinniu  16  Eg.;  Voc.  a  fir  maith 
TE.  10,  9;  PI.  Nom.  mná..ciail- 
mathi  SC.  40;  ni  dat  maithe  ban- 
riina  TE.  9,  le;  mathi  Ulad  die 
Edeln  von  Ulster  CC.  1  (maithe 
Eg.);  FB.  5;  7;  33;  42;  74;  91; 
Gen.  formna  mathe  Ulad  ScM.  4; 
Dat.  CO  mathib  fer  n-Ulad  FB.  4; 
do  mathib  Ulad  70;  SC.  24;  la 
mathib  hErend  FA.  32.  —  Vgl. 
mathe,  mathius. 

maithe,  maithe  tanic  risin  rig 
„a  grief  came  to  the  hing"  Fei. 
p.  XXXVI  30. 


maith  em,  maithim  s.  mathem, 
mathim. 

maithius  s.  mathius. 

maithmech  forgiving  Fei.  p. 
XXXV  16. 

maithue  i.  dearg  s.  unter  2.  crón. 

maithrech  s.  máthir. 

mal  der  Edle,  Fürst;  i.  uasal 
CDav.p.  106;  i.  ri  ocus  file  Corm. 
p.  29;  Sg.  Nom.  mal  mór  SC.  38; 
Lg.  3;  PI.  Nom.  rom  charsat  máil 
Maigi  Breg  LU.  p.  40»,  17. 

mala  supercilium  Z^.  259; 
Corm.  Tr.  p.  117.  —  Sg.  Gen. 
finda  malach  Fei.  p.  CXLIV  34; 
Dat.  is  na  malaig  boi  in  finda  co 
neim  ibid.  26;  PI.  Dat.  dona  mail- 
gib superciliis  Gild.  Lor.  Gl.  112: 
Du.  Nom.  da  malaigh  TE.  4. 

malairt  alteration,  change 
O'B.;  i.  drochordugudh  O'Dav.  p. 
105.  — Acc.  is  inbheachtain  nochar 
fhagsat  boin  no  duine  gan  malairt 
Chron.  Scot.  p.  296  {„without  in- 
juring"). 

malar  delicta  Ml.  30 r. 

malartach  variable,  change- 
able  O'B.  —  Sg.  Dat.  ón  mean- 
gach  malartach  meabhlach  Toit. 
Dh.p.ldS  {,,ficlde");  PI.  Nom.  much- 
na  muichnig  malartaig  p.   191,  28. 

malartai^im,  malairtigim  I  ex- 
change,    change,    barter    O'B. 

—  Praes.  der  Gewohnheit  not  malar- 
taigend  FB.  67  Eg. 

malartaim,  malairtim  I  ex- 
change,    change,    barter    CB. 

—  Praes.  PI.  3  not  malartat  FB.  67. 

—  Pass.  Imper.  Sg.  3  malartar 
nunc  in  t-écraibdech  sa..i  fiadíitMse 
cháich  Three  Hom.  p.  22,  15  („Ict 
. .  be  destroyed"). 

maldacht,  mallacht  =  Zai.  male- 
dictio  Ir.  Gl.  915.  —  Sg.  Gen.  na 
mac  mallachtan  FA.  1 ;  Acc.  dober- 
tatar  mallachtain  do  Bricrmd  FB. 
56;  doberat  maldactin  for  cach 
Wh.  2a  {Z-\  629). 

mall  lentus,  tardus  Z^.  41: 
mall  són  Gl.  zu  morantem  SG.  64": 
mall  no  baeth  hebes  ibid.  66»;  mall 
no  doe  tardus  ibid.  —  Sg.  Nom. 
SC.  15;  ni  ár-mall  ro  scribad  in 
lethrann    so    Wb.    1951»    (lethráim 


malle 


679 


Z\  XII,  Bei.  Cell.  I  p.  22);  Gen. 
maill  i.  doi  Gl.  zu  ohesi  cordis  ac 
tardt  Ml.  20»,  26.  —  Compar. 
mailli  FB.  34?  —  Compos.  bid 
hi  siu  in  mall-aithrige  cen  greim 
fuíTÍ  (íí«s  í'sí  <ííe  zu  späte  Beiie 
ohne  Kraft  in  ihr  LU.  p.  33»,  12. 
malle  una,  simul,  verstümmelt 
aus  immalle:  Hy.  2,  66;  TE.  2 
Eq.\  malle  fris  zugleich  mit  ihm 
SC.  33. 

1.  máin,  máam  jtigum,  servi- 
tiis  Z\  17:  770.  —  Sg.  Nam.  Hy. 
.\  56:  Gen.  máma,  mámu  O'Don. 
Suppl.;  Dat.  fo  mam  in  t-sommai 
suh  jugo  divitis  Ml.  27<i,  7  (Z*. 
211):  fon  mam  nuu  i.  isind  feni 
nui  Gl.  zu  sub  jugo  novo  Ml.  2b,  1 1 

Z^.  56). 

2.  mam,  mam  i.  tochus,  ut  est: 
a  teasbann  dia  mamaibh  tes&awi, 
dia  log  enech  O'Dav.  p.  105:  mam 
techta  i.  cuit  cóir  O'Don.  Suppl. 
Vgl.  On  the  Mann.  III  p.  489. 

man  L  lám  {„hand"),  Gen.  mane, 
Corm.  Tr.  p.  120. 

manach  =  lat.  monachus.  — 
Sg.  Xom.  cach  fir-manach  fial  Fei. 
p.  X:  PI.  Dat.  cona  manchaib  Hy. 
7  Praef.;  du  manchuib  Drommo 
Lias  Tir.  3;  dia  manchib  ibid. 

mauchuine  „service  rendered  in 
the  icay  of  manual  labour"  O'Don. 
Suppl.;  ri  ocus  britheman  ocus 
dias  i  manchune  On  the  Mann.  III 
p.  506  {„two  servants"). 

mani  Conj.  wenn  nicht;  si  non 
Z'^.  740;  zusammengezogen  aus  má 
und  ni;  moni  Lg.  13;  man  (mam?) 
SC.  34,  16,  min  H;  mene  FA.  15 
LBr.:  mene  SC.  44,  10:  menestarda 
ibid.  9;  mine  FA.  9  LBr.  —  3Iit 
Pron.  suffixum:  Sg.  ^1  manim 
Lg.  d\  SP.  l'o:  Sg.  2  manit  SC.  14; 
mit  der  3.  Sg.  Conj.  des  Verbi 
substantivi  verschmolzen:  manib 
TE.  10,  9 :  manip  ScM.  3,  11 :  manid 
FB.  92.  —  Gebrauch,  1)  si  non, 
mit  Conj.  oderFut.:  mani  brethaige- 
seo,  brethaigfet-sa  FB.  58;  16; 
27;  6;  da  n-ó  mele  ocus  cuitbiuda 
and-so  . .  manim  bera-su  latt  Lg.  9 : 
moni  digsid  ass  innocht,  no-bor- 
mairüther  imbárach  Lg.  13;  FB.ii; 


manip  do  Chonchobar  berthair,  is 
derb  bid  mogda  in  gnim  ScM  3, 11; 
manib  lor  lat .  .  dober  TE.  10,  9; 
manim  rothcaither,  ro  pat  choin 
altai  SP.  I  5;  mit  Praes.  secund.: 
mani  thucad  ni  don  chét  tadall,  ni 
bered  a  n-aill  ScM.  1;  cid  fri 
mnai  atbertha-su,  mani  thesbad  ni 
aire  3,  7:  2)  nisi:  mani  iatar  a  tech 
friii,  bit  lia  a  mairb  and  andat  a 
m-bi  FB.  21;  46;  52;  92;  besonders 
nach  negativem  Vordersatze,  dann 
auch  acht  mani:  nir  bo  chucum-sa 
. .  ro  bo  chóir  dal  inna  caurath  sin 
do  thabairt,  mani  tabraiter  ar  mis- 
cais  FB.  56;  ni  thic  do  neoch  acht 
mád  doneth  fein  no  mani  ebrad 
fri  grádaib  nime  FA.  9;  ni  raga 
ass  . .  acht  manit  ainge  ben  SC.  14 ; 
FB.  74;  77;  nir  bo  diuir  in  gabud 
di,  mani  bad  . .  blegon  inna  m-bo 
fa  thri  Hy.  5,  32. 

manais  „a  broad  trowel-sha- 
ped  spearhead  for  thrusting" 
On  the  Mann.  II  p.  255.  —  Sg. 
Nom.  manais  lethanglas  for  crund 
miding  ina  láim  LU.  p.  113^,  s 
{Siab.  Concul.). 

maiidar  demolition,  destruc- 
tion;  mannar  i.  sgaeledh  O'Dav. 
p.  106;  i.  sgaoileadh  O'Cl.  {Tliree 
Hom.  Index) :  loosening  (?)  O'B.  — 
Dat.  bói  torsi  mor  ior  a  vaummi  do 
mandar  na  m-bó  Tliree  Uom.p.  8,  24. 

maudra  LU.  p.  40»,  5  is.  unter 
ir),  für  immand  rá,  zu  imm-ráim? 

maudraim,  mauiiraim  II  ich 
zerstöre,  vernichte?  —  Praes. 
Sg.  3  manraid  slúaga  SC.  17,  e; 
manraid  gossa  is.  —  Inf.  manradh 
destruction  CB.;  Gen.  mandartha 
SC.  25  (mannartha  Ä)? 

mang:  «  fawn  Corm.  Tr.  p.  118. 

manister ,  mainister  =  lat.  m  0  - 
nasterium  Ir.  Gl.  726.  —  Gen. 
scoloca  manestrech  Mauritin  Z'^. 
XXI;  Dat.  luid  iarsin  do  manistir 
Three  Hom.  p.  112,  14;  PI.  Gen. 
inna  monistre  i.  inna  coitchennbe- 
tath  coenobiorum  Cr.  39«  [Z'^.  857). 

mann  i.  uinge,  an  ounce  Corm. 
Tr.  p.  110;  O'Dav.  p.  104;  secht 
manna  óir  aithlegtha  „seven  ounces 
of  refined   gold"   Corm.    Tr.   l.   c; 


mant 


680 


marbthach 


mand  din  gel  i.  uinge  brúinnte 
Corm.  p.  29. 

maut  „the  gum",  davon  mantach 
„a  toothless  person",  Corm.  Tr. 
p.  115. 

mar  wie,  gleichwie,  verstüm- 
melt aus  immar;  like  to,  as  O'Don. 
Gr.  p.  285  und  315;  als  Praep. 
mit  Acc:  a  lurga  mar  chiigil,  a 
sliasat  mar  samthaig,  a  más  mar 
lelhmsethail,  a  brú  mar  miachbolg, 
a  bráge  mar  braigit  cuirre  Corm. 
p.  36  prúll;  mar  tu  wie  du  Oss. 
III  10 ;  mar  oen  together  O'Don. 
Gr.  p.  268;  mar  oen  ri  cach  n-olc 
zugleich  mit  allerlei  Uebel  FA.  26, 
ar  oen  LBr.;  mar  oen  ris  LU.  p. 
3b,  18;  mene  chartar  mar  Oharas 
SC.  44,  10. 

mar  s.  mór. 

mara  s.  muir. 

maraim  I  ich  bleibe,  lebe; 
mairim  I  live,  continue,  endure, 
hold,  last,  abide,  remain  O^E.  — 
Praes.  8g.  3  maraid  SC.  33,  24; 
maraith  Hy.  2,  8  (beide  Mss.  haben 
marait) ;  bore  nád  mair  peccad  Wb.  3c 
[quia  non  viget  peccatum  Z'^.  803); 
nach  mair  ScM.  21,  40;  is  ed  am 
cein  nommair  Lg.  18,  3?  rel.  maires 
p.  39,  22;  PI.  3  marait  sind  noch 
vorhanden  p.  41,  13.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  dam-mared  si  viveret  Oss.  1 14; 
CO  ro  marad  do  gros  icon  eclais 
Three  Hom.  p.  90,  11.  —  Praet. 
Sg.  3  i  cein  ro  bói  a  anim  and 
ocus  ro  mair  in  Ion  läith  assa  étun 
Bev.  Celt.  III  p.  181;  do  serc  lim 
ni  ba  ro  mair  Lg.  18,  4.  —  Bedupl. 
Fut.  Sg.  3  meraid  Hy.  2,  20.  — 
Inf.  do  mharthain,  or  mhaireachtan 
O'Don.  Gr.  p.  202;  ar  marthain 
alive,  in  existence  ibid.  p.  294. 

märaim  s.  móniim. 

marb  todt,  der  Todte;  leth- 
marb  halbtodt;  beó-marb  halbtodt, 
s.  unter  lúachair.  —  Sg.  Nom.  SC. 
29,  22;  ba  marb  de  starb  daran 
CC.  4  Eg.:,  mad  marb  wenn  er 
todt  ist  TE.  8  Eg.\  co  m-bo  marb 
Lg.  19;  CC.  6  Eg.;  SC.  8;  FB.  70; 
PI.  Nom.  mairb  Hy.  2,  34;  FB.  5; 
21;  Oss.  I  8;  móirb  Wb.  U'^ ^^Z\ 
226);    marba    {die  feminine  Form) 


FB.  9;  Acc.  lammarbu  Wh.  25i> 
{cum  mortuis  Z^.  227). 

marbaim  11  ich  tödte.  —  Praes. 
Sg.  3  mit  Pron.  suff.  marbthus  er 
tödtet  ihn  SC.  36  {vgl.  é  S.  513  Col.  l). 

—  Praes.  sec.  Sg.  1  ro  raarbaiud 
Oss.  I  12;  PI.  3  no  marbtais  SC.  2; 
no  marbdais  Lg.  8;  co  rommarb- 
tais  12.  —  Praet.  Sg.  1  marbsa 
Oss.  I  10;  5  CO  ro  marb  p.  46,  22; 
p.  48,  23;  Oss.  I  6;  SC.  36;  FB.  89; 
conidammárb  i^J5.  84;  marbais  FB. 
69;  70;  SC.  36  H.  —  Fut.  sec. 
Sg.  3  nos  mairfed  {für  mairbfed) 
LU.  p.  11 5a,  21  {Sidb.  Conctd.).  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  marbthair  ScM.  5. 

—  Imperat.  Sg.  3,  marbthar  Lg.  6; 
12.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  ro  marbtha 
Lg.  15;  PI.  3  na  ro  marbtais  impi 
ibid.  11.  —  Praet.  PI.  3  conid  la 
Manandán  ro  marbait  a  n-dis  j}. 
132,  18  {vgl.  Stokes,  Tliree  Hom. 
p.  VIII).  —  Fut.  Sg.  3  mairbfidir, 
mairfider  ScM.  6;  PI.  2  unpers. 
no-bor-mairfither  Lg.  13.  —  Inf. 
Nom.  am-marbad  FB.  70;  Gen.  hl 
terfochraic  marbtha  Dauid  „in  pay- 
mentfor  killing  David''  Goid.^p.  20 
{Ml.);  na  da  idan  marbtha  duine  TE. 
8  LU.;  Dat.  do  marbad  Lg.  14;  16; 
do  marbad  dam-sa  dass  ich  tödte 
ScM.  7;  do  marbad  na  ingine  das 
Mädchen  zu  tödten  SC.  39 ;  ^  tarb 
find  do  marbad  einen  loeissen  Stier 
zu  tödten  23;  48;  dia  marhad  sie 
zu  tödten  Lg.  13;  SC.  44,  12;  iar 
marbad  a  eich  .  .  do  gerrán  Ercoil 
nachdem  Ercols  Pferd  sein  Pferd 
getödtet  hatte  FB.  69.  —  Vgl.  im- 
marbaim. 

marbde  mortuus  Z'^.  792;  s. 
nem-marbda. 

marb-dil,  do  beódil  na  marbdil 
„of  live  pi'operty  or  dead  pi'operty^^ 
Corm.  p.  19  enecland;  marbhdile 
CDon.  Suppl. 

marb-iiad  Elegie.  —  Sg.  Gen.  is 
liriu  feoir  no  folt  fidbuide  illratha 
in  marbnuda  noib  seaiBr.  j).241»,50 
{vgl  O'Don.  Gr.  p.  370).  —  Vgl.  náth. 

marbthach  tödtend,  tödtlich, 

von  marbad.  —  Sg.  Gen.  F  sruth 

neme  marbtliaigi  FA.  30  LBr.  — 

I    Vgl.     athar- marbthach    purricida, 


681 


mátbarlach 


máthar-marbthach  matricida  etc.  Ir. 
Gl  31tí-322. 

marc  M.  Pferd;  i.  ech  Corm. 
p.  28.  —  Sg.  Gen.  maiic  Oss.  I  3; 
Pl.  Gen.  marc  m-buada  FB.  53. 

marcach  M.  equester  SG.  50» 
{Z^.  809);  i.  eich  immda  lais,  ut 
dicitur  buasach  in  fer  lasmbit  ba 
imda  Corm.  p.  28.  —  Sg.  Nom. 
SC.  45,  16;  Dat.  for  marcuch  SC. 
29,  19;  Acc.  marcach  p.  131,  14;  do 
fil  oen-marcach  sund  cbucund  Rev. 
Celt.  III  }).   183   {„one  horseman^^). 

marclaeh  a  horse-Joad  Ir.  Gl. 
189.  —  PI.  Dat.  ro  failgide  . .  inna 
huli  ech  fo  a  marclaigib  fria  lar 
Three  Hom.  p.  78,  1  {„under  their 
loads^'). 

maróc  hilla  Ir.  Gl.  bbund  1005. 

marta&ee/",  a  cow  O'B.;  Corm. 
Tr.  p.  114.  —  Sg.  Gen.  ic  funi 
mairt  Tliree  Hom.  p.  120,  12;  19; 
Acc.  no  chaithind  mart  meth  im 
sáith  Tl^ree  Hom.  p.  120,  15. 

martliauach  bleibend,  dau- 
ernd. —  Sg.  Nom.  bid  at  martha- 
naig  „ever  are  they  living''  FA.  6. 
—   Vgl.  com-marthanach. 

martir  M.  Märtyrer.  —  Sg. 
Nom.  Hy.  1.  19. 

martre,  martra  martyrium  Ir. 
Gl.  738.  —  Sg.  Nom.  martra  ard 
Eraclii  Fei.  Dec.  3;  Dat.  iar  cesad  hi 
martrai  Fei.  Nov.  22 ;  Ace.  tre  martra 
ibid.  G;  Sg.  Nom.  und  PI.  Gen. 
trechenelse  martre  .  .  baan-martre 
ocus  glas-martre  ocus  derc-martre 
Z^.  1006  {Cam.)\  Hi  co  n-immud 
ammartra  mit  der  Masse  seiner 
Reliquien  LHy.  Ai7ir.  44;  ós  in- 
chaib  martra  nannséb  FA.  25  {„in 
presence  of  the  Saints'  reitcs"). 

mas,  masa,  masu  s.  má. 

mass  stattlich,  schön;  excel- 
lent,  handsome,  comely  O'R.  —  Sg. 
Nom.  (muc)  mas  ScM.  22,  3;  fomm- 
chain  cói  menn  medair  mass  SG. 
p.  204  {Beitr.  VIII  320):  ammid 
mass  Lg.  17,  9;  mac  Nessa  nith- 
mass  10?  Manannan  mass  SC.  45,  7;  9: 
ba  ortán  más  „it  was  a  goodly 
dignity"'  Goid.^  p.  19  {Ml.)\  oll-mas 
SP.  V  3?  Acc.  F.  muice  maiss  Lg. 
17,   7;    Gen.    ceann    na   n-üoedeal 


n-glan-mas  Fei.  p.  LXIII  le;  Dat. 
di  rigaib  massaib  SP.  V  12.  — 
Compar.  maissiu  SP.  V  6. 

1.  mass  huttock,  bottom;  „enters 
largely  into  Irish  topography''  Corm. 
Tr.  p.  117;  Beitr.  VIII  352.  — 
Nom.  a  mas  mar  lethrasethail  Corm. 
p.  36,  3C  \s.  imter  marV,  Acc.  cen 
mas  isin  dabaig  „not  to  have  a 
bottom  in  the  tub^'  Fei.  p.  CLXXI 1. 

2.  mass  =  lat.  massa?  Corm. 
Tr.  p.  107.  —  Acc.  atciera-su  torce 
ic  claide  in  talmau  ocus  dosbe?-a 
maiss  n-oir  ass  Tliree  Hom.  p.  12,  22. 

1.  mát  Schwein;  i.  mucc  Corm. 

p.   29    mait    O'Dav.  p.    105    main 

{s.  unter   mainigim).    —    Gen.  Sg. 

oder  Nom.  PI.  mátai  i.  mucci  FB. 

68,  3?  PI.  Nom.  mata  Corm.  l.  c; 

O'Dav.  p.  104. 
!       2.  mát   i.    lám    (Hand),   soll    in 
!   iudmat  enthalten  sein  Corm.  p.  29. 
I       matarla  s.  imma  tarla. 

matarlacad  SC.  38,  10  zu  lesen 
i    má  tarlacad? 

!  mátau,  mátan  maglorci  (matlu- 
[  irgi  Eg.)  eine  Keule,  vgl.  maite, 
'.  maide?  ,,mathán  the  sticker  of  a 
I  iree"  O'R.?  —  Sg.  Nom.  mátan 
I  FB.  37;  Gen.  matain  39  Fg.;  Dat. 
'  cona  madan  40  Fg.;  Acc.  matan 
'   38  Fg.;  mathan  40  Eg. 

mateu,   matau  F.  Morgen, =^ 

lat.  matutina  (hora?),  vgl.  franz. 
'  matin.  —  Sg.  Nom.  0  ro  bo  maten 
i   FB.  bl\  tráth  bá  maiten  dóib  CC. 

á  LU.  {iaa.ta,n  Fg.);  co  tanicc  maten 

TE.  12  Eg. ;  Gen.  na  maitne  FB.  87 ; 
I  Dat.  turgbail  na  grene  i  matin 
I  s.  unter  fair;  sin  matin  arnabárach 
I  FB.  79;  ria  matain  Lg.  16;  Acc. 
I  CO  matain  FB.  57 ;  adverbiell :  matin 
:  mane  Cr.  33*=  (Z^.  777);  matain 
i   Hy.  5,  54;  matain  moch  a7n  Morgen 

früh  Lg  12 ;  SC.  36 ;  matain  muich 

iarnabarach  FB.  64 ;  matan  Hy.  5, 76. 
'       math  Bär?  Sg.  Nom.  math  rú- 

amdse  FB.  52;   Gen.  bruth  matho 
j   ibid. 
I       mathadh  i.  cunntabairt  {Zweifel) 

O'Dav  p.  105,  matha  ibid.  p.  107. 
máthair  s.  máthir. 
mátharlach    matrix    SG.    69» 

{Z\  855). 


mátharnait 


682 


mé 


máthai'iiait  Mütterchen,  vgl. 
siurnat  sororcula  Z'^.  274.  —  Sg. 
Voc.  a  mátharnait  FB.  44;  47. 

mathe  „qoodness"  Gl.  zu  eua 
Uy.  2,  24. 

mathem  Nachlassen,  Erlas- 
sen; maitheamh  abatement,  slacke- 
ning  O'ií.  —  Acc.  cen  mathim 
„without  abatement"  Hy.  5,  7;  cona 
cleir  cen  mathim  Fél.  Mai  14,  Gl. 
i.  ni  robi  ic  demon  ní  do  maithem 
orru   ibid.  p.  LXXXVI;    Nov.  28. 

—  Vgl.  maithmech. 
inathgamau   FB.    52   Eg.,    vgl. 

mathgamuin  ursus  O'Don.  Suppl.; 
mar  leomain  ic  techta  fó  math- 
gamnaib  LU.  p.  8Üa,  3. 

mathim  ich  lasse  nach,  er- 
lasse. —  Praet.  Sg.  3  ros  maith 
iarsin  in  rig  in  eis  do  Pátraic 
Three  Hom.  p.  10,  8.  —  Inf.  mathem. 

máthir  F.  mater  Z\  262.  — 
Sg.  Nom.  máthair  Hy.  4,  c;  5,  4;  63; 
Gen.  mathar  TE.  20;  p.  142,  is; 
Acc.  máthair  Hy.  5,  76;  FB.  G; 
'PI.  Nom.  cairm  hitat  ammaithre 
nalloeg  sa  LU.  p.  24»,  12  {Form 
des  Acc);  Gen.  maithrech  p.  11),  38. 

—  Comp  OS.  máthar-marbthach  ma- 
tricida  Ir.  Gl.  318. 

mathius  M.  die  Vortrefflich- 
keit,  das  Gute.  —  Sg.  Gen.  ma- 
thiusa  FA.  12;  35;  ar  daig  in  mai- 
thiusa  no  biad  do  fén  de  Three 
Hom.  p.  90,  18. 

do-mblas,  so-mblas  s.  blas. 

mbroga  SC.  25?  ^ 

mbrogthar  s.  mrog-aim. 

mé  ich,  mit  Particula  augens 
mé-se,  messe,  méisse;  ego  Z'^.  324. 

—  Sg.  Nom.  is  mé  SC.  44;  FB. 
24;  73;  is  me  ro  glan  ScM.  12; 
CC.  5  Eg.;  OS  me  SP.  II  s;  12;  is 
mése  FB.  23;  messe  ScM.  11;  12; 
SC.  44,  1;  45,  19;  SP.  II  1;  16;  is 
messe  p.  141,  4;  9;  messi  SC.  6; 
12;  44;  TE.  13  LU.;  is  mesi  FB 
74;  mesi  76;  is  missi  CC.  5  Eg.; 
p.  141,  23;  28;  Oss.  I  9;  10;  misi 
SC.  44,  8;  p.  141,  18;  raisiu  TE. 
13  Eg.;  l)at.  oder  Acc.  do  imluad 
ar  mesi  FB.  35;  Acc.  no  co  treic- 
fitis  messe  SC.  44,  14.  —  Die  en- 
clitische  Form  des  Pronomens  der 


1.  Sg.  lautet  —mm,  — m,  mit  nach- 
folgender Aspiration,  1)  als  Object 
{Acc.  oder  Dat.)  von  eiver  Verbal- 
form  abhängig,  der  ihr  vor  ausgehen- 
den Partikel  oder  Präposition  an- 
gefügt: nim  sasa  TE.  9,  6;  nim 
thorgnea  p.  141,  8;  manim  bera-su 
Lg.  9;  SP.  l  h;  nim  tha  SC.  13; 
nim  dil  Hy.  2,  44;  6,  8;  13;  TE. 
9,  7;  p.  141,  29;  nacham  ail  FB.  35; 
inam  bia-sa  TE.  5  Eg.;  romm  ain 
Hy.  6,  26;  rom  ela  SC.  44,  5;  rora 
thathigset  SC.  28;  46;  SP.  I  4; 
rom  bith  Hy  6,  23;  SC.  11,  6;  28; 
35,  5;  31;  ram  biad  SC.  11,  6 ;  nom 
dercaedar  Hy.  7,  60;  SC.  29,  17; 
nom  berar  ferar  SC.  9;  conom  thair 
Hy.  7,  52;  conom  thic-se  FB.  24; 
danam  thuc  SC.  45,  7;  9;  ro  dom 
labradar  Hy.  7,  59;  ro  dam  chlo- 
athar  61;  dom  gentais  SC.  34,  16; 
atom  riug  Hy.  7,  1;  3;  17;  26;  62 
(adriug);  atam  comnaic  TE.  5  Eg.: 
cotom  bert-sa  FB.  22  (s.  coimprim  : 
cotom  gaba-sa  24 ;  domm  árfas  SC. 
34,  3  (tárfas) ;  domm  air  Hy.  6, 11 ;  le; 
dom  air-se  ibid.  10  i^tair);  dom  ficfe 
SC.  11,  10  (,ticfe);  dom  adbat  Lg. 
18,  10  (tadbat);  dom  roipnitar  SC. 
38,5  (s  tóibnim);  dom  facca  ScM.  11: 
dom  beir  TE.  9,  s;  dom  riacht  Oss. 
II  5;  dom  rat  SC.  45,  20;  immim 
rorda  Hy.  7,  58;  immim  rous  SC. 
38,  7.  —  2)  von  einer  Präposition 
abhängig:  dim  SC.  29,  is;  dim-sa 
FB.  76;  dam  Hy.  6,  2;  7,  39;  Lg. 
18,  2;  9;  ScM.  4;  8;  Oss.  III  7: 
SC.  11,  7;  19;  34,  3;  44,  e;  FB. 
56;  87;  93;  dam-sa  i>.  40,  39;  ScM. 
7;  10;  11;  13;  p.  145,  o;  SC.  4;  7: 
13;  42;  43;  SP.  V  5;  J^JB.  30;  58: 
damh  TE.  5  Eg.;  limm  Ti^.  9,  5:  32: 
limm-sa  SP.  V  e;  lemm  ji.  140,  23: 
lem-sa  iyi/.  17,  23;  p.  141,  10;  lern 
Hy.  3,  10;  ii/.  3  (lemm  Eg);  CC. 
5  -Bi/.;  SC.  34,  e;  FjB.  34;  lim  Hi. 
6,  9;  7,  53;  Lg.  18,  4;  5;  TE.  9,  1-: 
p.  132,  22;  133,  8;  SC.  33,  6;  34,  ;.: 
44,  1;  2;  45,  2;  46;  FB.  5;  6;  7: 
8;  17;  32;  62;  75;  93;  lim-sa  Lg. 
6;  17,  6  (lium-so  Eg.);  FB.  5;  8: 
26:  56;  73;  76;  lium  ^j.  145,  s;  lim 
SC.  40:  frim  Hy.  5,  100;  ScM.  15: 
SC.  1;   SP.  II  4;   FB.  11;  73;  93; 


I 


mebais 


683 


medar 


frim-sa  ScM.  8;  10;  SC.  39;  FB. 
76;  93;  rim  TE.  9,  9;  SC.  33,  6;  32; 

44,  13;  frimp  p.  142,  4;   friumb  p. 

144,  18;  uaim  Lg.  9;  Oss.  II  2:  äC 
(j;  28;  32;  uaim  Lg.  18,  7;  Sc3L  12; 
1^5.  22;  88;  iiaim-se  ScM.  12; 
FJB.  8 ;  huaim  TE.  5  ^^7. ;  huaim-siu 
CC.  5  iJ;^. ;  accum  p.  40,  30;  acum 
SC.  44,  u;  45,  11;  act«n-sa  Sc3L  7; 
chucom-so   2'iJ.   7   ii;.;   chucum  j?. 

145,  7;  ScM.  12;  F5.  23;  24; 
chucum-sa  FB.  56;  -Scilf.  13;  16: 
etrom  Hy.  5,  96;  etrum  Hii,  7,  42; 
etnim-sa  Lg.  19;  form  jP£.  74; 
form-sa  ScM.  11;  i'JS.  35;  ormm. 
TE.  9,  13 ;  orm  SC.  45,  8 ;  immum ' 
Htj.  6,  10;  ScM.  10;  13;  20;  im- 
mum-sa  ibid.  11;  jP5.  24;  innium 
Hy.  7,  54;  innium-sa  SC.  6;  rium 
Ä/.  7,  53;  dessum  rechts  von  mir 
Hy.  7,  55;  dessam  6,  2;  tuathum  Zmfcs 
<-on  »mV  Hy.  6,  2;  7,  56;  issum  unter 
mir  Hy.  6,  4;  7,  54;  iiasum  über 
mir  Hy.  6,  4:  7,  50.  —  3)  als  Ob- 
ject  einer  Verbalform  angehängt: 
ni  ru  bim-sea  SC.  41;  tatham  Lg. 
18,  3  Lc.\  issum  ecen,  isim  écen-sa 
>■•.  unter  ecen;  baithium  Lg.  17,  11? 
l)ádam  fiu-sa  der  mir  gleich  wäre 
SC.  42?  —  Wenn  das  Verbum  sub- 
i<tantivum  in  der  1.  Sg.  Fut.  und 
Praet.  ein  m  aufweist,  so  sind  diese 
Formen  wohl  nach  Analogie  von 
amm,  am  {ich  bin)  gebildet:  biam 
sóer  Hy.  4,  8 ;  ni  pam  slán-sa  Lg.  7 ; 
or   bam   TE.  5  Eg.;    ro    bam  SC. 

45,  7 ;  9 ;  ni  dam  buidhech  TE.  9,  23 ; 
ni  dom  dermatoch  p.  141,  20.  — 
Dagegen  scheint  einem  franz.  c'est 
que  je  suis  zu  entsprechen:  is  am 
ben-sa  curad  cáin  FB.  30;  is  im 
ingen  ercnid  TE.  9,  10;  bad  am 
slán-sa  10  LU. 

mebais,  meMais  s.  uiaidim. 

mebar  s.  mebuir. 

meblug-ud  i.  dul  co  mnai  O^Dav. 
p.  106. 

mebol,  inebul  F.  Schande; 
dedecus  Z'^.  241,  768;  meabhul  i. 
ball  bannda  na  mna  O'Dav.  p.  107. 
—  Sg.  Nom.  bá  mebol  lais  er 
schämte  sich  TE.  8;  ba  mebul  le 
CC.  6  Eg.;  is  mebul  duit  es  ge- 
reicht  dir    zur    Schande   SC.    30; 


FB.  14;  Bev.  Celt.  III  p.  181;  Dat. 
ÍÓ  mebaili^r.  10;  iar  mbebail-FJS.89; 
Acc.  cen  mebail  FA.  35. 

mebraigim  III  I  study,  re- 
member  O'B.  —  Praes.  Sg.  2  Dep. 
ma  mebraigther   feli  Fei.  Mart.  2. 

—  Inf.  Dat.  gabaid  iar  mébrugud 
a  aicechta  „to  rehearse  his  lesson" 
Three  Hom.  p.  102,  24. 

mebuir  =  lat.  memoria;  cani 
mebuir  lib  in  senchas  so  Wb.  20» 
(Z^.  238);  cech  ni  no  chluined  side 
ba  mebar  lais  p.  39,  15  {„he  remem- 
bered"). 

mecon  M.  Wurzel,  Knolle; 
radix  Z^.  776;  Corm.  Tr.  p.  118; 
mecon  cinadh  . .  i.  buua[d]  in  cinadh 
O'Dav.  p.  106.  —  Sg.  Nom.  tan- 
catar  tulfethi  a  orcan  co  m-bátár 
for  tul  a  lurgan  co  m-bá  métithir 
muldord  míled  cech  mecon  dérmár 
díbide  LU.  p.  79^  30;  in  meccun 
no  in  tamun  Gl.  zu  radicem  Ml.  45  r; 
PI.  Acc.  mecnu  CC.  1  LU.;  Du. 
Nom.  da  mhecon  do  muráthaig  Fél. 
p.  LXI  44.  —  Vgl.  CO  asmecnugur-sa 
ut  eradicem  Ml.  2»,  8. 

med  F.  Wage;  lanx  SG.  20» 
{Bei.  Celt.  1  p.  42);  meadh  a  scale 
O'B.  —  Sg.  Nom.  meadh  thomaiss 
indile  i.  in  mead  indmeach  Corm. 
p.  35  puincern  {„a  beam  for  wei- 
ghing  cattle  i.  e.  the  notched  beam"); 
Gen  medhi  innbiche  s.  unter  pu- 
ingcne;  Dat.  hua  meid  Gl.  zu  l&ra 
Ml.  82»;  Acc.  im-meid  Hy.  5,   79. 

—  Comp  OS.  med-tosngachtigtheid 
libripens  SG.  114». 

meda  s.  mid. 

1.  medar,  meadhair  talJc,  dis- 
course,  mirth  O'B.  —  Acc.  can 
comainm  can  medair  Fei.  Nov.  11 
LBr.,  Gl.  (can)  i.  canta,  (medair) 
i.  erlabra.  —  Compos.  ra  dalad 
lind  soóla  socháin  somesc  fair  gor 
bo  mesc  medar-cháin  é  On  the 
Mann.  III  p.  414;  gur  ba  mheisge 
meidhir-ghlórach  iad  „so  that  they 
became  exhilarated  and  mirthful- 
sounding"  Torr.  Dh.  p.  202.  — 
Die  Form  medair  im  Auslaut  ad- 
jectivischer  Composita:  slog  can  de- 
gail  (lies  dedail)  re  debaid,  mor- 
medair  O'Muireadaig  „O'M.  ofgreat 


medar 


684 


mélacht 


mirW^  Gein.  Ua  hh-FiacJwach  p. 
186;  don  gasraid  as  mór-medair  „a 
race  of  great  hüarity"  ibid.  p.  218; 
fomm  chain  cói  mcnn  medair  mass 
SG.  p.  204  {„mihi  sonat  cuculi  lu- 
quela  clara,  pulcra"  Stolces,  Beitr. 
VIII  320)? 

2.  medar,  meadhar  a  forewar- 
ning  of  future  events  O'B.;  de 
iiiurt  De  dian-medar  indiu  deud 
domain  virtute  Dei  —celere  omen  — 
hodie  finis  mundi  Fél.  Prol.  219 
(„by  Goä's  virtue  is  vehemently 
announced  to-day  tlie  worWs  end" 
StoJces). 

3.  medai*  ein  Trinkgefäss,  s. 
On  the  Mann.  III  Index. 

méde,  meide  the  neck  O'B.  — 
Sg.  Nom.  co  torchratár  bond  fri 
bond  ocus  méde  fri  méde  LU.  p. 
801»,  15;  Acc.  bond  trir  fri  mede 
trir  ibid.  i8. 

medg'   whey  Gorm.   Tr.  p.   115. 

—  Comp  OS.  dobreath  doib  bairgen 
ocus  luss  ocus  meadg-usce  prainde 
Fei.  p.  XL  10. 

iiiedóu  Mitte;  medium  Z'^.  ns. 

—  Sg.  Nom.  medón  FA.  21;  22; 
FB.  45;  medon  aidche  Mitter- 
nacht 84 ;  medon  lái  Mittag  s.  unter 
iarra-eirge;  Dat.  im-medon  in  der 
der  Mitte  Hy.  2,  46;  5,  72;  FA.  18; 
27;  FB.  55;  88;  inmedón,  immc- 
dón  intra  Z^.  608;  mit  Apocope 
medon  p.  311,  35?  a  m-búi  do  innib 
inna  medon  was  von  Eingeweiden 
in  ihm  war  Rev.  Celt.  III  2>-  178; 
for  medon  Hy.  5,  11;  33;  dia  medon 

FA.  22;  0  medon  co  himbel  Fei. 
Epil.  343 ;  Acc.  imma  medon  FA.  25. 

medrach,  meadhrach  glad,  joy- 
ful,  merry  O'B.  —  Sg.  Nom.  muir 
medrach  mend  LU.  p.  40»,  15;  mo 
mewma  muad  medrach  „my  proud, 
elated  mind"  Fei.  Epil.  362;  Sg. 
Dat.  do  mid  medrach  SC.  33,  23; 
Acc.  hi  Tech  Midchuarda  medrach 

FB.  22;  68,  29. 

medras  Hy.  6,  13  von  Stokes  als 
3.  Sg.  rel.  aufgefasst  {vgl.  die  Glosse): 
„who  gladäens"?  lin  muc  muad 
mend  medras  coi  Corm.  Tr.  p.  81 
fothond. 

medugud  s.  métaigim. 


ineincán,  in  meincán  saepius- 
cule  SG.  46»  {Z^.  608),  von  menic. 

meinciu  s.  menic. 

meirb  slow,  tedious,  weak 
O'R.;  i.  misoirb  O'Dav.  p.  104.  — 
Sg.  Nom.  nar  bat  meirb  SC.  26; 
at  meirb  Fei.  Jul.  19  „weak",  Gl. 
hitruag  no  it  meta;  is  merb  is  is 
marb  mo  guth  (SC. 29, 22. —  Compos. 
ar  cec/i  meirb-len  Fei.  Jan.  24. 

meirg  rust  O'B.;  ebrón  (i.  iarm 
ima  muintear  (i.  ima  timchella 
meirg  Corm.  p.  19;  hierher  meirc 
Gl.  zu  erugo  SG.  52»,  zu  lesen 
ferrugo?  Dectir  a  máthair  cen  meirg 
Fei.  p.  LXXXV  {„without  rust"). 
Vgl.  jedoch  merg. 

meisce  s.  mesce. 

uiéit,  mét  F.  Grösse;  magni- 
tudo   Z-\  250;    meid    Ir.   Gl.  922. 

—  Sg.  Nom.  ba  he  a  meit  SC.  49; 
FB.  20;  ba  he  mét  ind  ratha  dorat 
Dia  for  Märtain  SMart.  40;  däm- 
met doroscai  quantum  praestet  Ml. 
34  r  (Z'^.  437);  cid  etrum  aicned 
ind  reto,  dia  tormastar  a  mét  dogní 
trumain  do  iarum  in  met  sin  Ml. 
20»,  19;  Gen.  leth  méite  FB.  91; 
méte  zu  lesen  für  met  p.  169,  26? 

,  Dat.  ar . .  meit  na  gaile  FB.  88 
(med  Eg.)]  ar  a  met  ibid.  75;  ca- 
cha  raba  di  met  a  thwrse  85  (do 
meit  Eg.);  Acc.  in  meit  n-imme 
sea  p.  40,  30.  —  Adverbiell:  meit 
quantum ,  meit . .  meit  quantum  . . 
tantum  Z'^.  101 ;  meit  gamlias,  meit 
chore  FB.  91  (mett  Eg.);  s.  unter 
mui-chend;  meit  is  ri  habraid  a 
derc,  meit  is  ri  mess  a  fert  fo  Os--. 
III  7  (meid  Ed.).  —   Vgl.  metithir. 

meithel  s.  methel. 

méla  Schimpf?  méala  grief,  sor- 
row  O'B.  —  Sg.  Gen.  do  immirt 
mela  FB.  41;  da  n-ó  mele  ocus 
cuitbfuda  Lg.  9;  Dat.  ro  imthighsef 
iarsin  fo  mala  ocus  cuitbed  „in 
sorrow  (?)  and  mockery"  Goid.^  p.  23 
{Four  Mast.);  teichis  .  .  fo  mehi 
ocBs  fo  mehail  FB.  38  Eg. 

mélacht    Schimpf,    Schande. 

—  Sg.  Nom.  ba  mór  a  mélacht  loa 
sie  schämte  sich  sehr  CC.  6  LI'. 
(mebul  Eg.);  is  doruccai  ocus  mc- 
lacht  Ml.  27«,  10;  Acc.  cea  mélacht 


meld 


685 


mend 


FA.  35;  Fei.  Nov.  19  {„without 
reproach'') ;  cotani  roither  . .  ar  cech 
melacht  ibid.  Epil.  70. 

meld,  vgl.  meild  i.  mil  no  air- 
bhitiu  [ß.  airmitiu)  no  failtiu  O'Dav. 
p.  104:  ba  mór  meld  a  acaldam 
Ml.  carm.  1  {„very  pleasant  loas 
his  converse"  Goid.^  p.  IS'i;  Mag 
Meli  „the  Plains  of  Happiness" 
On  the  Mann.  111  Index. 

1.  mele  i.  cop  cailli  „a  woman's 
hood''  Corm.  Tr.  p.  120. 

2.  mele  i.  drochlaoch  O'Gl.  („a 
lad  hero"  Corm.  Tr.  p.  120). 

1.  melg  i.  as  (Milch):  arindi 
mblegar  Corm.  p.  28;  O'Dav.  p. 
105;  i.  siigh  ibid.  p.  107.  Vgl. 
oimelc. 

2.  melgf  i  bás  [Tod),  melg-theme 
„death-darkness"  Corm.  Tr.p.lOS? 
vgl.  O'Dav.  p.  105:  melg  i.  as,  ut 
est  crin  cach  ala  methus  melg  teme, 
teme  i.  bas  i.  as  mba[i]s  i.  fuil. 

melim  I  molo  Z'^.  429. —  Praes. 
Sg.  3  rel.  amal  meles  FB.  52.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  leth  n-etha  for 
tire  am  ol  se  is  sunda  melair  LU. 
p.  24i»,  22;  PI.  3  arneam  frisime- 
latar  erna  Corm.  p.  14  cadut.  — 
l'raet.  Sg.  3  cona  sluag  mor  melaid 
reimt  auf  senaid  synodi)  „with  his 
qreat  host  he  was  ground"  Fei. 
.Till.  12?  Gl.  i.  ro  meiled.  -^  Inf. 
hleith :  Dat.  is  immaille  ro  scaich 
in  bolc  do  blith  ocus  in  t-immun 
do  denam  Lat  Hy,  Praef.  X;  ben 
bis  oc  bleth  brpn  Corm.  p.  14  cu- 
mal.  —   Vgl.  toimlim. 

1.  mell  globus;  meall  picuta 
(„a  mound,  hillock")  Ir.  Gl.  258, 
vgl.  altgall.  Mello-dunum.  —  Sg. 
Nom. mell  óir  TE.SEg. [vgl.  0' Curry, 
On  the  Mann.  III  p.  190):  PI.  Noin. 
méit  mulaig  forgut  (?)  mella  a  drom- 
ma  LU.p.  85'',  39;  Dat.  dona  m^llaib 
dracondai  s.  unter  dracondai;  co 
mellaib  a  lárac  FB.  20  [s.  S.  308); 
gabaid  a"  lenid  i  n-ardgabail  os 
melloib  a  láruc  LBr.  p.  213,  st, 
cenglaid  a  lenid  os  mellaib  a  lafac 
ibid.  p.  215'»,  49. 

2.  mell,  ceithri  sillseba  flehet  í 
cech  rand,  dia  m-bé  plus  no  minus 
is  mell  Fei.  2).  VI  5  Laud  {„error"), 


dafür   LBr.:   si    sit  plus    minusve 
error  est  (is  pudar)  ibid.  p.  II  7. 
3.  mell  s.  meld. 

1.  mellach  kugelig,  von  1.  mell? 
meallach  soft,  fat  CB.  —  PI.  Nom. 
oircne  mellacha  FB.  37  Fg. 

2.  mellach,  für  meldach  [Z'^.  10), 
gratus.  —  Sg.  Nom.  mad  melltach 
lassin  fer  Wb.  9*  [Z-\  705);  a.mail  ba 
mellach  leó LU.p. 23^, is;  ba  mellach 
in  bág  ibid.  p.  1141»,  22  {Siab.  Concul.). 

mellaim,  meallaim  I  deceive 
O'Don.  Gr.  p.  188. 

mellchai  SC.  19,  2? 

mem  i.  póc  {„a  kiss")  Corm.  Tr. 
p.  120. 

"  membrum,  memmbrum  naue 
membrana  nova  SG.  217;  mem- 
rum  Gl. zu  lat.  carta  Coi'm. p.í3 cairt. 

memmar=Zai.  membrum:  mea- 
mar  i.  mer,  im  memur  laime  no 
coisi  CfDav.  p.  106. 

memra,  meamra  a  shrine,  tomb 
O'B.;  hi  memraib  Fei.  Prol.  80, 
Gl.  i.  hi  scrinib;  aithigid  a  memra 
„visiting  their  burial-places"  ibid. 
224.  Gl.  i.  a  n-adnocul. 

men  farina  SG.  51 1>  (Z-\  10); 
CO  n-derna  men  ocus  liiaith  de  „dust 
and  ashes"  Three  Hom.  p.  22,  is. 

men  i.  bei  Corm.  Tr.  p.  119, 
men  mara  i.  bei  na  raara  O'C'Z. 
{,,mo%ith  of  the  sea"). 

menacli,  meanach  enirat'Zs  O'ii. 
—  Sg.  Dat.  scribais  goum  inna  me- 
noc[h]  LU.  p.  57»,  43  (s.  unter  ogum); 
ata  ogum  inna  menuch  ibid.  p.  57'>,24. 

menad  an  a  iv  l  Corm.  Tr.  p.  108. 

meuadacli,  meanadhach  pottage 
CDon.  Suppl.;  meal  and  milk  On 
the  Mann.  III  Index.  —  Sg.  Nom. 
menadach  FB.  9. 

méiialr,  méuatar  s.  muiniur. 

meuand  i.  follus  Fei.  Prol.  285 
{„manifest"):  O'Dav.  p.  98. 

menann,  0  menannaib  Gl.  zu  a 
gingivis  Corm.  Tr.  p.  88  gin; 
Gild.  Lor.  Gl.  122. 

menbaeh,  vgl.  meanbh  small  O'B.; 
cotamfolt-sa  {zu  comlaim?)  comtar 
menbacha  eter  mo  di  bois  LU.  p. 
114'',  19  {„untü  they  teere  particles" 
Crowe,  Siab.  Concul.  p.  389). 

mend  s.  menn. 


686 


meraige 


mene  s.  mani. 

meug  guile  Corm.  Tr.  p.  118; 
craft,  deceit  O'R.  Davon  mengach 
„treacherous"  Torr.  Dh.  p.  198. 

meiiic  häufig,  reichlich,  oft; 
frequens  Z'^.  812.  —  Sg.  Nom.  biad 
menic  Lg.  17,  12;  ba  menic  a  dal 
si  fri  trúagu  Gl.  zu  Hy.  5,  14; 
ScM.  7;  nacfe  menic  ro  ba  16;  cid 
menic  imthigi  SC.  29,  1;  menicc 
atchithi  Hy.  2,  14.  —  Adv.  in  me- 
nicc frequenter  Z^.  608 ;  South.  56a 
ißoid.'^  p.  59);  CO  trlalta  a  n-ditb 
com-menic  Lg.  11.  —  Comparat. 
meinciu  Z'^.  638;  forcetol  ba  me«- 
ciu  dognid  FA.  32;  ba  mewciu  let- 
sai  ag  metÄ  d'acbmZ  ocaind  ScM. 
6  B. 

menma  Sinn;  menme  mens  Z'^. 
264.  —  Sg.  Nom.  Lg.  17,  37;  FA.  7; 
SC.  38;  ba  maith  lais  a  menma 
FB.  9;  56;  SC.  20;  ba  hole  a  mmma 
SC.  5;  6;  8;  blth  a  menma-sam  fri 
seilgg  SP.  II  2;  ni  charand  mo 
mewma  múad  SC.  45,  3;  cairigsi  a 
mewma  Ailella{?)  TE.  6  LU.;  ni  na 
téit  do  menma-su  ScM.  3,  s;  Gen. 
mewman  p.  130,  24;  Dat.  ro  imráid 
. .  inna  mewmain  FB.  8;  16;  17;  88; 
ina  menmuin  p.  144,  29;  Acc.  fo- 
cheird  a  mewmain  airi  TE.  10  LU.; 
ro  líé-side  menmain  for  a  mac-som 
LU.  p.  39a,  27  [Aid.  Ech.)]  tanic 
for  mewmain  Brigte  p.  40,  e;  is 
messi . .  dorat  fó  menmain  Ailella 
do  seirc-siu  TE.  13  LU.  (for  men- 
main Fg.).  —  Comp  OS.  do-menma; 
droch-menma   Uebelwollen   SC.  45. 

menninach  cheerful,  highspi- 
rited  O'B.;  vgl.  mór-menmnach. 

menmiiiche,  PI.  Nom.  menmnihi 
{sie)  dissensiones  Wh.  18»  {Z'^.  248); 
vgl.  fairsing-menmnaige. 

menmarc?  Sg.  Nom.  at  menmarc 
fer  n-domain  FB.  18;  is  menmarc 
ban  búaignigi  68,  13.  Aus  mencho- 
marc  entstanden?  vgl.  Gaidil  Gaidil 
inmain  ainm,  ise  menchomarc  a  gairm 
.Beitr.  I  340. 

1.  menn  Mar:,  i.  foUus  Gl.  zu 
Hy.  5, 16;  63;  meann  i.  forell  O'Dav. 
p.  107.  —  Sg.  Nom.  ba  menn  inna 
himthechtaib  „clear  tcas  she  in  her 
goings"  Hy.   5,  le;  es;   bid   mewd 


inar  n-imchomruc  .  .  bid  mcnd  inar 
n-imscarad  ScM.  15?  muir  medrach 
mend  Lü.  p.  40a,  xs;  fomm  chain 
coi  menn  medair  mass  SG.  p.  204? 
lin  muc  muad  mend  medras  coi 
Corm.  Tr.  p.  81  fothond;  Gen. 
reimm  mora  minn  SG.  112  {maris 
limpidi  Z^.  269). 

2.  menn,  meann  dumh,  mute 
O'B.  Vgl.  minde. 

mennach  FB.  33  zu  lesen  mór- 
menmnach? 

mennat,  mendat  „a  residence, 
place"  Corm.  Tr.  p.  117.  —  Gen. 
meannatta  Corm.  Tr.  p.  XII;  Dat. 
luid  leo  .  .  diam-mennut  „to  their 
dwelling"  Tir.  8;  isin  mendut  sin 
Three  Hom.  p.  102,  15 ;  dia  mennat 
SC.  27;  PI.  Acc.  sech  na  mennata 
duba  LHy.  Amr.  142. 

menogrud  dissonantia  SG.  40^ 
{Z'^.  803);  Gen.  ar  immgabáil  mé- 
naichthe  SG.  8t  [Z'^  2S'3\ 

menstir  „reliquary"  Tir.  11. 

1.  mer,  mear  quick,  sudden, 
merry  0"B.;  go  mileadhta  mear- 
chalma  Torr.  Dh.  p.  92  {„with 
swift  valour"):  ibid.  p.  110  („acti- 
vely  valiant")\  ibid.p.  122. 

2.  mer  a  madman  Corm.  Tr. 
p.  113;  i.  druth  Corm.  p.  29  mer- 
drech;  mear  mad,  insane  CDon. 
Suppl.;  ni  rád  mer  LU.  j)-  40»,  33. 
Vgl.  mire. 

mer  M.  Finger;  digitus  Z'^.  18; 
mer  láime  Finger,  mer  choise  Zehe 
Ir.  Gl.  465,  466.  —  Sg.  Nom.  FB.  91 ; 
Acc.  in  tan  dos  beread  a  mer  for 
a  édan  Corm.  p.  36  priill;  PI.  Nom. 
secht  meóir  cechtar  a  da  lám  LU.p. 
81»,  21  {in  der  Beschreibung  Cuchu- 
linns)\  meru  TE.  4  Eg.  {Form  des 
Acc.)\  Dat.  dia  méraib  FB.  91: 
dona  X  meraib  Gild.  Lor.  Gl.  195: 
Acc.  na  mera  ibid.  Gl.  167;  Du 
Acc.  in  da  mer  Ineant.  SG.  {Z-\  949 

meracht  excitement,  irrita- 
bility  O'Don.  Suppl.,  Corm.  Tr. 
p.  114. 

meraige  Narr;  mearaighe  fool 
O'B.  —  Sg.  Nom.  ni  thucai  nach 
meraige  Ml.  carm.  II  {Z^.  952); 
nin  acend  nach  meraige  SC.  45,  15: 
Gen.   ni    cauraí/iwír   tige   meraige 


merb 


687 


FB.  9;  13;  Acc.  dobretha  bréc  im 
nach  meraige  FB.  Gl;  PI.  Dat.  co 
ro  memaid  de  mnáib  ocus  macCae- 
maib  ocus  mindoenib  midlaigib  ocus 
meraigib  fer  n-hErend  On  the  Mann. 
Ulp.  450  {TBC,  „con-eombatants"). 

merb  s.  uieirb. 

merba,  mearbha  a  He,  fieiion 
O'J?.  —  Acc.  a  chedul  cen  merbai 
„to  sing  it  without  mistake"  Fei. 
Epil.  150,  Gl.  i.  ein  mherball  i. 
ein  bréicc  Three  Ir.  Gl.  p.  140. 

merbai,  mearbhal  a  mistake, 
random  O'B.,  urchor  mearbhail 
(a  random  sJiot)  ibid.;  na  cuirse 
mé  ar  mearbhal  „set  me  not  astray" 
Torr.  Dh.  p.  156;  ein  mherball 
s.  unter  merba. 

merdreeha  s.  mertrech. 

merg  F.  Runzel.  —  Sg.  Acc. 
romgab  {sie)  meirc  són  Ml.  57  r 
accepit  rugam  hoc  Z^.  244). 

mergach  rugatus  Ml.  57 r  {Z'^. 
SU9) 

merge,  meirge  ensign,  Stan- 
dard, hanner  O'B.:  PI.  Acc.  nó 
go  bh-feacaidh  na  meirgidhe  maoth- 
sróil  Torr.  Dh.  p.  100.  Vgl.  unter 
fethal. 

merlach  ua  eomla  cardo  Ir. 
Gl  944. 

merle,  meirle  theft  O'B.  —  Sg. 
Gen.  for  tii  merli  Fei.  p.  LXXXIX. 

merlech  31.  Dieb;  meirlech  Gl. 
:ii  für  O'Dav.  p.  84;  a  thief,  ro- 
ll ae,  rebel  O'B.  —  Sg.  Nom.  in 
meirlech  Gl.  zu  in  macc  amnas 
Hy.  5,  35;  PI.  Notn.  merlig  x>-  45,  i; 
Gen.  na  merlech  p.  45,  3. 

merrcend,  dar  muir  merrcend 
2).  20,  19;  meircend  28,  merrginn 
O'Don.  Suppl.  tailginn  (^,trans  mare 
procellosum"),  zu  mer  insanus  {toll- 
köpfig),  vgl  fairggse  findfolt  SG.  112? 

mertau  Schioäche,  Müdig- 
keit? —  Sg.  Nom.  SC.  30,  9. 

mertnech,  meirtneach  feeble, 
fatigued  O'B.  —  Sg.  Nom.  SC.  12-, 
FB.  85. 

mertnige  F.  Schwäche,  Mü- 
digkeit. —  Sg.Acc.  mertnigi<S'C31. 

mertrech ^ 7ai.  meretrix;  mer- 
drech  Corm.  p.  29;  ganea  Ir.  Gl. 
187.  —  PI.  Nom.  merdreeha  SC.  5. 


merugud  Umherirren,  von  mer; 
dos  rala  for  merugadh  ann  co  trath 
d'aidchi  TB.  p.  176,  i6  ij,she  wan- 
dered  about"). 

mes  s.  mess. 

mesc&erawscÄewd,  berauscht; 
ebrius  Z^.  67.  —  Sg.  Nom.  ni  ib 
finu  co  m-bi  mescc  Gl.  zu  non  vi- 
nolentum  Wb.  28^,  24  {Z-\  1032); 
cid  mesc  Hb  coirm  p.  133,  i;  PI. 
Nom.  batir  fselti  meisc  CC  3,  gum- 
dar  mesco  Fg.  —  Coinpar.  is  mescu 
coirm  p.  133,  i;  csera  móra  dan 
sin  at  milsiu  cach  mil  ocus  at  mesco 
cach  fin  LU.  p.  17»,  4. 

mescaim,  measgaim  I  mix, 
mingle,  stir,  niove  O'B.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  mescthair  ar  cond 
SC.  19.  —  Inf.  do  mescad  s.  unter 
mescan;  Gen.  mesctha  SC.  25,  oder 
Part.  ?  —  Vgl.  immescad. 

mescan  a  lump  ofbutter,  i.  do 
mescad  ind  loma  assas  „what  groics 
from  the  agitation  of  the  milk" 
Corm.  Tr.  p.  116;  mesgan  massa 
Ir.  Gl.  219. 

mesce  F.  ebrietas;  Corm.  Tr. 
p.  116.  —  Sg.  Nom.  gabsus  meisce 
FB.  16;  gabthus  mesca  TBF.  p. 
150,  9;  Gen.  gäir  mesca  Lg.  1; 
Acc.  thré  mesci  in  der  Trunkenheit 
CC.  6  LU.\  fre  mescai  Goid.^  p.  93 
{LHy.). 

mescmar  berauschend.  —  Sg. 
Nom.  braichlind  múad  mescmar 
FB.  53. 

mése  s.  me. 

mési  s.  mias. 

mesir  s.  midim. 

1.  mess  fruit  Corm.  Tr.  p.  117; 
meas  fruit,  particularly  acorns  CR. 
—  Sg.  Dat.  do  mes  ilarda  SC  33,  20. 

2.  mess  a  measure  CR. 

3.  mess  M.  Judicium  Z*.  787; 
meas  value,  esteem,  estimation, 
opinion,  judgmsnt  CR.;  Inf.  zu 
midim.  —  Sg.  Nom.  neb-messTFi».  8d 
(Z^  861);  Gen.  illaithiu  in  messa 
Hy.  2,  62. 

4.  mess,  mes  i.  fsebur  {„edge")  ut 
dicitur  Mesgegra  Corm.  p.  16  demess ; 
meas  a  weapon,  edge,  point  O'R. 

5.  mess,  ri  mess,  Gl.  ri  tolaig 
Oss.  III  7? 


't^Ä 


688 


raí 


6.  mess,  Compos.  mess-chú, 
measchu  a  lapdog  O'B.;  leissin  rug 
air  an  measchoin  do  bhí  astigh  Keat. 
p.  166  {„he  seized  her  favorite  dog"). 

messa  pejor,  Compar.  zu  olc, 
Z'^.  276;  iss  messa  a  cach  ar  cach 
ló  es  wird  schlimmer  von  einem 
Tag  zum  andern  TE.  6  Eg.;  nir 
UÓ  mesai-die  an  mórmuc  ScM.  22,  8 
{vgl.  de);  ni  messo  Conchobar  do 
charait  ScM.  2;  bid  messu  dúib 
FB.  6;  87;  ni  mesu  dothét  side  47; 
cid  ferr  cid  messu  SC.  38. 

messaim  ich  richte,  urtheile, 
schätze,  von  mess.  —  Praes.  Sg.  3 
ar  .  .  nebmess  for  nech  condid  mes- 
sid  in  coimdiu  dass  wir  nicht  richten, 
Vis  es  ist,  dass  der  Herr  richtet 
Wb.  8a.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  for .  . 
nebmess  for  nech  immaid  fa  olcc 
condid  messed  Dia  dass  ihr  nicht 
richtet,  ob  einer  gut  oder  böse  ist, 
bis  Gott  richtet  Wb.  8^  {Z\  861). 
—  Pass.  Praet.  Sg.  3  fot  no  mhés- 
sedh  oc  hidbert  „as  long  as  he  was 
supposed  at  \fhe)  offering"  Corm. 
p.  25  himbas  forosnai. 

messaii,  mesan  a  lapdog  Corm. 
Tr.  p.  115. 

messe,  messi  s.  mé. 

messemnaig-im  III I  judge  O'R., 
setzt  ein  Nomen  messem  voraus 
(vgl.  brethem);  meissemhnaighther 
it  is  computed  O'Don.  Suppl. 

messrad,  is  and  sin  ro  bói . . 
mucaid  rig  Hiruatha  oc  a  mucaib  for 
mesrad  Corm.  p.  29,  „a  feeding 
on  acorns"   O'Don.   Gr.  p.  294. 

messraigretu,  mesraigetu  mode- 
ration  SMart.  42. 

inessraigim  III  ich  massige; 
Conj.  Sg.  3  mani  erchissea  on  ocus 
mani  dilga  ocus  mani  mesraigea 
Ml.  46c  {Goid.^  p.  41).  —  Inf. 
mesrugud  cráis  coimet  cuirp  „mo- 
deration  of  appetite,  protection  of 
the  body"  Fei.  p.  LXXXV. 

messraigthe,  mesraigthe  mode- 
stus  SGj  üO^  {Z-\  429);  di-mes- 
raigthe  masslos  LU.  p.  79^,  35. 

messrugud  „adjudication" 
ScLb.  16;  18. 

inesstai*  s.  midini. 

messu  s.  messa. 


mesui'dha  modicum  Ir.  Gl.  807. 

mét  s.  méit. 

meta  a  dastard  Corm.  Tr.  p. 
116;  Gl.  zu  meirb,  zu  tiaradal. 

métaigim  III  ich  nehme  zu, 
werde  grösser.  —  Praet.  Sg.  3 
do  mbéadaigh  a  ead  „his  jealousy 
increased"  Keat.  p.  166.  —  Inf. 
métugud,  médugud  augmentum  Ir. 
Gl.  763;  aidbliugud  mor  ocus  mé- 
dugud  Gl.  zu  prúll  Corm.  p.  36. 

1.  mcth  fett.  —  Sg.  Nom.  mucc 
meth  Hy.  5,  59;  ag  méth  ScM.  7; 
Gen.  lónaichthi  i.  meith  Gl.  zu 
cordis  .  .  satis  adipati  Ml.  20»,  24; 
Sg.  Gen.  F.  oder  Nom.  PI.  methi 
Gl.  zu  brachtchi  FB.  68,  2?  — 
Compar.  methiu   ScM.  7. 

2.  meth,  meath  decay  CB,.,  vgl. 
„meath  to  fail"  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.  is  meth  n-einich  diinn 
TBF.p.  144,  32;  ibid.p.  142,  u;  is 
meth  .  .  cotlud  trom  SC.  30,  9;  Fei. 
p.  CXVII  9;  Gen.  „smacht  metha 
fine  for  neglect"  O'Don.  Suppl. 

methaim  ich  mäste.  —   Praes. 
Sg.  3  rel.    mé    muc    mara   méthas- 
tond  LU.  p.  40a,  24.  —  Praet.  Sg.  3 
ro  meth  ScM.  22,  12. 

methe  F.  obesitas;  Sg.  Dat. 
ro  recht  ho  methi  ocus  inmairi  Gl. 
distenti  cordis  Ml.  20»,  23. 

metlicl,  meithel  „a  party  of 
reapers"  Corm.  Tr.  p.  107.  — 
Sg.  Nom.  p.  41,  35;  Gen.  comet 
methli  Fei.  Oct.  31;  Dat.  ic  funi 
mairt  don  medil  Three  Hom.  p>- 
120,  11  {„for  the  reapers"). 

methleúir  M.  messor.  —  PI. 
ÁCC.  lasna  meithleorai  apud  mes- 
sores  Ml.  44  r  (Z-\  237). 

methus  i.  crich  no  coiged,  crich 
no  ferann  O'Dav.  p.  106;  methos 
Corm.  Tr.  p.  109.  Vgl.  meathos  i. 
ré  O'Dav.  p.  107. 

méti  FB.  68,  15? 

métither  grösser,  vgl.  méit; 
métither  dornu  mogad  a  durna  Corm. 
p.  36,  38;  métithir  muIdor[n]d  miled 
LU.  p.  79i>,  32;  métithir  cend  maic 
mis  ibid.  34;  meitigthtr  FB.  37  Eg. 

métugud  s.  métaigim. 

mí  M.  Monat;  mensis  Z*.  271. 
—  Sg.  Nom.   mi  SC.  29,  83;   Gen. 


mí- 


689 


mid-cltúairt 


hi  cind  mís  SC.  39;  Acc.  anais 
mís  ina  larrad  SC.  39;  ro  bói  mí 
lán  lasin  coiu  Hy.  5,  4«  {die  Form 
des  Xom.  für  den  Acc.) ;  Lg.  17,  i7. 

mi-  entspricht  unserem  misse-  in 
Misse-that,  oder  unserem  un-  in 
Un-glauben,  Z«.  864. 

miach  M.  ein  HohJmass,  Mass, 
Scheffel  {vier  Brote  aus  einem 
Miach  Waizen  FB.  d).  —  Sg.  Gen. 
méich  O'Don.  Suppl.;  Dat.  di  cach 
miach  FB.  9;  Acc.  ni  ro  thecht 
. .  acht  een-miach  bracha  Three  Hom. 
p.  66,  21 ;  PI.  Nom.  coic  méich  fl- 
ehet ibid.  —  Comp  OS.  a  brú  mar 
miach-bolg  sein  Bauch  wie  ein 
Scheffelsack  Corm.  p.  36,  36  (O'Don. 
Gr.  p.  315);  miach-tortaide  FB.  68, 4? 

miad  Ehre;  honor  Z'^.  18;  lias 
)io  miad  fastus  SG.  106^;  miad 
airmitiu  LHy.  Amr.  88 ;  miad  men- 
maii  Gl.  zu  diummus  ibid.  48.  — 
Sg.  Nom.  p.  130,  27;  cén  bus  miad 
lat  TE.  5  Fg.;  miad  soerda  „a 
noble  dignily"  SP.  V  13;  miad 
curad  cathbüadach  SC.  38;  Fei. 
Prol.  170;  Dat.  huan  miad  fastu 
Ml.  82b  (Bei.  Celt.  Ip.  41);  PI.  Dat. 
ro  hordaigit  tra  fir  hErend  for  fo- 
radaib  ind  oeaaig,  i.  cach  ar  mia- 
daib  ocus  dáiiaib  ocus  dlestunus 
and  LU.  p.  52a,  25. 

miadamail,  miadhamhuil  noble, 
honourable    O^B.,   s.  miathamle. 

mian  N.  Verlangen,  Wunsch. 
—  Sg.  Nom.  ba  mian  n-ingen  et 
ban  Ml.  carm.  1  {erat  desiderium 
virginum  et  mulierum  Z'^.  245); 
Dat.  ar  sáint  ocus  ar  mian  ina  rét 
ssegulla  SMart.  5;  Acc.  ro  gab 
mian  .  .  imm  salond  p.  43,  12. 

1.  mianach  desirous,  longing 
O'R.;  mer  cach  dnith,  mianach 
cach  baeth  „wanton  every  harlot, 
sensual  every  foolish{womanY  Corm. 
Tr.  p.  109  merdrech. 

2.  mianach  ore,  mine  O'Don. 
Suppl.;  mar  sigemnaig  builg  oc 
berbad  mianaig  Corm.  p.  36,  30 
{„smelting  ore"). 

mias  =  lat.  mensa;  Corm.  Tr. 
p.  118;  unde  discus  dirivatur  i. 
mias  Goid.^  p.  66  {LHy.).  —  Sg. 
Nom.  tmasp.  20,  21;  30  {Gl.  i.  altoir); 


Gen.  i  toeb  na  mési  Three  Hom. 
p.  72,  29;  Dat.  forsin  meis  TBF. 
p.  152,  22;  Acc.  dobert . .  ind  inailt 
in  meis  issa  rigthech  ocus  in  t-éicne 
fonaithe  fuirre  ibid.  p.  150,  34;  co 
tue  meis  CO  m-biud  doib  TB.  p. 
178,  10. 

mi-aslach,  in  miaslaig  Gl.  zu 
malae  persuasionis  Ml.  28^,  7. 

miathamle  F.  dignitas  Z^.  18, 
vgl.  miadamail.  —  Sg.  Dat.  i  cu- 
machtu  et  miathamli  Dsé  Gl.  zu  in 
forma  Dei,  cum  esset  Christus  Wb. 
23c  (^2.  767);  no  co  rodusce  Coin- 
culaind  dam-sa  fo  miadamla  feib 
adfiadar  i  scelaib  Lü.  p.  113»,  5 
{Siab.  Concul.)-,  ScLb.  5. 

mi-chatu  Unehre,  Verach- 
tung. —  Acc.  dobeVa  miscais  ocus 
micbátaid  do  diahul  SMart.  5  {„ha- 
tred  and  abhorrenee"). 

michlothach,  michlodcha  Gl.  zu 
nefarias  Ml.  48 r. 

mí-chlú  dispraise,  infamy 
O'B. 

mi-ehretem  unbelief  CDon. 
Gr.  p.  274. 

michruthaigthe  informis  SG. 
5a  {Z^.  864). 

mid  N.  Meth;  Corm.  Tr.  p.  106. 
—  Sg.  Nom.  am-mid  Lg.  17,  9; 
Gen.  meda  Hy.  5,  85;  Dat.  de  mid 
p.  133,  3 ;  do  mid  medrach  SC.  33,  23 ; 
CO  mid  Lg.  17,  5? 

mid-  entspricht  dem  engl,  mid- 
in  mid-night,  vgl.  mid-áes,  -chúairt, 
-lái,  -nocht  {Beitr.  VIII  339);  a 
chathbarr  cirach  clárach  cethro- 
chair  co  n-ihir  cach  datha  ocus 
cach  delba  dar  a  mid-guallib  sech- 
tair  LU.  p.  79a,  8  {„over  his  mid- 
shoulders"  Crowe,  Siab.  Concul. 
p.  424). 

mid-chúairt,  cáin  scnad  dorn 
anic  hi  midchuairt  mo  thige  „a  fair 
synod  came  to  me  in  the  midcourt 
of  my  house"  Fei.  Ep.  94  {Gl.  i.  i 
medonchuairt);  Tech  Midchiiarta 
FB.  2  (T.  Midchúarda  L  U  p.  121a,  34) 
„tJie  banqueting  hall  at  Tara"  On 
the  Mann.  III  Index,  wo  aber  als 
wörtliche  Uebersetzung  „mead-circ- 
ling  house"  gegeben  wird.  O'B.  hat 
miodhchuairt  a  whirlpool. 
44 


midba 


690 


mfl 


midba,  fer  midbha  „one  who 
lives  in  another's  house",  „the  lo- 
west  rank  among  the  laity"  O'Von. 
Suppl.;  cadeat  graid  tuaithi?  fer 
midba,  bó  aire,  aire  desa,  aire  ard, 
aire  tuise,  aire  forgill,  ocus  ri  On 
the  Mann.  III  p.  4(j7;  da  fer  mid- 
botha  ibid.  p.  469  ff. 

mid-g-linne  2  PI.  Acc.  tar  mid- 
glinni  FB.  47;  sétid  maige  mid- 
glinne  50;  p.  310,  2g. 

midim  III  ich  urtheile,  schät- 
ze, denke;  I  meditate,  contemplate, 
ponder  on,  measure,  calculate,  com- 
pute  O'Don.  Suppl.;  Dep.  midiur 
puto  Z^.  438.  ^  Praes.  PI  1  cot 
midem  FB.  74  {enthalt  wohl,  ebenso 
wie  conmestar,  ein  Compos.  con- 
midim).  —  Praes.  sec.  8g.  3  in  tan 
no  mided  in  popwZ  ocus  no  bered 
bretha  fair  Rev.  Celt.  II  p.  382.  — 
Perf.  Sg.  3  Dep.  ra  midar  Wb.  9'^ 
{eum  judicavi  Z'^.  450);  5  ar  ro 
midair  in  ri  a  trécud  LÚ.  p.  52 1>,  2. 
—  Fut.  Sg.  2  Dep.  {nach  Stokes, 
Beitr.  VII  51):  misir  bu  i.  ar  a 
segamlu  i.  ar  med  a  lachta  O'Dav. 
p.  116;  messtar  bu  for  a  ségamlse 
1.  ar  a  lachtmaire  Corm.  p.  40; 
mesir  ailt  (i.  tech)  iarna  ait  sceo 
fenamnaib  O'Dav.  p.  85  fenamain; 
meiser  aicdi  ar  a  deimne  ibid.  p.  80 
deimui;  3  is  macc  miastar  filius 
judicabit  Wb.  l^;  miastir  in  domun 
so  Wb.  9c  {Z'^.  468);  conmestar 
FB.  30;  PI.  1  nos  messammar  eos 
judicabimus  Wb.  9"  {Z'^.  468).  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  mididir,  miter, 
conmiter  is  caleulated,  jcomputed 
O'Don.  Suppl.;  PI.  3  fri  rigu  tua- 
thu  din  do  miditer  aimsera  Fei. 
jo.  I  4  {oder  zu  do-midiur).  —  Fut. 
Sg.  3  midfidiV  FA.  24;  bes  cot 
midfider  FB.  92.  —  Inf.  mess;  is 
mor  an  comhartba  euda  dhuit-se, 
a  Fhinn,  a  mheas  go  bh-fanfadh 
Diarmuid  a  m-bárr  an  chaorthainn 
Torr.  Dh.  p.  144. 

midiiig',  manais  lethanglas  for 
crund  miding  ina  láim  LU.p.  113^,  9, 
„on  a  shaft  of  wild  ash"  Crowe, 
Siab.  Concul.p.  377;  etwa  mid-seng? 

midlach  „an  effeminate  per- 
son  not  fit  for  war,  coward" 


Corm.  Tr.  p.  119;  Gl.  zu  druth 
Corm.  p.  34  orc  treith.  —  Sg.  Voc. 
a  midlach  thruag  (sie)  FB.  67;  PI. 
Dat.  do  midlachaib  F£.  56. 

midlachda  feig.  —  Sg.  Nom.  is 
midlachda  no  tái  FB.  58. 

midlissi  Mittelbalken?  vgl. 
süss ;  CO  ranic  midlisi  in  tigi  FB.  64 
{„the  mid-Mps  of  the  house"  Crowe, 
Siab.  Concul.  p.  439);*^  adcomced 
midlisse  in  tige  ibid.  55. 

mi-dúthracair  (Perf.  Dep.),  ar 
cech  n-duine  midúthracair  dam 
gegen  Jeden,  der  mir  übel  will  Hy. 
7,^39  B.  —  Fut.  Sg.  3  mídúthrastar 
ioid.  LHy. 

mí-diithrachtmaíevoZewííaZ^ 
864.  —  PI.  Dat.  do  mídúthrachtaib 
demna  Hy.  3,  9. 

mi-fogrur  dissonantia,  fri  mi- 
fogur  SG.  59a  {Z^.  864). 

mi-fostad  FB.  29  Eg.  Unruhe, 
Aufruhr? 

mifrigh,  con  facutar  in  sentuinne 
mong-leith  mifrigh  Corm.  p.  37,  7, 
„feeble"? 

mi-g-nethe,  mignethi  male  facta 
Ml.  28c,  20. 

mi-g:mm  M.  Missethat;  male 
actum  Z\  864.  —  PI.  Dat.  ina 
mignimaib  FA.  29;  airnaib  migni- 
maib  pro  male  actis  Ml.  27c,  lo. 

mi-imbrim  J  decipio.  —  Praes. 
PI.  3  mit  n-imret  Gl.  zu  decipere 
Ml.  74t.  —  Inf  Dat.  do  miimbirt 
ad  dicipiendum  Ml.  32»,  s;  Gl.  zu 
ut  eorum  lingua  sit  ad  dicipiendum 
parata  ibid.  33^,  s;  is. 

mil  Honig;  mel  Ir.  Gl.  968.  — 
Sg.  Nom.  fo  mil  Lg.  17,  15;  Gen. 
i  n-diftaig  meala  Fei.  p.  CIV,  mela 
Goid.^  p.  179;  Dat.  läse  foruillecta 
beóil  in  chalich  di  mil  cosse  anall 
Wb.  7d  {Z^.  611);  Acc.  iarna  fuine 
tria  mil  FB.  9. 

mil  con  Hy.  2,  7  zu  lesen  Milcon? 
Obwohl  i.  milid  Gl.  zu  mil. 

1.  mil  N.  Thier;  mil  mor  Wal- 
fisch, cetus  Ir.  Gl.  428;  mil  édaigh 
(s.  étach)  pediculus  Ir.  Gl.  501; 
mil  maige  Hase;  mil  úire  Wurm. 
—  Sg.  Nom.  mil  m-bec  CC  5  (in 
miol  m-becc  Fg.);  ammil  das  Thier 
TBF.  p.  146,  34;   Gen.  a  brú   mil 


mfl 


691 


itünd 


moir  Hy.  1.  37 ;  cét  cach  mil  TE.  10, 17 
Eg. ;  PI.  Nom.  mila  úire  ni  promfat, 
ni  lobfat  a  taisi  Fei.  Epil.  219;  Acc. 
dosennat . .  secht  mila  maige  TBF. 
p.  138.  21.  —  Vgl   túag-míl. 

2.  míl=?aí.  mil  es  Z^.  256.  — 
Sg.  Nom.  milid  ;^?)  Hy.  6,  21,  ebenso 
in  cath-milid  s.  unter  indel;  cath- 
mil  „a  battle-soldier"  Fei.  Epil.  262 ; 
Gen.  in  chath-miled  p.  131,  e;  meit 
muilcind  milead  a  chend  Corm.  p. 
37.  37;  Acc.  la  Martain  mil  catha 
Fei.  Epil.  21b. 

milach  von  1.  mil;  muir  milach 
„the  monster-ahounding  sea 
Fei.  Jun.  21;   anfud  milach   mend 

LU.  p.   40a,   24. 

míl-chú  Windhíind;  greyhound 
Corm.  p.  XXXIX;  i.  gadhar  O'Dav. 
p.  106.  —  PI.  Nom.  milchoin  TBF. 
p.  136,  26;  Aec.  lécit  a  milchona 
ibid.  p.  138,  20. 

milclmmae  cimex  SG.  ßd^  (Z'^.  73). 

mile  F.  Tausend;  mille  Z'^.  307; 
mile  chemenn  tnille  passus  South. 
92''.  —  Sg.  Dat.  oder  Acc.  di  blia- 
dain  déc  ar  mili  zioölf  Jahre  über 
tausend  p.  131,  9;  is  aidbliu  fo 
mile  tausendmal  wunderbarer  ist 
FA.  7;  ro  selaig  mór-mile  SC.  31,  s; 
PI.  Nom.  sé  mile  FA.  8;  13;  Bat. 
for  il-milib  p.  131,  39;  milib  arm 
mit  Tausenden  von  Waffen  SC.  33,  3 ; 
spätere  Foi'm  sé  mile  do  miledaib 
FA.  8;  Du.  Nom.  da  mile  déc 
FA.  17;  Acc.  fri  da  mile  déc  ibid. 
,  milech  „brooch,  pin"  On  the 
Mann.  III  p.  103;  137.  —  Sg. 
Nom.  milech  oir  issin  bruft  ossa 
bruinni  TE.  3  Eg.;  milech  dergg- 
óir  la  cech  m-bratt  TBF.  p.  136, 15; 
PI.  Dat.  CO  milechaib  arggait  for 
a  n-dóitib  TBF.  p.  148,  21. 

milech  pediculosus  Ir.  Gl.  646, 
von  1.  mil,  vgl.  milach. 

milis  süss;  sweet  Corm.  Tr. 
p.  113.  —  Sg.  Nom.  cid  milis  lib 
Lg.  17,  9;  PI.  Nom.  millsi  p.  133,  3; 
Acc.  N.  biada  milsi  cibos  suaves 
Wb.  6c  {Z-\  227).  —  Compar. 
millsiu  Lg.  17,  12;  15. 

millim  III  ich  verderbe, 
schände.  —  Praes.  PI.  3  nos  millet 
„who  ruin  them"  FA.  29.  —  Conj. 


PI.  3  na  ramillet  mná  ne  me  per- 
dant  mulieres  Z'^.  954.  —  Praet. 
Sg.  3  Dep.  no  con  millestar  Hy. 
5,  46.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3  ro 
milled  in  genntliucht  „the  paganism 
hath  been  destroyed"  Fei.  Prol.  213. 

—  Inf.  milliud  (milled)  spoiling, 
htirtinj  Corm.  Tr.  p.  107;  Nom. 
na  beth  milliud  enech  dait-siu 
TE.  13  LU.;  Dat.  nar  léc  dó 
th'enech  do  milliud  ibid.  Fg.;  FB. 
38;  Acc.  CO  m-bad  lugaiti  no  saig- 
fed  milliud  a  n-ingenraidi  LU.  p. 
121^,  38.  —   Vgl.  ad-millim. 

mil-ten  „honeycomb";  mil  da 
miltenaib  Three  Hom.  p.  8,  3. 

miltiildecht  F.  der  militäri- 
sche Dienst.  —  Acc.  ro  lecset 
uadib  fógnum  ocus  miltnidecht  do 
demim  ocus  do    domun  SMart.   7. 

miltnigrim  III  ich  diene,  als  Sol- 
dat. —  Praes.  sec.  PI.  3  co  ro  miltni- 
gitis  na  mic  a  n-inad  na  senmiled 
SMart.  10. 

1.  miu  sanft,  glatt,  fein, 
klein;  „smooth"  ODon.  Gr.  p.  112. 

—  Sg.  Nom.  muinter  bláith  ro-mín 
„a   family   beautifiil,    very   meek" 

FA.  12;  ilar  min  Lg.  18,  22;  is  min 
doroichet  Fei.  p.  CXLVI;  Gen.  di 
Meisten  mine  mrugaib  „of  smooth 
Moistin's  lands"  SP.  V  4;  Acc. 
eter  min  ocus  anmin  SC.  37,  8;  a 
ingenraid  ard-min  30,  5. —  Compos. 
min-mirend  kleine  Stücke  FB.  86; 
do  min-rannaib  particulis  SG.  212^; 
min-chasc.     —     Compar.     miniu 

FB.  20. 

2.  min  „a  smooth  spot  in  a 
Mountain  presenting  a  green  sur- 
face"  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Dat.  do 
min  Hy.  1  Praef.  (s.  unter  immaire). 

min-chasc  Little  Easter  d.  i. 
Low  Sunday  {Quasimodogeniti) 
LHy.  fo.  7i>  {Goid:^  p.  67),  vgl. 
O'Don.  Suppl. 

mine  F.  Feinheit.  —  Sg.  Nom. 

FA.  9;  mini  na  hesorgni  FB.  48. 
mind    N.   insigne,    diadema; 

amind  diadema  Tur.  Gl.  96.  —  Sg. 
Nom.  mind  rig  FA.  8;  mind  n-óir 

FB.  45;  mac  beVthar  do  Fédlimid 
bid  mind  for  cech  cleir  Three  Hom. 
p.  100,  2;  mo  Moedoc  mind  n-Gaedel 

44* 


mind 


692 


Fél.  Aug.  13 ;  Acc.  mind  n-abstalacte 
insigne  apostolatusWh. 20^  {Z'^.  235); 
inna  mind  insignia  Cr.  41«  (Z^  237). 

2.  mind,  mionn  a  holy  relic 
O'B.,  nicht  verschieden  von  1.  mind. 
—  PI.  Acc.  fácbais  tra  sruthi  ocus 
minda  hile  inntib  „many  relics" 
Three  Hom.  p.  112,  13;  ibid.  p.  36,  7. 

3.  mind  oath  Corm.  Tr.  p.  115. 
.  Vgl.  mionnaighim  I  swear  O'B.,  do 

mhionnuigh  agus  do  mhóidigh  „he 
swore  and  vowed"  Torr.  Dh.  p.  162. 

minde  „st ammering"  SC  5, 
vgl.  2.  menn. 

mindech  tenuis  Corm.  Tr.  p. 
115.  —  PI.  Acc.  innammindechu 
Gl.  zu  tenuiores  Ml.  28",  7. 

min-duine  M.  a  maniJcin  O'B.; 
s.  unter  meraige.    - 

minn  i.  uasal  (nohilis)  no  sui 
{vir  doctus)  O'Dav.  p.  104.  —  Sg. 
Nom.  mind  Lg.  3. 

miuua,  a  minna  Hy.  5,  65,  Gl. 
i.  a  n-airm  [Waffen). 

mimiech  falsehood,  a  lie  O'B.; 
i.  breg  O'Cl.  {Corm.  Tr.  p.  115). 

minscothach,  mag  miuscothach 
„a   smoothflowery    piain"   Fei. 

p.    XLVII  25. 

mir  N.  Theil,  Stück,  Bissen; 
mica  Ir.  Gl.  156;  con-mir  Gl.  zu 
medicatis  frugibus  off  am  SG.  103^ 
{Z-\  21),  coinmir  offa  Ir.  Gl.  276; 
vgl.  curath-mir.  —  Sg.  Nom.  Hy. 
5,  47 ;  Acc.  eter  dig  ocus  mir  s.  unter 
fled;  PI  Nom.  teora  mirenda  saille 
do  ithe  Fei  p.  XXXVI  3;  Acc. 
min-mirend  FB.  86. 

mirbail  =  lat.  m  i  r  a  b  i  1  e ;  mvra- 
culum  Ir.  Gl.  695.  —  Sg.  Nom  in 
mirbail  Gl.  zu  coscur  Hy.  5,  28; 
PI.  Gen.  fri  denaim  ferta  ocus 
mirbaile  s.  érlam ;  Dat.  hi  fertaib 
ocus  himmirbailib  Gl.  zu  Hy.  6,  6; 
Acc.  mirbaile  ÍM.-28  (mirbuli  LBr.). 

mire  JP.  Wahnsinn,  s.  d.  Nach- 
träge. 

miscaid  Fluch;  i.  mallacht 
O'Dav.  p.  104;  miscaith  a  curse 
Corm.  Tr.  p.  107.  —  Sg.  Dat.  fó 
miscaid  FA.  34. 

miseais  Hass;  odium  Z^.  788.  — 
Sg.  Nom.  cid  as  mó  miscais  lat  was 
hassest  du  am  meisten  Lg.  19;  Gen. 


donid  caingnim  dar  cend  a  miscsen 
LU.  p.  10b,  35  [Amra),  miscen  LHy. 
Amr.  51?  Dat.  ar  miscais  FB.  56. 

mí-scél  N.  eine  schlimme 
Nachrieht;  Sg.  Gen.  iar  n-indill 
in  mísceóil  „after  telling  the  evil 
news"  Ms.  Mat.  p.  473,  34. 

miseeu,  dognid  caingnim  dar  cend 
a  miscen  LHy.  Amr.  51,  vgl.  miscais. 

miseiiech  verhasst  SC.  26. 

miscsech  Gl.  zu  exosum  Ml. 
28a,  6  {Z-\  811). 

miscsigim,  ro  miscsigestar  odio 
haluit  Wh.  4«:  {Z'K  864). 

mithicli,  mithig'  passend,  zeit- 
gemäss;  tempestivus  Z'^.  811.  — 
Sg.  Nom.  in  tan  .  .  as  mithig  „when 
. .  it  is  time  FA.  18;  in  tan  bá  mi- 
thig tabairt  biid  doib  als  es  Zeit 
war  ihnen  Speise  zu  geben  CC.  3 
LU.;  TE.  12  Eg.  (mithigh);  bá 
mithig  SC.  12;  33;  mithig  dam-sa 
passend  für  mich  SC.  45,  23;  ba 
mitliid  far  tichtu  Fei.  Epil.  394. 

mi-thoimtiu  F.  prava  opinio 
Z\  864. 

mitlioimtinacli  übel  gesinnt, 
vgl.  caintoimtenach  bene  cogitans 
Z^.  809;  Sg.  Nom.  SC.  26. 

mi-thol  F.  böser  Wille;  Gen. 
innammithule  malae  voluntatis  Ml. 
33i,  3. 

mi-tliurus  M.  ein  schlimmes 
Abenteuer;  PI.  Nom.  mithurussa 
FB.  84. 

mlicht  s.  blicht.  . 

1.  mo,  mu  Pron.  poss.  mein; 
meus  Z'^.  336;  aspirirt  den  Anlaut 
des  folgenden  Wortes:  mu  chuib 
Oss.  III  10;  12;  mo  chesta  Hy. 
6,  9;  19;  22;  Lg.  17,  19  (mu  Eg.)\ 
51;  18,  37;  CC.  7  LU.-  Oss.  III  3: 
FB.  8;  23;  24;  76;  mo  thenga 
Hy.  6,  18;  TE.  5  Eg  ;  p.  133,  13: 
SC.  11,  5;  FB.  9;  21;  26;  32;  74: 
mo  trebad  FB.  26;  mo  sei-c  TE.  9; 
Oss.  II  6:  mo  sáigul  ibid.  5;  mo 
flede  FB.  6;  mu  menma  SP.  II  2;  3; 
mo  rurech  Hy.  5,  4;  17;  98;  99; 
ScM.  20;  Oss  II  3;  III  1;  SC.  4; 
9;  41;  44;  45,  3;  FB.  16;  24;  66; 
74;  92;  93;  vor  Vocalen  sieht  m': 
m'anim  Hy.  5,  96;  6,  22;  Lg.  17,  46; 
TE.  9;  Oss.  II  2;  SC.  13;  45,  10;  26; 


693 


mocol 


FB.  66.  —  Mit  Präpositionen 
verbunden:  as  mo  sciath  ScM.  11; 
p.  142,  6;  ar  mo  cbind-sa  ScM.  13-; 
p.  142,  7;  dar  mo  bréthir  TE.  7 
Eg.\  darm  brethir  /S'C.-43;  dommo 
mnái  FB.  87;   domm  aumain  Hy. 

6,  8;  7,  28;  32;  35;  43;  5o;  dorn  di- 
chill  Hij.  5,  105;  7,  34;  Lg.  ß; 
FB.  24;  dorn  thúus  Hy.  6,  2;  3;  i5; 

7,  27;  29;  33;  43;  ScM.  13;  16;  SC. 
38,  3;  FB.  61;  dorn  sergligu  SC. 
9;  38,  1;  dorn  ghalar  TE.  9;  dorn 
estecht  Hy.  7,  30;  31;  TE.  9,  24; 
SC.  28;  dum  niad  Oss.  III  12;  dim 
chlaiiid  FB.  22;  ocom  thig-si  2>. 
132,  11?  mit  Apocope  com  iarraid 
SC.  44,  7;  com  éc  Lg.  18,  8  (co); 
lam  nóeb  Hy.  4,  8;  lam  chraibdig 
5,  29;  fom  chriol  Lg.  3;  ScM.  16; 
form  dreich-sea  SC.  40:  forom  leih 
SC.  38,  5?  frim  lorg  Hy.  6,  2;  rim 
chéli  SC.  45,  25;  rem  chorp  TE. 
9,  27;  (SC.  29,  18;  rem  ré  34,  lo; 
imm  aire  Lg.  17,  47;  Oss.  III  2; 
imm  drungu  Lg.  17,  51;  imra  laim- 
siu  p.  144,  25;  im  degaid  Hy.  7,  53; 
Lg.  17,  50;  -ScM.  16;  SP.  II  s; 
Oss.  III  2;  im  farrad-sa  Lg.  6;  im 
tir  p.  145,  7;  mam  luibni  Oss.  III  1 
(für  immam);  om  céliu  SC.  13; 
úam  faesum  Oss.  III  12. 

2.  mo,  mu,  mos  lald  (lat.  mox), 
ei»e  Verbalpartikel,  vgl.  Z^.  418; 
mo  Cor?«.  Tr.  p.  11  á;  ím'í  heiceg- 
■líchem  s  íoie  íZí'e  Praeposition  a,  ass ; 
mu  riissi  far  n-dochum  Gl.  zu  clonec 
veniani  Ml.  34*,  4;  fomeiitar  mo 
rigtin-se  mos  riccub-sa  erivarte 
mein  Kommen,  bald  werde  ich 
Icommen  Wb.  28c,  10;  mos  ricub 
Lg.  18,  38;  mos  rega  Hy.  2,  50; 
ni  mos  tias  i.  ni  rop  moch  thias 
Ad.  Gebet  1  {Goid.^  p.  173^;  moset- 
lanu  Lg.  9;  moscing  FB.  50;  mon- 
icfed  Hy.  2,  54,  mos  n-icfed  Fr. 
(mit  Pron.  infixum).  —  Vgl.  moch. 

mo  Compar.  zu  mór  gross;  máa, 
má,  móa,  móo,  mó  major  Z'^.  276; 
vgl.  moum;  mó  turim  Hy.  5,  18; 
ba  mó  amru  arailiu  4o;  47;  75;  80; 
cor  ba  mou  he  indás  cec7t  cúibrend 
p.  40,  13 ;  nár  bu  mó  a  solod  . .  oldás 
a  dolod  FB.  90;  92;  no  con  faice- 
bat . .  bas  mó  do  buaib  na  do  thír 


ScM.  3,  12  {s.  S.  111);  is  móo  de 
äs  comairche  es  ist  tim  so  mehr, 
dass  Schutz  ist  SC.  10;  mo-de  Gl. 
zu  Hy  5,  75;  is  móti  in  ericc  desto 
grösser  ist  die  Busse  Corm.  p.  33, 18 
(^ness);  comad  moti  in  cath  do  Fei. 
p.  XXXII  20;  im  Relativsätze  mit 
Superlativbedeutung:  cid  as  mo 
miscais  lat  was  hassest  du  am 
meisten  Lg.  19;  ni  bo  ed  as  mo  ro 
gnathaigsem  dun  nicht  das  ist  es, 
was  wir  am  meisten  geioöhnt  sind 
SC.  14. 

moaigrim  III  magnifico,  Beitr. 
VIII  316;  vgl.  mochta. 

viddimmaximus,  Superl.  zumó; 
allotár  is  tech  ba  moam  dib  LU. 
p.  23a,  27;  moum  p.  144,  20;  maam 
Z\  278. 

moch  frühe',  bald;  mane  Z^. 
610;  ni  moch  doroich  let  ille  SC. 
29,  2 ;  ni  rop  moch  thias  Ad.  Gebet  1 
[Goid.^  p.  173);  matain  moch  am 
Morgen  frühe  Lg.  12;  SC.  36; 
matain  muich  iarna  barach  FB.  64. 
—  Comp  OS.  mos  ricub  mo  moch- 
lige  Lg.  18,  38 ;  ba  hómun  léo 
moch-erchra  do  bith  do  ChoincÄtt- 
laind  LU.  p.  1211»,  41;  moch-thráth 
the  dawn  of  day  O'B. 

mochen  tvelcome,  für  mo  fo- 
chen?  Three  Hom.  Index;  p.  40,23; 
ScM.  5;  6;  Escop  Sanctain  is  mo- 
chean  Fei.  p.  LXXXV. 

mochta  „magnified";  Gen. 
Muiredaigmoirmochtaei^eX  Aug.  12; 
Acc.  Maelodran  mor  mochtai  ibid. 
Lee.  2. 

mochtad  magnifying  O'B. 

mochtaide  magnificatus  Lg.  3? 

mocolWölbung,  Höhlung;  mo- 
gal  a  globe,  a  düster,  htcsic  or  shell 
of  any  fruit  O'E.;  mogal  na  suile 
the  apple  of  the  eye  ibid.;  mocoll 
lin  SG.  63  a,  mocol  lin  Pr.  Cr.  25^ 
Gl.  zu  subtel  [Z^.  769).  —  Sg.  Acc. 
dolluid  in  curach  fo  seól  trena  mo- 
coll ind  lin  sin  LU.  p.  26^,  30;  PI. 
Nom.  mocoil  ocus  fithisi  óir  im  cach 
n-dual  dia  fult  conici  dar  a  da 
imdai  TB.  p.  176,  22,  „bunches  and 
weavings  ofgold"  O'Looney,  „meshes 
and  gems  ofgold"  On  the  Mann.  III 
p.  160. 


mod 


694 


molaim 


1.  mod  =  Zaí.  modus.  —  Gen.  ih 
muid  SP.  II  15;  Dat.  for  mu  mud 
ibid.  16;  ón  mud  chétna  auf  dieselbe 
Weise  FB.  .'od;  77;  o  nach  mud 
etir  nullo  omnino  modo  SG.  251' 
(Z2.  362);  PI.  Dat.  o  tri  modaib 
Three  Hom.  p.  92,  lo;  Acc.  ar  isi 
sin  óeningen  congebed  uli  na  modu 
sin  LU.  p.  122a,  23  {alle  diese  Er- 
fordernisse)? —  Adverbien :  nach 
mod  Hij.  5,  17;  CG.  5;  Fei.  Oct.  26; 
mod  nad  mod  FB.  84,  s.  it»iier  nad. 

2.  mod  i.  gnim  O'Dav.  p.  107. 
F^Z.  modh  i.  obair  ippera)  O'Cl. 
{Beitr.  VIII  337). 

3.  mod  respect,  honour  O'B., 
dos  beir  mod  sie  gab  Acht  auf  ihn 
ScM.  3,  4  {vgl.  8.  110);  ni  con 
tard  a  mod  co  tairnic  do  fuine  na, 
muice  „[he]  bestowed  no  further 
attention  on  her"  TB.  p.  178,  i. 

5.  mod,  modh  i.  fear  O^Cl.  {Beitr. 
VIII  337). 

mod-cernae  FB.  68,  2? 

mo-dé-broth  8.  Patrices  8chwur; 
mo  debroth  ol  Patraic  quod  Scotici 
dicunt  corrupte,  sie  hoc  dici  debet: 
i.  „muin  doiu  braut",  i.  muin 
din  is  mens,  in  diu  is  deus,  in 
braut  is  judex,  i.  mens  deus  judex 
Corm.  p.  28,  „muin  duiu  braut" 
Corm.  Tr.  p.  106 ;  modébroth  Three 
Hom.  p.  30, 10;  dar  modébroth  i.  dar 
mo  dia  m-brátha  ibid.  p.  26,  3,  vgl. 
Corm.  Tr.  l.  c;  dorn  debroth  LBr. 
p.  215^,  71  (Mac  Conglinne  spricht); 
ibid.p.  216^,  27;  bam  debroth  ibid.  29. 

móeth  zart,  weich;  moith  tener 
Z^.  31;  maoth  i.  bocc  no  tlaith  no 
binn  O'Dav.  p.  103.  —  8g.  Nom. 
móeth  oclsech  SC.  23.  —  Com,pos. 
batar  . .  moeth-gelu  a  dha  gúaluinn 
weich  und  weiss  TE.  4  Eg. 

1.  mog,  mogh  i.  mor  (gross)  O'Dav. 
p.  106,  Ó  dornaib  moghaibh  i.  ó 
dornaib  mora  ibid.  —  Vgl.  1.  mag. 

2.  mog  8clave,  Diener.  —  Sg. 
Nom.  Three  Hom.  p.  70, 11 ;  p.  17,  25; 
Gen.  ÓC  cáined  araile  mogad  fir  air- 
mitnig  SMart.  20;  métither  dornu 
mogad  a  durna  Corm.  p.  36,  38 ; 
Dat.  dilsiugud  . .  a  saire  don  mogaid 
Three  Hom.  p.  70,  le;  SMart.  6; 
Acc.  frisin  mogaid  Gl.  zu  fri  gniad 


Hy.  2,  7;  PI.  Gen.  no  chlechtatis 
na  genti  sserad  a  mogad  isin  secht- 
mad  bliadaw  Three  Hom.  p.  12,  e; 
Dat.  sochaide  tra  do  mogadaib  dilsi 
in  choimded  ibid.  p.  96,  13. 

mogda  ScM.  3, 11  zu  mog,  mochta? 

m6idem  Lob,  Loben;  Sg.  Nom. 
moidem  a  arilte  Wb.  5c  (laus  meriti 
sui  Z^.  239);  Gen.  ar  seirc  móidme 
Wb.  17  a  (propter  amorem  laudis 
Z2.  242). 

móidim  III  ich  lobe,  rühme. 
—  Praes.  Sg.  1  nom  móidim  glorior 
Wb.  14e  {Z-\  435);  PI.  1  non  móidem- 
ni  gloriamur  Wb.  2d  {Z'^.  437) ;  3  nos 
moidet  Wb.  31^,  15.  —  Inf.  moidem. 

móidmiche,  máidmige  fiad  chách 
„boasting  before  every  one"  Three 
Hom.  p.  52,  2. 

móin  Sumpf,  Moor;  grunna 
{„a  bog'')  Ir.  Gl.  US.  —  Sg.  Nom. 
Fei.  p.  XLVII  26;  Dat.  do  mein 
Hy.  1  Praef.  (s.  immaire);  Acc.  dar 
Mónaid  Fhathnig  Fei.  p.  XLVII  24; 
PI.  Nom.  móinte  FA.  30  LBr.,  s. 
O'Don.  Gr.  p.  99. 

1.  mol  „talk''  Corm.  Tr.  p.  107 
milgitan;  Mol  war  der  Name  des 
doirseóir  Temra,  dég  in  muil  no 
ferad  for  na  dóinib,  i.  tait  es,  táit 
ind  Corm.  p.  28. 

2.  mol  a  beam  O'ii.;  mol  muil- 
linn  a  mill  shaft  Und.  —  Sg.  Acc. 
mol  ScM.  18;  dubcrand  mor  úaso, 
cosmail  fri  mol  mulind  On  the  Mann. 
Wlp.  139  {„like  the  shaft  ofamill"). 

molad  M.  Lob,  Preis;  Loben, 
Preisen;  adulatio  Ir.  Gl.  902;  mo- 
lath  Z'\  485.  —  Sg.  Nom.  molad 
Crist  Christus  zu  pi'eisen  Hy.  5, 101 ; 
SP.  V  6;  ni  thic  do  neoch  molad 
. .  do  dénum  dó  FA.  1  LBr. ;  Gen. 
di  cach  comurg  molta  Corm  p.  3 
anair  {„to  every  Tänd  of  eulogy"); 
Dat.  oc  molad  De  FA.  5;  7;  31; 
de  molad  De  ni  anad  Gott  zu  loben 
Hess  er  nicht  ab  Hy.  3,  26;  PI.  Nom. 
nuse  a  moltha  LHy.  Amra  {Goid.^ 
p.  157,  7),  nua  molta  LU.;  Acc. 
molthu  Hy.  6,  17  (i.  molada);  do- 
rigne-sium  molta  immdai  Three 
Hom.  p.  114,  25.  —  Vgl.  ádmolad 
„praise"  Three  Hom.  p.  50,  11. 

molaim  II  ich  lobe,  preise.  — 


molbthach 


695 


mór 


Praes.  Sg.  1  Dep.  no  molur  Fei. 
Prol.  13;  3  molid  Wb.  4*  {Jaudat 
Z^.  434);  Dep.  nod  moladar  fesin 
qui  se  ipsum  commendat  Wb.  17^ 
yZ^.  438).  —  Conj.  Sg.  1  co  ro 
molaim  p.  328,  8?  —  Praet.  PI.  3 
molsat  FB.  65.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  1  romoltar  {für  rom-moltar) 
p.  142,  5;  5  cen  mair  moltjiiar 
LHij.  Amra  {Goid.^  p.  157,  9\  cein 
mair  molthiar  LU.  —  Inf.  molad. 
molbthach  praiseworthy  O'B. 

—  PI.  Gen.  tri  chet  molbtach  mile 
„three  hundred  praiseworthy  thou- 
sands"  Fei.  Jun.  2. 

luolmar  i.  glorach  O'Cl.  (Gorm. 
Tr.  p.  107  milgitan). 

molt  M.  Widder;  a  wether 
Corm.  Tr.  p.  117.  —  PI.  Nam.  na 
muilt  p.  42,  36;  p.  311,  so;  Äcc. 
multu  Hy.  5,  36;  p.  42,  35. 

molt&ch  preiswürdig,  von  mo- 
lad; Sg.  Nom.  ScM.  22,  3. 

monar  N.  Werk,  That;  i.  gnim 
maith  O'Don.  Suppl.  —  Sg:  Nom. 
monar  n-gle  Hy.  1,  st,  a  monar 
aidche  sin  „this  tcas  his  nightwork" 
Three  Hom.  p.  124,  i. 

meng  F.  Haar,  Mähne;  hair 
Corm.  Tr.  p.  118.  —  Sg.  Nom. 
mong  buide  SC.  33,  4;  brec  a  mong 
ibid.  14;  in  mong  gaesitech  greliath 
FB.  37  Eg.;  Gen.  da  uball  óir  for 
di  gabal  a  muingi  TB.  p.  176,  24; 
Ace.  ca  tul-maing.  Gl.  i.  co  moing 
a  srona  Oss.  III  5.  —  Vgl.  tul- 
mong,  túag-mong,  cas-mong,  lebor- 
mongach. 

mong'ach    behaart,    bemähnt. 

—  Sg.  Nom.  Fachtnai  maic  mon- 
gaig  Feh  Aug.  14;  marcach  in 
mara  mongaig  der  Reiter  des  be- 
mähnten  Meeres  SC.  45,  I6. 

monistre  s.  manistir. 

moogthi  FB.  68,  3,  zu  moaigim? 

mór,  mar  gross;  mar  magnus 
Z'^.  16,  mór  ibid.  18;  verstärkt  ro- 
mór  p.  191,  14;  15;  lán-mór  SC.  42. 

—  Sg.  Nom.  cell  mór  Hy.  2,  44; 
SC.  33,  34;  laech  find  mór  SeM. 
10;  11;  13;  CC.  4  Fg.;  FB.  91; 
tene  mór  TE.  12  LU.;  CC.  2;  ail 
chloche  mór  Lg.  19 ;  fled  mór  FB.  1 ; 
methel   mor  ]}■  41,  35;    drem  mór 


FA.  25;  27;  28;  mal  mor  SC.  38; 
Lg.  3;  ceist  mor  CC.  6  LU.;  failti 
mor  ibid.;  galur  mor  4  Fg.;  tech 
mar  Lg.  17,  56;  immad  mar  FB. 
29;  mor  mac  Maire  Hy.  6,  6;  mor 
ri  ibid.  7;  mor  olcc  TE.  19;  ba 
mor  soeth  p.  143,  s;  mor  espa 
SC.  28;  mor  gleó  36;  Neutr.  mor 
mit  folg.  Gen.  oder  do:  mor  n-ecnaig 
Hy.  5,  3;  mor  fina  viel  Wein  SC. 
11,  6;  mor  laech  viel  Helden  Oss. 
II  9;  mor  fer  SC.  44,  7;  SeM.  3,  10; 
mor  mile  SC.  31,  8;  mor  n-úath 
Lg.  2;  mor  do  maith  Hy.  2,  67; 
bái  mar  do  immud  cach  thMrchom- 
raic  p.  310,  5;  prädicativ:  co  ro 
pat  mor  SC.  28;  ni  ba  mor  ScM. 
20;  TE.  9;  10,  18  Fg.;  ba  mor  a 
mélacht  lea  CC.  6  LU;  is  mor.. 
a  nert  FA.  1;  7;  FB.  10;  82;  SC. 
45,  24;  49;  mor  in  bét  Lg.  18,  7; 
mor  in  glond  Oss.  II  4;  ba  mar  a 
sseth  CC.  4  LU.;  mar  a  mewma 
SC.  38;  Gen.  M.  und  N.  mil  moir 
Hy.  1,  37;  rúisc  móir  p.  40,  30;  in 
delmse  moir  FB.  85;  maic  rig  mair 
Hy.  5,  63;  maige  mair  p.  132,  27; 
tire  mair  p.   133,   1;  in  tige  mair 

FB.  3;  4;  cruinn  mair  SP.  V  13; 
Fem.  fer  cwmachta  mori  FB.  75; 
maglorci  mori  37 ;  Dat.  M.  und  N. 
do  gai  mor  Lg.  15;  ScM.  10;  bec 
di  mor  FA.  15;  Fem.  ic  torsi  moir 
TE.  12  Eg.;  oc  domenmain  moir 
SC.  44;  Acc.  M.  und  N.  gair  mor 
p.  19,  37;  grith  mor,  dair  mor 
ScM.  18;  in  scáilfer  mór  FB.  37; 
91;  in  tech  mor  p.  144,  13;  ri  ro- 
bruth  romór  SC.  30,  11;  ri  cori 
mor  Oss.  III  7  Gl.;  iarsan  guba  mor 
CC.  5  Fg.;  Fem.  cein  moir  Lg.  11; 
fri  ciana  moir  SC.  8;  etere  moir 
SC.  45?  faelti  moir  FB.  79;  Voc. 
De  mair  ä/.  2,  9;  PZ.  .Nb/w.  i^em. 
samaisci  mora  Lg.  9;  fleda  mora 
FB.  55;  mointe  mora  FA.  30  -Br.; 
/"wr  dos  Neutr.:  mara  mora  JT'i.  30; 
für  das  Masc:  slóig  mora  FA.  26; 
clóthi . .  romora  2>-  191,  15;  prädi- 
cativ: at  mora  na  comrama  FB.  10; 
Äcilf.  21,  41;  Dat.  dar  leraib  lán- 
móraib  SC.  42;  J.cc.  gnima  mora 
Lg.  16.  — Adv.  in  mar  admodum, 
adeoZ^.  608;  in  mar  vel  magnopere 


móraim 


696 


mothrach 


Gl.  ZU  usque  quaque  South.  84a ; 
commór  magnopere  LHy.  fo.  lli); 
ro  lessaig  ..  commór  TE.  11  Eg.\ 
cainüV  commor  CG.  4  Eg. ;  budig- 
the  . .  CO  mór  TE.  U  LU.\  FB.  62; 
tanic  anfud  dóib  co  mór  ein  Sturm 
überfiel  sie  mächtig  p.  39,  le;  is 
follus  CO  mór  FA.  33.  —  Compos. 
mór-aurgala  FB.  11;  cona  morchos- 
cur  40;  mór-chuthe  Hg.  2,  38;  co 
mór-dáil  FA.  6;  32;  SC.  21;  mor- 
eolais  FA.  1  LBr.;  mór-ferta  Hy. 
2,  33;  iar  mór-gábud  FA  22;  mór- 
gein  Hy.  3,  e;  ar  mór-gestul  SC. 
44,  i;  isin  mor-gloir  FA.  6;  mor- 
gluind  Lg.  18,  32;  SC.  29,  15;  on 
mor-gnim  Gl.  zu  magnopere  LHy. 
fo.  llt>  (Goid.'^  p.  67);  mar-gnimu 
SC.  28;  FB.  71;  mór-gressa  FB.  11 ; 
már-ica  SC.  29;  darsa  mor-lind 
Lg.  18,  32;  mor-muic  ScM.  22,  12; 
mor-orgni  2^J5.  71;  mor-thenti  FA. 
30  LBr.;  mor-thimchell  Lg.  11; 
FJ..  8;  10;  12;  26;  s.  mor-fessiur, 
mor-rigu.  Mit  Adjectiven :  ingen  as 
mór-ailliu  Lg.  6;  mór-dolig  SC.  41; 
fid  ardd-már  SG.  53a  (Z^  16). 

móraíin,  ináraim  II  ich  ver- 
herrliche, erhebe.  —  Praes.  Sg.  3 
Miiire  moras  Matha  Fei.  Jul.  1.  — 
Conj.  PI.  3  ron  morat  a  n-itge  Fei. 
Jul.  17.  —  Praet.  Sg.  3  mit  Fron, 
suff.  {vgl.  8.  513,  Col.  1)  martra  Mar- 
ciani  morsus  hilar  m-buadai  eum 
magnificavit  Fei.  Jun.  5,  Gl.  i.  ro 
morustarimad  m-bnada  Marcianum. 
—  Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  mórad 
tra  ainm  De   Three  Hom.  p.  6,  23. 

mórda  hochmüthig.  —  PI.  Nom. 
nit  mordai  „not  haughty  are  they" 
Fei.  Mart.  1,   Gl.  i.   nit  diumsaig. 

mórdatu  M.  Hochmuth.  —  Sg. 
Acc.  cen  mórdataid  „without  arro- 
gance"   FA.  35. 

mor-feser  magnus  seviratus 
=  Septem  viri  Z'^.  58,  313,  vgl. 
sesser.  —  Sg.  Nom.  mórfessiur 
FB.  2;  Ace.  fácab  morfeser  lais  dia 
muintir  Tir.  11  (morseisser  Eg.)', 
morfessiur  p.  39,  12. 

mói*-g:ein  die  grosse  Gehurt, 
Hy.  3,  6  auf  Patrick  bezüglich, 
Gen.  do  imgabail  in  mórgeine  LU. 
p.  57^,  10  auf  Cuchulinn  bezüglich. 


morg'nethid,  in  morgnethed  ma- 
gnopere LHy.  fo.  lli>,  nach  Stokes 
Goid.'^  p.  67  für  in  morgnethid, 
eine  adverbielle  Bildung  wie  in 
chorpdid  corporaliter  Z'^.  608. 

mór-menmnach  magnanimous 
O'B.;  so  zu  lesen  FB.  33. 

mortchenn ,  muirtchend  =  lat. 
morticinum  {„Carrion")  Corm. 
Tr.  p  109,  „morkin"  ibid.  p.  18 
baten;  auch  Fallen,  der  plötz- 
liche Tod?  formuichthib  i.  moirt- 
chenn  Gl.  zu  suffocatis  Ir.  Gl.  p. 
166  {LArd.).  —  Sg.  Nom.  is  mort- 
cend  do  ilsliiagaib  er  ist  plötzlicher 
Tod  für  viele  Schaaren  FB.  71? 

mortlaith  =  lat.     mortalitas    • 
Corm.  p.  31,  Seuche.  —  Sg.  Nom. 
mortlaid  Hy.  6,  12,   Gl.  i.   quando 
plurimi  periunt  uno  morbo  i.  liiath- 
écai. 

mos  s.  2.  mo. 

moth  i.  cach  ferda  i.  cach  fer- 
insge  et  nomen  est  virili  membro 
Corm.  p.  28. 

motha  s.  cenmotha;  co  ros  marb 
tri  mile  fer  cen  motá  mná  ocus 
maic  ocus  ingena  Three  Hom.  p. 
120,  5;  cinmotha  a  stuigen  suad 
Corm.  p.  36,  17;  cihmothat  ecsine 
ibid.  15  {,J)esides  students").  —  Vgl.  ■ 
armotha.  " 

mothaigim  III  I  feel,  perceive 
O'B.  —  Praes.  inti  bis  sund  cech 
n-oidche  ni  mothaig  ni  itir  „he 
who  is  here  every  night  feels  not 
anything  Fel.p.  XXXII  32.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  mbothuigh  Diarmuid  iad- 
san  ag  teacht  Tor7\  I>h.  p.  122,  3 
{„D.  heard  them  Coming").  —  Dazu 
auch  CO  mothaigid  Gl.  zu  ut . . 
stupeat  Ml.  25c,  c,  ro  bu  annumo- 
thaigtis  Gl.  zu  stupentes  Ml.  44^? 

1.  mothari.  dorchá  O'Dav.p.  105, 
mothar  n-aidhci  ibid. 

2.  mothar  „a  stone  fort  in  ruitis, 
any  stone  house  in  ruins,  any  stone. 
enelosure  {County  of  Cläre)"  O'Don. 
Suppl.;  a  park,  a  tuft,  a  düster, 
mothar  crainn  a  düster  of  trees 
O'R.  —  PI.  Acc.  eter  mothru  ocus 
amréthi  FB.  47? 

mothrach  a  damp,  woody 
place  O'B. 


móti 


697 


muchna 


móti,  inon,  monm  s.  mó,  móam. 

mraieh,  später  braich  {Mittelform 
mbraich\  Malz.  —  Dat.  do  braich 
Corm.  p.  7  brócoit;  Acc.  cutan 
méla  mulend  múad-mraich  FJ8.  52 
(-braich  Eg.);  amal  meles  muilend 
déc  forcél  braich  rocruaid  ihid. 
(mbraith  Eg.).  —  Compos.  braich- 
lind  Malztrank  FB.  53. 

mraithem  M.  proditorWh.'d'i^ 
{Z-\  775\ 

nirath  s.  brath;  ar  for  mrath 
Wb.  18a  {fraudationis  vestrae  causa 
Z^.  874),  mratha  seditiones  ibid. 

inrecht,  mrechtrad  s.  brecht, 
brechtrad;  mrecht-runcain  s.  unter 
ibar. 

mrog'aim?  Praet.  Sg.  3  brogais 
it  increases  O'Don.  Suppl..  Pl.  3 
arindi  rombrogsat  roime-sium  isin- 
dara  leth  in  lestair  Corm.  p.  37 
{H.  2.  16),  ro  broccsat  ibid.  i  {„be- 
cause  tliey  pressed  [?]  before  him  on 
the  one  side").  —  Pass.  Imper. 
Sg.  3  mbrogthar  Lg.  3  (brogthar 
Lc.  Eg)\  Pl.  3  mrogatar  genelaigi 
SC.  25.  —  Inf.  mrogad  coicrich 
„extending  boundaries"  On  the 
Mann.  III  p.  511;  broghadh  incfe- 
ase,  gain,  pro  fit,  advancement  O'B. 

mruigr,  bruig  MarTc,  Land- 
schaft; brugh  i.  ferand  O'Don. 
Suppl.,  vgl.  jedoch  brugh  a  palace 
or  distinguished  house  ibid.,  wozu 
mehrere  der  folgenden  Stellen  ge- 
hören könnten.  —  Sg.  Gen.  hi  cend 
in  brogo  CC.  2;  i  n-airthiur  in 
broga  4;  co  tech  m-buirr  in  broga 
/).  328,  23;  for  brii  in  IJrogaj?.  132, 17; 
siian  sith-broga  SC.  29,  6;  Dat.  don 
bruig  CC.  5  (prug  Eg.)\  isin  bruig 
p.  131,  1;  bruig  p.  132,  11;  PI. 
Dat.  di  Meisten  mine  mrugaib  SP. 
V  4;  bennacht  for  cecÄ  n-indbas 
gignes  for  a  m-brugaib  Three  Hom. 
'  p.  32,  26:  i  m-brugib  richid  ScLb.  23 ; 
Äcc.  ro  Sirius  indiu  ocus  in  Liath 
mor-brugi  Erend  ich  und  der  Liath 
haben  heute  besucht  die  grossen 
Landschaften  Erin's  FB.  32. 

mu  s.  mo. 

1.  múad  edel,  gut;  i.  uasal  no 
airmidnech  Corm.  Tr.  p.  119;  i. 
maith  O'Cl.  —  Sg.  Nom.  mo  vxen- 


ma  múad  SC.  45,  3;  brisiud  múad 
mórchatha  FB.  52;  braichlind  múad 
edler  Malzsaft  53;  PI.  Gen.  lin 
muc  muad  Corm.  Tr.  j).  81  fothond 
{oder  zu  2.  miiad?).  —  Compos. 
múad-mraich  FB.  52. 

2.  muad  i.  mór  O'Cl.  {Goid.^ 
p.  82). 

3.  muad  i.  egusc  („form  or  face") 
Corm.  Tr.  p.  120. 

4.  mn'AÍthemiddle  O'B.;  muad 
muUaigh  i.  medon  in  mullaigh  „the 
middle  of  the  summit"  Corm.  Tr. 
p.  117. 

mucc  F.  Schwein;  mucc  mora 
delphinus  SG.  94a  (^2.  ]074);  Ir. 
Gl.  1029.  -  Sg.  Nom.  Hy.  5,  59; 
ScM.  5;  6;  11;  22,  s;  p.  133,  s; 
in  mucc  allaid  Gl.  zu  anos  Hy.  5,  57; 
mucc  ard  no  mucc  meth  Gl.  zu 
mugart  Hy.  5,  58 ;  Gen.  mucce  ScM. 
9:  muicce  15;  mucci  8;  10;  17;  18; 
Oss.  III  11;  Dat.  ocon  muicc  ScM. 
8;  15;  16;  Lg.  17,  7;  Acc.  muicc 
ScM.  9;  21,  4;  22,  12;  PI.  Nom. 
mucca  ScM.  6;  Acc.  lia  mucca  Hy. 
5,  88.  —  Compos.  mucc-foil  hara 
SG.  26a  (^2   854). 

muccaidilf.  Schweinehirt;  mu- 
caid  s.  unter  messrad ;  mucaid  rig  Cai- 
s\l  Fei.  p.  XXXIII 3;  mucaidheS'.  112. 

macdc  suinus  SG.  37^  {Z\  792). 

múch  smoke  Corm.  Tr.  p.  113. 

mucha  F.  Frühe,  Bälde,  von 
raoch.  —  Sg.  Dat.  immuchui  lai 
bei  Tagesanbruch  TE.  11  Eg.\  im- 
mucha  rega  Gl.  zu  mos  rega  Hy. 
2,  50;  immochai  s.  unter  néit. 

múchaim  II  1)  ich  ersticke, 
2)  ich  verberge,  verhülle,  vgl. 
for-miichaim;  I  exstinguish,  smother 
O'R.  —  Praet.  Sg.  3  2)  muchais 
CvLchulaind  a  étan  fri  lár  ar  náchand- 
.ercachad  a  hernochta  LTJ.p.  20i>,  12; 
1)  CO  ra  miich  p.  112;  ru  miigsat 
Gl.  zu  suffoderunt  altaria  tuaWb. 5* 
(absconderunt  Z^.  25).  —  Pass. 
Praet.  1)  Sg.  3  ro  múchad . .  miad 
Lóegaire  Fél.  Prot  169  („was  quen- 
ched");  PI.  3  bec  nad  mucbthá  dóine 
impu  TBE.  p.  148,  32.  —  Inf. 
muchad  to  smother  Corm.  Tr.p.  113; 
is  dethach  do  muchad  ScLb.  21. 

muchna  p.  191,  28? 


múchni 


698 


múchni  Gl.   zu  protervi   Wh. 

30e,   9. 

muclach  sea-hog  0' Don.  Suppl. 

{Co.  Coric.). 

muclaithe  Gl.  zu  fothond. 

múcna  austerus;  „trueulent" 
Corm.  Tr.  p.  115  muc;  airndib  múc- 
nae  ocus  airndib  ecmailt  á  n-étach 
ocus  a  m-biad  ocus  a  n-deug  Gl.  zu 
austeram  vitam  Tur.  Gl.  71 ;  múcni 
Gl.  zu  per  austera  indiciaibid.  Gl.  38. 

múenatu  M.  truculentia,  Gen. 
in  mucnatad  Ml.  33d,  15  (Z^.  256). 

mucor,  crand  mucor  cornus 
Ir.  Gl.  566,  vgl.  mucóra  the  fruit 
of  the  dog-hriar  O'Don.  Suppl. 

madu,  sul  do  néor  {für  dognéor?) 
mo  mudu  On  the  Mann.  III  p.  416 
{„destruction")  ]  múdha  dying,  per- 
dition,  defeatiiig  O'B.  —  Vgl.  im- 
mada;  is  liath  a  techt  amuda  „it 
is  a  pity  to  let  them  be  lost"  TB. 
p.  176,  12. 

mudugud  Vernichtung,  Ver- 
nichten, zu  Grunde  Gehen.  — 
Sg.  Nom.  TE.  11  Eg.;  Acc.  nir 
lam  ammudugud  er  wagte  nicht  sie 
zu  vernichten  CCn.  6. 

mug-  M.  Sclave,  Diener,  vgl. 
mog.  —  Sg.  Dat.  ar  mug  ScM.  3,  e; 
Fl.  Nom.  mogse,  möge,  mogi  servi 
Z\  240  {Wb.). 

mugart  a  hog  O'R.  —  Sg.  Nom. 
Hy.  5, 59,  Gl.  i.  mucc  ard  no  mucc  meth. 

ru  mugsat  s.  múchaim. 

múi  p.  132,  24? 

muich  s.  moch. 

muiclmig  p.  191,  28? 

muileud  =  lat.  molendinum; 
mulenn  pistrinum  SG.  49^  {Z'^.  778); 
muilind  Ir.  Gl.  701,  muilleand  ibid. 
711.  —  Sg.  Nom.  mulend,  muilend 
FB.  52;  Gen.  bróin  muliud  80; 
illind  in  mulind  Three  Rom.  p., 
108,  29;  luathither  léig  muilind  a 
fégad  Corm.  p.  36,  28;  s.  unter  mol; 
Dat.  CO  n-digus-sa  don  muiUunn 
Goid.^  p.  101,  11 ;  Acc.  condice  in 
mulenn  ibid.  i4  (,iai.  Hy.  X  Pref). 

1.  muin  Nacken,  Bücken;  i. 
bráige  Corm.  p.  17  Emain;  vgl. 
munél.  —  Sg.  Dat.  for  a  muin  p. 
131,  18;  do  muin  a  mairc  Oss.  I  3; 
cid  fil  ior  da  {lies  do)  muin  Three 


Hom.  p.  80,  6;  8;  do  mhuin  charrgi 
móri  Manand  Corm.  p.  37,  30;  Acc. 
a  muin  Oss.  III  8,  Gl.  i.  a  munel. 
—  Compos.  muin-torc. 

2.  muin,  dobera  muin  n-immi 
p.  144,  31,  für  máin? 

muinbech,  älter  muinmecli  N. 
List,  Betrug,  Verrath;  sting, 
deceit,  treachery  O'B.  —  Sg.  Nom. 
ammuinbech  FB.  10;  muinmec  18; 
mainbech  19. 

muince  Halskette;  ammuinde 
i.  muince  no  slabrad  Gl.  zu  colla- 
rium  SG.  35^  {ed.  Nigra,  muinse 
Z^.  791).  —  Sg.  Nom.  muince  III 
n-ungae  Tir.  6;  munci  di  ór  for- 
losce  ima  bragait  TB.  p.  174,  8; 
Gen.  srian  muinci  dergóir  SC.  31, 15; 
Acc.  und  PI.  Dat.  in  beV-sa  lemm 
muince  dinaib  muincib  se  LU.  p. 
23^,  4  {vorher  sreth  di  muntorcaib). 

muinde,  ammuinde  Gl.  zu  col- 
larium,  s.  unter  muince. 

1.  muine  „the  lard  which  lines 
the  intestines  of  a  pig"  0' Curry, 
cusin  tóin  i.  coelan  na  geraine  no 
muine  Gl.  zu  [fei)  cum  hucliamine 
Gild.  Lor.  Gl.  224. 

2.  muine  Busch,  Strauch;  ru- 
bus  Ir.  Gl.  585;  a  brake  or  shrub- 
bery  CDon.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
muine  Hy.  2,  48;  Dat.  immuiniu 
draigin  in  dem  Dornbusche  Ir.  Gl. 
110  {Vit.  Trip.)  Acc.  in  muine  p. 
21,  31;  muwni  ibid.  30  fehlerhaft.  — 
Vgl.  grán-muine,  grían-maine. 

múíne  SC.  17,  6  zu  máin. 

muinél  Nacken;  Collum  Ir.  Gl. 
744;  Gl.  zu  m'uin  Oss.  III  8.  —  Sg. 
Gen.  muiiieóil  s.  unter  mulchnocc; 
Dat.  don  muineol  collo  Gild.  Lor. 
Gl.  137;  Ace.  for  a  munel  FB.  78. 

muingi  s.  meng. 

muinigrin  confidence,  trust, 
hope  CB.  —  Sg.  Acc.  dochuaid 
immunigin  supostolorum  er  vertraute 
den  Aposteln  Lat.  Hy.  II  Pref. 
{Goid.^  p.  94);  dochuatar  a  munigin 
epscMi^  Mel  imma  n-icc  Tliree  Hom. 
p.  72,  10  {„they  put  trust  in  Bishop 
M.")\  tiagmait  inna  muingin  Gl.  zu 
admuinemmair  Hy.  3,  1. 

muinlur  III  ich  denke,  meine. 
—   Perf.    Sg.   3  Dep.    ro    ménair 


muinter 


699 


mullach 


Hy.  2,  67.  —  Praet.  Sg.  3  Dep. 
inna  hi  dia  ru  muiuestar-som  tró- 
cairi  Wb.  4c  {ea  qiiibiis  misericor- 
diam  destinavit  Z'^.  465).  —  Vgl. 
ad-,  do-muiniiir  (doriimeoin  LHy. 
Amr.   108),   for-aith-,    taith-miniur. 

muinter  F.  die  Familie,  Ge- 
nossenschaft, die  Leute  Je- 
mandes; familia  Z^.  241.  —  Sg. 
Nom.  CO  airm  i  m-batar  a  muinter 
wo  seine  Leute  waren  FB.  67; 
SC.  38,  6;  p.  20,  22;  muinter  na 
cathrach  die  Leute  der  Stadt  FB. 
82;  muinter  nime  die  Gemeinde  des 
Himmels  FA.  7;  12;  Gen.  muin- 
tire  nime  FA.  5;  6;  7;  19;  31; 
diabail  ibid.  30;  a  fir  muintire  Gl. 
zu  a  hathig  Hy.  5,  87;  muntere 
ScM.  14;  muintiri  FA.  2;  FB.  69; 
muinnt/ri  p.  144,  7 ;  muntiri  FB.  67 ; 
Dat.  caillech  dó  muntir  Brigte  p. 
43,  13;  p.  46,  21;  0  muintir  FA.  15; 
fer  dia  muinter  TE.  5  Eg.;  Ace. 
fri  muintir  nimi  FA.  14;  30;  CC. 
2  LU.\  3;  got  muinntir  p.  144,  s;  30. 
—   Vgl.  cét-muinter. 

muinteramail  familiär,  Tcind, 
courteous  O'R.;  muinntermail 
FB.  94  Eg. 

rnuinteras i(f .  Genossenschaft, 
Familie;  muntaras  eommunio 
Z'^.  787.  —  Sg.  Acc.  conadragaib 
ina  munteras  Lg.  11;  aurfoemaid.. 
chuci  ina  múrnterus  FA.  1  Br. 

muinterda  familiär,  kind, 
courteous  O'R.  —  Sg.  Dat.  do 
sliiag  mór  muinterda  FB.  94. 

muin-tore  torquis  SG.  70» 
{ZK  791).  —  PI.  Dat.  sreth  di 
muntorcaib  óir  ocus  argit  mar  chir- 
clu  dabcha  cech  se  LU.  p.  23»,  3. 

muir  N.  Meer;  mare  Z^.  233; 
vgl.  sál-muir.  —  Sg.  Nom.  Lg.  18,  39 ; 
muir  tened  FA.  25;  s.  unter  me- 
(Irach;  Gen.  reimm  mora  minn  s. 
i.nter  1.  menn;  mucc  mora  delphi- 
itiis  SG.  94»;  cribais  mara  Oss.  III  9; 
i  n-inis  mara  Lg.  13;  Hy.  2,  11; 
t'or  brú  mara  p.  39,  10;  11;  i  tráig 
mara  Oss.  III  11;  fo  fudomna  mara 
Hy.  7,  23;  bráo  mara  FB.  52; 
mara  tened  FA.  27;  in  mara  mon- 
gaig  SC.  45,  16;  Dat.  di  muir  Lg. 
13;   ScM.  21,  u;  i>.   191,  11;  Acc. 


muir  n-ichtt  mare  Ictium  p.  39,  15; 
dar  muir  p.  20,  19;  SC.  45,  15 ; 
Hy.  5,  72;  Gl.  zu  Hy.  2,  7;  PI. 
Nom.  mara  FA.  30;  Gen.  tar  sal- 
muire  sretha  Fei.  Epil.  238;  Dat. 
domnu  murib  Hy.  5,  is;  uallchu 
murib  SC.  18. 

muir-bran  mergus  SG.  55*  {Z'^. 
854),  vgl.  muirbhrinn  {sie)  scare- 
crows  O'B. 

muir-brucht  Meerauswurf? 
a  foaming  sea,  high  tide  0'B.\  vgl. 
unter  lebend;  murbrucht  locha 
Echach  ain  cenid  mé  iu  murgelt 
mar  LU.  p.  40»,  26  {„the  sea-belch" 
Crowe,  Aid.  Ech.  p.  105). 

inuir-duchn  Sirene;  muruchu 
{sie)  siren  L:  Gl.  1020;  murdhuchán 
sea  nymphs  O'B.;  murdhuchainn 
syrens  O'Don.  Gr.  p.  177. 

muir-geiltjF.  Sirene,  vgl. 2.  geilt; 
a  mermaid  O'B.;  nir  bo  mé  in 
murgeilt  mar,  nir  bo  mé  in  traig- 
nech  thrén,  blaisiu  magri  matan 
moch  fo  loch  Echach  adba  én  Lü. 
p.  40»,  37  {Liban,  die  in  ein  Meer- 
tcesen  verwandelt  worden  war,  lehnt 
ab,  dass  sie  die  Sirene  geivesen  sei); 
s.  unter  muir-brucht. 

mair-loch,  isin  muirloch  Gl.  zu 
in  salsuginem  South.  78*  {Z'^.  60). 

muir-móru  siren  SG.  96*  {Z^. 
854,  mairmoru  Nigra). 

muitti  zu  maidim?  muitti  iarom 
do  muintir  Fergusa  ior  teched  LU. 
p.  21»,  32;  mutti  iarom  in  cath  for 
érnu  ibid.  p.  20»,  34. 

mul  an  eminence,  muH  the 
top  or  extremity  of  a  thing  O'B. 

mul-cheud  the  poll  O'B.;  méit 
muilcind  milead  a  chend  Corm. 
p.  36,  37. 

mul-chnocc  eine  wulstartige  An- 
schwellung? srengtha  tollfethe  a 
muUaich  co  m-bátár  for  coich  a 
muineóil  co  m-bá  métithir  cend 
matc  mis  cach  mulchnocc  dímór . . 
díbide  {für  díb-side)  Lü.  p.  79*,  32. 

mul-dorn  a  clenched  fist  0'B.\ 
métithir  muldord  (lies  -domd)  miled 
LU.  p.  79*,  31. 

mulend  s.  moileud. 

mullach  Gipfel,  Kopf;  vertex 
Gild.Lor.  Gl.  98;  culmenir.  Gl.  1007; 


mulleóir 


700 


ná 


mullach  tighi  doma  (Dach)  ibid.  838. 
—  Sg.  Dat.  for  a  muUuch  p.  311,  i. 
FB.  87;  0  mulluch  co  talmain  LU. 
p.ld^,  26. —  Comp.  muUach-lethan 
FB.  37. 

mulleóir  M.  Müller;  mulend 
már  grainne  indi,  ocus  raulleóir 
már  brúichnech  grainne  and  LU. 
p.  24íi,  16.    Germanisches  Lehnwort. 

mumme,  muime  F.  nurse,  step- 
mother,  godmoiher  O'B.  —  Sg. 
Nom.  mummi  Lg.  6;  Gen.  mumiai 
FB.  66. 

mún  Urin  Corm.  Tr.  p.  118. 

muuchille  a  sleeve  Corm.  Tr. 
p.  116. 

muiiig-im[ú]  mingo  SG.  174»  {Z'^. 
435). 
^   munigin  s.  muinigíii. 

múnim  III  ich  unterrichte; 
múinim  I  teach,  instruct  O'R.  — 
Praet.  Pl.  3  ra  múinset  didicerunt 
Wb.  5i>  [Z'\  26).  —  Inf.  Gen.  bat 


umal  múnta  ó  gsethaib  SC.  26; 
Dat.  do  mhúnadh  cleire  ocus  comh- 
thinóil  „to  instruct  the  clergy  and 
laity"  Keat.  px  156;  oc  munud  á 
dalti  Wb.  24<i  {in  educatione,  in- 
structione  alumni  sui  Z'^.  229). 

múittíth  eruditor  Wb.  1^  (Z-*. 
25). 

muoralach  bufo,  rana  terre- 
stris  simlae  {sie)  magnitudinis 
Bern.  341'. 

múr  =  íaí.  murus.  —  Sg.  Nom. 
FA.  11;  17;  27;  PI.  Nom.  múir 
FA.  11;  Ace.  na  muru  FB.  70. 

miiráthach  eine  Pflanze  mit  ess- 
barer Wurzel,  s.  mecon. 

murtchét  FB.  52  (mortcet  H.)? 

mnrtlioTSid  pro  du  ce  ofthe  sea 
O'R.;  ba  lán  in  bith  do  gach  maith 
ria  lind  in  rig  sin,  bai  mes  ocus  das 
ocus  murthoradh  Ms.  Mat.  p.  510. 

musdusce  „he  awahes"  Fis 
Cath.  p.  30,  für  immus  dusci. 


N 


1 .  -n  Pron.  suffixum  und  infixum 
der  1.  Person  Pluralis,  s.  iii. 

2.  -n  Pron.  infixum  der  3.  Person, 
s   é 

'  n-  s.  Z\  43,  Wi.  Gr.  §  97  ff. 

1.  na  .s.  nach. 

2.  na  für  inna,  s.  3.  in. 

3.  na  für  inna,  s.  i,  i  n-. 

1.  uá,  na  nicht,  in  relativen 
und  abhängigen  Sätzen;  non  Z'^. 
741;  verschmilzt  mit  ro  zu  nár;  mit 
ba  zu  nab  FB.  22,  nabb  23;  mit 
CO  n-  zu  couná,  connár  [consecutiv 
und  final)]  mit  i  n-  ubi  zu  inna 
SC.  34,  i;  SP.  III  5;  mit  Pron. 
suffixum  nan  ärlaid  SC.  38,  4; 
nanascomallat  FA.  23  LBr.  — 
Gebrauch,  a)  an  der  Spitze 
von  Relativsätzen,  ohne  Relativ- 
pronomen: omna  na  tuargaib  Hy. 
5,  69;  SC  33,  29;  Gl.  zu  Hy.  5,  77; 
anl  na  rpich  lam  SC.  44,  e;  ScM. 
3,  8;  ni  fil  i  n-hErinn  rig  na  tibre 
falte  dun  Lg.  10;  is  me . .  nar  léc 
TE.  13  Eg.\,  ni  fil  fo  nim  ni . .  na 


dingned  SC  42;  ar  fer  uá  fetar 
claind  na  ceneZ  do  TE.  13;  tir.., 
inna  xdlier  go  na  cloen  SC.  34,  1 ; 
SP.  III  5;  bale  na  bit  tairb  Lg.  9 
{mit  Apocope  für  inna?);  maigen 
na  áigder  rindi  SP.  III  5;  is  de  na 
tic  es  ist  deshalb,  dass  er  nicht  ge- 
kommen ist  SC.  29,  21;  cid  na  ta- 
braid  tvarum  gebt  ihr  nicht  FB.  72 ; 
cid  dait-siu  na  bad  lat  in  curath- 
mir  FB.  8;  cid  nab  sin  Fedelm-sa 
Findchóem  . .  cichseá  ria  cach  muái 
FB.  22;  23;  mairg  na  dechaid  SC. 
33,  33  {vgl.  SC.  14);  amaZ  na  beth 
etir  FA.  17;  FB.  11;  ni  mó  da» 
a  ein  frib  . .  indás  na  tucsaid  úadib 
ihre  Schuld  gegen  euch  ist  nicht 
grösser,  als  dass  ihr  ihn  nicht  von 
ihnen  davon  trüget  FB.  IB.  — 
b)  In  der  abhängigen  Rede: 
asberat . .  na  dingentuis  sie  würden 
nicht  thun  FB.  77;  TE.  2  Fg.: 
SC.  34,  10;  asbei-t..nár  bu  santacb 
. .  fo  bith  nar  bu  mó  a  solod  . .  ol- 
dás  a  dolod   FB.   90;   atnaigh   in 


n& 


701 


nach 


ingen  aichne  fair,  conar  bé  Ailill 
TE.  12  Eg.\  hierher  tvohl  auch  bá 
ceist  mór  la  hUltu,  na  con  fes  céle 
for  a  seilb  CC.  6  LU.  {vgl  ni  con). 

—  b)  Im  Cauaalsatz:  uair  na  ro 
chindi).  39,13;  Lg.  12;  TE.Q  LU.\ 
in  tan  na  FB.  75;  fo  bith  nár  bu 
nió  FB.  90.  —  cj  Im  Consecu- 
tivsatz:  no  slocad  indala  suil,  conna 
roched  corr  inna  cind  SC.  5;  conna 
rabi  ben  G;  conna  fuair  36;  conna 
hetai  Sc3I.U:  CC.  1  LU.:  3  Eg  ■ 
FB.  11;  17;  cona  fetatar  TE.  15; 
snithe  oir  fria  étan,  conna  teilged 
a  folt  fo  agid  j).  131,  21;  serg  for 
marcuch  in  maige,  conna  toraig 
sund  ille  SC.  29,  19;  conna  ro 
chomraictis  do  grés  SC.  48;  conna 
fargaib  ni  de  ScM.  17;  connar  étad 
m  doib  Lg.  12;  FB.  39.  —  d)  Im 
Finalsatz:  afraig  Cuculainn  la 
sodain,  na  betis  ses  na  fledi  cen  Ol 
cen  tomoltus  FB.  27;  29;  im  dágin 
na  ingine  dorónta  na  tigi,  conna 
hacced  nech  leo  hi,  ar  dáig  na  ro 
marbtais  impi  Lg.  11;  ni  bat  com- 
romach,  ar  na  bat  miscnech  SC  2ö; 
ar  nar  bat  ibid.;  ar  na  ructha 
FB.  74;  ocus  amsaig  Conchobair 
immi  cona  tistais  cuci-seom  Lg.  14; 
cona  ris  Gl  zu  ar  nad  ris  Hy.  6,  20. 

—  e)  Beim  Imperativ ,  Conjunc- 
tiv  in  selbständigen  Sätzen:  na 
curid  cor  dib  Lg.  1;  na  briss  18,  37; 
na  bá  do  Dun  Imrith  SC.  9;  nar 
apraid  45,  26;  na  bad  olc  do  menma 
trá  SC.  6;  nammongonad  d'ültaib 
it  chinaid  Lg.  10.  —  i)  na  thó 
nein  SC.  44;  FB.  31;  57;  TE.  13 
LU.]  vgl.  ni  thó.  —  g)  das  nega- 
tive na  ist  wahrscheinlich  auch  ent- 
halten in  dem  ni . .  na  {weder., 
noch)  folgender  Beispiele,  die  nach 
Z'^.  699  unter  no  yoder)  gestellt 
werden  müssten:  ni  frith  crutb  na 
córai  ná  congraimm  FB.  24;  10; 
39;  79;  Lg.  17,  55;  ni  ráuic  cnes 
na  sciath  FB.  81;  87;  9;  Lg.  16; 
ni  ro  acht  rigna  na  ri  SC.  34,  s; 
ni  thesta  forru  in  t-sollsi  na  in 
bolad  angelacda  p.  22,  9;  ni  rabi 
Cuculainn  and  na  Conall  FB.  91; 
nis  gaibed  tart  na  lia  Hy.  2,  29; 
6,    12;    CC.    2.  LU.;    p.     141,    24; 


FB.  26;  ar  fer  n-aile  na  festar 
cland  na  cinél  dóTE.  13  Eg.; 
SC.  34,  1;  no  con  faicebat  a  slu- 
aig  bas  mó  do  buaib  na  do  thir 
Sc3i.  3,  12  (no  31.);  is  and  nad  bi 
raúi  na  tái  p.  132,  24;  ni  ual  na 
húabar  dam  SC.  19,  1,  abei-  ni  uall 
ni  iiabar  dam  ibid.  e.  Ebenso  ni 
.  .  nach  weder  . .  noch. 

2.  na  nach  dem  Comparativ  in 
der  Bedeutung  als  (/Vir  inna,  ^.indá): 
ro  bad  ferr  lim  bith  hi  fus  . .  na  dula 
. .  CO  grianan  A'eda  Abrät  SC.  44,  4. 

nacc  nein;  no  Coi'm.  Tr.  p.  122; 
i.  non  CDav.  p.  107;  naicc  non 
Z\  749. 

nach,  N.  na  Fron.  adj.  ullus, 
aliquis  Z'^.  361,  bisweilen  auch 
ohne  vorausgehende  Negation  ne- 
gativ; vgl.  nech.  —  Sg.  Nom.  nin 
acend  nach  meraige  SC.  45,  15; 
SP.  V  10;  ni  thairmescad  nach  ai 
alaile  FB.  42;  FA.  15;  ar  itá  nach 
cwmachta  for  a  cul  na  n-én  sa 
SC.  7  {eine  Macht);  na  glan  nihil 
mundum  Wb.  31^,  30;  Gen.  cen 
esbaid  nácha  mathiusa  foraib  FA.  12 
(nach  LBr.);  Dat.  ni  .  .  do  nach 
ailiu  SC.  6;  FB.  75;  ni . .  innách 
baliu  aili  FB.  56;  in  der  Frage: 
dus  hi  fogbar  inaach  baue  CC.  2 
Fg.;  positiv:  innach  du  Lg.  5,  23? 
do  nach  airchenn  bas  baileüi/.  6,  5? 
Ace.  ar  ni  fagbat  nach  cwmsanad 
denn  sie  finden  keine  Buhe  FA.  30 ; 
cen  nach  furech  FA.  18;  cenach 
p.  169,  26;  cen  na  forcenn  Wb.  28» 
{sine  ullo  fine  Z^.  362);  positiv:  im 
nach  n-aile  FB.  61;  im  nach  me- 
raige ibid. ;  nach  mod  mit  folgendem 
Belativsatze  utcunque:  nach  mod 
ro  sasad  mo  beoil  Hy.  5,  17,  Gl. 
i.  cech  mod;  nach  mod  don  bered 
dia  bélaib  CC.  5;  dagegen  6  nach 
mud  etir  nullo  omnino  modo  SG.  25^ 
(Z'^.  362);  cia  beimmi  amin  nach 
ré  alle  Zeit  SP.  II  13? 

nach,  nach  nicht;  non  Z'^.  742; 
mit  Fron,  suffixum:  1.  Sg.  nacham 
ail  nacham  imderg  FB.  35;  náchim 
thánic  EC.  3;  PI.  nachan  tairle 
adamna  Hy.  1,  s;  nachin  rogba 
úall  Wb.  15d;  2.  Sg.  nachit  charad 
SG.  6;  3.  Sg.  nachin  glúasid  SG.  9 


n&d 


702 


nammá 


(nachan  gluaisid  H).  —  Gebrauch, 
a)  an  der  Spitze  von  Relativ- 
sätzen ohne  Relativpronomen:  ni 
fil  diib  mnái  nachit  charad  SC.  6; 
cid  dond  Emir  úanfebli  nach  as 
áil  in  nert  nuadat  FB.  68;  nacha- 
sella  ibid.  ?  ocus  ré  nach  cian  etarro 
FA.  6.  —  b)  In  abhängiger 
Rede:  isbertatar  . .  nach  istais  Lg. 
14;  nach  f'acfed  19;  appraind  ocus 
bithappraind  nach  he  Cuchulaind 
fil  it  rieht  SC.  14  {vgl.  33,  33); 
tongu . .  nach    menic    ScM.    16.    — 

c)  In  Causalsätzen:  fodáig  nach 
sét  cwmung  no  théiged  FB.  70; 
TE.  6  Fg.;  ar  nach  fil  nomen  for- 
tius  Gl.  zu  Hy.  6,  1  {s.  tressam); 
or  nach  taide  Bg.  17,  48  (or  na  Fg.); 
ohne  Conjunction  nach  aithgeuin 
da  ich  nicht  kenne  p.  144,  21?  — 

d)  In  Final-  und  Consecutiv- 
sätzen:  connach  acciu  Lg.  18,  s; 
CO  nach  acced  fer  di  Ultaib  hi 
Lg.  6.  —  e)  Beim  Imperativ: 
nacham  ail  nacham  imderg  FB.  35; 
beim  Conjunctiv:  nachan  tairle 
adamna  Hy.  1,  8.  —  f)  In  der 
Frage:  nach  dernad  etercert  dúib 
. .  la  hAilill  ocus  la  Meidb?  FB.  75. 

—  g)  ni .  .  nach  weder  . .  noch:  ni 
ru  bim-sea  do  gse  .  .  nach  do  scian 
..nach  t'ferg  SC.  41;_ani  dia  tud- 
chad  cuingid  . .  no  con  fúar  i  n-Érind 
nach  i  n-Alpain  FB.  93;  TF  13  Fg. 

nád,  iiad  nicht,  in  relativen 
und  abhängigen  Sätzen;  non  Z'^. 
741;  auch  nat  in  LHy.  und  LBr. 

—  Gebrauch,  a)  In  Relativ- 
sätzen, ohne  Relativpronomen: 
ni  nad  roichet  FB.  11;  FA.  14; 
nechtar  na  da  idan  marbtha  duine 
nad  icat  lege  TE.  8  Lü.\  conná 
rabi  ben  nad  rissed!  da  én  diib 
SC.  6;  TE.  2  LU.;  is  crann  crin 
nad  déni  thoil  ind  rig  thuas  SP. 
IV  2;  7;  FB.  29(?);  in  cruth  glan 
clú  nad  chlithe  SP.  V  8 ;  Hy.  5,  71 ; 
is  and  nad  bi  múi  na  tái  p.  132,  24; 
in  tan  tra  bá  urlam . .  ocus  nad 
rabi  ni  bad  esbaid  liad  FB.  4;  92; 
cid  dait-siu  . .  nad  bod  latt  FB.  10 ; 
Hy.  6,  11-;  ScM.  21,  1.  —  b)  In 
Conjunctionssätzen:  or  nad  fil 
lern  Lg.  3;  ar  nad  fitir  ibid.;  hinter 


úair,  úare,  in  tan  mit  Fron,  rela- 
tivum:  huare  nad  n-digni  Ml.  23^,  10; 
in  tan  nad  n-acastar  et  nad  for- 
chluinter  Wb.  25^ ;  ar  nad  ri's  iffemn 
Hy.    6,    20,    Gl.    i.    cona    ris.    — 

c)  Prohibitiv,  ohne  Conjunction: 
nad  clechta  err  óencharpait  do  im- 
luad  ar  mési  FB.  35  (nat  Eg.).  — 

d)  Idiomatisch:  atconnarcatar  liadib 
mod  nad  mod  sie  sahen  ihn  sich 
nach  und  nach  (?)  von  ihnen  ent- 
fernen FC.  7;  mod  nad  mod  i  n- 
desid  inna  sudiu  FB.  84?  comraic 
nad  chomraic  a  m-barr  SC.  33,  19? 

—  e)  Die  Form  nat:  nat  leic  Hy. 
1,  32;  nat  roichet  FA.  14  LBr.; 
nat  cumgat 28  Iv5r.;  nat  eroichligend 

30  LBr.;  nath  combaig  Hy.  5,  77.  -IE 

nadarccna  FB.  24?  a 

náel)  s.  nóeb. 

cou-náib  Oss.  III  5,  Gl.  i.  co 
m-bróic. 

uaicc  s.  nacc. 

naidiii  N.  nexum  On  the  Mann. 
III  p.  470;  a  bargain,  covenant 
O'R.  —  PI.  Acc.  for  nadmand  su- 
per obligationes  Z^.  270  {Sench.  M.). 

—  Vgl.  fo-naidm. 
iiaim  s.  nóeb. 

naimda  feindlich?  na  techta 
naimdai  ScM.  2. 

naimtide  hostilis  Z^.  794. 

naire  s.  náre. 

iiáit,  escuing  urcoidech,  hirudo 
Ir.  Gl.  935. 

iiallabrach  SP.  II  1? 

iiáma,  uáme  M.  Feind;  ban- 
namae  inimica  Z^.  255.  —  PI.  Nom. 
nániait  hostes  Wb.  32c  ^Z'K  258); 
FB.  21;  25;  84;  Gen.  i  tirib  ná- 
mat  Lg.  13;  inna  námut  p.  191,  26; 
Acc.  lam  naimtea  Ml.  2<i,  12;  eter 
caratnáimta  inter  amicos  hostiles 
Wb.  23c;  la  náimtiu  Lg.  13;  SC.  26. 

nammä  Adv.  nur,  allein;  tan- 
tum,  solum  Z^.  614;  besonders  oft 
mit  vorausgehendem  acht;  tancatar 
. .  uli . .  acht  dias  namma  es  kamen 
alle  ausser  nur  zweien  {7iur  zwei 
nicht)  SC.  2;  FB.  1;  17;  92;  93; 
nod  lemad  a  m-brethugud,  acht  co 
n-daimtis  namma  for  a  breith  er 
würde  toagen  zwisclien  ihnen  ztt 
entscheiden,    aber   nur   {wenn)   sie 


nammár 


703 


neb 


sich  seinem  ürtheü  fügten  FB.  76; 
ingi . .  namma  2).  142,  lo;  ocus  no- 
coned  namma  und  nicht  nur  dies  (?) 
SC.  31,  15;  ni  cluiuter  don  garb- 
thoraind  sin  acht  bec  namma  FA. 
14  LBr. 

nammár,  nammór,  mit  voraus- 
gehendem ni,  kaum;  ni  gabsat 
nammár  isin  tig  sie  hatten  sich 
kaum  in  dem  Hause  niedergelassen 
CC.  3  (nammor  Fg.). 

nammongonad  Lg.  10  s.  imm- 
gronini. 

nán  i.  bec  (little)  ut  dicitur  naniis 
i.  abac  {dwarf)  no  lucbarban  {pigmy) 
Corm.  Tr.  p.  1  (a). 

1.  nár  i.  uasal    O'Dav.  p.  107. 

—  Sg.  Nom.  Lg.  17,  13;  Gen.  erred 
náir  s.  unter  ülliud,  niath  náir  s. 
unter  fo-naidm. 

2.  nár  sehaamhaft,  vgl.  náre;  i. 
fial  no  lan  no  noeb  no  idan  O'Dav. 
p.  108;  vgl.  imm-náir.  —  Sg.  Nom. 
ba  nár  la  Brigit  B.  schämte  sich 
p.  42,  10;  SC.  44.  —  Compar.  ni 
roibe  tra  nech  ba  nairiu  na  ba  feil 
Three  Hom.  p.  84,  11  (j,more  bash- 
ful  or  more  modest"). 

3.  nár  s.  náthar. 

uáre,  náire  Schaam;  shame 
Corm.  Tr.  p.  125,  Gl.  zu  rucce  ibid. 
p.  146;  vgl.  imm-náre. 

nasc  Bing;  ring,  tie  Corm.  Tr. 
p.  125;  nasc  niad  „a  champion's 
bracelet"  ibid.  nia;  au-nasc  (i.  nasc 
auei  1.  órnasc  no  bid  um  doitib  no 
a  gluassaib  (s.  clúas)  mac  na  saer- 
chland  Co)-m.  p.  4;  s.  ór-nasc. 

nascim  ich  binde;  nasgaim  I 
bind,  tie,  chain  O'B.  —  Praet. 
Sg.  3  CO  ros  naisc  eraicc  a  mucc 
forru  er  verpflichtete  sie  zu  einer 
Busse  für  seine  Schweine  Three 
Hom.  p.  58,  30.  —  Perf.  Sg.  1  ro 
nenasc-sa  foraib  . .  VII  cét  talland 
argait  báin  LU.  p.  114^,  6  {Siab. 
Concul.).  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
nascar  „is  fastened"  O'Don.  Suppl. ; 
ni   naisgther    O'Dav.  p.-  81    ecna. 

—  Vgl.  ar-,  fo-nascim. 

nassad  Fest,  Versammlung 
{a  fair,  assembly  CR.),  s.  unter 
Íúg-nasad;  i.  gnathugud  Gl.  zu 
nassad  Beoaiu  Fei.  Oct.  26  [fi'Bav. 


p.  108),  Three  Ir.  Gl.  p.  137  wird 
hinzugefügt  no  nasad  i.  du  (nasadh 
fame  O'B.X  und  darnach  übersetzt 
Stokes:  „The  fame  ofB.";  PI.  Gen. 
comsid  na  náem  násad  n-án  s.  unter 
coimsid. 

nassadach  berühmt?  vgl.  nasadh 
noble  famous  O'B.,  ainm  hui  nas- 
sadaigh  Neill  i.  clu  Coluimcille 
Three  Ir.  Gl.  p.  137. 

náth  ainm  coitcend  dona  huilib 
aistib  eicsib  „a  gener al  name  for 
all  poetical  compositions"  Corm. 
Tr.  j>.  125;  is  oll  in  nath  dognitis 
ind  filid  ar  thús  do  grein  ocus  do 
éscu  LHy.  Amr.  144;  Gen.  natha 
ibid.;  Dat.  oder  Acc.  ferr  cech  nath 
Hy.  5,  94,  Gl.  i.  ferr  cech  filidecht. 
—  Vgl.  marb-nad. 

náthar  Gen.  Du.  des  Pronomens 
der  1.  Person;  cechtar  náthar  uter- 
que  nostrum  Z^.  325;  SP.  II  1; 
nár  4. 

nathir  M.  natrix,  serpens  Z*. 
259.  —  Sg.  Nom.  naithir  Hy.  5,  e; 
Gen.  do  neim  ina  nathrach  Fei. 
Epil.  480;  PI.  Gen.  natrach  FA.  25; 
Du.  Acc.  la  da  natraig  SC.  34,  4. 

nátho  nein  s.  1.  na  f),  vgl.  ni  thó. 

nau,  HO  F.  Schiff.  —  Sg.  Nom. 
nau  tholl  SP.  IV  1  (no  LL.);  Gen. 
noe  SG.  69a  (Z^.  33);  Dat.  on  noi 
oensheiced  from  the  boat  ofone  hide 
Corm.  Tr.p.  32  cimbith;  ina  noe  Hy. 
4  Praef.  [so  zu  lesen  für  inasoé). 

Baue  s.  uúe.  ^ 

neb-,  neph-  ein  besonders  in  der 
alten  Sprache  häufiger  gebrauchtes 
negatives  Präfix,  Z^.  861,  später 
nem-,  nemh-;  nem-aicside  unsicht- 
bar FC  3,  PI.  Dat.  i  retaib  neb-aic- 
sidib  Wb.  4a;  neph-chorpdae  incor- 
poreus  SG.  271»;  neph-chostae  apes 
{sine  pede)  SG.  102^» ;  neph-fodlaide 
insecabilis  (Atom)  SG.  28*>  und  189b ; 
neph-frithgabthe  „unbridled"  Tur. 
Gl.  114;  neph-immaircide  incon- 
veniens  Ml.  17»,  e;  neph-imfolngidi 
inefficaces  Ml.  17»,  5;  nem-thrual- 
nide  „unsulUed'^  Three  Hom.  p. 
124,  13;  nem-urchoitech  „harmless" 
SMart.  37 ;  nem-marbda  unsterblich 
p.  191,  26;  neb-marbtu  immortalitas 
Wh.  29*,  24;  nem-duine  nemo'  Ir. 


nech 


704 


néit 


Gl.  954;  neph-ní  nihil  SG.  95a; 
neimh-ni  nihil  Ir.  Gl.  937.  Be- 
sonders lüerden  Ausdrücke  wie 
Nichtsein,  Nichtglauhen  durch  dieses 
Präfix  gebildet:  tri  neb-airitin  löge 
durch  Nichtempfangen  von  Lohn 
Wh.  IIa;  neph-denum  neich  di  ulc 
Nichthun  von  etwas  Bösem  Ml. 
23",  20 ;  dogena  neph-thecht  dia 
cungid  TBF.  p.  152,  35;  bid  tuad 
dom-sa  mo  neb-thuad  mein  Volk 
ivird  sein,  was  mein  Nichtvolk  war 
{Rom.  9,  25)  Wh.  4d. 

nech  Fron,  suhst.  mit  voraus- 
gehender  Negation  quisquam, 
ohne  Negation  quis,  aliquis  Z'^. 
362.  —  a)  Mit  Negation  Niemand, 
Keiner:  ni  con  fitir  necb  dib 
Keines  von  ihnen  wusste  p.  17,  22; 
p.  133,  5;  145,  8;  FA.  6;  9;  FB.  20 
{Fem.)\  59;  73;  j9  310,  4;  conna 
hacced  nech  Lg.  11;  FB.  17;  nad 
fesser  nech  do  feraib  hErewr?  TE. 
2  LU.;  nin  accathar  nech  aile  es 
soll  ihn  Niemand  Anderes  sehen 
FB.  59;  cen  co  labradar  fri  nech 
ScM.  3,  2;  ni  bá  nech  bas  ferr 
FB.  56.  —  b)  Ohne  Negation  Je- 
mand, Einer:  cia  beth  nech  bas 
chalmu  and  FB.  89;  nech  rod 
finnfa  TE.  7  Fg.;  9,  30;  SC.  46; 
dia  m-bé  nech  occá  sirfegad  imme 
FA.  10;  fó  léo  ro  das  cload  nech 
Hy.  5,  53;  dianus  tuccad  nech  ali 
TE.  2  Eg.;  Gen.  ni  fil  druim  neich 
dib  . .  fri  áraili  FA.  12;  Gl.  zu  Hy. 
5,  5;  mlicht  neich  arindchuiriur 
SP.  I  3;  daigh  neich  andiaigh  a 
sula  TE.  9,  15;  a  tabairt  illáim 
neich  uaib-si  FB.  76;  menma  neich 
aile  ScM.  3,  s;  Neutr.  neich  mit 
nachfolgendem  Belativsatze  ejus 
quod  {Z'^.  362):  i  n-digail  neich 
dorigensat  fri  Duid  zur  Strafe  für 
das,  was  sie  gegen  D.  gethan  hat- 
ten Ml.  23b,  5;'  L)at.  ni  thic  do 
neoch  FA.  9;  1  LBr.;  14  {der 
Dat.  do  neoch  ist  icohl  durch  eine 
Art  Attraction  an  dianid  érdalta, 
den  Hauptgedanken  des  Vorder- 
satzes, entstanden)  \  nir  attaim  do 
nech  TE.  7  Eg.\  p.  142,  9;  na 
tarta..do  neoch  aili  FB.  74;  90; 
cen  CO  beth  . .  d'airfiteod  do  neoch 


FA.  7;  FB.  72;  do  neoch  mit  fol- 
gendem Relativsatz  ei  qui:  gnim 
do  neuch  forrochongart  actio  ei 
qui  praecepit  SG.  199i>;  Neutr. 
crete  do  neuch  asberat  som  die  dem 
glauben,  was  jene  sagen  Ml.  17",  4 
Gl.  zu  simplices;  Acc.  ni  comul  fri 
nech  ingi  fria  rig  namma  p.  142,  10. 

nechi  s.  2.  ni. 

nechtar  alternier  Z^.  363;  Sg. 
Nom.  nechtar  na  da  idan  TE.  8 
(da  ni  Eg.):,  Acc.  ni  ba  la  nechtar 
de  FB.  73. 

ned  s.  «et. 

negar  s.  nigim. 

neim  Gift;  i.  virus  Corm  Tr. 
p.  79  fi;  nem  venenum  SG.  33^ 
{Z'^.  10);  nem  insin  nad  chon  ric- 
thar  sech  nem  nathrach  Gl.  zu 
venenum  aspidum  suh  labiis  eorum 
Ml.  33<i,  10.  —  Sg.  Nom.  neim  p. 
190,  30;  191,  18;  ind  neim  Hy.  4 
Praef]  Gen.  no  asaitis  cnuicc  ne- 
med  fair  Goid.^  p.  172  {LHy.);  co 
n-drúcht  neme  p.  191,  le;  32;  co 
srothaib  nemi  14;  ind  neime  an- 
dracht  Gl.  zu  tetri  vestigia  viri 
SG.  112a  {Z-\  800);  Acc.  cen  neim 
Hy.  5,  7  (i.  cen  imdergad);  39;  ar 
neim  Hy.  7,  50;  tri  neim  ScM.  5; 
PI.  Nom.  neimi  aconita  SG.  139i> 
Nigra;  PI.  Acc.  sech  na  nemi  Hy. 
1,  13.  —  Comp  OS.  nip-sa  nem- 
thenga  mo  crich  LU.  p.  114»,  31; 
Bricriu   Nem-thenga   B.  Giftzunge 

FB.  1. 

neimnech,  nemnech  virulentus 
Wh.  7c,  Gen.  neimnich  venenosi 
SG.  33b  ^z^  10). 

neimthe  aus  Gift  bestehend, 
sruth  neimthe  FA.  30  (neme  marb- 
thaigi  LBr.)7 

néit,  neóit  a  fight,  hattle, 
10  0 und  O'B.;  ocus  néit  ba  hainm 
don  kath  do  brisind  ria  mac  Cath- 
bad  Coi-m.  p.  13,  1  (cul);  cain  buich 
neoit  {reimt  auf  crina  seoit)  LHy. 
Amr.  Prol.  -{Goid.'^  p.  157),  in  LU. 
zu  neoit  die  Gl.  i.  gaiune,  zu  buich 
i.  ro  bris  i.  maith  ro  bris  fein  in 
cairinne  (?) ;  tria  neit  LHy.  Amr.  2. 
Gl.  tre  chath,  in  LU.  über  neit  die 
Gl.  i.  cath;  robé  do  lecht  i  forthe 
(i.  immochai)  iar  do  neit  (i.  iar  do 


neithi 


705 


nert 


guin)  séol  siraichthe  (no  sirarde") 
ibid.  LU.;  neoit  glossirt  durch 
gainiie  LHy.  Amr.  103;  aslaigid 
sercc,  saigit  seoit,  ni  gaib  neoit  fri 
nech  as  dil  ibid.  i^assaiges  LU.):, 
gainni  no  neoti  ibid.  104.  —  Vgl.  Neit 
i.  dia  catha  la  géntib  Gsedel  Corm. 
p.  31,  ned  i.  dia  catha  O'Dav.p.  108. 

neithi  s.  2.  ni. 

nél  M.  Wolle e;  cloud  Corm.  Tr. 
p.  126;    nell  nebulae  Ir.   Gl.'SBl. 

—  Sg.  Nom.  in  dub-nel  FB.  39; 
Bat.  isind  niul  Goid.^  p.  64  {LHy.); 
PI.  Dat.  na  haible  tened  trichem- 
ruáid  innellaib  ocus  i  n-aéraib  uas 
a  chind  LU.  p.  80»,  5;  Äec.  cen  na 
niulu  FB.  44;  mar  a  dicsa  ón  muir 
acht  nad  roched  neólu  LU.p.  23»,  24. 

nela  ScM.  5? 

nélaeli  wolkig,  co  nem  nélach 
„to  cloudy  heaven"  Fei.  Prol.  280; 
adrad  in  rig  nelaig  des  Königs  in 
den  Wolken  ibid.  187. 

nell,  clóth  nell  Lg.  17,  23,  re  fu- 
niud  nell  na  nóna  LU.  p.  77i>,  29  (s. 
unter  gris),  vgl.  néall  a  trance  O'B.  ? 

1.  nem  s.  neim. 

2.  nem    N.  Himmel;   Z^.    271. 

—  8g.  Nom.  FA.  10;  is  nem  im 
grein  SP.  IV 3;  nem  tened  FB.  15? 
Gen.  ruire  nime  Hy.  1,  4;  ri  nime 
Hy.  6,  23;  flaithem  nime  Hy.  1,  31; 
flaith  nime  Hy.  1,  44;  5,  92;  FA. 
20;  31;  33;  nimi  2;  3  w.  ö.;  nime 
flatha  Hy.  5,  4;  nert  nime  Hy.  6,  6; 
7,  17;  muinter  nime  FA.  5  u.  ö.; 
nimi  2;  14;  15  u.  ö.;  nói  n-graid 
nime  FA.  4  (grád  ií7.);  9;  dorus 
. .  ind  nime  FA.  15;  16  í^,  ö.;  ni- 
mi 16;  focraice  nime  FA.  31;  32; 
nimi  1;  dochum  nime  Hy.  2,  50; 
nimi   FA.   1;   20;    co  ainglib  nimi 

FA.  3;  19;  renda  nime  p.  191,  24; 

FB.  19;  nimi  25;  dichend  nime 
TE.  9;  in  FA.  hat  LU.  21  mal 
nime  und  14  mal  nimi;  Dai.  for 
nim  Hy.  2,  28;  5,  le;  fo  nim  Lg. 
18,  5;  SC.  42;  do  nim'FA  2;  dia 
du  nim  SP.  III  4;  Acc.  nem  FjB. 
39;  rith  fri  nemh  TE.  9  Eg.\  for 
nem  íT?/.  6,  22;  cosin  tres  nem 
ÍM.  2;  PZ.  (xe«.  drém  na  secht 
nime  ITA.  15;  Dal  De  de  nimib 
Hy.  6,  19.  —  Comp  OS.  donab  nem- 


indithib  Gl.  zu  horoscöpis  Vindob. 
fo.  2.  b.  1  (Goid.'^  p.  53). 

nem  N.  Edelstein,  Perle; 
onyx  Z^.  18.  —  PI.  Bat.  fräs  do 
nemannaib  p.  310,  37.  —  Vgl.  né- 
manda. 

nem-  s.  neb-. 

\L^vi\aLViA-x  'p erlenartig, p evlen- 
gleich.  —  Sg.  Nom.  detgein  né- 
manda  Lg.  18,  15;  nemonnta  TE. 
iEg.]  PI.  Acc.  imma  deta  nemanda 
Lg.  4,  17  (némunto  Eg.). 

nemde,nemda  himmlisch;  Gild. 
Lor.  Gl.  13  und  24.  —  Gen.  ind 
rig  nemda  s.  die  Glosse  zu  irriched 
Hy.  5, 105;  Acc.  liar  n-athair  nemda 
Hy.  1,  48;  PI.  Nom.  fochraice  neradai 
p.  170,  24. 

nemed  sacellum  SG.  13^  {Z'^. 
8OI;);  nemeth  Corm.  Tr.  p.  121. 

nemele,  neimheli  sorrow,  pity 
CJR.;  Bat.  oc  nemele  fiisin  comdid 
„in  .  .  complaining   to   the   Lord" 

FA.  30  (neméli  LBr.). 

uemld  a  magistrate  Mann:IIl 
Index;  s.  unter  fégaim,  und  dazu 
auch  nemthe  SC.  25? 

nemidach  a  dweller  in  heaven, 
cipe  gebus  m'imund  hillou  a  et- 
sechta  corub  nemidach  Three  Hom. 
p.  38,  5. 

nemnech  s.  neimnech. 

nen  i.  tonn  „a  wave"  Corm.  Tr. 
p.  126,  vgl.  3.  nin. 

nena,  triucha  nena  Find  Oss. 
III  6,  Gl.  i.  ordlach;  vgl.  nean 
inch,  span  O'JB. 

nenaid  nettles  Corm.  Tr.  p.  126, 
neanaid  i.  neantóg  O'Cl.;  co  fac- 
cad  in  caillig  oc  bein  nenntai  do- 
chum braisce  di  ,,ctitting  nettles  to 
make  pottage   thereof   Fei.  p.   C. 

nentoc,  nenntog  urtica  Ir.  Gl. 
208. 

1.  neoit  s.  neit. 

2.  neoit,  nir  ba  neoit  „be  not 
niggardly"  Fei.  p.  CLXXXV. 

nert  N.  Kraft,  Macht;  am-nert 
Schtväche,  amnertach  .schwach  LHy. 
Ami:    113.    —    Sg.    Nom.    FA.    1; 

FB.  79;  SC.  41;  nert  De  Hy.  5,  45; 
nert  nime  Hy.  6,  6 ;  a  nert  Lugdach 
Gl.  zu  Hy.  5,  68;  in  nert  FB  68,  26; 
Gen.  ar  thrommi . .  a  neirt  FB.  88; 

45 


nertaim 


706 


is  rigi  nirt  TE.  9  Eg.l  Dat.  ohne 
Praep.  instrumental:  atomriug . . 
niurt  ich  verbinde  mich  mit  einer 
Kraft  Hy.  7,  i;  3  /f.;  17:  26;  62; 
dit  nirt  SC.  13;  38,  3;  41;  Acc.  fri 
cech  nert  n-amnas  Hy.  7,  43;  ni 
digaib  a  nert  Hy.  5,  68;  tria  nert 
gaili  Í».  328,  1 ;  PI.  Acc.  na  . .  nert 
so  Hy.  7,  42  (neurta  i?.);  uerta 
lochnamat  FB.  68,  10.  —  Comp. 
nert-lia  SC.  38;  ocus  búi  rell  dermáir 
ocus  nertlia  miled  forsa  n-indsmatis 
slegaocus  semmunna  ocus  fria  meltis 
renda  ocus  fsebra,  ocus  ba  corthi 
curad  in  lecc  sin  LBr.  p.  216»,  15. 

nertaim  II  ich  stärke,  kräf- 
tige. —  Praes.  PI.  3  nertit  con- 
firmant  Wh.  li  (Z-'.  436).  —  Inf. 
Gen.  is  and  is  tualáng  a  nerta  Gl. 
zu  ut  potens  sit  exhortari  doctrina 
sua  Wh.  311>,  12;  oc  nertad  SC.  28. 

nertiti  SC.  20? 

nertmaire  F.  Stärke,  leo  ar 
nertmaire  Three  Hom.  p.  42,  22. 

nescóit  a  hoil  Corm.  Tr.  p.  123; 
apostema  Ir.  Gl.  843. 

1.  ness  mustella,  mus  longa 
SG.  36a  {Z-\  49);  weasel  Corm.  Tr. 
p.  123  nescoit. 

2.  ness  nomen  do  crand  {„pole") 
Corm.  p.  32,  42,  vgl.  ibid.  38. 

3.  ness  nomen  do  urnisi  {„fur- 
nace?")  Corm.  p.  32;  ba  binde  no 
chantais  dord  fri  derc  a  ncis  a  di 
bolg  ibid.  p.  33,  1. 

4.  ness  Schlag,  Wunde;  ness 
din  ainm  do  béinv,ocus  do  chrécht 
Corm.  p.  33;  neas  i.  crecht  O'Dav. 
p.  108. 

nessa  propior  Z^.  277;  nesso 
assa  nesso  propius  propiusque  Wb. 
12i>;  bes  ni  pe  nessu  éc  do  suidm 
oldás  dait-siu  FB.  94;  im  Sinne 
des  Superlativs:  dorus  . .  ind  nime 
as  nesu  das  Thor  des  Himmels 
welches  das  nächste  ist  (=  das 
nächsteHimmelsthor)FA.  15;  FB.  20. 

net  Nest;  a  nido  latine  Corm. 
Tr.  p.  124.  —  Dat.  luathither . . 
grib  dia  ned  Corm.  p.  36,  45  (prúll). 

ni  Pron.  wir,  nos  Z^.  32ö,  vgl. 
sni.  —  a)  alleinstehend:  maic  ni 
do-som  Wb.  19^  {filü  nos  ei,  deo).  — 
b)  Zur  Verstärkung  {nota  augens) 


der  1.  PI.  angehängt :  dingniam-ni 
FB.    6;    56;    bemmit-ni    Lg.    10; 
régmait-ni    ibid.-,    FB.    57;    dode- 
chammar-ni   ScM.  2:   Lg.  12;   SC. 
13 ;  43 ;  FB.  41 ;  ni  léicf em-ni  ibid. ; 
dogenam-ne  2^5. 16;  nechtar  náthar- 
ni  keiner  von  uns   beiden  LU.  p. 
19»,  5;  nach  dem  Pron.  poss.   der 
1.   PI.   dem   Substantiv    angehängt: 
ar  m-breth-ni  FB.   62.   —  c)  von 
Präpositionen      abhängig,      durch 
Doppelsetzung  -nni,   -nn,   -nd,   -n: 
airun    EC.    6?    oruinn    p.   144,  20; 
erunn   propter   nos   Wb.   15d;    cu- 
cainni  ScM.  9;    cucainn   14;    chu- 
cunn  Hy.  8,   2;  chucund  FB.  52; 
cucund  Lg.  1;  FB.  46;  diin,  dinn 
de   nohis  Z\  334;    dind    FB.   36; 
dun,  duun,  diinn  ad  nos,  nohis  Z^ 
333;  dun  Hy.  1,  2;  15;  20;  34;  2,  58 
5,  106;   6,  23;  24;   Lg.  10;   ScM.  4 
9;  16;   SC.  3;  6;   CC  2  Eg.\  FB 
43;    61;    75;    duin    FB.    34;    49; 
etrunn,  etron  Z'^.  333;  fornni,  fornn, 
furnn  ithid.\  forni  FB.  41;  48;  fornd 
SC.  5;  36;  forond   FB.  46;   frinni 
Z^.    384;    frind    Lg.    13;    18,    29 
FB.  48;  immunn  Z^.  333;  Hy.  8,  1 
immond  FB.  52;  imond  p.  132,  9 
indiunni,  indiunn  Z^.  333,  334;  in 
nunn  Hy.  4,  5;  8,  1;  linni  SC.  24 
FB.  62;    linn   TE.  9  Eg.;    CC.   3 
Eg.\    lind    ScM.    15;    SC.   45,    22 
FB.    73;    90;    94;    lend    Lg.    13 
ocainni    ScM.   7;    ocaind    FB.   62 
ocunn  Hy.  8,   1;    reunn  Hy.  4,  4 
remunn  Hy.  1,  34;  remoind  FA.  17 
seochainni    SC.    45,    17;    sechoinne 
Goid.^    p.    134;     sechond    Lg.    9 
torunni,    torunn    Z^.    334;    triunni 
ihid.\  ónni,  uanni,  uáinn,  uáin  ü)id 
úainne    FB.    59;    uaind   41;    huan 
Hy.  1,  20.  —  d)  Partikeln  vor  der 
Verbalform    angefügt   (Pron.   infi- 
xum):  ronn  ain  Hy.  1,  30;  ron  anset 
ibid.  14;  ron  feladar  Hy.  1, 1;  35;  5c; 
4,  12;  8,  6;    ron    soerat  Hy.   1,  e; 
10;  24;  56;  4,  3;  8,  6;  ron  snaid  Hy. 
1,  11;  13;   5,   10;   92;   nachan   tairle 
Hy.  1,  8;  55;  ni  conn  acci  nech  p. 
133,  7;  nin  ortar  FB.  53?  ar  don 
roigse  Hy.  1,  31;    don  fe  Hy.  1,  1; 
4,  2;  for  don  té  Hy.  1,  1;   for  don 
itge    ßrigte    bét    5,    so;    for    don 


707 


rabat  io4;  do  don  archéil  ^.  133,  6; 
dodn  ancatar  ScM.  4;  don  aiiicc 
p.  144,  16  (tanic);  co  n-don  fair 
Hrj.  5,  89;  91  (tair');  don  estao  p. 
140,25:  (testa^;  ar  don  adbat  S'C.  28 
(tadbat);  don  ringrat  Hy.  l,  17; 
don  foscai  Htj.  6,  5  (diuseim);  1,  is; 
donn  esmart  Hy.  3,  s:  immun  tisat 
Hy.  1,  8;  cutan  mala  FB.  52  (to- 
imlim);  ni  tanbi  SC.  19.  —  e)  An 
eine  Verbalform  als  Object  ange- 
fügt: ainsiunn  Hy.  (i,  14;  snaidsiunn 
Hy.  1,  27:  38:  taithiunn  SP.  II  6. 
1.  ni,  ni  nicht,  die  getcöhnliehe 
Negation;  non  Z'^.  739;  aspirirt 
den  folgenden  Anlaut:  ni  chuir 
FB.  35:  ni  chúala  FB.  44;  ni 
( hossena  59;  73;  ni  chelat  71;  Lg. 
17,  45;  FA.  6:  2(J:  SC.  45,  2;  ni 
thairmescad  FB.  42;  ni  thiscad  88; 
ni  thardad  90;  p.  22,  9;  39,  13; 
L(f  17;  ScM.  3;  TE.  2;  FA.  9; 
•i(i;  SC.  29;  29,  le;  24;  ni  fil  Lg. 
10;  12:  ScM.  12;  ni  hetig  SC. 
So,  17  für  ni  setig?  —  Mit  Fron, 
■^uffixum:  1.  Sg.  nim  thairle  Hy. 
G,  12;  ScM.  3,  17;  TE.  9,  7;  8; 
;).  141,  23;  nim  dil  Hy  2,  44;  nim- 
tha  cumac  diaaisnéisií/".  ^).  113»,  14; 
SC.  13;  2.  Sg.  nit  leci  SC.  30,  2; 
uit  ágara  40;  5.  Sg.  nis  n-athgeóin 
Lg.  9:  nis  n-insorg  p.  141,  s;  nis 
röchet  FA  12;  nis  toirchi  in  muicc 
ScM.  9;  12;  TE.  17;  SC.  18;  36; 
Hy.  5,  26;  2,  29;  FB.  47:  nin  acend 
SC.  Ab,  15:  nin  accathar  FB.  59; 
isuachnid  nirrodchad  mo  ic-sa  TE. 
12  LU.?  —  Andere  Verschmelzun- 
gen, ni  ro  wird  nir:  nir  thúargaibset 
FB  26;  nir  bo  chian  39;  40;  43; 
56:  58;  78;  81;  82;  ScM.  5;  nirb 
äil  FB.  73;  p.  40,  32  (für  ni  ro 
bo);  ni  bo  wird  nib:  nib  amles 
SC.  11,  9;  bes  nip  cath  SC.  38,  10; 
niptar  ScM.  5;  ni  imma-  tcird  nima-: 
uimafitir  p.  17,  22;  nimatorchomlod- 
sa  FB.  26;  nímárulaid  71.  —  Ge- 
hrauch, a.)  Besondere  Verbindun- 
gen, ni . .  ni  nihil  {s.  2.  ni),  ni  .  . 
nech  nemo,  ni .  .  acht  franz.  ne  . . 
que,  ni . .  nammár  kaum:  ni  thesta 
ni  dib  es  felüte  Nichts  von  ihnen 
p.  41,  13;  42,  5;  FA.  16;  SC.  1; 
42;    FB.    90;    nin    accathar   nech 


aile  occut  kein  Anderer  sehe  ihn 
bei  dir  FB.  59,  s.  nech;  ni  fuil 
fort  acht  nechtar  da  ni  nur  eins 
von  zivei  Dingen  kann  dich  drücken 
TE.  8  Fg.:  SC.  5;  14,  s.  acht;  ni 
gabsat  nammár  isin  tig  CC.  3,  s. 
nammár;  ni  ba  la  nechtar  de  eter 
FB.  73,  s.  eter;  ni . .  na  weder., 
noch,  s.  na;  ni  .  .  nach  weder  .  .  noch, 
s.  nach;  ni  thó  nein  Lg.  6;  '.'; 
TE.  13  Fg.,  vgl.  na  thó.  —  b)  ni 
steht  auch  beim  Lnperativ :  ni  chuir 
FB.  35 ;  ni  aigther  ni  fürchte  Nichts 
SC.  10;  beim  Conjunetiv  in  Haupt- 
sätzen: ni  iadat  SC.  25;  ni  fres- 
nesea  26;  nin  accathar  FB.  59; 
ni  ba  lat  FB.  73;  p.  141,  3;  SC. 
25;  ni  pá  SC.  26;  nir  bat  SC.  25; 
26:  sowie  beim  {modal  gebrauchten) 
Futur:  ni  dechais  p.  21,  32;  ni 
sáis  SC.  25;  26;  ni  firfider  SC.  3. 
—  c)  ni  steht  auch  in  der  abhän- 
gigen Rede:  is  follus  . .  ni  dligthi 
FB.  41;  TE.  12  LU.\  adrubrutar 
ni  fúaratar  sie  hätten  nicht  gefunden 
TE.  19:  FB.  90;  ba  inond  aithesc 
..ni  theclaimtis  TE.  2  LU.\  ScM. 
3,  5.  —  d)  ni  nach  den  Conjunc- 
tionen  ar,  úair,  fo  bith,  sech:  ar  ni 
recat  a  les  ind  naim  ni  aile  acht 
. .  denn  die  Heiligen  bedürfen  Niclits 
tveiter  als  FA.  5:  9:  12;  15;  CC. 
6  Eg.\  SC.  42;  FB.  94;  Lg.  6  (ar 
na  Eg.r.  úair  ni  thudchatar  FB. 
72;  79;  p.  40,  32  {vgl.  jedoch  p. 
39,  13);  fo  bith  ni  ro  derg  FB.  79; 
sech  ni  chiuir  ni  cössena  Hy.5,  22;  ss; 
Lg.  17,  52;  e)  häufig  fehlt  die  Co- 
pula  bei  ni:  ni  cóir  ém  es  ist  nicht 
gerecht  FB.  94  (positiv:  is  cóir 
ibid.);  75;  SC.  5;  6;  13;  ni  fo  SC. 
44,  12;  ni  insa  SP.  V  5,  s.  ninsa; 
nim  dil  Hy.  2,  44;  ni  assu  FA.  15; 
FB.  73;  ni  mór  n-ecnaig  Hy.  5,  3; 
ni  hiuund  comartha  tucsam  lind 
FB.  73;  ni  forcraid  cairde  FB. 
56;  61;  75;  89;  f)  ni  wird  mit  dem 
Begriffe  vorangestellt,  der  verneint 
werden  soll:  ni  bréc  as  áil  dún 
FB.  61  [vgl.  bréc  dorat  in  ben 
imond  p.  132,  9);  ScM.  3,  15;  ni 
cian  úait  atá  is  taig  it  farrad  Lg. 
7;  ni  mesu  dothsét  side  FB.  47; 
ScM.  2;  ni  oc  a  imgabail  sin  da/i 
45* 


708 


nimb 


atú-sa  FB.  94;  57;  ocus  ní  huli  ro 
sagat  FA.  22;  lü  fil  ro  sia  FB.  89. 
—  g)  ni  con  nicht  dass,  ohne 
dass,  nicht,  non  quod,  non  quo 
Z'^.  740:  ni  con  fess  ohne  dass 
bekannt  ist  ScM.  3,  18;  p.  143,  a; 
ni  con  tesbad  banna  ass  Hy.  5,  88 ; 
ocus  ni  con  tora  eter  SC.  40;  p. 
17,  22;  ocus  ni  conn  acci  nech  imd 
Niemand  sieht  uns  p.  133,  7;  ni 
con  flu  „it  is  by  no  means  woHh" 
TBF.  p.  150,  17;  ni  com  thá-sa  cu- 
mang  dia  tabair[t]  „I  have  by  no 
means  the  power"  ibid.  21 ;  dia  faig- 
bither  ni  con  béo-sa  fot  chumachta 
ba  sire  ibid.  31. 

2.  ni  N.  Sache;  res  Z^.  364; 
ohne  Artikel  aliquid,  mit  voraus- 
gehender Negation  nihil,  neb-ni 
nihil;  mit  Artikel  id,  hoc;  mit 
Artikel  und  nachfolgender  Demon- 
strativpartikel hoc.  —  Sg.  Nom. 
ni  ali  alia  res  TE.  2  Eg.\  cac/i  ni 
SC.  34;  diliu  lim  longud  oldás  cach 
ni  FB.  32;  ani  sin  haec  res,  hoc 
Lg.  13;  16;  TE.  5  Fg.-  SC.  3; 
12;  13;  FB.  26;  31;  41;  56;  inni 
sin  TE.  10  Eg.\  GC.  1  Fg.;  p. 
142,  11;  143,  e;  inni  TE.  8  Eg.\ 
mit  nachfolgendem  Relativsatz:  ni 
fil . .  ni  bad  toi  ria  cóemchéle  SC. 
42;  nad  rabi  ni  bad  esbaid  úad 
FB.  4;  ani  ro  innisemar  das  {was) 
ivir  erzählt  haben  FA.  15;  ani  no 
bid  isin  cathraig  das  {was)  in  der 
Stadt  war  FB.  88;  ani  na  roich 
lam  SC.  44,  g;  ani  no  m-bera  latt 
FB.  59;  89;  93;  inni  ro  herbad 
duit  p.  40,  26;  41,  u;  ocus  ni  nad 
roichet  Vlaid  uli,  ro  soichi-siu 
FB.  11;  Gen.  fi rinne  an  neithi  si 
s.  unter  in-mesta;  ^cc.  conda  accatar 
ni  Cd.  4  LU.;  conn  faccatar  ni  in 
n-oclach  rochain  da  sahen  sie  Etwas 
{nämlich)  einen  sehr  schönen  Jüng- 
ling CC.  3  Eg.;  p.  140, 19;  p.  144, 11 ; 
ráthaigis  . .  ani  sin  TE.  10  LU.; 
FA.  2;  SC.  4;  9;  39;  45;  ani  hi 
sin  FB.  78;  ani  sco  röSe  FB.  32; 
inni  sin  TE.  6  Eg.;  indni  TE.  9 
Eg.;  ani  atchiu-sa  das  {was)  ich 
sehe  SC.  39;  adfiadat  .  .  ani  má 
tudchatar  FB.  76;  ni  recat  a  les 
ind  naim  ni  aile  FA.  5?  PI.  Nom. 


se  nechi  airegda  „the  six  chief 
things  ScLb.  12;  Gen.  nanni  ro  bu 
thol  do  der  Dinge,  {nach  tvelchen) 
er  begehrte  Ml.  33»,  18;  Du.  Gen. 
nechtar  da  ni  TE.  8  Eg. 

1.  nia  M.  Held,  Krieger;  i. 
trenfer  „a  Champion"  Corm.  Tr. 
p.  125;  Z\  255.  —  Sg.  Nom.  in 
rig-nia  LU.  p.  79*>,  4;  Gen.  niad 
{zweisilbig)  Hy.  5,  71;  cona  thair- 
birib  niath  LU.  p.  80»,  24;  cride 
niad  {vier  Silben)  SC  38;  cless  niad 
FB.  51;  ni  hopair  niad  náre  On 
the  Mann.  III  p.  424  {so  zu  lesen); 
PI.  Dat.  ba-sa  balcbémnech  for 
niathaib  ocus  mórslúagaib  LU.  p. 
114»,  IC  {Siab.  Concul). 

2.  nia,  nise  M.  Schwestersohn; 
i.  mac  sethur  Corm.  p.  31.  —  Sg. 
Gen.  im  orba  mic  niath  Z^.  256 
{Sench.  M.). 

3.  nia?  ar  nia  na  mucci  Oss.  III 
Unterschrift,  dum  niad  ibid.  10. 

niam  Glanz;  i.  dath  O'Dav. 
p.  108.  —  Sg.  Nom.  ro-niam  SC. 
33,  18.  —  Compos.  niamh-land  a 
splendid  flat  crescent  of  gold  {um 
den  Hals  oder  über  der  Stirn)  On 
the  Mann.  III  Index. 

niamda  glänzend.  —  Sg.  Nom. 
niamdo  TE.  4  Eg.;  PI.  Nom.  ni- 
amdai  Lg.  4,  7. 

uigim  I  ich  wasche.  —  Praes. 
Sg.  3  rel.  niges  FA.  16.  —  Conj. 
Sg.  2  nige  araile  „wash  thou  the 
other"  Three  Hom.  p.  80,  15.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  ind  na  lam 
negar  and  Corm.  Tr.p.  119  mat  {B.); 
nigther  Corm.  j).  29  mat  {A);  negthair 
ibid.  p.  \2  caplat.  —  Inf.  Dat.  oc 
nigi  LU.  p.  67^,  35;  do  nige  FA. 
16  LBr.;  Three  Hom.  p.  80,  15.  — 
Comp,  fo-nigim,  tónuch. 

niui,  uini-  die  Negation  ni  mit 
Pron.  der  1.  Sg.,  nim  tha  non  mihi 
est  SC   13. 

nim-,  nimm-  zusammengezoga 
aus  ni  imm-. 

nima-,  nimmsi' zusammengezogen 
aus  ni  imma-. 

nimatorchomlod  FB.  26  V 

nimb  i.  bróen,  ab  eo  quod  est 
nimbus  Corm.  p.  32;  i.  nell  no 
braen  O'Dav.  p.  107. 


nimbi 


709 


nimbi  SP.  III  e  lies  n-imbi,  nimmi 
p.  144,  31  lies  n-immi. 

ninidotair  p.  141,  29  (uim  dothair 

OC.  3Is.)? 
nimmar  mbith  FB.  24,  mit  mbith 

(ni  bith?)  beginnt  eine  neue  Zeile 
\  in  LU.,  der  Sinn  tcird  tvohl  sein: 
'■     nicht  ist  ein  Weih  van   ilinen  mit 

ihrem  Manne   von   einer  Zeit  zur 

andern  beisammen. 

1.  nimtha  für  nim  tha,  s.  1.  ni, 
me  und  táim. 

2.  nimtha  für  ni  imtha. 

1.  nin  [i.]  gabul,  s.  unter  ninaoh. 
fvk^^  2.  nin    der   Buchstabe   n    Corm. 
Tr.  p.  126,  O'Dav.  p.  108. 

3.  nin  [i.]  tond  („toave")  Corm. 
p.  31  Ninus  „the  name  of  a  reell"; 
i-fjl.  neu. 

ninach,  nem  ninach  Fei.  Prol.  108 
..delightftil  heaven").  Gl.  i.  gab  lach 
LBr.),    vgl.    ninach  i.  aibhinn    no 
gablac/i   Three   Ir.   Gl.  p.  126,  mit 
Anführung    desselben    Verses    und 
Ziifügung  von  i.  aibhinn  zu  ninach; 
1  roch  ninach  Anissi  Fei.  3Iart.  31 
,,fhe  fm'Tied  cross  of  A."),  Gl.  ni- 
nach i.  glacach    no   crechtach   no 
nin  gabul  i.  ginol  i.  glac  na  gabla. 
ninsa,  getoöhnlich  abgekürzt  ni, 
' -^ammengezogen  aus  niinsA  nicht  ■ 
'chwer  {SP.  V  5,  anse,   ansa   dif-   \ 
ficilis    Z^.    276\    ist    eine    stehende 
Formel   in   der  Antwort  auf  eine 
Frage,  aufweiche  Auskunft  gegeben 
H-ird    Lg.    1;    TE.   5;    13;    SC.   4; 
10;  IG;  31;  35;  47. 

nitli  i.  guin  duine  Corm.  p.  31, 
ibid.  j).  32  {„mortui  toounding  of 
,1  man"  Tr.  p.  122,  vgl.  Z^.  1005); 
i  conplicht  {conflictus)  O'Don. 
Siippl;  iar  nith  FB.  50,  p.  310,  25; 
tViabair  nith  SC.  31, 11.  —  Compos. 
iiith-mass  Lg.  17,  10  (O'jR.  hat  auch 
nith  noble)? 

uo  unübersetzbare  Verbalpartikel 
rgl.  ro  und  do),  nu,  no  Z^.  415; 
na  gelltis  CC.  \  LU.  {lies  no,  oder 
Fron.  suff.?\\  aspirirt:  no  chin- 
ged  FB  58;  no  chlaided  70;  SC.  47; 
p.  39,  15;  no  thairned  FB.  57;  no 
thathiged  63;  70;  88;  ScM.  19; 
CC.  1  LU.;  mit  Pron.  suffixum: 
1.  Sg.  nom  berar  SC.  9;  is  missi 


nomn-eblo  j).  141,  29;  3.  Sg.  not 
malartat  FB.  67;  TE.  9  Eg.;  SC. 
11,  2;  41;  not  guidim  Gl  zu  nod 
guidiu  Hy.  5,  17;  PI.  no  bor  mair- 
tither  Lg.  13;  5.  Sg.  nod  gléfe  FB. 
57;  76;  Lg.  8;  ScM.  15;  Hy.  5,  17; 
notolbad  FB.  75  [für  nod  dolbad); 
non  dlig  FB.  14;  non  éted^.  131, 12; 
142,  i9(?);  nod  n-dirgi  FB.  27; 
nod  n-ebela  p.  141,  3;  4;  9;  nos 
cuir  FB.  64;  67;  70;  no  da  biathad 
p.  131, 12;  PI.  nos  tuarcend  FB.  40; 
nos  dibairg  65 ;  SC.  6 ;  nus  biathaim 
p.  141,26;  mit  Relativpronomen: 
ani  no  m-bera  latt  FB.  bd]  na  fil 
FB.  58;  na  tabrad  ScM.  1;  na 
tongat  ScM.  16;  steht  aber  oft  an 
der  Spitze  von  Relativsätzen  ohne 
Relativpronomen:  ni  rabi  la  Ultu 
fer  no  lamad  a  n-etargaire  FB. 
15;  14;  17;  27;  cech  ni  no  chlui- 
ned  p.  39,  15;  TE.  9  Eg.;  9,  29; 
ar  bá  leis  no  foied  a  fiúr  CC.  6 
LU.\  is  midlachda  no  tái  FB.  58; 
iss  ed  eret  no  bitis  SC.  1;  2;  29,  13; 
34,  6;  46;  asbe/t . .  friu,  nod  lemad 
FB.  76.  —  Gebrauch  a)  beim 
Praesens:  nod  guidiu  Hy.  5,  17; 
FB.  14;  28;  65;  ScM.  15;  cid  no 
tái  Lg.  10;  FR.  58;  na  fil  ibid.; 
no  sgrechat  FB.  67;  tongu  na  ton- 
gat mo  thuath  Sc3I.  16;  nos  tuar- 
cend FB.  40;  nos  cengland  FB.  70. 

—  b)  beim  Praes.  secundarium,  mit 
Imperfectbedeutung:  no  mblig- 
tis  Lg.  8;  12;  ScM.  1;  3,  2;  TE. 
9  LU.;  no  thairned  FB.  57;  63; 
68;  70;  75;  88;  15;  SC.  1;  2;  5; 
p.  40,  31;  ani  no  bid  isin  cathrai<7 
FB.  58;  mit  modaler  Bedeutung : 
ocus  no  bemmis  dorisi,  dia  m-bad 
ail  duit-siu  SC.  43;  cia  no  betis  fir 
in  cóicid  uli  immond  FB.  52;  Lg. 
18,  33;  SC.  42;  diis  cia  dib  no 
thogad  ScM.  19;  amal  no  betis 
comarthanach,  is  amlaid  no  creteá 
doib  SC.  49;  co  m-bad  hit  íarsála 
no  beth  bantrocht  Ularf  FB.  17; 
no  rochtis  sie  sollten  gehen{?)FB.  41. 

—  c)  beim  Futurum:  ni  bá  nech 
bas  ferr  nod  gléfe  FB.  56;  p.  141,  4; 
ani  nom-bera  latt  FB.  59.  —  d)  beim 
Fut.  secundarium:not'hogfa.md- 
se  Lg.  9;  not  ícfitís  SC.  11,  2;  29,8; 


nó 


710 


cid  biad  no  ragad  dia  n-echaib 
FB.  63;  7tí.  —  e)  beim  Praete- 
ritum:  conom  érracht  innossa  his 
ich  jetzt  aufgestanden  bin  TE.  12 
LU.  {perfectisch);  nos  cuir  FB.  64 
{Präsens?). 

11Ó,  no  Conj.  oder;  no,  na  vel, 
sive  Z'^.  699;  wird  häufig  durch  1-, 
die  AbJcürzung  für  lat.  vel,  bezeich- 
net; aspirirt  den  folgenden  An- 
laut: no  sessam  Hy.  1,  s;  no  tho- 
dernam  FA.  18 ;  no  chliabaig  s.  unter 
roe.  —  Gebrauch:  co  n-dam  no 
muicc  maiss  Lg.  17,  7;  22;  SC.  6; 
29;  fó  dí  nó  fó  thrí  FB.  81;  87; 
ar  áis  no  ar  écin  TE.  19;  amaZ 
cathbarr  cttmtachta  no  mind  ríg 
FA.  8 ;  TE.  6  Eg. ;  atconnarc  étach 
n-datha  no  co  n-erred  anflatha  SC. 
34,  12;  itir  foss  no  utmaille,  itir 
suide  no  sessam  Hy.  1,  3;  no  rochtis 
do  saichtin  Conroí . .  no  do  saichtin 
Ailella  FB.  41 ;  FA.  9 ;  ia  comram 
do  thairisem  beus  . .  no  in  mucc  do 
raind  dam-sa  entweder  .  .  oder  ScM. 
11;  béit  fir  marba  and  nó  dogéntar 
samlaid  FB.  9;  in  der  Frage:  ni 
fetatar,  cia  deochaid  no  can  don 
luid  SC.  12;  46;  FB.  54;  p.  132,  e; 
ní  (na) . .  nó  nicht ..  oder:  ni  fil.. 
fíal  no  temel  FA.  5;  ar  ní  íil  dru- 
im  neich  díb  no  a  sliss  fri  áraili 
FA.  12;  10;  p.  144,  22;  nís  aitrebat 
. .  acht  nóemóig  no  ailitrig  FA.  12; 
ní  airmither  . .  pían  no  thodernam  18 
(na  LBr.) ;  ni  chumaic  thra  nech  . . 
túaruscbail  no  innisin  FA.  6  (na 
LBr.)\  na  bá  do  Dún  Imrith  no  do 
Dún  Delca  SC.  9;  nach  Z\  699 
ivürden  hierher  auch  die  Stellen 
mit  ni . .  na  (na)  weder  . .  noch  ge- 
hören die  unter  na  aufgeführt  sind; 
no  und  na  neben  einander :  áit  inna 
bi  bás  nó  peccad  na  imorbus  EC.  1 
{LU.  p.  120»,  9,   ohne  Abkürzung). 

no  CO  (nocho,  nocha),  no  con 
(nochan,  nochun),  no  cor  nicht, 
Negation  an  der  Spitze  von  Haupt- 
sätzen, vgl.  ni  con  unter  ni,  nocha 
not  O'Don.  Gr.  p)  324.  —  a)  no  co, 
nocha:  no  co  rag-sa  ich  werde'nicht 
gehen  SC.  32  (noca  JH.);  cia  beith 
no  CO  bia-so  fó  mebail,  céin  bemmit- 
ni  i  m-bethaid  du   wirst  nicht  in 


Unehre  sein,  so  lange  wir  am  Leben 
sind  Lg.  10  (nochu  Eg.);  no  co 
teseba  ni  de  SC.  27  (nocha  H.)\  no 
co  ririub  TE.  13  LU.  (nocha  Eg.); 
no  CO  dernad  riu  mo  dal  SC.  44,  8 ;  14; 
45,  6;  8;  mad  indiu  no  co  roich 
uaim  Oss.  II  2;  dáig  no  co  dingnea 
m'amréir<SC.  45,  25;  nocho  dingniam- 
ni  airut-su  sin  FB.  6;  fo  bith  ni 
ro  derg  . .  a  claideb  i  n-Erind  . . , 
ocus  nocho  dechaid  biad  n-Erend 
inna  beolu  79:  nocho  deochadusa 
dar  secht  n-immaire  cen  mo  men- 
main  i  n-Dia  Hy.  4  Praef  —  b)  no 
con,  nochan  mit  nachfolgender  Aspi"  *. 
ration:  no  co  faicebait  nicht  werden 
sie  übrig  lassen  ScM.  3,  12;  .ani 
dia  tudchad  cuingid  . .  no  con  fúar 
i  n-Érind  nach  i  n-Alpain  FB.  93 
(nochan  Eg.);  mani  dirgi-siu  co  rop 
cóir,  no  con  fil  isin  domun  nod 
n-dirgi  FB.  27  (ni  con  Eg.) ;  bes . . 
no  con  err  SC.  43  (nochan  ferr  H.); 
ocus  nocon  ed  namma  und  nicht 
ist  es  nur  dies  ibid.  31,  15;  no  con 
fetar  38,  2  (nochan  H.);  nochun 
fetar  TE.  7  Eg.;  nochunusai  TE. 
7  Eg.;  nochonom-tha-sa  diiib  ich 
bin  es  euch  nicht  FB.  26  (nocham- 
tha-sae  Eg.)"^  —  c)  ocus  no  cor  fer 
banne ^.  41,  36;  nochor  impo  s.  unter 
impóim;  arn  corbálic  duit-siu  hi 
SC.  47  (alic). 

ro  i\o&d  Lg.  17,  29,  verschrieben 
für  do  ronadV 

1.  noclit  i.  aidche  O'Dav.  p.  108, 
s.  innocht. 

2.  nocht  nacJct.  —  Sg.  Nom. 
a  d&iáeb  nocht  FB.  87 ;  Acc  F.  fri 
húir  noicht  Thrce  Hom.  p.  122,  21; 
PI.  Nom.  Fem.  aur-nochta  FB.  53; 
beim  Masc.  a  claidib  nochta  FB.  13; 
Dat.  cusna  claidbib  nochtaib 2^5. 74. 

nochta  F.  Nacktheit.  —  Sg. 
Nom.  ni  bia  gorta  na  nochta  isin 
phurt  Goid.^  p.  102,  12  {LHy); 
Acc.  cen  nochtai  FA.  35. 

nochtaim  II  ich  e^tblösse; 
Praet.  Sg.  3  Dep.  ro  nochtustar . . 
a  cloidem  er  zog  sein  Schivert  Three 
Hom.  p.  18,  13. 

nodlai^  s.  notlaie. 

nóe  s.  nau. 

CO  n6e  p.  183,  29? 


nóeb 


711 


notlaic 


nóeb,  náeb,  uóem,  naemheilig, 
der,  die  Heilige;  nóib  sanctus 
Z*.  31.  —  Sg.  Nom.  SP.  IV  4;  in 
spirut  nóib  Wb.  4a  {Z^.  223);  nóeb 
Hy.  1,  56;  (í,  6;  cech  noeb  Hy.  1, 19; 
2,  17;  F.  ind  nóeb  Hy.  5,  22;  75; 
ind  nóib  Hy.  5,  2;  G^ew.  M.  in 
spirta  nóib  (nóeb  Ms.)  Hy.  5,  90; 
p.  40,  7;  F.  na  scriptuire  nóibe 
p.  170,  16;  J.CC.  2^.  lam  nóeb  (sie) 
do  Laignib  Hy.  4,  8;  PZ.  iV^om.  31. 
nóim  {LBr.\  naim  liC/.)  ÍM.  4; 
5;  34;  slúaig  nóema  FA.  31;  na 
hapsírtiZ  noemu  32  LBr.;  Gen.  na 
nóeb  Hy.  2,  60;  na  níéb  FA.  4; 
6;  25;  na  naém  FA.  4;  7;  16;  31 
{LBr.  immer  noem);  Dat.  con-nóe- 
baib  Hy.  1,  49;  53;  dona  nsebaib 
FA.  5  (noemaib  LBr.);  Acc.  inna 
noemu  FA.  5;  7.  —  Compos.:  ind 
nóeb-duil  Hy.  5,  41 ;  annoeb-itge 
íírt'á.  92;  nóem-ingen  Hy.  7,  15; 
nóem-óga  ÍL4.  7;  noeb-Patraicc 
Hy.  3,  1;  nóeb-togairm  Hy.  6,  3. 

uóebaim  II  ich  heilige,  mache 
heilig.  —  Conj.  Praes.  Sg.  3  ro 
nóeba  Hy.  6,  22.  —  Praet.  Sg.  3  ro 
nóib  sanctificavit  Wb.  19^  [Z'^.  462). 

nóebda  heilig.  —  PI.  Nom.  sloig 
noemda  FA.  31  LBr.  (nóema  LU.). 

iioes  s.  MOS. 

uoi  s.  nau. 

nói  n-  «ewn;  novem  Z^.  304; 
nöi  n-imdada  F5.  2;  ^.  309,  32: 
núi  n-úbla  clis  FB.  42;  tri  nói 
immaire  Hy.  1  Praef.  s.  unter  im- 
maire;  nói  cairptiu  CC.  1;  noi 
gcairptiu  p.  143,  7 ;  noi  crotha  2^5. 
28;  noi  fichit  CC.  2;  noi  luirg  ibid. 

nóib  s.  nóeb. 

nóibe  F.  Heiligkeit  Ir.  Gl.  168. 

nóichteeh,  für  uói-fichtech,  un- 
detricenalis  Z^.  306*  {Cr.);  PI. 
Dat.  onaib  laithib  noichtechaib 
Wien.  Gl.  fo.  2.  a.  1  {Goid.'^  p.  53). 

nóidia  F.  Kind;  infans  Z^.  264. 
—  Sg.  Nom.  ro  recair  in  nóidiu 
Three  Hom.  p.  68,  20;  Gen.  do  láim 
na  nóiden  ibid.  p.  6,  3:  s.  unter 
scret;  PI.  Nom.  nóidin  FA.  6; 
náidin28;  Acc.  für  Dat.  do  nóidenu 
p.  19,  38. 

uoidenacht  infantia  Wb.  24* 
{Z'^.  805),    v^fZ.    wnier   gillacht.    — 


Dat.  ina  noidendacht  Three  Hom. 
p.  6,  11 ;  asa  naidendacht  SMart.  9. 

uöiglinue,  crét  nóitech  nóiglinne 
FB.  45,  „a  new  fresh-polished  body" 
Sullivan? 

noill  an  oath  CDon.  Suppl., 
On  the  Mann.  III  Index? 

nóin  s.  noua. 

nois  i.  oirdheirc  O'Ct.  {Beitr.YIll 
319);  fri  adba  nuis  LU.  p.  40»,  11; 
vgl.  noiseach  a  noble  person  O'B. 

nóitech  FB.  45  (noithech  Eg.) 
s.  unter  nóiglinne;  atchíu  a  brat 
nerg  (für  n-derg)  n-ildathach  nói- 
tech  siric  LU.  p.  91»,  16,  „his 
many-hued  red  cloak  of  lustrous 
silk"  O'C.  {On  the  Mann.  III  p.  142); 
vgl.  noithech. 

g'alar  noited  p.  145,  11? 

noithech,  noitheach  noble  CB.; 
i.  oirdheirc  O'Cl.  {Beitr.  VIII  319). 

nóithium  FB.  22? 

1.  nómad  nonus  Z^.  310. 

2.  nóniad  F.  der  neunte  Tag, 
die  Woche  {vgl.  lat.  nundinum). 
—  Sg.  Gen.  co  cend  nómaide  bis 
zum  Ende  des  neunten  Tages  Corm. 
p.  25  himbas  forosnai ;  TÉ.  16  Eg. ; 
PI.  Gen.  dia  teóra  nómad  nach 
drei  Wochen  TE.  11  LU. 

uóna,  nón  =  lat.  n  0  n  a ;  nóin  s. 
unter  iarmeirge;  cech  nóna  jeden 
Abend  ScM.  20. 

iiónbur  M.  neun  Mann;  novem 
homines  Z^.  313.  —  Sg.  Nom.  nón- 
bur  dibercach  Hy.  5,  65;  FB.  84; 
nonbor  di  láthaib  ibid.  55;  Gen. 
aere  ind  nonbair  ScM.  17;  22,  5; 
cless  nonbair  FB.  24;  cless  niad 
nonbair  51 ;  Dat.  conidammärb  tar- 
raid  talam  a  nówbur  84;  PI.  Gen. 
na  tri  nówbor  FB.  89;  Acc.  na  tri 
nonboru  ibid.  84. 

nós  a  manner,  fashion,  cu- 
stom  O'E.,  vgl.  Beitr.  VIII  319; 
noes,  nos  Corvi.  p.  Bl;  a  dubhairt 
Fionn  go  n-diongnadh  {sc.  sith)  gidh 
bé  nós  a  n-diongnadh  Diarmuid  í 
Torr.  Dh.  p.  168  {„in  whatever 
way");  noco  comurscaith  Patraic 
a  nos  fer  u-Erenn  iar  tiachtain 
creidme  O'Dav.  p.  65  comurscaighi. 

notlaic  (=Zai.  natalicia)  Weih- 
nachten; re  notlaic  Fei.  Nov.  13 


noudh 


712 


(nodlaig  LB'r.);  Dec.  24;   innotlaic 
ibid.  25. 

1.  nondh  i.  athnughudh  no  ur- 
darcughudh,  ut  est  noudh  ainmhi 
i.  leasainm  O'Dav.  p.  108;  noadh 
increasing  O'Don.  Supjpl.;  nuithear 
i.  oirdearcaigther  ibid. 

2.  noudh  i.  teghdhais  no  durtach 
O'Dav.  p.  107. 

nú  neu,  s.  nú-fladnaise. 

iiúa  s.  núe. 

nuabla  s.  núe. 

nualann  Buf?  brigach  nualand 
Fei.  Febr.  13,  Gl.  i.  nuallan  mac, 
no  gair  mor  accu ;  ibid.  1 ;  Sept.  26 ; 
Nov.  29. 

núall  N.  Schrei,  Schreien, 
Lärm.  —  Sg.  Nom.  annuall  Fei. 
Dec.  28;  Epil.  163;  núall  cen  geis 
„a  cry  unforbidden"  p.  40,  34;  bá 
digrais  núall  SC.  45,  3;  nuall  cech 
genai  Fei.  Sept.  16;  cisi  núal  so 
LU.  p.  126a,  19;  núal  Ad.  Pr.  6 
{Goid.^  p.  174);  Acc.  atsluinniu 
nuall  m-buada  cias  cach  mac  lere 
Fei.  Epil.  349;  PI.  Acc.  nualla 
„shouts"  FA.  31  —  Comp,  nuall- 
guba  FA.  33;  p.  191,  24. 

núallaimll  ich  schreie,  vownúall. 
—  Praes.  PI.  3  con-nuallatj).  191,  23. 


uuallán  howling,  roaring 
O'B. 

ime,  luia  novus  Z^.  56;  vgl. 
Ir.  Gl.  803;  memmbrum  naue  SG. 
217  („membrana  nova"  Nigra,  vgl. 
Z''.  XII).  —  Sg.  Nom.  sithlaith 
nua  Hy.  2,  19;  cach  nua  alles  Neue 
SC.  43;  Acc.  in  garmain  nue  Hy. 
5,  74;  tech  nue  CC.  S  LU.  (nuad 
Fg.);  PI.  Nom.  nua  bla  SP.  V  7 
{„they  are  not  new  reports"  Goid.^ 
p.  178),  vgl.  nuse  a  moltha,  cn'na  a 
shéoit  Goid.'^  p.  157  {LHy.  Amra, 
nua  molta  crina  seoit  LU.). 

nu-iiadi^aise ,  mi-iaduaise  no- 
vum  testamentum  Z^.  56;  p. 
169,  15. 

niiide  novus  Z'^.  794.  —  Superl. 
cid  as  nuidem  tucsat  was  ist  das 
Neueste,  das  sie  genommen  haben 
TBF.  p.  154,  23. 

nuin  evil  Corm.  Tr.  p.  38  coic. 

Ullis  s.  uois. 

uumir  =  lat.  numerus;  nurair 
seda  die  Siebenzahl  Goid.^p.  102,  3; 
ind  numuir  ecutrumma  sin  diese 
ungerade  Zahl  ibid.  2. 

uus  the  biestings  Ir.  Gl.  256; 
Corm.  Tr.  p.  126. 


0 


1.  Ó  N  Ohr,  s.  au;  Du.  Nom. 
himum  loscit  mo  di  n-ó  prúU  Corm. 
p.  36,  12;  di  óe  zwei  Ohren  =  zwei 
Henkel  s.  unter  dabach;  PI.  Nom. 
hoe  ibid.;  dazu  auch  delg  óir . .  i 
n-óe  cecha  breclenni  SC.  33,  22? 
vgl.  cetheora  oa  dubglassa  for  cech 
brutt  TBF.  p.  Í  36,  15  („four  black- 
grey  ears"). 

2.  6,  úa  Praep.  mit  Dat.  von; 
a,  ab  Z'^.  630;  betvirJct  Aspiration: 
0  thus  TE.  14  Eg  ;  p.  17,  26  {vgl.  34); 
42,  8;  FB.  2;  55;  p.  309,  32;  ó 
Choin  SC.  29,  17;  33,  33;  44;  FB. 
43;  70;  CC.  5  LU.;  6.  —  Mit  dem 
Artikel  verbunden:  ón  taib  ScM. 
3;  16:  TE.  17;  FB.  39;  55;  59; 
64;  77;  87;  88;  ond  úair  Lg.  11; 
ScM.  13;  14;  on  t-sil  Oss.  II  s.  — 


!  Mit  Pron.  p'ersonale:  1.  Sg.  uaim 
Lg.  9;  18,  7;  ScM.  3,  3;  Oss.  II  2; 
SC.  6;  ^8;  32;  FB.  22;  88;  huaim 
TE.  5  Eg.\  iiaim-se  ScM.  12;  SG. 
11,  10;  luiaim-siu  CC  5  Eg.;  PI. 
huan  Hy.  1,  20;  iiainne  FB.  59: 
uaind  FB.  41;  2.  Sg.  iiait  Lg.  7: 
Sc3L  11 ;  12;  TE.  6  Fg.;  SC.  45,  is; 
FB.  43;  uait-siu  TE.  11  ii/.;  p, 
132,  12;  -SC.  32;  úat-siu  SO.  5;  PZ. 
liaib  SC.  4;  46;  i?.  310,  12;  uab-si 
FB.  76;  5.  Sg.  M.  ood  s.  «Hier 
ind-arbenim;  úad  TE.  2;  3  Fg.; 
8;  17;  i).  144,  7;  FA.  9;  SC.  '8: 
20;  47;  FB.  3;  4;  87;  uad  Sc3L 
21,  36;  húad  CC.  5  LU;  F.  uathi 
p.  39,  12;  uadi  J>íí.  12;  FA.  20; 
i^'JB.  21;  úade  Hy.  5,  36;  s.  unter 
ind-arbenim;  PL  ódib  IVr.  8;  úathib 


713 


FA.  5  (uadib  LBr.):  liadib  Hy. 
2,  62;  Lg.  8;  SC.  12;  FB.  61;  77; 
úadaib  p.   132,   g;    uaidiT»   TE.   15. 

—  3//Y  Pron.  possessivum:  1.  Sg. 
óm  céliu  SC.  13;  ^.  íS'</.  ót  seuaib 
SC.  26.  —  3Iit  Pron.  relativum: 
0  tucad  ScM.  3,  is;  /SC.  16;  20.  — 
Mit  Pron.  demonstrativum:  o 
sin  í'S.  69;  90;  CC.  ß  Eg.-  o  hoin 
Tí;.  10,  17.  — 

Gehrauch,  a)  ó  von  im  Gegen- 
satz zu  CO  zu,  his  zu  {selten  do): 
chuci  ocus  liad  zu  ihm  und  von 
ihm   FA.  9;    o    thenid    co    fraigid 

FB.  2;  55;  p.  309,  32;  ón  taib  co 
araile  ScM.  3;  0  adbrond  co  ho 
FB.  38;  39;  o  Thelaig  na  n-espoc 
CO  Loch  lémnachta  2>-  42,  s;  0  thus 
CO  derith  von  Anfang  bis  zu  Ende 
TE.  14  Eg.:,  ón  dorus  diarailiu 
FB.  55;  zeitlich:  bliadain  on  ló  cu 
cele  TE.  17;  p.  131,  9.  —  b)  hei 
verschiedenen  Verben  des  Gehens, 
fortgehen  von,  atisgehen,  kommen 
von:  luki  úad  TE.  8  Eg.;  p.  132,  e; 
SC.  8;  11,  10:  12;  16;  20;  FB.  7; 
Gl;  72;  77;  87;  88;  dochuatar . . a 
echluchu  . .  i'iad  TE.  2  Fg.;  ScM. 
1;  2;  SC.  4:  noco  roich  uaim  Oss. 
II  2;  in  uait-siu  ro  siacht  fis  do 
SC.  32;  dochúaid  úait  in  curath- 
mir  FB.  43;  eirgg  uaim  hebe  dich 
weg  von  mir  Lg.  9;  ScM.  16;  ro 
gab  side  . .  on  muic  Sc3I.  16;  asói 
dosoi  uaim  fri  fraig  ScM.  3,  3;  isin 
deilb  hi  tarfas  uait-siu  p.  132,  12; 
do  duit  uaim  SC.  28  {vgl.  S.  487, 
Col.  1,  45).  —  c)  weg  nehmen; 
tragen,  treiben:  dobert  secht 
multu  úade  er  trug  sieben  Schafe 
von  ihr  fort  Hy.  5,  36;  ScM.  12; 
0  ra  uccad  0  bélaib  CC.  5;  in  rop 
ailliu . .  rucais  uaim  der  mir  der 
liebste  war,  den  nahmst  du  mir 
Lg.  18,  7;  TE.  15;  oc  tabairt  tana 
bó  uait  ScM.  11;  ibid.  3,  is;  co  ro 
lái  a  ochtaig  on  tig  FB.  64 ;  ibid.  21  ? 
uair  na  ro  etad  uadi  ueil  es  nicht 
von  ihr  erlangt  wurde  Lg.  12; 
TE.  5  Eg.:  p.  144,  7;  ar  ba  úaim-se 
fúair  th'athair  in  t-ainm  sin  denn 
von  mir  tcar  es,   dass  dein   Vater 

;   diesen  Namen  fand  ScM.  12;  FB.  22. 

—  d)    ausschicken,    von    sich 


:   lassen:   ro    fóid    morfessiur  uathi 
!  p.  39,  12;  TE.  2;  17;  ni  léicfem-ni 
uaind  FB.  41;  nis  relec  uad  Sc3L 
!   21,    36;    CO    curend    uadi    in    draic 
inichtarach  i  n-gin  ck'abail  FA.  20; 
I   nombligtis  . .  uadib  Lg.  8.  —  e)  bei 
[   der   Angabe   einer    Entfernung, 
j   Richtung:  ni  cian  liait  nicht  tveit 
i   von    dir  Lg.   7;    TE.    6   Fg.;    tar 
I   teóra    fuithairbe    on    tig    FB.    17; 
I   20;  88;   eia   beit  iiait  i  n-etercein 
'.   SC.  45,  18 ;  ata  flaith  adamra . .  fri 
;   gnúis  do  gniiis  dóib  úathib  ssérdes 
!   südöstlich  von  ilinen  FA.  5;  zeit- 
I   lieh:  ond  iiair  sin  von  der  Stunde 
\   an,  seitdem  ScM.  13;  14;  ond  uair 
!   ro   scáich   dóib  fíadach    in    t-slébe 
i   von  der  Stunde  an  dass  es  für  sie 
Í   mit  der  Jagd  vorbei  tcar  Lg.   11; 
I   on  trath  sa  von  dieser  Zeit  an,  von 
jetzt  an  FB.  59;  87;   0  chein  seit 
lange   SC.    44;    0   chianaib    CC.  3 
Eg.\p.  132,  u;  SC.  33,  33;  FB.  43; 
0  sin  seitdem  FB.  90;    0  sin    ille 
CC.  6  Fg.;   FB.  69;    0    hoin    ille 
TE.  10,  17.  —  f)  Zur  Bezeichnung 
eines  Ausgehens,  Anfangs,  Ur- 
sprungs,   einer    Urheberschaft 
in   verschiedenen    anderen  Situati- 
onen: di  liias  ind  erma,  ron  uc  . .  ó 
Dún  Rudraige  FB.  43;  longas  Fer- 
gusa Ó  Ultaib  die  Verbannung  des 
F.  von   U.   Lg.   5,  14;    rop    saiget 
huan  fri  demnai  Hy.  1,  20;  co  jn-bo 
fodirc  do-som  imcissitt  in  tige  mäir 
liad  assa  imdai  FB.  3;   cuin  rom 
bia  uait-siu  wann  ivird  es  mir  von 
dir  zu  TJieil  werden  TE.  11  LU.; 
is    ail   dona    mnáib    ind   eoin  ucut 
úat-siu  die  Frauen  loünschen  diese 
Vögel   dort    von   dir   SC.    5;    rige 
Isech  n-Erewn  dait  úainne  FB.  59; 
fiadu  0  Budi  76 ;   timaruad  duit . . 
óm    céliu   eine   Botschaft   dir    von 
meinem   Genossen   SC.   13;   20;    ru 
bad  torrach  hiiad  sie  tcürde  schtcan- 
ger  teer  den  von  ihm  CC.  b  LU.:  6; 
0  gein  tuissech  Etaini  0  Ailill  cosa 
n-gein  n-dedenach  0  Étiír  ^x  131,  9; 
Etair  in  chathmiled  0  Inbiur  Cich- 
maiue  }).  131,  6;  Succait  a  ainm  0 
thustidib    S.    sein   Name   von   den 
Eltern   p.    17,    26;    34;    bat    umal 
múnta   ó    gíéthaib    der   Belehrung 


714 


von  Weisen  SC.  2(i;  coisc  ót  senaib 
ibid.;  ar  is  mórdolig  mo  iiert  do 
scor  Ó  iiirt  mná  SC.  41 ;  is  uaim 
fodailter  doib  von  mir  aus  wird 
ihnen  zugetheilt  SC.  6;  ocus  nad 
rabi  ni  bad  esbaid  úad  FB.  4; 
uchan  do  galur  nom  geib  ó  Choin 
weh  über  den  Schmerz,  der  mich 
ergreift  von  C.  her  SC.  29,  17;  ar- 
fich  Ó  áib  ech  ocus  analaib  fer 
FB.  24?  CO  m-bad  ó  lémuw  do- 
chúatár . .  tairse  dass  es  vom  Springen 
wäre,  dass  sie  darüber  gekommen 
waren  FB.  88;  ón  mud  chetna 
auf  dieselbe  Weise  FB.  39;  77.  — 
g)  Erzählen  von  Jemandem:  don 
badbscel  ro  innis  o  chelib  FB.  70. 
—  h)  einer  von  euch  u.  s.  w.: 
óen  uaib  p.  310,  12;  cach  úadib 
Hy.  2,  62;  cach  a  leth  ódib  Tir.  8; 
fil  uaib  nech  SC.  46;  cé  bé  uab-si 
FB.  76.  —   Vgl.  othá. 

3.  6  Conj.  seit,  nachdem;  ex 
quo,  postquam  Z^.  713;  bewirkt 
Aspiration:  0  thucusa  ScM.  12; 
^.  21,  29;  FB.  80;  0  ghebthar  TE. 
10,  12;  verschmilzt  mit  ro  zu  or:  or 
bam  TE.  5  Eg.\  ótconnairc  SC.  47 
für  6  atconnairc.    —    Gebrauch, 

a)  seit:  ni  fuilet  tri  thráth  and,  0 
thucusa  tri  láichcind  uait  seit  ich 
davon  trug  ScM.  12;  0  ro  genar 
TE.  5  Eq.;  or  bam  lenab  ibid.\ 
SC.  29,  16 ;  FB.  30;  ó  gabus-sa 
gaisced,  ni  ro  la  imroll  mo  urchor 
cussindiu  SC.  7;  FB.  44;  0  ro  gab 
gaisced  co  n-deochaid  bás  FB.  79; 
ScM.   16;  0  ro   bo  FB    9;  79.  — 

b)  nachdem,  als:  0  ra  forba  .  .in 
sindach  a  guimrad,  dolluid  slan  fon 
caillid  p.  46,  25;  FA.  21;  FB.  10; 
13;  ro  thinsat  na  cait,  0  ro  bo 
maten  57 ;  0  ro  scar  . .  ind  anim 
frisin  corp,  ro  arthraig  fo  chétóir 
di  aingel  a  comáitechta  als  die  Seele 
sich  vom  Leibe  getrennt  hatte,  er- 
schien ihr  alsbald  . .  FA.  3 ;  FB. 
8;  90;  ótconnairc . .  in  n-ingiu  ic 
dula  i'iad  .  . ,  ro  raid  fri  Lóeg  als  er 
das  Mädchen  von  ihm  fortgehen 
sah,  sagte  er  zu  Loeg  SC.  47;  jj. 
21,  29;  FB.  80;  TE.  9,  19. 

1.  6a  minor  ZK  277,  Comp,  zu 
óac  {vgl.  Beitr.Ylll  434),  vgl.  óser; 


in  {oirend  bas  00  ic  scribend,  in 
lucht  basine  icaurnaigthi*Silíarí.22; 
áithiu  cech  delg  is  ou  „the  younger 
thorn  is  always  the  sharper"  Bev. 
Celt.  II  p.  382  {LBr.).  —  Vgl.  óitiu. 

2.  óa  jecur  Z'^.  23;  áe  hepar 
Ir.  Gl.  1032.  —  Sg.  Gen.  domblas 
áe  fei  {tvörtlich:  „bitterness  of  the 
liver")  Ir.  Gl.  975. 

3.  oa  Enkel,  s.  aue;  am  óa-sa 
do  mathar-so  Goid.^ p.  93,  36  [LHy.). 

óac,  Ó0  (óg)  jung,  juvenis; 
ócc  „young,  a  youth,  a  warrior" 
Corm.  Transl.  p.  131.  —  Sg.  Nom. 
oac  p.  133,  2;  gilla  óac  {zweisilbig) 
SC.  37,  14;  ÓC  ibid.  1;  Acc.  tarbin 
ÓC  Lg.  9;  in  mac  og  CC.  7  Eg.\ 
PI.  Nom.  oaic  féne  SP.  1  6;  ind 
óic  Lg.  6;  10;  FB.  65;  Gen.  ar 
bélaib  ÓC  n-Ulad  FB.  59;  62;  óc 
n-Erenn  89;  Dat.  di  ocaib  domain 
SC.  13;  FB.  18;  re  n-ocaib  Vlad  35; 
láchdu  ócaib  SC.  18;  31,  9;  Acc. 
ÓCU  SC.  18;  sech  ócu  Ulad  FB. 
10;  14;  Voc.  a  ócu  ScM.  5.  — 
Compos.  óc-lach,  -laech,  -mil,  -thi- 
gernd.  —  Compar.  oa,  später  auch 
óige  {O'Cl.),  s.  unter  óser. 

oal  bucca  SG.  22^  {Nigra). 

oain,  oam  minimus  Wb.  l'á^ 
{Z'^.  278),  Superl.  zu  oa. 

oar  i.  guth  no  gairm  Corm.  p.  33 ; 
or  firindi,  Name  eines  druidischen 
Zaubers,  SC.  23. 

obair  s.  opair. 

obbaim  II  ich  verweigere.  — 
Praet.  Sg.  3  opais  . .  in  port  er  nahm 
den  Ort  nicht  an  Goid.^  p.  103 
{LHy.);  Dep.  ba  toi  du  Dhubth«c/i 
.  .  res  opustar  tra  Brigit  Thrce  Rom. 
p.  64,  20;  PI.  3  obbsat . .  fair  .  .  in 
cennach  sin  sie  verweigerten  üim 
den  Handel  FB.  77.  —  Inf.  ni 
con  talla  obbad  fair  itir  SG.  90» 
(„nequaquam  admittit  recusationem 
in  se"  ZK  613,  vgl.  ibid.  60). 

obéia  s.  oibéla. 

oblóir  M.  Gaukler;  i.  fuirseoir 
O'Don.  Suppl.  —  PI.  Nom.  oblori 
TE.  3  Eg.;  Acc.  oblori  TE.  17; 
obloire  ibid.  2  Eg. 

oc  Praep.  mit  Dat.  bei;  juxta, 
prope,  apud  Z'^.  634;  ic  p.  17,  27;  28; 
Hy.  5, 74;  ScM.  21,  2;  TK12  Eg.;  16; 


715 


SC.  33,  33:  34;  34,  ii;  is;  i5;  45; 
47;  hie  TE.  1  Eg.-  3;  6;  20;  ac 
Sc3f.  22,  6:  og  p.  143,  3.  —  Mit 
dem  Artikel:  Sg.  ocon  muicc  ScM. 
8;  FB.  86;  ocond  airinuch  FB. 
55;  82;  ocon  t-slóg  SC.  35;  icond 
ferdaigsecht  Sc3I.  6;  mit  Apocope 
con  tein  Lg.  17,  6;  PI.  oc  na  cles- 
saib  FB.  43 ;  57 ;  88 ;  mit  Pronomen 
personale:  1.  Sg.  acwm  SC.  44,  u; 
45,  11 ;  acMm-sa  ScM.  7;  PZ.  ocaind 
FB.  62;  ocainni  ÄcJ/.  7;  2.  Sg. 
ocut  Tí;.  5  Eg.\  19;  Fi.  59;  ocut- 
su  FB.  56:  acut  -SC.  43;  acot-su  46: 
PI.  acaib  ScM.  9;  ci.  /S</.  3/.  occai 
Hy.  2,  55;  occi  Gl.  zu  Hi/.  5,  21; 
occa  Hij.  1,  36;  -Sc^f.  1;  FB.  «4; 
aci  jTE.  2  ^ár.;  aice  I-51.  11;  N. 
oca-sin  -SC.  8:  acci  TE.  2  íJéf.; 
l^.  occai  Gl.  zu  Hy.  5.  3;  acci  TE. 
4  Fi/.:  acci-sid^  SC.  39;  aici  TiJ. 
3  Eg.\  aicce  Ä'cili.  16;  j).  41,  36; 
p.  42,  10 ;  aicce-si  p.  42,  5:  PZ. 
ocaib  SC.  3;  i'P.  90;  occo  FB. 
67;    84;    occo-som    2^5.    77;    accu 

FA.  27  iBr. ;  30  LBr. ;  »wi  Pron. 
possessivum:  1.  Sq.  oc  mu  lebran 
SP.  II  3;  icim  dail  TE.  13  i/ef.; 
WWÍ  Apocope  com  iarraid  -SC  44,  7 ; 
^.  %  iccotócrad  TE.  9.  30;  5.  Ä^r. 
M.  oc  a  thócuriud  -SC.  31;  33: 
33,  4;  FB.  30;  oc  a  acallaim  FB 
87;  icca  accallaim  TE.  9;  p.  21,  32; 
ic  á  iarrair  SC.  33,  33;  »Mi  -4^)0- 
cope  cá  rád  iSC.  30;  ca  acallatm 
SC.  30;  F.  oc  a  dail  SC.  33,  23; 
og  a  cuinnchid  p.  143,  3;  ga  hiar- 
vaidh  TE.  17;  PI.  occa  n-airlegend 
p  19,  37;  oc  á  n-imdegail  FB.  10; 
oca  fothrocudi>.  131, 14;  icompocath 
TE.  10,  8;  mit  Pron.  relativ  um: 
niairc    ca  m-bia  FA.  30  ür.  — 

Gehrauch,  ai  &e/,  apud  {einfach 
räumlich);  oc  A'th  Chind  chon  ScM. 
20;  r£.  3;  jx  132,  15;  fil  oc  á  loch 

FB.  75:  ro  bem  occa  möchten  icir 
hei  ihm  sein  Hy.  1,  36;  FB.  86:  90; 
forsin  loch  ocaib  in  ili/rer  Nähe 
SC.  3 ;  dessid  . .  ocon  muicc  ScM. 
8;  15;  16;  Lg.  17,  e;  SC.  35;  FB. 
55;  62;  86;  SP.  II  3;  V  15;  do  bith 
i  n-ecomland  ic  mnaib  Ulad  SC.  45 ; 
ihid.  43;  FB.  15;  Magouius  a  aium 
ic  Gciinan  p.  17,  27;   co  ro  gabsat 


amsai  aice  Lg.  11;  ScM.  9;  ni 
rodmatár  a  m-brethugud  innách 
baliu  aili  acht  ocut-su  FB.  56; 
d'facbail  acttm-sa  ScM.  7;  FB. 
57;  67;  84;  nin  accathar  noch  aile 
occut  FB.  59;  céin  ropas  hicc  fes 
TemrrtcÄ  TE.  6  Eg.;  SC.  34,  13; 
p.  132,  11?  bale  irrabe  oc  na  cles- 
saib  wo  er  hei  den  Spielen  icar 
FB.  43;  tair  ic  taurcbáil  na  gréni 
TE.  16;  ro  bui  daw  ni  ali  acci  beus 
noch  Etwas  Anderes  war  dabei  TE. 
2  Eg.\  SC.  8;  Hij.  2,  55.  —  b)  oc 
mit  dem  Dat.  einer  Person  heim 
Verhum  sein,  hei  mir  ist  =  mir 
gehört,  ich  hohe:  ni  bói  occo-som 
do  chwmachta  es  stand  nicht  bei 
ihnen  zu  können  FB.  77?  in  roibe 
biad  aice  oh  sie  Speise  hätte  p. 
42,  10;  5:  bui  cu  oca  er  hatte  einen 
Hund  Sc3I.  1;  TE.  l  Eg.;  SC. 
45,  11 ;  bái . .  terchomrac  oc  cethri 
ollchoecedaib  hErend  ihid.  21;  fil 
oc  muntir  Brigte  p.  39,  11;  iss  ocut 
t'aenur  biat-sa  dir  allein  icerde  ich 
angehören  TE.  5  Fg.;  ni  fil  rigaiti 
.  .  acot-su  SC.  46 ;  atat  tri  coecait 
. .  do  mnaib  . .  acwm  ibid.  44,  14 ;  so 
auch  ohne  Verbum:  cuinnig  dam-sa 

'  ol  se  fer  graid  sochenelöc/t  sobes- 
sach  óen[s]étche  ocus  oenraac  occai 

;  tantum  Hy.  2  Praef.;  cir  .  .  aici 
TE.  3  Eg. ;  a  caeimcheli . .  i.  hicc 
Eochuith  20 ;  ein  mnai . .  aci  ibid. 
2  Eg.  —  c)  Bisweilen  zur  Bezeich- 
nung des  Urhebers  deutar  a  to- 
ghail  occut  TE.  19;  doronta  scena 
acci-side  SC  39;  ähnlich  dorala  in 
tech  ina  ráithscchaib  briathar  oc 
na  mnaib  oc  imarbaig  FB.  29.  — 
d)  oc  mit  dem  Dat.  eities  Nom. 
actionis  (Infinitiv)  und  dem  Verbum 
sein,  bedeutet  bei,  mit  Ettvas  be- 
schäftigt sein  {supplens  Parti- 
cipium  Praesentis  Z'^.  634):  bátar 
Ulaid  oc  Ol  die  U.  ivaren  heim 
Trinken,  engl,  were  drinking  Lg. 
1;  8;  p.  17,  26;  19,  37;  131,  5;  CC. 
7  LU.;  FB.  64;  84;  ro  bui . .  oc 
tatmech  a  fiiilt  sie  ivar  dabei  ihr 
Haar  aufzulösen  TE.  4  Eg.;  mor 
fer  ro  bói  com  iarraid  viel  Männer 
waren  es,  die  um  mich  warben  SC. 
44,  7;  TE.  9,  30;  20;   no  bitis . .  oc 


716 


ochtach 


ferthaiu  óenaig  na  samna  SC.  1; 
ro  bui  icca  accallaim  engl,  she  was 
talJcing  to  htm  TE.  9  Eg.\  SC.  30; 
FB.  87;  bói  oc  a  thócuriud  din 
t-sid  engl,  she  icas  inviting  him 
SC.  31;  Lg.  18;  ScM.  22,  e;  céin 
both  oc  taisbcnad  na  flede  FB. 
13;  55;  70;  p.  143,  3;  in  oc  urnaidi 
Conculaind  bia  fodecht  sa  SC.  46; 
oc  coistecht  frit  filet  mná  ibid.  40; 
24 ;  ni  oc  a  imgabail  sin  . .  atú-sa 
FB.  i>4;  ro  bói  oc  dogru  SC.  44 
ähnlich  forópair  oc  dogru  ibid. 
fobair  ic  torsi  moir  TE.  12  Eg.:,  6 
CO  ra  gaib  etorro  oc  gleic  sie  fingen 
an  mit  einander  zu  ringen  FB.  31 . 

—  e)  so  auch  ohne  Verbum:  ocus 
fir  in  t-sithu  .  .  ocom  chuinngid 
engl,  and  the  men  of  the  Sid  as- 
Jcing  for  me  TE.  5  Eg.]  10,  s;  p. 
21,"  32;  ScM.  6;  SC.  33,  33;  FB.  2; 
cach  oc  truastad  a  cheile  ScM.  18; 
cid  tu  .  .  icim  dail  TE.  13  Eg. ; 
ubuU  oir  oc  á  íadad  SC.  33,  i\ 
hliadain  lan  dö  oc  tinól  na  flede 
engl,  a  Yull  year  to  him  with  pre- 
paring  the  feast  FB.  1;  TE.  17; 
p.  131,  14.  —  f)  im  Anschluss  an 
einen  Accusativ:  con  facca  si  in 
fiach  oc  Ol  sie  sah  einen  Raben 
beim  Trinken^  wie  er  trank  Lg.  7; 
TE.  13  LU.;  SC.  34,  11;  u;  15;  47. 

—  g)  an  das  Fron,  possessivum  : 
a  n-aicsiu  oc  collud  a  n-hirend  CC. 
1  LU.:,  tu  daw  .  .  oc  á  n-imdegail  oc 
tichtain  ass  FB.  10.  —  h)  oc  mit 
dem  Infinitiv  in  passivem  Sinne: 
ita  in  cath  oc  a  ferthain  indiu 
SC.  33  {engl,  the  battle  is  being 
given  to-dag);  dabach  .  .  do  mid  . . 
oc  a  dáil  for  in  teglach  SC.  33,  23. 

—  i)  oc  mit  dem  Dat.  eines  Nom. 
actionis  {Infinitiv)  bei  anderen  Ver- 
ben als  dem  Verbum  sein,  bezeichnet 
die  Gelegenheit,  bei  der  Etwas 
geschieht:  n&ch  menic  ro  bá  cen 
cliend  connachtaig  fóm  chind  oc 
cotlud  beim  Schlafen  ScM.  16; 
FB.  20;  28;  82;  88:  94;  ro  fer- 
gaigestar  . .  oc  ascin  ind  étúaiaing 
ibid.  15;  oc  dul  di . .  ro  grecha  in 
lenab  Lg.  1;  FB.  13;  p.  144,  29; 
ScM.  21,  2.  —  k)  Ebenso  die  be- 
gleitende  Nebenhandlung:   is 


and  asbert  Emer  oc  a  frecra  da 
sagte  E.  indem  sie  ihm  antwortete 
FB.  30;  42;  SC.  34;  asbert . .  oc 
nertad  Conculaind  in  so  SC.  28; 
FB.  29;  p.  131,  21;  loiscis  in  gar- 
main  nue  . .  ic  fune  ind  loig  Hy. 
5,  74;  p.  130,  24. 

6c  s.  6ac. 

ocal  heftig?  vgl.  oclatu.  —  Sg. 
Nom.  nibbát  ecal  ocal  SC.  25; 
dimsach  no  -ogal  no  egail  Gl.  zu 
lonn  O'Dav.  p.  102. 

ÓGhíiá  collect,  die  junge  Mann- 
schaft, juvenes,  vgl.  úagboid.  — 
Sg.  Nom.  ba  c£ém  mo  churi  dar 
lind,  lenad  ócbad  aibind  sind  LU. 
p.  16a,  33;  amra  ócbad  bói  i  n-hli 
lliree  Hom.  p.  118,  9;  Dat.  do  oc- 
baid  mad  FB.  34. 

occai  p.  141,  28? 

oclia  „armpit",  ar  ocha  apud 
veteres  ochsal  dicitur  prius  Fei. 
p.  CXXVIII  35. 

ocliar-chless  verschieden  von 
othar-chless?  ra  gabsatar  da  sciath 
cliss  chomardathacha  forro  ocas  a 
n-ocht  n-ocharchliss  ocas  a  n-ocht 
clettini  On  the  Mann.  III  p.  436, 
„their  eight  ochar-cMis  or  Missive- 
Shields"  ibid.  II  p.  303? 

ochradli  boots,  shoes  O'B.;  snaithi 
findruine  asa  n-ochruib  „upon  their 
leggings"  On  the  Mann.  III  p.  157. 

ochsad  a  groan  Chron.  Scot.  p.  44; 
oxad  leomain  FB.  48?  dazu  auch  is 
immum-sa  ochsatar  Ulaid  FB.  24? 

ochsal  F.  Achselgrube;  ascall 
armpit  CR.,  vgl.  asclang.  —  Gen. 
0  thana  a  tháib  co  tiug  a  ochsaille 
LU.  p.  79a,  39;  Dat.  a  mo  ochsail 
„in  viy  armpit"  Fei.  jr.  CXXVIII  32; 
gabais  in  mnäi  fo  a  leth-oxail  deis 
LU.  p.  132a,  38;  PI  Bat.  douaib 
oxalaib  ad  ascellas  Tur.  Gl.  35 ;  Du. 
Gen  cechtar  a  dl  ochsail  „in  each  of 
his  two  armpits"  Fei.  p.  CLXXII  i4. 

ócht  "  úacht. 

ocht  »1-  acht;  octo  Z^.  304;  echt 
nrespoic  dec  18  Bischöfe  p.  42,  8; 
ocht  n-diiird  j).  40,  22;  ocht  m- 
biastai  FA.  21;  ocht  u-gemma  FB. 
51;  na  ocht  tráth  FA.  7;  31. 

ochtach  F.  „ridgepole?"  Corm. 
Tr.  p.  129.  —  Sg.  Acc.  co  ro  lái 


ochtaib 


717 


] 


a  ochtaig  on  tig  FB.  64  (oachtatgr 
Eg.) ;  focheird  . .  in  roth  co  boch- 
taig  ind  rigthigi  ibid. ;  PI.  Acc.  ce- 
theor  ochtga  humai  for  imdái  Ailella 
ocus  Medba  {„four  tester-poles") 
TBF.  p.  140,  i. 

ocLtaib  s.  ucht. 

ochtar  acht  Mann.  —  Sg.Acc. 
ochtHT  claidbech  FB.  7. 

ochtar  s.  úachtar. 

oehtg-a  s.  ochtach. 

ochtuiog-a  Achtzig  Z'^.  306. 

oclach  M.  juvenis  Z-.  855.  — 
Sg.  Nam.  óclách  Lg.  17,  38:  hog- 
lach  CC.  4  Fg.:  p.  144,  17;  Gen. 
i  fiadnatse  in  óclaich  p.  41,  22; 
Acc.  in  n-oglacÄ  CC.  3  Eg. 

óclachde  juvenilis  Z^.  812. 

óclac'hus  s.  unter  gillacht. 

óc-láeeh  M.  junger  Held, 
Krieger.  —  Sg.  Nom.  óclsech  p. 
132,  6;  SC.  23;  37,  19;  Gen.  fe'rtraig 
feroclaig  FB.  27. 

oclaigim  III  ich  werde  zornig? 
von  ocal :  Praes.  Sg.  3  Dep.  oclaich- 
ther  in  rig  do  marbad  in  druad  dei' 
König  gerieth  in  Zorn  übei'  die 
Tödtung  des  Druiden  Three  Hom. 
p.  28,  7. 

oclatu  31.  HeftigTceit,  Zorn? 
von  ocal  —  Acc.  í  forus  cen  oclatid 
Gl.  zu  in  longanimitateWb.  lö^{inex- 
planatione  sine  amaritudine  Z^.  257. 

óc-mil  tiro  SG.   77b  ^^z■\  812). 

ocomthig^-si  p.  132,  11,  zu  lesen 
ocom  tbig-si  bei  meinem  Hause? 

ocras  Hunger  O'Don.  Gr.p.  295. 

óc-tliigerudil/.  Jungherr,  Jun- 
ker, FB.  6  hinter  ri,  toisecb  und 
látbgaile  genannt,  ibid.  12  hinter 
ri,  rigdomna  und  aire;  p.  311,  27. 

1.  ocus  nahe;  ocus,  accus  vicinus 
Z^.  788,  später  dafür  focus.  — 
Sg.  Nom.  Dia  firian  fir-ocus  LHy. 
Amr.  5  {allgegemcärtig);  Dat.  i  n- 
ocus  in  der  Nähe  Hy.  7,  40. 

2.  ocus  Conj.  und;  ocus,  ocuis, 
acus  et  Z'^.  699;  ist  gewöhnlich 
durch  7,  die  Abkürzung  für  lat.  et 
ausgedrückt  und  zwar  in  LU.  und 
den  altirischen  Glossenhandschriften 
regelmässiger  als  z.  B.  in  LBr. 
und  Eg.  Wegen  der  Regelmässigkeit 
der  Abkürzung  ist  dieselbe  in  den 


„Irischen  Texten"  nicht  durch  cur- 
siven  Druck  angezeigt,  s.  S.  66,  95, 
117,  135,  168,  205,  254.  Die  volle 
Schreibweise  ocus  (ocits)  findet  sich 
z.  B.  Hy.  2,  31,  Goid.^  p.  101,  38 
{LHy.),  LU.  p.  33a,  1,  2  und  3  (s. 
unter  scor),  Fei.  p.  LXI  31  /f.,  LBr. 
p.  248»  im  Paternoster  (.9.  unter 
logaim).  —  Idiomatischer  Ge- 
brauch: condricfem  and  ocus  tu 
„we  shall  meet  there,  (J)  and  thou" 
Fei.  p.  LXI  25;  i  n-oen  uair  dan 
táncatar  ocus  tecbta  Conchobair  zu 
gleicher  Zeit  kamen  sie  und  die 
Boten  C.'s  ScM.  1;  FB.  32;  über 
einen  explanativen  Gebrauch  von 
ocus  s.  unter  amlaid;  ocus  auch  nach 
dem  Comparativ  s.  unter  rer-cherc. 

od  „song";  cid  bind  la  cacb 
dib  a  od,  ni  choistfem-ne  a  n-air- 
fiteod  Fei.  p.  XCVI. 

odar  gray  On  the  Mann.  III  90; 
pale,  ican,  dun  O'B.,  vgl.  Corm. 
Tr.  p.  131.  —  Sg.  Nom.  arit  odor 
FB.  37;  étach  odor  Sench.  M.  I 
p.  234;  Gen.  F.  Lebor  na  buidre 
„the  Book  of  the  dark  gray  [cow)'' 
Ms.  Mat.  p.  30;  PI.  Nom.  bai  mséla 
odrai  Goid.^  p.  173,  4  (LHy.). 

odb,  fodb  31.  Knoten,  vgl.  cymr. 
oddf  excrescence,  knob.  —  PI.  Acc. 
eter  rúsc  ocus  udbu  s.  unter  imm- 
scothaim. 

odbranu  s.  adbrond. 

ódib  s.  Ó,  úa. 

óe,  oe  s.  1.  Ó. 

óebiud  s.  óibind. 

óech  i.  náma  Corm.  p.  33. 

óeded  s.  áided. 

óegri  M.  Gast.  —  Sg.  Nom.  in 
t-óegi  Gl.  zu  in  t-oscur  Hy.  5,  28; 
PI.  Nom.  óegid  hospites  Wb.  21i> 
(Z^  31);  Gl.  zu  Hy.  5,  26;  áigid 
p.  41,  8;  14;  15;  Gen.  a  hóeged  Hy. 
5,  28 ;  tecb  áiged  ScLb.  5 ;  Dat.  dona 
haigedaib  Sc3I.  4;  Acc.  oigetha 
Wb.  28d  (Z-\  258);  fri  oigtbiu  Hy. 
5,  9;  fri  hegeda  Gl.  zu  Hy.  5,  14. 

6en,  áen  eiti^  einzig,  allein; 
unus,  unicus  Z^.  300;  aon  O'Don. 
Gr.  p.  123;  geht  dem  Substantiv 
gewöhnlich  flexionslos  {in  Compo- 
sition?)  voraus;  cacb  óen  ein  jeder, 
in  t-óen  derselbe,  idem.  —  Sg.  Nom. 


óenach 


718 


óen-fer 


ba  hóen  a  amra  Hy.  5,  43;  óen 
uaib  p.  310,  12;  sén  di  chardib 
FB.  41;  cach  oen  FA.  4;  ba  hoen 
im  Crist  CO  n-gaba  dal  H]).  5,  14 
{allein) ;  Dat.  do  cech  oen  FB.  1 1 ; 
Acc.  laa  n-oen  eines  Tags  TE.  9; 
U)  Eg.\  láa  n-áen  CG.  1  LU.\  TE. 
11  ÍV/.;  fect  n-oen  einmal  CC.  1 
Eg.  —  Flexionslos  oder  in  Com- 
position  einem  Substantiv  voraus- 
gestellt: teuir  oen-aidchi  „three  Sin- 
gle nights"  Goid.'^  p.  18,3  {Ml.  carm.); 
oen-mac  .  .  Dechtere  der  einzige 
Sohn  SC.  33,  32;  óen-étche  {für 
sétche)  ocus  oen-mac  occai  tantum 
Hy.  2  Pruef.;  acht  mad  óen-ingin 
TE.  '2U;  hóen-glunn  dó  sein  einziges 
Verbrechen  TE.  6  Eg. ;  oen  mathair 
eine  Mutter  Hy.  5,  63;  so;  p.  19 1,  9; 
beim  Gen.  Sg.  M.  ar  debaid  n-óen-lai 
SC.  13;  aicned  oen-driiad  29,  5; 
inn  óen-taige  33,  8;  45,  13;  cech 
oen-chlúi  p.  191,  17;  beim  Gen. 
Sg.  F.:  oen-mhuco  ScM.  22,  10; 
óeu-aidche  FB.  89 ;  aen-mhaistreda 
p.  40,  28;  cecha  óen-claisse  FA.  10; 
cacha  hóen-anma  14;  cacha  óen- 
mná  FB.  tí;  65;  cacha  hóen-slaite 
FB.  2;  snechto  n-óon-oidchi  TE. 
4  Eg.;  beim  Dat.  Sg.  co  n-óen-súil 
ScM.  11;  i  n-oen-baile  Lg.  8;  FA. 
13;  i  n-oen-ló  Lg.  11;  ScM.  5; 
cach  oen-láu  SP.  11  15;  isind  oen- 
IÓ  eodem  die  Lg.  IG;  dond  oeu- 
fargam  ibid.;  a  hoen-inud  FB.  42; 
TE.  2  Eg.;  oen-chridiu  SC.  19,  5V 
d'óen-taib  SC.  22  {so  zu  lesen); 
beim  Dat.  F.  i  n-oen-uair  ScM.  1; 
i  n-óen-magin  FB.  20;  ina  óen-dig 
62;  ar  n-oen-dis  SP.  II  5;  cech 
oen-aidchi  Lg.  16;  ScM.  16;  beim 
Acc  Sg.  oen-chomram  ScM.  16; 
óen-charnd  FB.  84;  a  n-oen-fecht 
TE.  10,  20;  Lg.  19;  oen-chois  ScM. 
12;  beim  Nom.  PI.  teuir  oen-aidchi 
„three  single  nights"  Goid."^  p.  18,  3 
(iliZ.  carm.).  —  Vgl.  oen-charpat, 
oen-fer. 

óenacli  Festversammlung, 
Markt;  an  assembly  Corm.  Tr. 
p.  127  (aonach  i.  áin  each  i.  ait  a 
m-bi  marcaigheacht  go  hau  no  go 
haoibhinn  O'Cl.);  óinach  theatrum 
Lib.  Ardm.   183^;    aenach   agon  i. 


cath  no  cuimleng  Gild.  Lor.  Gl.  45, 
vgl.  na  haenachdu  Gl.  zu  agoni- 
thetas  ibid  ;  besonders  berühmt  wa- 
ren Oenach  Tailten  in  Meath  und 
Oenach  Colmáin  in  Magh  Life  in 
Leinster  {Corm.  Tr  p.  128):  oenach 
Tailten  cech  lúgnasaidjLÍ/.  ^).  52»,  20. 

—  Sg.  Nom.  oenach  dognithe  SC. 
1;  2;  bái  trá  mór-sénach  mór  fecht 
and  hi  Talltin  la  Díarmait  mac 
Fergusa  Cerbeóil  LU.  p.  52»,  24; 
co  n-dernad  óenuch  ocus  echtressa 
leo  TE.  15;  ferthair  a  n-óenach 
SC.  3;  ro  bói  óenach  la  Ultu  i  n- 
Emam  Macha  FB.  5;  digníther  a 
aonach  gubha  la  hUltu  Ms.  Mat. 
p.  473,  21  {„his  fair  of  lamentation") : 
Gen.  óenaig  SC.  3;  FA.  30;  TE. 
15;  oc  ferthain  óenaig  SC.  1;  2; 
buaid  ind  óenaig  FB.  66;  iar  scís 
óenaig9i;  gabaid-seom  dan  a  dillat 
n-óenaig  n-imbi  sein  Festgewand 
LU.  p.  81a,  24;  oenuig  TE.  15: 
Dat.  d'oenuch  Mage  Murthemne 
SG.  29,  20;  i  n-óenach  na  Ci-uachna 
FB.  66;  do  Aenuch  Macha  Lg.  19; 
for  Oenuch  Bodbgnai  p.  132,  15; 
iar  n-óenuch  Fidgai  SC.  37,  2;  Acc. 
dar  Oenuch  m-Breg  TE.  3. 

óeiiaigid,  von  oenach,  is  dochma 
don  menmain  d'oenaigid  dona  hair- 
cride  i  n-oen fecht  ocus  na  mathiusa 
suthaine  SMart.  5  („io  delight  in"). 

óenán  Gl.  zu  ullus  SG.  37'» 
[Z'^.  273);  aonan  i.  aon[ur  ut  est: 
is  Ó  athair  aonan  in  coibchi  sin 
CDav.  p.  53. 

oen-charpat  ein  einzelner 
Wagen?  Sg.  Gen.  err  óencharpait 
FB.  35;  uas  a  errid  óencharpatí  51 ; 
p.  310,  43;  indiaid  erri  {sie)  óen- 
charpait  FB.  71;  PI.  Dat.  ré  n- 
erredaib  ri  oencairptib  FB.  35.  - 

óeiichossach  einbeinig;  PL 
Nom.  ind  oinchosaig  Goid.'^  p.  11 
{LHy.l 

óeiichossid  einbeinig;  Sg.  Gen. 
raac  ind  oenchoisseda  ScM.  12. 

oende  unicus  Z*.  301. 

óeudatu-JÍ.  Einheit,  vgl.  óentu. 

—  Sg.  Gen.  ócndatad  Hy.  7,  2. 
óeuecliaid  eques  Z'^.  301. 
6en-fer  M.  unus  oder  unicux 

vir  {entweder  ein  Mann  im  Gegen- 


óengeinde 


719 


ognm 


satz  zti  einer  Vielheit,  oder  ein  Mann, 
an  dem  eine  Besonderheit  haftet). 
—  Sg.  Nom.  triar  óenfer  drei  Per- 
sonen eine  Person  Hy.  5,  is;  oenfer 
dia  tricha  cet  ein  Mann  gegen  ihrer 
dreissig  hundert  SC.  38,  8;  fagabar 
iiaib  óenier  FB.  93;  94;  ro  päd 
inmain  oenfer  forsa  m-betis  na  tri 
dath  ucut  lieb  wäre  mir  der  eine 
Mann,  an  dem  jene  drei  Farben 
icären  Lg.  1;  in  t-oinfer  .  .  i.  Cát 
ScM.  8;  Gen.  arái  óenfir  FB.  94; 
Sg.  Acc.  in  dias  . .  immon  n-óenfer 
FB.  15;  p.  328,  9;  corarac  fri  oenfer 
Kampf  gegen  einen  Mann  (=  Zivei- 
kampf)  32;   brisiud  for  oenfer  94. 

óengeinde,  óengeinne  De  der 
eingebor ne  {Sohn)  Gottes  Hy.  6,  25 . 

oenglondach  mit  einem  Verlrre- 
chen  behaftet  TE.  6  Eg.,  von  óen- 
glonn. 

óeutaim  Gl.  zu  caelebs  SG.  9» 
Z^  1014\  ointam  SG.  16»  {Z-\  301); 
niná  oentama  Ulad  ocus  a  n-ingena 
macdacht  ScM.  20;  do  mnaib  aille 
oentama  SC.  44,  13;  do  mnaib- Ulad 
oentomaim  LU.  p.  126»,  2. 

óentu  M.  unitas  Z'^.  301.  — 
Sg.  Dat.  i  n-oentid  Wb.  27^  {Z'K 
"256 1;  i  u-oentatiZ  diadachta  ocus 
docnachta  maic  De  FA.  34  LBr.\ 
na  nócmtrinoti  ibid.\  is  uaisli  cecÄ 
n-oentifid  ibid. 

óeiuir,  áenar,  meisse  m'óinur 
ego  sulus,  tussu  th'óenur  tu  solus 
Wb.  5»  [Z'^.  31  r»;  ro  soichi-siu 
th'óenur  erreichst  du  allein  FB.  11; 
duit-siu  th'oenur  dir  allein  SC.  6; 
iss  ocut  t'aenur  biat-sa  dir  allein 
werde  ich  gehören  TE.  5  Fg.;  biii 
..a  óenur  er  war  allein  Lg.  8;  9; 
ro  marb  triar  for  trichait  dib  a 
oenur  er  allein  tödtete  33  von  ihnen 
SC.  36;  FB.  52;  beim  Fem.:  acht 
Etbne  . .  a  hóenur  allein  E.  ausge- 
nommen SC.  6;  45;  beim  PI.:  is 
Ja  demnaib  a  n-oenur  a  airichas . . 
for  with  fiends  only  is  its  sovranty" 
FA.  29. 

ócnuráu  gleichbedeutend  mit 
oenur;  m'oenuran  imromra  LU.  p. 
40a,  23;  a  óenurán  SP.  II  14;  a  m- 
Beithil  na  haenuran  in  Bethlehem 
allein  Fei.  p.  CLXXXIV. 


oes  s.  áes. 

óeth  M.  Eid;  i.  luige  {Eid)  no 
éthech  [Meineid)  Corm.  p.  33.  — 
PI.  Acc.  fri  oetbu  SC.  25. 

og  Ei;  Ovum  SG.  8^  10  (Z^.  1014); 
Corm.  p.  33.  —  Sg.  Acc.  im  og 
Oss.  I  12;    Pl.^  Nom.  ugai    luin  p. 

132,   26. 

ógr,  úag-  unversehrt,  heil, 
subst.  Jüngling,  Jungfrau;  in- 
teger, perfectus  Z'^.  23;  ogh  i.  comlan 
O'Dav.  p.  109.  —  Sg.  Nom.  ba  og 
es  war  heil,  ganz  Hy.  5,  76;  og 
ingen  die  reine  Jungfrau  FA.  6; 
inn  og  die  Jungfrau  p.  40,  19;  PI. 
Nom.  M.  nóemóig  heilige  Jünglinge 
FA.  12  (nóim  LBr.);  F.  nóemógu 
(mit  LBr.  zu  lesen  nóemoga)  heilige 
Jungfrauen  FA.  6;  Gen.  sudi  n-óg 
SC.  28?  Dat.  CO  u-ogaib  hErenn 
Hy.  1,  51;  Acc.  F.  eter  nóemu  ocus 
nóemoga  FA.  7;  Du.  Nom.  F.  di 
óig  zwei  Jungfrauen  FA.  15;  16. 
—  Comp,  óg-slan  vollkommen  heil 
p.  48,  29;  FA.  22;  úag-slán  TBF. 
p.  148,  29;  CC  6;  FA.  22 ;  óg-fhaen 
perfectly  flat  Corm.  Tr.  p.  8  aigean ; 
óg-dérg  a  fonnaid  FB.  24 ;  og-dhamh 
jumentum  Ir.  Gl.  758;  co  tarut  a 
óg-reir  do  „and  gave  him  his  füll 
ivill"  TJiree  Hom.  p.  18,  16;  óg-diles 
s.  diles.  —    Vgl.  iiagboid. 

óge,  óig:e -F.  integritas  Z^.  23; 
virginity  Corm.  Tr.  p.  131;  oighe 
i.  comlaine  O'Cl.  —  Sg.  Nom.  imp 
oge  fa  lánamnas  Wb.  10»  {sive  est 
caelibatus  sive  conjugium  Z*.  494); 
Sg.  Gen.  sés  óige  „folk  of  chastity" 
FA.  23. 

ogrum  N.  Ogam,  der  Name  für 
die  irischen  Runen,  vgl.  Ms.  Mat. 
p.  464.  —  Sg.  Nom.  ogum  illia 
Oss.  1 1;  13;  in  ogom  14;  Dat.  sribtar 
a  anmuimm  oghaimm  {?)  TE.  8  E(f. ; 
in  gabul  cosna  cethri  cinnu  ocus 
ainm  oguim  iarna  scribend  ina  tóeb 
LU.p.  58».  38;  J-Cc.  oghumm  TE.  18; 
triana  oghumm  durch  sein  Ogam 
ibid. ;  arlégaside  in  n-ogum  bói  isind 
id  LU.  p.  57i>,  22;  dogni  id  n- 
erchomail  iarom  ria  techt  ocus  scri- 
bais  ogum  inna  menoc  ocus  focheird 
im  üachtar  in  chorthe  LU.p.  57»  42 
{der  Inhalt  des  Ogam  ist:  na  tiagar 


ói 


720 


oirgnid 


secha  co  n-étar  fer  ro  laa  id  samlaid 
cona  óenláim  ocus  óenslat  díatá 
ocus  friscuriur  mo  phopa  Férgus 
ibid.  p.  bl^,  24);  dobert  Cuchulainn 
a  sleighín  dó  ocus  doforne  {s.  tó- 
rindim)  ogum  n-ind  Ms.  Mat.p.  468. 

ói  ä  sheep  Corm.  p.  127;  ui  i. 
caora  i.  ovis  O'Dav.  p.  124.  —  Vgl. 
ae-gaire   shepherd  Beitr.  VIII  345. 

óibela  mit  geöffnetem  Munde, 
offen;  faiceb  in  less  n-oibela  TBF. 
p.  156,  11;  óebela  ro  bói  in  dun 
LTJ.  p.  23a,  25;  CO  m-bi  in  cori 
hobéla  {„so  that  the  caldron  remains 
with  its  moutJi  Wide  open")  Corm. 
p.  13  coire  Brecain;  huabéla  Gl. 
zu  Mulcus  SG.  7I)  {Z\  878). 

óibell,  oibel  a  sparTc,  heat, 
fire  O'Don.  Suppl.;  ainm  d'áth 
uisce  a  m-bit  cethra  for  óibell  Corm. 
p.  22  Gl.  zu  gelistar,  „name  for  a 
ford  of  water  in  ivhich  are  cattle 
in  heat"  Corm.^  Tr.  p.  82  (uibel  B) ; 
is  do  áibill  fásas  breo  „from  a 
spark  groweth  a  flame"  Three  Hom. 
p.  30,  27;  óible  tened  „sparks  of 
fire"  ibid.  p.  6,  17. 

óiMud,  áiMndfc/iów,  von  óiph; 
verschieden  von  ecosc  n-áimin  „a 
delightful  form"  Ml.  carm.  {Goid.'^ 
p.  20,  11)?  —  Sg.  Nom.  ba  haibind 
FB.  42;  p.  310,  5;  cnocc  óebind 
„a  lovely  hill"  Fis  Cath.  p.  42  xxi ; 
PI.  für  Du.  Nom.  da  n-all  n-sebda 
FB.  45?  —  Compar.  oebdu  de 
Fis  Cath.  p.  48  xlvii.  —  Superl. 
ba  haibnim  Lg.  17,  11  Fg. 

óibiunius,  óibiiius  M.  Schön- 
heit, oft  mit  ánius  verbunden.  — 
Sg.  Nom.  aibinnius  SC.  1 ;  Gen. 
iar  n-ascin  óibniussa  flatha  nime 
FA.  20 ;  ic  iunisin  oibniusa  in  t-sida 
SC.  34;  Dat.  co  n-áibinnius  FA.  12; 
Ace.  óibnius  33;  aibnius  ibid.  9;  Fl. 
Acc.  c"o  taisfentais  áibniusa  SC.  49. 

óiblech  funkelnd;  i.  alainn  no 
solusta  CDav.  p.  105  memra.  — 
Sg.  Nom.  breo  orda  oiblech  Hy. 
4,  1 ;  Gen.  óir  oiblig  „of  sparklinq 
gold"  Fei.  Prol.  80  (áiblig  Laud). 
—   Vgl.  úiblech. 

oiciaii  =  iaí.  oceanus.  Gl.  zu 
imbath  Corm.  p.  25;  aigean  ibid.p.  4. 

6id  „heed,    care"  Fei.  Index; 


oid  menman  feil  Tecla  Fei.  Jun.  1, 
s.  die  Nachträge. 

oidchc,  oidqi  s.  aidche. 

oifreiid  offering,  onni  is  offe- 
rendo,  i.  idbairt  cuirp  Crist  Corm. 
Tr.  p.  132;  in  imaltoir  clochi  forsa 
n-denad  oifrend  cech  Isei  Three 
Hom.  p.  16,  15. 

óigedacht  hospitalitas  Z'^.  31, 
von  óegi.  —  Sg.  Acc.  feraid  for 
n-aigidacht  FB.  66. 

óigredchaire,  ar  a  enech  ocus  ar 
a  oigedchaire  „for  his  generosity 
and  hospitality"  Fei.  p.  CI  8. 

óigred  Eis,  s.  aigred;  Gen.  do 
bissib  óigrid  Tliree  Hom.  p.  6,  20; 
Acc.  conid  and-sin  tue  l^atraic  in 
óigriud  forsin  tenid  ibid.  22. 

óigretta  eisig  p.  187,  is. 

na  heile  Corm.  Tr.  p.  76  fiacail. 
Gen.  von  áil  Wange  (s.  die  Nach- 
träge). 

oilemain  alimentum  Ir.  Gl.  753, 
Inf.  zu  alaim. 

ollen,  oiléan  an  island  O'R.; 
oilena  in  mara  Gl.  zu  Fei.  Prol.  216. 

oilithre  s.  ailithre;  ro  facaib  a 
rige  ocus  tanic  dia  oilithre  co  Raithin 
„and  came  for  his  pilgrimage  to  R." 
Fei  p.  LXIII  8. 

oimbinn  ji.  145,  2  für  óil)inn? 

óimele  „beginning  of  spring" 
Corm.  Tr.p.1'27:,  i.oimelgi.isi  aimser 
and-sin  tic  ass  caerach  Corm.  p.'dSoi. 

ein  a  loan  Corm.  Tr.  p.  132; 
i.  iasacht  CCl.  —  Vgl.  iiain. 

óinme  s.  die  Nachträge. 

óiumit  s.  ónmit. 

Dir-  s.  air-,  ir-,  er-,  aar-,  ur-. 

oircel  s.  orcél. 

oireleeh  flemen  SG.  96*  Nigra 
iflamen  Z^.  811). 

oirenid  s.  oirgnid. 

oirdnim  s.  ordnim. 

oirecbt  s.  airecht. 

oireamh  a  ploughtnan  O'Don. 
Gr.  p.  99,  s.  airem  {Nachträge). 

oirear  a  district,  a piain 0' Don. 
Suppl. 

oiret  Zeit,  s.  airet;  i  n-oiret  ro 
búi  a  colaind  Fei.  p.  LXIII. 

olrflted  s.  airfitiud. 

oirguid  occisor,  athir-oircnid 
parricida  Z'^.  855. 


oirgniti 


721 


oll 


oir^niu    SC.    17,    4, 
O'Don.  Suppl.?  vgl.  orgun. 

oirloiid  j>-  liil»   19  ^i^s  0  irlond. 

oirthir  s.  airtliir. 

óiser  s.  öser. 

oite  s.  aite. 

oitherroeh,  dubbert  Segene  oi- 
therroch  aidacht  du  Aid  „another 
bequest"  Tir.  15,  r^Z.  aitherrech. 

óitiuí^  Jugend,  vgl.  óac,  óa.  — 
Sg.  Nom.  óetiii  cen  sentataid  ScLb. 
23;  Dat.  uar  leg  littri  no  legend 
ina  óitid  „in  Ms  yotith"  SMart.  43; 
ar  . .  áni  ocus  óidid  ocus  airdarciis 
TE.  3  Eg.:  ar  áne  ocus  óetid  ocus 
irdarcus  FB.  61  voide  Eg.)\  ar  óiti 
ocus  áni  ocus  irdarcus  ibid.  19; 
cid  ara  n-eper  oc-aire?  ar  oitiu  a 
airechais  On  the  Mann.  III  p.  479. 

1.  ol  Praep.  mit  Aec.  de,propter 
Z'^.  G43;  ol  sodin,  ol  sodain  propter 
hoc  Z'^.  350;  ol  dia  is  briathar  insin 
tra  Ml.  31c,  7  i^cie  deo  est  hie  sermo 
ergo) ;  s.  olcbena,  oldás. 

2.  ol  Conj.  quod,  quia  Z'^.  715,  ol 
is  amein  quia  est  sie,  itaque  ibid.  716. 

3.  ol  inquit  Z'^.  504;  tcechselt 
mit  or,  for,  s.  S.  84,  110,  306;  ol 
Cuculaind  fria  SC.  6;  ol  sé  FB. 
.');  G;  ol  si  47;  59;  ol  Bricrw  ibid. 
•25;  45:  49;  58;  61;  ol  seat  SG. 
2011);  311  l9d;  Ol  iat  SC.  12;  ol 
Ulaid  ibid.  3;  oll  p.  144,  24;  all 
ibid.  íá;  oldat  they  said  O'Don. 
Suppl.;  oldat  ind  ür  aili  FB.  75. 

61  N.  Trinken  (als  Inf .  zu  ibim\ 
Trank.  —  Sg.  Nom.  a  n-ól  meda 
Hy.  5,  85;  Ol  na  longud  na  chotlud 
FB.  26;  ba  si  sin  ol  n-gi'iala  LU. 
p.  121'>,  10?  Gen.  iar  trommi  óil 
FB.  17;  hi  tech  n-óil  FB.  62;  89; 
Dat.  mór  fína  do  ól  SC.  11,  c;  do 
Ol  mo  flede  FB.  6 ;  bátar . .  oc  ol 
sie  tvaren  beim  Trinken,  tranken 
Lg.  1;  p.  131,  6;  p.  310,  4;  con 
facca  si  in  fiach  oc  ol  na  fola  Lg.  7 ; 
sid  ar  n-ól  SC.  30,  11?  Acc.  cen  ol 
.cen  tomoltus  ohne  Trank  und  ohne 
Speise  FB.  27. 

ola  oleum;  olo  Corm.  Tr.  p.  131. 
—  Aec.  na  techtand  ola  ina  lestraib 
Three  Hom.  p.  52,  1.  —  Compos. 
ola-chaill  oUvetum  SG.b'd^  (Z'^.  855); 
ola-chrann  oliva  Wh.  'S^  {Z^.  57). 


ólaeh  given  to  drunkenness  O'B.; 
ro-olach  crapulatus  vino  South.  57a 
(Goid.-  p.  59). 

oland  tcool  Corm.  Tr.  p.  131; 
nis  gebed  lin  na  oland  fria  chness 
lliree  Hom.  p.  122,  20. 

olc,  olcc  schlecht,  böse,  subst. 
N.  das  Böse,  das  tlebel;  malus 
Ir.  Gl.  662.  —  Sg.  Nom.  ba  hole 
lathe  ScM.  3,  9;  ni  hole  15;  bid  olc 
ind  adaig  FB.  21;  87;  ba  hole  leo 
es  war  ihnen  unangenehm  SC.  21; 
biaid  olc  impe  Lg.  5;  biaid  olc  de 
ibid.  10;  FB.  6;  dianid  comthrom 
a  maith  ocus  a  n-olc  FA.  24;  olc 
duit-siu  SC.  29;  éeaine  ocus  mór 
olec  ocus  imuiuth  TE.  19;  Gen. 
cacha  huilc  FA.  21 ;  do  denam  uilc 
X>.  132,  10;  Dat.  ar  ulc  fri  fraicc 
ind  niad  Hy.  5,  71;  Acc.  bádfid  a 
maith  a  n-olc  FA.  24;  maroen  ri 
cach  n-olc  26;  PI.  Nom.  uilc  malt 
SG.  5d  [Z\  226);  F.  cid  at  olcca 
rúnu  ban  TE.  9.  17;  N.  inna  olc 
sa  haec  mala  SG.  217»  (Z^  348); 
beti  iarom  uilc  immda  ocus  imnedai 
mora  FA.  34  LBr. 

olcas  M.  Schlechtigkeit; 
naughtiness,  hadness  CR.  —  Dat. 
ar  a  olcas  in  t-seta  Gl.  zu  Hy.  6,  4, 
s.  unter  drochet. 

olchena  praeterea,  likewise 
O'Don.  Suppl.,  wechselt  mit  archena, 
[2.  B.  CC.  1  LWr,  FB.  5),  s.  cena; 
olchenae  FB.  44;  ocus  do  chách 
olchena  SC.  20;  ocus  do  mathib 
\]\ad  olchena  24;  FB.  5;  10;  33; 
70;  74. 

oldaas,  oldás  quam  est  {eigent- 
lich: ultra  quam  est),  oldáte  quam 
sunt  nach  dem  Comparativ,  vgl. 
táim;  Z'^.  489;  ba  ferr  a  comaitecht 
..oldaas  a  tuitim  Lg.  11;  oldás 
FB.  26;  32;  83;  90;  92;  94;  soillsi 
fo  secht  oltas  grian  FA.  10  LBr. 
landa  LU.);  29  LBr.  (andá  LU.); 
FB.  73  Eg. ;  bit  lia  ar  mairb  oldáte 
ar  m-bi  FB.  5;  bes  ui  bád  ferr 
olndathni  oldáti  na  bunsacha  LU. 
p.  23i>,  33. 

oll  gross;  great,  grand,  omni- 
potent CR.;  i.  mor  Ó'Dav.  p.  109. 
—  Sg.  Nom.  Aed  oll  fri  andud  n-ane 
SP.Y  i;  Acc.  irchur  n-oU  Oss.  I  5; 
46 


Ik 


ollaigím 


722 


ongim 


Ailbe  n-oll  ScM.  21,  29;  fri  hed  oll 
bliadiia  FB.  34  Jig.  —  Adv.  intí 
ro  charns  co  holl  SC.  45,  20.  — 
Compar.  huilliu  óiii  siUab  plus 
^ma  syllaha  SG.  70^  (Z'K  275);  ba 
hiiilli  inas  . .  cech  blcgun  p.  42,  c. 
—  Compos.  fo  oll-bríg  do  tharisen 
SC.  41,  rfß.  ollbrigach;  oc  cethri 
oll-choecedaib  SC.  21;  oll-damh 
ScM.  22,  10;  uall  ollimresan  SC. 
41;  oll-mas  SP.  V  3. 

ollaigim  III  amplio.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  110  ollaiged  ampliavit 
Ml.  6Íc. 

ollam  M.  der  Titel  für  den  höch- 
sten Hang  auf  irgend  einemWissens- 
gehicte,  Doctor,  vgl.  Ms.  Mat. 
Index,  On  the  Mann.  III  Index; 
ollamli  Corm.  p.  33;  ollamh  brei- 
thcman  the  chief  Brehon  or  judge 
CDon.  Suppl.  —  Sg.  Nom.  oUom 
p.  141,  5  (ollum  Eg.)]  Gen.  ollaman 
Z'^.  264  {Sench.  M.);  do  astud  inna 
filed  i  n-hÉrind,  ar  ro  bas  ind  in- 
narba  ar  a  tromdacht,  ar  no  bid 
tricJia  i  cleir  cach  olloman  LU. 
p.  b^,  14  {vgl.  LHy.  Amra,  Goid.^ 
p.  156);  Acc.  la  hoUamain  ibid.-^ 
ollomain  p.  328,  19;  etir  rig  ocus 
olbim  p.  142,  20. 

ollbrig-ach  gewaltig,  mächtig, 
von  oll-brig;  Sg.  Nom.  F.  FB.  68,  28. 

oll-sáitli  i.  mór-ionnmbus  ,.great 
treasure",  Etymologie  von  Ulaidb 
Keat.  p.  132. 

1.  om  roh;  omon  {=  (ofiöv)  asin 
greic  Corm.  p.  33;  leth-om  halb- 
roh/—  PI.  Nom.  F.  coin  . .  lethoma 
FA.  28;  p.  191,  21. 

2.  om  Pronomen  {vgl.  011)  oder 
Partikel?  dorigned  om  FB.  75;  ni 
didemam  om  ibid.;  fochen  om  eim 
p.  144,  15. 

Oman,  úamaii  Furcht;  omun 
timor  Z^.  776;  oraan  i.  ccla  O'Dar. 
p.  109.  —  Sg.  Nom.  crith  ocus 
úamim  Zittern  und  Furcht  FA.  14; 
ba  hóman  leó  sie  fürchteten  CC.  6 
iE/".;  Gen.  ni  i)át  tairne  omain 
SC.  24?  Dat.  ar  omun  pian  n-iffirnd 
aus  Furcht  vor  den  Strafen  der 
Hölle  FA.  33;  euch  for  crith  ocus 
for  iiamain  ibid.  10  (uamun  LBr.); 
Acc.  cen  uamun  FA.  22. 


omna  Eiche;  Corm.  Transl.  p. 
132.  —  Sg.  Nom.  Hy.  5,  «9  {vgl. 
arbor  quaedam  grandis  S.  47);. 
Acc.  mar  thregdas  fodb  omnaid  On 
the  Mann.  III  p.  448;  PI.  Gen. 
conrici  bucht  noi  n-omne  „as  für 
as  the  Hill  of  nine  Oahs"  Tir.  1 
{Z'^.  304);  hi  tir  omna  riad  roót 
FB.  47,  p.  310,  27? 

1.  611  Schande;  i.  ainim  ut  est: 
ni  on  anma  dam  a  radh  O'Dav. 
p.  109;  fogeib  teora  boulga  for  a 
agaidh  dos  gene  ind  aor  i.  on  et 
anim  et  eusbaidh  i.  deurg  et  glas 
et  ban  Corm.  p.  XXXVIII  {„Stain, 
Blemish  and  JDefect");  mor  ind  on 
„great  the  eviV  Fei.  p.  CXLII  s;  12; 
Sg.  Acc.  cen  on  j).  133,  4;  cen  on 
cen  ainim  Tir.  11;  can  cen  on 
„clear  without  blemish"  Three  Hom. 
p.  98,  32. 

2.  6nPron.  dem.  id,  roTxo  Z^.  353; 
dognither  on  Lg.  6;  12;  is  banna 
ria  frais  on  trá  FB.  52;  is  dom 
chuitbiud-sa  on  61;  64;  in  dóig  bat 
dom  éligud  ón  SC.  7;  deithb?r  on 
SC.  2;  ba  écen  ón  ScM.  20;  p. 
169,  21;  170,  18;  als  nota  augens 
{Z'^.  ß27):  is  hed  on  as  fir  hoc  ve- 
rum est  Wb.  l'd^]  is  ed  on  fil  hie 
Goid.^  p.  101,  47  {.,it  is  that  which 
is  here")\  ni  ba  tochuiriuth  droch- 
carat  det-si  on  ani  sein  TE.  5  Eg. ; 
ni  frith  on  la  Connachta  laech  a 
thairismi  ScM.  17;  TE.  9  LU. 

oiid  s.  onii. 

oiidar  da  ist,  oiidat  da  sind; 
onnar  there  is  O'Don.  Suppl.;  ondar 
dóssom  in  del-chlis  dia  mescad  aus 
LU.  citirt  von  Crowe,  Siab.  Coticul. 
p.  447;  undar  dait  sund  comartha 
LU.  p.  65'*,  40;  unse  a  beu  lasin 
rig,  ondat  a  bai  issin  tir  ar  far 
m-belaib  „here  is  his  wife  tvith  the 
Jcing,  here  are  his  coivs  in  the  coun- 
try  in  front  of  you"  TBF.  p.  154,  24. 

oug:  i.  fochaid  {„tribulation")  ocus 
cosc  („chastisement"),\.  uch  {„a  gro- 
an")  Corm.  jj.  34,  rgl.  LHy.  Amr. 
137;  PI.  Nom.  a  oic  no  a  oing  ihid. 

ongad  anointinq  Corm.  Tr.  p. 
132. 

oiigim  unguo.  —  Pass.  Pracs. 
PI.  3  amal  n-oingtcr  iarwi«  0  epscdii 


723 


Tur.  Gl.  49.  —  Praet.  PI  3  ro 
oingthea  iarum  ho  Christ  ibid. 

onii  N.  Stein;  iss  ed  {Neutrum) 
hond  iar  n-aignoad  ail  Corm.  p.  5 
adba  othnoi:  hond  i.  doch  ibid. 
p.  29  muilend;  doch  tri  hanmaiina 
lee  i.  hond  a  hiarmbelra  („jYs  inex- 
plicable  name"),  doch  a  gnáthbelra, 
cloech  a  belra  n-airberta  („its  de- 
scriptive  name")  i.  arinni  chloes 
cach  set  (no  ret)  ibid.  p.  9;  onn  i. 
ail  no  cloch  O'Dav.  p.  109.  — 
Gen.  ninde  Corm.  p.  5  adba  othnoe. 

óiimit  Thor,  Narr;  óinmit  an 
oaf,  Gl.  zu  druth,  Corm.  Tr.  p.  59, 
Gl.  zu  faindelach  ibid.  p.  81.  —  Sg. 
Nom.  onmit  LU.  p.  39'',  27;  iss  ed 
atbert  iud  onmit  fri  araile  Aid. 
Chonch.  18;  PI.  Nom.  in  tan  bátar 
na  ónmite  oc  cluchin  do  inchind 
Mesgegra  ibid.  17. 

0Hór=7rtí.  honor.  —  S(f.  Gen. 
na  rup  comartha  onora  do  Tfiree 
Ilom.  p.  22,  g;  Dat.  dorn  onóir 
SG.  33,  31 ;  Acc.  i  n-onoir  da  apstal 
déc  den  12  Aposteln  zu  Ehren  p. 
40,  12;  13. 

00  s.  óa. 

opair  ^  Zaí.  opera;  opair  1.  oper 
i.  ab  operatione  Corm.  p.  33;  obair 
worlc,  labour  O'JR. 

coii-opartatar,C(7.  2  LU.  {„they 
ordained  boundaries  in  Eriu"  On 
the  Mann.  I  p.  ccciv)?  vgl.  idpraim. 

"opne  F.  „suddenness",  Acc. 
cen  oipne  Fei.  Nov.  4,  Gl.  i.  cen 
feirg  no  fri  denam  peccaiá. 

opred,  oipred  opus,  operatio 
Z^.  69;  Sg.  Gen.  oipretho  Wb.  3« 
[Z-K  802);   innas  ind  oprid  SC.  23. 

0]fonAplötzlich,  schnell;  obunn 
i.  luath  O'Dav.  p.  109.  —  Sg.  Nom. 
nibbát . . opond  SC. 25.  —  Ad v.  co  ho- 
punn  CC  5  Eg.;  FB.  25;  co  hoponn 
„eoetempwaneously"  Goid.^ p.  101,  c. 

1.  or  inquit,  tvecJiselt  mit  for, 
Ol,  vgl.  S.  84,  110,  306;  or  sé  FB. 
11;  56;  or  si  58;  or  Sencha  ibid.  21; 
or  iat  76. 

2.  or  Ufer,  Band.  —  Sg.  Dat. 
ond  ur  co  araili  FA.  22;  for  ur  in 
tophuir  TE.  3  Eg.;  Acc.  dar  or 
n-indeona  „orcr  the  edge  of  the 
anvil",  s.  unter  indeóin;  slogud  co 


hör  crichi  On  the  Mann.  ITI  p.  505; 
PL  Dat.  dar  a  oraib  FA.  21  (dar 
a  hora  LBr.). 

3.  or  dl  eil  a  FB.  21  =  ol  chena, 
ar  chena. 

1.  or  =  Zai.  auriim.  —  Sg.  Nom. 
is  or  n-glan  SP.  IV  3  (or  glan  LL.); 
arcat  oci»s  or  SC.  11,  g;  Gen.  cona 
imthacmnng  derg-oir  Lg.  18,  20; 
CO  m-bil  óir  bnidi  Lg.  18,  27;  co 
n-allaib  óir  ScM.  20;  cetri  heoin 
oir  TE.  3  Eg.;  FB.  60;  milech 
oir  TE.  3  Fg.;  mell  oir  ibid.;  fo 
derginnlith  oir  ibid. ;  táidlech  ind 
oir  ibid. ;  runn  derg-oir  CC.  2  Eg. ; 
SC.  7;  isin  n-airdig  n-oir  ^x  131,  5; 
eo  oir  2?- 131, 17;  FB.  51;  p.  310,  32; 
sciath  argdidi  co  n-imbinl  oir  p. 
131,  18;  sieg  .  .  CO  fethan  oir  p. 
131,  19;  snithe  oir  p.  131,  20;  barr 
oir  jj.  133,  7 ;  co  c?tmtuch  . .  derg- 
oir  FA.  13;  folt . .  amo7  flesca  oi? 
SC.  31,  10;  srian  muinci  derg-oir  15; 
ubull  oir  33,  4;  37,  7;  delg  oir 
33,  22;  sciath  co  m-biiallaib  oir 
budi  37,  ig;  ligrad  oir  ocus  airgit 
FB.  2;  p.  309,  sc;  mind  n-óir  bndi 
FB.  45;  cúach  derg-óir  62;  Dat. 
connecor  di  or  TE.  3  Eg.;  tnagh- 
milu  . .  di  or  13  Eg.;  cet  unga  d'or 
ibid.  10,  13;  sárlúag  do  .  .  ór  ocns 
argai  13  LU;  secht  citmala  di  or 
ocns  airgc'i  FB.  89;  co  n-ór  fria 
n-nchtbrunnib  SC.  40;  ciiachi  di  or 
p.  311,  2;  brnitne  di  derg-órp.  311,  4; 
Acc.  a  fil , .  eter  findruini  ocus  derg- 
or  FB.  58;  fri  hör  SC.  33,  18.  — 
Comp  OS.  da  triliss  or-bnidi  TE.  3 
Eg.;  ór-.snáid  Rer.  Celt.  III  p.  177; 
claideb  ór-duirnií/.  18,  25;  j).  310,  38. 

2.  or  s.  oar. 

3.  or,  liar  F.  Zeit,  Stunde.  -— 
Sg.  Nom.  huar  hi  ro  génair  Ml. 
carm.  {hora  qua  natus  est  Z'^.  22); 
gar  iiar  SC.  13;  bá  si  iiair  in  sin 
CS  %üur  dies  die  Zeit  dass  . .  FB.  17; 
inam  bia-sa  uair  coblige  let  TE.  5; 
fo  uair  Hg.  5,  15?  Gen.  cuit  höre 
ratione  horae  Wb.  16''  {Z'K  23); 
Dat.  ond  uair  {niit  folgendem  Re- 
lativsatze) FA.  33;  Lg.  11;  ond 
uair  sin  seitdem  ScM.  13;  14;  cach 
ingnad  ar  n-úair  {für  iar  n-)  der 
Zeit  gemäss = SU  seiner  Zeit  SC.  30, 7; 

40* 


ni  orailind 


724 


ordáa 


cách  ar  úair  jeder  zu  seiner  Zeit, 
einer  nach  dem  andern  SC.  2;  do 
cach  biulin  ar  i'iair  FA.  9  (ar  n-úair 
LBr.)\  cachraiu'iair  {für  cach  iar 
n-iiair) . .  hin  uair  aile  FA.  24  {„every 
alternaté  liotir  the  pain  ehhs  from 
them,  the  other  hour  it  flows  over 
them")\  28;  fo  chet-óir  augenhlick- 
lich,  alsbald;  statim,  illieo  Z'^.  611; 
ig.  12;  16;  ScM.  13;  TE.  5;  14; 
FA.  3;  8;  18;  FB.  16;  74;  87;  a 
chétóir  ScM.  2;  SC.  44;  ind  uair 
sin  zu  dieser  Zeit  FA.  33;  inn  uair 
sin,  inn  uair  aile  zu  lesen  FA.  24; 
28;  32;  ind  or  sa  i.  in  uair  so 
O'Dav.  p.  99;  Acc.  cosin  n-iiair 
Lg.  6;  PI.  Dat.  huaraib  interdum 
Z'K  611;  ST.  II  7;  iar  n-uaraib 
Gl.  zu  Hy.  5,  21  {nach  den  cano- 
nischen  Stunden):,    Acc.    tri    úara 

FA.  30.  —   Vgl.  liarach. 

ni  orailind  FB.  62,  für  ni  orail 
lind  (s.  forail),  daneben  is  ail  lin 
eine  andere  Lesart. 

orait  =  lat.  orate.  Gebet;  oroit 
Corm.  Tr.  p.  129;  oft  auf  christ- 
lichen InscJiriften,  z.  B.  orait  ar 
anmain  Semblaiu  „Pray  for  Sem- 
blan^s  souV  l.  c.  —  Sg.  Nom.  roni 
bith  oroit  let  Hy.  6,  23. 

or\)e  Erbe;  orba  i.iemnnO'Dav. 
p.  109;  a  farm,  a  holding  of  land 
O'Don.  Suppl.  —  Nom.  orbbae 
SP.  V  11 ;  asbertatar  a  n-druid 
friu-som  connách  i  n-oeninad  bói 
in  dan  dóib  orba  do  gabáil  LU. 
p.  o9a,  37  {Aid.  Ech.)\  Gen.  leth 
ind  orpi  so  Tir.  6. 

1.  orc  i.  muc  O'Dav.  p.  109; 
s.  unter  cumlachtaid.  —  Vgl.  orcán. 

2.  orc  a  son  O'B,.,  orc  tréith  i. 
nomen  do  mac  rig  Corm.  p.  34. 

3.  orc  a  sahn  an  O'B.;  orcc  din 
ainm  do  bratan  Corm.  p.  34,  orcc 
brecc  bronnfind  brúchtas  de  mhagur 
fo  muirib  ibid. 

orca  Wade.  —  PI.  Nom.  oircne 

FB.  37  Eg.;  a  orcni  LU.  p.  79i*,  29; 
Gen.  tulfethi  a  orcan  ibid.  30;  Acc. 
na  horcni  suras  Gild.  Lor.  Gl.  181. 

orcáu  porcellus;  dotoet  torcc 
mór  do  orccan  Three  Ilom.  p.  30,  20. 

orce  a  lap-dog,  vgl.  orcne; 
mogheime   aiuin  sin  in   cetna  orce 


bói  a  n-Erinn  Corm.  p.  29;  ar  ro 
bói  Liban  tri  chet  bliad«»  ar  fut 
in  niara  ocus  a  orci  irricht  dobra?» 
ina  diáid  LU.  j).  39i>,  35. 

orcél,  oircel  a  paddle  CDon. 
Suppl.;  [niulend]  -äec  n-oirccel  zu 
lesen  FB.  52?  docuirither  cach  ae 
i  tuaimm  aroli  ainail  orceil  tairrech- 
tse  Corm.  i).  13  coire  Brecain. 

orew^a lap-dog  O'B.,  vgl.  orce; 
oircne  Corm.  p.  30,  3;  ro  gab  in 
t-oircne  for  cuám  na  hemi  ibid.  13; 
torrach  (i.  banchu)  din  in  t-oircne 
ibid.  21. 

orcuin  s.  orgrain. 

1.  ord  M.  a  hammer,  sledge 
O'B.;  lámh-órd  a  hand-sledge  O'Don. 
Gr.  p.  342. 

2.  ord  M.  Ordnung;  ordo  L\ 
Gl.  943;  ord,  ort  ordo,  ordinatio, 
missio  Z'^.  60.  —  Sg.  Nom.  a  hord 
p.  39,  11;  ord  plea  p.  39,  22;  Gen. 
cumscugud  n-huirdd  inversio  ordinis 
SG.  215a  {Z-\  363);  do  fóglaim 
uird  Petair  ocus  Póil  p.  39,  12;  19; 
Dat.  CO  n-urd  plea  p.  39,  21;  iarna 
n-urd  nach  der  Beihe  FA.  4;  FB. 
66;  i  n-urt  in  suo  ordine  Wb.  13^; 
asa  hord  rocáin  Gl.  zu  Hy.  4,  13  V 
Acc.  ni  thucsat  in  ord  ^).  39,  u; 
CO  ro  leg  in  n-ord  n-edasda  ulle 
{für  ulle)  i  n-oenaidche  „all  the 
ecclesiastical  ordo"  Hy.  2  Praef; 
tria  ord  aipgitrech  „in  alphabetical 
Order"  Goid.'  p.  101,  u;  PI.  Dat. 
dia  hordaib  ecsamlaib  ,,of  its  divers 
Orders"  FA.  15.  —  Vgl.  secht-ordd. 

órda  golden;  órdae  aureus  Z'^. 
791.  —  Sg.  Nom.  erdam  orda  FA.  5; 
breo  orda  Hy.  4,  1 ;  cuing  .  .  dron- 
ordap.  310,  30;  Acc.  triasin  n-erdam 
n-orda  FA.  31.  —  Vgl.  for-orda. 

ordaigrim  III  ich  ordne;  ro  or- 
daigit  ordinati  erant,  s.  unter  forud. 

—  Inf.  Dat.  oc  á  dénam  ocus  oc 
a  ordogiul  FB.  2;  Acc.  in  n-ordugwa 
p.  40,  15  {so  in  LBr.). 

ordáu  nobility,  dignityCDoti. 
Suppl.;  i.  ord  an  Gl.  zu  Hy.  4,  7 

—  Sg.  Nom.  ba  ortán  más  „it  was 
a  goodly  dignity"  Goid.^  p.  1'.' 
{Ml.);  orddan  do  Mache  {Gl  i.  do 
giór  ocus  t'airechas . .)  Hy.  2,  41». 
vgl.  Three  Hom.  j).  44,  21;  orddan 


ordlach 


725 


ortha 


ocns  tocad  duit  Lg.  7;  ordan  ociis 
erechas  uoeb  Brigie  Hy.  4,  7  Gl.\ 
ordau  Nerainn  „Nero's  sovraniy" 
Fei.  Prol.  121;  Dat.  co  n-orddain 
adbail  Hy.  4,  7;  Acc.  fri  orddain 
úallanu  SP.  V  9;  ar  airecbas  ocus 
uaill  ocus  ordau  FB.  93. 

ordlach  Zoll;  an  incli  O'B.; 
órlacb  an  inch  O'Dou.  Gr.  p.  Sl; 
Oss.  III  6  Gl.  zu  nena,  vgl.  nen 
ainm  orloigh  O'J?.  s.  v.  rén.  —  PI. 
Nom.  iiai  n-ordlaigi  ]).  112.  —  Vgl. 
ordu. 

orduasc  F.  Daumenring,  vgl. 
ordu.  —  Sg.  Nom.  ordnasc  oir  im 
ordain  cach  se  LTJ.  p.  94,  10  {On 
the  Mann.  III  p.  146) ;  ata  ind  ord- 
nasc immedón  ind  éicui  TBF.  p. 
150,  8;  13:  ibid.  p.  146,  9;  Dat.  cid 
dernais  dind  ordnaisc  ibid.p.  152,  5; 
Acc.  fos  fuar-sa  ind  ordnaisc  ibid. 
p.  152,  10;  ibid.  p.  150,  21;  ind  or- 
naisc  se  ibid.  p.  144,  11. 

orndnecha,  co  n-dernus  a  n-ord- 
necha  i^anord  necha  LU)  eter  mo 
da  dornd  LU.  p.  114^,  u  („until 
I  »lade  bits  of  them"  Siab.  Concul. 
p.  387\  vgl.  oirneach  fragments, 
pieces  O'B. 

ordnide,  vgl.  oirdnighe  distin- 
guished,  f'amous  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Gen.  os  chind  ind  ordnide 
„above  the  head  of  the  Dignified 
one"  FA.  8. 

ordnim,  oirdnim  I  ordain,  put 
in  authority  O'B.  —  Praes.  Sg.  3 
Dep.  ar  is  tuath  oirdnither  rii,  ni 
rig  oirdnither  tuaith  On  the  Mann. 
III  p.  504.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
conid  e  in  sin  cita  ru  oirtned  la 
Laigniu  Tir.  11. 

orduugud  p.  40,  15  Versehen  für 
ordugMíí,  s.  ordaig'lm. 

ordu  thumb,  great  toe  Beitr. 
VIII  348;  orddu  Íámae  pollex  SG. 
88b  {Z^.  765);  Acc.  im  ordain  s. 
unter  ordnasc. 

órdairn  mit  goldnem  Griff  ver- 
sehen, von  ór  und  dorn ;  claideb 
órduirn    Lg.    28,    25;    orduirnd   p. 

310,   38. 

óre,   úare  Conj.  weil,   von  6t, 
úar;  quia  Z'^.  708. 
orgim   I  ich  schlage,   tödte, 


verwüste;  orgaim  Iioound  O'Don. 
Suppl.  —  Praet.  Sg.  3  ól  corma 
no  laith  rot  n-ort  Corm.  p.  27  la- 
thirt;  mairg  cach  ro  dus  ort-sam 
Fei.  Prol.  57;  PI.  5  it  é  nod  n- 
ortatar  Conaire  LU.  p.  99»,  35; 
ortatár  brudr«  ibid.  p.  44.  —  S-pi'aet. 
Sg.  3  ro  dus  oirg  Gl.  zu  Fei.  Prol.  57. 
j  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  oirger  is  Jcilled 
I  O'Don.  Suppl.  —  Praet.  Sg.  3  las 
I  rort  a  quo  occisus  est  Fei.  Prol.  106 ; 
Conaire .  .  is  é  ro  bort  isin  brudm 
seo  LU.  p.  99a.  16;  PI.  3  co  ro 
orta  a  cethrai  TE.  8  LU  —  Part. 
slog  orta  „a  host  that  icas  slain" 
Fei.  Mart.  6,  Gl.  i.  argain  {vgl. 
Three  Ir.  Gl.  p.  130);  ibid.' Jan.  26. 
—  Inf.  orgun.  —  Vgl.  ess-orgim, 
in-orgat,  timm-argim,  tuargim. 

orguu  F.  Tödten,  Verwüsten, 

Zerstören,  Raubzug ,  vgl.  LU. 

jp.  86'',  41  ff.  {s.  unter  fiann);  orcun 

occisio    Z^.    776;     orgain    killing, 

plunder,  ravage  O'Don.  Suppl.  — 

j    Sg.  Nom.  orggain  Eogain  Lg.  5,  20; 

I    orcain   Sc3I.   1(5;   uair  is  do   suide 

I   do  rairngered  orgain  in  duini  sea 

TBF.  p.   156,   10;   Dat.  do  orgain 

inna    cathrach    FB.    83;    Acc.    do 

ronsat  orcuin  i  tir  m-Bretan2>.  17,  is; 

dorónsat  urcain  Muige  Bregh  TE.  20, 

orlar  vestibulum  Ir.   Gl.  704. 

ornn  aplundering  or  slaugh- 
ter  Corm.  Tr.  p.  128;  orn  i.  orgain 
no  marbhadh  O'6'í. ;  orcain  Corm. 
p.  12  ceithern;  ornd  i.  creach  no 
orguin  O'Dav.  p.  33. 

oroit  s.  orait. 

1'  ort  für  fort  {Praep.  for  mit 
Pron.  der  2.  Sg.),  s.  unter  3.  lind. 

2.  ort  Schlagen,  Schlag;  i. 
orgain  O'Dav.  p.  109 ;  death,  killing 
O'B.  —  PI.  Dat.  CO  cualatar  fogur 
na  n-goband  oc  tuarcain  brotha 
forsind  inneoin  co  n-ortaib  amal 
tuarcain  trir  no  cethrair  LU.  p. 
25b,  27  {„with  blows  like  the  smi- 
ting  of  three  or  of  four"  Stokes, 
Fis  Ad.  p.  31). 

ort,  orta  s.  orgim. 

1.  ortha  i.  eirg  LU.  p.  51%  38; 
orta  SC  12,  s.  S.  228;  orta  begone 
O'B. 

2.  ortha  apraj/cr,  collect  O'M. 


I 


726 


osslethar 


—  Acc.  Níníne  écess  doríne  in  n- 
orthain  se  Hy.  'ó  Praef. 

1.  os  i.  ocus  O'Dav.  p.  109;  dient 
zur  Hervorhebung  wie  das  franz. 
„quant  ä",  oder  entspricht  unserem 
„und  zwar";  os  me  etfo,  os  ni  et 
ipsi  {nos),  OS  tu  tutemet  Z'^.  325; 
voran  gestellt:  os  me  dufuit  im  lin 
chéin  quant  á  moi  SP.  II  8;  12; 
nachgestellt:  ose  cen  udnucht  11-imbi 
SP.  III  c;  ossé  FB.  87  (ztoeimal); 
ocus  a  fiur  Dcichtire  ossi  maccdacht 
CC.  1;  ossi  alaclit  CC.  6  LU.  (^issi 
Eg.).  —   Vgl.  2.  is. 

2.  OS  oss  a  de  er  O'It.;  cervus 
Beitr.  VIII  345.  —  Sg.  Nom.  a  n-os 
Hg.  5,  67,  Gl.  i.  in  muoc  allaid; 
Gen.  i  rieht  oiss  allaid  ií7.í>.  151',  49; 
ba-sa  chú-sa  gabála  uis  LU.  p. 
114a,  2;5  [Siah.  Conctd.);  PL  Nom. 
eis  SP.'  1  5;  Dat.  alma  nior  do 
ossaib  alta  LU.  p.  IG»,  15.  —  Vgl. 
oss-letliar. 

ÓS,  úas  1)  Adv.  oben,  2)  Praep. 
mit  Hat.  über,  oberhalb;  sujjer, 
supra  Z'^.  634.  —  1)  Adverb:  os 
clesit  for  a  anoil  SG.  37,  7.  — 
2)  Praep osition,  aspirirt  den 
Anlaut  seines  Casus:  os  cliinn  Sanct 
Brigte  Hy.  5,  15;  iias  ehret  char- 
pait  SC.  15;  lia  uas  lecht  Oss.  I  1; 
FB.  2;  dorn  fuc  tond  os  Letha  lind 
LU.  p.  40»,  ig;  os  gabur  Oss.  I  2; 
a  gaisced  iias  gaiscedaib  caich  FB. 
68;  ibid.  22;  ScM.  8;  fiadu  huas 
domuu  Hy.  6,  7;  4,  10;  SC.  45,  2; 
FB.  17;  bite  os  inchaib  martra 
nannséb  FA.  25;  os  aird  SC.  2.  — 
Mit  dem  Artikel  verbunden:  uasiud 
loch  FB.  85;  cosin  tulaig  uasind 
lius  TE.  11  LU.\  mit  Pron.  per- 
sonale: 1.  Sg.  bennacht Dé..úasum 
Hy.  6,  4;  7,  55;  3.  Sg.  ro  fitir . .  rig 
<isa  i.  Dia  uasa  Goid.^  p.  94  {LHy.); 
úaso  s.  unter  imm-thimmchell;  On 
the  Mann.  III  p.  139;  liasu  immi 
ro  as  muir  LU.  p.  40b,  2;  PI.  ato- 
daimet . .  liasaib  FB.  61;  ibid.  11; 
mit  Pron.  possessivum:  uas  a 
iradaid-seom  J^ii.3;  45;  47;  51;  87; 
p.  310,  32;  41 ;  42;  ossa  bruinui  TE.  3 
Eg. ;  uassa  bán  bruinncehur  FB.  51 ; 
08  a  cind  Lg.  1,  vgl.  os  a  ehionn 
sin  moreover.,  over  and  above  O'B.'^ 


ósaic  washing;  Dat.  0  ra  gab 
. .  ior  ósaic  dia  dardain  cendla  dona 
senorib  ocus  dona  daiuib  fannaib 
Three  Hom.  p  68,  2;  Acc.  dorigne 
. .  a  n-osaic  a  cethrar  ibid.  5;  ósaic 
ocus  uige  ibid.  p.  80,  12. 

1.  oscar,  osgar  i.  aneolach  O'Dav. 
p.  109;  alis  Patrice  fair  óelach 
alaind,  i.  na  bad  oscair,  fer  oen- 
setche  Goid.'^  p.  87  (i7);  Dat.  dond 
osear  Gl.  zu  idiotae  Wb.  12<i 
(Z*.  780). 

2.  oscar  a  guest,  traveller 
O'B.;  in  t-oseur  Hy.  5,  28,  Gl.  i.  in 
t-óegi  i.  in   t-oseurda  no  in  tuata. 

3.  oscar  a  leap,  bound  O'R.; 
osgar  i.  leim  CDav.  p.  81  esgair;  in 
t-oscor  i.  in  leim  Gl.  zu  Fei.  Prol.  64. 

oscurda  Gl.  zu  2.  oscar ;  oscardha 
renowned,  famous  O'R.? 

ossad  treuga  {truce)  Ir.  Gl.  137; 
Concor d,  confederacy  O'R.  —  Sg. 
Dat.  ni  ba  issin  t-ossud  na  firflatlia 
TE.  11  LU. 

ossé  s.  1.  os. 

ósser  der  jüngere,  jüngste, 
von  oa,  für  ursprüngliches  javias- 
tara-s,  vgl.  sinser;  ossär  i.  fer  iss  00 
(„«  man  that  is  younger")  Corm.  l'r. 
p.  132;  osar  i.  anti  as  oige  0'CI.\ 
das  Gegentheil  ist  sinser:  aracae 
osar  sinnser  i.  madi  cemnigí/ící"  inti 
sis  {sie)  Ó  riasinti  isinm  O'Dav.  p. 
52  {„if  he  icho  is  younger  goes  be- 
fore  him  toho  is  older"  Corm.  Tr. 
l.  c);  ailme  athair  tri  cethrur  ocus 
Joseph  an-oseriZy.  1,9  íV.(an-úas[ar] 
LHy.,  Gl.  i.  a  u-uasalfer),  vgl.  do- 
múinet  is  me  as  oisear  „they  think 
that  I  am  the  junior"  Fei.  p.  CHI  23. 

osslaicimlll  ich  öffne.  —  Praes. 
Sg.  3  oslaigid  Ailill  iarum  a  bossán 
dia  eis  TBF.  p.  146,  s;  rel.  oslaices 
..in  lebor  FA.  33;  PL  3  ar-dá 
osailcet  qui  eas  aperiunt  Ml.  46*. 
—  Pass.  Praet.  Sg.  3  nir  oslaicod 
ia  cathir  FB.  82.  —  Part  Acc. 
dar  a  chries-gin  osluicthe  FB.  37 
Eg.  —  Inf.  Dat.  do  oslogud  riana 
mnái  FB.  21;  Acc.  oslocud  in  tal- 
man  riasna  apstaZtt  FA.  2  (eros- 
lucad  LBr.).  —  Vgl.  tiiaslucud. 

osslethar  hirschledern?  inar 
. .  osslethar  LU.  p.  79»,  3. 


ossnad 


727 


peccad 


ossnad  Seufzer;  a  sigh,  groan 
Corm.  Tr.  p.  89  guba.  —  Sg.  Nom. 
ni  hosnad  iar  mbebail  FB.  89; 
Acc.  dolléci  in  n-osnaid  FA.  20; 
FB.  88;  fucc  . .  a  ossnuth  ass  TE. 
8  Fg.?  PI.  Acc.  CO  osuadii  usque 
ad  siispiria  ML  ol^,  lo  {Z'^.  647); 
atsluinniu  a  cneta  a  n-osnada  fégi 
Fél.  Epil.  32(j  Bald,  (cnedu,  osnadu 
LBr.\ 

ossuani  gleichbedeutend  mit  os- 
nad;  tug . .  a  ossnam  ass  TE.  7  Eg. 
[tgl.  ossnuth  ibid.  8). 

óthá  vun..an  {Praep.  ó  und 
3.  Sg.  von  täim  suni);  otha  Glais 
Conacolto  cur-Reiriii  Tir.  1 ;  otha  mo 
glun  com  inihiin  TE.  10,  12;  ota 
m'ind  gom  boud  Kl.  Netib.  (Z'^.  HS):, 
ota  Essriiaid . .  co  Beind  Etair  Lg.  11. 

óthud   {vgl.  óthatnat)  s.  iiutliad. 

othaiii  i.  caiuuel  O'Dav.  p.  109. 

1.  othar  i.  tuarastal  wag  es 
ff  Don.  Sup2)l. 

2.  otbar  labotir  O'B.  —  Sg. 
Gen.  CÚ  othair  FB.  68,  12,  vgl. 
duine  othair  a  labourer  O'B. 

otliar-chless    ein    cless    Cuchu- 


linn's  LU.  p.  125^,  2,  otar  ibid.  p. 
73»,  6,  „sick-feat"  oder  „reward- 
feat"  (T)  Croive  [Stab.  Concul.p.Ml), 
„invalidating  feat"  (V)  0' Curry  {On 
the  Mann.  II  p.  372).  —  Verschieden 
von  ochar-chless  ? 

otliar-lig:e,  othar-lige  a  chind 
öcns  a  láime  dói  „the  Sickbed  of 
his  Iwad  and  his  right  hand"  Bev. 
Celt.  III  }}.  182;  otharlighe  a  grave, 
burying  place  OB. 

óthatlniat  p  a u  c  u  l  u s  SG.  49»,  14 
{Z\  2741 

othiioe,  adba  othnoe  „a  habita- 
tion  of  clay  and  stone"  Corm.  T'r. 
p.  12,  othua  (fDav.  p.  109. 

othras,  othriis  illness  or  stck- 
ness  O'DoH.  Suppl.;  folach  n- 
othrusa  attendance  and  support 
during  sickness  ibid.,  vgl.  On  the 
Mann.  111^.483(528);  corus  othrusa 
ibid.  p.  476  (501). 

otrach  Koth,  Dünger;  fimus 
Ir.  Gl.  482;  düng  Corm.  Tr.  p.  132. 
—  Dat.   isind   otruch  FB.  25;  82. 

oxad  s.  ocksad. 

oxal  s.  ochsal. 


paiss  =  lat.  p  a  s  s  i  0 ;  i  pais  Lu- 
cilise  Fei.  Marl.  2;  3;  Nov.  5; 
paiss  Dec.  23. 

pait  a  leather  bottle  On  the 
Mann.  III  Index;  i.  ait  fuail  „a 
place  of  urine"  Corm.  Tr.  p.  loSV 
—  PI.  Acc.  isua  paitti  s.  unter 
diurad.  —  Vgl.  pata,  pataire. 

parclie=7ai.  parochia;  pairche 
Corm.  Tr.  p.  133;  Gen.  far  cuairt 
parche  Wb.  21»  {Z-\  66). 

pardus  =  paradisus  Z^.  67; 
paiTtus  Ir.  Gl.  533.  —  Gen.  co 
h&iireb  parrduis  Three  Hom.  p. 
96,  31;  Dat.  hi  pardus  FA.  33 
(parthus  LBr.). 

partaing:  „coral"  0' Curry  {On 
the  Mann.  III  j).  110),  „ruby" 
Crowe;  Dat.  cona  n-imdenam  dp 
phartaing  s.  unter  imm-dénom ;  der- 


githir  partaiug  a  beoil  LU.  p.  1131»,  14 
{„redder  than  ruby"'  Siab.  Concul. 
2).  377).  —  Comp  OS.  a  bcóil  par- 
tuing-de/Vg  Lg.  4,  7  Eg.]  I6  Eg. 

partar  var.  lect.  su  partaing:  a 
beoil  partar-deirg  Lg.  4,  7;  I6. 

pata  i.  soidheach  O'Cl. 

pataire  „a  maker  of  leather  bott- 
les"  On  the  Mann.  III  Index. 

pater  Paternoster;  paidir  O'B. 

—  Acc.  cani  du  pater  fo  thri  SG. 
Zaub.  {Z-\  949). 

patnide     leporinus    SG.     37^ 
{Z-\  66). 
patu  a  hare  Corm.   Tr.  p.  133. 
peccad  =  Zai.  peccatum  Z'^.6Q. 

—  Gen.  di  rect  pectho  Wb.  3^ 
{Z^.  239);  abbas  peccaid  Gl.  zu 
Hy.  6,  5;  Acc.  cen  peccad  cen  col 
p.  132,  4;  PI.  Nom.  ar  pectha-ni, 


pecthach 


728 


ponaire 


pecthe,  pecthi  Z^.  240  {Wb.);  Dat. 
imó  pecdaib  FA.  28;  Acc.  ar  pectha 
Gl.  zu  ar  fine  Hy.  6,  7. 

pecthach  sündig,  Sünder.  — 
PI.  Nom.  in  pheccdaig  FA.  29; 
pecdaig  14;  15;  16;  25;  34;  Gen. 
na  pecthach  FA.  15;  17;  18;  pec- 
tach  16;  17;  pecdach  p.  191,  21  {so 
überall  in  LBr.)\  Dat.  dona  pec- 
thacaib  FA.  23;  pecdachaib  34; 
Acc.  na  pecdachu  FA.  16;  p.  170, 13. 

pecthad  peccator  Wb.  29»,  25 
(Z--'.  793). 

péist  Corm.  Tr.  p.  139,  s.  héist. 

pell  Pferd;  cap  carr  ocus  pell 
ech  Gl.  zu  capall  Corm.  p.  10; 
Gen.  ruccthar  i  capp  i  n-diaid  phill 
LHy.  Amr.  2. 

pcUec  sportula  Ir.  Gl.  136; 
Corm.  Tr.  p.  139. 

peiig'inu  s.  ping'iuii. 

peimit=Zai.  poenitentia  Z^. 
66;  pcnnait  Corm.  Tr.  pi.  133.  — 
Gen.  tuilled  péne  ocus  pennaite 
FA.  16;  Dat.  hi  pennait  Gl.  zu 
liiccilicc  Hy.  4,  11. 

peoil  s.  bei. 

persan  =  ?ai.  persona  Z'^.  241. 
—  Nom.  persa  Fei.  p.  1  i\  Gen. 
cindas  persine  Wb.  6^;  Dat.  Crlsi 
i  persaind  jy.  40,  17. 

peta  engl,  pet;  Gl.  zu  dretill.  — 
Sg.  Nom.  lingid  indala  súil  dó  ina 
chend  cona  tibred  petta  cuirre  ass 
LBr.  p.  2l6a,  55;  Gen.  0  eti  in 
peta  préchan  „from  the  flying  of 
the  pet  scallcrow"  Fei.  p.  LXXIII; 
smacht  peta  seneoin  O'Dav.  p.  114 
senen;  Acc.  co  ro  marb  petta  sin- 
daig  la  rig  Laigen  jx  46,  22. 

phetarlaic  vetus  lex;  fetarlice 
Wb.  15a  {Z-\  809);  petarlaic  the 
Old  Testament  O'Don.  Suppl. ;  Gen. 
don  eclais  cechtarda  phetarlaicthi 
ocus  núfiadwaise  p.  169,  15;  Acc. 
etir  petarlaicc  ocus  nufiadwaise 
Three  Hom.  p.  96,  13. 

pían  =  Zaí.  poena  Z"^.  66.  — 
Sg.  Nom.  FA.  18;  24;  25;  Gen. 
péne  ibid.  16;  24;  29;  péine  16 
LBr.:,  péne  suthaine  34;  peni  p, 
170,  27;  Dat.  isin  phéin  sin  ibid. 
25;  27;  28;  29;  osin  péin  ibid.  25; 
Acc.  cen  péin  and  ibid.  21 ;  etrom 


ocus  pein  Hy.  5,  96;  PI.  Nom.  piana 
FA.  31 ;  32 ;  piana  .  .  iftV/nd  ibid. 
2;  32;  Gen.  pian  n-ecsamail  ibid. 
1;  33;  34;  21;  29;  Dat.  isna  pia- 
naib  ibid.  30;  cona  il  phianaib 
ibid.  2;  Acc.  plana  Und.  2;  31;  33; 
34;  Hy.  5,  92. 

pianaim  II  ich  peinige.  —  Inf. 
Dat.  oc  pianad  na  n-anraand  FA.  30. 

pinginn  a  penny,  a  penny- 
toeight,  ocht  n-grainne  cruith- 
nechta  comtrom  na  pinginne  airgid 
CDon.  Suppl.,  vgl.  Corm.  Tr.p.  134. 

1.  piss  tree,  trunk  of  a  free 
O'B.;  piss  din  ainm  in  craind  uo 
in  toma[i]n  Corm.  p.  36  pissire. 

2.  piss  a  liind  of  measure  O'B.; 
piss  din  ainm  do  peugind  Corm. 
p.  36  pissire. 

3.  piss  Gl.  zu  pissa  SG.  73»,  6 
{i.  e.  pisa  Z'^.  67). 

pissire  i.  piss-aire  i.  crand  lethan- 
chond  bis  oc  tomus  aenpinginde  to- 
mais  Corm.  p.  35,  Corm.  Tr.  p.  134. 

pit  a  meal  O'R.,  pit  i.  próind, 
ut  dicitur:  pit  proind  doromult  inné 
Corm.  p.  21,  1  {„a  bit  of  food"):, 
Fei.  Sept.  8. 

plae  i.  ainm  inaid  reid  {„name 
of  a  level  place")  Corm.  Tr.  p.  139. 

plagud  Plagen  ScLb.  21. 

plea,  amra  plea  Hy.  5,  13  Name 
einer  Stadt  p.  39,  10?  ord  plea 
ibid.  22.  Zur  Sache  vgl.  Fei.  p.  CLXX 
Nov.  23. 

pleo,  la  Petur  pleo  primdai  „pri- 
mal  flame"  Fei.  Epil.  258? 

póc  („a  Tciss")  i.  pác  quasi  pax 
i.  e.  a  páce,  ar  is  airidhe  sida  in 
phüc  Corm.  p.  36;  di  láim  im  Etain 
ocus  póc  di  LU.  p.  131b,  24;  bóc 
osculum  SG.  46»  {Z'^.  23). 

póccad  Küssen,  vgl.  imm-pócad. 

pólire  a  satchel  (XDon.  Suppl.; 
poolirc  Tir.  11  („booksatchel'%  a 
folaire  i.  ainm  do  teig  liubair  Goid.^ 
p.  91);  ocus  polire  Vatraic  ior  a 
muin  Three  Hom.  p.  24,  5;  Gen. 
sood  a  pólaire  ina  etun  iss  é  co- 
martha  blas  fair  LU.  p.  18»,  13 
{Goid.^  p.  91);  PI.  Nom.  crossa 
ocus  polaire  ocus  tiaga  iebor  ibid. 
p.  114,  4. 

pouaire  beans  0'B.;s.  unter  seib. 


ponc 


729 


putar 


ponc  =  lut.  punctum  Corm.  Tr. 
p.  139;  samlaid  fri  pouc  SG.  íbO^ 
(Z'^.  66).  —  Vgl.  puincern,  puingcne? 

popa  a  master  O'E.,  a  friend, 
a  tutor,  master  On  the  Mann.  III 
Index.  —  Sg.  Acc.  lam  popa  Con- 
chobur  LU.  p.  12oi>,  21;  Voc.  a 
popa  Choncobair  SC.  12;  „a  mo 
phopa  Fberguis'"  bar  Cuculaind  0« 
the  Mann.  III  p.  418. 

popul  =  lat.  populus.  —  Sg. 
Acc.  in  popul  Hy.  1,  28. 

port  =  üai.  portus,  1)  Hafen, 
2)  Ort,  Platz;  harbaur,  fort,  hank 
Corm.  Tr.  p.  133.  —  Sg.  Nom. 
li  dochumni  puirt  bethad  Three 
Hont.  p.  92,  19;  2)  port  hi  fuirsitis 
in  n-elit  arimbad  and  furruimtis  a  n- 
i'clis  Tir.  13  (vorher  a  i  r  m  i  fuirsitis"); 
fren.  2)  lochta  in  puirt  uile  FB.  S3\ 
Bat.  1)  do  phurt  bethad  FA.  24;  27; 
2)  forsin  purt  p.  131,  21;  don  pwrt 
Sc3I.  22,  8?  Ace.  2)  adoj)art  Crim- 
tbann  in  port  sin  du  Patrice  Tir.  13. 

praind  =  Zrt#.  prandium,  3Iahl- 
:eit;  proind  Wb.  9^  iZ'^.  66);  proind 
d inner  Corm.  Tr.  p.  135.  —  Sg. 
Xom.  praind  FB.  56;  Gen.  iar 
tomailt  na  prainde  Corm.  Tr.  l.  c. 
LHy.^;  Acc.  co  praind  ocus  co 
tomaltus  72;  prainn  Hy.  5.  G8. 

praiutech,  für  praind-tech,  Re- 
fectorium  Tir.  13;  Dat.  is  furri 
dognither  roinn  isin  phrointig  Goid.^ 
p.  IUI,  13  {LHy.). 

precept=Zai.  praeceptum;  ist 
nicht  Fem.  {Z'^.  241),  sondern  tcird 
als  U-stamm  flectirt.  —  Sg.  Nom. 
in  precept  sa  FA.  32;  ibid.  LBr. 
für  forcetui  in  LU.;  33  LBr.  für 
scél  inLU.;  Gen.  lebor  in  precepta 
FA.  33  LBr.:  Dat.  do  precept  zu 
lehren  ibid.  LBr.  (do  forcetol  LU.): 
Acc.  dorigne  precept  p.  40,  le;  fri 
precept  bréthri  De  FA.  23  LBr. 
(forcetol  LU.^\  PI.  Dat.  hi  praicep- 
taib  apstal  Hy.  7,  13. 

prechan  ein  Raubvogel;  a 
croio,  a  Jäte,  any  ravenous  bird; 
s.  unter  peta  und  senen. 

predchini  II  praedico  Z^.  434. 
—  Praes.  PI.  3  pridchait  eris  FA. 
27.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  pridchad 
Hy.  2,  26;  33;  no  pridchad  FA.  32. 


—  S-praet.  Sg.  3  pridchaiss  Hy. 
2,  28;  pridchais  do  Scotaib  ibid. 
35;  40  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  inni 
pritchaither  siind  FA.  3  LBr. 

prim-  =  lat.  primus,  nur  in 
Zusammensetzungen ,  gleichbedeu- 
tend mit  engl,  chief—;  prim-abstal 
Hauptapostel  Hy.  3, 1 ;  7;  10;  -airecht 

FA.  13;  -cainnel  ibid.;  -dorus  14; 
-dun  TE.  1  Fg.:  -maigib  13  LU; 
-sacairt  Wb.  lü<i  (Z^  67);  -sféraib 

FB.  2;  a  prim-Ies  i.  a  prim-gein 
Corm.  p.  37,  12. 

primda  „pre-eminent".  — 
Nom.  is  búnad  primda  SP.  V  13; 
Acc.  la  Patraic  primda  Hy.  4,  9. 

primit  =  lat.  primitiae,  PL 
Nom.  primiti  Z'^.  66. 

prolach  =  lat.  prologus  Fei. 
Prol.  144  (brolach  Laud). 

prom  =  Zai.  probus,  am-prom 
improbus  311.  31c,  e  {Z^.  67\ 

promad  =  ?of.  probare,  do  pro- 
mad  for  n-deserce  Gl.  zu  ingenium 
bonum  conprobans  Wb.  16^  {Z'^. 
67).  —  Fut.  PI.  1  proimfiniit  fris 
Corm.  p.  36,  44  {„ive  shall  try  it"). 

pi'úll  „greatly"  Corm.  Tr.  p. 
135, 1.  áidbliugud  mor  ocus  médugud 
Corm.  p.  36  („great  increase  and 
augmentation");  himum  loscit  mo 
dl  n-ó  prúU  ibid.  {„my  itco  ears 
burn  me  greatly"). 

pniucern  (vgl.  ponc?)  i.  cern  to- 
mais  sellfe  ocus  meadh  thomaiss 
indile  i.  in  mead  indmeach  Corm. 
p.  35,  vgl.  a  heam  for  measuring 
or  weighing  goods,  the  graduaded 
beam  O'R. 

pningrcne  i.  screpul  medhi  inn- 
biche  indsin  Corm.  p.  35  („a  scruple 
of  the  notched  beam"). 

pnpall  tentorium  SG.  50» 
(=papilio  Z^.  67).  —  Sg.  Nom. 
pupall  corcorda  LU.  p.  1131",  1 
{ccuf  dem  Wagen),  „over-head  co- 
vering"  Ci'owe,  Siab.  Concul.]).  421. 

putar  =  lat.  putor,  i.  brenta 
L,stench")  Corm.  Tr.  p.  138;  piidhar 
hurt,  härm,  damage  CR.;  is 
pud«r  s.  S.  4  Anm. ;  is  pudar  sein 
„it  is  a  mistake"  Hy.  4  Praef; 
,Aec.  ni  dernai  pudar  dóib  „it  did 
no  härm  to  them"  ibid. 


730 


rait 


R 


ra-  für  ro:  conad  ragaib  Lg.  11; 
CO  ragbaiset  l?j;  conid  ralai|9.  144,  5; 
corrala  ScM.  19;  corrálsat  ibid.  IH. 

ra,  ra  ii-  für  ro  mit  Pron.  in- 
fixum  Z'^.  330;  ra  cloi-som  Crist 
subegit  eum  Christus  Tur.  Gl.  18; 
ra  cualid  cum  audivistis  Wb.  22», 
ra  tinol  TE.  10,  u  Ey.\  ra  n-anacht 
juvit  eum  Dens  Wb.  17<i.  Vgl.  é 
S.  515,  Col.  1. 

ra  für  fria:  ra  sliss  in  taige 
ScM.  18. 

räch  „baldness  from  the  forehead 
to  the  crown"  Corm.  Tr.  p.  143 
ränge. 

racholl  s.  recholl. 

1.  -rad  bildet  feminine  üollectiva 
Z'^.  856,  vgl.  ech-,  ingen-,  laéch-, 
mac-,  rig-rad. 

2.  -rad,  -red  bildet  neutrale  Ab- 
stracta  Z^.  856,  vgl.  cless-,  gnim-, 
fráech-,  sam-rad,  gcm-red. 

rad  Sagen,  Mcden,  Sprechen, 
Bede,  Gespräch,  Inf.  zu  rádim. 

—  Sg.  Nom.  a  rad  rut  dir  es  zu 
sagen  TE.  9,  13;  ni  rad  mer  es  ist 
kein  thörichtes  Gerede  L  U.  p.  40a,  33  ^ 
ban-räd  Weiber gerede  Wb.  29a,  7 
(Z''.  854);  Dat.  is  anilaid  ro  bói 
oc  a  rad  so  sagte  sie  es  SG.  33; 
iarna  rad  do  Jjocgaire  nachdem  L. 
gesagt  hatte  Hij.  Praef;  cá  rád 
SC.  'óO:,  ic  rada  gó  ScM.  21,  2  (ac 
abffli'rt  gó  Ä)?  —   Vgl.  com-rád. 

radarc  s.  ro-darc. 

rädlm  in  ic/t  sage,  rede,  spre- 
che, mit  fri  ich  nenne.  —  Praes. 
Sg.  1  raidim  Gl.  zu  aio  Corm.  Tr. 
p.  16  ai;  no  raidiu  Fei.  Epil.  358; 
lige  Mic  Rustaing  ráide  „M.  R.'s 
grave  I  say"  Fei.  p.  CXLV;  2  fir 
inna  radi-siu  a  ben  es  ist  Wahres 
in  dem,  tvas  du  sagst  FB.  31  (inna 
für  in-no)?  3  raidti  friss  sie  sagt 
es  ihm  TBF.  p.  142,  is,  ráite  ibid. 
p.  138,  27,  für  ráidid-i,  s.  é  S.  513, 
Col.  1;  ro  yadi  er  sagte  SC.  33;  39. 

—  Impcrat.  Sg.  2  raid  Fei.  Sept.  17 ; 


Nov.  19.  —  Praet.  Sg.  3  ro  raid 
Lg.  5;  ScM.  3;  TE.  9  Fg.-  FB.  38; 
ro  raid . .  friss  sie  sprach  zu  ihm 
SC.  31;  47;  ro  ráid-seom  TE.  12 
LU.;  raidis  a  aithiuscc  p.  145,  10; 
PI.  1  amal  ro  radsem  wie  wir  ge- 
sagt haben  FA.  6;  7  (atchuadmar 
LBr.);  ro  raidsium  p.  191,  30;  3  ro 
raidset  a  n-athesc  ScM.  2.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  fris  rater  Cell  Dafa 
indiii  das  heute  Cell  Dara  genannt 
ivird  ScM.  20;  inna  ráiter  gó  na 
cloen  100  'Weder  Falsches  noch  Un- 
rechtes gesagt  wird  SG.  34,  1.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  airi  con  rate  fris 
üoU  CCn.  5.  —  Praet.  Sg.  3  ised 
ro  ráided  a  peritis  Gl.  zu  itubrad 
Ily.  2,  3.  —  Inf.  rad. 

rádsech,  vgl.  raidhseacbadh  con- 
fusion  of  Sounds  O'li.  —  PI.  Dat. 
dia  n-imratib  ocus  dia  radsechaib 
FB.  72;  dorala  in  tecb  ina  ráith- 
sechaib  bi'iathar  oc  ua  nináib  dori- 
disi  ibid.  29. 

rae-  über  roe-,  roi-  aus  ro  ent- 
standen, durch  Einfluss  eines  fol- 
genden dünnen   Vocals. 

ricblang-tár  s.  lingrim. 

ráed  s.  róed. 

ra^a,  rag-at  s.  reg-a. 

rai-  s.  rae;  für  ro  vor  unter- 
drückter EednpHcatianssilbe:  do- 
ráiga  Sc3I.  19  s.  togaim;  corrairaid 
Lg.  15  s.  maidini. 

raicui  s.  2.  recne. 

raide  ^j.  144,  12  lies  raibe  (b  ist 
in  späteren  Mss.  bisweilen  schrün 
gestellt,   so  dass  es  wie  d  aussieJtt  . 

ráldiui  s.  rádini. 

ráim  ich  be fahre  (das  Meer), 
rudere;  Praet.  PL  3  ro  ráiset 
iarom  in  muir  iiadib  EC.  7.  —  Vgl. 
imm-ráim.  ^ 

raiiid  s.  raun. 

nad  rairgret  FB.  29? 

rais  a  path,  way  O'R.;  rais  na 
sina  LU.  p.  13'',  42. 

rait    road    Corm.    Tr.  p.    14i>. 


nith 


731 


rath 


vgl.    raiti    i.    rot    O'Dav.    p.    113; 
dazu  imraiti? 

1.  raith  fern  Ir.  Gl.  933- 

2.  raith  s.  rethiin. 

3.  raith,  raith  s.  rath. 

do  raith,  ocus  Dectiri  a  siur  ar 
a  he\aib  do  raith  CC.  1  Eg.?  vgl. 
dorath  „imprimis,  first  of  all"  O^R. 

do  raith,  acht  laubec  do  raith 
„safe  füll  little  only"  FA.  14, 
acht  bec  iiammá  LBr. 

raithiiech/'ern.s  Corm.  Tr.p.WZ. 

raiti  s.  rait. 

rala  venit,  vgl.  do-rala;  rala- 
som  Ttir.  Gl.  HO;  conid  ralai  p. 
144,  5;  Dep.  for  [a]  athair  ralastar 
LU.  p.  11»,  30  {Amra),  „he  came" 
Rem.'^  p.  GO.  —  Cortj.  Praes.  Sg.  1 
..anaid  sund"  er  Fríéch  frl  a  mu- 
intir  „conid   rolur-sa   frisin  fer  n- 

UCCIlf    LU.  p.    tío'',    12. 

ráni  rem  US  Beitr.  VIII  340.  — 
Fl.  Korn,  rámae  remi  SG.  36»  {Z^. 
IG);  Dat.  o  na  ramaib  riicsat  and, 
is  uad  ratir  Ramaiid  Fis  Cath.  p. 
36  XI. 

rammai,  lorgg  rammai  s.  1.  lorg, 
vgl.  rama  a  spade  O'Don.  Suppl. 

ráiiiut,  rámhad  a  great  road 
O'Don.  Suppl.;  rámut  i.  mó  oldas 
rot  i.  urscor  bis  for  urdhiinib  rig, 
cach  comaigdech  asa  tir  do  ró 
chuige  dlegar  de  a  glanad  Corm. 
p.  38  rot. 

ráu,  für  ro-án  {Corm.  p.  8  Brigit) ; 
i.  uasal  Gl.  zu  Fei.  Jan.  6;  i.  uallach 
O'Dav.  p.  111.  —  Sg.  Nom.  rigon 
ran  p.  146,  4;  Sc3Í.  22,  ii;  mo 
rose  ran  FB.  47;  rem  rebrad  ran 
SC.  33,  1?  Gen.  imrordus  rig  richid 
ráin  LU.  p.  40»,  13;  Voc.  a  ri  ran 
„o  glorious  hing"  Fei.  p.  CLXXXV. 

ráuac,  ráucatar,  ráuic  s.  riccim. 

raiic  the  sixth  kind  of  haldness, 
thehigh  temples  Corm.  Tr.p.  143; 
ränge  din  i.  na  husiue  arda  Corm. 
p.  39. 

rand  s.  rann. 

rande  Gl.  zu  tropictis  {Capri- 
corniis)  Goid.'^  p.  53  {Wien.  Gl.). 

1.  rann,  rand  F.  1)  Th  eilen,  Li  f. 
zu  raunaim,  2)  Theil;  rann  pars 
Z'^.  p.  24 1,  —  Sg.  Nom.  l)  is  furri 
dognither  roinu  isin  phrointig  Goid.^ 


p.  101,  13  (LHy.);  ni  ba  fir  arraind 
duit-siu  chetumus  Se3I.  11;  ibid.  7; 
Dat.  l)  do  raind  Se3£.  8;  do  raind 
na  mucce  das  Schwein  zu  theilen 
9;  10;  11;  15;  17;  FB.  14;  72; 
do  roind  p.  311,  36;  asin  raind 
FB.  72;  riasind  roind  90;  ac  roinn 
robailc  ScM.  22,  e;  Acc.  1)  co  roind 
FB.  90;  foreimthetar  . .  a  chertraind 
i  tri  Gl.  zu  Hy.  5,  77;  Du.  Dat. 
2)  i  n-dib  rendaib  déc  p.  40,  12. 

2.  rann,  rand  Vers,  bestehend 
aus  2  Langzeilen  (leth-rann)  oder 
■Í  Vierteln  (cethramthu,  cethram'), 
s.  unter  rindard;  O'Don.  Gr.  p. 
413.  —  Sg.  Dat.  isin  runn  comlán 
Fél.  p.  XI  12;  ni  ro  thaille  isin 
rund  „it  fdted  not  in  the  quatrain" 
ibid.  p.  CLXI  3;  PI.  Gen.  3)  ic  ad- 
nad  rand  do  rorig  „while  lighting 
up  poems  for  a  great  king"  Fis 
Cath.  31.  p.  48;  Acc.  3)  gabais  doib 
inna  randa  sa  SC.  11;  is  disi  ro 
chet  in  senehaid  na  runnu  sa  LU. 
p.  40^,  8;  Dat.  Acc.  nadernai  acht 
da  rann  de  nammá  „that  he  made 
onhj  tico  quatrains  of  it"  Hy.  1 
Praef. 

i'annaim  II  ich  theile.  —  Praes. 
Sg.  3  nod  ranna  Sc3I.  15;  rel.  cia 
rannas  dúib  Sc3I.  15;  roindes  erú 
SC.  37,  15.  —  Praet.  Sg.  3  raunais 
1).  41,  8.  —  Fut.  Sg.  2  nis  raindfe 
Sc31.  12.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
rointir  FB.  63.  —  Praet.  Sg.  3  ni 
ro  rannad  FB.  90.  —  Fut.  Sg.  3 
cinnas  rainnfither  Sc3I.  6  (raind- 
fidir  H.\ 

rannaire  31.  Theil  er;  partista 
L-.  Gl.  9 ;  ronnaire  „a  butler"  Corm. 
Tr.  p.  147.  —  PI.  Nom.  na  ron- 
daiii  FB.  72  (na  raudairigi  Fg.); 
randaire  FB.  72 ;  ^.  31 1,  36 ;  rannaire 
FB.  14;  90;  Dat.  frisna  rannairib 
FB.  14. 

raun-gabál  F.  participium 
Z\  989  {SGX 

1.  rath  N.  Gnade,  graiia.  — 
Sg.  Nom.  rath  rigda  Fei.  Nov.  11; 
„is  rath  co  feirg  . ."  ar  in  cánti  Rev. 
Celt.  III  p.  180;  is  de  no  biad  a 
rath  fair  Goid.^  p.  102,  7  {LHy.); 
Gen.  oe  táircud  raith  in  effectione 
gratiae    Wb.   14«   {Z\    223);   Dat. 


rath 


732 


r<5  n- 


din  rath  de  gratia  Wb.  5"ä;  am  flu 
do  rath  rig  x*-  l^-^j  i*i  urlam  do 
rath  SC.  18;  dia  rath  ron  broena 
Hy.  4,  12;  co  rath  Sc3[.  22,  6;  do 
rath  a  hóeged  {zu  Gunsten  ihrer 
Gäste?)  Hy.  5,  26;  asrir . .  do  ráith 
a  aithig  Hy.  5,  6i;  87;  Acc.  arrad 
gratiam  Wh.  ^O^  {Z^.  225);  tria 
rath  iii  spirta  noib  p.  40,  6.  —  Vgl. 
2.  rath. 

2.  rath  „the  stock,  hounty,  or 
wag  es  ichich  a  chief  or  landlorä 
gave  to  a  tenant  or  follozver  for 
rent  and  Services"  On  the  Mann. 
III  2^.  384;  tvages  O'Don.  Suppl; 
reward  Corm.  Tr.  p.  5  amrath;  iuti 
iarom  doberead  rath  doib,  ba  bisin 
coire  sin  doberead  Corm.  p.  7  böge ; 
saer-rath  „saer-stock  tenancy",  daer- 
rath  „ducr-stock  tenancy"  Leb.  Aid. 
p.  86.  Nicht  verschieden  davon  ist 
rath  subsidy  O'Don.  Suppl.;  i.  foi- 
rithin  O'Dav.  p.  112. 

3.  r.atli  s.  roth. 

1.  rath  und  ráith  „a  residence 
surrounded  hy  an  earthen  ram- 
2iart"  On  the  Mann.  III  Index, 
vgl.  ibid.  III  p.  3 ;  a  circular  earthen 
fort  Corm.  Tr.  p.  146;  i.  baile  ibid. 
—  Sg.  Nom.  in  ráith  mor  sa  Corm. 
p.  o  ana;  raith  Cruachan  ro  scaiche 
Fei.  Prol.  177;  Gen.  for  doe  nar- 
rátha  Lg.  8;  dochum  na  ardda  i 
n-dorus  na  prím-rátha  TBF.  p. 
138,  24;  tote  dessel  na  ráthai  Three 
Hom.  p.  34,  31  („right-hand-wise 
round  the  rampart") ;  Dat.  ucc  Raith 
Bilich  Tir.  8;  oc  Raith  Inbir  Three 
Hom.  p.  30,  21 ;  hi  Raith  Boi\\  ibid. 
p.  108,  30 ;  hirraith  AirrthiV  ibid. 
p.  30,  4;  Acc.  fria  rath  Sc3I.  3,  lo 
{reimt  auf  cath) ;  fothaigis  . .  Rath 
m-Both  Three  Hom.  p.  108,  29;  um 
raith  Fiachach  maic  Moinche  Corm. 
p.  3  ana;  co  Raith  Dári  ibid.  ji. 
34,  4;  P/.  Nom.  ni  trebthair  a  ra- 
tha  Fei.  Prol.  176;  Dat.  do  ráthaib 
Muige  Enaig  Three  Hom.  p.  102,  i4 
{„to  ihe  Ramparts  of  M.  E")\ 
Acc.  ráthi  LArdm.  6  b  1  {Corm. 
Tr.  p.  147,  1).  —   Vgl.  rig-rath. 

2.  rath  Gl.  zu  Sequester  medius 
inter  duos'  altercantes  Leyd.  Gl. 
59»  {Goid.^  p.  57);  vgl.  rath  secu- 


rity,  guarantee  O'Don.  Suppl.;  am 
ráth-sa  Fél.  Epil.  165. 

ratha  s.  reiiim. 

rathaiges  „pledgeship"  Growe, 
von  rath;  friis  i  n-deocliaid  irrá- 
thaiges  LU.  p.  5»,  14  {Amr.),  Goid.^ 
p.  156. 

rathaigim  III  ich  bemerke.  — 
Praes.  Sg.  3  rathaigi  p.  144,  14  für 
rathaigthi,  vgl.  é  S.  513,  Col.  1; 
Dep.  {relativ)  rathuigther  ibid.?  — 
Praet.  Sg.  1  ni  ro  rataiges  FB. 
43  Fg.?  3  ro  ivätbaig  SC.  39;  45; 
ráthaigis  TE.  10;  PI.  1  nir  rathaig- 
sem  FB   43. 

rath-hriu^ad  FB.  71? 

ráthc,  ráithe  a  qu arter  of  a 
year  O'B.  —  Sg.  Nom.  mi  is  rathe 
is  bliafiam  SC.  29,  23;  Gen.  adaig 
cach  raithi  p  311,  27.  Hierher  auch 
dogniid  cach  sin  a  raithi  LHy. 
Amr.  107,   cach   sin  a  rathe  LU.? 

rathmar  gnädig,  von  2.  rath; 
prosperous,  happy  O'R.  —  Sg.  Nom. 
rigon  ran  rathmur  jj.  145,  4;  cirg 
fo  a  laim  ar  is  rathmar  Fei.  p. 
XXXVII  2  {„gracious"). 

re  Oss.  III  G,  SC.  30,  2,  für  friV 

1.  re  N.  Baum,  Zeit;  rse  Corm. 
p.  24  gaire.  —  Sg.  Nom.  re  nach 
cian  etarro  FA.  6  (re  m-bic  LBr.); 

'  re  scrutáin  Zeit  zum  Ueherlegen 
FB.  56;  Gen.  nib  cuit  ree  tur. 
Gl.  71 ;  Dat.  iss  irrsé  choir  justo 
tempore  Wh.  25«i  {Z'^.  224);  isin 
garit  re  ro  búi  LHy.  Amr.  39; 
Acc.  re  cian  rena  chésad  FA.  2; 
cia  bcimmi  amin  nach  re  SP.  II  13; 
fri  re  da  hWadan  dec  FB.  17;  TE. 
8;  18  Eg.\  SC.  21;  fri  re  sechtmaini 
p.  327,  39;  re  se  trath  Sc3i.  21,  36? 
fri  re  fotá  SC.  47;  fri  re  ciana  LU. 
p.  39»,  30;  risin  re  sin  für  diese 
Zeit,  tcährend  dieser  Zeit  Lg.  17; 
rit  re  zu  deiner  Zeit  Lg.  5,  3;  rem 
re  SC.  34,  10;  i  m-brú  Becnati  ro 
bui  re  re  Fei.  p.  LXXill. 

2.  re  p.  179,  27  für  fria? 

re  11-,  ria  11-  Praep.  mit  Dat. 
{später  auch  Acc.  bes.  beim  Prono- 
men) vor;  ante  Z*.  641;  re  n-arcaib 
re  n-erredaib  FB.  35;  re  n-ocail) 
ibid.;  re  sinn  p.  133,  2;  ria  n-andrib 
FB.  68;  ria  n-dul  Hy.  5,  90;  <.<■■ 


I 


733 


rébaim 


FB.  00;  ria  n-gein  ScM.  5;  ría 
samfiiin  SC.  1 ;  TE.  G  Eg. ;  p.  141,  20 ; 
SC.  49;  FB.  22;  23:  52;  02;  08; 
87;  Hij.  \,  48.  —  Jfií  dem  Arti- 
kel: Sg.  1  resin  t-sarnfuin  SC.  10; 
resin  sluag  FB.  52;  reissind  orgain 
TBF.  p.  15G,  8;  riasiiul  roind  FB. 
1(0;  riasiu  feiss  ScM.  2;  ylcc.  ríasiii 
m-bantrocht  FB.  21;  PZ.  ríasna 
ranáib  aile  FB.  21.  —  J/íí  Pron. 
demonstrativ  um:  ríasiii  LHy. 
Amr.  113;  resiu  antea,  gairsiu  für 
gar    resin   pauUo   anie  ([uam   Oss. 

1  4;  8.  —  Vor  dem  Fron,  perso- 
nale erscJieint  rem-,  rom-  neben 
re-,  ri-:  1  Sg.  rium  Hg.  7,  53;  re- 
mam  ibid.  B.\  remum  Gl.  z\i  flora 
thiius  Hg.  G.  2;  P/.  reuiin  Hg.  4,  4 
(remoiul  JPr.);  i'emuna  Hg.  1,  34; 
remoind  FA.  17;  romaind  jPe7.  p. 
CLXVIII  10;  2.  Sg.  n'ut  FB.  17; 
lomat  hcfore  thee  Fei.  p.  CLVI; 
V  /S9.  M.  riam  SC  36;  cor  am  eo 
Bern.  Wó^  \Z\  U'2)y  ScM.  G?  TE. 

2  ÍÍ7.;  remi  /SC.  31;  FB.  40;  G9; 
F^4. 10;  14;  remi-seo  TE.bEg.\  reme 
ibid.;  reime  18;  Fei  jx  CLVIII  is; 
remiu  TJS.  2  Eg.;  roime  F5.  69 
7v/. ;  F.  remi  a«<e  ea/rt  SG^.  20»; 
rempe  Hg.  5,  S3;  rempi  SC.  30; 
F£.  78;  P/.  remib  F5.  10;  61; 
CG.  2;  remimb  p.  144,  1;  rempoib 
FB.  Gl  £•</.;  rempii  CC.  2  LU.; 
rompa  FB.  GG.  —  Mit  Fron,  pos- 
sessirnm:  Sg.  1  rem  fiiath  s.  u. 
irgal;  rem  cridc  Fei.  p.  XXXV  u; 
SC.  29,  18?  TE.  9,  27?  rem  ballaili 
aUd.  Lor.  Gl.  148;  Sg.  3  riana 
chéli  FB.  20;  21.  —  iVfii  Pro«,  re- 
lativ um:  rias  ra  giallsatar  Oss.  I  6. 

Geh  rauch  [vgl.    O'Don.   Gr.  p. 
■Ml),  a)  vor,  engl,  before,  zeitlich 
ria    u-deod    lái    ror    Tagesanbruch 
FB.  90;  tri  chet  hliadan  ria  n-geiii 
»,    Chr^si  Sc3f.  b;  2;  TE.  G  Eg.;  SC. 

Jl;  10;  ria  cretim  SC.  49;  re  ro- 
chotlnd  ibid.  30,  2;  bauna  ria  frais 
FB.  52;  90;  nit  acca  riam  remi- 
seo  nicht  sah  ich  dich  rm'  dem 
früher  TE.  5  Eg.\  2;  fcib  tarraid 
in  lucht  remi  die  Leute  vor  ihm 
FB.  40;  bei  einer  ZurücTcioeisxmg 
in  der  Erzählung:  amai  in  sruth 
remoind  „lil:e  the  river  aforesaid" 


FA.  17  {tvörtl.  vor  iins);  amaZ  ata 
romaind  „as  is  aforesaid"  Fei.  p. 
CLXVIII  10.  —  b)  Jematidem  vo- 
raus, oft  mit  dem  Nebengedanken 
des  Vorrangs,  Vorzugs:  conna  tis- 
sad  nech  di  mnaib  Ulad  riut  bi 
Tech  Midchi'iarda  dass  keine  der 
Frauen   von    U.    vor   dir    eintrete 

\  FB.  17;  20;  21;  22;  23;  54;  ß2: 
68,  27;  ni  théit  oac  and  re  sinn 
p.  133,  2;  tús  día  mnái  ria  mnaib 
Vlad  der  Vorrang  seiner  Frau  vor 
den  Frauen  der  U.  FB.  68;  87; 
is  duit-siu  dóbermaís  remib  dir 
werden  wir  vor  ihnen  geben  FB.  Gl ; 
adgladathnr  rig  ria  rig  jj.  141,  20(?^; 
udi  tri  lá  oens  tri  u-aidohe  dait-siu 
remib  du  bist  ihnen  einen  Weg 
von  drei  Tagen  und  drei  Nächten 
voraus  FB.  10;  35.  —  c)  Mit  dem 
Infinitiv:  ria  n-dul  i  n-gnuis  in 
spirta  nóib  ehe  wir  gehen  Hg.  5, 
90;  93.  —  d)  vor,  räumlich  {bis- 
weilen mit  dem  Nebengedanken  des 
Schut::es):  caeh  fir  diib  do  oslogud 
riana  ranái  jeder  Mann  von  ihnen 
um    vor    seiner    Frau    zu-    öffnen 

FB.  21;  rop  reid  remnnn  cech  u- 
amreid  es  sei  eben  vor  uns  alles  Un- 
ebene Hg.  1,  34;  a  ci'il  rempi  FB.  78 
{der  Rücken  des  Beils  vorn,  d.  h. 
er  Hess  das  Beil  mit  dem  Bücken, 
nicht  mit)  der  Schärfe,  auf  seinen 
Hals  fallen);  ammoc  rempe  nis 
derbrad  Hg.  5,  83;  ro  roena  reunn 
catha  cach  tbedma  Hg.  4,  4;  da  en 
bátar  rempu  die  vor  ihnen  waren 
CC.  2  LU.;  mebais  riam  forsna 
slógn  SC.  26.  —  e)  Idiomatisch: 
tanic  remi  er  ging  vorwärts,  wörtl. 
V01-  sich  SC.  31;'  TE.  18;  tanic.. 
rempi  sie  ging  vortoärts  SC.  30; 
lotar  rompa  F.B.  GG;  CC.  2;p.  144, 1; 
tecis  . .  remi  FB.  69;  ro  lá  fer  . . 
reme  TE.  5  Eg.  —  f)  Zittern, 
sich  fürchten  vor:  ocus  cach  for 
crith  ocus  for  úamain  remi  und 
Jeder  in  Zittern  und  in  Furcht 
vor  ihm  FA.  10;  14. 

rebaim  llichreisse,  zerreisse, 
vgl.  tréan-réabaim  I  tear  violently 
O'Don.  Gr.  p.  340.  —  Fass.  Frais. 
Sg.  3  rebthair  a  étach  immi  FB. 
67.  —  Fraet.  Fl   3  ro  reptha  GL 


robrad 


734 


rega 


zu  ro  ringthe  Fei.  Prol.  37.  — 
Inf.  róbadh  Gl.  zu  reang  O'Daii. 
p.  111;  reubadh  to  tear  Corm.  Tr. 
p.  147. 

rebrad  „sportiveness"  SC. 
33,  1,  reabradh  skipping,  sporting, 
playin g  O'R. 

reec  F.  Verkauf,  Verkaufen. 
—  Sg.  Nom.  mir  bo  toi  do  DubthacZi 
recc  na  cnmaile  etir  Three  Honi. 
p.  52,  28;  Dat.  súanemuin  do  dc- 
num  i  n-aidchi  do  reicc  ar  biad  et 
íéitach  dia  muntir  Wh.  24(i  (Z^.  775). 

reecaim  II  ich  verkaufe.  — 
Praet.  Sg.  3  ni  ro  recc  Gl.  zu  ni 
rir  Hy.  5,  c.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
ro  reccad  p.  17,  23. 

réchnes  LU.  p.  81»,  30  für  fri[th] 
cnes,  wie  frichnaim  für  frith-gnim. 

reclioll  „tvinding-sheet"  Three 
Hom.  Index;  racholl  i.  brat  mairbh 
O'Cl;  Dat.  dia  rechull-som  Three 
Hom.  p.  120,  1. 

recht,  rect  N.  oder  M.  Gesetz; 
lex  Z\  238.  —  Sg.  Nom.  recht 
p.  311,  2c;  SC.  45,  22;  recht  Adom- 
nain  FA.  32  (recht  n-Ad.  LBr.); 
rächt  litre  i.  diriataid  in  t-soiscela 
Seneli.  M.  III  p.  30  {Gegensatz  r. 
aicnid);  Gen.  rechto  et  faithse  legis 
et  2)rophetarum  Wb.  21b  (^2.  17); 
in  rechta  atharda  j^.  170,  10;  co 
fuirmed  in  rechta  sa  Adamnáin 
FA.  32  LBr.;  Dat.  roraide  Dub- 
thach  Mac  Ua  Lugair  in  tili  brethem 
fer  n-Erend  a  rächt  aicnid  ocus  a 
rächt  faide  Sench.  M.  III  p.  30 
{zu  rächt  aicnid  die  Glosse  i.  na 
m-breitheman  Morand  ocus  Fithai); 
PI.  Dat.  fri  saeb-rechtaibi/y.  7,ígB.; 
Acc.  fri  dub-rechtu  Hy.  7,  45;  fri 
sáib-rechtu  40.  —  Compos.  recht- 
táircid. 

rechtaire  M.  a  stetvard  Corm. 
Tr.p.  141 ;  rccúre  praepositus  qentis 
Wh.  17<i  {Z^.  780.  —  Sg.  'Nom. 
rectaire  Lq.  12;  Dat.  ónd  rectairiu 
a  villico  Pr.  Cr.  G2a  (Z^  230). 

rechtche  F.  Rechtspflege; 
Icgislatio  Z^.  497.  —  Sg.  Gen.  con 
roibtis  oc  denum  rect  che  la  riga 
Gl.  zu,  volentes  esse  legis  doctores 
Wh.  28a,  1  [Z-^.  1031);  Acc.  cen 
rechtgi  rig  SG.  21. 


rechti  i.  ro  recht  ho  methi  ocus 
inmairi  Gl.  zu,  distenti  cordis 
Ml.  20a,  23,  vgl.  asrochess  i.  ro 
recht  expnnsum  est.  Ml.  39^. 

reclitaid  M.  „latvgiver",  Gen. 
meic  FéiUhnthe  Rechtuda  Three 
Hom.  p.  52,  21;  vgl.  greit  rig  sen- 
rechtaid  biiada  FB.  46. 

recht-táircid  M.  legislator 
Z\  854. 

rcchtu  s.  rieht. 

récles  «  recluse's  cell  Three 
Hom.  Index.  —  Sg.  Nom.  0  thar- 
nic  in  récles  do  chumtach  ocus  ro 
fhas  a  fer  cu  mor  T/wee  Hom.  p. 
34,  7  („the  dose");  Gen.  di  clerech 
reclesa  LBr.  p.  261^  {Wi.  Gr.  p. 
125);  Dat.  ocus  se  ina  recles  ibid. 
p.  114,  18;  is  uathad  nech  dib 
téged  asa  recles  SMart.  22. 

1.  reciie  i.  ni  doronnadh  go  Inath 
OTl.  \a  hasty  act  O'B.). 

2.  rccne  Name  für  eine  poetische 
Composition;  recne  dechubaici  LU. 
Anir.  Prol.,  raicni  LHy.  {Gotd.^ 
p.  158,  3);  Acc.  in  recni  si  Lg.  17 
Eg.  (reigin  Lc);  18  Eg.  (reigne  Lc). 

reeomarc  a  dissyllable  O'Don. 
Suppl.,  Corm.  p.  16  deach. 

rede  Ebenheit,  Ebene;  reidhe 
planatio  Ir.  Gl.  890.  —  Sg.  Gen. 
for  medón  rede  Hy.  5,  33;  adreth 
riched  rede  „a  kinqdom  of  smooth- 
ness"  Fei.  Prol.  120. 

redlanda  s.  rétla. 

refedaib  {Dat.  PI.)  „twisted 
cords  or  thongs"  i^)On  the  Mann. 
III  Index;  con  reraig  Cuchulaind 
iarsin  inna  heónu  di  thétaib  ocus 
refedaib  in  carpaii  LU.  p.  63a,  j.k; 
CO  n-gab  som  immi  secht  cneslesti 
(-lenti?)  fichet  ciartha  clártha  coind- 
li'ita  bitisbá  thétaib  ocus  rothaibocus 
refedaib  hi  ciistul  fri  gelcnes  do  ibid. 
p.  79a,  32  {vgl.  On  the  Mann.  II  p.  300). 

reg-a  ich  werde  kommen;  do- 
i'eg  veniam  Wb.  1^  {Z^.  452).  — 
Sg.  1  no  CO  rag-sa  SC.  32;  ni  rag 
Three  Hom.  p.  36,  29;  riga-sa  SC.  4; 
ragat  16;  45,  25;  ragat-sa  ibid.  39: 
46;  2  mos  rega  Hy.  2,  so;  in  rasa 
limm  TE.  13  Eg.\  p.  132,  22;  SC. 
16;  33,  g;  ni  raga  ass  SC.  14;  in 
raga-so  TE.  V6  LU.;  in  lim-sa  do 


735 


rem-dédenach 


raara  SC.  46;  3  dorega  reniet  Ml. 
28».  10  {r(jl.  targa,  toirgim");  intí  do 
raga  día  chosnam  frini  FB.  11; 
p.  40,  22:  ragaidí).  132,  lo;  SC.  20; 
rel.  messe  ragas  ich  bin  es  die 
gehen  wird  SC.  44,  i;  PI.  t  ni  ra- 
gam  FB.  5;  regmai  SC.  35;  reclimi 
SC.  19,  3?  régmait-ni  Lg.  10,  rag- 
mai-ni  Eg.\  3  regait  Gl.  zu  con 
tissat  Hg.  2,  36:  rcgat  ibid.  52, 
regait  Fr.  —  Fut.  sec.  Sg.  2  dia 
coistithe  frim  .  .  ni  rigtha  chiicu 
SC.  7;  3  asbert  .  .  nand  rigad  con- 
tised  Patrice  Tir.  13;  inti  dib  cetna 
ragad  issa  tech  FB.  20;  di'is  cinnas 
do  ragad  FB.  8;  IG;  17;  cid  biad 
no  ragad  dia  n-echaib  G3;  co  rachof? 
FB.  37  Eg.\  PI.  3  na  rachdais 
TE.  2  Eg.  —  Pass.  Fut.  Sg.  3 
regthair  Lg.  13. 

reiciie  s.  recne. 

réid  glatt,  eben,  leicht.  — 
Sg.  Nom.  rop  reid  remnnn  cech 
n-amreid  Hy.  I,  34;  bid  reid  riam 
cacb  n-amreid  Bern.  115»  (Goid.'^ 
p.  56);  ni  reid  dam  EC.  5;  Gen. 
(\i  dindgnaib  Rocrenn  rede  SP.  V2; 
Äcc.  etir  reid  ocus  amreid  311.  28  r. 

reidgraii*  i.  coss  esscra  „handle 
of  a  waterressel"  (reid  ngair 
Eg.  88)  Corm    Tr.  p.  145. 

rcigiie  s.  recne. 

réil  klar;  s.  for-réil.  —  Sg.  Nom. 
is  réil  FB.  li\\^LHy.  Amr.  41, 
réill  Three  Hom.  p.  102,  30  [von 
der  Stimme'):  mu  rose  réil  SP.  II  10. 
—   Vgl.  relaim. 

(reilce  für  ro  léce,  s.  untei'  toi. 
do  rellg-is  ScM.  13  s.  teileim. 
reiiiicise  .<!.  remcise. 
reime  s.  ré  11-. 
réimm,  reim  N.  Lauf,  Zug, 
Laufen,  Inf.  zu  rethim;  cnrsus 
Z\  268.  —  Sg.  Novi.  cach  reim 
immá  rurig  FB.  7;  arreim  FB. 
42;  .56;  reim  for  bin  Lg.  17, 11  Eg.? 
rem  n-aga  SC.  30,  c  (reim  H.)\ 
i  Acc.  ni  ágor  roimm  mora  minn 
dond  laechraid  lainn  oa  Lochlind 
SG.  112  i  Nigra  Bei.  Celt.  p.  18, 
Z*.  953 1;  lasa  reim  FB.  44;  PI. 
Nom.  nit  athe  buadremmewd  ind 
Léith  Mac7t«  iar  marbad  Conculainn 
,,not  keenertvere  the  victorious  conrses 


of  the  Gray  of  M.  öfter  C.'s  slaugh- 
ter"  Rev.  Celt.  III  p.  181;  Gen.  co 
cend  cóic  cét  déc  cémend  —  aidble 
reimend  —  ead  ba  réill  Three  Hom. 
p.  102,  30  {von  der  Stimme  Colum- 
cille's)  =  Fél.  p.  CI  {„vastness  of 
courses");  aidble  remeand  ibid.  p. 
CXXXII  (,;vastest  ofcourses")=LU. 
p.  10»,  32(  J.wr.,  „rast  courses  Crozce") 
=  LHy.Amr.  41  (aidblib  réimmend). 

réir  last  night  GB.,  s.  aréir. 

réir  s.  ríar. 

réise  a  span  O'R.,  vgl.  rén. 

reithig,  correithig  lief?  s.  unter 
dírgiud  cretti. 

rélaim  II  manifesto.  —  Praes. 
Sg.  3  ní  rela  a  ai^m  non  tnani fe- 
stat nomen  sunm  SG.  6i>  [Z'^.  432). 
—  Inf.  Dat.  oc  rélad  a  n-anmae 
SG.  á\  9  {Z-\  1009);  ar  relad  firinni 
LHy.  Amr.  2. 

uis  relec  Sc3I.  21,  sg  (releicc 
M.,  für  ro  leic")  er  Hess  sie  nicht  los. 

reliec  =  lat.  reliquiae;  reilic 
„a  cemetery"  Ir.  Gl.  691 ;  relec  i.  rélic 
areliquis  sanctornm  Corm.  p.SQ;  is 
e  foillsigfidesmo  ligi-sea  ocns  torind- 
fess  mo  reliec  Three  Hom.  p.  100,  8. 

réll,  réall  a  star  CB.?  s.  tmter 
nert. 

réltach,  voti  relad,  „manifest, 
clear"  O'Don.  Suppl. 

rem  die  Praep.  ré  n-  mit  Pron. 
poss.  der  1.  Sg.  —  An  einigen 
Stellen  könnte  rem  für  frim  {Praep. 
fri)  stehen:  rem  ré  SC.  34,  10;  rem 
chorp  is  rem  chenn  is  tind  TE. 
9,  27;  isseth  rem  chridi  is  rem  cnes 
SC.  29,  18 ;  rem  rebrad  r^  33,  1? 

rem-,  remi-  Z'^.  878,  die  vollere 
Form  der  Praep.  ré  11-,  vor  suffi- 
giiien  Pronomen  und  in  der  Com- 
position.  Vgl.  cid  remi-nota  i.  cid 
remin-etarcnaigedar  Gl.  zu  prae- 
notare  311.  18«,  12. 

remaiu  „pre-eminent^^  Fei. 
Jan.  1;  31. 

remcaissiu  F.  Providentia.  — 
Sg.  Gen.  dliged  remcaissen  311. 
27<i,  10;  Dat.  rose  De  dom  reim- 
eise „God's  eye  to  look  before  mc" 
Hy.  7,  29  (dom  imcaisin  B). 

rem-dédenach,  ind  remdédenach 
praepostere  SG.  212»  {Z'K  878). 


rem-dedülte 


736 


rem-dedólte  antelucanus  SG. 

3Ga,  4  {Z-\  878). 

rem-deicsiu  F. Providentia.  — 
Sg.  Gen.  dliged  remdeicsen  Ml. 
lÖJ  1  und  2. 

reme  s.  ré  ii-. 

reuielluid  (reme-luid)  Gl.  zu 
praeeunte  Ml.  132^. 

rem-epertlie  ante  dictus;  Nom. 
in  gilla  remeporta  Corm.  p.  31,  26; 
Dat.  dind  trediu  remeperthu  SG. 
3b,  14  (Z-\  47i)V 

rein-erchoiliud  praedestina- 
iio  Tnr.  Gl.  25;  Praet.  Sg.  3  remi 
riérchóil  praedestinavit  Wh.  4b 
{Z-\  882). 

remes  i^.  Zeit;  réimheas  a  time, 
period  O^U.  —  Sg.  Dat.  irremis 
Mac  n-Oeda  Sláne  Hy.  1  Praef.-j 
Ó  remes  na  uoem  i  n-Ard  Macha 
Eél.  p.  CHI  35;  Acc.  fri  remis  LU. 
p.  121»,. 31  {Tochm.  Em.). 

rem-iaisues  no  tossach  Gl.  zu 
Fei.  Jan.  1. 

rem-fls,  Dat.  irremfius  inprae- 
scientia  Wh.  31a,  g  (Z^  878). 

rem-foeul  praefatio  Goid.^  p. 
157,  2«  XLHy-  Amr.). 

rem-fiiar,  -fuar  preparation 
Tur.  Gl.  28. 

rem-g:licee  .F.  pervicacia  Ml. 
22  r  {Z-\  248). 

remi-  in  der  Composition  die 
vollere  Form  für  rem-  Z'^.  878. 

rcmiad  „privilege",  na  rémi- 
ada  ocus  na  honoire  i.  cech  grad 
OS  ailiu  i.  q-uasi  privata  lex,  Gl. 
zuprivilegia  Llly.  fo.  Hb  {Goid.'^ 
p.  Gl).  —    Vgl.  miad. 

i'emitaai  praesunt  Wh.  25" 
{.Z-\  878). 

reinitliir  Compar.  dich  er?  re- 
mithir  dóit  láma  neich  alle  cach 
»"mér  FB.  91. 

remor  dick,  fett;  „thich,  fat" 
Corm.  Tr.  p.  14G;  s.  comremor.  — 
Sg.  Nom.  bel-remur  dicldippig  FB. 
37;  buinn-renior  (s.  bond)  am  Fusse 
dick,  s.  unter  lámach;  PI.  Nom. 
fem.  Form  remra  ji.  40,  20;  Ace. 
•   remra  ihid.  25. 

reiii-ráte  vorher  ertvähnt, 
Gen.  do  thaig  in  druad  remráti 
Three  Hom.  p.  54,  2ü.    Vgl.  rádim. 


rem-samugud,  liitar  remsamugud 
ocus  foacomoi  Gl.  zu  praepositivae 
rel  communes  SG.  212»,  15. 

rem-sedaig:the,  -sedaigthe  Gl.  zu 
praeside  Ml.  47  r. 

rem-suidig'ad  pr  aep  oner  e, 
praepositio  Z'K  878,  991. 

rem-thairchetal,  Dat.  0  rem-  I 
thairchetul  Gl.  zu  praesagmen  * 
Goid.""  p.  68  [LHy.). 

rem-thechtach  ?;er/7aM/7en,  ais- 
nes  raet  reimtechtach  Three  Hom. 
p.  2,  IG.  —   Vgl.  sechmadachte. 

rem-theclitas  M.  praecessio 
Z'^.  878,  praepositio  787.  —  Sg. 
Dat.  intech  De  dom  remthechtas 
„God's  way  do  lie  hefore  me"  Hy. 
1,  33. 

reni-thús  Vorrang,  Vorgehen. 
—  Sg.  Acc.  ni  chuir  form-sa  rem- 
thus  rerig  FB.  35. 

remthúsaig-im  lU  praecedo.  — 
Conj.  PI.  3  CO  ró  remtusaigit  re- 
mumm  isna  cathaib  ut  me  illipraece- 
dant  in  acie  Gild.  Lor.  Gl.  23. 

1.  reu  a  sjjan  O'R.,  woselhst 
folgender  Vers  citirt  wird:  glang 
guala  is  doid  läm  gan  len,  scib 
glac  agas  luibhne  mér,  hiadh  cos 
acas  trethau  troigb,  ren  reise  is 
nén  ainm  orloigh  {For.  Foc). 

2.  ren  Lg.  H,  n  L.? 

1.  rend  Spitze,  s.  1.  riiid;  ro 
bith  immi  ic  dichur  gai  ocus  rend 
ocus  err  ocns  sieg  ocus  saiget  LU. 
p.  79a,  40. 

2.  rend  Stern,  s.  2.  rind;  PI. 
Nom.  renda  stars  Corm.  Tr.  p.  145; 
Gen.  rig  na  rend  Fei.  p.  CLVIII  39. 

rendaib  x>.  40,  12,  s.  raun. 

1.  reng  i.  rebadh  (XDar.  p.  111; 
doronta  renga  ocus  bloga  de  Gl.  zu 
ro  rengad  Feh  Fehr.  14.  Vgl.  ringim. 

2.  rengr  i.  caol  O'Dav.  p.  113. 

1.  reng-a  the  reins  ofthe  hack  O'R. 

2.  renga?  tri  lochta  immorro 
Concnlaind:  a  bith  roóc  ar  ni  ro 
ásathar  a  renga  rodaim  ar  bá  mote 
con  ceistis  óic  anaichnid  lair,  a  bith 
rodána,    a    bith    roalaind    LU.   p. 

121b,  31. 

renim  I  ich  gehe  hin,  ver- 
kaufe, gewähre.  —  Conj.  Sg.  2 
mina  rena-su  in  chumail  sa  i  tirib 


737 


rethim 


cianaib  Three  Hom.  p.  52,  26.  — 
Perf.  Sg.  3  ro  rir  a  einech  ar  cHuirm 
Lg.  18,  31 ;  Hy.  5,  6  (i.  ni  ro  recc); 
rir  accobur  a  súla  LHy.  Amr.  71; 
rom  bia  ind  laith  find  fia  roir  Dia 
do  Dallán  Goid.^  p.  157  {LHy. 
Amr.),  „ichich  God  granted"  Crowe. 
—  S-praet.  PI.  3  conus  rensat  p. 
17,  20 ;  rensat  21.  —  Fut.  Sg.  1  no 
CO  ririub  TE.  13  LU.  [nach  Ana- 
logie des  B-fut.  umgebildet)-^  1  und  3 
„Atrubart-sa  frit-su"  ol  si  „conom 
rire  'Ech.aid  nit  rius.  Atom  etha 
lat  ar  mo  chuit  fein  dianom  rire 
Echazá."  „Nit  ririub  imworro"  ior 
'E.chaid  LU.  p.  132a,  34.  _  Pass. 
Praet.  PI.  3  ro  ratha  duit  du  gude 
gewährt  sind  dir  deine  Gebete  Hy. 
2,  50.  —  Comp  OS.  as-renim,  érnim. 

renn  s.  rend,  rind. 

rengmar  FB.  37? 

reo  Streifen?  Lugaid  Réo-derg 
SC.  24  {vgl.  CO  n-da  cris  derca 
tairis  ibid.  23);  PI.  Dat.  na  reib 
bis  „in  its  streaks  it  is"  etymolo- 
gisirende  Glosse  zu  náre  Corm.  Tr. 
p.  125. 

reod,  read  Frost,  Kälte;  reud 
gelu  Z'^.  35;  reud  Gl.  zu  in  coisni 
LHy.  Amr.  133;  reo  frost  Corm. 
Tr.  p.  142.  —  Dat.  co  reod  p. 
190,  34;  i  reuth  in  pi'uina  Goid.^ 
p.  59  South.  Ps.). 

1.  rer  blaek,  dark  O'B. 

2.  rer  i.  Ion  „blackbird"  Corm. 
Tr.  p.  145;  davon  das  Deminutiv 
rergugan,  mac  rergugain  =  Mac 
Lonain  ibid.  ' 

1.  reraig  Hy.  5,  51? 

2.  reraig  s.  con-riug'  Nachträge. 

3.  reraigr  s.  rigim. 

4.  reraig  s.  rere. 

rer-ehere  heath-poult  or  grouse 
O'B.;  i.  cerc  reidh  O'Dav.  p.  112; 
cearc  dhubb  O'Cl.;  Gen.  ogh  rer- 
ceirce  O'Dav.  l.  c;  g&haid  in  súil 
n-aile  immach  co  m-ba  métithír 
oeus  óg  rerchirce  hi  ina  chind  LBr. 

p.   216a,   56. 

rere,  reire  old,  aged  O'B.,  rei- 
reach  an  aged  person  ibid.  — 
Sg.  Gen.  ni  chuir  form-sa  remthus 
rerig  FB.  35?  PI.  Nom.  reraig.  Gl. 
i.  ro-rlg   no   ré-rig  i.   qui   fuerunt 


ante  diluvium  Hy.  1,  47;  Gen. 
drong  rerach  ,,a  troop  of  ancestors" 
Fei.  Epü.  237  Laud,  reraig  LBr., 
reraich  Bawl. 

res  Traum,  vgl.  Beitr.  VII  69. 

—  Sg.  Nom.  adfiadar  a  res  dona 
rigaib  SC.  23;  res  atchi  ibid.  9; 
Dat.  in  suan  fa  reis  i.  ina  cotlad 
fa  i  n-aislingiu  O'Dav.  p.  92  {„im 
Schlaf  oder  in  einem  Traum"  Beitr. 
VII  69). 

resaigim  III  ich  träume.  — 
Part.  Dat.  cosin  brosnu  resaigthiu 
Gl.  zu  cum  cremio  somniato  Tur. 
Gl.  127  {„with  the  sheaf  dreamt 
of"  Goid:^  p.  12). 

rét  M.  Sache;  res  Z\  238; 
Corm.  Tr.  p.  146.  —  Sg.  Nom.  in 
rét  SC.  45,  4;  Gen.  d'is  cech  réta 
ibid.  32;  ainm  réto  SG.  187b  {no- 
men  rei  Z'^.  238).  —  Vgl.  crét. 

rétan  recula  SG.  47»  (Z*.  273). 

rétgrlu  Stern;  ret-gle  i.  gle  solas 
Corm.  p.  39.  —  PI.  Dat.  cona  ret- 
glannaib  SP.  III 2.  —  Vgl.  sechtarét. 

retha  s.  rith. 

rethaeh  s.  ru-rethach. 

rethe  M.  Widder;  reithe  a  ram 
O'B.  —  Du.  Acc.  eter  da  rethi 
Lg.  19. 

rethet?  rethet  daurthige^?.  41,  23, 
„the  Site  v?)  of  an  oratory"  Stokes, 
Fei.  p.  XLVI. 

rethim  I  ich  laufe.  —  Praes. 
Sg.  3  rethid  fri  cach  rind  Goid.^ 
p.  53  {Wien.  Gl.);  rel.  raith  rith 
rethes  LHy.  Amr.  50;  rom  anacht 
ri  rethes  1er  LU.  p.  40»,  is;  PI.  3 
rethait  uisci  currunt  aquae  Ml.  33  r 
{Z^.  433);  rel.  in  riuth  retae  inna 
airndrethcha  Cr.  18^  {cursus  quo  " 
cti/rrunt  errantia,  sidera,  Z^.  1089). 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  na  digsed  for  ^^ 
ech  ocus  na  etraiged  mnai  co  an-  ^ 
feta  ocus  na  rethed  Aid.  Clionch.  66; 

ni  aithrethend  chucund  inti  ro  re- 
thed huain  LHy.  Amr.  17.  —  Perf. 
Sg.  3  ro  raith  Gl.  zu  Hy.  5,  51; 
raith  i.  ro  reith  i.  dochuaid,  ut 
est  raith  co  n-ilur  sochlach  {Fei. 
Sept.  19)  O'Dav.  p.  111;  raith  a  ' 
reim  sin  Fei.  Oct.  16;  PI.  3  in  tan 
do  rertatar  Hy.  5,  55  (do  rethetar 
-Fr.) ;  rathatar  hi  riched  „they  spead 
47 


'#4 


rethar 


738 


ríadaim 


into  heaven  Fél.  Sept.  18,  i.  ro 
rethustar.  —  S-praet.  Sg.  3  rith 
ra  reith  in  sluag  sa  Fei.  Frol.  28 
(raith  Bawl.  ist  Perf.)\  PI.  3  ro 
rithset  Three  Hom.  p.  8,  18;  Dep. 
ro  reithsetar  Gl.  zu  Hy.  5,  55.  — 
Inf.  ritbclrrT.  Vgl.  ind-riuth. 

rethar,  reathar  a  riddle,  a 
Steve  O'B.;  lúathidir  rethir  fuin- 
nema  FB.  86?  vgl.  retar-  FB. 
87  Fg. 

rétla  Stern;  Stella  Ir.  Gl.  103. 
—  Sg.  Acc.  amal  rétlaind  ríg  FA.  10; 
PI.  Nom.  redlanda  p.  191,  24;  Gen. 
fri  etrochta  rétland  FA.  16;  Acc. 
no  airmebad  retlanna  nime  LU. 
p.  111>,  30  (Amra). 

ri  M.  König;  rex  Z'^.  259.  — 
Sg.  Nom.  ri  Hy.  5,  23;  32;  Lg.  12; 
TE.  5;  8;  14  iJ^.;  p.  131,  32;  ÄC. 
34,  8;  ri  cach  cóicid  TE.  1  LU.; 
ri  cóicid  hErend  FB.  17;  ri  chói- 
gith  hUlath  TE.  1  Fg.;  ri  Ulad 
Lg.  9;  ri  Fernmaige  14;  ScM.  11; 
ri  hErinn  TE.  2;  19  Fg.;  ri  nime 
Hy.  6,  23;  ri  amra  ScM.  1;  TX 
1  iJgf.;  p.  311,  25;  mór-ri  J3í/.  6,  7; 
deg-ri  Hy.  1,  38;  cét-ri  FA.  32;  fil 
and  ri  rúamna  buden  SC.  34,  2 
{nach  fil  SOWSÍ  der  Acc);  8;  ö^ew. 
rig  Hy.  1,  42;  5,  35;  Lg.  5,  12  jE/p. ; 
ri/.  2  iCr.;  14  ÍJí/.;  ^).  131,  28; 
142,  8;  FA.  6;  7;  FB.  22;  61;  p. 
311,  25;  /SP.  IV  2;  4;  cen  rechtgi, 
cen  smacht  rig  SC.  21 ;  comairli 
rig  22;  mind  rig  FA.  8;  amaZ  rét- 
laind  rig  10;  adbar  rig  ScM.  14; 
rig  na  n-dúla  Hy.  1,  55;  ben  ding- 
bala  rig  iarthair  domaiu  Lg.  12; 
rig  Bretan  p.  17,  17;  rig  Alban 
Lg.  11;  rig  Insi  Fer  Falga  FB.  89; 
rig  Erend  TE.  13  LU.;  hErend 
Oss.  I  2;  rig  máir  Hy.  5,  63;  dochum 
ri  hErinn  TE.  19;  20  Fg.;  Dat. 
don  rig  jo.  17,  23;  46,  25;  TE.  2 
LU.;  p.  142,  5;  SC.  37,  s;  42; 
2).  309,  37;  311,  27;  dond  rig  ocus 
dond  rigain  FB.  62;  65;  73;  do 
rig  aingel  Hy.  2,  80;  do  rig  Roman 
FA.  32;  fri  rig  Dalaraide  ^).  17,  21; 
Acc.  rig  n-amra  Hy.  6,  1 ;  co  rig 
n-ilainglech -Hy.  1,  10;  ri  rig  n-UIad 
Lg.  5,  22;  rig  n-Érend  TE.  13; 
FA.  32;  rig  Hy.  6,  20;  25;  Lg.  12; 


p.  132,  2;  FB.  7;  ni  fil ..  rig  Lg. 
10;  lasin  rig  2>-  46,  23;  fria  rig  p. 
142,  10;  ria  rig  p.  141,  20;  la  rig 
Laigen  i).  46,  22;  eter  rig  ocus  ollo- 
main  p.  328,  19;  p.  142,  20;  eter 
rig  ocus  rigdomna  FB.  12;  Foc.  a 
ri  lach  n-Ermw  FB.  27;  PI.  Nom. 
rig  i'^.  29;  TE.  1  LU;  SC.  22; 
na  rig  ocus  na  toisig  FB.  28;  Gen. 
na  rig  SP.  V  10;  14;  na  rig  ocus 
na  tóisech  FB.  6;  greit  rig  46?  hi 
Temraig  na  rig  SC.  21;  Dat.  dona 
rigaib  SC.  23;  do  rigaib  ocus  rig- 
domnaib  hErend  FB.  19;  di  rigaib 
massaib  Marggae  SP.  V  12;  Acc. 
la  riga  Wb.  28a,  1  {Z\  262);  rigu 
(SC.  30,  6;  Du.  Nom.  na  da  rig 
SC.  33,  7.  —  Comp  OS.  Cu»nmall 
mac  Trenmóir  rig-feunid  hErewd 
CCn.  3;  rig-láim  Hy.  5,  56;  ina 
rig-rosc  LU.p.  121i>,  26;  rig-chathair 

FA.  l'óLBr.;  rig-domna, -imda,  -rad, 
-rath,  -sude,  -thech.  —  Vgl.  árd-ri. 

ria  s.  fri. 

ria  n-  s.  ré  n-. 

riabliach  brindled,  tahhy, 
gray  CR.;  On  tlie  Mann.  III  p.  90. 

riabhan  a  swarthy  person 
O'Don.  Suppl. 

riaelit  T-praet.  Team,  kam  an, 
erreichte;  Z^.  455;  O'Don.  Gramm, 
p.  245  als  Praet.  zu  righim  I  reach; 
Sg.  3  corriacht  cach  araile  ScM.  18 ; 

FB.  28  (CO  ruacht  Eg.);  do  riacht 
. .  CO  dun  Frémaind  TE.  17 ;  in  tan 
do  riacht  p.  40,  9;  dorn  riacht  Oss. 
II  5;  PI.  3  do  riachtatar  TE.  3; 
19  Eg.  —  Inf.  Dat.  dul  dia  riach- 
tain  SC.  34;  iar  riachtuin  p.  142,  u; 
iar  riechtain  ind  FB.  29  Eg.; 
oc  comriachtain  „coming  together" 
FA.  14.  —  Vgl.  ro  siacht,  do-riacht. 

riad  Fahren,  Reiten;  „to  tra- 
vel  in  a  chariot,  in  a  boat,  or  on 
horse-back"  Crowe,  Siab.  Concul.  p. 
409 ;  running,  racing,  a  course  CR. ; 
for  arriad  FB.  47;  hi  tir  omná  riad 
róot  p.  310,  27  {vgl.  FB.  34)? 

riadaigrim  III  ich  fahre?  — 
Praet.  Sg.  3  i.  ro  riadaig  i.  ro  im- 
thig  Gl.  zu  reided  Hy.  5,  97. 

riadaim  ich  fahre,  befahre. 
—  Praes.  Sg.  3  rel.  cach  rot  ria- 
das  do  charpat-8u  FB.  34;  PI.  3 


riada 


739 


cáin  in  reim  riadat  bi  LTJ.  p.  5^,  32 
{darunter  i.  radit;  riarait  LHy. 
Amr.,  Goid.^  p.  157).  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  in  chaillech  reided  currech 
Hy.  5,  97,  Gl.  i.  ro  riadaig  i.  ro 
imthig  (imreded  Fr.).  —  Praet. 
PI.  3  batar  sinde  riadatar  a  fochlai 
fria  faitsi  Corm.  p.  XXXIX  {„'twas 
we  that  rode  on  his  fochlae  hy  his 
faitsi").  —  Inf.  riadad,  Gen.  cona 
eoch  riata  FB.  31 ;  Fei.  p.  LXI. 

riadu,  riadu  curach  ocus  graig 
SC.  31,  12  (riada  Ä\  nach  Stokes 
Beitr.  VII  54  „ü-imperfect"  von 
riadaim  {„Boot  und  Boss  pflegen  . . 
vorheizuTiommen"  ?). 

riag  F.  patibulum  Z^.  18;  i. 
césadh  O'Dav.  p.  111;  a  cross, 
gallows  O'R.,  vgl.  riaghadh  hanging 
ibid.  —  Sg.  Gen.  do  bithaitreb 
pene  ocus  rege  Lü.  p.  17^,  26:  PI. 
Gen.  CO  n-immud  a  pian  ocus  a 
riag  FA.  21.  —  Compos.  na  riag- 
carcar  no  inna  n-gnim-carcar  Gl. 
zu  ergastolorum  Goid.'^  p.  69  (LHy.). 

riagaire  iJf.  „the  exeeutioner" 
Fei.  p.  CLXXXVI  28. 

riagal,  riagol  ==  lat.  regula 
Z'^.  18;  riaghail  norma  Ir.  Gl.  61. 
—  Gen.  seichmech  riaglá  atbardai 
SC.  26.  —  Vgl.  com-riagal. 

1.  riani  vor  ihm,  die  vollere 
Form  der  Praep.  ré  n-  mit  Pron. 
suffixum,  TE.  2  Llf.  (remiu  Eg.)\ 
SC.  36;  ScM.  6. 

2.  riam  Adv.  vordem,  vorher, 
früher;  antea  Z^.  613;  p.  131,  3; 
Lg.  17,  11;  ScM.  11;  nit  acca  riam 
remi  seo  TE.  5  Eg.\  is  hi-sin  tra 
ingen  iss  coiri  .  .  atconcatar  súili 
dáini  riam  . .  die  Menschenaugen  je 
gesehen  haben  ibid.;  in  chian  riam 
lange  ante  Ml.  33c,  j. 

rian  Meer;  the  sea  O'R.;  gseth 
ard  huar,  isel  grian,  gair  arrith, 
ruthach  rian  LU.p.  IV»,  25  (=  LHy. 
Amr.  63),  über  rian  die  Glosse  i. 
muir. 

riar  F.  Wille,  Wunsch,  Ver- 
langen; voluntas  Z*.  18;  vgl.  am- 
riar.  —  Sg.  JSfom.  riar  TE.  5  Eg.; 
FB.  16;  33  Fg.;  Dat.  ailebthair 
dom  réir  fein  Lg.  6 ;  bói . .  in  ben 
dia  reir  zu  ihren  Diensten  FB.  79; 


do  reir  ad  voluntatem,  secundum, 
fo  reir  sub  potestate  Z'^.  659;  do 
reir  shenaid  na  Roma  „according 
to  the  will"  Three  Hom.  p.  16,  9; 
Acc.  irréir  n-Aile7Za  FB.  16;  im  reir 
na  curad  FB.  79 ;  fo  a  reir  fodein  46; 
dénaid  mo  réir-se  FB.  16;  denaid 
mo  riar-sa  {Form  des  Nom.)  74. 

riarach  obedient,  submissive 
O'B.;  CO  bam  riarach  Lg.  13  Lc. 
riaraim  I please,  satisfy  O'B. 
ri'asc  amorass  Corm.  Tr.  p.  147. 
riastrad  M.  Verzerrung,  Ver- 
drehung, bes.  die  Verzerrung,  die 
;   an     Cuchulinn's    Körper     eintrat, 
\  wenn  er   in  Kampfeswuth   gerieth. 
I  —  Sg.  Gen.  fobith  cach  riastarda 
!   dos  ber  for  a  aigid  cu  chách  „be- 
cause  of  every  distortion  lohich  he 
:   brings  on   his  face   toicards  every 
one"  Corm.  p.  38  reim;  Dat.  iarsin 
I   riastrad  sin  riastarda  im  Choincw- 
i    \ainn  LU.  p.  80»,  21. 
I       riastraim  Wich  verzerre,  ver- 
I   drehe.  —  Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3 
i   riastartha  a  bei   co  lirtrachta  LU. 
'  p.  79'',  40 ;   is  and  so  cét-riastartha 
,   im  ChoincttZamn  ibid.  22  {da  trat 
die   erste   Verzerrung   an    C.    ein); 
\   iarsin    riastrad    sin     riastarda    im 
ChoÍDCulainn   ibid.   p.   80»,    21.    — 
Praet.  Sg.  3  ro  riastrad  immi  FB. 
27.  —  Part.  Sg.  Nom.  in  riastar- 
j   tha  a  hErind  FB.  35  {gemeint  ist 
}   Cuchulinn).  —  Inf.  riastrad: 
!    •  riata,   ech  riata  Beitpferct,  s. 
'  riadaim. 

riatai  FB.  71? 
riatlior  torrens  Ml.  50  r. 
ribar    Sieb;    i.    eriathar    Corm. 
p.  3Q]  O'Dav.  p.  110;  cota  riagfai- 
i   dher  amail  ribar  i.  co  ro  tolltar  tu 
;   amail    eriathar    ibid.  p.    112    {„be 
thoii  pierced   like   a  sieve"    Corm. 
;    Tr.  p.  144). 

rieeim  I  {und  III?),  für  ro-iccim 

;   {vgl.  ticcim),  ichkomme,  erreiche, 

]   mit  blossem  Acc.  oder  mit  co ;  ani  ricu 

a  less  id  quo  egeo  Z^.  429  ( Wb.  32»,  5). 

—  Praes.  1  airimmou  (air  is  mou?) 

ruicim  les  m'airchissechtae  in^as 

digal  do  thabair[t]  form  Ml.  22c,  14; 

I   Sg.  3  ros  ic  and  FA.   16  (res  ta 

[   and  LBr.) ;  s.  corrici  donec  attingit; 

47* 


740 


ngan 


Fl.  1  recam-ni  a  les  FB.  56;  3  ni 
recat  a  less . .  ni  aile  FA.  5  (ni 
adilcniget . .  o  ni  aile  LBr.) ;  Praes. 
Conj.  PI.  1  recam  in  n-eclais  wir 
wollen  in  die  Kirche  gehen  Hy.  5,  93. 

—  S-fut.  Sg.  1  ar  nad  ris  iffernn 
dass  ich  nicht  in  die  Hölle  komme 
Hy.  6,  20;  3  ni  ro  is  chluim  SG. 
p.  229  {Wi.  Gr.  p.  118);  dia  ris 
mo  thuaith  wenn  du  in  mein  Land 
kommen  wirst  p.  133,  7;  co  ris  in 
corthe  cétna  SC.  12;  PI.  1  ro  issam 
Hy.  1,  43;  risam  42;  cot  rissam  44; 
gu  rissim  Emuin  p.  142,  12;  13; 
3  cot  risat  mögen  kommen  Hy.  6,  10. 

—  Fut.  sec.  Sg.  3  sech  ro  ised  ro 
issam  „whoever  shall  reach  may 
we  reach"  Hy.  1,  43;  conná  rabi 
ben  nad  risset  da  en  diib  so  dass 
keine  Frau  da  war,  die  nicht  zwei 
von  den  Vögeln  erlangte  SC.  6 ;  PI.  1 
ma  ro  ismais  sid  boadaig  EC.  6 ;  ^  co 
ristai  FB.  41  Fg.?  —  B-fut.  Sg.  1 
mos  ricub  mo  mochlige  Lg.  18,  38; 
con  riccfu  TE.  11  Fg. ;  2  Dep.  ricfai- 
ther  a  les  do  gillai  ScM.  17  —  Fut. 
sec.  Sg.  3  mád  fír  ricfed . .  mo  thir 
tvenn  er  wirklich  in  mein  Land 
kommen  würde  SC.  11,  s.  —  Per  f. 
Sg.  1  ranac-sa  .  .  bale  ingnad  SC. 
33,  1;  36;  ni  ránac  TE.  12  iC/".; 
ranuc-si  tech  n-an  p.  145,  3;  5  rá- 
nic  FB.  43;  81;  luid  corránic  co 
Coinculainn  ibid.  61;  co  ránic  in 
corthe  SC.  13;  FB.  38;  39;  40; 
62;  64;  70;  coso-ránic  FA.  21; 
corránic  dó  raind  nammucci  ScM. 
17;  p.  132,  7;  ron  anic  {Fr.)  a  leass 
Hy.  5,  87;  PI.  2  inti  ráncaibair 
FB.  90;  cusa  rancaibair  ibid.  73; 
3  ráncatar  FB.  70;  rancatár  76; 
CO  rancatár  in  n-insi  SC.  35;  15; 
FA.  4;  FB.  90;  rancotar  p.  39,  i5; 
CO  rancatar  co  airm  SC.  14.  — 
Inf.  Nom.  nach  mo  a  richtu  a 
lessa  duit-seo  andas  dam-sa  Bev. 
Celt.  III  p.  178;  ni  mo  richtain  a 
lessa  in  gai  duit-siu  oldaas  dam-sa 
ibid.  p.  179.  • 

don  riclied  FA.  2  LBr.  zu  do- 
rochim? 

rfched  N.  Himmelreich;  cae- 
lum  Z'^.  802.  —  Sg.  Gen.  dochum 
richidJ^J..  3;  Dat.  irriched  Hy.  5, 105 


(i.  irrigiath  i.  hi  ferand  ind  rig  nem- 
da);  Acc.  corrice  in  riched  FA.  15. 

richess  F.  Kohle;  richis  i.  tine 
O'Dav.  p.  110;  richis  a  flame  CR. 
—  Acc.  ar  a  chosmaili  ind  óir  fri 
richiss  SG.  471^;  ro  ucsat  demna 
m'anmain  isin  richis  ruáid  LTJ.  p. 
1141»,  33;  ibid.  36  {Sidb.  Concul.). 
PI.  Gen.  riches  s.  2.  ruibne;  Dat. 
for  richessaib    rothened  ScLb.  20. 

riehisán  carbuneulus  SG.  47'' 
{Z-\  788). 

rieht  M.  Form,  Gestalt;  rieht 
Status,  destinatio  Z'^.  21 ;  vgl.  an- 
rieht. —  Nom.  rieht  for  cáini  co- 
stud  FB.  22?  Dat.  hirriucht  Éssu 
„in  Esau's  form"  Tur.  Gl.  85;  i 
rieht  mná  FB.  24;  hi  riet  enlaithe 
p.  143,  4;  144,  26;,it  rieht  SC.  14; 
dia  m-bad  Chú  no  beth  it  rieht 
wenn  es  Cú  statt  deiner  wäre  34,  e; 
Acc.  notolbad  in  eaeh  rieht  FB.  75; 
PI.  Dat.  irrechtaib  bo  oeus  dam 
oeus  ech  FB.  24;  FA.  33;  no  del- 
bad  i  n-ilrechtaib  FB.  75;  slog 
mor  do  ainglib  irrecÄtu  en  n-gel 
Three  Hom.  p.  36,  25. 

richtu,  richtain  s.  riccim. 

rig:  Unterarm,  Elhogen,  Ge- 
lenk; the  arm  from  the  elbow  to 
the  wrist,  a  cubit  O'B.;  righ  no 
guala  Gl.  zu  dae  O'Dav.  p.  79.  — 
Sg.  Nom.  in  raig  oeus  in  doit  cusin 
alt  na  gualand  Corm.  p.  17  deach 
{„the  elbow  and  the  hand")]  PI. 
Nom.  righti  TE.  4  Eg.  {Form  des 
Acc);  Dat.  eusna  rigthib  no  eusna 
sliastaib  no  eusna  doitib  zu  cum 
cubis  et  manibus  Gild.  Lor.  Gl.  164 ; 
Acc.  na  rigthe  no  na  huille  zu 
ulnas  ibid.  Gl.  163. 

rig  s.  ri. 

rig-aim  II  ich  mache  zum 
König,  kröne.  —  Pass.  Fut. 
sec.  Sg.  3  innas  ind  fir  no  rigfaide 
das  Aussehen  des  Mannes,  der  zum 
König  gemacht  iverden  sollte  SC.  23. 
—  Praet.  Sg.  3  flaith  De  ro  rigad 
Fei  Prol.  104;  Mai  18;  Epil.  263. 

rigau  F.  Königin;  regina  Ir. 
Gl.  20;  Corm.  p.  39;  vgl.  rigna, 
wozu  auch  der  Gen.  rignai,  rigna 
gehören  könnte.  —  Sg.  Nom.  rigan 
Hy.  4,  10;   TE  2  LU.;  Briccriu . . 


I 


rígda 


741 


rigtrén 


0CU8  a  rígan  FB.  16;  26;  rigon  p. 
145,  4;  Gen.  di  churp  ríg  sceó 
rígnai  FB.  22;  „ni  élub",  ol  si, 
.,or  isam  ingen  rig  ocus  rígna" 
TBF.  p.  144,  8;  rigna  61;  TE.  6 
LU.\  na  rígnu  TE.  15  Eg.;  Dat. 
dond  rígain  FB.  62:  65;  73;  Acc. 
ní  fil  rígain  SC.  46;  gin  riguin  TE. 
2  Eg.\  Pl.  Nom.  ind  rigna  FB.  28; 
ard-rígna  Lg.  4,  is;  -lcc.  déca  a 
rignu  SC.  30,  6,  lies  rigna. 

rígrda  königlich;  regius  Z^.  792. 
—  Nom.  ind  rigan  rígda  Hy.  4,  lo 
(2^r.);  Dat.  F.  ina  chatháir  rigdai 
FA.  8:  CO  fleisc  rígda  j).  310,  i; 
Acc.  F.  imón  cathraig  rígdai  FA.  13; 
amaZ  mínd  rigda  FA.  8  i^Br.  (ríg 
LU.)\- &mal  rédlaind  rigdai  10  LBr. 
(ríg  LU). 

rig-derg,  bá  messi  in  CúchuZamíZ 
cathbúadacli  gnússachtach  gesech- 
tach  rigderg  roíglethan  rogellach 
LU.  p.  114a,  10,  „wrist-red"  Croice, 
Siab.  Concul.  p.  381. 

ríg'-domna  „the  material  for  a 
hing,  a  prince,  royal  heir"  On  the 
Mann.  III  Index;  riogh-dhamhna 
royal  heir,  futurus  rex  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Gen.  dia  m-bói  Ca- 
thair  Mór  .  .  irrigi  Temrach  ocus 
Cond  Cétchathach  hi  Cenandos  hi 
ferand  rigdomua  CCn.  1 ;  Acc.  eter 
ríg  ocus  rígdomna  FB.  12 ;  Pl.  Nom. 
tri  rigdomna  do  Saxanaib  LU.  p. 
93,  27  {„three  Saxon  royal  prin- 
ces"  On  the  Mann.  III  p.  146);  Pl. 
Dat.  do  rígaib  ocus  rígdomnaib 
hErená  FB.  19. 

ríge  regnum.  —  Sg.  Nom.  ríge 
Hy.  2,  43;  ríge  breg  m-bude  SC. 
33,  35;  ríge  lach  n-Erenrf  FB.  8; 
59;  87;  rigi  FB.  78;  rigi  nirt  TE. 
9  Eg.;  Gen.  garra  rigl  SC.  27;  iar 
n-gabail  rigi  p.  311,  26;  ríge  TÉ.  2; 
dáig  a  rige  FB.  94;  for  a  chúairt 
righiu  TE.  8  Eg.;  Dat.  don  riglu 
Féí.Prol.  31 ;  irrigi  Temrach  CCn.  1 ; 
Acc.  ríge  n-Érend  TE.  1  LU.;  ríge 
Hy.  2,  28;  rigi  n-Erend  SC.  21; 
rigi  22;  hi  richi  n-Erend  {Acc.  an- 
statt   des  Dat.)  TE.  20  Eg. 

ríg-fáith  M.  der  königliche 
Dichter  [vgl.  skr.  rajarshi).  —  Acc. 
triasin  rigfáith  {David)  p.  169,  is. 


rigim  ich  strecke  aus;  rigid 
i.  sinedh  CDav.  p.  110.  —  Praes. 
Sg.  3  rigid-som  a  láim  FB.  82;  87; 
ro  rigi  FB.  86.  —  Perf.  Sg.  3  ro 
réraig  in  riglaim  Hy.  5,  56  (foro- 
raid  Fr ,  auf  diese  Lesart  scheint 
sich  die  Glosse  i.  ro  foirestar  zu 
beziehen)-^  PI.  3  ro  rergadar  a  láma 
O'Don.  Suppl.  s.  V.  diúbhracadh 
{vgl.  Ztsehr.  f.  Vgl  Sprf.  XXIII 212). 

rig'-imdae  das  königliche  La- 
ger; Sg.  Nom.  FB.  2. 

rigin,  righin  tough,  adhesive, 
sloic  0\B.;  righin  tough  CDon. 
Suppl.  sceithaige;    vgl.  imm-rigne. 

rig'-lepaid  das  königliche 
Lager;  Gen.  iar  n-dergud  a  rig- 
leptha  doib  LL.  fo.  41.  a.  2  {TBC). 

rigna  F.  Königin,  vgl.  rigan. 

—  Sg.  Nom.  rigna  na  ri  SC  34,  8 
(rignse  H.);  Acc.  cen  rignai  TE.  2 
LU.;  PI.  Gen.  ceit  rignse  SP.Yu. 

rig-nacht  s.  ban-rig-nacht. 
rignaide  queenlike?  Sg.  Nom. 
rigon  .  .  rignuidi  p.  145,  4. 
do  rigne  p.  41,  i4  s.  do-gniu. 
rigrad    F.    coli,    die    Könige. 

—  Sg.  Nom.  do  rigrad  ro  molur 
Fei.  Prol.  13;  Epil.  239,  rigraid 
LBr.;  Acc.  im  Chonchobur  ocus 
imón  rigraid  FB.  44. 

rig-rath,    -ráith  Königsburg. 

—  Sg.  Dat.  assin  rígráith  SC.  33, 16 ; 
PI.  Gen.  la  rig  na  rigrath  „of  the 
royal  ramparts"  Three  Hom.p  98,26. 

rig'Sude  N.  Thron.  —  Sg.  Nom. 
rigsudi  FA.  7  (sudi  LBr.);  11; 
Gen.  morthimchell  ind  rigsuide 
FA.  12  (-sudi  LBr.);  Dat.  isind 
rigsuidi  FA.   9;  Acc.   im    rigsuide 

FA.  7  (-sudi  LBr);  15. 
rig-thecli      N.     Königshaus, 

Pallast;    rigteg    praetorium    Z 
855;   271.   —    Sg.  Nom.    arrigtech 

FB.  55;  a  rigthech  n-uile  ibid.  20 
Gen.  ind  rigthige  FB.  2;  16;  82 
88;  rigthaige  ibid.  7;  60;  rigthaigi  13 
rigtaige  59;  rigtigi  p.  310,  i;  Dat 
issind  rigthig  FB.  12;  15;  17;  55 
p.  310,  4;  Acc.  arrigthech  F^.  15 
79;  arrigtech  ibid.  55:  62;  Pl.,^en 
óen  na  rigthige  FB.  85.         ^ 

rigtréu  FB.  37  zu  rig  Getenk? 
vgl.  rigderg. 


742 


risnid 


rím  Zahl,  Zählen;  a  rim-si  do- 
ron-sa  ihre  Aufzählung  Fei.  Prol.  268. 

rimaire  M.  computator  Cr.  3^ 
iZ\  21). 

rimim,  rimhiml  recTcon,  num- 
ber,  eount  O'B..  s.  ad-,  do-rimim; 
Praes.  Sg.  1  ni  ru  rimo  Hy.  5,  4i 
Fr.:,  2  Dep.  a  ri  rimther  flaithe 
Fei.  Prol.  286 ;  com  rig  rimther  flai- 
the ibid.  Epil.  46.  —  Fut.  see.  Sg.  3 
rimfed  renna  nime  LHy.  Amr.  64. 

1.  rind,  rinn  JÍ.  Spitze;  cacumen 
Ir.  Gl.  1008;  in  rinnd  cuspis  Z^. 
233  {Wb.  13d);  Gl.  zu  eó  {Brosche) 
O'Dav.  p.  81.  —  Sg.  Nom.  rind 
aurlabra  SC.  2;  rind  solus  Fei. 
Jan.  30;  Dat.  do  rind  gai  Lg.  15; 
ior  cach  rind  s.  unter  fómsige;  for 
rinn  cech  diiail  TE.  3  Eg. ;  do  rind 
ind  feóir  FB.  88;  PI.  Nom.  maigen 
na  áigder  rindi  SP.  III  5?  Dat.  for 
rindib  sieg  s.  Mnter  fonaidm ;  Acc. 
dercas  rinni  ruada  SC.  15  (rinne 
H.).  —  Vgl.  roi-rindi. 

2.  rind  JV.  Stern,  Sternbild, 
vgl.  renn.  —  Sg.  Novi.  arrind  siu 
haec  eonstellatio  SG.  70^  {Z^.  233); 
Gen.  ainm  renda  Gl.  zu  pisces 
SG.  73a  (Z2.  12);  iarthimchul  n-di 
ind  rindi  Goid.^  p.  53  (Wien.  Gl)? 
Acc.  frisa  rind  circum  constellationem 
Cr.  18d  (Z2.  235);  rethid  fri  cach 
rind  Goid.""  p.  53  {Wien.  Gl);  PI 
Nom.  na  rind  signa  {sidera)  Ml. 
2a,  14  {Z^.  236);  renna  nimi  FB.  25; 
p.  191,  24;  Dat.  isnaib  rendaib  in 
sideribus  Cr.  18c;  (Jo  rennaib  nime 
FB.  19 ;  LHy.  Amr.  64 ;  ar  is  úaidi 
soillsi  dona  rennaib  ocus  do  roscaib 
dóini  LHy.  Amr.  62.  —  Compos. 
riched  rind-mas  Fei.  Epil.  378. 

3.  rind  i.  crann  {„spear-shaft"), 
ar  is  do  rinn  seine  donither  Corm. 
Tr.  p.  145. 

4.  rind,  rinn  i.  ceol  co  cuibdhius 
ina  agaid,  „music,  with  correspon- 
ding  music  against  it"  On  the 
Mann.  III  p.  252  {vgl  O'Don.  p.  110) ; 
i  tir  n-ingnad  hi  fil  rind  p.  132,  22? 
ses  dsna  in  rig  co  rinnib  Fel.p.  XCVI. 

5.yKÍud,  rinn  i.  eolus,  ut  est  air- 
cita^l.  in  rind  ro  bui  ac  Amirgin 
ocu^^ic  Roighne,  rinn  aire  ocus 
rinn  molta  {die  Kunst  des  Spottens 


und  die  Kunst  des  Lebens)  O'Dav. 
p.  111,  vgl.  rinn  unterstanding  O'B. 

6.  rind,  rinn  für  frind,  frinn, 
die  Praep.  Praep.  fri  mit  dem 
Pron.  der  1.  PI 

rindacli  gestirnt  Fei.  Mai  22. 

rindaide, rinnaidhe  „engraver'' 
On  the  Mann.  III  p.  209,  von  1.  rind. 

rindaim  ich  steche,  verwun- 
de? nomen  do  fir  serad  rindas  cach 
n-aigid  Corm.  p.  38  rinntaid;  ro 
rinded  i.  ro  gonad  co  rindib  Gl.  zu 
Fei.  Febr.  14  (s.  ringim). 

i'indaird  F.  der  Name  des  Vers- 
masses,  in  welchem  der  Felire  des 
Oengus  geschrieben  ist:  sé  sillaeba 
ina  cethramnaib  ocus  a  do  déc 
ina  lethrannaib  ocus  a  cethair  XX 
ina  rann[aib]  chomlana  Fei.  p.  VII 
{Laud)\  rindard  ibid.  p.  II  {LBr.)\ 
rinnard  ibid.  p.  XI  (Bawl.)\  Gen. 
aichne  rindairde  ibid. 

rind-aith  mit  scharfer  Spitze 
versehen;  PI.  Nom.  clóthi . .  rind- 
aithi  spitzige  Nägel  p.  191,  15; 
féra  . .  rindaithe  27. 

rind-balc,  Créd  rindbalc  ingen 
Ronán  „star-strong"  Fei.  p. 
LXXXIX? 

rinde  „a  rowwd  wooden  hucket" 
On  the  Mann.  IWp.  1 17,  s.  unter  f ethal. 

rind-nem  N.  Sternhimmel  Fei. 
Mai  29. 

do  rinfed  p.  169,  is  s.  tinfet. 

ringim,  vgl.  reang  i.  rébadh 
O'Dav.  p.  111;  reangadh  to  hang, 
laqueo  strangulare  O'Don.  Suppl. 
—  Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  ringed 
„was  tortured"  Fei.  Febr.  14,  Gl. 
i.  ro  rengad  i.  ro  riagad  no  ro  rin- 
ded i.  ro  gonad  co  rindib;  ro  rean- 
gadh i.  ro  riaghadh  O'Don.  Suppl; 
PI.  3  ro  ringthe  co  rinnib  „they 
were  torn  with  spearpoints"  Fei 
Prol  37,  Gl  i.  ro  reptha. 

rinn  s.  rind. 

rinntaid  awaw  of  satire  Corm. 
Tr.  p.  141;  rionnaidh  i.  ainm  d'fior 
áorachais  rionnas  no  dheargas  gach 
aghaidh  O'Cl;  von  5.  rind. 

ris  i.  scél  LHy.  Amr.  8. 

ris  s.  riccim. 

risnid  SC.  45,  23  (risnit  H.)  für 
frissa  n-id  s.  fri  und  1.  id. 


rith 


743 


1.  rith  M.  Lauf,  Laufen,  Inf. 
zu  rethim.  —  Sg.  Nom.  in  rith  sa 
Gl.  zu  amra  retha  Hy.  2,  9;  rith 
fri  nemh  TE.  9  Eg.\  rith  lunae 
Goid.'^  p.  53  {Wien.  GL);  Gen.  ba 
amra  (Fr.)  retha  „it  was  á  marvel 
of  a  journey"  Hy.  2,  9  \i.  in  rith 
sa);  arretha  fian-fidchell  SC.  30,  4; 
Dat.  dind  riuth  de  cursti  Wh. 
201>  {Z'^.  12);  tiagait  inna  rith  sie 
gehen  im  Lauf  FA.  29;  for  rith 
im  Lauf  Hy.  5,  93;  berid  riuth 
FB.  49,  berid  rith  p.  310,  20? 
Acc.  ro  leic  a  rith  dó  Gl.  zu  Hy. 
5,  51;  a  rith  m-buadai  s.  unter 
forcend. 

2.  rith  SC.  41? 

rithim  Rhythmus;  tre  rithim 
dan  dorigned,  tri  caiptil  and  ocus 
cethri  lini  cech  caibtil  ocus  se  sil- 
laba  déc  cech  line  Lat.  Hy.  1  Pref. 
[Goid.'^  p.  92);  tre  rithim  vero  fecit, 
ocus  da  line  cech  caibtil  ocus  da 
sillaib  deác  cech  line  Lat.  Hy.  II 
Pref,  IV  Pref,  VI  Pref,  VII  Pref, 
X  Pref;  Fei.  p.  CLVII  43. 

ro  unübersetzbare  Verbalpartikel, 
die  besonders  dem  Praeteritum, 
Perfectum,  Conjunctiv  und  Futu- 
rum vorzutreten  pflegt,  Z^.  441 ; 
vereinzelt  ro  sini  FB.  27;  ro  bói 
62;  ró  grecha  Lg.  1;  bisweilen  ru: 
o^ru  biam  SP.  II  5;  ni  ru  bim-sa 
SC.  41,  besonders  wenn  zwischen 
Präpos.  und  Verbalform  gestellt: 
atrubairt  SC.  33,  29  u.  ö.;  imda- 
rubart  SC.  4;  doruménatar  FB.  82; 
in  späteren  Mss.  auch  ra:  co  ra 
linad  p.  40,  33;  ra  chuirtistar  TE. 
2  Eg.;  rias  ra  giallsatar  Oss.  I  e; 
Die  Schwächung  von  ro  zu  blossem  r 
zeigt  sich  sehr  oft  da,  100  ihm  eine 
zum  Verb  gehörige  Präposition  oder 
Partikel  vorausgeht,  s.  weiter  unten. 
—  1)  ro  aspirirt  den  folgenden 
Consonanten:  ro  chés  Hy.  1,  35; 
5,  16;  70;  ro  charastar  SC.  5;  45,  20; 
CO  ro  chotlur  FB.  31;  36;  85;  ro 
thinsat  FB.  57;  63;  TE.  13  Fg.; 
ro  firad  Hy.  1,  22;  SC.  46;  ni  ro 
regart  (für  fregart)  SC.  18;  co  ro 
sai  p.  43,  13;  TE.  2  Fg.;  3.  — 
2)  ro  mit  Fron,  suffixum:  1.  Sg. 
romm  ain  Hy.d,  26;  rom  bith  ibid.  23; 


ram  biad,  rom  biad  SC.  11,  6;  rom 
icad-sa  TE.  14  LU.;  rom  thoicther 
SP.I  i;  rom  admilset  SC  28;  33,  5; 
46;  PI  ronn  ain  Hy.  1,  30;  TE. 
13  LU.;  ron  soerat  Hy.  1,  10;  14; 
24;  27:  p.  40,  36;  2.  Sg.  rot  bia 
Lg.  9;  ScM.  12;  13;  14;  FB.  87; 
rot  char  SC.  30,  12;  TE.  13  Fg.; 
rod  gab  TE.  8  E"^.?  rod  dusci 
SC.  30,  1?  PZ.  ro  bur  fucc  CC.  5 
Fg.;  ro  bar  fachlisem  6'cili.  5? 
3.  Sg.  rom-bertaigedar  Sc3I.  4;  15; 
rod  m-bertaigedar  ScM.  15;  rod 
finnfa  TE.  7  Eg.;  rod  glinnestar 
Hy.  5,  45;  ros  m-bi  78;  ros  léci 
SC.    13;    ros    fodail    a    thorud    p. 

40,  11;  26;  ni  ros  caithset  ^.  41,  15; 
48,  23;  ros  bói  ni  ScM.  3,  2;  ros 
frecair  . .  äo  p.  40,  40 ;  0  rus  gab  .  . 
céill  FA.  31  LBr.  (ro  gab  LU.); 
PI.  CO  rus  blig  p.  42,  11;  ros  gab 
sliiagu  in  dune  FB.  44;  ros  bia 
ScM.  4;  das  Pronomen  an  do  an- 
gefügt daztvischen  geschoben:  ro 
das  gaid  Hy.  5,  35;  53.  —  3)  ro 
mit  Melativpronomen:  tráth 
rom-bói  FB.  86;  conid  samlaid 
rom-bói  FB.  44;  in  tochim  ron 
uicset  FB.  7;  44;  in  breth  rod 
n-ucad  do  78;  das  Relativpron. 
geht  voraus:  an  ro  bo  dech  FB.  54; 
das  relative  i  n-:  irro  chloth  Hy. 
5,  70;  SC.  25-;  irrabe  FB.  43;  54; 
88;  in  ro  reccad  p.  17,  23;  FB.  39. 
—  4)  ro  hinter  co  (co  n-);  corro 
acht  FB.  82;  co  ro  la  SC.  35; 
FB.  25;  CO  ro  pat  SC.  28;  mit 
Assimilation  an  ein  folgendes  a: 
corra  lai  Lg.^  12;  ScM.  19;  20; 
FB.  12;  ni  ra  lamatar  Lg.  6;  0  ra 
gabus  ScM.  16;  conad  ragaib  Lg.  11 ; 
corra  ba  Sc3L  11;  «orrabi  (für 
corro  bai)  p.  132,  17;  FB.  88;  90; 
corrabatar  FB.  25;  co  ra  batär  44; 
CO  rabi  FB.  27;  86;  ebenso  forsa 
rabi  p.  131,  3;  i  ra  ba  TE.  15  Eg.; 
fod  rabi  Ti;.  13  LU.  —  5)  ro  Ämier 
der  Negation:  ni  rabe  ^SC.  1; 
FB.  15;  25;  conná  rabi  SC.  6; 
nad  rabi  FB.  4.  —  6)  i;or  folgen- 
dem Consonanten  ist  corro,  ce  ro, 
Ó  ro,  ni  ro,  na  ro  oft  zu  cor,,  cer, 
or,    nir,    nár    verkürzt:    cor   fer  p. 

41,  36;    cor   bo    FB.  27;    59;    87; 


744 


cer  bo  FB.  10;  dar  bo  SC.  33,  i; 
or  nad  fil  Lg.  3;  nir  chotail  ocus 
ni  ro  loing  FB.  58;  nir  theig  57; 
nir  rathaigsem  FB.  43;  nir  bu  Hy. 
5,  5;  SC.  25;  26;  32;  FB.  39;  nár 
bu  FB.  90;  SC.  26;  connar  cun- 
gain  FB.  39;  couar  bé  TE.  12  Eg.; 
7)  Verschiedenartige  Verschmelzung 
mit  der  folgenden  Verbalform:  co 
rolsat  SC.  35  {für  ro  lasat);  nir 
rodchad  TE.  12  LU.;  ni  rodmatár 
J^5.  56  {für  ro  damatár);  rothcai- 
ther  SP.  I  5;  CO  ragbaiset  Lg.  13: 
CO  raeblangtar  FB.  20  (/"itr  ro  leb- 
langtar);  corroimid  ScM.  16;  cor- 
raimid  Lg.  15  {für  corro  memaid); 
ni  raibi  TE.  2  i^gr.  m.  ö.  ;  rop  ditiu 
dun  Hy.  1,  15;  le;  20;  iS(7.  44,  s; 
45,  2;  ÄP.  I  4;  CO  rop  cóir  FB.  26; 
roptar  p.  41,  le;  -F5.  79.  —  8)  In 
der  Composition  steht  ro  zwischen 
Präpos.  und  Verbalform:  assrollem 
Hy.  5,  100;  atrubairt  SC.  33,  29; 
34,  5;  FB.  20;  TE.  5  Eg.;  19; 
adragart  -L^r.  1;  adroethuig  CC  6 
jEJp. ;  aronenuscc  ibid. ;  doruménatár 
i^5.  82;  dorurmis  Lg.  18,  2;  dor- 
roega  Hy.  2,  51  {für  don-ro-gega) ; 
p.  141,  28;  doraiga  ScM.  19;  dorn 
roet  p.  140,  29;  co  n-darafnetar 
Lg.  11;  dorn  roipnitar  (SC  38,  5; 
dorigenai  Hy.  5,  23;  dorigne  40; 
FB.  16;  foruigenai  »p.  17,  33;  cid 
dot  rónad  SC.  9 ;  12 ;  dorala  p.  46,  22 
=  tarla  p.  39,  20;  torchair  TE.  13 
Lü.;  SC.  7=do-ro-chuir_i).  144,  3; 
fororaid  Hy.  5,  32;  fód  ruair  SC.  41. 
—  9)  In  Decompositis  zwischen 
der  ersten  und  zweiten  Präposition: 
forócrad  FB.  13;  forácaib  p.  41,  9; 
ScM.  7;  9;  forfacuib  TE.  8  Eg.; 
forópair  SC.  44;  dorodba  Hy.  4,  5; 
do  rairngert  FA.  2;  do  riuchraiset 
p.  145,  13;  doreilgis  ScM.  13  (ro 
thelgiusa  ibid.)\  die  Präpos.  geht 
mit  Pron.  suff.  voraus:  fos  ro  laich 
Hy.  1,  62;  im-da-ru-bart  SC.  4; 
immim  rorda  Hy.  7,  58;  for-don-ra 
bat  Hy.  5,  104;  ar-don-roigse  Hy. 
1,  31 ;  ar-runn-utaing  ^^-  141,  i5; 
arid  ralastar  Hy.  5,  75;  araralad 
Lg.  17,  16.  . —  10)  Selten  steht  ro 
vor  dem  Verbum  compositum:  ro 
forcongart    p.    46,    23;    rescomloi 


FA.  31 ;  ros  fodail  p.  40,  11 ;  rus 
freccair  TE.  9  Eg.  — 

Gebrauch,  sehr  gewölmlich  vor 
Perfectum  und  Praeteritum, 
z.  B.  ro  selaig  FB.  31;  ro  scáig  43; 
ro  bo  chóir  56;  ro  siachtatar  43; 
ro  sirius  32;  ro  scrút  16;  ro  bron- 
nad  9;  ro  alt  Lg.  6;  hierher  auch 
ro  fetar  ich  weiss,  kenne  {das  bald 
perfectische,  bald  präteritale  Be- 
deutung hat)  und  die  plu/ralen 
Präsens  formen,  welche  nach  Ana- 
logie des  Perfectum  flectirt  werden: 
ani  ro  innisemár  was  wir  erzählt 
haben  FA.  15 ;  ro  imthigitar  ScM.  6. 

—  h)  Vor  Präsensformen  in  der 
Erzählung,  die  dadurch  praete- 
ritale  Bedeutung  erhalten:  ros 
léci  SC.  13;  ro  sini  FB.  27;  ro 
rigi  86  {voraus  geht  das  einfache 
Präsens  iadaid);  ro  dalait  ScM.  5; 
ro  sagat  FB.  66;  rom-bertaigedar 
ScM.  4;  15  (rom-bertaigestar  ibid.)\ 
hierher  das  passive  romoltar,  für 
rom  moltar,  p.  142,  5,  wohl  in  per- 
fectischer  Bedeutung  „ich  bin  ge- 
priesen"? Aehnlich  ni  ruinniu  (ni 
ru  rimo  Fr.)  „I  have  not  told  Hy. 
5,  41;  wieder  anders  0  ru  biam  seit 
wir  sind  SP.  II  5.  —  c)  Vor  dem 
Conjunctiv:  ron  bróena  .  .  ron 
sóera  Hy.  1,  56;  4,  12;  6,  22;  8,  6; 
ni  fail  dorurme  co  cert  Hy.  5,  67; 
ron  soerat  Hy.  1,  10;  24;  4,  3;  4; 
5,  92;  nár  apraid  SC.  45,  24;  ro  bé 
Hy.  5,  103;  p.  40,  36;  rop  ditiu  dun 
Hy.  1,  15  u.  ö.;  ro  bem  Hy.  1,  36; 
40;  45;  4,  11;  nir  bat  SC.  25;  26; 
28;  cech  duine  immim  rorda,  .  . 
cech  óen  ro  dorn  labrathar  Hy. 
7,  58;  59;  CO  ro  chotlur  FB.  31 
(-ar  Fg.);  auch  vor  dem  Impe- 
rativ: rom   bith  oroit  Hy.  5,  23; 

•  rom-biathad  p.  142,  16?  —  d)  Vor 
dem  Praes.  secundarium  in 
modaler _  Bedeutung:  ro  päd  in- 
main  oenfer  lieb  ioürde  sein  Lg.  7; 
SC.  11,  4;  5;  29,  12;  34,  e;  44,  2;  3; 
SP.  I  5;  conna  ro  chomraictis  dass 
sie  nicht  zusammen  kämen  SC.  48; 
Lg.  11;  acht  co  ro  chuired  Lg.  8. 

—  e)  Vor  dem  Futurum:  rot  bia 
Lg.  9;  Sc3L  4;  12;  13;  14;  TE. 
5  Eg.;  nech  rod  fianfa  TE.  7  Eg.; 


745 


ro-daim 


ni  fil  ro  sia  FB.  89;  nach  mod  ro 
sasad  mo  beoil  Hy.  5,  17  (i.  ro  se- 
set);  mit  modaler  Bedeutung:  ram 
biad  arcat  . . ,  rom  biad  mór  fina 
mir  würde  sein  SC.  11,  e;  ron  an- 
set  mögen  uns  schützen  Hy.  1. 14;  30; 
6,  26;  ro  erthar  in  guidi  se  Hy.  1,  39; 
vor  dem  Fut.  secundarium:  ni 
rabi  .  .  ro  sassad  leth  méite  fair 
FB.  91.  —  f)  Sehr  häufig  steht  ro 
mit  einer  Verbalform  an  der  Spitze 
eines  Relativsatzes  ohne  Belativ- 
pronomen,  z.  B.  cach  ro  chuala 
Hy.  5,  102;  cech  ben  ro  charastar 
SC.  5;  14;  in  uait-siu  ro  siacht 
SC.  32;  34,  17;  allind  ro  bói  isin 
chuach  FB.  59;  62;  tar  na  teora 
fuithairbe  ro  bátár  etorro  82. 

1.  VQ'  als  Präposition  zu  einem 
Verbum  gehörig  {nicht  bloss  als 
Tempus-  oder  Moduspartikel):  ro 
soichi-siu  FB.  11,  neben  roichet 
ibid.,  s.  rochini;  ro  ised,  ro  issam 
Hy.  1,  43,  neben  risam  Hy.  1,  42, 
corrici  FB.  24,  ránic  SC.  13,  s. 
riecim;  ro  siacht  Oss.  2,  5  twben 
dorn  riacht  ibid.,  do  riacht  |).  40,  9; 
ro  ucaiseo  FB.  18,  93,  ro  fuc  FB. 
20,  neben  rucaisiu  FB.  19,  s.  ruc- 
caim;  ros  tá  FÄ.  29;  ibid.  16  LBr. 

2.  ro-  vor  Substantiven  und  Ad- 
jectiven  als  Intensivpartikel 
^2,864.  —  a)  Vor  Substantiven: 
ri  ro-bruth  ro-mór  mit  gewaltiger 
Wuth  SC.  40,  11;  a  ro-acairbe 
seine  grosse  Härte  FA.  9;  a  ro- 
chendsa  ibid.  (mor-chennsa  LBr.)\ 
a  ro-foillsi  ibid.;  a  ro-niam  sein 
grosser  Glanz  SC.  33,  is;  in  ro- 
grad  44;  ro-chotlud  30,  2;  ro-chetul 
EC.  3;  a  da  roth  ro-charpait  die 
zwei  Bäder  des  grossen  Wagens 
FB.  34;  ro-cret  cairr  SeM.  22,  5; 
ro-ri  Gl.  zu  ruire  Hy.  1,  4;  29;  5,  4; 
vgl.  róed,  rudilse,  ruidles,  sogar 
Ro-ulad  FB.  71;  so  auch  Roeriu, 
Gen.  Roerenn  SP.  V  2  aus  Ériu? 
—  b)  Vor  Adjectiven:  ro-bailc 
seh/r  kräftig  ScM.  22,  6;  ro-chain 
sehr  schön  CC.  3  Eg.;  Gl.  zu  Hy. 
5,  13;  ro-chalma  TE.  10,  2  Eg.\ 
FB.  37;  ro-chéim  FB.  24;  47;  ro- 
chennais  FA.  12 ;  ro-cruaid  FB.  52 ; 
CO  n-athescaib  ro-chumrib  FA.  9; 


ro-escid  SC.  26;  ro-garba^.  190,25; 
ro-goirt  p.  191,  14;  ro-imdai  FA.  9; 
ro-mor  p.  191,  u. 

1.  ro  zu  viel?  great,  very  O'B.; 
too  O'Don.  Gr.  p.  278;  ni  bo  ro 
lim  dait  FB.  17  {„too  much"  On 
the  Mann.  III  p.  19). 

2.  TOprosperity,  an-ro  adversity 
O'Don.  Gr.  p.  271. 

3.  ro  s.  imm-raim. 

do  ro  [S.  rá,mut)Fut.  zu  do-rochim. 

rob  s.  rop. 

rochim,  roichim  I  ich  errei- 
che, komme,  für  ro-sochim.  — 
Praes.  Sg.  1  ni  rochim  non  adeo 
Bev.  Celt.  11  p.  490;  2  ro  soichi-siu 
FB.  11 ;  3  ro  soich  in  ri . .  dochiim 
na  hingeni  TE.  5;  FA.  18;  iss  ed 
ro  soich  a  lassar  i  n-ardde  so  hoch 
reicht  seine  Flamme  in  die  HöJie  17 ; 
ro  soich  iarom  co  praind  . .  dóib  es 
kam  ihnen  zum  Essen  FB.  72;  ani 
na  roich  iam  SC.  44,  6;  noco  roich 
uaim  Oss.  II  2 ;  PI.  3  ro  seichet . . 
tairis  sie  gelangen  hinüber  FA.  18; 
nis  röchet  12;  14;  co  röchet  dub- 
locha  29;  co  röchet . .  tarsin  n-glend 
22;  ni  nad  roichet  Ulaid  uli  ro 
soichi-siu  th'oenur  FB.  11;  cor- 
roichet  FA.  16;  22.  —  Imperat. 
Sg.  2  roichthea  co  Brigh  Leith 
TE.  19  Eg.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
conna  roched  corr  inna  cind  SC.  5; 
PI.  3  cona  roichtis  acht  tri  nói 
immaire  do  cech  fir  „that  they  got 
but  thrice  nine  ridges  for  each  man" 
Hy.  1  Praef.  {s.  immaire).  —  S-Fut. 
s.  unter  soich.  —  B-fut.  Sg.  2 
gnim  deoda  trias  roichfea  neam 
Fei.  p.  XXXVII  3.  —  Praet.  Sg.  3 
CO  roacht  co  üisnech  Mide  Lat. 
Hy.  VII  Pref.;  corroacht  FB.  82; 
ni  roacht  (zweisilbig)  SC.  34,  s; 
PI.  3  CO  roachtatar  Hy.  4  Praef. 
—  Pass.  Praet.  Sg.  3  nad  roacht 
leis  Lat.  Hy.  IV  Pref?  —  Fut. 
Sg.  3  „ni  rochebthar"  ol  a  máthair 
„a  condaigi"  TBF.  p.  154,  4.  —  Inf 
Nom.  ro  bo  maith  arrochtain  and  CCn. 
6;  roc/itain  co  a  firathardai  Three 
Hom.  p.  96,  30.  —  Vgl.  dorochim. 

ro-daim,  méit  chore  rodaim 
FB.  91,  vgl.  damdabach?  ni  ro  ása- 
thar  a  renga  rodaim  s.  unter  renga. 


ro-darc 


746 


roilbe 


ro-darc  Gesicht,  Sehkraft; 
radharc  sight  O'Don.  Gr.  p.  408. 
—  Nom.  in  fat  ro  siacht  ind  ra- 
dairc  a  roisc  EG.  7;  Gen.  techit 
na  demnu  fa  chetöir  ead  radaircc 
forsin  fairgi  Three  Hom.  p.  36,  22; 
adverbiell:  connaca  in  scath  chuci 
aniar  rodarc  a  sula  co  fota  dond 
farrci  FB.  81. 

condot  rodbsat  SC.  28?  rodh- 
badh  breaking,  subduing  O'B.;  vgl. 
do-rodba. 

roddét  SeM.  15? 

roddúsci  s.  rodusig. 

rode  F.  Röthe,  von  riiad.  —  Dat. 
corrodi  Hy.  1,  29  Fr.,  co  ruadi  LHy. 

rodet  i.  ro  dam  (s.  2.  damim) 
O'Dav.  p.  111;  ro  aititnighe  ibid. 
p.  113. 

ro-dlecht  proprius,  debitus, 
s.  unter  rú. 

rodusig-,  2.  Sg.  Imperat.,  vgl. 
diuscim,  rodusig  suan  erwache  aus 
dem  Schlafe  {?)  SC.  30,  11;  Conj. 
Sg.  2  roddiisci  suan  ibid.  1. 

roe  F.  a  piain,  a  level  field 
O'M.;  an  arena,  a  combat  Stokes, 
Goid.'^  p.  64.  —  Sg.  Nom.  amal  as 
reid  ocus  as  cobsud  ind  rói  {plani- 
ties)  doglennar  do  suidiu  sie  ba 
cobsud  ind  ré  i  n-gaibthe  cech  salm 
Ml.  54  r  [Goid.'^  p.  24);  rói  oss  „a 
land  of  deer"  Gl.  zu  ross  Corm. 
p.  38;  fo  bith  na  roe  fechtae  „um 
des  gefochtenen  Kampfes  willen" 
Beitr.  VII  67  {Sench.  M.)\  in  cach 
cath-roi  „in  every  battle-jield"  On 
the  Mann.  III  p.  426,  1;  hi  roi 
Valentini  Marcellus  ro  ringed  Fei. 
Febr.  14;  isind  roi  no  isind  ergail 
Gl.  zu  scammate  LHy.  fo  3b  {Goid.'^ 
p.  64);  co  lúas  faindle  no  gáitbe 
no    chliabaig    dar   roe   maige   LU. 

p.  80a,   30. 

róed  Wald;  für  ro-fid;  roed  i. 
rofidh  na  caille,  ut  est  frithe  roedh 
no  sleibe  O'Dav.  p.  113.  —  Sg. 
Nom.  cach  roilbe  ocus  cach  rofid 
no  gnáthaiged  Find  Corm.  p.  34 
orc  treith;  Gen.  fo  roid[a  ross]  SG. 
p.  204?  Acc.  tria  dub-raed  Lg.  17,  u. 

1.  róeii  M.Weg,  road  Fei.  Index; 
raon  madhma  Tor.  Dh.  p.  104;  PI. 
Acc.  a  füll . .  dorortad  fo  roenu  Fei. 


Mai  27,  i.  ro  doirted  for  rótu  no 
ior  conaire  in  talman  i.  foroenchoei. 

2.  róen  Brechen,  Siegen;  raon 
suceess,  victory  O'R.  —  Sg.  Nom. 
mad  forum-sa  bus  róen  indiu  On 
the  Mann.  III  p.  446. 

róensiiin  ich  breche,  wie  brissim 
gebraucht;  ráonaim  I  defeat,  turn, 
change  O'B.  —  Praes.  Sg.  3  roenid 
for  cech  cath  Gl.  zu  ruanaid  Fei. 
Prol.  256?  —  Conj.  Sg.  3  ro  roena 
reunn  catha  Hy.  4,  4. 

roere  über  roire  durch  Weglas- 
sung der  Beduplication  aus  roirire, 
ro-rire  entstanden,  2.  Sg.  Fut.  von 
renim,  vgl.  die  3.  Sg.  Perf.  roir; 
roere-siu  uile,  guido  cech  mec  lere 
„grant  thou  all  the  prayer  of  every 
son  of  piety"  Fei  427,  431. 

roét  3.  Sg.  Praet.  zu  emim,  s. 
ar-fo-emaim;  róet  Gl.  zu  adreth 
Fei.  Prol.  120. 

rog-  Oss.  I  11? 

rogrda  „choosen",  Donnchad 
dric  ruad  rogdai  Fei.  Prol.  221, 
Gl.  i.  roga  sochaide  he. 

roglach,  für  ro-galach,  sehr  ta- 
pfer; Nabgodon  ruad  roglach  Fei. 
Prol.  94,  Gl.  i.  ro-galach  i.  ro-fergach ; 
Gen.  miad  LóegMíVe  roglaig  ibid.  170. 

rogrmar,  vgl.  roghmhar  fat,  bulky, 
very  fortunate  O'B.?  Sg.  Gen.  xnaic 
Roig  rogmair  Lg.  5,  12. 

ro-gru  Wahl,  Ausioahl,  das 
Beste  {wie  engl,  choice,  skr.  vara 
gebraucht);  electio  Z^.  270.  —  Sg. 
Nom.  dobretha  rogu  doib  es  wurde 
ihnen  die  Wahl  gegeben  FB.  63; 
LHy.  Amr.  135;  roga  54;  rogu  de 
mid  ocus  fin  p.  133,  8. 

do  rold  ScM.  3,  is? 

roigr-lethan  2  ba  messi  in  Cúchu- 
\aind  cathbiiadach,  gnússachtach 
gesechtach  rigderg  roiglethan  ro- 
gellach  no  bid  ar  Maig  máinech 
Murthemne  LU.  p.  114»,  10  {„palm- 
broad"  Crowe,  Siab.  Concul.  p.  381). 

ar  don  roigse  Hy.  1,  31  s.  air- 
ehissim. 

con  roigset  ut  orent  Wb.  Kr 
{Z'^.  225),  3.  PI.  Conj.  von  gessiin. 

roilbe  Berg,  für  ro-slébe  (17// 
sliab);  roilbhe  a  mouniain  CDon 
Suppl.;  8.  unter  roed. 


roind 


747 


roind,  roindes  s.  rand,  rannaim. 

roirindi,  roeriudi  ist  an  fol- 
genden Stellen  wahrscheinlich  weiter 
Nichts  als  rind  {Spitze)  mit  dem 
intensiven  ro:  Cirillus  cain  cimbid 
cesais  roi  rindi  „C. . .  sufferéd  füll 
Sharp  spearpoints"  Fei.  Apr.  26, 
Gl.  i.  ro  ches  tria  rinne  roaithe 
na  n-gae  ior  conair,  no  roe  i.  i  cath 
ro  marbad  co  n-armaib  bite  i  cath; 
tre  roe  rinde  „through  keenest  spear- 
points"  Fei.  Aug.  27,  Gl.  i.  tre 
rinnib  roaithe. 

roirthu,  ni  raib  acht  dias  inti, 
nis  tairic  acht  a  roirthu  „there 
came  hut  their  supply"  TB.  p.  180,  2. 

do  roisce  p.  169,  24  s.  dirósci. 

roissid  Gl.  zu  cujus  nutat  de 
providentiae  ratione  sententia  Ml. 
21a,  6;  rel.  roisses  Gl.  zu  nutare 
a'edatur  ibid.  18^,  21.  —  Vgl.  ros- 
sacht. 

cotain  roither  s.  coii-óim. 

roithfiter  Gl.  zu  contrudentur 

Ml.    lö"^,   18. 

coli  roithi  de  SC.  31,  u? 

roithinche  F.  hilaritas,  Dat. 
irroithinchi  Wb.  5*  (Z*.  15). 

roithinech  serenus  Ml.  33a,  14; 
calm  O'B.  —  Vgl.  ruthen. 

rola,  rolur  s.  rala. 

ro-laumur,  ru-laimur  audeo 
Z^.  438  (Wb.);  rolomur  Gl.  zu  mihi 
audenti  Ml.  21*),  5;  3  rolaimethar 
audet  Wb.  5»;  PI.  3  ni  rotlamathor 
FB.  56  Fg.?  vgl.  rot  lemathar 
ibid.  33  Fg. 

rom  frühe;  romh  early,  timely, 
soon  O'B.;  in  tan  ro  scarsom  nir 
ba  rom  TB.  p.  180,  21;  mithig 
dam-sa  dul  for  cel,  scarad  frim 
etal  bes  ni  rom  LU.  p.  40»,  39; 
nir  bo  rom  a  ráthugud  Three  Hom. 
p.  40,  10  =  ibid.  p.  98,  33. 

rom-  {in  romaind,  romat,  rompa) 
ersetzt  die  Praep.  ré  u-. 

rom  s.  rúam. 

romela  SC.  44,  5  zu  trennen 
rom  ela. 

romna  s.  ruamna. 

roll  M.  Seehund;  phoca  Corni. 
Tr.  p.  146.  —  Sg.  Gen.  di  croc- 
cund  róin  Gl.  zu  Hy.  5,  84.  — 
Comp  OS.    i    criol    ron-cind   „in  a 


coffer  of  sealskin"  Hy.  5,  84,  wahr- 
scheinlich zu  lesen  Ronchind,  vgl. 
Ronchend  din  ainm  Chondlaeid  ar 
tús  Fél.  p.  LXXXIII  41. 

rond  Kette;  a  tie,  band,  a  chain 
O'B.  —  Sg.  Nom.  rond  derc-óir 
etorro  SC.  7;  rond  argit  CC.  2  LU.\ 
ronn  findruine  ibid.  Fg.;  long  cre- 
dumae  i  medon  in  lacha,  rond  cre- 
dumu  i  medon  isin  luing  i  tir  ocus 
rond  aile  isin  n-indsi  bai  i  medon 
ind  lacha  TB.  p.  178,  4;  PI.  Gen. 
ferbolg  di  figi  rond  crédumae  LU. 
p.  1301^,  39. 

do  ronsat  s.  do-roii. 

ro-olach  crapulatus  vino 
Goid.^  p.  59  {South.). 

róot  s.  rot. 

1.  rop  s.  MvL  Conj.  S.  392. 

2.  rop,  rap  Thier;  quadruped 
Corm.  Tr.  p.  144.  —  Sg.  Nom. 
cach  rob  ina  chin  Corm.  p.  30,  I8 ; 
PI.  Gen.  dar  cend  na  robb  ocus  na 
n-écodnach  s.  unter  éconnach;  Acc. 
im  rubu  cethra  circa  bestias  quadru- 
pedes  Z\  303  {Sench.  M.). 

rorben  i.  toirmeasc  O'Dav.  p.  112, 
vgl.  „roirben  is  forbidden,  prohi- 
bited"  CDon.  Suppl.,  richtiger  do- 
rorben,  PI.  3  dororbenat  l.  c. 

immim  rorda  Hy.  7,  58,  s.  imm- 
rádim. 

ro-sagim  ich  erreiche,  reiche. 

—  Praes.  PI.  3  rosagat  FB.  66 
(rosegait  Eg.)\  FA.  22  (rosegut  LBr.). 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  eo  óir  ina  brut 
rosaiged  a  gúalaind  for  cach  leth 
p.  131,  17;  flesc  argait  isind  airin- 
niuch  rosaiged  midlissiu  in  taige 
TBF.  p  140,  6;  rosoiged  FB.  91 
Fg.  —  Fut.  sec.  Sg.  3  ni  rabi . . 
láth  gaile  rosassad  leth  méite  fair 
FB.  91;  nocon  facca  ni  rosaissed 
leth  na  trian  do  cruth  TBF.  p. 
146,  24. 

1.  rose  M.  Auge;  rosg  an  eye 
O'B.  —  Sg.  Nom.  Hy.  7,  29;  FB. 
24;  47;  SP.  II  9;  10;  no  gollad  a 
rose  SC.  5;  rose  imlebur  ina  chind 
Corm.  p.  38,  5;  Dat.  in  cech  rusc 
Hy.  7,  60 ;  ar  a  rusc  SC.  37,  11; 
PI.  Nom.  roisc  FA.  8;  Dat.  dar  a 
roscaib  16 ;  imma  rusccuib  TE.  4  Fg. 

2.  rose  ein  Name  für  poetische 


roscad 


748 


ruaichillim 


Compositionen  dithyrhambiseher  AH, 
in  den  Mss.  durch  ein  an  den  Band 
gesetztes  R  so  bezeichnet  {ScM.  15 
falsch  zu  Bjttnn  ergänzt);  SC.  18;  19; 
FB.  46;  48;  52;  SC.  40;  41;  FB. 
22;  23;  24;  29;  30;  33;  53;  71; 
EC.  2;  3;  rosg  a  poem,  a  commen- 
tary  O'Don.  Suppl.;  rosg  catha  an 
incitement  to  battle  O'B. 

roscad  wohl  gleichbedeutend  mit 
2.  rose,  i.  ro-indsce  („great  word") 
Corm.  Tr.  p.  144.  • 

roscadach,  duil  roscadach  „a 
glossary"  Corm.  Tr.  p.  144  roscad. 

ross  1)  Wald,  2)  „a  point  ex- 
tending  into  the  sea  or  into  a  lake^' 
Corm.  Tr.  p.  141.  —  Sg.  Gen.  1)  for 
crannaib  roiss  rúamantai  p.  310,  4o? 
PI  Dat.  2)  0  rossaib  Gl.  zu  pro- 
montoriis  Goid.^  p.  70  (LHy.). 

rossacht  Schtvanken,  Wan- 
ken, vgl.  roissid;  ni  coir  do  neuch 
rosacht  ronicad  Dauiá  es  ziemt  sich 
für  Niemand  zu  schwanken,  dass 
David  gerettet  war  Ml.  18*,  20. 

rosualt  béist  bis  isind  [f]airgi 
LHy.  Am/r.  60,   Wallross? 

1.  rot  die  Partikel  ro  mit  Pron. 
suffixum. 

2.  rot  i.  dar  lium  is  inond  ocus 
imrora,  ut  est:  cobluth  for  rot  ra- 
ma  i.  na  fir  doniat  comluth  for  im 
imrum  {sie)  na  rama  O'Dav.  p.  112. 

rot  Weg,  Strasse;  a  road,  way, 
passage  O'B.;  i.  rout  i.  rosét  i.  mó 
oldas  sét  i.  semita  unius  animalis 
Corm.  p.  38  {die  weitere  Erklärung 
ist  unverständlich).  —  Sg.  Nom. 
cach  rot  riadas  do  charpat-su  FB. 
34;  Dat.  ciaso  focus  do  root  ni 
fagbaid  oig  ulchaig  TB.  p.  180,  24; 
PI.  Gen.  riad  root  FB.  47=2). 
310,  27?  Acc.  ro  selgatar  rotu  „they 
hewed  out  roads"  Fei.  Prol.  29, 
Gl.  i.  slige. 

rotaide  p.  190,  .33,  „reddish" 
Stokes,  B:  Gl.  p.  111  u)? 

rotaigib  FA.  14? 

rotli  M.  Bad;  Gl.  zu  circulo 
Corm.  Tr.  p.  33;  roth  cruind  Gl. 
zu  rotae  Ml.  18i>,  4.  —  Acc.  in 
roth  ocus  iri  carpat  ScM.  9 ;  FB. 
64;  PI.  Nom.  roith  a  charpait  SC. 
37,  4;  Du.  Gen.  cechtar  a  da  roth 


FB.  34;  hi  carput  da  rath  Hy.  5,  84, 
vgl.  in  curru  duarum  rotarum  S.  49. 

rotha  FA.  28  s.  ruth. 

roth-húali  FB.  87? 

rothcaither  SP.  I  6? 

roth-chless  ein  cless  Cuchulinn's, 
vgl.  FB.  64.  —  Sg.  Nom.  FB.  30; 
LU.  p.  73a,  5;  ibid.  p.  113i>,  33; 
ibid.  p.  125^,  2;  Gen.  oc  cur  in 
rothclessa  FB.  64. 

roulad  FB.  71  ist  Ulad  mit  dem 
verstärkenden  ro. 

voMt  Weite,  Wurf  kraft,  Wurf, 
für  ro-fot?  ród  a  shot,  a  east,  a 
throw  CB.,  vgl.  Corm.  Tr.  p.  147. 
—  Gen.  fut  roit  {zweisilbig?)  Hy. 
5,  72,  Gl.  i.  fut  erchora;  Acc.  fo- 
cheird  a  bunsaig  rout  n-aurchora 
uad  TBF.  p.  138,  14;  dolleici  a 
hathair  sleig  cóicrind  di  anuas  rout 
n-aurchora  ibid.  p.  146,  32;  srethe 
in  n-id  bói  forsin  corthe  rout  a 
láma  isin  n-abaind  Lü.  p.  62»,  21. 

ru  s.  ro. 

rú  a  secret  O'B.  Nach  dem 
Commentar  in  LU.  zu  a  ri  ru  rá 
LHy.  Amr.  2  wäre  rii  rá  durch 
die  dichned  (i.  dichennad  Enthaupt- 
ung) genannte  poetische  Verstümme- 
lung aus  rún  rán  entstanden,  ar  is 
rún  rán  rodlecht  LU.  p.  7»,  1  ff. 

1.  rúad  roth.  —  Sg.  Nom.  tene 
ruad  p.  191,  14;  gai  gorm-ruad  p. 
310,  39;  falt .  .  forriiad  p.  311,  1; 
fland  riiad  ferci  SC.  38?  ruad  ro- 
taidijj.  190,  33;  Gen.  uiblech  tened 
trichem-ruaid  FB.  49  =j).  310,  21? 
Acc.  amal  crú  riiad  SC.  37,  9;  PI. 
Nom  F.  tulcha  ruada  p.  190,  25; 
Acc.  rinni  ruada  SC.  15. 

2.  ruad  strength,  power,  a 
lord  O'B.;  ruad  rofhessa  {„Lord 
of  great  knowledge")  i.  e.  nomen 
for  the   Dagdae   Corm.  Tr.  p.  144. 

ruadau  i.  cruithnecht  ruadh  i. 
maol  cruithnecht  O'Dav.  p.  112, 
„probably  rye  {Boggen)"  On  the 
Mann.  III  Index. 

riiade  F.  Bö  the,  s.  rode. 

raaichillim  I  buy,  purchasc 
CB.;  ruaichle  i.  cendach  CDar., 
ni  udhbair  nech  sealb  acht  ma  du 
ruaichli  fadesin  ihid.  Vgl.  dirróg- 
gel  „soW-'  Tir.  6. 


749 


rúaim  the  alder  tree  O'R.; 
eine  Eiienart  deren  Zweige  zum 
Färben  vericendet  wurden,  On  the 
Mann.  Hl  p.  119;  ruam  i.  luss  dos 
ber  dath  no  cucht  in  faciem  ca 
m-bi  derg  Cortn.  p.  39. 

fod  ruair  s.  fóirim. 

eon  rualaid  s.  con-ruale. 

1.  ruam  s.  ruaim. 

2.  ruam  i^.  „aRome,  a  burial- 
grotind''  Corm.  Tr.  p.  143.  — 
Sg.  Nom.  ro  fess  ruam  LHy.Amr.  44, 
in  der  Glosse  ro  fess  róm  a  adnaic- 
thi;  is  cáin  a  ruam  dálach  „her 
multitudinous  city"  Fei.  Prol.  192; 
ruaim  choitchend  do  Goedelaib  „a 
common  cemetery  for  Irishmen" 
Fei.  p.  CXLV  11 ;  is  fairsiung  a  n- 
dál-som,  Babiloin  arruam-som  Fei. 
Oct.  28;  PI.  Koni,  a  ruama  ibid.  71. 

ruamach  i.  catharda  Fei.  Jul.  20; 
i.  fertach  i.  cathardai  Aug.  6. 

rúamantai  p.  310,  4o?  vgl.  na 
fir  sea  thechait  aniar  cona  rennaib 
ruamnaif  gail  LU.  p.  16»,  4. 

rúamdae,  ruamhdha  very  great, 
magnificent  O'R.;  la  Carisim 
rigda  asa  ruamda  relic  Fei.  Apr.  16, 
CR.  i.  is  catharda  {vgl.  ruamach) 
HO  uasal;  math  rúamdse  FB.  52,  2? 

rúamna  roth,  braun?  datha 
for  etaige  acas  cortara,  i.  ruamna 
dearga  acas  corcra  „brown,  red, 
and  crimson  On  the  Mann.  III 
p.  88;  ri  ruamna  buden  SC.  34,  2 
(„a  king  of  very  great  hosts"  O^C)? 
fri  ruamna  rus  s.  unter  rús. 

ruamnae  lodix  SG.  69»  {Z^  22). 

rúanad,  Gen.  cennach  ind  rua- 
nada  FB.  90,  „Purehase  of  the 
championship"  LU.  Facs.  p. 
XXI?  rúanad  roulad  FB.  71? 

1.  rúanaid  very  strong,  able 
O'R.;  rúanaidh  {so  zu  lesen)  i.  duine 
calma  treorach  ar  muir  O'Dav.  p. 
113;  bith  mairid  i  n-uage  nert  ru- 
anaid  ar  rig-ne  Fei.  Prol.  256  {j,our 
King's  mighty  power");  adubairt 
Scáthach  go  scenb  a  athesc  ruanaid 
roderb  On  the  Mann.  III  p.  458; 
ar  is  bith  cach  ruanaid  recht  na 
talam  cach  ciuin  celar  cach  triúin 
talam  cach  nuib  nem  ar  is  dord 
siabrai  cech  midi-siu  is  bith  cáich 


ar  úair  imma  redi-siu iCT^.^.  113i',42? 
nir  for  braigthib  dam  na  bo  from- 
thair  colg  mo  ruanadó  ibid.p.  13^,  16 
{Amra,  „the  sioord  of  my  hero" 
Orowe);  robbó  dor[n]d  niad  ocus 
ropo  rig  rúanada  ibid.  p.  59^,  23. 

2.  ruanaid  „red"  OB.,  Corm. 
Tr.  p.  144  ruam. 

rúathar  Ansturm;  „a  rushing 
with  the  notion  of  violence  and 
destruction"  O'Gr.  Tor.  Dh.  p.  187; 
Gl.  zu  coach  „an  onset"  Corm.  Tr. 
p.  46.  —  PI.  Acc.  is  iarum  bert  in 
Liath  Macha  na  tri  dergruathra 
immi  ma  cuairt  Bev.  Celt.  III  p.  181 
{„the  three  red  routs"),  vgl.  tugas 
tri  dearg-ruathair  timchioll  na  brui- 
ghne  Tor.  Dh.  p.  186. 

rubha  cutting,  killing  O'Don. 
Suppl.;  rubu  i.  marbadh  CDav. 
p.  113,  dia  ruibaither  i.  dia  marb- 
thar  iMd.  —  Praes.  Sg.  1  conid 
rubaim  trénócu  p.  328,  1.  —  Conj. 
Sg.  2  „Cisi  digal?"  ol  Crimthand. 
„Co  rubse  Coinculaind  tar  a  esi" 
ol  si  LU.  p.  20'',  6.  —  Vgl.  im-rubad 
„thrusting"  On  the  Mann.  lllp.  444. 

ruccaim,  für  ro  uccaim,  ich 
bringe,  trage,  gebäre,  in  allen 
Bedeutungen  von  berim,  besonders 
im  Praeteritum  üblich,  vgl.  O'Don. 
Gr.  p.  219;  mit  di  (^do)  ich  zeichne 
mich  aus  cor  Jemand.  —  Praes. 
Sg.  3  con  ruccai  FB.  23?  —  Conj. 
Sg.  3  conid  ruca  let  dass  du  ihn 
mit  dir  nehmest  FB.  59;  rom  ucca 
lat  chretmecho  hi  tirib  na  m-beó 
LU.  p.  1131>,  39  {Siab.  ConcttZ.); 
ron  fucca  leis  Gl.  zu  don  fe  Hy. 
1,  1.  —  Praet.  Sg.  1  conda  rucus 
dochom  n-éc  bis  ich  sie  zum  Tode 
brachte  SC.  38,  8 ;  2  rucais  úaim 
du  nahmst  von  mir  Lg.  18,  7;  ro 
ucaiseo  di  mnaib  Ulad  du  zeich- 
netest dich  aus  V01'  den  Frauen 
von  U  FB.  18;  rucaisiu  19;  3  co 
ruc  . .  leis  FB.  40 ;  69 ;  ro  fucc  p. 
19,  31 ;  ro-bur-fucc  der  euch  brachte 
CG.  5  Fg.;  FB.  20;  ruc  Gl.  zu 
dobert . .  úade  Hy.  5,  36 ;  ind  érma 
ron-uc  FB.  43;  isi  breth  ruc  Curui 
doib  das  Urtheü,  dass  C.  abgab 
FB.  89 ;  ruc  . .  buaid  trug  den  Sieg 
davon  FB.  66;  rüg  se  buaidh  orm 


750 


ránda 


„Jie  overeame  me  O'Don.  Chr.  p.  294 ; 
a  n-ed  rucc  grían  do  rennaib  nime 
soviel  sieh  die  Sonne  vor  den  Sternen 
des  Himmels  auszeichnet  FB.  19; 
18;  20;  Dep.  rucastar  Gl.  zu  birt 
gehar  CG.  3;  PI.  2  uair  ro  ucsaid- 
se . .  do  sliiagaib  na  tiri  sin  FB. 
93;  5  in  tochim  ron-uicset  FB.  7; 
ron-ucset42;  ron-ucsat  44.  —  Pass. 
Praes.  sec.  Sg.  3  ar  na  ructha 
dobag  it  cend  FB.  74.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  ucad  . .  co  tir  inna  nsém 
^FA.  31;  rucad  Lg.  15;  FA.  3;  31; 
ruccath  TE.  7  Ég.:,  o  ra  uccad  o 
bélaib  CC.  5;  in  breth  rucad  and 
FB.  74;  75;  in  breth  rod  n-uccad 
do  78;  no  co  rucad  mac  . .  duit  so 
dass  dir  Teein  Sohn  gehören  wurde 
ScM.  13;  PI.  3  ructha  chuci-sium 
sie  wurden  zu  ihm  gebracht  ScM. 
1;  2;  FA.  2.  —  Vgl.  tuccaim. 

rucce  F.  Schande;  dedecus  Z^. 
765;  i.  nairi  „shame"  Corm.  Tr. 
p.  146.  —  Nom.  asbertar  a  n-anman 
arndip  rucce  doib  es  werden  ihre 
Namen  genannt,  damit  es  ihnen 
eine  Schande  sei  Wh.  30»,  3  {Z'^. 
1036);  Acc.  cen  ruci  FA.  35.  — 
Vgl.  enech-ruice. 

rucht  i.  inar,  ut  dixit  Fercertne: 
hi  n-deich  ruchtaib  derga  Corm.p.  39. 

rudi,  condot  rudi  SC.  28,  a  fir 
rudi  atrai  ibid.? 

ru-dilse  i^.  der  volle  Zubehör, 
von  ruidles;  s.  unter  comslanaigim. 

mdrad  prescription  O'Don. 
Suppl.;  On  the  Mann.  III  Index, 
Corm.  Tr.  p.  143;  sen'cathraig  na 
n-gennti  imaroraid  rudrad  Fei.  Prol. 
206,  Gl.  i.  imma  ro  ferad  i.  imma 
ro  gniad  rudrad  i.  ro-durad  i.  beith 
CO  foda  ior  ferand  comaithech;  ru- 
radh  i.  rodura,  i.  beth  co  foda  for 
ferann  comaidhtech  O'Dav.  p.  111 
{„to  he  long  on  a  neighbouring 
land"  Corm.  Tr.  p.  143,  vgl.  rudrad 
i.  roduradh  i.  anadh  fota  for  tir 
nach  aile  aus  H.  3.  18  citirt  ibid.)] 
rudrad  i.  rodiirad  Corm.  p.  39  {„ac- 
quisition  of  ownership  by  long  use 
or  possession"  Corm.  Tr.  p.  143). 

ruibe  a  hair  O'B.,  s,  unter 
gerraim  und  cairche. 

1.  raibne,  ruibhne  a  lance  O^B.; 


mo  ruibne  Oss.  III  i,  i.  mo  sleagh 
Ed.  (i.  mo  sciath  L.). 

2.  ruibne  Menge,  Masse;  ru- 
ibhne a  numerous  host  CR.  —  Sg. 
Nom.  is  rubne  todernam  ScLh.  21; 
PI.  Dat.  CO  rubnib  riches  rúad 
ibid.  20. 

ruidgal  concha  Bern.  1821' 
{Goid.^  p.  56). 

ruidiud  blush,  in  ruidiud  tic 
isin  gruaid  Gl.  zu  nare  Corm.  Tr. 
p.  125.  —  Nom.  inmain  lern  do 
ruidiud  ran,  inmain  do  chruth  caem 
comlán  On  the  Mann.  III  p.  454 
{„ruddiness") ;  Acc.  cen  ruidiud  Fei. 
Epil.  145. 

midies,  für  ro-diles,  besonders 
zugehörig,  eigenthümlich,  vgl. 
ruidhlesa,  ruidilsi  inherent  rights 
O'Don.  Suppl.;  inad  is  ruidles  do 
rig  Eis  Cath.  p.  48  ii;  coitcenn 
ocus  diles  ocus  ruidles  condegar 
don  focul  is  eitged  „the  word  eitged 
has  a  common,  a  proper,  and  a 
peculiar  applieation"  Sench.  M.  III 
p.  94.  —   Vgl.  ru-dilse. 

CO  ruildetar  SC.  6,  für  ro  leltar 
(Id  bezeichnet  vielleicht  nur  den 
Laut  11),  CO  ruileatar  H.,  3.  PI. 
Perf.  von  lenim. 

ni  ruirmin  Hy.  5,  4i,  ni  ru  rimo 
{ich  habe  nicht  gezählt)  Fr.,  vgl. 
ruirmeseam  tve  have  enumerated 
O'Don.  Suppl.  —  S.  rimim. 

rún  F.  Geheimniss;  mysterium 
Z^.  241.  —  Sg.  Nom.  ni  thardda 
do  rún  do  mnaib  ScM.  3,  5;  Gen. 
bá-sa  chomrar  cacha  runi  do  an- 
drib  Ulad  LU.  p.  114a,  32;  PI. 
Nom.  ban-rúna  TE.  9,  le  Eg.;  rúnu 
ban  ibid.  17 ;  rúine  FA.  2  (túbí  LBr.). 

runcan,  aurscartad  dergg-ibair 
fó  mrecht-runcain  uile  „under  va- 
riegated  planeing  all"  TBF.  p. 
138,  32,  vgl.  On  the  Mann.  III 
p.  29:  „the  finish  of  a  channd- 
plane  (rungcin)",  und  p.  30:  „the 
finish  of  a  channel-plane  (rungcin) 
and  carving  (aurscartadh).  —  Vgl. 
ruingenn  a  plane  O'Don.  Suppl. 

rúnda  geheimnissvoll;  a  ri 
runda  rathmar  „o  hing  mysterious, 
gracious"  Fei.  Epil.  458;  ata  runda 
retha  ibid.  274. 


751 


rure  M.  Herr.  —  Sg.  Nom.  ! 
ruri  Hy.  1,  27;  29  (i.  ro-ri);  ruire  ' 
nime  Hy.  1,  4  (i.  ro-ri);  ol  is  tu 
mo  ruire  Fei.  Prol.  14;  Gen.  mo 
rurech  Hy.  5,  4  (i.  mo  rorig):  hi 
tig  rurech  SC.  25;  Acc.  cach  reim 
immá  rurig  FB.  7;  Voc.  a  mo 
ruri-sea  p.  40,  34;  PI.  Gen.  batar 
cethracha  dalta  lais  di  maccaib  rig 
ocus  rurecli  LU.  p.  20*»,  34;  Acc. 
dithfaid  rurecha  „he  will  destroy 
chieftains"  Fei.  p.  CLXXIII  1. 

do  rurmis  Lg.  18,  2  zu  do-rimim?  I 

rurtech    SC.    18,    ruirthech   H,   I 
„tnunificent"  O'C? 

rúsc  1)  Binde,  2)  Gefäss  aus 
Binde,  Korb;  cortex  SG.  68^ 
{Z'^.  26);  ruisg  a  vessel  made  of  \ 
the  bark  of  trees  O'B.  —  Sg.  Nom. 
CO  ra  llnad  in  nisc  p.  40,  33;  Gen. 
do  linad  in  rúisc  sea  ibid.  23;  30; 
Dat.  bunsaig  corriisc  dub  s.  unter 
bunsach;  conus  ruc  aroli  fer  ni  da 
rúsc  do  choirtged  a  chuaran  Three 
Hom.  p.  112,  3;  Acc.  dobert . .  rusc 
lais  p.  40,  21;  rúsc  ibid.  30. 

ruslui  ScM.  22,  7? 

1.  rúss,  rús  Tcnowledge  CB., 
mis  ro-fiss  entstanden  wie  dús  aus 
do  fiss;  nis  con  ScM.  19;  22,  4? 

2.  rúss  i.  agaidh  „a  face"  Corm. 
Tr.  p.  146;  rus  i.  aighidh  no  im- 
dergad  O'Dav.  p.  110;  russ  i.  gru- 
aidh  an  chinn  O'Cl.;  rus  dono  im- 
dergad  ocus  cach  n-derg  H.  3.  18, 
p.  17  („reddening  and  everything 
red"  Corm.  Tr,  l.  c);  co  n-dlighidh   \ 


dia  esain  ard-cumal  ceirttrian,  sceo 
gaisceadh  n-innraic  fri  ruamna  rus 
On  the  Mann.  III  p.  518  {vorher 
geht  in  Prosa:  dlighidh  trian  cu- 
maile  dia  sarughud  ocus  dia  esain, 
ocus  dlighidh  gaiscedh  inraic  ina 
eneclann),  vgl.  conach  romna  rus 
rieht  „so  that  a  nian's  cheek  is  not 
reddened"  Corm.  Tr.  l.  c?  —  Vgl. 
rusa  i.  feile  CDon.  Suppl. 

russi,  claideb  russi  SC.  37,  15 
(ruse-ff.),  „a  crimsoned  sword"  O'C.  ? 

1.  ruth  a  chain,  a  link"  O'B. 
—  PI.  Nom.  rotha  FA.  28? 

2.  ruth  Oss.  I  11? 

ruthach  i.  tondgarach  Lü.  p. 
IIb,  25,  s.  unter  rian. 

ruthen  Glanz,  Strahl;  bril- 
liance  Corm.  Tr.  p.  158  trogein.  — 
Sg.  Nom.  ruthen  amaZ  rétlaind  rig 
FA.  10;  dofich  ruithen  serci  ina 
dreich^.310,  36;  Dat.  secht  n-gemma 
do  ruthin  ruisc  cechtar  a  da  rigrosc 
LU.  p.  81a,  20;  PI.  Nom.  no  lastais 
in  aidche  amail  betis  ruithni  gréni 
TBF.  p.  136,  21 ;  Dat.  oen  tra  dona 
ruthnib  ros  esreid  grian  na  firinde 
isin  domun,  i.  in  ruithen  ocus  in 
lassar  .  .  Three  Hom.  p.  4,  9  {gemeint 
ist  S.  Patrick):  Acc.  co  ro  scáil 
grian  na  firinde  I'su  Crist  a  ruthni 
fÖ  cetharaird  in  domain  ibid.  7. 

ruthenta  glänzend,  strah- 
lend; ba  hóclsech  rigda  ruithenta 
Corm.  p.  38,  6. 

nithnigrthe  (?)  „dazzlingness" 
ScLh.  25. 


S 


-s  Pron.  infixum,  s.  unter  é 
S.  514.  —  Anderweitige  Beispiele, 
für  den  Singular:  dia  nos  faictis 
FA.  8;  nis  aitrebat  12;  auf  ein 
Femininum  bezüglich,  könnten  die 
folgenden  auch  -s  n-  enthalten: 
ros  fuc  FA.  3;  21 ;  für  den  Plural: 
CO  ros  coraigea  FA.  6;  12  (ron 
LBr.) ;  nos  frecrat  ibid.  8 ;  nos  fór- 
fed  13;  nos  gebad  14;  nos  lenand 
16;  ros  ic  16;  conos  beir  17  (conas. 


conus  LBr.);  nos  fastand  18  (conus 
LBr.);  nos  cobrat  27;  ni  ros  le- 
saigset  28;  nos  millet  29;  nos  fo- 
traicet  30;  im  Sinne  des  Dativs 
ros  tá  and  ibid.  16  LBr.\  pi-olep- 
tisch:  ros  tá  dóib  29. 

1.  -s  n-  Pron.  infixum,  s.  S.  514. 

2.  -s  n-  Pron.  relativum  s.  S.  340. 
sa  Demonstrativpartikel,  auf  das 

Gegenwärtige  oder  Folgende  hin- 
weisend, immer  dem  Nomen  nach- 


752 


sacard 


gestellt,  entspriclit  mit  dem  Artikel 
zusammen  dem  lat.  hie;  wohl  iden- 
tisch mit  der  Particula  augens  der 
1.  Person  Sg.;  inna  randa  sa  SC.  11 ; 
Gl.  SU  Hy.  5,  75;  fon  cruth  sa  SG. 
29;  na  n-én  sa  SC.  7;  in  gilla  sa 
FB.  89;  in  tres  fecht  sa  p.  39,  i4; 
ScM.  17;  SC.  16;  35;  FB  53;  fo- 
decht  sa  SC.  46;  on  trath  sa  von 
dieser  Zeit  an,  von  jetzt  an  FB. 
24;  59;  87;  cus  trath  sa  tis  zu 
dieser  Stunde,  his  jetzt  FB.  88;  94; 
hinter  dünnem  Vocale  erscheint  sea : 
in  ruisc  sea  p.  40,  23;  30;  35;  a  n- 
deilm  sea  Lg.  1 ;  isin  bith  frecnairc 
sea  FA.  6;  ind  fir  sea  SC.  22;  in 
laid  sea  44.  —  Vgl.  se  und  so. 

-sa  enlclitische  Particula  augens 
der  1.  Person  Singularis,  wohl  ur- 
sprünglich identisch  mit  der  Demon- 
strativpartikel   sa,    vgl.    se;    ^vird 
hinter  i  bisweilen  zu  sea;  vereinzelt 
dam-so  p.   145,  e;   chucom-so   TE. 
7  Fg.;  mo  grad-sae  TE.  9  Eg.  — 
Gebrauch,   a)  Hinter  dem  Pro- 
nomen der  1.  Sg.:  dam-sa  p.  40,  39; 
Lg.  12;   ScM.  7;    10;   11;  13;   SC. 
4;  42;  45,  23;  FB.  30;  58;  etrwm- 
sa  Lg.  19;  acttm-sa  ScM.  7;  immum- 
sa  11 Í  FB.  24;    chucMm-sa   ScM. 
13;  16;  chucum-sa  FB.  56;  form-sa 
ScM.  11;  FB.  35;  innium-sa  SC.  6; 
lim-sa  Lg.  6;  17,  6;  23;  SC.  14;  46; 
FB.    5;    26;    56;   73;    76;    frim-sa 
ScM.  8;  SC.  39;  -PJ5.  76;  93;  dim- 
sa  76.  —   b)  Hinter  einem  Nomen 
mit  Possessivpronomen:  ar  mo 
chind-sa  ScM.  13 ;  mo  lennan-sa  20 
mo  lecun-sa   SC.  41;  44;   FB.  16 
26;  61;  68;    im    farrad-sa    Lg.    6 
m'ic-sa   TE.  9  Fg.;   SC.  7;  41;   a 
mo  ruri-seap.  40,  34;  mo  chomarli- 
sea  FB.  8;  66;  SC.  40.  -  c)  Hinter 
einer  Verhalform  der  1.  Sg.:   ro 
bá-sa  ScM.  4;   10;  11;  13;   TE.  8 
Fg.-  SC.  33,  1;  34;  45,  5;  46;  FB. 
9;  44;   94;    dodeochad-sa   SC.   13 
FB.    26;    88;    andó-sa    ScM.    16 
TE.  5  -Ep.;   SC.  28;   39;   FB.  44 
45;  46;  47;   49;    gabus-sa   SC.   7 
doratusa  ScM.  4;  10;  ÄC.  33,  3;  31 
FB.  44;   73;    biat-sa    TE.   5  JS^r. 
riga-sa  SC.  4;  32;  39;  46;  dogén-sa 
p.  40,  43 ;  FB.  6 ;  p.  144,  31 ;  imma- 


cossaitiub-sa  FB.  6;  brethaigfet-sa 
FB.  58;  diam-sa  F£.  32;  marbsa 
Oss.  I  10  /Vir  marbus-sa;  sasaim-sea 
p.  40,  17;  39;  SC.  40;  41;  Í'.B.  34. 

—  d)  Hinter  einer  Verbalform,  der 
das  Pron.  infixum  der  1.  Sg.  voraus- 
geht: inam  bia-sa  TE.  5  Eg.\  co- 
tom  bert-sa  FB.  22;  24;  conom 
thici-sea  FB.  24;  ni  ru  bim-sea 
SC.  41;   rom  thoicther-sa  SP.  I  4. 

—  e)  Hinter  einem  prädicativen 
Nomen:  am  buidech-sa  p.  40,  20; 
SC.  7;  ni  pam  slán-sa  Lg.  7;  is 
am  ben-sa  FB.  30;  am  escid-sea 
FB.  35;  am  celi-sea  39;  cid  nab 
sin  Fedelm-sa  FB.  22.  —  Erst  in 
späteren  Mss.  erscheint  -sa  auch 
bei  der  2.  Sg.,  s.  unter  -su,  -so. 

-sa  n-  Pron.  relativum  s.  S.  340. 

sab  princeps,  fortis  Z^.  255; 
i.  trén  CDav.  Gl.  114;  i.  taisech, 
i.  aire,  i.  calma  ibid.  p.  115;  i.  so- 
nairt  no  láidhir  O'Cl.  {„powerful 
or  strong"  Corm.  Tr.  p.  153).  — 
Sg.  Nom.  sab  indarba  demna  „the 
strong  expeller  of  demons"  Fei. 
Oct.  17;  ba  sab  indarba  clóene 
Hy.  2,  23  (i.  ba  sonart);  PI.  Nom. 
sabaidh  CDav  p.  114. 

saball  a  barn,  granary,  store- 
house  CB,.;  ro  chumtaig  Patraio 
eclas  isin  inud  sin,  dianid  ainm 
Saball  Patraic  indiu  „Patrices 
Barn"  Three  Hom.  p.  18,  19;  rom 
fóir  imon  saball  „who  granted  me 
the  Barn"  ibid.  22.^ 

sabaltair  i.  sepuítur,  id  est  a  se- 
pultura  i.  relicc  duinebaith  i.  magh 
mor  a  n-ádnactís  génti  Corm.  p.  41. 

sac  Sack;  sacc  f'orulus  Ir.  Gl. 489. 

sacach  sackartig?  PI.  Nom. 
sliasta  sacacha  FB.  37  Eg. 

sacarbaic  =  lat.  sacrificium; 
triar  dag  i.  triar  sacarbaic  „three 
{consecrated)  wafers"  Corm.  Tr. 
p.  74  fogamur.  —  Sg.  Acc.  ro  gab 
comaind  ocus  sacarbaic  p.  22,  2: 
is  e  dorat  comaind  ocus  sacropaii 
. .  do  Brigit  Three  Hom.  p.  76,  2:i : 
arroet  commaind  ocus  sacarbaic 
ibid.  p.  84,  29. 

sacard  =  Zaf.  sacerdos;  sacart 
Corm.  p.  44.  —  Sg.  Gen.  anétach 
sacaird  Tur.  Gl.  87 ;  Dat.  ho  sacardd 


sad 


753 


sagim 


ibid.  Gl.  49;  PI.  Gen.  iniia  sacardtl 
ibid.  Gl.  5. 

sad,  vgl.  saith  a  bitch  O'B.;  sad 
cbon  alltai  ro  dus  u-altraim  „a  she- 
wolfnurtured  Mm"  Fei.  p.  LXXXV. 

sadiiile  „ease,  sloth".  —  Sg. 
Nom.  codlad  ocus  sadaile  „sleep 
ayid  ease"  Fei.  p.  CLXXXVI  31; 
Dat.  cona  suan  ocus  cona  sadaile 
FA.  15;  Acc.  cen  pecad  cen  sadaile 
„ivithout  sloth"  Fei.  p.  LXV. 

sadb  „a  dicelling"  Beitr.  VIII 
330;  i.  so-adba  „a  good  abode" 
Corm.  Tr.  p.  151. 

-sae,  -sai  s.  -sa. 

sáeb  falsch;  sáib,  sóihfalsusZ'^. 
858.  —  Comp  OS.  sáib-apstil  pseudo- 
apostoli  Wb.  28c,  24;  saib-fäthe  Hy. 
7,  u;  -rechtu  ibid.  46;  sáib-áirde, 
-ÜTtu  falsa  Signa,  miraculaWb.2G'^; 
ro  lae  sseb-glés  diberge  da  churp 
immedón  a  cbrocind  LU.  p.  79^,  27. 
—   Vgl.  sáibe. 

sáebaim,  saobaim  II  I  coax, 
beguile,  seduce  O'Don.  Suppl. 
— *  Praes.  PI.  3  ssébait  FA.  28.  — 
Vgl.  sóibud  falsatio  Wb.  10«!  {Z\ 
802\  zu  lesen  sóibad? 

sáeb-ehore  Strudel;  saebhcoire 
vorago  Ir.  Gl.  938.  —  Nom.  saeb- 
chori  mor  fil  iter  Erinn  ocus  Alpain 
Gl.  zu  Coire  Brecain  Corm.  p.  13; 
ar  itá  sóebchore  sainrsedach  imme- 
don  iu  t-srotha  FA.  18  (ssébchoiri 
LBr.);  Gen.  ar  met  a  anfaid  in 
t-ssebchore  intamlaigther  do  saeb- 
chorib  cociti  Goid.^  p.  69  [LHy.); 
PI.  Gen.  inna  sáibchore  Gl.  zu 
syrtium  Cr.  34b  (falsorum  lebetum 
Z'^.  858"i;  Dat.  ó  na  sóebchoraib 
Goid.-'  p.  69  {LHy.). 

sáeg:ul  =  ?«í.  saeculum,  Lehen, 
Lebenszeit;  saigul  tempus,  aetas 
Z^.  30.  —  Sg.  Nom.  saigul  Oss.  II  5 ; 
ssegal  Abbáin  Fél.  p.  LXIII  43; 
saegul  Sinchill  ibid.  p.  LXV  33; 
soegul  Moniude  ibid.  p.  CXVI  10; 
Gen.  fot  ssegail  Three  Hom.  p. 
28,  23;  Acc.  ro  thimdibsit  a  sseghul 
TE.  20  Eg. 

sáeg-ulta  weltlich;  a  n-airfited 
saegulta  „worldly  delight"  Three 
Hom.  p.  92,  7;  saegiilla  s.  unter 
mian. 


1.  sáer  ilf.  artifex;  a  carpenter, 
a  mason,  a  builder  On  the  Mann. 
III  Index  {vgl.  unter  goba);  Gobban 
Sáer  ibid.  III  jj.  39  /f.  —  Sg.  Nom. 
sáer  oc  suidigud  sillabSG.  7^,  11;  Gen. 
ar  thal  in  t-sseir  do  gabail  „because 
he  took  the  ivrighfs  tál  iadze)"  Fei. 
p.  CI  31:  mac  in  t-sair  ibid.  8.  — 
Compos.  sáir-denmidecht  artificium 
SG.  133b  [Z-\  805). 

2.  sáei"  s.  soer. 

« sáerda ,  saordha  a r t ifi cial 
O'Don.  Suppl. 

sáeth,  sóeth  Leid,  Mühe, 
Krankheit;  saoth  labour,  tribu- 
lation  O'B  ;  saoth  i.  galur  O'Dav. 
p.  117.  —  Sg.  Nom.  isaeth  für  is 
saeth  SC.  29,  is;  ba  saeth  leissi 
inni  sin  TE.  10  Fg.;  CC.  1  Fg.- 
ba  mar  a  síéth  la  Deich tire  CC.  4; 
soeth  p  143,  g;  cech  seth  Hy.  ß,  9 
(saeth  Fr.),  Gl.  i.  cech  toirsi  no 
galar;  Gen.  cen  ascur  sáitha  sine 
intermissione  tribulationis  Wb.  25d 
[Z^.  239);  Dat.  iar  saith  Hy.  5,  20 
(saeth  Fr.),  Gl.  i.  iar  n-galur  no  iar 
saethur;  Acc.  ar  cech  saeth  LHy. 
Amr.  107  (Gl.  ar  cach  n-galar); 
mor  seth  Hy.  2,  35  (sseth  Fr.)\  PI. 
Acc.  asrala  . .  saethu  LHy.  Amr.  38 
yGl.  a  galra).  —   Vgl.  sáethar. 

sáethach  mit  Arbeit,  Mühe, 
Leid  behaftet;  sethach  Gl.  zu 
sethrach  Hy.  6,  19. 

sáethar  N.  Mühe,  Arbeit, 
Leid;  labor  Ir.  Gl.  1085;  sáithar 
labor  Z'^.  30.  —  Gen.  log  sáithir 
merces  laboris  Wb.  23«  (Z'^.  223); 
ssethair  Gl.  zu  mor  seth  Hy.  2,  35; 
Dat.  iar  saethur  Gl.  zu  iar  saith 
Hy.  5,  20. 

sáethrach  mit  Arbeit,  Mühe, 
Leid  behaftet;  saothrach  servile, 
laborious,  hardivorking  O'B.  —  Sg. 
Nom.  saethrach  p.  40,  9;  sethrach 
Hy.  6,  19  [Gl.  no  sethach). 

1.  sagim  I  ich  gehe  hinzu,  suche 
auf,  vgl.  in-saigim;  saigim  adeo 
ZK  429.  —  Praes.  Sg.  3  saigid 
oirgniu  SC.  17,  5;  PI  3  saigit . . 
tairis  i^^J..  IS  LBr.  (to  soichet  iZJ.); 
rel.  ita  saidbre  saigte  Fei.  Prol.  162. 
—  Praes.  sec.  PI.  3  do  saigtis 
Connachta  dia  n-décsiu  TBE.  p. 
48 


sagim^ 


754 


sauge 


144,  1.  —  Imperat.  8g.  2  saig  aith- 
gne  forru  p.  144,  24.  —  Fut.  Sg.  2 
ni  sáis  dáine  dochlii  SC.  25.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  lann  segar  and 
Wb.  IIa  [br avium  quod  petitur 
Z^.  995).  —  Inf.  1)  saigid,  vgl. 
in-saigid;  Dat.  do  saigid  Emiri 
SC.  9;  tic . .  dia  saigid  Lóig  14; 
82;  45;  48;  TE.  13  Eg.;  FB.  bl; 
65.  —  2)  saichtin,  saigthin;  Dat. 
do  saichtin  soviel  als  dochumm:  no 
rochtis  do  saichtin  Conroí  FB.  41; 
69;  tic.dia  saichtin  FB.  65;  78; 
dia  saichthin  75;  saigthin  76;  te- 
cait  uli  dia  saigthin  ind  eich  LU. 
p.  39i>,  19. 

2.  sagrim,  saig'im  I  ich  sage, 
spreche.  —  Praes.  Sg.  3  rel.  iss 
ed  saiges  sis  est  hoc  quod  dicit 
infra  SG.  65i>  {Z-\  431);  saiges  a 
chert  do  cech  óen  la  Uliw  FB.  11 ; 

—  Fut.  PI.  3  nach  mod  ro  sasad 
mo  beoil  Hy.  5,  17  (sasat  Fr.),  Gl. 
ro  seset.  —  Inf.  Nom.  is  he  besad 
felsub  etarcert  di  dulib  et  saigid 
forru  Wb.  27»  {disputare  super  iis 
Z\  1000). 

sai  s.  sui. 

CO  ro  sai  p.  48,  13  s.  soim. 

sál  no  fiian  Gl.  zu  tunica  vel 
lacerna  Wb.  BO^  19  {Z-\  1039). 

sáib  s.  sáeb. 

sáibe  F.  Falschheit,  von  sáeb; 
Acc.  im  nach  feirg  no  säihe  Fei.  XCI. 

saicli,iss  i  fiadnaise  diwin  t-sluaig 
doasfenpha  cách  a  gnimu  etcr  maith 
ocus  saich  LU.  p.  17»,  23,  s.  2.  sáith. 

saichtin  s.  1.  sag-im. 

saidbir  reich;  sáidhbhir  rieh, 
opulent,  ivealthy  O'B.  —  Sg.  Nom. 
aroli  fer  saidbir  Fei.  p.  CXIX  31. 

—  Compar.  saidbriu  s.  unter 
samud. 

saidbre  tvealth  Fei.  Prol.  162. 
Vgl.  daidbre  {Nachträge). 

Saide  s.  sidc. 

saidim  ich  setze,  setze  mich, 
sitze;  Gl.  zu  figo  „Isettle"  Corm.  Tr. 
p.  76  fiacail;  vgl.  suidim.  —  Praes. 
Sg.  3  rel.  ni  alisuide  saides  Condia 
EC.  4;  PI.  3  arrocbat  a  n-gaisceda 
issin  taig  et  sedait  TBF.  p.  140,  8. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  und  PI.  3  no 
saiditis  inna  hangil,  no  saidcd  dana 


Grignir   Goid.^  p.   101,  35   (LHy.). 

—  Praet.  Sg.  3  Dep.  ro  saidestar 
Gl.  zu  siasair  Hy.  4,  1.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  saiter  {lies  saitir)  a 
lia  „his  tombstone  was  set  up" 
Ms.  Mat.  p.  473,  20.  —  Conj.  Sg.  3 
sátir  a  lia  s.  unter  claidim.  — 
Part.  PI.  Nom.  isin  bei  bid  saiti 
{die  Zähne)  Corm.  Tr.  p.  76  fiacail. 

saiget  =  Zcti.  sagitta;  breo-saigit 
„a  fiery  arroio"  etymologisirende 
Glosse  zu  Brigit  Corm.  Tr.  p.  23, 
ebenso  Hy.  5,  1  {aber  breo  saigit 
i.  homines  Hy.  4,  1  zu  1.  sagim?). 

—  Sg.  Nom.  saiget  Hy.  1,  20;  Dat. 
cosind  saigit  áin  Ml.  55  r;  PI.  Gen. 
na    saiget    FA.    29    (soiget    LBr.). 

saigid,  saigthin  s.  sagrim. 
saignén  lightning,  hurricane 
OB.;  Gl.  zu  lochet  Fei.  Jan.  26. 

—  Gen.  Ardraacha  do  loscadh  do 
tene  saighnéin  O'Don.  Suppl.;  Dat. 
on  t-saignen  Gl.  zu  a  fulmine  Corm. 
Tr.  p.  79  fuil. 

saig'thech,  vgl.  saigtheach  an 
obtruder,  intruder  O'B.,  von  sai- 
gid? saigthech  do  cath  den  Kampf 
suchend  SC.  18? 

sail  F.  Weide;  „willow",  i.  so- 
fillti  Í  ar  a  maithi  („pliant  is  it  for 
its  softness")  Coi'm.  Tr.  p.  154.  — 
Sg.  Dat.  caill  mor  di  sailig  bi  and 
Corm.  p.  41  salcuait;  PI.  Gen.  cét 
saithi  a  n-dire  na  saileach  „the 
first  swarm  as  fine  for  the  sallows'^ 
O'Don.  Suppl.;  Du.  Gen.  go  Ros 
da  soileach  Tor.  Dh.  p.  106.  — 
Vgl.  „sáileog  F.  the  common  white 
willow"  CSB. 

sailchi  s.  selche. 

sailchoit,  salchuait  salicetum 
Corm.  Tr.  p.  151. 

saile  saliva,  vgl.  cron-tsaile 
„spittle,  phlegm"  Corm.  Tr.  p.  36, 
croindtillo  phlegma  Ir.  Gl.  844  {vgl. 
Ir.  Gl.  651).  —  Sg.  Dat.  dit  saiiiu 
SG.  Incant.  {Z'K  949);  PI.  Dat. 
honaib  selib  eritib  no  honai[b]  sleid- 
menaib  Tur.  Gl.  91  {sputaminibus 
susceptis);  Acc.  na  saile  Gl.  zu 
Sputa  Goid.^  p.  66  (LHy.);  Du 
Acc.  dobir  da  sale  it  bais  ibid. 
{duo  Sputa  Z'^.  233). 

sauge,  IX  sailge  sinSenchaisMoir 


sáilim 


755 


„nine  props,  these,  of  the  S.  M." 
Corm.  p.  32,  6,  zu  sáil  heam  O'B.? 
sáiliin  ich  erwarte,  warte 
auf  Etwas  wechselt  an  den  fol- 
genden Stellen  mit  ernaide.  irnaide\ 
vgl.  saoilim  I  think,  suppose,  ima- 
gine  O'B.  —  Praes.  Sg.  1  ni  huadib 
sailim  sochairfe  Fei.  p.  XXXV  25; 
PI.  1  is  deimin  inni  sailmit  regnum 
perenne  sicher  ist,  was  tcir  erwarten, 
das  eivige  Reich  Fei.  p.  C  20.  — 
Inf.  Dat.  in  tan  is  ar  sailechtu 
na  hoenbo  anirdaltai  atathar  isin 
morgorta  sa  ibid.  17  {„sinee  it  is 
because  of  her  expecting  the  one 
uncertain  coic  that  she  is  in  ihis 
great  hunger");  do  saoileachtain 
O'Don.  Gr.  p.  203.  —  Vgl.  fris-sáilim. 
saill  Fett;  fat,  fatness,  bacon 
O'R  —  Sg.  Noin.  saill  Gl.  zu  bracht 
Oss.  III  4;  Gen.  allucht  saille  Hy. 
5,  27;  assil  t-salli  p.  41,  9;  saille 
Gl.  zu  tinne  Hy.  5,  45;  da  formaid 
sailli  S.  112;  Dat.  na  saill  Gl.  zu 
isséicse  Oss.  III  g;  Acc.  in  saill  I 
p.  41,  12;  coimlid  saill  dia  heim  ! 
er  reibt  Fett  an  das  Heft  des 
Messers  Corm.  p.  30,  12. 

saillim  sallio  SG.  187«  {Z\  435). 
saim  i.  cach  córait  cid  iter  da 
dhuine  cid  iter  di  eoch  cid  iter  di 
dham  cid  iter  [di]  bu  bess  Corm. 
p.  40 ;  serah  i.  corait  ibid.  p.  18 
essem;  saimh  i.  gach  córaid  no 
gach  ciipla  O'Cl.,  „every  brace  or 
couple"  Corm.  Tr.  p.  150;  a  pair, 
a  couple  of  animals  or  persans  O'J?. 
saim,  saimh  stveet,  mild,  gentle, 
pleäsure,  ease  O'R.,  vgl.  sám.  — 
Sg.  Nom.  ni  bu  saim  a  menma 
FB.  58  {angenehm  berührt);  sair 
saim  sorchaide  ScLb.  23  {restfuli. 
saiü  verschieden,  besonders, 
besonders  gut;  di  versus,  Singu- 
lar is,  proprius  Z'^.  233;  858.  —  Adv. 
nintsain,  /tVr  ni  in  t-sain  non  aliter 
SG.  Ot  {Z\  G08).  —  Compos. 
sain-dán  SP.  II  1;  -cbeirdd  ibid.  2; 
fo  láim  suad  sain-cherda  Rev.  Celt. 
III  p.  177;  sain-cherdchai  s.  unter 
2.  fichim ;  sain-cron  s.  unter  cron ; 
sain-lind  dognither  do  braich  Gl. 
zu  brócoit  Corm.  p.  7,  1  {vgl.  unter 
sainmech);    fri    hol    sain-lenda   ass 


Corm.  p.  7  böge;  ba  saiu-serc  seom 
di  Aillinn  3ís.  Mat.  p.  472  {„he 
was  the  speciaUybeloved  of  Aillinn"). 

sain-amra  6eso«(iers  icunder- 
voll;  PI.  Dat.  do  . .  cumtaigib  sain- 
amraib  FB.  3;  54;  79. 

saiii-cherd  die  besondere 
Kunst,  s.  unter  sain. 

saiuc  F.  variety,  diversity 
O'R.  —  Sg.  Dat.  co  saine  dath 
SC.  37,  14. 

^2Anc\\\ii\\besonders  gut,  aus-  , 
gezeichnet;  sain-samail,  sainemail 
praedpuus,  potis,  optimas  Z'^.  233; 
768;  858;  Gl.  zu  acneta  FB.  9.  — 
Sg.  Dat.  do  fin  sainemail  FB.  62; 
PI.  Gen.  na  lubi  sainemail  ^j.  130,  27; 
Dat.  CO  srethaib  sainemla  di  liic 
logmair  FA.  13. 

saingrnusta  i.  sundradhach  (= 
sainredach)  O'Dav.  p.  114. 

sainmech,  sainmheach  good,  plea- 
sant,  soft  O'B.;  sainliud  i.  lind 
sseinmhech  Corm.  p.  7.  1  {„a  good- 
ly  ale"). 

saÍB-retli,  sain-red  Besonder- 
heit, Sonderheit;  proprietas,  pe- 
culiare  Z'^.  224;  856.  —  Dat.  is 
do  molad  De  intainriud  as  dir  ymniis 
hat.  Hy.  V  Pref.  {„it  is  to  praise 
God  especially  that  a  hymn  is  dtie" 
Goid.'^  X>.  98);  sainrud  s.  unter  lod; 
inn  t-sinnruth  im  Besondern,  be- 
sonders CC.  4  Fg. 

sainredach  peculiaris  Z'^.  856; 
809.  —  Sg.  Nom.  sainrsedach  FA  18 
(saindriudach  LBr.)\  Acc.  F.  fálti 
sinredaig  SC.  35;  PI.  Acc.  F.  selba 
sainrudcha  FA.  25  (saindriudacha 
LBr.). 

sair  Adv.  östlich,  ostwärts, 
im  Osten,  vgl  airther,  und  Z'^.  612; 
dochuadusa  sair  ScM.  10;  p.  39,  14; 
TE.  19;  FB.  79;  ar  in  dorus  sair 
SC.  33,  15;  for  muir  sair  Gl.  zu 
Hy.  2,  7;  Loegawe  Buadach  sair  ^ 
ScM.  21,  38;  in  dail  Emna  ercdair 
sair  Lg.  17,  54?  sair-siar  doib  öst- 
lich und  westlich  von  ihnen  FB.  29 ; 
sair-túaid  nordöstlich  Lg.  11;  úathib 
ssérdes  „soiith-east  of  ihem"  FA.  5; 
frim  a  soer  Gl.  zu  dessam  Hy.  6,  2; 
FB.  24. 
sáire  s.  sóere. 

48* 


sáis 


756 


samail 


s&is  s.  1.  sagrim. 

1.  sáith  satietas.  —  Sg.  Gen. 
do  cathim  a  satha  día  eóil  SC.  23; 
Dat.  sech  ni  ro  oslaicced  ria  sáith 
„before  satiety"  Goid.'^p.  104  {LHy.);, 
im  sáith  s.  mart;  Sg.  Acc.  ni  doid 
a  sáith  do  biud  Lg.  17;  fóu  saith 
sin   SC.  23;   loim   for  saith   30,  lo. 

—  Vgl.  sathech. 

2.  sáitli  bad,  low,  mean,  vile 
O'Don.  Suppl.;  sgl.  saoth  i.  bregadh 
CDav.p.  114,  saithiud  ibid.,  saithiu- 
ghadh  to  cheat,  defraud  CDon. 
Suppl  —  Vgl.  saich. 

saitlie  a  drove,  a  swarm,  a 
crowd  O'jR.;  i.  bilidhen  O'Dav. 
p.  116;  a  sivarm  of  bees  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  inmaiu  soin- 
mech  saithe  Fél.  Mai  28,  Gl.  i. 
turba  angelorum;  i.  buiden  Gl.  zu 
Fél.  Jan.  25;  PI.  Dat.  Septimper 
iar  ?,dÄ.i\nh  „after  September'' s  troops" 
Fei.  Sept.  30,  Gl.  i.  iar  sligedaib 
no  iar  sluagaib;  Acc.  Martai  ior 
sluaig  saithiu  „on  the  troops  of 
MarcKs  host"  ibid.  Mart.  31  Bawl. 
(ior  sluag  sathiu  Laud). 

1.  sál  Meer;  sea  Beitr. YIII  348. 

—  Acc.  mandra  sál  LU.  p.  40»,  5 
(s.  unter  ir).  —  Compos.  tar  sal- 
muire  sretha  „over  ranJcs  of  main- 
seas"  Fei.  Epil.  238. 

2.  sál  F.  Ferse;  calx  Z^.  16; 
sal  na  traiged  „heel  of  the  foot" 
Corm.  Tr.  p,  154;  sal  tri  asa  „heel 
through  hose",  eine  Art  der  Kahl- 
Jcöpfigkeit  Corm.  Tr.  p.  143  ränge. 

—  Sg.  Acc.  ra  ben  a  sail  de  ScM. 
12;  PI.  Nom.  a  sála  LU.  p.  79^  29; 
Dat.  cusna  salaib  cum  bassibus 
Gild.  Lor.  Gl.  192;  Du.  Nom.  a  di 
sail  TE.  4  Eg.  —  Vgl.  saltlae. 

salach  schmutzig;  sordidus  Ir. 
Gl.  684;  libidinosus  ibid.  616.  — 
Sg.  Acc.  atconnairc  . .  foscud  salach 
dorcha  „a  shaäoio  foul  and  dark 
SMart.  23;  PI.  Nom.  sligthi  salcba 
p.  190,  26;  Acc.  ros  léic  na  foliechta 
salcha  „the  foul  traces"  SMart.  30. 

—  Vgl.  salchar. 

salachrus  i.  seiscenn  O'Dav. 
p.  115;  salacbruis  a  quagmire 
O'Don.  Suppl.  —  Vgl.  salchar. 

salaig:  FB.  24? 


saland,  salond  Sulz;  sal  Ir. 
Gl.  977;  salann  Z^.  778.  —  Sg. 
Gen.  do  denam  sallaind  LU.  p. 
13a,  32  {Amra)\  Dat.  do  salund 
LHy.  Amr.  95  (do  sallund  LU.)\ 
Acc.  saland  Hy.  5,  40;  salond  p. 
43,  13;  14.  —  Compos.  salonn- 
meich  FB.  37  Eg.? 

salcbaim  II  ich  beschmutze; 
salaighim  I  defile,  pollute  CB.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  dia  táidled  in 
n-úir  no  in  n-áiii  forsalaiged  Maríam 
no  hictha  fo  céíoir  „?/'  he  touched 
the  mould  or  the  rushes  whereon 
M.  had  spat  (?),  he  was  healed  forth- 
with"  SMart.  40.  —  Pass.  Praet. 
Sg.  3  annal  ro  salchad  FB.  25. 

salchar  filth,  dirt  CB.;  Gl. 
sechraid  CDav.  p.  116;   ibid.  sali. 

salchuait  s.  sailchoit. 

sallsinu.  ps allere  Fei.  Prol.  322. 

salm  =  íaí.  psalmus,  Ir.  Gl.  467. 

—  PI.  Gen.  cét  salm  Hy.  2,  30. 
saltlae  calx  SG.  50»  {Z^.  67), 

vgl.  2.  sal. 

1.  sam  Sommer,  s.  samrad,  — 
Sg.  Nom.  ro  faeth  sam  snigid  gam 
LHy.  Amr.  63.  —  Compos.  sam- 
ghemen  „summer-hide"  Corm.  p.  10 
croicend;  cona  saimmbiud  „with 
their  Summer  food"  On  the  Mann. 
III  p.  495. 

2.  -sam  Particula  augens  der 
3.  Person,  s.  som;  a  meuma-sam 
SP.  II  2;  7. 

sam  Buhe,  Annehmlichkeit, 
vgl.  sáim;  sámh  rest,  ease  O'B.  — 
Sg.  Nom.  na  sid  na  suba  na  sam 
Lg.  17,  55;   bá  sam   dóib   FB.  28. 

—  Vgl.  sáme. 
samad  s.  samud. 

samaigim  III  pono,  vgl.  rem- 
samugud  (Z*.  960  .  —  S-praet.  Sg.  3 
samaiges  Hy.  2,  55;  ro  iarfaig  de 
cid  arar  samaig  ^samaid  LBr.)  a 
lámu  amail  siut  „he  asked  him  why 
he  placed  his  hands  in  that  wise" 
Three  Hom.  p.  98,  22. 

sAinAÍl  Bild,  simile,  vgl.  cosmail, 
intamail.  —  Sg.  Nom.  samail  SC. 
31,  4;  ScM.  6;  Dat.  atgénammár 
asa  samail  in  fer  sin  aus  diesem 
Bilde,  dieser  Beschreibung  FB.  46; 
48;  52;  fón  samail  sin  diesem  Bilde 


757 


santach 


entsprechend ,  auf  diese  Weise  SC. 
10;  24;  FB.  57;  65;  Acc.  ni  fuair 
a  samail  di  graig  SC.  27,  e;  8;  Gl. 
zu  set  Hy.  5,  98;  cuir  a  samail 
(luin  gieb  uns  seine  Beschreibung 
FB.  49;  PI.  Dat.  a  saralaib  én 
nach  Weise  der  Vögel  FB.  47? 
Acc.  cuire  satnla  fair  FB.  44;  47. 

sainain  s.  sainfuin. 

samaisc  F.  eine  junge  Kuh; 
a  heifer  in  her  third  year,  not  bul- 
led,  On  the  Mann.  III  Index.  — 
Sg.  Nom.  in  t-samaisc  Lg.  9;  PI. 
Nom.  samaisci  ibid. 

same  F.  Buhe;  sáimhe  plea- 
sure,  delight  O'R.  —  Sg.  Nom. 
a  sámi  ocus  a  somilsi  ScLb.  25; 
saime  cen  dóinmige  ibid.  23;  bái 
síd  0CU8  sámi  ocus  cáinchomrac 
LU.  p.  121»,  29.  —  Vgl.  sám,  sáim. 

sam-fuiu,  samuiu,  saniain  F. 
Sommerende;  samuin  i.  samfiiin 
i.  bás  in  t-samraid  Gl.  zu  Fei. 
Nov.  1 ;  im  heidnischen  Alter thum 
die  Zeit  des  Festes  von  Tara,  s. 
unter  fess  und  vgl.  SC.  1;  in  der 
christlichen  Zeit  der  1.  November, 
All-Saints-Day.  —  Sg.  Gen.  na 
samna  SC.  1;  lathe  na  samna,  trenne 
samna  ibid.-.,  dogres  cecha  samna 
SC.  2;  aidchi  _  samna  SC.  11,  9; 
Dat.  ria  samhfuin  TE.  6  Fg.:  ria 
samfuin  SC.  1;  10;  iar  samfuin  TE. 
6  Eg.\  Acc.  immon  samain  SC.  12. 

samith  LHy.  Amr.  135  (samsith 
LU.)  für  sám-síth?  die  Glosse  hat: 
CO  samsith  i.  co  sith  in  t-samraid. 

s'Aml'did  Adv.  so;  ni  bad  samlaid 
son  SG.  i^  (non  esset  ita  hoc  Z'^. 
6101;  auf  das  Folgende  bezüglich: 
SC.  5:  FB.  44;  CC.  2  LU.;  auf 
das  Vorhergehende  bezüglich:  FB. 
7;  9. 

samlaim  11  ich  ^vergleiche, 
mit  fri  construirt,  altir.  Deponens. 
—  Praes.  Sg.  1  samluim  Lg.  4,  5 
Eg.;  Dep.  is  friss  nasamlur  ei  cum 
comparo  Wb.  3«  (ZI  438);  PI.  1 
Dep.  fri  dath  snechtai  samlamar 
Lg.  4,  5  Lg.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
samlaithiV  FB.  24  Eg.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  frisa  samailte  SC.  17. 

samrad  N.  Sommer;  i.  riad 
rithes   grian    Corm.  p.  40.  —  Sg. 


Gen.  illó  samraid  Bev.  Celt.  III 
p.  177;  s.  unter  sam-fuin;  Dat. 
issamrud  FB.  9. 

samthach  F.  der  Stiel  des 
Beils;  manubrium  securis  Z^.  810; 
a  gallowglass  axe  with  a  long  handle 
O'Don.  Suppl.  —  Gen.  ar  chenn 
inna  samthige  Tur.  Gl.  131  {ad 
manubrium  Z^.  242;  623);  Dat. 
ina  samthaig  FB.  91;  Acc.  docer 
in  biail  dia  sa[mthig]  issammnir 
ocus  focaird  Eleseus  a  samthig 
inna  diad  Tur.  Gl.  131;  a  sliasat 
mar  samthaig  Corm.  p.  36,  35. 

samud  congregatio;  samhadh 
the  clergy  and  monks  of  any  ec- 
clesiastical  establishment  CDon. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  samud  Sanct 
Brigte  Hy.  6,  13;  ro  Tpad  saidbriu 
samad  Coluim  Cille  oltás  cech  samad 
etir  Eirm«  ocus  Albain  Three  Hom. 
p.  106,  ig;  Dat.  foruair  sith  dia 
samud  LHy.  Amr.   135. 

samuin  s.  sam-fuin. 

Sanas  1)  susurrus,  a  secret, 
a  whisper,  O'R.;  aisnes  dognither 
hi  toi  i.  hi  sanais  Gl.  zu  toreicc 
Corm.  p.  41  („in  a  ivhisper");  dia 
na  sanaise  „the  day  of  the  Annun- 
ciation''  Corm.  Tr.  p.  148  sanas; 
fri  Cvist  carsait  sanais  „muttered 
prayer  to  Christ  they  loved^^  Fei. 
März  15,  Gl.  i.  sainfis  fis  sen  no  er- 
naigthe,  vgl.  sanas  i.  sainfhiss  Corm. 
p.  40.  —  2)  glossary  CB.,  Sanas 
Chormaic  „Corma&s  Glossary'"'' . 

san-chan,  hin  und  her;  sán 
cán  to  and  fro  O'Don.  Gh:  p.  269; 
snaifid  Liban  sair  siar  sanchan  tar 
cach  trethain  LU.  p.  'dd^,  34. 

sanct  =  lat.  s  a  n  c  t  u  s ,  oft  inde- 
clinabel  vor  dem  Eigennamen,  z.  B. 
Sanct  Brigit  Hy.  5,  21;  23  (sancht); 
95;  106,  PI.  Dat.  CO  sanctaib  Cille 
dara  Hy.  5,  95. 

sant  F.  Begierde;  saint  cove- 
tousness  O'B.  —  Sg.  Nom.  ro  re- 
nastar  cech  ni  ro  bo  shant  dia  rose 
hi  fos  LHy.  Amr.  71  [ErMärung 
zu  rir  accobur  a  súla);  gabais . . 
saint  anji  TE.  5  Eg. 

santach  gierig,  von  saint;  cu- 
pidus  Z^.  809;  sanntach  avarus 
Ir.   Gl.  667.    —    Sg.  Nom.    ni    pu 


santaigim 


758 


scAilim 


for  seotu  santach  Hy.  5,  7;  nar  bu 
santach  fair  FB.  90. 

santaig'im  III  ich  begehre;  ni 
santaig  sualchi  na  sognim  do  déiiam 
„he  desireth  noP^  Fei.  p.  XCIV,  5. 

sár  an  insult,  assault,  vio- 
lation  On  the  Mann.  III  Index; 
contemptus  Z'^.  16;  contempt,  dis- 
dain  O'R.  —  Sg.  Nom.  nir  bo  sár 
leu  ar  cocéilsine  Wh.  19»  i;Z'l  865); 
mor  assar-sa  ior  coimdid  nime  ocus 
talman  „their  outrage''  Goid}  p.  54; 
CO  féli  CO  fethamla  co  fédli  fo  mamm, 
CO  n-deni  co  n-dilachta  da  cach 
gnim  cid  sar  LBr.  p.  261^,  24. 

sár-  exceedingly  {nicht  ver- 
schieden vom  vorhergehenden,  vgl. 
Z^.  865\  sár-mhaitli  „exceedingly 
good''  O'Don.  Gr.  p.  278;  sár-láidir 
„exceeding  strong"  Tor.  Dh.  p.  138 
(s.  unter  sith);  s.  sár-lúag.  -toi. 

saraigim  III  ich  beleidige, 
verletze,  beschimpfe,  verachte; 
I  overcome,  exceed,  conqiier,  injure, 
wrong  O'B.  —  Praes.  sec.  Sg.  1  no 
sárgind  én  aith  im  og  Oss.  I  32.  — 
S-praet.  PI.  3  ró  sárichset  Wb.  U 
(eontempserunt  Z'^.  46a).  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  ro  sariged  Wb.  3« 
{contemptus  est  Z^.  74).  —  Inf. 
sárugud  violation  O'Don.  Suppl.; 
Gl.  zu  diguin  LU.  p.  20",  25;  Nom. 
sarugud  Conchobair  impu  Lg.  16; 
Dat.  cach  olc  as  mó  10  í'état  do 
sarugud  De  ocus  dáine  iss  ed  do- 
gniat  ScLb.  16;  Äcc.  innisid  do  a 
sarugud  do  Chw/tall  CCn.  4;  dar 
sarugud  m-Brigde  „in  violation  {of 
an  Order)  of  Brigifs"  Fei.  p. 
LXXXIV  6;  dar  sarugMíí  a  thus- 
nigthe  „in  spite  of  his  parents" 
SMart.  9. 

sár-lúag  ein  sehr  hoher  Preis? 
—  Sg.  Dat.  iar  do  sárlúag  TE. 
13  LU. 

sár-tol  F.  libido  Wb.  Id  {Z\ 
865);  in  t-sartol  libido  Ml.  34»,  13 
{^Z-\  212). 

sartolach  libidinosus,  nip  sar- 
tolach  a  chland  vel  ne  ab  aliis 
accussetur  pro  luxsoria  Wb.  Bl^,  5 
{Z^  1039).    ■ 

sag  Falle,  Schlinge,  Ma- 
schine;   „an   instrument,    means, 


arms,  engines"  O'B.  —  Sg.  Nom. 
is  én  imrao  n-iada  sás  SP.  IV  1 
(„a  trap");  Acc.  ar  mo  scarad  fris- 
sin  sás  „on  my  parting  from  the  trap 
{i.  e.  the  bodyf  Fei.  p.  CLXXII  20. 

ro  sassad  ivürde  erreichen, 
Fut.  sec.  SU  1.  sagim?  ni  rabi  la 
Ultu  láth  gaile  ro  sassad  leth  méite 
fair  FB.  91;  ni  fuirceba-su  and 
fer  ro  sasad  a  sés  u.  s.  ic,  s.  unter 
fómsige. 

sásaitn  II  ich  sättige,  befrie- 
dige. —  Praes.  Sg.  1  sasaim-sea 
bochtu  p.  40,  17;  3  nim  sasa  ceol 
TE.  9,  6.  —  Pass.  Praes.  PI.  3 
sech  is  sasatar  Gl.  zu  saturati 
sunt  Ml.  40».  —  Part,  necess. 
Sg.  Nom..  din  dinit  bed  sastai  Gl. 
z%i  Cato  de  agna  pascenda  SG.  39b 
{Z-^.  480).  —  Inf  Nom.  sasad  FA.  5; 
Acc.  domeil  in  ingen  in  sasad  sin 
„the  virgin  took  her  fill  of  that" 
Three  Hom.  p.  58,  11. 

dia  sathairnd  Sonntag  Goid.^ 
p.  88  {Vit.  Trip.). 

sathech,  saithecb  satt,  vgl. 
säith;    sathach    satur  Ir.   Gl.  402. 

—  Sg.  Nom.  sathech  . .  de  Hy.  5,  28; 
saithech  bid  ocus  cotulta  FB.  32; 
PI.  Nom.  sathig  CG.  3  Eg. 

ro  scáich,  seá,ig  s.  scuchim. 

1.  scáil  a  shadoio  O'Don.  Gr. 
p.  15. 

2.  scáil  s.  scál. 
scáil-fer  s.  scál. 

scsVilim  III  ich  lasse  los,  zer- 
streue, breite  aus,  nehme  aus 
einander;  sgaoilim  I  dismiss,  se- 
parate, untie,  spread,  scatter  O'B. 

—  Praes.  Sg.  3  scailid  gou  SC. 
17,  3;  S-praet.  Sg.  3  scailess  Gl. 
zu  scarais  Hy.  5,  34;  is  ed  sin  da» 
is  mo  ro  scail  Ultu  fo  Érind,  to- 
maidb  Locha  Echach  LU.  p.  401»,  4; 
ro  scail  in  Morrigu  in  carpat  „the 
31.  had  broken  the  chariot"  Bev. 
Gelt.  III  p.  175;  ro  sgaoil . .  mac  an 
chuill  da,  heill  er  Hess  den  Hund 
los  von  seinem  Biemen  s.  unter 
2.  iall;  CO  ro  scail  grian  na  firinde 
I'su  Crist  a  ruthni  fo  cetharaird  in 
domain  Threc  Hom.  p.  4,  7;  co  ro 
scail  na  cairptiu  ocus  na  gregu  co 
fata  ior  cech  leth  ibid.  p.  22,  U] 


scáipim 


759 


PI.  3  ro  sgáilsit  fir  hErmá  TE. 
7  Eg.  —  Pass.  Imper.  Sg.  3  scail- 
ter  in  t-étach  LU.  Nenn.  2.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  scailed  in  seolbrat 
ibid.  —  Inf.  dian-sgaoileadh  rapid 
dissolution,  or  relaxing  O'Don.  G-r. 
p.  340.  —  Vgl.  di-sgaoilim  I  dis- 
solve  O'Don.  Gr.  p.  341. 

scáipim,  sgáipim,  I  disperse, 
scatter  O'R.;  sgaipeadh  scattering 
Tor.  Dh.  p.  166. 

ro  scaird  i.  ro  lommar  Gl.  zu 
qui  .  .  omnia  iníus  possita  dona 
conrapsit  {sie)  Ml.  14^,  2.  Vgl. 
díuscartaim. 

scál  M.  Held,  Biese,  ein  un- 
gefüger Mann,  Kerl  {vgl.  FB. 
37  /f.);  „a  hero"  O'Don.  Suppl.; 
scáil  „a  hero"  Gl.  zu  ascaid  Corm. 
p.  1.  —  Sg.  Nom.  scál  FB.  39;  40; 
Dat.  don  scäl  ibid.  39;  40;  Acc.  in 
scál  ibid.  39;  ibid.  37  Eg\  Voc.  a 
scáil  LHy.  Amr.  2.  —  Compos. 
scáil-fer  gleichbedeutend  mit  scál 
FB.  37.  —  Vgl.  ban-scál,  fer-scal. 

scala  cratera  Ir.  Gl.  106. 

scalp  F.  a  ehasm,  a  gap  O'Don. 
Suppl.;  scáilp  a  cave,  a  den  O'B. 
—  Sg.  Dat.  lasin  consela  Caier 
uaidib  astigh  corraba  forsind  liic 
iar  ciil  in  duine  fo  scailp  and  Three 
Ir.  Gloss.  p.  XXXIX. 

Seaman  Lunge.  —  Sg.  Dat. 
cusin  Seaman  cum  jnilmone  Gild. 
Lor.  Gl.  221.  —  Vgl.  scoim. 

scaunrad,  scánradh  fright,  con- 
fusion,  dispersing  O'B.;  an 
scaoileadh  agas  an  scaindreadh  „the 
derout  and  the  confusion"  O'Don. 
Suppl;  sgaoileadh  agus  sgannradh 
Tor.  Dh.  p.  166.  Vgl.  scánraim 
I  disperse  O'B. 

scáraid,  sgáraid  gausape  Ir. 
Gl.  864. 

scaraim  II  ich  trenne,  mit  fri 
ich  trenne  mich  von  Jemand 
oder  Ettcas;  I  separate,  pari,  quit, 
open,  unfold  O'B.  —  Praes.  Sg.  3 
scaraid  . .  friu  e?"  trennt  sich  von 
ihnen  FB.  1 1 ;  rel.  in  tain  scaras 
ar  Dea  fri  cach  reet  cum  secedit 
propter  Deum  a  quavis  re  Cam. 
(Z*.  1006).  —  Praes.  see.  Sg.  3  fri 
a  chorp  . .  ro  scarad  Hy.  2,  63.  — 


S-praet.  Sg.  1  is  cian  scarsu  fri 
eochu  LU.  p.  115»,  12  {Siab.  Con- 
cul.);  5  0  ro  scar  .  .  frisin  corp 
FA.  3;  IE.  13  Fg.;  scarais  a  Lech 
cenn  a  breit  Hy.  5,  55;  scarais.. 
a  forbrat  i  taig  sie  breitete  ihren 
Mantel  zu  Hause  aus  Hy.  5,  34 
[Gl.  i.  scailess);  PI.  3  ro  scarsat 
frise  Gl.  zu  circa  fidem  naufraga- 
verunt  Wb.  28»,  is  (Z^  6.Ó1);  Dep. 
ro  scarsatar  a  morgluind  SC.  28,  15. 

—  B-fut.  Sg.  1  in  tan  no  scairiub 
Gl.  zu  cum  vacavero  Ml.  43».  — 
Bedupl.  Fut.  PI.  3  ocus  scérait  fri 
airfitiud  in  domaiu  seo  ro  charsat 
SeLb.  19.  —  T-fut.  PI.  3  scerdait 
a  óicc  fria  tairsech  „its  icarriors 
shall  depart  from  iis  threshold"' 
Three  Hom.  p.  110,  20.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  scarthair  fri  comairge 
inna  n-arcaingel  FA.  20.  —  Inf. 
1)  Nom.  scarad  fri  peccad  LU.  p. 
115»,  1  {Siab.  Concul.);  2)  scarthain 
On  the  Mann.  III  p.  444;  3)  do 
sgaramain  O'Don.  Gr.  p.  201. 

scatán  „herring"  Corm.  Tr. 
p.  155;  sgadan  allec  Ir.  Gl.  967. 

scaterc,  für  scáth-derc,  specu- 
lum,  Gl.  zu  lucar  Pr.  Cr.  48'' 
{Z^.  854).  —  Sg.  Acc.  im  scaideirc 
On  the  Mann.  III  p.  117. 

scath  no  scoth  i.  laoch  O'Dav. 
p.  115. 

scath  Schatten;  scáath  umbra 
Z^.  17.  —  Sg.  Nom.  ar  ba  leir 
scath  a  asna  LHy.  Amr.  101  {seine 
Bippen  waren  sichtbar);  Gen.  in 
scáith  FB.  81;  Dat.  ar  scath  „on 
aecount  of  O'Don.  Suppl.;  Acc. 
in  scath  81;  87;   fri  scath   TE.  9. 

scatlián  amirror  On  the  Mann. 
III  p.  117. 

scéim  vomo;  sceithim  I  vomit 
O'B.  —  Praes.  Sg.  3  scéid  iterum 
in  loimm  sin  suas  Corm.  p.  13  Coire 
Brecain  {„it  vomits  . .  that  draught 
up'') ;  rel.  in  tan  sceas  LHy.  Amr.  60. 

—  Vgl.  lasceith  sceoil  a  annaich 
Fei.  Febr.  16. 

sceinm  a  start,  bounce  CB. 

sceinmnech  i.  luath  O'Cl.  {Goid.^ 
p.  68),  quick,  nimble  O'B.;  vgl.  di- 
sceinmnech  {Nachträge). 

scé  Weissdorn;  Gl.  zu  1.  úath; 


JCA«6      - 


scél 


760 


scé  the  white  tJiorn,  hawthorn  O'R. 

—  Sg.  Gen.  a  m-barr  sciach  osin 
tibraid  Fél  p.  LXXXIX  17;  Dat. 
isin  sciaich  osin  tiprait  ibid.  30 
{„thorntree");  uc  Scí  Pátric  Tir.  9. 

seél  N.  Erzählung,  Ge- 
schichte, Nachricht;  narratio 
Z'^.  223;    769.    —    Sg.    Norn.    scél 

FA.  33;  scél  n-airdairc  Lg.  5,  24; 
ba  scél  n-glé  LU.  p.  40»,  20;  ni 
scél  fácbala  hi  lusc  SC.  37,  11; 
scél  cen  scís  SP.  TI  5;  scél  lcm 
dúib  LHy.  Amr.  63;  cridi-scel  SC. 
11,  4;  a  mor-sceol  no  sretha  Fél. 
Prol  138  LBr.-  in  scéul  sin  TE. 
14    Eg.;    Gen.    sceuil    20;     sceóil 

FB.  71;  amru  sceoil  Ht/.  5,  is; 
SC.  31,  9;  Dat.  don  badb-scél 
FB.  70;  Pl.  Nom.  scélu  TjB.  14 
Eg.]  Gen.  do  fiss  scel  a  mathar  p. 
40,  7;  dot  fis  scél  „to  get  tidings 
of  thee^''  ScLh.  6;  dom  fis  scél 
ibid.  9;  Dat.  hi  scelaib  Hrj.  2,  1; 
Acc.  scéla  /S^C  20;  24;  a  n-imtechta 
ocus  a  scéla  FB.  70;  imcomaircith 
scela  di  TE.  5  Eg.-  scélu  14  Eg.; 
sgelu  p.  145,  2;  sccula  TÍJ.  19  Eg.; 
sceulu  ibid. ;  sgéulu  ibid.  —  Vgl. 
air-scéle,  badb-scelai,  so-scéle. 

scélach  gern  erzählend?  sgeu- 
lach  historical,  narrative  O'R.  — 
Sg.  Nom.  nir  bat  scelach  SC.  26; 
Scél  mac  Barnéni  dorsid  Emnse 
Mache,  is  de  atá  scél  Sceóil  ar  bá 
bras  scelach  sí(íe  LJJ.  p.  121i>,  19. 

scelaig'e  M.  Erzähler;  sgeulai- 
dhe    a   historian,    story-teller  O'R. 

—  Sg.  Gen.  i  taig  Feidlimthi  . .  sce- 
laige  Conchobair  Lg.  1  (scelaigi 
Eg.  Lc). 

scell,  sceall  a  shield,  bucJcler 
O'B.  —  Sg.  Acc.  tar  sciath  scell 
ScM.  21,  31  H.  und  M.;  Pl.  Gen. 
etir  imbeirt  scell  ocas  sciath  „play- 
ing  at  targets  and  shields'^^  On  the 
Mann.  III  p.  454.  —  Compos. 
sceld-gur  na  sciath  cliss  On  the 
Mann.  III  p.  426  {„the  shield-noise 
of  the  missive  shields'^)7 

scén,  no  theichdís  a  scén  ocus 
a  fuascur  reime  „in  affright  and 
in  terror"'  Fél.  p.  CLXXIX,  vgl. 
sceoin  a  start  CB. 

scena  s.  scian. 


scenl)  ScM.  21,  31?  s.  unter 
1.  rüanaid? 

scendini  I  ich  springe;  scinnim 
I  spring,  start,  burst  out  O'ü  — 
Praes.  sec.  PI.  3  co  seein tis  na 
fóit  a  crnib  na  n-ech  ior  Ath  fo 
des  LU.  p.  127a,  13.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  sceind  airde  seolchraind 
suas  Three  Ir.  Gl.  p.  XL;  PI.  3 
CO  ro  sceindset  na  foit  a  cruib  na 
n-ech  dar  A'th  fo  thúaith  LU.  p. 
127a,  11.  —  Perf.  Sg.  3  ro  sescaind 
blog  dind  ailig  fo  suil  Nede  co 
roimid  ina  cend  Three  Ir.  Gl.  p. 
XXXIX;  srethis  lue  telma  bói  ina 
láim  fair  con  sescaind  ina  cend  co 
tue  a  incind  ass  LU.  p.  71»,  42; 
con  sescaind  cach  ball  de  a  letbe 
ibid.  p.  60^,  39.  —  Hierher  auch 
scéinti  CC.  5  LU.,  scente  Eg  ? 

sceng"  i.  iumdha  Corm.  p.  40, 
a  bed  Corm.  Tr.  p.  150,  vgl.  imm- 
sceng.  —  Sg.  Nom.  fo  Loch  Echach, 
adba  dam,  ard  in  sceng  dron  drin- 
ged  graig  LU.  p.  40»,  1. 

sceith  s.  scéim. 

1.  sceo  much,  over  and  above 
O'JÍ.;scéithsceo-bánaiBr.2).205i>,22. 

2.  sceo  Conj.  und;  et  Z'^.  699; 
sceo  ocus  ceo  ocus  neo  tri  comoc- 
comaii  goideilggi  LHy.  Amr.  10; 
sceo  LHy.  Amr.  61  (i.  ocns  LU.)\ 
ibid.  58;  sceo  i.  acus  FB.  68,  3; 
ibid.  22;  sceo  SC.  25;  sceo  LHy. 
Amr.  61;  sceu  p.  142,  16;  isuaib 
inscib  SCO  eulis  ind  secni  Garn,  {in 
orationibus  sapientiae  et  [?]  pruden- 
tiae  Z'^.  1006)  schdnt  corrupt  zu  sein. 

sei,  sciach  s.  scé. 

scíain  Gl.  zu  Schema  Ml.  29»,  3, 
dazu  auch  sciamh  beauty,  bloom 
O'B? 

sciau  F.  Messer;  sgian  cnipulus 
Ir.  Gl.  440;  cultellus  ibid.  441.  — 
Sg.  Nom.  scian  SC.  41;  scian  inna 
láim  Sc3I.  15;  scian  ámra  la  Coirpre 
Muse  co  n-imdenum  argait  ocus 
6ir  ima  heim  Corm.  p.  30,  10;  Gen. 
dia  hessi  na  sceine  ibid.  20;  maide 
sgine  manubrium  Ir.  Gl.  1139 
Acc.  ro  gab  sein  inna  láim  ScM.  8 
Three  Ir.  Gl.  p.  XXXVII;  PI.  Nom 
scena  SC.  39 ;  nói  scena  clis  FB.  42; 
Bat.  CO  seenaib  SC.  40. 


scíath 


761 


scíath   M.  Schild,   vgl.  On  the  j 
Mann.  II  p.  330:  pelta  Gild.  Lor. 
Gl  75.    —    Sg.    Nom.    sciath    SC.   \ 
37,  16:  FB.  67:  argdidi  p.  131,  is;    ' 
corcorda  p.  310,  4o:  brec  béimnech 
FB.  45;  dond  telbude  47:  rop  sciath   i 
d^n   Hy.  1,   20:   5,  97;   7,  34:    Gen. 
a  dá  slegh   coicrindi  itir  leathar  a 
sceith    CO    cobruid    fíndruine    fora 
TB.  p.  176,  25;  ocus  lán  lainne   a 
scéith   di  úir  „and  the  füll   of  the 
cover  of  his  shield  of  mould"  Rev. 
Celt.  III  p.    182    Oann  i.   cumdach 
O'CL,  gemeint  ist  vielleicht  die  innere   ] 
Höhhing  des  Schilds);  Dat.  as  mo 
sciath    ScM.   11    i;isan    sceith  H.); 
dond-sciath    dondderg  dondchorcra 
CO  cóicroth  óir  co  m-bil  finddruini 
fair    LU.  p.    81»,  32;    Acc.    sciath 
FB.  81;  87;  ScM.  21.  31;  tré  sciath 
n-ete  indala  héoin  SC.  7  [vgl.  sgiath 
«  icing  O'J?.);  PI  Gen.  di  cailc  na 
sciath   FB.   15;   Acc.   sciathu  ibid. 
slaidiil  sciathu  SC  17;  brisid  sc.  31,  6. 

seiathrach  „strap  of  the  shield" 
On  the  Mann.  II  p.  331.  —  Sg. 
Nom.  sciatrach  argit^.  131,  18  {On 
the  Mann.  III  p.  162). 

seibiud  Bewegtmg,  ZucTcen? 
s.  unter  dirgiud  cretti;  laside  doimm- 
aircet  ind  éoin  a  n-ette  friu  ocus 
a  cossa  can  scibud   ette  na    cosse 

LU.  p.   17a,   6. 

scillec  a  Splint  er  of  a  stone 
O'Don.  Suppl.;  Corm.  p.  \&  Dian- 
cécht. 

scingim  I  ich  springe.  —  Praes. 
Sg.  5  mo  scing  p.  310,  26.  —  Per  f. 
Sg.  3  sesceing  a  selig  co  m-bói 
íor  a  grúad  sechtair  das  andere 
Auge  spi'ang  heraus,  so  dass  es 
aussen  auf  der  Wange  tcar  LU. 
p.  791»,  39;  CO  sescaing  a  caindebaid 
uli  s.  Ztsclir.  für  Vergl.  Sprachf. 
XXIII  p.  214 

sciiniim  s.  scendim. 

sciss  Oss.  I  4? 

SCÍS  Ermüdung;  fatigue,  wea- 
riness  CR.  —  Dat.  iar  scis  imgona 
ocus  imfoj'aim  iarom  dóib  srainter 
for  lucht  in  dúnaid  LU.  p  211»,  33; 
Fei.  Epil.  38;  iar  scis  óenaig  FB.  91; 
Acc.  scél  cen  scis  SP.  II  5. 

scith  müde,  träge,  vgl.  escid; 


wearisomß  O'Don.  Suppl.  ;i.  trom  no 
olc  O'Dav.  p.  118.  —  Sg.  Nom.  am 
scith  aithbristi  FB.  31;  85;  ni  ba 
scith  let  SC.  31,  2:  Goid."^  p.  158; 
CO  n-accad  dús  cia  las  m-both  scith 
(i  las  m-bad  dolig)  ocus  las  m-both 
laind  techt  in  t-slogaid  LU.p.  56i>,  5; 
ni  con  fil  bas  sciith  lim  Wh.  18» 
{non  est  mors  onus  mihi  Z'^.  704, 
molestia  ibid.  21);  PI.  Nom.  co  n- 
accamar  nammilchona  oc  toffund 
commedón  lái  ocus  combtar  scitha 
TB  F.  p  146,  2;  Dat.  donaib  sci- 
thaib  defessis  Ml.  77»- 

scithe  p.  326  {zu  p.  139,  19)? 

scithech  müde;  scithech  ó  obair* 
lassus  Ir.  Gl.  614.  —  Sg.  Nom.  ocus 
se  scithech   mertnech   TE.  12  Eg. 

scobad,  von  lat.  scopo.  Fei.  p. 
CXXXIV  15,  vgl.  scúap. 

scoilt,    sgoilt   a  cleft   or  split . 
OB.  —   Vgl.  scoltad. 

scoim  Lunge?  tancatár  a  scoim 
ocus  a  tromma  co  m-bátár  ar  ete- 
laig  ina  bei  ocus  ina  brágit  LU. 
p.  79^,  42.  rgl.  scaman 

scol  =  Zai.  schola.  —  Sg.  Nom. 
in  scol  Hy.  1  Praef. ;  Gen.  na  scule 
se  Hy.  1,  40;  Dat.  cona  scoil  Hy. 
1  Praef.;  PI.  Nom.  scola  scholae 
L:  Gl.  338, 

scolaige  M.   Schüler   LBr.  p. 

214a,    25. 

scolb  a  toattle  Ir.  Gl.  446,  a 
scollop  CDon.  Gr.  p.  57;  scolb 
tige  tegulus  Ir.  Gl.  446. 

seolóe  „Student"  FeLj). CXXlXi; 
LBr.  p.  214a,  18;  PI,  Nom.  scoloca 
s.  manister.    Vgl.  Z'^.  812. 

scoltad  Spalten  s.  unter  dluge; 
vgl.  scoilt,  und  sgoiltim  I  spUt, 
cleave,  hurst  0'22. 

scor  1)  Inf.  zu  scorim,  scuirim; 
2)  ein  Geh  (ige  für  die  abgespannten 
Thiere,  paddock  On  the  Mann.  III 
Index;  sgor  a  stud  of  horse  cattle 
O'B.  {vgl.  scor  i.  ba  no  eich  O'Dav. 
p.  116);  ni  rabatar  a  n-eich  i  n-oen 
scur  inn  aidchi  sin  and,  ni  rabatar 
a  n-araid  ac  oen  tenid  On  the 
Mann.  III  p.  444;  PI.  Dat.  ocus  it 
é  beti  i  scoraib  ocus  illongphortaib 
diabatZ  ScLB.  19  {„in  the  DeviVs 
tents  and  camps");  hit  aidble  fiad 


762 


scuap 


scoraib  „theyare  grand  before  multi- 
tudesFél.  Prol.  Sl  ?  scori.  iomad  O'Cl. 

scorim,  seuirini  IH  ich  spanne 
ab  {die  Pferde,  den  Wagen);  sgui- 
rim  /  cease,  desist  O'B.  —  Praes. 
Sg  3  scurid .  .  na  eochu  FB.  39; 
PL  3  scorit  a  carpit*  79.  —  Praes. 
sec.  PI.  3  ara  scortis  a  cairptiu 
CC.  2  LU.  —  Imperat.  PI.  2  sguind 
CG.  2  Eg.  —  S-praet.  Sg.  3  nior 
sguir  don  lorgaireacht  Tor.  Dh. 
p.  66;  PI.  3  scorsit  Fei.  Mai  17; 
sgoirsit  a  cairpim  p.  144,  i.  — 
Pass.  Praes.  PI.  3  sciirtir  a  n-eich 
FB.  62.  —  Inf.  Dat.  co  n-accai 
da  ech  carpuit  la  muintir  Fátraic 
for  a  chiiinn  for  scur  „unyoked" 
Goid.^  p.  88  {Vit.  Trip.);  do  scur 
to  cease  O'Don.  Gr.  p.  199;  do 
scor  Ó  iiirt  mná  SC.  41 ;  Acc.  asbert 
cen  scor  ind  eich  LU.  p.  39^,  15; 
is  sain  fri  cath  sain  fri  scor  saiu 
fri  imthect  Wb.  12"  test  diver sus 
in  abitu,  sc.  sonus  tubae,  Z^.  649). 

scotae  violaritim  SG.  35b  (2^. 
792). 

scoth  Blume;  a  flower,  a  young 
shout,  the  choicc  or  best  part  of 
anything  O^B.  —  Acc.  tocbaid  [in]a 
laim  scoth  chorcra „heliftsinhishand 
a  purple  floicer"  Fei.  p.  XXXII  13. 

scothach  blumig;  mag  scothach 
scothemrach  Fei.  p.  XXXII  12. 

scothaim  II  ich  schneide  ab, 
vgl.  imm-scothaim;  scaithim  I  cut 
off,  lop  O'B.  —  Praet.  Sg.  3  sco- 
thais  Cormac  a  lúdaiii  de  Fei.  p. 
CVI  33.  —  Inf.  ar  in  scothad  im- 
dechta  dognid,  i.  dul  do  Ruaim  in 
oenló  ocus  toidecht  uathi  in  oenlo 
aile  ivegen  des  Abkürzens  der  Beise 
Fei.  p.'XXXU  7. 

seoth-semrach  voll  von  blüh- 
endem Klee.  —  Sg.  Acc.  in  mag 
n-alaiud  scothsemrach  „the  delight- 
ful  shamroclc-floivering  piain"  Three 
Hom.  p.  114,  16;  scothemrach  s. 
unter  scothach. 

screch  F.  Schrei,  Schreien; 
scréach  a  screech,  shriek  O'B.  — 
Acc.  iasin  gereich  i-sin  Lg.  1. 

screchim  ich  schreie.  —  Praes. 
PL  3  no  sgrechat  na  geniti  do 
FB.  67. 


screóiii  fright?  go  ro  memaid 
do  graiglb  Gaedel  screóin  ocus  scein- 
mnig  diallaib  ocus  dásacht  On  the 
Mann.  III  p.  450. 

screpul  =  Z«i.  scripulum,  Corm. 
p.  40 ;  eine  Wertheinheit  von  schioan- 
kender  Grösse  On  the  Mann.  III 
Index;  „a  screpall  of  silver  =  20 
grains  of  wheat"  Corm.  Tr.  p.  150. 

—  Sg.  Nom.  screpul  Hy.  5,  so; 
Dat.  ni  ferr  leth-scripul  non  melior 
dimidio  scripuli  SG.  49i>  {Z^.  277). 

scret,  scread  F.  a  cry,  shout 
CB.  —  PL  Nom.  CO  cuaiatar  ni, 
scredda  na  noiden  Fei.  p.  CXXVIII 20. 

—  Comp  OS.  scret-gaire  na  n-arm 
s.  unter  dresacht. 

scrib,  scriobh  a  Scratch,  fur- 
roio,  rut  O'B.  —  Sg.  Gen.  foir- 
cend  lámhaig  no  sgribe  each  s.  unter 
lámach. 

scríbaim  =  ?aí.  scribo.  —  Praes. 
Sg.  3  scripuidh  oghumm  inntib  TE. 
18  Eg.  —  Pass.  Praes.  Conj.  Sg.  3 
scribtar  a  anmuimm  oghaimm  TE. 
8  Eg. 

scribiiid  M.  Schreiber  Fei. 
Jul.  8. 

scrin  =  Zai.  scrinium.  —  Nom. 
acas  don  or  ro  cumdaigcd  minna 
Molaisi,  i.  a  scrin  acas  a  ministir 
acas  a  bachall  TB.  p.  182,  30;  Dat. 
oder  Acc.  i  scrin  s.  unter  cumtaigim. 

scripad,  cait  ic  scripad  ocus  ic 
dercad  „cats  scratching  and  fur- 
rotving"  ScLb.  20. 

scriptur  =  lat.  scriptura.  — 
Sg.  Gen.  na  scriptuire  nóibe  p. 
170,  16. 

scris,  sgrios  to  rub,  scrape. 
sweep,  destroy  O'Don.  Gr.iy.  19S. 

scriitaim  scrutor.  —  Praes 
Conj.  Sg.  3  ara  scriita  ut  scrutetnr 
Wb.  31b,  11  (Z'-».  715).  —  Praet. 
Sg.  3  ro  scrút  inna  menmain  FB.  16. 

scrútaii  scrutatio.  —  Sg.  Nom. 
a  scriitan  inna  mewmain  FB.  8;  17: 
Gen.  ré  scrutáiu  FB.  56;  Dat.  iar 
scriitan  a  comarli  59. 

scüap  =  lat.  scopa.  —  Sg.  Nom. 
is  i  n-digail  marbtha  Eóin  Bau])- 
taist  din  tic  in  scuap  a  Fánait  dd 
erglanad  Eren»i  fria  deriud  domaiii 
Fei.    p.    CXXXIV.     —     Compo.^. 


scucliim 


763 


sech 


ech  .  .  scúap-lebor  langschwänzig 
FB.  50;  p.  310,  25. 

scuchim  III  ich  weiche,  discedo. 

—  Praes.  PI.  3  scuicliit  tliey  remove, 
change  O'Don.  Suppl.  —  Imperat. 
PL  2  scuchaid  dim  a  mallachtiiachu 
weichet    von    mir,    ihr  Verfluchten 

LU.    p.     32a,    34;     ibid.    32d,    15.    — 

Perf.  Sg.  3  ro  scáich,  scáig  es  ist 
vorbei,  war  vorbei,  es  verging, 
ist  vergangen  [vgl.  Ztschr.  f.  Vergl. 
Sprachf.  XXIII  p.  214):  ond  liair 
ro  scáich  dóib  fíadach  in  t-slébe 
wenn  es  für  sie  mit  der  Jagd  des 
Berges  vorbei  war  Lg.  15;  FB.  10; 
is  immaille  ro  scaich  in  bolc  do 
blith  ocus  in  t-immun  do  denam 
Goid.^  p.  101  {LHy.);  ro  scáig 
FB.  17;  in  tan  ro  m-bói  cách  oc 
praind  ro  scáig  praind  dóib-seom 
LU.  p.  56^,  21 ;  ro  scáig  do  gal 
mit  deiner  Tapferkeit  ist  es  vorbei 
FB.  43  (scaith  Fg.):,  ro  scaich  do 
nert  LU.  p.  IQ^,  24;  ro  scaich  ordan 
Xeraiun  Fei.  Prot.  121;  raith  Cru- 
achan  ro  scaich  e  ibid.  177;  194; 
ro  scáid  (lies  scáig)  ina  n-aicned 
fén  es  verwandelte  sich  in  seine 
^     eigne  Natur  Three  Hom.  p.  10,  7. 

—  Vgl.  fo-scoigim. 
scuirim  s.  scorim. 

1.  se  Pron.  dem.  hie,  haec, 
hoc  Z^.  347;  verweist  auf  das 
Gegentvärtige  oder  das  Folgende; 
a)  flectiert:  Dat.  issiu  in  hoc,  re 
siu  antehac,  de  siu  hinc  Z^.  347 ; 
brónach  tra  setig  Dubthaig  de  siu 
Three  Hom.  p.  54,  i4;  Acc.  cen- 
mitha  se  excepto  hoc  Wb.  8»;  co  se 
ad  hoc,  adhuc  Wb.  Ib;  SC.  11,  7; 
45,  17;  cosse  38,  3;  b)  indecli- 
nabel  dem  Substantiv  mit  Artikel 
nachgesetzt:  isnaib  anmanaib  se  in 
his  nominibus  SG.  108^;  in  guidi 
se  Hy.  1,  39;  40 ;  forsin  cathraig  se 
Hy.  l,  50;  ind  fir  se  SC.  22;  FB. 
38;  oc  na  imratib  se  88;  in  mac 
si  p.  144,  22;  24;  30;  don  ingen  siu 
TE.  5  Fg.  {über  in  für  e  s.  S.  85, 
S.  109).  —  Vgl.  1.  sa. 

2.  -se  Particula  augens  des  Pro- 
nomens der  1.  Person  Singularis, 
a)  unmittelbar  an  das  Pronomen 
der  1.  Sg.  angefügt  {Z'^.  329):  messe 


SP.  II  1;  16;  mese  FB.  23;  iiaim- 
se  ScM.  12;  SC.  11,  10;  huaim-siu 
CC.  5  Eg.  —  b)  Hinter  Verbalformen 
der  l._Sg.:  no  thogfaind-se  Lg.  9; 
18,  35;  dos  leicim-se  ScM.  10;  11; 
FB.  35;  68;  71;  SP.  II  3;  feraim- 
si  p.  144,  18;  145,  3;  dorn  air-se 
Hy.  6,  10;  conom  thic-se  FB.  24; 
diammbé-se  ibid.  —  c)  Hinter  dem 
Possessivpronomen  der  1.  Sg.: 
m'ainm-se  fein  SC.  13;  mo  thige-se 
FB.  9;  16;  24;  mo  chraidi-se  CC. 
1  LU.  (si  Eg.)-.,  cid  nabb  sin  Lcn- 
dabair-se  FB.  23  (L.  spricht  selbst) ; 
mo  cridi-si  p.  140,  22;  imm  laim- 
siu  p.  144,  25  {über  iu  für  älteres  e 
s.  S.  89  und  109).  —  d)  Hinter 
dem  Prädicatsnomen :  is  airi  am 
cimbid-se  Wb.  27*=;  am  tren-si  p. 
141,  29.  —  Vgl.  2.  sa. 

3.  -se  Particula  augens  bei  der 
3.  Person  Singularis:  hesse  CC.  5 
LU.,  vgl.  S.  508,  Col.  1. 

1.  se  er  s.  é,  S.  508,  Col.  2. 

2.  se  sechs;  sex  Z'^.  303.  — 
Nom.  se  mile  FA.  8;  Gen.  co  cend 
se  m-bliaaaw  dec  sechzehn  Jahre 
lang  FA.  18;  Lg.  16;  Hy.  2,  2; 
Dat.  re  se  thráth  ScM.  21,  36 
(trath  H.)]  Acc.  bái  se  bliatZwa  i 
fognam  Hy.  2,  5. 

sea  s.  sa. 

seat  s.  é,  S.  510,  Col.  1. 

sebac  M.  Habicht,  Falke;  sea- 
bhac  a  hawk,  falcon  O'B.  —  Sg. 
Gen.  ingni  sebaic   LU.  p.  81»,  22. 

seec  onni  is  siccus  Corm.  p.  40. 

seccaim  II  ich  werde  trocken, 
verdorre;  seacaim  I  parch,  dry, 
freeze  CB.  —  Praes.  und  Praet. 
Sg.  3  inti  tuarcaib  dib  a  láim  ar 
tús  seccaid  in  läim  {sie),  ro  shecc 
din  lám  in  chlaim  aile  Three  Hom. 
p.  74,  17  {,,tlie  hand  . .  withers^^). 

1.  sech  Praep.  mit  Acc.  bei  einer 
Person  oder  Sache  vorbei,  über- 
hinaus;  praeter,  ultra,  supra,  ex- 
tra Z^.  653;  beyond,  past,  more 
than  O'Don.  Suppl.  —  Mit  Pron. 
personale:  1.  PI.  sechond  Lg.  9; 
Seehund  Bev.  Celt.  III  p.  183;  seo- 
i  chain-ni  SC.  45, 17;  sechoinne  Hy.  4 
i  Praef;  2.  Sg.  sechut  FB.  10;  14; 
i   3.  Sg.  M.  secha  Lg.  9;  FB.  81; 


1 


sech 


764 


seehmallaim 


sechai  17;  Fem.  secci  Three  Hom.  \ 
p.  76,  u;  secca  ibid.  p.  74,  20;  PI.  \ 
seocu  SC.  7.  —  Gehrauch,  1)  bei  | 
—vorbei  [kommen,  gehen,  lassen):  i 
sech  Druim  Criaig  ScM.  20;  FB. 
36;  teit  sechond  Lg.  9;  /S'C  7; 
45,  17;  FB.  10;  81;  leicthe  secha 
FB.  81;  Bev.  Celt.  III  /).  183; 
addaci .  .  sechai  er  sah  sie  bei  ihm 
vorbei  {kommen)  FB.  11.  —  2)  über— 
hinaus:  ron  snádat  annoebitge  hi 
flaith  nime  sech  piana  mögen  uns 
ihre  heiligen  Gebete  über  die  Schmer- 
zen hinaus  ins  Himmelreich  retten 
Ily.  5,  92;  1,  13;  2,  24;  4,  3;  nim 
thairle  erchor  amnas  sech  mac  De 
Hy,  6,  13;  dogniat  dona  indmasaib 
selba  sainrudcha  sech  áigedu  . .  in 
comded  FA.  25.  —  c)  vor  Jeman- 
dem voraus:  at  móra  na  comra- 
ma  dait  sech  ócu  ülad  ol  chena 
FB.  10;  14;  Lg.  18,  12;  SP.  V  -1; 
is  mé  thuc  comartha  suachnid  sech 
cach  FB.  73:  54;  59;  62;  ni  thar- 
dad . .  do  neoch  dib  sech  a  chéli 
FB.  90;  20. 

2.  sech  Conj.  darüber  hinaus 
dass,  ausser  dass:  praeterquam, 
quatenus,  siquidem  Z'^.  717;  sech 
ba  sathech  in  cu  de,  ni  bu  bronach 
in  t-oscur  Hy.  5,  28;  TE.  14  LU.\ 
Lg.  17,  52;  Hy.  5.  22;  ba  imned  la 
Fraech  cen  acallaim  na  ingine,  sech 
ba  he  less  not  m-bert  denn  dies 
war  das  Bedürfniss,  das  ihn  her- 
gebracht hatte  TBF.  p.  144,  2? 
sech  ni  atisser  dass  nicht,  nur  dass 
nicht:  sech  ni  coimnactar  ar  namit 
son  fortan  bristis-ni  nur  dass  unsere 
Feinde  es  nicht  konnten,  (sonst) 
würden  sie  uns  geschlagen  haben 
Ml.  I35I'  {Gl.  zu  obprimi  nequivi- 
mus);  sech  ni  furecht  forcraid  ann, 
ni  con  tesbad  banna  ass  Hy.  5,  88; 
s.  unter  dúnaim;  sech  is  „formule 
tres  fréquente  signifiant  „id  est, 
nempe,  scilicet"  Bev.  Celt.  p.  Ib 
{vgl.  Z^.  717):  i.  scchis  ni  con 
sechmallad  nech  son  Gl.  zu  quod 
nemo  . .  a  malo  vacaret  Ml.  33c,  21. 
Hierher  femer  sechip,  mit  suffi- 
girtem  Verb,  subst.,  quicunque  Z^. 
717;  secip  ni  atbera  dogén-sa  wörtl. 
ullra  quam  quod  dices  sit  res  fa- 


ciam  =  quodcumque  dices  faciam 
p.  40,  42;  secip  leth  fon  m-bith 
fogair  ubicumque  Hy.  1,  e;  ähnlich 
auch  ohne  suffigirte  Verbalform 
sech  ro  ised  ro  issam  „whoever 
shallreach  may  we  reach"  Hy.  1,  4«? 
sechicrúth  dond  ron  Gl.  zu  si  quo- 
modo  Wb.  5t  iq'ficunquc  modus 
quo  fecero  id  Z^.  331). 

secha  s.  sech. 

sechaig'im  III  simulo.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  indi  no  sechaiged  Gl.  zu 
simulantis  Ml.  55  r.  —  Vgl.  sechte, 
sechtaigtha. 

cotob  sechaim  FB.  29  s.  cos- 
caini. 

seche  F.  Haut,  Fell;  seiche 
corium  Ir.  Gl.  732,  vgl.  codal.  — 
Sg.  Nom.  Corm.  p.  10  croicend; 
Gen.  on  noi  oen-sheiced  „from  the 
boat  of  one  hide"  Corm.  Tr.  p.  32 
cimbith;  ingiu  sechi  nomen  doloris 
LHy.  Amr.  122;  Acc.  snédis  Ca- 
thair  in  sechid  cona  hnblaib  do 
LBr.p.  216%  52;  PI.  Gen.  do  formna 
secht  n-dam-seched  n-dartada  LU. 
p.  79a,  38;  ibid.  p.  791»,  2  {s.  unter 
lethar);  Dat.  forsna  sechedaib  ibid.io 
(s.  sechnón). 

sechem  Folgen,  Befolgen, 
Inf.  zu  sechur.  —  Acc.  fri  sechem 
na  m-briathar  sin  SC.  26;  ató  oc 
combáig  friss  im  sechim  a  gnime 
Wb.  26d,  17. 

1.  sechim  s.  sechur. 

2.  sechim,  dodeochatar  aingil 
De  CO  m-bitis  ina  sessom  corroi- 
ched  leo-seom  in  caiptel  sen,  att- 
raiged  Griguir  ar  a  roinn-seom 
connice  sen;  0  ro  seched  immorro 
sen  no  saiditis  inna  hangil  „when 
that  was  said"  Goid.^  p.  101,  32 
{LHy.). 

sechimthid  seetator  Ml.  31»,  10. 

sechma-dachte  vergangen,  vgl. 
rera-thechtach ;  praeteritum,  bith- 
sechmadachte  imperfectum  Z^.  989 
{SG.  Cr.  MI.)]  tria  aisnes  sech- 
m&á&tai  {sie)  „through  a  narrative 
of  what  is  past"  Three  Hom.p.  2, 17. 

sechmall  omissio;  sechmall  a 
lessa  „oblivion  of  their  advantaqe" 
Fei.  p.  CXVII  17. 

sechmallaimll  omitto.  —  Praes. 


sechnaim 


765 


sechur 


^Sg.  3  iiad  sechmalla  non  omittit 
Ml.  35d,  13-,  sechmoella  SG.  196i>. 
—  Praes.  sec.  Sg.  3  ar  ni  sech- 
mallad  nach  ii-uair  no  nach  mo- 
raint  aimsire  cen  ernaigthe  S3Iart. 
42.  —  Praet.  Sg.  3  is  aire  ro  sech- 
mall hiruphin  ocus  saraphiii  sech 
-      na  hi  alle  Goid.^  p.  07  [LHy.). 

seehuaim  II  ich  meide,  ver- 
meide; scachna.im  I separate,  avoid, 
escape  O'B.  —  Praes.  Sg.  1  not 
sechnaim-sea  SC.  41 ;  3  rel.  avaal 
sechnas  ibid.  —  Imper.  Sg.  2  se- 
achain    avoid   O'Don.   Gr.  p.   199. 

—  Praet.  Sg.  3  sechnais  coirra, 
sechuais  sercol,  sechuais  saith  LHy. 
Amr.  73.  —  Inf.  Nom.  menip  áil 
mo  sechua  ar  ec  Oss.  II  6?  do  se- 
achnadh  O'Don.  Gr.  p.  199;  do 
ieachaint  ibid.  j).  200. 

sechuón  mit  Gen.  durch,  über; 
through  O'Don.  Gr.  p.  269;  seach- 
iioin  throughout  O'Don.  Suppl. ; 
sechnón  na  hErend  SC.  1 ;  47;  sech- 
non  Erenn  ocus  Alpan  Corm.p.  38,  i; 
>ichlechte  Lesart  sethnón  Lg.  15; 
sethnón  na  mona  LU.  p.  62^,  -ti.  — 
Ohne  Genetiv:  dona  hublaib  bátar 
forsna  sechedaib  imme  sechuóníífter- 
ull  um  ihn  herum  LBr.  p.  216*,  lo? 

sechraid,  Gl.  zu  salchar,  =  lat. 
secretio? 

sechráu  herumirren;  devia  Ir. 
Gl.  131  [„i.  e.  deviatio"  Stokes); 
seachrán  an  error,   straying   O'B. 

—  Dat.  conos  rala  in  muir  for 
sechran  fri  re  bliadwa  coUeith  for 
muir  chaisp  LU.  p.  16»,  i9. 

secht  n-  sieben;  septem  Z'^.  303. 

—  Nom.  dia  n-at  slána  a  secht  m- 
hMadna  FB.  9;  79;  secht  n-imda- 
da  55;  secht  n-daim  p.  311,  29; 
ScM.  1 ;  5 ;  secht  n-gemmap.  310,  34; 
secht  sligeda  ScM.  1;  FB.  55;  SC. 
37,  11;  p.  17,  17;  TE.  5;  Gen.  fri 
re  secht  m-bliada»  SC.  21;  j)- 
131,  3;  ScM.  5;  Dat.  secht  carbtib 
CC.  7;  Acc.  la  secht  maccü  Mocaba 
Hy.  1,  14;  5,  36.  — Adv.  soillsithir 

•     fó  secht  siebenmal  glänzender  FA. 
10;  29. 

sechta,  grad  sechta  gradus  sep- 
tenarius  Z'^.  303  [ßench.  31.).  — 
Vgl.  sechta-ret. 


in  t-sechtaigtha  i.  inna  togaise 
Gl.  zu  simulationis  Ml.  31»,  7, 
vgl.  sechaigim. 

sechtar  ausserhalb,  hinaus, 
verhält  sich  zu  echtar,  tcie  siias  zu 
üas.  ós;  seachtair  i.  don  taobh 
amiiigh  O'Cl.;  by,  past  O'Don. 
Gr.  2G9;  co  ra  gabatar  sechtar 
Themraig  immaig  „outside  Tara  in 
the  piain  Vit.  Trip.  {Rev.  Celt.  II 
p.  387");  sechtar  aicniud  duine  „su- 
pernaturally"  S3Iart.  43;  a  de 
ocus  a  lassar  asa  craess  ocus  asa 
sronaib  sechtair  Three  Hom.  p. 
72,  30;  tar  a  formna  siar  sechtair 
FB.  37  Eg  ;  LU.  p.  81»,  15,  s.  unter 
1.  seil;  cona  chathchris  do  cholom- 
naib  ferb  fua  dar  a  fúathróic  sreb- 
naide  sroill  sechtair  LU.  p.  Id^,  2. 

sechta-ret  septentrio,  Gl.  zu 
arctus  SG.  67i>  (Nigra^. 

sechtar-étsid  „outside-hearer" 
=  catechumen  SMart.  9;  19. 

sechte  F.  simulatio,  vgl.  se- 
chaigim. —  Dat.  isseichti  is  sain 
ani  forchanat  et  dogniat  Gl.  zu  in 
hypocrisi  loquentium  Wb.  28*=,  17; 
Acc.  cen  sectti  sine  simulutione 
Wb.  od  {Z-'.  655). 

sechtman  == /ai.  septimana.  — 
Gen.  fri  re  sechtmaini  p.  327,  3<j, 
vgl  p.  141, 17  {deichmmdi  Eg.)\  Acc. 
anfim-ui . .  nach  sechtmain  „we  shall 
stay . .  another  weeJc"  TB  F.  p.  142,  30. 

sechtmogra  Siebzig  Z'^.  306. 

sechtoi'd  (für  sechta-ord?)  eine 
Siebenordnung :  ed  a  écosc  in  taige, 
sechtordd  and :  secht  n-imdái  0  thein 
CO  fraig  isin  taig  imme  cuaird  TBF. 
p.  138,  30. 

sechur  sequor;  seichim  no  inn- 
saighim  Corm.  p.  65  crith:  seichim 
I  follow,  pursue,  attaek  O'R.  — 
Praes.  PI.  3  Dep.  sechitir  goa  ar 
Saint  Gl.  zu  Cretenses  semper  men- 
dacesWb.  31i>,  21  [Z^.  440).  —  Praes. 
sec.  PI.  3  sóer  no  seichtis  secht 
tuatha  LHy.  Amr.  124.  —  Praet. 
Sg.  3  Dep.  is  erguaid  in  sui  ro 
Sechestar  slicht  in  chethrair  LHy. 
Amr.  91  {Gl.  zu  erguaid  sui  siacht 
slicht  cethruir);  ro  éeichestar  in 
fir  ibid.  110  (ro  sechestar  firinne 
LU);  Act.  libru  Solman  sexus  (für 


sedda 


766 


ro  selaig 


sechisus,  mit  Pron.  suff.,  s.  é  S.  513, 
Col.  2)  LHy.  Anir.  57,  Gl.  i.  ro 
seich  libru  Solmaii.  —  Inf.  sechem. 

sedda  s.  sétta. 

sede  s.  side. 

séde  die  Seehszahl;  huar  bis 
aram  foirbthe  ind  aram  sede  „for 
the  nuniher  six  is  a  perfect  number" 
Goid.^  p.  52  {Wien.  GL);  numir 
seda  hautem  iu  creaturis  ibid.  p. 
102,  3  {LHy.). 

sedlach,  tria  derc-sedluch  alle- 
nith  immach  TE.  4  Eg.  (s  unter 
2.  derc),  vgl.  a  da  laim  tria  derc 
a  sedlaig  immach  „her  tivo  arvis 
out  through  the  bosom  of  her  smock" 
On  the  Mann.  III  p.  190? 

ség  i.  oss  allaidh  {„a  wild  deer") 
Corm.  p.  41. 

ségamail  milchreich?  i.  lacht 
{Milch)  O'Dav.  p.  116,  vgl.  séig. 

ségamlae  i.  lachtmaire  Corm.  p. 
40;  messtar  bii  for  a  ségamlse  i.  ar 
a  lachtmaire  ibid. 

ségda  stattlich,  vgl.  ségunda; 
seaghdha  stately,  majestic  O'B.; 
Gl.  zu  gnse  FB.  6S,  21.  —  -S'ijf.  Nom. 
segda  cairptech  SC.  37,  1 ;  segde 
chlii  Ml.  carm.  2  {Goid.'^  p.  20); 
PI.  Nom.  it  ségdái  ocus  it  áildi  na 
caera  TBF.  p.  146,  26;  Dat.  seg- 
daib  suilib  Lg.  4,  3. 

ségond  l  Sg.  Nom.  „cid  na  go- 
nair"  ol  alaile  dib  ,,in  ségond  sa" 
LU.  p.  20a,  30;  is  ségond  dofanic 
TFB.  p.  142,  5. 

ségunda  stattlich,  schön,  da- 
raus segda?  —  Sg.  Nom.  nir  bo 
segunda  a  tuarascbáil  FB.  37. 

sei})=^lat.  faba  SG.  73*  {Z-\ 
80V,  sepe  no  seibe  i.  ponaire  O'Dav. 
p.'in. 

seicc,  seig  frequently  used  in  the 
Brehon  Laws  for  side  oi-  sin  O'Don. 
Suppl. 

selche  s.  seche. 

seichmech  befolgend,  ein  Be- 
folger, von  sechem.  —  Sg.  Nom. 
bat  seichmech  riaglá  athardai  í5C  26. 

1.  séig  F.  Geier;  vultur  SG. 
65^,  1;  i.  -seabag  O'Dav.  p.  117. 
—  Gen.  a  crobaib  segae  LU.  p. 
16t,  43;  i  n-deilb  inna  séga  sin 
ibid.  36;  i  n-deilb  segi  mori  ibid.  15; 


luathither  .  .  seig  do  ail  Corm.  p. 
36,  45. 

2.  seig  i.  blicht  {Milch)  Corm. 
p.  40,  s.  ségamail. 

séim  dünn;  exile  Ml.  29  r;  macer 
Z^.  233;  séim  Gl.  siiail  LHy.Amr. 
25;  mild,  modest,  smooth,  little, 
small,  mean  O'B.  —  Sg.  Nom. 
cech  slúag  séim  SC.  45,  18 ;  s. 
2.  bruth;  Dat.  lan  do  lin«  seim 
FB.  72  Eg.  —  Compos.  seim- 
tana  Gl.  zu  exilem  SG.  14»  {Z'^.  19). 

—  Vgl.  sémise. 

seimiii  fistula  Ir.  Gl.  211. 
seinm  s.  seuim. 
seil*  a  heel   O'R.;  the  rear,  the 
back  part  On  the  Mann.  III  hidex. 

—  Dat.  iar  serid  a  mathar  bis  oc 
geilt  „behind  his  mothers  heels^^ 
Gl.  zu  serrach  Corm.  ^j.  41;  Du. 
Nom.  da  serid  birrdhai  buide  brec- 
duba  ibid.  p.  36,  34. 

seit  cibus  Leyd.  Qb^,  nach  Stökes 
Goid.'^  p.  bl  zu  lesen  séire,  s.  sére. 

seirgeis  FB.  24? 

seis  pleasure,  delight  O'R., 
dazu  slan  seiss  FB.  9? 

seis  skill,  knowledge  CR.  — 
Sg.  Nom.  ro  fess  a  hséis  LHy. 
Amr.  44;  Gen.  mac  seasa  Gl.  zu 
fealmac  (XDav.  p.  86;  Acc.  adge- 
nammar  a  seis  Gl.  zu  non  igno- 
ramus  cogitationes  ejus  Wb.  14'' 
{Z^.  869,  schwerlich  zu  siAns gehörige. 

seisc  trocken;  seisg  barren  O'K.; 
ói  seisc  i.  caera  seisc  Gl.  zu  oisc 
Corm.  p.  33. 

seist  i.  nomen  do  mhedon  Isei  i. 
qnasi  sext  a  sexta  hora  Corm.p.  40. 

séitche  F.  Genossin,  Frau, 
vgl.  setig.  —  Gen.  fer  oín-sétche 
tir.  11;   Dat.  dia  seitche  FB.  20. 

séitfldach  FB.  Sl  schnaubend? 
vgl.  sétfethchaib,  sétim  und  det- 
fadach. 

sei,  seal  while,  space  of  timc 
O'R  ;  cachla^eL.in  sei  ailelFft.  15«i 
{modo  ..  modo  Z'^.  360).   Vgl.  dessel. 

1.  ro  selach,  ro  selaig  s.  1.  sli- 
giin. 

2.  ro  selaig,  für  ro  seslaig,  ro 
selaig  .  .  chuci  er  schlich  sich  zu  ihm 
FB.  31  (ro  selaith  Eg.),  vgl.  slea- 
gaim  I  sneak,  drawl  O'R. 


selais 


767 


selais  Gl.  i.  tescaid  Oss.  III  s; 
sealais  lopped  or  cut  off  O'R. 

selastar,  co  selastar  for  sluagu 
suanbas  LU.  p.  9»,  i,  Gl.  i.  dorat 
[Amra,  vgl.  LHy.  Amr.  20). 

selb  F.  Besitz  {vgl.  got.  silbaV 
—  Sg.  Nom.  sealb  coiccith  Cod- 
nacht  TE.  t  Eg.\  Dat.  Ochter  n- 
Achid  cona  seilb  iter  fid  ocus  mag 
ocus  lenu  Tir.  6  {„with  its  appur- 
tenances'^);  for  a  seilb  CC.  6  iZ7.; 
boi  tra  oircne  aimind  for  seilb  chanit 
do  Choirpri  Miisc  Corm.  p.  30,  7; 
PI.  Acc.  selba  saiiirudcha  FA.  25. 

selba  F.  Besitz.  —  Sg.  Bat.  di 
setaib  ocus  mainib  it  selbae  J^l?.  74; 
ni  con  fail  ina  sealba  isin  t"oman 
ni  na  tibre  dam  Corm.  p.  XXXVII ; 
fort  selba  do  bliadain  Fei.  Epil.  4. 

selbad  M.  Besitz,  Besitzen, 
Inf.  von  selbaim.  —  Sg.  Acc.  fo- 
certar  side  iarum  hi  selbad  ind  fir 
sin  Ml.  30c,  3;  hi  far  selbud-si 
Wh.  8«!  (ZI  803)  zu  lesen  selbad? 

selbaim  II  ich  besitze.  —  Imper. 
PI.  2  selbaid  flaith  m'athar  nehmet 
in  Besitz  ScLb.  5.  —  Praet.  PI.  3 
ro  selbsat  feranna  imda  isinn  Asia 
LU.p.  1»,  33;  ro  selbsat  in  n-Eoraip 
uli  ibid.  35.  —  Vgl.  taisselbaim. 

selche  M.  Jäger  Amr.  ed.  Croive 
p.  68,  sailchi  LHtj.  Amr.  133. 

1.  selg:  F.  Milz;  spien  Ir.  Gl. 
1012;  Gild.  Lor.  Gl.  215  ^t*  marcem. 

2.  selgr  F.  Jagd.  —  Gen.  for 
ciiairt  selga  Coi'm.  p.  34  orc  tréith ; 
Acc.  fri  seilgg  SP.  II  2. 

1.  seil,  CO  m-ba  samalta  ocus 
órsnáth  cach  finna  . .  dar  a  formna 
slar  seil  sechtair  Lü.  p.  81»,  15, 
zu  sei,  vgl.  dessel? 

2.  seil  Auge,  Pupille?  seil  i. 
suil  {„an  eye'')  Corm.  Tr.  p.  58 
dall.  —  PI.  Nom.  sirderg  a  sella 
FB.  24;  slana  sella  glossirt  durch 
na  suile  slana  O'Dav.  p.  83  forann; 
sella  dubglassa  innammedonaide 
TBF.  p.  140,  24.  —  Comp,  suilib 
sell-glassaib  Lg.  4,  3,  vgl.  di  dib 
suilib  sell-glassaib  LU.  p.  91»,  10 
{On  the  Mann.  III  p.  142)? 

sellacli  an  eye-witness,  a 
looker-on  O^Don.  Suppl.;  specta- 
tor  Z\  264,  266  {Sench.  M.). 


sellaim  II  ich  sehe  an,  sehe 
zu,  sehe.  —  Praet.  Sg.  2  ma  ro 
sellaib  Fei.  Jul.  4  {3.  PI.  Praes. 
Fei.  Index),  Gl.  i.  ma  ro  sillis  i. 
ma  ro  fégais.  —  Inf.  Sg.  Nom. 
dirsan  lern  seilad  fris  LHy.  Amr.  4 
^  Corm.  p.  32  ness;  Dat.  dia  sir- 
sellad  TE.  6  LU.  —   Vgl.  sillim. 

1.  sem  s.  saim. 

2.  sem  Particula  augens  für 
Masc.  tmd  Neutr.  der  3.  Person, 
ZK  326;  fuachaid  -sem  SP.  II  9; 
faelid-sem  11;  inna  remis-sem  CG. 
'i  LU.   Vgl.  som,  sam,  sim. 

semar  Klee,  seamar  trefoil  O'R.; 
vgl.  semróc,  scoth-semrach. 

semend  i.  laoch   O'Dav.  p.  115? 

sémigim  III  ich  mache  dünn, 
schwach,  von  séim;  co  semigidir 
adtenuet  Ml.  44*.  —  Inf.  á  sém- 

giud   311.    34a,    27. 

sémise  attenuatio,  von  séim; 
ar  mu  semise  ocus  mu  mindchecht 
isnaib  fochaidib  Gl.  zu  pro  ipsa 
mei  adtenuatione  Ml.  22^,  1. 

semmaiin  PI.  Nom.  „rivets'', 
semmunna  s.  unter  nert;  Gen.  oc 
denum  semand  isna  gáib  Corm.  p. 
32  nescoit;  cóica  semmand  findru- 
ine  ar  cech  n-ae  TBF.  p.  136,  is  {an 
jedem  Schilde);  Dat.  gai  fota  fá- 
borglas  re  faga  feig  fobartach  co 
semmannaib  óir  orlasrach  LU.  p. 
81a,  35;  ro  sniit  a  slegha  da  se- 
mannaib  „their  spears  were  wren- 
ched  from  their  rivets''  On  the  Mann. 

II  p.  241;  moel  gae  hillaimh  gach 
fir  dib  gu  semannuib   airccit  ibid. 

III  p.  158. 

semmenu,  semeann  a  small 
snail  OB.,  vgl.  bédis  tiugh  nadh- 
mann  semen  O'Dav.  p.  cliath? 

1.  seil  alt;  senex,  vetus  Z^.  858. 
—  Sg.  Gen.  set  sin  Gl.  zu  sinit 
Hy.  4,  11;  Dat.  re  sinn  p.  133,  2; 
PI.  Dat.  ot  senaib  SC.  26.  — 
Compar.  siniu  FB.  83;  sine  O'J?., 
Coi-m.  Tr.  p.  155  sinnach;  sinithir 
na  n-aimser  i.  siniu  ocus  toisech 
diar  tempora  Gl.  zu  vetustus  dierum 
Goid.^  p.  67  {LHy.).  —  Compos. 
sen-brisca  FB.  37;  sean-ainm  s. 
unter  luibne;  sen-chodal  FB.  91; 
sen-setig  s.  unter  iartaige;  sen-mesib 


768 


(s.  mías),  -airotib  (s.  arit)  Tir.  6; 
Sen-Phatraicc  Gl.  zu  Hy.  2,  65; 
sen-aüiir,  -duine,  -máthir. 

2.  seil  Fron.  dem.  =  sin,  z.  B. 
Goid.'^p.  101,  34,  sein  ibid.  4i  (LHy.). 

1.  sén  i.  liii  a  n-gabar  eoin  Corm. 
p.  41  {„a  net  in  which  birds  are 
cuught");  O'Dav.  p.  117;  séu-bretha 
{„bifdnet  laws''  Corm.  Tr.  p.  Ib2), 
sénairecht  Netzstellen  Corm.  l.  e.  — 
Vgl.  senite. 

2.  sén  =  Zaí.  Signum,  Zeichen, 
Segen;  prosperity,  happiness  O'B. 
—  Sg.  Nom.  sén  De  Hy.  1,  i;  38; 
maith  in  sen  Gl.  zu  Hy.  5,  15;  nir 
bo  sen  maith  dolodbair2vi7.ji.21b,  17; 
ba  sen  gaire  i  n-genair  Hy.  2,  68;  cia 
sen  i  tarla  doib  ior  set?  Äntivort: 
cia  sen  . .  acht  sen  De  Hy.  1  Praef. 

séna  denial  Ü'Don.  Suppl.  —  Acc. 
cen  sena  „without  denial'^  Hy.  5, 102. 
seuad  s.  senod.  ' 

1.  séiiaim,  séanaim  I  deny,  re- 
fuse  O'JR. 

2.  sénaim  II  ich  segne;  séanaim 
I  charm  or  defend  against  the  power 
of  enchantments  O'E.  —  Praes. 
Conj.  Sg.  3  ron  sena  Hy.  1,  56.  — 
S-praet.  Sg.  3  senais  Hy.  5,  39; 
50;  58;  64;  65;  82;  ro  sen  Gl.  zu 
Hy.  5,  15 ;  64;  Dep.  senastar  Hy. 
5,  45;  ro  senastar  Gl.  zu  Hy.  5,  38; 
PI.  3  110  da  sénsat  iar  sin  ó  airdiu 
croiche  Crist  LU.  p.  24»,  30.  — 
Fut.  Sg.  1  ni  senub-sa  LU.  p. 
W'á^,  15.  —  Part.  Nom.  cloidem 
sénta  „a  sained  sivord^^  Three  Hom. 
p.  110,  3;  senta  Hy.  5,  38  (gesegnet, 
wurde  es  um  sie  rothes  Bier,  die 
Glosse  i.  bennachais  i.  ro  senastar 
ist  nicht  wörtlich  zu  nehmen).  — 
Inf.  Dat.  diar  senad  Hy.  1,  48;  oc 
sénad  inna  caille  Gl.  zu  Hy.  5,  15. 

senán  senecio  SG.  4Üi>  {Z'K  273). 

sen-aihii*  Grossvater;  m'athair 
is  e  mo  senathair  Goid.^  p.  93,  34 
{LHy.). 

senclia,  seancha  M.  an  anti- 
quary,  genealogist  O'B.  —  PI. 
Nom.  sencaid  SC.  25. 

seuchas  M.  vetus  historia, 
lex  Z'^.  787;  Senchas  Mór  das  von 
Patrick  redigierte  Corpus  juris  der 
Iren,   On  the  Mann.   11  j'-  24  ff.; 


Dind-senchas,  Dinnsenchus  „a  cele- 
brated  ancient  topographical  tract'^ 
Ms.  Mut.  p.  188.  —  Nom.  is  he 
so  senchus  Romanorum  „this  is  a 
Story  of  the  Bomans''  Fei.  p.  CXIX  29; 
Dat.  de  senchas  na  torothor  . .  inso 
sis  LU.  p.  2a,  32;  Acc.  triasan  sen- 
cas  ScM.  22,  3. 

sen-chleitlie  „old  stakes,  Fui- 
dhirs  or  feudatories  ivho  have  been 
in  possession  of  land  during  the 
reins  offour  kings  or  lords"^  O'Don. 
Suppl.,  vgl.  On  the  Mann.  IWp.  494. 

sendacht  Alter,  s.  unter  gillacht. 

sen-duiueveíMS  Äomo  Wb.  27'»,  8 
{Z'^.  858);  na  sendáine  Gl.  zu  ve- 
teres  Corm.  Tr.  p.  2.  anne. 

seuéu  i.  prechan  no  seabac  O'Dav. 
p.  114;  Gen.  smacht  peta  seneoin 
ocus  sinne  ibid. 

sen-iocul  proverbium,  s.  unter 
fo-sernaim;  sean-focal  an  old  say- 
ing,  a  proverb  O'B. 

seug  schlank;  slender  Corm.  Tr. 
p.  152.  —  Sg.  Nom.  a  toeb  seng 
TE.  4.  —  Vgl.  fo-  und  forseng. 

senim  N.  Tönen,  Ton,  Inf.  zu 
sennim;  sonitusWb.  13»i  (,Z*.  268); 
seinm  playing  on  a  musical  in- 
strument  (JDon.  Suppl.  —  Dat. 
isiu  t-senmuim  in  somfuTTi».  12<J(Z^ 
269);  anait  din  t-senmaim  sie  hören 
auf  mit  dem  Spielen  TBF.  p.  142,  5. 

senister  ^ /ai.  fenestra.  —  PI. 
Nom.  senistre  glainide  FB.  3;  Dat. 
CO  senistrib  p.  130,  21;  Du.  Nom. 
di  senistir  déc  FB.  55. 

senite  „nets"  Amr.  ed.  Crowe 
p.  68,  vgl.  1.  sen. 

sen-máthir  F.  Grossmutter; 
Dat.  it  senmathir  in  avia  tua  Wh. 
29d,  12. 

sennad,  i  crochaib  a  sennath 
„on  Grosses  {was)  their  stretching" 
Fei.  Prol.  46,  Gl.  i.  a  sinecht  1.  a 
martraige,  persecution  Fei.  Index. 

1.  sennim  I  ich  treibe,  s.  tóib- 
nim.  —  Perf.  Sg.  3  sephaind  CC.  ?. 

2.  sennim  I  ich  spiele  {auf  der 
Harfe),  musicierc.  —  Praes.  PI.  3 
sennait  doib  iarum  TBF.  p.  140,  27; 
ibid.  p.  148,  15.  —  Imperat.  PI.  3 
sennat  do  cruittiri  dun  TBF.  p. 
140,   20.   —    Praes.   sec.    Sg.  3   no 


senod 


769 


sercol 


senned  citliaram  percutiebat  311. 
2^,  9;  PI.  3  no  senditis  psaUebant 
South.  48a.  _  Perf.  Sg.  3  is  din 
cheol  sephainn  üaitlme  cruitt  in 
Dagdai  TBF.  p.  140,  31;  sephnais 
cruit  an  cruitire  On  the  Mann.  III 
p.  241  {mit  Flexion  des  S-praet., 
vgl.  siblais  unter  silim).  —  Inf. 
senim. 

senod  =  ?ai.  synodus  Corm.  p. 
40.  —  Gen.  do  reir  shenaid  na 
Roma  Three  Hom.  p.  16,  9;  com- 
thinól  senaid  Laigen  ibid  p.  60,  12. 

senóir  senior  Ir.  Gl.  1100.  — 
Sg.  Nom.  ro  suid  iar  sin  in  senoir 
oirmitnech  i.  Golum  Cille  Three 
Hom.  p.  122,  4;  PI.  Acc.  senori 
SC.  26. 

senórach,  Agallamh  na  Seanó- 
rach  „Dialogne  of  the Ancient  Men", 
ein  bekanntes  Werk  des  Ossianischen 
Sagenkreises,  vgl.  Ms.  Mat.  p.  307. 

sentatu  M.Alter;  doUuid  iarom 
crini  ocus  sentatu  form-sa  LU.  p. 
16a,  25;  Acc.  óetiu  cen  sentataid 
ScLb.  23. 

sentuinne  i.  caillech  {„an  old 
u-oman'^)  Corm.  p.  37,  7;  sentuind 
ocus  senbachlach  ibid.  9;  PI.  Nom. 
na  sentinni  anus  Wb.  28d,  is  {Z'^. 
858). 

seo  s.  so. 

1.  seól  Segel,  séol  velum  SG. 
14a,  15,  seol  carbasus  SG.  70^,  13, 
{Z-\  768).  —  Sg.  Nom.  LU.  Nenn.  1; 
Gen.  CO  medón  in  t-iuil  ibid.  2; 
Dat.  in  curach  fo  seol  das  Boot 
unter  Segel  LU.  p.  26^,  30.  — 
Comp  OS.  seol-brat  LU.  Nenn.  1; 
seól-chrand. 

2.  seol  a  course  Fél.  Index; 
seol  calad  „a  hard  course"  Fei. 
Prol.  41,  vgl.  reim  calad  ibid.  107. 

3.  seol  a  bed,  a  couch  O'B.; 
siul  i.  imda  O'Dav.  p.  115;  dazu 
don  chrund  siuil  CC.  6  LU?  vgl. 
ar  crann  siul  O'Dav.  p.  84  fochlu. 

seólach  mit  Segel  versehen-.! 
long  forlan  seolacÄ  FB.  37  Eg. 

seolad  i.  elodh  no  dermad  O'Dai?. 
p.  115. 

seól-cliraiid  Mastbaum.  —  Sg. 
Gen.  ro  sceind  airde  seolchraind 
suas  „the  height  of  a  mast"  Three 


Ir.  Gl.  i).  XL  1;  Cas.  der  Ver- 
gleichung:  ardithir  immorro  remi- 
thir  talcithir  tresithir  sithidir  seól- 
chrand  primluingi  móri  in  buinne 
diriuch   dond   fala  LU.  p.  80a,  x5. 

seom  s.  som. 

sephaind  s.  sennim. 

dosephaiun,  dosefiiatar  s.  tóíb- 
iiim. 

sephnais  s.  sennim. 

1.  serb  bitter;  searbh  bitter, 
sour,  Sharp,  severe  O'R.  —  Sg. 
Nom.  is  serb  cach  gnáth  SC.  43; 
PI.  Nom.  F.  snechta  serba  j).  190,  29; 
ubla  serua   Three  Hom.  p.   110,  1. 

—  Comp  OS.  CO  serh-goirt  {Adv.)  p. 
191,  23.  —  Compar.  serbiu  p. 
190,30;  seirbe  amarior  Ir.  Gl.  1132. 

2.  serb,  searb  theft,  felony 
O'R.;  serbh  i.  gaid  O'Dav.  p.  117, 
ubhall  no  buinne  lossa  no  foserba 
bega  i.  mingata  ibid. 

serbad,  searbadh  i.  saoba  O'Dav. 
p.  117. 

serbänn,  seärbhan  oats  O'B.; 
Gen.  ni  ba  comeilt  for  serbaind 
Fei.  p.  LXXXVIII,  SO  zu  lesen 
nach  Stokes,  LBr.  hat  serblind. 

serc  F.  Liebe;  amor  Z^.   241. 

—  Sg.  Nom.  in  t-serc  SC.  45,  4; 
Lg.  17,  4;  TE.  9  Eg.\  sercc  TE. 
6  Eg.;  8;  9;  sercc  De  Gl.  zu  Hy. 
5,  21;  ba  sain-serc-seom  di  Aillinn 
er  tcar  die  besondere  Liebe  von  A. 
Ms.  Mat.  p.  472,  ay  Gen.  luth 
seirce  FB.  24;  descaid  serci  TE. 
6  LU;  Idu  serci  TE.  S  LU.;  rui- 
then  serci  p.  310,  36;  ni  bu  chul 
serci  do  Ultaib  Lg.  16?  sercci  TE. 
6  Eg.;  mná  seirce  dia  tue  grádh 
Ms.  Mat.  p.  473,  32;  Dat.  dit  seirc- 
seo  in  Folge  der  Liebe  zu  dir  TE. 
10  LU;  SC.  5;  33,  28;  Acc.  asbert- 
si  frim-sa  dombérad  seirc  m-bliadna 
dam-sa  TBF.  p.  152,  14;  im  seirc 
De  Hy.  5,  21;  dorat  seirc  duit-siu 
SC.  13;  44,  9;  TE.  5  Eg.;  do  seirc- 
siu  die  Liebe  zu  dir  TE.  13;  cen 
serc  cen  grád  De  accu  FA.  27  LBr. 

sercach  liebend,  voll  Liebe; 
diar  iiadait  ba  sercach  „to  our 
Lord  he  tvas  loving"  Fei.  Jan.  14. 

sercaid,  sercid  amator  Z'^.  792. 

sereol  Leckerei?  „fowl  meat" 
49 


serda 


770 


On  the  Mann.  ITI  Index;  searcoll 
fresli,  delicate  meat  O'R.  —  Acc. 
sechnais  sercol  LHy.  Amr.  73;  PI. 
Nom.  sercla  irritamepta  gulae  SG. 

63a,   11. 

serda  von  1.  serr,  also  eigentlich 
serrda?  carpat  serda  der  Sichel- 
toagen,  currus  falcatus ;  doreblaing 
ind  err  gascid  ina  chathcarpat  serda 
CO  n-erraib  iarnaidib  cona  fsebraib 
tanaid[ib]  cona  baccänaib  ocus  co- 
na bircrúadib  cona  thairbirib  niath 
conangles  aursolcdi  cona  thair[n]gib 
gáitho  bitís  ar  fertsib  ocus  iallaib 
ocus  fithisib  ocus  folomnaib  don 
charpat  sin  LU.  j>.  80»,  21;  amul 
téit  carpat  serda  tre  chath  LHy. 
Amr.  2;  carpat  serda  LU.  p.  125^,  5 
unter  den  cless  Ctidhulinn's  auf- 
geführt. 

sére  cibus,  s.  séir;  séire  a  meal 
of  victiials  O'R.  —  Acc.  nir  bat 
sererach  fri  sere  Fei.  p.  CLXXXV  2 
{„take  no  delight  in  food")-.,  saith 
no  séri  ibid.  p.  CXVl  13. 

serg'  Hinschivinden,  Ahnah- 
me, Krankheit;  searg,  seirg  con- 
sumption,  decay  O'R.  —  Sg.  Nom. 
súau  ocus  sir-serg  SG.  29,  11;  for- 
bartt . .  no  se7-gg  2>-  144,  22;  Dat.  hi 
sirg  SC.  24;  ainm  duine  bis  a  sirg 
Gl.  zu  anforbracht  Corm.  p.  3;  fir 
i  sirc  SC.  23 ;  24 ;  Acc.  focherd .  .  i 
serg  de  TE.  6  LU. 

sei'g"aim  I  wither,  decay,  be- 
come  meagre  O'Don.  Suppl.;  ser- 
cim  obsoleo  SG.  173^  ^Z^.  4341 

sergi  FB.  50,  p.  310,  26? 

serg-lig-e -KTra  »iÄ;e«i  a<)i  er;  Seirg- 
ligi  Conculainn  .,The  Sick-bed  of 
Cuchulainn"  0' Curry.  —  Sg.  Nom. 
do  serglighe  TE.  Í»  Eg.;  seirgligi 
Conculaind  ^.  205;  Gen.  súan  serg- 
lige  SC.  28,  1;  Dat.  dorn  sergligu 
SC.  9;  ina  seirgligu  24. 

1.  sernim  ich  breite  aus?  vgl. 
fo-sernaim;  searnaim  I  loose,  untie 
O'B.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  0  ro 
sernad  . .  fulocht  for  feda  fianchlar 
Lg.  17,  13  {oder  tväre  hier  das 
unter  esnad  Mitgetheilte  zu  beach- 
ten?). —  Praet.  PI.  3  sernsat  ocus 
immsit  (?)  na  slóig  impu  LL.  fo. 
43,  b,  1  {„the  army  scattered  and  then 


closed  in  about  them"  0'Gr.\  vgl. 
ciiartait  impu  LU.  p.  57»,  10  ian 
derselben  Stelle  des  TBC.\  —  Part. 
necess.  Sg.  Nom.  cáith  bed  srethi 
Gl.  zu  acus  substernendum  gallinis 
SG.  68a  (Z-\  480\ 

2.  sernim  glossirt  durch  aisnde- 
dim.  —  Praes.  PI.  3  ni  sernat  i. 
ni  aisndedat  Gl.  zu  neque  cum  Ms 
fidelia  conserunt  verba  cum  quibus 
necessitudinis  jure  junguntur  Ml. 
31a,  19.  —  Praes.  sec  PI.  2  ni  fil 
folad  n-aill  for  a  semte  in  sosce'/e 
issin  act  Crist  Wb.  18c  i^non  est  sub- 
stantia  alia  super  quam  celebretis 
hoc  ev.  nisi  Christus  Z'^.  446,  vgl. 
1090).  —  Imperat.  Sg.  2  sérnn  Gl. 
zu  stude  Ml.  56c  (Z*.  1090^;  seirn 
lacoip  ordan  „relate  James'  sov- 
ranty"  Fei.  Mart.  15,  Gl.  i.  sreath 
no  aisned  no  sern  oni  is  sertum 
i.  is  gnath  seirt  im  chend  neich 
iar  m-breth  buada  i.  dicloidem  i. 
suötaig,  Thrce  Ir.  Gl.  p.  130  hat 
seirnni  {2.  Sg.  Conj.?)  für  seirn, 
vgl.  searn  i.  oirneadh  {Ordination 
O'R.)  no  buaidh  no  sreth  no  ais- 
neidh  no  searn  ondi  is  sei'tum  etc. 
—  Pass.  Praes.  Sg.  3  sern^ir,  con- 
sernar  i.  gabthar  (s.  1.  gabaira) 
O'Don.  Suppl ,  vgl  searnair  i.  gab- 
thair  O'Dav.  p.  116.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  sreth  scel  a  chesta  cech 
leath  CO  sal  sruamach  Fei.  Aug.  25, 
i.  aisnéid  no  ro  srethad.  —  Part. 
necess.  bid  convsrithi  i.  bid  aisn- 
dissi  Gl.  zu  cum  his  manus  conse- 
renda  est  Ml.  16a,  13. 

1.  serr  a  scythe,  sickle,  satv 
O'R.;  i.  a  serra  Corm.  p.  40,  „rea- 
ping-hook"  O'Dav.  p.  116.  —  Corm. 
Tr.  p.  149.  —  Vgl.  serda. 

2.  serr  cach  n-uallach  ocus  cach 
11-ogla  Corm.  p  41  serrach  {„every 
thing  proud  and  every  thingtimid"), 
vgl.  searr  fear  CR. 

serrach  M.  Fü  llen;  a  foal  Coi-m. 
Tr.  p.  152;  serrach  no  gerrcach 
2}ullus  Ir.  Gl  494.  —  Du.  Acc  da 
serrach   Gl.  zu  di   lurchure  CC.  3. 

con-sert  s.  die  Nachträge. 

ses  s.  SÍS. 

sesca  sexaginta  Z^.  306;  Gen.     j 
isin  choiiiud  bliaiiam  sescat  arccccc 


771 


sét 


iar  n-gein  Crist  Gnid'^  p.  101,  is; 
Fél.  Frol.  328. 

seseenn  Sumpf;  seiscenn  Gl.  zu 
salachrus;  seisgeanna  boqgy  country 
O'R.  —  PI.  Dat.  1  sescnib  FA.  14. 

sess  Ruderbank,  Brett  vom 
Schiff  nach  dem  Lande  (O'B.); 
sess  ethah ,,h euch  ofaboap'  Corm. 
Tr.  p.  154;  ses  no  carr  Gl.  zu  ap- 
tempna  Ir.  Gl.  70,  zu  lesen  antemna? 
Dat.  isius  Htj.  7,  57?  PI.  Gen.  sesa 
Corm.  Tr.  l.  e.  [Sench.  M.). 

sessain  s.  sessom. 

sess-beimm ,  V(]l.  beim  a  beam, 
block  O'R.?  imraiset  iar  sin  co 
fuaratar  colomain  móir  n-airgdidi; 
cethri  slessa  aicce  i  m-bói  sesbeim 
in  churaig  fri  cech  slis  co  m-bátár 
ocbt  sesbeimend  don  cburuch  a 
timchell  uli  ocus  ni  rabi  óenfot  do 
talmain  irame  acbt  in  t-ocian  an- 
forcnedach  LU.  p.  2(}^,  24. 

1.  sessed  sextus  Z'^.  310.  — 
Sg.  Nom.  F.  in  t-seised  bruiden 
ScM.  1 ;  Gen.  co  dorus  in  t-sessid 
nime  FA.  18;  Dat.  isin  t-esed  mis 
Goid.-^  p.  100  [LHy.). 

2.  sessed  Stehen,  s.  unter  etar- 
lam. 

1.  ro  sessed,  cia  no  léicthe  doch 
mulin  i  m-belaib  iffirn,  ni  mó  indá 
hi  cind  miii  bliadwo  ro  sesed  a 
ichtMr  „not  sooner  than  at  the  end 
of  a  thoiisand  years  ivould  it 
reach"  ScLb.  21,  zu  rochim? 

2.  ro  sesset  s.  2.  sagim. 
sesser  sechs  Mann,  seser  Z'^. 

318,    vgl.    mor- feser. 

séssilbe  any  repeated  so  und 
Fei.  Index;  in  sestan  ocus  in  sé- 
silbi  „the  clatter  and  the  buzz"  On 
the  Mann.  III  p.  426;  isli'iagda  assé- 
selbe  LU.  p.  87 a,  39;  Acc.  la  sessilbe 
m-buada  „loith  a  chant  of  victory" 
Fei.  Prol.  183. 

sessom,  sessam  Stehen.  —  Dat. 
batar  .  .  ina  sessom  sie  waren  in 
ihrem  Stehen  =  tJiey  were  Standing 
Lg.  15;  FB.  92;  Goid.''  p.  101,  33 
(LHy.);  inna  sessam  Gl.  zu  Hy. 
5,  19;  sesam  FA.  26;  atraig . .  inna 
sesam  er  stand  auf  SC.  11;  Acc. 
itir  suidi  no  sessam  Hy.  1,  3. 

sessrech   F.  Lasttcagen;   ses- 


rach  carruca  Ir.  Gl.  49;  seisreach 
a  plough  O'B.  —  Sg.  Nom.  sesrech 
FB.  2;  Gen.  eire  cuinge  sesrige 
FB.  81;  feidm  chuinge  sesrige  91; 
PI.  Nom.  seisrecha  „plough-teams" 
Fei.  p.  CLXXIX. 

sésta  Gen.  von  2.  sessed?  claideb 
orduird  i  n-ecrus  sésta  for  a  slia- 
staib  LU.  p.  1131^,  8,  „in  arrange- 
ment  of  rest"  Crowe,  Siab.  Concul. 
p.  377;  sesta  p.  31u,  38. 

sestan  „clatter"  On  the  Mann. 
III  p.  426,  séasdán  a  shout,  a  hun- 
ter's  cry  O'R. 

séstu  SP.  III  1? 

1.  sét  (tmd  seit?)  Weg;  via  Z'^.  18; 
sét  slighedh  iter  Ir.  Gl.  1073.  — 
Sg.  Nom.  in  sét  FA.  23;  FB.  70; 
set  sin  Gl.  zu  sinit  Hy.  4,  11;  Gen. 
ar  a  olcas  in  t-seta  Gl.  zu  Hy.  6,  4 
(s.  drocheti;  hi  forcend  do  seta 
Fei.  p.  CLXXXV  6  (reimt  auf  collaa 
hecca);  Dat.  for  set  Hy.  2,  46;  62; 
FB.  49;  p.  310,  20;  as  cech  set 
Hy.  2,  61 ;  dind  seit  Wb.  24»  (de 
via  Z'^.  212);  PI.  Nom.  in  t-seuit 
bite  hi  cach  crich  311.  [Z'\  215); 
is  i  Crist  ataat  in  séti  sin  Gl.  zu 
viae  meae  quae  sunt  in  Christo  Jesu 
Wb.  9a;  Acc.  seotu  LU.  p.  113»,  32. 

2.  set  yund  seit?)  Kostbarkeit, 
Werthgegenstand,  mittellat.  sen- 
tis  {sentis  argentea  p.  48,  3);  „a 
Standard  of  value  by  which  rents, 
ftnes,  stipends,  and  prices  teere  de- 
termined"  On  the  Mann.  III  Index, 
vgl.  Corm.  p.  8  clithar  set.  —  Sg. 
Nom.  in  set  argait  Hy.  5,  71  {Gl. 
i.  delg);  77  (Gl.  i.  in  máin);  sét  co 
m-brig  Lg.  18,  21;  sochla  set  SC. 
38,  2;  set  a  détgni  dianim  Lg.  4,  6; 
don  anicc  set  Setanta  CC.  7?  PI. 
Nom.  séuti pretiosaWb.  23*1  (Z'^.  69); 
con  riccatar  a  seuit  frie  „its  trea- 
sufes  ivere  given"  Tir.  6;  crina  a 
shéoit  Goid.'^  p.  157  (Amr.)\  Gen. 
do  thabairt  set  ocus  indile  ScM.  2; 
Dat.  mor  du  setaib  Ml.  {Goid.'^ 
p.  20);  di  setaib  ocus  mainib  FB.  74; 
Acc.  tucaid  mo  áéotu  dam-sa  huili 
TBF.  p.  150,  10;  ni  pu  for  ,seotu 
santach  Hy   5,  7. 

3.  set  „likeness"  Stokes,  Beitr. 
VIII    328;     séad     likeness    O'Don. 

49* 


seta 


772 


ro  síaclit 


Suppl.  —  Sg.  Nom.  ni  frith  set  na 
samail  „the  equal  or  like  of  htm 
was  notfound"  Fei.  Jun.  16;  Aec.  ui 
fuar  asset  Hy.  5,  98  [Gl.  i.  a  samail). 

seta,  séada  long,  tall  O'R.; 
Sg.  Nom.  a  toeb  seng  seta  TE.  4 
Eg.;  PI.  Nom.  meru  seta  ibid. 

sétait,  seadhat  no  seachad  i  radh 
O'Dav.  p.  114?  setait  sceu  aurlapra 
p.  142,  16. 

sétche  s.  séitche. 

seth,  sethrach  s.  sáeth,  sáeth- 
rach. 

sethar  s.  siui*. 

sethiióii  s.  seclinón. 

sétid  FB.  bO=p.  310,  26? 

setig  F.  Genossin,  Gefährtin, 
vgl.  3.  set  und  seitche.  —  Sg.  Nom. 
a  setig  jp.  40,  24;  37;  ar  ni  bói  setig 
hi  fail  Conculaind  in  tan  sin  LU. 
p.  121t,  36;  he  fén  ocus  a  setig 
TJiree  Hom.  p.  22,  27;  édaigis  sétig 
Dubthaig  immon  ciimail  ibid.  p. 
52,  25;  Acc.  tue  sen-setig  s.  unter 
iartaige. 

sétim  III  flo,  Spiro  Bem.^  p. 
44.  —  Praes.  Sg.  3  sétis  ind  óibill, 
lassais  in    sopp   LBr.  p.  214a,   15. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  slicht  a  asna 
triaua  étach  bá  léir  dána  séted 
gséth  LU.  p.  9»,  23  [Amra,  „when 
the  wind  would  bloiv  í'í"  Crowe), 
conid  séited  LHy.  Amr.  23,  ba 
réili  conid  séted  Three  Hom.  p. 
122,  29.  —  Inf.  sétiud,  séideadh  hlo- 
wing,  a  blast  O'B. ;  Ir.  Gl.  1019,  sei- 
deth  gái[tli]bulga  flabella  Ir.  Gl  217. 

setrad  SeM.  21,  26? 
setta,settai,sedda2^£.245;w2.sét? 

1.  -si Particula augens der  dritten 
Person  Singularis  Feminini  [vgl. 
sí)  Z'^.  327 ;  aicce-si  p.  42,  5;  chuice- 
si  p.  41,  21;  di-si  SG.  17;  dissi  15; 
Lg.  7;  17;  fria-si  12;  TE.  5  Eg.; 
leissi  10  Eg.\  a  henech-si  ihre  Ehre 
p.  40,  32;' p.  41,  37;  Gl.  zu  Hy. 
5,  li;  oc  a  halgenugud-si  Lg.   18. 

2.  si  [cymr.  chwi,  ursprünglich  sv 
im  Anlaut),  Pronomen  der  zioeiten 
Person  Pluralis  und  Particula 
augens   demselben  Person  Z'^.  325. 

—  a)  si-si,  sissi  ein  nachdrückliches 
vos:  is  derb  liumm  cid  sisi  dam 
ron  fitid-ni  Wb.  15c  [est  persuasum 


mihi  vos  quoque  nos  novisse);  h)  sib 
das  nachdrückliche  vos:  it  sib  ata 
chomarpi  Abracham  vos  Ah'achae 
Semen  estis  Wb.  19c ;  gibh  you, 
sibh-se  you  yourselves  O'Don.  Gr. 
p.  128;  c)  — b  im  Dat.  und  Acc. 
als  Pronomen  sufßxum  und  infi- 
xum:  dúib  euch  ScM.  15;  FB.  6; 
26;  73;  75;  80;  duib  Sc3I.  5;  6; 
SP.  III  3;  FB.  68;  dó  dúib  75; 
díb  von  euch  Lg.  1;  FB.  94;  etruib 
zwischen  euch  59;  ffib  gegen  [mit) 
euch  p.  130,  29;  FB.  73;  Hb  bei 
euch  Lg.  17,  1;  9;  17;  ScM.  7;  p. 
133,  1;  CG.  3  Eg.;  FB.  6;  13;  90; 
acaib  bei  euch  ScM.  9;  uaib  von 
euch  [s.  6)  SC.  4;  FB.  93;  p. 
310,  12;  inab  testa-si  feJilt  euch  p. 
144,  29;  cotob  sechaim  FB.  29 
[s.  coscaim);  di  — si  als  Particula 
augens:  diiib-si  ScM.  9;  SC.  45,  26; 
uaib-si  FB.  76;  uab-si  *?«d.;  ro 
ucsaid-se  93. 

si  sie,  s.  é  S.  508. 
'  tairi  siabair  SP.  I  2? 

siabrad  dämonisch  Basen, 
Wüthen.  —  Acc.  lasin  siabrad 
FB.  88.  —  Praes.  Sg.  3  [isjmairg 
fri[sa]  siabra  sé  SC.  37,  22.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  siarthar .  .  im 
Choinculainu  FB.  67  [zu  lesen  sia- 
barthar).  —  Conj.  Sg.  3  dia  sia- 
bairthe»'  immi  toenn  es  um  ihn  rast, 
d.  i.  wenn  er  in  sein  Rasen  verfällt 
FB.  61.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  sia- 
bartha  im  C.  FB.  67  Eg.  —  Praet. 
Sg.  3  lasin  siabrad  ro  siabrad  immi 
FB.  88. 

siabrae  ein  böser  Geist,  Ge- 
spenst; PI.  Siabrai  „the  Inf  er  nah, 
the  aclual  demons  of  the  lower  re- 
gions'  Crowe,  Siab.  Concul.  p.i02; 
siabhra  a  fairy,  hobgoblin  O'R.  — 
Sg.  Nom.  ar  ni  siabrae  ro  dat  ánic, 
is  Cüchulaind  mac  Soalta  LU.  p. 
113^,  41 ;  ibid.  p.  115a,  32;  siabrai 
ibid.  p.  114»,  12. 

siabur,  Siabur-charpat  Concu- 
laind  LU.  p.  113*  [Titel  der  Sage), 
„The  Demoniac  Chariot  of  C." 
Crotce;  siabur-cles  ein  des  Cuchti- 
linn's  FB.  30. 

ro  siacht  T-praet.  erreichte, 
kam  an,  kam;  Sg.  1  ro  siachius 


773 


side 


jp.  328,  7;  2  cen  co  ro  siacht  Three 
Hom.  p.  24,  25;  ge  rot  siacht  ni 
ibid.  27;  3  Oss.  II  5;  ro  siacht  tir 
Echach  SC.  31,  9;  in  uait-siu  ro 
siacht  fis  dó  SC.  32;  ro  siacht 
chuci  FB.  57;  81;  in  fat  ro  siacht 
incl  radairc  a  roisc  EC.  7;  PI.  3  ro 
siachtatar  . .  Mag  m-Breg  FB.   43. 

—  S-fut.  Sg.  3  ro  sia  FB.  89.  — 
Vgl.  riacht  (für  ro-siacht),  tiacht 
{für  do-siachtl 

1.  sian  -F.  ein  Ton,  sowohl  der 
Stimme,  als  auch  von  pfeifenden, 
schicirrenden ,  sausenden  Gegen- 
ständen, vgl.  On  the  Mann.  III 
p.  385;   v>oice,   sound,   scream  O'B. 

—  Sg.  Nom.  sian  churad  „charn- 
pion^s  scream''  [Crowe,  Siab.  Concul. 
p.  438),  „the  Champion' s  war  whoop'' 
CCurry,  On  the  Mann.  II  p.  372, 
ein  cless  Cuchulinn's,  LU.  p.  \\'S^,zv, 
ibid.p.  1251',  3;  caurad  ibid.p.  73a,  9; 
curad  FB.  30;  binniu  .  .  sian  no 
gebtis  maic  Uislend  Lg.  17,  24.  — 
Compos.  sian-gal  inna  tét  LU. 
p.  122»,  29  (s.  unter  drésacht);  sían- 
etigud  na  foghaid  ocus  na  n-gabluch 
„the  flying  Sian  of  the  spears  and 
javelins""  On  the  Mann  III  p.  385? 

2.  sian  s.  sion. 

\  sianach,  von  1.  sian,  soerait  sa- 
main  sianaig  „stormy  Äll-Saints- 
Day'  Fei.  Nov.  1,  Gl.  i.  sinaig  no 
gloraig. 

sians  =  Zai.  sensus.  —  PI.  Dat. 
issiansib  in  sensibusWb.  27»  {Z^.  18). 

sia,r Adv.  westlieh;  ad  occiden- 
tem  versus Z^.QIS:  westicard,  back- 
icards,  behind  O'R.;  dochúaid  . .  siar 
TE.  16;  18;  ScM.  20;  FB.  36;  a 
rose  . .  inna  chend  siar  FB.  24;  dar 
a  formna  siar  seil  sechtair  s.  unter 
1.  seil;  no  mhebdais  srotha  do  ghur 
brén  tria  cluasaib  a  chúil  siar 
„streams  of  putrid  matter  would 
issue  backwards  through  his  ears  [on] 
his  back''  Corm.  p.  36,  23;  sair-siar 
doib  östlich  und  westlich  von  ihnen 
FA.  29;  siar-des  südwestlich  Lg.  11. 

siartliar  FB.  67  s.  siabrad. 

siasair  Pcrf.  Dep.  sedit  {Wi. 
Gr.  %  348)  Hy.  5,  1,  Gl.  i.  saide- 
star,  „she  sat"  Stokes;  PI.  3  ata- 
regat  side  súas  ocus  immus  decat, 


in  tan  siasatár-som  dan  atheroch 
hena,iá  Cd  fer  dib  commebaid  a 
chend  fair  LU.  p.  641>,  6. 

siat  s.  é  S.  510,  Col.  1. 

sib  s.  2.  si. 

-sib,  dogena-sib  FB.  6,  zu  lesen 
-siu? 

sibal,  siobhal  a  thorn,  a  pin  O'B. 

—  PL  Dat.  CO  siblaib  óir  ocus  argait 
ocus  CO  cendmilaib  TBE.  p.  136,  25 
{„with  drops  of  gold"  Crowe). 

siblad,  siblais  s.  silim. 

1.  sid  Sid,  die  Behausung 
der  Side.  —  Sg.  Nom.  sid  mór 
itaam,  conid  de  suidib  nonn  ainm- 
iiigther  íés  side  EC.  1 ;  Gen.  oibniusa 
in  t-sida  SC.  34;  hie  toghuii  in 
t-sidae  TE.  20;  sidha  ibid.;  tan- 
camar  cu  dorus  in  t-sidha  On  the 
Mann.  III  p.  379 ;  ros  dolbsat  iarom 
lucht  in  t-side  sin  hi  sluagu  LU. 
p.  99a,  24;  fir  in  t-sithu  TE.  5  Fg.; 
Dat.  0  ro  genar  issin  t-sid  TE.  5; 
SC.  33,  21;  din  t-sid  31;  dobert  a 
mathair  di  ba  dée  dó  {dem  Froech) 
assin  t-sid  TBE.  p.  136,  4;  oe  sid 
Ban  find  p.  131,  25;  1  sith  Breg 
Leith  TE.  18  Fg.;  Acc.  ma  róis- 
mais  sid  EC.  6,  2;  berdait  uadib 
issid  Cruachan  TBE.  p.  148,  26;  co 
sith  sinighe  Cruachan  TE.  16  Eg. 

—  Vgl.  sidaige,  sidchaireeht,  sith- 
brug,  1.  sithehaire. 

2.  sid  s.  sith. 
sida  s.  Sita. 

sidaig'e,  sithaige  Gl.  zu  side  Hy. 
2,  41 ;  ni  acend  acht  sidaige  SC.  45, 17. 

sidhal-bratj).  131,  le,  „a  long  flo- 
tving  cloak"  On  the  Mann.lll p.  162? 

1.  sidamail  friedlich,  von  sith; 
Adv.  batar  co  sidamail  CCn.  8. 

2.  sidamail  s.  sitamail. 
sidchaireeht     die     Gesammt- 

heit—,  der  Stand  der  Side,  coli, 
die  Side;  Gen.  én  di  chardib 
sidchairechta  FB.  41,  do  ehairdib 
side  Eg.  —  Vgl.  1.  sithehaire. 

side  Pron.  dem.  dieser,  für 
Masc.  und  Fem.  im  Sg.  und  Plur. 
bisweilen  saide,  sede,  vgl.  suide; 
hie  Z^.  349.  —  Es  wird  anaphorisch 
gebraucht  wie  gr.  ovroc,  a)  allein 
stehend:  inrice  feraib  side  SC.  31,  8. 

—  b)  Hinter  Verbalformen  als  Sg. 


síde 


774 


Sil 


Nom.  M.  no  chluined  side  p.  89, 15; 
conda  sloic  side  ^.  131,  7;  ScM.  8; 
FB.  47;  dessid  side  Se3I.  9;  SC.  13; 

FB.  73;  ferais  side  SC.  16;  FB.  G9; 
íera'iside  FB.  69;  sidi  2>-  14ii,  u; 
14ö,_  9;  12;  sidiu  TE.  8  Fg.-  uir 
bo  ferr  saide  ScM.  7;  JPejit.  berid 
side  CC.  3  i;^.;  ^).  145,  11;  PI. 
Nom.  dochuatar  side  Lg.  11;  SC.  48. 

—  c)  hinter  dem  Artikel  mit  Sub- 
stantiv: in  tuisich  oglach  side  p. 
144,  17.  —  d)  hinter  dem  Pronomen 
der  3.  Person,  indeclinabel  wie  eine 
Particula  augens:  is  é  side  Gl.  zu 
Hy.  5,  15;  Lg.  14;  acci-side  SC.  39; 
disside  Lg.  G;  conid  n-accur  saide  7; 
óin  dib-side  einer  von  diesen  p. 
17,  32;  FA.  10;  16.  —  e)  hinter 
dem  Pron.  possessivum  mit  Sub- 
stantiv, wie  ein;:  Particula  augens: 
Corán  a  ainm-side  C.  der  Name 
desselben  FC.  3 ;  Ráiriu  . .  a  ban- 
chéli-sidé  B.  die  Gemahlin  desselben 
CGn.  3;  Messbúachallo  daw  a  má- 
thair,  ingen  side  Echdach  Airemon 
LU.  p.  99a,  17;  is  e  a  hord-side  p. 
39,  11;  CO  a  biathad-saide  ScM.  5. 

—  f)  hinter  and:  ann-side  daselbst 
FA.  17  LBr.;  18  LBr.\  ro  frecart 
in  ben  and-side  da  antwortete  das 
Weib  FC.  6 

side  Side  {jetzt  wie  engl,  shee 
gesprochen),  ein  Name  für  göttliche 
Wesen,  die  den  Menschen  in  mensch- 
licher Form  erscheinen;  im  LArd. 
icerden  sie  Dei  terreni  genannt 
{O'Don.  Suppl.  sidh),  man  glaubte, 
sie  wohnten  in  Hügeln  [Ogygia 
p.  200),  ihre  Behausung  hiess  sid; 
doch  sind  sie  auch  andererseits  die 
Bewohner  von  Mag  Meli   [SC.  13, 

FC.  2),  das  als  Insel  gedacht  mit 
einem  gläsernen  (FC.  5)  oder  ehernen 
Schiffe  {SC.  15)  erreicht  toird;  FC.  G 
heisst  es  zwar  „ni  fil  ceneZ  and 
nammá  acht  mná  ocus  ingena'', 
aber  neben  den  ban-side  {fairies, 
Feeen)  giebt  es  auch  fer-side  {Ms. 
Mat.  p.  504);  Patrick  und  seine 
Begleiter  werden  ihrer  weissen  Ge- 
wänder wegen  von  den  Töchtern 
des  Königs  Loegaire  für  Yiri  Side 
gehalten  {O'Don.  Suppl.  sidh,  Ogy- 
gia  p.    200,   Beitr.  VIII  p.    247); 


Mider  {TE.  15  ff.)  und  Manannán 
Mac  lir  (SC.  45  ff.)  gehören  oder 
stehen  in  Beziehung  zu  ihnen,  P'ailbe 
Find  und  Labraid  werden  SC.  32,  7 
als  zwei  Könige  genannt;  am  häu- 
figsten sind  jedoch  unter  den  Side 
weibliche  Wesen  zu  verstehen,  in 
weisser  Kleidung,  daher  oc  Sid 
Ban  find  p.  131,  25;  sie  suchen 
sterbliche  Männer  in  ihr  Land  der 
ewigen  Jugend  zu  entführen,  wie 
den  Condla  Cáem  {Wi.  Gr.  p.  118), 
und  Fand  den  Ciichulinn  [SC.  13  ff.); 
Fróech  hat  eine  solche  Fee  zur 
Mutter  {TBF.  p.  136,  1);  umgekehrt 
wird  Étáin  von  Mider  entführt 
{TE.  15),  wovon  sehr  verschiedene 
Variationen  existieren.  —  PI.  Gen 
Fraech  mac  Idaith  .  .  macdreittel 
rig  Side  n-hErend  TBF.  p.  148,  22; 
£és  side  SC.  49;  sli'iaig  side  29,  15; 
céol  side  37,  3;  mná  sidi  28;  a  galar 
ban-sidi  Gl.  zu  SC.  28;  la  häes 
sidi  49;  es  side  Breg  Leith  LU. 
p.  99a,  22;  Dat.  comad  a  sldib  di 
TF.  5;  togal  for  sidib  p.  131,  3«; 
eter  sidaib  SC.  29,  12,  oder  zu  sid? 
Acc:  adortais  side  Hy.  2,  41  {Gl.  i. 
sithaige);  conid  frisna  taidbsib  sin 
atberat . .  side  SC.  49. 

for  sidit  Fei.  Apr.  16,  Gl.  i.  cito. 

sidiu  s.  side. 

sigracli  a  tvolf  (JDon.  Supjil.; 
sighach  i.  mac  tire  O'Dav.  p.  117. 

sigre,  sidhe,  sighe  a  blast  O'B.; 
mustéide  uaib  mar  sige  gaithe  tar 
glas  muir  „likc  a  blast  of  tvind" 
Ms.  Mat.  p.  473,  17;  amail  sige 
seig  di  aill  ibid.  6. 

sigidi,  síthbesigidiiíJ.i).  113»,  32? 

sigin  =  Zaí.  Signum,  co  tarut- 
sum  sigin  na  crochi  darsin  carraic 
Thrce  Hom.  p.  108,  u. 

sigemnaeh  „a  blhwing  or  puffing, 
as  of  a  pair  of  belloios"  O'Don. 
Suppl.:  mar  sigemnaig  builg  oc 
berbad  mianaig  súgad  ocus  imlécad 
a  anala  Corm.  p.  36,  30  (priill). 

sig-itli  „enduring"  Stokes;  Sg. 
Nom.  mo  chorp  rop  sigith  Hy.  6, 19, 
Gl.  i.  buan. 

sigrniall  p.  132,  20? 

Sil  N.  Saame;  semen  Z^.  20; 
Ir  .Gl.  1009;  siol  seed,  sperm,  race, 


süaid 


775 


tribe,  clan  O'B.  —  S(i.  Nom.  sil 
n-Adaim  FA.  14;  SC.' 34,  9;  Fei. 
Prol.  131;  Dat.  re  sil  dalach  doine 
Fei.  Jan.   1;  on  t-sil  Oss.  II  8. 

silaid  „sotoer";  genitor  i.  in 
t-adbul-si[l]aid  Gl.  zu  prositor 
Goid.^  p.  67  {LHy.). 

siliiim  I  ich  säe,  von  sil;  sio- 
laim  I  soic  O'B.  —  S-praet.  Sg.  3 
Dep.  0  ro  shihtstar  ires  ocus  cretem 
Three  Hom.  p.  116,  10.  —  Inf. 
Dat.  do  silad  chreitme  Hy.  7  Praef. 

siliin  ich  tropfe,  lasse  fliessen 
(lautete  urspr.  mit  sv  an,  vgl.  Wi. 
Gr.  §  56).  —  Perf.  Sg.  3  laigid  iu 
gerran  occo  and-sin  ocus  siblais  a 
fual  cor  bo  thipra  Hess  seinen  Urin 
laufen  LU.  p.  39»,  4  (siblais  mit 
Flexion  des  S-praeteriti,  wie  seph- 
nais,  vgl.  Wi.  Gr.  §.  303).  —  Fut. 
sec.  Sg.  3  ar  nar  siblad  a  fual 
LU.  p.  39a,  16.  —  S-praet.  Sg.  3 
silis  in  t-ech  oco  iar  sin  co  m-bo 
thipra  LU.  p.  39^,  21;  PI.  na  cóic 
banni  silset  estib  TIireeHom.  p.  6, 17. 

—  B-fut.  Sg.  3  selfa  Gl.  zu  sifis  do 
fuil  fland  tedmand  LU.  p.  125^,  23? 

sillab  =  Zai.  sillaba  Goid.^  p. 
94,  98,  101. 

sillim  III  ich  hlicJce,  sehe.  — 
Praes.  Sg.  1  cein  cor  da  sille  SC. 
37,  5.  —  Praet.  Sg.  3  sillis  Cómgall 
fair  Fei.  p.  CXXIX  ig;  0  ro  sill  in 
foglaid  feig  for  iugin  Rouáin  ibid. 
p.  LXXXIX  33.  -  Inf  Nom.  sir- 
silliud  TE.  6. 

siltaid  „s 010 er".  —  PI.  Dat. 
im  na  siltaigib  ocus  im  na  hairemnu 
Three  Hom.  p.  68,  29. 

sim  Part,  augens  der-  3.  Person; 
in  tan  bói-sim  p.  19,  37.  Vgl.  som, 
sam,  sem. 

simiii,  simin  a  rush  Ckyrm.  Tr. 
p.  150;   seimin  fistula  Ir.  Gl.  211. 

—  Sg.  Nom.  critbnaigset  a  charini 
imbi  imar  crand  re  sruth  no  imar 
boc-simin  fri  sruth  LU.  p.  79^,  24; 
PI.  Nom.  niptar  simne  imm  loa 
Three  Hom.  p.  106,  31;  Dat.  isna 
simnib  Corm.  p.  24  hitharna. 

1.  sin  indeclinables  oder  erstarr- 
tes Demonstrativpronomen,  ana- 
phorisch  wie  gr.  ovxoq\  hie  Z^.  347; 
bisweilen  sein,  sen,  sain,    soin.  — 


Gebrauch,  a)  allein  stehend, 
immer  neutral:  cinnas  sin  wie  ist 
das  SC.  33;  is  maith  sin  SC.  34; 
FB.  8;  10;  11;  17;  18;  14;  ni  fil 
brig  sin  p.  140,  25;  fairend  trá  sin 
dogniat  das  sind  Leute,  welche . . 
FA.  27;  SC.  49;  cathir  sein  feil  i 
m-Bretnaib  tuaiscirt  Gl.  zu  in- 
Nemthur  Hy.  2,  1 ;  Gl.  zu  i  n- 
Uachtur  Gabra  Hy.  5,  co;  Oengus 
mac  Lama  Gabaid  sin  ScM.  10; 
cid  nah  sin  Fedelm-sa  . .  FB.  22;  23; 
ceumotha  sin  ScM.  2;  is  amlaid 
dognitis  sin  SC.  2;  FB.  6;  34;  38; 
atesta  de  sin  Sc3I.  6;  conid  de  sin 
SC.  1;  air  sin  FB.  41;  iar  sin 
darnach,    darauf  TE.    6    Eg.;    8 

FA.  23;  SC.  45;  FB.  4;  18;  62 
79;  p.  19,  31;  iar  sein  Lg.  15;  Gl 
zu  iarum  Hy.  2,  31;  0  sin  FB.  90 
0  sin  immach  p.  41,  1;  0  sin  ille 

FB.  69;  CC.  6  Fg.;  0  hoin  ille 
TE.  10,  17  Fg.,  vgl.  0  soin  ale 
„from  that  time  foricard"  O'Don. 
Gr.  p.  263.  —  b)  hinter  dem  Per- 
sonalpronomen: iss  e  sin  din 
cxaathmir  mo  thige  FB.  9;  ba  sé 
sin  75;  is  do  sein  p.  17,  32;  is  hi 
sin  tra  ingen  iss  coiri  .  .  diese  ist 
das  schönste  Mädchen  TE.  5  Eg.\ 
con[t<i|  SÍ  sin  conar  FB.  25;  48;  83; 
is  Í  sein  ScM.  1 ;  bid  si  sein  FB.  46 ; 
it  é  sin  in  lucht  FA.  28;  iarmu- 
sin  TE.  5  -EV/.;  oca-sin  SC.  8; 
aire-sin  p.  17,  24.  —  c)  hinter 
Artikel  und  Substantiv:  a  tech 
sin  ro  ów/j.a  zovzo  FB.  1;  2;  3; 
7;  9;  24;  31;  46;  52;  56;  57;  75; 
91;  Lg.  6;  12;  ScM.  12;  TE.  3 
Eg.;  7;  9  LU.;  p.  133,  22;  FA.  6; 
7;  9;  12-18;  30;  SC.  22;  23;  26; 
34;  p.  41,  11;  15;  145,  7;  in  t-Uath 
mac  Imomaiu  sin  FB.  75;  fón  sa- 
mail  sin  SC.  10;  FB.  31;  65;  j). 
40,  33;  ind  aidchi  sin  Lg.  10;  12; 
ScM.  12;  FB.  31;  57;  63;  72;  ri- 
sin  re  sin  Lg.  17;  ScM.  13;  SC.  21; 
FB.  1;  15;  in  tan  sin  ScM.  1;  TE. 
6  Eg.\  FB.  43;  ani  sin  roiro  Lg. 
13;  TE.  6  Eg.;  10  LU:  SC.  3;  45; 
FB.  41;  ani  sein  TE.  5  Fg.;  hinter 
dem  determinativen  i:  in  leth  hi 
sin  p.  40,  28;  Lg.  1;  ohne  Artikel: 
cinnas    cennaig    sin    FB.    76.    — 


776 


d)Nachdem  Possessivpronomen, 
um  ein  „hujus"  auszudrücken:  oc 
a  imgabail  sin  FB.  94.  —  e)  Mit 
dem  Artikel  verbunden,  nach 
einem  Fron,  der  3.  Person  dieses 
deiktisch  tvieder  aufnehmend:  ba 
he  . .  mac  na  teoru  m-hliadan  in 
sin  CG.  6  Eg. ;  mac  Dectiri .  .  inn 
sin  p.  140,  24;  ba  si  úair  in  sin 
FB.  17;  iss  ed  eret  no  bitis  Ulaid 
in  sin  im-Maig  Mnrthemni . .  SC.  1 ; 
durigni  in  sin  SP.  III  3;  cid  in  sin 
SC.  39.  —  f)  Mit  den  Adverbien 
and,  amlaid  verbunden:  and-sin 
da,  bei  dieser  Gelegenheit  SC.  2; 
FB.  36;  is  and-sin  da  ist  es,  dass 
..  FA.  20;  34;  SC.  45;  47;  FB. 
59;  TE.  6  Lg.-  7;  8;  p.  40,  15;  ba 
hand-sin  da  war  es,  dass  . .  ibid.; 
ba  hed  la  and-sin  FB.  5;  31;  conid 
and-sin  dorónsat  21;  atá  and-sin 
fled  chaurad  dait  59;  amlaid  sin 
ovTwg  FA.  22;  34. 

2.  sin  SC.  25  s.  1.  seil. 

3.  sin  für  issin,  die  Praeposition 
i  n-  mit  dem  Artikel. 

1.  sin  Wetter;  weather,  bad  we- 
ather  O'B.;  tempestas  Z'^.  21.  — 
Sg.  Nom.  ni  ro  an  indi  cuse  sin 
na  snigi  na  snechtse  Ml.  earm.  2 
{„storm  nor  rain  nor  snow"  Goid.^ 
p.  19);  Gen.  d'feabus  na  sine  TE. 
9,  á  Eg.;  uacht  sini  Hy.  2,  27; 
Dat.  di  cach  sin  Ml.  carm.  2 
(Goid.^  p.  19);  Acc.  tria  sin  Hy.  5, 19; 
PI.  Nom.  sina  LHy.  Amr.  58 ;  Gen. 
rais  na  sina  LU.  pt.  13^,  42  {Amr.)'i 

2.  sin  i.  cach  cruind,  unde  sin 
maic  Main  i.  epistil  boi  ima  brágait 
fri  forgeall  firinde,  i.  in  tan  ba  fir 
atberead  ba  fairsing  dia  bragait, 
in  tan  ba  gó  ba  cumac  Corm.  ji.  41, 
vgl.  Corm.  Tr.  p.  108  Morann,  xvo- 
selbst  sin  mit  chain  übersetzt  wird; 
sin  round,  a  collar  O'B. 

sindach  s.  siunach. 

sine,  siniu  s.  1.  sen. 

sine  Zäpfchen,  Zitze;  a  teat 
Corm.  Tr.  p.  151;  a  teat,  a  link 
of  a  chain  (/Don.  Suppl.;  sine  bó 
Gl.  zu  del;  sine  ochta  über  Ir. 
Gl.  1059;  sine  Seain  uvula  Ir. 
Gl.  151  {„John's  teat").  —  PI.  Nom. 
sineda   na   m-bo   do   thescad  ocus 


loimm  do  dail  inntib  ocus  a  cur 
na  m-belaib  Fei  p.  CXLII  24. 

sineclit  Strecken,  Gl.  zu  sen- 
nath  Fei.  Prol.  46. 

sith  siniglie  TE.  16  Eg.? 

siniin  III  ich  strecke,  strecke 
aus;  I Stretch,  reach  O'R.  —  Praes. 
Sg.  3  ro  sini  FB.  27;  Dep.  no 
sinithar   er   streckte   sich   FB.  "78. 

—  Praes.  sec.  Sg.  2  togu  dam-sa 
ani  sinta-su  ind  sainriud  dia  ner- 
tad  sech  cach  Pr.  Cr.  1»  {eligo 
mihi  id  ad  cujus  hortationem  ten- 
debas  tu  potissimum  praeter  omnes 
Z\  4451;  5  in  tan  do  sined  FB. 
57.  —  Praet.  Sg.  3  sinis  a  then- 
gaid  d'impod  na  duille  LBr.  p. 
216»,  74;  PI.  3  0  ro  sinset  a  láma 
chuci  Three  Hom.  p.  56,  30. 

sinit  Alter,  von  sen;  Dat.  iar 
sinit  Hy.  4,  11. 

1.  sinn  toir,  we  O'Don.  Gr.  p. 
127,  vgl.  sinne,  ni,  sni. 

2.  sinn  i.  cuitbiud,  derision 
O'Don.  Suppl.;  O'Dav.  p.  ,115. 

sinna  ScM.  21,  26? 
sinnacli  M.  Fuchs;  sindach  Gl. 
zu  putidus  Corm.  Tr.  p.  138  putte. 

—  Sg.  Nom.  in  sindach  p.  46,  26; 
Gen.  petta  sindaig  p.  46,  22;  Acc. 
in  sinnach  n-allaid  Hy.  5,  61;  p. 
46,  24 ;  PI.  Acc.  dosennat . .  secht 
sinchu  TBE.  p.  138,  20. 

suma,ú.Ver spotten,  vgl.  2.  sinn; 
occa  sinnad  Fei.  Prol.  47,  Gl.  i.  oc 
a  cained. 

sinnclienae  F.  v ulpecula  SG. 
47a  (^Z\  274). 

sinne  we  ourselves  O'Don.  Gr. 
X>.  127;  sinne  ro  marb  he  „it  is  we 
that  killed  him"  Fei.  p.  XXXIV  43 ; 
batar  sinde  riadatar  a  fochlai  fria 
faitsi  Corm.  p.  XXXIX  {vgl.  O'Dat. 
p.  84  fochlu). 

sinnruth  s.  sainred. 

sinredaig  s.  sainredach. 

sinser  der  ältere,  älteste, 
für  sanias-tara-s,  eine  Bildung  wie 
lat.  magister,  minister,  vgl.  óser; 
seindser  „ancestor,  senior"  Corm. 
Tr.  p.  151  (senser  B.).  —  Sg.  Notn. 
ba  sinser  dóib  FB.  81 ;  Colman  a  sin- 
ser „the  eldest  of  them"  Goid.^  p.  98 
{LHy.)]  sinnser  sacart  n-Erenn  Three 


777 


síst 


Hom.  p.  98,  6;  sinnsear  na  noem 
„senior  of  the  saints"  Fél.  p.  LX. 

sion  Fing erliut;  foxglove,  Digi- 
talis purpurea  On  the  Mann.  III 
Index.  —  Sg.  Nom.  sian  a  grúadi 
gormchorcrai  Lg.  4,  4;  Dat.  brec- 
dergithir  sión  a  n-grúad  n-aile  LU. 
p.  90a,  1  (On  the  Mann.  III  p.  140); 
deirgightir  sían  slebi  cechtur  a 
da  ghrúad  TE.  4  Eg.;  Pl.  Gen.  is 
dath  sion  and  cech  grúad  p.  132,  25. 

sír  lanq,  ewig;  longus  Wh.  3* 
{Z^.  21\  —  A  dv.  tri  bith  sír  FA.  34; 
ScLh.  20;  tría  bithu  sír  FA.  13;  19; 
CO  sír  FA.  19  LBr.\  for  ever  Three 
Hom.  p.  96,  31.  —  Compos.  sír- 
aittreb  FA.  34;  séol  sir-arde  LHy. 
Amr.  2;  séol  sir-aichte  ibid.  LU. 
{„a  sail  evcr  to  be  driven"  Crowé); 
sír-derg  FB.  24 ;  sír-dorcha  p. 
190,  26;  sír-gnathchi  ^í.  190,  29; 
occá  sir-fegad  „always  beholding 
him"  FA.  10;  TE.  6  Eg.\  hi  sir- 
galur  7  Eg.:  sir-ligi  SC.  30;  sír- 
sellad  TE.  6  LU.\  sír-serg  -SC. 
29,  11;  sír-silliud  TE.  6;  sír-snechtu 
p.  190,  30;  sír-snim  TE.  7  -B^r.; 
sír-thacra  J^^.  26.  —  Comparat. 
is  sia  a  fínd-sen  Corin.  p.  10  croi- 
cend  (est  longior  ejus  crinis  Z^.  277) ; 
síriu  longer,  farther,  further  O'Don. 
Suppl.;  ní  lotár  ní  bad  sire  LU. 
p.  24a,  5. 

sírecht  „longing"  Fél.  Index; 
ar  a  siracht  an  t-senma  „the  mél- 
ting  plaintivenes  of  their  music"  On 
the  Mann.  III  p.  383,  vgl.  sírechta. 

sírecda  s.  síricda. 

1.  sírechta  eine  zauberische, 
Schlaf   und    Tod    bewirkende 

■Musik;  music,  melody  O'R.;  sen- 
nait  din  conid  abbad  tricha  fer  di 
sainchaemaib  Ailella  ar  sirechtai 
„for  pleasureableness"  TBF.  p. 
148,  16    —  Vgl.  sirechtach. 

2.  sirechta  i.  geis  no  fuachtain, 
ut  est  teora  sirechta  flatha  i.  teora 
si'rfuachtana  no  tri  suithingesa  na 
flatha  O'Dav.  p.  118;  sirichta  things 
forbidden  O'Don.  Suppl. 

sirechtach,  von  1.  sirechta,  sehn- 
süchtig? „melodious",  i.  adbonn  no 
binn  O'Don.  Suppl.  {vgl.  Corm. 
Tr.  p.  89  golltraigi);   co  ro  codail- 


dais  frisin  ceol  sirechtach  side  On 
tJie  Mann.  III  p.  361  {„plaintive 
fairy  music''). 

sirem  a  disease  Corm.  Tr.  p.  149. 

síric  =  7aí.  sericum,  Seide;  lu- 
bricus  dicitur  don  chrunn  sein  bite 
eoin  ina  barr  ocus  dia  cacc  dogni- 
ther  in  t-siric  Goid.^  p.  68  [LHy.). 

siricda  seiden;  cliabinar  sróil 
siricda  ré  ebnes  LU.  p.  81 »,  30; 
s.  unter  glan;  PI.  Nom.  tri  bruit 
sirecdai  impu  ibid.  p.  89i>,  8. 

sirid,  sirid  longitudo  Cr.  33* 
{Z-\  249). 

sirim  III  ich  suche,  suche  ab, 
—a uf,  durchsuche;  I seek, inquire, 
Court  O'B.  —  S-praet.  Sg.  1  ro 
sirius  tnorbrugi  Erend  FB.  32; 
3  i  n-airbi  ro  ir  SC.  31;  ro  sir 
Gl.  zu  Hy.  5,  62;  Dep.  Sg.  3  co 
ro  sirestar  hErenn  hule  sie  suchte 
ganz  Irland  heim  (sc.  die  Pest)  Hy. 
1  Praef. ;  PI.  3  ro  sirsit . .  hErind 
hule  TE.  2  Eg.;  3.  —  B-fut.  sec. 
Sg.  3  no  sirfed . .  in  m-bith  m-bras 
SC.  29,  8;  10;  u.  —  Inf  Acc. 
1)  cen  siriud  in  domain  duind  SC. 
29,  4;  2)  cen  sirtin  a  márica  SC.  29. 

sirite,  siride  a  wild  man  O'B. 
—  Nom.  in  siriti  FB.  75;  Gen.  in 
t-siriti  ibid  ;  Voc.  a  siriti  lethguill  67. 

sir-rechtaide  langgezogen?  co 
tromosnadaib  sirrechtaidib  „with 
heavy  yearning  sighs"  ScLb.  20. 

sirsan  „lucky";  síorsán  good 
neios  O'B.  —  Sg.  Nom.  ni  bo  sir- 
san in  t-anad  SC.  11,  1;  „ni  bu 
sirsan  duit"  ol  se-side  „ani  ar  dot 
tá,  ar  dot  tá  mór  n-imnid"  TBF. 
p.  154,  8;  ni  bu  iirsan  do  feraib 
hErenn  em  tichtain  in  tiri  se  ibid.  18. 

sis  qui  est,  s.  tinter  óser,  für  is? 

SÍS  Adv.  unten,  hinunter,  vgl. 
is,  anis;  deorsum  Z^.  612;  co  ro 
laiset  sis  a  n-ingir  p.  39,  le;  18; 
FA.  28;  FB.  25;  57;  74;  asbert- 
som  in  laid  seo  sis  das  Lied  hier 
unten  p.  131,  23;  SC.  11;  asbcrt . . 
in  so  sis  das  was  unten  folgt  SC. 
27;  38;  FB.  71;  telcem  gnusi  ses 
Wi.  Gr.  p.  125  {LBr.^,  reimt  auf  hés. 

síst  a  lühile'  O'Don.  Suppl.  — 
Dat.  i  n-óen  síst  s.  unter  gúal; 
Acc.  assisedar  sist  p.  131,  21 ;  dorn 


Sita 


778 


siubal 


rat  sist  fa  domenmain  „for  a  while" 
Fei.  p.  CXL;  CO  n-accutar  timthi- 
recht  aingel  uasu  sist  on  t-sligid 
„a  little  way  from  the  road"  ibid. 

p.    CXXVIll   24. 

Sita  Seide;  sioda  silk  O'R.  — 
Gen.  brat  sida  s.  unter  fethal; 
Dat.  do  sita  uainidi  TE.  3  Eij. 

sitamail  seiden;  siodhamhuil 
silky,  silk-like  O'Ii.;  a  toeb  seng 
seta  sidhamaíí  TE-  4  Eg. 

sith  „a  jjass,  thrust,  attempt" 
O'R.;  tilg  sith  sanntach  nimhneach 
naimhdeainhail  air  Tor.  p.  130,  23 
{„spring")-.,  tug  sith  sanntach  sár- 
láidir  ar  an  athach  ihid.  p.  138,  28; 
ibid.  p.  182,  23. 

1.  sith  M.  Friede;  sid  pax 
Z^.  20;  Nom.  pax  vobis  a  laidin, 
sith  no  si[th]cain  a  gaoidhealg 
O'Dav.  p.  61;  sith  iar  saith  Hy. 
5,  20;  sid  ar  n-ól  SC.  30,  11;  Goid.'^ 
p.  158,  9  {LHy.Amr.);  Gen.  is  airidhe 
sida  in  phóc  Corm.  p.  36  póc;  laithe 
in  sith  Gl.  zu  sithlaithe  Hy.  2,  5g; 
Acc.  risam  huili  sith  ind  rig  Hy. 
1,41.--  Comp,  sith-laith /"Ar -flaith 
Friedensreich  Hy.  2,  19;  sith-laithe 
Friedenstag  Hy.  2,  56. 

2.  sith  s.  1.  sid,  sith-brug-. 
sith-  an  intensitive  particle,  sith- 

fulang  a  sámthach  tlie  temper  of 
their  battle-axes,  cu  sonnachaib 
sith-árda  with  high  enclosures 
O'Don.  Gr.  p.  277  {vgl.  ibid.  p.  318] ; 
sliasta  . .  sith-camma  FB.  37  Eg.; 
meru  seta  sith-gelui  TE.  4  Eg  ; 
CO  mongaib  órdáib  síd-budib  TBE. 
p.  138,  3? 

sithaig-e  s.  sidaige. 

sithal  =  Zai.  situla  Tur.  Gl.  109 
{„a  bücket")-.,  sitlieal  situla  Ir.  Gl 
241;  sithal  no  ardig  no  tulchuba 
{„a  bücket  or  chalice  or  cup")  Gl. 
zu  creithir  Corm.  Tr.  p.  48. 

sithbe  s.  sithfe. 

sith-brug-,  sithbhrog  a  fairy- 
mansion  O'R.,  vgl.  1.  sid.  —  Sg. 
Gen.  súan  síthbroga  SC.  29,  k;; 
Dat.  is  a  sithbrug  suidigtlii  leigthi 
duillén  deiligthe  „seated  in  a  fairy 
court  he  casts  a  cleaving  javelin" 
Corm.  Tr.  p.  61  duiUéu. 

sith-chain,     siotlichain    peace 


O'R.;  O'Dav.  p.  61  breth  (s.  unter 
1.  sithV 

1.  sithchaire  von  1.  sid,  die 
Bewohner  des  Sid,  die  Side? 
sithchaire  Mnighe  Breg  TE.  20 
Eg.  —   Vgl.  sidchairecht. 

2.  sithchaire  von  1.  sith  Friede? 
sithchaire  ocus  airfitiud  Lg.  8. 

sithe  unter  1.  Ion,  =  sithidir. 
bolc  sithe  f Ollis  SG.  67»,  2. 
sithetliar  FB.  68,  le? 

1.  sithfe  „any  long  rod,  or 
pole"  Crowe,  Siab.  Concul.  p.  418, 
als  Theil  des  Wagens  die  Deichsel? 
sithfe  find  forargit  FB.  47;  sithfe 
CO  féthain  findruine  50;  sithbe 
X>.  310,   28. 

2.  sithfe  Hauptmann,  Führer, 
nach  Crowe  l.  c.  identisch  mit  1.  sith- 
fe; sithfi  i.  taisech  CDav.  p.  118; 
Mochtanior  maith  sithbe i^éí.J.M()í.  19 
(„chieftain"),  Gl.  i.  sithbeo  i.  fota 
a  chlu  i.  ssegul  Mochta  {vgl.  O'Dav. 
p.  116),  i.  line  na  naem  Three  Ir. 
Gl.  p.  135  zu  derselben  Stelle; 
sithbe  Cerball  for  a  chuairt  Corm. 
p.  13  {„C.  was  a  leader  on  his 
expedition")^  sithbe  sigidi  LU.  p. 
113a,  32  {Siah.  Concul.^. 

sithidir  länger;  sithidir  claideb 
garmnai  cechtar  a  da  lurgan  LU. 
p.  86a,  11;  s.  unter  seól-chrand; 
sithethir  s.  unter  1.  Ion;  sithiger 
urbulndc  gabond  a  srón  Corm.  p. 
36,  29  (.priilll 

sithlaim  /  filter;  Sg.  3  sithlaid 
Gl.  zu  crebrat  {lies  cribrnt?)  Goid.^ 
p.  70  {LHy.).  —  Inf.  No,>.  sithlad 
in  lenda  s.  unter  dáil.  —  Vgl. 
siothlaighim  I  filter,  strain  O'R. 

sith-long  Schiff  aus  dem  Sid? 
Fl.  Dat.  do  sithlongaib  SC.  45,  I6. 

sithothar  [i.]  cech  tren  Cortn.  Tr. 
p.  155  sethor. 

silhugrud  Frieden  mache», 
von  sith;  Dat.  do  shithugud  der 
firu  hÉrend  ocns  Alban  im  Dal- 
riata  LHy.  Amr.  Fraef.  {Goid.- 
p.  156,  sidugiul  LU. 

siu  s.  se;  -siu  s.  -su. 

siubal,  siubhal  going,  moving, 
march,  Walking  O'R.;  s.  unter 
fonnadh;  ag  siirbhal  Tor.  Dh. 
p.  108. 


siúil 


779 


slataige 


siúil  FB.  2\'i 

siul,  siúil  s.  seól. 

siur,  flur  F.  Schwester;  siur 
soror  Z^.  262;  „notc  cousin,  kins- 
woman"  Corm.  Tr.  p.  154.  —  Sg. 
Nom.  a  siur  CC.  1  Eg.\  p.  143,  i; 
2).  144,  32;  Three  Hom.  p.  8,  is; 
a  fiur  CC.  1  LU.-,  6;  mo  fiur,  mo 
fiar  Goid:^  p.  93  {LHy\\  Gen. 
mac  . .  (lo  derb-sethur  CC.  7  £</., 
derfethar  ií7.;  coibche  ua  sethar 
Z'-.  2tí2  (Sench.  M.);  „ni  techtu 
dam  dál  fri  fer"  ol  ind  ingen  ,,hi 
íiaduaisi  iia  sethar  as  siniu  andu" 
LU.  p.  124i>,  26;  mac  sethar  a 
máthar  ibid.  p.  82»,  9;  Dat.  dia 
shiair  Three  Hom.  p.  8,  16;  Acc. 
a  fíaii-  CC.  6  iZ7. ;  p.  141,  3;  i7; 
in  siair,  fri  fiair  Z'^.  203  {Vit.  Trip.); 
PI.  Nom.  batar  V  sethracha  acca 
Three  Hom.  p.  4,  25;  Du.  Kam. 
di  siair  p.  17,  19;  di  fieir  LU.  p. 
82»,  15;  Acc.  a  di  "Siair  í7>iíZ.  22. 

siuruat  sororcula  SG.  46i> 
(^*.  274). 

sius,  isius  iii/.  7,  57,  „in  length" 
Stokes  [vgl.  sir,  Compar.  sia),  oder 
2«  sess? 

siut  s.  sút. 

slabar  cach  cumang  („narrow"), 
esslabar  cach  fairsiug  Corm.  p.  40 
slabhradh. 

slabrad  F.  Kette;  eatena  Z^. 
85Ü ;  vgl.  macc-slabrad.  —  Sg.  Nom. 
slabraid  theutidi  FA.  25  LBr.; 
Dat.  a  slabreid  Hy.  1,  33;  PL  Nom. 
slabrada  FA.  25. 

sládar  FB.  48  zu  slaidim? 

sláetan,  sláetan  trommgalaíV  TE. 
7  Fg.,  vgl.  slaod  slaughter,  murder, 
slaodach  lasy,  lubherly,  slaodadh 
dragging,  sliding,  slaodán  a  cough 
or  cold  O'B. 

da-slaid  i.  cruthaigedar  Gl.  zu 
plasmantis  Ml.  27  r. 

slaide  Schlagen,  Inf.  zu  slai- 
dim ;  slaighe  slaughter  O'M.  ?  slaidhi 
a  eich  „to  incite  his  horse"  Leabh. 
na  g-Ceart.  p.  2:  Gen.  am  sond 
slaide  cach  socraid  p.  328,  4?  Dat. 
ro  gab  cach  dib  ac  slaide  araile 
On  the  Mann.  III  p.  444. 

slaidim  ich  schlage,  zerhaue. 
—   Praes.    Sg.    3    slaidid    sciathu 


SC.  17,  3;  gabaid  in  n-oss  ba  nes- 
som  dó  .  .,  slaittius  sethuón  ua  móna 
LU.  p.   62b,  40;    nod  slaid   SC.  8. 

—  Fut.  Sg.  3  slaidfíd  Gl.  zu  arslig 
Fei.  Sept.  29.  —  Fut.  sec.  Sg.  3 
no  slaidfed  Goid.^  p.  173.  —  Pass. 
Praet.  PI.  3  ima  ro  slaitea  no  ro 
marbtha  Gl.  zu  ima  slechta  Fei. 
Nov.  5;  ro  sliged  no  imasloitea 
Gl.  zu  imaslecht  sluag  sobail  ibid. 
Jun.  16.  —  Inf.  slaide. 

sláiute  F.  health,  salvation, 
souudness,  loelfare  CR. ; exemp- 
tion,  indemnity  O'Don.  Suppl.  — 
Dat.  ina  sláinti  SC.  10. 

slaitin  virgula  L\  Gl.  117,  von 
1.  slat. 

slán  heil,  gesund,  ganz,  voll; 
sanus,  salvus,  sospes  Z'^.  16.  — 
Sg.  Nom.  slán  Hy.  5,  39;  p.  46,  26; 
TF.  10  LU;  11;  SC.  13;  30,  1; 
is  am  slán-sa  . .  dorn  galur  TF.  14 
Fg.;  og-slan  j).  48,  24;  CC.  6;  ni 
pam  slán-sa  Lg.  7;  slan  seiss  FB. 
19?  Acc.  doberimm  do  slan  TE. 
10,  11?  PI.  Nom.  CO  m-bá  slana  a 
da  súil  p.  43,  22  {auf  den  Du.  be- 
züglich); dia  n-at  slana  a  secht 
bliarfwa  dem  seine  sieben  Jahre 
voll  sind  FB.  9;  79;  in  tan  . .  roptar 
slana  XII  [bliadna]  do  SMart.  9; 
Gen.  da  coecait  fer  . .  slan  SC.  45, 14. 

—  Unflectirt  co  reichet  óg-slán 
. .  tarsin  n-glend  FA.  22. 

slauaig-im  III  ich  mache  heil; 
Praes.  Sg.  3  rel.  slánuigheas  indem- 
nifies  O'Don.  Suppl  ;'  ro  slanaig 
LHy.  Amr.  130. 

slánicid  M.  Heiland;  Nom. 
s.  zu  Hy.  1,  11  (LU.);  Acc.  ro 
chreit  in  slánicid  FA.  32. 

1.  slat  virga  Ir.  Gl.  116.  — 
Sg.  Gen.  cur  slaiti  Gl.  zu  fenamain ; 
PI.  Dat.  do  chunchid  neich  dona 
slataib  Three  Hom.  p.  76,  20.  — 
Davon  slaitin. 

2.  slat  Bauben;  slad  theft,  ra- 
pine  CB.  —  Sg.  Dat.  duine  ang- 
buid  no  bid  oc  slat  ocus  oc  marbad 
na  cuitechtad  Three  Hom.  p.  42,  2. 

—  Dazii  sladaim  I  rob,  steal,  pliin- 
der  O'B. 

slataig-e  M.  Bäuber;  sladaighe 
a  thief,  a   robber    O'B.;   slataidhe 


slatra 


780 


slicht 


latro  Ir>  Gl.  956.  —  PI.  Nom. 
slafaige  FA.  27. 

slatra  stronr/,  robust  O'B.;  i. 
dána,  bold,  i.  láidir  O'Don.  Suppl. 

—  Ad V.  CO  slatra  Gl.  zu  co  m-brassi. 
siecht,  slechta  s.  1.  slig-im. 

1.  slechtaim  II  ich  schlage.  — 
Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  slechtad  in 
fid  LU.  p.  58a,  5.  —  Inf.  slechtad 
cutting  down  O'B.;  ro  gab  cách  díb 
bar  slaide  ocas  bar  slechtad  bar 
airlech  ocas  bar  essorgaiu  On  the 
Mann.  III  p.  444. 

2.  slechtaim  =  lat.  flecto,  ich 
beuge  das  Knie.  —  Praes.  Sg.  3 
sléchtid  Isserninus  duPati-icc  Tir.  10. 

slechtan  genuflection.  —  Sg. 
Acc.  dos  gni  slechtain  ocus  cros- 
figill  SMart  3ß;  PI.  Gen.  da  cét 
dec  slechtan  leis  cech  lai  LHy. 
Amr.  23;  cét  slechtain  CGch  láithi 
Three  Hom.  p.  10,  so. 

sieg"  F.  a  long  light  spear  which 
was  hurled  or  cast  with  an  amen- 
tum  On  the  Mann.  III  Index.  — 
Sg.  Nom.  sieg  coicrind  p.  131,  lo; 
Dat.  tarlucus  urchur  dorn  sleig  SC. 
38,  i;  Acc.  im  sleig  Gl.  zu  mam 
luibni  Oss.  III  1  i. ;  fos  ceird  side 
issa  tir  siias  in  slig  TBF.  p.  146,  34. 

slegrach  mit  Speer  versehen; 
Gen.  Fem.  buidne  slegaige  SC.  17,  2. 

siegin  ein  kleiner  Speer.  — 
PI.  Acc.  ro  gabastar  a  ocht  slegini 
ima  sleig  coicrind  LU.  p.  79^,  i 
{On  the  Mann.  II  p.  301). 

sleidm  Gt  zu  saniem  SG.  218i> 
{Z-\  776). 

slenion  lubricus  Goid.^  p.  68 
[LHy.) ;  slemain  lubricus  Ir.  Gl.  639. 

—  Sg.Nom.  (talum)  slemunp.  190,32; 
(leine)  cotat  slemun  do  sita  TE.  3 
Eg.]  PI.  Nom.  F.  clocha  slemnu 
p.  190,  27.  —  Comp  OS.  slemon- 
gelu  na  sliastai  TE.  4  Eg. 

slestán  lacerna  Ir.  Gl.  32 
(»ow  Stokes  mit  sliassit  zusammen- 
gebracht). 

sliah  N  Berg,  Gebirge.  — 
Sg.  Nom.  sliab  n-Ossa  mons  Ossa 
SG.  63a  (Z-\  270);  Gen.  fiadach  in 
t-álébe  Lg.  11;  sian  slebi  TE.  4 
Eg.;  Dat.  hi  sleib  Fúait  FB.  31; 
36;  p.  19,  32;  Acc.  tar  sliab  Fiiait 


FB.  43;  connicci  in  sliab  TE  18 
Eg.]  dar  sleib  n-Elpa  Gl.  zu  Hy. 
2,  9;  PI.  Nom.  siebe  FA.  30;  slebi 
p.  191,  14 ;  Fei.  Prot  237;  siebt! 
ibid.  240;  Gen.  imthecht  siebe  SP. 
I  5;  Acc.  corrancatar  sleibte  Elpae 
TBF  p.  154,  14,  vgl.  Epscop  Aed 
boi  i  Sléibti  Tir.  15  {„Sletty").  — 
Comp  OS.  sliab-achad  „mountain- 
field"  Fei.  p.  CXLV  lo. 

sliassit  das  Dickbein,  der 
Schenkel;  poples  Z'^.  18.  —  Nom. 
a  sliasat  mar  sámthaig  Corm.  p. 
36,  35;  Gen.  in  tarb  sliasta  Gild. 
Lor.  Gl.  95  zu  exugiam;  Acc.  triat 
liasait  ScM.  13;  dambeir  fo  sliasait 
cli  Bev.  Celt.  III  p.  177  („thigh")- 
PI.  Nom.  na  sliastai  TE.  4  Eg.: 
sliasta  sacacha  sithcamma  FB.  37 
Eg.;  Dat.  a  claidib  for  a  sliastaib 
SC.  2;  cusna  sliastaib  „with  the 
thighs  ifrom  hip  to  knee)"  Gild. 
Lor.  Gl.  178  zu  cutn  femoribus; 
Acc.  na  sliasta  i.  in  fuathroic  „the 
loins,  i.  e.  tlie  waist  Gild.  Lor. 
Gl.  94  zu  patma;  Du.  Dat.  for  a 
dib  sliastaib  p)-  310,  39;  nomen  do- 
loris  genes  do  imchoimelt  do  da 
sliasat  oc  imdecht  Gl.  zu  diuthach 
Corm.  p.  14. 

slice,  slige  a  shell  O'B.;  med 
no  thesc  no  slice  Gl.  zu  lanx 
SG.  20a;  PI.  Nom.  ind  slici  ost- 
reae  Cr.  34^  {Z^.  215). 

slicht  Spur;  sliocht  track,  trace, 
impression,  tvake  CDon.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.  con[id]  slicht  suachnid 
FB.  34;  slicht  a  asna  trena  etach 
LHy.  Amr.  23;  sliocht  Leabhalr 
Leacain  copy  or  extract  from  tlie 
Book  of  Lecan  O'Don.  Su2}pl.; 
slicht  Libair  Budi  Slani  /).  205; 
Dat.  for  a  slicht  ScM.  21,  11;  co 
n-apair  for  slicht  I'su  „after  Jesus" 
SMart.  3;  conid  for  slicht  na  m- 
briaiÄar  sin  atbetr  Johannes  „on 
the  track  of  these  words"  Three 
Hom.  p.  50,  16;  for  slicht  sin  Corm. 
p.  30,  26  {„in  this  wise"?);  issed  i 
slicht  inn  inud  aile  p.  132,  17  (=  es 
wird  überliefert  an  einer  anderen 
Stelle?);  Acc.  atgeóin  slicht  fonnaid 
Conculainn  FB.  70;  for  slict  Fuam- 
naige  p.   132,   u;  gabsat  in   choin 


slicre 


781 


sliucht 


slicht  Caer  Corm.  p.  XXXIX;  PI 
Acc.  aire  sechetbar  sclictii  {sie)  ar  fe- 
dot  HÍ  sequatur  vestigia  domininostri 
Cam.  {Z^.  1(X)4).  —  Dazu  sliuch- 
tairecht  öord.'^p.  18,  6  {Ml.  carm.  1)? 

slicre,  sligre  ocus  turrscar  in 
niara  ina  lenmain  „shells  and 
tceeds  of  the  sea  sticking  to  her" 
Fei  p.  XXXVIII  36. 

slicrech  Klappern?  slicrech  na 
sieg  On  the  Mann.  III  p.  426  („the 
hissing  of  the  spears"). 

1.  sligre  Erschlagen,  Inf.  zu 
sligim.  —  Sg.  Nom  ciar  ba  gur  a 
slighi  i.  a  marbadh  O'Dav.  p.  95 
gur  {Fei:  Nov.  7);  Dat.  ba  misi  in 
caur  claidebriiad  iar  sligi  na  sliiag 
LU.  p.  114''.  41  {Siah.  Concul); 
tofuitet  sé  cét  lais  ina  chétchumscliu 
ocus  teit  iar  sligi  cet  tria  budin 
sechtair  ibid.  p.  97^,  22. 

2.  slige  Strasse  {auf  der  sieh 
Wagen  ausweiehen  können,  vgl. 
Coi'm.   ]).    38    rot);    slighi    via    Ir. 

l  Gl.  112.  —  Gen  sét  slighedh  iter 
Ir.  Gl.  1073;  Dat.  forsin  t-sligid 
chetna  FB.  40;  iarsiu  t-sligi  Se3I.  \ ; 
Acc.  toracbt . .  in  sligid  cetna  FB. 
39;  PI.  Nom  sligthi  p.  190,  26 
{Form  des  Acc);  secht  sligeda 
ScM.  1  {Faun,  des  Acc.);  Gen. 
tárraluig  slighith  TE  2  Fg.;  3; 
17;  sligiuth  19;  Acc.  is  e  forácaib 
na  sligeda  lána  ocus  na  cuileda 
fása  Fél.  p.  LXXVI  8. 

slig'im  ich  schlage.  —  Perf. 
Sg.  1  iarsin  ro  selach-sa  iar  n-gles 
dun  fo  thri  LU.  p.  114^,  3;  {für 
seslach);  3  tám  ro  selaig  diiini  sin 
magin  sin  Corm.  p.  45  tamlachta; 
fer  ro  selaig  mór  mile  SC.  31,  8; 
ce  ro  selaig  claideb  lohen  Bauptaist 
brigach  Fei.  Prot.  101 ;  on  t-sil 
ro  selaig  rosúau  Oss.  II  s;  PI.  3 
ra  selgatär  na  budni  iarom  in  fid 
resna  carptib,  iss  ed  ainm  in  puirt 
sin  Slechta  LU.  p.  58a,  1;  ro  sel- 
gatär rotu  Fél  Prol.  29,  Gl.  i.  ro 
sligsetar  {„they  hewed  out  roads")'i 
—  B^d.  S-fut.  PI.  1  silsimi-ni  in 
fid  LU.  p.  58»,  7.  —  Pass.  Praet. 
Sg.  3  imma  siecht . .  XXX  trenfer 
Fä.  Febr.  20;  PI.  3  huare  ro  slechta 
quia    destrucli    fuerant    Ml.    48<i; 


con  ru  sleachta  deleti  fuerunt  Ml. 
53<i;  slechta  primslog  Fei.  Febr.  12. 
—  Inf.  slige. 
sligre  s.  slicre. 

1.  slind  pecten  Ir.  Gl.  1014. 

2.  slind  imbrex  SG.  70»;  slinn 
a  flat  stone  or  tile  O'R.  —  Gen. 
tech  darach  co  tugi  slinned  FB.  55; 
slinded  p.  309,  34;  ba  tuga  slinned 
bói  fair  dianechtair  TBF.  p.  140,  2 
{„a  covering  of  shingle"). 

sliiid-criad,  labar  no  slinncriadh 
Unter  Ir.  Gl.  376? 

sliiidén,  slinneán  the  Shoulder 
blade  O'B.  —  Gen.  mong  in  t-slin- 
deiu  „hair  of  the  Shoulder",  ist  Gl. 
zu  honplata  {sie)  =  (ufioTikarr)  Ir. 
Gl.  148. 

slindeóc  Schulterblatt.  —  PI. 
Dat.  de  giiallib  ocus  de  sliastaib 
ocus  de  slinneócaib  LL.  fo.  59,  a,  2 
{On  the  Mann.  III  p.  444'. 

slipre  „rods  for  making  loicker- 
icork  buildings"'  Three  Hom.  Index; 
ro  gabtha  súind  ocus  slipre  doib 
„stakes  and  wattles  were  taken 
from  them"  Three  Hom.  p.  78,  1; 
slipre  ocus  echlusca  do  gabái7  do 
CO  ro  muide  ocus  co  ro  eterscara 
a  feoil  ocus  a  chraiccend  0  chnamu 
LBr.  p.  214»,  31;  42. 

1.  süss  Seite.  —  Nom.  ni  fil 
druim  neich  dib  no  a  sliss  fri  áraili 
FA.  12;  Gen.  und  Acc.  lara  Co1mí»í 
CilZe  tria  sliss  in  mbemrai.  .ocus  lam 
Chianain  amach  co  leth  in  t-lessa 
Fei.  p.  CLXXI  21;  Acc.  comard  ra 
sliss  in  taige  ScM.  18;  PI.  Nom. 
cethar  slessa  Ml.  carm.  2  {„four 
sides"  Goid.^  p.  19).  —  Compos. 
in  mil  slis-gel  sluagach  Fei.  Sept.  29. 

2.  sliss,  slis  a  chip,  a  lath,  a 
thin  board  O'R.;  sliss  no  ga  lea- 
bhair  O'Cl.  {Corm.  Tr.  p.  3  astol). 
Dazu  CO  ard-liss  {für  -sliss)  ind 
rigtigi  p.  310,  1,  und  midlissi? 

süssen,  slissean  no  gae  liubair 
{„a  lance  or  a  long  spear")  Gl.  zu 
hastula  Corm.  p.  1  asdol;  slisen 
a  chip  O^Don.  Suppl. 

slisseóc  =  2.  sliss  O'R. ;  sliseóg 
poUmen  Ir.  Gl.  1001. 

sliucht  M.  eognitio  SG.  200» 
{Z^.  878);  davon  intliucht. 


slocim 


782 


smacht 


slocim,  sluceimlU  ich  schlucke 
ein,  verschlucke.  —  Praes.  PI.  3 
slucit  FA.  20.  —  Imperat.  PI.  2 
slucid  . .  na  gemma  Three  Hom.  p. 
26,  31.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  no  slo- 
cad  SC.  5.  —  8-praet.  Sg.  3  conda 
sloic  .  .  lasa  loim  j>.  IHI,  7;  co  ro 
sluic  talum  he  Three  Hom.  p.  20,  24. 

—  Fut.  PI.  1  slucfemit  Three  Hom. 
p.  2f),  31.  —  Inf.  slucud  ScLb.  21. 

slóg-,  sliiag  M.  Schaar,  Zug, 
Heer;  sluagh  agmen  Ir.  Gl.  1003. 

—  Sg.  Nom.  slóg  SC.  20;  38,  5; 
slóg  díb  . .  slóg  aile  . .  slóg  dedenach 

FA.  22;  in  sluag  Hy.  5,  C9;  SC.  35; 
ScM.  21,  35?  CO  n-gáiret  slog  äer- 
máir  p.  191,  is;  Gen.  slóig  FB.  11; 
in  t-slóig  42;  in  t-sluaig  ScM.  8; 
cara  sluaig  ocus  sochaide  p.  328,  20; 
Dat.  ocon  t-slóg  SC.  35;  fón  slóg 
uile  FB.  16;  don  t-slúag  Lg.  1; 
resln  sluag  FB.  54;  94;  cona  dséscor- 
slúag  FA.  3  (doescur-sluag  LBr.); 
p.  191,  26;  Acc.  forsin  slog  SC.  7; 
ria  sluag  n-demna  Hy.  1,  48;  sluag 
SC.  11,  8;  35;  45,  is;  etarro  ocus 
in  sliiag  FA.  8  (slog  LBr.)\  PI. 
Nom.    slóig    FA.    14;   22;   24;   26; 

FB.  43;  p.  46,  2c;  sliiaig  FA.  26; 
30;  31 ;  ScM.  3,  12;  18;  SC.  29,  15; 
in  t-sliiaig  36;  FB.  21;  intluaig 
Hy.  5,  62;  slúaigh  TE.  19;  Gen. 
tor  na  sluag  SC.  35;  lin  ar  sluag 
p  132,  25 ;  Dat.  dona  slogaib  jj. 
46,  25;  fri  slúagaib  FA.  29;  32; 
FB.  93;  do  il-slüagaib  71;  ar  slua- 
ghaib  TE.  9,  29;  Acc.  forsna  slógu 
SC.  36;  sluagu  Hy.  5,  10;  FA.  28; 
SC.  17,  6;  34, 18;  FB.  41. -  Compos. 
slóg-airchinnecht  „host-leadership" 
Goid.-^  p.  68  {LHy) 

slógda  „hostful",  la  marlra  na 
rigna  Eufemia  slogdai  Fei.  Jul.  11, 
G7.  i.  erdairce  {vgl.  Three  Ir.  Gl. 
p.  VdäK 

slóged,  sloiged  i.  imat  lliree  Ir. 
Gl.  p.  139:  sloiged  lebur  n-Erenn 
„Ireland's  host  of  hooks"  Fei.  Epil. 
141;  sloiged  ina  rigna  Jul.  18 
(sluagad  Bawl.)-.,  sloiged  find  Febr. 
3,  sluaiged  Laud,  sluagad  Eatvl.; 
Mai  17. 

slond  significatio  Z'^.  982; 
Dat.  do  slund  atraib  trisin  n-genitin 


són  ad  significationem  possessionis 
per  genetivum  hoc  SG.  190b. 

slondim  III  ich  bezeichne, 
nenne.  —  Praes.  Sg  2  ni  sluindi-so 
non  significas  SG.  208^  (Z*.  435); 
3  ni  sluindi  non  significat  SG.  25^; 
PI.  3  no  da  sloindet  iarum  iarna 
slontib  firaib  sie  nennen  sich  darauf 
nach  ihren  wahren  Namen  TBF. 
p.  138,  26.  —  Imperat.  Sg.  2  sluind 
Fei.  Jan.  31,  Gl.  i.  indis;  i.  aisneid 
Febr.  19.  —  Praet.  Sg  3  mit  Pron. 
suff.  {s.  S.  513,  Col.  2)  sluinnsius 
LHy.  Amr.  55,  Gl.  ro  legastair 
(ro  sluinnestair  LU.).  —  Fut.  Sg.  3 
sluinnfid  Fei.  Prol.  320;  PI.  1  slu- 
indfemne  ibid.  287;  3  sloindfit  ibid. 
300  Laud.  —  Inf.  slond,  slondud. 

slondiid  M.  Bezeichnung,  Be- 
zeichnen; Nom.  slondod  neicH  ad- 
chondarc-sa  ,,description  of  every- 
thing  which  I  saw"  Ml.  carm.  1 
(Goid.'^p.  19);  PI.  Dat.  iarna  slontib 
firaib  TBF.  p.  138,  26. 

sluagach  schaarenreich,  von 
slog;  Sg.  Nom.  Ailill  slúagach 
ScM.  21,  10. 

slúag-ad  ho  st  in  g,  s.  3.  fecht;  co 
ro  sserthar  mná  tria  bithu  ar  inn 
gné  ucut  ocus  ar  fecht  ocus  sluagud 
Fei.  p.  CXLVII. 

slualstech  FB.  37  Eg.  von  sliiasat? 

slúasat,  sluasad  a  shovel  O'Don. 
Gr.  p.  90;   PI.  Nom.  sluaisde  ibid. 

slucit  s.  slocim. 

sluindi  s.  sloudim. 

smacht  authority,  sway  O'R. 
—  Sg.  Nom.  nad  Ingu  smacht  Lg. 
5,  19;  Gen.  do  chosnam  in  smachta 
Gl.  zu  aemulator  paternarum  tra- 
ditionum  Wb.  lHi\Z^.  77  H;  Acc. 
fódemaid  smacht  indara  tigerna 
„the  S2vay  of  the  one  lord"  SMart.  6 ; 
cen  smacht  rig  SC.  21 ;  ar  ni  tha- 
brat-som  smacht  no  recht  no  riagail 
ar  denam  a  peccaid  ocue  a  n-dua- 
lach  hi  im  ScLb.  16  {„they  do  not 
put  term,  or-  laic,  or  rnle  on  com- 
mitting  their  sins  and  their  vices 
here");  PI.  Nom.  cara  ocus  smachta 
ocus  cisa  fer  n-Erend  LU.p.  52",  15; 
Acc.  smactu  rechto  fetarlicce  Wb. 
26»  {ritus  legis  vetustatis  Z*.  459); 
inna  smachtu  condiciones  Ml.  45r. 


smecli 


783 


snámach 


smech  .F.  Kinn;  i.  smeget  O'Do?'. 
p.  117.  —  Daf.  don  smeich  mento 
aUd.  Lor.  Gl  110;  PI  Aec.  con- 
nioe  a  smecha  FA.  25  (smechu 
LBrX 

smeget  Gl.  zu  smech;  smeigead 
YÄe  chin  O'R. 

smér  [i]  teine  {„fire")  Corm.  p. 
40  sméróit 

.sméróit  g lühende  Kohle  Corm . 
Tr.  p.  149;  sparhs,  embers  O'B.; 
smeróid  carbo  Ir.  Gl.  945. 

smétiiu,  sméidim  I  »od,  beckon 
O'B. 

smir  meäulla  Ir.  Gl.  193.  — 
Gen  is  leges  lega  cen  les,  is  cuin- 
chid  smeracen  smuáis  LHy .  Amr.  20; 
deadäil  smeara  fri  smuas  „the  par- 
ting  of  the  marroic  from  the  bone" 
On  the  Mann.  III  p.  251. 

smit,  melid  smitt  in  duine  iter 
a  da  mher  „he  grinds  the  person's 
ear-lobe  betiveen  his  two  fing  er  s" 
<~'orm.  p  8  bri;  smiot  an  ear  O'R. 

sinúainim  III  ich  denke; Ithink, 
iiiiagine,  dcvise  coiisider  O'B.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  is  é  ro  smuaineadh 
Ina  mheanmain  do  Tor.  Dh.  p  168. 

—  Praet.  Sg.  3  an  tan  do  sn^uain 
nach  i-ailih  fear  a  hiomchartba  aice 
acht  Diarmuid  ibid.  p.  108 ;  ro  smu- 
ain  ina  mheanmain  fein  ibid.p.  208. 

—  Inf.  Dat.  ar  smuaineadh  dho 
ar  Ghráinne  indem  er  an  G.  dachte 
ibid.  p.  192. 

sniiias  „bone"  s.  smir;  smuais 
marrow  O'R.? 

snádim  III  ich  schütze;  snai- 
dhim  I  Protect,  defend,  patronize 
O'R.  —  Praes.  Conj.  Sg.  3  ron 
snada  Hy.  1,  13  (snade  Fr.);  27; 
doUaid  ron  snade  Hy.  5,  lo  {paren- 
thetisch); Gl  zu  snaidsium  iZi/.  1, 11; 
PI.  3  ron  snädat  Hy.  5,  92  (i.  donet 
ar  soerad).  —  Praet.  Sg.  3  ron 
snaid  Hy.  1,  n.  —  Noch  nicht  ge- 
II  uügend  aufgeklärte  Formen  sind 
igl.  die  Anmerkung  zu  Hy.  1,  u): 
-iiaidsium  Hy.  1,  11,  Gl.  i.  ron 
^nade  .sund;  snáidsiunn  ibid.  27 
•  snaidsium  Fr.');  38  (snaidsium  Fr.); 
snaidsium  in  sab  sluagach  i  sossad 
n-ard  n-oiblech  Fei.  Sept.  21  (snaid- 
siund  . .  isin   sid  Land);    snaidsium 


in  sid  saerdai  Jul.  18  (snaidsiund 
Land).  —  Inf.  Nom.  rop  snadud 
Hy.  1,  15;  Dat.  ior  do  nádud  dún 
Hy.  6,  24. 

ro  siiadius,  ro  snadius  muir  me- 
drach  mend  LU.  p.  40»,  15,  „Istcam 
merry,  shining  sea"  Crowe,  Aid. 
Ech.  p.  10.3. 

snaidini,  snaidhim  I  chip,  cut 
O'Don.  Suppl.  —  Imperat  PI.  2 
tieid  ticid,  gebid  faebra  snaidid 
ethra,  ticfa  lind  Muni  nehmet  Werk- 
zeug, zimmert  Bote  LU.  p.  39''.  31 
(„knit  ye  boats""  Crowe,  Aid.  Ech. 
p.  lOWi  —   Vgl.  snaisse,  snass. 

siiaidm  Knoten,  Knüpfen, 
Verbindlichkeit;    nodus   ODon. 

—  Sg.  Gen.  snadhma  O'Don.  Gr. 
p.  96;  PI.  Acc.  dorighneadar  snadh- 
manna  cuir  agus  cengail  „bonds  of 
compact  and  aqreement  Tor.  Dh. 
p.  78;  ibid.  p.  110. 

snáidiniin  J  knot,  splice  O'B.; 
PI.  3  snadhmaid  na  dóidlámha  tar 
chaoldromannaib  a  cheile  Tor.  Dh. 
p.  94. 

siiáim  ich  schwimme.  —  Per  f. 
Sg.  1  ro  snó  farrci  garba  glend 
LU  p.  40»,  23.  —  Praet.  Sg.  1  ro 
snausa  in  farrci  LU.  p.  1\\^,  30 
( Siab.  Conoul.) ;  ro  snai  imon  curach 
Three  Hom.  p.  Ky,  17.  —  Fut.  Sg.  3 
snaifid  Liban  sair  si'ar  LU.p  39b,  33. 

—  Inf.  Dat.  cid  fodera  long  do  snám 
for  in  mag  Fei.  p  XXXII  15;  Acc. 
CO  n-accamar  do  snám  TBF.  p. 
146,  5  {s.  2.  lindl 

snaisse  geschnitten,  abgeras- 
pelt, Part,  i'onsnaidim?  fochartatár 
dan  bunsaig  snaisi  gil  issa  leth  i 
m-bátár  na  duba  LU.  p.  23^,  29 
{einen  abgeschälten  Zweig). 

1.  snámach,  nach  den  Glossen 
ron  snám  (Schunmmen),  von  Stokes 
mit  ,,buoyant  übersetzt:  Odran  abb 
sfer  snamach  Fei.  Oct.  27,  mit  der 
Erklärung:  ior  snam  dochuaid  i 
Gair  Mac  moga  i.  indsi  fil  i  Corco- 
duibne;  Aec.  saithe  snamach,  „a 
buoyant  troop''  Aug.  6,  Gl.  i.  for 
snam;  F.  fri  Fleid  soi-chai  snamaig 
Sept.  12,  Gl.  i.  cách  oc  snam  chuice. 

2.  suámaeh  suber  {„the  cork- 
tree")  Ir.  Gl.  391. 


I 


784 


siiass  Schnitt,  Hieb,  f^Z. snaisse, 
Bnaidim;  dognid  tra  Luctine  na 
cranna  fri  teora  snassa  ocus  ba 
féith  in  snass  dédinach  Corm.  p.  32 
nescoit  {„hy  three  euts").  Vgl.  snas 
elegancy,  ornament  O'B.    • 

siiátli  a  thread,  line,  fila- 
ment  O'R.  —  Nom.  snáth  glas 
olla  „gray  wollen  yarn''  On  the 
Mann.  III  p.  115;  co  m-ba  samalta 
ocus  (sie)  or-snáth  cach  Unna,  LU.p. 
81a,  13;  Cren.  co  m-ba  samalta  ra  té- 
taib  ór-snáid  daror  n-indeona  foláim 
suad  saincherda  Jie«.  Celt.  lllp.  177. 

suáthat  F.  Nadel;  snáthath 
acus  SG.  107b  {Z-\  16,  s.  1082); 
snáthad  Corm.  p.  40.  —  iS^^f.  Nom. 
snáthat  FB.  65;  Gen.  a  fuillem  a 
snathaiti  s.  unter  drunech;  Acc. 
snáthait  FB.  65;  PI.  Gen.  tri  có- 
ecta  snáthat  ibid. 

snáihatath  aculeus  SG.  47» 
{Z-\  16,  1082). 

snáthe  filum  Z'^.  16;  snaithi 
filum  Ir.  Gl.  817.  —  Dat.  húand 
snáthiu  a  filo  Z''-.  211. 

stiátliéicne,  cét  snáthéicne  don 
charmocol  cwmmascda  hi  timthacht 
friá  chend  Lü.  p.  81i,  i7,  „a  Imn- 
dred  thread-webs  of  the  mixed  car- 
buncle"  Crowe,  Siab.  Concul.p.  431? 

sneclita  Schnee.  —  8g.  Nom. 
feraid  snechta  mór  foroib  CC.  2 
LU.]  Gen.  etrochta  snechtai  Hy 
7, 19;  dáth  snecMai  Lg.  4,  5;  snechta 
p.  132,  23;  snechta  tria  sin  Hy. 
5,  19?  Dat.  for  snectu  Lg.  7,  forsin 
t-snechtui'ftwZ.;  fuairiu  ina  sirsnechtu 
p.  190,  30 ;  Acc.  in  corp  mar  in 
snechta  Lg.  7;  cen  snechta  FA.  35; 
tre  snechta  Gl.  zu  Hy.  5,  19;  gili- 
ghiur  snechto  n-óenoidchi  TE.  4 
Eg.  {iceisser  als  Schnee,  der  nur 
eine  Nacht  gelegen  hat);  PI.  Nom. 
snechta  serba  p    190,  28. 

suechtaide  schneeig,  voll 
Schnee.  —  Sg.  Nom.  sruth  suech- 
taide FA.  30;  amal  soerdath  snech- 
taidi  Lg.  18,  ig. 

siied  lens  SG.  1131»  {ZK  121), 
davon  snethach  {lies  snedhach)  len- 
dosus  Ir.  Gl.  649. 

snede  SC.  17,  2,  vgl.  sneidh  little, 
small  O'E? 


snedim,  snedis  wechselt  mit  cui- 
ris  LBr.  p.  216»,  37 /f.;  snedis.  .in 
sechid  cüua  húbla?6  do  52;  snidis 
urchor  d'oenuball  do  43. 

sni,  snisui  wir  Z'^.  325,  vgl.  ni. 

snigfe  Tropfen,  Regnen;  snigi 
an  Gl.  zu  anmich  Hy.  5,  30;  snige 
mor  do  fleochud  Corm.  2  arg  („a 
great  flowing  of  weP"). 

siiig-id  es  tropft,  regnet;  sni- 
gid  gaim,  ro  faith  sam  LU.jj.  IP,  23 
{Amra).  —  Perf.  Sg.  3  rath  in  spirtu 
sechta  senaich  for  cleir  n-gelmair 
„the  grace  of  the  septenary  Spirit 
dropt  on  a  fair  great  clergy'"''  Fei. 
Mai  15.  —  S-praet.  Sg.  3  snigis  fleo- 
chad  p.  41,  36;  i.  snigid  i.  ro  sni'g 
no  feraid  Gl  zu  senaich  Fei.  Mai  15. 

8niiin,  ro  sniit  a  slegha  da  Se- 
rn annaib  „their  spears  were  wren- 
ched  from  their  rivets"'  On  the  Mann. 
II  p.  241.  Dazu  auch  brethnais  i. 
inni  snies  trena  brat  i.  a  dealg 
O'Dav.  p.  61? 

snim  Kummer;  distress  Corm. 
Tr.  p.  132  osnad.  —  Dat.  hi  sir- 
galur  ocus  hi  sirsnim  TE  7  Eg.; 
fo  snim  „under  grief"^  Fei.  p. 
CLXXII  4j ;  Acc.  ni  beir  dim  snim 
lobra  Fei.  Prol.  223.  —  Vgl.  imm- 
snim. 

snimaire  a  spindle  On  the 
Mann.  III  p.  115. 

snimche  F.  grief,  sadness 
CB.  —  Dat.  ic  torsi  moir  ocus 
icc  snimche  TE.  12  Eg. 

snithe,  snithe  oir  fria  etan  p. 
131,  20,  „fület  of  gold"  On  the 
Mann.  III  p.  163. 

snol)  suher  SG.  64». 

1.  siuiad,  snuadh  river,  broolc 
CB.,  ainm  d'fuil  {„blood"-)  ibid. 

2.  suúad  i.  folt  {Haar)  Corm.  p.  40. 

3.  snúad  i.  ecosc  no  sainfeth[al! 
O'Dav.  p.  114;  colour,  appearance 
O'B. 

1.  so  Demonstrativpartikel,  It'n 
haec  hoc  Z*.  347,  stark  deiJctisv 
wie  gr.  öSt,  auf  das  Gegenwü  r 
tige  und  in  der  Bede  auf  i/"> 
Folgende  hinweisend;  hinter  dihi- 
nem Vocal  öfter  seo.  —  Gebrauch  . 
a)  allein  stehend:  cia  so  wer  l^t 
dies  ScM.  12;  13;  cuich  seo  ScN. 


785 


so-choisc 


14;  SO  ule  alles  dies  FB.  89.  — 
b)  Hinter  dem  Fron,  personale: 
inn  é  seo  Munremur  ist  das  hier 
nicht  M.  ScM.  12;  remi  seo  vor' 
diesem  {dem  gegenwärtigen  Zeit- 
punkte^ TE.  5  Ég.\  is  é  seo  iarom 
forcetul  FA  32;  33;  auf  das  Fol- 
gende verweisend:  is  he  seo  tuir- 
thiud  p.  17,  16;  ba  lied  so  atbertis 
p.  20,  27;  conid  e  so  p.  19,  39;  at 
iat  so . .  rig  SC.  22 ;  in  so  róóe  CG. 
7  XÍ7.;  SC.  37;  39;  SP.  I  4;  in  so 
sis  SO.  27;  38;  FB.  71;  Gl.  zu 
Hy.  5,  23  (s.  cennadartX  —  c)  nach 
dem  Artikel  mit  Substantiv,  in 
mac  so  CG.  7  LU.\  p.  142,  20;  a 
tech  so  FB.  1;  16;  is  taig  seo 
ScM.  15;  na  hiiile  nert  so  Hy. 
7,  42;  auf  das  Folgende  va-weisend: 
asbert..ani  seo  SG.  32;  ohne  Ar- 
tikel érge  seó  SG.  45,  23.  —  d)  and- 
so  hier,  hie  Lg.  9;  cia  and-so  ScM. 
11;  10.  —   Vgl.  sa,  se. 

2.  -so  s.  -SU. 

3.  -so  für  -sa,  Partie,  augens  der 
1.  Sg.,  erst  in  späteren  Mss. :  dam-so 
p.  145,  6;  chucom-so  TE.  7  Eg. 

4.  so-, SU- Präfix,  unserem  wohl— 
entsprechend,  gr.  ev—  Z^.  863. 

soad  s.  sóim. 

soas  s.  sous. 

so-bail  glücklich?  s.  Fei. Index. 

sobarche  s.  sobiach. 

sobarthan  F.  prosperity,  good 
luck,  hlessing  Three  Hom.  Index. 
—  Sg.  Nom.  ein  co  derna  araill 
dam-sa  do  bendacht-sa  biaid  a  so- 
barthan ocus  a  bail  ocus  a  blath 
form  „its  prosperity  and  ifs  goodness 
and  its  blossom"  Fei.  p.  CIV  28; 
foráccaib  bewnachtain  ocus  sobar- 
thain  occu  T/tree  Hom.  p.  32,  20; 
tria  sobarthain  m-Brigie  „through 
JS.'s  hlessing"  ibid.  p.  66,  25. 

sobcha,  cen  sobchai  Gl.  zu  cen 
sotla  Fei.  p.  LXXVII,  zii  subach? 

sobérlaid  gut  zu  sprechen 
wissend,  redekundig;  Sencha 
sobérlaid  p.  327,  30. 

so-béss,  sóibhéus  firood  breeding, 
good  manners  O'E.;  O'Dav.  p. 
1 14 ;  sobhus  i.  sobhes  G'Dbn.  Suppl. 

sobéssach  wohlgesittet  Hy.  2 
Praef.;  O'Dav.  p.  116  solis  no  sobis. 


sobis  Gl.  zu  sobéssach,  vgl.  suabais. 

sobra  i.  subhachas  gan  meisge 
„clieerfulness  without  drunkenness" 
Mae  Firbis,  davon  sobraighit  „they 
make  sober"  Gorm.  Tr.  p.  148;  zu 
Grunde  liegt  Iat.  sobrius. 

sobrach,  sóbhrach  primrase 
O'jR.  —  Gen.  barr  sobarche  p.  132, 23 ; 
vgl.  sobairche  Hypericum  quadran- 
gulum  On  the  Mann  III  Index. 
I  sobricb,  is  alind  sen  sobrich  Wb. 
'áí^,  38  Gl.  zu  senes  ut  sobrii  sint. 

socc  a  snout,  z.  B.  soc  muice, 
O'Gr.;  a  ploughshare  Three  Hom. 
p.  108,  30.     . 

soccsáil  loligo,  genus  piscis 
SG.  47b  {Z-\  30). 

sochaide  F.  Gesellschaft, 
Menge,  Schaar;  sochuide  copia, 
multitudo  Z^.  365.  —  Sg.  Nom. 
atát.. sochaide  mór  aile  and  FA.  28; 
sochaide  dib  ScM.  5;  Gen.  conid 
am  cara  sluaig  ocus  sochaide  p. 
328,  2ü;  p.  142,  20;  SG.  31,  u; 
Dat.  i  n-uathed  ocus  hi  sochaide 
allein  und  in  Gesellschaft  Hy.  7,  41 ; 
PI.  Nom.  sochaidi  FA.  2. 

socharthanacb ,  Gompar.  socar- 
thanaighi  amabilior  Ir.  Gl.  1125. 

^o-thenéXN.  edles  Geschlecht. 
—  Sg.  Gen.  don  foilsiugud  soche- 
neoil  ocus  sserchlandachta  Noim 
Choluim  cille  Tkree  Hom.  p.  96,  27 ; 
mac  síér  soceneóíí  SG.  24;  fer  sóer 
socheniúil  „a  man  free,  of  good 
family"  Tir.  11  (fer  graid  soche- 
iielac/t  sobessach  Hy.  2  Praef.). 

soeheuelaigim  III  nobilito; 
Gonj.  Sg.  3  Dep.  co  sochenelaigidir 
Ml.  34  r. 

so-chia  berühmt,  von  clú,  vgl. 
gr.  evx^.Si'jg;  sochla  i.  maith  O'Dav. 
p  115.  —  Sg.  Nom.  sochla  GG.  7; 
sochla  set  SC.  38,  2;  tricha  maigi 
sochla  suairc  „thirty  fields  famous 
pleasant  Fei.  p.  CLXXXIV.  — 
Vgl.  do-chlu. 

socblacb  berühmt.  Fei.  Jan.  14. 

sochma  possibilis:  ond  aisnes 
sochmai  i.  on  molad  sochmai  Gl. 
zu  possibili  fatimine  Goid.^  p.  67 
{LHy ).  —   Vgl.  dochma. 

so-choisc  Gt.  zu  docibilem 
Wb.  30i>,  31  {Z*.  863). 

50 


so-chonn 


786 


so-chonn  a  man  of  sound 
mind  and  intellect  O'R.  —  Du. 
Gen.  cor  da  sochonn  co  fis  ocus  tre- 
baire  Seneh.  M.  lllp.  8;  Acc.  itir  da 
sochond  ibid.  p.  4.  —  Vgl.  do-chonn. 

so-chor  M.  Vortheil,  ein  gu- 
ter—, gültiger  Vertrag;  sochar 
gain,  pro  fit,  emolument  O'It.;  so- 
chur  a  fair  hargain  or  contract 
O'Don.  Suppl.  {Vgl.  Cair  eis  lir 
chuir  dochuisin?  Ninsa,  a  do,  so- 
char ocus  dochor.  Cair  eis  lir  in 
sochor?  Niwsa,  a  tri,  cor  itir  da 
lan,  itir  da  saer,  itir  da  sochond, 
nad  fuasnaither  cuir  Sench.  M.  III 
p.  4;  8).  —  Acc.  dogniu  sochor 
cach  thrúaig  p.  328,  5;  p.  142,  3. 

socliraid  stattlich,  schön, 
vgl.  so-chruth?—  Sg.  Nom.  bá  cáin 
ocus  ba  haibind  ocus  bä  socraid 
arréim  FB.  42;  Gen.  am  sond 
slaide  cach  socraid  p.  328,  4?  — 
Adv.  CO  sochraid  ScM.  4;  SC.  45,  21 
{„with  a  good  heart"  0' Curry). 

1.  socliraide  F.  Schönheit, 
etersochraide  ocus  súachnide-F5. 1? 

2.  soehraide  zu  cairde?  Dat.  i 
soeraidi  labrait  biuil  SC.  38,  9  {„in 
good  friendship"  O' Curry). 

sociirait,  sochraid  i.  socharaid 
a  good  friend  O^Don.  Suppl.  ? 

sochraite  a  host,  an  army, 
assistents  O'B.,  „at  present  con- 
fined  to  a  funer al"  CGr.  —  Nom. 
sochraite  De  domm  anucul  Hy.  7,  35 
{„God's  Host");  Acc.  tinolaid  Cwjwall 
a  soeraiti  chucu  CCn.  5. 

so-chi'uth,  so-chrud  honestus, 
venustus  Z'^.  863,  soeruidhe  pul- 
cher  Ir.  Gl.  380.  Vgl.  do-chruth 
turpis,  inhonestus,  indecor  ibid. 
{Wb.  SG.). 

socht  Schweigen;  soehd  silence 
CR.  —  Acc.  ro  lá . .  i  socht  mór 
ScM.  3. 

sochtaim  II  ich  schweige.  — 
Praes.  PI.  3  sochtait  uli  fri  tairm- 
chrith  na  lebar  Fél.  p.  CXLII  1. 
—  S-praet.  Sg.  3  sochtais  FB.  56. 

so-chumact  potens  Z^.  863. 

soehur  s.  so-chor. 

sodaiii  Fron,  dem.,  anaphorisch 
wie  gr.  ovxoq,  vortviegend  Neutrum, 
hoc  Z'^.  350.  —  Gebrauch,  a)  nach 


Praep.  mit  Dat.:  iar  sodain  nach 
diesem,  darauf  FB.  11;  82;  fo  so- 
dain sub  hoc,  ideo,  ergo  Z'^.  350; 
FB.  19;  39;  40;  fo  soduin  CG.  2 
Eg.  {so  auch  ibid.  3  zu  lesen  für 
do  soduin);  di  soduin  p.  145,  3; 
b)  nach  Praep.  mit  Acc. :  la  sodain 
darauf  p.  40,  29;  Lg.  9;  p.  144,  9; 
SC.  7;  29;  -F5.  6;  9;  13;  21;  23;  27; 
44;  56;  62;  73;  am  Anfang  des 
Satzes  FB.  25;  54;  61;  72;  87;  ol 
sodin  Z^.  350;  ar  sodin  secundum 
hoc,  in  hoc  ibid.;  amaZ  sodin  sicut 
hoc  ibid.;  tri  sodin  ibid.;  im  sodain 
{Masc.)  FB.  37;  64. 

so-dath  schönfarbig  Fei.  Aug. 
10,  Gl.  i.  dath  maith  bui  foraib. 

sóeb  s.  sáeb. 

soehail,  aráill  tria  latin  dóba 
soebail,  araill  tria  goedilg  cäin  in 
scél  Three  Hom.  p.  114,  28  {„elo- 
quent"), vgl.  sobhail  eloquence  O'B. 

sóeh-chore  s.  sáeb-chore. 

soee,  ce  betis  seeht  tengtha  am 
gin  soee  suilbir  „in  my  moiith  of 
eloquent  wisdom"  Fei.  Epil.  126. 

1.  sóer,  sáer  frei,  edel,  vgl. 
dóer;  saer  liber  Ir.  Gl.  379;  sóir, 
sóer  liber,   ingenuus  Z'^.  31;    863. 

—  Sg.  Nom.  biam  sóer  Hy.  4,  s; 
brú  sóer  FB.  22;  oclaech  sser  SG. 
23;  mac  ssér  soceneótl  SC.  24;  co- 
mul  saer  Lg.  17,  43;  isa^r  p.  328,  22? 
Gen.  F.  imdenum  sula  saire  SC. 
37,  12?  Acc.  in  rig  sóer  suthain 
Hy.  6,  26;  tir  soreha  ssér  SC.  34,  1; 
PI.  Acc.  gonaid  sóeru  SC.  17,  4.  — 
Compos.  sóer-chenel  SC.  42;  -dath 
Lg.  18,  16;  -setta  FB.  24;  -ligi  24; 
sóir-mug,  -chele  libertus  Wb.  10* 
{Z-\  31). 

2.  s6er  artifex  s.  saer. 

3.  soer  s.  sair. 

sóeraim,  sáeraim  II  ich  befreie.  ■ 

—  Praes.  Sg.  3  rel.  soeras  Hy. 
1,  25;  28.  —  Conj.  Sg.  1  Dep.  co 
ro  ssenir-sa  morfessiur  cecÄa  dar- 
dain  ocus  XII  cecÄa  sathairrtd  ar 
phianuib  iffirnd  Three  Hom.p.  38,  4; 
3  ro  sóera  Hy.  6,  22;  ],  56;  4,  3;  12; 
Gl.  zu  soersum  1,  28,  letztere  Form 
ist  noch  nicht  sicher  aufgeklärt, 
vgl.  die  Anmerkung  zu  Hy.  1,  11; 
PI.  3  ron  soerat  Hy.  1,  e;  10;  24.  — 


sóerda 


787 


solámachtaige 


S-praet.  Sg.  2  rora  ssera  a  Isu . . 
amaí  ssersa  Héli  Fél.  Epil.  445 
(soersi  Laud),  451  (soerasai  Laud), 
455  (sóersai  Latid),  459  ff.  [vgl. 
Beiir.  VII  38);  5  soerais  Hy.  1,  28 
Fr.\  Dep.  ro  soerastar  Gl.  zu  soe- 
ras  Hy.  ],  25.  —  Pass.  Praet.  Pl.  3 
día  ro  síértha  FA.  32.  —  jPmí. 
Sg.  3  saerfaithir  p.  40,  4i.  —  Iw/". 
Z)aí.  dia  sóerad  ar  in  m-buidechair 
um  sich  vor  der  Seuche  zu  retten 
Hy.  1  Praef.;  Acc.  donet  ar  sóerad  ' 
Gl.  zu  Hy.  5,  92;  ar  no  chlechtatis 
na  genti  sserad  a  mogad  isin  secht- 
raad  hliadain  Three  Hom.  j).  12,  c. 

sóerda  edel;  Sg.  Nom.  miad 
soerda  SP.  V  13  („a  noble  dig- 
nity"). 

sóere,  sóire,  sáire  F.  lihertas, 
nohilitas,  Salus  Z'^.  31;  863.  — 
Sg.  Nom.  saire  cen  saethar  cen 
snim  ScLb.  23;  Dat.  i  sóiri  ceneóil 
nobilitate  gener is  Wb.  17^;  cona 
saire  FA.  15. 

sóetb  s.  sáeth. 

so-gním  „icelldoing"  ScLb.2'd. 

ro  soicli  ist  unter  ruchiin  gestellt, 
da  die  Partikel  ro  auch  hei  offen- 
baren Präsensformen  steht;  ohne  ro 
findet  sich  Fut.  sec.  Sg.  3  co  soi- 
sedh  „that  it  would  reach"  O'Don. 
Suppl. 

sóideach,  sóidheach  a  vessel 
O'H.,  s.  unter  lothor  und  pata. 

soillse,  soilse  F.Licht,  Glanz, 
von  soUus;  lumen  Z'^.  247;  soiilsi 
lumen  Ir.  Gl.  998;  s.  foillse.  —  Sg. 
Nom.  soiilsi  Hy.  2,  60 ;  in  t-sollsi 
p.  22,  9;  suillse  FB.  92;  soilse  gréne 
Hy.  7,  18;  FA.  7;  Gen.  inna  soilse^ 
FA.  5;  Dat.  co  soilsi  FA.  35;  o 
soillse  18;  dia  soilse  10;  PI.  Notn. 
fil  secht  suilse  ar  a  rusc  SC.  37,  ii. 

soillsithir,  soilsidir  s.  sollns. 

soillsigim  III  ich  erleuchte; 
I  shine,  lyrighten  O'R.  —  Inf.  Dat. 
ic  soUsiugttd  FA.  13  LBr.,  soilsi- 
gud  LU. 

soilsib  s.  sollns. 

Seim  III  ich  drehe,  ivende, 
verwandele.  —  Praes.  Sg.  ^  ceine 
no  soi-siu  huáim  so  lange  du  dich 
von  mir  abwendest  Ml.  33»,  i ;  PI.  3 
soit  a  n-écin  . .  i  toltanche  FA.  23 


(soait  LBr.).  —  Praes.  sec.  Sg.  3  no 
shoad  cech  n-indliged  LHy.  Amr.  26 
(no  soad  cech  n-[d]iummus  LU.).  — 
Praet.  Sg.  3  ro  sói  gné  SC.  40; 
cen  galar  soi  dath  Fei.  p.  CVIII  s; 
CO  ro  sai  in  cloich  . .  i  salond  p. 
43,  13.  —  Fut.  Sg.  2  ceine  no 
soife-siu  Gl.  zu  donec . .  tu  avertis 
fadem  tuam  a  me  Ml.  33»,  i.  — 
Fut.  sec.  Sg.  3  co  suifed  fuil  mol 
Sc3L  18.  —  Pass.  Praet.  Sg.  3 
ros  beHnach  in  usce  co  ro  soud 
immil  Three  Hom.  j).  8,  5;  cura 
soad  in  lassar  . .  i  n-agaid  na  gáithe 
SMart.  26.  —  Inf.  Nom.  sood  a 
pólaire  ina  etun  iss  é  comartha 
blas  fair  LU.  p.  18,  13.  —  Com- 
pos.  impóim,  tóim. 

soimle  i.  indis  O'Dav.  -p.  116: 
ma  ro  sellaib  soimle  Fei.  Jul.  4 
Ratvl.  (seimle  LBr.,  semle  Laud), 
Gl.  i.  sóimlid  i.  luathaig  dia  fégad 
ocus  dia  indissi,  ut  dicitur  in  usu 
Scotorum  „dochoid  cu  solam"  i.  co 
luath. 

soimm  reich;  Sg.  Nomr.  fer  so- 
imm  oirmitnech  Three  Hom.  p.  34,  4. 
Vgl.  soimme. 

soinmech  glücllich;  secundus 
Z\.  811;  863.  —  Sg.  Nom.  ni  bá 
soinmech  tra  a  sét  na  pectach  sin 
ScLb.  20;  PI.  Gen.  fer  sonmech 
slán  SC.  45,  i4. 

soinmiche  F.  prosperitas, 
felicitas  Z'^.  811.  —  Dat.  cona 
sóinmige  FA.  15  (-i  LBr.). 

soirb  facilis  Goid.'^  p.  52,  vgl. 
doirb;  haiipy',  pi-osperous  O'B.  — 
Sg.  Nom.  diar  bo  soirb  in  sét  FA.  23 
{„easy"  St.). 

soirbe  F.  copia  Goid.^  p.  52 
{Wien.  Gl.);  affability,  quietness, 
prosperity,  success  O'R. 

soirthiii  s.  soraid. 

solad  s.  solod. 

solam  schnell  bereit,  schnell; 
oband  no  solam  Gl.  zu  Fei.  Jun.  30; 
CO  slatra  no  co  solam  Gl.  zu  co 
m-brassi  ibid.  19;  solamb  quiclc, 
ready  O'B.  —  Adv.  no  hictha  co 
solam  ,,he  was  healed  rapidly" 
SMart.  40;  tidec/ii  co  solam  docúm 
n-F.remí^Thr€e  Hom.  p.  16,  4. 

solámachtaig'e  (solámachtaig- 
50* 


sollamaÍD 


788 


somenmnach 


the?)  palpahle  Three  Hom.  Index; 
dorogart  in  draí  demnu  co  tue  dor- 
chai  sholamachtaige  darsin  mag 
Three  Uom.  p.  26,  7. 

soUamaiu  =  lat.  sollemne;  sol- 
lamhuiu  solemniiy  O'B.  —  8g.  Nom. 
cid  fodera  conid  sollamaia  iidecht 
Crist  a  hEgipt  ocus  nach  sollawain 
a  dul  iunte  Fél.  p.  XXXIV  i6;  ord 
sacairt  do  dénam  isin  mewdut  sin 
ar  in  sollamain  „during  the  high- 
iide"  Three  Hom.  p.  102,  i5. 

sollus  glänzend,  hell,  klar, 
vgl.  follus;  solus  darus  Ir.  Gl.  665. 
—  PI.  Dat.  CO  senistrib  solsib  p. 
130,  21    —   Compar.  1)  soillsithir 

FA.  10;  soilsidir  SP.  III  c;  2)  so- 
illsi  FA.  10  LBr.;  Ir.  Gl.  1122. 

solina  SchnelligJceit.-  —  Dat. 
CO  solma  Hy.  8,  4  {„with  swiftness)\ 
tocbam  criile  solma  suas  Wi.  Gr. 
p.  125  {LBr.);  ingen  bad  choma- 
dais  do  ar  áis  ocus  cruth  ocus 
cenéZ  ocus  cless  ocus  solmi  LU. 
p.  122a,  ly.  —  ;S'.  solam. 

solod,  soladh  pro  fit  O^B.  — 
Sg.  Nom.  nár  bu  mó  a  solod  . .  ol- 
dás  a  dolod  FB.  90;  conam  raib 
cac/t  solad  ar  molad  dot  rigraid 
Fei.  Prol.  12  {„solace"  St.). 

solus  s.  sollus. 

solusta  glänzend,  von  sollus; 
solasda  h'ight,  Imninous  O'R.  — 
Sg._  Nom.  tir  . .  solusta  FA.  4 ;  sét 
solusta  s.  unter  lochet;  Gl.  zu  lo- 
charnaig  Hy.  1,  31. 

-soni  selbst,  enklitische  Parti- 
cula  augens  für  die  3.  Sg.  Masc. 
und  die  3.  PI.;  ipse  Z'^.  326;  wird 
hinter  i  zu  -seom,  -sium.  Gewöhnlich 
ist  der  Gegensatz  von  der  Art,  dass 
das  einfache  Pronomen  der  3.  Per- 
son, mehr  oder  weniger  betont,  in 
der  üeber Setzung  genügt.  Besonders 
emphatisch  dobert-som  {nämlich  der 
Vater)  CC.  3  LU.,  iat-som  {nämlich 
Conall  und  Loegaire)  FB.  57.  — 
Gebrauch,  I)  auf  die  3.  Singu- 
lar is  Masc.  bezüglich,  a)  hinter 
dem  Pronomen  der  3.  Sg.:  do-som 
ScM.  10  {Gegensatz  dam-sa);  SC.  5; 

FB.  3;  25;  31;  hesscom  ^.  131,  12; 
or  sei-seom  sagte  er  Lgi^'d;  fris- 
seom    SC.  34;    fair-seom   FB.  87; 


lais-seom  88;  chuci-sium  ScM.  1 ;  2; 
chuice-sium  p.  39,  20;  fris-sium  SC. 
39;  de-sium  FB.  76;  fair-sium  77. 
■ —  b)  hinter  einem  Nomen  mit 
Possessivpronomen:  a  galar- 
som  TE.  ^  LU.;  FB.  25;  a  ara- 
som  Couculainu  43 ;  dia  acallaim- 
som  ibid. ;  uas  a  imdaid-seom  FB.  3 ; 
ic  a  acallam-sium  p.  21,  32;  ina 
diaid-sium  FB.  70;  a  siur-sium  p. 
144,  32.  —  c)  hinter  einer  Verbal- 
form  der  5.  Sg.:  arróet-som  p. 
17,  33;  ata-som  SC.  29,  22;  asbert- 
som  p.  131,  22;  FB.  29;  ro  triall- 
som  SC.  48;  no  bith-som  TE.  9 
LU.\  ro  fitir-som  FB.  3;  rigid-som 
82;  87;  ro  cendaig-seom  p.  17,  32; 
FB  82;  cingthi-seom  88;  búi-seom 
intí  Nóisi  Lg.  8;  SC.  48;  biii-sium 
Lg.  9.  —  W)  Auf  die  3.  Pluralis 
bezüglich,  a)  hinter  einem  Prono- 
men der  3.  PL:  iat-som  FB.  57; 
leo-som  ScM.  5;  CC.  1  LU;  FA. 
5;  FB.  77;  leo-sum  CC.  1  Eg.; 
leo-sium  {sie)  p.  143,  7;  doib-sium 
ScM.  3,  16;  imma  tech-som  Lg.  12. 
—  b)  hinter  einer  Verbal  form 
der  3  PL:  asberat-som  ScM.  19; 
foraitliine«atar-som  FB.  86;  imm- 
aiccet-som  FA.  5  (imanaicet-sum 
LBr.);  ro  dalait-seom  ScM.  5; 
fonaisccit-sium  FB.  77;  78.  — 
c)  hinter  einem  Prädicatsnomen: 
batar  sonairte-seom  Lg.  12.  — 
III)  Vereinzelt  auf  die  3.  Sg.  Fem. 
bezüglich:  aice-sium  p.  40,  27.  — 
Vgl.  sam,  sem,  sim. 

so-máin  wealth;  ro  bo  do  a 
shoraain  LHy.  Amr.  67  (cor  ba  do 
a  somáin  LU.);  somáine  wealth 
CR;  ar  a  somaine  Corm.  p.  3 
anomain;  caiti  somaine  sét  in  fir 
sin?  somaine  grain  diib  On  the 
Mann,  lll  p.  490;  somháine  j)ro/i<s, 
rents,  returns  0  Don.  Suppl. 

so-masse  Schmuck?  ba  somassi 
do-som  sin  ocus  uir  bo  tbórtromad 
LU.  p.  79a,  10. 

so-niI)las  wohlschmeckend, 
s.  blas.  —  Sg.  Gen.  tipra  uiscfe 
somblais  „a  well  of  sweet  water" 
Ir.  Gl.  975. 

somenmuach  toohlgemuth  On 
i/teJl/an».  lllp.  444,  vgl.  do-menmna. 


so-míad 


789 


so-reid 


so-míad  hohe  Ehre,  „glory" 
ScLb.  23. 

so-milse  F.  sweetness  ßcLb. 
25;  somailse  dulcedo  SG.  52»  {Z^. 
863). 

sommataib,  manaon  din  ainm  in 
demainis  airchindech  for  indmassaib 
in  t-ssegail  ocus  forsna  somataib 
etrócairib  „over  the  pitiless  rieh" 
SMart.  6? 

1.  somme,  somma  reich,  der 
Beiche;  somme  dives  Z'^.  863.  — 
Sg.  Gen.  dliged  buthe  in  boicht  fo 
mam  in  t-sommai  Ml.  27"*,  7.  — 
Vgl.  soimm. 

2.  somme,  somma  Reichthum. 

—  Sg.  Nom.  nadip  rubecc  nadip 
romar  bed  a  sommse  Tir.  11. 

sommeta,  somata  affluence, 
wealth  O'É.,  vgl.  dommetu. 

so-molta  laudabilior  Ir.  Gl. 
1127. 

1.  son  =  lat.  sonus;  Ton,  Laut. 

—  Sg.  Nom.  son  a  gotha  LHj/. 
Ämr.  41;  son  a  garma  Hy.  2,  J6 
[Gl.  i.  sonusi;  son  in  cetaii  62  [Gl. 
i.  sonus);  PI.  Äcc.  oc  saigid  for 
sunu  Wb.  12i>  [Z-\  484);  forsna 
sunu  de  verbis  Ml.  52  r. 

2.  son  glücklich,  vgl.  sona, 
sonas;  ^S"^.  Nom.  is  son  is  alaind  is 
noeb  SP   IV  4. 

3.  son  ScM.  21,  26. 

s6n  Pron.  dem.  hoc  Z'^.  353;  rot 
bia  son  ScM.  14.    Vgl.  ón. 

sona  glücklich,  vgl.  son,  sonas; 
sona,  sonadh  happy,  blessed,  joyful 
O'B.  —  Sg.  Nom.  grian  sona  Fei. 
Oct.  3;  Dat.  cona  primsluag  sona 
Fei.  Apr.  13. 

so-nairt,  -nirt  tapfer,  stark, 
von    nert;    firmus,    fortis  Z'^.   863. 

—  Sg.  Nom.  SC.  23;  sonart  Gl.  zu 
sab  Hy.  2,  23;  PI  Nom.  batar  so- 
nairte  Lg.  12  (-i  Eg.).  —  Adv.  co 
sonairt  LHy.  Amr.  43. 

sonairte  F.  Kraft,  Festigkeit; 
commor-shonairti  LHy.  Amr.  43. 

sonas  happiness,  bliss  O'R., 
von  2.  son.  —  Sg.  Nom.  sonas  ocus 
deggnim  tria  bithu  d'fir  th'inaid 
„prosperity  av.d  good  deed"  Fei. 
p.  CI  1. 

sonend,  soinean  fair  weather 


O'B.;  doucad  in  tan  ticfad  sonend 
ocus  donend  LU.  Amr.,  sina  i.  so- 
nenna  LHy.  Amr.  58. 

sonmech  s.  soiumcoh. 

sonn  M.  a  st  äff,  stake,  beam 
O'B  ;  sunn  i.  crann  no  sabh,  ut  est 
fomescaidh  lam  do  sunn  i.  lam  do 
righi  docum  in  sabaid  no  do  crand 
og  dcabhaidh  O'Dav.  p.  118.  — 
Sg.  Nom.  am  sond  slaide  cach 
socraid  p.  328,  4?  Dat.  ro  comled 
alamu  dia  sund  CCn.  2;  PI.  Nom. 
ro  gabtha  súind  ocus  slipre  doib 
Three  Hom.  p.  78,  1  {„stakes"). 

sonnach  palisade  Bem.'^  p.  56; 
a  wall,   a  tnound    O'Don.    Suppl. 

—  Sg.  Nom.  sonnach  daingean 
cláir  do  chur  ina  timchioll  Tor. 
Dh.  p.  130;  sonnach  umaide  tar  a 
medón  ros  rand  in  n-insi  indé  LU.p. 
23^,  16;  sonnach  iarn[aide?]  ior  cach 
múr  forsin  batar  nóe  cend  LU.  p. 
IH*),  9  [Stab.  Concul.^\  Acc.  s.  desiu. 

sonnaim  II  ich  pfähle.  —  Pass. 
Praet.  PI.  3  ro  sonnta  Fei.  Prol.  33. 

sontar  ScM.  22,  3,  von  1.  son? 

so-óla  gut  zu  trinken,  s.  1.  me- 
dar. 

sop  M.  a  wisp  Corm.  Tr.  p.  153. 

—  Sg.  Nom.  und  Gen ,  PÍ.  Acc. 
atnaig  in  gilla  in  di  oibill  a  medon 
in  t-suip  Sil  cátha  corcca  isin  tellai*; 
[tellach?)  ocus  ticc  sopp  asin  lepa 
chuca;  coirgis  in  di  fot  lirmonad 
im  na  suppu,  sétis  ind  oibill,  lassais 
in  sopp,  ocus  follsigis  do  a  proind 
LBr.  p.  214a,  13. 

sorcba  hell,  licht,  vgl.  dorcha. 

—  Sg.  Nom.  tir  sorcha  SC.  34,  1. 

—  Compar.  co  morslog  ba  sorchu 
Fei.  März  9. 

sorchaide  radiant  ScLb.  23. 

sord  trim  O'B.;  tóirnis  tra  ann 
tipra  dian  ainm  sord  i.  gl  an  Three 
Hom.  p.  114,  3. 

so-reid  leicht;  happy,  siiccessftd 
O'B.;  verij  smooth  Fei.  Index;  nad 
soreid  la  boethu  Fei.  Prol.  30;  co 
rup  soraid  da^i-sa  techt  dochum 
nime  Three  Hom.  p.  76,  19;  rop 
soraid  dam  dul  sech  na  mennata 
duba  LHy.  Amr.  142  {Gl.  zu  rop 
réid).  -^  Compar.  soirthiu  expe- 
ditior  SG.  15a  ^z^  863)? 


790 


srath 


sornn  =  lat.  fornus.  —  Sg. 
Nom.  sornd  tentide  FA.  17;  Dat. 
a  surnn  tened  Hy.  1,  29;  Acc.  tria- 
sin sornd  sin  FA.  17. 

so-scéle,  -scéla  Evangelium 
Z'\  769.  —  Sg.  Gen.  la  Utrcbail 
soscelai  FA.  32 ;  Dat.  cosin  t-oscelu 
LU.  p.  15a,  36;  Acc.  pridchad  so- 
scela  Hy.  2,  33  Fr. 

soss,  SOS  ind  fir  imramae  „Sup- 
port of  the  rower"  Gl.  zu  sess 
ethair  Corm.  Tr.  p.  154. 

sossad  dwelling,  abode,  seat 
O'B.;  sosad  posüio  SG.  7a  {Z-\  49). 

—  Sg.  Nom.  dian  sossad  sid  Saiger 
mar  „a  Station  of  peace''  Fei.  p. 
LXI  1;  Dat.  i  u-óen  sosuth  in  una 
positione  SG.  7»  {Z^.  183);  biii 
Ailill  ior  sosad  in  diiine  oc  a  n- 
déscin  LU.  p.  20a,  21;  for  sossad 
a  miadamla  „on  the  Station  of  his 
glory  ScLb.  5;  Acc.  ro  gab  á  sossad 
sumpsit  sedem  suam  Wb.  4b  {Z^. 
337);  Fei  Febr.  26;  PI.  Dat.  isna 
sostaib  FA.  6  {„stations"  St.);  Druim 
lias  indiu,  i.  di  sostaib  Patrice  and 
ocus  dina  liassaib  ro  ainmniged 
Goid.-^  p.  84  {Vit.  Trip.);  illep- 
thaib  glainidib,  hi  sostaib  argdidib 
ScLb.  23. 

sostau  i.  cumsanadh  O'Dav.  p. 
116,  i.  gloir  no  gair  no  utraaille  no 
imned  Gl.  zu  Fei.  Jul.  10  (mor 
sostan  „a  great  rest"  Stolces). 

sotal  stolz,  hochmüthig;  i. 
uallach  no  dimsach  O'Dav.  p.  116. 

—  Sg.  Nom.  FB.  37;  Cernach 
Sotal  „C.  the  haughty"  Fei.  p. 
LXXVII. 

sotaltus  M.  Stolz,  Hochmuth; 
im  sotlotus  LU.  p.  52b,  3^. 

sotech  lupanar  SG.  64»  {Z^. 
811),  von  soith,  sad  und  tech? 

so-theng'a  beredt,  Gl.  zu  sothnge 
Fei.  Jan.  15  LBr.  und  Sept.  30. 

sothug'e  „well-tongued",  sui 
slan  sothuge  suthain  Fei.  Sept.  30, 
Gl.  i.  sothenga  no  sogne  fair;  ibid. 
Jan.  13. 

sotla  F.  Stolz,  Hochmuth.  — 
Acc.  cen   sotla  _Fél.  p.  LXXVII  8. 

sous  (für  so-fiss?)  Wissen;  sóas 
experience  O'B.  —  Nom.  soas  Fei. 
Epil.    89;    Gen.    sruaim    soais   „a 


stream  of  knowledge"  Fei.  Febr.  4; 
Dat.  is  dam  sous  Hy.  5,  37  {Gl.  i. 
is  dorn  dán);  cuimbrigud  indsce  fo 
soas  do  cuibded  „an  abridgment  of 
Speech  with  science  which  was  har- 
monized"  Fei.  Epil.  123;  co  soas 
März  13. 

s parr = a/tcü.  s  p  a  r  r  0 ;  jo ist,  beam 
O'B.  —  PI.  Dat.  for  sparraib  na 
tigi  FB.  57. 

si>írut  =  Zaí.  Spiritus.  —  Sg. 
Nom.  in  spirut  nóeb  Hy.  1,  sc;  6,  e; 
Gen.  in  spirta  nóib  Hy.  5,  90;  p. 
40,  7. 

sporau  s.  unter  esrecht. 

spré  cattle,  the  portion  of  a 
wife  O'B.;  spréid  {„cattle")  Gl. 
zu  tius  O'Don.  Suppl.,  vgl.  Beitr. 
VIII  328;  triucha  ceud  Ceise  Chor- 
rainn  ó  rígh  Eirionn  mar  spré  rena 
inghin  „as  dowry"  Tor.  Dh.  p.  170; 
Gen.  gur  mór  ionnmhus  choigidh 
Uladh  do  leith  a  héisg  agus  a 
spreidhe  „in  fish  and  cattle"  Keat. 
p.  132. 

spréd  F.  Funke;  Gl.  zu  tenlam 
Corm.  p.  42.  —  Sg.  Nom.  cach 
spréd  tra  ocus  cach  frass  doleiced 
a  tene  LU.  p.  85^,  9;  PI.  Gen. 
beim  spréde  Maie  Cecht  oc  átúd 
tened  ria  rig  n-Erewd  ibid.  7,  vgl. 
is  and  rombói  Mac  Cecht  oc  beim 
tened  ibid.  1. 

srabtine  O'Dav.  p.  118,  „light- 
ning"  Bem.'^  p.  83. 

sraigrell  =  lat.  flagellum.  — 
Sg.  Nom.  Í8[s]raigell  do  esorgain 
ScLb.  21;  Gen.  sainchenelae  srogill 
Wb.  17<i  {Z-'.  769);  PI.  Gen.  na 
sraigell  tentide  p.  191,  22;  Dat.  co 
sraiglib  FA.  16  LBr.  (sroiglib  LU.); 

p.    191,   20. 

sraigrlim  flagello.  —  Praes. 
PI.  3  sraiglit  FA.  16;  no  da  sraig- 
let  [na  demjnae  LU.  p.  114i>,  3« 
{Siab.  Concul.).  —  Inf.  Dat.  do 
sroigled  FA.  15. 

srand  snoring  Corm.  Tr.p.  153. 

1.  srath  the  bottom  of  a  volley, 
fields  on  the  banks  of  a  river,  a 
Strand  O'B.  —  PI.  Acc.  mo  scing 
srathu  FB.  bO  =  p.  310,  26?  Vgl. 
espoc  Eogain  Arda  Sratha  „Bhishop 
E.  ofArdstraw"  ThreeHotn.  p.  100, 1. 


srath 


791 


sról 


2.  srath  Lg.  18,  13? 

sráth=7aí.  strata?  ro  lenait 
beos  isin  dun  ocus  ro  marbait  ar 
na  srathaib  ocus  isna  taigib  „on 
the  streets"  Cog.  Gaed.  re  Gall. 
p.  78. 

srathar  F.  =  lat.    stratura,  a 

packsaddle    Corm.    Tr.  p.   153.  — 

Sq.  Nom.  rot  giuil  ind  srathar  dod- 

cäid   SG.  p.  229    (Z^.   954);    Bat. 

j      capull  cengalta  oci  co  srathair  fair 

^  LU.  p.  39b,  2. 

^"i        srebann,    srebhand  Gl.   zu   nu- 
chum(7),a  membrane  Ir.  Gl.  794. 

srebnaide,  sreibnaide  niembra- 
naceus  SG.  58i>  [Z-\  794);  mar., 
is  é  súata  srebnaide  LU.  p.  79»,  2; 
a  liathroic  srebnaide  sroill  ibid.  43. 

srédim  III  ich  iverfe,  es-sredim 
ich  streue  aus,  aesreuth  Gl.  zu  haec 
aspergo  SG.  70».  —  Praet.  Sg.  3 
srédis  Cuchulainn  cloich  fair  LU. 
p.  82a,  35;  oen  tra  dona  ruthnib  ros 
esreid  grian  na  firinde  isin  domun 
TTiree  Hom.  p.  4,  9.  —  Praes.  Sg.  3 
sreid  {zweisilbig)  múine  SC.  17,  6, 
für  sréthid  oder  srédid?  srethius  fair 
iarom  in  slig  LU.  p.  62b,  14.  — 
Inf.  Dat.  iarna  n-esrédiud  fo  Mag 
Murthemni  Bev.  Gelt.  III  p.  177. 

sreid  FB.  50,  p.  310,  26,  sreid 
Fergus  Dubthach  úad  LU.p.  81*,  26, 
sreid  miiine  SC.  17,  6  zu  srédim 
(sreim  Fei.  Index)? 

sreith  pratum  SG.  20»,  8. 

sreug:,  sreang  a  string,  cord, 
rope  O'B. 

sreng'im  ich  ziehe,  schleppe; 
sreangaim  I  string,  draiv,  extend, 
tear  O'B.  —  Praes.  Sg.  3  do  srenga 
in  loech  in  luing  „hauled  in  the 
ship"  TB.  p.  178,  6;  PL  3  labrossi 
dosreggat  a  m-bel  n-ichtarach  dar 
2k..Goid.^  p.  11  {LHy).  —  Praet. 
Sg.  3  sinis  in  t-anmanna  a  brágit 
úad  asin  chrund  ocus  fnrmid  a  chend 
i  n-druim  in  daim  ba  mó  dond  al- 
mai  ocus  srengais  lais  isin  crand 
LU.  p.  26»,  25  {schleppte  Um  mit 
sich).  —  Pass.  Praet.  PI.  3  sreng- 
tha  tollfethe  a  muHaich  co  m-bátár 
for  coich  a  muineóil  LU.  p.  79*,  32. 

srennim  sterto  SG.  185»,  1 
{srenim  Z^.  434).  —  Vgl.  srand. 


1.  sreth  Beihe;  series,  ordo 
Z^.  992;  Gl.  zu  strues  SG.  55b,  10; 
sreath  a  row,  rank,  swath,  order 
O'B.;  vgl.  imra-sreth.  —  PI.  Acc. 
und  Sg.  Kom.  co  n-accatár  iar  sin 
teóra  sretha  isind  raigid  in  taige 
immá  cuaird  ónd  ursaind  diaraili, 
sreth  and  chetamus  di  bretnasaib 
óir  ocus  argit . .  sreth  di  muntorcaib 
..in  tres  sreth  di  claidbib  LU.  p. 
23a,  31  ^0í^  the  3Iann.  III  p.  163); 
Sg.  Dat.  läse  aralégatar  i.  hi  sreith 
rann  SG.  213»  {cum  leguntur,  i.  e. 
in  Serie  verboruvi  Z'^.  992);  PI. 
Dat.  ina  srethaib  ocus  ina  corónib 
FA.  12;  Acc.  tar  saimuire  sretha 
„over  ranks  of  mainseas"  Fei. 
Epil.  238. 

2.  sreth  s.  seruim. 
srethaim     gleichbedeutend     mit 

sernim?  failgit  no  forbanait  no 
srethait  Gl.  zu  sernait  Fei.  Aug.  31 ; 
aisnéid  no  ro  srethad  Gl.  zu  ro 
sreth  ibid.  25. 

sriah  stripe  On  the  Mann.  III 
2J.  121 ;  a  circle  O'B. 

srian  =  lat.  frenum  Ir.  Gl.  819. 

—  Sg.  Nom.  SC.  31,  15. 
sriauach  mit  Zügel  versehen, 

frenatus.  —  PI.  Gen.  cet  n-ech 
srianach  TE.  10,  u. 

srih  a  stream  Corm.  Tr.  p.  97 
ineschind. 

sróenim  III  ich  werfe  nieder, 
besiege;  sraoinim  J  defeat,  over- 
throio ,  disperse  O'B.  —  Praes. 
Conj.  Sg.  3  sroena  Gl.  zu  vitam 
trudere  Gild.  Lor.  Gl.  255;  na  rom 
sraine  in  bas  Gl.  zu  ut  non  secum 
trahat  me  mortalitas  Gild.  Lor. 
Gl.  7.  —  Pass.  Praet  Sg.  3  cor 
srained  iar  sin  in  crand  tarais 
forsna  géntib  „was  hurled  back" 
SMart.  25.  —  Fut.  PI  3  sráinfittr 
tra  iar  sin  na  hanfíréoin  hi  péin 
iffirn  „shall  be  hurled"   ScLb.   12. 

—  Inf.  Nom.  srainiud  ScLb.  21 
(„breaking") ;  Dat.  co  rabe  cechtar 
de  ic  sroiniud  araile  LHy.  Nenn.  2. 

srogill  s.  sraigell. 

srogrod,  ond  srogod  airid  Gl.  zu 
flagello  SG.  66»,  25. 

sról  satin,  silk  On  the  Mann.  III 
Index;  sroll  byssus  Ir.  Gl.  577.  — 


srólda 


792 


stúag 


Gen.  clíabinar  sróil  siricda  LU.  p. 
81  a,  29;  a  úathroic  srebnaide  sroill 
ibid.  p.  79a,  43;  dar  a  fúathróic 
srebnaide  sroiU  ibid.  p.  79i>,  3. 

srólda  seiden.  —  Sg.  Nom.  inar 
srólda  Lg.  18,  21. 

1.  sroU  i.  sollsi,  unde  apud  Sco- 
ticos  diu  sroll  i.  e.  dies  solis  Corm. 
p.  40. 

2.  sroU  s.  sról. 

srón  F.  Nase;  nasus  Z^.  23; 
Ir.  Gl.  1039.  —  Sg.  Gen.  co  moing 
a  srona  Gl.  zu  Oss.  III  5;  Corm. 
Transl.  p.  146  ronna;  Aec.  dar 
sroin  ScM.  6;  Pl.  Dat.  a  dé  ocus 
a  lassar  asa  craess  ocus  asa  sronaib 
sechtair  „out  of  his  nostrils"  Three 
Hom.  p.  72,  30.  —  Compos.  srón- 
bennach  rhinoceros  SG.  97»  {Z'^. 
23);  Goid.'^  p.  57  {Leyd.  Gl). 

srúaim  N.  Strom;  i.  sruth 
O'Dav.  p.  115;  i.  imat  ibid.  p.  117. 

—  8g.  Nom.  sruaim  ecnai  Fél. 
Nov.  27 ;  PI.  Nom.  srúama  FA.  27 
{Gl.  i.  tunni);  Dat.  fo  sruamannaib 
O'Dav.  p.  1 19. 

srúamach,  co  sal  sruamach  „to 
the  streamy  sea"  Fei.  Aug.  25,  Gl. 
i.  srotha  imdai  ind  ocus  ass. 

srub  a  snout  O'J?.;  srub  muicci 
,,a  pig's  snout"  Corm.   Tr.  p.  154. 

—  Dat.  ro  leltar  im   sriib  LU.  p. 

11415,   15. 

srubau  merenda  Ir.  Gl.  143. 

sruith  alt,  erfahren,  weise-, 
angesehen;  hnowing,  a  knowing 
person  O'B.;  sruithe  religious  Se- 
niors O'Don.  Suppl;  vgl.  altcymr. 
strutiu  Gl.  zu  antiqufim  gentem 
Z^.  120.  —  Sg.  Nom.  sruith  Hy. 
6,  21,  aber  Fr.  sruthib;  FB.  22; 
Gen.  togairm  Semeoin  srotha  Fei. 
Jan.  5;  is  comarlecud  sruithi  TB. 
p.  182,  u;  Dat.  den  struith  {sie) 
Gl.  zu  don  cath  Hy.  5,  19;  Acc. 
fácbais  fer  sruith  dia  muntir  innti 
Three  Hom.  p.  116,  8;  PI.  Nom. 
sruthi  na  fetarlaice  i.  Abraam  ocus 
Isac  rel.  Ml.  31*,  11;  na  sruithe 
Hy.  1  Praef.  {„seniors");  sruthi 
Erenn  „Ireland's  eiders"  ITiree 
Hom.  p.  34,  31;  Gen.  inna  sruthe 
Gl.  zu  veterum  Ml.  l'do<^{Z\  1004); 
iar  n-inntsamatZ  na  sruthi  remthech- 


tach  Three  Hom.  p.  95,  11;  Acc. 
0  ro  fácaib  sruthi  ocus  minda  ocus 
martire  intib  ibid.  p.  116,  12.  — 
Compar.  ni  longe  co  longe  céle 
De  remut  no  fer  bas  sruithiu  qui 
Sit  senior  Z\  1004  {SG.  A:  C.  23); 
cia  de  isruithiu,  in  rig  fa  espuc? 
isruithiu  espuc,  huairi  ar  neraig 
[sie)  righ  fo  bith  creitme  On  the 
Mann.  III  p.  510;  Superl.  srui- 
thium  i.  is  uaisli  the  noblest  O'Don. 
Suppl. 

sruth  Strom;  flumen  Z^.  238; 
799;  Ir.  Gl.  999.  —  Sg.  Nom.  FA. 
16;  17;  18;  30;  sruth  Ligir  SMart. 
22;  Gen.  ainm  ind  srotho  SG.  'áb^; 
fo  bés  srotha  Wb.  32";  in  t-srotha 
FA.  16;  18:  Acc.  in  sruth  FA. 
17;  18;  curcas  fri  sruth  FB.  44; 
PI.  Nom.  srotha  p.  133,  3;  FA.  30; 
srotha  fola  33;  ScM.  18;  LU.  p. 
127»,  6;  Dat.  co  srothaib  nemi  p. 
191,  u;  29;  Acc.  frisna  srotha  aile 
FA.  18. 

sruthar  Fluss;  a  sruthair  na 
Sláine,  dar  sruthair  na  Bóinni 
O'Don.  Suppl. 

sruthe  F.  Weisheit,  von  sruith; 
Gen.  sab  sruithe  Fei.  Jul.  1. 

stah  a  drinking  cup,  an  iron 
vcssel  chained  to  a  well  by  the  side 
of  a  road  CR.;  sdaba  beca  bidis 
forsna  tibradaib  isna  cánaib  dlú- 
thaib  Gl.  zu  ana  Corm.  p.  3. 

stair  s.  stoir. 

stiall  a  belt,  a  girdle,  a  strip, 
a  picce  of  anything  O'B.;  sdiall 
i.  dar:  go  sdiallaib  airgid  i.  go 
gclaraibh  (yCl.  {Corm.  Tr.  p  154). 
—  Sg.  Nom.  stiall  archapur  p. 
309,  34;  Dat.  cona  steill  airgit  p. 
309,  37;  Acc.  in  steill  p.  310,  2; 
PI.  Nom.  tri  steill  chreduma  i  tau- 
laich in  taige  FB.  55;  steill  chre- 
duma ibid.;  PI.  Dat.  co  stiallaib 
airgit  p.  309,  35. 

stoir  =  7ai.  historia.  —  Sg. 
Nom.  a  stoir  SP.  III  3;  stair  libuir 
Ihu  Gl.  zu  Hy.  2,  58;  Acc.  dorat 
stair  ind  rechta  for  leith  ocus 
a  hsians  for  in  leith  aile  LHy. 
Amr.  59. 

stuag  „ah  arch"  FA.  8,  vgl. 
tiiag.   —    Compos.    sduagh-dhorus 


stuigen 


793 


sualach 


an  arched  doortcmj  O'Don.  G-r. 
p.  338;  ar  sduaigh-leirg  a  dhroma 
s.  unter  lerg. 

stuigren,  ni  roibe  riam  um  nach 
arailß  éces  samail  in  chumdaig  boi 
um  Senchau  cinmotha  a  stuigen 
suad  „besides  his  sage's  gown'' 
Corm.  p.  36,  i6  (prúU). 

-SU,  -so  enklitische  Particula 
augens  der  2.  Person  Singularis, 
wird  hinter  i  zu  -siu,  -seo,  verein- 
zelt und  später  -si  {p.  140,  23; 
144,  7).  —  Gehrauch,  a)  am 
Pronomen  der  2.  Sg.:  tussu  Lg. 
9;  19;  tusso  ScM.  15;  lat-su  SC. 
41;  46;  FB.  41;  acot-su  46;  ocut- 
8u  56;  chucut-su  ScM.  13;  airut-su 
FB.  6;  let-so  Lg.  12;  innut-so  TE. 
S  LU.;  duit-siu  ScM.  11;  TE.  10 
LU.;  SC.  6;  43;  47;  FB.  8;  10; 
61;  94;  duit-si  p.  140,  23;  uait-siu 
p.  132, 12;  úat-siu  SC.  5.  —  b)  hinter 
einem  Nomen  mit  Possessiv- 
pronovien  der  2.  Sg.:  do  menma- 
su  ScM.  3,  8;  t'echrad-su  FB.  34; 
do  charpat-su  ibid.;  do  dingbala-so 
Lg.  12;  do  ara-so  FB.  9;  for 
th'athair-siu  Sc3L  10;  dot  acallaim- 
siu  SC.  13;  dit  seiic-seo  TE.  10 
LU.—  c)  hinter  einer  Verbal  form 
der  2.  Sg.:  manim  bera-su  Lg.  9; 
ni  fuigeba-su  SC.  42;  atbertha-su 
ScM.  3,  7;  feg-su  SC.  39;  bia-sp 
Lg.  10;  19;  airg-siu  Lg.  12;  ber- 
siu  p.  40,  40 ;  gnii-siu  Lg.  19; 
ScM.  3,  17;  10;  FB.  11;  27;  31; 
35;  56;  foracbaisiu  ScM.  7;  9;  11; 
13;  TE.  6  Eg.;  FB.  73;  tair-siu 
SC.  40;  nachat  fil-siu  fein  FB.  62; 
tair-si  p.  144,  7;  ro  altaisi  CC.  5 
Eg.\  ro  ucaiseo  I^JB.  18;  brethaigc- 
seo  58.  —  d)  hinter  einer  Verbal- 
form mit  Object  der  2.  Sg.:  rot 
bla-su  icird  dir  sein  TE.  5  Eg.; 
dot  dingbad-su  FB.  94.  —  e)  hin'er 
einem  Prädicatsnomen:  is  att 
ail-siu  SC.  43.  —  f)  An  Stelle  von 
-SU,  -siu  findet  sich  vereinzelt  -sa 
{vorwiegend  erst  in  späteren  Mss.V. 
airim-sea  p.  41,  13;  diamsa  Lg. 
5,  2;  coich  thussa  SC.  12;  let-sae 
TE.  8  Fg.;  let-sai  ScM.  6  H. 

suabais  mild;  i.  min  no  ailgion 
O'Don.    Suppl.;    i.    sobésach    Fél. 


Jan.  13;  Sg.  Dat.  co  sluag  suabais 
ibid.  Jul.  16,  öi.  i.  cum  turba  fe- 
lici  martirum,  i.  sobésach;  PI.  Gen. 
sluag  mor  martir  suabais  Fei.  Febr.  2 
(„()/■  gentle  martyrs''),  Gl.  i.  onni  is 
suavis  i.  suaibseach. 

suaealtmiche  F.  suavitas  Wb. 
15d  [Z\  811),  vgl.  accaldam. 

suaibsech  Gl.  zu  suabais. 

su-aichnid  wohl  bekannt,  er- 
kennbar, klar;  suaithnidh  i.  so- 
aithnidh  i.  foreill  O'Don.  Suppl.; 
suáichnid  demonstratio  [?]  Z'^.  863. 
—  Sg.  Nom.  bá  suachnid  Lg. 
18,  12;  17;  isuachnid  nirrodchad 
mo  ic-sa  l'E  12  LU.,  vgl.  isiiaich- 
nid  tra  cid  dia  n-dechuith  Tit  Gl. 
zu  ita  nt  rogaremus  Tit  um  2  Cor. 
8,  6  Wb.  16«  {Z^  357);  sucht  su- 
achnid FB.  34;  Acc.  comartha  su- 
achnid FB.  73. 

súaichnide  F.  Bekanntheit, 
Merkicürdigkeit?  Sg.  Acc.  eter 
sochraide  ocus  siiachnide  FB.  1. 

su-aicned  das  der  Natur  Ent- 
sprechende; is  suaicned  cenéuil 
ni  dofuisim  ocus  dofuisemar  Gl  zu 
genera  nominum  principalia  sunt 
duo,  quae  sola  novit  ratio  natu- 
rae  SG.  61a  ^z^  365). 

suaig  prosperous,  success- 
ful  O'B.,  LUxj.  Amr.  117^;  vgl. 
duaig. 

siiaill  few,  small,  Utile,  mean 
O'B.;  s.  unter  écmais;  ba  suaill  tra 
nach  báite  in  curach  Corm.  p.  37,  1 
tprúll);  súail  no  bec  LHij.Amr.  24; 
ba  siiail  Gl.  zu  séim  ibid.  25; 
iUd.  117. 

suairc  pleasant,  agreable  O'B., 
vgl.  anuairc;  suairc  in  lia  „pleasant 
the  flood''  Fél.p.  CXXXIV3;  gormac 
grad-suaircc  ibid.  p.  CLX.VIII  39 
{„loving-gentW^');  tricha  maigi  sochla 
suairc  ibid.  p.  CLXXXIV  u\  do 
maccaib  suarcca  saerchlann  ibid.  27. 

suaithnid,  ro  chuir  a  mheur 
bárrchaol  a  suaithnid  sioda  an 
ghaoi  dheirg  „into  the  silken  string 
of  the  Ga  dearg"  Tor.  Dh.  p.  104; 
ibid.  p.  132;  ibid.  p.  182.  Vgl.  su- 
aithnid a  bow-string  CR. 

sualach  admirable,  famous 
O'B.;   cland   sualach    accu   Gl.  zu 


sualig 


794 


snde 


cona  chleir  cainclandaig  Fei. 
Jan.  12. 

sualig  M.  virtus  Z'^.  233,  vgl. 
dualig;  PI.  Nom.  sualchiTTö.  29a,  32; 
Dat.  tria  sualchib  ocus  cáingnímaib 
ScLh.  17;  CO  sualchaib  Gl.  zu  co 
m-bláthaib  Hy.  4,  6. 

súan  Schlaf.  —  8g.  Nom.  siian 
SC.  29,  11;  16;  30,  10;  ro-súan  der 
grosse  Schlaf  Oss.  II  8?  Gen.  is 
fulang  súain  sochaide  SC.  31,  14; 
tuilsitir  rao  derca  suain  Oss.  III  1? 
Dat.  cona  súan  FA.  15;  ina  siian 
SC.  11,  8;  29,  5;  rodcliisci  suan 
„mayst  thou  awake  from  thy  sleep^' 
30,  1;  11?  Acc.  ni  thastar  suan  SC. 
29;  fri  suan  serglige  28,  1.  — 
Comp  OS.  súan-bricht  a  charm 
which  causes  sleep,  suainbhreacht 
seachtmaine  dorat  in  drai  forra 
O'Don.  Suppl.;  súan-traige. 

súanach  „sleepy"  Hy.  5,  21. 

súanaim  II  ich  schlafe.  — 
Praet.  Sg.  3  nir  thomail  ocus  nir 
suan  FB.  57. 

1.  siianem  Seil;  suainemh  i.  teat 
O'Dao.  p.  118.  —  PI.  Nom.  cethri 
suanimain  FA.  2;  Dat.  no  clistis 
errid  Ulad  for  súanemnaib  tarsnu 
on  dorus  diarailiu  isin  tig  i  n-Emain 
LU.  p.  1211»,  11  {Tochm.  Em.);  cen- 
galtar  a  lám  iarum  dia  thóeb  co 
suanemnaib  Bev.  Celt.  III  p.  184; 
Acc.  CO  cethri  suainemnu  FA.  2 
LBr.  —  Das  unter  airlech  ange- 
führte su&nemain  ist  schwerlich  eine 
richtige  Ergänzung  (suä  LU.). 

2.  siianem  Anstrengung?  Sg. 
Gen.  dénum  suanemun  i  n-aidchi, 
precept  fri  dei  Gl.  zu  in  labore 
et  fatigatione  nocte  et  die  ope- 
rantes  Wh.  26i>  (Z^.  775);  Acc. 
súanemuin  do  dénum  i  n-aidchi  do 
reicc  ar  biad  et  íéitach  dia  muntir, 
precept  fri  dei  do  icc  anman  so- 
chuide  Gl.  zu  memores  estis  labo- 
ris  nostri  et  fatigationis  Wb.  24^. 

súan-traige  die  einschläfern- 
de 31  usik,  personificirtSua.n-tra,\ges 
als  ein  mythischer  cruittire,  s.  gen-, 
gol-traige. 

súas  J.ÍÍV.  in  die  Höhe,  vgl.  sós 
und  ÓS,  úas;  soos,  suas  sursum 
Z^.  612;   suas   FA.   18;  28;   FB. 


74;  85;  LHy.  Amr.  60;  atracht 
suas  ScM.  4;  FB.  9;  25;  suas  de 
Hy.  2,  24,  vgl.  gur  thiiirling  anuas 
ar  an  n-ga  agus  ro  thiiirling  anuas 
de  go  foisdineach  firghlic  gan  fui- 
liughadh  ina  foirdheargadh  air  l'or. 
Dh.  p.  86,  28. 

súata  glatt  gerieben?  a  inar 
bláith  bíannaide,  is  é  étrom  aerda, 
is  é  súata  srebnaide,  is  é  úagthe 
osslethar  LU.  p.  79a,  1  („polished 
down"  Crowe,  Siab.  Concul.  p.  423); 
deg-siiata  {„well-smoothed"  Crowe 
l.  c.  p.  425)  s.  unter  lethar;  suaite 
any  thing  deprived  of  its  juices, 
tempered,  mixed,  kneaded  O^M.,  vgl. 
súathaim. 

súathaim  I  Jene  ad,  rub,  mix, 
mould  O'B.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
CO  n-doirted  in  loimm  isin  fhedan 
sin  ocus  no  chomsuaithed  triasin 
braissig  „he  used  to . .  mix  it  all 
through  the  pottage"  Fei.  p.  C  25. 

—  Inf.  Gen.  crand  suati  na  braisce 
„the  mixing  stick"  ibid.  24. 

suba  Freude,  vgl.  duba;  subha 
pleasure,  delight  O'B.  —  Sg.  Nom. 
na  sid  na  suba  na  sám  Lg.  17,  55; 
is  córu  duit  suba  ocus  fo?-báilti 
Three  Hom.  p.  100,  17;  i  fil  sith 
ocus  suba  LHy.  Amr.  135;  suba 
tar  menmain  cáich  EC.  5,  5;  Gen. 
iar  lecud  cech  suba  Fei.  Apr.  21; 
Dat.  CO  subu  FA.  16  (co  suba  LBt'.). 

sabach  fröhlich,  glücklich, 
vgl.  dubach.  —  Sg.  Nom.  slán  su- 
bach  SC.  30,  1;  Acc.  issin  sith  soer 
subach  Fei.  Apr.  2.  —  Adv.  co 
subach  FA.  31. 

subachus  laetitia  Ir.   Gl.  301. 

Sttbaigrim  III  mit  Acc.  ich  freue 
mich  an  Etwas.  —  Praes.  Sg.  3 
subaigthius  er  freut  sich  daran 
SP.  II  14;  PI.  3  subaigit  gaudent 
Ml.  61c,  they  rejoice  O'Don.  Suppl. 

—  Praet.  PI.  3  ro  subachsat  na 
huli  in  mirbuil  sin  „all  rejoiced  at 
that  marvel"  SMart.  35. 

sucach  FB.  37,  vgl.  súgach  merry, 
cheerful,  sportful,  frolicsome  CB. 

sucut  illud;  bid  fir  sucuti^B.  6: 
tucaid  . .  sucut  14  (succat  Eg.). 

1.  sude,  suide  Pron  dem.  dieser, 
hie  Z*.  349,  wird  anaphorisch  ge- 


sude 


795 


súil 


braucht,  und  nicht  mit  einem  Sub- 
stantiv verbunden:  Dat.  do  suidiu 
TK  9  LU.;  FB.  94;  foa  suidiu 
p.  131,  te;  di  sudiu  deinde  FB.  6; 
SC.  12;  p.  131,  7;  SC.  12;  issudiu 
FB.  20;  dabei  CC.  1  LU.  (ann 
JSgf.);  /SO.  2;  iar  sudiu  post  hoc 
FB.  5;  16;  54;  55;  56;  62;  72; 
74;  80;  81;  CC.  4  LU.\  iar  sudi 
FB.  25;  27;  28;  39;  iar  sudiu.. 
iarom  60;  iarom  iar  sudi  65;  Acc. 
im  sude  SC.  8;  is  uad-som  rait«r 
Tulach  Taidg  fria  o  sin  co  sudi 
CCn.  7;  PI.  Bat.  sid  mór  itaam, 
conid  de  suidib  nonn  ainmnigther 
es  side  EC.  1 ;  Acc.  itir  suidiu  CC. 
2  Eg. 

2.  sude,  suide  N.  Sitz,  Sitzen; 
dál-suidse  forum  SG.  bl^,  trebun- 
suide,  iúg-suide  tribtinal  SG.  50» 
(Z^.  855).  —  Dat.  isin  t-sudiu  faire 
FB.  81;  isin  sudi  faire  84;  mod 
nad  mod  i  n-desid  inna  sudiu  ibid.; 
CO  n-desitar  . .  inna  sudi  sie  setzten 
sich  nieder  FB.  21;  co  fuarusa  he 
. .  ina  sudi  ich  fand  ihn  sitzend 
SC.  33,  3 ;  atraig  . .  ina  sudi  er  setzte 
sich  aufrecht  12;  Acc.  lasin  suidi 
n-gn'anda  SC.  40;  itir  suide  no 
sessam  Hij.  1,  3 ;  luid  . .  issa  sudiu 
na  fari  FB.  83  (issin  suidiu  Eg.); 
isi  {sie)  sudi  fari  ibid.  (issin  suidiu 
Eg.);  siasair  suide  eoin  i  n-ailt 
Hy.  5,  1 ;  condot  rudi  {s.  sudim) 
sudi  n-óg  SC.  28,  7 ;  PI  Dat.  batar 
na  mnaa  ina  suidib  Lg.  15. 

sudigim  III  ich  setze.  —  Im- 
perat.  PI.  2  sudigid  FB.  7.  — 
Praet.  Sg.  3  ro  suidig  p.  40,  12; 
PI.  3  ro  suidigset  a  tige  Lg.  11. 
—  Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  sudiged 
FA.  15;  16;  PI.  3  ro  sudigthe  FB.  3. 

sudigrud  M.  1)  Setzen,  Inf.  zu 
sudigim,  2)  Anlage,  Plan  eines 
Hauses,  einer  Stadt.  —  Sg.  Nom. 
2)  sudigud  inna  catrach  FA.  15; 
sudigud  Tige  Midchiiarta  fair  2; 
suidigud  ind  rigthige  16;  Gen.  dli- 
ged  suidigthe  lex  positionis  SG.  193» 
(Z*.  239);  Dat.  1)  iar  suidiugud 
Gl.  zu  mihi  posito  .  .  in  periculo 
Gild.  Lor.  Gl.  4. 

sudim,  suidim  ich  setze  mich, 
vgl.  saidim.    —   Praes.  Sg,  3   rel. 


cia  rét  brega  a  Loegairi  cia  suides 
a  fantu  cia  aires  a  n-áthu  LU.  p. 
1 14»,  3  {„who  sits  [on]  their  slopes" 
Crowe,  Stab.  Concul.  p.  381).  — 
Conj.  Sg.  2  rudi  SC.  28  für  ro  sudi. 

—  Praet.  Sg.  3  ro  suid  iar  sin  in  se- 
noir  oirmitnechT/treejHoHi.  ^.  122,  4; 
suidis  Ronait  Fei.  p.  CXLVII  3.  — 
Fut.  Sg.  3  suidfid  . .  for  a  chathair 
rigda  ScLb.  5;  PI.  3  suidfit  iar 
sin  sudi  nemthrócar  ScLb.  20. 

súg  sueus;  cáin  in  sug  assa 
sóeraigthib  sugthíar  Goid.'^  p.  157 
(LHy.  Amr.);  co  tirmaigid  cach 
sug  bis  isnaib  ballaib  Gl.  zu  efficiet 
sucum  membrorutn  Ml.  44^. 

súgim  II  ich  sauge,  sauge 
ein.  —  Praet.  Sg.  3  ro  siiig  a  folt 
inna  chend  FB.  27;  ra  suig  in 
tairr  ScM.  17.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  sugthiar  s.  unter  sug.  — 
Inf.  Nom.  siigad  ocus  imlécad  a 
anala  Corm.  p.  36,  31. 

sui  ein  Name  für  die  einheimi- 
schen Gelehrten,  On  the  Mann. 
III  p.  150;  vir  doctus,  doctor  Z'^. 
255;  saoi  a  sage,  a  scholar  O'B,.; 
sai  scriba  Ir.  Gl.  4.  —  Sg.  Nom. 
sui  LHij.  Amr.  60 ;  72 ;  bid  sui  bid 
fáid  bid  file  Three  Hom.  p.  40,  3; 
ro  leg  iar  sein  i  Corcaig  cor  bo  sui 
Goid.'  p.  93  {LHy.);  ibid.  p.  97; 
Gen.  cinmotha  a  stuigen  suad  Corm. 
p.  36,  17;  fo  láim  suad  saincherda 
Bev.  Celt.  III  p.  177;  dam  suad 
dna  di  ferib  deac  On  the  Mann. 
III  p.  510;  PI.  Nom.  cit  suide  not 
légat  „though  they  be  sages  that 
read  it"  Fei.  Epil.  81;  Dat.  do 
shuidib  LHy,  Amr.  136. 

súil  F.  Auge;  oculus  Z^.  250. 

—  Sg.  Nom.  siiil  glass  Lg.  17,  41; 
siiil  cháirech  19;  cach  súil  di  Gl. 
zu  Oss.  III  7  (sui  Ed.);  Gen.  rodarc 
a  sula  FB.  81;  imdeuum  sula  SC. 
37,  12;  tene  na  sula  SC.  17;  la 
brafad  sula  FA.  17;  31;  andiaigh 
a  sula  TE.  9,  15  Eg.;  li  sula  p. 
132,  25;  26;  SC.  31,  7:  38;  FB.  20; 
Dat.  co  n-óen  súil  ScM.  11;  Acc. 
CO  m-bert  do  súil  as  do  chind 
ScM.  11;  SC.  5;  p.  131,  28;  co 
rolsat  siiil  tairsiu  SC.  35;  in  t-súil 
aile    ScM.    11    ist   Nom.   für   den 


suilbir 


796 


sntrall 


Acc;  PI.  Nom.  súli  FA.  21;  Gl. 
zu  Oss.  III  1  (mo  shuile  Ed.)]  súili 
FB.  91;  atconcatar  súili  dáini  TE.  5; 
Dat.  segdaib  suilib  Lg.  4,  3  Lc. 
(súiliub  Eg.);  Acc.  fo  a  siiili  TE. 
12  LU.;  Du.  Nom.  a  di  suil  Hy. 
5,  42;  TiJ.  4;  a  da  súil  p.  43,  22; 
Gen.  cechtar  de  na  da  sula  FB.  91 ; 
cutrMmma  a  da  sula  74;  cechtar  a 
da  sulu  TE.  4  Eg.;  cutrumma  a 
da  sulu  FB.  62.  —  Compos.  suil- 
chor  p.  144,  16. 

suilbir,  suilbhir  cheerful,  ple- 
asant,  jolly  O'B.;  Gl.  zu  sochla 
Fei.  Jan.  13.  —  Vgl.  duilbir. 

suirg'e,  ann  geubhair-se  suirghe 
uaim-se,  a  Oisin  „wilt  thou  receive 
courtship  from  me"  Tor.  Dh. 
p.  54;  tosach  suirghi  TE.  7  Eg.; 
ni  suirgi  na  sotlse  rocruide  mor- 
partse  Fei.  Epil.  135  (suirgi  1.  su- 
airc,  ro  cruidhe  i.  ro  croid  i.  tue 
ni  eisib,  mor-partse  i.  lebur  Three 
Ir.  Gl.  p.  139),  der  Sinn  ist  wohl, 
dass  nicht  Geschichten  von  Liebes- 
lust oder  Kampfesühermuth  den 
Inhalt  des  Félire  bilden. 

súist  a  flail  O'B.,  =  lat.  fustis 
Ir.  Gl.  109.  —  Sg.  Gen.  bla  susta 
aith  Sench.  M.  III  p.  220;  PI. 
Dat.  CO  sústaib  iarind  FB.  48. 

súithe  „hnowledge"  Corm.p.  40 
sacart;  LHy.  Amr.  26;  ibid.  136; 
CO  sutlii  FA.  35 ;  ro  leg  suthe  „read 
wisdom"  Goid:^  p.  97  {LHy.). 

suitheralacht  „knotvledge"; 
ba  sab  hi  suithemlacht  cech  beVlai 
LHy.  Amr.  26. 

sul  before  O'Don.  Gr.  p.  325; 
Tor.  Dh.  p.  54;  ibid.  p.  152. 

SÚ1  Nebenform  von  suil,  Oss.  III  7 
Ed.;  PI.  Gen.  iadad  a  sul  ScLb.  20. 

fiulhsiir  gut  sprechend,  beredt, 
s.  labair;  sulbir  eloquens  Wb.  11^ 
{Z'^.  863);  sulbair  Gl.  zu  lepida 
Leyd.  61»  (,Goid.^  p.  57).  —  Vgl. 
dulbair. 

sulbaire  F.  eloquentia;  Gen. 
inna  sulbaire  SG.  9a  {Z\  247). 

sulbairgthid  Gl.  zu  lepos  SG. 
67^  {Z-\  802). 

sulbairigim  III  bene  loquor; 
Imperat.  Sg.  3  sulbairiged  Wb.  12i> 
{Z\  863).     . 


1.  sult  Fett;  i.  a  feith  Conn. 
Tr.  p.  ni  molt. 

2.  sult  mirth,  joy,  delight, 
voluptuousness  O'B.;  a  sult  ocus 
a  feth  p.  130,  25? 

-sum  s.  -som. 

sund  hier;  hie,  hoc  loco  Z^.  355; 
do  shercc  dam  sund,  do  sercc  dam 
tall  Fei.  p.  CLXXXV  u;  sund 
FA.  3;  SC.  10;  20;  28;  34,  is; 
37,  20;  45,  20;  FB.  21;  36;  62; 
ron  snade  sund  Gl.  zu  snaidsium 
Hy.  1,  11;  sunn  TE.  5  Eg.;  9,  31; 
10,  3;  13;  14;  CG.  7  Fg.;  sund  ille 
SC.  29,  20;  p.  144,  27;  indiu  sund 
amne  p.  1Í31,  24. 

suuda  hier,  hie  Z'^.  355;  s.  unter 
melim;  sunna  jP5.  94;  uair  is  sunna 
th'esergi  Three  Hom.  p.  44,  19; 
sunno  p.  144,  25. 

siit  illud,  als  Adv.  dort,  dort- 
hin, illic;  atcluni-siu  sút  FB.  35; 
is  fior  do  Dhiarmuid  súd  Tor.  Dh. 
p.  152;  in  fer  asa  erbaid  airi  siut 
na  ro  creted  dam-sa  ocus  don 
choimdiu  der  Mann,  dessen  Ent- 
schluss  (?)  darauf  gerichtet  war,  dass 
er  nicht  an  mich  und  den  Herrn 
glaubte  Three  Hom.  p.  18,  31;  siit 
dort  -SC.  11,  9;  47;  and  sút  SC  32. 

1.  suth  weather  O'R.;  suth  sin 
Corm.  p.  "21  fliuchud,  ibid.  p.  43 
tuarad. 

2.  sutli  Geburt,  Frucht;  soth 
offspring  O'R.  —  PI.  Nom.  na  sothe 
terrae  fetus  SG.  64»  {Z^.  240); 
Dat.  érsna  suthaib  „after  the  hirths" 
Goid.^  p.  60  {South.). 

suthach  fruchtreich;  tir  su- 
thach  solusta  FA.  4. 

suthaigc  F.  Fruchtbarkeit 
ScLb.  25. 

su-tliain,  snihm  ewig;  aeternus, 
perpetuus  Z'-'.  863.  —  Gen.  F.  na 
péne  suthaine  FA.  24;  34;  p.  170,  27; 
Dat.  isin  hethaid  sutbain  Three 
Hom.  p.  96,  6;  Acc.  in  rig  sóer 
sutbain  Hy.  6,  26.  —  Vgl.  com- 
suthain. 

suthe  s.  suithe. 

cia  sutlirebrech  Hy.  2,  eo? 

sutrall  s.  unter  lochet;  sudrall 
light,  brightness,  a  candle,  a  torch 
&R. 


t& 


797 


taccmang 


tá  s.  táim. 

tabairt,  tabart  Jn/".  2u  tabruhn. 

1.  taball  =  Zai.  tabella,  tabhaill 
tabella  Ir.  Gl.  G2;  das  Material, 
auf  dem  man  in  Irland  ante  per- 
gamenae  usum  schrieb,  waren  ta- 
hulae  e  hetnla  arbore  cotnplanatae, 
gwns  Oraiun  et  Taibble  Fileadh 
i'.  Tabiilas  Philosophicas  dicebant 
Ogyg  p.  233,  vgl.  3Is.  Mat.  p.  470; 
i  cinn  secht  m-bliadhan  tescaid 
filid  ocus  faide  ociis  fisidh  in  t-ibur 
bói  OS  Baile,  ocus  musgniit  taball 
filidh  de,  ocus  sgriboit  fise  ocus 
fese    ocus     serca    ocus    tochmarca 

,    Uladh  inti  Ms.  Mat.  p.  473,  38. 

2.  taball  eine  Sehleuderwa ffe, 
sling  On  tJie  Mann.  II  p.  252;  fo- 
ceird  Cuchulaind  cloicb  assa  tha- 
ba[i]Il  furri  corróebris  in  mind  n-óii' 
i  tri  ibid.  III  p.  196;  nos  indlethar 
Cet  inchind  Mesgedra  isin  tábaill 
Aid.  Chonch.  40. 

tabartach  „bountiful"  Fei.  p. 
CLXXII  u,  von  tabairt. 

tabralm  I  verschmolzen  aus  do- 
berim,  s.  do-biur,  ich  bringe, 
thue  wohin,  gebe,  mit  la  ich 
nehme  mit;  tabur  da  Z'^.  428.  — 
Vraes.  PI.  2  tabraid  FB.  72.  — 
Conj.  Sg.  2  ni  taibre  grád  for  nech 
con  feser  a  inruccus  don  grád  sin 
Wb.  29»,  24;  ni  fil . .  rig  na  tibre 
falte  dun  Lg.  10.  —  Imperat.  Sg.  2 
tabair  ScM.  3,  ie;  tabair  brec  im 
nach  n-aile  FB.  61 ;  tabuir  ass  hi 
TE.  19;  tabar  FB  87,  s.  unter 
drindrosc;  PI.  2  tabraid  Hy.  1,  52. 
—  Praes.  scc.  Sg.  3  na  tabrad 
ScM.  1;  asbert  CtimaXl  na  tibred 
acht  is  cac/t  ni  dobeVad  ocus  ni 
bád  8Í  in  ben  CCn.  4;  asbert  Tadg 
CO  tibred  breith  do  ind  ibid.  7; 
nach  tibred  mnai  TE.  2  Eg.;  PI.  3 
dia  tibertis  rigi  n-Erend  SC.  21; 
tibertais  22.  —  Praet.  Sg.  3  tobert 
p.  131,  1;  PI.  3  tubertatár  a  cairp- 
tiu  leu  CC.  3  LU.  —  Pass.  Praes. 
Sg.    3   ni    tabarr    ainm    trén    friu 


j   Ml.  30a,  9.   _   Conj.   Sg.  3   mani 

I   tabrait[h]er  FB.  5tj.  —  Praes.  sec. 

I   Sg.  3  dia  tibertha  FB.  90.  —  Praet. 

I   Sg.  3  tobreth  p.   loO,  23.   —  Inf. 

!  Nom.  is  dait  as  chóir  a  thabairt 
FB.  9;  in  tan  bá  mithig  tabairt 
biid  doib  CC.  3  LU.\  a  tabairt 
iUáim  neich  uaib-si  FB.  76;  ni 
mebul  do  Ultaife  . .  a  thabart  FB. 
14;  Gen.  fobith  tabarta  do  chách 
a  chomraime  SC.  2;  Dat.  du  tha- 
bairt SP.  II  16;  do  thabairt  set 
ScM.  2;  FB.  72;  usci . .  do  thabairt 
So  a  súili  TE.  12  LU.\  do  thabairt 
inna  m-bossán  SC  2;  do  thabairt 
chucu  dass  ihnen  gegeben  würde 
Lg.  11;  TE.  20  Eg.;  FB.  59;  63; 
dal  inna  caurath  sin  do  thabairt 
FB.  56;  cath  do  thabairt  eturru 
eine  Schlacht  wurde  zwischen  ilinen 
geliefert  Lg  16;  oc  tabairt  chathai 
Fei.  p.  CXLVII  2;  foraim  eu  doib 
do  thabairt  fornd  {auferlegen)  SC. 
5;  FB.  62;  oc  tabairt  tana  bó  uait 
beim  Wegtreiben  eines  Einderraubes 
von  dir  ScM.  11;  ic  tabairt  chind 
Ánlúain  assa  chriss  ScM.  16;  FB.  2; 
do  taphuirt  na  hingcwe  TE.  3  Eg.\ 
Acc.  tri  thabairt  ind  anmae  triuin 
fris  Ml.  3Ua,  12;  ar  tabairt  darsa 
morlind  Lg.  18,  30? 
tabsat  SG.  29? 

taccair,  tacair  congruus,  de- 
cens  Z'^.  881;  tacair  cense  oc  in 
forcitul  Milde  ist  geziemend  bei  der 
Unterweisung  Wb.  31«,  26;  is  tacir - 
deit  ni  táirle  lat  Wb.  30<i,  20  (decet 
te  Z'^.  234);  is  tacair  diinn  a  cháin 
locheil  asar  chorp  Wb.  15'  (Z^.  633, 
zu  lesen  corp?);  Wb.  17«=  (Z^  794). 
taccmalc  attingit,  tachmaicc 
{sic)  snechta  ferna  (no  fairnniu)  fer 
i.  doecmaic  in  snechta  crissa  fer 
Corm.  p.  20  ferend;  tacmaic  „it 
surrounded"  O'Don.  Chr.  p.  260 
{mit  Bezug  auf  Corm.  l.  c ). 

taccmang  reichen  bis,  umge- 
ben, verschieden  von  teccmang? 
Praes.    sec.    Sg.    3   tacmungad   [du 


taccraim 


798 


taidbrim 


ad]bran  „wliieh  used  to  fall  to  tJie 
heel"  Tur.  Gl.  127  a;  taicmainged 
s.  unter  fésoc.  —  Zu  O'B.'s  „tag- 
mangaim  I  Surround"  vgl.  imm- 
thacmang. 

taccraim  (für  do-aith-garim)  I 
argumentor;  tagraim  I  plead, 
argue,  dispute,  dehate,  sue  O'H. 
—  Praet.  PI.  1  doracartmar  cois 
cáich  Gl.  zu  eausati  sumus  Wh.  2^ 
(Z"^.  457).  —  Fut.  taiccéra  cách 
dar  á  chen[n]  f essin  Gl.  zu  unus- 
quisque  nostrum  pro  se  rationem 
reddet  Deo  Wh.  tí^  {Z\  452).  — 
Inf.  tacre. 

taccre,  tacre  argumentari, 
Inf.  zu  tacraim,  argumentum 
Z'^.  881 ;  tagra  discussion  Corm. 
Tr.  p.  163.  —  Sg.  Dat.  ic  sir- 
thacra  f riu  FA.  26 ;  ic  taccra  f rimm 
„contending  wiih  me"  Three  Hom. 
p.  36,  21 ;  PI.  Nom.  cia  batar  deg- 
tacrae  les  ,,though  there  xoere  good 
arguments  with  Mm"  Tur.  Gl.  81; 
na  tacrai  dorata  for  Crist  Gl.  zu 
ohjecta  Lih.  Hy.  6»  {Goid.^  p.  66). 

taccu  ich  sage,  spreche;  „ne- 
go?"  Z-\  434  {Wh.);  taccu  ni  adil- 
gnigmar  Gl.  zu  numquid  egemus 
Wh.  15a  ^z-\  439);  duacthar  tri 
th[u]istin  in  talman  Gl.  zu  loqui- 
tur  terrae  creatio  Ml.  bl<^  {Goid.^ 
p.  43). 

taeha  scarcity  O'B.;  ni  biad 
tacha  broit  na  biid  ann  co  brath 
Goid.^  p.  104  (LHy.). 

taclitad  Gl.  zu  angens  SG.  14i>, 
tachtud  ar  brágtib  „strangling 
on  throats"  ScLb.  20;  tachdaim 
I  strangle,  cholce  O'B. 

tachtae  angustus  SG.  60''. 

tadall  Visit atio  Z'^.  28,  Inf.  zu 
taidlim.  —  Sg.  Nom.  tadhall  in 
maigbi  siu  TE.  16  Eg.\  „Tadall 
latt  a  Chuchulainn."  „Ni  adliub 
ém"  ol  Cnchulainn  [fiat]  visitatio 
a  te  Bev.  Celt.  III  p.  176;  Gen. 
bad  atrab  na  bad  cuit  tadill  es  soll 
ein  Wohnep  sein,  nicht  ein  Mal 
Besuchen  Wh.  27i>,  27;  Dat.  don 
chet-tadall  ScM.  1;  Acc.  ni  sech- 
malfam  ni  and  cen  tadal  Ml.  25a,  3 
(Z*.  460).  —  Vgl.  imm-adall,  ad-ella. 

tad-badim   (für  do-aith-)  I  ich 


zeige.  —  Praes.  Sg.  3  tadbat  de- 
monstrat  Wh.  lO"  (Z^.  431);  duad- 
bat  ocus  relaid  demonstrai  et  mani- 
festat  Ml.  51c ;  donadbat  quod  de- 
monstrat  SG.  27i>;  dorn  adbat  Lg. 
18, 10;  PI.  3  ar  don  adbat  SC.  28,  2? 
—  Fut.  Sg.  2  tadbie  FB.  59.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  doadbadar  osten- 
diturWb.  29c,  4  {Z-\  471);  ciasberat 
doaidbdetar  fisi  doib  et  dotiagat 
angil  a  n-dochum  ni  chretid-si  Wb. 
27a,  29.  —  Inf.  taidbsiu.  —  Vgl. 
tárfas  und  tais-benim. 

tadbanar  s.  taid-beiiim. 

tadbéim  s.  taithbéim. 

tadbsiu  s.  taidbsiu. 

táeb  s.  tóeb. 

taerrechtach  erregend,  Er- 
reger, tserrechtach  dehtha  SC.  25, 
vgl.  tairrachad  to  incite  CDon. 
Suppl.  und  tudrach. 

ni  tágara  SC.  40  lies  nit  ágara, 
s.  ág'ur. 

tagim  für  do-agim,  -agaim?  Jm- 
perat.  Sg.  2  aigh  taig  i.  tair  dori- 
dhis  i.  eirigh  go  Cormac  ocus  tair 
doridhisi  uadh  CDav.  p.  50  aigh; 
PI.  2  atát  da  clárchiste  mora  and, 
inagid  tagid  ocus  tucthar  as  LU. 
Nenn.  1.  —  Vgl.  ma  imaga  taga 
i.  imain  amuigh  O'Dav.  p.  49  agh. 

tai  i.  derbóg  (dearbh  a  chttrn 
or  milk  pan  O'B.)  no  taog  (?)  no 
ian,  tadbanar  toi  i.  taisbeutar  na 
taoga  no.na  derboga  no  in  ian  loma 
no  corma  O'Duv.  p.  121.    Vgl.  toi. 

tai  p.  132,  24  {„there  no  grief  or 
care  is  knoion"  0^ Curry")? 

taibleth  s.  toin|lim. 

táid  M.  für  SG.  471»  {Z\  80). 

taid-  oder  taith-,  entstanden 
aus  do-aith-. 

taid-benim  I  ich  zeige.  —  Pa88. 
Praes.  Sg.  3  tadbanar  s.  tai;  tad- 
banar din  do  Chomgall  Fei.  p. 
CXXIX  2;  nom  tadbanar  „is  shewn 
unto  me"  Three  Hom.  p.  80,  24.  — 
Praes.  sec.  PI.  3  nói  crotha  no 
tadbantais  fojTÍ  erschienen  an  ihr 
FB.  28.  —   Vgl.  tais-benim. 

taidbrim  {für  do-aith-berim)  I 
exhiheo.  —  Conj.  PI.  2  ni  tidbarid 
far  ra-bauUu  ne  exhiheatis  memhra 
vestra  Wh.  31>  (Z«.  881),  —  Praes. 


taidbriad 


799 


tail^im 


sec.  Sg.  3  donedbarad  Gl.  zu  ut . . 
possit  adhihere  Ml.  23»,  4. 

taidbriud,  dothsét  Cuchtilaind 
arnabarach  do  taidbriud  in  t-slóig 
ociis  do  thaisbenad  a  chrotha  algin 
alaind  do  mnaib  LU.  p.  81»,  i. 

taidbsiii  F.  Zeigen,  Inf.  zu 
tad-badim,  Erscheinung;  demon- 
stratio,  demonstrare  Z'^.  486;  881. 

—  Sg.  Korn,  taibsiu  SC.  49  (taidb- 
siu  H.);  Dat.  iar  taidbsin  Concu- 
laind  do  iiia  charput  LU.p.  113»,  12; 
Acc.  ro  faillsig  .  .  re  taidbsin  a 
n-ecosca  „he  manifested  .  .  their 
countenanees  by  showing  Fei.  p. 
XXXVII  12;  conécus  in  tadbsin 
tarfás  diüt  LU.  p.  113»,  17;  PI. 
Dat.  frisna  taidbsib  sin  SG.  49, 
taidbsin  Eg. 

taid-ehoirte,  in  taidchoirte  as  i 
n-do[i]ri  Gl.  zu  reversorum  Ml. 
82c,  t-^it.  tath-chor. 

tuid-chrenim   I    ich    erkaufe. 

—  Per  f.  Sg.  3  do  radchiiiir  Wh.  2i> 
(Z*.  4501;  it  he  dorraidchiuir  eos 
redemit  Wb.  32'i.  —  FiCt..  Sg.  3 
tathcria  i.  in  cunnrad  dobera  tarais, 
ut  est  ni  tathcria  ma  ro  ria  i.  ni 
tuca  amuith  é  ma  ro  recus  i^reca?) 
amach  O'Dav.  p.  120. 

taid-chricc  F.  redemptio  Z'^. 
812,  i:on  crecc.  —  Gen.  atconnairc 
sóllsi  a  thaithcreca  Three  Hont, 
p.  4,  1. 

taid-chur   redemptio  Wb.    3». 

taide  s.  taite. 

táide,  taide  secrecy,  coneeal- 
ment,  adultery  O'Don.  Suppl.; 
taidhe  theft  O'R.,  vgl.  táid;  hl  taide 
verstohlen  s.  unter  laige;  cen  taide 
„icithout  concealment"  Fei.  Prol.  71, 
Gl.  i.  cen  folach;  [i.]  cen  dicleith 
Oct.  10. 

taidecht  s.  taidecht. 

taidleeh  Sühnung;  satisfactio 
Z^  881;  taithlech  „peace"  Fei. 
Sept.  19  {reimt  auf  aithmet),  Gl.  i. 
slthugud.  —  Sg.  Gen.  in  taidlich 
satisfactionis  Ml.  23»,  9;  Dat.  ho 
chain-taidliuch  satisfactione  Ml. 
32»,  24  {Z\  857);  Acc.  cen  taith- 
I  lech  FA.  35  {„loithout  pretence" 
Stokes). 

1.    taidleeh    glänzend;    táidh- 


leach  pleasant,  delightful,  splendid 
O'B.  —  Sg.  Nom.  in  grian  tind 
taidleeh  Hy.  4,  2;  toidlech  ScM. 
I  21,  32;  Matha  mur  tren  toidlech 
Fei.  Sept.  21,  Gl.  taitnemach ;  J^cc. 
F.  treib  toidlig  „a  radiant  homeste- 
ad"  Fei  Prol.  78,  Gl.  i.  taitnemaig. 

2.  taidleeh  Glanz,  taidleeh  ind 
oir  TE.  3? 

taidlim  adeo,  visito.  —  Praes. 
Sg.  2  „Dia  m-bad  fulocht  mór  no 
beth  and"  or  si  „ro  adelta;  úair  is 
bec  fil  and  ni  thaidle  Rev.  Celt.  III 
p.  176;  3  do  da  aidlea  Wb.  9d 
{adit  eam  Z^.  434\  —  Conj.  PI.  3 
ni  rom  taidlet  Gl.  zu  nim  tharle 
Hy.  6,  8.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  dia 
taidlet  in  n-iiir  „if  he  touched  the 
mould"  SMart.  40.  —  Fut.  Sg.  3 
dos  n-aidlibea  visitabit  eos  Wh.  25<i 
{Z-\  459);  no  don  aidlife  Three 
Hom.  p.  38,  8;  toadlibi  ibid.  p. 
120,  9;  PI.  1  adrimfem  ocus  doaid- 
libem  cech  n-oin  dliged  fil  in  psal- 
mis  Ml.  14c,  5.  _  Inf.  tadall.  — 
Vgl.  adella. 

tail  s.  toi. 

tailc  stark;  strong,  stout  O'It.; 
i.  daingin  O'Dav.  p.  122.  —  Sg. 
Nom.  FB  37;  71.  —  Compar. 
tailcithir  s.  1.  Ion. 

tailee  F.  Festigkeit,  Stärke; 
Dat.  mur  co  talcai  {reimt  auf  mar- 
trai)  Fei.  Sept.  15,  Gl.  i.  co  cal- 
matus  mor,  vgl.  co  tailee  i.  co  treisi 
no  CO  calmatus  uo  co  teinne  O'Dav. 
p.  122  tailc;  co  talci  ,,ivith  stark- 
ness"  Fei.  Apr.  28  (co  talcai  ibid. 
p.  LXXVII,  Gl.  i.  CO  tangnai. 

taileeud  s  tál-cend. 

tailchube  erat  er  SG.  95i>  (Z^ 
72);  PI.  Nom.  ind  telchubi  cadi  SG. 
180»,  1.  —   Vgl.  tulchube. 

tailciud,  isel  fri  art  tailciud  fri 
gargg  Bern.  115»,  „tender  to  the 
rough"  Goid.^  p.  56. 

taile  salarium  Ir.  Gl.  739. 

1.  tailg'im  II  foveo.  —  Imperat. 
Sg.  2  a  ben  talaig  do  maccán 
„cherish  thy  child"  Three  Hom.  p. 
30,  25.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  áilsi 
Patrice  iarna  baitzed  ara  taileed 
maccu  Cathbad  Tir.  8  {„that  he 
would  cherish").  —  Inf.  Acc.  dús 


tailgim 


800 


táin 


in  fetfaimmís  talgud  a  brotha  LU. 
p.  127,  33.  —   Vgl.  tatailcim. 

2.  tailgim  für  do-failgim?  vgl. 
fáilgim  I  beut  or  cut,  i.  buailim  no 
gearraim  O'B.;  co  dufailced  don 
Gl.  SU  ut  omnem  filiis  Israhel  spem 
noxiae  securitatis  incideret  Ml. 
35c,  1. 

tailm  -F.  Schlinge;  laqueus 
Z^.  770;  a  sling  Corm.  Tr.  p.  158. 

—  Gen.  lue  telnia  s.  unter  scendim; 
Acc.  oder  Dat.  gaibthi  cloich  isin 
tailm  SC.  7. 

táim  ich  befinde  mich,  bin 
an  einem  Orte  oder  in  einem 
Zustande,  vgl.  atáu,  atú,  itáu, 
Z'^.  488;  mit  d  für  t,  wenn  als 
blosse  Copula  gehraucht,  in  ni  dam, 
an-dai,  in-da,  ol-daas  {vgl.  auch 
conid,    condat,    inid,    mád,   manid). 

—  Sg.  1  at  ferr  do  laech  andó-sa 
als  ich  bin  ScM.  16;  „ni  techtu 
dam  dal  fri  fer"  ol  ind  ingen  „hi 
fiadnaisi  na  sethar  as  siniu  andu 
LU.  p.  124i>,  27;  tri  ciiét  bliadan 
0  tu  sund  ibid.  p.  40»,  s;  nach 
Analogie  von  am  {ich  bin),  das 
nicht  negativ  gebraucht  wird,  ni 
dam:  ni  dam  dermatar[h]  p.  141,  c 
(dom  Eg.)\  ni  dam  buidhech  dom 
cheill  fein  TE.  9,  23;  ni  dam  tualnge 
laubra  rimm  ibid.  22;  2  cid  no  tái 
Lg.  10;  18,  1;  ScM.  3;  abair  rim 
cid  dái  TE.  9,  9;  is  midlachda  no 
tái  FB.  58;  is  fota  in  troscud  i 
tái  ScM.  3;  is  ferr  do  laech  andai- 
siu  als  du  bist  ScM  10;  madda 
eola  a  Chonchobuir  Lg.  18,  40;  5  ar 
is  tormach  pene  ros  tá  dóib  FA. 
29;  is  tuilled  péine  ros  ta  and 
FA.  16  LBr.  (ros  ic  and  LU.);  ce 
tha  nech  SC.  44,  2;  ci-si  airm  hi 
ta  side  SC.  13;  31;  28;  31,  12;  le; 
nim  tha  maith  em  SC.  13  {vgl.  ni 
maith  dun  em  ibid.);  ba  ferr  leiss 
éc  andá  bethu  TE.  12  Eg.;  FA. 
10;  29  (oltas  LBr.);  is  tressiu  cuma 
Inda  muir  Lg.  18,  39;  otha  mo  glun 
von  meinem  Knie  an  TE.  10,  12; 
otá  Essrúaid  Lg.  11;  ciddaie  di 
soduin  p.  145,  3?  mit  Fron,  per- 
sonale suffixum;  taithiunn  dichri- 
chide  clius  SP.  II  e;  tathund  nobis 
est   Fei.  Prol.  217    Laud;   iss    ed 


tatham  Lg.  18,  3  Lc;  tathum  i. 
ata  agam  O'Dav.  p.  124;  tathut 
airle  lim-sa  ris  ScM.  3,  10;  tathut 
faelte  SC.  10;  tathat  i.  ata  agat 
O'Dav.  p.  124;  tathus  mor  maith 
aire  „she  has  much  good  upon  her" 
Fei.  Feh:  5;  rel.  ba  ferr  a  comai- 
techt  .  .  oldaas  a  tuitim  Lg.  13; 
oldás  FB.  94;  qltas  FA.  10  LBr.; 
29  LBr. ;  nir  bo  ferr  saide . .  andás  in 
Loth  mor  ScM.  7 ;  ba  mou  he  indás 
cec7t  cuibrend  p.  40,  13;  ba  huilli 
inas  cech  blegun  p.  42,  6;  PI.  1 
sld  mor  itaam  EC.  1;  cusin  purt 
sa  hi  táum  Three  Hom.  p.  114,  14; 
PI.  2  „mairfet-sa  ior  n-dóeni  uli 
innocht"  ior  se  „mani  fágthai  in 
tir  forsa  táthi  LU.  p.  39b,  n; 
PI.  3  bale  i  taat  láith  gaile  ScM.  6; 
más  tat  carait  FB  84;  ni  dat  ná- 
mait  FB.  21;  ni  dat  maithe  ban- 
riina  TE.  9,  ig;  condat  mná  sidi 
SC.  28;  cidat  linmair  FA.  13;  ci 
dat  olcca  rúnu  ban  TE.  9,  17  Eg. 
{oder  zu  trennen  cid  at?)  bit  lia  a 
mairb  and  andat  a  m-bi  FB.  21: 
rel.  andaiti  ibid.  Eg. 

taiinue  torpor;  taimne  morfes- 
siur  cen  éc  „the  trance  of  seven 
tcithout  death"  Fei.  p.  CXXIX.28: 
tamni  ibid.  p.  CXXX  20. 

taimthiu  „bed- death"  Fei. 
Jun.  30,  Gl.  i.  a  éc  fri  hadart; 
ibid.  Jul.  2,  Gl.  i.  bas  no  tam  no 
serb,  no  tamthiu  i.  tomaithium,  no 
tai[mjthiu  i.  tam  tai  i.  éc  a  aenur 
no  sorg,  vgl.  Three  Ir.  Gl.  p.  133: 
ibid.  27;  Aug.  17;  taimtbiudh  i. 
bas  no  sercclighe  0'T>av.  p.  122: 
PI.  Acc.  la  tamthine  Fei.  Oct.  29V 

tain,  cen  thain  SP.  V  9,  „withotii 
disgrace"  0' Curry? 

tátii  Forttreiben,  Raub;  dri- 
ving  O'Don.  Suppl.;  besonders  tain 
bo  Binderraub,  Tain  Bö  Ciiailngo 
{LU.  p.  55»,  1)  Titel  der  berühm- 
testen irischen  Sage,  Tain  Bo  Fraicli, 
Tain  BóRegamain  Titel  anderer  Sa- 
gen; bó-tháin  eine  geraubte  Rinder - 
heerde.  —  Sg.  Gen,  oc  tabairt  tana 
bo  uait  Sc3I.  11;  Dat.  do  thain 
na  m-báu  a  Cúalngiu  TBE.  jk 
154,  4;  Pl.Nom.  táinte,  táinti  O'Don 
Gr.  p.  99 ;  PI.  Gen.  co  n-immad  . . 


tíunsem 


801 


tair-chellaim 


bó-thánte  SC.  42;  biaidh  agam  féin 
na  cuacha  agus  na  cuirn  . .  agus  na 
buair  agus  na  bótháinte  gan  roinn 
Tor.  Dh.  p.  204,  2  {„the  cattle- 
herds").  Vgl.  imm-ain,  tagim  {mit 
táid  Dieh  hat  táin  wahrscheinlich 
nichts  zu  thuti). 

táinsem,  für  do-áinsem,  An- 
kläger), Beschuldigen,  dia  thain- 
sem  Fél.  Epil.  524;  vgl.  áinsem  accu- 
satio,  áinsid  Aceusativus  Z^.   77Í. 

táinsim  ich  beschuldige;  tain- 
sither  is  reproached,  eensured 
O'Don.  SupTpl. 

1.  tair  trochen?  ba  tair  Hy. 
5,  30  (tar  Fr.),  Gl.  i.  ba  terad. 
„there  was  fine  weather  alicays  in 
her  field"  Stokes.  Vgl.  1.  tar. 

2.  tair  s.  tairicim. 

3.  tair  Lg.  5,  15  Eg.? 

4.  tsiirÄdv.  im  Osten,  vgl.  fair, 
an-air;  tair  ic  taurcbáil  na  gréni 
TE.  16;  Oss.  III  9. 

tair  contempt,  reproach  O'B., 
■  vgl.    ár,    tatháir;    Acc.    frim    tháir 
(l '  s.  unter  imm-denach. 
u         tairbert,    toirbeart    a  munifi- 
ff     cence,    a    gift,    present    O'B., 
toirbhirt  delivering,  giving  up,  hau 
ding  over   O'Don.   Suppl.,  Inf.  zu 
tairbrim.    —    Gen.    da    láim    thid- 
naicthi  ratba    ocus    tairberta   ocus 
tuarastail  iarthair  thuascirt  in  do- 
main    On    the    Mann.    III  p.   446 
{TBC). 

tairbertach,  toirbeartach  gene- 
rous,  liberal,  munificent  O'B. 

tairbine  s.  tarbiii. 

tairbir  vgl.  bir?  cona  thairbirib 
niath  s.  unter  serda. 

tairbrim  {für  do-air-berim)  I 
redigo,  subigo;  toirbhrim  I  give, 
deliver,  yield  O'B.  —  Praes.  Sg.  3 
ol  a  tairbir  Gl.  zu  quod  redigat 
SG.  197i>  {Z\  430);  tairbirid  . .  ocus 
trascraid  dochum  n-iffirnd  comtinól 
. .  na  mac  mallacbtan  FA.  1  („he 
bows  down");  tairbirid  illatu  pian 
. .  dona  maccaib  bais  ibid.  {„he  be- 
stows");  Praet.  ro  tboirbir  slógu 
Achía  subegit  LBr.  p.  205'',  I8.  — 
Pass.  PI.  3  doairbertar  fo  reir 
Daé  Wb.  22c  {convertttntur  sub  vo- 
luntatem    d^i   Z\   473).   —    Part. 


tairberthae  Gl.  zu  incurvatum  oh- 
pt'esumque  Ml.  130«.  —  Inf.  tair- 
bert. 

tairced  s.  tairicim. 

tair-chanim  I  ich  prophezeie; 
do-aur-chanim  sagio  SG.  60^  {Z'^. 
880).  —  Praes.  Sg.  3  doerchain 
profetat  Ml.  21»,  7;  don  aurchain 
Gl.  zu  portendere  Cr.  33b  {Z^. 
430);  PI.  3  terchanait  SC.  35.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  no  thercanad  Gl. 
zu  Hy.  5,  Í9;  PL  3  tairchantais 
Hy.  2,  19.  —  Perf  Sg.  3  tairche- 
chuin  resiu  forchuimsed  Gl.  zu 
praedixit  Isaias  Wb.  á^  {Z^.  448); 
PI.  3  höre  nad  tairchechnatar  fathi 
doib  Wb.  5a  {Z-\  4.50);  dun  áir- 
cechnatar  Tur.  Gl.  6.  —  Praet. 
PI.  3  Dep.  ro  thirchansatar  a  driiide 
do  LoegatVe  Three  Hom.  p.  16,  30. 
—  Pass.  Praet.  Sg.  3  doairchet, 
tairchet  Z\  478  {Wb.).  —  Part. 
Sg.  Dat.  don  terchantu  Gl.  zu  pj-o- 
phetato  Ml.  53  {Z'\  881).  —  Inf. 
tairchetal. 

1.  tair-chellaim  ich  umgebe, 
vgl.  air-chell,  timm-chell;  Sg.  3 
don  oirchell  din  múr  luaidi  FA. 
17  LBr.  itimchellaid  LU.);  hierher 
auch  dodon  archeil  p.  133,  6  {das 
Dunkel  von  Adam's  Sündenfall  ist 
es,  das  uns  umgiebt  gegen  Gezählt 
werden)  ? 

2.  tair-cliellaim  eoerceo?  Praes. 
der  Gewohnheit  Sg.  3  bruitne  . .  dia 
tairchelland  a  eochu  p.  SU,  4.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  bruitne  di  dergór 
ina  láim  dia  taircellad  a  eochu 
LU.  p.  113l>,  20;  cuachi  di  ór .  .  hi 
taircellad  a  folt  p.  311,  2. 

3.  tair-chellaim  ich  halte  in 
Ordnung?  taircella  tomus  couid 
iarna  durn  toimdither  On  the  Mann. 
III  p.  514,  vgl.  tairceall  i.  timceall, 
ut  est  taircell  tomas  O'Dav.  p.  123, 
fer  taircell  „collecting  man"  O'Don. 
Suppl. 

4.  tair-chellaim,  Sg.  3  tairchella 
memorat  Wb.  12b  ^z^.  880),  vgl. 
1.  timmchell. 

5.  tair-chellaim  icJi  raube,  vgl. 
aircheliad,  archelim  (s.  die  Nach- 
träge); Inf  Nom.  in  tairchellad 
hi  foUus  Gl.  zu  non,  inquit,   quod 

51 


i 


taircheltach 


802 


tairissim 


habet  in  se  notam  iniquitatis  pup- 
licae,  aperte  tenuiores  quosque 
deripiunt  sed  callide  exeogitant 
Ml  28e,  5. 

taircheltach  Gl.  zu  magica 
ars  Bern.  94'',  nach  Stokes  {Gfoid.^ 
p.  55)  für  tairchetlach. 

tair-chetal  N.  Prophezeiung, 
tairchital  prophetia  Wb.  5»  {Z'^. 
881).  —  Sg.  Dat.  bái  trá  Curnán 
oc  taircetul  doib  ind  locha  do  thich- 
tain  táirsib  LU.  p.  39^,  28;  PI. 
Nom.  á  tercitla  vaticinia  sua  Ml. 
Id^,  10 ;  Dat.  Í  tairchetlaib  fátha 
Hy.  7,  12. 

tairchetlid,  taircetlid  sagax 
SG.  tíOb  {Z-\  793). 

tairchi  TBF.  p.  146,  9,  s.  tor- 
chini. 

tairchisse?  da  n-droch  duba  tair- 
chisi  FB.  45;  da  n-droch  duba 
tarchise  LU.  p.  113»,  4i  {,,two 
bleich  firm  wheels"  Crowe,  Siab. 
Concul.  p.  376). 

táircid,  recht-táircid  legislator 
SG.  44a,  3  ^Z-\  854). 

táirciiii  III  ich  bereite,  ver- 
schaffe. —  Praes.  Sg.  3  doáirci 
bethid  Wb.  15^  {efficit  vitam  Z'K 
257);  rel.  taifces  FB.  73.  —  Imper. 
Sg.  3  táirced  dia  chéliu  Wb.  23c 
(paret  alteri,  gloriam,  Z'^.  365).  — 
Inf.  Gen.  do  breith  táircthe  crwid 
0  Ailill  ocus  0  Meidb  LU.  p.  22,  28; 
Dat.  congniam  frib-si  oc  táircud 
raith  spirito  duib  Wb.  14«  {in  effi- 
cienda  gratia  Spiritus  Z^.  748\ 

táire,  cen  táire  Gl.  zu  cen  di- 
gna  Fei.  Jan.  22,  vgl.  táir. 

tairec  Bereiten?  to  attend  upon, 
to  suppig  O'Don.  Suppl.;  da  blia- 
dhain  fria  thairec  „two  years  for 
the  prcparations''  On  the  Mann. 
III  p.  528;  ar  cuit  do  thairiuc 
ScM.  15.  —   Vgl.  imm-thairec. 

tairg-es  Oss.  III  o? 

tairi  .SP.  I  2? 

tairicim  I  ich  komme,  vgl.  ti- 
cim.  —  Praes.  Sg.  3  tairic  s.  roir- 
thu;  taric  em  fri  toscai  Fei.  Jul. 
19  (tairic  Laud};  PI.  3  toirceat 
O'Don.  Suppl.  —  Imperat.  Sg.  3 
tairced  fcr  ar  mo  chend-sa  LU. 
p.  21a,  16.  —  Ftit.  Sg.  2  tair  TE. 


11  Eg.;  p.  144,  14 ;  SC.  33,  so; 
FB.  61;  tairsiu  TE.  12  Eg.;  p. 
144,  7;  iSC.  40;  tescfamit-ne  fén  in 
crand  sa  ocus  tairsiu  foi  SMart.  25; 
3  mani  toire  a  gell  do  O'Don. 
Suppl?  conom  thair  Hy.  7,  52; 
nim  thair  Hy.  6,  12;  domra  air 
ibid.  11;  16  (i.  ti  dorn  tórithin); 
dorn  airse  ibid.  10;  ,,domm  air-se," 
ol  Fraech  fri  Conall,  ,,co  n-diebis 
lemm  nach  re  conarnecmar"  TBF. 
p.  154,  10;  „don  fair-ni  do  chobair" 
ol  Conall  ibid.  26;  don  far  Hy.  5,  91 
[i.  done  ar  toridin);  PI  3  tairsed 
Hy.  1,  48.  —  Fut.  sec.  Sg.  3  ar  na 
ro  thucad  Patraic  cia  dia  n-dernad 
in  t-immon  co  tairsed  a  gabaii 
Beitr.  VII  53;  ni  thairsed  do  tói- 
chell  richid  s.  unter  tóchell;  PI.  1 
tabram  fíanlíéch  cach  n-aidchi  do 
seile  fair  dus  in  tairsimmis  a  bae- 
gul  LU.  p.  74i>,  45.  —  Perf.  PI  3 
tosn-airnechtár  fleda  mora  FB.  55 
{aber  tosnairnechtatar  Eg.?),  vgl. 
höre  don-arnactar  Crist  Wb.  7^ 
{quia  reeeperunt  Christum  Z'^.  457).    41 

tairidin,    amal    tairidnider    fer     y 
fidchilli    for    tairidin  FB.   62,  vgl. 
tairidin  a  mill-raee  CDon.  Suppl.':' 

tairidnider  s.  tairidin. 

tairis  s.  4.  tar. 

tairisse  beständig,  treu;  tai- 
rise  Gl  zu  idan  Corm.  p.  5  ani- 
dan;  loyal,  faithful  CDon.  Suppl 
—  Sg.  Nom.  „In  tairisi  lib-si  in 
ben?"  ol  si.  „Cid  tairissi  lind  in 
tan  doUuid,  bes  ni  tarissi  iar  tiach- 
tain  TBF.  p.  154,  28;  ibid.  p.  156,  5; 
a  n-gell  taraisse  Gl  zu  idoneum 
pignus  Ml.  27»,  c;  is  gell  són  to- 
raisse  ibid. 

tairi ssem  (do-airissem')  Stehen- 
bleiben, Bleiben,  Bestehen, 
Fest-,  Still-stehen,  vgl.  sessom; 
positio,  Status,  constantia  Z^.  771; 
880.  —  Nom..  tairisem  SC.  44,  2 ;  tai- 
risem  talman  Hy.  7,  24;  Gen.  laech  a 
thairismi  ein  Held  den  Kampf  zu 
bestehen  ScM.  17;  oinfer  tairisme 
comrame  friura-sa  ibid.  8  H;  Dat. 
in  comram  do  thairisem  ibid.  11; 
Acc.  cen  tairisem  ohne  Aufhören 
FA.  29;  31  (toirisium  LBr.). 

tairissim  (do-airissim')  ich  stehe, 


tairissmech 


803 


taim-^e 


bleibe  stehen,  bestehe;  sto  Corm 
Tf.  p.  153  stad;  J  stop  at,  end 
O'Bon.  Suppl.  —  Praes.  Sg.  3 
Dep.  amoZ  is  tri  accomol  n-ildule 
con  terisedar  in  domon  Ml.  6r; 
PI.  2  donairissid  Wb.  14c  [qtiod 
perstatis  Z^.  437)-  3  ni  anat  ocus 
ni  thairiset  FA.  26  (thoirisit  LBr). 

—  Praes.  see.  Sg.  3  asin  baliii  hi 
tairiseti  FB.  88;  co  tairistis  co  arna 
bárach  for  dua  na  rátha  LU.  p. 
113a,  9.  _  Perf.  Sg.  3  Bep.  tar- 
rasair,  tarasair.  —  Praet.  Sg.  3  ro 
atachsat  a  thustide  he  co  ro  thai- 
ris  accu  o  sin  amach  Three  ,Hom. 
p.  12,  22.  —  Fut.  PI.  3  ni  thairisfet 
demna  fria  gnúis  Hy.  7  Praef.  — 
Inf.  tairissem. 

tairissmech  stationary,  im- 
moveable  O'Don.  Suppl.  —  Coni- 
par.  is  siniu  in  fer  et  is  tairis- 
mechu  quam  mulier  Wb.  28i>,  ic 
{standhafter). 

tairissmiare  F.  Standfestig- 
keit; tairismigi  talman  Hy.  7,  24  B. 

tairle  s.  tarla. 

tair-ling'im  I  ich  springe 
herab.  —  Praes.  PI.  3  tairlengait' 
i  n-dorus  in  dúine  TBF.  p.  138,  i9. 

—  Perf.  Sg.  3  tarblaing  for  lár  in 
taige  ScM.  15;  tairbliug  .  .  asa 
charput  FB.  36;  doarblaing  den 
chamuU  Tur.  Gl.  60;  tarblingis 
FB.  39;  40.  —  S-praet.  Sg.  3  tair- 
lingis  FB.  40  Fg.:  tuirlinges  3Í' 
Eg.\  PI.  3  taurlaingset  a  cl&iäih 
a  triiir  FB.  15.  —  Inf.  turlaim 
to  alight  Leahh.  na  g-Ceart.  p.  2; 
tuirling  io  descend  O'Don.  Gr. 
p.  198. 

tairm  Lärm,  Laut,  Stimme; 
toirm  noise,  sound  O'B.  —  Sg. 
Nom.  tairm  adbul  ScLb.  23;  i  m-bi 
tairm  cech  tempuil  Fei.  Mai  10. 
toirm  Laud  und  O'Dav.  p.  122 
mit  der  Glosse  i.  molad  no  gloir; 
toirm  Nóisi  Lg.  17,  25  L.  —  Com- 
pos.  tairm-chless. 

tairm-  die  Form  der  Praep.  tar  in 
der  Composition  {Z'^.  879),  wechselt 
mit  tarmi-,  tarm-. 

tairm-breith  transferre,  trans- 
latio.  —  Sg.  Nom.  tarmbreth  To- 
mais Fei.  Jui.  3  (tairmrith  Laud)] 


Acc.  la  tarmbreith  Martine  Jun.  4 
(tarmrith  Bawl.). 

tairmchell  Umkreis,  Umkrei- 
sen; a  circuit  O'B.  —  Sg.  Nom. 
tairmchell  corn  Lg.  1;  tairmchell 
dáiltened  {so  zu  lesen)  FB.  16. 

tairmchellaim  II  ich  uvikreise, 
gehe  ringsum.  —  Praet.  PI.  3 
tairmcliellsat  gascid  fer  n-ülatZ  on 
dorus  diarailiu  FB.  55;  co  ro  thairm- 
chellsat  tir  n-Érend  31. 

tairm-chless,  tairmcles  nónbair 
LU.  p.  Hol*,  30,  ein  cless  Cuchti- 
linn's,  „the  noise-feat  of  nine" 
Oroice,  Siab.  Concul.  p.  379,  vgl. 
torand-chless. 

tairm-chosal,  tarmchosal  Hy. 
2,  38,  praevaricatio  Z^.  879.  — 
Vgl.  foxul. 

tairmchoslaid,  PI.  Dat.  tairm- 
choslaidib  pr  aev  aricatoribus 
Ml.  154  {Z\  879). 

tairm-ehritthad  iransfigura- 

tio.  —  Sg.  Nom.  tarm  ehr  uthad  Fei. 

I   Jtil.  26 ;  Gen.  in  tairmchrutto  i  Sleib 

I   Tabór  Wb.  15^  {Z^.  879);   cid  ina 

1   folaid  diles  no  araile  fuath  tarm- 

I   chruta  SMart.  34. 

;       tainn-dechaid      transgressus 

est;  PI.  3  tarmideocatár  a  n-gráda 

FA.    28,    tairmdechatar  LBr.\   na 

I   tarmdechutar  Three  Hom.  p.  46,  lo. 

I       tairm-thecht  íransjí?ts,  trans- 

i   gressio  Z"-.  879.  —  Sg.  Acc.  cáin 

'   dómnaig  cen  tairmthccht   ind    iti'r 

I   Fä.  p.  LXIV  10 ;  PI.  Acc.  ro  ches 

tairmthechta  ScM.  21,  is. 

tairmthechtach,  ar  ro  bóe  araile 
epscop  tarmthechtach  „a  certain 
transgressing  bishop"  Goid.^ 
p.  98  {LHy.). 

thairm-thiag'aim  I  transgre- 
dior;  PI.  3  tarmthiagat  Cr.  18^ 
{Z-\  879). 

tairnge  a  nail,  pin,  peg  O'B.; 
cona  thair[nlgib  gáithe,  s.  unter 
serda,  „tvith  its  naäs  of  sharpness" 
Orowe,  Siah.  Concul.  p.  415. 

tairn-gire  N.  Versprechen; 
promissio  Z^.  886.  —  Gen.  tir  tairn- 
geri  terra  promissionis  Wb.  S'd^ 
(Z-\  886);  Tur.  Gl.  130;  Three 
Ilom.  p.  90,  18;  Dat.  ro  bói  hi 
tairngirc  FB.  83;  ro  bói  i  tarngere 
51* 


taimgirim 


804 


taiscim 


do  Messgegra  a  digail  iarna  écaib 
Aid.  Chonch.  20. 

tairng-irim  [für  do-air-con-garim) 
I  ich  verspreche.  —  Praes.  Sg.  3 
rel.  gellas  ocus  tairngires  ScLb.  18. 

—  T-praet.  Sg.  2  uair  dorarngertais 
Three  Hom.  p.  44,  11;  5  do  rairn- 
gert  FA.  2  LBr.  (-rairgert  LU.):, 
dorarngert  Lg.  19.  —  Pass.  Praet. 
Sg  3  dorairngred  Wb.  üc  ^Z-\  886); 
uair  is  do  suide  dorairngered  orgain 
in  duine  sea  TBF.  p.  156,  9. 

tairne  SC.  25V 

tairuim  III  ich  lasse  nieder, 
drücke  nieder,  demüthige; 
túrnaim    I  humble,    descend    O'B. 

—  Praes.  Sg.  3  tairnid  . .  in  m-bial 
for  a  munel  FB.  78;  tairnid  triunu 
SC.  18,  10;  tairnid  enlaith  forsin 
loch  lies  sich  nieder  SC.  3;  deroilid 
. .  ocus  toirnid  na  pecdachu  j9. 170, 13; 
fil  tir  n-aill,  nad  bu  messu  do  sai- 
gid,  atchiu  tairnid  in  grein  n-gil 
EC  6.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  no  thair- 
ned  si  sis  FB.  57;  cura  thoirnead 
gal  na  biasta  „so  that  he  might 
suppress  ihe  beasfs  violence"  Fei. 
p.  XXXVI  4.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3 
tairntir  in  car^atFB.  SdEg.  ^^Mtóirn- 
dim?  —  Inf.  tairneamh  gotha  lo- 
tvering  the  voice  O'Don.  Suppl.; 
túrnamh  descent,  humiliatioti,  lesse- 
ning,  abatement  CR.;  Ace.  forem- 
dim  tairnim  ior  beolo  „I  cannot 
bend  forward"  Fei.  p.  CV  7,  forem- 
dim  tairniud  for  beolu  Goid.^ 
p.  180  {LL.\ 

tairpech  FB.  71  LU ,  s.  tairp- 
thech.  —  Davon  tarpige  FB.  30 
(tarptigi  s.  unter  fómsige). 

tairpthech  strong,  grand, 
pompous  O'B.  —  Sg.  Nom.  bud 
tairpthech  in  teidm  On  the  Mann. 
III  p.  416;  err  tren  tairptech  FB. 
71  Eg.  (tairpech  LU.).  —  Davon 
tarptigi,  s.  unter  fómsige. 

tairr  s.  tarr. 

tairred,  tairred  dochuadusa  LU. 
p.  114a,  7,  ^^a  journey  I  went" 
Crowe,  Stab.  Concul.  p.  385. 

tairriachad  inciting,  Gl.  zu 
turgaire  O'Don.  Suppl.  —  S.  taer- 
rechtach. 

tairrngim  ich  ziehe,  schleppe 


fort.  —  Praes.  PI.  3  con  tairrnget 
leo  in  anmainp.  191, 19.  —  Imperai. 
PI.  2  tarrgid  lib  .  .  in  n-anmain 
FA.  19  (tairngid  LBr.).  —  Inf. 
Dat.  bron  ocus  basgaire  na  táath 
pecdach  and-sin  ic  a  tarroing  do- 
chMm  pene  iffirnd  ScLb.  20;  oc 
taraiug  in  cathbairr  orda  dia  cind 
LU.  p.  52a,  38;  oc  a  tharraing  as 
ar  ecin  es  (das  Haar)  mit  Gewalt 
ausreissend  Fei.  p.  CXLIV  41.  — 
Vgl.  reng,  ringim. 

tairsech  Schwelle;  Urnen  Ir. 
Gl.  1000;  threshold,  i.  tairis  astech 
tiagar;  Corm.  Tr.  p.  161.  —  Acc. 
in  tan  tue  a  cois  dar  tairsech  in 
taige  istech  Tliree  Hom.  p.  56,  12. 

tairset  s.  tairicim. 

tairsitiu  (do-air-ess-sem-\  in- 
tairsitiu  inundatio  Pr.  Cr.  61» 
{Z'^.  884  und  989),  davon  tursitnech. 
—  Vgl.  teistiu,  tuistiu. 

tairtl)e  i.  tadhall  no  cuairt  a  visit 
or  call  O'Conn.;  ba-sa  chaú-sa  tairt- 
be  buden  LU.  p.  114^,  25  (s.  unter 
imm-lommad\  „I  was  a  hound  of 
visiting  troops"  Crowe,  Siab.  Concul. 
p.  381. 

tairtliim,  vgl.  „tairtim  death?" 
O'Don.  Suppl.;  airm  i  fil  in  t-soilsi 
doróisce  c&ch  soilsi,  can  tairthim, 
ce[n]  terbriid,  cen  dorchataid  ScLb. 
23  [cach  tairthim  „every  splendour" 
Stokes'^;  atbath  broc  tromm  Témra 
la  tserthim  a  flatha  Fei.  Prol.  166 
(„with  her  kingdom's  splendour?"); 
tairthim  flatho  LU.  p.  132»,  11; 
CO  ro  tholiur  mo  throm-thairthim 
súain  ocus  chotulta  and-so  On  the 
Mann  III  p.  424;  toilis  a  throm- 
thairthim  cotulta  fair  ibid. 

táis  s.  tóes. 

taiscelad  s.  toscelad. 

taiscelaidilf.  exploratorGoid.^ 
JÍ.  47;  PI.  Nom.  in  taisceltai  Tur. 
Gl.  130. 

taiscid  Inf.  zu  taiscim;  taisgidh 
a  trunk,  a  hoarding,  taisgeadh 
Store,  wealth  O'R.:,  batar  amail  cach 
séd  asin  taisced  hi  Temraig  Ms. 
Mat.  p.  474. 

taiscim  ich  hebe  auf/  lege 
zurück;  taisgim  I  lay  up,  störe, 
hoard    O'R.    —    Conj.    Sg.   2    ni 


taisse 


805 


taithige 


thaisce  ni  SC.  26.  —  Imperat. 
Sg.  2  taisig  iat  „Jceep  them"  Three 
Hom.  p.  98,  10.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
ni  taiscead  ni  dia  thuarustul  SMart. 
11.  —  S-praet.  Sg.  2  ro  thaiscis 
Gl.  zu  Fei.  Jun.  24;  PL  3  co  ro 
thaisciset  he  Three  Hom.  p.  78,  3i. 
—  T-praet.  Sg.  1  is  airi  dos  roi- 
secht-sa  colleir  im  bossán  TBF. 
p.  152,  11.  —  Inf.  Dat.  dos  rat 
m'athair  dani-sa..dia  taiscid  TBF. 
p.  144,  12. 

taisse  die  Reliquien  der 
Heiligen;  dead  hodies,  reliques, 
ghosts,  manes,  shades  O'B.  —  Nom. 
a  thaisse  Fei.  p.  XXXVIII  le:  ibid. 
p.  XCIX  2;  taissi  Muire  óige  ibid. 
p.  CLIV  4;  a  thassi  intíí  noem 
Máríam  SMart.  44;  Gen.  li  tassi 
s.  unter  11;  Dat.  ni  airissiub  hl 
céin  noco  fhargba-su  ni  dot  taissib 
ocum  Fei.  p.  CVI  so;  hi  farcaib  a 
liubra  co  taissib  Poil  ocus  Peta/r 
Three  Hom.  p.  IG,  i. 

taissech,  taisech  s.  tóísseeli. 

taisselbaim  {für  do-aisselbaim)  II 
ich  zeige  vor,  stelle  zur  Schau, 
weise  zu;  taisealbhaim  I  repre- 
sent,  show,  exhibit  O'B.  —  Praes. 
PI.  3  CO  taisselbait . .  in  anmain  i 
fiadnoise  in  duilemun  FA.  18  LBr. 
(taisfenat  LU.).  —  Conj.  Sg.  2 
condid  tarilbae  illau  báiss  no  brátho 
Wb.  29c,  2.  —  Praet.  Sg.  3  co  ro 
thaisselb  in  cáirig  sláin  Three  Hom. 
p.  6,  28.  —  Fut.  Sg.  1  don-aisilbub 
■  Gl.  zu  cum  . .  adsignavero  Wb.  7» 
(Z^.  459).  —  Pass.  Praes.  PI.  3 
immid  aircet  ocus  duaisilbter  do 
persain  Duaid  311.  2^,  5.  —  Praet. 
Sg.  5  0  ro  taisselbad  tra  don  rig 
sin  Three  Hom.  p.  10,  7.  —  Inf. 
Gen.  imma  chromsciath  n-dubderg 
ina  teged  torc  taiselbtha  ina  tul 
LU.  p.  79^,  9?  ähnlich  On  the 
Mann.  III  p.  446  („a  full-grown 
hog")]  Dat.  do  thaisilbiud  Ml. 
14a,  11-  alaind  ém  in  mac  thánic 
and-sin  do  taselbad  a  chrotha  dona 
slúagaib  LU.  p.  81 »,  s. 

taiss-fenim  I  ich  zeige,  weise, 
führe  vor,  vgl.  asfenimm  testificor 
Wb.  22a  {ZK  429).  —  Praes.  PI.  3 
co  taisfenat . .  in   n-anmain  i  fiad- 


naise  De  FA.  18  (co  taisselbait 
LBr.).  —  Conj.  Sg.  2  acht  co  tais- 
fena  a  fled  dóib  FB.  7.  —  Praes. 
sec.  PI.  3  CO  taisfentais  áibniusa .  . 
dóib  SC.  49.  —  Perf  Sg.  3  o  ro 
taisfeóin  . .  in  fled  FB.  13.  —  Fut. 
Sg.  3  iss  i  fiadnaise  diu  in  t-slúaig 
doasfénpha  cách  a  gnímu  eter  maith 
ocus  saich  LU.  p.  17a,  22.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  taisbentar  Gl.  zu  tad- 
banar  CDav.  p.  122,  1.  —  Conj. 
oder  Fut.  [?)  Sg.  3  co  taispentar  do 
cach  ni  imma  m-bi  co  cend  nómaide 
Conti,  p.  25  himbas  forosnai.  — 
Inf.  Nom.  taisbenad  inna  flede 
FB.  9;  in  tasfénad  LU.  p.  ll^,  n; 
Gen.  0  dochotar  . .  i  cenn  taispenta 
ind  immuin  do  Griguir  Goid.^  p. 
101,  32  (LHy.);  Dat.  do  thaisfénad 
LU.  p.  17a,  24;  oc  taisbenad  na 
flede  dóib  FB.  13.  —  Zu  derselben 
Wurzel  doairfenus  exploravi  Wb. 
18'i  {ZK  461). 

taite  Anfang;  taide  beginning 
O'B.  —  Gen.  und  Acc.  0  luan  taite 
samna  co  täte  imbuilg  On  the  Mann. 
III  p.  420;  um  thaide  fogamair  {um 
Herbstes  Anfang)  s.  unter  lüg-nasad. 

taith-,  für  do-aith-,  wechselt  mit 
taid-,  tad-. 

CO  taith  s.  tuitim. 

táitb-béim  ein  in  einem  kunst- 
vollen Schlage  oder  Wurfe  besteh- 
ender cless  Cuehulinn's,  „return- 
stroW  Crowe,  Siab.  Concul.  p.  446 ; 
LU.  p.  73a,  2;  ibid.  p.  1251>,  4;  fri 
talmain  tadbéim  FB.  46 ;  Acc.  ataig 
taithbéim  dia  claidiub  dóib  SC.  6; 
dobered  Cu.  da  beim  im  cech  n-oen 
beim  do-sum  i.  tathbeim  co  cumus 
FB.  40  Eg. ;  PI.  Acc.  látraid  (?)  Cú 
iarom  cloich  m-bic  ior  na  heónu 
CO  m-bi  ocht  n-eónu  dib,  inláa  af- 
rithisi  cloich  móir  co  m-bi  da  en 
déc  diib,  tria  táithbémewd  tra  in 
sin   uli  LU.  p.  63a,  2,  vgl   SC.  6. 

taithesc,  für  do-aithesc,  Ant- 
wort. —  Acc.  CO  n-irmissid  tai- 
thesc  coir  do  cach  grád  et  do  cach 
áis   Wb.  27s  29  {Z-\  72). 

taittiig'e,  vgl.  taithigh  recourse, 
frequency,  a  visit  O'B.  —  Gen. 
ben  taithigi  na  m-báu  TBF.  p. 
154,  29. 


taíthigim 


806 


tál-cead 


taithigrim  ich  besuche,  komme 
tvohin;  I  frequent,  resort  O'B.  — 
Praes.  Sg.  3  rél.  is  tú  taithiges  in 
síd  SC.  29;  PI  3  día  n-aithiget 
31,  1  (do  aithiget  mit  Fron.  rel. 
infixum).  —  Praes.  sec.  Sg.  3  no 
thathiged . .  sin  tech  FB.  63 ;  do 
das  athiged  LU.  p.  19a,  24;  Pl.  3 

110  thathigtís  .  .  mág  ar  Emuin  CC.  1 ; 
hi  maig  p.  143,  á.  —  Praet.  Sg.  3 
tathich  Hy.  5,  57;  Pl.  3  rom  tha- 
thigset  SC.  28.  —  Inf.  taithige. 

taithlech  s.  taidlech. 

taithmecli  Lösen,  Entwirren, 
Analysiren,  Oeffnen;  réleasing, 
dissolving  O'B. ;  taithmheach,  taith- 
bhiuch  i.  sgaoileadh  CCl.,  to  set 
aside,  reverse,  annul,  explain,  to 
analyze  a  word  O'Don.  Suppl.; 
analysis  Corm.   Tr.  p.  156    tríath. 

—  Sg.  Nom.  bidh  égcomluath  taith- 
miuch  in  druing  briathar  O'Dav. 
p.  64  cliath;  Dat.  oc  tatmech  a 
fuilt  TE.  4  Eg.;  Ace.  álad  oengae 
leis  ac  techt  i  n-diini  ocas  tricha 
farrindi  ri  taithmech  On  the  Mann. 

111  p,  450. 

taith-met  Erinnern,  Geden- 
ken, Ertoähnen;  memoria  Z'^. 
881.  —  Sg.  Nom.  taithmet  anma 
Ignati  Hy.  1,  i8  (i.  foraithmet) ; 
Hy.  5,  94;  Dat.  a  demon  comai- 
techta  oc  taithmet  do  cach  uilc 
dorigne  LU.  p.  17»,  29. 

taith-miniur  II  ich  rufe  ins 
Gedächtniss  zurück,  erinnere. 

—  Praes.  Sg.  3  Dep.  forchain  i. 
doaithminedar  do  Dia  in  popul  Gl. 
zu  commonentem  deutn  Ml.  41  r 
{„the  people  admonishes  i.  e.  reminds 
unto  God"  Goid.^  p.  27;  taithmine- 
dar  SG.  13^,  taidminedar  SG.  22a 
{significat  Z^.  438).  —  Vgl.  do- 
muiniiir,  for-aith-miniur. 

taithreos,  ni  thic  diar  taithreos 
i.  diar  lessugud  LHy.  Amr.  17. 

taituem  Licht,  Schein;  lucina 
SG.  37a,  toitnem  candela  SG.  51b. 

—  Sg.  Nom.  in  taitnem  ocus  in 
t-soilse  FA.  7. 

taituemach  leuchtend,  glän- 
zend; hright,  shining,  pleasant 
O'B.;  taitnemach  Gl.  zu  laindrech 
Fei.  Jun.  9.    —    Sg.   Nom.    topor 


taitnemach  FA.  16;  Dat.  co  clug 
taitnemach  p.  39,  22;  F.  do  glain 
taitnemaig  Fei.  p.  XXXIII  35;  Acc. 
F.  taitnemaig  Gl.  zu  treib  toidlig 
Fei.  Prol.  78. 

taitnemche  F.  Glanz;  Ar  gloine 
ocus  ar  taitnemchi  do  chrabuid 
Fei.  p.  CI  9. 

taituigim  III  ich  scheine.  — 
Fut.  Sg.  3  rel.  conid  and-sin  tat- 
nigfess  amai  grein  Three  Hom.  p. 
46,  7. 

taitnim  {für  do-aith-tennim)  ich 
scheine,  glänze,  leuchte  her- 
vor; taithnim  I  pleasi,  delight 
CB.  —  Praes.  Sg.  3  ris  tatin  grian 
SC.  33,  18;  is  cosmail  lim-sa  fri 
cóelglais  n-usci  forsa  taitni  grian 
LU.  p.  89a,  12;  samrad  din  i.  riad 
rithes  grian,  is  and  is  mou  do  aitne 
a  sollsi  ocus  a  hairde  Corm.  p.  40; 
a  animm  .  .  taitnid  isin  catraig 
nemdai  SMart.  44;  PI.  3  tatnit 
FB.  49.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  co 
taitned  in  failte  némda  i.  rath  De  j 
for  a  gnúis  SMart.  44. 

tál  ascia  Ir.  Gl.  252.  —  Dat. 

0  thal  Gl.  zu  ascie  South.  52b 
{Goid.^  p.  59);  enbruithe  n-iirsaille 
ocus  cárna  samaisci  do  indarggain 
fo  thal  ocus  beiiil  TBF.  p.  148,  12; 
ar  thal  in  t-sseir  do  gabail  Fü.  p. 
CI  31.  —  Comp  OS.  tál-cend. 

talaig  s.  1.  tailgrim. 

talam  F.  Erde  {auch  als  Stoff); 
terra  Z'^.  264.  —  Sg.  Nom.  uem 
ocus  talom  FA.  10;  30;  cona  bi« 
talam  and  Gl.  zu  terrae  purgatum 
Ml.  31c,  29;  Gen.  talman  TE.  9  Eg.; 
p.  169,  13;  FA.  2;  tvohl  auch  Hy. 
7,  24;  fri  lár  talwaw  FB.  25;  46; 
Dat.  for  talmain  Hy.  6,  22  {Gegens. 
for  nem);   Lg.  19;  hi  talmuin  CC. 

1  Eg.;  p.  143,  ö;  hi  talam  CC.  1 
LU.;  Acc.  cpnnar  cungain  nem  na 
talmain  FB.  39;  i  talmain  25;  46;- 
i  talmuin  TE.  15  Eg.  —  Compos. 
talam-chumscugud  Erdbeben  Tivree 
Hom.  p.  22,  23. 

talcai  s.  tailce. 

talcdaid,  bróinta  talcdaid  Gl.  zu  . 
mulciber  SG.  64». 

tál-cend,  tailcend  asciciput, 
axthäuptig,    „ein    Spottname    für 


talchar 


807 


tan 


S.  Patrick,  hergenommen  von  seiner 
Tonsur''  Stokes,  Beitr.  VII  17;  p. 
20,  19;  28;  is  e  seo  in  tailcend, 
tiagum  CO  tardttr»  &mus  fair  Three 
Hom.  p.  42,  3. 

talchar  FB.  37?  vgl.  talchar 
obstinacy  O'R. 

tall  dort,  vgl.  anall;  siu  uá  tall 
hie  non  illic  Wb.  S^  {Z^.  351);  do 
shercc  dam  sund  do  sercc  dam  tall 
Fei.  p.  CLXXXV  24;  na  himda 
thall  amue  SC.  24;  corra  bi  thall 
immedón  na  cathrac/t  FB.  88;  91; 
inti  thall  nie  SG.   197a  (Z^  351). 

1.  tallaim  ich  nehme  weg, 
stehle,  schlage  ah,  aus;  I  cut 
off,  lop,  roh  O'B.  —  Conj.  Sg.  1 
Dep.  CO  tallur-sa  a  chend  de  FB. 
94,  CO  tallar-sa  Fg.;  3  co  talla 
ibid.  —  Praet.  Sg.  3  tall  secht 
multu  uathi^j.  42,  35;  TE.  Vd  LU.; 
ScM.  11;  tall  tra  Patraicc  a  ulcha 
do  Fiac  Hg.  2  Praef.\  conas  tall 
asa  cind  co  m-boi  ior  a  gruad  sie 
bohrte  ihr  Auge  aus  Three  Hom. 
p.  64,  24 ;  PI.  3  tallsat . .  a  damu 
p.  45,  1;  cu  tallsat  da  thorcc  don 
treot  Three  Hom.  p.  58,  29.  — 
Pass.  Praes.  Conj.  Sg.  3  dia  taltar 
in  chloch  as  do  chind  biat  marb 
fo  chetóir  wenn  der  Stein  aus 
deinem  Kopfe  entfernt  wird  Aid. 
Chonch.  60. 

2.  tallaim  II  ich  passe,  finde 
Raum.  —  Praes.  Sg.  3  ni  talla 
ormm  a  rad  rut  TE.  9,  13;  feib 
duüdalla  indib  Ml.  30c,  17;  ni  con 
talla  obbad  fair  itir  SG.  90»  (we- 
quaquam  admittit  recusationem  in 
se  Z-2.  613);  PI.  3  hi  tallat  ir/chait 
n-gamna  FB.  91.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
feib  thallad  FB.  82.  —  Praet.  Sg.  3 
ni  ro  thaille  isin  rund  passte  nicht 
in  den  Vers  Fei.  p.  CLXI  3;  Dep. 
tallastár  FB.  55;  82,  tarlas  Eg.; 
ni  ro  thallastar  a  úaill . .  i  n-Érind 
FB.  79.  —  Fut.  Sg.  2  dotallfa-su 
indi  „thou  would'st  fit  in  it"  TBF. 
p.  144,  19.  —  Fut.  sec.  Sg.  3  co 
taillfed  FB.  27;  da  no  beth  nech 
ni  bad  isliu,  doaillfed  sercc  I'su 
and  Goid.-^  p.  173? 

talland  =  Zai.  talentum.  —  Sg. 
Nom.  ara  fogna  talland  cáich  uanni 


dialailiu  Wh.  12a;  Z)at.  innach 
thallond  TT'^&.  17'^  {aliqua  facultate 
Z^  794);  PI.  Gen.  VII  cét  talland 
argait  s.  unter  nascim;  Dat.  in 
choer  comraicc  ro  heccrad  0  thall- 
nib  ocus  0  dánaib  examlu  in  spiria 
noim  Three  Hom  p.  96,  21. 

1.  talmaide  irdisch,  von  talam. 

—  Sg.  Nom.  dia  talmaide  der  ir- 
dische Gott  FB.  15. 

2.  tsilmaide  2}lötzlich;  i.  obann 
O'Dav.  p  120;  fortachtan  Dsé  ta- 
naic  talmaidiu  doib  Ml.  35*1,  1 
(auxilii  Dei  qiiod  venit  subito  iis 
Z'^.  265);  dos  n-écacha  talmaidiu 
ocus  gabais  cluche  arisi  LU.  p. 
23»,  40. 

talmaidech  subitus  Ml.  35*,  1 
{ZK  265). 

talmaidecht,  Daf.  on  talmuidecht 
,,from  the  earthiness"  Corm.  Tr. 
p.  1  adam. 

talmanta     irdisch     Fei.     p. 

LXXIII   29. 

talmi  i.  iarsin  CG.  3  LU. 

tarn  Drest,  repose,  2)  plague, 
pestilence  O'B.;  i.  bas  no  tairi- 
sidh  O'Dav.  p.  121;  tabes  Z^.  1004 
[SG.  A.  C.  23);  tarn  ro  selaig  diiini 
sin  magin  sin  i.  in  duineba  mór 
Corm.p.  45  tamlachta  („a  plague"):, 
cen  tarn  cen  galar  Fü.  p.  CVIII  8. 

támaim   I  rest,   repose    O'B. 

—  Perf.  Sg.  3  tathaiinh  quievit  {er 
starb)  O'Don.  Gr.  p.  260;  PI.  3 
tamhatar  Beitr.  VII  13.  —  Vgl. 
Ztschr.  f.  Vgl.  Sprach/.  XXIII  2Í7. 

tamaiu  i.  borb  O'Dav.  p.  122. 

tamlachta  a  plague  Corm.  Tr. 
p.  160,  s.  unter  tám;  i.  támslechta 
Corm.  p.  45,  „plague-graves"  Corm. 
Tr.  l.  c;  as  don  duiuibadh  sin  mu- 
iutire  Partholóin  adberar  tamlechda 
fer  nEreann  Chron.  Scot.  p.  8.  — 
Tamlachta  als  Ortsname  Gl.  zu 
Fei.  Prol.  226;  i  Tamlachta  Find- 
logain  ibid.  p.  XXXIII  12. 

tamon  Stamm;  tamhan  truncus 
Corm.  Tr.  p.  1  adam;  in  mecun  no 
in  tamun  Gl.  zu  radicem  Ml.  45  r 
{Z^.  776);  Gen.  in  toma[i]n  s.  unter 
piss. 

tan  F.  Zeit.  —  Sg.  Nom.  ro 
bói  tan  rop  inmain  lim  SC.  45,  2; 


\ 


tana 


808 


tar 


in  tan  bus  mithig  lib  for  gcuit? 
CC.  3  Eg.;  Dat.  iartain  post  tem- 
pus,  postea  Z^.  611;  iar  tain  Lg. 
5,  5;  u;  TE.  5  Eg.;  8;  16;  20; 
14  LU.\  p.  131,  8;  p.  132,  4.  — 
Adverhiell:  in  tan  sin  dann,  da- 
mals TE.  1  LU.;  6  i/«/.;  FA  19; 
SC.  24;  i^5.  43;  in  tan,  in  tain 
cum,  quando  Z^.  708;  in  tan  als 
Hy.  2,  2;  53;  65;  5,  55;  87;  p.  19,  37; 
40,  9;  Lg.  17;  18;  ScM.  15;  TE. 
2  LU.;  8;  12  iJr/.;  13;  CG.  3  iíT.; 
4  Eg.;  6;  7  XÍ7.;  2?-  145,  13;  FA. 
31;  Äa  37;  38,  7;  FB.  4;  17;  in 
tan  hi  Hy.  5,  83;  in  tan  bas  úrlam 
FB.  9;  in  tan  m-bátar  and  {mit 
Fron,  rel.)  SC.  17 ;  in  tan  .  .  as 
mithig  wenn  FA.  18 ;  in  tan .  .  ca- 
nait  31;  SC.  2;  5;  FB.  10;  57;  59; 
in  tan  da  FA.  34;  FB.  75;  92. 

tana  dünn;  tanse  tenue  Ml. 
29i>,'  7;  seim-tana  Gl.  zu  exilem 
SG.  14a  (Z2.  19).  —  Sg.  Dat.  fiacl 
a  chlaidib  thana  SC.  31,  5;  0  thana 
a  tháib  CO  tiug  a  ochsaille  LU. 
p.  79a,  39;  PI.  Nom.  traightbi  tana 
TE.  4  Eg.  —  Compar.  co  m-bi 
tanu  de  Ml.  34a,  27. 

tanac  s.  ticim. 

tánai  bó  Baub  von  Bindern, 
vgl.  tain;  co  tue  tánai  m-bó  a  Fe- 
raib  Roiss  Aid.  Chonch.  24. 

tanaide  dünn,  vgl.  tana.  — 
Sg.  Gen.  dotet  iarum  dochum  ind 
folaid  tanaidi  inna  anmse  Gl.  Zii 
trihulatio  ista  quam  patior  . .  usque 
ad  animae  interiora  pervenit  Ml. 
22d,  9  („ad  sensum  intestinum" 
Z'^.  503,  vielmehr:  dringt  bis  zu 
der  feinen  Materie  der  Seele);  PI. 
Nom.  peoil . .  tanuighe  TE.  4  Eg. ; 
Dat.  cona  fsebraib   tanaid[ib]  LU. 

p.   80a,   23. 

tánaise  der  zweite,  secundus 
Z'^.  309;  tanaise  rig  der  präsump- 
tive  Thronfolger,  vgl.  On  the  Mann. 
II  p.  38.  —  Sg.  Nom.  in  dabach 
tanaise  SC.  36;  FB.  20;  tánaisi 
d'éc  das  nächste  nach  dem  Tode 
SC.  30,  10;  Gen.  ind  nime  tanam 
FA.  16. 

ni  tanbi  SC.  19,  6? 

tangna,  Dat.  co  tangnai  Gl.  zu 
CO  talci  Fei  Apr.  28. 


tSíTigna,e\i  tre  ach  er  0  US,  deceit- 
ful  CB.,  tangnadh,  tangnacht  irea- 
chery,  deceit  ibid. 

tanócaib  s.  tócbaim. 

1.  tar  dry  O'Don.  Suppl.;  Hy. 
5,  30  Fr.;  tur  dry  O'B.  —  Vgl. 
tair. 

2.  tar  i.  olc  (evil),  unde  ro-thar 
i.  ro-olc  Corm.  Tr.  p.  163. 

3.  tar  für  tair,  s.  tairicim. 

4.  tar,  dar  {die  spätere  und 
häufigere  Form,  vgl.  jedoch  Wi. 
Gramm.  §  61)  Praep.  c.  Acc.  {mit 
Dat.  FA.  16;  29;  SC.  41;  FB.  70) 
über,  engl,  across;  trans  Z^.  653. 

—  Mit  anlautender  Tenuis  (s.  be- 
sonders die  Verbindungen  mit  Pron. 
suffixum  und  Artikel)  tar  Hy.  2,  9 
{Gl.  dar);  p.  20,  38;  p.  133,  3;  CC. 
2;  FB.  10;  17;  43;  47;  52;  82.  — 
In  Verbindung  mit  dem  Artikel: 
Sg.  tarsin  caihraig  FB.  82;  88; 
N  darsa  morlind  Lg.  18,  20;  dar 
in  muir  SC.  45,  15;  PI.  tar  na  téo- 
ra  fuithairbe  FB.  82;  p.  42,  13; 
darsna  leccaib  FA.  29  LBr.  (dar 
na  LU.).  —  Mit  Pron.  personale 
suffixum:  1.  PI.  dorata  a  fifil 
torund  diarditin  Gl.  zu  Hy.  1,  1; 
2.  Sg.  torot  FB.  10;  3.  Sg.  M. 
taris  FA.  17;  tairis  FA.  18;  SC. 
17;  23;  thairis  FA.  22;  tarais 
Goid.^  p.  94  {LHy.);  N  tairis  Lg. 
11;  F.  tairse  FB.  88;  SC.  36;  PI. 
tairsiu  SC.  35;  thairsiu  FA.  24 
(tairsib  LBr.);  táirsib  LU.p.  39^,  30. 

—  Mit  Pron.  possessivum:  1.  Sg. 
dar  mo  bréthir  TE.  7  Fg.;  darm 
brethir  SC.  43 ;  PI.  dar  ar  m-brethir 
SC.  46;  2.  Sg.  dar  th'éis  TE.  13 
LU.;  SC.  31;  tar  a  chend  FB.  8; 
PI.  tar  a  n-éssi  í'í.  10;  dar  a  n- 
gnússib  FA.  16.  —  Mit  dem  Pron. 
relativum:  tar  a  teged  Gl.  zu 
Hy.  2,  29.  —  Gebrauch:  a)  über: 
conna  torgethar  sechut  na  treót  na 
torot  FB.  10;  co  tue  di  laün  dar 
Nóisin  Lg.  15;  17,  s;  TE.  1  Eg.; 
8;  FA.  Í6;  SC.  20;  23;  31;  dar 
corp  n-gel  Lg.  18,  11;  rola  de  iu 
m-brat  corcra  ro  boi  tarais  Goid.^ 
p.  94  {LHy.);  buille  .  .  dar  sroiil 
ScM.  6;  18;  21,  31;  fer  dar  fer 
ScM.  15;  21,  27;    dar   a  lár   FA. 


tar 


809 


tarat 


30;  29;  ar  tabairt  darsa  morlind 
Lg.  18,  30 ;  p.  20,  19;  38;  SC.  31,  13; 
41 ;  atchiu  dar  in  muir  ille  ich  sehe 
über  das  Meer  hierher  {kommen) 
SC.  45, 15;  srotha  .  .  tar  tir  p.  133,  3; 
CO  u-áechaid  in  loim  tama  lestra 
p.  42,  13 ;  SC.  36 ;  cengait . .  taris 
sie  gehen  darüber  FA.  17;  18; 
22;  24;  SC.  17;  FB.  47;  70;  82; 
88;  Lg.  11;  amaZ  tecait  láith  . .  dar 
cathcairptiu  SC.  40;  téit  ass  . .  tar 
teóra  fuithairbe  ón  tig  FB.  17;  82; 
dar  friech  immach  SC.  45,  11;  co 
rólsat  súil  tairsiu  SC.  35;  cingid 
dar  firu  SC.  37,  17;  29,  le;  FB.  52; 
häufig  mit  geographischen  Namen 
verbunden:  tar  Elpa  huile  Hy.  2,  9 
{Gl.  dar  sleib  n-Elpa);  dar  Sliab 
Fúait  FB.  43;  CG.  2;  dochuatar.. 
dar  Oenach  n-Emna  SC.  32;  TE. 
3  Eg.:,  FB.  43;  iss  ed  conair  rod 
n-gab  do  Emain  dar  Eis  Rúaid 
FB.  69;  36;  Oss.  II  1;  ScM.  20; 
dar  fot  chóicid  Concobmr  FB.  43. 
—  bl  über,  im  Sinne  von  gegen, 
trotz:  dar  ar  n-urgairi  gegen  unser 
Verbot  TB.  p.  180,  15;  tar  cert 
bexjond  right  or  justice  CDon. 
Suppl.,  tar  taircsin  nottvithstanding 
the  offer  ibid.  —  c)  Idiomatische 
Wendungen:  corra  gaib  a  chend 
dar  aiss  von  hinten  ScM.  20; 
cor  dar  cend  umwerfen,  ausser 
sich  bringen:  rop  áil  do  ^lártain 
cor  dar  cend  araile  tempail  moir 
a  m-boi  idaladrad  SMart.  27  („to 
overthrow"^:  atnagat  a  n-gol  oc  dul 
úad,  CO  corastar  na  dáini  batar 
isind  liss  tar  cend  sie  machten  die 
Leute  ganz  ausser  sich  TBF.  p. 
148,  32.  —  d)  tar  esi  mit  Gen. 
1)  post,  2)  pro  Z^.  657;  feg  . .  dar 
th'eis  hinter  dich  SC.  40;  TE.  13 
LTJ.\  tar  a  n-éssi  FB.  10;  dar 
m'ési  Gl.  zu  frim  lorg  Hy.  6,  2; 
dar  essi  a  mathar  an  Stelle  ihrer 
Mutter  p.  40,  10;  is  he  dobeir  log 
deit  tar  hési  do  dagnimo  Wb.  6» 
{is  dat  mercedem  tibi  pro  tuo  bene 
facto  Z^.  658);  tar  cenn  mit  Gen. 
pro  Z^.  658;  du  a  berrad  tar  mu 
'chenn  Tir.  11;  tar  ar  cenni  pro 
nöbis  Ml.  26d,  15;  dar  mo  chend 
Bev.  Celt.  III  p.  185;  robtar  irlim 


do  thecht  martre  darm  eben  Gl. 
zu  pro  anima  mea  suas  cervices 
supposuerunt  Wb.  7^.  —  e)  tar, 
dar  bei  Schwüren:  tar  loib  per 
Jovem  SG.  217b  (Z^  653);  dar  mo 
bréthir  bei  meinem  Wort  TE.  7 
Eg.;  SC.  43;  46. 

tar  contempt,  disgr.ace,  in- 
sult,  für  do-sár?  —  Sg.  Nom.  ni 
tar  dot  gasciud  On  the  Mann.  III 
p.  424;  Acc.  cen  tar  SC.  45,  12. 

tar-  s.  tair-. 

tarad  s.  torad. 

táraill  venit;  Gl.  zu  adella 
Hy.  2,  65;  taraill  iar  sin  co  araile 
n-uasal  [epscop]  Three  Hom.  p. 
14,  23;  ni  tharaill  in  henuachtu.  ar 
clannu  ibid.  20;  donaraill  i.  doroacht 
tar  romuir  Gl.  zu  donarlaid  Fei. 
Dec.  8;  dorn  araill  cairdes  fo  di 
,,to  me  comes  relationship  twice'^ 
Goid.^  p.  93,  42;  cia  dot  araill  a 
mic  was  ist  dir  passirt  Fei.  p. 
VII  2;  dazu  als  2.  Sg.  is  goirt  dorn 
airliss  „bitterhj  hast  thou  visited 
me"  Fei.  p.  CVI  33.  —  Vgl.  tadall 
tmd  tarla. 

tarat  dedit,  verschmolzen  aus 
do-rat.  —  Praet.  Sg.  1  ni  tharddus 
Bev.  Celt.  III  p.  185;  co  tarat  a  di 
laim  imma  brágit  FB.  31;  co  tarat 
beim  do  39;  ScM.  18;  ni  tharat 
frecra  fqr  in  mnái  ScM.  3;  co  tarat 
in  t-oinfer  for  firu  hErend  8;  tarut 
p.  40,  8;  41,  21;  zusammengezogen: 
CO  tard  a  druim  frisin  liic  SC.  8; 
FB.  21;  CO  tard  di  laim  imma 
brágit  61.  —  Conj.  Sg  2  ara  torta 
„do  thou  give"  Gild.  Lor.  Gl.  139; 
„CO  tardda  trá"  ar  se  ,,mo  chend- 
sa  ar  do  chend"  „so  take  .  .  my 
head  in  addition  to  thine  own" 
Bev.  Celt.  III  p.  185;  ni  thardda 
do  rún  do  mnaib  ScM.  3,  5.  — 
Praes.  sec.  Sg.  1  condartin  do  arro 
gáid  dom  Gl.  zu  ut  darem  SG.  209b. 
—  Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  na  tarta 
FB.  74 ;  ni  tharda  li .  tassi  form 
Gl.  zu  Hy.  6,  12;  ni  tharda  tuis- 
liud  form  Gl.  zu  Hy.  6,  13;  mene- 
starda  SC.  44,  9.  —  Praet.  Sg.  3 
ni  thardad  air  glas  „there  was  not 
put  up&n  him  a  manacle"  Ir.  Gl. 
226;  FB.  90. 


tarathar 


810 


tarla 


/ 


tarathar  terebra  Corm.  Tr.  p. 

161  {Z-\   782). 

tarb  M.  Stier;  taurus  Z^.  54; 
a  tauro  Corm.  p.  41;  tarbh  a  hüll 
O'B.  —  Sg.  Nom.  tarb  Lg.  9; 
tnúthach  ScM.  15;  find  SC.  23; 
PI.  Nom.  tairb  Lg.  9. 

tarba  s.  torba. 

tarbde  taurinus  SG.  37b  {Z^. 
792). 

tarb-f ess  „hull-feast"  C Curry, 
ein  '  druidischer  Zauber,  SC.  22 
und  23. 

tarbin  ein  kleiner  Stier.  — 
Sg.  Ace.  tarbin  óc  Lg.  9,  tairbine 
Ég. 

tarblaing  s.  tair-lingim. 

tarcai,  dorn  farcai  fidbaidse  fál 
mich  schützt  des  Waldes  Gehege 
SG.  p.  203  (Z2.  954),  „me  cingit 
dumeti  sepes"  Stokes,  Beitr.  VIII  320, 
vgl.  is  brigach  allochet  la  rig  do 
dan  farchi  {reimt  auf  Poiicarpi) 
„who  guards  us^^  Fei.  Jan.  26 
Bawl.  (dodotfairci  LBr.,  dodon- 
fairchi  Laud),  vgl.  fairci  i.  forcomed 
uo  derrsgaigh  no  dorooa,  ut  est  la 
ri  do  don  fairci  no  do  don  forsat 
O'Dav.  p.  87  {Bev.  Celt.  II  p.  464). 

tarcaim  ich  übertreffe?  — 
Praes.  Sg.  3  feil  Poil  ocus  Petair 
CO  n-aidble  a  n-gretha,  nis  tarca 
•  deilm  catha  „su/rpasseth  it  not" 
Fei.  Jim.  29  (tarcai  Baivl.,  terca 
Laud),  Gl.  i.  ni  derscaig  nech  fre- 
cra  di  dar  deilm  in  chatha  sin, 
tarca  i.  derrscugudh  O'Dav.  p.  122 
mit  Bezug  auf  diese  Stelle;  PI.  3 
in  da  apstal  déac  doforcat  cecb 
n-airim  „who  excell  every  number" 
Fei.  Jul.  15  (dofarcat  Bawl.,  do- 
forchet  Laud),  vgl.  dofarcat  i.  foru- 
aisligheat  O'Dav.  p.  75. 

tar-cbomlaim  II  ich  versamm- 
le. —  Praet.  Sg.  2  in  sliiag  mór 
donarrchomlais  (don-ar-ro-?)  das 
grosse  Heer  das  du  versammelt  hast 
LTI.  p.  115a,  20  {Siab.  Coneul).  — 
Vgl.  tecmallaim. 

tár-fas  {für  do-as-ro-fas?)  ap- 
paruit,  eigentlich  Praet.  Pass., 
„was  shewn,  was  revealed" 
O'Don.  Gr.  p.  260,  vgl.  tad-badim; 
Sg.  3  domm  árfas    mihi   apparuit 


SC.  34,  3;  „Innut  tarfás  ni?"  „Dom 
arfás  immorro"  LU.  p.  113»,  13 
{Siab.  Coneul.);  amal  tárfas  sein 
do  sacurt  boi  occo  Lat.  Hy.  V 
Pref.;  feib  ro  fiugrad  isin  táidbsin 
tarfás  dia  máthair  Three  Hom.  p. 
100,  12;  conid  tárfas  isin  Crsébrúaid 
ConchobMiV  deód  lái  bis  das  Ende 
des  Tages  erschienen  ist  FB.  59; 
isin  deilb  hi  tarfas  uait-siu  in  der 
Gestalt  in  der  sie  von  dir  ver- 
schwand p.  132,  12?  —  Dazu  Per  f. 
Act.  Sg.  3  dochuaid  iar-sin  Mártain 
for  a  sei  co  tárfaid  demun  do  i 
n-deilb  duine  SMart.  16  {„appeared 
tohim").  —  Fut.  Sg.  2  co  n-dárbais 
frecndarcus  du  fortachtae  Ml.  209 
{ut  demonstres  praesentiam  auxilii 
tui  Z^.  881).  —  Pass.  Fut.  Sg.  3 
CO  n-dárbastar  inne  SG.  211»  {ut 
demonstretur  sensus  Z^.  881). 

targ-a  für  do-rega,  s.  torg^im. 

targaid  {Perf?)  bot  an,  vgl. 
tairg  o/fer  {2.  Sg.  Imperat.)  O'Don. 
Gl',  p.  202;  targaid  caeca  torc  to- 
gaidi  dia  heis  p.  112;  úair  nad 
fáet  úad  a  targid  do  weil  er  nicht 
von  ihm  annahm  {s.  fo-emim\  was 
er  ihm  anbot  Siab.  Coneul.  p.  434 
{LU.);  Conus  targaid  denum  in  to- 
chair  tria  furtacht  in  rig  Fei.  p. 
CXIX  35  {„she  finished  the  making  of 
the  causeway"  St.).  —  Pass.  Praet. 
Sg.  3  toich  do  rige  n-Erenn  iar  cenél 
ocus  tarcMS  do  minas  leced  fén  uada 
ar  Dia  Three  Hom.  p.  98,  2  („it 
would  have  been  given  to  him").  — 
Inf.  Dat.  do  thairgsin  O'Don.  Gi: 
p.  202  {offer);  Acc.  p.  809,  29. 

targ'laim,  is  me  targlaim  na 
sluagu  sair  „it  is  I  that  gathered 
the  forces  eastward"  On  the  Mann. 
III  p.  422,  2. 

tarla  {verschmolzen  aus  do-rala) 
„he  came,  it  came  to  i^ass, 
happened"  {tzv^s).  —  Sg.  1  ni 
tharlus  dorn  cbirt  SC.  38,  3?  3  dia 
tarla  sl  cusin  m-bantrebthaig  p. 
48,  22;  condid  tarla  sechae  et  con 
ri  a  lainn  Wb.  24»  (Z*.  880);  co 
tarla  cach  snátbat  dib  hi  cró  araili 
FB.  65;  conda  tarla  for  a  lethbeolu 
uli  25;  iar  sin  ro  theilg  Lugaid  in 
n-gai  forsin  carpat  con  tarlai  illáeg 


tar-laicim 


811 


tarrasaír 


mac  Riangabra  Rev.  Celt  III  p. 
178;  tarla  Gl.  zu  armothä  Oss. 
III  3  Ed. ;  cia  seil  i  tarla  doib  dul 
for  set  Hy.  1  Praef.;  PI.  3  tárladar 
triar  mhac  OilioUa  ar  au  bh-faith- 
che  rompa  „were  before  them  on 
the  piain"  Tor.  Dh.  p.  126.  — 
Conj.Sg.3  uim  iha.ir\eHy.  6,  s;  12;  13. 

tar-laieim  III  (für  do-air-lécim) 
ich  lasse  los,  lasse  von  mir, 
icerfe.  —  Praet.  Sg.  1  darlecius 
Gl.  zu  darchinuius  Oss.  III  3;  tar- 
liicus  urchur  dorn  sleig  SC.  38,  1; 
3  tarlaic  urchor  do  gai  ScM.  10; 
Oss.  I  3;  5;  con  tarlaic  fair  anúas 
Lg.  15;  co  tarlaic  a  m-biii  do  innib 
inna  medón  corrabi  for  fortchi  in 
charpait  er  Hess  fahren.  Hess  von 
sich  Bev.  Celt.  III  p.  178;  donar- 
laic  . .  isin  fraech  er  liess  sich  herab 
auf  die  Heide  ScM.  20.  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  in  t-wrcur  matarlacad 
SC.  38,  10?  PI.  3  tech  lán  do  los- 
cannaib  dofarlaicthe  dun  LU.  p. 
Hab,  16  {Stab.  Concul.). 

tarlas  s.  unter  2.  tallaini. 

tarm-  s.  tairm-. 

1.  tarmairt,  tarmairt  tra  in  tene 
ar  ^  met  losend  in  daire  uile  „the 
fire..tcas  like  to  have  burnt  the 
whole  oaJiwood"  Lat.  Hy.  XII  Pref. 
{Goid.-^  p.  104). 

2.  tarmairt  Lg.  2  Eg.? 
tarmi-  s.  tairm-. 
tarmuaigim  III  ich  nütze,  vgl. 

tor-be,  tor-benim.  —  Praes.  Sg.  3 
ni  tharmnaig  do  neoch  es  nützt 
Niemandem  Three  Hom.  p.  50,  25. 
—  Fut.  Sg.  3  tarmnaigfid  a  sil-se 
dot  sil-so  TJiree  Hom.  p.  54,  17; 
PI.  3  inna  hi  tarmnigfit  Gl.  zu 
profuturas  Goid.^  p.  69  [LHy.). 

ta,TTF.Hintertheil,  Schwanz; 
the  lowest  pari  of  the  belly  O'B.; 
festucula  Ir.  Gl.  147;  belly  C.orm. 
Tr.  p.  163.  —  Sg.  Gen.  cend  in 
tarra  ScM.  17;  Bat.  na  trom-tairr 
22,  5;  dofuit . .  isin  sruth  in  clam 
diumsach  ocus  a  bó  fo  a  thairr  co 
ros  baided  Three  Hom.  p.  78,  26 
{„after  him"  ibid.  Index):,  Acc.  in 
tairr  ScM.  17. 

tarraeh  i.  uamnach  {„timid, 
fearfuV)  Corm.  Tr.  p.  162. 


1.  tarraid  Pfr/".  traf,  überfiel, 
holte  ein;  araile  laech  and  dorn 
árraid-si  iar  techt  dam  ior  set  LU. 
p.  1141),  1  {„met  me"  Stab.  Concul. 
p.  385);  cid  dot  árruigh  ^vas  ist 
dir  widerfahren  TE.  9,  1  Eg.\  co- 
nos  tarraid  in  dubcbeó  cétna  FB. 
40;  a  n-doraid  tarraid  Coinculainn 
89;  ba  hetarbuas  tan-aid  he  64; 
conidammárb  tarraid  ialam  a  nów- 
bur  84  {SO  dass  die  Erde  sie  todt 
empfing  alle  neun)\  dochuaid  ina 
diaid  ocus  ni  tharraid  he  holte  ihn 
nicht  ein  Three  Hom.  p.  12,  28  {von 
Stokes  im  Index,  nebst  tarrgid  FA. 
19,  zu  einem  Verb  ,,tarraigimm 
I  overtake,  seize"  gestellt)-.,  con  tar- 
raid p.  132,  14;  donarraid  i  n- 
iarmoracht  Ulaid  ina  diaid  Aid. 
Coneh.  25  („the  Ulstermen  followed 
him  in  pwrsuit")!  PI.  3  dos  rala 
for  merugííd  ann  co  trath  d'aidchi 
con  tatarthadar  coin  altai  coro  marb- 
sad  an  inilt  TB.  p.  176,  I6  (über- 
fielen sie).  —  Vgl.  „tarrus  loas  found 
or  recovered"  [Praet.  Pass.)  O'Don. 
Suppl. 

2.  tarraid  Per  f.  blieb,  blieb 
zurück;  doruaraid  Lomna  i  fos 
Corm.  p.  34  orc  treith;  ni  deruarid 
lannech  apud  nullum  remansit  Stu- 
dium curaque  veritatis  Ml.  31  ^,  6; 
ni  ih&rraid  acht  a  n-indai  „nought 
remained  save  their  skulls"  Fei.  p. 
CVII  26 ;  PI.  3  doruarthatar  reman- 
serunt  SG.  5»,  dorruairthetar  di- 
aimsir  vocalis  SG.  18»,  6  (ZK  457^. 
—  Praes.  PI.  3  dofiiarthet  máini 
molthaidi  LU.  Amra  Prot.,  dofu- 
airthet  moltha  maini  LHy.  (Goid.^ 
p.  157,  13).  Hierher  auch  dotuair- 
thi  bóimm  leis  déa  cóic  panibus 
Goid.^  p.  88  {Vit.  Trip.)? 

tarraing  s.  tairrngim. 

teLTraluigkligithKundschafter? 
TE.2Eg.;ll;  19;  tarrsaluigh  3  i/^r. 

tarrasair,  tarasair  blieb  stehen, 
stand,  verweilte,  Perf.  Dep.  zu 
tairissim;  Sg.  3  0  doinib  ro  digbäd 
ocus  ic  Dia  tharrasair  LHy.  Amr. 
120;  tarrasair  and  iarom  ior  a  cind 
LU.  p.  126a,  26;  CO  tarrasair  in 
cocholl  forru  Three  Hom.  p.  82,  26; 
aingel  De  din  tarrasar  os  a  chind 


tarrgid 


812 


tech 


ann-sin  ibid.  p.  122,  2;  ni  dechaid 
in  doch  anicMar  ocus  ni  tharasar 
dia  n-essi  acht  ro  snai  imon  curach 
ibid.  p.  16,  17;  tarrMsar  in  cii  isin 
iuad  sin  ocus  forfemid  cor  de  ibid. 
p.  18,  13;  tarusair  .  .  d'Oilill  ann 
sin  CO  cenn  m-\)liadna  M  sirgalur 
TE.  7  Eg.  unpersönlich?  tarrwstar 
accu  XXX  yAiadan  Three  Hom. 
p.  14,  7. 

tarrgrid  s.  tairrngim. 

tarslaic  s.  túaslaicim. 

tarsna  querüber;  s.  unter  cles- 
sim;  ro  arsetar  an  innsi  ior  tharsnu 
„they  ploughed  the  island  athwart" 
Three  Hom.  p.  68,  30;  tarrsna  in 
t-srotha  O'Dav.p.  91  fobairt;  tarsna 
over,  athwart,  across  O'B. 

tart  Durst;  sitis  Z-\  1004  {SG. 
A.  C.  23).  —   Sg.  Nom.  By.  2,  29. 

tásc  report  O'Don.  Suppl.;  tásg 
report,  rumour,  news  O'B.  —  Sg. 
Nom.  FB.  69;  Fei.  Jan.  18  Bawl; 
Gen.  iar  m-breith  a  tásca  do  Lóe- 
gairi  leis  70;  PI.  Acc.  ro  ferat 
mo  thechta,  tosccoi  co  Concobar 
p.  141,  25. 

taschide,  tascide  nothwendig, 
vgl.  toisc,  toschid;  is  tascide  Gl.  zu 
necessarium  Ml.  20»,  u  {Z^.  72). 

taschidetu  M.  Nothwendig- 
Tceit,  necessitas  Z^.  995. 

tascnaim  {für  do-ascnaim)  adeo. 
—  Praet.  Sg.  3  Ciriacus  crochtha 
tri  chetaib  donascnai  Fei.  Mai  12, 
Gl.  i.  ro  áscnatar  dochum  nime 
lais;  Oct.  25;  PI.  3  do  da  ascansat 
die  zu  ihr  kamen  Hy.  5,  31,  Gl.  i. 
ro  athascansatar;  ibid.  53.  —  Inf. 
Dat.  iar  tascnam  flatha  nime  FA. 
31,  iar  n-athascnam  LBr. 

tascrad,  „do  tascrad  ar  Faind 
SC.  44,  12,  „to  arrest  F."  0' Curry, 
vgl.  tascrat  i.  astat  O'Dav.  p.  120. 

tascur,  tascar  Company,  mee- 
ting  ff  Don.  Suppl.;  tasgwr  i.  mu- 
inntir  O'Dav.  p.  124. 

tassi  s.  taisse. 

tast  s.  tost. 

tastar  SC.  29,  vgl.  étas,  étastar. 

tatailcim,  vgl.  taiicim.  —  Praet. 
Sg.  3  con  ro  tatailc  i.  fordechuid 
Gl.  zu  confoverat  Ml.  36  r  (Goid.^ 
p.  29).  —  Fut.  Sg.  2  läse  donatalcfe 


Gl.  zu  cum  delenueris,  animum, 
Ml.  69c  {Goid.^  p.  28).  —  Pass. 
Praes.  sec.  PL  3  duatalictis  Gl.  zu 
fovebantur  Ml.  130c.  _  Jnf  talgad 
no  tathlugud  i.  ceannsughudh  no 
crithnughudh  O'Dav.  p.  122. 

tatháir  reprehensio  Z^.  881 
und  30,   vgl.  áir,  áer  {Nachträge). 

tatháirim  II  ich  tadele.  -^ 
Praes.  Sg.  3  ni  in  cholinn  dona- 
tháira  acht  is  a  n-accobor  Wb.  3* 
{Z-\  881). 

tatharla  etv/e,  vgl.  tarla;  ba  ho 
tatharla  inna  broiud  CC.  b  LU. 

tathchor,  tathchur  to  return 
O'Don.  Suppl. ;  la  tathchor  . .  Eoiu 
maicc  do  Effis  Fei.  Jun.  24,  i.  re- 
ceptio  lohannis  filii  Zebedei  ad 
Ephesum  de  exilio  per  Domitianum 
ibid.  p    CVII.  —  Vgl.   taidchoirte. 

tathlai  CC.  5  Eg.,  gleichbedeutend 
mit  tatharla. 

tatin  s.  taitnim. 

tatmech  s.  tat th  mach. 

taul  s.  tal. 

taulach  s.  tulach. 

taurcbáil  s.  terclíáil. 

tautat  für  tothaet  LU.  p.  21»,  27 
und  30? 

té  s.  tee. 

tecat  s.  ticim. 

tecc-  s.  tec-. 

tecelsid  Gl.  zu  acceptor,  per-, 
sonarum,  Ir.  Gl.  p.  166  {LArd.). 

tech  N.  Haus;  domus  Z'^.  270; 
tech  áiged  {vgl.  óigi)  „guesthause" 
ScLb.  5;  6;  10;  tech  óil  Trinichaus 
FB.  62;  tech  na  merdreach  prosti- 
bulum  Ir.  Gl.  713;   Tech  Midchu- 
arta  FB.  17;  22;  23.  —  Sg.  Nom. 
tech   CC.  2  Eg.;  3;    FB.  25;   54; 
SP.  III  5;  mar  Lg.  17,  56;  a  tech 
TE.    9    LU.;    FB.    1;    2;    21;    p. 
309,  31;   in   tech   ScM.  5;   in  tech 
mór  SC.  33,  34;  de  giiis  dognith  a 
tech  TBE.  p.  140,  1 ;   Gen.  tige  p. 
20,    21;    CC.    2    LU;    p.    144,    u 
FB    3;   12;  55;  92;  tigi  ScM.  5 
p.  144,  12;  FB.  2;  13;   taige  FB 
92;    inn   óentaige   SC.  33,  s;  -tigi 
45,    13;    dar   Iar   in    taige    Lg.    1 
ScM.   15;   taigi  18;  tige  FB.  15 
tige  CC.  S  LU;  SC.  15;  dorus  do 
thaige  ScM.  11;  thigi  13;  for  cléthe 


techim 


813 


téchte 


tige  ^.  131,  4;  úas  imdadaib  in  tige 
FB.  2:  curathwiír  mo  thige  9;  di 
fenamain  in  tige  25;  i  taulaich  in 
taige  55;    i  n-airenuch   in    tigi  p. 

309,  35:  Bat.  oc  tig  p.  132,  15; 
ocom  thig-si  ihid.  11?  on  tig  FB. 
17;  20;  don  tig  20;  92:  asin  tig 
FB.  7;  taig  13;  ina  tig  TE.  10 
LU.;  SC.  21;  25;  i  taig  Hy.  5,  34: 
Lg.  1;  isin  tig  CC.  3  XÍ7.;  p 
144,    10;    14;    16;    24;    FB.    20;   p. 

310,  5;  isin  taig  ScM.  5;  SC.  10; 
is  tig  Lg.  1;  p.  144,  6;  145,  e; 
SC.  16;  31,  16;  33,  7;  34,  15;  i). 
309,  33;  is  taig  Lg.  1;  7;  ScM.  6; 
15;  16;  17:  luid  . .  do  thaig  in  druad 
p.  40,  18;  Lg.  17,  3;  C(7.  3  Eg.; 
dia  tig  TE.  Vó  LU.;  14;  i?.  132,  13: 
CC.  3  iC7.;  /SC.  20;  33,  6;  44; 
FB.  66;  Acc.  tech  i^f.  12;  ScM. 
3,  1;  CC.  3  LU.;  4  E'p.;  i?.  145,  1; 
FB.  66;  67:  a  tech  Hy.  5,  54;  in 
tech  mor  p.  144,  13:  tancatar .  .  i 
tech  p.  45,  2;  F£.  17;  22;  23;  isa 
tech  TE.  12  LU.;  p.  144,  s;  ÄC. 
10;  16;  í'í.  3;  20;  88;  co  n-acca- 
tár  Coinroí  chucu  isa  tech  FB. 
89;  91;  is  tech  SeM.  15;  isin  tech 
p.  41,  10;  TE.  9  iíí/.;  11;  for  tech 
m-becc  p.  144,  5;  145,  1;  FB.  42; 
62;  66:  75;  Pl.  Nom.  na  tigi  Lg. 
11;  Dat.  do  thigib  F£.  1;  Acc. 
tige  i^.   11.   —   Comp,  ríg-thech. 

techim  I  ich  fliehe.  —  Praes. 
Sg.  3  techid  FB.  38;  Pl.  3  techit 
FB.  57.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  teced 
FÄ  69.  —  Perf.  Sg.  3  ro  taích  Ml 
32 b,  24;  Pl.  3  ro  tachatar  fugerunt 
Ml.  44a.  —  Praeí.  Ägf.  3  ro  theich 
JPS.  39;  nir  theig  57;  techis  FB. 
39;  teichis  38  Eg.;  tecis  69.  — 
Inf.  Dat.  luid  si  hi  crand  for  te- 
ched  TB.  p.  176,  is;  for  teched  in 
tednia  sa  Hy.  1  Praef;  íor  teched 
res  n-galur  íbid.  (s.  triallaim^;  s. 
unter  égim.  —  F^rZ.  teichthech. 

1.  techt  Gehen;  itio,  aditus 
Z^.  800.  —  Nom.  techt  p.  40,  7; 
CC.  3  LU.;  6;  SC.  13;  31,  2;  33; 
FB.  6;  16;  88;  techt  sís  p.  39,  is; 
Gen.  oc  airimirt  techta  thairis 
FA.  22;  F.ß.  20;  am  irlam  techte 
martre  cach  dia  Wh.  13«  {sum  pa- 
*    ratus    ad    subeundum    martyrium 


cotidie  Z^.  484);  Dat.  do  techt 
FB.  42;  do  thecht  secha  Lg.  9; 
oc  techt  p.  40,  33;  /Scüi.  20;  FA. 
20;  oc  techt  dam  SC  34;  Fi.  13; 
iar  techt  assa  curp  FA.  21;  re 
techt  dochum  Bersabae  Ml.  22^,  17 
{Z^.  243);  J.CC.  fri  techt  ass  p. 
130,  22;  im  thecht  sis  p.  39,  17;  ^ 
cen  techt  nicht  zu  gehen  FB.  85. 

2.  techt  Bote;  vas  {vadis)  Z^. 
800.  —  (S^.  >\^OOT.  dotháet  techt  co 
Mac  n-O'c  0  MidtV  p.  130,  31;  PI. 
Nom.  techta  ScM.  2;  SC.  24; 
techta  ConchoöaiV  /ScM.  1;  4;  TE. 
3  -Ep.;  19;  p.  141,  25;  tecta  /Scilf.  2; 
docótar  na  techta  co  Patraic  Three 
Hom.  p.  34,  14;  Dat.  Irisna  tech- 
taib  SC.  27 ;  co  tectaib  Ulad  ScM.  4; 
Acc.  techta  cach  cóicid  TE.  2  LU.; 
17  Eg. 

techta  s.  techte. 

techtaim  II  ich  habe.  —  Praes. 
Sg.  3  ni  techta  non  habet  SG.  50» 
(Z^  434);  rel.  ciped  techtas  nech 
Wb.  12<l  {quidquid  est  id  quod 
habet  aliquis  Z'^.  436).  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  no  techtad  mogaid  lán 
do  demnaib  SMart.  29.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  thecht  SG.  7^  {Z-\  462); 
p.  17,  34. 

techtaire  ilf .  Bote,  Gesandter; 
legatus  Z^.  780.  —  Sg.  Nom.  FB.  61; 
tectiri  p.  141,  29;  Dat.  don  tech- 
taire  Fi.  61;  PI.  Nom.  techtairi 
FA.  9;  techtaire  29. 

techte  gehörig,  recht,  N.  das 
Becht  {SG.  117»,  5''>;  teachta  law, 
right,  laioful,  due,  legal  O'Don. 
Suppl.  —  Nom.  ni  flaith  techta 
s.  unter  1.  laith;  is  hed  as  técte 
dúib  Wb.  91»;  anas  techte  Gl.  zu 
quod  decet  Wb.  2H^,  11;  labra  friu 
noeo  techta  „is  unmeet"  Fei.  p. 
CXXXIV  7;  ni  techtu  XiJ.p,  124^,  26 
(s.  unter  siur)  zu  lesen  techta?  co 
ro  ferad  mo  théchtai  oca  p.  327,  37? 
Dat.  F.  inna  aimsir  téchti  Wb.  23* 
{tempore  suo  legali  Z^.  800);  N.  biid 
cach  gnim  inna  théchtu  Gl.  zu 
omnia  secundum  ordinem  fiant 
Wb.  13a;  for  a  thechtu  thoich 
SC.  25;  Acc.  taibrith  á  téichte 
j  n-doib  Gl.  zu  tributa  praestatis 
I    TF6.  6*  {datis  iis  proprium  Z*.  45). 


teehtmar 


814 


teídm 


teehtmar,  Tuathal  Teachtmhar 
„T.  ihe  Welcome"  Keat.  p.   128. 

teclam  Sammeln,  Sammlung, 
durch  Metathesis  aus  tecmall  ent- 
standen? teaglam  collection  O'B.; 
te Claim  s.  unter  fertas. 

teclamim  ich  sammle,  ver- 
sammle; teaglamhaim  I  collect, 
assemble  O'B.  —  Praes.  sec.  PI.  3 
ni  theclaimtis  feis  'Temrach  do  rig 
cen  rignai  lais  TE.  2  Eg.  —  Praet. 
Sg.  3  ro  theclaira  inne  a  brond  ina 
ucht  „he  gathered  Ms  howels  into 
Ttis  breast''  Bev.  Celt.  III  p.  181, 
vgl.  targlaim.  —  Inf.  teclam;  tea- 
glamhadh  to  collect  O'Don.  Suppl. 

tecmaic  happening,  occur- 
ring  O'Don.  Suppl.,  vgl.  tecmaing. 

tecmaiiig"  accidit  Wb.  9»  {Z'^. 
431),  vgl.  écmaing;  ol  donecmaing 
qiiod  accidit  SG.  40».  —  PI.  3 
donaib  hi  thecmongat  Gl.  zu  acci- 
dentibus  SG.  2»;  doecmungat  Gl. 
zu  accidentiiim  Ml.  63c.  —  ji\it, 
Sg.  3  nacliin  tecma  drochrand  „that 
an  ill  lot  happen  not  to  us"  Fei. 
Jan.  10.  —  Fut.  sec.  Sg.  3  amal 
bid  dúib  doecmoised  als  ob  es  euch 
loiderfahren  icäre  Wb.  5d  {Z'^.  469). 

tecmallaim  {für  do-aith-com- 
allaim)  II  ich  sammele.  —  Praes. 
Sg.  3  doecmalla  colligit  Wb.  9'i 
{Z-\  886).  —  Imperat.  Sg.  2  tec- 
mall na  heónu  dún  LU.  p.  63»,  5. 
—  Part,  tecmaltai  Gl.  zu  egesta 
SG.  70a.  —  Inf.  tecmallad  coUectio 
Wb.  16c  {Z-\  886). 

tccmang'  Geschehen,  fors  Ml. 
77  {Z'\  886).  —  Dat.  ua  thecmungg 
Gl.  SU  ab  eventu  SG.  28»;  ó  thec- 
mang  Gl.  zu  casu  SG.  72i>,  2. 

tecnatatu  Gl.  zu  [mendacii)  fa- 
miliaritas  Ml.  22»,  9;  Dat.  hon 
tecnatatu  formachtu  Gl.  zu  famili- 
aritate  Ml.  28i>,  u  {Z'K  221);  von 
tecnate. 

teenate  domesticus  Wb.  7^ 
{Z-\  792).  - 

tecomnacair  Perf.  Dep.,  teecom- 
noculr  in  so  evenit  hoc  Wb.  10» 
(Z*.  451\  vgl.  for-coemnacair. 

técomnaclit  c  omm  u  n  ic  avit 
Z\  455. 

tecosc  instructio;  tcagasg  tea- 


ching,  doctrine  O'B.  —  Sg.  Nom. 
briathar-thecosc  Conculaind  SC.  25; 
Dat.  gebid  for  tecosc  a  daltai  SC. 
24.  —  Vgl.  tegaisge  doctus  Ir.  Gl. 
660,  tecoisce  doctior  ibid.  1112. 

tecoscim  I  instruo;  teagasgaim 
I  teach,  instruct.  —  Praet.  Sg.  3 
rom  thecoisc  Cathbad  p.  328,  15. 

tecraim,  teagairim  I  cover,  thatch, 
Protect,  shelter  O'B.;  tecurthar  is 
icithheld  O'Don.  Suppl.  —  Vgl. 
imm-thecraim. 

tedinaim  tabesco,  von  teidm; 
Praes.  sec.  PI.  1  no  tedmáis  tabes- 
cebamus  Ml.  61  r  {Goid.^  p.  22). 

tee,  te  heiss;  fervidus  Z'^.  255; 
Gl.  zu  brothach  Hy.  5,  48;  teó 
warm  O'B.  —  Sg.  Nom.  lind  tee 
s.  imter  1.  lind;  is  ro-úar  is  ro-the 
ScLb.  21;  te  in  talam  fúa  cossaib- 
som  LU.  p.  23»,  5;  PI.  Nom.  beta 
téit  Gl.  zu  cum  enim  luxuriatae 
fuerint  {sc.  viduae)  in  Christo,  nu- 
bere  volunt  Wb.  29»,  1;  srotha  teith 
p.  133,  3?  —  Compar.  teou  p. 
190,  30. 

tegdais,  teg-das  F.  Haus.  — 
Sg.  Nom.  tegdais  Ml.  carm.  2 
{Goid.^  p.  19,  Z\  952);  is  glae 
thegdais  ibid.  {Goid.^  p.  20);  tech- 
dais  SP.  III  1;  tegdas  FB.  1;  Gen. 
ecosc  n-áimin  amm  hita  tegdassa 
adchondarc-sa  Ml.  carm.  2  {Goid.^ 
p.  20,  Z-\  953)?  tegdaise  Hy.  5,  ?6; 
Dat.  innar  tegdais  SP.  II  5;  Aec. 
amal  tegdais  Tur.  Gl.  13  {sicut 
domus  Z'^.  611). 

tegde  Ml.  carm.  2  {s.  unter  do- 
thiagaim'i? 

tegrlach  N.  Hausgenossen- 
schaft, die  Leute  Jemandes; 
familia  Z^.  885.  —  Sg.  Nom.  a 
teglach  n-uli  FB.  54;  techlach  p. 
145,  .5;  Gen.  in  teglaig  FB.  55; 
Dat.  don  teglnch  FB.  62;  65;  92; 
cona  techlach  FB.  13;  Acc.  for  in 
teglach  SC.  33,  23. 

teiehtheeh  vitabundns  SG.  50^ 
{Z-\  811),  von  teched. 

teidm  N  Pest,  Pestilenz;  Gl. 
zu  pestis  {„a  pestilenee")  Corm. 
Tr.  p.  139;  pestis  Z\  268;  teidhm 
a  disease  O'Don.  Gr.  p.  96.  —  Sg. 
Nom.  biid  tairpthech  in  teidm  On 


teidm-lenamnacbu 


815 


teist 


the  Mann.  III  p.  416  (CuehuUnn 
ist  unter  teidm  gemeint):  Gen.  is 
fland  tedma  tromchatha  FB.  68,  i4; 
catba  cach  thedma  Hy.  4,  4:  O'Don. 
Gr.  p.  96;  Dat.  ar  tedmaim  Hy. 
1,  8;  on  tedmaim  Gl.  zu  tobe  con- 
sortii  3n.  lö^,  7;  Acc.  cen  teidm 
FA.  35;  PI.  Gen.  sifis  (i.  selfa)  do 
fuil  fland  tedmand  LU.  p.  125i>,  23? 

teidm-lenanmachu  Gl.  zu pe Sti- 
le nt  es  Ml.  15»,  9. 

téig'ed  s.  tiagraim. 

teilcim  III  (für  do-ess-lécim?) 
ich  lasse  von  mir,  werfe,  .'Schleu- 
dere; teilgim  I  cast,  throw  O'R. 
—  Praes.  Conj.  Sg.  2  teki  SC. 
30,  11.  —  Imperat.  Sg.  2  teile 
reice  Z^.  1004  [SG.  A.  C.  23).  — 
Praes.  sec.  Sg.  1  in  lia  no  theilginn 
Oss.  II  1,  teilcind  10.  —  Praet. 
Sg.  1  ro  thelgiusa  gai  n-aill  chucut- 
su  ScM.  Li;  2  ro  thelgis  gai  form- 
sa  11;  do  reilgis  13;  3  nos  teile 
Aid.  Chonchob.  40.  —  Pass.  Praes. 
PI.  3  teleiter  sis  i  fudamain  iffir«d 
sie  werden  hinunter  geschleudert 
FA.  28  (telctir  LBr.).  —  Praet. 
Sg.  3  conna  teilged  a  folt  fo  agid 
damit  ihm  sein  Haar  nicht  über 
das  Gesicht  fiele  p.  133,  21. 

teim  dunkel,  schwarz;  i.  cach 
n-dorchai  Corm.  p.  42,  vgl.  unter 
deme,  an  beiden  Stellen  hat  B.  die 
Fwm  tem. 

teimuig'e  FB.  37  Eg.  Dunkel- 
heit, Finsterniss?  vgl.  temen. 

tein  s.  ten. 

teinm  i.  goirt  no  cnamh  O'Dav. 
p.  118;  vgl.  teinm  ocus  cnam  {so 
zu  lesen?)  cach  cride  Corm.  p.  41 
tinne,  teinm  in  cride  Corm.  Tr. 
p.  156. 

teinm  liégda  Name  eines  drui- 
dischen Zaubers,  den  S.  Patrick 
iebenso  icie  den  imbas  forosnai) 
verbot,  vgl.  atrogell  no  atrarpe  tra 
Patraicc  inni  sin  (den  imbas  foros- 
nai) ocus  an  teinm  laegda,  i.  ro 
forgell  na  bud  nime  na  talman 
nach  Jen  dos  gni,  uair  is  diultad 
do  baithis  Corm.  p.  25,  4o;  dos  ber 
tra  Find  a  ordu  ina  beolu  ocus  do 
chan  tria  theinm  Isegda  co  n-epert 
(es   folgen    dunkle   Verse)   ibid.  p. 


34,  43  (orc  tréith);  tethna  iarom 
Maen  in  t-écess  tria  theinm  Isegda 
CO  n-epert  (es  folgen  dunkle  Verse) 
ibid.  p.  30,  30  (mogheime\  An 
beiden  Stellen  handelt  es  sich  um 
die  Aufklärung  einer  dunklen  Sache, 
der  des  Zaubers  Ktindige  eoctem- 
porirt  auf  die  Sache  bezügliche 
ekstatische  Verse,  und  am  Ende 
derselben  ist  die  Aufklärung  da. 
Daher  „prophetic  rapiure  or  ec- 
stasy" O'Don.  Suppl.,  „Illumination 
of  rhymes''  On  the  Mann.  II  p.  209. 

—  Vgl.  teinm  i.  taitneamh  agas 
teinm  i.  tuicsi  O'Don.  Suppl. 

teirgim  für  do-erigim?  Praes. 
sec.  Sg.  3  do  téirged  indala  n-ái 
immach  commeit  chori  cholbthaigi 
ei'  lies  das  andere  Auge  heraus- 
treten SC.  5. 
teirt  =  lat.    t  e  r  t  i  u  s ,    besonders 

I   (bora)  tertia,    Corm.    Tr.  p.   157; 

I   s.  iarm-eirge;    co    trath    teirt   TE. 

I    12  LU.    (CO    trath    erghi  Eg.);    co 

[   teirt  Wi.  Gr.  p.  125  (VI  12). 

i       teis  SC.  11,  9  ZK,  lesen  tess. 

I  teissmim  (für  do-ess-semim)  I 
ich  giesse  aus,  schütte  aus, 
vergiesse;  vgl.  eisim  i.  tuismither 
inntib,    teissim    i.   tuismither   estib 

■    O'Dav.  p.  82.  —  Praes.  PI.  3  béssti 

I  olca  doesmet  fuili  Wb.  31'',  22.  — 
Imperat.  Sg.  2  tessim  a  Dse  Gl.  zu 

1  refunde  Ml.  51  r.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  amaZ  dun-esmar  Ml.  44^; 
PI.  3  inni  forsa  teismetar  Ml.  23  r. 

j   —  Conj.  Sg.  3  don-esmider  Gl.  zu 

:  fundi  Ml.  37c  (Goid.^  p.  25); 
PI.  3  amaZ  dun-esmiter  tit  effun- 
dantur  Ml.  bi>.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  CO  dumm  esmide  ut . .  effiin- 
derer  Ml.  44c.  —  Part.  PI.  Gen. 
inna  teste  fusorum  Ml.  77»;  Acc. 
testiu  effusos  Ml.  55  (Goid:-  p.  25). 

—  Inf.  Nom.  teistiu  fuile  profusio 
sanguinumWb.  2b  (Z'^.  881);  testiu 
na  fuile  Ml.  22i>,  1 ;  Dat.  do  thestin 
fuile  Ml.  81.   Vgl.  tairsitiu,  tuistiu. 

teist  =  Zai.   testis;   testimonium 
1   Z^.  462;   cáin-teist  bonum  testimo- 
nium Wb.  23  a   ^Z^    857).    —   Sg. 
Nom.  dorratad  teist  de  Wb.  28i>,  c; 
1    Gen.  trinoit  testa  Hy.  6,  10,  Gl.  i. 
I   in  trinoit  testamail. 


téh 


816 


temen 


téit,  für  áo-éit,  er  geht,  Jcommt; 
it,  venit  Z'^.  503 ;  hierher  sind  auch 
die  Formen,  denen  do  vorausgeht 
(s.  3.  do),  gestellt.  —  Praes.  Sg.  3 
téit  Lg.  9;  p.  133,  2;  FA.  21; 
SC.  45,  4;  ni  na  téit  do  menraa-su 
teiti  menma  neich  aile  ScM.  3,  8; 
toet  FA  24  LBr.  (tic  LU.);  amaü 
dotéit  side  Wb.  25d  {Wi.  Gr.  p. 
117,  43);  du  tét  und  rel.  tete: 
amaZ  sluces  a  n-adnacul  n-ersoilcthe 
ni  tete  ind  ocus  du  tét  bréntu  as 
sie  est  gutor  eorum  wie  das  geöff- 
nete Grab  verschlingt  was  hinein 
geht  und  Gestank  aus  ihm  geht,  so 
ist  ihr  Schlund  Ml.  22'',  1;  im 
Sinne  der  3.  PI.:  or  nach  taide 
Lg.  17,  48  L.  Lc,  taidet  Eg.  — 
Im  Sinne  des  Praeteriti  Sg.  3 
téit  SC.  6;  29;  FB.  13;  17;  62; 
88;  ni  thet  SC.  29,  le;  i  tét  36; 
ocus  tete  dessel  na  ráthai  „and 
he  icent  right-hand-wise  round  the 
rampart"  Three  Hom.  p.  34,  30 
{nach  Stolces,  ibid.  Pref.  p.  IX, 
tet-e  mit  Pron.  suff.);  p.  144,  13; 
tedi  ibid.  12;  do  thset  FB.  4;  11; 
p.  130,  30;  p.  132,  12;  SC.  8;  17; 
36;  37,  19;  p.  310,  12;  do  tat  SC. 
28;  tothát  FB.  46;  74  (donoet 
Eg.?)\  LU.  p.  21a,  19;  totáet  TE. 
13  LU.;  tothóet  FB.  53;  vgl.  tau- 
tat. —  Imperat.  Sg.  3  tóided  i. 
veniat  Fei.  Jan  1  (taided  LBr.); 
ibid.  Prol.  340;  táet  (für  táeted, 
do-eted)  FB.  31;  tat  SC.  13;  28; 
FB.  94;  taet  Lg.  13;  ni  thaet 
17,  47  (toed  Fg.);  toet  p.  145,  7; 
vgl.  tiat;  PI.  2  tait  {für  taetid,  do- 
etid)  i.  ille  Gl.  zu  exite  ad  nos 
Ml.  34a,  1;  tait  FB.  5;  tait  ScM.  5. 

—  Fut.  Sg.  2  totaisiu  TE.  11  LU.; 
PI.  3  do  thaiset  FB.  87.  —  Inf 
Dat.  is  óentu  do  atiiir  et  mac  oc 
mo  thoéit-se  for  apstalact  cucuib-si 
Wb.  26",  1  {in  aditu  meo  ad  apo- 
stolatum  Z^.  503). 

teith  p.  133,  3  zu  tee? 
telach  F.  Hügel,   Höhe,   vgl. 
tulach;    excelsum,    collis   Z'^.    8Í0. 

—  Sg.  Nom.  telach  mor  sein  Gl. 
zu  i  n-Uachtur  Gabra  Hy.  5,  60; 
tilach  airechais  SC.  21;  Dat.  0 
Thelaig  na  n-Espoc|>.  42,  s;  a  Telaig 


Dubglaisse  Gl.  zu  Hy.  1,  53;  Fl. 
Dat.  i  telchaib  Gl.  zu  i  n-dinnib 
Hy.  2,  28;  isnaib  telchaib  in  excel- 
sis  Ml.  14a,  11;  huare  is  hi  tilchaib 
ardaib  no  bitis  adi  ibid.  9  {Z'^.  721 

telbude  FB.  47? 

telchubi  s.  tailchube,  tulchube. 

tellach  s.  tenlach. 

tellaim  II  ich  nehme  weg, 
stehle,  vgl.  t&ll&im;  teallaim  Jsíeaí 
O'-R.  —  Praet.  Sg.  3  ma  dudéll  ni 
Wb.  22b  {siquid  furatus  est  Z\  462); 
PI.  3  Dep.  teallsadar  i.  do  goidsead 
O'Cl.  {Beitr.  VIII  328).  —  Inf 
Nom.  is  irchride  a  tellad  erru-som 
Gl.  zu  haec  omnia  in  figura  con- 
tingebant  Ulis  Wb.   Ha  {Z-\   624). 

telltis,  no  thelltis  .  .  oc  ól  sie 
ergötzten  sich  mit  Trinken  p.  310,  3? 
vgl.  ni  telfea,  ni  thelfea  doib,  ni 
tellfea  doib  non  juvabit,  non  ju- 
vabit  eos  Wb.  25i>,  25^,  26a  {Z'^ 
459). 

telma  s.  tailm. 

telt,  ro  thelt  ScM.  21,  9? 

temadar  Hy.  1,  2  Conjeetur  für 
timadar,  Gl.  cforo]  emdar  sinn  diar 
dit[in]  i.  doné  ar  n-di[tin],  also 
wohl  zu  do-emim  gehörig. 

1.  temair  Warte?  specula  Z*. 
259;  vgl.  „omnis  locus  conspicuus 
et  eminens  sive  in  campo  sive  in 
domu,  sive  in  quocunque  loco  sit, 
hoc  vocabulo  quod  dicitur  Temair 
nominaripotest"  Dinnsenchas{Corm. 
Tr.  p.  157);  i.  grianan  no  tulach, 
temair  in  tige  i.  grianan  Corm. 
p.  42;  glasaib  temrach  i.  a  glaisi- 
sinib  na  tulach,  temair  tulach  da 
reir  sin  CDav.  p.  73  doglinn.  Vgl. 
Temair. 

2.  temair,  teamair  i.  gruaidh 
O'Dav.  p.  121. 

teme,  temhe  death,  sickness 
O'R.,  vgl.  unter  2.  melg. 

temel  Finsterniss;  obscuritaa 
Z^  768.  —  Sg.  Nom.  Hy.  2,  4i; 
p.  133,  6;  FA.  5;  Dat.  din  temul 
Gl.  zu  de  obscuratione  solis  Ml. 
16c,  7  (Z^.  211);  fo  theimel  boi  in 
inis  Fei.  p.  CXV  34. 

temeu  dark  grey  Fei.  Index; 
1.  doirche  Corm  p.  16  deme;  teimean 
dorchi  no  odar  ibid.  p.  42  teim. 


ten 


817 


tennim 


ten  Feuer,  vgl.  tene.  —  Sg. 
Dat.  0  theiü  co  fraig  FB.  55;  con 
téin  Lg.  17,  c  für  ocon  tein  am 
Feuer;  asin  ten  Hy.  2,  48  {Gl.  i. 
asin  tened'»,  tein  Fr.\  for  ten  Hy. 
5,  74  \Gl.  i.  for  tenid\  tein  Fr.\  Acc. 
ar  theiu  Hy.  G,  i4,  (x/.  i.  ar  thenid. 

ten-  s.  tin-. 

teu-chor  Zange;  forceps  SG. 
70a,  s.  —  íS^.  Dffí.  isin  tenchoir 
s.  unter  2.  fichim;  dobidgad  Góibne 
asin  tenchar  na  gséi  co  n-glendais 
isin  ursain  Corm.  p.  32,  27  (nescoit). 

tend  fest,  stark;  teann  sti/f, 
strict,  tight,  strong  O'R.;  is  tend 
mo  chris  est  firmum  cingulum  meum 
ZK  954  {Kl.  Neub.);  tend  in  fath 
„hard  the  cause"  Fei.  p.  CXXXIV  2; 
teaud  CO  traig  „stronq  with  foot" 
ibid.  p.  CXXXV  1;  Acc.  F.  mo 
thuaith  tind  p.  133,  7?  —  Vgl. 
com-thend,  imm-thenn,  for-tend  [so 
zu  lesen  FB.  47). 

teudál  Feuerbrand,  Feuer; 
i.  tene-dhál  i.  dal  tened,  co  tenid 
i.  cusin  inad  in  fadaigther  in  tendál 
Corm.  p.  43  (cosin  tenid  innataither 
in  tendál  LL.);  teannala  firebi-ands 
O'R.;  agiis  ro  chuireadar  teine  agus 
teandala  innte  „and  threw  fire  and 
'firebrands  into  it"  Tor.  Dh.  p. 
186,  5;  carna  coimib  cnomes  cadla, 
at  é  ada  na  Samna,  tendal  ar  cnuc 
CO  n-grinne,  bláthach  brechtán  úr- 
imme  citirt  von  0' Curry,  Atlant. 
No.  II  p.  371  {The  Sick-bed  ofCuch.). 

tene  31.  Feuer;  ignis  Z'^.  255; 
tine  Gl.  zu  richis.  —  Sg.  Nom. 
tene  TE.  12  LU.;  p  191,  12;  SC. 
17;  teni  p.  21,  31;  TE.  20;  Gen. 
tened  Hy.  1,  29;  5,  91;  7,  20;  FA. 
17;  25;  27;  29;  30;  p.  191,  11; 
FB.  15;  49;  52;  92;  p.  310,  20;  36; 
ior  richessaib  ro-thened  „of  great 
fire"  ScLb.  20;  oc  beim  tened 
s.    unter    spréd;    Dat.    di    thenid 

FA.  21;  0  thenid  co  fraigid  vmn 
Feuer  {in  der  Mitte  des  Hauses) 
bis  zur  Wand  FB.  2;  p.  309,  32; 
s.  unter  ten;  Acc.  tenid  Gl.  zu  sed 

FB.  68,  11;  etir  tenid  ocus  fraig 
SP.  I  1;  tairmchell  dáilteined  leó 
FB.  16  Eg?  PI.  Nom.  mor-thenti  p. 
190,  30;   Gen.  na  teued  n-ecsamail 


ibid.  29;  Dat.  ro  loiscthe  uas  tenn- 
tib  Fei.  Prol.  39.  —  Davon  tentide. 
tenge  Zunge;  lingua  Z'^.  255. 
—  Sg.  Nom.  tenga  Hy.  6,  is;  PI. 
Dat.  triana  tengthaib  FA.  27;  ga- 
bail  for  tengthaib  „gag  on  tongues" 
ScLb.  20.  —  Comp  OS.  dóel-,  nem- 
thenga. 

1.  tenlacb,  tellach  Herd  {vgl. 
fiallach  für  fianlach);  tenlach  i.  te- 
nelige  Corm.  Tr.  p.  157.  tenlaeg 
LBr.  1.  —  Sg.  Gen.  glanad  tellaig 
in  rigthige  TJiree  Hom.  p.  8,  27 ;  Dat. 
fobert  Cvichulainn  a  lue  afridisi  co 
m-bói  a  n-imdorus  isin  teulug  fó 
LU.  p.  19b,  22;  Acc.  ros  glan  in 
t-aingel  in  tellach  in  óidche  sin 
Three  Hom.  p.  10,  1;  PI.  Nom.  secht 
tellaige  ScM.  1 ;  Gen.  gainem  lir  fo 
longaib  ropat  lin  a  tellaig  Three 
Hom.  p.  34,  1  {„their  heartWs  num- 
ber"),  reimt  auf  bendaib. 

2.  tenlach,  esgal  no  tenlach  i. 
census  quod  tollitnr.  Gl.  zu  Tolle- 
tum  SG.  36i>,  4. 

tenlam  i.  spréd  {Funke)  i.  teni 
láma  Corm.  p.  42;  teanlamh  a  steel 
O'B. 

1.  tenn  s.  tend. 

2.  tenn  i.  ledradh  {S.  letrad) 
O'Dav.  p.  121;  cutting  CDon. 
Suppl.    —    Hierher   in    cach    tind 

I   SC.   37,    17   {„in   every    slaughter" 

I    O'C)?  a  tind  hi  te«d  FB.  73? 

I       3.  tenn,  teann  i.  losgadh  O'Dav. 

.  p.  121,  s.  tennim. 

I       teunad     i.     canamain     {Singen) 

I    O'Dav.  p.  121,  vgl.  teinn  i.  aisneid 

i   ibid.  p.  120. 

j       tenuaim,    teannaira   I  strain, 

i  press,  urge  O'B.  —  Praes.  PI.  3 

tennait  a  n-ette  fria  curpu  FA.  33 
1  {„beat  their  wings  against  their 
l   bodies"). 

j       tennal  1.  maith   O'Dav.   p.   121 
:   Tadhg. 

tenne,  teinne  tension,  strict- 

ness,  rigidness  O'B.,  von  tend; 

Gl.  zu  tailce;  s.  unter  3.  timme. 
tennim  ich  funkele,    leuchte 

hervor,  brenne,  vgl.  taitnim.  — 

Praes.  Sg.  3  rel.  teiiues  p.  310,  21 

(tatnit  FB.  49*).  —   Inf.  tennad  i. 

losgadh  O'Dav.  p.  121;  tennad  breo 
52 


tentide 


818 


ter-chomracim 


teangad  tulbreiÄa  i.  is  losgadh  don 
tengaidh  beres  na  tulhretha,  ibid. 

teutide  feurig,  von  tene.  — 
Sg.  Nom.  FA.  16;  17;  18;  Gl.  zu 
tind  Hy.  4,  2 ;  Bat.  na  dlúim  then- 
tide  FA.  10;  Aee.  FA.  8;  2'2;  P?. 
iV^OTO.  M.  tentide  F^.  20;  26; 
F.  tentide  FJ.  25;  26;  28;  30; 
p.  190,  27;  tentidi  ibid.  25;  28;  p. 
191,  8;  Gen.  na  sraigell  tentide 
ibid.  22;  J)ai.  co  sroiglib  tentidib 
FA.  16;  29;  p.  191,  20;  27;  4cc. 
M.  tentidi  JPJ..  21;  JP.  tentide  25. 

teó  s.  tee. 

1.  teoir  s.  tri. 

2.  teoir  =  Zai.  theoria  O'Dav. 
p.  120;  contemplation  O'Don.Suppl.; 
fothaiglsium  eclats  híía  (Hii)  iarum, 
tri  L  ri  teoir  immanchaine  aca-som 
innti,  ocus  LX  fri  hactail  Three 
Hom.  p.  118,  7  („for  meditation"). 

teol  M.  Dieb,  vgl  Beitr.YlU  328; 
teól  thief  O'R.;  telo  {lies  teol)  i. 
gataige  O'Bav.  p.  121;  Dm.  J.cc. 
im  da  ban-teolaigh  ibid. 

1.  teora  s.  tri. 

2.  teora  Hand,  Grenze;  teora 
a  border,  limit  O'B.  —  Sg.  Dat. 
do  theoruinn  eatorra  als  Grenze 
zwischen  ihnen  Keat.  p.  124;  PI. 
Acc.  ro  cheangail  Diarmuid  agus 
Osgar  teoranna  a  sgiath  ina  cheile 
„the  rims  of  their  shields"  Tor.  Dh. 
p.  164. 

teorannacht  Begrenzung, 
Grenze;  Sg.  Dat.  ag  so  do  theo- 
rannacht  na  Midhe  risna  coigea- 
dhuibh  Keat.  p.  128. 

teou  s.  tee. 

tepor,  „is  drochbanais  duit-siu 
cetus"  er  sesem„anad  lim-sa  ocus 
ri  hErend  do  facbail,  ocus  beith 
duit  foram-sa  ocus  a  thepor  im 
diaid-si"  „and  its  vengeance  to 
follow  me"  TB.  p.  180,"  3. 

teprennim,  für  do-aith-brendim, 
ich  f Hesse.  —  Praes.  PI.  3  doe- 
prannat  i.  imdaigitir  Gl.  zu  afluant 
Ml.  39'i;  toiprinnit  Gl  zu  influunt 
Goid.^  p.  70  [LHy.).  —  Praet. 
PI.  3  doreprendset  cóic  bainne  a 
méraib  Pátraic  „five  drops  flowed 
from  P's  fingers"  Goid.'^  p.  70 
{Vit.  Trip.).  —   Vgl.  tepresiu. 


tepresiu  F.  Fliessen,  Fluss; 
teibrise  a  gentle  dropping  of  water 
O'B.  —  Nom.  tepresiu  fola  Blut- 
vergiessen  LBr.  p.  212^,  15 ;  tepersu 
a  inchinde  Corm.  p.  36,  25;  Acc. 
ro  escomla  demun  iariim  tria  the- 
presin  a  brond  „through  the  flux 
of  his  belly"  SMart.  30. 

ter-,  für  do-air-,  wechselt  mit 
tair-,  tir-,  taur-,  tur-. 

terad  s.  1.  turud. 

terbaig",  a  terbaig  andregoin  i. 
a  galar  bansidi  SC.  28. 

ter-brúd  interruption  ScLb. 
23,  vgl.  tur-brúd. 

terbud  Trennen;  severance 
Three  Hom.  Index;  terbadh  i.  innar- 
hadh  no  delngudh  O'Dav.  p.  120; 
Dat.  ro  rithset  co  dian  dia  terpiid 
na  n-iian  „to  separate  the  lambs" 
TJiree  Hom.  p.  8,  18  {die  Lämmer 
waren  zu  ihren  Müttern  gelaufen):, 
Acc.  dogena  a  n-deligud  ocus  a 
terbod  ScLb.  5. 

terc  spärlich,  knapp;  tearc 
few,  rare,  scarce  ffB.  —  Sg.  Nom. 
betha  thearcc  Gl.  zu  Fei.  Sept.  8; 
PI.  Acc.  na  tri  turcii  tercu  SP.  I  2? 
vgl.  caom  i.  terc,  ut  est  inti  dia 
m-bi  caome  in  cethra  i.  is  terci 
cenel  innili  O'Dav.  p.  67.  —  Com- 
pos.  for  terc-pit  Fei.  Sept.  8,  Gl. 
ior  proind  m-bic. 

1.  tercbál  s.  ter-gabim. 

2.  tercbál  F.  Sonnenaufgang, 
s.  turcbál.  —  Nom.  in  tercbál  miens 
Tur.  Gl.  139  [Z-\  884). 

terce  F.  Knappheit,  Spär- 
lichkeit, Mangel.  —  Sg.  Nom. 
ar  dodechaid  tercca  bid  ann  Hy. 
1  Praef.  {„scarcity  of  food")\  Dat. 
fer  ro  scrib  cen  tercai  cainscela 
Crist  crochdai  Fei.  Mai  6  {„withoui 
Stint").     Vgl.  unter  terc. 

terchanait  s.  tair-chanim. 

ter-chomrac  Zusammenkom- 
men, Versammlung;  congregatio 
ZK  886.  —  Sg.  Nom.  SC.  21;  Geti. 
senim  terchomric  Wb.  13^;  do  im- 
mud  cach  thercomraic  jj.  310,  0; 
Dat.  don  tirchomruc  noil)  Gl.  zu 
ecclesiae  Dei  Wb.  18«=;  ina  terchom- 
ruc  im  Choncobwr  SC.  24. 

ter-ehomracini    I   ich    komme 


ter-frochicc 


819 


tess-baith 


zusammen.  —  Praes.  sec.  PI.  3 
cia  duerchomraictis  doib  in  clóini 
Ml.  128  (Z-\  886).  —  Praet.  PI.  3 
duárchomraicset  cloini  n-doib  fessiu 
Gl.  zu  congregaverunt  iniquitatem 
sibi  ibid. 

ter-fochricc  F.  Kaufen,  Preis; 
turfochraic  relieving  xcages  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Dat.  ón  terfochraic 
muneriim  oblatione  Ml.  14»,  14; 
tuccath  imom  thirfochrig  als  Preis 
für  mich  TE.  10,  le;  PI.  Nom. 
terochraicci  Gl.  zu  munera  Ml.  36» 
{Z\  887). 

ter-gabim  (do-air-gabim  l)\pro- 
fero,  vgl.  tor-gabim.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  rann  insce  ni  tergabar 
ade  SG.'4^,  u.  —  Part.  PI.  Nom. 
amaZ  atatercabthi  inná  eperta  sin 
311.  32i>,  1.  —  Inf.  Nom.  a  tercbál 
trco  fesin  SG.  4i>,  4. 

terismid  (vgl.  tairissem),  ban- 
terismid    Gl.    zu    obstetrix    SG. 

6Üa,    18. 

téruaim  {für  do-émaim)  II  ich 
entkomme.  —  Conj.  Sg.  3  conna 
térna  ass  Lg.  15.  —  Inf.  Acc.  as- 
roUem  térnam  Hy.  5,  100. 

ter-uacra,  vgl.  fócarim,  fiiacraim; 
CO  macht  in  teí'úacra  „the  sum- 
mons  came"  Goid.'^  p.  99  (LHy.). 

tes  s.  tess. 

tes-  s.  tess-. 

tese  in  einer  Glosse  zu  lanx, 
s.  slice. 

tescaim  ich  schneide;  teasgaim 
I  cut,  lop  off.  —  Praes.  Sg.  3  tes- 
caid  Gl.  zu  selais  Oss.  III  8.  — 
Praet.  Sg.  3  cia  rod  slig  i.  rot 
tese  Gl.  zu  ce  roselaig  Fei.  Prol. 
101;  ro  tese  ScM.  14  H  (ro  loitt 
LL.);  tesgus  Gl.  zu  selais  Oss. 
III  8  Ed.  —  B-fiit.  sec.  Sg.  3  con 
tescfad  finna  i  n-aigid  srotha  LU. 
p.  791»,  12;  no  thescbad  FB.  91; 
PI.  1  tescfamit-ne  fén  in  crand  sa 
SMart.  25.  —  S-fut.  Sg.  3  Dep. 
diles  don  coin  tria  fraigidh  no  for 
dorus  acht  ni  do-esistar  i.  acht  na 
ro  tescait  ni  O'Dav.  p.  81  eses 
(„provided  that  he  do  not  cut" 
Stokes,  Corm.  Tr.  p.  XI).  — ■  Pass. 
Praes.  Sg.  3  tescthar  a  folt  Fei. 
p.  XXXVIII  18.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 


no  tesetha  a  folt  ocus  a  ingne  cecha 
dardain  chaplaite  Fei.  p.  CLXXI  loH 

—  Praet.  PI.  3  ro  tesetha  co  rindib 
Fei.  Prol.  238.  —  Inf  Nom.  rop 
áil . .  a  thescad  SMart.  25. 

teseba  s.  tess-buith. 

1.  tess  M.  Hitze.  —  Sg.  Nom. 
tes  SC.  36:  Gen.  in  tesa  caloris 
SG.  5a  {Z-\  211);  Dat.  ar  a  tes 
SC.  36;  irro-uacht  irro-thes  ScLb. 
20;  Acc.  eter  dacht  ocus  tess 
FA.  26. 

2.  tess  Adv.  südlich,  im  Süden, 
wohl  nach  Analogie  von  tiiaid, 
túas,  tair,  tiar,  von  dess  gebildet; 
tess  ocus  tuaid  im  Süden  und  im 
Norden  FA.  4;  itir  thes  ocus  tu- 
aid TE.  3  Eg.\  mi  tess  zu  lesen 
SC.  11,  9  (tes  HX 

tess-,  tes-  Versclunelzung  der 
Präpositionen  do-ess-  {Z'^.  881); 
tese-,  tesa-  enthält  eine  vollere 
Form  esse-,  essa-,  vgl.  ara-  neben 
air-,  ar-. 

tessaigrim  III  ich  mache  warm, 
heiss,  von  1.  tess.  —  Imperat.  PI.  2 
tessaigid  indlat  doib  LtJ.  p.  19»,  22. 

tess-argim  lieh  rette.  —  Praes. 
Sq.  1  dum  esurc-sa  SG.  Incant. 
{Z-\  428,  949);  tessurc  ibid.;  PI.  3 
tessairgit . .  in  mnái  TBF.p.  156, 16. 

—  Praes.  sec.  Sg.  1  doth  esarcaind- 
sea  {so  zu  lesen)  SC.  40.  —  Praet. 
Sg.  3  donn  esmart  Hy.  3,  8  {nach 
der  Glosse,  nach  Stokes,  Beitr. 
VII  28,  und  nach  Ebel,  Z^.  1092, 
wäre  es  Fut.)?  —  Fut.  Sg.  3  donn 
essairefe  Gl.  zu  Hy.  3,  8.  —  Inf. 
tess-argon. 

tess-argon,  -arcou  F.  Bettung, 
Betten,  Inf  zu  tess-argim.  —  Sg. 
Nom.  CO  fagbad  a  thesarcon  SC. 
29,  14;  Gen.  ar  aecuis  tesairgne . . 
don  galur  TE.  13  LU.;  Acc.  ar 
tesargain  Gl.  zu  Hy.  3,  8. 

tess-banat  deficiunt  Z'^.  881; 
tesbanat  Wb.  ll^;  ni  tesbanat  no 
ni  dechriget  Pr.  Cr.  62a. 

tess-buith  Fehlen;  tesbuith 
deesse  Z^.  881.  —  Sg.  Nom.  inab 
tcsia-si  tesbuid  a  hEmuin  p.  144, 19; 
Dat.  do  thesbaid  FB.  94.  —  Co  nj. 
Sg.  3  no  co  teseba  ni  de  dass 
Nichts  davon  fehle  SC.  27,  vgl. 
52* 


tessmalta 


820 


'tiachair 


eseba  unter  esbat.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  ni  con  tesbad  banna  ass 
Hy.  5,  88;  mani  thesbad  ni  aire 
ScM.  3,  7.  —  Per  f.  Sg.  3  tesarbae 
{für  tessa-ro-bae,  vgl.  tese-ba)  Gl. 
zu  a  victoriae  spe  aberat  Ml.  34c,  ig  ^ 
manid  tesarbi  ni  maith  assa  gnimaib 
Wh.  28<i,  30. 

tessmalta,  it  iat  sin  chena  prim- 
thesmalta  iffirn  cona  phianaib  „the 
Chief  details"  ScLb.  22. 

tess-tá,  für  do-ess-tá,  es  fehlt; 
deest  Z'^.  490,  881;  a  n-dot  esta 
dit  nirt  SC.  13;  don  estao  a  liEmuin 
p.  140,  25;   a  testa  dorn   ic-sa  TE. 

II  LU.;  ScM.  6;  ni  thesta  ni  dib 
p.  41,  14;  inab  test&si  tesbuid  p. 
144,  19;  testo  so;  ni  thesta  form 
p.  22,  9.  —  Inf.  testáil  tvant,  de- 
fect  O'B.  —   Vgl.  tess-buith. 

testamail,  in  trinóit  testamail 
Gl.  zu,  trinoit  testa  Hy.  6,  lo. 

testas  M.  testimonium  Z^.  787; 
teastas  report,  character  O'E. ;  Gen. 
testassa  Wh.  15a. 

testimin  =  Iat.  testimonium. 
—  Sg.  Dat.  iar  testimin  Ml.  22^,  25; 
isin  testimin  se  sis  Wh.  15d  {Z'^. 
349);  PI.  Acc.  amal  donuic  testimni 
Wh.  lOd  {Z-\  719). 

testiu  s.  teistiu,  teissmim. 

tét  Saite;  fidis  SG.  46^  [Z-\ 
68);  téd  nomen  de  sono  factum 
Corm.  p.  42.  —  PI.  Dat.  cona  te- 
duibh  finndruine  On  the  Mann.  III 
f.  361;  Acc.  im  na  teta  sin  TBF. 
p.   140,   25. 

tetar-  für  do-etar-  Z"^.  882. 

tetar-cor  interpositio,  intro- 
missio  Z^.  882;  doetarcuirethar 
Gl  zu  interpellat,  pro  nohis  Wh.  41». 
Mit  nochmals  vorgesetztem  etar: 
amaZ  bid  on  etartetarcur  Gl.  zu 
velut  hostiae  intercessione  pur- 
gari  Ml.  32»,  25. 

tetar-racht,  vgl.  ar  in  chom- 
tetracht  pro  comprehensione 
Ml.  118  {Z-\  887);  do  thetarrach- 
tain  a  chind  do  bualad  dar  bil  in 
sceith  ar  n-uachtar  On  the  Mann. 

III  j?.  448  {„for  the  purpose"!); 
vgl.  doretarracht  Gl.  zu  considera- 
tionis  ejus  acte  (i.  hond  rose)  com- 
prehensum  Ml.  33c,  xg. 


tetar-rat,  con  tetarrat  eompre- 
hendit  SG.  29i>  {Z-\  431);  duetar- 
rat  Gl.  zu  quicquid  extremus  terrae 
finis  includit  Ml.  30«=,  e. 

tetarthad,  no  bered  Cet  in  n-in- 
chind  ina  chriss  diis  in  tetarthad 
echt  n-amra  d'UItaib  do  marbad  di 
Aid.  ChoncJioh.  22? 

tetas  für  do-étas,  s.  étas;  ni 
thetus  p.  145,  8. 

téte  F.  luxuria  Z'^.  18,  von 
tee.  —  Dat.  i  téti  a  coUai  FA.  27; 
dom  théti  Fél.  Prol.  25,  Gl.  i.  dorn 
aibindius  {vgl.  Three  Ir.  Gl.  p.  125). 

dia  teth  s.  tuitim. 

tethna  Corm.  p.  30,  30,  s.  unter 
teinm  laegda;  vgl.  tetnuis  i.  merech- 
duin  {s.  2.  mer,  meraige),  excitement, 
rustiness  of  a  horse  O'Don.  Suppl., 
teadnas  fury,  rage  O'B.? 

tethra  i.  badb,  scallcrow  Beitr. 
VIII  328,  Gen.  tethrach  ibid 

1.  ti  circuitus?  i.  imteacht 
O'Dav.  p.  119.  —  In  tan  áoheir 
in  leo  a  gláid  ass,  tecait  foithi  na 
huili  anmannai,  co  tabair-som  thi 
dia  erbull  {„a  eoil  of  Jtis  tail" 
Crowe)  impu  co  n-eiplet  isind  lue 
sin  acht  luch  ocus  sinnach.  Tic  in 
sailche  (selche  LU.  „the  hunter" 
Crowe)  cucai-seom  iar  sin  co  tabair 
side  thi  {„nets"!  Crowe)  immi-seom 
CO  n-epil  LHy.  Amr.  133. 

2.  ti  Absicht,  ZwecJc;  design, 
intention  CB.;  i'indach  foglaid 
dorala  a  m-barr  sciach  osin  tibraid 
ior  tii  merli  forsin  cill  Fei.  p. 
LXXX  17. 

3.  ti  i.  brat  O'Dav.  p.  121 : 
Corm.  p.  41,  a  garment  Corm. 
Tr.  p.  156;  tii  dubglasso  „black- 
gray  cloaks"  On  the  Mann.  III 
p.  158. 

4.  ti  s.  ticim. 

tiach  =  Iat.  theca;  pera  Ir. 
Gl.  41;  Gl.  zu  iadach;  tiag  cover, 
case  Corm.  Tr.  p.  162.  —  Sg.  Dat. 
ainm  do  teig  liubair  Gl.  zu  folaire 
(s.  pólire)  Ir.  Gl.  371;  PI.  Nom. 
polaire  ocus  tiaga  lebor  TJiree 
Hom.  p.   114,  4;   Fei.  p.  CXLI  39. 

1.  tiacliair  i.  doih'gh  CDav.  p. 
122;  sich,  weary  OB.  —  Davon 
1.  tiachrae 


tiachair 


821 


tíbre 


2.  tiachair  klug;  i  glic  O'Dav. 
p.  65 ;  vgl.  tichair  lainn  Gl.  zu  acer 
SG.  41»,  10.  —  Davon  2.  tiachrae. 

1.  tiachrae  F.  affliction  Fei. 
Index,  von  1.  tiachair;  Crist  ba 
mor  a  tiachra  ,,for  Christ  great 
was  his  affliction'-'  Fei.  Apr.  29, 
Gl.  i.  ba  mor  duilge  a  martra  i 
n-gorta. 

2.  tiachrae  F.  Klugheit,  von 
2.  tiachair;   agility,  prudence  O'R. 

—  Sg.  Gen.  soas  co  met  tiachrai 
„toith  inuch  prudence'''  Fei.  Nov.  12, 
Gl.  i.  glicusa  \vgl.    O'Dav.  p.  65). 

tiaeht  für  do  siacht  wie  riacht 
für  ro  siacht;  Sg.  2  ge  ro  thiacht 
ni,  cen  co  ro  siacht,  ui  rot  éracht 
„though  thou  attainedst  one  thing, 
though  thou  hast  not  attained,  thou 
hast  not  arisen"  Three  Hom  p. 
24,  25;  ge  rot  siacht  ni,  cen  co 
tiaeht,  ni  rot  icthar  ibid.  27. 

tiagraim  1  ich  schreite,  gehe. 

—  Praes.  Sg.  2  cid  thégi  colluath 
Three  Hom.  p.  76,  15;  PI.  1  ni  dia 
imgabáil  am  tiagma  LU.  p.  62»,  is; 
tiagmait  Gl.  zu  Hy.  3,  i;  5  tiagait 
Lg.  13;  FA.  15  {Gl.  zu  cengait); 
17:  29;  SC.  15;  16;  FB.  10;  55; 
64;  72;  79;  tiaguit  CC.  2  Eg.\  tia- 
gait ass  SC.  17;  35;  FB.  20.  — 
Imperat.  Sg.  2  tiag-sa  ass  TBF. 
p.  156,  10 ;  PI.  1  tiagam  SC.  17; 
3  tiagat  Lg.  13.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  no  théged  p.  130,  24;  p. 
40,  31;  no  theged  Gl.  zu  dobreth 
Hy.  5,  82;  tar  a  teged  Gl.  zu  Hy. 
2,  29;  ni  thegith  TE.  2  Fg.;  ni 
téigeth  ibid.;  no  théiged  FB.  70; 
88;  PI.  3   teigtis   Oss.  I  1;    tégtis 

FA.  32  LBr.  —  S-fut.  Sg.  1  re 
tias  LHy.  Amr.  1;  Ad.  Prayer  1; 
cia  thiasu-sa  Wb.  23c  {Z'K  466); 
Sg.  2  ba  tu  theis  isa  tech  ar  thus 

FB.  17;  teisiu  TE.  13  LU.;  3  cia 
thes  hl  loc  bes  ardu  311  23^,  23; 
ceta  the  FB.  62;  PI.  1  cia  tiasam 
Hy.  1,  2;   5  cen   co  tiasat  FB.  6. 

—  Fut.  sec.  Sg.  2  lat  noebu  tan 
tiastae  „when  thou  shalt  eome"  Fei. 
Epil.  470;  3  con  tessed  Hy.  2,  7, 
Gl.  i.  CO  n-dichsed;  PI.  3  cia  tia- 
stais  FB.  61.  —  Pass.  Praes. 
Sg.    3     tiagair     uadib     ar     chend 


!   Conculaind  es  wird  von  ihnen  aus 

I   zu  C.  gegangen,  d.  h.  es  geht  eine 

j  Botschaft  voti  ihnen  zu  C.  FB.  61; 
tiagair    chuccu    do   fis  scél  dús  cid 

1  ro  cháinset  TBF.  p.  148,  21.  — 
Lnper.  Sg.  3  asrubartatar  fir  betho 
tiagar  huáin  dochum  Hi[ru]salem  dús 

i  cid  forchomnacuir  indi  ind  inaim 
so  Ml.  16c,  5;  tiagar  uait  din  co 
siair  do  mathar   TBF.  p.  136,  11; 

i   SC.  36.  —  Fut.  Sg.  3  tiastar  ScM. 

i  4.  —  Inf.  Nom.  ba  com  deit  ti- 
achtain    {Form    des  Acc.)    TE.   13 

1   Eg.;    SC.    32;    Dat.    oc    tiachtain 

,   FA.  7;  Acc.  cen  tiachtain  SC.  32. 

I       1.  tiamda    i.    metta   [furchtsam, 

,   feig)  Gl.  zu  ol  ni  tiamdai  tim  som 

!   „since  he  is  not  timid,  feeble"^  Fei. 

'   Prol.  257  Kvgl.  O'Dav.  p.  122). 

j       2.  tiamda  i.  dorcha  (dunkel),  Gl. 

:   zu   admat   na    ba    tiamda    „timbei' 

I   that  is   not   dark"  Fei  Prol.  294 

,   {O'Dav.  p.  122). 

tlar  Adv.    im  Westen,    west- 

\   lieh,  von  siar  gebildet,  s.  2.  tess; 

j   SC.  33,  13. 

j  tíarmó-  für  do-iarm-fo-  Z'^.  887. 
tíarmó-racht  Folgen,  Verfol- 
gen; consequentia  Z'^.  887.  —  Sg. 
Nom.  doroich  in  tíarmóracht  foíTO 
CO  hÄth  n-Imfuait  for  Boind  LU. 
p.  127»,  9.  —  Vgl.  iarmoracht. 

tiat  er  soll  gehen,  vermuthlich 
nicht  verschieden  von  táet,  3.  Sg. 
Imperat  zu  téit  {anders  Stokes, 
Beitr.  VII  p.  40);  „tiat  iarom"  ar 
Cúculaiad  SC.  32;  „tiat  Lugaid 
fris"  ol  cách  LU.  p.  70»,  32.  — 
Stokes,  Rem.''  p.  77:  „ti-at  let  him 
90". 
tibertis  s.  tahraim. 
tibim  in  ich  lache.  —  Praes. 
Sg.  1  ni  thibiu  Lg.  17,  52;  2  cian 
0  tibe  do  gaire  Corm.  Tr.  p.  90 
galgat;  5  tibid  gen  fris  SC.  8; 
PI.  3  tibit  FB.  64.  —  Praet.  Sg.  3 
ni  ro  thib  gen  n-gairi  Lg.  17.  — 
Comp  OS.  cuitbim. 

1.  tibre  „dimple"  Crowe,  Siah. 
Concul.  p.  431 ;  cethri  tibri  cech- 
tar  a  da  grúad  i.  tibre  buide  ocus 
t.  úane  ocus  t  gorm  ocus  t.  corcra 
LU.  p.  81»,  18;  SC.  37,  9;  10. 

2.  tibre  s.  tabraim. 


ticcim 


\ 

ticcim,  für  (lo-iccim,  I  ich 
komme.  —  Praes.  Sg.  2  Dep.  „is 
calma  tecair  ann-sin  anocht  a  Ua 
Neill"  ol  Mobíí  Three  Hom.  p. 
106,  6;  5  tic  FA.  24;  SC.  29,  21; 
33,  26;  32;  36;  FB.  18;  39;  40; 
tic.dia  tig  TE.  14  LU.;  SC.  14; 
tic  . .  do  saigid  in  bautrochta  FB. 
65;  78;  tic  Lseg  ass .  .  co  Emaiii 
SC.  20;  ni  thic  do  neoch  es  kommt 
zu  Niemandem  =  es  ist  Niemandem 
gegeben  p.  169,  21;  FA.  9;  tic  for 
conair  do  Ardmacha  p.  21,  30;  tic 
. .  ina  dáil  TE.  13  LU.\  ticc  . .  asa 
dáil  TE.  12  Eg.;  cret  ticc  ritt 
was  ist  dir  zugestossen  TE.  7  Eg. ; 
9;  dus  n-ig  biad  wird  ihnen  zu 
Theil  CC.  3  Eg.;  PI.  3  tecait  p. 
170,  9;  FA.  33;  SC.  40.  —  Conj. 
Sg.  3  CO  tici  2F.  13  LU.;  conom 
thici-sea  dass  mir  zu  Theü  werde 
FB.  24,  37,  conam  tici-si  ibid.  6 
Eg.  (conom  thic-se  LU.).  —  Imper. 
Sg.  3  ticed  SC.  32;  PI  3  tecat 
Lg.  13;  ScM.  4;  17.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  ticced  TE.  13  Eg.;  ticeth 
11  Eg.  —  B-fut.  Sg.  1  ticfa  FB. 
38;  tiucfad  TE.  9,  31;  3  ticfa  p. 
20,  19;  dos  n-icfa  cobir  Wb.  ö" 
{veniet  iis  auxilium  Z'^.  459);  dot 
icfa  dir  ivird  kommen  SC.  20;  dorn 
ficfe  uaim-se  11,  6  {vgl.  S.  228); 
ticfai  p.  20,  28.  —  Fut.  sec.  Sg.  3 
dos  n-icfed  Hy.  2,  u;  19;  PI.  3  co 
ticfai tis  FB.  79.  —  S-fut.  Sg.  1 
tisa  ammach  SC.  34,  I6  (tis  H.); 
Dep.  mani  thisiur-sa  fein  co  tistai- 
si  ar  mo  chend  Bev.  Celt.  III  p. 
181;  .2  CO  tis  chucund  aridisi  ibid.; 
3  ti  p.  40,  35;  ti  forn  Gl.  zu  for- 
donte  Hy.  1,  1;  co  ti  FA.  14; 
SC.  3;  do  tbi  FB.  52;  corap  eisium 
tíí  cucat-su  Three  Hom.  p.  22,  7; 
PI.  1  dia  tisam  FB.  5;  cén  co 
tisam  SC.  45,  22;  2  céin  co  tisaid 
lim  FB.  6;  5  tisat  Gl.  zu  Hy.  1,  le; 
immun  tisat  Hy.  1,  8  (.i.  tisat  im- 
mund);  con  tissat  Hy.  2,  36  (i.  re- 
gait);  dia  tisat  SC.  6;  FB.  6.  — 
Fut.  sec.  Sg.  2  co  tista-su  chucaind 
Three  Hom.  p.  14,  20;  co  tissad 
Hy.  2,  17;  FB.  17;  26;  79;  80; 
mad . .  tisad  SG.  29,  9;  11;  is;  do 
thisad  FB.  20;  connacham  tbised 


822 


ticsaim 


úait  acht  oenlám,  ar  ui  fil  acht 
oenlám  lim  Bev.  Celt.  III  p.  184; 
no  thisiuth  p.  145,  9;  PI.  2  co 
tistai-si  ar  mo  chend  Bec.  Celt.  III 
p.  181;  5  cona  tistais  Lg.  14;  TE. 
2  Eg.  —  Perf.  Sg.  1  tanac-sa,  für 
do-anac,  veni  Z'^.  448  (Beitr.  VII  10, 
Ztschr.  f.  Vgl.  Sprf  XXIII  202); 
ro  tanac-sa  ScM.  13;  SC.  41;  2  tá- 
nac  SC.  20;  44,  11;  tanacaisiu  {mit 
Flexion  des  S-praet.)  ScM.  11; 
13;  14;  3  tánic  ScM.  13;  TE. 
14  if^.;  FA72Ö;  SC.  10;  38,  7; 
39;  FB.  80;  90;  tanic  p.  19,36; 
21,  29;  39,  16;  21;  40,  e;  41,  12; 
19;  20;  42,  35;  46,  24;  Lg.  14;  Ti;. 
14  Fg.;  SC.  30;  45;  48;  FB.  81; 
tanicc  TiJ.  12  Fg.;  14;  15;  18; 
CC.  4  Eg.;  tanic  remi  5ÍC.  31; 
conda  thanic  Hy.  2,  39;  p.  130, 
25;  dod  ánic  FB.  54;  dus  n-ainicc 
CC.  3  -El/.;  don  anicc  p.  141,  le; 
dod  fánic  FB.  58;  82;  dos  fanic 
41;  PI.  1  tancamarj?.  40,  26;  2  tab- 
raid  tra  for  m-be«nachtain  forsin 
flaith  don  fáncid  LU.  p.  19»,  27; 
ro  bá  i  n-galur  ocus  tancabair  dom 
torroma,  ro  ba  i  CMmriuch  ocus 
taucaibair  {sie)  dom  thúaslugud 
ScLb.  5;  PI.  3  dodn-ancatar  die 
zu  uns  gekommen  sind  ScM.  4; 
táncatár  FB.  21;  táncatar  ScM.  5; 
tancatár  FB.  54 ;  taucatar  Hy.  5,  54 ; 
p.  42,  4;  45,  2;  Lg.  16;  ScM.  1; 
SC.  3;  FB.  26;  28;  tancotar  ^). 
42,  7;  tangatar  TE.  6  Eg.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  tecar  chuca  ia-rum  dia 
marbad  „then  people  go  to  kill 
them"  Fei.  p.  LXXV  4,  vgl.  tiagair. 
—  Praet.  Sg.  3  tancas  0  Ailill  ocus 
0  Moidb  do  chungid  in  chon  es 
wurde  gekommen  =  Botschaft  kam 
von  A.  und  M.  ScM.  1,  zur  Form 
vgl.  mebais  unter  maidim.  —  Inf. 
Sg.  Nom.  tichtu  Hy.  2,  15;  21; 
ticht  TE.  13  LU.;  Dat.  oc  tichtain 
ass  FB.  10;  iar  tichtain  do  asind 
loch  31. 

tichair  s.  tlachair. 

ticsaim  ich  hebe  auf,  nehme, 
ziehe  aus.  —  Praes.  Sg.  3  tiscaid 
Riches  a  hetach  di  fiad  Choinchit- 
\aind  JB.  zieht  ihr  Kleid  aus  LU.  p. 
20b,  11;  ecmaic  bói  a  chlaideb  hi 


tidecht 


823 


tímm-argiin 


farrad  Fergusa,  tán-ísca  Cuillius 
asa  thruaill  LU.  p.  65^>,  36;  PI.  3 
ticsat  dona  coiiuib  ocus  dos  leicit 
for[inlslicht  „they  slip  the  hounds 
and  put  them  on  the  track"  Corm. 
Tr.  p.  130  (,orc  tréith).  —  Imperat. 
Sg.  3  ticsath  a  chruich  tollai  cru- 
cem  suam  Cam.  {Z'^.  1005).  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  ni  thiscad  a  drucht  do 
riud  iud  feóir  FB.  88.  —  Inf. 
Nom.  is  si  ticsál  ar  chruche  duun 
fiirnu  Cam.;  tiscail  i.  tarraing,  ut 
est  tisgail  gaoe  a  haladh  den 
Speer  aus  der  Wunde  ziehen  O'Dav. 
p.  120. 

tidecht  Kommen,  vgl.  tuidecht 
und  titacht;  tidecht  dia  oilithre 
„to  go  on  a  pilgrimage"  Tliree 
Hom.  p.  90,  17;  Gen.  tuirthiud 
tidechta  Patraic  docum  n-Erenn 
p.  17,  16;  Dat.  Muire  iiigen  do 
tbidecht  dochumm  na  dála  Three 
Hom.  p.  60,  14;  ic  tidacht  FA.  7 
LBr.  (oc  tiachtain  LU.). 

tidlacim,  tiodhlacaim  I  bestow, 
restore  O^B.,  aus  tidnacitn  entstan- 
den? vgl.  adhlacad  monumentum 
Ir.  Gl.  759  neben  adnacul. 

tiduachtaid  M.  Darbringer, 
Spender;  Melchar  tidnachtaid 
iüd  Dir  Goid.-^  p.  65  (LHy.). 

tidnacim  I  ich  bringe  dar, 
übergebe,  vgl.  tind-nacira;  tiodh- 
nacaim  I  dedicate,  off  er  up   O'B. 

—  Praet.  Sg.  3  ro  thidnaic  a  leth 
don  bocht  SMart.  12.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  tidnacar  is  offered,  is 
given  up  O'Don.  Suppl.  —  Praet. 
Sg.  3   do   ridnacht   Fei.    Nov.   12. 

—  Inf.  tidnacul  s.  tind-nacul; 
Gen.  ni  rom  aerad-sa  dana  riam 
i  cinaid  mo  droch-thidnacuil  „be- 
cause  of  my  niggardliness"  Bev. 
Celt.  III  p.  178;  Dat.  oc  tidnociü 
do  in  rechta  „when  the  Law  was 
delivered  unto  him"  Three  Hom. 
p.  36,  12. 

tig  s.  tiugr. 

tigbae  Gl.  zu  sine  superstite 
Mi.  23d,  14;  tigba  i.  cach  dédinach 
Corm  p.  43  („everything  last"),  vgl. 
ibid.  p.  44  tigrathos ;  tigbba  i.  aithir 
tar  eis  a  mic  O'Dav.  p.  119.  — 
Vgl.  1.  tiug. 


1.  tige  s.  teeh. 

2.  tige  F.  Dicke,  von  2.  tiug; 
ar  tige  Corm.  Tr.  p.  104  littiu. 

tiget  F.  Dicke,  von  2.  tiug, 
s.  unter  indber;  ba  si  tiget  ind 
árbaig  LU.  p.  80^,  le;  tiugbad 
thickness  O'B. 

tigerua  M.  Herr;  tigern e  domi- 
nus Z^.  778;  tigerna  deisi  duumvir 
Ir.  Gl.  398;  tigerne  trir  triumvir 
ibid.  399.  —  Nom.  p.  169,  20; 
cuich  a  tigerna  FB.  38  Fg.;  Gen. 
do  tigerua  SC  .29;  Dat.  do  thigernu 
FA.  30  (thigernai  LBr);  Acc.  ni 
me  fuil  gau  tigerna  FB.  40  Eg. 

tigernas  31.  Herrschaft;  do- 
minatio  Ir.  Gl.  886.  —  Gen.  tilach 
. .  tigernais  hErend  SC.  21. 

tigernd  s.  óc-tliigernd. 

tilacli  s.  telach. 

tim  feeble  Fei.  Prol.  259. 

tim-  s.  timm-. 

time  s.  timme. 

timm-  für  do-imm-  Z'^.  884. 

timm-iiiu  Treiben,  Wegtrei- 
ben; Dat  oc  timmain  na  m-bó 
TBF.  p.  156,  22. 

timmairctliech  eingeengt; 
t'ferg  treitb  timaircthech  SC.  41, 
„thy  impotent  collected  anger"  O'C. 

timm-argim,-areiml  ich  drän- 
ge zusammen,  enge  ein,  treibe 
in  die  Enge,  fange,  zioinge, 
strafe;  do-imm-urc  ango  Z'^. 
428,  884;  tiomargaim  I  collect,  ga- 
ther  O'B.  —  Praes.  Sg.  3  nos  ti- 
mairg  leis  ina  fuair  do  muccaib 
ocus  d'aigib  alta  ocus  d'ernail  ca- 
cha  fiada  ol  chena  LU.  p.  127 a,  36; 
airches  i.  ab  arceo,  i.  iarsinni  do- 
thimairges  no  dothimairg  {für  do 
imairg)  indi  focherd  innte  Corm. 
p.  1;  PI.  3  laside  do  immaircet  ind 
eóin  a  n-ette  friii  ocus  a  cossa 
LU.  p.  17a,  6.  —  Imperat.  Sg.  3 
timmargad  Gl.  zu  castiget  311.  41  r. 
—  T-praet.  Sg.  3  ni  écen  dob  im- 
chomartt  Wb.  3^  {non  necessitas 
vos  compulit  Z^.  455);  Sg.  3  dóri- 
mart  Domnall . .  uile  „D. . .  arrested 
them  all"  Fei.  p.  LXXXVII  32; 
dorn  rimart-sa  in  demon  co  n-óen 
meór  isin  richis  ruáid  LU.  p.  114^,  35 
{Siab.  Concu^.);  conda  timart  athach 


timmamad 


824 


gáithe  ar  thrógi  ocus  lobrai  p. 
131,  3.  —  Fut.  Sg.  3  don  imaircfe 
O'Dav.  p.  1'23  toirec.  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  ni  timmorcar  fri  slond 
n-intliiicta  SG.  3»  {Gl  zu  vox  in- 
articulata,  Z'^.  SSi"»;  PI.  3  drem 
timairciter  ar  ecin  do  denam  thole 
De  FA.  23  (timaircther  LBr.).  — 
Praes.  see.  Sg.  3  duimmaircthe  Gl. 
zu  artabatur  Ml.  63  r.  —  Part. 
Sg.  Nom.  ind  e  timmorte  e  correpta 
SG.  12a;  PI  Nom.  neph-thimmorti 
fri  slond  n-intliuchta  Gl.  zu  inar- 
ticulatae,  literae,  SG.  3a  {Z^.  884); 
Dat.  timmartaib  Gl.  zu  artis  rebus 
Ml.  27a,  4.  _  Inf.  timarguin  Gl. 
zu  toirec  O'Dav.  p.  123,  timorgttm 
no  tinol  Gl.  zu  timcomair  ibid. 
p.  121 ;  Dat.  is  all  do  thimarcain 
cach  anma  phiantair  ScLb.  21. 

timmarnad  M.  Auftrag;  tio- 
marnadh  a  command  O'B.  —  Sg. 
Nom.  timarnad  duit  .  .  óm  céliu 
SG.  13;  20.  —   Vgl.  timmna. 

1.  timni-chell,  timcell  i.  gabail, 
to  recite,  repeat,  ma  ro  thimcill  in 
file  a  áir  O'Don.  Suppl.  —  Vgl. 
4.  tairchellaim. 

2.  timm-chell  Umkreis,  Um- 
Jcreisen,  Umgeben;  Gl.  zu  tair- 
ceall  O'Dav.  p.  123.  —  Sg.  Dat. 
it  tri  mis  deacc  soli  oc  timchuU 
serat  ton-imchéla  lúna  hina  óenmís 
Goid.^  p.  53  {Wien.  Gl);  sruth 
tentide  oc  a  thimchell  ein  feuriger 
Strom  umgiebt  das  Thor  FA.  17; 
(occa  airchell  LBr.);  secht  múir  . . 
ina  thimcell  sieben  Mauern  um- 
geben ihn  ibid.  11;  tri  cressa  ina 
mór-thimchell  „three  zones  all 
around  Hirn"  ibid.  8;  10;  26  (na 
mór-thimchiull  LBr.);  ohne  Präpo- 
sition iimcheW  rund  her  um,  rings 
umher  Lg.  11;  p.  131,  i;  Tir.  1; 
mór-thimchell  Lg.  11 ;  ar  timchell- 
ni  circa  nos  Wb.  14d  (Z'^.  884);  fri 
cach  88  timchcll  araile  FB.  20; 
mór-thimchell  ind  n'gsuide  um  den 
Thron  herum  FA.  12  (immortim- 
chell  LBr.);  dam  timchill  arathair 
s.  unter  dam. 

timmchellaim  ich  umkreise, 
umgebe,  gehe  ringsum.  —  Praes. 
Sg.    3    timchellaid  . .  miir   FA.    17 


(don  oirchell  LBr.);  timcellaid  Mw- 
main  uli  ocus  pritchais  doib  er 
geht  umher  Thrce  Hom.  p.  32,  21; 
ton-imchéla  s.  unter  timm-chell; 
PI  3  timchellad  (zu  lesen  timchel- 
lat?)  a  tech  imme  cuaird  on  dorus 
diarailiu  TBF.  p.  140,  7.  —  Inf. 
timmchellad,  timceallad  no  tim- 
chuairt  Gl.  zu  tinchor  O'Dav.p.  120. 

timm-chúairt  Umkreis;  tim- 
ceallad no  timchuairt  Gl.  zu  tin- 
chor O'Dav.  p.  120;  hi  timchuairt 
na  scule  se  um  diese  Schule  herum 
Hy.  1,  40. 

timm-dibe ,  timdhibhe  lesse- 
ning,  ruin,  destruction  O'R. 

timm-dibnim  I  ich  schneide 
ah;  doimdibnim  Gl.  zu  parco  Wh. 
17*1  {decido,  narrationem,  Z'^.  886). 
—  Praes.  Sg.  3  timdibhen  i.  impo 
O'Dav.  p.  121?  —  Praet.  PI.  3 
ro  thimdibsit  a  sseghul  TE.  20  Eg. 

1.  timme  F.  Wärme;  time  heat, 
warmth  O'B.  —  Sg.  Dat.  hi  timmi 
Hy.  2,  32;  Acc.  do  reir  riaglai  cen 
time  Fei  p.  CXVI  8. 

2.  tiinme,  time  the  last  end  of 
a  thing  O'R.;  gan  brón  báis  agns 
time  saoghail  d'imirt  air  „without 
having  the  grievousness  of  death 
and  the  final  end  of  life  executed 
upon  him"  Tor.  Dh.  p.  92. 

3.  timme,  time  fear,  dread 
O'B.;  ferr  teinni  na  timmi  „valour 
is  better  than  timidity"  On  the 
Mann.  III  424? 

timm-graire  Bitte,  Bitten; 
tiomgaire  i.  guidhe,  iarraidh  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  tánic  timgairi 
do  tichtain  dla  crich  fessin  LU. 
p.  125»),  6. 

timm-gairim  I  ich  bitte.  — 
T-praet.  Sg.  3  timgart  i.  ro  chuin- 
nig  ut  est  timgart  in  ben  iaruni 
don  cormuim  O'Daw  p.  122  {„tlien 
the  woman  inquired  fvr  the  ale" 
p.  168,  quaesivit  Z'^.  455);  dorn 
rimgart-sa  p.  328,  22;  PI.  3  tim- 
gartatar  .  .  celebrad  FB.  56. 

timmna  N.  Vermächtniss, 
Ueberweisung,  Verfügung ; 
timne,  timpne  praeceptum,  man- 
datum  Z^.  229,  884;  tiomna  will, 
testament,  hequest  O'B.  —  Sg.  Acc. 


timmnaim 


825 


tin-chetal 


don  lucht  uá  ro  chomaill  a  thoil 
ocus  a  thimiia  ScLb.  9;  PI.  Dat. 
iar  timnaib  in  rig  sa  Fei.  Prol.  29. 

timmnaim  ich  vermache,  über- 
10  eise,  vgl  immeráni  Gl.  zu  dele- 
gatum  Cr.  39«  [Z'^.  463\  imráni 
Tir.  5  {„assigned");  tiomanaim 
I  give,  bestow  O'B.;  tiomHaim 
/  make  a  icül  ibid.  —  Praes.  PI.  3 
timnáit  .  .  celebrad  FB.  65.  — 
Praet  Sg.  3  ro  thiomain  cead  agus 
céileabhradh  dhóibh  „he  took  leave 
and  farewell  of  theni"  Tor.  Dh.  p. 
76;  108;  timnais  celebrad  LU.  p. 
125*,  6:  PI.  3  ro  thiomnadar  . .  cead 
agus  ceileabhradh  do  Oisin  Tor. 
Dh.  p.  120. 

timmorcar  s   timm-argrim. 

timm-thacli  Kleidung,  Anzug; 
timtacb  i.  édach  O'Dav.  p.  119; 
tiumthach  clothes,  raiment  O'Don. 
Suppl.,  bó  cona  timthuch  a  cow 
icith  its  accampaninient  ibid.:,  do 
thimtagib  fer  n-G aedel  Corm.  p. 
36,  18  (,prúll\ 

timm-thaciit  Kleidung.  —  Sg. 
Dat.  bá  coua  thimthacht  óeuaig 
doluí  Cuchulaiud  allá  sin  do  acal- 
laim  Emeri  in  seiner  Festkleidung 
LU.  p.  122»,  25;  cét  siiátbéicne  don 
charrmocol  cwnimascda  hi  timthacht 
fri  á  chend  ibid.  p.  81»,  17. 

timm-thacmang>  Umfang,  vgl. 
imm-thacmang;  XXX  edh  a  thim- 
thacmang  „tliirty  cubits  was  its 
girth"  Fei  p.  CLXXXI  38. 

timm-tiiauaide ringsum  dünn, 
sehr  dünn?  do  scian  timthanaidi 
SC.  41. 

timm-tliasta,  PI.  Dat.  timm- 
thastaib  Gl.  zu  fixis,  labris  SG. 
6»;  vgl.  doimmthastar  fri  slond  n- 
intliuchta  bis  hisin  menmain  Gl.  zu 
articulata  vox  SG.  3»  {Z'^.  884.). 

timm-thecltt  Einherkommen, 
Herankommen,  vgl.  imm-thecht. 
—  Sg   Nom.  SC.  45,  17. 

timm-thir  (?)  Diener;  timthire 
a  minister,  servant,  agent,  O'B.  — 
Sg.  Acc.  ol  sessium  frissin  timthirid 
Fei.  p.  C  30;  PI.  Nom.  na  timtherig 
Three  Hom.  p.  34,  20;  a  thimthirid 
FA.  9  LBr.  (a  thechtairi  LU.);  Dat. 
dia  thimtherib  Three  Hom.  p.  34, 19. 


\  timm-tbirecht  Hin-  und  Her- 
gehen, Dienstleistung,  Bedie- 
nen; timthirect  ministerium  Wb.  5* 
i  iZ^.  884).  —  Sg.  Nom.  is  cttmma 
j  ocus  timtLirecht  bech  illó  ánli  cach 
:  se  sech  araile  siias  LU.  p.  92b,  23 
I  {Auf-  und  Ab-tanzen  der  Bienen); 
I  as  nephatdanaigthe  in  timthrecht 
I  hi-sin  Ml.  36  r  [quod  est  inremu- 
\  neratum  hoc  servitium  Goid.^p.  28); 
!  Dat.  oc  timthirecht  FA.  6 ;  14. 
!  timm-thirim  ich  bin  um  Je- 
'  mand,  ich  diene,  pflege.  —  Praes. 
I  sec.  Sg.  3  nos  forbred  cech  cuccán 
;  atchíd  ocus  dathimthired,  no  lesai- 
:  ged  na  cferchu,  no  thimtired  do 
I  dhallaift  Three  Hom.  p.  58,  13.  — 
j  Praet.  Sg.  3  {Z'^.  456)  ma  dud  rim- 
I  thirid  óis  carcre  i.  cibo  et  vestse 
'  Gl.  zu  si  tribulationem  patientibus 
!  ministravit  Wb.  28*1,  29;  ore  is  mac 
I  na  deacte  dod  rimthirid  Wb.  32c 
{quia  est  filius  dcitatis  qui  id  mini- 
stravit Z^.  456\  —  Inf.  timm- 
thirecht. 

timm-thirtliid,    PI.    Nom    tim- 

thirthidi  ministriWb.^<^  (Z^  794). 

timpau  =  lat.   tympanum,   „a 

small  stringed  instrumenta'  O'Don. 

Suppl.,  Corm.  Tr.  p.  163. 

timpauach  M.  timpanista  Ir. 
Gl  6.  —  PI.  Nom.  timpanaig^.310,8. 

1.  tin-  für  do-iii-  Z^  884. 

2.  tin-  für  lind-. 

tinaim  ich  schioinde  zusam- 
men, verschwinde.  —  Praes. 
Sg.  3  tinaid  evanescit  SG.  4*  {Z'^. 
431).  —  Praet.  Sg.  5  0  ra  chuala 
diabul  na  bria</tj"a  sin  ro  thin  fo 
ceioir  S3Iart.  34;  Dep.  ro  thinastar 
ibid.  16;  PI.  3  iar  n-atlugud  buide 
do  Dia  ro  thinsat  in  rneic  bethaid 
{lies  bethad)  post  conar  bat  mó  quam 
infames  Goid.'^p.  98  {LHy.);  FB.bl. 

tiu-búanad  Dauerndmachen, 
is  tinbuanad  ssegail  Fei.  Epil.  204. 

tin-chetal  N.  incantatio.  — 
PI.  Acc.  fri  tinchetla  saibfátbe 
Hy.  7,  44.  —  Vgl.  ben  for  a  fuirmi 
a  ceile  tincur  naire  i.  ben  for  a 
fuiremh  a  ceile  teannchantain  a 
aoire  CDav.  p.  69  cur;  do  ren- 
canas  Gl.  zu  Dei  intuentis  oculis 
esse  perspectum  Ml.  33c  jg. 


tiii-chor 


826 


tingraim 


tin-choi*  Hineinthun,  Äus- 
stattimfj;  tionchur  furniture,  im- 
plements  O'Don.  Suppl.;  i.  timce- 
allad  no  timchuairt  O'Dav.  p.  120. 

—  Sg.  Nom.  a  tincor  do  lind  ocus 
do  biud  FB.  4. 

tin-chosc  Unterweisung,  in- 
stitutio  Z'^.  886;  tria  thiucosc  in 
scolaige  Goid:^  p.  134,  7  (LHy.). 
Vgl.  tecosc. 

1.  tind  wund,  schmerzhaft; 
tinn  sich  O'B.  —  Sg.  Nom.  ciat- 
berat  as  teind  mo  druim,  nochon 
iar  m-breith  eri  thruim  „that  my 
hack  is  sore"  Fei.  p.  CLVIII  4i; 
TE.  9,  27;  is  tind  galgat  no  chaine 
„sore  is  the  bereavement  which  thou 
lamentest"  Corm.  Tr.  p.  90  galgat. 

—  Vgl.  tiunes. 

2.  tind,  in  cach  tind  SC.  37,  17, 
zxi  2.  tenn?  a  tind  hi  te»d  FB.  73  V 

3.  tind  „dazzling":  in  grian 
tind  taidlech  Hy.  4,  2,  Gl.  i.  ten- 
tide  no  lainderda,  vgl.  tennim. 

4.  tind  s.  tend. 

tind-  für  do-ind-  Z'^.  883. 

tind-ben  repellit?  tindben  cét 
SC.  31,  3  (tinben  IL)]  tinben  lae- 
ochu  ibid.  18.  —  Vgl  ind-ar-benim. 

tindi  s.  tinne. 

tind-nacal,  -nacol,  -nacul  com- 
municatio  Z'^.  768. 

tind-nacliim  I  ich  theile  zu, 
übergebe.  —  Praes.  Sg.  3  doiud- 
naich  distribuit  Wb.  27^  {Z'K  430); 
ar  is  éicrichnichthe  don-indnig  som 
a  dagmóini  Wb.  28*.  15;  ton  ind- 
naig  ind  ammait  leithi  in  chon 
Bev.  Celt.  III  p.  177.  —  T-praet. 
S(f.  3  dorrindnacht  tribuit  Wb.  20* 
{Z^.  455).  —  Fut.  Sg.  3  lasse  do- 
nindin  in  macc  dond  athir  Wb.  13^ 
{cum  tradet  Z'^.  466,  lasse  dorindin 
cum  tradiderit  885).  —  Pass. 
Praes,  Sg.  3  doindnagar  Wb.  16^1 
{Z'^.  471);  PI.  3  tindnagtar  pi-ae- 
bentur  Wb.  15c  {Z\  885).  —  Fut. 
PI.  3  doinnasatar  inna  piana  hi 
lani  inna  corpu  ocus  inna  anmana 
Ml.  30c,  17. 

tindrein  exsecutio  Three  Hom. 
Index;  tinnremh  i.  tinnsgital  O'Dav. 
p.  124;  Service,  attendance  O'B.; 
tinnriomh    i.    criochnughadh    O'Cl. 


{Three  Hom,,  Index);  Gl.  zu  toideu 
Fei.  Aug.  13.  —  Sg.  Acc.  trisin 
tindrim  Gl.  zu  per  executionem 
Ml.  {Three  Hom.  Index);  o  ro  indis 
form  a  tuirtechta  ocus  a  tindrium 
n-diles  „their  proper  accomplishing" 
Three  Hom.  p.  116,  27. 

tindscau  s.  tinscnaim. 

tindscra  1)  der  Kaufpreis  für 
die  Braut,  im  Táin  Bó  Fráich  p.  144 
von  Seiten  der  Eltern  gefordert, 
im  Tochmarc  Etaine  Cap.  5  von 
Seiten  des  Mädchens  selbst;  2)  die 
dem  Manne  zugebrachte  Mitgift. — 
Wie  sich  tindscrai  von  slabra, 
coibci  und  tochra  unterscheide, 
lehrt  folgende  Stelle  {vgl.  On  the 
Mann.  III  p.  480):  macslabra  do 
bo-chethraib  ocus  echsrianaib,  co- 
ibci di  etach  ocus  gaiscedaib,  to- 
chrai  do  cairib  ocus  mucaib,  tinns- 
crai  do  ór  ocus  airget  ocus  umha; 
tinnscra  i.  tinne  ocus  escrae,  i.  tindi 
a  fuilid  tri  uingi  ocus  escra  is  flu 
se  unga  ocus  is  de  sin  ata,  cet 
coibci  cech  ingine  dia  hat[h]alr 
Harl.  5280,  fo.  46''  {nach  einer 
Abschrift  O'Grady's).  —  Sg.  Nom. 
1)  mo  thinnscra  cóir  damh  TE.  5; 
Dat.  1)  dobretha  . .  secht  cumaZa  di 
ina  tinnscra  ibid. ;  Acc.  1)  „In  tibe- 
raid  dam-sa  for  n-ingin?"  ol  Fraech. 
„Immanaiccet  in  t-slúaig  doberthar" 
ol  Ailill,  „dia  tuca  tinnscra  amail 
asberthar"  TBE.  p.  144,  19;  2)  co 
n-epert  in  rigan  ,,Mina  rena-su  in 
chumail  sa  i  tirib  cianaib  dobi- 
bussa  (i.  doibegait)  mo  thindscra 
dhit  ocus  regut  uait  Three  Hom. 
p.  52,  26. 

tine  s.  teue. 

tin-feth,  -fed,  -phed  as|>tVaíío, 

Spiritus  ZK  884  {SGX 

tin-fetliim,  -fedim  ich  blase 
ein,  hauche  ein.  —  Praes.  Sg.  3 
höre  don  infet  a  n-accobor  don 
duini  Wb.  A^  {quia  inflat  volun- 
tatem  homini,  spiritus,  Z'^.  884);  is 
hed  tinfet  som  ibid.  —  Praet. 
Sg.  3  is  e  in  spirut  sin  do  rinfid 
na  briathra  sin  p.  169,  18.  — 
Part,  tinfesti  Gl.  zu  flatüem  SG. 
171»  {Z\  884),  vgl,  Wi.  Gr,  §  361b. 

tingraim  ich  hüte,  behüte,  zu 


tinme 


827 


ingairim?  —  Praes.  Conj.  PI.  3 
don  ringrat  Hy.  1,  17,  Gl.  i.  ron  to- 
grat  diar  n-anacul  (darnach  Stokes: 
„Let  Mary,  Joseph,  call  ms"). 

tiume  Theil,  Zutheilen?  vgl. 
tinnme  an  onset  O'R.  ?  —  Sg.  Nom. 
go  m-ba  metithir  ri  cend  mic  mis 
cach  thothocht  ocas  gach  thinmi 
dobeired  cach  dib  de  guallib  .  . 
araile  „every  piece  and  every  lump" 
On  the  Mann.  III  p  444;  Dat.  do 
thinmi  bid  do  TU   11. 

tinu-  s.  tind-,  tin-. 

1.  tinue  ein  Gefäss,  „a  chain" 
O'B.?  —  Sg.  Acc.  tinne  argait  Gl. 
zu  Hy.  5,  77,  vgl.  vas.  .  argenteum 
S.  48 ;  PI.  Nom.  und  Dat.  nói  tinne 
cetharchóire  ci*mtachtai  uasaib,  bá 
leór  suillse  isind  rigthig  a  c«mtach 
fil  forsna  tinnib  cetharchórib  hí 
sin  LU.  p.  88b,  5,  „nine  ornamen- 
ted  quadrangular  caps  over  them" 
On  the  Mann.  III  p.  139;  secht 
tindi  p.  311,  30. 

2.  tiuue  ehalyhs  Pr.  Or.  47i> 
{Z\  765). 

3.  tinne  a  salted  pig  O'Don. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  dambruthe 
dan  ocus  tinne  forsind  lár  LU.  p. 
23»,  38;  dam  ocus  tinne  in  cach 
coire  ScM.  1;  Gen.  amra  tinne 
Sy.  5,  u,  Gl.  i.  saille  {„a  marvel 
of  the  bacon");  Dat.  im  chairi  i 
talla  boin  (sie)  co  tinne  On  the 
Mann.  III  p.  500  {„a  coto  and  a 
hog"). 

4.  tinne  i.  iubar  bais  i.  tindiged 
i.  cach  n-inde  Corm.  p.  41,  „i.  e. 
disease  of  death  i.  e.  it  stiffens 
every  entraiV  Corm.  Tr.  p.  156. 

tinneuas  Hast,  Eile;  fits  0"R.; 
Gen.  cia  fáith  a  tinnenuis  Ms.  Mat. 
p.  473,  9  {„what  is  the  cause  of  his 
haste"). 

tinnes  Krankheit,  von  1.  tind; 
tinneas  sickness  O'B.;  galar  no  tin- 
neas  Gl.  zu  sireamh  O'Cl.  {Corm. 
Tr.  p.  149). 

tinnisnech,  tinnisnaeh  festi- 
nosus  Ir.  Gl.  615;  tinneasnach 
Tor.  Dh.  p.  94  {„violent") ;  co  tin- 
neasnach quickly  O'Don.  Suppl. 

tinól  Sammeln,  Versammeln, 
Versammlung,  Inf  zu  tinólaim. 


—  Sg.  Nom.  tinol  catha  SC.  15; 
Dat.  oc  tinol  na  flede  bei  der  Ver- 
anstaltung des  Festes  FB.  1.  — 
Vgl.  com-thinol;  dothinóol  sétig 
applicatio  vestimenti  Wb.  12'>  (Z'^. 
887\ 

tinólaim  II  ich  sammele,  ver- 
sammele. —  Praes.  Sg.  3  doinola 
Gl.  zu  adplicat  Ml.  25i>,  3.  —  Conj. 
Sg.  3  ara  tinola  soalchi  Cam.  (ut 
colligat  virtutes  Z'^.  1004).  —  Praet. 
Sg.  3  cet  n-ech  srianach  ratinol 
TE.  10,  14;  dorinól  Gl.  zu  locasse 
Ml.  51a  ^Goid.^  p.  64).  —  Pass. 
Praes.  Sg.  3  don-inoltar  Gl.  zu  li- 
cebit  tuis  laudibus  occupari  Ml. 
24a,  8.  —  Conj.  PI.  3  tinoltar  lett 
slúaigh  bfer  n-Erinn  TE.  19.  — 
Fut.  Sg.  3  tinolfaitÄer  . .  muinter 
nime  ocus  talmart  ScLb.  14.  — 
Praet.  PI.  3  ro  tinolta  fir  Alban 
Lg.  13. 

tin-scetal  N.  Anfang,  An- 
fangen, Unternehmen.  —  Sg. 
Nom.  tinscetal  in  cheóil  FA.  7 ; 
Dat.  do  intinscitul  in  gnimo  Ml. 
15»,  3. 

tiuscnuiu,  für  do-ind-scanaim,  II 
ich  beginne,  häufiger  in-tinscnaim, 
vgl.  Z'^.  887.  —  Imperat.  tindscan 
Fei.  Nov.  15,  tinnscain  Laud.  — 
Praes.  Sg.  3  intinscana  Tir.  Gl.  40. 

—  Praet.  Sg.  3  ro  foirbthiged  ho 
Christ  ocus  forcnad  in  gnim  tindar- 
scan  lohain  Tiir.  Gl.  49  {zuvor 
intindarscan);  intinnscann  SG.  148» 
{Z'^.  887);  doinscann-som  Wb.  17c, 
aggreditur  Z'^.  885?  Dep.  ro  thin- 
scanastar  ascnam  co  araile  inse 
mara  hErenn  Hy.  1  Praef 

tinscnam,  tionsgnamh  b e gin- 
nt ng,  arrangement  O'B.;  tions- 
gnamh agus  tuarasgabháil  an  chomh- 
raic  Tor.  Dh.  p.  94. 

tinseusacli  FB.  37,  zu  lesen 
tinnensach  von  tinnenas?  vgl.  tin- 
nisnech. 

tintáim  converto  {ich  tvende 
loohin,  wende  mich  loohin,  ich  über- 
setze"', nach  Z^.  25  für  do-ind-sóim. 

—  Praes.  Sg.  3  cáin  tintaí  chucum 
FB.  23;  tinntai  he  restores,  rever- 
ses  O'Don.  Suppl.;  PI.  2  tintáith 
Wb.  12<i  {interpretamini  Z'^.  25).  — 


tintarrad 


828 


tiug-beo 


Conj.  Sg.  2  tiasidrubart-sa  iiad 
tintae-siu  allatiii  do  Gregaib  dass 
du  den  Griechen  nicht  aus  dem 
Lateinischen  übersetzen  sollst  Ml. 
3a,  15;  ol  ma  duintae-siu  Gl.  zu 
si  . .  transtuleris  Ml.  'd^,  13.  —  Praes. 
see  Sg.  3  ara  tintarrad  0  chloen 
tuatha  hErenn  do  bethii  dass  er 
sie  vom  Bösen  abwende,  die  Völker 
Irlands  zum  Leben  Hy.  2,  18  (tin- 
tarad  Fr.),  für  tind-dan(?)-ro-soad, 
mit  Fron,  infixum  tcie  con-darragaib 
Lg.  11  (s.  S.  515),  Gl.  i.  ara  com- 
thad.  —  Praet.  Sg.  3  dorintai  sep- 
tien  Ml.  3a,  7?  ~  Inf.  tintuiith 
Wb.  121)  (interpretatio,  do-ind-sóutb, 
Z^.  25);  Gen.  tintuda  septien  der 
Septuaginta  Ml.  3a,  s;  Dat.  oc 
tintud  on  gubu  CG.  ö  LU.  —  Vgl. 
sóim,  inipoim,  tóim,  com-thóim. 

tintarrad  s   tiii-táim. 

tintathach    interpres   Z'^.    25. 

—  PI.  Nom.  tentathig  Ml.  2a,  2; 
Gen.  tri  mrechtrad  na  tintathach 
Gl. zu  interpretum  varietate  Ml.2i,6. 

tipra  Quelle;  a  well  Corm.  Tr. 
p.  158.  —  Sg.  Nom.  SC.  33,  21; 
Gl.  zu  Hy.  2,  29;  Dat.  don  tiprait 
SC.  36;  PI.  Dat.  forsna  tibratib 
Corm.  p.  3  ana  (s.  stab).  —  Vgl. 
topur. 

tir-,  für  do-air-,  wechselt  mit 
ter-,  tair-,  taur-,  tur-. 

tir  N.  Land  [im  Sinne  von 
Gebiet,  nicht  im  Gegensatz  zum 
Wasser)]  ager,  terra  Z'^.  233;  tir 
na  n-óc,  na  m-beo  das  Elysium 
p.  133;  tir  na  níéb  das  Land  der 
Heiligen  {im  Himmel)  FA.  6;    31. 

—  Sg.  Nom.  tir  n-dub  FA.  21; 
tir  p.  17,  23;  133,  2;  FA.  21;  29; 
in  tir  sin  FA.  4;  is  si  dan  cétna 
tir  ibid.  LU.,  is  é  din  ceina  tir 
LBr.;  tir  suthach  ibid.  LBr.;-  tir 
Temrach  Hy.  2,  20;  Gen.  tire  Lg. 
13;  p.  133,  1;  2;  FA.  4;  FB.  2; 
tiri  FA.  4;  SC.  13;  Dat.  do  thir 
ScM.  3,  12;  isin  tir  p.  22,  10; 
ScM.  11;  p.  145,  7;  FA.  4;  6;  7; 
31;  SC.  34;  FB.  47;  p.  310,  27;  is 
tir  p.  132,  1;  FA.  5;  Acc.  tar  tir 
p.  133,  3;  FA.  29;  31;  SC.  11,  5; 
31,  9;  34,  1;  is  tir  SC.  35;  36;  i  tir 
m-Bretan  p.  17,  is;  Lg.  10;  FB.  31; 


i  tir  n-ingnad  p.  132,  22;  imón  tir 
sin  FA.  5 ;  risin  tir  n-etordorcha  24 ; 
PI.  Gen.  na  tiri  FB.  93;  Dat.  i 
tirib  námat  Lg.  13;  FB.  79. 

tirad  torritorium  {im  Ms.  tri- 
torium)  Ir.  Gl.  703;  cen  ar  ceu 
buain  cen  tirad  „without  plowing, 
without  reaping,  without  kilndry- 
ing"  Fei.  p.  CXXXII  11. 

tirbaid  Kummer,  Noth,  vgl. 
turbaid.  —  Sg.  Nom.  mor  tirbaid 
„a  great  anguish"  Fei.  Prol.  169; 
PI.  Nom.  tirbithi  sollicitudines 
Wb.  .14d  [Z-\  802).  . 

tirfochrig  s.  ter-fochricc. 

tirim  dürr,  trocken;  Gl.  zu 
siccus  Corm.  Tr.  p.  155  sie;  cona 
bi  tirim  Ml.  15t>,  15. 

tirma  F.  Dürre,  Trockenheit. 

—  Dat.  ho  tirmai  ab  ariditate 
Ml.  15b,  15. 

tirmaigim  III  ich  trockne  aus, 
mache  trocken;  co  thirmaigid 
cach  siig  bis  isnaib  ballaib  Ml.  44(1. 

ro  tirmaiss  TE.  19? 

tis  Adv.  unten,  vgl.  sis,  isel; 
iii  accatar-som  cinnas  bói  this  a 
hichtwr  no  a  huachtitr  túas  LU. 
p.  26^,  27;  do  féith  bic  bis  fon  ten- 
gaid  this  Gl.  zu  sublingue  Gild. 
Lor.  Gl.  132. 

tis,  tisa,  tissad  s.  ticcim. 

tiscaid,  tiscail  s.  ticsaim. 

titacht  F.  Kommen,  vgl.  tidecht; 
Acc.  cosmuil  frisin  titacht  tóisig 
Wb.  25'i  {similis  adventui  primo 
Z*.  244). 

tithe,  dirge  a  tithe  s.  unter  fid- 
chell,  ,,its  Squares  are  right- 
angled"  Corm.   Tr.  p.  75. 

tithis,  tithsat  s.  tongim. 

1.  tiugr  dick;  Corm.  p.  7  binit; 
CO  tiug  a  ochsaille  s.  unter  ochsal. 

—  Comp  OS.  tiugh-bainne  Gl.  zu 
croinntile  [s.  crontsaile)  O'Dav. 
p.  72.  —   Vgl.  tige,  tiget. 

2.  tiug  Ende;  end  O'B.;  Bem.^ 
p.  83.  —  Comp  OS.  tiugh-flaith  thc 
last  king  or  prince,  tiugh-láithe 
the  last  day  of  one^s  life  O'Dou. 
Suppl. 

tiug-beo  „survivor'^  Rem.^  p. 
83;  tigba  cach  n-dedenach  {alles 
Letzte)  Corm.  p.  44  tigrathos,  vgl. 


tíug-maine 


829 


tobe 


lighba  i.  aithir  tar  eis  a  mic  O'Dav. 
p.  119. 

tiug-maiue,  co  n-dernaitis  a 
thiugmaine  le  dass  ihm  die  letzten 
Ehren  von  ihr  erwiesen  tvürden 
TE.  8  LU.? 

tlugnair  „matins",  eine  der 
canonischen  Stunden,  s.  unter  iarm- 
eirge;  hi  tíugnáir  Lg.  17,  40  in  der 
Nacht,  am  frühen  Morgen? 

tlaeht  Gewand;  i.  édach  O'Dav. 
p.  119.  —  Sg.  Nom.  tlaeht  corcra 
p.  130,  23;  Hy.  4,  jo;  Dat.  co  m- 
ban-tlacht  Fei.  Epil.  331;  Ace. 
colluid  tarsin  tlaeht  corcra  ocus 
tresin  leine  bái  im  Ailill  TBF.  p. 
148,  2;  PI.  Dat.  i  tlacbtaib  is 
glainiu  Fei.  Prol.  246;  lána  inna 
himda  di  cholcthib  gelaib  ocus  di 
tlachtaib  etrochtaib  LU.  p.  23»,  36; 
Acc.  docoemnactar  tlachtu  „they 
washed  garments"  Fei.  Jan.  4  {reimt 
auf  den  Compar.  balcu). 

tlaith  sanft,  Gl.  zu  móeth; 
weakspirited,  elack  O'R. 

tlathaigim  III  ich  besänftige, 
beschwichtige,  mache  klein.  — 
Praet.  Sg.  3  torc  Bheiune  Gulbain 
go  n-gal  ro  thláthaig  Diarmuid 
dealbhghlan  „hath  laid  loio"  Tor. 
Dh.  p.  198.  —  Inf.  Dat.  do  tla- 
thugud  a  m-brotha  FB.  54;  co 
tlathugrid  a  debtha  46. 

tleiiiui,  tleanaim  I  evade,  ab- 
scond,  elope  O'Don.  Suppl.;  Inf. 
tlenamain  i.  doetlo,  tetlo  {^^gl.  et- 
laim)  O'Dav   p.  121. 

tiethar  i.  foxal  O'Dav.  p.  120; 
tletid  (sie)  they  take  away  G'Don. 
Suppl. 

tlu,  cumal  cach  righ  do  dia  air, 
dia  esain,  dia  tlu  a  dala  no  a  cuirm- 
tighe  no  a  oenuigh  On  the  Mann. 
III  Í).  514,  t'gl.  etlaim. 

tlus  i.  spreid,  cattle,  O'Don. 
Suppl. ;  tlus  bi  doigh  is  ainm  d'innile 
no  dhaebuing  (?)  O'Dav.  p.  120 ;  tlás 
or  tlus  i.  áirnéis  no  spréidh  {0'Cl.^, 
„cattle",  Beitr.  VIII  328. 

-tn-  s.  S.  514,  Col  1. 

1.  twu  glossirt  durch  tond  {Woge) 
Oss.  III  9. 

2.  tnu   i.    coicilt   O'Dav.  p.  123. 
tnúth       Eifer,      Eifersucht, 


Zorn;  envy,  indignation  O'R.  — 
Sg.  Nom.  bái  tnúth  mór  oc  Mugain 
fri  Mairind  LU.  p.  52»,  31;  ata 
tnúth  agam-sa  nach  sgaoilfidh  aon 
don  cheathrair  sin  iat  Tor.  Dh. 
p.  96  {,,1  ween"?);  Acc.  cen  tnúth 
FA.  35  {„toithout  envy").  —  Com- 
pos.  triath  tailc  tnuth-gaile  i^5.  71. 

tnúthacli  eifersüchtig,  zornig; 
envious,  a  bigot,  zealot  O'R.  — 
Sg.  Nom.  tarb  tnúthach  ScM.  15; 
err  trén  tnuthach  FB.  71. 

tó,    túa     still,     schweigend. 

—  Sg.  Nom.  Ulltan  Tua  Fei  p. 
CLXXXIII  32;  Gen.  rom  ain  itge 
thuae  {zweisilbig)  ,,{Ultan)  the  Si- 
lenf  sprayer"  Fei.  Dec.  22;  F.  Tem- 
rach  tua  [zweisilbig)  Hy.  2,  20;  Du. 
Gen.  Mac  Da  thó  ScM.  1  ff. 

ua  thó  nein,  minime  Z'^.  749, 
s.  unter  1.  na,  na  und  1.  ni,  ni. 

1.  tó-  für  do-  {wenn  der  Accent 
darauf  ruht?). 

2.  t6-  für  do-fo-  Z^.  883. 

3.  tö-  für  do-od-. 

tóaim  ich  schioeige,  bin  still. 

—  Praes.  sec.  Sg.  3  in  tan  no  croi- 
thcd  no  torchad  son  a  gotha  fessin, 
no  thóad  in  sluag  TBF.  p.  161 
{Notes);  PI.  3  contóitis  .  .  fris  p. 
310,  2,  „they  used  to  be  silent" 
Rem.'^  p.  59,  oder  zu  tóim? 

1.  tobacli  tvresting,  compel- 
ling,  inducing  O'Don.  Suppl., 
zu  to-bongaim? 

2.  tobach  cisa  das  Einfordern, 
Erheben  des  Tributs,  der  Ab- 
gaben, vgl.  toibgim.  —  Sg.  Dat. 
is  and  bátar  issudiu  ior  a  clnd 
Conall  Cernach  ocus  Loegatre  Búa- 
dach  oc  tobuch  a  cisa,  ar  bái  eis 
a  hinsib  Gall  do  Ultaib  in  tan  sin 
LU.  p.  126 a,  16;  ic  tobuch  cisa  do 
rig  in  domuin  no  bid  „collecting 
tribute  for  the  king  of  the  world 
he  used  to  be"  Goid.^  p.  64  {LHy., 
Matthaeus  ist  gemeint). 

tobarthid  Dativ  us  Z\  986 
{Ml.  SG.). 

tobe,  für  dc-fo-be.  Abschnei- 
den, Inf.  zu  do-fuibnim;  decisio 
Z^.  883;  Dat.  isin  tobu  in  praeci- 
sione  Ml.  81.  —  Vgl.  neph-thóbe 
praeputium  Wb.  1^. 


to-béimm 


830 


tóchell 


to-béimm  Losziehen  gegen, 
Schimpfen  auf  Jemand;  toibhéim 
reproach,  blemish,  calumny  O'R.  — 
Sg.  Dat.  oc  toibeim  for  Lségairi 
FB.  70. 

tobert,  tobreth  s.  tabraim  und 
do-biur. 

tobnadar,  cen  co  tobnadhur  fri 
neuch  ScM.  3,  2  H.,  tabnad  M. 
{zu  lesen  tabnadar?),  zu  tobéim? 

tobongaim  I  ich  entreisse, 
reisse  heraus,  nehme  weg.  — 
Act.  und  Pass.  Praes.  Sg.  3  tobaing 
he  distrains,  ni  tobaing  nech  for 
natobongar  O'Don.  Suppl.  —  Per  f. 
Sg.  3  tóerbaig  a  cride  este  FB  86 
(torbaig  Fg.).  —  Vgl.  1.  tobach, 
topacht. 

tobruchta  bricht  aus,  „bursts" 
Corm.  Tr.  p.  158  tipra. 

tocad  M.  Glück;  tocad  i.  tec- 
mang  Gl.  zu  non  prout  fors  tulerit 
Ml.  'db^,  22;  prosperity,  wealth  O'B. 
—  Sg.  Nom.  orddan  ocus  tocad 
duit  Lg.  7;  Gen.  fu  thocaid  tugaib 
SP.  V  3;  Dat.  as  mo  thocud  p. 
142,  6.  —  Davon  do-dcad,  vgl. 
dotchaid  Corm.  Tr.  p.  51. 

tócbaim  I  ich  erhebe,  hebe  in 
die  Höhe,  für  do-od-gabaim,  vgl. 
con-ucbaim;  togbaim  Gl.  zu  erigo 
Corm.  Tr.  p.  68  erge.  —  Praes. 
Sg.  3  tocbaid  lobru  SC.  18;  co  to- 
caib  FA.  18  LBr.  —  Conj.  Sg.  3 
con  tocba  clod  cechtar  a  da  roth 
FB.  34.  —  Imperat.  Sg.  2  dorn 
thócbaid  ass  hebt  mich  heraus  {aus 
dem  Bett)  TBF.  p.  148,  24.  — 
Praes.  sec.  PL  3  tócaibtís  . .  a  cenna 
s.  unter  1.  fochla.  —  Praes.  der 
Gewohnheit  Sg.  3  co  tócband  .  . 
súas  FA.  IS  LU.  —  Praet.  Sg.  3 
CO  tocaib  . .  suas  FA.  18  LBr. ;  tan- 
ócaib  súas  . .  in  cuach  er  hob  ihn  in 
die  Höhe,  den  Becher  FB.  74;  to- 
gaib  FB.  38  Fg.;  PI.  3  ro  thóc- 
batar . .  a  n-gáiri  guil  TE.  15.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  tocabair  immach 
TBF.  p.  148,  25.  —  Imperat.  Sg.  3 
togabar  a  coirthe  TE.  8  Eg.  — 
Inf  Acc.  la  tócbáil  a  lámi  FB.  39. 

toccrad  Erbittern,  Aufbrin- 
gen, vgl.  crád,  cráidim.  —  Sg. 
Nom.  ar  ba  tocrad  do-side  noraen 


regis  „an  insult  to  him"  Goid.* 
p.  66  {LHy.);  Dat.  co  tartad  dil- 
gud  dó  don  toccrad  tucc  fair  tria 
aneolas  „for  the  annoyance"  Bev. 
Celt.  II  p.  382;  ar  in  tocrad  dorat 
Sechnall  for  Patraic  ibid  {LBr.).  — 
Praet.  Sg.  3  doracráid  Gl.  zu  exa- 
cerbavit^  Ml.  28^,  17  (Z'^.  462);  ro 
thoccraid  sin  cu  mor  do  Vatraic 
„this  vexed  P.  greatly"  Three  Hom. 
p.  38,  8. 

tochaill  s.  tóchell. 

toehailt  Graben,  Grube;  dig- 
ging,  a  mine  O'B.;  toehailt  (leóm- 
hain)  die  Höhle  des  Löwen,  s.  unter 
].  fochla.  Vgl.  clad,  claidim,  fo- 
claidim.  —  Praet.  Sg.  3  ro  thochail 
s.  unter  fót. 

tochaim  s.  tócbimm. 

1.  tochar  Steinweg;  tóchar,  tó- 
chur  a  causeway  O'B.  —  Sg.  Acc. 
conid  aice  dorónad  oen-tochar  0 
Róim  CO  Sléib  n-Gargain  Fei.  p. 
CXIX  29;  Gen.  denum  in  tochair 
ibid.  35. 

2.  tochar  s.  to-churim. 
tö-chathim    III   ich   verzehre, 

brauche,  verbringe.  —  Praes. 
Sg.  3  dochaithi  Goid.'^  p.  53  {Wien. 
GL);  PL  3  tóchathit  a  m-betha  ina 
tirib  fen  co  bás  Three  Hom.  p. 
94,  29.  —  Praes.  sec.  PL  3  co  ro 
thochathitis  in  n-uli  n-aidche  oc 
ernaigthe  Iliree  Hom.  p.  12,  9.  — 
Inf.  Dat.  oc  tochat[h]im  na  fledi 
FB.  28;  iar  tochaithem  na  fleidiu 
TE.  7  Eg. 

1.  tóchell  (do-fo-chell)  Reise, 
Reisen,  Bereisen,  Durchmes- 
sen; tóichell  journey,  i.  imtheacht 
O'CL  {Stokes,  Rev.  Celt.  IN  p.  245); 
tóicheall  a  journey  O'R.  —  Sg. 
Nom.  is  diasnedi  immurro  farsinge 
ocus  lethet  na  flatha  nemda,  ar  in 
t-én  as  luathiu  hiamain  for  bith  ni 
thairsed  do  tóichell  richid  0  tossuch 
domain  co  a  dered  ScLb.  24.  — 
Vgl.  dofoichlenn  an  innsi  Rev.  Celt. 
IV  p   245  (H  2.  16). 

2.  tócheil  N  Gewinn,  Sieg 
im  Spiel;  i.  buaid  O'CL;  a  victory, 
a  game  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Nom. 
und  Acc.  Ber&r  tóchell  n-Echdac/t 
allá  sin.    „Rucais  mo  thóchell"  for 


tó-chimm 


831 


tó-churiur 


Echaid  LU.  p.  131i>,  22;  ,,Rot  bia 
lim-sa",  ol  Mider,  „mád  tú  beras 
mo  thóchcU,  L  gabur  n-dubglas 
ibid.  p.  130,  43;  dámair  a  thochell 
ibid  p.  132a,  1 ;  ,,Is  maith  ron-gabus 
fritt"  ol  se,  ,.iü  biur  do  thochaiU 
dind  fithchill,  na  raib  meth  n-einich 
deit  and'-  TBF.  p.  142,  13. 

tó-ehimni N. S chr eit en,  Gehen, 
vgl.  céimm,  Inf.  zu  do-chingim.  — 
Sg.  Noin.  tochim  fössad  n-álaind 
FB.  20;  in  tocbira  ron-uicset  7; 
tochim  a  charpait  44;  Dat.  iar 
tochaim  Lg.  17,  2. 

tochmai'C  Freien,  Werben; 
procatio  Z^.  886.  —  Sg.  Nom. 
TE.  9,  32;  häufig  in  den  l^amen 
von  Sagen,  z.  B  Tochmarc  Étáine 
p.  117,  Tochmorc  Becfola  Proceed. 
R.  Ir.  Ac.  I,  1  (1870)  p.  174. 

tochomlad  Fortgehen;  step- 
ping,  strtding  O'R.;  vgl.  tochomlud 
Gl.  zu  redintegratio  de  nova  ad 
novam  Goid.'^  p.  53  {Wien.  Gl). 
—  Praes.  PI.  3  tocomlat  ass  FB.  7, 
s.  documlai  [besser  dochumlaiV  — 
Hierher  auch  tocomlúat  SC.  25? 

to-chomrac  Zusammenkunft, 
Versammlung;  an  assembly  of 
the  States,  a  Senate  O'R.  —  Nom. 
ma  tecmai  lithlaithe  no  dáil  no 
thocomracc  tuaithe  On  the  Mann. 
III  p.  111,  vgl.  p.  112  („or  a  con-  ! 
vocation  of  the  State").  \ 

to-choni-raeht  Verdruss?  —  j 
Sg.  Nom.  CC.  1  LU.  (saeth  Fg.);  i 
ropo  tochomracht  linn  Gl.  zu  ita  | 
ut  taederet  nos  Wb.  141'  ^^2.  864).    j 

to-choscem    Folgen,    vgl.    se-   | 
chem;    tochoscem  inn  uain   nemh- 
elnide   „the   following   of  the  un- 
polluted  lamb"  Three  Hom.  p.  50,  6   '' 
(vgl.    is    iat    so  in  lucht   lenait  in 
n-uan  nemhelnide  ibid.  1). 

tóchossol       Uebertretung, 
üebertreten;    toxal    forcible    or  \ 
unlawful  seizure  O'Don.  Suppl.  —   j 
Sg.    Nom.    is    mór   in    tócosol   SC.   i 
45,  24.  —  Praet.  Sg.  3  doforchossol 
cách  in  recht  sin  ho  Adam  Jeder 
übertrat   dieses   Gesetz  von  A.  an,   1 
Gl.  zu  peccati  lex  Wb.  IM  {Z-\  886).   j 

tochra  Umwerben?  co  m-bitis  j 
maic   rig    ocus   roflatha  na  Erend   , 


oc  a  tochra  CCn.  3  {„loere  courting 
her"  Hennessy),  vgl.  oc  iarraid  na 
ingine  ibid.;  tochra  i.  friall  CDav. 
p.  119. 

tó-chrechad  M.  molimen  SG. 
54»  (Z-\  883),  vgl.  du-chrechat.  — 
Sg.  Dat.  OB  tochrechad  Gl.  zu 
magno  molimine  Ml.  19a,  9;  p;. 
Acc.  inna  tochrechtu  Gl.  zu  bello- 
rum  machinas  Ml.  26^,  4. 

tóclit  Stück;  a  piece,  fragment 
O'R.  —  Sg.  Acc.  tócht  p.  41,  11; 
PI.  Dat.  hi  cóic  tóchtaib  ibid.  9. 

tochu  s.  áoig. 

1.  tochur  Inf.  zu  to-ehurim. 

2.  tochur  s.  toehar. 
to-cliiirim  Illpono.  —  Praes. PI. 

3  condichret  qui  ponunt  Ml.  44»?  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  tochorad  qui  po- 
neret  Ml.  44 a.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  fri  nech  forsa  tochuirther 
sciath  Ml.  22c,  1;  a.mal  tegdais  for 
a  toehar  {sie)  degli  anechtair  „whe- 
reon  a  good  colour  is  put  outside" 
Tur.  Gl.  13  {s.  unter  inchrud).  — 
Inf.  tochur  placing  O'R. ;  Dat. 
dath  firinne  do  thochur  tarais  ocus 
gau  ocus  fomraith  fu  suidiu  calleic 
Ml.  28e,  12;  ani  ba  buthi  ar  thuus 
do  thochur  fo  diud  Gl.  zu  praepo- 
sterans  MI.  29»,  8;  manid  in  Leui- 
dáu  timchella  in  n-domun  adcho- 
maic  {s.  écmaing)  a  erball  do  tho- 
chur in  betha  tar  a  chend  um  die 
Welt  über  den  Haufen  zu  werfen 
LU.  p.  85i>,  20. 

tó-churiur  {tJieils  do-fo-,  theils 
do-)  III  ich  ziehe  herzu,  lade 
ein.  —  Praes.  Sg.  1  Dep.  tochui- 
riur  Hy.  7,  42  B,  vgl.  docuiriur 
asciseo  SG.  16''  {Z'^  873);  3  tócu- 
rid  FA.  1;  PI.  3  tot  churetar  bii 
bithbi  es  laden  dich  ein  die  ewigen 
Lebendigen  FC.  4  {so  zu  lesen  für 
tot  churethar?).  —  S-praet.  Sg.  1 
tocuirius  Hy.  7,  42;  3  ni  ru  thochu- 
restar  Ml.  18^,  6  {non  excivit  Z'^. 
413) ;  do  ro  churestar  Gl.  zu  ad  spec- 
taculum  omnes  exciverat  Ml.  16"=,  6; 
do[r]rochuirestar  arcessivit  SG. 
184»,  2.  —  PI.  3  do  ro  chuirsemar 
adscivimus  SG.  6^  {Z^.  465).  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  is  tri  sodin 
dofocuirther  Gl.  zu  per  quod  invi- 


tochus 


832 


togaidecht 


taretur  Ml.  18«,  lo.  —  Inf.  Nom. 
tochuiriudh  TÉ.  5;  is  tochuired 
aingel  „it  is  an  invoking  of  angels" 
Fei.  Epü.  212;  tochuireadh  to  in- 
vite  O'Don.  Suppl;  Dat.  do  tho- 
chuiriud  p.  144,  27;  oc  a  thócuriud 
SC.  31. 

tochus  possessions,  property 
O'B.;  Gl.  zu  2.  mám. 

tocrad  s.  tocciad. 

tóerad  Begehren;  do  thógradh 
to  desire  O'Don.  Gr.  p.  199,  Im- 
perat.  8g.  2  tógair  ibid.  —  Dat. 
iccotócrad,  für  iccot    tocrad,    TE. 

9,   30. 

to-dail,  PI.  Dat.  donaib  todalib 
Gl.  zu  [hjaustibus  Ml.  3ü<i,  1.  Vgl. 
dáil  und  do-dálim. 

todernam  Strafe,  Strafen; 
supplicium  Z'^.  883.  —  Sg.  Nom. 
a  m-ba  taircide  in  todernam  Gl. 
zu  inlato  supplicio  Ml.  27c,  20; 
FA.  18;  Dat.  i  todernam  ibid.  17; 
ansu  cech  todsernam  Ml.  55  r;  PI. 
Nom.  na  plana  ocus  na  toderuama 
FA.  31;  todernama  tromma  ScLb. 
20;  Gen.  co  n-immud  . .  a  thoder- 
nam  FA.  21;  Acc.  piana  ocus  to- 
dernama 2;  33. 

to-diuir  „miserable"  Stokes, 
PI.  Nom.  at  todiuri . .  na  gare  ocus 
na  golgaire  FA.  29. 

to-diuscim  III  ich  erwecke.  — 
Praes.  PI.  3  toddiusgat  movent 
SG.  7a  {Z-^.  888).  —  Conj.  Sg.  3 
ron  thodiusca  Gl.  zu  don  foscai 
Hy.  6,  5.  —  Praet.  Sg.  3  ro  tho- 
duisc  a  bás  SMart.  20;  ro  thódúisc 
Senán  in  n-gobaind  a  bróind  na 
biasta  Fei.  p.  LXII  19.  —  Inf. 
Nom.  todiuschud,  todiusgud  exper- 
gef actio  Wb.  5<^  {Z^.  888);  is  to- 
diuscud  etla  „it  is  an  awaking  of 
penitence"  Fei.  Epil.  193  (toduscad 
LBr.);  Dat.  dot  toduscad  Three 
Hom.  p.  24,  21. 

ta^aehsAAe  zukünftig ;  futurus, 
Futurum  Z'^.  989.  —  Vgl.  ni  nad 
todoichfet  Gl.  zu  non  quia  non 
sint  futura  Ml.  28b,  q, 

to-dúrg-iin  irrito  SG.  24»,  2; 
totúrgimm  pellicio  SG.  GO^,  10;  PI.  3 
arindi  dodiirget  inna  firu  do  sétrud 
friu  SG.  681»,  9.  —  Vgl.   tudrach. 


toe  F.  Schweigen;  toi  Fei.  p. 
CLXXXV  7;  s.  unter  tolam;  Acc. 
ce  dofaidsad  snathat  for  lár  in 
taige,  ro  cluinfide  lasin  tui  TBF. 
p.  161  {Notes). 

tóeb  N  Seite;  tóib  latus  Z^.  31. 
—  Sg.  Nom.  TE.  4;  créchtach  a 
thóeb  SC.  18;  Dat.  álta  ina  thóeb 
liss  FB.  24;  ina  táib  Oss.  III  5; 
ón  taib  CO  araile  von  einer  Seite 
auf  die  andere  ScM.  3;  i  toeb 
tegdaise  neben,  bei  dem  Hause  Hy. 
5,  86;  p.  42,  9;  hi  taib  alaile  neben 
dem  andern  FB.  45;  FA.  31;  i  tseb 
Suird  Coluim-  Cille  Fél.p.  CLXIX  25; 
is  d'óen-taib  [so  zu  lesen)  bátar  ind 
fir  se  hi  cend  Ulad  diese  Männer 
waren  auf  einer  Seite  gegen  die  U. 
SC.  22;  Aec.  toeb  na  indse  SC.  15; 
dollécet  a  láma  la  toeb  sie  lassen 
ihre  Hände  herab  FB.  16;  la  toeb 
crand  SC.  37,  21;  fri  taib  cac/i 
uilc  „beside  every  evil"  ScLb.  20; 
re  tseb  conad  greit  rig  „besides 
being  a  hing's  Champion  Fei.  p. 
CHI  32;  Du.  Acc.  Gier  do  da  tháib 
Lg.  2;  PI  Dat.  dona  toebaib  in 
latera  Gild.  Lor.  Gl.  79.  —  Com- 
2)0  8.  toeb-fotai  Three  Hom.  p.  98,  30 
[„long.sided''). 

tóebán  {Dem.)  Seite.  —  Sg.  Acc. 
bróenan  fola  uaire  tria  thoeban  bo- 
déine  Fél.  Epil.  351  Laud. 

tóerbaig:  s.  toboug^aim? 

tóes  Teig;  cid  cré  cid  táis  Gl. 
zu  massam  Ml.  27  r;  coimlet  toes 
CMm[asc]tha  fuil  imot  chend  „let 
them  rub  do\igh  mixed  with  blood 
about  thy  head"  Three  Hom.  p. 
24,  19. 

tóet  s.  téit. 

toetsat  s.  tuitim. 

to-fobairt  griff  an  SC.  36,  s. 
fóbairim. 

tofund  s.  tóibiiim. 

toga  s.  togu. 

togabar,  togaib  s.  tócbaim. 

togaide  auserwählt  p.  112; 
select  O'Don.  Suppl;  Gl.  zu  Fei. 
Oct.  25;  LHy.  Amr.  33. 

togaidecht  „choiceness",  bi'ii 
dia  togaidee/íí  co  tartad  cendws  na 
manach    di  iar  n-éc  in  abad  Fil. 

p.    LXIII   29. 


toícaim 


833 


toibgim 


tograim  ich  wähle,  erwähle, 
tcähle  aus.  —  Praes.  Sg.  1  togu 
eligo  Pr.  Cr  1»  [Z^.  429).  —  Imper. 
Sg.  2  tog  dar  ScM.  20;  PI.  2  to- 
gaid  aitiri  de  FB.  7.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  no  thogad  ScM.  19.  —  Praet 
Sg.  3  ro  tbog  FB.  63.  —  Perf.  Sg.  2 
dorroega  quem  elegisti  Hy.  2,  5i; 
3  do  róigu  elegitWb.  4»  {Z^.  449); 
is  amlaid  da»  dorróegu  cliucu  inti 
Isu  Crist  LU.  p.  17»,  19;  doroiga 
Goid.^  p.  94  (LHy);  do  ráiga  ScM. 
19;  dorroegai  p.  141,  28?  —  Bed. 
Fat.  PI.  3  bit  he  magistir  don- 
gegat  Wb.  30d,  s  (Z^  453).  — 
Fut.  sec.  Sg.  3  cia  dib  don-gegadh 
ScM.  19  H.  —  ^-/"Mi.  sec.  Ä^r.  1 
no  thogfaind-se  i^.  9.  —  Inf. 
togu.  —  Part,  tuicse. 

t6-gairm  N.  Bufen,  Anrufen, 
Anrufung,  vgl.  to-garim;  toghairm 
summons  O'Don.  Gr.  p.  278.  — 
Sg.  Nom.  togairm  Poil  Fei.  Jun.  7; 
Dec.  15;  nóeb-togairm  Hy.  6,  3; 
Dat.  i  togarmaim  a  anme  Wb.  27c 
{in  invocatione  nominis  ejus  Z^. 
2691 :  togairm  trinoit  Hy.  7, 1  und  62 ; 
PI.  Nom.  togarmand  appettations, 
titles  O'Don.  Suppl.;  no  togarmanna 
no  na  fortachta  Gl.  zu  advocamina 
Goid.-^  p.  64  [LHy.). 

togairt  F.  Heer  de.  —  Sg.  Nom. 
Hy.  5,  25 ;  Gen.  na  togorta  p.  40,  23, 
Gl.  i.  na  hairge.  —  Vgl.  ae-gaire 
Schäfer  [s.  ói)  LU.  p.  24«,  n,  in- 
gaire,  tiugraim. 

togals  Berücken,  Betrügen, 
Inf.  zu  to-gáithaim;  s.  unter  cerm- 
nas.  —  Sg.  Acc.  imradud  fria  tho- 
gais  Ml.  28c,  14. 

to-g'áithaim  II  ich  berücke, 
umgarne,  vgl.  do-gáithaimm.  — 
Praes.  Sg.  3  nim  thogaitha  mo 
chocubus  Wb.  4^  {non  circumvenit 
me  conseientia  mea  Z*.  883).  — 
Part,  am  togaitae-se  circumventus 
sum  Ml.  40i>. 

to-g'al  F.  Zerstören,  Zerstö- 
rung; toghail  destruction  O'B.  — 
Sg.  Nom.  biaid  togal  for  sidib  p. 
131,  38;  dentar  a  toghail  occut 
TE.  19;  Gen.  tanicc  aimser  derb 
togle  Troi  SG.  66i>  [renit  tempus 
certum    excidii    Troiae    Z^.    449); 


Dat.  ón  togail  ab  inpugnatione 
Ml.  14»,  13;  hie  toghuil  in  t-sidae 
TE.  20;  ar  toghail  ibid.;  Acc.  isin 
togail  in  inpugnationem  Ml.  33»,  7. 

togamail  auserwählt,  ausge- 
zeichnet; togamatl  na  m-bo  Gl. 
zu  Hy.  5,  50. 

to-g^arim,  tograiiii  I  ich  rufe; 
vgl.  do-garim.  —  Conj.  Sg.  3  don 
rogra  hi  riglaith  Fei.  Dec.  14; 
PI.  3  ron  tograt  diar  n-anacul  sie 
sollen  uns  rufen  uns  zu  schützen. 
Gl.  zu  don  ringrat  (s.  tingraim) 
Hy.  1,  17?  —  Pass.  Praes.  Conj.  3 
torogarthar  Gl.  zu  revocetur  Ml.  43^. 

togarthid  vocativus  Z^.  986; 
Gen.  nert  togarthado  SG.  215»,  9; 
Acc.  fri  togarthaith  SG.  76»,  2. 

toglaim  I  sack,  destroy  O'B., 
vgl.  to-gal. 

to-glúasim  ich  bewege.  —  Praes. 
Sg.  3  togluasacthi  toglúaset  chom- 
bairt  Gl.  zu  egerunt  partum  Bern. 
31b  {Goid.^  p.  55).  —  Inf.  togh- 
luasacht  moving,  motion  O'Don. 
Gr.  p.  278.  Vgl.  ani  din  testá  do 
chomlainus  a  cuirp  ior  na  toglúa- 
sachtaib  LU.  p.  34'',  u,  „to  the 
abortives"  Stokes,  Goid.'  p.  55. 

togrinn  i.  tobach,  ut  est  imto- 
grinn  firenech  O'Dav.  p.  121,  vgl. 
dogrinn. 

to-gu  Wählen,  Wahl,  Aus- 
wahl, das  Beste;  eleetio  Z'^.  270; 
togha  choice,  selection  O'Don.  Suppl. 

—  Sg.  Nom.  all  togu  SP.  V  9;  Gl. 
zu  forglu  Hy.  5,  50;  toga  SC.  21; 
Gen.  in  mac  toga  do  dia  Tiiree 
Hom.  p.  96,  18. 

toi  i.  maistredh  CDav.  p.  121, 
vgl.  tai. 

toi  s.  tóe,  dazu  auch  toi  in  der 
Glosse  zu  tolam? 

toibeim  s.  to-béimm. 

toibgeoir  tax-gatherer,  rech- 
taire  no  toibgeoir  no  comarba  Gl. 
zu  vicarium  Goid.^  p.  63  {LHy.). 

toibgim  ich  fordere  ein,  vgl. 
do-begim.  —  S-praet.  Sg.  3  toibgis, 
toibgestar  he  levied  O'Don.  Suppl. 

—  Fut.  Sg.  3  toibeochaidh  he  will 
levy  or  reeover  O'Don.  Suppl.  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  toibgither  Gl. 
zu  cuinnegar   O'Dav.  p.  64;    toib- 

53 


toibnim 


834 


toimlim 


gither,  tobgar  is  levied  O'Don. 
Suppl. 

toibnim,  für  do-fennim,  -sennim 
{Wurzel  svand),  I  ich  treibe,  jage. 

—  Praes.  PI.  3  dos  sennat  sie  jagen 
sie  SC.  3ö;  dosennat  na  secht  n-aige 
do  Ráith  Chruachan  TBF.  p.  138,  20. 

—  Imperat.  Sg.  3  toibned  no  in- 
grainned  Gl.  zu  prosequatur  Ml. 
44a.  —  Praes.  sec.  Sg.  3  inni  du- 
seinned  Gl.  zu  persequentem  Ml. 
41d  {Goid.^  p.  30).  —  Perf.  Sg.  3 
dusesainn  Gl.  zu  persequendi  Ml. 
41c  {Goid.^  p.  30);  dosephain[n], 
für  dos  sephainn,  trieb  sie  (die 
Heerde),  Hy.  5,  57  (dosefain  Fr.), 
Gl.  i.  ro  thoibnestar ;  PI.  3  ce  do- 
sefnatar,  für  dos  sefnatar,  ibid.  62; 
Gl.  i.  cia  ro  tóipniset;  dorn  roip- 
nitar  SC.  38,  5;  co  n-darafnetar 
sie  trieben  sie  Lg.  11;  tafnetar 
Hy.  5,  60 ;   taifnitir  LU.  p.  3^,  29. 

—  S-praet.  Sg.  3  Dep.  ro  thoib- 
nestar Gl.  zu  dosephain[n];  PI.  3 
ro  tóipniset  Gl.  zu  dosefnatar.  — 
Bed.  Fut.  Sg.  3  is  tria  ág  dossib 
in  ri  inna  heónu  p.  131,  32.  — 
Pass.  Praes.  sec.  Sg.  3  lasse  du- 
sente   cum  persequebatur  Ml.  19  r. 

—  Inf.  Nom.  toíFund  dóib  cech 
oenlá  dochum  in  dúine  TBF.  p. 
144,  1;  Dat.  dla  tofund  CC.  1;  tof- 
funn  p.  143,  1;  co  n-accamar  nam- 
milchona  oc  toffund  TBF.  p.  146,  2; 
oc  a  taifond  Lg.  8;  Acc  „Mór  in 
cuitbiud  dtiib"  ol  Medb  „caw  to- 
phund  na  erri  angceoil  ucut  fil  co 
ior  n-guin."  Doberat-som  iarom 
topund  fair  iar  sin  Lü.  p.  63^,  34. 

1.  toich,  Compar.  tochu,  s  doig, 
doich  (doigh  .nure,  certain,  doubtless 
O'JB.);  is  toich  dorn  tar  n-guide 
Wb.  9a  est  acceptu  mihi  precatio 
vestra  Z.^.  488);  mad  loich  duit  a 
Eire  dot  chobair  cing  baige  „if 
thou  likest"  Fei.  Jul.  24,  mad  ail 
Bawl.  —  Hierher  auch  for  a  thechtu 
thoich  SC.  25? 

2.  toich  natural  right  or  pro- 
perty  O'B.:  toich  do  rige  n-Eren» 
iar  cenél  Three  Hom.  p.  98,  2. 

3.  toich  i.  luath,  soon,  quickly 
ö'Don.  Suppl. 

toiched  i.  cosnum    no   ditin,  ut 


est  is  dilis  do  neoch  frithguin  oc 
toiched  a  cinn  i.  oc  ditin  no  oc 
cosnwm  O'Dav.  p.  123.  Vgl.  toichedh, 
toithedh  suit  at  law,  prosecution 
O'Don.  Suppl. 

tóichell  s.  tóchell. 

toicther  SP.  I  4  etwa  zu  tocad? 
ma  rom  thoicther  wenn  mir  zu  Theil 
ivird?  manim  rothcaither  ibid.  5. 

tóiden,  tóedeii  Schaar,  „troop" 
Stokes  im  Felire  (die  Glossen  geben 
auch  andere  Bedeutungen),  an  allen 
folgenden  Stellen  mit  Góidel,  Góedel 
reimend:  Sg.  Nom.  asa  toidlech 
toiden  Fei.  Sept.  23,  Gl.  i.  drem 
no  buiden;  sloiged  lebur  n-Ere»n 
asa  trebar  toiden  Epil.  141  (Three 
Ir.  Gl.  ^.139  mit  der  Glosse  i.  toit- 
nem);  ba  mirbuil  a  thoiden-áíí^.  13, 
Gl.  i.  a  thaitnem  no  a  buiden  no 
a  thindrem  no  a  sluag  no  a  theacht 
(iigl.  O'Dav.  p.  123);  trom  toeden 
Jul.  7,  Gl.  i.  tidacht  no  tiachtain 
no  taitnemach  [vgl.  O'Dav.  p.  122). 

toidlech  s.  táidlech. 

rod  toig  s.  tug-im. 

toil,  CO  ro  thuitt  toil  a  chuirp 
uad  „cecidit  semen  ejus"  Fei.  p. 
LXXXIX  21,  zu  toi? 

toilis  s.  tulim. 

toim,  für  do-sóim,  III  ich  wend e, 
wende  mich  wohin.  —  Praes. 
Sg.  2  a  n-aslui  grien  fo  a  fuined, 
dosoi  dond  orient  co  n-aci  a  n-sescae 
Cr.  'á'ó^  (verteris  in  orientem  Z'-.  435); 
3  asói  dosoi  uaim  tri  fraig  ScM.  3,  3 ; 
PI.  3  dosoat  convertere  solent  SG. 
209i>;  contoat  Gl.  zu  conversis  Ml. 
46c.  —  Conj.  oder  Imperat.  Sg.  2 
tóe  lethaig  foen  friss  „put  a  kne- 
ading-trough  under  iP'  Corm.  Tr. 
p.  103,  2.  —  Inf.  Gen.  dochum 
tiitha  sóere  Gl.  zu  pro  libertate 
SG.  31^  (ad  assequendam  libertatem 
Z^.  25).  —  Vgl.  tintáim,  com-thóim. 

toimlim  I  ich  zermale,  reibe 
auf,  verzehre,  geniesse;  Gl.  zu 
edo  Corm.  Tr.  p.  77  fled.  —  Praes. 
PI.  1  domelom  fleda  búana  can 
ritbgnom  EC.  1.  —  Conj.  Sg.  1 
Dep.  mani  thomliur  s.  unter  luss: 
2  doroimle  FB.  17;  daromle  /;< 
niesse  es  62;  doroimle  59;  PI. 
co  tormailiííh  {sie)  fleid  lium  5  H. 


toimnim 


835 


toimím 


{nicht  tormailteV  —  Imperat.  Sg.  2 
tomil  vescere  Wb.  6c  {Z^.  443).  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  nis  toimled  Hy. 
2,5,  Gl.  i.  nis  caithed;  ni  digbad  ni 
dia  úbull  cacha  tomled  de  EC.  4; 
PI.  3  immalle  tra  datbómlitis  a 
próind  SMart.  22.  —  T-praet.  Sg.  1 
doromult  s.  unter  pit:  1  und  3  dom 
ru  malt  ind  imned  do  ru  malt-sa 
mich  hat  die  Anstrengung  aufge- 
riehen, die  ich  gehabt  habe  FB.  88; 
dus  ro  mailt  ScM.  22,  e;  cotnomalt 
eter  a  di  boiss  FB.  82,  für  co-tn-fo- 
malt,  vgl.  cotamfolt-sa  [sie)  comtar 
menbacha  eter  mo  di  bois  LU. 
p.  114^,  19  [Siab.  Concul.),  für  co- 
ta-fo-molt?  — -  S-praet.  Sg.  1  pit 
bec  do  róimless  inne  Gl.  zu  Fei. 
Sept.  8;  5  nir  thomail  ocus  nir  súan 
FB.  57.  —  Fut.  Sg.  3  cu  tan  méla 
FB.  52;  coton  méla  zu  lesen  für  co 
tomélam  . .  ar  úir  ocus  grian  ibid.  ? 
3  CO  tomélat  ar  múr  {so  auch  Eg.  1182 
fol.  100i>,  2,  25  TBC.)  ocus  grian  LU. 
p.  67'',  15.  —  Inf.  Novi.  longad  ocus 
tomailt  SC.  1;  Gen.  tomalte  Wb.  lle 
{edendi  Z^.  800);  frithailem  tomalta 
na  flede  FB.  1;  Bai.  oc  taibleth 
na  sliiag  s.  unter  1.  Ion  (bleith 
Inf.  von  melim);  dia  tomailt  ocus 
dia  cathim  FA.  28;  hie  tomailt 
ocus  ic  fledugttii  TE.  16;  do  tho- 
mailta  flede  FB.  5;  Acc.  tri  tho- 
mailt  Wb.  1V>  [edendo  Z\  800). 

toimnim  III  ich  meine,  glaube, 
vermuthe,  vgl.  do-muiniur.  — 
Praes.  sec.  PI.  3  ar  na  tomnitis 
Wb.  4<i  {ne  opinentur  Z'^.  446i;  ar 
na  tomontis  Wb.  12<i.  —  Pass. 
Praes.  Conj.  Sg.  3  ar  na  tomnathar 
Wb.  13c  [ne  cogitetur  Z^.  883\  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  na  ro  thoimnide 
,,that  it  be  not  supposed"'  Goid.^ 
p.  67  {LHy.''\  cona  tómnithea  SMart. 
43.  —  Fut.  Sg.  3  in  tain  nád  tom- 
nibther  a  thichtu  wenn  sein  Kommen 
nicht  erwartet  wird  Wb.  25^.  — 
Inf.  toimtiu. 

toimside  s.  tomside. 

toimtiu  -F.  Meinung,  Meinen, 
Denken;  cogitatio  Z^.  883;  toimdi 
i.  cunntabairt  ut  est  mac  toimden 
i.  doigh  ni  doigh  O'Dav.  p.  123 
{einer  der  sagt  „es  kann  sein,  es 


kann  aber  auch  nicht  sein",  wird 
hier  mac  toimten  genannt).  —  Davon 
cain-toimtenach   Ml.    3V>,   8    {bene 
cogitans  Z^.  809). 
toiprinnit  s.  tepreniiim. 

1.  toir-  s.  tor-. 

2.  toir-  s.  tair-. 

toirelii  ScM.  9,  toirchet  Oss. 
II  3  und  6,  zu  torgim? 

toirccni  p.  141,  23? 

toirm  s.  tairm. 

tóirudim  II  ich  bezeichne,  be- 
stimme, markire,  stecke  einen 
Platz  ab.  —  Sg.  3  dofoirnde  SG.  9» 
{definit,  significat  Z^.  434  und  982); 
iss  ed  dofojTie  co  m-bera-su  mac 
ocus  bid  lán  Éri  ocus  Albu  dia 
forcetul  TJiree  Rom.  p.  100,  is; 
doforne  ogum  n-ind  s.  unter  ogum ; 
PI.  3  tóirndet  SG.  25i>,  tofóirndet  721» 
(significant  Z'^.  883);  cinnit  ocus 
dofoirndet  dechrogod  inna  persine 
fri  araile  SG.  202a  [Z^.  982).  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  co  ro  thoirned  a 
cathraig  di  „that  he  might  mark 
out  her  city  for  her  Three  Hom. 
p.  76,  25;  PI.  3  arinni  dóforintía 
s.  unter  indelba.  —  Fut.  Sg.  3  rel. 
tórindfess  mo  relicc  Three  Hom. 
p.  100,  8.  —  Praet.  Sg.  1  adro- 
thoimdius  repunxi  SG.  181a  (^2. 
869,  887);  3  ro  thóraind  ráith 
„measured  out  a  ramparf'  Three 
Hom.  p.  28,  32;  durind  a  locc  les 
„measured  his  place  with  him" 
Tir.  13;  dororaind  a  chill  Three 
Hom..  p.  112,  16;  19;  tóimis  tra 
ann  tipra  „he  marked  out  a  well" 
ibid.  p.  114,  3.  —  Inf.  tórand, 
s.  noch  besonders;  Nom.  sainreth 
n-anmmae  torand  folaid  cen  chin- 
niuth  persine  SG.  27»  {significatio 
substantiae  Z^.  982);  Dat.  do  thoo- 
rund  a  luic  lais  „to  measure  his 
place  with  him"  Tir.  13 ;  cen  torand 
persaine  ohne  Bezeichnung  der 
Person  SG.  154*  ^ZK  982). 

1.  toirnim  s.tairnim.  Dazu  auch: 
Imper.  Sg.  2  don  rind  sis  an  car- 
pai  FB.  36  Eg. ;  Pass.  Praes.  Sg.  3 
tairntir  39  Eg. 

2.  toirnim,  tóimim  I  thunder,'- 
make  a  loud  noise  O'B.  —z 
Praes.    Sg.  3   rel.    toimes    Gl.   zu 

53* 


toirt 


836 


toll 


torbas  Hy.  6,  is;  isi  thoimes  tonn- 
gar ocus  ferg  in  mara  móir  „she 
ü  is  that  quelleth  (he  wave-voiee .  . 
of  the  great  sea"  Three  Hom.  p. 
84,  24.  —   Von  torand. 

toirt  eine  Menge;  quantity, 
huTk  O'R.;  tuirt  mor  do  maithib 
Greg  ocus  Maicedoine  ina  thimchell 
CO  dluith  LBr.  p.  205^,  9. 

toirthech  frugifer  Z*.  811,  von 
torad;  vgl.  étoirthech.  —  Sg.  Gen. 
in  chruinn  toirthig  Ml.  15^,  13. 

toisc  Bedürfniss,  Wunsch, 
is  toisc  limm  ich  brauche;  toisc 
i.  voluntas  hominis  i.  inni  is  laind 
(no  is  adhlaic  O'Don.  Suppl.)  la 
duine,  unde  atber  {für  atberar) 
toisc  dam  („it  is  pleasing  to  me") 
Corm.  p.  41;  intention ,  design, 
purpose  O'Don.  Suppl.;  necessa- 
rius  {?)  Z'^.  72.  —  Sg.  Nom.  toisc 
limm  fer  oínsétche  ich  brauche 
einen  Mann  von  (nur)  einer  Frau 
Tir.  11 ;  CO  n-derna  cecb  ball  a 
u-as  toisc  dialailiu  Gl.  zu  ut  non 
Sit  Schisma  in  corpore  Wb.  12^ 
{Z^.  995);  amaZ  as  toisc  fri  biathad 
na  forcitlaide  wie  zum  Unterhalt 
der  Lehrer  nothwendig  ist  Wb. 
31*,  18;  creud  an  toisg  no  an  turus 
fá  d-táinig  Fionn  . .  don  bhaile  so 
anocht  Tor.  Dh.  p.  48;  is  diomh- 
aoin  toisg  na  Féinne  da  leanamh- 
ain  ibid.  p.  174;  Gen.  ro  innis 
Fionn  fáth  a  thoisg  agus  a  thuruis 
don  chailligh  ó  thúis  go  deireadh 
ibid.  p.  166;  Dat.  gur  chailleadar 
Fianna  Eirionn  a  g-cuing  catha  da 
thoisg  „by  means  ofhim^'  ibid.p.  194; 
Acc  adfiadat  do  a  toisc  FB.  75 ;  ro 
innis  . .  a  thoisg  agus  a  thurus  Tor. 
Dh.  p.  162.  —  Vgl.  toscai,  toschid. 

tüisg'im  ich  versorge,  er- 
nähre? —  Praes.  sec.  Sg.  3  torad 
a  láam  is  hed  dod  toisged  Wb.  9» 
[frucius  manuum  ejus  eum  alebat 
Z^.  445).  —  T-praet.  PI.  3  céiu  ro 
predchos  doib  it  Macedónii  dorn 
roisechtatar  mihi  M.  ministraverunt 
Wb.  17c  ^Z\  457).  —  Vgl.  toisc, 
toschid. 

tóissech  s.  tússeeh. 

tóissigrecht  Führerschaft,  Gl. 
zu  ductum  ML  37  r. 


tóiss-renn  materia  Z^.  31; 
Dat.  ond  óen-tóisrinn  ex  eadem 
massa   Wb.  4c  (Z^.  301\   Vgl.  tóes. 

tóithenach  silent  ScLb.  14,  vgl. 
taoithennach  silent  O'B. 

toi  F.  Wille;  voluntas  Z\  241. 
—  Sg.  Nom.  TE.  6  LU.;  SC.  42; 
ropa  toi  do  Mártain  sin  „M.  con- 
sented  thereto"  SMart.  25;  Gen. 
tole  FA.  23;  tuile  ScM.  2;  Dat. 
ar  thoil  daine  SG.  26;  Acc.  toil 
SP.  IV  2;  4;  nacham  reilce-sa  rem 
thail  Goid.'^  p.  94  [LHy). 

tóla  Fluth;  fecht  and  dolluid 
tóla  usci  ifiin  tech  . .  corus  báid  in 
tenid  uli  Three  Hom.  p.  6,  14;  ni 
anad  ic  tóla  brénta  Corm.  p.  36,  27? 
„they  ceased  not  floiving  loih  stench" 
Corm.  Tr.  p.  135;  mealg  i.  sugh, 
ut  est  tóla  measa  mealgaibh  scoth 
1.  sugh  ina  sgotha  O'Dav.  p.  107.  — 
Vgl.  tola  superfluity  O'B.,  ond  intólu 
Gl.  zu  exundantia  Cr.  39»  (Z*.  882). 

tolaim  ich  bin  zu  Willen, 
gefalle?  —  Conj.  PI.  1  diar  fia- 
dait  ron  tolomar  Hy.  1,  35,  Gl.  i.  ro 
tholtnagem.  —  Praes.  der  Gewohn- 
heit Sg.  3  nim  tolann  ni  TE.  9,  7. 

tolam,  domm  air  trocaire  tolam 
Hy.  6, 11,  „a  flood  of  mercy'^  Stokes, 
Gl  i.  toi  ellam  i.  ti  í  toi  ocus  i 
n-ellmai;  „Is  tolam  [Gl.  i.  sét  tal- 
man)  in  sét  se  em"  ol  in  cante.  Is 
de  ata  A'th  Tolam  sét  Lü.  p.  10^,  8, 
„that  is  an  overpowering  gift"  (,?) 
On  the  Mann.  II  p.  299.  —  Vgl.  ho 
imrordai  nech  dim  isind  recdairc 
atólam  in  tairsitiu  adchi  dolbthai 
dam  iarum  isa  tothóchaide  Gl.  zu 
si  cogitem  diluvium  quäle  sit  in 
praesenti,  ex  hoc  notionem  concipn) 
futuri  Pr.  Cr.  6U  {Z^  989,  nach 
Z'^.  SS2  enthält  atólam  vorn  aith-do-  . 

notolbad  FB.  75  s.  dolbim. 

tolgda  „haughty",  ciar  bo  tolg- 
dai  rigain  Fei.  Prol.  125  (tholcda 
rigan  Laud\  Gl.  i.  ciar  bo  diuin- 
sach,  vgl.  0' Dav.  p    122. 

toll  1)  durchlöchert,  hohJ . 
2)  N.  das  Hohle,  Höhliimi, 
Loch;  hollow,  broken,  empty  O'Doii. 
Suppl.  —  Sg.  Nom.  ])  nau  tlioll 
ein  leckes  Schiff  SP.  IV  1;  Act. 
2)ranigin  t-saiged  uadae  toll  arach 


tollaim 


837 


tomas 


in  rig  „des  Königs  Schläfe"  Beitr. 
I  34it  i^Z\  260),  vgl.  tollara  the 
temples  of  the  Jiead  O'Don.  Suppl.; 
PI.  Nom.  1)  siebe  tolla  FA.  50; 
2)  tolla  p.  190,  31 ;  Dat.  2)  i  tollaib 
a  n-gnússe  FA.  27.  —  Compos. 
toll-airbhe  i.  airbhe  toll  a  broken 
fence  O'Don.  Suppl.;  a  brat  toll- 
cend  p.  20,  20,  cujus  toga  in  su- 
prema  parte  erit  perforata  O'Don. 
Suppl.  tailginn;  toll-chléthi  FB.  53? 
toll-fethe  a  mullaich  („the  head- 
sinews  of  his  head-pealc"'  (?)  Croice, 
Siab.  Concul.  p.  427\  s.  unter  mul- 
chnocc,  zu  lesen  tul-fethe? 

tollaim  II  ich  mache  hohl, 
höhle  aus,  durchbohre;  I  bore, 
pierce,  perforate  O'R.  —  Praes. 
Sg  3  toUaid  side  crand  suati  ua 
braisce  co  m-ba  fedán  Fél.  p.  C  24. 
—  Pass.  Praes.  Sg.  2  co  ro  tolltar 
tu  s.  unter  ribar. 

tolléci,  tolléic  s.  doUécim. 

toltanaoh  freiwillig;  Gl.  zu 
beneplacitusWb.  221»  (Z*.  775); 
toiltionach  wiUing,  voluntary,  tcil- 
ful  O'B.  —  Sg.  Nom.  do  gorta 
atbath  acht  ba  gorta  tholtanach 
chena  Fei.  p.  C  t,  Acc.  dochotar 
i  n-oilithri  toltanaig  ,,into  willing 
pilgrimage"   Three  Hom.  p.  96,  16. 

toltanaig'im  III  ich  gefalle.  — 
Conj.  PI.  1  ro  tholtnagem  Gl.  zu 
ron  tolomar  Hy.  1,  35.  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  ma  nu  toltanaiged  do  ni 
bói  ni  aridgarad  de  Gl.  zu  cui  si 
collibuisset . .  nihil impediret  SG  72^,  6 
(Z*.  349).  —  Praet.  Sg.  3  ro  tolta- 
naigestar  Gl.  zu  quod  Caesari . . 
placitum  SG.  7b,  10  {Z'l  1013). 

toltanche  F.  Willigkeit,  von 
toltanach;  Acc.  soit  a  n-écin  . .  i 
toltanche  fognoma  do  Dia  FA.  23 
(toltnaigi  LBr.). 

tomad  Drohen,  Dat.  din  tomad 
tue  fair  dia  luircc  Fei.  p.  CLXX  i. 

to-maidm  N.  Ausbrechen, 
Hervorbrechen:  tomhaidhm  a 
breaking  out  of  water  O'R.;  tomaidb 
Locha  Echach  LU.  p.  40^,  4. 

to-niaidim  ich  breche  aus.  — 
Perf.  Sg.  3  dommemaid  in  slóg  for 
lár  ind  lis  Lü.  p.  19^,  17. 

tomailt  Inf.  zu  toimlim. 


tomain  s.  taman. 
tomais  s.  tomas. 

tomaisim  ich  messe,  schätze 
ab,  von  tomus;  tómhaisim  I  weigh, 
measure,  resolve,  unriddle,  guess 
O'R.  —  Pass.  Praes.  Sg.  3  tomsi- 
thir  FA.  17. 

to-maith  Drohen,  Drohung; 
Sg.  Dat.  on  tomaith  Gl.  zu  minando 
Ml.  33b,  10;  Acc.  in  tomaith  comi- 
nationem  Ml.  31c,  26.  —  Vgl.  tomad. 

tomaitbem  Drohen,  Drohung; 
tomaitheamh  threatening  O'R.  — 
Sg.  Acc.  doné  tomathium  Gl.  zu 
fogair  Hy    1,  6. 

tomalthim  ich  drohe.  —  Praes. 
Sg.  3  domathi  Gl.  zu  minantis 
Ml.  31c,  24.  —  Coyij  Sg.  3  ma 
thomaithid  Gl.  zu  ma  futbotha 
Fei.  Nov.  15.  —  Praes.  sec.  Sg.  3 
no  thomad  co  hoband  bás  n-adu- 
athmar  do  Rev.  Celt.  II  p.  382 
{LU.\  für  no  thomathad?  —  Inf. 
tomaith,  tomaithem. 

tomaithmech  drohend,  von 
tomaithem.  Gl.  zu  tomtach  Hy.  1,  38. 

tomaltus  M.  Verzehren,  Zeh- 
rung; Acc.  cen  ól  cen  tomoltus 
FB.  27  ^tomailt  Eg.^;  co  praind 
0CU8  CO  tomaltus  72  (co  roind  ocus 
dail  Eg.\ 

tomélat  s.  toimlim. 

tomside  das  Mass  habend, 
passend,  von  tomus;  gai .  .  glac- 
thomsidi  p.  310,  39. 

tomsidetu  M.  Vollmässigkeit; 
Sg.  Acc.  fri  toimsidetaid  metair 
Gl.  zu  in  metro  necesse  est  SG. 
2b\  1. 

tomthach  drohend  Hy.  1,  38 
Fr.,  Gl.  i  tomaithmech;  one  that 
threatens  O'R. 

tomus  M.  Mass,  Gewicht, 
vgl.  mess ;  mensura,  pondus  Z'^.  787; 
tomhas  a  hint,  a  dimension,  mea- 
sure, measuring,  tceighing  O'R.  — 
Sg.  Nom.  a  gráinib  cach  tomas . . 
a  mainib  cach  mess  Corm.  p.  33,  10 
{„from  grains  every  measurement, 
from  tre  isures  every  appraisement" 
<!orm.  Tr.  p.  124);  tomus  Metrum 
s.  unter  écen;  Gen.  in  toimseo 
ponderis  Ml.  35c,  23;  in  tomais  il 
i.  in   toimseo    truim   Gl.  zu   multi 


tón 


838 


tó-nuch 


ponderis  Ml.  20a,  21;  meadh  tho- 
maiss  indile  s.  unter  med;  s.  unter 
pissire;  Dat.  bis  oc  tomus  s.  unter 
pissire;  dia  tomos  ihn  zu  errathen, 
enträthseln  SC.  29,  6  {„to  perform 
Ü"  O'O'Í 

tón  F.  podex  Goid.^  p.  75; 
anus  Corm.  Tr.  p.  162.  —  8g.  Gen. 
CO  foph  a  thona  FB.  37;  Dat. 
cusin  tóin  i.  coelan  na  geraine  no 
muine  Gl.  zu  fei  cum  hucliamine 
Gild.  Lor.  Gl.  224;  PI.  Acc.  na 
tona  nates  ibid.  Gl.  177.  —  Compos. 
ton-coir  FB.  37  Eg. 

1.  tonach  =  Zai.  tunica.  —  Sg. 
Nom.  tonach  in  druad  imme  Three 
Hom.  p.  26,  22. 

2.  tonach  Waschen;  tonach  i. 
nighi  O'Dav.  p.  123;  Inf.  zu  tó- 
nuch. 

1.  toiid,  tonn  F.  Welle,  Woge; 
unda  Corm.  Tr.  p.  146  und  161. 
—  Sg.  Nom.  Gl.  zu  tnu  Oss.  III  9; 
tond  fri  talmain  tadbéim  FB.  46; 
tond  mairnech  52;  Gen.  fogur  tu- 
innl  Lg.  17,  25;  úan  tuinniii  TE. 
4  Eg.]  Dat.  is  cuma  fo  thuinn 
TE.  9?  PI.  Nom.  teora  tonna  to- 
runni  Wb.  27a  (Z^.  244);  Dat.  do 
thonnaib  SC.  42 ; ,  itir  thondaib 
trethain  Fél.  Nov.  23;  Acc.  for 
tonna  'über  das  Meer  Hg.  2,  7;  co 
m-betis  IX  tonna  eturru  ocus  tir 
Hy.  1  Praef.  {Bezeichnung  einer 
EntfernuMg  auf  dem  Meere).  — 
Compos.  tonn-bhán  fair  like  froth 
O'jB.,  so  auch  toinn-ghelu  TE.  4 
Eg.,  oder  zu  2.  tond? 

2.  tond,  tonn  F.  Oberfläche, 
Haut;  skin  Bem.^  p.  85;  tuinn  the 
surface  of  a  thing,  a  sMn  CB.  — 
Sg.  Nom.  na  túadaig  tond  talman 
torut  LU.  p.  113i>,  41,  „that  eartKs 
surface  mag  not  eome  over  thee" 
Bem.^  p.  55;  Acc.  folt  dond  fri 
toind  cind  FB.  45;  LU.  p.  81a,  10; 
CO  tulmaing  tuind  Oss.  III  5? 

tond-gar  das  Brausen  der 
Wogen;  itir  thondgar  in  mormara 
„amid  the  wave-roar  of  the  great 
sea"  Fei.  p.  CLXX  24;  isi  thoirnes 
tonngar  ocus  ferg  in  mara  móir 
Three  Hom.  p.  84,  24. 

tondgarach    wogenbrausend, 


von  1.  tond  Gl.  zu  ruthach  LU. 
p.  1V>,  25  {Amra). 

tongim  {für  do-fongim)  I  ich 
schwöre.  —  Praes.  Sg.  1  und  3 
tong  a  toing  mo  thúath  ich  schwöre 
was  mein  Volk  schwört  FB.  11; 
21;  48;  52;  74;  tongu  SeM.  16; 
tongu-sa  FB.  46;  do  thongu-sa  tar 
mo  sciath  ocus  tar  mo  chlaideb 
ocus  darm  threlam  TBF.  p.  144,  26; 
tongu  do  dia  toinges  mo  thúath 
FB.  32;  TBF.  p.  150,  22;  30;  ton- 
gim-se  a  tonges  mo  thiiath  Bev. 
Cell.  III  p.  178;  tongu-sse  a  toinge 
mo  tuath  FB.  21  Eg.;  32  Fg.; 
PI.  3  tongu  na  tongat  mo  thuath 
ScM.  16.  —  Imperat.  Sg.  2  toingthi 
fo  ailt  neimhe  i.  fona  minnaib  is 
aith  amail  altain  i.  scian  bearrtha 
O'Dav.  p.  54  ailt  {vgl.  Beitr.  VII  2). 
—  Praes.  sec.  Sg.  3  inti  dod  fongad 
is  qui  id  juravit  Ml.  36»  {Goid.^ 
p.  38).  —  Fut.  Sg.  3  to,  PI.  3  toisat 
O'Dav.  p.  123.  Die  ibid.  ange- 
führten Formen  tithis,  tithsat  (for- 
tithsat\  Pass.  titsaiter  scheinen  eine 
Beduplication  zu  enthalten,  die  erst 
später  eingetreten  sein  kann,  als 
man  tongim  für  Verbum  simplex 
hielt.  —  Vgl.  for-tongaim,  fris-toing. 

tóniud  Gehen;  toiniudb  passing, 
Coming,  going  O'B.;  tóiniud  flatho 
Ó  Rómanib  Wb.  26a  {secessio  im- 
perii  a  Bomanis  Z'^.  916);  niurt 
tóniud  do  brethemnas  bratha  Hy. 
7,  6 ;  Gen.  neurt  a  thoiniuda  ibid.  B. 

tonn  s.  tond. 

tonuad  Gifttrank,  Gift,  Tod; 
i.  neimh  no  deoch  ina  m-bi  neimh 
O'Cl.  {Fei.  Index).  —  Gen.  in  dig 
tonnaid  Lg.  17,  32;  bid  sochaide 
forsa  n-dailfe  deoga  tonnaid  innocht 
LU.  p.  951»,  15;  Dat.  de  tonnud  hi 
Temraig  „from  the  poisonous  drink" 
Fei.  Epil.  552  (di  tonnad  Land). 

tonnait  cuticula  SG.  46i>  {Z^. 
274),  zu  2.  tond. 

tonnatech  giftig,  Gl.  zu  natri.r 
SG.  69a  {Z\  811),  von  tonnad. 

t6-nuch  I  ich  wasche,  vgl.  ni- 
gim;  do-fo-nug  abluo  SG.  22^,  5; 
do-fo-nuch  luo  SG.  54»,  s;  lavo 
SG.  U6\  2  {Z-\  428).  —  Inf 
tonach. 


topacht 


839 


torbas 


topacht  hieb  ah,  vgl.  tobongiia; 
CO  topacht  a  chend  de  FB.  77. 
-S".  Beitr.  VIII  445. 

topor  (für  do-od-bor)  M.  Quelle; 
topur  fons  Z'-.  885.  —  Sg.  Nom. 
topor  FA.  IG  (topur  LBr.);  Gen. 
for  nr  in  tophuir  TE.  3  Eg.;  Dat. 
a  topor  p.  131,  i9;  PI  Nom.  topair 
gela  oeus  srotha  taitnemacha  Three 
Hom.  p.  GS,  28. 

1.  tor  heavy  (gach  tromm)  Corm. 
Tr.  p    161. 

2.  tor  Menge,  Schaar?  i.  imat 
O'Dav. .  p.  128.  —  Sg.  Acc.  tor  na 
slúagSC.  35;  almaib  tor  ^ScJi"  21,  6 ; 
CO  n-ilur  tbor  37;  Dat.  tromthoraib 
Lg.  4,  14  (trumthorthuib  Eg)?  — 
O'R   hat  auch  tor  lord,  a  noble. 

3.  tor  i.  ecla  [fear)  Corm.  Tr. 
p.  1G2. 

tora  s.  torg*!!!!. 

1.  toracht  s.  torgim. 

2.  toracht,  für  do-fo- rächt, 
Nachfolgen,  Fortgang,  Er- 
folg; inna  toracht  són  Gl.  zu  aut 
Processus  malitiae  ultione  compri- 
mere  Ml.  29a.  14;  ho  thorachtaib 
ilib  Gl.  zu  elati  multis  successioni- 
bus  proeliorum  Ml.  34«=,  3;  tórachd 
pursuit,    inquiry,    search    O'M.    — 

Vgl.  tíarmóracht. 

3.  toracht  s.  torracht. 
torachtaide,      torc     torachtaide 

SC.  38  „relieving  hing"  O'C? 

torad  .A^.  Frucht,  Ertrag.  — 
Sg.  Nom.  torud  aenmhaistreda  p. 
40,28;  vgl.  tri-toraid  gacha,  bliadna 
fair  „thrice  a  year  did  it  bear 
fruit''  Fei.  p.  CLXXXI  30;  Three 
Hom.  p.  6G,  25 ;  Gen.  leth  toraid  32 ; 
Dat.  don  torud  SG.  Glt  {Z-\  224); 
CO  lam-thorud  SC  42;  Acc.  torud 
p.  40,  11;  bennacht  for  in  talwam 
dobeir  tarad  daib  Three  Hom.  p. 
32,  25;  PI.  Nom.  toirthe  O'Don. 
Gr.  p.  88;  dorairgert  tra  Cohtw 
alle  indmasa  ocus  toirthe  in  tal- 
man  do  Dallan  LHy.  Amr.  Prol. 
{Goid.'^  p.  Ibl).  —  Davon  toirthech. 

1.  toraic  „descending  from 
dignity"  O'Don.  Suppl.,  mit  Be- 
zug auf  folgende  Stelle:  Ataat  ce- 
thair  toraic  doberat  dire  n-aithig 
do  rig.  Cateat?  A  thoraic  for  teora 


lorggaib  athich:  lorgg  forgga,  lorgg 
samthaighi,  lorgg  rammai,  ar  cen 
m-bis  foraib  is  aithech  On  the 
Mann.  III  p.  506. 

2.  toraic  2^'>"^^(^t^  informa- 
tion  O'Don.  Suppl.,  vgl.  toreicc 
Corm    Tr.  p.  \hl. 

toraigecht  F  Verfolgung;  to- 
ruigheacht  pursuit  O'Don.  Siippil.; 
Toruigheacht  Dhiarmuda  agus 
Ghrainne  Titel  einer  Sage. 

toraisse  s   talrisse. 

toraud  Donner;  maidm  toraind 
tollchléthi  FB.  53?  Dat.  din  gárb- 
thoraind  FA.  14;  a  tonitru  i.  on 
torainn  bis  inti  Gl.  zu  ton  Corm. 
Tr.  p.  162;  Acc.  in  toraind  FB.  44; 
cen  toraind  35;  caiiair  fri  cech 
tenid  ocus  fri  cech  torann  Goid.'^ 
p.  104  (LHy). 

tórand  N.  1)  Bezeichnen,  Be- 
zeichnung, Inf.  zu  toirndim, 
2)  Signum,  forma,  figura  Z'^.  883; 
Dat.  0  méit  di  flescaib  bis  hisin 
tórunt  SG   3b,  19  (Z'K  224). 

torand-chless  ein  cless  Cuchu- 
linns  LU.  p.  113^,  34;  aidblithir 
leó  bid  torandchles  tri  cet  a  cluiche 
oc  forláim  a  gaiscid  LU.  p.  85^,  29 
(„greater  in  their  imagination  than 
the  noise-feat  of  three  hundred, 
his  play  at  handling  of  his  arms" 
Crowe,  Siah.  Concul.  p.  43.5). 

tovAS  weari II  e SS,  fatigue  O'R.; 
Acc.  ni  tabir  uáil  na  toris  fornn 
Wb.  IG»  {tristitiam  Z\  243).  — 
Vgl.  torse,  torsech. 

torat  s.  tarat,  do-rat. 

torathor  monstrum  Bem.^  p. 
83;  PI.  Gen.  de  senchas  na  torothor 
s.  unter  luchrupán;  Dat.  ar  arailib 
torothraib  s.  unter  esbat. 

1.  torba  s.  torbe. 

2.  torba  hindranee  CB.,  vgl. 
Torha  i.  toirmeasc,  dororbenat  i. 
doairmescat  O'Dav.  p.  112.  Dazu 
torba  SC.  26? 

torbach  nützlich,  tarbhach 
profitable  O'B.,  vgl.  étarbach.  — 
Compar.  „biam  torbachu  deit"  ol 
se  „oldás  in  écsi"  ich  werde  dir 
nützlicher  sein  als  die  Poeten  Corm. 
p.  36,  41  (prall). 

torbas  Hy.  6,  14,   Gl.  i.  toirnes. 


torbatu 


840 


torgim 


torTbattt  M.  utüitas  Z'^.  804; 
do  tharbataid  SG.  193a,  3. 

tor-be,  torbe  (do-for-)  Nutzen, 
vgl.  for-be;  husiness,  profit,  advan- 
tage  O'Don.  Suppl.;  torbe  utüis 
Z^.  884.  —  8g.  Nom.  ni  torbe 
dobóu  Gl.  zu  ad  nihil  utile  Wb. 
3()t,  7  {Z^.  23);  it  torba  „it  is  a 
profit"  Fei.  Prol.  143  Land,  tarba 
LBr.;  ni  fhásand  di  torad  no  tar- 
bai  Three  Hom   p.  94,  8. 

tor-benim  (do-for-)  I  ich  nütze, 
vgl.  for-benim,  tarmnaigim.  —  Praes. 
PI.  3  na  torbenat  quae  non  prosunt 
Z^.  433  [Sench.  M.) ;  toirbenat  O'Dav. 
p.  123  torla;  dororbanat  Gl.  zu  pro- 
sunt Ml.  43i>.  —  Fut.  dofórbiat  Gl. 
zu  in  omnium  notitiam  pei'venire 
Ml.  27a,  10.  —  Perf.  Sg.  3  (Senchán 
Torpeist  will  mit  Gefolge  nach  der 
Insel  Man  fahren,  da  Tcommt  ein 
„ungevüeger  man"  zu  ihnen  in  das 
Boot,  vor  dem  alle  zurückweichen:) 
Atbertsat  a  hsengin  „Dot  rorbai  beist 
a  Senchain  ocus  bud  hi-sin  do  muin- 
tir  acbt  co  roisium  tir."  Is  desin 
ro  hainmniged  Senchán  Torpeist  i. 
Senchan  dororpa  peist  da  sagten 
sie  aus  einem  Munde  „dir  ist  ein 
Ungethüm,  nützlich  0  S.,  und  es 
xvird  dies  deine  Mannschaft  sein, 
icenn  wir  {überhaupt)  das  Land 
erreichen."  Daher  wird  er  S.  T. 
genannt,  d.  h.  8.  dem  ein  Ungethüm 
nützlich  war  Corm.  p.  37,  3  prúll 
(„a  monster  hath  appeared  [?]  to 
thee"  8tokes).  —  Inf.  torbe. 

1.  torc  M.  Eber;  aper  8G.  37i> 
{Z-\  68);  Ir.  Gl.  373.  —  8g.  Nom. 
ScM.  22,  1;  FB.  9;  68,  9;  torc 
allaid  Hy.  5,  57;  dotoet  torcc  mór 
do  orccan  Three  Hom.  p.  30,  26; 
Acc.  torc  Oss.  I  12;  PI.  Nom.  tuirc 
p.  311,  29;  Acc.  na  tri  turcu  tercu  8P. 
I  3;  secht  torcu  alta  TBF.p.  138,  21. 

2.  torc  i.  ri  {König)  SC.  38; 
PI.  Voc.  a  tren-turcu  „0  valiant 
princes"  Fei.  p.  CLXXII  34. 

3.  torc  Herz;  nomen  do  chridiu 
Corm.  p  44  {vgl.  Ir.  Gl.  1102); 
torc  i.  enech  no  aighe  no  cridhe 
O'Dav.  p.  121. 

4.  torc  torques,  a  collar  O'B.; 
vgl.  muin-torc. 


torcde  aprinus  SG.  37  b  {Z^. 
792). 

toreeltaib,  claideb  órduirnd  int- 
lasi  CO  toreeltaib  óir  dérg  i  n-ard- 
gabail    gaili    ior   a    chris   LU.   p. 

81a,   34? 

torchar,  für  do-ro-char,  ich  fiel; 
Sg.  2  ge  dorochar  cen  co  torchar 
Three  Hom.  p.  24,  26 ;  5  i  n-dithrub 
parduis  dorochair  Adam  Tur.  Gl.  19 
{Z^.  449);  dorochair  cotiud  form 
TE.  12  LU ;  dorochuir  .  .  a.äaig 
foruib  p.  144,  3;  dorochair  .  .  do 
Bricriu  . .  denam  na  fledi  es  fiel  auf 
B.  das  Fest  zu  veranstalten  p. 
311,  32;  dorchuir  Three  Hom.  p. 
8,  19;  CO  torchair  TE.  13  LU;  p. 
131,  5;  FB  61;  86;  torchair  cotiud 
forsin  slóg  SC.  7 ;  co  torcair  FB.  25 ; 
PI.  3  dorochratar  a  morgluind  Lg. 
18,  32;  con  drocratar  ibid.  Eg.\  co 
torchratar  Lg.  16;  FB.  44;  Oss.  1 13. 

torcla  hören  i.  cluinsin  {sie) 
O'Dav.  p.  123;  do  neoch  forsa  tor- 
claither  donn  no  taidhe  riamh,  i. 
forsa  cluinter  gait  ibid. 

torgabail  Inf.  zu  tor-gabim; 
debt,  sin  O'Don.  Suppl. 

tor-gabim  (do-for-)  I  ich  bringe 
vor,  nehme  auf  mich,  begehe, 
verschulde  Etwas.  —  Praes.  PI.  3 
dofurcbat  nad  iccat  FB.  29;  do- 
rogbat  Gl.  zu  iniquitatem  commit- 
tunt  Ml.  28<i,  11,  für  do-forgbat?  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  dufurcbad  promebat 
Ml.  Col.  301  {Goid.''  p  32);  PI.  3 
dofurgabtais  Gl.  zu  proferri  debuit 
SG.  7I)  {Z'l  884).  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  dofurcabar  triit  fessin  Gl. 
zu  per  se  prolatum  SG.  43»  {Z-. 
884).  — Part.  Norn.  anas  torgabthc 
Gl.  zu  pro  iniquitate  in  nos  ad- 
missa  Ml.  27c,  17.  —  Inf.  Nom. 
in  targabáal  delictum  Wb  9c  {Z'^. 
884);  Dat.  on  torgabail  Gl.  zu  pec- 
cati  grandis  admissu  311.  22c,  7. 

tor-gairm  (do-for-)  N.  compel- 
latio  South.  34a  {Goid.^  p.  58). 

torgim  I  ich  komme.  —  Praes. 
Sg.  3  conna  toraig  sund  ille  SC. 
29,  20.  —  T-praet.  Sg.  3  co  toracht 
Emain  FB.  4;  co  Emain  31;  co 
toracht .  .  in  sligid  cetna  39 ;  PI.  3 
CO    torachtatar  p.  39,   19.   —  Fut. 


torgnea 


841 


tór-trommad 


Sg.  3  can  asa  targa  in  comdiü  do 
fugiuU  brátha  ScLb.  13;  in  bei 
forsa  targa  in  mallacht  form-sa  der 
Mund  über  tcelchen  der  Fluch  über 
mich  kommt  Fei.  p.  CIV  32.  — 
S-fut.  Sg.  3  ni  con  tora  SC.  40. 
—  Pass.  {Conj.?)  Praes.  Sg.  3 
conna  torgethar  sechut  na  treót 
na  torot  FB.  10.  —  Inf.  Acc.  im 
torachtain  chucu  laithe  m-brátha 
FA.  30. 

torgrnea  p.  141,  s? 

tórithin  Hülfe,  helfen;  toiri- 
thin  assütance,  aid  OB,.  —  Dat. 
ti  dom  tórithin  Gl.  zu  Hg.  6,  le; 
da  thoirethin  O'Dav.  p.  1?3  torla; 
Ace.  done  ar  toridin  Gl.  zu  Hy. 
5,  91.  —  Vgl.  toiritbneach  relief- 
giving  O'Don.  Suppl. 

torla  i.  cinnedh  no  naidhm  O'Don. 
Suppl,  O'Dav.  p.  123. 

tor-mag,  -mach  N.  Vermehren, 
Hinzufügen,  Vermehrung,  Zu- 
wachs; audio  Z^.  884.  —  Sg.  Nom. 
tormach  pene  FA.  29;  „Ni  hole 
em  lassa  toglach  for  n-gnás,"  ol 
Ailill,  ,.is  ferr  for  tormach  oldás 
for  digbáil  euer  Hinzukommen  TBF. 
p.  142,  29;  Dat.  do  thórmuch  SG. 
77i>,  2  {Z^.  224);  Acc.  it  áildi  na 
caera,  tue  tormach  dun  dib  bring 
uns  mehr  davon   TBF.  p.  146,  27. 

t4r-magim  i^do-for-)  I  ich  ver- 
mehre, füge  hinzu.  —  Praes. 
Sg.  3  doformaig  Ml.  \\1  {Z^.  884X; 
don  formaig  Fei.  Oct.  18,  Gl.  i. 
dogni  ar  tormach;  PI.  3  dofórmgat 
SG.  53a.  11  {augent  ZI  ,433).  — 
Pass.  Praes.  Sg.  3  doformagar 
SG.  28i>,  20.  —  Fut.  Sg.  3  cid 
etrum  aicned  ind  reto,  dia  tormastar 
a  met  dogni  trumai  n-do  . .  in  met 
sin  Ml.  20»,  19.  —  Inf.  tör-mach 

tormaid,  eter  do  da  tháib  trén- 
tormaid  zwischen  deinen  zwei  hoch- 
schwangern  Seiten  Lg.  2,  vgl.  tor- 
madh  pregnant  O'R.? 

torneeh  donnernd,  ron  torand? 
ech  . .  toirnech  FB.  49 ;  torneeh  p. 
310,  17. 

torothor  s.  torathor. 

torrach  schwanger;  pregnant 
Corm.  Tr.  p.  163.  —  Sg  Nom. 
Lg.  1;  CG.  5;  6;  CCn.  6. 


torracht,  eóica  toracht  di  ór 
forloiscthi  im  cech  n-ae  TBF.  p. 
136,  19  {„fifty  Tinobs"  Orowe);  coeca 
toracht  di  or  forloiscthi  im  gach 
n-ai  „fifty  coils  (torrochta")  of  bur- 
nished  gold  around  each  man^''  On 
'  the  Mann.  Ul  p.  158.  Vgl.  torracht 
i.  eruinn  O'Cl.,  round  O'B. 

torrchim  ich  mache  schivan- 
ger;  ro  torrched  trá  in  rigan  de 
sin  oeus  be?id  mac  LU.  p.  521»,  33. 

torrchius  M.  Schwanger- 
schaft. —  Dat.  iss  ed  trá  ro  uc 
si  don  torrchius  sain  úan  das  war 
es  was  sie  von  dieser  Schwanger- 
schaft gebar,    ein   Lamm,  LU.    p. 

torroma  Abwarten,  Pflegen; 
torruma  to  attend  O'Don.  Suppl. 
—  Dat.  ro  bá  i  n-galur  oeus  tan- 
cabair  dom  torroma  „to  watch  me" 
ScLb.  5;  aeeobair  do  Brigzi  techt 
do  thórruma  a  hathardu  TJiree  Hotn. 
p.  58,  16;  dodechaid  Mártain  iar 
sin  do  thóruma  ingine  ánbrachtaige 
„to  attend  a  consumptive  girV^ 
SMart.  28;  atchi  Brigit  torrMwia 
aingel  os  cind  [in  tige]  „a  watch 
of  angéls''  Fél.  p.  LXXII. 

torsat,  torsata  s.  tuismim. 

torse  F.  Betrübtheit,  Müdig- 
keit, s.  toras;  torsi  sadness  Corm. 
Tr.  p.  161;  tuirse  wearitiess,  sadness 
O'R.;  cech  toirsi  no  galar  Gl.  zu 
seth  (sáeth")  Hy  6,  9.  —  Sg.  Nom. 
toirsi  thren  FA.  30  LBr.;  is  torsi 
dam  Lg.  18,  9  (toirsi  Eg.^;  LU. 
p.  52t,  3;  Gen.  gné  m-bróin  oeus 
toirsi  FA.  33  LBr. ;  di  met  a  thurse 
FB.  85;  Dat.  for  torsi  TE.  12  LU. 
*  torsech  betrübt.  —  Sg.  Nom. 
FB.  85;  Acc.  cid  dot  gni  torsech 
TE.  12  LU.;  PI.  Nom.  ar'  na  pat 
toirsieh  dim  ehuimregaib-se  Wb. 
26d,  21  {tristes  Z^.  226);  Wb.  27c,  34; 

FA.  14;  Acc.  nualla  . .  torsecha  31. 
tort  ^  lat.    torta,    i.    bairgen, 

a  cake  Corm.   Tr.  p.   156,    tortine 
o  little  cake  ibid. 

torta  s.  tarat. 

tortaide  i.  bairgen  (Brot,  Kuchen) 

FB.  68,  4,  tortaide  Eg. 
tór-trommad    (do-for-)    Ueber- 

bürdung,     Ueberbürden,    Be- 


toscai 


842 


tothla 


lästigen.  —  Sg.  Nom.  bá  somassi 
do-som  sin  ocus  nir  bo  thórtromad 
LU.  p.  79a,  10 ;  Dat.  i  precept 
narrún  diade  doib  et  inna  nebthór- 
trommad  do  chuingid  neich  cuccu 
ihnen  die  göttlichen  Geheimnisse 
lehrend  und  sie  nicht  belästigend 
um  sie  um  Etwas  zti  bitten,  Gl.  zu 
in  sapientia  ambulate  ad  eos  Wb. 
27e,  25  {vgl.  Eev.  Celt.  II  p.  393); 
Acc.  uair  nar  fulaing  tortromad  na 
n-dóine  oc  athigid  chucai  SMart.  22. 

toscai  zu  toisc?  taric  em  fri[t] 
toscai  Fei.  Jul.  19  {„quickly  he 
comes  at  thy  wish"):,  imatuarcat 
doib  CO  m-bo  derc  cach  dib  dia- 
railiu,  CO  n-deachaid  cach  dib  fri 
tosga  a  letbi  TB.  p.  178,  20  {„each 
party  of  them  i.vent  off  to  his  own 
side"). 

to-scaigim  (do-fo-)  III  ich  be- 
wege, bewege  mich,  iveiche, 
gehe  vorwärts,  vgl.  fo-scoichim, 
scuchim;    tosgúighim  I  move   O'B. 

—  Praes.  PL  3  &mail  is  donaib 
retaib  dufoscaiget  Gl.  zu  ut  rebus 
ex  voto  ccedentibus  {für  cedentibus) 
Ml.  33t,  3.  —  Perf.  Sg  3  dofor- 
scaig  Gl.  zu  cessisse  Ml.  37*.  — 
Pass.  Conj.  Sg.  3  condatoscaigther, 
für  condat  toscaigtber.  Gl.  zu  in 
vindictam  mei  .  .  commovere  3£l. 
23<i,  21?  —  Inf.  tóscugud  successio 
Ml.  72a  {Bei.  Celt.  1  p.  49). 

toscartha  CG.  2  LU.,  3.  PI. 
Praet.  Pass.  ?  vgl.  scaraim. 

tosccoi  p.  141,  25  s.  toisc. 

to-scélaim  II  ich  erkunde, 
verrathe,  von  scél;  taisceallaim 
I  view,  observe  O'B.;  vgl.  do-scéu- 
laim  experior  SG.  145^,  2  {Z'^.  434)? 
dusceulai  Gl.  zu  experiatur  Ml.  68^. 

—  Inf.  taiscelad  to  disclose,  reveal, 
to  betrag  Corm.  Tr.  p.  94  {d),  tais- 
gealadh  prognosticating  O'B. ;  Dat. 
do  thoscelad  áis  ésci  Pr.  Cr.  32»,  2 
{Z'^.  1050,  ad  explorationem  aetatis 
lunae  Gloss.  Cod.  Taur.  ed.  Nigra 
p.  64);  „to  ascertain"  Goid.'^  p.  54 
{Nancy  Gl.);  do  thoscelad  feie  „to 
show  forth  the  feasts"  Fei.  Epil.  80 
(do  thaiscelad  Laud);  PI.  Nom. 
taiscelta  prognosties  O'E.  —  Vgl. 
taiscelaid. 


toschid  F.  Lebensbedarf, 
Nothdurft,  vgl.  toisc;  toschith, 
toschid,  tasgid  victus  Z^.  802.  — 
Dat.  issum  ecen  precept  ar  m'etiuth 
et  mo  thoschid  Gl.  zu  si  evangeli- 
zavero,  non  est  mihi  gloi'ia,  neces- 
sitas  mihi  incumbit  Wb.  10^;  Acc. 
is  hed  ro  erbad  fria  toschid  Wb.  10^ 
{hoc  concessum  est  ad  victum  eorum 
Z\  995). 

tosn-airnechtár  FB.  55  s.  unter 
tairiciin. 

tosng-achtae,  inna  hi  tosngachtae 
Gl.  zu  inpendentia  populis  ser- 
mone  digerere  Ml.  lbi>,  12. 

tosng'achtaigim  III  ich  wäge, 
pendo  Ml.  79a  t^Bel.  Celt.  I  p.  42). 
Vgl.  med-tosngachtigtheid  libripens 

SG.    n4a,    1. 

tosn-úarg-aib  FB.  85  s.  túar- 
gabim. 

tossach  N.  Anfang;  initium 
Z^.  810;  Gl.  zu  ut  magistratus 
SG.  106t,  7.  —  Sg.  Nom.  is  ed  in 
so  tosach  indala  sailm  Ml.  27d,  2; 
tosach  suirghi  TE.  10,  9;  Dat.  i 
tossug  initio  Z'^.  325;  i  tossuch 
Lg.  14;  ar  thossaig  FB.  20;  Acc. 
déca  tossach  gemrid  SC.  30,  7. 

tost  Schweigen;  tosd  silence 
O'B.  —  Dat.  bói  Cuchulamd  ina 
thost  LU.p.  114a,  2  {Siab.  Concul.); 
bi  tost  din  a  gillai  „be  silent,  then, 
my  servant  On  the  Mann.  III  p. 
424,  für  bi  it  tost?  is  ferr  in  becan 
sa  dib  d'innisin  indá  beith  hi  tast 
ScLb.  25.  —  Vgl.  con-tóisim. 

totaisiu  s.  téit. 

toth  every  feminine  word,  mem- 
brum  muliebre  Corm.  Tr.  p.  158; 
toth-bhall  the  female  parts  of  gene- 
ration  O'B.  —  Vgl.  toud. 

1.  tothaclit  s.  tothocht. 

2.  tothacht  i.  fog-hluim  O'Dav. 
p.  122. 

tothaégat  s.  do-tiagaim. 

tothíét  er  ging,  kam,  s.  unter 
téit. 

tothaince  „silence"  Fei.  p. 
CLXXXIII  30.    Vgl.  tóithenach. 

tothimm,  tothim  N  Fallen, 
Fall,  ältere  Form  für  das  spätere 
tuitimm,  Inf.  zu  tuitim. 

1.  tothla,  arfich  tola  totbla  „he 


tothla 


843 


traclitaireda 


vanquished  urgent  desires"  Fei. 
Apr.  15. 

2.  tothla  to  dernand,  request, 
sue,  Claim  O'Don.  Suppl. 

tothluchur  III  De^?.  ich  bitte, 
vgl.  tothlaigim  i.  altaighim  (altui- 
ghim  to  give  thanks,  salute  O'B.). 

—  Praes.  Sg.  1  tothluchur  dilgud 
a  Deo  post  peccatum  Corm.  p.  1 
arco.  —  Conj.  Sg.  1  todlaiger  po- 
stolem  Beitr.  VIII  316;  co  datlucher 
{für  da-tothlucher?)  ut  efflagitem 
Ml.  49(1  {Z^.  1090).  —  S-praet. 
Sg.  3  ro  thothlaig  tra  Griguir  a 
coibseua  cucu-som  Goid.^  p.  101,  36 
(LHy.) ;  Bep.  tothlaigestar  dig  CG.  5 
(dothothluighestar  Eg.)\  dotluche- 
star  (für  do-thothluchestar)  Hy. 
5,  47  Fr.,   Gl.  i.  ro  thothlaigestar. 

—  Inf.  Dat.  bai  si  tra  oc  tothlo- 
gud  in  gilli  fri  re  ciana  LTJ.  p. 
39»,  29;  bai  oc  á  guidi  ocus  oc  á 
thothlugwd  cen  máir  TB.  p.  176,  2. 

tothocht  Besitzthum,  Zube- 
hör; tothachd  validiiy,  ejfect,  sub- 
stance  O'B.;  toacht  i.  toice  {wealth, 
riches  0'B.\  ut  est  caiti  meas  o 
thoacht  i.  na  m-beodile  ocus  múin 
i.  in  oir  ocus  in  airgit  O'Dav. 
p.  122;  caiti  tothacht  aireg  désa? 
deich  céii  leis  u.  s.  w.  On  the 
Mann.  III  p.  494;  tothocht  a  thigi 
ibid.  p.  495.  —  Vgl.  tócht. 

tothoet  s.  téit. 

totúrgim  s.  todúrgim. 

toud  gignere  Eem.^p.  39;  tóudh 
i.  aimsear  a  m-berann  in  bo  in 
laogh  O'Dav.  p.  119;  i.  hreith  in 
laoigh  ibid. 

1.  tóxal  s.  tócosal. 

2.  tóxal  verriculum  SG.  33^ 
[ZK  768). 

tra,  tra,  thra  Conj.  nun,  aber; 
ergo,  igitur  Z^.  699 ;  autem  O'Don. 
Gr.  p.  389 ;  steht  nie  an  der  Spitze 
des  Satzes;  tra  FA.  2;  14;  15;  19; 
27;  29;  31;  FB.  2;  8;  10;  19;  43; 
52;  59;  70;  84;  85;  Lg.  17;  Ä'ciU.  2; 
SG.  6;  48;  thra  FA.  14;  29;  thra 
Hy.  7,  42;  FA.  6;  21;  29;  30  {nur 
in  LU.,  nicht  in  LBr.).  —  Ge- 
brauch: is  amlaid  tra  dorónad  a 
tech  sin  so  nun  wurde  dieses  Haus 
gemacht  FB.  2;  20;  in  tan  tra  bá 


urlam  la  Bricrind  denam  a  thige 
máir  als  B.  nun  fertig  war  FB.  4; 
p.  46,  26;  cer  bo  mór  trá  obwohl 
nun  gross  ivar  FB.  10;  18;  19; 
80;  82;  doruménatár  ind  fir  aile 
tra  es  meinten  nun  die  andern 
Männer  FB.  82;  33;  70;  84;  85; 
ba  band  sin  tra  con  accrad  hoegaire 
. .  do  Medb  da  nun  wurde  L.  zu  M. 
gerufen  FB.  59;  55;  82;  83;  88; 
luid  tra  Buan  . .  for  lorc  na  tri  car- 
pat  es  folgte  nun  B.  der  Spur  der 
drei  Wagen  FB  70;  43;  ScM.  2 
imraotarla  tra  dóib  fo  deoid  ScM.  8 
TE.  2  Eg.;  6;  8;  10;  11;  12;  13 
14;  GG.  2  LU.',  SG.  47;  48;  p 
40,  11 ;  fechtas  and  tra  SG.  2;  isi 
mo  breth-sa  duib  tra  mein  Urtheil 
nun  für  euch  i^t  FB.  68;  90;  26; 
59;  62;  ScM.  4;  is  banna  ria  frais 
on  tra  FB.  52;  ni  fil  brig  sin  tra 
p.  140,  26;  p.  142,  11 ;  SG.  6;  7; 
14;  20;  45,  24;  is  lia  tttrem  tra 
ocus  aisneis  es  ist  mehr  nun  als 
man  erzählen  und  sagen  kann 
FB.  28;  Wiadain  dissi  tra  i  fail 
Conchobair  Lg.  17;  maith  tra  wohlan 
denn  FB.  1  ■  8;  TE.  6  Fg.;  indill 
dun  in  carpai  tra  spann  uns  denn 
den  Wagen  an  FB.  43;  34;  ScM.  5; 
foemaim-sea  sin  tra  FB.  34;  cóic 
méich  fichet  tra,  iss  ed  ro  bron- 
nad  frisna  cóic  fichtiu  bargen  sin 
25  Maass  nämlich  .  .  FB.  9;  ba 
dóig  lais-seom  tra  er  glaubte  nämlich 
FB.  88;  89;  ro  bá-sa  tra .  .  i  n- 
imsnim  mor..co  ro  gle  daniiScM.  4; 
araide  tra  co  n-darametar  Lg.  11; 
dorat  tra  fon  n-innasin  ail  forsin 
cóiced  uile  ScM.  14;  ni  chotlu  tra 
Lg.  17,  45;  is  hi  sin  tra  ingen  iss 
cóiri  TE.  5  Eg.  —  In  der  Fis 
Adamn.  hat  LBr.  öfter  tra  für  dan 
in  LD.  (6;  8;  10;  15;  18;  22;  25; 
26;  28;  32;  33). 

1.  tracht  strength  O'Don. 
Suppl.,  vgl.  Beitr.  VIII  343. 

2.  tracht  Strand;  banTcor  shore 
of  a  river  O'R.  —  Sg.  Dat.  hi 
tracht  mara  Bretan  Three  Hom. 
p.  16,  13;  Acc.  fri  trethan  tracht 
LU.  p.  40»,  22. 

trachtaireda,  mar  innisit  trach- 
taireda  na  canoni  nóimi  „the  com- 


tráctad 


844 


tré 


mentators  on  the  Tioly  canon'' 
ScLh.  19. 

tráctad  =  tractatus  Z^.  803; 
hisin  tráctad  in  commento  SG.  4i>,  ii. 

traethat  s.  tróethaim. 

trag,  traigr  F.  Strand;  shore, 
Strand  O'B.  —  Sg.  Gen.  i  n-gainem 
na  tragai  Three  Hom.  p.  122,  25; 
Dat.  i  tráig  mara  Oss.  III  11; 
FA.  24. 

tragdai,  inna  tragdai  no  inna 
n-goite  Gl.  zu  fossorum  Ml.  77*. 

tragud  exliaustion  ScLh.  21; 
traghadh  exhausting,  lessening,  eh- 
bing  O'B.  —  Praes.  trágid  in  pian 
dib  „the  pain  ebbs  from  them" 
FA.  24 

traig-  Fuss;  pes  Z'^.  255.  —  Sg. 
Nom  fer-traig  FB.  27 ;  Dat.  teand 
CO  traig  „strong  with  foot"  Fei.  p. 
CXXXV  1;  PI.  Nom.  traigthe  LU. 
p.  791>,  28;  traighthi  TE.  4  Eq.; 
Gen.  XXX  traiged  FB.  2;  p.  399,  33; 
Gl.  zu  Oss.  III  5;  Du.  Gen.  inad 
a  da  traiged  FB.  88.  —  Compos. 
ind  oinchosaig  i.  in  traiglethain 
{die  breitfüssigen)  Gl.  zu  seenopodi 
Goid.^  p.  71  {LEy). 

traig-uech,  nir  bo  me  in  murgeilt 
mar,  nir  bo  me  in  traignech  thrén 
LU.  p.  4Ca,  37  {Aid.  Eck.). 

traite  quickness,  readiness 
Fei.  Index;  traid  i.  luath  no  obann 

aci. 

trascair  Sturz;  trasgair  a  fall 
O'B.;  trascair  a  báis  sein  Todes- 
sturz FB.  61. 

trascraim  ich  stürze;  trasgai- 
rim  I  abrogate,  destroy,  overthrow, 
overwhelm  O'B.  —  Praes.  Sg.  3 
trascraid  dochum  n-iffirnd  comtinól 
n-écraibdech  FA.  1 ;  nos  trascair 
p.  170,  18.  —  Praet.  Sg.  3  cor 
trascair  grianan  Bricrend  fri  lár 
talwa«  FB.  25;  ro  trascair  in 
crainn  sin  Fei.  p.  CLXXXI  35.  — 
Pass.  Praet.  Sg.  3  ro  tascrad  Gl. 
zu  dejectus,  zu  lesen  ro  t^rascrad, 
Goid.^  p.  (J9  LHy. 

trasta  s.  unter  tráth. 

tráth  N.  Stunde;  die  Namen 
der  acht  canonischen  Stunden  s. 
unter  iarm-eirge.  —  Gen.  cech 
thratha  zu  jeder  Stunde  Hy.  6,  le. 


Gl.  etir  la  ocus  aidchi;  Dat.  on 
trath  sa  co  alaile  FB.  24;  on  trath 
sa  von  jetzt  an  59,  87;  Acc.  co 
trath  na  faire  83;  co  trath  teirt 
arabárach  TE.  12  LU.-.,  cus  trath 
sa  bis  zu  dieser  Stunde,  bis  jetzt 
SC.  14;  FB.  88;  94;  cos  trasta 
(für  trath  sa)  O'Don.  Suppl.,  trasda 
hitherto  O'B.;  trath  ohne  Präpo- 
sition: cach  trath  alle  Zeit,  für 
immer  Oss.  II  7;  contuli  trath  a 
dála  bis  er  einschlief  zur  Zeit  seines 
Stelldicheins  TE.  12  LU.\  13;  do- 
fúsci  .  .  trath  teirt  um  die  dritte 
Stunde  ibid.  12  LU.\  trath  nóna 
deód  lái  FB.  91;  tráth  als  Con- 
junction:  trath  do  deochaid  als  sie 
kam  TE.  12  LU.;  CG.  4  (in  tan 
Fg.);  FB  82;  84;  87;  90;  PI.  Gen. 
claschetol . .  na  n-ocht  trath  FA.  31 ; 
re  se  trath  die  Zeit  von  sechs 
Stunden  ScM.  21,  36  Fg.  Le. 
(thráth  L.)',  Acc.  celebrait  .  .  na 
ocht  trath  FA.  7  (tratha  LBr.); 
tri  thráth  ScM.  3;  12.  —  Vgl. 
mochtratae  Gl.  zu  matinus  {sie) 
adsurgam  Ml.  21«,  8. 

tre-  drei  in  der  Composition 
Z^.  302,  z.  B.  coitchen  tre-chenelse 
commune  trium  generum  SG.  200»,  13. 

tre,  tria,  tri  Praep.  mit  Acc. 
durch  {in  der  spätem  Sprache 
auch  mit  Dat.,  z.  B.  TE.  18);  tri, 
tre  per  Z^.  (551;  erweitert  trem-, 
tremi-  (^gl.  rem-,  com-,  tairm-");  tre 
SG.  7;  FB  G8;  Lg.  3;  thre  _CC.  6 
LU.\  mit  Aspiration:  tre  chin  Lg. 
13;  tria  changin  ScM.  21,  8;  FB. 
29;  Gl.  zu  Hy.  1,  19;  tria  Hy. 
1,  11;  p.  19,  37;  40,  7;  Lg.  11;  15; 
17,  31;  44;  ScM.  13;  TE.  4  Fg.; 
FB.  29;  mit  Aspiration:  tria  sin 
Hy.  5,  19;  trie  FB  29  Eg.;  tri 
SP.  V  16.  —  Mit  dem  Artikel: 
Iresin  cochull  SG.  36;  triasin  n- 
erdam,  triasin  fial  FA.  31  (trésan 
LBr.);  triasan  sencas  ScM.  22,  3; 
mit  Pron.  personale:  1.  Sg.  tri- 
nm  Wh.  23i>  {Z^.  652);  treamham 
throuqh  me  O'R;  2.  Sg.  triut  SG.b\ 
Lg.  5,  u;  ScM.  9;  treót  FB.  10; 
PI.  2  trüb  Wb.  3i>;  3.  Sg.  M.  trit 
SG.  36;  triit  Lg.  15;  trít-seáe 
FA.  5;   tremit   GCn.  3  {vgl.  remi) ; 


treb 


845 


trécim 


F.  trée  SG.  2:í\  u;  tréthi  ScM.  1; 
trithe  Fei.  p.  LXXVII  29;  PI  3  treu 
Wh.  28c,  19;  mit  Fron,  possessi- 
vum:  Sg.  2  trét  chend  ScM.  11; 
triat  liasait  ScM.  13;  14;  ^í-  131,  37; 
5.  Sg.  M.  trea  thir  Tir.  4;  trena 
nach  Analogie  von  réna;  trena 
chotlud  SC.  9 ;  trena  etach  LHy. 
Amr.  23;  triana  eochraib  TE.  18; 
F.  tria  ág  p.  131,  32;  triana  focbann 
TE.  11  Eg.:,  PI.  trea  n-aslach-som 
Wh.  30e  {Z^.  653^;  triana  tengthaib 
FA.  27.  —  Gebrauch,  a)  rÖMWi- 
iicÄ:  colluid  trét  chend  dass  er 
{der  Spiess)  durch  deinen  Kopf 
fuhr  ScM.  11;  13;  SC.  7;  36;  gai 
triut  ScM.  9;  14;  FA.  27;  tria 
dubraed  Lg.  17,  44;  ScM.  1;  Ä/. 
1,  11;  drong  tria  alt  Lg  17,  31?  a 
di  láim  tri  derca  sedluch  allenith 
immach  TE.  4  Eg. ;  atconnairc  . . 
a  gualaind  tresin   cochull   SC.  36; 

FA.  5;  conna  torgethar  sechut  na 
treót  na  torot  FB.  10;  tre  snechta 
ocus  tre  sin  Gl.  zu  Hy.  5,  19; 
h)  Zur  Bezeichnung  des  Urhebers, 
der  Ursache,  einei-  Vermitte- 
lung:  is  triut  .  .  longas  Fergusa 
Lg.  5,  14;  SC.  5;  Lg.  15;  corrai- 
mid  a  druim  trüt  Lg.  15;  tria  rath 
in  spiria  noib  p.  40,  7;  tre  drui- 
dechta  druad  Lg.  3;  11;  TE.  18; 
CC.  6;  FB.  29;  tre  chin  drochmná 
Lg.  13;  FB.  29;  TE.  11  ii^.; 
ScM.  21,  8;  feib  sontar  triasau 
sencas  22,  3;  p.  131,  32;  37.  — 
c)  Andere  idiomatische  Wendungen  : 
atracht  .  .  trena  chotlud  nährend 
seines  Schlafs  SC.  9 ;  arbeittet . . 
tri  laithlinni  ainm  n-Aeda  sie 
feiern  bei  Biertränken  Aed's  Namen 
SP.  V  16;  CO  n-epistlib  immdaib 
leis  tria  Goedeilg  p.  19,  37  („having 
many  letters  in  Gaelic"  Three  Hom. 
p.  15,  2  ;  tre  banna  miach  tortaide 

FB.  68,  4? 

treb  Wohnsitz,  Stamm;  ab  eo 
quod  est  tribus  Corm.  i?.  42 ;  a  trihe 
O'Don.  Suppl ,  i.  teach  ibid. ;  treabh 
a  tribe,  family,  clan  CB.  —  Sg. 
Nom.  TE.  Ib;  Gen.  cethar-trebe 
quatuor  tribuum  Hy.  2,  6;  ior  acci 
a  threbi  p.  a27,  36;  Acc.  ro  bói 
chocad  etir  deich-thriub    ocus  de- 


thriub  corrici  sin  Ml.  37  r  {fuit  bellum 
inter  decem  tribus  et  duas  tribus 
usque  eo  Z*.  302).  —    Vgl.  aittreb. 

ireba,ä.Wohnsitz,  Besitzthum, 
Bewohnen,  Behauen;  treabhadh 
inhabiting,  husbandry  O'Don. 
Suppl.  Vgl.  trebthach.  —  Sg.  Nom. 
is  ansu  lim-sa  mo  thech  oldás  mo 
trebad  uli  FB.  26;  Acc.  fri  ar  ocus 
trebad  in  talman  Fei.  p.  LXI  42 
{„for  tilling  and  ploughing  tJie 
ground"). 

trebaim  II  ich  bewohne,  be- 
haue; treabhaim  I  plough,  tili, 
cultivate  O'B.  —  Praet.  PI.  3  airm 
irro  trebsat  SC.  25.  —  Pass.  Praes. 
Sg.  3  ni  trebthair  a  ratha  „their 
raths  ar  not  dwelt  in"  Fei.  Prol. 
176.  —  Vgl.  aittrebaim. 

1.  trebaire  M.  a  householder 
On  the  Mann.  III  Index;  treabhaire 
householder,  f armer  0' Don. Suppl., 
a  ploughman  O'B. 

2.  trebaire  F.  prudence,  dis- 
cretion  O'Don.  Suppl.,  von  trebar. 

trebar  klug.  —  Sg.  Nom.  p. 
141,  5;  trebur  29;  a  ben  trebar 
ScM.  3,  4;  Dat.  F.  ria  tiiaith  tre- 
bair  p.  327,  33.  —  Compar.  tre- 
bairiu  minus  stultus  SG.  42^,  8 
{Z\  275). 

tréblait  =  Zai.  tribulatio.  — 
Sg.  Nom.  in  tréblait  Fél.  p. 
CLXXXVI  27;  Dat.  i  cumgi  ocus 
i  tréblait  SMart.  15;  40. 

trebthach,  treabhthach  a  far- 
mer  O'B.,  von  trebad;  ban-treb- 
thach  s.  unter  ben. 

tre-cheug'  „three  Chiefs"  Fei. 
Index;  mor-trecheng  Sept.  16  Laud, 
mor-drecheng  LBr.,  Gl.  i.  triar  i. 
tri  cingid  mora. 

tre-ehoste  Dreifuss;  Dat.  isin 
trechostu  in  tripode  SG.  8^,  5 
^Z'K  302). 

trécim  III  ich  lasse  im  Stiche, 
verlasse;  tréigim  Ileave,  forsake. 

—  Praet.  Sg.  3  rom  three  SC.  46; 
PI.  2  ro  thrécsib  [sie)  foiin-sa  bar 
tir  die  ihr  meinetwegen  euer  Land 
verlassen  habt  Three  Hom.  p.  96,  4. 

—  Fut.  sec.  PI.  3  noco  treicfitis 
SC.  44,  14.  —  Inf.  Acc.  ar  ro  mi- 
dair  in  ri  a  trécud  LU.  p.  52i>,  2, 


tredan 


846 


treóir 


tredan  Fasten;  tréadhan  a  fast 
for  three  days  O'R.  {vgl.  unten  die 
Gl.  zu  Fei.  Nov.  16).  —  Sg.  Acc. 
carais  mor  trom  tredan  Fei.  Jan.  15 
{mit  credal  reimend);  Mart.  24;  no 
chardais  tredan  JSfov.  16,  Gl.  i.  tre- 
denns  i.  tres  dies. 

tréde  N.  Dreiheit,  von  Sachen, 
Z\  312. 

tré-denus  triduum  Wh.  24» 
{Z"^.  788);  Gen.  fri  re  tredenais 
SMart.  19. 

tre-dluigthe,  in  mac  hoe  tred- 
hiigthe  Gl.  zu  trifidum  jecor  Gild. 
Lor.  Gl.  213. 

trednach  enthaltsam,  von  tre- 
dan. —  Sg.  Nom.  ,,ahstinent"  Dec.  13, 
Gl.  i.  troiscthech ;  Gen.  trednaig 
Febr.  25,  Gl.  i.  troscig;  Dat.  F.  don 
trednaig  Oct.  18,  Gl.  i.  hi  tredan 
ró  ches. 

tre-eochracha,  longa  treeoch- 
racha  dreikantige  Gefässe 
O'Don.  Suppl.  bárd,  vgl.  2.  eochuir. 

tre-focal  the  name  of  a  poe- 
tical  CO mp ositipn  O'Don.  Suppl. ; 
Corm.  p.  43;  trefoclse  i.  tri  foccuil 
bite  ind,  i.  da  foccul  di  molad  do 
brith.  for  culu  ind  imdergtha  dofarci 
an  tres  foccul  i.  foccul  ind  imderg- 
tha ocus  aire  ibid.  p.  44;  s.  unter 
ecen. 

tregat  Gl.  zu  idu  {Schmerz), 
treaghait  the  plague  O'It. 

tregtSíáDurchbohren,  Durch- 
schneiden On  the  Mann.  III  p. 
450;  CO  trégda  in  fer  tria  sciath 
ibid.  p.  507;  mar  thregdas  fodb 
omnaid  s.  unter  omna;  vgl.,  trid- 
threághta  transpierced  O'Don.  Gr. 
p.  341. 

treise  threedays  0' Don.  Suppl.; 
triduum  Z'^.  309. 

treitli  schwach,  vgl.  triath;  weak 
O'B.  —  Sg.  Nom.  t'ferg  treith 
SC.  41. 

trelam,  trealamh  apparel,  fur- 
niture,  military  weapons  O'R. 
—  Sg.  Acc.  atraig  suas  la  sodain 
ocus  gebid  a  threlam  fair  TB.  p. 
178,  15;  dothongu-sa  tar  mo  sciath 
ocus  tar  mo  chlaideb  ocus  darm 
threlam  TBF.  p.  144,  26. 

1.  trell  „noble"  (i)  O'Curry;  Sg. 


Nom.  ind  ingen  trell  SC.  83,  29; 
Dat.  sin  t-sid  thréll  21;  is  tig 
trell  25. 

2.  trell,  conos  tanic  trell  dia 
ceill  SC.  48,  „until  he  recovered 
a  Utile  of  his  senses"  0' Curry? 

trem-,  tremi-  die  erweiterte 
Form  der  Präposition  tré,  vor 
Verben  {z.  B.  tremi-biur)  und  in 
Verbindung  mit  Pronominalformen 
{z.  B.  tremit  nach  Analogie  von  triit). 

tremeta,  in  inillius  nem-thremeta 
no  nem-throeta  inpenetrabilis 
tutela  Gild.  Lor.  Gl.  66. 

trem-feidlig-ud  perduratio 
Ml.  21d,  4  {Z-^  879). 

tremi-Mur  I  ich  übertrage; 
tremiberar  transfertur  Wb.  8»  (Z^. 
879);  trimiberar  Ml.  21c,  3. 

tremi-tiagat  transgrediun- 
tur  Wb.  254  {Z'\  879). 

trén  stark.  —  Sg.  Nom.  p. 
141,  4;  29;  p.  327,  31;  deg-ri . .  trén 
Sy.  1,  38;  eirr  trén  tressa  ScM.  15; 
FB.  11-  torc  tren  68,  9;  Gen.  cach 
thriuin  p.  328,  5;  p.  142,  3;  Dat. 
PI.  Acc.  tairnid  triunu  SC.  18.  — 
Comp  OS.  trén-fer;  trén-ócu  p. 
328,  1,  p.  141,  28;  tren-togairm  Hy. 
7,  1;  62;  tren-tormaid  Lg.  2?  tren- 
othath  Gl.  zu  exilis  SG.  56^,  3  {Z'^. 
879)?  —  Compar.  tressa  Wb.  25» 
{firmior,  fortior  Z'^.  277);  inti  diib 
bes  tresa  orcaid  alaile  Ml.  19^,  e; 
tressa  ibid.  5;  tressiu  Lg.  18,  39; 
tressio  TE.  6  Lü.;  PI.  Nom.  tresi 
cluchi  ind  athig  FB.  39.  —  Superl. 
tressam  Hy.  6,  1,  Gl.  i.  ar  nach 
fil  nomen  fortius  quam  nomen  illius 
quod  liberet  hominem. 

trén-fer  M.  der  starke,  kräf- 
tige Mann,  Krieger.  —  Sg.  Nom. 
Hy.  5,  68;  Gl.  zu  FB.  71;  PI.  Nom. 
in  trenfir  FB.  7 ;  Gen.  na  trénfer  8 ; 
Dat.  di  thrénferaib  Ulad  2. 

trénae  eine  Festzeit,  Nom. 
trénae  samna  SC.  1  (treine  H); 
Dat.  a  trenaib  Tailltin  On  the 
Mann.  I  p.  dcxl. 

treodatu  M.  Dreiheit.  —  Acc. 
treodatid  Wb.  26»  {trinitatem  Z*. 
257);  Hy.  7,  2  und  63? 

treóir  vigour,  Gen.  treorach 
O'Don.  Gr.  p.  96. 


treórach 


847 


tria 


treórach  starTc,  s.  unter  1.  rúa- 
naid.    Vgl.  étreórach. 

1.  tress  der  dritte,  tertius  Z^. 
309,  geht  immer  dem  Nomen  un- 
flectirt  (in  Composition?)  voraus; 
tris  tertius  Z^.  309;  p.  39,  14;  p. 
42,  6;  FA.  2;  SC.  5;  36;  FB.  ^; 
83;  in  tres  carpai  43;  in  tres  nimi 
FA.  16;  cona  farcaib  acht  cech 
tres  dune  jeden  dritten  Menschen 
Hy.  1  Praef.;  in  tres  cuibrend  déc 
den  dreizehnten  Theil  p.  40,  12;  in 
tress  tonn  Gl.  zu  trethan  Hy.  6,  u. 

2.  tress  Kampf;  treas  a  skir- 
mish,  battle  O'B.  —  Sg.  Gen.  eirr 
trén  tressa  ScM.  15;  Dat.  isin  tress 
Oss.  I  9;  SC.  31,  7:  maith  is  tres 
Oss.  I  3 ;  PI.  Nom.  ech-tressa  TE.  15. 

tressa,  tressam,  tressiu  s.  trén. 

tresta  Gl.  zu  Hy.  6,  10? 

trét  N.  Heerde;  tréud  a  flock, 
herd  CB.  —  Sg.  Nom,.  Hy.  5,  36; 
p.  42,  36;  Dat.  dolluid  cú  allaid 
corruc  chairig  leis  . .  don  tréot  Three 
Hom.  p.  6,  25;  s.  unter  1.  tallaim; 
Acc.  trét  Hy.  5,  47;  PI.  Nom.  is 
comiuir  in  coimdiu  ce  thuirtir  a 
thréta  Fél.  Prol.  230;  Acc.  atchiat 
tréta  móra  di  chairib  inti  LU.  p. 

23b,   17. 

1.  trethan  Fuss;  treathan  afoot, 
tract,  trace  O'B.;  trethan  troigh 
O'B.  rén;  tricha  treten  Oss.  III  5, 
Gl.  i.  traiged,  treathan  Und.  Ed. 

2.  trethan  Meer,  besonders  das 
stürmische  Meer,  vgl.  2.  triath; 
treathan  i.  anfen  {vgl.  ainbthenaig 
unter  trethnach)  O'Dav.  p.  122, 
mit  Bezug  auf  Fei.  Jun.  3,  wo 
aber  trethan  Gen.  von  triath  ist. 
—  Sg.  Nom.  trethan  ágach  ScM.  15; 
trethan  trom  ainbthine  FB.  53; 
Gen.  itir  thondaib  trethain  Fei. 
Nov.  23  {reimt  mit  fo  thondaib  lir 
lethain);  Dat.  as  aidbliu  cech  tre- 
than Apr.  22,  Gl.  i.  cech  muir; 
Acc.  neam  talam  la  trethan  Prol.  216 
{reivit  auf  lethan);  dar  trethan 
Dec.  11  Laud  (trethain  Bawl.);  ar 
threthan  Hy.  6,  14,  Gl  i.  ar  thré- 
thond  quia  ferunt  periti  nautae 
conid  e-8Í[n]  in  tress  tonn  bádes 
naves. 

tretbnach  stürmisch;  tar  fairr- 


ge  trethnaig  i.  ainbthenaig  Gl.  zu 
Fei.  Jun.  3. 

tré-thond  drei  Wellen  Gl.  zu 
trethan  Hy.  6,  i4. 

tre-nillech  dreieckig,  s.  ulind; 
in  mac  hoe  treuillech  Gl.  zu  trifi- 
dum  jecor  Gild.  Lor.  Gl.  213. 

tri  s.  tré. 

tri  M.,  tri  N.  (bewirke Aspiration), 
teoir,  teora  F.  drei;  tres  Z'^.  302. 
—  Nom.  Masc.  tri  Lg.  17,  4; 
ScM.  21,  17;  TE.  6;  CC.  2;  FA. 
7;  8;  22;  SC.  33,  15;  37,  u;  FB. 
83;  tri  fichit  sechzig  ScM.  5;  SC. 
33,  19;  tri  fichit  cét  ScM.  2;  tri 
cóicait  hundert  und  fünfzig  Lg.  10; 
ScM.  21,  5;  SC.  16;  33,  s;  44,  13; 
tri  leca  FA.  13  (teora  LBr.)\ 
Neutr.  na  tri  dath  Lg.  7;  FB.  56; 
tri  thráth  ScM.  12;  tri  chét  drei 
hunderi  Lg.  16;  ScM.  5;  -SC.  33,  20; 
tri  miie  FA.  10;  Fem.  inna  teoir 
ranna  sa  SG.  26'',  13;  teora  tonna 
Wb.  27a;  teora  anmi  SC.  5;  36; 
FB.  20 ;  54 ;  na  teora  ammiti  túath- 
chaecha  Bev.  Celt.  111  p.  176;  Gen. 
Masc.  und  Neutr.  tri  n-dath 
FB.  46;  athair  tri  cethrur  Hy. 
1,  9;  Lg.  b,  8;  ScM.  21,  28;  FB. 
70;  Fem.  co  cend  tri  la  ocus  teora 
n-aidche  FB.  58;  55;  udi  tri  la 
ocus  tri  n-aidche  10;  dia  teora 
nómad  TE.  11  LU.\  mac  na  teoru 
m-hWadan  p.  140,  14;  p.  144,  22; 
teoro  p.  143,  3;  Dat.  dia  trib  non- 
baruib  Corm.  Tr.  p.  130  (j);  cona 
tri  coectaib  SC.  33,  21;  Fem.  do- 
naib  teoraib  pe?-sonaib  SG.  186»,  2; 
Acc.  Masc.  tri  Hy.  1,  29;  SP.  1  2; 
tri  cóecto  SC.  16;  Neutr.  tri  SC. 
47;  tri  thráth  ScM.  3;  mo  thri 
drindrosc  FB.  87;  a  thri  chomméit 
dreimal  soviel  FB.  19;  tri  laa 
SC.  1;  tri  laa  ocus  tri  aidche  {sie) 
ScM.  4;  commebaid  hi  tri  in  drei 
{Stücke)  Hy.  5,  78;  FB.  63;  fo  thri 
dreimal  FB.  78;  81;  87;  fá  thri 
TE.  13  LU.;  fa  tri  p.  42,  5;  Fem. 
teora  lethindli  Tir.  4;  tar  teora 
fuithairbe  FB.  17;  82.  —  In  der 
Composition  tritt  tre-  ein,  vgl.  jedoch 
tri-chles    do-gnítís    ind    errid   LU. 

p.   1211»,   14. 

tria  s.  tre. 


triall 


848 


triliss 


triall  Versuch,  Absicht,  Ver- 
suchen, Beabsichtigen;  a  jour- 
ney,  going,  a  purpose  O'JB.  —  Sg. 
Nom.  triall  do  Roim  daroine  dar 
sarugud  m-Brigde  Félp.  LXXXlVö; 
dentar  trial  mo  berrtha-sa  Hy.  2 
Praef.\  Dat.  ic  triall  tar  Loch  Rib 
siar  Fei.  p.  XXXVIII  lo. 

triallaim  ich  versuche,  beab- 
sichtige. —  Praes.  Gonj.  PL  1 
dia  triallum  crabud  is  tarba  dun 
Gl.  zu  is  tarba  dian  promam  Fei. 
Prol.  143.  —  Praes.  sec.  Sg.  2  cia 
no  trialltá  SC.  41.  —  Praet.  Sg.  3 
ro  triall  SG.  48;  ro  triall  tar  muir 
i  n-degaid  Coluim  CAlle  co  n-eracht 
in  muir  friss  conar  léic  tairis  he 
er  versuchte  über  das  Meer  {zu 
gehen)  Fei.  p.  CVI  36;  PI.  3  ar  iss 
ed  ro  thrialsat-som,  dul  ior  insib 
mara  immach  ior  teched  res  n-galur 
Hy.  1  Praef.  —  Pass.  Praes.  sec. 
Sg.  3  CO  trialta  a  n-dith  Lg.  11. 

triall atoir  M.  „attempter"  Ir. 
Gl.  1098. 

trimnAnstrengung,  Versuch? 
Sg.  Acc.  dorat . .  triam  dia  tttrcbail 
FE.  27;  PI.  Acc.  doberat  triamnai 
don  tig  26. 

triamain  i.  toirsech  {betrübt, 
müde)  Fei.  Prol.  26;  weary,  fati- 
gued  O'B. 

trian  Drittel.  —  Sg.  Dat.  ba 
mo  triun  arailiu  Hy.  5,  so  {zwei- 
silbig):, Acc.  trism  do  mnntireScM.  14. 

triar  eine  Dreiheit  von  Per- 
sonen, drei  Mann;  tres  viri  Z'^. 
312.  —  Sg.  Nom  FB  9;  72;  triar 
oenfer  Hy.  5,  is  {die  Dreieinigkeit); 
Gen.  in  trir  curad  FB.  42 ;  56 ;  62 ; 
Dat.  don  triiir  lath  n-gaile  54; 
dia  triur  bratha?*  p.  17,  24;  a  triúr 
sie  . .  in  ihrer  Dreiheit  =  die  Drei 
FB.  15;  in  tech  doib  a  triur  ein 
Haus  ihnen  dreien  gemeinschaftlich 
54;  90;  cách  díb  a  triur  jeder  von 
ihnen  dreien  Lg.  8;  FB.  81;  lotar 
. .  a  triur  cburad  sie  gingen  in  ihrer 
Dreiheit  von  Helden  =  die  drei 
Helden  gingen  FB.  75;  78;  79; 
Acc.  triar  for  trichait  SG.  36;  fria 
thriar  m-brathar  j?.  17,  21;  PI  Dat. 
CO  n-dessib  is  tririb  Fei.  Prol.  210. 

1.  triatli  M.  König;  i.  rig  Gorm. 


p.  41;  triath  enim  rex  vocatur 
ibid.  p.  34  orc  tréith.  —  Sg.  Nom. 
triath  tailc  tnuthgaile  FB.  71;  Gen. 
orc  tréith  i.  nomen  do  mac  rig 
Gorm.  p.  34. 

2.  triatli  i.  torcc  {Schwein)  Gorm. 
p.  41,  Gen.  tréthe  ibid. 

3.  triatli  schroach,  vgl.  tréith; 
ni  triath   Oss.  III  9,   Gl.  i.  ni  lac. 

4.  triatli  Meer,  vgl.  trethan;  i. 
muir  Corw.  p.  41.  —  Gen.  trethan 
Gorm.  l.  e;  Gl.  zu  gurges  SG.  66»,  1 
{maris  Z^^.  264);  dar  tuind  trethan 
Fei.  Jun.  3  {reimt  auf  lethan),  Gl. 
tar  fairrge  trethnaig;  fri  trethan 
tracht  LU.  p.  40»,  22;  Acc.  snaifid 
Liban  sair  siar  sanchan  tar  cach 
trethain  LU.  p.  3915,  34. 

tribus  bracae  Ir.  Gl.  324. 
Davon  tribhusach  bracatus  Ir,  Gl. 
600. 

tric  urgent,  quich  CR.;  is 
tricc  condegar  „it  is  Tceeuly  it  is 
asked"  TBF.  p.  150,  27;  fuarais 
sgathadh  geur  trom  tric  Tor.  Dh. 
p.  198. 

tricha  Dreissig;  triginta  Z^. 
306.  —  Nom.  tricha  cét  Lg.  16; 
Oss.  III  5;  FB.  2;  85;  p  309,  32; 
triucha  Oss.  III  e;  Dat.  triar  for 
trichait  drei  und  dreissig  SG.  36; 
oenfer  dia  tricha  cet  38,  s. 

tricha  cet  „Thirty  Hundreds 
of  Land"  On  the  Mann.  II  p.  392, 
das  Gebiet  eines  ri  ttiatha  ibid.  I 
p.  ccxxix.  an  Umfang  der  modernen 
Barony  entsprechend  O'Grady,  Tor. 
Dh. p.  1 08,  gewöhnlich  mit  cantred 
oder  district  übersetzt  O'R. 

trichem  =  tren-ceimniughudh 
O'Dav.  p.  78,  3  und  O'Don.  Suppl. 

trichem-ruad  Í  uiblech  tened 
trichemruaid  FB.  49,  -ruaide  Fg. 
und  H.;  p.  310,  21 ;  na  haible  tened 
trichemruaid  LU.  p.  80»,  5. 

trichtaigre  spatium  triginta 
dierum  Gr.  B^  {Z\  247). 

trie  s.  tré. 

trílech  Lied,  vgl.  trirech;  cipe 
dogneth  tria  filidecht  tn'ljg  moltai 
dona  noemaib  Fei.  p.  III 10  („a  song 
of  praise  for  the  saints"). 

triliss  Haar,  Flechte;  bushy 
hair    O'R.,    vgl.    triliseach    hairy, 


trind<Kt 


849 


troich 


crested  ibid.  —  Sg.  Dat.  ba  dodelbda 
Ó  trilis  SMart..  21\  lir  uas  triiis 
„over  sea's  hair"  Fei.  Mart.  15, 
Gl.  uas  moing  in  mara;  an  breo  uas 
tuind-trilis  eine  glänzende  Flamme 
über  WogenJiaar  {„flatnma  quae 
super  aquam  fulgebat"  O'Don. 
Suppl,  indem  er  gegen  den  Veis 
i  trilis  liest,  „over  a  sparTcling  sea" 
Stokes)  Apr.  23?  PI.  Dat.  marai 
mora  . .  co  trillsib  tened  foraib  p. 
191, 11 ;  Du.  Nom.  da  triliss  orbuidi 
for  a  cind  TE.  3  Eg. ;  Acc.  doUeici 
a  hathair  sleig  cóicrind  di . .  colluid 
treda  triliss  TBE.  p.  146,  32. 

tríndóit,  tríuóit  =  lat.  trinitas. 
—  Nom.  trínóit  Hy.  5,  3;  Hy. 
6,  5;  10;  Gen.  óintaid  inna  trindoti 
Ml.  2d,  2;  i  n-oentaid  na  nóem- 
trinoti  FA.  34  LBr.;  inna  trínóite 
fire  Hy.  2,  42;  Gl.  zu  Hy.  5,  3;  co 
aingel  na  trinóite  FA.  18;  Dat. 
trinoit  Hy.  7,  1? 

tri  rech  F.  Lied,  vgl.  trilech; 
a  species  of  lyric  poetry  On  tJie 
Mann.  III  p)-  388;  melody  O'Don. 
Suppl.;  adhband  trirech  imefuilnge 
gol  Gl.  zu  golltraigi  Corm.  Tr. 
p.  89;  fom  chain  trirech  inna  n-én 
SG.  203;  Dat.  Cormac  cecinit  isin 
tririg  On  the  Mann.  l.  c. 

tris,  triss  (triuss")  der  dritte, 
tei-tius  Z*.  309;  it  he  immefolngat 
ha  (Sic)  tris  timchel  deacc  die  sind 
es,  welche  seinen  {des  Mondes)  drei- 
zehnten Umlauf  ausmaclien  Goid.^ 
p.  53  (Wien.  GL).  —  Vgl.  tress. 

trisgrataini  ich  durchbohre, 
foro  SG.  54a,  1. 

triucha  s.  tricha. 

trócaire  F.  Barmherzigkeit, 
von  trócar;  misei'icordia  Z^.  23.  — 
Sg.  Nom.  Hy.  6,  11 ;  Gen.  lucht . . 
na  trócaire  die  Barmherzigen  FA.  1 ; 
trócairi  34;  Dat.  ar  throcaire  aus 
Barmherzigkeit  p.  41,  11;  Acc.  do- 
gniat  trócaire  FA.  27;  ailtiw  tró- 
caire  in  choimded  SMart.  45. 

trócar  {für  tróg-car?)  barm- 
herzig. -^  Sg.  Nom.  FA.  1.  ' — 
Vgl.  étrocar. 

trochit  i.  corp  Corm.  p.  20 
fothrugud;  troicit  i.  corp  Dúil 
Laithne  2  {Goid.^  p.  75). 


tróethaim  II  ich  überwältige, 
unterdrücke.  —  Praes.  Sg.  3 
traithaid  nerta  lochnamat  FB  68,10; 
PI.  3  nos  traethat  67.  —  Praet. 
Sg.  3  troethais  Fei.  Nov.  16;  ar  ru 
throith  Gl.  zu  comprimente  Ml.  38'1 ; 
rel.  isi  traethMS  na  tedmanna  Three 
Hom.  p.  84,  24.  —  Eilt.  Sg.  2  ar- 
troidfea-siu  inna  drochdaini  311.  48. 

—  Pass.  Praes.  Conj.  PI.  1  mani 
er-throitar  hua  Dia  3fZ.  48  r.  — 
Inf.  troethath  subjectio,  submissio 
Wb.  6a  {Z^.  31);  Dat.  is  comdiriuch 
hie  hicc  na  maithe  ocus  hie  trae- 
thad  na  n-ole  Gl.  zu  Fei.  Prol.  229. 

trog  i.  clann  {„chüdren")  Corm. 
Tr.  p.  162  traigli. 

trog,  trúag  elend,  unglück- 
lich, traurig ; miser  Z'^  23;  macer 
Ir.  Gl.  383.  —  Sg.  Nom.  trog  FB.  87; 
trúag  TE.  9,  25;  cú  truag  p.  41,  21; 
ind  anim  thrúag  sin  FA.  20;  is 
trog  Lg.  13;  ba  truagh  le  a  mudu- 
gud  TE.  11  Eg.;  cid  truag  Oss. 
II  7;  truag  d'ültaib  SC.  29;  ibid.  3; 
Gen.  a  aithig  in  truaig  Hy.  5,  61; 
sochor  cach  thrúaig  p.  328,  5;  Voc. 
a  Claim  truaig  FB.  43;  a  midlach 
thruag  67;  PI.  Nom.  F.  triiaga 
FA.  29  (trogu  LBr.);  Gen.  na  truag 
FA.  26;  Gl.  zu  Hy.  5,  9;  Acc.  fri 
lobru  truagu  Hy.  5,  9;  F.  piana 
ocus  todérnama  trúaga  FA.  2;  31. 

trogaim,  S-praet.  Sg.  3  trogais 
CC.  3  LU.,  Gl.  i.  tusmis.  Vgl.  trog. 

trógaim  II  ich   mache  elend. 

—  Praes.  Sg.  3  bith  thrógaid  a 
náimtiu,  bith  móraid  a  gérta  Fél. 
Prol.  231. 

tröge,  trúaige  F.  Elend.  — 
Dat.  diar  trógi  Hy.  1,  31 ;  ar  thrógi 
ocus  lobraip.  131,  4;  i  tröge  FA.  17; 
oc  tröge  30;  com  thruaige  „with 
my  wretchedness"  Fei.  Epil.  327. 

trogein  daybreak  Corm.  Tr. 
p.  158;  troghain  i  turgbháil  greine 
O'Cl. 

troich,  ait  i  la  troich  „it  is  plea- 
sant  to  a  wretch"  (?)  Corm.  Tr.  p. 
162troid;  imma  torchratar  na  troich 
Oss.  I  13;  ni  lossat  na  troich  recait 
bernaid  m-braith  nicht  gedeihen  die 
Feigen,  welche  in  die  Kluft  des 
Verraths  gehen  On  the  Mann.  III 
54 


troiscid 


850 


tu 


t-S 


p.  452.  Vgl.  troich  a  dwarf,  a  co- 
ward,  a  bad  or  illdüposed  person 
O'B. 

troiscid  s.  trosciin. 

troiscthecli  Gl.  zu  trednach  Fei. 
Dec.  13,  von  troscud. 

tromm  sc /im;  er,  vgl.  com-thromm, 
étromm,  imm-thromm  —  Sg.  Nom. 
cotlud  trom  SC.  30,  9;  ba  tromm 
. .  laissin  druid  TE  18;  nip-sa  trom 
for  nech  Gl.  zu  nulli  onerosus  fui 
Wb.  l7o  (Z-\  628);  Dat.  isiii  péin 
truimm  sin  FA.  25  LBr.;  PI.  Nom. 
na  todeniuma  troma  FA.  31  LBr. 

—  C 0 mp 0 s.  tvom-a,mhth\nQ  FB  58; 
-chatha  68,  u;  -cheó  87;  -damh 
ScM.  22,  11;  -áig  p.  181,  31;  -galair 
TE.  7  Eg.\  -tairr  ScM.  2^2,  5; 
-thoraib  Lg.  4,  i4.  —  Gompar. 
trommu  FA.  2U;  is  trumaite  a  piana 
a  n-ifiurii  a  fuirech  oc  denam  uilcc 
Fél.  p.  CXVII  12. 

tromma,  s.  unter  scoim,  Leber? 
vgl.  tromm-thride. 

ti'ommacht  Schwere,  Gewicht 
ScM.  21,  2. 

trommaim  II  ich  beschwere, 
drücke.  —  Praes.  Sg.  3  dob  tromma 
a  n-accobor  coUnide  beos  Wb.  8" 
(gravat  vos  voluntas  carnalis  adhuc 
Z\  218). 

tromm-chride,  óa  no  tromchride 
jecur  SG.  65^,  2  (Z^  857),  vgl. 
tromma  unter  scoim. 

trommda  schwer,  gewichtig; 
tromdha  weighty,  heavy,  grave  O'B. 

trommdacht  Schwere;  trom- 
dhacht  heaviness  O'B.  — Acc.  SC.  31. 

trommdatus  „oppressiveness" 
Three  Hom.  Index,  „ni  ar  Dia"  or 
se  „doratais  t'idpairt,  acht  is  ar 
lisdatus  ocus  tromdatus  rot  gab 
frim-sa  aus  Bosheit  und  Härte,  die 
dich  gegen  mich  ergriff  Three  Hom. 
p.  78,  22. 

tromme  F.  Schwere,  Gewicht. 

—  Gen.  ic  fulang  mét[e]  ocus  trumma 
na  talman  p.  169,  2c;  Hat.  iar 
trommi  oil  FB.  17;  ar  thrommi  a 
brotha  88 ;  dogni  trumai  n-do  . .  in 
met  sin  s.  unter  méit. 

trosc,  la  truscu  Hy.  2,  34,  Gl.  i. 
la  clamu. 
ti'oscim  III  ich  faste;  troiscim 


I  fast,  abstain  front  food  O'Don. 
Suppl.  —  Praes.  Sg.  3  troiscid 
Fei.  p.  CLXXI  u.  —  S-praet.  PI.  3 
CO  ro  throiscset  Hy.  1  Praef.  — 
Inf.  Nom.  in  troscud  ScM.  3; 
troscud  tribulatio  Wb.  16c  (Z-^.  803); 
Gen.  aidche  troiscthe  Goid.^  p. 
104,  10  [LHy.).  Vgl.  troiscthech. 

trossmar,  ech  trosmar  FB.  49 
(.trostmar  Eg),  p.  310,  i7? 

trost  trabs  SG.  70»,  4;  inna 
trosta  ilecdi  Gl.  zu  iliceaeque  tra- 
bes  SG.  33t,  9  [Z-\  792). 

trostán  Stab,  Wanderstab; 
a  crutch,  prop,  a  pilgrim's  staff 
O'R.,  On  the  Mann.  III  Index. 

trú,  tru  lean,  thin,  piteous 
O'M.,  „a  wretched  or  miserable 
person"  Corm.  Tr.  p.  161;  am 
trú-sa  SC  7. 

trúaiil  Scheide  {des  Schwertes). 

—  Sg.  Dat.  on  trúaiU  Gl.  zu  a  vagina 
Corm.  Tr.  p.  77  faighin;  tánísca 
Cuillius  asa  thrúaill  ocus  fófácaib 
in  trdaill  fás  LU.  p.  65%  37;  PI. 
Dat.  Ina  trúallib  FB.  74. 

ti'úalnim  (do-for-elnim?)  ich  be- 
flecke, verderbe;  truaillim  I pol- 
lute,  profane  O'R.  —  Pass.  Praet. 
Sg.  3  gabur ..  quasi  caper,  ar  iss 
ed  ro  truaillned  and  Corm.  p.  22; 
is   combrec  ro    truallned   ind  ibid. 

—  Part.  amaZ  grein  nem-thrual- 
nide  TJiree  Hom.  p.  124,  13,  vgl. 
druáilnithe  und  elnim. 

truastad  Schlagen,  vgl.  trost? 
cach  oc  truastad  a  cheile  ScM.  18. 

trumma  s.  tromme. 

trus  a  girdle  CB. 

trustalad  Gürten,  s.  unter  co- 
stal. 

tu  du,  mit  Particula  augens 
tussu,  tusso;  tu  Z^.  325;  tu  FB.  10; 
is  tu  taithiges  SC.  29;  FB.  10; 
11;  17;  iss  tu  TE.  5  Fg.;  masa 
thú  SC.  33,  30;  cia-so  thú  TE.  13 
LTJ.;  tussu  Lg.  19;  FB.  9;  tusso 
ScM.  15;  coich  thussa  SG.  12; 
Acc.  ro  charas  tusai  TE.  5  Eg.\ 
amaZ  tussu  Lg.  9;  mar  tu  Oss. 
III  10;  mar  túsa  ibid.  —  Die  en- 
clitische  Form  des  Pronomens 
der  2.  Sg.  lautet  -t,  viit  nachfol- 
gender Aspiration,    1)  als   Ob  je  et 


tu 


851 


túag-míla 


{Äcc.  oder  Dat.)  von  einer  Verhal- 
form  abhängig,  der  dieser  voraus- 
gehenden Partikel  oder  Präposition 
angefügt  (Pronomen  infixiim):  nit 
acca  TE.  5  Eg.\  SC.  30,  2;  nit 
ágara  40;  manit  ainge  SC.  14;  uair 
nachat  fil-siu  fein  hi  cutrMmmus 
fri  ÓCU  Ulad  weil  du  selbst  nicht 
gleich  bist  FB.  62;  co  rot  acilliur 
ScM.  9;  rot  char  SC.  30,  12;  rot 
bia  tibi  erit  Lg.  9;  ScM.  12;  13; 
14;  p.  133,  8;  FB.  87;  rot  bia-su 
TE.  5  Eg.;  rod  gab  TE.  8  Eg  ; 
not  fóirfed  TE.  9  Fg.;  SC.  11,  2; 
not  berthar  SC.  9  Ä;  cia  not  ba- 
gea  41;  dot  tucai  SC.  10;  condot 
rodbsat,  condot  chachtsat,  condot 
rudi,  condot  chellti  28;  ar  dot 
chuibdig  26;  atot  chiat  ScM.  11 
(ad-ciu);  atot  chomnic  14  (at-chom- 
naic);  atot  athgén  TE.  5  Eg.  (,aith- 
gnim);  atodaimet,  für  atot  daimet, 
FB.  61  (ad-daimim);  dot  luid  ScM.  13 
(dollod);  dot  rónad  SC.  9;  12  (do- 
rónl;  dot  bérad  Sc3I.  13;  16;  dot 
icfa  SC.  20  (ticcim);  dut  icfat  6; 
dot  esta  13  (testa);  doth  esarcaind- 
sea  40?  fót  gní  30,  8;  arot  naisc 
do  verpflichte  dich  dazu  TBF.  p. 
152,  25  (^ar-fo-).  —  2)  von  einer 
Präposition  abhängig  {Pronomen 
suffixum):  duit  Hy.  2,  50;  p.  40,  27; 
39;  42;  Lg.l:  ScM.  16;  TE.  5  Fg.; 
CC.  7  LU.;  p.  140,  20;  141,  17; 
SC.  5;  16;  20;  30;  FB.  78;  92; 
duit-siu  ScM.  11;  SC.  6;  13;  43; 
47;  FB.  61;  dait  SC.  6;  13;  FB. 
8;  9;  10;  11;  17;  18;  19:  62;  74; 
dait-siu  TE.  10  LU.;  FB.  8;  10; 
11;  66;  87;  93;  deit  TE.  5  Fg.; 
7;  9;  p.  130,  28;  SC.  13;  det-si 
TE.  5  Fg.;  dit  SC.  45,  21;  úait 
Lg.  7;  ScM,  11;  12;  TE.  6  Fg.; 
SC.  45,  18;  »;  FB.  42;  uait-siu 
p.  132,  12;  SC.  32;  uat-siu  SC.  5; 
frit  ÄcM.  14;  FB.  11;  59;  fritt  ^). 
144,  19;  rit  TE.  9  Fg.;  ritt  7  jEJ^i.; 
rut  9,  13;  lat  Lg.  19;  TE.  5  -Eíí.; 
8;  9;  31;  SC.  11,  2;  13;  20;  29; 
41;  45,  4;  FB.  6;  9;  59;  73;  74; 
latt  Lg.  9;  ScM.  20;  FB.  10;  59; 
let  SC.  29,  2;  31,  2;  FB.  62;  74; 
lett  i^.  9;  FB.  9;  let-80  i^r.  12; 
FB.  41;    let-sse    Ti/.  8  Eg.;    fort 


Tí;.  8  Fg.;  ort  9,  21;  ocut  p.  40,  27; 
TJS;.  5  Fg.;  occut  Í'jB.  59;  acut 
SC.  43;  ocut-su  jPJS.  56;  acot-su 
SC.  46;  chucut-su  Ä'cJf.  13;  triut 
Lg.  5,  12;  ScM.  9;  SC.  5;  treót 
FB.  10;  rillt  -P5.  17;  romat  Fei. 
p.  CLVI;  immut  Hy.  2,  52;  JP5. 
19;  61;  immat  Lg.  4,  13?  airut-su 
FB.  6;  orut  Tí;.  5  £:</.;  innut-so 
8  ÍÍ7.;  sechut  FB.  10;  torot  í&iÍíí. 
—  3)  einer  Verbalform  angefügt, 
als  Object:  tathut  tibi  est  ScM. 
3,  15;  SC.  10;  als  Subject  {nach 
Analogie  von  at  du  bist  Z^.  487): 
bat  SC.  7;  26;  nir  bat  25;  nibbát 
ibid  ;  ni  pát  ib.d.;  hi  cein  bat 
béo  43;  can  dollot  TE.  5  Fg.; 
dagegen  enthält  wohl  ro  päd  at 
TE.  10  LU.  das  selbständige  at, 
vgl.  unter  mé. 

taachil  astutus  SG.  60»,  7  {Z^. 
22),  davon  tuaichle.  —  Compar. 
tuaichliu  sapientior  Goid.^  p.  68 
{LHy.l 

1.  túag  Bogen;  bow,  any  devi- 
ation  from  a  straight  line  O'B.; 
tuagha  hooTcs,  crooks,  hinges  ibid.; 
tuag  nime  arcus  caeli  SG.  107i>,  1 
{Z'^.  22).  —  Comp  OS.  tuag-dunad 
s.  unter  cúach  naidm?  ra  gabastar 
a  sciath  mór  m-buabalcháin  bar  a 
tuag-leirg  a  dromma  „on  the  slope 
of  Ms  back"  On  the  Mann.  III 
p.  446,  vgl.  v/nter  lerg;  s.  túag-míla, 
-mong,  -rota. 

2.  tuag  F.  Axt;  axe  CB.  — 
Sg.  Dat.  ro  triall    indara   latrand 

j   a  beim  ó  thuaig  SMart.  15. 

túagaim  II  ich  schlage  mit 
i  der  Axt?  Pass.  Praet.  Sg.  3  ma 
:  ro  buaiied,  ma  ro  bith,  ma  ro  tua- 
;   gad  Fei.  p.  CXXXIV  1. 

tuagmar,  ech..tuagmar2).  131, 15. 
„curveting"  On  the  Mann.  lllp.  162. 

túag-míla  getriebene  Thierfiguren 
in  Gold  oder  Silber?  crooks,  clasps 
I  or  buckles,  trappings  On  the  Mann. 
1  III  Index.  —  PI.  Nom.  tuaghmilu 
j  ingantachu  di  or  ocus  argat . .  issind 
i  lénith  TE.  3  Eg. ;  Dat.  sciath  . .  co 
;  túagmilaib  óir  p.  310,  41;  sciath 
I  corcorda  co  comrod  argit  co  túag- 
I  milaib  óir  úas  a  díb  n-imdadaib 
;  LU.  p.  113^,  10  {Siab.  Concul.); 
54* 


túag-mong 


•852 


túare 


lénti  bángela  co  tuagmílaib  óir 
impu  TBF.  p.  136,  le;  cuingi  co 
tuagmilaib  airgdidib  foraib  On  the 
Mann.  III  p.  160  {„trappings"); 
TB.  p.  174,  10. 

túíLg-moiigtnit  bogenförmig  er 
Mähne  versehen  FB.  49;  p. 
310,  18. 

túag-róta  eine  bestimmte  Art 
Weg  oder  Strasse,  Corm.  p.  38 
rot;  tuaghrod  i.  slighe  O'Cl. 

tusLiCfhle F. Listigheit,  Schlau- 
heit, von  túachil.  —  Sg.  Dat.  isin 
tuaichli,  isin  glicci,  i  foili  Gl.  zu 
sapientes  in  astutia  Wb.  8<^  {Z^. 
248);  nathir  ar  thuailchi  ocus  tre- 
bmVi  fri  fomtin  cec/ja  hamuis  Three 
Hom.  p.  42,  23. 

tiiaimm  Wohnstätte,  Ort, 
Stelle;  i.  timchuairt  a  thire  O'Dav. 
p.  121  {vgl.  O'Don.  Suppl.):,  i.  tech 
no  clad  O'Don.  Suppl.;  a  village, 
homestead,  a  dyke,  fence  O'R.  — 
Sg.  Dat.  a  tuaim  a  sgéith  i.  a  n- 
inadh  a  sgeithe  (?)  O'Dav.  p.  56 
{vgl.  O'Don.  Suppl.):,  Acc.  docui- 
rither  cach  ae  i  tuaimm  aroli  „euch 
of  them  taTcing  the  place  of  the 
other"  Corm.  p.  13  coire  Brecain 
(s.  unter  orcél);  hi  tuaim  inn  eouin 
CG.  5  Eg.  —  Vgl.  tuaim  i.  baile, 
i.    fearann,     i.    taobh,     i.    cloidbe 

aci. 

túalaing,  túalang  fähig,  im 
Stande,  würdig;  able,  capable 
O'B.;  tualang  aptus,  peritus  Z^.  22 
{„ex  do-fo-lang'"),  vgl.  234.  —  Sg. 
Nom.  is  and  is  tualang  a  nerta 
{Gen.  von  nertad)  act  ra  chomal- 
nathar  renna  precept  Gl.  zu  ut 
potens  Sit  exhortari  Wb.  31i>,  12 
{nur  dann  ist  er  im  Stande  sie  zu 
ermahnen,  wenn  er  selbst  es  erfüllt 
hat,  bevor  er  lehrt);  or  bam  tiialaing 
lapharthai  seitdem  ich  sprechen 
kann  TE.  5  Eg. ;  am  tiialaing  airer 
crichi  d'imditin  p.  328,  3;  cor  ba 
tualaing  fogla  do  denom  CCn.  7; 
ni  tualaing  trá  nach  n-dúil  in  chét- 
mad  rand  do  tuarascbail  mathiusa 
na  cathrach  sin  d'innisin  ScLb.  25; 
ni  tiialaing  nech  . .  a  chosnam  frit 
FB.  11;  ni  tualaing  mór  {Construc- 
tion?)  nad  lulaing  no  nad  geib  in 


m-bec  Rev.  Celt.  III  p.  176  {unser 
„Wer  das  Kleine  nicht  ehrt,  ist 
des  Grossen  nicht  werth"?):,  am 
tualuing  mu  dalta  p.  142,  2;  5.  — 
Vgl.  étúalang  {ursprünglich  das  Un- 
erträgliche, Unwürdige). 

túalnge  gleichbedeutend  mit  tiia- 
laing ;  Sg.  Nom.  is  tualngi  Dia . . 
in  ssethar  do  digbail  diune  Three 
Hom.  p.  106,  6;  ni  dam  tualnge 
laubra  rimm  ich  bin  nicht  würdig 
angeredet  zu  werden  TE.  9,  22  Eg.l 
PI.  Nom.  ammi  tuailnge  ar  m-brethre 
Gl.  zu  quales  verbo  tales  in  facto 
Wb.  17b  {Z-\  1000);  ni  dat  tualngi 
comram  frim-sa  Aid.  Chonch.  ii 
{könnte  auch  zu  tualaing  gehören). 

tualngi g'im  III  dignor;  Praes. 
Sg.  3  Dep.  nun  tuailngegedar  Gl. 
zu  dignatur  Ml.  3r  {Z^.  439).  — 
S-praet.  Sg.  3  Dep.  ni  ro  thuailn- 
gigestar  non  est  dignatus  Ml.  16^,  12. 

—  Darnach  steht  auch  das  unter 
étúalang  citirte  étuailngistar  für 
étuailngigestar,  vgl.  inna  hi  étuailn- 
gigedar  Gl.  zu  quae  indignatur 
Ml.  69d. 

tuar  cach  tirimm  Corm.  p.  43 
tuarad,  vgl.  turad,  terud. 

tuar-  für  do-for-  Z^.  883,  wechselt 
mit  tór-,  tor-,  tur-. 

tuarad  s.  turud. 

túarascbaim  (do-for-as-gabim)  I 
ich  bringe  vor,  beschreibe, 
schildere.  —  Praes.  PI.  3  nis  tu- 
arascbat  feisin  cen  gutae  Gl.  zu 
sine  vocalibus  immobiles  sunt  SG. 
7a,  11  [proferunt  Z^.  886). 

túarascbal  F.  Beschreibung, 
Beschreiben,  Schildern,  Inf. 
zu  tiiarascbaim.  —  Sg.  Nom.  a 
tuarascbail  FB.  37;  Dat.  asa  iua- 
rascbail  SC.  23 ;  TE.  5  Eg. ;  ni  dia 
tuarascbail  „somewTMt  of  his  des- 
cription"  ScLb.  20;  25  {s.  unter 
tiialaing);  Acc.  tucsatar  tuarasc&«/7 
na  hingene  do  TE.  3  Eg.-  FA.  6: 
la  túaraiscbáil  8. 

túarastal  wages,  stipend,  sa- 
lary  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Dat.  ni 
taiscead  ni  dia  thuarustul  SMart.  11. 

túare  F.  Speise;  cibus  Z^  247. 

—  Sg.  Nom.  nir  bo  fiu  leis  nach 
tiiara  alle  do  thomailt  acht  a  ubull 


túar-gabim 


853 


taba 


EC.  4;  Acc.  cini  estar  cach  túari 
Wh.  &>\  Pl.  Acc.  ro  dígaib  a  thú- 
ara  Gl.  zu  Hy.  5,  es. 

tuar-gabim  (do-fo-ar-)  I  ich  er- 
hebe, hebe  in  die  Höhe.  — 
S-praet  Sg.  3  tuargab  cenn  ind 
tun  sin  Gl.  zu  nunc  autem  mani- 
festum est  (mysterium)  Wb.  26^;  ni 
thuargaib  a  cend  dia  glún  Lg.  17; 
tuargaib  Hy.  2,  24;  Hy.  5,  69;  FB. 
25;  28;  73;  tuarcaib  abann  . .  friu 
der  Fluss  erhob  sich  gegen  sie  p. 
45,  2;  Gl.  zu  conuccaib  Hy.  5,  54; 
dofúargaib  . .  fair  a  gasced  uas  gais- 
cedaib  in  t-sluaig  ScM.  8;  tos  n- 
liargaib  siias  FB.  85;  PI.  3  tuar- 
gabsat  a  lénte  FB.  20;  nir  thúar- 
gaibset  26.  —  'Inf.  Dat.  dia  twrcbail 
FB.  27;  Äcc.  la  titrcbail  a  mátain 
fair  38 ;  la  twrcbail  soscelai  FA.  32. 
Vgl.  turcbál. 

túargim,  túarcim  (do-fo-argim) 
I  ich  zerquetsche,  zerschlage, 
zerstampfe.  —  Praes.  Sg.  3  do- 
fuaircc  Gl. zu  bovi  triturantiWb.  10* 
{Z-\  883).  —  Conj.  Sg.  2  cura 
thuairge  ut  retundas  Gild.  Lor. 
Gl.  149.  —  Praes.  der  Gewohnheit 
Sg.  3  nos  tuarcend  cach  araili  dib 
FB  40.  —  Pass.  Praes.  sec.  PI.  3 
fer  dénma  bairgine  tuarcain  do- 
fuaircitis  inna  grán  la  arsidi  resiu 
arista  brao  SG.  184i>,  3  {Z^  883). 
'  —  Inf.  túarcon,  vgl.  com-thiiarcon, 
imm-thúarcon;  dorn  thuarcain  ScM. 
13;  oc  a  tuarcain  FA.  41. 

túas  {áo-ú&s7)  Adv.  oben,  nach 
oben;  supra  Z^.  612;  ind  rig  thuas 
des  Königs  oben  SP.  IV  2;  isséicse 
thuas  Oss.  III  6,  Gl.  immach.  — 
Vgl.  súas. 

túas-eert  Norden,  regio  septen- 
trionalis  Z^.  612.  —  Gen.  naim 
thuascirt  in  domain  FA.  4;  i  m- 
Bretnaib  tuaiscirt  Gl.  zu  Hy.  2,  1 
(s.  unter  Nemthur). 

túasiset,  contúasiset  fris  ulí  LU. 
p.  19a,  26,  s.  contóisim. 

tuaslaicim  (do-fo-ass-lécim)  in 
ich  lasse  los,  löse,  vgl.  fuaslai- 
cim,  oslaicim.  —  Conj.  Sg.  3  don 
forslaice  Hy.  1,  ig.  Gl.  i.  ron  fuas- 
laice;  auch  läse  dufuasailce  Gl.  zu 
solvendo   Ml.   29i>,   10?   —    Praet. 


Sg.  3  tarslaic  Hy.  1,  33.  —  Inf. 
Nom.  túaslucud  inna  pecthach  ass 
FA.  18;  a  tuasulcud  adi  Gl.  zu 
ipsa  .  .  necesse  est  .  .  resolvi  SG. 
74i>,  3;  Gen.  comus  cúibrig  (s.  cum- 
rech)  ocus  tuaslacthi  Macht  zu 
binden  und  zu  lösen  SMa/rt.  24; 
ni  thancabair  dorn  fis  scél  no  dorn 
thúaslucud  ScLb.  9;  iar  tuaslucad 
anman  Fei.  März  27;  inna  tuas- 
lucad Goid.^  p.  101,  46  (LHy.)]  im 
thiiaslucud  na  cesta  FB.  27. 

túasra  die  Linke,  Acc.  ina 
thuasri  s.  unter  idata. 

túata  zum  Volke  gehörig,  der 
Mann  aus  dem  Volke,  Laie, 
von  1.  túath.  —  Sg.  Nom.  in  tuata 
Gl.  zu  in  t-óegi  Hy.  5,  28;  Dat.  on 
tuata  Gl.  zu  a  laico,  s.  2.  láech; 
PI.  Nom.  túati  Gl.  zu  qui  foris 
sunt  Wb.  27c  (gentiles  Z^.  792). 

1.  túath  F.  Volk;  populus  Z^. 
241.  —  Sg.  Nom.  tong  a  toing  mo 
thúath  FB.  11,  s.  unter  tongim; 
Dat.  dia  tuaid  SC.  31,  2;  for  tuaith 
hErenn  Hy.  2,  41;  i  Tuaith  Da 
muige  p.  41,  23;  Acc.  dia  ris  mo 
thuaith  ^.  133,  7;  fri  tuaith  Cannan 
Hy.  2,  57;  darsin  tuaith  ScM.  3;  13; 
PI.  Nom.  na  túatha  SC.  21 ;  tuatha 
hErenn  Hy.  2,  19;  41;  Dat.  tuathaib 
ilib  mit  vielen  Schaaren  SC.  19,  5; 
do  thuataib  Fene  Hy.  2,  40;  5,  12; 
Acc.  tuatha  hErenn  Hy.  2,  28. 

2.  túath  links,  nördlich,  im 
Norden;  Dia  tuathum  Gott  zu 
meiner  Linken  Hy.  6,  2,  Gl.  i.  frim 
a  tuaith;  Hy.  7,  56;  an  tiiaid  nörd- 
lich Z^.  612;  tess  ocus  tuaid  im 
Süden  und  im  Norden  FA.  4; 
TE.  3  Eg.;  tuaith  Benna  Bairche 
nördlich  von  B.  B.  Hy.  2,  29,  Gl. 
i.  re  Bennaib  Boirche  a  tuaith;  an 
íar-túaid  don  frím-gáid  nordwest- 
lich vom  Hauptwinde  Cr.  19c,  an 
air-túaid  nordöstlich  ibid. ;  ir-thuaid 
LHy.  Amr.  65;  sair-túaid  nordöst- 
lich Lg.  11;  fo  thúaith  nordwärts 
Hy.  5,  51;  57;  fo  thúaid  FA.  26; 
fa  dess  no  fa  thuaith  Wb.  29»,  23. 
—  Comp  OS.  na  teora  ammititáath- 
chaecha  „three  Crones,  blind  of  the 
left  eye"  Bev.  Celt.  III  p.  176. 

1.  tuba  „a  thin  sod  for  thatching" 


txiba 


854 


tucht 


Fei.  Index,  i.  tochailt  O'Dav.  p. 
119.  —  Dazu  luid  fo  thalmain  tuba 
Fei.  Jun.  6  LBr? 

2.  tuba,  tubha  to  show,  to 
prove,  to  Charge  O'Don.  Suppl.; 
beth  gan  locht  do  dlighfi  duine  ag 
tubha  aile  criminosus  criminosum 
accusare  non  potest  ibid.;  tubhadh 
i.  rádh  ibid.  —  Pass.  Praes.  sec. 
Sg.  3  fo  daig  na  ro  tubaide  fria 
enech  TE.  6  LU.? 

tubertatar  s.  tabraim. 

tuccaim  (do-uccaim)  ich  trage, 
bringe,  gebe,  setze,  lege,  wechselt 
mit  berim,  do-biur,  tabraim  und 
ist  besonders  im  Praeteritum 
Act.  und  Pass.  viel  gebraucht 
{O'Don.  Gr.  p.  213).  —  _^Praes^ 
Sg.  3  cid  dot  tucai  and-suT^wöi" 
bringt  dich  hierher  SC.  10?  cach 
thucai  Hy.  5,  85?  PI.  3  tucait 
SC.  48.  —  Conj.  Sg.  3  don  fuca 
Gl.  zu  don  fe  Hy.  4,  2.  — Jmperat, 
PI.  2  tucaid  FB.  14.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  mani  thucad  ni  wenn  er 
Nichts  davon  trug  ScM.  1;  dianus 
tuccad  nech  ali  remiu  wenn  sie 
ein  Anderer  vor  ihm  davon  getragen 
hätte  TE.  2  Eg.?  PI.  3  co  tuctais 
. .  leó  hé  SG.  48.  —  Praet.  Sg.  1 
incus  seircc  .  .  duit  setzte  meine 
Liebe  auf  dich  TE.  5 ;  9 ;  o  thucusa 
. .  uait  seit  ich  davon  trug  von  dir 
ScM.  12;  FB.  73;  2  tucaisiu  FB. 
73;  3  fén  douc  Gl.  zu  Hy.  5,  25; 
tue  Gl.  zu  dobert  Hy.  5,  84;  do  fuc 
TE.  5  Fg.;  dos  fuc  Hy.  2,  36; 
ScM.  22,  10 ;  tue  brachte  Gl.  zu 
Hy.  5,  85;  is  mé  thuc  der  davon 
trug  FB.  73 ;  danam  thuc  als  mich 
nahm  SC.  45,  7 ;  9 ;  domasc  . .  thuc 
dam  gab  er  mir  SC.  45,  lo ;  tue 
biad  doib  p.  40,  25;  co  tue  assill 
isin  coire  do  sie  that  ein  Stück  für 
ihn  in  den  Kessel  p.  41,  19;  tuec 
a  laim  dar  a  uehtbruinne  legte 
seine  Hand  TE.  7  Eg.\  8;  co  tue 
di  laim  dar  Nóisin,  co  tue  fói  Lg.  5 ; 
in  n-ordnugitd  tue  . .  forsin  immum 
p.  40,  15 ;  tug . .  a  ossnam  ass  TE. 
7  Fg.;  PI.  1  tucsam  lind  das  wir 
mit  gebracht  haben  FB.  73;  2  tuc- 
said  FB.  73;  3  ni  thucsat  in  ord  sie 
brachten  nicht  mitp.  39, 13;  co  tucsat 


Patraic  leo  sie  nahmen  P.  mit  p. 
17,  19;  tucsat ..  dig  n-dermait  do 
gaben  ihm  SC.  48;  in  lenamain 
tucsat  oegid  fuirri  Gl.  zu  Hy.  5,  26; 
Dep.  tucsatar  tuarusca&oí7  na  hin- 
gene  do  TE.  3  Eg.  —  Pass.  Conj. 
Sg.  3  tucthar  cucund  Lg.  1.  — 
Praes.  sec.  Sg.  3  dia  tuctha  do 
wenn  ihm  gegeben  würde  FB.  77. 

—  Praes.  Sg.  3  tuccad  Gl.  zu  do- 
breth  Hy.  2,  2;  59;  FA.  20  LBr. 
(tánie  LU.)\  tuccad  fair  inn  ainm 
p.  17,  24;  TE.  20;  tuccad  . .  immaeh 
wurde  herausgegeben  ibid. ;  tucad 
Lg.  1;  ScM.  3,  1;  cia  0  tucad  von 
wem  er  davon  getragen  worden  ist  is; 
tuceath  TE.  8  Fg.;  10,  le  Fg.; 
tuecadh  20  Eg. ;  is  malrg  cosa  tueed 
FB.  58;  PI.  3  dofuchta  adai  na 
fleidi,  zu  lesen  dofuctha  p.  311,  33. 

tuccait  Ursache;  tuecait  a  dén- 
ma  die  Veranlassung  den  Hymnus 
zu  dichten  Hy.  1  Praef;  isi  tucait 
in  carpaitt  do  berith  {zu  lesen  do 
breith)  do  Fiaec  Goid.^  p.  88  {Vü. 
Trip.) ;  PI.  Nom.  tri  tueaite  . .  ara 
tánie  CoImw  Cille  a  hAlbain  i  n- 
hErinn  Goid.^  p.  156  {LHy.  Amr. 
Praef). 

tuccim  (für  do-uccim,  vgl.  Z^, 
998)  III  ich  verstehe,  weiss.  — 
Praes.  Sg.  1  hi  tuen  cheist  n-doraid 
SP.  II  12;  3  da  ucci,  tuicci,  tueci 
intellegit  Wb.  12c,  i2d,  13a  {ZK  431). 

—  Conj.  PI.  2  con-ducaid  etargne 
n-Dá  Wb.  21a  {Z^.  998).  —  Praes. 
sec.  Sg.  3  doucad  er  wusste  LHy. 
Amr.  58  (s.  unter  sonend);  Praet. 
Sg.  3  douic  na  degnimu  ar  naib 
fo[eh]raiccib  Gl.  zu  sciens  . .  virtutes 
pro  praemiis  . .  numerare  Ml.  18c,  5 ; 
0  ra  thuic  tra  cor  ba  eorp  dia 
adnoeul,  tue  airrde  na  croiehe  do- 
ridisi  SMart.  24.  —  Pass.  Praes. 
sec.  Sg.  3  con-ducthe  ut  intellige- 
retur  Ml.  51^  {Goid.^  p.  43).  — 
Inf.  Nom.  tuicsi  s.  unter  eólas; 
Ace.  fora  m-benand  a  n-etrocaire 
. .  tuiesin  n-inmedonaigi  na  scrip- 
tuire  nóibe  denen  ihre  Lieblosigkeit 
das  Verständniss  des  innersten  Ge- 
halts der  heiligen  Schrift  verscMiesst 
p.  170,  14. 

tucht  a  form,  shape,  appea- 


twchtach 


855 


tuilim 


rance  O'B.;  Lg.  10,  lo?  coem-tucht 
Gl.  zu  tuchtaig  Fei.  Jul.  21;  „ni 
ba  meth  n-enich  dun,"  ol  Ailill, 
„tucht  arandalfar-sa"  „the  way 
I  skall  prepare  it"  TBF.  p.  144,  33 ; 
tucht  imruláith  FB.  43. 

tuchtach  stattlich,  schön;  Sg. 
Nom.  tuchtach  duine  Lg.  17,  34; 
Dat.  CO  n-ingenraid  tuchtaig  „with 
shapely  maidens"  Fei.  Jul.  21,  Gl. 
i.  cMmthacMaig  i.  coemda  no  cru- 
thaig  no  togaide  i.  coem-tucht. 

tudchad  s.  tuidchim. 

tudrach  Anreisung,  Verlo- 
ckung; Gl.  zu  irritamen  SG.  54 a,  4; 
Acc.  fri  tudrach  in  domain  Fei. 
Epil.  329.  —  Vgl.  totúrgim. 

tudrachtaid  pell  ex  SG.  60'',  11; 
mei'trech  no  tudrachtaid  no  ben 
imtha  Gl.  zu  pellex  SG.  681»,  9. 

tuga  Bedeckung,  Dach;  tuge 
s.  unter  tugen;  tuighi  stramen  Ir. 
Gl.  994.  —  Sg.  Nom.  ba  tuga  slin- 
ned  bói  fair  dianechtair  TBF.  p. 
140,  2;  Dat.  CO  tugi  slinned  FB.  55 
(go  tugad  slinnti  Eg.):,  p.  309,  34; 
Acc.  luid  fo  thalman  tugai  Fei. 
Jun.  6  Laud;  PI.  Dat.  fu  thocaid 
tugaib  SP.  Y  s. 

tugatóir  M.  Dachdecker  SP. 
III  4;  tuigheadóir  a  thatcher  O'B. 

tagen  die  Toga  der  File  Corm. 
p.  43  und  45;  i.  tuge  én,  ar  is  de 
crocnib  én  find  ocus  ildathach 
dognither  in  tugen  filed  co  a  criss, 
de  braigtib  cailech  lochend  (coilech 
lachan  LBr.,  „of  mallards")  ocus 
da  currcib  {„of  their  crests")  ho 
criss  suas  co  a  m-bráigit  ibid. 

tugim  ich  decke;  tughaim  und 
tuighim  I  thatch  O'B.  —  Praet. 
Sg.  3  rod  toig  SP.  III  4,  vgl.  mind 
orbude  ardatugethar  LU.  p.  81»,  11. 

tuicse  erwählt,  auserwählt, 
für  tuigse,  Part,  zu  togaim?  — 
Sg.  Nom.  is  cland  tuicse  do  Dia 
Wb.  5c  (est  populus  electus  Deo 
ZK  998);  PI.  Nom.  ni  tat  huili 
robtar  tuicsi  Wb.  ll*  (non  omnes 
fuerunt  electi):,  Acc.  cia  connesfea 
tuicsiu  De  Wb.  4^  {quis  condem- 
nabit  electos  Dei). 

tuicsi  s.  taccim. 

tuidchim  ich  komme;  zu  dem 


Praet.  tudchad  vgl.  do-dechad.  — 
Praes.  sec.  PI.  3  gu  tuidchidis  p. 
144,  27.  • —  Praet.  Sg.  1  ani  dia 
tudchad  FB.  93;  2  tudchad  SG. 
13;  16;  20;  PI.  2  cia  dia  tudchai- 
bair  FB.  66  (tuchaboir  Eg.)\  ani 
immá  tudchaibair  imresain  89  (tud- 
cabair  Eg.) ;  3  ni  thudchatar  FB.  72 
(ni  tangatar  Eg.)\  immá  tudchatar 
75;  76.  ~  S-fut.  Sg.  3  ar  na  tu- 
daich  tond  tabnaw  torut  LU.  p. 
114»,  29  [Siab.  Concul.).  —  Pass. 
Praet.  Sg.  3  gnim  iarow  dondi 
dodechuid,  cesad  dondi  cosa  tuid- 
ches  actio  ejus  qui  venit,  passio 
ejus  ad  quem  ventum  est  SG. 
199'',  1.  —  Inf.  Nom.  a  thuidecht 
i  cride  tar  esi  De  Gl.  zu  nolite 
locum  dare  didbolo  Wb.  22''  {Z^. 
658);  tuidecht  dóib  dass  sie  komme 
Lg.  13;  TE.  13  LU.;  Gen.  tuir- 
thiud  tidechta  Patra^c  die  Ursache 
von  P.^s  Kommen  p.  17,  le;  Dat. 
oc  tuidecht  p.  144,  30;  ic  tidacht 
FA.  7  LBr.  (oc  tiachtain  LU.)-, 
Acc.  taidecht  p.  46,  24. 

tuidme  Verbinden,  Vereini- 
gen, Vereinigung.  —  Nom.  cain 
tuidme  „a  fair  union"  Fei.  Oet.  17, 
Gl.  i.  acomail  isin  rand  no  maith 
a  n-oenta;  oc  tuidme  na  cuinge 
don  chúing  ele  Corm.  p.  18  essem; 
Acc.  atsluindiu  do  thuidme  lasin 
athair  nemda  „1  appeal  to  thy 
Union  with  the  Heavenly  Father" 
Fei.  Epil.  355. 

tuil  s.  toi. 

tuil  FB.  23? 

tuilbréna  p.  190,  26? 

tuile  Fluth,  Ueberfluss;  a 
flood,  deluge  O'B.  —  Gen.  uas 
tuinn  tuile  Fei.  Prol.  250  (reimt 
mit  uile).  Gl.  i.  uas  imud  ard  in 
t-sóegail;  in  ben  di  thonnaib  tuli 
LU.  p.  40a,  4  (Aid.  Ech.),  Gl.  i.  in 
tipra;  Dat.  atta-som  ior  tuiliu  ibid. 
Prol.  124,  Gl.  i.  immed  crabuid; 
for  tuiliu  „abundantly"  ibid.  Epil. 
310  (reimt  mit  not  guidiu) ;  atfiadat 
iar  tuiliu  „they  shew  abundantly" 
ibid.  Prol.  247. 

tuiliin,  contuilim  ich  schlafe 
ein,  schlafe;  die  unter  Praes. 
PI.   3    angeführte    Stelle    ist    ent- 


tuilm 


856 


tuirthed 


scheidend  für  die  Annahme  eines 
Compositums  contuilim,  für  con-ad 
(aith?)  -tulim,  vgl.  ma  conatil  unter 
cotlaim;  tuilim  I  doze,  fall  asleep 
O'Don.  Suppl.  —  Praes.  8g.  3 
contuli  tráth  a  dála  TE.  12  LU.; 
contuli  iarom  d'adaig  CC.  6  LU.'^ 
PI.  3  luid  iarom  dia  tig  ocus  con- 
tulet-som  for  a  n-dergodaib  LU. 
p.  25a,  27;  contuiliut  p.  145,  13.  — 
Conj.  Sg.  1  Dep.  co  ro  tholiur 
s.  unter  tairthim.  —  Praes.  sec. 
Sg.  3  ba  and  contuiled  cach  n- 
aidchi  p.  130,  24.  —  S-praet.  Sg.  3 
toilis  a  thromthairthim  cotulta  fair 
On  the  Mann.  III  p.  424?  contuil 
Hy.  2,  62;  CC.  5  Eg.]  contuil  cot- 
lud  cimmeda  Hy.  5,  2;  PI.  3  con- 
toilset  LU.  p.  23a,  42;  Dep.  tuil- 
sitM"  mo  derca  siiain  Oss.  III  1,  Gl. 
i.  da  chotlatar. 

tuilm  i.  muliebre  membrum  Corm. 
p.  42. 

tuilled  Hinzufügen,  Hinzu- 
fügung, Vermehrung ,  Inf.  zu 
tuillim.  —  Nom.  tuilled  péne  FA. 
16;  Acc.  forodmatar  tuilled  uilcc 
beos  Gl.  zu  Fei.  Oct.  15;  doróine 
in  tuilled  ibid.  p.  CLVII  39  {„the 
Supplement")',  tuilled  sillaibe  „ad- 
dition  of  a  syllable"  ibid.  p.  LXII  24. 

tuillem  Hinzufügen,  Ein- 
ernten, Verdienen,  Lohn,  vgl. 
fuillem;  tuilleamh  wages,  hire  O'B. 
—  Nom.  tullem  ecraiti  Mb  FB.  73; 
Acc.  ar  fir-thuillem  m-buide  fri 
Isu  Fei.  Prol.  55  {„for  a  true  ad- 
dition  of  reward  with  Jesu"). 

tuillim  (do-fo-illim)  III  ich  füge 
hinzu,  ernte  ein,  verdiene,  vgl. 
ar-illim,  fu-illim;  I  add  CDon. 
Suppl.  —  Praes.  Sg.  1  ni  tuillim 
buidi  di  nach  p.  142,  9;  ui  tuilim 
budi  do  neoch  p.  328,  12;  PI.  3  co 
tuillet  ScLb.  18.  —  S-praet.  PI.  1 
ni  ro  thuillisem  buidi  do  neuch 
Gl.  zu  non  fuimus  in  sermone 
adulationis  Wb.  24d  {Z^.  413).  — 
Fut.  Sg.  1  cinnas  dos  n-uilliub 
Goid.^  p.  180,  7  {LL.,  „how  shall 
I attain  it").  —  Inf.  tuilled,  tuillem. 

tuinnim  Idwell,  sojourn  O'B.; 
res  tuindsetar  Tragdai  fo  oirt  brig 
a  chumachta  LBr.  p.  205^,  20. 


tuinset  (imm-thuinset  FB.  53)  s. 
do-unsi.  Vgl.  tuinnsiomh  a  sound, 
noise  CB.  (tuinnsiomh  na  ttreu- 
fear  acca  ttrasgradh  ibid.  iom- 
forcradh). 

1.  túir  Pfeiler,  Herr  {in  Be- 
zug auf  die  Bedeutungsentwickelung 
vgl.  slthbe);  a  pillar,  lord,  chief 
CDon.  Suppl.;  Gl.  zu  balcc  aige 
G,a  stout  pillar")  Fei.  Mart.  21; 
tuirighin  tuir  fuilngeas  teach  O'B. 
tuirigbin.  —  Sg.  Nom.  ba  mor 
tuir  a  thempuil  Fei.  Apr.  8;  bó- 
thúir  Kuh-herr  =  Stier  FB.  9; 
tuir  catha  i.  tighearna  no  taoiseach 
catha  CDon.  Suppl. 

tuirem  s.  turem. 

tuirend  F.  Weizen.  —  Bat. 
cain  dias  diar  tuirind  eine  schöne 
Aehre  von  unserem  Weizen  Fei. 
Nov.  24,  Gl.  i.  diar  cruithnecht; 
ba  fer  raith  diar  tuirind  Aug.  18, 
dazu  p.  CXXXI  39  die  Glosse  diar 
cruithnecht,  quia  sancti  Dei  triti- 
cum  sunt;  Mai  21. 

túirim  (do-fo-sírim)  III  ich 
untersuche,  durchforsche.  — 
Praes.  Conj.  Sg.  2  co  ro  thúri  ocus 
cor  eterglee  cestai  ocus  caingne  in 
popwi?  Bev.  Celt.  II  p.  382  {LBr.). 

—  Imperat.  Sg.  2  tuir . .  ord  na 
caiptel  Fei.  Prol.  331;  Gl.  zu  feg 
O'Dav.  p.  84.  —  Praet.  Sg.  1  ros 
tuirius  Fei.  Mai  26;  PI.  1  ro  thuir- 
sium  libra  ibid.  Epil.  75;  5  ro 
tuirset  scrutati  sunt  Ml.  44^.  — 
PI.  1  ar  lebráin  nos  tuirfem  Fei. 
Prol.  289.  —  Pass.  Conj.  PI.  3  ce 
thuirtir  a  thréta  Fél.  Prol.  230. 

tuirmim  III  I  recTcon  CB.,  s. 
dorimim.  —  Praes.  Sg.  3  torrimi  Gl. 
zu  sermone  prosequitur  Ml.   130c. 

—  Conj.  Sg.  2  tuirme  Fei.  Sept.  17. 

—  Praes.  sec.  Sg.  1  ma  doruirmind 
Epil.  128.  —  Fut.  PI.  1  dorimfem 
Gl.  zu  prosequemur,  imnis  et  lau-  * 
dibus,  Ml.  44».  —  Pass.  Praet. 
Sg.  3  in  cach  na  ro  tuirmed  FH. 
Epil.  122.  —  Inf.  turem. 

tuirthecht  description  O'Don. 
Suppl.;  indis  forru  a  tuirtechta 
ocus  a  tindrium  n-diles  Three  Hom 

p.    116,    26. 

tuirthed     Ursache;    i.    adbar> 


triisech 


857 


tuitim 


cause,  occasion  TJiree  Hom.  Index; 
tuirthi'ud  p.  17,  i6. 

túisech  s.  túsech. 

tuisel  M  Fall;  casus  Z^.  985, 
camm-thuisel  casus  obliquus  {SG.) 
ibid.  —  Sg.  Dat.  re  cach  thuisiul 
SG.    210»,    8;    PI.    Nora,    in   tuisii 

SG.   71a,   u. 

tuislim  III  ich  falle;  dofnislim 
labo  SG.  146b,  i  {Z\  883).  — 
Praes.  Conj.  Sg.  3  no  nim  thuisle 
i.  ni  tharda  tuisliud  form  Gl.  zu  nim 
thairle  Hy.  6,  13;  Dep.  dufuisledar 
Gl.  zu  ut  cognitione  ejus  nihil 
possit  elabi  Ml.  30c,  10  yZ^.  442). 

—  Inf.  tuisliud  s.  oben. 
tuisinim(do-fo-ess-semim  ir^.886) ' 

I  ich  erzeuge,    bringe  hervor. 

—  Act.  und  Pass.  Praes.  Sg.  3 
iss  ed  a  aicned  cenéuil  ni  dofuisim 
ocus  dofuisemar  SG.  61»,  2  {aliquid 
quod  gener  at  Z'^.  430,  generatur^lVi. 

—  T-pi-aet.  Sg.  3  ior  cech  n-duil 
dorosat  Fei.  Prol.  91  („do-ro-fo- 
statuit"  Stokes  im  Index)-,  isnaib 
dulib  doforsat  311.  17^,  e  {in  rebus 
quas  creavit  Z^.  345,.  vgl.  unter 
imm-acciu);  Romuil  doforsat  in  ca- 
thraig  SG.  31i),  5  (Z^  413);  Cicrops 
dorosat  in  c^ihraig  ibid.  2.  —  S-praet. 
Sg.  3  tusmis  Gl.  zu  trogais  CG.  3 
iZ7. ;  Dep.  ór  thuismestar  aicned 
na  n-dúl  p.  169,  25.  —  Pass. 
Praes.  s.  oben.  —  Fut.  Sg.  5  is  ho 
Isaac  dofuisémthar  a  sil  n-airegde 
Wb.  4c  {Z-\  475).  —  Fut.  sec. 
Sg.  3  in  gein  no  tMsémtha  Three 
Hom.  p.  56,  5;  8.  —  Praet.  PI.  3 
a  torbae  ar  a  torsata  Gl.  zu  ape- 
rire  causam  Ml.  42i>  {Goid.^  p.  40). 

—  Inf.  1)  tuistiu  s.  besonders; 
2)  tuismiud,  No7n.  twsmiud  in  t-sil 
rigdai  Three  Hom.  p.  56,  4;  Gen. 
ámm  titsmeda  ibid.  2;  Dat.  do  thus- 
med  chloinde  s.  unter  iartaige. 

tuistenach  genetivus  SG.  77»,  1 
{Z^.  809\  von  tuistiu. 

tuistid  M.  Erzeuger,  PI.  die 
Eltern.  —  PI.  Nom.  in  tuistidi 
Wb.  28d,  21  {parentes  Z^.  236);  a 
thwstige  Three  Hom.  p.  12,  32; 
Dat.  0  tustidib  p.  17,  34;  SMart. 
9;  0  thustigib  26.  —  Vgl.  dona 
tusmigib   [von  Stokes   in   tusmidib 


corrigirt)  on-genir  „of  the  parents 
of  ivhom  he  was  born"  Three 
Hom.  p.  4,  14 ;  dar  sarugud  a  thws- 
nigthe  „in  spite  of  his  parents'* 
SMart.  9. 

tuistiu  F.  Erzeugen,  Erzeu- 
gung, Schöpfung,  Inf  zu  tuis- 
mim.  —  Sg.  Nom.  tuistiu  claindde 
Wb.  28b.  n-  dunarructhae  act  oen- 
tuistiu  Tir.  11;  Gen.  ó  aicniud  na 
cétne  tuisten  Wb.  21b  {natura  pri- 
mae creationis);  Dat.  oc  tuis[t]in 
domuin  311.  Id^,  1;  oc  tuiste  dúile 
Wb.  5c  {Z-\  26). 

túitlilae  Gl.zugibbus  SG.  22»,  6 ; 
tuthle  gibbus  Pr.  Cr.  9»  {Z'K  767); 
amaZ  tuthle  no  ailsin  Gl.  zu  sermo 
eorum  ut  Cancer  serpit  Wb.  30b,  15. 

tuitim  I  ich  falle,  über  tuthi- 
tim,  tothetim  aus  do-fo-thétim  ent- 
standen, vgl.  téit.  —  Praes.  PI.  3 
CO  tuitet  FA.  22  (cu  toitet  LBr.). 
—  Conj.  Sg.  2  rega  let-su  iar  sein 
CO  tempul  Deanae  ocus  guidfet-sa 
Crist  CO  tuite  Goid."^  p.  105,  3 
[LHy.).  —  Praes.  sec.  PI.  3  cucund 
dofutitis  LU.  p.  114b,  17  {Stab. 
Concul.).  —  S-praet.  Sg.  3  os  mé 
dufuit  im  lin  chein  in  mein  Netz 
fiel  SP.  II  8;  dofuit  ri  din  gai  sin 
Rev.  Celt.  III  p.  179;  dofuit  cotlud 
fair  SC.  8;  PI.  3  cor  tuitset  airm 
uad  FB.  38  Eg.  —  S-fut.  Sg.  3 
cráet  dofaeth  don  gai  seo  „what 
will  fall  by  this  spear"  Bev.  Celt. 
III  p.  178  {LL.);  dofaeth  ri  din 
gai  sin  ibid.;  attaig  Deain  ann  co 
taith  in  tempul  bitte  Diana,  dass 
der  Tempel  zusammenstürze  Goid.* 
p.  105,  2  {LHy.);  dia  teth  {sie) 
tempul  Deane  erum-sa,  is  ferr  Crtsi 
quam  Deain  ibid.  4;  PI.  3  dofóeth- 
sat  Lg.  5,  12  Eg.;  cumma  cia  thoet- 
sat  immi  Sc3I.  3,  le,  zu  lesen  thoeth- 
sat  (cia  taethsat  H.) ;  ar  buáib  sceo 
mnäib  do  thoetsat  la  Meidb  ocus 
Ailill  TBF.  p.  142,  3.  —  Fut.  sec. 
Sg.  3-  ro  chuala  lib  dofáithsad  din 
gai  Rev.  Celt.  III  p.  179  {LL.); 
dofáethsad  ibid.  p.  180 ;  co  tsethsad 
in  crand  Fei.  p.  LXXV  29.  —  B-fut 
Sg.  3  tuitfid  ri  de  Rev.  Celt.  III 
p.  180,  —  Inf.  Nom.  tothimm, 
tothim  JV.  casus  Wb.  5b  (Z«.  268); 


tuitmendach 


858 


turcbál 


später  {mit  Anlehnung  an  das 
Praesens)  tuitimm,  tuitim  Lg.  13; 
is  tutim  dorochar  forsna  clochait) 
Three  Hom.  p.  24,  20;  Gen.  totma 
O'Don.  Suppl;  Dat.  a  baill  dub- 
glassa  ic  tuitimm  de  Three  Hom. 
p.  80,  16;  ond  inund  tuitim  eodem 
lapsu  Goid.^  p.  68,  2  {LHy.)\  do 
thuitim  Lg.  13;  PI.  Acc.  inna  tot- 
man  casus  Ml.  19<ä,  4. 

tuitmendach  Hinfallen  ver- 
ursachend p.  190,  32,  von  tui- 
timm. 

1.  tul  N.  Stirn,  Vorderseite, 
Erhöhung  {Wölbung  oder  Buckel 
des  Schilds?);  front,  countenance, 
face  O'B.  —  Sg.  Nom.  co  n-ecmaing 
a  tul  immon  n-all  FB.  70;  tul  n-óir 
fair  {auf  dem  Schild)  p.  131,  19 
{„a  hoss  of  gold"  On  the  Mann. 
III  p.  162);  taul  argait  furri  {auf 
dem  Schild)  Lg.  18,  28;  Dat.  tan- 
catar  tulfethi  a  orcan  co  m-bátár 
for  tul  a  lurgan  IjU.  p.  79i>,  30; 
0  thul  CO  aurdornd  LU.  p.  79»,  19 
{„from  forehead  to  Croup"  Crowe, 
Siab.  Concul.  p.  424);  Acc.  co  m- 
benad  a  thul  cind  frisin  cathraig 
FB.  88;  imma  chromsciath  n-dub- 
derg  inna  téged  torc  taiselbtha  ina 
tul  LU.  p.  791»,  10;  PI.  Dat.  do 
thulaib  a  lurgan  FB.  37  Fg.  — 
Comp  OS.  tul-fethi  s.  oben,  „the 
front-sinews"  Crowe,  Siab.  Concul. 
p.  426;  tul-mong  Schnauzhaar?  ca 
tulmaing  Oss.  III  5,  Gl.  i.  co  moing 
a  sroua;  tul-lethan  stirnbreit,  ech 
. .  taul-lethan  FB.  47,  da  ech , . 
tul-lethain  45,  p.  310,  15. 

2.  tul  nackt,  ar  is  tul  gach 
nocht  Corm.  Tr.  p.  161  tulach. 

3.  tul  quick,  sudden  CB., 
i.  obann  O'Cl.;  s.  tul-chomrac? 

tulach  F.  Hügel,  vgl.  telach; 
hin  Corm.  Tr.  p.  161.  —  Dat.  tri 
stein . .  i  taulaich  in  taige  in  der 
Wölbung  des  Hauses  FB.  55?  Acc. 
cosin  tulaig  TE.  12  LU.;  PI  Nom. 
tulcha  p.  190,  25. 

tulchinne  Hügel,  von  tulach? 
Sg.  Dat.  lasodain  lingid  Cuchulaind 
i  n-ardai  co  m-bói  for  tulchinniu 
ind  lis  LU.  p.  19a,  13,  'cgl.  cosiü 
tulaig  uasind  lius  TE.  11  LU. 


tul-chomrac  „sudden  eolli- 
sion"  Sench.  M.  III  p.  254. 

tulchube  Fass,  Milchkessel; 
tailchube  Gl.  zu  cratera  SG.  95^,5; 
ind  telchubi  Gl.  zu  cadi  SG.  180^,  i ; 
airdhigh  no  tulchuba  Gl.  zu  cria- 
thar  O'Dav.  p.  62;  sithal  no  ardig 
no  tulchuba  Gl.  zu  creithir  Corm. 
Tr.  p.  48  {„a  bücket  or  chalice  or 
cup");  Gl.  zu  cuif  „a  cup"  ibid. 
j9.  47;  i  taulchubu  fina  TBF.  p. 
138,  11;  secht  tulchuba  p.  311,  30. 

tuUatár  FB.  56,  con  tullatar 
TBF.  p.  156,  20,  s.  doUod. 

tul-lethan  stirnbreit;  ech  . . 
taullethan  FB.  47 ;  da  ech  . .  tul- 
lethain  45;  p.  310,  15. 

tul-mong:  Schnauzhaar?  ca 
tulmaing  Oss.  III  5,  Gl.  i.  co  moing 
a  srona. 

tummim   III   ich  tauche  ein. 

—  S-praet.  Sg.  3  tummis  s.  unter 
imm-dibdaim;  cor  thúmra  a  cóic 
mera  isin  usce  Three  Hom.  p.  6,  le. 

—  Part,  tomtha  dipped  CDon. 
Gr.p.  206.  —  Inf.  tummud  dipping 
Beitr.  VI  11  327. 

tunni  Gl.  zu  srúama  FA.  27, 
s.  tond. 

tur  a  journey  G'Don.  Suppl., 
vgl.  turas ;  dolluid  . .  ina  thur  Lg.  15, 
oder  zu  tiir? 

tur  i.  iSiTvaidh  O'Dav.  p.  123, 
vgl.  túirim;  nemlécad  tigi  do  thur 
„not  to  allow  the  house  to  be  sear- 
ched"  O'Don.  Suppl.  {O'Dav.  l.  c). 

turas  iter,  per egrinatio  Beitr. 
VIII  341.  —  Sg.  Nom.  for  türusi, 
für  tdrus-si,  SC.  13;  Dat.  co  tisad 
don  turus  FB.  79.  —  Compos. 
imm-,  mi-thurus.  —  Vgl.  tururas. 

tur-baid  F.  Mangel,  Fehlen? 
exemption  O'Don.  Suppl. ;  turbhaidh 
mischance,  misfortune  O'B.  —  Sg. 
Nom.  turbaid  chotulta  Schlaflosig- 
keit ScM.  3,  1.  —  Vgl.  tirbaid. 

tur-hrúd  Interruption,  vgl. 
ter-brúd;  turbhrodh  io  impugn,  to 
violate  O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Acc. 
fledugud  cen  turbrád  ScLb.  23; 
tiagait  inna  rith  cen  turbród  cen 
tairsem  FA.  29. 

turchál  F.  Sicherheben,  Auf- 
gehen,    Sonnenaufgang,    vgl. 


tur-comrac 


859 


úabar 


túar-gabim,  tercbál;  turgabáil  upri- 
sing,  ascension  O'Don.  Suppl.  — 
Sg.  Nom.  turgbail  na  gréne  s.  unter 
fáir;  Dat.  o  turcbáil  co  funiud 
ScLb.  22;  da  esca  do  t«rcabail 
Three  Hom.  p.  104,  2í;  tair  ic 
taurcbáil  na  gréni  TE.  16. 

tur-comrac  ame  et  in  g,  Council, 
synod  O'Don.  Suppl.,  s.  ter-chomrac. 

turem  Zählen,  Inf.  zu  do-rímim, 
tuirmim.  —  Sehr  häufig  in  der 
Formel  lia  turem:  is  lia  turem  tra 
ocus  aisneis  mehr  als  zu  zählen 
und  zu  sagen  FB.  28;  is  lia  tuirem 
ocus  aisnés  „overmuch  it  is  to  re- 
count  and  declare"  Three  Hom.  p. 
36,  4;  ibid.  p.  122,  ii;  bid  lia  turim 
ScM.  3,  10 ;  at  lir  turim  FA.  29; 
mó  turim  Hy.  5,  i8.  Gl.  i.  quam 
potest  hominem  narrare;  Acc.  doné 
a  thurem  Gl.  zu  dorurme  Hy.  5,  67. 

turfochraic   s.   ter-fochricc. 

turgaire  i.  tairriachad,  ineiting 
O'Don.  Suppl. 

turid  Pfeiler,  vgl.  túir;  tuiridh 
a  pillar,  column  O'B.  —  Sg.  Nom. 
turid  airgit  ocus  glain  SC.  31,  16. 

turrscar,  sligre  ocus  turrscar  in 
mara  „Shells  and  weeds  of  the 
sea"  Fei  p.  XXXVIII  36. 

tursitnech  irriguus  SG.  24»,  3 
{Z^.  775),  von  tairsitiu. 

turud  dry  weather  Corm.  Tr. 
p.  159,  tuarad  Corm.  p.  43,  vgl. 
terad. 

tururas,  vgl.  den  chom-thururas 
de  incursu,  fo  chomthururasib 
inna  n-diümmassach  311.  118  {Z'^. 
887). 

tús  Anfang,  Vorrang;  prin- 


cipium  Z^.  56.  —  Sg.  Nom.  tús 
día  mnái  ría  mnaib  Ularf  FB.  68; 
87;  89;  Dat.  o  thús  co  dered  FA. 
22;  TE.  14  Eg.;  ar  thús  zu  Anfang, 
zuerst,  primum  Z^.  610;  FA.  3; 
22;  23;  33;  FB.  17;  20;  21;  62; 
67;  72;  ar  chetus,  für  chét-tús, 
SC.  42;  ior  tús  zuerst  p.  40,  28; 
p.  42,  35;  FA.  3  LBr.]  dom  thúus 
Hy.  6,  2,  Gl.  i.  remum. 

tússech,  tóisech  1)  an  der 
Spitze  stehend,  hervorragend, 
der  erste;  2)  Anführer,  Führer; 
tóisech  praestans  Z^.  811;  tosic 
Gl.  zu  primus  Goid.^  p.  58  {South.)? 
taoisech  a  chieftain,  general  O'B. 

—  Sg.  Nom.  2)  deg-tuisech  Hy. 
1,  11 ;  toisiueh  p.  144,  25;  taisiuch 
inn  tige  der  Herr  des  Hauses  i4; 
in  tuisich  17;  Dat.  1)  o  gein  tuis- 
sech  Etaini  von  dei'  eisten  Gehurt 
E.'s  anp.  131,  9;  Acc.  2)  cach  buden 
immá  túsech  FB.  7;  adverbiell: 
1)  ind  adaig  thiissech  die  erste 
Nacht  FB.  83;  PI.  Nom.  2)  na 
toisig  FB.  28;  Gen.  2)  di  ingenaib 
tussech  p.  131, 11;  na  tóisech  FB.  6. 

—  Compar.  tóisechu  prior  SG. 
42»,  2;  tóisechu  tanic  Matoc  i  n- 
Erind  quam  Epscop  Sanctán  M.  Team 
früher  nach  Irland  als  Bischof  S. 
Hy.  6  Praef.\  Corm.  Tr.  p.  165  ua; 
vgl.  túsca,  túsga  sooner,  rather 
O'Don.  Suppl.  —  Superl.  tóisi- 
gem  primus  SG.  42»,  3. 

tússig'echt  der  Erste  sein,  an 
der  Spitze  stehen,  Vorrang, 
von  tussech.  —  Acc.  immá  tússi- 
gecht  isna  fledaib  FB.  56. 

tuthle  s.  túithlae. 


ü 


n,  ua  für  dltir.  aue  nepos;  ua 
a  descendant  O'Don.  Suppl.;  Adam- 
nán  u  Thinne  FA.  3;  do  hü  Sua- 
naig  s.  unter  2.  ic. 

1.  ua  SC.  25? 

2.  ua,  tiad  s.  6. 

úabar   Uebermuth,   Prahlen; 


vana  gloriatio  Z^.  780  {Wh.)\  uabhar 
pride,  arrogance,  vainglory  O'B. 
—  Sg.  Nom.  ni  ual[l]  na  húabur 
SC.  19, 1;  6;  Gen.  cen  airde  n-úabair 
Hy.  2,  67;  in  drong  uabair  Fei. 
Prol.  199  („haughty"  StoJces  im 
Index).  —  Comp  OS.  ind  úaburdelb 


úabéla 


860 


úair 


druídechta  LU.  p.  81»,  5  {Cuchu- 
linvCs  Gestalt,  wenn  in  Kampfes- 
wuth). 

úabéla  s.  óibéla. 

úabrech  ühermüthig,  prahle- 
risch. —  Sg.  Nom.  uallach  uabrech 
SC.  37,  22.  —  Vgl,  run-uaibrigestar 
Gl.  zu  profanaverat  Ml.  13^. 

úacht  Kälte.  —  Sg.  Nom.  uacht 
sini  Hy.  2,  27;  Dat.  atbél  ar  ócht 
et  gorti  Tr&.  104  {Z-\  1006);  Äce. 
sephaind  uacht  domm  eochraid[ib] 
er  vertrieb  die  Kälte  von  meinen 
Pferden  CG.  7?  eter  uacht  ocus 
tess  FA.  26  (fuacht  LBr);  fuacht 
SC.  30,  8;  fri  buacht  TE.  9  lies 
fri  husce. 

úachtar,  óchtar  N.  das  Obere, 
der  obere  Theil,  vgl.  ós,  úas; 
ochtar,  uachtar  pars  superior  Z^. 
781.  —  Sg.  Nom.  a  uachtor  FA. 
21;  Dat.  0  úachtur  co  a  ichtur 
ScLb.  21;  iar  n-úachtwr  p.  309,  34; 
i  n-Uachtur  Gabra  Hi/.  5,  60;  Acc. 
tria  uachtur  do  macraille  ScM.  13; 
CO    barr-úachtar   a    dond-fiiathroci 

LU.  p.   81a,   30. 

iiachtarach  oben  befindlich, 
der  obere,  oberste.  —  Sg.  Acc. 
cot  rosci  Cuchulaind  ocus  ró  lá 
cor  n-iach  n-erred  de  i  n-arda  cor- 
ruc  a  chléthe  n-óchtarach  din  tig 
CO  m-bói  for  cléthiu  in  tigi  aile 
LU.  p.  19i>,  11;  PI.  Nom.  allethe 
liachtarcha  FA.  13.  —  Compar. 
as  uachtarchu  superius  Ml.  66  r 
{Z\  276). 

uachtlan  saluber  Ir.  Gl.  1064 
steht  für  älteres  úag-slán. 

1.  úad,  húad  Gl.  zu  specu  SG. 
52 1>,  7,  vgl.  úam. 

2.  úad  s.  2.  6,  úa. 

úad-  in  der  Composition  für  6, 
úa  Z\  878. 

úag  s.  6g.  —  Comp  OS.  Mac 
O'ige  CO  n-uag-bail  „with  perfect 
goodness"  Fei.  Dec.  3  (con  lig-bail 
LBr.)\  gein  Muire  mind  n-uag- 
bailcc  Fei.  Aug.  16  („perfectly 
strong"  Index). 

úagboid,  vielleicht  eine  Bildung 
wie  ócbad?  „Atconcíarc  triar  nocht 
hi  cléthi  in  tigi,  a  tóesca  fola 
trethu,    ocus   suä  (?)  anairlig   ar   a 


m-braigti."  „Rus  fetwr-sa  sin,"  ol 
se,  „tri  ernbaid  úagboid  triar  orgar 
la  cach  n-aim  in  sin  LU.  p.  94,  22 
{am  Rande:  imdai  na  m-badb),  vgl. 
Bem.^  p.  66. 

úagrdae  virginal  Fei.  Index; 
Dat.  CO   cleir  uagdai  Fei.  Jul.  29. 

uagre,  úaíg'e  s.  óge;  wholeness, 
virginity  Fei.  Index.  —  Dat.  i  feil 
fir  CO  n-uagi  Fei.  März  29,  Gl.  i. 
CO  n-glaine;  tret  ingen  co  n-uage 
Oct.  8  (oighe  Laud);  ba  cain  doss 
CO  n-uaige  Apr.  6  (uagi  Laud). 

uagfim  ich  nähe,  s.  fúagaim; 
con-uaigim  Gl.  zu  an  cethrur  co- 
nuaige  „a  splendid  four  I  sew  to- 
gether"  Fei.  Jan.  20.  —  Part,  a 
inar . .  is  é  úagthe  osslethar  LU. 
p.  79b,  2. 

uáilbe  s.  úall. 

úaim  s.  úam. 

1.  úaimm,  úaim  N.  Nähen, 
Nath,  vgl.  úagim;  Acc.  cen  úaim 
and  etir  „ivithout  a  seam  therein 
at  all"  Goid.^  p.  65,  Gl.  zu  per 
totum  textam  LHy.  fo.  6». 

2.  úaiinm,  líaim  s.  2.  ó,  úa. 

1.  úain  Müsse,  Gelegenheit; 
a  turn,  leisure,  delay,  opportunity 
O'R.  —  Sg.  Nom.  läse  bas  n-úain 
do  Gl.  zu  cum  ei  vacuum  fuerit 
Wb.  14a  (Z^  22);  fa[i]lti  indiu  ni 
dam  úain  Lg.  17,  53  (ni  dorn  úain 
Fg.)-.,  ni  dam  húain  LHy  Amr.  144 
(„tJiere  is  no  opportunity  for  me" 
Crouie). 

2.  úain  Leihen,  vgl.  óin;  loan 
O'R.  —  Dat.  oc  uain  et  airlicud 
Gl.  zu  benignas  Wb.  31c,  7  [in 
commodando  et  praebendo  Z^.  634). 

3.  iiain,  úainn  s.  2.  Ó,  úa. 
úaine  s.  úaiie. 

úair,  óir  Conj.  weil,  da,  von 
ór,  úar,  vgl.  óre,  úare.  —  1)  Der 
Causalsatz  folgt  dem  Hauptsatze 
nach:  uair  ni  tiialaing  FB.  11; 
25;  41;  56;  72;  79;  uair  bid  co- 
marda  59;  61;  uair  is  ed  ainm  as 
tressam  Hy.  6,  1;  FB.  14;  20;  30; 
56;  73;  81;  83;  SC.  34,  9;  úar  Gl. 
zu  Hy.  5,  66;  2)  der  Causalsatz 
steht  voran:  uair  assoith  la  hÉsu 
in  grian  .  .  ba  huisse  . .  Hy.  2,  59 ; 
FB.  7;  9;  93;  uair  nachat  fil-siu 


úaifhne 


861 


úarcraidecb 


fein  . .  cona  be  do  ben..62;  TE. 
6  LU.? 

úaithne  Puerperium  O'Don. 
Suppl. ;  personifieirt  TBF.p.  140,  28, 
vgl.  ibid.  p.  162. 

úaitne  s.  úatne. 

ual  s.  úall. 

nalaeh  a  bürden  O'Don.  Gr. 
p.  87 ;  Sg.  Acc.  ro  bhain . .  ualach 
dona  caoraibh  dhóib  Tor.  Dh.  p. 
140;  Pl.  Nom.  ualaighe  O'Don. 
Gr.  l.  c. 

1.  úallP.  Ueberhebung,  Stolz, 
Hochmuth;  superbia  Z^.  241 ;  uaill 
vanity,  pride  O'JR.  —  Sg.  Notn. 
ind  huall  elatio  Ml.  28»,  i:  ni  ual, 
ni  uall  8C.  19;  uall  ollimresan  41 
parenthetisch?  nach  n-úall  19  ní  ro 
thallastar  a  úaiU  . .  i  n-Érind  FB.  79 ; 
Gen.  bes  uáilbe  Wb.  14^  [mos  arro- 
gantiae  Z'^.  55);  uáilbe  et  utmaille 
Gl.  zu  juvenilia  desideria  fuge  Wb. 
30*,  24;  comrac  ualle  ScM.  21,  7; 
Dat.  ar . .  uaill  FB.  93 ;  Acc.  cen 
úaill  FA.  35;  trie  uaill  FB.  29  Eg.; 
ni  tabir  uáil  na  toris  fornn  Wb.  16» 
{Z-\  243\  —   Vgl  com-úall. 

2.  úall  Klage;  uaill  wailing 
O'B.  —  Pl.  Acc.  CO  cuala  ualla 
troma  oc  cáined  araile  mogad 
SMart.  20  {„heavy  wailings"). 

úallach  übermüthig,  hoch- 
miithig,  stolz;  superbus  Ml.  41  r; 
vain,  vainglorious  O'B.;  huallach 
i.  bocasach  no  bocfasach  O'Dav. 
p.  96.  —  Sg.  Nom.  ScM.  4;  SC. 
37,  22.  —  Adv.  00  huallach  Sc3I. 
á  H.  —  Compar.  uallchu  murib 
-S'C.  18. 

úallaigim  III  sum  arrogans 
Z^.  435,  doaithbiuch  no  ni  oird- 
nimm  no  ualligim  Gl.  zu  ábrogo . . 
arrogo  SG.  22'',  2. 

úailann  SP.  V  9,  vgl.  ualland  1. 
nasal  O'Cl.  (Fél.  Ind.). 

úalle  Nebenform  von  1.  úall? 
tria  úalle  a  n-glond  FB.  29  (trie 
uaill  agu  Eg.). 

úam  F.  Höhle;  huam  specus 
SG.  52i>,  6;  uamh,  uaimh  a  cave, 
den  O'B.;  uaimh  a  cave,  a  crypt 
O'Don.  Suppl.  —  Sg.  Gen.  a  n- 
iarthar  na  huamha  sin  Tor.  Dh. 
p.    78;    Dat.    a    húaim    Crúachan 


FB.  57;  i  n-úaim  Sleibe  TeUíi 
FÜ.  p.  CXXIX  31;  Acc.  dochu- 
adhdar  a  n-uaimh  thalman  Tor. 
Dh.  p.  78;  dochotar  hi  n-uamaid 
ar   imgabail   a   n-ingrema   Fél.  p. 

CXXIX   42. 

úamnaigim  III  ich  schrecTce, 
von  Oman,  úamun. —  Conj.  Sg.  3  cura 
uaimnige  terreut  Gild.  Lor.  Gl.  65. 

úaman  s.  óman. 

1.  úan  M.  Lamm;  a  lamb  O'B.; 
agnus  Ir.  Gl.  459.  —  PI.  Nom.  co 
tancotar  na  huain  co  hopund  do- 
chumm  a  máthar  Three  Hom.  p. 
8,  17;  Gen.  dia  terpúd  na  n-úan  18. 
— Davon  uainín  agnellus  Ir.  Gl.  492. 

2.  úan  Schaum;  froth,  foam 
O'B.;  uan  tuinde  „froth  of  the 
wave"  Corm.  Tr.  p.  66  enbarr;  gi- 
ligti'r  . .  úan  tuinniu  TF.  4  Eg. 

3.  úan  s.  2.  ó,  úa. 
úau-bach  Schaum;  uanbach  a 

bélaib  ind   eich  sin  Bev.   Celt.  III 
p.  183  (jfthe  foam  from  that  horse's 
Ups"). 
úane   grün;  uaine   green    O'B. 

—  Sg.  Nom.  brat  úaine  SC.  8;  p. 
131,  16;  tene  u&ine  p.  191,  13;  tibri 
uani  SC.  37,  10;  Gen.  in  mnái  bruit 
úani  13;  Dat.  cosin  brot  úane  8; 
iarna  brechtrad  di . .  úani  FA.  11. 

úanfebli,  dond  Emir  úanfebli 
FB.  68,  25  (uaneble  Fg.),  Gl.  i. 
foltchain,   vgl.  Emer  Foltchain  28. 

úanide  grün,  vgl.  úane;  Sg. 
Dat.  do  sita  úainidi  TE.  3  Fg.-, 
issin  t-situ  úainidiu  ibid. 

úautaind  FB.  24  (uanainn  Eg.)? 

1.  úar  kalt,  später  fúar;  uar 
cold  Corm.  Tr.  p.  166  uaran.  — 
PI.   Nom.    indsi   fuara  p.   190,  31. 

—  Comp  OS.  dabcha  úar-usci  SC. 
36;  FB.  53;  54.  —  Compar.  fuai- 
riu  p.  190,  30. 

2.  uar  s.  3.  6r. 

3.  uar  weil  Gl.  zu  Hy.  5,  66, 
vgl.  úair. 

úarach  zeitweilig;  temporary 
O'B.;  Sg.  Nom.  Hy.  5,  21. 

úarán  fons  vivus  O'Don. Suppl.; 
a  spring-well  Corm.  Tr.  p.  166. 

úarboith  Lg.  17,  is  s.  urboth. 

úarcraidech  kaltherzig  SC.  26, 
besser  úarchraidech. 


úardatu 


862 


áatigud 


úardatu  M.  Kälte.  —  Sg.  Acc. 
cen  úardataid  FA.  35. 
úariud  FB.  19? 

úas  s.  6s. 

úassal  hoch,  erhaben,  edel; 
úasal  nohilis  Z'^.  768.  —  Sg.  Nom. 
flaith  úasal  FA.  35;  huasal  trinoit 
Hy.  6,  5;  Dat.  F.  co  n-huasail  hiris 
Hy.  5,  3 ;  Acc.  co  rig  . .  n-uasal  Hy. 
1,  10.  —  Compos.  a  n-uasal-fer 
Gl.  zu  a  n-uas[ar]  Hy.  1,  9;  drong 
huassal-nóeb  „of  high  saints"  Fél. 
Epil.  277.  —  Compar.  uaisliu 
Fél.  Prol.  151  (s.  ííew  Index); 
Superl.  huaislimem  alíissimum 
Ml.  28d,  14. 

úassal-athair  M.  Patriarch; 
uasal-athair  patriarcha  Ir.  Gl.  13. 
—  PI.  Nom.  úasalathraig  FA.  6; 
Gen.  huasalathrach  Hy.  7,  11;  Dat. 
do  húasalathrachaib  Wb.  30^,  1 
{ZK  858). 

uasar  s.  ósser. 

uasligailb  Hy.  4,  10? 

uasucan  oben  befindlich  {„abo- 
ve  us"  Stokes)?  eine  sonderbare 
Deminutivbildung,  wie  cisucan, 
I'sucan:  Canaid  cóir  a  ingena,  d'fir 
dligius  bar  cisucan,  ata  na  purt 
uasucan,  cia  beith  a  n-ucht  Isucan 
Fei.  p.  XXXV  27. 

1.  úatli  i.  sce,  a  white-thorn 
Corm.  Tr.  p.  165. 

2.  úath  schrecklich,  N.  Schre- 
cken. —  Sg.  Nom.  raór  n-uath 
Lg.  2;  Acc.  brissid  liath  nadarccna 
FB.  24?  PI.  Dat.  co  n-ainbthib 
huathaib  Hy.  6,  15,  Gl.  co  n-anb- 
thib  ocus  CO  n-uathaib. 

3.  úath,  imsoi  cusna  huathaib 
FB.  67,  vgl,  fuath  an  image,  spec- 
tre,  apparition  O'B.?  Hierher  auch 
foscain  úathu  ech  n-anailche  FB.  49 
und  p.  310,  20? 

úathach  schrecklich.  —  Sg. 
Acc.  iffern  n-uathach  Hy.  6,  20. 

úathad  N.  Einzahl,  eine  ge- 
ringe Zahl,  Seltenheit,  gramm. 
der  Singular;  óthath,  uathath 
paucitas,  singularitas ,  Singularis 
Z'^.  22  und  311;  uathadh  a  small 
quantity,  Utile,  few  O'B.  —  Sg. 
Nom.  is  uathad  nech  dib  teged  asa 
recles  es  ist  eine  Seltenheit  =  selten 


ScLb.  22;  is  uathad  for  talmain  ro 
fitir  ainm  neich  dib  selten  auf 
Erden  kennt  man  den  Namen  eines 
von  ihnen  Gl.  zu  Fei.  Prol.  135; 
uathad  do  degdáinib  Ulad  einige 
wenige  FB.  6;  uathaá  allin  gering 
ihre  Zahl  ScM.  21,  34;  Gen.  hi 
coicid  huathid  am  fünften  der  Ein- 
zahl {im  Gegensatz  z.  B.  zu  in 
choiced  fichet  der  fünfte  der 
Zwanzig  =  der  fünf  und  zwan- 
zigste), Gl.  zu  quinta  luna  Cr.  33^ 
{Z'^.  310);  in  ochtmaid  u&th aid 
ro  genair,  in  ochtmad  déc  ro  gab 
caille  ior  a  cend,  in  ochtmaid  fichet 
dochoid  dochumm  nime  Three  Hom. 
p.  QQ,  12;  Dat.  i  n-óthud  SG.  41»,  s 
{in  Singulari  Z'^.  985,  Gegensatz 
isin  hilur  in  Plurdli);  i  n-uathed 
ocus  hi  sochaide  einzeln  und  in 
Gesellschaft  Hy.  7,  41. 

úathate,  iiate  in  der  Einzahl 
stehend,  einzeln,  wenig,  Adj. 
von  uathad;  PI.  Dat.  donaib  teo- 
raib  personaib  uathataib  SG.  186*,  2; 
Acc.  frisna  briathra  huathati  ocus 
hilddai  SG.  71i>,  12;  aisnédfim-ne 
uati  do  hilib  dib  „a  feto  of  the 
many  of  them"  Three  Hom  p.  6,  13. 
—  Compar.  ata  sund  as  huatiu 
„here  is  he  who  is  loneliest"  Fei. 
Epil.  395  Laud. 

viSii\i-hk%  Entsetzen,  Schreck- 
lichkeit; uathbhas  astonishment, 
prodigy,  hideousness  O'B.  —  Acc. 
le  huamhan  agus  le  huathbhás  an 
sgéil  sin  „through  the  fear  and  the 
horror  of  that  story"  Tor.  Dh. 
p.  160. 

úatli-lbásach  entsetzlich, 
schrecklich;  uathbhasach  sho- 
cking,  dreadful  O'B.;  is  and-so  cét 
ríastartha  im  Choinculaind  co  n- 
derna  úathbásách  {sie)  n-ilrechtach 
n-ingantach  n-anaichnid  de  LU. 
p.  79t,  22;  tri  tromghártha  adh- 
bhalmhóra  uathbhásacha  Tor.  Dh. 
p.  198. 

úathmar  schrecklich,  furcht- 
bar. —  Sg.  Nom.  FB.  81;  91; 
Acc.  leim  n-úathmar  70. 

úati  s.  úathate. 

úatigud  wenig  machen,  dünn 
machen,  von  uathad;  im  húatigud 


úatne 


863 


udacht 


na  n-dóine  „for  the  thinning  of  the 
people"  Hij.  1  Praef. 

úatnePfosten,  Pfeiler,  Säule; 
iiaithne  a  hinge,  a  wooden  pin,  a 
pillar,  post,  pedestal  O'R.  —  Sg. 
Nom.  Coningen  cain  uaitne  Fél. 
Apr.  29;  Dat.  no  linged  di  cech 
úaitniu  íor  araili  LU.  p.  23»,  29; 
Aec.  frisin  n-úaitni  crédiima  FB.  21 ; 
Pl.  Xom.  úatne  finna  forórda  SC. 
33,  11;  Dat.  CO  n-úatnib  crédumaib 
p.  309.  35;  catt  bec  bói  forsind  lár 
oc  cluchiu  forsna  cetheóraib  uáitnib 
lecdaib  bátar  and  LU.  p.  23»,  27; 
ÄCC.  eter  úatni  ocus  airinigi  FB.  1. 

úatúaslaicim  [für  úad-túaslaicim) 
III  ich  löse.  —  Praet.  Sg.  3  ro 
húatuaslaic  LHt/.  Amr.  136.  — 
Part,  húatuasailcthae  absolutum 
SG.  301»,  4. 

uball,  ubnll  Apfel;  uball  Corm. 
p.  43;  aball  haec  malus  SG.  6\^,  5. 
—  Sg.  Nom.  ubull  oir  SC.  33,  4; 
Dat.  boim  bil  con  uball  airgit  ein 
guter  Schild  mit  einem  Apfel  von 
Silber  CDav.  p.  57;  PI.  Nom.  nöi 
n-úbla  cliss  FB.  42,  vgl.  unter 
ubull-chless;  Gen.  coic  deich  ubull 
oir  SC.  37,  7?  Du.  Nom.  da  uball 
oir  for  di  gabal  a  muingi,  med 
feardornn     ceachtar    n-ai    TB.    p. 

176,   24. 

ubull-chless  das  Aepfelspiel, 
ein  cless  Cuchulinn's  FB.  31;  LU. 
p.  73»,  1;  ibid.  p.  113b,  34;  ibid.  p. 
121^,  15.  Zur  Sache:  nói  claidi7> 
ina  láim  ocus  nói  scéith  airgdidi 
ocus  noi  n-ubla  oir,  focheird  cech 
ai  dib  i  n-ardse  ocus  ni  thuit  ni 
dib  for  lár  ocus  ni  bi  acht  óen  dib 
for  a  bois  ocus  is  CMmma  ocus 
timthirecht  bech  illó  ánli  cach  se 
sech  araile  súas  LU.  p.  92i>,  20, 
vgl.  SC.  37,  7. 

uca  s.  uccu. 

ro  ucad  s.  ruccaim. 

uccu  Wahl,  Wunsch  {für  ud-gu 
Z^.  87 6\  vgl.  togu,  rogu;  ni  uccu 
act  is  fáitsine  es  ist  nicht  ein  Wunsch 
sondern  eine  Prophezeiung  Wb. 
30d,  20  {Gl.  zu  reddet  ei  dominus 
secundum  opera  ejus)\  a  úcu  tan- 
tum  bis  and  cen  intinnscann  sein 
Wunsch  nur  ist  da,  ohne  dass  er 


anfängt  SG.  148»,  12;  ucu  set  se- 
lecting  of  seds,  or  cows  O'Don. 
Suppl.;  uca  choice  ibid.,  vgl.  ucca 
Corm.  Tr.  p.  167. 

uch  Liter j.  tcehe!  vae  Z^.  750; 
iss  e  a  mór  éia  1.  uch  ach  Gl.  zu 
amor  Hy.  6,  12. 

uchan  Literj.  wehe!  uchan  is 
i  crú  mo  craide  SC.  29,  ig;  uchan 
do  galur  tcehe  über  die  Kratikheit  17. 
;  ucüt  Brust,  Busen;  uchd  the 
breast,  bosom,  lap  CB.  —  Sg. 
Gen.  sine  ochta  über  L\  Gl.  1059; 
na  hete  ochta  no  na  cuislenna  Gl. 
zu  venas  Gild.  Lor.  Gl.  222 ;  Dat.  a 
bia[i]l  ocus  a  chend  na  ucht  FB.  11 ; 
asa  ucht  90;  nóide  bec  a  n-ucht 
in  óclseich  „in  the  young  man's 
bosom"  Fei.  p.  LXXII;  fer  gonar 
a  bucht  slóigh  móir  „a  man  who 
is  killed  in  the  presence  of  a  great 
host"  CDon.  Suppl.;  a  bucht  a 
comalta  SC.  40;  Acc.  focres  inua 
bucht  Hy.  5,  48,  Gl.  i.  Brigte;  ro 
theclaim  inne  a  brond  ina  ucht 
Bev.  Celt.  III  p.  181 ;  co  ucht  an- 
faid  irgaile  FB.  35,  co  bucht  n- 
irgaile  Fg.,  vgl.  23;  con  rici  bucht 
Noi  n-Omne  „as  far  as  the  Hill  of 
Nine  Oaks"  Tir.  1?  re  bucht  in 
t-sleibe  On  the  Ms.  Mat.  p.  594 
{„at  the  breast  of  the  mountain" 
ibid.  p.  309);  PI.  Dat.  ina  n-ochtaib 
„in  their  laps"  FA.  5;  Acc.  i  n- 
uchtu  ergal  n-eirrind  FB.  23,  vgl. 
35.  —  Comp  OS.  (ech)  ucht-lethan 
hrustbreit  FB.  47;  49;  p.  310,  is; 
aindre  áilne  ucht-gela  „tchite-boso- 
med"  Ir.  Gl.  223. 

uchtach  antela  {„a  breast  Or- 
nament for  horses")  Ir.  Gl.  264. 

uchtard  strumosus  Ir.   Gl.  643. 

ucht-bruinne  Brust;  tucc  a 
laim  dar  a  uchtbruinne  TE.  1  Eg. ; 
8  Eg.;  CO  n-ór  fria  n-uchtbrunnib 
SC.  40. 

ucut  Adv.  dort,  vgl.  út,  sucut; 
na  tri  dath  ucut  Lg.  7;  FA.  22 
LBr.-,  Bev.  Celt.  III  p.  181;  dind 
énlaith  ucut  SC.  4;  5;  in  caurath- 
mir  ucut  FB.  13;  16;  72;  ugut  14; 
in  triar  ucut  72. 

udacht,  udhacht  will,  testa- 
ment   O'Don.    Suppl.;   audacht   i. 


udbair 


864 


ule 


huath-fecht  i.  in  tan  téit  in  duine 
fri  fecht  n-éca  wenn  der  Mensch 
auf  seinen  Todesgang  geht  Corm. 
p.  'd.  Vgl.  edocht. 

udbair,  ni  udhbair  ne  offer  {unter 
ruaichillim)  zu  idpraim;  udhbairt 
offering  O'B. 

ude  Heise;  journey  O^Don. 
Suppl.  —  8g.  Nom.  ude  anma . . 
iar  techt  a  curp  ScLb.  21;  huide 
laithi  beos  Cr.  31^  [profectio  diei 
adhuc  Z'^.  230);  ciar  bo  gar  a  uide 
Three  Hom.  p.  122,  e;  Acc.  udi  tri 
lá  ocus  tri  n-aidche  FB.  10. 

ude  s.  unter  udmad,  etwa  zu  uth? 

udim  i.  nomen  dond  roi  (?)  triasa 
teit  in  crand  bis  forsin  cleith  ocon 
udmad  no  occa  dunad  Corm.  Tr. 
p.  164  {„a  name  for  the  hole  through 
tvhich  goes  the  bar  that  is  on  the 
hur  die  when  it  is  being  closed"). 

udmad  i.  ud  ocus  damnad  i.  crann 
ar  lias  i.  gobenn  gaibthir  forsin 
cethrae  co  n-damnaiter  a  n-úde  i 
cumuug  Corm.  p.  45;  udhmhadh 
an  enclosure,  shutting  O'H.;  s.  unter 
udim. 

udnacht  a  palisade?  CDon. 
Suppl. ;  the  hur  die  roof  of  a  round 
house  upon  which  the  thatch  was 
laid,  ia  palisade  or  hurdle  fenee 
On  the  Mann.  III  p.  46  {SulD; 
udnocht  coil  (s.  1.  coli)  imbi  On 
the  Mann.  III  p.  480;  cen  udnucht 
n-imbi  SP.  III  6. 

udpairt  (s.  udbair)  zu  idpraim, 
edpairt;  audpairt  Fei.  Epil.  345. 

ugai  s.  og. 

ugra  s.  augrra. 

1.  ui  s.  aue,  óa,  u. 

2.  ui  s.  Ol. 

uiblech,  vgl.  óibell,  óiblech,  ui- 
blech  tened'jPjB.  49;  p.  310,  20; 
dofich  uiblich  tened  ocus  analaich 
FB.  51 ;  p.  310,  35. 

uilc  s.  olc. 

uile  s.  ule. 

uille  s.  2.  ule. 

uilli,  uilliu  s.  ÖU. 

uilllnd  s.  2.  ule. 

ulm,  allestar  uim  CC.  5  LU., 
vgl.  huma-lestrai  „bronze  vessels" 
On  the  Mann.  III  p.  500. 

uimni    i.    uma    Corm.  p.  45;    i. 


umba  O'Dav.  p.  124;  uim  hrass, 
copper  CR. 

úir  s.  úr. 

uirc  s.  orc. 

uirg-e  the  membrum  virile 
O'B.,  a  testicle  Beitr.  VIII  352; 
PI.  Acc.  na  hui[r]ge  genitalia  Gild. 
Lor.  Gl.  209. 

uirnige  p.  145,  4? 

uirthe  (s.  unter  aidber)  für  furre, 
fuirri,  s.  for. 

1.  uiss  s.  oss. 

2.  uiss  i.  umhal  humilis  O'Cl. 
{Fei.  Index) ;  humble,  obedient  O'R. ; 
dond  rig  batar  ussi  „unto  the  hing 
. .  teere  obedient"  Fei.  Jun.  19  Laud 
(uissi  LBr.),  Gl.  i.  batar  uiss  no 
umla  no  innraice  no  comadais. 

ulsse  passend,  angemessen; 
uisi  dutiful,  obedient,  humble  CB. 
—  Sg.  Nom.  is  huisse  a  molath 
laudandus  SG.  59i>,  4;  hülse  a  serc 
amandus  5;  is  huise  a  legend  le- 
gendus  c;  is  use  aisndis  de  loquen- 
dus  7;  ba  huisse  Hy.  2,  60,  Gl.  i. 
ba  coru. 

uissi,  uissiu  Iar  Je  Bem.^  p.  24, 
s.  fuissi.  j 

ul,  ar  ul  loscas  tene  SG.  Incant.,      I 
prae  fetu  quem  urat  ignis  Z^.  441? 

ulad  a  stone  tomb  or  a  peni- 
tential  Station  in  the  shape 
of  a  stone-altar  Corm.  Tr.p.  166; 
a  monument,  a  charnel  house  O'B.; 
ulaid  cumdachta  Gl.  zu  fert  O'Dav. 
p.  90;  atait  a  thaisi  i  n-ulaid  , 
Senpatraic  i  n-Ardmacha  Fei.  p.  J 
CXXXIII  1.  1 

ule  s.  olc. 

ulcha  Bart;  harba  Z'^.  264;  ul- 
chai  i.  cai  i.  tech  na  hoili  Corm.  J 
Tr.  p.  166  {also  besonders  der 
Backenbart?).  —  Dat.  don  ulchain 
Gild.  Lor.  Gl.  111;  Acc.  tall  tra 
Vatraicc  a  ulcha  do  Fiac  Hy.  2 
Praef.  —  Vgl.  am-ulach  unhärtig; 
geisi  ulchai  „the  prohibitions  of  a 
beard"  Proceed.  B.  Ir.  Ac.  Ir.  Mss. 
Ser.  Vol.  I  p.  190. 

ulchach  bärtig;  PI.  Nom.  oig 
ulchaig  TB.  p.  180,  26. 

1.  ule  ganz,  all;  totus,  omnis 
Z^.  360.  —  Sg.  Nom.  amaZ  forcoem- 
nacair  . .  uli  wie  Alles  geschehen  war 


nie 


865 


unga 


FB.  83;  at  a  chomrama  óenaidche 
so  ule  Alles  dies  FB.  89;  a  m-bith 
nie  dass  es  ganz  geschehe  SC.  27? 
Ériu  ule  ganz  Irland  SC.  33,  35; 
muinter  nime  ule  FA.  7;  a  muinter 
huile  p.  20,  22;  coiced  ülad  uiie 
die  ganze  Provinz  Ulster  Lg  8; 
a  rigthech  n-uile  FB.  20;  a  n-diin 
Uli  25;  26;  54;  SC.  35;  p.  20,  31; 
allin  uili  CC.  3  Fg.;  a  sci'iitan  uli 
FB.  8;  conda  tarla  for  a  lethbeolu 
uli  25?  Gen.  fer  u-domain  uli  FB. 
18;  in  choicid  uli  55;  p.  191,  is; 
fonnna  laech  n-Erew/i  uile  FB.  61 ; 
89;  lochta  in  puirt  uile  83;  na  ca- 
thrach  uli  82;  in  dune  ule  FB. 
44;  93;  Dat.  don  tegluch  uli  FB. 
62;  isin  tir  uli  p.  22,  10;  isin  ca- 
thraig  uli  FB.  88;  Dat.  oder  Acc. 
fón  less  uile  Lg.  1 ;  fón  slóg  uile 
FB.  16;  forsin  coiced  uile  ScM.  14; 
fon  uli  domun  p.  169,  17;  Acc.  ad- 
fét  dóib  uli  erzählte  ihnen  Alles 
SC.  12;  hErind  hule  TE.  2  Fg.; 
3  Fg.-,  in  domun  uli  p.  191,  9;  PI. 
Nom.  asbertatar  uli  SC.  16;  4;  ni 
huli  ro  sagat  FA.  22;  JJlaid  uli 
FB.  27;  SC.  3;  9;  FA.  2;  p.  310,  2; 
liile  FB.  24;  lotar . .  uili  Sei/.  5; 
risam  huili  Hy.  1,  42;  2,  37;  jp. 
142,  19;  na  ingena  uili  p.  131,  22; 
fersait  ule  SC.  16;  tabraid  huile 
Hy.  1,  52;  5,  100;  a  n-aiged  ule 
ihre  Gesichter  alle  FA.  12 ;  uile  26 ; 
ind  uli  diil  p.  191,  24;  in  marait 
uli  na  herrauda  sind  die  Stücke 
alle  vorhanden  p.  41,  13;  Gen.  le- 
stra  Laigen  uile  j?.  42,  12;  mat[h]i 
Ulad  uli  die  Edlen  von  ganz  Ulster 
FB.  7;  ar  belaib  óc  n-Ulad  n-uli 
62;  ria  mnáib  Ulad  uli  ihid.\  Dat. 
ar  Ultaib  ulib  SC.  10;  p.  131,  13; 
do  mtaib  uU  FB.  14;  Acc.  la  UItu 
uli  59;  dos  rat  uli  p.  40,  14;  SC.  6; 
ina  huli  sea  haec  omnia  p.  40,  34; 
uar  n-inechgreso  huili  p.  142,  21; 
dus  m-beir  lais  huili  p.  144,  9;  nos 
gebad  ule  FA.  14;  friu  uile  ScM.  1; 
Lagniu  uile  ibid.;  na  huile  nert  so 
My.  7,  42. 

2.  ule  Elbogen;  uile,  uille, 
uilleann  elbow,  haunch  O'B. ;  uillind 
elbow  Corm.  Tr.  p.  166.  —  Du. 
Dat.  for  a  dib  n-ulendnaib  p.  311,  4; 


ar  a  dib  n-uUennaib  LU.  p.  113i>,  20 
{Siab.  Concul.)\  Acc.  a  da  laim  lana 
di  failgib  óir  ocus  arcait  co  a  dl 
uillinn  TB  p.  176,  27;  PI.  Acc.  na 
buille  \für  uilne)  ulnas  Güd.  Lor. 
Gl.  163.  —   Vgl.  ulind. 

ulidetu  31.  Ganzheit,  von 
1.  ule?  —  Acc.  ro  benad  ulidetaid 
a  etaig  de  ocus  ro  gabad  slipre 
ocus  echlusca  do  er  zog  ihn  ganz 
aus  und  applicirte  ihm  Ruthe  und 
Peitsche  LBr.  p.  214»,  46;  31  {s. 
unter  slipre). 

ulind  Winkel,  Ecke  {identisch 
mit  2.  ule?),  s.  unter  1.  ind;  uile, 
uilean,  uille,  uilleann  angle,  corner 
O'B.;  uillin  a  fil  and  „an  angle 
that  is  there"  Gl.  zu  uillind  (El- 
bogen)  Corm.  Tr.  p.  166;  PI.  Dat. 
CO . .  uilneib    óir   s.   unter   fidchell. 

—  Vgl.  tre-uillech  dreieckig. 

um,  um-  spätere  Form  für  imm, 
imm-;  umaind  um  uns  FB.  52  Eg. 

umae  Erz,  Kupfer;  humae  fo- 
grigedar  Gl.  zu  cymbalum  tinniens 
Wb.  12*)  [^Z'^.  794);  umha  copper, 
brass  O'B.  —  Gen.  mo  chori  humai 
„my  caldron  of  copper"  TJiree  Hom. 
p.  34,  17;  cuing  uuiai  TBF.  p. 
140,  3;  comlae  humae  ibid.  —  Vgl. 
créd-umae. 

umaide  ehern;  humide  aeneus 
SG.  15a,  2;  humaidi  aeneam  SG. 
114a,  2;  ind  naith[i]r  humaithe  Tur. 
Gl.  129;  Du  Nom.  dia  n-droch . . 
umaidi  FB.  47;  umaede  49  Fg.; 
umaide  p.  310,  28. 

umal^lat.  humilis  Corm.  Tr. 
p.  167.  —  Sg.  Nom.  umal  múuta 
SC.  26. 

umaldóit  ^  Zai.  humilitas  Z^. 
782.  —  Sg.  Dat.  oc  umallóit  ocus 
00  timthirecht  FA.  6;  14. 

umamail  aereus  Ir.  Gl.  611, 
von  umae. 

umir  Zahl,  uimhir  number  O'B. 

—  Sg.  Nom.  umir  na  trinoti  LBr. 
p.  216*,  38  (numir  ibid.  49);  Acc. 
nis  fil  crich  na  uimir  for  immud  a 
ecna  p.  169,  8. 

umla    F.    Demuth,    von   umal. 

—  Gen.  ba  he  mét  a  limla  SMaii.  42. 
ung'a  ^  Zai.  uncia  Z'^.  304  «wd 

1051.  —  Sg.  Gen.  log  leith  ungae 


866 


ur-both 


„the  tvorth  ofhalf  an  ounce"  Tir.  6; 
PI.  Nom.  III  ungai  argait  ibid. ; 
Gen.  muince  III  n-ungae  ibid.:,  cet 
unga  d'or  TE.  10,  13;  cóica  iinga 
findruine  Lg.  18,  24. 

uiise  hier  ist;  uinsi  is,  \it  is,  i. 
ata  O'B.;  unse  a  ben  lasin  rig 
TBF.  p.  154,  24;  huinse  Conall 
Cernach  sund  ibid.  p.  156,  7.  — 
Vgl.  ondar,  ondat. 

uptha  charms,  filters  O'Don. 
Suppl.,  s.  epaid;  Dat.  ar  upt[h]aib 
ban  in-b[a]eth  Klosterneub.  5  {con- 
tra veneficia  mulierum  stultarum 
Bev.  Celt.  II  p.  113);  Acc.  sóid 
uptba  ban  ibid.  7. 

upthach  s.  aupthacb,  ipthach. 

ur  s.  or. 

ur-  wechselt  mit  anr-,  air-,  ir-, 
er-. 

1.  ur,  úir  F.  Erde,  „often  ap- 
plied to  the  mould  of  a  churchyard" 
Corm.  Tr.  p.  164;  earth,  mould, 
clay  Fei.  Index;  ur  i.  talam  Corm. 
p.  43;  O'Dav.  p.  124;  uir  humus 
Ir.  Gl.  578.  —  Sg.  Nom.  uir  ani- 
uil  tarut  hi  foi'cend  do  seta  „fo- 
reign  mould  over  thee  at  the  end 
of  tlvy  waif  Fei.  p.  CLXXXV  e; 
Gen.  illoc  n-úire  Fei.  Prol.  128; 
mila  úire  die  Würmer  Epil.  219; 
Dat.  for  uir  luimm  p.  21,  2;  ar  uir 
ocus  grian  FB.  52  {ein  Schwur); 
Acc.  a  thoeb  fri  hiiir  noicht  Three 
Hom.  p.  122,  21. 

2.  ur  frisch,  neu,  roh;  ur  cech 
nua  Corm.  p.  43,  imm  ur  frische 
Butter  ibid.;  muc  ur  p.  133,  14;  ur 
cach  n-om  Corm.  p.  43  coire,  feoil 
hom  rohes  Fleisch  ibid.;  tech  do 
dénum  isin  uair  sin,  a  leth  ur  ocus 
aroli  crin  „to  build  a  house  in  that 
hour,  the  half  thereof  fresh  and 
the  other  withered  Three  Hom.  p. 
26,  20;  baue  ur  new  town  Corm. 
Tr.  p.  164;  gealach  ur  the  neiv 
moon  ibid.  —  Compos.  úr-luachra 
s.  unter  frith-adart;  úr-saille  s. 
unter  énbruthe.    Vgl.  úraigid. 

3.  úr  i.  cech  n-olc  Corm.  p.  43. 

liradach  F.  FB.  72  Fg.,  s.  aura- 
dach ;  vgl.  airedech  cratera  SG. 
65^,  10,  und  dazu  stellt  Nigra  {vgl. 
Z^.  1098) :  ind  eridech  scyphus,  Acc. 


eredig  scyphum  Ml.  55e,  to  eredig 
poeulum  tuum  Ml.  45d,  PI.  Acc. 
inna  eirithcha  poeula  Ml.  101, 
ferner  airdhigh  no  tulchuba  O'Dav. 
p.  62  criathar,  s.  airdig. 

uraid  letztes  Jahr,  voriges 
Jahr;  inn  uraid  last  year  Corm. 
Tr.  p.  97;  SC.  12;  13;  in  uraid 
TBF.  p.  150,  14 ;  onn  urid  ah  armo 
priore  Wb.  16c  {Z'K  611). 

úraigid  vernatur,  urughad  fre-. 
shening.  Gl.  zu  errach  Corm.  Tr. 
p.  69.    Vgl.  2.  ur. 

nr-äil  Auf  tragen,  Empfehlen, 
Befehlen,  später  fur-áil,  wechselt 
mit  er-áil,  ir-áil.  —  Nom.  ni  biad 
furail  nach  có[i]cid  forru  céin  no 
betis  do  réir  Fatraic  keine  Provinz 
würde  über  ihnen  befehlen,  über 
sie  herrsehen  Three  Hom.  p.  32,  2 
{eitirt  O'Dav.  p.  94  mit  der  Glosse 
i.  imurcra) ;  Dat.  coin  lethoma . . 
occu  ic  a  n-urail  for  anmandaib 
na  pecdach  sie  haben  halbrohe 
Hunde  und  tragen  dieselben  den 
Seelen  der  Sünder  auf  {sie  zu  essen) 
FA.  30  LBr. ;  28  (oc  a  n-furáil  LU.); 
bad  maith  for  n-gnim  et  for  m-bria- 
thar,  ar  bid  loor  do  bar  n-iráil 
denn  das  wird  genügen  zu  eurer 
Empfehlung  Wb.  26»  (Z^.  999); 
diar  n-iráil  furib-si  uns  euch  zu 
empfehlen  Wb.  18»  {Z^.  1000). 

ur-áin,  s.  er-áin;  aur-ain  excess 
Fei.  Index,  O'Don.  Suppl.;  con- 
eacmaingseam  urain  ar  ceann  fri 
ceann  Eanair  Fei.  Epil.  7  Bawl. 
(aurain  LBr.  Laud),  Gl.  i.  ro  ben- 
sam, i.  ér-áibind  {sehr  schön),  „we 
have  cut  off  the  excess  from  head 
to  head  of  January" ;  furain  plenty, 
abundance,  excess  O'B. 

ur-álim,  furáilim  J  command, 
require,  order  O'Don.  Suppl., 
vgl.  aüim,  er-áilim.  —  Inf.  1)  uráil, 
2)  furáileamh  to  propose,  require 
O'Don.  Suppl. 

ur-árd  sehr  hoch,  s.  aur-ard; 
erat  urard  p.  130,  29. 

ur-both  F.  Hütte,  Wohnung. 
—  Sg.  Dat.  dia  urbaith  Lg.  17,  28; 
tic  iarom  Find  don  fuarboith  déod 
lái  Corm.  p.  34  orc  tréith  {„to  the 
hunting-booth");  PI.  Dat.  i  n-erbo- 


, 


or-bainde 


867 


ur-naidm 


thaib  flatha  nime  LU.  p.  17^,  20 
{Beitr.  VII  29). 

ur-baiude,  urbuinde  gabond,  s. 
unter  sithidir,  vgl.  buinne  a  tap, 
spotit  [Griessröhre)  O'B. 

ur-choit,  urchóid  hurt,  härm 
O'B.,  s.  er-choit. 

ur-ehoitech  s.  er-choitech ;  nem- 
urchoitech  „harniless"  SMart.  37. 

ur-chomal  Fessel  oder  Kette 
zwischen  den  Vorderfüssen  der 
Pferde,  vgl.  urchomul  i.  aur  a  cho- 
mul,  iter  di  chois  chind  in  eich 
bis  Corm.  p.  26  langfiter.  —  Gen. 
idh  urchumail  trica  Ir.  Gl.  279, 
s.  unter  2.  id;  PI.  Nom,  a  n-idi 
ocus  a  n-erchomail  s.  unter  1.  loman; 
curther  fóthu  a  n-urchomail  On  the 
Mann.  III  p.  440. 

ur-chor,  -chnr  Wurf,  s.  aur- 
chor,  er-chor;  Pl.Acc.  amaZ  clech- 
tait  a  n-urcharu  Gild.  Lor.  Gl.  80. 

ur-chra  Untergang,  vgl.  er- 
chra;  Acc.  cen  urchra  FA.  34. 

ur-chromm  sehr  krumm,  sehr 
uneben;  talam  . .  iss  e  urcrom  „ex- 
ceedingly  rugged"  FA.  30. 

ur-dálta  s.  er-dálta;  Sg.  Nom. 
cach  rofid  no  gnáthaiged  Find  cona 
feiun  no  bid  ben  urdhalta  for  a 
chind  in  cach  tir  eine  bestimmte 
Frau  Corm.  p.  34  orc  tréith;  Dat. 
do  churaid  úrdalta  einem  bestimmten 
Helden  FB.  72. 

ur-dairc  famous,  illustrious 
O'Don.  Stippl.,  s.  aur-,  ir-dairc, 
air-dirc. 

ur-dam  ein  Vorbau,  Anbau, 
s.  erdam;  aurdam  i.  aur-tegdais,  i. 
fri  tegdais  anechtair  Corm.  Tr.  p.  3. 

urdarcag-ud,  urdharcughadh  to 
ennoble  O'Don.  Suppl.;  s.  unter 
1.  noudh, 

ur-darcns  s.  aur-darcus. 

1.  úrde  irden,  von  1.  lir;  bürde 
humanus  SG.  36»,  6. 

2.  úrde  frisch,  grün,  von  2.  úr; 
húrda  i.  viridis  Gl.  zu  viridarium 
SG.  Sb\  3  {Z-\  791). 

ur-dligred,  uirdliged  privilege, 
prerogative  O'Don.  Suppl. 

ur-dorn  Griff  (des  Schwertes), 
ro  claiit  a  cloidme  i  n-indsmadhaib 
a  n-urdorn  „their  swords  were  bro- 


Jcen  at  the  hüts"  On  the  Mann.  III 
p.  241.  —  Vgl.  órduirn. 

ur-dúne  Fort;  aurduine  i.  ar 
dórrsib  na  n-diiine  fognid  lasin  ses 
cerde  Corm.  p.  4;  for  urdhúnib  rig 
s.  unter  rámut  {„in  front  of  the 
forts  of  the  kings"  Corm.  Tr.p.  141). 

ur-fócartach,  furfuagartach  a 
proclaimed  person,  a  person 
in  the  hue  and  cry  O'Don.  Suppl., 
vgl.  ar-fócraim. 

nr-Íogrsiánotice,  Prohibition, 
forewarning,  command  O'Don. 
Suppl,  vgl.  ar-fócraim. 

ur-fuig'ell  arbitration  O'Don. 
Suppl. 

ur-gaire  Verbot,  Verbieten, 
s.  unter  imm-adall;  vgl.  ir-gaire. 

ur-garim  lieh  verbiete;  urgair 
dligbed  whidi  law  prohibits  O'Don. 
Suppl. 

ur-garta,  geasa  ocus  urgarta  rig 
Erend  „the  restrictions  and  prohi- 
bitions  of  the  king  of  Eire"  L.  na 
g-Ceart  p.  2. 

urgartha  forbidden,  prohi- 
hited,  don  crann  urgurtha  i  parrtus 
O'Don.  Suppl.;  drolan  urgartha 
&Dav.  p.  70  srothla? 

urgartignd  Aufheitern?  Bat. 
oc  urgartigud  a  aiti  SC.  24;  do  ir- 
gartigud  a  nienman  LU.  p.  22»,  27. 

urgnaclit,  amal  bis  urgnacht  in 
baill  isin  duine  a  furmither  in  crécht 
as  foi  din  biss  a  eraicc  Corm.  p. 
33,  16,  according  to  the  dignity 
of  the  spot"  [lies:  of  the  member?) 
Corm.  Tr.  p.  124. 

urgnam,  urgnamh  a  feast,  a 
preparation  O'Don.  Suppl.;  con 
facai  in  oclach  imon  teni  oc  urgnam 
na  muci  TB.  p.  176,  20  („cooking 
a  pig"  On  the  Mann.  III  p.  160). 

ur-gráin  s.  unter  2.  fúath. 

urisa  s.  nr-ussa. 

urla  long  hair  Corm.  Tr.p.  166. 

ur-labra  s.  aur-labra,  er-labra. 

ur-lam  s.  aur-lam,  er-lam. 

ur-lataid  s.  aur-latu. 

ur-loud  s.  ir-Iond. 

úr-monad,  s.  unter  sop,  Torf? 
zu  2.  úr  und  móin. 

ur-naide  s.  ir-naide. 

ur-uaidm  a  tie,  a  covenant, 
55* 


urnaighim 


868 


utlach 


compact,  marriage  O'Don. 
Suppl.,  s.  ir-naidm. 

urnaig-him  I  pray,  s.  airnigim, 
ernaigthe,  irnigde. 

urnise  Ofen?  ness  nomen  do 
urnisi  Corm.  p.  32  {„for  a  furnace" 
Corm.  Tr.  p.  124,  i);  an  urnise 
criad  'ibid.  {„the  furnace  of  clay" 
Corm.  Tr.  p.  123).  Vgl.  uimeis  a 
furnace  O'B. 

úrphaisiu  Cancer  SG.  100»,  4 
{Z'\  264);  Dat.  do  úrfuisin  5. 

urra,  s.  unter  2.  dam  {„the  in- 
habitants  are  supporters  to  our 
lards").  Vgl.  Ríí  buiden  cid  ara 
,n-eper  side?  Arindi  as  n-aurrai  da 
buiden  On  the  Mann.  III  p.  502. 

ur-rand  Theil,  Th eilen,  s.  er- 
rand;  aber  is  amnas  inn  urrand 
On  the  Mann.  III  p.  416,  gorruca 
trit  urraind  ibid.  p.  424? 

ursa  Pfosten  der  Thür;  aursa 
a  post  or  prop  Corm.  Tr.  p.  5, 
vgl.  irsa.  —  Sg.  Dat.  co  n-accatár 
iar  sin  teóra  sretha  isind  raigid  in 
taige  immá  cuaird  ónd  ursaind  dia- 
raile  LU.  p.  23»,  31;  dobidgad 
Góibne  asin  tenchar  na  géi  co 
n-glendais  isin  ursain  Corm.  p.  32 
nescoit  {„in  the  jamb"  Corm.  Tr. 
p.  123). 

úrsaille  s.  2.  úr  und  saill. 

1.  urscartad  cleansing  O'B.; 
cethri  coicid  hEreww  . .  do  aurscar- 
tad  di  Maig  Murthemwi  die  vier 
Provinzen  von  Irland  wegzufegen 
von  M.  M.,  s.  unter  gal. 

2.  urscartad  s.  aurscartad; 
aurscartad  derggibair  fó  mrecht- 
runcain  uile  TB  F.  p.  138,  32. 

ur-scél  vgl.  airscéle. 

ursclaige  Lg.  8  für  urslaide, 
ursclaidhe  defending  O'Don.  Suppl., 
s.   ar-slaithim?   vgl.  imm-ar-slaide. 

úr-scor,  aurscor  an  area,  a 
yard  O'Don.  Suppl.;  urscor  bis 
for  urdhúnib  rig  Corm.  p.  38  rot, 
Gl.  zu  rámut  {„an  area  which  is 
in  front  of  the  forts  of  kings" 
Corm.  Tr.  p.  141V 

ur-slat  Zweig?  s.  unter  imm- 
naiscet. 

urslocud  M.  Oeffnen,  Oeff- 
nung;  s.  er-oslucad,   aur-oslocthe. 


—  Sg.  Dat.  CO  n-urslocud  for  a  dib 
n-ulendnaibjp.  311,  3;  dond  irsolcoth 
ad  apertionem,  oris  mei,  Wb.  22d 
{Z-\  868). 

urtach  Bewirthung,  Fest,  vgl. 
ar-utaing;  aurtach  a  festival  or 
feast  O'Don.  Suppl.  s.  unter  lúg- 
nasad. 

urtlach  gleichbedeutend  mit  ut- 
lach; PI.  Nom.  urtlaige  s.  unter 
grisach. 

urtraelita,  in  tan  ata  urtrochta 
FB.  67,  riastartha  a  bei  co  úrtrachta 
LU.  p.  79^,  40;  sia[ba]rthar  co  ur- 
trachta  im  Choinculainn  ibid.? 

urtraig,  an  tan  isit  urtraig  FB. 
67  Fg.,  imsaig  na  hurtracha  ibid. 
Fg.? 

ur-úamuu  grosse  Furcht,  uru- 
amain  s.  unter  gráin. 

ur-úath  grosser  Schrecken, 
uruad  s.  unter  gráin. 

ur-ussa  leicht  ausführbar, 
vgl.  asse,  assa,  ansa,  ussa;  aurusa 
i.  urusa  easy  O'Don.  Suppl.;  urus, 
furus  easy  CDon.  Gr.  p.  122.  — 
Sg.  Nom.  ro  bad  urusa  deit  m'ic-sa 
do  denam  TE.  9;  mád  urise  SC.  27. 

US  i.  slonnadh  no  aisneis  O'Cl. 
{Beitr.  VIII  330). 

usce  Wasser.  —  Sg.  Nom.  usci 
TF.  12  LU.;  Gen.  do  aurgabáil 
usci  for  a  lama  11  LU;  sruth  usci 
FA.  30  (usqi  LBr);  dabcha  úar- 
usci  SC.  36;  Dat.  it  bois  láin  di 
uisciu  00  indlut  Incant.  SG.  {Z^. 
230);  dond  usciu  p.  131,  15;  SC.  6; 
Acc.  fri  husce  zu  lesen  p.  124,  17; 
PI.  Dat.  do..uscib  TE.  13  LU.; 
FA.  29;  Hy.  6,  16. 

ussa,  usa,  fusa  Compar.  zu  urus, 
furus  easy  O'Don.  Gr.  p.  122; 
diamad  ussaite  duit  „if  it  be  the 
easier  for  thee"  Fei.  p.  XXXII  33. 

ussarb  i.  bás  {Tod)  Corm.  p.  43. 

ussine  die  Schläfe,  s.  ti/nter 
ranc. 

út  Adv.  dort,  vgl.  ucut,  sút; 
na  n-ocht  m-biast . .  út  jener  acht 
Thiere  FA.  22  (ucut  LBr.);  in  trir 
churad  út  FB.  62;  ind  fir  út  75. 

uth  Euter;  udder  Corm.  Tr. 
p.  166,  O'Don.  Suppl. 

utlach    „lapful"   Three  Rom. 


ntmall 


869 


ymmon 


Index;  the  fuU  of  his  Jap  O'Don. 
Suppl.;  Gen.  lau  a  utlaig  „the  füll 
of  hü  lap"  Eg.  93,  V>,  i ;  Acc.  fect 
aile  dos  bert  Patratc  utlach  do 
bissib  óigrid  Three  Hom.  p.  6,  20. 
—  Vgl.  urtlach. 

utmall  unruhig,  unstät.  — 
Sg.  Nom.  ni  cóir  in  fotha  utmall 
SG.  4^,  3 ;  PI.  Nom.  utmuill  inquieti 
Wb.  261»    {Z-\  226).   —  Adv.   ind 


utmall  inordinateWb.  26^  {Z\  608)? 
CO  utmall  FA.  14. 

utmalle  F.  Unstätigkeit,  Be- 
weglichkeit. —  Acc.  utraaille  FB. 
34  Eg. ;  itir  foss  no  utmaille  Hy.  1,  3, 
Gl.  i.  cid  fossidecht,  i.  cid  forim- 
techt. 

utmalligud,  Gen.  utmalligthe 
Gl.  zu  nutandi  Cr.  32^,  7  {Z-\  239V 


ymmon  =  Zai.  hymnus.  —  Sg. 
Nom.  Hy.  2,  51;  in  t-immun  do 
denam  Goid.^  p.  101,  17  {LHy.)',  27; 
Gen.  0  dochotar . .  i  cenn  taispenta 


ind  immuin  do  Griguir  32;  Dat.  for 
ind  immun  sa  ibid.  p.  102,  s;  PI. 
Nom.  ymmuin  Hy.  2,  25. 


Personennamen. 


A 


Aaron  Hy.  1,  12. 

Abel,  Gen.  Abeil  Hy.  1,  5. 

Abraham  Hy.  1,  7;  Abram  27. 

Achi,  Aiched  {Gen.)  s.  Núadu. 

Adairce  {Gen)  SC.  4. 

Adam,  Gen.  meic  Adaim  Hy.  1,  5; 
imorbais  Adaim  p.  133, 6 ;  sil  n-Adaim 
SC.  34,  9. 

Adamnáu,  s.  S.  167;  G^ew.  Adam- 
nain  Hy.  1,  54;  J'J..  31;  recht  Adom- 
nain  32 ;  Dat.  do  Adamnán  u  Thinne 
FA.  3. 

Aed  Abrät  SC.  32;  Gen.  mac 
Aeda  Abrät  12;  ingena  Aeda  Abrät 
11;  17;  34,  7;  37,  20;  45,  13;  co 
grianan  Aeda  Abrät  44,  4. 

Aed  mac  Diarmata  SP.  V  1 ;  5 ; 
aue  Muiredaich  9;  Gen.  Aeda  7;  16. 

Aed  mac  Cuind  CCn.  4. 

Aed  mac  Mornai  ScM.,  21.  40. 

Aed  Sláne  s.  Maie  Aeda  Sláni. 

Aengus  s.  Oeng-us. 

Ailerán  Hy.  1  Praef. 

Ailill  Vater  der  Étáin  p.  131,  10; 
Gen.  Ailillu  TK  13  Eg. 

Ailill,  Sencha  mac  Ailella  FB. 
29;  6;  12;  Lg.  1. 

Ailill  mac  Condla  Cháim,  Gen. 
Aililla  Caisfíaclaí^  TE.  1  Eg. 

Ailill  mac  Find,  in  LU.  mit 
dem  Beinamen  Anguba,  aber  in  Eg. 
Anglonnach  no  OenglondacÄ,  TE. 
6  ff. 

Ailill  mac  Mágrach  FB.  42,  mac 


Mata  Muirisci  TE.  1  LU.,  König 
von  Connacht,   Gemahl  der  Medb 
Sg.  Nom.  ScM.  6;  21, 10;  FB.  56  /f. 
Ailill  ocus  Medb  TE.  1  Eg.-  FB.  54 
Medb  ocus  Ailill  SC.  22;  G^m.  Ailella 
FB.  41;  CO  tech  n- Ailella  .  .  ocus 
Medbi  42;  i  n-imdai  Ail.  55;  ingen 
Ail.  ocus  Medba  44;  ara  Aih71a  ocus 
Medba  ScM.  19;  20;  Dat.  do  Ailill 
ScM.  3,  13;   0  Ailill  ocus  0  Meidb 
ScM.   1;  2;  4;  19;    Acc.  la  h Ailill 
ocus  la  Meidb  FB.  75;  Lg.  16. 

Ailill  Milteug:a  FB.  12. 

Aitencáithrech  s.  Ethne  und 
Mugain. 

Albe  Name  eines  Hundes  ScM.  1 ; 
3,  18;  19;  21,  7;  29;  22,  7;  Mag 
Ailbe  19. 

Altletban  s.  Eochaid. 

Almu  ingen  Becain  CCn.  1. 

Ambróis  Gleotic  LU.  Nenn.  4. 

Amorg-eiie  mac  Ecit  FB.  12; 
p.  142,  4;  Amorgin  p.  142,  23;  p. 
143,  8 ;  Gen.  Amargiw  filed  p.  328,  7; 
maic  Amorg.  FB.  23;  ben  Amargin 
larngiunnaig  28;  Dat.  do  Amorgini 
p.  142,  17. 

Amra  Hy.  1,  12. 

Andle  Lg.  17,  8 ;  28. 

Anlúan  ScM.  16;  Gen.  Anlúain 
ibid. 

Arddan  Lg.  17,  7;  27. 

Art  Oenfer  EC.  1;  7. 


Baither  Berba 


871 


ConaU 


B 


Baither  Berba  ScM.  21,  22? 

Banb  Sinna  mac  Mailenaig 
CCn.  8. 

Bé  find  ein  Name  für  die  Side, 
s.  bé;  Síd  Ban  find  p.  131,  25. 

Becán  s.  Almu. 

Becfoltach  CG.  1  Eg.,  Becaltach 
LU.\  Feis  tigi  Becfoltaig  p.  143. 

Beothecht  TE.  1  Eg. 

Blai  Brigu  p.  327,  36;  Briuguig 
p.  143,  9;  p.  141,  24;  p.  142,  16; 
bruden  Blai  Briuga  ScM.  1. 

Blaithmac  Hij.  1  Praef. 

Blatheeht  TE.  1  Eg. 

Bláthnat  ingen  Mind  ben  Conroi 
FB.  89,  79,  Blathnait  Eg. 

Bodball  Bendron  CCn.  6. 

Bressal  Etarlám,  Gen.  co  tig 
Bresail  Etarláim  in  druád  p.  132,  X5 ; 
TE.  13  Eg.  iEcharlaim  LU.). 

Bricriu  Xemtheng-a  CG.  \  LU. 
3;  FB.  9;  12;  mac  Carbaid  ScM.  6 
Briccriu  p.  144,  is;  29;  Bricri  p 
140,  23;  FB.  41 ;  Briccri  GG.  1  i^r. 


3  Eg.\  p.  144,  10;  22;  p.  145,  á; 
Briccre  p.  143,  9;  o/it  abgekürzt 
Brie,  oder  Br.  i^£.  6 — 27,  bistceilen 
Bricni  geschrieben;  Gen.  grianan 
Brie.  FB.  25 ;  Dat.  do  Bricriu 
Nemthenga  x>-  311,  33;  do  Briccriu 
p.  144,  28 ;  do  Briccri  p.  145,  3 ;  do 
Brie.  FB.  5;  13;  17;  20;  56;  Äcc. 
la  Bricrind  Nemthenga  FB.  1;  3; 
4 ;  7 ;   Voc.  a  Briccriu  ^).  144, 15 ;  20. 

Bríg  Bretbaeh  ben  Celtchair 
FB.  28. 

Brigi  =  Brigit  Hy.  5,  98  und  99? 

Brigit  i^.  Hy.  4,  1;  3;  12;  5,  58; 
78;  B.  buadach  1;  94;  mathair  mo 
rurech  4;  Gen.  samud  San  et  Brigte 
Hy.  5,  13;  15;  1,  52;  itge  Brigte  5, 
89;  103;  104;  érlam  Sanet  Brigte  95; 
1,  61. 

Brigta  =  lat.  Brigitta?  Hy.  5, 
35;  43;  la  Brigte  70,  vgl.  p.  325. 

Búan  ingen  Samera  FB.  66;  70; 
Gen.  U'aig  Búana  70. 

Budi  mac  Báin  FB.  75;  76. 


c 


Cairpre  Oss.  I  3;  Corpre  hua 
Cuind  6. 

Cairpre  s.  Corpre,  Drochet  Cair- 
pre. 

Calpairn  s.  Patraic. 

Carbad  s.  Bricriu. 

Cathair  M6r  mac  Fedelmthi 
Firurglais  GGn.  1. 

Cathba,  Cathbad  cóemainech  p. 
328,  15;  Lg.  3;  5;  in  Catbath  5; 
FB.  71;  Gen.  ingen  Cathbad  28. 

Cauland  s.  Culand. 

Celtchar  mac  Uthechair  FB.  12 ; 
Celtchair  mac  Uithechuir  CG.  1  Eg  ; 
ScM.  7;  13;  Celtchair  Ulad  ScM. 
21,  27;  Gen.  ben  Celtchair  matc 
Uthiehair  FB.  28 ;  ingen  ibid. ;  miec 
TE.  19;  16;  Dat.  do  Cheltchar  na 
celg  SC.  29,  11 ;  Voc.  a  Cheltchair 
ScM.  13. 

Cét  mac  Matach  ScM.  15,  Magach 
Ä;  8;  Cét  8—15;  21,  10;  Cett  16; 


Gen.  Ingen  Cheit  maic  Magach 
FB.  63;  Dat.  do  Chet  ScM.  16; 
Voc.  a  Chit  15;  a  Cheit  16. 

Cethern  mac  Fintain  ScM.  21,  33; 
FB.  12;  Gen.  ben  Cethirnd  28. 

Clúasach  s.  Colmán. 

Cobthach  Coél,  Gen.  mic  Cob- 
thaiV;  Cháil  Bre^r  TE.  1  Eg.;  Hy. 
5,   51. 

Coemg'en  Hy.  5,  19. 

Colmán  (=  lat.  Columbanus)  mac 
hui  Chlúasaig  Hy.  1  Praef. 

Columcille  {=  lat.  Columba  cel- 
lae)  Hy.  1,  53. 

Conaire  Mor  mac  Eterscéuil  TE. 
20;  SC.  21. 

Couall  Cernach  ScM.  15  ff. 
GG.  1;  3;  7;  SC.  3;  5;  10;  29 
FB.  12;  14;  23;  25;  31;  34;  39 
57;  60;  61;  Conull  CG.  3  Fg.;  p 
140,  23;  Gen.  Conaill  FB.  10;  11; 
ben  Chonaill  Cer.  maic  Ämorgeni 


Concliend 


872 


Cúscraid 


23;  18;  28;  ara  Conaill  14;  celi  39; 
gilla  69;  Dat.  do  Conall  60;  Acc. 
fri  Conall  ScM.  15;  FB.  10;  Voc. 
a  Chonaill  10;  34;  60. 

Concliend  s.  Fiacail. 

Conchend  ingen  Cheit  FB.  63. 

Conchobar  mac  Nessa,  König 
von  Ulster,  p.  311,  25;  TE.  1  Fg.; 
Lg.  6;  13;  19;  ScM.  2;  6;  9;  15; 
21,  9;  CC.  2  LU.\  Conchobur  SC. 
29;  CC.  1  LU.\  FB  33;  Conchobor 
SC.  48;  Conchopur  CC.  1  Fg.;  Gen. 
Conchobair  Lg.  11;  14;  17;  ScM. 
1;  20;  CC.  7  LU.;  SC.  48;  ben 
Conchobair  FB.  28;  12;  SC.  4; 
mac  FB.  12;  28;  Lg.  5,  le;  13;  16; 
SC.  5;  ingen  i^£.  28;  Lg.  16;  siur 
_p.  143,  i;  Ó  choin  cherda  Concho- 
bair SC.  29,  17;  scelaige  Lg.  l; 
aradach  Conchobair  (so  zu  lesen) 
p.  311,  34;  imdai  FB.  3;  _p.  309,  35; 
firu  chóicid  Chonchobair  ^.  327,  38; 
FB.  43;  p.  131,  e;  i^.  4;  isin 
Crsebrúaid  Conchob.  FS.  91;  p.  309, 
31;  Dai.  do  Choncobur  SC.  24;  do 
Chonchobar  ScM.  4;  CC.  6  i?7.; 
Acc.  Ja  Conchobar  i/^.  6;  14;  17,  21; 
20;  SC.  24;  im  Chonchobur  CC.  1 
LU.;  Voc.  a  Chonchobair  Lg.  13; 
18, 1;  ScM.  6;  7;  20;  a  Choncabair 
Lg.  18,  40  -Z?^. ;  a  popa  Choncobair 
SC.  12.  —  In  sämmtlichen  Casus 
oft  abgelcürzt  geschrieben:  pp.  141 — 
145;  CC.  6;  7;  ScM.  1;  2;  3,  11; 
F5.  1-6;  15;  55;  56. 

Cond  s.  Lug. 

Cond  Cétchathach  CCn.  1;  s. 
Condla  Rúad. 

Condla  gilla  Cuind  CCn.  6. 

Condla,  Dat.  do  Chondlaid  Hy. 

5,   82.- 

Condla  Cáem,  Gen.  Connla  Cháim 
{so  zu  lesen)  TE.  1  Eg. 

Condla  ßiiad  mac  Cuind  Chet- 
chathaig  EC.  1 ;  2 ;  C.  Cáem  in  der 
Ueberschrift ;  Dat.  do  Condlu  4; 
Voc.  a  Condlai  5. 

Condla  Sáeb  FB.  12  (Conla). 

Congal  Aidni  ScM.  21,  13. 

Conganchness  mac  Dedad  ScM.  7. 

Connad  mac   lliach  s.  Loegaire. 

Connad  mac  Mornai  FB.  12. 

Constantin  mac  Elena  FB.  32. 

Corán  EC.  3. 


Cormac  mac  Conchobair  Lg.  13; 
16 ;  ben  Chormaic  Condlongas  FB.  28. 

Cormac  Geilt  Gáeth  CCn.  1. 

Corpri  s.  Calrpre. 

Corpri  Niadfer  s.  Erc. 

Cothraig-e  Hy.  2,  le;  p.  17,  25. 

Crlmthand  Nia  Nair  ScM.  3,  5. 

Crist  i?i/.  7,  50;  Crist  Hy.  1,  56; 
6,  9;  14;  Gen.  molad  Crist  Hy.  5, 
101 ;  ria  n-gein  Christ  ScM.  5 ;  croich 
Crist  Hy.  2,  40;  Dat.  do  Crist  Hy. 
2,  49;  Acc.  im  Crist  JETy.  5,  14;  in 
slánicid  Isu  Crist  FA.  32. 

Crolchen  ChrodergF.  TE.  15;  16. 

Cruachnlu  mac  Rúadluim  Sc3I.  7. 

Cú  Abkürzung  für  Cúchulaind, 
in  Cú  SC.  29,  8;  34,  6 ;  cu  Caulaind 
cerddo  CC.  6  Fg.;  Dat.  6  choin 
cherda  Conchobair  SC.  29,  17;  Voc. 
a  Chii  chain  SC.  45,  21. 

Cúchulaind  mac  Siialdaim  FB. 
28;  Cuchulaind  mac  Soalte  SC.  11, 
7;  Cúchulainn  ScM.  21,  12;  Cuchu- 
laind SC.  11—14;  24;  28  u.  s.  w.- 
FB.  34;  57;  Cúculaind  SC.  32;  39; 
FB.  12;  Cuculaind,  -culainn  SC.  3; 
6—10;  24;  FB.  25;  27;  31  «.s.ít.; 
Cuchuluinn  CC.  6  iJf/.;  G'm.  Con- 
culaind  SC.  4;  5;  24;  28;  29,  4; 
30;  46;  FB.  11:  ben  Conculaind 
SC.  4;  FB.  21;  28;  athair  72;  dalta 
Conculaind  24;  ara  43;  Dat.  do 
Choinchulainn  FB.  14;  do  Coin- 
chulaind  SC.  49;  do  Choinculaind 
SC.  20;  45;  FB.  30;  40;  do  Coin- 
culaind  SC.  44;  ^cc.  Coinculaind 
SC.  5;  11,  4;  27;  35;  37;  46;  48; 
FB.  15;  24;  27;  41;  52;  54;  Voc. 
a  Chuchulaind  SC.  13;  a  Cuchulaind 
11, 10;  38;  a  Chiiculaind  41;  a  Chu- 
culainn  FB.  11;  a  Cuculaind  SC. 
11.  —  In  Lü.  überiviegt  nd  am 
Ende,  vgl.  jedoch  p.  205  imd  254. 

Cumall  mac  Trénmoir  CCn.  'S. 

Cúruí  mac  Dáiri  TE.  1;  FB. 
80;  90;  Curui  89;  Curui  79;  Cúroí 
79;  SC.  22;  Curoi  FB.  33;  Gen. 
Conroi  FB.  41;  78;  mac  ConriU 
ScM.  7;  ben  Conroi  FB.  79;  co 
cathraig  Conroi  ibid.;  Dat.  do  Choin- 
rui  FB.  90;  Acc.  co  Coinroi  33;  89. 

Cüscraid  Mend  Macha  mac  Con- 
chobair SC.  5;    FB.  12;   ScM.  14. 


Dálán 


873 


Eoin  Baptist 


D 


Dálán  ein  Druide  TE.  18,  s. 
Slíab  Dálán. 

Dall  s.  Fédlimid. 

Dáre  Derc  mac  Echach  CCn.  4. 

Dáre  mac  Fiachach  FB.  12; 
Gen.  Curúi  mac  Dáire  TE.  1  Eg.\ 
Dairi  FB.  33;  41;  79. 

Dareo  s.  Brüden  Mic  Dareo. 

Dauid  David  Hy.  1,  12. 

Dechtire  die  Schwester  Concho- 
bar's  und  die  Mutter  Cuchulinn's; 
Deichtire  CC.  1  LU.,  Decíiri  Eg.- 
3;  Dectire  p.  144,  26;  dág  Dectire 
CC.  7 ;  Deicteir  p.  143, 1 ;  Gen.  dían 
Dectiri  p.  328,  23;  mac  Dectiri  p. 
140,  24;  dígrais  Dechtere  SC.  33,  32; 
mic  delba  Dechtere  29,  2  {reimt  auf 
ille");  6;  Acc.  la  Deichtire  CC.  4 
LU.,  DectiVi  Eg. 


Dedad  s.  Conganchness,  Echbel, 
Liiachra. 

Derborcaill  F.  FB.  28. 

Derdriu  F.  Lg  5;  10;  Gen.  Der- 
drend  19;  Voc.  a  Derdriu  5, 1;  24;  19. 

Diarmait,  Gen.  mac  Diarmata 
SP.  V  5. 

Dóel,  Doelteng'ad  s.  Dubthach. 

Dub  Sainglend  FB.  31;  43. 

Dubthach  Lg.  13;  14;  16;  D. 
Emna  ScM.  21,  21;  D.  Dóeltenga 
FB.  90;  D.  Dóeltengad  72;  92;  D. 
Dóel  Jjlad  12. 

Dubthach  p.  40,  10;  p.  41,  8. 

Duinbinue  s.  Fiamuin. 

Durthaeht,  Gen.  Eogan  mac 
Dairthechta  Sc3I.  21,  le;  maic  Der- 
thacht  FB.  18;  23;  mac  Diirthacht 
28;  ScM.  11;  Lg.  5,  20;  14;  19. 


Echach,  Echaid  s.  Eochaid. 

Echaeh  s.  Mugain,  Findbec,  Fin- 
dige. 

Echbel  s.  Errg:e. 

Echbel  mac  Dedad  Sc3L  7. 

Ecit  s.  Amorgrene. 

Elena,  mac  Elena  FA.  32. 

Eli,  hEli  Hy.  1,  5;  FA.  33. 

Emer,  Meicc  Emir  Hy.  2,  37. 

Emer  ingen  Forcaill  Mánach  ben 
Conculainn  FB.  21;  28;  24;  SC.  40; 
Emer  SC.  28;  29;  30;  Emer  39  /f.; 
FB.  19;  i).  310, 12;  Emer  Foltcháin 
FB.  19;  28;  Gen.  Emiri  SC.  9; 
Dat.  do  Emir  SC.  39:  do  Emir  SC. 
48;  Acc.  im  Emir  FB.  19;  Voc.  a 
Emer  SC.  42;  44,  5;  a  Emer  an 
foltbuide  11 :  a  Emer  ingen  Forgaili 
Manach  FB.  19;  24. 

Enna,  mic  Énna  Aighnich  TE. 
1  Eg. 

Euoc  Henoch  Hy.  1,  5;  for 
Enóc  FA.  33. 

Eochaid  Ailtlethan  TE.  1  Eg. 

Eochaid  TE.  14;  Eochaid  hAere- 
monl LU. ;  Eochuid  5  Eg. ;  Eoehuidh 
Aiream  mac  Finn  1  Fg.]  10,  20;  19; 


Eochuith  20;  Echaid  3  LU.;  20 
Fg.;  Eochaid  Airem  (5  LU.;  5  Eg. 

7  Eg  ;  Gen.  Echdach  TE.  1  LU. 
Echdach  8  LU;    Eochaíía  3  Eg 

8  Fg.;  Eachacia  14  Fg.;  Echada 
Airimon  20  Eg.;  Dat.  0  Echaid 
TE.  2  LU;  hicc  Eochuith  Airem 
20;  do  Eochaid  Airim  1  Eg.;  2 
í;í/.;  20;  Acc.  fri  Eochaid  TiJ.  2 
LU;  6. 

Eochaid  Búadach  T^.  1  Eg. 

Eochaid  Fedlech  TE.  6  Fg.; 
Gen.  ingen  Echach  Fedlig  FB.  28; 
12;  Eochada  Fedhli^  TE.  9,  26. 

Eochaid  lúil  SC.  36 ;  irew.  Echach 
luil  31,  9;  38,  9;  Acc.  fri  Ecdáig 
n-liül  13. 

Eogan  Inbir  SC.  38,  e;  Gen. 
Eógain  Inbir  45,  1;  Eoguin  38,  1; 
Acc.  fri  Eogan  n-InbiV  13. 

Eogan  mac  Durthaeht  Lg.  19; 
15;  FB.  12;  ri  Fernmaige  Lg.  14; 
Gen.  Eogain  maic  Durthaeht  Lg. 
5,  20;  19;  FB.  28;  ingen  Eogain 
mmc  Derthacht  18;  23. 

Eoin  Baptist  Johannes  der  Täu- 
fer Hy.  1,  15. 


Erc 


874 


Findcháem 


Erc,  hi  tig  Erc  mic  Corpri  Niadfer 
SC.  21. 

Erc  mac  Fedelmthe  FB.  12. 

Ercoil  =  lat.  Hercules;  Ercail  FB. 
69;  Gen.  Colomna  Ercoil  93;  tech 
n-Garmna  ocus  Ercoil  66;  69,  Er- 
caile  Fg. 

Errge  Eclibél  FB.  12. 

Essamain,  Gen.  mic  Essamnse 
TF.  1  Fg. 

E'su  losua,  la  hÉsu  Hy.  2,  59. 

E'táin  ingen  Étair   TF.  3  LU.; 

8  LU.-  9  LU.;  12  ifJ.;  13  LU.; 
p.  131,  10  /f. ;  Étáin  Echraide  ingen 
AMla  TF.  13  LU.;    Etain  5  Fg.; 

9  í;^.;  14;  Etáin  9  Lü.;  10  LU.; 
Etain  20  i/^.;  jp.  131,  8;  132,  9; 
Etaoin  TF.  3  Fg.;  Etaein  13  E^^f.; 


Ettain  16;  Gen.  Etaine  p.  130,  30; 
Etaine  TF.  14  iJ^r.;  17;  18;  Etaini 
19;  Etaini  p.  131,  9;  13;  Etáiniu 
TF.  Ib;  18;  20;  Dat.  ar  Etain  20; 
Acc.  Etain  8  E'^f.;  11  LU;  12  iJ^f.; 
13  iJflf.;  Etain  6  JDZ7.;  14  ÍZ7.;  p. 
131,  2;  132,  u;  CO  hEtain  TF.  5  JSV?. 

E'tar,  ingen  Étair  ri  Eochraidhi 
TF.  B  Fg.;  6  Fg.;  p.  131,  s;  la 
mnái  n-Étair  31;  Etair  in  chath- 
miled  6;  0  Étwr  p.  131,  10. 

Etarlam  s.  Bressal. 

Eterscél  s.  Conare. 

Ethne  Aitencáithrecli  ben  Con- 
chobair  SC.  4. 

Ethne  Inguba  ben  Conculaind 
SC.  4;  6;  7;  10;  34,  17. 

Ethiieud  s.  Lug. 


F 


FaMan  FA.  32. 

Fachtna  TF.  8. 

Factua  mac  Sencada  FB.  12. 

Failbe  Find  SC.  33,7;  Faelbe  6. 

Fand  ingen  A'eda  Abrät  SC.  17; 
13;  14;  32  ff.;  Gen.  Fainde  16; 
34,  8;  10;  Dat.  0  Faind  13;  Acc.  la 
Faind  11,  4. 

Fathemon  s.  Eochad  FB.  12. 

Fechine  Fabair  Hy.  1  Praef. 

Fedelm  Nóicride  ben  Loegairi 
Búadaig  FB.  22;  Nóichride  17;  F. 
Foltchain  ingen  .  .  Conchobair  28; 
F.  Findchóem  ibid. 

Fedelm  ííóicrothach  ingen  Con- 
cobair  FB.  28 ;  Gen.  maic  Feidilmi 
Lg.  16. 

Fedelmid  Chilair  Chétaig  FB. 
12. 

Fedelmid,  Gen.  Erc  mac  Fe- 
delmthe FB.  12. 

Fedelmid  Firurglas  macCormaic 
Geltai  Gáith  CCn.  1 ;  F.  Rechtmar  3. 

Fedlimid  mac  Daill  Lg.  1 — 3; 
ScM.  21,  37 ;  Gen.  ingen  . .  Feidlim- 
the  Lg.  5,  4. 

Feradacli  Find  Fectnacli  FB.  12. 

Fergna  mac  Findchóime  FB.  12. 

Fergus  mac  Leti  FB.  12;  Gen. 
mac  Fergusa  ScM.  7. 

Fergus  mac  Róich  (Róig)  FB.  5; 


6;  12;  15;  16;  41;  55;  74;  91;  94; 
p.  328,  1;  Lg.  13  ff.;  ScM.  18;  p. 
141,  13;  28;  CC.  1  Fg.;  SC.  3;  9; 
10;  29;  Gen.  Fergusa  p.  328,  e; 
longas  F.  Lg.  5,  14;  19;  mac  14; 
15;  Ath  Carpait  F.  FB.  36;  Fer- 
guso  p.  142, 17  u.  s.  w.;  ScM.  21,  29; 
Dat.  do  Fergus  Lg.  16;  Acc.  im 
Fergus  14. 

Ferloga  ScM.  20. 

Fiacail  mac  Conchind  CCn.  6; 
ben  Fiacla  ibid. 

Fiacha  FB.  12. 

Fiacha  mac  Fergusa  Lg.  14. 

Fiachach  s.  Rus,  Dáre,  Imchad. 

Fiacliaig  FB.  12. 

Fiaclma  mac  Feidilmi  Lg.  16. 

Fial  ingen  Forcaill  p.  310,  13. 

Find  mac  Cumaill  Oss.  I  u; 
III  6;  CCn.  7;  8. 

Find  mac  Findloga  TF.  6  LU., 
mac  Finntain  1  Fg. 

Find  mac  Rossa  SC.  22. 

Find  s.  Tri  Find. 

Findabair  ingen  Aililla  ocus 
Medba  FB.  44;  45;  54;  63. 

Findbec   ingen   Echach  FB.  28. 

Findcháem  ingen  Cathbad  FB. 
28;  p.  140,  22;  Findchóemi).  328, 13 ; 
CC.  7  LU;  p.  142, 11;  23;  Gen.  mac 
Findchoeme  ScM.  15;  FB.  48;  p. 


Findige 


875 


Lóeg 


142,  18;  Finncoimiu  i5;  Acc.  la 
Finncoim  p.  142,  13;  Voc.  a  Find- 
choem  CG.  1  LU. 

Findige  Ingen  Echach  FB.  28. 

Findloffa  s.  Find. 

Finuaclita  Fledach  FA.  32. 

Fintan  mac  Neil!  FB.  12;  mac 
Fintain  ibid.;  ScM.  21,  33. 

Fintan  mac  Rogein  Rúaid  TE. 
lEg. 


Forgall  Manach,  Gen.  ingen 
Forcaill  Manach  FB.  .21,  Monach 
Fg.,  s.  Emer;  bruden  Forgaill  Ma- 
naich  ScM.  1. 

Fúamnach  F.  p.  132,  20;  p.  130, 
27  ff.;  Gen.  Fúamnaighe  TE.  13 
Eg. 

Furbaide  Ferbend  mac  Concho- 
buir  ScM.  7;  12;  SC.  29,  13. 


G 


Garmna  FB.  66. 
Geirrgind  s.  Muinremur. 
Gerrce  maic  Illadain  Lg.  5,  18 

{Gen.). 


German  Hy.  2,  10;  12. 
Gobban  SP.  III  3. 
GoU  mac  Morna  CCn.  4;  5;  7. 
Gordián  FA.  32. 


Id  mac  Riangabra  FB.  14. 
lesu  Josua  Hy.  1,  12,  vgl.  Ésu. 
lesu  Jesus  Hy.  1,  le,  s.  I'su. 
Iliach  s.  Connad. 
Illadan,  maic  Illadain  s.  Gerrce. 
Illand    mac    Fergusa    FB.    12; 

ScM.  21,  23. 

Imchad  FB.  12. 
lob  Hy.  1,  13. 


lohan  Baptist  FA.  3,  Gen.  Eoin 
ibid.  LBr. 
lonas  Hy.  1,  37. 
loseph  Hy.  1,  9;  17. 
Irereo  TE.  1  Eg. 
Isac  Hy.  1,  7. 

I'su  Jesus  Hy.  2, 66;  4, 6 ;  FA.  6;  32. 
lugaine  Moir  {Gen.)  TE.  1  Eg. 
I  udaide  ludaeus  FA.  29. 


Labraid  Lúathlám   ar  claideb 

SC.  13  ff'.;  31,  1;  13;  33,  7;  34,  2; 
Gen.  Labrada  SC.  11,  3;  17;  28; 
31,  2;  4;  Dat.  0  Labraid  13;  Acc. 
Labraid  Lebarmong  33,  2. 

Labraid  mac  Luircc  TE.  1  Eg. 

Láeg,  Láegraire  s.  Lóeg,  Lóe- 
gaire. 

Lám  Gabuid  ScM.  10;  Gen.  mac 
Lama  G.  ibid. 

Lassair  p.  48,  23. 

Leborcham  ingen  Oa  ocus  Adairce 
SC.  4;  5;  Lebarcham  Lg.  6;  Acc. 
fri  Lebarchaim  7.  —  Vgl.  Rem.^  p.  7. 

Lendabair  ingen  Eógain  FB.  18. 

Leti  s.  Fergus. 


Liath,  CO  Brigh  Leith  micc  Celt- 
chair  TE.  19;  16 

Liath  Macha  FB.  31;  32;  43;  70. 

Liban  F.  SC.  11—20;  31;  38; 
reimt  11,  10  mit  galar,  34,  5  mit 
bammar. 

Lir  5   Manannán. 

Lochra  p.  20,  26,  Luchru  18. 

Loeg  mac  Riangabra  FB.  43 ;  61 
ara  Conculaind  SC.  20;  Lóeg  SC. 
6;  7;  14;  15;  32;  34;  39;  Lseg  7 
9;  13;  14;  33;  FB.  40;  67;  Gen 
Lóig  SC.  14;  Acc.  fri  Lóeg  32;  39 
47;  Voc.  a  Lóig  SC.  7;  14;  16;  33 
40;  a  Láig  20;  28;  39;  a  Laich  6. 
a  Láig  a  mic  Riangabra  SC.  45,  ti. 


Lóegaire 


876 


Marni  Muncháem 


Lóegaire  Hy.  2,  21;  p.  20,  25. 

Lóegaire  Búadach  mac  Connaid 
mic  Iliach  FB  8;  12;  22;  38;  46; 
59;  63;  69;  CG.  1;  oft  abgekürzt 
ScM.  21,  38;  FB.  9  u.  s.  w.;  Lse- 
gaire  FB.  8;  Dat.  do  Lóegairi  FB 
70;  do  Lségaire  SG.  29,  9;  Voe.  a 
Loegaire  ScM.  9. 

Loth  Hy.  1,  25. 

Loth  Mór  mac  Fergusa  maic  Leti 
ScM.  7. 

Lothrach  p.  20,  26. 

Lucatmoel  p.  20,  26,  Lucutmel  is. 

Lachet  CCn.  5. 


Luchtai    Laimdirg*   {Gen.)    TE. 

6  Eg. 

Lug  mac  Cuind  maic  Ethlond 
p.  328,  22;  mac  Ethnend  CC.  6. 

Lucifer  FA.  19. 

Lugaid,  G^fw.  Luf  dach  fli/.  5,  68. 

Lug'aid  Corr  s.  Urgrend. 

Lug-aid  Muman  ScM.  21,  28. 

Lugaid  Reóderg  mac  na  Tri  Find 
Emna  SC.  24;  10;  27;  Gen.  ben 
Lugdach  Riab  n-derg  FB.  28. 

Lugrnaí  s.  Áth  mac  Lugnai. 

Lupait  p.  17,  20. 


M 


Mac  Dareo  s.  Brüden  Mic  Dareo. 

Mac  Da  thó  ScM.  1;  3;  6;  19; 
bruiden  Mic  Da  thó  ScM.  5;  muc 
5;  21,  4;  22,  1;  da  mac  Dat[h]o  22, 
11.  —  S.  Messróida  und  Messgegra. 

Mac  O'c  p.  130,  24  ff. 

Mac  Tri  con  ScM.  21,  28. 

Mac  Uisuig  Lg.  17,  le,  s.  Nóisi. 

Mag-ach  s.  Ailill,  Cet. 

Maic  Aeda  Slaui  CC.  2  LU.; 
Hy    1  Praef  (Oeda). 

Maic  Uisleud  (=  Maic  Uisnig) 
Lg.  17,  24;  18,  10;  tri  M.  U.  ScM. 
21,  18;  Uisle  Lg.  5,  8. 

Maic  Uisnig-  Lg.  1;  8—15;  19; 
tri  M.  U.  17,  4  /f.' 

Mailenaig:  s.  Banb  Sinna. 

Maire  Hy.  1,  17;  2,  ee;  es;  5,  12; 
98;  106;  6,  23;  FA  6;  Muri  2;  6  LBr. 

Msi\iiigSP.lY,gewöhnlich'M.oYmg. 

Manaiidán  mac  Lir  SC.  13 ;  45  ff.; 
Manannán  SC.  45,  2;  7;  9;  Gen. 
munter  Manandan  SC.  38,  6 ;  Acc. 
la  Manandan  p.  132,  18;  21. 

Mane  mac  Conchobair  Lg.  16. 

Marcan  Sinna  ScM.  21,  26,  Mar- 
cach H. 

Mata  s.  Ailill. 

Matach  s.  Cet. 

Medb  FB.  44—66;  oft  Ailill  ocus 
Medb,  or  Ail.  ocus  ol  Medb  62; 
Medb  ocus  Ailill  SC.22;  Gen.  Medba 
FB.  55;  75;  ingen  Medba  FB.  63; 
ara  Aihila  ocus  Medba  ScM.  19; 
Medbi  FB.  42;  Dat.  ó  Meidb  ScM. 


1;  2;  4;  19;  so  zu  lesen  FB.  56; 
74;  Acc.  la  Meidb  FB.  75;  Lg.  16. 

Melghe  Molbtliaigh  {Gen.)  TE. 
1  Eg. 

Mend,  ingen  Mind  FB.  79. 

Mend  mac  Salcholcan  ScM.  12; 
mac  Salchadse  FB.  12. 

Messbúachalla  F.  TE.  20. 

Messgegra  TE.  1  LXJ.,  Mess- 
gedhrui  Eg.;  Mesgedra  mac  Dathó 
ScM.  22,  u;  j9.  112. 

Messróida  mac  Dathó  ScM.  3,  9; 
22, 12;  Mesráeda  11;  Mesroda  jj.  112. 

Mícliél  FA.  15;  18. 

Mider  Breg  Léith  TE.  13;  20; 
15  ff.;  p.  130,  29;  p.  132,  s;  Midir 
Tí;.  13  Eg.;  16  £;^.;  i).  132,  is; 
G^en.  ben  Midir  p.  132,  20;  Dat.  do 
Midir  TE   18. 

Milchu,  (ye«.  Milcon  Hy.  2,  7, 
s.  i).  323. 

Miliucc  mac  hUa  Buain  p.  17, 

20;   32. 

Mocaba  Hy.  1,  13. 

Mornai  s.  A'ed,  Connad,  GoU. 

Morunn  p.  142,  12;  14;  is;  Corm. 
Tr.  p.  108. 

Muc  Slanga  CCn.  8. 

Mugain  ingen  Echach  Fedlig  FB. 
12;  Aitencsetrech  28. 

Muiredach,  aue  Muiredaich  SP. 
V  9. 

Munremor  mac  Gergind  ScM. 
12;  21,  24;  mac  Geirrgind  FB.  12. 

Murni  Muncháem  CCn.  3. 


Nera 


877 


Sencha 


N 


Xera,  tri  maic  Nera  ScM.  21, 17. 
Nessa,  mac  Nessa  Lg    17,  10,  s. 
Conchobar.         1 
>'ia  Xair  s.  Crimthand. 
Xiab  F.  FB.  28. 
>'iall,  mac  Neill  FB.  12. 
ííoe  Hy.  1,  7;  22. 
Nóisi   mac   üsnig   Lg.  7;  8;  9; 


17,  5;  13;  25;  29;  Nóisiu  15;  Nóise 
12;  Gen.  Nóisen  12;  15;  Noisi  18,36; 
Dat.  do  Nóisin  13;  Acc.  dar  Nói- 
sin  15. 

Núadn  mac  Aiched  CCn.  2;  Gen. 
Núadat     ibid.;    Dat.    do    Kuadait 

cai.  1. 

Jiun  Hy.  2,  57. 


0 


Odissi  Hy.  2,  4. 

O'eng'us  mac  A'eda  Abrät  SC.  12. 
Oeug-us  mac  Lama  Gabaid  Sc3L  10. 
Oengus  Tuirbech  Temrach  mac 


FjChdach  Ailtlethuin,  Gen.  Oengusa 
TE.  1  Eg. 

Oseur  Oss.  I  4;  5. 

Otide  Hij.  2,  4. 


Paugur  Bán  SP.  11  1:  4. 

Patraic  mac  Calpuirnd  FA.  32, 
Hy.  2,  4;  1:  65;  Gen.  Patraicc  21; 
3,  10:  Dat.  do  Patraicc  3,  7;  1,  49; 
Acc.  Patraicc  Hy.  3,  1;  4,  9. 

Petar   FA.   32 ;    Gen.    comarba 


Petair  ibid.;  ord  Petair  ocus  Póil 
p.  39,  13;  Dat.  do  Phetar  FA.  2; 
32. 

Philip  mac  Gordián,  do  Philip 
FA.  32. 

Pol  FA.  2;  32;  j).  39,  13. 


R 


Ráiria  ingen  Duind  Duma  CCn.  3. 

Ráthaud  FB.  69;  Snám  Ráthaind 
ibid. 

Renell  p.  20,  26 

Riangrabra  s.  Lóeg;  a  mic  Rian- 
gabra  SC.  29,  1;  24. 

Rochad  mac  Fathemon  FB.  12. 


Rogein  Rúaidh  (Gen.)  TE.  1  Eg. 
Róich,   Roig  s.  Fergus  und  Su- 
aldam. 

Rúad  mac  Badaim  FA.  69  Eg. 
Ruadluim  s.  Cruachniu. 
Rus  mac  Fiachach  FB.  12. 


S 


Sadb  Sulbair  FB.  63. 
Salchada?  s.  Mend. 
Salcholcan  s.  Mend. 
Samera  FB.  66,   Saimere   Eg. 
68;  70. 

Sanctáu  Hy.  6,  21. 


Sedlang^  mac  Riangabra  FB.  14. 

Sechtmad  p.  17,  17. 

Senach  Siaborthe  SC.  13;  36. 

Sencha  mac  Ailella  FB.  12;  29; 
6;  54;  94;  Lg  1:  SC.  3;  FB.  7; 
16;  21;  26;  41  Eg.]6ß;  74;  p.  327,3o; 


Senchaid 


878 


Victor 


Sencho  p.  141,  is;  142,  ii;  le;  143,  9; 
a  Sencha  FB.  30. 

Senchaid,  mac  Sencada  FB.  12. 

Senlaech  Arad  ScM.  7;  21,  19. 

Setanta  der  ursprüngliche  Name 
Cuchulinn's  CG.  5;  6;  SC.  29,  12. 

Siluester  FA.  32. 


Sualdaim  mac  Róig  FB.  72, 
Subalt.  Eg. ;  Conchulaind  maic  Sual- 
daim 28;  mac  Soalte  SC.  11,  7; 
Sub.  FB.  40  Fg.'.,  do  Sualdaim  mac 
Róig  CC.  6  LU.,  Sodaultuim  Eg. 

Succat  Hy.  2,  3;  Succait  p.  27,  25. 

Suibne  Geilt  SP.  III. 


T 


Tadg  mac  Núadat  CCn.  3. 

Tassach  By.  2,  53;  Gen.  Tassaig 
54.  Vgl.  p.  21,  40. 

Tig-ernach  Téthannach  mac 
Luchtai  SC.  22;  CC.  1  LU. 

Tigris  p.  17,  20. 

Traiglethan  Lg.  16. 


Traigthrén  Lg.  16. 

Tri  Biiagelltaig  Breg  FA.  83. 

Tri  Find  Emna  SC.  24;  FS.  28. 

Tri  Glais  Sescind  úairbeóil 
FB.  83. 

Tri  Maic  Dornmair  cheóil  FB. 
83. 


u 


Uath  mac  Imomain  FB.  75—78. 
Uisle  s.  Maic  Uislend. 
Uisnech  s.  Maic  Uisnig. 


Urgrend    mac    Lugdach    Cuirr 
CCn.  4. 
Uthechar  s.  Celtchar. 


Victor  Hy.  2,  7;  47. 


i 


Geographische  Namen. 


Áenach  s.  O'enach. 

Affraic,  i  n-Affraic  FB.  93. 

Aidne  FB.  32  Fg.,  s.  Congal. 

Aigli  FB.  32  Fg. 

Aine  FB.  32  Fg.,  Anni  LU.? 

Alba  F.  Schottland;  Gen.  i 
crich  n-Alban  Lg.  11;  fer  n-Alban 
ibid.;  13;  18,  is;  dochum  rigAlban 
1 1 ;  connoebaib  Alban  all  Hy.  1,  53 ; 
Dat.  i  n-Alpain  FB.  93. 

Alma  CCn.  1;  2;  Almo  7;  Dat. 
i  n- Almain  2;  J^cc.  Almain  3;  7. 


Arboric  Letha  p.  19,  31. 

Ard  Macha  Armagh  Hy.  2,  43. 

Asal  FB.  32  íJí/. 

Assia  FB.  93. 

A'th  Carpait  Fergrusa  FB.  36. 

Ath  Cind  Chon  ScM.  20. 

A'th  Garaeh  p.  144,  2. 

Ath  Lethan  p.  144,  1. 

Ath  Lúaln  ScM.  20. 

Ath  Mac  Lugnai  Sc3I.  20. 

Ath  Midbiiie  -S'cilf.  20. 

A'th  na  Morrisna  FB.  36. 


B 


Belach  Mugna  Senróirind  ScM. 
20. 

Belach  Muni  in  t-Siriti  FB.  75. 

Bend  Etair,  co  Beind  E.  Lg.  11. 

Beuna  Bairche  Hy.  2,  29  {Gl. 
BoircheV 

Berrnaid,  dar  Berrnaid  na  Fo- 
rairi  FB.  36. 

Bethil  Hy.  6,  26. 

Bethron  Hy.  2,  67. 

Bile,  i  m-Biliu  ScM.  20;  bile 
„a  large  tree,  which  . .  was  held  in 
vener ation  by  the  people;  for  in- 
st ance  one  under  which  their  Chiefs 
used  to  be  inaugurafed,  or  perio- 
dical  games  celebrated"  Joyce,  Ir. 
Nam.^  p.  481. 

Bili  Búada  SC.  34,  3;  don  Biliu 
B.  32. 

Boind  SC.  6. 

Brefni  ScM.  1. 

Breg  s.  Brega,  Bri,  Mag  Breg, 
Sliab  Breg. 


I  Brega  CC.  2  Lü.;  FB.  32;  Gen. 
\  a  cathbiiadaig  Breg  FB.  11;  a  Bre- 
1   gaib  CCn.  1. 

Bregmag  CC.  2  Fg. 

Bretan  B ritte;  Fl.  Gen.  rí  Bre- 
tan  p.  17,  17;  LU.  Nenn.  3;  inis 
Bretan  ibid.;  Dat.  co  m-Bretnaib 
ibid.  —  Davon  bretnas  brittisch 
Gl.  zu  Hy.  2,  3. 

Bri  Cobthaig  Coli  Hy.  5,  51. 

Bri,  d.  i.  Bri  Léith,  p.  132,  20; 
Gen.  Mider  Breg  Léith  TF.  13; 
Bri  Lethi  20;  i  sith  Breg  Leith  18; 
Bri  L.  20;  Dat.  i  m-Bri  Leith  p. 
132,  21;  19;  Äcc.  CO  Brigh  Leith  TE. 
19;  CO  Bri  L.  20;  co  Breg  L.  ibid. 

Brüden  Blai  Briuga  ScM.  1. 

Brüden  Da  choea  ScM.  1. 

Brüden  Da  derga  ScM.  1 ;  SC.21. 

Brüden  Forgaill  Manaich 
ScM.  1. 

Brüden  Mic  Dareo  ScM.  1. 

Brüden  Mic  Da  thó  ScM.  5. 


Cáerthend 


880 


Emain 


c 


Cáerthend  Clúaua  Da  dam,  Dat. 
do  ChaertMund   Cl.  D.  d.  FB.   36. 

Caill  Fochlad  Hy.  2,  le;  p.  19,  39. 

Caldai  Chaldaei,  Gen.  na  Gal- 
dai  By.  ],  27. 

Cannan  Hy.   2,  57. 

Capua  p.   19,  32. 

Cell,  i  toeb  CiUe  p.  42,  9. 

Cell  Dara  ScM.  20. 

Cenandos  COw.  1. 

Cermnae  FB.  32  iJ^r. 

Cerna  FB.  32. 

Cleitech  i^£.  32. 

Clithar  Fldbaidl  FB.  36. 

Cliian  Da  dam  FB.  36;  cluain 
„a  fertile  piece  of  land,  or  a  green 
arable  spot,  surrounded  . .  by  bog 
or  marsh"  Joyce,  Ir.  Nam.  p.  223. 

Cnoc  Réln  CCn.  7, 

Cnueha,  cath  Cnucha  CCn.  5. 

Colomna  Ercoil  FB.  93. 

Commur  Cetharsliged  FB.  86. 

ConaiUe  Múirthemni  p.  17,  22. 

Connacht,  Gen.  sealb  coiccith 
TE.  1  Fg.;  a  gillu  C.  ScM.  21,  1; 
2;  4;  19;  Dat.  do  Chonnac/^ía^&  18; 
.4cc.  la  Connachta  ScM.  2;  5;  17-19. 
—  Davon  connachtach  ScM.  IG. 


Coreach,  Gen.  Corcaige,  Dat.  i 
Corcaig  Hy.  1  Praef.\  corcach  „a 
marsli,  low  swampy  ground"  Joyce, 
Ir.  Nam.'^  p.  446. 

Cráebrúad  F.  der  Palast  Concho- 
bar's  in  Emain,  p.  309,  31;  Gen. 
na  Crsébrúadi  FB.  1;  Dat.  isin 
Crsébrúaid  59;  91. 

Crúaehan  Ái  (ái  Eg.)  F.  die 
Königsburg  in  Connacht,  die  Resi- 
denz von  Ailill  und  Medb;  Gen. 
na  Cruachna  FB.  66;  TE.  16;  Dat. 
hi  Crúachain  FB.  52;  62;  hi  Crua- 
chaia  A'i  75;  Acc.  Crúachain  43; 
CO  Cruachain  Ai  41 ;  PI.  Gen.  Mag 
Cruachan,  Raith  Cruachan  TE.  16; 
a  hiiaim  57;  ó  ríg  72;  Dat.  do 
Cruachnaib  FB.  42;  do  Chrúach- 
naib  A'i  44;  42;  Acc.  Cniachua  44; 
Cruachna  Ai  43. 

Cruachna  Conalad  ScM.  7; 
21,  20. 

Ciiala  FB.  32  Eg.:,  Gen.  i  crich 
Cualand  ScM.  1;  a  hU'ib  Bruin 
Chualand  p.  42,  s;  di  chlandaib 
Cualann  SP.  V  10. 

Currech  Hy.  5,  97;  FB.  32. 


D 


Dalaraide  {Gen.)  p.  17,  21. 
Drochet  Cairpre  ScM.  20. 
Druimm  Criaig-  ScM.  20. 
Druimm  Da  malge  ScM.  20. 
Druimm  Snechta,  Gen.  a  Libur 
Dromma  Snechta  p.  136,  1. 
Druimm  Sualn  Oss.  II  1. 
Dun  Delca  SC.  9;  FB.  36. 


Dun  Fremain  TE.  1  LU.,  Fré- 
mainne  Eg. ;  co  Dun  Frémunn  7  Eg. ; 
Frémaind  17;  19;  8  Eg. 

Dun  Imrith  ÄC.  9;  Dun  Imbrith 
19    142    23. 

Dun  Iul>ir  SC.  45,  5 

Dun  Kudraigre  FB.  1;  43. 


E 


Eehrad,  Gen.  Étáin  Echraide  TE. 
13  X?7.,  Eocraide  Eg. ;  ri  Eochraidhi 
3  Fg.;  5  Eg. 

Edmann  CC.  2  JSp.,  tar  Edmuind 
LU. 

Elpa  tZte  Alpen  Hy.  2,  9. 

Emain,  Emain  Macha  F.  die 
Königsburg  in  Ulster,  die  Residenz 
Conúwbar's;  Emain  do  lösend  Lg. 


16;  Hy.  2,  43;  Gen.  narrátha  i.  na 
Emna  Lg.  8;  for  faidchi  na  hErana 
14;  15;  17,  5-i;  na  tri  Find  Emna 
SC.  24;  FB.  28;  ScM.  21,  21;  FB. 
11;  68;  dar  Oenach  n-Emna  SC.  32; 
curathmir  Emna  Macha  FB.  10;  69; 
Dat.  do  Emain  Macha  ScM.  20; 
CC.  4;  FB.  69;  i  n-Emain  Macha 
CC.   1   LU.;   7  iCT.;    SC.   23;  24; 


£ó 


881 


Grecia 


Lg.  5,  10-,  FB.  1;  5:  90;  91;  ind 
Emuin  Macha  CG.  1  Eg. ;  a  hEmain 
SC.  29,  21 ;  a  hEmuin  p.  140,  25; 
144,  19;  0  Emarn  Mac/i«  FB.  7; 
mag  ar  Emuin  GC.  1;  do  Emuin 
Macho  CC.  4  Eg.\  do  Emuin  Macse 
p.  144,  27;  J.CC.  CO  ránic  Emain 
Macha  FB.  38;  39;  40;  70;  90;  4; 
Lg.  17,  2;  Emuin  p.  142,  12;  co 
hEmain  FB.  31;  78;  SC.  20;  24. 

E6  FB.  32,  rpZ.  Mag  eó  Mayo, 
eó  „í7i€  i/eiü  íree"  Joyce,  Ir.  Nam.'^ 
p.  492. 

'Eoro^Europa;  i  n-Eoroip  JP5. 93. 

E'riu  F.  Irland;  Ériu  ule  5(7. 
33,  35;  lan  hEriu  ScM.  1;  Gen.  na 
hErend  ÄC.  1;  41;  ScM.  22,  9;  bíad 
n-Erend  FB.  79;  dochum  n-Erenn 
My.  2,  13;  morbrugi  Erend  FB.  32; 
clerich  hErenn  Bí/.  2,  ei;  cóic  coi- 
cid  Erend  TE.  1;  ^SC.  21;  ScM.  5; 
F5. 17;  ^).  141, 11;  i  crígaib  hErenn 
Lg.  11:  do  duinib  hEr.  TE.  1  LU.; 
fer  n-Érend  FA.  32;  fir  hErenn 
ScM.  11;  5;  6;  8;  TE.  2  XZ7.;  SC. 
21;  F5.  11;  ÍS/.  2,  52;  slúaigh  bfer 


n-Erinn  TE.  19;  hErenn  iathmaige 
Hy.  3,  6;  a  rí  lach  n-Er.  FB.  27; 
do  mnaib  Érend  SC.  33,  25;  la  ríg 
n-Érend  FA.  32;  Oss.  I  2;  ri  hErinn 
TE.  2  Eg. ;  ríge  n-Érend  TE.  1LV.\ 
SC.  21;  do  prímsáraib  hEr.  FB.  2; 
tigernais  hErend  SC.  21 ;  tír  n-Érend 
FB.  31;  tuatha  hErenn  Hy.  2,  is; 
19;  41;  eclacha  TE.  17;  connóebaib 
hErenn  fli/.  1,  49;  co  n-ogaib  hErenn 
Hy.  1,  51;  prím-abstal  hErenn  Hy. 
3,  i;  coigiY^i  hErinn  TE.  1  Eg.;  2 
i/^f.;  6  Eg.\  15;  19;  20;  p.  141,  25; 
Dai.  i  n-Érind  FB.  79;  93;  Ti;. 
9,  28 ;  i  n-hErind  ScM.  1 ;  i  n-hErinn 
Lg.  6;  10;  14;  dond  Erinn  Hy.  2, 15; 
i  n-Ére  TE.  2  LU.;  p.  132,  10;  CG. 
2  LU.;  SC.  3;  FB.  19;  fo  Érind 
TE.  2;  fo  Érind  imbel  SC.  37,  13; 
fo  hErinn  8  Eg.;  17;  p.  131,  3;  for 
hErinn  TE.  1  Eg.;  a  hErind  SC.  35; 
Äec.  no  sLrfed  hErind  na  n-iath  SC. 
29,  10. 

Ess  Riiaid  X^.  11 ;  dar  Eis  Euaid 
FB.  69. 


Fál  kommt  in  mehreren  poetischen 
Bezeichnungen  für  Irland  vor:  dar 
feda  Fáil  Lg.  17,  39;  maigi  Fáil  p. 
132,  27;  inse  Fáil  p.  133.  1. 

Fea  FB.  32;  Mag  Fea  Hy.  5,  59. 

Femen  FB.  32,  vgl.  Corm.  Tr. 
p.  74. 

Fer  Brot  ScM.  15? 

Fergrna  FB.  32. 

Fer  Manach  ScM.  15? 


Fernmaige,  ri  Fernmaige  Lg.  14 ; 
/Scüf.  11. 

Fid  Dromma  SC.  34,  u. 

Fid  Gaible  -S'ciif.  20. 

Fir  Ardai  p.  144,  2. 

Fir  Falg-a  s.  Inis  Fer  Falga. 

Fir  Koiss  p.  144,  2. 

Fremain,  hi  Fremain  Tethbai 
TE.  8  ii/".;  hi  Frémainn  15  Eg.; 
20.  F^rZ.  Dun  F. 


G 


Gaben  JTy.  2,  58. 

Oabar  Oss.  I  9. 

€rall  Franlce,  Normanne, 
Däne,  Engländer;  ainm  do  saer- 
chlannaib  Frangc  Corm.  p.  23;  ar 
it  Gaill  ro  suidestar  a  n-Erinn  ar 
tús  ibid. ;  blindauga  caech  in  lingua 
Galleorum  dicitur  Corm.  p.  7  blind ; 


feitir  i.  glas  na  n-Gall  ibid.  p.  26 
langfiter. 

Góedel  der  Gäle;  PI.  Gen.  lathus 
gaile  Góedel  uile  FB.  89;  Dat.  for 
Góedelaib  FA.  32;  Acc.  Góedelu 
iMd.  LBr.  —  Davon  Góedelach, 
tria  Goedeilg  auf  Gälisch  p.  19,  37. 

Greeia  FB.  93. 

56 


Ibar 


882 


Nemthur 


Ibar  Cind  traclita  SC.  39. 
Inber  Cichmaine  p.  131,  e;  27; 
TE.  3. 
Inis  Fáil  p.  133,  1. 


Inis  Fer  Falga  FB.  89. 
Insi  Gaid  FB.  93. 
Insi  Orc  FB.  93. 


Lagin  die  Männer  von  Leinster, 
die  Provinz  Leinster;  Gen.  Laigen, 
ri  Laighin  {sie)  TE.  1  Fg.;  6  Fg.; 
Dat.  do  Laignib  Hy.  4,  s;  illaignib 
CCn.  1 ;  ScM.  1 ;  Acc.  Lagniu  ibid. ; 
Laigniu  6. 

Letha  Latium  Hy.  5,  82. 

Letha  Letavia  Hy.  2,  10?  vgl. 
p.  19. 

Lia  FB.  32. 

Linde  FB.  32  (Line  LU.). 

Lindi  Leith  {Gen.)  FB.  31. 


Liphe  SP.  Y  s;  FB.  11;  abann 
Liphe  p.  45,  2. 
Loch  Da  airbrech  p.  131,  35. 
Loch  Da  lig-  p.  131,  29. 
Loch  Duib  Sainglend  FB.  31. 
Loch  Lémnachta  p.  42,  s;  13. 
Loch  Sáil  ScM.  21,  u. 
Locharna  FB.  32. 
Luachra  Coualad  ScM.  7. 
Luachra  Dedad  {Gen.)  ScM.  7. 
Lúacra  (írm.)  SC.  47. 


M 


Macha  i'.B.  32;  Gen.  rig  Macha 
»SC.  30,  2;  s.  Emain  Macha,  Ciis- 
craid;  Dat.  do  Máchi  Hy.  2,  46 
MWÍ?  49,  vgl.  Ardmacha. 

Maenmag-  FB.  32  Fg. 

Mag  Ailbe  /Scilf.  19. 

Mag  Archommin  FC.  4. 

Mag  Breg  FB.  43;  6rm.  Muighi 
Breg  TE.  20. 

Mag  Coil  Hy.  5, 73 ;  Cail  p.  48,  23. 

Mag  Cruachan,  Mag  naCruachna 
TE.  16. 

Mag  Cruaich  SC.  11,  3. 

Mag  Da  Gabul  FB.  36. 

Mag  Da  gés  Oss.  1;  10;  Da  gési  7. 

Mag  Fáil  Irland  p.  132,  27. 

Mag  Fea  Hy.  5,  59. 

Mag  Fidgaj  SC.  15. 

Mag  Gossa  p.  144,  2. 

Mag  Inis  p.  21,  29. 

Mag  Life  p.  il,  36. 

Mag  Lúada  -SC.  32;  34,  3. 


Mag  Medba  FB.  32. 

Mag  Meli  SC.  13;  FC.  2. 

Mag  Murtliemni  SC.  1;  2;  6; 
11,  9;  29,  20;  38;  p.  142,  24. 

Mag  Slicech  F.B.  36. 

Marggae  SP.  Y  n. 

Mastin  s.  Meisten. 

Mide  Meath;  Midi  FB.  32;  Gen. 
Midi  j).  131,  37:  FB.  8;  Mide  /ScM. 
1;  20;  im-Midiu  TE.  1  LU. 

Meisten  {Gen.)  SP.  V  4;  Dat. 
im-Mastin  ScM.  20. 

Muceraime  FB.  32  Eg. 

Muir  Talláin  Oss.  III  9;  mara 
im  Thallaind  11,  Tallann  Ed. 

Muma  F.  Munster;  Gen.  Mu- 
man  TE.  1  Fg.;  ScM.  21,  28. 

Muresc  FB.  32;  vgl.  Aiiill;  mui- 
risc  „a  sea-shore  marsh"'  Joyce, 
Ir.  Nam.^  p.  451. 

Murthemne  SC.  33,  30;  37,  19; 
FB.  32;  CC  1  Eg. 


N 


Nemthur  Hy.  2,  1. 


Oenach 


883 


Tulchse 


0 


Oenach  Bodbgnai  p.  132,  i5, 
Oenach  Breg  Léith  TK  3  Eg. 
Oenach  na  Cniachna  FB.  66; 
TE.  16. 
Oenach  Emna  SC.  32. 


Oenach  Fidga  SC.  32;  37,  2. 
Oenach  Macha,  Áenach  M.  Lg.  19. 
O'lnecmacht  der  alte  Name  für 
Connacht  ScM.  21,  35. 
Olsiodra  p.  19  not. 


R 


Eáith  Cruachan  TE.  16. 

Ráith  Imgain  ScM.  20. 

Roeriu,   Gen.  Roerenn  SP.  V  2. 

Roiscne  2^5.  32  ÍJ^. 

Rom,  Gen.  abb  Roma  2^J..  32; 
Dat.  0  Rúaim  jp.  39,  20;  Acc.  in 
Róim  FA.  32. 


Roman,  (?eM.  P?.  do  rig  Roman 
FA.  32;  Z2.  868. 

Romanach  Z^.  810;  Dat.  PI.  do 
Rómánchaib  jPJ..  32. 

Ros  Roigne  FB.  32,  Ruidni 
Eg. 


s 


Sahall,  ic  SabuU  Gl.  zu  Hy.  2, 29 ; 

p.   21,    29. 

Scithia    FB.    93;    hi   tirib    Sci- 
thiach  79. 


Sith  Sinighe  Cruachan  TE.  16. 
Sliab  Ármóin  p.  19,  32. 
Sliab  Breg,  hi  Sléib  Breg  FB.  36. 
Sliah  Fúait  CC.  2  iZ7. ;  j?.  144, 1; 


Scot,  Dat.  PI.    do  Scotaib    den   i   FB.  43;  hi  Sleib  Fiiait  31. 


Iren  Hy.  2,  35. 


Sligi  Midluacra  SC.  47. 


T 


Tailti,  Taillti  FB.  32  Eg.-,  Gen. 
oenach  Tauten  s.  unter  fess. 

Tech  Becfoltaig  p.  143. 

Tech  Bresail  Etarláim  p.  132, 15. 

Tech   Midchúarta   FB.   2;   23 
Midchúarda  17;  68;  p.  309,  32. 

Temair  F.  TaraL  U.  p.  52»,  12  /f. 
Hy.  2,  44;  ÄC.  21;  Temoir  FB.  32 
JE^gr. ;  Gen.  tir  Temrach  Hi/.  2,  20 
na  feisi  Temrach  Tí^.  6  Eg.\  na 
Temruch  2  Eg.\  6  JEáf. ;  na  fleidiu 
Temruch  7  i/gr.;  feis  Temra  2  LU.; 
Dat.  bi  Temraig  na  rig  SC.  21;  27; 
J^cc.  CO  Temraig  ibid. 

Temair  Lochra  ScM.  7;  Lúacra 
CCn.  8. 

Temair  Mairci,  co  Temraig  M. 
CCn.  6.    ' 


Tenmag  FB.  32  Eg. ;  a  Tenmag 
Trogaigi  SC.  28. 

Tete  Brec,  den  Teti  Bricc  SC.  9. 

Tethba  FB.  32  JE^^.;  hi  Tethbai 
TE.  1  LU.;  di  Tethbi  p.  131,  33; 
hi  Tethfia  TE.  7  iJ^r.;  8. 

Tlachtga  FB.  32  E-if. 

Tor  Bregoind  FB.  93. 

Torrian,  mara  Torrian  Hy.  2,  11. 

Truim,  sluag  Side  Truim  SC. 
29,  15;  tromm  „the  eider  or  bore- 
tree'-'  Joyce,  Ir.  Nam.^  p.  498. 

Túaim  Inhir  SP.  III  1. 

Túath  Dathi  CCn.  1;  7. 

Tuirida;  FB.  32  Eg. 

Tnlach  Taidg  CCn.  7. 

Tulchae  FB.  32  i^^r. 


56^ 


Uachtur 


884 


Usnech 


u 


Uachtur  Crabra  Hy.  5,  eo,  Gl.  i. 
telach  mór  sein  fil  immaig  Lagen. 

Uachtor  Usnig-  EC.  1. 

U'aig  Búana  FB.  70. 

Uaim  Crúachan  FB.  57. 

ülaid  die  Männer  von  Ulster, 
die  Landschaft  Ulster  [lat.  Uli- 
dia p.  21,  28)  Lg.  1;  5,  3;  6:  9 
13;  18,  34;  CG.  7  LU;  ScM.  18 
SC.  1;  3;  9;  10;  FB.  24;  p.  310,  2 
p.  325,  26;  Gen.  Celtchair  Ulad 
ScM.  21,  27;  FB.  12;  coiced  Ulad 
Lg.  8;  TE.  1  iJ^.;  do  degdáinib 
FB.  6;  drúdi  6'C'.  48;  errid  CO. 
1  LU;  FB.  2;  co  láthib  gaile  fer 
n-Ulad  FB.  12;  9;  55;  p.  310,  3; 
fir  Ulad  CG.  S  LU;  2  LU;  di 
tbrénferaib  FB.  2;  a  gerait  Ulad 
SG.  30,  1;  12;  iath  FB.  22;  ingen- 
rad  i^f.  16;  láichessa  FB.  29:  Iath 
n-gaile  Ulad  SG.  38;  mmc  FB.  61; 


mathi  CC.  1  LU;  SG.  A;  24;  F^. 
5;  7;  33;   59;   70;   74;    merdrecha 
SG.  5;  for  mnáib  SG.  5;  45;  ScM. 
20;   2^5.  12;  23;   68;  87;   ócu  10 
14;  35;   59;  62;    rí  Lg.  5,   22;  9 
ardríg  FB.  28;   tecta  ScM.  2;  4 
Ban-Ulad  ix  311,  2»;  FB.  21;  Dai 
Ó  Ultaib  Lg.  5,  u;  6;  10;  13;  16 
17;  ScM.  10;  11;  13;   SG.  10;  29 
i  n-Ultaib  Lg.  16;   ScM.  1;  in  far 
n-Ultaib   9;    Acc.   na    hUlto    5'cJi. 
9;   19;   Lg.  4;   Ultu  FB.   72;   CC. 
3  iCr.;  SC.  22;   FB.  54;  la  hUItu 
GG.  1  LU;  6;  SC.  1;  2;  p.  131,  4; 
cen  Ultu  imbi  FB.  22;   co  n-Ultu 
immi  56;  Voc.  a  Ulto  ScM.  12. 

Umall  F5.  32  Eg. 

ür  iZi/.  1,  27. 

Urros  Domnaiid^5.32,  IrrusiJ^. 

Usnech,  i  n-Uachtor  Usnig  EG.  1, 
vgl.  Maie  Uisnig. 


Druck  von  Pöschol  &  Trepte  iu  Leipzig. 


Berichtigungen 

a)  zu    den    Texten: 

S.  10,  9  lies:  Bischof  von  Leinster  Hy.  2,  i6  streiche  das  Komma 

hinter  Erinn  S.  17,  26  lies:  din  Hy.  5,  85  Änmerk.  streiche:  Die 
Form  tnca.i . . .  vidit).  S.  40,  23  lies:  mochen  26  lies:  greim  Hy.  6, 
8  lies:  demons'  Hy.  7,  57  hat  7  Silben!  S.  70,  12  hat  Lc:  fofoesat 
S.  72,  11  bat  ist  zu  batar  zu  ergänzen  S.  103,  23  und  104,  2  /wr  Raww 
lies:  Rose  >S^.  108,  22  ist  von  leth  an  corrupt  S.  111,  15  O'Reüly's 
silis  ist  höchst  unsicher  S.  120,  18  lies:  inam  bia-sa  ;S^.  127,  26  und 
27  /i/r  cacht  lies:  ceist  S.  131,  19  streiche  das  Komma  hinter  impi 

S.  131  -ánmerit.  /wr  II  lies:  III  (S.  157,  22  lies:  Fenier  S.  169,  16 
lies:  ro  insorchm^r  17  lies:  den  eclais  cristaide  S.  170,  14  Zies:  fahrend 
Ä.  211,  21  lies:  tinbew  laeochu  S.  213,  25  Z^es.•  gesci  S.  216,  18  Zres: 
rem  n-aga  S.  217,  6  Zies:  Láimtech  a  des  tindben  cét    eolach  inti 

asidfet  S.  219,  21  lies:  la  da  natraig  S.  221,  4  Zies;  canas  uasa 
chreit  23  zu  ergänzen:  conid  and  S.  222,  6  und  S.  223,  16,  22  lies: 
Ceist  S.  223,  31  lies:  nocon  err  »S.  239,  I6  lies:  Liath  Macha,  den 
er  an  demselben  Tage  beschlichen  und  bezwungen  hat  S.  248,  19  lies: 
Liath  Macha  S.  252,  17  lies:  So  der  Liath  Macha  und  der  Dub  Sain- 
glend  S.  255  streiche  die  Anmerk.  zu  17.  19  ibid.  33  lies:  atabair 
ecen  S.  304,  7  t?.  «.  lies:  Vereinzelt  tiöce  /"Ar  tige.  ibid.  No.  12 

Ztes:  connteuchustar  ibid.  No.  18  tsi  die  Schreibweise  sei  /«r  ai  «&er- 
sehen,  lies:  umaeide,  bsei  S.  306,  8  lies:  ticce     12  lies:  mnsei    13  Zies; 

tibarthsei  ;S^.  311  Anhang  V  üeberschrift  lies:  Duil  6  v.  u.  lies: 

lubib  ilmblasaib        4  ??.  u.  lies:  Conchobair 

b)  zum  Wörterbuch: 

S.  353  airdhenu  muss  Singular  sein  S.  356  ais  (consent)  lies:   áis 

S.  373  arfiuch,  lies:  Apr.  15  ä.  381  streiche  den  Artikel  aur-tech,  s. 

durthech  S.  387,  1  lies:  in  daurtige  S.  400  boccoit  bedeutet  auch 
Schild  S.  402  bráth,  iar  m-bráth  ist  Dativ  S.  411  cairde,  streiche: 
F.  {vgl.  ho  nach  cairdiu  Ml.  18*,  8)        S.  420  cesu,  lies:  quamquam  est 


886  Bericbtigungen. 

ibid.  cét,  lies:  cet  {StoJces)  S.  422  lies:  cetugud  S.  425  lies:  cirmaire 
Walker  {„fuller"  Stohes)  S.  426,  i5  v.  u.  lies:  p.  1251',  i  {Tochm.  Em.) 
S.  427  clocan  lies:  clocend  S.  439  lies:  comairbert  biuth  consuetudo 

S.  447  córad,  für  Champions  lies:  sinners  {Stohes)  S.  469  deintrub 

s.  intreb  S.  470  delud  steht  für  d'elud  {Stokes)     denall  für  de-anall 

[Stokes)  S.  479   dichrichide,   dechrigim  kommt  von  dechor  {Stokes) 

S.  480,  12  didnad  nach  Stokes  für  do  idnad  {vgl.  idan)  íbící.  dí-gabim, 
dí-galim  hesser:  dígbaim,  díglaim  {Stokes),  und  ähnlich  öfter  S.  496,  5 
V.  u.  SU   dogena-sib   FB.  6  vgl.  H.  S.   496   doichle  lies:    FA.  27 

S.  500  do-rochim,  für  toirchim  lies:  torgim  S.  501  lies  dorsaid  {Stokes) 
S.  502  dringim,  lies  O'Don.  Suppl.  S.  506  dulmar  FB.  50  ist  Con- 

jectur  von  Stokes,  auch  H  hat  dubnar  {Bedeutung?)  S.  508,  33  lies: 

CC.  b  LU.  S.  534  étualang,  étuailngistar  steht  für  étuailngigestar 

{Stokes)  S.  539  fege,  lies:  la  fégi  frithgnam  „with  diligence  of  keen- 

ness"  {Stokes)  S.  543,  4  lies:  ferg-luinde  {Stokes)  S.  544  fersaid 

„spindle"  {Stokes,  O'B.)  S.  548  fidchell  ist  nicht  das  echte  Schachspiel 
{Stokes)  S.  559  lies:  fo-glenim  „I  surpass"  Stokes,  vgl.  fod  glein  emi- 
nere  Ml.  371>  S.  578  fris-áilim,  richtiger:  fris-sáilim  S.  580  1.  fúar, 
„fuariiibudcaid  is  a  personal  noun  of  the  i-decl.  meaning  paranymphus" 
Stokes  S.  586,  1  v.  u.  góithluch  hängt  nicht  mit  gáeth  Wind  zu- 

sammen {Stokes)  S.  606  i.  (,idon)  ist  in  den  Handschriften  .i.  S.  613, 
12  er-thuaiscertach  gehört  zu  air-,  airther  Osten  [Stokes)  S.  617  1.  imda 
lies:  LU.  p.  113^  S.  631,  5  an  ben  imtha  gehört  zu  2.  imda  {Stokes) 

S.  635  inber,  besser:  indber  ibid.  inbudcaid  s.  oben  zu  S.  580  S.  647 
ithia,  nach  Stokes  ith'lann  S.  647,  16  na  hiubile  ist  Gen.  Sing.,  Nom. 

iubail  {Stokes)  S.  649  lies:  láaim  S.  652  techt  do  láim  „to  receive 
sacrament"  {Stokes)  ibid.  gabáil  láma  „to  enjoin"  {Stokes)  S.  657, 
20  für  wounded  lies:  weakened  {Stokes)  S.  669,  2  loi'g,  Stokes  trennt 

lorg  track,  und  lorg  troop. 

Durch  den  Neudruck  von  S.  321  bis  336  stimmen  leider  einige 
Citate  nicht  mehr: 

S.  327,  30—40  im  Wörterbuch  ist  jetzt  S.  324,  s  v.  u.  —  S.  325,  8, 
S.  328,  1—23  ist  jetzt  S.  325,  9—31. 

For  dun  dibni  FB.  46  wird  hinten  die  Particula  augens  -ni  ent- 
halten, und  for-dib  ist  3.  Sg.  Fut.  zu  for-dibnim  caedo;  ebenso  halte  ich 
no  don  sei  FB.  48  für  die  3.  Sg.  des  reduplicirten  s-Fuiuri  zu  slaidim, 
vgl.  dossib  unter  toibnim. 


O 


■  ■      <j  «J  n    u  ^ 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY