B^::-a
9^^/
IRISCHE TEXTE
MIT
WÖRTERBUCH
VON
ERNST WINDISCH
O. PROFESSOR DES SANSKRIT AS DER UNIVERSITÄT LEIPZIG.
^\y,l.
1-7 t
1/^
LEIPZIG
VERLAG VON S. HIRZEL.
1880.
DEM ANDENKEN
HERMANN BROCKHAUS.
Vorwort.
Dieses Buch ist dem Andenken an meinen verehrten Lehrer
H. Beockhaus gewidmet, dem ich die erste Anregung zu cel-
tischen Studien verdanke. Als ich mich im Jahre 1870 zu
einem längeren Aufenthalte in London, der hauptsächlich durch
ihn vermittelt war, verabschiedete, schärfte er mir ein, mein
Augenmerk auch auf die Ossi an frage zu richten. Der zweite,
dem ich auf diesem Gebiete meiner Studien persönlich zu
grossem Danke verpflichtet bin, ist mein Freund Standish
Hates O'Geadt. Er half mir in der liebenswürdigsten und
uneigennützigsten Weise über die ersten Schwierigkeiten der
Sprache und der Handschriften hinweg, führte mich in die alte
Sagenwelt ein und unterstützte mich, sich sqjbst beraubend,
durch Bücher und werth volle eigene Abschriften. Die Ossian-
frage habe ich nicht vergessen. Was in diesem Buche an ver-
schiedenen Stellen, in den Vorbemerkungen zu einzelnen Texten,
verstreut ist, habe ich in meinem 1878 auf der Philologen-
versammlung zu Gera gehaltenen und in den Verhandlungen
derselben (bei B. G. Teubner) gedruckten Vortrag „Ueber die
altirische Sage und die Ossianfrage" zu einem Gesammt-
bilde zu vereinigen gesucht. Wenn ich auf den daselbst ver-
suchten Nachweis, wie die Dichtergestalt Ossian's entstanden
ist, einen besonderen Werth lege, so hängt dies damit zusammen,
dass er gleichsam eine Antwort sein soll auf die Aufforderung,
mit der mich Bbockhaus einst entliess.
Yl Vorwort.
Der erste Theil des vorliegenden Werkes war bereits vor
drei Jahren fertig gedruckt. Ich vereinigte in demselben von
Texten, was ich damals geben konnte. Heute, wo auch das
Buch von Leinster in Facsimile vorliegt, würde die Auswahl
anders ausfallen können, womit. ich jedoch keinen Tadel gegen
meine damalige Zusammenstellung ausgesprochen haben will.
Auf den Wortlaut der Texte wird man sich verlassen können.
Den Druck habe ich mit ,grösstmöglicher Sorgfalt überwacht;
die Fehler, die sich finden, bestehen, abgesehen von gewissen
Inconsequenzen in der Trennung der Wörter, in unrichtiger
Ergänzung von Abkürzungen der Handschriften. Ich glaube
nicht, dass Erhebliches unberichtigt geblieben ist, auch glaube
ich nicht, dass nochmalige Collation der Originale nennenswerthe
Ausbeute liefern würde. Freilich ist es im Interesse des Buches
nöthig gewesen zwei und einen halben Bogen (S. 257 — 280
und S. 321 — 336) noch einmal zu drucken, weil ich glücklicher
Weise noch in letzter Stunde entdeckte, dass die Collation von
H. zum Serglige Conculaind und die Collation von Eg. zum
Fled Bricrend nicht mit der wünschenswerthen Genauigkeit die
handschriftlichen Lesarten wiedergaben.
In den Texten hatte ich das Streben, die in den Hand-
schriften gewöhnlich zusammengeschriebenen Verbindungen wie
Artikel und Substantiv, Präposition und Nomen, Verbalpartikel
und Verbalform u. s. w., zu trennen, und zwar ohne den Druck
mit kleinen Strichen und anderen Zeichen zu überladen. In
der späteren Schriftsprache pflegen alle formal selbständigen
Elemente des Satzes getrennt gedruckt zu werden. Auch in
der altern Sprache empfehle ich als Princip Trennung überall
da, wo sie möglich ist, ohne sichtbar gewordene Lautverschmel-
zungen so zu sprengen, dass Formen entstehen, die sonst
nicht üblich sind. Darnach ist z. B. getrennt zu schreiben
na mac (der Söbne), nicht aber das damit identische nammac,
denn nam ist keine selbständige Form; getrennt zu schreiben
Vorwort. YU
ist oc na clessaib (bei den Kunststücken), nicht aber (ocon
muicc) bei dem Schweine, denn on ist keine selbständige Form
des Artikels. Die „Eclipsis" ist bezeichnet wie in der modernen
Sprache, also na n-dáine der Menschen, na m-ban der Frauen.
Die Handschriften haben in solchen Fällen (nicht bloss über
dem gutturalen n) oft einen Punkt, diese Punkte habe ich
nicht beibehalten. Dagegen habe ich den kleinen Strich noch
angewendet vor gewissen, oft unübersetzbaren, enklitisch ange-
fügten Partikeln, den sogenannten Particulae augentes, um sie
dadurch vom vollwichtigen Demonstrativum zu unterscheiden.
Aber freilich ist es eigentlich eine Inconsequenz ind fir sea
(diese Männer) zu schreiben.
Für einige Texte habe ich an schwierigen Stellen die
Uebersetzung einheimischer Gelehrter mitgetheilt. Mir kam es
darauf an, zu zeigen wie weit in diesen Kreisen das Verständ-
niss reicht, damit man nicht etwa wähne, aus den schwer er-
iangbaren Büchern viel mehr, als ich gebe, holen zu können.
Die einheimischen Gelehrten haben ohne Anstoss Alles über-
setzt, als wenn Schwierigkeiten gar nicht vorhanden wären.
Man nennt die Sprache der Handschriften, denen die vor-
liegenden Texte entnommen sind. Mittelirisch. Eine scharf
begrenzbare, in sich einheitliche Sprache ist dies nicht. Dass
man hier und da vielleicht Spuren verschiedener Dialekte
nachweisen kann, ist bei Weitem nicht so wichtig, als dass
sich mitten in der Sprache der spätem Zeit zahlreiche alte
Formen und Wörter erhalten haben. Im Allgemeinen schrieb
jeder Schreiber sein Original in die Sprache seiner Zeit um,
aber nichts weniger als consequent, und so können wir noch
in späten Texten Stücken eines alten Sprachschatzes begegnen.
So fand ich vor Kurzem in der Egerton Version des Fled
Bricrend (s. S. 336, zu S. 292, 3) das mir bisher unbekannte
fathar vestrum, das sich schön neben das längst bekannte
nathar nostrum stellt.
VIII Vorwort.
/üeber den hohen Werth der irischen Sage habe ich mich
ausführlicher in dem oben erwähnten Vortrage ausgesprochen.
Ich bleibe dabei, dass die irische Sage die einzige reichlich
fliessende Quelle ungebrochenen Celtenthums ist. Welche Fülle
von interessanten Zügen hat O'Cueey in seineu Lectures aus
dieser Quelle geschöpft, ohne sie zu erschöpfen! In Deutschland
haben sich die Kreise der Anthropologen und Alterthumsforscher
von jeher besonders für die celtische Cultur interessirt. Ich
verweise dieselben z. B. auf das im Wörterbuch unter carn
Mitgetheilte. Wo finden sich sonst noch solche Angaben?
Das W^örterbuch war eine sehr mühsame Arbeit. Noch
während der Correctur habe ich die Zahl der Fragezeichen zu
vermindern gesucht. Nicht nur wo ich keinen Rath wusste,
sondern auch wo ich meiner Sache nicht sicher war, habe ich
ein solches gesetzt, und ich wünschte, dass die Kritik bei diesen
Fragezeichen einsetzte, anstatt vielleicht über die Anordnung
oder andere untergeordnete Punkte mit mir zu rechten. Ab-
gesehen von den unerledigten Wörtern enthält das Wörterbuch
gegen 7000 Artikel oder verschiedene Wörter, deren Bedeutung
in der Hauptsache gesichert ist. Ich habe mich, namentlich im
weitern Verlauf der Arbeit, nicht auf meine Texte beschränkt,
vielmehr war ich schon durch die zahlreich beigebrachten Pa-
rallelstellen genöthigt, den Kreis meiner Quellen zu erweitern.
Es war dies eine Schraube ohne Ende, und der Druck musste
schliesslich den Punkt des Abschlusses bestimmen. Namentlich
für die ersten Buchstaben ist die Zahl der Nachträge und neuen
Wörter sehr gross. Vieles davon verdanke ich meinem verehrten
Freunde Whitley Stokes. Derselbe hatte die Güte die Aus-
hängebogen zu lesen und mir, so rasch als dies von Calcutta
oder Simla aus möglich war, seine werthvoUen Bemerkungen
zuzusenden. Wäre ich nicht genöthigt gewesen, zwei und einen
halben Bogen, wie oben erwähnt, Umdrucken zu lassen, so würde
ich das Wichtigste der Nachträge schon jetzt mitgetheilt haben.
Vorwort. IX
Da es aber aus verschiedenen Gründen wünschenswerth erschien,
das Buch noch in diesem Jahre auszugeben, so muss ich die Nach-
träge für eine baldige weitere Publication aufsparen, die dann
einen um so reicheren Beitrag zu einer vollständigen Sammlung
des irischen Wortschatzes bringen wird. Das vorliegende Buch
bildet für sich ein abgeschlossenes Ganze, da seine Texte voll-
ständig für das Wörterbuch ausgezogen sind. Wir besitzen auf
verschiedenen Sprachgebieten so vortreffliche Wörterbücher, dass
bei einem neuen Werke der Art alles Gute leicht als selbst-
verständlich, und alles Mangelhafte als unverzeihlich empfunden
wird. Ich bitte bei der Beurtheilung meiner Leistung sich nicht
auf den absoluten, sondern auf den historischen Standpunkt zu
stellen. Meine Hülfsmittel ersieht man aus den einzelnen Ar-
tikeln. O'Reillt's Irish-English Dictionary mit O'Donovan's
Supplement (Dublin 1864) war mir sehr nützlich, wenn auch
O'Reilly allein, seiner vielen Irrthümer und Ungenauigkeiten
wegen, nie als eine sichere Quelle der Belehrung angesehen
werden darf. O'Clery's kleioes Glossar stand mir leider nicht
zu Gebote; ich freue mich zu erfahren, dass die nächste Num-
mer der „Revue Celtique" einen neuen Abdruck desselben brin-
gen wird.
Um mein Buch auch fremden Gelehrten leicht zugänglich
zu machen, habe ich fast bei jedem Artikel die Bedeutung des
Wortes auch englisch oder lateinisch angegeben. Die „Gramma-
tica Celtica" und der altirische Glossensprachschatz ist nicht
vollständig ausgenutzt, am allerwenigsten sind alle Formen des-
selben W^ortes aufgenommen. Mein Hauptaugenmerk ist auf die
Sprache der mittelirischen Literatur gerichtet, das Altirische ist
für mich nur Ausgangspunkt und Hülfsmittel gewesen. Ich bin
der Ansicht, dass der gesammte altirische Glossensprachschatz
zu einem lexikalischen Werke für sich vereinigt werden sollte.
Während ich diese schöne Aufgabe Anderen überlasse, werde
ich fortfahren an dem Sprachschatz der mittelirischen Literatur
X y Vorwort.
zu arbeiten, und diese selbst zugänglicher zu machen. Ich habe
während meines diesjährigen Aufenthaltes zu London und Du-
blin Gelegenheit gehabt viel Material zu sammeln, und werde
allmählig theils aus diesem theils aus den schönen Facsimiles
des Labor na huidre und des Buches von Leinster den „Táin
BÓ Cúailnge" und die kleineren Táins nebst anderen Texten, die
zur Cúchulinnsage in Beziehung stehen, herausgeben. Wie schön
wäre es, wenn mir dabei Professor Hennesst's längst ver-
sprochene Bearbeitung der „Togal Bruidne Da Derga" vorläge!
Leipzig, den 3. November 1880.
E. Windisch.
Abkürzungen.
AD., Aid. Chonch. Aided Chonchobair (LL.), ed. O'Curry, Ms. Mat.
p. 637.
Ad. Pr. Adamnán's Prayer, Goid.^ p. 173.
AE., Aid. Ech. Aided Echach (LU.), ed. Crowe, Joum. 1870 p. 94.
Aen. Cartn. Aenach Carmain, s. On the Mann. III p. 526.
Amr. Amra Choluimb Chille, LHy. Amr. ed. Stokes, Goid. ^ p. 156,
LU. Amr. ed. Crowe, Dublin 1871.
Beitr. Beiträge zur Vergleichenden Sprachforschung.
Cam. Cod. Camaracensis, s. Z.^ lOOá.
CC. s. Texte V.
CCn. Fotha Catha Cnucha (LU.), ed. Windisch, Irische Grammatik
p. 121, und ed. Hennessy, Rev. Celt. II p. 86.
Chron. Scot. Chronicum Scotorum ed. Hennessy, London 1866.
Cl. Fiachr. The Genealogies, Tribes, and Customs of Hy-Fiachrach,
ed. O'Donovan, Dublin 1844.
Corm. Sanas Connaic, in Three Irish Glossaries by W. S(tokes), Lon-
don 1862.
Corm. Transl. Cormac's Glossary transl. by J. O'Donovan, ed. Wh. Stokes,
Calcutta 1868
Cr. Bedae Codex Carolisruhensis (Z.^).
Crith Gabi. The Crith-Gablach, s. On the Mann. III p. 465.
EC. Echtra Condla Chaim, ed. Windisch, Irische Gramm, p. 118, ed.
Crowe Journ. Arch. and Hist. Ass. 1874 p. 118.
Eg. Egerton Manuscript im British Museum.
FA. s. Texte VII.
FB. 8. Texte IX.
FC. Fis Caih. Fis Cathair Móir, ed. Crowe, Journ. Arch. and Hist.
Ass. 1872 p. 26.
Fei. Félire des Oengus, von mir anfangs nach der Handschrift LBr.
(Facs.) benutzt, später nach der Ausgabe von Stokes: On the Ca-
lendar of Oengus, Dublin 1880.
FF. The Fight of Ferdiad (LL.), s. On the Mann. III p. 413.
XU Abkürzungen.
Güd. Lor. The Lorica of Gildas, ed. Stokes, Ir. Gl. p. 133,
Goid.^ Goidelica, ed. Wh. Stokes, 2d ed. London 1872.
Hy. s. Texte I.
Incant. SG. Incantatio e Codice Sancti Galli, nach Z.^ 949.
Ir. Gl. Irish Glosses, ed. Wh. Stokes, Dublin 1860.
Journ. AreJi. and Hist. Ass. The Journal of the Royal Historical and
Archaeological Association of Ireland.
Keat. A complete History of Ireland by J. Keating. Vol. I, Dublin 1811.
LArd. The Book of Armagh, s. Goid.^ p. 88.
LBr. Leabhar Breac, Ms. in der Bibl. der R. Ir. Ac. zu Dublin, be-
nutzt nach dem Facsimile, Dublin 1876.
Lc. The Yellovr Book of Lecan, Ms. in der Bibl. des Trin. Coli, zu
Dublin.
Leabh. na g-Ceart Leabhar na g-Ceart ed. O'Donovan, Dublin 1847.
Lg. s. Texte II.
LHy. Liber Hymnorum, Ms. der Bibl. des Trin. Coli, zu Dublin, s.
Goid.2 p. 61 ff.
LL. The Book of Leinster, Ms. in der Bibl. des Trin. Coli, zu Dublin,
das Facsimile (Dublin 1880) konnte ich nicht mehr benutzen.
LU. Leabhar na h-Uidri, Ms. der Bibl. der R. Ir. Ac, in Facsimile
herausgegeben. Dublin 1870.
Ml. Codex Mediolanensis (Z'^. und Goid.^ p. 16, nach Ascoli's Aus-
gabe, 1878, bis fol. 35d benutzt).
Ms. Mat. Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish Hi-
story, by Eugene O'Curry, Dublin 1861.
Nenn. ein Fragment von Nennius' Historia Britonum (LU), s. Win-
disch, Ir. Gramm, p. 123.
O'C. O'Curry.
O'Cl. O'Clery's Glossary.
O'Dav. O'Davoren's Glossary, in Three Irish Glossaries by. W. S.
London 1862.
O'Don. Gr. A Grammar of the Irish Language by John O'Donovan.
Dublin 1845.
O'Don. Suppl. O'Donovan's Supplement zu O'Reilly's Irish Dictionary.
O'B. Edward O'Reilly's Irish-English Dictionary, a new edition,
Dublin 1864.
On the Mann. On the Manners and Customs of the Ancient Irish,
a series of Lectures by E. O'Curry, ed. W. K. Sullivan, Dublin 1873.
Oss. s. Texte VI.
Pr. Cr. Codex Prisciani Carolisruhensis (Z*.).
Proceed. E. I. A. Proceedings of the Royal Irish Academy, Irish Mss.
Series Vol. I, Part. I, Dublin 1870.
Bev. Celt. Revue Celtique, ed. H. Gaidoz.
Abkürzungen. XIII
Bem.^ Remarks on the Celtic Additions to Curtius' Greek Etymology etc.,
by Wh. Stokes, Calcutta 1875 (abgedruckt Beitr. VIII 301).
Bern, on the Facs. Remarks on the F'acsimiles published by the Royal
Irish Academy, by Wh. Stokes, Simla 1875.
ScLb. Scéla lái brátha (,LU.), ed. Stokes, Rev. Celt. IV p. 245.
ScM. s. Texte III.
SC. s. Texte VIII.
SG. Prisciani Codex Sancti Galli (Z^, Ascoli's Ausgabe konnte ich
in den letzten Bogen bei der Correctur benutzen.
Stab. Coneul. Siabur-charpat Conculaind (Lü.') ed. Crowe, Jouni. Arch.
and Hist. Ass. 1871 p. 371.
SM., Sench. M. Ancient Laws of Ireland. Senchus Mor. Von mir
ist nur hier und da Vol. III, Dublin 1873, benutzt.
SMart. De virtute Sancti Martain (LBr.), ed. Stokes, Rev. Celt. II
p. 383.
SP. s. Texte X.
TB , Tochm. BF. Tochmarc Becfola (Lc.) ed. O'Looney, Proceed.
R. I. A. 1870.
TBC. Táin Bó Cúailnge (LU. und LL.V
TBF. Táin Bó Fráich (LL.), ed. Crowe, Proceed. R. I. A. 1870.
TBB. Táin Bó Regamain (Eg. 1782).
TE. s. Texte IV.
Three Hom. Three Middle-Irish Homilies, ed. Stokes, Calcutta 1877.
Tir. Tírechán's Annotations aus dem Lib. Armach., Goid.* p. 83.
Tor. Dhiarm. Toruigheacht Dhiarmuda agus Ghrainne, ed. Standish
H. O'Grady, Dublin 1857 (Transactions of the Ossianic Society III).
Tur. Die Turiner Glossen, nach Stokes' Ausgabe, Goid.'^ p. 3.
Wb. Codex Wirziburgensis (Z*.).
Z'^. Grammatica Celtica, construxit J. C. Zeuss, ed. altera, curavit
H. Ebel, Berolini 1871.
Inhalt.
Seite
Texte 1
I Die altirischen Hymnen 3
II Longes Mac n-Usnig 59
III Scél mucci Mic Dáthó 93
IV Tochmarc Étáine 113
V Compert Conculaiad 134
VI Drei Gedichte aus der Finnsage 146
VII Fis Adamnáin 165
VIII Serglige Conculaind 197
IX Fled Bricrend 235
X Die irische Handschrift des Klosters St. Paul in Kärnthen 312
Nachträge aus Handschriften 321
Wörterbuch 337
Berichtigungen 885
TEXTE.
L
Die altirischen Hymnen
des
Liber Hymnoriim.
Die unter dem Namen Liber Hymnorum bekannte Hand-
schrift befindet sieb in der Bibliothek des Trinity College zu
Dublin (Trin. Coli. Dub. E. 4. 2.). Die meisten irischen Stücke
ihres Inhalts sind von Stokes in seinen Goidelica (1^* ed. Cal-
cutta 1866, 2* ed. London 1872) mitgetheilt; ein kurzer Bericht
über das Aeussere der Handschrift und über ihren ganzen Lihalt
findet sich Goid.^ p. 61.
Fast allen Hymnen geht eine irische Vorrede voraus, in
welcher über den Verfasser, über Ort und Zeit der Entstehung
berichtet wird, soviel davon in der Tradition bekannt war. Die
Nachrichten widersprechen sich zum Theil, was auf ein verhält-
nissmässig hohes Alter der Hymnen gedeutet werden darf. Vgl.
Ebel, Gramm. Celt.^ p. 957 adnot.
Auf Grund der im Texte der Hymnen, in den Vorreden und
in den Glossen vorkommenden mittelirischen Formen vermuthet
Stokes, Goid.^ p- 61, dass die Handschrift Ende des 11. oder
Anfang des 12. J[ahrhunderts geschrieben sei*. Allein die Hymnen
selbst sind ohne Frage weit älter, und dürfen der Sprache nach
ungefähr mit den altirischen Glossen der Codices zu Mailand,
Würzburg u. s. w. zusammen gestellt werden. Vor Allem stim-
men die Verbalformen vollkommen zum altirischen Verbalsystem.
* Für die Datirung der Handschrift wäre wichtig, wenn der Ver-
fasser von Hy. 8 wirklich Maelisu hua Brolcháin wäre, der im Jahre
1086 gestorben sein soll, wie Stokes Goid.'^ p. 174 vermuthet.
1*
4 1 Die altirischen Hymnen.
In dieser Beziehung sind namentlich die zahkeich vorkommenden
Formen des reduplicirten Perfects von grosser Wichtigkeit. Der
Glossator ersetzt sie stets durch die entsprechende Form des
S-Praeteritum, in der Zeit des Glossators gehörten sie also einer
veralteten Bildung an. Alles was Stokes a. a. 0. als mittelirische
Formen und mittelirische Orthographie bezeichnet, ist, was den
Text der Hymnen anlangt, nur auf Rechnung der Tradition zu
setzen. Ob die Glossen und die Vorreden erst vom Schreiber
der Handschrift herrühren, wage ich nicht mit Bestimmtheit zu
entscheiden. Natürlich sind diese Theile auf jeden Fall jünger,
als der Text der Hymnen.
Den von Stokes in der 1. Ausgabe der Goidelica mitgetheil-
ten Text der Hymnen habe ich während meines Aufenthalts in
Dublin (1871) mit der Handschrift verglichen; auf dieser Col-
lation sowie auf dem Texte der 2. Ausgabe der Goidehca beruht
meine Bearbeitung der Hymnen. In zweifelhaften Fällen hat
Professor Atkinson in Dublin die Güte gehabt die Handschrift
nochmals für mich einzusehen. Stokes hat sich in der 2. Aus-
gabe mehr, als in der 1. Ausgabe darauf beschränkt einen ge-
nauen Abdruck der Handschrift zu geben. Ich habe mehrfach
die Correcturen der 1. Ausgabe in den Text aufgenommen.
Aeussere Veranlassung dazu war theils eine unreine Form des
Reims, theils eine Abweichung von der regelmässigen Zahl der
Silben im Verse. Geleitet haben mich meine eignen Beobach-
tungen über die Regelmässigkeit der irischen Verse, dazu aber
das Capitel Constructio Poetica Hibernica in der Grammatica
Celtica, sowie das Capitel „Of Versification" in O'Donovan's
Grammar of the Irish Lauguage. Darnach habe ich überall da
einen Fehler erblickt*, wo inmitten von Halbversen zu sieben
Silben vereinzelte Halbverse zu sechs oder zu acht Silben auf-
traten. Es ist jedoch zu beachten, dass acht Silben in der ersi
* Ganz in derselben Weise äussert sich der Verfasser der Praefatio
zum Félire, wo er über die metrische Form desselben berichtet: sé sil-
laeba ina cethramnaib ocus a dó déc ina lethrannaib ocus a cethair XX
ina rannaift chomlana. et si sit plus minusve is pudar „six syllablea in
1
I Die altirischeii Hymuen. 5
und sieben Silben in der zweiten Vershälfte eine regelmässige
Form des irischen Verses bildet.
Von den Glossen habe ich nur die unter dem Texte mit-
getheilt, welche eine Sacherkläning bringen oder sonst irgendwie
den Sinn des Satzes erläutern. Die lexicalischen Glossen, d. h.
diejenigen, welche ein Wort des Textes durch ein Synonymum
ersetzen, oder etymologisiren, habe ich gewöhnlich nur im Wör-
terbuch aufgeführt. Ebendaselbst sind auch die seltneren Wörter
und Formen der Vorreden aufgenommen, während ich darauf
verzichtet habe den Text derselben nach Stokes nochmals ab-
drucken zu lassen. Weder die Vorreden noch die Glossen habe
ich selbst genau collationirt, mit Ausnahme derer, welche bereits
in der 1. Ausgabe der Goidelica abgedruckt waren. Die Glossen
sind stellenweise nicht mehr lesbar in der Handschrift.
Stokes hat den Hymnen Uebersetzungen beigegeben, die
im Ganzen als eine treftliche Leistung anzusehen sind. Einzelne
Verbesserungen hat er neuerdings nachgetragen in der zweiten
Ausgabe der Schrift Remarks on the Celtic Additions to Curtius'
Greek Etymology etc., Calcutta 1875, pag. 67 — 72. An den
zahlreichen schwierigen Stellen habe ich eigene unsichere Ver-
muthungen soviel als möglich zurückgehalten und mich vor-
wiegend darauf beschi'änkt die Schwierigkeit des Textes oder,
wenn nöthig, die Unsicherheit von Stokes' Deutung hervorzu-
heben. Wenn es mir gelungen ist, das Verständniss einzehier
Stellen zu fördern, so war doch auch dies nur auf dem von
Stokes gelegten Grunde möglich.
1. Colman's Hymnus.
Die Vorrede enthält folgende bemerkenswerthe Angaben:
Als Verfasser wird bezeichnet Colmán mac hui Chluasaig, ein
its quarters, and twelve in its half-quatrains , and twenty-four in its
complete quatrain, et si sit plus minusve there is an error" (Stokes in
der leider noch nicht erschienenen Ausgabe des Félire pag. VII. IX).
6 II Colman's Hymnus.
fer legind (d. i. scholasticus seu lector theologiae) zu Cork, der
zur Zeit der Könige Blaithmac und Diarmait, der Söhne des
Königs Aed Sláne, gelebt hat. Colmán hat diesen Hymnus ge-
dichtet, um sich und seine Schule gegen die Bude Connaill ge-
nannte Seuche zu schützen, an welcher u. A. auch jene zwei
Söhne des Königs Aed gestorben sind. Vor dieser Seuche ist C.
mit seiner Schule nach einer Insel geflüchtet. Nach der einen
Tradition hat C. den ganzen Hymnus gedichtet, nach einer andern
nur die vier ersten Langzeilen; die übrigen Verse sollen seine
Schüler gedichtet haben, und zwar jeder eine Langzeile.*
Diese letztere Angabe stimmt sehr gut zu dem nichts we-
niger als poetischen Charakter des Hymnus, und ist bei der
Auffassung der einzelnen Verse wohl zu beachten. Das Chroni-
cum Scotoram (ed. Hennessy pag. 99) berichtet, dass die zwei
Söhne Aed's im Jahre 661 p. Chr. an der genannten Seuche ge-
storben seien.
Jeder Halbvers hat sieben Silben.
Sen De don fe, for don te, Mac Maire ron feladar!
ior a /bessam* dun innocht, cia tiasam, cain temadar*!
Itir foss no utmaille, itir suide no sessam,
4 ruire nime fri cech tress, issed attach adessam.
Itge Abeil meic Adaim,* hEli, Enoc diar cobair!
ron soerat ar diangalar, secip leth fon m-bith fogair!
Noe ocus Abraham, Isac in macc adamra,
8 immun tisat ar tedmaim, nachan tairle adamna!
* Einzelne Verse erinnern an die 'mit Rom saera a Jesu beginnen-
den Verse im Epilog zum Félire (Rom saera a Jesu ar cech ulc for ire,
amal saersa Noe mac Laimech don dile u. a. m.
2» foraoessam Ms. dieselbe Construction Hy. 6, 24.
2^ timadar Ms.
6» itge: i. guidmit,
I
I 1 Colman's Hymaus. 7
Ailine athair tri cethrur ocus Joseph anuas . . ,*
ron soerat a n-ernaigthi co rig n-ilainglech n-uasal!
Snaidsium* Moisi degtuisecli, ron snaid* tria rubrum mare*,
12 Jesu,* Aaron macc Amra, David in gilla dane*.
9^ i. anuasalfer. Darnach ergänzt StoTces Goid^ p 184: anuas[er].
Aber der Beim verlangt ein a in der letzten Silbe, oder uasel V. 10.
11» snaidsium: vgl. snaidsiunn 27. 38, soersum 28, ainsiunn Hy. 6,
14. Stokes löst von diesen Formen ein affigirtes Fron. pers. ab („May
M. Protect me"), vgl. Beitr. VII 41. 42. Am leichtesten erklärt sich
noch ainsium protegat me (Fei. Jan. 30), nach Stokes = ainis-um, 3. Sg.
Fiit. von aiugim mit conjunetivischer Bedeutung. Allein diese Form
lautet ohne Affix: ain, z. B. ronn ain protegat nos. Dazu kommt, dass
in soersum und snaidsiunn (von Verben nach der 2. u. 3. Conjugation)
das s schwerlich zur Verbalform gehören kann. Ebel behauptet dies
zwar, indem er snaidsiunn Z.^ 467 zu dem mit s gebildeten Fut. oder
Conj. stellt. Allein dieses Tempus ist sonst nie von abgeleiteten Verben
gebildet, vm,d snaidsiunn würde gegen die Begel Verstössen (wie Ebel
selbst anerkennt), dass der auslautende Wurzelconsonant immer dem s
dieser Bildung assimilirt woi'den ist. Von Wichtigkeit ist ferner, dass
mir die zu ainsiunn gehörigen Formen, auch wenn ohne Affix, mit s
gebildet sind {z. B. ron anset 14), während die der Bedeutung nach zu
snaidsium, soersum gehörigen Formen ron snada 13, ron soera 56, ron
soerat 6. 10. 24 nie ein s enthalten. Jedenfalls verdient die Ansicht der
Glossatoren Berücksichtigung, welche das s zum Affixe ziehen, und auch
das Affix anders auffassen. An unsrer Stelle wird snaidsiunn durch
ron snade sund {möge er uns hier beschützen) erklärt. Ebenso im Leb.
Brecc der Glossator zu snaidsium Fei. Juli 18: i. dogné ar snádud i.
ar n-diten assund i. ab h. scli (sie) presenti; Fei. Sept. 21: i. dogne
ar snadud ron snaide asunn i. a presenti sclo [Stokes, Beitr. VII 42,
citirt aus beiden Stellen snaidsiunn, icahr scheinlich nach einer andern
Handschrift^^ zu ainsium Fei. Jan. 30: i. rom ainset sin {sie) vel ron
ainset; zu soersum in diesem Hymnus V. 28: ro soera sinn. Vgl. noch:
Ar cowtdiu cumachtach ar cond slúag sochaide ar súi ar slanicid snad-
sium ar cel Leb. na huidr. p. 15<^ lin. 21. Eiue sichere Entscheidung
weiss ich nicht zu treffen: der Zusammenhang spricht überall für die
Annahme einer conjunctivischen Form mit Pronomen affixum; den Glos-
satoren scheinen dieseJFormen nicht geläufig gewesen zu sein.
iii> ron snaid: i. populum Israel. Stokes übersetzt: „(he) who pro-
tected". Allein das n in ron kann hier nicht das Belativum sein. Nach dem
Glossator wäre zu übersetzen: der es [i. populum Israel) du4'ch das rothe
Meer schützte. Wir haben es eben mit Schülerversen zu thun. maire Ms.
12* Jesu: i. mac Nun. 12b dana Ms.
8 II Colman's Hymnus.
Job cosna fochaidib sech na nemi ron snada,
fáthi fiadat ron anset la secht maccu Mocaba!
Eoin Baptaist adsluinnem, rop ditiu dun, rop snadud!
16 Jesu cona apstalaib* rop diar cobair fri gabud!
Maire Joseph don ringrat et spiritus Stefani,
as cach ing don forslaice taithmet anma Ignati!
Cech martir, cech dithrubach, cech noeb ro bái hi n-genmnai,
20 rop sciath dun diar n-imdegail, rop saiget huan fri demnai!
Regem regum rogamus in nostris sermonibus,
anacht Noe a luchtlach* diluvi temporibus.
Melchisedech rex Salem incerto de semine,
24 ron soerat a aimigthe ab omni formidine!
Soter soeras Lotb di thein qui per secla habetur,
ut nos omnes precamur liberare dignetur.
Abram de Ur na Galdai snáidsiunn* ruri ron snada*,
28 soersum* soeras in popul limpa fontis i n-gaba*.
Ruri anacht tri maccu a surnn tened co ródai*,
ronn ain, amal ro anacht David de manu Golai.
Flaithem nime locharnaig ar don roigse* diar trógi
32 natleic suum prophetam ulli leonum ori!
16* conapstalaib Ms.
22» anacht: i. in ri ro anacht a luchtlach: i. a lucht locha
vel a lucht dub i. Noe cum suis tribus filiis et IV uxores eorum. Stokes
übersetzt: „Noah [with] his people", Ebel Gr. C.^ p. 855 „servavü N.
[et] ejus famiUam".
27. 28 soersum: ro soera sinn {er befreie uns) i n-gaba: i. isin
gabud i ra batar sine aqua quando venit ex Egipto. Stokes übersetzt:
„Abram . . , let the Prince who protected him protect us, let Mm free
me" etc. Allein sollte ron snada hier nicht ebenso aufzufassen sein witJ
V. 13? Mit der Glosse zu soersum vgl. die in der Anm. zu V. 11 bei-
gebrachten Glossen zu snaidsium. Der Uebergang von der 1. Pers. Plur.
( . . Protect us) zur 1. Pers. Sing. ( . . free me) ist auffallend.
29^ CO ruadi Ms. si'» i. arroairchise.
I 1 Colmau's Hymnus. 9
^Amal foedes in n-aingel*, tarslaic Petram a slabreid,
dor/biter* dun diar fortacht, rop reid remunn cech n-amreid!
Diar fiadait* rou tolomar uostro opere digao;
36 ro bem occa i m-bethaid* in paradisi regno!
Amal soeras Jonas faith a brii mil moir — monar n-gle — ,
snaidsiunn degri tomtach trén! sen De don fe, ior don te!
Rofir, a fiada, rofir, ro erthar in gude* se,
40 ro bet maccain* flatha De hi timcliuairt na scule se!
Rofir, a fiada, rop fír,
risam huili sith ind rig!
Sech ro ised, ro issam,
44 hi flaith uime cot rissam!
Robbem cen aes* hillethu,
la haingliu i m-bithbethu!
Reraig, faithi cen dibad, aingil, apstail — ard fegad* —
48 tairset Har n-athair* nemda ria sluag n-denma diar senad!
Sen De.
Beiidacht for érlam Patraic* connoebaib hErenn immi,*
bennacht forsin cathraig se ocus for cach, fil iiidi!
Bennacht for érlam Brigit co n-ogaib hErenn impe,
52 tabraid huile — cain forgall — bewdacht ior ordan Brigte!
Bewdacht* for Columcille connoebaib Alban alla,
ior anmain Adamnain* áin, ro la cain forsna clanna!
33* inaingel 3Is. 34» doroiter Ms.
35a fiadat 3ls. 36» bethaid Stokes Goid} bibethaid Ms.
Z9^ guidi Ms. 40» maccan Ms. mit der Glosse: meicc becca
atbalat fochetor in sanctitate post baptismum.
45 cenes Ms. 47^ i. ard fegad angelorum et apostolorum.
48» athar Ms. Zu diesem Vers die Glosse: huc usque cecinit
Colman. 49» i. for in érlam as Patraic imme Ms.
63» benedacht Ms. 54» adamnan Ms.
10 12 Fiacc's Hymnus.
For fóesam ríg na n-dúla comairclie nachan bera,
56 iu spirut nóeb ron bróciiaj Cvist ron sóera, ron sena!
2. Fiacc's Hymnns.
Hier werden wir wohl Bedenken tragen in den Angaben
der Vorrede historische Wahrheit zu suchen: Fiacc von Sleibto
(Sletty) soll ein Zeitgenosse St. Patrick's gewesen sein, der ihn
selbst getauft habe. Zuvor sei er Schüler eines ardfile von Irland
Namens Dubthach mac hui Lugair gewesen. Er wurde Erz-
bischof von Leinster. Nach der einen Tradition soll er den
Hymnus unter Lugaid (t 507 Chron. Scot.), dem Sohne und
Nachfolger von Loegaire, nach Patrick's Tode (489 Chron. Scot.)
gedichtet haben.
Diesen Hymnus hat Leo in einem Halleschen Programm
vom Jahre 1845 behandelt: Commentatio de Carmine Vetusto
Hibernico in S. Patricii laudem scripta. Leo bemerkt: Der
Hymnus kann nicht vor dem Jahre 540 und nicht später als im
8. Jahrhundert entstanden sein. Denn Tara's Glanz erlischt im
6. Jahrhundert, und darauf muss doch die Prophezeiung in V. 20
und 44 fussen, während andrerseits die Blüthe der ersten christ-
lichen Litteratur mit dem 8. Jahrhundert, in welchem die Ein-
fälle der Fremden beginnen, abnimmt. Auch von einem unmit-
telbaren Schüler Patrick's kann der Hymnus nicht herrühren, da
ja in V. 12 schriftliche Aufzeichnungen über Patrick erwähnt
werden. .jPerantiquum vero esse hoc carmen eo argumentamur,
quod ne una quidem absurdissimarum de S. Patricio fabularum
in eo exstat, quae multae aliis omnibus in narrationibus de Pa-
tricio, inveniuntur. Probatur haec sententia porro ignorantia
posteriorum, qua factum est ut nomen montanarum Scotiae rogi-
onum et civitatis Antesiodorensis (leg. Autes., für Altes.), quae
in nostro carmine indubitanter inveniuntur, non solum non in-
55 Stokes übersetzt: „Upon (the) protection of the king of the
Elements, a guardianship he will not take from us."
T 2 Fiacc's Hymnus. U
telligerent, sed ut ad haec nomina interpretanda fabulas maximo
a vero aberrantes fingerent de Patricio per Alpes Romam et ad
insulas maris Tyrrheui profecto." Im Uebrigen hat Leo's
Arbeit nur noch insofern einen Werth, als sie uns empfinden
lässt, welchen gewaltigen Fortschritt die Celtologie in den
letzten dreissig Jahren gemacht hat. Der irische, aus älteren
Drucken entnommene Text ist modernisirt mid vielfach corrupt,
Uebersetzung und Commentar stammen aber eben aus der Zeit
vor C. Zeuss, sie enthalten selten das Richtige.
Nach* seiner poetischen Form ist dieser Hymnus behandelt
in Cap. VI, 2 der Grammatica Celtica (p. 957 sequ.), mit werth-
voUen Anmerkungen zu vielen einzelnen Versen.
Genair Patraicc in Nemthur, is ed atfet hi scelaib,
maccan se m-bliadan deac, in tan dobreth fo déraib.
Succat a ainm itubrad*; ced a athair ba fissi:*
mac Calpuirn maic Otide, hoa deochaiii Odissi.
Bai se hlmdna * i fognam, maisse dóine* nis toimled,
bat«>* ile Cothraigo cethartrebe dia fognad.*
2^ fo deraib: fo dere, (am Rande) i. fo bron na doiri.
3» Succat: i. bretnas sein ocus deus belli a laten i. is ed ro ráided
a peritis. Stokes übersetzt: Succat Ms name it was said'\ indem er die
zweite Glosse auf itubrad {ßttoa it-ru-bradV hi trubh rad Leo) bezieht.
3^ ba fissi: i. ba cóir a físs.
5» i. fo intamail na hiubile bicce Ebreorum.
b^ maisse dóine: i. biad maith ocus etach.
6 i. ro lenastar in t-ainm as Cothraige i. cetharaige i. arinni
dognith („lege fognith" Stokes) tribibus IV. Stohes übersetzt: „Many
were they — four tribes, which Cothraige served." Allein cethartrebe
kann nicht Nom. sein, da dieses Compositum Singularflexion zu haben
pflegt; auch spricht die Wortstellung gegen Stokes' Auffassung. Ich
möchte es als Gen. Sing, von Cothraige abhängig betrachten: „erant
multi, quibus servivit Cothraige quatuor tribuum. Der Beim toimled —
fognad rührt gewiss nicht in dieser Form vom Dichter her.
\
12 12 Fiacc's Hymnus.
Asbert Victor fri gniad mil con tessed for tonna,*
forniib a chois forsind leicc, maraith* a es, ni bronna. 8
Do faid tar Elpa huile,* De mair, ba amru retha — *
coiiid farggaib la German andes i n-deisciurt Letha.*
I n-innsib mara Tórrian ainis, innib adrimi,
legais canoin la .German, is ed adfiadat liiii. 12
Dochum n-Erenn dod fetis aingil De hi fithisi*,
menicc atchithi* hi fisib dos n-icfed arithisi.
Ro bo chobair dond Erinii, tichtu Patraicc forochlad,
ro clos cian son a garma macraide caille Fochlad.* 16
Gadatar co tissad in noeb, ara n-imthiscd lethu,
ara tintarrad o chlóen* tuatha bEreirn do bethu.
7 gniad zweisilbig, wie in fogniad V. 30.
7^ for tonna: i. for muir sair do legunn.
8^ marait Ms.
9» i. ro faidestar Victor Patraicc dar sleib n-Elpa. Trotzdem über-
setzt Stokes do faid durch „he went" und farggaib {d. i. fo-ro-ath-gaib)
durch ,,he siaid." Vgl. du foid misit Z.^ 463, facab reliquit Z.'^ 881.
9^ De mair: „great God" Stokes. Vgl. a De móir Fél.Epil.lS, 79.
Anders 0' Curry Lect. p. 503 ba amru retha: i. in rith sa. Vgl. amru
sceoil Hy. 5, 18. Es wird wohl beide Male amra zu lesen sein.
10 i. in Italia ubi fuit Germanus.
13^ hi fithisi: „in (his) course" Stokes. Allein das Pron. poss.
dürfte auch im Irischen nicht fehlen.
14» atchithi: i. a sanctis. Die erste Hälfte des Verses hat acht
Silben, vielleicht ist atchith zu lesen.
15 Stokes übersetzt: „It was a help to Ireland ißie) coming of
Patrick, who was ealled." Ich betrachte tichtu als Subj. zu forochlad,
mit Bezug auf die Glosse zu 16^.
16» ro clos: i. fo hErinn.
16^ macraide: i. ,Crebriu ocus Lesru di ingin Glerainn mic hui
Enne dicentes: Hibernenses ad te clamant, veni sancte Patrici salvos
nos facere.
17» Es ist eine Silbe zu viel.
i?!» lethu „with them" Stokes, „late" Z.* 469.
18» 0 chlóen: i. o adrad idal. 18^ do betbu: i. ad fidem Christi.
I 2 Fiacc's Hymnus. 13
Tiiatha hErenii tairchantais, dos n-icfed sithlaith nua,
meraid co dea iartaige,* bed fás tír Temrach tua.* 20
A druid fri Loegaire tichtu Phatraicc ni Cheilitis,
ro firad iud /ätsine* iniia flatha asbeirtis.
Ba leir* Patrmcc co m-beba,* ba sab indarba clóene,*
is ed tuargaib a eua suas* de sech treba dóine. 24'
Ymmuin* ocüs Abcolips, na tri coicat nos canad,
pridchad, baitsed, arniged, de molad De ni anad.
Ni congebed uacht sini do feiss aidcbe hi linnib,
for nim consena a rige, pridchaiss fri de i n-dinnib.* 28
I Slán tuaith Benna Bairche* nis gaibed* tart na lia,*
canaid cét sahn cech n-aidchi, do rig aiogel fogniad.*
20 xo dea iartaige: i. co brath, vgl. meraid co dea bratha Fél.prol.
174 tua: i. cen gloir. Stokes übersetzt: „that his snccessors toould ahide
to (the) day of {Boom), that Tara's land would he waste {and) silent,"
indem er, ohne auf das Versmass zu achten, co de aiartaige schreibt,
irrthümlich die Glosse co brath nur auf co de bezieht, dem Worte
iartaige eine unerxciesene Bedeutung giebt und das zweisilbige tua für
Norn. Sing, halt {es ist Gen. Sing. Fem. zu Temrach gehörig).
22» indatsine Ms. Die interessante Marginalnote zu diesen Versen
s. im Anhang.
23» ba leir: i. i crabud. co m-beba: i. co a bas. cloeni Ms. Vgl.
saph indarpu demnai Fei. Oct. 16.
24^ suas: i. ad coelum. Aber wie ist de zu verstellen? Auch
Stokes weiss keinen Rath.
25» ymmuin: i. Ambrois vel Audite.
25^ nascanad mit einem o über dem a der ersten Silbe Ms.
26» arniged: i. dognith ernáigthe octis athrige.
28» hat acht Silben, vielleicht ist & zu streichen.
28b ininib Ms. Stokes' Conjectur i n-dinnib wird evident durch die
Glosse i telchaib. Ebenso in dem ton Leo mitgetheüten Texte i ndindib.
29» i Slán: i. nomen fontis [in margine:'] slana iarsindi ba slán
cech imlobor [indiobor: Stokes Bemarks^ p. 69] tarateged in t-uisce
ocus ip SabuU ata. repleverunt Ulaid illam propter molestiam turbarum
exeuntium ad illam. tuaith Benna Bairche: i. re Bennaib Boirche
atuaith i. in tipra. Stokes stellt in tipra zu gaibed, allein es muss zw
vorhergehenden Glosse gehören, wenn es auch im Ms. über gaibed steht.
29^ lia ist zweisilbig, ebenso -gniad V. 30'', vgl. gniad V. 7.
l
14 12 Fiacc's Hymnus.
Foaid for leicc luim iarum ocus cuilche fliuch imbi,
ba coirthe a /ridadart, ni leicc a chorp hi timmi. 32
Pridchad soscéla* do cách, dogníth mórferta illethu,*
íccaid luscu la truscu, mairb dos fiuscad do bethu.
JPatraic pridcliais do Scotaib, ro chés mór seth illethu,
immi con tissat* do brath in cacb dos fuc do betlm.* 36
Meicc Emir meicc Erimon lotar huili la cisal,
fos ro laic in tarmcbosal isin morchute n-isel.*
Conda thanic in t-apstal,* do faith gith gáithe déne,*
pridchais tri fichte hliadan croich Crist do tliuataib Fene. 40
For tuaith bErenn bai temcl,* tuatha adortais side,*
ni creitset in firdeacht inna trínóite fíre*.
I n-Ardmacha fil rige, is cian doreracht* Emain,
is cell mór Dún Lethglasse nimdil ced dithrub Temair.* 44
32* aridadax't Ms.
33» soscélad Ms., soscéla Stokes.
zz^ illethu: i. in latitudine saeculi. Der Vers hat eine Silbe zu
viel, vielleicht ist do vor gnith zu streichen.
36^ con tissat: i regait.
36^ do bethu: i. ad fidem.
38^ i. i n-ifernn. Der Beim cisal — isel rührt geiviss nicht in dieser
Form vom Dichter her.
39* i. quia missus fuit a Deo ad praedicandum.
39'' déni Ms. Stokes übersetzt: „Until the Apostle came to them: he
went the wending of a swift wind." Mir ist das Wort gith sonst un-
bekannt; Stokes stellt es zu skr. gati {?)
41 a temel: i. adartha idal.
41^ sidi Ms. gl. i. sithaige no adratés.
42'' firi Ms.
43'» doreracht: „arose" Stokes Goid.^ {ebenso Ebel Z.^ 960 „sutrexit"),
„passed away" Goid.^
u^ i. ni hinmain lern Temair cid fas. Stokes übersetzt: „not
pleasant to me, though Tara be desert."
I 2 Fiacc's Hymnus. 15
Patraicc dia m-bai illobra,* adcobra dul do Máchi,*
do luid aingel* ar a chenn for set immedon láthi.*
Do faitb fades co Victor, ba he arid ralastar,*
lassais in muine i m-bai, asin ten adgladastar. 48
Asbert:* orddan do Machi,* do Crist atlaigthe bude!*
dochum iiime mos rega,* ro ratha duit du gude.*
Ymmou dorroega it biu, bid lúrech díten do cách,
immut illaithiu in messa regat fir hErenn do brath. 52'
Anais Tassach dia* es, in tan dobert comman do,
asbert mon-icfed* Patraicc; briathar Tassaig nir bu go*
Samaiges* crich fri aidchi, ar na caite les* occai;
CO cenn h]isidne bai soillse, ba he sithlaithe fotai. 56
In cath fechta* i m-Bethron fri tuaith Cannan la mac Nun,*
assoith* in grian fri Gabon, issed adfeit littH* dun.*
Huair assoith la hEsu in grian fri bás inna clóen,
cia suthrebrech, ba huisse soillse* fri éitsecht na nóeb. 60
45» i. ic Sabull.
45^ i. ardaig commad ann no beth a eserge. — mache Ms.
46» i. Victor. 46^ laithe Ms.
47i> aridralastar: i. arrále i. cen dul do do Ardmacha.
49a asbert: i. Victor. orddan do Machi (mache Ms.): i. do
glór ocus t'airechas do Ardmacha, amal no bethe fein ann.
49^ buide Ms., altirisch wäre aber budi — gudi.
50» mosrega: i. immucha rega dochum nime.
50^ du gude: i. cech ni ro chuingis co Dia doratat duit.
62» Es ist eine Silbe zu viel (in). 53» dia zweisilbig.
54» monicfed: i. co Sabull iterum.
64* nir bu go: gl. quia venit Patricius iterum co Sabull.
66» samaiges: i. Patraicc. 55^ les: i. cainlle.
67» fechta: i. factum.
61^ Nuin Ms., Nuin — dúinn Stokes. Vgl. die Glosse zu Hy. 1, 12».
68» assoith: i. Deus. Allein hier muss doch in grian Stibject sein,
vgl. V. 59. 59» Es ist eine Silbe zu wenig.
cot soillsi Ms. ; vgl. V. 56.
\
16 12 Fiacc's Hymnus. .
Clerich hErenn dollotar d'airi Fairaic as cech sét,
son in cetail fos ro laich,* contuil cach úadib for sét.
Anim* Patraic fri a chorp is iar soethaib* ro scarad,
aingil De i cétaidchi* arid fetis cen anad. 64
In tan co n-hualai Patraic,* adella in Patraic n-aile;*
is malle connuccabsat* dochum n-I'su meicc Maire.*
Patraic cen airde n-úabair* ba mór do maith ro menair,
beith i n-géillius meicc Maire, ba sén gaire i n-genair.* 68
62» fosrolaich: i. ros failgestar inna ligu.
63» ainm Ms.
63^ sethaib Ms.
64» i cétaidche Ms.
65» Patraic: i. mac Calpiiirn.
65^ in Patraic n-aile: i. Senphatraicc. Es ist eine Silbe zu viel,
vielleicht ist in zu streichen.
66 i. issed ro gell Patraic mac Calpuirn do Senphatraic, commad
immaille no regtais dochum nime . . . (der Best der Glosse unleserlich).
66» connubcabsat Ms. Weder Stökes noch Ebel (Z.* 464) scheinen an
dem ersten b Anstoss genommen zu hohen. Leo l. c. hat: connuc
ceibhset, was abgesehen von der falschen Trennung die richtige Form
ist. Sie enthält die Wurzel gab viit den Präpositionen con-ud- (Z."^ 885),
und zwischen diesen ein Pron. infix. (Z.^ 332), denn nur so erklärt sich
das doppelte n und die intransitive oder reflexive Bedeutung, vgl.
cotaucbat (mit infig. da) se attollunt Z.^ 885.
67» cen airde n-uabar Ms. Die Correctur ist von Stokes (Bem.^p. 69),
der nunmehr übersetzt: „without a sign of vainglory." Diese Conjectur
findet insofern eine gewisse Bestätigung, als auch Leo's Text cen airde
nuabhair aufweist.
68^ Stokes übersetzt: „happy was (the) fate to tohich he tvas borne,^^
und bemerkt dazu: „lit. it was a luck (sén) of laughter {gaire)."
1 2 Fiaoc's Hymnus. 17
Anhang.
In diesem Anhang sind aus der lateinischen Vita auctore
Jocelino Monacho de Furnesio (Act. Sanct. Mart. tom. II,
pag. 541 seqii.), sotcie aus der irischen Vita im Leb. Brecc diejenigen
Stellen mitgetheüt, die mir für das Verständniss des Hymnus von
Nutzen zu sein schienen.
Zu V. 2—6:
Joe. cap. II, 10. . . . Cum enim ipse puer illustris tria lustra
pcrlustrasset sextum decimum attiugens annum, cum aliis
pluribus compatriotis. piratis fines illos depraedantibus rapitur, capti-
vatur, et in Hiberniam ducitur: cuidam deinde regulo paganissimo,
Milchoni nomine, in Aquilonali parte ejusdem insulae principanti,
in scrvitutem venditur . . .
. . . orabat aiiquanto tempore penitus jejunus, quandoque her bar um
radicibus seu levissimis cibis se sustentans, membra sua, qnae
erant super terram, mortificabat . . .
Leb. Br. p. 25^: Is he seo di» tuirtbiud tidechta Patraic docum
n-Erenn: secht mm'c Sechtmaid i. secht mm'c rig Bretan, batar for
longais, do ronsat orcuin i tir m-Bretan, ocus batar Ulaid immalle friu
CO tucsat Patraic leo hi m-broit dochumm n-Erenn, ocus a di siair, i.
Tigris ocus Lupati, conus rensat Patraic fria Miliucc mac h. Buain,
i. fri rig Dalaraide, ocus fria thriar m-bhrathar, ocus rensat a di
siair i Conaille Miiirthemni, ocus nimafitir doib, ocus ni con fitir nech
dib cia tir in ro reccad aroile. Do fognad tra Fatraic don rig
ocus dia triur brath ar, conid aire sin tuccad fair inn ainm is
Cothraige, i. mog cethrair. Batar di IV hanmand fair i. Succait a
ainm o thustigib (leg. thustidibl; Cotraige dia m-boi oc fognum don
rothnir. Magonius (gl. i. magis agens) a ainm ic German; Prtfrici«s
ffl. i. imter civium, i. athair na catharda) a ainm ic comorba Petair
gl. i. Celis.).
lieber die Namen des Patricius theilt StoTces Retnarks'^ p. 36 Anm.
Folgendes mit: „In the Tripartite Life, Pawl. B. 512, fo. Q^. 2, we find:
Cethrar immwrro ro cendaig seom . óin dib side Miliuc . is do sein
arróet som in ainm is Cotraigi iarsindi foruigenai do cet/jartreb . ro
lecht dana ceithir anmand fair i. Sucait a ainm o tustidib . Cothraigi
(IIa m-bai ic fognaw do cethrur. Magonius a Germano . Patricius, id
est primns (?) civium, a papa Celestino. Nov) four persons bought
hiiii: one of tliem was Miliuc. From Mm Patrick receired the name
Cothraige, becausc he sert^ed four houses. So he had four names, to
wit, Sucait his name from his parents: Cothraige while he was serving
foiir persons: Magonius [cf Skr. Magharnn'] from [his teacher] Ger-
2
18 12 Fiacc*8 Hymnus.
manus; and Patrieius from Pope Celestine." Aehnlich im Lib. Arm.
9a. 2, vgl 0' Curry Lect. p. 608.
ZuV. 7,8:
Joe. Cap. II, 12: Evolutis sex annorum orbitis . . . Oranti illi
quadam die Angelus Domini apparuit, stans super cujusdam prae-
eminentis petrae praeruptum . . . Adjecit etiam in proximo ipsum
servitutis jugum de collo excussurum ... Et licet caelestes spiritus
vocabulo humano censeri necesse non sit, pulchre tamen Angelus
humana forma ex aere assumpta indutus, se Victorem appellavit . . .
Adjecit etiam, navem, paratam ad transferendum in Britanniam,
Stare in portu . . . Haec dicentis Angeli visio disparuit et allocutio;
ejusque vestigia usque in praesens petrae impressa, in finibus
Dalaradiae, in monte Mis memorantur.
ZuV. 9— 18:
Joe. cap. III, 17: . . . Emenso aliquanti temporis spatio, in paternis
constitutus laribus, in visu noctis vidit virum venusti vultus et habitus,
quasi de Hibernia plures epistolas afferentem, et unam sibi ad legendum
porrigentem: quam ille suscipiens legit, litterarumque in limine
scriptum invenit: Haec est vox Hibernigenarum. Perlecto enim
principio, cum in legendo vellet procedere, videbatur sibi in spiritu
infantulos Hibernicos maternis uteris inclusos, voce clara cla-
mantes se audire: Rogamus te, sancte puer Patrici, ut venias
et ambules inter nos, et liberes nos . . . Consuluit super hoc
negotio magni consilii Angelum; et ut patriam parentesque deserens
Gallias peteret, ob fidei Christianae doctrinam disciplinamque dieendam,
per Angelum Victorem divinum suscepit oraculum.
18. Caelitus edoctus et eductus . . . natale solum Britanniae per-
transiens, Galliarum fines adivit. Et ne forte in vacuum eurreret,
aut quod non didicit doc^ret, B. Germano Autisidiorensi Episcopo ad-
haesit; et ut in Christiana religione ae eruditione plenius proficeret,
cum illo octodecim annorum spatio legens et adimplens sacras Scrip-
turas . . . moram fecit. Susceperat uterque divinum oraculum: Patrieius
seilicet, ut cum S. Germano maueret; et Episeopus, ut eundem sanctum
adolescentem seeum erudiendum retineret. Erat hie Antistes genere,
dignitate, vita, doctrina, officio, et signis celeberrimus ; a quo singulos
sacrorum Ordinum gradus, et etiam Sacerdotalem apieem seeundum
instituta Canonum percepit Patrieius . . .
21. Sedit animo S. Patricio Sedem S. Petri petere in petra fundati,
et sanctae Romanae Ecclesiae canonieis institutis uberius imbui; cupiens ^
auetoritate Apostolica iter et actus suos roborari. Cum autem quod fl
corde conceperat enodasset B. Germano, approbavit sanctum ipsius
propositum S. Germanus, adjungens ei Christi servum Sergecium
I 2 Fiacc's Hymnus. 19
Presbyterum, itineris socium, laboris solatium, sanctae conversationis
testem idoneum. Profectus vero divino instinctu seu revelatione
Angelica ad quemdam, in quadam insula Tyrrheni maris degentem,
secessit solitarium . . .
Der Scholiast und ebenso StoTces beziehen V. 9 und 10 auf Pairaic's
Reise nach Born. Die Bichtigkeit dieser Auffassung ist schon öfter an-
gezweifelt worden, so vom Editor der Vita S. Patricii in den Act.
Sanct. {Mart. II, f. 528) und von Leo (s. oben S. 10). Beide meinen,
tar Elpa beziehe sich nicht auf die Alpen, sondern auf Alba, Schott-
land, {vgl. Alpu Aec. Sg. Z.^266), und Letha sei nicht Latium, sondern
Letavia d. i. Aremorica. Somit würde sich V. 9 unmittelbar an V. 8
anschliessen ; da Milchu oder Miliucc ein Häuptling im nördlichen
Irland war, so musste P. auf seiner Flucht zunächst nach Schottland
kommen. Das Hauptziel war aber, dass P. für seine Mission vor-
bereitet würde. Nirgends finden wir, dass er den German erst in Born
angetroffen hätte; auch die lat. Vita, die von P.^s Aufenthalt in Born
berichtet, lässt ihn den German in Gallien aufsuchen. Schon desshalb
liegt es nahe, die geographische Angabe in V. 10 nicht auf Born zu
beziehen. Dazu kommt aber, dass auch an und für sich die Worte
i n-deisciurt Letha ein sehr sonderbarer Ausdruck für Born wären,
ganz abgesehen davon, dass Born nicht im südlichen TJieile von Latium
liegt. Mit welchem Bechte Autisiodörum (jetzt Auxerre), German's
Besidenz in Gallien, als i n-deisciurt Letha gelegen bezeichnet werden
durfte, ist eine andere Frage. Eine geographische Ungenauigkeit wäre
aber bei einer weniger bekannten Stadt nicht so auffallend. Wenn man
annehmen darf, dass mit Letavia in weiterem Sinne die ganze nördliche
Hälfte von Gallien gemeint sei, so würde Alles in Ordnung sein.* Dass
Letha im Sinne von Latium gebraucht worden ist, kann Niemand
bezweifeln {z. B. o Róim Letha, Leb. Br. 66», 55). Vgl. 0' Curry .Lect.
p. 502. Eine merkwürdige Stelle findet sich in der Vita Patricii,
Leb. Brecc p. 26» lin. 36: iarsin ro fucc in t-aingel i n-Arboric
Letha cusin cathraig dianad ainm Capua i sléib Armóin . . . Hier ist
Latium sogar durch Arboric Letha, d. i. Aremorica Letavia, bezeichnet.
Auf die Verse 15 — 18 bezieht sich das aus Gap. III, 17 der Vita
Mitgetheilte. Aehnlich in der irischen Vita, Leb. Br. p. 25^ lin. 65:
. . . tanic in t-aingel chuice ina chotlud co n-epistlib immdaib leis tria
Goedeilg, ocus in tan bói sim occa n-airlegend atchuala gair mor do
nóidenu a m-bronnaib a maithrech hi crichaib Connacht. In macrad
sin a caille Fochlad, conid e so atbertis: veni sancte Patrici salvos nos
facere. Vgl. Stokes Goid.^ p. 130. In unserem Hymnus steht aber
nicht, dass P. diesen Buf der Kinder n'nr geträumt hat. Auch der
* Die Sache xcird etident durch Lib. Arm. §7 (Ooid.^): „Patricius et Isseminus
cum Germaiio fnerunt in Olsiodra", d. i. „Autissiodurum wow Auxerre."
2*
20 12 Fiacc's Hymnus.
Glossator scheint dies nicht angenommen zu haben, wie aus der Glosse
fo hErinn zu ro clos (F. 16) hervorgeht.
Zu F. 19-22:
Joe. cap. III, 26: . . . Egressuro autem ad aridam Patricio, paga-
norum multitudo ipsius adventum exspectans, obviam occurrit et obstat.
Magi namque et arioli ipsius regionis conjecturando vel vaticinando,
insulam per Patricii praedicationem convertendam praecognovernnt,
ejusque adventum longo ante in haec verba praedixerunt:
Adveniet in circulo tonsus in capite, cum suo ligno curvo;
cujus mensa erit in Oriente domus suae, populusque illius
retrorsum illi astabit, et ex mensa sua nefas cantabit, et tota familia
sua: fiat, fiat, respondebit. Hie autem cum advenerit, deos
nostros destruet, templa et altaria subvertet, turbas post se sedueet,
reges sibi resistentes subjiciet, aut de medio tollet, et doetrina ejus in
seeulum regnabit . . .
Eine irische Version dieser druidischen Prophezeiung findet sich in
einer Marginalnote zu V. 34, in der auch die Namen der Druiden
genannt sind: ite na druid i. Luchru ocus Lueutmel ocus is ed asbertis:
Ticfa tálcend dar muir merreend,
a brat tollcend, a chrand eromeend,
a mias i n-iarthair (leg. airthair) a thige,
frisgerat a muinter huile
amen amen.
Ebenso in der ir. Vita, Lebr. Br. p. 26» lin. 64: uair ro thirchansatar
a druide do Loegaire tidecht P. docum n-Erenn V. bl. remi fessin, i.
Loehra ocus Lothraeh ocus Lueat mocl ocus Renell a n-anmanna, ocus
ba hed so atbertis: '
Tiefai taillcend tar muir meircend,
a bratt (i. eoehall) toilleend, a crand (i. bachall) eromeend,
a mias (i. a altoir) an airthair a thige,
friseerut a munter uli
amen amen.
Vgl. O'Donovan's Suppl. zu O'Beilhj s. v. Tailginn.
Z« F. 23—42:
Diese Verse schildern im Allgemeinen Patraic's heiliges Leben und
Wirken. Encnnscht wäre eine sachliche Erklärung zu V. 29, die ic^|j|^|j
aher nicht zu geben vermag. Da alle ülrrigen Stellen ohne Weiteref^^^
verständlich sind, so verzichte ich auf die Mittheilung entsprechender
Stellen (Vit. Joe. cap. XVIII, 160, Leb. Br. p. 29*, lin. 66 fl.), und
führe nur zu V. 31 eine fast wörtlich gleiche Stelle aus der ir. Vita an
I 2 Fiacc's Hymuus. 21
(Leb. Br. p. 29'', lin. 5): iu cethnimad (den vierten Tlieil der Nacht)
for dir luimm ocus doch fó chind ocus culchi fliucli imbi.
ZmF.45— 50:
Joe. cap. XIX, 164: Post haec dilectus Domini Patricius pleuus
dierum et meritorum . . . vitae suae vesperum videt imminere: qui cum
esset iu finibus Ulidiae constitutus, versus Ardmachiam civitatem
Sedis suae maturavit gressus. Sedit enim desiderio suo illo in loco
sacri corporis exuviis depositis viam universae caruis ingredi, et sub
oculis filiorum, quos in Christo parturierat, in ventre matris omnium
recondi. Sed sancti viri propositum inopiuatus commutavit eventus . . . :
Angelus namque Victor illi, quo proposuerat tendenti, occurrit, et
st'cus viam de rubo, absque ullius combustionis jactura ar deute,
loqueus ait: Prohibe Patrici, pedem a coepto itinere, quia uon est
vohiutatis divinae, ut vita tua morte commutetur in Ardmachia corpus-
que claudatur sepulchrali lare. In regione enim ülidiae quam prius
prae omnibus Hiberniae finibus convertisti. Dominus praevidit te mori-
turura, et in civitate Dunensi honorifice tumulandum: ibi quippe
erit tua resurrectio; sed in Ardmachia urbe, quam diligis, gratiae
tibi collatae successiva admiuistratio. Memor esto verbi tui, in
quo filiis Dichu primis neophytis Hibernigenarum, spem dedisti, quaudo
caelitus edoctus in terra eorum te moriturum et funerandum praedixisti
et promisisti. Sanctus autem praesul prius paululum hoc moleste
accipiens, obstupuit: sed repente in se reversus Divinae dispositionis
providentiam . . . amplexatus est Deique voluntati suam submittens ad
partes Ulidiae regressus est.
Nach den Glossen zu V. 54 befand sich P. zu Sahull („or Saull,
Co. Down" 0' Curry Lect. p. 20). Die lat. Vita hat nur in finibus
Ulidiae, aber in der irischen Vita heisst es {Leb. Br. 29i>, lin. 9):
o thanic tra cusna dedenchu do P. dia m-boi oc Sabull hi Mag Inis
hi crich Ulad, tic for conair do Ardmacha con bad ind atbelad. Atchi
in munni (sie) for lassad ara chind ocus ni loisced in teni in muine,
ocus Victor aingel ica acallaim-sium ass, ut dixit friss: Ni dechais do
Ardmacha etc. Von Sabull aus lag Ardmacha südlich (fadess V. 47).
Zu V.Öl:
Nach Stokes ist hier der mit den Worten „Audite omnes" beginnende
Hymnus des Secundinus gemeint, mit dem der Liber Hymnorum
beginnt {Stokes, Goid.^ 132), und von dem Vit. Joe. Cap. XVIII, 155, 156
berichtet tcird.
Zu V. 53— 64::
Von der Prophezeihung des Bischofs T ass ach finde ich nichts in
den mir zugänglichen Quellen. Doch wird überall berichtet, dass T.
dem Patraic zum letzten Male das h. Abendmahl gereicht habe. Vgl.
22 12 F'iacc's Hymnus.
Joe. Vit. XIX, 167, Ir. Vit. im Leb. Br. p. 2d^ lin. 23 (Ro fáid P. a spir.
iarsin ocus rogab comaind ocus sacarbaic do laim Tassaig espoic).
Den Angaben des Hymnus zu Folge war Tassach in Sabull und
reichte Patraie das h. Abendmahl, ehe sich dieser nach Ardmaeha auf-
machte. Er prophezeite, dass P. bald zurücJckehren würde; und es
geschah, denn der Engel veranlasste ihn unterwegs zur BücTckehr.
ZuV.bb—ßO:
Auch die irische Vita berichtet so von dem Wunder nach Patraic's
Tode: ni thesta forru in t-sollsi na in bolad angelacda, acht bói isin
tir uli CO cend m-bhadwa (Leb. Br. p. 29^ lin. 32j. Aber nach der
lat. Vita {cap. XIX, 170) währte das ununterbrochene Licht nur zwölf
Tage.
y
Zw F. 61—64:
Joe. cap. XIX, 169: multitudo etiam populi et cleri copiosa
catervatim confluxit . . . Nocte vero secuta lucifluus chorus ange-
lorum circa corpus caelestes excubias exhibuit, locum et omnes
existentes in eo claritate circumfulgens, odore oblectans, psalmodiae
mellifluae modulamine mulcens, spirituali jucunditate cuncta perfudit.
Igitur in omnes, qui convenerant, sopor Domini irruit, et donec
angelicae explerentur exequiae, usque mane consopitos detinuit.
ZmF.65,66:
Von dem gleichzeitigen Tode des P. und des Senphatraic und
von der in der Glosse erwähnten Prophezeiung desselben finde ich in
den anderen mir zugänglichen Quellen nichts. Nach der gewöhnlichen
Tradition war Senph. vielmehr der Nachfolger Patraics, und war ihm
dies, als er ein Knabe von sieben Jahren toar, von P. jwophezeit
worden; er soll den Patraie um zehn Jahre überlebt haben {Act. Sanct.
Mart. II, p. 583, 13. 14). Den Namen des Senphatraic und die Ver-
wandtschaft der beiden P. betreffend sagt der Editor der Vit. Joe. l. c.
p. -519, 12: . . . sed satis habemus insinuare paucis, alterum Patricio
fuisse fratrem, Sennanum (sie) nomine, gradu diaconum, ante susceptos
ordines sacros patrem junioris Patricii, qui secundus a sancto patruo
primatum Ardmachanum tenuit, et ut infra dicetur S. Sen-patrick
dictus est, non quasi senior Patricius (etsi eo trahat vocis sen signi-
ficatio), sed Senani Patricius.
I 3 Ninine's Gebet. 23
3. Ninine's Gebet.
.Diese kurze, aber in grossem Stil gehaltene Verherrlichung
des S. Patrick ist wohl das poetisch schönste Stück im Liber
Hymnorum. Die Vorrede besteht nur aus den Worten: Níníne
écess doríne in n-orthain -sse no Fiac Sleibte.
Einen nicht ganz genauen, obwohl auf einer neuen
Collation beruhenden Abdruck des Textes und der Glossen nach
Stokes Goid.^ hat Rev. J. F. Shearman mitgetheilt, Journ. of the
R. Hist. and Arch. Assoc. of Ireland, July 1874 (No. 19) p. 197:
abgesehen von einigen kleineren Ungenauigkeiten ist hier der
Fehler dorchraide für dorchaide, V. 9 stehen geblieben. Auch
die Uebersetzung ist ein unveränderter Abdruck von Stokes'
erstem Versuche.
In der Abtheilung der Verse bin ich nur insofern von ,
Stokes abgewichen, als dieser die Verse 3, 4, 5 und 7, 8, 9 ohne
Abtheilung giebt. Wenn man primabstal, V. 7, streicht, so
lässt sich ein gewisses System in der Silbenzahl der Verse
erkennen (7 + 5.7 + 5; 10 . 5 . 9; 10 . 5 . 9; 10 . 10).
Admuinemmair* Noeb Patraicc primabstal hEreim,
airdirc a ainm n-adamra, breo batses gente!
cathaigestar fri druide durchride,
dedaig* diumaschu
la fortacht ar fiadat findnime,
fonenaig* hErenn iathmaige mórgein.*
1 i. tiagmait inna rnuingin. Vgl. admuinter a feli Fei. Oct. 2 mit
der Glosse i. adamraigther i. bendaicher {sie), ähnlich Hy. 5, 98. Stokes
übersetzt, durch die etymologisirende Glosse verleitet: „We put trust."
i i. alaind ro dingestar.
6 fonenaig: i. ro funigestar i. dorigni a funech i. a glanad.
mórgein: is mor in gein Patraicc no mor gin filem oca gude i. gena fer
n-Erenn ule. Stokes übersetzt jetzt [Eem,^ p. 69): „He purified Erin's
meadow-lands, a mighty birth."
24 I "4 Ultan's Hymnus.
guidmit do Patraicc [primabstal],
8 donn esinart* i m-brath a brithemnaclit*
do mídúthrachtaib demna dorchaide.
Dia lern la itge Patraicc primabstail!
4. Ultan's Hymuus
auf Brigit.
Diesen Hymnus soll IJltan, Abt von Ardbreccan, gedichtet
haben, der nach dem Chron. Scotorum im Jahre 653 starb
(nach den Annais of the Four Masters im Jahre 656, Stokes).
Die Unsicherheit der Tradition äussert sich aber darin, dass er
auch dem Columcille (f 595 Chron. Scot.), dem Broccan Cloen
(6. oder 7. Jahrh,), drei Männern aus der Genossenschaft
(munter) der Brigit (t 523 Chron. Scot.) und dem Brenainn
(t 565 Chron. Scot.) zugeschrieben wird.
In jeder Zeile sind fünf Silben, im Reime steht immer ein
zweisilbiges Wort.
Brigit be bithmaith, breo orda* oi})lech,
don fe* don bithtiaith in grian tind tóidlecliM
7 primabstal halte ich für späteren Zusatz, s. die Vcn'hemerkuiuien.
8 doiiiiesmart: doniiessaircfe i. dogéna ar tesargain. i m-brath a
brithemnacht: i. ar in britliemnas bratlia. Stokes übersetzt: „We jrray
to Patrick, chief apostle who will save us at (the) Judgment from doom
to (the) malevolences of dark demons." Ohne hier im Allgemeinen die
Existenz eines T-futurum im Irischen {rgl. Stokes, Beitr. VII, 28)
bestreiten zu tvollen, kann ich doch doun esmart nicht ohne Weiteres für
ein solches halten. Ob do esmart wirklich mit do essurc, tessurc sei'vo
gleichbedeutend ist, wie der Glossator angiebt, ist mir zweifelhaft ; auch
die Praep. do, V. 9, will berücksichtigt sein.
i'j breo orda: vgl. breo óir Anrede an Brigit in einem Z.-*961 mit-
getheilten Gedichte.
2» doiife: i. don fuca. bithlaith Ms. 3^ taidlech Ms.
I 5 Broccau's Hymnus. 25
Ron soera Brigit sech clrungu demua,
4 ro roeua reunii catha cach thedma.
Do rodba* innunn ar colla cisu,
in chróeb co m-blathaib in mathair I'su.
Ind fíróg* inmain* co n-orddain adbail
8 biam sóer ccchinbaid lam nóeb do Laiguib.*
Lothcholba* flatha* laJPatraic primda,
intlacht uasligaib* ind rigan rigda.*
Robbet iar sinit ar cuiii) hiccilicc,
12 dia rath ron broena, ron soera Brigit.
Brigit bé.
Brigtac per laudcm Chiistum prccamur,
iit nos Celeste reffnum habere mercamur. amen.
5. Brocean's Hymnus.
Dieser Hymnus trägt ganz den Charakter der Gedichte,
welche so oft den sagenhaften Erzählungen der Iren eingestreut
sind. Die Kunst des Dichters besteht hier, abgesehen von der
Versification, darin, allbekannte Dinge so kurz als möglich aus-
5=1 dorodba: i. ro dibda.
7» indiróg Ms. iiimain: i. linne no la cach.
s^» Laiguib: tcahrscheinlich ist Lagnaib zu lesen.
<i i. cend do feraib hErenn Patrcwcc, cend do muaib hEreiin Brigit.
9» lethcholba: i. Brigit; in margine: Amal bite da cholba i u-domuu
sie Brigit ocus Patra/cc i ii-hErenn (sie). flatha: i. flathemnasa
hEreun.
loa uasligaib: i. uasocraidib.
i(|i> rigda Stokes Goid.^ p. 184, riga Ms. Stokes übersetzt: „the ves-
ture ocer liga (?), the royal Queen." Der Sinn dieser Stelle ist noch
fraglich. In der Glosse ist getciss uas socraidib zu lesen (Stokes Goid.^
p. 137 not.); auch uas sligaib «h Texte? intlacht fasst Stokes als in
tlacht, das Gewand (?).
11» i. post, i. set sin.
26 15 Broccan's Hymnus.
zudrücken, gleichsam nur durch Stichwörter. Wenn man den
betrefFenden Stoff nicht schon anders woher kennt, so sind diese
Verse oft ebenso wenig zu verstehen als ein Sanskrit Sutra ohne
Commentar. Ich habe deshalb aus der unter dem Namen des
Cogitosus gehenden Vita S. Brigittae (Acta Sanctorum, Febr. 1)
diejenigen Capitel, welche für das Verständniss dieses Hymnus
von Wichtigkeit sind, theils vollständig, theils mit Weglassung
unwesentlicher Sätze mitgetheilt (s. den Anhang hinter dem
Texte). Auffallend ist, dass die Reihenfolge der Wunder im
Hymnus wie in der genannten Vita dieselbe ist. Diese Ueber-
einstimmung kann nicht zufällig sein; andere Vitae beobachten
eine andere Anordnung, lieber Broccan, mit dem Beinamen
cloen, sagt die Vorrede weiter nichts aus, als dass Ultan, Abt
von Airdbrecan, sein Erzieher (aite) gewesen sei, und dass der-
selbe ihn zu dem Unternehmen veranlasst habe, die Wunder der
Brigitta in kürzester Fassung und in poetischer Form zusammen-
zustellen. Nach dem Chron. Scot. starb Ultan im Jahr 653.
Andrerseits aber soll der Hymnus nach der Vorrede unter
König Lugaid entstanden sein, dessen Tod das Chron. Scot.
unter dem Jahre 507 berichtet. Keine der beiden Angaben
verdient Glauben. Der Verfasser dieses Hymnus ist wahr-
scheinlich deshalb in Zusammenhang mit Ultan gesetzt worden,
weil dieser die Wmider der Brigitta zuerst gesammelt haben
soll. Die Sprache ist alterthümlich; besonders beachteuswerth
sind die ziemlich zahlreichen Perfectformen.
S. Brigit und S. Patrick sind die Nationalheiligen
Irlands. Während aber Patrick nur der christlichen Hagiologie
angehört, scheint Brigit zugleich die Erbin einer alten heid-
nischen Gottheit zu sein. Ihr- Wesen enthält Züge, die mehr
als eine heilig gesprochene Nonne hinter ihr vermuthen lassen.
Ich meine weniger die ihr zugeschriebenen Wunder — obwohl
vielleicht die Art derselben auch nicht bedeutungslos ist — , als
vielmehr den Umstand, dass sie wiederholt als eine der Mütter
Christi (V. 4, 63), dass Christus wiederholt ihr Sohn genannt
wird (V. 83), und dass sie gleichgestellt wird mit Maria (V. 105).
Eine Glosse im Lib. Hymn. fol. 2'' (Goid.^ p. 63) sagt geradezu:
I 5 Broccan's Hymnus. 27
ar isi Brigit Maire na p-Goidel (Glosse zu: virginem Mariae
sanctae similem). Ganz dieselbe Bemerkung findet sich zweimal
in der irischen Vita der Brigit, welche im Leb. Brec. steht, vgl.
p. 63* lin. 10 und 66* lin. 50 der Lithographie. Es liegt nahe,
hier an die altgallischen Matres zu erinnern.
Den lateinischen Texten im Anhang sind einige Stellen aus
der ei*wähnten irischen Vita im Leb. Brec. einverleibt, sowie
einige andere irische Stücke.
Jede Halbzeile hat sieben Silben.
Ni car Brigit buadach* bith, siasair suide eoin i n-ailt,
contuil cotlud cimmeda ind noeb* ar écnairc ammaicc*
Ni mór n-ecnaig* etaide trínóit co n-huasail hiris,*
4 Brigit mathair mo rurech nime flatha ferr cinis.*
1» Brigit buadach, ebenso Fei. Prol. 191.
2^ nóib Ms., sonst vorwiegend oe in diesem Hymnus, und oi nur
dann, wenn ein dünner Vocal die betreffende Silbe beeinflusst hat {vgl.
zu V. 90^). ar écnairc ammaicc übersetzt Stolces „because of her
son's absence", dagegen V. 35 ar écnairc arríg „for lore of her hing".
Vgl. ar écnairc na sluag sa „for intercession of these hosts" Fei. Prol. 266.
sa ni mór n-ecnaig (vgl. mór n-uilc multum mali Z.^ 916): i. ni bú
assa, i. a hécnach. Der Glossator muss also etaide zum Folgenden ge-
zogen haben. Dazu die Glosse : i. issi ro bói co n-iris uasal (sie) na
trinoite occai. Stokes übersetzt jetzt {Rem,arks^ p. 69): „not mueh of
carjnng icas found (in her): with the noble faith of Trinity she lived."
Allein trínóit kann nur Nom. oder Acc. sein. Zu etaide vgl. ni co
n-étada non invenires (Z.^ 740, 2. Sg. Praes. sec. Act. Z.'^ 444), allein
es ist hier loohl 3. Sg. Praes. sec. Pass. (Z.^ 480) im Sinne eines Im-
perfects.
4^ ferr cinis: i. is ferr ro genair. Der Glossator scheint also nime
flatha zum Vorlier gehenden gezogen zu haben. Stokes übersetzt: „of
heaven's kingdom best was she born" (?). Weder cinis noch ferr könnte
mit dem Gen. verbunden werden. Dieselbe Construction findet sich aber
Fei. Sept. 24: Compert Johain uasail Bauptaist as mo scelaib, acht Jesu
do doinib is amru ro genair (. . . ist der beste, der gehören wurde).
Derselbe Gedanke deiitliclier ausgesprochen in Bezug- auf Columcille
L. Br. p. 33i>, lin. 46: Ni ro genir tra do Goedelu gein bud uaisle na ba
ecnaide na bad socenelchiu oltas Columcille.
28 15 Broccan's Hymnus.
Nil' bu écnairc*, nir bu elc, ni bu cair baiichath brigach*,
ni bu naithir bémnoch brecc, ni rir mac Do ar dibad.
Ni pu ior seotu santach*, érnais ceii iicim ceii matliiiu,
8 nir bu clialad cessacbtach, ni cair in domuin cathim*.
Nir bu fri óigthiu acher, cain bai fri lobru truagu,*
ior maig* arutacbt* cathir* dollaid* ron snade* sluagu.
Nir bu airgech air siebe, genais for medon maige,
12 amra árad* do tbuataib d'ascnam flatba maic Maire.
Amra samud Sanct Brigte, amra plea co n-hualai*,
ba hoen im Crist co n-gaba* dal as cbomtig fri dama*.
Sil IUI- bu écnairc: i. ni bu écnaigthid, i. ni dénad écnach ueich.
In dieser Bedeutung ist ecnairc sonst nicht nacligeiviesen , vielleicht liegt
hier eine Cnrruptel vor.
5'^ i. ni ro charastar catli na m-ban m-bronacli. Darnach übersetzt
Stolces: „she was not fond of vehement looman's-wars." Allein sollten
wir dann nicht auch im Texte banchath m-brigach erwarten? — Vgl.
Fei. Juni 8: iar m-buaid ocus banchath, über letzterem Worte i. in
dergmartra.
l^^^ i. nir bo santach fri seutu.
81' i. ni ro char in domun . . . , i. caithem in domuin di fein.
Stolces übersetzt: „she loved not the world's pastime".
9^ i. cain no biid, i. airchisecht na lobar truag.
10» for maig: i. Laigen arutacht: i. ro chumtaig cathir:
i. Celldara.
iQb dollaid: i. de ron snade: i. Brigit vel civitas Goid.^
•p. 142 übersetzte Stolces: „On a piain she built a toten: to God's king-
dom she convoyed hosts"; Bemarlcs^ p. 69 übersetzt er: „a town sheltered
her: when she went (thence), it protected hosts" {?). Ich glaube mit dem
Glossator, dass dollaid für do flaith steht, vgl. derglaid V. 38 i. flaith derg.
Dieselbe Construction Fei. Mart. 6 {L. Br.): Ron snaidet iar leri do
flaith De. Die Schivieriglceit unserer Stelle liegt in arutacht {vgl. ardou-
tacht V. 73) und in dem in ron snade enthaltenen Fron, infixum.
12» i. in chathir vel Brigit. , 12'^ do ascnam Ms. -
13^ i. ro ealai i. asa hord rocáin bui cobrig. Eine dunkle Stelle, die
aber geiviss mit der Legende zusammenhängt , die ich im Anhang aus
dem Leb. Brecc mittheile.
14a i. ba im Crist a oenur ro bói aggabud.
14b i. as gnathach fri hegeda vel ba menic a dal si fri truagu.
I 5 Broccan's Hymnus. 29
Fo uair* co n-gab Mííccaille* caille os chiiin Saiict Brigte,
16 ba merni iima himthechtaib, for iiim ro cbloss a hitge.
Dia nod guidiu* fri cecli tress nach mod ro sasad* mo beoil,
domirn mui'ib,* mo turim* triar óeufer, amru sceoil.*
Fuacru* den cath Coemgen* cloth, snecbta tria sin luades*
gaeth,
20 i n-Glinn da loch* césta croch, conid n-arlaid sith iar saith.*
Ni bu Sanct Brigit suanach, ni bu húarach im seirc De,* ■
sech ni chiuir ni cossena ind nóeb dibad bethath che.
15» fo uair: i. maith in sen. Maccaille: i. mc. mathair (sie) side
do epscop Mél, ocus is é side ro sen caille for cenn m-Brigte. Maccaille
ros gaib in caille . . . ciund, cein ro boi Mel oc senad inna caille.
17a nod guidiu: i. not guidim, vgl. not guidiu Fei. Prol. 265.
n^ i. cech mod, i. roseset. Zu sasad mit d vgl. comdar V. 42 {da-
gegen comtar V. 44).
18» domnu murib: i. fudumnu quam mare. mo turim: i. quam
potest hominem narrare, rgl. Z.^ 917 zur Construetion. Aehnlich: is lia
tra tuirem ocus aisneis a n-dorigne Dia do fertaib . . . L. Br. p. SSi»
lin. 42.
isi» amru sceoil „a marvel of a story" Stokes, vgl. ba amru retha
Hy. II, 9.
19 20 Hierzu die Marginalnote : No thercanad Brig^í do Chóemgen
chaith airdirc conid luaithfed gaeth tre snecbta ocus tre sin fon chro i
n-Glinn da locha. Ar is ed innister co ra bái Coemgend co cenn VII
bliaiZffw inna sessam cen chotlud . ocit.s cró a chubat fein imbi inarda
nocomadathrec tantum no feib ro bai Coemgen fon chro cen chotlud, sie
ni ra bai Sanct Brig<i suanach. Die Verhalformen des I'extes bereiten
Schtvierigkeiten: fuacru irird von Stokes Beitr. VII, 54 ein U-imperfectum
genannt (vgl. no thercanad in der Glosse, daher Stokes: „she prophesied");
luades fa^st Stokes als S-futurum (ivegen luaithfed in der Glosse), allein
ich bezweifele, dass ein solches von diesem Denominativum gebildet worden
ist. Der Form nach läge am nächsten, es ivie foedes Hy. 1, 33 aufzu-
fassen. V. 20 ivird auch von Stokes nicht als oratio obliqua aufgefasst.
20» Mit Hecht bemerkt Stokes, dass wir „i n-Glinn da locho" erwarten
sollten; vielleicht ist i n-Glinn da und zu schreiben [Fei. Juni 3: Coemgen
caid cain caithfer a n-Glind da und lethan). Vgl. Glend dalach da locha
„multitudinous Gendalough" Fei. Prol. 196.
20^ Stokes übersetzt ungenau: „so that he possessed peace after trovhle."
21'' i. ni ])i iar n-uaraib no bid sorcc De occi. scd semper habebat.
30 15 Broccan's Hymnus.
A n-dorigenai in ri do fertaib ar Sancht Brigti,
24 má* dorontai ar dune, cairm i cuala cluas nach bi?
Cetna thogairt dia foided la cetim hi fenamain,*
nis gaib do rath* a hóeged nis digaib allenamain.*
Allucbt saille iar suidiu fescor ba hard in coscur,
28 secb ba satbech in cu de, ni bu bronacb in t-oscur.
Latbe buana di mad bocbt,* ni fritb locht ann lam chraibdig,
ba tair coidchi* inna gort, da* fon bith ferais anmich.
23 andorigenai . . . do fertaib: vgl. V. 67 und andorigeni di maith
frimsa Wb. iOa (Z.^ 650).
24a niadorontai Ms., ma dorontai ist Conjectur von O'Beirne Crowe.
Stokes nimmt dieselbe jRemarlcs^]}. 69 auf und übersetzt jetzt: „What the
hing wrought of miracles for St. Brigte, if it hath been wrought for man,
tchere hath ear of any one living heard [it^?" Dieselbe Wendung in
einem lat. Hymnus auf Brigita {Lib. Hy. fol. 2'^), den Shearman, Journ.
of the R. Hist. and Ar eh. Ass. of Ireland, July 1874 {No. 19) p. 198
mittheilt: Ymnus iste angelice summeque sancte Brigite Fari non valet
omnia virtutum mirabilia Que nostris nunquam auribus si sint facta
audivimus Nisi per istam virginem Marie sancte similem.
25 26 Cog. cap. 4.
25i> i. fén douc a bantigerna cuci dondarge ar chend imbi. Stokes
übersetzt jetzt {Bemcvrks^ p. 69): „The first herd to iohich she was sent
with first butter in a chariot."
26» i. do biathad bocbt.
26'' i. in lenamain tucsat oegid fuirri. Stokes übersetzt jetzt (Remarks'^
p. 69): „She took not from her guesfs stock, she diminished not their
attachment. Die im Anhange mitgetlkeilten Versionen dieses Wunders
lassen sich nicht ganz mit den Andeutungen dieses Verses vereinigen.
Aber „from her guesfs stock" ist wohl nicht richtig (es wäre dann
wenigstens di rath zu schreiben). Ich möchte an do raith V. 61 und 87
erinnern. Vgl. Hy. 4, 12.
27 28 Cog. cap. 6.
29 30 Cog. cap. 7.
29a mad bocbt: i. maith ro boinged, vgl. mad genair 0 Muire „iras
happihj born of Mary" Fei. Prol. 251. lam chraibdig: i. la Brigit.
30» coidchi nach Stokes, Remarks^ 69, für co oidchi bis zttr Nacht
(chaidche i. go boidhche, O'Clery).
30'' cia am. Ms., ergänzt nach Stokes.
I 5 Broccan's Hymnus. 31
Epscoip do da ascansat, nir bo diuir in gabud di,
32 mani bad fororaid* in ri blegon inna m-bo fa thri.
Argairt lathe áubige coercha for medón rede,*
scarais iai'um a forbrat i taig for deslem gréne.*
In macc amnas ro das gaid Brigta ar écnairc arríg
36 dobei-t secbt multu úade, a tret nis digaib allin.
Is dam sous matcbous* a n-dorigenai do maith,
amra di in fothmgud* senta* impe ba derglaid.*
Senais in caillig comail, ba slan cen neim cen galar.*
40 ba mó amru arailiu*: din chloich dorigne saland.
31 32 Cog. cap. 8. ai* i. mani fortachtaiged. Stokes, Remarhs^
p. 33, vergleicht fu-r-ráith quod adjucit, fu-m-ré-se me adjuvabit (Book
of Armagh), an gr. vn-rjQeTeiv erinnernd. Aber er übersetzt: „if it had
not been that the hing increased tlie cow's milk ihreefold." Der Vers
hat eine Silbe zu viel, daher schrieb St. Goid."^ fo-raid {ohne ro). Vgl.
Foraid mor n-gur n-galar Fei. Jan. 15, dazu die Glosse i. fororeith
fo gallraib. 33 34 Cog. cap. 9. 33'' i. immaig Life. 34'' i. for
desred i. forsna gó gréne ro batar ina laim deis. 35 36 Cog. cap. 10.
3b^ Stokes fasst Brigta hier als Acc. auf (Hie hard youth besought
her, Brigit, for love of her kingi'; richtiger: the hard youth tvho . . .),
tvährend er es in der ähnlich angelegten Stelle V. 43 jetzt {Bemarks^
j). 70) richtig als Gen. übersetzt. se^ Stokes übersetzt: „her flock' s
number she lessened not", genauer ist: ihre Heer de, nicht vei'ringerte sie
die Zahl derselben. 37=* matchous: i. mad dia n-innisiur. Allein
matchous steht für ma atchous, 1. Sg. Fut. zu adchóid exposuit {vgl.
Stokes, Beitr. VII 45). Da sous {für so-fus) ziveisilbig, -chous dagegen
{mit nur eingedrungenem u) einsilbig zu messen ist, so wird ma atchous
des Versmasses wegen auch in den Text aufzunehmen sein.
38 Cog. cap. 11. 38» in fothrugud: i. irra ba si fein.
38^ senta: i.- bennachais i. ro sénastar. lieber die noch nicht ge-
nügend erklärte Form vgl. Z.^ 456 und Stokes, Beitr. VII, 27. Könnte
sie aber nicht hier wie fechta Hy. 2, 57 au fge fasst tverden?
ba derglaid: i. ba lind derg i. ba flaith derg.
39 Cog. cap. 12; dazu die Glosse: i. caillech irra bái comaille dodeo-
chaid CO Brigit, ocus ros ic.
40 Cog. cap. 13. 40» Stokes übersetzt: „there xoas a greater
marvel another \time'\". Ich übersetze: Grösser tcar als ein anderes
Wunder: aus dem Steine machte sie Salz. Vgl. V. 47, 75, 80.
i
32 15 Broccan's Hymnus.
Ni ruirmiu* ni airmiu* a n-dorignai* ind nóebduil,
beniiacliais in clarainecli, comdar förreil a di suil.
Ingen amlabar do bert, Brigta ba bóen a amra,
44 ni luid allaim* assallaim, comtar forreil a labra.*
Amra tinne senastar, ba nert De rod glinnestar*,
ro bói mí lán lasin coin, in cú ni* con millestar.
Ba mo amru arailiu mir dotlucestar dind lucht,
48 ni coill dath ammaforta, brothach focres inna bucht.
41» ni ruirmiu: i. ni ro airmius. Stokes schreibt dalier ruairmiu,
jedenfalls muss die Verhalforni dreisilbig sein. ni airmiu : i. ni ctaim
a arim cecha dernai do fertaib.
41^ andorigenai Ms., vgl. F. 81.
42 Cog. cap. 14.
421^ comdar, aber V. 44 comtar {für combtar, combatar).
43 44 Cog. cap. 15.
43 Stokes übersetzt jetzt {Bemarks ^ p. 70) : „A dumb girl was brought
— it was one of her, Brigifs miracles." Allein „was brought" ist
dobreth (vgl. V. 59, 82 ^t. a.). Könnte vielleicht amlabar do bert den
Worten „ex naturali procreatione muta" bei Cog. entsprechen? Vgl.
bert i. breth, O'Dar. und coimpert, Stokes Ir. Gl. 847. Zu Brigta vgl.
V. 35.
43i> a amra: do fertaib Brigte.
44» Stokes übersetzt: „Her hand went not from her hand", ohne
jedoch laim {wie in Goid.^) in lám zu venvandeln. Dies wird, ndthig
sein, da laim ivegen luid nicht als Dual gelten kann {in fail di chaillig
V. 105 liegt die Sache anders, vgl. Z.'^ 490).
. 44^ a labra Stokes Goid.\ a comlabra Ms. und Stokes Goid.\ Ein
Wort comlabar in der Bedeutung „speech" ist bis jetzt noch nicht nach-
geunesen; es könnte doch nur das GegentJieil von amlabar bedeuten, und
ist vielleicht hier durch einen Gedanken wie ba comlabar in den Text
gekommen. Auch das Metrum spricht für labra. Vgl. Sén a Crist mo
labra {„Sain, o Christ, my speech") Fei. prol. 1.
45 46 Cog. cap. 16.
45I' i. ro glinnig ocus ro cliomet in n-asill.
4üi> no con millestar Ms. und Stokes, ohrohl er übersetzt: „TJie dog
marred it not." Genauer: ohne da^s der Hund es verdarb.
47 48 (hg. cap. 17. 47*» dind lucht: i. ro bói isin clioro,
I 5 Broccan's Hymnus. 33
In clam ro gaid ailgais di, ba maith conid rualaid dó,
senais forglu inno loeg, carais forgglu iiina m-bó.*
Reraig* iarum a carpat fo túaith do Bri Cobthaig Cóil,
52 in loeg lia clam i carput, in bó indiaid* ind lóig.
In daim — do da ascansat* fo léo ro das cload nech —
friu conuccaib in doub, matain tancatar atech.
Scarais a hoch cenn a breit,* intan do rertatar* fo fáii,*
56 ni bu leithisel in mám, mac De ro reraig in riglaim.*
49—52 Cog. cap. 18.
49^ conid rualaid: i. co ro ernestar. Stokes übersetzt: „it ivas good
for Mm that she granted it", ebenso Ebel Z.^ 456: „fuit bonum ei quod
id concessit"^ . Allein do hann unmöglich mit maith verbunden tcerden.
öo*» i. ro charastar in loeg togamazl na m-bo.
51» reraig: i. ro raith i. ro leic a rith do do Bri. Stolces übersetzt
jetzt {RemarJcs^ p. 70): „She aftertvards directed her chariot."
5i^ indiaid ist dreisilbig.
53 54 Cog. cap. 19.
53=1 do da ascansat: i. ro athascansatar '{dieselbe Glosse V. 31).
Stokes übersetzt irrthümlich: „Tfie oxen that had gone aicay from her —
well for thcm, had any one turned them." Vgl. ascnam „incessus, ac-
quisitio . . . ingredi" Z.^ 868. Die Form ro . . cload aber gehört
getciss als 3. Sing. Praes. see. zu rachlóithe in der Glosse: am. bid o dia
rachloithe acsi a Deo id audivissetis" Z.'^ 447. Daher hier: wenn sie
Jemand gehört hätte.
54» doub zweisilbig? 54'> a tech: i. Celldara.
55 5G Cog. cap. 19.
55» i. fo breit bis fo bragait ind eich.
55i> do rertatar: i. ro reithsetar. fo fán: fáin {ohne fo) Stokes
Croid.^ des Reimes und des Versmasses wegen. Ich vermuthe: in tan
rertatar fo fáin.
56* ro reraig: i. ro foirestar. Darnach Stokes Goid.^: „God's son
liclped tlie royal hand"; Bemarks^ p. 70 ersetzt er „helped" durch
„directed". Allein vergleiche: rigid i. sinedh. ut est ro rigid sam a lam
s/c) dia cruid (TDav. Gloss. {ed. Stokes) p. 110. Des Versmasses wegen
<lrich Stokes Goid.^ die Partikel ro; auch das Längezeichen in reraig
ist zu streichen. in riglaim: i. lam rig Lagen. Der Glossator mu^s
sich auf eine andere Version des Wunders beziehen, als die des Cogi-
tosus.
3
34 1 f> iJi'occan's Ilymniis.
Tathich torc allaid a trét fo thuaith dosephainw a ii-os
senais Brigif fria bachaill, lia mucca gabais foss.
Mugart muco meth di dobrcth dar Mag Fea, ba arara,
GO tafnetar coin alta di, co m-bái i n-Uachtur Gabra.
Asrir in siniiach n-allaid do ráitli* a aithig in truaig,
dochum feda conselai* cc dosefiiatar* in t-sluaig*.
Ba menn inna himthechtaib, ba ocn raathair mmc rig máir,*
64 senais in n-én luamnech conid n-imbert inna laim.
Nónbur díbercach senais dercsait a minna allind chro,
in fer for da corsatar goéta ni frith coUann do.*
A n-dorigne do fertaib ni fail do rurme* co cert,
68 amra, ro gab prainn Lugdach, trcnier ni digaib a nert.*
57 58 Cog. cap. 21.
57^ dosephain Ms.: i. ro thoibnestar. " anos: i. in mucc allaid.
Stokes ühersetzt: „northwards the heast drove it."
58a fria einsilbig, aber &s,^ lia ziveisilbig. '
59 60 Cog. cap. 22. 59* di: i. do Brigit.
61 62 Cog. cap. 23. ei» do ráith: vgl. V. 87.
62'i conselai: i. ro elai vel ro sir.
62^^ dosefnatar für dos sefnatar, vgl. V. 57. intlnaig Ms.
G3^ i. ba hocn de matribns Christi Brigíí.
64 Cog. cap. 24.
64» Jiat eine Silbe zu tvenig.
65 66 Cog. cap. 25.
65» hat eine Silbe zu viel. Stokes schrieb Goid.^ a minn, was geiviss
richtig ist, wenn minn ein Neutr. ist (rgl. Z.- 226); daz\i die Glosse: a
n-airm.
65'' lind chro: vgl. crolindech „blood-streaming" , neben crcchtach,
O'Curry, On the manners and customs of Hie ancient Irish III, S. 452
(Fight of Ferdiad aus dem B. of Leinster).
66^ i. i'iar ni for firduine ro laset a n-gona acht is for corthc cloche.
67'' dorurme: i. doné a thurem.
68 Cog. cap. 26. Zu diesem Verse die Glosse: i. ro digaib a thúan
ocus nir bo lugaide a nert Lugdach, i. Lugaid trénfer ro bói i Laign:
. . . Stokes übersetzt: „The Champion, hi<i strength did not lessen
Allein digaib ist transitiv, wie V. 26.
ll
I 5 Broccan's Hymnus. 35
Orana na tuargaib in sluag in fecht n-aile, digrais clotli,
dohert diammac la Brigte* co airm irro cMoth a both.
In sét argait nad chlethi* ar ulc* fri fraicc ind niad*
72 focress immuir fut roit, co frith immedon iach.
Amra di, in bantrebtach ardoutacht* immaig Coil,
loiscis in garmain nue ior ten ic func ind loig.*
Ba mo amra arailiu arid ralastar ind nóeb*:
76 matan ba óg ingarmain, lia matliair dith ind loeg.*
In sét arggait nath combaig in cerd, rp bo amru di,*
ros m-bi Brigit fri a boiss iarura commebaid hi tri.
69 70 Cog. cap. 27. 70» Stokes übersetzt: „Her son hrought to
her for Brigte." Allein hei dieser Uebersetzung hat der Vers acht Silben
[áí amraac^ und muss Brigte als Acc. gefasst werden, obwohl wir in
diesem Hymnus sohlst nur die Form Brigit ßtiden; auch entspricht ir. la
nicht dem engl. for. Ich halte diesen Vers für corrupt. Vielleicht ist zu
schreiben: dobert di ammac co airm Brigte irro chloth a both [ivobei
Brigte icie Brigta in V. 35 und 43 aufzufassen toäre), aber ich halte
diese Vermuthung .selbst für ganz unsicJier. 71 72 Cog. cap. 28.
71» nad chlethi: i. ni dichelta. Stokes übersetzt parenthetisch: „not
to be concealed." Allein nad pflegt doch relative oder abhängige Sätze
einzuleiten, vgl. Z.^ 741. 71^ ar ulc Stokes Goid.^, ar ul Ms. Vgl.
ni ar ulc fri doinc Fei. Epil. 105. ind niad: i. nia proprium nomen
alicujus poetae. Allein der Artikel beiveist, dass wir hier nia i. trenfer
Z.^ 255 gemeint ist, vgl. vir saecularis et gente nöbüis bei Cog. Stokes
hebt Iwrror, dass niad tmd ebenso iach F. 72 zweisilbig ist. 72» hat
eine Silbe zu wenig. Vielleicht ist les [sh eo) zuzufügen, vgl. V. 79".
73-76 Cog. cap. 29.
73a ardoutacht: i. arroertaig. Stokes übersetzt jetzt (Retnarks^ p. 70):
„who refreslied her"; Goid.^ übersetzte er: „who dtoelt".
74i> vgl. ic funi mairt don methil LBr. p. 33, lin. 8.
75 i. ro po mode in firt sa do denam andbeos. »
76'' lia ist zweisilbig, ebenso fria V. 78. loig Ms., rgl. zu V. 2.
77-80 Cog. cap. 30. Hierzu die Marginalnote : Triar derbrathar dia
farcaib a n-athair tinne argait ocns foreimthetar cerda hErenn a cher-
traind i tri doib, co ro bris BrigiY cona baiss i Cilldara.
77'' ro bo amru di. Stokes übersetzt: „it ums a marvel for her", als
wenn amra dastände. Walwscheinlich ist so zu corrigiren {s. zu Hg. II, 9),
vgl. amra di V. 73.
3*
Í
ä6 15 líroccan's Hymnus.
Focress immcid lasin ceird, fofrith* amra iarsuidiu:
80 iii furocht cid óeii screpul ba mo triun arailiu.
A n-dorigne do fortaib, ni fail dune do da decha,*
scnais dillait do Chondlaid,* intan dobreth* do Letha.
In tan bi ba gabud di, ammac* rempe nis derbrad:
84 dobert dillat* i criol roncind* hi carput da rath.
A n-ól meda di dobreth, ni bu anccs* cacb thucai,
CO frith i toeb tegdaise, ni co n-airnecht and cliucai.
79^ fofrith: leg. co írith.
80 Stokes übersetzt: „It was not found that even one scruple {one
third) was greater than another third." Allein da das a in der
Handsclw. nicht selten genau wie u gesehrieben ist {vgl. auch zu V. 11^),
so ist gewiss trian (zweisilbig) anstatt triun zu lesen. Ebel übersetzt
(Zi.''^ 478): non inventum est etiam uno scripulo majorem esse unum
trientem alter o" ; aber cid oen screpul ist Subject zu f urecht, der lat.
Abi. mensurae tcird im Irischen anders ausgedrücJct, vgl. Z.^ 917.
81—84 Cog. eap. 31.
81 iJ hat eine Silbe zu viel. Es wird mit Stokes Goid.^ do zu streichen
sein, vgl. dagóna faciet id, dagnitis faciebant hoc Z.'^ 331.
8211 Stokes übersetzt: „She blessed raiment for Condla". Dies stimmt
nicht zu der Erzählung des Cogitosus.
82^ dobreth: i. no theged. do Letha: i. do Roim.
831» i. Cvist icca himthús.
84* hat eine Silbe zu wenig, dobert: i. tue. Trotzdem übersetzt
Stokes jetzt {Eemarks'^ p. 70): „There ivas brought."- Es ist dobert di
dillait zu schreiben. i. criol roncind: i. i criol di croccund róin ro
boi in t-etach. 85-88 Cog. cap. 32. 85» vgl. V. 59.
85'* ni bu ances: i. ni bu domain. cachthucai: i. donti tue in
dabaig do Brigíí.
85 86 übersetzt Stokes: „ITie vat of mead that tcas brought to Iter,
there tvas no hardshij) to every one who brought: (the vessel) was found
beside {his) house: it was not observed there with her." Der Glossator
erklärt ances durch domain {tief); Stokes Corm. Gloss. Transi^Llii
führt ainces in der Bedeutung „doubt" an, hier aber übersetzt er es\
durch „hardship" (diese Bedeutung wird es haben Leb. Br. jt. CA^ lin. 64
ro hicc cech n-galur ocus cech u-ánces bói isiu tír). Die Form tücai
aber kann nicht zu tuic ponit, sondern nur zu daucci, tuicci intellegit
{7i.'^ 431) gehören, und zwar toahrscheinlich als Perf. red. (rgl. accai
vidit).
4
I 5 Broccan's Hymnus. 37
Asrir do raith a hathig in tan ro ránicc a leass,
88 scch ni furecht forcraid ann, ni con tesbad banna ass.
For don itge Brigte bét sí fri gábud co n-don fair,
robbet inna lobran leith ria n-dul i n-gnuis in spirta nóib.
Don far* co claidib tened don cath fri ialla ciara,*
92 ron suádat* annoebitgc hi flaith nimo sech piana!
Ria n-dul la haingliu don cath rccam in n-eclais for rith,
taithraet fiadat ferr cecb nath*! Ni car Brigit buadach bith.
Ni car Brigit.
Ateocb érlara Sanct Brigte co sanctaib Cillc dara,
96 robbet etrom ocus pein m'anim ni dig immada.
In cbaillech reided currech rop sciath fri facbra fégi,*
ni fuar* asset acht Maire, adinunemar mo brííii,*
87» a hathig: i. a fir muintire.
87^ ffchrieb Sfokes Goid.^ less und dem entsjrrechend
88^ ess, da leass nicht altirische Orthographie ist. banne Goid.^
89» i. ro bet fornd a hitge; vgl. V. 104.
89*» SÍ: i. Brigit. Stokes Goid.^ p. 184 vermutliet dafür ohne Noth
sith und nbersetzt: „long against 'dangers mag sJie aid tis"?
condonfair: i. roufore . . . ? Des Heimes wegen schrieb Stokes Goid.^ fóir.
90* i. ro bet na lobrain ocus na truaig innar leith ic ernaigthi erund.
>^tokes übersetzt: „May they be on her weakling's side . . ." Allein* eine
zu leith gehörige Präposition liätte nicht mit einem zu lobran gehörigen
Possessivpronomen verbunden teer den können; leith ist Loc. wie in dem
Gedichte VI 1, 9 leith andes do Gabair glaiss.
90** hat eine Silbe zu viel, dalier strich Stokes Goid.^ den Artikel vor
-pirta. nóeb Ms. Vgl. den Gen. lóig V. 52. 74. Dagegen nóeb 22
restituirt V. 2) 41. 92, óen 43. 63. 18, oeged 26, coercha 33; i toeb 86.
91» i. done ar toridin. Stokes übersetzt jetzt {Rem.^ p. 70): „May
^lie help us". Darnach wäre, wie V. 8it, fóir zu corrigiren (fair Goid.h.
Oäb i. fri demna, i. elta duba demoniorum. 92» i. donet ar soerad.
94» i. ferr cech filidecht in filideclit dognither do Dia.
97 1» i. fri fig . . uaim na foebor. Auch im Texte wird foebra zu
schreiben sein, vgl. zu V. 90'>. Oh fégi liier die richtige Schreibweise ist,
könnte man wegen brigi bezweifeln.
98» i. ni fuarus. gs'' admunemar: i. bennachmait vel ailmit.
mo brigi: i. mo Brigii. Stokes übersetzt: „we put trust in my Brige."
38 I 5 Broccan's Hymnus.
Adnmncmar mo brigi rop imdegail diar curi*
100 conacna* frim a liérlam, asrollem téiuain huli*!
Mülad Crist clothacli labrad, adrád male De dáu búada*!
rob flatha* De con sena cach rod gab, cacli ro chuala!
Cach ro chuala, cach ro gab ro bé beimacht Brigte fair!
104 bcnnacht Brigte ocus De fordoii ra bat immalle!
Fail di chaillig irriched* no chosnagur dom dichill,
Maire ocus Sanct Brigit, ior a fóessam diiii diblinaib!
Saucte Brigte virgo sacratissima
in Christo domino fuit fidclissima. amen.
ad^ eure Ms., cuiri Stolces Goid.^
100» conacna: i. ro cliongna. Stokcs übersetzt: „May her patronaye
work tvith me."
100^ huile Ms., huili StoTces Goid.^. Das Schwanken zwiscJten i und
e im Auslaut ist in diesen Hymnen nur auf Rechnung des Schreihers zu
setzen.
ioii> dán buada: „a gift of victory" Stokes. Allein dán wird hiei' im
Sinne von ars zu nehmen sein (Z.^ 238).
loaa rop flatha Stokes Goid.^ p. 184, ro flatha Ms. lieber den Gen.
bei esse vgl. Z.^ 916.
103» ro gab: des Ueimes wegen (fair 103^) tcird wohl gaib zu
schreiben sein, vgl. Z.'^ 462.
loáí) fordon rabat: vgl. V. 89'».
105» irriched: i. irrig-iath i. hi feranu ind rig nemda.
loöi" no chosnagur: „ivhom I rely on (?)" Stokes.
loti^ vgl. Hy. 1, 2; 6, 24. Der Vers hat eine Silbe zu viel.
I ó Broccan's Hymnus. 39
Anhang
zu
Broceaii's Hymnus auf Brig:ita.
Die Zahlen ror den lateinischen Stücken bezeichnen die Capitel in
der Vita des Cogitosus {Acta Sanctorum Febr. 1). Die irischen Stellen
stammen aus der Vita im Lebar Brecc.
Zu V. 13:
Die folgende Legende über amra plea findet sich Leb. Br. p. 82, wo
der leere Baum unter dem Texte des Félire durch ein längeres Fragment
aus einer andern Vita ausgefüllt ist. Dass es einer anderen als der
Leb. Br. p. 61^ überlieferten Vita angehört, beweist das zu V. 27. 28
Mitgetheilte.
Amra plea i. cathir fil ior brii mara torren, vel plea cathir fil do
Brigíí ior brii inber mara, ocus is e a hord side fil oc vauntir Brigte.
Et sie factum est id, i. Brigit ro fóid morfessiur uathi do fóglaim uird
Petair ocus Póil, uair na ro chind Dia di fen dui, ocus ni thucsat in
ord, CO ro fóid in tresfechtsa sair ocus a mac dall si leo, uair cech ni
DO chluined side ba mebar lais. In tan tra rancotar muir n-ichtt {vgl.
Z.* 68), tanic anfud dóib co mór forri, co ro laiset sis a n-ingir, co ro
lean for bendchopar ind aurtige, co ro laiset sortem inter se imthecht
sis, conid don dúll dorala techt sis. Obsolbit ille in ingair ocus
sdetit ann sin co cend m-hliadna, oc foglaim in uird, co torachtatar in
üallach alle o Rúaim chuice sium, conus tarla anfud dóib beos isin baile
ceina, co ro lecset ingcorum sis, co tanic in mac dall leo anis co n-urd
plea lais ocus co clug taitnemach, ocus is e maires indiu, i. ord plea.
Zu V. 25, 26:
4. Exinde haec, cum tempus matutum advenit, in opus coaguli, ut
de turbato vaccarum lacte butyrum congregaret, a matre transmissa est:
ut sicut aliae feminae hoc opus exercere solebant, ipsa quoque aequali
modo perageret, et cum ceteris in tempore placito vaccarum fructum ac
poudus mensuratum butyri solitura plcnissime in usum redderet. Sed
haec moribus pulcherrima et hospitalis virgo, oboedire magis volens Deo
qu^m hominibus, pauperibus et hospitibus lac largiter et butyrum dis-
tribuit. Et cum secundum morem opportunum advenit tempus, ut omnes
redderent fructum vaccarum, ad eam perventum est. Et cum coopera-
trices ejus monstrabant sua opera comjjleta, quaesitum est a beata supra
dicta virgine, ut et ipsa similiter assigiiaret suum opus. Et ipsa matris
timore pavida, cum non haberet quod monstraret, quia totum pauperibus
erogaverat, crastinum non procurans tempus et inexstinguibili flamma
fidei accensa ac firma ad Dominum se convertens oravit. Nee mora:
40 I 5 Broccau's Hymnus.
Dominus vocem virginis autliens ac preces, largitate divini muneris, sicut
est adjutor in opportunitatibus, adfuit et pro sua in se virgine confidente
affluenter butyrum restituit. Mirum in modum illa hora post orationem
virgo sanctissima nihil de suo opere deesse ostcndens, sed super omnes
cooperatrices abundans se monstravit complesse suum officium . . .
Leb. Br. p. 63», 10: Fecht and tanic ior menmain Brigte tria rath
in spiria noib techt do fiss scel a mathar bói i n-daire, co ro cbuindig
ceat a athar, ocus ni tharut di. Araide docbuaid si cen chetugud do
Duhthach. Ba heim don mathair intau do riacht, ba saethrach ba gall-
rach in mathair, ocus ro . . . dar essi a mathar, qcus ro gab for lesugwfZ
na hairge. In cetna maistred tra dos gni B., ros fodail a thorud i n-dib
rendaib déc i n-onoir da apsiaZ déc in duileman, ocus ro suidig in tres
cuibrend X. cor ba mou he indás cech cúibrend, i n-onoir l'su Crisi,
ocus dos rat uli iarom do bochtaib in choimded. Ro machtnaig immorro
buachail in druad in n-ordnugíícZ tue B. forsin immura. Is and sin
atbcjt B. : Crist coua dib apstoZu X dorigne precept do dáinib in domain,
is na ainm sasaim-sea bochtu ár bid Crisi i persaiud cech bocht iressach.
Luid in t-ara (i. in buchail) do thaig in druad, ocus ro iarfacht de in
drai ocus a ben: in maith lesaiges inn óg in áirge, ut dixit in t-ara
[i. in buachail): ,,am buidech-sa cipindus ocus at remra na l»ig", uair
ni ro lam écnach m-Brigte ina hecmais. Dobei't in t-ara rusc lais, ocht
n-diiird ina ardi. Dixit in t-ara fria B.: „doraga in drai cona mnái do
linad in riiisc sea do immim na togorta" (i. na hairge). „Mo chen
doib" ol B. Tanic in drai ocus a setig don airge co n-acutar na lóig
remra. Ferais B. failte friu ocus tue biad doib. Is and sin atbert ben
in druad fri B.: „Ised tancamar da fis di'is in ros gab gim inni ro
herbad duit. Cid fil d'immim ocut?" Ni boi aice-sium i n-erlaime acht
torud aenmhaistreda co leith, ocus dos bert in leth hi sin for tiis. Ro
fáitbestor lasodain ben in druad ocus ised atbert. „Is maith" or si „do
linad rúisc móir accum in méit n-imme sea." „Linaid har riisc" ol B.
ocus dobera Dia imm ind." No theged si beus ina culid ocus doberead
lethtoraid cecha fecais esti, uair nir b' ail do Dia a henech-si do breith,
CO ra linad in rusc fon Indus sin. Ocus ised no gebed si oc techt ina
culid: „A De a mo ruri-sea | connic ina huli sea | bennach a De nu^ll
cen geis | cot laim deis in culid sea | Ti mac Muire mo chara | do^
bennachad mo chuile | flaith in domain co himbel | ron bé inibed la
suide." Ro ermitnig in drai ocus a setig in coimdid triasin firt atchoun-
catar conid anu sin atbert in drai fria B.: „In t-imm actis na bú
ro bligis idpraim-sea duit iat; nis bia i n-daire dam-sa acht fogain
don choimdid." Ros frecair B. do ocus atbert fris: „Ber-siu na bi'i
ocus tabair dam-sa sairse mo mathar.'' Atbert in drui: „Acht saer-
faithtr do mathair, doberthar duit na bi'i, ocus secip ni atbera,
dogén-sa". Ro fodail B. na bi'i do bochtaib ocus do aidilcnechaib De.
I 5 Broccan's Hymnus. 41
Ro baitsed in drai ocus ba liiressach ocus bói ic coimtecht Brigte osin
immach.
Zu V. 27, 28:
6. . . . Nam cum illa aliquaudo in caldaria lardum adveuieutibus
bospitibus coxerat, cani adulanti ac flagitanti misericorditer illud
tradidit : et cum lardum de caldaria tractum ac postea bospitibus esset
divisum, ac si nou esset demptum, plenissime repertum est . . .
Leb. Br. p. 62'', 55: Luidset diu áigid co DuhthacJi, rannais Dub-
thach assil t-salli {sie) hi cóic tóchtaib ocus foj'ácaib oc Brigit dia
m-bruith. Do luid cii goirt elscotbach isin tech. Do rat B. di in coiced
tócht ar throcaire. 0 rus caitb in cú in tócht sin do rat B. tócht aile
dó. Tanic D. iarsin ocus atbert fria B.: „In ro berbais in saill ociis in
marait uli na herrauda?" „Airim-sea iat" ol B. Ro airim D. ocus ni
thesta UÍ dib. Itcbuatar na haigid do D. inui do rigne B. „At imdai" or
D. „ferta ua hingine sin". Ni ros caitbset iarwm na baigid in biad, uair
roptar esiudraicce, acht ro fódlaí do bochtaib, ocus do aidelcnechaift in
clioimded.
Aehnlich in dem von Brigit handelnden Fragment, Leb. Brecc.
p. 82 (s. S. 39): Foglaid tanic co Dubthach co tue assill isin coire do
ocus CO n-derna V blogai de. Ro earb do Brigti á coimet, co tanic cu
truag chuice-si ocus co tarnt na V bloga asin coire i fiadnaise in
óclaich, ocus frith iarom na V bloga isin choire. Ro hindissefZ do Dub-
thach sin, ocus dobert Dubthach ferann di, i. rethet daurthige i tuaith
da muige.
Zu V. 29, 30:
7. Et eadem messores ac operarios convocavit in messem suam: et
facta illa messorum couventione nebulosa ac pluvialis dies illa accidit
conventionis, et pluviis largiter ex nubibus effusis per totam
illam in circuitu provinciam ac rivulis guttarum affluentia per convalles
et rimas terrarura currentibus, sua messis sola arida sine pluviarum
impedimento et perturbatione perstitit. Et cum omnes messores ipsius
undique regionis pluviali essent die prohibiti, sui sine uUa umbra
caliginis vel pluviae illa die tota ab ortu usque ad occasum solis
raessurae opus Dei potentia exercebant.
Cf. Leb. Br. pag. 65'', lin. 57: Ba do fertaib B. i. methel mor bói
aicce oc buain, snigis fleochad a muig Life ocus no cor fer banne iua
gort-si tria ernaigthi m-Brigte.
Zu V. 31, 32:
8. Ecce inter ceteras virtiites ipsius hoc opus dignum admiratione
videtur esse. Advenientibus enim Episcopis et cum ea hospitan-
tibus, cum non haberet unde eos cibaret, adjuta Dei multiplici virtute
solito more abundanter, ut sua poscebat necessitas vaccam unam
42 I 5 Broccan's Hymnus.
eaudemque tribus contra consuetudinem in iina die vicibus mulsit:
et quod solet de optimis tribus vaccis exprimi, ipsa mirabili eventu de
una sua expressit vacca.
Cf. Leb. Br. p. 65'', lin. 41: Fecht ann tancatar VII n-epscotp co
B. ocus ni bói aicce-si ui doberad doib. lar m-blegan na m-bó fa tri
ro bliged tra doridise na ba in tres fecht ocus ba huilli inas cech blegun.
Aehnlich in dem Fragment auf j). 82: Ocht n-espoic déc tancotär
CO Brigit a hdib bruin chualand o thelaig na n-espoc co loch lémuachta
hi toeb Cille dara atuaid. Co ro fiarfaid Brigii dia coig i. do Blathnait,
in roibe biad aice, et dixit illa non. Ocus ba nár la Brigíí, coudébert
in t-aingel na bai do blegan iterum corus blig Brigii co ro linsat
na dabcha ocus no liufatis lestra Laigen uile, ocus co n-dechaz(i in loim
tarna léstra co n-dernai loch de, inde Loch lemnachta dicitur.
Zu V. 33, 34:
9. . . . Nam haec cum suas opere pastorali pasceret oves, in
campestri et herboso loco largitate niraia pluviarum perfusa humectis
vestibus domum rediit: et cum umbra solaris per foramina domus
intrinsecus intraret, illa umbram obtusa oculorum acie, arborem fuisse
transversam et fixam putans, desuper suam complutam vestem
posuit. Et tamquam in arbore graudi et firma, in ipso tenui solari
umbraculo vestis perpendit.
ZuV. 35, 36:
10. . . . Cum enim haec Saucta Brigida in agro juxta gregem ovium
pascendum cura pastorali esset sollicita, alius nequam adolesceus
callide subripiens et ipsius largitatem in pauperes probans, et mutato
semper habitu ad eam septies veniens, septem ab ea verveces in una
detulit die et in secreto abscondit. Et cum grex ad vesperum de more
ad caulas fuisset dirigendus, duabus vel tribus vicibus diligentissime ad-
numeratus sine damno sui mirum in modum totus integer repertus est
numerus. Et admirantes qui conscii facti fuerant virtutem Dei manifeste
factam per virginem, septem quos absconderunt verveces ad suum
dimiserunt gregem. Et ille gregis numerus nee plus nee m>au8,
sed ut ante integer repertus est.
Cf. Leb. Br. pag. 66», lin. 17: Dia m-bói B. oc ingaire chaerech,
tanic gataige chuicce ocus tall VII multu uathi iarna hatuch for tüs.
Araide o ro hairmed in trét, foritha doridisi na muilt tria ernaigthiy
m-Brigte.
Zu V. 38:
11. Mirabili quoque eventu ab hac venerabili Brigida leprosi cere-
visiam flagitantes, cum non haberet illa, vidcns aquam ad balnea
paratam, et cum virtute tidei benedicens, in optimam convertit cere-
visiam et abundauter sitientibus exhausit . . .
I 5 Broccau's Hymnus. 43
Zu V. 39:
12. Poteutissima euim et iueflfabili fidei fortitudine quaudam
feminam post votum iutegritatis fragilitate humaua iu juvenil! voluptatis
desiderio lapsam et habentem jam praegnautem ac tumesceutem
uterum, fideliter beuedixit: et evauescente in vulva couceptu sine
partu et sine dolore eam sanam ad poenitentiam restitult . . .
Zu V. 40:
13. Quadam euim die cum quidam ad eam salem petens veniret,
sicut ceteri pauperes et egeui iuuumerabiles venire solebant pro suis
necessitatibus, ipsa beatissima Brigida in illa Lora salem factum de
lapide quem benedixit, in opus posceutis sufficienter largita est . . .
Cf. Leb. Br. pag. 65'', lin. 45: Fect aun diu ro gab mian araile
caillech dó muiitir Brigte imm salond. Dorigne B. ernaigthi, co ro sai
iu cloich boi iuna fiadnaise i salond, oeus co ro hiccad in chaillzgr iarsin.
Zu V. 42:
14. . . . Nam secundum exemplum Domini et haec oculos caeci
nati aperuit . . . Interdum enim, quem naturalis partus caecum pro-
tulit na tum, fides ejusdem Brigidae, grano comparata sinapis et
oonsimilis eideni, oculos simplices et lucidos ingenti miraculo
aperuit . . .
Cf. Leb. Br. p. 65^, lin. 60: Ba do fertaib B. bennachais in clare-
nech CO m-bá slana a* da súil.
Zu V. 43, 44:
15. Et quadam die cum una ex adhaerentibus sibi extrinsecus
femina cum filia annorum duodecim aetatis ex naturali procreatione
muta ad eam veniret visitaudam cum digna reverentia ut omues sole-
bant se inclinans et humili collo ad ejus pacificum osculum procedens,
ipsa Omnibus affabilis Brigida ac felix conditis sale divino sermonibus
eam salubriter allocuta est: ac Salvatoris exemplo, jubentis parvulos ad
se venire, filiae manum retineus manu sua, nesciente illa quod
esset muta, et voluntatem ipsius interrogans, utrum velato capite per-
manere virgo, an nuptiis tradenda esse vellet, matre ipsius admouente
quod sibi filia nulla daret responsa, respondens matri dixit, se non
dimissuram manum filiae, nisi prius sibi responsum redderet.
Et cum filiam secunda vice interrogaret de re eadem, respondit filia
sibi, dicens: non aliud nisi quod tu volueris, agere volo. Ac sie postea
aperto ore, sine liuguae impedimento, et soluto ipsius vinculo sana
loquebatur.
ZuV. 45, 46:
16. . . . Cum enim haec animo esset inten ta caelestium meditationi,
ut semper solebat, suam de terrestribus ad caelestia elevans conversa-
44 I 5 Broccan's Hymnus.
tioneni, quandam non parvam, sed grandem lardi partem cum cane
dimisit. p]t cum esset inquisita, non alicubi, sed in loco ubi canis
solebat esse, mense transacto iiitacta et integra reperta est. Non
euim canis ausus est comedere depositum beatae virgiuis, sed custos
patieus lardi et idoneus, contra suum solitum morem Divina refrenatus
virtute et domitus exstitit.
ZuV. 47, 48:
17. . . . Nam cum aliquis indigens cibo pauperum eam rogaret, illa
ad eos qui carnes coxerant, ut ab illis aliquid pauperi deferret, festi-
navit. At illorum unus stolidissimus famulus, qui carnes coxerat,
insipienter partem nondum, carnis coctam in albatum ipsius
sinuatae vestis receptaculum transjecit, et sie illa non suf-
fuscato mantili sed in suo candido colore manente portans pauperi
tribuit.
ZuV. 49—52:
18. . . . Confiuentibus enim ad eam undique pauperibus et pere-
grinis, ingenti fama virtutum et nimiae largitatis tractis, accedens inter
eos iiigratus quidam leprosus optimam de armento vaccam cum optimo
vitulo omuium vitulorum simul sibi dari poscebat. Nee ipsa ejus audiens
preces distulit, sed mox illam quam optimam didicit de omnibus
vaccam et alicujus vaccae vitulum elegantem et optimum roganti
iufirmo voluntarie donavit * et misericorditer suum cum illo trans-
mittens cur r um per iter longum et.latissimum campum, ne molestiam
in vacca minauda infirmus longo fessus itinere sustentaret, vitulum
post tergum ejus in curru poni praecepit. Et sie eum vacca lingua
lambens et tamquam proprium diligens nemine eam cogente usque ad
loca destiuata consecuta est ...
Zu V. 53, 54. \
19. Et quodam intervallo temporis alii nequissimi fures, qui nee \
Deum nee homines verebantur, de alia provincia ob latrocinium venientes 1
et per amnem grandem facili meatu peduni egredientes, boves ipsius /
furati sunt. Sed eos eadera revertentes via impetus ingentis fluminis/
inundatione aquarum subito facta conturbavit. Non enim flumeii
instar muri erectum scelestissimam boum fraudem B. Brigidae per
se transire permisit, sed eos fures demergens et secum trabens (sie),
boves de eorum manibus liberati loris in cornibus pendentibus, ad
proprium armentum ac boekium reversi sunt.
* V. 50 wird aber erst verständlich, wenn man eine weitere Angabe berücksichliiit,
die sich findet Vita .V. Brigidae Auetore anonyino, cap. VII, 49 (l. c. p. lili): Tunc elegerunt
Optimum vitulum et dimittentos illnm, occurrit ei cum gemitu magno optima vaccarum, ot
iu tautuin se iuvicom dilexeruut, ut paeue uullua pusset soparare eos.
I 5 Broccan's Hymnus. 45
Cf. Leb. Br. p. 65'', h'n. 59: Ba do fertaib B. tallsat mcrlig a damu,
tuarcaib abann Liphe friii, tancatar na doim i tech iarnabarach ocus
etaige na merlech for a n-adarcaib.
Zu V. 55, 56:
20. Cum qnadam die ipsa sanctissima Brigida cogente aliqua
necessitate utilitatis conventionem plebis visitaret in curru sedens binis
vehebatur equis. Et cum in suo vehiculo meditatione theotica caelestcm
agens in terris vitam suum ut solebat dominatorem oraret, de alto
procidens loco alter bruto animo equus saliens sub curru et irre-
frenatus habenis fortiter se extorquens et de jugo semetipsum
absolvens, equo altero solo sub suo remanente jugo, exterritus per
campestria cucurrit: et sie manus Divina jugum pendens sine
praecipitio sustentans, et vidente turba ob testimonium virtutis
Divinae secura in suo orans vehiculo, cum uno equo sub curru posito ad
plebis conventionem discursu jjlacabili inlaesa pervenit . . .
Zu V. 57, 58:
21. . . . Cum aper ferus singularis et silvestris territus et fugitivus
esset, ad gregcm porcorum Brigidae felicissimae concitus cursu prae-
cipiti pervenit: quem ipsa ventum inter suos cernens sues benedixit.
Deinde impavidus, acsi familiaris, cum ipsius permansit grege
porcorum . . .
Zu V. 59, 60:
22. Nam cum aliquando aliquis inter ccteros offerentes ei munera
de longa veniens provincia offerct sues pingues, et alios secum
missos ire ad suam villam quodam longo terrarum intervallo positam
rogarct, ut ab eo sues acciperet per longum itineris spatium dierum
trium vel quatuor amplius prolixum, cum eo suos missos transmisit
comites: et transacto unius diei itinere in monte confinali regionum, qui
proprio vocabulo nuncupatur Gabor, sues suas, qnas in longinquis
opinabatnr esse regionibus obvias contra se venire, a lupis directas
per viam et coactas contemplati sunt. Et cum illi vicinius erant, et
intellexissct suas esse, cognoscens sues proprias et videns agrestes lupos,
qui ob maximam B. Brigidae reverentiam de silvis maximis et campo
Liffi latissimo idonci pastores in coactis et minandis suibus laborabant,
adveiiientibus missis relinquentes eas inlacsas mirabilique hoc eventu
intellecto, et consueto more discesserunt. Et sie altero die ii, qui missi
erant, cum suibus factum mirabile narrantes domum reversi sunt.
Zu V. 61, 62:
23. . . . Quadam enim die cum aliquis nulla suffultus scientia
vulpem per rcgis palatium ambulantem viderct, putans illam obcaecatis
sensibus suis feram esse bestiam et quod in aula regis familiaris et
46 I ') Broccan's Hymnus.
mansucta esset . . . ignorarct, . . . occidit cam ... Et rex iratus rem
discens gestam, nisi sibi vulpcs similis in omnibus calliditatibus, qiias
sua vulpes operabatur, restituta esset, illum jussit occidi ... Et cum
rem gestam sancta ac venerabilis Brigida didicisset . . . currum suum
sibi jungi praecipiens . . . perrexit in viam, quae ad regis ducebat
palatium. Nee mora: Dominus exaudiens ipsam suas fundentem assiduas
preces, unam de suis vulpibus feris ad eam venire transmisit; quae
cum velocissimo cursu per campestria veniret et beatissimac Brigidae
currui appropinquaret, levitcr se elevans in currum intravit et sub
receptaculo vestis Brigidae se constituens sobrie cum ea in curru
sedebat ... Et cum rex ejus precibus consentire noluisset . . . ipsa
suam protulit in medium vulpem, quae coram rege et omni multitudine
totos mores et subtilitatem docibilem alterius agens vulpis in eadem
forma prioris palam omnibus variis lusit artibus. Tunc rex haec videns
placatus . . . illum solvi et liberum abire, qui fuerat antea reus delicti,
jussit. Nee multo post cum S. Brigida, Solution e et libertate facta, ad
-suam rcmearet domum, haec vulpes inter turbas dolose se torquens et
callide movens, quae alteri videbatur similis, fugitiva ad loca deserta
et silvestria ad suum antrum, multis equitibus et canibus se per-
sequentibus illudens, ac per patentes campos fugiens, incolumis evasit.
Cf. Leb. Br. p. 65^, lin. 48: Fecht ann din bói hachlach dó mttwtir
Brigte oc bem chonnaid. Dorala dó co ro marb petta sindaig la rig
Laigen. Ro herga&ad in bachlach lasin rig. Ro forcongart B. for
sinnach n-allaid taidecht asin caillid. Tanic din co m-boi oc clesrad
ocus oc espai dona slogaib ocus don rig la iorcongur m-Brigte. 0 ra
forba tra in sindach a gnimrad, 'doUuid slan fon caillid ocus sloi^l^aigen
eter chois ocus ech ocus choin inna degaid.
Zu V. 64: /
24. Et cum in alia die anates pectore carnali in aqua natantes et
per aera interdum volitantes, Beata vidisset Brigida, eas ad se vepire
accersivit. Quae peunigero volatu et tanto ardore oboedientiae ejus
vocibus tanquam sub liumana cura essent consuetae sine ulla formidine
multitudinis ad eam volitabant. Quas manu tangens et amplectens et
per aliquantulum temporis hoc idem faciens, redire ac volare suis in
aera alis permisit . . .
Zu V. 65, 66:
25. . . . Vidit novem viros in forma quadam speciali vanae et
diabolicae superstitionis, et plausum habentes vocis ridiculae ad infamiam
mentis maximam. In quorum viis contritio erat et infelicitas, qui antiquo
hosti, qui in illis regnabat, votis scelestissimis et juramentis sitientes
effusionem sanguinis, antequam Calendae illius mensis supervenirent
venturi, aliorum jugulationem et homicidia facere disposuerunt. Quibus
I 5 Broccan's Hymnus. 47
reverentissima et aifabilis Brigida melliflua verborum copia praedicavit,
ut mortiferis erroribus relictis sua crimina per cordis compimctionem et
veram delerent poenitcntiam. Qui hebetudine mentis suae ... in viam
suam perrexerunt: . . . egredientes illi nefarii imaginem instar viri,
quem debuissent jugulare, contemplantes, continuo suis jugulantes lanccis
et gladiis decoUantes, quasi post triumphum de suo adversario et inimico
cum armis sanguineis et cruentis reversi multis apparuerunt.
Mirum in modum cum neminem occiderent, illis visum est sua complesse
vota, atque cum nemo deerat de illa provincia, de quo illi triumpharcnt,
nulla dubietas pro hac re alicui persistens, largitas muneris divini per
Sanctam Brigidam facta omnibus innotuit . . .
Zu V. 68:
26. . . . Illam enim Lugidus quidam, valde validus et virorum
fortissimus, duodecim virorum opera per semetipsum tanta fortitudine
sui corporis in una cum vellet laborans die, et cibaria quibus duodecim
sufficienter viri vesci possent, similiter comedens . . ., deprecatus est, ut
pro se Dominum oraret o'mnipotentem, ut ejus ingluviem, qua superflua
devorabat, temperaret, nee antiquam virtutem sui corporis per hanc
amisisset causam. Et sie ipsa Brigida illum benedicens, et pro illo
Dominum orans (sie); ipse postea victu unius viri satis contentus,
ac, ut antea solebat, laborans sicut duodecim operarii operabantur, in
eadem antiqua permansit virtute.
Zu V. 69, 70: ^
27. Ar bor quaedam grandis et maxima, ad aliquem parata usum
ab iis, qui artificia exercere solebant in silva lignari, securibus excisa
est ... Et cum nee multitudo virorum nee vires boum et variae arti-
ficum artes movere vel trahere eam arborem nullo modo poterant,
recedentibus cunctis ab ea per fortissimam fidem B. Brigidae . . . eam
gravissimam arborem Angelica virtute per Divina mysteria nullo
mortaliiim auxilio levantes sine ulla difficultate ad locum quem voluit
S. Brigida destinatum detulerunt ...
Zu V. 71, 72:
28. Et nostro occurrit animo non excludere et hanc virtutem silentio
nostro, quam inter innumerabiles virtiites eadem operata est Brigida
venerabilis. Quidam enim vir secularis et gente nobilis et dolosis
moribus exardescens in alicujus feminae concupiscentiam et quomodo
ejus concubitu frui posset callide cogitans, ac suam sentem argen-
team pretiosamque in depositum sibi commendans, quam dolose retraxit
illa ignorante et jecit in mare, ut cum ipsa non posset reddere sibi
esset ancilla et ejus postea uteretivr ut vellet amplexibus ... Et haec
timens pudica femina, tanquam ad civitatem refugii tutissimam ad
Sanctam confugit Brigidam. Quae cum talem comperisset causam, vel
48 I ^) Broccan's Hymnus.
quid pro hac re agcre debucrit cogitarot, cum nccdum verha complcssct,
supervenit ad eam quidam cum piscibus de flumine tractis, et cum
illorum ilia piscium illico fuissent excisa, scntis illa argcntea, quam ille
crudelis jecit in marc ob causam supra dictam, in medio unius ex
piscibus rcperta est ...
Zu V. 73—76:
29. Et bis miraculis gloriosum et clarissimum cum aliqna fideli
femin a hospitium jungi debct: quo prospcrum iter faciens S. Brigida
in Dei voluntate, in amplissimo campo Brcg cum dcclinasset ad vcsperam
dies, ad habitacuhim ejus veniens cum ea pernoctavit. Quac . . . cum
non haberet propter suam inopiam, unde ignem nutriret et cibum
coqucret, unde tales bospites cibaret, incidens ligna tclaria, in
quibus texturam telarum operabatur, in pastum ignis, vitulum suae
vaccao, quem occidit super struem istorum ponens lignorum, igne
assavit, cum bona voluntate. Et coena in Dei laudibus facta et nocte
adsuetis transacta vigiliis expergiscens post illam de mane noctem,
ut nullum de receptione et refectione S. Brigidae uUius rei sustincret
damnum ipsa hospitalis, quae vitulum suae amiserat vaccae, alter um
in eadem forma vitulum cum sua invenit vacca, quem ut priorem
ipsa dilexerat; et telaria ligna similiter sibi prae ceteris reparata,
in tali forma in quantitate, in qua priora fuerant, contemplata est . . .
Cf. Leb. Br. pag. G5^, lin. G4: Ba do fertaib B. dia tarla si cusin
m-bandtrebthaig lassair a muig Chail, co rus marb loeg a bó do B. ocm.s
CO ro loisc a garmain fói. Dorigne Dia ior B. co m-ba Tl^slan inn
garmain iarnabarach, ocus boi in loeg immalle ria mathair. \
Zu V. 77—80: )
30. . . . Tribus enim leprosis et infirmitatibus oppressis/. . .
vas largita est argenteum. Et ne illis esset causa discoráiae et
contentionis, si illi inter se dividerent, cuidam in ponderibus auri et
argenti comperto dixit, ut inter illos tres lioc vas ponderaret tribus
aequalibus partibus. Et cum cxcusare se coepisset, dicens ponderari
se aequaliter non posse, ipsa felicissima feminarum Brigida
apprehcnso vasc argenteo ipsum allidit contra lapidem, et
confregit in tres, ut voluit, aequales et consimiles partes.
Mirum in modum cum postca ipsae tres partes ipsius vasis argentei in
pondere cssent emensac, nulla pars alia minor vel major,
quae aliam superaret, licet uno obolo, de bis invcnta est tribus
partibus ...
Zu V. 81—84:
31. . . . Nam vestimcnta transmarina et peregrina Episcopi
Conlaei decorati culminis, quibus in solemnitatibus Domini et in vigiliis
Apostolorum sacra in altaribus et in sanctuario offerens mystcria ute-
f 6 Sanctan's Hymnus. 4Ó
batur, pauperibus largita est. Et cum tempus solemnitatis advenit,
secundum consuetudiiiem ut ipse summus pontifex populorum suis indutus
esset mutatoriis vestibus, S. Brigida, quae priora vestimenta illius epi-
scopi Christo in forma pauperis posito donaverat, alia similia per omnia
vestimentis prioribus, tam texturis quam coloribus, quae in illa hora a
Christo, quem per pauperem induebat, perlata sibi in curru duarum
acceperat rotarum, tradidit pro aliis . . .
Zu V. 85—88:
32. . . . Quidam enim compulsus quadam necessitate indigens
mellis sextarium eam precatus est. Et cum ipsa Brigida mente
doleret, dum non haberet paratum mel, quod illi roganti donaret,
murmur apum sub pavimento domus, in qua tunc ipsa fuerat, ex-
auditum est Et cum ille locus, in quo Suis apes vocibus sonabant,
porfossus et scrutatus fuisset, repertum est in eo quantum sufficiebat in
opus poscentis. Et sie ille ab ea recepto mellis munere quantum sibi
necessitas poscebat, ad sua gaudens re versus est habitacula. (F. 88
scheint eigne Ausschmückung des Verf. zu sein.)
6. Sauetan's Hymnus.
Als Verfasser dieses Hymnus gilt Bischof San et an, von
Geburt ein Brite, der ebenso wie sein Bruder Matóc, nach
Irland einwanderte. Dieser Hymnus enthält eine verhältniss-
mässig grosse Anzahl dunkler Stellen (V. 3, 5, 11, 18). Er
endete ursprünglich V. 20, die folgenden Verse, in denen
Sanctán selbst angerufen wird, sind erst später dazu ge=«
kommen.
Jeder Halbvers enthält sieben Silben; in V. 21 — 24 hat
jeder erste und dritte Halbvers acht Silben.
Ateoch rig n-amra n-aingel, uair is ed ainm as tressam,
Dia dam frim k)rg, Dia tuathum, Dia dorn thiius, Dia
dessam*!
2'» Es fehlt eine SUbe.
50 16 Sanctan's Hymnus. '
Dia dorn chobair nóebtogairm* ar coch guasacht nodguasim*
4 drochet bethad bid issuin bcnnacht De athar úasum.
Huasal trinoit don foscai* do nach airchenn bas baile*
an* spirut nóeb nert nime, Dia athair, mór mac Maire.
Mór rí fitir ar finc, fiadu huas domun dillocht,*
8 domm anmain ar cech guallocht, nim tliarle* demna dibooht.*
Dia lim cech soeth* doringba Crist frisinnle* mo chesta,
abstail immum cotrisat, dorn air-se trinoit testa*!
Domm air trocaire tolam o Crist nad cétla celar*
12 nim thairle* éc na amor,* nim thair mortlaid* na galar!
Nim thairle* erchor amnas ■ sech mac De medras* bodras,*
ainsiunn* Cn'si ar cech n-ernbas, ar thein, ar thrcthan torbasi
3=* noel) togairm: i. Dei. s^* nodguasim: i. imbiim hi n-guasacht
. . . {Rest unleserlich). Stolces übersetzt versuchsweise: „against every
danger that I risk (?y\ Allein nodguasim kann scJwn des Reimes wegen
nicht richtig sein. — — -~^
ó'i i. ron thodiusca abbas peccaid . . brath quia ad simili|;udinem
Dei facti sumus. ö^^ i. is do a óenur donach airchend bas na
baile. armad sinne immorro if . . . octis bas . . . Stokes übersetzt: „Lei
(the) high Trinily raise us, to every one a holy death (be) certc^in!" Vgl.
olais (= ol is?) airchenn teicht do écaib | beith fo étoil máic Maire
{Cod. Boern., Goid.^ p. 182).
G» an: bi fertaib ocus himmirbailib.
i'^ dillocht: i. dillochtaigthe i. cen locht ata Dia.
8T> nim tharle: i. ni rom taidlet. dibooht: gl. i. cen dia occi
acht . . . Stokes übersetzt: „let not demon's anguish (?) touch me."
9» seth Ms. {vgl. V. 19^): i. cech toirsi no galar.
gii frisinnle: i. ro frithaile.
ioi> i. ti in trinoit testamail domd . . diuth no tresta i. r . .
ii'i i. ni celar 1 cétlaib no ni dichlitcr a chétla. Darnach übersetzt
Stokes: „lohose songs are not hidden^^ (?).
12» i. ni tharda li tassi form. amor: isse amor óia i. uch ach.
12^ mortlaid: i. quando plurimi pcriunt uno morbo i. lúathécai . . .
13» nim thairle: no nim thuisle i. ni tharda tuisliud form.
iz^ medras: i. medarfis i. medras iniiss. bodras: i. bodarfis i.
buadres in fis disponitur i. erchor . . bodras sech mac.
u^ ainsiunu: cf. Ily. 1, 11.
I 6 Sanctan's Hymnus. 51
Ar cech n-éiclind bas eslinn* dorn churp co n-ainbthib hua-
thaib*
16 flomm air* fiado cech thratha*, ar gaeth*, ar uscib luathaib*!
Luathfe molthu* inaic Maire báges* arbaga'finiia
friscéra* Dia dulech lurech* arbaig* mo thenga.
Oc digde* De de nimib mo chorp rop sigith* soethrach*
20 ar iiad ris* iifernn uathach, ateoch in rig adroetach*.
Ateocb ris:.
15» bas eslinn: i. bas inill. Allein bas nnrd hier 3. Sg. relat. Conj.
Praes. sein (Z.^ 494). So übersetzt auch Stokes: „tJiat is (Inngerous to
my hody." Zu eslinn vgl. is nói tholl dia n-eslind guas „he is a leaky
hark in (sie) dangerous peril" St. Goid.'^ p. 180 (B. of Leinster und
Cod. S. Pauli in Carinthia).
15^ i. fil CO n-anbthib ocus co n-uathaib. Allein nath ist Adjeetiv.
16» i. ti dorn tórithin. cech thratha: i. etir la ociis aidchi,
vgl. celebrad cech tratha, sine intermissione orat L. Hym. fo. 2^
Goid.^ G3).
i6i> 1. ar irchor gaithe. ar usc. 1.: i. fluminibus.
17» i. molada; vgl. a molad maissiii máenib luaidfidir láedib limsa
Cod. S. Pauli {Goid:^ p. 17G).
n^ i. ró erbaig. Stokes übersetzt: „who fights for tchite fights", und
bemerlct dazu: „i. e. I suppose, for good causes." Warum nicht: „who
fights good fights"? {vgl. irbága contentiones Z.^ 6.56; finna: gl. mathe).
Vielleicht ist fenna zu schreiben.
18 Stokes •übersetzt: „Elemental God will answer, ,a corslet ichich
battles against my . . .'" (?) diilech: lies dulem.
18» hat eine Silbe zu wenig. friscéra: i. frecraid.
in^ lurech: i. dia. arbaig: i. crbagess i. asandena baig.
igb sigith: hierzu führt Stokes eine Glosse aus der Dubliner
Handschr. H. 3. 18 (p. 540) an, in welcher dieser Vers citirt wird:
„sigid i. buan ut est oc digde de don. [leg. de nimib] mo corp rop sigid
saethrach rl." sethrach Ms. {ef. V. 9»), gl. vel sethach.
20» amadris: i. cona ris.
20*' adroetach: i. roatchius.
4*
52 Í 7 Patríck*s Hymnus.
Epscop Sanctan sca* sruith milid aingel cloth glan gel,*
ro sóera mo chorp for talmain, ro nóeba m'anmain for nem !
Rom bith oroit let, a Maire, rop trocar rí nime dún,
24 ar guin ar guasacht ar gabud a Crist íor do snádud* dún!
Atcocli in rig sóer suthain óeiigeinne De diar fethim,
roram ain ar gaibthib géraib mac ro genair i m-Bethil.
7. Patrick's Hymnus.
Dieser merkwürdige Hymnus wird dem S. Patrick selbst
zugeschrieben. Nach der Vorrede soll er ihn für sich und seine
Mönche zum Schutze gegen die Nachstellungen des Königs
Loegaire gedichtet haben. Er war aber dann für Jeden eine
Lorica gegen allerlei Feinde des Leibes und der Seele; er hiess
faed fiada, was Stokes mit „guard's cry" übersetzt." Stokes theilt
auch eine zweite Version mit, die sich in der Vita Tripartita
S. Patricii findet (Oxf. Ms. Rawl. B. 512). Ich hab^ dieselbe
zwar nicht neu collationiren können, lasse sie aber trotzdem
hier nach Stokes abdrucken (B), weil sie für die Kritik von
grossem Werthe ist. Dieser Hymnus hat sicher ursprünglich
metrische Form gehabt. Dieselbe ist aber durch Interpolationen
und durch Abänderung des ursprünglichen Wortlauts sehr ver-
21» Für die Abkürzung sca schrieb Stoices Goid.'^ p. 148 serca („love
thou'^); Bemarks'^ p. 70 corrigirt er dies in sancta ^md übersetzt sancta
sruith durch „holy senior" („sruith, like flaith, is feminine, tJwugh
applied to a male^^}. Das vereinzelte lateinische Wort würde wegen des
Namens Sanctan gewählt sein. Ich habe nur noch ein metriscJies
Bedenken: die drei folgenden Verse haben je acht Sdben in der ersten
Hälfte, so dass tvir auch in diesem Verse acht Silben ertcarten sollten.
Es ist dies das O'Don. Ir. Gr. pag. 480 unter dem Namen Seadua rer-
zeiclmete Versmass.
2i^ gel glan Ms. Die Umstellung ist nach Stokes' Vorgang des
Beimes ivegen erfolgt. Zu milid aingel vgl. mil Crist Fei. Juni 3, mit
der Glosse: i. milid Crist he.
24*» for do snádud d(m: j^gl. Hg. 1, 2; 5, lOG. donádud Ms.
I 7 Patrick's Hymnus. 53
dunkelt worden. Auf^die Spuren der metrischen Form habe ich
in den Anmerkungen unter dem Texte hingewiesen, ohne im
Texte selbst etwas zu ändern. In der Abtheilung der Zeilen bin
ich nur V. 53—57 von Stokes abgewichen.
Atomriug indiu niurt trén togairm trinoit
crctim treodataid ioisitin óendatad i n-dúlemain dail
1 Ist uiurt (neurt B) mit Stokes als Dativ oder ist es als Accusativ
zu fassen? Für den Dativ spricht zunächst die Form als solche; den
unverkennbaren Acc. finden wir V. 43 in fri cech nert (fii cech neurt B).
Dass die Dativpartikel do fehlt, ist au/fallend, darf aber als eine beson-
dere Alterthümlichkeit gedeutet werden, die Stokes Goid^ p. 154 noch
anderweitig belegt. Bedenklich ist das n hinter niurt V. 5. Allein dies
beweist zunächst nur, dass der Schreiber der Hdschr. niurt für den Acc.
hielt. Hat doch der Schreiber von B sogar ciall, rose u. s. to. V. 28 fl.
wie Accufative behandelt. Wäre niurt wirklich Acc, so müsste man das
n auch vor gene V. 3, vor de V. 26 erwarten, wo es weder in A noch
in B vorhanden ist. — Wie togairm trinoit zu construiren ist, lässt sich
nicht leicht ausmachen. Stokes übersetzt „an invocation of (the) Trinity",
indem er trinoit als unregelmässige Genetivform auffasst. Durch die
Wiederholung des Verses am Ende des Hymnus ist der Wortlaut desselben
gut verbürgt, so dass es getvagt iväre, ihn durch Conjectur.en zu ändern.
Ich halte trinoit für eine Apposition zu togairm, obwohl dieses Wort im
Félire allerdings mit dem Gen. construirt zu werden pflegt, vgl. togairm
Semeoin Jan. 5, togairm Findtain Febr. 21, Alexandri 2G; togairm aber
ist 10 ahr scheinlich eine verkürzte Dativ form (Z.^ 269), der Construction
nach zu niurt parallel stehend.
2 foisitin Stokes, foisin Ms. (A). Stokes verweist auf Lib. Hy. fol. 1 1 :
cretem óenatad co foisitin tredatad {Goid.^ p. 101). Er übersetzte:
„I helieve in a TJireeness with confession of an Oneness in (the) Creator
of {the) universe", hat aber neuerdings i n-dulemain dail durch
„in Den judicii" erklärt. Ich nehme daran Anstoss, dass St. übersetzt,
als ob auch in unserem Texte co foisitin überliefert wäre. Da die
Präposition auch V. 63 fehlt, so ist es bedenklich sie ohne Weiteres zu
ergänzen. Vielleicht ist foisitin gleichfalls Dativ, parallel zu niurt; dann
möchte ich aber auch cretim ebenso auffassen {nicht 1. Sg. Praes.,
sondern Dat. Sing, von cretem), freilich dadurch genöthigt treodataid
in treodatad umzuändern. Für meine Auffassung von cretim spricht,
dass auch in den folgenden Stücken atomriug das einzige Verbum ist
Endlich aber wird oendatad in óentad zu ändern sein, wenigstens ist
54 17 Patrick's Hymnus.
Atomriug indiu niurt gene Crist cona bathius
4 niurt crochta cona aduocul
niurt n-esoirge co fresgabail
niurt tóniud do brethemnas bratha.
Atomriug indiu niurt grád hiruphin
8 i n-urlataid aingel
i frestul archaingel
hi frescisin eseirge arcenn fochraice
i n-ernaigthib huasalathrach
12 Í taircbetlaib iatha
mir erster e Form sonst nicht vorgekommen. Dann besteht V. 2 aus drei
fünfsilbigen Stücken.
4-6 in B: ... is neurt a croctha cona adirae**^? neurt a esseirgi
cona freasgabaiZ neurt a thoiniuda fri brithemnMS m-bra1;ha.
6 niurt toniud A, neurt a thoiniuda B. Da in den drei vorher-
gehenden Versen ein Gen. von niurt abhängt, so ist wphl auch hier
(nach B) niurt toniudo zu schreiben. Dann hat V. 6 zehn Silben,
während die vorhergehenden nur acht haben. Ist bratiia zu streichen?
V. 7—16 in B: Attoriug neurt graid hiruphin i n-crlattaid aingiul i
frestal na n-archaingiul i frescisiu (sie) n-esergi ar ccnd focraici i
n-ernaigthi uasalathrac/i i taircetlaib fáthi i jireceptaib apstal i n-irisib
fáismedach i n-eudccai nóebingen i n-gnimaib fer firioin.
7 Stokes fasst grád als Gen. Plur. Allein sollten wir dann nicht n
an der Spitze des folgenden Wortes erwarten? Dazu kommt, dass die
Cherubim doch nur einen ,,grad" (ordo) der himmlischen Heerschaaren
bilden Vgl. Lib. Hy. IIb (Goid.^ 67): Iseat so i. na IX n-grad (sie)
sa i. angeli archangeli virtutes potestates principatus dominationes troni
hiruphim et saraphim. Es ist dies eine bekannte mittelalterliche Vor-
stellung. Daher ist entweder graid zu schreiben, oder es ist grad ein zu
niurt parallel stehender Dativ. Was die übrigen Verse anlangt, so hat
Stokes mit Recht V. 9 aus B ergänzt, nur glaubte ich nach Analogie von
V. 8 deti Artikel weglassen zu dürfen. Denn die meisten der folgenden
Zeilen haben sechs Silben. Am meisten weicht V. 10 ab: diesen halte ich
auch desshalb für nicht hierher gehörig, tveil er in auffallender Weise
die Aufzählung heiliger Personen unterbricht. V. 14 enthält sieben
Silben: nimmt man am Plural Anstoss, so könnte man i n-iriss schreiben;
legt man Gewicht auf die lieber einstimmung beider Handschriften, so
könnte man i n-irsib schreiben (Gen. Sing, irise und irse Z.^ 241).
Dann bleibt mir noch J^. 11 mit acht Silben tibrig.
I 7 Patrick's Hymnus. 55
hi praiceptaib apstal
i n-hircsaib fuismedach
i n-endgai nóemiugen
16 hi n-giiimaib fer firean.
Atomriug indiu iiiurt nime
soilse gréne
etrocbta snechtai
20 ^ áne thened
déiie lochet
hiatho gáethe
fudomna mara
24 tairisem talman*
cobsaidecht ailech.
A.tomriug indiu niurt De dorn hiamaracht
cumachta De dorn chumgabail
28 ciall De domm imthiis
rose De dorn roimcise
eluas De dorn estecht
briathar De dorn erlabrai
32 lám De domm imdegail
intech De dom remthechtas
17—25 in B: Attoriug neurt nime soillsi greine etrochta esci luathi
gaithi fudomna mara tairismigi talman cobsaidi alech.
17—25 Wie die Aspiration nach áne und die Form tairisem beweisen,
sind alle ersten Wörter als Nominative zu fassen. (StoJces übersetzt un-
genau: „In light of Sun" etc.) In V. 18, 20, 21, 22 sind je vier Silben,
in V. 19, 23, 24, 25 sind je fünf Silben. Da nun ausserdem etrochta
snechtai (vgl. jedoch die Aenderung in B) die Reihe der feurigen Dinge
unterbricht, so wird es wohl ursprünglich hinter luathe gáethe gestanden
haben. 24 talmain Ms.
V. 2C— 41 in B: Attoriug indiu neurt de dom liiamairecht cumachta
n-dé dom congbáil ciall n-dé dom thtir (sie) rose n-dé dom imcaisin
cliias n-dé dom éistecht briathar n-dé dom erlabrai lám u-dé dom im-
degail intech n-dé dom remthechtus Sciath de dom imditen sochraiti de '
dom anacul ar indledaib demna ar aslagib dualac/t ar foirmdechaib
acnid ar cech n-duine midúthracair dam i céin anoccus i n-uathud i
sochaidi.
56 17 Patrick's Hymnus.
sciath De dorn ditin
sochraite De domm anucul
36 ar intledaib demna
ar aslaigthib dualche
ar irnechtaib aicnid
ar cech n-duino miduthrastar dam
40 Í céiii ocus i n-ocus
i n-uathed ocus hi sochaide.
Tocuirius etrum thra na huile nert so
fri ccch nert n-amnas n-étrócar fris ti dorn cbui-p ocus doinm
anmain
44 fri tinchetla saibfáthe
fri dubrecbtu gentliucbta
fri sáibrecbtu heretecda
fri bimcellacht n-idlacbta
48 fri brichta bau ocus gobaijd^ ocus dniad
fri cecb fiss aracbuiliu anmau duini.
26—41 Auch dieses Stück ivird' ursprümjlich eine bestimmte metrische
Form gehabt haben, es ist aber schwer dieselbe zu restituiren SecJis
Verse (von iiiurt De an gerechnet) haben sechs Silben, V. 34 ist durch
Aufnahme von imditeu (aus B) gleichfalls auf sechs Silben zu bringen.
Gewagter wäre es V. 33 remthecht {vgl. tairmthecht Z."^ 879) für rem-
thechias zu schreiben. Aber es bleiben V. 28, 30 mit fünf, V. 31 mit
sieben, V. 27, 35 mit acht Silben; die letzten drei Zeilen haben neun,
sieben, neun Silben, wenn die bekannte Abkürzung für „und" richtig
durch ocus ersetzt ist. — F. 38 übersetzt Stokes jetzt: „Against solicita-
tions of nature" {Bemärks^ p. 70). V. 28 ist domm imthús von Stokes
durch „to guide nie" übersetzt.
V. 42—49 in B: Tochuiriur etrum indiu inua hule neurta sa fri cech
ncurt n-amnus n-étrocar fristaí dem churp ocus dorn anmain fri tair-
cetlaib saebfáthe fri saebrechtaib ban ocus gobaud ocus druád fri cech
fis aracuiliu corp ocus iinmain dam.
42—49 Der Unterschied der beiden Handschriften ist hier sehr gross.
Schreibt man V. 46 hertecda für heretecda, so haben V. 44—47 je sieben
Silben. Lin. 42, 43, 48, 49 haben entweder nie eine metrische Form
gehabt, oder dieselbe bis zur Unkenntlichkeit verloren. Zu V.- 42 vgl.
Fis. Ad. 1 : tócurid dochum nimi chuci lucht na deirce („he caUs up to
him unto heaven the folk of charity" Stokes). Stokes übersetzt: „So have
I invokcd all these virtues between mc [and these^ against every cruel,
I 7 Patrick's Hyniuus. 57
Crist doinm imdegail indiu ar ueim
ar loscud ar badud ai" guin,
Ó2 conoin thair ilar fochraice.
Crist lim Crist rium Crist im degaid
Crist innium Crist issum
Crist úasum Crist dessum
56 Crist tuathum Crist illius
Crist isius Crist i n-erus.
Crist i cridiu cech duine immim lorda,
Crist i n-gin cech óen ro dom labrathar,
60 Crist in cech rusc nom dercsedar,
Crist iü cech cluais ro dam chloathar.
merciless poiver." Tocurius ist jedoch soriel als incitavi, ascivi; rgl. is
iuilarbud demna, is tocuired aingel Fei. Epil. 53. Durch Ergänzung
ron „and thesf:" sucht Stokes die sonst hei eter iihliche Construction
herzustellen (rgl. 2,} 656), aber worauf soll sich „these" beziehen?
„Zwischen" verlangt immer zwei Parteien, könnte die Bezeichnung der
zweiten hier vielleicht durch fri eingeleitet sein? V. 49 übersetzt Stokes:
„Against every knowledge that defiles men's souls". Allein die Bedeutung
von arachuiliu ist nur errathen, indem Stokes an „col Gen. cuil sin",
ferner an arruculigestar i. sechis ari'uueillestar gl. pro[fa]uaiite Ml. 63»
erinnert und ein Verb archuilim voratissctzt. Beitr. VII, 54 betrachtet er
arachuiliu als „U-imperfect" [„with an obscure infixed pronoun" Goid.'^
p. 156); wo aber bleibt die Imperfectbedeutung? Für anman verlangt
Stokes anmain „acc. pl. of auim"; aumaiu ist aber Acc. Singularis,
ebenso duini Gen. Sing.
V. 50—61 in B: Crist dom imdegail ar cech ueim ar loscucZ ar bádudh
ar guin conimraib ilar fochraici.
Crtsi lim . Crtsi remam . Crist imm degaid . Crisi innum . Crisi
isum . Crist úasum . Crtsi dessum . Crist tuathum . Crist illius . Crtsi
iljsius (sie) Criist i n-erus . Crist hi eride cec7t duine ro dom scrtitadar
Crist a n gin cech duine ro dom labradar Crist i rusc cech duine ro dom
decadar t,sic) Crtsi i cluais cec7i duine ro dom cluinedar.
Domini est salus . Domini est salus . Salus Christi tua domine sit
semper vobiscum. amen.
V. 50—61 Constituirt man V. 50, 51 nach B, so erhält man zunächst
vier Verse mit je acht Silben; darauf folgen dann vier Zeilen zu je sechs
Silben. V. 58—61 bilden wieder ein System für sich, in welchem aber-
mals B das Ursprünglichere gewahrt zu haben scheint. Liest man V. 58
58 18 Maelísu's Hymnus.
Atom riug indiu niui't trén togairm trinoit
cretim treodataid f. o. in d.
Domini est salus domini est salus Christi est salus
Salus tua domiiie sit semper nobiscum.
8. Maelisu's Hymnus.
Stokes Goid.^ p. 174 vermuthet, dass der Verfasser vielleicht
Mael-isu hua Brolcháin war, der nach den Annalen von Loch Cé
im Jahre 1086 gestorben ist.
Mael-isu dixit:
In spirut noeb immunn, * innunn ocus ocuhn,
in spirut noeb chucunn táet a Christ co/ hopunn!
In spirut noeb d^aittrob ar cuirp is ar n-anmä
4 diar snádud co solma ar gábud ar galra!
Ar demnaib ar pheccdaib ar ififern co n-ilulcc
a I'su ron nóeba, ron sóera do spirut!
In spirut.
Crist i cridiu cech duini {vgl. V. 49) dorn scriitadar, so erhält man vier
Zeilen zu je elf Silben, von denen jede mit einem dreisilbigen Worte
schliesst. V. 60 und 61 sollten ivir i für in erwarten.
n.
Die Verbannung der Sölrne Usnech's.
1. Die Iren haben zwei alte Sagenkreise. Diese Sage
gehört dem älteren derselben an, in welchem Conchobar,
König von Ulster, Ailill und Medb, das Herrscherpaar von
Connacht, sowie die Helden Cúchulainn, Fergus u. a, die
Hauptpersonen sind. Conchobar soll um das Jahr 20 p. Chr.
gestorben sein. Die Begebenheiten dos zweiten Sagenkreises
werden von der Tradition über zweihundert Jahre später an-
gesetzt: Finn mac Cumaill, der Hauptheld dieses Sagen-
kreises, soll im Jahre 273 erschlagen worden sein; Finn's Sohn
war Oisin (Ossian). Vgl. Hennessy, Academy 1871 p. 366. —
Wie schon die ziemlich zahlreich vorhandenen handschriftlichen
Exemplare im British Museum beweisen, muss sich die Sage von
der Verbannung und dem Untergange der Söhne Usnech's
grosser Beliebtheit erfreut haben. Sie enthält guten Stoff zu
einer Tragödie und ist mit zwei anderen Sagen von gleich
tragischem Chai'akter zu der Gruppe der „Three Sorrowful Tales
of Erinn" vereinigt. Mir sind vier Versionen unserer Sage
bekannt geworden, die sämmtlich bereits gedruckt vorliegen, und
die ich kurz nach den Namen ihrer Herausgeber benenne:
^) 0 'Curry 's Version. Diese findet sich in den ältesten
Handschriften und darf auch ihrer ganzen Haltung nach als die
älteste bezeichnet werden. Sie ist von O'Curry (nebst den zwei
anderen Sorrowful Tales) mit englischer Uebersetzung veröffent-
licht worden im 3. Bande der leider schwer zugänglichen Zeit-
schrift Atlantis, lange vor ihm aber von O'Flanagan, wenn auch
60 II Longes mac n-üsnig*
aus einer weniger guten Handschrift, in dem unter ^) erwähnten
Buche p. 145-177, gleichfalls mit englischer Uebersetzung.
^) Keating's Version. Diese findet sich in Keating's Ge-
schichte von Irland unter dem Jahre der Welt 31)40, in der
Dubliner Ausgabe vom Jahre 1811, Vol. I, p. 370-377. Ich
habe sie auch in zwei Handschriften des British Museum ge-
funden, von denen die eine (Egerton 107, fol. 55, 56) im Jahre
1638, die andere (Ex dono J. Milles Plut. CLXVIII E, fol. 40, 41)
im Jahre 1694 geschrieben ist. Sie ist eine freie Wieder-
erzählung der erstgenannten Version (die metrischen Stellen
fehlen), und wird wohl von Keating selbst/ herrühren, da dieser
bereits um das Jahr 1630 schrieb (vgl. 0'€urry, Lecturcs on the
Manuscript Materials of Ancient Irish History, p. 21).
^) O'Fla'nagan's Version, bekannt aus dessen Deirdri
(p. 16-135), einem Werk, das den zweiten Theil von Vol. I der
Transactions of the Gaelic Society of Dublin (Dublin 1808)
büdet. Eine alte Handschrift dieser ,giiore modern and diffuse
Version" ist nicht bekannt; nach O'Curry (Atlantis III, p. 378)
ist das Original zu O'Flanagan's Text ein Manuscript vom Jahre
1758 (Trin. Coli, Dubl. H. I, 6). Die Geschichte beginnt erst
mit der Rückberufung der drei Söhne Usnech's, und erzählt dann
ihren Untergang sehr ausführlich, mit manchen Abweichungen
im Einzelnen.
^) Macpherson's Version, repräsentirt durch Macpherson's
englisches Gedicht Darthula, zu welchem ein gälischer Text bis
jetzt noch nicht zum Vorschein gekommen ist. Die alte Sage
ist hier nur noch in den zum Theil arg verstümmelten Namen
und in wenigen Hauptzügen wieder zu erkennen. O'Flanagan
hat dieses Gedicht eingehender mit der irischen Sage verglichen,
mit bitterer Polemik gegen Macpherson's „monstrous fabrication".
2. Für unsere Zwecke kommt nur die älteste Form der
Sage (1, 1) in Betracht. Ich kenne drei alte Handschriften, in
welchen diese enthalten ist:
^) Das Book of Leinster (Trin. Coli. Dubl. II. 2, 18, fol.
192, 193), aus der ersten Hälfte des 12. Jahrhunderts;
II Longes mac n-Üsnig. 61
2) Das Yellow Book of Lecan (Irin. Coli. Dubl. H. 2, 16,
col. 749), geschrieben um das Jahr 1390;
^) Ein Yellum-Manuscript des British Museum, bezeichnet
Egerton 1782 (p. 129), aus dem 15. Jahrh. (?) stammend.
O'Curiy hat seiner Ausgabe den Text des Yellow Book of
Lecan (Lc) zu Grunde gelegt, den er merkwürdiger Weise für
besser als den des Book of Leinster hielt (Atlantis III, p. 387).
O'Flanagan's Text stimmt sehr genau mit dem Egerton Manu-
script überein; vielleicht war die von ihm benutzte Handschrift
(vgl. O'Curiy a. a. 0. p. 378) eine Abschrift desselben. Ich
veröffentliche den Text der ältesten Handschrift, des Book of
Leinster (L), theile aber die wichtigeren Abweichungen der
beiden anderen Handschriften unter dem Texte mit. Alle drei
Handschriften habe ich während meines Aufenthalts in Dublin
(1871) und London (1874) selbst collationirt, aber es wurde mir
viel Zeit und Mühe dadurch erspart, dass mir die Herren Stokes
und O'Grady ihre Abschriften aus L und E in freundlichster
Weise zui' Verfügung stellten.
3. Diese drei Handschriften sind unabhängig von einander;
auch sieht man bald, dass sie nicht unmittelbar auf ein und
dasselbe Original zurückgehen können. Wann die Sage zuerst
in der uns vorliegenden Weise fixirt worden ist, und wer es
gethan hat, ist hier, wie bei jeder alten irischen Sage, unbekannt,
aber die Fixirung geht gewiss in sehr alte Zeit zurück. Leider
hat jeder neue Abschreiber dem Texte mehr oder weniger das
sprachliche Gewand seiner Zeit gegeben, so dass es bei irischen
Texten in sprachlicher Beziehung ganz besonders auf das Alter
der Handschrift ankommt, in der sie enthalten sind. Die
nationale Sage und Geschichte fand am Hofe der alten irischen
Könige eine sorgfaltige Pflege, es gab ein besonderes Amt des
Erzählers. Unsere Sage beginnt im Hause eines solchen Mannes,
denn Fedlimid wird der Erzähler (scelaige) des Königs Conchobar
genannt. In heidnischer Zeit entstanden, ist die Sage auch in
christlicher Zeit fortgepflanzt worden, und zwar in der Regel,
ohne sich mit christlichen Elementen zu verquicken. Aber aui
G2 II Longes mac n-Usnig.
den Einfluss des Christcnthums muss man zurückführen, dass das
specifiscli Heidnische in der irischen Sage verdunkelt und in den
Hintergrund getreten ist. Doch giebt es noch viele Sagen mit
oflfenhar mythologischem Inhalte. Die christlichen Mönche sind
gewiss nicht die ersten gewesen, welche die alte Sage fixirten,
sie haben sie aber später getreulich abgeschrieben und fortge-
pflanzt, nachdem Irland zum Christen thum bekehrt war. Denn
der Schreiber des Lobor na hUidre war din armer. Mönch, und
der des Book of Lcinster gar ein Bischof (vgl. O'Curry Lect.
p. 182 if.). In vielfacher Beziehung ' merkwürdig ist das
mönöhische Urtheil über die berühmteste irische Sage, den Táin
BÓ Cualgne (Raub der Rinder von Cualgne), welches sich am
Ende des einzigen vollständigen Exemplars derselben im Book
of Leinster (1. Hälfte des 12. Jahrh.) findet: Sed ego qui scripsi
hanc historiam an verius fabulam, quibusdam fidem in hac
historia an fabula non accomodo. Quaedam nam ibi sunt per
strigia demonum, quaedam autem figmenta poetica, quaedam
similia vero, quaedam non, quaedam ad delectationem stül-
torum.
5. Was die äussere Form der alten irischen Sage anlangt,
so sind die erzählenden Theile derselben stets in Prosa, und
zwar ist die Prosa um so schlichter und einfacher, je älter die
Form der Sage und die Handschrift ist. Erst in den späteren
Formen der Sage und in späteren Handschriften tritt uns jene
schwülstige Prosa entgegen, die, mit dem Rüstzeug der Poesie
angethan, bei jedem Schritte so entsetzlich mit demselben rasselt,
dass man allen Geschmack an dem schönen Princip der Allitera-
tion verlieren könnte. Die Wichtigkeit der alten irischen Sage
im Allgemeinen liegt darin, dass uns die Sage hier in der natür-
lichen Form vorliegt, welche der dichterischen Behandlung im
Einzelnen und der Zusammenfassung zu grossen dichterischen
Ganzen vorausgeht. Woher mag es kommen, dass diese Fülle
von Sagen mit interessanten Handlungen, malerischen Schil-
derungen, scharf ausgeprägten Charakteren, nie ihren Homer
gefunden hat? Macpherson's Ossianische Gedichte können
II Longes mac n-Usnig. (53
weder dein Inhalte noch dem Tone nach als poetische Wieder-
gabe der alten irischen Sage gelten.
Allein die metrische Form fehlt der alten irischen Sage
nicht gänzlich : inmitten der Prosaerzählung tauchen Dialoge und
lyrische Monologe in Versen auf; eine für die Geschichte des
Epos gewiss nicht unwichtige Thatsache. Diese Verse werden
den Personen der Sage selbst in den Mund gelegt, als wären sie
die Dichter (vgl. z. B. Cap. 17 unserer Sage u. ö.). Ich ver-
muthe, dass Oisin (Ossian) auf diesem Wege zu einer Dichter-
gestalt geworden ist. Die Gedichte, die ihm in der Sage in den
Mund gelegt werden, galten als sein Werk und wurden allmählig
zum Typus einer ganzen Literaturgattung. Die ältesten Gedichte
der Art gehören gewiss an eine bestimmte Stelle der fixirten
Sage; ohne Kenntniss der ganzen Sage sind sie stellenweise un-
verständlich. Ich theile weiter unten zwei einzelne solche Ge-
dichte mit, die sich im Book of Leinster befinden, und von denen
das eine dem Oisin, das andere seinem Vater Finn mac Cumaill
zugeschrieben wird.
Ein Kunststück der zünftigen Dichter und Gelehrten am
Hofe der Könige bestand ausserdem darin, den Inhalt einer Sage
so kurz als möglich in metrischer Form zusammenzufassen.
Derartige Verse sind besonders schwer zu verstehen (vgl. das
S. 25 über Broccan's Hymnus Bemerkte). Auch sie finden
sich nicht selten der Sage einverleibt oder am Ende zugefügt
(vgl. z. B. das Gedicht am Ende dej unter III mitgetheilten
Sage).
5. Der Inhalt unserer Sage ist kurz der folgende:
Fedlimid, der Erzähler am Hofe Conchobars, des Königs
von Ulster, hat ein Fest veranstaltet. Sein Weib ist schwanger.
Als sie durch das Haus geht, um sich zur Ruhe zu begeben,
schreit das Kind in ihrem Leibe laut auf. Alle Gäste sind ent-
setzt, der Druide Cathbad wird um Deutung des Wunders
befragt. Cathbad prophezeit, Fedlimid's Weib werde ein Kind
gebären, das einst, wenn zum schönsten Weibe herangewachsen,
grosses Unheil über Ulster bringen werde. Derdriu soll ihr
04 II Longes mac n-Usnig.
Name sein. Das Kind wird geboren. Man will es sofort tödten,
allein Conchobar verbietet dies und lässt das Mädchen erziehen,
damit es einst sein Weib werde. Einsam wächst Derdriu heran;
sie sieht ausser Conchobar nur ihre Pflegerin und Lebarcham,
Conchobar's „conversation-woman". Einst sah Derdriu, wie
Conchobar ein Kalb im Schnee schlachtete, und ein Rabe kam
das rothe Blut zu trinken. Sie wünscht sich einen Mann, dessen
Haar schwarz wie der Rabe, dessen Wange roth wie das Blut,
dessen Leib weiss wie der Schnee sei. Von licbarcham erfährt
sie, dass Nóisi, Usnech's Sohn, diesem Wunsche entspricht,
Derdriu trifft ihn, und verpflichtet ihn bei seiner Ehre sie zu
entführen. Auf seinen Ruf kommen seine Brüder herbei, und
nothgedrungen boschliesson sie mit Derdriu zu fliehen; ihr An-
hang begleitet sie. Conchobar aber stellt ihnen nach, so dass
sie endlich nach Schottland übersetzen. Der König von Schott-
land nimmt sie in seinen Sold. Da wird Derdriu von einem
Beamten des Königs erblickt, und für würdig befunden, das
Weib des Königs zu werden.- Heimlich wird ihr dies angetragen,
allein sie verschmäht den Antrag und warnt Nóisi vor der neuen
Gefahr, in der er schwebt. Auf ihren Rath fliehen sie auf eine
Insel. Da bestimmen ihre Freunde in Ulster den König
Conchobar, sie zurückzurufen. Fergus, Dubthach und Cormac,
der Sohn Conchobar's, sollen Bürgen der Sicherheit sein. Allein
Conchobar sinnt auf Verrath. Die Bürgen werden unter einem
Yorwande aufgehalten, und Eogan, König von Fernmag, der
bisher mit Conchobar entzweit war, erkauft sich dessen Freund-
schaft durch Noisi's Mord. Fergus, Dubthach und Cormac rächen
den Verrath in blutiger Weise, und wenden sich zu Ailill und
Medb, König und Königin von Connacht. Derdriu war in
Conchobar's Gewalt, aber sie wurde nie wieder froh. In
rührender Weise klagt sie ihr Leid. Einst fragte sie Conchobar,
wer ihr am verhasstesten sei auf der Welt. Du selbst und
Eogan, sagte sie. Da will sie Conchobar für ein Jahr dem Eogan
überlassen. Conchobar spottet über sie, als sie mit beiden
Männern im Wagen fährt. Da zerschmettert sie ihr Haupt an
einem Felsen.
n Longes mac n-Üsnig. 65
6. Macpherson's Gedicht stimmt mit der irischen Sage
nur in den äussersten Umrissen überein: die Heldin flieht mit
dem begünstigten Liebhaber; der verschmähte, aber mächtigere
Liebhaber vernichtet den Nebenbuhler sammt seinen zwei
Brüdern, und die Heldin selbst überlebt den Untergang derselben
nicht lange. Die wichtigste Abweichung besteht darin, dass der
verschmähte Liebhaber nicht König Conchobar, sondern König
„Carbair", gäl. Cairbre, ist. Dieser gehört aber nicht dem
ersten, sondern dem zweiten Sagenkreise an (s. S. 59): Cairbre und
Oscar, Oisin's Sohn, tödten sich gegenseitig im Zweikampf.
Darauf bezieht sich das unter VI 1 von mir mitgetheilte alte
Gedicht. Auf diese und andere Abweichungen von der alten
irischen Sage hat bereits O'Flanagan a. a. 0. aufmerksam
gemacht; wir heben nur das Hauptresultat hervor, dass in Mac-
pherson's Darthula, wie noch oft in anderen „ossianischen"
Gedichten (vgl. Hennessy, Academy 1871, pag. 366) die zwei
Hauptsagenkreise, welche die irische Sage ebenso scharf aus
einander hält, wie die griechische Sage etwa den Argonautenzug
und den trojanischen Ki'ieg, unter einander gemengt sind. Was
die übrigen Namen anlangt, so liegen dieselben allerdings nur in
der anglisirten Form vor. Den irischen Namen Derdriu (Gen.
Derdrenn), Nóisi (Gen. Nóisen), Andle, Ardan, Usnech ent-
sprechen bei Macpherson der Reihe nach: Darthula, Nathos,
Althos, Ardan, Usnoth. Wenn wir auch die Anglisirmig in
Anschlag bringen, so ist doch die Verschiedenheit in den drei
ersten Namen so gross, dass die schottischen Formen nicht als
organische Weiterentwickelung der irischen betrachtet werden
können: sie sehen vielmehr aus wie Verstümmelungen nicht
einheimischer Namen. Der vierte Name lautet auf beiden
Seiten gleich. Der Unterschied zwischen Usnoth und Usnech ist
gering: in späteren Handschriften wird auch im Irischen nicht
selten th für ch geschrieben. Ein unparteiischer Kritiker kann
nicht daran zweifeln, dass Macpherson's Gedicht in jeder Be-
ziehung eine jüngere Gestalt der alten Sage bietet.
QQ II Longes mac n-TJsnig. %
7. Was meine Behandlung der Handschriften anlangt, so
habe ich aus Lc und Eg nur das angeführt, was eine wirkliche
Verschiedenheit des Textes ausmacht: verschiedenen Wortlaut,
andere Flexionsformen, abweichende Wortstellung, Zusätze, Weg-
lassungen. Hätte ich auch alle^ orthographischen Abweichungen
anführen wollen, so wäre die Varia Lectio zu einer wüsten Masse
angeschwollen. Ich habe die meist eine spätere Sprachstufe
verrathenden Eigenthümlichkeiten von Lc und Eg kurz zusammen-
fassend im Anhang hinter dem Texte besprochen.
Die Ergänzung der in den Handschriften gebrauchten
Abkürzungen habe ich im Allgemeinen nach Stokes' Vorgang
durch cursiven Druck als solche bezeichnet. Ich habe dies aber
für unnöthig gehalten, wenn einzelne Buchstaben in bekannter
Weise ausgedrückt sind, nämlich n durch einen Strich, m
durch eine gewundene Linie, r durch Hochstellung des Vocals,
die Silbe con durch ein umgedrehtes c. Ausserdem pflegen
die Silben en, er, or oft durch einen Strich abgekürzt zu werden:
in gewissen häufig vorkommenden Wörtern, nämlich in den
Formen der Wurzel her und in der Präposition for ist die ab-
gekürzte Schreibweise nur da angedeutet, wo dies aus irgend
einem besonderen Grunde räthlich zu sein schien. Die Schreib-
weise com-bai, com-batar habe ich gewählt, wenn die erste
Silbe durch die oben erwähnte Abkürzung für con bezeichnet
war. Ausserdem ist die abgekürzte Schreibweise unbezeichnet
geblieben: 1) In den oft vorkommenden Casusformen der Namen
Conchobar, Usnech, Ulaid, Eriu, Alba, die oft in der einen
oder der andern Handschrift ausgeschrieben, oft in allen drei
Handschriften abgekürzt geschrieben sind: Concho&«r, Con-
chobar, Visnig, Vlaid, \Jlad, Eienn, Erinn, Albaw;
auch in anderen Namen (Cormac, Dubthach, Durthacht),
wenn sie wenigstens in einer der drei Handschriften ausgeschrieben
waren und über die Richtigkeit der Schreibweise kein Zweifel sein
kann; — 2) in der Conjunction ocus (und), die in diesem Texte nur
einige Male in Eg. und Lc. ocus, sonst immer durch lat. et oder d^jfl
gewöhnliche Abkürzung dafür bezeichnet ist; — 3) in dem Worte
mac (Sohn), dessen Vocal imr in Eg bisweilen geschrieben ist.
11 Longes mac n-Usníg. 67
Die Partikel diu ist in L gewöhnlich plene geschrieben.
Dagegen ist die dem altirischen dono, dano, dana (Z.^ 700)
entsprechende Partikel stets durch die Abkürzung da, dö aus-
gedrückt. Da an einer Stelle der unter III mitgetheilten Sage
die volle Schreibung dana vorkommt (vgl. auch O'Don, Suppl.
zu O'R. Dict.), so führe ich dieselbe mit Stokes und Hennessy
(Rev. Celt. II, 88 u. o.) auch in die mittelirischen Texte ein,
obwohl ich in einem anderen Manuscripte auch die Schreibweise
dna (ohne irgend ein Zeichen der Abkürzung) gefunden habe.
Longes mac n-Usnig.
Die Sternchen im Texte bezeichnen die schwierigen Wörter, überhaupt die schwierigen
Stellen : für die meisten derselben habe ich im Anhang mitgetheilt, was für ihr Ver-
ständniss geleistet worden ist.
Cid dia m-bói longes mac n-Usnig? ni insa.
Bátar Ulaid oc Ol i taig Feidlimthi maic Daill scelaige
Conchobair. Bai dana ben ind Féidlimthe oc airiuc don
t-sluag OS a cind, is si thorrach. Tairmchell com ocus cui-
brencl, ocus ro lasat gáh- mesca. A m-bátar do lepthugud, 5
dolluid in ben dia lepaid. Oc dul di dar lár iir taige, ro
grecha in lenab ina broind, co closs fon less uile. Atraig
cach fer di alailiu is tig lasin screich í sin co m-bátar cind
ar chind is taig.' Is and adragart Scncha mac AileZla: „Na
curid cor dib," or se, „tucthar cucund in ben, co festar cid 10
diatá a n-deilm sea." Tucad iai'om in ben chucu.
Cap. 1. 2 Fedlimidh Eg. scelaighi Eg. i. scelaigi Lc.
3 hid Fedelmthi sin Eg. i ocus si torrach Lc. Eg. tairmcheall
chorn ocus chuibrenn Eg. 6 luid in vhcn diau himdaid Eg.
7 ro grech Lc. Eg. (é). 8 cech Lc. Eg. issin tigh Eg.
lasin screich hisin Lc. lasan greich Eg. 9 isin tig Lc. om. Eg.
as and Lc. hidrupiiirt Eg. mac alaind Aililla Lc.
10 or se om. Eg. Dafür: a óccu. chucaind Lc. chucuinn Eg.
ol se CO fiasmais Eg. ii in dciloi si Eg. tuccud cucu
iarum in vhen Eg.
5*
68
II Longes mac n-Usnig.
2. Is and asbert a ceile i.
Cia deilm dremun derdrethar
[a ben, or se]
dremnas fot broind búredaig
bruit cluasaib cluinetliar*
gloim eter do da tháib tren
tormaid
mór n-uath adiiaigethar*
mo chrido crechtnaigedar
cruaid.*
Feidlimid:
[Eg:]
Cia deilmm dreinon derdre-
thar [a hen, ar se]
^. dreüöius fot bruinii buirethar
bruidii cluasaib cluinethar
gláimm do da thuip tren
tarmairt
mor nuäth atanaaigthar
mo cruaidi cru crechtnaig-
thar.
10
"3. Is and ro la si co Cath-
bath, ar ba fissid side:
Cluined Cathbad cóemainech
cáin
mal mind mor mocbtaide
m-brogthar*
tre druidechta druad
Or nad fil lern fein findfocla
fris m-berad Feidlimid
fursunnud fiss
ar nad fit«V banscál
cia fo brú
cid foracbriol brond becestar.
Is ann ro laad si co Cathhud,
ar ba fissid sidi:
Is ann isi)ert CathbatZ
Cluinid Caihhad caemoinech
cáin - 15
mal mind mor mochtaige
brogthar
tria drúidechto drúad
frissimbert Feidlimid
or nát lemm fein finnfoccla 20
fursunnod fiss
ar nad fidir banuscalui
cid fo. bruinniu bith
fod criol bninn béccustar. 25
Cap. 2. 1 asbert in fili a cheli i. F. Lc. ispert Feidlimid a céliu Eg.
In den folgenden urf^iminglieh metrischen Partien steht der Text ron
Eg vollständig neben dem von L; die Lesarten von Lc unter dem Texte
sind die tvichtigeren Abweichungen von L. 2 dertrethar Lc.
6 gloimm Lc. 7 tormait Lc. 9 mo cridi crechtnaigethar
cruaidh Lc.
Cap. 3. 14 cluiied Lc. ig mochtaide brogthar Lc. 20 or
nad lem fein Lc. 23 fidir bandscal Lc. 24 cia fo bru bi Lc.
20 becestair Lc.
II Longes mac n-TJsnig.
69
4. Is and asbert Caihbad:
Fot chriol brond becestar
be fuilt budicbass.*
ségdaib sellglassaib*
siaii a grúadi gormchorcrai. 4
fri dátb snecbtai samlaraar
set a détgni dianim.
niamdai a beóil partardeirg
be dia m-biat ilardbe 8
eter Ulto erredaib.
Geisid fot brú búrithar
be tiiid fota foltlebor.
imma curaid cossenait 12
immat ardrig iarfassat.
biat iarthur tromthoraib*
fó cblí cbóicid Choncbobair.
biait a beoil partardeirg IG
imma deta nemanda.
fris m-biat formdig ardrigna
fria crutb n-digraiss n-dianim.
[Eg:]
Is aiin ismbert Cddhhad:
Fot criol brunn becustair
bée i'uiltt biiidiu buidicbaiss.
segaib súiliub seallglausaib
sian a grilaid gormcorccra.
fri dath snecbta samluim si
séd a déidgin dianim.
HÍamdo a beoil partuiiigdeiVg
be diambed ilairtbe
etir Ulltaib erraduib.
géissis fot bru búiretbar
bee finn foto foiltleauphar.
imat curud coisenat
imat airdrig iarfaigseat.
biaid iartur trumtbortbuib
fo cli choiccid Choncbobuir.
biat a beoil partuingde/rg
ima détai némunto.
frissmu formdig airdrigo
fria a crutb n-digraiss n-
dia.inim.
10
15
20
5. Dorat iarsuidiu in Cathbath ä, láim for a broind na
mna, co ro derdrestar in lelap fo láim. „Fír" ar se „ingen
fil and, ocus bid Derdriu a hainin, ocus biaid olc impe".
Ro genair iiid ingen iarsin, ocus ro ráid Catlibad: 25
Cap. 4. 1 atbert Cathbad Lc. ismbert K. E(f.
2 becestair Lc.
buidichois Lc.
7 deitgein
1 segdaib suilib sellglasaib Lc.
Lc. 8 partaingderga Lc.
13 cossenat Lc. i4 iarfaidset
3 be fuilt buidi
6 samlamair Lc.
11 geissig Lc. biirether Lc.
Lc. O' Curry. 19 frismbat Lc.
Cap. 5. 22 iarum iarsuidiu Eg.
brii na mna Eg. 23 coro dertrcastair Lc. gurro deirtristar Eg.
in leanamb fo a láim Eg. 24 impi Lc. uimpi Eg. 25 ocus
ro genair Lc. ocus dog; Eg. iarum Eg. et dx. Cathbad Lc. ut
dx. K. Eg.
for broind inna mna Lc. for
70
II Longes inac n-Usnig.
[L:]
ADordriu mamderamár*(sic)
diamsacoemainech clotli bán,
cesfaitit Ulaid rit ré,
a ingen iial Feidlimthc! 4
Biaid etacli* cid iartain
dot daig a be forlassair
is it amsir cluiiiti se
longes tri mac n-ard n-Uisle. 8
Is it amsir gnim dremuin
gentair iarom i n-Emain,
bid aitbrech a coli cliid iar-
tain
rofóisain*maicRoigrogm.air. 12
Is triut a be co m-bail
longas Fergusa ó Ultaib
ocus gnim ar cóimfed* guin
guil Fiachnai maic Concbo-
bair. 16
Is it cbin a be co m-bail
guin Gerrce maic Illadain,
ocus gnim nad lugu smacht
orggain Eogain maic Dur-
thacbt. 20
Dogena gnim n-grannin-garg
ar feirg ri rig n-Ulad u-ard,
[Eg:]
A Deirdri mandera mar
diamsa cócmainech cloth bán
cesfaitid Ulaid rod ré
a ingm úal Fedhlimthe.
\
Biaid etacb cid iartain 5
dod daig a be frilasair
is it aimsir cluinte se
luingius tri mac n-Uisliune.
Is it aimsir gnim dremun
gentar iarum ind Emuin 10
bidat drech coli cid iartain
do fóethsat maic rig rogmair.
Is triut a be combail
li^ingius Fergusa o Ultaib 15
ocus gnim ar cóemsat tair
guin Fiaclma maic Concho-
bair.
Is at cliin a be combail
guin Errge maic Illadain ^0
ocus gnim nat luga smaclit
orgam Eogam maic Dur-
tacht.
Dodénagnim n-graiina n-garg
ar feidm ri n-Ulad nadard 25
1 manderamar Lc. 2 ban Lc.
find Feidlirathe Lc. e frilasair Lc.
10 gentar Lc. inn Eamuin Lc.
12 fo fóisam mc. rig roghmair Lc.
17 guin Fiachna Lc.
2i gnim n-granda Lc.
3 redre Lc. i a ingen
8 tri mac n-UisIinde Lc.
11 adrecli coli cid iartain Lc.
16 or coemsad guil Lc.
19 at chin Lc. 20 Gerce Lc.
25 ar ferig ri n-Ul. n-ard Lc.
II Longes mac n-Usnig. 71
biaid clo Icctan innach du,* biaid do lechtán inach du
bid scel n-airdairc a Derdriu. bid scél n-ardircc a Derdriu.
A. A Derdre.
6. „Marbthar ind iugen" ar ind óic. „Ni thó" or Con-
chobar. „Berthair lim-sa ind ingen imbaracli" or Concbobar, 5
„ocus ailebthair dorn réir fein ocus bid si ben bias im farrad-sa."
Ocus ni ra lamatar Ulaid a chocert immi. Do gnither ón
dsnia. Ro alt la Conchobar co m-bó si ingen as móraiUiu ro
bói i n-liErinn. Is i liss fo leitb ro alt co nach acced fer di
Ultaib lii cosiu n-úair no foad la Conchobar, ocus ni búi 10
duine no leicthe issin leis sin acht a haiti-si ocus a mummi,
ocus dawa Lebarcham, ar ni éta gabail* disside, ar ba ban-
chainte.
7. Fecht n-and din bái a haite na ingine oc fennad lóig
fothlai for snectu immaig issin gemrud dia funi dissi, con 15
facca si in fiach oc Ol na fola forsin t-snechtu. Is and asbert
si fri Leborchaim: „Ro päd inmain oenfer forsa m-betis na tri
dath ucut i. in folt mar in fiach ocus in gruad mar in fuil
ocus in corp mar in snechta." „Orddan ocus tocad duit,"
ar Lebarcham, „ni cian úait atá is taig it farrad i. Nóisi 20
I inad nach du Lc. 2 bit mit venvischtem b Le. it O'Curry.
scel n-airrdricc Lc.
Cap. 6. 4 or on oig Lc. 5 berdar Eg. 6 ailibthar Lc.
ailfithir Eg. sa om. Lc. Eg. 7 ni ro lamsat Eg. für immi :
iarum Lc. Eg. dognid Eg. 8 für dana (din Lc): amluid
iarum Eg. ro alt la C. om. Eg. is móráillim Eg. 9 alles
foleth ron alt connach faiccid nech d' ültaib gusin tan Eg. 10 hi om. Lc.
II für duine: nech Eg. si om. Eg. amuimiu (buimi Lc) na
hingenu do»o Eg. 12 ocus Leabarchamm Eg. arna héta Eg.
Cap. 7. 14 fecht and Lc. fechtus din Eg. a haitisi ag f. Eg.
15 fothla Lc. forsin snechta Eg. amoig Eg. gaimriud
Lc. isin n-gaimriuth Eg. 16 conacca si Lc. confacco si ni in fiach
etc. Eg. 17 si om. Lc. fria Leaburchaimm Eg. ro bad Lc. Eg.
ém fer forsmbetis Eg. na tri datha Lc. na teóru datho Eg.
18 für mar: amaZ Eg. 20 ar Lebarcham Eg. ar in Lebarcham
Lc. om. L. itarrad L. Lc. (f hinein corrigirt in Lc) hit
farrud Eg.
72 n Longes mac n LTsnig.
mac Usnig." „Ni pam slán-sa am," or issi, „conid n-accur
Saide."
8. Fecht n-and din búi seomliit^ Nóisi a óenur for dóe
narrátha, i. na Emna, oc andord. Ba bind imorro a n-andord
líiac n-Usnig. Cech bó ocus cec/^ míl ro chluined, no-mbligtis 5
da trian hlechta d'immarcraid uadib. Cech duiiie nod chlui-
ned, ba leór síthchaire ocus airfitiud doib. Ba maith a
n-gaisced áana: cia do betb coiced Ulad iiile irapu i ii-oen-
baile, acht co ro chuired cách díb a triur a druim fri araile,
ni bertais buaid díb ar febas na ursclaige ocus na imdíten. 10
Bat comluatha áana fri conaib oc taffond, no marbdais na
íiada ar lúas.
9. A m-búi-smm din a óiimr iiití Nóisi immaig, mos
etlann si cuci immach, amal bid do tliecht secha, ocus nis
n-athgeóin. „Is cáin", or sei-seom „in t-samaisc téit sechond." 15
„Dlegtair" or sisi „samaisci móra bale na bít tairb." „Atá
tarb in chóicid lett," or sei-seom, i. rí Ulad". „No thogfaind-se
etruib far n-dís-," or sisi, ocus no gebaind tarbín óc amal
tussu." „Ni thó" or sei-seom . . . Lasodain focheird bedg
1 nimbam Lc. Eg. or sisi Lc. ol sí Eg. conaid n-aiciur-sa
he Lc. coufacar Eg.
Cap. 8. 3 Fecht and Lc. búi sim Eg. a áen Eg.
4 inarádai ina hemno Eg. andord {ohne Fron.) Lc. indord Eg.
5 do chluinead Lc. atcluiniuth Eg. 6 da trian blechta Lc. Eg.
(mblechtai) om. L. d'forcraid Eg. uadib om. Eg. no cluiniuth
Eg. 7 lor sithcuirid Eg. airfided Lc. oirfitigh Eg. maith
éim Eg. 8 cia no beith Lc. Eg. (beith abgekürzt). coiced TJlad,
innoen baili impu Lc. coiciuth Conc. hindénbaili impo Eg. 9 a triiir om.
Lc. Eg. 'frianaili Eg. lo ni bérdaís Eg. diib Lc. na hursclaidi
Lc. anursclaidi Eg. n ba comluath diu fria conuib oc tofliunt Eg.
Cap. 9. 13 mosetláusiZí.nosetlann siLc. níí.sétlann siEg. u iniraach
om. Eg. am. bith do dul Lc. Eg. (bid). 15 theit Lc. téti Eg.
16 dleagar Lc. dleg. Eg. samaisce isan baile Lc. n i. rí Ul.
om. Eg. nada thogfaind si Lc. 18 ar n-dís Eg. no geduinn
tairbine óag amaltsa Eg. amaltso Lc. lo Zwisclien ni tlió or
seiseom tmd Lasodain fehlt in L folgendes Stück: Cith fobithin faitsiue
Cathbad. in dorn femidsa deiri si sin (ol sisi ergänzt WCurrij). bid do
imorro or seisem Lc. cid fobithin fáitsine. Is dorn fémedso adeiridsin . bid
do im. or seissim Eg. focerd Eg. fochererind Lc. beidg Lc.
II Longes mac n-üsnig. 73
cuce, corra gaib a da ii-ó for a chind. „Da n-ó mele ocus
cuitbiuda andso," ol si, „raaiiim bera-su latt.'i „Eirgg iiaiin,
a bell" ol se. „Rot bia" ol sisi. Atracbt lasodain a andord
ass. Amal ro chualatar Ulaid iiinuiid in andord, atraig cech
fer dib di alailiu, 5
1 0. Lotar maic Uisnig iminach do thairmesc a m-brathar.
„Cid no tái," ol seat, „nammongonad* d'ültaib it cbinaid!"
Is and dochuaid dóib a n-doronad friss. „Biaid olc de" ar
ind oic. „Cia beitli no co bia-so fó mebail, céin beramit-ni i
m-bethaid. Régmait-ni lee i tir n-aile. Ni fil i n-liErinn rig 10
na tibre falte dun." Batar eat a comairle. Roimthigsetar
indaidcbi sin, i. tri cóicait laech dóib ocus LLL ban ocus LLL
con ocus LLL gilla, ocus Derdriu leo.
11. Batar for essama* céin móir mórthimchell, co trialta
a n-ditb commenic i crigaib hErenn tria indle ocus chelga 15
Conchobair, otá Essrúaid timchell síardes co Beind etair sair-
túaid daridisi. Araide tra co n-darafnetar Ulaid tairis i
1 corogab Lc. 2 innso Eg. inso Lc. mani mberasa Lc.
manomberitsa Le. 3 rotbia ón or sisi Lc. rotmbia ón uar sisi Eg.
domber lasoduin a andord n-ass Eg. 4 amail Lc. atcólatar Eg.
in n-andord Lc. a andord Eg.
Cap. 10. 7 ar seat Le. ol iat Eg. na ma ngonad ultaig
(offenbar aus dultaib corrigirt) Lc. nachnot gonutd iil. Eg. gonuto
0' Flanagan. 8 atchuaid Eg. Lc. andorondad ris Lc. 9 nochu
biaso Eg. no cia biasa Lc. cein bemni Eg. 10 ragmaini lea
hitir n-aüiu Eg. ri Lc {mit getilgtem g). Eg. 11 ro iragetar Lc.
roimthetar Eg. 12 innaidchisin Lc. tri cóeca con ocus tri cóeco
ngillo Eg. 13 ocus luid si din i. Deirdriu i cumusc caigh combai
etitrru Lc. ocus Deirdri cumu cáich compui eturro Eg.
Cap. 11. 14 for foesamaib Lc. Eg. cen moir Lc. om. Eg.
timchell liEr. Lc. mortimchiull nérinn Eg. co ro trialta Eg.
\:> andichennad Eg. i crigaib hErenn ovi. Lc. Eg. tria indlead
ocus celga Lc. tria intleduib Concob. Eg. 16 timchiull néirinn Eg.
L'tair Eg. 17 arái Eg. condaraifnetar Lc. condoroaifnitar Eg.
74 II Longes mac n-Usnig.
crich n-Alban, co n-gabsat in dithrub and. Ond úair ro
scáich dóib fíadach in t-slébe, do elsat for cethra fer n-Alban
do thabairt chucu.
Dochuatar side dia n-dilgiund i n-oen ló, co n-deochotar
dochum rig Alban, conadragaib ina munteras ocus co ro 5
gabsat amsai aice. Ocus ro suidigset a tige isind iaichthi;
imdágin na ingine do rónta na tigi, conua hacced noch leo
bi, ardáig na ro marbtais impi.
12. Fecht and din luid in rectaire matain moch corra
lai cor imma tecb-som, co n-accai in lanamain ina cotlud. 10
Dochuaid arsin co ro dusig in rig. „Ni fúaram-ni" or se
„mnai do dingbala-so cosindiu. Ata i fail Nóisen maic Usnig
ben dingbala rig iarthair domain. Marbthar fochetóir Nóise
ocus foad in ben let-so" ol in rectaire. „Acc," or in ri, „acht
airg-siu dia guidi dam-sa cech laa fochlith." Do gnither ón. 15
A n-atbered imorro in rectaire chaidche fria-si, adféded si
dia celiu in n-aidchi sin fochetóir. Uair na ro étad uadi, no
erálta for maccaib Uisnig dul i n-gabthib ocus i cathaib ocus
i n-drobelaib, ardaig co rommarbtais. Araide batar souairte
seom im cac^ n-imguin, connar étad ni dóib asna amsib sin. 20
1 indnithruib Lc. iudithrub nann Eg. 2 roscaith Lc. Eg.
dorellsat Eg. ar chetraib Eg. 3 do thabairt chuctu (t unter dem c)
Lc. om. Eg. 4 innóenló Eg. Lc. 6 rig Alban Lc. Eg. rig
nal&aw L. condarragaib Lc. condorogaib* Eg. amuinterws
{ohne in) Lc. 6 amsain aici Lc. amsaini acca Eg. atigiu Lc.
hitighe Eg. simiaidchi Lc. issindaidqi Eg. 7 iu tige Eg. Lc. (-1).
Cap. 12. 9 Fecht nand Lc. fechtus nanu Eg. iu rechtairiu iud
rig Eg. 11 iarsin Lc. iarum Eg. fuaramarui Lc. fi'iaramairni Eg.
12 do dingbálaso do mnai Eg. cosaniug Lc. gusauiiid Eg. micc
Uislinn dingbálo rig iarthair domuin do mnai Eg. 13 inti Nóissi Eg.
14 iud ingiu Eg. olsin rectmVi Eg. 15 damsa cech laa om. Lc. Eg.
fochlith L. 16 friasi chaidqi Eg. frieisi chaidchi Lc. atfetad
sium Eg. 17 fodi Lc. ar na ro hétad ni di Eg. I8 uo erptha
Lc. Eg. fordaib macuib Uisl. dola Eg. 19 sonairti Eg.
souoirt Lc. 20 im cach nimguin om. Eg. conarfetad Lc.
asna kathaib sin Lc. Eg. (isna).
II Loiiges mac n-Usnig. 75
13. Ro tinolta fir Alban dia maihad iarna chomairle
frie-seon. Adfet si do Nóisin. „Imthigid ass," or si, „uair
inoni digsid ass iimoclit, no-bor-maii'fitlier imbárach." Lotar
ass indaidchi sin, co m-batar i n-iuis mara. Adliadar do
ültaib anisin. „Is trog, a Chouchobair," ar Ulaid, maic 5
Uisnig do thuitim i tirib námat tré chiii drocbmna. Ba ferr
a comaitecbt ocus a n-imguin ocus tuidecht doib dochum a
tire, oldaas a tuitim la náimtiu." „Tecat diu," ar Conchobar,
„ocus tiagat commairge friu." Berair chucu anisiu. „Is
fochen lend," or seat, „regthair, ocus taet Fergus frind i 10
comairgo ocus Dubthach ocus Cormac mac Conchobair."
Tiagait side, co ragbaiset alláma di muir.*
14. Bai imorro imchosnam im Fergus da churiud do
chormannaib a comairle Chonchobair, ar isbertatar maic Uisnig
nach istais biad i n-hErinn acht biad Conchobair i tossuch. 15
Luid iariun Fiacha mac Fergusa leo ocus anaid Fergus ocus
BnhthacJi, ocus doUotar maic Uisnig co «i-bátar for faidchi
na hEmna. Is and d&na tauic Eogan mac DnrthacM ri
Femmaige do chorai fri Conchobar, ar ro bói i n-essid fris i
ciana. Is se side ro herbad do marhnd mac Uisnig, ocus amsaig 20
Conchobair immi cona tistais cuci-seom.
Cap. 13. 1 ro tinoilti Lc. rothinólti firu Alban Eg. 2 fris Lc.
friasi Eg. adfetsi {mit darüber geschriebenem ad") do Noisi inni sin thiged
as orssise meni theiset as innocht nodmarbthar imbarach Lc. atfétsí do
Noisi. Imtidig ass or sisie. Mani thistai as hinnocht notmarbtar
inibuáruch Eg. 3 lotat. ass inag. sin Eg. á inninis Lc. hindinis Eg.
5 für anisin: on Lc. óm Eg. 6 tutim do macaib üs. Lc. tuitim do
macaib Uislinn Eg. imdáigin drocTimná Eg. Lc. (drog-). 7 hintei'
comaitecbt: ocus a m-biadad Lc. Eg. (bi'ath.). dochum thiri Lc.
dia tir Eg. s lia naimdi Lc. lia a naimtiu Eg. 9 tiagad co bam
riarach Lc. gor bam riaruch Eg. berar Le. Eg. indnisin Lc.
indisiu Eg. 10 ol éat Eg. 12 tiagat Eg. congabsat Eg. Lc. (d).
alláim Eg. alaim Lc.
Cap. 14. 13 iarum Eg. iarvtm din Lc. 14 a comairle Lc. Eg. a
chomairle L. ar asbertatar Lc. antsmbertatar Eg. Uislinn Eg.
15 uad conusnístaís biad n-ér. ríambíad Conc. Eg. 16 Fiach. m. Con. vel
Ferguso Eg. 17 micc Uislinn Eg. ar faichthe n-Eamno Eg.
18 Dertacht Eg. 19 fris fri ciano Eg. eisiden Lc. Eg. (-ein).
■M diammarbad ocus amsach Lc. Eg. 21 Chonc. ime Eg.
76 II Longes mac n-üsnig.
15. ,Batar maic Uisnig ina^s^som for lár na faiclchi,
ocus batar na mnaa ina suidib for d6u na hEmna. n DoUuid
din Eogan ina' thur iarsind faidche, dolluid imorro mac Fer-
gusa, CO w-bai for lethláim Nóisen. Feraid Eogan failti friu
la beim forgaraa do gai mór in Noisen, corraimid a druim "5
triit. Focheird lasodain mac Fergusa, co tue di láim dar
Nóisin, CO tue fói ocus con tarlaic fair anuas.* Ocus is amlaid
ro bith Nóisiu tria mac Fergusa anuas. Ro marbtha iarsein
setlinón na faidchi, conna térna ass acht a n-dechuid do rind
gai ocus do gin chlaidib; ocus rucad si innund co Conchobar, 10
CO m-hái for a láim, ocus ro cumrigthe alláma iarna cúl.
16. Atchuas do Fergus iarom anisin ocus do Duhthach
ocus do Chormac. Tancatar side co n-dernsat gnima móra
fochetóir: i. Duhthach do maxhad Mane maic Conchobair
ocus Fiachna maic Feidilmi ingine Conchobair dond oen- 15
fargam, ocus Fergus do maxhad Thraigthreoin maic Traiglethain
ocus a brathar. Ocus sarugud Conchobair impu, ocus cath do
thabairt eturru iarsin isind oen ló, co torchratar triebet de
Ultaib eturru. Ocus ingenrad Ulad do marbad do Duhthach
ria matain iarom Emain do loscud do Fergus. Issed lotar 20
Cap. 15. 1 im. mfcc Uissliun Eg. for lár na faidchi om. Ecj.
2 ocus inna mna iiina suidib for tua na hEinnai. Luid Lc. ocus ind
amsac/i ina suidi for tua ina hEmno. Luide Eg. 3 cuctu (c mit t
darunter) innathur Lc. cucco Eg. 4 failti om. Eg. 5 in Nóisin
Eg. ind Noisiu Lc. corromid Lc. curoimid Lg. 6 a díláim Eg.
tar Lc. Eg. i co tucc foa ocus tairis aniias Eg. is imne Eg.
8 ro bith Lc. ro bithe Eg. Noisiu om. Lc. Eg. ocus r. m.
iarsuidiu Lc. ocus r. m. iarum Eg. 9 sechnon Lc. sethnón L. Eg.
10 di gin cloidhib ic. do giun claidim Eg. tucad Eg. do
Chonco. Eg. ii ocus om. Lc. Eg. ro chumrighthe Lc.
Cap. IQ. isocusCorbm. TaedutE//. condernsadXc. condorónsati?/;.
15 Feidhlimthi Lc. Feidlimid Eg. oenargam L. do guin dond
oenforgab ocus Fergusa do marbad Traigthreoin maic Traiglaithen Lc.
do guin don ocnforgom. ocus Fergus do marb (sie) Traigtreoin m.
Traigletuiu Eg. 17 imi)aib Eg. 18 etarruib Eg. iarum Eg.
contorchratar Lc. condrocratar Eg. do Lc. Eg. 19 ingenruid Eg.
20 für iarom: ocus Lc. Eg. di luscc. Eg. dolotar Lc.
II Longes mac n-Usnig. '
iarom co Ailill ocus co Meidb, ar ro fetatar issi lanamain ro
failsad. Ocus dana ni bu chul serci do Ultaib.* Tricha cét
rop é líii nallongsi ; co cend se m-bliadne déc ni ro an gol na
crith leo i n-Ultaib, acht gol ocus crith leo cecÄoenaidchi.
17. Bliadain dissi trá i fail Conchobair ocus risin re sin
ni ro thib gen n-gairi ocus ni doid a sáith do bind na
choÜud ocus ni thuargaib a cend dia gliin. In tan din do
bertis na hairfiti di, is and atbered si:
[L:]
Cid cáinlib inlaeclirad laind
cengtai Emain iar tochaim:
airddiu do cingtis dia taig
tri maic adlaechda Uisnig,
Nóisi comid chollan chaiu*
folcud lim-sa do con téin,*
Arddan co n-dam nó muicc
maiss,
aslang Andle dar arddais.
Cid milis lib ammid mass,
ibes mac Nessa nithmass:
[Eg:]
Cid cséin lib ind loechruid
luind 10
Ceiigta ind Emuin iar to-
chuim
airdiu do chindis dia tigh
4 III micc adlaechdo Uissnig.
Noissi comid comlan cain 15
folccud liumso do gontein
Ardau conaidm na muco mas
8 ascclang Aindß diarferdass.
Cid milis lip in mid mass 20
ipius macc Nesi nithmass
basi Eg. 2 fodoroelsat Lc.
nipsa Eg. di hUltaib Eg.
1 beide Male grith Eg.
1 arrofeadadar Lc. arrusfettatar Eg.
dofoelsat Eg. dana om. Lc.
•3 bas allin Eg. rusan Eg.
cechnenaithchi Lc. gachnaidqi Eg.
Cap. 17. 5 ocus iu bli. ni tib gen gaire Lc. ocus in bl. ni thib gen
ngairiu Eg. 6 doidh Lc. dóig Eg. 7 collad Lc. lii saith
do biud na lungiid na chodluth Eg. dia glun Lc. Eg. da L.
In tan do berdis na hairfitig di is and asbered si in reigin sea sis Lc.
Intan dotmbeirtis ua hoirfit. isatech issann ismberiuth si in recni si sis Eg.
9 laecbraid Lc. 11 cengtha inemain iarthoichim Lc. 13 ailliu
do chiugdis o taig Lc. 15 chomlan choin Lc. ig folcad Lc.
17 couaim Lc. 20 in mid Lc.
78
II Longes mac n-Usnig.
baithium riam rén for brú*
biad menic ba millsiu. 12
0 ro sernad Nóisi nár
fulocht* for feda fianchlar,
ba millsiu ca.ch biud fo mil
araralad mac Usnig. 16
Cid binni lib incacÄmi
cuslennaig nó cliornairi
isi mó chobais indiu,
ro chuala céol bad binniu. 20
Bind la Conchobar ior ri*
cuslennaig na cbornairi
binniu lem-sa, clóth nell,
sian no gebtis maic Uislend. 24
Fogur tuinni toirm Nóisi
ba ceol bind a bithchlóisi,
coblach Arddain ro po maitli,
andord A'ndle dia urbaith, 28
Nóisi ro noad a fert
ba dirsan in comaitecht
do ro dalius drong tria alt*
in ' dig tonnaid dia n-erbalt. 32
Inmain berthán áilli a blai*
tuclithach duine cid dinblai*
ba dirsand nadresco indiu*
mac Uisnig do idnaidiu. 36
ba haibnira riam reim for biu
biad men'icG rob. millsiu.
0 ro sernad Nóisi nar
fuluct for feduib fianclar
ba millsium gach biud fo mil 5
ar aral. macc JJislinn.
Cid binnim lib ancaine
cuslinnuid is cornaire
isi mu cubus don rig
ro cualo ceol bud bindi. 10
Binn la Concobar in ri
cuslinnuid is cornairi
ba binnim lemso cloth nell
sian no geibtis micc Vislenn.
Fogur tuinni trom Noisi 15
ba ceol binn a bithcloisi
coblac/i Ardain ro bud niaitli
fodurd Ainnli daúarboitli,
Nóisi doronud a fertt
ba dirsin iji comuiteclit 20
dorodakis drong tria alt
don dig tonnaigh dia n-erbalt.
Inmuin berthan aille blai
tuchtach duine cid dinnblai
ba dirsin natresco indiu 2.5*
mac Uisnech do idnaidiu.
1 ba haithnium Lc. 2 ro bo millsiu Lc. 3 0 rasernad
Lc. 4 fulacht Lc. 8- is cornairi Lc. 11 fo ri Lc.
12 is cornairi Lc. 13 fa bindi Lc. 15 trom Lc. le a
bithchlóisi Lc. a om. L. 17 cobhach L. coblach dardain Lc.
18 Annli Lc. 19 doronad Lc. 21 dorodailis Lc. 22 tonnaig Lc.
23 ailli blai Lc. 24 dind blai Lc. 20' Uisl. Lc.
II Longes mac n-Usnig.
79
[L:]
Inmain mewma cobsaid cáir,
inraain oclach arcl imnair,
iar n-imthecht dar feda Fál
inmain costal i tiugnár. 40
Inmain siiil glass carddais
mná
ba hamnas fri ecrata,
iar cuairt chaille, comul sáer,
inmain andord tria dubraed. 44
Ni cbotlu trá
ocus ni chorcu m'ingne
fáilte ni thaet imm aire
or nach taide maic tindle. 48
Ni chotlu
leth na haidche im ligu,
focheird mo cheird * imm
' drungu,
sech ni lungu ni thibiu. 52
Falti indiu ni dam liain
in dail Emna ércdair sáir,*
na síd na suba na sám
na tech mar na CMmthach cáin. 56
Cid cain.
[Eg:l
Inmuin mini cobsuid chair
inmuin oglach ard imnair
iar h-imthechtfiudhmoigi fail
inmuin custad hi tíugnáir.
Inmuin suil glass cardis mna 5
ba hamnws fri hecrata
iar cúart coilli comull soer
inmuin andurd tria dubraed
Ni colla tra 10
ocus ni corco m'ingne
foilte ni toed imaire
or na taidet micc Uisle.
Ni collad
leth na haidqi im ligiu 15
foceird mu ceill im drungo
sech ni lungo ni tibiu.
Fáilti hindíu ni dorn úain
in dail lenno erccar sáir
na sid na subo na sám
na tech mar na cumtach rig.
20
18. In tan din no bid Conchobar oca halgcnugud-si, is
and atbered si: 25
1 meni? Lc. O'Curry hat menma. chobsaig choir, über
letzterem vel a Lc. 3 tar feda fail Lc. 4 costol i tignair Lc.
8 comull soer Lc. 9 dubraerf Lc. lo choUu Lc. 12 faiti
ni thoet immairi Lc. 13 ornac/t taide mc indle Lc. u inni
choUad Lc. ic focherd mo cheill Lc. 20 indaillenda ercthar Lc.
Cap. 18. 24 da.na do bid Lc. an tan dono bui Eg. is andsin
atbcireadsi in reigne sea sis Lc. is annsin atberith si in recni si sis Eg.
80
II Longes mac n-Usnig.
[L:]
A Chonchobair cid no tái,
do rurmis dam brón fo chái,
ised am cein nommair,
do serc lim iii ba ro mair.* 4
In rop ailliu lim fo nim
ocus an rop inmainib
rucais úaim — mór in bét —
connach acciu com éc. 8
A ingnais* is torsi dam
tucht dorn adbat mac Uislen,
caurnán * círdub dar corp
n-gel
ba suachnid secb ilar m-ban. 12
Da grúad cliorcra cainiu
srath,
beoil deirg,abrait fodaildath,
detgein némanda fo li
amal soer dath snechtaidi. 16
Ba suachnid a eirred n-glan
eter fiannaib fer n-Alban,
fúan cain corcra comul cóir
cona imthacmmig dergóir. 20
Inar srólda sét co m-brig
i m-bui cét lám, ilar min,
for a imdenam, is gle,
Cüica unga findruine. 24
^ [Eg:
A Chonchobair cid no tai
da rurmais dam bron fo choi
is hed im cein cein nommair
do serc lim ni bamair.
NÍ rob ailli lem fo nim 5
ocus ni rop inmainib
rucais uaim mor in bed
conach aiciub-sa com eg.
A n-ingnius is toirrsi lium
tccM imamhar mac n-Usleww 10
curnan cirdub dar corp n-gel
ba suaichmVZ é sech ilur.
Da n-gruad corccra caine
srath 15
beil deirg abra fo daeldath
Aetgin nemannto fo dl
amal saerdath snecJitaidhi.
Ba suaichniíí a erred glan
itir fianuib vhfer n-Alban 20
fuan cain corcra cumtachcoir
cona timtacmuing dergoir.
Inar sroldo sed combrig
i m-bui cet n-gem ilar min
for a imdenum is gle 25
L uinge d' fiimbruine.
1 na toi Lc. s issed tatham Lc. 4 do seirc lim nimbo
mair Lc. 5 ni rop Lc. c in rob Lc. s connach aiciubsa
commeg Lc. ■ 9 an ingnais is toirrsi lem Lc. lo techt
amadar Lc. 12 fa s. Lc. ilar fer Lc. ic ab. Lc. abra
0' Curry. n deitgen Le. 19 a errad glan Lc. 20 hir
fianaib ier Le. 22 cona thimtacmaing dergoir Lc. 24 immi
cet gem Lc.
II Longes mac n-tJsnig.
81
[L:]
Claideb órduirii ina láim,
dagai glassa co n-gáethgráin,
finden co m-bil óir buidi
ocus taul argait furri. 28
Forruich frind Fergus find*
ar tabairt darsa morlind,*
ro rir a einech ar chuirm,
dorochratar a morgluind. 32
Cia no betis forsin maig
Ulaid im gnúis Conc\iohair,
doberaind-se uile cen chath
ar gnais Noisi maic Uislean. 36
Na briss indiu mo cbride
mos ricub mo mochlige!
is tressiu cuma inda muir
madda eola a Chonchobuir. 40
A.
[Eg:]
Claidim órduiru ina láim
da gai glaso co n-gothgrain
finndeu co n-dath oii'buidi
ocus tul arccuit furri.
Forfuich rinni Fergus finn 5
ar tabuirt darsin morlinn
ro rir a oinecb ar cuirm
dorocratar a morgluinii.
Cia no betis forsin muig
JJlaid im gnúis Conchobuir 10
dos m-beniinn uili ar gach leth
ar gnuis Noisi mic Uisnech.
Na briss binniu mo craidiu
mus riccab mu mochligiu
is treisi comaind amair 15
modseola a Choncabair.
A Chonc.
19. „Cid as mo miscais lat atcbi" ar Conchobar. „Tussu
am" or si „ocus Eogan mac Durthacht." „Bia-so duna hlia-
dain i fail Eogain" ar Conchobar. Dos bert iarom ior láim 20
Eogain. Lotar arnabárach do áenucli Macha. Búi si ar cúl
Eogain i carpwi. Doranigert si nach facfed a da céili for
talmam in oenfecht. „Maith a Derdriu," ar Conchobar,
2 congothgrain Lc. 3 biiidi Lc. buide L. iiher condath:
vel combil Eg. 5 rind Lc. 6 darsa» morlind Lc. 11 dos
beraindse Lc. cen clith Lc. lá ar gnas Lc. Uislean L.
Tlis. Lc. 13 andiu Lc. chridhi Lc. u mochligi Lc.
k; moda Lc. a Chonchobair Lc.
Cap. 19. 18 iss mo Eg. 19 éim Eg. uamh Lc. biaso bli. i
fail Eogain din Lc. biasi bl. hi fail Enccuin doHO Eg. 20 dusmbert
curwm (sie) Con. Eg. 21 doenuch Muirtemniu Eg. do oenuch Mur-
themne Lc. auch L. am Rande murth . . iar cul Lc. 22 na haicc-
fiutb Eg. hi talmuin Eg. 23 inoenfepht om. Le. Eg.
6
82 II Longes mac n-Usnig.
„súil cháirecli eter da rethi gnii-siu etr*im-sa ocus Eogan."
Ro bái ail chloche mór ar a cind. Dolleici a cend immon
cloich CO n-derna brúrig dia cind, co m-bo marb.
Longes mac Usnig insin, ocus longes Fergusa ocus aided
mac n-Uism^ ocus Derdrend. finit a. f.
Anhang I.
Eigentlittmliclikeiten der Handschriften Le. und Eg-,
Ich stelle hier kurz die Punlcte zusammen, in denen ich die Lesarten
von Lc und Eg in der Varia Lectio nicht consequent mitgetheilt hahe.
Die Zahl der Beispiele gieht ungefähr einen Massstab für die HäufigTceit
des Vorkommens. Doch muss ich vorausschicken, dass ich gewisse Dinge
nicht für jede Handschrift einzeln aufführe. Es sind die folgenden:
Die Handschriften schwanken zwischen s und ss im Inlaut und Auslaut:
CO clos und CO closs; fon less und fon les; isin tig und issia tig
u. a. m. Dasselbe gilt von rr, das aus Assimilation entstanden ist:
coro lai und corrö lai. Beachtenswerth ist der Wechsel zwischen doluid
und dolluid. Auch in Bezug auf die Infection sind die Handschriften
inconsequent : so entsprechen in den ersten Capiteln den Formen
Usnig, curid, ceile, cluinethar, cluined in L: die Formen Uisnich, cuirid,
celi, clunethar, cluned in Lc, die Formen üsnigh, cuirid, celiu,
cluinethar, cluinid in Eg. Noch weniger lag in meiner Absicht das
Schwanken in den durch Eindringen von i aus a oder o entstandenen
uneigentlichen Diphthongen ai, oi, ui eingehend zu berücksichtigen: fot
broind L. Lc, fot bruind Eg; i n-Emain L, Eamuin Lc, Emuin Eg.
u. s. w. Hierbei kommt ferner in Betracht, dO'SS eine getcisse Art des a
(besonders oft in Eg) für mich wenigstens nicht vom u zu untersclieiden
war, auch da nicht, wo ich mit dem Wunsche ein a zu erkennen
besonders scharf beobachtet habe, in dogenuir Eg. Ich habe in
solchen Fällen stets u geschrieben (némunto, dorónud so gut wie fo
mebuil, at chinuid gegen nemanda, doronad, fo mebail, it chinaid in L);
1 gniisi Eg. gnisiu Le. 2 mór om. Eg. arna cinn Eg.
rolecci Eg. doleigi Lc. 3 bruirech Eg. brulig Lc. conad ro
marb Eg.
4 Longas mac n-Uislenn ocus \ongas Fergusa ocus aided Derdrinni^
(sie) Lc. Luingius mac n-üislinn annsin ocus focliunn luingsi Fergua
ocus ag. Derdre finit. Eg.
II Longes mac n-Usníg. 33
sogar na hingenu neben ingeni findet sich in Eg. Ich stelle es aber
Jedem anheim in solchen Fällen u in a zu corrigiren. Im Mittelirischen
werden i und e in den letzten Silben, namentlich in Flexionssilboi,
nicht mehr so streng geschieden, tcie im Altirischen: Nom. 8. cride L,
cridi Lc. Eg; Gen. S. taige L, tighe Eg, tigi Le; fon less uile L, uili
Le, uli Eg. Es kommt dies namentlich bei den isL-Stämmen in Betracht.
Bei einigen derselben hat sich bekanntlich a festgesetzt. Auch hier
ivieder Mannigfaltigkeit in der Behandlung: fri dath snechtai L,
snechta Lc. Eg; gáir mesca L, mescai Lc, meuscco (Gen.); gnim
n-granni n-garg L, granda Lc, granna Eg. — Alle diese Punkte haben
in der Varia Lectio nicht consequente Berücksichtigung gefunden.
Eigentliümliclikeiten des Yellow Book of Leean (Lc).
1. Media an Stelle altir. unaspirirter Tenuis: fidir, badar, berdis,
marbdais, tiagad, congabsad, ro sudigsead, tangadar, arrofeadadar,
comaidecht, dorochradar, doleigi, lia naimdi, airfided, comm eg, ag {für^
oc). Häufiger als in Eg.
2. Media aspirirt zwischen Vocalen oder im Auslaut: lepaidh,
sluagh, cruaidh, druadh, roghmar, it chinaidh, atchuaidh, ardaigh, righ,
cloidhib, biudh, Feidhlimthi, Eoghan, adhgeoin, cia beidh.
3. Die aspirirte Aussprache der Mediae in der angegebenen Stellung
muss schon früh eingetreten sein, denn auf ihr beruht die bereits in L
nachweisbare Vertauschung von d und g: ursclaige für ursclaide cap. 8
(ursclaidi Lc). In Lc: cobsaig für cobsaid 17, 37, geissig für geisid
4,10?
Für die geioöhnlichere Schreibweise buredaig, corodusig, Usnig:
buredaich, coro dusich, Uisnich {auch üisnech).
4. th für ch: ro scaith, suaithnid. Dieselbe Differenz zwischen
sechnon Lc und sethnon L. Eg.
5. p erscheint selten: lenap, erptha (ro herbbad).
6. nd für nn: indaidchi sin {so auch in L cap. 10), do chormandaib,
cuslendaig, tuindi.
7. ndn für nd oder nn: indnithruib, indnaidchi, indnund, indni sin.
8. ea für e: cuibreand, leass, fear, Seancha, feastar, bean, leachtan,
Leabarcham, cluinead, cuiread, tairmeasc, imbeathaid, tria indlead,
siardeas, Easruaid, Feargusa, for feada, seach, atbeiread. Daneben
jedoch cluned, fecht n. a.
6*
84 II Longes mac n-Usnig.
9. Sonderbare Epenthese des i :/íarimcBtíJ, ferig, tairib, amisear für
tairmchell u. s. f.
10. Bas n des Acc. 8. ist nicht immer gewahrt: i tir cle, feclit and
{neben fecht n-and).
11. Die Präposition in verdoppelt ihr n schon im Altirischen vor pro-
nominalen Elementen (Z.^ p. 627). Aber hier, ausser in Fällen %cie
inna cotlud {neben ina sesam) auch vor nominalen Formen: inn Emaiii,
inn Eri, inn Erind, inn Ultaib, ind essid. So wohl auch zu fassen
innoenló, vgl. isinnoenló. Die spätere Form a für i in: aliss, at chin,
am farrad {neben it farrad) u. a.
12. Neben der alten Form der Präposition oc auch ic, vereinzelt ag
(aga hailgnigud); etrom, etorru neben iiir.
13. Der Artilcel, der im Mittelirischen die besondere Form des
Dat. PI. aufgegeben hat, unterscheidet auch das Neutrum nicht mehr
streng: in mid, in tigi (Nom. PI); aber andeilm.
' 14. Die Partikel din steht oft da, wo L dawa oder dowo hat; da«a
in Le selten.
15. Für inquit geivöhnlich or und ar, vereinzelt ol.
16. Die Längenzeichen sind in Lc besonders spärlich gesetzt.
EigeuthiimlicLkeiten des Egertou Mauuscripts (Eg).*
1. Media an Stelle altir. unaspirirter Tenuis: fidir, badar, berdais;
óag, com ég; gach, gu ro la, gu ro diiisig, gusin tan, gusaniud.
2. Media aspirirt zivischen Vocalen oder im Auslaut: sliiagh, Usnigh,
Fedlimidh, scelaighi, issin tigh, broghtar. Für aspirirtes b wird Í\
geschrieben: in üen.
3. th für ch: ro scaith.
4. cc für g: arccuit (argenti), Euccuin, aircc, tuarccaib. Sehr oft
ist die im Altirischen unaspirirte Tenuis so bezeichnet: corccra, foccla,
olcc, ind qicc, a coiccert, tánicc, acc dul, hicc ól (daneben ac ol etc.).
Achnlich lottar, ro lasatt.
5. Vielfach p für b: ispert, uimpi, impi (Fem.), ina (Fem.) pruiiin,
compui, compatar, erptha; hidrupuirt, tuip, ipius {für altir. ibes),
droibeluip, lip, leiinup; co ru gaph, foiltleanphar.
* Dieselben tragen zum Theil einen dialectischen Charakter, b. B. die unter 10, 12.
13, 14 erm'ihntcn. Anß. die Spuren dialectiacher Verschiedenheit in der älteren Spracht
hat man noch nicht geachtei. ■
II Loiiges mar n-Usni?. ^5
6. ü bezeichnet die Ausspruche ron f JUnter ursprünfjlich vor-
handenem Nasal: aáfaíl (= i fail); aber auch itir fianuib lifer n-Alban.
7. q öfter für cu verwendet: qcii, qgi-sium {daneben chuicce); aber
auch iuuoidqi (diese Nackt), cinn ar qnu (Kopf an Kopf).
8. th für urspr. t zwischen Voealen oder im Auslaut, ivo aber
bereits die alte Spraclie mit Vorliebe d setzt: cona liaicciuth, atcluiniuth,
atberiuth, coiciuth, foath, cuidbiutho.
9. ea für e: longeas, bean, tairmcheall.
10. iu für altir. e: atcluiniuth, cona haicciuth, atberiuth; ind
ingiun {neben ingen), a muimiu, a celiu, rechtairiu [Nom)):, mu
mochligiu, hi tir n-ailiu (Acc); mo craidiu (Voc); gen n-gairiu,
Muirtemniu (Gen.); ipius {altir. ibes); coiciuth; luingius. Vereinzelt:
suiliub {Dat. PI).
11. eu für e: cech feur, leunup, meuscco, do leupthugad.
12. au für a: diau imdaid, seallglausaib, im faurrud, siaurdess, do
taubairt, for láuim.
13. Aus a, zu dem i eindringt, wird oi: oiti, caemoinech, amoig
{neben amuig), oirfitigh, toirb, foUte, ri Fernmoige, oil cloichiu.
14. Vorliebe für o im Atislaut: con faeco, con deruo, cualo; for tua
ina hEmno, maro, a lámo, datho, na fiado, snechto, cóeco n-gillo {neben
coeca), gnimo moro, fiadoch, fri ciano.
15. Vereinzeltes: io für i: miol. — eau für altir. e: foiltleauphar. —
sei für altir. ái: caéin {zweimal). — ea für ia: eat, éat. — eu für ia:
eurum.
16. Ungenaue Genetiv formen: Eriun, üislinn, mac Uisnech; tri mac
n-Uislinne {vgl. Derdrinni in der Unterschrift in Lc).
17. Die Präposition in: a tigh, alles, aüfail (= i fall); inn Eriu,
bind inis; dagegen issin tigh u. s. w. — Die Präposition oc auch in
den Formen ac, ic.
18. Die Praep. im und etar mü Dativ: impaib, etarruib {gleich
darauf etaru).
19. Der Aiiilcel im Allgemeinen regelmässig, abgesehen davon, dass
die besondere Form des Dat. PL fehlt und ebenso das Neutrum nicht
mehr vom Mose, und Fem. geschieden wird: in deilm. Vereinzelt:
an tan.
20. Neben diu findet sich mehrmals áono.
21. Für inquit gewöhnlich ol (13 mal), seltner or (4), ar (3), uar (1).
gg ' II Longes mac h-Usnig.
Anhang II.
Bemerkungen zum Texte,
Hier theile ich mit, wie O'Flanagan und 0' Curry die schwierigen
Stellen übersetzt haben. Letzterer verstand ohne Frage die ältere Sprache
hesser, als erster er, aber auch '0' Curry geht über jede Schtvierigkeit
stillschweigend hinweg und hat für Alles eine Uebersetzung. Ich selbst
sehe an vielen Stellen nur so viel, dass sie bis jetzt nicht richtig inter-
pretirt sind, ohne selbst die Schwierigkeiten ganz beseitigen zu können.
Ausserdem habe ich die Stellen angeführt, loelche Stokes um einzelner
Formen willen in seinen grammatischen Arbeiten citirt und übersetzt hat.
Cap. 1. Die Frage und Antwort, womit die Sage beginnt, weist
uns in die Zeiten der mündlichen Erzählung zurück: Die Frage gehört
dem an, der die Erzählung zu hören wünschte, die Antwort dem
Erzähler. Ni insa {nicht schwer) ist eine beliebte Antwort, gewöhnlich
abgekürzt ni geschrieben; es findet sich in vollständiger Schreibung, mit
limmsa reimend, in einem der Gedichte, welche eine Handschrift des
Klosters S. Paul in Kärnthen enthält, s. Goid.^ p. 176.
Tucthar chucuinn in ben ol se co fiasmais cid diatá in deilm si
„Lass das Weib zu uns bringen, sagt er, damit wir erfahren, woher
dieser Lärm ist" Stokes Beitr. VII, 53.
Cap. 2. Die metrische Form ist zuerst in O'Flanagan's Text (der,
wie erwähnt, mit Eg übereinstimmt) von Ebel erkannt ivorden, Z.^ p. 962.
Aus Eg sieht man deutlich, dass es sechs siebensilbige Halbverse sein
müssen. O'Flanagan übersetzte: „ . . lohat violent noise is it that
spreads alarm through the house, woman, saith he; it sounds from thy
womb; roars from thy comprehension ; ears hear it; a gleam of strong
light is its similitude. Many an individual within its compass. My
hardy blood it wounds." — C Curry übersetzte: „WJiat startling sound
[is thaf], 0 woman! said he, which ascends in the cavity of thy rumhling,
compressed womb? by ears is heard the growl between thy ttco sides
power fuUy swelling; great terror has seized upon me; my heart is
tvounded by steel." — Da die 3. Sg. Pass. von cluinim audio cluiner
lautet (Corm. Gl. Transl. p. 15 auchaide), so muss cluinethar anders
gefasst werden.
Cap. 3. Wenn auch dieses Stück ursprünglich metrische Form
gehabt hat, so ist dieselbe hier dtirch eine alte Corruption des Textes
besonders stark verdunkelt. CFlanagan übersetzte: „Then Cathbad said,
Listen unto C. of mild generosity, civil, a great mild chief, magnified,
II Longes mac n-TJsnig. 87
exaltcd througli sciencc of Drnidism. Tlien Felim said, Since mine are
not the fair words of explaining knowledge , as women I tmderstand
not; what in concealment within thy womb screamed so loud." —
O^ Curry übersetzte: „Let Cathhad hear [said shel the comehj-faced,
heautifui; a chief, pure, great, magnificent, tvho is vioved hy the
druidisms of Druids; since not to myself belöng fair words, from which
F. might obtain illumination of knotvledge; since the woman does not
know, what in her womb there be, though it is in the receptacle of my
womb it screams."
Cap. 4. Hier ist die metrische Form unverkennbar: jeder Halbvers
muss sieben Silben haben, vgl. Ebel Z.'^ 962. Da sich im Ganzen
19 Halbverse ergeben, so muss entweder ei/ner verloren gegangen oder
einer zugesetzt icorden sein {vielleicht lin. 8 niamdai — partardeirgV).
Ich vermuthe, dass uns hier zwei verschiedene Gedichte vorliegen, das
zweite beginnt V. 10 (Geisid). Das erste ist besonders corrupt, obtvohl es
sowohl von O'Flanagan als auch von 0' Curry ohne Änstoss übersetzt
ivorden ist: „under the girdle round thy womb hath screamed a female
infant of shining yellow hair, of poignant eyes, of ears sensitive to
sound; her check of purple red, with the colour of snoio; I compare her
teeth to pearls; I identify her Ups to strawberries ; a virgin from whom
shall arise many misfortunes to the Ultonians" O'Flanagan. „In the
receptacle of thy womb screams a maiden of yellowest yelloto hair; her
eyes the most enchanting, blue-glancing Sticadoes; her cheeks blue
crimson, to the colour of snow ive liken them, her teeth withottt blemish,
pearly; her Ups of cherry-red; a maiden on whose account there icill be
many woundings between Ultonian heroes." — F. 1 ist mit Lc und Eg
becestair zu lesen, V. 2 budi (Comparativ?) budichaiss, ivenn letzteres das
richtige Wort ist. V. 3 ist corrupt. Zu V. 4 vgl. ba deirgightir sian
slebi cechtar a da ghrúad (Tochmarc Etaine, Eg. 1782). Zu V. 6, 7 vgl.
deidghin coir comard ina cinn isse niamdo nemonnta ibid.
V. 9 eter Ulto erredaib kann nicht richtig sein: ursprünglich
standen wohl beide Wörter im Accusativ.
V. 10—14 übersetzt 0' Curry: „There screams in thy icomb, there
shouts a maiden fair, tall, long-haired, for whom Champions ivill
contend: whom many high kings will solicit; \kings'\ tvho shall be seeking
the heavy loaves of [military'] pay of Conchobar's province."
Cap. 5. V. 1 Das Versmass spricht für manderamár. O'Flanagan
übersetzt: „on whose account there shall be great weeping", C Curry:
„for lohom we have prophesied", Stokes: „about whom we speak".
V. 3 cesfaitit etc. „Ulstermen shall suffer in thy time" Stokes Beitr.
vn, 35.
88 II Louges mac n-Usnig.
V. 7 cluinti se „hear this" (2. Imperat.) Stokes Beitr. VII, 42.
V. 9 — 12. Da sich die vorhergehende Strophe auf die Verbannung
der Söhne Usnechs, die folgende auf die Verbannung des Fergus bezieht,
so tvird in dieser Strophe die Rückberufung und der Mord Nöisi's
gemeint sein. V. 11 hat in L eine Silbe zu viel, in beiden anderen
Handschriften fehlt a. 0' Flanagan übersetzt: „There is objection in thy
visage, tho' it be hereafter, that shall destroy a prim-oe^s mighty sons";
0' Curry : „Its wickedness shall be rued, even aftenoards, when shall fall
the sons of mighty kings." Stokes citirt Beitr. VII, 49 fofoesat maic rig
rogmair „Söhne eines beglückten (?) Königs werden fallen." S. 70, Z. 4
V. u. lies fofoesat.
V. 15. „And a deed that hath contraeted disgrace" O'Flanagan;
„and a deed from which cryings shall eome forth." Die Lesart von L
ist hier corrupt, ar coemsat guil und dann guin Fiachnai wird dem
ursprünglichen Texte ngijier stehn.
V. 21. „Du wirst eine That thun hässlich, wild" Stokes Beitr.
VII, 18.
V. 23. „ Your Utile heap shall be not in its due place" O'Flanagan;
„thy grave shall lie in a place not native" 0' Curry.
Cap. 6. Ailebthir dorn réir fein „sie wird belebt werden (? nutrietur
Z.^ 1095) nach meinem Willen" Stokes Beitr. VII, 64.
Cap. 7. Ni pam slánsa . . . „ich toerde nicht toohl sein, sagt sie,
bis ich ihn .sehe" Stokes Beitr. VII, 40. VI, 472.
Cap. 9. 110 thogfaind-se etruib far n-dis „ich würde loählen
zioischen euch beiden" Stokes Beitr. VIT, 36 (den Satz isolirend); no
gebaind tairbin óc amalt-sa „ich würde einen jungen, kleinen Stier
nehmen icie dich" Stokes Beitr. VII, 23. — Von den in L fehlenden
Worten tvird cith fobithin faitsine Cathbad noch zu Nóisi's Antwort
gehören. Dann fragt Derdriu: In dorn femid-sa deiri-si sin (sagst du
dies, um mich zurückzuweisen)? Noisi antwortet bejahend: Bid do imorro.
Cax). 10. Cid no tái etc. „What are you about, say they, is not
there the fated destruction of Ulster" O'Flanagan. „What art thou
about, for tchich the U. should wound thee for thy faults" 0' Curry.
Is and dochuaid dóib: es ist atchiiaid (wie in Lc und Eg) zu,
schreiben, da nur dieses Compositum bis jetzt in der Bedeutung
„berichten, erzählen" nachgewiesen ist.
Regmait-ne lee i ti'r ele „wir werden mit ihr in ein anderes Land
gehen" Stokes Beitr. VII, 20.
Cap. 11. For essama ist in for foessama zu corrigiren. „They
loere at shiftings all around Erin" CFlanagan. ,,Faesam was the
II Longes mac n-üsnig. 89
eseort or protection ichich ä giiest receiced an Jiis Visits while passing
from one house to another" O'Donovan Suppl. zu O'R. Dict. „Faesam
tras the right which erery Trebaire, or cJiief of Jiousehold, possessed of
entertaining and jirotecting strangers, or of giving sanctiiary to those
charged witli offences or deht, during a certain number of days
according to his rank, without having to enter into recognizances to the
Fine, or heing held speciaUy responsible for tlieir acts" Sullican,
0^ Curry' s On the Manners and Customs of the Ancient Irish I p. CCXCIII
(vgl. III Index).
Ardáig na ro marbtais impi „auf dass sie nicht getödtet würden
für sie" (besser „ihretwegen") Stokes Beitr. VII, 61.
Cap. 12. Marbthar etc. „Let Nóise be slain forihwiih and let tlie
woman sleep icitJi thee, says the Steward. No! says tJie king" Stokes,
Corm. Gl. Transl. p. 15.
Cap. 13. Imthigid etc. „gehet fort, sagt sie, denn wenn Uir nicht
heute abend fort geht, werdet ihr morgen getödtet werden" Stokes Beitr.
VII, 5. Mani thistai as hinnocht „wemi ilir heute Abend nicht fort
geht" ibid. 42. — Zu, der seltneren Construction maic Uisnig do thuitim
vgl. Z.^ p. 924, Lc und Eg haben die gewöhnlichere Construction, in
toelcher das Subject des Infinitivs im Dativ mit do nachfolgt.* —
Ragthair „ibitur" Stokes Beitr. VII, 62. — Tiagait side co ragbaiset
etc. „Let them come (tiagat) tili we take them into hand from beyond
sea" O'Flanagan. „ . . and they iook them by the hand from off the
sea" 0' Curry, mit der Note: „TJiey led them by the hand, tliat is, they
took them under their protection, off the island to which they had fled."
Cap. 14. Ar isbertatar etc. „Denn UisnecKs Söhne sagten, dass
sie keine Speise essen würden in Irland" Stokes Beitr. VII, 53.
In 0' Flanagan' s Version wird ausführlicher erzählt, wie Fergus
zurückgehalten wurde: Fergus ist gebunden, Mie ein Fest abzulehnen
{l. c. p. 32). Darauf baut Conchobar seinen Plan. Borrach, einer
seiner Vertrauten, dessen dun in der Nähe des Meeres lag {p. 41), muss
Fergus zu einem Feste einladen, als er mit den Sölmen UsnecKs dort
ankommt (p. 51). Fergus darf die Einladung nicht ablehnen, anderer-
seits hat er Conchobar versprochen, seine Schützlinge ohne Aufenthalt
nach Emain Maclm zu bringen. Er bleibt zurück und schickt seine
Söhne mit den Söhnen UsnecKs.
Cap. 15. Co tue fói etc. „until lie put him under him, and untü
he laid down upon him" 0' Curry.
' Sollte man nicht eigentlich erwarten: Ba farr a coiuaitecht oldás a u-imguin?
90 n Longes mac n-Usnig.
Cap. 16. Sarugud Conchobair <ímpu „Cdnor was put to flight hy
them^^ O'Flanagan; „and C. was insulted in regard to them" O'Curry.
„Sarughadh riolation" O'Donovan Suppl. zu O'R. Biet. — „Sarughudh,
an insult or assauU not amounting to the shedding of blood; feniale
violation, the violation of a ehureh or eeelesiastical dignity; the violation
of any sanctuary^^ Sullivan, 0' Curry' s On the Manners etc. III, 473
(Crith gablach).
Ar ro fetatar etc. „for ihey Tcnew that they were a couple that
ivould kindly receive them; and that they were not affectionately disposed
towards Ulster" O'Flanagan; „ . . . who would sustain them, and it loas
not turning their back on love for the Ultonians" O'Curry.
Cap. 17. V. 5 — 8. „Naisi, companion accomplished , mild, lament
Mm at once with me; Ardan, suhduer of the luxurious hoar, hewail
Andli of mighty vigour'^ CFlanagan; „Noisi at mead-making, brimming,
stceet, — I preparing a bath for him at the fire, — Ardan with an ox
or fat hog, AnnWs Shoulder -bündle [of faggots] over the high river"
O'Curry. V. 8 ist wohl mit Eg asclang zu lesen.
V. 11. baithium es war mir? vgl. bithom Beitr. VII, 41. Aber in
L fehlt eine Silbe. „Ever more delightful to me thro' life" CFlanagan;
„I have Tcnoivn, ere now, a chase upon a doe" C Curry. Stokes brieflich:
„ba haithnium is right: there has been knowledge-to-me (aithne + um,
the suffixed pers. pron. 1. Sg.).
V. 13, 14. „Whenever mighty Naisi would set out to Ji/unt ifie
woods, the fair wide plains" CFlanagan; „when Noisi the noble would
set a mess on the faggots of the wild plains" CCurry.
V. 17. In cach mi (jeden Monat) scheint corrupt zu sein. „Thd'
sweeter to you is the dirge of pipes and hörn trumpets" O^Flanagan.
V. 23. In L fehlt eine Silbe, es ist ba vor binniu zu ergänzen.
V. 29 — 32. „Naisi's grave has been made, sorrowful indeed was its
consequence; he supplied .numbers, by might, of waving beverage, in their
slaughter" CFlanagan; „ . . . sorroioful to me that banquetting, which
a party have given through guile, the deadly draught of which they
have died" 0^ Curry.
V. 33, 34. „Delightftil their birth of most beauteous bloom, whose
manhood rose to highest vigour" CFlanagan; „Beloved the trimmed one
of finest beard, with us the chosen one though unbearded^' CCurry.
V. 35, 36. ba dirsand etc. „es ist traurig, dass ich heute nicht auf-
stehen werde" Stokes Beitr. VII, 45, indem er nadresco auf na-adrecsu
zurückführt, und dies fälschlich für ein Futurum hält. Er selbst führt
gleich darauf in nocho n-erus „ich werde nicht aufstehen" eine tvirkliche
Futurform dieser Wurzel an. „Hotv sad the consequence to-day! The
sons of Usnach have been immolated" CFlanagan; „Sorrowful that I
n Longes mac n-Usnig. 91
cannot arise to-day to watch the Coming of UisWs sows" O'Curry. Die
Verse 33 iind 35 haben je acht Silben. Anstatt idnaidiu ist wohl
iudnaidiu zu lesen, rgl. iarsind indnidiu secundnm expectationem Wb.
Z.2 877.
V. 37, 38. Bei O'Flanagan fehlt menma oder mini und steht oglan
für oglach: „Dear their sweet converse, dear their youthful vigour of
high might.^' Dagegen O'Curry: „Beloved the spirit firm, just; belovcd
the tvarrioi- tall, noble.'''-
V. 39, 40. Fál und tiugnár toird in Fáil und tiugnáir zu ändern
sein. Vgl. ii^is Fáil, ein Name für Irland. „In their passage tliro" the
piain ■ of Fál (Erin), welcome was the approach of their valorous
j>rowess^^ O'Flanagan. „After flying through the woods of Fol, beloved
the State of our final sojourn" O'Curry.
V. 51. „My senses are scattered away" O'Flanagan; „my attention
is flnng upon the grotips" O'Curry. Mo cheird ist sicherlich Schreib-
fehler für mo cheill.
F. 53, 54. „Welcome to me are not to-day the cordial liqiiors
quaffed by nobles^'' O'Flanagan. „For joy to-day I have na time
in the distributing of ale in noble cu^s" (indail lenda ercthar sáir)
O'Curry.
Cap. 18. V. 2. „Du hast auf mich gehäuft Sorge mit Trauer"
Stokes Beitr. VII, 21;
V. 3. Anstatt ised am ist {auch des Versmasses wegen) nach Le zu
lesen ised tatham. „Dies ist es^ was ich habe, so lange ich lebe^^ Stokes
Beitr. VII, 41.
V. 4. O'Flanagan hat die Abkürzung sc zu scél ergänzt und über-
setzt: „The tale to me is not acceptable.^' „Thy love with me cannot
abide"- O'Curry.
V. 7 hat eine Silbe zu icenig; vielleicht ist ro ucais zu lesen.
V. 9. An iugnais Lc. „TJie absence'' O'Curry; an iugnius Eg „the
affliction" O'Flanagan. Anstatt dam ist nach Lc des Reimes wegen lern
zu schreiben.
V. 10. „Tlie Coming of the slaughter of Usnach's sons through me"
O'Flanagan. „The Coming of death over Uisle's son" O'Curry.
V. 11. „Black corses made of their fair frames" O'Flanagan.
Curnan cirdub „a dead-black heap" O'Curry.
V. 12. Anstatt . . . m-ban ist mit Lc des Reimes wegen fer zu
lesen. O'Flanagan schreibt sech ilu; in Eg ist das r von ilur nur durch
Hochstellung des u ausgedrückt.
V. 29, 30. „Sent to us was Fergus fair to bring u^ o'er tlie wide
main" O'Flanagan. „Against tis transgressed" (forruich rind Lc)
O'Curry. V. 29 Imt nur in Eg die richtige Zahl der Silben.
92 II Longes mac n-üsnig.
F. 33, 34. O'Flanagan schreibt ^an o li^s, „Hoiocver long theij
would he on the piain, Uladis (nobles) at the beck of Conor*' „Though
they loere upon the piain the U. all hefore the face of G." O'Curry.
V. 35. „Ich würde sie. alle hingeben für N.'s Gesellschaft" StoJces
Beitr. VII, 22. Des Versmasses loegen ist se zu streichen.
V. 39, 40. O'Flanagan theilt falsch ah: Is tresi comand a mair,
Mo dae o la, Chonchobhair „The affection is stronger tJiat lives, tho' my
clarling be dead, o Conor!" „Sorrow is more power ful than the sea, if
you tvould knoiD it, o C" O'Curry.
IIL
Die GescMcMe vom Scliweine des Mac Dátlió.
1. Diese in ihren Sitteuschilderungen und anderen Einzel-
heiten merkwürdige Sage ist bisher noch nicht gedruckt. Die
Handlung, welche ihren Inhalt bildet, erzählt O'Curry, Lect. on
the Ms, Mat. of Anc. Ir. Hist. p. 486, und On the Manners etc.
m, p. 372.
Die Handschriften, welche ich benutzt habe, sind die
folgenden :
1) Book of Leinster (12. Jahrb.), fol. 72 und 73, durch
L bezeichnet;
2) Miscellanea Hiberniea (Trin. Coli. Dubl. H. 3, 18,
Papierhandschr. des 16. oder 17. Jahrb.), Part H, p. 743—748,
durch M bezeichnet;
^) Harlejan Manuscript 5280 im British Museum
(Vellum Ms. geschrieben circa 1560), fol. 50, durch H bezeichnet.
Selbstverständlich ist der Text von L zu Grunde gelegt,
und zwar in einer Abschrift des Herrn Hennessy, die ich 1871
mit dem Original collationirt habe. Die zweite Handschrift (M)
konnte ich damals wegen Mangel an Zeit nur für die schwierigen
Stellen benutzen. Von H besitze ich eine Collation des Herrn
O'Grady vom Jahre 1871, sowie eine eigene vom Jahre 1874.
2. Der Inhalt der Erzählung ist kurz der folgende:
Der König von Leinster, Mesroida, genannt Mac Dáthó
(d. i. Sohn der zwei Stummen) hatte einen berühmten Hund,
Ailbe mit Namen, dessen Besitz sowohl Conchobar, der
94 in Scél mucci Mic Dáthó.
König von Ulster, als auch, das Herrscherpaar von Connacht,
Ailill und Medb, durch reiche Gegengaben zu erkaufen wünscht.
Mac Dáthó ist in grosser Verlegenheit, wie er sich den gleich-
zeitig erschienenen Gesandtschaften gegenüber entscheiden soll.
Auf den Rath seiner klugen Frau verspricht er jeder der beiden
Parteien den Hund, doch sollen die Könige in Begleitung einer
auserlesenen Schaar ihn selbst abholen. Diese treffen an einem
und demselben Tage ein, und Mac Dáthó schlachtet ihnen zu
Ehren sein fabelhaftes Schw^ein. Da fragt es sich, wer es zer-.
legen soll. Wo die tapfersten Helden Erinn's beisammen sind,
da entscheiden die Thaten, deren sie sich rühmen können.
Nach einem! kurzen Wortwechsel zwischen eiilzelnen Vorkämpfern
der beiden feindlichen Provinzen, tritt' Cet mac Matach
(Magach in H und M) von Connacht vor, setzt sich mit einem
Messer in der Hand an das Schwein und fordert die Männer von
Eriim heraus, ihm diesen Platz streitig zu machen. Jetzt
erheben sich die erprobtesten Helden von Ulster einer nach dem
andern, aber jeden kann Cet an eine Niederlage erinnern, die
entweder der Gegner selbst, oder sein Vater, oder sein Bruder
durch Cet erlitten hat. „Er that so der ganzen Provinz einen
Schimpf an." Eben will er sich zum Schneiden anschicken, da
kommt Conall Cernach, ein Hauptheld von Ulster, und springt
in den Saal. Die beiden Helden begrüssen sich in kurzen
Rhapsodien. Dann aber gebietet Conall dem Cet, zurückzutreten.
Cet muss Conall's Ueberlegenheit anerkennen, sagt aber, dass
Anluan den Wettkampf mit Conall aufnehmen würde, wenn er
im Hause wäre. Da holt Conall Anluan's Kopf aus seinem
Beutel, und wirft ihn dem Cet an die Brust, dass ein Strom
Blutes aus seinem Munde brach. Niemand wagt gegen Conall
aufzutreten. Dieser nimmt den Schwanz des Schweines in den
Mund und schneidet: die Männer von Connacht erhalten weiter
nichts als die beiden Vorderfüsse. Ueber diesen Schimpf erhebt
sich erst im Hause, bald aber im Freien ein blutiger Waffen-
kampf, in welchem Connacht den Kürzeren zieht. Mac Dáthó
lässt seinen Hund los, und dieser schlägt sich auf die Seite von
Ulster. Der Hund greift den Wagen von Ailill und Medb an,
in Scél mucci Mic Dáthó. 95
wird aber vom Wagenlenker getödtet, so dass die Ebene nach
dem Hunde Mag Ailbe genannt wurde. Weitbin zieht sich der
Kampf; alle die Orte, die er berührt, werden aufgezählt. Doch
auch Connacht hat seinen Triumph: Fer Loga, der Wagenlenker
Ailill's, hatte sich in der Haide verborgen und sprang hinter
Conchobar auf den Waagen, so dass dieser in seiner Gewalt war.
Conchobar muss sich durch Zugeständnisse loskaufen, die für
Ulster demüthigend waren.
Die Verse am Ende (Cap. 21) beziehen sich auf dieselben
Vorgänge, enthalten aber Namen, die in der uns vorliegenden
Version der Sage nicht genannt werden. .Dazu kommen noch
in H zwölf Verse über Mesroeda's Schwein (vgl. Cap. 5).
3. Was die Abkürzungen der Handschrift anlangt, so bin
ich auch hier nach den S. 66 dargelegten Principien verfahren.
Das fast wie eine Drei aussehende Zeichen hat in dieser Er-
zählung in L durchweg die Geltung us, daher ich in beus,
chetumus u. s. w. meine Ergänzung nicht bezeichnet habe.
Stillschweigend ist die Ergänzung der abgekürzten Schreib-
weise vorgenommen in den Wörtern: Connacht, Ulaid, Eriu,
Conchobar, Ailill, acht, ocus, for, mac, iarum, chucum,
immum und in den Formen der Wurzel ber. Der Gen. PI.
Connacht ist ausgeschrieben Cap. 4 und 19, Acc. PI. Con-
nachta Cap. 2 und 19, Gen. PI. Ulad Cap. 12, Dat. PI. Ultaib
Cap. 9 und 13, Acc. PI. Ulto Cap. 9, Voc. PI. Ulto Cap. 12,
Dat. do Ailill Cap. 4; iarum ist ausgeschrieben Cap. 5, 6, 17,
immum Cap. 11, 20.
Die Partikel dana ist Cap. 17 in M pleno geschrieben; die
Form dna findet sich Cap. 2 und 19 in H. — Nom. Sg. mec
Cap. 12, Gen. S. mec Cap. 1 in H.
96 ^ in Scél mucci Mic Páthó.
Incipit Seel mucci Mic Dátlió.
Durch kleinen Druck im Texte sind die in L verwischton Wörter kenntlich gemacht, die
ich nur mit Hülfe der anderen Handschriften errathen konnte. Die Sternchen bezeichnen
schwierige Wörter und Stellen; mehrere derselben sind im Anhang besprochen.
1. Boi ri amra for La\gnib, i. Mac Dathó a ainm. Bui
cu oca, no ditned in cu Lagniu uile. Ailbe ainm in chon,
ocus lan hEriu dia aurdarcus. Tancas o Ailill ocus o Meidb
do chungid in chon, I n-oen uair dana tancatar ocus techta
Conchohair mic Nessa do chungid in chon chetna. Ro ferad 5
failte friu uile, ocus ructha chuci-sium isin m-bruidin. Is í
sein in t-seised*bruiden ro boi i n-hErind in tan sin: i. bruden
Daderga i crich Cualand, ocus bruden Forgaill Manaich, ocus
bruden Mic Dareo i m-Brefni, ocus bruden Dachoca i
n-iarthor Mide ocus bruden Blai briuga i n-Ultaib. Secht 10
n-doruis isin bruidin ocus secht sligeda tréthi, ocus secht
tellaige inti, ocus secht core, ocus dam ocus tinne in cach
coire. In fer do theiged iarsin t-sligi, do bered in n-ael isin
coire, ocus na tabrad don chét gabail, issed no ithed, Mani
thucad ni don chét tadall, ni bered a n-aill, 15
2. Ructha trá na techta naimdai chuci-sium do airiuc
thuile doib riasin feiss. Ro raidset a n-athesc: „Do chungid
in chon do dechammar-ni ó Ailill ocus ó Meidb", ar tecta
CoimacM, „ocus dobertar tri fichit cét lilgach a chétóir ocus
carpat ocus da ech bas ferr la Connachta, ocus a chomraáin 20
Cap. 1. Boi ri brug. amrae la Laignib H. 2 no imthigid H.
3 ba lan H. di irdurcus in chon H. do thoet techta H.
4 immalle de dechotar ocus techta ülad H. i für in tan sin:
isandaimsir sen H. lo blai brug. a coic. Concob. H. 12 secht
n-dam H. 13 no tegiud iersan t-slig. M. 14 für na tabrad:
atabr. H. 15 mani thucad vero ni don ced gab. H. araild //,
Cap. 2. i() inaimga (?) chucesem H. 17 für riasin feiss: riesiuu
doberta ambiad andocom H. athes L. athiusca H. aithescae M.
18 dodeochaniarne al techtoi ConnVIII i. 0 Medb ocus 0 All. H.
19 a chétoir om. IL 20 bus dech la C. fo c. uair 11.
III Scél mupci Mic Dáthó. 97
i cind hliadna cen motha sin". ,J)ia chungid Aana do
dechammar-ni", ar tecta Ulad, „o Choncliobar, ocus ni messo
Conchohar do charait, ocus Asina do thabairt sét ocus indile,
ocus doberthar a chomméit cétna i cind hliadna, ocus biaid
degcaratrad de." 5
3. Ro lá din i socbt mór intí Mac Datbó, corrabi tritbráth
cen dig cen biad cen chotlod, acht co immorchor ón taib co
araile. Is and ro ráid a ben riss: „Is fota iu troscud itái;
atá biad lat cen con essara. Cid iio tái?" Ni tharat frecra
for in mnái, conid and ro ráid in ben: 10
Tucad turbaid chotulta do Mac Dathó co a thecb,
ros bói ni no chomairled, cen co labradar fri nech.
Asói dosoi uaim fri fraig in ferg fene co londgail,
4 a ben trebar dos beir mod, bith dia ceiliu cen chotlud.
lu fer: Asbert Crimthand Nia Nair, ni thardda do rún do 15
mnaib,
run mna ní maith concelar maitb ar mug ni athenar.*
In ben: Cid fri mnai atbertha-su, mani thesbad ni aire?
8 ni na téit do menma-su, teiti menma neich aile.
I cind blia. (ohne Praep.) H. 2 do dechamarne 0 C. ol teghtoi
LI. H. 3 di car. H. für indile: innli H. 4 ocus
doberthar — bliadna om. H.
Cap. 3. c mór om. H. 7 cen chotlod om. H. co a imar-
chor H. morchor 31. 8 idubert an ben {am. riss) H. 9 conessarai H. co
nesora M. Cid notai al in ben. nochorusacill. is ann idbert an ben H.
II CO a thecb H. co thech L. 12 boi les ni H. bai thut in ni M.
cen CO tobnadhur fri neuch H. cen co tabnad [sie) M. 13 a soi do
soi n. a sui do soi M. do fraich H. fraig M. 14 treabair M.
modh H. M. bid M. biaidh H. cheili M. do celi H.
codlodh H. cotladh M. 15 atbert M. Cremtonn nia nair H.
Cremtann nia nair 31. niad L. farta H. tardai 31. fri
mnaib H. 16 main ar mog ni aithenor 3£. main ar mod niaithenur H.
17 hinter atberthasa: or sisi 31. manit eplad ni airi M. manidebl.
ni airi JET. is ni nach 31. nac H. teit a menmai 31. teti a
mhenmo H
7
98 N III Scél mucciJkKe^ Datho.
In fer: Cú Mesroida Mic Dathó, ba hole latho etha dó,
dofaeth mor fer find fria rath, bid lia turim a cbath.*
Manip do Chonchobar berthair, is derb bid mogda
in gnim,
12 no con faicebat a sluaig bas mó do buaib na do thir. 5
Mad do Ailill era leis falmag dar sin túaith,*
do-don-béra mac Matach ata neblai luim lúaith.*
In ben: Tathut airle lim-sa ris ni hole fri iarmairt ninni,*
16 tabair doib-sium diblinaib, eumma eia thoetsat immi.
In fer: In chomairli doberi-siu isi nim deni cutal, 10
Ailbe do roid dia* ni con fes eia o tucad.
4. larsin atracht suas ocus rombertaigedar. • „Bad maith
dun tra", ol se, „oeus dona haigedaib dodn-aneatar". Anait
side leis tri laa oeus tri aidche, ocus gairmter chuei fo leith
teehta Connacht. „Ro bá-sa tra", ar se, „i n-imsnim mor 15
ocus cuntabairt moir co ro glé dam, i. doratusa in coin do
Ailill ocus do Meidb, ocus tecat ar cend in chou co sochraid.
1 Mesreda H. Mesroidu M. 2 do foeth H. do faoth M. mor
bfer bfind H. liaa tuiremh M. lin turim a cath H. 3 manob H.
Concobor M. is om. H. 5 no an fuigebt. a Inaig H. no
taicebthair luaig M. bus M. bes H. no do tir M. is do
thir H. c mada H. era silis H. erae silis M. falmoig H.
darstituaid H. tair sa M. 7 donobéra H. do notberai M.
Magach M. II. adanebla H. lomm M. aloim luaidh H.
8 tatat arli limsa ris H. frimsai fris M. hiarmart H.
ninde H. riintti 31. 9 doibsiu H. eia taethsat H. di taethsatt M.
imbe H. imme M. 10 adberisi H. atbirisin or seisim M.
es hi nimdena H. isi nindene 31. 11 raid 31. röaidh H. \
Cap. 4. 12 atraracht H. nombertaigedur H. 13 tra
dünn H. diarnoidhedaib (om. dodnancatar) H. i4 teura laa
ocus teura aidche ocus tet leu for leth i. lia techt. Connacht H.
16 ocus a comtaba/rt co ro gleus an comtapatrt sen i. deradusa . . . do
Medb asau cuütauairt sen H. 17 tecait ar a cend an chon co
sochraid ocus co huallach H.
III Scél mucci Mic Dáthó. 99
ocus ros bia lind ocus biad, ocus bertait in coin, ocus is
fochen dóib". Buidig techta Connacht dond athesc.
Luid iarsin co tectaib Ulad. „Doratusa trá", ar se, „as
mo chuntabairt in coin do Chonchobar, ocus bid uallach.
Tiastar ar a chend 'i, formná mathe Ulad. Bertait ascada, 5
ocus ros bia failte." Budig techta Ulad.
5. I n-oen ló imorro ro dalait-seom etir anair ocus
aniar. Ni ro follaiged leo-som dawa, táncatar dá cóiced
hErend i n-oen ló, co m-bátar i n-doras bruidni Mic Dathó.
Tic-seom féiu immach ocus dogní failte friu. „Ni robar- 10
fachlisem,* a ócu, ar apaide is mo eben duib. Tait issin less."
Lotar iaram uili isin m-bruidin, leth in tigi dawa la Coiniachta
ocus in leth aile la Ulto. Nir bo bec dawa in tech: secht
n-doruiss ind ocus coica imdad etir cecJi da dorus. Niptar
aigthe carat im fleid imorro bátar isin taig. Socliaide díb ro 15
fuachtnaig fri araile. Tri chét hliadan ria n-gein Christ ro
bói in cocad eturru. Marbtbair dóib da.na in mucc Mic
Datlió. Tri ficbit gamnach co a biathad saide co cend secht
m-h\kidan. Tri neim imorro no bíata, co ro lathea ár fer
n-hErenn impi. 20
6. Tucad dóib iarum in muco ocus xl dam dia tarsnu
cen motba in biad ar chena. Mac Dathó fessin icond ferdaig-
secht. „Mo eben duib", ar se, „ni dabar samail rissin ataat
1 biad ocus linn ocus ascetai H. is om. H. 2 buidig sidi
dna (teclita — atliesc om.) H. 3 luid da«a co tegta H.
trá om. H. 4 bad uallach H. 5 ascetai uili H. 6 budig
— Ulad om. H.
Cap. 5. 7 ro dalsatsom H. afiiar ocus anair H. 8 ni ro
failliced dawa leusom H. 10 do luidseum fessln nanag. ocus fearaidh
failti H. ni robofaclemur H. u taet H. 12 uili om. H.
dana om. H. an-teg (ia,na H. 15 aicti H. ro bat.
isan tig H. le ro uachtnaich H. ria n-gen H. 17 marbt.
doib tra H. is co biathad H. 19 im. om. H. ro biato
CO ralta H.
Cap. 6. 21 ier. doib H. 22 ambiad H. oconfertighsecht H.
23 ol esem H. riss sin L rissen atat muco ocus aigi la Laigne H.
7*
100 III Scél mucci Mic Dáthó. .
aige ocus mucca la Laigniu. 1 Atesta dosiii mairfider dúib
imbárach." „Is maith in muco", ar Conchobar. „Is maith
imorro", ar Ailill. „Cinnas rainuíitlier in niucc a Chonclio-
bair?" ar Ailill. ,',Cinnas", ar Bricriu mac Carhaid anuas
ane*, „bale itaat láith gaile fer n-hErend acht arraind ar 5
galaib ocus ar chomramaib, ocus dorat cách buille díb dar
sroin a choile riam*". „Dentar", ar Ailill. „Is cóir", ar
Concbobar. „Atát gillai dún istaig ro imthigitar in cocrích".
7. „Ricfaiter a les do giUai innocht, a Clionchobair", ar
Sonlaech Arad alluachraib Conalad aníar. „Ba menic ag 10
méth díb d'facbail acwm-sa ocus rota Luachra Dedad fó tóin*".
„Ba méthiu an ag foracbaisiu ocainni, i. do brathair fadéin
i. Cruachniu mac Rúadluim a Cruachnaib Conalad". „Nir
bo ferr saide", ar Liigaid mac Conrúi, „andás in Loth mór
mac Fergusa maic Leti foracbad la Eclibel mac Dedad i 15
Temair Lochra. „Cinnas íir lib", ol Celtcliair mac Vthechair,
„Conganchness mac Dedad do míxrhad dam-sa ocus a chend
do beim de."
8. Inamotarla trá dóib fodeoid, co tarat in t-oiníer for
fim liErend i. Cet jnac Maiach. Do fúargaib side imorro 20
fair a gasced uas gaiscedaib in t-sluaig ocus rogab sein inna
láim ocus dessid ocon muicc. „Fagabar tra", ar se, „do
feraib hErend tairismi comrama frim-sa no lécud nammucci
do raind dam."
1 mairbfidir H. 2 es mait amuc H. 3 raindíidir H. i ol Brie,
macarbaid induas amne asan imda H. 5 feur ner. sund H.
aroind ar chomramaib H. c dorad cac dib builli H. i is mait
or C. ataid giUo lind astich imrulat. H.
Cap. 7. 10 Senlaegh arad a Cruacn. H. ba mmic rota luachrae
degad limsa fo a toin . minic agh meich dib dacb. acumsa . ba menciu
letsai ag met dacb. ocaind ar Munremur m. Gerginn m. Illodan m.
Oingusa b. m. Riidri . am«í foracbois do braitir bodein H. u oltas
an Loth mór m. Fergnsa m. Lete m. Rudri H. oldas indloich mor M.
lia hEchbel m. n-Degad //. mac Uithidir Congancnes m. Degad H.
Caj). 8. 19 immatarlae dóib H. 20 mac Magoch do coudocht.
Do fuarcoib side a gaisc. H. 22 ocus desseid H. hi forgabur
dferail» Er. tra ol se oiiifer tairisme comrame friumsa U.
III Seél miicci mic Dáthó. \01
9. Ros lá i socht na hUlto. „Atclií, a Loegaire," or
Coiichobar. „Ni ba fír", ar Loegaire, „Cet do raiud na raucce
ar ar m-belaib-ni". „An bic, a Loegaire, co rot acilliui", ar
Cet. „Is bés dúib-si in far n-Ultaib", ar Cet, „cec/i mac
gaibes gaisced acaib is cucain-ni cend a báire*. Dochuadaisiu 5
.ásLua isin cocrích, immatarraid dúu iuti: foracbais in roth
ocus iu carpat ocus na heoclio, atrullais fein ocus gai triut.
Nis toirchi in muicc fon innasin". Dessid side dawa.
10. „Ni ba fír', or laech find mór, dodechaid assind
imdai, „Cet do raind na mucci ar ar m-bélaib-ni." „Coich 10
andso?" or Cet. „Is ferr do laech andaisiu", or cach, „Oengus
mac Lama Gabaid sin do Ultaib". „Cid diata Lám Gabuid
for th' athaii-siu?" or Cet. „Cid ám?" „Ro feta,r-sa" or Cet.
„Dochuadusa sair fecht aud. Eigther immum; do roich cách,
do roicli dsiiia Lám. Tarlaic urchor do gai mór dam-sa. 15
Dos leicim-se da^^a do-som in n-gai cétna, co m-ben a laim
de, CO m-bui for lár. Cid dobérad a mac do chomram
frim-sa?" Téit Oengus ina suide.
11. „In coniram do thairisem beus", or Cet, „no in mucc
do raind dam-sa." „Ni ba fír arraind duit-siu chetumus", ar 20
laech find mór de Ultaib. „Cia audso?" or Cet. „Eogan
mac Durthacht sin", ar cách, „i. rí Fernmaigi." „Atclionnarc-
sa riam", or Cet. „Cia airm i n-domfacca?" ar Eogan. „In
dorus do thaige oc tabairt tana bó uait. Ro héged immum-sa
Cap. 9. 1 Ni frith laegh a tairissme . ro lae a socht na hUllto H.
atci sud H. 2 Loeg. buat. H. 3 an biuc H. ar Cet
om. H. 4 in bar n-UIlt. H. 5 gebius H. bari H.
docodhaise H. i atrulais fen H. 8 ni torci H.
Cap. 10. 11 di laoch indaisiu H. 12 di Ultaib H. 13 for a
adair sem H. ro fedursa H. u docodussa H. eghtir
ummam H. 15 ercor . . . formsa H. 16 duslecimse an gai
cetno combert a lam de comboi for laur H. 17 do comrama
friumsa H. is desid Aengus H.
Cap. 11. 19 in comroma do t. H. 20 damsa am. H. araind
detsi H. 21 laeg find do U. H. cia and H. 23 cairm
inam aco H.
\
102 ni Scél mücci Mic Dáthó.
isiii tír. Tanacaisiu fon égim. Ro thelgis gai form-sa,
corraba as mo sciath. Dollecim-se duit-siu in.n-gai cétna,
colluid trét chend, ocus co m-bert do súil as do chind."
Atotchiat fir hErenn co n-oén súiL Messe tall in t-súil aile
as do chind." Dessid side dawa. 5
12. „Frithalid dana, a Ulto, in comram beus!" ar Cot.
„Nis raindfe innossa", ar Munremor mac Gergind. „Inné seo
Munremur?" ar Cet. „Is me ro glan mo go fo deóid, a
Munremur", or Cet. „Ni fuilet tríthráth and^ o tbucusa
triláichcind uait im chend do chétmic as t'ferund." Dessid 10
side dawit.
„In comram beus", or Cet. „Rot bia són", ar Mend mac
Salcholcan. „Cia so?" or Cet. „Mend", or cách. „Cid ane",
or Cet, „mac na m-bachlach cusna lesanmannaib do chomram
chueum; ar ba úaim-se fúair th' atbair in t-ainm sin, i. 15
messe ra ben a sail de do chlaidiub, conna ruc acht oenchois
úaim. Cid dobérad mac ind oenchoisseda chueum?" Dessid
side dawa.
13. „In comram beus!" or Cet. „Rot bia", or laech
liath mór forgránna do Ultaib. „Cia so?" or Cet. „Celtchair 20
mac Vthechair sin", or cách. „An bic, a Cheltchair", or Cet,
manip dorn thuarcain fo chetóir. Ro tanac-sa, a Cheltchair,
CO dorus do thigi. Foheged immum. Tánic cách. Tana-
caisiu dawa. Dot luid im bernai* ar mo chind-sa. Do reilgis
1 ro legis gai H. 2 isan sceith H. 3 as di cinn H.
4 atatciad H. mese thall io suil n-aili as de c. H.
Cap. 12. 6 írito'úid a Ulta H. 7 anosa H. 9 nisfailiud
tritrath otucusai H. 12 Mend m. salca no salcalgai H. u di
chomram cucom H. 16 ar ba mese ba sacart oc baistiud ind anmo
sin for a at. mese tald a sail de co claidiub H. oiu cois H.
oenchoss L. 17 cucumsa H.
Cnp. 13. iDrotbia son H. 20 di Ullt. H. 21 mac Cnihechair L.
Uitidir H. 23 ro hegiud H. 24 amberna H. do relcis
gai formsa H.
III Scél niucci Mic Dáthó. 103
gae dam-sa. Ro thelgiusa gai n-aill chucut-su, co n-dechaid
triat liasait ocus tria uaehtur do macraille. Atái co ii-galur
fúail ond uair sin, uo co rucad mac no ingen duit oud uair
sin. Cid dot bérad chucum-sa?" Dessid side dawa.
14. „In comram beus!" or Cet. „Rot bia son", or 5
Cúscraid Mend Macha, mac Conchobair. „Cuich seo?" ar Cet.
„Cuscraid", or cách, „is adbar ríg ar deilb". „Ni buide frit",
or in gilla. „Maith", or Cet. „Cucainn cetna thanacais do
chétgasciud, a gillai. Immatarraid dún issin cbocrich,
foracbais trian do muiitírc, ocus is aarúaid docbuadais ocus 10
gai triat bragit conna betai focul fort chend i córai, ai' ro
loitt in gái fétbi do braget, conid Cúscraid Mend atotcbom-
naic ond uair sin." Dorat tra fon n-innasin ail forsin
cóiced uile.
15. In tan din rombertaigestar oc on muicc ocus scían 15
inna láim, co n-accatar Conall Cernach istecb. Is and
tarblaing for lár in taige. Ferait \J\aid imorro failte móir
fri Conall. Is aud ro lá Concbobar in cennide dia chind ocus
rod m-bertaigedar. „Is maitb lind ar cuit do thairiuc", ar
Conall. „Cia rannas dúib?" „Roddét* dond fir nod ranna," 20
ar Concbobar, „i. Cet mac Matach". „In fir a Chit", ar
Conall, „tusso do raind nammuiccc?" Is and asbert Cct:
[Ranw] Fochen Conall. cride licce.
londbnitb loga. luchair ega.
gusfland ferge. fochích curad. 25
crecbtaig catbbuadaig adcomsa* mac Findcboeme frim.
1 ro lecusa H. 2 tred sliasaid H. 3 hinter duit: ond uair sin
om. H.
Cap. 14. 6 Cia so ol Cet H. 8 cucainne ceta tudchadsa H.
docodaiss H. 11 ar do chend H. 12 ro tesc an gai fethe H.
dorat tra aithis fonninnus sin for au coicedh n-uili H.
Cap. 15. 15 rotmbertaicest. H. 17 ferait Ul. — Conall om. H.
19 nodbertaigedar H. 20 rodet H. 21 m. MagacÄ H. 22 do roind
na muici ar armbelaibne H. atbert H. 26 atconsa (,?) • •
frimsa H.
104 III Scél mucci Mic Dáthó.
' Conicl and atberí Conall:
IRanfi] Fochou Cet.
Cet mac Matach. magen curad.
cride n-ega. eithre nela.
eirr trén tressa. trethaii ágach. 5
cáin tarb tnúthach. Cet mac Magach.
Bid mewd iuar n-imchoniruc[-ni ón ar Conall],
[ocus] bid Tuend inar n-imscarad,
bid airscela la Fer m-brot,*
bid fidnaisi la Fer manath.* 10
Adcichset airg loman londgliaid
fer dar fer is taig seo innocbt.
16. „Eirg ón muicc din!" or Conall. „Cid dawít dot
bérad-su cbucci?" ar Cett. „Is fir", or Conall, „do chungid
cbomraime cbucum-sa. Dobér oencbomram duit, a Cbeit", 15
ar Conall. „Tongu na tongat mo thuatb, o ra gabus gai im
láim, nac^ menic ro bá cen cbend connachtaig fóni cbind oc
cotlud, ocus cen guin duine cech oen lá ocus cech oen aidcbi."
„Is fír", or Cet, „at ferr do laech andó-sa, Mad Anluan no
beth is taig, doberad comram ar araile duit. Is anim dún 20
na fil is taig." „Atá imorro", ar Conall ic tabairt chind
A'nlúain assa cbriss, ocus nos leice do Chet ar a bruinni,
corroimid a loim fola for a beolu. Ro gab side imorro ón
muic, ocus dessid Conall aicce.
1 conid — Conall {am Bande in L scheinbar von derselben Hand) om. H.
2 fochen cet cet m. Magach H. i inarnimcomracniu H. 9 biad
arscela H. lo fidnaisi L. fiadnaisie H. ii ararciget H.
nach londgliaid: na da err eblaid echtair. acht regaid fer dar fer
astaigse anocht H.
Cap. 16. 13 cid em H. i5 dober oincomramha H. le o ro
gabus gai lai am laim nad raba cen goin duine cech oen laithi do
connochtaib ocus orcain fridaighid cech n-aidchi ocus ni ro codlus riam
ein cend connachtac/t fom glu« H. i9 indusae H. Andluan H.
doberad comrama ar araili doid H. 21 nad fuil //. 22 dolleci
di Cet dar a brunne H. 23 coroemid H.
III Scél miicci Mic Dáthó. 105
17. „Tecat don chomram a feclit-sa!" ar Conall. Ní
fríth ón la Coiiiiachta laech a thairismi. Doratad imorro
damdabach dona boccótib immi imm cuairt, ar ro boi drocli-
costud istaig do chloendiburgun la drochdaine. Luid iarum
Conall do raind nammucci ocus gebid daw« cend in tarra ina 5
beolo, corránic dó raind nammucci. Rasuig in tairr i.
aere ind nonbair, conna fargaib ní de.
18. Ni tharat imorro do ChonnSicMaib acht a da cois
nammucci fo brágid. Ba bec dan la Cormsichta a cuit.
Atragat saide, atragat dawa Ulaid, corriacht cách araile. Ro 10
bói tra builli dar ó* i suidiu, co m-ba comard ra sliss in taige
in carnail ro bai for lár in taigi, con batar na srotha don
chrú forsna dorsi. Maidit dawa na sluaig for na dorsi,
corralsat grith mór co suifed fuil mol* for lár ind liss, i. cacb
oc truastad a cheile. Is and gabais Fergus dóib dair mór ro 15
boi for lár ind liss assa fremaib. Maidit immach dana ass
iud liss. Doberar in cath i n-dorus ind liss.
19. Is and luid Mac Dathó immach ocus in cú inna
láim, CO ro leiced eturro, dús cia díb no thogad, i. rús con.
Doráiga in cú Ulto, ocus ro leci for ár Connacht, ar ro 20
mebaid for Connachta. Asberat-som, iss immaigib Ailbe ro
Cap. 17. 1 don comrama budechtsa H. dorn chomram fadechtsai M.
2 diradat im. dam dabach dona boccotib immi macuairt H. doratadh im.
damdapach dona bocoitib M. 4 do clóindibraicthib la droch-
daini H. di claondipractib la drochdaine M. 5 cend in taira H.
dana cend ind tarrai M. 6 co tairnic H. ro suigh H. ro
suige M. 7 eri ind nonbair H. cona farcoib banna de H.
Cap. 18. 8 ni tharad H. ní tarat M. di Condacht. H.
acht da cois na muici fo a braghid H. 9 ba becc H. ba peg
im. la C. M. cuitidh H. lo co ro acht Ä ii builli dar ho
hi suidi H. dara ó i suidiu M. comhard H. comarad ra sliss L.
ro slis an tichi H. 12 for a laur {om. in taigi) H. com-
batar H. 13 don chrú om. H. for na doirsiu H.
in slu. H. for na doirse H. u co ralsat soimol for lar an
tigi no an lis H. coralsat for lar ind lis M.
Cup. 19. 19 corailcet H. cia dib dongegadh H. 20 dor-
raigha H. ro legi H. 21 isamoigh H.
\
106 ni Scél mucci Mic Dáthó.
gab in CÚ fertais in charpait fo Ailill ocus fo Meidb. Is and
donáraill Ferloga ara Aik'Zla ocus Medba, i. corrala a
cholaind for leth, ocus co ro an a chend i fertais in charpmi.
Atberat dana, is de ata Mag Ailbe, i. Ailbe ainm in chon.
20. DoUuid ammaidm an des for Belucb Mugna Sen- 5
róirind, for áth Midbine i m-Mastin, sech Druim Criaig, fris
rater Cell Dara indiu, sech Ráith Imgain i Fid n-Gaible, do
áth mac Lugnai, sech Druim Da maige, for Drochet Cairpre.
Oc áth Chind chon i m-Biliu is and ro lá cend in chon asin
charput. Ic techt iar fraechrud Mide siar is and donarlaic 10
Ferloga isiu fraech, i. ara AiliZla, ocus ro ling isiu carput
iar CÚ1 Conchobair, corragaib a chend dar aiss. „Beir buide
n-anacml a Chonchobair!" ar se. „Tog riar", ar Conchobar.
„Ni ba mór," ar Ferloga, „i. mo breith latt do Emain Macha,
ocus mná oentama Ulad ocus a n-ingena macdacht do gaba*7 15
cepoce CGch nóna immum, co n-erbrat: „5'erloga mo lennan-sa."
Ba écen ón, ar ni laimtis chena la Conchobar, ocus ra leiced
Ferloga dar Ath Luain siar dia hliadain ocus da gahar
Chonchobair leis co n-allaib óir friu.
21. Conid desin ro cet: 20
[L:] [11:]
A gillu Connacht nad liu A gilla Condocht nad liu
far trommacht ic rada gó, for trommacht ac iihairt gó
1 fo Ailill ocus M. H. 2 i ara H. corola, (o?h. i.) H.
4 asperad dna (sie) H. is de magh u-Ailbi H.
Cap. 20. 5 for Beul. Senróirind H. c Midbinde (e undeutlich)
ammaistin H. seuch Cill n-dara H. 9 bimbili H. ro
ladh H. 10 is and ro ling Ferlogha H. ii i. ara AileZla ocus
Medba H. 12 ar ciil H. dar a ais H. für beir buide
n-anacuil (anacul L.) a Ch. ar se: emda a Concobair ol se H. 14 ni ba
mor on H. mo Jjret let co hEmain M. H. 16 cepóici H.
imm. cecha nona H. 17 lamdais cena H. ro lecadh H.
di gabhair H. da gapair M. 19 cona n-a.\laib H. , Mit friu
schliesst die eigentliche Erzählung , daher die Unterschrift in H: sgeZa
muici Mec Datho in sin; in M: scela muici Mai'c Dathó sin.
Cap. 21. Es folgen hier die tvichtigeren Punkte, in denen M von L
abweicht: 20 Is de ro chet M. ro ced H. 21 nat liu M.
22 agapairt go M.
III Scél mucci Mic Dáthó.
107
[L:]
gilla lasma bec far cuit,
forodail muicc IVIic Dathó. 4
Na tri coicait coica fer
dó dollótar almaib tor*
comrac ualle im Albe sin
bec iu ein tria cbangin chon. 8
Conchobar buadacb ro thelt*
Ailill slúagach ocus Cet
bodb iar n-araib for a slicht
Cúchulainn ní damair cert. 12
Congal Aidni and anair
FiamuinDuinbinne don muir,
ro dies tairmthechta iarsin
Eogan mac Dairthechta duib. 16
Tri maic Nera ar lin lerg,
tri maic Uislend, cobra n-garg,
Senlaccb Arad, nad bo borb,
a Cruachnaib Conalad ard. 20
Dubtliach Emna, ard a brig,
Baither Berba breithir bláith,*
Illand irdairc ilair glond
Mimremur lond Locha Sáil. 24
Conall Cernach, cruaid a gal,
Marcan sinna set rod son,*
[H:]
giDa rosmbo becc for cuid
forodhail muic Mec Dathó.
Na tri L coica fer
do (sie) dollotar a linaib tor
comruc ualli im Ailbi sin 5
bec an ein tre caingne con.
Conarp (?) buadoch ro thelt
Ailill sMagaeh ocus Cet
bodb ier n-áraib for a slicht
Cuculainn ni dámhair ceurt. 10
Congal Aidni and anair
Fiamain Duinbindi den muir
ro ces tairmtechta iertain
Eugan mac Dairtechta duib.
Tri maic Nera ar lin a leurg 15
tri maic Uislenn cobra u-garcc
Senlaech Aradh and ba borb
do Cruachnaib Conalad n-ard.
Dubthach enna ard am-brigh
BaithenBerbabretirm-blaith 20
Illann airdiVc ilur n-glonn
Mum-emur lond Locha Sail.
Conall Cernach cruaid a gal
Marcan sinna set ron son
1 rosmbo 31. % for fodail L. forodaill M. 3 na tri l. coeca M.
4 dillotor M. 6 caingne M. i Concobar M. 9 iar náruib M.
sliocht [ebenso Vers 8 cion). ii aindine M. 12 dun binne M.
din rauir M. 13 tairmtecht M. 16 cobra garg M. 17 Sen
laoch arad iiii ba borb 31. is a Cruachnoib conalad n-ard 3Í.
21 Illann ardirc ilar n-glond 31. 22 Muindremar . . sail 31.
u Marcach siudae setrad son M.
108
III Scél mucci Mic Dáthó.
Celtchair Ulad fer dar fer,
Lugaid Muman, Mac tri con. 28
. . . Fergus Ailbe n-oll,
crothiss dóib dairbre n-dall,
gabais fianbratdarsciathscenb
brónderg toidlech dar fer
fland. 32
Cethern mac Fintain ro bíth,
uathad (?) allín forsind áth,
íir O'lnecmacht ermaig sluaig
nis relec uad re se thráth. 36
Feidlimed co n-ilur thor
hoegaire buadach sair
ba leth n-dograi imman coin
CO n-Aeth mac Mornai nach
mair. 40
Mora airig aidbli band
crotai curaid corataig diiid
mora finna forthi chland
móra gialla móra gill. 44
A.
CeltcmV \J\ad fer dar fer
hugaid Muman Mac tri con.
Fethis Fergus Ailbi noll
croithis doib an daii'bri n-dall
gabais fai n brat tar sciath scell 5
broenderc taidlecÄ tar iernn
fland.
Cethern mac Findtain ro bitli
huathaíí a lin forsan ath
fir Olnecmacht ermaigh sluag 10
nis relic uadh re se trath.
Feilimiíí CO n-ilur tor
hogair'de buaduch fo fair
ba \eth n-dogra immon coin
CO n-Aed mac Morna nach 15
mar.
Mora urigh aidbli hann
crodha cairid comd . . din«
mora fiana fortbi dann
mora gialla mora gill. 20
22. Hieran schliesst sich in H noch folgendes Gedicht :
Muc Mic Datho lachtmuad torc \eth ar bi anatrwag {sie) imnocht*
CO cend secht m-bliadaw cen brath L^ gamnach dia biathad.
1 Celtchair Ulad fer dar fer M. 2 Lugaid Muman mac tri con M.
3 feithis Fergus Ailbe noll M. i crothis doib dairbre dall M.
5 gabuis faon brat tar sciat scell M. 6 pronderg toidlcc/t tar fern
flann M. 8 Ceithern mac Fiontain ro bith M. o uathoá a
lin forsind ath M. lo fir olnecmacht ermaig sluagh M.
nis releicc uad re se trath M. 12 Feidlimid co n-ilur tor M.
13 is Laogmre buadach fair M. u ba let n-dograi uman coin M.
15 CO n-Aedh mac Mornai n&ch mair. finis. M. n Die letzten vier
Halbverse fehlen in M.
III Scél mucci Mic Dáthó. ^109
Ba hairdirc an moltach mas, feib sontar triasan sencas,
cen cleth m-bratha rus cä (?) clu xl damb dia fothu. 4
Fiadnaib crob^ ro cret cairr* eri nonhair na tromtairr,
cen boi ac roiiiu robailc co rath dus ro mailt Conall Cernacb.
Cia ruslui Ailbe am gradh n-glan cii dia n-áechaid cach cosnam,
gédrarich gresöa don pwrt nir uó mesai-die an mórmuc. 8
hotar do'iarndótib drenn cóic coicid inna hErenn
dus fuc a combag cuco nir bo olldamh oenmhuco.
Mesráeda Mesgedra ra» dá mac Dato na tromdamh
an Mesroída fri feth fuit isse ro meth an mormuic. 12
• Muc.
Anhang I.
Das Harlejan Manuscript.
Folgende Punkte sind in der Mittheilung der Varia Lectio nicht
consequent berücksichtigt:
1. Media anstatt der Tenuis: go, tugad, codolta, cudal, ro fedur sa;
doid {für duit), rod bia {tibi erit), uaid (a te), ad {du bist); bragaid;
anaid, tongad, asperad, 3. PI.
2. Aspirirte Media und aspirirtes m: eghtir, amoigh, braghid;
turbaidh, modh, codlodh, codhaise {venisti), maidhid; gabhail, fri mnaibh;
a mhenmo, nemh, animh, daomh {mihi), comramha.
3. gh für dh: maidigh in slua^r.
4. gh für ch: seght, teghtoi, laegH; co tegta, laeg.
5. c für g: cuincid, Forcaill, eirc, farcoib. Doch auch cunchiVZ
{Cap. 18).
6. d für ih: adair (Vater).
7. p für b: diplinaib, oc tapairt, asperat. In Cap. 4 in einem
Satze: comtabairt, comtapairt und cunntaüairt. Dagegen immer carbai.
8. fi für b: nir úo.
9. Id für 11: araild.
10. ea und eii für e: ithead; seuch, fri neuch.
11. iu für e: biuc {Cap. 8), no tegiud, ro hegiud, nisailiud {non
sunt), oiucoisiuda {Gen.); hi fid n-Gaibliu. Dazu frium neben frim.
110 "^ III Scél mucci Mic Dáthó.
12. au für a: laur, cauch; auch laut {apud te, Cap. 2), daum {mihi,
Cap. 8), daomh {Cap. 7).
13. oi für ai: eroili, amoigh, tarloic, do roind; atoi (2. Sg.).
14. oi und ai im Auslatit für einfache Vocale: da cocoi, techtoi;
doratusai, ascetai, etorrai.
15. ie für ia: iersin, cid dieta, tiestmV.
16. 0 in der letzten Silbe: cetno, gillo; ro tanoc sa (1. Sg.), acco
(2. Sg.), ni dabor {Cap. 6); Conoll.
17. Vereinzelt ao für oi, oe, ae: laoch; io für i: crios.
IS. Vorwiegend i für e im Auslaut: lathi {Nom. S.), failti {Nom.),
tuili {Gen.), cori {Nom. S. PI), araili {Äcc. S.), mathi {Gen. PI); nis
raindfi (2. -S^^f.).
19. e für i: sen {hie), es {est); so auch mec {Gen. S.).
20. Jwr chuci-sium: cucesim, -sem; ol esem {sagte er); für do Pron.
2)0ss.: di, de (as di cinn, as de chinn Cap. 11); für duit {tibi): det
mehrmals. So auch di {Präposition) für do im Dativ: di Chonnachtaib
(^:. 5. Cap. 18). /So ferner diradat {Cap. 17), deradusa {Cajy. 4); di w>i<i
do werden eben promiscue gebraucht.
21. In der Flexion: tecait /itr tecat, ataid für atát, lecad für
lecud; Erind {Gen.); do airec, do celi Dat.; a Ulta Voc.
22. Der Artikel lautet voriviegend an: on /"Ar ond, for an für for
sin; and lis Gen. in Cap. 18.
23. Die Präposition i(n) lautet vorwiegend a(n), and: am láim {in
meine Hand), and Erind. So auch atat für itaat (C'op. 6), amach für
immach {Cap. 18).
24. Für inquit voriviegend ol (eíií^a 40 Mal); die Formen or, ar, al
zusammen etwa 10 MaZ.
Anhang II.
Bemerkungen zu einig-eu schivierigen Stellen.
Cap. 3. V. 3. Die Schwierigkeit liegt in a sói (a sui M.), denn
dosói uaim fri fraig wird bedeuten: „er wendet sich von mir nach der
Mauer."
V. 4. Zu dos beir mod vgl: do fil gnuis as grato do, dobeiV mod
don bancured L.U. 55^, 38 = ro fail gnuis n-grátam dó, dober mod
don bauchuiriu L. L. fol. 42. h {T. B. C).
III Scél mucci Mic Dáthó, Xll
V. 6. Vielleicht ist mit Berücksichtigung der Lesarten von M und
H zu schreiben: maiii ar mug iii aitheuar „Kostbarkeit wird nicht einem
Sklaven anvertraut"? Vgl. aithiiir committitur , is given in Charge
O'Bon. Suppl. zu O'B. Biet.
V. 7. 8. Es ist airi und aili im Reime zu restituiren.
V. 10. Die zweite Hälfte hat eine Silbe zu wenig. Vielleicht hiess
es ursprünglich: bid lia turim lin a cbath „die Zahl der Kämpfe um
ihn wird grösser sein, als man sagen kann." Vgl. zu Hy. 5, 18.
F. 11. In der zweiten Hälfte ist des Versmasses tvegen is zu
streichen (fehlt in H).
V. 12. „Seine Schaaren werden nichts mehr von Rindern oder von
Land übrig lassen."
V. 13. In der ersten Hälfte muss es heissen: Mada do Ailill era
icenn dem A. Veriveigerung ist". In der zweiten Hälfte ist wohl aus H
und M silis {„havoc, destruction" O'R.) für leis aufzunehmen, aber was
ist falmag?
F. 14. In der zweiten Hälfte ist mir namentlich ata neblai unver-
ständlich.
V. 17. Für doberi wird dobir oder dobeir zu sehreiben sein.
V. 18. Die erste Hälfte ist corrupt.
Cap. 4. 0' Curry muss den Text hier missverstanden haben, denn
er sagt Lect. On the Ms. Mat. p. 486: „Mac Dáthó told the messengers
of the two kings respectively that he had already promised the hound
to the master of the other". Ebenso On the Mann, and Cust.
p. 372. Allein Ailill ist König von Connacht, Conchobar ist König von
Ulster; den Gesandten von Connacht verspricht Mac Dáthó, dass er den
Hund dem Ailill, und den Gesandten von Ulster, dass er den Hund
dem Conchobar geben wolle.
Cap. 6. Anstatt dorat cách buille dib ist tvohl, wie in H, zu
schreiben: dorat cách dib buille.
Cap. 8. Fagabar . . do feraib hErend tairismi comrama frimsa
no lécud nammucci do raind dam. In dieser Alternative ist zweites
Subject zu fagabar der Infinitiv lécud; das erste Subject fehlt, und der
Satz ist nicht zu construiren, icenn nicht tairisem geschrieben wird.
Vgl. in comram do thairisem beas . . no in mucc do raind dam Cap. 11.
Cap. 11. Messe tall in t-siiil aile as do chind „soll ich das
andere Auge aus deinem Kopfe schlagen." In L steht das Object im
Nominativ, tvährend H richtig den Aceusativ hat. Ebenso ar ba úaim-se
túair th' atbair in tainm sin Cap. 12.
Cap. 20. Beir buide etc. CCurry übersetzt (On the Mann, and
Cust III, p. 372): „Ransom thy head, 0 Conchobar!" said he. „Thou
112 III Scél mucci Mic Dáthó.
slialt have thy demand", said Conchöbar. „It is not great, indeed",
Said Ferloga; „it is only that thou shalt taice me ulong with you to
Emain Macha [the palaee of Emania], and that tlie young women and
girls of Ulster shall sing a Cepóc around me every evening, and each of
theni say: Ferloga is my favourite." — 2'o these rather fanciful con-
ditions King Conchohar was ohliged to submit. TJie charioteer was
hrought to Emania; and in twelve months' time (the story teils us) he
was conveyed over the river Shannon at Athlone, with a present to the
king and queen of Connacht of King Conchohar''s two favourite steeds
with their golden hridles; hut we are told nothing more of his relations
with the maidens of Ulster.
Cap. 22. In Bezug auf das Schwein des Mac Dáthó finden sich
in dem topographischen Werke Dinnseanchus folgende Angaben {nach
0' Curry, The Battle of Magh Lena, p. 14 — 16, note):
Magh Lena canas ra haUimnigheadh? Ni hannsamh. Lena mac
Mesroda {sie) as é ran-alt mucc Mic Datho, fos fuair a n-Dairi Bainb a
n-oirther Bladhma. Forbairt leis co cend secht m-bliadan co
m-badar nai n-ordlaigi da formaid sailli for a sruib. Lodar Ulaidh
acus fir Olnegmacht do feis Mic Datho. Do dechus o mathair
chuigi i. 0 mnai Mic Datho do chuiugi na muici do chobair'a einigh;
ar badar cuic coicidh Erenn amun feis, acus targaid caeca torc
togaidi dia heis, acus ni ra gab uaidh. Seasca gamhnach a n-gurt
feoir ag a biathadh, ceathrachadh dam dia cumscachadh
acus eri tri nonmair ina tarr {sie) conas ra meilt Conall
Cearnach céin bas aca comroind. Meisgéadhra acus Mesroda
da mhac Mic Dáthó. Le Mesroda ron-alt an muc. Da chuaidh
iarum Lena mac Mesroda le a {sie) muie for dubh-chlais [oidchi, gar]
re na h-idlachad uadh. Contuil a fail {sie) a m-bi, con tuarcaibh an
muc an chlais tairis can airiughadh do, cora múch, conaclaid sim dono
ag suide con rocht grainne a chlaidim [in muic] combo marb. Acus
deachaidh Follscaidi, mucaidhe Mic Dáthó, co rüg an mucc {sie) frisin
feis. Cor la fert Lena ann. Unde Magh Lena dicitur.
IV.
Das Freien um Etain.
(The CourtsMp of Etain.)
1. Der Text der folgenden Erzählung wird hier — ab-
gesehen von dem Facsimile des Lebor na hUidre — zum ersten
Male herausgegeben. Benutzt sind die folgenden Hand-
schriften:
^) Egerton Manuscript 1782 im British Museum,
p. 205, a, durch Eg. bezeichnet;
^) Lebor na hUidre im Besitz der R Irish Academy zu
DubUn (circa 1100 geschrieben), p. 129, durch LU. bezeichnet.
Eine genaue Copie aus dem Egerton Manuscript hat mir
Herr O'Grady zum Geschenk gemacht; ich konnte sie 1874 mit
dem Original collationiren. Das Lebor na hUidre habe ich in
dem (Dublin 1870) von der R. Irish Academy publicü-ten Fac-
simile benutzt.
2. Beide Texte sind vollständig abgedruckt, da ihre Fassung
eine sehr verschiedene ist. Der Text von Lü. ist bis Cap. 11
viel kürzer, als der von Eg. Im Allgemeinen lässt sich oft
beobachten, dass die Texte in den jüngeren Handschriften aus-
gedehnt und ausgeschmückt worden sind. Aber es ist doch die
Frage, ob die ersten Theile dieser Sage in älterer Zeit immer
nur in der ziemlich kahlen Form erzählt wurden, in der sie in
LU. vorliegen. Wenn sich die genaue Beschreibung von Etáin's
Schönheit (Cap. 3 und 4), die in LU. fehlt, fast mit denselben
Worten zu Anfang der Togail Bruidne Da Derga betitelten
8
114 IV Tochmarc Etáine.
Sage findet*, so könnte man allerdings vermuthen, dieses Stück
sei erst nacliträglicli in unsere Sage eingefügt worden. Bedenken
wir jedoch, dass Etáin's Schönheit sprüchwörtlich geworden war
(s. Cap. 5), so werden wir uns nicht wundern, dass die
Schilderung derselben eine feste Form angenommen hatte, der
wir in verschiedenen Sagen begegnen, in denen Etáin's Schönheit
eine Rolle spielt.
Anders steht es mit den Gedichten, die Cap. 9 und 10
eingelegt sind. Diese gehören zwar ohne Frage nur an diese
Stelle, aber sie werden gewiss nicht von Anfang an einen
integrirenden Bestandtheil der Erzählung gebildet haben (vgl.
S. 63). Jedenfalls weicht das erste Gedicht (Cap. 9) darin von
der Prosaerzählung ab, dass es V. 26 nicht Eochaid Airem,
sondern dessen Bruder Eochaid Fedlech (s. Cap. 6) als Gemahl
der Etain nennt. Dies ist eine Verschiedenheit der Tradition,
der wir zwar auch noch sonst begegnen (vgl. O'Curry, On the
Mann, and Cust. II, 192 und III, 190), die wir aber nicht in
einem und demselben Texte erwarten.
3. Der Inhalt der Erzählung ist kurz der folgende:
Der König von Erinn, Eochaid Airem, ladet im ersten
Jahre nach Antritt der Herrschaft die Könige der Provinzen
zum Feste von Tara ein. Diese weigern sich jedoch zu er-
scheinen, da der König unvermählt ist. Eochaid bcschliesst sich
eine Königin zu wählen, und seine Boten finden bald ein des
Königs würdiges Weib. Dies ist Etain, die Tochter Etar's, von
den Side. Eochaid wird zu ihr geführt, und sie verständigen
sich rasch, da Etain ihn von jeher geliebt und ihn erwartet hat.
Er führt sie heim, das Fest von Tara wird abgehalten. An dem
Feste fasst Ailill, ein Bruder Eochaid's, eine heftige Leiden-
schaft zu Etain, die er nicht bewältigen kann. Er wird krank,
man bringt ihn nach Dun Fremain, aber Niemand versteht sein
Leiden, bis Eochaid seinen Arzt schickt und dieser erklärt, nur
Liebe oder Eifersucht könne die Ursache desselben sein. Ailill
SieJie O'Currtfs On the Mann, and Cüst. III, p. 189.
1
IV Tochmarc Etáine. 115
schämt sich zu gestehen, was ihn verzehrt. Sein Tod scheint
allen sicher zu sein, und Eochaid, der als König eine Rundreise
in Erinn zu unternehmen hat, bittet Etain, seinen Bruder zu
pflegen, so lange er lebe, und ihn würdig zu begraben, wenn er
gestorben sei. Etain kommt täglich in das Haus, in welchem er
sich befand, um ihn zu pflegen. Eines Tages redet sie ernstlich
mit ihm über seine Krankheit und erfahrt endlich von ihm den
Grund derselben. In Eg. ist dieses Zwiegespräch in metrischer
Form; ebenso findet sich nur in Eg. das Gedicht, in welchem
Etain dem Ailill die Erfüllung seiner Wünsche verheisst. Ailjll
gesundet rasch, und sie verabreden ein Stelldichein. Etain
findet sich zur festgesetzten Zeit ein, und erblickt bald einen
wie Ailill aussehenden Mann, aber schwach und krank. Auf den
wirklichen Ailill wartet sie vergebens. Dieser war in tiefen
Schlaf verfallen und erwachte erst, nachdem die Zeit des
Stelldicheins vorüber war. Der Tod war ihm lieber, als das
Leben. Etain vertröstet ihn auf einen anderen Tag, aber ihre
Absicht wird den zweiten und den dritten Tag in derselben
Weise vereitelt. Zuletzt aber giebt sich der Mann, der Etain in
Aililfs Gestalt erschien, als Mider, König der Side von Brig
Léith, und als ihr früherer Gemahl zu erkennen, dem sie gehörte,
als sie noch im Reiche der Side weilte. Auf dieses Verhältniss
scheint sich Etain nicht besinnen zu können, denn Mider's Auf-
forderung, mit ihm zu kommen, lehnt sie ab, da sie den König
von Erinn nicht für einen Mann aufgeben will, dessen Geschlecht i
ihr unbekannt ist. Mider eröffnet ihr weiter, dass er es war,
der Ailill's Liebe zu ihr erregt, aber auch, der schliesslich durch
sein Dazwischentreten ihre Ehre bewahrt habe. AiHll wird von
seiner Leidenschaft geheilt, und Eochaid dankt Etain bei seiner
Rückkehr für das, was sie an seinem Bruder gethan.
4. Der besondere Titel dieser Erzählung ist Serglige
Ailella, Ailill's Krankenlager (s. Cap. 20); denn der Titel
Tochmarc Etaine kommt ihr nicht allein, sondern zugleich
einigen anderen Sagen zu, von denen sich Fragmente gleichfalls
im Lebor na hUidre finden (vielleicht zum Theil aus dem ver- .' '
8*
116 IV Tochmarc Etáine.
lorenen Lebor Dromma Snechta abgeschrieben, s. Lü. p. 128", 1
und 132", 6). Die eine Sage bezieht sich auf Mider's früheres
Verhältniss zu Etain (LU. p. 129"), eine andere auf Etáin's
Entführung durch Mider und auf Eochaid's Zug, sie wieder zu
erlangen (LU. p. 130** — 132). Letztere Sage erzählt O'Curry,
On the Mann, and Cust. II, p. 192—194 (vgl. III, 190) nach
einer vollständigeren Quelle. O'Curry nennt Lect. on the Ms.
Mat. p. 585 das Yellow Book of Lecain und das Paper Manuscript
H. 1. 13. in Trin. Coli. Dubl. als Handschriften, welche die Sage
Tochmarc Etaine enthalten.
Eine kurze aber vollständige Version, in welcher Etáin's
Entführung durch Mider anders als in LU. erzählt wird, findet
sich auch in Eg, und diese theile ich mit. Mider sagt hier, dass
er im Osten, am Aufgang der Sonne wohne. Auch ist der
Zauber des Druiden Dalán von Interesse.
5. Wir sollten hier wohl eher von Mythus als von Sage
reden, denn Mider und das Reich der Side gehören der irischen
Mythologie an. Davon eingehender zu handeln, ist hier nicht
der Ort (s. die Indices zu O'Curry's Lectures, und meine
Bemerkungen in den Beitr. zur Vergl. Sprachf. VIII, 246).
Beachtenswerth ist, dass die Wohnungen der Side in oder unter
Hügeln befindlich gedacht wurden.
Nach der irischen Tradition sollen diese Begebenheiten
Ende des zweiten oder Anfang des ersten Jahrhunderts vor
Christo stattgefunden haben. Sie gehen also der Zeit des Táin
BÓ Cualgne voraus. Eochaid Fedlech, der Bruder des Eochaid
Airem, war Vater der berühmten Königin Medb von Connacht, der
Hauptheldin des Táin. Darnach sind die Angaben in Cap. 1 zu
beurtheilen. Mit der Chronologie darf man es nicht zu genau
nehmey, wenn Medb bereits zu Eochaid's Zeit Königin von Con-
nacht gewesen sein soll. Auch in anderen Fällen lässt sich die
Neigung beobachten, die alten Sagen irgendwie zum Táin in
Beziehung zu setzen.
Andrerseits waren Eochaid Airem mid Etain die Gross-
eltern des Königs Conaii'e Mór (s. Cap. 20), dessen Ermordung
IV Tochmarc Etáine. 117
in der bereits oben erwähnten, höchst interessanten Sage von
der Zerstörung des Brüden Da Derga erzählt wird (s. O'Curry,
Lect. on the Ms. Mat. p. 258—260).
6. Was endHch die Abkürzungen der Handschrift an-
langt, so sind dieselben von mir unbezeichnet geblieben in
folgenden Fällen: 1) im Nom., Acc. und Dat. S. Ailill, 2) in
der Conjunction ocus (in Eg. öfter plene geschrieben), 3) in
dem Substantivum mac (der Gen. mic in Eg. öfter plene ge-
schrieben), 4) in der Präposition for, 5) in der ersten Silbe von
hErend, hErind (nur in Eg. abgekürzt). — Für s findet
sich mehrmals hs in Eg, z. B. ro hsirsit, do hsita. — Wenn
die Form des offnen a (die sich in LU, sehr wohl vom u unter-
scheiden lässt) in Eg. überhaupt existirt, so habe ich sie
wenigstens in den Stücken, die ich in Eg. gelesen habe, nicht
vom u unterscheiden können; ich habe daher Temruch, ja
sogar argiallsut geschrieben. — Die Partikel dano ist Cap. 1
in Eg. plene geschrieben.
Die Sprache des Egerton Manuscripts zeigt in dem Laut-
bestande der Wörter ein jüngeres Gepräge, aber es liegt offenbar
ein alterthümlicher Text zu Grunde.
Tochmarc Étáine inso sis.
[Eg:]
1. Bai ri amra aireagdai i n-airdrige for hErinn i.
Eochuidh Aiream mac Finn mic Finntain mic Rogein Rúaidh
mic Essamnae mic Blathechtse mic Beothechtse mic Lahradse
Luircc mic Enna Aighnich mic Oengusa Tuirbich Temruch
mic Echdach Ailtlethuin mic Aililla Caisfíaclai^ mic Connla
Cháini mic Irereo mic Melghe Molbthaigh mic Cobthai^
Cháil bre^ mic Jugaine Moir mic Echach Búadai^r.
[Lü:]
1. ^Gabais Eochaid hAeremon (sie) rige n-Erend, ocus
2 Eochuigh Eg. 5 Die Ergänzung der abgekürzt geschriebenen
Namen nach Keating, Hist. of Ireland, A. M. 3586 (Jugaine Mor) bis
3815 (Enna Aighneach).
118 IV Tochmarc p]táine.
[Bg:]
Argiallsut tra cóic coigitJi hErinn do EocliaiiZ Airim, i.
ro giall Concobar mac Nessa do, ri chóigith hUlath, ocus
Messgedhrui ri Laighin, ocus Curúi mac Dáire ri choiccid
Muman, ocus Ailill ocus Medb diarbo sealb coiccith Connacht.
Ro hatar dano da primdun hie Eochaidh, i. diin Fremainne 5
hi m-Midi ocus dun Fremainne hi Tethüai, ocus ba be a dun
bi Tethuai ba dili lais dia dúinib.
2. In chet bliadhain iar n-gabail rigbe d'Eocbaic? ro
hirfuagrad malle fo bErinn feiss Temruch do denam, i. co
tistais fir bErinn dia fecbain, ocus co fessta a ciso ocus a 10
m-besu lais.
Atrubradar fir bErinn d'oenaitbiusc fri Eochaid, na
racbdais d'feis na Temrucb, cid cian gairit no betb ri hErinn
ein mnai a dingbala aci, ar ni raibi fer maith di feruib Erinn
gin mnai a dingbala aci, ocus ni raibi ri gin riguin, ar ni téigeth 15
fer ein mnai do Temra*^ dia feis, ocus ni tbegith ben ein fer.
Is ann sin ra chuirwstar ^ochaid a ecblachu ocus a
obloire ocus a thárraluig slighith ocus a techta eoigcrichi uad
fo hErinn ocus ro sirsit iarsin bErind hule oc iarraid mna a
[LU:]
argiallsat cóic coicid Erend do, i, ri cach cóicid. Batár bé 20
arríg in tan sin i. Concobcir mac Nessa ocus Messgegra ocus
Tigernaeh Tétbánnach ocus Cúrúi ocus Ailill mac Mata
Muirisci. Bátar hé dúine Echdacb i. dún Fremain i m-Midiu
ocus dun Fremain. hi Tethbai. Fremain Tethbai ba inmainem
lais do duinib hErend. 25
2. Arfoearar o Echaid for firu hErend feis Temra do
denam in hliadain iar n-gabáil ríge fri commus a m-besa
ocus a eisa dóib co cend coic m-hliadaii.
Ba inond aithese la firu hErend fri Eochaid, ni thec-
laimtis feis Temrac^ do rig cen rignai lais, ol ni rabi rigan 30
hi fail ind rig in tan ro gab úaith.
Fóidis Echaid techta cach coicid uad fo Erind do
5 Eochaigh Eg. J7 eachlaclm {ohne vorausgehendes a) Eg. is obloire
mit einem Strich über r Eg. 2afessLU. 28achisaXÍ7. aofessLU.
IV Tochmarc Etáine. 119
[Eg:]
dinguala dó etir cruth ocus deilb ocus ecuscc ocus chineul.
Ro bui dawa ní ali acci beus, i. nach tihrad muai dogres,
dianus tuccad nech ali remiu.
3. Dochuatar iartain a echluchu ocus a oblori ocus a
thaiTsaluigb slig*Y/i ocus a techta coicriche úad ocus ro sirsit 5
hErinn ule iüV thes ocus túaid, co fuaratctr oc Inbir Cliich-
rnuiiie mnái a dingbalo do, i. Etaoin ingeii Étair rí Eochraidbi,
Doriachtatar dano a thecbta ar ammus EochaíZa ocus tucsatar
tusLruscahail na hingene do etir chruth ocus delb ocus écuscc.
Is aim sin dono docbuaid Eochaid do taphuirt na 10
hiugewe, ocus issed rogab dar oenucb m-Breg Letb, co n-facca
in n-ingin for ur in tophuir. Ocus cir chuirréil aircit
counecor di or aici hic folcuth a luing aircit, oeus cetrí heoin
oir fuiTÍ, ocus gleóir gemma bec do charrmoccul hi forfesc
na luinge sin. Brat caslechta corcarghlan immpi, folai chain 15
CO n-dualuiph airccit ocus milech oir issin brutt ossa bruinni.
Léine lephur chulpatacb impi, issi cotat slemun do sita
uainidi fo derginnlith oir ocus tuaghmílu ingantachu di ór
ocus argat for a bruimiib issind lénitb, i. co m-ba forreil
dona feruib táidlecb ind óir frissin n-grein issin t-sítu 20
úainidiu. Da triliss orbuidi for a cind ocus fighe chethur-
dhualuch for cechtar n-ai ocus mell oir for rinn cech dúail.
4. Is ann sin imorro ro bui iun ingen oc tatmech a fuilt
dia folccath, ocus a di láim tri derca sedluch allenith immacb,
ocus ba gilighiur snecbto n-óenoidchi ceachtur a dí láim, 25
ocus ba deirgightir sían slebi cecbtur a da ghrúad. Deidghin
coir comard ina cinn isse níamdo nemonnta. Ba glaissigtir
[LU:1
cbuingid mná na ingine bad aldem no béth i n-Ere dó. Al
a'sbert, ní bíad ina farrad acht ben nad fesser nech do feraib
hErend ríam. 30
3. Fofrith dó oc Inbiur Chichmaini i. Étáin ingen Etair,
ocus dosbeíi, Echaid iaiom, ar bá comadas dó ar cruth ocus
delb ocus cenel ocus áni ocus óidid ocus airdarcus.
120 IV Tochmarc Etáine.
[Eg:]
fri bughai cechtar a da sulu. Peoil äeirg tanuighe acci.
Batar forardu moethgelu a dha (sie) giialuinn. Righti boga
blaithghelai, ineru seta sithgelui, ingni ailli iucbanda. Ba
giligtir snecMo na úan tuinniu a toeb seng seta sidhamaci^.
Batar bláithe slemongelu na sliastai. Batar cruinnüeco 5
caladhgelu a dha (sie) glun. Batar inndelldirghe a dha (sie)
colptai. Traighthi tana toinnghelu. Batar córi iaráilliu a dí
súil (am Rande: vel a di sail), da malaigh dseldse dubgonnma
imma rusccuib.
5. Is hisin tra ingen iss coiri ocus iss cáimi atconcatar 10
súili dáini ríam, ocus bá doigh leo, comad a sidib di. Is don
ingen siu atrubrath cruth cach co hEtain, coem cach co
hEtáin. Gabais unorro saint an ri impi focétoir ocus ro lá
fer dia muinter reme dia hastud for a chind, ocus ro soich in
ri iartain dochum na hingeni ocus imcomaircith scela di. 15
„Can deit iaxum a ingen", ar FiOchaid, „ocus can dollot?"
„Ni insa'-' ol si. „Etain ingin righ Eochraidhe a sidib atam-
comnaicc." „Ina m-bia-sa uair cobHge let?" ol Kochaid.
i,issed doruachtamar for t' faesam sunn", ol in ingen. „Atúsa
sunn ém ri ßcMt m-b\iadan o rogenar issin t-sid, ocus fir in 20
t-sithu etir righu ocus coemfiru ocom chuinngid, ocus ni hett*s
huaim fess ri fer dib, fó bithin ro charas tusai ocus tucws
seircc ocus inmaine duit, or bam lenab ocus or bam túalaing
lapharthai, i. ar th'airscélaib ocus ar th'áinius, ocus nit acca .
riam remi seo ocus atot-athgén focétoir ar do thúaruscahail, 25
ocus iss tu doruachtamur iaram", ar sissi. „Ni ba tochuiriuth
drochcarat det-si ón aní sein", ol Eochm'i?, „ocus rot bia-su
fáilte, ocus lecfit*V cech ben orut, ocus iss ocut t'aenur biat-sa,
cén bus miad lat." „Mo thinnscra cóir damh", ar inn ingen,
„ocus mo riar iarmusin." „Rot bia-su ani sin", ol Eochuid. 3J)
Dobretha iarum iarsin seeJit cumaZa di ina tinnscra, ocus do
fuc les iarsin co Teiaraig ocus ro ferath fírcháin fáilti friá-si
ann sin.
20 issind tsid Eg. 27 Das n fon sein ist nicht sicher.
IV Toclimarc Etáine. 121
[Eg:]
6. Tri derbrat/wV imorrq ro batar tri mic Find i.
Eochaid Airium ocus Eocihaid ocus Ailill Anglonnacb no
Oenglondac/i, iarsinni bá hóengliinn dó sercc di ninai a
bratliar. Is aiin sin tangatar fir hEriiid docum na feisi
Temrach, ocus batar ann coigdighis ria samhfuin ocus coic- 5
tighis iar samfuin. Caraiss tra Ailill Anglonnuch Etain ingeii
Etair hie feiss Temrucb in tan sin. Fóbair tra Ailill hicc sir-
fecham na bingewi céin ropas bicc fes Temrach. Is ann sin
atbert ben AiKZla i. iugen Lucbtai Láimdii'g a critb Laigew:
„Maitb tra e Ailill^', ar si, „cid féchaisiu issind leth cian 10
úait, dáigh iss airdbenu sercci sirsilliutb." Caiiigbid Ailill
fair fein inni sin ocus nir fec in ingin iarsin.
4
7. Is ann sin imorro ro sgáilsit fir hErend iar tocbaithem
na fleidiu Temrucb. Is ann sin ro linustaw- idu eóid ocus
imformmuit Ailill, ocus ro lécustair sláetan trommgalair 15
cbuci, ocus ruccatb iarsin co dun Frémunn bi Tetbüa.
Tarusair imorro d' Oilill ann sin co cenn m-hliadna bi sir-
galur ocus bi sirsnim ocus nir attaim do necb a gbalur. Is
ann sin docbúaid Eochaid d' fiss a bratbar ocus tucc a laim
dar a ucbtbruinne ocus tug Ailill a ossnam ass. „Indeo", bai- 20
Eochaid, „ni ba dirsann in galur sin am", uar Eochaid, „ocus
cinnus atai indusa acacb deit." „Dar mo breY/m-", ar se,
uocbunusai, acbt iss messa a cacb ar cacb lo ocus ar gacb
6. It é tri maic Find maic Findloga maic na rigna, i.
Eocbaid Fedlech ocus Eochaid Airem ocus Ailill A'nguba. 25
Carais Ailill Anguba iarow Etain hl feis Temraci^ iar feis di
la Eochaid. Fodáig dognítb ábairt dia sírsellad, ocus úair as
descaid serci sirsilliud. Cairigius a menma, Ailill don gnim
sin dogéui, ocus ni ba cobor do. Ba tressio toi aicniud.
Focberd Ailill i serg de, fodaig na rö tubaide friaenecb ocus 30
nácb erbart frisin mnái fodesin.
1 thir in brathir ist in Eg. durch i über t ausgedrückt.
19 lam Eg. 23 a chach ar cach 16 Eg. 24 Dazu am Bande:
vel tri maic Findgail'.
1^2 IV Tochmarc Etáiiie.
[Eg:]
n-aidhqi." „Cret ticc ritt", ar Eochuid. „Dar mo brétliir fir",
ar se, „no chun fetar." „Doberthar chucom-so", ar 'Echuid,
„nech rod finnfa do ghalur."
8. Is ann sin tuccath Fachtnu Kaigb Eochada, chucco,
ocus tue a láim dar uchtbruinne kilillo, ocus tucc Ailill a 5
osánuth ass iaram. „Indeo", ar Fachtna, „ni ba dirsann in gnim,
ocus ro fetar-sa do gúur, ocus ni fuil fort acht necbtar da ni,
i. rod gab idu eóit no sercc do ratuiss ocus ni rot* co brath
ass cose. Ba mebul tra la h Ailill inni, ocus ni ro ataim don
liaigh a ghalur, ocus luid úad iartain in liaig. 10
Dala imorro 'Eochada, luid sidiu for a chúairt righiu fo
hErinn ocus forfacuib Etain issin dun^ ^cus atbert fria:
„Maith, a ingen," ar se, „dentar anlecht let-sse fri h Ailill cein
bws beo, ocus mad marb," ar se, „class (?) a fert fodbuigh lat,
ocus togabar a coirthe ocus a liagan, ocus scribtar a anmuimm 15
oghaimm." Dochuaid iaram in ri iarsin for a chuairt rig fo
Erind, ocus ro faccbuth Ailill ann sin a n-dún Frémainn hi
Tethüa fri bás ocus fri haigedh fri ré na hliadnsL sin.
9. Laa n-oen and dochuaid Etain issin tech i rabe
Ailill i n-galur, ocus ro bui icca accallaim: „Cid thicc rit, 20
ocus iss mor do ghalur, ocus dia fessmais indni not íóiríed, fo-
[LU:]
8. Dobreth Fachtnai liaig Echr7«c/* dia imcaisiu in tan
ron gab céill for écaib. Asbert fris in liaig „Acht nechtar
na da idan marbtha duine nád ícat lege, i. idu serci ocus idu
eóit, it é fil innut-so." Ni ardámar Ailill do, ar ba mebol lais. 25
Forrácbad iarow^ Ailill hi Fremain Tethbai fri bás, ocus
luid Yiochaid for cuaird n-Erend ocus forrácbad Etáin hi fail
Aililla, CO n-dernaitis a thiugmaine le, i. cor clasta a fert, co
ro hagtha a guba, co ro orta a cethrui.
9. A tech i m-bith Ailill ina galur do théged Etáin cach 30
dia dia athreós, ocus ba lugaidea galar som ón do suidiu,
21 dia fessmais Ey.
IV Toclimarc Etáine. 123
[Eg:]
ghébta linn"; ocus iss amlaidh ro raid ocus ro canustar in
\aidJi m-bicc ocus rus freccair Ailill:
[E:] „Cid dotarruigh, a ghille?
is fota do sergliglie,
is fossad do cheim glan gle, 5
cia beith d' feabus na sine." 4
[A:] „Fuil limm adbur na cnete,
nim sasa ceol mo chruite,
nim tolann ni do gach bliebt*,
issed dorn beir i n-anrichtt." 8 10
[E:] „Abair rim cid dai, a fir,
ar isim ingen ercnid^
inniss dam gacb dal ret leass,
CO n-derntar lim do legest'' 1»
[A:] „Ni talla ormm arad rut, 15
a ingen, is caem do cbucht,
daigb neicb andiaigb a sula,
ni dat maithe banrúna." le
[E:] „Cid at olcca rúnu ban,
mad sercc is cian bus cuman, 20
0 ghebthar in gnim do láim,
ni bed dleghar a atmail." 20
[A:] „Bennacht ort, a inghiun finn,
ni dam tualnge laubra rimm,
ni dam buidbech dom cheill fein, 25
ata mo cJiorp dom aimréir. 24
Trúag am sin, a üen ind rig
EochacZa Fedb% iar fir,
[Lü:]
OCUS céin no bith Étáin isin magin sin, no bitb som ocá
déscia. 30
[Eg:]
124 ' IV Tochmarc Etáine.
rem cliorp is rem chenn is tind
issed berair an Erinn." 28
[E:] „Dia m-beth ar sluaghaib ban m-bán
nech no beith iccotócrad,
tiucfad sunn, diamad maith lat, 5
dogenta limm a tochmarc." 32
„Ocus a ingin", ar sé, „ro bud unisa deit m' ic-sa do
denam dorn ghalar, ocus iss dóich not icfaithea in . . , acht
chena" ar se
„is serc bo báidiu fri hlistdain mo serc 10
is cuma fo thuinn
is rigi nirt dar forredn*
is cetharruinn talman
is dichend nime
is brissiud brágat 15
is comlunn fri scath
is combath^^ fri huacM*
is rith fri nemh
is gascceiZ fo 1er
is grád do macalla 20
mo grad-sae, ocus mo sercc ocus m'imnaine
donti da tucus."
10. Ann sin tra ráthaigis ind ingin fair in galor i m-bui,
ocus ba saeth leissi inni sin et rl., conid ann ispert in ingen
la n-óen ann fri hOilill: „Maith a gilla" ar si, „coimeirig 25
iesta, ocus bes atetha a n-adcobrai, ocus dorigni in \aidh:
[LU:J
10. Ráthaigis Etáin aní sin ocus fochoird a menmain
airi. Asbert Etain fris-seom la n-and a m-bátár ina tig
díblínaib, cid dia m-bói fochond a gala^>. „Ata dit soirc-seo"
ol Ailill. „Dirsan a fot co n-erbart" or sisi, „ro päd at slán 30
0 chíanaib, día fesmaís. „Cid indiu bad am slán-sa, mád áil
dait-siu" ol AiliU. „Bid áil écin" or si.
IV Tochmarc Etáine. 125
,^irig a Oilill amra!
córa cach duit ro chalma,
daigh fogébu sunn rofes,
dogentar liumm do leigheass. 4
Danatoluth* rit chell n-glicc 5
dodat láim* iinmom bragit,
tosach suirghi — caem a dath —
ben is fer icompocath. s
Manib lor lat, a fir maith,
a mic iud rig, a rigflaith, 10
doberimm do slan a gloinn grimi
otha mo gluii com imlinn. 12
Cet m-bo is cet unga d' or
cet n-ech srianach ratiiiol,
cet d' etacb gach dadha bricc 15
tuccath imom thirfochrig. ig
Cet cach mil ohoin ille,
ro pa mor in imirghe,
dam-sa fodéni co becht
dorat Eocbuidh an oenfeclit." 20 20
• Eir. a All. amra.
11. Ticeth tra in ingin cach dia d' folccath do ocus do
thinme a cbota, ocus ro lessaig ind ingean commór, ar ba
truagh le a mudugMcZ triana fochann, Laa n-aen ann tra
[LU:]
11. Do téiged iarsin cach dia do folcud a cliind ocus do 25
thinmi bid do ocus do aurgabáil usci for a lama. Dia teóra
nómad iaxom ba slan Ailill. Asbert som fri Etain: „Ocus
atestá dorn i»-sa, cuin rom bia uait-siu?" ol AiHll. „Rot bia
11 Ursprünglich hiess es wohl dobiur. 16 Vielleicht ist cet
n-étach zu lesen. 20 Eochuigh Eg.
126 IV Tochmarc Etáine.
fEg:]
itbert in ingeii fri liAilill: „Tair" ar si „himraarucli immuclmi
lai imm dáil-si cossin tech fil fri dun immuich inechtair, ocus
con riccfu frit alges ann sin ocus frit accobar.
12. Bui imorro Ailill cen chotluth in oidchi sin, co
tanicc maten iarnamárac^. In tan imorro ba mithigh dó dul 5
ina dáil, iss ann deilligh a chotluth fair, co m-bai co trath
erghi na chotlath. Luid Etain Jarsin ina dáil. Nir bo cian
i n-irnaidiu di, co n-accai in fer n-ingalair dia dochum co
cossmailes kililla, ocus se scithech mertnecb. Atnaigh in
ingen aichne fair, conar bé Ailill. Fecais ann sin ic irnaide 10
Aililla,. Ticc iarum in ingen asa dáil. Is ann sin duscis
Ailill, ocus ba ferr leiss éc andá betbu. Fobair ic torsi moir
ocus icc snirache. Tic tra ind ingen dia SLCcallaim. Is ann
sin aspert frie matarla dó, „Tair-siu" ar si „cosin n-inadh
cetna immaroch". 15
[LU:]
imbáracli", ol si [Acbt ni ba issin t-ossud na firflatha
dogéntar a col.] „Totaisiu imbárach im dail-si cosin tulaig
uasind lius".
12. Bai Ailill oc frithairi na aidchi, contuli trath a dála;
ni dersaig co trath teirt ara bárach. Luid Etain ina dail- 20
seom, CO n-accai in fer ar a ciund co cosmailius crotha
AiMlla, ocus cóinis in lobra a gsdair. An aithesc rop áil do
Ailill, issed ro ráid seom. Do fúsci Ailill trath teirt. Fota
fecais for torsi trath do deochaid Etain isa tech. „Cid dot
gni torsech?" or si. „Do fóidiud-siu im dail-se, ocus ni ránac 25
ar do chiund, ocus dorochair coÜud form, conom érracht
innossa. Isuachnid nirrodchad mo ic-sa." „Ni ba són", ol
Etain, „ata lá in degaid alaili." Gaibthi frithairi na haidchi
sin, ocus tene mór ar a bélaib ocus usci na farrad do thabairt
fo a súili. • ' 30
6 mithidh Eg. ig Die eingeklammerten Worte sind wohl spätei-er
Zusatz.
IV Tochmarc Etáine. 127
rEg:l
13. Ocus rop inaiin ocus in cétlá, ocus ticced in fer gach
lai dia ssdgid. Tic tra in la dédenach ina dáil ocus dorala
in fer cetns. di. „Ni frit-sa" ol si „ro dalusa itíV. Cid tu
dana icim dail? Acht inti ris ro dháhisae sunn, ni ar baés
nach ar báegwZ ro dalus-sae friss, acht is dia icc don galur 5
hi m-bui dorn sercc." „Ba coru deit tiachtain imm dáil-siu,"
ar se, „ar in tan rob-sa Etaein Eocraide ingen Ailillu ropud
messi do ce^muir." „Cid ón", ol si, „cia hainm-siu itir, cid rot
iarfaigedh?" „Niwsa, Mider Breg Leith mo ainm-»siu", ol se.
„Cid rot scar-sa frim-sa, ma ro bamar amlaith sin?" ol Etain. 10
„Niwsflf," or Mider, „fithnaissiu Fiiamnaighe ocus brechtae
Bressail Etarlaim [ro dtiss sgar]. Aspert Midir fri hEtain:
„In raga limm?" ol se. „Ni tó," ol si, „nocha crenob rig
n-Erinn fwt-sa nach ar fer n-aile na festar cland na cinél dó."
„Is mi-siu ém," oll Mider dorat for menmain A'úilla. do sercc, 15
[LU:]
13. Tráth a dála totáet Etáin ina dáil, co n-accai in
fer cetnai lunnl Ailill. Luid Etain dia tig, fecis Ailill oc cóí.
Dolluid Etain co fá thrí, ocus ni arnic Ailill a dail, co
fornec si in fer cetna. „Ni frit-so" or si „ro dálus-sa. Cía-so
thú do deochaid im dail? In fer fris ro dalusa, ni ar chul 20
no amles ticht ar a cend, acht is ar accuis tesairgno do mnai
rig Erend don galwr fod ra bi. „Batochu dait tuidecht
cucom-sa, ol in tan rop-sa Etain Echraide ingen Aililla, bá
messi do chetmuinte»'. Bá íar do sárlúag do prímmaigib
líErend ocus uscib ocus or ocus argai, co tici do chutrommae 25
do fácbáil dar th' eis." „CcicM" ol sisi, „cia th' aium-siu?"
„Niwsa Mider Breg Leith", ol se. „Cacht," ol sisi, „cid ronn
ctarscar?" „Niwsa, fithnaise Yuamnaige ocus brechtai Bresail
Echarlaim." Asbert Mider fri Etain: „In raga-so lim-sa?"
„Na thó", ol sisi, „no co ririub rig n-Érend ar fer na fetar 30
claind no cenel do." „Is messi ém", ol Mider, „dorat fó
mewmain Aililla do seirc-siu co fota, co torchair a fuil ocus a
2 (légenach Eg. 12 ro duss sgar betracJite ich ah ergänzende Glosse,
wir müssten sonst rodn sgar erwarten. 13 zu lesen renob?
128 IV Tochmarc Etáine.
fEg:]
is me dono ro thairmiscc im Ailill dul it dail ocus it conni
ocus nar léc dó th' enech do milliud."
14. Taiiico iarsin in ingen dia thig ocus dochúaid d'
accallam Ailillo, ocus bennacliais do. „Is maith tra dorala
duine sin diblinaib", ar Ailill. „Is am slán-sa fodecht-sa 5
dorn galur, ocus iss at slán-sa dot enech, ocus be«r-siu benuach-
tain." Itlocbamar diar n-deib", ar Etaiu, „is maith linn
3im\aid sin," Is ann sin tra tanic Eochaid dia chuairt rig
ocus ro fiarfa*^ a brathair fóceíóir. Ro hinnisidh a scélu do
o thus CO derith, ocus ba buidhech in ri dia mnai ara n-derna 10
do maith fria h Ailill, ocus is fólíth linn in scéul sin ar
'Eochaid.
Scélu imorro Eachac^a innistir sunn ocus Etaine.
15. Fechtus dia m-bui Enchaid hi Frémainn, co n-dernad
óenuch ocus echtressa leo ann, co tanicc iarsin Etain do 15
faircsi in oenaig. Is annsin äana dolluid Mider dochum in
oenuig ocus tanicc d'insaigid in airechta i ra ba Etain ocus a
banntrachta immpi, ocus fúaitgid leiss hi cona hinailt, i.
Croichean Chrodergh inailt Etainiu, ocus ba doithfir in dealb
i tanic Mider chuccu. Is ann sin imorro rothócbatar bann- 20
trocta fer n-Erinu a n-gáiri guil hie breth na rignu uaidi'ö,
cor lecit echradha hEiend fris, cona fetatar na n-aer nó i
talmuin dochúaidh.
[LU:]
feóil de, ocus is messi thall cacli n-accobor collaide n-airi, na
beth milliud enech dait-siu and. Acht teisiu lim-sa dorn 25
crich, dia n-apra Eochaid frit?" „Maith lim", ol Etain.
14. Tic iarom dia tig. „Is maith ar comrac", or Aihll,
„secli rom icad-sa a fecht-sa, ni fil imlot n-einig dait-so and."
„Is amra amlaid", or Etain. Tanic Eochaid dia chuaird
iartain ocus atlaigestár bethaid a brathar ocus budigthe fri 30
hEtáin CO mór a n-dorigni co tanic som.
«
9 ro hinnisigh Eg. n din aigid Eg.
IV Tochmarc Etáine. 129
[Eg:]
16. Is ed xmorro dochuaid Mider siar co Magh na
Cniachna. „Cid do maith dúinniu iiir tadhall in maighi sin?"
for Croichean Croderg. „Bid he t'ainm bias for in maigh
siu CO brath", for Midir, „i. Mag Cruachan, ocus Raith
Cruachan". Dochúatar iartaiu co sith sinighe Cruachan, 5
dáig rob fagus a cairdess, ocus ro batar co cenn iiómidi ann
hie tomailt ocus ic fledugííí?, couid ann atbert Croichenn fri
Mider: „Inni so do treb-sa?" Atbert Mider fri Croichin:
„Iss aun ata mo treb-sae, tair ic taui-cbáil na gréni". Luid
Mider iarsin ocus Ettain co Breg Leth mic Celtcair. 10
17. Is ann sin imorro ro chuirestair Eochm'ti eclacha
hEreww ocus a oblori ocus a tarralíí^^/^ sligciZ ocus a techta
coicrichi úad fo hErinn d'iaiTaidh a mnae. Dochuaidh
Eochm'iZ fein iarsin fo Eirmn d'iarraiVíJ^ Etaiue, ocus bliadain
on 1Ó cu céle do ga \i\2ivvaidh ocus nis fuair, ocus do riacht i 15
cinn hliadno co dun Frémaind.
18. Is ann sin ro chuh* Eochaiíí a drui á^oxraidh Etaine,
i. Dalán a ainmm in driiadh. Is edh tanicc reime an la sae
siar connicci in sliab rissin-apur Shab Dálán, ocus ro bui ann
in oidqi sin. Ba tromm imorro laissin druid dicheilt 20
Etáiniu fair fri re hMadna, co n-dernui iarsin IUI flescca ib«V
ocus 8crii)uidh oghumm inntib, ocus foillsighthir do triana
eochraib écsi ocus triana oghumm, i. Etain do bith i sith
Breg Leith iarna breth do Midir inn.
19. Is and sin dawa dochúaid Dálán sair doridisi gu 25
dun Frémainn úail hirra bua Eochuid ri hErinn. Ro fiar-
fuigh 'Eochaid dia drui a sceulu. Is anusin imorro do
riachtatar a echluchu ocus a oblori ocus a tharralaigh sligiuth
ocus a techta coiccrichi dochum ri hErinn, ocus ro fiarfuigh
sceula dib, an füaratar sgéulu Midir ocus Etaini. Ocus 30
adrubrutar ni füaratar, conid aunsin atbe>-t a drúidh friss:
„Rotirmaiss écaine ocus mór olcc ocus imniuth duit bith i
13 iarraig Eg. 20 oidqws Eg 26 29 ro fiarfuidh Eg.
9
130 IV Tochmarc Etáine.
[Eg:]
n-ingnaiss do mna. Tinoltar lett slúaigh bfer n-Erinn, ocus
roichthea co Brigh Leith micc Celtchair, ocus dentar a toghail
occut, ocus iss ami fogheba do mnai, ocus tabuir ass hi ar áis
no ar écin."
20. Dochúaid iartain Eochuith ocus fir hErinn co Bri 5
Leith ocus ro bataur liic togbuil in t-sidae ocus ic cuingid
Etainiu do tabairt doib immach, ocus ni tuccadh doib. Ocus
docúas iarsin ar in side, ocus tuccad Etain immach, ocus
doriacht co dun Fremainn doridhissi, ocus bui i n-grádhuib
ri hErind, i. a caeimcheli gráduch dingúala bodein, i. hicc 10
Eochuith Airem. Ocus iss he in t-Echaid sin ro bui XII bl.
hi richi n-Erend, gurrus loiscc teni hi Fremainn. Conid hi
Serclighi Ailillu ainm in sceuil sin ocus Tochmarc Etainiu.
Ocus ni ruc in Etain sin claind d' Eoclaaid .4.irem acht mad
óen ingin, ocus ainm a mathar tuccad iuirre, i. Etain ingen 15
Echada Airimon, ocus ingen dissidi Messbúachalla mathair
Conare Moir mic Eterscéuil. Conid airi sin ro choillsiut
"sithchaire Muighi Breg ocus Mider Bri Lethi geissi Conuiri,
ocus ro thimdibsit a sseghul ocus dorónsat arcain Muige
Bregh, ar toghail sidha Bri heith ocus ar Etain do thaphuirt 20
as d' Echaid Airem ar écin.
Anhang.
Zu Cap. 13:
Die früheren Schicksale Étáin's, auf welche in diesem Capitel Bezug
genommen wird, sind mir nur aus einem Fragment im Lebor na hllidre
bekannt {Facsim. p. 129), das ich hier mittheile.
. . . athaigi ocus a grianan co senistrib solsib fri techt ass,
ocus tobreth tlacht corcra impe ocus imchuirthe in grianan sin lasin
Mac O'c cach leth no théged, ocus ba and con-tuiled cach n-aidchi
occa chomaitecht do airec mcwman conda tanic a sult ocus a feth.
Ocus no linta in grianan sin do lubib boladmaraib ingantaib, co m-bo 25
de forbered si, di bolod ocus blath na lubi sainemail logmar. Atcbiias -M
do Fuaianaig a n-grád ocus ammiad doratad di lasiu Mac O'c. "
Asbert Fu&mnach fri Mider: „Congarar deit do dalta condensai
chorai frib diblinaib, ocus co n-dechos for iarair Etaine." Do tháet
techt CO Mac n-O'c o Mider, ocus luid si dia accallaini, ocus dolluid 30
IV Tochmarc Etáine. 131
Fua.mnach timchell calléic, co m-boi isin bruig ocus tobert in
n-athaig cétnse fo Etain, conda bert asa gríanán for in fúamain,
forsa ra bi riam co cend secht m-bliarfan fo hEríníZ, conda timart
athach gáithe ar thrógi ocus lobrai, conda corastár for clétbe tige la
ültu i m-bátár oc Ol, co torchair isin n-airdig n-óir ro bói for láim 5
mná Etair in chathmiled 0 Inbiur Cichmaine a coiciud Choncobair,
conda sloic side lasa loim gabais asind lestwr, co m-bertai di suidiu
fo a broind, co m-bo ingen iartain. Dobreth ainm di i. Etain ingen
Etair. Di hliadain déc ar miii trá 0 gein tuissech Etaini
0 Ailill cosa n-gein n-dedenach 0 Étwr. Alta iarom Etain oc 10
Inbiur Chichmuini la hEtar ocus coeca ingen impe di ingenaib
tussech ocus ba hesseom no da biathad ocus non éted ar chomaitecbt
Etaini a ingini dogrcs. La n-and dóib aningenaib (sie) uilib sind
inbiur oca fothrocud co n-accatar in marcach isammag cucu dond
usciu. Ech dond tuagmar foran forlethan casmongacb caschairchech 15
foa suidiu. Sidhalbrat uaine hi fiUiud immi, ocus léne foderginliud
imbi, ocus eo óir ina brut ro saiged a giialaind for cach leth.
Sciath argdidi co n-imbiul oir imbi for a muin. Sciatrach argit and
ocus tul n-óir fair, ocus sieg coicrind co fetban oir impi, oirlond
cocró ina láim. Folt findbudi fair co hetan. Snithe oir fria étan, 20
conna teilged a folt fo agid. Assisedar sist forsin purt oc deiscin
na n-ingen, ocus ro charsat na ingena uili, conid and asbert som in
laid seo sis:
Etain indiu sund amne
oc Sid Ban find iar n-albai 25
eter maccaib beccaib di
for brú Inbir Cichmuini.
Is hi ro hie súil ind rig
a topor Locha Da lig,
is 1 as ibed sin dig 30
la mnái n-Étair hi tromdig.
Is tria ág dossib in ri
inna heónu di Thethbi,
ocus báidfíd a da ech
illind Locha Da airbrech. 35
Biat imda coicthe ili
tria t'ág for echaig Midi,
biaid togal for sidib
ocus cath for ilmilib.
10—21 Von Alta iarom bis fo agid übersetzt von 0' Curry, On^he Mann, and Cttst.ll,
162, 163; daselbst ist in einer Anmerkunff von Sullivan auch der Text mitgetheilt, leider
mit vielen UngenauigJceiten.
9*
132 IV Tochmarc Etáine.
Is í ro loited is tir,
is Í archosnai in rig,
is Í be find fris dogair,
is Í ar n-Étáin iartain.
Etain in diu. 5
Dochúaid úadaib in t-óclsech iarsain ocus ni fetatar, can do
deochaid no cid dochóid iarom. 0 ránic in Mac O'c do acallaim
Mid^r, ni fornic Fuamwai^f ar a chiund, ocus asbej't (i. Mider) fris:
„Bréc dorat in ben imond, ocus dia n-ecastar di Etain do bith i
n-Ére, ocus ragaid do denam uilc fria". ,,Domuiniur, is dóig bid 10
fir" ol Mac O'c. „Ata Étáin ocomthig-si isin brúig o chianaib isin
deilb hi tarfas uait-siu, ocus bes is cuice forobart in ben." Dothsét
Mac O'c dia thig for a chulu, co farnic a gríanán n-glainidi cen
Etain and. Immasói in Mac n-O'c for slict Yndimnaige, con tarraid
for óenuch bodbgnai oc tig Bresail Etarláim in druád. Fosn 15
opair in Mac O'c ocus benaid a cend di, ocus dobert lais a cend
sin, corra bi for brú in broga. Acht chena isseá i slicht inninud
aile, conid la Manandán ro marbait a n-dis i. Fuamnac/i ocus Midir
i na-Bri Léith, dia n-ébrad:
Fúamnach báeth bá ben Midir sigmall is Bri co m-bilib 20
i m-Bri Léith ba láthar lau ro loisctbe la Manandán.
Zu Cap. 15:
Hier möge aus dem Lehor na JiUidre wenigstens noch ein genauer
Abdruck des Gedichts Platz finden, in welchem Mider die Schönheiten
seines Landes schildert und Étáin auffordert, mit ihm zu kommen. Im
LU. gewinnt Mider die J£táin dem Eochaid im Schachspiel ab; leider
ist, wie bereits S. 115 bemerkt, die Prosaerzählung in dieser Handschrift
nicht vollständig erhalten. Das unten folgende Gedicht steht aber mit
dieser Erzählung nur in einem losen Zusammenhange. Die Worte In
raga limm finden sich auch oben, Cap. 13, und sind vielleicht der
Ausgangspunkt des Gedichts. Denn die Aufforderung Mider^s an Étáin,
mit ihm zu kommen, hat gewiss von Anfang an zu den Einzelheiten der
Erzählung gehört.
A be find in raga lim, i tir n-ingnad hi fil rind,
is barr sobarche folt and is dath snechta corp coind.*
Is and nad bi miii na tái, gela det aud, dubai brai,
is li sula lin ar sluag, is dath sion and cech grúad. 4
Is corcair maige cach máin, is li sula ugai luin,
cid cáin deicsiu maigi Fall, annam iar gnáis maige máir.
* slnaig Lü. Ueber is dath sion die Glosse: no is brecc.
^lieber maige die Glosse: no lossa; über li aula: no is dath.
IV Torhmarc Etáine 133
Cid mesc Hb coirm inse Fáil, is mescu coirm tire máir,
amra tire tir asbiur, ni tliéit oac and resiun. 8
Srotha teith millsi tar tir rogu de niid ociis fin,
dóini delgnaidi cen on combart cen peccad cen col.
Atchiam cách for cach leth ociis ni connacci nech,
temel imorbais A'daim dodon archéil araraim. 12
A ben dia ris mo thuaith tind, is barr oir bias fort chind,
muc iir laith lemnacht la lind rot bia lim and, a be find!
A be. f. (sie)
Text und Uebersetzung dieses Gedichts bei Siülivan, On the Mann,
and Cust. III, p. 191, lassen viel zw wünscJien übrig. Eine Uebersetzung
von O'Curry, aber nach einer anderen Handschrift, Und. II, p. 192.
Ein sehr ähnliches Gedicht theilt mit O'Kearney in den Trans-
actions of the Ossianic Society, I p. 23. Denn dieselben Vorstellungen
von einem glücklichen Lande kehren in der Finnsage wieder: in dieses
Land, tir na n-óg, tir na m-beo („the f^lysium of the pagan Irish") wird
Oisin von der Tochter des Königs selbst entführt.
V.
Die Geburt Cuchulainn's.
1. Diese sonderbare Erzählung findet sich gleichfalls im
Lebor na hUidre und in dem „Egerton 1782" signirten
Manuscripte des British Museum, in ersterem p. 128 des Fac-
simile, in letzterem p. 152. Der Schreiber des Lebor na hUidre
giebt hier als Quelle, aus der er dieses Stück copirte, das
Libur Dromma Snechta an, eine leider verloren gegangene
ältere Handschrift, von welcher O'Curry, Lect. on the Ms. Mat.
p. 13, handelt. Auch hier besitze ich, was das Egerton
Manuscript anlangt, eine Abschrift O'Grady's, die ich 1874 mit
dem Originale collationirt habe.
2. Der Gang der Erzählung ist der folgende:
Eines Tages überzieht ein Schwärm von wunderbaren Vögeln
das Land bei Emain Macha und frisst alles Grüne ab. Conchobar
und sein& Krieger fahren aus, um sie zu jagen. Sie verfolgen
die Vögel, bis es Nacht wird und es anfangt zu schneien.
Als Obdach finden sie ein einzelnes Haus, in welchem ein Mann
und eine Frau wohnen. Die Frau gebiert einen Sohn, und
Dechtire, die Schwester Conchobar's, die diesen als Wagen-
lenkerin begleitet hatte, nimmt sich des Knäbleins an. Nach
Emain Macha zurückgekehrt, erzieht sie ihn, bis ihn zu ihrer
grossen Betrübniss eine tödtliche Krankheit hinwegrafft. Nach
einer wunderbaren Erscheinung bei Tage erscheint ihr darauf
bei Nacht ein Mann, der sich als Lug mac Ethneud, ein zu
den Tuatha De Danann gehöriges übermenschliches Wesen, zu
V Compert Conculaind. 135
erkennen giebt. Er sagt ihr, dass sie von ihm schwanger werden
wüi'de. Er sei es, der alles so gefügt habe, wie es gekommen
ist; er sei der Knabe gewesen, dessen sie sich angenommen, und
dieser Knabe befinde sich jetzt in ihrem Leibe. Deichtire wird
schwanger, und niemand weiss, woher. Conchobar verlobt sie
dem Sualdaim. Sie schämt sich ihres Zustands. Wieder zur
Jungfrau geworden, wird sie von Neuem schwanger und gebiert
den Setanta. So hiess Cuchulaind, ehe er Culand's Hund
tödtete.
3. Hiermit endet die Erzählung in Eg. In LU. schliesst
sich eine weitere Erzählung an*, von welcher leider nur der
Anfang, und auch dieser verstümmelt, erhalten ist. Dieselbe
Erzählung findet sich jedoch vollständig in einer zweiten Version
der Sage, welche in Eg. unmittelbar nach der ersten mitgetheilt
wird (Eg. 1782, p. 153).
Einige Einzelheiten in dieser Erzählung sind schwer ver-
ständlich; die betreifenden Stellen sind durch Sternchen markirt.
Offenbar liegen auch hier wieder mythologische Vorstellungen
zu Grunde, die man aber erst dann mit Sicherheit wird verfolgen
können, wenn mehr von ähnlichen Erzählungen bekannt sein
wird. Auf eine derselben, in welcher es sich gleichfalls um eine
wunderbare Geburt handelt, und in welcher gleichfalls Vögel
eine bedeutsame Rolle spielen, nimmt Bezug SuUivan, On the
Mann, and Cust. I, p. ccclxx.
4. Der Name von Cuchulainn's Mutter lautet Dechtire.
Das Facsimile von LU. bietet in dieser Erzählung immer
Deichtine. Dieselbe Verwechslung von r und n liegt in Eg. vor,
wenn daselbst Cap. 1 Briccni für Briccriu geboten wird.
Die abgekürzte Schreibweise ist unbezeichnet gebheben in
ocus, for, mac. Li Eg. ist ocus mehrmals pleno geschrieben.
LU. bietet Cap. 2 die Form dno.
* Den Inhalt derselben bildet der Streit um die Erziehung Cuchulainn's.
136 ^ Compert Conculaind.
Compert Couculaind inso sis a Libur Dromina Snechta.
[LU:]
1. Láa n-áeii ro bátár mathi Ulad im Chouchobur i
n-Emain Macha, no thathigtis énlaith mag ar Emuiii. Na
gelltis, conna facabtais cid mecnu na fér ná lossa hi talara.
Ba tochömracht la hUltu anaicsiu oc coUud a n-hirend,
Imlaat nói cairptiu dia tofund laa n-and, ar ba bés léu-som 5
forim én. Conchobar dawa hi sudiu inna charput ocus a fiur
Deichtire, ossi maccdacht. Issi ba hara dia brathair. Errid
Ulad ar cheiise inna carptib, i. Conall ocus Loegaire ocus
cach olchena. Bricriu dawa leu. .
2. Fus rumat an ein remib diandaim tar Sliab Fuait, tar 10
Edmuind, tar Brega. Ni bid clad na bairbi na caissle im
thir i n-hEre isind amsir anall, co tanic remis mac n-Aeda
Slani, acht maigi réidi; ar imad na treb dana inna remis sew,
iss aire conopartatar cócricha i n-hEre. Ba hálaind tra ocus
ba cáin in t-énlorg ocus in t-énamar bói leu. Nói fichit én 15
[Eg:]
Cuimpirt Conculainn innso.
1. Bui Conchopur ocus maithe Ulud immi ind Emuin
Macha fect n-oen ann. Taithigiis enlaith mag ar Emuin, no
geltis, cona facbatis cid luisni hi talmuin ann. Ba saeth la
hUlltaib inni sin. Innlig (sie) noi cairpim do dul dia toffunn, 20
ar ba bés leo-sum dogress ioram for enlaith. Concho&ar ann
ceiamus ina charpwi ocus Dectiri a siur ar a bela*& do raith,
ossi macdacht, ocus, eirrith \J\ad olcheno ina gcairptib, i.
Conall Cernuch ocus Fergus mac Roich, ocus Laeguiri buadach
ocus Celtchair mac Uithechuir. Briecri ann A&na leo amuil 25
gach n-anrad.
2. Tiaguit inn eoin remib iarum tai' Sliah Fuait, tar
Muirtemniu, dar Edmann, dar Breg mag (sie). Ba haluinn
iarum in t-enlorg ocus in t-enamar cachnaitir for alluamuin*.
7 Deich tine LU. a sen LU. lo tar sliab fuait tar
edmuind LU. n Ulug Eg. 25 Celtair Eg
V Compert Conculaind. 137
[Lü:l
dóib, rond argit etei* cach da en, cach fiche inna lurg fö leitb,
nói liiirg dóib. Samlaid da en bátar rempii, euing airgit
etarru, Toscartha tri eúiii dib co haidcbi, lotir reinib hi cend
in brogo. Is and ba hadaig for feraib Vlad. Feraid snechta
mór foroib dno. Asbert (.'oucbobar fria muintir, ara scortis 5
a cairptiu ocus ara cuirtis cor do chuingid tige dóib.
3. Luid Conall ocus Bricriu du chur cúarta, fo fúaratár
óen tech nue. Lotar ind. Foráncatár láuamain and. Boithus
failte. Lotar ass co a muintir. Asbert Bricriu, ni bú fíu
dóib techt don tig cen brat cen biad. Ba c^mung áa.na cid 10
ar indus. Lotar do caramaib (i. doridisi). Tube»*tatár a
cairptiu leu. Ni gabsat nammár isin tig, co n-accatar talmi*
(i. iarsin) du dorus culi friu. In tan ba mithig tabairt biid
[Eg:]
Noi ßchit en allion, ocus ronn findruine itir gach da en dib.
Cach fiche da en illdathacba remib, ocus runn dergoir it*> 15
suidiu. Doscartad tri heoin dib co haidqi. Lotar reimib
iarum hi gcenn in brogo. Ba hadhai^ doib fo soduin.
„Sgnirid tra," ol Conchohar, „ocus cuirid cuairt dun dus hi
ioghar tech dun innac baile".
3. Luid Conull Cernach ocus Briccriu do soduin. Fogabar 20
oen tech nuad, ocus lanamuin anu, Boithius failti mor le.
Dotiagai for culu go a muinntir ocus asfiadai doib a n-inatecto,
ocus ispert Briccri, ni ba fiu tect don taig, biaid cumung,
ocusi he gin brat, gin biad. Lotar ass iarum don taig allin
uili, ocus ni gabsat nammor don tig cona cairptift ocus ann 25
echai& ocus a n-armaib, ocus dusn-ainicc gach maith issin
tig dir biad ocus cuimtig ocus eccuimdig, etir gnath ocus
ingnath, conna bui adhaig bud ferr doib. Conn-faccatar ni; ^
in n-og\ach rochain inn dorus na cuileci. Ocus aspert friu:
„In tan bus mithig lib for gcuit?" ol se. „Mithig linn o chianuib" 30
3 Ueber lotir die Glosse: no a (lotar). 17 bahag Eg.
22 asfiad Eg. 25 n mor Eg. 26 anarmb Eg. 28 connabui ag Eg.
138 V Compert Conculainn.
FLU:]
dóib, batir fsßlti meisc iarom fir Ulad ocus ba maith a-
thumthe*. Asbert in ier fri Ultu iarom, boi a beii fri idna
inna cuili. Luid Deichtire a dochum, atdises * birt (i. rucastar)
mac. Láir áana bói i n-donis in tige, trogais (i. tusmis) di
lurcbure (i. da serrach). Gabsit Ulaith iarom in mac, ocus 5
dobert som na lúrchuiriu do macslabri don macc. Alt Deich-
tire in mac.
4. Tráth bá maiten dóib conda accatar ni i n-airthiur in
broga cu eónu acht a n-echrada fadesin ocus ammac
cona liiircurib. Tothségat iarsin do Emain. Alair leo 10
ammacc, co m-ba bláicce. Da fúabair galar iar suidm.
Atbail de. Ferthair a guba. Ba mar a sséth la Deichtire
dith a daltai.
5. Baisu lüge* do dig oc tintud on gubu. Tothlaigestar
dig allestar huim. Dobreth di co n-dig: nach mod don bered 15
[Eg:]
ol Briccri. Dusn-ig . biad ocus deog iarum gumdar mesco
ocus gumtar sathig. Aspert friu iarum, bui a hen fri hidnu
ina chuilid. Luid Dectire a dochum. Aásúted herid mac
ann. Lair dono hi n-dorus in tige. Berid side da laurcuiri,
ocus dobert a atha«V na laurana don mac do macslabrad. 20
Alta Dectire in mac.
4. In tan ba matan doib, conn faccatar ni: is ann batar
gin tech gin euna ind airthmr in broga. Dotiagat iarum do
Emuin Mache for oulo, ocus in mac ocus in lair cona luránuib
leo. Ocus alair leo in macc gu m-bo hoglach mor. Tanice 25
galur mor iarum, ocus ba marb de. CaintiV commor ind
Emuin Machu, ocus ba saeth mor la Dectm inn t-sinnruth * a
dalta do ecib.
5. Dothothluighestar dig iarum iarsan guba mor sin.
Nach mod do bmuth in lestui* gusin linn dia beluib beus, 30
3 Deichtine LU. a Deichtine LU. 9 in mbroga LU.
10 Nur lúirc in LU. sichtbar. 12 Deichtire LU. 18— 21 Dectir Eg.
29 dothothluidestar Eg.
V Compert Conculaind. 139
[LU:]
dia bélaib, dolinged mil m-bec iarsin lind dochum a bei; o ra
uccad o bélaib nacc ni inneuch* scéinti loa haiiail ho chud.
Contuli iarom d' adaig co n-accai ni: in fer clmicci ata-
gládastár. Asbert fria, ru bad torrach húad, ocus bá hé
nudabcrt adochiim don bruig. Ba leiss fétir. Bai in mac 5
altae, ocus ba he tatharla inna broind, ocus bid Setanta a
ainm, ocus ba hesse Lug [lug] mac Ethnend, ocus co n-altá
ind lúirchaire din mac.
6. Ba torrach din ind ingen. Ba ceist mór lá hUltu, ná
con fes céle for a seilb dumet* ba hóman leó, bá ó Chon- 10
chobur thrémesci, ar bá leis no foied a fiúr. Arnenaisc iarom
Concobar a fíair do Sualdaim mac Róig. Ba mór a mélacht
lea techt cosin fer i n-imdaí, ossí alacht. Anam laide don
chrund siuil, brúchtis bí acroith innallaili*, co m-bu ógslán.
Luid cosin fer iarom. Bá torrach atheroch ellam. Birt mac, 15
ocus doberar Setanta fair.
[Eg:]
ro lingiuth in miol m-becc iarsin linn dochumm a beoil; o
ro uccud in mil o helaib, ni faccuid nech in mil iarsin.
Scente in mil co hopunn ria hanail fo deoid. Contuil iarum
d' adhaig, conn facco ni: in fer chuicci, ocus ispert fria: „Biad 20
torruch huaim-siu a bew", ol se, „iss me ro-bur-fucc don prug"
ol se. „Is lem dofeidbair hi tuaim inn eouin (sie). Is me in
mac ro altaisi, is he tathlai it bruinn, ocus bid Setanta a
ainm. Is missi Lug mac Ethnenn."
6. Ba torruch iarum in ingen. Ba cest la hUlltu iarum 25
inni sin, ar ni fess ceU le in inbuid sin. Domenatar hUlaid,
ba Concliohar dogenai thamuscce, ar ba leis no fsiided a fiur
dogres. Aronenuscc iarum in ingen do. Sodaultuim. Ba
mebul le dul, issi torruch. Adroethuig iarum in n-gein bui
ina bruinn; in tan luid-i do crunn ocus beraith a croith in 30
alaili, gu m-bo hoghslan. Luid gusin fer ocus ba torruch
3 ndadaig LU. 7 Das zweite lug am Anfang einer neuen
Zeile. 20 dag Eg. a? no faid^ Eg.
140 V Compert Coiiculaind.
[Lü:]
7. Is and sin iarom batár Ulaid hi comthinol i ii-Emain
Macha, in tan berta in mac. Bátár iarom oc imchosnani, cia
dib no ebelad in mac, ocus lotar i m-breith Conchobair.
Asbert Conchobur: „Beir duit a Findchoem in mac" ol
Concobwr. Do fécai Findchoem in mac iarom. „Caras mo 5
chraidi-se in mac so", ol Findchoem, „conid cwmma lem ocus
bid he Conall Cernach.'^ „Is bec duit etorro", ol Conchobwr,
„i. do mac fein ocus mac do derfethar. Conid and ro
cháchain Conchobwr inso.
Sochla brec becaltach 10
buithig dag Bectire
domroed riasein secht carbtib
sepaind uacht domm eochraid
[Eg:]
aitherruc ellum, ocus hert mac, ocus ba he Aono mac na teoru
m.-h\iadan in sin, ocus ba Setanta a ainm iarum, gommo 15
marb laiss iarum cu Caulaind cerddo. Is osin ille ro
hainmnigter do Cu chuluinn. Finit.
[Von hier ah aus der zweiten Version in Eg:] ... In
tan doriuchraisit, con facatar ni: in maccoem m-becc
indulbroig Cowcohuir. „Beir duit a Finncaem in mac" ol 20
Concohar. Imman faco Finncoem iarum iii mac og Concobuir.
„Cartho mo cridi-si in mac si", ol Finncaem, „conid cummo
lemm ocus bid Conull." „Is bec eim etMrru duit-si", ol Bricri,
„mac Dectiri do derbsethur innsin. Is hi fil sunn cwcii ingen
don-esiao a hEmuin teora, hliadna gusinniud". „Ni fil brig sin 25
tra", ol Concobur. '
Sochla brig becfoltach
baithi indag Dectiri
domroet iarsin secht gcairptiu
sephaind huacht do eochraidib 30
14 mac na teoru m-bl. Diese Bezeichnung wird erst durch die zweite
Version der Sage verständlich 24 derbhsethur Eg.
J
V Compert Conculaind. 141
[LU:]
. . . nu tathig ernithib
domminuc ior set . . . .
,, " ol Conchobwr beos fria fiair. „Ni ba si nodn-
ebela em" ol Sencha. „Is messe nodn-ailfea. Ar am tren,
am trebar, a . . . athlom athargaib. Am ollom, am gaeth, ni 5
dam dermatac . . gadui* nech ria rig. Ar foehlim a insce.
Admid . . . hi cath ria Conchobwr cathbúadach. Concertaim
ocus nisn-insorg. Nimthorgiiea ater aite
Cid messe ém nodn-gaba ol Bla ....
ua liéislis lem-sa. Ro ferat 10
. . . Congairim firu cocid laErenn
sechtmaine no á diberga. Forr
or Fergus. Dorr
I
[Eg:]
ariniiinu taing errethaib 15
don anicc set set anta (sie).
„Gaib duit in mac, a i'innchoem" ol Couco&ar fria fiair.
„Ni ba si nodn-eblai eim," ol Sencho, „is misi nodu-eblae.
Ar am tren, am an, am athlum allus atharguib*, am ollum,
am gaeth ni dorn dermatoch. Adgladathur rig ria rig. 20
Amroichlimm * a innscni. Admaidher * ferrig a cath ria
Concobur. Concertuim hretha, hUlad ocus nissn-innsurg.
Nim thoirccni * aide aili inge Conco&ar". „Cid missi not
gaba", ol Blai Br'mguig, „ni epelai faili na esliss. Ro ferat
mo thecJdsL tosccoi co Concohar (?). Congairim ^riu hErinn. 25
Nüs biathaim gu cenn dechmaidi. Fosuidiui" a n-dano ocus
a n-dibergai. Forriuth a u-enech ocus a n-inechgreso amin."
„Is anble sin" ol Fergus. „Dori'oegai tren occai, is missi
nomn (sie) -eblo. Am trcn-si, am trebur, am tectm nimdotair*
1 Die Lücken im Texte sind dadurch entstanden, dass die
letzten vierzehn Zeilen des betreffenden Blattes nicht mehr lesbar sind.
4 atren atrebar LU. 25 thesa 'Eg. cocö Eg. 26 nus
ist in Eg. ausgedrückt durch 1" {d. i. lat. vel, ir. no) und die bekannte
Ligatur für us, also eigentlich nous.
142 V Compert Conculainn.
fEg:]
ar feb ocus innbas. Am amims ar gail ocus gaisccccZ. Am
guia frimtair*. Am tualuing mu dalta. Am din gach
dochruiti. Dogniu dochur gach triuin, dogniu sochur gac7i
lobuir". „Cia contuaisi frimp," ol Amorgeni, „marthai*.
Am tualuing mu dalta altrammo do rig. Ro moltar ar gach 5
feib as mo gail ocus as mo gaisceíí, as mo gais, as mo thocud,
ar mo es, ar mo orlapra, ar aine ocus calmatus mo clileiÄi (?)
ce bo laith, am fili, am fiu do ratb rig. Arurg gach n-eirrid,
ni tuillim buidi di nech acht do Conchobar. Ni comul fri
nech ingi fria rig namma," 10
„Ni ba[ba] tra inni sin", ol Senco. „Gaibith Finncoem in
mac gu rissim Emuin, ocus fuigillfith*V Morunn uimi acht gu
rissim." Lotar ass iarum do Emuin, ocus a mac la Finncoim.
Fuigillsit Morunn iarum iar riachtuin, ocus ispert sidi:
„Atnoad Concohar eim," al Morunn, „ol is cetaicce Fitincoimiu. 15
Atmenath Smco setait sceu aurlapra. Rom-biathaíí Blai
BriugMÍ^. Berur do glun Ferguso. Ba haidi do Amorgini.
Bad comaltai do Conall Gemach. Di chich a mathar Finn-
choime. Ba cummo nondomaigetar * huili etir au * ocus
eiriid, etir rig ocus ollum, ol bid caro sochuidi in mac so. 20
Is cuma do fich uar n-inechgreso huili, ar fich for n-atho
ocus for n-irgola uili in mac so. Ised dognith dee iarum:
berthi Amorgin ocus Finnchoem, connalt i n-dun i m-Brith i
m-Mag Murtemni. Finit.
Anhang.
Hier folgt aus Eg. 1782 die bereits S. 135 erwähnte
zweite Version der Sage Compert Conculainn, deren zweiter
Theil (den Streit um die Erziehung Cuchulainn's betreifend)
soeben im Anschluss an den fragmentarischen Text des Lebor
na hUidre mitgetheilt worden ist. Die bedeutsamste Abweichung
von der ersten Version besteht . darin, dass wir hier etwas
näheres über jene Vögel erfahren, die im Anfang der Erzählung
7 mochll Eg.
V Compert Conculainn. 143
auftreten. Dechtire, die Schwester Conchobar's, und mit ihr
fiinfzig Jungfrauen, gehen heimlich auf und davon. Drei Jahre
lang werden sie vergeblich gesucht. Eines Tages verwandeln
sie sich in Vögel und lassen sich auf die Ebene von Emain
nieder, alles Grüne verzehrend. Conchobar, Fergus, Bricriu und
andere ziehen auf die Jagd, und verfolgen die Vögel weithin,
bis diese bei einbrechender Nacht gänzlich verschwanden.
Fergus sucht nach einem Obdach, und findet ein kleines Haus
mit einem Mann und einer Frau darin. Alle begeben sich
dahin. Bricriu tritt aus dem Hause heraus und hört einen
traurigen Ton. Er geht demselben nach und steht bald vor
einem grossen schönen Hause. Er erfahrt, dass dies der
Aufenthaltsort der Dechtire und ihi-er fünfzig Jungfrauen ist,
und dass sich diese in die Vögel verwandelt und auf die Ebene
von Emain niedergelassen hatten, um die Männer von Ulster
hierher zu locken. Bricriu kehi't zu seinen Gefährten zurück,
und erzählt, was er gesehen, indem er jedoch verschweigt, dass
er Dechtire in der Herrin des Hauses entdeckt hat. Conchobar
verlangt nach der Frau, Fergus holt sie herbei, aber sie hält
sich fem von Conchobai-, indem sie Ki-ankheit vorschützt. Am
Morgen ist ein Knabe geboren. Hieran schliesst sich dann der
Streit, wer ihn erziehen soll.
Coimpert Coiiculaind á&na innisi sios secuudam alios i. Feis
tigri Becfoltaig.
Luid Deicteir (sie) siur Concubuir coecait ingew for
aitheíí dichmaircc h.\J\ad ocus Concohuir, ni con fess eng na
eis dib, ocus buithi og a cuinnchid go cenn teoro m-hliadan.
Taithigtis iaram hi riet enlaithe hi. maig ar Emuin, co
n-geltis iaram hi mag, cona facbatis gid luisni hi talmuin 5
ann. Ba mor soeth dowo la hVltu inni sin. Innlit \J\aid
dono noi gcairptiu dia toffunn ina n-en, ar ba bes leo-sium
foram for enlaith, i. Concohar ann ocus Fergus, Amorgin
ocus Blai Briuguig, Sencho ocus Briccre. Dotiagiiit inn eoin
1 Vielleicht ist co coecait zu schreiben? -
144 \ ^ Compert Conculainn.
reimimb (sie) fo dess tar Sliab Fuait for Ä.th Lethun, for
Ath n-Garuch, for Mag n-Gossa otir Firn Roiss ocus Firu
Ardai. Dorochuir iaram ü,aaig foruib, ocus adrullui a
n-enlaith, ocus sgoirsit a csdrptiu. Yocerd Fergus cor, conid
ralai for tech m-becc ann, ocus bai lanumuin i n-elluch ar a 5
chinn iss tig. Feruit failti fris. Do Fergus biad do* ocus
ni hetus buad fodaig a muinntm bai hi maig. „Tair-si got
muinntir isatech, ocus focbei* daib." Luid Fergus himmach
lasodain ar a gcenii ocus dus ni-be*V lais huili etir iiru ocus
carpÍM, gu m-batar isitig. huidh. Briccri amach iarsin, gu 10
gcuala ni; in cloi deroil. Ro cluinter in fogwr, ocus ni fes
cia raide. Ted-i iarum fon fogwr docum in tigi, con facco in
tecb mor coin cumtachto ar a chinn, Tet-e don dorus
rathuigtir isin tig. Rathaig-i taisiuch inn tige. „Tair issin
tech a Briccriu" all se fris. „Ced ar acco sew?" „Fochen om 15
eim" ol in uen. Focherd a suilchor issin tig. Atn-gladustar
in tuisich oglac^ side coem gratto. „Cid ara fero in uen
failti friumb?" al Briccriu. „Is fodaigind ina mna femim-si
failti fritt. Inab-tesia-si tesbuid a hEmuin" ol in fer. „Testa
eim" ol Briccriu „caecco ingew oruinn is moum III hliadna." 20
. . . inn-datbgnitae, ma-dattceththae?" ol in fer. „Nach
aithgeuin" al Briccri „forbartt na teoru m-h\iadan no sergg
na ieora m-h\iadan, bes iramfolgna anathgnas no immraichni
dun". „Saig aithgne forru" oll in fer. „It e fil issin tig si
coecuit ingen. . Is hi a toisiuch fil sunno imm laim siu. 25
Dectire a hainm ocus it e dochotar hi riet na henlaithi do
Emuin Macse do thochuirÍMíí hUlac?, gu tuidchidis sunn ille."
Dober in uen lenn corcra cortaruig do Briccriu. Ocus dolluid
ass go a muinntir iarum. Imraidi Briccriu ina me»zmuin oc
tuidecht go a muinntir. „In coeca, ingensi tra," al se, „testo 30
ar Concobar, dobera muin nimmi a fagb . . suim* cot-cel-sa
iarum", ol se, „armad sissi a siur-sium coua liingenruid
3 ag Eg. 10 lu Eg. ig Mabt2asi t2buid Eg. (2 ist
AbMrzung für lat. est). Zu Ina-b-testa-si rpZ. S. 120, 18.
21 Cscc {vor inndathgnitae) Eg. ai fagb~ Eg.
V Compert Conculainn. 145
fogabuinn. Act imorro atconiiarcc tech ocus banntract
oimbinn ann cena". larmifouct iarum Concohar sgelu do
Briccri. „Ciddaie di soduin" al Briccri. „Ranuosi tech
n-an n-uiraige," al Briccri, „ocus rigon ran rathmur rignuidi
chaeincasto ann. Banntracht finn fuinechto, techlacÄ fial 5
forlassuir is tig". „Asiu athig" ol Concohar. „Celi dam-so
in ier sin," ol se, „iss im tir ata". „Toet chucum a hen
hinnocht do fes lium" ol Concohar. „Ni tbetus nech iarum
no thisiuth frissind imorchor n-isin ingi Fergus. Luid sidi
iarum ocus raidis a aithiuscc. Ocus ferta failte fris, ocus 10
doUuid \es in bean. Arceissi side fria Fergus galar noited
do ueth fuirri. Ispert sidi fri Concobar, dobertar dal di.
DoUeci cach dib fria celi contuiliut iarum. In tan doriuch-
raisit, con facatar ni : in maccoem m-becc indulbroig Concohuir.
Die Fortsetzung siehe S. 140.
9 frissindt Eg. u facatar in Eg.
10
YI.
Drei Gedichte aus der Fiimsage.
1. Gegenüber der grossen Anzahl von Texten, die sich auf
Conchobar und seine berühmten Zeitgenossen beziehen, enthalten
die ältesten irischen Handschriften verhältnissmässig nur wenige
Texte, die dem zweiten Hauptsagenkreise angehören, in welchem
Finn mac Cumaill und Ossin* die bekanntesten Namen sind.
Für unsere Kenntniss altceltischer Cultur sind diese Sagen nicht
alle von gleichem Werthe; den meisten fehlt jene realistische
Detailschilderung alter Lebensverhältnisse, welche den Sagen der
ersten Gattung einen so hohen Werth verleiht. Wohl aber ver-
dienen die merkwürdigen politischen Verhältnisse, welche den
Hintergrund des zweiten Sagenkreises bilden, und die nichts
weniger als einen mythologischen Charakter an sich tragen,
sorgfältige Beachtung. Nach der Tradition soll Finn im Jahre
283 p. Chr. erschlagen worden sein. Mit der Sage sind auch
hier mythische Elemente verwoben.
2. Die Finnsage findet sich bekanntlich nicht nur in Irland,
sondern auch in Schottland. Die ältesten Quellen der Finnsage
hat Irland aufzuweisen, denn hier lässt sie sich handschriftlich
* Ossin, die altirische Form des Namens, ist ein Deminutiv von
oss, deer (Hirsch, Reh), und wird daher von O'Curry, On the Ms. Mat.
p. 304, durch „little fawn" übersetzt. Zu dieser Etymologie stimmt,
dass in der irischen Sage Finn's Hauptbeschäftigung die Jagd ist.
Oisin ist spätere irische Form. Im Buch des Dean of Lismore lautet
der Name Ossin, Ossein, Osseane, Ossan, Ossane. Im schottischen Hoch-
land spricht man ihn „Oshen" aus, mit kurzer Ultima und dem Ton auf
der ersten Silbe (Clerk, The Poems of Ossian, Edinburgh and London,
1870, I, p. 229). Bei Macpheaeon, Nom. Oisian, Gen., Voc, Oisein.
i
VI Die Finnsage. 147
bis in den Anfang des 12. Jahrhunderts und drüber hinaus, in
Schottland nur bis in den Anfang des 16. Jahrhunderts zurück-
verfolgen.
Als älteste irische Quellen sind mir bis jetzt bekannt:
^) Das Lebor na hUidre (Ende des 11. oder Anfang des
12. Jahrh.) mit der „Fotha Catha Cnucha" („The cause of the
Battle of Cnucha") betitelten, nüchternen Erzählung von Finn's
Geburt, publicirt und übersetzt von Hennessy in der Revue Cel-
tique, II, p. 86—93.
2) Das Buch von Leinster (Mitte des 12. Jahrh.) mit fünf
einzelnen Gedichten, die dem Finn selbst, und dreien, die seinem
Sohne Ossin zugeschrieben werden. O'Curry, On the Ms. Mat.,
p. 302. 304, hat eins der letzteren übersehen.
^) Das Buch von Ballymote, geschrieben um 1391, und das
Buch von Lecan^ vom Jahre 1416, mit vier anderen einzelnen
Gedichten, von denen zwei dem Finn, das dritte dem Fergus,
einem zweiten Sohne Finn's, das vierte dem Cailte, einem Vetter
Finn's zugeschrieben werden. Die ersten beiden Gedichte finden
sich nur im Buch von Lecan*, die anderen beiden in beiden
Handschriften. So nach O'Curry, a. a. 0. p. 303. 306.
*) Der Psalter of Cashel, ein Bodlejan Manuscript vom Jahre
1453, mit der „Macgnimartha Finn" („The boyish exploits of Finn")
betitelten Erzählung, publicirt und übersetzt von O'Donovan in
den Transactions of the Ossianic Society, IV, p. 281 — 304.
^) Das Buch von Lismore, aus der zweiten Hälfte des 15.
Jahrhunderts (O'Curry, a. a, 0. p. 199), mit dem „Agallamh na
Seanórach" („Dialogue of the Ancient Men"), einem Gespräch
zwischen Oisin, Cailte und S. Patrick (in Versen), von welchem
O'Curiy a. a. 0. p. 309 ein Stück in Uebersetzung, p. 594 den
irischen Text dazu mitgetheilt hat. Vgl. On the Mann, and
Cust. III p. 703.
^) Die Handschriften, welche Cormac's Glossar enthalten,
edirt von Stokes (Three Irish Glossaries, London 1862; Cormac's
lossary translated, Calcutta 1868). Ein Fragment desselben,
Nach O'Curry a. a. 0. p. 302 enthält das Buch von Lecan ausser-
dem zwei der im Buch von Leinster dem Finn zugeschriebeneu Gedichte.
10*
148 VI Die Finnsage.
das leider nur ein kleines Stück vom Ende (die Buchstaben t
und u) enthält, findet sich im Buch von Leinster. Vollständig
bietet den Text das Leabar Breac aus dem Ende des 14. Jahr-
hunderts. Aber innere Gründe sprechen dafür, dass dieses
Glossar „was written, if not in the timo of Cormac, at least
within a Century or so after his death" (Stokes, Three Ir. Gl.
Preface p. xviii). Cormac, König, später Bischof von Caisel
(d. i. Castellum), lebte 831 — 903 p. Chr. In diesem Glossar ist
s. V. orc tréith, eines der vieLm Abenteuer erzählt, die Finn auf
Jagdexpeditionen erlebt (Stokes, a. a. 0. p. 34, Pref. p. xlvi).
3. Erst dann setzt die älteste schottische Quelle ein, das
bekannte Buch des Dean of Lismore, aus dem Anfang des 16.
Jahrhunderts, zum grössten Theile herausgegeben und übersetzt
von Th. MacLauchlan, mit einer Einleitung von Will. F. Skene,
Edinburgh 1862. Von dem Inhalte dieser Handschrift gehören
drei und zwanzig Gedichte der Finnsage an. Von diesen werden
neun durch besondere Ueberschrift dem Ossin zugeschrieben,
zwei dem Fergus, eins dem Keilt mac Ronane (irisch Cailte mac
Ronáin). Bei einigen ist der einst vorhandene Name des Autors
nicht mehr lesbar; doch soll z. B. auch das S. 58 des gälischen
Textes, S. 80 der englischen Uebersetzung mitgetheilte Gedicht
wahrscheinlich von Ossin herrühren, denn der Dichter nennt
Fynn mac Cowil als seinen Vater. Die übrigen Gedichte sind
anonym. Finn selbst tritt in dieser Handschrift nicht als Dichter
auf. Philologisch ist diese Handschrift auch deshalb von
grossem Werthe, weil sie die Aussprache der damaligen Zeit re-
präsentirt: „the language is not written in the orthography used
in writing Irish, and now universally employed in writing Scotch
Gaelic, but in a peculiar kind of phonetic orthography, which
aims at presenting the words in English orthography as they
are pronounced" (Skene, Introd. p. vii).
4. Ob diese schottischen Gedichte sämmtlich auf schot-
tischem Boden entstanden sind, oder ob etwa einzelne auf
irische Originale zurückgehen, müssen wir für jetzt unent-
schieden lassen. An die letztere Möglichkeit dürfen wir aber
VI Die Finnsage. 149
deshalb denken, weil das gälische Gedicht, welches Skene, lutrod.
p. Lxxxiv, als das älteste auf schottischem Boden aus einem
Manuscript „written prior to the year 1500" (?) mittheilt, weiter
nichts als eine bis auf die Glossen getreue — sei es mittelbare
oder unmittelbare — Copie des einen der drei irischen Gedichte
ist, welche im Buch von Leinster dem Ossin zugeschrieben
werden*. Dazu kommt, dass die Gedichte im Buch des Dean of
Lismore wenigstens nicht alle in der Form entstanden sein
können, in welcher sie uns daselbst vorliegen. Zu dieser Yer-
muthung veranlasst namentlich die Unregelmässigkeit der me-
trischen Form. Sogar MacLauchlan giebt am Ende seines Buchs
(p. 130) zu, viele der Gedichte müssten, wenn die metrische
Form zur Geltung kommen soll, mit irischer Betonung gelesen
werden: „Many of these pieces will not read as poetry at all,
uuless read in accordance with the Irish method of accentua-
tion." Ich möchte namentlich auch auf die Unregelmässigkeit
der Silbenzahl in den Yershälften aufmerksam machen. Endlich
trägt Skene wenigstens in den Additional Notes (z. B. p. 147)
nach, dass mehrere der Gedichte in irischer Version vor-
handen sind.
Auf den Altersunterschied zwischen den irischen und den
schottischen Quellen glaubte ich aber auch deshalb eingehen zu
müssen, weil man aus Skeue's Introduction leicht die irrige Vor-
stellung bekommen könnte, als ob es mit den irischen Quellen
für die Finnsage eigentlich nicht weit her wäre. Skene schreibt
leidenschaftslos, und ist zu Zugeständnissen bereit, aber er ist
schon desshalb nicht unparteiisch, weil er, wenigstens damals,
als er die erwähnte Introduction schrieb, die Quellen für das
irische Alterthum nicht genau genug kannte. Er erwähnt
p. Lxu, dass in Irland elf Gedichte nachgewiesen sind in Quellen,
die älter sind, als das 15. Jahrhundert, aber er hält sich doch
viel mehr daran, dass allerdings fast alle Texte, die in den 1 rans-
actions of the Ossianic Society (6 volumes, Dublin 1853 — 1858)
* Skene wurde von O'Curry auf diese Thatsache aufmerksam ge-
macht, und erwähnt sie in einer Anmerkung. Das Gedicht ist weiter
unten unter III in beiden Gestalten mitgetheilt,
150 VI Die Finnsage.
veröffentlicht worden sind, nicht über Macpherson's Jahrhundert
hinausgehen. Hierbei hat er aber p, lxi bei der Inhaltsangabe
des 1. Bands eins der Gedichte aus dem Buch von Leinster
(12, Jahrb.), und p. Lxn bei der Inhaltsangabe des 4. Bands die
oben S. 147 erwähnte Erzählung aus dem Psalter of Cashel vom
Jahre 1453 übersehen.
5. In Bezug auf die verschiedenen Arten der Texte, welche
zur Finnsage gehören, verweise ich auf O'Curry, On the Ms. Mat.
p. 301 ff. Wir heben hervor, dass in diesem Sagenkreise die
poetischen Texte mehr hervortreten. Merkwürdiger Weise sind
die Helden desselben zugleich die Sänger ihrer eignen Thaten.
Als die älteste Schicht von Gedichten sind diejenigen zu be-
zeichnen; in denen Finn, Ossin, Fergus oder Cailte erzählend*
oder klagend allein auftreten. Denn ursprünglich theilte Ossin
die Dichterehre mit den anderen Helden, und erst allmälig ist
er der alleinige Sänger seiner Zeit geworden. Charakteristisch
in dieser Beziehung ist, dass in den ältesten irischen Quellen die
meisten Gedichte (sieben von zwölf) dem Finn und nur drei dem
Ossin, dagegen im Buch des Dean of Lismore kein einziges dem
Finn, und fast alle dem Ossin zugeschrieben werden. Eine zweite
Schicht von Gedichten bilden die Dialoge zwischen Ossin und
S. Patrick, in denen die christliche und die heidnische Zeit
einander entgegengesetzt worden. Nach .der Tradition nämlich
soll Ossin die neue Zeit, die mit S. Patrick beginnt, als alter,
gebrochner Mann erlebt haben. Im „Agallamh na Seanórach"
(s. oben S. 147), bis jetzt dem ältesten Texte der Art, hat Ossin
in Cailte noch einen Genossen aus der alten Zeit. Das Buch des
Dean of Lismore enthält mehrere solche Gedichte, und in den
Transactions of the Ossianic Society treten die meisten — leider
nicht aus alten Quellen stammenden — „Fenian Poems" in
dieser Form auf.
6. Für den Altersunterschied der zwei Hauptsagönkreise
ist sehr interessant, dass zwischen S. Patrick und Cuchulainn
eine weit grössere Kluft in der Sage iühlbar ist. Denn auf
S, Patrick's Bitte lässt Gott den Cuchulainn aus der Hölle her-
VI Die Finnsage. 151
aufsteigen und dem König Loegaire (der sich nur, wenn Patrick
soviel vermöchte, bekehren lassen will) in seiner ganzen Helden-
herrlichkeit auf .dem Wagen mit den berühmten Schlachtrossen
erscheinen. „Patrick's Macht aber war gross, nämlich den Cuchu-
lainn zu erwecken, nachdem derselbe neun mal fünfzig Jahre
in der Erde gewesen war". So in der Siabar-charpat Concu-
laind („The demoniac Chai'iot of Cuchulaind") betitelten Sage,
welche O'Beirne Crowe im Journal of the R. Hist, and Arch.
Ass. of Irel. 1871 p. 371 ff. aus dem Lebor na hUidre publicirt
und übei^setzt hat. Bei dieser Gelegenheit sei bemerkt, dass die
oben S. 147 erwähnte, von O'Donovan aus dem Psalter von
Cashel edirte Erzählung von Finn's Kraftstücken, die er als
Knabe vollbracht haben soll, nur eine Nachbildung dessen ist,
was Fergus von dem Knaben Cuchulainn im Táin Bó Cualgne
erzählt (s. Leb. na hUidre p. 59 Na macgnimrada inso sis).
Abhängigkeit der „Fenian Tales" vom ersten Hauptsagenkreise
wii'd «ich bei näherer Untersuchung noch öfter nachweisen
lassen. Auch dieselben mythologischen Elemente, denen wir
im ersten Sagenkreise begegnen, treten in der Finnsage wieder
auf.* I^araus folgt natürlich nicht, dass Finn überhaupt keine
historische Person sei, und nie gelebt habe. Sehr energisch für
den historischen Charakter ist O'Curry eingetreten, On the Ms.
Mat. p. 303: „ . . that he existed about the time at which his
appearance is recorded in the anuals, is as certain as that Julius
Caesar lived and ruled at the time stated on the authority of
the Roman historians." Das ist zuviel gesagt.
7. Dürfen wir die dem Finn, Ossin, Fergus, Cailte zuge-
schriebenen Gedichte für echt halten, d. h. sind sie wirklich
die poetischen Erzeugnisse dieser Männer? Wenn im Buch des
Dean of Lismore sogar die Dialoge zwischen Ossin und S. Pa-
trick dem Ossin selbst zugeschrieben werden, so wird an diese
Autorschaft des Ossin wohl niemand ernstlich glauben. Wenn
aber Rev. Clerk, der neueste Herausgeber der „Poems of Os-
sian" (Edinburgh 1870) p. xxxviii für die Ansicht eintritt, dass
* Vgl. S. 133,
152 VI Die Finnsage.
sogar diese, zuerst durch Macpherson bekannt gewordenen Ge-
dichte weder in neuerer Zeit, noch im Mittelalter, sondern in
einer noch älteren Zeit entstanden sind, so könnte man wenig-
stens a priori mit viel mehr Recht für möglich halten, dass unter
den ältesten irischen Gedichten, die dem Finn und Ossin zuge-
schrieben werden, dieses oder jenes in so alte Zeit zurückginge.
Wir müssen es dem um das irische Alterthum hochverdienten
O'Curry, der aber keine linguistischen Kenntnisse besass, zu
Gute halten, wenn er fast dieser Ansicht gewesen zu sein scheint
(so On the Ms. Mat. p. 302, vgl. jedoch p. 301). Nur ein lingu-
istisch gebildeter Mann kann die volle Wucht des Arguments
empfinden, dass wir dem dritten Jahrhundert nicht die gramma-
tischen Formen des 11. oder 12. Jahrhunderts zuschreiben
dürfen. Dass die im Buch von Leinster aufbewahrten Gedichte
ursprünglich in älterer Sprachform abgefasst waren, ist nicht
anzunehmen. Denn nur in der Form, in der sie uns vorliegen,
sind sie regelrecht gebaute metrische Kunstwerke. Sowie wir
eine alterthümlichere Form einführen wollten, würde der metri-
sche Bau zerstört werden. Andrerseits werden diese Gedichte
gewiss älter, als das 12. Jahrhundert sein. Auf den Umstand,
dass das eine derselben durchweg glossirt ist, möchte ich nicht
zuviel Gewicht legen. Die Glossen waren nicht alter Formen,
sondern seltner Wörter wegen nöthig, und dass seltnere Wörter
gebraucht sind, kann auch auf der Laune des Dichters beruhen.
W^ie ich mir denke, dass Finn, Ossin zu Sängern geworden
sind, habe ich bereits oben S. 63 angedeutet. Zu meiner Hypo-
these stimmt, dass die Ueberschriften der alten Gedichte lauten:
Ossin oder Finn cecinit. Dies entspricht genau dem „conid
and ro chachain Conchobur inso" (p. 140) und ähnlichen Wen-
dungen, durch welche so oft Gedichte, die der Prosaerzählung
einverleibt oder angehängt sind, eingeleitet werden. Von diesem
cecinit aus ist nur ein kleiner Schritt zu dem „Auetor hujus
Ossin", wie wir im Buch des Dean of Lismore lesen. Sehr inte-
ressant ist, dass nach Ketiug's Bericht über die Fiauna, den
O'Curry On the Mann, and Cust. II p. 381 mittheilt, niemand
in dieses Corps aufgenommen werden konnte, der nicht erfahren
VI Die Finnsage. 153
war in der Dicttkunst. Ob dieser Zug der Sage Ossin's Dichter-
ruhm zur Voraussetzung oder zur Folge hat, ist schwer zu ent-
scheiden.
8. Dass die Schotten die Finnsage im 16. Jahrhundert be-
sassen, dass dieselbe heute noch im Munde des Volkes lebt, dass
sie in den Bergen und Thälern Schottlands localisirt ist, dass
Macpherson nicht nach Irland zu gehen brauchte, um die „ossi-
anischen Gedichte" oder die Stoffe zu denselben zu holen, muss
zugestanden werden. Eine andere Frage dagegen ist, ob die
Finnsage ursprünglich in Irland oder in Schottland zu Hause
war. Selbstverständlich kann Finn nur entweder ein Ire oder
ein Schotte gewesen sein. In der irischen Sage, die wir also bis
ins 11. Jahrhundert handschriftlich zurückverfolgen können, ist
Finn ein Ire. Wichtiger ist jedoch in dieser Frage, dass uns
Finn auch in den Gedichten, die sich im Buche des Dean of
Lismore finden, nicht als Schotte, sondern als Ire entgegentritt,
und dass daselbst nicht Schottland, sondern Irland als Schau-
platz seiner Thaten bezeichnet wird. Der Sagenstoff ist also un-
zweifelhaft irischen Ursprungs. Die Abhängigkeit der schotti-
schen Sage von der irischen äussert sich auch in äusseren
Dingen: hier wie dort treten neben Ossin auch Fergus und
Cailte als Sänger oder Verfasser von Liedern auf; hier wie dort
wird Ossin mit S. Patrick zusammengebracht.
9. Anderer Ansicht ist Skene. Er meint, dass die Schotten
die Finnsage unabhängig von den Iren besitzen. Anstatt Finn
in den Vordergrund zu stellen, geht er von jenen Kriegerschaaren
(fiann, fianua) aus, als deren oberster Befehlshaber eben Finn
erscheint. Indem er die irische Tradition als illusorisch und
unsicher verwirft — hierin viel zu weit gehend — , hält er
fiann, fianna für den Namen einer Rasse, welche den Scoti in
Irland und Schottland unmittelbar vorausgegangen sei: „they
were of the population who immediately preceded the Scots in
Erin and in Alban, . . they belong to that period in the history
of both countries, before a political Separation had taken place
154 VI Die Finnsage.
between them" (p. lxxviii). Den einzigen positiven Anhalt
für diese sehr kühnen Behauptungen, die nach meiner Ansicht
nicht dazu angethan sind, der irischen Tradition vorgezogen zu
werden, bilden einige Stellen aus einem späteren irischen Ge-
dichte, in welchen „Fiaus of Alban", „Fians of Breatan", „Fians
of Lochiin" erwähnt werden. Aber fiann kann unmöglich Gentil-
name sein, denn es ist ein Substantivum feminini geueris und
wird sehr oft im Singular gebraucht. So findet sich z. B. in
Cormac's Glossar s. v. orc tréith (wo, wie oben bemerkt, eine
Sage erzählt wird) Nom. S. in fiann, Dat. cona féinn, Acc. ,1a
feinn; daneben Gen. PL do fulang na fiann. Ebendaselbst kommt
das davon abgeleitete fénnid vor, im Sinne von champion, Krioger.
Die Iren fassen fiann im Sinne von national militia, stauding
army auf. Die interessanten politischen Verhältnisse, die hier-
bei in Betracht kommen, zu untersuchen, ist hier nicht der Ort.
10. Die irische Sage ist gewiss früh nach Schottland ge-
kommen. Verkehr zwischen Schottland und Irland hat von je-
her bestanden, wie uns die ältesten irischen Sagen bezeugen.
Aber es wird längere Zeit gedauert haben, bis die Sage in
Schottland so heimisch wurde, dass das schottische Volk an
Finn als den Helden seiner eigenen Vorzeit glaubte. In den
Gedichten, welche das Buch des Dean of Lismore enthält, kann
ich diesen Glauben nicht ausgeprägt finden. Die Umgestaltung,
welche die irische Sage in Macpherson's Gedichten erlitten hat,
können wir hier nicht erörtern. Einen Punkt haben wir bereits
oben S. 65 hervorgehoben: die Finnsage ist vermengt mit älte-
ren irischen Sagenkreisen, die gleichfalls ihren Weg nach Schott-
land gefunden hatten. Nur eine genaue sachliche Analyse von
Macpherson's Gedichten, mit gehöriger Rücksichtnahme auf
Sprache und metrische Form, kann uns zu einem objectiven Ur-
theilc über diese so eigenartige literarische Erscheiimug ver-
helfen. Einen bedeutenden historischen Werth darf man diesen
Gedichten nicht absprechen, denn sie haben im vorigen Jahr-
hundert mächtig auf bedeutende Geister eingewirkt. Ihr sach-
licher Werth wird aber darin bestehen, dass sie eine letzte Phase
VI Drei ossianische Gedichte. 155
celtischer Sage, Sprache und Poesie repräsentiren. Was hierbei
auf Rechnung des Diaskeuasten Macpherson zu setzen ist, ist
immer noch nicht endgültig nachgewiesen. Ungerechtfertigt ist,
jede Abweichung von der älteren, irischen Form der Sage als
„forgery" Macpherson's zu brandmarken. Ebensowenig darf man
Macpherson's Gedichten an und für sich zum Vorwurf machen,
dass sie nicht die älteste, sondern eine spätere Gestalt der Sage
bieten, und dass der Grundstock der Sage irischen Ursprungs
ist. Wollte man solche Punkte hier als die allein massgebenden
betrachten, so müsste z. B. auch unser Urtheil über Wolfram
von Eschenbach's Parzival wesentlich herabgestimmt werden.
Der Name „Ossianische Gedichte" ist Terminus techni-
cus geworden für die zur Finnsage gehörigen Gedichte. Wir be-
halten ihn bei, obwohl, wie wir gesehen haben, nur wenige der
ältesten Gedichte dem Ossin selbst zugeschrieben werden.
11. Die drei ossianischen Gedichte, die ich hier aus dem
Buch von Leinster mittheile, zeichnen sich vor anderen Ge-
dichten, die in diesem Bande zu finden sind, durch die compli-
cirte, aber leicht erkennbare Regelmässigkeit ihrer metrischen
Form aus. Alle drei gehören dem bei O'Donovan Ir. Gr. p. 422
j^aTinaigheacht mor" genannten Versmass an. Die Strophe
(rann) besteht aus zwei Langzeilen oder vier Halbversen,
von denen jeder sieben Silben enthält. Jede Langzeile endet
mit einem einsilbigen Worte. Diese einsilbigen Wörter bilden
den äusseren Reim* der Strophe. Dazu kommt der innere
Reim, durch welchen die zwei Halbverse einer Langzeile ver-
bunden sind. Die eleganteste Form dieses Reimes besteht darin,
* Der wesentliche Factor im irischen Reime ist der Vocal. Es
giebt Verse, deren Reim nur in Uebereinstimmung der Vocale besteht.
Zu der vollkommnen Art des Reims gehört aber auch Uebereinstimmung
der Consonanten. Die Consonanten brauchen jedoch nicht uothwendig
gleich zu sein, sondern es genügt ihre Aehulichkeit. Welche Conso-
nanten als einander ähnlich gelten, geht aus folgender Eintheilung der
Consonanten hervor: s; p, c, t; b, g, d; f, ch, th; II, m, nn (nd), ng, rr;
bh, dh, gh, mh, 1, n, r. Vgl. O'Donovan, Ir. Gr. p. 415.
156 VI I^^^i ossianische Gedichte.
dass das letzte Wort des ersten Halbverses mit dem vorletzten
Worte des zweiten Halbverses reimt, wobei jedoch Artikel oder
Partikel vor dem letzten Worte des zweiten Halbverses nicht
berücksichtigt werden. In I 12, H 5, 7, 8, HI 4 ist der innere
Reim doppelt vorhanden; in einigen Versen fehlt er. Die Alli-
teration endlich dient in diesen Gedichten selten als die Verbin-
dung der zwei Hälften einer Langzeile, wie im Germanischen,
sondern sie tritt vorwiegend innerhalb des Halbverses auf, am
liebsten an den letzten zwei Wörtern, wobei wiederum Artikel
oder Partikel nicht berücksichtigt werden.
Der Stabreim verbindet zwei Halbzeilen in I 7, zwei Lang-
zeilen in I 9 und 10. Aspirirtes s ist als nicht vorhanden zu
betrachten (I 12, H 5, 6, 8). In Formeln wie iuna m-beo, dia
m-betis, a m-bás gilt nicht das eclipsirte b, sondern m als
Reimstab. Dagegen scheint das vor vocalischen Anlaut getretene
n die vocalische Alliteration nicht zu hindern (I 5). In den
Handschriften wird gewöhnlich nach dem Schlüsse des Gedichts
der Anfang desselben wiederholt, nicht selten aber entspricht
das letzte Wort des Gedichtes selbst dem Anfange desselben:
so hier in I ogom (oder og in Vers 12? s. die Anmerkung dazu),
in II do gres teilcind lia, in III tu.
Im Allgemeinen verweise ich, wie bereits S. 4, auf das Ca-
pitel „Constructio Poetica Hibernica in der Grammatica Celtica
p. 936, und auf das Capitel Of Versification in O'Donovan's
Grammar of the Irish Language p. 412. Wenn aber Zeuss
p. 937 sagt: „nee tamen necesse est idem numerus syllabarum
sit in utroque hemistichio nee in siugulis versibus ejusdem car-
minis", so ist diese Bemerkung in dieser Allgemeinheit nicht
richtig. Allerdings giebt es Gedichte von freierem und wechseln-
dem Versmass (vgl. z. B. Patrick's Hymnus, S. 52), aber in den
meisten irischen Gedichten, die mir vorgekommen sind, ist die
Zahl der Silben gesetzmässig geregelt (vgl. das Citat in der An-
merkung zu S. 4). Wie es sich mit den Hebungen imd Sen-
kungen im altirischen Verse verhält, ist noch nicht eingehend
untersucht. Nimmt man an, dass die Hebung mit dem Wort-
accent zusammenfällt, berücksichtigt mau, dass mehrsilbige
VI Drei ossianische Gedichte. 157
Wörter neben dem Hauptton noch einen Nebenton haben können
(vgl. O'Don. Ir. Gr. p. 403), setzt man endlich voraus, dass die
Silben, an denen der Reim oder die Alliteration erscheint, auch
in der Hebung stehen müssen, so ergiebt sich bald, dass jeder
Halbvers eine bestimmte Anzahl von Hebungen hat, ohne dass
jedoch ein regelmässiger Wechsel zwischen Hebung und Senkung
statt findet.
Alliteration und Reim sind in den folgenden drei Gedichten
durch den Druck markirt.
I.
Dieses Gedicht findet sich im Buch von Leinster fol, 109, b,
und ist bereits gedruckt, wenn auch nicht ohne Ungenau igkeiten,
in den Transactions of the Ossianic Society, I p. 49, mit einer
Uebersetzung von O'Curry. Letztere ist wenigstens correcter,
als Sullivan's Uebersetzung in der Introduction zu O'Curry's
Lectures on the Manners and Customs of the Ancient Irish
(Vol. I) p. cccxLi. Mein Text beruht auf einer neuen Ab-
schrift.
Gegenstand des Gedichts ist die Schlacht bei Gabair Aide
(Gen. Gabra, Dat. Gabair)*, in welcher Oscur, Ossin's Sohn, und
Corpre Lifechair, der König von Irland sich gegenseitig den Tod
gaben. Diese Schlacht soll im Jahre 284 p. Chr., ein Jahr nach
i'inn's Tode, statt gefunden haben. Die Fennier unterlagen im
Kampfe gegen den König von Irland, gegen den sie sich auf-
gelehnt hatten. Ausführlicher wird diese entscheidende Schlacht
behandelt in einem Dialoge zwischen Ossin und S. Patrick,
einem späteren Gedichte, welches im 1. Bande der Transactions
of the Ossianic Society (Dublin 1854) publicirt ist von Nich.
O'Kearney, mit englischer Uebei"setzung und einer beachtens-
werthen Introduction. Im Buch des Dean of Lismore beziehen
* Im Englischen pflegt man zu sagen ,,The Battle of Gabhra",
obwohl die Genitivform Gabhra in dieser Uebersetzung nicht berechtigt
ist. Gabair ist nach O'Curry „now the hill of Skreen, near Tara", nach
O'Kearney „Garristown in the County of Dublin".
158 VI I^rei ossianische Gedichte.
sich zwei Gedichte auf diese Schlacht (cath zawraa, zawrych),
von denen das eine dem Fergus zugeschrieben wird.
Ueber die Vorgeschichte der Schlacht handelt kurz O'Curry,
On the Mann, and Cust. II p. 387.
Besonders interessant ist die Erwähnung der Ogam-Inschrift
und die Erwähnung des Reitens. In den ältesten Sagen sind
die Helden zu Wagen, nicht zu Pferde.
Ossin cecinit.
I cath Gabra ro marbad Oscnr ocus Cairpre Lifechair.
Ogum il-lia, lia uas lecht, bali i teigtis fecht fir,
niac rig hErend ro gaet and do gae gand os gabur gil.
Tarlaic Cairpre aurchur n-air c domuin a inairc maith is tres,
gairsiu condristais a sciss, Oscur ro bi a lam dess. 4
Tarlaic Oscur irchur n-oll co fergach, lond immar leo,
CO ro marb Corpre hua Cuind, rias-ra-giallsatar gluind gléo.
Amansi inora na mac fuaratar a in-bás don gleo,
gairsiu condristais an-airm, roptarliaam-inairbinnam-beo. 8
Missi fodéin isin tress leith andes do Crabair glaiss,
marbsa coecaif laech fo di, is missi ros l)i dorn baiss.
Arpetend carbach fochruch inuinaim ba ruth dorn rog,
ro marbaind torcicaill cháid, no sárgind én aith im og. 12
In t-ogum iit fil isin chloich imma torchratar na troich,
dammared Find fichtib glond cian bad chuman in ogom.
VI Drei ossianische Gedichte. 159
Anhang.
V. 4. Zu gairsiu condristais vgl. V. 8, zu ro bi V. 10. Beimt sciss
mit bi? Die Alliteration scheint zu fehlen.
V. 7. O'Curry übersetzt amansi durch „dexterous", fasst na maic
(so ergänzend) als Suhject und die feminine Form mora als Prädicat
dazu. Sollte mansi Nom. Phir. zu manais sein, das O'Currij, On the
Mann, and Cust. II p. 255 durch „hroad trowel-shaped spearhead for
thrusting" erklärt? vgl. ibid. p. 262, wo dieses Wort mit mór verbunden
ist. Oder gehört amausi zu „ar amainsib in chentair", „from the wiles
of this World", Lor. of Gildas, ed. Stokes, Gl. 147?
V. 8. gairsiu condristais a n-airm übersetzt Stokes Beitr. VII. 54:
„kurz bevor sich ihre Waffen begegneten", indem er gairsiu in gair-ré-
siu auflöst. Die Conjunctivform ist wohl noch mehr zu berücksichtigen.
Die Alliteration ist, ipenn vorhanden, sehr versteckt. Der ziveite Halb-
rers hat eine Silbe zuviel, wenn man nicht das a hinter lia unterdrücken
oder cerschleifen darf {vgl. O^Donovaii's Bemerkung zu dem Verse Oglach
do bhi ag Muire mhóir, Ir. Gr. p. 420).
V. 11. Arpetend etc. Sullivan übersetzt: „I used to handle the
Corbach tcith skill, tvJien my courage was high"!
V. 13, 14. In dieser Strophe reimen sieh die Halbverse, und nicht,
icie bisher, die Langzeilen. Vielleicht iit sie erst später zugesetzt? So-
wohl V. 14 als auch V. 12 ist das letzte Wort gewiss mit Bücksicht auf
das Anfangsivort des Gedichts gesetzt. In der ersten Hälfte von V. 13
ist eine Silbe zuviel. Ist sin für isin zu lesen, oder ogiim ohne Artikel?
Da ogum ursjjrünglieh Neutrum ist, so würde es im Altirischen a n-ogum
heissen. Diese letzte Strophe ist citirt von O^Donovan, Ir. Gr. Introd.
p. XLV, abei- mit der fehlerhaften Lesart mór für na troich.
O'Carry's Uebersetzuiigr.
Die Fragezeichen rühren von mir lier.
1. 2. An Ogham in a stone, a stone over a grave, in the place
where men teere wont to pass; tlie son of the king of Eire tcas there
slain, by a mighty spear on a tchite horse's back.
3. 4. Cairpre threw a sudden cast, from the back of his horse good
in battle; shortly before he (?) met his own death (?), Oscur was slain
by (?) his riglit arm.
160 VI Drei ossianische Gedichte.
5. 6. Oscur tlirew a mighty throw, angrily, vehemently (?), liJce a
Hon; and lilled Cairpre the grandson of Conn, hefore they raised their
hattle cries (?).
7. 8. Dexterous (?), great, teere the youths (?), tvho received their
deaths from the fight; shortly hefore their weapons met, their dead were
more than their living.
9. 10. I myself tcas in the fight, on the south side of green Ga-
hhair; I killed twiee fifty warriors, it tcas I who Tcilled them with my hand.
11. 12. Music, boating, reivarding, the prey most difficult I chose
(? der ganze Vers unsicher), I would kill a boar in the hard wood, I
would roh a vengeful hird of its egg.
13. 14. That Ogham which ds in the stone, arownd which feil the
slain; were Finn the fighter (?) of hattles living, long would he remem-
her the Ogham
IL
Das zweite Gedicht, im Buch von Leinster fol. 153, b (Facs.
p. 192), ist eins von denen, welche dem Finn zugeschrieben
werden. Ich theile es mit nach einer Abschrift des Herrn Ilen-
nessy, die ich 18"71 mit dem Originale verglichen habe, lieber
die Situation, auf die sich das Gedicht bezieht, ist mir nichts
näheres bekannt. O'Curry, On the Ms. Mat. p. 302, bezeichnet
es als „a short poem, of only five quatrains, on the origin of the
name of Magh-da-Gheisi, or the Piain of the two Swans (in
Leinster)". Offenbar hängt dieser Name mit den zwei Jung-
frauen zusammen, deren Verlust Finn Vers 3 betrauert.
Find mac Cnfnaill eecinit.
In lia no theilginn do grés dar Maig Da gés co Druira Suain,
ba fota m'irchor din chloich, mad indiu noco roich uaim.
Ni thoirchet mó dáil adiu dí ingin buid buan bangleo,
iuch delb ocus lecco dub, mór in glond dia m-betis beo.
Masé mo sáigul ro siacht, dom riacht cech baegul cacÄ bét,
aire na toirchet mo dáil, menip áil mo sechna ar éc.
J
VI Drei ossianische Gedichte. 161
Bid Mag Da gési co bráth dia n-esi cach trath cid truag,
bid maigen dedail Cen dil on t-sil ro selaig ro súan, 8
Ro bith mór láech ar cacÄ ló sin maig maith co n-ilur chia,
dar Mag Da gés in cach du, on du do grés teilcind lia.
In.
m.
Auf die doppelte Quelle dieses Gedichts ist schon oben
S. 149 aufmerksam gemacht. Im Buch von Leinster findet es
sich fol. 161, b. Das Original der von Skene mitgetheilten Ver-
sion hat Gaidoz in der „XXXVIII, 2" siguirten Handschrift der
Advocates' Library (p. 154) entdeckt, einer Handschrift, die aus
der Sammlung der Highland Society of ^ndon stammt. Gaidoz
bemerkt über diese Handschrift Rev. Celt. II p. 470: „C'est un
ms. in -4 en papier, de 94 feuilles, que nous avons jugé étre du
XVU® siecle". Ich lasse den daher stammenden Text (bezeich-
net durch Ed.) sammt den Glossen abdrucken, wie er sich findet
in Skene's Introduction zu „The Dean of Lismore's Book"
p. liXXxiv. Den Text aus dem Buch von Leinster verdanke
ich der Güte von Professor Atkinson in Dublin, der mir auf
meine Bitte während des Druckes dieses Buches eine genaue
Copie (mit Zeilenabtheilung und mit den Glossen zwischen den
Zeilen, wie im Original) zukommen liess.
Dass der Edinburger Text direct oder indirect auf den
Dubliner Text, oder mit diesem auf eine gemeinsame ältere
Quelle zurückgehen muss, ergiebt sich namentlich aus der fast
völligen Gleichheit der Glossen und der Uuterschi'ift. In der
Unterschrift wird dieses Gedicht dem Oisin zugeschrieben.
O'Curry scheint es aber On the Ms. Mat. p. 304 bei der Auf-
zählung der ältesten ossianischen Gedichte übersehen zu haben,
so dass die Zahl derselben nicht elf, sondern zwölf wäre.
Nicht ohne Interesse ist, dass sich Citate aus diesem Ge-
dichte in O'Davoren's Glossary (15. Jahrh.) finden, einem der
Three Irish Glossai'ies, welche Stokes edirt hat. Auf diese That-
11
162 ^ VI Drei ossianische Gedichte.
Sache hat zuerst Ebel aufmerksam gemacht, in den Observations
sur le Glossaire d' O'Davoren, Rev. Celt, II p. 470.
Tuilsitír^ mo derca^ siiain, mo ruibni^ mam luibni^ ar ló,
mo genum^ im duais^ ro boi, ocus mo duais' imm ó.*
AdbuF fisi armothá,^'' darchinnius ^ ^ co dian mo chuib^^
ar chribais^^ illeirg ar art^* daceird, bracht cu feic^^ a 4
cuill.16
Tricha treten^'^ damconnáib'^ inatáib catulraaing^^tuind,
triucha nena^*^ Find^^ na f eic ^^ isséicse ^^ thuas re fatuind.^*
[Ed:]
Tuilsither^ mo dherca^ suain mo ruibhne^ mum luibhne* ar lo
mo ghenam^ um dhuais^ ro bhaoi agus mo dhuais'^ fam o^.
AdhbhuP fisi ar mo ta^" dar cinnius*^ go dian mo chuib*^
ar criobhais^^ a leirg ar art fo cheird bracht go feic^^ a cuiP^ 4
Triocha treathan^'^ damh gun naibh^* iona taoibh go a tul
moing^^ tuinn
triocha nena^^ Finn na feic^^ asseicsi tuas re fa thuinn^"*.
[Glossen :]
1 i. da chotlatar L. i. do chodladar Ed. 2 i. mo súli L. mo
shuile Ed. z i. mo sciath L. i. mo sleagh {sie) Ed. 4 i. im
sleig L. i. mo sgiath Ed. 5 i. mo chlaidiub L. i. mo cladhiomh Ed.
6 i. im láim L. um dhorn Ed. i mo dorn L. i. mo dhorn Ed.
8 im chluais L. fam chluais Ed. 9 . . . gi i. i. aislinge Ed.
10 atchondarc L. i. tarla Ed. 11 i. darlecius L. i. dar leiges Ed.
12 i. mo chu Ed. 13 i. ar muicc L. i. ar mhuic Ed.
14 feoil L. 15 i. saill furri corrici a fiacail L. i. saill go fia-
cuil Ed. 16 i. a carpait L. a carbui Ed. 17 i. traiged L.
i. throigh Ed. ig co m-bróic L. i. guu broigh Ed. 19 i. co
moing a srona L. i. go moing a srona Ed. 20 i. ordlach L. i. or-
ladh Ed. 21 x)er. L. 22 na fiaccail L. i. ua fiacuil Ed.
23 i. na saill L. 24 isseom ro búi asa cind immach da fiacail L.
i. asa cionu amach Ed.
A
VI Drei ossianische Gedichte. 163
Meit is ri habraid a derc^^ meit is ri mess a fert fö^^
selais^' mu genuin a luuin^^ ocus mu chuib asa hó^^.
Cribais^" mara Talláin^^ tair benais ri ail^^ tairges tnu^^,
mu leo liam faesum** dum niad mar túsa, ni triath mar tú^^
T.
Oisin ro cban indsin i tráis mara im Thallaind ar nia na mucci.
[Ed:]
Meidis re habbron a dherc^^ meidis re mes a fert fo
sealus mo ghenam^'^ a muin^^ agus mo chuibb as a ho.^^
Criobais^** mbara Tallann tair benus ria baiP^ tairges tnu^^
mo leo uam fhaosamb^* domniadh mar tusa ni triath mar tu.^^
Oisin ro cban ann sin attraigb mara tallann ar nia na muice.
Anhang.
Vers 2 eitirt hei O'Davoren (ed. Stokes) p. 96: Genam i. clai-
dheamh. ut est mo gean[am} im duais (i. im láim). duais laim
mar sin.
Vers 3 eitirt ibid. p. 71: Cinnes i. darlinges. ut est adhbul fisi
armotha darcinnes go dian mo cuib (i. mo cú). cuib cu mal- sin.
V. 7 und 8 übersetzt von Hennessy, Academy Aug. 1, 1871 p. 367:
„As big as a caldron her eye, as big as a MU her good lair; my sword
severed her neck, and my hound [hanging] from her ear."
[Glossen :]
25 chommeit ri cori mor cach siiil di L. i. coimed re coire gach
sul di Ed. 26 i. coméit ri tolaig a lecht ocus si fein na ligi L.
27 i. tescaid mu chlaideb L. i. tesgus mo cladhiomh Ed. 28 i. a
munel L. a muineal Ed. 29 i. mo chu asa cluais L. i. mo chu
asa cluais Ed. 30 muco L. i. muic Ed. 31 lyro. L.
32 ri cloich L. i. ria cloic Ed. 33 i. ris m-benand tond I^. risa
m-benann tonn Ed. 34 i. ar mo chommus fein L. i. mo bhoill as
comaLce diob nert Ed. 35 ni lac immar tu L. i. ni lag mar tu Ed.
11*
I
164 ^T Drei ossianische Gedichte.
V. 9 citirt bei O^Dav. p. 71: Cribuis i. muc. ut est cribua mara
talla (sie) tair.
Skene's Uebersetzungr.
Die Parenthesen rühren von mir her.
1. 2. My eyes slumhercd in sleep, my spcar ivas with my shield,
my sword was in my Hand, and my hand under my ear. (In 2^ fehlt
eine Silbe.)
3. 4. A Strange dream (?) happened to me, I set siciftly my dogs
(Sg.) on a soio in the piain upon flesh. She was fat to the tusk
in her jaw. (Dacheird, focheird ist Verbalform und gehört zum Vorher-
gehenden.)
5. 6. Thirty feet for me witii my shoes, in her side to the beard
of her snout; thirty inqhes for Finn in her tusk, fat above on her
under her hide (?).
7. 8. Large as a caldron was euch eye, large as a vessel the hol-
low beneath (?). My sword hewed in her neck, and my dogs (Sg.) fixed
on her ear.
9. 10. Sow of the sea of eastern Tallann, whieh strikes the rock
where the wave touches. My Kmbs were to me a protection to me strong,
as thyself not weak like thee.
YIL
Die Vision des Adainnán.
1. Dieser Text wird hier aus zwei Handschriften mitgetheilt:
^) aus dem Lebor na hUidre (circa 1100 geschrieben,
s. oben S. 114), im Facsimile p. 27 — 31;
2) aus dem Lebor Brec, einer Handschrift aus dem Ende
des 14. Jahrhunderts, die sich gleichfalls im Besitz der Royal
Irish Academy zu Dublin befindet, und gleichfalls in Facsimile
publicirt worden ist*, im Facsimile p. 253 — 256.
Der Text des Lebor na hUidre ist bereits von Stokes edirt,
mit englischer Uebersetzung und mit werthvollen Anmerkungen,
Simla 1870 (s. Gramm. Celt.^ p. XL). Da diese Ausgabe sehr
selten ist — „Fifty copies privately printed" steht auf dem
Titel — , so wird ein neuer Abdruck nicht unnöthig sein. Nach
Stokes existirt derselbe Text in einer Handschrift der Pariser
Bibhothek, Ancien Fond, No. 8175.
2. Die FÍS Adamnáin gehört zu den merkwürdigsten
Producten der altirischen christlichen Literatur. Den Aus-
gangspunkt bilden die (in LBr. weitläufiger commentirten) Bibel-
worte: Magims Dominus noster, et magna virtus ejus, et sapien-
tiae ejus non est numerus. Suscipiens mansuetos Dominus
humiliat autem peccatores usque ad terram (Psalm 147, Vers
5 und 6). Die Belohnung der Guten und die Strafe der Bösen
* Leabhar Breac, The Speckled Book, otherwise styled Leabhar
Mór Dúaa Doighre u. s. w., Part I, Dublin 1872, Part II, 1876.
I
166 VII Fís Adamnáin.
wird veranschaulicht durch das, was Adamnán einst gesehen hat.
Denn die Geheimnisse von Himmel und Hölle wurden den
Aposteln und anderen Heiligen geoifcnhart, zuletzt aber dem
Adamnán. Am Feste Johannis des Täufers verliess dessen Seele
ihren Körper, und schaute, geführt von ihrem Schutzengel, zu-
erst das himmlische Königreich (Cap. 4) und dann die Hölle
(Cap. 21). Beide Reiche werden ausführlich geschildert, denn
ehe die Seele in ihren Leib zurückkehrte, erhielt Adamnán den
Auftrag vor Mönchen und vor Laien zu predigen, was die Guten
und was die Bösen im jenseitigen Leben erwartet. Davon pre-
digte Adamnán in der grossen Versammlung, als das Gesetz dos
Adamnán eingeführt wurde, davon predigte früher Patraic, davon
predigten Petrus, Paulus und die übrigen Apostel, davon Pabst
Silvester in der grossen Versammlung, in welcher er Rom von
Constantin erhielt, davon Fabian, der den Kaiser Philippus be-
kehrte, davon Eli unter dem Baume des Lebens im Paradiese
(Cap. 31 if.). Auf die vielfachen Beziehungen dieses Tractats
zu Dante's Divina Comedia hat bereits Stokes hier und da hin-
gewiesen.
3. Wenn Stokes auf die grammatischen Eigenthümlich-
keiten aufmerksam macht, welche den uns vorliegenden Text als
Mittelirisch charakterisiren*, und aus diesem Charakter der
Sprache schliesst „The piece cannot therefore be older than the
eleventh Century", so ist dieser Schluss nicht richtig. Da wir
wissen, dass die irischen Texte von jedem neuen Abschreiber
* Als solche Erscheinungen nennt Stokes: „confusion of e and i
in desinence; putting ae for oe, nd for nn, ur for air, er, and 11 for
Id, In; prosthesis of f, metathesis of es and ts; final a for ae, ai, e; in
the article, disuse of the neuter forms of the nom. and acc. sg. and use
of na for the nom. pl. m. , the dual, and the dat. plural; in the adjec-
tives, use of the fem. form in the nom. pl. masc. , and in the case of
verbs compounded with prepositions, use of absolute instead of subjoined
forms". Diese Bemerkungen beziehen sich zunächst auf den Text im
Lebor na hUidre, gelten aber auch für den Text im Lebor Brec. Zu
beachten ist jedoch, dass in letzterem sehr oft der alte Diphthong oe
gewahrt ist.
VII Fís Adamnáin. 167
mehr oder weniger consequent in die Sprache seiner Zeit um
geschrieben wurden, so kann aus der Sprachform nicht das
wh'kliche Alter eines Prosatextes bestimmt werden. Einen ge-
wissen Anhalt für das Alter unseres Textes bietet Adamnán's
Name. Adamnán* war der zehnte Abt von lona nach Colum
Cille, und starb nach den Annais of thc Four Mastei-s im Jahre
703 (O'Curry, On the Ms. Mat. p. 342). Aber unser Text tritt
nicht als das Werk des Adamnán auf, sondern er enthält nur
als Kern eine Erzählung dessen, was Adamnán auf Grund der
ihm gewordenen Offenbarung zu predigen pflegte. Dass der Ver-
fasser der Zeit Adamnán's ferner stand, geht daraus hervor, dass
er (Cap. 32) den König Finnachta Fledach an dem sogenannten
Gesetze des Adamnán betheihgt sein lässt, während dieses Ge-
setz erst nach Finnachta's Tode eingeführt, worden sein soll.**
Ebenso spricht gegen ein höheres Alter, wenigstens der
letzten Theile unseres Textes, die Erwähnung der Fabel (Cap. 32),
dass Rom bereits von Constantin dem Pabste geschenkt worden
sei. Diese Fabel kam erst im 8. Jahrhundert auf.*** Dagegen
würde die Erwähnung des Zehnten (Cap. 25) nicht unbedingt
gegen das 8. Jahrhundert sprechen, wenn derselbe auch erst
nach 703 in Irland eingefülu't worden ist, wie Stokes (nach
Reeves) hervorhebt. Alle diese Punkte sind bereits von Stokes,
theils in der Preface, theils in Anmerkungen zu den betreffenden
Stellen, besprochen worden. Immerhin beweisen aber auch diese
Dinge nicht, dass unser Text erst im 11. Jahrhundert entstanden
sei. Warum nicht im 10. oder im 9. Jahrhundert?
Nicht zu verwechseln mit dieser Eis Adamnáin ist eine an-
dere Visio quae vidit Adanuianus vir spii'itu sancto plenus, die
* Adamnán ua Tinne (d. i. A. Tinne's Enkel) ist der volle Name.
O'Curry, On the Ms. Mat. p. 608 hat irrthümlich „Adamnán o Atínní''
(„the grandson of Atinni"). •
** Die Jahreszahlen schwanken freilich in der Tradition. Nach den
Annais of the Four Masters, denen Stokes folgt, ergeben sich folgende
Daten: 695 König Finnachta stirbt; 697 Adamnán's Gesetz; 703 Adam-
nán stirbt. Nach dem Chronicon Scotorum: 691 König Fiusuachta stirbt;
693 Adamuán's Gesetz; 700 Adamnán stirbt.
*♦* Vgl. Döllinger, Papst-Fabeln S. 61 ff.
168 VII FÍ8 Adaimiáin.
Propliezeiung einer schrecklichen Seuche, von welcher O'Curry,
On the Ms. Mat. p. 424 handelt. Der lateinische Text mit dem
irischen Commentar findet sich imLebor Brec, p. 258'' bis p. 259^.
4. Meine Ergänzung der handschriftlichen Abkürzungen
ist nur in folgenden Fällen nicht durch den Druck keimtlich ge-
macht (vgl. oben S. 66): 1) in ocus, in beiden Handschriften
nur einige wenige Male plene ocus geschrieben; 2) in for, ge-
wöhnlich durch f mit einem Strich darüber bezeichnet; 3) in
acht, besonders in LBr. sehr oft durch s mit einem Strich dar-
über ausgedrückt, sei es nun die mit lat. sed gleichbedeutende
Conjunction acht, oder nur die Buchstabencombination acht
innerhalb eines Wortes (z. B. cumachta). Dagegen ist durch
cursiven Druck angedeutet, wenn in LBr. die Silbe et innerhalb
eines Wortes (z. B. forcetul) durch das Zeichen für die lat.
Conjunction et ausgedrückt ist, weil dieses Zeichen LBr. p. 254'*,
24 auch für die Silbe ed in medon gebraucht ist.
Von graphischen Eigenthümlichkeiten in LBr. ist noch zu
erwähnen: 1) die Abkürzung für lat. autem (h mit einem Haken
oder Strich) findet sich oft da, wo LU. im. (d. i. immorro) hat;
2) das Längezeichen wird über positione lange Silben gesetzt
(z. B. múintir); 3) f mit einem Punkte oder dem Aspirations-
zeichen darüber bezeichnet nicht nur den nach Vocalen ein-
tretenden Wegfall dieses Lautes, sondern auch die tönende Aus-
sprache desselben, die durch ursprünglich nasalen Auslaut des
vorhergehenden Wortes bedingt ist. Um Missverständnissen vor-
zubeugen führe ich nur hier die einzelnen Fälle an, und lasse
sie im Texte unbezeichnet: co flescaib, co fleisc p. 254^* lin. 52
und 84 (Cap. 15, 18); i filet p. 254'* lin. 31 (Cap. 4), i fhia-
dnaise p. 254'* lin. 50 und 64, p. 254'' lin. 58 (Cap. 6, 7, 16),
i fhocus p. 255" lin. 54 (Cap. 25), tresan fhial n-gloinide p. 255'»
lin. 85 (Cap..32); na fial sin (Gen. PI.) p. 254'» lin. 36 (Cap. 14),
a fulang (Pron. poss. Plur.) p. 255" lin. 70 (Cap. 26); i toltnaigi
fhognuma p. 255a lin. 45 (Cap. 23). Ebenso findet sich verein-
zelt p. 253'» lin. 51 docum talmaw. In moderner Orthographie
würde man schreiben: co bh-flescaib, dochum d-talman.
VII Fís Adamnáin. 169
Fis Ádamnan so sis.
1. Is uasal ocus is adamraigthe in comdiu iia n-dúla,
ocus is mor ocus is machdáigthe a nert ocus a chumachta.
Is cennais ocus is áilgen, is trócar ocus is dearcach. Ar tó-
curid dochum nimi chuci lucht na deirce ocus na trócaire, na
Fís Ádomnáin incipit.
Magnus dominus noster et magna virtus ejus 5
et sapientiae ejus non est numerus. Is uasal ocus is
adamra in coimdiu, is mor ocus is machtnaigthi a nert ocus
a chumachtu, nis fil crich na uimir for immud a ecna uá a
moreolais. Suscipiens mansuetos dominus humiliat
hautem peccatores usque ad terram. Tócuirid diu in 10
coimdid chuice dócumm nime lucht na derci ocus na trocaire
ocus na cendsa ocus na condircle. Toirbirid tra ocus tra-
scraid dócum tsdman ocus iförn comthinól n-étarbach na mac
mallachtan. In spirwi noeb, in spirwi otá cech cómdignad ocus
cech comairli don eclais cechtarda phetarlaicthi ocus nú- 15
fiadwaise, is e in spirwi sin ro ináorcheíí dána ocus derritiusa
na n-dWged n-diada don eclais, cfe (sie) fon uli domun,
is e in spirwi sin do rinfid na hriafhra, sa triasin rigfáith,
i. Daiiid mac lese conäp {sie): Magnus dominus noster. Is
mor ocus is adbul ar tigerua-ne, in coimdiu Isu Crist, i. e. nemo 20
potest ei dignam laudem afferre. Is inand ón ocus ni
thic do neoch raolad is imchuhaid fris do dénum dó. Major
est omni laude virtus qua condidit naturam rerum et
sustinet molem gravem terram. A'r do roisce cech molad
him nert ocus im chumachtu comsutham ór thuismestar aio- 25
ned na n-dúl ocus ic fulang mét ocus trumma na talman cenach
cúmscanugiííí foraib. Et sapientiae ejus non est nume-
rus i. e. pater cognoscit qualitatem omnium rerum.
Is immda fis ocus eolus in choimded, is inund ón ocus cid at
imda ocus cid at ecsamla na dúli, ni fil inntib ni no beth 30
i n-anfollsi do. Suscipiens mansuetos dominus i. e.
31 inanfhollsus LBr.
170 ^IÍ Fís Adamnáin.
[LU:]
censai ocus na connircle; tairbirid immorro ocus trascraid
dochum n-iífirwd comtinól n-écraibdech ii-étarbach na mac
mallachtan. Arfuirid derritussa ocus focraice écsamla nimi
dona bmnachtnachaib, ocus tairbirid illatu pían n-ecsamail
5 doiia maccaib bais.
2 iffird LU.
[LBr:]
bumiles ad himaginem Dci legi non adversantes.
Aurfoemaid in coimdiu chuci ina múintorus na cáinduthrach-
taig ocus na cendsai. Fercnd siii choiinetait ínntib do gres
cosmailius ocus bímáigin Dé ocus na tecait i n-agaid in
10 rcchta atharda. Humiliat hautem peccatores i. est
solos mansuetis contrarios scilicet immites, et ad
promerendum scripturarum intellectum mansuetu-
dinem carentes. Deroilid din ocus toirnid na pecdachu.
In ierená. ón áirithe ata cotarsna dona cendsaib ocus fora
15 m-benand a n-étrocaire ocus a n-ecendsa tuicsin n-iumedo-
naigi na scriptuire nóibe. Usque ad terram i. est usque
ad sapientiam terrenarum vcl usque ad sensus car-
"nis. Co tahnain nos trascair, is inand ón ocus cusind ecnai
n-domunda no cusna cétfadaib. Si i^itur mansuetos i. est
20 mites bona domini in terra vivendum possessuros esse
certum est, quid aliud peccatores isti i. est immites
et non mansueti qui eis contrarii sunt nisi sem-
piterna supplicia in generibus suis possidebunt i.
Masa erdálta iarom immad na fochraice nemdai doua cend-
25 salb ocus dona coindirclechaiö, cid aile bias dona hecendsaib
ocus dona hécraibdechu ocus dona hetrocairib (p. 254'*:) acht
immud anbthine na peni suthaine iar n-ernailib ecsamlaiö.
5 di legi u adsantes LBr. Die lateinischen Wörter in diesem
Stücke sind zum Theil arg rerstümmelt.
10 solus mansuetos contrarios seil imites LBr.
19 Si g . . . . vivendttm posesurores ee . . . . himites . . .
contrari .... gribus ss posidebt. LBr.
VIT Fís Adamnáin. 171
[LU:]
2. Sochaidi trá do nsébaib ocus d'fírenaib in comded
na ii-dúla ocus d'apstalaib ocus desciplaib Isu Cr ist, día ro
faillsigtheá rúine ocus derritiusa flatha nimi fón ciímma sin
ocus focbraice fororda ua fii'cn, ocus da?^ día ro faillsigthcá
píana écsamla ifiViud cosnafíb filet intib. Ro foillsiged ém do 5
Phetar apsía? ind long cethararddidi do leced do nim, ocus
cethi'i suanimain esti, binnithir cach ceól a éstecht. Couúar-
gabad ásin Pól apsía? cosin tres neni, co cúala hriathra. dia-
snéte na n-aingel ocus imacallaim n-adamraigthe muintiri
nimi. Ructha daw beos ind aqystail uli illó cstechta Muri, co 10
n-accatár píana ocus todémama trúaga na n-dáinc n-anfecht-
nach, día ro forcoingair iu comdiu for aiuglib ind fuinid oslo-
cud in tahnan ríasna apsíaZíí, co ro fégtáis ocus co ro inuith-
migtís lii£fer«d cona ilphíanaib, annal do rairgert-som fessin
dóib anísin ré cían rena cbésad. 15
3. Ro faillsiged áan fó deóid do Adamnáu u Thinne,
14 hifferd LU. i5 chésat LU.
[LBr:]
2, SochaidG tra do noemaib ocus do fírenaib ocus do
descipl«& in choimded Isu Crist, dia ro foillsigthea rúni ocus
derritiusai muintire nime fón cunia sin ocus focraice forordai
na fírén, ocus din dia ro follsigthea piana ecsamlu iftVn cus- 20
nafiib filet indib. Ro follsiged em do Phetur apstul in long
cetharardide dou riclied do nim dochum talman co cetliri
suainemuu esti, ocus binde cach ceol a bestecht. Conuarga-
bud Pol apsíaZ cusin tres nem, co cuala briatbra diasueti na
u-aingel ocus imacallaiw* adamra muiutire nime. Ructha din 25
beos in dá apsíaZ déc illóo etsechta Muirc, co n-acutar piana
ocus todernuma truaga na n-anfíren, dia ro forcongair in
coimdiu for ainglib in funid eroslucad in talmdM ria na aps-
taln, CO ro fégtais ocus co ro migtís {sie) ifern cona bilpianaib,
2imal do rairngert-som fessin doib innisin gar rena chésad. 30
3. Ro foillsiff din iarsin do Adamuan hw Thinde, do ardeo-
172 VII Fís Adamnáin.
[LU:]
do ardecnaid íarthair domain, labairth«r sund, día ro escomla
a anim asa cliurp hi feil lohain Baptisí, ocus día rucad do-
chum richid co n-ainglib nimi ocus iffrmd cona dséscorslúag.
0 ro scar íarom ind anim frisin corp, ro arthraig fo chétóir
5 di aiiigel a comáitechta céin bai hi colaind, ocus ros fuc leis
ar thús do fegad Üatha nimi,
4. Issí daw cétna tír coso-rancatár, tír na nseb. Tir
sutacb solusta iarom in tír sin. Airecbta écsamla ingauta and
CO caslaib lín gil impu, co culpaitib glegelaib úasa cennaib.
10 Naim airthir in (p. 27b:) domain ina n-airiucht fo leith i n-
airthiur thiri na nsem. Naim iarthair iu domain daw i n-iar-
thur in tire cetna. Naim thuascirt in domain daw ocus a
descirt ina n-dib n-airechtaib dermáraib tess ocus tuaid. Cach
oen iarom fil i tír ina nséb, is comfocus do estecht inna ceól
15 ocus innithmigud inna luinge hi failet nói n-grád nime iarna
cémewnaib ocus iarna n-urd.
[LBr:]
naid iarthair domain, iímí pritchaithir súnd, dia ro escomla
a ainimm asa churp hi feil Eoin hauptaist, ocus dia rucad
dócum richid co n-ainglib nime ocus iífiVn cona doescursluag.
0 ro scar a animm Adamnáin ria chorp, ro artraig fo ceíoir
20 dó aingel a choemteac/iía cein bói i colaind, co ruc lais for tús
d'athascnam úatha, nime.
4. Is e din ceína tír cusa rancatar, i. tír na noem. Tír
suthach solusta tra in tír sin. Oirechta ecsamla inganta and
co casraib lín gil immpu, co culpatib glégela uasa cendaib.
25 Nóim oirthír domain i n-oirocht fó leith i n-oirthwr tíre na
noem. Nóim iarthair domain i n-iarthwr in tíre ceína. Noim
tuaiscirt ocus deiscirt in domain andib oirechtaib dermairib
tess ocus tuaid. Ccch noem iarom íil i tír na noem, is com-
focus éstecht na ceol ocus indethmiugwa na luinge i íilet nói
30 n-graid nime iar ceimendaib ocus iar n-urd.
VII Fís Adamnáin. 173
[LU:]
5. Indara fecht daw dona naibaib canait ceol ii-adarara
oc molad Dé, in fecht n-aill con tuaset fri ceol muintire iiime,
ar ní recat a les iiid naim ní aile acht éstecht in ceoil risa
coistet, ocus innithmigud inna soilse addecet, ocus a sásad
don boltnogud íil is tir. Atá flaith adamra da,n fri gnúis do 5
gnúis dóib úathib síjérdes, ocus fíal glainide etarro ocus er-
dam orda fris anes. Is tnt-sede immaiccet som fúath ocus
foscugud muintire nime. Ni fil immorro fíal no temel eter
muwt*V nime ocus inna nóemu, acht itat i foilse ocus i frec-
narcus dóib illeth friu-som dogres. Circull tentide daw imón 10
tír sin imma cuaird ocus cách ind ocus ass ocus ni erchótigend.
6. Na da apsía? déc immorrg, ocus Maii'e óg ingen ina
haireocht fó leith imón comdid CMmachtach. Uasalathraig
ocus fáde ocus descípuil Isu i comfocus dona scpstalaih. Atát
daw araile nóemógu do deis Maire ocus ré nach cían etarro. 15
6 dogníM« LU.
[LBr:]
5. Indara tan din dona noemaib canait ceol n-adámru
oc molad Dé, iu íeacht n-aill con tuaiset fri ceol múint?Vi
nime, ár ni adilcniget na nóim oní aile acht esteacht in cheoil
riasa coistet, ocus indethmiúgud na sollsi itchiat, ocus a sásad
don boltanugud fil isin tír sin. Ata din flaith adamrai for 20
gniiis doib uadib sairdess. Fial glonide eturru ocus erdad
órdai fris aness, ocus trit-side imanaicet-sum delba ocus fos-
cud muintire nime. Ni fil imorro nach temel it*V miiintir nime
ocus na noemu, acht atát í follsi ocus i frecnarcus doib illeth
friu-som do gres. Circill tentide din imo (sie) múintir sin ba 25
cuairt, cách ind ocus ass ocus ni erchotig do neoch dib,
6. In di apsi«Z dec ocus Muri óg i n-oirecht foleith
imon coimdid cumachtach. Uasalathraig ocus fátha ocus des-
cip^«7 Isu Crist i comfocus dona hapsiaZaib. Atat din nóem-
oga do dheis Muire ocus re m-bic etarru. Nóidin tra ocus 30
mrtcoemu impu da cech aird ocus ceol enlathi muintin nime
174 VII FÍ8 Adamnáin.
[LU:]
Nóidin ocus mí*ccáim impu do cach aird, ocus ceól enlathe
muiiitire nime oca n-airfitiud. Buidue ana do ainglib coim-
thechta inna n-anmand oc umallóit ocus oc timthirecht eter
na hairichtaib sin i fíaduaisi ind ríg dogres. Ni chwmaic
5 thra nech isin bith frecnairc-sea túarascbail no innisin inna
n-airecht sin, snaal itát iar fír. Na buidne ocus na hairechta
áan fili i tír na nséb, amal ro radsem, bid at marthanaig isin
morgloir sin co mordail bratha, co ros coraigea in brithem
firén illathe ind fugill isna sostaib ocus isna inadaib i m-bíat
10 oc déscin gnússe Dé cen fial cen forscatb etarru tria bithu
na m-betha.
7. Cid mór imorro ocus cid adbul in taitnem ocus in
t-soilse fil i tír na nsém, amal ro rádsem, is aidbliu fo mile
ind etrocbta íil immaig muintire nime im rigsuide in comded
15 fessin. Is amlaid iarom atá in rigsudi sin inna cbathair
chumtacbta co cethri colomnaib do b'ic logmair foi. Cén co
[LBr:]
ica n-oirfited do gres. Búidne ána atbluma do ainglib coem-
tbecbta inna n-anmand ic umaloit ocus oc timthirecht itir
na hoirechtu sin i fiadnaise in rig do gres. Ni chumaic tra
20 nech for bith tuaruscbail na aisnés na n-oirecht sin, amaZ
atat iar fír. Na búidne ocus na hoirechtu tra filet a tír na
noem woaal atchuadmar, bíd at marthanaig isin glóir sin co
mordáil bratha, conas coraigea in íírhrithem do~1ó in fuigiU
isna sostaib i m-biat oc decsiu (sie) gnúsi De cen fial etarru
25 do gres.
7. Cid mór immorro ocus cid adbul in taitnem ocus in
t-soUsi fil i tir na noem, amal atcuadmar, is áidbli fo mile in
etrochta fil immuig muntiri nime im rigsudi in choimded
fesin. Is Simlaid tra ata in rigsudi sin ina chathair cum-
80 dachta co cetri colamnu do licc logmair foi. Ocus cen co
beth d'oirfited do nech acht coiceiul comchubaid na colamim
Ú
VII Fís Adamuáin. 175
[LU:]
beth daw d'airfiteod do neoch acht cocetul comchubaid na
cethri coloman siu, ro (p. 28*:) pad lor do glóir ocus d'aibnius
do. Tri eóin aregda imorro isiu chathair i fiadnaise ind ríg,
ocus a menmsL ina n-dulemain tria bithu, issé siu a n-dan.
Celebrait daw na ocht trath oc molad ocus oc adamrugud in 5
coimded co claischétol aircaingel oc tiachtain fói. 0 na henaib
iarom ocus ona harcainglib tinscetal in cheóil, ocus nos fre-
crat iarsin muinter nime ule eter nóemu ocus nóemóga,
8. Stúag dermár daw os chind ind ordnide ina chatháir
rigdai amaZ cathbarr cwmtachta no mind ríg. Día nos faictis 10
roisc doenna, no legfaitís fo chétóir. Tri cressa ina mór-
thimcbell etarro ocus in slúag, ocus ni fes la túaraiscbáil cid
atas comnaic. Sé míle do míledaib co n-delbaib ech ocus én
imon catháir tentide for lassad cen crích cen forcend.
I
9. Aisneis iarom in comded CMmachtaig fil isind rigsuidi 15
sin, ní thic do neoch acht mád doneth féin, no mawi ebrad
[LBr:]
sin, ro bad lór do glóir ocus d'óibnius dó. Tri héoin oiregdu
immorro isin catraig i fiadwaíse in rig, ocus a menma, ina
n-duilemain tria bithu, is e sin a n-dán do gres. Celebrait
tra na hocht tratha ic molad ocus oc adamrugud in choimded 20
CO claisceíul archaingel ic tiáacM doib fói. 0 na hénaib tra
ocus o na harchainglib tindsceíul in céoil, ocus nos frecrat
munter nime uli itíV noemu ocus noemóga iarsin.
8. Stuag dermáir tra ós cind in ordnigi ina chatháir
rígda, amal cathban' cúmdachtu no amaZ mínd rigda. Dia 25
uos aictís ruisc doennai, no legfatís fo ceíoir. Tri cressa ina
morthímchell etMrru ocus in slóg, ocus ni fess la tuaruscbail
cid atusconmaic. Sé mile do mileduib co n-delbu ech ocus
én imon cathair tentidi for lassad cen crich cen forcend.
9. A aisnes tra in choimded cumachtaig fil isin rigsudi 30
sin3 ni thic do neoch acht mine demad fen no mine erbrad
176 Vn Fís Adamnáin.
*
[LU:]
fri grádaib nime. Ar ní innisfea nccli a bruth ocus a bríg,
a derge ocus a rofoillsi, a anius ocus a aibnius, a chumlacht
ocus a chobsaidecht, imad a aiiigel ocus a árchaingel oc can-
tain diiúil dó. A thecbtairi roimdai chuci ocus úad co
5 u-athescaib rochwinrib do cach budin ar úair, a iniiie ocus a
rochendsa fri arailib, a ainmíne ocus a roacairbe fri lucht
aile díb.
10. Día m-bé nech occá sirfegad imme anair ocus aníar,
aiies ocus atúaid, fogéba do cech lcith aci agid n-airegda,
10 soillsithir fó secht anda grían. Ní aicfea daw delb n-duiie
fair do chiiid no coiss, acht na dlúim thentide for lassad fón
m-bith, ocus cách for crith ocus for úamain reini. Is lomnáii
día soilse nem ocus tsáam ocus rutheii amal rétlaiiid ríg iua
mórthimcell. Tri míle cheól ii-écsamail cecha óenclaisse fil
15 oc classchétol imme. Binnithir ilcheólu in domaiu cach óen
cheól fo leith dib-seíZe fessln.
[LBr:]
fri grádu nime. Ar ni indisfed nech aile a*bruth, a bríg, a dérc,
*a rosóllsi, a ainius, a aibnius, a chuiinlacht, a chobsaidectt,
ocus immad a aiiigel ocus a archaingel ocantaiii cheoil do.
20 A thinithirid roimdai chuci ocus uada co n-athescu cumri da
cech budin aruuair, a míne ocus a morchennsa fri aroilib,
a anmíne ocus a agarbi fri lucht aile dib.
10. Dia m-be nech ica fegad imme anoir ocus aniar, aness
ocus (p. 254'' :) atuaid, fógeba dá cech leth a agaid n-oiregdai,
25 soiUsi fo secJit oltas grian. Ni faicfe tra deilb n-duinide fair
do chind no coiss, acht iiia dlúim deirg thentide for lassad
fon m-bith ocus cach for crith ocus uamun remi. Is lán da
sóllsi nem ocus talam ocus ruithen amal rédlaind rigdai ina
mortimchell. Tri mile ceol n-ecsamaiZ cech oen classach iil
30 oc claisceiul imme, ocus binnithíV ilcheolu domaiii cech ceol
fo leith dib-side.
VII Fís Adamnáin. 177
[LU:]
11. In cathir íarom iiia fail in rígsudi sin, is amlaid
atá, ocus secht raúir glainide co n-datliaib écsamlaib ina
thimcell, airdiu cach múr araile. Lebend imniorro ocus fond
inícbtaracb na cathrach di glain gil ataconinaic co n-gné
grme fair iarna brechtrad di gurm ocus ehorcra ocus úani 5
ocus cacha datha archena.
12. Muinter bláith romín >ochennais daw cen* esbaid
nácha mathiusa foraib, is iat aittrebait in cathraig sin. Ar
nís röchet ocus nís aitrebat do grés acht nóemóig no ailitrig
dútrachtacha do Dia. A n-ecor immorro ocus a corugud, is 10
dolig a fiss cinnas forcsémnacair, ar uí fil druim neich díb no
a slis fri áraili, acht is (p. 28'':) amlaid res córaig ocus ros
comét ctímachta díasnéte in chomded, gnúis fri gnúis ina sre-
thaib ocus iua corónib comardaib mórthimchell ind rígsuide
immá tíuaird co n-ánius ocus co n-áibinnius ocus a n-aiged 15
lile fri Día.
13. Crand caingil di glain eter cach dá claiss co cMmtuch
[LBr:]
11. In chathair iarom ina íil in rigsudi sin, is amlaiä
ata, ocus secJit miiir gloinide co n-daihaib ecsumlaib ina tim-
cell, ardiu cech miir araile. Lebend immorro ocus fond inich- 20
tarach do gloin gil atacomnaic co n-gné grene fair.
12. Miiintcr romin rochendais din cen esbuid nach mai-
thiusa forru aittreftus in catraig sin. Ar nis inaitcet ocus nis
aittre&at in catraig sin do gres, acht noim no ailitrig no aitri-
gig diithrachtaig do Dia. A n-ecor immorro ocus a n-ordu- 25
gud, is dolig a fis cindus forcoemnacar, ar ni fil druimm no
sliss neich dib fri aroli, acht is amlaicl ron coraig ocus ron
coimet cumachtu diasnethi in choimded gnúis fri gnúis ina
Brethaih ina coronib comardu immortimchell in rigsudi bá
cuairt CO n-áinius ocus óibnius ocus a n-aiged uli fri Dia. 30
13. Crand caingil do gloin itiV cech da clasaig co cwm-
12
ÍI
178 VII Fís Adamnáin.
[LU:]
derscaigtech dergóir ocus argit fair, co srethaib sainemla di
liic lógmair ocus co m-bieclitrad gom n-écsainail ocus co
catliairib ocus choronib carrmocail forsiia crunim caingil sin.
Tri leca logmara daw co fogwr bláith ocus co m-binne cheóil
5 eter cadi da primairecht oous allethe úaelitarcha iiia lóchar-
naib for lassad. Secbt raíle aingel i n-delbaib primcainnel
oc soilsigud ocus oc inorchugud inna catrach má cúaird,
secht míle aile ina certmedón oc lassad tría bitbu sír imón
cathraig rígdai. Fir domain i n-óen bale, cid at línmair, nos
10 fórfed do biud boltnogud cind óencbainle dina cainlib sin.
14. Do neoch trá do dáinib in domain nád röchet in
cathraig sin asa m-bíu ocus dianid érdalta a haittreb iar
fugiull brátha, is intib airbirit co anbsaid ocus co utmall
i n-dindguaib ocus i cnocaib, i sescnib ocus irrotaigib a n-
15 aitreba, co ti chucu bráth.
Is amlaid daw atát na slóig sin ocus na hairechta, ocus
[LBr:]
dach derscaigtech arcait ocus óir fair. Teora lega logmara
din CO fogur m-blaith ocus co m-binde ceoil itir cech da
primoirecht ocus allethi uachtaracha ina locharuaib for lasad.
20 SecM mile aingel i n-delbaib prirachoindel ic sollsiugwíí ocus
oc insorchugnd inna catrach bá cuairt, secht mile aile ina
certmedón oc lassad tria bithu sir imon rigchathair. Fir do-
main i n-oen bali, cid at linmara, nos foirfed do biud boltnugwd
chind oenchondli dona condlib sin.
25 14. Do neoch tra do dóinib domain nat roichet in catraig
sin asa m-biu ocus dianad erdalta a haittreb iar fuigell bra-
tha, is inntib airbmt cho anbsaid ocus co hutmall i n-ding-
naib ocus i cnoccaib, i sescnib ocus irrotaigib a n-aittre&a,
CO ti bráth.
30 Is simlaid din atat na sloig sin ocus na hoirechta, ocus
aingel coemtechta cecha hsenanma fil inntib oc umaloit ocus
VII Fís Adamnáin. 179
[LU:]
aingel comimtechta cacha hóenanma fil indib oc umallóit ocus
timthirecht di. Fíal teiied ocus fíal d'aigriud i prímdorus
iiina catiirac inna fíadnaisse, ocus siat i comthúarcain cind
ar cind tria bithu. Fogwr ocus fúamaiid daw na fial sin oc
comríachtáin atcluintí>- fón m-bith. Sil n-Ádaim, dia cluintis 5
in fogMr sin, nos gebad iile crith ocus úauiun dofulachta remi.
Itorsig thrá ocus it búadartha na pecdaig ocond fogwr sin.
Mád illeth immorro fri muintir nimi, ní cluinter din gárb-
thoraind sin acht lanbec do ráitb, ocus binnithir cacb ceól
atacomnaic, 10
15. Is adbul íarom ocus is ingnad fria innisin sudigud
inna catrach sin, ar is bec di mór aní ro inTiisemár dia hor-
daib écsamlaib ocus dia ingantaib.
Is andam trá lasin n-anmain iar comgnáis ocus comattrib
na colla cona súan ocus cona sádaile ocus cona sáire, cona 15
sóinmige insaigid ocus dula co rígsuide in dúleman, acht mani
dig le heolcbu aingel, ar is docomail drém na secht nime, ar
ILBr:]
oc timthirecbt di. Fial teued ocus fial óigrid i primdorus na
catrach ina fiadwaise oc comriacbtain ocus oc comthuarcain
cind ar cbind tiia bithu sír. Fogur diu ocns fuaiwím na fial 20
sin itclúinter fon m-bith. Sil n-Adaim, dia cluntís in fogar
sin, nos gébad uile crith ocus oman dofulachta reme. It
toirsig ocus it buaidertha din na pecdaig icon fogui' sin.
Mad illeth immorro fri múintir nime, ni cluinter don garb-
thoraind sin acht b^c nammá, ocus bindithir cech ceol ata 25
comnaic.
15. Is adbul iarom ocus is ingnad ré indisi (sie) súidiugud
ua catrach, ar is bec do mor inni itchuadumar dia hordaib
ecsamla ocus dia hingantaib.
Is annam tra lasin anmain iar comgnáis ocus comaittreb 30
na colla cona suan ocus cona sóinmigi ocus cona sadaile
athascuum co rigsuide in duileman, acht mene dig la heolchu
12*
-|r./^ VII Fís Adamnáin.
^Tií assu nachai araili dib. Ar itát se dorais chóemtechta ar
cind in chmiuda dóenna corrice in rícliod. Ro sudiged daw
dorsioir ocus cométaid o muintir nirai do forcomét cach dorais
díb Dorus iaroni ind nime as nesu ille, is fair ro sudiged
5 Míchél arcaingel ocus di óig ina farrad co flescaib larnaidib
(p 'ig'':) ina n-ochtaib do sroigled ocus d'osorcam na pectbach,
CO comraicet iarora andsin na pccdaig fri cétglífit ocus fri
cétchesad na conaire cengait (i. tiagait).
16 Dorus immorro ind nime tanam, Ariel arcaingel as
10 choraetaid dó, ocus di oig inna farrad co sroiglib tentidib
i n-allaraaib; is áih-sede sraiglit na pecdachu dar a n-gimssib
ocus dar a roscaib. Ro sudiged daw srutli tentide co forla-
sair fair i fíadnaise in dorais sin. Abcrsctus dm ainm anigil
ingaire in t-srotha sin derbas ocus niges anmand na nám dni
15 chntrwmma chinad nos lenand, corroichet comglame ocus
ain-el, ar is drong doccnmail dréimm na secU nime, ar ni
hasla nachai aroiíe dib. Atat sé dorais choemtechta for
cind in cbincdu dócnna cusin riched. Ro suidiged tra come-
taid ocus doirseoir o múntir nime d'forcomét cech dorais dib-
20 sin Dorus tra in nime as nessu ille, is fair ro suidiged
Micahcl archaingel ocus di oig ina fail co flescaib mvnmdc
ina n-oclitaib do sroiglead ocus esorcain na pecdach, co com-
raicet diu andsin na pecdaig fri ciaidber ocus fri ce^cbesad
na conaire chengait.
25 16 Dorus tra in nime tanaise, Urihel arcbaingel is comé-
* taid do, ocus di oig ina fail co sraiglib tentidib ina lamaib
leo; ocus is dib-side sraiglit maccu bais dar a n-gnusib ocus
roscaib. Ro suidiged diu sruth tentidi co forlasair fair i
fiadnaise in dorais sin. Abersetus din aingol coemtheclita
30 ocus coméda in t-srotba. Is e in srutb sin d.rbus ocus niges
anmunna na noem don chutrt*ma cbinad nos lenand, co roichet
VII Fís Adamuáin. 181
[LU:]
comsoillse fri etrochta rétlaud. Ro sudiged daw andsin topor
taitnemach co m-bláthe, ocus boltonugud do glauad ocus
dídnad anmaiid iinia fíren. Ingrinnid iramorro ocus loscid
aiimaud na pectach, ociis uí dingaib ní dib, acht is tuilled
péue ocus pennaite ros ic and, Frisócbat iarom assin na 5
pecdaig co m-bróu ocus dubu dermar, na fíréoin iarom co
subu ocus forbíélti co dorus in tres DÍmi.
17. Sorud tentide da« for lassad do gréss andseíZe. Dá
míle déc cubat, iss ed ro soich a lassar i u-ardde. Tíagait
da« anmand na fíren triasin sornd sin la brafad súla. Ergo- 10
rid immorro ocus loscid and anmand na pectbach co ceud dá
hlmdan déc, conos heir iarsin aingel iu cóimthechta cosin
cetramad n-dorus. Is amlaid da« atá dorus inotachta in
chetramad nime ocus sruth tentide oc á thimchell amnl in
sruth remoind. Timchellaid da« múr for lassad, lethet a the- 15
ned fri dá míle déc cubat tomsithir. Cengait immorro an-
[LBr:]
cómglaine ocus comsollsi fri hetrochta redland. Ro suidiged
din andsin topur taitnemach co m-bláthi ocus co m-boitnugud
do díunach ocus do nige anmand na firian. lugrennid im-
morro ocus loiscid anmanna na pecdach, ocus nis digaib ni 20
dib, acht is tuilled péine ros ta and. Frisócbat iarom na pec-
daig assein co m-brón ocus duba dermair, ind fi'reoin immorro
CO súba ocus failti co dorus in tres nime.
17. Somd tened din forlassad annside do gres. Da mile
déc cubat, iss ed ro soich a lassar a n-airde. Tiagait din an- 25
manna na firian tresin sorn sin la brafud sula. Erfuirgit im-
morro and anmanda na pecdach co cend da hliadan déc, co-
nas heir iarsin aingel in coemthcchta cusin cetramad dorus.
Is amlaid din ata dorus innotachta in chethruraad nime ocus
sruth tentide occa airchell amaZ in sruth remaind. Donoir- 30
chcll din múr luaidi for lassad and, ocus lethet a thened fri
da mile déc cubat tomsithir. Con cengait immorro anmand
182 VII Fís Adamnáin.
[LU:]
mand inna fírén taris, amal na beth ct^r, ocus fastóid an-
maud inna pectacli fri ré da hVmdai^ dec i tróge ocus i toder-
nam, conos heir aingel in cóemtechta co dorus in chúced nime.
18. Siutli tentide beos and andseííe, acht is écsamail hé
5 frisna srotha aile, ar itá sóebcliore sainrsedach immcdon in
t-srotha sin, ocus impáid immá cuaird anmand inna pecthacli
ocus nos fastand co cend se m-h\iadan déc. Ro soichet im-
morro ind fíréoin tairis fo chétóir cennach furecL In tan
iarom as mithig túaslucud inna pecthach ass, bewaid in t-aingel
10 in sruth co fleisc dúir co n-ainciud lecdu, co tócband inna
anmand súas do chind na flesci. Bcnd daw Míchél iarsin
(p. 29^*:) na anmand co dorus in t-scsse(í nime. Ní armither
immorro pían no tbodeniam dona anmannaib isin dorus sin,
acht forosnaiter and o soillse ocus o etrochta liac logmar.
15 Ro soich daw Michel iarsin co aingcl na trinóite, co taisfenat
dib linaib in n-anmain i fiadnaise De.
[LBr;]
na firian tairis, ama? na both ann itir, ocus astaid anmand na
pecdach fri ré da hliadan dec i tróigi ocus i todérnam mor,
Conus heir aingel in choemtechta co dorus in coiced nime.
20 18. Sruth tentide beos and side, acht is ecsamail he fris
na srotha alle, ar ata ssébchoiri saindriudach immedon in
t-srotha sin, co n-impaid bá cuairt anmand na poedach ocus
Conus astand co cend se m-h\iadan dec. Saigit immorro na
fíreóin tairis cen fuirech. In tan tra is mithig tuaslucwíí na
, 25 pecdach ass, benaid in t-aingel in sruth co fleisc n-dúir
(p. 255*:) CO n-aicniud leomain, co tocaib ina haumand suas
do chind na flesci. Berid tra Micahel na hanmand do dorus
in t-sesse(i nime, ocus ni haiiinither din pian na todernum
do anmandaib isin dorus sin, acht forosnaither and o soillsi
30 ocus 0 etrochta léc lógmar. Ro soich tra Micahel iarsin co
haingel na trinóti, co taisselbait dib linib in anmain i fiad-
naise in duilemun.
VII Fís Adamuáin. 183
[LU:]
19. Is adbul trá ocus is dírim failte muintire nime ocus
in comdod fessiii frisiu n-anmain in tan sin, mád anim cnnac
íii'en lií. Mad anfírén immorro ocus mád anforbthe ind auim,
fogeib anmine ocus acairbe ón chomdid cbMmachtach. Ocus
atbeir fri aingliu nimi : Tarrgid lib, a aingliu nimi, in n-anmain 5
n-ecráibdig sea ocus tabraid illáim Lucifir día badud ocus día
formúchad i fudamain iff/'ind tria bithu sír.
20. Is andsin iarom scartbair md anim thrúag sin co
áigthide ocus co hacarb ocus co adúathmar ri frécnai'cus
flatha nime ocus gnussi Dé. Is and daw dolléci iu n-osnaid 10
as trommu cach u-osnaid, oc techt i n-gnúis díabail íar
n-ascin óibniussa flatha nime. Is and scarthair fri comairgc
iuna n-ai'caiugel lasa tánic dochiim nimi. Is andsin ásúi
slucit na da draic déc thentide cach aiimain d'éis a céle,
7 iffn'rd LU.
[LBr:]
19. Is adbul tra ocus is difaisnéti failti múintm nime 15
ocus in choimded fessin frisin anmain andsin, mad eunach
firián hí. Mad anfíron din ocus mad anforbthi in anim,
fogoib anmino ocus acairbi on choimdid chumachtacb. Et dixit
fri haingliu nimo: Hanc animam multo (sie) peccantem
angelo Tartari tradite et demergat eam in infernum. 20
Tairngid lib a aingliu nime in anmain n-écraibdig sea ocus
aitituid illáim Lucifir dia badud ocus dia formúchad i fú-
domain ifirn co sir.
20. Is and tra scartbair in anmain anfechtnaig co haig-
tbigi aduathmar fri frecnarcus üatha. nime ocus gnúisi De. 25
Is and sin beos scarthar fri comairci na n-árchaingel lasa
tucad CO riched. Is and sin do léci in osnaid is truma cech
n-osuaid, oc techt i n-gnúis diabuil iar n-aicsin óibniusa mú-
intiVc nimo. Is and sin slucit na da draic déc tentide co nóe
(sie) déis aroli in anmain, conusliii uathi in draic inichtarach 30
184 VII Fís Adamnáin.
[LU:]
CO curend úadi in draic inichtarach i n-gin díabail. Is
andsin fogeib comslaintius cacha huilc la frecnarcus díabail
tria bithu sír.
21. 0 ro foillsig thra aingel in choimtechta do anmain
5 Adomnaw (sie) na físi sea flatha nimi ocus cétimthúsa cecha
hauma iar techt assa curp, ros fuc leis hí iarsin d'iusaigid
iffirn iuíchtaraig co n-immud a pían ocus a ríag ocus a
thodernam.
Is é iarom cétna tír coso-ránic, tír n-dub n-dóthide, sé
10 folom follscide cen péin and etir. Glend lán di thenid fris
anall. Lassar derraár and, co téit dar a oraib for cech leth.
Dílb a íchtwr, derg a medón ocus a uachtor. Ocht m-bíastai
and, a súli am«Z brutbu tentidi.
22. Drocbet dérmár dan darsin n-glend. Gabaid ond ur
15 CO araili, ard a medóu, isli immorro a dá n-imechtar. Tri
[LBr:]
i n-gin diabuil. Is andsin tra fógeib comlantius cecha huilc
la besbaid cech maitbiusa i frecnarcus múinutire iíirn tria
bithu sír.
21. 0 ro fáiUsig tra aingel na coemtéchta do anmain
20 Adamnáin na fisi sea úaíha nime ocus ceíimmtús cecha hauma
iar teacM a curp, ruc lais iarsin do atbáscnám iíim iních-
taraig co n-immud a pian ocus a thodemam.
Is e tra ceína tír frisa comrancatar, i. tír u-dub n-dorcha,
is e folomm foloisthi (sie) cen phéin iiir and. Glénd laii do
25 thenid ris anall. Lassar ann, co teit dar a bora for cech
leth. Dub a bícbtar, derg a medon ocus a uachtar. Ocht
m-biasta and, a súili amal brutta tentidi.
22. Droicbet dermair din darsin n-glend. Gabaid ond ur
co araile, ard a medon, ísle immorro a chind. Tri sloig ic a
30 airmirt dia inottacbt, ocus ni huili ro segut tairis. Slog díb,
VII Fís Adamnáin. 185
[LU:J
slóig oc airimimirt (sie) techta thairis, ocus ní huli ro sagat.
Slóg díb, is lethan dóib in drochet o thús co dered, co roichet
ógslán ceii uamun, cen imecla taisin n-glend tentide. Slóg
aile daw oc á insaigid, csel dóib ar thus he, lethau immorro
fo deóid, CO röchet iarom amlaid-sin tarsin n-glend cétna 5
íar mórgábud. la slóg dedenach immorro, lethan dóib ar
thús in drochet, (p. 30*:) cóel ocus cúmuug fó deóid, co tuitet
día medon isin glend n-gaibthech cétna i m-brágtib na n-
ocht m-biast m-bruthach út ferait a n-aittreb isin glind.
23. Is íat lucht díar bo soirb in sét sain, sés óige, sés 10
atrige lere, sés dergmartra dutrachtaige do pia. Is í daw
fairend diar bo chwuiuc ar thús ocus díar bo lethan fo deóid
iarsin in sét, drem timairciter ar ecin do denam thole Dé,
ocus soit a n-écin iarsin i toltanche fognoma do Dia. Is dóib
immorro ro bo lethau ar thus in drochet ocus diar bo chu- 15
muug fo deóid, dona pecthacaib, con túaset fri forcetol
bréthre De ocus na comaillet iarna clostin.
[LBr:]
is lethan dóib in droichet o thus co dmud, co roichet ógslan
cen uamun darsin n-glend téntidi. Slog aile tra ic a inottacht,
coel dóib ar tiis he leian fá deoid, co roichet amal sin darsin 20
n-glend cetnai. In slog dedenach immorro, lethan doib ar
tús hé, coel tra ocus cumang fa deoid, cu toitet dia medon
isin n-glend n-gaibtech cetnai i m-braigtib na n-ocht m-biast
m-bruthach ucut ferat a n-aittreb isin glind.
23. Is e tra lin diar ba soirb in sei sin, i. oes óigi ocus 25
oes aitrigi léri ocus oes dergmartra diithrachtaigi do Dia.
Is Í tra ferend diar bo cumang ar tús ocus diar bo letan
iarom in set, i. dreamm timaircther ar ecin do dénum toli
De, ocus soait a u-écin i toltnaigi fognuma don choimdid.
Is doib immorro ba leian ar tús in droichet ocus cumang ba 30
deoid, i. dona pecdachai&, con tuaiset fri prccept bréthri De
ocus nanascomallat iarom.
186 VII Fís AdaTOiiáin.
[LU:]
24. Atát dan slóig dímóra i n-dichumung hi traig na péne
suthaine risin tír n-etordorcha anall. Cachranúair trágid in
pían díb, in n-úair ailo tic tliairsiu. Is iat iarom filet amlaid
sin, in lucht diauid comtlirom a maith ocus a n-olc. Ocus
5 isin ló brátha midfid*V etarro, ocus bádfid a maith a n-olc
isind ló sin, ocus bertair iarsin do phurt bethad i frecnarcus
Dé tria bithu sír.
25. Atat daw drem mór aile and hi comfocus dond lucht
sin, ocus is adbul a pian. Is amlaid iarom atát, i cMmriuch
10 fri colomna tentide, muir tened impu connice a smeclia, sla-
brada tentido imma medón fo deilb natrach. Lassait a n-
gnússi osin péin. Is iat iarom filet isin pbéiu sin, pecdaig
ocus fingalaig ocus sés admillte ecailso Dé ocus airchinnig
otrócair bíte ós incbaib martra nannáb for danaib ocus dech-
15 madaib na hocailsi, ocus dogníat dona indmasaib sclba sain-
rudcha secb áigedu ocus aidlicnochu in comded.
[LBr:]
24. Atat din sloig dímora in díchumang na péne frisin
tír n-etarfuartha anall. Ocus cechranuair tráigid iu pian
díb, in uair aile toet tairsib. Is iat tra filet isin péin siii,
20 i. in lucht dianid comtróm (sie) a maith ocus a n-olc. Ocus
illó brátha midfithíV Qiurm, ocus dílegíaid a maith a u-olc
isin lo sin, ocus berthar iarom do purtt bethad i frocnarcus
gnúsi Dé tria bit sír.
25. Atat tra drem dímor aile ann i focus don lucht siu,
25 ocus is adbul a pian. Is amlaiíí iarom atat, i cuimriuch fri
colamnu tentidi. Múr tentidi immpu có a smechu. Slabraid
thentidi imma medón fó deilb natrach. Lassait a n-gnúsi
isin pén sin. Is iat tra filet isiu péin truimm sin, i. fingalaig
ocus oes aidmillti eclm'si De, i. airchindig etrocair biti os
30 inchuib martra na noom for danaib ocus dechmadaib De, co
n-denait dona hindmusaib selba saiudriudacha sech áigedu
ocus aidilgnechu in choimded.
II
VII Fís Adamnáin. 187
[LU:]
26. Atát daw and slóig móra ina sesam do gréss illa-
thachaib círdubaib coiinice a cressa. Cochaill gerra aigreta
impu. Ní anat ocus ní thairiset tría bithu, acht na cressa
oca loscod eter úacht ocus tess. Slúaig demua na mórthim-
cbiull, ocus pluic thentide i u-allámaib oc á m-búalad ina ceiid, 5
ocus siat ic sirthacra fríu. A n-aigthe uile na trúag fo thúaid,
ocus gséth garb goirt ina fíi-etau mar oeu ri cach n-olc.
Frassa derga tentide oc ferthain forro cach n-aidche ocus
cach lái, ocus ní chumgat a n-imgabail, acht a fulang tria
bithu sír oc cói ocus ic dogra. 10
27. Araile díb, ocus srúama (i. tunni) teiied i tollaib
a n-giiússe; araili, clúi tened Iriaua tengthaib; araile, tríaua
cendnaib dia n-echtair. Is iat iarom filet isin phéiii sin,
i. gataige ocus ethgig ocus és braith ocus écnaig ocus slataige
ocus crechairc ocus brethemain gúbrethaig ocus sés cosnoma, 15
(p. 30^:) mna aupthacha ocus cánti, aithdibergaig ocus fir
[LBn]
26. Atat tra slóig mora and ina sessam do gres illa-
thachaib duba conice a cressa. Cochaill gerra oigretta imm-
pu. Ni anat ocus ni thoirisit tria bithu, acht a cressa ic a
losend itir fuacht ocus tess. Slóig démna ina mortimchell, 20
ocus plnicc téntidi ina laraaib ic a m-bualaíí ina cendaib, ocus
siat oc síi'thaccra friu. A n-aigthi nli na tróg fo thuaid, ocns
goeth garb goirt ina n-enech ar oen fria cech n-olc. Frassa
derga tentidi ic ferthain forrn cech dia. Ní chúmgat a
n-imgabail, acht a fulaug co sír sír (sie) la cói ocus toirsi 25
ocus dógrai.
27. Araile díb co sniamu tened i tollaib a u-gnúsi,
araili co clóthib triana tengthaib, araili co clothib triana
cendaib a n-echtair. Is iat tra filet isin pén sin, oes
doichli ocus diultada cen serc cen grád Dé accu, gataigi ocus 30
éthig (sie) ocus oes braith ocus écnáig ocus slataigi ocus
crechaire, hrethema,in gúbreíAaig ocus oes cosnuma, mna up-
thacha ocus cáinte, athdíbcrgaig ocus óes légind frichnait
188 VII Fís Adamnáin.
[LU:]
legind pridchait eris. Atát drong mór aile i n-insib im-
medón in mara tened. Mur argdidi impu día u-étaigib ocus
día n-almsanaib. Fairend trá siii dogníat trócaire cen dichill
ocus biit aráide illaxai ocus i téti a collai co crich a m-báis,
5 ocus no8 cobrat a n-almsana immedón in mara tened co
bráth, ocus fóiditir do phurt bethad iar m-bráth.
28. Atát daw sochaide mór aile and, ocus cassla derga
tentide impu co lár. Ro cluinter a crith ocus a ng-gáir fón
firmimint. Drong discrútain do demnaib oc á formúchad,
10 ocus coin brena lethoma léo i n-allámaib oc a n-furáil foraib
dia tomailt ocus dia cathim. Rotha derga tentide for sirlasad
imma m-brágtib. Bertair siias co firmimint cachranúair, tel-
citer SÍS i fudamain iffirwd in n-uair aile. Is iat iarom filet
isin phéin sin, sés gráid tarmideocatár a n-gráda ocus fúath-
15 craibdig ocus brécaire brécait ocus ssébait na sluagu ocus
gabait forro ferta ocus mirbaile nach fétat do dénam dóib.
13 iffird LU.
[LBn]
heris. Atat drong mor aile and a n-indsib immedon in
mara tened sin. Miür airgidi (sie) immpu dia n-étaigib ocus
dia n-almsanaib. Ferend tra sin dogniat trocaire cen dichell
20 ocus bit aráidi illaxu ocus i n-detliiti co cricli a m-báis, ocus
nos cabrut a n-almsanu immedon in mara tened co bráth,
ocus fuiditir do purt bethad iar m-bráth.
28. Atat tra sochaide eli and, ocus caslacha derga tentidi
impu. Ro cluinter a crith ocus a n-gáir fon finnamint. Ocus^
25 drong (p. 255^:) discrutain do demnaib ic a formuchad, ocus
coin brena lethoma ina lamaib ic a n-urail foraib dia tomailt.
Rotha derga tentidi oc sirlassad ima m-bragait. Berthar suas
CO fii'mamint cechránuair ocus telctir sis i fiidomain ifiVn in
uair aile. Nóidin tra ocus maccóim ic a n-athcuma ocus ca
30 letrad do gres di cech aird. Is iat tra iilet isin phen sin,
VII Fís Adamnáin. 189
[LU:]
Is iat imniorro na náidin filet oc á n-athcliMma inii íésa graid,
i. it é sin iii luclit, ro lierl)arl dóib do lesugud, ocus ui ros
lesaigset ocus ní ros cairgetár imó pecdaib.
29. Atat da« drem dermár aile and sair síar doib ceii
tairisem dar na lecaib tentidib oc cathugud fri slúagaib na 5
n-demna. At lir turim thra frassa na saiget for dérglasad
dóib o na demnaib. Tíagait inna rith cen twrbród cen tair-
sem, CO röchet dublocha ocus dubaibne do bádud na saiget
sin intib. Atodíuri tlirá ocus at trúaga na gáre ocus na gol-
gaire doníat in pheccdaig isna uscib sin, ar is tormach pene 10
ros tá dóib. Is iat trá filet isin phéin sin, cerdda ocus cír-
mairo ocus cennaige esinraice, brethemain gúbretaig na
n-Iudaide ocus caich archena ocus ríg ecraibdig, serchinnig
cláin ate colaig, mná adaltracha ocus techtaire nos millet ina
mígnimaib. Atta daw múr tened fri tír inna pían anall; ad- 15
úathmairiu ocus acairbiu hé fo secht, andá tír na pían
[LBr:]
oes gi-áid tairmdechatar a n-grada, ocus fuathcráibdig ocus
brecaire brécait ocus s£ebaitt na slógu ocus gabait foriu ferta
ocus mírbuli nátcumgat do dénam doib.
29. Drem dermáir aile and sair siar doib cen tairisium 20
darsna leccaib tentidib oc catbugud fri slogu na n-demnu.
At lir tra frassa na soiget for derglasad o na demnaib foraib
ocus na rith doib cen turbród cen toirisium, co reichet dub-
locha ocus dubaibne do badud na soiget sin inntib. At
todiuiri tra ocus at trogu na golgaire dogniat na pecdaig 25
isna huscib sin, ar is tormach péni ros tá de. Is iat tra filet
isin phen sin, i. cerda ocus cirmaire ocus cendaigi esindricca,
brei/iemain gubrethaig na n-Iudaigi ocus rig ecraibdig, air-
chindig chloincholaig, mná adaltracha ocus techtaire nos mil-
let ina mignimu, ocus cáinte. Ata din múr tened fri tir na 30
pian anall; aduathmairi ocus accairbe he fo secht, oltas tir
28 bretheman LBr.
190 VIT Fís Adamnáin.
fessin. Acht chena ní aittrebat anmand co bráth ar is la
demnaib a n-oenur a airichas co lathe m-brátha.
30. Mairg thra fil isna píanaib sin i comaittreb muintire
díabail! Mairg nad foichlend in muintir sin! Mairg forsa
5 m-bía do thigernu demon díscir dairmitnechl Mairg bias oc
estecht fri guba ocus fri golgaire na n-anmand, oc troge ocus
oc nemele frisin comdid im torachtain chucu laithe m-brátha
coUuath, dús in fugebtáis nach n-etarúarad isind fugiull, ar ni
fagbat nach cwmsanad co brath acht tri úara cach domnaig.
10 Mairg dia m-badognas diles in ferand sin tria bithu sirl Ar
[LBr:]
na pian fessin. Acht chena ní aitrebut anmanna co bráth,
ar is la démnu a n-oenur a airechus co laa in fuigill.
30. Mairc tra fil isna pianaib sin i comaitreib muintm
diabuil! Mairc nateroichligend in múinnter sin! Mairc forsa
15 m-bia do thigernai demun díscir denmneíachl Mairc ca m-bia
do thigernai dub dian demun doescair corrlond golgairi
thruag díchumaic toirsi thren cen toirisium sírfuacht ocus
accorus atat accu bar oen. Mairc bias oc estecht fri guba
ocus golgairi ina n-anmand ic trogi ocus oc neméli frisin
20 coimdid im thorachtain chuccu lathi brátha co luath, diis in
fuigebtis nach n-etarfuarud isin fuigell, ar ni fagbat ciimsanud
CO brath acht tri huari cecha domnaig. Mairc dia m-ba do
gnás diles in ferand sin tria bit sir! Is amlaid din ata in
maigen sin, ocus slebti tolla delgnecha and, muigi lomma
25 loiscthecha, glenda duba tentidi, tulcha ruada rogarba, lathach
dóimne tuilbréna, móinte mora delgnecha, sligthi salcha sirdorcha,
féra gera rindaithe, clocha slemnu tenntide, aithe gtra altnide, goetha
luatha loisctecha, gorti garba gemreta, frasa derga tentidi, snechta
serba sirgnathchi, goirt garb loisctech letartach, dorchu ina diibgém-
30 riud, fuairiu ina sirsnechtu, teou indat morthenti, serbiu ina neim.
Lacha bréna biastaidi, iudsi fuara garba goethacha, tolla bréna
bruthloiscthi. Talum garb gainmigi, ose slemun tuitmendach,
86 ruad rotaidi, dub dorcha detfadach, cairrcech cnocaoh cruad-
lasrach, ose aurcrom óigreta co reod, co caisirne ama/ chairrci
VII Fís Adamiiáin. 191
[LU:]
is amlaifl atá: Siebe tolla delgneclia and, maige loma daw,
(p. Sl»:) is íat loisctheeha, ocus loclia bréna bíastaide. Talam
garb gaumide, iss e urcrom aigreta. Lecca lethna tentide for
a lár. Mara luóra co n-ainbthinib adluíathmarail), ina m-bí
aidde ocus aittreb díabail do gre's. Cethri srotha dermára 5
dar a lár : sruth tened, sruth snechtaide, srutb néimthe,
sruth usci duib dorehai. Is iutib-sin nos fotraicet slúaig
5 sroth LU.
[LBr:]
tenntidi. Lecca lethna tentidi for lár in muigi sin, siat lasta
loisctecha, con loiscfed oenlecc díb in domun uli. Marai mora
nemnecha tiiilbréna co n-anbthine aduathmair, co n-dracaib, 10
CO trillsib tened foraib, co m-biastaib ecsamla archena isin muir sin,
CO cetri hemailib ecsamlu tened, i. tene dub dóiti detbudacb, iene
áerg duaibsech lemnech leíarthach langoirt, iene uaine aduathmar
áith goirt ailtnidi, tene ruad rogoirt romor co srothaib nemi. Slébi
tened dermári din and , clóthi derga romora rindaithi iarnaide 15
andside, siat cómdluthi comremra comrindaithe comarda, co n-drúcht
neme for barr cech oen chlúi, co m-báidfed ocus co loiscfed firu in
talman uli neim cecÄ clúi dibside, co n-gáiret slog dermáir díreccra
demnu imon anmain n-anfechtnaig, con tairrnget leo in anmain i
fúdomain ifírnd. Co sraiglib dergaib tentidib illamaib leo, ocus coin 20
lethoma lánbrena occu ic a n-nráil for anmandaib na pecdach, co •
fuirmed na sraigell teutide sin foraib, co n-gairet ocus co n-grechat
ocus connuallat ocus co n-guilet co serb goirt. Ocus is at lana
renda nime ocus redlanda ocus fírmámint ocus ind uli diil do nuall-
guba dermáir dogníat anmanna na pecdach fó lamaib ocus glaccaib 25
inna námut nemmarbda sin, i. diabul cona doescur sluag, ocus co
m-berut leo iat iarsin i cnoccaib tentidib ocus i n-glennaib dubaib
dorchaib doimnib dermárib detfudachatö, muchna muichnig malartaig
icbtaraig ifim for leccaib lomma loisctecha, for srothaib na tened
n-ecsamail ro raidsium. Ar atat cetri srotha dermaire dar a 30
lar, i. sruth tened toebruad, sruth snechta sirruad co leccaib
oigreta, sruth ueme marbthaigi, sruth usqi dub dorcha do-
milis, ocus is inntib-sin nos fothraicet sloig digaire na n-
32 usqus LBr.
192 VII Fís Adamnáin.
[LU:]
digair na n-demna a haithle a ii-oenaig ocus a n-aniusa oc
píaiiacl iia n-anmand.
31. Iii tan trá canait slúaig nóema muintíVe nime clasche-
tol comchubaid na n-ocht tráth co subach ocus co forbsélid
5 ic molad in cliomded, is and sin ferait ind anmand nualla
trúaga torsecha oc a tuarcain cen tairisem la drongaib na
n-demna. Is iat sin trá na píana ocus na todernama ro
follsig aingel in choimtochta do anmain Adomnán (sie) iar
tascnam flatha nime.
10 Ro ucad iarsin ind anim la brafad súla triasin n-erdam
n-orda ocus triasin fíal n-glainide co tír inna nám; is inti ceta
rucad si, in tan conruloi a curp. 0 ro gab iarom ceiU for
anad ocus for airiseom isin tír sin, atdiúala ina diáid triasin
fíal guth ind aingil no forcongrad furre, co n-igsed ar cúlu
15 doridisi cosin corp cetna asa rescomloi, ocus co ro innise(7 i
n-dálaib ocus airechtaib ocus i comthinoltaib lach ocus cle-
[LBr:]
demnu aithli a n-oenaig ocus a n-ainiusa oc pianad na n-
anmand.
31. In tan tra canait sloig noemda muint^Ve nime clais-
20 cetul comchubaid na n-ocht trath co subach ocus co forbselid
ic morchoimded, is andsin lecat anmanda na pecdach nualla
truaga toirsecha ic a tuarcain cen toirisium la drunga na
n-demna. Is iat sin na piana ocus na todemuma troma ro
foillsig aingel in choemtechta do anmain Adamnain iar n-
25 athascnam üatha. nime. Rucad iarsin in animm la brafad
súla trésan erdam n-orda ocus trésan fial (p. 256*:) n-gloinide
CO tir na noem; is i side cetna tir cusa tucad side, in tan ro
escoralái asa curp. 0 rus gab iarom céill for anad ocus for
isium (sie) isin tir sin, atchuala ina diaid triasin fial sin guth
30 in aingil no forcongrad forri, co ro athcuired doridisi cusin
corp cciua asa rescomla, ocus co n-indised i n-dálaib ocus
VIT Fís Adamnáin. 193
[LU:]
rech focraice nime ocus píana iffirwd, feib ro follsig aingel
in cóemtechda di.
32. Is é seo iarom forcetul no gnáthaiged Adomnán
dona slúagaib osein immach, céin búi na bethaid. Is é daw
110 pridchad immórdail fer n-Erend, día ro fiiirmed recht 5
Adomnain for Góedelaib, ocus día ro sártha iia mna la Adom-
iian ocus la Fínnachta Fledach, la ríg n-Erend ocus la mathib
hErewíí ar cheDa. Is é daw cétscel iio gnáthaiged Patraic inac
Calpuirííd, fochraice iiime ocus píaiia iffiru d'innisain donafíb
no chretitis in comdid tríana forcétul ocus no fámtáis a n- 10
anmchardine dó la tíircbail soscelai. Is é daw forcetol ba
menciu dogníd Petar ocus Pól ocus na apstail archena, i. pl-
ana ocus focraice d'innisin, árro faillsigthea dóib fón CMma
cétna. Is é daw dorigni Siluester abb Roma do Choustautín
mac Elena do ardríg in d omain isin mórdáil, dá ró edpair in 15
Róim do Phól ocus do Phetar. Is é seo daw dorigni Fabian
1 iflfird LU. 9 Calpuird LU.
[LBr:]
ind oirechtaib loech ocus clcrech fochraicce múintire nime
ocus piaiia ifíVn, feib ros faillsig aingel in choemthechta di. •
32, Is e iarom precept iio gnathaiged Adamnán, cein
búi i m-bethaid. Is e in precept sa din dos gní-sium a 20
mordáil fer n-Erend, dia ro fuirmed recht n-Adamnain for
Góedelu, ocus dia ro ssertha mná la hAdamnan ocus la Fin-
achta Fledach mac n-Duncha<Za vaaic Aeda Slaine, la rig n-
Eretid ocus la firu ErewíZ ar chena. Ar is cwmma tégtis fir
ocus mná i cathaib ocus i conghalaib, co fuirmed in rechta 25
sa Adamnáin, Is e tra c€Íprecept no gnathaiged Vátraic
mac Calpraind, focraici nime ocus piana ifíni do indisi dona
dóinib no chretitís in coimdid. Is e din ba mewciu dogníd
■n fer LBr.
13
194 VII Fís Adamnáín.
comarba Petair do Philip mac Gordiáii do ríg Román, día ro
chreit iu comdid, ocus dia ro chretset ilmíle aile in n-úair
sin. Iss e sede cétrí do Romanchaib ro chreit in slánicid
(p. 3P:) Isu Crist.
5 33. Is é seo scél giiáthaiges hEli do iniiisiii do anmand na
firéii, ocus sé fó chrund bethad hi párdus. Ond úair iarom
oslaices hEli in lebor do forcetol na n-aninand, tccait andsin
anmand inna íirén irre^htaib én n-glégel dmce do cach aird.
Innisid dóib Aan ar thiis focraice inna fíréu, óibnius ocus
10 airera flatha nime, ocus at forbselti-seom in n-airet sin. Inni-
sid immorro doib iarsin piana ocus todemama iffirn ocus er-
bada lathe bratha, ocus is follus. co mór gné m-broin fair-seom
fessin ocus for Enóc, conid iat-sin da brón flatha nime. ladaid
hEle iarsin in lebor, ocus ferait ind eóin nuallguba dennar
[LBr:]
15 Petur ocus Pol ocus na ha,pstaü noemu archena. Is e so
din precept doroine Siluestar abb Roma do Chonsatin mac
Helena do rig in domain isin mordáil, dia ro hidpair in Róim
do Petur ocus do Pol.
33. Is 6 so din precept gnathaigeas hElii do anmandaib
20 na firian, ocus se fo chrund bethad i parthus. On uair tra
oslaices hElii in lebor do precept, tecait andsin anmand ina
firen i rechtaib én n-gel chuice di cech aird. Indisid tra
doib ar tús focraice na firen, óibnius ocus airera üatJia nime,
ocus it forbailtig-sium in airet sin, Indisid immm'ro doib
25 iarsin piana ocus todernama Hirn ocus érbadu lathi bráth;i.
ocus is follus CO mor fair-sium gné m-bróin ocus tóirsi and sin
ocus for Enócc, conid iat-sin da bron flai^a nime. Laaid
hElii iarsin uad lebor in precepta, laait immorro ina heoin
nuallguba n-dermáir estib in tan sin ocus tendait a n-eti fria
VII Fís Adamnáín. 195
[LÍJ:]
incl úair sin ocus tennait a n-ette fria curpu, co tecait srotha
fola estib ar ómun pían n-iffirud ocus lathe brátha.
34. In tan iarom is iat anmand inna nám díanid erdalta
síraittreb flatha nimi, dogníat in guba sin, bá dethbiri do
dainib in domain, cíamtis déra fola, dognetís oc erocliill 5
lathi brátha ocus pían n- iffirnd. Is and sin icfas in comdiu
á chommáin féin fri cach n-duni isin domun, i. fochraice dona
fírenaib ocus píana dona pecdadiaib. Cuirfitir iarum amaZ
sin in pecdaig i fudamain péne suthaine forsa n-íadfa glas
brethre Dé fó míscaid bretheman brátha tri bitli sír. Bér- 10
tair iramorro ind náim ind fireóin lucht na deirce ocus na
trócairi for deis Dé do bithaittreb flatha nimi, i. áit i mrbiat
isin mórglóir sin cen £és cen urcbra cen crích cen forcend
tria bithu sír.
[LBr:l
corpaib, co tecait srotha fola estib ar uamun pian if/rn ocus 15
lathi brátha.
34. In tan tra is iat anmand ina fírén ocus na noem
dianid irdalta siraitreb úafha nime, dogniat in n-guba sin, ba
dethbiV do dóinib domain, ciamtis déra fala, dognétís ar uamun
lái bratha. Beti iarom uilc immda ocus imnedai mora isin 20
1Ó sin, i. lathi bratha. Is and sin hicfas in coimdid a cho-
máin fén fri cech oenduine isin domun, piana laiss dona pec-
dachaib, focraici immorro dona firenaib. CuirfithiV din am-
laid sin i fúdomain na pene suthaine, conus iadfa glass brétri
De fo miscaid breíAemun bratha, Berthar din na nóim ocus 25
na fireóin lucht na derci ocus na trócaire for deis De do
bithaitreb. Beit iarom isin morgloir sin i n-oenta*iZ dia-
dachta ocus doenachta maic De, isin oentmc? is uaisli cech
n-oentmíí^ i n-oentai(i na nóemtrinoti, athar ocus maic ocus
spirfu no*m. Al^ trocairi De tria imrapidi Adamnain etc. 30
13*
196 VII Fís Adamnáin.
[LU:]
35. Is amlaid iarom atá in chathir sin, i. flaith cen
úaill, «en díummus, cen gói, cen écnach, cen diupart, cen
taithlech, cen gres, cen ruci, cen mobail, cen mélacht, cen
tnúth, cen raórdataid, cen teidm, cen galar, cen bochtai, cen
5 nochtai, cen díth, cen díbad, cen chasir, cen snechta, cen
gáith, cen flechud, cen deilm, cen toraind, cen dorche, cen
úardataid, flaith úasal adamra sererda, co suthi, co soilsi, co
m-bolud tíri láin hi fall serer cech matbiusa.
Finit . amen . Unit.
YIII.
Cuclmlaimi's Ki-aiikeiilager und die einzige
Eifersucht Emer's.
1. Dieser sehr interessante Text ist dem Lebor na hUidre
(s. S. 113) entnommen, Facs. p. 43 — 50, und wird daselbst als
Abschrift aus einer älteren, leider nicht mehr vorhandenen Hand-
schrift, dem Gelben Buch von Slane bezeichnet. Andere
Handschriften für diesen Text sind mir nicht bekannt. Er ist
aber bereits 1858 mit einer englischen Uebersetzung heraus-
gegeben von O'Curry, Atlantis No. H (Vol. I) p. 362—392 und
No. III (Vol. II) p. 98—124. Eine Anzahl einzelner Stellen ist
von Stokes um ihrer Verbalformen willen angeführt worden,
in seiner Abhandlung über das Altirische Verbum, Beitr. VII
1 — 69. Die Skizze des Inhalts, welche O'Cuny On the Mann,
and Cust. II p. 195 — 198 giebt, ist unvollständig. Seine Ueber-
setzung aber leidet an dem Gebrechen, an dem wohl alle älteren
Uebersetzungen aus dem Irischen leiden: Die Uebersetzer gehen
still über jede Schwierigkeit hinweg und übersetzen Alles*.
* O'Curry hat gelegentlich auch einfache Stellen nicht richtig
übersetzt, z. B. noticfitis diamtis lat (,Cap. 11, 2) übersetzt er „If they
were with thee, — and they would come, — ", während es heissen
muss: they would heal thee, if they were with thee. In den Versen
Cap. 17 hat er die Verbalformen und die Accusative verkannt. Trotz-
dem ist seine Uebersetzung mir sehr nützlich gewesen.
I
198 VIII Serglige Conculaind.
2. Ich gebe auch hier den Inhalt des Textes in freier
Weise wieder:
In Ulster wurde alljährlich auf der Ebene von Murthemne
(Cuchulainu's Gebiet) drei Tage vor und drei Tage nach Sam-
fuin (Sommerende) ein grosses Fest gefeiert. Ehe Spiel und
Wettkampf, ehe das Essen und Trinken begann, pflegten die
Krieger, einer nach dem andern, sich ihrer Thaten und Siege zu
rühmen, und sie zeigten zum Belege derselben die Spitzen der
Zungen der erschlagenen Feinde vor. Um sich gegenseitig zu
überbieten, mischten sie wohl auch die Spitzen von Rindszungen
unter. Aber solchem Betrüge suchte man dadurch vorzubeugen,
dass jeder sein Schwert über die Schenkel legen musste; das
Schwert aber zeugte gegen den Mann, der sich einer falschen
Trophäe rühmte. Denn in alten Zeiten sprachen Dämonen aus
den Waffen (Cap. 1, 2).
Einst war ganz Ulster zu diesem Feste auf der Ebene von
Murthemne versammelt, nur Conall und Fergus fehlen, jener der
Milchbruder und dieser der Erzieher Cuchulaion's. Während
man auf sie wartet und sich die Zeit vertreibt, lässt sich ein
Schwärm schöner Vögel auf dem See nieder. Die Frauen wün-
schen nichts sehnlicher als solche Vögel zu besitzen, einen auf
jeder Schulter, wie die Königin sagt. Leborcham wendet sich
an Cuchulainn; dieser, anfangs unwillig, giebt endlich nach,
besteigt seinen Wagen, versetzt den Vögeln einen kunstvollen
Schlag mit seinem Schwerte, und die Vögel werden gefangen.
Jede Frau bekommt zwei, nur Ethne Inguba, Cuchulainu's
Gemahlin (sie), geht leer aus. Cuchulainn vertröstet sie auf ein
ander Mal (Cap. 3 — 6). Nicht lange darauf zeigen sich zwei
wunderbare Vögel auf dem See. Sie sind mit einer goldenen
Kette verbunden* und erheben einen leisen, einschläfernden Ge-
sang. Vergebens warnen Loeg, der Wagenlenker, und Ethne
selbst vor dem Zauber dieser Vögel, Cuchulainn suchf sie in
seine Gewalt zu bekommen, aber seine Geschicklichkeit lässt
* Aehnliches wird von den Vögeln im Compert Conculaind be-
richtet, s. S. 137.
VIII Serglige Conculaind. 199
ihn im Stiche. Missmuthig lehnt er sich an einen Felsen und
schläft ein. Im Schlafe sieht er zwei Frauen, die eine in grünem,
die andere in purpurnem Mantel, sie kommen heran und lächelnd
schlagen sie ihn mit Gerten, bis er halb todt ist, und dann ver-
schwinden sie (Cap. 7. 8). Als Cuchulainn die Sprache wieder
findet, verlangt er nach Tete Brec, einem Palaste in Emain, ge-
bracht zu werden. Dort blieb er, ohne zu sprechen, ein ganzes
Jahr lang, bis derselbe Tag wiederkehrte. Fergus, Conall, Lugaid
Reoderg und Ethne umstanden sein Lager, als ein unbekannter
Mann hereintrat, der sich später als Oengus, Sohn des Aed
Abrät, zu erkennen gab. Er kommt im Auftrage seiner Schwe-
stern Liban und Fann. Fann wünscht Cuchulainn zum Manne
zu haben, sie will ihm Liban zu seiner Heilung schicken und
ladet ihn ein in ihr schönes Land zu kommen. Cuchulainn be-
giebt sich nach dem Felsen, an welchem er das Jahr zuvor in
Schlaf versunken war (Cap. 9 — 12). Liban erscheint und theilt
ihm mit, dass Fann, von ihrem Gemahle Manannán verlassen,
ihm ihre Liebe zugewendet hat, und dass König Labraid,
Liban's Gemahl, ihm Fann als Preis anbietet, wenn Cuchulainn
ihm einen Tag lang gegen seine Feinde Senach Siabortha, Echaid
luil und Eogan Inbir beistehen will. Labraid's Land ist Mag
Meli, das glückliche Gefilde, „the Plains of Happiness" (Cap.
13. 14). Cuchulainn schickt zunächst Loeg mit Liban, um ihm
Bericht über das Land zu bringen. Loeg kommt nach Labraid's
Insel, wohin sie in einem kleinen ehernen Kahne übersetzen.
Labraid war nicht auf der Insel, aber bald hört man das
Rollen seines Wagens; er erscheint niedergedrückt durch die
Sorge um den Ausgang der bevorstehenden Schlacht. Loeg
kehrt zu Cuchulainn zurück und erzählt ihm, was er gesehen
(Cap. 15-20).
[Hier ist, offenbar am unrechten Orte, ein Stück eingescho-
ben, das nur lose mit der Haupterzählung zusammenhängt,
jedenfalls aber zu Cap. 10 gehört:]
Um dieselbe Zeit traten die Könige der Provinzen mit Aus-
schluss Conchobar's — denn yister war mit den übrigen Pro-
200 VIII Sergligc Coiiculaiud.
vinzon verfeindet — zusammen, um den König von Erinn zu
wählen. Es wird die tarbfess („bullfeast") genannte Handlung
vorgenommen: Ein weisser Stier wird geschlachtet; ein Mann
isst von dem Fleische, trinkt von der Brühe, bis er voll ist, und
legt sich darauf zum Schlafen nieder, während vier Druiden
einen Zauber sprechen. In seinem Schlafe erscheint ihm dann
der Mann, der zum König gewählt werden soll. So geschah es
auch damals. Durch dieses Orakel wird als der zu wählende
König bezeichnet ein junger, edler Mann, mit zwei rothen Strei-
fen an seinem Körper, der in Emain Macha am Kopfkissen eines
kranken Mannes stehe. Es werden Boten nach Emain gesendet,
und Lugaid Reodcrg, der Schützling Cuchulainn's, an dessen
Krankonlager stehend, entspricht der Beschreibung (Cai). 21 — 24).
Es folgt hierauf eine längere Rede des Cuchulainn, in welcher
dieser den Lugaid über seine Pflichten als König belehrt. Lugaid
verspricht den Vorschlägen folgen zu wollen (Cap. 25 — 27).
[Darnach wird die Haupterzählung fortgesetzt:]
Cuchulainn schickt Loeg zu seiner Gemahlin Emer, um
dieser mitzutheilen, dass die Side seine Kraft gebrochen haben.
Loeg sucht, ehe er geht, den Cuchulainn durch ermunternde
Worte aus seiner Schwäche herauszureissen (Cap. 28). Emer
ist entrüstet, dass man nicht mehr bemüht gewesen ist, Cuchu-
lainn zu heilen (Cap. 29), geht nach Emain und sucht ihrerseits
den geschwächten Helden zu ermuntern (Cap. 30). Und in der
That, nach ihren Worten erhebt sich Cuchulainn, streicht mit
der Hand über sein Gesicht, thut Schwäche und Lethargie von
sich, und geht fort, bis er sich an dem Orte beiVind, den er
suchte (sie). Da naht sich Liban und ladet ihn nach dem Sid
ein. Cuchulainn fragt nach Labraid. Liban schildert dessen
Herrlichkeit (Cap. 31). Aber Cuchulainn will nicht der Ein-
ladung eines Weibes folgen. Es wird (zum zweiten Male) be-
schlossen, dass zunächst Loeg mit Liban gehen solle. Sie treffen
Aed Abrät mit seinen Töchtern (sie) in Oenach Fidga (Cap. 32).
Zurückgekehrt schildert Loeg dem Cuchulainn, was er dort
Wunderbares gesehen hat (Cap. 3^3. 34).
VIII Serglige Concnlaind. 201
Cuchulaiiui fahrt mit Loeg nach Labraid's Insel. Es war
kui"z vor der grossen Schlacht, unzählbar sind die Schaaren von
Labraid's Feinden. Zwei unheimlich krächzende Raben verkünden
Cuchulainn's Anwesenheit. Dieser eröffnet die Feindseligkeiten,
indem er Eochaid luil, der am frühen Morgen sich an der Quelle
wusch, mit dem Speer durchbohrt. Cuchulainn tödtet auch
Senach Siaborthe, und wüthet so entsetzlich, dass Labraid ihn
bittet vom Morden abzulassen. Loeg kennt seines Herrn Un-
ersättlichkeit, er lässt drei Fässer mit kaltem Wasser herbei-
schaffen, um die Hitze desselben abzukühlen; das erste Fass, in
das Cuchulainn steigt, siedet über; im zweiten wird das Wasser
noch so heiss, dass niemand die Hitze aushält; erst im dritten ist
die Hitze erträglich* (Cap. 35. 36). Cuchulainn wird von den
Frauen besungen. Liban bewillkommnet ihn, mid Cuchulainn
berichtet von seinem Kampfe (Cap. 37. 38). Diese Verse stim-
men nicht genau mit der Prosaerzählung überein.
Cuchulaiim lebt einen Monat mit Fann. Sie trennen sich,
treffen sich aber bald an einem verabredeten Orte. Alles dies
erfährt Emer, Cuchulainn's Gemahlin. Messer werden bereitet,
mit fünfzig Jungfrauen zieht sie heran, um Fann zu tödten.
Cuchulainn schützt diese (Cap. 39. 40). Emer macht ihm Vor-
würfe, Cuchulainn rühmt Fann, fühlt sich aber nach klugen
Worten der Emer von Neuem zu dieser hingezogen (Cap. 41
bis 43). Nun will Fann zurücktreten, ebenso aber Emer. Fann
klagt über ihre miglückliche Liebe (Cap. 44). Die Lösung des
Conflicts wird durch Manannan herbeigeführt. Dieser, Fann's
Gemahl, der sie verlassen hatte, erfahrt von ihrer Lage und er-
scheint plötzlich, nur ihr sichtbar. Fann erschrickt, aber in
dem Liede, das sie singt, spüi't man nichts von Furcht; sie er-
innert Manannan an die Tage ihres früheren Glücks. Dem
Cuchulainn entsagend wendet sie sich zu Manaiman, durch ihn
der Schande enthoben allein fortgehen zu müssen (Cap. 45. 46).
Cuchulainn's Betrübniss über Fann's Verlust äussert sich in
* Aehnliches siehe im Táin Bo Cualgne, LU. p. 63*. lin. 32; vgl.
Fled Bricrend Cap. 55.
202 VIII Serglige Conculaind.
gewaltigen Sprüngen; lange bleibt er, ohne Nahrung zu sich zu
nehmen, in den Bergen (Cap, 47). Emer geht nach Emain und
bittet Conchobar um Hülfe. Den Zaubersprüchen der Druiden
gelingt es, Cuchulainn wieder zu sich zu bringen. Er verlangt
zu trinken. Sie geben ihm einen 2kubertrank, nach welchem
ihm jede Erinnerung an Fann schwindet. Emer, die ihre Eifer-
sucht zu vergessen hat, erhält einen ähnlichen Trank (Cap. 48).
Manannán aber schüttelte seinen Mantel zwischen Cuchulainn
und Fann, damit sie nie wieder zusammenkämen.
3. Diese Erzählung macht in der Form, in der sie uns im
Lebor na hUidre vorliegt, nicht den Eindruck einer einheitlichen
Composition. Dass die Wahl Lugaid's zum König von Erinn
(Cap. 21 — 27) hier ein fremder Bestandtheil und an unrechter
Stelle eingefügt zu sein scheint, erwähnten wir schon oben
S. 199. Ferner ist auffallend, dass, ohne irgend welche Er-
klärung, in den ersten Partien nicht Emer, sondern Ethne In-
guba als Cuchulainn's Gemahlin genannt wird. Emer tritt erst
von Cap. 28 an in den, Vordergrund, doch wird sie schon Cap. 9
erwähnt. An letzterer Stelle wehrt sich Cuchulainn dagegen,
zu Emer gebracht zu werden, wie Loeg vorschlägt; Cap. 28 da-
gegen ist es Cuchulainn, der Loeg zu Emer abschickt, um si«
von seinem Zustande in Kenntniss zu setzen. Betrachtet man
den ganzen Text als eine einheitliche Composition, so müsste
man zu Folge der in Cap. 9 enthaltenen Angabe annehmen,
dass Emer das Vorgefallne erst nach einem Jahre erfuhr. Allein
Cap. 9 und ff. einerseits und Cap. 28 und ff. andrerseits gehören
verschiedenen Versionen an. Daher wiederholen sich auch ge-
wisse Züge: Zweimal geht Loeg mit Liban, um seinem Herrn
Kunde von Mag Meli zu bringen, Cap. 13 und 32. Zweimal er-
holt sich Cuchulainn, und geht er nach dem Orte, an welchem
er zuvor die Erscheinung gehabt hatte, Cap. 13 und 31.* Der
Wunsch, den Liban Cap. 14 äussert, Cuchulainn möchte an Loeg's
* Die Worte „tanic remi iarsiii, co m-bói i n-airbi ro ir" hi
Cap. 31 sind nur im Lichte von Cap. 12 und 13 verständlich.
VIII Serglige Conculaind. 203
Stelle seiu, kehrt Cap. 34 Vers 6 wieder. Mit Cap. 28 beginnt
also eine zweite Version eines Theils der Sage. Bei dieser An-
nahme ergiebt sich auch, dass die Erzählung von Lugaid's Wahl
(Cap. 21 — 27) nicht eigentlich aus Verseheu so gestellt ist: ein
Diaskeuast stellte sie vielmehr an das Ende der einen Version.
Aber aucK die ersten Theile (bis Cap. 21) bilden keineswegs ein
einheitliches, widerspruchsloses Ganze: Cap. 14 finden wir be-
reits Loeg mit Liban bei Fann, aber Cap. 15 wird erzählt, dass
sie erst nach Labraid's Insel übersetzen, die doch auch Fann's
Wohnort ist, und Cap. 16 fragt Loeg nach Fann, als ob er sie
noch nie gesehen hätte. Auch Wiederholungen lassen sich nach-
weisen: Labraid begrüsst Loeg Cap. 20 mit derselben Formel,
mit der ihn Cap. 16 die fünfzig Frauen bewillkommnet hatten.
Die Beobachtung, dass die Gedichte nicht immer mit der
Prosaerzählung übereinstimmen (vgl. S. 114 und 95), machen
wir auch hier. Cuchulainn's Bericht von seinem Kampfe gegen
Labraid's Feinde in dem Gedichte Cap. 38 entspricht nicht ge-
nau den Angaben in Cap. 36. Der vorliegende Text hat eine
besonders grosse Fülle von Gedichten aufzuweisen. Diese Ge-
dichte rühren gewiss nicht alle von einem und demselben Autor
her. Dies zeigt sich z. B. Cap. 33 und 34, wo das Götterland
in zwei verschiedenen Gedichten, beide dem Loeg in den Mund
gelegt, geschildert wird. Wahrscheinlich ist der vorliegende
Text so entstanden, dass ein Diaskeuast ^" — vielleicht der Schrei-
ber des Gelben Buchs von Slane — verschiedene, auf denselben
Stoff bezügliche Prosastücke und Gedichte sammelte und ver-
einigte. Es wäre daher nicht unmöglich, dass in emer zweiten
Handschrift einer oder der andere der Theile fehlte, die wir im
Lebor na hUidre beisammen finden. Aehnliche Verhältnisse lagen
uns thatsächlich bei der unter V mitgetheilten Sage von Cuchu-
lainn's Geburt vor: das Egerton Manuscript enthielt hinter ein-
ander Version 1 und Version 2 mit dem Anhang, Cuchulainn's
Erziehung betreffend; im Lebor na hUidre fanden wir nur Ver-
sion 1, aber diese (wenigstens ui-sprünglich) mit dem Anhange
versehen.
204 VIII Serglige Conculaind.
4. Uebor die mythischen Elemente in diesem Texte nur
wenige Worte. Aed Abrät und seine Töchter Fann und Liban
werden Side genannt. Höchst merkwürdig ist die etymologische
Erklärung der Namen in Cap. 17. Zu den Side gehört auch
König Labraid, Liban's Gemahl. Bekannter als alle diese ist
Manannán, von den Tuatha De Danann. Während die Side
auch in der irischen Tradition mythische Wesen sind, soUen die
Tuatha De Danann zu den Völkerschichten zählen, welche Irland
inne hatten, ehe die Goidel (Maie Miled etc., „the Milesians"
aus Spanien) kamen. Für weitere Auskunft verweisen wir vor-
läufig auf die Indices zu O'Curry's Lectures on the Manners and
Customs of the Ancient Irish. Manannán ist Gemahl der Fann,
steht also in einer gewissen Beziehung zu den Side*. Sein
Wohnort ist die Insel Manann (jetzt Man), deren Name genau
wie Danann gebildet ist. Ebenso ist Labraid's Sitz eine Insel,
Inis Labrada genannt. O'Curry war vielleicht zu ernstlich be-
müht, alle hier vorkommenden Ortsnamen mit bestimmten Oert-
lichkeiten Irland's zu identificiren. Der Mythus ist in Irland
localisirt worden, aber ursprünglich ist Labraid's Reich eben
mythisch, z. B. wenn es Mag Moll, Glückliches Gefilde, genannt
und als solches geschildert wird. In ähnlicher Weise wurde als
Mider's Wohnsitz Bri Léith bezeichnet, ein in Mag Breg gelegner
Hügel (s. S. 130, 18); aber das Land, welches Mider in dem
S. 132 mitgetheilten Gedichte schildert, ist offenbar das mythi-
sche Elysium der alten Goedelen. Ueber die Cap. 13 genamiten
Feinde Labraid's vermag ich für jetzt keine weitere Auskunft
zu geben.
5. Was dasVersmass anlangt, so finden wir auch in diesem
Texte vorwiegend verschiedene Variationen der Strophe zu vier
siebensilbigen Halbzeilen. Aber es kommen auch andere, in der
* Das Verhältniss der Side zu den Tuatha De Danann ist noch
nicht genau untersucht. In einem Gedichte bei O'Curry, On the Manu,
and Cust. II p. 71, wird Mider, den wir S. 116 als Side kenneu gelernt
haben, zu den Tuatha De Dananu gerechnet. Manannan heisst mac Lir,
„son of the sea", vgl. Stokes, Three Ir. Gloss. p. xxxv.
VIII Serglige Conculaind. 205
Handschrift durch beigesetztes R. (d. i. Rose?) als metrisch be-
zeichnete Stücke vor, deren System ich vielleicht nicht immer
richtig erkannt habe. Es sind namentlich die mit Fochen be-
ginnenden dithyrhambischen Stücke in Cap. 17. 18. 19. 38, wie
sie vereinzelt auch S. 103 und zahlreicher weiter unten im Fled
Bricrend zu finden smd. Derselben Art sind auch die poeti-
schen Stücke in Cap. 28. 40. 41. Die Handschrift hat an diesen
Stellen weder Versabtheilung noch Interpunction.
6. Die Ergänzung der in der Handschrift gebrauchten Ab-
kürzmigen ist nur in folgenden Fällen unbezeichnet geblieben:
1) in ocus, 2) in for, 3) im Nominativ Cuchulaind (der nicht
selten nui" cul oder cucl geschrieben ist), und überhaupt in dem
unveränderlichen — laind dieses Eigennamens.
Slieht Libair Budi Slaui.
Seirgrligi Concalaind inso sis ocus Oenét Emire.
Worte, die mir besondere Schwierigkeit bereiten, sind mit Sternchen markirt.
1. Oenach dognithe la Ultu cecha bliadna, i. tri lá ría
samfuin ocus tri laa iarma ocus lathe na samna feisne. Iss ed
eret no bitis Ulaid insin im-Maig Murthemni oc ferthain
óenaig na samna cecha bliadw«, ocus ni ra be isin bith ni
dognethe in n-eret sin leú acht cluchi ocus céti ocus ánius 5
ocus aibinnius ocus lougad ocus tomailt, conid desin atát na
trénse samna sechndn na hErend.
2. Fechtas and tra fertha oenach la hültu im-Maig Mur-
themni, ocus ba hairi no fertha leu fobith tabarta do chách
a chomraime ocus a gascid do gres cecha samna. Ba bés leu 10
daw diag inna comraime ferthain ind óenaig, i. rind aurlabra
cech tir no marbtais do thabairt inna m-bossán, ocus dobertis
aurlabrai na cethrse do ilugud na comram hi sudiu, ocus do-
bered cách a chomram and sin os aird, acht ba cách ar uair. .
Ocus is amlaid dognitis sin ocus a claidib for a sliastaib, in 15
206 VIII Serglíge Conculaind.
tan dognítís in comram. Ar imsóitis a claidib friu, in tan
dognitis gúchomram. Deithbír ón, ar no labraitis clemna friu
ilia n-armaib, conid de batir comardii iorro a n-airm.
3. Tancatar JJlaid uli dochom ind oenaig acht dias namraa,
5 i. Conall Cernacb ocus Fergus mac Roig. „Ferthair a n-
óenadi" ol Ulaid. „Ni firfidir", ol Cuculainn, „co ti Conall
ocus Fergus", fo bith ba haiti dó Fergus ocus ba comalta Co-
nall Gemach. Asbert Sencha iarom: „Imberthar fidcella dúii
coléic, öcus canitir drechta, ocus agat clesamnaig". Dognither
10 iaroni ani sin. A m-bátar and iarom, tairnid enlaith forsiu
loch ocaib. Ni batar i n-Ere enlaith ba cáini.
4. Batar imtholtanaig na mná im na heónu iradarubart
(.sie) fair. Gabais cách díb immarbaig ammuin a celi im
gabail na n-en. Asbert Ethne Aitencáithrech hen Concho-
15 hair: „Asagussim én cechtar mo da gúaland (p. 43'':) dind
enlaith ucut". „Assagussem uli" ol na mná „ani sin". „Má
gabtair do neoch, is dam-sa ceta gebthar" ol Ethne Inguba
ben Conculaind. „Cid dogénam?" ol na raná. „Niws«", for
Leborcham ingen Oa ocus Adairce, „riga-sa úaib do chuinchid
20 Conculaind.
5. Luid iarom co Coinculaind ocus asbert fris: „Is ail dona
mnáib ind eoin ucut úat-siu". Atetha a claideb do imbert
f^rri. „Ni fogbat merdrecha Ulad anaill acht foraim én dóib
do thabairt fornd indiu". „Ni cóir duit ém" for Leborcham
25 „fúasnad friu, ar is triut ata in tres anim fil for mnáib Vlad,
i. guille". Ar it é téora anmi fil for mnaib \Jlad, i. clúine
ocus minde ocus guille. Ar cech bew ro charastar Conall
Cernach, ba clóén; cach hen daw ro charastar Cúscraid Mend
Macha mac Conchobair, dobered forminde for a erlabrai;
30 ata samlaid, cech bew ro charastar Coinculaind, no goUad
iarom a rose fo chosmailius Conculaind ocus ar a seirc, ar ba
30 Concul. LU.
Vni Serglige Conculaind. 207
clán do-som, in tan ba hole a mewma, no slocad indala suil,
conna rocbed corr inna cind, do téirged indala n-ái immach
commeit cliori cholbthaigi.
6. „Indel dun in carpat, a Laich!" ol Cuculaind. Ind-
lis Lóeg iarom in carpat, ociis téit Cuculaind sin carpat 5
ocus ataig taitbbéim dia claidiub dóib, co ruildetar a m-bossa
ocus a n-eti dind usciu. Nos gaibet uli iarom ocus dos her-
tatár leo, ocus fodailset dona mnáib, conná ra bi ben nad
rissed da én diib acht Ethne Ingubai a hóenur. Táiiic de
iarom co a mnái fessin. „Is olc do mewma" ol Cuculaind 10
fria. „Ni olc" ol Ethne, „úair is uaim fodailter doib. „Is
dethbiV dait" ol si „ni iil diib mnái nachit charad no na beth
cuit dait, uair mád raessi, ni fil cuit do nach ailiu innium-sa
acht duit-siu th' óenur". „Ná bad olc do mewma trá", ol
Cuculaind. „Dia tisat eoin Mag Murthemni no Boind, in da 15
en ba haildem dib, dut icfat."
7. Ni bo chian iarom, co n-accatar da en forsind loch,
ocus rond dercóir etorro. Cansit céol ni-bec. Torchair cot-
lud forsin slóg. Atraig Cuculaind a n-docom. „Dia cois-
tithe frim," or Lseg ocus ol Ethne, „ni rigtha chucu, ar itá 20
nach cíímachta for a cul na n-én sa. Atethatár éoin dam-sa
chena". „In dóig bat dom éligud-sa ón?" ol Cuculainn.
„Gaibthi cloich isin tailm, a Lóig!" Geibthi Lóeg iarom
(p. 44'':) cloich ocus doheir isin tailm. Dos leci Cuculainn
cloich foraib. Focairt imroll. „Fe amse!" ol se. Gaibid cloich 25
n-aile. Dos leic doib, ocus luid seocu. „Am triisa tra," ol
se, „Ó gabus-sa gaisced, ni ro la imroll mo urchur cussin
diu". Fochairt a chróisig íurvo, colluid tré scíath n-ete in-
dala héoin la sodain. Lotair foa lind.
8. Dothget Cuculainn iarsin, co tard a druim frisin liic, 30
ocus ba hole a mewma leis, ocus dofuit cotlud fair. Co n-
1 banolc LU. i8 cotlad LU.
208 VIII Serglige Conculaind.
accai in da mnái cucai, indala n-ai brat liaine impe, alaili
brat corcra cóicdíabail im sude. DoUuid in hen cosin brot
úane chucai ocus tibid gen fris, ocus dobert beim dind ech-
fleisc dó. Dothsét alaili cucai daw ocus tibid fris ocus nod
5 slaid fón alt cétna, ocus batár fri ciana móir oca sin, i. cech-
tar de immasech * cucai beus dia bualad, co m-bo marb acht
bec. Lotir úad iarom.
9. Arigsitar Ulaid uli ani sin ocus asbertatár, ara n-duscide.
„Acc", ol Fergus, „nacbin glúasid, res atchi". Atracbt iarom
10 trena chotlud. „Cid dot rónad?" ol Ulaid fris. Ni ro fet
iarom a n-acallaim. „Nom berar" for se „dom sergligu, i. don
Teti Bricc, na bá do Dun Imrith no do Diin Delca". „Not
bertar do saigid Emiri do Dun Delca" for Lseg. „Aicc", ol
se, „mo breith don Teti Brie". Berair ass iarom, co m-bói co
15 cend m-bliadwa isin magin sin cen labrad fri nech etir.
10. Lathi n-and resin t-samfuin aile cind bliadwa, a m-
bátar Ulaid imbi isin taig, i. Fergus etir ocus fraigid, Conall
Gemach etir ocus crand, Lugaid' Reóderg etir ocus adart,
Ethne Ingubai fria chossa, a m-batar iarom fón samail sin,
20 tánic fer chucu isa tech ocus dessid forsind airiniuch na im-
dai i m-bói Cuculainn. „Cid dot tucai and sin?" ol Conall
Cernach. „Niwsa" ol se. „Mád ina sláinti ind fir fil sund
ro bad chomairche ar Ultaib ulib, inid i lobrai ocus i n-íngás
daw ata, is móo de as comairche airthiu. Ni agur nech iarom,
25 uair is dia acallaim dodeochad". „Tathut falte, ni äigther
ni!" ol JJlaid.
11. Atraig iarsin inna sesam ocus gabais doib inna randa
sa sis iarom:
„A Cuculaind fot galar ni bo sirsan in t-aiiad,
30 not ícfitís, díamtis lat, ingena Aeda Abrät.
Asbert Liban immaig Cruaich bis for deis Labrada Luaith,
ro bad cridiscel la Faind coibligi fri Coinculaind. 4
27 randu LU.
VIII Serglige Conculaínd. 209
Ro bad iiimain lá, mád fír ricfed Cuchulaind mo thir,
rambiad arcat ocus ór, rombiad mór fina do Ol.
Diammad chara dam cose Cuchulaind mac Soalte,
i u-atconnarc ina súan bes atcoad cen a slúag. »
I m-Maig Murthemni swt teis aidchi samna, nib amles, 5
dorn ficfe uaim-se Liban a Cuchulaind cot galai'."
A Cul. c.
12. „Coich thussa?" ol iat. „Messi Óengus mac Aeda
Abrät" ol se. Luid úadib iarom in fer, ocus ni fetatar, cia
deochaid no can don luid. Atraig Cuchulaind ina sudi iarom 10
ocus labrais iarsin. „Bá mithig ém" ol \]\aid „ani sin isnith*
cid a n-dot ronad." „Atconnarc ém" ol se „aislingi immou
samain in n-uraid." Adfét dóib uli amal atchonnairc. „Cid
dogentar di sudm a popa Choncobair?" ol Cuchulaind. „Do-
géntai'" ol Concobar „orta, co ris in corthe cétna." 15
13. Luid Cuchulaind ass iarom, co ránic in corthe, co
n-accai in mnái bruit úaui chucai. „Maith sin, a Cuchulaind"
ol si. „Ni maith dun ém. Cid ior teirusi chucund in n-uraid?"
ol Cuchulaind. „Ni du for fogail ém" ol si „dodeochammár-ni,
acht is do chuinchid for caratraid. Dodeochad-sa ém dot 20
acallaim-siu" ol in hen „o Faind ingin Aeda Abrät; ros léci
Manandan mac Lir, ocus dorat seirc duit-siu iarom. Liban
daw m'ainm-se fein. Timarnad duit iarom óm céliu, o La-
braid Luathlam ar claideb: DobeVa deit in mnai ar debaid
u-óenlai leis fri Senach Siaborthe ocus fri Ecdáig n-Iiiil ocus 25
fri Eogan n-Inbir." „Nimtha maith em" ol se, do chath fri
firu indiu", „Bid gar úar ani sin," or Liban, „bia slan, ocus
doformastar deit a n-dotesta dit nirt. Is denta dait ar La-
braid ani sin, ar is e líéch as dech di ocaib domain". „Ci-si
airm hita side?" for Cuchulaind. „Itá i m-Maig Meli" ol si. 30
„Is ferr dam-sa techt leth n-aill" ol ind ingen. „Taet Lseg
23 célíu LU.
14
2^0 VIII SergHge Conculaínd.
lat« ol Cuchulaind „d'fis in tiri asa tudchad« „Taet iarom"
ol Liban.
14. Lotar iarom, co rancatar co airm i m-bói Fand,
(p 45-:) Tic iarom Liban dia saigid Lóig ocus geibtbi ar gúa-
5 laind. „Ni raga ass tra, a Loig,« ol Fand „indiu i m-bethu,
acht ma^it ainge ben« „Ni bo ed as mó ro gnatbaigsem dun
cus trath sa" for Loeg „bancomarchi". „Appranid ocns bith-
appraind, nach hé Cuchulaind íil it rieht indossa" or Liban.
„Bád maith lim-sa daw, co m-bad hé no beth and« for Lseg.
10 15. Lotarassiarom,con rancatar tóebnaindse, CO n-acca-
tar iii lungine crédume forsind loch ar a cind. Tiagait íarom
isin lunga ocus tíagait isin n-insi ocus lotar do donis tige, co
n-accatar in fer chucu. Is and asbert Líban fris:
„Cate Labraid Luathlám ar claideb as cend m-buden m-búada,
15 buaíd úas ehret charpait glinni dercas rinni ruada."
Frisgart dissi in fer iarsin co n-epert so fria:
„Atá Labraid luithe cland ni bá mall bid imda
tinol catha cuirthí^r ár día* bá lan Mag Fidg^." 4
16 Tíagait iarom isa tech, co n-aecatar tri cóecto im-
20 dad is tig, ocus tri cóicait ban indib. Fersait ule fselti fn
Lóeg. Is ed asbertatar uli fris:
„Fochen duit a Loig diag neich las tudchad
ocus 0 tudchad is dit dáig fesni."
„Cid dogena fecht sa a Loig?« for Liban. „In raga do
25 aeallaimFainde coléic?« „Ragat, acht co fia^ur in n-a,rm ata«.
mnsa. Ata i n-airicul fo leith« ol Liban. Lotar larom dia
hacallaim ocus ferais side falte friu fon innas cetna.
17 Fand din ingen Aeda Abrät, i. ad tehe, is he tene
na súla, in mac imlesen; fand iarom aiimi na dére doth^t
13 chuchu LU.
Vni SergHge Conculaind. 211
tairis. Ar a glaini ro ainmiiiged disi sin ocus ar a cóimi, ar
ni bói isin bith frisa samailte chena. In tan m-bátar and
iarom, co ciialatar culgaire carpait Labrada dund insi. „Is
olc mewnia Labrada indiu" ol Liban. „Tiagam dia (pag. 45^:)
accallaim". Tiagait ass immach ocus ferais Liban fselti fris, 5
CO n-ep(;rt:
[R.] „Focben Labraid Luatb lam ar claideb
comarbie buidne snede slegaige
slaidid sciatbu scailid gou
crécbtuaigid cui'pu gonaid sóeru 4 10
saigid oirguiu aildiu innaib*
manraid slúagu sreid múine*
fobartach fian fochen Labraid."
Foch. Lab.
18. Nis frecart Labra?<i beus, ocus asbert ind ingen 15
atheruch :
[R.] „Focben Labrai(Z Liiath lam ar claideb augra
urlam do rath rurtech do cbácb saigthech do catb
créchtacb a tbóeb cundail a briatbar brigacb a chert
cartacb a flaith laimtech a des diglacb a gus 20
tinbec/i la eocbu Labra?c? focben.
F. L.
Ni ro regart beus Labraii?; canaid si láid n-aili aff-
ridissi :
"R.] „Focben Labrm'iZ Liiath lam ar claidera 25
líécbdu ócaib uallcbu murib
manraid gossa gniid cathu
criathraid ócu tocbaid lobru
taimid triunu fochen Labraid"
F. L. 30
19. „Ni maith a n-asberi a ben" ol inti Labraia, conid
and asbert:
13 Labraid om. LU.
I
212 VIII Serglige Conculaínd.
[R.] „Ni ual na Mabur dam a ben
nSiCh ardarcnid mellchai mescthair ar cond
rechmi cath n-imrind n-imda n-imamnas
imberta claideb n-derg ar doniaib desaib
5 tuatbaib ilib oeiichridiu Echdach lúil
ni tanbi nach n-úall. ni uall ni úabar dam a bew."
20. „Bad maith lat do mewma tra" ol in ben or Liban
fris (sie). „Ata Lóeg ara Conculaind sund, ocus timarnád
duit úad, dot icfa slóg úad:" Ferais Labraid fselti fris iarom
10 a n-asbert: „Focben duit a Láig fo bith na mná las tánac
ocus in cháich o tudchad. Do duit do tig a Láig" or Lahraid
„ocus ragaid Liban it diáid."
Tic Lseg ass iarom co Emain ocus adfet a scéla do Choin-
culaind ocus do chach olchena. Atraig Cuchulaind iarsin na
15 sudi ocus dobert láim dar a agid ocus acallais Lseg co glé,
ocus ba nertiti leis a mmma na scéla adfiadar do in gilla.
21. (P. 46^:) Bai daw terchomrac oc cethri ollchoece-
daib \iErend iud inbaid sin, dús in faigbitis nech bad toga leo
dia tibertis rigi n-Erend. Uair ba hole leo tilach airechais
20 ocus tigernais laErend, i. Temair, a bith cen rechtgi rig iorri,
ocus ba olc leo na túatha cen smacht rig oc cocertad a co-
trebi. Ar bátar fir hErew^ cen smacht rig forro fri re secht
m-bliadaw iar n-dith Conaire i m-Brudin Dáderca cussin mór-
dail sin cethri cóiced n-Erend hi Temraig na rig hi tig Erc
25 mic Corpri Niadfer.
22. At iat so immorro rig bátar isin dail sin, i. Medb
ocus Ailill, Cúroí ocus Tigernach Tétbaunach mac Luchtai
ocus Find mac Rossa. Ni dentáis iarom ind fir sea comairli
rig fri Ultu, fo bith ar is d'óenóentaib bátar ind fir se hi cend
30 \]\ad. Dognithcr iarom tarbfes leo and sin, co fiastais esti,
cia dia tibertais rigi.
17 oc crethri LU.
VIII Serglige Conculaind. 213
23. Is amlaid dognithe in tarbfes sin, i. tarb find do
marbad ocus óen fer do cathim a satha dia eóil ocus da en-
brutbi, ocus cotlud do fón saith sin ocus ór firindi do cantain
do cethri drudib fair, ocus atchitbe do i n-aslingi innas ind
fir nó rígfaide and asa deilb ocus asa twrascbail ocus innas ind 5
oprid dognith. Diuchtrais in fer asa chotlud ocus adfiadar
a res dona rigaib, i. móeth oclsech sser sonairt co n-da cris
derca tairis, ocus sé os adart fir 1 sirc i n-Emain Macba.
24. FaiditiV iarom techta frisin co Emain. Is and sin
bátar Vlaid ina t^rchomruc im Choncohur i n-Emain in tan 10
sin, ocus Cucbulaind ina seirgligu and. Atfiadat a scéla do
Choncobtir ocus do matbib \J\ad olchena. „Fil linni mac sser
soceneoil fon samail sin" ol Concobwr, „i. Lugaid Réoderg mac
Na tri Find Emna, dalta Conculaind, fil os adart na himda
thall amne oc urgartigud a aiti, i. Conculaind, fil hi sirg. 15
Atraig Cuculaind andaide ocus gebid for tecosc a daltai, conid
and asbert:
(P. 46b:) Briathartliecosc Conculaind inso.
25. Nir bat tserrrecbtach debtha dene doérgairce. Nir
bat áíscir dóicblech díummasach. Nibbát ecal ocal opond esa-
maiu. Ni pát tairue omain mandartba mesctha.* Ni bat derg- 20
nat colla* coirme hi tig nirech. Ni bat ilfurig im írad n-ech-
trand. Ni sáis dáine dochlu dícbumaing.* Ni íadat iubaili for
étechtu ail. Airliter cítmni cóicli comarbai cré. Cuibsigter
sencaid sin co firinne fiu hit fíadnaisi. Finnatar bethamain
bratbir scéo mbroga.* Mrogatar genelaigi ges ci úa genitir 25
gein.* Gairter bíbeoaigtcr fri oethu. Airm irro trebsat raaii'm.*
Máinigter comarbai for athecbtu thoich.* Tocomlúat anfini co
anemthe nert.*
26. Ni fresnesea co labur. Ni aisneisea co glórach. Ní
fuirse. Ní cbuitbe. Ní faitchither senori. Ni pá mitbom- 30
214 VIII Serglige Conculaind.
tinacli 0 iieoch. Ni géis co ansa. Ni ettis nech cen a do-
raanches. Cáiii ois. Cáiii éra. Cáiii airlice. Bat uinal múuta
Ó gséthaib. Bat cwmnecli coisc ót senaib. Bat seichmech riaglá
athardai. Ni pat úarcraidech im chardiu. Bat gusmar im
5 naimtiu. Ni pa frithenecli debtha hit ilchomraicib. Nir bat
scelacli athcossauach. Ni faisce. Ni thaisce ni. Ni ba torba.
Consecha do cursachad i gnimaib antechtai. Ni chomainse
th' irinne ar thoil daine. Ni bat athboingid, ar nar bat ai-
threch. Ni bat comromach, ar na bat miscnech. Nir bat
10 lese, ar nar bat meirb, Nir bat roescid, ar na bat doescair.
Ar-dot-chuibdig fri secliem na m-briathar sin a mic?"
27. Is and asbert Lugaid in so sis fri Coinculaind:
„Ed as mait a m-bitb ule,* arin festar cach dune,
no CO teseba* ni de, firfaider mádurise."
15 Luid Lugaid iarsin frisna techtaib co Temraig, ocus gon-
garar (sie) garm rigi do, ocus fais lii Temraig ind aidchi sin,
ocus luid cach dia mewnat iarsin.
28. Imthusa immorro Conculaind iss ed adfiastar sund coleic:
(P. 47 **:) „Do duit uaim a Láig" for Cuchulaind „co airm hi ta
20 Emer, ocus innis, condat mná sidi rom thatbigset ocus rom
admilset, ocus apair fria is ferr a chách itosa, ocus tat dom
indnaigid." Is and asbert in gilla oc nertad Conculaind inso:
„Mór espa do Isech laigi fri súan serglige.
ar don adbat genaiti íésa a Tenmag Trogaigi.
25 Condot rodbsat condot cliachtsat
condot ellat eter briga banespa.
Diuchtra a terbaig andregoin
ar dotát do lochbriga eter argaib erritib.
Condot rudi sudi n-óg.
21 genaiti: i. mua a Tenmag Trogaigi: i. aMaigMell. í7 diuch-
tra: i. érig a terbaig andregoin: i. a galar bansidi. 26 do loch-
briga: i. do Isechtriga erritib: i. auradaib [Glossen in LU).
VIII Serglige Conculaind. . 215
coiidot chellti condot chiúrthi margnímu.
Dia focart lúth Labrada a fir rudi atrai co ro pat mor.
Mór e.
29. Téit in gilla iarsin co airm i in-bói Enier ocus ad-
fet SLinal bói Cuchulaind. „01c duit-siu a güli", for si, „ar is C
tu taithiges in sid cen feib ica do tigenia d'agbáil lat. Truag
d'Ultaib" for si „cen sirtin a márica. Dia m-bad Conchobur
credbaigte, no Fergus ni thastar súan, no Conall Cernach
tabsat crechta, is Cuchulaind cobarthe." Cacbain-si iarom láid
la sodain fon cruth sa: 10
„A mic Riangabra forir! cid menic imthigi in sid,
ni moch doroicb let ille icc mic delba Dechtere.
Tniag d'Ultaib co lin garta eter aite is chomalta
cen siriud in domain duind d'icc a carat Conculaind. 4
Mád Fergus no beth issúan dán iccad aicned oendrúad, 15
ni biad mac Dechtere i fos, co fagbad drui dia tomos.
Dia ni-bad he Conall chena fris m-hét crechta is cneda,
no sirfed in Cú in m-bith m-bras, co fagbad liaig da leges.
Mád do Lsegaire BúadacA tisad ág bád imuallach,
no sirfed liErind na n-iath d'ic mic Connaid mic Iliach. 20
Da m-bad do Cheltchar na celg tisad súan ocus sirserg,
ro bad astrach aidchi is la eter sidaib Setantá. 12
Da m-bad Furbaidi na fian no beth illige lanchian,
no sirfed in domon n-dron, co fagbad a thesarcon.
Atbathsat sluaig side Truim, ro scarsatar a morgluind, 25
ni thet accu dar cona* 0 ro gab súan sithbroga. le
Uchan do galur nom geib ó Choin cherda Conchobair!
isseth rem chridi is rem cnes, dia tisad dim a leges.
1 condot chellti: i. condernaiZJ. 2 lúth oder láth LU, lüth O'Curry
18 inmith mbras LU. 26 O'Curry vermuthet ancú („the Hound"):
eher wohl ar Cú.
216 . VIII Serglige Conculaind.
Uchan is crú mo craide! serg for marcuch in maige!
conna toraig sund ille d'oenuch Mage Murthemnc. 20
Is de na tic a hEmain dáig na delba ron dedail,
is merb is is marb mo guth, dáig ata-som fó drochcruth.
5 Mi is rathe is hlisidain cen chotlud fó chomríagail
cen duini bad bind labra ni chúala a mic Riangabra." 24
A mic R.
30. Tanic Emer rempi co hEmain iarsin d'innaigid Con-
culaind ocus dessid issind imdái i m-bái Cuculaind, ocus ro
10 bái cá rád: „Is mebul duit" or si „laigi fri bangrád, uair
dogenad galar duit sirligi". Ocus bái ca acallam ocus ro
chan láid:
(P. 47^:) „Erig a gerait Ulad, roddüsci suan slán subach
doci rig Macba mo cruth nit loci re rochotlud.
15 Deca a gualaind lán do glain, déca a cburnu co comraim,
déca a chairptiu cinnit glend, deca arretha fian fidchell. 4
Deca a cburadu co m-brig, deca a ingenraid n-ardmin,
deca a rigu remnaga, deca a rignu dermáral
Deca tossacb gemrid gluair, deca cach ingnad ar n-úair,
20 déca,let iss ed fót gní a iiiacht a fot a hamli! »
Is meth ni maith cotlud trom, is mertan ar n-écomlond,
is loim for saith suan hi fat, tánaisi d'éc éccomnart.
Rodusig suan síd ar n-ól* telci ri robruth romór
ilar m-hriaithar m-bláitb rot char erig a gerit ülad!" 12
25 Erig a. U.
31. Atracht iaroni Cuchulaind iarsin ocus dorat laim
dar a agid öcus ro chuir a mertnigi ocus a tromdacht de
ocus atracht iarsin ocus tanic rcmi iarsin, co m-boi i n-airbi
8 muge LU. 24 bria LU. brian 0' Curry.
VIII Serglige Conculaind. 217
ro ir. Co n-acca chuci iarsin Liban, ocus ro ráid ind ingen
friss ocus bái oc a thócuriud diu t-sid. „Ci-si airm hi tá La-
braid?" ol Cuchulaind, „Ninsa," ol si:
„Ata Labraid for lind glan dia n-aithiget buidni bau,
ni ba scith let techt dia tuaid, mád ar fis Labrada Luaitb. 5
Láinid tech ades tind ben cét eolach inti asidfet,*
corcair co n-aldi datha samail grúadi Labrada. *
Crothid conchend catha ceirp fiad a cblaidib tbana deirg,
bmid idiiu buden m-béth, brisid sciathu lenna Isech.
Li sula a ebnes isin tres, ni maird cairdiu a foramies,* 10
inrice feraib side, fer ro selaig mór mile. s
Lsechdu ocaib, amru sceóil, ro siacht tii' Echach luil,
folt fair amal flesca óir. bolad fina lia anóil.
Amru feraib fiiabair nith is garg fri ciana cocricb
riadu curach ocus gi'aig secb iuis hi ta Labraid. 12 15
Fer CO n-ilur gnim dar 1er Labraid Liiath lam ar cláideb
ni fuband con roitlii de* is fulang súain sochaide.*
Srian muinci dergóir fria graig ocus noconed* namma
ütrid airgit ocus glain, iss ed fil is tig hi ta. le
Ata L. f. 20
32. „No CO rag-sa" ar Cúculaind „ar cuiriud mná". „Ti-
ced iarom" ar ind ingen „Lóeg and sút d'is cech réta." „Tiat
iarom" ar Cúculaind. Atralacht Lóeg iarom lasin n-ingin,
ocus dochuatar do Maig Luada ocus don Biliu Buada ocus
dar Oenach n-Emna ocus i n-Óenach Fidga, ocus is and side 25
bái Aed Abrät cona ingenaib. Fcraid Fand failte fri Lóeg.
„Cid dia m-bái Cuchulaind cen tiachtain?" or si. „Nir bo ail
leiss tiachtain ar banchuriud: ocus daw co finnad, in uait-siu
ro siacht fis do." „Is uaim," ar si, „ocus ticed co lúath diar
saigid, ar is indiu curthir in cath". 30
xo Für maird lies mairn, vgl. iffird für iffirn S. 193.
218 VIII Serglige Conculaind.
33. Luid Lieg atheroch co airai i m-boi Cuchulaind
ocus Fand malle fris. „Cinuas sin a Lóig?" ar Cuchulaind.
Ro frecair Lség ocus ro radi: „Is mithig techt," ar se, „uair
ita in cath oc a fertliain indiu", ocus is amlaid ro bói oc a rad,
5 ocus ro chan laid:
(P. 48 ^:) „Ranac-sa rein rebrad ran bale ingnad, ciar bo gnád,
connici in card fichtib drong hi fdar Labraid lebarmong.
Co fuarusa he sin card ina sudi milib arm,
mong buide fair, alli dath, ubull oir oc á íadad. *
10 Co rom aichnistar iar aim alleind chorcra coicdiabail,
atbert rim, in raga lim don tig hi fail Fselbe Find.
Atát na da rig is tig Failbe Find ocus Labraid,
tri coecait im chechtar de, is é lín inn óentaige. 8
Coeca lepad na leith deiss ocus coeca airi des,*
15 coeca lepad na letli chli ocus coeca aeri di.
Colba do lepthaib cróda úatne finna forórda,
issi caindell ardus-tá in lia lógmar lainerdá. 12
Atat ar in dorus tiar insinnait* hi funend grian
graig n-gabor n-glas, brec a mong, is araile corcordond.
20 Atat ar in dorus sair tri bile do chorcor glain,
dia n-gair in énlaith búan bláith don macraid assin rígráith. le
Ata crand i n-donis liss, ni hétig cöcetul friss,
crand airgit ris tatin grian, cosmail fri bor a roniam.
Atat and tri fichit crand comraic nad chomraic a m-barr,
25 biatar tri cet do cac^ crund do mes ilarda imlum. 20
Ata tipra sin t-sid thréll cona tri coectaib breclend,
ocus delg oir cona li i n-óe cecha breclenni.
Dabach and d,o mid medrach oc a dáil for in teglach,
maraid beós, is búan in bes, conid bithlan do bithgrás. **
6. 7 Für card lies cani, vgl. iffird für iffiru S. 193.
Vin Serglige Conculaínd. 219
Ita ÍDgen is tig trell ro derecaig do mnaib Erend,
CO fult budi thic immach, issi alaind illánach.
In comrád dorn ri cácb, is alaind is ingnath,
maidid cridi cech duni dia seirc is dia imnuni. 2»
Atnibairt ind ingen trell: coich in gilla na hsdchnem, 5
masa thú, tair bic ille, gilla ind fir a Murthemne.
Docbúadusa co foill foill, rom gab ecla dorn onóir,
atbert rim, in tic ille oenmoc digrais Dechtere. 32
Maii^ na dechaid o cbianaib, ocus cach ic á iarrair,
CO n-aiced, inimar ita in tech mór atchonnaro-sá. 10
Da m-bad lim Eriu nie ocus ríge breg m-bnde,
dobmdnd — ni láthar lac — ar gnais in bale ránac"
Ran. r.
34. Js maith sin" ar Cúculaind. ,Js maith" ar Lóeg
„ocus is coir dul dia riachtain ocus is maith cach ni issin tir 15
sin", ocus is and asbert Loeg beós fiis-seom ic innisin oibninsa
in t-sida:
,^tconnarc tir sorcha saér inna ráiter gó ná cloen,
fil and ri rüamna buden Labraid Lúath lam ar claideb.
Oc techt dam dar Maig Lüada domm ár£as Bili Búada, 20
ro gabus immaig denna la dánatraig imchenna.* *
Is and atrubairt Libau isin baliu irra bammar,
ro bad inmain lem in firt, dia m-bad Chii no beth it rieht.
Alaind bantrocht buaid ce» cacht ingena Aeda Abrät,
(p. 48 '*) delbad Fainne fiiaim colli ni ro acht rigna na rL 25
Äther úair is lim ro clos sil n-Adaim ce» imarbos
delbaid is Fainne rem ré na fil and allethete.
Atconnarc Iséchu colli co n-armmaib ic imdibi,
atconnarc étach n-datha no co n-erred anflatha. 12
220 VIII Serglige Conculaind.
Atconnarc mná féta ic fleid, atconnarc aningenraid,
atconnarc gillu glána oc imtecht ind fid dromma.
Atconnarc £és ciúil is tig ic serfitiud dond ingin,
man bad a lúas tísa ammach,* dorn gentais co hétreórach. le
5 ■ Atconnarc in cnoc ro búi alaind ben Eithne Ingubai,
acht in ben atberar sund beres na slúagu asa cund."
At. m.
35. Luid Cuchulaind lee iarom is tir ocus bert a charpat
les, CO rancatár in n-insi. Feraib hahraid fsélti friú, ocus fersi
10 in bantrocht uli, ocus ferais Fand daw félti sinredaig fri Coin-
culaind. „Cid dogentar sund hi fecht sa?" ol Cuchulaind.
„Niwsa," or Lahraid, „iss ed dogenam, regmai, co rolam cor
imón slúag." Tíagait ass iarom, co rancatar tor na slúag ocus
CO rolsat súil tairsiu, ocus bá dírim leó in slúag. „Eirg ass
15 hi fecht sa" ol Cuchulaind fri hahraid. Luid hahraid ass
iarom ocus anais Cuchulaind ocon t-slóg. Fanócrat in da fiach
drundechta. Dogensat in t-slúaig. „Is doig," ol in slúag, „in
riastartha a hErind, iss ed terchanait ind fiaich."
36. Dos sennat in t-slúaig iarom, conná fiíair ined leó
20 is tir. Dothíét Eochaid lúil iarom do inlut a lam don tiprait
matain moch. Atconnairc Cuchulaind iarom a gualaind tresin
cochull. Doléci gai do, con luid trit. Ro marb triar for tri-
chait dib a oenut. Tofobairt iarsin Senach Siabortha, ocus
ferait mor gleó, ocus marbthus Cuchulaind iarom. Tic La-
25 hraid iarom ocus mebais riam forsna slógu. Ro gáid hahraid
do anad dind imguin. „Atagamar tra" for Loeg „in fer d'im-
bert a ferci fornd, úair nach lór leis di cath fúair. Tiagar"
for Loeg „ocus inliter teora dabcha úarusci do dibdiid a brotha.
In cetna dabach i tét, fichid tairse; in dabach tanaise, nis fo-
30 daim nech ar a tes; in tres dabach, is comse a tes."
37. In tan atconcatar na mná Coinculaind, is and cá-
chain Fand in so:
17 zu lesen druidechta?
VIII Serglige Cooculaind. 221
„Segda caii'ptech docing rot, cesu amulach is óc,
alaind lúadam luades blai* fescur iar n-óenuch Fidgai.
Ni céol side séol fod gain, is fordath fola fil fair,
cronan canas [carpat] chreit, focanat roith a charpait. *
Eich fil fó charput glinne, anfnm céin cor da sille, 5
ni fuair a samail di graig, it Mathidir gáith n-erraig.
Imbéir cóic deich ubull óir, ós clesit for a anoil,
ni fuair a samail di rig eter min ocus anmin. »
Fil i cechtar a da grúad tibri derg amaZ cru rúad,
tibri uani, tibri gorm, tibri corcra dáth n-étrom. 10
Fil secht suilse ar a rusc, ni scél fácbala hi lusc,
imdenum sula saire, abratchair duba daile. 12
Fil for a chend cid fó fer atchlos fó Erind imbel,
tri foiltni CO saine dath, gilla óac amulach.
Claideb russi roindes crii cona imdurnd airgdidu, 15
sciath CO m-buallaib óir budi ocus co m-bil findruine. le
Ciugid dar firu in cach tind, imthéit i n-ág i n-esUnd,
ni fil dobairde cruaid laind as chosmail fri Coinculaind.
Cuchulaind dothaet ille in t-óclséch a Murtemne,
is iat dorat sund hi fat ingena Aeda Abrät. 20 20
Bróenán fola fota fland la toeb crand comarda de,
uaUach uabrech árd la gol, mairg fri siabra sé!"
38. Ferais Liban faelti fris iar tain, co n-and asbert in so sis:
(P. 49 »:) jJFochen Cuchulaind torc torachtaide
mal mór Maigi Murthemni 25
6 Die Lin. 4. 10. 12. 14 klein gedruckten Wörter und Buchstaben
fehlen im Facsimile von LU. und sind O'Curry's Text entnommen. Da
O'Curry nur carpat lin. 4 in Klammern gesetzt hat, so scheint er wirk-
lich in den übrigen Fällen mehr haben lesen können, als der Schrei-
ber des Facsimile. 24 torc: i. ri LU.
222 VIII Serglige Conculaind.
mar a mewma raiad curad cathbúadach
cride niad nertlia gáise flandrúad ferci
aurlain fri firecrat lath n-gaile Ulad
alaind a li li sula do andrib, is fochen!
5 Foc. C.
„Cesc cid doronais a Cuchulaind?" or Liban fris. Is
and asbert Cuchulaind andaide:
„Tarlucus urchur dorn sleig i n-dúnad Eoguin Inbe*V,
no con ietuv — sochla set — , in buaid dorignius no in bet.
10 Cid ferr cid messu dorn nirt cosse ni tharlus dorn chirt
urcur anfis fir lii ceó bes nan árlaid duni beo. *
Slog find forderg formnib ech dorn roipnitar forom leth,
munter Manandan mic Lir cotagart Eogau Inbir.
Immimrous cipe cruth, in tan tánic mo lan lúth,
15 oenfer dia tricha cet conda rucus dochom n-ec. 8
Ro cbuala cneit Echach lúil, i socraidi labrait biuil,
mad fir con fir bes nip cath* in t-wrcur matarlacad.
Tar. u.
39. Fóid Cúculaind iarsin lasin n-ingin ociis anais mis
ina farrad, ocus celebraid hi cind mis di, ocus atbert si fris-
20 sium: „In bale" ar si „atbera-su frim-sa dul it chomdáil, ra-
gat-sa." Ocus is and dorónsat comdáil ic Ibur Cind trachta.
Ro innis do Emir ani sin. Dorónta scena acci-side do mar-
bad na ingine. Tánic ocus cóeca ingen lee connici in comdáil.
Is and ro bói Cuchulaind ocus Lóeg oc immirt fidchilli ocus
25 ni ro airigset na mná chucu. Is and ro ráthaig Fand ocus
asbert fri Lóeg: „Feg-su a Láig ani atchiu-sa?" „Cid in sin?"
ar Lóeg. Dercais Lóeg, ocus is and ro radi ind ingen in so
i. Emer:
40 [R.] „Feg a Lóig dar th'eis
30 oc coistecht frit filet muá córi ciallmathi
VIII Serglige Conculaind. 223
CO scenaib glasgéraib ina n-deslamaib
CO n-ór fria n-ucbtbrunuib cioitb cáin
atcbichitbc/* amal tecait láitb gaile dar cathcairptiu
glé* ro sói gné Emer iiigen Forgaill."
[R.] „NÍ tágara" ar Cucbulaind „ocus ni con tora eter. 5
Tair-siu isiii creit ci(machta lasin suidi n-grianda.
form dreicb-sea fodéin ar do-th-esarcainb-sea
ar andrib ilib imdaib bi cetbaraird Ulad
ar cia nos baigea iiigen Forcaill a bucbt a comalta
im gnim co Cíímacbta bés ni lim lamatbair." 10
41. Xshert beós Cucbulaind:
[R.] „Not secbnaim-sea a ben amal secbnas cách a cbárait
ni ru bim-sea do gse cruaid critblamach
nacb do scian timtbanaidi nácb t'ferg treitb timaircthecb
ar is mordolig mo nert do scor ó nirt mná." 15
„Cesc trá" ar Emer „cid fód ruair lat-su a Cbuculaind
mo dimiad-sa fiad andrib ilib in cbúichid ocus fiad andrib ilib
na hErend ocus fiad sés enig ar cbeua, ar is fot clitb tanac-sa,
ocus fo (p. 49^:) ollbrig do tbarisen, ar cia not bagea uall
ollimresan, bés ni pád rith lat-su mo lecun-sa a gillai, cia no 20
trialltá.«
42. „Cesc tra'a Emer" ar Cucbulaind „cid ar na leic-
fideá dam-sa mo denus i n-dáil mná? ar cbetus in bew-sa, issi
in glan genmnaid gelgasta dingbála do rig ilcbrotbaig ind ingen
sin do thonnaib dar leraib iánmóraib, co n-deilb ocus écosc 25
ocus sóerchenel, co n-druni ocus lamda ocus lamthorud, co
ceill ocus cond ocus cabsaidecbt, co n-immad ecli ocus bó-
thánte, ar ni fil fo nim ni bad toi ria cóemchéle, na dingned,
cia no comgelltá. A Emer" ar se „ni fuigeba-su curaid cáin
crechtach catbbúadach bá dam fiu-sa." 30
43. „Bes" ar Emer „no co n-err in ben dia lenai. Acht
10 lamáthair LU 27 chond LU.
224 VIII Serglige Conculaind.
chena is ^laind cech n-derg, is gel cach nua, is cáin cech ard,
is serb cach gnáth, cáid cech n-écmais, is faill cech n-aich-
nid, CO festar cach n-eólas. A gillai" ar si „ro bámar-ni fecht
CO cátaid acut, ocus uo bemniis dorisi, dia m-bad ail duit-siu."
5 Ocus ro bo dograch furri. „Darm brethir tra" ar se „is att
ail-siu dam-sa, ocus bid at ail, hi ceiii bat béo."
44. „Mo lecud-sa din!" ol Fand. „Is coru mo lecud-sa"
ar Emer. „Na thó," or Fand, „messi leicfidir and, ocus is mé
ro bseglaiged o chéin." Ocus forópair oc dogru ocus oc do-
10 mewmain móir, ar bá nar lée a lécud ocus dul dia tig a ché-
tóir, ocus ro buadir in rograd hi dorat do Coinculaind, ocus
is amlaid ro bói oc dogru ocus doroni in laid sea:
„Messe ragas for astwr, ce dech lim ar mór gestul,
ce tha nech lin ablad,* ro bad ferr lim tairisem.
15 Ro bad ferr lim bith hi fus dobeV (?) fót laim cew dobus,*
na dula — cid ingnad lat — co grianau Aeda Abrät. 4
A Emer is lat in ier ocus romela a deig ben,
^aní ná roich lam cid acht is écen dam a dutracht.
Mor fer ro bói com iarraid eter chlitar is diamair,
20 no CO dernad riu mo dal, dáig is misi rop irán. 8
Mairg doheir seirc do duni menestarda dia airi,
is ferr do neoch a chor ass, mewe chartar mar charas.
Cóeca ban tánac ille, a Emer an foltbuide,
do tascrad ar Faind ni fó is da marbad ar andró. 12
25 Atat tri coecait rim la do mnaib aille oentamá
acwm i n-dún immalle, no co treicfitis messe."
Mese.
45. larsin ro fallsiged do Manandan ani sin, i. Fand
14 tairsem LU. 10 dobeth (/Curry, aber die Handschrift hat
eiti Längezeichen über der Abkiirsung.
Vlll Serglíge Conculaínd. 225
ingen Áeda Abrat do bith i n-ecomland ic mnaib Ulad ocus
a bith CO a lécud do Choinculaiiid. Tanic iarom Manannán
anair do saigid na hingini, ocus ro bói ina fíaduaise, ocus ní
ro rathaig uech díb aní sin acht Fand a hoenur. Ocus is and
sin ro gab etere moir ocus drochmewmain in n-ingin oc fegad 5
Manandán, ocus dorigni laid:
(P. 50*:) „Fegaid mac Isechraidi Lir do maigib Eógain Inbir,
Mananuán úas domun dind, ro bói tan rop inmain lim.
Mád indiu bá digrais núall ní charand mo mewma múad
is éraise in rét in t-serc téit a héol cen immitecht. 10
La ro bá-sa ocus mac Lir hi n-grianan Dúni Inbir,
ro po dóig lind cen anad no co biad ar n-imscarad.
Danam thuc Manannan mass, ro bam céle comadas,
no ca berad orm ria lind cluchi erail ar fidchill. 8
Danam thuc Manandan mass, ro bam céle comadas, 15
dornasc dóraromthá thuc dam illúag m'imdergthá.
Bái acwm dar frsech immach coeca ingen illdathach,
doratus do coecait fer cen tar in coecait ingen. 12
Cetra coecait cen miri iss é lucht inn óentigi,
da coecait fer sonmech slán, da coecait ban find foUán. 20
Atchíu dar in muir ille — nin acend nach meraige —
marcach in mara mongaig, ni lenand do sithlongaib. 16
Timthecht seochain-ni cose ni acend acht sidaige,
maraid do chiall cech slúag séim, cía beit úait i n-etercéin.
Mad messe bá dethbir dam, dáig at bsetha cialla ban, 25
inti ro charus co holl, dom rat sund i n-ecomlond. 20
Celebrad dit a Chú chain a,so sind * uait co sochraid,
cen (50 tisam dútracht lind is ard cech recht co himchim.
5 etere, so nach O'Ctirry ergänzt. lu dór a[th]rointhá O'Curry.
Es fehlt eine Silbe. Ettca dor-nasc di órV
15
226 VIII Serglige" Conculaind.
Erge seó mithig dam-sa, ata nech risnid andsa,
is mór in tócosol tra, a Láig a mic Ríangabrá. 24
Ragat rim chéli fodéin, dáig no co dingnea m'amréir,
nár apraid is ceim i cleith, mád alic duib-si, fegaid!"
5 Feg.
46. Atracht ind ingen iarsin i n-diáid Manawwám ocus ro
fer Manawwaw fselti fria, ocus asbert: „Maith a ingen" ar se
„in ocurnaidi Conculaind bia fodecht sa, no in lim-sa doraga?"
„Dar ar m-brethir ém'.' ol si „fil uaib nech bad ferr lim a
10 chéli do lewmain. Acht" ar si „is let-su ragat- sa ocus ni ir-
naidiub Coinculaind, ar rom three, ocus araill and daw, a
degduini, ni fil rigain catamail acot-su, ata immorro la Coin-
culaind."
47. O'tconnairc immorro Cuchulaind in n-ingin ic dula úad
15 CO Mamannan, ro raid fri Lóeg: „Crét sút?" ar sé. „Niwsa" ar
Lóeg „Fand ic dul la Mananwaw mac Lir, arn corbálic duit-
siu hi." Is and sin tra ro ling Cuchulaind tri ardlémewd ocus
tri deslemewd Lúacra, corra bi fri ré fotá cen dig cen biad
sechnon na siebte, ocus is and no chotlad cech n-aidchi for
20 Sligi Midluacra.
48. Dochoid tra Emer do saigid ConcobmV co hEmain
ocus ro innis do, Cuchulaind ajnal ro bói. Ro fáid Concho-
bor filedu ocus ás dána ocus drúdi Ulad dia saigid, co fastai-
tis ocus CO tuctais co hEmain leó hé. Ro triall som daw in
25 n-ses n-dána do (p. 50 ^ :) marbad. Ro chansat side brechta
drmdechta ina agid, co ro gabait a chossa ocus a láma, conos
tanic trell dia ceill. Ro bói seom daw oc cuingid digi chucu
iar sin. Tucsat na druid dig n-dermait do. kmal atib in dig,
nir bo chumain laiss Fand ocus cech ni doroni. Tucait daw
30 deoga dermait a heta do Emir, ar nir bo ferr ro bói. Ro
1 risnid andsa: i. risnad dolig LU. ii Concul. LU.
VIII Serglige Conculaind. ^2?
croth da/n Mananwaw a brat eter Coinculaind ocus Faind, conna
ro chomraictis dogrés. 49. Conid taibsiu aidmillti do Coinchu-
laind la hsés sidi sin, ar ba mór in cmnachta demnacb ria
cretim, ocus ba he a méit, co cathaigtis co corptba na demna
frisna dóinib ocus co taisfentais áibniusa ocus diamairi dóib. 5
Amal no betis comartbanacb, is amlaid no creteá doib. Conid
fi'isna taidbsib sin atberat na baneolaig side ocus sés sído.
Anhang.
Hier verzeichne ich die Stellen, die Stokes um ihrer Verbalformen
willen citirt hat, und theile ich ferner mit, wie 0' Curry die schwierigen
Stellen übersetzt hat. Die Frage- und Ausrtifungszeichen in runder
Klammer sind von mir zugesetzt.
Cap. 3. Fo bith etc. St. Ir. Gl. 486.
ibid. canitar drechta „Gesänge mögen gesungen werden" St. Beitr.
VII 58.
ihid. agat clesamnaig agant joculatores St. Ir. Gl. p. 44.
Cap. 4. Asagussim etc. „I wish a bird on each of my two Shoul-
ders'' St. Ir. Gl. p. 159.
ibid. Cid dogénam — do chuinchid Conculainn „was sollen wir
thun9 sagen die Weiber. Nicht schwierig, sagt L. Ich will von euch
gehen, um'C. zu suchen" St. Beitr. VII 17. 20.
Cap. 6. indlis „conjunxit" St. Beitr. VII 39.
ibid. CO ruildetar ambossa ocus aneti dind usciu „so dass ihre Füsse
tmd ihre Schwingen am Wasser hafteten", St. Beitr. VII 13.
ibid. Is dethbir dait — th'óenur „Good reason you have, said she,
because there is not among them a woman who would not share her
love and friendship with you; whilst as regards me, no other person
shares my love, but you alone" Ö'C.
Cap. 7. cansit „cecinerunt" St. Beitr. VII 43.
ibid. Gaibthi cloich isin tailm „Put a stone into the sling" St. Ir.
Gl. p. 112.
ibid. Geibthi Loeg — isintailm „dann nimmt ihn L., einen Stein,
und legt (ihn) in dÍM- Schleuder" St. Beitr. VII 42.
Cap. 8. Dothaet Cuchulaind etc. St. Ir. Gl. p. 121.
X Coucul. LU. 2 Conchul. LU.
15*
Ö28 VIII Serglige Conculaind.
Cap. 9. nachin gluasid res atchi „do not move Mm before night"
O'C. Allein atchi ist Verbalform, die 0' Curry mit aithge, aithche,
aidche Fem. (Nacht) verwechselt hat.
Cap. 10. Tathut faelte, ni aigther ni „thou hast welcome, fear not
anything" St. Beitr. VII 2. 41.
Cap. 11, Vers 2^ notícfitís díamtis lat „if they were with thee, —
and they would come, — " O'C. Allein es muss heissen: sie würden dich
heilen, wenn sie bei dir wärew '(not-icfitis).
ibid. Vers 8. Inatconnarc etc. „All that he has seen in his sleep shall
he obtain without his army" O'C. Allein atconnarc und atcoad kann
doch nur 1. oder 2. 8g. sein.
ibid. Vers 10« domficfe uaimse Liban „from me shall be sent {?)
Liban" O'C. „will go from me" St. Rem.^ p. 74. Zu lesen dot ficfe?
vgl. S. 212, 9.
Cap. 12. orta co ris in corthe cétna „geh bis du denselben Stein
erreichen wirst" St. Beitr. VII 2.
Cap. 13. bia slan — dit nirt „du wirst heil sein {lies: werden) und
was fehlt an deiner Kraft, wird dir zugefügt werden" St. Beitr. VII 64.
ibid. Is flenta dait ar L. — domain „dies sollte gethan werden —
hoc faciendum est — von dir für L., denn er ist ein Held, welcher der
beste von den Kämpfern der Welt ist." Beitr. VII 68.
Cap. 15, Vers 2. „Victorious in the body of a strong chariot, he
looks upon bloody spears" {?) O'C.
ibid. Vers 3. 4. „L. is quiekening clans {?), — it is not slow he is ever
in good {?), — assembling a battle, a slaughter will be made, of which the
piain of F. will be filled" OC.
Cap. 16. in raga do acallaim — innairm ata „willst du gehen, um
mit Fand jetzt zu verhandeln? Ich will gehen, tcenn ich den Ort ken-
nen werde, an dem sie ist" St. Beitr. VII 17. 18. 51.
Cap. 17. „Welcome, L. of the quick hand at sword; the represen-
tative of legions (.') the shooter of light spears (.0 the cleaver of shields, the
scatterer of heavy spears, the wounder of bodies, the slayer of nobles,
the seeker of slaughters, most heautiful in appearance (í'), destroyer of Hosts
scatterer of loealth, assaulter of Champions, welcome, welcome L." (?)
O'C. Jedenfalls hat OC. verkannt, dass slaidid, scailid, crechtnaigid,
saigid Verbalformen sind, wie schon die davon abhängigen Accusatire
beweisen. In der Handschrift weder Interpunction noch Versabtheilung.
Cap. 18. „ Welcome, L. of the quick hand dt battle-sword; ready
his stipend, munificent to all, seekful of battle, wounded his side, faith-
ful his toord, rigorous his justice, benign his sovereignty, strong his right
arm, avengeful /f/s üeed, gentle to his steeds {?), L., welcome; welcome L."
O'C. In der Handschrift nur nach gus ein Punkt.
Vni Serglige Conculaind. 229
ibid. „Welcome, L. of the sicift hand at sward; most r aKant of
warriors, haughtiest of Chiefs, destroyer of strength, fighter of battle,
exterminator of Champions, elevator of the iceaTc, suhjugator of the strong,
toelcotne, L., welcome, L." O'C. Auch hier sind mauraid, gnüd etc.
nichts anderes als VerbaJform^n. In der Handschrift nur hinter gossa
ein Punkt.
Cap. 19. „It is not haughtiness nor pride, o wife, nor a high spi-
rit of happiness, that confuses our senses: a battle approaches {?), ofdouhle-
edged spears many, of dangerous phjing of red swords upon the fists
of right and left (!) hands, [equal toj many is the one heart of Echaid
Iuü{?): we cannot have any haughtiness. It is not haughtiness, it is not
pride in me, o wife!'' In der Handschrift nur hinter nach núall
ein Punkt.
Cap. 20. Vor anasbert scheint etwas zu fehlen.
ibid. Fochen duit a Láig — tanac „ein Willkommen dir, o Loeg, ob
des Weibes, mit dem du gekommen bist" St. Beitr. VII 10. 11.
ibid. ragaid Liban it diaid „L. wird dir nachgehen" St. Beitr. VÍI19.
Cap. 22. Dugnither iarom tarbfes — rigi „dann ist dort ein Stier-
schtnauss von ihnen veranstaltet worden, damit sie dabei erführen, wem
sie das Reich geben sollten" St. Beitr. VII 53.
Cap. 23. Diuchtrais — dona rigaib, St. Beitr. VII 69.
Cap. 25. „Tau shall not be a terrified man (?) in a furious {?), sla-
rish, [oppressive, severe,] {?) fierce battle. You shall not be flighty, in-
accessible {?), haughty. Tau shall not be intractable, proud, precipitaie,
passionate. You shall not be bent down {?) by {?) the intoxication {?) of
much (?) wealth. You shall not be an ale - polluting {?) flea in the
hovtse of a provincial king. You shall not make many feasts (?) to dis-
pense (?) to foreigners (?). You shall not visit disreputable people, in-
capabie [of entertaining you as a king] {?). You {?) shall not ' let pre-
scription dose an illegal possession. Let icitnesses be examined of who
is the heir of the land. Let the historians combine in truthful action in
your presence. Let the lands of the brethren be ascertained in iheir
üfetime, and their increase (?). If generations have multiplied in bran-
ches, who hos each been gener ated from? Let tliem be called up; let
them be revived (?) on oath [that is, their ancient Claims reestablished (?)
on oaths]. The place that the dead [their ancestors] have resided in {?).
Let the heir be jyreserred in his lawful jiossession. Let tlie strangers be
driven off it [the patrimony] by the strength of battle" (?) 0'(7.
ibid. taerrrechtach, hängt offenbar mit ,,toirriachtadh to incite or in-
sfigate" und „tairrachadh to instigate, to set on tlie actual commission"
O'Don. Suppl. zu O'E. Dict.) zusammen.
ibid. dóichlech, etwa O'JRetUy's doicheallach churlish, inhospitable?
230 VIII Serglige Conculaind.
ibid. mandartha, findet sich hei O'Davoren, s. v. mannar, das durch
sgaeled/t {d. i. untie, scatter) erklärt wird; vgl. dazu „mannar loosening"
O'Beilly.
ibid. im irand O'C.
ibid. ni sáis dáine doclu „du sollst nicht gemeine Leute besuchen"
St. Beitr. VII 46. Dicumaing kann der Form wegen nicht mit dem Plu-
ral dáine verbunden werden.
Cap. 26. „You will not relate garrulously. You will not discourse
noisily. You will not mock, you will not insult, you will not deride old
people. You will not be ill-opinioned [you will not suppose ill] of any
one. You will not make difficult demands. You icill not refuse any
one for hiscow. [You icill have] a law of Unding, a lato of extortion,
a law of pawning. You will be ohedient to the teaching of the wise.
You will be recollective of the instructions of the old. You will be a
follower of the rules of your fathers. You will not be cold-hearted to
friends. You will be strong to your foes. You will not be a retorter
of abuse {?) in your many battles. You will not be a tattler and abuser.
You will not toaste; you tvill not hoard; you will not alienate. You will
bear to be reproved for unbecoming deeds. You will not sacrifice your
truthfulness to the will of men. You will not be a releaser [namely, of
bondmen and prisoners witliout seeurity taken for them] , that you be
not repentant. You will not be a competitor, that you be not jealous.
You will not he lazy , that you he not inert. You will not be too im-
portunate, that you he not mean.^' O'C.
ibid. Ni fresnesea — co glórach „du würdest nicht {lies: du sollst
nicht) geschwätzig berichten, du würdest nicht {lies: du sollst nicht) ge-
räuschvoll erzählen"' St. Beitr. VII 52.
ibid. ni géis — a domanches „Du sollst nicht harsch fordern, du
sollst Niemanden zurückweisen ohne seine Kuh" St. Beitr. VII 46.
Gap. 28. Mór espa etc. „It is great idleness in a Champion to
yield to the sleep of a bed of decline, because genaiti [*. e. women] from
T. T. [i. e. Maig Meli] have appeared to you, who overcame you, who
manacled you, who baum^d you within the power of idle women; start
[i. e. arise] out of death [i. e. disease], by maidens wounded [i. e. by
women of the hills), for all your strength has come [i. e. Champion strength],
among warrior Chiefs [i. e. heroes], until you rush to the place of war-
riors — until you have done [i. e. performed] — until you have achie-
ved mighty deeds, where active Labraid leads his rushing men. Arise!
that you may he great. ^' O'C. In der Handschrift sind Punkte hinter
serglige, trogaigi, banespa, erritib, og, margnimu, mor. Versuhthcilung
fehlt in der Handschrift.
atrai coropat mor „stehe auf, damit du gross seiest" St. Beitr. VII 40. 46.
VIII Serglige Conculaind. 231
Cap. 29. is C. cobarthe „es ist C, der ihm helfen tcürde" St.
Beitr. VII 42.
ibid. Vers 12. „Both night und dmj should see ihe journeys^' O^C.
Vielmehr: er würde unterwegs sein Nacht und Tag.
ibid. Vers 15. atbathsat „occiderunt" St. Beitr. VII 44.
ibid. Vers 16. „The Hound [Vuchulainn] does not exeel hounds, since
he caught the sleep of tlie hill of Brugh" 0' Curry , indem er ancú con-
jieiert, dem alten Texte die moderne Form des Artikels oetroyirend.
ibid. Vers 20^- „dass er nicht hierher kommt" St. Beitr. VII 47.
ibid. Vers 21. dáig na delba ron dedail „because of the [noble] form
with which he has parted" „O'C; „um der Form willen, von der er
sich getrennt" St. Beitr. VII 11.
Cap. 30 Vers 1 und ebenso Vers 11 ist suan als Ablativ aufzufassen:
ertcache aus dem Schlafe.
ibid. Vers 2. „Behold the king of Macha of lovely form (?), he will
not allow thy (?) great sleep" O'C.
Und. Vers 4^- „Behold the movements of his chess-tcarriors" CC.
Vielleicht ist fian-fidchell wie fian-cluiche, „fair play" O'Don. Suppl. zu
O'B. Dict., aufzufassen: sieh ihre Bahnen, ein gutes Schachspiel?
ibid. Vers 8. „Behold thou that which it produces {?), its cold, its
length, its loant of beauty" O'C.
ibid. Vers 11. „Awake thou from the fairy sleep thou hast drunk (?);
cast it off with great, excessive ardour" O'C; „erwache aus dem Schlafe
wirf ihn fort mit Eifer" St. Beitr. VII 42 (mit Weglassung von sid
ar n-ól).
ibid. Vers 12. Des Versmasses wegen ist die Abkürzung der Hand-
schrift wohl eher zu briathar, als zu brian {0" Curry) zu ergänzen, aber
der Sinn der Stelle ist mir unklar: „many floicery ivords thou hast
loved" O'C.
Cap. 31 V. 3. „Happy (?) house tvhich a soft {?) woman Orders {?),
an hundred learned men in it that are adepts (?)" CC.
ibid. 7b. „At all points (?) he plies (?) his valour feats" O'C.
ibid. 86. ^^ein Mann der grosse Tausende niederhieb" St. Beitr. VII 11.
ibid. Vers 9. amru sceóil „the most famous in story" O'C. Das
Facs. hat scéol, das Ms. selbst aber scéoil, vgl. Stokes Rem. on the Facs. p. 11.
ibid. Vers 11. „The most illustrious of men that seek [?) baitlc, whose
fierceness is feit (?) by distant (?) boundaries" O'C.
ibid. Vers 11. „Swifthf glide both boats and steeds past the islemd
232 VIII Serglige Conculaind.
in which resides Ldbraid'^ O'C. „Boot und Boss pflegen bei dem Eiland,
auf welchem L. ist, vorbeizukommen" St. Beitr. VII 54.
ibid. 14. „He cleaves not [men] tili so compelled {?), he maintains the
repose of Ms hosts" O'C.
Cap. 82. 'Uo CO ragsa — mna „ich tvill nicht gehen, sagt C, auf
eines Weibes Einladung" St. Beitr. VII 16.
ibid. Ticed iarom — tiat iarom ar C. „dann lass L. dorthin gehen,
sagt das Mädchen, um jegliches Ding zu erfahren. Lass ihn gehen,
sagt C." St. Beitr. VII 40.
Cap. 33 Vers J«- „I arrived, in my happxj sportiveness" O'C.
ibid. Vers 9t>- „and fifty on their right", 10^- „and fifty on their
left (?)" O'C. Was ist airi, aeri?
ibid. Vers 13 f>- „in the place [?) where tlie sun goes down" O'C.
ibid. Vers 19 b- „in contact their tops eome in contact (?)" O'C
ibid. Vers 20 o- „300 xoerden von jedem Baume genährf^ St. Beitr.
VII 56.
ibid. Vers 31^. dochúadusa „ivi" St. Beitr. VII 44.
Cap. 34 Vers 4. „I passed the flowery (?) piain with two rapid ad-
vancing feet {?)" CC.
ibid. Vers 9. 10. „I will sag, — for it is I that have heard, —
[among] the race of Adam without transgression, the form which is
Fand's, I shall ever sag {!), that there is not among them its like" O'C.
ibid. Vers 12^- „they were not the raiments of men ignoble {?)" O'C.
ibid. Vers 16. „ Were it not for the guickness with which I came out
{?), they would have left me powerless" O'C.
Cap. 35. Feraib Labraid — fri Coinculaind „Labraid made wel-
come to them, and the tvomen all made it (ferais-i), and Fand made
especial welcome to C." St. Beitr. VII 31. 39.
ibid. ised dogenam „diesisVs, was wir thun werden" St. Beitr. VII 20.
ibid. regmai corolam cor iman sliiag „wir werden so gehen, da^s
wir eine Schwenkung um das Heer machen können" Sl. Beitr. VII 20.
ibid. Tofobairt — marbthus C. iarom „danach griff ihn S.S. an,
und sie fochten einen grossen Kampf, und dann tödtet ihn C." St. Beitr.
VII 41. 42.
mebais „fregit" St. Beitr. VII 39.
Cap. 37 Vers 3. 4. „It is not fairy music of couches (!) that scrves
him, it is the deep colour of blood that is upon Mm; the purring which
Vm Serglige Conculaind. 233
the bodies of [other] chariots yield (?) is sung by the rcheels of his cha-
riot" O'C. Der einfache Gedanke dieser Strophe ist, dass die Musik,
die C. erfreut, das Krachen und Rollen seines Schlachtwagens ist: Nicht
Musik der Side ist die Weise [?), die ihm dient \^) — Farbe des Bluts ist
auf ihm — , {vielmehr) der Ton, den der Wagensitz singt, dazu singen
die Bäder des Wagens. i
ibid. Vers 5&- anfrim etc. „I stand without motion {?) viewiwg
them'' O'C.
ibid. Vers 6^- „they are swifter than the wind of spring'"'' St. Ir.
Gl. 1010.
ibid. Vers 11 f>- ni scél etc. „it is not a fact to be left unspoken" O'C.
ibid. Vers 12 c- imdenum etc. „eyebrows brown, of noblest set" O'C.
ibid. Vers 13. „There are upon his head, lohat m,an's so good? —
V?) as has been heard through Erinn to her (?) borders, — " O'C.
ibid. Vers 17^- imthéit etc. „he traverses the battle to the place of
danger {?)" O'C.
ibid. Vers 22^- fri[sa] siabrase O'C Auch dann noch fehlt eine Silbe.
Cap. 38. Die Verse Fochen etc. ohne Interpunction und Versabthei-
lung in der Handschrift. C Curry schreibt „mar a menma maid, curad
cathbúadach, great.his noble mind, a battle-victorious Champion". Viel-
mehr: gross sein Sinn; Ehre (?) der kampfsiegenden Helden. In der fol-
genden Zeile gais[c]e O'C
ibid. Vers 2'*- sochla set „path of fame (?)" O'C
ibid. Vers 3. 4. „Whether better, whether worse be my strength,
hitlierio I have not cast (?) of my little [dart] (?) the erroneous throw
of a man in a fog, [or one] {?) which did not certainly reach a living
person'^ O'C.
ibid. Vers 5«- formnib ech „on backs (?) of steeds'''^ C Curry; 5b-
foromleth „upon all sides^^ (?) O'C.
ibid. Vers 7«- Immimrous cipe cruth „I gave wound for ivound (/),
in whatever way^^ O'C.
ibid. Vers 10 a- ^^jf the man has spoken truth, it certainly has won
the baUle (?)" O'C.
Cap. 39. ind ingen inso i Emer. O'Curry corrigirt mit Recht Emer
in Fand. Die Worte Feg a Lóig etc. haben in der Handsclvr. weder
Versabtheilung noch Interpunction.
ibid. atcbichither — cathcairptiu „du icirst sehen, wie Kämpfer von
Tapferkeit über Schlachtenwagen gehen'' St. Beitr. VII 22.
Cap. 40. Die Worte Nítágara etc. haben in der Handsehr. hinter
etir und grianda einen Punkt.
ibid. ni contora etir „non vemet onmino"' St. Beitr. VII 47.
234 VIII Serglige Conculaind.
ibid. ar dotesarcainbsea — Ulad „for I will protect thee from tnany
abundant maidens at the four points of Ulster''' St. Beitr. VII 33.
ibid. ar cia nosbaigea — lámathair „for although ForgalVs daugh-
ter may threaten, on the strength (?) of her companions, a deed of po-
wer {?), certain it is that it is not against me it shall be dared'^ O'C.
Vgl. O'Donovan's Suppl. zu O'B. Dict. s. v. ucht: „fer gonur a bucht
slóig móir a man who is killed in the presence of a great host."
Cap. 41. ni ru bimsea do gae „dein Speer verwundet mich nicht'''
St. Beitr. VII 41.
ibid. ar is mórdolig — mná „for it tvould be {?) sad {?) that my
strength should be averted by (Í) the strength of a womaw' O'C.
Cap. 42. cia no comgellta „even though she had not promised ii" O'C.
ibid. bádam fiusa der mir gleich käme, „bád-am fiu-sa" St. Beitr.
VII 41.
Cap. 43. Die Worte is alaind cech n-derg bis cach n-eólas scheinen
ein metrisches System zu bilden. Vor cáid ist is zu ergänzen.
ibid. darm brethir — bat beo „bei unserem (/) Wort, sagt er, du
bist mir wohlgefällig, und du wirst mir wohlgefällig sein, so lange als
du am Leben bisP' St. Beitr. VII 40.
Cap. 44 Vers 1. 2. „I it is that shall go on the journey; I give
consent with great affliction {?); though there is a man of equal fame {?),
I would prefer to remain" O'C. V. 2 ist weder Beim noch Silbenzahl
in Ordnung.
ibid. Vers ob- romela „well magst thou icear him"- (?) 0'(7.
ibid. Vers 6. „what my arm cannot reach, what but, that I am for-
ced to wish it weW O'C.
ibid. 11. tánac — foltbuide „du bist hierher gekommen, o edle Em&r,
gelbhaarige'''' St. Beitr. VII 11.
Cap. 45 Vers 4 a. is éraise etc. „affection is a subtle thing; it makes
its way without labour" (?) O'C.
ibid. Vers 12. „I gave ihem unto fifty men, without reproach, —
the fifty maidens''' O'C.
ibid. Vers 18. Maraid etc. „thy good sense is magnified by {?) every
gentle host, though they be from thee far away" O'C.
ibid. 22. 23. „I bid thee adieu, o beautiful Cu; hence we depart (?)
from thee with a good heart (?); though we return not (f), be thy (?) good
tüill with us; every condition is noble to [in comparison with] that of
going away."
Cap. 46. ni irnaidiub etc. „ich iccrde nicht auf Um warten, denn er
hat mich im Stiche gelassen'''' St. Beitr. VII 34.
IX.
Das Fest des Bricriii.
1. Dieser culturgeschichtlich und m}i:hologisch höchst merk-
würdige Text ist nächst dem Táin Bó Cualgne die umfangreichste
Compilatiou unter den mir bekannten alten Texten, welche sich
auf den ersten Hauptsagenkreis (s. S. 59) beziehen. Ich theile
ihn mit aus dem Lebor na hUidre (Ende des 11. oder Anfang
des 12. Jahrb.), Facs. p. 99— 112. Das Fest des Bricriu bildet
nur den Ausgangspunkt des Ganzen; die übrigen auch in der
Ueberschi'ift genannten Haupttheile sind: Curathmir Em na
Macha (der Heldentheil von Emain Macha), Briatharchath
Ban-Ulad (der Wortkampf der Frauen von Ulster), Tochim
Ulad do Cruachnaib Ai (die Fahrt der Mäüner von Ulster
nach Cruachan Ai), Cennach ind Ruanada i n-Emaiu Macha
(„Purchase of the championship in Emain Macha"). Dieses letzte
Stück ist unvollständig erhalten.
In der Hauptsache dieselbe Version, nur in etwas jüngerer
Sprachform und m einzelnen Theilen mit verschiedener An-
ordnung, enthält der werth volle Miscellancodex Egerton 93 im
British Museum, fol. 20 — 25 auf zwölf Seiten. * Der Anfang bis
zu den Worten forócrad doBricrind fácbáil in (Jap. 13 ist verloren.
Ausserdem hat auch diese Handschrift den letzten Theil (Cennach
ind Ruanada) nicht vollständig, obwohl sie ihn ein Stück weiter
führt, als LU. Leider kommt uns auch dieses Stück nicht zu
* Dieser Codex erregte 0'Curr)''s besonderes Interesse, da er in dem-
selben die irische Version des „Tripartite Life of St. Patrick" entdeckte.
Er beschreibt ihn Lect. on the Ms. Mat. p. 346. Auszüge aus dieser
Vita hat gegeben Stokes, Goid."^ pag. 84 ff. Sie ist geschrieben im Jahre
1477. Der Text des Fled — ebenso ein Fragment des Tain — rührt
nach O'Curry a. a. 0. von einer anderen Hand her. In Bezug auf das
Alter dieses Theils von Eg. kann ich nur sagen, dass auch er jünger
ist, als LU., wie man sofort an der Sprachform erkennt.
236 IX Fled Bricrend.
Gute, da auf der letzten Seite des letzten Blattes und ebenso
auf der ersten Seite des ersten Blattes die Schrift sehr verwischt
ist. Dieses grosse Fragment muss also, ehe es in den jetzigen Ein-
band gerieth, in der Gestalt, in der es erhalten ist, längere Zeit
für sich existirt haben. Abgesehen von diesen Verlusten waren
in Eg. nie vorhanden die Capitel 28, 57, und 75 bis 78. Eine
Abschrift von fol. 20 verso (Cap. 22 — 24), von fol. 21, ferner von
fol. 23 verso lin. 28. bis zu den letzten Zeilen der ersten Seite
von fol. 25, sowie eine nach meinen Angaben ausgeführte Col-
lation aller übrigen lesbaren Stücke mit dem Texte von LU.
verdanke ich der Güte des Herrn Arthur W. K. Miller, vom
British Museum.*
Gänzlich verschiedenen Inhalt hat der Sagentext, welcher
den Titel führt „Fled Bricrend ocus Loinges Mac n-Dul
n-Dermait", überliefert im Gelben Buch von Lecan (H. 2. 16),
fol. 759 bis 765. Ueber den Inhalt desselben referirt kurz
O'Curry, Lect. on the Ms. Mat. p. 468. Ausserdem finden sich
Citate in O'Curry's Lect. on the Mann, and Cust. III p. 106. 360.
Mir liegt dieser Text in einer Abschrift vor, die Professor Atkinson
in Dublin für mich angefertigt und mir geschenkt hat. Nur im
Allgemeinen der Ausgangspunkt, nämlich ein von Bricriu ver-
anstaltetes Fest, ist beiden Sagentexten geraeinsam. Aus dem
Anfange des zweiten Textes erfahren wir etwas darüber, wie
Bricriu überhaupt dazu kam, ein Fest zu veranstalten (s. Anh. IV).
2. Der Inhalt dieses umfangreichen Textes ist kurz der
folgende :
Bricriu Nemthenga (d. i. B. Giftzunge) veranstaltete ein
grosses Fest für König Conchobar und die Edlen von Ulster.
Er baute eigens dazu ein Haus, nach Muster des beiühmten
Craebruad in Emain, nur noch schöner. Da er wusste, dass man
ihn selbst (seiner bösen Zunge wegen) nicht würde am Feste
* Nach O'Curry, On the Ms. Mat. p. 193 und 194 finden sich ausser-
dem Fragmente des Fled in den Handschriften H. 3. 17 (IG. Jahrh.) und
H. 4. 22 (15. Jahrh.) Trin. Coli. Dublin. Allein ich erfahre von Prof.
O'Looney, dass nur ersteres Ms. diesen Text enthält, letzteres dagegen
ein zweites Exemplar des berglige Couculaind.
IX Fled Bricrend. 237
Theil nehmen lassen, so Hess er für sich einen Söller errichten,
von dem aus er alles sehen konnte, was im Hause vor sich ging
(Cap. 1 — 3). Nachdem alle Vorbereitungen getroffen waren,
geht Bricriu zu Conchobar nach Emain Macha, und ladet ihn
und die Edlen von Ulster zu seinem Feste ein. Fergus warnt
vor Annahme der Einladung, denn Bricriu werde Unheil stiften.
Bricriu droht mit noch mehr Unheil, wenn sie nicht kämen.
Endlich beschliessen sie auf Rath des weisen Sencha, zu dem
Feste zu gehen .unter der Bedingung, dass Bricriu sich entferne,
sowie er seine Gäste eingeführt habe. Bricriu fügt sich dieser
Bedingung, und die Helden ziehen zu dem Feste in glänzenden
Zügen (Cap, 4 — 7).
Aber Bricriu denkt nur daran, wie er trotz der ihm auf-
erlegten Bedingung Zwiespalt erregen könnte. Mit schmeicheln-
den Worten tritt er an Loegaire Buadach heran und fordert
ihn auf, die Curadmir (Heldentheil) genannte Ehrengabe, welche
der vorzüglichste Held zu empfangen pflegte, auf dem Feste für
sich in Anspruch zu nehmen. In derselben Weise macht er sich
an Conall Gern ach, und nach diesem an Cuchulainn. Bei
jedem der drei Helden findet sein Schmeicheln und die verlockende
Schildening der reichen Ehrengabe ein sehr geneigtes Gehör
(Cap. 8 — 11). Die Schaaren ziehen in das Haus ein; die eine
Hälfte desselben ist für die Männer, die andere Hälfte für die
Frauen bestimmt. Das Fest beginnt, die Musik spielt auf, und
Bricriu muss nun den Saal verlassen; geleitet von acht Mann
mit gezückten Schwertern begiebt er sich nach seinem Söller
(Cap. 12. 13). Im Saale schicken sich die Theiler an, Speise
und Trank auszutheilen. Alsbald erheben sich die Wagenlenker
von Loegaire, Conall und Cuchulainn, einer nach dem andern, um
für seinen Herrn den Heldentheil in Anspnich zu nehmen. Nach
km-zem Wortwechsel funkelt und klirrt es auf der einen Seite
des Hauses von Schwertern, Speeren und Schilden. Conchobar
und Fergus sind erzürnt über den Streit; sie treten dazwischen
und gebieten Ruhe; die Streitenden lassen die Hände herabsinken
und gehorchen. Sencha aber empfiehlt, den Heldentheil zunächst
unter alle gleichmässig zu vertheilen, und die Entscheidung des
238 IX Fled Bricrend.
Streites, welchem der drei Helden der Vorrang gebühre, dem
König Ailill von Connacht zu überlassen. Der Rath wird be-
folgt; alle essen und trinken und sind fröhlich. Aber Bricriu,
der von seinem Söller alles beobachtet, sinnt nun darauf, Zwie-
tracht unter den Frauen zu stiften (Cap. 14 — 16). Die Frauen
gehen aus dem Saale heraus, um „nach der Schwere des Trinkens"
frische Luft zu schöpfen. Zuerst erscheint Fedelm Nóichride,
Loegaire's Gemahlin, mit fünfzig Gefährtinnen. Bricriu tritt zu
ihr, rühmt ihr Geschlecht und ihren Mann; ihr gebühre der Vortritt
vor den anderen Frauen. Danach kommt Lendabair, Conall's
Gemahlin, zuletzt Cuchulainn's Gemahlin, Em er. Bricriu spricht
auch mit diesen; seine Schmeicheleien steigern sich, und eine
jede fordert er auf, vor den beiden anderen zuerst in den Saal
einzutreten (Cap. 17 — 19). Die drei edlen Frauen mit ihrer
Begleitung finden sich auf dem Spaziergange zusammen. Nach
einiger Zeit kehren sie um, anfangs in würdevoll abgemessenen
Schritten, aber je näher sie dem Hause kommen, desto be-
schleunigter wird ihr Gang, bis sie endlich, jede Rücksicht
vergessend, ihre Kleider in die Höhe raffen und laufen, so
schnell sie können, eine jede, um zuerst in den Saal zu gelangen.
Wie fünfzig Wagen dröhnte es, das ganze Haus zitterte, und die
Helden sprangen nach ihren Waffen (Cap. 20). Sencha gebietet
Halt und lässt den Saal schliessen, vor welchem Emer zuerst
angekommen ist. Nicht Gewalt soll den Streit entscheiden,
sondern die Frauen sollen sich im Briatharchath, d^ i. im
Wortkampf, messen (Cap. 21).
Es folgen nun die Reden der drei edlen Frauen, in denen
diese letzteren sich und ihre Männer in kühner, schwer verständ-
licher Sprache rühmen (Cap. 22 — 24).
Um ihren Frauen Eintritt in den Saal zu verschaffen, reissen
Loegaire und Conall Löcher in die Wand. Cuchulainn aber hebt
das ganze Haus auf der einen Seite in die Höhe, so dass nicht
nur Emer mit ihren fünfzig Frauen, sondern auch die zweimal
fünfzig der beiden anderen edlen Frauen hineinkommen. Sieben
Fuss tief fährt das Haus in die Erde, als Cuchulaiiui es wieder
los lässt, die ganze Burg zittert, der Söller stürzt ein, und
IX Fled Bricrend. 239
Bricriu selbst mit seiner Königin fallt in den Koth, so dass man
ihn nur noch an seinen Reden erkennen kann (Cap. 25). Ver-
gebens mühen sich die Helden ab, das Haus wieder in Ordnung
zu bringen, nur Cuchulainn vermag dies mit einer furchtbaren
Kraftaustrengung (Cap. 26. 27). Das Fest beginnt von Neuem;
die' Männer sind auf der einen, die Frauen, von denen hier die
edelsten mit Namen genannt werden, sind auf der andern Seite
des Hauses (Cap. 28).
Die Frauen beginnen von Neuem, ihre Männer und sich
selbst zu rühmen. Sencha vermahnt sie zur Ruhe. Emer ant-
wortet, dass sie ein Recht habe, Cuchulainn wegen seiner Waffen-
künste und Tugenden über alle andern Helden zu erheben (Cap.
29. 30). Conall fordert Cuchulainn auf, vorzutreten, damit man
seine Küjiste prüfen könne. Cuchulainn lehnt dies für den
Augenblick ab, da er noch müde und hungrig ist von seinem
Kampfe mit dem Ungethüme Liath Morbragi, das er an dem-
selben Tage -beschlicheu und erwürgt hat (Cap. 31. 32). Als
der Streit um den Heldentheil von Neuem entbrennt, empfiehlt
Conchobar den drei Helden, sich an Cúroi mac Dairi um
einen Urtheilsspruch zu wenden (Cap. 33). Die Helden schicken
sich an, dem Rathe Folge zu leisten. Nachdem Cuchulainn die
Langsamkeit und Schwerfälligkeit von Conalls Gespann verhöhnt,
Loegaire aber seine eigene Schnelligkeit gerühmt hat, macht
sich dieser letztere zuerst auf den Weg. Es werden die Orte
genannt, die er berührt, bis er Sliab Breg erreicht. Hier über-
fällt ihn ein dichter Nebel. Loegaire beschliesst zu warten, *bis
sich dieser verzogen; sein Diener führt die Pferde nach einem
Grasgarten in der Nähe (Cap. 34 — 36). Da kommt alsbald ein
gewaltiger, hässlicher Mann mit einer grossen Keule auf den
Diener zu.* Er fragt, wem die Pferde gehören, die den Gras-
garten abfressen, und giebt dem Diener einen wuchtigen Schlag
mit der Keule. Auf das Geschrei des Dieners eilt Loegaire
herbei; aber er muss Diener, Gespann und Waffen zurücklassen,
*) Dem Schreiber der Handschrift ist es unheimlich bei dieser Stelle
geworden, denn er hat am Rande darüber „in Dei nomine" geschrieben.
240 IX Fled Bricrend.
und zurück nach Emain laufen (Cap. 37. 38). Bald darauf
kommt Conall desselbigen Weges und hat genau dasselbe Schick-
sal, wie Loegairß (Cap. 39). Cuchulainn aber, der ebenso auf
seiner Fahrt von dem Nebel überfallen wird und dann mit dem
Riesen zu kämpfen hat, besiegt diesen, nimmt ihm die frühere
Beute ab und kehi't mit den Wagenlenkern, den Pferden und
den Waffen von Loegaire und Conall nach Emain zurück (Cap. 40).
Bricriu spricht dem Cuchulainn den Heldenpreis zu. Aber Loe-
gaire und Conall wollen den Heldentheil nicht ohne Weiteres
wegen des Streiches, den ihnen doch nur die Side gespielt hätten,
fahren lassen. Conchobar empfiehlt (nochmals), Cúroi mac Dairi
um ein ürtheil anzugehen, oder Ailill und Medb (Cap. 41).
Die Edlen von Ulster beschliessen, sich au Ailill und Medb
zu wenden, und ziehen in glänzendem Zuge aus. Cuchulainn
aber bleibt zurück und unterhält die Frauen durch seine Künste.
Sein treuer Diener Loeg jammert darüber, dass Cuchulainn sich
durch eigene Schuld den Heldentheil entgehen lasse. Aber die
Schnelligkeit ihres Gespannes lässt sie trotz der verspäteten
Abfahrt zuerst vor Cruachan ankommen (Cap. 42. 43). Von der
Erschütterung der heranfahrenden Wagen fallen in Cruachan
die Waffen von den W^änden herab; die ganze Bevölkerung
kommt auf die Beine, die Leute stehen auf der Burg, wie Schilf
am Flusse. Auch Medb hat ein solches Getöse noch nie erlebt.
Sie steigt mit ihrer Tochter Findabair auf den Söller am Thore
der Burg und fordert die Tochter auf, zu beschreiben, was sie
sieht (Cap. 44). Zuerst beschreibt Findabair ein Gespann mit
einem Helden, den Medb als Loegaire erkennt (Cap. 45. 46),
ebenso wird Conall (Cap. 47. 48), ebenso Cuchulainn (Cap.
49 — 52) vorgeführt. Der dithyrhambische Schwung in Medb's
Antworten hat sich in der Verherrlichung von Cuchulainn's
Furchtbarkeit auf das Höchste gesteigert. Findabair schildert
noch, wie die Helden in dichten Schaaren heranziehen, und Medb
giebt an, wie sie empfangen werden sollen (Cap. 53).
Medb geht den Helden von Ulster mit dreimal fünfzig
Mädchen vor das Thor der Burg entgegen; drei Fässer mit
kaltem Wasser werden herbeigeschafft, um die Hitze der Helden
IX Fled Bricrend. 241
abzukühlen. Cap. 54 erliält jeder auf Cuchulaiuns Wunsch ein
Haus für sich, aber Cap. 55 wird ihnen gemeinschaftlich der
königliche Palast überlassen, dessen Herrlichkeit ausführlich
geschildert wird. Erst nach drei Tagen gastlicher Bewirthung
fragt Ailill nach dem Begehr seiner Gäste und vernimmt von
Seucha, nicht zu seiner Freude, was von ihm verlangt wird.
Loegaire, Conall und Cuchulainn bleiben zurück, die anderen
ziehen wieder ab (Cap. 56).
Es beginnen die Prüfungen der Helden. Loegaire und
Conall flüchten vor drei unheimlichen Bestien, die ihnen Nachts
einen Besuch abstatten, auf „die Balken" des Hauses, aber Cuchu-
lainn behauptet seinen Platz (Cap. 57). Den Kampf gegen solche
Bestien wollen Loegaire und Conall nicht gelten lassen. Ailill
ist in grosser Verlegenheit und überlässt das Urtheilsprechen
der klugen und energischen Medb (Cap. 58). Diese lässt Loe-
gaire zu sich entbieten, spricht ihm den Preis zu und giebt ihm
zum Beweise des Urtheils einen ehernen Becher mit einem
Vogel aus weisser Bronce (findruine) auf dem Boden. Diesen
Becher soll er aber zunächst geheim halten und ihn erst im
Craebmad vor Conchobar vorzeigen (Cap. 59). Aehnlich ver-
fährt sie mit Conall, nur dass dieser einen Becher von findruine
mit einem Vogel von Gold auf dem Boden erhält (Cap. 60).
Aber der Böte, der Cuchulainn rufen soll, muss die List seiner
Herrin mit dem Leben büssen. Medb eilt selbst zu Cuchulainn,
legt ihre Hände um seinen Hals und versichert ihm, dass sie
ihn nicht hintergehe, dass ihm in Wahrheit der Vorrang vor den
anderen Helden, und seiner Gemahlin der Vorrang vor den
anderen Frauen gebühre. Sie giebt ihm einen Becher von Gold
mit einem Vogel von Edelstein auf dem Boden. Cuchulainn
trinkt für sich allein den herrlichen Wein, der ihm in dem kost-
baren Becher gereicht wird, und verabschiedet sich (Cap. 61. 62).
Medb wünscht aber die Helden noch weiter zu prüfen. Die
Pferde derselben werden gut verpflegt; jedem von ihnen wird eine
edle Jungfrau mit fünfzig Begleiterinnen zugeführt, und Medb
selbst begiebt sich zu Cuchulainn. Am Morgen darauf wird ein
grosses Radwerfen veranstaltet, in welchem Cuchulainn sich
16
242 IX Fled Bricrend.
weit vor den anderen Helden auszeichnet (Cap. 63. 64). Darauf
setzt Cuchulainn die Frauen durch ein merkwürdiges Nadelspiel
in Erstaunen. Die Helden verabschieden sich nochmals bei
Ailill, Medb und ihrem Gefolge. Ohne weitere Einleitung folgt
eine Aufforderung Medb's, dass sich die streitbaren Helden zu
Ercoil und Garmna, ihren Pflegeeltern, begeben sollen (Cap. 65).
Ercoil aber schickt sie zu Saméra und diese legt ihnen den
Kampf mit den Geniti Glinni, d. i. den Dämonen des Thaies, auf
(Cap. 66). Loegaire kommt mit dem nackten Leben davon,
Conall verliert nur sein Schwert nicht, aber Cuchulainn, der die
dritte Nacht an die Reihe kommt, bezwingt die Dämonen nach
hartem Kampfe (Cap. 67). Saméra feiert ihn in einer Rhapsodie,
und erkennt ihm und seiner Gemahlin den Vorrang zu (Cap. 68).
Die drei Helden gehen abermals zu Ercoil. Sie schlafen eine
Nacht in seinem Hause, dann fordert sie Ercoil zum Kampfe
gegen ihn und sein Pferd heraus. Loegaire flieht vor Ercoil
direct nach Emain, nachdem sein Pferd von Ercoil's Pferd
getödtet worden war. Conall hat nicht mehr Glück, aber Cuchu-
lainn's Pferd Liathmacha ist siegreich, und Cuchulainn selbst
überwindet Ercoil, bindet ihn hinten an seinen Wagen und führt
ihn mit sich. Unterwegs holt ihn Buan, Samera's Tochter, ein,
die eine Leidenschaft zu Cuchulainn gefasst hatte; sie verun-
glückt beim Sprunge auf den Wagen. Unterdessen hatte Loe-
gaire bei seiner Ankunft in Emain die falsche Nachricht verbreitet,
seine Begleiter seien von Ercoil getödtet worden. Conall's und
Cuchulainn's Ankunft erregt grosse Freude, zugleich aber Ent-
rüstung über Loegaire's Lügen. Cathba verherrlicht Cuchulainn
in einer Rhapsodie (Cap. 69 — 71).
Die Helden begeben sich zum Mahle. Von Neuem erhebt
sich der Streit um den Heldentheil. Loegaire zeigt seinen
ehernen Becher vor, zum Beweise dafür, dass Medb ihm den
Vorrang zuerkannt habe. Conall überbietet Loegaire durch
seinen Becher von Findruine, Cuchulainn aber beide durch seinen
Becher von Gold. Conchobar und die Edlen von Ulster sind
bereit, Cuchulainn den Heldentheil zuzusprechen, aber Loegaire
und Conall wollen sich nicht fügen und behaupten sogar,
TX Fled Bricrend. 243
Cuchulainn's goldner Becher stamme aus dessen eigenem Besitze
oder sei erkauft (Cap. 72 — 74).
Conchobar und Fergus bewirken durch ijir Dazwischentreten,
dass die erbitterten Helden die bereits gezückten Schwerter
wieder in die Scheiden stecken. Sencha aber schickt sie nun-
mehr zu Bude, von diesem ihr Urtheil zu empfangen. Dieser
sagt, es sei schwer, ihren Streit zu entscheiden, da nicht einmal
Ailill und Medb dies vermocht hätten, und schickt sie zu dem
Riesen Uath mac Im omain, „der sich an seinem See befindet"
(Cap. 75). Uath will nur unter der Bedingung sein Urtheil
abgeben, dass sie sich demselben wirklich unterwerfen wollen.
Sie versprechen es, und Uath schlägt ihnen einen sonderbaren
Handel vor: einer von ihnen soll zuerst dem Uath mit einem
Beile den Kopf abschlagen, und den Tag darauf will Uath ihm
den Kopf abschlagen (Cap. 76). Loegaire und Conall lassen sich
nicht auf dieses Wagniss ein, obwohl andere Bücher (wie der
Erzähler sagt) das Gegentheil berichten. Cuchulainn geht auf
den Handel ein, nachdem ihm Loegaire und Conall versprochen
haben, dass sie ihm dann den Heldentheil überlassen würden.
Cuchulainn schlägt dem Uath den Kopf ab und behält den
seinigen, trotzdem dass Uath es dreimal versucht, ihn abzuhauen.
Die drei Helden kehren nach Emain zurück. Loegaire und
Conall erkennen auch Uath's Urtheil nicht an, und es soll nun
Cúroi entscheiden (Cap. 77. 78).
Cúroi war auf einer seiner Fahrten nach den östlichen
Ländern, hatte aber gewusst, dass die Helden kommen würden,
und seiner Frau Blathnath gesagt, was geschehen solle. Jeder
der Helden soll Curoi's Stadt eine Nacht lang bewachen (Cap.
79. 80). Loegaire, als der älteste, macht den Anfang. Gegen
Ende der Nacht naht sich ihm eine furchtbare, riesige Gestalt,
nimmt ihn nach kurzem Kampfe in eine seiner Hände, quetscht
ihn halbtodt und wirft ihn über die Stadt auf den Mist an der
Thüre der Königswohnung. Die Leute aber dachten, dass Loegaire
freiwillig einen solchen Sprung gethan habe (Cap. 8L 82).
Ebenso erging es dem Conall in der zweiten Nacht. In der
dritten Nacht kam Cuchulainn an die Reihe. Es war dies die
16*
244 IX Fled Brícrend.
Nacht, in welcher „the three green men of Seiscenn Uairbeoil"
und die drei Buagelltaig („or itinerant cow-keepers") von Breg
und die drei Söhne „of the musical Dornmar" (O'Curry) beschlossen
hatten, die Stadt zu plündern, und es war dies dieselbe Nacht,
in welcher das Ungeheuer des Sees, der bei der Stadt lag, alles,
was in der Stadt lebte, verschlingen sollte (Cap. 83). Um
Mitternacht beginnt der entsetzliche Aufruhr, aber erst gegen
Ende der Nacht erhebt sich das Ungethüm aus dem See, es
springt nach der Stadt und öffnet den riesigen Rachen. Cuchu-
lainn springt gleichfalls in die Höhe, packt das Thier am Halse,
stösst die Hand in den Schlund des Thieres, reisst ihm das
Herz aus dem Leibe, haut das Thier in Stücke und pflanzt den
Kopf desselben neben den Köpfen der anderen erschlagenen
Unholde an seinem Wachtsitze auf (Cap. 84 — 86). Endlich gegen
Morgen kommt noch der Riese, welcher dem Loegaire und dem
Conall so übel mitgespielt hat. Er besiegt auch diesen, lässt
ihn aber entkommen, nachdem er ihm den Vorrang vor den
Helden von Erinn und seiner Gemahlin den Vorrang vor den
Frauen von Ulster versprochen hatte (Cap. 87).
Auch Cuchulainn meint, dass Loegaire und Conall den
Sprung bis an das Thor der Königswohnung freiwillig gethan
haben, und glaubt, ihnen diesen Sprung nachthun zu müssen.
Nach vergeblichen, rasenden Versuchen gelingt ihm dieser über-
menschliche Sprung, die Spur seiner zwei Füsse bleibt auf dem
Steine sichtbar. Er geht in das Haus, und holt tief Athem
(Cap. 88). Blathnat wusste diesen Seufzer zu deuten. Bald kam
Cúroi, sprach dem Cuchulainn den Heldentheil, seiner Gemahlin
den Vorrang vor den Frauen von Ulster zu, und entliess ihn
reich beschenkt (Cap. 89). Aber in Emain gönnen ihm seine
Rivalen den Heldentheil noch immer nicht. Cuchulainn hat die
Lust verloren, ihn zu behaupten, und so bleibt der Heldentheil
unverliehen, bis es zu dem Cennach ind Ruanada („Purchase of
the championship" LU. Pref. p. xix) genannten Ereignisse kommt.
Von diesem Stücke ist nur der Anfang erhalten. Einstmals
sind die Helden von Ulster im Craebruad, Conchobars Festhalle,
versammelt, als ein hässlich und wild aussehender Riese ein-
IX Fled Bricrend. 245
tritt* und die Helden, mit Ausnahme von Conchobar und Fergus, zu
einem Zweikampfe herausfordert. Die letzten Worte, die erhalten
sind, lassen gerade noch erkennen, dass dieser Riese eine ähnliche
Forderung ergehen lässt, wie Uath in Cap. 76 — 78.
3. Auch hier haben wir eine auf einen unbekannten Re-
dactor zui-ückgehende Compilation vor uns. Diese Compilation
muss schon ziemlich alt sein, denn der Text in Eg, kann nicht
als Abschrift von LU. betrachtet werden, sondern setzt eine
ältere Quelle voraus, deren Vorzug vor LU. in der ursprüng-
licheren und richtigeren Reihenfolge der einzelnen Theile bestellt.
Da der Schreiber von LU., oder gar schon der Schreiber seines
Originals in unserem Cap. 77 auf araili libair, d. i. andere
Handschriften Bezug nimmt, so bedarf es keines weiteren Beweises
dafür, dass dieser Sagenstoff lange vor dem Jahre 1 100 schriftlich
aufgezeichnet war. Das, was wir besitzen, sind Abschriften und
Umschriften älterer Quellen.
Das Schiedsgericht fallt immer zu Gunsten Cuchulainn's
aus. Aber eine grosse Schwäche der Composition ist, dass
Cuchulainn es so und so oft ruhig hinnimmt, wenn seine Neben-
buhler sich dem Urtheilsspruche nicht fügen, und dass er sich
immer wieder auf ein neues Schiedsgericht einlässt. Dieser
Umstand erklärt sich sehr einfach, wenn wir annehmen, dass
Cuchulainn's ausserordentliche Heldenkraft in vielen einzelnen
Erzählungen gefeiert wurde, die sämmtlich als Gnindlage des
Schiedsgerichtes verwendet werden konnten. Ein Redactor stellte
eine Reihe derselben zusammen, von dem Redactor rührt die
schwache Verbindung der einzelnen Theile her.
Für diese Auffassung sind die Punkte wichtig, in denen
Eg. von LU. abweicht. In Eg. fehlt Cap. 57; wir müssen es
daher in LU. als eine spätere Zuthat betrachten. Lässt man
es aber im Texte von LU. weg, so ist in LU. keine Motivirung
von Medb's Urtheil vorhanden. In Eg. fehlt diese nicht: Hier
geht in sehr sachgemässer Weise der Wettkampf im Radwerfen
sowie Cuchulainns Nadelspiel (Cap. 63 — 65) der Entscheidung
* Auch hier hat der Schreiber oben an den Rand geschrieben: in
Dei nomine amen. Vgl. S. 239.
246 IX Fled Bricrend.
Medb's (Cap. 58 — 62) voraus. Dass dies die ursprüngliche An-
ordnung war, geht auch daraus hervor, dass sich Cuchulainn am
Ende von Cap. 62 bei Ailill und Medb verabschiedet und seinen
Gefährten nachgeht. Ob die Zufügung von Cap. 57 oder die
Umstellung der beideii folgenden Abschnitte in LU. das Prius
war, lassen wir dahin gestellt. In Eg. fehlen feriier die Capitel
75 — 78. Schon oben deuteten wir an, dass das Motiv des in
diesen Capiteln enthaltenen Abenteuers in dem fragmentarischen
letzten Theile des Ganzen, dem Cennach ind Ruanada, wieder-
kehrt. Es liegen uns also hier zwei in Namen und Einkleidung
verschiedene Versionen desselben Abenteuers vor, von denen
anfangs in unsere Compilation nur die eine, später in eine
Handschrift derselben (sei es LU., oder das Original von LU.)
auch die andere Version Aufnahme fand.
An Stelle der Capitel 75 bis 78 hat Eg. das, was LU. in
Cap. 33 bis 41 erzählt. In beiden Handschriften wird diese
Erzählung durch die Aufforderung eingeleitet, den Rangstreit
von Cúroi entscheiden zu lassen. Wir erwarten daher, dass das
nun folgende Abenteuer wenigstens auf dem Wege zu Ciiroi
passirt. Dies trifft aber nur bei der in Eg. vorliegenden Stel-
lung der Stücke" zu; in LU. liegt die ganze grosse Expedition
zu Ailill und Medb und anderes mehr dazwischen, ehe Cúroi's
Name wieder auftaucht. Offenbar geht Eg. auf eine ältere und
besser redigirte Handschrift zurück, als LU. ist.
' Wenn man berechtigt ist, nur diejenigen Stücke in unserem
Texte zu erwarten, welche in der Ueberschrift specialisirt sind
(s. d. Angabe unter 1), so liegt die Vermuthung nahe, dass die
Expedition zu Cúroi zwar an und für sich eine alte Sage sein
kann, aber nicht zum ältesten Bestände der vorliegenden Com-
pilation gehört. Sie wird in der Ueberschrift nicht erwähnt,
und kann unmöglich einem der vorhandenen Specialtitel als
Nebensache subsumirt werden. Auch O'Curry scheint bemerkt
zu haben, dass dieser Theil in der Ueberschrift nicht berück-
sichtigt ist. Ihn hat dieser Umstand zu einer kleinen Verdrehung
verführt. In der von ihm herrührenden, hier ziemlich eingehenden,
„Description of Leabhar na hUidhri", die dem Facsimile der
IX Fled Bricrend. 247
Handschrift voran gestellt ist, hat er p. xxi, die Reihenfolge
der Specialtitel willkürlich ändernd, den Titel Curathinir Emna
Macha zwischen die Titel Briatharchath Ban-Ulad und Tochim
Ulad do Chruachnaib Ai gestellt, und ihn ebenso unberechtigt
auf unsere Capitel 33 bis 41, die Expedition zu Cúroi, bezogen.
Mit demselben Rechte könnte man überhaupt der ganzen Com-
pilation den Titel Curathmir Emna Macha geben. Soll aber
nur ein bestimmter Theil diesen Specialtitel führen, so können
dies eben nur die Capitel im Anfang sein, in welchen zuerst
exponirt wii'd, was unter dem Curathmir zu verstehen ist. Im
Texte ist leider nicht markirt, wo dieser Theil anfangt. Die
erste Erwähnung des Curathmir findet sich Cap. 8, der Streit
um denselben beginnt Cap. 14.
Wenn wir vermuthen, dass die Expedition zu Cúroi nicht
zum ältesten Bestände der in Eg. und LU. überlieferten Com-
pilation gehört, so ist andi'erseits nicht zu übersehen, dass die
Expedition zu Cúroi in der Form, in der wir sie hier kennen
lernen, ebenso sehr wie die Expedition zu Ailill und Medb das
Fest des Bricriu und den Streit um den Heldeutheil voraus-
setzt. Dieses Fest und dieser Streit bildeten offenbar einen
jener besonders anziehenden Punkte der Sagentradition, an welche
andere Sagen, und zwar hier diese, dort jene, angesetzt wurden.
Während das Fest und der Streit die unveränderlichen Ausgangs-
punkte blieben, wussten verschiedene Erzähler verschiedene Lö-
sungen des Conflicts und verschiedene Abenteuer, die sich an
den Conflict anschlössen. Den schlagendsten Beweis für die
Richtigkeit einer solchen Auffassung giebt die Existenz des im
Gelben Buch von Lecan überlieferten Textes Fled Bricrend ab,
der, wie schon oben S. 236 bemerkt, im Anschluss an ein Fest
des Bricriu total verschiedene Dinge erzählt.
Betrachtete der Compilator jede der verschiedenen Versionen
von der Entscheidung des Streites als historische Wahrheit, so
konnte er sie nur dadurch zu einem Ganzen vereinigen, dass er
erfand, Loegaire und Conall hätten sich den Urtheilssprüchen
nicht unterwerfen wollen. In dem Stücke, welches wir oben
S. 246 für eine andere Version des Cennach ind Ruanada erklärt
248 IX Fled Bricreud.
haben, übornimmt Uath die Entscheidung des Streites nur unter
der Bedingung, dass die Helden ihm versprechen, sich seinem
Urtheile fügen zu wollen. Die drei Helden versprechen dies
(Cap. 76); aber trotzdem lesen wir am Ende von Cap, 78 ohne
ein weiteres Wort der Erklärung, dass Loegaire und Conall das
ihnen ungünstige Urtheil nicht anerkennen.
Wie der letzte Theil, Cennach ind Ruanada, ausläuft, wissen
wir leider nicht, und ich will daher nicht zu sehr betonen, dass
dieser Titel ganz neue Stichwörter enthält. Aber man sieht auf
den ersten Blick, dass dieser letzte Theil sich nur locker an das
Vorhergehende anschliesst, und dass sein Anfang ganz der einer
selbständigen Erzählung ist; die Beziehung zum Feste des Bric-
riu wird nur durch eine Bemerkung am Schlüsse des vorher-
gehenden Theilcs hinzu gebracht. Wir dürfen vermuthen, dass
der Compilator den Rangstreit der drei Helden im Cennach ind
Ruanada einen sachlichen Abschluss finden liess.
Von Punkten, die auf die einst selbständige Existenz der
einzelnen Theile gedeutet werden können, hebe ich noch hervor,
dass das Seeungethüm Liath Morbragi in Cap. 31 und 32 wie
ein Doppelgänger des Ungethüms in Cap. 85 aussieht. — Am
Ende von Cap. 62 verabschiedet sich Cuchulainn von Ailill und
Medb und von ihrem ganzen Hofe, und geht seinen Gefährten
nach. Wir vermuthen, sie sind nach Emain Macha gegangen,
und ich glaube in der That, dass sich dem entsprechend der
Inhalt von Cap. 72 — 74, der Erfolg von Medb's List, ursprüng-
lich unmittelbar an Cap. 62 anschloss. So aber ist auch hier
dazwischen gesponnen und an gesponnen, abgesehen noch von der
Umstellung in LU., die wir oben nachwiesen. — Die Erneuerung
des Streites der Frauen ist vielleicht auch eine spätere Zuthat.
Zwar Sencha's Strafrede ist ein neues Element, aber Emer's
Verherrlichung des Cuchulainn in Cap. 30 ist ein matteres
Seitenstück zu Cap. 24. Ueberhaupt aber scheinen mir Cap. 29
bis 32 zu den Stücken zu gehören, welche erst nach der Ver-
einigung der Einzelsagen zu einem Ganzen entstanden sind.
Auch der Frauoncatalog post festum am Ende von Cap. 28 ist
erst später zugefügt; er fehlt in Eg. Loegaire's Frau wird hier
IX Fled Bricrcnd. 249
Fedelm Foltchain genannt. Cap. 17 heisst sie Fedelm Noichride
(vgl. Fedelm Noicrothach, Name einer andern Tochter Con-
chobar's im Cataloge), Cap. 22 zu Anfang F. Nóicride, in
ilu-em Panegyrikus aber F. Findchoem. — Medb schickt die
drei Helden zu Ercoil und Garmna. Dieser Besuch bei Ercoil
liegt in zwei Versionen vor. Das eine Mal nimmt Ercoil die
Helden freundlich auf und schickt sie zu Saméra, ohne selbst
eine Entscheidung abzugeben (Cap. 67. 68). Das andere Mal
fordert Ercoil die Helden zum Kampfe heraus, in welchem er
dem Cuchulainn gegenüber unterliegt (Cap. 69. 70, wozu auch
Cap. 71 gehört).
Fassen wir die Resultate unsrer Analyse zusammen:
Die Grundlage des vorliegenden Textes bildet das von Bricriu
veranstaltete Fest und der Streit der drei Helden und ihrer
Frauen um Curathmir und Vorrang, Cap. 1 — 32. Hierbei könnte
Cap. 29 — 32 eine auf Variation des Themas beruhende Weiter-
dichtung sein. Auch der post festum kommende Frauencatalog
in Cap. 28 ist spätere Zuthat.
Der übrige Theil des Textes enthält verschiedene Versionen
von der Schlichtung des Streites. Durch die Compilation sind
diese Versionen zu ebensovielen vergeblichen Versuchen, den
Streit zu schlichten, geworden. Ob das letzte nur fragmentarisch
erhaltene Stück den Abschluss brachte, lässt sich nicht mit
Bestimmtheit bejahen.
Vermuthlich ist die älteste und ursprüngliche Version die
Schlichtung des Streites durch Medb, * Cap. 42—65 und 72—74.
Medb's Urtheil stützte sich ursprünglich, wie wir aus Eg. ersehen,
auf Cuchulainn's Ueberlegenheit im Discuswerfen, ausserdem auf
sein Nadelspiel. In LU. sind diese Abschnitte in Cap. 63 — 65
dem Urtheile Medb's (Cap. 58 — 62) nachgestellt worden, und ist
dafür zur Motivirung des letzteren der Kampf mit den drei
katzenartigen Bestien eingeschoben (Cap. 57).
Der Expedition" zu Ailill und Medb sind in beiden Hand-
schriften zwei neue Abenteuer einverleibt. Medb schickt die
* Nur dieses Stück ist, das interpolirte Cap. 57 abgerechnet, frei
von Kämpfen mit Unholden und Bestien.
250 IX Fled Bricrend.
drei Helden zu Ercoil, dieser schickt sie zu Samera, und Samera
legt ihnen den Kampf gegen die Geniti Glinni auf (Cap. 66 — 68).
Das zweite Abenteuer, eine ganz andere Version von Ercoil's
Benehmen, besteht in dem Kampfe gegen Ercoil und sein Pferd
(Cap. 69 — 71). Das erste dieser beiden Abenteuer ist unmittelbar
an den Aufenthalt bei Medb angeschlossen, und kommt in Emain
nicht zur Sprache; das zweite Abenteuer endet mit der Rück-
kehr nach Emain, und veranlasst Cathba zu einer Verherrlichung
Cuchulainn's. Ob diese beiden Abenteuer einmal eine unmittel-
bare Fortsetzung von Cap. 1 — 29 oder 32 gewesen sind, ist für
mich sehr fraglich.
Eine zweite Expedition von Emain aus ist die Expedition
zu Uath, Cap. 75 — 78. Diese fehlt in Eg. und ist ebensowenig
wie die folgende in der Ueberschrift des ganzen Sagencomplexes
berücksichtigt.
In einer dritten Expedition von Emain aus begeben sich
die drei Helden zu Cúroi, Cap. 33 — 41 und Cap. 79 — 90. In
beiden Handschriften ist ein Abenteuer auf den Weg zu Cúroi
verlegt, nach welchem die Helden zunächst nach Emain zurück-
kehren; sie ziehen nochmals aus und gelangen dann wirklich zu
Cúroi. Aber nur in Eg. finden sich die zwei Ansätze unmittelbar
hintereinander, als vorletzte Theile des Ganzen; in LU. dagegen
sind sie weit von einander getrennt, indem hier der verfehlte
Ansatz in Cap. 33—41 die erste, der wirkliche Besuch bei Cúroi
in Cap. 79 — 90 die vorletzte Expedition bildet. Vielleicht darf
man aus dieser Stellung des ersten Stückes in LU. schliessen,
dass es einmal einen Text gegeben hat, in welchem die Expedition
zu Cúroi sich unmittelbar an den Inhalt von Cap. 1 — 29 oder 32
anschloss und die einzige Schlichtung des Streites bildete, wie
es nach meiner Ansicht einmal einen Text gegeben hat, in
welchem die Expedition zu Ailill und Medb als einzige Fort-
setzung des Fled unmittelbar zur Schlichtung des Streites führte.
Das letzte Stück, Cennach ind Ruanada, macht in seinem
Anfange den Eindruck eines selbständigen Textes, der nicht in
genetischen Zusammenhang mit dem Fled gebracht worden ist.
Zählen wir die einzelnen Fälle, in denen Cuchulainn in
IX Fled Bricrend. 251
unserem Texte seine üeberlegeuheit zeigt, so sind es deren in
LU. acht, in Eg. sechs.
4. Gewisse Motive unseres Sagentextes finden sich auch
in der Literatur anderer Völker. Bricriu kann mit Thersites
verglichen werden. Noch mehr aber erinnert an die Ilias die
Teichoskopie in Cap. 44 — 53.* Eine Parallele zimi Nibelungeiüied
enthält der Streit der edlen Frauen um den Vorrang, der sich
praktisch dahin zuspitzt, dass eine jede zuerst in den Saal ein-
treten will. ■ Diese und ähiüiche Motive sind der Art, dass sie
nicht bloss einmal in der Welt eingetreten oder erfunden zu sein
brauchen; ich halte daher solche Uebereinstimmungen für zufallig.
Da in Cap. 93 die Colomna Ercoil erwähnt werden, so kann
allerdings auch Cap. 65. 69 der Name Ercoil griechischen oder
lateinischen Ursprungs sein; aber alles das, was a. a. 0. von
Ercoil erzählt wii-d, enthält nicht den geringsten Anklang an
die griechische Sage. In der Art der Erzählung und Einleitung
lässt sich der Anfang des letzten Theiles (Cap. 91) mit dem
Anfang des cymrischen Seint Greal (ed. R. Williams) vergleichen.
Christliche Elemente finden sich in unserem Texte nicht. Da
die meisten Lehnwörter des Altirischen den kirchlichen Ideen-
kreisen angehören, so kommen in diesen alten Sageutexten nur
wenige Lehnwörter vor.
5. Von mythischen Wesen treten in unserem Texte ver-
schiedene Arten auf. Dass Side ein allgemeiner Name für über-
menschliche Wesen ist, geht hier aus Cap. 41 hervor, wo der
riesige Unhold, welcher dem Loegaire und Conall übel mitgespielt
hat, diesem Genus zugezählt wird. Ein anderes Genus von
Dämonen scheinen zu sein die Geniti Glinni, die Dämonen
des Thaies, die Cuchulainn Cap. 67 nach schwerem Kampfe
besiegt. S. 214 werden aber auch Fann und Liban Genaiti
genannt; genaiti sésa a Tenmag Trogaigi wird daselbst durch mná
a Maig Meli, d. i. Frauen aus dem Glücklichen Gefilde, glossirt.
Eine ähnUche Bildung wie genite ist das Wort sirite. So
* Als Anklänge an die Odyssee könnten bezeichnet werden das Rad-
werfen in Cap. 64 (vgl. Od. 8, 186) und das Nadelspiel in Cap. 65 (vgl.
Od. 21, 419).
252 IX Fled Bricrend.
wird der an einem See wohnende Uatli maclmomain genannt.
Man könnte sich bei der von O'Reilly gegebenen Bedeutung „a
wild man" beruhigen, wenn nicht Cap. 67 und in dem Texte
„The fight of Ferdiad" Cuchulainn mit diesem Worte angeredet
würde (a siriti siabarthi bic „thou little faiiy phantom"? Sullivan,
O'Curry's Lect. on the Mann, and Cust. III. p. 448). Uath mac
Imomain ist wörtlich „der Einsame, Sohn der Furcht", denn uath
ist got. auths, und imm-omun weist Zeuss p. 876 in der Bedeu-
tung timor aus dem Würzburger Codex nach. Bea;chten8werth
sind auch die übrigen Angaben über Uath's Wesen.
An mehreren Stellen treten Riesen und Ungethüme auf.
Die Riesen stehen hier in unverkennbarer Beziehung zu Nacht
und Nebel vgl. Cap. 36, 39, 40, 81, 83, 87. An den letzten drei
Stellen wird der Riese durch das Wort scáth bezeichnet, was
doch wohl nichts anderes ist, als scáth Schatten. Die Ungeheuer
in thierischer Form (blast, d. i. lat. bestia) hausen immer in
einem See. So der Liath Morbragi, d. i. der Graue Grosshalsige,
Cap. 31. 32. 83. 85. Besonders drastisch wird in Cap. 85 ge-
geschildert, wie das Thier sich aus dem See 'erhebt, um Curoi's
Stadt zu verschlingen. Offenbar liegt hier dem Mythus eine Natur-
erscheinung zu Grunde, welche in den irischen Annalen sehr oft
als solche erwähnt wird, ich meine die sogenannten loch-mad-
manna, „lake eruptions", vgl. z. B. Chron. Scot., ed. Hennessy, p. 7.
Aber gerade den eben berührten mythischen und phan-
tastischen Elementen gegenüber müssen wir hervorheben, dass
andrerseits die Sitten und Einrichtungen, in denen die Menschen
sich bewegen, mit einem naiven Realismus vorgeführt werden,
der keinen Zweifel an der einstigen Wirklichkeit solcher Ver-
hältnisse aufkommen lässt. Ueber Kleidung und Waffen, Essen
und Trinken, Bau und Einrichtung der Festhalle, Gebräuche
beim Fest und anderes mehr finden wir hier die werthvollsten
Angaben. In diesen culturhistorischen Beziehungen ist unser
Text bereits von O'Curry in den Lectures on the Manners and
Customs of the Ancient Irish und von Sullivan in der Intro-
ductipn dazu gebührend gewürdigt worden; ich gebe im Anhang
die Stellen an, welche sie berücksichtigt haben.
IX Fled Bricrend. 253
6. Was die sehr schwierige Zeitfrage anlangt, so erinnere
ich für jetzt nur daran, dass wir zu unterscheiden haben:
1) Die Zeit, in der unsere Handschriften geschrieben sind,
2) Die Zeit, in welcher diese uns vorliegende Compilation aus
Einzelsagen entstanden ist, 3) Die Zeit, in welcher die Einzel-
sagen sich gebildet haben, 4) Die Zeit, in welcher die in diesen
Sagen auftretenden Personen gelebt haben.
Ich glaube, dass jede dieser Zeiten ihren Antheil an Form
oder Inhalt des uns vorliegenden Textes hat, wenn wir auch
nicht im Stande sind, einer jeden mit aller Schärfe das ihrige
zuzuweisen.
Glauben wir der irischen Tradition, dass Conchobar im
1. Jahrh. vor miserer Zeitrechnung gelebt hat, so ist unser Text
allerdings das Resultat einer mehr als tausendjährigen Tradition.
Das wichtigste, revolutionärste Ereigniss dieser ganzen Periode
ist die Einfdhi'ung und Ausbreitung des Christenthums. Da sich
aber gerade christliche Elemente in diesen Sagen nicht nach-
weisen lassen, so fehlt jeder Anhalt zu der Vermuthung, dass
das, was als alte Tradition im 11. Jahrhundert erhalten ist,
seinen ursprünglichen Character gänzlich verloren habe. Die
Kirche nahm zu den heidnischen Sagen eine ähnliche Stellung
ein, wie dem heidnischen Rechte gegenüber: „What did not
clash with the Word of God in the written law and in the New
Testament, and with the consciences of the believers, was con-
firmed in the laws of the Brehons by Patrick and by the
ecclesiastics and the chieftains of Erin" (Senchus Mor I p. 17).
Ja die Kirche ist den Sagen gegenüber sogar nachsichtiger
gewesen, denn sie hat den heidnischen Aberglauben aus der
Sage nicht gänzlich verbannt — oder nicht gänzlich verbannen
können. Erfinderischer Sinn zeichnete nach den Beobachtungen,
die wir an dem vorliegenden Texte gemacht haben, den Compilator
oder Diaskeuasten nicht aus. Ich sehe daher keinen genügenden
Grund, daran zu zweifeln, dass uns in den Einzelsagen wirklich
echte Bilder einer vorchristlichen Cultui' erhalten sind, aller-
dings Bilder, die an einigen Stellen verblasst, an anderen von
späterer Hand übermalt sind.
254 IX Fled Bricrend.
7. Die Ergänzung der Abkürzungen ist auch hier nur in
den S. 205, 6 specialisirten Fällen unbezeichnet geblieben.
Incipit Fled Bricrend ocus in Curathmlr , Emna Macha ocus in
Briatharcliath Ban-Ulad ocus Tocliim Ulad do Chruachuaib Ai ocus
Cenuacli ind Buanada i u-Emain Macha.
Die Sternchen bezeichnen schwer verständliche Wörter und Stellen.
1. Bói fled mor la Bricrind Nemthenga do Chonchobwr
mac Nessa ocus do VUaib huile. Bliadain lan do oc tinól
na flede. Dorónad iarom tegdas chumtachta lais fri frithailem
tomalta na flede. Conrotacht isucom a tech sin la Bricrind
5 i n-Dún Rudi'aige fó chosmailius na Crsébrúadi i n-Emain
Macha, acht nammá ro derscaigestar a tech so eter adbur
ocus elathain, eter cháimi ocus chumtachtse, eter úatni ocus
airinigi, eter ligrad ocus lógmaire, eter sochraide ocus súach-
nide, eter irscartad ocus imdorus do thigib inua hamsiri sin uU.
10 2. Is amlaid trá dorónad a tech sin: Sudigud Tige Mid-
chúarta fair. Nói n-imdada and o thenid co fraigid, tricha
traiged i n-airdi cacha hairinig crédumse co n-diórad óir friú
uile. Conrotacht rigimdsß and iarom do Ghonchdbur i n-
airinuch ind rigthige sin lias imdadaib in tige uile co n-
15 gemaib carrmocail ocus lógmaraib ar chena, ocus ligrad ^ir
ocus airgit ocus charrmocail ocus datha cach thirCj co m-bo
chomsolus la ocus adaig inti. Ocus conrotachtá daw da imdai
déc in da erred déc \}\ad impe. Ba chómnart iarom indas
in gnima sin ocus ind adftwr dobreth do dénom in tigi. Ses-
20 rech oc tabairt cecha clethi ocus mórfessiur di thrénferaib
\}\ad oc cor cacha hóenslaite, ocus in'cha sser do prímsséraib
hErewíí oc á dénam ocus oc a ordogud.
3. Dorónad daw gríanán la Bricrind fodessin fó chom-
ardus imdai Conchohair ocus inna láth n-gaile. Conrotacht
25 iarom in grianan sin do imdenmaib ocus cumtaigib sainamraib
ocus ro sudigthe senistre glainide ass for cach leth. Conrotacht
iarom senester dib uasa imdaid-seom fadein, co m-bo fodirc
IX Fled Bricrend 255
fló-som imcissiw in tige máir úad assa imdaí, déig ro fitir-som,
11Í léicíitis XJlaid isa tech.
4. In tan tra bá urlam la Bricrind dénam a thige máir,
ocus a gríanáii, ocus a n-errad dib lihaib do brotbrachaib ocus
brecáuaib ocus cholcthib ocus cerchaillib, ocus a tincor do 5
lind ocus do biud, ocus nad ra bi ni bad esbaid úad eter
deintrub ocus comadbwr na flede, dotbát iar sin co toracht
Emam Macha ar cend Conchobair co matbib fer n-Ulad imbi.
5. Ba bed la and sin iarom ro boi óenach la liUltu i
n-Emain Maclia. Fertliar failti fris iar sudiu ocus dofessec? 10
for gúaluind Conchob«ir. Atgladastar Concob«r co n-Ultaib
ol chena. „Táit lim-sa", ol sé, „co tormail(te fleid) lim." „Maitli
lim-sa dan", ol Concobar, „mad maitli la UI^m." Fris gart
Fevgus mac Roig ocus mathi Ulad ar chena, co n-epertatár:
„Ni ragam", ol seat, „ar bit lia ar mairb oldáte ar m-bi iar 15
n-ar n-imcbosait do Bricrind, dia tisam do thomailt a i'lede."
6. „Bid messu dúib ém", ol se, „a n-dogen-sa, céin co
tisaid lim." „Cid dogena-sib (p. 100*^:) di sudiu", ol Conchohar,
„cén CO tiasat Ulaid lat?" „Dogén-sa ém" ol Bricrm „imcos-
sáit na rig ocus na tóisech ocus na láth n-gaile ocus na n-óc- 20
thigernd, commáromarba cácb dib a chéli, mani tbisat lim do
Ol mo flede." „Nocho dingniam-ni airut-su sin" or Conchobar.
„Immacossaitiub-sa eter in mac ocus a aihair, commámuirfe
dóib. Mani fetwr-sa sin daw", or se, „immácossaítiub eter in
n-ingin ocus ammáthair. Mani ietur sin daw", or se, „imma- 25
cossaitiub da eich cacha oénmná la Ultw , commatuaircfe doib,
CO m-brenfat ocus collofat la sodain." „Is ferr a techt", ol Fergus
mac Roig, „bid fir sucut" ol se. „Denaid immacaliaim din",
or Sencba mac Ailella, „úathad do degdáinib Ulad, mad maith
lib." „Biaid olc de", ol ConcJiobar, „cen co dentar comarli fris." 30
7. Tiagait iarom mati \J\ad uli i n-imacallaim. Ba si
comarli Sencha doib daw ina n-imacallaim: „Maith tra", ol
Sencba, „uair atabairecew techt la Bricrind, togaid aitiri de
12 Der kleine Druck bezeichnet die Ergänzung einer Lücke.
17. 19 für céin und cen ist cen zu lesen. 22 dlgniumni LU,
33 zu tlieilen ata baire cew techt?
256 IX Fled Bricrend.
ocus sudigid ochtwr claidbech imbi im dul dó asin tig, acht
CO taisfena a fled dóib. Dochóid Furbaide Ferbend mac Con-
chohuir lasin n-athesc sin coiiécid do Bricrind in n-imacallaim
5 uli. „Maith lim" ol Bricriu „a denam samlaid." Tocomlat
ass iarom Vlaid o Emain Macha, cach drong immá rig, cach
reim immá rurig, cach budfin immá túsech. Bá halaind iarom
ocus bá hamra in tochim roii uicset in tréníir ocus ind láith
gaile dochwm ind rigthaige.
10 8. Ro imráid iarom Bricrm inna menmain, dús cinnas
doragad ar imchossáit V\ad, ó dodeochatar aittin na trénfer
tar a chend. 0 ro glé din a imrádud ocus a scrútan uli inna
mewmain, dolluid co m-bói im budin Lóegaire Buaáaig mic
Connaid mic Iliach. „Maith sin trá, a Loegain Buad«i^", or
15 se, „a balc bullig Breg, a brúth bullig Midi, a bethir breóderg,
a búaid n-oc n-\]\adl Cid dait-siu na bad lat in curathmir
Emna do gres?" Mad ferr lim-sa ém", or se, „bid lim". „Rige
lach n-Erewd uaim-se dait," ol Bricriu, „acht co n-derna
mo chomarli-sea." „Dogen immorro^' or Lagaire.
20 9. „Mad lett ém cauratllmir mo thige-se, bid lat ciiurath-
mir Emna do gres. Is. cóir curathwíir mo thige do cosnom",
or se, „ni caurathmir tige meraige. Ata dabach hi talla triar
and di laihaib gaile fer n-Ulad, iarna linad do fin acneta.
Ata torc secht m-b\iadan and; o ro bo orc becc, ni dechaid
25 inna béolu acht littiu lemnachta ocus menadach i n-erroch,
ocus fircroith ocus firlemnacht issamrud, eitne cnó ocus fir-
chruithnecht hi fogomur, (p. 100'' :) ocus feóil ocus enbruthe
hi gemrud. Ata bo thúir and dia n-at slána a secht m-h\iadna;
o ro bo lóeg bec, ni dechaid fráech no foigdech inna béolu
30 acht firlemnacht ocus luigfér glasfeoir ocus arbar. Atát cóic
fichit bargen cruithnechta and iarna fuine tria mil. Cóic
méich fichet tra, iss ed ro bronnad frisna cóic fichtiu bargen
sin, ocus cethri bargein di cach miach. Isse sin din curathmir
mo thige" or Bricriu. „Uair is tussu Iséch as dech fil la Vltu,
16 búaíd LU. 23 acneta: i. saiuemail LU. 24 o ro bo Con-
jectur von mir. Dus Facs. hat eine Lücke von ettca drei Buchstaben
und le, letzteres wohl nur vom Copüten verlesen. Vergl. lin. 29.
IX Fled Bricrend. 257
is dait as clióir a thabairt, ocus is dait don-úthracar-sa. In
tan iarom bas lirlam taisbenad inna flede deód lái, erged do
ara-so súas, ocus bid do doberthar in curathmirJ' „Beit fir
marba and, nó dogéntar samlaid" or hoegaire. Faítbestár
Bricriu la sodain, ocus bá maith lais a mewma. 5
10. 0 ro scáich do iarom imcossáit Loegam Buadaig,
dolléic im budin Chonaill Chernaig. „Maith sin", a Chonaill
Cernaig," or Brimw,- „is tu Isécb na cernd ocus na comram.
At móra na comrama dait sech ócu Ulad ol chena In tan
tisLga.it Vlaid for cricba echtrand, udi tri la ocus tri n-aidche 10
dait-siu remib for áthaib ocus ilathaib. Tu daw tar a n-éssi
dorísi oc á u-imdegail oc tichtain ass, conna torgetbar sechut
na treót na torot. Cid dait-siu iarom, nád bod latt curathmir
Emna Macha do grés?" Cer bo mór trá ammuinbecb dorat
im Ubegaire, dorat a da cutnimmai im Consill' Cernach. 15
11. lar n-imcbossáit Conaill Cernaig do iarom amal
ro bo data lais, dolleci im budin Conculaind. „Maith sin", or
se, „a Chuculaind, a cathbiiadaig Breg, a ligbrataig Liphe, a
macdretill Emwa, a lennám ban ocus ingen, ni lesainm dait
indiu Cúculaind, úair is tu fer aurbága fil la Ultu, dóeme 20
ammórgréssa ocus ammóraurgala, ocus saiges a chert do cech
oen la VUu, ocus ni nad roichet Ulaid uli, ro soichi-siu
th'óenur, ocus addaimet fir hErend uli do gail ocus do gais-
ced ocus do gnima úassaib. Cid dait-siu iarom in cauratlimir
do lécud dó nach aile do Vltaib, uair ni túalaing nech di 25
feraib hErend a chosnam frit?" „Tong a toing mo thúath
imíworro", or Cuculaind, „bid cia cen chend inti doraga dia
chosnam frim!" Scaraid daw Bricrm friu iar sodain, ocus do
thsét hi comaitecht a slóig, amaZ na dernad eter in n-im-
chossáit. 30
12. Lotár iarom dochom in tige, corra gaib cách a lepaid
and issind rigthig, eter rig ocus rigdomna ocus airig ocus
ócthigernd ocus maccóemu. Leth in tige iarom do ConchobMr
CO láthaib gaile fer n-Ulad immi, ocus alleth n-aill do ban-
trocht Ul«fZ im Mugain ingin Echach Fedlig, mnai Conchobair. 35
(pag. 101a:) Batir he iarom bátár im Chonchobur i n-airinuch
17
258 IX Fled Brícrend.
in tige, i. Fergus mac Róicli, Celtchar mac Uthechair, Eogan
mac Durthacht, ocus da mac iiid rig i. Fiacha ocus Fiachaig,
Fergna mac Findchóime, Fergus mac Leti, Cúscraid Mmd
Macha mac Conchohair, Sencha mac Ailella, tri maic Fiachach
5 i. Rus ocus Dáre ocus Imchad, Muinremur mac Geirrgind,
Errge Echbél, Amorgene mac Ecit, Mend mac Salchadae,
Dubtach Dóel Vlad, Feradach Find Fectnach, Fedelmid
Chilair Chetaig, Furbaide Ferbend, Rochad mac Fathemow,
Loegairé Búadach, Conall Cernacli, Cúculaind, Connad mac
10 Mornai, Erc mac Fedelmthe, Illand mac Fergusa, Fintan mac
Neill, Ceternd mac Fintain, Factna mac Sencada, Conla Saab,
Ailill Miltenga, Bricriu fodein ocus formna láth n-gaili \J\ad
ar cena ocus a maccsem ocus a n-sesa dána.
13. Ardopetet iarom a n-sés ciúil ocus airfite, céin both
15 oc taisbenad na flede dóib. 0 ro taisfeóin iarom Bricn'w in
fled cona imthórmaigib ulib, forócrad do Bricn'wíí fácbáil in
tigi de inchaib na n-atairi. Atrachtatár na aittiri la sodain,
ocus a claidi& nochta na lámaib día innarba asin taig. Téit
iarom Bricriu cona teglach assin tig dochom a gríanám. Oc
20 techt do iarom fo díbí* ind rigthaigi is and asbert: „In caur-
O/thmir ucut", ol se, „ama? ro aurgnad, ni c&urathmir tige
meraige. Lséch bas dech lib do \J\taih, dam-beraid do." Fos
fácaib la sodain.
14. Ataregat ind rannaire do raind in bid la sodam.
25 Atraig iarom ara Loegam Buadai^ i. Sedlang mac Riangabra,
CO n-epert frisna rannairib: „Dale sechut", ol se, „a curathmir
n-ugut do Loegamw Buadach, uair iss é non-dlig sech ócu
\J\ad ar chena. Aifraig daw Id mac Riangabra, ara Conaill
Cernaig, co n-epert a cetna. Affraig daw Lóeg mac Riangabra,
30 CO n-epert a cetna frisna ranmairib: „Tucaid do Choinchulaind
sucut", ol se, „ni mebul do JJUaib uli a tbabart do; is é
gaiscedach as decb fil dib he." „Ni bá fir sin", or Conall
16 fogartar do iar«w fagbaiZ in tighi do incuib na n-aittiVe Anfang
von Eg. 93, fol. 20» 18 dia innarba asin tig dochom in grianain oc
techt do iarom fo debi in rigtoige is ann asmbcrt Eg. 22 a ülto Eg.
25 Seglang Eg. 26 sechad Eg. 27 ugat Eg.
IX Fled Bricrend. 259
Cernach ocus or Loegaire Büadac/i. 15. Atafregat for lár
tige ocus gabtait a sciathu foraib^ocus taurlaingset a claid&i
a triúr. Imman-esoírg dóib, co m-bo nem teued indala leth
dind rigthig lasna claid&i ocus la fsébra na n-gái, ocus co
m-bo én- (p. lOP:) laith glegel alleth n-aile di cailc na sciath. 5
Foceird armgrith mór arrígthech la sodain, ocus ro crith-
uaigset ind laith gaile, ocus ro fergaigestar Conchobwr fodessin
ocus Fergus mac Róig oc ascin ind étúalaing ocus ind anfir,
i. in dias do gabáil immon n-óenfer, i. Conall CernacJi ocus
Loegaire Btiadach im Choinculaind. Ni rabi la Ultu fer no 10
lamad a n-etargaire, co n-epert Sencha fri Conchobwr: „Etar-
scar na firu" or se; ar is é día talmaide ro bói oc UUaib ind
inbuid sin ConcJiohur.
16. Dolluid Conchohur ocus Fergus etarro iarom. Dol-
lécet a láma la tóeb fó chetóir. „Dénaid mo reir-se" or Sencha. 15
„Dogenam-ne" ol seat. „Isí mo ríar-sa din", or Sencha, „in
csLurathmir ucut" ol se „do fodail fón slóg uile innocht ocus
techt immi iar sudiu irréir n-ki\ella maic Mágach, ar bid aing-
cess la \]\tu in dal so do gleód, mani brethaigther hi Cruach-
naib. Fodailter iar sudiu biad ocus lind dóib, ocus tairmchell 20
dáil tenid leó, ocus gabsus meisce, ocus bátar failte. Briccriu
daw ocus a rigan ina grianán. Bá foderc dó iarom assa imdui
suidigud ind rigthige, amal ro both and. Ro scrút inna
mewmain, cinnas doragad ar imchossait na m-ban, ama/ do-
rigni imcossait inna fer. 25
17. In tan iarom ro scáig do Bricrind a scrutan ina
mewmain, ama? doragad airi, ba si liair in sin dolluid Fedelm
Nóichride cóeca ban asind rigthig immach iar trommi óil.
Addaci Briccnw sechai. „Maith sin innocht, a ben Loegam
Búadaig, ni lesainm dait daw Fedelm Nóichriííe ar febas do 30
chrotha ocus do ceille ocus do ceneoil. Conchob«*r ri coicid
hErend do sahair, Loegaire Bu?idach do chéle, acht nammá
UÍ bo ro lim dait, conna tissad nech di mnaib \J\ad riut hi
1 atarregat Eg. 5 do calcib na scieth Eg. n uccot Eg.
18 ainces Eg. 20 tairmcell dail tened leo Eg. 20 Bricrind om. Eg.
17*
260 IX Fled Bricrend.
Tech Midchúarda, ocus co m-bad hit íarsála uo beth bantrocht
JJlad uile. Bá tu tbeis isa tech ar thus innocbt, doroimle
caidche áis banríguacht úas bantrocht Vlad uli." Téit ass
Fedelm la sodain tar teóra fuithairbe ón tig,
5 18. Tic immach iar sin Lendabair ingen Eógain maic Der-
thacht, ben Conaill Cernaig. Atgládastar daw Bricriu, co n-epert :
„Maith sin, a Lendabair", or se, „ni lesainm dait ind Lendabair,
at banlendan ocus at mei^marc fer n-domain uli, ar do áine
ocus t'urdarcus. A n-ed ruc do chéli do ócaib domoin ar
10 gaisciud ocus cruth, ro ucaiseo di mnaib Vlad." Cid mór tra
a muinmec dorat im Fedlm, dorat a da cutrwmma im Lenna-
hair fó a n-innas cetna.
19. Dolluid Emer immach fo sodain cóeca ban. „Slan
seiss, a Emer ingen Forgaill Manachl" ol Bricriu, „a ben ind
15 fir as dech i n-Ere. Ni lesainm dait ind Emer Foltcháin, is
húariud* do rigaib ocus rigdomnaib hErend immut. A n-ed
rucc grian do rennaib nime, rucaisiu (p. 102^:) de mnaib do-
main ule, ar chruth ocus deilb ocus cenél, ar óiti ocus áni
ocus irdarcus, ar aliud ocus érgna ocus aurlabra." Ciar bo
20 mór trá a mainbech dorat im na mná aile, dorat a thri chom-
méit im Emir.
20. Tiagait ass iarom na teóra huána, co m-batár i n-óen
magin, i. teóra fuithairbi on tig, ocus ni ütir nech dib for
araile a n-imchossait do Bricrind. Dothségat tia dig la
25 sodain. Tochim fossad n-álaind n-ínmalla issin chetna fuith-
erbe, isiwg* ma ro fuc nech dib a choiss sech araile. Ind
fuithairbe tsa\aise immorro, bá miniu ocus bá lúathiu a n-imtecht
issudiu. Ind fuithairbe immorro ba nessu don tig, iss amlaid ruc
cach ben dia seitche ar écin ocus tuargabsat a lénte co mellaib
30 a lárac do imchosnom dul isa tech ar thiis, úair iss ed atrubairt
Bricriu fri cach se timchell araile, issi ro bad banrigan in
chóicid uli inti dib cetna ragad issa tech. Ba si méit a foth-
raind tra oc imchossnam techta ar thossaig cach riana chéli.
2 Toroimle co haidne seis Eg. 7 Lenabair LU. 9 domo Lü.
anedruch LU. 20 a da qhutrumse Eg. 26 ass ingma rucc Eg.
30 a laurc Eg. 33 ce se Eg.
IX Fled Bricrend. 261
amal bid fothrond coecaf carpai do thisad and, co forcroth a
rigthech n-uile, ocus co rseblangtár ind laith gaile dia n-gais-
cüid, CO folmastar cach dib aidid a chéle isin tig.
21. „Anaid", or Sencha, „ni dat námait táncatár, acht is
Bncriti dorat imcossáit eter na mná dochótar immach. Tong 5
a toing mo tliúath", or se, „mani iatar a tech friú, bít Ha a
mairb and andat a m-bi." ladait na dorsaide in comla la
sodain. Ro saig Emer ingen Forcaill Mánach ben Conculaind
ar lúas ríasna mnáib aile, co tard a druim frisin comlaid, ocus
co n-arlastár úadi na dorsaide riasin m-bantrocht or chena, 10
CO n-érget a fir isin tig la sodam, cach fir diib do oslogud
riana mnái, co m-bad a ben cetna tisad issa tech ar thús,
„Bid olc ind adaig" or ConcJiohur. Bewaid a cló n-argit ro
bói ina láim frisin n-uaitni créduma inna imda, co n-desitar
in t-sliiaig inna sudi. „Anaid", or Sencha, „ni ba cath co n- 15
gsdsciud dogentar sund, acht bid cath co m-hriaihraih la sod-
ain." Tolluid cach ben fo chóim a céli ammaig, conid andsin
dorónsat in hiisitharchath Ban-Ulai?.
Briatharcath na m-bau in so.
22. Asbert Fedelm Noicride hen Loegairi Buadaig:
[R.] „Cotom bert-sa brú sóer sruith dim chlaind comceneoil 20
cinsiu di churp rig sceó rígnai rieht forcáini costud*
conid cruth buidech berar úaim nóithium* cruth cáin
4 nitat namaid Eg. tangatar ann Eg. 5 itir na mnaib Eg.
Tongusse atoinge m tuath Eg. e bith lia ar mairb andaiti ar m-bi Eg.
9 CO tarat Eg. comla Eg. 13 benaid Eg. u imdaige Eg. 17 fo
chomair Eg. is h&milad Eg.
Cap. 22. In diesem und den folgenden Capiteln, welche die Reden
der Frauen enthalten, habe ich nur da eine Interpunction gesetzt, wo
eine solche in der Handschrift steht. Die Zeüenabtheilung , für die in
den Handschriften kein Anhalt vorhanden ist, soll nur andeuten, wo
ich einen gewissen Sinnesabschnitt oder — was hier dasselbe besagt —
ein Versende vermuthe.
19 Fedlim Eg. 20 Cottambertsa Eg. do claind comcbineoil Eg.
gl do churp Eg. forchaine costad Eg. 22 beror Eg. cruth coin Eg.
262 IX Fled Bricrend.
consert* la feba féne fogart* geinsiu genas
luchthond* lámderg Loegaire
lin m-band m-balcbúada beras ar iath u-\J\ad
aurslaid cricha comnart comnámat cen Ultu imbi.
5 * Imús dich (p. 102'':) immus teorathar imgoin
airriu airdercu Isechaib hoegairc.
lin a búada bias lias cech Iséch.
Cid nab sin Fedelm-sa Findchóem chruthbúadach búageltach
cichseíí ria cacb mnái hi Tech Midchúarda medrach."
10 23. Asbert Lendabair la sodain ingen Eógain maic Der-
tacht ben Chonaill Cernaig maic Amorgem':
[R.] „Ar is mése crúth chéiU chongraimmim*
coiblethar* céim cruth cáin caurchasta
i Tech Midchúarta rig ria mnáib Vlad.
15 Ar is mo chéle crem Conall coscorach credmair
coibledar céim n-ard n-adguide*
i n-uchtu ergal n-eirrind ria cach.
Cáin tintaí chucum co cernaib co cennaib
con ruccai calca cruáidse comraicthi \J\ad
20 arsaid cach n-áth conid dia thuil tglaí*
arslaithi a n-áthu arfich a n-gressu
comaig* lach arabi lecht liác
laimethar mac áin Amorgem accalldaim
ar is Conall ar lin a cherd cinges ria cach Isech.
25 Cid nabb sin Lendabair-se lí súla cáich
cichsed ría cach mnai hi tech ríg."
1 gensiu genas lucht donn Eg. 3 m-buada Eg. 4 arslaig cricha
comnamat cen Ultu imme Eg. 6 airri airderca Eg. 7 lín a buad Eg.
8 Cid nab- si an Fedlim si Eg. cruth buadach buadgeltoch Eg.
9 cichsed ria cech mnai a tech medrach Midchuartae Eg.
Cap. 23. Auch hier mir die Punkte nach der Handschrift, die Ab-
theilung der übrigen Zeilen nach meiner Vertmithung.
10 Asmbert Eg. ii Aimergin Eg. 13 coibletar ceimm cruth caem
curcasta Eg. u Ulad uile Eg. 15 cosgrach credmar Eg. 16 coi-
plethar Eg. 17 ind ucht ergal Eg. is coin tinntaid cugam co cernaip Eg-
19 cruaide comruicthe Eg. 20 conad dia tul tglai Eg. S2 comaig laech ara
bi Eg. 23 accaldaim om. Eg. 24 a cerd no a cern Eg. 25 Cid nab- si Eg.
IX Fled Bricrend. 263
24. Asbert Emer ingen Forgaill Manach ben Conculaind:
[R.] „Cotom gaba-sa chéim cruth cheill congraimmim*
coibliud* biiada báigtliir cach delb cháin cbucom
conid mo rose sóer setta* dóine dorn gnúis gné
ní fríth cruth ná córai ná congraim* 5
ni frith gás ná gart ná genus.
ní frith luth seirce sóerligi na celle conom thic-se
ar is immum-sa ochsatar Ulaid uile
is mé a cnú chridi glé diammbé-se bséth fíadetarlu.*
Nimmar mbith* ben úadib lía céle oq trath sa co alaile 10
is Cuculaind mo chéle ní cú dies*
crithir fola for a crund
cobur fola for a clsediub.
Cáin forondar a chorp hi crú
crécbta ina cbáin cnis 15
álta ina thóeb liss
cáin feid a rosc rochéim inna chend síar
cáin fuálaing fuitber glaini sair*
sírderg a sella
ógdérg a fonnaid 20
fordeirg a fortgea
arfich ó áib ech ocus analaib fer
foceird ich n-erred ind áib
atetha cles dond cless dall cless n-eóin
immelig loa usci atetha cless noabair 25
conboing catha cróchombág
Cap. 24. Auch hier nur die Punkte nach der Handschrift, die
Zeilenabtheilung von mir da, wo ich einen Sinnesabschnitt vermuthe.
1 Asmbert Eg. 2 ceim cruth ceill congraimw Eg. 3 baidther Eg.
cain cugam Eg. 4 conad Eg. 7 lutli seirci saorlighe na gile
na ceille conam ticisi Eg. s ochsathor Eg. 9 dia mbe se die
m-be se (sie) bseth fiadetarlae Eg. 10 nimmar bid Eg. colaile Eg.
11 ni cu cichis crithir Eg. 14 Cain forondor a corp a cru Eg.
15 creacht Eg. 17 cain feith a roscc rochain ina chind [om. siar) Eg.
18 Cain fualaing fuider glaini {om. sair) Eg. 21 foirtchi Eg.
22 a fichaib ech ocus analaib {om. fer) Eg. 23 focherd ich neirred
pindaib Eg. 25 immasleig loa uisqi atetae cles noubuir Eg.
264 IX Fled Bricrend.
[R.] falgaib etho* borrbuidne
brissid úath nadarccna*
is fer seirgeis* illigu
is cron chutma cúaride*
5 iss i rieht mná siúil sedda \J\ad uli
corrici mo cbele-se Coinculaind
cró dond glé sin samlaitiV
at salaig úantaind athúanaind chrisalaig*
at gairb chaithlig at cróna cutrwmma*
10 at crothle garmiline at búanaind bodelbse*
is ir- (p. 103*:) rechtaib bo ocus dam ocus ech
settai mna Vlad uli conom thici-sea.
25. La sodain ba ed dogensat ind fir batar sin tig, i.
hoegaire ocus Conall Cernach, o ro leblaing a lua»* laith iar
15 closin imacallma na m-ban, ro brisiset cleith di clethaib ind
rigthige fo a comartus immach, conid si conar dollotar a
mna chucu isin tecb. Cuculaind immorro tuargaib a tech i
n-aurchomair a imdái, comtar foderci rewia nimi fon fraigid
immach anis, con[id'] si sin conar dolluid a hen-som ocus cóeca
20 ban cecthar de na da ban aili ocus cóeca ban a mna fodéin,
conna bad cutrwmmus disi frisna mna aili, uair nir bo chutrwm-
mus do-som fri cách. Dolleci Cuculaind arrigthech sis iar sudi,
CO n-dechatar secht ferchubat di fenamain in tige i talmain,
CO forcroth a n-dún uli ocus cor trascair grianan Bricrend fri
25 Iar talman, co torcair Bricriu fodein ocus a rigan, corrabatar
1 falgaib betha Eg. 3 sergis Eg. 4 cron cutma Eg.
5 issi irriucht mna siul sedda Eg. 7 samlaithir Eg. 8 at salai^f
uanainn atanaind crisalatijr Eg. 9 cutrummse Eg. 10 garman-
line Eg. bo delpai Eg. 12 sedda Eg. conamticcise Eg.
Cap. 25. 13 issin tig Laeg. B. ocus Conall C. Eg. le conad
sisin Eg. 19 conadh sisin Eg., consisin Lü. 20 na da ban aile co na
ba cutrumMS disi fris na mnaib uair nior bo chudrumus die fir frisna firse
aile Eg. {Anfang von föl. 22) 21 cuthrMmmus LU. 22 ToUecce
C. in rigteuch Eg. 23 connteuchwstar VII ufercuboit Eg. co forcroith
in dann n-uile Eg. fenamain Stokes, Bern, on the Facs. p. 13, senamain
LU., Eg., Lc. 24 cor trascair Eg. for Iar Eg. 25 co torchair B.
todein ocus a rigban Eg.
IX Fled Bricrend. 265
isind otruch for lar ind lis eter na conaib. „Aill amai" for
Bricmt „tancatar námait a n-dúu", la eirgi súas co opund.
Co ro la cor immá/i rigthech, co n-acca am«? ro cloeuad a
thech, conda tarla for a lethbeolu uli. Adsoirg a bossa la
sodain ocus leicthe isa tech iar sudi, ocus ni rabi la Vltu fer 5
asaitbgned amaZ ro salcbad, conid ina labrad atgenatar.
26. Asbert Bricrm friu iarom do lar in tigi: „Nimator-
chomlod-sa fleid dúib tra, a \J\tu" for se. „Is ansu lim-sa mo
thech oldás mo trebad uli. Is geis dúib tra" ol Bricn'w „Ol
na longud na chotlud, co fargbaid mo thech-sa, scmal fond- 10
rancaibair for bar cind." Atregat laith gaile fer n-\]\ad uli isin
tig la sodain ocus doberat triamnai don tig ocus nir thúar-
gaibset cid co tisad gséth etorro ocus t&hnain. Ro bo cheist
for UUu daw ani sin. „Nochonomtha-sa diiib" ol Sencha „acht
in fer fod rácaib co eisen, aitchid fris a facbail co diriuch." 15
27. Asbertatar \]\aid fri Coinculaind iar sudi a tech do
dirgiud, ocus asbert Bricrm: „A ri Isech n-Erewíí", for se,
„mam dirgi-siu co rop cóir, no con fil isin domuu nod n-dirgi."
Doratsat Vlaid uli impidi fair im thiiaslucud na cesta. Afraig
Cuculaind la sodain, na betis ás na fledi cen ol cen tomoltus. 20
(p. lOS'':) Dorat iarom Cuctdaind triam dia twrcbail ocus
forémmid. Ro riastrad immi iarom iar sudi, co rabi banna
fola im bun cacha finna do, ocus ro suig a folt inna chend.
1 issin otrach chacae for lar Eg. 3 co rollá cor imma rigteuch Eg.
4 contarrlae for a leith beulse {om. uli) Eg. assoirg Eg. 5 tol-
leicti Eg. 6 assaltgned amail Eg.
Cap. 26. 7 riu iarow toUar in ticce Eg. nimatarcomlttsae fleud Eg.
8 Is auntsa Eg. 10 nallongwd na gwodlaed Eg. fondrarnecbabttr ar
for cind Eg. 11 ataregaut láit gaile Ul. uile Eg. 13 Rop ceus do«
for üllt. ind ni sin Eg. u Nocham thasae Eg. 15 aitqi fris a fag-
bat7 CO direch Eg.
Cap. 27. Asmbcrtatar Eg. 16 do dirgad Eg. n asmbert Eg.
18 main dirgeussu corab cóir ni con fil issin dornttn nod dirge Eg.
19 Atfraich Eg. 20 \ucht na fleidi Eg. cen tomailt Eg. 22 for-
feim Eg. Ro riestrad imbi iersuidm combsei banno folae imm bun cecÄ
266 IX Fled Bricrend.
cor bo suas mseldub demischas chirdub ba forcsi fair, ocus
ro gab imbri bró* ocus ró sini iar sudi, co taillfed fertraig
feroclaig eter cacli da asna do.
28. Tancatar a sbs c^ímachta ocus a lucht adartha na
5 dochwin, ocus tuargaib a tech iar sudi ocus forruim co riac/ti
a dirgi fesin inna cetna. Ocus ba sam doib iarom oc tocha-
tim na fledi, i. na rig ocus na toisig isindarna leith im Con-
cobur clothamra, im ardrig n-amra i\-\]\ad. Ind rigna im-
morro isind leith araill, i. Mugain Aitencsetrech iugen Echach
10 Fedlig ben Conchobair maic Nesa, Fedelm Nqicrothach ingen
Concobair (i. nói crotha no tadbantais forri, ocus ba aildiu
cach crutb araili), Fedelm Foltcbaiu da»i ingen aili Concho-
bair ben hoegairi Buadaig, Findbec ingen Echach ben Che-
thirnd maic Fintain, Brig Brethach ben Celtchair maic Uthi-
15 chair, Findige ingen Echach ben Eogain maic Durthacht,
Findchsem ingen Cathbad ben kmargin larngiunnaig, Derbor-
caill ben Lugdach Riab n-derg maic na Tri Find Emna, Emer
Foltchain ingen Forcaill Manach ben Conculaind maic Sual-
daim, Lendabair ingen Eogain maic Durthacht ben Conaill
20 Cernaig, Niab ingen Celtchair maic Uthechair ben Chormaic
Condlongas maic Concobair. Is lia turem tra ocus aisneis Ina
m-bói dí degmnáib and chena.
29. Dorala in tech ina ráithsechaib briathar oc na muáib
doridisi oc imarbaig eter a feraib ocus siat fesni, co folmaiset
finda doa ocus ro suig a folt inda cheunt conderwse (conndae Eg.) suas
mael cas cirdub ro bsei fair ocus ron gab a bri bro ocus ro sin iar sui-
diu CO tuillfed fer troig feroglaig eter cech da essnae do Eg.
Von Cap. 28 finden sich in Eg. nur die Worte tuargaib an tech
iar suidii* ocus forruirim co ruacht a dirgi an ceina; der Frcmencatalog
nebst dem vorhergehenden Satze (Ocus ba sam etc.) fehlt in Eg.
Cap. 29 lautet in Eg.: lersin tra coister in slog. Berid Sencha breith
dina mnaib, i. Eimer ar tus issin teuch ocus na di mnaei aile gualainn
frie gualainn ind {verwischt). Ro fass don ind imarbáid chettnae dona
mnaib issin tig iar necht&in indun. Bator iarom ind fir do mifost- (f
später in í corrigirt) ocus anfeith lasodain conerrac/íí Seucae cosc n^
IX Fled Bricrend. 267
ind fir comergi debtha dorisi, i. Conall ocus Loegaire ocus
Cuculaind. Atraclit Sencha mac Ailella ocus ro croith in craib
Sencha, ocus contóiset Ulaid uli fris, conid and asbert-söm oc
cosc inna m-ban:
[R] „Cotob sechaim a láichessa ána aúrdairce airegda Ulad. 5
anat for m-briatra bági na banaiter fergnúsi
iccruadaib comraicthib tria úalle a n-glond.
ar is tria chin m-ban bit femai fer dlochtai*
fir i n-irgalaib immad mar galgat comlud ferglunni
ar is dia m-brigaib bsesaib bés dóib 10
dofurcbat nadíccat imsúidet nadrairget
'Cotob sechaim a laicesa ana urdairci."
30. Is and asbert Emer oc a frecra:
[R.] „Deithbir dam-sa a Sencha uair is am bew-sa curad cáin
cotngabtüs cruth ceill o ro damnad a forcetul (p. 104*:) 15
cew dichill.
eter chles for analaib ocus ubullchles ocus siaburcles ocus
des cúair ocus des cait ocus derg filliud erred nair
ocus gai bolcai ocus bai brasi ocus bruth n-gene ocus
sian curad ocus rothchles ocus fíéburchles ocus dreim 20
fri fogaist ocus dírgiúd cretti for cach n-ái.
m-ban ol se na be olc hir nai firu. Cotaib sechaim for sc a laichessa
ana urderca Ulad. Anaitt bur m-bagbriatra na banaitaigt {sie, venvischf)
fergnuissi i cruad comraictib trie uaill agu ar is trie chin m-ban bid
ferna feur dlocÄfain fir in wrgalaib immat margalgat comluth ferg luinde
ar is die m-brigaib bsesaib bes doib do furgbait nat riccait imsuidet nad-
rancit. Co.
LU. hat Punkte hinter Ulad und glond. Die von mir versuchte
Sinnes- und Versahtheilung ist lin. 7 und 8 besonders unsicher 5 und
11 cotobsechai LU. Facs.
Cap. 30. Auch hier die Punkte nach der Handschrift. Die Auf-
zahlung der Waffenspiele scheint nicht metrisch zu sein.
DeithbtV damsae ón a Senchse for Eimer bassa bensa ci*raid cain cot
n-g&hus cruth ceill oro damned a forcetal gan dichell eter des for ana-
laib ocus uball des ocus siabttrcles et reliqua. Et ni fuigbesiar feur
268 IX Fled Bricrend.
[R.] NÍ faigbistar fer and conmestar a ses ocus a ás ocus a anius.
a guth a gsés a chenél. a anius a urlabra.
a ág a gal a gaisced. a bruth a búaid a búadirse.
a foraim a fómsige. a déni a tharpige
5 a fiancboscur co des ndwbair fo Cboinculaind comchosmail."
31. „Fir inna radi-siu, a ben", ior Conall Cernach, „tsét
ille in gilla clesach sin, co comairsem." „Na thó", for Cucu-
laind, „am scith aithbristi indiu, conda esur biád ocus co ro
chotlur ni dingen comlond." Ba fir ém do-som dan ani sin,
10 fo dagin iss ed láa and sin immanarnic do-som frisin Liath
Macha hi taib Lindi Leith, hi Sleib Fúaít. Ro selaig Cucu-
laind cliuci iar tichtain dó asind loch, co tarat a di laim
imma brágit, co ra gaib etorro oc gleic, co ro thairmchellsat
tir n-Erend fon n-innasin, co toracht inn aidchi sin cona eoch
15 riata leis co Emain Maclia. Is fon n-innas cetna daw fuair in
Dub Sainglend a Loch Duib Ssdnglend.
32. Is and asbert Cuculaind ani seo: „Ro sirius indiu
ocus in Liath morbrugi Erend i. Brega Midi Murosc Mur-
ant (sie) conmestar a aes ocus a fás a aines a airechws (verwischt) a ur-
labra a ceneol a guth a gaes a gal a gaisced a bruth a buaidh a buaidh-
irsi a foraim a foimsige a deine a dianchoscar no fescar cOvCles nonbuir
for Choincü comcosmaiZ. Eg.
Cap. 31. 6 Fior a ben for Conaltt (sie) tset ille in gillae clessach
sin CO comairsim. Na to for Cucu. ansgith (sie) anossse condsesar bied
ocus coro quodl&r. Ba fior dossam áon innísin fo daigin ised la innsin
immcomhrainicc dosum frisin Liath Mochse a tseib Linde in Leith. Rose-
laith Cucu. chuice co tarat a di laim immo bragait co ro tairmchill tir
n-Erend fon u-indMS sin co torrsicht ind oidche sin cona each rietse leis
CO teuch m-Bricrend inn Dun Unáraige. Eg. 9 digö LU.
Cap. 32. Iss and ismbert Cucu. indso:
Ro sirius andiu morbruighe Erend for se i. Breughse Midiu Mu-
rescc Mttrtemne Machse Mag Medba Cttrrech Cleitech Cernse Aidne
Aigli Asal Lia Linde Lochrandae Umall Jrrus. Cera Maenmag Muccraime
Tenmag Tulchse Tuiride Tetba TlacMga Taillti Temoir Cuala Cermnae
Ros Ruidni Roiscne Aine. Ferr lern cech les quodhid dile lem longad
olda cechni. Tongusae itoingi mo tuath madam saitbeuch bjd ocus cO"
IX Fled Bricrend. 269
themni Macha Mag Medba, Currech Cleitech Cerna, Lia Line
Locharna, Fea Femeu Fergna, Urros Doranand Ros Roigne,
Anui (?) EÓ. Ferr cac/i cless cotlud, diliu lim longud oldás
cach ni. Tongu do dia toinges mo thúath, diam-sa sai-
thech bid ocus cotulta, conid des ocus cluchi lim comrac fri 5
óenfer."
33. Immacomamic tra dóib débaid do denam immaw
curadmir doridisi. Dogni Concobur ocus mathi \]\ad ol chena
a n-etrain, co ro glethe a m-brethugud. „Eircid" ior ConcobMr
„cussin fer folimathar for n-etrain, co Coinroi mac n-Dairi". 10
Conid and asbert:
[R.] „Alid in fer concerta do chách
mac Dairi duir csemroth Curoi
conclecht fir foi-coll mad fri góe gebitar
fer find firen fer maith mormewwnach 15
brugaid ar brugachus
laech ar laimthenchus
ardri ar airechus
concertfa fir foraib feidm airg ailfes* alid."
AI.
taltse is des lern ocus is cluichi dam comracc frie hoenfer. Maith tra
ar Conc. is Ior atáthai ag airimdell Brie tuctliar biedh issin tech ocus
coiscter ind imorran co tair an fleid. Dogniter samlaid ba saim doib
iarsuidm co cend tri la ocus tri n-aidqi Eg. Unmittelbar hieran schliesst
sieh in Eg. Toichim UlaiZ do Cruachain aei sis anse (Cap. 42). 3 ani
oder am mit einem Strich über dem a. LU.
Das den Capiteln 33—41 entsprechende Stück hat Eg. auf fol. 23^
nach den Worten Anaid or Sencha denaid mo riar-sae. Dodenam ol
siat {Schluss von Cap. 74), unmittelbar vor dem wirklichen Besuche bei
Curoi (8. S. 246).
Cap. 33. Anstatt der Worte Immacomamic bis mac n-Dairi hat
Eg.: Isi mo riar-sa or Sencha uair nach lamtar hur m-hrethugtid innach
baile oile, eirgid co Conri mac n-Daire isse rot lemathar hur m-breiÄu-
gud ar bur n-agaidh. Conad ann aspert Se«ca. 13 Curui mac Dáire
{om. duir und csemroth) Eg. u conclecÄiai fir forgall nat fri goi
gebithar Eg. 15 mormeanmnach Eg. 19 concertfa fir foraib feidm
airg ailfes. All- Eg.
270 ■ IX Fled Bricrend.
34. „Foemaim-sea sin tra" for Cuculaind. „Cet lern
daw" for Loegaire. (p. 104'':) „A dula daw" for Conall Cer-
nacJi. „Gabtair tra eich duin", for Cuculaind, „ocus indilltir
do charpat a Chonaill," „Aill amai" for Conall. „Eche" for
5 Cuchulaind „ioritir cach amglicu t'echrad-su mailli do cheira
ocus t'innell imtrommu con cingenn do charpat, con tocba clod
cechtar a da roth rocharpait, con[iiZ] slicht suachnid fri ed
m-bliadwa do ocbaid XJlad cach rot riadas do charpat-su a
Chonaill."
10 35. „Atcluni-siu swt a Loegam" for Conall. „Fe amse"
for Loegaire, nacham ail nacham imderg.
Am escid-sea for atha for ilatha
CO ucht anfaid* irgaile re n-ocaib Ulad.
Ni chuir form-sa remthus rerig
15 con clechtaim-se cairmteoracht
re n-arcaib re n-erredaib ri oencairptib
i n-dolgib i n-drobelaib hi cailtib hi cocrichaib
nad clechta err óencharpait do imluad ar mési."
A.
20 36. La sodain ro inled a charpat do hoegairiu, ocus ro
leblaing ind, ocus imreid dar Mag Da gabul, dar Bernaid na
Cap. 34. Fsemaim faemaim ar Cu. A dul ar Con. Cet lern ar L.
Gaibtcr teich din a Chon. ar Cu. ocus innillter do carpai. Cid amai
for Con. Éché for Cu. íorútir cach aimglica techrada utmaille hindill.
imtruime concingenn do carpai con togbann clad cec/iiar a da roth do
rocarpaii conid slieht suaichnid fri hed oll bliaíína do ogaib Vlad cech
rot riadtts do carpatsa a Conaill. Eg. c con ei geng LU. {auch cI
ist undeutlich). 7 con slicht LU.
Cap. 35. Feama for L. nacham ail nacham imderg a Con. for Cu.
Am esccítí-sa for atha for ilatha co hucht n-irgaile re n-ogaib TJlad ni
chuir formsa remthus re rig conclechtaimsi cairpteorac/ti re hargaib re
herreciaibh re héncairptib indoilgib ind drobelaib a coilltib a coiccrichaife
nat clec/ii err aencarpaii do imluadh ar meissi. Amesc. Eg. i4 lies
cairpteoracht.
Cap. 36. Lasodaiw rogab- a eich do L. ocus ro hinnlcd a carpai
ocus do reblaing ind. Brei/iais (brethais H.) intarad brot forsan n-echratd
IX Fled Bricrend. 271
Forairi, dar Ath Carpait Fe^gusa, dar Áth na Mórrígna do
ChsCTthiund Clúaua Da Dam hi Clithar Fidbaidi hi Commur
Cetharsliged secli Dun Delca dar Mag Slicech siar hi Sléib
Breg. Ro gab tromcheó doborda dorcha doeolais do and sin,
connarb inriata do in cbonar. „Anam sund," for hoegaire 5
fina ai*aid, „co ro diglá in ceó dind." Tairbling hoegaire
asa charput, ro chuir in gilla na eocbo hi fergort bói hi
comfocus do. 37, A m-bói and in gilla, co n-acca in scáilfer
mór ina dochíím. Nir bo segunda a tuarascbáil: se mullach-
lethan belremur bolcsuilech, g[(2íTdet]enach granna grMcá- 10
nach, dosmailgech docraid adetig, se tailc talchar tiwsewsach,
ag toigecÄi amach fo cet oir co tangatar dar Mag Da gabal fri UUt«
dar Berrnaid na Foruire dar Ath Carpaii Fergusa tar Ath na Morrigna
do Caortawn Cluana Da dam a Clithar Fidhaide a Comur Ceitrisligte
dar Sligtib Duine Delgä dar Mag SligecÄ siar a Sliah m-Breg m-blath-
sohis. Is ann sin attracht duibnell trom tiug doborda {fol. 24:) duibchiach
dorcha doeolois for L. Is ann ismbert som fria araid don rind sis an
carpai for se ocus [sie) scuir na hechu co ro digla in ceo do« fainic.
Dognither sa,mlaid. Ro cuir in gilli na heocha isin fergort bae i com-
focuss do ocus ro gab ga foruiri ocus ga forcoimet iarsin. Eg.
Cap. 37. Ni cian bui and conacca in scal mor chuicce ina dochom
ise mullacMeathan belremor bolcsuilecfe granna grindétanach gruganach
adetig dur dosmailgech. Ba duibithtr gual cec/t n-alt ocus cech n-aige
de 0 muWach co talmoin. Ba sama?ta fri herball fiadeich in mong gseisitech
gre liath consuigh- tar a formna siar secÄiair. Suile duibliatha lindachae
lais. Pa meitigthir dar fichille cech det glasbuide bai an egar a da
drant. Ba samaZta co rachadt long forlan seolacÄ dar a chraes gin os-
luicthe. Sron cham cuassacÄ lais, raedon brec ingal-- aicci. Nosceirt
fidte salonnmeich do thulaib a lurgan b-fiar b-focamm. Oircne mellacha
grebancha lais. Sliasta sacacha sithcamma aicce se adbronnach letha«-
tsluaistech se glunmár toncoir glasingnech. Ba heccritta ecsamaü an fer
sin. Ba dub teimnige ba brogda bachlachda ba fuachda forgi'anda ba
hanuairc ansebda tuarMscbaiZ ind fir sin. Is e ba mo d'feroib domwm
cona matan matluirge fadb-e (fadbuidhe H.) draigin droch denmoige co
forcraid for deghlán* a duirn do frie glend a da gualann. Araile áráit
músccaide* breclac/íína uimbe cona himlib iamaeidib si imtromm frim-
techt aduar fri hanad eitig fri hairechtus aithe senbroit na hároiti sin
ro bui imon m-bachlach. Eg. (fichille und fidte mit A-haken unter dem e)
10 gd {Zeilenende) et(,?)enach LU.
272 IX Fled Bricrend.
sé sotal sucach séitfidach, sé rengmar rigtrén rochalma, sé borb
brogda bacblachda. Mssldub demsidi fair, arit odor immi,
iiiar CO foph a thona im sodain, sewbrisca asalcha má chossa.
Mátan maglorci móri fria ais ama? mol mulind.
5 38. Cóicb et na heicb se a gilli?" for se la fegad co
andiaraid, fair. „Eich Loegam Bnadaig" for in gilla. „Fir"
for se „maith in fer asa eich". Is amlaid ro raid sin la
twrcbail a mátaiw fair ocus dobretha beim dón gillu o adbrond
CO ho. Egis in gilla. Doroich hoegaire fua. „Cid dia m-bá
10 don gillu?" (p. 105a:) for Loegaire. „Hi cinta ind fergoirt
do milliud" for in t-aithech . „. . . fein ticfa" for Loegaire.
Immacomsinitar dóib . . Techid hoegaire iar tain, co ránic
Emain Macha iar facbail a ech ocus a gilli ocus a armgascid.
39. Nir bo chian iar tain, co toracht Conall Cernach in
15 sligid cetna, co ránic in magin in ro artraig in ceo druidechta
do hoegairiu. Artraigid daw in dubnel cetna dorcha doborda
for Conall Cernach, connar cungain nem na talmain. Tar-
blingis Conall iar tain, ocus scurid in gilla na eochu isind fer-
Gap. 38. larsin iarfoidis in t-aithecÄ do arad LsegaiVi B. can do
no cuich a tigcrna. Nl or an t-ara L. B. mac Conn. maic lliach mo
tigernasa. Is gilla daigfir ón ar an scál ocus is amlaid atbert annisin
ocus ro togaib a matán matluirge ocus dohreth beim do o cluais co ca-
raid. Cnetaig (sie) ocus iachtais in t-araid lasodain. AttracÄi fo ceioir
inti L. cona armgaiscced do foirithin annarad. Imacomrainic do ocus
don scaZ ni roibe ba de sodam do L. Togb. in scal a matán matluirgi
ocus dohreth beim do o cluais co caraid cor tuitset a airm n-uad (sie)
gan comus. Teichis L. iarsin fo mela ocus fo mehail co riac^i Emoin M.
iar b-fagb(a7 a ech ocus a arad ocus armgaiscííí. Eg. lo for om. LU.
11 und 12 hat LU. zu Anfang der Zeile Meine Lücken von 2 &ts 3 Buch-
staben. Vielleicht ist Is mé und tra zu ergänzen.
Gap. 39. Nir bo cian iarsin co riacht Con. C. iarsin sligid ocus gusan
maigin a tuarcoib in dubceo druigecí'tía for L. roime. Artraiges in ceo
ceinai for Chon. conar cumaing nem na talmom do faicsin. Tuirlinges iarsin
ocus tairntir in carpai ocus cuiris in t-ara na hechu issin b-fergort ceina
feib roscuirit eich L. Nir bo cian don araid conaca in fer ceina chuige
occus {sie) iarfacÄi do cia occa m-bissi ol se. Ac Conall C. mac Aimergin {sie)
IX Fled Bricrend. 273
gort chétna. Nir bo chian dó iar sudi, co faca in scál cétna
chuci. larfaigis dó, cia dia m-bo cheli. „Am celi-sea Couaill
Ceniaig" for se. „Maith in fer", for in scál la tócbáil a lárai,
CO tarat beim dó ó hó có a fodbrond. lachtais in gilla. Tic
Conall fo sodain. Immacomarnaic dó ocus don scál. Tresi 5
cluchi ind athig. Techis Conall ón mud chetna amal ro theicli
hoegaire iar fácbail a armgascid ocus a ara ocus a ech, co
ránic Emain Machai.
40. Dolluid Cuculaind iar sin forsin t-sligid chetna, co
ránic in n-inad cétna, couos tarraid in dubcheó cétna, feib 10
tarraid in lucht remi. Tarblingis Cuculaind ocus her'id Lag
na eocho sin fergort. Nir bo chian dó, co n-acca in fer cetna
chuci, ocus immafoaoht de, coich dia m-bo cheli. „Celi do
Choinculaind" for se. „Maith in fer" for in scal la furmed
in mátaiw fair. lachtais Lség. Tic Cuculaind fo sodain, ocus 15
immacomarnaic do ocus don scal, ocus nos tuarcend cách
araili dib. Traitar in scal, co ro dilsig na eocho ocus in n-
araid, ocus co ruc eocho ocus aradu ocus armgaisced a coceli
ar an t-ar«. Maith in fer ol in scal la toghail in matain m. 1. ro boi
ina laim ocus la taba«'t beimen do corro i&cht in t-ara. Atcluin Con.
ocus eirges fo ceioir ocus immacomairnicc [do] ocus don scal. Ni ba ferr
son do» foruaisligther Con. feib ro foruaisliged L. ocus teichid co riacht
Emoin Machse iar b-fagbm7 a ech ocus a arm ocus arad. Eg.
Cap. 40. Doluid im ina carpai Cu. iarniamaiZ ocus iar slemoin-
chirad a füllt iarsin t-slighid ceina do eitergleod a imrisnae ocus an erf
alle immon cur conas tarf in dubceo aruigechta, cetna. feib tarf in lucht
cetna. co ro lin in coibeis n-dimain tarr eter nem ocus isdmoin. Tair-
lingis Cucu. isin maigin cetna, ocus cuires Lseg na hechu isin u-férgurt.
Ni ba cian bsei ann conacse an fer cendgarb coi'premor chuicce cona
madan matluirgi ina laim amai tiged roime. Cie thusa a gille for se co
haniarraid. Ni me füll gan tigerna ar Laog i. Cu. mc Sub. Maith cach on
ar [in] scal ocus togbaid fair in mathan m. 1. ocus dohreth beim do o cbluais
CO cha,raid. Garthis Laeg. Atethai Cu. a gaisce<Z ocus focherd cor n-iach
n-erred de dochum in scail ocus do foirithin Laoich. Dercais cach a cele
dib, ba feig im ocus ba forgranda in feghad ocus in frithal- dobert cach
for a ceile dib i. Cu. ocus in scal. Ocus immacomtuairg doib ocus dobered
Cu. da beim im cech n-aen beim dosum i. tathbeim ocus beim co cumus
18
274 IX Fled Bricrend.
leis, CO ránic Emam Mach« cona morchoscur, ocus dorat dia
fiadnaib fein iat.
41, „Is let-su in curadmir" ol Bricri fri Coinculaind.
„Is foUus as for n-gnimaib ni dligthi comardad fris eter." „Ni
5 bá fír ani sin a Bricnw", for siat, „úair foretamraar-ni, conid
an di cbardib sidcbairechta dos fanic do immirt mela ocus
cMmachta forni immon curadmir, ocus ni léicfem-ni uaind bé
air sin." Femdit tra \J\aid ocus Concobwr ocus Fergus a
n-etergleod, no rochtis do saicbtin Conroi maic Dairi no do
10 saicbtin Ailella ocus Medba co Cruacbain Ai.
Tochim Ulad co Cruachain in so.
42. Doronsat iarom Vlaid comarli a hoeninud im com-
uaill ocus im cbomdimmus in trir curad sin, ocus isi comarli
doronsat mathi Vlad im Concbobwr do tecbt leo d'etergleod
a cesta co tecb (p. 105^:) n-Ailella maic Mágacb ocus Medbi
15 CO Crúacbnaib A'i immá curadmir ocus im imarbáig na m-ban.
Bá cáin ocus ba baibind ocus bá socraid arréim ron-ucset
Vlaid do Cruacbnaib. Anais immorro Cuculaind colléic do
eis in t-slóig oc airfitiud ban n-\]\ad, i. nói n-úbla clis ocus
nói cletine clis ocus nói scena clis, ocus ni tbairmescad nach
20 ai alaile.
CO ro foruaislig Cu. a bruth ocus a brig an scail co ro dilsig na hechu
ocus an a,raid ocus co rüg Cu. eoclm ocus aradae in lochta aile i. Con.
ocus L. fon qma (= cuma) cetna. Dolluid Cu. do Emoin indiaig in lochtai
aile ocus dobreí/í a n-eochw ocus a n-aradae doib. Eg. 3 Bricni LU.
Cap. 41. Is latsa in curadmir a Cu. ar Bricn. Ni ba fior sin ar
Con. ocus Laegairi oir ni fetamor cia do chairdib side Conculaind dot
fainic do imhirt a comachta foirn . . . cert in cur uaind. 0 ro feimdit
JJlaid an bur n-eitergleod innsoighici co Conroi mac Daire for Sencha.
Anaidk la breith n-aile coristai uair lemaid bur m-brethugMíí in bur b-
fiadhnuse. Eg. 10 Cruchain LU.
Cap. 42. Der Anfang weicht ah in Eg. {fol. 21i>); Dia tri la ocus teora
n-aidchi ierom dollotor Vlaid uile a m-breithemnus n-AileZia mc Magach
CO Cruacbnaib sei imman curadmir ocus im immarbaid na m-ban. Pa
chsem ocus ba haeibind ocus ba {fol. 21'':) sochraidh in reim. 17 di
eiss Eg. 19 noi cleitin clis Eg. nach ae arailei diph Eg.
IX Fled Bricrend. 275
43. Luid Lóeg mac Riangabra iarom a ara-som Concu-
laind dia acallaim-som bale irrabe oc na clessaib, co n-epert
fris: „A cláiu trúaig", or se, „ro scaig do gal ocus do gais-
ced, dochuáid uaít in curathmír, ro síachtatar \J\aid Crúa-
chain o chíanaib". „Nír rathaigsem eter ém, a Láig; indill 5
dún in carpaí trá" or se. Indlis Lóeg iarom in carpai, ocus
lotár for érim. Ro siachtatar trá slóig JJlad ar chena in tan
sin Mag m-Breg. Ro bói di lúas ind érma ron-uc Cuculaind
trá Ó Diin Rudraige iarná grisad dond araid tucht imruláith
in Liath Macha ocus in Dub Sainglond fón cbarput dar fot 10
chóicid Concohuir ocus tar Sliab Fuait ocus dar Mag m-Breg,
conid he in tres carpai cetna ránic Cruachna Ai.
44. Lasa reim ocus lasa m-borrfad tra ron-ucsat láith
gaile fer n-Ulad uli im Chonchohur ocus imón rigraid ol
chense do Chrúachnaib Ai, ro lá armgrith mor di Crusichnaib, 15
CO torchratar na hairm asna fraigthib, corra batár for tal-
main, ocus ros gab sluágu in diine ule, conid samlaid rom-bói
cach óenduine isind lis ama? bis curcas fri sruth. Asbert
Medb la sodai«: „Cosindiu dsLU", ol si, „ó gabusa Cruachna,
ni chúala-sa in toraind cew na niulu and cosindossa." Luid 20
FindabttiV la sodain ingen Ailella ocus Medha co m-bói isin
n-grianan for fordorus in dune, co n-érbairt: „Atchíu-sa
cairptech issammag a mátharnait" ol si. „Cuire samla fair",
ol Medb, .,a crúth a écosc a chongraim, delb a fir, dath a ech,
tochim a charpait". 25
Cap. 43. 1 Choncü Eg. 2 die agallam bail aroibe agan chlis Eg.
3 A claenain truaigh Eg. ro scaith Eg. 4 TJlaid Cruachnaib in tan
so Eg. 5 Ni ro rataiges etir allseicc indill duin Eg. 7 tra om. Eg.
\]\ad Mag m-Breg in tan sin Eg. s ronucc Cucu. 0 Dun R. Eg.
9 grissad Eg. imrulaid in Lieth Machae Eg. 12 conid se Eg.
Cruachna Aoi Eg.
Cap. 44. 13 Lasodain lasa reim ocus lassan m-borrfad Eg.
14 uli om. Eg. 15 do Cruachnaib sei Eg. 17 ros gab crith sluag an
dunaid uile amaZ bis curcas fri sruth Eg. 18 Esmbert Eg.
22 Atchiussae carpai issin mag Eg. 23 Cuiri samlai Eg. 24 a chruth
a ecosc Eg.
18*
276 IX Fled Bricrend.
45. „Atchíu-sa ém" ol Findabair „na da "ech filet fón
charpwií da ech bruthmara brecglassa comdatha comchrótha
commatlii combúada comlúatha comléimnecha biruicli ardchind
agewmáir allmair gablaicli guipchúil dúalaicli tullethäin for-
5 breca fosenga forlethna forráncba cassmongaig casschairchig.
Carpat fidgrind fétbaidi, da n-droch duba tairchisi, da li-all
n-sebda imnaissi, fertsi criiadi colgdirgi, cret nóitecb nóiglinne,
cuing druimnech dronargda, da n-all n-dúalcha dronbudi.
Fer findchass foltlebor isin charpMÍ; folt dúalach tri n-dath
10 fair, folt dond fri toind cind, croderg a medón, mind n-óir
budi in folt forda tuigithar. Ro lásat tri imrothu imma cbeud
cocairse cach se dib hi táib alaile, (p. 106'*:) Fúau cáin
corcra n-imbi, cóicroth óir airgdide and. Sciatli brec béim-
nech, bil bán findruini. Gilech cúach cóicrind ar a durnd
15 derglassid. Anblúth n-én n-etegnáith uása creit charpaií."
46. „Atgénammár asa samail in fer sin" ol Medb.
[R.] „Greit rig senrecht^d buáda
bare bodbse bruth brátha
breó digla drech curad
20 cúinsiu chórad cride n-dracon
altfad m-brochbúada for dun dibni
in luchtbond lámdérg hoegaire
luth la fábra foltchíp tond fri talmain tadbéim.
Cap. 45. 1 Atchiussai eim ol Findabair na da euch fallet fon car-
pat da euch bruthmarse breucglassa Eg. 4 aigenmair Eg. gob-
cseil Eg. 5 fosenga forra . . . casmongaig Eg. 6 feithendai Eg.
da nall naill naipche nimnaisi Eg. 7 cret uoithech Eg. s drö
argait Eg. 9 fer find forcas Eg. lo fri toinn a chind croderc ar
medon mind orbuide folt ior do tuideth-. RoUassat tri himsrethai Eg.
12 cogoirsi Eg. 13 corcra imbe coicroith oir airgide [om. and) Eg.
14 se cuach coigrinn Eg. durd LU. an bluth nen neitignaid uassa creit
crai an carpaii Eg. 15 aiibläth LU.
Cap. 46. 16 Atgenamar assa amail ol Medb Eg. is bruth
brathu Eg. 21 altfaid mbeithrech buada for duintib Eg. 22 in
luch donn Eg. 23 tartbeim Eg.
IX Fled Bricrend. 277
Tongu-sa a toug mo thúath," ol Medb, „más co m-baraind
debtha tothat hoegaire Busbáach cucund, amal bentair folt-
chib fri lár tahnan co ii-altain aith, bid si sein glicci iod
airlig dobera forond lin atám hi Cniachnaib Ai, mani fochli-
ther a bruth ocus a brig ocus a borrfad fó a réir fodein co 5
tlathugud a debtha."
47. Atcbiu-sa daw carpaii n-aile isa mag a matharnait",
ol ind ingen, „ni mesu dotbeet side." „Cuire samla fair" ol
Medb, et reliqua. „Atchiu-sa ém", ol si „iiidala n-ech fil fon
CBYpui gabur cenand cróndatha cruáid dían daigerda bedgach 10
baslethan uchtlethan, beras' buille balcbúada tar áthu tar
inberu tar aittiu tar imratiu tar maige tar midglinni, co n-
dasaid iar m-buáid midise a samlaib én n-etarlúamain; nis feid
mo rose ran indiut for arriad rochéim rám étruth. Araile ecli
derg taullethan drondúalach diialchass drúimlethan foseng 15
feochair fond fortrend forrgethach athechtai iath n-etarmaige
eter mothru ocus amréthi. Ni fogaib and imdoraid hi tir
omna riad roót, Carpat fidgrind fethaide, dia n-droch finna
umaidi, sithfe find forargit, cret aurard drésachtach, cuing
druimnech dronuallach, dia n-all dúalcha dronbudi. Fer find- 20
chass foltlebor isin chaxput. Drech lethderg lethgabur laiss,
fúamain find fuinechda, brat gorm crónchorcra. Scíath dond
telbude, bil chonduáil crédumai. Luchair derg daigerdse ar a
durn derglasaid. Anbluth n-én n-etegnaith úasa creit chron-
charpait." 25
1 a toing Eg. massa combaraind Eg. 2 amaZ bewar Eg. 3 bid si
sin glicce an airlig doberse fornd lin atam i Cruachnaib mine foigligtir Eg.
Cap. 47. 7 Atchiusse dna Eg. issin mag Eg. 8 cuir a sam
et reliqua Eg. 9 indala hec Eg. 10 daigerrda Eg. 12 ind-
bera tarraiti tar imraiti Eg. 13 midissi issamlaidh en etarluamuin
ni feith mo rose ran intiudh Eg. 14 rain etruth Eg. 15 diial-
chass om. Eg. 16 fond fortren forrengach atetha ieth n-etarmoighe etir
motra ocus aimreide Eg. 17. 18 itir omna riadrot Eg. dindroch Eg.
19 find argait Eg. 20 dronordse danallt dualcha Eg. finn forchas Eg.
21 lethderg lethgabor lais Eg. 22 donn delbuide Eg. 23 bil catot
condualaib credumse Eg. daigerrda Eg. 24 anbluth n-en n-eitig-
naid uassa creit croi an carpaii Eg.
278 IX Fled Bricrend.
^^^ 48. „Atgenamar asa samail in fer" ol Medb.
■^ [R,] „Oxad leomam londbruth loga Ha cáin cermnse
cern eter crethaib curethar cruáid
chend ar cbend glond ar glond gleó ar gléo.
5 glé no don sei ni sládar iasc mbrec for ganim deirg
dia m-bi fergi fuásnadar mac Findchoimi frind.
Tong a toing mo thuath, sunal sladar iasc mbrec for licc derg
áin CO sústaib (p. 106^*:) iarind, bid si sin mini na hesorgni
dobeVa Conall Cernach forni, dia fuasnaithe»- frind."
10 49. „Atchiu-sa daw carpai n-aile isammag". „Cuir a
samail duin", ol Medb, et reliqua. „Atchiu-sa ém" ol ind
ingen „indala ech fil fón charpwí, ech líath lesslethan lond
lüath lúamnach londmar lugleimnecb lebormongach maignech
toirnech trosmar tuágmong ardchend uchtlethan lasaid fót
15 fond bras fochuirse focruáid fó a cruib calath cethardu dogréind
almai énlaithe lúith buáda, bmd riuth for sét foscain úathu
ech n-anailche, uiblech tened tricbemruaid tatnit a croes glomar-
chind. 50. Araile ech cirdub cruaidchend cruind coelchos
cálethan cobluth dian dubnar duálach druimlethan dronchó-
20 chech maignech aignech bairrnech ballceimnech balcbéimnech
lebormongach casmongach scúaplebor grind imma áig iar nith
aigi ech in iath, mo scing srathu sréid sergi sétid maige mid-
glinne. Carpat féthgrind fethaine, dia n-droch ernbudi iarnda.
Sithfe CO féthain findruine. Cret chréda chromglinne. Cuing
25 druimnech dronordse. Da n-all diialcha dronbudi. 51. Fer
Cap. 48. 2 Oxad leomuin Eg. 3 cuirethar cur cend ar cend Eg.
5 gle no tansellne ni sladar iasc mbecc for gairb derg Eg.
Cap. 49. 19 Atchiussse don carpai n-aile ol an ingen. Tabair a
tuaruscbail ar Medb. Atchiusa eim ar an i. andala hech fil fon car-
pai Eg. 14 toirnech om. Eg. trostmar Eg. 15 dogrinn Eg.
16 luthbuada Eg. 17 eudhnanalchi uiblich tined trichemruaide taith-
nes a crses glomarchind fuil fo deisfertais in carpait Eg. 18 coel-
cossach crualethon cobluth dian dualmar druimlethaw dronchoichech
bairnech balccheimnec scuablebor Eg. 19 dubnar LU. Facs., dulmar
Stokes. 22 aig Eg. sreidid Eg. 23 Carpai fidgrind feithide
dindroch findae umseide. sithbe find finnarccaíí co fetanaib finndruine
sicreda cromglinni Eg. 25 droubuide Eg.
IX Fled Bricrend. 279
bróinech dub isin charpwi as aldem di feraib hErend. Fuán
cáin corcra cóir imbi. Heó óir intlaide uassa bán bruiune-
cbur ina háthaurslocud fris m-ben lúthu láth buUi. Ocht u-
gemma deirg dracondai for lár a da imlisen. Da n-gruád
gormgela cróderca dofích uiblich tened ocus analaich. Fo- 5
cheird hieb n-erred n-indnse, cless niad nowbair uasa errid
óencbarpaíí.
52. „Is banna ria frais óii trá," or si, „atgénammár asa
samail in fer sin" or Medb.
[R.] „Braó mara bara bledmaill blog dergtbened 10
tond mairnecb mathrúamdse
mórbmtb m-borrbíastse
brisiud muád mórchatba 4
comboing tar écrait n-écomlund
allbach m-bratha brógene. 15
Bruth matho murt cbét for crethaib
cuirethar glond ar glond cend ar chend, 8
Canaid cóir coscrach cridemail
frisin Coinculaind comchosmail.
Cutan méla mulend múadmraich." 20
„Tong a toing mo thuath", ol Medb, „mád co féirg dothí
Cúchulaind chucund, amaZ meles muilend déc forcél braich
rocruaíd, is amlaid cotomélala in fer sin a óenur ar úir ocus
1 is ailldem Eg. 2 coir corcra uimme Eg. intlais Eg. 3 lut
a lanbuiUe Eg. VII n-gema derga Eg. 4 a da imcaisin. da n-gruaid
n-gormgela Eg. 5 aiblech ocus analaich Eg. e nuad Eg.
Cap. 52. l)as Zeichen R. steht in LU. schon neben Is banna. Von
Braó mara an die Punkte nach der Handschrift, die Versabtheilung nach
meiner Vermuthung. 8 or Medb Eg. 9 samlaib Eg. or Medb
om. Eg. 10 broamara Eg. 11 athruamda Eg. 14 cing (für
comboing) Eg. n-eccomlaind Eg. 15 allbach mbratha LU. le bruth
mathgaman for miucethr for ecraiti imirth- gloun ar glonn Eg. i8 cisne
cur coscrach cridamatZ fri C. Eg. 19 Concl. LU. 20 Cotan mela
amaZ meilius muilend muadbraicch Eg. 21 Tonga et reliqiia mas com-
baraind dotaet cucuun amai meiles muilend mbuathbraich. tset Cucul.
chugainn amaZ meiles dec n-oirccel mbraith rochruaid is &m\aid cotameila
an -fer sin a asnar ar uir ocus grian cie no beitis fir an cuigid uüe
umaind mine foichlit- a bruth Eg.
280 IX Fled Bricrend.
grían, da no betis fir in cóicid uli immond hi Crúachain,
mani fochlitlier a bruth ocus a brig".
53. „Ocus bi fecbt sa ciiinas dothiagat?" ol Medb.
„Dóit fri dóit" or ind ingen. „leóit fri leóit.
fuámain fri fuamain. gúalaind fri guálaind.
5 bil fri bil. fonnad fri fonnad.
fid fri fid. carpai fri carpai.
dos fil uli a baídmátbair."
[R.] „Comlúd marc m-buada maidm toraiud tollcbléthi.
trethan trom ainbtbine allcbliu fri immalldu
10 fortacritb in n-irind iratrén trómtbuinset."
„Mná fiuna fornocbta friú" (p. lOT'^:) ol Medb.
„aurcbicbe aurnocbta etrochta.
collin n-ingen n-aurlam n-iwcbomraic
liss aurslocthi. búirg fsénbéla.
15 Dabcba úaruisci. dérguda indlithi
bíad glan imda braicblind muád mescmar maitb
feiwne fotbud
fochen in cath totbóet bess ninortar tairis."
54. La sodain dolluid Medb for fordorus ind liss immach
'20 isin n-aurlaind ocus tri coecait ingen lée ocus teóra dabcha
uárusci don triúr láth n-gaile dodánic resin sluág do tlathu-
gud a m-brotba. Ro lad roga dóib iar sudiu, dús in bad tech
for leth dobertba do cacb fir dib, no in tecb dóib a triur.
„A tech for leith do cách" or Cuculaind. Iar sudiu berthar (?)
Cap. 53. Die Punkte nach der Handschrift, die Versabtheilung nach
meiner Vermuthung. Hinter mathair ist ein Abschnitt in der Hand-
schrift; mit Comlúd beginnt, nach dem erst hier beigesetzten R. und nach
dem grossen Anfangsbuchstaben der Handschrift zu urtheilen, ein neues
System. Hinter trómthuinset kein Abschnitt in LU.
3 ol 'M.edb Eg. 5 bil fri bil. dos filit uile a buidmathair. fid fri fid
fonnad fri fondad carpai fri carpai Eg. % Comluth mbarc Eg. 9 fri
imallad Eg. 10 imustren Eg. n fris Eg. 13 iwcomraic Eg.
14 bruigh Eg. 15 biad nglan Eg. maith feine fothugwaf. fochen in cach
dotset bess ninurtat tairis Eg.
Cap. 54. 20 isin n-aurlaind om. Eg. tri La Eg. 21 dohainic
riassin slógh Eg. 22 dus in ba tech for leith do gach duine dib no
an bud sentech doib a triur Eg. 24 larsuidm lotar i tigib Eg.
IX Fled Bricrend. 281
i tigi CO n-dérgothaib saiiiamraib, ocus an ro bo doch leó dona
tri coecsdh ingen, ocus dobrcth Fiudabair la Coinciilainn sech
cách isiii n-airicul irra bi, ocus tancatár Ulaid uli iar sudiu,
ocus luid Ailill ocus Medb ocus a teglach n-uli, co ro fersat
fselte fri hUltu. Fris gart Sencha mac Aihlla: „Is maitb 5
lind" or se.
55. Tiagait Vlaid iarom isin dun ocus dollcicther arrig-
tech doib ixmal dorimtber, i. secbt cúarda aud ocus secht n-
imdada o tbein co fraig. Airinicb créduma ocus aurscartud
dergibair. Tri stéill cbréduma i taulaich in taige. Tech 10
darach co tugi sliniied. Di senistir déc and co comlathaib
glainidib friu. Imdui Aiiella ocus Medba imniedon in tige.
Airinig airgdidi impe ocus steill chreduma ocus flesc sárgdide
ocond airinuch ar bélaib Ailella adcomced midlisse in tige
do chosc in teglaig do gres. Tairmchellsat gascid fer n-\J\ad 15
ón dorus diarailiu dond rigthig ocus ardopettet a n-sés ciiiil,
céin both oc aurgnom doib. Bói trá día farsingi in tige i
tallastár formna lath n-gaile in choicid uli im Couchobwr.
Concobwr immorro ocus Fergus mac Róich i n-imdai Ailella
ocus nonbor di láthaib gaile fer n-Vlad ol chena. Tosnair- 20
nechtár fleda mora iar sudiu. Batár and iarom co cend tri
la ocus tri n-aidche.
56. Bá iar sudiu daw conacrad AiMll do Chonchobur co
n-Ultu immi, cid dia ra bi arréiui. Dorrími Sencha iarom in
caingm immá tuUatár, i. im chomuaill in trir chauraci immá 25
curathmír ocus im chomuaill na m-ban immá tússigecht isna
1 itigi mit einer kleinen Lücke Lü. Facs. sainemlaib Eg. dina tri
L ban Eg. i Luid Medb ocus Oilill Eg.
Cup. 55. 7 Tiegait iarowt Ulaid uile Eg. 9 airenech credumse
i tulaigh an toige teuch n-darach go tugad slinnti Eg. i3 airgide Eg.
17 Boi di fairsinge co tallastar formna lath gaile v. fer a-Ulad inn.
Tosnairuechtatar fleda mora iarsuidiu Eg. 21 teora ocus teora n-
oidche (sie) Eg.
Cap. 56. 23 Bai iarsuidiu trath conaccrad Eg. 24 cid dia rabi
arréim om. Eg. 25 calg LU.
282 IX Fled Bricrend.
flodaib, úair ní rodmatár a m-brethugud innách baliu aili
acht ocut-su". Sochtais Ailill la sodain, ocus ni bu fsélid lois
a mmma. „Nir bo chucum-sa ém" or sé „ro bo chóir dal
inna caurath siu do thabairt, mani tabraiter ar miscais." „Ni
5 bá nech bas ferr nod gléfe ém" or se „atai-siu." „Maith lim-
sa ré scrutáin daw^ fris daí^" or Ailill. „Recam-ni a les ém
ar curaid", (p. 107i':) ol Sencha, „ar is mór do midlachaib
allóg." Lór lim-sa da7^ tri la ocus teóra aidchi fri sodain"
ol Ailill. „Ni forcraid cairde daw ani sin" ol Sencha. Tim-
10 gartatar Vlaid celebrad iar sudiu ocus bátár budig ocus do-
berat bewnachtain do Ailill ocus do Med&, ocus dobertatar
mallacbtain do Bricrind, úair iss e fod riiair a n-imchossait,
ocus lotar dia crich iar sudiu, ocus fácbait hoegaire ocus
Conall ocus Coinculainn dia m-brethugud do Ailill. Ocus do-
15 brcthe praind cefna do cach fir dib cach n-aidcho.
57. Dobretha a cuit dóib ind aidchi sin, ocus dolléicthe
tri caittini a húaim Crúachan dia ^aigid, i. tri biasta drui-
dechta. Tochit iarom Conall ocus hoegaire for sparrib na
tigi ocus fácbait a m-biad oc na biastaib, ocus fooit fón sa-
20 mail sin cusarnabatach. Nir theig Cuculainn assa inud fris-
sin m-biasta ro siacht chuci, acht in tan do sinod in beist a
bragit cosin n-esair, dounsi Cuchulainn beim diu claidm& na
cend doscirred di marbad do charraic. No thairncd si sis
di sudi. Nir thomail ocus nir súan Cuculainn fon cruth sin
25 CO matain. Ro thinsat na cait, o ro bo maten, ocus atcessu
iat-som fon ci-uth sin arabarach. „Nach leór a comram sin
1 11Í rodmatár LU. iii rotlamathor Eg. 2 nir ba Eg. 5 ar
Seucha Eg. 6 daw fris daw LU. dam fris {om. daw) Eg. u cairde
son ar Sencha Eg. 10 ocus bator buide ocus dobertatar bendaclitaiii
don righ ocus don rigain ocus dobertatar mallacbtain do Bricrind Eg.
13 Loegairi B. Eg. u Ocus dobreth praind .c. do gach fer dib c§ch
u-oidche Eg.
Cap. 57 fehlt in Eg. 19 feoit nach Stokes, Mein, on Üie Facsi-
miles p. 14, fecit LU. Facts. 21 beis LU. 23 doscrred LU.
IX Fled Bricrend. 283
do bor ra-brethugiid" or \i\ill. „Na tho," or" Conall ocus
hoegaire, „ni fri biasta chathaigmit-iii, acht is fri dóini."
58. Luid isiYom Ailill ina airicul ocus doher a druim
fria raigid ocus ni bu sáim a mewraa ocus ba aingcess laiss in
dal dod fánic ocus uir chotail ocus ni ro loing co cend tri lá 5
ocus teóra n-aidche, conid and asbe/'t Medb: „Is midlachda
no tái" ol si. „Mani brethaige-seo, brethaigfet-sa". „Is andso
dam-sa ém a m-hrethugud" , or AiUll, „ocus is mairg cosa
tuced.". „Ni andsa imw^ono", ol Medb, „fó dáig" or si „na fil
eter créduma ocus ündruini, ata eter hoegaire ocus Conall 10
Cernach. A fil da«" or si „eter findruini ocus dergór, ata
eter Conall Cernach ocus Coinculainn."
59. Ba band sin tra conaccrad hoegaire Bnadach do
Medb iar scriitan a comarli. Is and sin asbert Medb fri Loe-
gaire: „Fochen a Loegam Buadaig'' ol si „is comadas ca,uratJi- 15
mir do tbabairt dait, rige lach n-Erenn dait úain-ne on trath
sa, ocus in GSMrathmir ocus cuach créduma ocus en findruini for
a Iar, conid ruca lat sech cach hi comartha m-breithe, ocus nin
accathar nech aile occut, conid tárfas isin Crsébrúaid Conchobmr
deód lái; in tan doberthar in címrathnír etruib, bád and sin 20
tadbie do chúach fiad niathib Vlad uili. Bid lat in caAirath-
mir iarom ocus ni chossena nech do láthaib gaile fer n-\}\ad
ol chena frit, uair bid comarda n-aichnid la \}\tu uli ani no
m-bera latt." Iar sudiu doberar in ciiach do hoegairiu Bmo-
dacli, ocus a lau do fin (p. 108*:) aicnetai and. Ibid ina dig 25
iarom for Iar ind rigtaige allind ro bói isin chuach. „A.tá
and sin fled chaurad dait tra", ol Medb, „doroimle corbat cétach
cetbliadnach ar bélaib óc n-Ulaíí uli."
Vor Cap. 58 hat Eg. das Stück Dobreth roghrt . . . bis Molsat ind
oig im sodain (Cap. 63 — 66 in LU.).
Cap. 58. 4 ocus ni ba saim lais a meuma Eg. 5 teora la Eg.
7 is andso: i. is dolig LU. 8 a m-brethugud om. Eg. o ni
andsa: i. ni dolig LU. ii don Eg.
Cap. 59. u Conid ann asmbert Medb Eg. i5 ol si om. Eg.
17 ocus en om. LU. 21 uili ovi. Eg. 23 comartha n-aithgni la
Uli« in ni bera lat Eg. 25 aicceuta Eg. ihid iarom ina fendig for
Iar etc. Eg. 27 adsiu LU.
284 TX Fled Bricrend.
60. Celebraid hoegaire iar sudiu, ocus congarar Conall
Cevnach do Meidb fon innas cetna co Iar ind rigthaige.
„Fochen a Chonaill Cernaig,^' ol Medb, „is comadas csLurathmir
et reliqua, ocus cuach findruini daw ocus én óir for a Iar et
5 reliquaJ' Iar sudiu daw iarom doberar do Conall ocus a lan
do fin et reliqua.
61. Celebraid Conall, i. iar sudiu, ocus tiagair uadib ar
chend Conculaind. „Tair do acallaim ind rig ocus na rigna"
ol in techtaiVe. Bá and bói Cúculainn oc imbe^-t fidchille
10 ocus Lóeg mac Riangaftra a ára fessin. „Is dorn chuitbiud-sa
ón", or se, „fuiris dobretha bréc im nach meraige." La so-
dain dolléci fer dina feraib fidchilli don techtaire, co m-bói
for lax a inchinne, conid ed dochoid ior lic trascair a báis,
CO torchair eter kiUll ocus Medb. „Aill amai!" ol Medb „iúr-
15 thund Cuchulamn", or si, „dia siabairther inimi." Atafraig
Medb la sodain ocus luid corránic co Coinculainn, co tard di
láim imma brágit. „Tabair bréc im nach n-aile" or Cuchulainn.
„A maic amrai Vlad ocus a lassar lach n-Erenn, ni bréc as
áil dún immut" ol Medb. „Cia thíastaís formna Isech n-Erenn
20 uile, is duit-siu dóbermaís remib ani imom-bethe, úair ato-
daimet fir hErenn liasaib, ar aliud ocus gail ocus gasciud, ar
áne ocus óetid ocus irdarcus.
62. Aííraig Cúculainn la st)dain ocus téit la Med6 co
ránic a rigtech, ocus feraid Ailill fselti friss co mór. Ocus do-
25 berar cuach dergóir dó ocus a lan do fin sainemail and ocus
én do lic lógmair for a Iar, ocus doberar cutrwmma a da
Cap. 60. 1 Celabrid dow L. Eg. congarthar Eg. 4. 5. 6. Unter
„et reliqua" sind dieselben Worte zu verstehen, die sich Gap. 59 an den
entsprechenden Stellen finden. Sie fehlen ebenso in Eg.
Cap. 61. 10 fessin am. Eg. 12 donae feraib Eg. 13 doluid
for ling Eg. 15 or si om. Eg. Atafraig Me. lasodam ocus luid com-
boi a b-farad Conc. ocus dorat a di laim imo bhragait Eg- 20 rem-
poib Eg. 22 ocus oide Eg.
Cap. 62. 23 Atafraig Eg. 24 co mór om. Eg. 25 do flu
aicenta and Eg.
IX Fled Bricrend. 285
súlu do dracon dó leis sech cách. „Atá tled chaurad dait
sund tra" ol Med6. „Daromle corbat cetach céib\Í3.dnach ar
belaib óc n-UlaíZ uli". „Ocus issi ar m-breth-iii daw beós",
or Ailill ocus ol Medb, „uair nachat fil-siu fein hi cutrwmmus
fri ÓCU Vlad, coiia be do ben hi cutiMmmus fri a muá, ocus 5
is áil lin ni orailiud (sie), corop si ceta the do grés ria mnáib
Vlad uli ar thus hi tech n-óil. Ibid Cuchulainu iarom ina
óeudig allán ró bói issin cúach ocus celebraid iar sudiu dond
ríg ocus dond rígaiii*ocus don tegluch uli, ocus luid iar sin
indegaid a cheli. „Atá cómarli lim" ol Medb fri Ailill „fastud 10
in trir churad út ocaind innocht doridisi, ocus formtha aili
do thabairt imro beus". „Déna" ol Ailill amal as (p. 108^:)
adlaic let fessin". Fastaitir iarom ind fir, ocus bertair hi
Cruachain iat ocus scurtir a n-eich.
63. Dobretha rogu doib, cid biad no ragad dia n-echaib. 15
Asbert Conall ocus Loegaire airthend da bliadan do thabairt
dia n-echaib. Grau eorna immorro ro thog Cuculainn dia
echaib. Feótar and ind aidchi sin. Rointir in banchuri etorro
hi tri; dobretha Findabair ocus cóeca ingen impi hi tech
1 do leis sech cách om. Eg. Ata sund fled curaiZ duit ol Me. Eg.
3 don Eg. 4 uair nachat fuil si ag cudrumus frie cach, ceni be
do ben a cutramus fria mnaib ülad ni forail lind corabsi ceta te dogress
ria mnaib Ularf a tech n-oil Eg. 5 cona be LU. nach Stokes Bern,
on the Facs. p. 14, cona he Facs. 6 orailind zu Anfang einer neuen
Zeile im Texte von LU., davor am Bande ocus is áillin ni; ersteres
entspricht dem forail lind von Eg., is áiUin fehlt in Eg. 7 ibit LU.
iarom om. Eg. s cáuch LU. 9 Mit den Worten don teglach uili
schliesst dieses Stück in Eg., der übrige Theil dieses Capitels fehlt. Es
folgt hier in Eg. die Expedition zu Ercoil, beginnend mit den Worten
Eirgid ar Medb co teg mo aitti-siu [Cap. 66). Das in LU. dazwischen
liegende Stück, Cap. 63 — 65, hat Eg. hinter den Worten do gach fer
dib cech n-oidche am Ende von Cap. 56, gleichsam an Stelle des in Eg.
fehlenden Cap. 57. 13 bertair nach Stokes a. a. 0., berta LU. Facs.,
am Ende einer Zeile. 15 do ragad Eg. ic L. ocus Con. Eg.
18 Feoatar {sie) and iarom roinntir in bantracht a tri ettorra Eg.
19 impi om. Eg.
286 IX Fled Bricrend.
Conculainn, dobretha Sadb Sulbair ingen aile kilella ocus
Medba ocus cóeca ingen impi hi farrad Conaill Cernaig, do-
bretha Conchend ingen Cheit maic Magach ocus cóeca ingen
malle fria hi farrad Loegairi Buadaig. No thathiged Medb
5 fessin immorro co gnáthach sin tech i m-bói Cuculainn.
Feótar and ind adaig sin.
64. Atragat iarom matain muich iarna barach ocus tia-
gait sin tech i m-bátar in macrad oc cu^^ in rothclessa. Gebthi
LoegmVe iarom in roth ocus nos cuir i n-arda, co ranic mid-
10 lisi in tigi. Tibit in macrad im sodain ocus doberat gáir dó.
Bá do chuitbiud Loegam ón. Indarra hoegaire immorro bá
gair búada. Gebthi Conall daw in roth ocus ba do lár. Fo-
cheird iarom in roth co hochtaig ind rigthigi. Focherdat in
macrad gair foa. Ind^r la Conall, ba gair chommaidmi ocus
15 búada; gair chuitbiuda immorro lasin macraid ani sin. Gebthi
áa.n Cuchulainn in roth, ocus ba hetarbuas tarraid he. Fo-
cheird daw in roth i n-ardi, co ro lái a ochtaig on tig, co n-
dechaid in roth ferchubat hi talmain fri les anechtair. Tibit
in raacrad gair commaidmi ocus búada im Choinculainn.
20 Indar la Coinculainn immorro, ba gair chuitbiuda ocus fonamait
focerdat in macrad im sodain.
65. Tic Cuchulainn do saigid in bantrochta ocus berid
a tri coécta snáthat úadib, ocus nos díbairg na tri cóecta
snáthat cách indiaíd araili díb, co tarla cach snáthat díb hi
1 dobreta LÜ. 4 No thaithuigeá Medb feisin comim'c an tech
amboi Cuc. Eg. ts Feotar his adaig sin om. Eg.
Cap. 64. 7 Atregait maiden mö ocus tiegoit isin tech amboi an
macrad ag cur rothclessae. Geb- iarom L. Egt- ii Indarra LU.
Facs., nicht indara, wie StoJces Bern, on the Facs. p. 14 angieht; indarra
aber darf nicht ohne Weiteres in das gewöhnlichere indarla corrigirt
werden, andarla L. ba gair buada Eg. 12 don Eg. 13 in tige Eg.
14 gair om. Eg. 16 da« om. Eg. focherd dna (sie) in roth co roUa
a oachtai^ don rigtig con áechaid an roth . ferchubat fer oglaig a tal-
main fria lis anechtair Eg.
Cap. 65. 23 nos diubraic cachse dib indiaig araiie cotarla ccch sna-
that dib a cro a ceile combatar ina line fon samail sin Eg.
IX Fled Bricrend. 287
cró araili, co ra-batar ina lini fon samail sin. Tic iarom dia
saichtin doridisi ocus dos her a snáthait fein illaim cacha
hoenmná díb doridisi. Molsat ind oic daw Coinculainii im
sodain. Timnáit iarom iar sudi celebrad dond rig ocus dond
rigain ocus don teglucb ol cheua. 5
66. ,^ircid" ol Medb „do thig m'aiti-sea ocus mo mwmmi,
i. Ercail ocus Garmna, ocus feraid for n-aigidacbt innocht and.
Lotar iarom rompa iar cor gr«pband doib i n-óenach na
Cruachna ocus ruc Cucbulainn buaid ind óenaig fo tbri. Ro
sagat iarom (p. 109*:) tech n-Garmna ocus Ercoil ocus ferait 10
fselti friu. „Cid dia tudchaibair?" ol Ercail. „Diar m-brethu-
gud dait-siu" ol iat. „Eircid co tech Samera", ol .se, „ocus
dogena for m-brethugud". Lotar do iarom ocus focertar
fiadain leó. Ferais Samera fsBlti friu. Dobretha Búan ingen
Samera grad do Choinculainn. Asbertatar iarom fri Samera, 15
bá do brethugud doib dodeocbatár chuci. Fóidis Samera iat
iar n-urd cusna genitib glinni.
67. Luid Loegairi ar thús. Fácbaiside a arm ocus a
etach occo. Luid daw Conall fon cwmma cetna ocus fácbais a
goo occo ocus dobretlia a armlaich leis, i. a claideb. Luid 20
daw Cuculainn in tres adaig. No sgrechat na geniti do, imma
3 doridisi om. Eg. Molsat ind oig im sodam Cc. Eg. Der letzte
Satz (Timnait bis olchena) fehlt in Eg.
Cap. 66 — 74, die Expedition zu Ercoil, folgt in Eg. hinter den
Worten don teglach uili in Cap. 62.
Cap. 66. ö Eirgid ar Medb co teg mo aittisin ocus mo mwme i.
Ercuil ocus Garman ocus feraid bar n-aidigicht [sie) and anocht. Lotar
rempu iar cur grafaind L tri. Ro segait tech n- Garman iarom ocus
Ercuil ocus ferthatV failti friu and. Cia dia tuchaboir ol Ercoil. Dierm-
brethugad ol iat. Eirgid co tech Saimere ocus dodena bur m-brethugMiZ.
Lotar iarom ocus focherdait fiaduin leo ocus feraid Saimere failti friu Eg.
9 cuc mit einem Aspirationszeichen über dem zweiten c, das icie ein i
aussieht LU. u i. tSaimere Eg. 15 Asbertatar bis chuci om. Eg.
17 iar n-urd iatt gusna gentib glinne Eg.
Cap. 67. 18 Luid L. ocus fagbus a arm Eg. iarthus LU. Facs.
19 dan om. Eg. 21 don Eg. Roscrechsatt na genite glinwe do Eg.
288 IX Fled Bricrend.
comsinitar dóib. Brútir a gai ocus bristir a sciath ocus rebthair
a étach immi, ocus nos curat ocus nos trsethat in na geniti he.
„A-mein a Cuculainn" or Lag „amidlach thruag, a siriti lethguill,
dochóid do gal ocus do gaisced, in tan ata urtrochta not malar-
5 tat. Siarthar co urtrachta im Choinculainn and aide ocus
imsoi cusna húathaib ocus nos cerband ocus nos bruend iat,
co-mbo lán in glend dia fulriud. Dobeir iarom bratgaisced a
muntiri leis ocus imsoi co tech Samera cona choscur co airm
i m-batar a muinter.
10 68. Ferais Samera fselti fris, conid and aide asbert:
„NÍ dlig comraiud curadmir
ferba bracbtchi brothlochi
sceó mátai moogthi
tre banna miach tortaide 4 •
15 fri immescad cóemchóecat
fri Coinculaind clothamra.
Is CÚ fema fodluigthe
is bran carna. comramaig. 8
is torc tren hi fothugud
20 traithaid nerta lochnamat '
amal sed tria fithicén
is CÚ othair er Em na 12
is mewmarc ban búaignigi.
is fiand tedma tromchatha
2 na geniti glinne Eg. 4 ocus do gaisced ar culaib au tau isit
urtraig not malartaigend. Siabartha im C. and ide ocus imsaig na hur-
tracha ocus nos cerband ocus nos bruigend etc. Eg. 8 ocus imsoi cona
coscar co hairm Eg.
Cap. 68. 10 Feraid Saimera failte fris conerbairt and ide Eg. Von
den Glossen zu einzelnen Wörtern des folgenden Gedichts in LU. finden
sich einige auch in Eg. Die Punkte nach der Handschrift; die Ahthei-
lung in siehensilbige Verse (Halbzeilen?) lag sehr nahe. 12 ferba: i.
bó LU. fearba: i. bui Eg. brach tchi: i. methi LU. 13 sceó: i. acus
LU. mátai: i. mucci LU. mata: i. muc Eg. 14 tortaide: 1. bairgen
I LU. torte: i. bairgen Eg. 17 Is fernai foglaichte Eg. is cer-
nai Eg. 21 aed: i. tenid LU. fidaitceu Eg 23 buaidgnige Eg.
IX Fled Bricrend. 289
méti cenid chocerta*
nachasella sithethar,* i6
Cim a fresib frithbera.
bati longbaird loingsither. *
is culmaire bolgadaw. 5
is crú fechta modcemse. 20
is gnse gi'ianna gelfini
cid dó arbad chutrummus
fri Lóegairi leo airbi
no fri Conall clothriatha. 24 10
Cid dond Emir úanfebli
nachasáil in nert nuadat
ria n-andrib au ard Ulad
no chinged ind ollbrigach 28
hi Tech medrach Midchuarda 15
conid de imrordaim-se
a chomraind ni dlig."
Ni dlig C. 32
„Isi mo breth-sa duib tra", for se, „in curathmir do Choin-
culainn ocus tús día mnái ría mnaib Vlad, ocus a gaisced úas 20
gaiscedaib (p. 109^:) caich cen motha gaisced Concliobair."
69. Lotar dó iar tain co tech Ercoil. Yeruside fselti friu.
Feótar and ind aidcbi sin, Fúacrais Ercoil comlond dó féin
ocus dá eoch forro. Luid hoegaire ocus a ech na n-agid.
Marbais gerran Ercoil ecb Loegairi. Fortamlaigid Ercoil for 25
hoegaire fessiu, ocus tecis side remi. Iss ed conair rod n-gab
1 cenit Eg. 3 cim: i. cís LU. ceim fresib fritberai Eg.
5 is culmaire: i. is cairptech LU. bolgadaw: i. darbema (?) LU.
6 crú fechta: i. badb LU. is cruid fectai modcbernai Eg. 7 gnae: i.
ségda LU. gnia: i. egd (mehr nicht lesbar) Eg. 11 úanfebli: i.
foltchain LU. uaneble Eg. 12 nuadat: i. in rig LU. nacha isail an
tuata, über tuata: i. tumie (?) Eg. 13 ria n-aindrib ban ardulad Eg.
Cap. 69. 22 Lotar co tech Ercaile iartoin Eg. 23 fograis do»
Erc. Eg. 25 fortamluis Earc. feisin for L. ocus teith side roime. Issed
conair do gab tar Duip tar Drobais tar Eis Ruaid mic Badairn ocus
19
290 IX Fled Bricrend.
do Emain dar Eis Ruaid, ocus iss ed mc leis tásc a muintiri
do marbad do Ercoil. Luid daw Conall im cMmma cetna hi
teced remi iar marbad a eich do gerrán Ercoil. Iss ed dolluid
Conall dar Snám Ráthaind do saichtin Emna. Ro báided
5 daw Ráthand gilla Conaill and sin isind abaind, conid de ita
Snám Rathaind o sin ille.
70. Marbais in Liathmacha immorro ech Ercoil ocus
nos cengland Cnchulainn Ercoil fessin indiáid a charpait leis,
CO ránic Emain Macha. Luid tra Buan ingen Samera for lorc
10 na tri carpat. Atgeóin slicht fonnaid Conculainn, fodáig nach
sét cMmung no théiged, no chlaided na muru ocus no fair-
singed ocus no linged dar bernadaib. Ro leblijig ind ingen
tra leim n-iiathmar ina diaid-sium for furis in charpait, co
n-ecmaing a tul immon n-all, co m-bo marb de, conid de ain-
15 mnigther Uaig Búana. In aim tra ráncatar Emain Conall
ocus Cuculainn, iss and ro bas oc a cáiniud and, ar ba derb
leó ammarbad, iar m-breith a tásca do Lóegairi leis. Adfia-
dat iarom a n-imtechta ocus a scéla do Choncobwr ocus do
mathib Ulad ol chena. Bátár immorro ind errid ocus ind
20 láitli gaili ol chena oc toibeim for Lagair i don badbscel ro
innis 0 chelib.
7L Conid and asbert Cathbath inso sis:
[R.] „Dimbuaid sceóil fartbi ecland la borg dub aithech. *
dorardusi la henechgris ruanad roulad. *
issed rüg lais tasc a muintire do marbaiZ do Ercoil. Luid do« C. Eg.
4 Ro baided diw Haithand gilla Eg.
Cap. 70. 7 immorro om. Eg. ech Ercail iar comrac do C. fris
ocus DOS cengland C. Ercail fessin andiaigh a carpaii do Emoin Macse.
Luid Buan ingen t-Saimeri don for lorg na tri carpai. Aithceoin slicht
Conc. i. an fonna fodaig Eg. 12 Ro leblaing iarom an ingen leim
n-uathmar tar hera&i ina diaigsium for an carp«< Eg. 15 In am
(amsir?) tra raimc C ocus Conallt (sie) Emoin is and ro bas Eg.
19 olchena om. Eg. 20 ar L. dona badbscelaib Eg.
Cap. 71. Die Punkte nach der Handschrift, im Anschluss an die-
selben die Versahtheihmg nach meiner Vermuthung. 23. 2-t la horc
urbaid do rairduire la hem (hein?) ruanad roulad Eg. In LU. über
IX FIed Bricrend. 291
nímárulaid hóegaire cosnam cirt curadmír
iar n-dorair a badbscelai.
is Cuculaind dligetar arroét cain comram búad Ercoil*
cenglathar err thrén tnuthach. indiaid erri óencharpait.
Ni chelat a márgnima adrollat a mororgui. , 5
is err tliren tairpech is cur cain cathbúadach
is glond catba choraramaig. is mortcend do ilslúagaib.
is riatai di rathbriugad. is triath tailc tuuthgaile.
Conid de imrolaim-se comraind curadmiri fris
is dimbúaid sceoil." 10
Diamb. s.
72. Ro ansät iud óic día n-imratib ocus dia radsechaib.
Ro soich iarom co praind ocus co tomaltus dóib, ocus iss e
Sualdaim mac Roig athair Conculaind fessin ro fntbaig Ultu
ind aidchi sin. Ro linad iarom ind aradach dabarli Concbo- 15
hair dóib. Dobretba a cuit immorro inna fiadnaisi lar sudiu,
ocus tiagait na rondairi dia raind. (p. 110*;) La sodain ro
gabsat iud randaire in curadrair asin raind ar thús. „Cid na
tabraid in caMiadmir ucut" ar Dubtach Doeltengad „do chu-
raid úrdalta, úair ní thudchatar in triar ucut o rig Criiachan caw 20
chomartha n-derb leó do tbabairt in curadmire do neoch dib."
73. Affraig Loegaire BnadacJi la sodain ocus túargaib
in cuach creduma ocus én airgit for a lar. „Is lim-sa in cau-
Tadmir" for se „ocus ni chosna nech frim he". „Ni bá lat",
dorardusi die Glossen i. dochur i. trenfer, die aber zu den vorhergehenden
Wörtern gehören werden. 4 andiaig err sencarpait Eg. 5 Ni chelat
a márgnima am. Eg. adrollat: i. innisit LU. atrulat a moroirgne Eg.
G is err tren tairptech Eg.
Cap. 72. 12 and oicc iarom Eg. 13 Ro soich iarom co roind
ocus dail doib ocus ro linad iaroi?i an uradac/i dabach Concubmr doib
CO ro bo lan do linw- seim somesc ocus ise Subalta?» mac Roigh
athafr Concul. fessin ro frithail an ag sin. Tohreth immorro a cuit ina
b-fiadnuse iarom ocus tiegoit na randairige dia roind. Lasodaw Eg.
15 aigchi LU. 18 arthús am. Eg. 20 ni tangatar in triar n-ugat Eg.
21 n-derb ag nech dib iman cnradmir Eg.
Cap. 73. 24 Ni ba lat im ar C. C. Eg.
19*
292 IX Fled Bricrend.
for Conall Gemach, „ni hinund comartha tucsam lind". Cuach
creduma tucaisiu, cuach findruini immorro thucusa. Is réil
asmded* fil etorro, conid lim-sa in caur athmir." „Ni ba la
nechtar de eter" for Cuculainn, ocus atafraig side la sodain
5 ocus asbert: „Ni tucsaid comartha tairces churathmir dúib",
for se, „acht nirb áil don rig ocus don rigain cusa rancaibair
tullem ecraiti frib atiwd hi iend. * Ni mó daw a ein frib" ol
se „indás na tucsaid úadib. Bid lim-sa immorro" for se „in
cnrathmir, úair is mé tliuc comartha suachnid sech cach."
10 74. Tanócaib súas la sodain in cuach n-dercóir ocus én
" do liic logmair for a lár ocus cutrwmma a da sula do dracoin,
conid n-acatár mathi \Jlad uli im Concobwr mac Nessa. „Is
mesi iarom" for se „dligßs a caurathmir, acht mani brister
anfir form". „Cotmidem uli" ol Conchohur ocus Fergus ocus
15 ol mathi UIíííZ ol chena, „is let a csiur athmir a breith Ailella
ocus Med&a". „Tong a toing mo ihuath", for Loegaire ocus for
Conall Cernach, „ni cuach cen chreic dait in cuach thucais,
ar ro bói di sétaib ocus mainib it selbse. Iss ed doratais airi
do Ailill ocus do Med&, ar na ructha dobag it cend, ocus na
20 tarta in csLurathmir do neoch aili ar do bélaib". „Tong a toing
mo thuath'', for Conall Cernach, „ni ba breth in breth rucad
and, ocus ni ba lat in curathtnir." Cotn-erig cach dib diaraili
la sodain cusna claidbib nochtaib. Tothset Concobwr ocus
Fergus etorro iar sudiu. Tollécet alláma sís fó chétóir ocus
25 doberat a claidbi ina trúallib. „Anaid", ol Sencha, „denaid
mo ríar-sa". „Dogenam" or iat.
75. „Eircid co Budi mac m-Bain" for se „co a áth, ocus
1 lind om. Eg. 3 ni ba ra nechtar fa triar itir ol C. Eg.
5 ocus asbeí't om. Eg. c ol se Eg. 7 Ni mo dow a chin frib
or se ol tas a tucsaidh uad Eg.
Cap. 74. 12 mac Nessa om. Eg. u Cotmideth- ar C. Eg.
15 olchena om. Eg. ic tongusse i toing mo {sie) ar L. B. Eg. 23 laso-
dain om. Eg. gusna cloidmib nochtaib ina lamaib Eg. donoet Concobur
ocus Fergus etorra iarsuidiu. DoUecet Eg. 20 dodenam ol siat Eg.
Caj). 75—78. Die Expedition zu Bude fehlt in Eg.
IX Fled Bricrend. 293
dogéna íor m-brethugiid". Lotar iarom a triur churad co
tech m-Budi ocus adfiadat dó a toisc ocus a n-imresain immá
tudchatar. „Nach dernad etercert diiib hi Cruacliain K.i la
hAilill ocus la Meidb?" ol Budi. „Do rigned om", for Cúcu-
lainn, „ocus ni daimet ind fir lit fair eter." „Ni didemam 5
om", oldat ind fii* aili, „ar ni breth eter ani rucad diin." „Ni
hansa do nach aili ior m-brethugud daw", ol Budi, „in tan na
hantai for cocertad Medba ocus kiXella. Ata lim" for Budi
„nech folimathar for m-brethugud, i. Uath mac Imomain fil
oc á loch. Do dúib iarom dia saichthin, ocus dogena for 10
cocertad." (p. 110^:) Fer cwmachta mori da« in t-Uath mac
Imomain sin, notolbad in cach rieht ba halic leis ocus no Ko^^'
gniad druidechta ocus Ci^rta commain. Ba sé sin daw in siriti
on ainmnigthi/- Belach Muni in t-Siriti, ocus is de atberthe in
siriti de ar a met no delbad i n-ilrechtaib. 15
76. Rancatár iarom co Uath co a loch, ocus fiadu o Budi
leó. Atfíadat iarom do Uath ani má tudchatar dia saigthiu.
Asbert Uath friu, nod lemad a m-brethugud, acht co n-daimtis
nammá for a breith. „Fodémam" or iat. Fonaiscid forro.
„Ata cennach lim-sa", for se, „ocus cé bé uab-si comallas frim- 20
sa he, bid he beras in curadmir". „Cinnas cennaig sin?" for
siat. „Biáil fil lim-sa", for se, „ocus a tabairt illáim neich
uaib-si, ocus mo chend do beim dim-sa iudiu, ocus me-si dia
beim de-sium imbárach".
77. Asberat immorro Conall ocus hoQgaire, na dingentais 25
in cennach sin, ar ni bói occo-som do chiimachta a m-bith beó
iarna n-dichennad, acht mani ra bi oca-som. Obbsat iarom fair
*
Conall ocus LoegmVe in cennach sin. Ciatberat araili libair,
CO n-de«sat cennach fris, i. Loegaw-e do beim a chind de in
cétla ocus a imgabáil dó, ocus Conall dia imgabail on mud 30
chetna. Atbert iromorro Cuculainn, co n-diugned cennach
fris, dia tuctha do in curadmir. Atbe>-tsat immorro Conall
ocus Loegaire, co leicfitis do in cviradmir, dia n-dernad cen-
nach fri Uath. Fonaiscid Cuchulainn forro-som cew caradmir
294 IX Fled Bricrend.
do chosnam, dia n-dernad cennach fri Uath. Fonaisccit-sium
fair-sium daw a dénam iü cennaig. Dobeir Uath a chend
forsin lic do Choinculaind (i. iar cor do brechta hi fsebur in
belse), ocus dounsi Cuculainn beim da biáil fein do, co to-
5 pacht a chend de. Luid iarom fon loch uadib, ocus a bial
ocus a chend na ucht.
78. Tic iarom arabarach dia saichtin ocus no sinithar
Cuculainn do forsin licc. Tairnid. fo thri in m-bial for a
munel ocus a cúl rempi. „Atrai a Cuchulainn!" for Uath,
10 „rigi Isech ii-Erenn duit ocus in curadmir cen chosnam".
Lotar do a triur churad co hEmain iar tain, ocus nir daimset
ind iir aili do Coinculainn in breth rod n-ucad do. Bói in
t-imcosnam cetna beius imón curadmir. Ba si comairli Vlad
iorro áa,n a cur do saigid Conroi dia m-brethugud. Fsémit-
15 sium daw ani hi sin.
79. DoUotar iar sin sin matin arnabárach a triur churad
CO cathraig Conroi, i. Cuculaimi ocus Conall ocus Loegaire.
Scorit a carpÍM i n-dorus na csithrach iar sin ocus tiagait isa
rigthech, ocus ferais fselti móir friu Blathnath ingen Mind ben
20 Conroi maic Dairi, ocus ni ra bi Cúroí hi fus ar a cind ind
aidchi sin, ocus ro Mir co ticfaitis, ocus foracaib comarle
lasin mnái im réir na curad, co tisad don turus, dia n-dechaid
sair hi tirib Scithiach, fo bith ni ro derg Curui a claide& i n-
3 Die in Parenthese gesetzten Worte stehen in der Handschrift am
Bande neben Dobeir.
Cap. 78. 8 Cucl- Lü.
Cap. 79 — 91. Die Expedition zu Curoi hat Eg. nicht unmittelbar
hinter Dodenam ol siat (Gap. 74), sondern dazivisehen steht das Stück,
welches den Capiteln 33 — 41 entspricht.
Cap. 79. 17 Dollotar isin maitin arabaracli a triur curad i. Cu.
ocus Con. ocus L. co cathraig Conroi. Scuirit a cairpti andorus
na cathrach iarsuidiu ocus tiagait isin rigtech ocus ferais Blathnait I.
Mind ben Conrui failte friu Eg. 20 ar a cind om. Eg. 21 ocus ro
fitir ricfaitis Eg. forfagaib Eg. 22 co tised Eg. ar a n-dechaid Eg.
23 sceitia Eg.
IX Fled Bricrend. 295
Erind, o ro gab gaisced co n-deochaid bás, ocus nocbo dechaid
biad u-Erend iuna beólu, cein ro m-boi ina bctbaid, (p. 111'*:)
0 roptar slána a secbt m-bliadím, úair ni ro thallastar a úaiU
uach a aUud nach a airechas nach a borrfad nach a nert
nach a chalmatus i n-Erind. Bói immorro in ben dia reir co 5
fothrocud ocus co folcud ocus co lennaib iiimescaib ocus co
n-dérgodaib sainamraib, comtar budig.
80. 0 thánic dóib iarom co dérgud, asbert in ben friú iar
sudiu, cach fer dib a aidchi do fairi na cathrach, co tissad
Cuinii, „ocus dan", or si, „is amlaid atrubairt Cúruí, a fari 10
dúib iar n-sesaib." Cipé aird do airdib in domain tra i m-beth
Curui, docháineth for a chatraig cach n-aidchi, co m-bo de-
mithir bróin mulind, conlia fogbaithe addorus do grés iar
fuiwud n-grme.
81. Luid iarom hoegaire Bnadach dond faire in chét- 15
aidche, úair is he ba sinser dóib a triúr. Ro bói isin t-sudiu
faire iar sudiu co dered na haidche, connaca in scath chuci
aniar rodarc a sula co fota dond farrci. Ba dímór ocus ba
grainni ocus ba úathmar iaiss in scáith (sie), ar indar lais ro
siacht corrici ethiar* a arddi, ocus ba fodeirc do folés na 20
farrci fo a gabul. Is amlaid tanic a doch«<m ocus lán a da
glac lais do lommanaib darach, ocus ro bói eire cuinge sesrige
in cech lomchrund dib, acus (sie) nir aitherracht beim do buw
1 nocho dechaid Stokes, Rem. on tlie Facs. p. 14, no dechaid Lü.
Facs. condechaiiZ bas ocus ni dechaid biad n-Erena ina beolu cein ro bui
ambethaid oropdar lan a VII m-bl. Eg. 3 a uaill nach a allad nach
a airdercus Eg. 4 nach a nert nach a uaill nach a calmatus Eg.
6 co foilc ocus fotracadh Eg. inmesc Eg. 7 sainemlaib comdar buide Eg.
Ca}). 80. 8 iarowi oni. Eg. isbert an ben friu iarsuidiu ara teised
cech fer dib oidchi do faire na catrach co tised Curoi ocus don ar si is
amlaiá adubert Curi a faire duib iarnaesaib. Cepe aird tra di airdib in
domain ambid Curoi no can (?) bris for an CAthraig comdar limaigth- broin
muilinn cona fogbaite a dorus dogress iar b-fuined n-grene. Eg.
Cap. 81. 15 L. B. iarom Eg. m sinnser Eg. ro om. Eg. n conaca Eg.
18 radarc a sula don farrgi Eg. 19 granda Eg. lais a met an scaith
ar andar lais ro siacht coruicce eithiar ara airdi Eg. 21 a dochwm om.
Eg. a di glac Eg. 23 nir aitherrech Eg. do buain chroind Eg.
296 IX Fled Bricrend.
chraind dib acht óen beim co claid«M&. Tolléci gécan díb
fair; leicthe LoegaiVe secha. Cóemclóid fó dí nó fó thrí ocus
ní ránic cnes ná scíath do Loegamw. Tolleci Loegaire daw
fair-seom gai ocus ní ránic hé.
5 82. Rigid-som a láim co Loegaire iar suidm. Bói tra
dia fot na lairise corro acht tar na teóra fuitbairbe ro bátár
etwrro ocond imdiburcud, conid iar sodaiii ro gab ina glaic.
Cíaf bo mór ocus cíar bo airegda tra Loegaire, tallastar i
n-óenglaic ind fir dod fánic, feib thallad mac bliadna, ocus
10 cotnomalt eter a dí bois iar sudiu, amal tairidnider fer fid-
chilli for tairidin. Tráth ba lethmarb iarom ind innas sin,
toUéci aurchor de la sodaiw tar cathir ammuig, co m-bói for
ind otruch i n-dorus ind rígthige, ocus nír oslaiced in cathir
and eter. Do ru ménatár ind fir aile tra ocus muiuter na
15 cathracÄ uli, ba leim ro leblaing-seom tarsin cathrai^ ammuich
dia fácbail forsna feraib aile.
83. A m-bátár and co deód lái co trath na faire, luid
Conall QjQvnach issa sudiu na fari, úair ba siniu, oldás Cuchu-
lainn. Fón innas cétna daw amaZ forcóemnacair do Loegamw
20 uli ind adaig thússech. In tresadaig Asm luid Cuculainn
isin sudi fari. Ba si sin tra adaig ro dálsat na Tri Glais
Sescind Úairbeóil, ocus Tri Biiagelltaig Breg ocus Tri Maie
2 leicthi L. secse fo di no fo tri ocus ni rainic cnes na sciath
do. ToUece L. ga fairsin. Eg.
Cap. 82. 5 Roich- sim a laim do L. Eg. 6 do fot na laime co
riacht Eg. futhairbe batar etorra oc imdiubragad conad Eg. 8 hai-
reda Eg. tarlas inn oen glaic ind fir don fainic Eg. lo condomeilt Eg.
tairnidth- fer fichille for tairidin Eg. ii ballethmarb Eg. 12 dollecce
urchar de tar cathraííjí amach Eg. 13 ni ro hoslaiged in cathraig (?) an
inb- sin itzV Eg. u Do ruimnitar Eg. i5 uli om. Eg. tar
c&thraig amuig Eg. 16 for na Eg.
Cap. 83. 18 issin suidiu Eg. ar ba sine oldas Cu. Dorala do don fon
indus ceina amal forccemnagar do L. an adaig thoiss Eg. 21 isi sudi iZJ.
luid C. issin suidiu Eg. Ba si sin tra agaid ro dalsat na triglais sescind
uarbeoil tri buageltaig Breg tri maic dorumair ceoil do orgain na ca-
tracli Eg.
IX FIed Bricrend. 297
Dommair cheóil dö orgain inna cathrach. Ba si daw adaig ro
bói hi taimgire don pheist ro bói isind loch hi fariad na
caXhrach fordiuglaim lochta in puirt uile eter dáine ocus indile.
84. Búi Cuculainn tra oc frithaire na haidche ocus
bátar míthurussa imda fair, (p, 111**:) Tráth bá medon aidcbe 5
do iarom, co ciiala in fothrond chuci. „Alla alla", for Cucu-
lainn, „cia fil alla! más tat carait, connámusnágat, mas tat
uámait, commosralat !" Conggairet gainn n-amnas faii* la so-
dain. Conclith Cuculainn forro iarom, conidammarb tarraid
tsilam a nmhur. Ataig in cendáil occo isin sudi faire mod 10
nad mod in desid inna sudiu. Conggair nonhur aile fair. Ro
marb tra na tri nowboru fó an innas cétna, co n-demas óen-
chamd dib eter cendail ocus fodbu.
85. Amal ro m-bói and iar sudiu co dered na haidche
ocus ba seith ocus ba torsech ocus ba mertnech, co cúala 15
cwmgabáil in locha i n-airddi, amal bid fótrond fairrci dimóre.
Ni fordámair trá a bruth cacha ra ba di mét a thwrse cen techt
do descin in delmse móir ro chuala, co n-acca in comerge do-
rigni in pheist. Dóig leis Aan ro bói tricha, cubat inne uasind
loch. Tos n-uargaib súas iar sudiu isin n-aer ocus ro leblaing 20
dochom na cathrach ocus adrolaic a béolu, co n-dechsad óen
na rigthige inna cróes.
86. Foraithmewatar-som la sodain a foramcliss, ocus
1 daw om. Eg. z fordiuchlaim Eg.
Cap. 84. á ag frithfaire na haidce ocus batar imthurusa imíía
fair Eg. 6 Alla alla or Cu. cia fil alla mas tat carait conamasnagat
mas dait uamait couamusralat Eg. 8 gair n-amnus fair, lassodain conclich
Cu. forru conad marb tarraid talom a nonbur Eg. ii indeiss Eg.
congarat nonbur aile Eg. 12 na tri nonbair Eg. sen carn Eg.
13 fadba Eg.
Cap. 85. 14 Am (?) ro bui Eg. 15 meirtnech Eg. mertrech LU.
CO cualrt comgair Eg. n Ni fordamair tra a bruth ce ro bai do meit
a toirsi cen techt do deicsin an delma moir ro chual- Eg. 18 do roine
in pesi Eg. 19 Doigh lais ro bui tricJm cubat di uassan loch. Dusnuar-
coib s!(«s iarsuidiu isind aieor Eg. 21 adroilg a beolu condechsat sen
na rigtoigi for craes Eg.
Cap. 86. 23 Am (?) ro bui Forraitmgdorsom Eg.
298 IX Fled Bricrend.
lingtlii i n-ardi, cor bo liiathidir rethir fuinnema imón peist
immá cuaird. ladaid a da glaicc immá brágit iar suidm
ocus ro rigi a láim corrici ina cróes, co tóerbaig a cride este,
CO n-darala liad for ialmain, co torcliair beim u-asclaing don
5 pbeist asind áer, co ra be for lár. Imbeir Cuculainn in clai-
áeh fuirre, co n-derna minmirend di, ocus doheir a cend co ra
bi oca isin t-sudi faire ocon chendail aile.
87. Tráth ro m-boi and iar suidiu ossé aithbriste trog
isin dedoil na maitne, co n-acca in scáth chuci aniar dond
10 arrci et reliqua. „Bid olc ind adaig" ol se. „Bid messu dait-
siu a bachlaig" ol Cuculainn. La sodain tolléci gégán díb
fair. Léicthi Cuchulainn. Coemclóid fó dí nó fó thri, ocus ni
vanic cnes na scíath do Choinculainn. Tolléci Cuculainn
gai fair-seom daw ocus ni ranic. Rigid-som a láim co Coin-
15 culainn iar suidÍM día gabáil ina glaic, snaal ro gab na firu
aile. Focbeird Cuculainn cor n-iach n-eirred de la sodain,
ocus forathmewadar a foramclis, ocus a claideö nocht liasa
mulluch, cor bo lúathithir fíamuin, ossé etarbúas imbi imma
cúaird, conid derna rothbúali* de. „Anmain in anmain a
20 Chuchulainn!" or se. „Tabar mo thridrindrosc * dam daw" ol
Cuculainn. „Rot bíat" ol se „feib dothaíset lattaiwáil *". |„Ríge
Isech lí-Erend dam on trath-sa ocus in csiuradmlr ceii cbosnam
frim ocus tús dommo mnái ría mnáib Vlad uli do gres". „Rot
2 a di laim ima bragait iarsuidiu ocus ro ding a lam coricce a
gualainn ina crses co torbaig a croide eiste co torlaicc uad for talmoin
CO torcair beim n-asclain don peíst asin aieor co roibe for talm«m. Im-
rid C. Eg. 6 mínmirenda Eg. ocus dombe (?) a cend di co roibe
aice Eg.
Cap. 87. 8 ocus se Eg. 9 isin degoil na mainde confaca Eg. don
fairrge et réliqua Eg. ii tollece Eg. 12 leicti Cu. sechu caemclaid Eg.
13 DoUeice Eg. 14 dan om. Eg. sine sium a laim Eg. 17 foraithme-
watar Eg. 18 ossé ovi. Eg. conderwa retarbbura (?) de Eg. 19 An-
main an anmam Eg. 20 Mo tri drinwroisc dam ar Cu. Rot mbia ol se feib
dotissait la tanail Eg. 23 Rotmbia ol se. Lasodam ni fit«* Cu. cia
luid Eg. In LU. steht der Funkt hinter fó chetóir.
IX Fled Bricrend. 299
bia" ol se la sodain fo chetóir. Ní fitir, cía arluíd úad inti
ro bói oc a acallaim.
88. Immóíadi inna mewmain iar suidíw alléim docliúatár
a ás comtha tarsin csdliraig, ar bá mór ocus bá lethau ocus
bá hard alléim. Ba dóig lais-seom tra, co m-bad ó lémum (sie) 5
dochúatár ind laith gaile tairse. Dammidetbar fá dí día lé-
maim ocus forémid. „Mairg dorumalt a n-imned dorumalt-sa
cus trath-sa imma csLXiradmír" ol Cuculainn „ocus a techt
úaim la féimmed ind lemme dochúatár ind fir aile!" Bá sí tra
bséthir dogéni Cuculainn oc na imratib-se. (p. 112*:) No ein- 10
ged for a cbúlu etarbúas fot n-aurcbora on cathraig. Do cinged
daw etarbúas dorisi asin baliu hi tairiseí?, co m-benad a tbul
cind frisin coihraig. No linged daw i n-arddi in fecbt n-aile,
CO m-bo foderc dó aní no bíd isin caihraig uli. No theiged
dsLn in fecht n-aile isin talmain connici a glún ar tbrommi a 15
brotha ocus a neirt. In fecht n-aile dan ní thíscad a drucht
do rind ind feóir ar denmni ind aicnid ocus lúthige ind láthair
ocus méit na gaile. Lasin n-adabair ocus lasin siabrad ro
síabrad immi, fecht n-óen and cingtbi-seom tarsin cathraig
amnauig, corra bi thall immedón na csáhracJi i n-dorus ind 20
rígthige. Atá inad a da traiged isind lic fil for lár na cath-
rach, bale irra bi imdorus ind rígtaige. Téit isa tech la sodain
ocus tolléic a osnaid.
89. Is and asbert Bláthnat ingen Mind hen Conroí: „Ní
Cap. 88. 3 Imroraidi Eg. rochuatar Eg. 5 in leim ocus doig
laisium tra ba do leim dochuatar an laith gaile tairsiu. Domidethar
fa di an leim ocus forem. Maircc dorn rumalt ind imned do rumaltsa Eg.
8 ol Cuch. om. Eg. 9 uaim anossa Eg. 10 bsethair dongne Eg.
oc na imratib se om. Eg. 11 for a culaib Eg. fot n-urchair Eg.
dow doridisi etarbuas assan baile atairissed Eg. 13 No ling anairdi a
b-fechtus n-aile co teigeadh isin t&hnoin cotice a glun Eg. 17 a dein-
mne Eg. ar demni LU. luthaige in lath- ocus med na gaile lassan
siabf sin ro siabrad uime Eg. 19 cingte sium Eg. 22 astech Eg.
23 doUecc a osíí as Eg.
Cap. 89. 24 Blathnait ingen Meind Eg. No hosü iar mebaii Eg.
300 IX Fled Bricrend.
hosnad iar mbebail cm", or si, „is osnad iar m-buaid ocus
. coscor". Ro fitir ingen rig Insi Fer Falga trá a n-dodoraid (sie)
tarraid Coinculainn isind aidchi sin. Nir bo chian da** iar sin,
CO n-accatár Coinroí chucu isa tech, ocus bratgaisced na tri
5 ndwbor ro marb Cuculainn laiss ocus a cindu ocus cend na
biasta. Asbert la sodain iar cor na cendaile de asa ucht for
Iar in tige: „Ba gilla comadas" or se „do faire duine rig do
grés in gilla sa, at a chomrama óenaidcbe so ule. Ani immá
tudchaibair imresain", ol se „imma cimradmir, is la Coincu-
10 lainn iar firinne ar bélaib óc n-Erenn uile he. Cia beth nech
bas chalmu and", or se, „ni fil ro sia lin comram friss." Isi
breth ruc Curui doib iar suidw, in csiurathmir do Coinculainn
ocus lathus gaile Góedel uile, ocus tús ,día mnái ría mnaib
Vlad uile bi tech n-óil, ocus dobert secJd cwmala di ór ocus
15 airgeí dó illúag in gníma óenaidcbi dod rigni.
90. Celebrait iar suidm do Choinruí ocus dollotar co
n-demetár* Emain Macha a triúr ria n-deód lái. Tráth tánic
dóib iar suidm co roind ocus dáil, ro gabsat na rannaire in
caurathmír cona fodai di lind riasind roind, coira bi ocaib
20 for leth. „Is derb lind tra", or Bubthach Dóeltenga, „ni fil
imchosnam lib innocbt imma coMvathmir. Ro lámair brethugud
dúib intí ráncaibair". Asbertatar in fíaulach aile fri Coincu-
lainn iar suidÍM, ni thardad in csMratJimir do neoch dib sech
a cbéli. Mád in ra brethaigestar immorro Cúruí dóib a triúr,
25 ní ardamair ní de eter do Choinculainn, o rancatar Eraam
1 acht is Eg. 2 Ron ütir Eg. indsi bfej-falgai andof tarraid Cu. Eg.
4 con facatar Eg. Conroi LU. chucta isin tech Eg. 5 cinda Eg. cind-
nu LU. na peiste Eg. e Isbert iarsodain Eg. 7 comadus dfaire Eg.
8 ada comrama senaidche annso uile. indi ima tudcabair imreiisi ol se
iman cur Eg. 10 uile he om. Eg. Cia beith neich bus calma ann
ar se atassam ni b-fuil nech ro sia lin comram. Isi breth Eg.
12 iar sodain Eg. 13 uile om. Eg. 14 dombert Eg. 15 dorindi Eg.
Cap. 90. 16 co fedatar (?) an Em. Mach« Eg. 19 cona fotug do
liuw iarsan roind co roibe ocaib for leith Eg. 21 imman cur. Ro lamair
bur m-hretlmgtid inti rangabair. Ismbe7tatar Eg. 23 do nech scch a
ceile Eg. 24 Mad an ro brethaigestar immorro Curui doib a triur ni
ardamair ni de do C. 0 rangatar Emam Machse Ey.
IX Fled Bricrend. 301
Maca. Asbert Cúculainn la sodain, nár bu santach fair
GSíurathmír do chosnam eter, fo bith nár bu mó a solod donti
dia tibcrtha he oldás a dolod. 0 sin ni ro rannad csxurathimr
and, CO tánic cennacb ind rúanada i n-Emain ^lacha.
Cennach ind ßuauada iiiso. 5
91. Fect n-and do Vltaib i n-Emain Macba iar scis
óenaig ocus cluchi dolluid ConcJiohur ocus Fergus Mac Róig
ocus mathi JJlad ol cbena asin cluchemaig ammuig, co n-de-
(p. 112^:) setar thall isin Crsebrúaid Conchobmr. Ni ra bi
Cuculainu and na Conall Cernach na hoegaire Búadach ind 10
aidchi sin. Batár immorro formna lath n-gaile fer n-ülad ol
chena. Amal ro bátar and trath nóna deód lái, co n-accatar
bachlach mór forgi*ainne chucu isa tech. ludar leó, ni ra bi
la Ultu lath gaile ro sassad leth méite fair. Bá úathmar ocus
bá granni a innas in bachlaig. Seuchodal fria chnes ocus 15
brat dub lachtna imbi, ocus dos bili mór fair, méit gamlias
hi tallat trichait n-gamna. Siiili cichurda budi inna cind, méit
chore ro daim cechtar de na da sula sin fria chend anechtair.
Remithir dóit láma neich aile cach mér dia méraib. Cepp ina
láim chli irraibe ere fichet cuinge do damaib. Biáil ina láim 20
deis i n-deochatár tri coecait bnithdanma, búi feidm chuinge
sesrige ina samthaig, no thescbad finna fri gaith ar altnidecht.
92. Dolluid fond ecosc sin, corra bi inna sessom i m-bun
1 Asmbert Eg. nir bo saut . . fair curadmir do chosnam itir fo bith
nir bo Eg. 3 tibairthie Eg. 5 Cenach in ruanada ind sis Eg.
Cap. 91. Von hier ah (fol 25» die letzten Zeilen) ist in Eg. nicht
mehr alles lesbar. 11 and ol cenai Eg. 12 confacatar Eg. 13 Arindar
leo ni ra ba do UI lat n-gaile ro soigeá le . . Eg. 15 Sencodal Eg.
16 mett n-gaimlies a tallait trichae n-gaimen Eg. 18 frie air . . .
aneachtar Eg. 19 Remithir doid laime Eg. cep ina laim cli . . . .
ere fichid cuiggi biail Eg. 21 an dechatar tricha bruithemna.
Bai feidm feisrige ina samtaig Eg. 22 no thescbad bis altnidecht
om. Eg.
Cap. 92. 23 a m-bun na gabla Eg.
302 IX Fled Bricrend.
na gabla ro bói hi ciund tened. „In cumce * in taige duit ale"
or Duhthach Dóeltengad frisin m-bachlach, „in tan nád fagbai
inad aile and, acht beitb i m-bun na gabZa, manid caindle-
óracht in tige as áil duit do chosnam, acht namá bid mó bas
5 lösend don tig oldás bas suillse don tegluch." „Cid he mo
dán dsbn, bes cot midfider cachä bé dim airddi, co m-bad
coIt (?) a suillsi don tegluch ocus conná bad losend don tig.
93. Acht namá," or se „ni he mo dan do gres, atát dána lim
chena. Ani dia tudchad cuingid immorro", ol se, „no con fiiar
10 i n-Érind nach i n-Alpain nach i n-Eoroip nach i n-Aifraic
nach i n-Assia co Grecia ocus Scithia ocus Insi Orc ocus
Colomna Ercoil ocus Tor m-Bregoind ocus Insi Gaid nech no
chomollad fir fer frim imbi. Uair ro ucsaid-se for n-\]\aid"
or se „do sluagaib na tiri sin ule ar graiw ocus greit ocus
15 gaisced, ar airechas ocus uaill ocus ordan, ar firinne ocus feie
ocus febas, fagabar uaib óenfer chomallas frim-sa in ceist
immátú."
94. „Ni cóir ém enech cóicid do brith*^' or Fergus mac
Róich „arái óenfir dothesbaid díb oc denam anenig, ocus bes
20 ni pe nessu éc do suidm oldás dait-siu". „Ni oc a imgabail sin
daw atúsa" ol se. „Finnamár dan do cheist" ol Fergus mac
Róig. „Acht cor damthar fir fer dam" ol se „atbeV." „Is cóir
1 In cuinge Eg. 2 Dubtach dseltenga in tan nach fagbaid Eg.
3 In LU. hinter aile and ein PunM, dann erst wieder hinter don tegluch
lin. 5. munad cainleoracht Eg. 4 is ail Eg. 5 bus a soillsi don
teglach uile Eg. Cid e mo dan ol se cotmidfither cachambe do airdi
{das folgende ist undeutlich). Eg.
Cap. 93. 9 An ni dia tudchaiZ chuince Eg. nochan fuarus Eg.
11 indsi höre Eg. 12 ocus co tor m-bregaind Eg. Insi (?) gaith Eg. no
chom allfad Eg. 14 na tire sin aile Eg. ar grain Eg. Ein Aspirations-
zeichen über der Abkürzung für gra LU. 15 ocus airechus ar uaill
ocus ar ordan ocus firine ar feie ocus innracus ocus febas Eg.
16 comaillfes breith- frimb in ceist imma tu. Eg.
Cap. 94. 19 arai . . fir do tesbaid dib oc denam Eg. 20 nib
nessaw Eg. Ni oco imgabail atusa don ol se indissin Eg. 21 tra do
cest Eg. 22 Acht co rodaiwither Eg. addaber Eg.
IX Fled Bricrend.
303
fír fer do chomollod immorro" or Sencha mac kilella, „ar ni
fii' fer do slüag mór inuinterda brisiud for óenfer na n-aichnid
etorro, ocns bád dóig lind daw", ol Sencha, „mád cos trath
sa fogebthá óenfer, dot dingbad-su sunna. „Facbaim Concobwr
fri láim", ol se, „dáig a rige, ocus facbaim Fergus mac Róig,
dáig a cotéchta, ocus cipé díb" or se „lasiiwsétar * cen mothá
in dís sin, tat co tallur-sa a chend de innoclit ocus co talla . .
Anhang I.
Die Reihenfolge der Stücke im Egertoii Manuseript.
Egerton 93, fol 20—25:
Fol. 20. 21. . . fogartar do iarum
l)is comrac frie oenfer {fol. 20 endet:
coeca ban cechtär de, Cap. 25).
Maith tra ar Concobar is lor ata-
thai ag air imdell Brie. Tucthar
biedh issin tech ocus coiscter ind
imorran co tair an fled. Dogniter
samlöid, ba saim doib iarsuidm co
cend tri la ocus tri n-aidchi.
Fol. 21. 22. Toichim Ulat? do
Cniacham Ae bis do gach fer dib
cech n-oidche {fol. 21 endet: lia
acm icemna, Cap. 48).
Fol. 22. Dobreth roghw bis Mol-
sat ind oig im sodain Coinculainn.
Fol. 22. 23. Luid iarom Oilill bis
don teglach uili (fol. 22 endet: do-
berta brecc, Cap. 61).
Lebor na hUidre:
Cap. 13—32 . . forócrad do Bri-
crind bis comrac fri oenfer.
feJilt.
Cap. 42 — 56 Tochim Ulad do
Cruachain bis do cach fir dib cach
n-aidche.
Cap. 63— 65. Dobretha rogu doib
bis Molsat ind óic dan Coinculainn
im sodain.
Cap. 58—62. Luid iarom Ailill
bis don tegluch uli.
1 do chomallad friut ar Sencha m. Oil. Eg. 2 muintermail (?)
bris Eg. nanaithgne Eg. 3 ocus ba doig lind ar Sencha Eg. 4 do
dingbä suü (?) Eg. Fagbaim si do» Eg. 5 fria laim Eg. 6 Et
cid be dib Eg. lasmeit- oder lasineit- Eg. cenmotha in diassin taet co
tallarsa a cend de anocht ocus co tallassa dimsa amarach dag. Aelmlich
lin. 24: anocht ocus co tallasa dimsa amarach dadaid. Die Seite hat in
Eg. 44 Zeilen, von lin. 28 an hat Mr. Miller nur noch vereinzelte
Wörter erkennen können.
304
IX Fled Brícrend.
Fol 23. Eirgid ar Medb Us Do-
denam ol siat.
Fol. 23. 24. Isi mo riar-sa or
Sencha uair nach lamtar bur m-
brethugud innacb baile oile, eirgid
CO Conri his innsoighid co Conroi
mac Daire, for Sencha, anaid la
breith n-aile co ristai uair lemaid
bur m-brethugud in bur b-fiadhnuse
{fol. 23 endet: trom tiug dobor,
Cap. 36).
Fol. 24. 25. Dollotar isin maitin his
CO tainic in ruanada {siel) co Emain
Machae {fol. 24 endet: a croide eiste
co torlaicc, Cap. 86).
Fol. 25. Cennach in Ruanada ind
sis his cotallarsa a cend de inocht
ocus CO tallassa {fol. 25^ lin. 20) . .
Cap. 66—74. Eircid ol Medb Us
Dogenam or iat.
Cap. 33 — 41. Immacomarnic tra
dóib débaid do denam imman cur-
admir doridisi, dogni Concobur ocus
mathi Ulad olchena a n-etrain co
ro glethe a m-brethugud. Eircid
for Concobur cussin fer folimathar
for n-etrain co Coinroi mac n-Dairi
his do saichtin Conroi ma*c Dairi.
Cap. 79—90. Dollotar iarsin sin
matin his co tanic cennach ind
ruanada i n-Emain Macha.
Cap. 91 — 94. Cennach ind Rua-
nada inso his CO tallur-sa a chend
de innocht ocus co talla . . .
Anhang IL
Eigenthtimliclikeiten des Egerton Mauuscripts.
Aehnlich wie S. 82 und S. 109 cliar akter isire ich auch hier die
Schreibweise der nur in Auszügen mitgetheilten Handschrift. Was mir
von derselben vorliegt, habe ich S. 236 angegeben. Alte und neue
Schreibung geht auch hier bunt durch einander, ohne festes Gesetz: bald
folgte der Schreiber seiner aus alter Tradition stammenden Quelle, bald
schrieb er, wie er sprach.
1. Media statt der altirischen unaspirirten Tenuis: cugam {altir.
cucom), ag neben ac und oc, co rüg, forcoemnagar, coxgid, tangatar, gegan,
sgith, cosgrach; gan neben cen, gusandiu, gusan maigin; coiwdar {für
combatar), med, meid, ag oirfideíí, cudrumus. Häufig jedoch ist die
Tenuis gewahrt, oft doppelt geschrieben tollecce, rainicc, ron uccsat,
colleicc, chuicce, anaitt; cacae {Gen. S.).
Allerdings steht cc vereinzelt für g: in ticce {altir. tige).
2. Media nach Vocalen aspirirt {selten so geschrieben, aber überall
als Spirant gesprochen, wie die unter 3 zusammengestellten Wörter
beweisen): lighe, biedh, luidh, slighiti, adhaid, do ghal. Daher d vor ch
geschwunden in: dar fichille {Schachbrett), fer fichille.
3. g für d: arslaig, indiaig, druigechta; d für g: im immarbaid'
aa m-ban, iarfoidis, adhaid und öfter agaid für altir. adaig.
IX Fled Bricrend. 305
4. Vereinzelt gh für th: luaighithir; th für ch: ro selaith {er schlich),
ro scaith.
5. p für b: oft in aspert «wa peist, peiste; vereinzelt in coi^^lethar
delpai {Cap. 24), Alpain, Medp, Duptach, Concopur, co huponn, cep, ce
pe, CO cernaip {Dat. PI). Dazu in impide, carpat, Eoraip.
6. u {d. i. \) für b: ina laurad, la faoura {beide Male u mit der
Abkürzung für ra darüber).
7. bf und vereinzelt gc für anlautendes f rmd c nach Wörtern,
die ursprünglich auf einen Nasal ausgingen: iar b^fuined n-grene, iar
b-firindi, iar b-fagbail, in bur b-fiadhnuse, a b-fecht so {neben in fecht n-
aile), a b-fechtus n-aile ; ar a g-ciunn. Zweimal habe ich auch ni b-fuil notirt.
8. nd für nn bereits in LU. häufig. Vereinzelt in Eg. mb für mm:
frimb; Ud für 11: Conalld, am Ende einer Zeile sogar Conallt {Cap. 70).
9. Verdoppelung von n, r, 1 vor folgendem Consonanten: sinnser,
toirrsech, a coilltib {in Wäldern). Hierher wohl auch indso für
älteres inso.
10. Prothetisches f vor vocalischem Anlaut: faicsin, faire, don-fainic,
comfocuis, for-fagaib.
11. Die Silbe cod- ist einige Male durch die Abkürzung für lat.
qnod ausgedrückt: quodlad {altir. cotlud schlafen).
12. ea und eu nicht selten für e: fear, leath, dearg, cichsead; feur,
teuch (häufig), conteuchatar, fleud, saitheuch, na da euch, forbreucca.
13. Vereinzelt io für i: fior.
14. Vereinzelt ao für altir. oi, oe: Caortawn, saorlighe, Cruachan
Aoi. Gewöhnlich ae: aen, mael, aes. Dafür vereinzelt e: en, re hen-
cairptib.
15. Vereinzelt au für ii: daun; au für a: auntsa {Cap. 26), atare-
gaut, dorautsat.
16. ie für ia: eie, ier, ierom, bied, die turgbail, die meraib, coua
ech rietae, in Lieth Mace, ro siechtatar, gaimlies, ro riestrad.
17. oi für ai in Silben, deren ursprüngliches a durch den dünnen
Vocal der folgenden Silbe beeinflusst worden ist: Oilill, oile, aroile,
cloidem, a da troiged, oidchi, croide, tuarcoib, tuargoibset, namoit, co
talmoin, Emoin, d'feroib.
18. ae für ai in Silben, deren ursprüngliches a durch den dünnen
Vocal der folgenden Silbe beeinflusst worden ist: umsede, iarnaedib, mac
n-Daere, iar riechtaen, conacae, ro bae, combae. Vereinzelt ele für alle.
^ 19. or für ar im Auslaut: ochsathor, atgenaipor, dollotor, fetamor,
siachtator, cechtorde na da sulse.
20
306 IX Fled Bricrend.
20. es für is im Auslaut: cuires, eirges, tuirlinges {neben tairlingis);
vereinzelter us für as: riadus (3. Sg. rel.).
21. Vocalisch auslautende Formen schwanken sehr in der Art des
Vocals. Die Nachbarlaute der Reihe i e (ae) (ai) a (o) u wechseln mit
einander ohne Gesetz; ae ai und o sind in Parenthese gesetzt, um anzu-
deuten, dass auch e und a, ae und a, u und a mit einander wechseln:
na hechu, na heocha, cinda, na fira ele, cen na niula {Acc. Plur.); ind
leime, beime, an delma {Gen. S.); tigi, ticce {Gen. S.); form, etorra,
chucta; dile, messse {Compar.); arcena, oicenai. Doch scheint diese
Handschrift eine geioisse Vorliebe für ae im Auslaut zu haben: lochae,
cacae, Machae, ua cestae, cruaidae {Gen. Sing.); Sencae, gillse {Nom.
S. neben Senca, gille); eter cech da essnae, na di mnae (Dm.); donti
dia tibairthae, contarlae fora leithbeulae {neben beolu), credumae, co-
taltae, bruthmarae; atchiussae, tongusae, cualussse, dam-sae, cusanossae.
Seltner ai: lochtai, ermai {Gen.), atchiussai.
22. In geschlossenen Silben wird noch im Neuirischen der Unterschied
von In-eitem und dünnem Vocal strenger eingehalten. Daher hier
Accusativformen wie co Conri, Conroi, fri Conculain, nur als Schreib-
fehler zu betrachten sind. Ro marb tra na tri nonbair {Cap. 84) ist
vereinzelter Barbarismus, der im Neuirischen um sich gegriffen hat.
23. Im Artikel besonders oft alte und neue Formen neben einander.
Nom. Acc. S. N: lasa reim, alleim, issa tech neben in leim, issin tech,
in teuch; hierher auch anni sin, inni sin, ind ni sin für älteres ani sin.
Nom. S. M. in t-arad, in t- araid, in t-aithech {aber auch Acc. iarsin
t-sligh^<í), neben an scal. Nom. S. Fem. ind imned neben an ben. Gen.
S. M. in scail, ind leime, ind lis nebeti an lochae, an scaith, dorus an
rigtoiche. Acc. S. in carpat, issin grianan, issin mag neben an carpat,
uassan loch, tarsan cathraig, lassan mnai; laisan m-horrÍ3iá verweist noch
deutlich auf die ältere Form laisin. Nom. PI. M. ind fir neben dochu-
at«r an laith gaile.
24. Neben der alten Form der Präp. \, in {z. B. i tirib^i, sehr oft
a, an: a m-bun na gabla, a fus, a tarngaire; oft auch ind: ind Alpain,
ind Eoraip. Cap. 35 hinter einander i n-doilgib ind drobelaib a coilltib.
25. uimbe, uime für älteres imbe, imme; hierher auch um reir na
curad {Cap. 79) neben im reir-si; vereinzelt leum für lim; chucta für
altir. cuccu.
26. Die Praepositionen itir und fri {einige Male frie geschrieben,
wie auch trie neben tri) vereinzelt mit dem Dat. construirt: itir na
conaib, frisna mnaib.
27. Für inquit ist bei Weitem am häufigsten ol, weniger häufig
for, or, ar.
IX Fled Bricrend. 307
28. Für die Partikel dö, da, d. i. don, dan ß,ndet sich fol. 21^
{Cap. 47) die Form dna.
29. Oft asmbert, asmbertatar, ismbert, esmbert, ismbertatar für
asbert, asbcrtatar in LU. Woher das m? An ein Pronomen infixum
ist kanm zu denJien, vgl. z. B. Asmbertatar Ulaid frie Coinculaind ier-
snidiu in teuch do dirgad.
Anhang III.
Stellen aus dem Fled Bricrend, die in O'Curry's „On tlie Manners
and Customs of the Aneient Irish" übersetzt oder citirt sind.
Band II und III enthalten O'Currxfs Lectnres, Band I StiMivan's
Introduction.
Cap. 1—7, übersetzt III p. 17—19. Vgl I p. CCCXLVII.
Cap. 9. Is cóir bis mo thige or Bricriu, übersetzt I p. CCCLXV.
Cap. 15 Atafregat bis di cailc na sciath, übersetzt I p. CCCCLXX.
Cap. 16. Fodailter bis failte, übersetzt I p. CCCLXXII.
Cap. 17—21, übersetzt III p. 19—21.
Cap. 28. Ocus bá sam bis isind leith araill, übersetzt I p. CCCLII.
Cap. 29. Dorola bis Ulaid uli fris, übersetzt III p. 314. 315.
Cap. 44. Luid Findabair bis tochim a charpait, übersetzt I p. CCCII.
Cap. 45. Carpat fidgrind etc., übersetzt I p. CCCCLXXXI
ibid. Sciath brec, citirt I p. CCCCLXVI. Das Citat p. CCCCXXXVI
ist falsch übersetzt. — Das halbe Capitel bis dúalcha dron budi übersetzt
von CBeirne Crowe, Journ. Hist. Arch. Ass. Irel. 1871 p. 413.
Cap. 47. Carpat fidgrind etc. übersetzt I p. CCCCLXXXI. Vgl.
CBeirne Croioe a. a. 0. p. 414.
ibid. Bil chondúail, citirt I p. CCCCLXVI.
Cap. 49. Carpat fethgrind etc. übersetzt von CBeirne Croive a. a.
0. p. 414.
Cap. 54. Lasodain dolluid bis aurlaind, übersetzt I p. CCCV. Vgl.
p. CCCLVII.
Cap. 57. Tiagait Ulaid bis fer n-Ulad ol chena, übersetzt I
p. CCCXLVIII.
Cap. 63. airthend, eórna, citirt I p. CCCLXIV.
Cap. 65. Tic Cuchulaind bis bi cro araili, frei übersetzt I
p. CCCCLIV.
20*
30B IX Fled Bricrend.
Cap. 66. Samera, citirt I p. XXXII.
Cap. 69 und 70 behandelt von O'Beirne Crowe a. a. 0. p. 443.
Cap. 70. Luid tra Buan, missverstanden I p. CCCCLXXXII.
Cap. 79—89, zum grössten TJieil übersetzt III p. 75—79. Vgl. I
p. ÜCCLVU.
Für die ivirMich schwierigen Theile unseres Textes finden wir an
den citirten Stellen keine Hülfe. So sind z. B. Bricriu's Drohungen in
Cap. 6 von 0' Curry toeggelassen worden und nur durch die Parenthese
ersetzt ,,They then argue for some time". Ebenso übergeht O'Curry III
p. 21 die sehr schwierigen Beden der edlen Frauen Cap. 22 — 24. Wir
dürfen jedoch 0^ Curry daraus keinen Vorwurf machen, denn er war
in dem erivühnten Buche nicht verpflichtet vollständige Uebersetzungen
zu geben. Auf fehlerhafte Uebersetzungen im Einzelnen hat bereits Stokes,
in den Appendices zu der Schrift „Bemarks on the Celtic Additions to
Curtius' Greek Etymology"' (2'J ed. Calcutta 1875) p. 73 — 76 aufmerksam
gemacht. An einigen Stellen hat 0^ Curry absichtlich ungenau übersetzt,
nämlich da, wo er die nach seiner Ansicht anstössigen Stellen mildern
zu müssen glaubte. So übersetzt er die Worte iar trommi óil Cap. 17
„to take the cool air outside for a while^^ , während es heissen muss
„after (the) heaviness of drinking^' {Stokes). Dass die Damen der alten
Iren mit gezecht haben sollten, war ihm unangenehm, obwohl wir doch
aus Cap. 20 ersehen, dass sie auch nach dem Trinken noch zierlich
und würdevoll gehen konnten! Die Worte tuargabsat a lente co mellaib
a lárac übersetzt er „they even took up their dresses to the calves of
their legs"'; genauer übersetzt Stokes: „they lifted their smocks to their
biittocks (lit. to the globes of their forks)."
Nach 0' Curry III p. 11 {Cap. 82) fällt Loegaire „upon the bench
at the door of the royal house''- , nach dem Wortlaute des Textes
dagegen fällt er „on the dunghill in the doorway of the palace." Die
Iren brauchen sich ihrer unschätzbaren Sagen und der in denselben
geschilderten alten Cultur nicht zu schämen, selbst wenn noch einmal
soviel Derbheiten darin vorkämen, als wirklich darin enthalten sind.
Die Berichtigungen, die Stokes a. a. 0. zu 0' Curry' s On the Manners
and Customs of the Ancient Irish giebt, beziehen sich zum grossen Theü
auf Stellen des Fled. Abgesehen von den bereits erwähnten Stellen sind
es die folgenden {einzelne Wörter übergehe ich):
Cap. 5. dofeised for gúalaind Conchobair „he rested on Conchobar's
Shoulder."
Cap. 84. do orgain inna cathrach „to wreck the burgh."
ibid. má-s-tat carait co-ná-m-usn-ágat: ma-s-tat námait co-m-os-r-alat
„if they are friends, let them not fight me; if they are foes, let them
IX Fled Bricrend. 309
come to me." .Zu der zweiten Verbal form bemerkt er: „Tliis is the most
toonderful example of polysyntliesis that I hace yet met in old Irish:
co-ná-m-usn-ágat {literally „that-not-vie-they-fight") might almost be Basque
or Accadian."
Cap. So. adrolaic a béolu con-dechsad óen na rigthige inna croes;
„It opened its jaws so that one of the palaces would go into its gullet."
Noch mache ich auf zwei einzelne Stellen aufmerksam:
1. Die Stelle aus O'Clenfs Glossar, mit tcelcher Stokes das von mir
Ztschr. f. Vergl. <Sj>r. XXIII 205 angeführte cichis belegt, ist ein Citat
aus Cap. 24 des Fled {S. 263, 11), für uns der Lesaii und der Glosse
wegen von Werth: As Ciichulainn mo cheile-si ui cichis crithir fhola, i.
ni égcaoineann braoin fhola bhios coimhdhearg re crithir no re drithlinn,
„C. is my comrade: he did not complain of a sjJark of blood i. e. a
drop of blood as red as a spark" (Stokes).
2. Vielleicht aus einer anderen Version des Fled stammt das Citat,
welches sich in 0'Davoren''s Glossar s. r. main i. cealg findet \Three
Ir. Gl. p. 105): cer mór in main dobert Bricni {lies Bricri^ im Concubar,
dorad a da cobheis im Conall Cernach, „obwohl die List gross
war, die Bricri bei Concubar anwandte, so wandte er doch zweimal
soviel bei Conall an." Vgl. Cap. 10, p. 257, 14.
Anhang IV.
Einige Parallelen zu Stellen aus dem Fled.
Die Volkspoesie nimmt keinen Änstoss an der Wiederholung. Die-
selben Objecte, dieselben Situationen werden gern mit gleichen oder
ähnlichen Worten geschildert. Vgl. S. 114.
Zu Cap. 2.
Mit der Beschreibung von Bricriu's Haus ist zu vergleichen die
BescJireibung des Palastes in Cruachain, Cap. 55. Wie Bricriu's Haus,
so war auch Conchobar's Palast in Eniain, der berühmte Craebruad,
nach dem Muster des Tech Midchuarda in Temair gebaut. Der Craeb-
ruad wird in der Sage „Tochmarc Emere", LU. p. 121», folgender-
massen geschildert:
Is amlaid iarom bäi a tech sin i. in Craébráad Choncobwir fó inta-
mail Tige Midchuarda: i. N6i n-imda o thenid co fraigid and, tricha
traiged i n-ardai cech airinig créduma bói is tig. Erscar do dergibar
and. Stiall archapur he iar n-ichtttr ocus tugi slinded far n-uachttir.
Imdui Conchobttir i n-airenuch in tigi co stiallaib airgit co n-úatnib
crédumaib co lígrad óir for a cendaib co u-gemmaib carmocail intib,
CO m-bá comsolus lá ocus adaig inti, cona steill airgit liasind rig co
310 IX Fled Bricreiid.
ardliss ind rigtigi. In am (um Ms.) no biialed Concobiw co fleisc rigda
in stein, contóitis Ulaid uli Ms. Da Imdai deac in da erred deac
imnióu n-imdai sin imma cúairt. No thelltis immorro láith gaile fer
n-Ulad oc ól isind rigthig sin ocus ni bid nech dib hi comchetfaid alaili.
Ba hán aircech aibind no bitis laith gaile fer n-Ulad isin tig sin. B.ái mar do
immud cach thurcomraic isind rigthig sin ocus do airfitib adamraib. Arclisti
ocus arsenti ocus arcautá and, i. arclistis errid, no chantais filid, arsentis
crutire ocus timpanaig. Vgl. On the Mann. I p. CCCXLVII, III 865.
Zu Ca}). 45 — 53.
In sehr ähnlicher Weise wird in derselben Sage „Tochmarc Emere"
Cuehulainn's Erscheinung zu Wagen geschildert, LU. p. 122»:
„Fecced óen uaib" for Emer „cid do thét iunar n-dochom."
„Atcbiu-sa ém and" for Fial ingen Forcaill „da ech commora comalli
comchroda comluathu comleimnecha biruich ardchind agenmair allmair
gablaich gopchiiil dúalaich tullethaiu forbrecca fosenga forlethna
5 forráncha casmongaig casschairchig. Ech liath lesslethan lond liiath
luamnach londmar lugléimnech lebormougach maignech tornech tros-
mar tiiagmong ardchend uchtlethan lasaid fót fondbras fochuirse
focruaid foacruib calath cethardu dogrind almai énlathi lúth búada
beraid rith for sét foscain iiathu ech n-anailche, úiblech tened
10 trichemruaid tenues a crses glomarchind fil do desfertais in charpait.
Araile ech cirdub cruaidchend cruind cóelcossach calethan cobliith
dian dúalmar dulmar dúalach druimlethan dronchóechech maignech
aignech bairrnech balccemnech balcbeimnech lebormougach casmongach
sciiaplebor drondualach tullethan grind imma áig iar nith aigi ech
15 in iath, mo scing srathu sréid sergi setid maige midglinne. Ni fagaib
and imdoraid hi tlr omnáríad róot. Carpat fidgrind fethaide, dia
n-droch finna umaide. Sithbe find findairgit co fethain findruine.
Cret urard drésachtach, sí chreda cromglindne. Cuing dr^mnech
dronorda. Da n-all dúalcha dronbudi. Fertsi criiadi colgdirgi. Fer
20 bróenach dub isin charpwi as aldem di feraib hErewri. Fúan cáin
corcra cóicdíabail imbi. Eó óir intslaide úas a bán bruinnechur ina
áthaurslocud frimben {sie) luthu laiÄ bulli. Leni gelchulpatach co n-
derginliud oir forlasrach. Secht n-gemma deirg dracondai for lár
cechtar a dimcaisen. Da n-gruad gormgela croderga do lieh uiblich
25 tened ocus analaich. Do fich ruithen serci ina dreich. Ata lim ba
fräs do nemannaib ro laad ina chend. Dubithir leth dubfolach
cechtar n-ai a da brúad. Claideb orduirnd i n-ecrus sesta for a dib
sliastaib. Gai gormriiad glac thomsidi la faga feig fobartach for
crannaib roiss riiamantai hi cengul. da creit cróucharpait. Scíath
30 corcorda co comroth argit co túagmílaib óir úas a dib u-imdadaib.
Focheird hieb n-erred n-indnse immad cless comluith i'ias a errid
óencharpait. Ära ar a bélaib isin charput sin araile forseng fánfota
IX Fled Bricreiul. 311
forlirec. Falt forchas forriiad for a mulhich. Gipne fiiulruine for a
etau nád leced a folt fi'ia agid. Ciiachi di ór for a dib ciiladaib lii
taircellad a folt. Cochline ettech immi co n-urslocud for a dib n-
uleuduaib. Bruitiie di dergór iua láim dia tairchelland a eochu.
Die Rosse werden in diesem Stücke zweimal geschildert, zuerst beide
zusammen der Schilderung von Loegaire's Rossen entsprechend {Cap. 45),
und dann einzeln, ivie Cuchulainn's Rosse im Fled {Cap. 49 und 50).
In der Sage „Siaburcharpat" Conculaind, herausgegeben und über-
setzt von O'Beirne Crowe, Journ. R. Hist. Arch. Soc. Irel. 1871 i). 371
tcerden CucJiulainn's Rosse gleichfalls wie Loegaire's Rosse im Fled
geschildert {LU. p. 113»).
Ein interessanter Nachklang dieser Schilderungen findet sich in
Macphersori's Fingal, Duan I Vers 341 ff. (ed. Clerk).
lieber den irischen Kriegswagen handelt eingehend O'Beirne Crowe,
a. a. O. p. 413 — 431, und im Anschluss daran p. 432 — 448 von
Cuchulainn's Kampfeskunststücken, den sogenannten cless, die in unserem
Texte Cap. 30 erwähnt werden.
Anhang V.
Fled Bricreud octis Loinges Mac n-Dol n-Dermait,
So in der Ueberschrift, H. 2, 16 Trin. Coli. Dubl. col. 759, im Texte
selbst finde ich col. 761, 26, col. 762, 9 und col. 764, 39: cid ruc tri maccu
Duil Dermait asa tir, col. 763, 25 ingen Duil Dermait, col. 765, 7 dothea-
gait iaro/H meic Duil Dermait dia tir. Mit Bezug auf das S. 236
Bemerkte theile ich hier den Anfang dieser Sage nach Professor Atkin-
son's Abschrift mit.
Bai ri amra for Ultaib i. Conchobar mac Nesa ainm in rig.
Doronad recht lais iar n-gabail rigi, adaig cach errid do biathad Ulad
VII n-aidche no ceathra haidchi do rig i. adaig cach raithi IUI hoic-
thigernd imman aidchi. Ba si airighidh Ban-Ülad o mnai ind fir las n-
denta ind fled, i. secht n-daim ocus VII tuirc ocus VII n-dabcha ocus
VII n-ena ocus VII tindi ocus VII tulchuba ocus VII muilt denma
ocus VII n-glainim ocus VII mc ochta (?) cona fotha d'iasc ocus di
enaib ocus lubib ocus ilmblasaib. Dorochair fecht n-and iaroHt do
Bricriu Nemthenga denam na fledi. Dofuchta adai na fleidi ocus
ro linad ind aradach Conchobar, ar ba de bui aradach, fobith romboi
arad frife anechtur ocus medon, octis is amiaid fodailte eisen: Atai'ugat
randaire Concliobair do roind in bid ocus diu na dailemaiu da dail
inaa corma. Dos n-deiccc Bricriu Nemthenga assa iradse u. s. w.
X.
Die irische Handschrift des Klosters St. Paul
in Kärnthen.
Dass eine Handschrift des Klosters St. Paul bei Unter-
drauberg in Kärnthen einige altirische Texte enthält, ist zuerst
durch Mone bekannt geworden. Mone sah und copirte aber
nur die auf dem letzten Blatte der Handschrift befindlichen
Texte. Er überliess seine Abschrift Wh. Stokes, und dieser
publicirte sie in den Goidelica, 1. Aufl. pag. 38, 2. .4ufl. pag. 176.
Stokes war im Mai 1871 selbst in St. Paul, konnte aber die
Handschrift nicht finden. So stützt sich seine Publication auch
in der 2. Ausgabe nur auf Mone's Abschrift, deren Ungenauig-
keiten er zum Theil durch treffliche Correcturen verbesserte.
Vor Kurzem ist die Handschrift von Dr. Holder, Bibliothekar
in Karlsruhe, wieder aufgefunden worden, als derselbe in St.
Paul nach althochdeutschen Glossen suchte. Holder entdeckte
zuerst, dass auch auf dem ersten Blatte der Handschrift sehr
werthvoUe altirische Texte stehen, und er hatte die Güte, mir
nicht nur seine Entdeckung sofort mitzutheilen, sondern auch
sofort alles Irische facsimilirend abzuschreiben, die ersten Stücke
sogar zweimal, und mir zuzusenden. Seitdem habe ich die Hand-
schrift selbst gesehen und ihre irischen Theile mehrmals sorg-
fältig collationirt, so dass ich den Wortlaut derselben correct
wiedergeben kann. Mone's Abschrift der Stücke HI, IV und V
X Codex St. Pauli. 313
war nicht fehlerfrei; auch war die in IV Vers 2 erst von Stokes
durch Conjectur ergänzte Halbzeile von Mone nur übersehen
worden.
2, Der in Rede stehende Codex St. Pauli hat auf deni
Rücken zwei verschiedene Signaturen, in der Mitte auf breiterem
Schilde LXXXIV, unten auf kleinerem Schilde See. XXV. d. 86.
Die letztere Signatur bezeichnet die gegenwärtige Nummer der
Handschrift.
Die Handschrift ist in Octav und besteht nur aus einer
^[^uaternio, deren Bogen nach Art eines modernen Heftes geheftet
sind. Vorn angeklebt ist ein kleineres, feines, nur auf einer Seite
beschriebenes Blatt einer alten Bibelhandschrift (Matth. 22.),
den Umschlag bildet beschriebenes Pergament. Die irischen
Texte stehen sämmtlich auf der untersten Lage, also auf dem
ersten und dem letzten Blatte der Quaternio, und zwar auf
pag. 2 und pag. 8, das vorgeklebte Blatt nicht mit gerechnet.
Sie sind sämmtlich von einer Hand geschrieben, wenigstens
lassen sich keine wesentlichen Unterschiede in der Schrift nach-
weisen. Unbedeutende Unterschiede erklären sich daraus, dass
die einzelnen Stücke zu verschiedenen Zeiten eingetragen worden
sind. So haben z B. die Texte I auf dem ersten und III auf dem
letzten Blatte etwas grössere Buchstaben, so ist ferner V mit
einer besonders guten Feder geschrieben. Die Texte auf der
letzten Seite sind naturgemäss mehr vergilbt, als die auf der
zweiten Seite befindlichen.
Der Inhalt der übrigen Theile des Heftes ist sehr verschie-
dener Art. Wir finden auf der ersten Seite den Anfang eines
Virgilcommentars*, wir finden weiterhin ein griechisches Voca-
bular und griechische * Declinationsparadigmen * * , ferner einen
kurzen Abschnitt Astronomie mit einer Zeichnung, namentlich
* Beginnt: Locus tempus persona in hac arte Aeneidos quaerendi
sunt et causa scribendi.
** Zum Theil freilich fehlerhaft, z. B. feminina sie' declinantur
tj yvvtj TTjg yvvTjg u. s. w.
3U X Codex St. Pauli.
aber eine Anzahl bekannter lateinischer Hymnen. Es scheinen
diese Blätter ein Sammelheft gewesen zu sein, dessen bunter
Inhalt noch jetzt Zeugniss ablegt von den vielseitigen Interessen
dos namenlosen Klosterbruders. Die Persönlichkeit desselben
wird aber lebendiger für uns, wenn wir annehmen dürfen, dass
die Texte I und II sich auf ihn beziehen, dass er das Ich der-
selben ist. Leider ist mir die Bedeutung einiger Wörter un-
bekannt geblieben, so dass ich hier darauf verzichte, von seinen
Wünschen und von seinem freundschaftlichen Verhältnisse zu
„Pangur Bán" genauer zu berichten. Eins aber könnten wir
ihm nicht vergeben, wenn er nämlich auf der letzten Seite irische'
Verse weg radirt hätte, um auf dem frei gewordenen Räume
xid-aQLöTfjq zu decliniren. Eine Rasur hat auf dem mittleren
Theile der Seite stattgefunden. Da nun das über xi&^aQiotrjg
stehende Gedicht (Is en immo n-iada sás) im Buch von Leinster
mehr als zwei Strophen hat (s. Goid.^ p. 180), so liegt die
Vermuthung nahe, dass die in unserer Handschrift fehlenden
Strophen weg radirt worden sind. Sicher ist diese Vermuthung
insofern nicht, als auch die zwei vorhandenen Strophen auf einer
alten Rasur zu stehen scheinen; auch zwischen den Zeilen von
Text III, mit dem die letzte Seite beginnt, lassen sich an einigen
Stellen Rasuren wahrnehmen. Text V (Aed oll), auf dem unteren
Theile der Seite, steht nicht auf Rasur. In den Schriftzügen
aber und in der gelben Farbe der Tinte sind sich die drei Texte
der letzten Seite gleich, während das in der Mitte stehende
xid^aQiörrjg und die daneben geschriebenen lateinischen Zeilen
(quod ab initio aetherea corpora sensibilia sunt angeli etc.) in
schwärzerer Schrift erscheinen.
3. In der altirischen Schrift hat man sich besonders vor
Verwechselung des a und u zu hüten. Das gewöhnliche offne
a ist durch die Form des ersten Strichs leicht vom u zu unter-
scheiden. Es giebt aber einen anderen Buchstaben, der fast
ganz wie ein deutsches kleines, steif geschriebenes n aussieht,
von dessen, ausnahmsloser Geltung als a ich mich erst durch
Zusammenstellung aller Wörter, in denen er vorkommt, über-
X Codex St. Pauli. 315
zeugt habe.* Die oben geschlossene Form des a findet sich
weder in den irischen, noch in den hxteinischen Theilen dieser
Handschrift, mit einziger Ausnahme eines lateinischen Hymnus,
der schon deshalb, aber auch aus anderen Gründen, von einer
anderen (nicht irischen) Hand herrühren muss. Vereinzelt kommt
vor, if an m (Mahng), a und i an n unten angesetzt. Die Aspira-
tion der Tenues ist fast stets durch zugesetztes h bezeichnet
(ch, th), nur choin in I und iarfachta in V ist mit dem griechi-
schen Zeichen des Spiritus asper geschrieben.
Abkürzungen sind um so seltner, je älter die Handschrift
ist. In diesen irischen Texten ist nur m einige Male durch den
bekannten Hakenstrich über dem vorhergehenden Buchstaben
ersetzt, n dagegen niemals abgekürzt geschrieben. Regelmässig
abgeküi'zt geschi'ieben ist ocus, vereinzelt mac (durch m mit
gewundner Linie darüber), con (durch umgekeln-tes nach links
offnes c), ferner ri (durch hochgestelltes i, in primda V 13). Der
vor Media und Vocal erhaltene Nasal des Auslauts ist in HI, IV,
V durch einen Punkt mai'kirt. Das Ende der 1. Halbzeile ist
durch einen, das Ende der 2. Halbzeile einer Strophe ist durch
zwei Punkte bezeichnet, besonders regelmässig in III, IV, V.
In diesen Texten habe ich jede Abkürzung durch cursiven
Druck angedeutet.
Fol. 1, pagr. 2.
Die Stücke I und II nehmen die untere Hälfte von pag. 2
ein, zusammen 20 Zeilen (die obere Hälfte hat 19 Zeilen,
lateinisch). Sie wai'en bisher noch nicht bekannt. Interpunctiou
in I wie in der Handschrift. Besonders wichtig sind in II die
* Dieses a (nur hier durch cursiven Druck bezeichnete steht in folgen-
den Wörtern: I nalla, brach, br«in, fraig, tairi, adcear, rotheoither, adcear;
II cechtar, caraim, lebran, caraid, huaraib, gal, doraid, freg«, comlan,
doraid, caraid, oenuran, lau, doraid; III cl«n, lan, glannaib, conecestar;
IV lestar, crann, lestar, alaiud; V comras, tugaib, farclu, cach, mrugaib,
Diarmata, iarfachta, láedib, uuabla, glau, orddain, úallann, nach, chlan-
daib, cualauu, flaith, rigaib, gaibtir, laith.
316 X Codex St. Pauli.
Formen céin Vers 2, 8 und 10, cesin Vers 4 anstatt fein, fesin
(selbst); sie gehören zu canisin cadésin Gr. Celt. p. 367.
I.
Adgúisiu fid nallabrach ocus arggatbrain etir tenid ocus fraig.
Adgúisiu na tri turcu tercu. tairi siabair mochondáil co n-rth
ocus mlicht neich arindchuiriur.
ma rom thoicther-sa inso rop ith ocus mlicht adcear.
manim rothcaither ropat choin altai ocus ois ocus imthecht siebe 5
ocus oaic féne adcear.
IL
Messe ocus Pangur Bán cechtar náthar fria saindán
bíth a menma-sam fri seilgg mu menma céin im saincheirdd.
Caraim-se fos ferr cach clú oc mu lebran leir ingnu
ni foirmtech frimm Pangur Bán caraid cesin a maccdán, 4 10
0 ru biam scél cen scis innar tegdais ar n-oendis
taithiuiin dichrichide clius ni fristarddam arnáthius.
Gnáth huaraib ar gressaib gal glenaid luch inna lin-sam
OS mé dufuit im lin chéin dliged n-doraid cu n-dronchéill. s
Fuachaid-sem fri frega fál a rose anglese comlán 15
fuachimm chein fri fegi fis mu rose reil cesu imdis.
Faelid-sem cu n-dene dul hi n-glen luch inna gerchrub
hi tucu cheist n-doraid n-dil os me ebene am faelid. 12
Cia beimmi amin nach ré ni derban cach a chele
caraid cechtar nár a dáu subaigthius a óenurán. 20
He fesin as choim sid dáu in muid dun gni cach oen lau
du thabairt doraid du glé for mu mud cein am wesse. 16
7 nádar mit Punktum delens unter d, und th über dem d Ms.
Vi zioischen gleu und aid ein Meines Loch im Ms.
20 caraid ist ausgestrichen und darüber von derselben Hand maith la,
geschrieben.
X Codex St. Pauli. 317
Fol. 8, pagr. 2.
Die Verse III und IV nehmen hinter einander den oberen
Theil der Seite ein, und zwar III mit fünf Zeilen, darüber links
der Name Suibne Geilt, IV mit drei Zeilen, darüber links der
Name Maling. Dann folgt (auf der Rasur) die Decliuation von
xi^aQiOTTjg, rechts daneben eine neunzeilige schmale Columne
Latein. Den unteren Theil der Seite füllt mit zwölf Zeilen das
Gedicht Aed oll (V). Diese Texte III, IV und V finden sich
gedruckt und beai'beitet in Stokes' Goidelica^ p. 176 — 182.
III und IV.
Gedicht III bezieht sich auf ein ii'gendwie bemerkenswerthes
Haus, und könnte in dieser Beziehung an das zweite der Gedichte
im Mailänder Codex erinnern, Goid.^ p. 19. Suibne ist der
Name eines Königs, der in der Schlacht von Magh Rath den
Verstand verlor (Battle of Magh Rath, ed. O'Donovan, p. 231)
und daher den Beinamen Geilt erhielt. Die Schlacht von Magh
Rath ist nach dem Chron. Scot. im Jahre 636 geschlagen worden.
Der Vers 3 erwähnte Gobban war ein berühmter Baumeister
derselben Zeit, von dem O'Curiy, On the Mann, und Cust. III
p. 34 ff. berichtet. Sein Name ist besonders verknüpft mit einem
Bethause, welches er aus einem Theile eines grossen Eibenbaumes,
der umgestürzt wai-, für St. Moling baute. Sollte dieses Haus
gemeint sein? St. Moling's Name steht über dem nächsten
Gedichte. Als Suibne bei Tech Moling (das ist eben dieses
Haus) von Mongan, Moling's Schweinehirten, ermordet worden
war, liess ihn Moling daselbst begraben. Moling soll in den 90er
Jahren des 7. Jahrhunderts gestorben sein. Die Personen Suibne,
Goban, Moling stehen also in Beziehung zu einander, und es ist
nicht ohne Interesse, dass sie in einer Handschrift des 8. Jahr-
hunderts, deren Schreiber also ihrer Zeit nahe stand, erwähnt
werden. Warum steht aber Suibne's Name über Gedicht III?
etwa, weil er in der von Goban gebauten Kirche begraben
worden ist? Die Worte harr edin (?) stehen in der Handschrift
318 X Codex St. Pauli.
nicht mimittelhar neben Suibne Geilt, wie es nach Goid.^ p. 180
scheinen könnte, sondern wie eine Glosse über hi Tiiaim Inbir,
Ueber Gedicht IV steht der Name Maling, den Stokes
in Muling corrigirt; mit Unrecht, wie mir scheint, denn Maling
steht der gewöhnlichen Form Moling ebenso nahe als Muling.
Nach Stokes, Goid.^ p. 179, und O'Curry, On the Mann, and
Cust. III p. 47, bilden diese zwei Strophen einen Theil eines
längeren Gedichtes, das sich vollständig im Buch von Leinster,
im Buch von Ballymote, im Buch von Lismore und in dem
Bodleian Codex Land. 610 findet. Stokes theilt das ganze
Gedicht und die Legende a. a. 0. aus dem Buch von Leinster
mit. Die beiden Strophen stehen daselbst in umgekehrter Ord-
nung, auch zeigt Vers 4 im Wortlaut eine starke Abweichung.
Nach der Legende war nicht etwa Maling der Autor des Gedichtes,
sondern keine geringere Person als der Teufel, der durch Maling's
Frömmigkeit in dichterische Begeisterung gerieth.
In III ist nur der erste Halbvers schwierig. Mone las
Mairiu clun, Stokes conjicirte Mairiu dun „There remains a
fort" (?). Die Handschrift hat, mir nicht minder unverständlich,
mairiu clán, fast ohne Zwischenraum; das cl ist ganz sicher.
Vers fünf steht in der Handschrift deutlich inna fera flechod,
was Stokes jetzt „wherein pours not moisture" übersetzt. In IV
ist die Vershälfte 2^ in bekannter Weise auf einen leeren Raum
am Ende der vorhergehenden Zeile geschrieben. Die Länge-
zeichen, die ich abweichend von Stokes- Mone gesetzt habe, sind
deutlich in der Handschrift sichtbar.
IIL
Suibne Geilt.
Mairiuclán hi Tüaim Inbir ni lán techdais bes séstu
cona retglannaib aréir cona grein cona escu.
III. 1» Mairiu clán Cod. clun Mone, dun St. über hi Tiiaim Inbir:
barr edin Cod. i^ sestu Mone. 2» cona retglannaib Cod. conar
et glannaib Mone areir Mone 2*> grein Mone
X Codex St. Pauli. 319
Gobban durigni in sin conecestar duib astoir
mu chridecan dia du nim is he tugatóir rod toig. 4
Tech inna fera flechod maigen na áigder rindi
soilsidir bid hi lugburt ose cen udnucht nimbi.
IV.
Maling.
Is én immo n-iada sás is nau tholl diant eslinn guas
is lestar fás is crann crin nad déni thoil ind rig thuas.
Is ór n-glan is nem im grein is lestar n-arggit cu fin
is son is alaind is noeb cach oen dugni toil ind rig. 4
Im Buch von Leinster lauten diese Verse nach Stokes:
Is ór glan is nem im grein is lestar argait co fin
is angel is ecna noeb cech oen dogni toil ind rig.
Is én imma n-iada sás is no toi dianeslind guas
is lestai" fás is crand crin nadeni toil in rig thuas.
Dieses Gedicht ist ein Lobgedicht auf einen König Aed,
von Leinster, wie man aus einigen geographischen Angaben
ersieht. Eine Uebersetzung von O'Curry ist Goid.^ p. 177 ab-
gedi'uckt und von Stokes mit werthvollen Verbesserungen und
Anmerkungen versehen. Eine etwas abweichende Version von
O'Curry's Uebersetzung findet sich On the Mann, and Cust. III p. 47.
Aed oll fri andud n-ane Aed fonn fri fuilted feie
indeil delgnaide as chóemem di dindgnaib Roerenn rede.
III. 5» inna Cod. hira Mone, hina <S'i. 6^ udnacht St.
IV. Muling St. la en Mone. sar Mone, sás St. \^ nan
Mone, nau St. a» fas Mone s'' nach digni toil indrig tuas St.
ai» sin Mone, fin St. ^^ digni Mone rig Mone.
V. i^ feie Mone 2» Das auslautende e von delgnaide ist im
Cod. kaum lesbar.
320 X Codex St. Pauli.
In chli comras cond credail ollmas fu thocaid tugaib
du farclu sech cach n-dine di Meisten mine mrugaib. 4
Mac Diarmata dil dam-sa cid iarfachta ni insa
a molad maissiu máenib lúaidfidir láedib limw«-sa.
Inmain n-ainm ni tat nuabla Aeda nad airdlig digna
in cnitli glan clú nad chlithe dia n-dutlioig Liphe ligda. 8
Aue Muiredaich centhain all togu fri orddain úallann
aue ni frith nach ammail na rig di chlandaib Cualann.
Ind flaith iss ed a orbbae cach maitli do de no arddae
in gas fine cen didail di rigaib massaib Marggae. 12
Is bun cruinn máir miad soerda fri báig is bunad primda
is gasne arggait arddbrig di chlaind chéit rig ceit rignse.
Oc cormaim gaibtir dúana drenga itir dreppa dáena
arbeittet bairtni bindi tri laith linni ainm n-Aeda. 16
' Aed oll.
4:1 dine Mone c^ luaid fidir Mone 7» nit in der Zeile,
darüber, weil offenbar vergessen, at Cod. nit ut Mone. 9* centhain
Cod. centhair St. 9^ ordduin Mone, orddain St. is^^ bunad
primda Cod. bunad phinda Mone u^ ceit rigna Mone, ceit rignse St.
lö'' dsena Mone le» arbertet Mone.
Nachträge aus Handschriften.
I. Die Hymnen.
\
Die folgenden „Various Readings of the Franciscan Ms. of the
Liber Hymnoriim, now preserved in the Library of the Monastery, Mer-
chanfs Quay, Dublin" verdanke ich der Güte von Whitley Stokes.
Hy. 1.
8 immon tesat ar thedmaim
9 ioseph anóser
11 deghthóisech . . dria rubrum
13 ron snade
17 doringrat
18 dorforslaigset {sie)
19 cach dibtrobach {sie)
22 a luctluct {sie)
27 snaidsium
28 soerais . . limpha
29 corrodi
31 flathem nime lócharnaig ardond-
rosgset {sie) diar trogi
33 faides
34 dorroiter . , remoind
36 robbem occai imbethbethaid
37 monor
38 snaidsium degrig tomthach
39 a fiado rofir ra firthar in
guide seo
40 na scuili seo
44 in flaith
45 ro bem cen ses illetha
47 cen dibdad {sie)
48 liarnathair . . ria sluag nemna
diar sénad
51 Brigte
54 Adamnain
55 foisam . . commairche.
By. 2.
1 génair . . issed
3 fisse
4 mac Calpuirn . . Otidi
5 bliadna hi fognam . . tomled
6 Kothraige . . cetharthrebe dia
fognad
7 Milcon tessed
8 a choiss . . marait dia ses
9 ba amra
10 farcaib
11 indib
14 menic itcbithe i fisib
15 Érinn
16 angarma macraidi
17 in nóeb
18 tintarad . . hÉrend
20 CO ti aniarfaige
21 Loégairi tíchtu
22 ind aitsine
23 combebai . . innarba
24 sech threba dóeni
25 abcoilips na tri coicait
21
322
26 batsed
27 sine dofess aidche illinnib
28 indinnib
30 cech n-aidche . . fognia
31 foid for leic . . imme
32 corthe . . ni leic . . i timme
33 soscela do chach
34 dosfuisced
35 Scottaib . . síéth
36 CO tisat do bráth
37 huile la cisel
38 in tarmchossal isin mórchuthe
n-ísel
39 conda tanic . . gsethe
40 pridchaiss tri . . do thuathaib
41 hÉrend bái . . adorta : s idla
42 ni chraitset . . trinote fire
43 rigi
44 Lethglaisse . . cid dithrub
45 dia m-bói . . do Mache
46 ar a chend . . lathe
47 fadess
48 mune .. assin tein adgalastar
49 ordan do Mache
50 do guido
51 doroega . . do chach
52 illathiumesaregaitfirhErend
53 anaiss . . dia ses
54 mosnicfed
55 samaigess crich . . arnacatea . .
oca
56 cend . . soilse . . fota
57 Canán
58 assuith . . grian . . adfet
59 hiiair assuith la hEssu
60 fri hetsect
61 clérich . . sét
62 in cetuil fosrolaic . . cách
63 anim . . ssethaib \
64 angeil
66 cownucaibset
67 nuabair . . ro ménair
68 bith ingellius . . ingéiiair
Hy. 3.
1 Admunemmar . . primapstal
hErend
2 baitses gentlide
3 Kathaigestar
4 diumsachu
6 hErend iathmaige
7 guidßiit Pat.
8 donesmart
10 la hitge . . primapstail.
Hy. 4.
1 bé . . bruth órda óiblech
2 donfé
3 ron sóera
4 remond
7 ind íróg . . conorddon a d b i 1
8 biam . . inbaith
10 rigda
11 i cilic
12 ron sóera.
Hy. 5.
1 ni cair . . siasair
2 ind noeb
3 n-écnaig étaide . . conuasal
4 ruirech
5 ni pu char . . brigach
6 nathir béimnech . . de
7 erneisi
8 nir bo . . in domun
9 ni bo . . cáin bói . . trúagu
10 arautacht . . slúagu
11 ni bu argech eirlébe . . medón
12 do thuathaib dascnam
13 sámud . . conhúala
14 dál as comtig fri dáma
15 fo huair . . calle uas chind
16 ba mend . . ro clos a itge
17 tres . .ro sasat
18 sceóil
19 snecta
20 sséth
323
a coscur
and
21 sanct suanach . . uarach
22 ni hosena . . dibad bethad cé
23 sanct Brigti
24 ar ui dernta ar duui carm i
cuala cluas nach bi
25 fóided. . céteim
26 nis geib
27 alluct salle . . fescur ,
28 sáthech . . cú . . ni bu
29 lathi biiana . . fn'th
crábdig
30 bat ar caidcbi na gort . . fon m-
bith . . anbig
31 m'r bu diur
32 man bad forarair
33 caircha
35 rodascaid Brigtse
36 huade a trét
37 is dorn sohs . . génai
39 comaill
40 amro . . don chloich
41 ni ru rimo ni airmo . . dúil
42 comtar . . a di súil
43 Brigtse
44 a láim asa láim comtar reil
accomlabra
45 sénastar . . rodoglinnestar
46 ni con millestar
47 dotluchestar don luct
48 a mafarta
49 in clam gade ailges
50 forclu na lóeg . . forclu na m-bo
51 a charpat fo thuaid do bn'g
52 alloeg . . allóeg
53 dodaascensat . . ro dos cload
54 conncaib in dob matan
55 cend a brét in tan dorethetar
fon fán
56 lethisel . . fororaid . . rigláim
57 tathig . . fo thuaid dosefain
58 sénais Brigit lia bachaill . . fos
60 taifnetar . . comboi i n-uactur
61 a athig
62 fedai . . cedosepnatar
63 inna himthectaib . . ba hoen-
mathair
64 sénais . . conidnimmert
65 amcsa't {sie) a min da
66 fordagoirsetar goita . . coland
67 do fertaib . . doruirme
68 praind . . na digaib
69 in sluaig
70 asbert (i. doucc) ammac (i.
Crist") la Brigtse
71 arggait . . fraic
72 fuit
73 in bantrebthach
74 nui for tein ic fun (sie) ind loeg
76 ba bog . . dith
77 in dan arggat nad chommaig
in cherd
78 rosmbi . . bois
79 focreis . . fofrith
80 ni fuirecht . . araile
81 do fertaib . . d o d e c h a
82 do Chonlaid
83 nis derbrath
84 i carpat do rath
85 ni bo ances cech tucai
87 ron anic a leass
88 furect . . and . . banna as
89 bet(i. ro bet) sith..condon fóir
90 i n-gnuis spirta noeb
91 claideb thened don chath . . iala
92 a noebitge . . sech phiana
93 la haingliu don chath
95 atteoch . . chille
96 ocMS phein . . imoda
97 imreded . . rop sciath ro-
fóebra fege
98 ni fuair a set . . admunemmar
mo brige .
99 admunemmar mo brige . . cuire
100 conacra (i. ro congna) frim
anerlam asroillem ternam uile
102 rop flatha . . cách ro gab cách
21*
324
103 cách . . robbe 10 apstail . . dommairse
105 di challig i richid 11 talam ar Crist
106 Maire ocus Sanct Brigit for a 12 na hamor
foesam. 14 ainsium..ar thredan
Hy. 6. 15 eclind bas eslind . . úathaib
1 tresom 16 dommáir
2 dorn thus . . desom 17 luaidfe . . baiges arbage
3 ar cech n-guasacht 18 arbáig mo thinga
4 bith issum 19 ic digde . . ssethrach
5 trinóit , . donach airchend 20 arna ris ififemd . . adroethach
6 in spirut noeb nsebnime 21 Epscop Sanctan sca sruthib
7 mórrí fitir armbine fíado uas 23 lett
domon dilloct 24 gúasocht
8 goilliuct 25 in ri . . Dé
9 Dia dím cech sseth doringba 26 gáibthib . . ro génair.
Grist frisinle
V. Compert Conculaiud.
Professor Brian O'Looney zu Dublin hatte die Güte mir eine Abschrift
dieser Erzählung zu senden, welche genau, mit dem Egerton Manuscript
übereinstimmt. Sie stammt von einer Handschrift der ',,0' Curry Manu-
scripts in the Catholic University of Ireland", deren Original sich in
Privatbesitz befindet. In der mir vorliegenden Abschrift sind die Ab-
kürzungen stillschweigend ergänzt, eine Garantie für die Genauigkeit der
folgenden Lesarten kann ich nicht übernehmen: S. 137, 20 fogabaid
29 innoglaech ... na cuili S. 138, 18 adsaiter 20 na laurcuiri
. . . i macslabrad 26 hoglaech S. 139, 19 scithe 27 tria
meiscce 29 adroethuig iarum in ingen bui ina bruinn. in tan luidi do
crunn ocus berath a croitb in a laili gumbo hoghslan S. 140, 27 bec-
foltaig 8. 141, 21 am roicblim ainnscni. admaider for rig a cath
ria Conchobuir {sie) 22 niss ninnsgur 28 dorroegai trenoccai is
missi nomneblo. am trensi am trebuir am atechtsi nim dothair
S. 142, 2 frim tar 7 mo chlaini 18 dichich 19 ba cummo non
do maigetar huili eter aicbcus {sie, verstümmelt aus araid ocus) eirf.
Sehr wesentliche Dienste zum Verständniss dieses Streites leistet ein
entsprechender Abschnitt aus der berühmten Sage Tochmarc Emere im
Lebor na huidre p. J.24a, 1 ff., wo Cuchulinn selbst sicJi seiner Erziehung
in ähnlicher Weise rühmt. Offenbar gehörte der Bericht über dieselbe
zu den fixirten Zügen der Sage, daher die AeJmlichkeit im Wortlaut,
welche das folgende Stück bietet:
Rom ebail Sencha sobérlaid
conid am trén trebar an athlum atharga^b.
Am gséth i m-bretaib. Ni dam dermatach.
325
Adgadur nech ria túaith trebair arfochlim a n-insce.
Cocertaim bretha Ulad uli. ocus nis n-insorg.
tria ailemain Sencha form.
Rom gab Blai Brigu chucai ior acci a threbi.
CO ro feräd mo théchtai oca.
conid iarom adgairim firu chóicid Chonchobair immá ríg
nós biathaim íri re sechtmaini.
Fossudiur a n-dánu ocus a n-diberga farrid a n-enech ocus a n-enechgressa.
Rom alt Fergus conid rubaim trénócu tria nert gaili.
Am amnas ar gail ocus gaisciud
conid am túalaing airer crichi d'imditin fri ecrata echtrand.
Am din cach dochraid. Am sond slaide cach socraid.
Dogniu sochor cach thrúaig. Dogniu dochor cach thriuin
trialtram Fergusa form.
Ro siachtus gliin Amargi» filed
CO ro molaim rig as cach feib imbi
condingbaim oenfer ar gail ar gaisced ar gáis
ar áine ar amainse ar chirt ar calmatus.
Dingbaim cach n-errid
ni tuUim budi do neoch acht do Conchobwr cach.
Rom ergair Findchóem
conid comalta comluid dam Conall Gemach coscorach.
Rom thecoisc Cathbad cóemainech díag Dechtiri
conid am fissid fochmairc hi cerdaib de druidechta
conid am eolach hi febaib fiss.
Bad chMmma rom altsat Ulaid uli
eter araid ocus errid eter rig ocus oUomain
conid am cara sluaig ocus sochaide
conid cumma dofichim a n-enechgressa uli.
isser ém domrimgart-sa ó Lug mac Cuind maic Ethlend
di echtra dian Dectiri co tech m-buirr in broga.
VIII. Serglige Coneulaind.
Der Miscellancodex „H. 4. 22" der Trinity College Library zu Dublin
enthält p. 89 — 104 ein zweites Exemplar dieser Sage, das abgesehen von
dem jüngeren Charakter der Sprachformen und der Orthographie genau
zu dem Texte des Lebor nn huidre stimmt, mit diesem auf eine gemein-
same Quelle zu/rückgehen muss, aber an mehreren Stellen die ursprüngliche
oder tcenigstens eine bessere Lesart bietet. Ich verdankte eine sehr ein-
gehende CoUaiion der Gefälligkeit des Herrn Professor O'Looney. Die
folgenden Lesarten theile ich mit auf Grund meiner eignen Collation,
{October 1880):
326
S. 205
3 aireat
4 ni raibe
5 cluiche . . ainius
6 conid ed sin
7 treine samnae
9 tabairthe
11 an aenaigh
12 dobirdis
S. 206
3 comairche
9 colleic
10 ampatar
11 a n-Eiri . . caime
12 imna heona imdarubart fair
14 Etne Aitencaircech
15 asagiussim
16 asagiussem
22 uait-si. at etha
24 do tapairt fornd anuiu. . deiteimh
ol Labarcham
26 ainme . . claine
29 forminne for a erlabra
S. 207
1 notslocadh
4 a Laig
6 adaig . . co ruileatar . . a n-eite
dond uisqi
7 nos bertatar dona mnaib cona
raibe be«
12 Beühhir duit ol si ni fil dib
mnái nacbat charai no na heth
cuid. Uair mad mesi ni uil cuid
do nach aile indamsa acht duitsi
toenar. '
15 an da eun ba hailleam dib diticfat
17 II en óir
21 ar a cul . . athetatar
22 in doigh ba dorn eiliugadsa ol-C.
23 gaibte Laogh iaf cloic
25 fochairt
29 lotwr fo a linn
30 licc
S. 208
2 cusan brot
3 don echflesc
5 fri re cianai
6 ima sech . . oni. beus
9 ac . . nachan gluaisid
10 ni ro fet
11 nomperar or se dorn tsergligi
12 Dun Dealgai. Not berthar
13 do Dun Delgan . . aic
15 isan maigin sin
18 Keonderg
19 fria a chosa . . fon samla sin (sie)
20 cuca isin tech . . forsan airinach
21 ambai . . dotuca
22 mad anatslainte an fir fil sund
ro päd comairce ar Ultaib uilip
inid i loprai ocus i n-ingas dan
ata as moo de as comairci airthi.
Ni ágar neach uair
27 ina tsesam . . na runda sa sis
30 diantis
32 cridhesgel
S. 209
2 rem biadh
4 ina tsúan
5 tes . . tsamna
6 dorn ficfe
8 Abrad . . ni fetadar
10 no can luidh . . ina tsuidhe
11 ba mithid iarow . . an ni sin is
nith
12 do ronad . . im samuin anuraidh.
Atcuaidh doib uile anni atcon-
nairc (äni später zugefügt)
14 de sunn a popai
15 orta CO ris
17 conaca an mnai . . uaine chuca
18 eim. Cid for turusa cucaind
anuraid
19 eimh . . do deochamairne
21 0 Faind
22 dorat tseirc
327
23 om cheile o Laphraid
24 duit
26 fri hEogan Inbir . . eim
27 an ni sin
28 na teasta . . deit ar Lapraid an
ni sin
31 alleth n-aill
S. 210
8 arse
10 fo deig na mna las tanaic
11 tudcaid. Do doit dot tig
15 natsuidi
16 ueride leis a menma na scela
18 and inhaid sin
20 ovi. Temair
20 fuirri
3 a m-bói
27 TetbuillecÄ mac Luchta
5 andiu i m-beatha acht minat
29 fo bith as d'aontaib
aingi hen
30 tairbfeis
8 andosa
S. 213
9 ro bad maith lium-sa . . no heth
1 an tairbfes . . om. find
12 isin lunga
2 dia feoil
14 caiti . . cenn buiden m-buada
6 oipnth
15 glinne dercais rinne
9 foidithear
17 Lapratd luithe claid
10 turcomrag
18 cuirtJier ar dia m-ba lan mag
12 socheiniuil . . Reo n-dercc
Fidhgha
14 na himdse tall
22 doit a Laig
15 irgairddiugad
24 i fecht sa
18 daorgairgi
25 Fainde . . go fiasar
20 ni ba tairne . . ni ba dergnat
26 a n-airical ,
24 finnathar
28 leine na sul
25 gesci uageinither gein
S. 211
27 comarbse fora techta
1 in sin
28 CO a neimthe
2 antan mpatar
29 ni fresnesi go labar ni aisnesi
11 oirgni . . indaib
30 ni fa mitoimdenach
13 focen fo eben
S. 214
16 aitherrach
4 chairde
18 ruirthech
5 naimde
21 tinben laocha
6 ni thaisci in ni ba torba
23 ifrithisi
8 duine. Ni ba tathboingid ar
26 uallcha
nat bat
27 manrad
9 comramach ar na pat
31 anttsbiri . . conad
10 ar na pat meirb . . ar na pat
S. 212
12 and so sis
1 uall
14 nocha teseba ni de
2 nä ardarc nid mell cha {sie)
15 congarar gairm
3 n-imamnMs
18 Imtusa Conql- is ed atfiastar sunt
5 oencride
colleic
6 nit anbi
19 dó doit CO hairm i fil
7 bid maith . . ol Liban fris
20 indis conid mna sithe
328
21 aidmillsit . . as fearr . . taot dorn
indsaigid
22 annso
23 espse
24 genaidhe (i. mna)
25 condot rodbsat . . condo cachtsat
26 banespse
27 a terbaidh andregeoin
S. 215
2 a firruidi atrai cor pat mór
6 ica dot tigerna dfagail let
7 can sirthin
8 ni thwstar suan
12 alle, ic mec dealba Deictine
15 donicad
16 Dectine abus . . dia thomhws
19 ag imuallach
23 dia m-bad
24 notsirfed
25 sithe truim . . roscarwstar
26 ni teit acu dar cona
S. 216
4 is as marb . . atasam for drochcruth
5 mi 7 raithi as bl.
10 bangran (sie)
15 a churna co cormaim
16 fitchell
18 reim n-agha . . rigna
20 a fuacht a fot a hamli
24 mbriä mblaith
27 do cbuir
S. 217
2 thochuired don t-sidh
4 linn glain
5 tuaith
6 lainid tech tinben cet
7 gruaide Labratha
8 cerp
10 ni mairn cairde a foraimles
11 do sealaig
12 amra sciuil.ro siachta tirEch-
dach lúil
14 amra feraib fobair nitb
15 riada
19 tuirid
21 noca rag-sa
22 dfis
25 ann sen
28 bancuired
30 aniu chorthear
S. 218
1 aitherrach
3 ro. ro regair (sie)
4 dobi ga radha
5 an laidh
6 gnat
7 a fuair
8 sin card
9 ailde dath . . ica iadath
10 cáoca lebaidh na leth deis 7 caoca
airides
15 L lebaid . . airidhi
17 arista . . lainnearda
24 nat comraic
• S. 219
3 an comrath . . is is ingnath {sie)
8 ale
14 dol
18 tsorcha tsaor
20 tar mag
23 an fert
24 cen chacht
29 noch an eirred anflatha
S. 220
1 atcondarc and ingenraiá
3 ic aerfided
4 min bad a Inas tis amach
5 atcondarc an cnoc in ro bui
alainn Etne Ingubai
12 CO ro láam
15 a iecM sa
16 fonograt an da fiach druidechta
17 insriasdairthe
22 luid trit ocus ro marb triar ar
XXX dib a oenar
23 siabartse
329
24 marbais
25 for an sluag
28 innlither tri dabcha . . do dibad
29 tairsiu
30 coimsi
31 atcondcatar
S. 221
2 luadan luaides blas in fesciir . .
Fidgae
4 cronan chanus uasa creit fo-
chanat roith a charbazi
5 fo charbat glinde an frim (sie)
cordasilli
7 imbud (sie) coic deich
8 di rig
10 tibri gorm
12 abratchur duba daile
14 tri fuiit ni hinand a n-dath
15 Tuse . . imdom airgidiu
17 in gach tinn . . imtéid
18 anfil da bar laochraíá luind
is cosmmT
19 do toet
22 iluch uallach uaibrech ard. la
gol mairg fri siabra sé (iluch
vor die Zeile geschrieben)
S. 222
3 lath gaile
8 don tsleig
9 nochan fetar . . an buaid dori-
gne no an béd
10 dorn nert
11 urchar ainfis fir a ceo beas na
narläid
12 dorn roibnitar foromleth
13 Manandain mic Lir
14 imamrous
15 da XXX. C. condorucMS
16 socraiti
17 mad fir confir bes nib cath
19 ceilibraid
20 atbera-sa dol at comdail ragwsa
22 ro indis
24 CO imbirt
25 feg a Loig
27 ro raid and ingen {om. in so i.
Em er)
29 tar teis
S. 223
3 atcichiter
5 nit agar ar Cucl.
7 form dreic buddein ar do te-
sarcoinsiu ,
9 baigi
10 laimethar
12 not sechnaim-siu. . amal tsechnws
16 fotruair
19 not baigi
20 ni bat rith lat-sa mo treigen-sa
25 tar leraib
26 saorceiniuil . . lamdae
27 cobsaideet
28 bud toil ria coimceili do denam
di na dingneá
31 nochan ferr an hen dia lena
S. 224
1 gach n-ard
2 n-aithnid
4 doridisi
5 iss ailsiu dam-sae 7 bid at ail
7 madlecad-sa
9 forobair
13 mesi ragws for astar
14 ce ta nech lin a blad
15 heth abus . . do b- {lies beith)
fot laim cen dohus
16 na dola
18 anni nat roic lám cid acÄi . .
dutracht
20 ropiran
21 do b- tsc do duine
22 mana carthar mar carftis
24 is dia marbadh
25 ailli aontama
26 acam a n-dun adde
28 foillsigid
330
S. 225
2 oca lecad
5 etiri
6 Manannain . . dorigne
10 eraisi
12 ro bad doig
13. 14 nach 15. 16
16 arromtha (dornasc di or arrom-
tha?)
19 ceithri
21 nin aicend meraigthe
23 sechainde
27 aso sinn
S. 226
1 risnit
2 tocasal
3 rem ceili budein
4 narapraso
8 no an raga lium-sä
9 bad ferr lium do rochtain
10 ragttsa
11 irnaidib
14 otcondairc . . ag dul
16 ag dul le
20 sligid
21 dotsaigid
23 dia thsaigid
25 and oes dana
28 na druide
29 doroine
S. 227
1 etir
2 taidbsi aidmillti
4 corparda.
IX. Fled Bricrend.
Codex H. 3. 17 der Trinity College Library zu Dublin enthält Col.
683-710 eine zweite Copie der in Egerton 93 vorliegenden Version. Der
Anfang ist vollständig erhalten, aber das Fragment bricht ab mit den
Worten: Nir bo ciau bui and conaca in fer mor cendgharbh corpreamhar
chuici cona mataw maghluirce ina laim a,mal ü'ced roime = Eg. fo.
24a, 35 (s. S. 304), in der LTJ. Version Cap. 40. Eine Anzahl Lesarten
verdankte ich schon der Güte von Prof. Atkinson in Dublin, die folgenden
Angaben stützen sich aber auf meine eigne Abschrift des ganzen Frag-
ments {October 1880):
S. 255
1 imchisi«
4 grianain
10 dofeisidh
12 CO tormail- fleid lium
17 cei (== ceni) tisait
18 dogenasu
19 cei tisait
21 commaromarbse doibh maine
23 commamuirfea doibh
26 comatuaircfea doibh
27 colbghfat
33 .atibeic mit einem i über dem c
S. 256
2 tairfena a fleidh
3 cowneicid
8 a toscim
10 immardoraidh {sie)
23 dfin aicenta adtíríb Fruncc
24 or bo beo orc bec
29 na foigdech
S. 257
3 beidit
10 in tan tiagta
12 doridisi
19 a lendain
26 taongusa a taoing
27 cia
33 oictigerní^
331
S. 258
23
cain
7 Fergach findechtnac/t
25
om. cáich
8 Feidhlimiáh mac ilaircheda—
S. 263
{sie)
4
seta
13 maccaoma
7
soergile . . conim ticsi
15 0 thairfeoin . . ind fleidh
9 beith fiadetar liumm mar bith
19 grianain
ben uaidib lia cele ni cuces
20 fo debhi
{wohl eine Zeile übersprungen
21 ro haurgain
im Ms.)
26 daile sechaib
17
feith . . om. siar
S. 259
18 fuider glain isair
5 henlaith
22 arfich oiblech ocus analaib (om.
12 talmanda ^
fer)
20 tarimcell dailteined leó
26
immeilg
23 romboth
33 nir bo ro lern
S. 264
S. 260
1
falgaibetho
2 doroimle co aidhne ais baunrig-
3
sergis
noc/ita
7
cron donn gle sin
8
om. athúanaind
9 inedh rwc
17 anedh ruc
10
garma line ambuauaind
12
seddai
20 a da cudruma
14
0 roisleab- alluanlaith
26 isig marwc
•
30 a da larc
15
iar cluais . . bristea
16
conid si sin conair
33 cä 86
S. 261
18
ina urcomair
3 CO bfolmastar
19
conidh si sin conair
6 bidh lia ar mairbh ann andaiti
22 dia fersi fri cach
armbi
23
dl senmain
17 fo comair a ceile
24
grianan mbric.
18 Mnulad
25
CO torcair for Iar
S. 262
S. 265
1 foghart geinisiu. genas lucthonn
1
isind otruch chaca
3 mbalc mbuadha
4
adsoirgg . . . lasodaiw iarsuidhiu
4 om. comnart
7
nimatarcomlttsa feith dauib tra
6 airri
10 fondrancabair
7 lin mbuada
13
ced . . . eter é ocus tal. Eop ces
8 búaigeltach
14 No chomtasa dauib
16 coibletar
15 aittchidh
19 calgai
19
atraig
20 arslaid (1 hineincorrigirt) . . dia
20 \\xcht na fledi . . . tomailt
thuil tglai
21
triamain
21 arslaid (arslaidh Eg.)
22 forrofem
332
S. 266
1 gorba suas maol cas cird— ro
bui fairocus rongab ambribro fair
4 Von Cap. 28 wie in Eg. nur
die Worte: Tuargaib a iQch
iarsuidiw ocus farruwsim coru-
acht a dirghi in cetna
23 Cap. 29 wie in Eg.: larsin tra
coiscter an slo^ beridh . . . gua-
laind. Ro fas . . . do mifostudh
ocus infedh . . , acosc namban
i^S. 267 :) ar se conabe olc idir na
firu. Cotobsechaim for se . . .
urdairce aireddba Ulad anat . . .
na bänaiter fergnúisí i cruadh
comraicthib tre uailli ag . . .
dlochtain fir anwrgalaib . . . com-
lud fer gluinni . . . dofurcbat nad
ricat imsaidbet nadrancet . . . om.
cotob sechaim bis frecra
33 Cap. 30 Deithb^■r damsa on . . .
basam bensa . . . o ro damnadb
. . . die Aufzählung der cless wie
in LTJ. . . . dreim fri foghaist
ocus faobttrcl.
S. 268
19 a fas ocus a ainius ocus a ur-
labra
21 a fianfescur
22 f Coincl.
23 Cap. 31 wie Eg.: co comairsem
. . . am scith inosa connesar . . .
con cotlar . . . immaranic . . . coro
taircelsat . . . co Dun Rud.
33 {Cap. 32) . . . Locharna Fea 7
Fem. 7 Fergna Corann 7 Um all 7
Urr^s Gera . . . Turida . . . Tailtiu
. . . Ros 7 Roisgne ... 7 Aieo . . .
Toig do dia . . .
S. 269
21 is lor itaithi icairimtell Br. tugt
biadh ocus lind b- esta (sie) . . .
ind imforain . . . Doroigned {Col.
697). Cap. 33 /f. in H. [Col 707)
an derselben Stelle wie in Eg.
31 Isi mo riarsa daib em . . . uair
nsLch fetar breataugwá innacÄ
baile aili . . . ro lemat far n^brea-
thugud i far nagaid.. . concert do
cach Curui mac Daire conclecht
fir forgoll. nat fri goe gebithsi (?)
S. 270
22 cet lim ar L. ag dula for C.
gab- heich din . . . forfiter . . . at
mailliu hinneall. Imtruma con-
cingend . . . con toghba clodh . . .
do carpati . . . do ochaid JJlad
cac7t rotbriad riadhws.
30 CO bucht irgaile renocbaid . . .
re haradaii) re heirredaib re
hoencairpechaeö (sie) . . . nat
clechta eirr
35 ro gabait
36 ro reablaing dan ina carpaut
S. 271
14 do Charthin d {sie) . . . i Clitair
. . . Cei/irisligheadh
16 donell
17 Toirind in carpai
22 grenetnach
24 0 muH. CO bond
25 con suighedh
26 bui nechtur a da draint
27 folan
28 medon feithech breach ingalair
aige nos cei'd fithea saland do
thulaiö
33 ba hansuairc . . do ÍQvaib Er.
34 magluirge fadbuidhe draigin
drochdhenmaighe
36 fri himthecht
37 A haithi
S. 272 •
19 larfaigis . . . can do chuich do
tigern a
22 magluirci . . . dobretl^
333
23 cned- m gilla ocus iachtä ocus
eighidh ic facbaii in morimnidh
ocus ind ecomlainn. Fe amse
for Lseg. ic cloistin iachtä ind
aradh. Lasodain atracht
25 ni raibhe. ba do sodain do L.
de sin tocb.
26 dobreath . . . a airm uadh
31 CO torracht . . . isin sli. chetna
32 artraigis
33 connar congain nem na tal.
34 7 sguires a eochau
36 acambisi. aile for se ic Conall
S. 273
19 in matain maghdraighin
20 beme
21 erghis . . . imacomraic
25 do eterdelighudh a imresna 7
eirigh \j\ad
26 in duibnel
27 dimaine
28 7 scuris
30 roime Ende des Fragments in E.
S. 274
31 Cap. 42. Der Anfang mH.iCol.
697) wie in Eg. . . . imbreith . . . ba
cain . . . halainn . . . arem . . . cletine
-S'. 275
2 conderbhairt
3 A claon a truaigh
4 Cruachna in trasa. Ni rathaiges
8 ind erama Concl. 0 Dun Rud.
19 odogabwsa
20 ann anosa
23 cairpthecÄ
S. 276
3 combuada combuana comluatha
5 forranach {sie)
6 fetbandai . . . doirchisi
8 dronairgit
9 find forchas . . . datha
10 om. cind . . . ar medhon mind
oir buide folt fordotuigiter
11 tri himsrotha
13 cain coir corcra
14 sieg chuach
16 Atgenamar saml- an ier sin
21 for dun tibir
22 in lue denn
23 dond . . . tartbeim
S. 277
1 masa
2 folt cip
3 bid si ghlici
4 maine foithclit
11 bailc
12 tarraittiu
13 mideise . . . ni feith
14 romretr
16 forrengach
20 drondualac/t
21 find forcas
22 faitecta
23 bile
24 anbluth nen ned osa creit
S. 278
5 iasc mbec iur garb deirg diambi
feirgge fuasnatar
14 trostmar tuathmong
15 fonnbras . . . dogrinn
16 luathbuadha . . fri set
17 huathu nanailce . . . tricemruaide
taitnet
18 cenncruind
19 crualethan . . . dubnar
20 ballcemnech leaburmongach
21 immaig
22 aig n-ecb . . . sredid
23 dian drogern buide
S. 279
2 coir corcra . . . intlaisi
3 innathuroslag fris ben huathu
lathbhuille
4 uibhlech ocus aualaig
5 n-indea . . . nuadh
334
7 asamí an f sin
9 broa
13 coig tairecraith n-egcomlaind
15 mortcet íor cretaib
17 caíníd
18 fri C.
19 Cutan mela amaZ meles muilind
muadh mbraich
20 Toíg et réliqua Tothaet Cucl.
cucund
22 cotonmelam ia fer sin
S. 280
6 bil fri bile tas fuil uile a bhu-
aidhmathairfidh fri fidh (wieEg.)
10 tromal buidhne
13 nochta
14 nlcomraíc
15 buirc
17 mbuaidhmescmar
18 feinne fothut
19 in cach
20 íor dorus
22 dotanic
25 for leith do cach fir dib no in
had aointech
26 Tech for leth . . lar suidiu badur
i tigib
S. 281
1 dona tri L ingen dobretha doib
ocus dobreath
9 aireíních credhumaitnl-an tighe
12 gleordha glainidhe
13 flesg airgit
16 ardttspetit
17 oc aurgnam bidh doib
18 lath ngaile íer n-Vlad olchewa.
Tosnairnecht
24 imme. Dorime
S. 282
1 ni rot maith
2 failith a vaenma,
10 dobertatar benachtain dond rig
ocus dobertatar
12 ise fuair
16 Cap. 57 feJilt in H. wie in Eg.
S. 283
8 damsa eimh ol Ail. -
9 a fuil
18 conidhracatt
19 conidh tardais
20 badh ann tabea (a untergesetzt)
21 om. uili
24 no bere
25 aicenta ann 7 ihid iarom ina
aoindig
S. 284
1 congairt
4. 5. 6 et reliqua
5 larsuidw dobert in cuacZt
10 a arasom
11 or se sairis (?)
13 conidh edh dochua,idh for lar
trarscair a bais
15 atfraigh
16 CO tart a di laim
18 a lasair
19 tistais
20 inní imabeithi . . . adodmait
21 ar luth
23 Atfraig
24 failti moir fris . . . dobert
25 dfin aicewtai
S. 285
1 do dracain. Ata sund úed caur
dait tra
2 doroimle tra cor ba
4 uar nachat filsiu acutrumus fri
cach cepe do ben acutrumus fri
mnaib \]lad ni furail lind co-
ropsi_ ciata the
8 na oidlg an cuach
9 don teglach uile, hier trennt sich
H. von LU. wie Eg., geht aber
zu Cap. 72 über: ocus luith co
ranic Emain Macha deoidh lai
ogus (sie) nirobe la hUlt« ro
335
lamadh imcomarc sc do neoch nechtar fatha (sie) eter . . . atfraig
dib atriu {sie) co tanic doibh co sidhe lasodain ni twcsaid
roind ocus dail isin tig. Das 7 fribh tiund a tenn '
Folgende stimmt zu LU.: 8 atas a twcsaid uadh
S. 291 10 Tögaibh
17 Lasodain rogoftsat 16 tmd 20 tolg a tolg
19 Daoltenga 19 ar na ructhai ed dobagh it chenn
20 cen comartha n-derb oc heoc 25 a claithbiu
dib ima curath- 26 Dodenam ol siat. Isi mo riarsa,
24 om. he es folgt hier ißol. 707) Cap. 33
S. 292 his Cap. 40, in welchem H.
8 isin fedh fil aturtha . . . Ni ba {Col 710) abbricht.
Zu den Egerton Lesarten.
-S*. 281 — 303.
Während S. 2ö7 — 280 nach meiner Collation umgedruckt ist, muss ich
mich für den übrigen Theil auf die folgenden Verbesserungen beschränken :
S. 281, 1 dina tri L ban dobretha doib ocus dobretha Findabair do C.
5 CO n-epert is maith 8 amail 13 stiall 16 ard^speitet is co
tallwstar formna lath gaile uier n-Ulad inw 22 oidqi
S. 282, 4 mine tabarthsei 15 proin»
S. 283, 3 dobcrt 4 ba haincces 5 dus faimc e milaechda
9 a b-foil 14 do Meidb 15 ar si {für ol si) le uainde is a
g-comwrthse 20 an tan dom-bertar 24 bere 27 ata sin
S. 284, 13 conad edh doluid forling trasccrad a bais 18 lassair
19 cia tistais 20 adadaimet 21 ar luth
S. 285, 1 sul 4 fuilisi agcutrumus . . . ni forail 15 Dobreth
16 oirrthind 17 dothog is baütracÄi a tri etorra 19 dobr
S. 286, 1 dobf 3 dobf 4 impi {für malle fria) a b-farrad L. B.
8 rothclesae. Geib- {ebenso 12 und 15) 9 ros cuir . . . midies 10 dobe-
raid gair doba {sie) do chuitbw«? L. 24 co tarrla
S. 287, 1 a cró a ceile 2 aridisi 3 dip 10 teach 13 ierom
14 dobf 17 genitib 19 fagbaitt 20 dob- a armgaisced laich lais
S. 288, 3 a miolseich 5 and idhe 6 nus cerbanw ocus nus brui-
gend iat 10 Saimere 11 Ni dlig comroinn curaámir. fearba (i. bai)
braichthe brotloige sceo mata (i. muc) mooichthi tre banna miach tor-
taide (i. bairgen) fri hian mescad csem caogad fri Co[i]nca clothamra is
fernai foglaichte is b.ran cernai comramoch is torc tren a fothwgradh trse-
thaid nertai lochnamat amail sed tre fidaitcen is cu otair eremna is
menmarc ban buaidnige is flann tedma tromchathai {S. 289:) meite cenit
coiccertai nacha selb- siteath- ceim freisin fritberai baiti longbairt loing-
sither is culmaire bolgadai is cruid fecht&i mod chernai is gnia (i. [sjegda)
griannai geilfine cid do arbad cutroma fri Lsegatri leo airbi no fri Conall
336
cloth amra qid nab- hi in Eimer uaneble nacha is ail sentuata {über
tuata: no tumse, also sentumse) Ria n-aindrib banardulad no cinged an
oUbrigach i tech meárach midcuarda conid de imrorduimse a chomraind
ni dlig. Ni. 21 uas gasceáaib in tsloi^ uile 22 feraid side 23 feoa-
tar 26 teith- side roime tar Ess Ruaid
S. 290, 2 fon cumse cetna a docum ocus teith- roime 4 Ro baideá
diw Raithená 8 dus cenglan . . . feissin 15 In amm tra le is ann
robas og a cseineci ar ba derb leo 17 a taisc 19 archewa 20 ol-
chena om. Eg. 21 0 a ceilib 23 foirtbe 24 dorair duire
S. 291, 1 cert 3 dligethar . . . buaid 4 andiaig err sen carpaii
8 is riataige rath brugh- 9 cä comraind 13 iarom 14 feissin
18 raüairige dia roin 24 ni ro cosna nech friumb. Ni
8. 292, 3 isin fed . . . Ni ba ra nechtar fathar iter 6 din rig gusa
rangabair 7 eccraide Mb itinn atenn 10 donogaib 18 An ro bei
di setoib ocus do moinib it tselbai issed doratais aire (dem entsprechend
in LU. SU interpungiren) 25 domberat
>S^. 294, 18 cairpthi
ß. 295, 13 fogbaide 14 n-greine 23 aitherrach
S. 296, 4 om. he s ciar bo hairida tra L. tarrlas
S. 297, 5 mithurusa 8 gairm n-amnws 10 addaig 14 a.mal
ro bui 15 toirrsech 37 streiche Am bis bui
S. 298, 3 CO tarbaig . . . tarlaicc 6 dombew a cend di 11 tollege
S. 299, 3 imroraidhi 7 foreimzci 9 la feimd- 17 ar deinmne
23 dolleicc
8. 300, 16 CO feoatar 25 ni ardamad {unsicher) ni de
8. 301, 1 sant foid (? unsicher) fair 3 tibarthaei 5 Cennach . . .
inso sis 18 fri qiond aneachtair 20 cli ina raibe ere 22 seisrige
S. 302, 1 a g-cinn na teinig. In cuimge in tige duit ale {mit a
unter dem e) 2 fogbaid 3 a m-bun na gabla munad cainleoracÄi
an tige 5 indas hus soillsi 11 indsib orc 15 firinne ar feile
19 arai nainfir 20 umgabail . . . indnisin
8. 303, 6 cie be ol se . . . Auf dieser letzten 8eite habe ich auch
nicht viel mehr lesen können als Mr. Miller.
Wörterbuch.
A.
1. a Vocativpartikel (gr. w); mit
nachfolgender Aspiration, in den
Handschriften nicht immer bezeich-
net. — a Chonchobair Long. 13;
18, i; 40; ScM. G; 7; 20; a Chú
SC. 45, 21 ; a Chuchulainn FB. 87;
SC. 41; a Cuchulainn SC. 11, i; e;
38; FB. 67; 78; a Chonaill FB. 10;
60; a Chit Sc3I. 15; 16; a cath-
búadaig FB. 11 ; a cláim 43; a popa
SC. 12; a fir TE. 9, 9; a fir 10, 9;
SC. 28; a Findchoem CC. 7; a Sencha
FB. 30; a siriti 67; a uen TE. 9, 25
[Eg.): a ben SC. 19; FB. 19; a balc-
bullig FB. 8; a búaid n-oc n-Ulad
ibid.; a baídmáthair 53; a Derdriu
Lg. 19 ; a degduini SC. 46 ; SC. 44, 5
a ghille TE. 9, 1 Eg.; a gilla 10
a gillu ScM. 21. 1; a Lóig SC. 7
FB. 43 ; a Loegaire Sc3I 9 ; FB. 59
a ligbrataig a lenann FB. 11; a
lassar 61; a láichessa 29; a Mun-
remur Sc3L 12; a mic TE. 10, 10;
FB. 61; a macdretill 2^5. 11 ; a má-
thamait 44; 47; a midlach 67; a ri
FB. 27; a rigflaith TE. 10, 10; a ain-
gliu FA. 19; a Emer FB. 19; a ingen
TE. 5; 8; 9, n; 21; SC. 46; a Oilill
TE. 10, 1; a UlíM FB. 26.
2. -a- Pi'o«. ^Jcrs. infixum, s. é.
3. a, a sein; ejus, suus Z.^
337; Pron. poss. für Masc. und
Neutr. Sg., mit nachfolgender Aspi-
ration. — Das Längezeichen ist
selten gesehrieben: immá rig, immá
rurig FB. 7; má chossa 37; oc á
dénom 2; FA. 10; SC. 34, 4; ic
á iarrair 33, 33; cá rád'30; iamá
grísad FB. 43. — Zusammen-
gezogen mit Präpositionen: cona,
inna (na, ina), iarna, riana, trena;
dia; assa; imma; fri a, li a bildeten
ursprünglich zwei Silben, sind aber
oft zusammengeschrieben, ebenso oca
(ica, ca). — a chois Hy. 2, s; p. 20, 20
Lg. 6; ScM. 2; 3, 10; 7; 10; 18; 19; 20
TE. 11 LU.; 12 Fg.; CC. 1; SC. 2
7; 18; 30; 30, 3; 5. 31, 5; 7; 35; 41
44, 10; 46; FB. 6; 11; 20; 23; 24
30; 44; 68; 70; 77; 79; SP. II 13
ar a chenn Hy. 2, 46; p. 21, 31
ScM. 4; assa chriss ScM. 16; asa
chotlud SC. 23; dia chungid ScM.
2: 15; da churiud Lg. 14; fri a chorp
Hy. 2, 63; fria chossa SC. 10; 48;
FB. 91; for a chind Lg. 9; TE 5;
8 Eg. ; 14 ; SC. 37, 13 ; FB. 88 ; imma
chend FB. 45; 37; inua chend
FB. 24; CC. 1; ina chotlud p. 19, 36;
CC. 3 Eg.: FA. 8; FB. 24; 80; na
chotlath TE. 12 Eg.; riana cheli
FB. 20 {auf cách bezüglich); tar
a chend FB.^; trena chotlud SC. 9;
mit fehlender Aspiration: a coirthe
TE. 8; a cairdess 16; a caeimcheli
20 Eg.; a cethrui 8; a col 11; ar
a cend 13 LU.; inna cuili CC. 3
LU.; a claideb, inna cind SC. 5;
dia claidiub 6; dia ceill 48; a cló
FB. 21 ; for a crund , for a claediub
24; a coceli 40; a cruth 44; úas a
creit charpait 45; a ciil 78; a clai-
deb 79; inna cind 91. — fria thriar
m-brathar p. 17, 21; a thigep. 20, 21;
ScM. 3, 1; TE. 14 Eg.; p. 132, 13;
FB. 4; 25; a thorud p. 40, 11; a
thairismi ScM. 17; a thárraluig
TE.'i; 3; 19 Fg.; a thechta 3 Eg.;
a. thiugmaine é LU.; a thechtairi
FA. 9; oc á thimchell, a thened 17;
a thódernam 21; a thoeb SC. 18;
FB. 24; a thesarcon SC. 29, 14;
22
á a
338
á a
a thócuriud 31; dia thuil FB. 23;
a tharpige 80 ; a thttrse 85 ; a thul 88 ;
mit fehlender Aspiration: dia triur
brathar p. 37, 24; a techta TE. 2;
3; 17; a i2ivra\aigh 17; ina tig \OLU.
13; 14; asa tttrascbail SC. 23
dia tomos 29 , 6 ; a tromdacht 31
cona teglach _ FB. 13. — for a
oessam {für foessam) Hy. 1, 2; a
ridadart (/wr fridadart) . JH?/. 2, 32;
dia funi Lg. 7; a fert 17, 29;
TE. 8 Eg.;^& fiur CC. 6 Eg.; dia
eóil {für feóil SC. 23;. a tlede
FB. 5; fria raigid (für fraigid)58;
mit fehlender Aspiration ; d ia f e ch ain,
dia feis TE. 2 Eg. inna farrad TE. 2
LU- 12; dia folccath 4: Eg.; a fert 8
LU.; & fuil, a feoil 13 LU.] a feth p.
130,24; afoltjp. 131, 21; p. 311, 2; 3;
a fiur Ca 1 ; ei?!. ; a flaith SC. 18, a
foramles 81, 7; oca ferthain 33; a ferci
36 ; a fled FB. 7; a fonnaid, a fortgae
24 ; a foraim, a fómsige 30 ; có a fod-
brond 39; a fir44; a foramcliss86; 87;
a setig p. 40, 37; a sail SeM. 12;
a sula TE. 9, 15 Eg. ; a saegbul
20 Eg.; mit fehlender Aspiration:
ina suide SeM. 10; dia sirsellad
TE. 6 LU.; fo a súili 12 LU.; a
scelu 14: Fg.; a sult^). 130, 24; a siur
CC. 1 Fg.; ar a seirc SC. 5; ina
sláinti 10; inna sesam 11; ina súan,
cen a sliiag 11, s; ina sudi 12; 33, 3;
a scela 20; a satha 23; ina seirg-
ligu 24; a scrútan FB.S; 17; a sella
24; asa samail 48; 49; 52; a sciath 67;
dia saigthin 76; 78; inna sessom 91;
fria saindán SP. II 1. — Die Aspi-
ration der Media wird erst in
späteren Handschriften bezeichnet:
a ghalur TE. 7; 8 Eg. In alten
Handschriften bleiben b, d und g
unverändert : cona baithius Hy. 7, 3;
a druid Hy. 2, 20; a dl suil Hy. 5, 42 ;
a gascid SC. 2 u. s. w.; co a mnái
SC. 6 ; — 1, n r, sind nicht beeinflusst
von der Aspiration: na leith deiss
SC. 33, 9; ina láim FB. 21; a nert
Hy. 5, 68 ; a rige Hy. 2, 28 u. s. w. —
Vor Vocalen erscheint nieh: a ainm
Hy. 2, 3; 3, 2; p. 17, 27; 28; 34;
p. 40, 17; SeM. 1; CC. ö; TE. 18;
a athair Hy. 2, 3 ; FB. 6 ; a iartaige
Hy. 2, 20; a airnigthe Hy. 1, 24;
a eua Hy. 2, 24; cona adnocul Hy.
7, 4 ; ic a acallaim p. 21, 32 ; TE. 8 ;~ 12
SC. 10; 11; FB. 43; ina ardi_p. 40, 22
FB. 81; a oenur Lg. 8; 9; SC. 36
FB. 52; SP. II u; a andord Lg. 9
dia urbaith Lg. 17, 28; a ingnais 18, 9
a eirred 18, 17; for a imdenam 18, 23
a einech 18, 31; TE. 6; dia aurdar-
CU8 SeM. 1; a echlachu a obloire
TE.2; 3 Fg.; dia imcaisiu 8 LU.;
dia athreós 9; triana eochraib 18;
a estecht FA. 2; a anim FA. 3;
a anius, a aibnius, a aingel, a ain-
mine 9; dar a agid SC. 20; 31; 48;
da enbruthi 23; ca acallam 30; a
ingenraid 30, 5; 32; lia auoil 31, 10;
oc á íadad 33, 4; cona imdurnd 37, is;
dia airi 44, 9; a imrádud FB. 8;
dia innarba 13; inna imda 21; 25;
a áes 28; 30; a ás, a anius . . a anius,
a urlabra, a ág 30; fria ais 37; 'a
ech 38; 39; 44; 63; 67; 69; a ara39;
61; a écosc 44; assa inud 57; a arm-
gascid 38; 39; 67; ina airicul 58;
a inchinne61; a etach 67; a imgabáil,
na ucht 77; a liaill, a aliud, a aire-
chas 79; a aidchi 80, a osnaid 88;
a innas 91 ; a orbbae SP. V 11. —
Idiomatische Wendungen: a chom-
máin, a chomméit eben soviel; a
thrichomméit dreimal soviel FB. 19 ;
a da cutrummai 10; 18; a lán do
fia ihn {den Becher) voll von Wein;
a óeaur allein, er allein; inna sessom,
inna sudi stehend, sitzend; ibid ina
óen dig er trank für sich allein
FB. 62 {so auch 59 zu lesen). —
Beim Infinitiv bezeichnet das Pron.
poss. das Object maith lim . . a denam
samlaid 7; oc a dáil for in teglach
SC. 33, 23; dia innarba asin taig
um ihn aus dem Hause zu treiben
FB. 13; a chosnam frit ihn {den
Heldenanthml) dir streitig zu machen
FB. 11; dia acallaim um mit ihm zu
reden SC. 10; oc a rad 83; luid ina
dail sie ging zu dem Stelldichein mit
ihm TE. 12; a dochum zu ihm FB.
81 u. ö. — Bisweilen steht das Pron.
poss., obwohl das Nomen selbst nach-
folgt: a ainmm in drüadh TE. 18;
a innas in bachlaig jFIB. 91; dia saigid
Lóig SC. 14; a denam in cennaig
FB. 77; a loim fola ScM. 16.
á, a
339
&,, & n-
4. á, a ihr; ejus, siius Z.* 337;
Pron. poss. für Fem. Sg. — Mit
Längezeichen: cach buden immá
túsech FB. 7; imón peist immá
cuaird, immá brágit 86; dá marbad
SC. 44, 12; — An Präpositionen
angefügt, wie das masc. a. — Der
einst vorhandene consonantische
Auslaut i^vgl. skr. asyas) ist bisiveilen
folgendem 1, m, n oder r assiniilirt:
ni luid allaim assallaim Hy. 5, 44;
alláma Lg. 15; allenith TE. 4;
allethete SC. 34, lo; ammaforta
Hy. 5, 48; ammaic Hy. 5, 2; ammac
Hy. 5, 70; ammáthair FB. 6; annoeb-
itge Hy. 5, 92; arrig Hy. 5, 35;
arraind ScM. 5, 11 ; asset Hy. 5, 98 ;
ohne solche Assimilation : iiina laim
Hy. 5, 64; dia lepaid Lg. 1; for
a lár FA. 30; a lécud SC. 44; 45;
a mathar p. 40, 7; 10; i>- 48, 25;
a mummi Lg. 6; da marbad SC.
44, 12; imma rusccuib TE. 4; SC. 5;
a muin Oss. III 8; cona siian FA. 15;
dia seirc SC. 33, 28 ; a snáthait FB.
65. — Vor vocalischen Anlaut tritt
h: a Ütge Ä/. 5, le; a hoeged 26;
inna bucht 48; a hech 55; inna him-
thechtaib 16; es; a hathig 87; a hér-
lam 100; ina hecmais p. 40, 21; a he-
nech-si p. 40, 32; iarna hatuch p.
42, 35: a haiti-si Lg. 6; 7; oca bal-
genugud-si 18 ; dia hastud TE. 5 Eg.
cona hinailt 15; ga hia,rraidh 17; lea
hanail CC 5; a hainm p. 144, 26
cona hingenruid ^3. 144, 32; ina
haireocht FA. 6; a haittreb 14
dia hordaib 15; asa ho Oss. III 8
a hóenur SC. 6; 45; dia hacallaim 16
a hamli {auf ein urspr. Neutr. he
züglich) SC. 30, s; a heol 45, 4.
Ausnahmen: a aithig Hy. 5, ei;
a amra 43 ; a athar p. 40, 10 ; for a
erlabrai SC. 5 ; dia inmuni 33, 28. —
Ohne Veränderung der übrigen
Laute: a comlabra Hy. 5, 44 (accom-
labra Fr.); ina culid p. 40, 31; 33;
fria cruth Lg. 4, 19; dia celiu 12;
ScM. 3, 4; iarna cúl Lq. 15; for
a cind TE. 3: ar a ciund 12 LU.
a cend p. 132, le; assa curp FA. 21
ar a cóimi SC. 17; inna cróes FB. 85
imma cuaird 86; a trét Hy. 5, 36
a toeb TE. á; a tes SC. 36; a tul
FB. 70; fria boiss Hy. 5, 7s; ina
broind Lg. 1; ina táib Oss. III 5;
a bith SC. 45; a bragit FB. 57;
a detgni Lg. 4, 6 ; a da ghrúad TE. 4 ;
inna gort Hy. 5, 30; a forbrat Hy.
5. 34; a fuilt TE. 4; dia formiichad
FA. 19; ina farrad SC. 39; ina
fiadnaise 45. Vereinzelt addorus ihr
Thor FB. 80. — Fehlerhafte Un-
regelmässigkeiten : inna fiadnaise
p. 43, 14; a dha giialuinn, a dha
glun, a dha colptai TE. 4 Eg. —
Idiomatische Wendungen: a hóenur
sie allein; co n-accai in lanamain
ina cotlud Lg. 12; ina haireocht
FA. is; bá nar lée a lécud dass sie
verlassen tcürde SC. 44: {vgl. 45);
dia guidi dam-sa sie für mich zu
bitten Lg. 12; a fari dúib dass ihr.
sie (die Stadt) bewachet FB. 80;
arraind duit-siu dass du es {das
Schwein) theilest ScM. 11; dia ha-
callaim sie zu sprechen SC. 16; dia
dochum zt(, ihr TE. 12 Eg. — Das
Pron. poss. ist gesetzt, obwohl das
Nomen nachfolgt: for a broind na
mna auf den Leib des Weibes Lg. 5;
a haite na ingine der Pflegevater
des Mädcheyis 7.
5. á, á 11-, a, an- ihr; eorum,
earum, suus Z.^ 337; Pron poss.
für den Plur. aller drei Geschlechter,
ist ursprünglich ein Gen. Plur. {vgl.
skr. ásám). Der auslautende Nasal
ist erhalten vor Vocalen und Me-
dien, ist assimilirt einem folgenden
1, m, n, r, ist geschwunden voi' c,
t, f und s. — 3Iit Längezeichen:
oc á m-búalad FA. 26; oc á n-im-
degail FB. 10. — a n-ernaigthi
Hy. 1, 10 ; occa n-airlegend p. 19, 37;
for a n-adarcaib p. 45, 3 ; a n-imguin
Lg. 13; a n-athesc ScM.2; a n-hirend
CC. 1 LU.: a n-imtecto, a n-armaib
3; a n-echrada 4 LU.; a n-enech
p. 141, 27; a n-enlaith p. 144, 4; a
n-airm Oss. I s; SC. 2; a n-aiged
FA. 12 ; a n-aittreb 22 ; a n-almsana
27; a n-oenaig 30; a n-anmchar-
dine 32; dia n-arraaib SC. 2; a
n-eti 6 ; a n-acallaim 9 ; fria n-ucht-
brunnib 40; a n-errad FB. 4; ina
n-imacallaim 7; oc á n-imdegail 10;
a n-aes 12: 13; 55; a n-imtecht 20;
22*
á, á n-
340
a, a n-
a n-áthu 23; a n-etrain 33; a n-
imchossait 56; a n-eich. 62; 63; na
n-agid 69; a n-imtechta 70; día
n-imratib 72; a n-imresain 75; ver-
einzelt ann echaib TE. 3 Eg. —
dia m-bruith p. 41, 9; a m-brathar
Lg. 10; a m-besa TÉ. 2; a m-báis
FA. 27; imma m-brágtib 28; inna
m-bossán 80. 2; a m-bossa 6; a m-
barr 33, 19 ; a m-brathugud FB. 33 ;
56 ; 76 ; 78 ; a m-brotha 54 ; a m-biad
57; a m-bith 77; a n-díth, dia n-dil-
giund Lg. 11; a n-dano p. 141, 26;
a n-dan, ina n-dulemain FA. 7; ina
n-deslamaib SC. 40; a n-gaisced
Lg. 8; a n-gáiri TE. 15; a n-grád
p. 130, 27; a n-gnússi FA. 25; 27;
a ng-gáir 28 ; dia n-gaiscmíí FB. 20 ;
a n-gressu 23; a n-glond 29. —
allenamain Hy. 5, 26; alláma Lg. 13;
FÁ. 16; 26; 28; FB. 74; allín ScM.
21, 34; CC. 3 Eg.] for alluamuin
Ca2í;í/.;allethei^^.l3; allóg56; na
lámaib FB. 13; 16;^ lénte, a lárac
20; a lua'ilaith 25. — ammórgressa,
ammóraurgala FB. 11; a minna Hy.
5, 65; dia marbaá Lg. 13; co a muin-
tir GG. 3 LU.; a menma FA. 7;
a maith 24 ; a mong SG. 33, f ; arríg
TE. ILU.; arretha SC. 30, 4; arríad
FB. 47; arréim 56 ; ina ráithsechaib
FB. 29; 72; díareir 79. — os a cind
Lg. 1; a comairle 10; a comaitecht
13; a cuit ScM. 18; a cisa TE. 2;
a cairptiu TE. 2 ; 3 ; iarna cémennaib
FA. 4; a claidib SC. 2; ar a ciiid
15; FB. 79; a cotrebi SC. 21; a
carat 29, 4; a cnú chridi FB. 24;
asa cund FB. 34, is; a cesta 42;
dia crích 56 ; a cuit 57; 72 ; a claidbi
74; a carpíM 79; a cindu 89; CC.
1 Eg.; ar a gcenn p. 144, 9; dochum
a tíre Lg. 13; dia taig 17; a toisiuch
p. 144, 25; a tincor FB. 4; a tri
coecta 65 ; ina trúallaib 74 ; a toisc
75; a pian FA. 25 — oca fothrocud
p. 131, u; a lir FB. 21; 29; dia
fiilriud FB. 67; inna fiadnaisi 72;
ina suidib Lg. 15; FB. 21; for a
slicht ScM. 21, 11; for a sliastaib
SC. 2; a scéla 24; FB. 70; a samail
SC. 37, 6. — Idiomatische Wen-
dungen: a n-dís die zwei p. 132, is;
a triur sie zu dreien, die drei Lg. 8 ;
FB. 54; 81; 90; a triur churad
75 ; 79 ; a nónbur ihrer neun FB. 84.
— batar . . ina sessom they were
Standing Lg. 15; FB. 24. — bit lia
a mairb and andat a m-bi die Zahl
ihrer Todten wird grösser sein als die
ihrer Lebendigen FB. 21; roptar lia
ammairb inna m-beo Oss. Í 8. —
is ferr a techt es ist hesser dass sie
gehen FB. 6 a tuitim la náimtiu dass
sie durch Feinde fallen Lg. 13; oc
a tuarcain . . la drongaib na n-demna
weil sie von den Schaaren der
Dämonen geschlagen werden FA.
31; iarna n-dicbennad FB. 77; dia
tofund sie zu jagen TE.l- dia tomailt
ocus dia cathim FA. 28; a n-etar-
gaire FB. 15; a n-imchossait do
Bricrind 20; a n-etergleod 41; dia
saigid 57; dia saichtin 65; oc a
cáiniud 70; a n-aicsiu oc collud a
n-hirend sie zu sehen wie sie ihr
Land verwüsteten CC. 1 LU. —
a n-docom zu, ihnen SC. 7; tar a
n-essi SC. 10; dia n-esi Oss. II 7;
son a garma macraide Hy. 2, le;
a n-andord mac n-Usnig Lg. 8; for
a cul na n-en sa SC. 7; ricfaiter
a les do gillai ScM. 7; recam-ni
a les ém ar curaid (?) FB. 56.
6. -a n- Fron. pers. infixum, s. é.
7. a, an- Neutr. des Artikels, s.
in, ind.
8. a, an- welcher, der] qui
Z^.Sbl; Relativpronomen, ohne Ver-
änderung nach Geschlecht, Casus
oder Numerus; lautete ursprünglich
mit s an (sa n-), das sich hinter den
Präpositionen co (cussa n-), for
(forsa n-), fri (frissa n-, rissa n-),
le (lassa n-) erhalten hat. Nicht
selten ist in diesen und anderen
Verbindungen das a unterdrückt,
oder zu i geivorden. Mit dem lo-
cativischen i n- {Z.^ 342) hat es
nichts zu thun, sondern dieses ist
die Präposition i n-. Der aus-
lautende Nasal ist gehlieben vor
Vocalen und Medien, auch vor r,
obwohl er sich eigentlich einer fol-
genden Liquida assimiliren sollte;
vor folgender Tennis und vor f, s
ist er geschwunden, a) das einfache
Belaiivpron&men, als Nom. oder
m
a, a n-
341
a, ass
Acc; ist immer gesetzt, tcenn der
Relativsatz dem Hauptsatze voran-
geht; folgt er nach, so kann es fehlen,
wenn ein bestimmtes Bezugsnomen
da ist {z. B. in fer chuicci ataglá-
dastár CC. 5 LU.). — a n-atbered
Lg. 12; a n-adcobrai TE. 10 Eg.;
a n-asberi SC. 19; i ii-atconnarc
SC. 11, 8; a n-dorigenai Hy. 5, 23;
37; 41 ; 67; 81 ; TE. 14 LU.; FB. 6;
a n-doronad Lg. 10 ; SC. 12 ; a n-de-
chuid Lg. 15; a n-dotesta SC. 13;
a n-dodoraid FB. 89. — an rop
inmainib Lg. 18, e; an ro bo dech
FB. 54; in rop ailliu Lg 18, 5. —
a tcsta ScM. 6; TE. 11 LU.-.a, toing
FB. 11; 21; 46; 48; 52; 74. —
a fil FB. 58. — Einem Compositum
infigirt: rod n-ucad {Comp, do-ucad,
tucad) FB. 78; dia n-aithiget {Comp.
do-aithiget, taitbiget) SC. 31, 1; con-
tuiled |3. 130, 3 (cotlaim). Vielleicht
hinter der Negation na: ni na téit
do menma-su ScM. 3, 8. — 3iit d^r
Verhalpaiiilcel no zu na n- oder
no n- zusammengezogen: na tabrad
Sc3L 1; na fil FB. 58; ani no
m-bera FB. 58. — Mit der Verhal-
partikel ro n- zusammengezogen:
ro n-uicsetFi?. 7; 42; 43; 44; conid
samlaid rom-bói 44; cein ro m-bói
FB. 79; trath ro m-boi 87. — hinter
in tan: in tan m-bátar SC. 17. —
a n- als Conjunction gebraucht:
a m-bátar als sie waren Lg. 1 ; TE.
10 LU.; SC. 3; 10; FB. S3] am-búi
Lg. 9. — b) An Präpositionen ange-
fügt, ara n- : ara n-dema do maith
für das, was sie Gutes gethan hatte
TE. 14 Fg.; die Conj. ara n- ut
siehe besonders. — assa n- : asa n-
dena baig Gl. zu Hy. 6, is; asa
tudchad aus dem du gekommen bist
SC. 13. — ca m-bia FA. 30 LBr.
für oca m-bia. — cossa n-:cosa tuced
FB. 58; cusa rancaibair 73; coso-
ránic FA. 21 LU. für cosa-ro-anic.
— dia n-, von do, bezeichnet das
Dativ verhältniss: mairg dia m-ba
FA. 30; dianid cui est FA. 14; 34;
dia n-at cui sunt FB. 9; diant
eslinn SP. IV 1 für dia n-ata; cia
dia m-bo cheli FB. 39; 40; dia
n-duthoig SP, V 8; dia lenai SC. 43;
dia ro faillsigtheá FA. 2; diar bo
TE. 1 Fg.; FA. 23; dia tibertis
SC. 21; 22; FB. 90; dia fognad
Hy. 2, 6. Hierher ivoJil auch co tisad
den turus dia n-dechaid bis er von der
Expedition zurückkommen tcürde,
auf die er gegangen war FB. 79. —
dia n-, von de, de quo, ex quo,
propter quem (dia n- Conj. tvenn
siehe besonders): dia n-erbalt Lg.
17, 32; cid dia m-bói uoher kam
weshalb tvar Lg. 1; TE. 10 LU.
SC. 32 ; FB. 38 ; cid dia rabi FB. 56
cid dia ta ScM. 10; cid dia tud-
chaibair FB. 66; 93; dia n-dechaid
ScM. 22, 7; be dia m-biat Lg. 4, 8;
dia m-bá lan SC. 15; dia n-gair
{von denen herab singen) SC. 33, le;
dia n-ébrad daher gesagt wird p.
132, 19. — forsa n- : forsa m-betis
auf welchem wären Lg. 7; forsa
rabi p. 131, 3. — frissa n-: fris
m-biat gegen loelche sein werden
Lg. 4, 18; fris m-béí crechta an
dem Wunden teuren SC. 29, 7; frisa
samailte SC. 17; fris m-berad Lg. 3;
fris m-ben FB. 51. — darsi n-dentar
Gl. zu Hy. 6, 4 (s. drochet). —
imma n-(man-), bistveilen mit Länge-
zeichen: immon-iadawrw den schliesst
SP. V 1; ani imo m-bethe FB. 61;
ímmá tullatár FB. 56; immá tud-
chatar 75; 89; imma tu 93; ani
má tudchatar 76; imma curaid
cossenait Lg. 4, 12. — lassa u-:
lasma {für lasa m-ba) ScM. 21, 3;
las tudchad SC. 16; las tánac 20.
— ina m-bi FA. 30, Praep. in und
Pron. rel., anstatt des geicöhnlichen
i m-bi. — Ó n- {entstanden aus
ó + a n-): 0 n-ainmnigther FB. 75;
0 tudchad SC. 16; 20. — rissa n-,
jüngere Form für frissa n-: rissin-
apur zu dem gesagt tcird = tcelches
heisst TE. 18 Eg. ; risnid SC. 45, 23;
ris tatin SC. 33, 18.
9. a, an-, spätere Form der Präpo-
sition i, i n-; a n-dún TE. 8 Eg.;
a m-bronnaib p. 19, 38; asna amsib
sin Lg. 12.
10. a, ass Praep. cum Dat. aus;
lat. e, ex Z^. 633. — ass mir in
Verbindung mit dem Artikel oder
Pronomvnibus ; mit dem Artikel: asin
a, ass
342
abcolips
ten Hy. 2, 48; asin caillid f. 46, 24;
assind imdai ScM. 10; assind liss 18;
assin rígráith SC. 33, 10; asin tig
FB. 7; 13; asind rigthig 17; asind
loch 31; asind ed FB. 73; mit
Fron. poss. as mo chuntabairt ScM.
4; 11; Í5..142, e; as do chind Sc3I.
11; as t'ferund 12; assallaim Hy.
5, 44; assa chriss SeM. 16; 18; TE.
12 Fg.; p. 131, 2; SC. 23; FB. 8;
16; 46; 48; 52; 57; as for n-gni-
maib FB. 41; mit dem Fron. rel.
asa rescomloi FA. 31 ; asa tudchad
SC. 13; G'i. zu Hy. 6, 18; rmi dem
Fron, indef. as cach ing Hy. 1, is;
2, 61; mit dem Fron, dem, assin,
assein FA. 16; «wi dem Fron,
pers. für Mase. und Neutr. ass,
ex eo, sehr oft wie unser heraus
dem Verh nachgestellt (lotar ass sie
gingen heraus); Fem. esti FA. 2;
SC. 22; Flur, estib FA. 33. — ess
für ass zu schreiben Hy. 5, 88. —
Sonst immer a : a hEmuin ^). 140, 25 ;
j9. 144, 19; SC. 29, 21; a hoeninud
FB. 42; a húib Bruin p. 42, 8;
a hiiaim FB. 57; alleind /SC. 33, 5;
a luing TF. 3; a Loch FB. 31;
a caille p. 19, 39; a coiciud p. 131, e;
a comairle Lg. 14; a crich 21B. 6 jE/p.;
a Cruachnaib /S^clf. 21, 20; a topor
p. 131, 29; a slabreid Hy. 1, 33;
a sidib TE. 5; a brithemnacht
Hy. 3, 8; a Murthemne SC. 33, 30;
abbas peccaid Gl. zu Hy. 6, 5. —
Gebrauch: dollotar . . as cech sét
Hy. 2, 61 ; Hy. 5, 44; p. 42, 8; p.
46, 24; CC. 3; p. 130, 21; p. 142, 13;
p. 144, 29; -F^A 33; SC. 13; 14;
15; 17; 20; 35; FB. 7; 10; 17; 20;
31; 57; eirg ass SC. 35; cona térna
ass so dass nicht entkam Lg. 15;
maidit . . assind liss ScM. 18; fris-
ocbat assin FA. 16; tocomlat ass
FB. 7; cach ind ocus ass jeder
hinein und heraus FA. 5; diuch
trals . . asa chotlud SC. 23 ; 28
tabuir ass hi nimm sie heraus TE.
19; 20; p. 131, 2; ScM. 11; 12
16; SC. 9; tag a ossnam ass TE. 7
8 Fg.; dla innarba assin taig FB. 13
a chor ass SC. 44, 10; ro la asin
charput ScM. 20; ro gabais . . assa
fremaib ScM. 18; beres na slúagu
asa cund SC. 34, is; corra ba as
mo sciath ScM. 11; ocus cethri
suanimain esti FA. 2; mu chuib
asa ho Oss. III s; ro sudigthe
senistre . . ass FB. 3; as cach ing
don forslaice Hy. 1, is; 33; FA. 18.
— Zur Bezeichnung des Herkommens:
0 Inbiur a coiciud Choncoh.p. 131, 6;
a caille Fochlad p. 19, 39; p. 42, 8;
TE. 5; 6; ScM. 21, 20; FB. 57;
SC. 28; 33, le; 30; 35; 37, 19; don-
estao a hEmuin die uns fehlen aus
Emain p. 140, 25; i?. 144, 19; ni
con tesbad banna ass Hy. 5, 88;
asin ten adgladastar Hy. 2, 48;
p. 21, 32; ro hie . . a topor heilte
aus der Quelle p. 131, 29; hie fol-
cuth a luing TE. 3 ; ba foderc do . .
assa imdul FB. 16; 3; atgénammár
asa samail in fer sin wir erkennen
den Mann aus seinem Bilde FB. 46 ;
48; 52; SC. 23; 33, 5; is follus as
for n-gnimaib FB. 41; 73; eo fia-
stais esti SC. 22 ; as mo chuntabairt
aus {= nach) meiner Ueberlegung
ScM. 4; a comairle Chonchobair
Lg. 14; a breith AWella FB. 74
a samlaib én n-etarlúamain FB. 47
aball malus Z^. 769, s. uball.
abaid reif, TJiree Mir. Hom
p. 108.
abanii F. Fluss. — Sg. Nom
abann Liphe p. 45, 2; ind aband
Gl. zu in doub Hy. 5, 54; Acc. fri
abainn aniar ad flumen versus ab
occidenteZ'^. 649; Fl. Acc. dub-aibne
FA. 29.
abb M. = lat. abbas Abt; Z^.
255. — Sg. Nom. abb Roma FA. 32;
Acc. abbaith Z\ 2bl
ablad SC. 44,2 zu lesen a blad?
ábairt Sprechen, Inf. zu at-
berim , epiur. — Acc. dognith ábairt
dia sirsellad TE. Q LU.; vgl. absque
lingua cen 3i\)rsi,ámte„without Speech
in it" Corm. Transl. p. 13 aislinge.
— Hierher auch meit is ri habraid
a derc Oss. III 7?
abcolips Apokalypse Hy.2,25.
abhron Oss. III 7 Ed. falsche
Ergänzung einer Abkürzung?
abra i. dorcha O'Dav. p. 48.
abra Augenwimper. — Nom.
Sg. abra Lg. 18, u Eg ; Fl. Nom.
abhron
343
acht
abrait fo daildath Lg. 18, u L. —
Vgl. Aeda Abrät SC. 17.
abracht AugenJied. — PI.
Dat. doua habrac/tiaib Gl. zu pal-
pebris Gild. Lor. Gl. 120.
abraid Oss. III 7 L. s. ábairt.
abratchu r die Augemvim-
pern. — Nom. . . ilubse daile SC.
o7, 12 H., abratchair LU.
ac aci, acum s. oc.
acc, aicc nein, ac Corm. Transl.
p. 15. — „acc" or in ri „nein" sagte
d^r König Lg. 12 ; „aicc" ol se SC. 9.
acairbe F. acerhitas, von
acarb. — Sg. Nom. a ro-acairbe
seine grosse Häiie, Strenge FA. 9
(a agarbüJSr.); Acc. acaii'be FA. 19.
acais s. accuis.
acarb = lat. acerbus. — Adv.
CO hacarb FA. 20. — Compar.
acairbiu FA. 29.
accaldam, acallam {aus adgal-
dam) F. Anreden, Gespräch;
allocutio Z'^. 868. Lif. zu accallaim
und dem alten Dep. ad-gládur. —
Sg. Nom. ind acaldam colloqutio
Z'^. 241; ba mór meld a acaldam
Z^. 952; Dat. dochiiaid d'accallaíí«
AileZZo sie ging tun A. zu sprechen
TE. 14 Eg.\ dia accallaim ihn zu
sprechen SC. 17; TE. 12 Eg.\ p.
130, 31 ; do acallaim Fainde um
F. zu sprechen SC. 16; FB. 61;
p. 132, 7; dot acallaim-siu dich zu
sprechen SC. 13; dia acallaim 10;
16; 43; oc accaldim de in collo-
cutione dei Z^. 243"; ro bui icca
accallaim sie hatte ein Gespräch
mit ihm TE. 9 Fg.; inti ro bói oc
a acallaim der mit ihm gesprochen
hatte FB. 87; p. 21, 32; SC. 30;
Acc. cen acaldaim nach aili Z^. 244;
ni ro fet . . a n-acallaim er konnte
nicht mit Urnen sprechen SC. 9.;
laimethar . . accalldaim FB. 23 (?).
accallaim, acallaim ich rede
Jemanden an, spreche mit Jemandem ;
vgl. ad-grládur. — Praet. Sg. 3
acallais Leeg er sprach zu Laeg
SC. 20. — Deii. Praes. Sg. 1 im
Sinne des Conj.: an bic . . co rot
acilliur warte ein Wenig, dass ich
zu dir spreche ScM. 9. — S-praet.
Sg. 3 ro aicillestar Gl. zu Hy. 2, 48.
acci s. aice, aicce.
accobor, accobar N. voluntas ,
cupiditas Z'^. 222; s. adcobraim.
— Sg. Nom. ni bácobor do {für ba
acobor) TE. 6 LU.; Acc. cach n-
accobor collaide TE. 13 LU.; frit
accobar TE. 11 Eg.
accorus M. Hunger (?), vgl. ac-
ras ,,hunger" O'B. — ^07». sirfu-
acht ocus accorus FA. 30. LBr.
accu s. oc.
accu SC. 29, le ihr Hund?
accuiss F. Ursache; acais i.
a causa Coi'm. p. 1. — Sg. Nom.
accuiss na precepte sin hujus doc-
trinae causa Wb. 9b; dat. ar accuiss
tesairgne do mnai rig Erend don
galwr tceil die Frau des Königs
von Irland ihn von der Krankheit
retten will TE. 13 LU; hui|, accuiss
causa Sg. 45'' ; PI. Nom. it e acsi for
a n-glantar dies s^ind die Gründe,
iceshalb sie gereinigt werden Corm.
p. 38 rot {Z-\ 251).
ach Interj. s. uch.
acher = lat. acer, scharf,
rauh. — Sg. Nom. is acher in gáith
Z'^. 953; nir ba fri óigthiu acher
Hy. 5, 9 [Gl. i. fergach no leochur).
ro acht SC. 34, s; FB. 82
wohl zu ro-sochim, rochim.
acht Partikel der Ausnahme,
Einschränkung tmd des Gegensatzes;
modo, tantum Z^. 703; engl. but.
Vgl. gr. éxróq. — 1) ausser, a) nach
vorausgehender Negation: ni ro
rathaig nech dlb ani sin acht Fand
a hoenuT Niemand merkte dies ausser
F. allein SC. 45; ni fuar asset acht
Maire Hy. 5, 98; p. 40, 27; Lg. 6
p. 142, 9; conna rabi ben . . acht
Ethne Ingubai a hóenur SC. 6
nach istais biad i n-Erinn acht
biad Conchobair i tossuch Lg. 14
ni fil cuit do nach ailiu innium-sa.
acht duit-siu th'óenur SC. 6; FB
92; ni thic do ueoch acht mád
doneth fein das gelingt Niemandem,
es sei denn, dass er selbst es thäte
FA. 9; ni ruc . . claind . . acht mad
óeningin nicht gebar sie Kinder
ausser nur eine Tochter TE. 20;
ni raga ass . . acht manit ainge ben
du wirst nicht herauskommen,
acht
344
adall.
{ausser) wenn nicht ein Weib dich
schützt SC. 14. — b) Nach Frage-
wörtern: cinnas . . acht arraind wie
ausser es zu theilen = wie anders
als es theilen nach . . ScM. 6 ; SC.
44, 6. — c) In manchen Situationen
kann man ni (na) . . acht mit „nur"
übersetzen: conna ruc acht oenchois
úaim so dass er nur einen Fuss
von mir davon trug ScM. 12; ni
tharat . . do Chonnachtaib acht a da
coiss nammucci fo brágid er gab
d^n C. {nichts als ==) nur die zwei
Vorderfüsse des Schweins ScM. 18;
ni biad ina farrad acht ben . . in
seinem Bett solle nur ein Weib sein,
das.. TE. 2 LU\ ni fuil fort acht
nechtar da ni TE. 8. Eg.; 13 LU.;
ni acend acht sidaige SC. 45, 17;
FB. 9; conna térua ass acht a n-
dechaid do rind gai so dass nur
entkam, tcas von der Spitze des
Speeres Team {d. i. Niemand entkam)
Lg. 15. — d) Auch ohne voraus-
gehende Negation = nur: TE. 8
LU. — e) Idiomatisch: co m-bo
marb acht bec so dass er [todt war
ausser wenig ==) beinahe todt ivar
SC. 8. — f) Mit nammá, nur, verbun-
den „ausser nur" = „nw dass^',
engl, except only O'Don. Ir. Gr.
p. 325 : tancatar . . uli . . acht dias
namma es kamen alle ausser nur
zweien SC. 3 ; conrotacht . . a tech
sin . . fo chosmailius na Cráebrúadi . .
acht namma ro derscaigestar dieses
Haus wurde nach Muster des
Craelruad gebaut, {ausser nur =)
nur dass es sich auszeichnete . .
FB. 1; 17; 92; 93. — g) acht co
nur dass = wenn nur: ragat acht
co fiasur ich will gelten, nur dass
ich wüsste . . = wenn ich nur wüsste . .
SC. 16 ; rige láech n-Erend uaim-se
dait . . acht co n-derna nur dass du
thuest (= wenn du nur thust) FB. 8 ;
acht CO ro chuired cách dib wenn
nur jeder von ihnen setzte . . Lg. 8;
acht cor damthar fir fer dam FB. 94.
— 2) sondern: ni thestaforruint-soll-
si . . acht bói . . CO cend m-blmd!-
na nicht fehlte ihnen das Licht,
sondern es währte ein Jahr lang
p. 22, 9; p. 40, 39; p. 41, 16; Lg. 16;
SC. 13; FB. 21; 26 (?); 57; SC. 8;
ni bid clad . . acht maigi réidi CC.
2 LU.; acc . . acht airg-siu nein,
sondern mach dich auf . . Lg. 12.
— 3) aber: acht teisiu lim-sa aber,
wirst du mit mir gehen? TE. IB LU.[
11; SC. 2; 34, I8; 46; nochunusai,
acht is messa TE. 7 Eg. ; acht . .
namma FB. 76 {aber nur wenn).
So auch, mit Zurückweisung der
vorhergehenden Bitte, acht saerfai-
thir do mathair aAA' iXevf^íQVjO^rjae-
xai p. 40, 41. — acht chena aber
ohne dies, abgesehen davon = in-
dessen, engl, but hoioever {O'Don.
Ir. Gr.p. 325): TE. 9 Fg.; p. 132, 17;
SC. 43. — act immorro p. 145, 1.
acre N. reprobatio; acra actio
Ir. Gl. 869. — Acc. fria acre
contra ejus reprobationem Wb. 9c
{Z-\ 869). — Zu 2. adgaur.
ada zugehörig, Zubehör; ada
i. fas Becht in der etymologisiren-
den Glosse zu adbail Hy. 4, 7; ada
,',due, legally due" O'Don. Suppl.;
adce Corm. p. 4. — Sg. -Nom. is
ada CO rop inill ordan ocus erechas
noebbrigte do gre's Gl. zu Hy. 4, 7;
PI. Nom. adai na fleidi der Zu-
behör des Festes p. 311, 33.
adabur „plcty, diversion, sport"
O'Don. Suppl. — Sg. Acc. lasin
n-adabair ocus lasin siabrad FB. 88.
adaltrach ehebrecherisch; Ir.
Gl. 619; Corm. Gl. p. 1; von lat.
adulter. — PI. Nom. mná adal-
tracha FA. 29.
adaltras M. adulterium Z*.
787; Ir. Gl. 883.
adaig F. Nacht. — Sg. Nom.
lá ocus adaig FB. 2; p. 309, 37;
bid olc ind adaig FB. 21; 87; ba
SÍ sin . . adaig FB. 83 (agaid Eg.) ;
is and ba hadaig for feraib \]\ad
CC. 2 LU.; p. 144, 3; adhaig CC.
3 Fg.; {adverbiell) feótar and ind
adaig sin FB. 63; ind adaig thús-
sech 83 ; luid . . in tres adaig FB.
67; 83; contuli iarom d'adaig CG.
b LU; Acc. adaig p. 311, 26; 27 (?).
adaig s. ataig.
adall in ni ba cuit adill cucuib-si
acht ainfa lib non crit pars dever-
ticuli ad vos, sed manebo apud vos
adamna
345
ad-ciu
Wb. 14a [Z^. 459); davon mit do
das Comp, tadall.
adamna Hy. 1, s; Gl. i. adamni
i. gorta (Hunger) quia per Adam
venu dolor.
adamra wunderbar; ah admi-
ratione Corm. p. 2. — Sg. Nom.
Isac in macc adamra Hy. 1, 7 (Gl.
i. ristis interpretatur quia per mira-
culum datus est); a ainm n-adamra
Hy. 3, 2; flaith adamra FA. 5; 35;
is adamra in coimdiu p. 169, 7; Acc.
ceol n-adamra FA. 5; PI. Dat. do
airfitib adamraib p. 310, 6.
adamraigthe bewunderns-
würdig, icunderbar, Part. Pass,
zu adamrugur FA. 1; 2.
adamrugur III ich bewundere;
admiror Z^. 438. — Inf. oc adam-
rugud in coimded FA. 7; Part.
Pass. adamraigthe.
adarc F. Hörn; cornu 2?. 8Í2:
vgl. Corm. Transl. p. 91 grace und
gibne. — Sg. Gen. gilla adhairce
eoi-nicen Ir. Gl. 1018: PI. Dat. for
a n-adarcaib p. 45, 3.
adarcdae corneta (tuba) Z^. 812.
úath n-adarcena FB. 24, die
Handschrift nadarccna.
adartha s. adrad.
adart Kopfkissen; „pillow"
Corm. Transl. p. 6. — Sg. Dat. os
adart SC. 23; Acc. etir ocus adart
SC. 10
adba Aufenthaltsort; habi-
tation Corm. Transl. p. 12. —
Nom. adba én „abode of birds"
LU. p. 40a, 38 (Aid. Ech).
adbal s. adbul.
adbar, adbur M. Material,
Ursache. — Sg. Nom. ind ad&^Mr
FB. 1; is adbar rig ar deilb er ist
das Material eines Königs an Gestalt
[^er könnte ein König sein) ScM. 14,
vgl. adbur ardrig Erend „materies
of a monarch ofireland (i. e. crotvn-
prince\' Ir. Gl. 161; rot bia adbar
fáilte erit tibi causa laetitiae Z'^. 329;
ni bói adbur non fuit causa 445;
adbur na cnete TE. 9, 5.
dorn adbat (Lg. 18, io\ don adbat
(SC. 28, 2) s. tadbat.
adbrond, odbraun, fodbroud
Knöchel; talus Goid.^ 57; Z^. 1067.
— Sg. Dat. 0 adbrond co ho FB. 38;
Acc. Ó ho CO a fodbrond FB. 39;
PI. Acc. na hadbronda Gl. zu talos
Gild. Lor. 65.
adbal, adbol, adbal getvaltig
gross, ,,vast"; is adbul i. is athlum
Gl. zu Fei. Jul. 28. — Sg. Nom.
is mor ocus is adbul ]}■ 169, 20;
FA. 7; is adbul . . ocus is ingnad
FA. 15; is adbul . . ocus is dirim
FA. 19; is adbul a pian FA. 25;
adbul fisi Oss. III 3 (die Gl. aislinge
gehöii, ivohl nur zu fisi) ; Dat. F. co
n-orddain adbail „tvith vast dignity"
Hy. 4, 7 (adbil Fr.). — Adv. ind
adbol valde Z^. 608. — Comparat.
aidbliu FA. 7.
adcear -SP. I 4; e;?
ad-ciu, acciu, atchiu ich sehe.
Besonders oft im Per f. prosthetisches
f (Gr. § 108), vgl. féccim. In
Formen wie addaci FB. 17, atot-
chiat ScM. 11 ist ein pronominales
Element, an die Partikel do angefügt,
enthalten. — Praes. Sg. 1 atchiu-
sa FB. 44; 45; 47; 49; SC. 39;
45, 15; p. 310, 13; connach acciu
Lg. 18, 8; Sg. 2 atchi Lg. 19;
ScM, 9; CO n-aci donec vides Z^.
429; Sg. 3 adchi, atchr Z\ 431;
atchi p. 21, 30; SC. 9; ui conn
acci nech p. 133, 5; PI. 1 atchiam
p. 133, 11; 3 atotchiat dich sehen
ScM. 11 (ad-dot-chiat) ; itchiat FA.
5 LBr. — Praes. sec. Sg. 3. ma
dattceththae wenn du sie sähest
(da-ad-cetha) p. 144, 21 ; 5 co nach
acced damit nicht sähe Lg. 6; 11;
CO n-aiced damit er sähe SC. 33, 34;
PI. 2 amal adcethe acsi adspiceretis
Z^. 446; 3 dia nos aictis (LBr.),
faictis (LU.) FA. 8. — Praes. der
Gewohnheit Sg. 3 nin acend SC. 45,
15. — B-fut. Sg. 1 conach aiciub-sa
I.ir..l8, 8 Eg.; 3 ni aicfea FA. 10
(ni faicfe LBr.). — B-fut. sec. Sg. 3
nach facfed Lg. 19. — Redupi.
Fut. sec. Sg. 3 bágais Cuchulaind . .
in-acciged Ailill no Meidb fochi-
chred cloich asa thábaill form
C. drohte, wo er A. oder M. sehen
würde, würde er einen Stein aus
seiner Schleuder nach ihnen werfen
LU. p. 64a, 39. — Bedupl. S-fut.
adcobraim
346
ad - ft'adaim
PI. 3 adcichset ScM. 15. — Perf Sg.
[oft mit prosthetischem f) Sg. 1 nit
acca TE. 5; 2 cia airm i n-dom-
facca ivo hast du mich gesehen
ScM. 11; ced ac acco sew weshalb
siehst du her (?) p. 144, 15; 3 co
n-accai da sah er Lg. 12; TE. 12;
13 LU.; CG. 5 LU.; SC. 8; 13;
addaci FB. 17 [für ad-dan-cai);
CO n-acca SC. 31; FB. 25; 37; 40;
85; 87; conn aca FB. 81 ; co faca
FB. 39 ; con facca Lg. 7; con facca
TE. 3 Eg.-., con facco p. 144, 12;
conn facco CC. 5 Eg.; imman faco
CC. 7 Fg.; ni faccuid CC. 5 JEJár.;
PZ. 3 CO n-accatár í'^. 2; FB. 89;
conid n-acatár i^.B. 74 ; co n-accatar
p. 131, u; »Scilf. 15; CG 3 LU.;
SC. 7; 15; 16; FB. 91; conda accatar
CC i LU.; CO n-acutar j). 40, 24;
conn faccatar CC. 3; 4 i/gf. ; con
facatar p. 140, 19. Nach Analogie
von adcondarc, atchonnarc vidi wird
in der spätem Sprache auch gesagt
atchonncatar p. 40, 37; atconcatar
TE. 5 Fg.- SC. 37. — Pass. Praes.
Sg. 3 adchither videtur Z\ 868. —
Praes. sec. Sg. 3 menicc atchithi
Hy. 2, 14; atchithe dó es wurde
von ihm gesehen SC. 23. — Redtipl.
Fut. Sg. 3 atchichither SC. 40
(atcichiter H.). — Bed. (?) S-fut. 3
dia n-ecastar di wenn von ihr ge-
sehen loerden wird p. 132, 9; co
n-ecestar duib a stoir SP. III 3. —
Pass. Praet. Sg. 3 adchess visum
est Z\ 478; PI. 3. atcessa FB. 57;
atchessa Hy. 7 Praef. — Dep.
Praes. {im Sinne des Conjunctivs)
Sg. 1 conid n-accur Lg. 7 (aiciur-sa
Lc, facar Eg.)\ 3 nin accathar
nicht soll ihn sehen FB. 59; dentar
trial mo berrtha-sa, ol Dubi/iacÄ,
con accadar Fiac Hy. 2, Praef. —
Inf. Nom. ba tocbomracht la hUltu
a n-aicsiu oc collud a n-hirend
CC. 1 LU.; Dat. iar n-aicsin (LBr.),
ascin {für acsin LU.) FA. .20; oc
ascin FB. 15. — Vgl. déccim,
féccim, frescsiu, immacciu.
adcobraim II ich begehre;
volo Z'^. 868; von accobor. — Sg. 2
a n-adcobrai TE. 10 Eg. 3 adcobra
Hy. 2, 45.
adcomced FB. bb, vgl. adcom-
cisset ilbéim friss Wb. 4<i Gl. zu
offenderunt in lapidem o/fensionis
Böm. 9, 32 {Z-\ 269).
adeomsa ScM. 15?
ad-daiiuim, attaimim, ataimim
ich bekenne, erkenne an. —
Praes. Sg. 3 nir attaira TE. T Eg.\
ni ro ataim TE 8 Eg.\ PI. 3 ad-
daimet..do gail i^.B. 11; atodaimet..
úasaib {für ad-dot-daimet) sie er-
kennen dich über sich an FB. 61;
ataimet profitentur Z'^. 432 ; 868. —
Inf. ni hed dleghar a atmail TE.d, 20.
adde SC. 44, u H'i
addecct FA. 5 s. déecini ' und
adciu.
ade, aide, eu.ePron.dem. dieser;
hie ZK 350.
adeillim ich besuche:, vgl. adall.
— Fut. Sg. 1 adeilliub devertar
Wb. 14a {ZK 867).
adeir dicit, häufig in der
spätem Sprache, z. B. in Keating's
History oft amhail adeir an file;
adeirid sin Lg. 9 Fg., ivohl für
adeiri 2. Sg. — Vgl. deirim.
adella in Patraic n-aiie Hy. 2, g5
{Gl. i. táraili). Vgl. ataell[^] i. tadall
O'Dav. p. 54.
adeocho-sai.atgim (s.ateoch)ií7.
p. 67a, 12 (adeocho-sa or Cuchulaind
inna busci do chongnam frimich bitte
die Gewässer mir zu helfen). — Fut.
PI. 1 adessam Hy. l,^ii; (i. atchimit).
ades SC. 31, 3? a des? vgl. laim-
tech a des SC. 18.
adessam s. adeocho-sa.
adeitchethar Gl. zu detestatur
Ml. 50d.
adétche F. Abscheulichkeit.
— Dat. scaraim frisin cél ar a
adétchi Gl. zu abominor LHy. fo. 8»
{,,1 separate from the augury for
its abomination" Goid.^ p. 67).
ad-étig: sehr abscheulich,
hässlich. — Sg. Nom. adetig
FB. 37.
ad-fiadaim ich verkünde,
erzähle; vgl. as-fiadaim. — Praes.
PI. 3 adfiadat a scéla SC. 24;
FB. 70; Hy. 2, 12; adfiadat FB.
75; 76; adfeit littri diiinn Hy. 2, ,58
{für adfédet?) Gl. i. ininses; so auch
sdgadur
347
ad-riuth
atfet hi scelaib ibid. i quod narrant?
— Praes. sec. Sg. 3 adfédetl Lg. 12;
adfet SC. 12: 20; 29; Lg. 13; vgl.
atfet i. ro airim Gl. zu Fei. Marl.
23 {Three Ir. Gloss. p. 130); atfétad
Lg. 12 Eg. — Pass. Praes. Sg. 3
adfiadar jjrofertur Z^. 471. —
Ftd. Sg. 3 adfiastar wird erzählt
werden SC. 28. — adfiadar 'SC. 20
und 23 scheint 3. Sg. Per f. Dep.
zu sein.
adg-adur p. 327, 33, für adgládur?
vgl. jedoch p. 141, 6.
ad-gaur 1 ich bitte; convenio
ZK 428; adgairim firu chóicid
Chonchobair immá ríg p. 325, 3
(congairira p. 141, 11) ich lade ein;
Sg. 3 adgair he sues O'Don. Suppl.
ad-gaur 1 ich verbiete {mit aith-,
ath- susatmnengesetzt). — Praes.
PI. 2 atgairitli opponitis ei Wb. 9c;
3 adgairet i. urgairet {vgl. mani
airgara nisi vetat ZP-. 868) O'Dav.
p. 53. — T-praet. Sg. 3 adragart
adrogart i. ro urgair {vgl. ar ni
argart nam non interdixit Wb. 31«=)
O'Dav. p. 53; adobragart t^/^wr ad-dob-
ro-gart) vos fascinavit Z'^. 455; 867.
ad-gládur Bep. ich rede an,
spreche mit Jemandem:, appello Z'^.
438; 867; vgl. accallaim. — Praes.
Sg. 3 adgládathar Z^. 438; adgla-
dathur p. 141, 20 zu lesen adgladur?
— S-praet. Sg. 3 adgládastar . . co
n-ültaib FB. 5; 18; adgladastar
Hy. 2, 48 {Gl. i. ro aicillestar) :
atagládastár {für ad-da-) der sie
anredete CC. 5 LU.; atn-gladust«)-
{für Siá-dan-)p. 144, le; ro aicillestar
s. 0. — Inf. accaldam.
adguide FB. 23?
ad-gúisiu III ich wünsche SP.
I 1; 2; 5 ind réta adgúsi optait Sg.
148a (^. 988). — Vgl assagúsim.
adilcniget s. aidlicuigim.
adiu hierher Oss. II 3; adiu ocus
anall LU. p. 127», 15 „hither and
thither."
ad-IaecMa sehr heldenhaft. —
PI. Nom. tri maic adlaechda üisnig
{fem. Farm) Lg. 17, á.
adlaic „longing desire after lohat
is good" O'B. — Sg. Nom. a.mal
as adlaic let FB. 62; vgl. denad
adlaic gach duine, fregrad fuile cech
anam CDav. p. 93 fuil i. pecad.
ad-rolaie a béolu es öffnete seinen
Bachen FB. 85 (adroilg Fg.), für
ad-ro-sailc, vgl. oslaicim.
admaider ior rig p. 141, 21 für
ad-midiur ich richte? vgl. ibid. 7.
ad-millim ich verderbe, zer-
störe. — S-praet. PI. 3 rom ad-
milset SC. 28. — Inf. admilliud;
Gen. conid taidbsiu aidmillti do
Coinchulaind la hfes sidi sin SC. 49;
fés admillte ecailse De Zerstörer
der Kirchen Gottes FA. 25.
ad-muiniur ich ehre, bewun-
dere. — PI. 1 admunemar Hg.
I 5, 98 {Gl. bennachmait no ailmit); 99 ;
! admuinemmair Hy. 3, 1 {Gl. i. tiag-
mait inna muingin); atmuinemar
i. bennachmaid O'Don. Suppl. —
Vgl. admuinter i. adamraigther i. beii-
daicher Fei. Oct. 2 {„thou admirest"
Stokes). — Hierher auch atmenath
p. 142, 16 '? Vgl. múinim „Iteach" O'B.
aduacul, adnocul Begräbniss,
Begraben; sepulcrum Z^. 768. —
Sg. Bat. cona adnocul Hy. 7, 4.
adnaigh s. atnaigim.
adnaigethar Lg. 2 s. ad-agur.
ad-opuir s. idpraim.
adrád adoratio, Anbetung :, Corm.
p. 1. — Sg. Nom. adrád Hy. 5, 101 ;
Gen. i. adartha idal, Ergänzung
zu temel Hy. 2, u {Gl.): a ses cm-
machta ocus a lucht adartha und
seine Verehrer, Diener (i) FB. 28;
Bat. 0 adrad idal Gl. zu Hy. 2, 31.
adraim = lat. adoro; lasse n-
adraim-se adorando Ml. 132c. —
Praes. sec. PI. 3 adortais side sie
beteten S. an Hy. 2, 41, Gl. i. sithaige
no adratés. — Inf. adrad.
ad-rem-ethaid s. at-etha.
ad-rimim III ich zähle, rechne.
— Praes. Sg. 3 adrimi-som nume-
rat, aestimat Z^. 435; Hy. 2, 11
(„he meditated").
ad-riug I alligo, vgl. con-riug ligo
Sg. 181i> (Z2. 428). — atom-riug
niurt ich verbinde mich mit einer,
Kraft Hy. 7, 1; 3; 7; 17; 26; 62.
Q.ilL-v\Vii\ilichgreifean,vgl.9iT-Thiih.
adorior Cr. Prise. 57» {ZK 428). —
Praet. Sg. la.t&-rethuäa.L U.p. 114», 19.
adroetach
348
ágach
adroetach Hy. 6, 20 s. ateoch.
adroetliuig in n-gein CG. 6 Eg.
sie verlor die Geburt? vgl. ani doru-
thethaig Adam hi pardus was Adam
im Paradies verlor Tur. Gl. 17?
adrollat i. innisit FB. 71 (atru-
lat Eg)
adrubradar TE. 19 Eg. s. atbiur.
adrullui s. atrulla.
ad-saidim s. ad-suidim.
adsaiter {Fass.) berid mac CG.
3 H {so wohl auch in Eg. zu er-
gänzen, atdises in LU. ist corrupt);
vgl. Praet. Sg. 3 ro hasaited ind
ingen iar tain ocus bert mac „the
girl ivas delivered aftertvards, and
bare a son"' GGn. 6. — Vgl. asait.
ad-sluiimiu 3 ich rufe an,
bitte; atsluinniu i. aitchim O'Dav.
p. 50. — PI. 1 adsluinnem Hy. 1, 15,
Gl. i. asluindmeit.
adsoirg- a bossa FB. 25 (assoirg
Eg^-i
ad-suidim resideo, defendo; vgl.
ar-suidim. — adsuidet defendunt
Sg. 4i> {Z-\ 867). — Praes. sec.
PI. 3 adsaitis Gl. zu residentes
Ml. 26c, 15.
ad-uar FB. 37, sehr kalt.
ad-úathmar seJir furchtbar.
— Sg. Nom. tene . . aduathmar
jt). 191, 13; PI. Dat. CO n-ainbthinib
adhúathmaraib FA. 30 — Adv. co
aduathmar FA. 20. — Compar.
adúathmairiu FA. 29.
áe Leber, hepar Ir. Gl. 1032;
altir. óa jecur Z^. 23.
áeMa schön; vgl. óiph, óibind.
— da n-all n-£ébda jPB. 45; dan-all
n-aphthL n-intlasse LU. p. 113», 43.
áebind s. oibind.
áed Feuer; i. tene Corm. Gl.
p. 2. — Sg. Nom. sed = tene SG. 17;
FB. 68, u {Gl. i. tenid).
áel Kalk. — Sg. Nom. GGn. 2;
Dat. múr gel ard im sodain amaZ
bad du sei chombruithiu dognethe
LU. p. 23a, 22.
áel „a fleshfork" O'Don. Suppl.;
.fuscina, tridens Z'^. 30; Acc. in n-ael
ScM. 1.
áeu, iéu s. óen.
Tier = lat. aer, Luft. — Sg.
Dat. asind aer FB. 86 (aieor Eg.);
Acc. i n-aér Z^. 625; isiu n-áiar
in aéra 626; isin n-aer FB. 85
(aieor Fg.); na n-aer nó i talmuin
ob in die Luft oder in die Erde
TE. 15.
aerchinnig s. airchinnech.
aere ScM. 17 s. ere.
aerer s. airer.
aerfltiud s. airfltiud.
airidi SG. 33, 10?
áes, óes M. Alter; Leute {einer
bestimmten Art); áis, óis aetas Z^.
238. — Sg. Nom. sés na fledi die
Leute des Festes FB. 27; a n-sés
ciúil ihre Musikanten FB. 13; 55;
3SS dána Künstler SG. 48; a es
comtha seine Genossen FB. 88; ses
gráid „men ordained FA. 28; es
oige, sés atrige lere etc. die Keuschen,
die Bussfertigen FA. 23; 25; íés
braith die Verräther, áes cosnoma
die Streitsüchtigen FA. 27; a sés
CMmachta ocus a lucht adartha
FB. 28; Gen. inn ása graid FA. 28 j
genaiti sésa a Tenmag Trogaigi
SG. 28; Dat. fiad es enig SG. 41;
Acc. a 388 sein Alter FB. 30; cen
ses ohne Alter FA. 34; Hy. 1, 45
(ses Fr.); in n-ses n-dána SG. 48;
ses ciúil 34, 15; la hses sidi SG. 49;
PI. Nom. a n-sesa dána FB. 12;
Dat. iar n-sesaib nach dem Alter
FB. 80.
affraig {aus as-rig?) er erhebt
sich FB. 14; 62; afraig 27 (atfraich
Fg.). — Vgl. atafraig, atraig, érigim.
afifridissi Wieder /SC. 18, s. arithisi.
ag i. bo O'Gl.; a bullock-calf,
Stokes Bem.^ p. 13; ag allaid
cervus Gorm. p. 12 cerchaill. —
Sg. Nom. ag méth ScM. 7; PI. Nom.
aige ocus mucca ScM. 6; aige alta
„wild ííeer" Hy. 7 Praef; Acc. do-
sennat na secht n-aige TBF.p. 138.
ag spätere Form für oc.
ag Kampf. — Sg. Nom. mád do
Lsegaire . . tisad ag SC. 29, 9 ; a ag
a gal a gaisced FB. 30; Gen. reim
n-aga SG. 30, g; trie uaill agu FB.
29 Eg.; Acc. imthéit i n-ág i n-eslind
SG. 37, 17; tria ag p. 131, 32; triat ag
durch den Kampf um dich ibid. 37.
ágaeh kämpf reich; ivarlikeO'M.
— Sg. Nom. trethan ágach ScM. 15.
349
aicned
agad s. agred.
agaid schlechte Schreünceise für
adai?.
agalni 1 ich treibe, führe Ettvas
aus, spiele ein Spiel, feiere ein
Fest, die Todtenklage. — Praes.
PI. 3 aghait i. aouaigit no subaigit
O'Dav. p. 50. — Conj. Praes. PI. 3
agat clesamnaig SC. 3 („agant
joculatores" Stokes, Ir. Gl. p. 44
not.^. — Pass. Praes. sec. Sg. 3 co
ro hagtha a guba TE. 8 LU. —
Vgl. imma áig.
d'agbáil SC. 29 für do fagbáil.
ag:ed, aiged Gesicht. — Sg.
Nom. a n-aiged ule fri Dia ihrer
aller Gesicht Gott zugewendet FA.
12; Äcc. agid n-airegda FA. 10;
dar a agid SC. 20 ; 31 ; conna teilged
a folt fo agid p. 131, 21; 311, 2;
ina agid in sein Gesicht = ihm
entgegen SC. 48; luid . . na n-agid
er geht ihnen entgegen FB. 69; na
tecait i n-agaid in rechta atharda
welche nicht dem väterlichen Gesetze
zuwider gehen p. 170, 9; i n-agid
adversus Z'^. 657; Dat. oder Acc.
ar aghaidh fonvard O'Don. Gram,
p. 288; ar bur n-agaidh FB. 33 Fg.
für euch! PI. Nom. aigthe carat
Gesichter von Freunden ScM. 5;
a n-aigthe uile FA. 26.
ag-enmár, aig-enmár froh,
munter(í), wohl von&ighfidin „mirth,
joy, gladness" O'B; vgl. aignech. —
PI. Nom. agewmáir FB. Atö; p.
310, 14; LU. p. 113», 35 {„aetive"
O'Beirne Crowe).
ágrur ich fürchte. — Dep.
Praes. Sg. 1 ni agur nech SC. 10;
3 ni agathar Z*. 438. — Conj.
Sg. 2 ni aigther ni ne timeas
quicquam SC. 10; maigen na áigder
rindi .,a place wherein thou fearest
not spearpoints" SP. III 5; nit
ágara fürchte dich nicht SC. 40. —
S-praet. PI. 3 cona ru aigsetar
guasacht Ml. 35c, 4.
ái, áe eorum: cach ái jeder von
ihnen, nach ái keiner von ihnen,
indala n-ai alterutcr eorum; Z'^.
327, 337. — for cach n-ái FB. 30;
fri cach ae F^. 20; ni thairmescad
nach ai alaile FB. 42; FA. 15;
indala n-ái SC. 5; 8. — Die ver-
hlasste Bedeutung ivird durch dib
aufgefrischt: cach ae dib FB. 45.
áib s. au, ich n-erred ind áib
FB. 24?
áibell s. óibell.
áibiud, áibnius s. óibind, óibnius.
aic, aiee „a tying, a hond"
O'Don. Suppl.
aicc nein SC. 9; s. acc.
aice i. bidh doigh coma inunn
ocus fiu (Werth), ut est sét for aice
uinge 0 Dav. p. 51. — Hierher for
acci a threbip. 327,36 (Tochm. Em.)?
aice i. trebhaire {„surettf) O'Don.
Suppl.
aici i. ucht CDav. p. 49.
aichne, O'Eeilly's aithne F.
Jcnoivledge, acquaintanee, vgl. altir.
aith-gne, écne cognitio, recognitio
Z^. 869 {ebenso später friochnamh
für altir. frithgnam attending,
O'Don. Suppl.) — Sg. Acc. atnaigh
. . aichne fair conar bé Ailill sie
erkannte an ihm, dass er nicht A.
sei TE. 12 Eg.\ dorat ind ingen
aichni fair LU. p. 126», 38; vgl.
tugais-se aithne orm „thou didst
know me'' Tor. Dhiarm. ed. O'Grady
p. 188.
aichuid bekannt. — Sg. Nom.
comarda n-aichnid FB. 59; is faill
cech n-aichnid SC. 43 (aithnid H.);
vgl. is aithnid damh-sa „/ knoiv"
Tor. Dhiarm. p. 122. — for óenfer
na n-aichnid etorro FB. 94 zu lesen
n-anaichnid.
aichuim ich kenne, erkenne.
— Praes. PI. 1 na haichnem den
wir nicht kennen SC. 33, 29. — Dep.
S-praet. Sg. ' 3 co rom aichnistar
SC. 33, 5.
aicme Art, Geschlecht,
Stamm. — aicme becc Tir. 8; ba
si-sin in tres Isech-aicmi hErend,
i. in gamanrad a hirrus Domnand,
ocus cland Dedad hi Temair Lochra,
ocus clanna Rndraige i n-Emain
Macha ; la claind Rudraige immorro
ro dibdait in da aicme aili LU.
p. 22a, 3.
aicued N Natur; natura Z^.
801; „nature, reason, the mind of
man'' O'Don. Suppl. — Sg. Nom.
aicneta
350
all
da n-iccad aicned oendriiad SC.
'29, 5; Gen ar irnechtaib aicnid
Hy. 7, 38; ar denmni ind aicnid
FB. 88; firmac aicnid verus filius
naturae (Gl. zu filius meus es tu)
Z^. 224; Dat. ba tressio toi aicniud
der Wille war stärker als die Natur
TE. 6 LU.\ CO n-ainciud lecdu
FA. 18 (co n-aicniud leomain LBr.);
Acc. aicned na n-dúl naturam
rerum p. 169, 25.
aicneta natürlich, echt; delb
aicnete imago naturalis Wh. Ib^
{Z^. 792). — Bat. do fin acneta
FB. 9 {Gl. i. sainemail); aicnetai 59
(aiccentai Fg.).
aicsitt, aicsin Inf. zu ad-ciu
ich sehe.
aidber, Acc. fri cet-aidber FA.
15 LBr. (fri cet-glifit LU.); vgl.
aithbior hlame O'JB. go m-badh
córa aithbhior na hainbheirte sin
do bheith. air fein iná uirthe-si
Keat. I p. 164.
aidbli ScM. 21, i4 zu adbul?
aidche, oidche (aidqe, oidqe)
F. Nacht; Z\ 247..— Nom. cach
fer dib a aidchi do fairinacathrach
FB. 80; Gen. leth na haidche Lg.
17, 50 ; medon aidche FB. 84; co
dered na haidche FB. 81; 85; a
chomrama óenaidche 89; snechto n-
óenoidchi TE. 4 Eg. ; búi . . oc fri-
thaire na aidche FB. 84; aidchi TE.
12 LU.; auch do leiss aidche hi
linnib? Hy. 2, 27; Dat. ind aidchi
sin in dieser Nacht Lg. 10; 13;
SC. 27; FB. 57; 63; 69; 79; 91;
ind aigchi sin FB. 72 ; luid . . dond
faire in chétaidche FB. 81; inn
aidchi sin FB. 31; Lg. 12; in oidchi
sin TE. 12; oidqi 18 Fg.; isind
aidchi sin FB. 89; i cétaidche
Hy. 2, 64. Dieser adverhielle Dativ
liegt wohl auch in aidchi samna
SC, 11, 9 vor. Acc. ro bad astrach
aidchi is lá SC. 29, 12 ; cech n-aidchi
■Hy. 2, 30; SC. 47; cach n-aidchi
p. 130, 24; FB. 8U; cach n-aidche
FB. 56; FA. 26; ar gach n-aidhqi
TE. 7 Eg. ; CGch oen aidchi Lg. 16 ;
ScM. 16; fri aidchi Hy. 2, 55; co
haidchi CC. 2 (haidqi Eg.); imman
aidchi p. 311, 28; PI. Gen. co cend
tri lá ocus teóra n-aidche FB. 58;
udi tri lá ocus tri n-aidche FB. 10;
55; Acc. tri laa ocus tri aidche
ScM. 4; VII n-aidche no ceathra
haidchi x>- 311, 27.
aidde s. alte.
aide, ede Fron. dem. hicZ^. 350;
auch als Particula augens dem
Adverb and angehängt: and- aide,
andaide da.
aide s. aite.
aided Tod. — Sg.Nom. aided mac
n-üisnig Lg. 19; Acc. aidid FB. 20;
fri bás ocus fri haigedh TE. 8 Eg.
aidelcnech, aidlicnech be-
dürftig, der Bedürftige. —
PI. Dat. do aidilcnechaib De p. 40, 43 ;
41, 16; Acc. aidlicnechu in comded
FA. 25 (aidilgnechu LBr.)
aidilcnigim ich bedarf. — PI. 3
ni adilcniget . . oni aile acht . . FA.
5 LBr. — Dep. PI. 3 ni aidlicnigetar
aumae adjunctione nominis non
egent Z^. 440. — Vgl. adlaic.
aig F. Eis; cristallus Z'\ 49. —
Sg. Gen. luchair ega ScM. 15;
cride n-ega ibid.
aige Glied, Stück? „a Joint
ofmeat" O'Don. Suppl. — cech n-alt
ocus cech n-aige se FB. 37 Eg.
aige „race''; a aighe i. a graifne
ech Conti. Tr. p. 115 magh; Sg.
Gen. iar nith aigi FB. 51 ; p. 310, 25.
fri haig-edli s. aided.
áigedu, aigidacht s. 6ige, 6ige-
daelit.
aigide eisig, von aig. — Acc. F.
in gáith n-úair n-aigidi L U.p. 113», 20.
aigiiecli FB. 50 munter? vgl.
agenmar.
iiigred -ZV^. Eis. — Sg. Gen. fial
óigrid FA. 14 LBr.; Dat. fial
d'aigriud FA. 14 LU.
aigreta, oigreta {LBr.) eisig.
— Sg. Nom. (talam) aigreta FA. 30;
PI. Nom. cochaill gerra aigreta
{fem. Form) FA. 26 (oigretta LBr.)
aigtliide fürchterlich. — Adv.
CO áigthide FA. 20 (co haigthigi
LBr.)
áil angenehm, is äil plaeet. —
nirb ail do Dia j). 40, 32; uirb áil
don rig FB. 73; máa áil dait-siu
TE. 10; 12; SC. 43; ni bréc as
ail
351
aille
áil dún FB. 61; 92: 68, 2c: is ail
dona mnáib ind eoin ucut iiat-siu
SC. 5; is att ail-siu dam-sa ocus
bid at ail du bist mir angenehm
und du wirst angenehm sein , . SC.
43; nir bo ail leiss SC. 32; is ail
lin CO rop si ceta the FB. 62.
ail i. abair no dliged no guide
O^Dav. p. 47; hierher ni iadat iu-
baili for étechtu ail SC. 25? vgl.
for a thechtu thoich ibid.
ail Schimpf. — Sg. Dat. ar
ail „for disgrace" Corm. p. 4 ailges ;
Acc. dorat . . ail forsin cóiced uile
ScM. 14. — Hierlier menip ail mo
sechna ar ec Oss. II 6?
nacham ail nacham imderg
FB. 35, vgl. ail i. imdergad {tadeln,
Vorwürfe machen O'Dav. p. 49.
ail Fels. Stein. — Sg. Nom.
ail chloche Lg. 19; Gl. zu cisal
Hy. 2, 37; Gen. cobsaidecht ailech
Hy. 7, 25; Dat. blog dind ailig
fragmentum de saxo Z^. 260; Acc.
ri ail Oss. III 9 i^i. ri cloich).
aildem Superl. zu alind.
aildiu Compar. zu alind.
aildiu SC. 17, 5?
alle {selten ale, ele), N. aill alius,
der andere. — Sg. Nom. in fiallach
alle p. 39, 20; slóg alle FA. 23;
27; 28; sochaide eli FA. 28 LBr.\
ni aH TE. 2 Fg.: in leth alle
ScM. 5; drem . . alle FA. 25; 29;
nin accathar nech alle niemand
anderes soll ihn selten FB. 59;
nech aU TE. 2 Fg. — N. aUeth
n-aill FB. 12. — .Gen. neich alle
ScM. 3, 8; FB. 91; Dat. do nach
ailiu SC. 6; do nach aili FB. 75;
do nach alle FB. 11; do negch
aili FB. 74; innách baliu aili FB. 56;
inn inud alle p. 132, is ; ocon chen-
dail alle FB. 86; SC. 10; inn úair
alle FA. 24; 28 {oder Acc.?); Acc.
in V&traic n-aile Hy. 2, es; FB. 47;
ar fer n-aile TE. 13 Eg. ; im nach
n-aile FB. 61; láid n-aiU -SC. 18;
F. gaibid cloich n-aile SC. 7. —
Nom. für den Acc: tócht aile
p. 41, 11; in t-súil aile ScM. 11;
fri lucht aile' FA. 9; inad aile
FB. 92; ni Sile FA. 5. — N. gai
n-aül ScM. 13; leth n-aiU SC. 13;
in fecht n-aill FA. 5; in fecht
n-aile Hy. 5, 69; FB. S8; i tir
n-aile X(/. 10; ni fogbat . . a n-aill
acht . . SC. 5, vgl. is dochu indala
n-ái oldaas a n-aill verisimilius
unum quam alter um Wb. 41» {Z'^.
359). — PI. Nom. ind fir aili FB.
75; 78; aile 88; formtha aiü FB. 62;
secht mile aile FA. 13; 32; Acc.
na firu aile FB. 87; frisna srotha
aile FA. 18.
áilgren sanft, „kindly". — Sg.
Nom. FA. 1. — Davon álgenaigim
mitigo.
ailges unverschämtes Ver-
langen, Wunsch nach iiner-
laubten Dingen; i. geis-ghuide
(„a derogatory request^'), is ar ail
din nama doberar in ghuide sin
ocus ni ar molad Corm. p. 4 : ailgeis
CDon. Suppl. — Acc. ro gaid
ailgais Hy. 5, 49 (i. aitge); frit alges
..ocus frit accobar TE. 11 Eg.\
ro lai-si trá fo deoid algis fair-sium
CO tudchad for aithed lei LU. p.
39 a, 30.
ailgiiiecht müigatio Ir. Gl. 917.
ailigim III muto, von aile. —
Praes. Sg. 3 ailigid mutat Z^. 437.
áilim, álim III ich bitte. —
Praes. Sg. 1 non- ailiu quem pre-
cor Z\ 435; PI. 1 ailme Hy.
1, 9; ailmit Gl. zu admunemar
Hy. 5. 98 — Imperat. PI. 2 alid
in fer FB. 33. — Fut. Sg. 3 rel.
ailfes FB. 33?
ailithre F. peregrinatio Z^. 782.
ailitbrech M. Pilger; oilithrech
Romipeta Ir. Gl. 311. — PI. Nom.
ailitrig FA. 12.
aill i. aonfecht CDav. p. 48;
aill (i. fecht) . . aill theils . . tiieils,
bald . . bald Fei. Prol. 23, zu aile
alius.
aill i. uassal O'Da«). p. 49, vgl. all.
aill árd F' a high cliff O'Don.
Gr. p. 117.
aill amai! ein Ausruf des
Schreckens FB. 25; 34 (cid amai
Fg.); 61. — Vgl. alla und amae
ale „alas indeed" Mann, and Cust.
III p. 448, 16.
aill i. cluinti O'Dar. p. 47.
aille, ailli, ailliu s. álaind.
aillo
352
airchend
aille s. ailde.
aille F. Loh, Preis; vgl. aill
i. molad O'Dav. p. 50. — Sg. Acc.
tre ailli per precationem Z^. 652;
canaid aille „7te sing^ praise" Fei.
Apr. 26 {Gl. i. laudem i. molad LBr.)
ailme s. áilim.
ailt i. ein O'Dav. p. 49.
ailt F. „house" O'R.; vgl. alt.
ailtire M. Zimmermann:,
i. saor denma tighi O'Dav. p. 54 alt.
ain, ainge s. angim.
aiuMhine s. anbthine.
aiiiceas i. ingnathach O'Dav.
p. 64 ceas i. gnathach.
ainciucl s. aicned.
ainech Gesicht, s. enech. —
clár-ainech tafelgesichtig Hy. 5, 42
{vgl. die Glosse dazu Goid.^ p. 144:
natus cum tabulata facie i. sine
oculis et naribus), dar -enech p.
43, 21; cóem- ainech mit schönem
Gesicht versehen Lg. 3; 5, 2.
aingcess N. Noth, Unglüch?
vgl. ceas i. gnathach, ainceas i. in-
gnathach O'Dav. p. 64 und aingcis
F. malice, curse, fretting O'B. —
Sg. Nom. bid aingcess la Ultu in
dal so do gleód FB. 16; ba aing-
cess laiss in dal FB. 58; Acc. ro
legai ocus ro lobai ri aingces cech
galair ocus cach threblaiti LU. p.
1161', 21 ; ro hicc cech n-galar ocus
cech n-ánces bói isin tír „every
disease and every anguish" Three
Mir. Hom. p. 74; PI. Nom. mór-
aingcessa do thabairt form LU.
p. 1311', 17.
aingel s. augel.
aium N. Name; nomen Z^. 268.
— Sg. Nom. a ainm n-adamra
Hy. 3, 2; ainm n-Aeda SP. V le;
inmain n-ainm SP. V 7; Ailbe
ainm in chon ScM. 1; 19; SC. 17;
FA. 16; p. 311, 25; Mac Dathó a
ainm ScM. 1; Hy. 2, 3; jp. 17, 26;
27; 28; Lg. 5; CG. 5; 6; p 144, 26;
Mider . . mo ainm-siu TE. 13 Eg. ;
SC. 13; Dalán a ainmm in driiadh
TE. 18; bid he t'ainm blas for in
maigh TE. 16; cia th'ainm-siu wie
heissest du TE. 13 LU.'' dianad
ainm Capua 2>. 19, 32; dobreth ainm
di p. 131, 8; tuccaíí fair inn ainm
p. 17, 24; TE. 20; ro lenastar in
t-ainm Gl. zu Hy. 2, e; Gen. taithmet
anma Ignati Hy. 1, I8; Dat. scribtar
a anmuimm oghaimm es soll mit
seinem Namen ein Ogam geschrieben
werden (?) TE. 8 Eg. ; is na ainm
sasaim-sea bochtu es ist in seinem
Namen dass ich die Armen sättige
2). 40, 17; Acc. fúair th'athair in
t-ainm sin ScM. 12; PI. Nom.
ceithir anmand p. 17, 31; 25; Dat.
cusna les - anmannaib ScM. 12. —
Compos. les-ainm Spott-, Spitz-name,
„niclcname" ScM. 12.
ainmine s. anmiue.
ainmnigim III ich nenne. —
Pass. Praes. Sg.3 conid de ainmnig-
therUaig Búanai^jB. 70 ; on ainmnig-
ther FB. 75; ro hainmnigtcr do
Cuchuluinn CC. 6 Eg. — Praet.
ar a glaini ro ainmnigid di-si sin
SC. 17.
aipche schön? vgl. óiph. — Du.
Nom. da n-all n-aill n- aipche
FB. AS)Eg.
airlbe Gehäqe, Zaun? ,,fence"
Mann, and Cust. I p. CCCIY.
Vgl. fuithairbe. — Sg. Nom. ni bid
clad na hairbi na caissle im thir
CC. 2 LU.; acht rob do lias no
airbe adriastar a laogh O'Dav.
p. 53 adriastar, vgl. Beitr. VII 65;
Dat. CO m-bói i n-airbi ro ir SC. 31;
PI. Gen. fri Lóegairi leo airbi
FB. 68, 23?
air-biur, airbiur biuth {c. Gen.)
utor, fruor, dego Z'^. 918; oirberim
bith Gl. zu domelim edo Corm.
p. 18 edam. — PI. 3 is intib air-
birit CO anbsaid . . i n-dindgnaib
,,it is in these they haunt" FA. 14.
— Inf. a airbert bith cech lathi
„his use of every day^^ SMart. 42.
Loch Da airbrech p. 131, 15;
• vgl. airbre carriage O'R?
aurchur n-airc Oss. I 3, Gen.
von arg? „a sudden cast" 0' Curry.
aircechp. 310, 5? „ingenious" O'B.
aircellad i. tiumsughadh no tionól
O'Don. Suppl.
oeca airchell FA. 17 LBr., oc
á thimchell LU., vgl tairchellaim.
aircliellad rapius Z'^. 868.
aircheud bestimmt, sicher;
airchetal
353
aircenn, oircenn i. fircindte O'Don.
Sup2)l.; ar is airchenn m-bes salt
nam est indubium esse saltum Carlsr.
Bed. 3i> (Z2. 304). — Nom. olais
airchenn teicht do écaib denn es
ist sicher Gehen in den Tod Cod.
Boei-n.; Dat. do nach airchenn bas
baile Hy. 6, 5.
airchetal ein allgemeiner Name
für jede poetische Composition Corm.
p. 3 anair.
airchiuu principiimi Z^. 868.
airchiunech M. princeps Z?-. 868;
archidiaconus Ir. GZ. 449; „a vicar,
an Erenaeh, or lay Superintendent of
chtirch lands" O'Don. Suppl. — PI.
Nom. airchinnig „managers" FA. 25;
serchinnig 29 (airchindig LBr.).
airchis expostulation, complaint
OB.
1. airchisseeht Wehklagen, be-
klagen. — ra búi Cuchulaind ac
écáini ocas ac airchisecht „and C.
was complaining and bemoaning"
On the Mann, and Cust. III p. 442,
454. — Vgl. arceissi.
2. airchissecht^fraíí'a, indnlgeniia
Z'^. 868. — Sg. Nom. airchisecht na
lobar truag Gl. zu Hy. 5, 9; Dat. hond
erchissecht propitiatione Z^. 805.
aircMssim, archessim III ich
schone, habe Erbarmen. —
Praes. Sg. 3 airchissi, arcessi parcit,
indulget Z\ 437, 868. — Conj. Sg. 3
airchissa, arcessea parcat Z'^. 868;
ar-don-roigse (/tir-ro-chise) „may
he spare us" Hy. 1, 3i, Gl. i. ar-
ro-airchise.
aird Punkt, Endpunkt; „a
point and limit" O'Don. Suppl. —
Sg. Nom. cipé aird do airdib in
domain FB. 80; Gen. airde, arda
O'Don. Suppl.; Dat. do cach aird
FA. 6 LU.: 33 (di LBr.); di cech
aird FA. 28 LBr.; PI. Dat. do
airdib in domain FB. 80. — Compos.
hi cethar-aird Ulad SC. 40.
6s aird öffentlich SC. 2; os
árd aloud, publicly O'Don. Gr.p. 268.
airdbe interfectio, Inf. zu aird-
benim. — Dat. iar n-ardbiu inna .
banflatha sin 3/Z. 14».
airdbenim (ar-di-benim) I ich
tödte. — Praes. Sg. 3 ni airdben
nee interimit Sg. 30» {Z\ 882). —
Pass. Praes. Sg. 3 airdbenar is cut
O'Don. Suppl.
airde, arde N. Zeichen; airde
side Signum pacis Z'^. 21, 229. — Sg.
Acc. cen airde n-úabair Hy. 2, 67.
airde Höhe s. arde.
airden „sign, symptom" O'B. —
PI. Nom. airdhenu lercci TE 6 Eg..
vgl. ro bhádar airgheanua báis . . ag
teacht ar Dhiarmuid Torr. Dhiarm.
p. 184.
airdig Becher; erdig cyatlms
O'Don. Suppl. — Sg. Acc. co tor-
chair isin n-airdig n-óir p. 131, 5.
airdire, airdaire, erdirc, irdirc
berühmt; conspieuus Z^. 868; i.
clothach i. airdire Gl. zu cloth
Hy. 5, 19; i. airdire Gl. zu clothach
ibid. 101. — Sg. Nom. airdire Hy. 3, 2;
ScM. 22, 3; irdairc 21, 23; scel
n-airdairc Lg. 5, 24; Dat. do Chóem-
gen chaith airdire Gl. zu Hy. 5, 19;
PI. Nom. erdarcai honore conspicui
Z\ 5. — Compar. airdercu FB. 23.
airdircus M. claritudo Z'^. 788.
— Sg. Nom. airdercus FB. 79 Eg.;
Dat. ar airdarcus TE. 3 LU.] ir-
darcus FB. 19; 61.
air-dligim I ich verdiene. —
Praes. Sg. 3 nad airdlig SP. V 7.
airdmes M. „estimation , arbi-
tration" O'Don. Suppl. — Gen.
biiaid n-airdmiusa s. búaid.
aire F. Beachtung; attentio
TF?>.12c (Z2.452).— Dai. menestarda
dia airi SC. 44, 9(?); Acc. fáilte
ni thaet imm aire Lg. 17, 47. —
Vgl. faire.
aire, airae Schläfe Corm. p. 3.
— Gen. toll arach cavitatem tem-
poris Z^. 260; Du. Acc. im du da
are Z\ 949 {SG.).
aire, are, eire M.primas Z^. 259,
der gemeinsame Name für die Edlen
nächst dem Könige {vgl. den Crith
Gablach, Mann, and Cust. III
p. 467 ff.); i. ainm coitchenn do
gach grádh flatha i tuaith O'Don.
Suppl. — Sg. Acc. eter n'g . . ocus
airig FB. 12; PI. Nom. airig prin-
cipes Z^. 261 ; ScM. 21, 4i. ^
airec inventio, Inf. zu air-ecar
invenitur Z^. 471. — Sg. Dat. re
23
354
airicul
n-airec éta ocus w ante inventionem
7j et Ü) Z\ 1010.
2. airec M. Treffen, Au fio ar-
ten, Entgegennehmen? wohl mit
1. identisch. Vgl. tairec to attend
upon; to supply O'Don. Suppl. —
Dat. bái . . oc airiuc don t-slúag
sie wartete der Gesellschaft auf
Lg. 1; do airiuc thuile doib um
ihr Begehren entgegen zu nehmen
ScM. 2? do airec menman p. 130, 25,
vgl. conadh he airec mcanmau fo-
ruair O'Don. l. c.
airechas M. {hoher) Bang,
Principat; principatus Z^. 787. —
Sg. Nom. airechas FB. 79 ; airichas
FA. 29 (airechus LBr.); do glór
ocus t'airechas Gl. zu Hy. 2, 49;
erechas Gl. zu Hy. 4, 7 (s. adbul); Gen.
tilach airechais SC. 21; Dat. ardri
ar airechus FB. 33; ar airechas
FB. 93.
airecht (i Í7.) , oireclit {LBr.)
M. Versammlung] airect curia
Vindoh. 58a {Z\ XLII). — Sg. Gen.
d'insaigid in airechta TE. 15; Dat.
ina n-airiucht FA. 4 (oirecht LBr.) ;
ina haireocht 6; PI. Nom. airechta
FA. 4 (oirechta LBr.); 6 (na hoi-
rechtu LBr.); 14; Gen. innisin inna
n-airccht sin FA. 6 (oirecht LBr.);
Dat. i n-airechtaib FA. 31 (oirech-
taib LBr.); eter na hairichtaib
FA. 6; Acc. itir na hoirechtu sin
FA. 6; Du. Dat. ina n-dib n-airech-
taib dermáraib FA. 4 (a n-dib
oirechtaib LBr.); Acc. eter cacb da
prim-airecht FA. 13 (oirecht LBr.).
airechtus M. Zusammen-
treffen, Anstossen. — Acc. eitig
fri hairechtus aithe aenbroit na
haroiti sin FB. 37 Eg.
airegde vornehm, edel, wich-
tig, stattlich; praestans Z^. 276.
— Sg. Nom. rann airegde inna anme
pars principalis animae Z^. 213;
dar bo mór ocus dar bo airegda
FB. 82; ri . . aireagdai TE. 1 Fg.;
.PI. Nom. tri eóin aregda FA. 7
(oiregdu LBr., fem. Form); Voc. F.
a láichessa . . airegda Ulad FB. 29.. —
Comjmrat. ciasu airegdu in fer
quamvis superior vir sit {muliere)
Z\ 276; 712.
airer i. eineachlaun O'Don. Suppl.
— túalaing airer crichi d'imditen
p. 328, 3.
airer, aerer i. lenmuin (attach-
ment) no sasadh {Befriedigung) ut
est airer sula serc O'Dav. p. 55. —
Sg. Nom. serer cech raathiusa FA. 35
{„delight^^); PI. Acc. airera flatha
nime FA. 33 {„pleasures").
airerda pleasant O'R. — Sg.
Nom. flaith . . sererda FA. 35 {„de-
KghtfuP^).
airet, eret Zeitraum, Zeit;
ciaeret m-beteocm'ingraimmaim-se
wie lange toerden sie mich verfolgen
Ml. 33a, 9. — Sg. Nom. iss ed eret
no bitis . . oc ferthain óenaig SC. 1 ;
Dat. inn airet sin zu dieser Zeit
{für ind airet sin) FA. 33 (in airet
sin LBr.); inn eret SC. 1.
airfen i. taisben to show, exJiibit,
produce O'Don. Suppl.
airfltid M. Spielet; vgl. airfidig
amusers CDon. Suppl. — PI. Acc.
na hairfiti Lg. 17.
airfitiud M. Spielen, Amü-
sieren; Inf. zu arbeitim. — ßg.
Nom. sithchaire ocus airfitiud Lg. 8;
Gen. íés ciúil ocus airfite FB. 13;
Dat. oc airfitiud ban n-Ulaá FB. 42;
FA. 6 (oirfited LBr.); cén co beth
d'airfiteod do neoch FA. 7 (d'oirfited
LBr); íés ciúil..ic íerfitiud (5(7.34,15;
PI. Dat. bái mar . . isind rigthig sin . .
do airfitib adamraib p. 310, c.
airg-siu Lg. 12 zu érgim?
airge F. Heerde; armentum Ir.
Gl. 754. — Sg. Gen. na hairge
p. 40, 11; 23 {Gl. zu na togorta);
Dat. don airge j). 40, 24; dond arge
Gl. zu Hy.'ö, 23; Acc. in áirgep. 40, 19.
airgech Hy. 5,ii „a herdswoman"
StoJces Goid.'^p. 141, aber „a dairy-
woman" Three Mir. Hom. p. 131,
wo für airge die Bedeutung ,ßairy"
angesetzt wird. Vgl. jedoch airghe
a place for Stimmer grazing in
the mountains, O'B.
airget, airgdide s. arget,
argdide.
d'airi Hy. 2, gi s. faire.
airi des SC. 33, 9 s. eire, ere.
airicul G e m ach; aireccal a pri-
vate ax)artmeyit O'Don. Gramm.
airigid
355
aimecht
p. 242, vgl O'Don. Suppl. — Sg.
Dat. ata i n-airicul fo leith SC. 16;
Acc. dobreth . . isin n-airicul FB. 54;
luid . . iua airicul FB. 58. — Vgl.
airiuclán.
airigrid F. Gl. zu uTtaQxv <^^^*"
batio Anbruch Böm. 10, 16 {Z-\ 249).
— Nom. ba si , airighidh Ban-Ulad
9 mnai ind fir las n-denta ind
fled i. secht n-daim . . j;. 311, 28.
airigrim III ichbemerTce, nehme
wahr („the Irish frequently r ender
it in English by „feel", so that a
man is heard to say „I feit Mm
Coming towards me"; „Do you feel
him yet etc." O'Grady, Torr. Dh.
p. 132). — S-praet. PI. 3 ni ro
airigset na mná chucu sie bemericten
die Frauen nicht auf sich {zu
kommen) SC. 39. — Dep. Praes.
Sg. 1 ni con airigur-sa na imned
non sentio ullam trilnilationem
Z\ 740. — S-praet. Sg. 1 r-airig-
siur animadverti Z^. 742; PI. 3 arig-
sitar . . ani sin SC. 9.
air-im-berim I ich versuche,
überlege. — Pass. Fut. Sg. 3 cid
airmertar lib Goid.^ p. 87. — Inf.
oc airimimirt techta thairis FA. 22
(lies airimirt; ic a airmirt LBr.)
air-inech M. Front, Front-
stüelc. — Sg. Gen. i n-airdi cacha
hairinig FB. 2; p. 309, 33; Dat.
forsind airiniuch na imdai SC. 10;
FB. 55; i n-airinuch ind rigthige
FB. 2; 12; p. 309, 35 (airenuch);
i n-airinuch na buidni sin „at the
liead of that party" Mann, and
Cust. III 92; PI. Nom. airinich
créduma, airinig airgdidi FB. 55
(.airenech Eg.).
airisein stehenbleiben, Buhe\
rgl. sessom, tairissem, assissiur. —
Dat. oder Acc. for anad ocus for
airiseom FA. 31 ; Acc. ar na léictis
airisium áóLU.p.Bd^, le {Aid. Ech.).
airiuclán kleines Ha u s, Demin.
von airicul {Stokes). — Sg. Nom.
m'airiuclán SP. III 1.
airithe i. deimin no follus CDav.
p. 49. — Sg. Nom. in fairend on
airithe p. 170, i4?
airle F. Bath; vgl. comarle;
far n-arle i. for comarli Lü. 19», 26.
— Sg. Nom. tathut airle lim-sa
ris ScM. 3, 15; issi ar dag-airle
{lies ar n-dag-, vgl. Ir. Gl. 884)
dies ist unser guter Bath Wb. 291», 17.
airlech „a skirmish" CB. —
Sg. Gen. glic^ci ind airlig FB. 46;
suanemuin a n-airlig ar a m-braigti
LU. p. 94, 22 {„the ropes of their
slaughter on their necks" Stokes,
Bem.^ p. 67.)
CO ro airlestar Gl. zu conid
n-arlaid Hy. 5, 20.
airlim consulo. — Praes. sec.
Sg. 1 CO» -airlin-se consulerem
Ml. 54e; Pass. Praes. Conj. PI. 3
airliter cumni SC. 25.
occa n-airleg'eiid beim Lesen
derselben p. 19, 37; vgl. ro ba
oc legund fui in legendo Z'^. 487.
cain airlice SC. 26, vgl. cain
airlicte ,,the laio of restoration"
O'Don. Swppl. airlim.
airlieim III ich leihe. — Pass.
Praes. Sg. 3 crenar odhar airlicthar
{„is bought, is pledged, is let on
hire" Stokes, Bem.^ p. 84) O'Dav.
p. 108 odhar.
airin Ort, i. baile no inad O'Dav.
Gl. p. 54. , — Sg. Nom. cia airm
i n-dom facca tvo hast du mich
geseihen ScM. 11; ci-si airni hi ta
SiVZe «00 ist dieser SC. 13; 31; airm
irro trebsat 25; cairm 100 Hy. 5, 2i;
Acc. acht CO fiasur in n-airm ata
loenn ich nur wüsste, ico er ist SC. 16;
CO rancatar co airm i m-bói Fand
bis sie dahin gelangten, wo F.
war SC. 14; 28; 29; 33; FB. 07;
Hy. 5, 70.
áirmim III ich zähle; numero
Z^. 435; von áram Zahl. — Praes.
Sg. 1 ni airmiu Hy. 5, 41 (airmo
.Fr.). — Imperat. Sg. 2 airim-sea
iat zähle sie p. 41, 13. — Praet.
Sg. 1 ni ro airmius Gl. zu ni ru
(a)irmiu Hy. 5, 41; 3 ro airim
p. 41, 13. — Pass. Praes. Sg. 3
UÍ armither FA. 18. — Praet. Sg. 3
ro hairmed p. 42, 36.
aimecht i. fagail no frith ut est
„i n-airnecht co náibhe corpan saor
Stefaine {^Fél. Aug. 3) O'Dav. p.50.
Allein die Handschriften des Félire
haben airecht, aimecht scheint erst
23*
airnigim
356
aithech
später nach Analogie des Perf. Act.
ainic, airnic gebildet zu sein; ni
con airnecM and Hy. 5, 86. — airecht
Perf. Pass. von airec finden. —
airnigim ich bitte, bete. —
Praes. sec. Sg. 3 arniged Hy. 2, 26
{Gl. i. dognith ernaigthe).
airnigtlie s. ernaigtlie.
airriu-F'5.22? für airdiu, Compar.
von árd?
airscéle N. {berühmte) Erzäh-
lung; vgl. ur-sgéul „a fable, novel,
romance"' O'P. — Sg. Nom. airscela
ScM. 15; PI. Dat. ar th'airscélaib
TE. 5.
airslébe Hy. 5, u (eirlébe Fr.),
hängt mit sliab Berg zusammen;
„on a mountain-side" Stokes.
airthend FB. 63 Hafer?
airther Osten. — Sg. Gen. naim
áirthir in domain die Heiligen des
Ostens der Welt FA. 4 (oirtliiV LBr.) ;
Dat. i n-airthiur thiri na nsem im
östlichen Theile des Landes der
Heiligen FA. 4 {oirthur LBr.);
i n-airthiur in broga CG. 4; a n-air-
thair a thige p. 20, 30, vgl. ibid. 21;
Acc. arindi atreba airther toeil er den
Osten bewohnt, Gl. zu eous Z'^. 275.
hais i. broga O'Dav. p. 96;
PI. Nom. asai Corm. p. 20 fual ; ban-
assa women's shoes O'Don. Suppl.
ais Buchen. — Acc. mátan mag-
lorci móri fria ais FB. 37; aslang
Andle dar ardd-ais Lg. 17, 8; corra
gaib, a chend dar aiss ScM. 20;
ro feuch tar a ais orrtha „he
looTced back upon them" Torr.
Dhiarm. p. 74.
ais „consent, free will" O'Don.
Suppl. — Gen. aise O'Don.l. c; Dat.
ar ais no ar écin TE. 19 Eg.; ar
ais no ar éigean .,by fair means
or foul" Torr. Dhiarm. p. 138.
ais FB. 17?
aislinge Vision, Erschei-
nung; Corm. Transl. p. 13. —
Sg. Nom. aislinge Gl. zu adbul
fisi Oss. III 3; Acc. atconnarc . .
aislingi SG. 12.
aisueisim ich spreche, sage,
beschreibe'^. — Praes. Gonj. Sg. 2
ni aisneisea co glórach SC. 26
(aisnesi H). — Inf. Nom. aisneis . . in
comded FA. 9 (a aisnes LBr.);
Acc. ni chumaic . , nech . . aisnes na
n-oirecht sin FA.GLBr. (innisin L U.).
ait „pleasant" O'B.; s. brig.
áit Ort. — Sg. Nom. áitim-biat
FA. 34; ait taige „the site of a
house" Ir. Gl. 191.
aitcliid s. ateoch.
aite M. Pflegevater, Er-
zieher. — Sg. Nom. aite Isu Gl.
zu Joseph Hy. 1, 17; CG. 1 LU.
(aide j9. 141, 23); a haite na ingene
Lg. 7; a haiti-si Lg. 6; ba haiti
dó Fergus SG. 3; ba haidi do
Amorgini p. 142, 17; Gen. oc ur-
gartigud a aiti SC. 24; do thig
m'aiti-sea FB. 66; Acc. eter aite
is chomalta SG. 29, 3.
aite i. aicde aedificium O'Don.
Suppl.; i. cumdach O'Dav. p. 55.
— Sg. Nom. aidde ocus aittreb
FA. 30; PI. Acc. tar aittiii FB. 47.
aitge s. itge.
áith scharf; „keen" Corm.
Transl. p. 8 aithech; aith i. ger
ut est aith amhail altain O'Dav.
p. 53; (aith i. luath ibid. 52). —
Sg. Nom. tene . . aith p. 141, 14
(tene aith „sharp fire" Corm. Transl.
p. 12 aithinne); aith im og begierig
nach dem Ei Oss. I 12; Dat. co
n-altain aith FB. 46; PI. Nom.
clocha . . aithe p. 190, 27.
aith -briste gebrochen, auf-
gerieben. — Nom. am scith aith-
bristi FB. 82; aithbriste trog 87.
aithches Frati eines aithech
Corm. p. 4.
aith-dibergaeli s. dibergach. —
PI. Nom. aithdibergaig ocus fir
legind pridchait erisi^^.27(.,w7wto/»
reavers" Stokes).
aithe F. Schärfe. — Gen. aithe
aenbroit FB. 37 Eg.
aithech, athech M. Mann aus
einer der unteren der besitzenden
Glassen, nach dem Crith Gablach
{Mann, and Gust. III p. 469) einer
Unterabtheihtng der bo-aire ; „Cham-
pion" in den romantischen Erzäh-
lungen, dann „vassal", „f armer",
mit der Nebenvorstellung des Bäu-
erischen und Ungeschlachten. Daher
FB. 39 der Unhold so genannt
aithech
357
aittreb
werden konnte, hei dessen Beschrei-
bung man an Iwein 435 ff. erinnert
tcird, aithech din náraa áith („a
keen foe'% ni ainm acht do dheg-
laech Conn. p. 4 ; flaith ocus aithech
„lord and vassaV Tlrech. Annot. 1 :
aithech tighe i. fer tighe, ut est
luighe in aithigh thighe ocus na
haithaige thige i. hen tighe O'Dav.
p. 51; Coi-m. Transl. j)- IX. Vgl.
O'Don. Suppl. — Sg. Nom. aithech
FB. 38; Gen. cluchi ind athig 39;
do raith a hathig Hij. 5, 87 {Gl. a
fir muintireV, aithig ibid. ci.
aithech i. fer braith Lügner
O'Bav. p. 48. Hierher la borg dub
aithech FB. 71? Vgl. eithchech.
aithechus i. laochdacht O'Dav.
p. 49 aithech.
aithed Entfliehen, Durch-
gehen-, „elopement", im Titel vieler
Sagen, vgl. 0' Curry On the Ms.
Mat. p. 294, 589. — Bat. luid . . for
aitherf p. 143, 2.
altheuim I committo, trado. —
Imper. PI. 2 aititnid übergebt sie
FA. 19LBr. vtabraid LU.). — Pass.
Praes. Sg. 3 ni athenar ScM. 3, e;
aithnir „committitur, is given in
Charge" O'Don. Suppl. Vgl. aithne.
nir aitherracht beim nicht wieder-
holte er einen Schlag FB. 81, nir
aitherrech Eg., lässt einPraes. aither-
riuch erschliessen, Inf. aitherrech.
aitherrech repetitio Ml. 133*,
vgl. Goid.^ p. 24. — Dat. adverbiell
aithirriuch iciederum 311. 134c,
rursus Z^. 609 ; atheroch CG. d LU.;
SC. 33 (aitherracb H.): atheruch
SC. 18 (aitherrach H.).
aithesc N. Bericht, Bath; ad-
monitio Z^. 869. — Sg. Nom. an-aith-
esc . . iss ed ro raid-seom TE. 12 L U. :
Dat. atrubradar..d'oenaithiusc TE.
2 Eg.; buidig..dond athesc ScM. 4;
Acc. ro raidset a n-athesc ScM. 2;
lasin n-athesc sin FB. 7; raidis a ai-
thiuscc p. 145, 10 ; PI. Acc. aithescae
ScM. 2 M., athiusca H.
aithgne, aidgne cognitio, re-
cognitio Z^. 869. — Gen. comartha
n-aithgni FB. 59 Eg.\ Acc. saig
aithgne forru p. 144, 24. — Vgl.
aichne.
althguim ich erkenne. — Praes.
sec. Sg. 2 inn dathgnitae würdest
du sie erkennen p. 144, 21 (Jies
'gnithae); 3 nir forfaemusa mnái
atgnead fer LU. p>- 124^, 31; ni
raM la \j\tu fer asaithgnedi^i?.25. —
Perf. Sg. 1 atot-athgén ich erkannte
dich TE. 5 Eg. {vgl Gramm. § 246);
3 nis n-athgeóin Lg. 9; atgeóin
FB. 70 (aithceoin Eg); nach aith-
geuin^). 144, 22; PI. 1 atgénamniár
FB. 46; 48; 3 atgenatar FB. 25.
dia n-aithiget s. taithigim.
aithirge s. aithrige.
aithle U eberbleib sei? aithle
tened „remnant of fire" Corm.
Transl. 2). 12 aithinne; foloman . .
i. ainm don aitli bruit Corm. p. 20 ;
vgl. aithle i. seanbhrat („an old
garment") O'Clery. — Adverbiell as
a aithle sin tJiereafter Corm. Transl.
p. 7: a haithle a n-oenaig „after their
fair" FA. 30 (aithli ohne a LBr.).
aithne N. depositum Z^. 869.
Vgl. aithenim.
ha haithniam Lg. 17, 11, corrupt,
für aichnium? s. S. 90.
aithrech reuig, unzufrieden;
aidrech paenüens Z^. 869. — Nom.
nar bat aithrech SC. 26; bid aithrech
a coli Lg. 5, 11 adrech £c.).
aithrige F. Reue, Busse;
aithirge paenitentia Z^. 869 (Wh.
SG.); athirge South. Ps. {Goid.^
p. 58). — Gen. ses atrige lere Leute
von fleissiger Busse FA. 23 (aitrigi
LBr.); Acc. cen aithirgi, fri ithirgi
Z'^. 248; dognith ernáigthe ocus
athrige Gl. zu Hy. 2, 26.
aitire, aittire Bürgschaft,
Bürge; hostage, guarantee Coi'm.
Transl. p. 12. — PI. Nom. aitttn
na trénfer FB. 8; atrachtatar na
aittiri 13; Gen. de inchaib na
n-atairi ibid.; Acc. togaid aitm de
7. — Vgl. eterius.
aittiu s. aite.
aittrebiNT. Wohnsitz, Wohnen;
Lif zu aittrebaim. — Sg. Nom. dianid
erdalta a haittreb sie zu bewohnen
FA. 14; sir-aittreb 34; aidde ocus
aittreb diabail 30; Dat. do bith-
aittreb flatha nimi um für immer
zu bewohnen 34; Acc. ferait a n-
aittrebaim
358
all
aittreb isin glind FA. 22; PI. Nom
a n-aitreba ihre Wolmstätten 14. —
Vgl. com-attreb.
aittrebaim II ich bewohne. —
Praes. Sg. 3 atreba habitat Z^. 434
rel. aittreftus FA. 12 LBr.; PI. 3
nis aitrebat JPA. 12; ni aittrebat 29
aittrebait in cathraig sin 12.
al = ol, or inquit, p. 144, i8
22; 30 ; 145, 4; all se p. 144, 15.
al asbert TE. 2 LU.?
alaclit schioanger CG. 6 LU.
(torruch Eg.).
álad Wunde; O'Dav. p. 120
tiscail. — 8g. Nom. álad oengae
die Wunde eines Speers On the
Mann, and Cust. III 450; PI. Nom.
álta Ina thóeb liss FB. 24.
alaile, N. alaill alius Z^. 359;
vgl. araile. — Sg. Nom. indala
n-ai . . alaili SC. 8 ; Gen. ata lá
i n-degaid alaili TE. 12 LU.; hi
comchetfaid alaili p. 310, 4; Dat.
atraig cach fer di alailiu Lg. 1; 9;
Acc. on trath sa co alaile FB. 24; ni
thairmescad nach ai alaile FB. 42.
alaim I ich ernähre, erziehe.
— Praes. Sg. 3 not ail alit te Z^.
430. — Fut. Sg. 3 is messe nodn-
ailfea p. 141, 4. — T-praet. Sg. 2
ro altaisi CG. 5 Eg.\ 3 alt Deich-
tire in mac GG. 3 iZ7.; rom alt
p. 328, 1. — PI. 3 rom altsat
p. 328, 18. — Praet. auf -ta Sg. 3
alta Dectire in mac CG. 3 Eg.;
bái in mac altae CG. b LU. —
Pass. Praes. Sg. 3 alair leo CG.
4 Eg. — Praes. sec. Sg. 3 alta . .
Etain . . la hEtar p. 131, 10; co
n-altá GG. 5 LU. — Fut. Sg. 3
ailebthair Lg. 6 (ailfithir Eg.) —
Praet. Sg. 3 ro alt la Conchobar
Lg. 6; conn alt p. 142, 23. — Inf.
tria ailemain Sencha form p. 324
{Tochm. Em.). — tri altram Fergusa
form p. 328, 6, s. altrom.
álaiud schön; alind decorus,
formosus Z'^. 795; Gl. zu cain Hy.
1, 2; áluinn „heautiful" O^Don.
Gramm, p. 112; cid maith cid olc,
cid alind cid etig SG. 281», 6. —
Sg. Nom. ba hálaind CG. 2 LU.
(haluinn Eg.)- SG. 33, 26; 27; SP.
IV 4; is alaind cech n-derg SC. 43;
alaind bantrocht SC. 34, 7; 17; alaind
liiadam SG. 37, 2; alaind a li SC. 38;
ba hálaind . . ocus ba hamra in
tochim FB. 7; 20; mac alaind Aililla
Lg. 1 ic; Sg. Gen. F. áilne, áille
O'Dow. Gr. p. 112; PI. Nom. bri-
athra aildi verha pulchra Z^. 45;
ingni ailli TE. 4 Eg.; áilli a blai
Lg. 17, 33; da ech . . com-alli gleich
schön p. 310, 13; Dat. de mnaib
aille oentamá SG. 44, 13 (ailli H.). —
Adv. alaind ro dingestar Gl. zu
dedaig Hy. 3, 3. — Comparat. áildiu
pulchrior Z^. 275 {später áilne, aille);
ba aildiu cacb cruth araili FB. 28;
im Sinne des Superl.: in rop ailliu
lim Lg. 18, 5; ailliu do chingdis
Lg. 17, 3 Lc; ingen as mór-ailliu
Lg. 6 (is móráillim Fg.). — Superl.
in da en ba haildem dib SC. 6
(haillem H.)\ fer . . as aldem di
feraib hErend FB. 51 (is ailldem
Fg.); p. 310, 31; TE. 2 LU.
iar n-albai p. 131, 25?
aide, alle F. Schönheit {von
alaind); aille „heauty" Corm. Transl.
p 165 uall. — Sg. Nom. alli dath
SC. 33, 4 (ailde H); Dat. co n-aldi
datha SC. 31, 4; ar á áildi ade Gl. zu
Bersdbae forma captus Ml. 32», 22.
ale, alle Adv., 0 soin ale „from
that time forward" O'Don. Gramm,
p. 263. Vgl. alla.
ale FB. 92?
ale s. aile.
álgenaigim III ich mildere, be-
sänftige {von áilgen); tarda, lentor
Z\ 435. — Praes. Sg. 3 álgenigid
mitigat, tardat 2^. 437. — Inf. in
tan . . no bid . . oca halgenugud-si
wenn er sie besänftigen icollte Lg. 18.
alges s. allges.
alle angenehm, erwünscht?
mád alic duib-si SC. 45, 26; 47; ba
halic leis FB. 75.
alid s. állim.
aliud s. alaind.
1. all N. Zügel; i. srian O'Cl. —
PI. Dat. CO n-allaib óir ScM. 20;
Du. Nom. da n-all n-abda FB. 45;
da n-all n-aphthi n-intlasse LU.
p. 113a, 43 {Siab. Goncul.); da n-all
n-dúalcha FB. 45; 51; dia n-all
dúalcha FB. 47; p. 310, 30.
all
359
altnidecht
2. all i. lán Gl. zu Fei. Jan. 6, vgl.
com-all.
3. all i. úasal Gl. zu Fei. Jan. 6;
hierzu all-togu SP. V 9? vgl. ran-
toga „right noble clioice" Stokes,
Fei. Jan. 6. — Vgl. aill.
4. all „great, prodigious, mighty"
O'M., nicht verschieden von oll?
5. all N. Fels; cliff, itir da n-all
O'Don. Suppl.; all n-glaine „rock
of purity" Stokes, Fei. Jan. 6. —
Äcc, CO n-ecmaing a tul immon
n-all FB. 70, vgl. doUeici a cend
immon cloich Lg. 19.
6. all inguit p. 144, 15, s. ol.
alla, ein Baumadverb , das in
gewissen Verbindungen häufig vor-
kommt: alla astig Gl. zu intus,
allamuig i^alla amuig outside, O'Don.
Suppl) Gl. zu foris Gild. Lor. 86
(nullo membro foris intus egrotem);
alla nair (alla anair On the Mann,
and Cust. III ji- 458) und alla thoir
on the east side, alla thiar on the tvest
side O'Don. Gramm, p. 263: „away
{far off)"? Onthe Mann. Illlndex.
— connoebaib Alban alla Hy. 1, 53
{Gl. i. fri muir anaii*). — Vgl. an-all.
alla Interject. FB. 84.
allaid wild {Gegentheil: cendaid
zahm Corm. p. 12); cú allaid Wolf,
lupus Ir. Gl. 417; ag allaid cervus
Corm. p. 12 cerchaill; onager Ir.
Gl. 389. — Sg. Nom. torc allaid
Hy. 5, 57; in mucc allaid Gl. zu
atios Hy. 5, 57; Acc. in sinnach
n-allaid Hy. 5, ei; p. 46, 21; PI.
Nom. coin alta Hy. 5, 60; SP. 1 5.
allam Gl. zu érlam Hy. 5, 95,
ihre Hand.
all-baeh FB. 52, all-chliu 53
wohl zu all i. úasal?
allmar, O'Beüh/s .,allabhar
savage, wild"? — PI. Nom. allmair
FB. 45; p. 310, u.
aliud Ruhm; i. nos („custom"
Stokes, (fBeüly hat auch „fame")
no alad {„fame" O'Don. Suppl)
i. a laude i. on molad („from the
praise") Corm. Transl. p. 14; alladh
i. oirdhearcas „fame, eonspicuous-
ness" O'Cl. — Sg. Nom. ni . . a úaiU
nach a aliud nach a airechas FB. 79
(allad Fg.): Dat. ar aliud ocus
ergna ocus aurlabra FB. 19; ar
aliud ocus gail ocus gasciud FB. 61.
allus p. 141, 19 s. los.
alltar alter. — Gen. ar amainsib
in chentair ocus ar phein in alltair
„from the tviles of this icorld, and
from the punishment of tlie other"
Gild. Lor. Gl. 147.
a\ma,Heerde, Schaar; „alierd,
a number of coics" O'Don. Suppl.
— PI. Dat. almaib tor mit Schaaren
von Helden ScM. 21, 6; Acc. almai
énlaithe FB. 49; p. 310, 19.
almsau = s^.erjf^oovvfj; i. quasi
elimsan ab elimosyna Corm. Gl.
p. 2. — Sg. Gen. na halmsaine
Corm. Gl. p. 2; PI. Nom. almsana
FA. 27 (almsanu LBr.); Dat. dia
n-almsanaib FA. 27.
1. alt Art. — Sg. Dat. don alt air-
chitail issiu „fo the present species"
Corm. Gl. p. 3 anair; fón alt cétna auf
dieselbe Weise SC. 8; PI. Gen. dia
sloindead na n-ilalt „to distinguish
the various species" Corm. Gl. l. c.
2. alt i. aircetal O'Dav. p. 47.
3. alt , Joint" Corm. Transl. p. 56
deach. — Nom. cecb n-alt FB. 37
Eg.; Dat. don alt Gl. zu jugulum
Gild. Lor. Gl. 201.
4. alt („cliff" or „height") ab alti-
tudine Corm. Transl. p. 4; vgl.
altcymr. allt collis Z'^. 113. — Sg.
Dat. i n-ailt Hy. 5, 1.
5. alt i. teach (Haus) O'Dav.
p. 54; vgl. ailt.
tria alt Lg. 17, 31?
alta s. alad.
altan F. Basiermesser; i.
scian bearrtha O'Dav. Gl. p. 54
alt. — Sg. Dat. co n-altain aith
FB. 46; Acc. is aith amail altain
O'Dav. Gl. l. c; amal in n-altain
n-áith sicut rasoi'ium acutum Ml
col. 301 {Goid.'^ p. 14\
altfad m-brochbilada FB. 46?
vgl. borrfad.
altuide scharf {wie ein Basier-
messer), von altan. — tene . . aith
goirt ailtnidi p. 191, 14; aithe gtVa
altnide p. 190, 27.
altuldecht F. Schärfe. — Dat.
no thescbad finna fri gaith ar altni-
decht FB. 91.
altram
360
altram Nahrung , Ernähren,
Erziehen; nutritio Z'^. 771; „nur-
ture" Corm. Transl. p. 2. — Sg.
Gen. do chuindchid á altrama „do
demand his nutriment" Ml. [Goid.^
p. 18); am tualuing mu dalta alt-
rammo do rig p. 142, 5 {ich bin
im Stande meine Pfleglinge könig-
lich zu erziehen?); Acc. tri altram
Fergusa form p. 328, 6.
am- ist Vorsatzpartikel von
neefativer Bedeutung, s. am-los,
-riar, -ulach. Vgl. Z\ 860; Wi.
Gramm. § 401; Corm. Transl. p. 3.
am, amm N. Zeit. — Nom.
{oder Acc?) a n-am {mit nachfol-
gendem Relativsatz) als CC. 6; in
am p. 310, i; Dat. iar aim nach
{einiger) Zeit SG. 33, 5; in aim als
FB. 70. — Vgl tan.
am wahrhaftig, engl, in sooth,
eine hetheuernde Partikel wie ém. —
ni pam slán-sa am Lg. 7; „cid as
mó miscais lat atchi" ar Conchobar.
„Tussu am" or si Lg. 19; cid am
^vas denn ScM. 10; ni. ba dirsann
in galur sin am TÉ. 7 Eg.] trúag
am sin TE. 9, 25C?).
am ich bin, sum Z^. 487; Wi.
Gramm. § 384 ; wird nur als Copula
gebraucht, aber nie mit der Negation
verbunden. — Sg. 1 am celi-sea Co-
naill FB. 39; am escid-sea FB.
35; 31; p. 40, 20; 141; 4; 5; 29;
p. 142, 1; 5; SP. II 12; uair is am
ben-sa curad cáin FB. 30 {vgl. Wi.
Gramm. § 385); is am slán-sa TE.
14 Fg.] cid indiu bad am slán-sa
TE. 10 LU.] so ist wohl auch mad
am zu trennen FB. 32 Eg. ; für is
ed am Lg. 18, 3 ist wohl mit Lc.
tatham mihi est zu lesen, vgl. jedoch
ccin am messe du thabairt doraid
du glé for mu mud SP. II 16;
selten im: ar is im ingen ercnid
TE. 9, 10. — ^ at banlendan FB. 18;
at ferr do laech andó-sa ScM. 16;
iss at slán-sa TE. 14 Eg.-^ ro päd
at slán TE. 10 LU.:, is att ail-siu
dam-sa ocus bid at ail SC. 43. —
3 is coir FB. 9; 41; SC. 6; 17;
29, 22; 33, 27; 35; 41; 43; 45, 22;
is maith sin SC. 34; is gle Lg. 18, 23;
is amra amlaid TE. 14 LU.] is ferr
FB. 6; 26; 28; SC. 44, 10; is ecen
dam a dútracht SC. 44, e; is banna
ria frais ón trá FB. 52; SC. 30, 10;
SP. IV 1; is err thrén FB. 71; 23;
is lat in fer SC. 44, 5; is é seo
iarom forcetul no gnáthaiged FA.
32; 33; FB. 9;' SC. 13; 33, s; 45, 13;
is he SP. III 4; is dom chuitbiud-sa
ón FB. 61; ocus sé (für is é) os
adart fir i sirc SC. 23; isl mo
riar-sa FB. 16; issi lanamain ro
failsad Lg. 16; is hi sin TE. 5 Fg.;
p. 131, 28; 140, 24; 144, 25; issi
daw cétna tír coso-rancatár FA. 4;
23; iss ed láa and sin immanarnic
do-som frisin Liath Macha FB. 31;
SC. 1; iss ed attach adessam Hy. 1, 4;
ind flaith is ed a orbbae SP. V 11 ;
is lat lucht diar bo soirb in sét
sain FA. 23; 31. — Mit is tvird
ein Begriff, der besonders betont
werden soll, vorausgenommen, und
die eigentliche Aussage folgt als
Relativsatz nach {vgl. franz. c'est
lui qui a fait cela): ar is Conall
ar lin a chernd cinges ria cach
laich FB. 23; 71; SC.2d; besonders
häufig mit dem Pron. personale:
M. iss é non dlig FB. 14; is é
gaiscedach as dech FB. 14; FA. 32;
is he ba sinser FB. 81; F. issi ro
bad banrigan FA. _ 20 ; ro fetatar
issi lanamain ro failsad Lg. 16;
N. iss ed adfiastar sund SC. 28;
35; Hy. 2, 1; 12; 24; 58; FA. 17; FB.
9; 20; PI. is iat aittrebait in cathraig
sin FA. 12; 24; 25; 27; 28; 29;
SC. 37, 20; vgl. it é. — is mé, is
tu wie franz. c'est moi, c'est vous
ar ii mé-se FB. 23; TE. 13 LU.
SC. 44, 8; p. 141, 4; CC. 5 Eg.
is mé a cnú chridi FB. 24 ; SC. 4A
CC. 5 Eg.\ is tu Isech na cernd
FB. 10; 11; SC. 29; is tussu Iséch
as dech FB. 9. — Auch andere
Satzbestandiheile werden so mit is
vorangestellt: is dait as choir a
thabairt FB. 9; 24; 41; 61; SC. 4;
5; 6; 34, 9; 46; is dia acallaim
dodeochad SC. 10; ar is tria chin
m-ban bit fernai ferdlochtai FB. 29
24; 31; Lg. 5, 9; 13; 17; Hy. 2, 63
iss im tir ata jj. 145, 7; SC. 22; 41
is de na tic a hEmain SC. 29, 21
amach
361
is and asbert FB. 13; 30; 32; SC. 15;
is and sin batar \]\aid ina terchom-
ruc SC. 24; 32; is indiu curthir in
cath SC. 32; Lg. 5, 7; is amlaid
trá dorónad a tech sin FB. 2; 20;
81: SC 2; 23; ar is amlaid ata
FA. 30; is malle connuccabsat Hy.
2, 66; 5, 37; ar imad na treb . . iss
aire conopartatar cócricha i n-hÉre
CC 2 LU.; is wird sogar der 1. Sg.
am, der 2. Sg. at vorgesetzt {vgl.
Wi. Gramm. § 385): is am ben-sa
FB. 30; is am slán-sa TE. 14 Eg.;
is im ingen ercnii? TE. 9, lo Eg.\
iss at slán-sa TE. 14 Eg.:, iss att
ail-siu dam-sa SC. 43. — Bei. as:
Ariel arcaingel as cbometaid dó
FA. 16; SC. 15, i; 37, is; SP. II 15;
Hy. 5, 14; ni bréc as áil dún immut
FB. tíl; 92; is- dait as chóir a
thabairt FB. 9; is móo de as com-
airche airthiu SC. 10; ni bo ed as
mó ro gnathaigsem dun SC. 14;
Lg. 19; a ben ind fir as dach i n-
Ére FB. 19; 9; SC. 13; Lg. 6;
Hy. 6, 1; FA. 15; 20; fer . . as aldem
di feraib \xEvend FB. 51 ; déna . .
amaZ as adlaic let FB. 62; in tan
. . as mithig BA. 18 ; úair as TE.
6 LU. — PI. 3 it, at; it toirsig
ocus it buaidertha din na pecdaig
FA. 14 LBr.] it liiathidir gáith
n-erraig SC. 37, e; it é tri maic
Find TE. 6 LU.; it é sin in lucht
ro herbad dóib do lesugud FA. 28;
SC. 5; p. 144, 24; 26; p. 20, 18. —
at sowohl imAnschluss an Partikeln,
als auch selbständig wie it: dia
n-at slána a secht m-bliaiZwa FB.
9; 24; at móra na comrama dait
FB. 10; SC. 45, 19; p. 40, 20; 41, u;
at lir turim thra frassa na saiget
FA. 29 ; atodiuri . . ocus at trúaga
na gare ibid.; 33; cid at linmair
FA. 13 {Stokes theilt FA. p. 23
ci-dat ab); cid at olcca rúnu ban
TE. 9, 17 Eg.; at a chomrama
óenaidche so ule FB. 89; at iat
so . . rig batar isin dail sin SC. 22. —
Bei. serchinnig cláin ate colaig
FA. 29 {vgl. andaiti unter tau).
amach s. ammacli.
amai, amae, Bestandtheil verschie-
dener Interjectionen des Schmerzes
oder Schreckens; fé amse „woe'sme"
Goid.^ p. 180 {icohl mit Anspielung
auf Iat. vae mihi!); SC 7; FB. 35;
aill amai FB. 25; 34; 61; cid amai
FB. 34 Eg.
amai, amail Praep. (c. Acc.) und
Conj. wie; gewöhnlich abgekürzt
am, nicht abgekürzt Hy. 1, 30; 33; 37;
amuil CC. 1 Eg. — 1) Praep. ut,
instar Z'^. 657 {vgl. Stokes, Goid.^
p. 14 not.): amuil gach n-anrad
CC. 1 Eg. ; Simal rétlaind rig FA. 10;
amaZ bruthu FA. 34; amaZ flesca
óir SC. 31, 10; amaZ aed FB. 68;
am«Z sin FA. 34; amaZ soerdath
Lg. 18, 16; FA. 8; 17; SC. 37, 9;
FB. 37; amai tussu Lg. 9, amalt-so
Lc. amalt-sa Eg. — Anstatt amaZ
sin FA. 22 LBr. und 34 LU. ist
wohl a,mlaid sin zu ergänzen. —
2) Conj. ut, sicut Z'^. 718: a) in
Gleichnissen [oft mit der 3. Sg.Praes.
in relativer Form) amaZ bis FB. 44 ;
meles 52; sechnas SC. 41; bentair
FB. 46; 48; 82; amaZ bid fótrond
fairrci dimóre FB. 85. — b) in
Vergleichen mit Thatsachen: amai
foedes Hy. 1, 33; soeras 37; amai
roanachtso; amai dorigni imcossait
inna fer FB. 16; 26; 39; 83; 87;
amaZ as adlaic let FB. 62; amaZ
ro bo data lais 11 ; amaZ ro aurgnad
FB. 13; 16; 25; amaZ do rairgert-
som FA. 2; 6; 7. — c) nach Verbis
sentiendiund declarandi: adfetamaZ
atchonnairc SC. 12; 29; 40; 48;
FA. 6; amaZ doragad airi FB. 17.
— d) zum Ausdruck des Anscheins
„als ob" mit Temp. seeund. : amaZ
na beth etir als ob sie nicht vor-
handen iväre FA. 17; FB. 11;
SC. 49; auch Lg. 9? — e) mit Temp.
hist. wie = als: amaZ ro batar and
FB. 91; SC. 48.
amainse, vgl. dimhmn&Q jyrophecy,
incantation . . ; cunning , subtleiy
O'Don. Suppl. — Sg. Dat. ar áine
ar amainse ar chirt p. 328, 10; PI.
Nom. amansi mora na mac Oss. I 7;
biastai granni dracondai cucund
dofutitis, tréna a n-araainsi echdili
cíadcutís LU. p. 114'', 17 {Siah.
Concul.); Dat. ocum imdegail ar
amainsib in chentair ocus ar phein
amainsiu
362
in alltair „protecting me from fhe
tviles of this world, and from the
punishment of the other" Cfüd. Lor.
Gl. 147.
amainsiu Compar., vgl. tressiu
cach gniaid, eólchu cach druid,
amainsiu cach filid LU. p. 123», 28.
amein s. amiu.
amen {christl.) amen p. 20, 23; 32.
amin Adv. so, ebenso-, amin,
amein ita, sie, item Z'^. 613. —
cia beimmi amin nach ré SP. II 13;
forriuth a n-enech ocus a n-inech-
greso amin p. 141, 27; hierher auch
amein FB. 67 {auf den Satz in tan
ata . . hinweisend).
am-glicc unklug, ungeschickt.
— Compar. amglicu t'echrad-su
FB. 34 (aimglica Fg.).
am-labar stumm. — Sg. Nom.
ingen amlabar Hy. 5, 43; Dat. 0
amlabar a muto Z'^. 780.
ammail SP. V 10 nach StoJces,
Goid.^ p. 178, für a smail, a samail
„his liTce", seinesgleichen?
amlald Adv. so {oi'zojg, woe),
häufig in der Formel isamlaid {vor-
iviegend mit einem s> est ita Z^. 610,
von mir mit Rücksicht auf die unter
ovTojg angeführten Stellen in is
amlaid getrennt, vgl. „is amlaidh
it is so" O'Don. Gramm, p. 263.
Da jedoeh auch samlaid in diesen
Texten vorkommt, so könnte auch
diese Form in isamlaid enthalten
sein. l)ovro)Q: ma ro bamar amlaith-
sin TÉ. 13; is maithlinn amlaid-sin
TE. 14; FA. 24; is amra amlaid
TE. 14 LU.; FB. 52. — 2) uöe
{gew. is amlaid): is amlaid . . ata
in rigsudi sin es ist so dass dieser
Thron ist FA. 7; 11; 14; 17; 25;
30; 35. — Das, worauf amlaid
hinweist, wird angefügt a) mit ocus
{und): is amlaid dochuadais ocus
gai triat bragit es ist so {dass) du
gingst und ein Spiess durch deinen
Hals ScM. 14; FA. 12; TE. 9
Eg.; SC. 2; 33; 44; FB. 20'; 81.
b) mit i. (= idon) : is amlaid dog-
nithe in tarbfes sin, i. tarb find
do marbad SC. 23; p. 309, 31.
c) mit conid: SC. 49. d) ohne Par-
tikel: is amlaid . . dorónad a tech
sin: sudigud Tige Midchuarta fair
FB. 2; p. 311, 35; CO röchet.,
amlaid-sin tarsin n-glend cétna: íar
mórgábud FA. 22.
am-les Nachtheil, Schaden;
,,aimles eíJí7" O'Don. Suppl —
Sg. Nom. nib amles SC. 11, 9; Dat.
ni ar chul no amles TE. 13 LU.
ain-li Glanzlosigheit. — Sg.
Nom. a fuacht a fot a hamli SC. 30, s
{vom Winter).
amm Zeit s. am.
ammach, amach hinaus, fort,
spätere Form für altir. immach,
in älteren Texten noch selten. —
tisa ammach SC. 34, le; luidh . .
amach p. 144, 10; asa cionn amach
aus seinem Kopfe heraus Gl. zu
Oss. III 6 Ed. (immach L.)
ammaigr, amaig draussen,
spätere Form für altir. immaig. —
ammaig FB. 21; ro leblaing-seom
tarsin c&thraig ammuich FB. 82;
ammuig 88; 91; ascnam co araile
inse mara hErenn amaig ifi/. 1 Prae/".
ammor, amor Trog, Corm.
Transl. |>. 15. — ammbur indlait
,,a washing irough" On the Mann,
and Cust. III p. 485.
ammuin SC. 4? {„they all hegan to
contend with one another" 0' Curry).
ammus, amus M. Nachstellung,
Angriff, Versuchung; temptatio
Wh. 2e {Z\ 788); amus longphuirt
„attack on the camp" C/Don. Suppl.
— Sg. Dat. {oder Acc?) ar ammus
Eochada TE. 3 Eg., ar amus {in ab-
geschwächter Bedeutung) ,,toivards"
O'Don. Gramm, p. 288; Acc. ocus
nis lecea sind i n-amus n-dofulachtai
und führe uns nicht in Versuchung
ff Don. Gramm, p. 443; PI. Dat.
asna amsib sin Lg. 12 (asna kathaib
sin Lc. Fg.); Acc. amsiu Gl. zu
conatus noxios Ml. 16* 2.
amnas hart, rauh, übelge-
sinnt. — Sg. Nom. in macc amnas
der unverschämte Mensch Hy. 5, 35;
erchor amnas Hy. 6, 13 {Gl. i. am-
innas i. drochinnas); ba hamnas fri
ecrata Lg. 17, 42; am amnus ar
gail p. 142, 1; Acc. fri cech nert
n-amnas Hy. 7, 43; gairm u-amnas
FB. 84.
363
amne Ade. so; ita, sie Z^. 613;
steht öfter wie unser „so" modal
bei räumlichen Bestimmungen. —
in maith a n-dub so amne ist diese
Tinte gut so Ml. 13* (glossa scrip-
toris codicis atramentum temptantis,
infra in folio Z^. 213): fil os adart
na himda thall amne der am obern
Ende des Lagers dort so ist SC. 24;
ind uas amne asan imda ScM. 6 H. ;
Etain indiu sund amne p. 131, 24.
amos M. sateUes; „a hireling
soldier" Corm. Transl. p. 2 (i. am-
fos i. inti nabi foss air, acht ho
locc do locc); amhas a soldier,
O'Don. Siippl. — PI. Gen. na n-amus
satilitum LArd. 12a {GoidJ p. 69).
— Davon amsa, amsach, amsaine.
amor s. ammor.
amor Jammer, „misery'' Stokes.
— nim thairle éc na amor Hy. 6, 12
{Gl. isse amor éia i. iich ach).
amra wunderbar (oft mit maith,
gut, glossirt); N. Wunder; i. maith
no mirabilis Gl. zu amra Hy. 6, 2. —
Sg. Nom. amra arad Hy. 5, 12;
amra samud Hy. 5, 13; amra plea
ibid. {Gl. i. bona); p. 39, 10; rl
amra Sc3I. 1; TE.l Eg.; p. 311, 25;
ba amra Hy. 5, 59 {Gl. ba maith);
is amra amlaid TE. 14 Lü.; ba
halaind . . ocus ba hanira in tochim
FB. 7. — amra di ein Wunder
von ihr Hy. 5, 38 {Gl. i. maith); 73
{Gl. i. maith i. do BrigiY); so wohl
aucfi 77 zu lesen (amru LHy.^, Gl.
zu dieser Stelle: i. ro bo mór in
fiurt do Brig/i; amra tinne senastar
Hy. 5, 45; amra ro gab prainn
Hy. 5, 68 {Gl. i. maith) fofrith amra
Hy. 5, 79; ba mo amra arailiu es
loar grösser das Wunder als ein
anderes Hy. 5, 75 {vgl. jedoch unter
Dat.) amra tire Wunder von einem
Lande p. 133, 2; ba amra, retha
Hy. 2, 9 (amra Fr., amru LHy.)\
Dat. ba mo amru arailiu Hy. 5, 40
(amro Fr.)\ 47; boi mar de amru
inna flaith LU. p. 121a, 9» {Tochm.
Em.); Acc. im ardrig n-amra n-UlatZ
FB. 28; Hy. 6, 1 (i. maith vel mi-
rabilis); Voc. a maic amrai FB. 61;
a Oilill amra TE. 10, 1 Eg.\ PI.
Gen. ba hóen a amra es war eines
ihrer Wunder Hy. 5, 43 (i. do fertaib
Brigie). — Comparat. amru feraib
SC. 31, 11 {der tounderbarste der
Männer?); amru sceóil SC. 31, 9;
Hy. 5, 18 {sollte beide Male amra
211 lesen sein'i). — Compos. im
Concobur cloth-amra FB. 28.
am-riar F. „Opposition" CR. —
Sg. Dat. ata mo c/torp dom aimréir
TE. 9, 24 {vgl. do réir far colno
secundum carnem vestram Z'^. 659);
Acc. dáig no co dingnea m'amréir
SC. 45, 25.
am-reid uneben; iniquus Z^.
860. — Sg. Nom. rop reid remunn
cech n-amreid Hy. 1, 34; bid reid
riam cach n-amreid „everything
unsmooth shall be smooth before
him" Goid.'^ p. 56 {Cod. Bern.).
am-réith, vgl. O'Reilhfs aimh-
reidh F. strife, uneasiness, obstinacy,
a defile, a fastness. — PI. Acc. eter
mothru ocus amréthi FB. 47 (_aim-
reide Eg.).
amroichlimm p. 141, 21, corrupt
für arfoichlimm.
amsa F. Kriegsdienst, von
amos. — Sg. Acc. co ro gabsat
amsai aice Lg. 11 (amsaini Eg.,
amsain Lc).
amsach M. Soldat. — PI. Nom.
amsaig Conchobair Lg. 14.
amsaine F. Kriegsdienst;
miUtary service O'Don. Suppl., vgl.
amsa. — Acc. amsaini Lg. 11 Eg.
(amsain Lc).
amser, aimser F. Zeit; tempus
ZP^. 241; 989. — Sg. Gen. inna
hamsiri sin FB. 1 ; Dat. i. n-amseir
da macc Aeda Sláne Hy. 1 Praef;
it amsir z^i deiner Zeit Lg, 5, 7; 9.
amsil) s. ammus.
am-ulaeh unbärtig-, vgl. ulcha.
— Sg. Nom. cesu amulach is óc
SC. 37, 1; gilla óac amulach 14.
amns s. ammus.
an spätere Form des Artikels für
altir. in, ind.
an- Neutr. des Artikels, s. in.
an- Relativpronomen, s. a n-.
an- Pron. poss. der 3. Pers. Plur.,
s. a n-.
an- Privativpartikel , s. an-eóla,
an-fírén u. s. w., nach Zimmer,
364
analaich
Ztschr. f. Vgl Spr. XX 524 auch
écaine, écnairc, écraibdech u. s. w.
an- vor Baumadv erhien in an-air,
an-all, an-des, an-iar, an-is, a-tuaid,
an-ós.
an i. luath O'Dav. p. 47.
1. an i. sithal {TrinTcgefäss) O'Dav.
p. 52, 55; PI. Noin. ana Corm. p. 3.
2. an glänzend. — Sg. Noni. an
spirut nóeb Hy. 6, e; an breo
„a splendid flatne" {oder Gompos. ?)
Fei. Jun. 2; ba hán aircech aibind
j5. 310, 5 ; ord an Gl. zu co n-orddain
Hy. 4, 7; snigi an Crl. zu an-inich
Hy. 5, 30 ; am an p. 141, lo; Gen.
Adamnain áin Hy. 1, 54; mctc áin
Amorgem FB. 23 ; Dat. F. for licc
derg áin FB. 48; Acc. tech n-an
n-uirnige p. 145, 4; Voc. F. a Emer
an SC. 44, 11; PI. Nom. F. buidne
ana do ainglib FA. 6; Voc. F. a
láichessa ána FB. 29. — Compos.
ria n-andrib án-ard-Ulad FB. 68, 27;
an-flatha SC. 34, 12 ; an-ingenraid 13 ;
an-ingenaib p. 131, 13.
anabda FB. 37 Eg., corrupt für
an-aebda?
anacul Bettung, Betten, Inf.
zu angim, — Sg. Gen. beir buide
n-anacuil ScM. 20 {soviel als: kauf
dich los); Dat. dia n-anacul sie zu
retten Hy. 1 Praef.; ron tograt
diar n-anacul Gl. zu Hy. 1, 17;
domm anuculiZi/. 7, 34; Acc. conicim
t'anacul ich kann dich retten LArdm.
186a (Jr. Gl. 570).
an-aiclmid unbekannt. — Sg.
Nom. don icfad téidm anaichnid
ann Three Mir. Hom. p. 106, 19;
Acc. brisiud for óenfer n-anaichnid
etorro FB. 94.
úathu ecli n-anailclie FB. 49;
p. 310, 20? Vgl. analaich.
anaill SC. 5 s. aile, N. aill.
anaim II ich bleibe, 10 arte;
höre auf; unterbleiben. —
Praes. Sg. 3 anaid Lg. 14; PI. 2
in tan na hantai for cocertad Medba
da ihr nicht bei M.'s Urtheil bleibt
FB. 75; 3 anait . . leis sie bleiben
bei ihm ScM. 4; ni anat FA. 26. —
Conj. PI. 1 anam sund wir wollen
hier bleiben FB. 36. — Imperat.
Sg. 2 an bic warte ein Wenig ScM,
9; 13; PI. 2 anaid FB. 21; 74;
5 anat for m-briatra bági es sollen
aufhören eure Streitreden FB. 29.
— Praes. sec. Sg. 3 de molad De ni
anad Gott zu preisen hörte er nicht
auf Hy. 2, 26. — Praet. Sg. 3 anais
. . dia íés blieb zurück Hy. 2, 53 ;
SG. 35; 39; FB. 42; co ro an
ScM. 19: ni ro an gol nicht hörte
das Wehklagen auf Lg. 16; PI. 3
ro ansät FB. T2. — Fut. Sg. 1
ainfa manebo Z'^. 459. — Inf. Nom.
fot galar ni bo sirsan in t-anad das
Bleiben unter deiner Krankheit
loäre nicht lange SC, 11; Dat. do
anad dind imguin abzustehen von
dem Morden SC. 36; Acc. 0 ro gab
. . ceill for anad ocus for airiseom
zu bleiben FA. 31; cen anad ohne
Aufhören Hy. 2, 64; SC. 45, 6.
an-air von Osten-., ab Oriente
Z'^. 611 ; anoir from the east O'Don.
Gramm, p. 264. — Congal Aidni and
anair ScM. 21, 13; tanic . . anair
SC. 45; et^V anair ocus aniar von
Ost und West ScM. 5; FA. 10
(anoir LBr.)\ fri muir anair östlich
vom Meere Gl. zu connoebaib Alban
alla Hy. 1, 53.
anal F. Athem, — Sg. Dat. don
anáil Gild. Lor. Gl. 123 {anele);
ÓS clesit for a anoil oben spielen
sie auf seinem Athem SC. 37, 7
{vgl. cless); Acc. bolad fina lia
anoil SC. 31, 10; scéinti lea hanail
CC. 5 (ria hanail Fg.)-., feib do-
thaiset latt anáil {so zu lesen)
FB. 87; PI. Nom. vo iarfacht-sa
da« do Bewén in tromchiaig sin.
Asbert Bewén bátar anala fer ocus
ech imraan-deochatar in mag riam
LU. p. 113», 25 {Siab. Concul.);
Dat. arfich ó áib ech ocus aualaib
fer FB. 24; des for analaib FB. 30
{vgl. SC. 37, 7).
analaich? dofich uiblich tcned
ocus analaich FB. 51; p. 310, 36.
Die p. 310, 37 folgenden Worte
dofich ruithen serci iua dreich
scheinen eine Variation desselben
Gedankens zu sein. Vgl. auch i'iathu
ech n-anailche FB. 49; jj. 310, 20.
analaich vitium, vgl. sualig virtus,
dualig, dualaich vitium Z'^. 863;
an-all
365
andam
PZ.^cc. aren-indarbeanalchioodocus
apecthaocus ara tinola soalchi«i(?e-
pellat vitia a se et peccata sua, et ut
colligat virtutes Cod. Cam. (Z\ 1003).
all-all iipn dort her, von jenseits;
{llinc, frie anall ultra Z^. 611;
„over to this side" O'Don. Gramm,
p. 264; „front beyond, over, hither"
O'R. — glend lán di thenid fris
anall FA. 21 („on the hither side
ofit'^ Stohes); risin tir n-etordorcha
anall FA. 24; fri tir inua plan
anall FA. 29. — Vgl. alla.
anatbgnas p. 144, 23, lies a
n - athgnas.
anatruag: ScM.22,iivahrscheinlich
verlesen für auathag, fi.i.a úathad?
aii-bert „hase act'% s. aidber.
ánbige s. anmich.
anble F. Unhescheidenheit,
für an-féle; ainble i. ainbfial O'Don.
Suppl. ; ainbhfeile stinginess, impu-
dence O'B. — is anble sin p. 141, 28.
anblúth wahrscJmnlich derselbe
Theü des Wagens, der in anderen
Beschreibungen piipall, lat. papilio,
genannt toird. — Sg. Nom. anbliith
n-én n-etegnáith úasa creit charpait
FB. 45; 47.
an-brachtach „consumptive." —
Sg. Gen. F. ingine anbrachtiiige
SMart. 28.
aiibsud instabilis Z'^.2BS, s.fossad.
— Ade. CO anbsaid „changefully"
FA. 14.
aiubthine Sturm; ainbhthinne
storm O'B. ; vgl. an-fad. — PI. Gen.
trethan trom-ainbthine FB. 53;
immiid anbthine na peni suthaine
p. 170, 27; Dat. mara . . co n-ainb-
thinib FA. 30.
ances Hg. 5, 85, (gegen die Glosse)
SU aingcess?
and [später ann) Adv. da, dort,
daselbst, darin, dabei; and ibi,
in eo Z\ 353. — ann Hy. 5, 29; 88;
p. 43, 12: 46, 21: TE. 2 Fg.; 3 u. ö.
— Zur Verstärlcung mit der Demon-
strativpartikel sin verbunden: and-
sin daselbst SC. 2; 22; 24; 47;
FB. 5; 21; 31; 36; 59; TE. 2 Eg.\
3; 5: 6; 7; and- side SC. 32, lies
and-sen (annsen ü.)? Auch and-aide
SC. 38; and-so ScM. 10; 11. —
a) Räumlich, in den verschiedensten
Beziehungen: is barr sobarche folt
and p. 132, 23; a m-bátar and als
sie daselbst waren SC. 3; 14; 17;
FB. 9; 16; 21; 28; 37; 55; 91;
TE. 13 LU.; atát and sind da,
vorhanden SC. 33, 19; FB. 9; 59;
fil and SC. 34, 2; 10; Lg. 5; ScM. 12;
dabach and do mid medrach SC.
33, 23; FB. 2; 45; 55; 59; 62;
Sc3I. 21, 13; p. 132, 24; ocus araill
and da« und ein Anderes ist noch
dabei, nämlich . . SC. 46; ro gaet
and wurde dort verwundet Oss. I 2;
SC. 22; 23; FB. 66; conrotacht
rigimdee and FB. 2; 74: ni frith
locht ann lam chraibdig Hy. 5, 29;
86; 88; FB. 30; cid dot tucai and
sin SC. 10; 2; feótar and ind aidchi
sin FB. 63; 20; 36; corra gaib
cách a lepaid and issind rigthig
FB. 12; CO farnic a gríanán . . cen
Etain and p. 132, 14; is and sen
bái Aed Abrät cona ingenaib SC.
32; 24. — bl Sehr häufig is and
da, bei dieser Gelegenheit: is and
asbert Liban fris da sagte L. zu
ihm (wörtl. es ist da, dass sagte)
SC. 15; 24; 27; 28; 34; 34, 5; 38;
FB. 13; 29; 30; 32; 33; 58; 89;
Lg. 4; 7; 18; Sc3L 15; is and
cachain SC. 37; Lg. 1; 10; ScM. 3;
is and sin bátar JJlaid ina terchom-
ruc. i n-Emain SC. 24; FB. 61; 70;
is and ro rathaig SC. 39; 45; FB.
21; 59; Lg. 3; 14; ScM. 18; 19; 20;
TE. 2 Eg.\ 3; 6; 7; 12; conid and
ro ráid ScM. 3; TE. 16; p. 131, 22;
ba hed la and sin FB. 4; 31. —
c) lathi n-and eines Tages da SC. 10;
CC. 1 Lü.; TE. 9 Fg.; 10; 11;
p. 131, 13; fect n-and FB. 91;
fechtas and SC. 2; fecht n-and din
Lg. 7; 8; 12; p. 43, 12; 46, 21; fecht
and p. 40, e; ScM. 10. — d) Verweist
auch auf das Folgende: iss ann
ata mo treb-sae, tair ic taurcbáil
na gréni TE. 16 Eg.\ SC. 47.
anda, andat, andó s. tau.
andaide da, daselbst SC. 24;
38; FB. 67; s. and mid aide.
andam seZiew; annamh „seZdow"
O'Don. Gramm, p. 264. — is andam
FA. 15 (annam LBr.).
andam
366
anfrim
andam, annamli wilderness O'B.
Hierher annam p. 132, 27 und dian-
daim CG. 2 LU.?
audar lais spätere Form für
indar.
ander, ainder F. junges Weib^
ainder i. beaii i. ni deir ni hingen;
der enim graece {O-vyarrjQ'if) filia
vel virgo vocatur Corm. p. 5; Transl.
p. 12; i. bean aluinn O'Gl. — PI.
Dat. li sula do andrib SC. 38; ar
andrib 40; fiad andrib ilib na hErend
41; ria n-andrib an ard Ulad FB.
68, 27; Acc. caras . . aindre áilne
ucbtgela „maidens" Ir. Gl. 223.
an-des südlich; andess a meri-
die Z'^. 612; southicards, and some-
timesfrom the south, O'Don. Gramm,
p. 264. — dolluid ammaidm andes
ScM. 20; dia m-bé nech occá sir-
fegad . . anes ocus atúaid FA. 10.
andiaigh TE. 9, í5 für andiaid,
i. n-diaid nach, hinter.
andiaraid zornig, vgl. aindiar-
raigh angrif O'B. — Adv. la fegad
CO andiaraid fair FB. 38 ; for se
CO haniarraid FB. 40 Fg. dan-éci . .
CO andiaraid LU. p. 20^, 2.
andiu spätere Form für indiu.
au-dord JV^. Name einer Stimme,
etwa Tenor {eigentlich Nicht-Bass,
dord Bass, fo-dord tiefer Bass, vgl.
0' Curry, On the Mann, and Cust.
III p. 378). — Sg. Nom. andord
Andle Lg. 17, 28; inmain andord 44;
ba bind., a n-andord Lg. 8; atracht
. . a andord ass Lg. 9 ; Dat. oc
andord Lg. 8; Acc. amaZ ro chua-
latar . . in andord Lg. 9.
a terbaig andregoin SC. 28, 5
(andregeoin H), Gl. i. a galar bansidi.
andró, vgl. anró misery, tribu-
lation, distress O'B. — da marbad
ar andre SC. 44, 12.
andud soviel als ad-annad („adnad
kindling" 0' Curry, Goid.'^ p. 177)?
vgl. a n-gresacht ocus a n-adannad
na n-dóine on rath diada „the urging
and the kindling of men by the
Divine Grace" Stokes, Three ML:
Hom. p. 92. — oll fri andud n-ane
SP. V 1.
ane für amne? — cid aneScM. 12;
anuas aue ibid. 6.
ane, áine F. Glanz\ aine i.
aibnes O'Dav. p. 51; s. an. — Sg.
Nom. ane theaed Hy. 7, 20; Gen.
fri andud n-ane SP. V 1; Dat. ar
áni ocus óidid ocus airdarcus TE.
B LU.- FB. 19; ar do aine FB.
18; 61; p. 142, 7; Voe. a mo aine,
a mo chland Gl. zu o mea Thais,
meum savium SG. 204* {Z^. 248).
an-eehtair, an-echtur von
aussen; anechtair extrinsecus Z^.
611; 781; externally, on the outside,
O'Don. Gramm, p. 264. — arad friae
anechtur ocus medon p. 311, 35;
fri les anechtair FB. 64; fri dun
immuich inechtair TE. 11 Fg.;
fria chend anechtair FB. 91; co
clothib triana cendaib anechtair
FA. 27 LBr. (dianechtair LU).
CO anemthe nert SC. 25 s. uemid.
an-eóla unkundig; vgl. eola,
eula peritus Z'^. 259. — PI. Nom.
na haneolaig SC. 49.
an-fechtnaeli unglücklich. —
Sg. Acc. F. imon anmain n-anfecht-
naig p. 191, 19 ; PI. Gen. na n-dáine
n-anfechtnach FA. 2 (na n-anfiren
LBr.).
an-feith FB. 28 Eg., wohl von
féth Slille.
ap-fine „external or collatoral
family, fer anfine a man not of
the family" O'Don. Suppl.\ ainbh-
fine „a foreign tribe, strangers"
O'B. — PI. Nom. anfini -S^G 25.
an-fir das Unrechte, Un-
recht; ainfior „untrue" O'Don.
Suppl. — Sg. Gen. oc ascin ind
étúalaing ocus ind anfir FB. 15;
acht mani brister anfir fo?'m FB. 74.
an-fíi'én ungerecht. — Sg.
Nom. mad anfírén . . ocus mád an-
forbthe ind anim FA. 19; PL Gen.
na n-anfiren FA. 2 LBr.
an-fiss Nichtwissen, Un-
wissenheit. — Sg. Nom. anfis
fir hi ceó {Parenthese) SC. 38, 4.
an-follse F. Unklarheit. —
Sg. Nom ni fil inntib ni no beth
i n-anfollsi do p. 169, 31.
an-forbthe unvollkommen. —
Sg. Nom. mad anfírén . . ocus mad
anforbthe ind anim FA. 19.
aufrini {im Ms. f mit hochge-
an-fiid
367
anlecht
stelltem i), zu lesen anfim (wir wollen
ein Wenig rcarten, dass ich sie
ansehe), vgl. anfim-ni-din ol iYaech
nach sechtmain TBFr. p. 142.
an-fud Stiirm\ ainfed i. ain-
mheach O'Don. Suppl.; von feth
aura. — Sg. Nom. tanic anfud
dóib p. 39, 16; 20; anfud mór Hy.
4 Praef.; anfuth iiar LU. p. 40», 25;
Gen. CO ucht anfaid irgaile FB.35:
PI. Dat. CO n-ainbthib huathaib
Hy. 6, 15 {in der Gl. co n-anbthib);
Acc. fri ainbthe hir (i. firinni)
LU. p. 40a, 5.
aiigim, aingim I ich schütze. —
Praes. Sg. 3 non anich protegit
nos Z^. 430; aingid protegit Z'^.
431. — Conj. Sg. 3 manit ainge
ben SC. 14. — Fut. Sg. 3 ronn
ain er schütze uns Hy. 1, 30; 6, 26;
ainsiunn er schütze uns Hy. 6, 14;
PI. 3 ron anset sie mögen uns
schützen Hy. 1, i4. — T-praet.
Sg. 3 anacht Hy. 1, 22; 29; 30. —
S-praet. Sg. 3 ro angestar Gl. zu
anacht Hy. 1, 29. — Inf. anacul,
anucul.
angel, aiugel = lat. angelus;
aingel in choimtechta (comáitechta,
comimtechta) Schutzengel. — Sg.
Nom. angel p. 319 IV LL. 2; aingel
Hy. 2, 46; p. 19, 31; 36 ; 21, 32;
aingel a comáitechta FA. 3; 14;
17; 18; 21; 31; Gen. aingil FA.
16 LU.:, 31; Acc. in n-aingel Hy.
1, 33; CO aingel na trinóite FA 18;
PI. Nom. aingil Hy. 1, 47; aingil
De 2, 13; 64; Gen. do rig aingel
Hy. 2, 30; G, 1; na n-aingel FA. 2;
9; 13; 15; Dat. for ainglib ind
fuinid FA. 2; co n-ainglib nimi
FA. 3; do ainglib coimthechta
FA. 6; Acc. la haingliu Hy. 1, 46;
5, 93; fri aingliu nimi FA. 19;
Voc. a aingliu nimi FA. 19. —
aingel Hy. 6, 21 ist entweder Nom.
Sg. oder Gen. PI. {„the soldier of
angel s" Stokes).
angclacda englisch. — Sg.
Nom. in bolad angelacda p. 22, 9.
auglése SP. II 9? vgl. glé.
auí s. ní.
dou auicc p. 141, le, dusu-aiuicc
CC. 3 Eg. s. tanic, ticim.
aii-iar von Westen, westlich]
ah occidente Z^. 612; O'Don. Gramm,
p. 2G4. — etir anair ocus aniar
ScM. 5; 7; connaca in scath chuci
aniar FB. 81; 87.
aniarraid s. andiaraid.
anim F.Makel, Fehler; ainimh
„hlemish, apersonal lilemish or defect,
such as the loss of the nose, ear
etc." O'Don. Suppl. — Sg. Nom.
is anim diin ScM. 16; in tres anim
fil for mnáib JJlad SC. 5; PI. Nom.
téora anmi SC. 5.
anim F. Seele; anima Z^. 264;
icird im Mittelirischen ivie ainm
Name flectirt. — ■ Sg. Nom. anim
Hy. 2, 63 Fr. (ainm LHy.); 5, 96;
FA. 3; 19; 31; ind anim thri'iag
FA. 20; animm FA. 3 LBr.; 31
LBr.\ ainimm FA. 3 LBr.; in
anmain anfechtnaig Acc. als Nom.
FA. 20 LBr.; Gen. cacha hóen-
anma FA. 14; 21; Dat. do anmain
FA. 21; 31; Hy. 6, s; 7, 43; for
anmain Hy. 1, 54; Acc. in n-anmain
FA. 18; 19; 20; Hy. 6, 22; 7, 49
Fr.; lasin n-anmain FA. 15; frisin
n-anmain FA. 19; imon anmain
n-anfechtnaig p. 191, 19; PI. Nom.
anmand FA. 17; 29 (anmanna LBr.);
33; 34; ind anmand FA. 31 (an-
manda na pecdach LBr.); anmanna
p. 191, 25; Gen. inna n-anmand
FA. 6; 16; 30; 33; Dat. dona
anmannaib FA. 18; 33 (do anmand
LU.); ]). 191, 21; Acc. inna, na
anmand FA. 18; anmand jP^. 16
(anmunna LBr); 17 (anmanna wwtZ
anmand LBr.); 18.
an-is vow unten; from below,
O'Don. Gramm, p. 264. — co tanic . .
anis p. 39, 21 ; comtar foderci renna
nimi . . anis FB. 25.
ánius, áinius M. Glanz, von
an, áne. — Sg. Nom. cluchi . . ánius
ocus aibinnius SC. 1; a anius a
urlabra FB. 30; Gen. a haithle
a n-oenaig ocus a n-aniusa FA. 30;
Dat. ar th'airscélaib ocus ar th'ái-
nius TE. 5 Fg.; co n-ánius ocus
co n-áibinnius FA. 12 ; Acc. a anius
ocus a aibnius FA. 9.
anleclit , O'Reilly's ainleacht
fairness, softness. — Sg. Nom.
368
dentar anlecht let-sse fri hAilill
TE. 8 Eg.
anmain in anmain FB. 87, ein
Ausruf, zu anim Seele?
anmicli Eegemvetter. — Sg.
Nom. ferais anmich Hy. 5, so {Gl.
i. snigi an), anbig JFV. ; Gen. lathe
änbige Hy. 5, 33 (i. flechuid moir).
KM-vain unfein, unzart, rauh.
— Sq. Ace. N. eter min ocus anmin
SC. 37, 8.
an-mine F. Bauhheit. — Sg.
Nom. a ainmine ocus a roacairbe
FA. 9 (anmine LBr.)- 19.
ann s. and.
ann spätere Form für \a.A.{ArtilceT),
z. B. ann arac? FB. 38 Fg.; vgl.
S. 326, 23.
annam s. andam.
anocht spätere Form für innocht.
anos Hy. 5, 57, a n-os?
an-ós s. anúas.
anrad M. Krieger. — Sg. Acc.
amuil gach n-anrad CC. i Fg.;
PI. Dat. 0 anradaib Bretan „von
den Kriegern Britanniens'^ Beitr.
zur Vgl. Spr. VII 66; QÜr erredaib
ocus ánrathaib LU. p. 1231', 25.
an-richt traurige Lage; ain-
riochd „a pitiful condition" OB. —
Sg. Acc. issed dorn beir i n-anrichtt
TE. 9, 8.
anruth nomen secundi gradus
poetarum Corm. p. 2.
ansa, andsa/wr an-assa, schwer;
asse facile, anse difficile Z'^. 229. —
Sg. Nom. ni hansa FB. 75; risnid
andsa für den es schwer ist SC. 45, 23;
is andso dam-sa FB. 58 {Gl. i. is
dolig); ni andsa FB. 58 {Gl. ni
dolig). — Adv. ni géis co ansa
SC. 26. — Compar. is ansu lim-sa
mo thech oldäs mo trebad uli FB. 26;
is ansu est gravius, ni ansu non
difficilius Z^. 276. ^ •
ansruth i. fer imdith (lies -dich)
a.mennutocus a crich OntheMann.
and Cust. III 513.
an-techta „true judgments"
O'Don. Suppl.
i n-gnimaib antechtai SC. 26,
an-techte von téchte lex TP-. 800?
anuaii'C FB. 37 Eg. s. suairc.
an-úas von oben; from dbove,
downwards O'Don. Gramm, p. 265.
— con tarlaic fair aniias dass er
sich auf ihn von oben ivarf Lg. 15;
ar Bricriu . . anlias sagte B. von
oben herunter ScM. 6 (induas amne
asan imda H).
i n-apthin in perniciem Wb. 32c,
s. atbath, epaid, aupthach.
ar apaide, ScM. 5, vgl. apadh,
abadh i. urfoccra a tvarning, pro-
clamation, prohibition, O'Don.
Suppl. ?
apair, apraid s. atbiur.
aprainu i. olc, i. truagh O'Cl.
{Corm. Transl. p. 52 digal). —
appraind ocus bithappraind Schade
und ewig Schädel SC. 14:
apstal -M. = apostolus. — Sg.
Nom. apstal Hy. 2, 39; prim-abstal
Hy. 3, 1; Gen. prim-abstail Hy. 3, 10;
Dat. do Pátraicc prim-abstal Hy.
3, 7; PI. Nom. apstail Hy. 1, 47;
6, 10; FA. 32; Gen. apstal Hy. 7, 13;
Dat. cona apstalaib Hy. 1, le; d'ap-
stalaib FA. 2; Acc. ria na apsiaZu
FA. 2 LBr.; Du. Nom. na da ap-
stal déc FA. 6; Gen. i n-onoir da
apsifrtZ déc p. 40, 12; Dat. cona
dib apsiaZu déc p. 40, 16.
ar Praep. mit Dat. und Acc,
vor, für, toegen; ante, prae, pro,
propter Z^. 622. — Der Anlaut
des folgenden Wortes wird aspirirt:
ar chind Lg. 1; FB. 48; 61; ar
chuirm Lg. 18, 31; ar chena ScM.
6 u. ö.; ar chomramaib ScM. 6;
ar chul TE. 13 LU.; ar chomaitecht
p. 131, 12; ar chetus SC. 42; ar
chruth FB. 19; ar thein ar thre-
than Hy. 6, 14; ar thrógi p. 131, 4;
ar thoil SC. 26; ar thús FB. 17 u. ö.;
ar thrommi FB. 88; ar thossaig
FB. 20; ar feirg Lg. 5, 22; ar fer
n-aile TE. 13 Fg.; ar sluaghaib
TE. 9, 29 Eg. — Mit Pron. suff.
1. PI. erund Gl. zu Hy. 5, 90;
2. Sg. airut-su FB. 6; 3. Sg. M.
und N. airi TE. 10; 13 LU.; SC. 2;
FB. 74; aire CC.2LU.; 3. PI. airthiu
SC. 10. — Der Dativ stand ur-
sprünglich auf die Frage tco?, der
Accusativ auf die Frage wohin?
Doch lässt sich der Dativ- und
Accusativgebrauch nicht mehr scharf
369
Otts einanderhalten. — 1) vor:
a) ar in dorus vor dem Thore
SC. 33, 13; 15; mag ar Emuin CG.
1 LU. = p. 143, 4. — &) Häufig
wird für das einfache ar die Ver-
bindung ar chiund und ar chend
gebraucht (vgl. cend): co n-accai in
fer ar a ciund da sah sie einen
Mann vor sich TE. 12 LU. \ co
toracht . . ar cend ConchobaiV Ins
er . . vor C. ankam FB. 4 ; ar cind
in chiniuda dóenna FA. 15 (,for
cind LBr.); ar mo chind-sa Sc3I. 13;
ebenso ar ar m-belaib-ni vor unseren
Lippen = vor unseren Atigen, vor
unserer Nase ScM. 9 u. ö. {siehe bei).
— c) In manchen Fällen gehrauchen
wir liehe)' andere Präpositionen
{z. B. an): cind ar chind Kopf an
Kopf Lg. 1; FB. 48; gegen ein-
ander FA. 14; claideb n-derg ar
dornaib desaib von rothen Schicertern
in rechten Fäusten SC. 19; ar a
dum FB. 45; fil secht suilse ar a
rusc SC. 37, ii; geibthi ar gúalaind
sie fasste ihn an der Schulter SC. 14 ;
focheird a me/imain airi TE. lOiZJ. ;
13 LU.- ar thús zuerst, primum
Z\ 610; FA. 33; FB. 17; 21; 62;
67; 72; ar chetus {d. i. cet-thús)
SC 42; ar tbossaig FB. 20. —
d) Bei Wörtern des Schützens und
Beicahrens, wo ivir „vor" oder
„gegen" gehrauchen: romm ain ar
gaibthib er schütze mich vor Ge-
fahren Hy. 6, 26; 7, 36; 5o; doth-
esarcainb-sea ar andrib SC. 40;
ro bad cbomairche ar ültaib er
würde ein Schutz vor den Ulten
sein SC. 10, gleicJi darauf der
Acc: comairche airthiu Schutz vor
ihnen SC. 10; ainsiunn . . ar cech
n-ernbas Hy. 6, 14; 15 {aber ibid. le
der Dativ) ; domm anacul . . ar cech
n-duine Hy. 7, 39 {aber vorher
Dative); ron soerat ar diangalar
Hy. 1, 6; diar snádud . . ar gábud
ar galra Hy. 8, 4 {aber gleich darauf
Dative); 6, 24; nóebtogairm ar cech
guasacht eine heilige Anrufung vor
jeder Gefahr Hy. 6, 3. — e) vor in
camparativem Sinne {antecellere) :
do imluad ar mési zu fahren vor
mir (= mich darin zu übertreffen)
FB. 35; dia m-beth ar sluaghaib
ban m-bán nech tcenn es vor den
Schaaren weisser Frauen eine gäbe,
welche . . TE. 9, 29. — 2) für: a n-dori-
genai . . ar Sancht Brigte tcas er . .
für die h. Brigitte that Hy. 5, 23;
is denta dait ar Labraid ani sin
du musst dies für L. thun SC. 13;
ar iath n-ÜIad FB. 22; imgoin
airriu ibid.? ro rir a einech ar
chuirm er verJcaufte seine Ehre für
Bier Lg. 18, 31; Hy. 5, e; TE. 13;
doberaind-se uile . . ar gnais Noisi
ich würde alle für den Umgang
mit N. hingeben Lg. 18, 36; SC. 33, 36;
13; iss ed doratais airi das hast
du dafür gegeben FB. 74; conid
airi sin ro choillsiut . . ar toghail
sidha so dass sie deshalb verwüsteten
. . {nämlich) für die Zerstörung des
Sid TE. 20 Eg. — 3) wegen, auf
Grund von: tucws seirc .. duit .. ar
th'airscélaib ich richtete meine Liehe
auf dich auf Grund der Erzählungen
von dir TE. 5; arraind ar galaib
ocus ar chomramaib es zu theüen
auf Grund von tapferen Thaten
und Wettkämpfen ScM. 6; atot-
athgén . . ar do thúaritsca&a/Z ich
erkannte dich aus deiner Beschrei-
bung TE. 5 {vgl.B., ass); ni bertais
buaid dib ar 'febas na ursciaige
sie trugen nicht über sie den Sieg
davon, in Folge der Trefflichkeit
des Kämpfens . . Lg. 8; ar liias
Lg. 8; FB. 21; ar écnairc ammaicc
Hy. 5, 2; 35; is adbar rig ar deilb
ScM. 14; ar bá comadas do ar
cruth ocus delb . . denn sie passte
zu ihm nach Form und Gestalt . .
TE. 3 i?7.; ar is Conall ar lin a
cherd cinges ria cach laech denn
es ist Conall, nach der Zahl seiner
Siege, der vor jedem Helden geht
FB. 23; ScM. 21, 17; ar a glaini
ro ainmniged disi sin wegen ihrer
Beinheit wurde sie so genannt SC. 17;
p. 142; FB. 17; 18; 19; 33; 61;
75; 88; 91; 93; ar thoil daine nach
dem Willen' der Leute SC. 26; ar
cuiriud mná, ar banchuriud auf die
Einladung eines Weihes SC. 32;
nocho dingniam-ni airut-su wir
werden das deinetwegen nicht thun
24
370
FB. 6; innis dam ar Dia do nim
um Gottes willen LU. p. 40", 32;
ar imad na treb . . iss aire wegen
der Menge der Wohnungen, des-
halb ..CC.2LU.- ba hairi . . fobith
es icar deshalb . . weil SC. 2 ; airsin
deshalb FB. 41; cid ar na leicfi-
deá dam-sa warum soll mir nicht
gestattet werden . . SC. 42 ; ced ar
acco sen (warum) p. 144, 15; 17.
— Zur Bezeichnung des Motivs
und des Zweclcs: ar miscais aus
Hass FB. 56; ar ulc ifi/. V 71; ar
écin per necessitatem Z'^. 610; FA.
23; FB. 20; ar als no ar écin
TE. 19; ar mór gestul SC. 44, 1;
ni ar chul no amles . . . acht is ar
accuis tesairgne nicht zu Sünde
und Bösem TE. 13 LU.; mád ar
fis Labrada SC. 31, 2; ar chomai-
techt Etaini j). 131, 12; ar thrógi
ocus lobrai j). 181, 4; cinnas doragad
ar imchossáit Vlad FB. 8; 16; 17.
— 4) zu, nur in gewissen Ver-
bindungen: di bliadam déc ar mill
12 zu' 1000 = 1012 p. 131, 9; iss
messa a cach ar cach ló ocus ar'
gach n-aidhqi von Tag zu Tag
TE. 7 Eg.; doberad comram ar
araile duit ScM. 16. — Hierher
auch ar chena ausserdem, in gleicher
Weise, mit'ol chena wechselnd ; errid
Ulad ar chenae CC. 1; FB. 43;
ocus mathi Ulad! ar chena FB. 5;
12; SC. 41; FA. 11; 29; 32; co
n-gemaib . . ar chena FB. 2; p. 191, n;
sech ÓCU JJlad ar chena FB. 14;
cenmotha in biad ar chena ScM. 6;
Vereinzelt or chena FB. 21. —
5) Sporadischer Gebrauch: do cach
budin ar úair zu jeder Schaar zu
(ihrer) Zeit, d. i. der Reihe nach,
FA. 9; cach ar úair SC. 2 (vgl.
iar n-). — testo ar Conco&ar j>.144,3i,
gewöhnlicher for. — ar oen fria
cech n-olc zugleich mit FA. 26
LBr. (mar oen LU.). — do tascrad
ar Faind SC. 44, 12. — cluchi erail
ar fidchill SC. 45, 8. ^
ar Conj. denn; nam Z'^. 713;
ursprünglich identisch mit der
Präposition, vgl. engl. for. — Lg.
2; 6; ScM. 12; 17; 19; TE. 3 LU.;
CC. 1; p. 142, 21; FA. 9; 12; 15;
18; 29; 30; 32; SC. 2; 5; 7; 18;
17; 21; 28; 29; 32; 40; 41; 42;
46; 49; FB. 5; 23; 24; 29; 56.
Geioöhnlich folgt die Verbalform
(bes. oft is, ba) oder eine derselben
vorausgehende Partikel (ni, ro, no)
unmittelbar darauf; Abtveichungen
sind selten: SC. 5; 40; 41. — fó
bith ar SC. 22; arn corbálic SC. 47
(s. no CO, alic) ; ar ni raibi TE. 2 Eg.,
(ol ni rabi LU, vgl. den Wechsel
zwischen ar chena und ol chena).
— Vereinzelt ar FA. 32; SC. 5;
or Lg. 3.
ar mit dem Belativpronomen giebt
das finale ara m- dass, damit,
mit der Negation das prohibitive
ar na dass nicht, damit nicht, vgl.
Z^. 714. — Das Verbum im Con-
junctiv, Futur oder einem Tempus
secundarium: ar nar bat aithrech
ne sis poenitens, ar na bat miscnech
ne sis exosus u. s. w. SC. 26; ara
tintarrad ut averteret Hy. 2, is;
ara scortis, ara cuirtis CC. 2 LU.
in der indirecten Bede, während
Eg. in der directen Bede die Im-
perativformen sguirid, cuirid hat;
ara n-duscide SC. 9; ar na caite
Hy. 2, 55; ar na ructha FB. 74;
ar nad ris Hy. 6, 20 (i. cona ris);
ara n-imthised lethu Hy. 2, 17.
ar inquit, identisch und wech-
selnd mit or, for, ol. Vgl. p. 85,
110, 306. — Häufig ar sé, ar si
Lg. 5; 10; 19; ScM. 4; 6; w. s. w.;
TE 5; 6 u. s. w.; SC. 32; 33; 39;
41; 42; 43; 46; 47; ar ind óic
Lg. 6; 10; ar tecta ScM. 2.
ar Niederlage; Blutbad;
strages Z^. 17. — Sg. Nom. co ro
lathea ar fer n-hErenn impi Sc3L 5 ;
cuirther ar SC. 5; Acc. ro leci
for ar Connacht ScM. 19; PI.
Dat. bodb iar n-araib for a slicht
ScM. 21, 11?
ar 11- Pron. poss. unser Z'^. 336.
— Mit Präpositionen zu diar, liar,
inar verschmolzen: diar n-imdegail
Hy. 1, 20; ar n-anma 8, 3; liar
n-athair Hy. 1, 48; inar n-im-
chomruc-ni ScM. 15; ar n-Etáin
p. 132, 4; ar n-imscarad SC. 45, e;
iar n-ar n-imchosait FB. 5; ar
371
ar-bágim
m-bí tbid. ; ar ar m-bélaib-ni ScM. 9;
10; dar ar m-brethir SC. 46; ar
m-breth-ni FJB. 62; diar m-brethu-
gud 66; diar n-deib TE. U Eg.;
diar fortacht Hy. 1, 34; 35; 3, 5;
diar fethim Hy. 6, 25; ar sluag
p. 132, 25; diar saigid SC. 32; diar
senad Hy. 1, 48; 8, 4; diar cobair
Hy. 1, 5; 3g; 8, 3; diar trógi Hy. 1, ai;
ar mairb FB. 5.
ar n- Verstümmelung von iar n-:
ar n-úair FA. 9 LBr.] ar n-écom-
lond, ar n-ól SC. 30, 7; 10; 11; ar
sin Lg. 12.
ara M. WagenlenTcer; auriga
Z^. 255. — Sg. Nom. Lóeg ara
Conculaind SC. 20; ScM. 19; CC.
1 LU.; FB. 9; 14; 43; 61 (ara);
p. 310, 43; in t-ara p. 40, is; 19
{Gl. i. in buchail); 21; 22; FB. 39 Fg.:,
in t-araid 38 Fg. ; Gen. iar fácbaii
a armgascid ocus a ara {für arad?)
ocus a ech FB. 39; Dat. dond
araid FB. 43; 39 i^r.; Aec. in
n-araid F5. 40; fria araid FB. 36;
eter araid ocus errid _p. 328, 19, und
so zu lesen p. 142, 19; PI. Acc.
aradu FB. 40.
ar aba „hecause, on account of
O'Don. Gramm, p. 265.
arabárach awi 3for<7e» darauf
TE. 12 iC. (iamamárac/t íJí/.);
FB. 57; 78. — FíjfZ. iarnabárach,
imbárach.
arabí FB. 23, vgl. arabí i. is
ferr O'Bav. p. 51?
araehuiliu ily. 7, 49? v^rZ. „ar-
cuile forfeits'^ O'Don. Suppl.?
árad 3f. Leiter. — Sg. Nom.
amra árad . . d'ascnam flatha mai'c
Maire Hy. 5, 12; árad cloth Amra
CJwl. {Goid.^ p. 157); p. 311, 35.
aradach das grosse Fass Con-
chóbars, so genannt, weil es aussen
und innen eine Leiter hatte. —
Sg. Nom. ro linad . . ind aradach
dabach Conchobair doib FB. 72;
ro linad ind aradach Conchobair
p. 311, 34.
arái indessen, jedoch, vgl.
ar a aoi sin tra notwithstanding
this however O'Don. Gramm, p. 265.
arái FB. 94 wegen: vgl. aoi, ae
„a cause" O'Don. Suppl.
araide indessen, jedoch,
trotzdem. — araide traco n-dara-
fnetar Lg. 11; araide batar sonairte
Lg. 12 ; araide dochuaid si 2>- 40, 8;
araide 0 ro hairmed j). 42, 36; ocus
biit araide illaxai FA. 27.
araile der andere; alius Z^.
359; s. alaile. — Sg. Nom. araile
ech das andere Pferd FB. 47; 50;
p. 310, 22; p. 43, 12; SC. 33, 14;
p>. 310, 43; in ro reccad aroile
p. 17, 23 {vgl. fri aroli FA. 12 LBr.);
N. ocus araill and dan und noch
ettvas anderes hierhei SC. 46; Gen.
cách i n-diaid araili dib FA. 65;
hi cró araili ibid.; F. timchell araile
FA. 20; Dat. on dorus diarailiu
FB. 55; F. ni fitiV nech dib for
araile keine von ihnen wusste von
der andern . . FB. 20; nach dem
Comparat.: ba mó amru arailiu
grösser war als ein anderes Wunder
Hy. 5, 40; 47; 75; so; ni assu nachai
araili dib (nem) FA. 15; airdiu
cach múr araile FA. 11; Acc. nos
tuarcend cach araili dib FB. 40;
cach dib . . fri araili Lg. 8 ; ni fil
druim neich dib . . fri araili FA. 12;
on taib co araile ScM. 3; doberad
comram ar araile duit ScM. 1^;
die Form des Acc. N. im Dat.:
isind leith araili FB. 28; PI.
Nom. araili FA. 27; araili libair
FB. 11: araile FA. 27; F. araile
nóemógu (lies -óga) FA. 6; Dat. fri
arailib . . fri lucht alle dib FA. 9.
arait s. arit.
äram F. Zahl; numerus Z'^. 241;
Inf. zu ármim ich zähle. — Acc.
ni etaim a arim Gl. zu Hy. 5, 41.
araraim p. 133, 6, ar áraim?
araralad Lg. 17, le, vgl. ar-rále.
ar-asissiur innitor Ml. 41^; PI. 3
arasissetar innituntur 39^. — Vgl.
assissiur, sessom.
arbad FB. 68, 22, ar bad.
ar-bág, ir-bág gloriatio Wb. 16d
(^Z-\ 494); s. aur-l)ág. — PI Nom.
irbága contentiones Wb. 1^ {Z'^. 656);
Acc. báges arbaga finna Hy. 6, 17,
vgl. jedoch bág.
ar-bágim III ich streite; gloriw
Wb. 16d {Z^. 435). — acht in ri Mac
Nessa arbáge ar Mac Maire, atát
24*
arbar
372
ard-chend
i pein iifirnd formna na lath n-gaile
LU. p. 1U\ 40; Praet. (?) Sg. 3
arbaig Hij. 6, i8, Gl. erbagess.
arbar, arbur i. slúag O'Dav.
p. 50. — Sg. Gen. arbir cohoiiis
LArd. 188i>, i {Ir. Gl. p. 166); sercc
ard árbair Jesu Fei. Epil. 12.
arbar Korn:, arbor broth ut
nortmanica lingua est Corm. p. 18
enbret. — Sg. Nom. firlemnacbt . .
ocus arbar FB. 9.
ar-beitim, ar-peittim III ich
spiele. — Praes. PI. 3 arbeittet
bairtni bindi SP. V 16; ardopetet . .
a n-gés ciúil ocus airfite FB. 13;
ardopettet 55. — Praes. der Gewohn-
heit: Sg. 1 arpetend carbacli focli-
ruch Oss. 1, 11. — Inf. airfitiud.
arcain s. orguii.
arcantá s. ar-chanaim.
arcangel (l^iJ.), archaingel
(LBr.) = lat. archangelus. — Sg.
Nom. Michel arcaingel FA. 15; 16;
PI. Gen. inna n-arcaingel FA. 20;
aircaingel 7; archaingel Hy. 7, 9;
Dat. ona harcainglib FA. 7.
arceissi side fria Fergus jp. 145, 11,
{sie stellte dem F. vor, dass . . , vgl.
airchis expostulation, complaint,
airchisaim to complain, expostulate
O'E., airchissecht.
arcelim aufero s. archellaim.
arcessi s. aircbissim.
ar-elianaim I ich singe, vgl. do-
aur-chanim praesagio, do-erchain
prophetat, tair-chechuin praedixit
Z^. 429; 880. — Pass. Praes. sec.
Sg. 3 arcantá es wurde gesungen
p. 310, 7 {gleich darauf no chantais
filid).
stiall archapur p. 309, 34?
do-dou-archéil araraim p. 133, 6
{„that prevents them from seeing us"
0' Curry, On the Mann, and Cust.
II p. 193), s. tarchelim.
archellaim II ich nehme tceg;
arcelim aufero SG. 9a (Z^ 429). —
Praet. Sg. 3 arid-ro-chell id rapuit
SG. 202a. — Pass. Praes. Sg. 3 ni
ercheltar non aufertur Ml. 21«, 12.
— Inf. airchellad raptus SG. 202*
{Z-\ 868), vgl. airchelladh „theft,
sacrilege" O'B.
archissim s. aircbissim.
isi archosnai in rig p. 132, 2,
vgl. cosnaim.
ar-chttibdigim , mit refl. Pron.
ich verpflichte mich? eine Ableitung
von dem in in-chobaid concinnenter
Ml. 14d, 11 enthaltnen Stamme; vgl.
cuibdhi an accompUce, participator
O'Don. Suppl. — Imperat. Sg. 2 ar-
dot-chuibdig fri sechem na m-bria-
thar sin SC. 26 {„Bo You consent"
C Curry).
ar-clissim III ic7i mache Kunst-
stücke, von cless; vgl. clisira IsJcip,
jump O'B. — Praes. sec. PI. 3
arclistis p. 310, 7. — Pass. Praes.
sec. Sg. 3 arclisti p. 310, c.
arcnid in ardarcnid SC. 19, 2?
ard hoch, gross, edel. — Sg.
Nom. óclách ard Lg. 17, 38; SC.
37, 22 (ard) ; mucc ard Gl. zu raugart
Hy. 5, 59; ard a medon FA. 22;
is ard cech recht SC. 45, 22; ba
hard in coscur Hy. 5, 27 (i. ba mor) ;
ard a brig ScM. 21, 21; nad ard
Lg. 5, 22 Eg.\ is cáin cech ard
schön ist alles Hohe SC. 43; Acc.
céim n-ard n-adguide FB. 23; PI.
Nom. com-arda (fem.Form)p. 191,16;
for-ardu TE. 4 Eg.; Gen. tri mac
n-ard n-Uisle Lg. 5, 8; 22; Acc. N.
nos cuir i n-arda FB. 64; cró a
chubat fein imbi i n-arda Gl. zu
Hy. 5, 19? vgl. arda suhlimia Z'^. 60.
— JJnflectirt, in Composition: dar
ardd-ais Lg. 17, s; tri ard-lemend
/SC. 47; CO ard-liss ind rigtigijx310,i;
ard-chend; ria n-andrib an ard
Ulad FB. 68, 27; wohl auch in ard
fegad Hy. 1, 47. Den obersten Rang
bezeichnend: do ard-ecnaid iarthair
domain FA. 3; ard-file; ard-ri.
Mit Adj. verbunden: ard-min SC.
30, 5; ardd-brig SP. V u. — Com-
parat. airdiu cach miir arailei^J.. 11;
airddiu Lg. 17, 3.
ar-daimim I ich bekenne, ge-
stehe zu; vgl. ad-daimim. — Dep.
Perf Sg. 3 ni ardámar . . do TE.
S LU.; ni ardamair ni de cter do
Choinculainn FB. 90.
ardbe s. airdbe.
ard-cbend hochköpf ig, den
Kopf hochtragend {Beiwort von
Pferden). — Sg. Nom. ardchcnd
arddae
373
argdide
FB. 49; p. 310, 18 ; PI. Nom. ard-
chind FB. 45; p. 310, ii.
arddae SP. V ii nach Stokes „exal-
tation" {0' Curry übersetzte: all good
he to Mm of it in the highest).
arde, airde F. Höhe. — Sg.
Dat. dim airddi FB. 92; ar a airdi
FB. 81 Fg.; Dat. oder Acc. ocht
n-dúird ina ardi acht Fäuste hoch
p. 40, 22; i n-ardai p. 309, 33; Acc.
fochoird . . in roth i n-ardi in die
Höhe FB. 64; 86; i n-airddi FB. 85.
ard-flle M. der oberste Dichter,
Gelehrte. — Nom. dalta dana in Fiac
sin do Dubthach mac hUi Lugair,
ardfile hErenn e-side Hy. 2 Praef.
a,r(i.-YÍ M. hoher König, Ober-
könig. — Sg. Nom. ardri FB. 33;
Dat. do ardrig in domain FA. 32;
Acc. im ardrig n-amran-Ula(Zi^.B. 28;
PI. Nom. ardrig Lg. 4, 13.
ard-rigan F. hohe Königin.
— PI. Nom. ardrigna Lg. 4, 18.
ard-rige Oberherrschaft. —
Sg. Dat. i n-airdrige for hErinn
TE. 1 Fg.
ardus tá SC. 33, 11 s. ar-tá.
ar-ecar, air-ecar invenitur Z^.
all, 987; Perf. Sg. 3 arnic; vgl.
ni airciu, Gl. ni rochim, Stokes
Bem.^ p. 65.
aréir „last night'' O'Don. Gramm,
p. 265. — SP. III 3.
domm árfas SC. 34, 3 s. tarfas.
ar-fertaigrim III ich beivirthe.
— Praet. Sg. 3 ar-ro-ertaig Gl. zu
ardoutacht Hy. 5, 73.
ar-fethim sustineo. — Praes. sec.
PI. 3 arunn-ethitis sustinebant nos
LArd. 184a, 1 {L: Gl. p. 166); arid-
fetis Hy. 2, 64 {Stokes zieht diese
Form zu ar-beitim, arphete canat
Fei. Epil. 79, „ivere einging to it").
ar-fiuch I ich kämpfe, be-
kämpfe, vertheidige; vgl. do-
fiuch. — Sg. 1 arfiuch fuili SG. 1395
{Z^^. 949, das mit tessurc beginnende
Stück der Zauberformeln erinnert
ganz und gar an die Pose ge-
nannten alten heidnischen Compo-
sitionen); 3 arfich tola tothla „he
vanquished urgent desires" Fei.
Apr. 16; arfich for n-atho ocus for
n-irgola uili p. 142, 21; arfich a
n-gressu FB. 23 (dofich p. 142, 21,
dóeme FB. 11); arfich ó áib ech
ocus analaib fer FB. 24.
ar-fócraim, -fúacraim I ich
sage an, verkünde. — Pass.
Praes. Sg. 3 arfócarar 0 EchaííZ for
firu MEvend TE. 2 LU. — Praet. ro
hirfuagrad . . fo hErinn TE. 2 Fg.
ar-fo-emaim I ich nehme auf,
nehme an. — Praes. Sg. 3 aur-
foemaid . . chuci ina múinterus
2). 170, 7. — Conj. Sg. 2 arfema-
siu accipito Ml. 68d; PI. 1 má ar-
foimam si suscipimus Z^. 883. —
T-praet. Sg. arroet ..in ainm ji. 17,33
(für ar-ro-fo-et) arroet cain comram
FB. 71.
ar-f ochlimp. 141 , e;^). 327; arfoich-
limm zu lesen p. 141, 21; arfoichle he
offers O'Don. Suppl. — S. foehlim.
arfairid FA. 1 „/le gives"' Stokes.
1. argi. banne (Tropfen) Corm.p. 2.
. 2. arg famous O'Don. Suj)pil.\ arg
din airdhairc Corm. p. 2.
3. arg M. Held\ i. laech Corm.
p. 2. — Gen. airc Oss. I 3? PI.
Nom. airg ScM. 15? Dat. re n-arcaib
ré n-erredaib FB. 35; eter argaib
erritib SC. 28.
ar-gairim ich hüte. — T-praet.
Sg. 3 argairt . . coercha Hy, 5, 33
{Gl. ro ingair).
argat = ?ai. argentum, Z'^.SOi.
— Nom. ram biad areat ocus ór
SC. 11, 6; Gen. lestar n-arggit SP.
IV 3; (aircit) TE. 3 Eg.; co cum-
tuch . . argit fair FA. 13 ; cló n-argit
FB. 21 ; CO comroth argit p. 310, 4i ;
sciatrach argit p. 131, is; rond argit
CC. 2 LU.; in sét argait Hy. 5, 71; 77;
taul argait Lg. 18, 28; twrid airgit
SC. 31, 16; cuing airgit CC. 2 LU.;
crand airgit SC. 33, is; co stiallaib
airgit p. 309, 35; 37; ligrad óir ocus
airgit FB. 2; én airgit FB. 73;
sithbe . . find-airgit p. 310, 28 ; cir
chuirréil aircit TE. 3 Eg.; co n-
dualaiph airccit TE. 3 Eg.; Dat.
tuaghmilu . . di ór ocus argat TE.
3 Fg.; IS LU. — Compos: arggat-
brain SP. I 1.
argda i. laechda Corm. p. 2,
von 3 arg.
argdide silbern. — Sg. Nom.
arge
374
art
cóicroth óir airgdide2'"'-B.45; flescöö
sciath argdidi^. 131, is; mur FÄ. 27
Dat. cona indurnd airgdidu SC. 37, i5
PL Nom. airinig -airgdidi FB. 55.
jirge s. airge.
arg'iallaim ich gehorche. —
S-praet. PI. 3 argiallsat cóic coicid
Erend dó TE. L
arid-ralastar Hy. 2, 47 {Gl. arrále);
5, 75 (i. roimoilgestar).
arindchuiriur SP. I 3, arcuire-
thar i. fothaigther O'Dav. p. 53.
arindi , arinui tv eil, Gl. zu Hy. 2, e.
arit, arait 2^. D(3cÄ;e, vgl. araoid
a Cover, table cloth O'R. — Sg. Nom.
arit odor immi FB. 37 (arait Fg.);
Gen. na haroiti sin FB. 37 Fg.
arithissi wieder; iterum Tur.
Gl. 131 {Goid.'' p. 13). — dos n-icfed
arithisi Hy. 2, u.
ar-illim III mereo. — Praes. Sg. 2
huare nad n-airilli-siu quia non me-
reris tu Ml.b5^{Z^. 1081). — S-praet.
PI. 3 arillset meruerunt Wh. 4e
(Z"^. 464). — Inf. arilliud meritum
Z^. 239. — Vgl. asroilli, atroilUsset.
arladur: conid n-acur ocus conid
n-arladur ar mo bélaib sund IjV.
p. 113», 7 [Sidb. Concul.) „that I
may see him and that I may ad-
dress Mm in my presence here"'
O'Beirne Croive.
arlaid: conid n-arlaid sith iar
saith Hy. 5, 20 (i. co ro airlestar);
bes nan-árlaid duni beo SG. 38, 4;
vgl. den arlaid und dorala.
arlasar: na téig a Brénaind na
téig conidarlasar do léirX?7._p.40a,3i
{Aid. Feh.) „until I address thee"
O'Beirne Crowe. — bói CuchulawcZ
ina thost ocus ni arlasair Loegazre
LU. p. 114», 2 {Sidb. Concul.).
arlastar: co n-arlastár úadi na
dorsaide FB. 21 ,.,and hurled the
doorkeepers from íí" 0' Curry.
arluid: cia arluid úad FB. 87.
arm = Zai. arma. — PI. Nom.
airm FB. 38 Fg.; na hairm FB. 44;
SC. 2; a n-airm Gl. zu a minna
{Ace.) Hy. 5, 65; Gen. milib arm
SC. 33, 3; Dat. dia n-armib SC. 2;
CO n-armmaib SC. 34, 11; CC 3 Fg.;
Acc. fácbaiside a arm ocus a etach
FB. 67.
arm-gasced Waffenrilstung ,
die Waffen. — Sg. Gen. iar
facbail . . a armgascid FB. 38 ; 39 ;
Dat. cona armgaisccmá FB. 38 Eg.\
Acc. armgaisced FB. 40.
arm-grith Waffenlärm. —
foceird armgrith . . arrigthech FB. 15;
ro lá armgrith . . di Cruacbnai?; FB. 44
(do Fg.).
armlaicli (?) ein Name für das
Schwert. — Sg. Acc. dobretha a
armlaich leis i. a claideb FB. 67.
armothá Oss. III 3, i. tarla Ed.,
atcliondarc L.
aruabárach FB. 79 s. iariia-
bárach.
arnic TE. 13 LU., vgl. fairnic he
met, came upon O'Don. Suppl. S. im-
man-arnic, imma-comarnic, ar-ecar.
ar-nascim I ich verlobe. —
Perf. Sg. 1 arob-rói-nasc {für ro
nena,sc)despondivosWb.ll^{Z'^.81'á);
3 arnenaisc . . a fiair do Sualdaim
CC. 6 LU.
arniged s. airnigim, eruigtlie.
ar-i*ale6^Z.2Marid-rala8tarÄ/.2,47.
arsaid s. farsaid.
arsaid s. ar-suidim.
ar-seunim ich spiele, musi-
ciere. — Praes. sec. PI. 3 arsentis
crutire ocus timpanaig p. 310, 7. —
Pass. Praes. sec. Sg. 3 arsentip, 310, 7.
arsid vetus Z\ 237, .793, vgl.
farsaid.
ar-slaithimlllic/i vertheidige.
— Praes. Sg. 3 arslaithi a n-áthu
FB. 23. — Praet. Sg. 3 aurslaid cd cha
comnart comnámat FB. 22 (arslaig
Fg.) — Inf. ursclaidhe defending
O'Don. Suppl. (init eingeschobenem c).
ar-suidim praesideo, defendol
vgl. arsaidh i. dighal O'Dav. p. 48,
u/nd ad-suidim. — Praes. sec. Sg. 3
ar a deni ocus ar a ani in charpait
ocus ind erred arid-suided and LU.
p. 122», 11. — Perf. Sg. 3 arsaid
cach n-áth FB. 23 {vgl. aurslaid
cricha 22), eine Form wie indi remi-
said Gl. zu praesidentis Ml. 50^.
art i. uasal Corm. p. 2.
art i. dia Corm. p. 2.
art i. doch no lec lige {„a stone
or a grave-flag"), davon das Demin.
arteine, Corm. p. 2.
art
375
asclang
art Fleisch; ,,« liinh, flesh^*^
OB. — ar art Oss. III 4 {Gl. i. feoil).
ar-tá ist da, ist vorhanden,
TtáQeoTi; artáa super est Z^. 490;
vgl. armothá, rostá. — caindell
ardus tá das Licht, das sie haben
SC. 33, 12 (airista H.)-
arthús, arthuiis s. tús.
arthraigim ich erscheine; ar-
traigther „it is apparent" O'JDon.
Suppl. — Praes. Sg. 3 artraigid
. . in dubnel FA. 39. — Praet.
Sg. 3 ro arthraig . . di aingel FA. 3;
FB. 39 (tuarcoib Eg.); artraiges
FB. 39 Eg.
arnrg gach n-eirrid p. 142, 8 ich
bezwinge jeden Helden; für
ar-fo-urg {vgl. do-fu-aircc triturat
Z'^. 883, orcun, orgaim, tuarcaim);
dingbaim each n-errid p. 328, ii.
arus Wohnsitz CCn. 8.
ar-utaing erquickt, stellt her
Ml. 64c {Gl. zu reficiens); ar-runn-
utaing CC. 7 Eg. erquickte uns?
— T-praet. Sg. 3 ar-do-utacht er-
quickte, erfrischte sie Hy. 5, 73 {Gl.
arroertaig); arutacht cathir..sluagu
Hy. 5, 10 in der Ebene erquickte
eine Stadt — zum Himmelreich
rette sie uns! — die Schaaren
{dagegen die Glosse: i. ro chumtaig
aedificavit). — Fut. Sg. 2 arutais-
siu Gl. zu reficies Ml. 56a (Z-2. 1093).
as s. am ich bin.
as 3Iilch, O'Dav. li. 105 melg.
as ibed p. 131, 29 s. as-ibim.
as Wuchs, Grösse, zu ásaim?
vgl. as „growth of the body, in size,
flesh, etc' O'Don. Suppl. — a aes
ocus a as ocus a auius FB. 30.
asa und'i maith ia fer asa eich
FB. 38. Vgl. assa.
CO asagnoither ut intellegatur
SG. 180t (Z2.719). Vgl as-aith-gned.
asagusim, assagassim III ich
wünsche. — Sg. 1 asagussim SC. 4;
3 inti asagusi qui optat Ml. 6V>;
PI. 1 assagussem SC. 4.
asait Niederkunft CCn. 6, vgl.
asaidh parturition O'Don. Suppl.
ro hasaited ind ingen „the girl
was delicered"- CCn. 6, s. ad-saiter.
as-aith-gnim ich erkenne
wieder; vgl. aithgnim, co asagnoi-
ther. — Praes. sec. Sg. 3 ni rabi
. . fer asaithgned FB. 25.
ásaim ich 10 achse. — Praet. PI. 3
ro ásaiset crevertmt Ml. {Z^. 654).
asalcha FB. 37?
as-Mur I ich sage; dico, profero
Z^. 870; vgl. at-biur, epiur. — Praes.
Sg. 1 asbiur p. 133, 2; Z^, 428;
2 asberi SC. 19; PI. 3 asberat
ScM. 19; FB. 11. — Praes. sec.
Sg. mine erbrad FA. 9 LBr. (es-
ro-brad); PI. 3 asbeirtis Hy- 2, 22
asbertis p. 20, I8. — T-praet. Sg. 3
asbert Hy. 2, 7 (i. attrubairt) ; 49; 54
p, 130, 29; SC. 18; geioöhnl. abge-
kürzt asbert ScM. 3, 5; TE. 2
CC. 3; 7 LU.; SC. 3; 4; 11, 3
20; 41; 46; FB. 22; 23; 24; 26
44; 63; asbert fris er sagte zu ihm
TE. 8; 10; 11; 13 LU.; p. 130, 28
132, 8; CC. 2; 5 LU.; SC. 5; 39
is and asbert Lg. 2; 7; Sc3L 15
SC. 15; 27; 28; FB. 13; conid and
asbert p. 131, 22; SC. 19; 24; 34
38; FB. 58; 71; aspert TE. 12 Eg.
13; CC.B Fg.; asmbert FB. 27 Eg.
ispert p. 142, u; 145, 12; CC. 5 Eg.
TE. 10 Fg.; iss and ismbert FB
31 Fg.; Lg. 4 Fg.; esmbert FB
44 Fg.; hierher wohl auch condé-
bert p. 42, 10; PI. 3 asbertatár
SC. 9; 16; FB. 27; 66; 90; asm-
bertatar FB. 27 Fg.; isbertatar
Lg. 14. — Pass. Praet. Sg. 3 dia
n-ébrad p. 132, 19.
asca 31. inimicus, aemulus; as-
caid i. scáil Corm. p. 1 („a hero").
— PI. Dat. honaib ascadib i. ab
inimicis Gl. zu aemulis 311. 3», 3;
Voc. á ascada i. a naimtea Ml. 134c.
ascad Geschenk. — PI. Gen
i. commain na n-aisceda Goid.'^
p. 101, 28 {LHy.); Dat. co n-asce-
daib ibid. 10; Acc. bertait ascada
ScM. 5.
ascata, asgaete i. laechda Corm.
p. 1 ascaid.
ascid F. Bitte. — Nom. tucad
di-si ind ascid sin CCn. 2.
ascin FA. 20 ; FB. 15 für acsin.
Dat. von acsiu, s. adciu ich sehe.
asclang, aslang {vgl. ursclaige)
,,a load borne on the Shoulder"
O'Don. Suppl.; asgland no asglang
376
astaim
i. huas glaind {über der Schulter)'^
gland no glang i. guala {Schulter)
Corm. p. 1. — Sg. Nom. aslang Andle
dar arddais Lg. 17, 8 (ascclang .%.);
Gen. CO torchair beim n-asclaing
don pheist asind áer FB. 86 (as-
clain Eg.).
ascnaim ich gehe hinzu, adeo;
vgl. ascain advance, proeeed O'Don.
Gramm, p. 202] s. ath-ascnaim, imm-
ascnaim, tascnaim (do-ascnaim). —
Inf. asgnam i. imthecht O'Dav.
p. 50; Dat. d'ascnam flatha maic
Maire Hy. 5, 12 (i. do athascnam);
huand ascnom incessu, oc asgnam,
ascnam acquisitione Z^. 771; Acc.
ro thinscanastar ascnam co araile
inse mara hErenn sie begannen
nach einer Insel des irischen Meeres
zu fahren Hy. 1 Praef.
as-comallaim III ich erfülle. —
PI. 3 nan-ascomallat FA. 23 LBr.
(na comaillet Lü.).
ascur intermissio. — Acc. cen
ascur sáitha sine intermissione tri-
hulationis Wh. 25d (Z^ 239).
as-fladaim I ich erzähle; vgl.
ad-fiadaim. — PI. 3 asfiadai doib
a n-imtecto CG. 3 Eg. — Praes.
sec. Sg. 3 inti asidfet SC. 31, 3.
as-ibim I ich trinke; vgl. at-
ibim. — Pass. Praet. Sg. 3 isi
asibed sin dig p. 131, 29.
asinded FB. 73 s. ed.
asiu athig p. 145, e?
aslacli persuasio Z'^. 885; temp-
tation, allurement O'Don. Suppl.
— Gen. in mi-aslaig malae per-
suasionis Ml. 28^, 7; Dat. hond
asluch messidiu Gl. zu judiciali
suggestu Ml. 26c, 9; PI. Dat. ar
aslagib dualac/i Hy. 7, 37 B.
ar aslaigthib dualche Hy. 7, 37,
von aslugud == aslach, Inf. zu as-
laigim „J heg, request'^ O'B.
aslang Lg. 17, 8 s. asclaiig.
aslinge, aisliuge Vision; Oss.
III 3 Gl. zu adbul fisi; absque
lingua {etymologisierend!) cen abrad
inte Corm. Transl. p. 13. — Sg.
Dat. atehithe do i n-aslingi SC. 23.
SiS-lniwhoevades,ahscondsO'Don.
Suppl. ; a n-aslui grien cum excedit
sol Cr. sab {Z^. 437). - Vgl. adrullui.
asluindim III ich rufe an,
bitte. — PI. 1 asluindmeit ar
cardes fris in hac laude Gl. zu
adsluinnem Hy. 1, 15.
asna Bippe; vgl. tege spinas et
costas Gild. Lor. 59 mit den Glossen
i. ditin i. na lorgdromma i. dow
asnach {sie). — Du. Acc. eter cach
da asna do zwischen je zwei von
seinen Bippen FB. 27.
aso SC. 45, 21 und? vgl. asa,
assa.
asóim ich wende mich ab? vgl.
sóim, do-sóim. — Sg. 3 asói dosoi
uaim fri fraig ScM. 3, 3 (er wendet
sich ab von mir und dreht sich der
Wand zu, co immorchor ón taib
CO araile), vgl. ceine nosoisiu huáim
so lange du dich abwendest von
mir Ml. 33», 1, und a n-aslui grien
fo a fuined dosoi dond orient con
aci a n-sescae wenn die Sonne
untergeht, tcende dich nach Osten
Cr. 33i> {Z-\ 435).
as-renim I ich gebe hin; s. éir-
nim. — PI. 3 asrenat reddunt
SG. 27a. _ Perf Sg. 3 asrir Hy. 5, ei
(i. ro eirnestar); 87 (i. ro eirnestar).
as-ro-illi meruit Ml. 109, assid-
roilliset meruerunt id Wh. 17*
{Z\ 870). — Conj. PI. 1 asrollem
mögen wir verdienen Hy. 5, 100.
assa und? nesso assa nesso pro-
pius propiusque Wb. 12^ {Z^. 271).
Vgl. asa.
assagussem s. asagúsim.
asse, assa leicht; facilis Z^.
765. — Comparat. is assu faeilius
Z^. 276; ni assu FA. 16 (assa LBr.)-,
ni bú assa i. a hécnach Gl. zu ni
mór n-ecnaig Hy. 5, 3.
assil Stück; aisil i. rann O'Dav.
p. 50. — Sg. Acc. rannais . . assil
t-salli hi cóic tóchtaib j)- 41, s;
tue assill isin coire do p». 41, 19;
ro chomet in n-asill Gl. zu Hy. 5, 45.
assissiur ich bleibe stehen;
vgl. sessom, ar-asissiur. — Sg. 3
assisedar sist forsin purt p. 131, 21.
assoith in grian „the sun rested"
Hy. 2, 58; huair assoith la hÉsu
in grian ibid. 59.
astaim ich halte fest; s. f astaim.
— Sg. 3 astaid anmand na pecdach
astrach
377
at-biur
FA. 17 LBr. — Inf. dia hastud
for a chind TE. 5 Eg.; vgl. astadh
to bind O'Don. Suppl.
astrach auf der Beise, astur,
befindlich. — Sg. Nom. ro bad
astrach aidchi is lá er würde Tag
und Nacht untericegs sein SC. 29, 12.
astur Beise; astar journey O'B.
— messe ragas for astwr SC. 44, 1.
— Vgl. astrach,
at s. am.
at spätere Form für it in tuo.
atach, attach Bitte, Bitten,
Inf. zu ateoch. — Sg. Nom. attach
Hy. 1, 4; Dat. iarna hatuch for
tús nachdem er sie zuerst gebeten
hatte p. 42, 35.
atacomuaie s. atchomnaic.
atafraig' er erhebt sich FB. 61;
62 Eg. (affraig LU.); 73; PI. 3
atafregat FB. 15. — Vgl. ataregat,
atraig.
at-ag-ur ich fürchte. — Dep.
Praes. PI. 1 atagamar SC. 36.
ataig, vgl. atom-aig adigit me
Tfft. lOd {Z-\ 430), agaim. — ataig
taithbeim dia claidiub dóib er gab
ihnen einen Schlag SC. 6 (adaig H.) ;
ataig in cendáil occo FB. 84. Vgl.
adaigh „who put" CDon. Suppl.
ataim s. ad-daimim.
atairi, atire s. aitire.
atanain FB. 24 Eg.?
ataregat sie erheben sich
FB. 14; atarugat p. 311, 35. —
Vgl. atafraig, atraig.
atathai FB. 32 Eg., PI 2 von
atáu. Vgl. O'Don. Gramm, p. 167.
atáu ich bin {nicht mit Adjectiven
verbunden), befinde mich an einem
Orte, in einem Zustande; vgl. tau,
itáu. — Sg. 1 attó sum Z'^. 488;
ni oc a imgabail sin dan atú-sa
FB. 94 ; atú-sa sunn ém . . 0 ro genar
TE. 5 Eg.; in ceistimmátú FB. 93;
2 atái CO n-galur fúail ScM. 13;
cinnus atai indusa a cach deit ÍIB.
7 Eg.; ni bá nech bas ferr nod
gléfe . . atai-siu FB. 56 ; 3 ata er
ist da ScM. 16; ata biad lat ScM. 3;
Lg. 9; SC. 46; ata lá i n-degaid
alaili TE. 12 LU.; FB. 9; 58; 59;
62; 88; ata i n-airicul fo leith
SC. 16; 20; 31, 1; 33, 21; 46; FA. 5;
p. 132, 11; 145, 7; Lg. 12; ata nech
risnid andsa SC. 45, 23 ; ata lim . .
nech FB. 75; 76; ata mo chorp
dom aimréir TE. 9, 24; dáig ata-
som fo drochcruth SC. 29, 22; ata
dit seirc-seo TE. 10 LU.; is de
ata Mag Ailbe ScM. 19; cid diatá
a n-deilm sea Lg. 1; ßcM. 10; ni
cian úait atá is taig it farrad Lg. 7;
is triut ata in tres anim SC. 5; 10;
is ann ata mo treb-sae TE. 16;
SC. 16; is amlaid iarom ata in
rigsudi sin FA. 7; 11; 17; 30; 35;
ata samlaid SC. 5; attá daw múr
tened fri tir inna pian anall FA. 29 ;
in tan ata urtrochta FB. 67; hierher
auch ata-bair ecen est-vobis necessi-
tasl, vgl. issum ecen Gl. zu necessitas
mihi incumbit Wb. 10^ [Z'K 328);
PI. 1 lin atám hi Cruachnaib Ai
FB. 46; 3 ataat ScM. 6; atát
FB. 9; 93; atát . . is tig SC. 33, 7;
13; 15; 19; 44, 13; FA. 6; 24; 25;
26; 27; 28; 29; 5 LBr. (acht itat
iZJ.); 16 LBr. (ar itat LU.)\ is
amlaid da« atát na slóig sin FA. 14 ;
conid desin atát na trénae samna
SC. 1 ; atat . . acwm SC. 44, 13.
at-hail Iperit ^Vb. 4*; epil 30*1
{Z^. 430); eiblim I die O'Don.
Gramm, p. 195. — Sg. 3 atbail
CG. 4 LU.] PI. 3 atbalat Gl. zu
Hy. 1, 40. — Fut. sec. Sg. 3 con
bad ind atbelad p. 21, 30. — Inf.
epeltu interitus Wb. 14d {Z^. 264).
at-bath Praet. er starb. — PI. 3
atbathatar Hy. 1 Praef; atbathsat
SC. 29, 15. — Vgl. i n-apthin in
perniciem Wb. 32c (Z^. 884).
at-biur I ich sage; epiur, epur
dico Wb. 4:\ SG. 73^ (Z^. 428). —
3 atbei'r FA. 19; ad-beir dicit
Z^. 430; PI. 3 atberat ScM. 19;
SC. 49; ciatberat (cia at-) FB. 77. —
Conj. Sg. 3 dia n-apra frit wenn
er (es) dir sagt TE. 13 Lü.; PI 2
nár apraid dass ihr nicht saget
SC. 45, 26. — Imperat. Sg. 2 apair
fria sage ihr {für at-bir) SC. 28;
abair rim TE. 9, 9 Eg. — Praes.
sec. Sg. 2 atbertha-su ScM. 3, 7;
3 atbered Lg. 12; 17; 18 {Imperf.);
mani ebrad FA. 9 (erbrad LBr.).
PI. 3 atbertis p. 19, 39. — T-praet.
atchíii
378
at-etha
Sg. 3 attrubairt Gl. zu asbertífí/. 2, 7;
atrubairt SC. 33, 29; 34, 5; FB. 20;
81; atbert p. 40, 29; vorwiegend
abgekürzt atbert jj. 40, le; 41; FB. 77;
atbert fria B. p. 41, 12; atbert . .
fri B. p. 40, 25; 38; TE. 8 Fg.-
SC. 33, 6; 32; 39; is and atbert
SeM. 15; Tí/. 6 Fg.- conid ann
atbert TÍJ. 16; 19 Fg.; itbert Tí/.
11 Fg.; CO n-epert /SC. 15; 17;
FB. 14; 18; 43; PI 3 atrubradar
TF. 2 Fg. ; adrubrutar TÍJ. 19 Fg.;
CO n-epertatár JPí. 5; atbertsat^
FB. 77. — Fut. Sg. 1 addaber
ic/i werde es sagen FB. 94 {für -bér) ;
atber /SC. 34, 9; 3 atbera-su SC. 39;
p. 40, 12. — Pass. Praes. Sg. 3
atberar SC. 34, is ; rissin-apur Sliab
Dálán TF. 18 Fg. — Praes. sec.
Sg. 3 is de atbertbe in siriti de es ist
deshalb dass . . von ihm gesagt wurde
(= dass er genannt wurde) FB. 75.
— Praet. Sg. 3 is don ingen siu
atrubrath es ist von {nach) diesem
Mädchen dass gesagt worden ist
TF. 5 Fg.
atchiu s. ad-ciu.
at-clilunim lieh höre. — Praes.
Sg. 2 atcluni-siu FB. 35. — Praes.
sec. Sg. 3 atcluiniuth Lg. 8 Fg.
— Per f. Sg. 3 atchúala FA. 31;
p. 19, 37; PI. 3 atcólatar Lg. 9 Fg.
— Pass. Praes. PI. 3 atcluinter
FA. 14 (itclúinter LBr.). — Praet.
Sg. 3 atchlos SC. 37, 13.
at-chomnaic Per f. accidit. —
Mit Pronomen infixum: Sg. 1 Etain
ingin righ Eochraidhe . . atam-
comnaicc TF. 5 accidit mihi == ich
hin Ftain; Sg. 2 conid Cúscraid
Mend atot-chomnaic ScM. 14, vgl.
attotchomnicc accidit tibi Wb. 6^
{Z'^. 882); 3 di glain gil atacom-
naic {der Boden) ist von weissem
Glas FA. 11; binnithir cach ceól
atacomnaic 14; PI. 3 cid atas-comnaic
was sie sind 8.
atchondarc Per f. ich erblickte,
sah; adcondarc, adchondarc 311.
{Goid^.p.ll; 19). — Sg.l atchondarc
Gl. zu armothá Oss. III 3 L.; at-
chonnarc-sá SC. 33, 31; ScM. 11
{für atot - choflnarc '?) ; atcounarc
jp. 145, 1; SC. 12; 34, 1; 11; SC. 11, 8
ist wohl atconnairc zu lesen; 3 at-
chonnairc SC. 12; atconnairc 36.
atchonucatar sie sahen p. 40, 37,
mit Anlehnung an atchondarc, zu
adciu, atchiu ich sehe; atconcatar
TF. 5 Fg.; SC. 37.
at-chúad Perf. exposui; vgl. do-
chúad. — Sg. 3 0 adcuaid postquam
exposuit Wb. 21d {Z'^. 456); atchuaid
Lg. 10 Lc. Fg. ; atcuadh SC. 12 H.
(adfét LU.); PI. 1 atchuadmar FA.
6 LBr. {ro radsem iZ7.); itchuadumar
15 LBr. (ro innisemár LU.); 3 it-
chuatar p. 41, u. — Fut. Sg. 1
atchous in matchous Hy. 5, 37 {Gl.
mad dia n-innisiur); 2 ci atcois
Fei. Prot. 182 (cia etsi no cia
indise). — Pass. Praet. Sg. 3 at-
chúas p. 130, 27; Lg. 16.
atcoad SC. 11, 8 für atchoadad,
3. Sg. Praes. sec, oder {mit An-
lehnung an atchói 3. Sg. Fut.) für
atchósad?
atdises CC. B LU. corrupt, s.
adsaiter.
ate FA. 29 qui sunt, s. am ich
bin; Stokes fasste es als Nom. PI.
von aite, „incestuous f oster fathers."
ateoch I ich bitte. — Praes.
Sg. 1 ateoch rig n-amra n-aingel
Sy. 5, 95; 6, 1; 2ü; £5; atehim Gl.
zu ateoch Hy. 5, 95; 6, 1; 20; 3 ateich
i. gudes Ml. 391»; PI. 1 atchimit
Hy. 1,4 (6ri. zu adessam). — Lnperat.
PI. 2 aitchid fris bittet ihn FB. 26.
— Perf. Sg. 1 adroetach Hy. 6, 20
(i. ro atchius), adroethach Fr. —
S-praet. Sg. 1 ro atchius Gl. zu
adroetach Hy. 6, 20. — Inf. atach,
atestá TF. 11 LU., ScM. 6 lies
a {Pron. rel.) testá.
at-etha urspr. adjt? vgl. etha;
atetha des dond, atetha cless non-
bair FB. 24; atetha ieth n-etar-
moighe FB. 47 Fg.; er nimmt, er-
greift: atetha a claideb do imbert
f«rri SC. 5 er ergreift sein Schwert,
vgl. atetha a gaisced ina láim clí
ocus gabais in mnai fo a lethoxail
deis er fasst seine Waffen in die
linke Hand und nimmt die Frau
unter seine rechte Schulter LU.
p. 132», 37; atethai . . a gaisced
atfiastar
379
día athreós
FB. 40 E(j.\ ah 2. Sg. bes atetha
a n-adcobrai TE. 10 Eg., vgl. den
Imperat. atom-etha lat nimm mich
mit dir LU. p. 132», 35. — Pass.
PI. 3 atethatár éoin dam-sa chena
es werden Vögel für mich ausser
diesen gefangen (oder Conj. ?) SC. 7.
— Vgl. is messe adremethaid „ü
is I that preeede" Lat. Hy. 2 Praef.
{Goid\ p. 93).
atfiastar SC.2S H.s. ad-fiadaim.
atfraich FB. 27 Eg., vgl. affraig,
atafraig.
áth M. Furt, sehr häufig in
Ortsnamen. — Sg. Dat. for áth
Midbinne, oc átb Chind chon ScM. 20;
forsind áth Sc3I. 21, 34; Acc. arsaid
cach n-áth FB. 23; dar átb Carpait
Fergusa, daráthDaMórrígna2^^.36;
PI. Nom. irogaibtir athai ocus er-
gala rem fiiath ocus rem erud LU.
p. 123'', 14; Dat. for áthaib ocus
ilathaib FB. 10; Acc. arslaithi a
n-áthu FB. 23; tar áthu FB. 47;
arfich for n-atho p. 142, 21; am
escid-sea for atba for ilatha FB. 35.
athach F. Hauch, Wind. —
Sg. Nom. athach gáithe p. 131, 4;
vgl. athach gaoithe móire ingens
venti tempestas O'Don. Suppl. be-
annchobar; Gen. athaigi?^). 130,22;
Dat.ó cach athig omnivento Wb.22^
(Z^. 631); Acc. in n-athaig j?. 131, 2
PI. Dat. 6 adchaib seodoapostol Gl.
zu fluctuantes Wb. 22a (^. 631).
athaigim ich suche auf, s.
tathaigini.
athair M. Vater; altir. athir
pater Z^. 262. — Sg. Nom. athair
Hy. 2, 3; Dia athair 6, e; jp. 17, 28;
SeM. 12; CC. 3 Fg.; FB. 17; 72;
Gen. De athar Hy. 6, 4; p. 40, s;
Dat. for th'athair-siu ScM. 10;
Acc. athair Hy. 1, 9; 48; FB. 6. —
Compos. úasal-athair patriarcha.
atharde väterlich; vgl. sen-
athardae avitus Z^. 791. — Sg.
Gen. i n-agaid in rechta atharda
p. 170, 10; bat seichmech riaglá
athardai SC. 26. — Subst. patria:
i n-dálaib t'athardai EC. 4.
athargaib s. athorgraib.
ath-ascnaim ich gehe hin,
suche auf. — S-praet. Dep. PI, 3
ro athascansatar Gl. zu do da as-
cansat Hy. * 5, 31 ; 53. — Inf. do
athascnam Gl. zu d'ascnam Hy. 5, 12;
do athascnam FA. 21 LBr. (d'in-
saigid LU.); iar n-athascpam ^atha
nime FA. 31 LBr. (iar tascnamZiJ.).
ath-aurslocud Oeffnen. — Dat.
heó óir intlaide uassa bán bruin-
nechur ina háthaurslocud FB. 51;
p. 310, 33.
atliboingid, vgl. atbois (Fut.) i.
tobach {wresting, compelling) O'Don.
Suppl., dazu tobaing he distrains
ibid. — Sg. Nom. ni bat athboingid
SC. 26 {sei Jcein Abpfänder).
ath-chossanach Vgl. cosnach „a
defendant" O'R.
ath-chuirim ich bringe zu-
rück, versetze zurück; vgl. ath-
chur returning, restoration O'Don.
Suppl. — Pass. Praet. Sg. 3 co
ro athcuired doridisi cusin corp
ceina FA. 31 LBr.
atlichumha wounding, laeeration,
maiming O'Don. Suppl. — Dat. oc
á n-athchuma FA. 28.
athechtu SC. 25 lies a tliechtu.
athechtai FB. 47? atetha Eg.
atheiiar s. aithenim.
atheroch s. aitherrech.
athesc s. aithesc.
athgén, athg-uithae s. aithgnim.
athgiias Wiedererkennung. —
Acc. p. 144, 23.
athig p. 145, 6?
athis F. opprobrium Ml. 36a
iZ-\ 1006). — Dat. no beth fo athis
LU. p. 39a, 33 (Aid. Ech.); PL Nom.
athissi conflictiones Wb. 29^ (Z^. 251).
athlaime F. Geschicklichkeit ;
von athlom. — Dat. dirósced Cuchu-
laind diib uile ocon cliss ar áne
ocus athlaime LU. p. 121i>, 21.
a.i\\\Q\va.teM, Geschicklichkeit.
— Dat. ar a áni ocon cliss ar ath-
laimecht a lémmi LU. p. 121^, 23.
athlom geschickt; expert, dex-
terous, quick 0'B,.\ is athlam Gl. zu
is adbul Fei. Jul. 28. — Sg. Nom.
athlom athargaib p. 141, 5; athlum
p. 327, 31; PI. Nom. búidne ána
athlum a do ainglib FA. 6 LBr.
dia athreós TE. 9 LU., vgl. ai-
treos „to confer with" O'Don. Suppl.
athúanaind
380
aupthach
atMaiiaind FB. 25?
atliumthe CC. 3. LU.?
atliforgaib, athorguibh i. bidoich
liiim gurub ainm don gá {Speer) . .
no dono comadh ainm don gaiscedh
O'Dav. p. 54; atharga i. imrisin
ibid. p. 5G. — am athlum allus
atharguib^). 141, 19 (athargaib LU.);
athlum athargaib p. 327, 31; Vgl.
forgam, forgab.
at-ibim ich trinke; vgl. as-ibim.
— Praet. Sg. 3 amal atib in dig
SC. 48; PL 3 atibset in linn cosind
neim Hy. 4 Praef.
atire s. aitire.
atluchur III {mit und ohne bude)
icJi danke. — Praes. Dep. Sg. 1
atlucbur do dia gratias ago deo
Wh. 3i> {Z-\ 438); Pl. 1 itlochamar
diar n-deib TE. 14 Eg. — Imperat.
Sg.2 do Crist atlaigtbe hndeHy. 2,4:9.
— S-praet. Sg. 3 atlaigestár bethaid
a brathar ocus budigthe fri hEtáin
CO mór TE. 14 LU.
atmail s. yád-daimim.
atmenatli p. 142, le doceat?
atnaigim I ich gebe, übergebe;
adnaigh i. tabairt no tidlacad O'Dav.
p. 53. — Sg. 3 atnaig a bei^iachtain
for Jacop LBr. p. 114a, 5; atnaigh
. . aichne fair TE. 12 Eg. — Pass.
Praes. Sg. 3 atnagar Emer hisin Crseb-
rúaid CO Concoba?* LU. p. 127», 20.
atnoad Concobar p. 142, 15 es
soll ihn C. edel machen? vgl. noud.
atomriug s. adriug.
atraig er erhebt sicJiifür Sit-as-
rig); vgl. ataregat, atafraig, afifraig,
éirgim. — Praes. Sg. 3 atraig
SC. 7; 24; FB. 14; atraig .. inna
sesam SC. 11; 12; 20; atraig cach
fer di alailiu Lg. 1 ; 9 ; PI. 3 atregat
FB. 26; atragat ScM. 18; FB. 64
(atregait Eg.). — T-praet. Sg. 3
atracht Lg. 9; SC. 31; 46; FB. 29;
atracht suas ScM. 4; PI. 3 atracb-
tatár FB. 13. — Fut. Sg. 2 atrai
a Cuchulainn steh auf FB. 78; a
fir rudi atrai co ro pat mor SC. 28.
atralacht er erhob sich SC. 32
(für atraracbt, d. i. at-ro-as-racht).
atrige s. aithrige.
atrulla evadit {evasit?) O'Don.
Suppl.\ adrulluian-enlaithjp. 144,3;
2 atrullais fein du selbst entkamst
ScM. 9. — Praes. PI. 3 atloat theij
äbscond, evade O'Don. Suppl. —
Vgl. aslui.
attaim s. ad-daimim.
a-túaid von Norden, nörd-
lich; from the north, northwards
O'Don. Gramm, p. 265; an-túaid
a septentrione SG. 67i> (ZI 612).
— atuaid p. 42, 9 ; anes ocus atiiaid
FA. 10.
au, 6 Ohr; ó i. cluas Corm.
Transl. p. 131. — Dat. asa ho Oss.
III 8 {Gl. asa clúais); imm ó 2 {Gl.
im chluais); Acc. builli dar ó ScM. 18;
Du. Nom. Acc. da n-ó Lg. 9; PI.
Dat. dar findruine and co cetheoraib
auaib ocus uilneib óir TBFr. p. 140
{von einem Schachbi'et)\ ro clisius
for analaib úas aúib na n-ech LU.
p. 114», 39 {Stab. Concul.) „above
the horses' steam" O'Beirne Crowe;
arfich Ó áib ech ocus analaib fer
FB. 24; immasleig cach labairt
immin n-araid gabáil na n-ésse bííd
uas aib ocus analaib LU. p. IIB^, 36
{Siab. Concul.) „he is above eva-
porations and bi'eathings" O'Beirne
Crowe, der also ein Wort au Dampf
annimmt. — Compos. au-chuimriuch
n-óir m-o chach fir LU. p. 94, 10;
it é {die Kühe) finda ói-derga TBFr.
p. 136.
au p. 142, 19 corrupt, s. p. 327
und p. 328, 19.
aue, 6a, úa, 6, ú M. Enkel,
Nachkomme; haue nepos SG. 29»
{Z'\ 33). — Sg. Nom. aue Muire-
daich SP. V 9; 10; hoa deochain
Odissi Hy. 2, 4; Gen. Colmán mac
hui Chluasaig Hy. 1 Praef. \ Dat.
do Adamnán ú Thinne FA. 3; Acc.
CO ro marb Corpre hua Cuind Oss.
Ic; PI. Nom. maicc ocus háuiSG^.30i>;
Dat. do maccaib ocus auib SG. 28»;
a hiiib Bruin Chualand j9. 42, 8;
Acc. la auu Censelich Tir. 11 LArd.
augra SC. 18, 1? vgl. ughra „a
skirmish" O'Don. Suppl., urgra
„battle" O'B. •
aupthach, uptliach verderblich'.^ ^m
ipthach maledicus ^Vb. 91» (Z*. 60); fl
vgl. epaid, atbath. — PI. Nom. mna ^"
aupthacha FA. 27 (upthacha LBr.).
381
bach
aur- wechselt íhií ur-, ar-, er-, ir-.
auF-árd sehr hoch. — Sg. Nom.'
cret aiirard FB. 47.
aur-bág F. gloriaUo, s. arbág,
irbág. — Gen. is tu fer aurbága
fil la mtu FB. 11.
aurchicb von eich Brustwarze,
PI. Nom. mná . . aurchíche FB. 53
Frauen mit hervorstehenden Brüsten.
i n-aurchomair a imdái FB. 25
{„opposite hiscouch" 0' Curry), vgl.io
ciiomhair for, against O'Don. Suppl.
aar-chor, ur-chur Wurf; s. er-
chor, irchor. — Sg. iVbw. urchiir SC. 7;
urcur SC. 38, 4; in t-wrciir ibid. lo;
Gen. fot n-aurchora FB. 88; Äce.
tarlaic . . aurchur n-airc Oss. I 3;
urchor do gai . . dam-sa ScM. 10 ;
SC. 38, 1; tolléci aurcbor de FB. 82.
aur-dairc berühmt, edel, s. air-
dirc. — PI. Voc. a láichessa . . aúr-
dairce FB. 29.
aurdarcus, nrdarcus M. Be-
rühmtheit, s. airdircus. — Sg.
Dat. lan hEriu dia aurdarcus Scilf.!;
ar . . t'urdarcus FB. 18.
anr-gabál F. Aufheben, vgl.
urgbháil „a lifting, taJcing up" O'B.
— Sg. Dat. do aurgabáil usci for
a lama TE. 11 LU.
aur-gal F. Kampf, Streit;
imm-argal lis SG. 67^ {Z^. 881); s.
ir-gal. — PI. Ace. doeme . . ammór-
aurgala FB. 11.
ro aargnad FB. 13, 3. Sg. Praet.
Pass. von ar-gniu ich bereite
vor, bereite.
anr-guom Vorbereiten, Be-
reiten; Inf. zum voi'igen; vgl. ur-
gnamh a feast, preparation Ö'Don.
Stippl. — Dat. céin both oc aur-
gnom dóib FB. 55.
aurla {vgl. ithla area. Dat. i n-
ithlainn, Z"^. 264) Anger; urlaind
„a lawn, yard, a green" O'Don.
Suppl. — Ace. doUuid . . for fordorus
ind liss . . isin n-aurlaind FB. 54.
aur-labra, ur-labra 1) Reden,
Bedekunst ; urlabradh locutio Ir.
Gl. 867, eloquence O'Don. Suppl.;
vgl. erlabra. 2) Zunge. — Sg. Nom.
1) a anius a urlabra FB. 30; Gen.
2) rind aurlabra cech fir SC. 2;
Dat. 1) ar aliud ocus érgna oeus
aurlabra FB. 19; Ace. 1) atmenath . .
setaitsceu aurlapra^i. 142, 16; PI. Ace.
2)dobertis aurlabrai na cethrse SC.2.
aur-lam, ur-lam bereit; aurlam,
airlam, irlam, erlamiKtratus, jyromp-
tus Z\ 7; 868; vgl. erlame. — Sg.
Nom. aurlam fri firecrat SC. 38;
urlam do rath SC. 18, 2 ; in tan . .
bá urlam la Bricrind dénam a thige
máir FB. 4; 9; PI. Gen. collin n-
ingenn-aurlamn-ií?íchomraicí^S.53.
aurlatu M. Gehorsam; in t-aur-
latu oboedientia Wb. 27c (^2. 804).
— Dat. i n-urlataid aingel Hy. 7, 9;
do aurlatu ad oboedientiam Z^. 256.
aur-nocht ganz (Í) nackt, von
nocht nackt. — PI. Nom. mná . .
aurnocbta FB. 53.
aur-oslocthe g e öffn et, Part, zu
aur-oslucim ich öffne, ersoilcim; vgl.
urslocud. — PI. Nom. liss aursloctbi
FB. 53 (auroslaicti); biid ersoilcthl
este apertae, portae Ml. 98 {Z'^. 868).
aur-scartad Schnitzerei; „car-
ving" 0' Curry, OntheMann. III 29, 30;
vgl. irscartad, erscar. — Sg. Nom.
aurscartud dergibair FB. 55.
aurslaid FB. 22 s. ar-slaithim.
aursloctbi s. aur-oslocthe.
aur-tech N. Seitenhaus? gleich-
bedeutend mit aur-dam i. aur-tegdais
erklärt durch fri tegdais anechtair
„against a house on the outside"
Corm. Transl. p. 3. — Sg. Gen. for
bendchopar ind aurtige „on the roof
of the oratory" p. 39, 17.
B
ba, bá für má, immá in ba cuairt
FA. 5 LBr.; 13 LBr.
M für fo in ba deoid FA. 23 LBr.
hsiCSich lahm. — PI. Ace. bacucba
Gl. zu luscu Hy. 2, 34.
bacc Krummstab, Sichel;
bricbt ocus bacc is bachall Corm.
p. 6; bacc boana finime Gl. zu ligo
SG. 62i> {Z^. 1061).
bach i. dreis no dasacht 0'Dat?.56,
bachall
382
báigim
„fury or madnes" Corm. Transl.
p. 27. Dam all-bach FB. 52?
bachall haculum; erozier Corm.
Transl. p. 18; Gl. zu crand p. 20, 29.
— Äcc. fria bachaill Hy. 5, 58.
baclilacli M. Mann mit einem
Stocke (bachall), daher 1) „a herds-
man, a rustic" 0'B.\ famulus Ir.
Gl. 410; 2) ein ungeschlachter Kerl,
vgl. aithech. — Sg. Nom. fecht ann
din boi bachlac/i do muntir Brigie
oc beim chonnaid „a bondsman of
Brigifs family icascuttingfireioood"
Three Mir. Hom.p. 82 (Beth. Brig.)\
Gen. 2) bachlaig FB. 91; Aec.
2) bachlach mor forgrainue 91; 92;
Voc. 2) a bachlaig 87.
mac na m-bachlach ScM. 12?
bachlacMa ungeschlacht
FB. 37.
badb, bodb F. eine Krähe, in
deren Gestalt die irischen Schlacht-
göttinnen erscheinen, vgl. Bev. Celt. I
p. 32 ff., II 491, Beitr. zur Vgl Spr.
VIII249; Gl. zu crú fechtaJ^J5.68,20.
— Nom. bodb iar n-araib for a
slicht ScM. 21, 11; Gen. bare bod-
bae FB. 46.
badb-scél etwa „Mordgeschichte"
Gen. iar n-dorair a badbscelai 71.
bádud M. naufragium Wb. 17d
{Z^ 307), Inf. zu báidim.
báegttl Gefahr. — Nom. cech
baegul cach bét Oss. II 5 {wenn
cech richtig ergänzt ist); Gen. do
gabáil báiguil Wb. 26^ {ad capien-
dam praedam Z'^. 7G8); Dat. ni ar
baés nach ar báegw? TE. 13 Eg.
báeglaig^im III ich laufe Ge-
fahr. — Praes. sec. Sg. 3 ro böe-
glaiged SC. 44.
báes Lust, Laune; baos forni-
cation, caprice, folly O'B. — Dat.
ni ar báes nach ar hkegul TE.
13 Fg.; PI. Dat. is dia m-brigaib
báesaib FB. 29.
báeth einfältig; rüde, ignorant
O'Don. Suppl.; báith idiota, stultus
Wb. 12i {Z\ 30).— Nom. Fiiamnach
báeth p. 132, 20; diammbé-se báth
FB.24í; in lacht ba baeth immurro
no fáitbitis imbe SMart. 12; Gen.
fir boith Ml. {Goid.^p. 20); PI. Nom.
at baetha cialla ban SC. 45, 19;
Gen. idnu buden m-bíéth SC. 31, c;
ar upthaib ban m-beth Klosterneub.
Zauberf 6 {Rev. Celt. II 113).
báethir FB. 88 Thorheit?
bág F. Kampf. — Gen. for m-
briatra bági FB. 29; lasin cingid
baige Fei. Sept. 13 (i. catha); Acc.
fri báig SP. V 13; asa n-dena baig
Gl. zu Hy. 6, 18. Nicht verschieden
von bág Kampf ist wohl auch die
Glosse baghi i. gnim, baghas ar
m-bagha finda {offenbar Hy. 6, 17)
O'Dav. p. 61.
bagair minae Ir. Gl. 339.
bai brasi FB. 30, boi brasse
LU. p. 125i>, 2, Name für eins von
Cuchulinn's Kunststücken (cless),
„sudden death" C Curry, On the
Mann. II p. 372, „stroJce of quiclf-
ness", wahrscheinlich dasselbe wie
cleas ÓS ógaib air brais-bheim „feat
above warriors on quick- strolce"
O'Beirne Crowe Siab. Concul.p. AS8.
baid fond; amal máthair baid
Three Mir. Hom.p. 122, 24; Compos.
a baíd-máthair FB. 53.
baid langewährend; baidh
durable (búan) O'Don. Sujypl. —
Compar. báidiu fri bliaáam TE. 9 Eg.
báidim III ich tauche unter,
ertränke. — Praes. Sg. 3 rel.
bádes in der Gl. zu trethan Hy. 6, 14.
— Fut. Sg. 3 báidfid p. 131, 34;
bádfid a maith a n-olc FA. 24
(dilegfaid LBr.). — Fut. sec. Sg. 3
CO m-báidfed ocus co loiscfed
p. 191, 17. — Pass. Praet. Sg. 3
ro báided FB. 69. — Inf Dat.
diabadud ocus dia formiichad JPJ.. 19;
do bádud na saiget sin intib FA. 29;
ar lösend ar badud Hy. 7, 51.
báigim III ich kämpfe; rühme,
prahle, drohe? — Praes. Sg. 1 nach
ni_ara m-baigiu „everything for
whieh I contend" Fei. Epil. 360;
3 rel. báges arbaga finna Hy, 6, 17
(baghas ar m-bagha finda O'Dav.
p. 61 baghi, vgl. bágim-se báig aird
gella LL. 54. a. 2). — Conj. Sg. 3
cia nos baigea SC. 40; cia not
bagea 41. — Pass. Praes. Sg. 3
conid chucom bagthir caeh n-delb
sóer sochraid eter iallaib ban búag-
nithi LU. p. 124i>, 18.
bail
383
band
bail jy^'osperüy O'R.; good O'Don.
Suppl. — Dat. CO m-bail Lg. 5, 13;
com-baili.comaithiusO'Do«. (StijppZ.
bail no bil i. urlabra O'Dav. p. 60.
baile, bale 31. Ort. — Nom. in
bale . . atbera-su frim-sa dul . . ragat-
sa SC. 39; Gen. ar gnais in bale
SC. 39; Dat. isin baliu irra bammar
SC. 34, 5; FB. 56; 88; isin baile
cetna p. 39, 20; i n-oen baile Lg. 8;
FA. 13. — bale, mit nachfolgendem
Relativsatze, da tco: bale itaat
ScM. 6; bale irrabe FB. 43; 88;
iiail {für baile) hirra bua TE. 19;
bale na bit Lg. 9.
baile Hy. 6, 5?
bainue lac Ir. Gl. 966.
balre i. bás Corm. p. 24; i. brón
O'Dav. p. 57.
báire ScM. 9, „a goal, a star-
ting fost", „a game at hurling'^
OB., ein Spiel, das sich über eine
längere Strecke hinzog, vgl.: Do
bhámairne Fianna Eirionn agus
iad ar feadh tri lá agus tri oidh-
cheadh ag imirt an báire [,,playing
the goal") ó Gharbh - abhainn na
bh-Fiann, risa ráidhtear Leamhan,
go Crom-ghleann na bh-Fiann, risa
ráidhtear Gleann Fleisge, agus ni
rugadmar an báire ar a cheile Tor-
ruigh. Dhiarm. ed. O'Grady p. 118.
bairiiech zornig, von bara. —
Sg. Nom. ech . . bairnech FB. 50 ;
bairrnech p. 310, 24; is bairnech
mo menma frit LU. p. 131, I8.
bálrtne, báirdne „bardic com-
position" O'Don. Suppl. — Dat.
dochoid huaim-se hi tir Condacht
CO m-bairtni donaib rigaib ,,with
a hardism for the Kings" Goid.^
p.Sl; PI. Nom. bairtni bindi SP.Yiö.
baistiud s. baitsim.
baithes Wirbel, Gl. 83 zu ce-
phale Gild. Lor. 35; in baithis
Gl. zu usque ad verticem ibid. 85.
baithi p. 140, 28?
baithis = fea^íísíwa, Taufe. —
Gen. iar tabuii-t baithis duaib Tir. 1;
Dat. cona bathius Hy. 7, 3; Aec.
dubert baithis du Chrimthunn Tir. 13.
baithium Lg. 17, 11 L. mihi erat?
vgl. me muc mara methas tond,
baithium anfud milach mend LU.
p. 40», 24 {Aid. Ech.)] nach StoTces,
Rem.^ p. 55, „a storm overtvhel-
med me".
baitsim III ich taufe, von
baithis. — Praes. Sg. 3 rel. batses
Hy. 3, 2. — Praes. sec. Sg. 3 baitsed
Hy. 2, 2G. — Praet. Sg. 3 baitzis-i
baptizavit cum Tir. 11. — Pass.
Praet. Sg. 3 ro baitsed p. 41, 1. —
Inf. 00 baistiud ind anmo sin for
a Sithair ScM. 12 H.
bale stark; i. calma no trom
Corm. p. 59; i. tren Fei. Febr. 1. —
Dat. ac roinn ro-bailc ScM. 22. e.
— Compos. buille balc-búadai^JS.47;
lín m-band m-balcbuada FB. 22.
balcbéimnech st ar Je schlagend
{von balc-béim) FB. 50; p. 310, 24.
balcbullech stark schlagend
{von balc-bulle). — Voc. a balc-
bullig Breg FB. 8.
balechéimneeh stark schrittig
{von balc-ceim) p. 310, 24; ball-
ceimnech FB. 50.
ball M. membrum Wb. 12i> (Z^. 222).
ballaii Trinkgefäss; a poor
man's vessel Corm. Transl. p. 25.
— Gen. tabairt in ballain do Lat.
Hy. 2 Praef {Goid.^ p. 93).
ban- für ben in der Composition.
bán weiss; exsanguis SG. 67 »
{Z'^. 776); baan martre album mar-
tyrium Cam. {Z'^. 1006). — Nom.
Lg. 5, 2 ; bil ban FB. 45 ; Dat. uass
a ban bruinnechur FB. 51:, p. 310, 32;
PI. Gen. ban m-bán TE. 9, 29.
bánaim II ich mache tüciss,
bleiche. — Pass. Praes. Conj.
PI. 3 na banaiter fergnúsi FB. 29.
ban-chath Hy. 5, 5, Gl. cath na
m-ban.
bäu-cbath der weisse Kampf,
í^ífZ. ban -martre Cod. Camar. {Z^. 1006)
-Dai. airitiuindnoeibloib iar m-buaid
oc\\%\)auclidi.dL„thereceptionoftheholy
lob after victory and white battle"
Fei. Jun. 8 {Gl. ni dergmartra).
ban-churi die Frauenschaar,
die Frauen FB. 63.
band, bann That; i. gniomh
O'Cl. {Stokes, Rem.^ p. 56). —
Sg. Nom. ro bad mór in band LU.
p. 115», 22 {Siab. Concul.)- PI. Gen.
lin m-band m-balcbuada FB. 22;
band-
384
bobo
airig aidbli band ScM. 21, 4i. —
Vgl. bandach.
band-, bann- für ban- vor Con-
sonanten.
bandach, bannachi/iäft^, tha-
tenreich; i. gnimach Gl. zu Fei.
Jun. 12. — Dazu wohl mich bandach
i. sinnach (i^MCÄs) Corm. Transl.p. 27.
bann i. liathraid („a ball") Corm.
Transl. p. 28.
banna Tropfen. — 8g. Norm.
Hy. 5, 88; is banna ria frais on
FB. 52;. banna fola FB. 27; Ace.
no cor fer banne p. 41, 36.
banna FB. 68, 4, s. bainne?
banrignacht Würde einer
Königin der Frauen FB. 17.
ban-scál Frauensperson. —
Sg. Nom. Lg. 3; banuscál SMart. 36;
PI. Nom. banscala servae Wb. lO^
{Z-\ 854).
ban-trebthach F. Wirthin. —
Sg. Nom. Hy. 5, 73; Acc. cusin
m-bandtrebthaig p. 48, 22.
ban-trocht die Frauenschaar,
die Frauen. — Sg. Nom. SC. 34, 7;
35; FB. 17; banntracht j9. 145, 5;
Gen. bantrochta FB. 65; Dat. do
bantrocht Ulad FB. 12; 17; Acc.
riasin m-bantrocht FB. 21; PI. Nom.
banntrocta TE. 15 Eg.\ banntrach-
ta ibid.
baptaist=Zai. baptistafli/. 1,15.
bar inquit TE. 7 Eg., spätere
Form für for, or, ol.
bara Zorn. — Sg. Nom. bara
bledmaill FB. 52; Dat. co m-baraind
FB. 46; 52 Eg. (co féirg LU.). —
Vgl. bairnech.
1. bare i. leabar {Buch) O'Dav.
p. 58.
2. bare barca {Bot) Corm. p. 17.
3. bare „storm", bárcaim „to
bi-eak out" O'R., dazu FB. 46?
bárd M.Barde, i. fer gan dliged
foglama acht a intlecht fadesin;
s. loDgbard.
bargen Brot, Kuchen; Gl. zu
tortaide FB. 68, 4. — Sg. Gen. fer
dénma bairgine vir faciendi panis
SG. 1841» {ZK 242); PI. Nom. cethri
bargeiw {sie) FB. 9; Gen. cóic
fichit bargen FB. 9.
barr die Spitze, der oberste Theil
einer Sache, Laub, Haar; Gl. zu
cassis, Gl. zu frons, frondis SG. 67\
113t {Z-\ 41). — Sg. Nom. SC. 33, 19;
is barr sobarche folt and p. 132, 23;
barr oir bias fort chind ]). 133, 13;
barr bude fordotá óas gnuís cor-
corda Echir. Condl. 2; Dat. for
barr cech oen chlúi p. 191, 17. —
Vgl. én-barr Wasserschaum (én
Wasser) Corm. p. 18.
bas s. bass.
bás N Tod; mors Wb. 15i>
{Z-\ 222). — Nom. Hy. 6, 5; FB. 79;
bas inill Gl. zu Hy. 6, 15; Gen.
báis FA. 1; 27; ar náimdib in báis
gegen die Todfeinde Praef. zu Hy. 7;
trascair a báis FB. 61; Dat. re
m-bás dáu vor seinem Tode Tir. 3;
abbás vom Tode Gl. zu Hy. 6, 5;
Acc. bas Hy. 2, 59; TE. 8; Oss. I 7;
ar cech n-ernbas ííí/. 6, u; PI. Dat.
0 básaib na n-dóine n-ecraibdech
SMart. 13.
basgaire „beating the hands to-
gether in lamentation" ; Gl. zu lam-
comairt O'Dav. p. 103. — dognid
gol ocus bascaire a,mal máfhair
baid oc cained a henmeic Three
Mir. Hom. p. 122, 24.
bass, boss F. Hand, Klaue,
Huf; palma Ir. Gl. 94. — <S'^,
Dat. dorn baiss mit meiner Hand
Oss. 1 10; cona baiss Gl. zu Hy. 5, 78;
Acc. fria boiss Hy. 5, 78; PI. Nom.
bossa SC. 6; Acc. na bassa j^cdmas
Gild. Lor. Gl. 166; adsoirg a bossa
FB. 25 {vgl. bos-argain applause
0'J2.); Du. Acc. eter a di bois
FB. 82. — Compos. bas-lethan
hufbreit FB. 47.
bati FB. 68, 18, zu báit „a down"
O'B.?
batoehu TE.13 LU. lies ba tochu.
bé F. Weib; i. ben ut dicitur
bebind i. ben find Gl. zu be Hy. 4, 1;
bé charna meretrix O'Dav. p. 56.
— Sg. Nom. Lg. 4, 2; s; 11; isi be
find fris dogair p>- 132, 3 ; Voc. a be
Lg. 5, 13; a be &ndp. 132, 22; p. 133,8.
bebe Per f. mortuus est, amal
n-oinect rom-bebe colinn Crist wie
der Leib Cliristi einmal gestarben ist
Wb. 31»; vgl. Wi. Gramm. § 310. —
CO m-beba Hy. 2, 23 (i. co a bas).
bebind
385
ben
bebind i. ben find Gl. zu Hy. 4, i,
s. bé.
bec, becc Mein, wenig; cid
bec cid mar ind inducbál ó dia
sive parva est sive magna gloria
a deo SG. 2» (Z^. 712). — Sg. Nom.
ScM. 18; 21, 3; FB. 9; is bec duit
etorro hlein ist dir {der Unterschied)
zicischen ihnen CG. 7; co m-bo marb
acht bec so dass er beinahe todt
war SC. 8; mil m-bec CC. 5; is
bec di mór FA. 15; lan-bec 14;
Gen. is beicc lim-sa a brig parvi
mea id interest Wl. 8d (Z^ 712);
F. Inseo bicse Tir. 11; fo intamail
na hiubile bicce Ebreorum Gl. zu
Hy. 2, 5; Acc. in maccoem m-becc
p. 145, 14; céol m-bec einen leisen
Sang SC. 7; for tech m-becc p. 144, 5;
F. in laidh m-bicc TE. 9; an bic
ivarte ein Wenig ScM. 9; 13; tair bic
ille komm her ein Wenig SC. 33, 30;
PI. Nom. F. cruinn-üeco rund und
klein TE. 4 Fg.; meic becca Gl.
zu Hy. 1, 40 ; Gen. gleóir gemma
bec TE. 3 Eg. — Compos. Bec-
foltacb CC. 7 Fg., Becaltach LU.
béccim III ich brülle, blöke;
beiced i. boguth i. guth bo Corm.
Transl. p. 145. — Praet. Dep. Sg. 3
becestar Lg. 3; 4, 1. — Part, necess.
ba béicthi plorandum erat Wb. Ic
{Z-K 19).
bedgr Sprung, Bück, Stoss;
a Start CB. — Acc. focheird bedg
cuce Lg. 9 (beidg Lc.) ; foceird . .
bedg úadib FC. 7. — Vgl. do-ro-
bidc jaculatus est Ml. 58c.
bedgach auffahrend, sich
bäumend; i. dian bas obann
O'Dav. 'p. 60. — Sg. Nom. FB. 47.
beim N. Schlag, Schlagen,
Inf. zu benim ; illisio, offensio Z^. 268.
— Nom. beim n-asciaing FB. 86;
beim CO claidmft FB. 81; Gen. la
tabairt beimen do FB. 39 Eg.\
Dat. Inf. a chend do beim de
ScM. 7; FB. 76; oc bém chonnaid
p. 46, 22; Acc. beim FB. 38; 39; 81;
beim din claidmft FB. 57; beim
dind echfleisc SC. 8; PI. Nom.
bémen verbera Wb. 17«i (Z"^ 269).
béinmech Adj. von beim ; sciath
brec béimnech FB. 45; naitbir
bémnech brecc Hy. 5, 6, „wounding"
Stokes, „vulnifer" Z^. 811. Oder
etwa in dieser Verbindung mit brec
„gefleckt" '> CBeilly hat für beim
auch die Bedeutung „stain, spot".
beius s. beos.
beist, peist, mit der Nebenform
biast, F. = lat. b e s t i a ; immer von
fabelhaften Drachen oder tvurinar-
tigen Ungeheuern gebi'aucht. — iS*^.
Nom. in beist FB. 57; Hy. 4 Praef;
peist FB. 85; Gen. na biasta FB. 89;
Dat. don pheist FB. 83; 86; Acc.
imón peist FB. 86; fehlerhaft frissin
m-biasta FB. 57; PI. Nom. béisti
olca malae bestiae Wb. 31i> (Z^. 251);
tri biasta druidecbta FB. 57; Gen.
i m-brágtib na n-ocht m- biast
m-bruthach FA. 22; Dat. oc na
biastaib FB. 57; Hy. 4 Praef;
Acc. fri biasta FB. 58.
bei M. Lippe; PI. Lippen,
Mund. — Sg. Gen. dochumm a
beoil CC. 5 Eg.; Dat. don bei Gl.
zu labio Gild. Lor. 42; PI. Nom.
beoil, béiuil labia Wb. 7d, 12d
{Z'^. 19); a beoil partardeirg Lg. 4, 7;
18, 14 ; beil ibid. Fg.; biuil SC. 38, 9;
Gen. doch um a bei CC. b LU.\
Dat. dia bélaib, ó belaib CC. 5;
ar béalaibh „before, in front; in
preference to" O'Don. Gramm,
p. 289; ar belaib FB. 55; 59; 62;
89; TE. 12; CC. 1 Fg.; p. 310, 43;
FC. 5; ar do belaib vor deinen
Augen FB. 74; ScM. 9; 10; Acc.
beolu FB. 85; inna béolu 9; 79;
for a beolu Sc3I. 16; ina beolo 17;
foremdim tairniud ior beolu siar
atát mo glúne „I cannot bend for-
loard, for backwards ar my knees"
[sagt der Teufel) LL. 204. b. 1
{Goid.^ p. 180); conda tarla for a
lethbeolu uli FB. 25. — Compos.
bel-remur FB. 37.
bélat compitum SG. 24* (Z\ 18).
bélre Sprache, lingua SG. 31^
{Z'^. 18); später béarla.
beltene, belltaine dr 1. Mai
Corm. p. 6.
ben F. Frau; mulier, femina
Z^. 241; in der Composition ban-.
— Sg. Nom. ben i^r. 1 ; 6; ScM. 3;
TE. 2; 5; 10; CC. 3; SC. 4; 5; 6;
25
benim
386
benn-
14; 20; 34, 17; is; 42; FB. 18;
20; 25; p. 132, 9; in bean p. 145, 11;
in úen p. 144, le; 17; 28; in uhen
Lg. 1 Eg.:, für i. ban Conculainn
FB. 19 ist zu lesen L ban (ohne
Concul.) mit fünfzig Frauen, eben'-'O
17 {ohne ocus); Gen. mná ScM. 3, e;
Tí;. 2; 19; SC. 20; 41; 42; FB. 6;
25; iJ. 144, 18; mnae TE. 17 E"«;.;
Dat. di mnai TE'. 6 Eg.:, do mnai
13 XZ7.; cona mnai j?. 40, 17; FB. 21;
0 mnai p. 311, 28; dia mnai FB. 68;
89; dommo mnai FB. 87; Acc. mnai
TJ5;. 2; 3; 19; SC. 6; 13; F5. 12
for in mnai ScM. 3; ein mnai TE.
2 Eg.; frisin mnai Ti/. 6 LU.;FB
21; 79; |). 131, 31; co a mnai SC. 6
Foc. a ben Lg. 9; 5'Cri8; 41; 44, 5
FB. 17; 19; 31; a úen TE. 9, 25
PZ. iV^OOT. mná SC. 4; 28; 37; 39
40; FA. 27; 29; 32; FB. 25; 53
G^ew. ban Hy. 7, 48; i^f. 10; 18, 12
Tí;. 9, 17; 29; SC. 16; 31,1; 44, 11
45, u; 19; FJ5. 11; 16; 17; 25
Dat. do mnáib ScM. 3, 5; ^(7. 5
6 ; 44, 13 ; for mnáib SC. 5 ; di mnaib
FB. 17; 18; 19; ria mnaib FB. 68
87 ; 89 ; Acc. im na mná aile FB. 19
eter na mná 21; frisna mna 25
Du. Gen. na da ban aili FB. 25
Acc. in da mnai SC. 8. — Compos
ban-chainte Lg. 3; -chatb Hi/. 5, 5
-chéli Ehefrau CCn. 3; -comarchi
Weiberschutz SC. 14; -churi s. be-
sonders] -churiud SC. 32; -espa
SC. 28 ; -gleo Oss. II 3 ; -grád SC. 30 ;
-lendan FB. 18; -rigan Königin
der Frauen FB. 20 {davon ban-
rignacht FJ5. 17); -riina TE. 9, le;
-scal s. besonders; -tigerna Herrin
Gl. zu Hy. 5, 25; -trebtach s. be-
sonders; -trocht s. besonders; Ban-
ülad Gen. PI. der Ulsterfrauen
FB. 21; p. 311, 28.
benaini, benim I ich schlage;
ferio Z'^. 429. — Praes. Sg. 3 benaid
pulsat Ml. 46d; FA. IS; p. 132, le.
— Praes. d. Gewohnh. Sg. 3 benand
Gl. zu Oss. III 9. — Praes. sec.
Sg. 3 CO m-benad a thul cind frisin
c&thraig FB. 88. — Praet. Sg. 3
ro ben Gl. zu ros m-bi Hy. 5, 78;
CO m-ben a laim de ScM. 10 (co
m-bert H); messe ra ben 12; benais
Oss. in 9 (benus Ed.). — lieber
die Präleritalformen bentaiseom,
bentatar s. Wi. Gramm. % 309. —
Perf. (?) Sg. 3 Oscur ro bi a lam
dess Oss. I 4; is missi ros bi dorn
baiss 10; ros ra-bi Brigit fria boiss
Hy. 5, 78 (i. ros briss no ro ben);
ni ru bi-m-sea do gae SC. 41, „nicht
verwundet mich dein Speer'' Stokes,
Beitr. VII 41 ; vgl. nachim rind-ar-
pai-se quod non me reppulit Wb. 5*
{Z-\ 877), Wi. Gi-amm. § 296, tmd
eonjunctiv -futurische Formen dieser
Art ibid. § 310 {dazu: bithus Cuchü-
laind immorro inti fsefes lia mnai
C. wird den tödten, der mit seinem
Weibe schlafen wird LU. j). 127 a, 32).
— Pass. Praes. PI. 3 is amlaid
ro bith Nóisiu tria mac Fergusa
Lg. 15; ScM. 21, 33; ro bith mór
láech Oss. II 9; spätere Form ron
benad on crithgalur „was stricken
by the ague SMart. 35. — Inf.
s. beim.
bend s. bemi.
bendachaim II lat. benedico.
— Praes. Sg. 3 höre non bendacha-
ni quia nos benedicit Wb. 11^
(Z"2. 434); PI. 1 bennachmait Gl. zu
admunemar Hy. 5, 98. — Imperat.
Sg. 2 bennach p. 40, 29. — - S-praet.
Sg. 3 bennachais in clarainech
Hy. 5, 42; p. 43, 21; Gl. zu senta
Hy. 5, 38. — Inf. do bennachad
p. 40, 31.
beiidacht = Zai. benedictio Z'^.
264. — Nom. bendacht for . . Hy
1, 49; 52; 53; (benedacht LHy.)
bennacht Hy. 1, 50; 51; 5, 103; 104
b. ort TE. 9, 21; úasum Hy. 6, 4
Acc. beir-siu bennachtain TE. 14
dobcrat bennachtain doAiliI12^J5.56,
vgl. doberat mald actin for cách
ferunt maledictionem super quemvis
Wb. 2a {Z-\ 629).
beudachtnach gesegnet. — PI.
Dat. dona bewnachtnachaib FA. 1.
beuii, bend Hörn, Spitze;
peak, gable, hörn O'Don. Suppl. —
Dat. for benn chroisse „on the top
of a cross" Lat. Hy. 2 Praef'.
{Goid.^ p. 93).
benn-, bend-chopar „the conical
cap of a round tower" O'Don.
beó
387
berim
Suppl. — Dat. for bendchopar ind
aurtige p. 39, 17, vgl. a beandcho-
bhar do chloichtheach Ardamacha
supremum tectum turris Ardmachae
O'Don. a. a. 0.
1. 1)60, bíu lebendig; vivus Z^.
223. — Sg. Nom. beó SC. 43; duni
beo 38, 4 (beó If.); bith-, bid-béo
immortalis Wh. 3i» (Z'^. 865); beo
prädicativ auch beim Plural: diam-
betis beo Oss.-ll 4; a m-bith beo
lebendig zu sein FB. 77; Gen. mac
De bíí SMart. '2; 44; cluas nacb bi
das Ohr eines Lebendigen Hy. 5, 24;
Voc. a De bi o Deus vive Ml. carm. 1
{Z-\ 225); PI. Nom. bi SC. 25; de
bithbi SG. 39»; bii bithbi die ewigen
Lebendigen EC. 4; bit lia ar mairb
oldáte ar m-bi es icerden von uns
mehr Todte als Lebendige sein
FB. 5; bit lia a mairb and andate
a m-bi FB. 21; anders roptar lia
ammairb iniia m-beo Oss. I 8 (w-
starrter Nom. Sg.?); Gen. tir na
m-beo das Land der Lebendigen
p. 133, 16.
2. beo Leben. — Dat. it biu in
deinem Leben Hy. 2, 51 ; asa m-biu
von ilirem Leben aus FA. 14; for
biu Lg. 17, 11 Eg. (?).
beoaigim III ich belebe; Dep.
/Si/. 5beoigidirinspirut in corp vivifi-
cat Spiritus corpus Wb. 13<i (Z'^. 439).
— Pass. Praes. Sg. 3 beouigther
it is revived, renewed O'Don. Suppl.;
Conj. PI. 3 beoaigter fri oethu SC. 25.
1. beeil s. bei.
2. beeil Fett; beoill „fatness"
O'B.] ainm duine bis a sirg ocus
timairgeas galur, cona bi beoil na
siig .and Gl. zu anforbracht Corin.
p. 3. Vgl. bracht.
beos, beus Adv. ferner, wei-
terhin, immer fort, immer
noch; adhuc, etiamnunc, porro
Z^. 614. — asbert liOeg beos weiter-
hin sagte Loeg SC. 34; 41; CC. J
Lü.; ructha daw beos ind apsia«
uli ferner wurden auch alle Apostel
gebracht FA. 2; 18; ro po mo-de
in firt sa do denam and beos Gl.
zu Hy. 5, 75; maraid beos es bleibt
immer fort SC. 33, 24; in comram
do thairisem beus den Kampf weiter
fortzusetzen ScM. 11; 12; 13; 14 j
beius FB. 78 ; ro bui dan ni ali acci
beus es war auch noch eticas anderes
dabei TE. 2 Eg. ; nach mod . . beos
so oft als CC. 5 Eg.; immer foi't
SC. 8; nis frecart . . beus antioortete
nicht weiter darauf 18.
berbaim II ich siede, koche,
schmelze. — Praes. Conj. Sg. 3
mani berba Gl. zu quod nisi . . de-
coxerit Ml. 46c. — S-praet. Sg. 2
in ro berbais hast du gekocht p.41,i2.
— Pass. Praet. Sg. 3 is les ro
berbad or ar thus i n-hErinn von
ihm wurde zuerst Gold in Irland
geschmolzen On the Mann. III 88.
berim I ich trage, bringe,
gebe, nehme; ich gebäre. —
Praes. Sg. 3 not beir fert te Wb. 6"
{Z''^. 430); conos beir er bringt sie
FA. 17; 18; berid riuth for sét
FB. 49; p. 310, 9; berid .. úadib
er nimmt von ihnen FB. 65; (beraid
FB. 21 lies bewaid); berid side da
laurcuiri wirft zivei Füllen CC. 3;
berthi für berith-i es nimmt ihn?
p. 142, 23; rel. beres na slúagu asa
cund welche die Schaaren von Sinnen
bringt SC. 34, is; bid he beras
in curadmir der wird es sein, der
den Heldenantheil davon trägt
FB. 76; lin m-band m-balcbuada
beras ar iath n-Ulad FB. 22; beras
buille balcbiiada 47. — Conj. Sg. 2
manim bera-su latt ivenn du mich
nicht mit dir nimmst Lg. 9 ; manim-
b'era latt ni fogbái icenn du ihn
nicht mitbringst Cod. Boern. {Goid.^
p. 182). — Lnper. Sg. 2 beir-siu
bennachtain TE. 14 Fg., vgl. doberat
bennachtain FB. 56; beir duit in
mac nimm das Kind zu dir CC. 7.
— Praes. sec. Sg. 3 ni bered anaill
ScM. 1 ; no co berad orm . . cluchi
nicht gewann er ein Spiel von mir'i
SC. 45, 8. — T-praet. Sg. 3 birt
edoct cu Segéne „he gave a bequest
to S." Tir. 15; conda bert so dass
er sie trug p. 131, 2; co m-bert do
siiil as do chind so dass er dein
Auge aus deinem Kopf nahm
ScM. 11; bert lais brachte mit sich
SC. 35; birt i. rucastar gebar CC 3; 6;
bert mac CCn. 6; cotom bert-sa
25*
bema
388
bés
FB. 22. — Fut. Sg. 2 ani nom-bera
latt FB. 59; PI. 1 ni béram Wh. 29i>
{Z\ 452). — Fut. see. PI. 3 ni bertais
buaid dib nicht würden sie den
Sieg über sie davon tragen Lg. 8,
bérdaís Eg. — T-fut. PI. 3 bertait
in coin sie. werden den Hund davon
tragen ScM. 4; bertait ascada sie
sollen Geschenke bringen ibid.; vgl.
Wi. Gramm. § 308. — Pass. Praes.
Sg. 3 berair ass iarom SC. D; iss
ed berair a n-Érinn TE. 9, 28 {wird
gesagt?); conid cruth buidech berar
iiaim FB. 22, beror Eg. ; PI. 3 her-
tair suas FA. 28, berthar LBr.;
iar sudiu berthar i tigi FB. 54. —
Conj. oder Imperat. Sg. 3 berar
imchomarc feratur salutatio Wb. 7^
{Z'^. 474); berur do glun Ferguso
p. 142, 17; nom berar . . dorn sergligu
SC. 9. — Praes. sec. co m-bertai
di suidiu fo a bruind p. 131, 7; in
tan be?ta in mac CC. 1 LU. —
Fut. Sg. 3 manip do Chonchobar
berthair ScM. 3, ii; bertliair lim-sa
indingenimbarachÍ5f.6(berdar-E';gí.);
PI. 3 bertair FA. 34, berthar LBr.;
bertair . . do phurt bethad 24, berthar
LBr. — Inf. Nom. mo breith den
Teti Brie SC. 9; mo breith latt do
Emain Macha ScM. 20; Dat. enech
cóicid do brith FB. 94 ; iar m-breith
a tásca do Lóegairi leis nachdem
L. die Kunde davon mitgebracht
' hatte FB. 70; iarna breth do Midir
inn TE. 18 Eg.
berna Kluft; béarna „a gap"
O'B.; bernd ThreeMIr. Hom.p. 36, i8.
— Sg. Acc. dar Bernaid {Berrüaid
Eg.) na Forairi FB. 36; PI. Dat.
dar bernadaib 70; Acc. tar bernai
tbid. Eg.', dar berna Gl. zu FB. 68,19.
im-bernai ScM. 13? vielleicht zu
bearran „gall, grief, pain" O'B.
berraim II ich scheere; Bev.
Celt. II p. 197, 2 ff. — S-praet.
Act. Sg. 3 berrsi für berris-i to-
tondit eum Tir. 11; S-praet. Dep.
Sg. 3 ro bearrastar Bev. Celt. II
p. 197, 8. — Inf. Nom. ro furaileth
ar mac bantrebthaigi . . . a bearrad
Bev. Celt. II p. 197, 4; Gen. dentar
trial mo berrtha-sa „let a trial be
made to tonsure me" Hy. 2 Praef.\
Dat. dum berrad-sa mich zu scheeren
Tir. 11; du a berrad ibid.
berran „gall, grief, pain" O^B.,
s. bernai.
bertaigim III ich schwinge,
schüttele; vgl. bertnaigim. —
Praes. Dep. Sg. 3 rom-bertaigedar
er schüttelte sich ScM. 4; rod m-
bertaigedar 15. — . S-praet. PI. 3 ro
bertaigsct vibraverunt, tela Ml. 26«^;
Dep. Sg. 3 rom-bertaigestar (rot
m-bertaicestar H.) ScM. 15.
berthán Lg. 17, 33, wenn von
C Curry richtig mit „trimmed one"
übersetzt, dann wohl beríthán zu
ergänzen, zu berrtha tonsus.
bertnaigim III ich schicinge,
schüttele; vgl. bertaigim. — Praes.
Conj. PI. 3 na ro bertnaiget ut
non . . vibrent (jacula) Gl. zu Gild.
Lor. 34. — Dep. Sg. 3 nos fuas-
naither im Coinculamd and-stcie . .
ocus nos bertnaigedar ZfiJ.p. 127», 27.
bés M. Sitte, Gewohnheit;
Plur. customs, d. i. 1) Sitten,
2) Steuern. — Sg. Nom. is búan
in bes SC. 33, 24; ar is é bés ind
fir se marbad a óeged Hy. 4 Praef. ;
ar is . . bes dóib dofurcbat nad iccat
FB. 29 ; bá bés léu-som es war
Sitte bei ihnen CC. 1; p. 143, 7;
SC. 2; is bes dúib-si in far n-
Ultaib ihr habt die Sitte bei euch
in Ulster ScM. 9; PI. Novi. 1) béssi,
bésse, besä mores 2^. 240; 2) co
fessta a ciso ocus a m-besu lais
TE. 2 Fg.; CO filet a m-bésa ocus
a n-dána uli lim-sa LU. p. 123'^, 29;
Gen. 2) fri commus a m-besa TE.
2 LU. — S. so-bessach.
hés gewiss, sicher ;i. derb H 3.
18, p. 51^, certainly Stoices Bem.^
p. 59. — béss rísat ade Wb. 5^
{adhue Z^. 350); cid he mo dán
daw, bes cot midfider cacha be dim
airddi FB. 92; bes ni pe nessu ec
do suidi« oldás dait-siu 94; mad
fir con fir bes nip cath SC. 38, 10;
cia beth ol Patraicc bes ni ba háil
dó quod diximus Hy. 2 Praef; bes
atetha a n-adcobrai TE. 10 Eg.;
in cath tothóet bess nin ortar tairis
FB. 53; bes ni lim lamathair SC. 40;
bes ni päd rith lat-su mo lecun-sa 41;
bét
389
bil
diammad chara dam cose . . bes at-
coad cen a sluag 11, s; bes..no
con ferr (nochan fearr H.) in ben
día lenai 43; urcur anfis fir hi ceó,
bes nan arlaid duni beo 38, 4; bes
is cuice forobart in ben p. 132, 12.
bét „a deed; evil, injury, hurt"
O'B. — Sg. Nom. mór in bét
Lg. 18, 7 {t-gh is mór an béad
„it is a grcat pity" O'J?.); cech
baegul cach bét Oss. II 5; in buaid
dorignius no in bet SC. 38, 2.
betha FB. 24 Eg., Gen. Sg. zu
1. bitb? •
bethamain SC. 25?
I)etliamuas „food, provisions"
O'Don. Suppl.
bethir Bär? beithir bear O'B.
— Voc. a bethir breóderg FB. 8.
Ibethu, beothu, beothoiO^. Leben;
vita Z^. 255; betha vita Ir. Gl. 113.
— Sg. Nom. betbu TE. 12; betha
SMart. 42; Gen. dibad bethath
che i. indbas in domuin chentar
„profit of this world" Hy. 5, 22;
drochet bethad ,.a hridge of life"
Hy. 6, 4; do phurt bethad nach
dem Hafen des Lebens FA. 24; 33;
fó chrund bethad unter dem Baume
des Lebens FA. 33; Dat. i m-bethaid
im Leben Hy. 1 Praef.\ céin bemmit-
ni i m-bethaid so lange als wir am
Leben sind Lg. 10; cein ro m-bói
ina bethaid FB. 79; FA. 32; at-
chondairc eat i m-bethaid er sah
sie am Leben Hy. 4 Praef.] do
bethu zum Leben Hy. 2, is; 34; 36;
ni raga ass . . . indiu i m-bethu du
wirst heute nicht lebendig heraus-
Jcommen SC. 14 (beatha H.)\ i m-bith-
bethu im ewigen Leben Hy. 1, 46;
Acc. bethaid SMart. 20; TE. 14 LU.
bi i. tairsech O'Dav. p. 57.
bi i. tairisem, ut est: forcor
macdachta go roibh ina bi bruinne,
i. go roibi no go tairisinn a mac ina
bruinne O'Dav.p.Gl. Hierher brúch-
tis bi acroith innallaili CC. 6 LU.'?
ro bi, bi, bith, bith s. beuim.
biad N. Nahrung, Speise;
vidus Z^. 223; cibus Ir. Gl. 477.
— Sg. Nom. biad (zweisilbig)
Lg. 17, 12; ScM. 3; 6; lind ocus
biad ScM. 4; FB. 16; 53; 03; 79;
dusn-ig biad ocus deog CG. 3 Eg.;
Gen. biith Wb. d^; biid CC. 3 LU.;
bid FB. 14; p. 311 Anh. V 12;
TE. 11 LU.; saithech bid ocus
cotulta FB. 32; Hy. 1 Praef.; Dat.
nos fórfed do biud „would suffice
them zvith food" FA. 13; a sáith
do biud na chotlwci Lg. 17; a tincor
do lind ocus do biud FB. 4; nach
dem Comparativ: ba millsiu ca.ch
biud süsser war als jede Speise 17, 15;
Acc. biad Í5f.'14; FB. 31; 57; cen
brat cen biad CC. 3 LU; cen dig
cen biad SC 47.
biail F. Beil; securis Z^. 250.
— Sg. Nom. biail FB. 76; 91; bial
FB. 77; Gen. beili O'Don. Suppl.;
Dat. beim da biail einen Schlag
mit seinem Beile FB. 77; Acc. in
m-bial FB. 78.
biatacb M. Landwirth. —
PI. Dat. Qiir briugadaib ocus bia-
tachaib Ulad LU. p. 123^', 28. Vgl.
O'Grady, Torr. Dhiarm. ■ p. 170:
„These were the two Tcinds of
farmers of the ancient Irish. The
former, which were the most nu-
merous, held their land subject to
a rent, the latter (biatach) rentfree;
in return for which they were bound
to entertain travellers, and the sol-
diers of their chief on the march."
biathaim II ich ernähre; vgl.
ar-biathim lacto, nutrio Z'^. 434. —
Sg. 1 nus biathaim CC. p. 141, 26. —
Praes. sec. Sg. 3 no da biathad
p. 131, 12. — Imperat. Sg. 3 rom-
biathacZ es soll ihn ernähren CC.
p. 142, 16. — Pa$s. Praes. sec.
Sg. 3 no biata (für biath-ta) ScM. 5,
biato H. — Inf. Dat. dia biathad
zu seiner Nahrung ScM. 22, 2; do
biathad Ulad p. 311 Anh. V 2; do
biathad bocht Gl. zu Hy. 5, 26;
Acc. CO a biathad ScM. 5.
biasta s. béist.
biastaide voll von Ungeheuern.
— PI. Nom. locha . . biastaide FA. 30.
bil i. inill Gl. zu adbail Hy. 4, 7.
bil i. maith no soinmech O'Dav.
p. 56. Vgl. bail. — i. olc ibid. —
i. slán ibid.
bil Band, Eeifen. — Sg. Nom.
bil FB. 53; bil bán flndruini FB. 45;
bile
390
bíu
bil chondúail créclumai FA. 47;
Dat. sciath . . . co m-bil findruiue
SC. 37, 16; finden co m-bil óir buidi
Lg. 18, 27; Acc. bil fri bil Band
an Band FB. 53.
bile „any ancient tree growing
over a holy tvell or in a fort"
O'Bon. Suppl. , — PI. Nom. tri
bile SC. 33, 15; Dat. co m-bilib
p. 132, 20. — Hierher auch dos
bili mór FB. 91?
bind, binu melodisch, süss. —
Sg. Nom. ceol bind Lg. 17, 26; ba
bind a n-andord Lg. 8; cen duini
bad bind labra SC. 29, 24; PI. Nom.
bairtni bindi SP. V ic; cid binni
lib . . . cuslennaig Lg. 17, 17 L. —
Compar. bindiu sonorius Z^. 275;
Ijinniu Lg. Í7, 20; 23; bindi Lg. 17, 20
Fg.] binde FA. 2 LBr.; binnithir
cach ceol FA. 2; 14; ilcheólu FA. 10.
— Superl. binnim Lg. 17, nFg.; 23Eg.
binde, binne J^. Wohllatit,
Harmonie. — Sg. co m-binne
cheoil FA. 13. '
bindias M. sonor itas, euphonia
Z'^. 788. — Gen. búaid bindisso
s. búaid; Dat. on bindius Gl. zu
a symphonia Corm. Transl. p. 163
timpan; for binnÍMS canair (ymnus)
„it is to a melody it is sung" Lat.
Hy. V Praef.
bir Stachel, Spiess. — PI.
Gen. inna m-bir Gl. 152 su Gild.
Lor. 54 sudum {sudum elavos).
birach mit einer Spitze, einem
Hörn versehen ; „sharp -pointed,
horned" O'B.; vgl. berach, birdae
verutus SG. 60a (^^. 54). _. pi Nom.
da ech . . biruich FB. 45; p. 310, u.
biror Wasserkresse; nastur-
tium Ir. Gl. 184. — Sg. Gen. biroir
Bev. Cell. II 199.
1. bith M. Welt; mundus Z\ 238.
— Sg. Dat. isin bith FA. 6 (for
bith 'LBr.\ SC. 1; fon bith Hy. 5, 30;
Acc. bith Hy. 5, 1 (i. in bith); 94;
in m-bith m-bras SC. 29, 8; fon
m-bith Hy. 1, e; FA. 10; 14; tri
bith sir FA. 34; PI. Gen. tria bithu
na m-betha „through the ages of
ages" FA. 6; Acc. isna bithu in
saecula Wb. 4fi] tria bithu „for
ever" FA. 7; 14; 26; tria bithu
sir „for ever" FA. 13; 19; 24;
26; 30; 34.
2. bith, bid Adv., wie got. aiv, im-
mer, vgl. Z'^. 656, 665. — bid at mar-
thanaig „ever ar they living" FA. 6.
— bith-appraind Interject. ewig
Schade! SC. 14. — bith-beo semper
vivus Z'^. 865, davon das Denomi-
nativum bithbeoaigim Pass. Praes.
PI. 3 bibeoaigter SC. 25; vgl. beo-
aigim. — bith-bethu das ewige
Leben Hy. 1, 46. — a bith-chlóisi
sie immer zu hören Lg. 17, 26. —
bith-flaith (laith Ms.) das ewige
Beich Hy. 4, 2. — do bith-gres so-
viel als do gres continuo SC. 33, 24.
— bith-lan immer voll SC. 33, 24.
— bith-maith immer gut Hy. 4, 1.
fo bitli 1) wegen; sub causa,
causa, propter Z'^. 659; 2) weil;
quia Z^. 708. — 1) f 0 bith na mná
SC. 20. — 2) fo bith ar deswegen
tceilSC. 22; fo bith rom-boi prop-
terea quod p. 311, 34; fo bith ba
haiti do weil SC. 3; fo bith ni ro
derg FB. 79; fo bith nár bu FB. 90.
fu bithin 1) wegen; propter
Z\ 659, 2) weil. — 1) fo bithin
faitsine Cathbad wegen Lg. 9 Lc.
Fg. — 2) fo bithin ro charas weil
TE 5 Eg.
bin ich biin, werde; exsto, fio,
versor Z^. 491; hat zwei BeiJien
von Formen: 1) Formen mit i
(III Conj.) in der volleren Bedeutung
exstare, versari, 2) Formen mit a
(I. Conj.?) als blosse Copula. —
Praes. Ind. 1) Sg. 3 abs. bith
a menma-sam fri seilgg sein Sinn
ist auf die Jagd gerichtet SP. II 2;
ar bid Crisi i persaind cech bocht
iressach p. 40, 12; ar nad fidir
bannscalui cid fo bruinniu bith
Lg. 3, Eg. ; ba si méit a fothraind
. . amaZ bid fothrond coeeat carpai
dothisad and FB. 20; 85; Lg. 9
(oder Praes. sec.?); conjunct mara
. . ina m-b í aidde ocus aittreb dia-
bail FA. 30; is and nad bi múi
na tái p. 132, i4 ; ni bi iar n-iiaraib
no bid sercc De occi Gl. zu Hy. 5,ii ;
rel. conid samlaid ro m-bói cach
óen duine isind lis amoZ bis curcas
fri sruth FB. 44; Liban . . bis for
391
bíu
deis Labrada SC. 11, 3; Gl. zu
Htj. 5, 55; PI. í 0 ru biam . . innar
tegdais SP. II 5; i m-biim hi n-
guasacht Gl. zu Hy. 6, 3; 5 ocus
biit aráide iUaxai und sie leben
trotzdem in Schwelgerei FA. 27;
bale na bit tairb Lg. 9; rel. air-
chinnig . . bite ós inchaib martra
nannáeb FA. 25; amal bite da
cholba i n-domun Gl. zu Hy. 4, 9.
— 2) bá, ba wird in der Gi'amm.
Celt. nur im Conj. und Fut. auf-
geführt, Tiönnte aber in folgenden
Stellen als Ind. Praes. aufgefasst
werden, namentlich scheint ni ba
das Negative zu is zu sein {vgl. auch
ni pa diless duit ani hitái non est
proprium tibi id in quo es Wb. 5^,
Z^. 488): Sg. 1 ni pam slán-sa . .
conid n-accur Saide Lg. 7 {oder
Fut.?):, 2 bid at ail hi cein bat
béo du wirst mir lieb sein, so lange
du lebendig bist SC. 7 {oder Fui. ?);
3 ni ba breth in breth rucad and,
ocus ni ba lat in cixrathmir nicht
ist ein Uiiheil das ürtheü, das
dort gegeben lourde, und nicht
kommt der Heldentheil dir zu FB. 74
{oder Conj.? Fut.?); „is lim-sa in
cauradmir" . . „ni ba lat" FB. 73;
ni ba la nechtar de ibid.; ni ba
fir sin FB. 14; 41; ni ba fir . . Cet
do raind na mucce ar ar m-belaib
es ist nicht richtig ScM. 9; 10; 11
{oder Conj.: das soll nicht wahr
sein?}; indeo . . ni ba dirsann in
galur sin TE. 1 Fg.; 8 Fg.; ni
ba són 12 LU.\ ni ba tochuiriuth
drochcarat det-si ón ani sein TE.
5 Eg. {oder Fut.?): ni ba si nod
n-ebela . . is messe nod n-ailfea CC.
7 LU.: ni ba nech bas ferr nod
gléfe ém . . atai-siu FB. 56. Hierzu
gehört bas als Relativ form: láech
bas dech lib do Ultaife damberaid
do der nach eurer Meinung der
beste Held ist, dem gebt denselben
FB. 13; da ech bas ferr la Con-
nachta ScM. 2; ni ba nech bas
ferr FB. 56; cia beth nech bas
chalmu and FB. 89; no con faice-
bat a sluaig bas mó do buaib na
do thir ScM. 3, 1-2; acht namma
bid mó bas losend don tig oldás
bas suillse don tegluch FB. 92;
in tan . . bas úrlam taisbenad inna
flede . . erged do ara-so 13; cein
hus beo so lange er am Leben ist
TE. 8 Eg.; is cian bus cuman
TE. 9, 18 Eg. {oder Fut.?). —
Conjunctiv 1) emphatisch:
Sg. 1 ni beo mm din i cummaid
imm oenboin „I am not to be
slighted with a Single cow" StoTces,
Tliree Mir. Hom. p. 78. — 3 ab-
solut ma beith nech bes maith
diib „if there be any one of them
who is good" Tir. 3; cia beith
mag es auch sein Lg. 10; cia beith
d'feabus na sine TE. 9, 4 Fg.; dia
m-beth ar sluagaib ban m-bán nech
no beith iccotócrad TE. 9, 29 Fg.;
conjunct ro be bennacht Brigtcf
fair Hy. 5, 103; ci pé aird do airdib
in domain tra i m-beth Curui FB. 80;
cé bé uab-si comallas frim-sa he,
bid he beras in curadmir FB. 76;
cipé FB. 94; bes cotmidfider cacha
be dim airddi FB. 92; dia m-bé
nech occá sirfegad FA. 10; mani
pé wenn {ein solcher) nicht vor-
handen ist Tir. 3; uair nachat
fil-siu fein hi cutrwmmus fri ócu
XJlad, cona be do ben hi cutrw-
mmus fri a mná FB. 62; PI. 1
absolut cia beimmi amin nach ré,
ni derban cách a chele SP. II 13;
conjunct ro bem occa i m-bibethaid
Hy. 1, 36; robbem 45; PI. 3 absolut
cia beit uait i n-etercein SC. 45, is;
conjunct ro bet maccain flatha De
hi timchuairt na scule se es sollen
die Englein diese Schule schützend
umgeben Hy. 1, 40; 4, 11; 5, 90; 96 ;
fordon itge Brigte bet 5, 89.' {Gl. ro
bet, s. itge); bennacht Brigte ocus
De fordon rabat immalle 104; dia
m-bad he Conall chena, fris m-bét
crechta SC. 29, 7 2) als blosse
Copula: Sg. 2 conjunct ni pa
mithomtinach, ni pa frithenech, ni
ba torba SC. 26; ba tu theis isa
tech ar thus FB. 17; bat umal,
seichmech, bat ci*mnech, gusmar
SC. 26; nibbát ecal SC. 25; ni bat
athboingid SC. 26; ni bat dergnat,
ilfurig SC. 25; ni bat comromach
SC. 26; ni pát tairne SC. 25; ni
bíu
392
bía
pat úarcraidech 8C. 26; nir bat
taerrechtach, dísczV SC. 25; nir bat
scelach, lese, roeseid SC. 26; ar
na bat miscnech, doescair; ar nar
bat aithrech, meirb SC. 26; atrai
CO ro pat mor SC. 28; doroimle
cor bat cétach cétbliadnach* ar bé-
laib óe n-mad FB. 59; 62; Sg. 3
conjunct ni ba cath co n-gaisciud
nicht soll es sein ein Kampf mit
Waffen FB. 21 ; nom berar . . don
Teti Bricc, na ba do Dun Imrith
SC. 9; rop ditiu dun, rop snadud
er sei uns ein Schutz Hy. 1, i5; le;
20 ; 34; 41 ; 5, 97; 99; 6, 19; 23; manib
lor lat wenn es dir nicht genug ist
TE. 10, 9 Eg\ manip do Chon-
chobar berthair ScM. 3, 11; cid
nab sin toarum soll es nicht sein
FB. 22; cid nabb sin 23; co rop
si ceta the dass sie es sei, die
zuerst gehe FB. 62; mani dirgi-siu
CO rop coir 27; nadip rubecc nadip
romar nicht sei zu Mein, nicht sei
zu gross Tir. 11. —
Imperativ 1) emphatisch:
Sg. ^ bi i foss „stay here" Lat.
Hy. Praef. X. ; Sg. 3 ni ba cath
CO n-gaiscmíí . . acht bid cath co
m-hriaihraib sondern es soll ein
Kampf mit Worten sein FB. 21;
droehet bethad bid issum Hy. 6, 4;
rem bith oroit let Hy. 6, 23. —
2) als blosse Copula: Sg. 5 bád
and sin tadbae dann soll es sein,
dass du zeigest FB. 59; bad maith
dun . . ocus dona haigedaib ScM. 4 ;
bad maith lat do menma. SC. 20;
na bad olc do menma, SC. 6. —
Praesens secundarium a) in
der Bedeutung des Imperfects,
D emphatisch: Sg. 3 cáin no
biid Hy. 5, 9 Gl. zu cain bai; a
tech i m-bith Ailill ina galur das
Haus in welchem A. hranh lag
TE. 9 LU.; bith dia ceiliu cen
chotlud ScM. 3, 4; céin no bith
Étáin isin magin sin, no bith som
ocá descin so lange E. an dem
Platze war, blickte er sie fortwährend
an ibid.; ni bid clad na hairbi na
caisslo im'thir CC. 2 LU.; co m-bo
foderc do ani no bid isin cathrai^i
Uli FB. 88; Gl. zu Hj. 5, 21; PI 3
iss ed eret no bitis Ulaid in sin
im-Maig Murthemni oc ferthain
óenaig SC. 1. — 2) als blosse
Copula: Sg. 3 ro chuala céol bad
binniu Lg. 17, 20. —
b) Modal gebraucht {es ist nicht
immer leicht das Praes. sec. vom Fut.
sec. zu unterscheiden) Sg. 2 amal
no bethe fein ann Gl. zu Hy. 2, 49.
— Sg. 3 die Verschiedenheit des
emphatischen beth von der Copula
bad in der 3. Sg. zeigen folgende
Stellen besonders deutlich do chuin-
gid mná na ingine bad aldem no
beth i n-Ére dó für ihn die Frau
oder das Mädchen zu suchen, die
die schönste wäre, die es in Erinn
gäbe TE. 2 Lü.; bad maith lim-sa
daw CO m-bad he no beth and auch
mir wäre es lieb, dass er es wäre,
der sich hier befände SC. 14; ro
bad inmain lem in iirt, dia m-bad
Chú no beth it rieht lieb würde
mir das Wunder sein, wenn es C.
wäre, der sich in deiner Gestalt
befände SC. 34, 6; da m-bad Fur-
baide . . no beth illigu lanchian
SC. 29, 13; ni bo ro lim dait . . co
m-bad hit íarsála no beth bantrocht
Ulaá uile FB. 17; ar daig commad
ann no beth a esérge Gl. zu Hy. 2, es;
ro fitir CO m-bad il-Laignib no beth
a chomarbus CCn. 1. — Anderwei-
tige Beispiele:
1) emphatisch, Sg. 3 dia m-beth
ar sluaghaibbanm-bánnech no beith
iccotócrad TE.9, 29Eg.; ania? nabeth
etir als ob es gar nichtvorhanden tväre
FA. 17; cia beth nech bas chalmu
and FB. 89 ; cia do beth (no beith
Lc.) coiced ülad uile impu i n-oen-
baile Lg. 8; cen co beth daw d'air-
fiteod do neoch acht cocetul com-
chubaid na cethri coloman sin, ro
päd lor do gloir . . do „yea though
there should not be rapture to any
one save the harmonious singing
together of those four columns,
enough to him there were of glory"
FA. 7; cipé aird do airdib in domain
tra i m-beth Curui tvelcher Punkt
von den Punkten der Welt es auch
sein möge, wo sichC. befände FB. 80;
cipé no beth i tréblait, ..i n-guasacht
bíu
393
bíu
SMart. 40; mád Fergus no beth
issáan SC. 29, 5; cid cian gairit
no beth ri hErinu ein mnai a ding-
bala aci TE. 2; ní fil diib mnái
nachit cliarad no ná beth cuit dait
SC. 6; PI. 2 is duit-siu dóbermaís
remib aní imom-bethe FB. 61;
3 cia no betis forsin maig . . do-
beraind-se uile Lg. 18, 33 {vgl. Lg. 8);
FB. 52: na betis . . cen ól FB. 27. —
2) als blosse Copula, condiciondl
Sg. 5: da m-bad do Cbeltchar . .
tisad súan . ., ro bad astrach . . Se-
tantá SC. 29, 11; 34, e; ro bad in-
main lá mad fir ricfed Cuchulaind
mo tbir herrlich würde der Tag
sein, wenn C. wirklich in mein
Land kommen icürde SC. 44, 3;
ro päd at slán 0 chíanaib, día fesmaís
du würdest seit lange gesund sein,
wenn wir icüssten TE. 10 LU.\
mad ina sláinti ind fir fil sund, ro
bad chomairche ar Ultaib ulib
SC. 10; mad do Láegaire Búadach
tísad ág, bád imuallach 29, 9; di-
ammad chara dam cose . . bes atcoad
cen a sluag 11, s; día m-bad Con-
chobur credbaigte . . , is Cuchulaind
cobarthe 29; día m-bad hé Conall
chena fris m-béí crechta, no sirfed
29, 7; da m-bad lim Ériu ule . . do-
béraind wenn ich ganz Erinn he-
sässe, ich würde es hingeben 33, 35;
29, 13; no bemmis dorisi, dia m-bad
ail duit-siu wir tvürden es wieder
sein, wenn es dir gefällig wäre 43;
tiucfad sunn, diamad maith lat
2'E. 9, 31 Eg.\ mani bad fororaid
in ri blegon inna m-bo fa thri
wenn nicht gewesen wäre — es
half der König — Melken der Kühe
dreimal Hy. 5, 32; ce tha nech lin
a blad (?), ro bad ferr lim tairisem
SC. 44, 2; ro bad ferr lim bith hi
fus . . na dula ich icürde lieher bleiben,
als gehen 44, 3; ro päd inmain
oenfer forsa m-bctis na tri dath
ucut lieb wäre mir ein Mann, auf
dem sich jene drei Farben befänden
Lg. 7; bad maith lim-sa daw, co
m-bad he no beth and SC. 14; bad
dóig lind daw FB. 94; fil uaib nech
bad ferr lim a chéli do lenmain
SC. 46; ar ni fil fo nim ni bad toi
ria cóemchéle, na dingned denn
es gibt nichts unter dem Himmel,
das ein Wunsch von seiner schönen
Freundin tväre, das er nicht ihätei'2.
In der abhängigen Bede: asbert . .
ro bad cridiscel la Faind coibligi
fri Coinculaind SC. 11, 4; asbert
fria ru bad torrach húad CC. 5 iZ7.;
atrubairt . . issi ro bad banrigan
FB. 20; ba dóig lais-seom tra, co
m-bad ó lémumdochúatár JP5.88; 17;
dus in faigbitis nech bad toga leo
dia tibertis rigi n-Erend ob sie
Jemand fänden, der ihnen der
Auserwählte tväre, dem sie gäben
SC. 21; dus in bad tech for leth
dobertha do cach fir dib FB. 54;
ni fuigeba-su curaid . . bádam fiu-sa
der mit mir zu vergleichen toäre
SC. 42 ; (asbert . .) ari m-bad and
furruimtis a n-eclis denn dort solle
es sein, dass sie ihre Kirche bauten
Tir. 13; cid dait-siu na bad lat
in curathmir FB. 8; nád bod latt
FB. 10; cid indiu bad am slán-sa
TE. 10 LU.: CO m-bad a ben cetna
tisad issa tech damit seine Frau
die erste tväre, die in das Haus
ginge FB. 21 ; conna bad cutrwm-
mus dissi frisna mna aili 25; conna
bad lösend don tig 92. — PI. 3
amaZ no betis comarthanach , is
amlaid no ereteá doib SC. 49;
ciamtis déra fola FA. 34. Vgl. das
Fut. sec. —
Futurum 1) emphatisch, Sg. 1
conjunct: rot bia tibi ero Lg. 9,
rot-m-bia Eg. {viit-m-als Stibjett);
2 bia- so., i fall Eogain i«/. 19;
noeo bia-so fo mebail 10; 3 conjunct
euin rom bia uait-siu quando mihi
erit a te TE. 11 LU ; inam bia-sa
uair coblige let eritne mihi unquam
conjugiiim tecum TE. 5 LU.; rot
bia tibi erit ScM. 12; 13; TE. 5 Eg.;
p. 133, u; FB. 87; ros bia ScM. 4;
mairg forsa m-bia do thigernu demon
discir FA. 30; absolut: biaid olc
de Lg. 10; ScM. 2; biaid togal for
sidib p. 131, 38; Lg. 4, u Eg.\
5, 5; 23; relativ bid he t'ainni blas
for in maigh siu TE. 16 Eg.; Lg. 6;
FB. 22 ; is barr oir blas fort chind
p. 133, 13; mairg bias oc estecht
bíu
394
bíu
„woe {to him) who sháll he listening"
FA. 30; Pl. 1 absolut céin bem-
mit-ni i m-bethaid Lg. 10; 3 con-
junct bé dia m-biat ilardbe Lg. 4, s;
rot bíat FB. 87; isna inadaib i
m-bíat oc déscin FA. 6; 34; absolut
biait a beóil partardeirg Lg. 4, 16
(bíat Eg.); beit fir marba and
FB. 9; FA. 34 LBr.- beti {zu
lesen beit?) iarom uilc immda . .
isin ló sin FB. 34 LBr. — 2) Als
blosse Copula: Sg. 1 absolut biam
sóer . . lam noeb do Laignib Hy. 4, 8.
2 absolut bia slan SC. 3.-5 ab-
solut bid aithrech a coli Lg. 5, ii;
bid áil TE. 10 LU.; bid firp. 132, lo;
FB. 6; bid imda SC. 15; ScM. 3, ii;
15; FB. 21; 87; ScM. 4 (bad H.);
bid lia turim a chath ScM. 3, lo;
bid messu JP5. 6, 87; 92; bid lúrech
díten Hy. 2, 5i; CC. 5 LU.; Ijg. 5, 24;
^Scilf. 15; FB. 11;. 16; Ä'(7. 13; bid
SÍ ben í)ías im farrad-sa Lg. 6;
TiJ. 16 Fg.; bid he beras in curad-
mir FB. 76; bid do dobeVtiiar 22;
46; 48; is att ail-siu dam-sa ocus
bid at ail.. SC. 43; bid lim-sa in
cauradmir FB. 59; 73; mad ferr
lim-sa .. bid lim FB. 8; 9. Das
emphatische biaid und die Copula
bid neben einander: bid Derdriu
a hainm ocus biaid olc impe Lg. 5.
Relativ: ma beith nech bes maith
diib, bes cráibdech, bes chuibsech
din chlaind Tir. 3. — PI. 3 con-
junct: fris m-biat formdig ardn'gna
Lg. 4, 18; absolut: bit lia ar mairb
oldiite ar m-bi FB. 5; 21; bit fer-
nai ferdlochtai 29. Fehlerhaft biat
Lg. 4, 14 für biaid? p. 131, 36 für
biait? — Futurum secundarium
1) emphatisch Sg. 3 asbert ni
biad ina farrad acht ben . . TiJ.
2 LU.\ SC. 45, 6; ni biad . . i fos
29, 6 ; ram biad, rom biad ich würde
haben 11, 6. — 2) als blosse Copula,
Sg. 3 tairchantais dos n-icfed sith-
flaith nua, ..bed fás tir Temrach
tua Hy. 2, 20; asbert . . co m-bed
húad nuggabad a locc dass es von
ihm sein würde, dass er seinen
Platz in Empfang nähme Tir. 13;
nadip rubecc nadip romar bed a
sommae 11; PI. 1 no bemmis dorisi.
dia m-bad ail duit-siu SC. 43. —
Vgl. das Praes. sec. —
Perfectum 1) emphatisch:
Sg. 1 La ro bá-sa ocus mac Lir
hi n-griS,nan Dúni Inbir an dem
Tage, an welchem ich und Lir's
Sohn im Söller von Dun Inbir
waren SC. 45, 5; ro bá-sa . . i n-imsnim
mor ScM. 4; ro bá cen chend con-
nachtaig fom chind ScM. 16; 3 bói,
bái, búi {letztere Form in den
Texten aus LU. nur ganz verein-
zelt) befand sich, lebte, fand statt,
es gab {nie als blosse Copula mit
einem Adj. oder Subst., nie mit der
Negation verbunden): adfet amal
bói Cuchulaind theilte mit, wie sich
C. befand SC. 29; 48; ro bói tan
es gab eine Zeit SC. 45, 2; ina
m-bói di degmnáib and chena was
da ausserdem von edlen Frauen
anwesend war FB. 28; bói fled
mor es fand ein grosses Fest statt
FB. 1; ni boi isin bith es gab
Niemanden in der Welt SC. 17;
ni búi duine no leicthe es war
Niemand, der zugelassen wurde
Lg. 6; boi in t-imcosnam cetna
beius imón curadmír es währte
derselbe Streit um den Heldentheil
weiter fort FB. 78; bái Lg. 14;
CO cenn hViadne bai soillse bis zum
Ende des Jahres währte das Licht
Hy. 2, 56; ros boi ni no chomairled
er hatte etwas, was er überlegte
ScM. 3, 2. Besonders häufig mit Orts-
angaben: Praep. i(n): boi i Sléibti
Tir. 15; FB. 5; co m-bái i n-Uachtur
Gabra Hy. 5, 60; dia m-bui hi Fré-
mainn TE. 15 Eg.; co airm i m-bói
SC. 10; 29; 33. Hierher wohl auch
doUuid CO m-bói i m-budin Lóegaire
er ging bis er bei der Schaar des
L. war FB. 8 (== dolléic i m-budin
FB. 10; 11); atconnarc in cnoc ro
búi ich habe den Hügel gesehen,
wo sie war SC. 34, 17 (an cnoc in
ro bui IT.); boi i n-dorus in tige
CC. 3 LU.; ScM. 17; 18; p. 131, 1;
Oss. III 2; SC. 9; 14; 31; FB. 21:
44; 59; 62; 81; 83; 92; boi a ben
fri idna inna cuili CC. 3 LU.; bai
SC. 30; in muine im-bai Hy. 2, 48;
bui Lg. 9; bui feidm chuinge sesrige
bíu
395
bíu
ina samthaig FB. 91; ro bói ina
fíadnaise SC. 45; bói (bae Eg.) hi
comfocus dó FB. 36; bai i n-aird-
rige TE. 1 Eg.\ bái i fognam
Hy. 2, 5; cech iioeb ro bái hi n-
genmnai jede Heilige, die in jtmg-
fräulichem Zustande verblieb Hy.
1, 19; in galor i m-bui TE. 10 Eg.;
13 Eg.: dia m-bai illobra Hy. 2, 45;
ro bói i n-essiti lebte in Unfrieden
Lg. 14; cein bai hi colaind so lange
die Seele im Fleische war FA.o; cein
ro m-bói ina bethaid so lange er am
{eig. in seinem) Leben icar FB. 79;
hui FA. 32: co m-bai na chotlath TE.
12 Eg. ; cora bai . . inna sessam cen
chotlud Hy. 5, 19 Crl.-, caillech irra-
bái comaille Hy. 5, 39 GL; bui i
n-grádhuib ri hErind TE. 20 Eg.;
adaig ro bói hi tairngire den pheist
for diuglaim die Nacht, welche dem
Ungethüme für das Verschlingen
versprochen icar FB. 83 {vgl. TE. 11).
— Adv. and, ann: bói and FB. 28;
37; 85; 87; bai and Tir. 2; 12; ro
bui ann TE. 18 Eg.; is and-Sí(íe
SC. 32; ba hed la and sin ro bói
FB. 5; ba and bói FB. 61; is ann
sin ro bui TE. 4 Eg — for: ro
boi for lár ind liss ScM. 18; ro
bai ibid.; co m-bui ScM. 10; co
m-bói for ind otruch FB. 82; bui
for dóe narratha Lg. 8: boi ri amra
for Laignib Sc3I. 1; for tuaith
hErenn bai temel Hy. 2, 41; ro boi
for láim mná Etair p. 131, 5; co
m-bai for lethláim Nóisen Lg. 15;
CO TO-bái for a láim ibid. — úas:
ro boi tricha cubat inne uasind
loch FB 85. — ar: ro bai ail
chloche mór ar a cind Lg. 19. —
1 e : roabói mí lán lasin coin Hy. 5, 46
{vgl. nais mi's ina farrad SC. 39);
in t-enamar boi leu CC. 2 LU. —
oc: ro bui da« ni ali acci beus es
war auch noch eine andere Sache
dabei TE. 2 Eg.; ro boi oc JJltaib
bei den Ultern FB. 15; ar ni boi
occo-som do chitmachta a m-bith
beó FB. 77; bui cu oca er hatte
einen Hund ScM. 1; SC. 21. Oft
mit Verbalnomen: cein ro boi . . oc
sénad Hy. 5, 15 Gl.; ro boi oc im-
mirt fidchilli toas playing at chess
SC. 39; 33; 44, 7; 48; FB. 61; 87;
ro bei oc a rad SC. 33 = ro bai
Ca rad SC. 30; bai Lg. 1; 7; 8;
SC. 31; hui TE. 4 Eg.; 9 Fg.;
FB. 84. — cen: cid dia m-bai
I Cuchulaind cen tiachtain warum
\ ist C. nicht geTcommen SC. 32 {Gegen-
\ theil oc tiachtain); bui cen chotluth,
i Gegentheil na (= ina) chotlath TE.
' 12 Eg. — co(n): boi in ben dia
I reir co fothrocud es war die Frau
j ihnen zu Wunsch mit Baden FB. 79;
I issi ro boi CO n-iris uasal na tri-
noite occai Hy. 5, 3 Gl. — de:
i cid dia m-bói longes mac n-Usnig
I loolier kam die Verbannung der
' Söhne TJsnecWs Lg. 1 ; ro boi di
I sétaib ocus mainib it selbse er
I stammte aus den Schätzen umd
! Kostbarkeiten in deinem Besitze
\ FB. 74; boi tra dia fot na lamae
corro acht es war aber in Folge
der Länge der Hand dass er reichte
I FB. 82; 43; 55. — eter: tri chet
I hliadan ria n-gein Chrisi ro boi in
I cocad eturru ScM. 5. — fri: cain
I bai fri lobru truagu gut war sie
gegen unglücklicJie Kranke Hy. 5, 9
(cain-bai eine Art Composition wie
skr. Qukli-bhavati? vgl. auch Z^. 859);
vgl. nir bu fri óigthiu acher ibid.
— Belativ steht boi z. B.: láir
da« boi i n-dorus in tige auch die
Stalte, die an der Tiiür des Hauses
war CC. 3 LU.; p. 131, 5; FB. 15;
21; 59; 62; 83; 87; 92; bai ScM. 18:
ro bui SC. 34, 17. Vgl. die Stellen
unter and. — 3Iit dem Relativ-
pronomen verbunden: trath ro
m-bói and FB. 87: amal ro m-bói
and FB. 85 {ohne Bei. pr. amaZ
boi SC. 29; 48); conid samlaid ro
m-bói FB. 44; cein ro m-bói FB. 79
{ohne Bei. pr. cein bai FA. 3); cid
dia m-bói fochond a galaw* woJier
dass der Grund seiner Krankheit
käme TE. 10 LU; SC. 32; dia
m-bai als er war, sich befand
Hy. 2, 45; fechtus dia m-bui TE.
15 Eg.; a m-bói and als er dort
war FB. 37; a m-bui Lg. 9. —
Mit conseeutivem co: co m-bói
p. 131, 1; SC. 9; 31; FB. 8; 44:
82; CO m-bai Hy. 5, 60; TE. 12 Eg.;
bíu
396
bi'u
CO m-bui ScM. 10. — In indi-
recter Rede: CC. 3 LU.; SC. 29;
48; FB. 77; 85. — In derselben
Weise ivie hol wird rabi gebraucht,
durch eine Art Contraction in ge-
wissen Formeln aus ro bai ent-
standen {vgl. rigni aus rogni): auch
raibi, mit Eindringen des i dann
rabe; raibe; erst in späteren
Manuscripten raba, rabua (bua
= üa, bha\ Ich empfehle jetzt nicht
bloss raibi, raibe, sondern auch
rabi, rabe ungetrennt zu schreiben:
ni rabi la ültu fer no lamad nicht
gab es unter den Ultern einen
Mann, der wagte . . FB. 15; 25;
91 ; conná rabi ben nad risset
SC. 6; ni rabe issin bith ni do-
gnethe . . . acht nichts Anderes in
der Welt wurde gethan als . . SC. 1 ;
ni rabi rigan hi fail ind rig TE.
2 LU.; ni raibi fer . . . gin mnái . . .
aci TE. 2 Eg.; ni rabi Cúroí hi fus
ar a cind FB. 79; co rabi banna
fola i m-bun cacha finna do so
dass ihm ein Blutstropfen an der
Wurzel jedes Haares war FB. 27
{gleich darauf als blosse Copula
cor bo suas maeldub); corrabi . . imme-
don na cathrach FB. 88; trithráth
cen dig ScM. 3; for brú in broga
p. 132, 17; ocaib for leth FB. 90;
CO rabe for lár FB. 86 ; bale irrabi
FB. 88; irrabe FB. 43; irraibe
FB. 91; úail hirrabua TE. 19 Fg.;
tech i rabe TE. 9 ; 15 Eg. ; irraba,
irrabái Gl. zu Hy. 5, 38; 39; forsa
rabi riam p. 131, 3; don galwr fod
rabi TE. 13 Lü ; corrabi cen dig
SC. 47 ; in tan . . . nad rabi ni bad
esbaid úad als nichts da war, was
fehlte FB. 4; cid dia rabi arreim
wozu dass ihr Zug unternommen
war FB. 56; mani rabi oca-som
FB. 77. — PI. Í. ro bámar-ni co
cátaid acut SC. 43; ma ro bamar
amlaith-sin TE. 13 Eg. — 3 láa
n-áen ro bátár i n-Emain Macha
CC. 1 LU.; CO airm i m-batar
FB. 67; CO m-bátar cind ar chind
is taig Lg. 1; SC. 10; ScM. 5;
TE. 10 LU; Lg. 13; CC. 7 LU.;
SC. 22; 24; FB. 12; 20; 25; corra
batar isind otruch FB. 25 ; batar . .
ina sessom, ina sudib Lg. 15; co
m-batar ina lini FB. 65. — bátár
im Chonchobur i n-aiririuch in tige
FB. 12. — batar ann FB. 55;
TE. 16 Eg.; a m-batar and SC. 3;
17; FB. 83; 91; co m-batar for
faidchi na hEmna Lg. 14; ScM. 18;
CO rabatár for talmaw SC. 44 ; batar
mithurussa imda fair FB. 84. —
a m-batar fon samail sin SC. 10.
— ro batar da primdun hicEochaidh
TE. 1 Eg. ; batar Ulaid oc ól Lg. 1 ;
bátár oc toibeim FB. 70; bataur
hie toghuil TE. 20 Eg.; batar fri
ciana móir oca-sin sie waren lange
Zeit dabei, fuhren lange Zeit damit
fort SC. 8. — batar rempu CC. 1 LU.
— batar fir hErend cen smacht
SC. 21. — a m-batar do lepthugud
als sie im Begriff icaren zu Bett
zu gehen Lg. 1. — Mit der Nega-
tion: ni batar i n-Ére énlaith ba
cáiui SC. 3.
2) Das Perfect als Copula:
Sg. 1 danam thuc Manannan mass,
ro bam céle comadas SC. 45, 7; 9;
or {= 0 ro) bam lenab ocus or bam
tiialaing laphartai TE. 5 Eg. {vgl.
FB. 9); ba messi do chetmuinter
TE. 13 LU. — 5 in tan rop-sa
Étáin Echraide ingen Ailella ba
messi do chetmuinter TE. 13 LU. —
3 ba, bo, bu, nicht selten mit
Längezeichen versehen, immer blosse
Copula; schliesst sicli eng an eine
vorhergehende Partikel oder an das
nachfolgende Prädicat an, daher
nicht selten Aspiration des letztern.
Ba ist die gewöhnlichste Form; bo
steht nach Partikeln, die ein 0 ent-
halten (co m-bo, ro bo); bo und
bu nach der Negation. Liese Be-
obachtung findet in den älteren
Handschriften merktoürdig toenig
Ausnahmen. — Der Unterschied
zwischen bói und ba zeigt sich
z. B. deutlich in folgenden Stellen:
SLmal ro m-bói and iar sudiu co
dered na haidche ocus ba scith
ocus ba torsech ocus ba mertnech,
CO ciiala cíímgabail in locha i n-
airddi als er darauf dort blieb bis
zum Ende der Nacht, und er müde
und traurig xind erschöpft war, da
bíu
397
bíu
hörte er das Aufsteigen des Sees
FB. 85; ba im Crist a oenur ro
boi aggabud Hy. 5, 14 Gl.\ nir bo
ferr ro boi nicht war es hesser,
dass sie sich befand SC. 48; ba
hed la and sin iarom ro boi óenach
la hUltu FB. 5; ba and boi Cúcu-
lainn oc imbert fidchille da loar
es, dass C. sich beim Schachspiel
befand FB. 61. Dieses ba and ist
sehr verschieden von boi and: a
m-bói and in gilla als der Diener
dort war = sich befand FB. 37.
In einem solchen Sätzchen mit ba
icird ein Wort der Hervorhebung
loegen vorangestellt {vgl. is): ar ba
Patric dubert denn P. war es, der
gab Tir. 13; ba hairi no fertha leu
es war deshalb, dass sie [die Ver-
sammlung) von ihnen abgehalten
wurde SC. 2; ba hoen im Crist
congaba . . Hy. 5, lá; bá iar sudiu
da« coiiacrad FB. 56; ba úaim-se
fúair th'athair in t-ainm sin ScM. 12;
ba do brethugud dóib dodeochatar
cbuci FB. 66. Nachgestellt ba do
chuitbiud Loegairi {auf den vorher-
gehenden Satz bezüglich) FB. 64;
so auch ocus ba do Iar FB. 64
{und zwar war es..)? — ba mit
Adjectiven: ba hard Hy. 5, 27;
FB. 88; ba alaind 7; ba hálaind
CC. 2 LU.- ba halic Ms-FB. 75;
ba hamra 7; ba haibind 42; ba
hamnas Lg. 17, 42; ba bec la
ScM. 18; lasma {für lasa m-ba)
bec 21, 3; ba bind Lg. 8; ba chom-
nart FB. 2; ba cáin 42; ba clóen
SC. 5; ba ctimung CC. 3 Lü.; ba
comard Sc3I. 18; ba comadas TE.
3 LU; ba derb leo FB. 70; ba
dímór 81; bá dírim leó SC. 35; bá
doigh leo TE. 5; 11 Eg.; ba dirsan
Lg. 17, 30; 35; ba écen ScM. 20;
ba hetarbuas FB. 64; ba fir 31;
ba foderc 16; co m-ba forreil TE.
3 Eg.; ba lethan FB. 88; ba letb-
marb FB. 82; ba leor Lg. 8; ba
maith Hy. 5, 49; CC. S LU.; Lg. S;
FB. 9; ba menn Hy. 5, le; 63; ba
menic ScM. 7; ba mór FB. 88;
SC. 48; CC. 4; 6; LU; ba mór
do maith Hy. 2, 67; ba mithig
SC. 12; CC. 3 LU; TE. 12; 14;
15; 18 Eg.; ba 6g Hy. 5, 76; ba
hole SC. 5; 8; 21; ScM. 3, 9; olc
leo SC. 21; ba sathech Hy. 5, 28;
ba slan 39; TE. 11 LU.; ba sam
FB. 28; ba scith FB. 85; ba sú-
achnid Lg. 18, 12; 17; ba tair
Hij. 5, 30; ba torrach CC. ß LU;
ba úathmar FB. 91; ba huisse
Hy. 2, 60. Comparative: ba aildiu
FB. 28; ba haildera SC. 6; ba
caini 3; ba dili lais TE. 1 Eg.;
ba ferr Lg. 13; TE. 12; 13 Fg.;
ba inmainem 1 LU.; ba liiathiu
FB. 20; ba lugaide TE. 9 LU;
ba mó Hy. 5, 40; 47; 75; so; ba
miniu FB. 20; ba millsiu Lg. 17, 15;
ba méthiu ScM. 7; ba nessu FB. 20 ;
ba siniu 83; ba tressio TE. ß LU;
ba huisse Hy. 2, 60; ba gilighiur
TE. 4 Fg.; 6. — Mit Substan-
tiven: J)a amru retha Hy. 2, 9;
5, 59; ba aingcess FB. 58; ba ha-
daig CC. 2 LU; ba haiti SC. 3;
ba hara CC. 1 LU.; ba bés leu
SC. 2; CC. 1 LU; ba banchainte
Lg. 6; ba ceol bind Lg. 17, 26; ba
ceist mor CC. 6 LU.; ba coirthe a
fridadart Hy. 2, 32; ba dán do-som
SC. 5; ba hetarbuas tarraid he
FB. 64; ba gilla comadas 89; ba
gair 64; ba gabud di Hy. 5, 83;
ba leim FB. 82; ba leth n-dograi
ScM. 21, 89; ba malten CC. A LU;
ba medon aidche FB. 84 ; ba mebul
TE. 8; 10; ba nert De Hy. 5, 45;
ba uar lée SC. 44; ba hoenglunn
do TE. 6 Eg.; ba sab Hy. 2, 23;
ba sén gaire 68; ba tochomracht
CC. 1 LU; cacha'raba di mét a
thwrse FB. 85 (ce ro bai Eg.). —
Ausnahmen: dia m-bo cheli
FB. 39; 40. — Mit Pronomen:
ba he sithlaithe fotai es war das
ein langer Friedenstag Hy. 2, 56;
ba he a méit SC. 48; ba he a dun
hi Tethuai ba dili lais TE. 1 Eg.;
ba hesse Lug CC. b LU; ba sé
sin in siriti FB. 75; ba he arid-
ralastar Hy. 2, 47; CC. 5 LU; ba
si meit FB. 20; comarli 7; 78;
báethir 88; úair 17; adaig 83; ba
hed la 5; ba ed dogensat 25; ba
inond aithesc TE.2 LU.; ba band sin
conaccrad FB. 59. — Ausnahme: is
bíu
398
bíu
serc bo báicliu TE. 9 Eg. — co
m-bo chomsolus FB. 2; co m-bo
demithir (?) 80; co m-bo fodirc 3;
88; CO m-bo lán 67; co m-bo marb 70;
SC. 8; Lg. 19; co m-bo nem tened
FB. 14; CO m-bu ógslán CG. 6 LU.;
CO m-bo SÍ ingen as mór ailliu Lg. 6.
— ro bo amru di Hy. 5, 77; ro bo
chóir FB. 56; ro bo chobair Hy. 2, 15;
ro bo cbeist FB. 26; ro bo data 11;
ro po dóig lind SC. 45, e; ro bo
dograch 43; an ro bo dech leó
FB. 54; 0 ro bo lóeg bec 9; o ro
bo maten 57; cor bo lúathidir 86;
cor bo suas maeldub 27; diar bo
sealb TE. 1 Eg.; diar bo lethan
FA. 23; cer (dar) bo mór FB. 10;
19; 82; ciar bo airegda 82; ciar
bo gnád SC. 33. — Ausnahmen:
CO m-ba forreil TE. 3 Eg.-., co
m-ba bláicce CC. 4 J>?7. ; ropa mor
TE. 10, 18 j%. — nir bo ail SC. 32;
nir bo bec ScM. 5; nir bo chian
FB. 39; 40; 89; cian TE. 12 Fg.;
nir bo chutrummus FB. 25; nir bo
chumain SC. 48; nir bo diuir J3i/. 5,3i;
nir bo ferr ScM. 7; SC. 48; nir
UÓ mesai ScM. 22, s; nir bo oll-
damh lo; nir bo segunda FB. 37;
nir bo chucum-sa . . ro bo choir
FB. 56; nir bu fri óigthiu acher
Hy. 5, 9; nir bu chalad 8; nir bu
écnairc, nir bu elc 5; nir bu go
Hy. 2, 54; nir bu airgech Hy. 5, ii;
asbert . . nár bu santach . . . f o bith
nár bu mó {indirecte Bede) FB. 90.
— ni bo chian SC. 7; ni bo ed as
mó ro gnathaigsem dun SC. 14;
ni bo sirsan SC. 11, i; ni bu bro-
nach Hy. 5, 28; ni bu leithisel 56;
ni bu fáelid FB. 56; ni bu flu
dóib CC. 3 LU.; ni bu suanach
Hy. 5, 21 ; ni bu sáim FB. 58; ni
pu santach Hy. 5, 7; ni bu ances 85;
ni bu chair 5; ni bu chul serci
Lg. 16; ni bu naithir Hy. 5, 6.
Ausnahmen: ni bá mall bid imda
SC. 15 LU.; acht ni ba issin t-ossud
na firflatha TE. U LU. — Ver-
kürzte Form: in rop ailliu lim
fo nim Lg. 18, 5 ; an rop inmainib 6
a n-aithesc rop ail do Ailill TE. 12
rop inann ocus in cétlá 2'E. 13
dáig is misi rop irán SC. 44, 8
nib amles 11, 9; ni bácobor do TE.
6 LU.; nirb ail don rig FB. 73;
connarb inriata do in chonar 36;
arn corb álic duit-siu hi SC. 47. —
PL 3 batar sonairte Lg. 12; TE.
4 Fg.; SC. 4:, Hy. 2, e; batar he
arrig in tan sin IE. 1 LU; Lg. 10;
batar failte FB. 16. — batir
faelti CC. 3 LU; conid de batir
comarchi forro a n-airm SC. 2;
batir he iarom bátár im Chonchobur
FB. 12. — tri derbrat/wr ro batar
tri mic Find TE. 6 L^. — Verkürzt:
roptar lia ammairb inna m-beo
Oss. I 8; 0 roptar slána a secht
m-bliadwa FB. 79; comtar {für
CO m-batar) foderci renna nimi
FB. 25; Hy. 5, u; comdar 42;
niptar- aigthe carat ScM. 5. —
bat Lg. 8 fehlerhaft für batar. —
Pass. Praes. Conj. Sg. 3 cia be-
thir oc far n-ingrim obwohl man euch
verfolgt Wb. 5d (Z^ 501). — Praet.
Sg. 3 ba foderc do iarom assa im-
dui suidigud ind rigthige, amaZ ro
both and ivie man sich da befand
FB. 16; ardopetet iarom a n-áes
ciúil ocus airfite, céin both oc tais-
benad na flede dóib während ihnen
das Fest gezeigt wurde FB. 13;
ardopettet a n-áes ciúil, céin both
oc aurgnom dóib während man sie
bewirthete FB. 55.
Participium necessitatis: is
amlid is buithi do chách talis'
debet esse quivis Wb. 24» [Z'^. 501);
buithi og a ciünnchid go cenn teoro
m-\)\iadan man musste sie vier
Jahre lang suchen p. 143, 3. —
Infinitiv: Nom. beith i n-
géiUius meicc Maire ba sén gaire
i n-genair zu stehen im Dienste
von Maria' s Sohn war das Signum
pietatis (?) in dem er geboren war
Hy. 2, 68; ro bad ferr lim bith hi
fus SC. 44, 3; ro tirmaiss ecaine
. . duit bith i n-ingnais' do mná
TE. 19 Eg.; ba hole leo . . a bith
cen rechtgi rig forri SC. 21; ar
ni bói occo-som a m-bith beo iarna
n-dichennad denn nicht stand es
bei ihnen lebendig sein zu können,
nachdem sie geköpft wären FB. 77;
ed as mait (^maith?) a m-bith ule
bla
399
bliadain
SC. 27 {das ist es was gut ist: dass
alles das geschieht? vgl. is hed as
maith dúib id vobis est honum
Wb. 6c); Dat. ro bad ferr lim bith
hi fus do hith fót laim SC. 44, 3;
syntaktisch als Nom. und daher
mit blossem bith loechselnd: ro fall-
siged . . ani sin, i. Fand . . do bith
i n-ecomland ic mnaib Ulad ocus
a bith CO a lecud do Choinculaind
SC. 45; foillsigthir do . . Etain do
bith i sith Breg Leith TE. 18 Eg.\
p. 132, 9; syntalctisch als Acc. ar-
ceissi . . galar noited do ueth fuirri
p. 145, 12; Acc. atchuala a bith
alachta Lat. Hy. Praef. IX; arit-
chuala a bith torrach ibid. —
Unerledigt ro bas, wie das
Praet. Pass. ro both gebraucht: in
aim tra ráncatar Emain . . , iss aud
ro bas oc a cáiniud and als sie
nach E. kamen, loar man dort
dabei sie zu beweinen FB. 70;
fóbair tra Ailill hicc sirfecham na
hingewi, céin ro pas hicc f es TemracÄ
TE. 6 Eg.
l.blái.buide(flreZ&) O'Dav.p.m.
2. bla i. slan {gesund) O'Dav.
p. 60.
3. bla i. gair {Geschrei) O'Dav.
p. 61.
4. bla i. blaoscc {„skull" O^B.)
O'Dav. p. 57.
5. bla i. baue {Ort, Stadt)
O'Dav. p. 56.
6. bla „land" CDon. Suppl.,
vgl. ior blai (i. faichthi) oenirlaindni
LU. p. 123^, 24? Hierher alaind
lúadam luades blai SC. 37, 2 (blse if)?
7. bla „report", ni tat nua bla
SP. V 7 ,,they are not new repoi'ts"
Stokes, Goid.^ p. 178.
'hXdiyk^preparing, trimming CDon.
Suppl.
blad „renoivn, fame" CB. —
Hierher ce tha nech lin a blad
SC. 44, 2? im blad im báig im
cridechairi LU. p. 52'', 39.
blaesc testa Ir. Gl. 179; vgl. 4. bla.
blai Lg. 17, 33?
blálcce CC. á LU?
blaith glatt, sanft, toeich;
„smooth'' O'B.; für mláith, daher
bisweilen mblaith geschrieben. —
Sg. Nom,. muinter blaith romin
FA. 12. — énlaith búan blaith
SC. 33, 16; Dat. co fogur blaith
ocus CO m-binne cheóil FA. 13, co
fogur mblaith LBr.; breithir blaith
ScM. 21, 22, bretir mblaith H {vgl.
PI. Gen.); PI. Nom. batar bláithe
slemongelu na sliastai TE. 4, vgl.
in der Composition righti boga
blaith - ghelai ibid.; Gen. ilar m-
\)ria,thar m-bláith SC. 30, 12.
blas Geschmack, Schmecken;
taste O'B.; ursprünglich mlas; davon
do-mblas, so-mblas, il-mblas.
Math Blume, Blüthe. — Dat.
di bolod ocus blath na lubi^. 130, 26;
PI. Dat. in chróeb co m-bláthaib
Hy. 4, 6.
bláthach baudaca (Buttermilch)
Ir. Gl. 220.
bláthe Blühen. — Sg. Dat.
topor . . CO m-bláthe ocus boltonugud
„with bloom and odour" FA. 16.
bláthuait Wiesel O'Don. Suppl.
bled pistrix SG. 15i> {Z\ 85);
bleth i. mil mór O'Dav. p. 59; PI.
Nom. bleda i. aige alta in der
Glosse zu bledech Fei. Apr. 7.
bledmall Wallfisch? vgl. hla,iä
i. muir {Meer) ut est blaidhmil
O'Dav. p. 61; bleidhmhiol „whale"
O'B.] antach i. bledmil Gl. zu ru-
beta LHy. 14^ {Goid.'^ p. 71); Sg.
Gen. bara bledmaill FB. 52.
bleu die Weichen; inguen. —
Sg. Acc. in bleoin Gl. 226 zu Crild.
Lor. 77; ina bléin ,,into his groin"
SMart. 33.
blegon s. bligim.
bleith, blith hifmitiv zu melim.
bliadain {auch bliadan?) F. Jahr;
vorwiegend abgekürzt geschrieben
{nur plene geschriebene Formen
sind hier aufgenommen). — Nom.
bliadain TE. 17 Eg.\ in chét-blia-
dhain TE. 2 Eg.; Gen. 0 thosuch
bliadne Z\ 250; hliadno TE. 17 Fg.;
oenach dognithe la Ultu cecha bliad-
na SC. 1; Dat. bliadin Z\ 251;
PI. Nom. bliadni Z\ 251; bliadna
SMart. 9; Gen. bliadne Tir. 2; Du.
Gen. airthend da bliadan FB. 63,
vgl. fri refichithliad an Stokes, Goid.^
p. 84 note 2) ; Acc. di bliadin Tir. 3,
blicht
400
bongaim
Micht, älter mlicht M. Milch.
— Nom. mlicht SP. I 4; Gen. da
trian blechta Lg. 8 ic, mblechta
Eg. ; Dat. do gac/t blicht TE.9,iEg.?
bligriii) für mligim {daher noch
öfter mbl im Anlaut) I ich melke.
— Praes. sec. Sg. 3 ro bliged p. 42, e;
PI. 3 no mbligtis Lg. 8. — Praet.
Sg. 2 ro bligis p. 40, 39; 3 corus
blig j). 42, 11. — Pass. Praes.
Sg. 3 arindi mblegar ,',because it
is milked" Corm. p. 28 melg; iar-
sinni blegar Corm. p. 33 oi. —
Infinitiv Nom. mani bad . . blegon
inna m-bo fa thri ivenn nicht ge-
wesen wäre . . Melken der Kühe
dreimal Hy. 5, 32; Dat. condébert
in t-aingel na bai do blegan p. 42, 11 ;
iar m-blegan na m-bo 5; ba huilli
inas cech blegun e.
blith Inf. zu melim.
Mog- Stück, Bruchstück. —
Sg. Nom. blog dergthened FB. 52;
PI. Acc. blogai p. 41, 20; bloga 21.
blonac arvina Ir. Gl. 236, ab-
domen 1006. — PI. Acc. na bloingi
ilia Gild. Lor. Gl. 214.
Ibó F. Kuh; hos, vacca Z^. 272.
— Sg. Nom. bó Hy. 5, 52; Lg. 8;
Gen. lóeg a bó das Kalb ihrer
Kuh p. 48, 23 ; inis bou finde insula
vaccae albae Z'^. 272; Plur. Nom.
na bai do blegan p. 42, 11; Gen.
inna m-bo Hy. 5, 32; 50 ; p. 42, 5;
oc tabairt tana bó uait ScM. 11;
cet m-bo TE. 10, 13; irrechtaib bó
FB. 24; Dat. do buaib ScM. 3, 12;
Acc. na bú p. 40, 40; 43; na ba
p. 42, 6; na bú p. 40, 38 und 42
incorreet für den Nom. na bai. —
Gomposita: bó-chaill s. buachail; bo-
delbae FB. 24; bó-geltach s. búa-
geltach; bó-thánte (co n-immad ech
ocus bóthánte mit einer Menge von
Pferden und Binderherden) SC. 42 ;
bó-thúir Kuh-herr=- Stier FB. 9.
bocc zart; hoc tener Ir. Gl. 1094;
Gl. zu maoth Corm. Trans, p. 117.
— PI. Nom. F. righti boga TE.
4 Eg. — Compar. buigi mollior
Ir. Gl. 1119.
Iboccóid „a spot or freckle" O'B.,
vgl. bocoidech maculosus Ir. Gl. 653.
boccoit Buckel. — Sg. Nom.
cepe damb áil boccoit breac „wer
immer sieh nach einem bunten
Buckel sehnt" Beitr. VII 46; PI.
Dat. dona boccótib ScM. 17.
bocht arm, der Arme; pauper
Ir. Gl. 1058. — Sg. Nom. bocht
p. 40, 17; Gen. boicht Z\ 224; PI.
Gen. do biathad bocht Gl. zu Hy.
5, 26; Dat. do bochtaib in choimded
p. 40, 14; 43; 41, 16; Acc. bochtu
p. 40, 17.
bochte F. Armuth. — Sg. Acc.
cen bochtai FA. 35.
bodar surdus Ir. Gl. 604.
bodb s. badb.
bodein TE. 20 Hy. u. ö., spätere
Form für fadein selbst.
bodras Hy. 6, 13, von Stokes als
3. Sg. rel. von búadraim aufgefasst,
aber nach der Glosse, wie es scheint,
ein Adjectiv (beunruhigend),
von dem dann buadirse abgeleitet
sein könnte.
bolad M. Geruch. — Sg. Nom.
bolad p. 22, 9; SC. 31, 10; Dat. co
m-bolud FA. 35; di bolodi). 130, 26;
Acc. ni boltigetar side bolad non
olent odorem hi Wb. 14d.
boladmar wohlriechend. —
PI. Dat. do lubib boladmaraib
p. 130, 25.
bolcsuilech sackäugig FB. 37;
s. bolg.
bolg, bolc M. Sack; amai bolc
mergach ut uter rugatus Ml. 132c
{Z^. 61). — Sg. Nom. in bolc do
blith den Sack zu mahlen Lat.
Hy. Praef. X.
bolg uisce „a hubble of icater"
Corm. p. 6 boll; davon bolgaigim
„I bubble" Corm. Transl. p. 139.
bolg-adan? is culmaire bolgadan
FB. 68, 19 (i. is cairptech, i. dar
berna).
boUtanadh odor Ir. Gl. 1088.
boltauugiid M. Geruch, Rie-
chen. — Nom. boltnogud FA. 13;
Dat. CO m-bláthe ocus boltouugud
FA. 16 LU., boltnugud LBr.; don
boltnogud 5 LU., boltanugud LBr.
boltig-ur III ich rieche, von
bolad.
boiigfaim I ich breche, ernte;
boiug i. brisi CDav. p. 59. —
bor
401
bratach
Praes. sec. Sg. 3 maith ro boinged
gtit erntete sie Gl. zu mad bocht
Hy. 5, 29. — T-praet. Sg. 3 mad
bocht Gl. i. maith ro boinged Hy.
5, 29. — Inf. búain Ernten; Gen.
lathe buana di Hy. 5, 29; dornán
buana manipulus („small handful
of hay") Ir. Gl. 502; bacc boana
finime ligo metendae vitis SG. 62^
{Z^. 265); Dat. oc buain p. 41, 36;
do buain chroind FB. 81 Eg.? —
Vgl. ath-boingid, com-bongaim, to-
pacht.
l)or Pron. s. far.
borb thöricht; borp stultus
Z\ 443. - -^^r. Nom. FB. 37; nad
bo borb ScM. 21, 19; PI. Voc. a
Galatu burpu 0 insensati Galatae
Wh. I9i> {Z^. 60). — Davon burbe,
burpe F. stultitia Z^. 60.
borg-, borgg-, l)orcc Burg,
Stadt; cirta Z\ 61. — Sg. Dat.
0 burgg Etále dianid ainm Abellum
Corm. p. 45 ubull; PI. Nom. biiirg
fáenbéla FB. 53 (briiig Fg.) —
Davon borggde Bürger Z^. 61.
Vgl. auch brog. broc.
borg FB. 71? brog sordid OB.?
borr stolz, hochmüthig, über-
müthig; „pride insolence; great,
noble" O'lt. — Composita: falgaib
etho(?) borr-buidne FB. 24; mór-
bruth m-borr-biastae 52, 3; adcon-
darc and borr-óclsech LU. 92'' 17.
borrfad N. Zorn; Indignation,
anger O'B. — Sg. Nom. a bruth
ocus a brig ocus a borrfad J^5.46; 79;
Äcc. lasa m-borrfad FB. 44.
boss s. bass.
bossáu Tasche, Beutel; „a
purse" O'B. — inna m-bossán SC. 2.
both F. „hut" Corm. Transl.
p. 25; bothán casa Ir. Gl. 120 —
Sg. Nom. both Hy. 5, 70.
both s. biu.
hra, Augenbraue; PL Nom. du-
bai brai {auf tái reimend) p. 132, 24.
bracht Fett; i. beoil O'Dav.
p. 6; Corm. p. 2 anforbracht. —
Sg.Nom. bracht, Gl. i. saill Oss. III 4.
brachtach fett. — ferba bracht-
chi brothlochi FB. 68, 2 (i. methi).
— Vgl. anbrachtach mager.
brafad „a twinlde" O'Don. Suppl.
— Sg. Acc. la brafad súla „in the
twinkling of an eye" FA. 17; 31.
bráge Hals, Nacken; Collum,
cervix Z^. 255. — Gen. don uball
bragat Gl. 131 zu gurgulioni Gild.
Lor. 48 {„to the apple ofthe throat"};
féthi do braget Sc3I. 14; brissiud
bragat TE. 9; Dat. fo bragait ind
eich Gl zu Hy. 5, 50; a da cois nam-
mycci fo brágid ScM. 18; don bragait
Gl. 129 zu gutturi Gild. Lor. 48;
Acc. bragit FB. 57; co tarat a di
laim imma bragit FB. 31; 61; 86;
TE. 10, c; triat bragit ScM. 14;
PI. Dat. i m-brágtib FA. 22; 28.
braich s. mraich.
arg-gat-brain SP. I 1?
bráid F. theft O'B. — Sg. Gen.
braite s. 1. clithar.
hrsmBabe, i. fiach Conw.j?. ß.—Sg.
Nom. bran carna comramaigi'J5.68,8.
braó mara (broa mara Eg. H.)
Getöse des Meeres? vgl. bro i. nuall
O'Dav. p. 61.
1. bras gross; i. mor O'Dav.
p. 58; vgl. corn. bras grossus Z^. 81.
— Acc. no sirfed . . in m-bith m-bras
SC. 29, 8; PI. Nom. F. a piana it
brassa Fei. Prol. 74 {citirt CDav. l. c).
2. bras „quiek, nimble" O'E. —
Hierher fond-bras FB. 49; _p. 310, 18?
brasse, braise F. „hastiness,
rapidity" O'B.; braise lascivia Ir.
Gl. 36. — Dat. CO m-brassi Fei.
Jun. 19 (i. CO slatra no co solam).
brat M. Mantel; lam-brat bis
tar glúne Gl. zu SG. 172a (^2. 653).
— Sg. Nom. brat gorm crónchorcra
FB. 47; brat dub lachtna FB. 91;
brat úaiue, brat corcra cóicdíabaií
SC. 8; brat caslechta corcarghlan
TE. 3; Gen. bruit úani SC. 13;
broit, broitt SMart. 12; Lat. Hy.
Praef. XII; Dat. cosin brot úanc
SC. 8; issin brutt TE. 3 Eg.; ina
brut p. 131, 17; Acc. brat 'CC. 3;
SC. 48; fian (fain H faon M.) -brat
ScM. 21, 31; in m-brat Lat. Hy.
Praef. II. — Comp, brat-gaiseed
FB. 67; 89. — Davon brattan
„little cloak" Lat. Hy. Praef. II.
bratach M. „ensign, Standard"
O'B. — Sg. Voc. a lig-brataig Liphe
FB. 11.
26
bratán
402
bress
bratán Lachs; Corm. Transl.
p. 23. — Gl. zu iach Hy. 5, 72.
brath, älter mrath M. Betrug-,
Betrügen, Verrath. — Gen. áes
braith „folk of treacherij" FA. 27 ;
Dat. ar in mrath pro proditione
Ml. Col. 301 {Goid.^ p. 32); dia
brath „to hetraij him" SMart. 41 ;
Acc. cen brath SeM. 22, 2?
bráth M. Gericht, bes. das
jüngste Gericht; Judicium Z'^. 238.
— Sg. Nom. brath FA. 14; Gen.
cullae m-brátho Tir. 5; brátha
FA. 24; 29; 30; 33; 34; co mordail
bratha FA. 6; iar fugiull brätha
FA. 14; bretheman bratha 34; do
brethemnas bratha Hy. 7, c; bruth
bratha FB. 46 {vgl. brath i. bruth
ar a teas, mit Besiehung auf das
jüngste Gericht, Corm. Transl. p.2'i);
cen c\eth m-bratha ScM. 22, 4?
Dat. do brath Hy. 2, 36; 52; i m-
brath Hy. 3, s; Acc. cubbráth bis
zum Gericht, für immer Tir. 15;
CO brath Gl. zu Hy. 2, 20; TE. 8;
16; Oss. II 7; FA. 27; 29; 30; iar
m-bráth FA. 27.
bráthir M. Bruder; frater
Z"^. 262; derbráthir [für derb-bráthir)
der leibliche Bruder. — Sg. Nom.
brathair ScM. 7 (braitir H.)\ Gen.
brathar Lg. 10; 16; TE. Q-, 7 Eg.;
ULU.; Dat. dia brathair CG. 1 LU.;
PI. Nom. tri derbrat/iair TE. 14 Eg.\
finnatar bethamain brathir ■ sceo
mbroga(?) SC. 25; no chluintis din
na brathre esium „the brethren then
used to hear him" SMart. 34 {der
Form nach Acc); Gen. triar der-
brathar Gl. zu Hy. 5, 77.
brec bunt, gefleckt; tinctum
Ml. 14 r. ; s. for-brec sehr bunt. —
Sg. Nom. brec a mong SC. 33, 14;
sciath brec béimnech FB. ab; naithir
bémnech brec Hy. 5, e; sochla brec
becaltach (?) CC. 7; Gen. gach dadha
bric TE. 10, 15. — Compos. brec-
lenn bunter Mantel SC. 33, 21; 22;
brec-glassa FB. 45.
brécí^ Lüge, Trug. — Sg.Nom.
ni brec as áil dún immut FB. 61;
brec dorat in ben imond p. 132, 9;
Acc. na taibred cách úaib bréic
imm alaile Gl. zu nolite mentiri
invicem Wh. '21^; tabair brec im
nach n-aile FB. 61 ; fuiris dobertha
brec im nach meraige ibid.
brécaire M. Lügner, vgl. i m-
brecairecht in astutia Z^. 780. —
PI. Nom. brécaire FA. 28.
brécaim II ich lüge. — Praes.
Sg. 1 brego fallo (?) Corm. Transl.
p. 78; PI. 3 brécaire brécait ocus
sáebait na sluagu FA. 28.
brecán „a plaid, a kind ofstriped
or chequered stuff" O'E., von brec.
— PI. Dat. do . . brecánaib FB. 4.
brecht s. bricht.
brecht, für mrecht, varius, di-
versus Z^. 856.
brechtrad für mrechtrad M.
varietas Z^. 856; „to mix or com-
mingle" O'Don. Suppl. — Sg. Gen.
in mrechtraid SG. 197»; Dat. cona
il-mrechtrud cum multa sua varie-
tate SG. 2d^; co m-brechtrad gern
n-écsamail FA. 13; Acc. iarna
brechtrad di gurm ocus chorcr'a
ocus úani FA. 11.
breit ein Streifen Wollen-
zeug? vgl. hréid „a kerchief, a coif;
frieze" Ö'B. — Dat. a breit „from
bridle" Hy. 5, 55 {in der Gl. fo breit);
Acc. dorat ind ingen breit dia hetach
do ma crecht LU. p. 126», 3».
brén stinkend, faul; fetidus
Ir. Gl. 683; vgl. 0 bréinciu a carte
Cr. 34i> {Z-\ 1057). — PI. Nom.
{fem. Form) coin brena „stinking
dogs" FA. 28, lánbrena p. 191, 21;
locha brena biastaide FA. 30; tolla
brena FA. 30 Br.
bréiiaini II ich faule, eitere;
puteo Corm. Transl. p. 138 putte. —
S-praet. PI. 3 ro brénsat compu-
tuerunt Ml. 58a. _ Fut. PI. 3 co
m-brenfat dass sie eitern FB. 6.
bréntu foetor Ml. 2215. — Sg.
Dat. 0 bréntaid SMart. 34.
breó Flamme; i. lassar Gl. zu
Fei. Apr. 15. — Sg. Nom. breo
batses gente (Patric) Hy. 3, 2; breo
orda oiblech (Brigit) Hy. 4, 1; breo
digla (Loegaire) FB. 46. — Compos.
a bethir breó-dcrg FB. 8.
breoaim II ich verbrenne. — Inf.
asbert fria muntir a breoad CCn. 7.
bress gross O'Don. Suppl.
bressa
403
brig
bressa i. bága Fél. Prol. 74.
breth F. Urtheil, Urtheils-
spruch; Judicium Z^. 241. — Sg.
Nom. issi ar m-breth-ni unser Ur-
theil ist dieses FB. 62; 68; 89; ni
bá breth in breth rucad and FB. 74;
ni breth eter am' rucad dun 75;
Gen. hi comartha m-breithe 59;
Dat. a breith Ailella nach dem
Urtheile A's 74; Aec. co tibred
breith do (l^)ind CCn. 7; nir
daimset . . . do Coiuculaind in breth
rod n-ucad do FB. 78, vgl. acht
CO n-daimtis nammá for a breith 76;
lotar i m-breith Conchobair CC. 7
LU.; anaid la breith n-aile FB.
41 Eg.\ PI. Dat. am gíéth i ni-
bretaib p. 327, 32; Acc. concertaim
bretha Ulad p. 327, 34; p. 141, 22.
— Compos. gú-brcth ein falsches
Urtheil, davon gúbrethach.
brethaigiin III ich fälle ein
Urtheil, entscheide. — Praes.
Conj. Sg. 2 mani brethaige-seo
FB. 58. — S-praet. Dep. Sg. 3
brethaigestar FB. 90. — Fut. Sg. 1
brethaigfet-sa FB. 58. — Pass.
Praes. Sg. 3 mani brethaigther hi
Cruachnaib FB. 16. — Inf. Nom.
CO ro glethe a m-brethugud FB. 33 ;
Dat. do bor m-brethugud FB. 57;
dia m-brethugud do Ailill damit
Aüill zwischen ihnen entscheide
FB. 56; bá do brethugud dóib
dodeochatár chuci FB. 66; diar
m-brethugud dait-siu damit du
zwischen uns entscheidest ibid. ; Acc.
ni rodmatár a m-brethugud FB. 56;
dogéna for m-brethugud 66; 75; ro
lámair brethugud FB. 90.
brethemnas M. Bichterspruch,
von brithem. — Sg. Dat. do bre-
themnas bratha Hi/. 7, 6; Acc. dollo-
tor . . a m-breithemnus n-Allella
FB. 42 Eg.
brethnais i. delg 0' Davor, p. 61.
— PI. Dat. di bretnasaib óir ocus
argit LU. p. 23», 33.
bri Berg, i. tulach 0' Davor. p.bl,
Corm. Transl. p. 27, vgl. Bri. — PI.
Gen. rige breg m-bude SC. 33, 35.
bri „anger, wrath" O'B.
bri gach n-accais „every male-
diction" Corm. p. 8.
briathar F. Wort; rerhum Z^.
241. — Sg. Nom. briathar Hy. 2, 54;
7, 31; SC. 18; Gen. bréthre De
FA. 23; 34; Dat. breithir bláith
mit müdem Wort ScM. 21, 22?
Acc. darm brethir hei meinem Worte
SC. 43; 46; dar mo brethir fir TE.
7 Eg.; trea chumbair m-briathair
„in Short discourse" Hy. 5 Praef;
PI. Nom. for m-briathra FB. 29;
Gen. fri sechem na m-briathar sin
SC. 26; ilar m-hriathar m-bláith
SC. 30, 12; ina raithsechaib bria-
thar FB. 29; Dat. co m-briathraib
FB. 21; Acc. hriathra. FA. 2. —
Compos. briathar-cbath WortJcampf
FB. 21 ; briathar-thecosc mündliche
Untertceisung SC. 25 Ueberschrift.
bricht Zauter, Zauberspruch.
— Sg. Nom. suain-bhreacht „a
cliarm which causes sleep" O'Don.
Suppl.; Gen. iar cor do brechta
hi faebur in belae nachdem er einen
Zauber auf die Schneide des Beiles
gelegt halte FB. 77; Acc. cuiridh
bricht indtib (in Krüge mit Wasser)
O'Don. Suppl.; PI. Nom. brechtai
TE. 13 ; Acc. ro chansat . . brechta
Aruidechta ina agid SC. 48; fri
brichta ban ocus goband ocus druad
Hy. 7, 48.
1. brig F. hervorragende
Kraft, Macht, Ansehen,Werth;
valor, auctoritas Z^. 917; brigh i.
firt CDavor. p. 58. Oft in kleinen
Formeln, die den Vers füllen oder
den Beim verschaffen, z. B. ard a
brig, sei CO m-brig. — Sg. Nom.
a bruth ocus a brig FB. 46; 52;
ard a brig ScM. 21, 21; ni fil brig
sin CC. 7 Eg.l arggait arddbrig
SP. V 14? Gen. locharn brige „lamp
of vigour" Fei. Febr. 7; Dat. sét
CO m-brig Lg. 18, 21; déca a chu-
radu CO m-brig SC. 30, 5; Acc. a
bruth OCUS a brig FA. 9 ; in m-
brig nemnig „the poisonotts poioer"
SMart. 18; fo ollbrig do tharisen
SC. 41; PI. Nom. atanaidble briga
„whose vigours are vast" Fei.
Epil. 34; Brigit i. brigait i. isat ait
a briga Gl. zu Fei. Febr. 1 {vgl. brig
aitt etymologi»irende Glosse zu Brigit
Hy. 4, 1). — do brig „because."
26*
brig
404
brog
2. brig- Tträftig, mächtig; vi-
gorosus, virtuosus Z'^. 21 Anm. —
Sg. Nom. sochla brig Becfoltach
CG. 7 Eg.? PI. Dat. dia m-brigaib
báesaib {vorher ebenfalls mit voraus-
gehendem Adj. iccruadaib comraic-
thib) FB. 29; Acc. Fem. eter briga
banespa SC. 28.
hrigaehTcräftig, stark, mäch-
tig; i. uallach 0 Davor, p. 56. —
Sg. Nom. brigach a chert SC. 18;
ni bu cair banchath brigach Hy. 5, 5.
brige in admunemar mo bn'gi
Ily. 5, 98 und 99, nach Stokes
Nebenform für Brigit.
brig-im, PI. 3 brighit i. foillsighit
O'Dav. p. 60.
brise brüchig, zerbrechlich;
i. ab eo quod est priscus, ar is
brise cach crin ocus cach n-arsaid
Corm. p. 7. — PI. Nom. sew-brisca
asalcba má chossa FB. 37.
brissim III ich breche. Oft in
der Bedensart brissim cath for . .
ich liefere Jemandem eine Schlacht,
greife ihn an; mit Weglassung von
cath FB. 94. — Praes. Sg. 3 brissid
FB. 24; SC. 31, 6. — Imperat. Sg. 2
na briss . . mo chride Lg. 18, 37. —
Praet. Sg. 3 na ro bris Gl. zu nath-
combaig Hy. 5, 77; ros briss no ro
ben Gl. zu ros m-bi Hy. 5, 78;
PI. 3 ro brisiset FB. 25. — Passiv:
Praes. Sg. 2 bristir a sciath FB. 67 ;
acht mani brister anfir form FB. 74.
— Praet. PI. 3 na catha aile ro-
briste trena fochun Lat. Hy. Praef. X.
— Infinitiv Nom. is brissiud
brágat TE. 9 Eg.\ brisiud muad
morchatha FB. 52; brisiud for
óenfer FB. 94. — Vgl. aithbristo,
forbrisiud.
brithem M. Richter; judex
Z^. 264; von breth. — Sg. Nom.
in brithem firén FA. 6; Gen. bre-
theman brátha FA. 34; hrithemon
SMart. 19; Dat. dond fir-brithemain
Z''^. 265; Acc. frisiu m-hrithem&in
SMart. 19; PI. Nom. breth emain
gúbrethaig FA. 27.
brithemnacht F. Richten;
Rieht er spr u ch ; Judicium Z^. 805.
— Gen. lasin mes fir-brithemnach-
tae Dse Gl. zu apud examen Dei
Ml. 241», 15; Dat. a brithemnacht
Hy. 8, 8 vor der Verurtheilung
durch das Uebelwollen schwarzer
Teufel?
brithemnas M.dass. — Dat. ar
in brithemnas bratha Gl. zu Hy. 3, 8.
briagu M. Landwirth, Päch-
ter, vgl. biatach. — Sg. Gen. ingen
rig no roflatha no briugad LU.
p. 122», 2; PI. Gen. ingena són dan
inna m-briugad bátárim dún Foj'gaill
LU. p. 122a, X3; Dat. ete?- briuga-
daib ocus biatachaib LU.p. 1231', 27.
bro i. nuall O'Dav. p. 61.
bro „Champion, hero" O'R.
bro FB. '■21 -i
bro Mühlstein, Handmühle;
mola Corm. p. 29 muilend. — Gen.
clocha broon „the stones ofa quem"
Corm. l. c; Dat. demithir bróin
mulind FB. 80.
broa s. braó.
broc s. brog, borg.
brócc F. sutolar, a shoe L\ Gl.
1033. — Sg. Dat. co m-broic Gl.
zu connáib Oss. III 5.
broch-búada FB. 46? vgl. brogda.
broderni dia étach „a hair of
his raiment SMart. 40 ; I%ree Mir.
Hom. p. 38; 114.
1. bróen F. Tropfen, Regen;
pluvia Z^. 31 ; braen aimsire imber
Ir. Gl. 1048. — Sg. Acc. braoin
fhola 309, 12.
2. bróen = brón? broen-derc
ScM. 21, 32 H, brón-derg L.
bróeiiach sor^ewt'oZZ, finster;
braonach „sad, sorrowful" O'R. —
Sg. Nom. fer bróenach dub p. 310, 31;
bróinech dub FB. 51. Vgl. co m-
brón ocus dubu FA. 16.
broeuaim II „I drop, distil"
O'R. — Praes. Conj. Sg. 3 in
spirut nóeb ron bróena Hy. 1, 56;
dia rath ron broena, ron soera
Brigit Hy. 4, 12.
bróenán Regen, Deminut. von
bróen. — Sg. Nom. bróenán fola
SC. 37, 21; broenan fola uaire tria
toeban fodeine Fei. Epil. 351.
brog thromm Temra „Tara's
mighty burgh" Fei. Prol. 165 (broc
trom Laud.), = borg; PI. Nom.
bruig FB. 53 Eg.
broga
405
bruinno
bro^a, brogo s. mrnig.
brogda „excessive, great" O'B.
— Sg. Nom. se borb brogda FB. 37.
Zu mrogaim.
brógene FB. 52?
brogthar Lg. 3, s. mrogaim.
broine prora Gild. Lor. Gl. 49.
Davon bruinech pi-oreta ibid.
broit Gefangenschaft. — Sg.
Äcc. hi m-broit p. 17, 19; da chéd
ele do bhreith a m-broid „ttvo
hundred more toere carried off in
captivify" O'Don. Gr. p. 362.
broiténe F. palliolum Z^. 274,
von brat.
brón M. Kummer, Sorge; Sg.
Gen. gné m-bróin FA. 33; Dat. co
m-brón 16; fo bron na dóiri Gl. zu
Hy. 2, 2 ; Acc. bron Lg. 18, 2 ; Du.
Nom. da bron flatha nime FA. 33.
— Compos. brón-derg ScM. 21, 32.
bróiiach sorgenvoll, traurig;
tristis Z^. 810. — Sg. Nom. brónach
Hy. 5, 28; PI. Gen. na m-ban m-
bronach Gl. zu Hy. 5, 5.
bronnaim II ich verbrauche;
I spend, constime, destroy O'B. —
Praes. Sg. 3 ni bronna Hy. 2, 8
intrans. schwindet nicht? — Pass.
Praet. Sg. 3 ro bronnad FB. 9.
brot M. Stachel. — Gen. aithe
aen-broit FB. 37 Fg.; Acc. berais
in t-arad brot forsan n-echraid
FB. 36 Fg.: PI. Nom. bruit Beitr.
VIII 338. — Vgl. bruitne.
brothach s. bruthaeh.
brothlach „a pit oi- hole made
in the earth, in tchich the ancient
Irish militia used to dress their
meat" O'B. — Gen. ferba bracht-
chi brotblochi FB. 68? Vgl. broth-
lucht i. i talamh bruiter in feoil
sin, lucht i. a coire no brotlach i.
inatar O'Dav. p. 58.
brothracU Lagerdecke. — PI.
Dat. do brothrachaib FB. 4. —
Davon brothrachan sabribarra Ir.
Gl. 180.
brú F. Leib, Bauch. — Sg.
Nom. FB. 22; Gen. fom chriol
brond Lg. 3; 4 (brunn Eg.)\ Dat.
ina broind Lg. 1; fot broind 2; ina
bruinn CC. 6 Fg.; cia fo brú Lg.
3; 4, 10; a brú míl moir Hy. 1, 37;
Dat. oder Acc. tatharla inna broind
CC. 5 (bruinn Fg.)- dorat a láim
. . for a broind Lg. 5; fo a broind
p. 131, 8; PI. Dat. a m-bronnaib
a maithrech p. 19, 38.
brú Rand; border, banJc O'B.
— Dat. for brú mara torren p. 39, 10;
for brii inber mara p. 39, 11; for
brii Inbir Cichmuini p. 131, 27; for
brú in broga p. 132, 17; rén for
brá Lg. 17, 11 L.?
bruach Band; margo SG. 61»
(ZK 22); Ir. Gl. 947. — Dat. i m-
brticb na haband TBFr. p. 146, 14;
bruuch 16.
da brúad Gen. Du., cechtar n-ai
a da briiad p. 310, 27 jede ihrer
zwei Augenbrauen. F</i. bra, brai.
bruehtaim II eructo, vomo; bracht
i. sceith O'Dav. p. 58. — B-praet.
Sg. 3 bruchtaib O'Davor. l. c. —
S-praet. Sg. 3 brúchtis CC. 6 Lü.
bruden, bruiden F. Hof, Pa-
last, bruden Da Derga „the Court
of Da Derga". — Sg. Nom. bruden
ScM. 1; Gen. i n-dorus bruidni 5;
Dat. isin bnüdin 1; Acc. isiu m-
bruidin 5.
brugi, bruig s. mruig.
brugachus M. Pflicht eines bru-
gaid, Gastlichkeit. — Dat. ar
brugachus FB. 33.
brugaid M. Wirth FB. 33, vgl.
briuga.
brui i. dermat (oblivio). — Fut.
PI. 1 ni bruifem annuallsa „we
shall not forget their acclamation"
(Fei. Prol. 301) Three Ir. Gl.p,121.
brúim ich zerschlage, zer-
quetscJie, zerbreche. — Praes.
Sg. 3 bruid idnu SC. 31, e {con-
tundit, Stokes Bem.^ p. 13). —
Praes. der Gewohnheit Sg. 3 nos
bruend iat FB. 67 (bruigend Fg.)
— Pass. Praes. Sg. 3 brútir (lies
brúthir?) a gai FB. 67. — Vgl. ro
frith-bruid i. ro obustair stiess zu-
rück, „refused", SMart. 14.
bruine, bruinech s. broine.
bruiuneilf. Brust, PI. Brüste.
— Dat. ossa bruinni TE. 3 -Egf.;
don bruinde Gad. Lor. Gl. 200
pectus; Acc. dar a ucht-bruinne
TE.l-S Fg. ■ ar a bruinni ScM. 16 ;
bruinnechur
406
búaid
PI. Bat. for a bruinnib TE. 3 Eg.;
arinni biatlias náidenu for a bruin-
dib i. suis mamillis Corm. p. 7
bruinnech; co n-ór fria n-uclit-
brunnib SC. 40; Ace. tar bruinniu
ógse super mammas virginis 311. 144^
(Z"^. 653). — Davon bruinnech i.
máthair O'Dav. p. 56, Corm. p. 7.
bruinnechur Brust? — Sg.
Dat. heó óir intlaide uassa bán
bruinnechur FB. 51; p. 310, 32.
bruit Lg. 2 {in Eg. zu lesen
bruid it cluasaib)? etwa O'Beilh/s
bruid „Sharp, keen, pointed"?
bruith Kochen. — Dat. dia
m-bruith p. 41, 10.
bruithemna FB. 91 Eg.?
bruitne Stachel p. 311, 4. Vgl.
brot.
brulig Lg. 19 Lc , wohl dissi-
milirt aus brúrig. Vgl. brúiUe „a
fragment" O'Don. Suppl.
brúre? vgl. bruireach „a frag-
ment" O'B. — Acc. co n-derna
brúrig dia cind Lg. 19.
1. bruth Gluth, Wuth, „a glo-
wing mass" StoJces zu FA. 21. —
Sg. Nom. FB. 30; 85; mor-bruth
m-borrbiastae 52; bruth brátha 46;
bruth n-gene 30 {„gnashing of the
mouth" On the Mann. II 372);
bruud gine LJJ. p. 73; brud n-geme
LU. p. 125'', 3; lond-bruth loga
ScM. 15; FB. 48; bruth matho 52, 7;
a bruth ocus a brig 52 ; Gen. do
dibdúd a brotha SC. 36; do tlathu-
gud a m-brotha FB. 54 ; ar thrommi
a bretha ocus a neirt 88; Dat. on
bruth a fervore Corm. Transl. p. 11
ferg; cosind brud cum vi Z'^. 641;
Acc. a bruth ocus a brig FA. 9;
ri ro-bruth romór SC. 30, 11; PI.
Acc. a súli amaZ bruthu tentidi
FA. 21 (brutta LBr.). — Compos.
bruth-loiscthi FA. 30 LBr.
2. bruth i. seim gae no gaisgi
CDav. p. 56. — Hierher bruth-
damna FB. 91?
bruthach glühend, heiss. —
Sg. Nom. brothach Hy. 5, 48 (i. te);
PI. Gen. na n-ocht biast m-bruthach
FA. 22.
bruthe Brühe, s. en-bruthe.
bruthuaigim furo Z\ 435.
btlachaill M. Hirt; bóchaill i.
cail coimetaige na m-bo Corm. p. 7;
bóchaili bubulcus SG. 58^ [Z'l 23);
buachaill bó id. Ir. Gl. 583 ; b. muco
subulcus 584. — Sg. Nom. buachail
p. 40, 15 ; Gl. zu ara 20.
búad FB. 11, zu lesen buadacÄ?
búadach siegreich; inna m-
buadach victorum Ml. 21d {Z'\ 22).
Vgl. Lóegaire Biiadach. — Sg. Nom.
Brigit buadach Hy. 5, 1; 94; Con-
chobar b. ScM. 21, 9; cath-buadach
CC. 1 LU.; cur cáin cath-búadach
FB. 70; Fedelm Findchóem chruth-
búadach 22; Gen. fochich curad
crechtaig cath-buadaig ScM. 15;
Acc. curaid cáin crechtach cath-
buadach SC. 42; Voc. a cath-bua-
daig Breg FB. 11; PI. Gen. miad
curad cath-buadach SC. 38.
búadartha turbatus, vgl. biia-
draim. — Sg. Dat. din t-sruth
buadarthu de turbulento rivo Ml. 2^' ;
PI. Nom. it búadartha na pecdaig
FA. 14 (buaidertha LBr.).
buadgeltoch FB. 22 Eg. eifer-
süchtig auf Sieg {vgl. gcaltach
„fearful, jealous" CB)?
búadirse FB. 30 turbulentia?
buadraim II turbo; buaidhrim
„Ivex, disturb" CB. — Praes. Sg. 3
rel. buadres in fis Gl. zu Hy. 6, 13.
— Praet. Sg. 3 ro buadir in rograd
hi SC. 44.
bilag'eltach, vgl. bo-geltach i. fer
fogelta a bu a faithce ar cach
nach déisetar coin allta ime H. 3.
18 p. 16 {Mann, and Cust. III 521).
— PI. Nom. tri búagelltaig Breg
„itinerant cotvkeepers" 0' Curry,
Mann, and Cust. III 77.
búag-eltach FB. 22 (búaigeltach
H), nach Eg. in búadgeltach zu
ändern?
buaibteeh i. uallach {übei'müthig)
O'Dav. p. 58, vgl. bubta i. bagar
{Drohen) ibid. p. 56, rem-bubtadh
„forethreatening" Corm. Transl.
p. 143 robuth.
búaid N Sieg; victoria Z^. 238.
— Sg. Nom. FB. 30 ; in buaid dorig-
nius no in bet SC. 38, 2 ; bi'iaid cles-
samnachta, b. m-biianfaig, b. fidchel-
lachta, b. n-airdmiusa, b. fastine,
búaidech
407
bxidech
búaiíl céille, b. crotha {die Dinge,
in denen Cuchullin alle anderen
Männer übertraf) LU. p. V2,V>, 29
{rgl. unten PI. Acc); Gen. dán
búada Hy 5, 101; coibliud buada
FB. 24; gáir búada 64; cend m-
buden m-búada SC. 15; altfad m-
brochbúada FB. 46; comliid marc
m-búada 53; almai enlathi liith-
biiada p. 310, s; lin m-band m-
balc-búada FB. 22; buille balc-
biiada 47; Dat. iar m-biiaid FB.
47 : 89 ; Äce. ruc . . buaid ind óenaig
FB. 66; ni bertais buaid dib Lg. 8;
Voc. a buaid u-oc n-Ulad FB. 8;
PI. Nom. batár búada imda fair
LU. p. I21i>, 28; Gen. lin a buada
FB. 22 (buad Fg.); Acc. ar issi
coiigab na sé buada fo7TÍ i. buaid
crotha, b. n-gotha, b. bindisso, b.
druine, b. gáise, b. n-genso {die
Dinge, in denen Emer alle anderen
Frauen übertraf, vgl. oben Sg.Nom.)
LU. p. 122a, 17.
búaidech = búadach enthalten in
cruth-buidech FB. 22, 3?
búaignech i. escra {„a vessel")
Corm. Transl. p. 27.
buaighnech ein i. buaibtech i.
uallach O'Dar. p. 58.
búaignig'e ? is menmarc ban búai-
gnigi FB. 68, 13 (buaidgnige Fg.).
Vgl. etir iallaib ban buágnithi LU.
p. 124^ 18.
búain s. boug-aim.
búal Wass e r Corm. Transl. p. 26.
búalaim II ich schlage. —
Praes. sec. Sg. 3 no búaled i?. 310, 1.
— Inf. oc á m-búalad FA. 26^
día bualad SC. 8.
1. baall i. leighius; luidh Cucu-
lainn dia buall isin uisci O'Dav.
p. 61.
2. buall Buckel, Knopf? vgl.
boU „the boss of a shield" O'R. —
PI. Dat. sciath eo m-buallaib óir
budi SC. 37, 16 (buailid H.).
búan dauernd. — Sg. Nom.
is búan in bes SC. 33, 24:; buan
bangleo Oss. II 3. — Compar. cid
is buaini for bith „what is the
most dtirable in the icorld" O'Don.
Gramm, p. 380. — Compos. énlaith
búan-blaith SC. 33, 16.
búanaind FB. 24? schwerlich zu
Buanand niuimme na fiann Corm. p. 5.
búaníach vgl. buanacht „military
Service" O'Don. Suppl.; buanadh
„permanent soldiers of the hings
ofErinn" Keat. bei 0' Curry, Mann.
and Cust. II p. 379. — Gen. biiaid
m-biianfaig s. buaid.
búar 3L „cattle of the cow Tcind"
CR. — Sg. Nom. buar agus bó-
tháinte „Mne and cattle-herds" Torr.
Dhiarm. p. 170; Gen. búair s. 1.
clithar; PI. Nom. na buair agus na
bótháinte Torr. Dhiarm. p. 204.
bud FB. 54 Fg. u. ö., spätere
Form für bad, s. biu.
1. bude, bulde gelb; flavus
SG. 14a (^2. 765); Ir. Gl. 803. —
Sg. Nom. mong buide SC. 33, 4;
folt find-budi p. 131, 20; Gen. óir
buidi Lg. 18, 27; SC. 37, le; FB. 45;
be fuilt buidi Lg. 4; Dat. co fult
budi SC. 33, 26; Voc. a Emer an
folt-buide SC. 44, 11; PI. No7n. súili
cichurda budi FB. 91; Gen. rige
breg m-bude SC. 33, 35; Du. Nom.
da triliss or-buidi TE. 3; da n-all
dron-budi p. 310, 30.
bude connaill JV^ame einer Seuche,
die um 6G5 Irland verheerte, vgl.
buidechair. — teidm mór doratad
ior firu hErinn i. in bude connaill
Hy. 1 Praef; Acc. ar in m-bude
connaill Gl. zu Hy. 1, 6.
2. bude, buide Dank. — Sg.
Nom. ni buide frit ScM. 14; Gen. iar
n-atlugud buide Lat. Hy. Praef. V;
Acc. atlaigthe bude Hy. 2, 49; beir
buide n-anacuil ScM. 20; berim
a buide ritt a De „I give thee
thanks for it, 0 God" Stokes, Tliree
Mir. Hom. p. 96, 10; ni tullim budi
do neoch p. 328, 12; p. 142. 9.
budeeli dankbar, zufrieden;
contentus Ml. 2d (Z^. 810). — Sg.
Nom. am buidech-sa p. 40, 15; ni
dam buidhech dom cheill fein nicht
bin ich mit meinem eignen Sinne
zufrieden TE. 9, 23; ba buidhech
in ri dia mnai TE. 14; cruth-buidech
FB. 22 für -búaidech = -búadach?
PI. Nom. ban buidich simus grati
Wb. 29b (Z-Í. 495); budig ScM. 4;
FB. 56 (buide Fg.); 79 (buide Fg.).
budecht-sa
408
cach
bttdecht-sa s. fodecht-sa.
buden F. Seh aar. — Sg. Nom.
FB. 7; Gen. comarbse buidne SC. 17;
Dat. do cach budin FA. 9; i m-
budin Lóegaire FB. 8; Ace. im
budin FB. 10; 11; PI Nom. buidne
FA. 6; buidni ban SC. 31, i; budwa
FB. 20; Gen. cend m-buden m-
búada SC. 15; idnu buden m-báeth
SC. 31, 6; ri.. buden 34, 2; Dat.
ho buidnib copiis Ml. 34c; Acc. sech
buidne Gl. zu sech drungu Hy. 4, 3.
budichass Lg. 4 blondlockig?
Vgl. saltriasa {eine Art der Kahl-
JcöpfigTceit) i. asa firmhullac/j, msel
tairside, co m-bi a chassi buide
ina mvAlacTi amail sáil duine tre
assa Corm. p. 39 ränge.
budigim III ich danke, bin
zufrieden. — Praei. /S^. 5 budigthe
TE. 14 Fg., vgl cobarthe.
\)ug i. lubh gorm no glas risa
samailtear suil lahios gorm no glas
O'Cl. {aus CB.), eine blau oder grün-
lich aussehende Blume ; glaisithir fri
buga „green as the hyacinth O'Don.
Gr. p. 120; ba glaissigtir fri bughai
cechtar a da sulu TE. 4 Eg.
buid Oss. II 3?
buidechair die Seuche, welche
um 665 Irland heimsuchte, vgl.
bude connaill. — Sg. Nom. Hy.
1 Praef.; Dat. 0 erlösend no a
buidechuir Gl. zu uridine Goid.^
p. 70 {LHy.); Acc. ar in m-buide-
chair Hy. 1 Praef.
buille s. bulle.
buim, boim N. „a morset" O'Don.
Suppl. — PI. Nom. bommand ega
Bev. Celt. III 177.
buithi^. 143, 3 s. biu, Part, necess.
búirg s. borg.
buithig p. 140, 11?
bulle, buille Schlag. — Sg.
Nom. ro boi tra builli dar ó ScM. 18?
Ace. dorat cach buille dib dar sroin
a cheile riam ScM. 6; PI. Dat.
honaib buillib colophis Tu/r. Gl. 92;
alaphis 93; Acc. beras buille balc-
búada tar átha FB. 47; fris m-ben
lúthu láth-bulU FB. 51; p. 310, 33.
bullech schlagend; „that gives
blows" O'B. — Voc. a balc-bulüg
Breg, a brúth-bullig Midi FB. 8.
bunilf. Wurzelstock, Wurzel,
das untere Ende; „root, stock,
bottom" O'B. — Sg. Nom. is bun
cruinn mair SP. V 13 ; Dat. i m-bun
na gabla FB. 92, vgl. oc bun na
gabla {so zu lesen für agabla)
C Davor, p. 57 bun; beim na gabla di
bun óenbéim Abhauen der Gabel vom
Wurzelstocke mit einem Hiebe LU.
p. bS^, 1; do bun chraind FB. 81 (buain
Eg.)\ i m-bun cacha finna FB. 27.
buiiad N. Ursprung, Grund-
lage; origo Z'^. 223 ; „family, stirps"
in the northern half of Ireland,
O'Don. Suppl. — Sg. Nom. is búnad
prímda SP. V 13; Gen. fich bunaid
„a hereditary feud" CCn. 5; issi
ro bo dun arus bunaid do das war
die Burg: sein Stammsitz ibid. 8.
buusach F. Zweig. — Ace. fo-
chartatar . . bunsaig corriisc dub
einen Zweig mit seliwarzer Sehale
LU. p. 23^ 27.
bur FB. 41 Eg. u. ö., spatere
Form für bor, bar, far euer.
biirbe, burpe F. stultitia Z^. 60.
Vgl. borb.
búredach, vgl. búireadh „roarmg,
bellowing" O'B. — Nom. atchiu
flaith n-árd n-airegdae asa bith-
buillech buredach LU. p. 91», 3;
Dat. F. fot broind biiredaig Lg. 2.
búrithar, búirethar Lg. 4, 10,
ibid. 2 Fg., clamat {3. Sg. eines
Praes. Dep.)7
burriHf. aelown, a boor O'R. Dazu
CO tech m-buirr in broga p. 328, 23?
a bus s. foss.
c
ca Pron. interrog. quid, ubi
Z^. 356, in cate ubi est SC. 15.
ca Oss. III 5 für co a.
ca, ca für ocá, oc á FA. 2 LBr. u. ö.
cabsaideclitSC.42s. cobsaidecht.
cace F. excrement Ir. Gl. 1075.
— Sg. Gen. issin otrach cacae
FB. 25 Eg.
cach, cecli Pron. indef. adj. je-
der; quivis Z^. 360; später gach. —
cach
409
cách
Sg. Nom. cach cosnam ScM. 22, 7;
i>.132, 26; CC. 2; SC. 5; 27; p. 310, e;
311, 26; FB. 65; 91; cach súil di
G?. zu Oss. III 7; cach núa SC. 43;
SP. V 12; gach CC. 3 £■</.; cacÄ ni
SC 34; F5. 32; cach n-eólas SC. 43;
cach gnáth ibid.; atraig cach fer
dialailiu Lg. 1; FB. 28; cach fer
dib FB. 80; cach óen cheól FA. 10
(cecÄ LBr.); FB. 44; cach oen fil i
tir inna náeb FA. 4 (cech noem LBr.);
cech noeb Hi/. 1, 19; p. 40, í3; 17;
42, 6; 132, 25; 169, u; SC. 5; 45, 22;
cech ni SC. 48; ^). 39, u; cech
n-amreid J3y. 1, 34; cech n-derg
SC. 43; cech n-écmais ibid.; cech
ard ibid.; atraig cech fer dib dia-
lailiu Lg. 9; cech bó ocus cec7i
mil ro chluined, nombligtis . . uadib
Lg. 8; Sc3I. 9; cach ben u/tid cech
ben hinter einander SC. 5; afe
Nom. ist wohl auch zu fassen: Dia
dim cech soeth doringba Hy. 6, 9.
— Gen. zeigt für Masc. und Neutr.
keine Flexion: catha cach thedma
Hy. 4, 4; TE. 1 Lü.; 2; FA. 15;
adaig cach raithi p. 311, 27; cluas
cach bi Hy. 5, 24; p. 328, 4; 5;
gac/i triuin p. 142, 3; TF. 10, 15 ; for
rinn cech dúail TE. 3 Fg.; FA. 35;
/SC. 32; p. 309, 33; cét cach mil
TE. 10, 17; cech oen chlúi p. 191, 17;
cech fir no marbtais SC. 2; Crist
i cridiu cech duine immim rorda
Hy. 7, 58; i n-gin cech oen ro
dorn labrathar ibid. 59; domm air
fiado cech thratha Hy. 6, le; tri
úara cach domnaig FA. 30 LU.
{die fem. Form cecha LBr.); Fem.
cacha hóen-anma FA. 14 (cecha
LBr.); FB. 65; cacha huilc FA. 21
(cecha LBr.); cacha datha FA. 11;
i n-óe cecha breclenni SC. 33, 22;
FA. 21; cecha óen-claisse FA. 10;
óenaig na samna cecha bliadna
SC. 1; dogre's cecha samna 2; do-
beread leth toraid cecha fecais esti
p. 40, 32; am din gach dochruiti
p. 142, 2; cec7t nona ScM. 20 {vgl.
O'Don. Gramm, p. 381). — Dat.
cach, cech bei M., N. und F.: do
cach aird FA. 6; 33 {cech LBr.);
SC. 33, 20; do cach fir dib FB. 56;
as cach ing Hy. 1, is; ria cach
laech FB. 23; in cach coire ScM. 1;
Oss. II 10; FB. 81; binnithir cach
ceól FA. 2 {cech LBr); 11; 14;
FB. 32; SP. II 3; Lg. 17, 15; do
cach budin FA. 9 (cech LBr.); ria
cach mnái 2«^-B. 22; 23; do gacÄ
blicht TE. 9, 7; ar gach feib p. 142, 5;
as cech sét Hy. 2, 61; lias cech
Isech FB. 22; ferr cech náth Hy. 5, 94;
do cech oen FB. 11; cach oen lau
SP. II 15; cach dia TE. 9 LU.; 11;
cech oen aidchi Lg. 16; cech inbaid
Hy. 4, 8. — Acc. cach n-, cech
n- für M., N. und F. (bisweilen
auch ohne das n-): cach n-áth
FB. 23; cach n-accobor TE. IBLÜ.;
im cac7i n-imguin Lg. 12 ; SP. V 4;
FA. 26 (cech LBr.); 34; gach n-
eirr id 2) ■ 142, s; CC. 1 ÍJ^. : ar cech
n-ernbas Hy. 6, 14; 15; 7, 39; 43;
fri cech tress Hy. 1, 4; 5, 17; 7, 49;
ar cach \6 Oss. II 9; gach TE. 7 i?^.;
for cech leth FA. 21; i^. 131, 17
(cach); 133, 5 (cach); cach leth no
théged p. 130, 23 {oder Nom.?);
ebenso cech mod Gl. zu nach mod
Hy. 5, 17; nach dem Comparat.:
as trommu cach n-osnaid FB. 20;
auch bei Zeitbestimmungen ausser
dem Gen. und Dat. der Acc. {oft
kaum unterscheidbar) : cach n-aidchi
p. 130, 23; FB. 56; 80; cach n-aidche
ocus cach lái FA. 26 {cech dia LBr.);
cech n-aidchi Hy. 2, 30; gach lai
TE. 13 Fg.; cech laa Lg. 12; cach
trath Oss. II 9; ohne n-: slucit
cach anmain FA. 20; SC. 30, 7. —
Du. Acc. vor da; eter ca.ch da en
zwischen je zwei Vögeln CC. 2;
FB. 27 ; eter cach da claiss FA. 13
(cech LBr); eiir cech da dorus
ScM. 5.
cach Pron. indef. subst. Jeder;
quifis Z'^. 361. — Nom. doroich
cach ScM. 10; SC. 2; 27; 41; ar
(or) cach sagte jeder ScM. 11; 12;
13; 14; cach dib Lg. 8; Sc3L 6;
p. 145, 13; SC. 4; FB. 74; corri-
acht cach araile ScM. 18; F5. 40;
65; cach a chele SP. II 13; ocus
cach olchena CC. 1 LU.; FA. 5;
10; SC. 33, 33; cach se dib FB. 45;
cach uadib Hy. 2, 62; cach rod gab,
cach ro chuala Hy. 5, 102; 103; in
cacha
410
caílle
cach (i. cech oen) dos fuc do bethu
Hy. 2, 36; cach thucai Hy. b, 85?
Gen. li siila cáich FB. 23; a gais-
ced úas gaiscedaib caich FB. 68;
ocus caich archena FA. 29; ocus
in chäich o tudchad SC. 20; Dat.
do chách SC. 2; 18; do cach
Hy. 2, 33; 5i; FB. 54; ocus do
chach olchena SC. 20; for cach fil
indi Hy. 1, 5o; Acc. atchiam cach
for cach leth p. 133, 5; sech cach
FB. 54; 59; 62; ri cach SC. 33, 27;
FB. 23; for cach n-ái FB. 30; fri
cach se FB. 20. — Idiomatische
Wendungen: „cinnus atai indusa
a cach deit?" . . „iss messa a cach
ar cach ló ocus ar gach n-aidhqi"
TE. 7 Eg.\ is ferr a chach ito-sa
SC. 28. Zu vergleichen ist wohl:
bit messa assa messa Gl. zu se-
ductores proficient pejus Wh. 300
'{„erunt pejores atque pejoresZ'^. 277);
ferr asa ferr Gl. zu de die in diem,
renovatur anima Wb. 15«. — In
folgenden Stellen fehlt das Länge-
zeichen, und könnte daher das ad-
jectivische cach vorliegen : córa cach
duit rochalma TE. 10, 2; cruth {zu
lesen cruthacÄ?) cach co hEtain,
coem cach co hEtain TE. 5 Eg.
{schön ganz wie E.?). Vgl. is ard
cech recht co himchim SC. 45, 22.
caclia, ceclia wie gross auch,
wie viel auch. — bes cot midfider
cacha bé dim airddi FB. 92 (ca-
chambe do airdi Fg.); ni fordámair
trá a bruth cacha raba di mét a
thorse cen techt do descin FB. 85
(ce ro bai do meit a toirsi Eg.).
Ebenso cecha dernai do fertaib
Gl. zu Hy. 5, 41.
cachraniiair für cach iar n-úair,
nach CDon. Gramm, p. 381 fiXr
cach re n-úair „each second hour".
— cachranúair . . inn úair aile FA.
24 ; 28 {abwechselnd die eine Stunde
. . die andere Stunde).
cachti?. 127, 26; 27 {TE. 13) lies
cesi oder cesc.
cacht „a maid servant; confine-
ment; bonds" O'B.; i. cumal no
innilt O'Dav. p. 62. — Acc. buáid
cen cacht SC. 34, 7.
caehtaim II ich nehme ge-
fangen; „I impound, confine"
O'Don. Suppl. — Praet. PI. 3 con-
dot chachtsat SC- 28, 3.
cáem s. c6em.
cáer bacca Z'^. 30; cáer fínem-
nach uva Ir. Gl. 267.
cáera Schaaf; Gl. zu 6\ Corm.
p. 33, Z\ 259. — Gen. súíl chái-
rech Lg. 19; cro caerach ovile Ir.
Gl. 851 ; PI. Gen. oc ingaire chae-
rech p. 42, 34; Dat. di cháirib Tir. 6;
Acc. argairt . . coercha Hy. 5, 33.
caer-thann M. Vogelbeer-
baum, Eberäsche. — Dat. do
Chserthiund Chiana da dam FB. 36.
cái, cói Klagen; lamentum Ir.
Gl. 770. — Dat. oc cóí TE. 13 LU.',
oc cói ocus ic dogra FA. 26; do
rurmis dam brón fo chái Lg. 18, 2
{reimt auf tái).
caicait s. cóeca.
Cáid heilig; sanctus Corm.p. 11 ;
i. úasal O'Dav. p. 66, 70, 72. —
Coemgen caid cain Fei. Jun. 3,
vgl. die Anm. zu Hy. 5, 20,
caid Oss. I 12 {„hard" O'C,
„wild" Süll.)?
caidche, coidche immer; always,
ever CB., O'Don. Gramm, p. 266.
— caidche FB. 17; chaidche Lg. 12;
coidchi Hy. 5, 30 {die Erklärung
CO oidchi ist wohl nur etymologische
Spielerei; auch O'Beilly's „caidhche
fine calm loeather" toird wohl nur
aus dieser Stelle geflossen sein!).
cailc F. Kalk; creta Ir. Gl 6S.
— Gen. amal bed óenchloch calca
LU. p. 23a, 24; Dat. di cailc na
sciath FB. 15.
cailciu F. „a small shield" O'J?.
{die Schilde wurden mit Kalk oder
Kreide weiss gemacht, vgl. FB. 15?).
caill F. Wald; coill silva Ir.
Gl 115. — Gen. caille Fochlad
Hy. 2, 16; iar cuairt chaille Lg. 17,34;
Dat. i caill cháid Oss. 1 12 ; do chaill
Hy. 1 Praef. {s. immaire"); a caille
Fochlad^. 19,39; asin caillidi).46,24;
Acc. fon caillid p. 46, 26; PI. Dat.
hi cailtib FB. 35 (coilltib Eg.). —
Davon caillteamhuil Silvester Ir.
Gl. 1061.
caille F. Schleier. — Gen. inna
caille Gl. zu Hy. 5, 15; Acc. cen
caillech
411
eairdes
ohaille for a ciunn Gl. zu non velato
capite IFb. 11c (Z*. 655); caille
Hy. 5, 15.
CAillech F. Nonne; anus Z'^. 811;
von caille. — Sg. Nom. in chaillech
Hy, 5, 97; p. 43, 13; u; Acc. in
caillig comail Hy. 5, 39; Hu. Acc.
fail di chaillig irriched Hy. 5, 105.
cdim s. cóem.
cáime s. cóiine.
cáin schön, freundlich; bonus
Z^. 30 (ecain indecens ibid.); geht
öfter dem Subst. voraus, s. unter
Compos. — Nom. Cathbad cóem-
ainech cáiu Lg. 3; citmthach cáin 56;
fúan 18, 19; 'FB.io; 51; x>- 310, 31;
cruth S'C. 40; FB. 22; 23; cur 71;
lia cáin cermnae FB. 48; folai chain
TE. 3 Fg.; delb FB. 24; is cáin . .
in t-samaisc Lg. 9; CG. 2 (aluinn Fg.);
FB. 42; cid cáin lib in laechrad
Lg. 17, 1; 2^- 132, 17; cain forgall
Hy. 1, 02; cain bai fri lobru truagii
Hy. 5, 9 ; f ír-cháin fáilti TE. 5 Fg. ;
Gen. am ben-sa curad cain FB. 30;
Dat. CO mid chollan chain Lg. 17, 5?
Acc. curaid cain SC. 42; Voc. a
CM chain SC. 45, 21. — Adv. cain
ro gnata bene acta sunt Ml. 39»;
inna cain tinscantai bene coepta 131c;
cain temadar Hy. 1, 2 (i. alaind);
cain feid a rose FB. 24; cain
fúalaing ibid. — Compar. cainiu
srath Lg. 18, 13; énlaith ba cáini
SC. 3. — Compos. cain-chomrac
LU. p. 121a, 29; cain comram FB. 71;
cain tarb tniithach ScM. 15; ina
chain cnis FB. 24.
cain F. Gesetz; „a Statute lato"
O'Don. Suppl.; davon verschieden
cain emenda, i. e. damni reparatio,
Ir. Gl. 98? — Nom. cain óis, . .
éra, . . airlice SC. 26 ; is hi tra cain
bói an inbuid sin la Bretnu Corm.
p. 30 Mogheime; Acc. ro la cain
forsna clanna Hy. 1, 54; PI. Nom.
cána O'Don. Suppl.
caindúthrachtach loohlgesinnt.
— PI. Acc. aurfoemaid . . na cáin-
duthrachtaig p. 170, 7 {der Form
nach Nom.).
caindel = Zai. candela; coinnill
Ir. Gl. 44. — Sg. Nom. caindell
SC. 33, 12; Gen. cind óen-chainle
FA. 13 (chondli LBr.); cainllo Gl.
zu les Hy. 2, 55 ; PI. Gen. i n-delbaib
prim-cainneli^.'1.13(-choindelIyJBr.);
Dat. dina cainlib sin FA. 13 (cond-
lib LBr.).
caindleóracht in tige FB. 92,
Erleuchter des Hauses zu sein?
Abstractum von caindlóir cande-
larius Z\ 781 {Wb. 31^ Gl. zu
Onesimum acoluthum).
esiingel 31. c an c eil i , die Schran-
ken; caincell a eancella i. cliath
{„hurdle") Corm. Transl. p. 46. —
Sg. Gen. forsna crunnu caingil sin
FA. 13, vgl. crand-caingel i. crann-
cliath and-sin i. cliath isin crann
eter laocha ocus cleirct fo chos-
mailes ro m-bui fial Tempuill Corm.
Transl. l. c. — Vgl. cro-chaingel.
for cáini FB. 22 lies forcäini.
cáinim, cóiuim III ich tveine,
beweine, beklage. — Praes. PI. 3"
rel. innani chóinte Gl. zu deplo-
rantium Ml. 29^. — Praes. sec. do
cháineth for a chatraig FB. 80. —
S-praet. Sg. 3 cóinis TE. 12 LU.
— Pass. Praes. Sg. 3 cainhV CG.
4 Eg. — Inf. cáiniud to lament
Corm. Transl. p. 32; Dat. oc a
cáiniud FB. 70.
cáiute „a satirical poet, a sati-
rist" O'Don. Suppl; Corm. Transl.
p. 31. — Nom. ban-chainte Lg. 6;
PI. Nom. mna aupthacha ocus cánti
FA. 27 {„slanderers"); 29 LBr.
cair Hy. 5, 5 (ni pu char Fr.)'i
cair i. cinnas O'Dav. p. 64.
cair Lg. 17, 37 für c6ir.
cairb „the cheek, jatv" CB. —
Sg. Gen. a carbui Gl. zu a cuill
Oss. III i Ed.^
cairche O'B., caireeth i. mibe
erbaill O'Dav.p. 65, das Haar des
Schwanzes. Vgl. casschairchech.
cairde F. Freundschaft; pac-
tum South. Ps. 56i> (Goid.-^ p. 59).
— Sg. Gen. ni forcraid cairde FB. 56.
eairdes 31. Freundschaft; eair-
des no dluthad pactum Gild. Lor.
Gl. 49. — Sg. Nom. TE. 16; ol is
frit mo chairde „for icith thee is
my eovenant'^ Fei. Epil. 533; Acc.
asluindmeit ar cardes fris in hac
laude Gl. zu Hy. 1, 15.
412
caire .F. Tadel. — Acc. in cairi
Gl. zu notam iniquitatis Ml. 28c, e;
cinid fil chairi linn Ml. 30a, 2 {Gl.
zu nos alienos a culpa).
cäirech Lg. 19 s. cáera.
cairi gim III ich tadele. —
Praes. Sg. 1 Dep. no chairigur
vitupero Z^. 438 ; 5 cairighid . . fair
fein inni sin TE. 6 Eg.; PI. 3 Dep.
ni ros cairgetár imó pecdaib FA. 28
{als Perf.). — S-praet. Sg. 3 cairigsi
{so zu lesen für cairigius?) a mewma
Ailül es tadelte ihn sein Sinn, den
Ailill [das Objeet zweimal ausge-
drückt, zuerst durch das affigirte -i)
TE. 6 LU. — Inf. cairigud repre-
hensio Z'\ 238.
cairm für ce airm {welcher Ort),
mit nachfolgendem relativen i n-
= wo. — cairm i cuala cluas nach
bi Hy. 5, 24; ScM. 11 H.
cairptech M. Wagenfahrer.
— Sg. Nom. SC. 37, 1; Acc. atchiu-
sa cairptech issammag FB. 44;
Gl. zu culmaire 68, 19.
cairpteoracht F. Wag en fahr -
Jeu n st. — Acc. FB. 35 Eg. (cairm-
teoracht LU.).
cairrcecli steinig, von carric.
— Sg. Nom. talam . . cairrcech
p. 190, 33.
CO caisirne p. 190, 34, vgl. casir.
caissle CG. 2 LU., vgl. caiseal
„a hulwarli. a wall" O'R.
caith weise? — Dat. do Chóem-
gen chaith airdirc Gl. zu Hy. 5, 19.
— Vgl. cath und cáid.
cálth, cáithech acus, für für
Z^. 30 ; „chaff" Corm. p. 9 cáithigud.
cáitliigud „depreciation" Corm.
Transl. p. 31; cathiugud i. tathair
O'Dav. p. 67.
caithim III ich verzehre. —
Sg. 3 nad chaithi qui non edit
Z\ 182. — Praes. sec. Sg. 3 nis
caithed Gl. zu nis toimled Hy. 2, 5.
— S-praet. PI. 3 ni ros caithset
p. 41, 15. — Pass. Praes. sec. Sg. 3
ar na caite Hy. 2, 55. — Inf.
Nom. caithem in domuin di fein
Gl. zu Hy. 5, 8; Dat. do cathim
a satha dia eóil SC. 23; dia tomailt
ocus dia cathim FA. 28; Acc. ni
cair in domuin cathim Hy. 5, 8.
caitin kleine Katze, s. cat. —
PI. Nom. tri caittini FB. 57.
calath hart; calad i. criiaidh
O'Dav. p. 65. — Sg. Nom. nir bu
chalad Hy. 5, 8 (i. nir bu gand);
calath cethardu FB. 49; p. 310, 19?
Compos. caladh-gelu a dha glun
TE. 4 Eg.
calca FB. 23 zu colg?
cálethan FB. 50, p. 310, 22 zu
lesen crúalethan {mit Ergänzung
der Abkürzung für ru über dem c)?
calléic s. colléic.
calma tapfer, muthig; fortis
Grild. Lor. Gl. 22, 158. — ro-chalma
TE. 10, 2. — Compar. cia beth
nech bas chalmu and FB. 89.
calmatus M. Tapferkeit, Muth;
strength, bravery O'Don. Suppl.;
vgl. calmdacht militia Gild. Lor.
Gl. 14. — Nom. FB. 79; Dat. ar
calmatus p. 142, 7; p. 328, 10.
cami. re no comrac CDav.p. 64;
i. comland „strife" Corm. Transl.
p. 47 {nach Stokes mittellat. campus,
Kampf).
camail M. Kameel. — PI. Gen.
de finnaib gabur no chamaill Gl.
zu Hy. 4, 11 (s. cilicc).
camm krumm. — Sg. Nom. sron
Cham FB. 37 Eg.; PI. Dat. cusna
findchoelanaib cammaib cum tor-
tuosis intestinis Gild. Lor. Gl. 229.
— Compos. camm-derc strabo, cam-
thuisil casus obliqui Z^. 64. —
Vgl. fo-chamm.
cammaib i. doridisi {zurück, wie-
derum) CC. 3 LU.\ vgl. dobert cam-
mai corrici lár ind lis LU. p. 23i>, 6.
cammaib tamen Z^. 701.
can interrog. Adv. woher. —
can do no cuich a tigerna icoher
ihm, = tooher er komme FB. 38 Eg. ;
can deit . . ocus can doUot TE. 5 Eg.;
can do deochaid no cid dochóid
p. 132, g; cia deochaid no can don
luid SC. 12.
cangen, caingen F. Handel;
Geschäft; negotium Z^. 241. —
Sg.Dat. tria changin chon ScM. 21,8;
Acc. dorrimi . . in caingm FB. 56;
PI. Acc. tre caingne qovlScM.2\,%H.
cauim, canaim I ich singe;
vgl. for-chanim. — Praes. Sg. 3
413
camáil
canaid . . láid SC. 18; canaid cét
salm Hy. 2, 30 {nach Stokes Praes.
sec); rel. cronan canas SC. 37, 4;
PI. 3 canait ceol FÄ. 5; claschetoí
31. — Imperat. Pl. 2 canaid cóir
coscrach cridemail FB. 52. — Praes.
sec. nos canad Hij. 2, 26; Pl. 3 no
chantaís filid jj. 310, 7. — Perf.
Sg. 3 ro cháchain . . in so CC. 7 LU.;
SC. 37; cachain . . láid ÄC.29; PZ. 3
cachnaitir CC. 2 Eg. — S-praet.
Sg. 3 ro chan láid SC. 30; 33;
Bep. ro canustar TE. 9 Eg. ; Pl. 3
ro chansat . . brechta druiáec/iía
SC. 48; cansit céol SC. 7. — Pass.
Conj. Pl. 3 canittV drechta SC. 3.
— Praet. Sg. 3 conid desin ro cet
ScM. 20. — Inf. ór firindi do can-
tain do cethri drudib fair SC. 23;
oc cantain chiúil dó FA. 9.
canóiu Kanon, „the canonical
scripture" Corm. Transl. p. 35, 41.
— Acc. legais canoin Hy. 2, 12.
cantaiu Inf. zu canim.
car i. brisc CDav. p. 64; car
cech m-brisc „everytJiing hrittl&'
Corm. Transl. p. 49 carna ; „hrittle,
smaH" O'B.
ear Hy. 5, 5 Fr.?
1. cara i. clocha O'Dav. p. 63,
i. carrac p. 68; vgl. fo chora i. fo
chlocha Cortn. p. 24 gaire.
2. cara „a leg or hauneh" O'B?
— Aec. 0 cluais co caraid FB.
38 Fg.: 40 Eg.
3. cara M. Freund; amieus Z^.
255. — Sg. Nom. p. 40, 35; p. 328, 20;
diammad chara dam SC. 11, 7; caro
p. 142, 20; Gen. carat SC. 29, 4;
droch-carat TE. 5 Eg. ; Daí. ni
messo . . do charait ScM. 2; Acc.
cárait SC. 41; PI. Nom. carait
FB. 84; Gen. niptar aigthe carat
SeM. 5; Dat. én di chardib sid-
chairechta FB. 41; Acc. cardiu
SC. 26; cairdiu 31, 7 (cairda If.?)
caraim II ich liebe; carim amo
Z^. 434. — Praes. Sg. 1 caraim-se
SP. II 3; 5 caraid SP. II 4; u;
rel. mar charas iSC 44, 10 (carfus H.).
— Praes. der Gewohnheit ni cha-
rand mo meííma múad SC. 45, 3;
ni fil diib mnái nachit charad SC. 6;
PI. 3 carddais mná Lg. 17, 41. —
Praet. Sg. 3 cartho CC. 7 Fg. {vgl.
budigthe). — S-praet. Sg. 1 inti ro
charus co hell SC. 45, 20; ro cha-
ras TE. 5 Eg.\ 3 carais Hy. 5, 50;
TE. 6; caras CC. 1 LU.\ rot char
SC. 30, 12; ni car Hy. 5, 1 (i. ni
ro char), ni cair Fr.\ ni car 94; ni
cair Hy. 5, 8 (i. ni ro char); Dep.
cech bew ro charastar SC. 5; ni ro
charastar Gl. zu ni bu cair Hy. 5, 5 ;
Gl. zu Hy. 5, 50 ; PI. 3 ro charsat
p. 131, 22. — Pass. Praes. Sg. 3
mene chartar SC. 44, 10.
e aratrad Freundschaft; amor
Z^. 856. — Sg. Nom. biaid deg-
caratrad de ScM. 2 ; Gen. do chuin-
chid for caratraid SC. 13.
carbaeli Oss. I 11?
carbad „the jaio" CB. — Gen.
a carpait Gl. zu a cuill Oss. III 4?
carbui s. cairb.
carmocol carbunculus SG. 47^
{Z'^. 42). — Sg. Gen. co n-gemmaib
carmocail p. 309, 36; ligrad óir ocus
airgit ocus charrmocail FB. 2; co
cathairib ocus chorónib carrmocail
FA. 13; Dat. gamma bec do charr-
moccul TE. 3 Eg.
Card SC. 33 s. carn.
eardes s. cairdes.
carn, auch carnd, card geschrie-
ben {vgl. ifern), M. Carn, ein
Steinhaufen; nach LU. p. 86^,
38 ff. (Tog. Bruid. D. Derg.) herrschte
die Sitte bei den Fianna, dass
jeder Theünehmer eines Baubzuges
vor demselben einen Stein zu einem
Haufen beitrug, und dass dann
jeder Ueberlebende wieder einen
St&in wegnahm, so dass die Zahl
der übrig bleibenden Steine die
Zahl der Gefallncn angab. — Sg.
Gen. doberat cloich cach fir leó do
chur chairnd LU. p. 86 1>, 4o; Dat.
CO fuarusa he sin card SC. 33, 3;
Acc. connici in card 2.
carna i. feoil {Fleisch) O'Clery
{Corm. Transl. p. 50). — Sg. Nom.
cuirm ocus carna Corm. p. 54 orc
tréith.
carna FB. 68, 8? cernai Eg.
caraáil F. Aufhäufen {vgl. cen-
dáilV? „a mote ofstones", carnaim „I
pile" O'B. — Nom. in camail ScM. 18.
414
cath
carnán a Mllock O'R.
carpait s. earbad.
carpat M. Wagen, carpentum;
á i. fén no carr no carpat Corm.
p. 5. — Sg. Nom. carpat fidgrind
fethaide p. 310, 27; indilltir do
charpat FB. 34; 36; carpat ocus
da ech ScM. 2; carpat serda LU.
p. 125^', 5 (vgl. covpat-dess ibid.
p. 73a); Gen. carpait FB. 70; fer-
tais in charpait ScM. 19 ; p. 310, 21 ;
for furis in charpait FB. 70; roith
a charpait SC. 37, 4; a da roth
ro- charpait FB. 34; úas ehret
charpait SC. 15; hi cengul da creit
cróncharpait p. 310, 4o; tochim a
charpait FB. 44; culgaire carpait
SC. 17; err óen-charpait FB. 35;
p. 310, 43; Dat. i carput iZi/. 5, 52;
Lg. 19; ScM. 20; CG. 1 iti.;
j5. 310, 31; 43; hi carput da rath
Hy. 5, 84; asin charput ScM. 20;
FB. 36; fo charput SC. 37, 5;
FB. 43; ^cc. carpat ifi/. 5, 51;
carpai fri carpai FB. 53; in roth
ocus in carpat ocus na heocho
ScM. 9; iudel dun in carpat SG. 6;
téit . . sin carpat ibid. ; bert a char-
pat les SC. 35: PI. Gen. fothrond
coecat carpai FB. 20; for lorc na
tri carpat 70; Dat. inna carptib
CG. 1 LU.; carbtib p. 140, 12; ina
gcairptib GG. 1 Eg. ; 3 ; Ace. cairptiu
CG. 3 LU.; p. 140, 29; SG. 30, 4;
etir firu ocus carptów p. 144, 10;
imlaat nói cairptiu CG. 1 LU.;
innlit p. 143, 7 ; ara scortis a cairp-
tiu CG 2 LU; p. 144, 4; dar cath-
cairptiu SC. 40.
carr M. Wagen, Lastwagen;
biga Ir. Gl. 263 {vgl. 70); á i. fén
no carr no carpat Corm. p. 5. —
Sg. Gen. ro-cret cairr ScM. 22, 5.
carric Fels, Stein; saxum
Z^. 812. — Sg. Dat. doscirred di
marbad do charraic FB. 57? PI.
Acc. amaZ chairrci p. 190, 34. —
Vgl. cairrcech.
carthach amans Z^. 810. — Nom.
cartach a flaith SC. 18, 4.
cass das gelocTcte, gewellte
Haar; vgl. casta, for-chas, buide-
chass, casschairchech, cassmongach.
cassal ein Oh er Meid; penula,
lacerna Z'^. 768. — PI. Nom. cassla
FA. 28 (caslacha LBr.); Dat. co
caslaib lin gil FA. 4 (casraib LBr.).
cassar = cassaH — PI. Dat. co
casraib lin gil FA. 4 LBr. (cas-
laib LU).
casschairchech mit gewelltem
Schwanz versehen. — Nom. ech . .
casmongach caschairchechp. 131, 15;
PI. Nom. casschairchig FB. 45;
p. 310, 16.
casir Hagel; casair hail O'B. —
Sg. Acc. cen chasir cen sncchta
FA. 35. — Vgl. caisirne, cessair.
caslacha FA. 28 LBr. gleich-
bedeutend mit cassla LU.
caslechta weich? caisleachta
„polished,.smooth" O'B. — Sg. Nom.
brat caslechta TE. 3 Eg.
cassmong-ach mit gelockter
oder welliger Mähne versehen.
— Sg. Nom. p. 131, 15; FB. 50;
p. 310, 24; PI. Nom. casmongaig
FB. 45; p. 310, I6.
casta kraus, lockig; crispus
Ir. Gl. 632. — Sg. Nom. rigon . .
chaem-casto p. 145, 5.
cat M. Katze; catt ab eo quod
est cattus Corm.p. 10. — Sg. Gen.
des cait FB. 30; LU. p. 113^, 30;
caitt p. 73; PI. Nom. ro thinsat
na cait &7.
cátaid s. catu.
catamail tvürdig, zu catu?
„cádhamail friendly, fair" O'B. —
Sg. Acc. ni fil rigain catamail
acot-su SC. 46.
cate SC. 15; caiti i. cinndas
O'Dav. p. 63; cate, cote quid est
Z\ 356.
cath weise, lat. catus? Dat. don
cath Coemgen Hy. 5, 19, i. donstruith
(lies don t-sruith); s. caith.
cath M. Kampf, Kämpfen.
— Sg. Nom. in cath fechta i m-
Bethron Hy. 2, 57; cath do thabairt
eturru Lg. 16; ScM. 18; cath for
ilmilib p. 131, 39; curthir in cath
SC. 32; bes nip cath in t-iircur
SC. 38, 10; uair ita in cath oc a
ferthain SC. 33; ni ba cath co n-
gaisciud dogentar FB. 21 ; briathar-
chath na m-ban FB. 22 Ueberschrift;
bid lia turim a cbath das Kämpfen
cathaigim
415
cechtar
um iJm ScM. 3, lo; Gen. tinol catha
SC. 15; conchend catha ceirp SC. 31, 5;
is glond catha cróchombág FB. 71
conboiug catha cróchombág 24
brisiud miiad mór-chatha comboing
tar écrait n-écomUind 53; Dat. don
cath Hy. 5, 91; 93; SC. 3G; hi
cath p. 141, 7; saigthech do cath
SC. 18; nimtha maith .. do chath
fri firu indiu zti Jcämpfen SC. 13
{(ds Inf. zu cathaigim); Acc. cen
chath Lg. 18, 35; rechmi cath n-
imrind n-imda SC. 19, 3; PI. Dat.
i cathaib Lg. 12; i cathaib ocus
i conghalaib FA. 32 LBr.; Acc.
gniid cathu SC. 18, 8; ro roena
reunn catha cach thedraa Hy. 4, 4.
— Comp. s. cath-barr, -biiadach,
-charpat, -mil.
cathaig^im III ich kämpfe. —
Praes.Pl.l ni fri biasta chathaigmit-
ni FB. 57. — ^raes see. PI. 3 co
cathaigtis SC. 49. — S-praet. Sg. 3
Dep. cathaigestar Hy. 3, 3. — Inf.
oc cathugud FA. 29.
catháir== cathedra, engl, chair.
— Sg. Dat. inna chathair chum-
tachta „OS a canopied chair" FA. 7;
(ata . .) isin chathair ibid.; ina
chathair rigdai FA. 8; Acc. imon
catháir FA. 8 ; PI. Dat. co cathairib
ocus chorÓDÍb carrmocail forsna
criuinu caingil sin „with stalls"
FA. 13.
catharda städtisch, Bürger.
— PI. Gen. athair na catharda
Gl. zu pater civium p. 17, 28.
cath-barr Helm; galea Gild.
Lor. Gl. 99. — Acc. B.mal cath-
barr CMmtachta no mind rig FA. 8.
cath-búadach im Kampfe sieg-
reich. — Sg. Nom. is cur cáin
cathbúadach FB. 71: Gen. curad
crechtaig cathbuadaig ScM. 15;
Acc. curaid cáin crechtach cath-
búadach SC. 42 ; Voe. a cathbuadaig
Breg FB. 11; PI. Gen. mar a menma
miad curad cathbüadach SC. 38?
cath-charpat M. Streitwagen.
— PI. Acc. dar cathcairptiu SC. 40.
cath-mil M. Kämpfer, Held.
— Gen. Etair in chath-miled ^). 131 , 6.
catliim s. oaithiin.
catbir F. Stadt; civitas Z^. 259.
— Sg. Nom. FA. 11; 35: p. 39, 10;
Hy. 5, 10; Gen. na cathrach FA.
11; 13; FB. 80; 83; 85; sudigud
inna catraoh sin FA. 15; muinter
na cathrac/i FB. 82; Dat. on ca-
thraig FB. 88; Dat. oder Acc.
forsin cathraig Hy. 1, 50; FB. 80;
Acc. cathraig FA. 14; p. 19, 32;
FB. 79; aittrebait in cathraig sin
FA. 12; imon cathraig rigdai FA. 13;
tarsin cathraig FB. 88; tar cathir
ammuig FB. 82.
catot FB. 47 Eg. s. cotat.
catu Würde; dignity O'Don.
Suppl. — Sg. Dat. co cataid SC. 43.
caurcliasta FB. 23 etwa schlank
wie curchas, Schilf?
caarnán círdub dar corp n-gel
Lg. 18, 11, etwa für carnán?
1. ce Pron. dem. dieser, got.
hi- (himma daga), lit. szis, nur in
wenigen Verhindungen gebräuchlich;
bethath che Hy. 5, 22 (.i. in domuin
chentar). _
2. ce, ci Pron. interrog. welcher,
s. cairm, cindas; ci-si airm hitá
Labraid SC. 31. — Vgl. 1. cia.
3. ce, ci Pron. indef. vgl. 2. cia.
— ce bé uab-«8Í teer es auch sei
von euch FB. 76; cipé díb 94;
cipé aird do airdib in domain i
m-beth FB. 80; cipe cruth SC. 38, 7;
cipindus wie es auch sein mag
p. 40, 20 (cipe indas); cepé leth
tiasam welches auch die Seite
sei {wohin) wir gehen Gl. zu cia
tiasam Hy. 1, 2.
4. ce Conj. obgleich. — ce do-
sefnatar Hy. 5, 62 (i. cia ro tóipniset);
SC. 44, 1; 2; cer bo mór FB. 10.
Vgl. 3. cia.
cecli, cecha s. cacli, cacha.
cechtar jeder von zweien;
uterque Z'^. 363; zeigt ausser dem
n im Acc. keine Veränderung der
Form. — Sg. Nom. cechtar náthar
SP. II 1; 14; cechtar a da sulu
TE. 4 Eg.; ceachtur a dl láim ibid.;
a da ghrúad ibid.; mit ái verbunden:
cechtar n-ai a da briiad p. 310, 38;
mit de verbunden : cechtar de SC. 8;
cechtar de na da sula sin FB. 91;
cechtar-da phetarlaicthi ocus nú-
&&dnaise p. 169, 15; Gen. cóeca
ced
416
céle
ban cecthar de na da ban aili
FB. 25; for lar cechtar a dimcaisen
p. 310, 35; Dat. i cechtar a da grúad
SC. 37, o; Acc. for cechtar n-ai
TE. 3 Eg. ; im chechtar de SC. 33, 8;
ohnePraep. asagussim én cechtar mo
da gúaland ich wünsche einen Vogel
auf jede meiner zwei Schultern SC. 4.
1. ced, für ce ed, quid Z^. 256;
ced ar acco sen p. 144, 15. S. 1. cid.
2. ced, d. i. ce {Fron, interrog.
oder Conjunction) mit dem Best
einer Form des Verhi suhstantivi
{vgl. mád, conid, dianid). — ced
a athair ba fissi „who was his
father is to he hnown" Hy. 2, 3;
nim dil ced dithrub Temair nicht
angenehm ist mir Tara, obwohl es
verödet ist u. S. cid.
ceill, ceille s. ciall.
céím „smooth, mild" O'B.; wohl
nicht verschieden von cáein, cóem.
— ba cheim ocus ba haebind FB.
42 Eg. Vgl. ro-chéim. -
céimm N. Schreiten, Schritt,
Grad; gradus Z\ 268. — Sg. Nom.
is fossad do cheim TE. 9, 3 ; is ceim
i cleith SG. 45, 26; Acc. cotom
gaba-sa cheim FB. 24? coiblethar
ceim 23 ; coibledar ceim n-ard ibid.;
PI. Dat. iarna cemewnaib ocus iar-
na n-uVd FA. 4 (ceimendaib LBr.);
Acc. inna ceimmen Z'^. 270. — Vgl.
balcchéimnech; tochim.
1. céin wechselt mit cian, oh als
besonderer Stamm, und ob es ein
besonäeres Substantiv céin Zeit
gieht {O'B.), ist fraglich. — céin
móir lange Zeit Lg. 11, co céin
móir LU. 63^, 19, vgl. fri ciana
móir; hierher auch anfim céin cor
da sille SC. 37, 5, oder zu 2. cein?
2. céin so lange als, während;
quamdiu, dum Z'^. 707; vgl. cian.
— cein bemmit-ni i m-bethaid so
lange wir am Leben sind Lg. 10;
cein bai hi colaind FA. 3; 32; cein
ro m-bói ina bethaid FB. 79; cein
ro boi Gl. zu Hy. 5, 15; cein nom-
mair Lg. 18, 3; cein no bith TE.
d LU.; cein both oc aurgnom dóib
FB. 55; cein ropas hicc fes Temrac/i
TE. 6 -EV/.; hus beo 8; cén bus
miad lat TE. 5 Eg.
3. cein selbst {bei der 1. Per-
son Sg.), vgl. fein. — mu menma
cein SP. II 2; 16 ; im lin chéin s;
fuachimm chein 10.
4. cein CO s. cén co.
ceird i. ceimniugud no.cing O'Dav.
p. 64, vgl. fo-cherdaim. — Aber
focheird mo cheird Lg. 17, 51 ist
wohl nur verschrieben für chéill.
1. ceis Name für eine Meine
Harfe (crot) oder für einen Theü
der Harfe {Schraube?) Amr. Chol.
20 {Goid.^ p. 160), vgl. On the
Marni. III 248 ff.
2. ceis i. guidhe O'Dav. p. 69.
ceist = lat. quaestio, Frage,
SchwieriqTceit. — Sg. Nom. ba ceist
mór la liUltu CC. 6 LU. (cest Eg.);
ro bo cheist for Uli« . . anl sin
FB. 26; Gen. im thúaslucud na ce-
sta FB. 27; d'etergleod a cesta 42;
Acc. hi tucu cheist n-doraid n-dil
SP. II 12; óenfer chomallas frim-sa
in ceist FB. 93; finnamár . . do
cheist 94.
céle M. 1) Genosse, Gefährte,
im Besondern 2) von Mann und
Frau, 3) vom Wagenlenher gebraucht;
socius, maritus Z^. 229. — Nom.
2) céle for a seilb CC. 6; do chéle
FB. 17; chéli 18; mo chele csém 23;
a ceile Lg. 2 ; von der Frau ro bam
céle comadas SC. 45, 7; a caeimcheli
gráduch dingüala bodein TE. 20;
3) celi dam-so in ier sin p. 145, 6;
FB. 39; 40; Gen. 1) cách . . dar
sroin a cheile SeM. 6; 18; FA. 20;
FB. 20; 2) cach ben fo chóim a
celi FB. 21; SC. 4; Dat. 2) óm
céliu SC. 13; dia celiu Lg. 12;
ceiliu ScM. 3, 4; 1) fil uaib nech
bad ferr lim a chéli do lewmain
einem von euch würde ich lieber
als dem andern folgen SC. 46;
cach riaua chéli FB. 20; Acc. 1)
ni derban cach a chele den andern
SP. II 13; cach dib a cheli FB. ß;
do neoch dib sech a cheli 90; blia-
dain on ló cu cele TE. 17; 2) ria
cóem-chéle SC. 42; rim cheli 45, 25;
dolleci cach dib fria celi p. 145, 13;
PI. Gen. 1) luid . . i n-degaid a cheli
FB. 62; Dat. 1) 0 chelib FB. 70;
Du^ Acc. 2) a da céili Lg. 19.
celebraim
417
celebraim II mitAec. ich feiere,
mit do ich sage Lebewohl. —
Praes. Sg. 3 celebraid hi cind mis
di SC. 39; dond rig FB. 62: 60;
61 ; PI. 3 celebrait . . na ocht trath
FA. 7; celebrait . . do Choinrui
FB. 90. — Inf. Nom. celebrad i.
honni is celebro i. urdarcaigim;
celebrad din i. urdarcaigim luad
anma De Corm. p. 11 ; celebrad
dit Lebewohl dir SC. 45, 21; Acc.
timgartatar . . celebrad FB. 56; tim-
náit . . celebrad dond rig 65.
celg F. List, Verrath; Gl. zu
main p. 309, le. — Sg. Dat. on
ceilg Gl. SU dolo Corm. Transl.
p. 59 dalb; PI. Gen. do Cheltchar
na celg SC. 29, 11; Acc. tria indle
ocus chelga Conchobair Lg. 11.
celim I ich verhehle. — Praes.
Sg. 3 ni cheil non celat Z'^. 430;
PI. 3 ni cbelat a márgnima FB. 71.
— Praes. sec. PL 3 fri Loegaire
tichtu Phatraicc ni Cheilitis Hy. 2, 21.
— Pass. Praes. Sg. 3 nad cétla
celar Hy. 6, 11; run mna ni maith
con celar ScM. 3, 6. — Part.
Pass. clá nad chlithe SP. V 8. —
Part, necess. nad chlethi Hy. 5, 71
(i. ni dichelta). — Inf. cleith.
cell = Zai. cella. — Sg. Nom.
cell mór Hy. 2, 44; Cell dara Gl.
cathir Hy. 5, 10; Gen. Cille dara
Hy. 5. 95.
Celle FB. 24 zu ciall?
condot chellti SC. 28, 8 vgl. tóchell.
cen Praep. c. Acc. ohne; sine
Z^. 655; mit folgender Aspiration,
die jedoch nur bei c regelmässig
bezeichnet ist: cen chasir FA. 35;
cen chath Lg. 18, 35; cen chend
ScM. 16; cen chetugud do p. 40, 8;
cen chotlud ScM. 3, 4; TE. 12 Fg.;
cen chosnam FB. 78; 87; cen
chreic 74; cen thain SP. V 9; cen
phéin FA. 21 LBr. ; vereinzelt can :
caw chomartha n-derb leó FB. 72;
in jüngeren Handschriften gan,
z. B. FB. 38 Eg. — cen brat cen
biad CC. S LU. (gin Eg.); SC. 47;
FB. 27; ScM. 3; 16; FÁ. 22; 34;
35; SC. 11, 8; 29, 23; 24; 45, 4; 13;
cen tar SC. 45, 12; cen brath
ScM. 22, 2; cen dichill FB. 30;
cen sena Hy. 5, 102; cen neim cen
mathim 7; 39; combart cen peccad
cen col p. 133, 4; in gas fine cen
didail SP. V 12; Hy. 1, 4.5; 47;*
2, 64; 67; scél cen scis SP. II 5;
in toraind ce» na niulu FB. 44;
cen smacht rig forro SC. 21 ; FA. 12 ;
cen Ultu imbi FB. 22; cen udnucht
n-imbi SP. III 6; do rig cen rignai
lais TE. 2 LU.; ein mnai . . aci
2 Fg.; gin ibid.; cen pein and etir
FA. 21; p. 132, 13; cen esbaid
nácha mathiusa foraib FA. 12;
ScM. 3, 2; is tu taithiges in sid
cen feib ica . . d'agbáil lat SC. 29 ;
CO m-bói . . cen labrad fri nech etir 9;
cid dia m-bái . . cen tiachtain 32;
ni fordamair . . cen techt FB. 85;
truag d'ültaib . . cen sirtin a márica
nicht zti suchen SC. 29; 29, 4; fo-
naiscid . . forro-som cen cnradmir
do chosnam FB. 77; arrále i. cen
dul do do Ardmacha Gl. zu Hy. 2, 47.
" — 3Iit folgendem co n- ohne dass:
cen CO n-essara ScM. 3; cen co
labradar fri nech 3, 2.
mo chen p. 40, 23; ScM. 5; 6,
zu lesen mochen * oder m'ochen,
s. fochen ? vgl. jedoch cean „favou/r,
affection" O^B.
cen CO lücnn nicht, wenn
auch nicht, für ce- oder cé-ni
{vgl. 3. cia\ daher céin co tisaid
wenn ihr nicht zu mir kommt FB. 6 ;
cen CO tiasat lat ibid.; biaid olc
de . . cen co dentar comarli fris
ibid.; cen co beth . . d'airfiteod do
neoch acht cocetul . . na cethri co-
loman sin, ro päd lor do glóir . . do
FB. 7; cen co tisam dútracht lind
SC. 45, 22 {wenn tcir auch nicht zu
dem kommen, was wir wünschen?).
cena schon, noch, vgl. cen
ohne; cene ohnedies, jam Z^. 611.
— ni bói isin bith frisa samailte
chena SC. 17; atethatár éoin dam-
sa chena 7; FB. 93; dia m-bad he
Conall chena SC. 29, 7; so auch
08 me ebene SP. II 12? is lia twrem
..ocus aisneis ina m-bói di degmnáib
and chena FB. 28; ann cena^. 145,2;
ol chena überdies, ausserdem;
olchene pi-aeterea Z'^. 368: ocus
nonbor di láthaib gaile fer n-Ulad
27
cénid
418
cend
ol chena FB. 55; 65; 91; ní chos-
sena nech . . ol chena frit 59; ol
cheno CG. 1 Eg.-^ ar chena über-
dies, ausserdem: ocus cacha datha
ar chena FA. 11; 29; 32; SC. 41;
errid Ulad ar chense inna carptib
CC. 1 LTJ.\ cenmotha in biad ar
chena ScM. 6; acht chena in-
dessen TE. 9 Eg.\ p. 132, 17; FA. 29;
SC. 43. — ar ní laimtis chena la
Conchobar SeM. 20?
cénid chocerta FB. 68, 15?
cenand FB. 47? „ceannann hóld-
faced" O'R?
cenél N. Geschlecht; a cenél
genus SG. 211a {Z^. 223). — Sg.
Nom. a guth a g£és a chenel FB. 30;
Gen. fobíth sóire ceneiuil propter
nobiliiatem gentis SG. 40»; ar febas
do chrotha ocus do ceille ocus do
ceneóil FB. 17; Dat. hi cach ce-
niul in omni genere SG. 2»; co
n-deilb ocus écosc ocus sóer-chenel
SC. 42; ar cruth ocus delb ocus
cenel TE. 3 LU.; FB. 19; Acc.
etir cruth ocus deilb ocus ecuscc
ocus chineul TE. 2 Eg.; ar fer ná
fetar claind no aenel do TE. 13
(cinél Eg.).
ceiid M. Kopf, Haupt, Spitze,
Ende; cenn Z'^^. 223; wird zur
Bildung nominaler Präpositionen
verwendet, bes. ar chiunn, ar
chenn ante, cor am, dar cenn^ro
Z\ 658. — Sg. Nom. cend ScM. 19;
FB. 90; a chend do beim de ScM. 7;
FB. 76; cruaid- chend ar chend
Kopf an Kopf 48 ; 52 ; cind ar chind
Lg. 1; FA. 14; _as cend m-buden
SC. 15; cend do feraib hErenn Pa-
trice, cend do mnaib hErenn Brigit
Gl. zu Hy. 4, 9; cend a báire ScM. 9;
Gen. ic tabairt chind Ánlúain assa
chriss ScM. IG; do folcud a chind
TE. 11 LU.; boltnogud cind oen-
chainle FA. 13; Dat. ciund, cind:
dia cind Lg. 19; delb n-dune . . do
chind no coiss FA. 10; do chind
na flesci 18; os chinn Sanct Brigte
Hy. 5, 15; FA. 8; oc airiuc don
t-slúag OS a cind Lg. 1; as do
chind ScM. 11; Gl. zu Oss. III 6;
doch fó chind ^. 21, 2; for a chind
Lg. 9; TE. Q Fg.; p. 133, 7; for
bar cind über euch FB. 26; inna
cind SC. 5; FB. 91; cinn TE. 4 Eg.-
CO n-accai in fer ar a ciund vor
sich TE. 12 LU.; ar a chind
p. 21, 31; Lg. 19; FB. 79; SC. 15;
dot luid imbernai ar mo chind-sa
ScM. 13; chinn p. 144, e; 13; ar
cind in chiniuda dóenna FA. 15;
ni fornic . . ar a chiund er fand
nicht vor p. 132, 8; ni ránac ar do
chiund zu dir TE. 12 LU.; hi ciund
tened FB. 92; i cind hliadna am
Ende eines Jahres ScM. 2; TE. 17;
mis SC. 39; cind bliadwa SC. 10;
ro la . . in cennide dia chind er
schickte .. nach ihm ScM. 15; dia
hastud for a chind für sich TE.
5 Fg.; Acc. cend p. 132, le; FB. 86;
cend in tarra die Spitze ScM. 17;
cenn Hy. 5, 55; Lg. 19; bid cia cen
chend FB. 11 ; ni thuargaib a cend
dia glún Lg. 17; benaid a cend di
p. 132, 16; crothid con-chend catha
SC. 31, 5; trét chend ScM. 11
imma chend FB. 45; ScM. 12
fort chend ScM.. 14; SC. 37, 13
Gl. zu Hy. 5, 15; fria chend anech-
tair FB. 91; rem chorp is rem
chend TE. 9, 27; inna chend FB. 27;
p. 310, 37; inna chend siar FB. 24;
dounsi . . beim . . na cend 57 {vgl.
FA. 26) ; lotir . . hi cend in brogo
CC. 2; bátar . . hi cend \}\ad gegen
SC 22; it cend FB. 74; ina cend
FA. 26; doluid . . ar a chenn ging
ihm entgegen Hy. 2, 46; cend TE.
13 LU.; ar cend Conchoh air zu C.
FB. 4; 61; luid . . ar a gcenn er
ging nach ihnen {sie zu holen)
p. 144, 9; ar cenn fochraice Hy. 7, 10;
ScM. 4; Gl. zu Hy. 5, 25; co cend
hliadna p. 22, 10; 39, 19; Lg. 16;
ScM. 5; 22, 2; TE. 2 LU; p. 131, 3;
-FA. 18; -S'G 9; FB. 55; 58; co
cenn Hy. 2, 56; Gl. zu Hy. 5, 19;
TE. 7 Eg.; 16; p. 141, 26; 143, 3;
tar a chend für ihn FB. 8; PI.
Nom. isle . . a chind niedrig ihre
Köpfe {sc. der Brücke) FA. 22 LBr. ;
0 thucusa tri láich-cind uait ScM. 12
{für den Acc); Dat. for a cendaib
p. 309, 36; CO culpaitib . . liasa
cennaib FÄ. 4 (cendaib LBr.); co
cennaib FB. 23; Acc. a cindu 89
eenäail
419
cert)
{abhängig von accatár). — Compos.
cend-garb FB. 40 Eg. ; ard-, crom-,
cruaid-, glomar-, merr-, táí-, toU-
cend.
cendáil F. collect, die Köpfe,
von cend, vgl. carnáil. — Gen. iar
cor na cendaile de FB. 89; Dat.
ocon cheudail aile 86; Acc. ataig
in cendáil 84.
ro oendaig s. cennaigim.
cendais sanftmüthig, mansu-
etus. — Sg. Nom. cennais FA. 1 ;
ro- 12; PI. Dat. dona cendsaib
p. 170, u; Acc. na cendsai 8.
eendsa F. Sanftmuth; cense
quies, man^uetudo Z'^. 42. — Nom.
a ro-chendsa seine grosse Sanftmuth
FA. 9 (mor-chennsa LBr.)\ Gen.
lucht . . na censai FA. 1.
cengal N. Band, Binden,Ver-
hindung; junctura Ir. Gl. 149;
compilatio 911. — Sg. Dat. hi cen-
gul da creit cróncharpait p. 310, 40.
ceuglaim II ich binde. — Praes.
der Gewohnheit Sg. 3 nos cengland
FB. 70. — Pass. Praes. Sg. 3
cenglathar FB. 71.
cenmá ausser:, praeterquam si,
praeter Z'^. 706. _^
cenmotha {mit Ace.) ausser,
ausgenommen; cenmithá in n-
ainmnid excepto nominativo SG. 202»
{Z'^. 706). — cenmotha in biad ar
chena ScM. 6; cenmotha gaisced
Conchobair FB. 68; cenmotha in
dis sin 94; cenmotha sin ScM. 2.
ceniiach 31. Kauf, Handel.
— Nom. FB. 76; cennach ind
ruanada FB. 91 lieber schrift; Gen.
cinnas cennaig sin FB. 76; a dénam
in cennaig 77; Acc. na dingentais
in cennach sin ibid. ; obbsat . . fair
. . in cennach sin ibid.
cennaige M. Rändler, Tross-
knecht; cennige lixa Z^. 811;
cennaidhe emptor Ir. Gl. 1092. —
Sg. Acc. ro lá..in cennide dia chind
ScM. 15; PI. Nom. cennaige esin-
raice FA. 29.
ceunaigim III ich häufe. —
Praet. Sg. 3 ro cendaig p. 17, 32.
cenn-adart Kopfkissen {vgl.
ceann adhairt „head of the hed"
Corm. Transl. p. 6), scheint in der
Glosse cennadart fo na fertaib in
so SÍS zu dem ersten Worte von
Hy. 5, 23 in übertragnem Sinne
„Kopfstück" zu bedeuten.
centar diesseitig, diesseits;
in domuin chentar der Welt dies-
seits = dieser Welt {Gen.) Gl. zu
bethath che Hy. 5, 22, in solchen
Stellen icohl als Adverb zu fassen
(lat. citra\ vgl. cechtar. — Subst.
in centar diese Welt, Gen. ar amain-
sib in chentair ocus ar phein in
alltair Gild Lor. Gl. 147.
ceö M. Nebel. — Nom. coro
diglá in ceó dind FB. 36; ro ar-
traig in ceo druidechta 39; conos
tarraid in dub-cheo cetna 40; 39 Eg.;
Gen. duibnell . . duibchiach FB.
36 Eg.\ Dat. urcur anfis fir hi ceo
SC. 38, 4; PI. Gen. co n-ilur chia
Oss. II 9.
ceólNGesang, Musik. — Nom.
ceól FA. 10; ba ceol bind Lg. 17, 26;
ceol mo chruite TE. 9, e; ceol en-
lathe FA. 6; side SC. 37, 3; Gen._
in cheóil FA. 7; 5; in chiuil Gl.
zu in cetail Hy. 2, 62; oc cantain
chiuil FA. 9; co m-binne cheóil
FA. 13; 3és ciiiil SC. 34, 15; FB.
13; 55; Tri maic Dornmair cheóil
FB. 83; Dat. {oder Acc?) nach
dem Comparativ binnithir cach ceol
FA. 2; 14; Acc. ro chuala ceol
bad binniu Lg. 17, 20; cansit ceol
m-bec SC. 7; n-adamra FA. 5;
PI. Gen. inna ceol FA. 4; tri mile
cheól n-écsamail FA. 10; Acc. bin-
nithir il-cheólu in domain FA. 10.
cep = Zai. cippus {cepus Ir. Gl.
480); Pfosten, Block; vgl. cairt-
cheap „the nave or stock of a cart
wheel" O'B. — Sg. Nom. cepp ina
láim chlí FB. *91; Dat. dobert
buille don cip bói isin etach Corm.
Transl. p. 86, 1 {„to the post").
cepóc F. Chorgesang, nach
einer von 0' Curry On the Mann.
III 371 mitgetJieilten Stelle ein früher
besonders in Schottland übliches
Wort und gleichbedeutend mit ir. aid-
bsi „great chorus or vocal concert."
— Gen. do gahail cepoce ScM. 20.
cerb i. argad {Silber) Corm.
Transl. p. 41.
27*
cerbaim
420
cét
cerbaim ich schneide. — Praes.
der Gewohnheit Sg. 3 nos cerband
FB. 67. — 8. cerp.
1. cerd Kunst, HandwerTc. —
Acc. im sain-cheird SP. II 2; PI. Dat.
hi cerdaib de druidechta p. 328, I6.
2. cerd Künstler, Sehmied;
aerarius Wh. 28 a, cert qui idola
aere faciebat SOd {vgl. Z^. 60); fi-
gulus It. Gl. 508; Dichter Corin.
Transl. p. 135 prúll. — Sg. Nom.
in cerd Hy. 5, 77; Gen. cu Caulaind
cerddo CG. 6 Eg.-., ó Choin cherda
SC. 29, 17 ; Acc. lasin ceird Hy. 5, 79
{Gl. i. lasin cerddai); PI. Nom.
cerda hErenn Gl. zu Hy. 5, 77;
cerdda ocus cirmaire FA. 29. —
Vgl. cerdd-chae officina 7ß. 00,
cerdcha fabrica Ir. Gl. 218.
cerd FB. 23 s. cern.
cerda gleichbedeutend mit cerd;
« /br^e O'i?. — Sg. Acc. lasin
cerddai irZ. zu lasin ceird ify. 5, 79.
cercliaill Kopfkissen = cervical
Ir. Gl. 979; von Hirschleder, mit
Federn gefüllt Corm. p. 12. — PI.
Dat. do . . cerchaillib FB. 4.
cermiia i. cu ciar bis isin muine
„a hi'own hound which is in the
brake" Corm. Transl. p. Ad {„ahare"?).
cermna, O'Beilly's „cearmna a
cutting, i. e. gearradh 0. g." — Hier-
her Gen. lia cáin cermnse FB. 48?
cermnas i. brecc ocus togais
Curm. p. \\ {„a lie and deception").
1. cern Sieg; i. buaid, unde
dicitur Conall Cernach i. buadach
in sin Corm. p. 11. — Sg. Nom.
cern eter crethaib FB. 48; PI.
Gen. líéch na cernd ocus na com-
ram FB. 10; ar lin a cherd jPjB. 23
{für chernd); Dat. co cernaib FB. 23.
2. cern i. mias O'Dav. jj. 63;
vgl. cernine i. miassa Corm. p. 11
{„dishes").
cernacli siegreich, s. 1. cern.
cerp i. teascad ODav. p. 63;
cutting, slaughtering O'B. — Sg.
Gen. catha ceirp SC. 31, 5 (cerp H).
1. cert Recht, vgl. Leabhar na
g-ceart, The Book of Rights, ed.
O'Donovan. — Sg. Nom. brigach
a chert SC. 18, 3; Gen. cosnam cirt
curadmir^i) FB. 71; Dat. dorn chirt
SC. 38, 3; Acc. saiges a chert do
cech óen la Uliw FB. 11; ni da-
mair cert ScM. 21, 12.
2. cert recht. — Adv. co cert
Hy. 5, 67. — Compos. ina cert-medón
„in its very midst" FA. 13; a chert-
raind i tri es richtig, genau in drei
TJieile zu theilen Gl. zu Hy. 5, 77.
3. cert i. beg {Mein) O'Dav. p. 70.
certa FB: 75 Gen. zu 1. cerd?
ces, ceas i. gnathach, ainceas
i. ingnathach O'Dav. p. 64. — Hier-
her vielleicht ni cu ches FB. 24, 10
{die S. 309 mitgetheilte Lesart und Er-
klärung O'Clery's giebt wenig Sinn).
cessacht parvispendia Ir. Gl. 280.
cessachtach i;ar^, geizig. — Sg.
Nom. Hy. 5, 8 {„penurious" Stokes).
céssad M. Leiden; Inf. zu cés-
saim. — Dat. rena chésad FA. 2; 15;
PI. Acc. tre a chestu per passiones
ejus Z'^. 478; mo chesta Hy. 6, 9.
céssaim II ich leide. — Praes.
PI. 3 rel. ceste saithu qui patiuntiir
tribulationes Z^. 436. — Praet. Sg. 3
ro ches mór sseth Hy. 2, 35; ScM. 21, 15.
— Fut. PI. 3 cesfaitit Lg. 5, 3 {vgl.
Wi. Gramm. § 308). — Pass. Praes.
sec. Sg. 3 césta croch Hy. 5, 20. —
Inf. céssad.
cessair F. Hagel. — Gen. on
tedmmaim na cessari SMart. 38.
cesc, ceasc a question O'R. So
die Abkürzung es SC. 38, 41, 42
zu ergänzen, entschloss ich mich
während des Drucks, bestimmt durch
das cscc der Handschrift p. 144, 21.
Vorher, p. 127, 26 und 21 habe ich
dasselbe es fälschlich zu cacht er-
gänzt (8 bedeutet gewöhnlich acht),
verleitet durch denselben Fehler
Leabhar Breac, Part I, Contents
p. 6 und 7.
cesin selbst {bei der 3. Person),
vgl. céin, fesin. — caraid cesin a
maccdán SP. II 4.
cesu, ciasu quamquam Z^. 111.
— cesu amulach is óc SC. 37, 1;
ciasu threbrech Hy. 2, 60?
1. cét Erlaubniss. — Nom.
cet lern FB. 34; is cet duit o Dia
est permissio tibi a Deo Z^. 1003
{SG. A. C. 23); Acc. co ro chuindig
ceat a athar p. 40, 8.
cét
421
cethramad
2. cét N. Hundert; centum
Z^. 306. — Sg. Nom. cet m-bo
TE. 10, 13; 14; Lg. 18, 22; cet unga
d'or TE. 10, 13; d'étach 15; cach
mil 17; Gen. di chlaind chéit rig
SP. V 11; ÄCC tindben cét SC. 31, 3
{vgl. 18, 5); caüaid cét salm Hy. 2, 30
(i. di chaicait); Pl. Nom. tri cliét
de Ultaib Lg. 16; ScI^I. 5; SC. 33, 20;
Gen. tricha cét Lg. 16; SC. 38, s;
tri fichit cét ScM. 2. — Compos.
cor bat cétach cet-blíadnach ar
bélaib óc n-Ulad FB. 59; 62.
3. cét- der erste (nur als erstes
Glied von Compos.); primus Z^. 307;
vql. cétne. — i cét-aidchi Hy. 2, 64;
FB. 81; in chet-bliadhain TE. 2 Eg.\
fri cet-chesad FA. 15; fri cét-glífit
FA. 15: don chét-gabail ScM. 1;
do chét-gasciud 14; cet-imtliúsa
FA. 21; in cét-lá TE. 13 Eg.; do
ehét-mic ScM. 12; fo chét-óir, a
chét-óir s. ór; cét-scel FA. 32; don
ch et- tadall /S'cüf. 1; ar chetus SC. 42,
für cét-tús.
ceta Adv. zuerst; primum Z^.
614. ^ is dam-sa ceta gebthar
SC. 4; corop si ceta the FB. 62.
1. cétach hundertfältig; céu-
dach centuple O'B. — Sg. Nom.
cor bat cétach cetblíadnach FB.
59; 62.
2. cétach F. Mantel. — Sg.
Acc. cétaig Tir. 6.
cét-aicce p. 142, 15, vgl. aice i.
aite no altrum CDav. p. 53.
cét-áin, -6in Mittwoch, wört-
lich primum jejunium Z^. 308..
cétal s. cétol.
cet-am Mai, Gen. cetaman Z'^.
308; drucht cétamuin „dewdrops
of May" Stokes, Bev. Celt. III
p. 177.
cét-amus zuerst, erstens; cct-
mus primum {primo impetu) Z'^. 308 ;
ceadamus ih the first place CDon.
Gramm, p. 266. — Concho&ar ann
ceiamus ina charpwi CC. 1 Eg.;
chetumus ScM. 11.
cét-baid Sinn; sensus, quasi
primum tivat Z^. 308; cetfatei i.
comairle O'Dav. p. 69; vgl. ho ru
deda ind feúil forsnaib cnamaib
citabiat iarum in cnamai in fo-
chaid postquam defecit caro in
ossihus, sentiunt postea ossa tribu-
lationem 311. 22<i. — PI. Dat. cusna
cétfadaib p. 170, 19 (usque ad sen-
sus carnis 17).
céte MarTit; céide market or
fair O'B.; ceiti i. aonach O'Dav.
p. 66. — PI. Nom. cluchi ocus
Ceti SC. 1.
cethar-aird {Sg.) die vier
Ecken. — Dat. hi cethar-aird
Ulad SC. 40.
cetharardide viereckig. —
Nom. ind long cethararddidi FA. 2.
cetharde jV. Vierheit von Sachen
Z*. 313, vgl. cethrar. .
cethardu FB. 49; p. 310, ig?
cethardúalach v ier flechtig. —
Sq. Nom. fighe chethurdhúaluch
TE. 3 Eg.
cethar-ruinn TE. 9 Eg. Vier-
theilung?
cethar-slige {Sg.) die vier We-
ge. — Sg. Gen. hi Commur cethar-
sliged FB. 36.
cethar-trel) {Sg.) die vier
Stämme. — Sg. Gen. Cothraigc
cethar-trebe Hy. 2, 6; Dat. do
cethar-treb p. 17, 33.
1. cethir J/., cetheóirF., cetliir
{asp.) N. vier; quattuor Z'^. 303;
im Mittelirischen erscheint eine
Form cethri für alle Casiis und
Genera. — Nom. cethri suanimain
FA. 2; srotha 30; cetri heoin oir
TE. 3 Eg.; cetra coecait SC. 45, 13
(ceitri H.); ceithri céd hoc quatri-
centum Ir. Gl. 775; Gen. cussin
mórdail sin cethri cóiced n-Erend
SC. 21; na cethri coloman FA. 7;
Dat. oc cethri oUchoecedaib SC. 21 ;
do cethri drudib 23; co cethri co-
lomnaib FA. 7; p. 191, 12; Acc.
N. ceithir aumand p. 17, 34.
2. cetMr Vier füssler, Vieh;
quadrupes, pecus Z'^. 403. — PI.
Nom. CO ro orta a cethrai TE.SLU. ;
Gen. aurlabrai na cethrse SC. 2;
Acc. for cethra Lg. 11.
cét-muinter Gatte; prima fa-
milia i. e. conjunx Z'^. 308 [Sench.
Mar). — Sg. Nom. TE. 13 (céímuir
in Eg. eine Abkürzung).
cethraniad der vierte; quartus
cethrar
422
cíall
Z^. 309. — Gen. inotachta in che-
tramad nime FA. 17; Acc. cosin
cetramad n-dorus FA. 17 {om. n
LBr.)\ in cethrumad den vierten
Theil p. 21, 1.
cethrar Vierheit von Perso-
nen, die vier {vgl. cetharde);
quattuor viri, quaternio Z'^. 313.
— Nom. p. 17, 32; Gen. mog ceth-
rair 25; taisech cethrair hie quad-
rumvir Ir. Gl. 400 ; Dat. don ceth-
rur p. 17, 27; 35; PI. Gen. athair
tri cethrur Hy. 1, 9.
cétna 1. {vorausgehend) der er-
ste, 2. {nachfolgend) derselbe;
cétne primus; idem Z'^. 308; vgl.
cét. — Sg. Nom. 1) cucainn cetna
thanacais zu uns kamst du zuerst
ScM. 14; inti dib cetna ragad issa
tech FB. 20; 21; 43; cetna thogairt
Hy. 5, 25; p. 40, 11; FA. 4; 21;
SC. 36; 2) in fer cetnEe TE. 13 LU.;
Gen. 2) in chon cetna ScM. 1 ; in
tire cetna FA. 4; Dat. 2) issind
fergort chétna FB. 39; 40; p. 39, 21 ;
issin chetna fuitherbe FB. 20; ón
mud chetna FB. 39; Acc. 2) in n-gai
cetna ScM. 10; 11; TE. 12 Fg.-
13 LU.; SC. 12; i^5. 39; in n-athaig
cétnse p. 131, 2; cetna jPJ^. 22;
cosin corp cetna FA. 31; a chom-
méit cetna ebensoviel ScM. 2; fó
a n-innas cetna FB. 18; 60; SG. 16;
fón CMma cetna FA. 32 ; co n-epert
a cetna idem FB. 14; co riacÄi a
dirgi . . inna cetna FB. 28.
cétol, cétal, cétul N. Gesang.
— Gen. son in cetail Hy. 2, 62
(i. in chiuil); Dat. oc class-chétol
FA. 10 (clais-ceiul LBr.); Acc.
canait . . clas-chetol FA. 31 (clais-
cetul LBr.); PI. Nom. cétla Hy. 6, 11;
Dat. Í cétíaib Gl. zu Hy. 6, 11.
teingnü M. Erlaubniss geben,
Erlaubniss, von 1. cét. — Acc.
cen chetugud dó J)ubthach p. 40, 8.
cetus s. 3. cét und tiis. — ar
chetus SC. 42.
1. cia Pron. interrog. indecl.
wer, was; quis, quid Z^. 355;
vgl. ce, ci. — cia-so thii wer bist
du TE. 13 LU.] cia so tver ist das
ScM. 12; 13; cia and so 11; cia
fil alla iver ist da FB. 84; cia
rannas dúib ScM. 15; diis cia dib
no thogad 19; co fiastais . . cia dia
tibertais rigi SC. 22; FB. 38; ni
con fess cia 0 tucad ScM. 3, la;
N. cia th'ainm-siu wie ist dein
Name TE. 13 JLÍ7.; cia deilm Lg. 2;
cia fo brú Lg. 3 (cid Eg.); ni fe-
tatar, cia deochaid no can don luid
wohin er ging SC. 12; FB. 87.
2. cia Pron. indef. indecl. iver
auch, was auch. — cumma cia
thoetsat immi ScM. 3, le; cia beith,
no CO bia-so fo mebail was auch
sein mag Lg. 10; cia tiasam wohin
wir auch gehen Hy. 1, 2 (i. ce pé
leth tiasam).
3. cia Conj. wenn auch, ob-
gleich; quamvis, quamquam, etsi
Z^. 710. — Mit Conjunctiv: ciat-
berat araili libair obwohl andere
Bücher berichten FB. 77; cia nos
baigea . . im gnim . . , bés ni lim
lamathair SC. 40; 41; cia beit
SC. 45, 18. — Mit Temp. secund.:
cia beth nech bas chalmu and . . ni
fil ro sia lin comram friss wenn
auch einer als der tapferste hier
wäre FB. 89; cia no trialltá SC.
41; 42; cia no betis . . immond
wenn auch um uns wären FB. 52;
Lg. 18, 33; cíamtís déra fola FA. 34
{für cia no betis) ; cia thíastaís . .
is duit-siu dobermais wenn auch
Jcämen . . , dir würden tvir geben
FB. 61. — Mit Indic: ciar bo
mór obwohl gross war FB. 19; 82
{vgl. cer bo mór FB. 10); cia rus
lui ScM. 22, 7.
4. cia Oss. II 9, ciach FB.SQs. ce6.
ciall F. Verstand, Sinn; in-
tellectus Z'^. 241. — Nom. ciall De
Hy. 7, 28; maraid do chiall cech
sliiag seim SC. 45, is; Gen. ar
febas do chrotha ocus do ceille
FB. 17; Dat. ni dam buidhech
dom cheill fein TE. Ó, 23; conos
tanic trell dia ceill SC. 48; co ceill
ocus cond 42; cu n-dron-chéill SP. II 8;
ohne Praep. instrumental: ar is
mése crúth chéill chongraimmim
FB. 23 ; cotom gaba-sa chéim cruth
cheill congraimmim 24; cotngabtus
cruth ceill 30; Acc. 0 ro gab . . ceill
for anad FA. 31; in tan ron gab
423
cid
céill for écaib TE. 8 Eg.; focherd
mo cheill Lg. 17, 51 Xc. ; rit chell
n-glicc TE. 10, 5-, PI. Nom. dáig
at bsétha cialla ban SC. 45, 19. —
Compos. mná córi ciall-mathi SC. 40.
cian tceit, entfernt, lang;
nltra, remottis Z^. 17, longum 234.
— Sg. Nom. ré nach cian etarro
Fä. 6 (re m-bic LBr.); is cian
doreiacht Emain Hy. 2, 43; is cian
bus cuman TE. 9, is; cian bad
chuman in ogom Oss. I 14; ni bo
chian . . co n-accatar SC. 7 ; FB.
39; 40; 89; TE. 12 Eg.: ni cian
úait atá is taig it farrad Lg. 7; cid
cian gairit no beth ri hErinn ein
mnai TE. 2 Eg., vgl. cid cian cid
gair sice longum est sive breveWb. 3«;
Dat. i céin ocus i n-ocus Hy. 7, 4o;
i céin in remoto Wh. 23^ ; a g-céin
afar, far off O'Don. Gramm, p. 263;
0 chéin SC. 44; di chéin ex lon-
ginquo, dtidum Wb. 6d; Acc. [ad-
verhiell) cid féchazsiu . . cian úait
TE. 6 Eg. ; ro clos cian son a garma
Hy. 2, 16; no beth illige lan-chian
SC. 29, 13 ; ro marMstar in dair sin
CO cian d'aimseru „for a very many
ages" TJiree 3IIr. Hom. p. 112, 1;
Fl. Dat. 0 chianaib seit lange,
längst TE. 10 LU.- p. 132, 11;
CC. B.Eg.; SC. 33, 33; FB. 43;
Acc. ro bói i n-essid fris i ciana
Lg. 14 (fri ciano Lg. 14 Eg.); batár
fri ciana móir oca sin SC. 8 {iri
re cianai H.)\ is garg fri ciana
cocrich SC 31, 11. — Vgl. 1. céin.
cíar „darh broion, Uack" O'R.
— PI. Acc. F. fri ialla ciara Hy. 5, 91
(i. fri demna i. elta duba demoniorum).
ciarsech merula Ir. Gl. 200.
ciasu s. eesn.
eich die Brustwarze, die
10 eibliche Brust; mamma Ir.
Gl. 100. — Sg. Dat. di chich a
mathar p. 142, is; PI. Dat. dona
cichib mammillas Gild. Lor. 6rZ. 203;
for a ciguib fodein suis mammillis
Corm. Transl. p. 22; Du. Acc. da
eich cacha óenmná FB. 6.
cichin mammilla Ir. Gl. 101.
cichis s. cum.
cichurda FB. 91, vgl. ciocardha
grcedy, ravenous O'M.?
1. cid Pron. interrog. was; quid
Z^. 356; vgl. 1. ced. — cid thicc
rit was widerfuhr dir TE. 9 Eg.]
9, 1; 12 LU.; 13; SC. 35; cid do-
bérad a mac do chomram frim-sa
ScM. 10; 12; 13; 16; SC. 10; cid
in sin SC. 39; „cid ón" ol si „cia
hainm-siu hir, cid rot iarfaigedh?"
TE. 13 Fg.; cid no tái Lg. 10; 18, 1;
cesc . . cid fód ruair lat-su . . mo
dimiad SC. 41 ; ar nád fitíV . . cid
fom chriol brond becestar Lg. 3;
FA. 8; dobretha rogii doib, cid biad
no ragad dia n-echaib tvas für
Nahrung FB. 63; cid as mo mis-
cais lat atchi Lg. 19; cid dogena
franz. qu'est ce que tu feras SC. 16 ;
FB. 6; cid fri mnai atbertha-su
ScM. 3, 7; cid dia tudchaibair wozu
seid ihr geTiommen FB. 66; cid dia
m-bói longes mac n-Usnig woher
kam Lg. 1; TE. 10 LU.; SC. 32;
cid dia m-bá don gillu FB. 38;
CO festar cid diatá a n-deilm-sea
Lg. 1; cid dia rabi FB. 56; cesc
. . cid ar na leicfideá dam-sa SC. 42; ^^
p. 144, 17; cid dait-siu . . nád bod|B
latt curathmir Emna Macha do grés
FB. 10; 68, 25; cid do 22; was
= tvaruni: cid nab sin Fedelm-sa
. . cichsed ria cach mnai ivarum soll
dies nicht F. sein, die voi' jeder
Frau eintritt FB. 22; 23; TE. ^ Fg.;
cid na tabraid ivarum gebt ihr nicht
FB. 72; p. 144, 17.
2. cid Pron. indef. ivas auch.
— cid he mo dán was auch meine
Kunst sein mag FB. 92.
3. cid Conj. tvie . . auch, vgl.
2. cid; etiamsi, quamvis Z'^. 711. —
cid mór . . ocus cid adbul in taitnem
. . is aidbliu fo mile . . wie gross
und icie geioaltig auch der Glanz
. . ist, tausendmal getcaltiger ist . .
FA. 7; Lg. 17, 1; 9; 17; cid mewic
imthigi in sid SC. 29, 1; FB. 18;
cid truag ivie traurig auch Oss. II 7;
cid ingnad lat SC. 44, 4; cid acht
SC. 44, 6; Gl. zu Hy. 4, 44; Lg. 1 7, 34.
4. cid Conj. auch, nicht ver-
schieden von 3. cid; etiam, quin
etiam Z^. 711. — ni f urecht cid
óen screpul ne unum quidem scru-
pulum Hy. 5, so; cona facbatis cid
V •
424
cír-dub
luisni hi talmuin and CC. 1 Eg.-^
nír thúargaibset cid co tisad gséth
etorro ocus talmain FB. 26; cid
indiu bad am slán-sa, mád áil dait-
siu noch heute würde ich gesund
sein, wenn es dir beliebte TE. 10 LU.\,
cid iar tain später noch Lg. 5, 5; ii;
bá cMmung dan cid ar indus CC.
3 LU.'i — cid . . cid sive . . sive
Z^. 712; cid ferr cid messu SC. 38, 3;
zu lesen cid cian cid gairit TE. 2 Eg.,
vgl. cid cian cid gair Gl. zu quanto
tempore Wb. 3c {Z^. 712); i. cid
fossidecht i. cid forimtecht Glossen
zu iiir foss no utmaille Hy. 1, 3.
cum ich weine, ivehTclage. —
Praes. Sg. 3 ciid in ben L U. p. 133^, g;
PI. 3 amaZ na hi nád chiat Gl. zu
tamquam non flentes Wb. lO^ {Z''^.
741). — Praes. sec. PI. 3 a,mal ni
cetis tamquam non flerent Wb. 10^
(Z\ 740). — Perf. Sg. 3 eich in ben
LU. p. 1331), 12; ni cichis p. 309, 11;
FB. 24 Eg. {vgl. jedoch unter ces).
— Inf. cái.
cilicc= lat. cilicium Haardeeice
Hy. 4, 11 Gl. i. hi pennait, quia
cilicium nomen vestis quae fit de
finnaib gabur vel chamaill).
cimb, cim Tribut, Silber; i.
airget O'Dav. p. 62; i. airged i. don
argad dobertha a eis do t'omorib
atrolli a ainmniugud, cim tra ainm
do cach eis 0 sin hille ce päd do
argad ba hainm prius Corm. p. 12;
i. eis FB. 68, 17.
cimMd M. Gefangner; capti-
vus Z'^. 233; nach Stokes Corm.
Transl. p. 39 von cimb. — Sg. Gen.
cimmeda Hy. 5, 2.
ein Schuld; delietum Z^. 255.
— Sg. Nom. bec in ein ScM. 21, s;
ni mó . . a ein frib . . indás na tuc-
said liadib FB. 73; Gen. din chu-
tritmma ehinad FA. 16; Dat. it
chinaid Lg. 10; it chin 5, 17; Acc.
frisin ein sin contra hoc scelus
Wb. 9t; tré chin drochmna Lg. 13;
tria chin m-ban FB. 29.
eindas s. ciunas.
cinél s. cenél.
cing M. Kämpfer; i. calma
CDav. p. 65. — Sg. Acc. lasin
cingid baige Fei. Sept. 13.
ciiigim I ich gehe, schreite
einher. — Praes. Sg. 3 cingid
dar firu SC 37, 17; zu lesen cingid
FB. 52 Eg. 13? rel. cinges ria cach
Isech FB. 23; PI. 3 na conaire
cengait FA. 15 (i. tiagait); cen-
gait . . taris 17 ; rel. cengtai Emain
Lg. 17, 2. — Praes. sec. Sg. 3 ria n-
andrib . . Ulad no chinged FB. 68, 28;
no cinged FB. 88. — Praet. Sg. 3
cingthiseom FB. S8 {vgl.Wi. Gramm.
§ 309). — Bed. S-fut. sec. Sg. 3 cid
nabb sin Lendabair-se . . cichsed ria
cach mnäi hi tech n'g FB. 23; 22.
— Inf. céim. — Vgl. do-chingim.
cinim III ich entspringe; I
descend O'Don. Suppl. — S-praet.
Sg. 1 einsiu di churp rig sceó rignai
FB. 22 ; 3 ferr cinis Hy. 5, d (i. is
ferr ro genair).
einlud M. Geschlecht, Stamm.
— Sg. Gen. in chiniuda dóenna
FA. 15 (chinedu LBr.).
cinnas aus ee indas qui oder
qualis Status {Z^. 357), tvas ist
die Beschaffenheit {mit Gen.), wie;
cionnus how O'Don. Gramm, p. 266.
— cinnas cennaig sin worin besteht
dieser Handel FB. 76; cinnas rainn-
fither in mucc wie soll das Schwein
getheilt werden ScM. 6; FB. 53;
is dolig a fiss cinnas forcíémuacair
FA. 12; cinnas sin SC. 33; dús
cinnas doragad FB. 8; cinnas fir
lib ScM. 7; cinnus atai iudusa a
cach deit TE. 7 Eg. .
cinnim III ich bestimme. —
Praet. Sg. 3 ro chind p. 39, 3. —
Inf cinniud definitio Z'^. 802.
cinnit glend SC. 30, 4 „which
sweep the Valleys'' (?) O'C.
cinta, cionta guilt, crime CB.
Dazu hi cinta ind fergoirt do milliud
FB. 38? Vgl. ein.
eir F. Kamm; pecten Z^. 21. —
Nom. cir chuirreil aircit TE. 3 Eg.
eireul == circttZws; i. a circulo
Corm.p. 10. — Sg. Nom. circuU tenti-
de , .imón tir sin FA. 5 (circill LBr.).
eir-dub kohlschwarz, , Jetblack"
Stokes, zu ciar? — Sg. Nom. Lg.
18, u; FB. 27; 50; p. 310, 22;
PI Dat. illathachaib cirdubaib
FA. 26.
425
clár-ainech
círmaire Kammmacher FA.'i^
{j,clothmakers" Stokes).
eis = census i^Ebel, Beitr. II 142),
Abgabe; fiscus, vectigal Z^. 21; Gl,
zu cim FB. G8, 17. — PI Nom.
CO fessta a ciso ocus a m-besu lais
TE. 2 Eg.\ Gen. fri commus a
m-besa ocus a cisa doib ibid. LU.;
Acc. ar coUa císu Hxj. 4, 5 (i. cisa
ar colla i. peccata).
císal Teufel; cisél Satan O'B.
Vgl. Z\ 1004. — Sg. Acc. lotar
huili la cisal Hy. 2, 37 (i. la ail
inchis i. la demon, ail side ar a
dure).
eiunius Band, s. corrthair.
coudot chiúrthi SC. 28, 8? Vgl.
fobithiu arachiurat Gl. zu contur-
battir tanis cujríditatibus Ml. 59^.
clad Graben CC. 2 LU.
claidbech M. Mann mit einem
S chic er t. — PI. Gen. ochtítr claid-
bech FB. 7.
claideb M. Schwert. — Sg.
Notn. claideb órduirn Lg. 18, 25;
p. 310, 38; russi SC. 37, 15; mo
chlaidiub Gl. zu mo genum Oss. III 2
(cladhiomh Ed.), vgl. ibid. 8; Gen.
do gin chlaidib Lg. 15; Dat. do
chlaidiub ScM. 12; taithbeim dia
claidiub SC. ü; for a cl^diub SC. 24;
CO claidib Hy. 5, 91; fiad a chlaidib
thana deirg SC. 31, 5; Ace. claideb
FB. 67; atetha a claideb do imbert
fwrri SC. 5; Labraid Luath lam ar
claideb SC. 17; claidem 18; PI.
NoTii. claidib SC. 2; a claidib for
a sliastaib SC. 2; nochta na lámaib
FB. 13; Gen. imberta claideb n-
derg SC. 19, 4; Dat. cusna claid-
bib nochtaib FB. 74 (cloidmib Eg.):
Acc. doberat a claidbi ina trúallib
FB. 75; 15.
claidim ich grabe, unter-
grabe, wühle auf. — Praes. sec.
Sg. 3 no chlaided na muru FB. 70
[er unterwühlte? vgl. rocechladatar
Gl. zu suffoderunt, altaria tua,
Wh. 5», zu fo-chlaidim?). — Fut.
PI. 3 con clasat O'Dav. p. 64 das.
— Pass. Conj. oder Imper. Sg. 3
cladar a fert iarom, sátir a lia,
scribthair a ainm n-ogaim, agair a
gubse LU. p. 69a, 35. — ji\it. Sg. 3
classirtT TE. 8 Eg.'i Fut. sec. cor
clasta a fert ibid. LU. — Praet. Sg.3
in tan ro das a feart FC. p. 28 ; aber
ro claided Nenn. 1 LU. — Part.
claissi defossi Ml. 24c. — Inf. at-
cierasu torcc ic claide in talman
„thou teilt see a boar uprooting
the earth" Tliree Mir. Hom.p. 12, 22,
-^ Vgl. class.
a Claim FB. 43 lies a cláiw, zu
cláen, clóen?
claime F. Scabies Corm. Transl.
p. 89 garb.
cláiu s. clóen.
claiss = Zaí. classis, Chor; a
classe Corm. Transl. p.3ö; daneben
auch die Form class. — Sg. Gen.
tri mile cheól . . cecha óen-claisse
FA. 10, classach LBr.; Dat. nos
gaibtis for clais Gl. zu dicebant
psalmos Ml. 2^, 7; Du. Acc. eter
cach da claiss FA. 13, clasaig LBr.
— Comp OS. clais- FA. 7, class-
chetol 10, 31 (clais- LBr.) Chor-
gesang.
clam aussätzig. — Sg. Nom.
in clam Hy. 5, 49 {leprosus S. 44);
Acc. lia clam 52; PI. Acc. la clamu
Gl. zu la truscu 2, 34.
elaud F. Nachkommenschaft,
Geschlecht, Clan; progenies Z^.
241. — Nom. ciand na cinél TE. 13
Eg.\ Gen. buuad mo chlainde origo
generis mei Wb. 5»; ar aine ocus
calmatus mo chlnmni p. 142, 7?
Dat. di chlaind chéit rig SP. V 14;
dim chlaind comceneoil FB. 22; Acc.
na fetar claind no cenél do TE.
13 LU.; ni ruc . . claind d'Eochaiá
..acht mad óeningin TE. 20; PI.
Gen. luithe cland SC. 15; ScM:21,43?
Dat. di chlandaib Cualann SP. V lo;
Acc. forsna clanna Hy. 1, 54.
dar Tafel, Brett; tabula Ir.
Gl. 67; cl3LB.r tabula ZK 17. — Sg.
Nom. dar findruine TBE. p. 140
s. unter au ; fian-chlar Lg. 17, 14 {vgl.
fian-fidchell) ; Dat. meitigthiV dar
fichille grösser als ein Schachbrett
FB. 37 Eg. — Com2), clárchiste,
-lestar Nenn. Í LU. flache Kiste?
clár-ainech Gl. natus cum tabu-
lata fade i. sine oculis et naribus,
vgl. Stokes, Goid^. p. 144. — Acc.
class
426
'cletíne
in clarainech Hy. 5, da; clarenech
j). 43, 21.
class i. tochailt {Graben) O'Dav.
p. 64. Vgl. cusna classaib dromma
cum scapulis Gild. Lor. Gl. 160
{„with the trenches of the hack'^) im
claiss a chúlad LU. p. 81», 12; das
guail sturna (?) Ir. Gl. 273 {„the
place on which charcoal was made").
class, classacli s. claiss.
clé links; sinister Ir. Gl. 387;
Corm. Transl. p. 49, daselbst auch
clé i. claon {obliquus) O'Clery. —
Sg. Dat. F. ina láim chlí FB. 91 ;
na leth chli SC. 33, 10.
clechtaim II ich pflege, übe
aus; „lamwont" Stokes, ThreeMIr.
Hom. Index. — Praes. PI. 3 amaZ
clechtait ut soleant Gild. Lor. Gl. 81;
Conj. 8g. 3 nad clechta . . do imluad
ar mési FB. 35. — Vgl. con-clechtaim.
cleith Inf. von celim; Verheh-
len, Verbergen; celatio Z^. 799.
— Dat. is ceim i cleith SC. 45, 26
{im Verborgnen?)] fo chleith. prively
O'Don. Gramm, p. 267; fo chlith
Lg. 12; fót clith SC. 41 heimlich
vor dir? Acc. cen cleth m-bratha
ScM. 22, 4? vgl. cen clith Lg. 18, 35 Lc.
clerech == Zai. clericus. — PI.
Nom. clerich hErenn Hy. 2, 61;
Gen. i comthinoltaib lach ocus cle-
rech FA. 31. .
cless {älter clius?) M. Kunst-
stück, Waffenspiel, Helden-
that; „a feat". Die ausseror-
dentlichen Kunststücke Cuchulinn's
werden FB. 24 und 30 aufgezählt,
ferner LU. p. 73a {TBC), p. 113^, 29
, (Siab. Concul.), p. 125^, 1 {Tog. Bru.
Daderg.), vgl. 0^ Curry, On the Mann.
II 372, CBeirne Crowe, Siab. Charp.
p. 432. Hier folgt eine Liste der
Namen: des for analaib FB. 30;
LU. p. 73a; p, 125I), 3; bai brasi;
beim CO fomus, v. l. co commus;
bruth n-gene oder gerne; des cait;
carpat serda; des cletenach, vgl.
cletiue; cor n-deled; des cúair;
cless daire; dall-chles n-eoin; des
dond; dirgiiid crette for a rind;
dréim fri fogaist; cless n-eóin;
fsebur-chles ; fsen-chless; filliud er-
red nair; fonaidm niath náir {v. l.
fornaidm), fonaidmmad for rindib
sieg; foram-chless ; gai bolga; ich
n-erred; leim dar ueim; cless nón-
bair {v.l. niad nonbair); othar-chless;
roth-chless; nói scena clis; siabur-
chles; sian curad; tairm-des; táith-
béim; torand-chles; ubull-chles. —
Nom. des ocus cluchi FB. 32; 51;
Gen. oc cur in roth-clessa FB. 64;
Dat. ocon cliss LU. p. 121^, 22; 23;
agan clis FB. 43 Fg.; Acc. cless
FB. 24; 30; ferr c&ch cless FB. 32;
PI. Nom. foraithmenatar-som a fo-
ram-cliss FB. 86; 87; nói n-úbla
clis U.S.W. J7'J5,42? Gen. immad cless
p. 310, 42; Dat. oc na clessaib2'^B.43.
clessach reich an Kunststücken.
— Sg. Nom. in gilla clesach sin
FB. 31.
clesslm ich mache Kunst-
stücke, spiele. — Praes. PI. 3 ós
clesit for a anóil SC. 37, 7. — Praes.
sec. PI. 3 no clistis errid Ulad ior
súanemnaib tarsnuon dorus diarailiu
isin tig i n-Emain LU. p. 121'', 11.
— Vgl. ar-chlissim.
clessamiiach M. Gaukler,
Jongleur. — PI. Nom. agat cle-
samnaig SC. 3.
clessamuaclit Gauklerkunst. —
<%.(Te«.búaidclessamnachtas.búaid,
cless-rad N. Spielen, Kunst-
stücke machen. — Dat. oc clesrad
ocus oc espai dona slogaib p. 46, 21
{„playing" Stokes).
clete, cleite „a quill, feather"
s. cletine.
cleth F. Balken; tignum Ir.
Gl. 485. — Gen. sesrech oc tabairt
cecha clethi FB. 2; Acc. cleith 25;
PI. Dat. di clethaib ind rigthige ibid.
clethe mór no úasal O'Dav.p. 71.
cléthe Dachbalken, Dach. —
Dat. oder Acc. for dethe tige jp. 131,4;
Acc. CO cleithe na heda/si to the rid-
gepole ofthe church ThreeMIr. Hom.
p. 66; 0 lár co clethi Corm. p. 10 clii.
clethi p. 142, 7 (mo chlaini U.)
lies mo chlamni?
cletine M. Wurfpfeil; i. leth-
foabrach i. claidhmine O'Dav.p. 72;
On the Mann. II 298. — Sg. Gen.
do chuingid in cletine i. gai Con-
culaind LU.p. 70b, 2; don cletiniu 10;
fó chlí
427
cloor
Pl. Nom. (?) nói cletínc clis FB. 42
(cleitin Eg.). Vgl. dess cletenach
das Wurfpfeüspiel LU. p. 73*.
Í6 chií cbóicid Chonchobair
Lg. 4, 15?
1. clí F. ein HaiiptbalJcen des
Hauses, auf dem der Dachbalken
ruhte; is balc oc lár, is coel oc
clethe Corm. p. 10 clíí. — Sg. Nom.
amail atcumaic in chlíí isin tégdais
0 lár CO cléthi, sie din atcumaic
airechus in gráid se dianad ainm
clü Corm. l. c. ; io chli SP. V 3.
2. cli ein bestimmter Rang unter
den Dichtern (file), On the Mann.
II 171; clíí Corm. p. 10, vgl. das
Citat unter 1. cli.
3. cli s. clé.
cli ab cor bis Z^. 18; vgl. inar.
cliath crates ZM8\ Ir. Gl. 126;
a hurdle O'B.
1. clith i. tinol O'Dav. p. 62.
2. clith i. dluith no fir O'Dav.
p. 62.
3. clith s. eleith. Dazu wohl
auch clith i. clúda O'Dav. p. 71.
clithe s. celim.
1. clithar, vgl. „cliothair shelter,
recess" OB. — Sg. Acc. eter chli-
tar is diamair SC. 44, 7 („both in the
court and in the desert" 0' Curry).
— In Ortsnamen: hi Clithar Fid-
baidi FB. 36; ro láiset a n-ernail
búair ocus braite seoco fo dess hi
Clithar Bó Ulad LU. p. 11\ 24.
2. clithar König Corm. p. 8
clithar sét.
diu „fame, renown" O'B. Dazu
all-chliu FB. 53?
clius SP. II 6 ältere Form, für
cless.
cl6 M. Nagel. — Sg. Gen. for
barr cech oen-chliii p. 191, 17; is;
Acc. a cló n-argit FB. 21; PI. Nom.
clói clavi SG. 189»; clúi tened
FA. 27; clóthi p. 191, 15; Dat. co
clothib triana cendaib FA. 27 LBr.;
Acc. na clu clavos Gild. Lor. Gl. 153.
— Davon cloaim, Praet. Pass. ro
cload crucifixus est 'Wh. 3b [Z'^. all).
cloc M. Glocke; clocc Tir. 11.
— Sg. Gen. at cluic galea Ir. Gl. 26
(vgl. att tuber SG. ei^,; Dat. co
clug taitnemach p. 39, 22.
clocaii F. skull Bev. Celt. III 177.
doch F. Stein; doch crisdail
crystallus Ir. Gl. 552. — Sg. Nom,.
p. 21, 2; Gen. ail chloche Lg. 19;
for corthe cloche Gl. zu Hy. 5, 66;
Dat. din chloich Hy. 5, 4o ; Oss. II 2 ;
in t-ogum lit fil isln chloich I 13;
Acc. cloich p. 43, 14; immon cloich
Lg. 19 (beim a cinn fri cloich
Ml. 30 r.); ri cloich Gl. zu ri ail
Oss. III 9; gaibthi cloich . . ocus
doheir isin tailm SC. 7; gaibid
cloich n-aile ibid.; PI. Nom. clocha
p. 190, 27.
eloehän „cause w ay" Mir. Hom.
p. 24.
clod „a clod, turf O'B. — Sg.
Acc. con tocba clod cechtar a da
roth rocharpait FB. 34.
clod s. cloim.
cloensc/iie/", ungerecht, böse,
clóin, cloen iniquus, impius Z^. 31.
— Sg. Nom. ba cloen SC. 5; inna
ráiter gó ná cloen wo weder Falsches
noch Böses gesagt wird SC. 34, í ;
Dat. N. 0 chlóen vom Bösen Hy. 2, is;
Voc. a cláiw trúaig FB. 43? PI. Nom.
serchinnig cláin FA. 29; Gen. inna
.cloen Hy. 2, 59. — Compos. do
chloendiburgun ScM. 17.
clocuaim II ich bin schief. —
Praes. sec. Sg. 3 amaZ ro clóenad
a thech FB. 25.
dóene F. Schiefe, Ungerech-
tigkeit, Bosheit; iniquitas Z^. 31.
— Nom. clúine SC. 5 (claine H);
Gen. ba sab indarba clóeni Hy. 2, 23.
in cloi deroil p. 144, 11, zu lesen
cói (s. cái)?
clóim III ich besiege. — Praet.
Sg. 3 ro chlói Ml. 37a ; Tur. 18.
— Pass. Praes. Sg. -3 cloithir
Ml. 19i>, 3 [imbecillus involvitur
iisdem sane objectionibus). — Inf.
cura, fedat a clod {für cloud) ut . .
inimicos valeant pi'osternere Gild.
Lor. Gl. 44.
cloor Dep. ich höre; audio Z^.
502. — Conj. Sg. 3 Dep. ro dam
chloathar Hy. 1. ei. — Praes. sec.
Sg. 3 ro das cload Hy. 5, 53; co
cload a ec „tili he should hear ofhis
death" Stokes Goid.'^ p. 103 LHy. —
Praet. Sg. 3 0 rus cló . . fogu/r in
ro chloth
428
charpaíí Three Mir. Hom. p. 52, 30.
— Pass. Praet. Sg. 3 ro chloss a hit-
ge Ily. 5, 16; 2, le; SC. 34, 9; co closs
Lg. 1. — Inf. Nom. ba ceol bind
a bith-chlóisi Lg. 17, 26; Bat. iar
closin imacallma na m-ban FB. 25;
iarna clostin FA. 23.
ro chloth Hy. 5, 70, nach StoJces
Goid.^ p. 145 als Praet. Pass. zu
tochlaim (do-fo-calaim) I dig?
cloth herühmt. — Sg. Nom.
diam-sa coemainech cloth bán Lg.
5, 2 ; aingel cloth glau gel Hg. 6, 21 ;
digrais cloth Hy. 5, 69; cloth nell
Lg. 17, 23; Dat. don cath Coemgen
cloth Hy. 5, 19 (i. clothach no air-
dirc). — Comp OS. cloth-amra FB.
28; 68, 6; cloth-riatha 24.
clothach herühmt; Gl. zu cloth
Hy. 5, 19. — Sg. Nom. molad Crist
clothach labrad Hy. 5, 101 (i. airdirc).
clú Buhm; gloria, fama Z^. 25.
— Nom. clú nad chlithe SP. V 8;
Dat. ferr cach clú II 3.
clúaiii Wiese; cluaiii gabála^er-
hagium Ir. Gl. 723; oft in Orts-
namen, z. B. do Chserthiund Clúana
FB. 36.
clúass F. Ohr. — Sg. Nom.
Hy. 5, 24; 7, 30; Dat. in cech clu-
ais 61 ; im chluais Gl. zu imm ó
Oss. in 2; asa cluais Gl. zu asa ho s;
PI. Dat. cluasaib cluinethar Lg. 2.
cluche Spiel, Spielen; cluiche
no oenach Corm. p. 26 lugnasad;
cluithi {schlechte Schreibweise) jocus
Ir. Gl. 518; cluichech ludibundus
Z'^. 811. — Sg. Gen. iar scis óeuaig
ocus cluchi FB. 91; Dat. catt bec
bói forsind Iar oc cluchiu LU.
p. 23a, 27; Äcc. no CO berad orm . .
cluchi SC. 45, 8? PI. Nom. cluchi
OCUS Ceti SC. 1; 45, 8 (?); FB. 39;
des OCUS cluchi FB. 32 {oder Sg. ?).
— Compos. asincluche-maig-FjB.91.
cliidaim I cover, hide O'B., vgl.
unter clith.
cluine SC. 5 s. clóene.
eluiuim l ich höre; Dep. Conj.
do chách rod chluinethar euivis
qui id audierit Wb. 27^ {Z-\ 502);
ro dorn cluinedar Hy. 7, 6I Fr. —
Imperat. Sg. 2 cluinti se 5, 7 du
sollst dies hören? 3 cluined Lg. 3 L. ?
PI. 2 cluinid 3 Fg.? — Praes. sec.
Sg. 3 ro chluined Lg. 8; nod chlui-
ned ibid.; p. 39, i5; PI. 3 dia clu-
intis FA. 14. — Perf {vgl. at-
chúala neben at-chlunim) Sg. 1 ni
chuala-sa FB. 44; 2 ro chiiala
audivisti Z'^. 448; 3 ro chiiale
audivit Z'^. 449; ro chuala Hy.
5, 102; 103; Lg. 17, 20; SC. 38, 9;
FB. 85; CO ciiala FA. 2; FB. 84;
gu gcuala ni p. 144, 11; ni chuala
SC. 29, 24; cairm i cuala Hy. 5, 24;
PI. 3 ro chualatar Lg. 9; co cúa-
latar SC. 11.^ Pass. Praes. Sg. 3
ni cluinter FA. 14; ro cluinter
FA. 28; p. 144, 11; cluinethar i.9. 2?
— Vgl. atchlunim, cloor.
dum = ?ai. pluma. — Sg. Acc.
ni ro ÍS chluim na colcaid SG. p. 229 ;
PI. Nom. cluma s. colcaid.
cnáim M. Knochen. — PI. Nom.
in chnamai ossa Z^. 236; ro ior-
congair . . uli chnáma in mairt do
thinol Three Mir. Hom. p. 120, 19;
Acc. na cnámu ibid.
cned F. Wunde. — PI. Nom.
crechta ocus cneda SC. 29, 7; Dat.
ro chuir Sgathan luibheanna ice
agus leighis re cneadhaib Chéin
„S. put balsams and healing herbs
to the ivounds of Cian" Torr.
Dhiarm. p. 130, 1.
cnes Haut. — Nom. a ebnes
SC. 31, 7; Dat. crechta ina cháin
cnis FB. 24; Acc. isseth rem
chridi is rem cnes SC. 29, is; ni
ránic cnes na sciath do Loegam't*
FB. 81; 87; senchodal fria ebnes
FB. 91. — Compos. cneis-gheal
white-sTcinned O'Don. Gramm. p.S'óS.
cneti^. Seufzer; „a sigh, groan"
OB. — Gen. adbur na cnete TE. 9, 5;
Acc. ro chuala cneit Echach*S'C38,9.
cnetaim II ich seufze, stöhne.
Praet. Sg. 3 cnetais FB. 38 Eg.
euó s. cnú.
cnoc M. Hügel; cnocc gibber,
Ulcus Z'^. 67. — Acc. in cnoc
SC. 34, 17; PI. Dat. i cnocaib
FA. 14; p. 191, 27.
cnocach hügelig; gibberosus
Z^. 67. — Sg. Nom. talum . . cairr-
cech cnocach p. 190, 33.
cnú F, Nuss; nut Corm. Transl.
cpmn
429
p. 45; cno gnoe „a heautiful nut"
ibid. p. 86 guo ; cnu na darach nux
querctis Z'^. 260; — Sg. Nom. is
nie a chnii chridi FB. 24; PI. Nom.
in ferann asa tuctha na cnoi sin
TJiree Mir. Hom. p. 98, 9; cnódha
corcra I'orr. Dhiarm. p. 118; Gen.
eitne cno FB. 9.
cnam F. Wurm Torr. Dhiarm,.
p. 128.
CO Praep. mit Acc. zu, nach,
bis; ad, usque ad ZP-. 647. — Bis-
weilen mit Längezeichen : có himbel
p. 40, 36; FA. 25 LBr.] có a fod-
brond FB. 39; có cend 55. Neben
CO auch cu: TE. 17; Oss. III 4.
Später go, gu: CG. 3 Fg.; 6 Fg.;
p. 143, 3. Vgl S. 85, 7; 304, i;
328: 329. — Statt des Acc. der
Bat. PI.: CO tectaib ScM. 4; co
mellaib FB. 20 ; cusna hiiathaib 67.
— Eine Spur des ursprünglich
auslautenden Consonanten (t) zeigt
sich ausser iri der Verbindung mit
Artikel oder Relativpronomen {und
in chuctu?) nur noch selten: cullae
m-brátho Tir. 5. Einem folgenden
Vocal ist sehr oft h vorgesetzt: co
hEmain SC. 30; 45,22; FB. 64; 78;
TE. 5 Fg.; CG. 2 Eg.\ ausgenommen
CO a {Possessivp^-onomen) , co airm
Hy. 5, 70, FB. 67. — 1) Mü dem
Artikel: cosin n-uaLit Lg. 6; TE. 11
Eg.\ GG. 6: FA. 17; 31 (cusin LBr.);
cusin m-bandtrebthaig /). 48, 23;
eussin SG. 21; cusind ecnai^). 170, is;
cosa n-gein |). 131, ig; cos tratb sa
FB. 94; cossin tech TjE. 11 Fg.\
FA. 2; cosindiu (v^?. indiu) bis
heute Lg. 12; FB. 44; cussindiu
äC. 7; cosindossa {vgl. indossa)
FB. 44; PI. cusna hiiathaib jP5. 67;
p. 21,.29; 170, 19. — 2) Mit dem Re-
lativpronomen: cusa tucad FA.
31 -L.Br.; cosa tucad FB. 58; cusa
rancaibair 73; coso rancatár FA. 4
{für cosa ro-); 21. ~ 3) Mit Perso-
nalpronomen erscheint eine {durch
Doppelsetzung entstandne?) Form
cuc-, chuc-: Sg. 1 chucum FB. 23;
56; p. 145. 7; chucMm ScM. 12;
13; 16; FB. 24; chucom-so TE.
8 Eg.; cucom-sa 13 LU.; cugam
FB. 23; 24 Eg.] PI. cucain-ni
ScM. 9; cucainne 14 H.; cucainn i.;
chucaind Lg. 1 Lc.\ chucund SG. 13;
FB. 52; cucund Lg. 1; F5. 46;
Ä'ijf. 3 chucut-su Sc3L 13; »Sir. 3
Masc. chuci FA 1; 9; SG. 31;
i^5. 40; 57; 66; 81; 84; 87; ScM.
1; 2; 4; TiJ. 7 E"«/.; cuci i^r. 9; 14;
chucai SG. 8; 13; Hy. 5, 86 (?);
cucai SG. 8; chuce l^A 33 (chuice
LBr.)] chuice p. 19, 36; cuce Lg. 9
i?^/. S. 110; Fem. chucci ^S^cilf. 16;
chuicci TE. 5 ií7.; PI. chucu i^.
1; 11; 13; FA. 14; 30; ÄC. 7; 10;
15; 39f 48; FB. 25; 89; 91; cucu
p. 131, u; chucco T^. 8 Eg.; cuco
iScilf. 22, 10; chuca SG. 13 Íf.; cuca
SG. 10 IT.; chuctu i^r. 11 -Lc;
cuctu 15 ic. ; chucta FB. 89 iJ^r.
— 4) Mit Possessivpronomen:
1. Sg. com éc Lg. 18, s; 3. Sg. cot
galar iSC. 11, 10; 3. Sg. co a mnái
5'a 6; FB. 39; 75; ScM. 3, 1; co
a lécud SG. 45; PZ. 5 co a muintir
GG. 3; ca tulmaing tuind Oss. III 5
/wr co a (go a Fg.).
Gebrauch. 1) Nach Verben des
Gehens: táníc . . co a mnái SC. 6
7; 8; 10; 14; 28; 30; 33; 44, 4
FB. 23; 25; 42; 46; 52; 57; 61
66; 67; 69; 73; 75; 78; FA. 4; 14
18; 21; 30; 33; p. 19, 36; 42, s
48, 23; Lg. 9; 14; 16; ScM. 4
TE. 11 Fg.; 13 LU.; 16; 17; 19
20; p. 130, 31; 132, 12; GG. 3: 6
p. 145, 7; SG. 11, 10; imsoi co tech
Samera . . co airm i m-batar a mu-
inter FB. 67; 75; 0 thanic tra
cusna dedenchu do Tatraic als es
aber mit P. zu Ende ging p. 21, 29;
FB. 80; 90. — 2) Nach anderen
Verben der Betcegung {bringen,
werfen, erheben, ausstrecken u. s. w.)
tucthar cucund in ben Lg. 1; 9
11; 13; 15; ScM. 1; 2; 3, 1; 12
13; 16; 22, 10; TE. 1 Fg.: 8 Eg.
FA. 2; 17; 31; FB. 56; 58; 64
87; Hy. 5, 70; tócurid dochum nimi
chuci FA. 1. — 3) Ueberhaupt nach
Verben mit Zielangabe: gairmter
chuci ScM. 4 ; ron soerat . . co rig
n-ilainglech Hy. 1, 10; oc cuingid
digi chucu SG. 48. — 4) Nach den
Verben des Sehens, Hörens, Be-
merkens ohne abhängiges VerJmm
430
zur Bezeichnung der Annäherung:
CO n-accai in da mnái cucai da
sah er zwei Frauen auf sich zu-
Jcommen 8C. 8; 13; 15; 31; FB. 40
81; 87; 89; 91; p. 131, u; CG. 5 LU.
CO ciiala in fothrond chuci FB. 84
ni ro airigset na mná chiicu SC. 39
{vgl Hy. 5, 86?). — 5) Zur Be-
zeichnung des Ziels oder der Grenze
auch nach Substantiven: cid ior
túrusi chucund SC. 13; p. 328, 23;
ScM. 9 ; cechtar de immasech cucai
beus dia bualad SC. 8 ; cassla . .
impu CO lár FA. 28; flaith in do-
main có himbel p. 40, 36; Oss. III 4; 5;
FB. 20; tri fichit gamnach co a
biathad saide ScM. 5; co fá tbrí
Ms zu dreimal TE. 13 LU.; ocus
a bith co a lécud SC. 45. — 6) Bei
Zeitangaben: co cenn hli&dne bis
zum Ende eines Jahres, ein Jahr
lang Hy. 2, 66; p. 39, 19; Lg. 16;
ScM. 5; TE. 2 LU.; 7 Eg.; 16;
p. 131, 3; p. 143, 3; FA. 18; SC. 9;
FB. 55; 58; co bráth bis zum Ge-
richt, für immer FA. 29; 30; Oss
II 7; TE. 16; co brath . . cose TE.
8 Eg.; co mordail bratha FA. 6
CO crich a m-báis 27; Lg. 18, 8
CO dered na haidche FB. 81; 85
CO déod lái CO trath na faire 83
CO matain 57; 94; Lg. 6; TE. 12
Eg.; CC. 2 Fg.; cosindiu bis heute
s. oben; co se, cose ad hoc, adhuc
Z\ 347; SC. 11, 7; 45, 17; TE.
8 Eg. ; cosse SC. 38, 3. — 7) Häu-
fig im Gegensatz zu 6 von: 0 the-
nid CO fraigid FB. 2; 39; FA. 22
otá Essriiaid . . co Beind Etair Lg. 1 1
on IÓ cu céle TE. 17; p. 131, 16
FB. 24. — 8) im Vergleich zu?
báigthir cach delb cháin chucom
FB. 24; conid chucom bagthir
cach n-delb soer sochraid eter ial-
laib ban buágnithi LU. p. 124^, 17
{Tochm. Em.); is don ingen siu at-
rubrath cruth cach co hEtain, coem
cach CO hEtain TE. 5 Eg.; is ard
cech recht co himchim SC. 45, 22;
do chomram chucum ScM. 12; 16.
2. CO {identisch mit 1. co) wird
zur Bildung des Adverbs aus Ad-
jectiven verivendet {vgl. Z'^. 609):
CO anbsaid ocus co utmall „cJiange-
fully and restlessly" FA. 14 (cho
LBr. Sehreibfehler?); co áigthide
ocus CO hacarb ocusco adiiathmar20;
CO ansa SC. 26 ; co hopunn Hy. 8, 2 ;
FB. 25; la fegad co andiaraid fair
zornig auf ihn blicJcend 38; co urtrach-
ta 67; co gnáthach 63; co glé SC. 20
CO glórach 26; co diriuch FB. 26
CO dian Oss. III 3 ; colluath FA. 30
CO Math SC. 32; co labur 26; co
mór FB. 62; FA. 33; commor TE.
11 Fg.; CC. 4 Fg.; commenic Lg. 11;
CO fota TE. 13 LU.; co fergach
Oss. I 5; CO foill foill SC. 33, 31;
CO subach ocus co forbáelid FA. 31 ;
CO claen FB. 26; co corptha SC. 49.
3. CO, CO n- Praep. mit Dat.
mit; cum Z^. 640. — Auch cu:
SP. II 11; IV 3. Vereinzelt mit
Längezeichen: co CMmdach FA. 13
LBr. — Bisweilen mit Acc: coUin
n-ingen FB. 53; co fleisc n-diiir
FA. 18 LBr. — Der Nasal ist
vor Vocal und Media als solcher
bewahrt: co n-ainglib FA. 3; co
n-ánius 12; co n-óen-súil ScM. 11;
CO m-bláthe FA. 16; co m-baraind
FB. 46; co m-briathraiö 21; co
n-diórad 2; co n-dérgothaib 54; co
n-dam Lg. 17, 7; co n-dig CC. 5 LU.;
CO n-gemaib FB. 2. Dagegen collin
FB. 53; CO londgail ScM. 3, 4; co
cumtuch FA. 13; co cernaib FB. 23;
CO tugi 55; CO féthain 50; co sre-
thaib FA. 13; co sústaib FB. 48.
— Mit Artikel: cosin brot SC. 8;
PI. cosna fochaidib Hy. 1, 13; cusna
lesanmannaib ScM. 12; FB. 74;
cosna fib FA. 2 s. inti. Mit Possessiv-
pronomen 2. Sg. cot laim deis
p. 40, 35; 3. Sg. cona FA. 3; 15;
CC. 3 Eg. — In der Compositum
findet sich häufig die Nebenform
com- {aspirirend). Vgl. auch cot-. —
Gebrauch 1) Zur Bezeichnung
der Begleitung, des Zubehörs: Con-
chobar co mathib . . imbi FB. 4;
12; 5; téit . . cona teglach er ging
mit seinen Leuten FB. 13; 31;
ScM. 4; SC. 45, 21; imsoi . . cona
choscur FB. 67; 23; 40; 74; Hy. 5, gj;
di senistir déc . . co comlathaib friu
zivölf Fenster mit Läden davor
FB. 55; Lg. 18, 27; ScM. 20;
431
SC. 37, 16; in chróeb co ni-blathaib
der Zweig mit Blüthen Hy. 4, e;
mara . . co n-ainbthinib FA. 30 ; 16;
a thechtairi . . chuci ocus úad co
n-athescaib seine Boten zu ihm
und von ihm mit Aufträgen FA. 9;
dochum richid co n-ainglib nimi
zu dem Reiche mit den Engeln des
Himmels FA. 3; 15; FB. 13; 50;
54; 55; Hy. 7, 3; 4; 5; do railedaib
CO n-delbaib ech ocus én von Sol-
daten mit Gestalten von Pferden
tmd Vögeln FA. 8; Job cosna fo-
chaidib Hiob mit den Plagen Hy.
1, 13; 4, 7; a bé CO m-bail Lg.
5, 13; 17; set CO m-brig Lg. 18, 21;
Sc3I. 3, 4; in ben cosin brot iiane
die Frau mit dem grünen Mantel
SC. 8; 23; fer co n-ilur gnim
SC. 31,. 13; 33, 26; 40; 42; atái co
n-galurfiiail ScM. 13; a surnn tened
CO ruadi aus einem Ofen von Feuer
mit Böthe Hy. 1, 29; co fleisc dúir
CO n-ainciud lecdu mit einer harten
Peitsche mit (= von) steiniger Natu/r
FA. 18; in fer . . co cosmailins cro-
tha Aililla TE. 12 LU.; frisocbat
. . co m-brón sie erheben sich mit
Kummer , FA. 16; FB. 46; 52;
bói . . día reir co fothrocud sie war
zu ihren Diensten mit Baden FB. 79;
ro bámar . . co cátaid acut SC. 43 ;
cu n-dene dul SP. II 11. — 2) Zur
Bezeichnung des Mittels: amaZ ben-
tair . . CO n-altain aith wie geschnitten
werden mit scharfem Messer FB. 46;
48; óen beim co claidwft ein Schlag
mit dem Schwerte FB. 81; bennach
. . cot laim deis p. 40, 35 ; ni ba
cath CO n-gaisciud nicht sei Kampf
mit Waffen FB. 21.
3. CO, ©o 11-, con, conn (selten
mit u) Conj. dass, so dass, bis;
da; am nächsten dem franz. que
vergleichbar; Z'^. 719. — Es sind
dies die Präpositionen co {zu) und
CO n- {mit) in conjunetionäler Ver-
wendung, aber ohne dass eine scharfe
Scheidung durchführbar wäre. Die
Form CO findet sich, abgesehen von
unsicheren Fällen, in céin co, cen
CO obtcohl nicht, und in no co, noco,
nocho einer emphatischen Form der
Verneinung des Hauptsatzes. —
Die Form co n-: co n-acca; co n-
epert, co n-derna, co m-bo, comad
TE. 5 für co m-bad, comtar und
comdar Hy. 5, 42, 44, FB. 25 für
CO m-batar; wahrscheinlich auch in
colluid iS'cM. 11; corrici, corrabatar,
corránic, corralsat, com-mos-ralat,
conna, neben co luid, co ránic, .cor
bo, cona, co tarat, co closs, co fagbad,
co suifed. — Die Form con {ge-
wöhnlich durch ein umgekehrtes
nach links offnes, c ausgedrückt):
con facca Lg: 7; TE. 3 Eg.; con
luid SC. 36; con tarlaic Lg. 15;
con tocba FB. 34; con cengait
FA. 17 LBr.; con batar ScM. 18.
— Die Form conn : conn alt p. 142, 23;
conn facatar CC. 4 Eg.; connicci
bis für con-do-icci? — Mit ro ver-
bunden: corro, corra (corra gaib,
corrabi für corro bái), co ro, coro,
cor. Für lat. ut non und ne er-
scÄemi conna, connach, cona, connar,
conar (JFB.39, mit ro). Die Complexe
commáromarba, com- mámuirfe, com-
matuaircfe FB. 6 stehen für co n-
iramá-ro-marba, co n-immá-muirfe,
con-imma-tuaircfe; ebensowohl auch
commosralat, connámusnágat FB.^i
für CO n-immos ralat, conna immus
n-ágat {vgl. jedoch S. 308). — In
jüngeren Handschriften go, gu: gu
gcuala p. 144, 11 ; gumdar = gu
m-batar; gurrus loiscc ^. 130, 12 =
altir. corros loisc. — Mit Prono-
men verbunden: 1. Sg. conom thici-
sea dass zu, mir kommen FB. 24
(conam Eg.)\ conom érracht bis ich
erwachte TE. 12 LU.; PI. ni conn
acci nech Niemand sieht uns p. 133, 11;
3. Masc. conos tanic SC. 48; FB. 40
(conas Eg.)\ conid n-accur bis ich
ihn sehe Lg. 7; FB. 74; conid
n-arlaid Hy. 5, 20; conid farggaib
Hy. 2, 10 {vgl. 2. conid); Fem. conda
bert p. 131, 2; 3; 4; 7; p. 130, 25;
Neutr. conda tarla FB. 25 {auf
tech SU beziehen); conda esur biad 31;
conda accatar ni CC. A LU.; Plur.
conda thanic Hy. 2, 39; Lg. 11;
SC. 38, 8. —
Gebrauch. Die Conjunction co
steht an der Spitze eines zweiten
Satzes, der zu einem ersten {bis-
432
weilen fehlenden) Satze in irgend
welcher Beziehung steht.
1) CO an der Spitze eines Nach-
satzes im Sinne unseres „da" und
ztoar a) es geht ein Conjunctions-
satz voraus: a m-boi and..,co n-
acca als er da war, da sah er
FB. 37; 85; con-tuli . . , co n-accai
CG. 5 (conn facco Eg.); in tan
m-bátar and . ., co ciialatar SC. 17;
FB. 84; 85; 87; ScM. 15; CG. 4
(conda LU., conn Fg.); p. 145, 14
(con) ; fecht n-and din bái _a haite
. . oc fennad lóig . . , con facca si
Lg. 7. — b) Die Nebenbestimmung
durch eine adverbielle Wendung
ausgedrückt: lá n-and dóib an-
ingenaib . . oc a fothrocud co n-
accatar^J. 131, 14; fo uair co n-gab
Hy. 5, 15. — c) Der bestimmende
Satz geht in der Form eines Haupt-
satzes voraus: nir bo cbian..,co
toracht Conall nicht war es lange,
da kam Conall FB. 39; 40; 89;
SC. 7 ; bá iar sudiu . . co n-acrad
FB. 56; ro bói isin t-sudiu faire
iar sudiu . ., conn aca FB. 81; Lg. 11;
TE. 3; p. 132, 13; luid . . co n-accai
TE. 12 LU.- p. 144, 10; FB. 85;
luid . . CO m-bói . . co n-érbairt sie
ging . . bis sie war . . da sagte sie
FB. 44; 40; SC. 15; FA. 2; dorat
. . a láim for a broind . ., co ro der-
drestar in lelap fo láim er legte
seine Hand auf ihren Leib, da be-
wegte sich das Kind unter seiner
Hand Lg. 5 ; maidit . . na sluaig
for na dorsi, corralsat grith mór,
CO suifed fuil mol for Iar ind liss
die Schaaren brechen über die
Thüren hinaus, da erhoben sie
grossen Lärm .. ScM. 18; TE. 18;
ni rabi . . fer no lamad a n-etargaire,
CO n-epert Sencha Niemand war
da, der es wagte sie zu hindern,
da sagte S. FB. 15; ni gabsat
nammár. . co n-accatar CG. 3 LU. —
A) Das Gefüge ist ganz lose, der
Satz mit CO „da" schliesst sieh als
ein neuer Ansatz an: conn-faccatar
ni da sahen sie Etwas CG. 3 Fg.;
SC. 8; CO am Anfang eines Verses:
CO fuarusa da fand ich ihn SC. 33, 3;
CO rom aichnistar da erkannte er
mich 5; conda thanic in t-apstal da
kam der Apostel zu ihnen Hy. 2, 39. —
2) Der erste Satz geht als Haupt-
satz voraus und der Satz mit co
folgt als Nebensatz, a) Der Satz
mit CO bezeichnet das Ziel, bis:
0 ro gab gaisced co n-deochaid bás
seit er Waffen nahm, bis er starb
FB. 79; ro alt la Conchobar, co
m-bói si ingen as mórailliu ro bói
i n-hErinn sie ivurde von G. er-
zogen, bis sie das schönste Mädchen
in Irland war Lg. 6; co m-ba
CG. 4 (gu m-bo Fg.); co fuaratar
TE. 3 Fg.; co tanicc 12; GC.lLU.;
comtar Hy. 5, 44; conda rucus
SC. 38, 8; CO tánic FB. 90; ro
bá-sa . . i n-imsnim mor . . co ro glé
dam ScM. 4::, dorochair cotlud form,
conom érracht innossa Schlaf fiel
auf mich, bis ich jetzt erwachte
TE. 12 LU.-., gurrus loiscc bis ihn
verbrannte TE. 20; gumdar mesco
GG. 3 Fg.; CO m-bo SC. 8; gu
rissim p. 142, 12; co ris SC. 12;
CO ti bis kommen wird FA. 14;
co tici TE. 13 LU.\ anam . . co ro
diglá in ceó FB. 36; foracaib co-
marle . . co tisad bis er kommen
würde 79; 80; ni biad . . i fos, co
fagbad nicht würde er ruhen, bis
er gefunden hätte SC. 29, 5; s; 14;
lotar ass . . co m-batar i n-inis mara
Lg. 13; 14; 15; co rancatar SC. 14;
31; 35; FB. 8; 20; 38; 39; 44;
61; 62; corrabi 92; döthaet . . co
tard SC. 8; FB. 4; tiagait . . co
röchet FA. 29. — Der Satz mit
CO geht voraus: conda esur . . ocus
CO ro chotlur, ni diwgwo (?) comlond
FB. 31. — Diirch Verschmelzung
mit do-ici und ro-ici {kommt, er-
reicht, vgl. ticim, ricim) entstehen
die Formeln connici und corrici
mit Accusativ, die wir in den meisten
Fällen durch die einfache Präpo-
sition bis übersetzen können. —
b) Die Folge, so dass: benna-
chais in clarainech, comdar forreil
a dl siiil Hy. 5, 42; ro grecha in
lenab..,co closs fön less uile dos
Kind schrie, so dass es durch die
ganze Burg gehört wurde Lg. 1 ; 19;
ScM. 13; corroimid 16; co torchair
433
TE. 13 LU.; CO m-bo FB. 15; co
forcroth 20 ; co torchratar . . co ra
batár 44; nos cuir . . co rauic 64;
CO ro lái . . , CO n-dechaid ibid. ; co
tarla..co m-batar FB. 65: 70; co
topacht 77; 88; corroichet FA. 16;
CO röchet 22; ba he a méit co ca-
thaigtis SC. 49; bói . . dia fot na
lamae corro acht FB. 82; ro ria-
strad . . CO rabi FB. 27; cor bo ibid.;
xaani dirgi-siu co rop cóir wenn
du es nicht aufrichtest, so dass es
gerade ist FB. 27; 6 (commáromarba
für CO n-immá-ro-marba) ; imjia-
cossaitiub . . commatuaircfe doib, co
m-brenfat ibid.; ro siui . . co taill-
fed 27; adrolaic . . co n-dechsad 85;
focheird bedg cuce, corra gaib a da
n-ó sie that einen Sprung zu ihm,
so dass sie seine beiden Ohren er-
griff Lg. 9; 15; corrabi ScM. 3;
SC. 47; CO ro lathea 5; corra ba
Sc3I. 11; 19; 20; co m-bu CC. 5
(gu m-bo Fg.); co m-bo FB. 3;
conn alt p. 142, 23; comtar budig
so dass sie zufrieden waren FB. 79;
dos leicim-se . . do-som in n-gai
cétna, CO m-ben a laim de, co m-
bui for lár ich werfe nach ihm
denselben Speer, so dass er seine
Hand von ihm schnitt, so dass sie
auf dem Boden lag ScM. 10; 11;
SC. 7; CO m-ba . . con batar 18;
TE. 12 Fg.; p. 130, 25; FB. 61;
doléci gai dó, con luid SC. 36. —
c) in loser Weise eine bloss zeitliche
Folge, oder eine iceitere Ausführung,
loobei wir co oft mit „und" über-
setzen könnten: tancatar . . co n-
demsat gnima móra sie kamen und
vollbrachten grosse Thaten Lg. 16;
ScM. 15 ; lotar . . dochom in tige,
corra gaib cách a lepaid sie gingen
nach dein Hause und jeder nahm
sein Lager ein FB. 12; co ro lá 25;
co ro fersat 54; co u-dcmae 84;
CO n-desetar 91 ; dobej-t lais a cend
sin, corrabi for brú inbrogajo. 132, 17;
SC. 9 ; ocus mná oentama ülad . .
do gabatZ cepoce . ., co n-erbrat und
die Frauen von Ulster sollen im
Chor singen, dass sie sagen.. Sc3I. 20;
frisgart . . co n-epert so fria er ant-
wortete ihr und sagte Folgendes
zu ihr SC. 15 ; FB. 18 ferais . .
faelti fris, co n-epert SC. 17; luid
. . dia acallaim . . co n-epert FB. 43;
afraig . . CO n-epert 14; for in scál
la tócbáil a lámi, co tarat beim
do 39. — d) Im negativen Conse-
cutivsatz steht conna, connach:
tu . . oc á n-imdegail . . , conna tor-
gethar FB. 10; ro marbtha . ., conna
térna ass Lg. 15; serg for marcuch
in maige, conna toraig sund ille
SC. 29, 20; conna facabtais CC. 1;
conna roched SC. 5; conna ruc
acht oenchois úaim ScM. 12; 14;
18; conna bui CC. 3 Fg.; conna
rabi so dass nicht war SC. 6; con-
narb FB. 36; connar cungain 39;
conna fúair SC. 36; cona fetatar
TE. 15; rucais úaim . . connach
acciu com éc hast du von mir ge-
nommen, so dass ich ihn nicht sehe
bis zu meinem Tod Lg. 18, 8. —
3) Der Satz mit co bezeichnet die
Absicht, dass, damit {vgl. conid),
mit Conjunctiv, Futurum oder Tem-
pus secundarium : sl) positiv: reg-
mai CO ro lam SC. 35; dogt-u-sa . .
imcossáit . . com-máromarba cách
dib a chéli damit ein jeder von
ihnen loechselseitig den aridem tödte
FB. 6; CO ros coraigea FA. 6; co
n-derntar TE. 9, 12 Eg. ; an bic . .,
CO rot acilliur warte ein Wenig,
dass ich mit dir rede ScM. 9; taet
CO tallur-sa FB. 94 ; taet ille . . co
comairsem FB. 31; p. 130, 29; co
n-dernaitis . . i. cor clasta . ., co ro
hagtha..,co ro orta TE. 8 LU.;
gu tuidchidis p. 144, 27; co finnad
SC. 32; CO n-aiced 33, 34; ro fáid
. . CO fastaitis 48; co ro fégtáis
FA. 2 ; 31 ; dogni . . a n-etrain , co
ro glethe FB. 33; co fiastais SC. 22;
CO tistais . . ocus CO fessta TE. 2 Eg.
— 1») negativ: is i liss fo leith ro
alt CO nach acced fer di Ultaib in
einer Bu/rg abseits wurde sie erzogen,
damit kein Mann von den U. sie sähe
Lg. 6; conna hacced 11; cona ti-
stais 14; conna teilged j9. 131, 21; con-
na ro chomraictis SC. 48; conna bad
FB.25\ conna fogbaithei^^. 80; auch
conna bad lösend dou tig84? cona ris
Gl. zu ar nad ris Hy. 6, 20. —
28
66
434
coblutli
4) Häufung von Sätzen mit co
in verschiedenem Sinne: dochuatar
side dia n-dilgiund i n-oen lo, co
n-deochotar dochum rig Alban, co-
nsia{für conda?) ragaib ina munteras
diese gingen sie zu vernichten an
einem Tage, da begaben sie (letztere)
sich zum König von A., so dass
er sie in seinen Dienst nahm Lg. 11 ;
fecht and din luid in rectaire ma-
tain moch corra lai cor imma tech-
som, CO n-accai in lanamain ina cot-
lud einst ging der Verwalter morgens
früh und machte einen Umgang
um ihr Haus, da sah er das Paar
schlafend Lg. 12; luid . . co ránic
. . co n-accai SC. 13; lotar ass . .
con rancatar . . co n-accatar 15;
fechtus dia m-bui Eachaid hi Fré-
mainn, co n-dernad óenuch . . leo
ann, co tanicc iarsin Etain einst
als E. in F. war, dass eine Fest-
versammlung dort von ihnen abge-
halten würde, da kam E. TE. 15;
CO raeblangtár . . dia n-gaiscwd, co
folmastar cach dib aidid a chele
so dass sie zu ihren Waffen
sprangen, damit jeder von ihnen
dem andern den Tod bereite FB. 20;
CO n-érget . . co m-bad 21. Eine
grössere Anzahl von Sätzen mit co
hinter einander: p. 131, i-s; FB. 21;
25; 31; 86. —
5) CO in explicativer Bedeu-
tung, dass: is irrechtaib bo . .
settai mná Ulad . . conom thici-sea
es ist in Gestalt von Rindern u. s. w.,
dass die Schätze der Frauen von U.
zu mir kommen FB. 24; immotarla
. . dóib . . , CO tarat in t-oinfer for
firu hErend es widerfuhr ihnen,
dass . .'ScM. 8; ciatberat . ., co n-
dewsat cennach fris FB. 77; atbert . .,
CO n-dingned cennach fris, dia tuctha
do in curadmir ibid.; atbertsat . .,
CO leicfitis ibid.; ro fittr co ticfaitis
er wusste, dass sie kommen würden
FB. 79; bád maith lim . . co m-bad
es tcäre mir lieb, toenn er es loäre
SC. 14; bá doigh leo, comad (= co
m-bad) a sidib di es war ihnen
wahrscheinlich, dass . . TE. 5; dir-
san a fot co n-erbart 10 LÚ.:, na
con fes CC. 6 LU.:, negativ: ro
fitir no CO ricfad Emuin Macha
afrithisi Rev. Celt. III 175 {Cuch.
Death); SC. 45, c; ni bo ro lim
dait, conna tissad . . ocus co m-bad
FB. 17; atnaigh . . aichne fair, conar
bé Ailill TE. 12 Eg. — 6) Beson-
dere Verbindungen: a) acht co nur
dass: acht co taisfena a fled dóib
FB. 7, s. acht l)b). — b) cen co
ohne dass: ata biad lat cen co
n-essara ScM. 3; ros boi ni no
chomairled cen co labradar ibid. 3, 2.
— c) céin CO, cen co wenn nicht.
— d) ni con, s. ni, und e) no co,
no con, nocho, nochon, emphatische
Formen der Verneinung.
cob i. buaid Corm. jp. 8; i. caomh
no buaidh O'Dav. p. 63.
cobaid s. cubaid.
cohair Hülfe; cobir auxilium
Z\ 781. — Sg. Nom. ro bo chó-
bair dond Erinn Hy. 2, 15; Dat.
diar cobair Hy. 1, le; 6, 3.
cobais F. „conscience" CR. {vgl.
cubus), ist aber an den folgenden
Stellen offenbar eine Nebenform von
coibse confessio: Sg. Nom. isi
mó chobais indiu Lg. 17, i9 (cu-
fcus Eg.):, Acc. tabair a chlerig do
chobais prius ocus dobé?'-sa iar
sein Hy. 4 Praef.
cobar s. cobur.
cobarthe SC. 29 s. cobraim.
cobás compages Z'^. 871.
cobes die gleiche Quantität? coi-
bheis comparison, equality, as much
as CDon. Suppl. — Sg. Acc. co
ro lin in coibes n-dimain den leeren
Raum FB. 40 Eg. ; Du. Acc. dorad
a da cobheis zweimal soviel p. 309, i8.
coblach die Stimme zwischen
Bass (dord) tmd Tenor (andord"),
Baryton, vgl. On the Mann. III
p. 378. — Sg. Nom. coblach Ard-
dain Lg. 17, 27.
coblath i. curach no long beg
for a m-bi imram O'Dav. p. 67.
coblige F. Beiliegen, Beila-
ger; copulation CR. — Sg. Nom.
coibligi fri Coinculaind SC. 11,4; Gen.
inam bia-sa uair coblige let TE. 5.
cobluth etwa cob-lúth? Sg. Nom.
cch . . cobluth FB. 50; coblúth
p. 310, 22.
bá cobor
435
l)á cobor TE. 6LÜ. lies bácobor,
s. accobor.
cobra Schild; a shield O'B.
— Pl. Gen. tri maic Uislend cobra
n-garg ScM. 21, 18.
cobraim II ich helfe. — Praes.
PI. 3 DOS cobrat FA. 27 (nos ca-
brut LBr.) — Praes. sec. Sg. 3
absol. dia m-bad . . Conall Cernach
tabsat crechta, is Cuchulaind co-
barthe SC. 29, vgl. budigthe, cartho.
cobrith F. auxilium Wh. 7"
{Z\ 802); cobraid Fél. Oct. 18.
cobsaid fest; cobsud stabilis
Z^. 871: rgl. fossad. — Sg. Nom.
menma cobsaid Lg. 17, 37.
cobsaidecht F- FestigTceit. —
Nom. cobsaidecht ailech Hy. 7, 25;
Dat. CO cabsaidecht SC. 42 (cobs. H.)\
Acc. cobsaidecht FA. 10.
cobur Schaum; cobhar foam
O'B. — Sg. Nom. cobur fola for
a clíEdiub FB. 24.
cocad M. Kampf; „war" Corm.
Transl. p. 44. — Nam. ro bói in cocad
eturni ScM. 5; Gen. in chocda
SG. 64b; PI Nom. coicthe ilip. 131, 36.
co-cele 31. Gefährte. — PI.
Gen. armgaisced a coceli FB. 40.
co-cert Berichtigen, Zu-
rechttoeisen; judgm^nt O'Don.
Suppl. — Acc. in coceirt emenda-
tionem Ml. 2» {Z^. 68); ni ra la-
matar ülaid a chocert immi Lg. 6.
cocertaim II ich berichtige,
loeise zurecht; coigeartaim„JjM(Z-
ge, inqtiire" OB. — Praes. Sg. 1
cocertaim bretha Ulad j?. 327, 34;
5 méti cénid chocerta FB. 68, 15?
— Inf. Dat. oc cocertad a cotrebi
SC. 21 ; in tan na hantai for cocer-
tad Medba FB. Ib. — Vgl. con-
certaim.
co-cetul N. Harmonie; cocetal
concentus Z^. 871. — Nom. cocetul
comchubaid FA. 7; SC. 33, 17.
cochline Dermnut. von cochull.
— Sg. Nom. cocnline ettech immi
CO n-urslocud for a dib n-ulendnaib
p. 311, 3.
cochull eine Hülle für Kopf und
Schulter, =; lat. cucullus; cocul
quasi cucuU ab'^eo quod est cucuUa
Carm. p. 10; cochall cassula Ir.
Gl. 121. — Sg. Acc. atconnairc . .
a gualaind tresin cochull SC. 36;
a cochoU Gl. zu a forbrat Hy. 5, 34;
PI. Nom. cochaill gerra aigreta
impu FA. 26.
cocid p. 141, 11 für cóicid, vgl.
p. 327, 38.
co-crich F. Grenze, Grenzge-
biet; a mere, boundary O'Don.
Suppl. und Gramm, p. 276. —
Sg. Gen. a techta coigcrichi TE.
'2Eg.\ coicriche 3; coicrichi 17; 19;
Dat. issin chocrich ScM. 14; Acc.
ro imthigitar in cocrich ScM. 6; 9;
PI. Dat. hi cailtib hi cocrichaib
FB. 35; Gen. fri ciana cocrich
SC. 31, 11?
cocró jí. 131, 20? s. cró.
codal F. Haut; codul i. seiche
O'Dav. p. 65. — Sg. Nom. sen-
chodal fria ebnes FB. 91; Acc. hi
curchán cen chodail „in a coracle
without a hide" Fei. Dec. 8, i. cen
seced imme (gin lethur uime i. gin
thseichid O'Dav. l. c).
cóeca s. cóica.
cóecheeh, cóichech, cócheeh
s. dron-.
cóel (chúil in gop-chúil) dünn,
schmal; cóil macer Z'^. 31; caol
slender O'B. — Sg. Nom. cóel
ocus cúmung FA. 22; Cíél ibid. —
Comp OS. ech . . coel-chos FB. 50
(mit Eg. -chossach zu lesen?). —
Davon coelach „wattling" {Flecht-
tcerk, zum Bauen) Three Mir.
Hom. p. 108, 6, coelán „gut" {Darm)
Güd. Lor. Gl. 224.
cóelchossacli dünnbeinig. —
Sg. Nom. ech FB. 50 Eg. ; p. 310, 22.
cóimfed Lg. 5, 15 lies cóimset
s. cumcalm.
eóem, cáem hübsch, lieblich;
loveable Stokes Fei. Ind.; cóim
pretiosus Z^. 31; caomb gentle,
mild, handsome CR., vgl. díchóem.
— coem cach co hEtáin TE. 5 Eg.\
is caem do chucht TE. 9, 14; caem
a dath 10, 7 ; mo chéle cám FB. 23.
— Compar. iss cáimi atconcatar
TE. 5 Eg. {im Sinne des Superl.)]
Superl. as chóemem SP. V 2. —
Comp OS. mit Adjectiven: coem-
gratto i>. 144, 17; caem-casto p.
28*
céem-ctlóim
436
coich
145, 5; mit Substantiven: cóem-
ainech Lg. 3; 5, 2; p. 328, 15;
-chéle SC. 42; caeim-cheli TE.
20 Eg.; cóem-chóecat FB. 68, 5;
coem-firu TE. 5 Eg.; csem-roth
FB. 33? vgl. caomhrath decent O'B.
cóem-chlóim III ich wechsele;
coim-chlaim cambio SG. 186^ {Z'^.
884); aws com-im-chlóim. — Praes.{2)
Sg. 3 cóemclóid FB. 81; 87. —
Inf. coimmchloud SG. 62a; caomh-
chlúd {sie) exchange O'Don. Suppl.
cóemnacar Perf. Dep. potui;
Sg. 3 cona coemnacair labra so
dass sie nicht sprechen konnte Three
Mir. Hom. p. 68; ni con choim-
nucuir Z'^. 451 ; PI. 3 ni coimnactar
ibid. — Vgl. conicim, cumcaim,
for-coemnacair, atchomnaic.
coercha s. caera.
coi s. cái.
coibes s. cobes.
coiblethar FB. 23; coibledar
(coiplethar Eg.) ibid.; Inf. coibliud
búada 24?
coibues affinitas Z^. 788.
coibse = Zai. confessio. — PI.
Acc. CO tarrtad a coibsena Hy.
4 Praef.
1. coic Koch, Köchin; ab eo
quod est coquus Corm. p. 9. —
Sg. Nom. M. Three Mir. Hom.
p. 98, 8; Dat. F. dia coig p. 42, 9.
2. coic i. rún Corm. p. 12; i. rún
no comairle O'Dav. p. 63.
coic n- (indecl.) fünf; quinque
ZP'. 303. — CO cend coic m-bliacZaw
TE. 2 I/ÍÍ.; hi coic tóchtaibp. 41, 9;
coic coicid TE. 1; ScM. 22, 9; coic
deich ubuU fünfmal zehn Aepfel
SC. 37, 7; coic fichit bargen fünf-
mal zwanzig Brote FB. 9.
cóica, cóeca M. Fünfzig; Z^. 306.
— Sg. Nom. cóica unga Lg. 18, 24;
ScM. 5; 21, 5? cóeca ingen SC. 39;
FB. 63; ban FB. 25; SC. 44, ii;
FB. 17; lepad SC. 33; 9; 10; in-
gen 45, 11; p. 131, 11; caecco ingew
p. 144, 20; coeca 30; p. 140, 24;
Gen. fothrond coecat carpai FB. 20;
Dat. dó coecait fer SC. 45, 12;
coecait inge« p. 143, 1 {mit 50 Mäd-
chen) ; ebenso Fedelm Nóichride
coecait ban (so zu lesen) mit 50 Frauen
FB. 17; 19; Acc. coecait laech
Oss. 1 10 ; in coecait ingen SC. 45, 12 ;
coecuit ingen p. 144, 25 {Acc. nach
fil?); PI. Nom. na tri coicait
ScM. 21, 5; Htj. 2, 25 Fr.; Lg. 10
(tri coeca Fg.); ban ÄC. 16; 33, s;
44,13; FB.M] cetra coecm'i /SC. 45, 13;
Dai. cona tri coectaib breclend
SC. 33, 21; JPJ5. 54; Acc. tri cóecto
imdad /S^C. 16; coécta FB. 65; Dm.
Nom. da coecait ban /SC 45, 14;
^cc. di chaicait Gl. zu cét fli/, 2, 30.
cóic-díabail „five times folded"
C Curry. — Sg. Nom. brat corcra
cóicdiabail SC. 8; fúan ^. 310, 32;
Dat. alleind chorcra cóicdiabail
SC. 33, 5.
eóicdigis vierzehn Tage, von
cóic-deac fünfzehn; coicthighes a
fortnight O'Don. Suppl. — batai-
ann coigdighis ria, samhfuin ocus
coictighis iar samfuin TE. 6 Eg.
1. cóiced, cúiced der fünfte;
Z^. 310. — Gen. co dorus in chúced
nime FA. 17; Acc. in cóiced tócht
p. 41, 10.
2. cóiced M. ein fünfter Theü
von Irland, Provinz; die fünf
Theile sind: Ulaid, Lagin, Connacht,
Muma, Mide. — Sg. Nom. coiced
Ulad Lg. 8; Gen. ri tóicid hErend
FB. 17; firu cocid liErennp. 141, 11;
banrigan in chóicid uU FB. 20;
52; 55; fo chli chóicid Chonchobair
Lg. 4, 15; dar fot FB. 43 ; p. 327, 38;
ri cach coicid TE. 1 LU ; ri chói-
gith Ulad ibid. Fg.] choiccid Mu-
man ibid.; Connacht ibid.; tarb in
chóicid Lg. 9; techta cach coicid
TE. 1; enech coicid FB. 94; fiad
andrib . . in chúichid SC. 41 ; Dat.
a coiciud Choncobatr ^9. 131, c;
Acc. forsin coiced uile ScM. 14;
PI. Nom. coic coicid Erend TE. 1
{coigith Fg.); ScM. 22, 9; Gen.
cussin mórdail sin cethri coiced
n-Erend SC. 21; Dat. oc cethri
oll-choecedaib hErend SC. 21; Du.
Nom. da coiced hErend ScM. 5.
coich, cuicli Pi'OM. interrog.wer.
— coich thussa SC. 12; coich and
so ScM. 10; ciiich seo 14; coich
in gilla SC. 33, 29; immafoacht
de, coich dia m-bo cheli FB. 40
cóic-rind
437
{vgl. cia dia m-ljo cheli 39"); cuich
a tigerna FB. 38 E^r. — Jls Gen.:
is inderb coich in mug est incertum
cujus servus SG. 209^ {Z^. 356):
cóich et na heich se FB. 38;
>SíC. 25?
cóic-rind fünf Spitzen oder mit
fünf Spitzen verseilen; „flesh-pier-
cing" 0' Curry, On theMann. III 137 !
— sieg coicrind p. 131, 19; gilech
ciiach coicrind FB. 45.
cóie-roth fünf ringsum laufende
Streifen? — Sg. Nom. coicroth oir
airgdide FB. 45 (coicroith Eg.);
Dat. sciath co coicroth oir fair
„ashield withgoldenhosses" O'Curry,
On the 3Iann. III 137! Vgl. com-roth.
coictig-his „five-liouses" O'Cier-
ry, On tJie Mann. III p. 56.
coictigliis TE. 6 Eg. s. cóicdigis.
coidchi s. caidcbe.
coillim III ich verderbe, ver-
wüste. — Praet. Sg. 3 ni coill
Hy. 5, 48; PI 3 ro choillsiut TE.
20 Eg. — Inf. oc coUud a n-hirend
CC. 1 LU.
cóiin „a Cover, covering" O'B.,
vgl. com i. coiméad 0' Clery {O' Don.
Suj)pl.)7 ^- Nom. ithe side sain-
choim ind rig Gl. zu qui est sal-
vator omnium hominum maxime
fidel ium Wb. 28^, 5 {sunt lii pro-
prius amoi' regis 2^. 350, dementia
858); Gen. amaZ nondad maicc
cóima Wh. 27^; cm choimwidiu
cóima SG. p. 204 (Z^. .954); Dat.
fo chóim a céli FB. 21 (fo cho-
mair Eg.).
eoimchláim s. cóemehlóim.
coimdia s. comdia.
cóime F.Feinlieit, Schönheit,
von cóem. — Dat. ar a cóimi SC. 17;
Acc. eter cháimi ocus chumtachtae
FB. 1.
coimmess i. comchomus for cach
leth Corm.. p. 12; cóimhmeas equa-
lity, comparison O'B.
coimuactar s. coemnaear.
coimpert Empfängniss; sper-
ma Ir. Gl. 847. — Sg. Nom. Compert
Conculaindp. 136; combartp. 133, 4.
coimprim I ich empfange. —
T-praet. Sg. 3 cotombert-sa FB. 22.
— Praet. Sg. 3 ro chompir L U. 52^, 20;
Dep. 0 ro choimprestar in gein
TJiree Mir. Hom. p. 68. — Pass.
Praet. ro compred LU. 52^», 35. —
Inf. cethirdo chompert dam ibid. 15.
coimseta biid ocus setich Gl. zu
cum sufficientiaWb. 19*>, 13 (.2^.804).
Vgl. comse.
coimsi i. comair no beg O'Dav.p.lQ.
coimsid Schützer? — Sg. Nom.
he fesin as choimsid dáu SP. II 15;
comsid na náem násad n-an LU.
p. 40», 36 Aid. Ech. {„Guardian
of the Saints of splendid festivals"
O'Beirne Crowe). — Vgl. gaibid im-
mib a n-etach macc cóimsa, amaZ
nondad maicc cóima Wb. 27'>, 18?
coin Lg. 17, 5 Lc, p. 144, 13
u. ö. für cáin.
coindirclech s. condirclech.
coiud p. 132, 23 lies co ind.
cóinis TE. 12 LU. s. cáinim.
1. eóir gerade, recht, gerecht,
angemessen; congruus Z^. 234;
vgl. écoir. Nach Stokes Fei. Index
ist die ältere Form cauir, SG.
Zauber Z^. 949. — iS'^. Nom. comul
cóir Lg. 18, 19; deidghin coir comard
TE. 4 Eg.; mo thinnscra coir TE.
5 Eg. ; fúan . . coir FB. 51 ; mewma
cobsaid cáir Lg. 17, 37; is coir
ScM. 6; SC. 34; FB 9; Gl. zu
Hy. 2, 3; ro b6 chóir FB. 56; co
rop coir 27 ; ni coir duit . . fúasnad
friu SC. 5; FB. 94; ton-coir 37 Eg.?
PI. Nom. mná córi SC 40; batar
córi iaráilUu a dí súil TE. 4 Eg.
— Compar. ba coru Gl. zu ba
huisse Hy. 2, 60; justius Z^. 276;
is coru SC. 44; ba coru deit TE.
13 Eg.; ingen iss coiri 5 Eg.
2. coir „arrangement, adjustment
{so auch O'Don. SupplS, the proper
tuning or harmonizing of a harp,
tune" C Curry On the Mann. III
214 ff. — Hierher canaid coir cos-
crach cridemail FB. 52?
coire s. core.
coirm, cuirm N. Bier. — Sg.
Nom. coirm inse Fáil p. 133, 1;
Gen. ni bat dergnat colla coirme
SC. 25; da dail inna cormajp. 311, 37;
Dat. oc cormaim SP. V 15; a churnu
CO cormaim SC. 30, 3 H. und so
zu lesen; Acc. ar chuirm Lg. 18, 31;
coirthe
438
comadas
PI. Dat. da churiud do chormannaib
Lg. 14.
, coirthe s. corthe.
coister FB. 29 Eg. für coiscther,
s. coscaim.
coitchenn communis Z^. 778.
coitsim, später coistim ich höre
(I listen), vgl. éitsim, éistim. —
Praes. PI. 3 in ceoil risa coistet
FA. 5. — Praes. sec. Sg. 2 dia
coistithe frim SC. 7. — Inf. coit-
secht hearing O'Don. Suppl.; Dat.
oc coistecht frit SC. 40.
col Sünde, Blutschande; in-
cest, wicTiedness CDon. Suppl. —
Nom. dogentar a col TE. 11 LU.;
Dat. ni ar chul no amles TE. IBLU.;
Acc. cen peccad cen col p. 133, 4.
colach sündig; incestuous, sin-
ful, wicTced O'B.; hie Cayn Ir.
Gl. 1030. — PI. Nom. colaig FA. 29.
colaind F. Fleisch, Körper;
colinn corpus, caro Z^. 249. — Nom.
a cholaind sein Bwnpf ScM. 19;
Gen. colno Z"^. 250; na coUa FA. 15;
dergnat coUa SC. 25; ar coUa cisu
H^j. 4, 5 (i. peccata); i téti a coUai
FA. 27; Dat. céin bai hi colaind
FA. 3.
1. colba „a wand" Corm. Transl.
p. 36, vgl. „colbh a post, pillar,
reed" O'B. — Sg. Nom. leth-cbolba
flatha „one of the pillars" Hg. 4, e ;
Du. Nom. amal bite da cholba
i n-domun Gl. zu Hg. 4, 9.
2. colba, colbha „the side of a
hed particularly the front rail"
CDon. Suppl. — Sg. Dat. ar
cholba na hiomdhadh „upon the
side of the cöuch" Torr. Dhiarm.
p. 46; PI. Nom. colba do lepthaib
croda SC. 33, u.
3. col})a. Freundschaft; colbha
love, friendship CB.; cobla i. con-
dalbu O'Dav. p. 65, vgl. Fei. Ep. 74.
4. colba s. colpa.
colbthach F. junge Kuh; heifer
CB., vgl. Corm. p. 8 clithar sét. —
Sg. Gen. commeit chori cholbthaigi
SG. 5.
colcaid F. = lat. culcita; „a
flocJcbed" Corm. Transl. p. 44. —
Nom. CO rámid in cholcid bói fói
CO m-batar a cluma for foluamain
immon tech LU. p. 127», 29; PI.
Dat. do . . cholcthib FB. 4.
coléic s. coUéic.
colg'i^. Schwert; colc i. claideb
Corm. Transl. p. 11. — Dat. oc mo
choilc-se ibid. — Vgl. dét (calgdet).
colg-direch sehwert-gerade,
vgl. direch amail colg O'Dav. p. 72
calgdet. — PI. Nom. fertsi colg-
dirgi FB. 45; p. 310, 30.
1. coli corylus Ir. Gl. 556.
2. coli Verderben, to violate
O'Don. Suppl., vgl. coillim. — Sg.
Nom. ni frith coli ann Hy. 5, 66
„his body (collann) was not found"
StoTces, aber vgl. ni frith locht ann 29;
bid aithrech a coli Lg. 5, 11; ar
is leis coli cet ingen ria n-Ultaib
dogres LU. p. 127», 26.
collaide fleischlich, von co-
laind. — Sg. Acc. cach n-accobor
collaide n-airi TE. 13 LU.
coUan Lg. 17, 5 L. für comlan?
eoUéic „just now, for thepresent"
Stohes, Three Mir. Hom. Index;
calléic omnino, semper, utique
Z'^. 610. — cid mor a anoir coUéic,
bid mo i n-dail bratha Three Mir.
Hom. p. 124, 12 ; anais . . coUéic do
eis in t-slóig FB. 42; imberthar
fidcella dun coléic SC. 3; in raga
do acallaim Fainde coléic 16; issed
adfiastar sund coleic 28; dolluid
. . timchell calléic p. 131, 1.
coUofat FB. 6 s. lobaim.
coloman = íaí. columna. — PI.
Gen. na cethri coloman sin FA. 7
(colamun LBr.); Dat. co cethri co-
lomnaib ibid. (colamnu LBr.)\ Acc.
fri colomna 25 (colamnu LBr.).
colpa Unterschenkel, Schien-
bein; tibia Ir. Gl. 146. — Du.
Nom. a dha colptai TE. 4 Eg.;
PI. Dat. cusna colpthaib cum tibiis
Gild. Lor. Gl. 65.
com-acus, comalcse s. com-
focus.
comadas passend; conveniens
Wb. 8i> {Z^. 994); meet, fit O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. ro bam céle
comadas SC. 45, 7; 9; ba gilla co-
madas FB. 89; ar ba comadas do
ar cruth TE. 3 LU.- is comadas cau-
raiÄmir do thabairt dait FB. 59; 60.
comadathrec
439
comardad
comadathrec Gl. zu Hy. 5, 19?
com-adbar Material? — Sg.
Acc. etcr deintrub ocus comadbwr
na flede FB. 4.
comaid, eoiuid s. coinmaid.
comaidem s. com-máidem.
comaigr FB. 23?
comaightech alienig ena Ir.
Gl 314.
tom'AÍlleF.Schw an g er Schaft,
von comall. — Sg. Nom. caillech
ÚTabái comaille Gl. zu Hy. 5, 39.
eomaiud s. comman.
com-ainm N. cognomen Ir.
Gl. 993; Nenn. 3 LU.
comaiuse SC. 26?
comainsigim III „I revile". —
Fut. Sg. 3 fódemaid smacbt indara
tigema ocus comainsigfid iu tigerna
aüe SMart. 1. — Inf. a sárugud
ocus a chomansiugud ibid. 6.
comair i. a farrad O'Dav. p. 72;
fo chomair „for, ar against" O'Don.
Suppl.; fá chomhair m'uilc-se „to
do me evil" Torr. Dhiarm. p. 96;
FB. 21 Eg. — Vgl. aur-chomair.
com-airbert biuth fruiZ'^. 918.
eomairche Schutz, Garantie;
comairce lyrotection O'Don. Suppl.
— Sg. Nom. ro bad chomaircbe
ar ültaib ulib SC. 10; is móo de
as eomairche airthiu ibid. ; Hy. 1, 55;
comairce Gl. zu Oss. III 10 Ed.;
ban-comarchi SC. 14; batir comarchi
forro a n-airm SC. 2; Acc. scar-
thair fri comairge inna n-arcaingol
FA. 20 (comairci LBr.); taet Fer-
gus frind i comairge Lg. 13; PI.
Nom. tiagat commairge friu ibid.
Garantieen ?
coniaircim I ich frage, vgl.
ath-chomarc Nachfrage Beitr. Yll 51,
im-chomarc. — Fut. PI. 1 co co-
mairsem FB. 31; Dep. Sg. 2 co-
mairser 1. fiaghfraighi {zu iarfaigim)
ODav. p. 68, vgl. Beitr. VII 51.
comairle s. comarle.
comairlim III ich berathe;
überlege. — Praes. sec. Sg. 3 ros
bói ni no chomairled ScM. 3, 2.
com-aitecht M. Begleiten,
Schützen, vgl. com-imm-thecht.
— Sg. Nom. ba ferr a comaitecht
Lg. 13; 17, 30: Gen. di aingel a
comáitechta FA. 3 (choemteacÄta
LBr.)\ Dat. hi comaitecht a slóig
in Begleitung FB. 11; occa chom-
aitecht p. 130, 24; ar chomaitecht
Etaiiii p. 131, 12.
com-aithech M. Nachbar. —
PI. Acc. ata cath etiV do thuaith-siu
iunossa ocus a comaithgiu TJiree
Mir. Hom. p. 70, 32.
com-álind gleich schön. —
Du. Acc. da ech . . comalli ^j. 310, 13.
comall schwanger. — Acc.
F. in caillig comail Hy. 5, 39 (i.
comallaig). —
comallach schwanger. — Acc.
F. comallaig Gl. zu comail Hy. 5, 39.
comallaimllzc/i erfülle, fülle,
alter comalnaim. — Praes. Sg. 3
Dep. nod chomalnadar qui id implet
Wb. 15t {Z-\ 438); rel. comallas
frim-sa he FB. 76; in ceist 93;
PI. 3 na comaillet FA. 23 (nanas
comallat LBr.). — Praes. sec. Sg. 3
nech no chomoUad fir fer frim
FB. 93. — Inf. Dat. do chomalnad
Wb. 10a {Z-\ 923); fir fer do cho-
mollod FB. 94 (chomallad Eg.).
com-alta Pflegebruder, Pfle-
geschioester; collactaneus Ir. Gl.
486. — Sg. Nom. SC 3; comaltai
do Conall 2J. 142, is; Acc. eter aite
is chomalta SC. 29, 3; PI. Gen. a
bucht a comalta SC. 40.
com-arbe M. Erbe, Nachfol-
ger. — Sg. Nom. Fabian comarba
Petair Pabst Fabian FA. 32; conid
he as ardepscop Lagen 0 sein ille
ocus a chomarbba dia eis Hy. 2
Praef; comarbse buidne SC. 17, 2;
Dat. ic comorba Petair p. 17, 28;
PI. Nom. comarpi coheredes Wb. 19<=
(Z^. 60) ; máinigter comarbai SC. 25.
comarc i. cuimniugudh O'Dav.
p. 66 mit Bezug auf Fei. Aug. 5.
Vgl. comaircim, im-chomarc.
com-ard gleich hoch; equdl in
value O'Don. Suppl. — Sg. Nom.
comard ra süss ScM. 18; deidghin
coir comard TE. 4: Fg.; PI. Nom.
clóthi . . comarda p. 191, ig; Dat.
ina corónib comardib FA. 12. —
comarda s. comartha.
comardad M. Gleichsetzen;
equalization O'Don. Suppl. —
z/(Al
comardus
440
comdiu
Sg. Nom. ni dligthi comardad fris
FB. 41.
comardns M. die gleiche Hö-
he. — 8g. Dat. fó chomardus imdai
Conchohair FB. 3 ; fo a comartus 25.
com-arle F. Math, Beschluss,
Entsehluss. — Sg. Nom. in cho-
mairli doberi-siu ScM. 3, 17; cen
CO déntar comarli fris FB. 6; ba
SÍ comarli Sencha doib FB. 7; 42;
comairli iorvo 78; ata comarli lim
FB. 62; Gen. iar scrútan a comarli
FB. 59; T>at. iarna chomairle Lg. 13;
a comairle Chonchobair 14; Acc.
acht CO n-derna mo chomarli-sea
FB. 8; 42; ni dentáis . . comairli
rig fri Ultu SC. 22 ; foracaib comarle
FB. 79; PI. Nom. for comairli
consiUa vestra-Wb. 18« {Z^. 248);
batar eat a comairle Lg. 10.
com-ar-lecim 111 ich erlaube.
— Fut. 8g. 3 ni chomarlecfi Three
Mir. p. 12, 20. — Fraet. Sg. 3 ros
comairlec ibid. 25
com-arnic s. imma-eom-arnic.
com-arthai\r. Zeichen; comarde
Signum Z^. 871 ; vgl. airde. — Nom.
comartha FB. 73; comarda SG. 37, 21;
comarda n-aichnid FB. 59; Acc.
hi comartha m-breithe ibid.; can
chomartha n-derb 72; suachnid 73.
eomartlianach SC. 49 s. com-
marthanach.
com.-a,ttveh N. Zusammenwoh-
nen; s. aittreb. — Sg. Dat. iar..
comattrib na colla cona súan FA. 15
(comaittreb LBr.):, i comaittreb
muintire diabail 30.
com-bág F. ZusammenTcäm-
pfen, Wetthampf, Wetteifern.
— Sg. Nom. ScM. 22, 10; Dat. ató oc
combáig friss TTö. 26d, 17; cinniudtria
chombáig „a comrade's covenant"
Rev. Celt. III p. 183; PI. Gen. con-
boing catha cró-chombág FB. 24?
combart p. 133, 4 s. coimpert.
combathad fri usce (so zu er-
gänzen) TE. 9? Vgl. ni dheargann
arm air, agus ni loisgeann tcine é
agus ni bbáthann uisge é Wasser
ertränkt ihn nicht Torr. Dh. p. 120.
com-bong-aim T ich breche. —
Praes. Sg. 3 comboing FB. 52;
conboing confringit Wb. 4d {Z^. 431);
cowboing FB. 24; PI. 3 combongat
O'Dav. p. 59 boing. — Praet. oder
Perf. Sg. 3 nath combaig Hy. 5, 77
(i. na ro briss); combach fregit
LArd. 11, a. 1 {Ir. Gl. p. 166).
com-bruithe zerstossen, vgl.
brúim. — Sg. Dat. du sei chom-
bruithiu LU. p. 23», 23.
com-biiad gleich siegreich. —
PI. Nom. {beim Dual) da ech . .
com-búada FB. 45,
com-clieiiél , coimhchenél i.
comhsaor {gleich edel) CDon. ■
Suppl. — Sg. Dat. dim chlaind
comceneoil FB. 22.
com-ehétbuid consensus Z^.
871. — Sg. Dat. ni bid nech dib
hi comchetfaid alaili p. 310, 4.
com-chosmail ähnlieh, ent-
sprechend:, alihe, conformable
O'B. — con mestar a ses . . fo
Choinculaind comchosmail FB. 30;
frisin Coinculaind comchosmail 52.
com-chruth Ad}, von gleicher
Gestalt. — PI. Nom. (beim Dual)
da ech . . comchrótha FB. 45; com-
croda p. 310, 14.
com-chubaid harmonisch. —
Sg. Nom. cocetul comchubaid FA. 7;
Acc. claschetol comchubaid FA. 31.
com-dál F. Zusammentref-
fen, Stelldichein. — Sg. Acc.
dul it chomdáil SC. 39; doróhsat
comdáil ibid.; connici in comáailibid.
com-dath gleichfarbig. — PI.
Nom. (beim Dual) da ech . . com-
datha FB. 45.
com-dergr gleich roth. — Sg.
Nom. coimhdheargre crithir2).309,i2.
conidignad p. 169, 14?
com-dimmus M. der gleiche
Stolz, Hochmuth, vgl. diummus.
— Sg. Acc. im chomdimraus in trir
curad sin FB. 42.
comdiu, coimdiu M.Herr; domi-
nus Z^. 255; coimmdiu SG. p. 2Ö4
{Z^. '954). — Nom. in comdiu FA.
1; 34; coimdiu p. 1G9, 7; 170, 7; in
comdiu na n-dúla FA. 1 ; in coimdiu
ÍSU Cvistp. 169, 20: Gen. in chomdcd
FA. 12; 31; choimded p. 169, 29;
in comded FA. 2; 7; 19; 25; coim-
dcd 7; p. 40, 14; 41, le; in comded
cwmachtaig FA. 9 ; ic mor choimded
com-dlúith
441
comlond
FA. 31 LBr. ist corrupt {etwa ic mo-
rad?); Dat.ón chomdid ch«niachtach
19; don choimdid^j. 40, 4o; Acc. frisin
comdid FA. 30; in coimdid p. 40, 37;
imón comdid cítmachtach FA. 6;
no chretitis in comdid FA. 32; file
chóimmdith SG. 29í> (Z^. 646).
com-dlúith gleich dicht. — PI.
Nom. clóthi . . cómdluthi p. 191, le.
comdlúthad si/waeresis ^**. 871.
oom-éirgim ich erhebe mich.
— Imperat. Sg. 2 coimeirig TE. 10.
eom-éitgim coniveo, indul-
geo. — Praes. sec. Sg. 3 na co-
méitged dó ne coniveat ei Wb. lOa
{Z^. 871). — Inf. cometecht Con-
cor dantia, coniventia Wh. 11«.
com-érge F. Sich-erhehen. —
Sg. Acc. CO folmaiset . . comergi
debtha FB. 29; in comerge dorigni
in pheist 85.
eomét servatio Z^. 793; Beicah-
ren, Aufheben, zu for-ta-com-ai ser-
vat id Ml. 29», 7, con-n-ói qui servat
Wb. 29d, 29, comid servatc 27», 3. —
Sg.Ace.ro earb do..a coimet j).41,2o.
cométaid M. Beschützer; co-
métid servator, ciistos Z^. 793. —
Sg. Nom. FA. 15; 16.
cométaim II ich bewahre. —
Praes. PI. 3 ferend sin choimetait
. . cosmailius . . De 2?. 170, 8. —
Praet. Sg. 3 ro chomet Gl. zu
Hy. 5, 45; ros comét FA. 12.
eoni-foehraib „vicinity, con-
fines'\ O'Don. Suppl. — Dat.
i comfochruib na heclaisi Three
Mir. Hom. p. 106, 8.
eom-foeus nahe; comocus afßnis
ZP-. 238; 871. — Nom. is comfocus
do estecht inna ceól FA. 4 (com-
focus LBr.); Dat. i comfocus dona
Sipstalaib jPÁ. 6 (comfocus LBr.); 25;
Fb. 36; in chomocus fere, juxta
7?-. 239; PI. Nom. comaicse Three
Mir. Hom. p. 56, 25.
com-forbrit concrescunt Gild.
Lor. Gl. 194.
eom-gellaim ich verspreche?
— Pass. Praes. sec. Sg. 3 cia no
comgelltá SC. 42.
com-glaine F. gleiche Rein-
heit. — Acc. comglaine . .fri etrochta
rétland FA. 16.
com-gnásF. Umgang, VerTcehr.
— Dat. iar comgnáis ocus comattrib
na colla cona súan FA. 15.
com-imthecht M. Begleitung ,
Umgebung, Schutz, zusammen-
gezogen zu coimthecht, coemthecht;
coimthecht societas, consuetudo
ZP. 871; vgl. com-aitecbt — Gen.
aingel comimtechta Schutzengel
FA. 14 (coemtechta LBr.); in có-
imthechta 17 (coemthechta LBr.);
21 (na coemtechta LBr.); coim-
thechta inna n-anmand 6; coem-
techta ibid.; cóemtechda 31; se
dorais chóemtechta FA. 15; Dat.
bói ic coimtecht Brigte p. 41, 1.
comla F. Thür, Laden; valva
Ir. Gl. 125; i. comíád i. cuma Ines
tis ocus tuas {sie bewegt sich gleich-
massig unten und oben) Corm. p-. 9.
— Gen. for a chula na cómlad
hinter der Thür Corm. p. 25 imbas
forosnai ; Acc. frisin comlaid FB. 21
(comla Eg.); iadait in comla FB. 21;
PI. Dat. CO comlathaib glainidib
FB. 55.
com-labra Rede? — PI. Nom.
comtar réil accomlabra Hy. 5, 44 Fr.
comlaim ich reibe; — Pass.
Praet. Sg. 3 rocomled. alamu dia sund
CCn. 2. — Inf. do chuimilt to rüb
O'Don. Gr. p. 200.
com-Iän complete O'Don. Suppl.
{vgl. lanamuin\ woM zu slán, s. com-
slaintius. — Sg. Nom. a rose anglese
comlán SP. II 9; Gen. na cretmi
comlani Three Mir. Hom. p. 90, e.
comlantins 31. das ganze Da-
sein von Etwas, Vollständig-
keit. — Dat. i n-esbaid cacÄ ma-
thiusa ocus hi comlaintius cacÄ uilc
„in want of every goodness and in
all-fulness of every evil" LU. 33», 43
{Stokes, Fis Ad. p. 30); Acc. fógeib
comlantius cecha huilc FA. 20 LBr.
Vgl. comslaintius.
com-leimnecb gleich springend.
— PI. Nom. {beim Du.) da ech . .
comléimnecha FB. 45; p. 310, 14.
comlond Kampf; comhlann a
duel, combat CR. — Nom. is com-
lunn fri scath TE 9 Eg.; Acc. ni
diwgno comlond FB. 31; fúacrais
. . comlond do 69.
com-lúath
442
com-nart
com-lúath gleich schnell. —
PI. Nom. batar comluatha . . fri
conaib Lg. 8; dá ech . . comlúatha
FB. 45; p. 310, u {leim Dual).
com-lúd die gleiche Schnel-
liglceit,Wettrennen? vgl. comluth.
ria marcach eich leith leathguill „to
contendin runningwith the riderofa
greij one-eyed horse" Leabh. na g-Ce-
artp. 4. — Nom. comlúd marc m-bu-
aäaFJS.53; comIudferglunniF5.29.
comalta eomluid p. 328, i4?
cless comluith p. 310, 42?
commaid, vgl. comaidh partner-
ship 0''Don. Suppl.; comad a verbo
comedo Corm. Transl. p. 45. —
Sg. Nom. comid Lg. 17, 5 {volle
schöne Kameradschaft) \ Gen. a sés
comtha seine Gefährten FB. 88; a
fhir cumtha TJiree^ Mir. Hom. p.
8, 13; dochumm a fir chummtha„ío
his comrade" ibid. p. 78, 21; Bat.
frisgair chucat th'fer ciimtha conas
ebi cumaid araeu fritt „that he as
well as thou may drink it" ibid.
p. 8, 12; conws ebem cumaid i4; i
cummaid p. 78, 15.
com-máidem F. Mitrühmen,
Preisen. — Sg. Gen. gáir chom-
maidmi ocus búada FB. 64; Dat.
ic coraaidem ocus ic atlugud do
dia Three 3IIr. Hom. p. 96, 9.
com-máin die gleiche Gabe,
Gegengabe, Austausch; favor
Z'^. 30; comáin „mutual Obligation"
Corm. Transl. p. 34; comaoin „ex-
change" O'Don. Suppl. — Sg.
Nom. a cbommáin i cind hliadna
ebensoviel ScM. 2 {vgl. a chomméit
cétna S. 97, á); Acc. is and sin icfas
in comdiu a chommáin fein fri cach
n-duni . ., i. fochraice dona firenaib
„7ms own wage" FA. 34 ; i commain
na n-aisceda „in exchange for the
gifts" Goid.^ p. 101.
commaiu FB. 75? vgh cammau.
commairge Lg. 13 zu comairche ?
vgl. jedoch ar lin a chomairge ocus
a charat „from the number of
his dient s(i) and friends" On the
Mann. III 497.
com-maith gleich gut. — PI.
Nom. {beim Dual) da ech . . com-
mathi FB. 45.
comman Communion. — Sg.
Acc. in tan dobert comman do
Hy. 2, 53; ro gab comaind ocus
sacarbaic p. 22, 2.
commiimus M. geschlechtliche
Vereinigung, Ehe. — Sg. Gen.
6 rechtaib commamsa O'Dav. p. 70
comaim ; Dat. ros aentaig . . i co-
mámus di Three Mir. Hom. p. 52, 24.
comh-marthauach „coeternal"
O'B.; comarthanach SC. 49.
com-méit die gleiche Grösse,
Menge. — Nom. a chomméit cétna
ebensoviel ScM. 2 ; chommeit ri cori
mor cach siiil di ebensogross wie
ein grosser Kessel Gl. zu Oss. III 7
(coimed Ed.); commeit chori cholb-
thaigi SC. 5; Acc. dorat a thri-
chomméit im Emir dreimal so viel
FB. 19.
commenic häufig Lg. 11 Adv.
zu menic.
com-mór gleich gross. — PI.
Nom. {beim Dual) da ech commora
p. 310, 13.
commos ralat vgl. imruláith.
commar Zusammentreffen?
cumar „meeting of rivers", „volley"
O'Don. Suppl. — Sg. Dat. hi Com-
mur cetharsliged FB. 36.
1. commus Abschätzen? fri
commus a m-besa IE. 2 LU. Vgl.
coimmess, mess.
2. commus Macht; comus po-
wer Corm. Transl. p. 32. — Sg.
Nom. óir ní fuil sé a g-cumus d'aon
laoch „in the power of any war-
rior" Torr. Dhiarm. p. 96 ; Dat. ar
mo chommus fein Gl. zu Oss. III 10;
beim CO commus LU. p. 73» (s. cless);
tathbeim co cumus FB. 40 Eg.
comna „safeguard"; Nom. bid
comna do fri dianbas Hy. 7 Praef.
comnaic s. atchomnaic.
com-iiáma M. der gleiche
Feind? — PI. Gen. aurslaid cri-
cha comnart comnámat cen Ultu
imbi FB. 22.
com-nart gleich stark; equal
strength O'B. — Sg. Nom. ba
chómnart . . indas in gnima sin .ocus
ind a.ábur FB. 2 {„equally ponde-
rous" 0' Curry); ba comnart mo
gaisced-sa LU. 114'>,35 {Siab. Gonc.)\
443
comslaintias
bá-sa chú-sa comnart do chomlond
ibid. 114», 24; PI. Gen.(í) aurslaid
crícha comnart comnámat cen Ultu
imbi22 (comnart fehlt inEg. undH.).
com-oeus s. eom-focus.
comol i. nert uo adhbul O'Dav.
p. 66.
coiuol s. éoinul.
coinorba s. com-arbe.
compert, compir s. coimpert,
coimprim.
eomrac Zusavimenkommen,
Treffen, Kampf; a meeting
O'Don. Suppl. ; comrac oenfir Zicei-
kampf CCn. 7 ; cáin-chomracc bene-
volentia Wb. 30^ {Z^. 857V — Sg.
Nom. is maith ar comrac TE. 14
LU.; comrac fri óenfer FB. 32;
comrac ualle im Albe Sc3I. 21, 7;
Gen. cáin-chumricc Wb. 7^; Pl.
Dat. hit il-chomraicib SC. 26.
comraeaim ich komme zusam-
men, treffe. — Praes. Sg. 3 com-
raic nad chomraic a m-barr SC. 33, 19; j
PI. 3 CO comraicet . . fri cétglífit
FA. 15. — Praes. see. Sg. 3 noco
comraiced a thoeb fri húir noicht
Three Mir. Hom. p. 122; PI. 3
conna ro chomraictis SC. 48. —
Fut. see. Sg. 2 dils in comrasta
fi-is LU. p. 631», 10. — Perf PI. 3
frisa comrancatar FA. 21 LBr.
comracad M. Zusammenkom-
men, Kampf. — PI. Gen. con
ruccai calca cruáidse comraicthi
ülad FB. 23 (conruicthe Eg)\ Dat.
iccruadaib comraicthib 29.
oom-rád Gespräch. — Sg. Nom.
in comrád dorn' ri cách SC. 33, 27
(comrath H.)
com-raind F. Th eilen mit Je-
mandem; participation O'B.
— Sg. Nom. a chomraind ni dlig
FB. 68, 31; comraind curadmiri
fris 71; Ace. ni dlig comraind
curadmir FB. 68. i.
oom-ram M. Wettkampf; com-
rama contentiones Wb. 30*, n {Z^.
871). — Sg. Nom. nach leór a com-
ram sin FB. 57; in comram do
thairisem beus ScM. 11 ; in comram
beus 12; 13; 14; Gen. tairismi
comrama frim-sa ScM. 8; Dat.
tecat don cbomram ScM. 17; cid
dobérad a mac do chomram frim-
sa 10; do chomram chucum 12;
Acc. frithalid . . in comram beus
ScM. 12 ; doberad comram ar araile
duit 16; dobér oen-chomram duit
ibid.; dobered cách a chomram . .
ÓS aird SC. 2; in tan dognitis gil-
chomram ibid.; arroét cain comram
búad(a) FB. 71 ; comraim SC. 30, 3
mit H. zu lesen cormaim, s. coirm;
PI. Nom. at móra na comrama dait
FB. 10; at a chomrama óenaidche
so 89 ; Gen. fobith ta&arta do chách
a chomraime ocus a gascid SC. 2;
diag inna comraime ibid.; do chun-
gid chomraime chucum-sa ScM. 16;
lin comram FB. 89; do ilugud na
comram SC. 2; liech na cernd ocus
na comram FB. 10; Dat. 3ir galaib
ocus ar chomramaib ScM. 6.
comramach kampfreich, streit-
süchtig? — Nom. ni bat comromach
SC. 26; Gen. is bran carna com-
ramaig FB. 68, s; is glond catha
chomramaig 71.
comrancatar s. comracaim.
comrar capsa SG. 36a (Z^ 871);
comrair cover, shrine O'Don. Suppl.
comras SP. V 3, nach Stokes
Goid.^ p. 178 „which enshrines",
von einem Verb comraim „connected
toith comrar".
com-remor gleich dick. — PI.
Nom. clóthi . . comremra p. 191, 16.
com-ri achtain zusa m menstos-
sen FA. 14.
com-riagal F. die gleiche
B'egel. — Sg. Dat. fó chomríagail
SC. 29, 23.
coni-riudaithe gleich spitzig.
— PI. Nom. clóthi . . comrindaithe
p. 191, 16.
com-roth der umlaufende
Band? — Sg. Dat. sciath cor-
corda co comroth argit p. 310, 4i.
Vgl. cóic-roth.
eomse angemessen, passend;
cuimse accomodatus, commodüs
Z^. 787. — Sg. Nom. is comse a
tes SC. 36 (coimsi H.)\ condib
cuimse less a meit Gl. zu recon-
dens quod ei bene placuerit Wb. 14»
{Z^. 707). Vgl. coimse, coimsetu.
comslaintias FA. 20 LU. nofih
comslánaigim
444
concertaim
StoJces Fis Ad. p. 30 für comlain-
tius, aber das s braucht nicht „pros-
thetic" zu sein, vielmehr tcird slán
ijieil, ganz) zu Grunde liegen {vgl.
sláinte), dessen s vor com- verstummte,
daher für gewöhnlich com-lán.
comslánai^im, comlánaig-ím III
ich ergänze, von com-lán. — Fut.
Sg. 3 comslanaigfid in comdiu sin
uli thall isind esergi conna heselia
nach ni foi-tiro do rudilse a n-delbe
nach a n-aicnid dilis LU. p. 341), 49.
com-soillse F. das gleiche
Licht, der gleiche Glanz. —
Acc. corroichet . . comsoillse fri
etrochta rétland FA. 16 (comsollsi
LBr.).
com-soUus gleich hell. — Sg.
Nom. CO m-bo chomsolus lá ocus
adaig FB. 2; p. 309, 37.
com-suthain gleich ewig. —
Sg. Acc. im chumachtu comsutham
p. 169, 25.
comtabairt s. cuntabairt.
comtaig ScM. 21, 42 zu 0 Beilly's
„cómthach a companion"?
comtachtmar s. cuintchim.
comtha s. commaid.
eomthad s. com-thóim.
com-thend EG. 7 s. tend.
QQVii't\An(AVer Sammlung; con-
ventus, congregatio Z'^. 887. — Dat.
hi comthinol CG. 7 LU.-^ Acc. com-
tinól n-écraibdech FA. 1.
comthinólad M.Versammlung.
— PI. Dat. i comthinoltaib lach
ocus clerech FA. 31.
comthinólaim II ich sammele,
versammele. — Praet. Sg. 3 ro
chomthinoil ferta Brigie Hy. 5 Praef.
com»thóim ich wende ab, vgl.
do-sóim. — Praes. sec. Sg. 3 ara
eomthad Gl. zu ara tintarrad Hy. 2, 18.
— Praet. Sg. 3 ro chomthoi co
mewicc cosin comdid ho adrad hi-
dal Three Mir. Hom. p. 92, 23. —
Inf. comthóud immutatio SG. 23a
(Z\ 802).
com-throm gleich schwer; par
Ir. Gl. 960. — Sg. Nom. FA. 24.
com-thúarcon F. Zusammen-
schlagen; contritio Z^. 887. —
Dat. oc comthuarcain FA. 14 LBr.
{LU. icomth. für ic comth.).
comtig' häufig, zahlreich,
gewöhnlich; consuetus, usitatus,
frequens Z^. 1002; coimdi i. minie
no gnathach O'Dav. p. 72. — Sg. Nom.
dalas chomtig fri dama Hy. 5, 14,
cuimtig ocus eccuimdig GG. 3 Fg.
e,ova.-ú^SL\\ F. der gleiche Ueber-
muth. — Sg. Acc. im chomuaill
in trir chauratZ FB. 56; 42.
comiil N. „a gatJiering, an as-
sembly" Stohes, Fei. Ind.; comol
i. cengal GDav. p. 72; vgl. acco-
mol conjunctio, ad-comla adjungit
Z^. 868. — cain comul „a fair
assembly" Fei. Jul. 5; comul sáer
Lg. 17, 43; comul cóir 18, 19 (cum-
tach Fg.).
comul p. 142, 9, vgl. com-alat
„they nursetogelher" O'Don. Suppl. ?
1. con s. 2. und 3. co, co ii-
2. con „clear, pure" StoJces, Fei.
Ind. Bisweilen durch cain glossirt,
z. B. conróiter i. cain ro fitir Amra
Chol. {ed. GB. Growe) 5.
con FB. 25 und 34 zu lesen
conid SÍ sin und conid slicht.
con-acna Hy. 5, loo i. ro chon-
gna. Aber conacra Fr.
con acra Hy. 5, loo Fr. etwa
„ut mecum agat"? vgl. acre, acra
die actio vor Gericht, und 2. ad-gaur.
con-aeraim, -accraim I ich rufe
herbei. — Praet. Sg. 3 musdusce
la sodain, conacart a drai -Fis Gath.
^.30. — Pass. Praet. Sg. 3 bá
iar sudiu . . conacrad KiMll do Chon-
chobur . ., cid dia rabi arréim FB. 56 ;
ba band sin . . conaccrad Loegaire
. . do Medb iar scrútan a comarli
FB. 59. — An diesen Stellen wäre
auch CO n-accrad möglich, vgl. 3. co,
CO n- und 1. ad-gaur.
con-aicertaim II emendo ZP-.
1000. Ygl. concertaim.
conar F. Weg; via Z^. 870. —
Sg. Nom. in chonar FB. 36; 25;
issed conair rod n-gab 69; Gen. fri
cétchesad na conaire cengait FA. 15;
Dat. oder Acc. tic for conair do
Ardmacha p. 21, 30.
concertaim II ich entscheide;
I decide O'Don. Suppl. — Praes.
Sg. 1 concertaim brei/ia Ulad GG. 7 ;
3 fer concerta do chách FB. 33. —
conchend
445
con-giall
Fut. Sg. 3 concertfa fir foraib
FB. 33. — Vgl. cocertaim und
conaicertaim.
couchend SC. 31, 5 {„a wolfs
head of battle slaughter" 0' Curry).
conclec'htaim II ich übe aus,
treibe. — Praes. Sg. 1 conclech-
taim-se cairpteoracht FB. 35; 3 con-
clechtai fir forgall 33 Eg. (conclecht
LU.). — Vgl. clechtaim.
conclethim iclk springe, vgl.
O'Davoren's Glosse zu cleath, Three
Ir. Gloss. p. 163: amaiZ don-ailge
in duilem in muir mor conclethid
fri tir, i. amaiZ tulaighes in muir
mor in tan nuallas no clisis {so zu
lesen) no ceimnigis docum tire icie
der Schöpfer das grosse Meer be-
sänftigt, das gegen das Land springt,
d. i. toie er das grosse 3Ieer be-
sänftigt, ivenn es braust oder springt
oder steigt nach dem Lande. —
Praet. Sg. 3 conclith . . forro FB. 84
(conclich Eg).
eond M. Sinn, Verstand. —
Sg. Nom. mescthair ar cond SC. 19,2;
Dat. beres na slúagu asa cund
SC. 34, 18; CO ceill ocus cond 42;
Äcc. in chli comras cond credail
SP. V 3.
oondaig s. ciiing-im.
condáil SP.I2?
condalba Liebe, Freund-
schaft {vgl. 3. colba); connailbhe
O^B. — Ace. mar ghlacas conailbhe
agus báidh fris „for Ihad conceived
an attachment and affection for
him" Torr. Dhiarm. p. 132.
condarcell conivens Wb. 31"
{Z\ 870).
condat SC. 28 s. táim.
condébert p. 42, 10 für conad
(conid") ebert?
condelg:, condelc comparatio
Z^. 870. — Sg. Nom. a shamail
ocus a chondelg in duine fria cáith
die Aehnlichkeit und die Verglei-
chung des Menschen mit Spreu
Corm. p. 9 cáithigud.
condib, eondid ut sit Z^. 719.
eoiidircle F. Nachsicht; con-
darcille coniventia Z^. 870. — Gen.
na censai ocus na connircle FA. 1
(condircle LBr.).
condirclech nachsichtig. —
PI. Dat. dona cendsaib ocus dona
coindirclechaib p. 170, 25.
condreeaimlíc/í treffe, stosse
zusammen mit Jemandem. —
Praes. PI. 3 condrecat Fei. Jim. 10.
— Fut. sec. PI. 3 condristais
Oss. I 4; 8.
condúail ciselirt? vgl. „con-
duala embroidery, sculpture" O'R.
— Sg. Nom. bil chondúail crédumai
FB. 47 (CO n-dualaib Eg.).
conecastar SP. III 3 zu lesen
CO n-ecastar? jedenfalls 3. Sg. Fut.
Pass. wie du-ecastar Tir. 3 {vgl.
ad-ciu, déccu, féccim). Ebel über-
setzt Z'^. 476 „cernatur vobis ejus
historia"; ähnlich 0' Curry On the
Mann. III p. 46 Anm. {daselbst im
Texte eine unglaubliche Ueberset-
zung).
conécid FB. 7, vgl. coneigius
diüb „I shall relate to You" Pro-
ceed. B. L A. 1 p. 190.
con-gaMm, -gaibim (I und) III
ich halte, halte zurück. — Conj.
Sg. 3 cotom gaba-sa FB. 24? —
Praes. sec. Sg. 3 ni congebed Sy.
2, 27. — Praet. Sg. 3 congab
Hy. 5, 15, Gl. i. ro chongaib. —
Pass. Praes. Sg. 3 congaibther
eontineturWb. 21e {Z^. 870). — Inf
do chongbháil keep O'Don. Gr.p. 201.
coii-g'al Kampf; conghal „eon-
flict, gallantry" O'B. — PI. Dat.
i congbalaib FA. 32 LBr.
coii-garim, -g'airim 1 ich rufe,
schreie; conghairim I roar, shout
O'B. — Praes. Sg. 1 congairim
firu cocid hErenn p. 141, 11, vgl.
adgairim S. 327, 38; 3 conggair
nonhur aile fair FB. 84; PI. 3
conggairet gairm n-amnas fair
FB. 84. — Praet. Sg. 3 {mit in-
figirtem -da-) cotagart SC. 38, 6. —
Pass. Praes. Sg. 3 congarar Conall
. . do Meidb FB. 60 (congarthar Eg.).
— Imperat. Sg. 3 congarar deit do
dalta p. 130, 28.
C0Mg:l)áil „a hdbitation" O'Don.
Suppl.;ThreeMIr.Hom.p.32,i;'óS,i9.
cou-giall, „eoingiall condi-
tio n" O'B. — PI. Gen. tar chenn
cor agus coinghiall a síothchána
congnaim
446
con-niale
ris „against his honds and cove-
nants of peace with Mm" Torr.
Dhiarm. p. 202.
congnaim, altir. con-gniu III ich
helfe. — Praes. Sg. 3 congni frim-sa
Wb. 26d, 17. — Conj. Sg. 3 ro
chongna Gl. zu Hy. 5, loo. — Fut.
Sg. 3 congéna adjuvabit Wh. 22d
{Z^. 870). — Inf. congnam coope-
ratio Z-\ 771.
congraimm N. Benehmen?
„cunning; appareV O'B. — Nom.
BÍ frith cruth na córai ná congraimm
FB. 24; a cruth a écosc a chon-
graim 44; Dat. ar is mése cruth
Chéill chongraimmim coibletharcéim
cruth cáin caurchasta i Tech Mid-
chúarta FB. 23; cotom gaba-sa
chéim cruth cheill congraimmim
coibliud búada 24; rom alt-sa . . la
feba féne, hi costud forchaini, hi
fogart genussa, hi congraim rigna,
i n-ecosc sochraid LU. p. 124^, le.
coii-hualai i. ro elai Hy. 2,' 65
{„when P. went" StoJces); i. ro ealai
5, 13 {„went" St.). — Vgl. conruale.
con-icim I ich vermag, kann;
possum Z'^. 870; vgl. cumcaim und
das Perf. coemnacar. — Praes. Sg. 3
connic ina huli sea der dies alles
Tcannp. 40, 34; ar cotdicc dia Wb. b^
{nam potest id deus Z^. 431).
1. conid, später conad iit sit
Wi. Gramm. § 387. — conid bith-
lan_ do bithgres SC. 33, 24; 49;
conid lim-sa in caarathmir FB. 73;
SC. 33, 24; FB. 24; 32; conid and
asbert ScM. 15; TE. 10; 16; 19;
20; p. 131, 22; 132, is; SC. 19; 24;
FB. 29; 33; 58; 71; conid and ro
chachain CG. 7 LU. u. ö. ; conid
and sin dorónsat FB. 21; 82; conid
SÍ conar dollotar so dass ßies der
Weg ist, den sie gingen FB. 25;
TF. 20; conid ed dochóid FB. 61;
conid iat-sin FA. 33; conidesi Gl.
zu Hy. 6, 14 (s. trethan)? conid
desin atát /SC 1; 2; FB. 71; conid
airi sin TE. 20; conid samlaid
FB. 44; conid ina labrad atgenatar
FB. 25; 22; 23; conid Cúscraid
Mend atotchomnaic ond uair sin
ScM. 14; conid frisna taidbsib sin
atberat SC. 49; conid ralai p. 144, 4;
conid áem&FB. 87; conidammárb 84.
— Die Form conad z. B. FB. 23,
24, 25, 33 Eg. — FB. 25 und 34
mit Eg. für con si sin und con.
sucht zu schreiben conid si und
conid sucht.
2. eonid s. 3. co, eon.
3. conid rnalaid do dass es ihm
zu Theil wurde Hy. 5, 49? Vgl.
conruale.
coiimestar FB. 30 s. midím.
conw^^ Feuerholz; condud/ire-
wood Corm. Transl. p. 45. — Sg.
Gen. oc bém chonnaid p. 46, 22.
conuámasnágat FB. 84 s. imiii-
agaim.
connecor TE. 3 Eg.? vgl. „cirr
chuirrel argit conecor deor" On the
Mann. III 190, von 0' Curry über-
setzt: „a comb and a cas'ket{?) of
silver, ornamented with gold."
conne, coinne meeting CDon.
Gramm, p. 288, a g- coinne against
ibid. — Acc. dul it dail ocus it
conni TE. 13 Eg.; dorighne Cor-
mac ionad coinne riu „a tryste"
Torr. Dhiarm. p. 46.
counici mit Acc. bis, bis zu,
wohl für con-do-icci, vgl. corrici.
— tánic . . connici in comdáil SC.
39; 33, 2; TE. 18; no theiged . .
isin talmain connici a glún FB. 88
(cotice Eg.); connice a smecha
jPA.25 (Co a LBr.); 26 (conice LBr.);
CO nuige until CDon. Gramm. p.2S9.
connirele FA. 1 s. condirele.
con-óim I ich bewahre {skr.
W. av); vgl. comét. — Praes. Sg. 3
connói qui servat, cota-óei servat
id Wb. 29d, 29; for-ta-com-ai-som
serv.at id Ml. 29* {Z-\ 431). —
Pass. Praes. Conj. Sg. 3 a Crist
cotam roither tis tuas ar cech
melacht „let me be preserved, above,
below, from every reproach" Fei.
Epil. 69 (cotom roether Laud., vgl.
iinter conruiditir).
conrici s. corrici.
conrotaelit s. conntgim.
con-ruale i. roela no ro chuaidh
CDav. p. 66 ; conrnala co haingliu
Nazair „uwto the angels departed
Nazarius" Fei. Jul. 12 Bawl., con-
roloi Laud., conrualaid LBr.; con-
Conniíctho
447
córad
rualai co Crist íbid. Nov. 21; for
neam an conrualai ibid. Epil. 25
LBr.\ in tan conruloi a curp FA. 31,
ro escomlái LBr. — Vgl. con-hilalai
und conid rualaid.
coiiruicthe FB. 23 Eg., vgl.
conruice i. comtinol O'Dav. p. 65.
eonniidiur Fél. Prol. 277 LBr.
(conroether Laud.): a Ihu conniidiur
do rigrad do rélad „o Jesus, may
I attain it, to manifest thy Tcings."
Vgl. Three Ir. Gloss. p. 163 {zu
p. 65): conniidiur i. cororaidiur.
conseoha SC. 26 s. coscim.
conselai Hy. 5, 62 Gl. i. ró elai
vel ro sír.
contóitis p. 310, 2 s. tóim', do-
soim (skr. W. su).
contóisim, contúaisim ich höre
zu, „I listen"; vgl. tó, túa [slcr.
W. tush). — Praes. PI. 3 contóiset
. . fris FB. 29; contúaset fri forcetol
bréthre De FA. 23; 5. — Conj.
Sg. 3 cia contuaisi frimp p. 142, i.
eontuil, contuli s. tuilim und
cotlaim. Ich bezweifle, dass es
ein besonderes Compositum contulim
giebt (Stokes, Index zum Féliré),
und möchte das con in den meisten
Fällen für die Conjunction halten.
eonuargfabad er wurde auf [in
die Höhe) gehoben FA. 2, enthält
wohl die Praepositionen con-do-for,
vgl. túargabim.
con-ucealíim, con-ucbaim I ich
erhebe; auch ohne Fron, ich erhebe
mich? — Praes. PI. 3 cota-ucbat,
cota-ocbat se attolunt, sidera, Cr.
18i>, 18d {Z-\ 885). — Praet. Sg. 3
friu conuccaib in doub Hy. 5, 54
(i. tuargaib); PI. 3 is malle con-n-
nccaibset {mit Pron. rel. infix.) es
ist zugleich, dass sie sich erhoben
Hy. 2, 66 Fr.
con-utaingim I ich schütze. —
Praes. Sg. 3 cota-utaing eam pro-
tegit Ml. 36a, i^gi, ar-utaing.
con-utgim I ich baue, er-
richte {vgl. tech Haus); cunutgim
architector, construo SG. 141» {Z'^.
429). — Pass. Praet. Sg. 3 con-
rotacht . . a tech sin FB. 1 ; 2 ; 3 ;
PI. 3 conrotachtá . . da imdai déc
FB. 2.
cop Kopf {german. Lehmeort?),
cop-chaille Gl. zu mafortis Hy. 5, 48.
1. cor Wurf, Werfen, bei ver-
schiedenen cwrvenartigen Bewegun-
gen gebraucht (Umgang u. s. to.);
Schicken; Inf. zu cuirim. — Sg.
Nom. a chor ass SC. 44, lo; ba si
comairli Vlad iorro . . a cur do saigid
Conroi sie zit Curoi zu schicken
FB. 78; cor n-deled LU. p. 73», 9
um,d 125^, 1 in der Aufzählung der
cless ist toohl nicht Nom.; Dat.
luid . . du chur ciiarta einen Um-
gang machen CC. 3 LU.; oc cur
in rothclessa FB. 64; di chor cruinn
dejactu sortis Tur. Gl. 132 {Goid.'^
p. 13); oc cor cacha hóenslaite
FB. 2; iar cor na cendaile de 89;
Acc. CO ro lá cor immá rigthech
er machte einen Umgang FB. 25;
Lg. 12; co ro lam cor imón slúag
SC. 35; focerd . . cor p. 144, 4; fo-
cheird . . cor n-iach n-eirred de
FB. 87; 40 Fg.; focherd a suil-
chor issin tig p. 144, i6; ara cuirtis
cor do chuingid tige dóib CC. 2 LU.;
na curid cor dib Lg. 1, vgl. ni lamad
cor de „lie durst not stir" {Stokes,
Bemarks'^ zu Cu. No. 2361 — Vgl.
aur-, ur-chor, immar-chor.
2. cor Vertrag; i. cunnrad
„an Obligation, covenant, contract"
O'Don. Suppl. — Gen. dorighne
snadhmanna cuir agus cengail ris
„bonds of covenant and compact"
Torr. Dhiarm. p. 110; Dat. oder
Acc. ar chor go g-cluinfeadh damit
er hörte ibid. p. 66.
córa F. richtiges Verhältniss,
Friede; coro pax Z^. 247; vgl.
cóir, córus. — Nom. córa cach
duit rochalma TE. 10, 2; "ni frith
cruth na córai ná congraimm FB. 24;
Dat. conna hetai focul fort chend
i córai ScM. 14 ; tanic . . do chorai
fri Conchobar Lg. 14; Acc. co n-
den-sai chorai frib p. 130, 29.
córad FB. 46, ein Gen. neben
dem Nom. PI. in chóraid las rorta
CO n-immud a n-dúire„the Champions
by whom they teere slain, with the
abundance of their cruelty" Fei.
Prol. 65. Allein von caur, Geti.
caurad, ciirad, champion {Stokes,
coraigim
448
Index zum Fei) ist dieses Wort
verschieden, denn dem ciiinsiu c h ó -
rad geht FB. 46 vmmittelbar voraus
drech cur ad. Vgl. „córaidh a bad
man, i. droch-dhuine" O'B.; fri ta-
bairt corad ocus eccraibdech i t-
ssegail documm n-irse Three Mir.
Hom. p. 42, 22 {„the impious and
wicked").
coraigim III ich ordne. —
Conj. Sg. 3 co ros coraigea FA. 6.
— Praet. Sg. 3 ros córaig FA. 12.
— Inf. corugud FA. 12.
conda corastár p. 131, 4, do
chorastár EC. 4 zu cuirim.
corbat FB. 59, 62 lies cor bat.
ni chorcu Lg. 17, 46, non rube-
facio Z'^. 434, zu lesen ni cborcru
(ni corcra O'Flan.), von corcur.
corcair, corcar s. corcur.
corcorda purpurn. — Sg. Nom.
sciath corcorda p. 310, 4i ; Dat. óas
gnúis corcorda EC. 2.
corcra purpurn. — Nom. fúan
cain corcra n-imbi FB. 45; 51;
p. 310, 32; Lg. 18, 19; tlacht p.
132, 22; lenn p. 144, 28; brat SC. 8;
tibri 37, 10; Dat. alleind chorcra
SC. 33, 5; iarna brechtrad di . .
chorcra FA. 11 ; PI. Nom. a grúadi
gorm-chorcrai Lg. 4, 4; Du. Nom.
da griiad chorcra Lg. 18, 13.
corcur F.= purpura; in chor-
cur Tur. Gl. 115; corcair Ir. Gl. 225.
— Nom. corcair co n-aldi dathc
SC. 31, 4; is corcair maige cach
máin p. 132, 20. — Compos. brat
. . corcar-ghlan TE. 3 Eg. ; corcor-
dond SC. 33, 14; do chorcor-glain 33, 15.
core Kessel; coire Corm. p. Vd;
coiri caldarium Ir. Gl. 724. —
Sg. Gen. méit chore rodaim cechtar
de na da sola sin fria chend anech-
tair FB. 91 ; do téirged indala n-ái
immach commeit chori cholbthaigi
SC. 5; Dat. isin chore Gl. zu Hy.
5, 47; isin choire p. 41, 22; ScM. 1;
asin coire 2). 41, 21; Acc. isin coire
p. 41, 19; dobered in n-ael isin
coire ScM. 1; chommeit ri cori
mor cach súil di Gl. zu Oss. III 7;
PI. Nom. secht core ScM. 1. —
Compos. sóeb-chore.
corn M. Hom, TrinJchorn;
i. a cornu Corm. p. 11. — PI. Gen.
tairmchell corn ocus cuibrend Lg. 1 ;
Acc. déca a churnu co cormaim
SC. 30, 3.
cornaire M. Hornbläser. —
PI. Nom. cuslennaig nó chomairi
Lg. 17, 18; 22.
coróin = lat. corona; Ir. Gl. 75;
haec elerica 76. — PI. Dat. co
cathairib ocus chorónib carrmocail
FA. 13; ina corónib comardaibl2.
corp = lat. corpus. — Sg. Nom.
Hy. 6, 19; TE. 9, 24; FB. 24; in
corp mar in snechta Lg. 7 ; ,is dath
snechta corp p. 132, 23; Dat. dorn
churp Hy. 6, 15; 7, 43; asa churp
FA. 3; 21; di churp rig sceó rígnai
FB. 22; in tan conruloi a curp
FA. 31; Acc. corp Hy. 2, 32; 6, 22;
FA. 31; 0 ro scar . . ind anim frisin
corp FA. 3; Hy. 2, 63; rem chorp
is rem chend TE. 9, 27; dar corp
n-gel Lg. 18, 11 ; PL Nom. ar cuirp
Hy. 4, 11; Acc. fria curpu FA. 33;
créchtnaigid curpu SC. 17. — Comp.
corp-remor FB. 40 Eg.
corptha, corpda körperlich.
— Adv. co cathaigtis co corptha
na demna SC. 49, vgl. in chorpdid
corporaliter Wb. 27» {Z-\ 792).
1. corr F. Kranich; a crane
O'Don. Suppl. — Sg. Nom. conna
roched corr inna cind SC. 5; PI.
Nom. corra Corm. Transl. p. 43
cuirrech.
2. corr Ende, Spitze {z. B. des
Schiffs); auch ein Theü der Harfe,
On the Mann. III jj. 256. — Sg.
Dat. don chuirr bragat cervici Gild.
Lor. Gl. 133; a prora i. on broine,
on chuirr thussig na luinge, ar it
e nomina a da corr [Gen. Du.)
prora puppis vom vordersten Ende
des Schiffs, denn die Namen der
zwei Enden sind prora und puppis
ibid. Gl. 49.
corraimid Lg. 15 s. maidim.
corr-creaclida i. ainm do cnoc
bisan-édannan-amatanO'Z)aí?.|).69.
corrguinacht i. both for leth-cois
ocus for leth-laimh ocus for leth-
suil ag denam na glaime dicinn
O'Dav. p. 63, vgl. ibid. p. 66.
eorrici {mit Acc. oder mit nach-
corrlond
449
folgendem i n-) his, bis zu, s. 3. co,
coli S. 432 Col. 2. — FB. 24; 81,
corruicce Eg. ; itát sc dorais . . cor-
rice in riched FA. 15 (^cusin riched
LBr.); ro rigi a láini corricci ina
cróes FB. 86; conrici Tir. 1.
corrlond ji. 190, ic?
corrtliair „a fringe" Corm.
Trmisl. p. 44; corthair „border,
fringe" O'B.; corthatr i. ciumus
(Band) O'Dav. p. 72.
eorrtliarach mit einem Saum,
Band versehen. — Sg. Ace. lenu
corcra cortaruig p. 144, 28.
corthe, coirthe 'Steinblock,
Steinpfeiler; „a Standing stone"
O'Don. Siippl. — Nom. Hy. 2, 32;
togabar a coirthe ociis a liagan
TE. 8 Eg.\ Acc. in corthe SC. 12; 13;
for corthe cloche Gl. zu Hy. 5, 66:
1-gl. a dhruim re cartha cloiche „Ms
backing against a pillar stone"
O'Don. Gramm, p. 313.
córugud M. Ordnung FA. 12,
s. córaigim.
córus law O'Don. Suppl.
coss F. Fuss; pes Z^. 241. —
Sg. Dat. delb n-dune . . do chind
no coiss FA. 10; Acc. a chois
Hy. 2, 8; FB. 20; oen-chois einen
Fuss ScM. 12; sloig Laigen eter
chois ocus ech ocus choin inna
degaid p. 46, 27; PI. Nom. sreth
and chetumus di bretnasaib óir
ocus argit ocus a cosa isind fraigid
LU. p. 23a, 33 {iiire Füsse, d. i. die
Nadeln der Brocken); Acc. a chossa
ocus a láma SC. 48; má chossa
FB. 37: fria chossa zu seinen
Füssen SC. 10; Du. Acc. a da cois
ScM. 18.
cosc Zurechtweisen; Inf. zu
coscaim; to check, correct, chastise
O'Don. Suppl. — Nom. cosc inna
m-ban castigare mulieres Wb. 22*;
iZ\ 720); FB. 29 Eg.; Gen. cum-
nech coisc ót senaib SC. 26; Dat.
do chosc in teglaig FB. 55; asbert-
som oc cosc inna m-ban FB. 29.
— Vgl. técosc.
coscaim {aus con-sechaim) I ich
weise zurecht, tadele, halte
ab, hindere; coisgim I obstruct,
hinder, qiiiet O'B. — Praes. Sg. 1
cotob sechaim FB. 29; Conj. Sg. 2
consecha SC. 26. — Fut. sec. Sg. 3
agus a dhubhairt Muadhán ris Gráin-
ne do leanamhain agus go g-coisg-
feadh sé fein an chú dhe Torr.
Dhiarm. p. 100. — Pass. Praes.
Sg. 3 iersin tra coister in slog
FB. 29 Eg. — Conj. Sg. 3 coiscter
ind imorran FB. 32 Eg. — Fut.
Sg. 3 cotob sechfider di chosscc
alailiu instituemini alio modo Wb. 9a
(Z-\ 706).
mada coscedar Gl. zu eonse-
qiiatur Leyd, 17l> {Goid.^ p. bl).
coscar, eoscur Triumph, Sieg,
vgl. coscraim {Stokes, Index zum
Fei.); cosccar triumph 0' Don. Suppl.
— Nom. ba hard in eoscur Hy. 5, 27
(i. in mirbail); Gen. écmailte in
choscair insolentia victoriae Ml.
33e, 13 (chostair Ascoli); Dat. cona
mor-choscur FB. 40; iar m-buaid
ocus coscor FB. 89.
coscorach triumphirend. —
Nom. Conall coscorach credmair
FB. 23; Acc. canaid cóir coscrach
cridemail FB. 52.
coscraim II ich zerstöre. —
Fut. Sg.3 coscéra rect niiiadnissi de-
struet legem novi testamenti Wb. 26»
{Z'^. 452); a recht conscéra brichta
druád EC. 5. — Inf. cosgradh
destruction CDon. Suppl.
cosc, cosse ad hoc, adhuc
Z^. 347; SC. 11, 7; 38, 3.
cosiudiu bis heute Lg. 12, s.
indiu.
cosiudossa bis jetzt FB. 44,
s. indossa.
eosmail ähnlich; similis Z^. 233.
— Nom. eosmail fri hör SC. 33, is;
37, 18.
cosmailius M. Aehnlichkeit;
similitudo Z^. 788. — Dat. co cos-
mailius crotha Aililla TE. 12 LU.
(cossmailes Eg.); fo chosmailius
Conculaind SC. 5; FB. 1; Acc.
ferend sin choimetait inntib . . cos-
mailius ocus hímáigin De p. 170, 8.
110 cliosnagar Hy. 5, los ich
suche zu erlangen? vgl. „coisi-
neach acquisitive" O'R.
cosnaim ich suche zu erwer-
ben, mache streitig {mit fri);
29
450
cotlud
/ defend O'Don. Gramm, p. 195.
— Conj. Sg. 3 ni chosna nech frim
he FB. 73. — Imper. Sg. 2 cosain
defend, contend O'Don. Gramm,
p. 200. — Fut. Sg. 3 ni chossena
nech . . frit FB. 59 ; hierher auch
consena Hy. 2, 28 trotz der Glosse
ro chosnastar {dass er im Himmel
das Königreich erwürbe, predigte
er hei Tage auf Hügeln)? ni cossena
Hy. 5, 22 gleiclifalls mit der Glosse
10 chosnastar {„the holy-one ncither
bought nor gained" Stokes)? PI. 3
imma curaid cossenait Lg. 4, 12
(coisenat Eg.). — S-praet. Dep.
Sg. 3 ro chosnastar Gl. zu Hy. 2, 28
und 5, 22.
cosnam M. Erstreben, Wett-
streit, Inf. zu cosnaim; contentio
Z'^. 771; vgl. im-chosnam. — Nom.
dia n-dechaid cach cosnam SeM.
22, 7; Gen. es cosnoma FA. 27
{„folk of contention" Stokes)\ Dat.
do cosnamh to contest O'Don. Suppl.;
is cóir curathmir mo thige do cos-
nom FB. 9; 90; cen curadmir do
chosnam den Heldenantheil- nicht
streitig zu machen 77; inti doraga
dia chosnam frim FB. 11; Acc.
ni túalaing nech . . a chosnam frit
FB. 11; 71 (?); in curadmir cen
chosnctm der Heldenantheil ohne
Widerstreit FB. 78; 87.
cossáit i. cocad O'Don. Suppl.;
casaid „an accusation, complaint"
O'B.; s. im-chossáit.
costal Lg. 17, 40, vgl. custal i.
trustaladh „a girding of the loins
for running etc." O'E.
costud M., costadh „to wrangle,
dispute" O'Don. Suppl. — Nom.
droch-costud ScM. 17; inmain cu-
stad hi tiugnáir Lg. 17, 4o Eg.\
rieht forcáini costud FB. 22, vgl.
hi costud forchaini LU. p. 1241', 15,
cot- für con-da, con-do vor Ver-
balformen, die mit der Praep. co n-
zusammengesetzt sind: cota-gart s.
con-garim; cota-óei s. con-óim;
cota-ucbat s. con-uccabim; cota-
utaing s. con-utaingim; cot-cel-sa
p. 144, 31 zu einem Verb co-celim
ich verheimliche? cotn-érig s. com-
éirgim; cotob sechaim s. coscaim;
cotom bert-sa s. coimprim; cotom
gaba-sa s. con-gabim.
cota TE. 11 Eg. s. cuit.
cota- s. cot-.
eoisírsníi ent g e g en g e set zt, con-
trarius. — Sg. Nom. cotarsna dona
cendsaib p. 170, u; Dat. in cho-
tarsnu e contrario SG. 11^ {Z^. 231).
cotat hart? codat hard, rigid
O'B.; vgl. cotud. — Sg. Nom. leine
. . cotat slemun do sita uainidi TE.
3 Eg.; bil catot co n-dualaib cre-
dumse FB. 47 Eg.
eoteclit conventus, aditus Wb. 9^
{Z-\ 871).
cotéchte vgl. coitechta i. cutruma
no comdlige O'Dav. p. 67; von
téchte lex. — Gen. dáig a cotéchta
FB. 94.
cotlaim III ich schlafe, s. tui-
lim. — Praes. Sg. .1 ni chotlu
Lg. 17, 45 (choUu Lc); für ni
chotlu ibid. 49 ist aber wohl mit
Lc. inti choflad zu lesen. — Conj.
Sg. 1 Dep. CO ro chotlur FB. 31.
— Praes. sec. Sg. 3 no chotlad
Sa 47; Gl. zu foaid Hy. 2, 31;
inni choUad derjenige welcher schlief
Lg. 17, 49. — Praet. Sg. 1 ni ro
codlus SeM. 16 H.; 3 nir chotail
FB. 58; ma conatil si dormivit
Wb. 29'i, 15 {mit Pron. rel); PI. 3
da chotlatar Gl. zu tuilsitir Oss. IIIi.
cotlud 31. Schlafen, Schlaf;
somnus Z'^. 238. — Nom. ferr c&ch
cless cotlud FB. 32; ocus cotlud
do und er muss schlafen SC. 23;
cotlud trom SC. 30, 9; ó\ nu longud
na chotlud FB. 26; dofuit cotlud
fair SC. 8; dorochair coüud form
TE. 12 LU.; SC. 7; deilligh a
chotluth fair TE. 12 Eg.; Gen.
saithech bid ocus cotulta FB. 32;
turbaid chotulta ScM. 3, 1; Dat.
do bind na chotlud Lg. 17; tanic
in t-aingel chuice ina chotlud p.
19, 36; CO n-accai in lanamain ina
cotlud Lg. 12; co m-bai . . na chot-
lath TE. 12 Eg. ; diuchtrais . . asa
chotlud SC. 23; Acc. contuil cotlud
cimmeda Hy. 5, 2; cen chotlud
ScM. 3, 4; TE. 12 Eg.; SC. 29, 23;
Gl. zu Hy. 5, 19; cen dig cen biad
cen chotlod Se3L 3.
coto-
451
créd-umae
ooto- s. cot-.
1. cottud „a moxmtain" O'B.
— Du. Acc. „Cissi chonar dolod"?
ol si. „Eter da cotot feda" ol se
LU. p. 122t, 39.
2. cotud „a whetstone" Corm.
Transl. p. 42 (cadut Corm. p. 14).
crabud M. Glaube; religio Z'^.
998. — Dat. i crabud Gl. zu Hy. 2,23.
crádh croidlie „torment of
heart" Torr. Dh. p. 104.
eraes s. eroes.
craib s. eróeb.
eraiMecli gläubig; vgl. écraib-
dech, fúath-craibdech. — Sg. Nom.
ma beith nech bes maith diib, bes
cräibdech Tir. 3; Acc. F. lam craib-
dig Hy. 5, 29.
craide s. cride.
eráidim „I torment" Fei. In-
dex. — Praes. PI. 3 o rum craidet
Three Hom. p. 86, 29
erann, craud M. Baum; crand
glesta plectrum Ir. Gl. 719; crand
gius pinus 563; crand mucor cor-
n?is 566; crand jSC.SS, 17; airgit is;
is crann crin SP. IV 2; crand caingil
„a chancel-rail" FA. 13, vi/Z.crand-
caingel i. crann -cliath andsin i.
cliath isin crann eter laocba ocus
cleirci Corm. Transl. p. 46; a chrand
cromcend p. 20, 20; 29 (i. bachall);
Gen. is bun cruinn SP. V 13; Dat.
dun chrunn arhoriWb. 8» (Z^224);
do cac/t crund SC. 33, 20; fó chrund
bethad FA. 33; in cech lom-cbrund
dib FB. 81 ; crithir fola for a crund
FB. 24: don chrund siuil CG. 6 LU.
(do crunn Eg.); Acc. Conall . . etir
ocus crand SC. 10; PI. Gen. tri
fichit crand SC. 33, 19: Dat. for
crannaib roiss rúamantai p. 310, 40;
J.CC. forsna crunnu caingil sin FA. 13.
cré F. Lehm, Thon, Erde;
lutum 2P'. 255; clay Corm. Transl.
p. 32 crand. — Sg. Gen. cumachte
. . inna criad potestatem luti, habet
figidus Wb. 4c.
cré SC. 25?
creccaim II ich verkaufe Three
Hom. p. 64, 8.
erefh JF". Plünderung, Raub-
zug; vgl. Torr. Dh. p. 170 Anm.
— Sg. Dat. ro ergabad din hi creich
Three Hom. p. 12, 30; PI. Noin.
creacha spoils of icar, depredations
O'Don. Suppl.
crechaire M. Plünderer, „rai-
der" FA. 27.
erecht M. Wunde. — Gen. fo-
chann in cbrechtai T/iree Mir. Hom.
p. 12, 11; Acc. dorat ind ingen
breit dia hetach do ma crecht LU.
p. 126», 29; PI. Nom. tabsat crechta
SC. 29; Ms m-bet crechta is cneda
29, t; crechta ina cháin cnis FB. 24;
Acc. im chrechtu circum ulcera
Ml. 144-^ {Z-\ 654).
créchtach mit Wunden ver-
sehen; „wound-giving, wounded"
O'B. — Sg. Nom. créchtach a thóeb
SC. 18, 3 {vgl. álad); Gen. curad
credhtaig cathbuadaig Sc3I. 15; Acc.
curaid cáin crechtach cathbúadach
SC. 42.
créchtnaigim III ich vertcun-
de. — Praes. Sg. 3 crechtnaigid
curpu SC. 17, 4. — Praet. Sg. 3
ro chrechtnaig LU. p. 126», 28. —
Pass. Sg. 3 crechtnaigedar Lg. 2.
credal gläubig; creatal i. creid-
mech no craibhtech i. oni is cre-
dalus O'Dav. p. 66. — Acc. cond
credail SP. V 3.
créd Zinn, „tin" nach Sulli-
van {On the Mann. I p. CCCCIX,
not. 748), O'Beirne Croice {Siab.
Concul. p. 42 1) ; „the ore of copper,
gold, silver" O' Curry, On the Mann,
in p. 210. — Sg. Gen. cret chréda
chromglinne FB. 50; p. 310, 29. —
Vgl. cred-umie.
oredbaigte SC. 29 {„tliat was in
honds" O'C), vgl. „creadhbha a
ligature, an entanglement" O'B,.
credmair FB. 23?
exc^-Mm?^ Bronze; aurichalcum
Z^. 18; copper ore, bi'ass CDon.
Suppl . — Sg. Gen. cuach credwma
FB. 59; 73; cacha hairinig crédumfe
FB. 2; créduma 55; p. 309, 33: bil
chondiiail credumai FB. 47; frisin n-
i'iaitni creduma FB. 21; in lungine
crédume SC. 15; tri steill chréduma
FB. 55; Dat. airinech di chredumu
TBF. p. 138, 31; ihid. p. 140, 5;
PI. Dat. CO n-úatnib crédumaib
p. 309, 36 als Adjcctir?
29*
452
creic F. Kauf, Kaufen, s. fo-
chraic. — Sg. Acc. cen chreic FB. 74.
crenim I ich kaufe. — Praes.
Sg. 3 rel. crenas qui emit Wh. 29ii
{Z-\ 432). — Perf Sg. 3 sech ni
chiuir Hy. 5, 22 (i. ni ro ehren). —
Praet. Sg. 3 ni ro ehren Gl. zu
Hy. 5, 22. — Fut. Sg. 1 nocha
erenob TF. 13 Fg. {passender no
CO ririub LU>i.
1. cret F. Körper; carcase
Torr. Dliiarm. p. 102. — Sg. Gen.
dirgiud cretti FB. 30, s. dirgiud.
— Nicht verschieden von 2. cret.
2. cret F. Wagenkasten. „The
Material %cas ahvays toood; that is
strohg tvicker-work on a strong
timber frame" O'B. Crotve, Siab.
Concul.p. 421. — Sg. Nom. cret'nói-
tech noiglinne FB. 45; aurard dré-
sachtach FB. 47; p. 310, 29; cret
chréda chromglinne FB. 50; ro-cret
cairr ScM. 21, 5; Dat. cronan canas
uas a chreit SC. 37, 4; anblúth
n-etegnáith úasa ereit eharpaií
FB. 45; 47; úas ehret eharpait
glinni ,SC. 15; Acc. tair-siu isin
creit CMmaehta SC. 40.
cret [für ce ret quae res) interrog.
was; cread what O^Don. Gr. p. 134.
— cret ticc ritt TE. 7 Fg.; cret
sút sc. 47.
cretar relic Three Hom. p. S, e.
cretem F. Glaube, Glauben;
fides Z'^. 241. — Dat. ria cretim
SC. 49.
ereth i. hái (science) Corm. p. 11
caill erinmon.
eter crethaib FB. 48, for cre-
thail) 52?
GTetimlll ich glaube; credo Z^.
435. — Praes. Sg. 1 cretim treo-
dataid Hy. 7, 2. — Praes. sec. PI. 3
no chretitis in eomdid FA. 32. —
Praet. Sg. 3 ro chreit in eomdid
FA. 32; PI. 3 ro chretset ibid.; ni
creitset in firdeacht inna trínóite
Hy. 2, 42. — Pass. Praes. sec. Sg. 3
is amiaid no creteá doib SC. 49.
criatbar cribrum SG. áS^
{Z^ 782).
críathraim II „I sift" O'R. —
Praes. Sg. 2 criathraid ócu SC. 18, 9.
crib i. luath O'Dav. p. 63; for
erip „quickly" Corm. p. li eernine;
CO gribb „quickly" Fei. ed. Stokes,
p. CLXXXV.
eribais Schwein. — Nom. eri-
bais Oss. III 9 (i. muec), O'Dav.
p. 71; Acc. ar chribais ibid. i (i.
ar muicc).
cric'h F. 1) Grenze, 2) Gebiet;
fi/nis Z^. 241. — Nom. 1) nis fil
erieh na uimir for immud a ecna
p. 169, 8; Gen. airer crichi p. 328, 3;
Dat. 2) dorn crieh TE. 13 LU.;
FB. 56; hi crich Ulad p. 21, 30;
Cualand ScM. 1; a erich Laige»
TE. 6 Fg.; Acc. 1) cen crich cen
forcend IFA. 8; 34; eo crigh a m-
báis 27; samaiges crieh fri aidchi
Hy. 2, 55; 2) i crieh n-Alban Lg. 11;
PI. Dat. 1) hi criehaib Connacht p.
19, 38; i crigaib hErenn Lg. 11; Acc.
1) aurslaid ericha comnart comná-
mat FB. 22 ; for ericha eehtrand 10.
cride N. Herz; cor Z'^. 230;
eroidhe Ir. Gl. 1102. — Sg. Nom.
cride lieee ScM. 15; cride n-ega
ibid.'^ n-dracon FB. 46; cride niad
SC. 38; maidid eridi cech duni
SC. 33, 28 {vgl. Lg. 18, 37); uchan
is crú mo craide SC. 29, 19; Lg. 2;
mo ehraidi-se CC. 1 LU.\ Dat. i
cridiu cech duine Hy. 7, 58; oen-
chridiu Echdach Iiiil SC. 19; Acc.
CO tóerbaig a cride este FB. 86;
isEBth rem chridi is rem enes SC. 29, 18;
Voc. na briss indiu mo chride
Lg. 18, 37. — Comp OS. ro bad
cridi-scel la Faind SC. 11, 4.
cridecan SP. III 4 „heartlet"
Stokes, vgl. croidheog stceatfieart O'JB.
cridechair, craidechair i. fa-
miliaris Gl. zu Fei. Jan.S. Davon
cridechaire, s. blad.
eridemail herzhaft; croidhea-
mhuil hearty O'B. — Sg. Acc. eanaid
cóir coserach eridemail FB. 52.
crin abgestorben, dürr. —
Sg. Nom. crann crin SP. IV 2.
er inach d ü rres Ho l z ; dry sticks
O'B. — Gen. ba mou rancMwar a
less brosna cn'naig Three Mir.
Hom. p. 6, 21; Acc. lassats amal
crinaeh ibid. 23.
eriuaim ich schwinde. — Fut.
Sg. 3 ni chriufa do delb EC. 2.
453
crodacht
criiie F. „withering, fading" O'B.
— Dat. is marb a máthair do chrine
I7iree Mir. p. 14, 17 („decay").
eriol „a ehest, a eoffer" O'B.
— Dat. i criol roncind H^. 5, 84; cid
fom chriol brond becestar Lg. 3; 4, 1.
crip s. cril).
criss Gürtel. — Sg. Nom. cris
nathrach mu chris cingulum ser-
pentis cingulum meum Z^. 954
(Klosterneiih.): Dat. assa chriss
ScM. 16; PI. Nom. cressa FA. 8; 26;
Acc. connice a cressa FA. 26; Du.
Acc. {für Dat.) co n-da cris derca
tairis SC. 23.
crisalai^ FB. 24? O'E. hat:
crioslach M.. a limit, border, bosom;
an apron.
1. crith Zittern. — Nom. ros
gab crith shiag an dunaid FB.
44 Fg.; gol ocus crith Lg. 16; crith
ocus úamun FA. 14; ro cluinter
a crith ocus a n-gáir 28; Dat. for
crith ocus for úamain in Zittern
und in Furcht FA. 10. — Com-
2>os. crith -galar Fieber, „ague"
SMart. 19; palsy O'B.
2. crith i. ic no iunsaighe no
cendach O'Dav. p. 65.
crithid emax SG. 60i> {Z^ 21).
orithlamaeh zitterhändig
SC. 41.
crithnaig^im III ich zittere. —
Praet. PI. 3 ro crithnaigset ind
láith gaile FB. 15.
critliir Funice; a sparTc of fire
O'R. — Sg. Nom. crithir fola for
a crund FB. 24; Acc. coimdhearg
re crithir no re drithlinn p. 309, 12;
PI. Nom. „crithre sparks of fire
from the clashing of arms; small
particles of anything" O'B.
1. er6 Tod; i. bás Corm. Transl.
p. 46. — Gen. i m-baile chró Gl.
zu ininfernuni LHy. fo. 11^ {Goid.^
p. 68); Acc. com cro „tili my death"
Corm. Transl. l. c. — Compos.
catha cró-chombág FB. 24.
2. cr6 Blut, s. crú, cró-derg'.
3. cró Gehäge, Verschlag,
Stall, Hütte; irgend ein um-
schlossener Baum; a hut, hovel
O'B. ; cocball no cro Gl. zu haec cas-
sula Ir. Gl. 122; cro caerachoi?iZe851;
cro na muice, Gen. crai, a pig-sty
O'Don. Stippl. — Hierher uassa cret
crai an carpait FB. 45, creit croi 47 ?
4. cro Oehr; the eye of a needle
O'B. — Sg. Dat. im snáthait i. sét
in t-snaith ina cro Sench. M. {On
the Mann. III p. 117, 102; co tarla
cach snáthat díb hi cró araili FB. 65.
5. cro „the metal hoop wliich
bound the head {die Spitze der
Lanze) to the shaff O'B. Croive
Siab. Concul. p. 419. — Acc. co
fethan óir impi 0 irlond (ó urlond
O'B. Croive) co cro p. 131, 19.
6. cro property, chatteis
CDon. Siippl. — Vgl. cro agus
creacha Torr. Dhiarm. p. 170.
7. cro i. bi doigh cuma ainm do
uir O'Dav. p. 67.
8. cro Gl. zti Hy. 5, 19? zu 3. cro?
9. cro FB. 24? zu 6. cro?
croaii i. cronugud no crodacht
Fei. Prol. 51.
crob Hand; uit mo chrob vae
manus mea SG. IIG^ {Z^. XII). —
Sg. Dat. inna ger-chrub SP. II 11;
PI. Dat. fiadnaib croba* ScM. 22, 5?
crocan olla Ir. Gl. 56.
croccenn Haut; tergus SG. llli)
{Z^. 778); croicend Corm. p. 10. —
Sg. Gen. ainm in chrocainn i m-bi
bilis Gl. zu fei SG. 95»; i criol di
croccund róin ro boi in t-etach
Gl. zu Hy. 5, 84; on croicend Gl.
zu a pelle Corm. Transl. p. 133;
PI. Nom. crocni lóeg n-a\\aid ba he
a étuch Fél. Mart.b Anm. zu Ciaran.
crocli = Zai. crux. — Nom. césta
croch Hy. 5, 20; Acc. pridchais . .
croich Crist Hy. 2, 4o.
crochad Jlf. Kreuzigen, Kreu-
zigung. — Gen. niurt crochta
Hy. 7, 4; do gnim in chrochtho
Wb. 8a {Z\ 239).
crochaim II ich kreuzige. —
Praes. Sg. 3 nu dam chrocha dis-
cruciat me Ml. 32<i {Z^. 434).
croá ,,wealth" Three Hom.p.78.32.
cróda SC. 33, 11 zu lesen crónda?
croda i. beodha no cruaidh O'Dav.
p. 63; i. calma ibid. p. 66; Corm.
Transl. p. 48 cruith ; ScM. 21, 42 H.
crodacht F. Tapferkeit. —
Sg. Nom. cidh mór do chródhacht
cf^^'
cródatu
454
a g-comhlannaibh agus a g-cathaibh
Torr. Dhiarm. p. 108; Gen. na cro-
dachta miUtiae Gild. Lor. Gl. 26.
cródatu M. Härte; duritia
Wh. 31t {Z^. 257); vgl. crúaid.
cró-derg' hlutroth. — Sg. Nom.
croderg a medón FB. 45; Du.
Nom. da n-grúad gormgela cróderca
FB. 51; i). 310, 35.
croeb, cráel) F. Zweig; craobh
O'B. — Sg. Nom. in cliróeb co
m-blathaib Hy. 4, c; Acc. ro croith
in craib FB. 29.
cróes Schlund; crois cupedia
Wb. 9«i (Z2. 31); cráes gula Ir.
Gl. 92. — Dat. a cróes glomar-
chind FB. 49; a craes p. 310, 21;
J.CC. inna cróes FB. 85; 86.
cróisech F. ein Speer, s. On
the Mann. I p. ccccxxxvur. — Sg.
Aec. fochairt a chróisig SG. 7; Pl.
Nom. craisecha crannremra „thick-
handled hattle Craisechs" 0' Curry,
On the Mann. II p. 241.
fír-croith FB. 9, „pure curds"
Sull, On the Mann. I p. CCCLXV.
croith CG. (j LU.?
crolindech blutströmend, s.
die Anm. zu Hy. 5, 65.
cromm, crom Tcrutnm; Gl. zu
a curvo Corm. Transl. p. 68 eocbuir.
— Compos. crét chréda chrom-glinne
FB. 50, p. 310, 29 („of slope-joi-
nings" O'B. Crowe).
crommaim, „cromaim I stoop,
lend" O'B. — Praet. Sg.^ 3 gur
chrom Gráinne a ceann re náire
Torr. Dhiarm. p. 208.
crom-cend Tcrummköpfig, mit
gebogenem Kopfe, Ende; vgl.
croimcheannach O'B. — Sg. Nom.
a chrand cromcend p. 20, 20.
1. cron i. sealbugud ut est sain-
cron i. selbugud neich coitcinn
O'Dav. p. 62 (sain cron O'Don.
Suppl.).
2. cron, vgl. cruan i. gne don
t-sencerdacht anall cruan i. in derg
ocus creduma i. in buidhe maithne
i. buidhe ocus uaine ocus geal
O'Dav. p. 71 ; glas i. cron no buide
On the Mann. Ip. ccccxxxvi; cruan
i. geal, acas maithne i. dearg, ut
est tri caeca n-all cruan-maithnech
riu ibid. p. ccocLXXXii. — Vgl. cron
brown O'B., crúau red, orange O'B.
3. cron Kupfer; copper O'B.;
amber Sull. On the Mann. Ind. —
Sg. Gen. srian cruain On the Mann.
III p. 486, vgl. ibid. I p. CCCLV «.
das Citatunter2. cron. — Compos.
gabur cenand crón-datha FB. 47;
brat gorm crón-chorcra ibid.; úas
a creit ehren- charpait ibid.{croiEg.);
p. 310, 40.
4. cron chutma cúaride FB. 24,
crona cutrumma ibid.?
cronán „a Jcind of monotonous
chant" 0' Curry On the Mann.
III 235, „the low murmuring ac-
companiment or chorus" 246, „pur-
ring" 376. — Sg. Nom. cronan
canas uas a chreit SC. 37, 4.
crot F. Harfe; crotta, cithara '
Z^. 67. — Gen. ceol mo chruite
TF. 9, 6; Dat. a n-gaibther isind
buinniu no croit Wb. 12e. — Da-
von crotüchther' citharizatu/rWb. 12c
{Z-\ 67).
crotai ScM. 21, 42 s. croda.
crotliim II ich schüttele, vgl.
CO fucrothad i. co chonscarad Ml.
23^, 14 Gl. zu ut . . cassaret. —
Praes. Sg. 3 crothid conchend
SC. 31, 5. — S-praet. Sg. 3 ro
croth . . a brat eter Coinculaind
ocus Faind SC. 48; ro croith in
craib FB. 29; crothiss ScM. 21, 30.
— Inf. crothad in chind frisin slóg
LU. p. 64a, 30.
crotLla O'Dav. p. 70, in drolan
urgartha i. crothla bis at dorus
airlisi an deoraid de, also eine
Art ,,TcnocTcer" an der Thür. Von
0" Curry On the Mann. III p. 322
zusammengestellt mit clothra O'Dav.
p. 67 : ni cluinter ac a crothad was
gehört wird beim Schütteln {z. B.
die Schelle am Halse eines bösen
Hundes). Vgl. lat. crotalum.
crothle FB. 24?
1. crú i. om O'Dav. p. 64.
2. crú Blut; crúu i. a cruore
Corm. p. 11. — Sg. Nom. is crii
mo craide SC. 29, 19; Lg. 2 Fg.?
Gen. allind chró Hy. 5, 65; fót cró
LU. p. 127a, 7; Bat. cáin forondar
a chorp hi crii FB. 24; na srotha don
455
cú
chrú ScM. 18; Acc. am«/ cru rúad
SC. 37, 9; claideb russi roiudes crú 15.
3. crú Huf; cru eich ungnlus
Ir. Gl. 442; eróa ingen ungula
SG. 46t {Niorá). — Sg. Gen. (?) co
torchair L leis cona fíaclaib ocus XXX
cach crúi dó Bev. Celt. III p. 181 ;
Pl. Dat. na eoin atchonnarcais uasu
na fóit a cruib ind eich sin die
Vögel, die du über ihm siehst, das
sind die Schollen unter den Hufen
dieses Bosses ibid. p. 183; batar
foit a cruib ua n-ech bátár fó char-
put Conculaind LU. p. 113», 29
[Siab. Concul.)\ co ro sceindset na
foit a cruib na n-ech dar áth fo
thúaith ibid. p. 127a, 11; fo a cruib
FB. 49; p. 310, 19. — Vgl. crua-
lethan.
4. cru i. ime O'Dav. p. 70, vgl.
4. cró.
5. crú „corvus" s. cru fechta.
criiach „a rick" Cortn. Transl.
p. 44.
erúachán „a heap" O'B.; Hügel
Beitr. VII 16.
cruad-lasrach stark flam-
mend p. 190, 33.
crúaid hart, fest; daingen no
cniaidh durus Ir. Gl. 674. Vgl.
fo-criiaid. — Nom. cruaid a gal
ScM. 21, 25; do gse cruaid SC. 41;
ech . . cruaid FB. 47; Gen. die
forcél braich rocruaid FB. 52; PI.
Nom. fertsi criiadi FBAö:p. 310, 30;
Gen. con ruccai calca cruáidse
comraicthi Ulad FB. 24: Dat.
iccruadaib comraicthib 29. — Adv.
mo chride crechtnaigedar cruaid
Lg. 2? — FB. 48 ist loohl cruaid-
chend zu verbinden.
crúaid-chend hartköpfig, —
Sg. Nom. ech FB. 50; p. 310, 22.
crúa-letlian hufbreit, so zu
lesen für cálethan FB. bO,p. 310, 20;
crualethon FB. 50 Eg.
cru íechtsí „cor vuspraelii'% Stokes,
Beitr. VIII 315; crufhechta i. badb
no bodb Corm. p. 12; cruechta i.
bodba O'Dav. p. 63. — Sg. Nom.
is cru fechta modcernse FB. 68, 20.
cruim F. Wurm Nenn. 1 {LU.).
eruimther M. Priester Corm.
Transl p 30; Three Hom. p. 14, 13.
eruind rund. — Comp. ech..
crúaidchend cruind-coel-chos rund-
und dünnfüssig FB. 50; p. 310, 22;
batar cruinn-üeco . . a dha glun
TE. 4 Eg. — Compar. cuirrither
heg luin a di súil Corm. p. 36
prúll (vgl. Wi. Gi'amm. § 72).
cruit s. crot.
cruithnecht Getreide; frumen-
tum Ir. Gl. 778; Corm. p. 10. —
Nom. flr-chruithnecht FB. 9; Gen.
bargen criiithnechta ibid.; bandea
cruithnechta dea frumenti SG. 66"
[Z-\ 178).
eruth M. Gestalt; forma Z^.
238. — Sg. Nom. FB. 24; 28; 44;
in cruth glan SP. V 8; cruth cáin
SC. 40; FB. 22; 24; cruth bui-
dech 22; cipe cruth auf jede Weise
SC. 38, 7; cruth cach co hEtain
TE. 5 Eg. (ZU lesen cruthach?);
Gen. CO cosmailius crotha TE. 12
LU.; ar febas do chrotha ocus do
ceille ocus do ceneóil FB. 17 (vgl.
unter búaid); Dat. atá-som fó droch-
cruth SC. 29, 22; ar gaisciud ocus
cruth FB. 18; ar chruth ocus deilb
ocus cene'l 19; TE. 3 LU; cruth
chéill chongraimmim FB. 23; 24;
30 ; in chruth sin hoc modo Z^. 239 ;
Acc. formdig . . fria cruth n-digraiss
Lg. 4, 19; etir cruth ocus deilb
ocus ecuscc ocus chineul TE. 2 Eg.\
3; fon cruth sa in dieser Form, auf
diese Weise SC. 29; FB. 57; PI.
Nom. nói crotha FB. 28.
crutire M. Harfner; citharista
Ir. Gl. 5. — PI. Nom. arsentis
crutire p. 310, 8.
CÚ M. Hund; canis Z^. 264; cu
allaid hipus Ir. Gl. 417. — Nom.
Hif. 5, 28; 46; p. 41, 11; ScM. 1;
19; 22, 7; Gl. zu cuib Oss. III 3; 8;
CÚ goirt elscothach p. 41, 10; cu
Mesroida ScM. 3, 9; cu Caulaind
CC. 6 Eg.; cu ferna fodluigthe
FB. 68, 7; CÚ othair er Emna 11;
Gen. con ScM. 1; 4; 21, 8; ainm
in chon ScM. 1; rús con 19;
Dat. i. ing(wati) dorigne Brigit oc
tabairt in biid do choin Gl. zu
Hij. 5, 28; Acc. coin ScM. 4;
21; 39; Hy. 5, 46; eter chois ocus
ech ocus choin p. 46, 27; PI. Nom.
cúach
456
cuibdius
coin FA. 28; p. 191, 20; coin alta
Wölfe Hy. 5, go; SP. I 5; tri cointe
nimhe Torr. Dhiarm. p. 96 (s. ueim);
Gen. con Lg. 10; mac tri con
ScM. 21, 28; Dat. fri conaib Lg. 8;
eter na conaib í'^. 25; J^cc. ní
thet aecu dar cona SC. 29, 16.
1. cúach -M. Becher; scyfus
Goid.^ 58 (/SoMiZi. PsaZí.V — Nom.
cúach crédMwa J^i?. 59; 73; find-
ruini 60; 73; dergóir 62; Dat. isin
chuach59; Acc. in ciiach n-dercóir74.
2. ciiach „a curl" O'B.
3. cúach cuclcoo O'B.; fid-
chuach „a wood-cuckoo (JiawTc)"
TBF. p. 154, 6.
4. cúaclii^i?.45? (gilechcúachcói-
criná „afleshmangling cup spear"(})
Sullivan, On the Mann. Index).
cúachi p. 311, 2 „little cups"
0' Curry, On the Mann. III p. 187?
cúach naidm i. tuag dunad Corm.
Transl. p. 47; vgl. O'Dav. p. 64
cliath i. umat; ar bi mer fo cuacha
cliath ferba i. amail bi mer fo
cuachnaidm duitt iumad briathar
in filed i. bidh egcovaluatli taith-
miuch in druing briathar ocus bédis
tiugh nadhmann semen.
cúaiUe Pfahl; palus Ir. Gl. 495;
a staJce Corm. Transl. p. 43. —
Pl. Dat. do cheangladar an long
do chuaillidhib congbhála an chúain
Torr. Dhiarm. p. 162.
cúairt F. Umkreis, Kreis,
Umherstreifen, Bundreise. —
Gen. an chur cúarta sich umzusehen
CC. 3 LU.; Dat. iar cuairt chaille
Lg. 17, 43; tanic Fiac do chuairt
leis „to sojourn with Mm" (?) Hy. 2
Praef; Acc. ciiirid cuairt dun CC.
2 Eg.; for cuaird n-Erend TE. 8
LU.; for a chuairt rig fo Erind
ibid. Eg.; 14 (chuaird LU); imón
tír sin imma cuaird um dieses Land
herum FA. 5; 12; FB. 86; 87;
p. 310, 3; imum ima cuairt circum
me circa Z'^. 654; impáid immá
cuaird anm and iuna pecthachl^J.. 18;
má cuaird FA. 13 (bá cuairt LBr.);
immi imm cuairt ScM. 17; PI. Nom.
secht cúarda and ocus secht n-imdada
0 thein CO fraig FB. 55.
des cúair i^'^B. 30, eins der Kampf-
spiele Cuchulinn's auch LU.p. 1 13i>,3i
mit dem des cait zusammengenannt.
ciiala s. clunim.
cúan M. Hafen.
cuanene pugil SG. 50a (Z^. 22).
cúar „crooTted; a worm, a screw"
O'B.
cúarán .Schuh; PI. Gen. do
choirtged a chuaran Three Mir.
Hom. p. 112, 3.
cúariíle FB. 24?
cúartaim II, PI. 3 cúartait impu
sie umzingeln sie LU. j)- 57 a, 10.
cúar tug:ud M. Umhergehen,
Umlauf; on cuartugud a circuitu
Corm. Transl. p. 88 grian.
cuasach „concave, hollow" O'B.
— S(j. Nom. sron cham cuassacÄ
FB. 37 Eg.
cubachail lat. cubiculum Corm.
Transl. p. 49.
cubaid übereinstimmend, har-
monisch, s. com-chubaid. — Adv.
in chobaid concinnenter Ml. 14d. —
Comparat. as chubaithiu Gl. zu
concinniore Ml. 1451» [Goid.^ p. 31).
cubat ^ Zai. cubitus, Ellenbo-
gen, Elle. — PI. Gen. cró a cliubat
fein Gl. zu Hy. 5, 19; da mile déc
cubat FA. 17; FB. 85.
1. cubus conscientia Z'^. 787.
2. cubus Lg. 17, 19 Eg. s. cobais.
cúced FA. 17 s. cóiced.
cucht Farbe, äussere Er-
scheinung; luss dosber dath no
cucht in faciem cu m-bi derg Corm.
p. 39 ruam; i. cuinnsi ocus cruth
i. ecusc CDav. p. 62. — Sg. Nom.
is caera do chucht TE. 9, 14.
cud i. cenn „capiit" Dtiil Laithne i
{Goid.^ p. 75). — S(f. Dat. ho chud
CC. b LU. (fo deoid Eg.).
cuib Hund. — Nom. mu chuib
Oss. III 8 (i. mo chu); Acc. mo
chuib ibid. 3 (i. mo chu).
cuibdim „I harmonize" Stokes,
Fei. Index. — Pass. Praet. Sg. 3
acht cuimbrigud indsce fo soas do
cuibded Fei. Epil. 121.
cuibdius M. Harmonie. —
Dat. cor inuised ferta Brigie trea
chumbair m-briathair cuibdius fiieta
Hy. 5 Praef. {„in short discourse
with poetic eonsonance").
ciiibrend
457
Cttibrend Theil, Fortion; cui-
bhrionn „a portion" O'B. — Sg.
Nom. indás cec/i cúibrend p. 40, 13;
Ace. iu tres cuibrend déc ihid.\ PI.
Gen. tairmchell com ocus cuibrend
Lg. 1.
cuibsecli „conscientious"
Tir. 3; in der Glosse zu conscientia
ejus cum sit infirma Wh. 10« {Z^. 811).
cuibsigter SC. 25?
cuicel Kunkel On the Mann.
lllp. IIG, 90; cuisrel colus Ir. Gl. 567.
in chúichid SC. 41 s. cóiced.
cúil s. eóel.
cuil „a couch, a corner, a doset"
0"B. — Sq. Aec. gaib do chuil isin
charcair SG. 229 {Z^. 954).
cuile Küche; kitchen O'Don.
Suppl. — Gen. du dorus culi CC.
3 LU.; mo cbuile p. 40, 36; Dat.
inna cuili CC. 3 LU.; ina chuilid
ibid. Eg. ; Acc. bennach . . in culid
sa p. 40, 35; ina culid p. 40, 31; 34.
— Vgl. cultech.
euilche „sackcloth" On the
Mann. Index. — 8g. Nom. euilche
fliuch imbi Hy. 2. 31; p. 21, 2.
cuilech prostibulum SG. 53»
{Z'^. 811); dazu cuiligim prosto
ibid. {Z-\ 435).
cuilen catuUis Ir. Gl. 498.
cuill Oss. III 4 s. coli.
cuim- s. cum-, com-.
cuimbrigrud „abridgment"
Fei. Epil. 123.
cuimleng Conflict, Kampf;
Gild. Lor. Gl. 45. — Acc. doroine
cuimlpng Note zu Fei. Apr 19.
Mdcuimlengaithi congredien-
dum 311. 16», 11.
cuin interrog. wann; quando
O'Don. Suppl. — cuin rem bia
TK 11 LU.
cuiudigim, cuingim I ich bitte,
verlange. — Praes. Sg. 1 cownai-
gimm Three Mir. Hom. p. 70, is;
cid ara cuinche-siu sein ivozu ver-
langst du dies Hy. 2 Praef.; con-
daig, condieig quaerit Wb. 8^, 14«
{Z'^. 430); PI. 1 ni cuingem log ar
precepte Wh. 14^. — Imperat. Sg. 2
na cuindig Wh. 10» {Z'K 443); cu-
innig dam-sa . . fer graid Hy. 2 Praef.
— Praet. Sg. 2 cech ni ro cbuingis
CO dia doratad duit Gl. zu Hy. 2, 50;
3 ro chuinnig cuicce co tarrtad
a coibsena Hy. 4 Praef; co ro
chuindig ceat a athar p. 40, 7. —
Inf. cuingid.
cuiudrech castigatio Z'^. 873.
cuing- Joch; on congbail dobir
for na damhaib Corm. Transl. p. 43.
— Sg. Nom. cuing druimnech dron-
argda FB. 45; 47; 50; p. 310, 29;
cuing airgit CC. 2 LU; Gen. eire
cuinge sesrige FB. 81; PI. Gen.
ere flehet cuinge do damaib FB. 91.
cuingid Verlangen, Suchen,
für cuindgid, con-degid, Inf. zu
cuindigim, cuingim; do chuindcbid
ad petendum Ml. carm. 1 {Z'^. 484).
— Nom. is fir . . do chungid chom-
raime chucum-sa dass du suchst
ScM. 16; Dat. do chuingid tige
dóib CG. 2 LU; fóidis . . tecbta . .
do chuingid mná . . do TE. 2 LU.;
riga-sa . . do chuincbid Conculaind
SC. 4; for caratraid SC. 13; tancas
. . do chungid in cbon ScM 1 ; 2 ;
ocus buithi og a cuinnchid p. 143, 3;
ro bói . . oc cuingid digi cbucu er
bat sie um einen Trunk SC. 48;
ro bataur . . ic cuingid Etainiu do
tabairt doib immach sie wollten E.
haben, dass sie ihnen herausgegeben
loürde TE. 20; ocus fir in t-sithu
. . ocom chuinngid TE. 5 Eg. ; Acc.
ani dia tudchad cuingid FB. 93.
cuinsiu Gesicht; the face, coun-
tenance O'Don. Suppl.; cucht i.
cuinnsi O'Dav. p. 62. — Sg. Nom.
cuinsiu chórad FB. 46.
cuintgim I peto Wh. 14c (^2.
429). — Praet. Sg. 3 conaitecht
quaesivit Ml. 78 {Z'^ 881); PZ. 1
comtachtmar Wh. 24i> {Z^. 457).
cuirim III ich setze, stelle,
lege, schicke, lade ein, in der
Vielfältigkeit des Gehrauchs dem
engl. I put entsprechend; nicht selten
deponential, vgl. tóchuiriur. — Conj.
Sg. 2 cuire samla fair FB. 44; 47. —
Imperat. Sg. 2 i>i chuir form-sa rem-
thus rerig FB. 35; cuir a samail du-
in 49; PI. 2 cuirid cuairt dun CC 2 Eg.\
na curid cor dib Lg. 1. — Praes. der
Geivohnheit Sg. 3 co curend úadi . .
i n-gin diabail FA. 20; Praes. sec.
cuirreil
458
CO ro chuired cách díb . . a druim
fri araile Lg. 8; ara cuirtis cor do
chuingid tige dóib CG. 2 Lü. —
Praet. Sg. 3 ro chnir . . na eocho
hi fergort FB. 36; ro chuir a mert-
nigi . . de SC. 31 ; nos cuir i n-arda
FB. 64 ; ro chuir . . a drui d'i&rraidh
Etaine TE. 18; Dep. ra chuirMStar
..a echlachu TF. 2 Fg.; ro chui-
restair 16; do chorastár ubull do
Condlu FC. 4; i?. 13 L 4. — Pass.
Praes. Sg. 3 is indiu curthir in
cath SC. 32, aniu chorthear H.;
cuirthir ár 15 ; curethar FB. 48 ; 52 ?
— Fut. PI. 3 cuirfitir FA. 34. —
Inf. Dat. da chuiriud do chorman-
naib ihn einzuladen Lg. 14; ar
cuiriud mná auf die Finladung
eines Weibes SC. 32; ar ban-curiud
ibid. — Vgl. cor.
cuirreil „clear, evident, piain"
O'B.
cir chuirréil aircit TE. 3 Fg.?
„a comb and a casket of silver"
0' Curry, On the Mann. UI p. 189;
„a Curling comb" Süll. Ind.?
cuit Theil, Portion; share,
pari O'Don. Suppl. — Nom. ScM.
18; 21, 3; ni fil cuit do nach ailiu
innium-sa SC. 6; cuit ree a portion
of time Tur. 71; is maith lind ar
cuit do thairiuc SeM. 15; in tan
bus mit/MV/ lib for gcuit CC. 3 Fg.;
dobretha a cuit doib ind aidchi
sin FB. 57; 72; Gen. do thinme a
chota TE. 11 Fg.
cuitMud M. Verlachen, Ver-
spotten. — Nom. ba si a falte
mo chuitbiud South. Ps. 48» {hoc
erat gaudium eorum irridere me
Z'^. 872); Gen. da n-ó male ocus
cuitbiuda Lg. 9; gair chuitbiuda
ocus fonamait FB. 64; Dat. dorn
chuitbiud-sa FB. 61; 64.
cul i. carpat Corm. p. 13.
cul serci Lg. 16?
CÚ1 Buchen; cmxl tergum Z '■' .
15. — Sg. Dat. iar ciil post tergum,
post Z^. 658; ro cumrigthe alláma
iarna cul Lg. 15; ro ling isin carput
iar cul Conchobair ScM. 20; ar
cul Eogain Lg. 19; Acc. for a munel
ocus a cul FB. 78; ar itá nach
cttmachta for a cul na n-én sa
SC. 7; PI. Dat. ar culaib FB. 67 Eg.;
Acc. luid in grian for a culu cessit
sol retro Ml. 16<", 9; dotiagwi for culu
sie gingen zurück CC. 3 Eg.; culo 4;
dothset . . dia thig for a chulu
p. 132, 13; FB. 88; conigsed ar
culu doridisi cosin corp cetnai''J..31.
ciilad der hintere Theil des
Kopfes. — Sg. Gen. clais culad
Nackengrube, „hollow of tJte poll"
s. Ir. Gl. p. 148; con curend téora
imsrotha im claiss a chúlaid LU.
p. 81», 12; PI. Acc. im du da are
ocus fort chulatha SG. Zauberf.
{Z'^. 949), „on the back purts of
thy head" Ir. Gl. p. 148; Du. Dat.
for a dib ciiladaib p. 311, 2 {„upon
his poll behind" O'C. On the Mann.
in p. 187).
culaidh apparel, vestments
O'B. — Sg. Dat. ina chulaidh arm
nimhe agus comhraic Torr. Dh.
p. 90; PI. Dat. ina g-culaidhthib arm
ghaisge agus chomhraic ibid.p. 136.
culgaire das Geräusch des
Wagens, vgl. cul i. carpat, unde
est culgaire „the creaking of a
chariot" Corm. Transl. p. 39. —
Acc. CO ciialatar culgaire carpait
SC. 17; LU. p. 122a, 29.
cullach M. Eber; boar Corm.
Transl. p. 45; caullach porcus
SG. 66b (Z-\ 810); ech- cullach
Stallion Corm. Transl. p. XI.
culmaire M. Wagen fahr er,
Wagenbauer; i. cairpteoir Corm.
p. 13; i. saor denma carpait „an
artificer who makes a chfiriot"
Corm. Transl. p. 46. — Sg. Nom. is
culmaire bolgadan FB. 68, 19 (,1. is
cairptech).
culpait Kappe, Capuze; „a
ho od for covering the head" Süll.
Index. — PI. Dat. co culpaitib
glegelaib úas a cennaib FA. 4. —
Vgl. leni gel-chulpatach p. 310, 33;
leine lephur-chulpatach TE. 3 Eg.
eultech n-demin „a secure kit-
chen Ml. Carm. 2 [Goid.^ p. 19,
Z\ 270).
1. cuma Kummer? cúmha „sor-
row" O'B. — Sg. Nom. is tressiu
cuma inda rauir Lg. 18, 39.
2. cuma s. cuniina.
cumachta
459
cumachta N. Macht, Kö n nen,
Inf. zu cumcaim ; cumachtae pote-
stas ZK 229. — Nom. FA. 12
(cumachtu LBr.)-, Hy. 7, 27; a nert
ocus a chumachta FA. 1 ; ar itá
nach cMmachta for a cul na n-én
sa SC. 7; in citmachta demnach 49;
Gen. a «es citmachta ocus a lucht
adartha FB. 28; fer cttmachta
mori 75; do iinmirt mela ocus
cumachta forni 41; isin creit cu-
machta SC. 40; Dat. co cttmachta
SC. 40; ni bói occo-som do chw-
machta a m-bith beó iarna n-di-
chennad FB. 77; Acc. him ne/t ocus
im chumachtu comsutham p. 169, 25.
cumaehtach mächtig. — Gen.
in comded cwmachtaig FA. 9; Dat.
ón chomdid chitmachtach 19; Acc.
imón comdid ci/machtach 6.
cumail i. an cerd cumainn O'Dav.
p. 6i>.
cnmaing', cumuiug potest Z^.
172, 431; vgl. cumcaim und écmaing.
— conar cumaing . . do faicsiu FB.
39 Fg. — Inf. cumang.
cumair s. cumbair.
eumal F. 1) Sclavin; cacht i.
cumal no imiilt O'Dav. p. 62; i. ben
bis oc bleth brón, ar is é dán na
m-ban n-dáer riasiu darónta na
muilind Corm. p. 14 (»wi Bezug
auf die Etymologie „cum mola");
2) Cumal, eine Preisbestimmung
im Werthe von 3 Kühen, s. On the
Mann. Index; pretium Z^. 241. —
Sg. Gen. 1) hi n-dreich na cumaiZe
Three Mir. Hom. p. 12, 11; Dat.
2) ar chumil n-arggit „for a cumal
of silver" Tir. 6; Acc. 1) fri cumail
Gl. zu fri fraicc Hy. 5, 71; PI.
Nom. 2) dobretha . . secht cumaZa
di ina tinnscra TE. 5 Fg.; Acc.
2) dobert secht cMmala di ór ocus
airget do iUúag in gnima FB. 89.
cuman Erinnerung, is cuman
soviel als commemoratur. — Sg.
Nom. ni cuman lim nescio Wh. 8»
(Z'^. 872); cian bad chuman in ogom
Oss. I 14; TE. 9, 18; nir bo chu-
main laiss Fand ocus cech ni doroni
SC. 48.
cumang' s. cumung.
cumbair, cummair kurz; cumair
curtus Ir. Gl. 678. — Acc. F. trea
chumbair m-briathair Hy. 5 Praef.
{8. cuibdius) ; PI. Dat. co n-athescaib
ro-chwmrib FA. 9; Acc. co n-athescu
cumri FA. 9 LBr.
cumbre F. Kürze. — Acc. ar
chumbri Cr. Bed. 31«, 9.
cumcaim I ich kann. — Praes.
Sg. 3 ni chumaic . . nech . . túarasc-
bail FA. 6; PI. 3 ni ciimcat non
possunt Z'^. 433; ni chumgat a n-
imgabail FA. 26; nát cumgat do
dénam FA. 28 LBr.
1 . cumce F. Eng e, Noth. — Nom.
mór cáiiTice hitu-sa Fél. Epil. 385;
Dat. i cumgi ocus i tréblait SMart. 15;
PI. Acc. etir na cumcai inter angores
Ml. 18d, 24; a chumgai 19'', 16
{Z-\ 172).
2. cumce FB. 92?
cumcigim III ango SG. I6I» {Z^.
435). — Pass. Praes. Sg. 3 ni cum-
gaigther non angitur Ml. 32^, u.
cum-gaMl F. Erheben, Sich-
erhehen; elatio Z'^. 872; eirge i.
comgabail Corm. p. 18; wohl zu
conucbaim {vgl. cumsanad). — Dat.
cumachta De dom chumgabail Hy.
5, 27 („to uphold nie") • Acc. co cáala
citmgabáil in locha i n-airddi FB. 85.
cumlacht Freigebigkeit, vgl.
unde dicitur cumlachtachin duine
i. loigthech áilgen ernes ni do chach
Corm. p. 12. — Sg. Nom. a chum-
lacht FA. 9 (a chunnlacht LBr.).
cumlachtaid i. nomen do horc
mhuice {„for a young pig") Corm.
p. 12; coml. O'Dav p. 62.
1. cumnia gleich. — Sg. Nom.
is cumme do bid imdibthe est idem
ei acsi sit circumcisus Wh. 1^ [Z'^.
496); bid cumme et riam erit idem
atque antea Wb. 18a ^Z'^. 497);
conid cumma lern ocus bid he Conall
CC. 7 LU.; p. 328, is; 21; cumma
cia thoetsat immi ScM. 3, le; cuma
p. 142, 21; cummo 19; is cwmma
tégtis fir ocus muá i cathaib FA.'
32 LBr.; is cuma fo thuinn TE 9 Eg.
2. cumma Art und Weise. —
Dat. oder Acc. fon cttmma cetna
auf dieselbe Weise FB. 67; 69;
Citma FA. 32; fon c?*mma sin auf
diese Weise FA. 2 (cuma LBr.)\
460
ocus Deirdri cumu cáich ivie jeder
andere Lg. 10 Eg.; cumma cháich
CCn. 3.
cummau, „cuman a sMnner"' O'B.
Hierher certa comraain FB. 75?
vgl. cumail.
cummasc Mischen, Sich-mi-
schen, Vermischen; commutatio
Z^. 972. — Dat. i cumusc caigh
Lg. 10 Lc; Acc. gan chumasc re
Gráinne ohne sieh mit G. zu ver-
mischen Torr. Dh. p. 80. — Vgl.
commescatar miscentur SG. 61a
{Z^. 473).
cumni SC. 25 ? vgl. ar in chuimni
Gl. zu memoriae Ml. 32d, n.
euninech eingedenk; cuimnech
memor Z^. 872; L: Gl. 1111. —
Sg. Nom. bat cMmnech coisc ót
senaib SC. 26.
cumrech N. Fessel, Fesseln,
Binden; cuimrecb vinculum Z^.
872. — Dat. i cMmriuch fri colomna
jP^.25; PI. Nom. cuimrecha Z^. 872.
cuinrigim I ich binde; conriug
Ugo Z^. 872; Wi. Gramm. % 288.
— Pass. Praet. Sg. 3 ro cuibriged
. . do miltnigecht talmanda ind agid
a tholi er ivurde gegen seinen Wil-
len an den Kriegsdienst gefesselt
SMart. 10; PI. 3 ro cumrigthe
alláma iarna ci'il Lg. 15.
cumsanad M. Buhen, Buhe;
quies Z'^. 872. — Acc. ni fagbat
nach cwmsanad FA. 30.
cumsanaim II ich höre auf.
— Praes. Sg. 3 conosna desinit
SG. 22 a. — Praet. Sg. 3 ru chumsan
quievit Ml. 32<i, 26 {Z^. 872).
cumscaigrim III ich bewege,
ändere, entferne. — Praes. PI. 3
conosciget chenel sie ändern das
Geschlecht SG. 65a. — Praet. Sg. 2
conroscaigis-siu SMmwowisii JfZ. 2 1 d, 7.
— Inf. cumscugud commutatio {Z'^.
872) ; Nom. talam-chumscugMi? Erd-
beben Three Mir. Hom. p. 22, 23;
Aec. cen nach cumscugud Gl. zu
ir^ ea permaneat Wb. 10a.
cuinscanugud p. 169, 27 Vermi-
schen, von cummasc, wie bruth-
naigim furo {Z^. 435) von bruth,
crechtnaigim von crecht?
cumtaigrim „condo, in its two
senses of I build and Ilay up"
Stohes, Three Mir. Hom. Index;
nicht verschieden von cunutgim. —
Praet. Sg. 3 ro chumtaig Vatraic
eclas isin inud sin lli/ree Mir. Hom.
p. 18, 18; in cathraig ibid. p. 34, 33;
ro chumtaig Gl. zu arutacht Hy. 5, 10
(vom Glossator missverstanden?). —
Pass. Praet. Sg. 3 ro cumdaiged
eclas Three Mir. Hom. p. 28, 31;
PI. 3 CO cumtaigtea oc Patraic i
foss i. i scrin Poil ocus Petair sie
{die Beliquien) wurden niedergelegt
ibid. p. 36, 8.
1. cumtach jIV^. constructio
Ir. Gl. 871; aedificatio, structura
Z'^. 810; Inf. zu cumtaigim, 0 tharnic
in récles do chumtach als die Zelle
gebaut tvar Three Mir. Hom. p. 34, 7.
2. cumtach N. Gehäuse, Kap-
sel; cumtuch i. cum toga bis i. co
lend, „a covering" Corm. Transl.
p. 43; ciimhdach „pi'otection, cove-
ring, Cover of a booTc" CB. — Sg.
Nom. a cumddach so „this case"
(die Kapsel einer Handschrift) Ir.
Gl. 203; Acc. dubbe7-t Patrice cum-
tach du Fiacc, idon clocc ocus
menstir ocus bachall ocus poolire
Tir. 11.
3. cumtach N. Schmuck, Or-
nament; cumdach ornatio Ir. Gl.
881; cumtach Gl. zu ornantes se
Wb. 28t, 9; fabrateria Z\ 810. —
Sg. Nom. na tech mar na Citm-
thach cáin Lg. 17, ög; cumtach coir
18, 19 Eg.:, Dat. co CMmtuch der-
scaigtech dergóir ocus argit fair
FA. 13 (cwmdach LBr.); Pl. Dat.
do imdenmaib ocus cumtaigib FB. 3.
1. cumtachta künstlich berei-
tet, verziert. — Sg. Nom. tegdas
chumtachta FB. 1; cumtachto p.
144, 13; Dat. inna chathair chum-
tachta FA. 7 (cumdachta LBr.)
„as a canopied chair" ; Aec, amoZ
cathbarr cttmtachta 8 (ciimdachtu
LBr.) „like an adorned helmet" ;
PI. Dat. cusna X n-doirsib ctim-
äachtsbih Gl. zu cum decem fabre-
factis foribus Gild. Lor. 84.
2. cumtachta' FB. 1 künstliche
Arbeit?
cumuc eng FA.23{cum&ngLBr.'i.
cumung
461
cursaigim
1. camung: eng; angustus Z*.873.
— Sg. Nom. bá cumung CG. 3;
nach sét cMmung FB. 70; cóel ocus
cumung FA. 22 (cumang LBr.)\ 23
(cumang LBr.).
2. cumung' Macht, Können,
Inf. zu cumaing. — Sg. Nom. damad
lem-sa do chumung-sa wenn ich
deine Macht hätte Three Mir. Hom.
p. 64, 14.
cundil decortis Z'^.873; cunnail
i. sonairt O'Dav. p. 64: connail i.
inraic (honest) O'Don. Suppl. —
Sg. Nom. ar ni cundil mesce cail-
lech Wb. 31Cj 4; cundail a briathar
SC. 18, 3. — Compar. in foirend . .
ropo chundia ,,sager" SMart. 12.
cuudrad merx SG. 68^ (Z'^. 873).
— Dat. nidat comadais diblinaib do
chunnrad na hingine sea „thoii art
not fit on either hand {Ti to bargain
about this maiden" Three Mir.
Hom. p. 64, 16. — Vgl. cunnrath.
1. cundu supparus SG. 70»
{Z\ 872).
2. cundu i. cairdes Fei. Epil. 230;
conda O'Dav. p. 65.
eonnar cungaln FB. 39 {cungaiin
LU.) ist eorrupt, oder „so dass er
nicht erkannte" {vgl. aith-gne, etar-
gne cognitio)?
cunnlacht „wisdom o.g." O^B.;
vgl. connla „wisdom, prudence"
O'Don. Suppl. — Sg. Nom. FA.
9 LBr.
ennnratli „a contract" Corm.
Transl.p. 50; s. 2. cor. Vgl. cundrad.
cunnu s. cundu.
cuntubart F. Ztceifel; cundu-
bart, cumtubart dubium, haesitatio
Z*. 873. — Sg. Dat. ro bá-sa . . i . .
cuntabairt moir Sc3I. 4 (comta-
batrt H.); as mo chuntabairt ibid.;
asan cunwtaöairt ibid. M.
cunutgim I architector, eon-
struo SG. 141a {Z\ 429). — Perf.
Sg. 3 conrotaig ^Vb. 33» [Z'K 449).
cur, caur 31. Held. — Sg. Nom.
h cur cáin cathbúadach FB. 71;
Gen. fochich curad crechtaig cath-
buadaig Sc3I. 15; drech curad PÄ 42;
fled chaurad 59; 62 {oder Plural?);
Dat. do churaid urdalta FB. 72;
Acc. curaid cáin crechtach cath-
búadach SC. 42; PI. Nom. curaid
Lg. 4, 12; Sc3I. 21, 42; Gen. na
curad FB. 79; in trir curad sin
FB. 42; 56; 62; 75; 79; zu lesen
a les . . ar curad FB. 56; miad
curad cathbúadach SG. 38; magen
curad ScM. 15; Acc. a churadu
SC. 30, 5.
1. curach Boot, Schiff; pha-
selus Ir. Gl. 488; coblath i. curach
no long beg CDav. p. 67; vgl.
curchán. — Dat. isin churach com-
thend commaidi glanta EG. 7; PI.
Gen. (?) riadu curach ocus graig
SG. 31, 12; Dat. imma curchaib
Three 3IIr. Hom. p. 118.
2. curach bi doigh guma ainm
do rinn gae O'Dav. p. 71.
eurath-mir N Heldentheil,
ein Ehrentheil, den der vorzüglichste
Held an Festen zu erhalten pflegte
{vgl. FBrd und 68). — Sg. Nom.
curathmir FB. 43; 74; in curath-
mir Emna FB. 8; mo thige 9;
curadmir 41; 68, 1? ca.uTathmir 59;
Gen. comraind curadmiri FB. 71;
auch zu lesen cosnam cirt curad-
miri ibid.? Acc. imma curadmir
FB. 42; a cauraí/í»i/r 74; in cu-
radmir 72; immon curadmir 41.
curchán Demin. von curach; a
curchan cen codul i. gin lethur
uime O'Dav. p. 65 codul.
curchas Rohr, Schilf; arundo
Z'^. 72; curchfislach no gilcach
arundo Ir. Gl. 933. — Sg. Nom.
amaZ bis curcas fri sruth FB. 44.
eure Hy. 5, 99 „host"; cuire
„multitude, Company" O'B.
currech M. „now applied to a
marsh or fen (seiscend) tcliere
shrubs grow", corra recait ind {vgl.
currach i. corr-iath iath na corr
O'Dac.p. 64); früher auch „a race-
course" daher die Glosse a cursu,
i. roid he, Corm. Transl. p. 43
{vgl. auch cuirrich a curribus i. fich
carpait ibid. p. 45); a cursu equo-
rum dictus est Gl. zu Hy. 5, 97. —
Sg. Acc. reided Currech Hy. 5, 97.
cursaigim III ich tadele. —
Praet. Sg. S rod chürsach objurgavit
eum Wb. 14d {Z^. 330). — Inf
cursachad to reprimand O'Don.
cusle
462
da
Suppl. curadh; Dat. oc cúrsagad
in der Glosse zu cum modestia
corripientemTF&.30i>,33; Ace. SC. 26.
cusle F. Vena Ir. Gl. 99; pipe
On the Mann. Index. — PI. Acc.
na cuislenna venasGüd.Lor. Gl. 222.
cusleimach M. Pfeifer. — PI.
Nom. cuslennaig nó chornairi Lg.
17, 18; 22.
cutail i. caoch no fás O'Dav. p. 68.
cutaim i. tuitim {Fallen) O'Dav.
p. 66; 69. — Sg. Dat. de chutaim
in t-slébi Fél. Epil. 536.
ciital ScM. 3, 17?
cttthe, cuithe Grube; „a pif,
lat. puteus Corm. Transl. p. 44;
138. — Acc. isin mór-chuthe n-ísel
Hy. 2, 38 Fr. (-cute LHy.).
cutma FB. 24?
1. cutrumma „equal, proporti-
onate" O'Don. Suppl. cudroma;
cuitir i. cutruma no coibheis O'Dav.
p. 69; vgl. tromm. — PI. Nom. ni
bat chutrummi huili non erunt
similes omnes Wb. 9d (Z^. 872); at
cróna cutrumma FB. 24?
2. cutramma „an equivalent
Proportion'^ O'Don. Suppl. — Sg.
Nom. cutrttmma a da siila do dracon
FB. 62; 74; Dat. din chutrumma
chinad FA. 16 {„from the measure
ofguilt"); Ace. co tici do chutrommae
do fácbáil dar th'eis TE. 13 LU.;
Du. Acc. a da cutntmmai zweimal
soviel FB. 10; cutrMmma 18.
cuti'ummus 31. Aehnlichkeit,
Gleichheit; similitudo Z'^. 788.
— Sg. Nom. conna bad cutr^mmus
disi frisna mna aili FB. 25; cid
do ar bad chutrummus fri Lóegairi
FB. 68, 22; Dat. uair nacbat fil-siu
fein hi cutrMmmus fri ócu Ulad
FB. 62.
D
-d, -dn- Pron. pers. infixum, s. é.
-da- Pron. pers. infixum, s. é.
da mittelirisch für do {Praep.):
da cec/j aird FA. 6 LBr.; ibid. 9;
da cech leth ibid. 10.
1. da M., di F., da n- N. zicei;
duo Z'^. 301 ; in der Composition
de-, s. dehoach. — Nom. M. da
ech FB. 45; p. 310, 13; ScM. 2;
da gabar ScM. 20; da mac Dato
ScM. 22, 11; da brón FA. 33; da
cóiced hErenn ScM. 5; da en ill-
dathacha CC. 2 Fg.] na da apsiaZ
déc FA. 6; na da draic dec 20;
da imdai dec FB. 2; p. 310, 2;
a dha colptai TE. 4 Fg.; da ma-
laigh ibid. ; F. a di láim TE. 3 Eg.;
a di siiil 4 Fg.; Hy. 5, 42; di óig
FA. 15; 16; di senistir dec FB. 55;
di blia^am dec ar mili p. 131, 9;
di chichjp. 142, is; a da súil jj. 43, 22;
a dha gúaluinn TE 4 Fg.; da fia-
cail Gl. zu Oss. III g; da triliss
TE. 3 Eg.; N. a da n-imechtar
FA. 22; da n-all n-diialcha FB.
45; 50; p. 310, 30; dia n-all FB. 47
(da n-allt Eg.); da n-droch FB. 45;
dia n-droch 47; p. 310, 27; di n-droch
FB. 47 Fg.; 49 Fg.; da n-grúad
FB. 51; p. 310, 35; da primdun
TE. 1 Eg.; dagrúad chorcra Lg. 18, 13;
a dha glun TE. 4 Fg.; Gen. {ohne
Unterschied der Geschlechter) in da
erred dec FB. 2; p. 310, 2; Clúana
da dam FB. 36; da apstaZ dec
p. 40, 12 ; hi carput da rath Hy. 5, 84 ;
( utriimma a da siila FB. 74; 62;
for lár a da imlisen FB. 51 ; i Tuaith
da muige p. 41, 24; dar Maig da
gés Oss. II 1; 7; 10; Locha da Ifg
p. 131, 29; Locha da airbrech 35
CO cend da bliadan dec FA. 17
nechtar na da idan TE. S LU.
i cechtar a da griiad SC. 37, 9
ghriiad TE. 4 Fg.: a da sulu ibid.
gúaland SC. 4; cechtar n-ai a da
brúad p. 310, 35; cecthar de na da
ban FB. 25 ; a da glac 81 ; cechtur
a di láim TE. 4 Fg.; a dimcaisen
;). 310, 35; Dat. dib linaib beider-
seits, beide; utrimque, uterque Z^.
367; FA. 18 (dib); ScM 3, ic; Hy.
5, 10c; TE. 10 LU.; 14 Eg.; p. 130, 29;
FB. 4; ina n-dib n-airechtaib FA. 4
da
463
dMl
(andib oir. LBr.)\ úas a dib n-im-
dadaib p. 310, 4i ; for a dib n-ulend-
naib p. 311, 3; for a dib cúladaib
p. 311, 2; i n-dib rendaib áécp. 40, 11;
for a dib sliastaib p. 310, 38; co
n-da cris derca SC. 23; cona dib
apsto?u déc p. 40, ig; Acc. M. da
serrach CG. 3 LTJ.\ na da ech
FB. 45 ; p. 131, 34 ; a da céili Lg.\'d\
F. di láim FB. 61; Lg. 15; eter
a di bois FB. 82; di chichp. 142, is;
di ingin Oss. 11 3; a di siairp. 17,i9;2i;
di chaillig Hy. 5, io5 ; di lurcbure
CG. 2 LU. (da Eg.)- fo di ziceimal
Z-\ 307; Oss. I 10; FB. 88; fo di
nó fó thri FB. 81; 87; a da cois
ScM. 18; da eich FB. 6; a da
glaicc 86; eter do da tháib Lg. 2;
iSi. a da cutrwmmai FB. 10; 18. —
Distributiv : etercach da en zwischen
je zwei Vögeln GG. 2; eter cach da
primairecht FA. 13; eter cach da
claiss ibid.\ etir cecZt da dorasSe3L5.
2. da s. táim.
3. da für dia, s. do (Praep.) mit
Fron. poss.
4. da für dia, s. 3. dia n-.
dabacli F. Fass; caba (d. i. cavea)
Ir. Gl. 211 \ i. dé-hoach i. di óe
furri, ar ni bitis hoe for énaib hi
tiis Gorm.p. 15. — Sg. Nam. SG. 36;
FA. 9; 72; dabach . .do mid SC. 33,23;
Acc. in dabaig Gl. zu Hy. 5, 85;
Fl. Nom. teora dabcha úarusci
SC 36; FB. 53; 54; secJit n-dabcha
p. 311, 29; Acc. na dabcha jp. 42, 12.
dahar ScM. 6 s. daniaim.
daceird Oss. III 4 er sprang?
amarach dadaid, dngaig FB. 94
morgen Nacht, für d'adaig.
dae i. righ no guala O'Dav. p.\ld.
1. dáel s. dóel.
2. dáel ein glänzendschwarzer
Käfer, vgl. is duibithir druim in
dail in t-súil aile „Macker than the
back of the beeile the other eye"
O'Don. Gr. p. 136. — abratchair
duba daile SC. 37, 12. — Compos.
abrait fo dail-dath Lg. 18, i4
{da.e\-Eg.).
dáelde Adj. von 2. dáel. — Du.
Nom. da malaigh dseldae dubgormma
TE. 4 Eg.
dáena SF. V 15 („between ehival-
rous people" 0' Curry, On the Mann.
III p. 47, „among people's houses"
Goid.^ 2X 179)?
dáer s. dóer.
1. dag gut; i. maith Corm.
Transl. p. 61; besonders in der
Composition z. B. dag-duine bonus
homo Z2. 857; daig-fir FB. 38 Eg.
— S. deg, dech. •
2. dag i. cruithnecht Corm. p. 20
fogamur.
dag Dectire GG. 7? vgl.p. 328, 15.
fo dágiu 1) Fraep. mit Gen.
wegen, is fo daigind ina mna
p. 144, 18; 2) Gonj. weil FB. 31.
im dagin Fraep. mit Gen. 10 e-
gen, im dágin na ingine Lg. 11.
dal s. táiin.
dáig, fo dáig, ar dáig 1) Fraep.
mit Gen. wegen: dáig a rige FB.di;
(láig a cotéchta ibid.; dáig na delba
SC. 29, 21 ; dit dáig fesni um deiner
selbst willen SG. 16 {vorher diag
neich); dot daig Lg. 5, e; fo daig
a muiiintiri p. 144, 7. — 2) Gonj.
weil.: daig is misi SG. 44, s; daig
äta-som fo drochcruth SG. 29, 22;
daig at bíétba cialla ban »SC. 45, 19; 25;
TE. 16; dáigh 6 Eg.- 10, 3; fo
daig dognith TE. 6 LÜ.; FB. 58; 70;
fo daig na ro tubaide TE. 6 LU.;
ar daig Gl. zu Hy. 2, 45; O'Don.
Gr. p. 325. — 3) destvegen {dass)
= auf dass, damit: doronsat in
doilbed sa daig co n-dechta-su asin
catraig SMart. 31; Gl. zu Hy. 2, 45;
ar daig na ro marbtais damit sie
nicht getödtet loürden Lg. 11; 12.
— Vgl. dágin, déig, diag.
daigh TE. 9, 15?
ar loscadh daiglii „against the
heart-burn" {Sod-brennen) O'Don.
Gr. p. 294.
daigerde, vgl. „daigheargha iiery,
furious" O'B. ? — Sg. Nom. ech . .
daigerda FB. 47; luchair derg
daigerdse ibid. (daigerrda Eg.).
dail Hy. 7, 2 zu lesen diiil?
dail Theil, Vertheilen (bes.
des Trankes, während rand für
das Vertheilen der Speise gebraucht
wird). Schenken, vgl. dálim, do-
dálim. — Sg. Nom. in dail runde
esca mtjstica Wb. 11» {Z^. 327);
dáil
464
dálim
in dáil lcnno Lg. 17, 54 Eg. Lc;
Dat. dabach . . do mid . . oc a dáil
for in teglach SG. 33, 23; sitblad
in lenda dognither ag a dail Corm.
Transl. p. 58; da dail inna corma
p. 311, 36; Acc. tráth tánic dóib . .
CO roind ocus dáil FB. 90; 72 Eg.
(vgl. p. 311, 36).
dáil tenid FB. 16 (dailteined H.)?
dailem M. Schenk; dálem caupo
Z^. 264. — Pl. Noni. na dailemain
da dail inna corma p. 311, 36.
dáine s. duiiie.
daingen firmus Z'^. 25; Torr.
Dh. p. 94; 128.
dair F. Eiche; daur quercus
SG. 38a (Z\ 259). — Gen. i n-
Druimm daro Tir. 2; Cell dara
Hy. 5, 95; tech darach FB. 55; do
lommanaib darach 81 ; Acc. dair
mór ScM. 18. — Compos. Rethet
daur-tige p. 41, 23?
dairbre „an oak, a nursery of
oahs" O'B. — Acc. dairbre n-dall
ScM. 21, 30.
dairde, daurde quernus Z^79^.
daire s. dóire.
cless daire LU.p. 113i>, 31, eines
von Cuchullin's Kampfkunststücken,
über das sonsé Nichts bekannt ist.
dairmitnech verächtlich, für
di-airmitnech, vgl. ermitnech reve-
rens, von ermitiu honor, Z'^. IIb.
— 8g. Nom. demon discir dairmit-
nech FA. 30.
dairt Jährling, dairt boinend
eine jahrige Färse Corm. p. 8 cli-
thar sét; On the Mann. Index. —
Vgl. dartaid.
dais F. Haufen; vgl. trisna
ceimmen ina n-dais beus Gl. zu
per ea intervalla in numerositate
graduum Ml. 54 r.
daiscuir s. dóescuir.
1. dal „time, respite", doberar
dal treisi do 0 Don. Suppl.; dober-
tar dal di p. 145, 12.
2. dal i. caingen O'Dav. p. 72.
1. dal i. rand, inde dicitur Dal
Riata Corm. p. 14. Vgl. dail.
2. A&l F.Versammlung , Stell-
dichein, Zusammenkommen;
dail i. airecht O'Dav. p. 75. —
Sg. Nom. no co dernad riu mo dal
SC. 44, 8; dal as choratig fri dama
Hy. 5, 14; ar bid aingcess la JJltii
in dal so do gleód FB. 16; ba
aingcess laiss in dal dod fánic 58;
Gen. dochumm na dála Three Hom.
p. 60, 14; tráth a dála die Zeit
der Zusammenkunft mit ihr TE.
12 LU.\ 13; Dat. isin dail sin
SC. 22; FA. 32; immór-dail fer
n-Érend ibid.; i n-dáil mná SC. 42;
cid tu . . icim dail TE. 13 Eg. ; ticc
..in ingen asa dail TE. 12 Eg.\
Acc. cussin mór-dail sin cethri
cóiced n-Erend SC. 21; co mor-
dail bratha FA. 6; tair . . imm
dáil-si komm zur Zusammenkunft
mit mir TE. 11; 12; 13; ina dail
12; 13; it dail 13 Fg.-, ni arnic
Ailill a dail 13 Lü.; ni thoirchet
mo dail Oss. II 3; 6; PI. Dat. i n-
dálaib ocus airechtaib . . Ijéch ocus
clerech FA. 31. — Compos. dál-
suide forum, -tech forum Z^. 769.
dála mit Gen. oft am Anfang
des weiteren Berichts über eine
Person, was .. betrifft, „as to,
as for" O'B. — dála Fhinn, dobhér
sgeula ÓS árd „as for Finn, I will
teil (his) tidings clearly Torr. Dh.
p. 66; dala imorro Eocha(ia luid
sidiu . . TE. 8 Eg. — Nach den
einheimischen Gelehrten ein Nom.
Pluralis, „news, historical relations"
CB., vgl. gurab foirfe an fireolus
ata ag á seanchadhuib ar dháluibh
a sean „because the antiquaries
possess a perfect knowledge of its
ancient Jiistory'' Keat. p. 120; ro
innis Fionn . . dóib dail an echtra
sin „the history of that journey"
Torr. Dh. p. 206.
dálaim II ich habe eine Zu-
sammenkunft, komme zusam-
men, von 2. dal. — Praes. PI. 3
dalat they meet, invite, make an
assignation O'Don. Suppil.; ro da-
lait-seom ScM. 5. — Praet. Sg. 1 ni
frit-so..ro dálus-sa TE. 13; PI. 3
ro dálsat FB. 83; ScM. 5 H.
dalb i. brég, a dolo i. on ceilg
Corm. Transl. p. 59. Vgl. dolbaim.
dálim III ich theile aus, vgl.
dail, do-dálim, fo-dálim. — Conj.
Sg. 2 dale sechut . . a curathmir
dall
465
dan
n-ugut FB. 14, vgl. cuire huait
tolle Cr. 32c (ponas a te Z^. 440).
dall blind; caecus Ir. Gl. 427.
— Sg. Nom. a mac dall p. 39, u; 21;
cless dall FB. 24, ein Kunststück,
das Cuchulinn mit den Augen ma-
chen konnte, s. SC. 5 {etwas anders
LU. p. 79b, 37); Dat. don dúU
p. 39, 18; Comp OS. dall-chless n-
•eóin LU. p. 113b, 31 {Stab. Concul.),
wälwend FB. 24 cless dall und
cless eóin zicei verschiedene Kunst-
stücke Cuchulinn's sind.
dall ScM. 21, 30?
dalta M. Zögling; dalte disci-
pulus Z\ 800. — Sg. Nom. do
dalta p. 130, 29; dalta Conculaind
SC. 24; a dalta do ecib CC. 4 Fg.;
Gen. for tecosc a daltai SC. 24;
dith a daltai CC. á LU.; PI. Gen.
am tualuing mu dalta p. 142, 2; 5?
dam M. Ochse; s. ro-dam; dam
allaid cervus O'Don. Suppl. —
Sg. Nom. ScM. 1; dam timchill
arathair ein Ochse am Pflug Corm.
p. 9 clithar set; Gen. leabaid in
daim allta cubile Ir. Gl. 8.58;
Dat. dou daum boviWb. 104 (2P.224^;
CO n-dam Lg. 17, 7; PI. Nom. in
daim Hy. 5, 53; p. 311, 29; na doim
p. 45, 2; Gen. irrechtaib bo ocus
dam FB. 24; XL dam ScM. 6;
22, 4; na trom-damh 11; Dat. do
damaib FB. 91 ; Acc. damu p. 45, 1 ;
Du. Gen. Clúana da dam FB. 36.
1. dam Gefolge, Schaar; „re-
tinue or company^'^ On the Mann.
Index. — Sg. Nom. seisser a dam
i tuaith On the Mann. III p. 496;
Gen. cethrar lin a dama ibid. p. 491 ;
PI. Acc. dal as comtig fri dama
Htf. 5, 14 Fr. {Gl. . . fri hegeda, . .
fri triiagu).
2. dam Barde. — PI. Dat. ro-
min an drem re damaib Cl. Fiach.
p. 21(5; urra an drem dar n-dámaib-
ni ibid. p. 242.
damairecht F. ox-herding
Not. zu Fei. Jan. 20.
1. damim I ich füge mich,
dulde, leide; vgl. fo-damim. —
Praes. PI. 3 m daimet . . fair FB. Ib.
— Praes. sec. PI. 3 co n-daimtis . .
for a breith FB. 76. — Perf Dep.
na damair digna „icho endured
not reproach" Fei. Febr. 9; PI. 3
ni rodmatár a m-brethugud FB. 56
(ni rotlamathor Fg.). — Fut. PI. 1
ni didemam FB. 75.
2. damim I ich gewähre, ge-
be; dáimhim, damhaim „I yield,
grant" O'Don. Suppl. — Perf. Dep.
ni damair cert ScM. 21, 12, vgl.
dáimhes dlighed ,,he yields justice,
law, or right" O'Don. l. c. — Pass.
Praes. Sg. 3 ni dabar samail ScM. 6.
— Conj. Sg. 3 cor damthar fir fer
dam FB. 94 (co ro daimther Fg.).
— Inf. dámthain concession, to
concede O'Don. Suppl.
dam-dabach F. 1) „an ox-tub,
or tub large enough to contain a
ivhole ox" On the Mann. Index,
2) Schilddach, testudo. — Sg.
Nom. 2) doratad . . damdabach dona
boccótib ScM. 17; Acc. 2) bói fo
damdabaig sciath ar omon Concu-
laind LU. p. 81a, 42; PI Bat.
1) arnaib damdabchaib pro torcu-
laribus JSÜ. 24<i, 9 (Z^. 245).
damde eervinus SG. 37^.
damliag, daimhliag „sione
church" On the Mann. III p. 49,
„Basilica, a cathedral church"
O'Don. Suppl.
dammidethar s. do-midiur.
damna Material; „the matter
out of wliich any thing can be for-
med" O'B. — Gen. dachuaid da bein
damna cruiti Rev. Celt. II p. 197, 20 ;
Acc. áliss . . im damnse n-epscuip „for
the material of a bishop" Tir. 11
(Z^ 654). — Comp OS. rig-domna.
damnaim II ich binde zu,
schliesse ab? vgl. udmad i. gobenn
gaibthir forsin cethrae condamnaiter
a n-úde i cumung Corm. p. 45.
Dazu 0 ro damnad FB. 30?
dan, daua {fast immer da in den
Handschr.) auch, ferner, nun.
Es werden beide Formen neben
einander exisiirt haben; in diesen
Texten ist da anfangs zu da«a,
von S. 169 an aber ebenso conse-
quent zu da« ergänzt, da ich mich
überzeugte, dass weder an noch na
zu den Silben gehört, welclie inLü.
regelmässig durch einen Strich ab-
30
dan
466
dan
gekürzt werden. Zwischen dan =
altir. (leLm{?)etiam, und áan&^ altir.
dana, dono ergo (Z^. 699) zu unter-
scheiden, ist nicht durchführbar,
denn in LU. steht da in beiden
BedeutuMgen. Die Form dana voll
geschrieben ScM. 17 in M{ocus gebid
dana und er nahm nun). Die Form
dna in der Bedeutung „nu/n'^ ScM. 19
in H und FB. 64 in Fg., „ferner"
ibid. 47 in Fg.] „auch" ScM. 2 in
H {ihn gleichfalls zu erbitten sind
wir gekommen). Die Form dno in
der Bed. „auch" CC. 2 LU. Fg.
hat im Fled regelmässig don, ebenso
dono Fg. in TF. 3; 13; CC. 3; 6;
p. 143, 6; 7. — a) daw, dawa auch,
ferner: Fedelm Nóicrothach ingen
Concobair . . , Fedelm Foltchain dan
ingen aili Conchobai^r FB. 28 ; bátar
Ulaid oc Ol i taig Feidlimthi . . bái
dawtt ben ind Féidlimthe oc airiuc
don t-slúag Lg. 1 ; ataregat ind
rannaire . . affraig dan Id FB. 14 ;
láir dana CC. '3LU.] doroich cách,
doroich dan« Lám ScM. 10; 13;
CC. 1; dothiet alaili cucai dan
SC. 2; ocus araill and dan 46;
„foemaim-sea sin tra" for Cuculaind.
„cet lern dan" for Loegaire FB. 34 ;
bad maith lim-sa dan, co m-bad
he SC. 14; ocus dana Lebarcham
Lg. 6; 16; dessid side dana ScM.
9; 11; 12; is fón n-innas cetna
dan FB. 31 ; mani fetMr-sa sin dan
wenn ich auch das nicht kann
FB. 6; atgládastar dan Bricrw
B. sprach sie auch an FB. 18;
ba maith a n-gaisced dana auch
ihre Tapferkeit war gut Lg. 6; ba
CMmung dana cid ar indus CC.
3 LU.; nir bo bec dana in tech
das Haus ivar auch nicht klein
ScM. 5; SC. 2. — b) Man könnte
vermuthen, dass-á&n dem altir. dam
etiam, don dem altir. dono ergo
entspreche {Z'^. 699), allein an fol-
genden Stellen des Fled hat LU.
dan, Fg. don: gebthi Conall dan
in roth FB. 64; luid dan Conall
fon cMmma cetna 67; 69; ocus dan
. . is amlaid atrubairt und ferner
sagte er . , SO {vgl. ocus dan . . co
finnad SC. 32) ; ocus issi ar m-breth-
ni dan beös 62 (vgl. ro bui dana
ni ali acci beus TF. 2 Eg.)\ a fil
dan . . eter findruini ocus dergór,
ata eter Conall . . ocus Coinculainn 58
{voraus geht ein ähnlicher Vergleich);
ba fir ém do-som dan ani sin 31;
ro bo cheist for Ulii* dan ani sin
das war nun eine Calamität für
die U. FB. 26 ; p. 143, 6. Gewöhn-
lich ist die Situation, dass eine''
andere Person Etwas Aehnliches,
oder dieselbe Person Etwas Weiteres
thut, oder dass überhaupt Etwas
Weiteres {Aehnliches, Gleichzeitiges)
zugefügt wird; dasselbe gilt von
folgenden Stellen: i n-oen uair dana
tancatar ocus techta Conchobair
ScM. 1 ; dochuadaisiu dana isin co-
crich auch du gingst 9; 10; tolléci
Cúculainn gai fair-seom dan FB. 87;
no cinged for a chúlu . . do cinged
dan . . no linged dan 88; 10; is
mi-siu ém . . dorat . . is me dono ro
thairmisc TE. 13 Fg.; CC. 6 Eg.;
atchiu-sa dan carpai n-aile FB. 47
(dna Fg.); ScM. 2 (dna H); ocus
conrotachtá dan da imdai déc und
es wurden ferner gebaut FB. 2; 3;
SC. 5; 13; 35; 48; is and dana
tanic Eogan . . do chorai fri Con-
chobar da nun war es auch, dass
Lg. 14; TE. 15; 18; SC. 21; is
ann sin dono dochuaid Eochaid da
nun ging Foch. TE. 3 Fg.; maidit
dana na sluaig for na dorsi ScM. 18 ;
TE. 3 Fg.; p. 143, 7; lotar iarum
uili isin m-bruidin, leth in tigi
dana la Connachta, ocus in leth
alle la Ulto ScM. 5; frithalid dana
..in comram beus 12; ni hansa do
nach aili for m-brethugud dan für
jeden andern aucli ist es nicht leicht
FB. 75; ni forcraid cairde dan ani
sin 56; cid dana dot bérad-su
chucci quid tandem ScM. 16 (em H);
cid tu dana icira dail TE. 13 Eg.
— Schtverer zu erkennen ist die
Function von da» an folgenden
Stellen: scaraid dan . . friu iar so-
dain FB. 11; maith lim-sa ré scru-
táin á&m fris dan 56; lór lim-sa
dan tri la ibid. ; tabar mo thridrind-
rosc dam dan 87; ar imad na treb
dana CC. 2 LU. — c) in der Fis
A
d&n
467
de
Ad. steht oft dem da« von LU.
ein di« in LBr. gegenüber, an
Stellen, wo in der Schilderung oder
Erzählung Etwas Weiteres zuge-
fügt wird {toeiter, ferner, nun):
. . d'apstalaib ocus desciplaib Isu
Cmi, dia ro faiUsigtheá rúine . .
äatha nime . ., ocus da» dia ro
faillsigtheá píana . . iffrmd FA. '2;
3; issi da» cétna tír coso rancatár,
tír na nseb das nun ist das erste
Land, in das sie kamen, das Land
der Heiligen FA. 4; 5; 6; 13; 14;
16; 17; 22; 24; 29. — Ebenso ro
báided da« Eáthand . . and sin isind
abaind FB. 69, di« Eg. ; dognither
ón da«a Lg. 6, diu Lc. ; bia-so dana
hliadain i fail Eogain Lg. 19, din Lc.
— d) An anderen Stellen der Eis
Ad. steht dem da« in LU. ein trá
in LBr. gegenüber {nun, weiter,
ferner): stiiag dermár da« os chind
ind ordnide „a vast arch, further-
more, above the head of the Dig-
nified one" FA. 8; 10; 15; 18; 22:
25: 26; 28; 32; 33. Ebenso marb-
thairdóibda«ain mncc ScM.b,iTa,H.
dán M. Kunst, Gabe, Ge-
schäft; trade, art, scienee O'Don.
Suppl.; donum, ars Z'^. 238. —
Sg. Nom. dán búada Hy. 5, loi;
issé sin a n-dán FA. 7; SC. 5;
FB. 92; 93; Gen. íés dána ocus
drúdi Ulad SC. 48; FB. 12; Bat.
is dorn dáu Gl. zu is dam sous
Hy. 5, 37; Acc. fria sain-dán SP. II i:
caraid cechtar nár a dáu 14 ; a
macc-dán 4; PI. Nom. atát dána
lim FB. 93; Dat. for danaib ocus
dechmadaib na hecailsi FA. 25;
Acc. fosuidiur a n-dano ocus a n-
dibergai p. 141, 26; in spir«i..ro
insorched dána ocus derritiusa na
n-dliged n-diada p. 169, le.
dána kühn; dáne audax, dánatu
audacitas Z^. 804. — Sg. Nom.
David in gilla dana Hy. 1, 12.
dar s. tar.
CO n-darafnetar Lg. 11 s. do-
sennim.
darala FB. 86 s. laaim.
CO u-darbais s. taisbenim.
dai'chinnius Oss. III 3 i. darlecius.
dardóen dies Jovis Z'^. 609
Anm.; cecha AzxA&m jeden Donners-
tag Tliree Hom. p. 36, 2.
darlecius s. tarlaicim.
daridisi Lg. 11 s. doridisi.
dartaid Jährling, dartaid fhi-
rend ein jähriger Bulle Corm. p. 8
clithar sét; 0« the Mann. Index.
— Vgl. dairt.
dásacht insaniaWb. 9^ {Z^. 805).
dásachtach insantis Wb. 191j
{Z^. 809). — Sg. Nom. Three Hom.
p. 76, 3; Acc. in m-boin dasachtaig
ibid. p. 8, 26.
CO n-dasaid FB. 47 s. dessid.
dastar imon m-boin „the cow
goes mad^^ Three Hom. p. 8, 23.
dat s. táaim.
data „agreeable" CB. — Sg.
Nom. amaZ ro bo data lais FB. 11.
datau i. aiti {Pflegevater) O'Dav.
p. 73.
datb N. Farbe; color Ir. Gl.
1087; vgl. fordath. — Sg. Nom.
dath n-etrom SC. 37, 10; dath
snechta p. 132, 23; sion 25; soer-
dath snechtaidi Lg. 18, 16; caem
a dath TE. 10, 7; dath a ech FB. 44;
ni hinand a n-dath SC. 37, u H;
Gen. corcair co n-aldi datha SC. 31, 4;
gabur . . crón-datha FB. 47 ; co n
gné . . cacha datha FA. 11; ligrad
. . datha cach thire FB. 2 ; étach
n-datha SC. 34, 12: étach gach
dadha bricc TE. 10, 15; Acc. dath
ammaforta Hy. 5, 48 ; fri dath snech-
tai Lg. 4, 5; fo dail-dath 18, 14;
PI. Nom. na tri dath Lg. 7; Gen.
folt . . tri n-dath FB. 45 ; alli dath
SC. 33, 4; CO saine dath 37, 14;
Dat. CO n-dathaib écsamlaib FA. 11.
— Vgl. ildathach.
inn-dathgnitae p. 144, 21 s. aith«
gnim {mit Pron. infix. da).
ma dattceththae p. 144, 21 s.
ad-ciu {mit Pron. infix. da).
daur Eiche s. dair.
daarthech s. durthech.
de de eo, inde, s. de {Praep.).
Dahin aucJi de SC. 37, 21 ; Hy. 2, 24?
de, hinter einem Comparativ, de-
sto; is móo de as comairche desto
grösser SC. 10; Gl. zu Hy. 5, 75; bá
lugai-de TE. 9 LU.; Gl. zuHy. 5, es;
nir UÓ mesai-die ScM. 22, s; moti
30*
de
468
dechmad
Jhe greater" Fei. p. XXXTI 20,
ussaite „the easier" ibid. 34.
de, hinter cechtar und nechtar,
eorum [aber wohl als Dual), vgl.
Z'^. 349. Auch cia de, glossirt
durch cia dib O'Dav. p. 76 dellui.
CO de, fri de s. dia (Tag).
de SP. .V 11 wohl zu 1. de (de
eo, inde).
dea s. dia.
deac {zweisilbig), déc, {indeel.)
zehn, zur Bildung der Zahlen
von 11 bis 19, immer dem Sub-
stantiv nachgesetzt Z^. 304; vgl.
deich n-. — da imdai deac in da
erred deac zwölf p. 310, 2; déc
FB. 2; na da apsiaZ déc FA. 6;
p. áO, 12; CO cend da hli&dan dec
FA. 17; na da draic dec 20; di
senistir dec FB. 55; p. 131, 9;
maccan se m-bliadan deac sechzehn
Hy. 2, 2; dec Lg. 16.
deackt F. Gottheit; deitas
Z"^. 805. — Gen. inna deachtae
Tur. Gl. 25; in fir-deacht Hy. 2, 42.
deai'cacli barmherzig; dercach
caritatinus Ir. Gl. 626, von deserc.
— Sg. Nom. FA. 1.
dead s. deod.
de-baid F. Zwiespalt, Streit;
debuith, debuid dissensio Z^. 249.
— Nom. débaid do denam FB. 33;
Gen. tserrecbtach debtha SC. 25;
frithenech debtha 26; comcrgi deb-
tha-Fii.29; co tlathugud a debtha 46;
CO m-baraind debtha ibid.; Aec. ar
debaid n-óenlai SC. 13. — Davon
dephthigim dissideo Ml. 21», 2.
deceim III ic/t blicke an, sehe,
aus do-ad-ciim; vgl. féccim, ad-ciu.
— Praes. Sg. 1 ni déccu Wb. 24a
{Z^. 429); 5 dos n-deicce J9. 311, 37;
PI. 3 ad-decet FA. 5 {vgl. Wi. Gr.
§ 246). — Imper. Sg. 2 deci SC. 30, 2?
— Conj. Sg. 2 deca SC. 30, 3—8. —
Inf. Nom. déicsiu videre Z^. 486;
cid cáin déicsiu maigi Fail J9. 132, 27;
Dat. do descin FB. 85 {vgl. Wi.
Gr. §. 80); oc á déscin TE. 9 LU.;
FA. 6; oc deiscin p. 131, 21.
dech Superl. zu deg, dag und
maith gut, vgl. O'Don. Gr. p. 122.
— is*e líéch as dech di ocaib do-
main er ist der beste Htld von den
Männern der Welt SC. 13; FB. 9;
gaiscedach as dech fil dib he 14;
ind fir as dech i n-Ére 19; lach
bas dech Hb do Ultaib der nach
eurer Meinung der beste ist 13; 54.
ce dech lim SC. 44, 1?
dechad, deochad ich kam,
bin gekommen, vgl. do-dechad,
tuidchim. — Sg. 1 ni dechud-sa
non veni Wb. 14» {Z'^. 454); 5 de-
chaid i. dochuaidh O'Dav. p. 75;
mairg na dechaid dass er nicht
gekommen ist SC. 33, 33; cia deo-
chaid woher er kam 12; don turus
dia n-dechaid FB. 79 ; co n-dechaid
. . ferchubat hi talmam 64 ; co n-
dechaid triat liasait ScM. 13;
p. 42, 12; ni dechaid inna béolu
FB. 9; 79; co n-deochaid bas 79;
dia n-dechaid cach cosnam von
dem aller Streit herkam ScM. 22, 7;
vielleicht ist TE. 12 LU. zu lesen
nírrodcba(^)d ino ic-sa; acht a n-
dechuid do rind gai ocus do gin
chlaidib ausser iras von der Spitze
der Lanze und der Schärfe des
Schwertes kam Lg. 15 {d. h. Nie-
mand entkam lebendig); PI. 3 co
n-dechatar secht ferchubat . . i tal-
main FB. 25; co n-deochatar do-
chum rig Alban Lg. 11; i n-deo-
chatar FB. 91 (dechatar Eg.). —
Fut. Sg. 1 CO n-dechos p. 130, 29 ; co
n-digits-sa don muiliunn Lat. Hy. X
Pref {Goid^ p. 101); 2 ni dechais
do Ardmacha p. 21, 32; na digsiu
fo éra „go not icith a refusaV
Tliree Hom. p. 74, 30; 3 ni dig
immada Hy. 5, 96; mawi dig FA. 15;
PI. 2 moni digsid ass Lg. 13; 3 co
n-dechsat Three Hom. p. 68, c. —
Fut. sec. Sg. 3 co n-dechsad óen
na rigthige inna cróes FB. 85:
con dichsed Gl. zu con tessed Hy.
2, 7; na digsed Hy. 7 Praef; co-
nigsed FA. 31 {für co n-digsed).
— Praes. sec. Sg. 2 is iat doronsat
in doilbed sa dáig co n-dechta-su
asin catraig SMart. 31.
dechmad 1) der zehnte, 2) F.
spatium decem dierum Z^. 310;
3) der Zehnte. — Gen. 2) gu cenn
áec^ímuidi p. 141, 26; 3) for danaib
ocus dechmadaib na hccailsi FA. 25.
decLur
469
delb
deehar JV. Unterschied; Sg.
Nom. ata mor dechur etir deacht
ocus doinacht Ml. 26i>, i.
decmaing schwierig TBF. p.
150, 24; deacmhaicc hard O'Don.
Suppl.
dedail Oss. II s, vgl. deadail
smeara fri smuas „the j^arting of
the marrow from the hone" On the
Mann. III j)- 251;, deadail „relea-
sing, loaning, Separation" O'B.
dedbul i. dereoil O'Dav. p. 75;
dedblen „weaMing" Fei. Jan. 24.
dedlaim, vgl. deadlaidh i. deili-
ghidh he separates O'Don. Suppl.
— Praet. Sg. 3 dáig na delba ron
dedail SC. 29, 21.
dédenach der letzte; finalis,
ultimus Z\ 57: 809. — Sg. No)n.
FA. 22; TE. 13 Eg.; Acc. cosa
n-gein n-dedenach p. 131, 10; PI.
Acc. N. dedencha. finalia Z^. 72;
0 thanic . . cusna dedenchu do Pa-
traic als es mit P. zu Ende ging
p. 21, 29; comrama et baga Poil
frisna dedencha Wb. 30<i, 12. —
Compar. dedenchu tanic co Crist
quam predictus „later he came to
Chr. than the aforesaid" LHy. fo. 3i>
{Goid.^ p. 64).
dédól die Dämmerung, das
Grauen des Tags; „ttcilight"
Corm. Tr. p. 53; vgl. rem-dedólte
antelucanus Z'^. 73. — Dat. isin
dedoil na maitne FB. 87 (degoiljEi?.);
huan cetnu dedol ind laithi aprimo er-
go crepusculo Ml. loö^yGoid.'^ p.21^.
déed inquietus Wb. 25«= (ZI 19).
deg'-, dag- gut, in zahlreichen
Compositis; dag-, deg- bonus Z'^.
857. — a deig-ben SC. 44, 5; di
deg-mnáib FB. 28; deg-caratrad
Sc3I. 2; a deg-duiui SC. 46; do
deg-dáinib Ulad FB. 6; dag-duine
bonus homo Z^. 857; deg-tuisech
Hy. 1, 11; deg-ri 38.
deg FB. 37 Fg.?
i ii-degaid n- Praep. mit Gen.
hinter, nach. — i n-degaid n-dé
post derim Z^. 660; ata lá i n-degaid
alaili TE. 12 iJ7.; im degaid hinter
mir Hy. 7, 53 ; inna degaid hinter ifim
p. 46, 27.
deich n- {indecl.) zehn; decem,
Z^. 304; vgl. deac. — cóic deich
qiiinquies deni SG. 4a; SC. 37, 7.
deiclieubor Decade; decem viri
Z'^. 313. — Dat. CO n-deichenbor
noeden „with a decad of infants"
Fei. Jul. 14.
deidghin TE. 4 Eg. s. det-gin.
déig, fo déig 1) Praep. wegen;
fo deig na mna SC. 20 H. (fo bith
LU.). — 2) Conj. 10 eil:, deg quia
Z2. 707; deig ro fitir-som FB. 3.
— Vgl. dáig.
deil Buthe, Stab; i. echlasc
O'Don. Suppl. — Sg. Nom. in
deil delgnaide SP. V 2; Gen. de-
lend? s. cor deled.
deilligh a chotluthfair TJE;. l'iEg.,
sein Schlaf lag auf ihm? vgl. dellach
i. luighi, Ftit. acht na dellset O'Dav.
p. 11.
deilm N. Lärm; i. foghur no
crith no gair O'Dav. p. 75. — Sg.
Nom. a n-deilm sea Lg. 1 ; 2 ; Gen.
do descin in delmse mói|i FB. 85;
Dat. CO n-delmaim a 'n-grethai
Fei. Prot. 154; Acc. cea deilm
FA. 35.
deim „darJc" O'B. — S. 1. deme
und demithir.
deimne F. Festigkeit; i. dain-
gne O'Dav. p. 80. — Dat. oder
Acc. meiser aicdi ar a deimne l. c.
{Corm. Transl. p. 14).
deintrul) FB. 4?
deirce FA. 1 s. deserc.
deithbirech s. denmne.
del i. sine bó Corm. p. 15. Vgl.
ba mor in galar di doel oc a diul
„a-sucking her" Not. zu Fei. Jan. 15.
delb F. Gestalt, Form; effi-
gies, imago, forma, paradigma Z^.
241; 983. — Sg. Nom. cach delb
cháin FB. 24; delb in fir FB. 44;
in dealb TE. 15 Eg.; Gen. dáig
na delba SC. 29, 21; icc mtc delba
Dechtere 29, 2; Dat. ar deilb Sc3L 14;
ar chruth ocus deilb ocus cenel
FB. 19; delb TE. 3 LU.; fo deilb
natrach FA. 25; asa deilb SC. 23;
CO n-deilb ocus ecosc ocus sóer-
chenel 42; isin deilb p. 132, 12;
Acc. etir cruth ocus deilb TE. 2 Fg.;
delb 3; delb n-dune FA. 10 (deilb
LBr.)] PI. Nom. bo-delbae FB. 24?
delbad
470
denim
Dat. CO n-delbaib ech ocus én
FA. 8; ro Mnad in sliab fair do
demnaib i n-delbaib en dub Three
Hom. p. 36, 17; i n-delbaib prim-
cainnel 13; Äcc. delba ocus foscud
ÍA. b LBr.
delbad Gestalt, Form. — Sg.
Nom. delbad Fainne SC. 34, 8;
delbaid is Fainne lo (delbad H.).
Aelhaim II ich forme, gestalte.
— Praes. PI. 3 delbait fingunt
Gild. Lor. Gl. 154. — Praes. sec.
/S^.3ara met no delbad i n-ilrechtaib
FB. 75 {vorher notolbad).
delbda, dealbhdha formosus
Ir. Gl. 642.
delbulde FB. 47 Fg.?
cor deled LU. p. 73% 9, p. 125^, 1,
eins der Kunststücke Cuchulinn's:,
„throw of spear" O'B. Crowe,
Sidb. Concul. p. 447, vgl. ro gaba-
stár a ocht cletini ma deil cliss
LU. p. 79, 9. 0' Curry dagegen,
On the Mann. II p. 372: imarchor
delend „the proper carrying of the
chari9teer's switch":, vgl. „deland
a rod do drive horses; imarcor
deland i. echlasc bis a láimh arad
oc grésacht na n-ech man carpat"
CDon. Suppl. Dem steht wieder
gegenüber: delann i. gae, ut est
imarcor delann O'Dav. p. 73. —
Wahrscheinlich ist auch oben cor
dele(w)d zu lesen. Vgl. deil.
delg N. Dorn, Tuchnadel;
dealg spinter Ir. Gl. 1074; a pin
to fasten a cloaTc CDon. Suppl. \
Gl. zu sét Hy. 5, 71. — Sg. Nom.
delg óir SC. 33, 22; mani bé a n-
delg and Z^. 949 {SG. Zaub.).
1. delguaide „a rebel, an out-
law" O'B.
2. delguaide? Sg. Nom. in deil
delgnaide SP. V 2 {„the straight
Eod" O'C. Goid.^ p. 177; „the
thorny rod" On the Mann. 111 p. 47);
PI. Nom. dóini delgnaidi p. 133, 4
{„handsome people" G'C.).
delgnech dornig. — PI. Nom.
siebe tolla delgnecha FA. 30; móinte
delgnecba p. 190, 26.
delingud M. distinction, Se-
paration Corm. Transl. p. 54. —
Acc. tria deliugud frisna maithib
aimserda „by Separation from the
temporal good" Three Hom. p. 92, 22.
dellrad Glanz; jubar Corm.
Transl. p. 75 fair. — Sg. Nom.
SMart. 34; Acc. fria dellrad ocus
fria taitnem a hógi Three Hom.
p. 56, 15.
delud „depart" SMart. 15.
1. deme F. Dunkelheit; i. teime
i, teim cach n-dub Corm. p. 16.
2. deme Neutrum; i. cech neu-
tnr lasin laitneoir is deme lasin
filid n-gsedelach Coi'm. p. 17.
CO n-demetár FB. 90?
Aevuess Sehe er e; Corm. p. 16; de-
chenda demess Gl. zu biceps SG. IIB^.
demin sicher. — Comparat.
demnitbir certius Wb. 28c {Z^, 274).
— S. deimne, demnigim.
demis-chas FB. 27, vgl. demess?
demithir FB. 80 Comparat. von
deim?
demnigim III ich mache si-
cher, bestätige. — Praes. Sg. 3
rel. amai demniges in t-apsíaí co
n-apair Three Hom. p. 90, 23.
demsidi FB. 37? vgl. demischas.
demnach dämonisch. — Sg.
Nom. in cumachta demnach SC. 49.
demon M. Dämon, Teufel. —
Sg. Nom. FA. 30; Gen. tri latbar
demuin Wb. 9d {Z\ 466); PI. Nom.
demna SC. 2; 49; ria sluag n-demna
Hy. 1, 48; 4, 3; FA. 26; 29 (dem-
nuLBr.); 30; 31; demnu^. 191, 19;
do mídútbrachtaib demna Hy. 3, 9;
ar intledaib demna 7, 36; demna
dibocht 6, 8 {„demons^ anguish");
Dat. do demnaib FA. 28; 29; la
demnaib 29; Acc. la démnu 29 LBr.;
fri demna Gl. zu Hy. 5, 91; fri
demnai Hy. 1, 20.
denall jenseits; trét dub fri
sonnach adiu ocus tret gel fri son-
nach denaU LU. p. 23^ 19.
dénam procuratio Ir. Gl. 899;
Inf. zu denim.
denim III ich thue, mache;
facto ZK 435. — Praes. Sg. 3 nad
déni thoil ind rig SP. IV 2; nim
déni cutal ScM. 3, 17. — Conj.
Sg. 1 CO n-densai p. 130, 29? .8 dé-
na FB. 62; mani déne nisi facias
Wb. 10a {Z-\ 440); 3 asa n-dena
déne
471
der
baig Gl. zu Hij. 6, is. — Iniperat.
PI. 2 denaid immacallaini FB. 6;
dénaid mo reir-se 16; 74. — Praes.
sec. Sg. 3 ni deuad Gl. zu Hy. 5, 5;
PI. 3 ni dentáis . . comairli rig SC. 22.
— Praet. PI. 3 co n-dewsat cennach
fris FB. 77. — Pass. Praes. Sg. 3
darsin-dentar Gl. zu Hy. 6, 4
(s. drochet). — Canj. Sg. 3 dentar
fiat Sc3I. 6; TE. S Fg.; 19; cen
CO dentar comarli fris FB. 6. —
Praes. sec. Sg. 3 las n-denta ind
fled p. 311, 29. — Part, necess.
dénti faciendum Z^. 480; is denta
dait . . ani sin SC. 13. — Inf. dé-
nom, dénum facere Z^. 771; dénam
a thige FB. 4; na fledi p. 311, 33;
a den am samlaid das so zu machen
FB. 7; Gen. fer dénma bairgine
Gl. zu pistor SG. 184^ {Z\ 486);
muilt denma p. 311, 30; fad a denma
die Veranlassung ihn zu machen
Hy. 1 Praef.; Dat. dó dénom in
tigi FB. 2; oc á dénam Und.:, nach
fétat do dénam dóib FA. 28; SC.
42 H. ; do denam thole De FA. 23
(dénum LBrJ):, uilc fria p». 132, 10;
oc denam a n-enig FB. 94; feis
Temra do denam TE. 2; d Eg.;
débaid do denam FB. 34; Gl. zu
Hy. 5, 75; ni thic do neoch molad
. . do dénum dó p. 169, 22; Acc. a
denam in cennaig FB. 11; fri denam
ferte Gl. zu Hy. 5, 95; fri denaim
ferta Gl. zu Hy. 1, 49.
déiie F. Schnelligkeit; cele-
ritas Z^. 18. — Nom. dene lochet
Hy. 7, 21; déni FB. 30; Bat. cu
n-dene SP. II 11.
dene, déniu s. dian.
denmue i. di-ainmne Corm. p. 15,
Hast, Z7«^eíÍMZíZ;deinmne i.luath
no deithbhireach (fiasty) O'Clery. —
Dat. ar denmni ind aicnid FB. 88.
denmnetach hastig. — Sg. Nom.
p. 190, 15; Three Hom. p. 72, 12.
denmoige FB. 37 Eg.?
denúas von oben Ml. carm. 2.
denus Weile; spatium temporis
Z^ 788. — Sg. Nom. SC. 42.
deoch, deog F. Trank, Trin-
ken. — No7n. biad oeus deog CC.
3 Eg. ; Gen. oc cuingid digi SC. 48 ;
Dat. CO n-dig CC. b LU.\ sin dig
p. 131, 30; ibid ina dig FB. 59;
ina óen-dig 62; do dig CC. ö LU.?
Acc. dig CC. 5 Eg.; 48; Lg. 17, 32;
dig n-dermait SC. 48; cen dig cen
biad ScM. 3; SC. 47; PI. Acc.
deoga dermait SC. 48.
dé-hoach ziveiohrig, zweihen-
kelig, s. dabach; de-uach O'Don.
Suppl. dabach.
deoclian ütf. ==diaconus. — Sg.
Gen. deochain Hy. 2, 4; PI. Nom.
ban-dechuin diaconissae Wh. 28^
{,Z-K 226).
deod N. Ende; déad finis Z^. 57.
— Sg. Dat. ria n-deód lái FB. 90;
fo diud sub fine, postremo Z^. 611;
fo deoid zuletzt FA. 3; 22; 23;
ScM. 8; 12; CC. b Fg.; i n-dead
a athar post patrem suum SG. 77»
(Z-\ 660); i n-diaid ind lóig Hy. 5, 52;
SC. 46; FB. 65; 70; 71; it diáid
hinter, nach dir SC. 20; FA. 31;
FB. 70; Acc. co deod lái FB. 83;
Casus ohne Praep. deod lái am
Ende des Tags FB. 9; tratb nóna
deod lái 91.
deoda s. diadat
deoger (de-foger) diphthongus
Z». 979; deóir Ir. Gl. 550.
1. deolaid j'^or, insignificant,
indigent, in deolaidh gratis O'Don.
Suppl.
2. deolaid Gnade; deolid gratia
Wh. 31c, 17 (Z2. 802).
deolaidecht F. Gnade; „favor"
Three Hom. Index. — Dat. fer lán
do rath ocus do deolaidecht in
spirta nóib Tliree Hom. p. 42, 21;
ihid. p. 90, 9.
deorad M. der Ausgewan-
derte; advena Ir. Gl. 303; deorad
de Einsiedler, s. crothla. — PI.
Nom. deoraid Three Hom. p. 40, 22.
deoraideclit F. exile ThreeHom.
p. 96, u; O'Don. Gr. p. 294.
der Thräne; Corm. Transl. p.b9.
— Sg. Gen. ainm na dére SC. 17;
Acc. Uic der tar gruaid deis cech
metc for á dernaind clíí Three Mir.
Hom. p. 26, 29; PI. Nom. déra
FA. 34; Gen. cen chobair mo
dér-sa Fél. Epíl. 400; Dat. fo dé-
raib Hy. 2, 2; Acc. a bolg-déra
móra fola „his big round tears of
der-
472
hlood" Bev. Celt. III p. 176 {Guch.'s
Tod).
1. der- Z^. 885, wechselt mit 2. di,
z. B. der-már und dí-már.
2. der- Z'^. 864, wechselt mit 3. di,
z. B. der-laigim iind di-laigim, der-ga-
bim und di-gahim. Vgl. Wi. (?r.§403.
dera, deara i. digail O'Dav. p. 74.
derb gewiss; fir-derb admodum
certus Z^. 865. — Sg. Nom. is
derb ScM. 3, ii; ba derb leó FB.
70; 90; Acc. can chomartha n-derb
FB. 72. — Compo^. tri derbrat/m*
(für derb-br.) drei leibliche Brüder
TE. 6 J?i/. ; derbráthir germane
Wb. 24a_(Z2. 857); do derfethar
{für derb-f.) deiner leiblichen Schwe-
ster CG. 7, derbh-setbur Fg.
derba F. eeftitudo Z^. 765.
derbad iV^. certitudo Z\ 222.
der-badim ich tauche unter,
ertränTce. — Pass. Praet. Sg. 3
CO n-derbadad in sanguineTFZi. 27^,22
[Z^. 886). — Vgl. dibdud.
derbaim llich beweise, prüfe;
probo O'Don. Suppl. — Praes. Sg. 3
rel. derbas FA. 16.
der-ban SP. II 13 (keiner Jiindert
den andern?); TBF. p. 142, 20. —
Vgl. for-banar.
der-braimi ich fehle, mange-
le, lasse im Stich; dearbra i. diu-
bairt O'Dav. p. 78. — Praes. sec. Sg. 3
nis derbrad Hy. 5, 83 (i. nis diubrad).
derbrathir s. derb und bráthir.
1. derc F. Auge; fliuch-dercc
Uppus SG. 24a (Z2. 53). — Sg.
Nom. Oss. III 7 {Gl. súil); PI. Nom.
mo derca Oss. III 1 (i. mo súli).
2. derc, dearc „a hole, a ca-
ve" O'Don. Suppl. — Hierher tri
derca sedluch allenith TE. 4 Eg.,
oder zu lesen tria derc sedluch? im
Ms. ist derc über der Linie zwischen
dem i und a von tria eingeschalten.
3. derc s. derg.
dércaeb s. dearcach.
dercaid „watchman" TBF.
p. 138, 8.
1. dercaim ich sehe hin, an;
vgl. atcbondarc. — Praes. Conj.
Sg. 3 Dep. nom dercsedar Hy. 7, 58.
— S-praet. dercais SC. 39; dercais
cach a cele dib FB. 40 Eg.
2. dercaim s. derg-aim.
der-chóinim, PI. 3 derochóinet
a n-icc desperant salutem suam
Wb. 211» {Z-\ 865).
der-chóiniud M. Verzweif-
lung; abundantior tristitiaWb. 14*
{Z'^. 802); dercaineá i. dicredim
{„disbelief") i. im fagbail fochraicce
Corm. Transl. p. 59.
derci p. 169, 11 s. deserc.
derdrethar (3. Sg. Praes. Dep.)
Lg. 2, tvas ist das für ein Lärm,
welcher rast('i)in deinem Leibe;
S-praet. Sg. 3 Dep. co ro derdre-
star Lg. 5 (dertreastair Lc). —
Dazu Derdriu.
úeveiN.der hinter eTheil, das
Ende. — Sg. Nom. deireadh feol-
mhaigh an fiaidh „a hind quarter of
the stag" Torr. Dh. p. 135; Acc. 0 thús
CO dered-F^.22; coderithTE.UEg.]
CO dered na haidche FB. 81; 85.
dereoil s. deróil.
derfethar s. derb und siur.
derg roth; derc ruber SG. 35i>
{Z^ 61); vgl for-derg. - Sg. Nom.
FA. 21; brónderg ScM. 21, 32;
tibri derg SC. 37, 9; ech derg
FB. 47; lind, flaith derg Gl. zu
Hy. 5, 38; is alaind cech n-derg
SC. 43; Gen. fiad a chlaidib . . deirg
SC. 31, 5; Dat. for licc derg áin
FB. 48; F. for ganim deirg ibid.;
PI. Nom. beoil deirg Lg. 18, 14;
TE. 4 Eg.; partar-deirg Lg. 4, 7;
gemma deirg FB. 51; p. 310, 34;
frasa derga p. 190, 28 ; cassla derga
FA. 28 ; rotha derga ibid. ; Gen. im-
berta claideb n-derg SC 19,4; Dat. co
sraiglib dergaihp. 191, 20; Dti. Nom.
da n-gruad . . cro-derga p. 310, 35;
Dat. CO n-da cris_ derca SC. 23. —
Comp OS. derg-flaid Hy. 5, 38;
derg-ibair FB. 55; p. 309, 33; co
n-derg-inliud oir^. 310, 34;^. 131, le;
TE. 3 Eg.; for dérg-lasad FA. 29;
-lassid FB. 45; 47; derg-ór Lg.
18, 20; CC 2 Eg.; SC. 31, 16;
FB. 58; 62; p. 311, 4; derc- SC. 7;
FB. 74; derg-tbened FB. 52. —
Compar. deirgightir TE. 4 Eg.,
schlechte Schreibweise für deirgithir,
vgl. gilighiur ibid.
dergaim II ich röthe. — Praes.
derge
473
deróil
Sg. 3 rel. dercas rinni ruada SC. 15
(dercais H.). — Praet. ni ro derg
..a clsLÍdeb FB. 79; PI. 3 dercsait
a minna allind cbró Hy. 5, 65.
derge F. Böthe; ruhedo Ir.
Gl. 939. — Sg. Acc. a derge ocus
a rofoillsi FA. 9 (dérc LBr.).
derg-fllliud FB. 30 s. flUiud.
derguat Floh; a flea O'Don.
Suppl.; Corm. Transl. p. 57. — Sg.
Nom. dergnat colla coirme SC. 25;
PI. Nom. dergnatta CDon. Gramm,
p. 371.
der-goin i. diguin no sarugudh
O'Dav. p. 72.
dérgud M. das Zurechtma-
chen des Lagers, Lager, Bett.
— Dat. dim dérgud de strato meo
Ml. 21c, 7 (^2 26); iar n-dergud
a rigleptha doib LL. 41. a. 2 {TBC);
Acc. 0 thánic dóib . . co dérgud
FB.m-, PI. Nom. derguda indlithi53;
Dat. CO n-dérgothaib sainamraib 54;
dergodaib 79; hi far n-dergudaib
in si/ratis vestris Ml. 20^, i (Z^. 339).
derigim, déirg-im I ich ver-
lasse, verliere; dergim desero
Corm. Transl. p. 68 elud. — Praes.
Sg. 3 nis n-derig si dam ne amittit
quiderfi ea Wh. 9^ {Z^. 430) ; PI. 3
citne clerig notrefet, citne oic not
n-deirget „whether clerics dtvell init,
whether warriors abandon it" Three
Hom. p. 110, 16. — Inf. dérgi ind
iuaid i m-batar Tliree Hom. p. 106, i8.
der-mall sehr langsam. — PI.
Nom. nibdar dermaill a di dhóit
Corm. p. 13 cerball.
der-már, -máir sehr gross,
ungeheuer; enormis Z'^. 865. —
Sg. Nom. stúag dermár FA. 8
(-máir LBr.) ; lassar 21 ; drochet 22
(-fnair LBr.); drem 29 (-máir LBr);
slog dermáir j?. 191, ig; Gen. tened
dermári jp. 191, 15; Dat. co m-brón
. . dermar FA. 16 ',-mair LBr.) ; do
nuallguba dermáir p. 191, 25; Acc.
nuallguba dermal- FA. 33 ; PI. Nom.
slébi . . dermári p. 191, 15; Dat. i
n-glennaib . . dermaraib p. 191, 28;
Acc. F. a rigna dermára SC. 30, e;
Du. Dat. ina n-dib n-airecbtaib
dermáraib FA. 4.
dermat N. Vergessen; dermet
ohlivio Z^. 223. — Gen. dig n-
dermait FB. 48.
dermatach vergesslich; obli-
viosus Z'^. 885. — Sg. Nom. ni dam
dermatach p. 141, e; 20; 327, 32.
dermatim ich vergesse. —
Praet. Sq. 3 dermatis Three Hom.
p. 112, 11; 118, 29.
der-moiniur III Dep. ich ver-
gesse. — Praes. Conj. PI. 1 co
n-dermanammar-ni inna imned sin
Ml. 21c, 3. — ygi_ dermen i. der-
mad O'Dav. p. 79.
derna Handfläche; the pdlm
of the hand Corm. Transl. p. 60.
— Sg. Acc. dorat iarsin a dernaind
fria rose Three Hom. p. 64, 27;
p. 26, 30 (s. der); PI. Acc. triana
n-dernanda ibid. p. XI.
derna, dernad, dernain, dernsat,
denitar Formen zu do-gniu ich
mache. — Praes. sec. Sg. 1 co n-
demain ut facerem Pr. Cr. 1»;
nach derninn-se quod non facerem
Wh. 8a [^Z^. 444); 3 amaZ na der-
nad eter in n-imchossáit FB. 11.
— Praet. Sg. 3 co n-derna cöic
blogai de p. 41, 20; minmirend di
FB. 86; Lg. 19; conid derna 87;
CO n-dernse 84; co n-derna mo
chomarli-sea 8; ba buidhech . . ara
n-derna TE. 14 Fg.; co n-dernai
loch de p. 42, 13; co n-deruui TE.
18 Fg.; cecha dernai do fertaib Gl.
zu Hy. 5, 41; PI. 1 Dep. co n-
dernsumar-ni fleid do Three Mir.
Hom. p. 14, 19; 5 CO n-dernsat
gnima móra Lg. 16, vgl. co n-der-
geusat SG. 1871» {Z-\ 886). — Pass.
Praes. Conj. 3 co n-demtar lim do
\eges TE. 9, 12 Fg. — Praes. sec.
PI. 3 CO n-dernaitis a thiugmaine
le TE. S LU. — Praet. Sg. 3 no
CO dernad riu mo dal SC. 44, s;
nach dernad etercert dúib FB. 75;
CO n-dernad óenuch TE. 15.
1. deróil penuria Wh. 18»
(Z«. 886).
2. deróil, dereóil wenig,
schwach; feeble Corm. Transl.
p. 14 diss; ni bu dereoil Gl. zu
nir bo diuir Hy. 5, 31. — Sg. Nom.
ni ro ob . . in grád sin ar na facistea
CO m-bad deroil lais SMart. 14;
deróilim
474
for deslera
Acc. in cloi deröil p. 144, ii; go
n-déarna sé díoghbháil deireoil
„some little liurt" Torr. Dh. p. 138.
deróilim ich schwäche. —
Praes. S(). 3 deroilid . . ocus toirnid
na pecdachu p. 170, 13 {humiliat
peccatores).
derrit verborgen; deirrid, dei-
rid secret, mystery O'B. — Sg.
Acc. culloc n-derrit „ío a secret
place'' SMart. 15.
derritius M. Verborgenheit.
— PI. Nom. rúine ocus derritiusa
flatha nimi FA. 2 {„mysteries and
hidden things"):, dána ocus derri-
tiusa na n-dliged n-diada p. 169, le;
derritusa ocus focraice. .nimi FA. 1.
dersaigim ich erwache; Iwatch
O'B. ; vgl. diuscim. — Praet. Sg. 3
ní dersaig TE. 12 LU.
derscaigim III ich unterschei-
de mich, zeichne mich aus. —
Praes. Sg. 3 ni derscaigi non differt
SG. 40a {Z^ 437). — Praet, Sg. 3
ro derscaig do mnaib Érend SC.
33, 25 ; Dep. ro derscaigestar . . do
thigib inna hamsiri sin FB. 1. —
derscaigthech ausgezeichnet.
— S(f. Dat. CO CMmtuch derscaig-
tech>^. 13.
dess recht, südlich; deas dex-
ter Ir. Gl. 386. — Sg. Nom. a lam
dess Oss. I 4; laimtech a des seine
Bechte SC. 18, 4; Dat. for laim
deis ad manum dextram Cr. 19*5
{Z'^. 612); for deis zur Bechten
FA. 34; SC. 11, 3; do deis Maire
FA. 6; ina laim deis FB. 91; Gl.
zu Hy. 5, 34; na leith deiss SC. 33, 9;
cot laim deis p. 40, 35; PI. Dat.
ar dornaib desaib SC. 19, 4. —
Adverbielle Ausdrücke: dessam
rechts von mir Hy. 6, 2; dessum
6, 54; andess südlich Z'^. 611;
Hy. 2, 10; ScM. 20; Oss. I 9; fa
dess rechts, südlich Z^. 612; Hy.
2, 47; p. 144, 1; siar-des südivest-
lich Lg. 11. — Comp OS. des-cert;
do des-fertais p. 310, 21; ina n-
des-lamaib SC. 40; tri dos-lemend
drei Bechtssprünge 47.
descad M. faex, fermentum
Wb. 9t {Z-\ 803). — PI. Acc. co
descthu ad feces Ml. 139^.
descaid F. Zeichen. — Sg.
Nom. descaid serci TE. 6 LU.; is
adae din telcud fri hadart ocus is
airde codalta, unde dicitur des-
caid chodulta freslige Corm. p. 3
adart {auch gehört es dazu, sich
auf ein Kissen zu legen, und es
ist dies ein Zeichen des Schlafens;
daher man sagt, ein Zeichen des
Schlafens ist Sichniederlegen).
des-cert der südliche Theil;
regio meridionalis Z^. 612 Not. —
Sg. Gen. naim . . a descirt FA. 4;
Dat. i n-deisciurt Letha Hy. 2, 10.
descipol ==discipulus; discibul
Ir. Gl. 438. — PI. Nom. descipuil
Isu FA. 6; Dat. do . . desciplaib Isu 2.
de-serc, dearc, dérc F. Liehe,
Barmherzigkeit; dearc amor
Wb. 33d {Z-\ 26). — Sg. Nom. a
dérc FA. 9 LBr.\ Gen. inna de-
serce caritatis Z^. 242; lucht na
deirce FA. 1 (derci LBr.); 34. —
Vgl. dearcach.
desiu hinc Z^. 347; frie anall
frie desiu ultra citraque SG. 71^
{Z^. 611) ; tar sonnacÄ desiu . . tarsin
sonnach ille diesseits der Mauer . .
jenseits der Mauer LTJ.p. 23i>, 21, 23;
vgl. fri sonnach adiu . . fri sonnach
denall ibid. is, 19.
dessel nach rechts gewendet;
ro impó dessel ina frithlorg „he
returned righthandwise Three Mir.
Hom. p. 20, 3; tete dessel na ráthai
ibid. p. 34, 31. — Vgl. sei.
dessid Perf. er setzte sich
nieder, consedit; deisidh i. tarra-
star O'Don. Suppl.; populus qui
sedebat in tenebris, in popul deisid
(dessid) i n-dorchuib TJiree Mir.
Hom. p. 2, 2; 19; deisidh aca oder
leo „it was resolved hy them" O'Don.
Gr. p. 257; dofessid, dofeisid varia
lectio Corm. lethech {Transl.p. 103).
— dessid ScM. 9; 13; dessid ocon
muicc Sc3L 8; 16; dessid forsind
airiniuch na imdai SC. 10; 30; mod
nad mod i n-desid inna sudiu FB. Sa;
CO n-dasaid FB. 47? PI. 3 co n-
desitar . . inna sudi FB. 21 ; co n-
desetar 91. — Vgl. in-destetar in-
siderunt Ml. 58».
for deslem gréne Hy. 5, 34 (i. for
desmirecht
475
di
desred) „on a swibeam", vgl. deis-
leann „a beam or ray of light" O'B.
desmirecht Beispiel, exem-
pliim. — Sg. Gen. im gabail de-
simrechte de Wb. 26'i, 17; Dat. iar
n-desmirecht Póil Three. Hom. p.
92, ü; 18; iar n-desmbereclit sin 23.
desred Gl. zu Hy. 5, 34?
dét Zahn. — Sg. Nom. FB.
37 Eg.\ Dat. do déit ad dentem
SG. 67 {Z-\ 18); PI. Nom. gela det
and p. 132, 24 {zu lesen deta?);
Acc. imma deta nemanda Lg. 4, 17.
— Compos. calg-det i. ar a m-biat
na halta det i. det mil moir a im-
duim, no calgdet i. direcb amail
colg O'Dav. p. 72; „a tooth-hüted
or siraight-edged sword" On the
Mann. Ind.; claideb det „an ivory-
hilted sword" TJiree Hom. p. 64, 17.
detfadach rauchig; deatach
„smolie" O'Don. Suppl. und O'B.;
s. diaid und vgl. séitfidach. — Sg.
Nom. talum . . detfadach p. 190, 33 ;
tene . . detbudach p. 191, 12; PI.
Dat. i n-glennaib detfudachaib
p. 191, 28.
detgein die Zähne. — Nom.
detgein nemanda Lg. 18, 15; deid-
ghin coir comard TE. 4 Eg.; Gen.
set a détgni dianim Lg. 4, 6 (deit-
gein Lc, déidgin Eg.).
dethMr angemessen; lawful
Corm. Transl. p. 53; necessary
O'Don. Suppl. deithbhireas (law-
fulness). — is dedbir est necessarium
Wb. 81) (ZI 711); is dethhir dait
SC. 6; 45, 19; deithbzr FA. 34 LBr. ;
SC. 2; FB. 30. — Compar. detb-
biVi FA. 34.
dethitiu F. Sorge. — Sg. Nom.
is dethitiu " don Liath Macha in
corp út „a heavy care" Rev. Cell. III
p. 183; Dat. i n-dethiti FA. 27 LBr.
detla i. dána Fél. Prol. p. 242.
di, seltner de {Hy. 2, 26; 6, 19;
Lg. 16; FB. 13) Praep. mit Dat.
von-herab, von-iveg; de Z^. 636;
vgl. die Präposition do, die nierh-
würdiger Weise oft aristatt di ge-
braucht wird. — Mit nachfolgender
Aspiration, z. B. di churp FB. 22;
di chlandaib SP. V 10; 14; di thenid
FA. 21. — Mit dem Artikel zu
din, dind, PI. dina verschmolzen. —
Mit angefügtem Personalpro-
nomen: 1. Sg. dim SC. 29, is;
dim-sa FB. 76; 1. PI. dind FB. 86;
2. PI. dib FB. 94; Lg. 1; 3. Sg.
de, de-sinm Hy, 5,* 28; FB. 76;
F. di Hy. 5, 49; 5. PZ. dib, dib;
diib FB. 21. — Mit angefügtem
Possessivpronomen: 1. Sg. dim
chlaind FB. 22; 92; L PI. diar
trógi Hy. 1, 31; ^. /S^. dit SC. 13;
5. /Si/. dia, dia FA. 10 (da LBr.)\
3. PI. dia B-, dia n- FA. 27. —
Mit angefügtem Relativprono-
men: dia n-, dia n- SC. 38, 16;
Lg. 1; p. 132, 19. Vgl. die Con-
junction dia n-. —
Gebrauch, 1) rein räumlich
bei verschiedenen Verben der Be-
wegung, Entfernung: di cech aird
s. aird; co tuitet dia medon so
dass sie von seiner Mitte herab-
fallen FA. 22; SC. 33, le; trágid
in pian dib die Pein toeicht von
Urnen FA. 24; FB. 36; ni thuar-
gaib a cend dia gliin nicht erhob
sie ilir Haupt von ihrem Knie
Lg. 17;-ni dingaib ni dib FA. 16;
ro chuir a mertnigi . . de er xcarf
seine Schwäche von sich SC. 31;
FB. 88; na curid cor dib Lg. 1;
mo chend do beim dim-sa FB. 76;
77; 94; ScM. 7; 10; 12; co rag-
baiset alláma di muir Lg. 13; niges
anmand na náem din chutrwmma
chinad der die Seelen der Heiligen
von der Last der Schuld reinigt
FA. 16. — 2) Zur Bezeichnung
der Herkunft: cinsiu di churp
rig scéo rígnai ich bin entsprossen
von dem Leibe eines Königs und
einer Königin FB. 22; na rig di
chlandaib Cualann SP. V 10; 4;
12; 14 ; ingen dissidi TE. 20; cethri
bargei» di cach miach vier Brode
von jedem SacTc FB. 9; ro bói di
sétaib 74; De de nimib Hy. 6, 19;
biaid olc de Böses wird davon
kommen Lg. 10; FB. 6; ScM. 2;
p. 130, 26; cid dia m-bói tcoher
kam Lg. 1; TE. 10 LU.; FB. 56;
ScM. 10; is de ata daher kommt
ScM. 19; 21; conid de batir SC.
2; 29, 2; FB. 68; 69; 70; ScM. 21;
di
476
día
CG. á LU.\ in dig tonnaid dia n-
erbalt an dem er starb Lg. 17, 32;
FB. 70; ata dit seirc-seo es ist
von der Liehe zu dir TE. 10 LTJ.;
SC. 33, 28; FB. 29; 43; 55; 82;
Lg. 4, 8; de inchaib na n-atairi
FB. 13; dit dáig um deinetwillen
SC. 16; di sudiu in Folge davon
FB. 6; p. 131, 7; SC. 12; di sudi
FB. 57; is tormach péni ros tá de
FA. 29 LBr. — 3) Zur Bezeich-
nung des Ganzen, von dem Etwas
fehlt, übrig bleibt u. s. w.: atesta
desin was davon fehlt ScM. 6;
SC. 13; conna fargaib ni de so
dass er Nichts davon übrig Hess
ScM. 17; de inolad De ni anad
Gott zu loben hörte er nicht auf
Hy. 2, 26; SC. 36; FB. 72. —
4) Zur Bezeichnung dessen, aus
oder mit dem man Etwas macht:
din chloich dorigne saland aus
einem Stein machte sie Salz Hy. 5, 40;
CO n-dernae óencharnd díb FB. 84;
86; 87; Lg. 19; p. 41, 20; is ed
dognitb dee p. 142, 22; ba fota
m'irchoi' din chloich weit icar mein
Wurf mit dem Steine Oss. II 2;
beim dind echfleisc einen Schlag
mit der Peitsche SC. 8; FB. 57;
77; tolléci aurchor de 82; 87; is
dib-side sraiglit mit diesen peitschen
sie FA. 16. — 5) Für den Genitiv
des Stoffes: crand caingil di glaiu
ein Altargeländer von Glas FA.
13; 27; iarna brechtrad di gurm 11;
CO srethaib . . di liic lógmair 13. —
6) Für den Gen. partitivus:
óenchainle dina cainlib sin FA. 13;
cleith di clethaib FB. 25; fer dina
feraib 61; 91; tolléci gégán díb
fair er warf einen von den Zweigen
auf ihn 87; 81; senester dib eins
von den Fenstern 3; fer di ültaib
Lg. 6; tri chét de Ultaib 16; FB.
2; 9; 25; 55; ni fil diib mnái nicht
ist unter ihnen ein Weib SC. 6;
inti dib FB. 20; araile dib FA.
15; 27; FB. 40; 65; cách dib Lg. 8;
FB. 20; 6; 74; cach dorais dib
FA. 15; FB. 21; 54; 80; 81; cach
6encheól..dib-sede FA. 10; FB. 65;
nech dib FA. 12; FB. 14; 20; 90;
cach ae dib FB. 45; cip é dib 94;
sochaide dib ScM. 5; fri lucht aile
dib FA. 9; slog dib 22 {dann slóg
aile); indala leth dind rigthig FB. 15;
aen di chardib FB. 41; ina m-bói
di degmnáib 28; ni cluinter din
gárbthoraind sin acht lánbec nur
sehr wenig wird von diesem scharfen
Donner gehört FA. 14; mir dot-
lucestar dind lucht Hy. 5, 47. —
7) Nach dem Superlativ und
superlativischen Begriffen: ba hail-
dem dib SC. 6; FB. 51 ; ÄP. V 2;
ba dili lais dia diiinib TE. 1 Eg.;
rogu de mid ocus fin p. 133, 3. —
8) Nach den Begriffen satt, voll,
genug: ba sathech . . de Hy. 5, 28
{satt) ; lán . . dia aurdarcus ScM. 1 ;
FA. 21; FB. 67 {voll); nach lór
leis di cath SC. 36 (genug). —
9) Nach samail {Ebenbild): ni fuair
a samail di graig SC. 37, e; ni
fuair a samail di rig 8. — 10) Nach
gewissen Verben: ni bertais buaid
dib nicht trugen sie den Sieg da-
von Lg. 8: immafoacht de FB. 40;
ro iarfacht dei). 40, is; 42, 9; TE. 19;
imcomaircith scela di TE. 5 Eg.
{fragen); ro gaid . . di Hy. 5, 49;
dia n-ebrad von denen gesagt worden
ist p. 132, 19; FA. 15; is de at-
berthe in siriti de deshalb wurde
„der Riese" von ihm gesagt {wurde
er sirite genannt); ro ainmiiiged
disi sie ivurde genannt SC. 17. —
Nicht erledigt: din mac CC. b LU.;
de Hy. 2, 24; SC. 37, 21.
di s. di und do mit Fron.
1. di- die Praep. di, Z\ 873.
2. di- Part, privativa, Z'^. 862.
Vgl. der-.
3. di- Part, intensiva, s. dí-már,
dí-nert. Vgl. der-.
1. dia, s. di mit Pron. poss.
2. dia s. do mit Pron. poss.
3. dia M. Gott; deus Z^. 222.
— Sg. Nom. Hy. 6, 2; 3; is; 5, 17;
p. 39, 13; 40, 31; 48, 24; Dia lern
Hy. 3, 6; 6, 9; Dia du nim SP. III 4
{vgl. De de nimib Hy. 6, 19"»; Dia
athair Hy. 6, e; dia talmaide FB. 15;
Gen. i fiadnaise De FA 18; 24;
for deis 34; lám De Hy. 7, 82;
molad 2, 26; FA. 5; oc digde
Hy. 6, 19; im seirc De 5, 21; mac
dia
477
diamair
5, 6; 56; 101 ; 6, is; óengeinne 25:
aingil 2, 13; 64; do aidilcnechaib
p. 40, 43: flatha Hy. 1, 4o: 5, 102;
Gl. SU Hy. 5, 10; ecailse FA. 25;
bréthre 23; Hy. 7, 31; sén 1, 1; 38;
bennacht 5, 104; tole FA. 23; nert
Hy. 5, 45; 7, 2c; cumachta 27;
gnússe FA. 6; 20; ciall, rose, cluas,
intech, sciath, sochraitC-ffi/. 7,28- — 35:
De athar 6, 4; Dat. do Dia. p. 40, 32;
FA. 12, 23; Ace. fri Dia FA. 12;
dar Dia hei Gott Hy. 4 Praef.;
Voc. a De p. 40, 34: De mair Hy. 2, 9;
PI. Dat. diar n-deib TE. 14 Fg.
— Comp OS. oc dia-guide i. oc
guide De Gl. zu oc digde De Hy. 6, 19.
4. dia Tag; die i. lathi Coi-m.
p. 15; dies Z'^. 270; wird besonders
in gewissen Verbindungen gebraucht:
1) dia bratha Gl. zu in die Christi
Wh. 23e (Z^ 271 als Gen. gefasst);
tis dia mis komm nach einem Monat
(eigentlich: am Tage eines Monats)
LÜ. p. 131, 25; dia teóra nómad
TE. 11 LU.\ dia tri la ocus teora
n-aidchi FB. 42 Fg.; cach dia
jeden Tag TE. 9 LU.; 11; FA.
26 LBr.] 2) fri dei, fri de interdiu
Z*. 271; fri de bei Tage Hy. 2, 28
(i. illo); CO dea iartaige 20 (i. co
lörath); S) in-diu heute, hodie Z'^
271; 609; p. 39, 22; Hy. 7, 3; 7
17; 26; 62; Lg. 17, 19; 35; 53; 18, 37
p. 131, 24: Oss. II 2; SC. 5; 13
14; 17; 32; 33; 45, 3; FB. 31;
32; 76; indiu Hy. 7, 1; 50; cussin-
diu his heute SC. 7; cosindiu FB. 44.
dia Sc3I. 3, 18?
1. dia n- s. di mit Pran. poss.
2. dia n- s. di mit Pron. rel.
3. dia n- (Pron. rel. a n- mit
der Praep. di) 1) als, mit Praete-
ritum, 2) wenn {mit Praesens, mit
Praes. secundarium, mit Conjunc-
tiv, Futur, Fut. secundarium); si
Z'^. 709; bisweilen da n- statt dia n-.
— Gebrauch, 1) als: dia m-bai
illobra Hy. 2, 45; p. 17, 26; 35;
fechtus dia m-bui TE. 15 Fg.; dia
ro forcoingair FA. 2; dia ro es-
comla, dia rucad 3; dia ro chreit 32;
danam thuc SC. 45, 7; da ro edpair
FA. 32 (dia LBr.). — 2) wenn:
dia siabairther immi FB. 61 (Conj.
Praes.?); dia fuasnaither 48 (Conj.)]
dia m-bé nech occá sirfegad imme
. . , fogéba FA. 10 {iáv tig neQtßXsTt^,
evQi'iaei)] FB. 24; diamsa Lg. 5, 2;
FB. 48; dia n-apra TE. 13 LU.;
dia nos faictis . . ro legfaitis FA. 8;
dia cluintis . . nos gebad ule crith 14
(Si axovoisv, TQffioLev av)\ dia m-
bad Conchobur credbaigte . . , is Cu-
chulaind cobarthe SC. 29 {mehrmals,
mit má toechselnd): diammad 11, 7;
da m-bad 29, 13: da m-bad lim
Ériu ule . ., doberaind . . ar gnais in
bale ránac 33, 35; diamtis 11, 2;
da n-iccad 29, 5; dia coistithe frim
. ., ni rigtha chucu 7 ; dia n-dernad
FB. 77; dia tuctha ibid.; dia tisat
. . , dut icfat SC. 6 {iav £?.d-u>oiv) ;
p. 133, 7; dia tisad SC. 29, 18; ro
päd at slán 0 chíanaib, dia fesmaís
TE. 10 LU. {vyiaivsg äv, et eyvmfxsv).
4. dia u- s. do mit Pron. poss.
5. dia n- s. do mit Pron. rel.
6. dia n- s. da.
1. diabul duplex Z^. 980; Dat.
ar chonsin diabuil pro duplici con-
sonante SG. 8». — Dazu wohl
auch cóic-diabail.
2. diaI)ul = diabolu8 Wb. 29i>.
— Sg. Nom. p. 191, 26; Gen. dia-
bail FA. 20; 29; i n-gm diabail 20.
diada göttlich; diade divinus
Z\ 792; deoda Fei. Jan. 9. — PI.
Gen. na n-dliged n-diada p. 169, 17.
diadaeht F. Göttlichkeit; tJieo-
logia Ir. Gl. 81. — Gen. i n-oen-
taid diadachta ocus doenachta FA.
34 LBr.
dia^ wegen, vgl. dáig; diag
inna comraime SC. 2; diag neich
las tudchad 16 (gleich darauf dit
dáig); diag Dechtiri p. 328, 15 {vgl
p. 140, 11 V).
amal diaid „like smoke" SMart.
34, vgl. „deo breath, air" O'B.,
detfadach.
diaid, ina diai? FB. 70 Eg.,
11 Fg., a n-diaigh TE. 9, 15 s. dead.
diall Gl. zu diverticulum
SG. 53b; declinatio Z^. 986; vgl.
di-rellsat deviarunt Cr. 37c {Z-\ 873).
1. úisimsíÍT geheim, verborgen;
diamir obditus SG. 1831»; in diamrán
clanculum SG. 218a {Z^. 273). —
diamair
478
dibercach
Sg. Dat. dombeir immagin diamair
TBF. p. 146, 14.
2. diamair ein verborgner Ort?
Vgl. „in the Diamhraibh {or deserts)
ofBregia" G'C. On the Mann. III41.
— Sg. Acc. eter chlitar is diamair
SC. 44, 7; PI. Dat. i n-diamraib
deiritib parrduis Gl. zu Fei. Prol. 21.
Acc. áibniusa ocus diamairi SC. 49
{„delights and secrets^^ O'C).
diamuin rein; i. glan O'Dav.
p. 76; purus Wb. ß^ {Z^. 250);
i. di-anim {„without blemish") Corm.
Transl. p. 62.
dian schnell; celer Z^. 18;
violent CDon. Suppl. — Sg. Nom.
ech. .dian FB. 47; 50; i? 310, 23;
dub dian demun FA. 30 LBr.] Gen.
F. gáithe déne Hy. 2, 39; debtha
dene SC. 25; Dat. di echtra dian
Dectiri p. 328, 23 ; Acc. ar in galar
n-dian Gl. zu Hy. 1, e. — Compos.
dian -galar; fri dian-bas Hy. 7 Praef.
— Adv. CO dian Oss. III 3. — Coni-
parat. déniu rad „swifter than
Speech" Three Hom. p. 22, 17; 28, 21.
dianad s. dianid.
dianall, diandroch FB. 47 s.
da und all, drocli.
diandalm CC. 2 LU.? s. andani.
dian-galar langor {„the lethar-
gy") Gild. Lor. Gl. 258. — Sg.
Acc. ar diangalar Hy. 1, 6 (i. ar
in galar n-dian).
dianid cui est, quibus est
FA. 14; 24; 33; dianad 14 LBr.
— Vgl. Wi. Gr. § 387.
di-anim makellos; Gl. zu dia-
main Corm. Transl. p. 62. — Sg.
Nom. sfet a détgni dianim Lg. 4, le;
Acc. fria cruth . . n-dianim 19.
1. dias spica Ir. Gl. 35, zwei-
silbig Fei. Nov. 24; Wb. 13" (^^.623).
2. dias F. Zweiheit von Per-
sonen; in dias sin haec duitas, hi
duo Z^ 311; isi zioeisilbig, z. B.
Fei. Mart. 13. — Nom. in dias
FB. 15; acht dias namma SC. 3; Gen.
tigerna deisi duumvir Ir. Gl. 398;
Dat. a n-dis in ihrer Zweiheit =
die beiden p. 132, is; ar n-oen-dis
wir zwei allein SP. II 5; etruib far
n-dis zwischen euch zweien Lg. 9;
Acc. cenmothá in dis sin FB. 94?
di-asnéte unaussprechlich,
unsagbar. — Nom. cwmachta
díasnéte in chomded FA. 12 (dia-
snethi LBr.); is difaisnéti FA. 19
LBr. (dirim LU.); PI. Acc. hriathra,
diasnete na n-aingel FA. 2 (dia-
sneti LBr.).
1. dibad Erlöschen, Tod; i.
adbul bás „an enormous death"
(„to become extinct, or to die wi-
thout issue" O'Don.) Corm. Transl.
p. 61; dibath i. adhbul bás i. iar-
sinni ni facuib nech dia eis H. 3.
18 p. 68, col. 3 {Stokes l. c). —
Acc. cen dith cen dibad FA. 35;
faithi cen dibad Hy. 1, 47 (i. in
poena).
2. dibad „property of a de-
ceased person" Sullivan On the
Mann. 1 p. CLXIII; vgl. O'Don.
Suppl. — Acc. dibad bethath che
Hy. 5, 22, Gl. i. indbas {„profit')\
ni rir mac De ar dibad 6, Gl. ar
indbas . . {,4o'>' gain").
dibAirgim ich werfe, schiesse;
„diubhracaim to cast, tJiroio" O'R.
— Praet. Sg. 3 nos dibairg FB. 65
(diubraic Fg.); ro dibairg in n-gai
Bev. Celt. III p. 178. — Inf.
1) do chloen-diburgun la drochdaine
ScM. 17. — 2) „diúbhracadh shoo-
ting with a bow, military engine,
musJcet" CDon. Suppl.; PI. Dat.
do cloin-dibraicthib ScM. 17 H.
dibdaim, ar-dibdaim III ich
lösche, lösche aus, vernichte.
— Praes. Sg. 3 indi ar-dibdai Gl.
zu exstinguentis Ml. 48^. — Conj.
Sg. 3 ro dibda Gl. zu Hy. 4, 5. —
Praet. Sg. 3 ar-ro-dibaid itith ind
Israhel spiurdalti inna noib JVb. 11»
{Z^. 882, „restinxit sitim" Stokes).
— Inf. do dibdúd a brotha SC. 36.
— Vgl. CO n-derbadad.
dibechan „throat" Gild. Lor.
Gl. 135.
diberg F. Zorn, Aufruhr,
vgl. ferg? dibhfeirg revenge O'Don.
Gr. p. 272. — Gen. iarsin tress
diberge sin Bev. Celt. III p. 177
{„after that onslaught"); PI. Acc.
fossudiur a n-dánu ocus a n-dibcrga
p. 327, 40; 141, 27; 12.
dibergach zormcüthig, Un-
fo díbí
479
cen dídail
ruhstifter, Behell; „a vindictive
person, a rebel, a handit" O'Don.
Stippl.; „dibhfeargach furious, vin-
dictive" O'B. — PI. Gen. nónbur
díbercach Hy. 5, 65.
fo díM FB. 13, debi Eg.?
for dun dibui FB. 46, genauer
for dun dibni oceidet nos? etwa zu
etir-dibnet perimunt Ml. 15^, 6, ni
air-dben nee interimit SG. 30» (air-
di-ben, Z^ 882), vgl. Wi. Gr. § 310?
dibirim I banish O'B. — Inf.
dibirt ODon. Gr. p. 200.
díblínaib s. da und lin.
diboeht Hy. 6, 8 {„demons' an-
guish")?
di-chauim cano, dichan brichtu
Corm. p. 32 nescoit.
diburgtin s. dibairgim.
di-chelim I ich verhehle, ver-
berge. — Pass. Praes. PI. 3 ni
dichliter Gl. zu Hy. 6, ii. — Part.
ni dichelta Gl. zu nad chlethi Hy.
5, 71. — Inf. Nom. is eola side
ni fil nach diclith airi gnarus hie,
non est ulla celatio cor am eo
Wb. la {Z-\ 802); dicheilt Etáiniu
fair TE. 18 Eg. (vgl. Wi. Gr. § 354e).
dichell F. Vernachlässigung.
— Nom. ni dermat na dichell
„{there has) not ifieen) forgetfulness
nor neglect" Fei. Epil. 121; do-
gniat trócaire cen dichill FA. 27
(dichell LBr.); o ro damnad a for-
cetul cen dichill FB.BO {áichellEg.).
dichill, vgl. „dithchioll M. endea-
vour, industry" O'B.? „Ni hiongna
liom an cluithche do bhreith dhnit,
a Oisin", ar sé, ,,agus a dhithchioll
ag Osgar da dheunamh dhuit" . .
„■<eciii(j iiiiii Oscar is doing his best
for thcc" Ton: IJh. p. 146. — Bat.
dorn dichill Hy. 5, 105 {„for my
protection" Stokes, dichill protec-
tion OB.).
dichend nime TE. 9 Eg.?
att dichenn eine in einer Ge-
schwulst (att) bestehende Kranlilieit?
— Dat. ar att dichinnn SG. Incant.
(Z*. 949); Äcc. co n-derna att dicend
dia churp SMart. 35, „a suddeni^)
swelling" Stokes, mit Berufung auf
dichennaib „continuo, ex tempore".
dicheniiaim II ich köpfe; 1 be-
head O'Don. Gr. p 272. — Inf
Dat. iarna n-dichennad FB. 77.
dichetal dochennaib „extem-
pore recital", ein Zauber in
improvisirten Versen, den S. Patrick
nicht verbot, da er nicht mit einem
Opfer an die heidnischen Götter
verbunden war; s. Corm. p. 24
imbas forosnai; 0' Curry Man. Mat.
p. 240. — PI. Äcc. tria brichtu
agas dicetla agas cantana Aen.
Carm. p. 526, 5.
dichmairc „any unpermitted, and
therefore illegal, act" Stokes, Fei.
Index; nad char dichmaircc i. ni
con cardis galt [f lieft) Fei. Aug. 16.
— Dazu als Adverb dichmairc i.
ein athcomarc {„icithout asking")
Corm. Transl. j?. 61, without asking
permission O'Don. Suppl.; dich-
maircc hJJlad ohne die Ulter zu
fragen p. 143, 2.
di-choem unfreundlich. —
PI. Nom. nit dichoim a dorsidi
Ml. carm. 2, 24 {„unkindly" Goid.^
p. 20, im^nites Z\ 226).
dichor s. di-chttiriur.
dichra „fervent". — Sg. Acc.
CO n-derna-sttiw ernaigti n-dichra
TJiree Hom. p. 118, 20. — Adv. co
dichra ibid. 104, 5.
dichrichide SP.IIe a&5fe^ren2i,
vgl. dechrigim {von crich) dispesco
SG. 39b {Z-\ 438).
di-ehuiriur III Dep. ich entfer-
ne, vertreibe. — Conj. Sg. 1 cura
dichuirer mo pecda dom deggni-
marthaib Gild. Lor. Gl. 261 {zu:
donec . . peccata mea bonis f actis
deleam). — Pass. Praet. Sg. 3
\ ro dichuired in chomrorcain sin
i SMart. 23. — Inf. dichor cecha
! doccMmla „to repel every hardship"
Three Hom. p. 84, 6.
di-chiimue Ohnmacht. — Sg.
Gen. golgairi thruag dichumaic p.
190, 17?
dí-chumung' OÄnmacÄi, Schtcä-
che. — Sg. Gen. dáine dochlu di-
chumaing SC. 25? Dat. i n-dichu-
mung „in weakness" FA. 24 (di-
chumang LBr.).
cen didail SP. V 12 „without
reproach" ?
dídnad
480
dU
dídnad M. Trost, Trösten,
Stärkung; díthnad remissio, so-
lacium Z'^. 803; vgl. dodonaimm.
— Sg. Nom. mad slaán in ball
iarna galar is didnad donaib ballaib
ailib Wh. 12i> {est refectio ceteris
membris Z'^. 996); cid ind fochith
follongam dober díthnad dar a héssi
was auch das Leiden ist, das wir
erdulden, er giebt einen Trost dar-
nach Wh. 14b (^z^, 997); Bat. do
glanad ocus didnad anmand inna
firen FA. 16 {„to eleanse and pu-
rify'' StoJces).
die s. 4 dia.
difaisnéti s. diasnete.
maiii dig, digsid s. dechad.
in dig s. deoch.
di-gaMm I ich vermindere.
— Praet. Sg. 3 ro digaib a thúara
sie verminderte seine Speisen Gl.
zu Hy. 5, 68; nis digaib allenamain
Hy. 5, 26; nis digaib allin 36; ni
digaib a nert es; nis digaib ni dib
FA. 16 LBr. (dingaib LU.). —
Inf. digbail deminutio Z^. 873;
damnum O'Don. Supjj/l.
di-gal F. Bache; vengeance
Corm. Transl. p. 52. — Nom. is
digal mani comollnither side Wh. 2e
{Z^. 474); ciped chia dib no marb-
tha ar tús a digail dia cheiliu
Bev. Celt. lllp. 183; Gen. breó digla
FB. 46; tabairt diglae datio vin-
dictae Wh. 4c ; Dat. do digail ad
vindictam Wh. 28», 3; Acc. in taiii
dombera digail for pecthachu Wh. 25*1
(ZI 629); conicfimmis a digalTFö. 17»
{Z^ 461).
digalini ich räche. — Fut.
Sg. 1 in tan not digél „ivhen I
shall avenge thee" Bev. Gelt. III
p. 183; 2 cia luathe nom áigé\&ihid.
dí-gand dicht; „dioghann plen-
tiful, deep" O'B. — Sg. Gen.
dochum ind feoir diguind Three
Hom. p. 34, 8.
digar, „diogar eager, intent,
vehement" GB. — PI. Nom.
sliiaig digair FA. 30 (digaire LBr.).
digde „a hlessing, dighdhe i.
beannachd GCl." StoTces, Fei. Index.
— Sg. Bat. ateocham diar n-digdi
„let uspray to hless us" Fei. Dec. 26;
oc digde De Hy. 6, 19 (i. oc dia-
guide i. oc guide Dé\ „in prayvng
God" Goid\ p. 149. — GB. hat:
„dighdhe a commendation, hlessing;
gratitude", und „dighdhi great de-
sire, amhition." Vgl. dighde i. sith
GDav. p. 72?
digeni fecit Tir. 6, vgl. dingniu,
do-gniu.
CO ro digla in ceó dind FB. 36,
his der Nehel von uns verschwunden
ist? vgl. digleodh to settle O'Don.
Suppl.
diglach rächend. — Sg. Nom.
diglach a gas SC. 18, 4.
diglaid M. ultor Z^. 792.
diguae, digna „reproach". —
Sg. Acc. cen digna i. cen táire no
cen tróige no cen dimecin Fei.
Jan. 22; i. cen dimicin Sept. 18;
na damair digna i. neim-gné i. droch-
gne Fei. Fehr. 9; 10; nad airdlig
digna SP. V 7; na dlig .. digna
Fei. Mart. 7. — Stokes, Fei. Index,
setzt auch ein Adjectiv digna, dig-
nae an: cona dubsluag dignai „wüh
his hlack reproachful host" Fei.
Prol. 254; allein unheschadet der
Glosse i. dimicnech könnte dignai,
das auf ar-rig-ni {unserer Könige)
reimt, Gen. Sg. sein {tvith his hlack
host of reproach). Vgl. O'Dav. p. 75.
digrais „excellent" Stokes,
Fei. Index; i. dogrés no ro-maith
Fei. Jan. 9. — Sg. Nom. oenmac
digrais Dechtere SC. 33, 32; bá
digrais núall 45, 3; digrais cloth
Hy. 5, 69; Acc. fria cruth n-digraiss
n-dianim Lg. 4, 19.
digrus i. diamair GDav. p. 75,
digrais Mac Firhis.
di-gu contemptio ZK 268.
di-guin i. sariighadh O'Cl., vio-
lation, maighin dighona a sanc-
tuary O'Don. Suppl; vgl. On the
Mann. Index.
dil angenehm; gratus Z^. 275.
— Sg. Nom. dil dam-sa SP. V 5;
nim dil Hy. 2, 44; Acc. cheist n-
doraid n-dil SP. II 12; cen dil
ohne Angenehmes Oss. II 8? —
Compar. diliu propius, acceptius
Z^. 275; dile earior Ir. Gl. 1121 ;
diliu lim longud oldás cach ni
díl
481
dímain
FB. 32; im Sinne des Superlativs
ba dili lais dia diiinib TE. 1 Eg.
dil, diol propitiation, re-
muneration, satisfaction,
sufficiency O'B. — Nom. má tá
do dhíol-sa do chliamhuin ann,
creud as nach m-biadh mo dhiol-sa
d'fear agus d'fearchéile ann Torr.
Dh. p. 46, 8; Acc. dobheurfaidh sé
diol damh-sa „he shall pay me"
ibid. p. 126, 26; bain fein do dhiol
dhiobh ibid. p. 140, is; gur ithea-
dar diol a sásuighthe dhiobh 22
(„so that they ate their fill ofthem").
dilamuach. „diolamhnach a hi-
reling,..a brave, st out man"
O'B. — Sg. Gen. ar eagla an dio-
lamhnaigh sin Torr. Dh. p. 120, i5
{von dem Wächter, den die Túatha
De Danann bei einem zauberischen
Eibenbaum angestellt haben). —
Vgl. 2. dilmain.
düegiiu ich vernichte. — Fut.
Sg. 3 dilegfaid a maith a n-olc
FA. 24 LBr. (bádfid LU.). ~ Inf.
dia n-dilgiund Ml. 33«, 15; Lg. 11.
dilegthith M. exterminator.
diles eigen, zugehörig; N.
Eigenthum; proprius Z'^. 788. —
Sg. Nom,. ni bid diles ic neoch dib
SMart. 22; dognas diles FA. 30;
óg-diles din du Chummin leth ind
orpi so Tir. 6 („absolutely belon-
ging to C."); Dat. ron snadat
diar n-dilius Fei. Jan. 29. — Vgl.
1. dilmin.
dilgud M. Vergeben, Verge-
bung; venia, remissio Z'^. 873;
vgl. do-lugim. — Gen. do chungid
dilguda dia chintaib Lat. Hy. II
Praef. [Goid.^ p. 94).
dílg\iáa,eh vergebend, s.dilucht.
dili i. diluvium [Sintfluth)
Corm. Transl. p. 60. — Sg. Gen.
0 aimsiV dilenn Note zu Fei. Dec. 11;
Dat. don dile Fei. Epil. 452.
dillacht, dilacht „sinless"
Fei. Index (diolacht i. di-lochd i.
gan locht O'CL), vgl. jedoch dilucht.
— Sg. Dat. fiadu huas domun dil-
locht Hy. 6, 7, „a sinless God above
the icorld" Stokes Goid.'^ p. 148
nach der Glosse, aber Fei. Index
fasst er dillocht als Dativ.
dillat Gewand, Kleidung;
cymr. dillat vestimentum Z^. 840.
— Nom. dillat leith ungse senmessib
Tir. 6? Acc. dillait Hy. 5, 82 (i.
etach); dillat 84; gabaid-seom dan
a dillat n-óenaig n-imbi in laa sin,
bái da étgud immi i. fiian . . cliab-
inar sróil siricda ré ebnes LU.
p. 81», 24.
dillochtaigthe in der Glosse zu
dillocht Hy. 6, 7, vgl. diolochdach
faultless O'B.
1. dilmiu, dilmain legitimus
Z^. 21 (1083); 777; is dilmain Gl.
zu licet SG. 137'' {Nigra); dilmuin
i. dilis O'Dav. p. 73; 79. — Sg.
Nom. ni bid nach diles ic neoch
dib, nir bo dilmain do neoch
dib creicc no cennach do dénam
SMart. 22.
2. dilmain „a freeman" {?)
Stokes Fei. Index; vgl. dilmuin
Corm. Transl. p. 60? — Sg. Nom.
cach dilmain iarsin fil cen recht
cen reir Fei. Pref. p. X {Baivl.),
im Gegensatz zu fir-manach; is
arra tri coecat do dilmain not géba
Fél. Epil. 180, im Gegensatz zu
noeb. — Vgl. dilamnach.
dilse i^. Zugehörigkeit, Ei-
genthum; propi'ietas Z'^. 248; in-
herent right O'Don. Suppl. — Dat.
do ru-dilse a n-delbe von dem vollen
Zubehör ihrer Gestalt, s. unter
comslánaigim ; Acc. Almu amaZ ro
bói do lecun do ar dilsi CCn. 7.
dilsecb báis „guilty of death"
Sench. M. III p. 136.
dilsigim III ich gehe einer
Sache verlustig; „I forfeit". —
Praet. Sg. 3 co ro dilsig na eocho
FB. 40. — Inf. Nom. dilsiugitd
in claideb do Tfubthach „the for-
feiture of the sword to Dubthach"
Three Hom. p. 70, 15; Gen. luid
Brigit iarum co Dunlaing do guide dil-
sigthe da hathair in chlaideb ibid. 10.
diltud s. diultaim.
dilucht i. dilgudach, ut est frim
diubairt ba dilucht O'Dav.p. 75, frim
dubart ba dillacht Fei. Ep. 71 Laud.
dimain träge, nichtig, leer?
sine operatione i. antach no dimain
cen maine do érniud Gl. zu otiosa
31
dímaines
482
díne
LHy. fo IIb (Goid.^ p. 67); díomh-
aoin idle, lazy, vain O'B.; unnütz,
eitel Torr. Dh. p. 174, 20. — Sg.
Acc. in coibes n-dimain FB. 40 Eg. ?
dímaiues M. Eitelkeit, Nich-
tigkeit. — Sg. Nom. na dímaines
in t-soegail neque mundi vanitas
Gild. Lor. Gl. 10.
dimbúaid, vgl. „dimbuaigh un-
successfulness O'B. — Nom. dim-
buaíd sceóil FB. 71 {eine unrühm-
liche Geschichte); diombuadh catha
defeat in battle O'Don. Gr. p. 361.
dímlbúaii, aíomh\ia,n per ishahle
O'Bon. Gr. p. 272.
dimbuidech, diombuidheach ww-
grateful O'Don. Gr. p. 272.
a dimcaiseu p. 310, 35 für a dá
iracaisen.
dimdach „displeased" O'B;
„unthankful" Stokes. — Nom. fecht
ba dímdach a mumi de-sium Three
Hom. p. 8, 3; dimmdach ibid. x>. 78, 12.
dí-mess M. Geringschätzung;
contemptio Z^873; Fel.p.LXXYUa.
dí-niíad Unehre, Ver Unehren.
— Acc. mo dímiad-sa SC. 41.
dímiceem F. dejudicatio, re-
probatio Z^. 711. — Sg. Gen.
mess dimicme WT). ll^ Judicium
reprobationis.
dímiceii, „dímhiccin contempt,
reproach" O'B.; dighnae i. dími-
cin O'Dav. p. 75. Davon dímic-
nech s. unter dígnae.
dí-mór sehr gross; díomhór
very great O'Don. Gr. p. 272; vgl.
der-már. — Sg. Nom. FB. 81;
Gen. F. fairrci dimóre FB. 85;
Pl. N. slóig dímóra FA. 24.
1. din Conj. daher, also, nun;
in den Mss. abgekürzt di geschrieben;
dim (m?) ergo, igitur Z'^. 699. —
fecht n-and din Lg. 7; 8; 12; p.
43, 12; 46, 21; a m-búi-sium din
Lg. 9; in tan din Lg. 17; 18;
ScM. 15; ba torrach din ind ingen
CG. ß LU. liarum Eg.); tecat din
Lg. 13; ScM. 16; ro lá din i socht
m'ór intí Mac Dathó ScM. 3; p.
41, 8; 46, 24; denaid immacallaim
din veranstaltet daher eine Bera-
thung FB. 6; 0 ro glé din a im-
rádud als er nun seine Ueberlegung
abgeschlossen hatte FB. 8; iss e
sin din curathmir mo thige das
also ist der Heldenantheil meines
Hauses FB. 9; mo lecud-sa din
SC. 44 {meine Verstossung also!);
isi mo riar-sa din das nun ist mein
Verlangen FB. 16; is e din ceina
tir FA. 4 LBr.; 5; 13; 14; 16;
17; 22; 24; 29 {in LU. immer
daw). — Es findet sich din aber
auch da, wo der Zusammenhang
ein „auch" verlangt: ructha din
beos in da apstal déc FA. 2 LBr.
(dan LU.); 3 LBr. (da« LU);
32 LBr. (da« LU): Lg. 6 Lc;
8 Eg. — Tócuirid din . . toirbirid
tra p. 169, 10 ff. tcie gr. fitv . . óé.
2. din, dind s. di mit Artikel.
din Schutz. — den i. din no
daingen O'Dav. p. 79. — Sg. Nom.
ba din do nochtaib LHy. Amr. 85;
am din cach dochraid p. 328, i;
142, 2; Gen. caithir dina „a city
of protection" Note zu Fei. Jan. 4;
Dat. do din na mac Fei. p. XXXVI.
dind schön; dinn i. aibhinn
O'Dav. Gl. p. 79; din pleasant,
delightful O'B. — Sg. Dat. úas
domun dind SC. 45, 2; PI. Nom.
ScM. 21, 42? — Hierher auch din
blai, dinn blai Lg. 17, 34?
dind, Ainn Hügel, Höhe; afor-
tified hill O'Don. Suppl.; dinn i. tu-
lach, ut est bla cethra dinn O'Dav.
p. 79; dinn i. ard no cleith, ut est
for dinn flatha finne i. for cleithe
neime {Fei. Mai 17) O'Dav. p. 75;
Dind-senchas Topographie, s. On the
Mann. Index. — Sg. Gen. sabb cech
denna LU. p. 9», 32 (Amra II 6); PI.
Nom. dinda O'Don. Suppl; Dat. i
n-dinnib Hy. 2, 28 Fr. (i. 1 telchaib).
dindl)a i. bocht {arm) O'Don.
Suppl.; i. doma O'Dav. p. 76.
dindgna Hügel, Höhe, Fe-
stung; a fort, a dioeUing, a tomb,
ard-dingna na hEreand i. Teamhair
{B. of Lism.) O'Don. Siqjpl. —
PI. Dat. i n-dindgnaib ocns i cno-
caib FA. 14 („in heights and in
hills"); di dindgnaib Roerenn SP.Y2.
1. dine „a generation, an
age, a tribe" O'B. — Acc. sech
cach n-dine SP. V 4.
díne
483
dírgiád
2. díne s. dínn.
1. dí-nert „vast strength".
— Sg. Nom. fri deman is diuert
Fél. Epil. 153 i. is adbail-nert no
is nert De Tliree Ir. Gl. p. 140.
2. dí-nert „weakness" O'R.
ding^aib FA. 16 LU. soviel als
digaib LBr.
dingbaim I ich weise ah, zu-
riicJc, schlage ab, surücJc; I
repress, repel, tcard off O'Don.
Suppl. — Praes. Sg. 1 dingbaim
oenfer p. 328, 9; cach n-errid 11
(f^f?. arurg gach n-eimfZ p. 142, s).
— Conj. Sg. 3 Dia dim cech s?eth
doringba Hy. 6, 9 Fr. — Praes.
sec. Sg. 3 dot dingbad-su FB. 94.
ding'Mla iciirdig, angemes-
sen, eigentlich Gen. von dingbál.
dingbáil {Inf. zu dingbaim in der
Bedeutung „es mit Jemandem auf-
nehmen, Jemandem gleichkommen"?
vgl. „diongaim I match, equal, ovcr-
come" 0'R.)\ Gl. zu idoneus Corm.
Transl. p. 94 idan; dignus Ir. Gl.
668, mi-dingbala indignus 669. —
ben dingbala rig Lg. 12; dingbála
do rig SC. 42; mnai do dingbala-so
Lg. 12; ein mnai a dingb9,la TE.
2 Eg. : dingbalo 3 : a caeimcheli . .
dinguala bodein 20.
diugrim I ich bezicinge, zwän-
ge; I urge, thrust, suppress O'R.;
vgl. fo-dingim. — Perf. Sg. 3 dedaig
Hij. 3, 4. — Praet. Sg. 3 ro ding a lam
{lies láim) . . ina craes FB. 86 Eg. ;
Dej). ro dingestar Gl. zu Hy. 3, 4.
dingrniu, ding-iiim III ich ma-
che, vgl. digéni, do-gníu. — Praes.
Sg. 1 ui dingno vielleicht zu lesen
FB. 31? PI. 1 nocho dingniam-ni
FB. 6. — Conj. Sg. 3 dáig no co
dingnea SC. .45, 25. — Praes. sec.
Sg. 3 cia hairm a n-dingned a boith
„where he should build his hooth
Tliree Hom. p. 104, 17; co n-dingned
FB. 77; na dingned das sie nicht
thäte SC. 42. — Fut. Sg. 1 ni
dingen LU. p. 68», 24; 29 — Fut.
sec. PI. 3 na dingentais FB. 77.
diiiim J drink, imhihe, suck
O'R. — Praet. Sg. 3 dith Hy. 5, 76.
— Praet. Sg. 3 Bep. ro dinestar
Gl. zu dith.
dimi agna SG. 49a (^2. 255);
dine O'Don. Suppl.; Dat. din dinit
de agna SG. 39b.
Ai-6rVergoldung. — Dai.comin-
daib argdidib fo diór TBF.p. 138, 4.
diórad M. Vergoldung. — Dat.
CO n-diórad óir friú FB. 2.
úír gebührend, schuldig; díor
due, proper, fit, laicful O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. amaZ is dir
do mogaid SMart. 6.
dire F. Gebühr, Busse; a dire
„his due, lohether fine or wages"
O'Don. Suppl.
direeera p. 191, is, vgl. difreagra
unanswerable O'R.
direch gerade; direach straight,
upright, just O'R. — PI. Nom.
fertsi crúadi colg-dírgi p. 310, 30;
inndell-dirghe a dha colptai TE.
4 Eg.: sét diriuch Gl. zu drochet
Hy. 6, 4. — Adv. co diriuch FB. 26.
dirge F. Geradheit; rectitude
O'R. — Sg. Acc. CO ria,cht a dirgi
. . inna cetna FB. 28.
dirgim, dirigfim III ich mache
gerade. — Praes. Conj. Sg. 2
mani dirgi-siu FB. 27; 3 iiod n-
dirgi FB. 27. — Inf. Dat. a tech
do dirgiud FB. 27.
dírghíd cretti FB. 30, dirgiud
creitte ior a rind LU. p. 113b, 34
{Siab. Concul.), dréim fri fogaist
CO n-dirgiud crette for a rind ibid.
p. 73a, 3 {TBC), ibid. p. 125b, 4
[Tochm. Em.), ein cless Cuchulinns,
wobei er auf dem Kopfe stand;
„straightening ofbody on his spear- (?)
point" O'Beirne Crowe, Siab. Concul.
p. 440, tcoseihst er folgende Beschrei-
bung aus dem Imram curaig Maelduin
(H. 2. 16) mittheilt: A n-dolotar a
comfocus di {in die Nähe der Insel),
atraig anmanda mor {ein grosses
Thier) isind indsi ocus (?) correithig
imon indsi imma cuairt. Ba luathi
la Mael Duin oldas gaeth. Ocus
luid iarom i n-ard na hinnsi ocus
dirgis creit and i. a cend sis ocus
a cosa suas, ocus is amlaid no bid
imsoad ina crocend, an feoil ocus
na cnama do impod, in crocund {sie)
immorro dianechtaircen scibuid (s/c),
no an croicend fecht n-aile dan
31*
dírim
484
diuít
dianechtair do impud amuil muilend
do impud, na cnami ocus an feoil ina
tairisium. 0 ro bai co cian in cruth
sin, atracht suas dorisi ocus reitig
timcell na hindsi imma cuairt, amail
dorignear tus. Luid dan doridisiisan
inad cetna, ocus au fecht sin an leath
dia crocund no bid sís cen scibiud,
ocus an leath n-aiU no bid suas imre-
thed imma cuairt amail lícc muilind.
dírim unzählbar, unnenn-
bar; Gl. zu innumeros Gild. Lor.
Gl. 234; vgl. 1. ho nephairim no indi-
arim Gl. zu tempus innumero die-
rum est Ml. 17^, e {Z'K 862). —
Nom. FA. 19 (difaisneti LBr.);
/SC. 35.
dirimm N. Menge, Seh aar,
Truppe; dirim i. imad O'Dav.
p. 75 {mit Bezug auf Fei. Epil. 143);
i. di-reim reim n-deda {„course of
two things") Corm. p. 24 imrimm.
— Sg. Nom. dirimm TBF. p. 138, 9 ;
PI. Dat. ina n-diormannaibh Torr.
Dh. p. 40, 25; Aec. ro thuirsem a
n-dirmand Fei. Epil. 143 (i. a u-
immat).
dirósci differt, excellit SG.
42i>, diroscai 40* (Z^ 437, 873);
Ml. 133a ^Goid.^ p.2B). Vgl. doroscai.
dirsau traurig, wehe, ach;
„dursan sorrowful" O'M.; „dursann
woe isme! alas!" O'Don. Gr.p. 327.
— Sg. Nom. dirsan beith i m-be-
thaid dam traurig, ach, dass ich
am Leben bin Corm. p. 21 fe; ba
dirsan Lg. 17, 3o (dirsin Fg.)] TE.
10 LIJ.\ dirsand Lg. 17, 35 (,dirsin
Fg.); TF. 7 Fg.- 8.
discart s. diuscart.
di-scir fierce Corm. Transl. p. 58 ;
discir, disgir fierce, nimble, sudden
O'B. — Nom. demon discir FA. 30;
nir bat discir SC. 25.
dí-scrútaiii „inscrutable". —
Nom. drong discrútain FA. 28.
dith Hy. 5, 76 s. diuiui.
dith Ende, Tod; diith detri-
mentum Z'^. 21; i. crich {finis)
O'Dav. p. 79. — Nom. Lg. 11;
CG. A LU.\ Dat. iar n-dith Conaire
SC. 21; Acc. cen dith cen dibad
FA. 35.
di-tlirub Einöde, Wüste; de-
sertus, desertum Z^. 862; dithreb
i. beith cen treib no cen trebaide
and Corm. p. 10; s. treb. — Sg.
Nom. ced dithrub Temair Hy. 2, 4a
{Gl. cid fas); Dat. congabsat i n-
dithrub and Lg. 11, in dithrub n-
ann Fg. {also Acc, vgl. congab iar
suidiu i n-Domnuch Féicc Tir. 12,
i n-Druimm. daro 2, aber congab
Toicuile 8).
dithrulbach Eremit. — Sg. Nom.
Hy. 1, 19 (i. pro deo).
ditiu F. Schutz, Schützen;
teges, velare Z^. 204. — Sg. Nom.
roß ditiu dun Hy. 1, 15; Gen. lú-
rech diten 2, 51; Dat. diar n-ditin
ad tutelam nostram Wb. 15^; dom
ditin Hy. 7, 34; diar ditin Gl. zu
Hy. 1, 1; 2; Acc. doné ar" n-ditin
Gl. zu temadar Hy. 1, 2. — Vgl.
do-emim.
ditnaim II ich schütze. —
Fraes. Conj. PI. 3 co rum ditnet
defendant -me Gild. Lor. Gl. 19. —
hnperat. Sg. 2 ditin defende ibid.
Gl. 68. — Praes. sec. Sg. 3 no
ditned ScM. 1.
diu lái Three Hom. p. 74, 31,
s. deod.
1. ditibairt i. diprecoit i. adbul-
guide Three Ir. Gl. p. 140 mit Bezug
auf Fei. Epil. 153 fri Dia is diu-
bart Bawl., diibart Laud, LBr.
2. diubairt s. diupairt.
iiis diubrad Gl. zu nis derbrad
Hy. 5, 83, zu ,,diobhraim I forsake,
proscribe" O'B. — Vgl. dibirim.
diucaire Ausrufen, Schreien;
diuerae clamor Tur. Gl. 13 (di-od-
gaire Z'^. 885). — Dat. ic diucaire
SMart. 12.
diuchtraim II ich erwache. —
Praes. Conj. Sg. 2 diuchtra a ter-
baig . . SC. 28, 5 (i. erigV — S-praet.
Sg. 3 diuchtrais . asa chotlud SC. 23;
PI. 3 doriuchraisit {lies -riuchtraisit)
p. 140, 19. — Inf. is do diuchtrad
corporum et do chotlud corporuin
Gl. zu sive vigilemus sive dormiamu^
Wb. 25-5 {Z-\ 856).
nir bo diuir Hy. 5, 31, i. ni bu
dereoil („not trifling").
diuit Simplex Z'^. 980. — Sg.
Nom. ba diuit fri Dia Tliree Hom.
díaltaim
485
dligim
p. 84, 17 („toivards God sJie was
simple'').
díultaim III ich leugne, ver-
weigere, mit fri ich widersetze
mich. — Praes. Sg. 3 ni diltai
non negat SG. 2011) {Z^. 437);
PI. 3 diultaid fri Vatraic Three
Hom. p. 30, 21 „they rejected P.".
— Praet. Sg. 3 ro diult tra in
t-epscop ani sin TJiree Hom.p. 68, ig;
is e ro diult fri Vatraic ibid.p. 16, 24;
ro diult a athair di ihr Vater ver-
stiess sie CCn. 6. — Inf. diltud
negatio Z^. 991; diultad Corm.
p. 2 an; Gen. oes doichli ocus
diultada FA. 27 LBr.
diummus M. Stolz; superbia Z'^.
885. — Acc. cen diummus FA. 35.
diummussach , diunimassach
hoff artig, stolz; superbus Z^.
885; haughty Corm. Transl.p. 51. —
Sg. Nom. SC. 25; PI. Acc. diu-
maschu Hi/. 3, 4.
diunnach Waschen; indlot i.
lotum diunnach Corm. p. 20 fothru-
gud. — Dat. do diunach ocus do
nige FA. 16 LBr.
diupairt, diupart F. Abneh-
men, Betrügen; diubairt decep-
tion, cheating, inequality O'Don.
Suppl.; Inf. zu dioiprid fraudatis,
Wb. 9c, na tiubrad ne privet 9d,
doopir privat SG. 221i> (di-od-ber-
Z^. 885). — Dat. oc diupirt in
decrescendo (de luna) Cr. 33c (^Z'^.
885); Acc. cen diupairt FA. 35
„without fraud."
diúrad Vorrath? — Acc. dober-
tatár díurad ind lenna isna paitti
LU. p. 23 1>, 1; diurad in biid 2.
diute F. sinceritas Z'^. 247.
diutecht simplicitas, vondiuit?
— Dat. oder Acc. Collum ar a diu-
techt dictus est Gl. zu Columcille
Hij. 1, 53, vgl. Colum pro simpli-
citate ejus dictus est Fei. p. XCIX.
diascartalm ich entferne. —
Praes. PI. 3 doscartad entfernen sich
CC. 2 Fg.? — Imper. Sg. 2 dfs-
cart din in n-ecin fil fornd LU.
p. 63i>, 9.
diuscim III ich errege, wecJce,
erwache; vgl. dersaigim. — Praes.
Sg. 3 ni diuschi fogttr non excitat
vocem SG. G^ (Z^. 885); dofúsci er
erwacht TE. 12 LU. — Conj. Sg. 3
condid diusgea donec cum experge-
faciat Wb. 4»; don foscai Hy. 6, 5.
— Praes. see. Sg. 3 dos iiuscad do
bethu Hy. 2, 34. — Praet. Sg. 3
CO ro dusig in rig Lg. 12; dofiiissig
..assin t-súan TBF. p. 140, 35;
duscis er erwachte TE. 12 Eg. —
Pass. Praes. sec. Sg. 3 ara n-
duscide SC. 9.
dixa edel, hoch; i. ard no uasal
O'Dav. p. 75; diocsa noble, lofty,
high O'B.; vgl. air-dixa producta
(vocalis) Z^. 979. — Compar. ba
dixu Fei. Jan. 7, i. ba hairdi
O'Dav. p. 59.
dixnig'arlll videor, appareo,
sum Z'^. 813. — Praes. Sg. 3 cia
tussu dfxnigedar Gl. zu 0 homo,
tu quis es Wb. 4«; ni dixnigedar
non est Ml. 20«, 7.
dliged N. Pflicht, Gesetz,
Becht; lex, regula Z'^. 222. —
Nom. dliged n-doraid SP. II s;
dliged gabala hujus ymni „the rule
for singing this hymn" Lat. Hy. X
Praef (Goid.^ p. 102); PI. Gen. na
n-dligerf n-diada p. 169, 17.
dligrim I ich verdiene, habe
Anspruch auf Etwas. — Praes.
Sg. 1 dligim dit-su „I am thy
creditor" Bev. Celt. III p. 184;
dligim ni duit Wb. 32», 22; 2 ni
dligi bewnachtain Goid.^ p. 180;
3 issé non dlig er verdient ihn
FB. 14; ni dlig comraind curadmir
FB. 68, 1; inti dana dia n-dligi
fiachu dos fothlaig fair „he to
whom he oweth debts demands them
of Mm" Bev. Celt. III p. 184; rel.
is mesi . . dliges a caurathmir FB. 74 ;
PI. 2 ni dligthi comardad fris 41.
— Fut. Sg. 3 ernifes do chách
amaZ die LU. p. 36», 44. — Fut.
sec. Sg. 1 ro päd ferr lim nodles-
saind Goid.^ p. 180, e. — Pass.
Praes. Sg. 3 dlegar dia macu „it
is incumbent on his sons TJiree
Hom. p. 92, 6; ni hed dleghar a
atmail TE. 9, 20; manuddlegar ni
áóWb. 32a, 20 [si quid debet Z\ 474);
dlegair Gl. zu debiti est Ml. 55»
{Goid.^ p. 44); PI. 3 dlegtair . .sa-
dlightinech
486
do
maisci móra es müssen grosse Färsen
da sein, wo keine Stiere sind Lg. 9;
is Cuculaind dligetar FB. 71?
dligrlitinecli juridicus Ir. Gl.
433.
as-dloing Gl. zu dispergentis
Ml. 48c {Goid.^ p. 42).
dlochta gespalten? PI. Nom.
bit fernai fer dlbchtai FB. 29;
Dat. fernaib ilib il-dlochtaib LU.
p. 125^, 24. — Vgl. dluge.
1. dlomaim li ich sage; aio
Corm. Transl. p. 16 ai. — Praes.
Sg. 3 rel. is ed inso dlonrns Gl. zu
ait Ml. 30t, 19 i^Goid.^ p. 35).
2. dlomaim II ich verneine,
weise zurück; dlomhaim I refuse
O'Don. Suppl. — Praet. Sg. 3
dlomis Fiacc dóib Tir. 14.
dlug- i. acobar Corm. Transl. p. 62.
dlug'e Spalten; dluidhe i. dea-
lughudh O'Dav. p. 78 (dlugh i. scol-
tad ibid. p. 76). — Dat. iar fémiud
in croind do dluigi Fei. p. LXXIII.
dlugim, vgl. dluge nech Gl. zu
scindo Corm. Transl. p. 154 sgian
{1. Sg. Praes. für dlugiu nach
Stokes). — Imper.Sg. 2 Aluig in crand
Fél.p. LXXllL — Praet. Sg. 3 dlugis
mo churach fom mein Schiff ging
unter mir entzivei LU. p. 25^, 42.
dluim Masse, 31 enge; i. imad
O'Dav. p. 73. — Sg. Dat. na dluim
thentide als eine feurige Masse
FA. 10 {„as a fiery cloud" Stokes)]
Acc. dluim inna sualche massam
virtutum Wh. 22a {Z^. 236).
dlúith dicht, fest; densus Ir.
Gl. 636. — Sg. Dat. on t-sluag
dluith denso agmine Gild. Lor.
Gl. 39; PI. Dat. úair is i corpaib
dlúthib ocus tiugnaidib atresat na
dóeni LU. p. 36», 2.
dliis „closeness" FF. p. 488.
dlúth stamen SG. 14i) (Z^. 25).
dlúthad M. Dichtmachen,
Festmachen; cairdes no dluthad
zu pactum firmum Gild. Lor. Gl. 61 ;
vgl. tre chom-dlúthad per synae-
resin SG. 117b (^2. 993).
dlúthaim II ich mache dicht.
— Praet. Sg. 3 run dlúth Gl. zu
tenehrae quas offensa densaverat
Ml. 33a, 17. — Part. PI. Acc. tri
beulu dlútai SG. 6», 19 (per lahra
fixa Z\ 479).
1. do, selten du [CC. 3 LU.;
SC. 13; SP. II 16; III 4; V 4) Praep.
mit Dat. zu; ad Z'^. 638; wie das
engl, to geln'aucht; nicht selten für
die Praep. di eingetreten ; mit pro-
nominalem a zu dia verschmolzen.
— Mit nachfolgender [nicht immer
bezeichneter) Aspiration, z. B. do
chungid ScM. 2; do chlaidiub 12;
do chách FB. 33; do thabairt 56,
do fairi 80 u. s. w. Vor Voqal mit
elidirtem Vocal: d'iarraidh TE. 17;
d'icc SC. 29; d'etergleod FB. 42;
auch vor aspirirtem, d. i. nicht
mehr ausgesprochenem f : d'folccath
TK 11 Ég. (do folcud LU.)\ d'fis
SC. 13--=d'i8 32; d'agbáil, für do
fagbáil 29. — Mit dem Artikel
zu don, dond {selten dund, z. B.
SC. 17), Plur. dona verschmolzen.
— Mit dem Personalpronomen
verbunden: 1. Sg. dam, dam-sa ad
me, mihi; z. B. Hy. 6, 2; 7, 39;
Lg. 18, 2; 1. PI. dun, dun ad nos,
nobis, vereinzelt dúinniu TE. 16
[für dún-ni); duin FB. 34; 49;
2. Sg. duit, duit-siu [für -su) ad
te, tibi SC. 6; dait, dait-siu, deit
TE. 6; 7 Eg.\ p. 130, 28; SC. 13;
det-si TE. 5 Eg.; 2. Plur. dúib
ScM. 15; FB. 6; 26; 75; 80; duib
FB. 68; SP. III 3 ; duib-si SC. 45, 26;
Ó*. Sg. Mase. und Neutr. do, do,
z. B. do chuingid mná . . dó eine
Frau für ihn zu suchen TE. 2;
lotar do sie gingen dahin FB. 66;
69; hi comfocus do 36; do-som 31;
vereinzelt dáu SP. II 15; Fem. di,
di Hy. 5; 29; 31; 38; 59 (i- do
Brigii); 60; 73 (i. do Brigíí) 77;
83; 85; Lg. 1; TE. b\ di-si SC. 17;
dissi Lg. 7; 17; SC. 15; 3. Plur.
dóib, z. B. FB. 7. — Mit dem
Possessivpronomen verbunden:
1. Sg. dorn (s. mo) Hy. 6, 15; 7, 27;
ScM 13; TE. 9 Eg.; 11; dom
éligud-sa SC. 7; 38, 1; 1. PI. diar
n- (s. ar n-) Hy. 1, 5; 16; SC. 32;
FB. 66; 2. Sg. dot {s. 4. do), dot daig
Lg. 5, 6 (dod Eg.) für dit daig
SC. 16; 2. PI. do bor m-brethugud
FB. 58; 3. Sg. du a berrad Tir. 11,
do
487
do
aber gewöhnlich dia, dia (s. 3. 4. á, a)
Lg. 1; 7; 17; 19; Sc3L 1 «. ö.;
bisweilen da, da, z. B. Lg. 14;
44, 12; FB. 77; 3. PI. dia n-
(s. 5. á, á n-) Lg. 11; FB. 77. —
Mit dem Relativpronomen {ani-)
verbunden: dia n-, dia n-, z. B. dia
ro faiUsigtheá FÄ. 2; diar (do-an-
ro) 23; dianid quibus est 14; 34;
dia n-at cui sunt FB. 9; da tucus
TE. 9. — Auch vor alaile ist die
Form di eingetreten: atraig cach
fer dialailiu es erhob sich jeder
zum andern Lg. 1; 9; diarailiu
FB. 55. —
Gebrauch, a) räumlich zu,
nach: ón dorus diarailiu von einer
Thür zur andern FB. 55; dul do
Máchi Hy. 2, 45: in raga lim don
tig SC. 33, 6,- lotar dia crich FB.
56; 66; 69; Lg. 1: 19; teisiu lim-
sa dorn crich TE. 13 LU.\ do
thágat dia tig FB. 20; éircid to
thig m-aiti FB. 66 (eircid co ibid.);
bertair, fóiditir do phurt bethad
FA. 24; 27; atraig cach fer dia-
lailiu Lg. 1:9: FB. 74 ; conair rod
n-gab do Emain FB. 69; Sc3L 20;
dos leic dóib tcarf ihn nach ihnen
SC. 7 ; FB. 61 ; nom berar . . dorn
sergligu SC. 9; rseblangtar . . dia
n-gaisciud sie sprangen nach ihren
Waffen FB. 20; ro lá dia chind
er schickte nach ihm ScM. 15; in
uait-siu ro siacht fis do ob von dir
ihm die Kunde gekommen ist SC. 32;
CO n-accatar in marcach . . cucu
dond usciu p. 131, i4. vgl. den
Gebrauch von co 4); co cüalatar
culgaire carpaitL. dund insi SC. 17;
conacrad . . do Chon wurde zu C.
gerufen FB. 56; 59; 60; doberat
triamnai don tig FB. 26; tongu do
dia ich schwöre zu Gott FB. 32;
no sgrechat . . do 67. — Idiomatisch
ist lotar do . . CO hEmain sie gingen
dahin . . {nämlich) wacÄ Emain FB. 78;
ferner das absolute do mit nach-
folgendem Dativ: do duit do tig
dahin [mit) dir, nach Hause! SC. 20;
do duit uaim . . co airm hita Emer
dahin (mit) dir von mir, ico Emer
ist! 28; do diiib . . dia saichthin
dahin {mit) euch ihn aufzusuchen
= den sucht auf FB. 75 {ganz
anders Stokes, Beitr. VIII 331 zu
Cu. No. 313). — Nach gewissen
Adjectiven: ba nessu don tig dem
Hause am nächsten FB. 20; 94;
bói hi comfocus do 36; FA. 6; 25;
i frecnarcus dóib 5; sair siar doib
„east and west of them" 29; dii-
trachtach do Dia der seinen Willen
auf Gott gerichtet hat FA. 12;
vereinzelt: oenfer dia tricha cet
ein Mann zu ihrer dreissig Hundert
-SC. 38, 8. — b) Auf die Frage
wozu? luid . . dond faire FB. 81;
ria n-dul . . don cath Hy. 5, 93;
nimtha maith . . do chath fri firu
SC. 13 ; dobert . . na liirchuiriu do
macslabri don macc er gab die
Fohlen dem Knaben zum Spielzeug
CC. 3; forsa m-bia do thigerna
demon über dem zum Herrn ein
Dämon ist FA. 30; ni messo . . do
charait nicht schlechter zum Freunde
ScM. 2; at ferr do laech andó-sa
du bist ein besserer Held als ich
bin ScM. 16; 10; hierher wohl
auch do grés continuo Z'^. 611;
FB. 55; 62. — c^ Daher die Par-
tikel des Infinitivs: nach leór a
comram sin do bor m-brethugud
dieser Kampf ist nicht genug, um
zwischen euch zu entscheiden FB. öl
ba gilla comadas . . do faire 88
amra arad . . d'ascnam Hy. 5, 12
flesc . . do chosc FB. 55; bái a halte
. . oc fennad lóig . . dia funi dissi
ihr Pflegevater war dabei ein Kalb
zu häuten um es für sie zu kochen
Lg. 7; FB. 20; TE. 13; dodeochad-
sa . . dot acallaim-siu ich bin ge
kommen mit dir zu reden SC. 13
32; 36; 44, 12; FB. 6; 11; 41; 42
43; 54; 65; 72; 76; 78; 85; TE. 11
dolléicthe . . dia saigid FB. 57
fóidis . . techta . . do chuingid mná . .
dó TE. 2 ; rigid-som a láim co
Coinculainn . . dia gabáil FB. 87
airg-siu dia guidi dam-sa Lg. 12
FB. 13; 14; ro dálsat . . do orgain 83
ind adbwr dobreth do dénom in
tigi 2; a cur do saigid Couroi sie
zu Curoi zu schicken 78; TE. 17;
timairciter . . do denam sie werden
\ gezwungen zu thun FA. 23; nad
do
488
do
clechta . . do imluad ar mési FB. 35;
dammidethar . . dia lemaim 88; do-
rat . . triam dia turcbail 27 ; isi co-
marli . . do techt 42 ; iss e siííe ro
herbad do marbaa macUisnig i^. 14;
nach fétat do dénam, nátcumgat do
dénam doib welche sie nicht thun
können FA. 28; a m-bátar do lep-
thugud als sie im Begriff waren
zu Bett zu gehen Lg. 1; 9; manip
dorn thuarcain fo chetóir wenn du
mich nicht gleich vernichten willst
ScM. 13; do chungid in chon do
dechammar-ni 2; ni du for fogail
. . do deochammár-ni, acht is do
chuincliid for caratraid nicht um
euch anzugreifen sind wir gekommen,
sondern um eure Freundschaft zu
suchen SC. 13; FB. 61; 64; 66.
— d) Idiomatisch ist dieser Infinitiv
mit do, der sich einem voraus-
gehenden Substantiv (gewöhn-
lich im Nominativ) als Ergänzung
auf die Frage tvozu? anschliesst:
is amlaid dognithe in tarbfess sin,
i. tarb find do marbad ocus óen
fer da cathim a satha dia eóil so
ist es, dass das Stier fest gemacht
wurde: ein weisser Stier zu tödten,
und ein Mann sich von dessen
Fleische satt zu essen SC. 23;
Lg. 16; foillsighthir do . . 1. Etain
do bith i sith TE. 18; immacom-
arnic . . doib débaid do denam
FB. 33; is cóir curathmir mo tige
do cosnom es ist angemessen, der
Heldentheil meines Hauses zur Be-
werbung = sich um den Heldentheil
meines Hauses zu bewerben FB. 9
ro bo chóir dal . . do thabairt 56
is comadascauraí/miírdo thabairt 59
ni cóir ém enech . . do brith 94; ba
mönic ag d'facbail ScM. 7; ro bad
urusa deit m'ic-sa do denam TE. 9;
arfócarar . . feis Temra do denam 2
{vgl. FB. 13) ; asbertatar . . fri Coin-
culainn . . a tech do dirgiud das
Haus aufzurichten (aber im Irischen
ist tech Nominativ) FB. 27; 63;
asbert in ben friú . . cach fer dib . .
do fairi 80; ata cómarli lim . . fa-
stud in trir churad . . ocus formtha
aili do thabairt forro 62; mawid
caindleóracht in tige as áil duit
do chosnam 92; im Anschluss an
einen Genitiv: tásc a muintiri do
marbad do Ercoil FB. 69. — e) do
auf die Frage für wen? tafnetar
coin alta dl Wölfe jagten es für
sie Hy. 5, 60 ; oc cantain chiúil dó
Musik singend für ihn FA. 9; in-
del dun in carpat spanne uns den
Wagen an SC. 6; FB. 36; 34; 43;
conrotacht . . do Chonc/iob«r wurde
für C. gebaut FB. 2; nach fétat
do denam doib welche sie nicht thun
können für sie FA. 28; oc aurgnom
doib FB. 55 ; ro thog . . dia echaib
er wählte für seine Pferde FB. 63;
cid do maith dúinniu was Giites
für uns TE. 16; teóra dabcha
úarusci don triur drei Fässer kaltes
Wasser für die drei FB. 54; bói
fled mor la Bricrind do Choncho-
bur 1; 59; 62; rop imdegail diar
curi Hy. 5, 99; Hy. 1, 5; le; con-
certa do chách FB. 33; brethugud
dúib 90; 66; isi mo breth-sa duib 68;
ni mebul do \}\taib 14; is lethan
doib in drochet breit ist ihnen die
Brücke FA. 22; ba fir do-som
ani-sin dies war wahr für ihn
FB. 31; nir bo chian do 39; ba
medon aidche do 84. — f) do als
gewöhnliche Dativpartikel: in
tan dobert comman do Hy. 2, 53;
do thabairt dait FB. 59; dobretha
beim don gillu 38 ; 39 ; breth ruc . .
doib 89; dobretha rogu doib 63; 54;
doberat gáir dó 64 ; is duit-siu dóber-
maís dir ist es, dass wir geben 61; 9;
nar léc do der ihm nicht erlaubte
TE. 13 Eg.; in caurathmir do lécud
dó nach aile den Heldentheil einem
anderen zu überlassen FB. 11 ; 77;
nir daimset . . do Coinculaind 78;
cuir a samail duin 49; ros frecair
B. do p. 40, 40 ; SC. 15; celebraid . .
dond rig FB. 62 ; 65 ; SC. 39 ; do Crist
atlaigthe bude Hy. 5, 49; oc . .timthi-
recht di ihr dienend FA. 14; nimator-
chomlod-sa fleid duib FB. 26; im-
manarnic do-som 31; 33; 39; imma-
tarraid dun ScM. 9; dorala in fer
ceftia di TE. 13 Eg.\ forcóemna-
cair do Loeg. FB. 83; 0 ro scáich
do als ihm vorüber war 10: imma-
comsinitar doib 38; 67; commámuirfe
do
489
do
dóib 6; imman-esóirg dóib 15; fo-
rócrad do Bricrind tcurde dem B.
befohlen 13; adfiadat . . do sie ver-
künden ihm 70; itchuatar . . dó D.
p. 41, 14; innisid dóib FA. 33;
nir attaim do nech er bekannte
Niemandem TE. 7 Eg.; amal do-
rairgert . . dóib tcie er ihnen ver-
sjyrochen hatte FA. 2; oc taisbenad
na flede dóib FB. 13; 7; ro follsig
. . di FA. 31 ; in ro artraig in ceo
. . do Loegamw wo der Nebel dem
L. erschienen war FB. 39; FA. 3;
ro gab tromcheó . . do FB. 36; ba
sam dóib FB. 28; as áil diin 61;
ÍI2; SC. 5; ba foderq do FB. 16;
81; 88; bid messu dait-siu 87; dil.
dam-sa SP. V 5; ba coru deit TE.
13 Eg.\ is dait as chóir FB. 9; nir
bo chutntmmus do-som fri cách 25.
— g) Idiomatisch ist der ausgedehnte
Gehrauch von do hinter einem Sub-
stantiv, um ein Verhältniss der
Zu gehörigkeit auszudrücken,
vorwiegend ohne Copula: is geis
dúib FB. 26; is fochen dóib
ScM. 4; p. 144, 8 u. ö.; bés dóib
FB. 29; ní lesainm dait kein schlech-
ter Name dir FB. 11; in curath-
mir do Choinculainn 68 ; rigi . . duit
78; 87; ni cuach cen chreic dait 74;
nói fichit en dóib CG. 2 LU.\ ni
frith coli ann do nicht wurde da
Schaden an ilim gefunden Hy. 5, 66;
udi tri lá . . dait-siu remib ein Weg
von drei Tagen dir vor ihnen = du
bist ihnen einen Weg von drei Tagen
voraus FB. 10; foi* a fóessam dún
unter ihrem Schutz uns = mögen
wir unter ihrem Schutze sein Hy. 5, loe;
bliadain lán dó oc tinól na flede
FB. 1; Lg. 17; TE. 17; fect n-and do
Ultaib i n-Emain Macha einstmals
den Ultern in Emain = als die U.
einstmals in E. loaren FB. 91. —
Hierher auch: can deit woJier dir
= woher bist du IE. 5 ; do duit
dorthin dir = geh dorthin SC. 20;
28; FB. lb\ cid dait-siu na bad
lat in caurathmir tcas dir = was liegt
in Bezug auf dich vor, da^s der Hel-
dentheil nicht bei dir wäre FB. 8; 10;
11; comad a sidib di dass sie von
den Side tvar TE. 5. — h) An
diesen Gebrauch schliesst sich an
do mit Dat. hinter dem Infini-
tiv, um dessen Subject zu be-
zeichnen: oc techt dam SC. 34, 3
oc techt do indem er ging FB. 13
oc dul di indem sie ging Lg. 1
im dul do FB. 7 ; ba ferr . . tuidecht
dóib dochum a tire, oldaas a tuitim
la náimtiu es toäre besser, dass sie
in ihr Land kommen, als dass sie
durch Feinde fallen Lg. 13 ; Emain
do loscud do Fergus 16; ScM. 7;
iar tichtain do asind loch nach
Kommen ihm aus dein See = nach-
dem er aus dem See gekommen
icar FB. 31; iarná grisad dond
araid nachdem der Wagenlenker
ihn angespornt hatte FB. 43; diar
m-brethugud dait-siu damit du über
uns entscheidest 66; 56; iar marbad
a eich do gerrán Ercoil nachdem
FJrcoTs Pferd sein Pferd getödtet
hatte 69; 11; iar cor do brechta
hi fsebur in belse nachdem er einen
Zauber auf die Schärfe des Beiles
gelegt hatte 77; a imgabáil dó dass
er ilim auswich ibid.; maith lim-sa
ré scrutáin daíw fris 56; a fari dúib
dass ihr sie beicachet 80; 20. —
i) Der Dativ der Zugehörigkeit
nähert sich dem Genitivverhält-
niss: as chometaid do „who is
guardian thereto" FA. 16; ba haiti
do SC. 3; 11, 7; issi ba hara dia
j brathair CC. 2 LU.\ cell do Choin-
I culainn FB. 40; cia dia m-bo cheli
I 39; p. 142. 18; ar fer na fetar
claind no cenel do für einen Mann,
dessen Geschlecht ich nicht kenne
TE. 13; ni ránic cness na sciath
do Loegamw FB. 81; 87; im bun
cacha finna do an der Wurzel jedes
Haares von ilim 27; on dorus dia-
railiu dondrigthig 55; a drucht do
I rind ind feoir 88; at móra na
i comrama dait 10; amra di Hy. 5, 38;
73; 77; a n-ól meda di 85; 59; dillait
; do Chondlaid 82. — k) do beim
Particip und Passiv: is denta
dait ani sin hoc tibi faciendum est
SC. 13 ; connarb inriata do in chonar
so dass ihm der Weg nicht fahrbar
war FB. 36; imberthar fidcella
dun SC. 3; atchithe do es wurde
do
490
do-
(von) ihm gesehen 23 ; má gabtair
do neoch, is dam-sa ceta gebthar 4 ;
CO n-ecestar duib SP. III 3. —
1) do ist für di {von) eingetreten,
1) rein räumlich: doleced do nim
das vom Himmel herabgelassen
wurde FA. 2; tarlaic . . aurchur . .
do muin a mairc Oss. I 3; do cech
leith FA. 10 ; tecait . . do cach aird
33 (di LBr.); 6; conna terna ass
acht a n-dechaid do rind gai ocus
do gin chlaidib so dass nur ent-
kam was von der Spitze des Speers
und der Schärfe des Schwertes kam
= Keiner entkam lebendig Lg. 15
(di gin Lc); do eis hinter FB. 42
(di eis retro Z^. tíll); auch do lár
FB. 26 und 64 für di lár? über-
tragen: donn esmart . . do mídú-
tbrachtaib Hy. 3, 9? — 2) Zur
Bezeichnung der Herkunft: lam
nóeb do Laignib Hy. 4, 8 ; ind ingen
sin do thonnaib SC. 42; dia du
nim SP. III 4; Fiamuin Duinbinne
don muir ScM. 21, 14 (den muir Ä);
dogniat dona indmasaib selba sain-
rudcha sie machen aus den Gütern
Privatbesitz FA. 25; biatar tri cet
do cdiCh crund 300 werden von
jedem Baume genährt SC. 33, 25;
buidig . . dond athesc ScM. 4; oc
toibeim for Láegairi don badbscel
wegen der Mordgeschichte FB. 70;
TE. 6 LU.; dot daig Lg. 5, e; gair
mor do nóidenu p. 19, 37. — 4) Zur
Bezeichnung dessen, aus oder mit
dem man Ettvas macht: tarlaic
urchor do gai ScM. 10; SC. 38, i;_3;
doratad . . damdabacb dona boccótib
ScM. 17; conrotacht . . in grianan
sin do imdenmaib FB. 3; no linta
. . do lubib p. 130, 25; FB. 9.
Hierher auSli ni aicfea daw delb
n-dune fair do chind no coi^^FA. 10?
— 5) Für den Genitiv des Stoffs:
tri bile do chorcor glain SC. 33, 15;
én do lic logmair FB. 62; 74;
FA. 1; FB. 4; TE. 3 Eg.; na
srotha don chrii ScM. 18. — 6) Für
den Gen. partitivus: cipé aird
do airdib in domain FB. 80 (di
Eg.); tricha sáer do prímsáeraib
FB. 2; FA. 8; SC. 44, 13; laech
. . do ültaib ScM. 13 ; sochaidi do
náebaib FA. 2 ; buidne . . do aing-
lib 6; drong . . do demnaib 28; úathad
do degdáinib 6; nech do lathaib
FB. 59; TE. 2 LU.: cid do maith
TE. 16 ; a n-dorigenai . . do fertaib
was sie von Wundern that Hy. 5,
23; 67; 81; 37; mor do midlachaib
FB. 56. — 7) Nach dem Super-
lativ und superlativischen Begrif-
fen: ba inmalnem lais do duinib
TE. 1 LU.- FB. 13; is he ba sinser
dóib FB. 81. — 8) Nach den Be-
griffen satt, voll, genug: a sáith
do bind Lg. 17; a sásad don bolt-
nogud FA. 5; lán do glain SC. 30, 3;
FB. 59; 60; 62; 81; lór do glóir
FA. 7. Hierher wohl auch: is am
slán-sa..dom galurocus issat slán-sa
dot enech ich bin heil von meiner
Krankheit, und du bist heil an
deiner Ehre TE. 14. — 10) Nach
gewissenVerben : iarfaigis do FB. 39;
p. 145, 2; is don ingen sin atrubrath
es ist von diesem Mädchen, dass
gesagt wurde TE. 5; ro hainmnigter
do Cu Chuluinn CC. 7 Fg.; ro
derscaigestar . . do thigib inna ham-
siri sin es zeichnete sich aus vor
den Häusern dieser Zeit FB. 1;
SC. 33, 25; úair ro ucsaid-se . . do
sliiagaib na tiri sin FB. 93.
2. do- in der Composition, er-
hält t für d in der Verquickung
mit einer andern Präposition oder
der Verbal form, z. B. tánac für
do-anac veni, testa für do-esta
deest, tabrad für do-bered, tolléic
und dolléic. Wenn zwischen do
und dem übrigen Theile der Com-
position die Partikel ro oder ein
pronominales Object {Pron. infixum)
steht, ist do oft getrennt gedruckt.
— a) Beispiele mit ro: do roilgis du
warfst, neben ro thelgiusa ScM. 13;
do rónta Lg. 11; do ro dalius Lg.
17, 31, zu dodalim; do rairgert
FA. 2 neben tairngire; zusammen-
gedruckt: dorumalt FB. 88. —
b) Beispiele mit Pron. infixum:
1. Sg. dorn gentais SC. 34, 16, zu
dogniu; domm árfas SC. 34, 3, zu
tarfas; dorn adbat ii/. 18, 10, s. tadbat;
dorn rat SC. 45, 20, zu dorat, tarat;
dorn roipnitarÄC38,5, ^wdo-sennim,
do
491
do
toibnim; 1. PI. don forslaice Hy. 1, is
neben tarslaic Hy. 1, 33; doa fuca
Hy. 4, 2 Gl. neben tuca; don ringrat
Hy. 1, 17? do ringrat Fr., zu to-
graim? con don fóir Hy. 5, 89;
donn esmart Hy. 3, s; dodn ancatar
ScM. 4, zu tancatar; 2. Sg. dot
luid ScM. 13, neben doluid, dolluid ;
dot icfa SC. 20, zu ticfa; dot rónad
SC. 9 nefce» dorónad; doth esar-
cainb-sea SC. 40, ^w tessarcaim;
dot esta SC. 13 neben testa /ScJ/. 6;
doth esbaid FB. 94; 3. 6'i/. M. dod
fanic P-B. ^2, dos fanic 41 neben
tanic; dod rigni 89 neben do rigni,
don arlaic Sc3I. 20 neben tarlaic;
Fem. tos n-iiargaib FB. 85 neben do
fiiargaib ScM. 8=túargaib; dos leici
SC. 7 neben dolléic; Neutr. da m-
beraid do gebt tlm dem FB. 13 ; tano-
caib FB. 74; 5. Plur. co n-da raf-
netar Lg. 11, s. tafnetar; dos sennat
SC. 36, zu dosennim, toibnim; dus
n-ainicc CC. 3 Fg.; Fron. rel. dia
n-aithiget SC. 31, 1 neben taithiget.
3. do unübersetzbare Verbal-
partikel, wie ro und no {Z'^. 417),
2. B. do rertatar, do thóet, besonders
vor der Verbalform des Relativ-
satzes ohne Eelativum: inti do raga
FB. 11; do thisad 20; do theiged
Sc3I. 1; cinnas do thiagat FB. 53;
in tan do sined 57. Oft ist schicer
zu entscheiden ob das Verbum com-
jiositum mit der Präposition do oder
das Simplex mit der Verbalpartikel
vorliegt: das relative do cingtis
Lg. 17, 3 könnte zum Simplex cingim
gehören, auch do cinged FB. 88,
wegen des vorausgeihenden no cinged,
obwohl es ein gleichbedeutendes do-
chingim (Inf. tóchimm) giebt; dodeo-
chad-sa SC. 13, an der Spitze eines
Hauptsatzes, scheint Verbum com-
positum zu sein {vgl. tudchatár, Inf.
tuidecht), aber das relative dode-
chaid ScM. 10, dodeochatár FB. 66
könnte die Verbalpartikel enthalten;
schwer ist auch in Bezug auf berim
ins Beine zu kommen {vgl. berim,
do-biur, tabraim), do bered und na
tabrad ScM. 1, dos bertatar SC. 6,
nos bertatar H., ich habe alle Stellen
mit do dem Compositum do-biur
untergestellt. — Diese Partikel
scheint oft nur gesetzt zu sein, um
daran das pronominale Object{Pron.
infixum, Z'^. 328) anhängen zu
können; auch hier oft t für d
(bei CO n- nur, wenn es die Praep.,
nie wenn es die Conjunetion ist):
1. Sg. cotom bert-sa FB. 22, zu
coimprim; i n-dom facca ScM. 11,
zu adciu; ro dom labrathar Hy. 7, 59;
ro dam chloathar 61; do-dom-anic
FC. 3, s. tanic; 1. PI. don fe Hy.
1, 1; 38; 4, 2, zu fedaim; for don
te Hy. 1, 1, zu for-tiag; ar don
roigse Hy. 1, 31, zu airchissim; for
don itge Brigte bét Hy. 5, 89, zu
for-biu; 2. Sg. atotchiat ScM. 11,
zu adciu; condot rodbsat SC. 28;
atot-athgén für ath-dot- TE. 5 {vgl.
Wi. ar. § 246); dot berad ScM. 16,
zu berim; 2. PI. cotob sechaim
FB. 29, zu coscaim; 3. Sg. M. atn-
gladustar für ad-dan- p. 144, I6,
zu adgládur; N. don bered CC.
5 LU., zu berim; 3. PI. dus m-
heiv, p. 144, 9 zu berim; ar dus tá
SC. 33, 12, zu ar-tá; dos fil FB. 53.
Vielleicht ist dieses do auch in da
eam, da eos, eas, ea enthalten. —
Pron. rel. rod nr.gab FB. 69; rod
n-uccad 78.
4. do, du Pron. poss. dein; tuus
Z'^. 336; betvirkt Aspiration. — du
gude Hy. 2, 50; do lectan Lg. 5, 23
12; ScM. 7; CC. 1 LU.; FB. 11
42; 62; p. 40, 42; do chetmic ScM. 12;
TE. 9, 2; u; SC. 45, is; FB. 17
18; 34; 93; do thaige Sc3I. 11; 13
SC. 41; for do snádud Hy. 6, 24
Se3L 11; TE. 9, 1; do ghalur TE.
7 Fg.; do ceille FB. 17; do ara-so
FB. 6; 17; 18; — t oder th für d,
wenn vor vocalischem Anlaut {auch f)
das 0 elidirt ist: th'atbair Sc3I. 12;
duit-siu th'óenur SC. 6 ; ocut t'aenur
TE. 5 Fg.; t'echrad-su FB. 34; t'in-
nell ibid.; t'ferg SC. 41; th'irinne
SC. 26; eter do da tháib Lg. 2
as do chind ScM. 11; as t'ferundl2:
ar do bélaib FB. 74; TE. 5 Eg.
ar do áine ocus t'urdarcus FB. 18
ar th'airscélaib TE. 5 Eg.; dar
th'eis SC 40; for th'athair-siu
ScM. 10. — In der Verquickung
do-
492
do-biur
mit Präpositionen t mit Verlust
des 0 auch vor Consonanten: fort
chend SeM. 14 ; p. 133, 7; fort faesam
TE. 5 Eg.; dot daig Lg. 5, 6; dot
acallaim-siu SC. 13; dit seirc-seo
TE. 10 LU.; dit daig SC. 16; dit
nirt 13; fot broind Lg. 2; SC. 11;
fot chriol Lg. 4, i; fot brú Lg. 4, lo;
fot clith SC. 41; 44, 3; ót senaib
SC. 26; trét chend ScM. 11; triat
liasait 13; 14; triat ág p. 131, 37;
iccotócrad TE. 9, 30; it aimsir
Lg. 5, 7; 9; it biu Hy. 2, 51; CC.
5 Eg.; SC. 14; 20; 26; FB. 17;
it chin Lg. 5, 17; 10; SC. 39; it
farrad Lg. 7; hit fiadnaisi /SC 25;
it selbse i^S. 74; it cend ibid.:, it
rieht SC. 34, e; rit ré Lg. 5, 3;
ret leass TE. 9, 11; cot galar SC. 11, 10;
got muinntir p. 144, 7.
5. do-, du- óvg- Z\ 863.
do-adbadar s. tadbadim.
do-áerbai concidit, syllabam
SG. 601» {Nigra).
do-aidlibea s. taidlim.
do-air s. tair. •
do-airbertar Wb. 22c (^2. 659)
s. tairbirim.
do-airchell, -oirchell s. tair-
chellaim.
do-áirci s. taircim.
do-airissid s. tairissim.
do-aithbiuch I ahrogo SG. 22»
{Z\ 428).
do-aithiget s. taithig-im.
do-araill s. táraiU.
do-arblaing s. tairlingim.
do-arfas s. iárfas.
do-arlaic s. tarlaicim.
do-rairngert s. tairiigirim.
do-aurchanim s. tairchanim.
dobag FB. 74?
dobairde cruaid SC. 37, is („there
is not with a high hardy blade" CC.)
corrupt, es ist mit H. zu lesen: ni fil
do bar laechraid laind {nicht giebt
es von eurer kühnen Heldenschaft
einen, der dem Cuchulinn gleich ist).
dobar s. dobor, dobur.
do-begim I ich verlange. —
Fut. Sg. 1 dobibwssa (i. doibegait)
mo thindscra dhit „I will demand"
Three Hom. p. 52, 27. — Vgl. do-
aith-biuch.
do-biur I ich bringe, thue
wohin; mit Dat. ich gebe; mit
la ich nehme mit; do Z^. 428.
— Praes. Sg. 1 doberimra do slan
TE. 10, 11 ich mache dich heil {für
dobiur) oder dobér imm do slan
ich werde geben für deine Heilung?
2 in chomairli doberi-siu ScM. 3, 17 ;
3 dobe^r isin tailm thut ihn in die
Schlinge SC. 7; dobeir giebt p. 144, 28;
mairg dobar seirc SC. 44, 9; dos
beir mod SeM. 3, 4; dus m-heir lais
h'ingt sie mit p. 144, 6. — Praes.
sec. Sg. 3 dobered ScM.l; 5'C. 2; 5;
nach mod don bered CC. 5 (do-
beriuth Eg.)] ni bói aicce-si ni
doberad doib das sie gäbe p. 42, 6;
doberead p. 40, 31; PI. 3 dobertis
SC. 2. — T-praet. dobert brachte
Hg. 5, 70; 84 (i. tue); dobert .. lais
p. 40, 21; 132, 16; dos bert TE.
8 iiJ.; dobert láim dar a agid
SC. 20; dobert gab p. 41, 23; do-
bert . . liade triig davon Hy. 5, 36
(i. rue) ; dos bert p. 40, 28 ; Lg. 19 ;
dobert beim dind echfleisc do SC. 8;
dubbert Tir. 11; 15; tobert p. 131, 1;
PI. 3 dos bertatar leo SC. 6. —
Praet. auf ta Sg. 3 dobretha . . di
er gab ihr TE. 5; dobretha beim
don gillu FB. 38; dobretha iarom
Conehobar nonbor viad cacha cóieid
i n-hErind do chuingid mna do
Choinchulaind LU. p. \2V>, 44. —
Fut. dobér oenehomram duit ScM. 16;
dober imm do slan TE. 10, 11? do-
bera muin n-immi p. 144, 31 ; 3 do-
bera Dia imm ind p. 40, 31; do-
don-béra ScM. 3, 14; dobe'ra deit
in mnai SC. 13. — Fut. sec. Sg. 1
doberaind-se ich würde geben Lg.
18, 35; SC 33, 36; 3 cid 'dobérad . .
ehucum ScM. 12; dot berad 13; 16;
doberad comram . . duit ibid. —
Pass. Praes. Sg. 3 doberar in cath
i n-dorus ind liss Sc3L 18; doberar
Setanta fair tcird genannt CC. 6 LU.;
dobertar dal di p. 145, 12. — Fut.
Sg. 3 doberthar chucom-so TE. 7 Eg.',
doberthar ScM. 2; doberthar duit
na bú ,,the kine shall be given to
thee" p. 40, 42; PI. 3 dobertar
ScM. 2. — Praet. Sg. 3 dobreth
TE. 8 LU.; dobreth fo déraib
dobor-chú
493
dochum n-
Hy. 2, 2 (i. tuccad); Hrj. 5, 59 (i.
tuccad); 82 (i. no theged); dobreth
di CC. 5 XZ7.; dobreth ainm di
p. 131, 8; tobreth p. 130, 22; Pl. 3
„Tucaid mo séotii dam-sa huili" ol
se. Dobretha dó iarum co m-batar
ar a belaib TBF. p. 150, 10.
dobor-chú Biber, Otter, s.
1. dobur; vgl. Corm. Transl. p. 40
coin fodorne. — Pl. Gen. crottbolg
di chrocnib doborchon TBF. p.
144, 22; Acc. gabait secht n-dobor-
chona ibid. p. 138, 23.
doborda dunJcel, s. 2. dobur.
— Sg. Nom. tromcheó doborda
FB. 36; 39.
dobráu fiber Ir. Gl. 375; otter
O'E.
do bríg, do brigh tcegen, 10 eil
Torr. Dh. p. 152.
1. dobur i. uisce, unde dicitur
dobar-ehú i. dobran Corm. p. 15.
2. dobur i. dorcha 110 doiligh
O'Dav. p. 76; Corm. p. 15; „dark,
impure, foul" O'B. — Sg. Nom.
duibneU . . dobor FB. 36 Eg.
dobus schlechte Sitte? für do-
bés? „dóibhéas vice, bad manners"
O'R., vgl. sobésach. — Sg. Acc. cen
dobus SC. 44, 3 {„without grief 0' C).
do-chenél „low-born" O'Don.
Suppl., vgl. so-chenel, dochinelach.
do chennaib, ursprünglich wohl
di chennaib, sogleich, augenblicklich,
extempore, s. dichetal do chennaib;
i. continuo O'Dav. p. 84 fedhair.
dochinelach ignavus Ir. Gl.iilß.
do-chiugim I ich schreite. —
Praes. Sg. 3 cairptech docing rot
SC. 37, 1. — Praes. sec. Sg. 3
docinged FB. 88; PI. 3 docingtis
dia taig Lg. 17, 3. — Inf. tóchimm.
do-chlu ruhmlos, übel be-
rüchtigt, vgl. so-chlu und doichle.
— PI. Acc. dáine dochlu SC. 25.
dochma „tceak, incapable of min-
gling" CR. — Sg. Nom. is dochma
don mertmain d'oenaigid dona hair-
cride in oenfecÄi ocus na mathiusa
suthaine non valet caduca simul
et eterna düigere SMart. 5.
dochóad, dochúadPer/". ich kam,
bin gekommen. — Sg. 1 docoad-sa
veni Wb. 18'1 {Z'^. 454^; dochúadusa
SC. 33, 31; ScM. 10 {vgl. Wi. Gr.
§ 303); 2 docbuadais ScM. 14;
docliuadaisiu 9; 3 dochóid FB. 7;
61; p. 132, 7; SC. 48; dochóid do
gal FB. 67; dochuaid p. 40, s;
Lg. 12; TE. 3 Eg.\ 7; 8; 9; 14;
16; 19; p. 132, 6; FB. 43; docbú-
aidh TE. 15 Eg. ; 17 ; für dochuaid
dóib Lg. 10 ist mit Eg. und Lc.
atchuaid (sie theilte ihnen mit) zu
lesen; PI 3 dochótar FB. 21;
p. 144, 26; dochúatár FB. 88;
Lg. 11; TE. 3 Eg.; 16; SC. 32. —
Fut. Sg. 3 resiu docói grád form
Wb. 29a, 31 (antequam venerit gra-
dus super eos Z'^. 467). — Pass.
Praet. Sg. 3 docúas TE. 20.
do-chonu simpleton O'Don.
Suppl. — Vgl. so-chonn.
do-chor Nachtheil; „dochar
* hurt, loss, mischief" O'B.; „a dis-
advantageous bargain" O'Don.
Suppl.; „an invalid contract"
Sench. M. III p. 4. — Acc. dogniu
dochor cach thriuin p. 328, 5;
dochur p. 142, 3. — Vgl. so-chor.
dochraid hässUch; dochruth
inhonestus, turpis Z'^. 863. — Sg.
Nom. ba docbraid ó gams SMart. 21 ;
docraid FB. 37; Gen. am din cach
dochraid p. 328, 4?
dochraite zu do-chor? — Sg.
Gen. am din gach dochruiti_p. 142, 3.
— Vgl. sochraite.
1. dochruth s. dochraid.
2. dochruth indecor SG. 65»
{Z-\ 863).
dochuaid s. dochóad.
do-chuiriur III Dep. ascisco
SG. 161» {Z-\ 873). — Praet. Sg. 3
do ro churestar {ad spectaculum
omnes) exciverat Ml. 16", 6. — Vgl.
tóchuirim.
dochum n-, dochom n- mit Gen.
zu, nach, in [meist nach Verben
der Beicegung); ad Z'^. 660; do-
chumm p. 17, 19; CC. 5 Eg. —
dochum n-Erenn ,Hy. 2, 13; p. 17,
17; 19; dochum n-Isu Hy. 2, gü; do-
chum n-iffirnd FA. 1 ; dochom n-ec
SC. 38, 8; dochum uime Hy. 2, 50;
5, 62; Lg. 11; FA. 1; 3; 20; do-
chum na hingeni I'E. 5 Eg.; 6;
19; dochom FB. 85; dochum. in
dochur
494
dóenacht
oenuig TE. 16; p. .144, 12; FB. 7;
dochom SC. 3; FB. 12; dochum
a tire Lg. 13; CG. 5; dochom
FB. 13 ; luid . . a dochum ging zu
ihr CG. 3; 5 LU.- FB. 81; atraig
. . a n-docom SG. 7; co n-accai in
fer . . dia dochum sie sah einen
Mann auf sich zu kommen TE. 12
Fg.; CO n-acca in scáilfer ina dochom
FB. 37 ; cid dothsét innar n-dochom
p. 310, 12; na dochwm FB. 28.
dochur s. doehor.
docomail, „dócamhail hard, dif-
ficuU" O'B. — Sg. Nom. FA. 15
(doccumail LBr.). — Vgl. co ro
saerad iat dona doccomlaib sin „to
free them from those hardships"
Three Hom. p. 92, 29; 25.
doeraid s. dochraid.
documlai proficiscitur, Sg. 3
documlai ass er bricht auf, geht
fort Bev. Gelt. III p. 176; dochum-
lai TBE. p. 154, e; PI. 3 documlát
ass do Chruachnaib ibid. p. 138, 7;
ibid. p. 152, 30; ibid. p. 154, 12; Rev.
Gelt. III p. 182; tocomlat ass FB. 7.
dód LU. p. 33a, 19^ ^gi j,dódha
conflagration" O'B., von StoJces {zu
FA. 21) zu dóthim gestellt.
dodaing" schwierig, gefähr-
lich. — Sg. Aec. ni fetamar nach n-
dodaing inti TBE. p. 146, 6. —
Vgl. ar a doidngi ob ejus difficul-
tatem SG. la {Nigra).
do-dálim ich giesse, schenke
ein; fundo Z^. 435. — S-praet.
Sg. 1 do ro dalius Lg. 17, 31.
dodat láim TE. 10, &'i zu dorat?
Vgl. di láim im Etain LU. p. 131, 24.
do-dcad infelicitas Wb. 2^
{Z\ 647). Vgl. tocad.
AoäehSLiA unglücklich, armse-
lig; dotchaid i. di-thacaid „without
riches or prosperity" Corm. Transl.
p. 51; i. do-sothchaid „not wealthy"
ibid. p. 55. — Sg. Nom. rot giuil
ind srathar dodcaid SG. p. 229.
do-decha Hy. 5, 81, „ivho may
recount them" Stokes, vielleicht zu
du-dichim.
do-dec^iad, -deochad ich kam,
bin gekommen; vgl. tuidchim. —
Sg. 1 dodeochad-sa SC. 13; is dia
acallaim dodeochad 10 ; 3 in tan . .
dodechuid temel tarsin grein Ml.
16«:, 5 {Z-\ 456); laech . . dodechaid
ScM. 10; . . dodechm'iZ SMart. 37;
dodeochaid Gl. zu Hy. 5, 39; tráth
dodeochaid TE. 12 LU.; 13; can
dodeochaid p. 132, e; PI. 1 dia
chungid . . dodechammar-ni ScM. 2;
. . dodeochammár-ni SC. 13 ; 5 ó do-
deochatar FB. 8; . . dodeochatár 66.
do-delMa ó triliss „ugly in
hair" SMart. 21.
dodena, dodenam FB. 66, 74 Eg.
für dogena, dogenam.
dodomehela EG. 6 etwa für dod-
im-chella „der es durchwandert"
{s. timchellaim)?
dodonaimm II solor SG. 53^
{Z\ 434). Vgl. didnad.
dodoraid FB. 89 lies doraid.
1. doe tardus SG. 66» (Z-\ 31).
2. doe Wall? doa i. clad Gl. zu
Fei. Mart. 22, vgl. Three Ir. Gl.
p. 130. — Sg. Dat. for dou na
hEmna Lg. 15 (for tua Lc. Eg.);
for doe narrátha Lg. 8; Acc. lir
dar doe „over a rampart of seas"
Fei. Mart. 22.
do-ecmoiigat s. teemougat.
1. doel M. ein Käfer; „stag-
beetle" Not. zu Fei. Jan. 15, vgl. dá,el.
2. dóel, „daol lazy" O'B.
dö-ellaiin declino Z'^. 873. —
Praet. PI. 3 do rellsat deviarunt
Ml. 79; do elsat Lg. 11?
dóel-teuga schwer zungig s.
Dubthach Doeltenga.
do-emim I ich schütze, be-
decke. — Praes. Sg. 3 doeim
Corm. p. 10 clii; relativ dóeme
ammórgressa FB. 11 V PI. 3 a,mal
don-emat etin a suthu ut protegunt
aves pullos suos Ml. 39c. — Praet.
Sg.l dorret-sa soscelelffr. 31a,i(gMa
defendi ego evangelium Z'^. 1092);
5 doret velavit Ml. 16", 8. — Fut.
3 duema Gl. zu vindicabit Ml. 67c
{Z-\ 1091). — Pass. Praes. Sg. 3
doeniar Gorrn. p. 10 clii; amaZ
dun-emar sicut protegitur Ml. 39c.
— Vgl. ditiu.
dóenacht F. die menschliche
Natur; dóinacht humanitasZ^. 8OÖ.
— Sg. Gen. i n-oentaiíí diadachta
oeus doenachta maic DéFA MLBr.
dóenda
495
do-gni'a
dóenda menschlich; dóinde hii-
manus Z'^. 791. — Sg. Gen. in
chÍDÍuda dóenna FA. 15; Pl. Xom.
roisc doenna FA. 8 (doennai LBr.).
do-eolais unhegre iß i ch? — Sg.
Kom. tromcheó . . doeolais FJB. 36.
dóer unedel, unfrei, gemein;
ben dáer Selavin, s. cumal; dóir
ignobilis Z^. 863; vgl. sóer, sóir.
— Compos. debtha . . doér-gairce
SC. 25.
dóescair gern ein; daiscuir scurra
SG. 56b {Z\ 30). — Sg. Nom. ar
na bat doescair SC. 26; dub dian
demun doescair FA. 30 LBr.
dóescur-sliíag' der gemeine
Haufe; „daosgarsluagb the mob"
OD. Gi:p.339. — Sg.Dat. iffWnd co-
na dséscorslúag „withits rabble-host"
FA. 3; diabul cona doescursluag
p. 191, 26.
do-essaircfe s. tessurc.
doethain, „daothain F. suffi-
ciency, enough" O'B. — Acc.
ibsit a n-doethain dind lind LU.
p. 25^, 20; CO n-dema a doethin
der ocus toirse icom choined-sa
TJiree Hom. p^ 122, lo.
do-fair, -fóir Hy. 5, 89 und 91,
.s. tair und fo-riuth.
1. do-faith adiit, venitZ*. 456;
dofaith gith gáithe Hy.2,39 („went");
dofaith . . CO Victor 47 {„icent"); do-
faeth . . fria rath ScM. 3, 10
2. do-faith, do-faeth, do-fáithsad,
do-fóethsat s. tuitim.
do fe, do fetis s. fedaim.
dofessid s. dessid.
do-flchim I ich kämpfe, stür-
me {eine Burg), räche, strafe.
— Praes. Sg. 1 dofichim a n-enech-
gressa uli p. 328, 21; 3 dofich
gresa a chiniuil „who fights the
battles of his tribe" O'Bon. Suppl.
fich; dofich uar n-inechgreso huili
p. 142, 21; dofich uiblich tened
ocus analaich FB. 51; p. 310, 35;
dofich ruithen serci ina dreich
p. 310, 36; inti dofich Gl. zu qui . .
ulciscatur Ml. l^i, 3; rel. dufichi
Gl. zu vindicantem Ml. 71l>? PI. 3
dofechat a n-dun ar ecin im na
láthu gaili batár and LU. 21J>, 30. 1
— Fut. Sg. 3 dufi vindicabit \
Ml. 67c. — Fiit. sec. Sg. 3 dufesed
Gl. zu Hirusalem volens obpugnare
311. 83a, 12. — Pass. Praes. Sg. 3
dofecair cath . . etorro LU. p. 21i>, 31.
— Fut. Sg. 3 CO dufessar ut . . vin-
diceturMl. 32«=, 20; dufiastar Ml. 27c, 4.
do-forcat, -fareat s. tarcaitn.
do-for-mag'aim lieh vermehre.
— Praes. Sg. 3 doformaig äuget Ml.
117; tormaig SG. 41a (Z^. 884). —
Pass. Praes. Sg. 3 doformagar au-
getur SG. 28i>. — Fut. Sg. 3 dofor-
mastar SC. 13. — Inf. tormach.
do-fuaircc s. túarcim.
do-fúargaib, do-farcbat s. túar-
gabim.
dofuchta p. 311, 33 lies dofuctha
{zu tucaim)?
do-fuibnimm I succido SG. 22»
{Z^ 429). — Pass. Fut. Sg. 3 co
dufobither ut succidatur Ml. 2», 10
{Z^. 883).
do-faislim s. tuislim.
dofuit s. tuit.
do-i'ulachta unerträglich. —
Sg. Nom. úamun dofulachta FA. 14.
do-fusci s. diuscim.
do-gailse F. maeror Ml. 20^, 7
{Z-^. 863).
do-gáithaimm II illudo, pel-
licio SG. 24a (Z2. 434).
dog-ar traurig. — Sg. Nom.
scel dogar Fei. Feb. 20, Gl, i. toir-
scch, scel n-dogur Three Ir. Gl.
p. 129. — Vgl. dogra.
do-garim I ich rufe, nenne.
— Praes. Sg. 3 dogair appellat
Ml. 29«, 6; fris dogair p. 132, 3
die sich nennt, die man nennt? —
Praet. Sg. 3 dorogart Mártain a
múinntir „31. summoned his family"
S3Iart. 33; 35; Three Hom. p. 56, 2.
do-gegat s. togaim.
dogensat s. dogniu.
dogensat SC. 35 {„the hosts lau^
ghed-' O'CM
dognas diles FA. 30 „a rightful
heritage"? lies do gncás.
dognasach „disgusted" O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. ba dógnassach
den mhnái Corm. p. 34 orc tréith
{„he beeame disgusted with the
woman'').
do-guiu Jll icJt mache. — Praes.
do-gm'u
496
doilbtheoir
Sg. 1 dogniu j>. 142, 3; f. 328, 5;
dagniu-sa sin facio ego hoc Wh. 14<i
{Z-\ 429); 5 dogni facit Wh. 6a
{Z-^. 431); dugni SP. IV 4; dogni . . a
n-etrain FB. 33; dogni failte friu
ScM. 5; dot gni torsech TE. 12 LU.;
dos gni p. 4Ü, 11; in muid dun gni
SP. II 15; in comrád doní ri cách
SC. 33, 27; PI. 3 a n-dugniat quod
faciunt Wh. 10«; dogniat FA. 25;
dogniat trócaire FA. 25; in guba
sin 34; p. 191, 25; doniat FA. 29
(dogniat LBr.). — Conj. Sg. 1 ma
dugneu si faciam Ml. 23« {Z'^. 440);
/S^. 5 dod gné Wh. 27c ; doné ar
n-ditin Gl. zu Hy. 1, 2; tomathium
Gl. zu Hy. 1, 6; Gl. zu Hy. 5, 67; 91 ;
PI. 3 donet ar sóerad Gl. zu Hy. b, 92.
— Praes. sec. Sg. 3 als Imperfect. :
forcetal ba mewciu dognid FA. 32;
dognith Hy. 2, 33; TK 6 LU.;
SC. 23; dognith Gl. zu Hy. 2, 26;
als Conjunctiv : dicunt alii co m-bad
Cholman dogneth uile Hy. 1 Praef.;
acht mád doneth fein FA. 9.; PI. 3
a.mal don gnitis ut faciehant SG. d%
dognítís SC. 2; als Conjunctiv : dog-
nétís FA. 34. — Praet. Sg. 1 na
huli dorignius-sa otnnia quae feci
Tr&.24b {Z^. 462); dorignius *S'G38,2;
3 dogéni r^;. 6 iiJ.; dogenai CC.
6 -Egf. ; digéni Tir. 6; a n-dorigeni
di maith frim-sa Wh. 30a (Z^ ^50);
a n-dorigenai . . do fertaib Hy. 5, 23; 37;
dorignai 41 ; cia dud rigni etsi fecit
Z'^. 463; durigni SP. III 3; dorigni
Gl. zu Hy. 3, 6; dorigni TE. ULU.;
FA. 32; FB. 16; 85; dod rigni 89;
dorigni laid SC. 45; TE. 10 Eg.;
a n-dorigne do fertaib Hy. 5, 67; 81;
p. 40, 16; 41, 14; 43, 13; 48, 24; din
chloich dorigne saland Hy. 5, 40;
dorine Hy. 3 Praef.; doroine FA.
32 LBr. s. doróna; PI. 3 dogensat
FB. 25; dorigénsat fecerunt Wh. 1^.
— Fut. Sg. 1 dogén-sa p. 40, 43;
FB. 6; 8; 2 bid mó don genae-siu
Wh. 32a {Z-\ 452); dogeua Lg. 5, 21;
cid dogena . . a Loig SC. 16; cid
dogena-sib was wirst du ihnen thun
FB. 6; 5 dogena faciet Wh. 26»
Gl. zu Hy. 3, 8; dogena FB. 66; 75
PI. 1 cid dogénam SC. 4; 35
FB. 16; 74. — Fut. sec. Sg. 3
dogenad galar duit sirligi SC. 30.
— Pass. Praes. Sg. 3 dogni ther
Lg. 6; 12; SC. 3; 22. — Praes.
sec. Sg. 3 oenach dognithe la ültu
SC. 1 ; 23 ; als Conjunctiv : ni rabe
isin bith ni dognethe . . leii acht . .
SC. 1. — Fut. Sg. 3 dogéntar fiet
Wh. 26a {Z-\ 475); TE. 11 LU.;
10, 4 Eg.; SC. 12; 35; FB. 9; 21.
— Fut. sec. Sg. 3 dogenta limm
TE. 9, 32. — Praet. Sg. 3 ised
dognith dee p. 142, 22; dorigned
FB. 75.
dog:ra Klage, Klagen; „sick-
ness, sorrow, anguish" O'B. — Gen.
leth n-dograi ScM. 21, 39? Bat. oc
cói ocus ic dogra FA. 26 {„lamen-
ting"); oc dogru SC. 44 {„she was
lamenting"); Ace. la cói ocus toirsi
0CU8 dógrai FA. 26 LBr. — Vgl.
dogar.
dograch hehümmert? — Sg.
Nom. ro bo dograch furri SC. 43.
dogrind almai énlathi p. 310, 19?
dogrinn i. tobach O'Hav. p. 73;
dogrenar i. toibgither ibid. p. 76.
dói recht. — Sg. Nom. benair
a lám dói dana di Choinculainn
„and then Cúchulainn's right hand
was cut off" Eev. Celt. III p. 182;
Acc. CO n-ecmoiug a láim dói di
Lugaid ihid.
do-ic, dos n-icfed s. tieim.
doichle F. Unberühmtheit,
Gemeinheit, von dochlu? — Sg.
Gen. oes doichli FB. 27 LBr.
doichlechunhe rühmt, gemein;
ni dichet tegde doichlech Ml. carm. 2,
„inhospitahle" Goid.^ p. 20. — Sg.
Nom. nir bat díscír doichlech SC. 25.
dóig 10 ahr scheinlich; verisi-
milis Z'^. 74. — Sg. Nom. is dóig
bid fir es scheint p. 132, 10 ; SC. 35 ;
dóicb TE. 9 Eg.; ro po dóig lind
es schien uns SC. 45, e; FB. 88;
94; doigh TE. 5 Eg.; doig leis
FB. 85; in doig SC. 7. — Com-
par. is dochu verisimilius Wh. 4^
{Z\ 276); batochu TE. 13 LU. (ba
coru Eg.); is docha lium „likelier
with me" Not. zu Fei. Jan. 15.
doilbed, dolbud M. Bilden,
Gehilde, Fiction SMart. 31.
doilbtheoir J/. fictor Ir. Gl. 1091.
doUbthid
497
doUod
doilbthid M. figulus Wb. 4«
{Z^. 7941
do-imdibnim I decido Wh. 17*
{Z\ 886).
^ do-inigart s. timgarim.
■ do-immurc s. timmarcim.
doinge Unterdrücken, vgl.
dingim? — Dat. is e ro raid na
briathra sa do thincosc ocus d'for-
cetul lochta na heclosi ocus do
doinge fógnuma do dib tigernaib
„to suppress the serving of two
lords" SMart. 2; 5.
dóini s. dune.
do-inola s. tinólaim.
doirb difficilis; Superl. doir-
bem SG. 168a {Nigra).
dóire F. Gefangenschaft,
S Clav er ei; miseria , captivüas
Z^. 31. — Gen. fo bron na dóiri
Gl. zu Hy. 2, 2; Dat. i n-daire
p. 40, 7; 39.
dóirtim I spill, shed O'B. —
Praes. see. Sg. 3 co n-doirted Fei.
p. C 25. — Fut. Sg. 3 doirtfe mo
dub Three Hom. p. 120, 9.
dóit F. Handgelenk, Hand.
— Sg. Nom. FB. 53; Dat. ro
chrechtnaig . . eseom for a dóit LU.
p. 126a, 28; Äcc. dóit fri dóit FB. 53:
remithir dóit láma 91; PI. Dat.
cusna doitib manibus Gild. Lor.
Gl. 164; do iarn-dótib ScM. 22, 9;
CO milechaib arggait for a n-dóitib
„ontheir wrists" TBF. p. 148, 21; Du.
Nom. a di dhóit Corm. p. 13 Cerball.
doithfir TE. 15, doithir dark,
ugly O'B.
dóiti p. 191, 12, s. dothim.
dolbim III ich forme, bilde,
gestalte. — Praes. Sg. 3 in dol-
bud dondi rodn-dolbi figmentum ei
qui se finxit TF&. 4c (Z^. 352). —
Praes. sec. Sg. 3 notolbad in cach
rieht FB. 75 für nod dolbad; PI. 3
no dolbtais fingebant Ml. 54«=. —
Vgl. dalb.
dolbthach zauberisch; doilb-
theach sorcerer O'B. — Sg. Gen.
ar bélaib demuin duib dolbthig
EC. 5.
dolbad M. figm\entum Wh. 4^,
Inf von dolbim, nicht verschieden
von doilbed.
doleeed, doléci s. dollécim.
dolge F. Schwierigkeit, Ge-
fahr? — PI. Dat. i n-dolgib i n-
drobelaib FB. 35.
doligrscÄu-er, schwierig; „dif-
ficult, doleful" O'B. — Sg. Nom.
is dolig Gl. zu is andso FB. 58;
is dolig a fiss FA. 12 {„hard'');
is mór-dolig mo nert SC. 41. —
Compar. doilghi more difficult
O'Don. Suppl.
dolliugim, do-lingim I ich
springe. — Praes. sec. Sg. 3 do-
linged CC. 5 LU. — Perf Sg. 3
doUeblaing in t-écne ar a chend
TBF. p. 146, 12; atchonnairc in
n-éicne dorroeblaing ar a cbind
ibid. p. 152, 19.
doUécim, do-lécim IIl ich lasse
(los, nieder, u. s. tv.), werfe. —
Praes. Sg. 1 dollecim-se in n-gai
cétna ScM. 11; dos leicim-se . . in
n-gai cétna 10; 3 doUéci in n-osnaid
FA. 20; dolléci . . arrígthecb sís
FB 25; dolléci fer dina feraib
fidchilli don techtaire 61; dolleici
a cend immon cloich Lg. 19; tolléci
..fair FB. 81; 87; doléci gai do
SC. 36 ; dos leci . . foraib 7 ; doUeci
cacb dib fria cell begab sichp. 145, 13;
dolleci im budiu Conculainn FB. 11;
PI. 3 doUécet a láma la tóeb FB. 16;
toUécet 74. — Praet. 3 tolléic a
osnaid FB. 88; dosleic doib SC. 7;
dolléic im budin Chouaill er begab
sich FB. 10. — Pass. Praes. Sg. 3
dolleicther . . doib wird ihnen über-
lassen FB. 55. — Praet. Sg. 3
doleeed do nim das herabgelassen
wurde FA. 2; PI. 3 dolléicthe . .
dia s&igiáicurden losgelassen FB. 57.
dollod, do-lod ich ging. —
Sg. 1 dolud-sa LU. p. 25a, 43;
2 can doUot TE. 5 Eg.\ can dol-
luidisiu LU. p. 122i>, 35; 3 dulluid
Tir. 8; 11; 13; dolluid jp. 46, 26;
Lg. 1; 15; TE. 13 LU.; 15; p.
130, 30; 144, 28; 145. 11; SC. 8;
FB. 16; 17; 25; 54; 69; 91; 92;
dolluid CO m-bói im budin Lóegaire
FB. 8; dolluid . . forsin t-sligid
chetna 40; tolluid 21; dot luid im
bernai ar mo chind-sa ScM. 13;
can don luid SC. 12; doluid Hy. 2, 46;
32
dolod
498
donn
p. 41, 10 ; PI 2 dolodbair LU.
p. 21^ 17; 3 doUotar Htj. 2, ei;
Lg. 14; FB. 25; 90; dollótar
ScM. 21, 6; immá tullatár FB. 56.
— Inf. dula, dul.
dolod Nachtheil, Schaden
FB. 90; „dolaidh loss, detriment"
O'B. — Vgl. solod.
do-luig:im Illremiíío, ignosco
Wh. 14ti (Z2. 435), s. di-lugim.
dorn F. domus. — Sg. Dat. leth
ind orpi so i n-doim i n-duiniu
Tir. 6.
uon-domaigetar p. 142, 19, 5. PI.
Praes. Dep. etwa für moaigetar?
vgl. jedoch p 328, 18.
1. doniain tief, vgl. fu-domain;
domhain deep, hollow O'B. — -S'^.
Nom. arrecat abaind lethain nád
bo domain ar a cind LU. p. 24», 1;
ni bu domain Gl. zu ni bu ances
Htj. 5, 85; PI. Nom. lathach {zu
lesen lathacba?) dóimne p. 190, 26;
Dat.i n-glennaib..doimnib p. 191,28.
— Compar. domnu murib Hy. 5, I8
(i. fudumnu quam mare).
2. domaiu i. dimaiu O'Dav.p. 78;
„vain" Corm. Transl. p. 52 doman.
doman s. domun.
domaiiclies „a request" O'B.
— Sg. Acc. ceu a domanches SC. 26.
do-ml)las übelschmecicend;
„an ill taste" O'B.; domblas áe
fei Ir. Gl. 975 {„hitterness of the
liver"); s. blas.
do-meliiu i. oirberim bith edo
Corm. p. 18 edam ; s. torneüm,
toimlim.
do-menma XJnmuth, Betrüb-
nis s. — Sg. Dat. oc dogru ocus
oc domewmain móir SC. 44.
do-midiur III Dep. ich meine,
schätze ah. — Praes. Sg. 3 dammi-
dethar . . dia lémuwi. FB. 88 {er ver-
sucht es, über die Stadt zu springen).
domme inops; domma {„poor")
i. di-shomma Corm. p. 16.
domnach = dominica, Sonn-
tag. ■=— tri liara cach domnaig drei
Stunden jeden Sonntag FA. 30.
domnatk i. munadh no traothadh
CDav. p. 74, dazu ro damnad
FB. 30?
domroet CC. 7 Eg., domroed
LU. zu do-emim {..schützte mich
mit sieben Wagen)?
dorn rolpnitar SC. 38, 5 s. toib-
nim (do-sennim).
do-muiniur III Dep. ich meine,
glaube; puto, spero Z'^. 438. —
Praes. Sg. 1 p. 132, 10; PI. 3 hit
he dod mainetar insin sunt hi qui
putant hoc SG. 5a ; PI. 3 domiiinet
Fél. p. cm 23. — Perf Sg. 1 do-
ménar-sa putavi Wh. 3e {Z'^. 450);
PI. 3 do ru ménatár FB. 82; cre-
diderunt Ml. 35i>, ig. — Inf. toimtiu.
domun M. Welt; mundus Z'^. 222.
— Gen. in dbmuin Hy. 5, 8 ; domain
FA. 10; FB. SO; in domain duind
SC. 29, 4; do dáinib in domain
p. 40, 16; FA. 14; 34; fir domain 13;
FB. 18; 19; di ocaib domain SC. 13;
FB. 18; flaith in domain p. 40, sc;
do Chonstantin . . do ardrig in do-
main FA. 32; rig iarthair domain
des westlichen Theils der Welt
(= Irland) Lg. 12 ; FA. 3 ; 4 ; naim
airthir in domain FA. 4; thuascirt
in domain ibid.; in domuin chentar
Gl. zu bethath che Hy. 5, 22; Dat.
isin domun FA. 34; FB. 27; fiadu
huas domun Hy. 6, 7; úas domun
dind SC. 45, 2; fon uli domun
p. 169, 17; Acc.' in domon n-dron
SC. 29, 14; in domun uli p. 191, 9.
domunde mundanus Wh. 3*
{Z^. 791). — Sg. Acc. cusind ecnai
n-domunda p. 170, 19.
don adbat, den áraíll u. s. w.
s. do-adbat, tadbat, do-áraill,
táraill u. s. w.
don-arlaid Fél.Dec. 8: don-arlaid
tar romuir {LBr.) „who came over
the great sea", i. donaraill i. dorocht
Three Ir. Gl. p. 138.
don far, fair s. tair.
don fuca s. tucaim.
1. donn, dond braun, dunkel;
i. dub O'Dav. p. 72; „dun or
brown" O'B. -^ Nom. ech dond
p. 131, 15; corcor-dond SC. 33, 14;
folt dond FB. 45; sciath dond
FB. 47; dond -sciath dond-derg
dond-chorcra LU. p. 81», 32; des
dond FB. 24 eins von Cuehulinh's
Kunststücken, über das sonst Nichts
bekannt ist; Gen. in domain duind
donn
499
doreilgis
/S'C29,4 („the worWs expanse" O'C.)
zu lesen dind? Äcc. ar ech n-donn
„for a hrown horse" Tir. 6.
2. donn i. cuirin O'Dav. p. 75.
3. donn i. uasal no brithem no
righ O'Dav.p. 11 \ Gen. ssegal Ab-
báin delbda duind Fei. p. LXIII 43.
donn esuiart Hy. 3, 8 für donn
escomart ( i-gl. tescomarr {sie) i. teas-
argain O'Dav. p. 121'i? Das^s er
der Richter ist am Gericht hat uns
gerettet von den üblen Absichten
schwarzer Dämonen (do für di)?
doragra, dorag'ad enthält icolü
vorn die VerbalpartiJcel do, s. rega.
do-raid 1) schicer, 2) N. Schwie-
rigkeit; „strife, dispute; intricate"
O'B. — Sg. Nom. dliged n-doraid
SP. II 8; Gen. du thabairt doraid
du glé ibid. 16? Acc. cheist n-doraid
n-dil ibid. 12; ro fitir . . a n-doraid
so zu lesen) FB. 89.
doráiga s. tograim.
do-rairngert s. tairngirim.
do-rala, do-rola mit Dat.
es begegnete, widerfuhr , ge-
schah; accidit; it happened O'B.
— dorala in fer cetna, di es begegnete
ilir derselbe Mann TE. Vó Fg.-,
conid don diill dorala techt sis
p. 39, 18; is ann dorola do-som a
denam „and it came to pass that
he made it" Hy. 1 Praef; dorala
do CO ro marb p. 46, 22; is maith
. . dorala duine sin diblinaib TE.
14 Eg.; dorala do do» fon indus
ceina FB. 83 Fg.; dorala in tech
ina ráithsechaib briathar oc na
mnáib FB. 29. — Vgl. tarla.
dorar„a battle, conflict" O'B.;
dorar FB. 71 Gl. i. dochur: Dat.
cuach Diarmada do breg-barainn
brath-dorair Cm-m. Transl. p. 120
maidinn; iar n-dorair a badbscelai
FB. 71.
do-rat Conj. ich gebe, doratus
Praet. ich gab (rat für ro-dad,
skr. dada-mi?), in allen den Formen
gebräuchlich, welche die Partikel ro
zu sich nehmen können, vgl. do-rón.
— Conj. Sg. 3 dorata a fial torund
diar ditin Gl. zu rou feladar Hy. 1 , 1.
— Praes. sec. Sg. 1 co u-dartin ut
darem SG. 209i> {Nigra). — Praet.
Sg. 1 doratus do SC. 45, 12; dora-
tusa ScM. 4; 2 doratais FB. 74;
doratuiss TE. 8 Eg.? 3 dorat dedit
Wb. 311> {Z-\ 462); p. 41, 10; 11;
ScM. 6; TE. 10, 20; FB. 40; dos
rat p. 40, 14; dorat . . a láim jfor a
broind Lg. 5 ; SC. 31 ; dorat . . ail
forsin coiced uile Sc3I. 14; dorat
fó mcnmain Ailí7?a do seirc-siu
TE. 13 LU. (foT menmain Fg.);
SC. 13 ; 44 ; bréc dorat . . imond
p. 132, 9; FB. 10; 18; 19; dorad
p. 309, 18; dorat imcossáit eter na
mná FB. 21 ; dorat . . triam dia
titrcbail FB. 21; is iat dorat sund
hi fat SC. 37, 20; dorn rat sund
i n-ecomlond SC. 45, 20; PI. 3 dorat-
sat . . impidi fair FB. 27. — Pass.
Praet. Sg. 3 doratad . . damdabach
. . immi ScM. 17 ; a n-grád . . dora-
tad di lasin Mac O'c p. 132, 27;
doratat Gl. zu Hy. 2, 50. — Vgl. tarat.
dorchadus tenebrae Ir. Gl. 331.
dorchaide dunkel. — PI. Gen.
1 demna dorchaide Hy. 3, 9.
1 dorehatu M. F inster niss. —
\ Sg. Dat. i n-dorchataid aneolais „in
the darkness of ignorance" Three
1 Hom. j). 4, 3; Acc. beir ass in dor-
I chatu ibid. p. 26, 8.
dorche 1) dunkel, 2) N. das
j Dunkel; obscurus, obscuritas Z'^.
72. — Sg. Nom. 1) tromcheó . .
dorcha FB. 36; 39; tir n-dub n-
dorcha FA.2lLBr. (n-dóthide LU.);
Gen. 1) usci duib dorchai FA. 30;
Acc. 2) cen dorche FA. 35; PI.
Nom. 1) sligthi. .sir-dorcha2>. 190,26;
2) na dorche tenebrae SG. 183i>
(Z^ 215); Dat. 1) i n-glennaib du-
baib dorchaib p. 191, 28; 2) in popul
deisid i n-dorchaib populus qui
sedebat in tenebris Three Hom.
p. 2, 2. — Compar. dorchu ina
dúbgémriudjp. 190, 29. — Vgl. sorcha.
dord N. Bass, On the Mann.
Index; vgl. an-dord, fo-dord.
dordaim ich brülle. — Praes.
Sg. 3 scél lern duib dordaid dam,
snigid gaim ro faith sam LU.
p. 111>, 23 {Amra Chol., vgl. Goid.^
p. 165, 63; mugit cervus Stokes,
Beitr. VIII 332).
doreilgis ScM. 13 s. teilcim.
32*
do réir
500
do-rón
do rélr ad voluntatem, secundum
Z\ 659, s. riar.
do-réracht Praet. zu déirgim
ich verlasse, verliere {Praes.
Sg. 3 nis n-derig-si dam ne amittit
quidem ea Wh. %\ Z^. 430). —
Sg. 3 is cian doreracht Emain es
ist lange her, dass es (rige) Emain
verlassen hat Hy. 2, 43; PI. 2 is
dian dorreractid máam ind sosce7^
celeriter deseruistis servitium evan-
gelii Wh. 18c ^z^. 457); dorerach-
tid iUd. — Vgl. Beitr. IUI p. 316
(No. 16).
do rertatar s. retliim.
do-riacht Praet. venit, per-
venit; riachtas Praet. zu righim
I reaeh O'Don. Gr. p. 245; vgl-
siacht. — Sg. 3 doriacht . . doridhissi
TE. 20 Eg.; PI. 3 doriachtatar
TE. 3 Eg. — Fut. Sg. 3 doria
doridise wird zurückkehren Note
zu Fei. Fehr. 17.
doridisi wieder, zurück FA.
29; 33; 62; 65; TE. 19; Gl. zu do
cammaib CC. 3 LU.\ ar cúlu dori-
disi FA. 31; doridise p. 42, e; dori-
dhissi TE. 20; dorisi FB. 10; 29;
88 ; SG. 43 ; doris Fei. p. CLXXXV 28.
do-rimim III ic/i erzähle, zäh-
le auf; dorimu enumero Z^. 435.
— Praes. Sg. 3 dorrimi . . in cain-
gin FB. 56. — Conj. Sg. 3 ni fail
dorurme co cert Hy 5, 67 (i. doné
a thurem), doruirme Fr. — Pass.
Praes. Sg. 3 amal dorlmther FB. 55.
— Inf. turem.
doringba Hy. 6, 9 s. dingbaim.
doriuchraisit p. 140, 19 s. diuch-
traim.
dorn M. Faust, Hand. — Nom.
Gl. zu duais Oss. III 2; Gen. lan
a duirn FB. 37 Eg.- Dat. ar a
dum derglassid FB. 45; 47; Acc.
um dhorn Gl. zu im duais Oss. III 2
(i. im láim L.); PI. Nom. echt n-
diiird ina ardi {für duirnd) acht
Fäuste hoch p. 40, 22; Dat. ar
dornaib desaib SC. 19, 4. — Vgl.
ór- duirn.
dornán buana manipulus Ir.
Gl. 502.
doriiasc „a hracelet for the
wrist" On the Mann. III p. 168. —
Sg. Nom. dornasc dóraromthá SC.
45, 10 {„a wristhand of douhly tested
gold" O'Curry^, zu lesen dornasc di
ór arromtha (s. S. 334) ein Armhand
von Gold hatte ich, vgl. ar-tá.
do-roacht s. do-rochim.
do-roaraid .s. tarraid.
dorochair, dorchuir, s. torchair.
do-rochim I ich komme, er-
reiche; s. toirchim, toraig, toracht.
— Praes. Sg. 3 doroich cách ScM. 10;
FB. 38; Gl. zu Hy. 6, 4 {s. drochet);
SC. 29, 2. — Praet. Sg. 3 donralad
i. donaraill i. doroacht Gl. zu Fei.
Dec 8 Laud, i. dorocht Three
Ir. Gloss. p. 138 {dieselbe Stelle);
0 dharuacht Three Hom. p. 16, 21;
is forrae fadisin doroacht Gl. zu
meiitita est iniquitas sibi Tur. Gl. 79;
PI. 1 dorochtammar LU. p. 681», 23;
doruachtamar, -mur TE. 5. — Vgl.
Bcitr. VIII p. 443.
do-rodba Hy. 4, 5, nach der
Glosse i. ro dibda für robda, aher
wahrscheinlich für do-ro-diba, ab-
seid at Z'^. 447, eine zum irischen
Futur gehörige Form { Wi Gr. § 310),
wie im Passiv co itir-dibitber ut
perimatur Tur. Gl. 121, Praes.
PI. 3 etir-di-hnet perimunt Ml. 15^, 6
{Z-\ 882). Vgl. do-fuibnim. — Pass.
Praet. Sg. 3 a ordan dorodbad Fei.
Prol. 96. —
doroimle s. tonielim, toimlim.
doroisce (5. Sg. Praes.) p. 169, 24
s. di-roscim, vgl. Goid.^ p. 24 Not.
do-r6n Conj. Praes. ich mache,
zu do-gniu gehörig (Z'^. 447, vgl.
Wi. Gl-. § 311), wie do-rat in allen
den Formen vorkommend, icelche
die Partikel ro zu sich nehmen
können. — Conj. Praes. Sg. 1 se-
chichruth do-nd-rón quomodocunque
id fecero Wh. '5i>; 3 act dorronai
modo fecei'is Wh. 32». — Praet.
Sg. 2 cid doronais SC. 38; 3 doroni
in laid sea SC. 44; cech ni doroni 48;
doroine FA. 32 LBr. ; PI. 3 dorónsat
comdáil SC. 39; doronsat orcuin
p. 17, 18; TE. 20; in briatharc/iai/i
FB. 21 ; comarli 42. — Pass. Praet.
Sg. 3 dorónad . . tegdas FB. 1; 2;
3; doronad recht lais p. 311, 26;
cid a n-dot rónad SC. 12; a n-doronad
dorsidde
501
drac
fris Lg. 10; Plur. 3 dorónta na tigi
Lg. 11; dorónta scena SC. 39; má
dorontai si facta sunt (sc. mirahilia)
Hy. 5, 24 (ar ni dernta ar duni Fr.).
(lorsaide 31. Thiirhüter. — PI.
Nom. na dorsaide FB. 21; dorsidi
311. Carm. 2 [Goid.'' p. 20\
dorsioir 3L Thürhüter. — Sg.
Nom. FA. 15.
doruacht 6-. do-rochim.
dorumalt s. tomelim.
dorus Thor, Thüre; porta L:
Gl. 124; a n-dorus limen Z^. 238;
dorus lis porticus Ir. Gl. 580. —
Nom. dorus . . ind nime FÄ. 15 ;
16; 17; addorus FB. 80; Gen. do
forcomét cach dorais FA. 15; 16;
Dat. don dorus ^J. 144, 13; FA. 18;
SC. 33, 13; 15; i n-dorus bruidni
Sc3I. 5; i n-dorus liss SC. 33, 17;
na cathrac/j FB. 79; do dorus tige
SC. 15; FB. 82; 88; Sc3I. 11;
CC. 3; du dorus culi CC. 3 LU.-
ón dorus diarailiu dond rigthig
FB. 55; Acc. co dorus in tresnimi
FA. I61 17; 18; PI. Nom. secht
n-doruis isin bruidin Sc3I. 1; 5;
se dorais FA. 15; Acc. forsna dorsi
ScM. 18 idoirsiu Ä); Du. Acc. etir
cech da dorus Se3I. 5.
1. dos, doss Busch; „a hush"
O'Don. Siippl. — Sg. Acc. ar a
chosmaile fri doss Corm. p. 15;
PI. Gen. de dindgnaib doss SG.
p. 204 {.,e summitatibus arhustorum"
Beitr. VIII p. 3201 — Compos.
dos-bili mór fair FB. 91, vgl. ad-
bath craob dos-bile móir „a In'unch
of the great spreading tree died"
Chron. Scot. p. 30.
2. doss i. ainm graid filead Corm.
p. 15.
dosaig'tis s. sag'im.
doscartad s. diuscartaim.
dosenuat, dosephainu, dossib
s. tóíbuiiii.
dos-inailgech FB. 37 mit buschi-
gen Augenbrauen (mala) versehen?
do-soi s. tóim.
do-taet s. téit.
dot-árruigh TE. 9, 1 s. tarrai^.
dot icfa s. ticim.
dot esta s. testá.
dothségat s. do-thiagaim.
dothíét Praet. zu téit.
dothaiset Fut. zu téit.
dothchaid s. dodchaid.
dothehern, duthcern „niggar-
dly, churlish" Corm. Transl. p.51.
dothchemas 31. Knickerei;
„chtirlishness" . — Sg. Gen. i cinaid
. . mo dothchernais Bev. Celt. III
p. 178; 179.
do-fhiagraim I ich gehe, oder
das Simplex mit der Verbalpartikel
do? — Praes. PI. 3 dothségat dia
tig FB. 20; tothégat CC. A LU.;
dotiagat CC. 3 Fg.] 4; dotiaguit
p. 143, 9; cinnas dothiagat FB. 53.
— Praes. sec Sg. 3 dothéged TE.
(J LU.; dotéiged 11 LU; in fer
do-theiged Sc3I. 1. — Pass. Praes.
Sg. 3 denúas dotiagar hisa tech,
nidichet tegde doichlecb, sis iar
suidiu — sogde chlú — dotiagar ass
immurgu 311. Carm. 2 {Goid^ p. 20,
Z^. 953); dotiagar ond rig dia
acallaim TBF. p. 138, 25.
dothesarcainb-sea (ardothesar-
calbsea LU.) SC. 41 ist corrupt;
entweder zu lesen doth-esarcaind-
sea ich würde dich vertheidigen,
oder mit H. ar do tesarcoin-siu zu
deiner Vertheidigung ?
dóthim, dóithim Iburn, singe
O'B. — Part, tir n-dub n-dóthide
„scorched" FA. 21; tene dub dóiti
p. 191, 12. — Vgl. áóá.
dothoetsat s. tuitim.
dothothluighestar CC. 5 Fg.
s. tothlaig'im.
dó-thuicse Schwerverständ-
lichkeit; mystery CR. — Dat.
ar a doirchi ocus ar a dotuigsi
Corm. Transl. p. (59.
doub Flu SS ; dob river, stream
O'B. — Sg. Nom. in doub Hy. 5, 54
(i. ind aband\ in dob Fr.
douc s. tue.
dounsi . . beim FB. 57, 77 er schlug
einen Schlag, vgl. imm-thuinsim.
drae, draic 31. draco, Drache;
drac i. a dracone quasi dracc i.
téine i. ferg Corm. p. 15. — Sg.
Nom. in draic FA. 20; Gen. cride
n-dracon FB. 46; a da sula do
dracoin FB. 74 \vgl. draconda);
do dracon 62 ; PI. Dat. co n-dracaib
draconda
502
driss
p. 191, 10 ; Du. Nom. na da draic
déc FA. 20.
draconda von einem Drachen
herrührend, besonders von den dra-
contia genannten fabelhaften Edel-
steinen. — PI. Nom. ocht n-gemma
deirg dracondai acht rothe Drachen-
steine FB. 51; p. 310, 34; Dat.
basc dana in tan is do chuimriug
braget is ainm, ocus dona mellaib
dracondai is dileas „basc then,
when it is {a name) for a necklace,
is a noun and is properly applied
to the draconic beads" Corm. p. 7.
drai s. drui.
draic s. drac.
draigen Schlehdorn; droigen
„blackthorn" Corm. Transl. p. 60;
prunus Ir. Gl. 559; draigen Gl. zu
pirus SG. 61i> {Z^. 119 not.).
draigin FB. 37 Fg.?
drant Zahnreihe? vgl. „drant
snarling of a dog", „drantadh dra-
wing up of the mouth" O'B. —
Du. Gen. cech det . . bai a n-egar
a da drant FB. 37 Fg. — Compos.
drant-mir Corm. p. 35 orc tréith.
1. drech F. Gesicht; „the as-
pect, mien, countenance" O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. drech curad
FB. 46; drech lethderg lethgabur
FB. 47; comdhub fri héc a drech
„blaclc as death his face" Corm.
p. 36 prúll; Dat. ina dreich
p. 310, 36; form dreich-sea SC. 40.
2. drech i. boeth Corm. p. 29
merdrech.
1. drécht, AréiitparsWb. 4d, lld,
dreecht portio Wb. 5e {Z'\ 18, 19).
Vgl. drecht i. imat O'Dav. p. 74.
2. drecht Lied; dréchd tale,
story, poem CB. — PI. Nom.
drechta i. duaiia no laidhe O'Dav.
p. 72; cauitiV drechta SC. 3.
3. drecht i. eolus O'Dav. p. 74.
dréimm Erklimmen; „an en-
deavour, attempt" 0'B.\ vgl. drin-
gim. — Sg. Nom. is docomail drém
na secht nime FA. 15, dréimm LBr.;
dréim fri fogaist FB. 30 s. fogaist.
Aremm Menge, mit drong wech-
selnd; dream i. diairimh O'Dav.
p. 77. — Sg. Nom. drem FA. 23
(dreamm LBr.); 25; 29.
dremnaim, „dreamhnaim Jra^re,
fr et" O'R. — Praes. Sg. 3 rel.
dremnas Lg. 2.
dremne F. Ungestüm; „war-
fare" O'B. — Sg. Gen. in dun
dremni drend CCn. 2; Dat. i n-
dremni in drecain „with the fier-
ceness of the dragon" On the
Mann. III p. 448.
dremun ungestüm; dreman i.
obann O'Dav. p. 73. — Sg. Nom.
deilm dremun Lg. 2; gnim dremuin 5, 9
(dremun Eg.).
drengra SP. V 15? vgl. drenn i.
debaid, ut est nis dring drenga {sie)
O'Dav. p. 73, „he did not fight
fights" Corm. Transl. p. 54 drend.
1. drenn Streit; „quarrel" Corm.
Transl. p. 54; dreand i. debaid
Corm. p. 15; O'Dav. p. 73. — PI.
Gen. in dun dremni drend CCn. 2 ;
do iarndótib drenn ScM. 22, 9?
2. drenn, drend i. garb Corm.p. 15.
itir dreppa SP. V 15 zu drip,
drib „snare, danger" O'B. ?
drésacht ein knarrendes oder
quietschendes Geräusch, vgl.
CO cualatar ani na n-dochum, bos-
cairi na n-ech, culgairi in charpait,
siangal inna tét, dresacht inna
roth, imorrain ind láith gaile, scret-
gaire na n-arm LU. p. 112», 29.
drésachtach knarrend oder
quietschend? — Sg. Nom. cret
aurard drésachtach FB. 47; p.'ólO, 29,
„a very high noisy body" O'B.
Crowe, Siab. Concul. p. 414.
dretill Liebling; i. peta O'Dav.
p. 11. — Voc. a mac-dretill Emna
FB. 11.
dric „wrathful" Fä. Prol. 221
(drec Laud); Gen. mac Deic dric
ibid. Epil. 134, Gl. i. fergaig [citiii;
bei O'Dav. p. 74 unter dric i. ferg).
drindrosc FB. 87 muss nach
dem Zusammenhange soviel als
„Wunsch" bedeuten? Vgl. „Anmuin
hinanmuin" ol na hingena. „Tabar
(sie) arnd-tri drinnruscdounni" olind
oic. „Rob bia" oi in triar TBB. 2.
dringim, Praes. PI. 3 drengaid
they Step, advance O'Dav. Suppl.
— Vgl. dréimm.
driss vepresSGAl>^{ZM19not.),
dristenach
503
dnii
dristenach dumetum SG. 53»
{Z^. 8101
drithle FunTce. — coimhdhearg
re crithir no re drithlinn p. 309, 12.
drithre Funke. — PI. Aee. li-
ridir fria gainemh mara, no fria
dritrenna tened.. O'Dow. Gr. p. Sil.
drobel F. SchivierigTceit; ,.,dif-
fictilt. hard" 0'i2., i. documal no
drochurlabra no cumgach O'Dav.
p. 75. — Sg. Dat. iar n-drobeil
„after difficulty" Fei. Aug. 26 (i. iar
n-doccumal); PI. DaU i cathaib
ocus i n-drobelaib Lg. 12; FB. 35.
1. droch schlecht, höse; i. cach
n-olc Corm. p. 15; drog malus
Z^. 857. — Comp OS. droch-carat
TE. 5 Eg.\ -costud ScM. 17; -cruth
<S'C..29, 22; -daine ScM. 17, inna
drochdaini malitiosos Z^. 858; -enech
Fei. p. CXLI 36; -menmain SC. 45;
-mna Lg. 13, -ben „a bad woman"
Corm. Transl. p. 54; -rand „an ill lot"
Fei. Jan. 10; -thidnacul „niggard-
liness" Rev. Celt. III p. 178.
2. droch gerade; is droch cach
n-direch Corm. p. lú droichet, vgl.
die Glosse zu drochet Hij. 6, 4;
droch no drogh no drong i. maith
no direch O'Dav. p. 73.
3. droch N. Rad; i. roth carpuit
Corm. Transl. p. 61. — Dii. Nom.
da n-droch FB. 45; 47; 50; p. 310, 28.
— Dazu auch droch ,,hoop" Tir. 6?
4. droch FB. 37 Fg.?
drochet Brücke; droichet Corm.
p. 16. — Sg. Nom. FA. 22; 23; Hy. 6,4
Ü. doroich cach cuce vel droch-set i.
ar a olcas in t-seta darsin-dentar vel
sét diriuch, ar biid droch diriuch).
drol M. Haken. — PI. Acc.
fócerd a cochall fliuch ior bunn-
sachaib na gréne, ocus forailangatar
amaZ drolu „like pot-hooks" Three
Hom. p. 82, 23.
drolan urgartha O'Dav. p. 70,
„the forbidding drolan (or haspY'
0' Curry, On the Mann. III p. 322.
• drolmach TFa SS er <7e/'ä SS, i^a ss;
„dromhlach, drolmach, used in
Ossory for the dabhach" O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. dolluid dias
secca ocus drolmach usce forru Three
Hom. p. 74, 21; 22.
dron fest; dron (i. fo febas a
lamda) i. direch no daingen O'Dav.
p. 79; ni pa dron not bocctha non
erit firmum ut te jactes Wb. 5^
(Z'^. 445). — Sg. Acc. in domon
n-dron SC. 29, 14. — Compos. mit
Subst. : cu n-dron-cheill SP. II 8 ; mit
Adj.: dron-argda FB. 45 („strong
or rich-süvery" Sullivan, On the
Mann. 1 p. cccclxxx); -budi FB.
45; 47; 50; p. 310, 30; -chóichech
FB. 50; p. 310, 23 ; -dúalach FB. 47;
p. 310, 25; -ord3e FB. 50; p. 310, 30
(„strong or rich-golden"); -uallach
FB. 47.
drong M. Schaar; a party
CDon. Suppl.; i. imat O'Dav.
p. 79. — Sg. Nom. FA. 27; 28;
cach drong immá rig FB. 7 ; drong
tria alt Lg. 17, 31; PI. Gen. fich-
tib drong SC. 33, 2; Dat. la dron-
gaib na demna FA. 31 ; Acc. sech
drungu demna Hy. 4, 3 (i. sech
buidne); imm drungu Lg. 17, 51 ;
la drunga FA. 31 LBr.
druáilnithe corruptus Wb.
30c, 17 ^z-\ 479).
drucht Thau, Thautropfen.
— Sg. Dat CO n-drúcht neme for
barr cech oenchliii j). 191, le; Acc.
ni thiscad a drucht do rind ind
feóir FB. 88; liridir . . fri drucht
immataiu cetamain O'Don. Gr.p.'dll
drui M Druide; druida Z^. 255
magus Nenn. — Sq. Nom. drui
SC. 29, 6; 1). 40, 41; drai p. 40, 19
22; 24; 37; 38; 41, 1; drui amra
CCn. 1; drui 3; drúidh TE. 19
Gen. druad p. 40, 10; 18 ; 26; 29
druád p. 132, 15; dmadh TE. 18
aicned oen-drúad SC. 29, 5; Dat
ocan druid CCn. 2; dia drui TE. 19
Acc. laissin druid TE. 18; drui ibid.
PI. Nom. druid Hy. 2, 21; p. 20, 18
druid SC. 48; druid Nenn. 1 [LU.)
ro thirchansatar a drúide Three
Hom. p. 16, 30 (Acc. für Nom.)
ibid. p. 22, 1 ; Gen. fri brichta .
druad Hy. 7, 48; tre druidechta
druad Lg 3; Dat. do cethri dru-
dib SC. 23; dona druidib Nenn. 1
(LU.); 3; 4; Acc. fri druide dur-
chride Hy. 3, 3; drúdi Ulad SC. 48;
Voc. a druide Nenn. 1 {LU.)\
druidecht
504
dúais
Du. Nom. da druith segeptacdi
Wh. 30c, 16.
druidecht F. druidische
Kunst, Zauberei. — Sg. Gen.
in ceo druidechta FB. 39; tri bi-
asta druidechta 57; da flach drui-
dechta SC. 35; brechta druid. 48;
PI. Aec. no gniad druidechta FB. 75;
tre druidechta druad Lg. 3.
druimm N. MücTten, Berg-
rücken, häufig in Ortsnamen (Drn-
imm daro Tir. 2, Druimm lias
ibid. 2); dorsum, jugum Z^. 268.
— 8g. Nom. dorochair in drolmach
dia n-éisi ocus dochuaid druimm
dar drdim otha dorws rátha co
Loch Lapán überhollerte sich Three
Hom. p. 74, 21 {„went back over
back")'.. Gen. du manchuib Drommo
lias Tir. 3; Acc. druim Lg. 15;
FA. 12 (druimm LBr.)\ co ro
chuired cách díb . . a druim fri
araile Lg. 8; SC. 8; FB. 21; 58;
PI. Nom. druimne Fei. p. CVII 20;
Acc. na dromand terga Gild. Lor.
Gl. 171. — Compos. druimmchli
laquear SG. 54» (Nigra); ech . .
druim-lethan FB. 47; 50; p. 310, 23;
in druim-seilg [Acc.) Gl. zu dorsum
Güd. Lor. Gl. 172 {„the backspleen").
druimnech „curved, arched
as applied to a yoTce adapted to
the shape of the horses' back" On
the Mann. Index. — Sg. Nom.
cuing druimnech FB. 45; 47; 49;
p. 310, 29 {„a ridgy yoke" O'B.
Crowe, Stab. Concul. p. 414).
driiin i. glicc Three Ir. Gl.p. 138:
cona cleir ind firdruin Fei. Dec. 3
{„with his train the truly-strong").
drune, druine F. Sticken, em-
broidery. — Sg. Nom. co n-druni
ocus lamda ocus lamthorud SC. 42;
batar side oc foglaim druine ocus
deglamda la hEmir Lü. p. 122», 14
{Tochm. Em.)] Gen. búaid druine
ibid. 18.
drunech, druinech F. Sticke-
rin; „embroideress" . — Sg. Acc.
dairt do cach mnai uile a fuillem
(„as the fine") a snathaiti cenmothu
in druinig, uair mad iside is log
n-uingi airgit blas di a fuillem a
snathaiti H. 2. 15 (On the Mann.
III p. 112). — Davon druinechus
embroidery, Gl. zu imdenam, l. c.
1. drúth „lewd, unchaste"
CDon. Suppl.; Gl. zu mer (,,lust-
ful") Corm. p. 29 merdrech; a har-
lot Corm. Transl. p. 59; Gen. fer
mná druithe Corm. p. 34.
2. drúth M. Narr; i. oinmit
(„an oaf) Corm. Transl. p. 59;
i. drochduine O'Dav. p. 75; „buf-
foon" C Curry , On the Mann. III
p. 219. — Sg. Gen. is e aithni in
druith in corrcrechda do beith ina
edan O'Dav. p. 69 corrcreachda;
PI. Nom. batir tri druith remib
CO mindaib argdidib fo dior TBF.
p. 138, á (vgl. On the Mann. III
p. 220), zusammengenannt mit den
cornaire und cruittire; Dat. eter
drúthaib ocus drudib LU.p. 123b, 26.
du, du- s. do, do-.
dii Ort, wird wie airm zur Um-
schreibung von wo gehraucht: du
i n-aisndét SG. 10^ (loco quo ex-
ponit Z^. 610); du hita Disiurt
Patraic indiu Three Hom. p. 38, 19 ;
ibid. p. 20, 8. — Sg. Dat. in cech
du Z^. 691; in cach du Oss. II 10;
on du ibid.; innach du Lg. 5, 23.
duabair, duabar, dobur i. du-
aibsech 0 Dav. p. 73. — S. dobur.
duabais, duabbais sorrowful
O'B. — PI. Dat. duaibsib Gl. zu
nefastis, diebus SG. 106^ (Z^. 863).
duad Perf. ich ass, habe ge-
gessen. — Sg. 1 CO n-duadws a feoil
Three Hom. p. 80, 27 ; 3 co n-duaid
in mart uli „and ate the whole cow"
ibid. p. 120, 17; Fei. p. XL 21;
duaidh „has eaten" CB.; ni doid
a sáith do bind Lg. 17 (doidh Lc,
dóig Fg.) — Vgl. aduaid in beist
he-sium „the monster devoured him"
Fei. p. LXII 14 ; PI. 3 coin allta
aduatar he ibid. p. LXXXIII 44.
duaibsech dunkel, finster,
vgl. duabair. — Sg. Nom. tene . .
duaibsech p. 191, 13.
duaig „grim" TBF. p. 154, 21,
s. suaig.
duaire „sad" Corm. Transl.
p. 58, vgl. suairc.
dúais Hand; „the right hand"
0'B.{vgl. dói?). — Sg. Nom. Oss.llli
di\al
505
du-dichim
(i. mo dorn); Dat. im duais ibid.
(i. im láim), vgl. O'Dav. p. 96.
dual 1) Schnur, Franse,
2) Flechte, Loche; „a loop, fold,
plait; a loch of hair" O'B. — Sg.
Gen. 2) for rinn cech dúail TE.
3 Eg. • PI. Dat. 1) brat . . folai chain
CO n-dualuiph airccit TE. 3 Eg.
{vgl. On tlie Mann. III p. 190). —
Comp OS. dúal-chass FB. 47 {loch-
haarig?)-, dual-fota LU. p. 81, i4
{vom Haar, „fold-long" O'B. Grawe,
Siab. Concul. p. 431\
dúalach mit Locken versehen,
lockig, geflochten; „in loeks,
thick" O'B. — Sg. Nom. folt dúa-
lach FB. 45; ech FB. 50; p. 310, 23;
dron-dualach 25; PI. Nom. da ech
. . dúalaich FB. 45 {„wreath-ful"
O'B. Orotve, Siab. Concul. p. 413);
p. 310, 15; N. da n-all n-dúalcha
FB. 45 („lorcathy" O'B. Crowe l. c,
„peaked" Sullivan, On the Mann. I
p. ccccLxxxi"); 47; 50; p. 310, 30.
ditalaige M. „a painter or
brushinan, from dual a brush,
or lock of hair" 0' Curry, On the
Mann. III p. 210; dualaidhe a
carver O'B.
dualig Laster; Vitium Z^. 863;
doalaigh i. dasacht no mire O'Dav.
p. 74. — PI. Gen. ar aslaigthib dual-
che Hy. 7, 37; Dat. ar demnaib ocus
dúinib ocus dualchaib Hy. 7 Praef.
diialmar p. 310, 23? s. dulmar.
dúan F. Gedicht, Lied, s.
drecht und On the Mann. IIIp. 380.
— PI. Nom. dúana SP. V 15.
1. dub schwarz; dubh niger
Ir. Gl. 381. — Sg. Nom. FA. 21;
delb ocus lecco dub Oss. II 4; tir
n-dub FA. 21; caurnán cír-dub
Lg. 18, 11; ech Fi?.. 50; p. 310, 22;
fer 31; demischas FB. 27; in Dub
Sainglend FB. 43; Gen. usci duib
dorchai FA. 30; mac Dairthechta
duib ScM. 21, 16; a Loch Duib
Sainglewd FB. 31; Acc. in Dub
Sainglend FB. 31 ; PI. Nom. glenda
duba^). 190, 25; dubai brai^. 132, 24;
da n-droch duba FB. 45; Dat. illa-
thachaib cir-dubaib FA. 26; i n-
glennaib dubaib p. 191, 27; Acc.
fri demna i. elta duba demoniorum
Gl. zu Hy. 5, 91. — Compar. dubi-
thir leth dubfolach p. 310, 37. —
Comp OS. mit Subst.: dub-aibne
FA. 29; -cheó FB. 40; -chorcur
ferrugo SG.52^ {Z^. 781); -folach
p. 310, 37; -locha FA. 29; -nel
FB. 39; -raed Lg. 17, 44; -rechtu
Hy. 7, 45; mit Adj.: dub-glass cae-
ruleus; dub-gormma TE. 4 Eg.;
-lachtna FB. 91.
2. dubiV. Tinte. ■ — Nom. droch-
dub SG. p. 217 „malum atramen-
tum" {Nigra)] is tana a n-dub ibid.
p. 2481» {Z-\ p. XII); Acc. doirtfe
mo dub TJiree Hom. p. 120, 9.
duba SC. 37, 12? zu dub.
duba Kummer, Schmerz, vgl.
suba. — Dat. co m-brón ocus dubu
dermar PJ-. 16 (. . duba dermair ij.Br.).
dubach traurig, bekümmert;
i. disubach Corm. p. 16; Gl. zu
anxium 211. 19a, 7.
dube, duibe F. blackness O'B.
du-bidgim ich schleudere;
jaculo, sagitto Ml.; vgl. bedg. —
Praes. sec. Sg. 3 dobidgad Corm.
p. 32 nescoit; PI. 3 co dubidctis
ut sagittent Ml. 30'', 1.
du-crechat excogitant Ml.
28c, 9; moliuntur ibid. 30^, 6. — '
Vgl. tócbrechad.
du-fo-scaiget Ml. 33^ 3 sum-
movent.
dufuit SP. II 8 s. tuitim.
dub-glass caeruleus SG. IQ^
{Z^. 858); PI. Nom. sella dubglassa
TBF.p. 140,24; abaill dubglassa „his
livid limbs" Three Hom. p. 8Ú, 16;
Dat. ona tonnaib dubglassaib no
ona hathchaib dubglassaib Gl. zu
ceruleis turbiuibus LHy. fo. 12»
{Goid.^ p. 69).
dugni, durigni s. dogniu.
du-dicbim indueo, deduco. —
Praes. PI. 3 dandichaet snechti
ioiuis Gl. zu nivesque deducunt
Jovem SG. 8» {Nigra). — Conj.
Sg. 3 ni fall dune dodadecha Hy.
5, 81 Niemand ist, der sie ermesse?
— Fut. Sg. 3 CO dudi vel co midithir
Gl. zu ut inducat Ml. 35c. —
Pass.' Fut. Sg. 3 dudichestar i.
miastair i. huaid fesin i. is he mes
dombera fair fesin Gl. zu gravis
dúil
506
dune
illi vita tristisque ducetur MZ. 30^,25»
vgl. fu-duidchestar Gl. zu subduci
Ml. 36t (^2. 477) und Wi. Gr.
S. 114 (289i>). — Fut. secund. Sg. 3
du-n-diastae Gl. zu deduci, per-
missus Sit Ml. 45c. — Part. PI.
Nom. áramtar duidch[t]i sidi ó nach
fochim ailiii Gl. zu nuUa alia causa
. . inducti SG. 6a.
dúil F. Geschöpf, Element;
ereatura Z'^. 249. — Sg. Nom. ind
nóeb-duil Hy. 5, 4i (i. Brigit); PI.
Nom. na doli p. 169,- 3o; Gen. rig
na n-dúla Hy. 1, 55; FA. 1; in
comdiu na n-dúla FA. 1; 8. —
Vgl. dúl.
duille leaf, duilleog a s?waZZ leaf
O'Don. Gr. p. 333, duillen folium
Ir. Gl. 765. .
duillen i. gai Corm. Transl.p. 61.
duine s. dune.
duinebad „a plague or gener al
destruction of the people" O'Don.
Suppl.; Corm. p. 43 tamhlachta.
duinldeJFM..10 LBr. menschlich.
duls i. uasal O'Dav. p. 76, s. dusi.
dul Gehen, Inf. zu dolluid; vgl.
dula. — Nom. no erálta for maccaib
Uisnig dul i n-gabthib Lg. 12; is
coir dul dia riachtain SC. 34; TE.
12 Eg.- CC. 6 Fg.- SC. 44; atberasu
frim-sa dul it chomdáil 39; cu ii-dene
dul SP. II 11 ; Dat. ria n-dul i n-
gnuis in spirta nóib Hy. 5, 90; 93;
do dul martre Wb. 4i> {ad suheundum
martyrium Z^. 484); do dul dia
toffunn CC. 1 Eg.\ dia dul fo gra-
duib Hy. 7 Praef.; oc dul di als
sie ging Lg. 1; Fand ic dul SC. 47;
Acc. adcobra dul do Máchi Hy. 2, 45;
p. 39, 13; TE. 13 Eg.; FB. 20;
im dul do asin tig FB. 7.
dul Element, Geschöpf; ele-
mentum Z'^. 25 ; Nebenform von diiil.
— PI. Nom. ind uli dul p. 191, 24;
Gen. aicned na n-dúl p. 169, 26
{naturam rerum 23).
dula Gehen, die vollere Form
von dul. — Nom. SC. 44, 4; in-
saigid ocus dula FA. 15; a dula
FB. 34? Dat. ic dula úad SC. 47.
dulchinneremww6raiioTiTi.il»
{Z-'. 327).
duleeh Hy. 6, is „elementaV St. 9
du lern M. Schöpfer; creator
Z"^. 264. — Gen. co rigsuide in
dúleman FA. 15; duileman^. 40, 12;
in duilemun FA. 18 LBr.; Dat.
a mewma ina n-dulemain FA. 7;
i n-dúlemain dail Hy. 7, 2.
dulmar 2^5. bO gut gehend, von
dul ? vgl. ech dub dualach dulbrass On
the Mann. lllp. 429 („ready-going").
dumet CC. d LU.?
dun N. eine umioallte Stadt;
castrum, arx Z^. 271. — Sg. Nom.
a n-diin FB. 25; Dun Lethglasse
Hy. 2, 44; Fremain TE. 1; Gen. slúagu
in dune FB. 44; for fordorus in dune
ibid.; do faire duine rig 89; Dat.
i n-dún SC. 44, 14; i n-dun i m-
Brith p. 142, 23 ; Rudraige FB. 1 ; 43;
Frémainn TE. 8 Eg. ; tancatar . . a
n-diin FB. 25; tiagait . . isin dun
FB. 55; CO dun Fremunn TE. 7
17; 19; 20; fri dun immuich TE.
11 Fg.; PI. Nom. duine TE. 1 LU.
Dat. do duinib hErend TE. 1 LU.
Du. Nom. da primdun TE. 1 Eg.
dúnad 1) Schliessen, üm-
schliessen, Lif zu dúnaim, 2) La-
ger,3)Heer, Schaar; i.sluaghadh
no nert no fas no faslongport CDav.
p. 75. — Gen. mind cech diniaid
„the diadem of every host" Fei.
Jul. 22; Dat. cona n-dunad danu
„with their daring host" ibid. J an. ^'d;
Acc. i n-dúnad Eogain SC. 38, 1.
A\in^\iii\lichschliesse; „I shut,
barricade" CB., vgl. fris-diinaim
obsero {-are) Z'^. 434. — Pass.
Praet. Sg. 3 sech ni ro oslaicced
ria sáith ni ro dunad im gua Goid.'^
p. 104, 4 [sc. MoWs Gürtel).
dune, duine M. Mensch, Per-
son; hämo Z^. 229. — Sg Nom.
ni bdi duine no leicthe issin less
Lg. 6; cec/t duine Lg. 8; dune SC. 27;
cach óen-duine FB. 44; tuchthach
duine Lg. 17, 34; bes nan arlaid
duui beo SC. 38, 4? Gen. anman
duini Hy. 7, 49; cec^ duni SC. 33, 28;
delb n-dune FA. 10; cen guin duine
ScM. 16; na da idan marbtha duine
TE. ^ LU.; Dat. do duni SC. 44, 9;
ar dune Hy. 5, 24; Acc. ni fall dune
Hy. 5, 81; ar cech n-duine Hy. 7, 39;
duni FA. 34; cen duini SC. 29, 24;
dúr
507
Voc. a deg-duini SC. 46; PI Nom.
dóini p. 133, 4; Gen. dóine Hy. 2, 5;
FB. 24; sech treba dóine Hy. 2, 24;
na n-dáine n-anfechtnach i^J.. 2;
súili dáini jTE. 5 Eg.; ar thoií
daine SC 26: Dat. frisna dóinib
SC. 49; do dáinib in domain FA.
14; 34; p. 40. le; do deg-dáinib
FB 6; Ace. fri dóini F5. 57; eter
dáine ocus indile 83; dáine dochlu
SC. 25; la droch-daine ScM. 17.
dúr Aarí. — Sg. Dat. F. co
fleisc dúir FA. 18.
dúr-chride hartherzig. — PZ.
J.CC. fri druide durchride Hy. 3, 3.
dúre F. Härte. — Dat. ar a
dure Gl. zu Hy. 2, 37 s. cisal; ar
dure a chride Goid.'^ p. 94, 4 {LHy.).
durthech, daurthech „ora-
tory" 0' Curry On the Mann. III
p. 36; dúrthach a penitentiary
O'Don. Suppl. — Sg. Gen. for bend-
chopar in daurtige p. 39, 17 {so zu
lesen nach Stokes, der Artikel aur-
tech ist zu streichen); Rethet daurtige
p. 41, 23 ; derrthige Fei. p. LXXIII.
du-rind Tir. 13 significavit,
vgl. tofóirndet, tóirndet significant
Z^. 883.
dús, für do fius ad sciendum,
dient zur Einleittmg der indirecten
Frage (Z'^. 747); dús cia dib no
thogad ScM. 19; diis cinnas FB. 8;
dús in faigbitis neck SC. 21 : FB. 54 ;
p. 40, 2fi; dus hi fogbar tech CC.2Eg.
duscide, duscis, dusig'^.diascim.
dasi FB. 71 Gl. i. trenfer, s. duis.
dus 10 mailt ScM. 22, 6 s. tomelim.
du-thain vergänglich, von tan
Zeit, vgl. su-thain. — Sg. Nom. in
bith truag itaam, is duthain a rigi
Fei. Prol. 157 Laud; PI. Acc. eter
marbu duthainai FC. 4.
duthcern s. dothehern.
dathchus, duchus M. Zuge-
hörigkeit; „heritage", von duthoig,
Three Hom. Index; duthchas „the
place of one's birth, an hereditary
right" O'B. — Acc. rochtain co a
firathardai ocus co a firduchus fen
Three Hom. p. 96, 30 {„his own
true native couniry"). — Compos.
foracaib a duchus-talmain ibid. 17
{„his native country").
duthoig zugehörig; dúthaigh
meet, fit, hecoming O'Don. Suppl. —
Sg. Nom,. dia n-duthoig Liphe
SP. V 8 {dem L. gehöii); Acc. co
a ferand duthaig fesin COn. 7. —
S. duthchus.
dú-thracim I ich wünsche,
will. — Praes. Sg. 1 Dep. du-
thracur-sa dul lett Three Hom.
p. 76. 17; Sg. 3 cu n-dutraic dul
„so that it desires to go" O'Don.
Gr. p. 257. — Perf. Dep. Sg. 1 is
dait don-úthracar-sa dir wünsche
ich ihn FB. 9; ni luct Corint nammá
dia n-duthraccar-sa a maith sin
non sunt Corinthii tantum, qutbus
ego optavi hoc bonum Wb. 14^
{Z^. 450); 3 cia dud-fu-tharcair a
bas „though he desired his death"
Goid."" p. 20 {Ml.).
dúthracht Wünschen, Wunsch;
voluntas Z'^. 800 ; vgl. mí-dúthracht,
cáindúthrachtach. — Sg. Nom. is
écen dam a dútracht SC. 44, e;
dútracht lind 45, 22.
dúthrachtach ergeben; „dili-
gent, tirgent" O'B. — Sg. Gen. «es
dergmartra dutrachtaige do Dia
FA. 23 {„folk of devout penitence") ;
PI. Nom. ailitrig. dútrachtacha do
Dia FA. 12, diithrachtaig LBr.
{„devoted to God").
E
é, hé, sé M., sí, í, hí F., éd,
héd N. er, sie, es, PI. é, íat, síat
sie, nebst den suffigirten und
infigirten pronominalen Elemen-
ten der 3. Person. —
I) é, hé M. er, is Z^. 326; kommt
auch im Singular {wie im Plural)
für die anderen beiden Geschlechter
vor[Beispiele unter la.), II a) und b)];
in der alten Sprache Nom. und
{selten) Acc. Sg. M., in der moder-
nen Sprache mir Acc, indem sich
hier für den Nom. Sg. M. sé fest-
gesetzt hat. — Nom. Sg., fast immer
508
é
emphatisch gebraucht, 1) bezieht sieh
auf Vorhergenanntes, a) allein
stehend: rop é lín nallongsi Lg. 16
ba he Hy. 2, 47; 56; TE. 1 Eg.
CG. b LU.\ CO m-bad he SC. Í4
FB. 76; conid he 43; douti dia
tibertha he 90; is he SC. 17 ; FB. 81 ;
SP. III 4. Darnach habe ich auch
is e, iss é getrennt geschrieben {in
den Mss. isé, issé): is e Isech as
dech SC. 13; FB. 14; iss é non
dlig FB. 14; 56; is é lín inn óeu-
taige SC. 33, 8; iss é 45, 13; ocus
is 6 maires indiu, i. ord plea p. 39, 22
Nach einem prädicativen Adjectiv:
is écsamail hé FA. 18; ocus acairbiu
he 29. Hinter der Negation ohne
Verb: nach he Cuchulaind SC. 14;
FB. 93. ^w í/nííe des Satzes:
is la Coinculainn . . he FB. 89 ; csel
dóib ar thus he FA. 22. Am Ende
des Satzes wiederholt: is é gaisce-
dach as dech fil dib he FB. 14.
Hinter dem anfügenden os, is: ose
cen udnucht n-imbi SP. III e;
FB. 87; iss e niamdo TE. 4 Fg.;
FA. 30 ; mit Apocope se : tir n-dub
. . se folom FA. 21 (is e LBr.) als
Neutrum; FB. 37. Hinter mas:
mas é mo sáigul Oss. II 5. — b) Mit
hervorhebenden Wörtern verbunden:
he fesin er selbst II 5. Mit Part.
augens: ba hesse CC 5 i^r;. ; ba
hesseom p. 131, 12. Mit sin, side
verbunden demonstrativ =gr. ovroq
iss é sin a n-dan FA. 7; J'.B. 9
is é side Gl. zu Hy. 5, 15; FA. 32
eisen p. 311, 35. — 2) Die nähere
Erklärung oder Angabe folgt
nach, a) é steht allein: iss e Sual-
daim . . fessin ro frithaig FB. 72
auf ein Femininum bezüglich
ba he a méit co cathaigtis SC. 49
auf ein Neutrum bezüglich: is é
iarom tir coso ránic: tir n-dub
FA. 21. — b) é mit so verbunden
demonstrativ = gr. oSe, zóóe : is he
seo áin tuirthíud tidechta Patraic
..p. 17, 16; auf ein Neutrum
bezüglich: is é seo iarom forcetul
. . is é daw no pridchad . . is é daw
cétscel . . : fochraice nime FA. 32;
33; conid e so atbertis p. 19, 39.
— c) é mit so verbunden bezeichnet
die anwesende Person: inn é seo
Munremur ist dies hier nicht M.
ScM. 12. — Acc. CO fuarusa he
SC. 33, 3; 48; FB. 41; 64; 66; 76; 81.
II) se, se Nom. Sg. M. er; fast
nur in der Formel or se inquit
(isse der Handschriften ist in diesen
Texten iss é getrennt); hat erst in
der spätem Sprache den Nom.
Masc. é überall verdrängt. — 1) ar
se TE. S Fg.; 9; SC. 47; FB. 5;
56; 76; or se Lg. 1; FB. 6; 8; 9;
11; 15; 18; 21; 43; 54; 61; for se
SC. 9; FB. 26; 38; 75; 76; ar se
Lg. 5; ScM. i; TE. 1 Fg.; SC. 33;
42; 46; ol se Lg. 9; ScM. 4; CG.
3 Eg.; SG. 7; FB. 6; 13; 14; 66;
87; al se p. 144, 30; all se p. 144, 15;
mit Partie, augens: or seiseom Lg. 9.
— 2)Vereinzelte anderweitige Fälle :
ba se sin FB. 7b; mairg fri siabra
se SC. 37, 22; ocus se fó chrund
bethad FA. 33; -SC. 23. — 3) se
für is é FA. 21 (is e LBr.\ FA. 37. —
III) SÍ F. sie, ca Z'^. 326, nur
Nom. Sg.; 1) voranstehend: si
fri gábud co n-don fair Hy. 5, 89.
— 2) Hinter Verbalformen zu/r
Bezeichnung des einfachen oder
emphatischen sie {vgl. die Part,
augens -si): dia tarla si p. 48, 22;
Lg. 3 Eg ; G L.; dochuaid si p. 40,
8; 31; 33; Lg. 7; 9; 12; 13; 17;
18; 19; SC. 18; 29; 39; 46; FB.
57; 62; p. 130, 26; 30 ; ol si sagte
sie TE. 5 Fg.; 10; or si p. 40, 29;
Lg. 13; TE. 10 LU.; SC. 13; 29;
39; FB. 44; 47; 58; 61; is si la-
namain Lg. 16; in ben-sa, is si in
glan . . ind ingen sin SG. 42 ; is si
ba hara dia brathair GG. 1 LU.;
in tan . . ba si liair in sin . . FB. 17;
is si ro bad banrigan in chóicid
FB. 20; conid si conar dollotar
25; 83; ni ba si nod n-ebela^. 141, 3;
3) Hi)der dem copulativen os, is:
05 si maccdacht CC. \ LTJ. (si Fg.);
6 (issi Eg); is si thorrach Lg. 1;
TE.'d Fg.; SC. 33, 26; mit Apocope:
si chreda cromglindne p. 310, 29;
si imtromm frimtecht FB. 37 Eg.
— 4) Mit Part, augens -si: armad
sissi a siui'-sium p. 144, 32; or sisi
sagte sie Lg. 9; TE. 10 LU.; ar
509
sissi TE. 5 Eg. — 5) Mit sin, sein
verbunden auf Vorhergehendes
bezüglich: isi sein in t-seised bruiden
ScM. 1; ..bid si sein glicci ind
airlig FB. 46; . .bid si sin 48; ba
SÍ sin 83. — 6) Die nähere Erklä-
rung oder Angabe folgt nach: is
si daw cétna tír coso rancatár: tír
na nseb FA. 4; SC. 33, 12; ba si
comarli Sencha doib . . jP^. 7; 42;
62: 68; 88; ba si méit a fothraind
, . amaZ bid fothrond coecat carpai
FB. 20. —
YV) Í, bi F. sie, in der moder-
nen Sprache nur Ace. Sg., in der
altern Sprache auch No m. ' Sg. :
am corbálic duit-siu bi SC. 47; is
hi sin tra Ingen iss coiri TE. 5 Eg. ;
is hi a toisiuch fil sunno . . Dectire
a hainm p. 144, 25; 140, 24; is hi
ro hie siiil ind rig p. 131, 28; mit
Partie, augens: or issi sagte sie
Lg. 7 (,sisi Lc). Nach diesen Stellen
ist auch p. 131, 30, p. 132, 1—4, FA.
23, 31 (is i side\ FB. 16, 42 is í
getrennt, toas vielleicht besser unter-
blieben wäre (isi für issi, is si). —
Acc. ro buadir in rograd hi SC. 44;
FA. 21; Lg. 6; 11. —
V) ed, hed Nom. und Ace. Sg.
Neutr. es, dies, id Z^. 326; in
den Mss. häufig is für ised, is ed.
— 1) Auf Vorhergehendes be-
züglich: ruire nime fri cech tress,
iss ed attach adessam Hy. 1, 4
2, 1; 12; 58; is ed Hy. 2, 24; 6, 1
TE. 9, 28; SC. 31, 16; TE. d, 8.
na tabrad don chétgabail, iss ed
no ithed ScM. 1; ind flaith iss ed
a orbbae SP. V 11; da mile déc
cubat, iss ed ro soich a lassar i
n-ardde FA. 17; FB. 9; ni hed
dleghar a atmail TE. d, 2o(?); ba
hed la and sin FB. 5; iss ed eret
SC. 1. — 2) Die nähere Erklärung
oder Angabe folgt nach: ni bo
ed as mó ro gnathaigsem dun . .
bancomarchi SC. 14; ba ed dogen-
sat . . ro brisiset FB. 25 ; iss ed
SC 35; auch bei Verben des Gehens:
iss ed conair rod n-gab do Emain:
dar Eis Ruaid, ocus iss ed ruc leis:
tásc a muintiri do marbad do Ercoil
FB. 69; iss ed ro gab: dar Oenuch
m-Breg Leth TE. 3 Eg.; iss ed
lotar iarom : co AiltZl ocus co Meidb
Lg. 16; iss ed doruachtamar: for
t'faesam sunn TE. 5 Fg.; so auch
conid ed dochóid for lic trascair
a báis FB. 61? — Vor der direeten
Bede oder einer Inhaltsangabe: is
ed asbertis . . p. 20, 18 ; SC. 28 ;
p. 132, 17; mit so verbunden: ba
hed so atbertis p. 20, 27. —
VI) é, hé Nom. PI. sie, ohne
Unterschied der Geschlechter [Z^.
326); an allen Stellen folgt die
nähere Bestimmung nach: it é na
druid i. Luchru ocus Lucutmel
p. 20, 18; TE. 6 LU.; SC. 5;
p. 144, 24; FA. 28; (batár hé TE.
1 Lü.: FB. 12. —
VII) iat sie, ohne Unterschied
der Geschlechter ; verdrängt das
plurale é; in der altern Sprache
Nom und Acc. PI., in der moder-
nen Sprache nur Acc, indem sich
hier für den Nom. siat festgesetzt
hat {vgl. oben sé); vereinzelt eat
Lg. 10. — Nominativ 1) auf
Genanntes bezüglich : ol iat SC. 12;
FB. 66; 74; 76; bertair hi Crua-
chain iat ocus scurtir a n-eich sie
selbst FB. 62; miiinter bláith romin
. . is iat aittrebait in cathraig sin
FA. 12. Hinter dem copiilativen
is: maige loma dan is iat loiscthecha
FA. 30. — Mit Partie, augens
atcessa iat-som Uli FB. 57. — Mit
sin verbunden demonstrativ : is iat
sin tra na plana FA. 31; conid iat
sin 33. — 2) Die nähere Bestim-
mung folgt nach: is iat lucht
diar bo soirb in sét sain: íés óige,
sés atrige lere . . FJ.. 23; 24; 25;
28; 29; is iat iarom filet isin phein
sin, i. gataige . . FA. 27; is iat . .
ingena Aeda Abrät SC. 2il, 20; in
tan iarom is iat anmand inna nsem
dianid erdalta siraittreb flatha nimi
FA. 34; batar eat a comairle: ro
imthigsetar . . Lg. 10. — Mit so ver-
bunden auf die folgende Nennung
verweisend: at iat so . . rig batar
isin dail sin, i. Medb ocus Ailill . .
SC. 22. — Aecusativ: idpraim-sea
duit iat p. 40, 39; 41, 13; dorat dia
fiadnaib fein iat FB. 40; 66; 67. —
510
VIII) síat sie, ohne Unterschied
der Geschlechter ; hat im Neuirischen
é und iat im Nom. PI. verdrängt
— Nom. for siat sagten sie FB. 41
01 seat Lg. 10; 13; FB. 5; 16
ocus siat icomthiiarcain FA. 14
26; Acc. oc imarbaig eter a feraib
ocus siat fesni FB. 29.
IX) Pronomina suffixa der
3. Person, verquickt mit Präposi-
tionen als der davon abhängige
Dativ oder Aecusativ, in den meisten
Fällen nicht mehr ablösbar erhalten,
sondern nur noch an ihrer Ein-
wirkung auf den Vocal oder den
Consonanten der Präposition er-
kennbar. —
A. An Präpositionen ange-
fügt {Z-\ 333). 1) Masc. und
Neutr. Sg.: Dativ, char akter isirt
durch a (o), auslautend bei Prä-
positionen, die in vorhistorischer
Zeit hinter ihrem Consonanten noch
einen Vocal besassen: occa, oca,
occo apud cum, in eo Z'^. 334, 635
occa Hy. 1, 36; oca ScM. 1; FB. 86
oca siu SC. 8; oca-som FB. 11
iarma SC. 1 (Praep. iar n-, iarm-)
úasa „above him" O'Don. Gr. p. 146
{Praep. ós, úas) ; ebenso foa FB. 64 ;
fua 38. — Auf verlorenes a {oder
überhaupt breiten Vocal) weisen hin
ass ex eo Z'^. 633 {Praep. a, ass);
Hy. 5, 88; p. 21, 32; Lg. 9; 13;
TE. 7 Eg.; 8; SC. 9; 13; 14; FB.
3; 7; 10; 17; 20; ood, úad ab eo
Z\ 632 {Praep. 6, úa); úad TE.
2 Eg.; 3; ScM. 21, 36; TE. 8 Eg.\
SC. 8; 20; 47; FB. 4; 86; 87;
húad CC. 5 LU.; huad p. 144, 7.
— Der Annahme des nämlichen
Charakteristicums widersprechen
nicht: dóo, dó ad eum, ad id, ei
Z^. 640 {Praep. do, du); dáu SP.
II 15; do Hy. 2, 53; 5, 49; TE
2 Eg.\ 3 LU:\ 8; SC. 3; 8; 23
27; 32; 48; FB. 7; 9; 11; 13; 14
16; 27; 31; 36; 39; 40; 62; 64
66; 67; 68; 69; 75; 77; 78; 81
88; do CC. 6 Eg.; FB. 10; 77
dó-som FB. 3; 25; 31; ScM. 10
do sein p. 17, 32; de de eo Z^. 636
{Praep. di);i?. 40, is; 41, 20; ScM. 17
Lg. 10; ScM. 2; 7; 12; 19; TE.
6 LU.; p. 130, 26; CC. 4; SC. 2
27; 31; FB. 6; 7; 40; 69; 70; 71
75; 77; 82; 87; 89; 90; p. 311,34
de-sium FB. 76; de-sin ScM. 21
SC. 1; de SC. 29, 21; dee p. 142, 22.
— Entschieden abioeichend ist mir
altir. indid in eo Z^. 334, 627, das
in diesen Texten nicht belegt ist
{dafür das aecusativischeindp. 21,3o).
— Jüngere Formen für occa sind
occai Hy. 2, 55, aice Lg. 11, aci
TE. 2 Eg., acci ibid., wahrschein-
lich mit Anlehnung an das accu-
sativische chucai, chuice, chuci ge-
bildet. — Aecusativ, characteri-
sirt durch i, auslautend {in spä-
teren Mss. zu e geschwächt) bei
Präpositionen, die in vorhistorischer
Zeit hinter ihrem Consonanten noch
einen Vocal besassen: immbi circum
se Z'^. 654 {Praep. imb); imbi Hy. 2, 31;
p. 21, 2; p. 131, 17; 18; SP. III e;
SC. 10; FB. 4; 7; 22; 45; 51; 87;
91; 93; p. 310, 32; immi Hy. 2, 36;
Lg. 6; 14; ScM. 3, le; p. 131, 16;
FB. 12; 16; 27; 37; 56; 61; 67;
88; p. 311, 3; uimi p. 142, 12;
imme Hy. 1, 49 ; airi pro eo, propter
eum Z'^. 334 {Praep. ar); airi TE.
10 LU.; FB. 17; 74; hairi SC. 1
aire CC. 2 LU.; aire sin p. 17, 24
cuci, cucci ad eum, ad id Z'^. 334
648 {Praep. co, cu); chuci ScM. 4
TE. 1 Eg.; SC. 31; FB. 40; 57
66 ; 84 ; 87 ; cuci Lg. 9 ; cuci-seom 14
cbuci-sium ScM. 1; 2; chucai SC.
8; 13; Hy. 5, 86(?); cucai SC. 8
chuice jP. 19, 36; chuice-sium_p.39,20
fói Lg. 15; p. 48, 24 {dativisch)
remi vor ihm, obwohl die Praep
re n-, rem- den Dativ regiert, vgl
jedoch rempu im Plural; remi
FB. 40; 69; SC. 31; remi fessin
p. 20, 25; remi seo TE. 5 Eg.;
reme ibid.; remiu 2 Eg. So wird
wohl auch sechai FB. 17 {Praep.
sech, neuir. seach, also ursprüng-
lich mit einem breiten Vocal im
Auslaut) die ältere Form sein,
secha Lg. 9, FB. 81 die spätere.
— Mit inlautendem i: etir SC 10
{Praep. etil); foir, fair super eum
Z^. 629 {Praep. for); dativisch:
p. 17,34; TE. 10 Eg.;p. 131, 19; 20;
é
511
é
SC. 4; 23; FB. 27; 37; 38; 44: 47
75; accusativisch : Lg. 15; ScM. 8
SC. 8; unentschieden: p. 17, 24
F5. 40; 77; 81; 84; 87; 90; 91
TE. 6 Eg.; fair-sium FB. 77; 81
87 ; ind-som in illum Z'^. 627 {Praep
i n-); ind CC. 3 LU.; FB. 36
p. 40, 31 [dativisch). — JDas prono-
minale Element seheint einen con-
sonantischen Anlaut (s?) vor dem i
gehabt zu haben in den Formen
tarais odei' tairis, leiss, friss von
den Präpositionen tar, Íi, fri {vor-
historisch taras, leth, frith): tarais
per eum Z^. 654; tairis Lg. 11;
SC. 17; 23; FB. 53; leiss, less,
lais apud eum, cum eo Z'^. 646;
leiss CC. 5 LU.; SC. 32; leis
p. 19, 36; ScM. 4; 20; CC. 6; ÄC.
8; 13; 20; 36; FB. 40; 56; 62;
67; 69; 70; 75; 85; les TE. 5 E^r.;
p. 145, 11 (?); laiss SC. 48; F5. 47;
58; 81; 89; lais p. 39, 15; 22; TK
2 i^^r.; 8 LU.; p. 132, J6; p. 144, 9;
F5. 1; 9; 11; 81; p. 311, 26; lais-
seom FB. 88; friss, fris ad eum,
ad id, ei Z^. 651; friss Lg. 10;
SC. 31; 33, 17; FB. 62; 89; fris
Lg. 14; Tí;. 8 iL^.; p. 132, s;
1). 144, 6; p. 145, 10; -SC. 5; 8; 15;
16; 17; 20; 33; FB. 5: 6; 26; 29;
41; 43; 67; 71; 77; p. 310, 2; fris-
seom TE. 10 LU.; SC. 34; riss
ScM. 3; ris ScM. 3, 15. — iJine
besondere Bildung ist triit, triit
per eum von tre, tri Z'^. 652; trit
SC. 36; tremit CCn. 3. — ^feer
eine Ausnahme würde nur cene
jam (s. cena) bilden, wenn dies
wirMich ein suffigirtes Pronomen
enthält {Z'^. 655). — 2) Fem. Sg.:
Dat., charaTcterisirt bei allen Prä-
positionen durch auslautendes i:
acci TE. 4 Eg. {Praep. oc); acci-
side SC. 39; aici TE. 3 Eg.; aicce
ScM. 16; 2>. 41, 36; aice p. 42, 10;
aicce-si 5; aice-sium p. 40, 27; essi,-
eissi ex ea Z^. 335, 633 {Praep. ass) ;
esti SC. 22; p. 40, 32; äste FB. 86;
uadi ab ea Z'^. 632 {Praep. ó);
úadi JP5. 21; uadi Lg. 12; úade
Ä/. 5, 36; uathi p. 39, 12; p. 42, 35;
di, di ad eam Z*. 640 {Praep. do);
di jp. 132, 9; Hy. 5, 29; 31; di Lg. 1;
Tí;. 5 Eg.;6LU.; SC. 39 ; p 130, 27;
p. 131, 8; p. 145, 12; p. 39, 13; di-si
SC. 17; dissi 15; di de ea Z^. 335,
637 {Praep. de); di p. 132, 16;
jPJ5. 86; indi in ea Z\ 627 {Praep.
i n-); indi íFi/. 1, 50, Gl. i. inti;
(n-) inni ScM. 3, 15 (ninde H.,
nintti ili.)? inti {vgl. inte m eam)
verdrängt das alte indi : aSc^I". 1 ; 9 ;
FB. 2; airi, aire an ihr {Praep. ar)
/ScM. 3, 7; remi ante eam Z^. 335,
642 (Praep. re n-, rem-); rempi
{wie inti halb mit aecusativischem
Charakter) SC. 30; FB. 78 (?);
rempe Hy. 5, 83; fuiri artf ihr
Z'^. 630; furri (m7Í« inti, rempi halb
mit aecusativischem Charakter) Lg.
18, 28; TE. 3 Eg.; SC. 5; fuirri
p. 145, 12; forri SC. 21; FB. 28.
— Accusativ, charakterisirt durch
auslautendes e, ae: laee, Ise, lee
opud eaw Z'^. 335, 646 {Praep. li);
lee SC 44; F5. 54; lee Lg. 10;
SC. 35; 39; lea CC. 6 iC; le
TE. 8 iiJ.; CC. 3 Fg.; 6: friae,
frie gegen sie Z'^. 651 {Praep. fri)
fria 2!E. 8 jE^t.; p. 132, 10; CC. 5
SC. 28; 46; Fii. 63; fria-si Lg. 12
friá-si TíJ. 5 Eg. ; frie-seon i^. 13
(fria-si Eg.); tree jper faw Z^. 652
{Praep. tri); trethi Scilf. 1 (^r^fZ. esti);
cucae, cuicce ad eam Z^. 648 {Praep.
co); cuice j9. 132, 12; chuicce^J. 42, 35;
chuice-si |9. 41. 21; chucci ScM. 16;
chuicci CC. 5. — In den folgenden
Formen muss das pronominale
Element consonantischen Anlaut (s)
gehabt haben: inte in eam Z'^. 627
{Praep. i n-) : impe circa eam Z'^. 654
{Praep. imb, imm); Hy. 1, 51; 5, 38
Lg. 5; p. 130, 22; p. 131, 11; SC. 8
J^iß. 2; 55; impi Lg. 12; TE. 5 Eg.
ScM. 5; i^£. 63; immpi TE. 3 Í/í^.
secci Tliree Hom. p. 76, u; secca
ibid. p. 74, 20; forrae Z'^. 630
{Praep. for); tairse rtber sie i^5. 88
{Praep. tar). Die Consonanz dieser
Formen ist dann massgebend ge-
worden für die dativischen Foi-men
inti, esti, trethi, rempi, furri. —
3) Plural, ohne Unterschied der
Geschlechter: Dativ, charakterisirt
durch auslautendes -ib: essib ex
eis Z'\. 335, 634 {Praep. a, ass);
é
512
occaib Z2. 636; ocaib SC. 3; FB. 90;
úadib, ódib ab eis Z'^. 632; úadib
Hy. 2, 62; Lg. 8; SC. 12; FB. 24';
73; iiadib FB. 61; 77; dóib, duaib
eis Z^ 640; dóib Lg. 10; 13;
ScM. 4; 5; CC. 2 LU.; 3; ^C. 49;
í^^. 6; 7; 13; 15; 28; 33; 38; 54;
55; 57; 67; 72; 80; 81; 89; 90;
doib p. 17, 22; Lg. 8; FB. 63; 66;
daib p. 144, 8? diib, díb de eis
Z\ 637; diib FB. 21; díh p. 17, 23;
Lg. 8; 9; .Scilf. 5; 6; 19; SC. 4;
F£. 14; 20; 40; 54; 56; 65; 72;
74; 80; 81; 84; 87; 90; dib FB. 6;
p. 310, 4; úassaib über ihnen FB.
11; 61; remib ante eos ZK 642;
CC. 2 LU.; FB. 10; 61; reimib
p. 144, 1 {so zu lesen); forib, foraib
auf ihnen Z^. 630; foraib SC. 7;
FB. 15; foroib CC. 2 LU.; foruib
p. 144, 3; indib in eis Z'^. 627;
indib SC. 16; innib Ift/. 2, ii; intib
_p. 309, 36 {v^l. intiu ^cc). — J-C-
cttsai»??, char acter isirt durch aus-
lautendes u oder 0: leu, léu, leo
apud eos Z'\ 647; leu CC. 1 LU.
2; 3; SC. 2; léii-som CC. 1 LU.
leo p. 17, 19; p. 39, 21; i(/. 10
11; 14; 16; TE. 5 Fg.; CC. 1 Eg.
4; SC. 21; 22; FS. 42; leo-som
ScM. 5; CC. 1 £■</.; leo Hy. 5, 53
leo CC. Q LU.; SC. 21; 35; 48
FB. 16; 54; 70; 72; 66; 76; 91
lethu Hy. 2, 17; friu gegen sie
Z-^. 651; p. 17, 18; Hy. 5, 54; i^f.
13; 15; ScM. 1; 5; CC. 3; SC. 2;
5; 16; FB 11; 55; 66; 69; 76;
79; friu SC. 35; FB. 21; 53; 80;
riu SC. 44, 8; triu, treo durch sie
Z'^. 652; cuccu zu Urnen Z'^. 648;
chucu Lg. 1; 11; 13; ÄC. 7; 10;
15; 39; 48; FB. 25; 89; 91; cucu
p. 131, 14; cuco /ScJf. 22, 10; seccu
ultra eos Z'^. 653; seocu SC. 7;
darnach ist auch gebildet occo
FB. 67, 76 neben dem älteren Dativ
occaib. In folgenden Formen von
Präpositionen, die in vorhistorischer
Zeit consonantisch auslauteten,
muss das pronominale Element mit
einem Consonanten (s) angelautet
haben: intiu in sie Z'^. 627, darnach
im Dativ intib gebildet; impu um
sie {Praep. imb, imm) Lg. 8; 16;
darnach ist auch gebildet rempu
CC. 2 LU., FB. 66 Fg., rompa LU,
neben dem Dativ remib; forru auf
sie Z^. 630; forru p. 144, 24; p. 22, 9;
forro SC. 2; FB. 62; 69; 76; 84;
forro-som 77; fwrro SC. 7; 21;
etarru, etarro inter eos Z^. 656;
etarru CC. 2 LU.; eturru Lg. 16;
ScM. 5; etarro FB. 16; eturro
ScM. 9; etorro CC. 7 LU; SC. 7:
FB. 26; 31; 63; 73; 74; 94; 82;
darnach auch airriu, erriu, erru
neben dem richtigem áiriu Z^. 624;
airtbiu SC. 10; tairsiu über sie
SC. 35.
B. An Verbalformen angefügt,
vgl. StoTies, Beitr. VII 39, Goid.""
p. 21, Z\ 1088. Aber Stokes und
Ebel irrten bisweilen darin, dass sie
den proleptischen oder pleona-
stischen Gebrauch der Pronomina
suffixa nicht genug in Betracht
zogen und daher oft als Subject an-
sahen, was der irischen Construction
nach Object ist. — Formeln wie
luid si, sie ging, gehören nicht
hierher, denn si steht mit dem
Masc. é auf einer Stufe, wenn es
sich auch im Gebrauch etwas mehr
abgeschliffen hat. Die Formen ling-
thi FB. 86, cingthiseom 88 möchte
ich für eine besondere Tempusbil-
dung halten; über die Formen luidi
p. 139, 30, laide 13 {lies luide?) tete
p. 144, 13, tedi 12 {vgl. Wi. Gr.
p. 114) bin ich mir noch nicht Mar,
jedenfalls die eigentliche Bedeutung
der Pronomina suffixa {und infixa)
ist die des pronominalen Objects.
Diese Bedeutung haben sie auch
in der im Irischen nicht selten an-
gewendeten unpersönlichen Con-
struction, wo wir sie in der Ueher-
setzung allerdings in den meisten
Fällen zum Subject machen müssen:
in filus sunt hängt das pronominale
•Object als Accusativ von fil ab,
das ja auch sonst den Accusativ
regiert. Der Satz filus tre chenelse
martre es giebt drei Arten von
Martyrien {Cod. Camarac.) ist ein
altes Beispiel des proleptischen oder
pleonastischen Gebrauchs, den Ebel
{Z^. 1006) hier anerkennt. Die
é
513
Suffigirung erscheint vorzugsweise
an den dritten Personen Singularis
Activi aber nur am Verbum Sim-
plex ohne Verbalpartikel. — 1) -i
(-e), vgl. imbi um ihn [s. oben IX. A.
1.) Äceusativ). — Masculinum,
an die 3. Sg. Praes. angefügt:
gaibthi in beist das Ungeheuer er-
greift ihn TBF. p. 146, 28, für
gaibith-i; geibthi SC. 14; léicthi
FB. 87, leicthe 81 {an beiden Stellen
auf gécém bezüglich); berthÍ2>. 142,23;
carthai Findabair F. liebt ihn TBF.
p. 136, 7 {für caraith-i), und so ist
auch, mit Abstumpfung der Endung,
cartho CC. 7 Eg. aufzufassen, ob-
wohl das eigentliche Object noch
nachfolgt (cartho mo cridi-si in mac
si). Ebetiso proleptisch: gebthi
hoegaire in roth FB. 64 {dreimal):,
leigthi duillen deiligthe „he casts
a Clearing javelin" Corm. Transl.
p. 61 duillen {Beitr. VII 40 suchte
Stokes in dem Pronomen das^ Sub-
ject). — An die 3. Sg. Prae't. an-
gefügt {Goid:^p. 21, Z^. 463), Mas-
culinum: baitzis-i baptizavit eum
Tir. 11; leicsi huad er Hess ihn
von sich Ml. {Goid.^ p. 20), für
lécis-i; áilsi Tir. 8; berrsi ibid. 11;
foidsi ibid. 14; ocus gabsi cadessin
abbaith und machte ihn selbst zum
Abt ibid. 15 {Z'\ 257); Femini-
num: fersi SC. 35 (faélti). — An
die 3. Sg. Fut. angefügt: snaidfid-i
Fei. Epil. 160 Laud (^no dan snaidfi
Bawl., no dosnaidfea LBr.), vgl.
Beitr. VII 42. — An die 2. Sg.
Im p erat, angefügt: telc-i SC. 30, ii
{Beitr. VII 42). — Für rathaigi
p. 144, 14 zu lesen rathaigthi oder
rathaigsi? — Femininum pro-
leptisch: geibthi cloith SC. 7; gaib-
thi frithairi na haidchi sin TE.
12 LU. — Neutrum: ráite in
rechtaire frisin rig der Verwalter
sagt es dem König TBF. p. 138, 27,
für ráidith-e. — 2) -us, zu ver-
gleichen dem con-us- X 3? Mas-
culinum, an die 3. Sg. Praes.
angefügt: marbthus SC. 'óG für msir-
bith-us; an die 3. Sg. Fut. LU.
p. 127a, 32 {s. unter benim). —
Neutrum, an die 3. Sg. Praet.
angefügt: gabsus TBF. p. 146, 13
{aufm. Etwas, bezüglich), für gabis-
us. — Plural, an die 3. Sg. Praes.
angefügt: gabthus mesca TBF.
p. 150, 9; an die 3. Sg. Praet.:
gabsus meiscei^^. 16; libru Solman
sexus LHy. Amra 57, tule a chuirp
cuillsius und. 102. Diese Formen
sind tveder relativ {Z^. 463), noch
enthalten sie einen Nominativ ille
{Stokes, Beitr. VII 39, Goid.' p. 21);
proleptisch oder pleonastisch : glinn-
sius salmu LHy. Amra 54; sluinn-
sius leig libru ibid. 55; cluidsius
borbb beolu ibid. 119. —
X) Pronomina infixa der 3. Per-
son {Z'^. 330;, angefügt an eine
Präposition, Verbalpartikel oder die
Negation, so dass sie zwischen
diese und den übrigen Theil der
Verbalform gestellt sind, gewöhn-
lich im Accusativ-, seltner im Dativ-
verhältniss. Diese Pronomina werden
allmählig aufgegeben, am längsten
hält sich s {vgl. Three Hom. p. IX);
charakteristisch für die Schwäche
ihrer Bedeutung ist ihr proleptischer
oder pleonastischer Gebrauch, wenn
das Object, noch durch ein beson-
deres Wort ausgedrückt, dem Ver-
bum nachfolgt. —
1) d, in späteren Mss. auch t,
bewirkt Aspiration: nod chluined
Lg. 8. — a) Masculinum: nod
slaid SC. 8; fod gain 37, 3; dod
fánic FB. 58; 82; dod rigni 89
(Relativ); dod fetis Hy. 2, 13; rod
gab 5, 102; nod guasim 6, 3; nod
guidiu 5, 17, Gl. i. not guidim; not
gaba p. 141, 23; notolbad FB. Ib
für nod dolbad; proleptisch: rot
cairig a mumi he Three Hom. p. 6, 26;
mit dem Relativpronomen verbun-
den: amai immi-n-d-ráitset Tir. 11.
— b) Neutrum: nod chluined
Lg. 8 (andord); fod rácaib FB. 26
l,tech); amaZ fo-n-d-raucaibair ibid.\
rod toig SP. III 4 {oder Masc.?);
rot guidestar Three Hom. p. 38, 9;
proleptisch: rod finnfa do ghalur
TE. 7 Eg.; vielleicht steht arin fe-
star ut id sciat SC. 27 für arinn,
arin-d festar, vgl. oben amaZ immin-
d-ráitset. — c) Femininum: nod
33
514
gléfe FB. 56 (dál); nod ranna
ScM. 15 (muc); rod glinnestar
Hy. 5, 45 (tinne); proleptisch: fod
rúair a n-imchossait FB. 56. —
2) d n-, vor Vocal oder Media mit
erhaltenem Nasal. — Maseuli-
num: rod m-bertaigedar ScM. 15;
nod n-ebela p. 141, 3; is; nod n-
ailfea 4 ; 18 ; atn-gladustar p. 144, 16
für ad-dn-gladastar; cotn-erig
FB. 74 für con-dn-erig {Compos.
com-éirgim) ; cotn-gabtus FB. 30
{Compos. con-gabim); cotnomalt
FB. 82 {zu comlaim?); dagegen
enthält conid n- die Conjunction
con: conid n-accur saide Lg. 7;
FB. 74; conid n-imbert Hy. 5, 64;
conid n-arlaid 20; conid rualaid 49;
conid farggaib Hy. 2, 10 ; conid ruca
FB. 59; conid tarfas ibid.; auch
conidammárb 84? wahrscheinlich
gehört hierher arid fetis Hy. 2, 64;
proleptisch: not m-bewand in nathir
he Three Hom. p. 118, 23. — Neu-
trum: nod n-dirgi FB. 27 (tech);
arid ralastar Hy. 5, 75. — Rela-
tiv, Femininum: iss ed conair
rod n-gab FB. 69, in breth rod
n-ucad dó 78. —
8). s, ein grosser Theil der unter
Femininum und Plural verzeich-
neten Beispiele könnte auch zu
4) s n- gehören, da das n nur vor
Vocal oder Media sichtbar ist. —
Masculinum nis gaibed Hy. 2, 29;
fris gart FB. 5 {dativisch)] dos beir
mod ScM. 3, 4? in cach dos fuc
Hy. 2, 36; dos fanic FB. 41; nos
leice ScM. 16; nos cuir FB. 64;
dosephainw Hy. 5, 57 für dos-
sephainn; 62; ros bói ni ScM. 3, 2
{dativisch); conos tarraid FB. 40;
proleptisch: conus rensat Vatraic
p. 17, 20; dos leicim-se . . do-som
in n-gai cetna ScM. 10; 0 rus caith
in CÚ in tócht sin p. 41, 11; co
rus marb loeg p. 48, 23; nos tuar-
cend cach araili dlb FB. 40; nos
curat ocus nos traethat . . he 67; nos
cengland Cuchuiainw Ercoil 70; ros
frecair B. dó p. 40, 40 {dativisch);
nis gaib do rath a hóeged Hy. 5, 26?
— Neutrum: in cetna raaistred . .
dos gni p. 40, 11; dochum nime
mos rega Hy. 2, 50 ; ros fodail a
thorud p. 40, n; ni ros caithset . .
in biad p. 41, 15; in ros gab greim
p. 40, 26; dos bert in leth hi sin 28;
nis digaib allin Hy. 5, 36; mos
ricub mo mochlige Lg. 18, 38; nis
feid mo rose ran indiut for arriad
FB. 47 ; nis bia i n-daire dam-sa du
wirst es nicht sein p. 40, 39; Lg. 16 Fg.
— Femininum: dos bert Lg. 19;
nis derbrad Hy. 5, 83 ; maisse dóine
nis toimled Hy. 2, 5; dianus tuccad
TE. 2 Fg.; ros léci SC. 13; dos
leic 7; nis raindfe ScM. 12; das
ro mailt ScM. 22, 6; nis fodaim
SC. 36; rus freccair TE. 9 Fg.,
SC. 18 {dativisch); proleptisch: 0 rus
gab . . céill FA. 31 LBr. (ro gab
LU.); ros gab in caille Gl. zu
Hy. 5, 15; nis digaib allenamain
Hy. 5, 26; nis toirchi in muicc
ScM. 9; dos leci . . cloich SC. 7;
cia nos baigea SC. 40. — Plural:
nos gaibet uli . . ocus dos bertatár
leo SC. 6; dos rat uli p. 40, 14;
nis relec ScM. 21, 36; mairb dos
fiuscad Hy. 2, 34; fos fácaib FB. 13;
fos rolaic Hy. 2, 38; 62; dus fuc
ScM. 22, 10? dos sennat SC. 36;
dosennat na. secht n-aige TBF.
p 138, 20 für dos sennat {prolep-
tisch); nos canad Hy. 2, 25; ro das
cload Hy. 5, 53 (ro dos cload Fr.)!
ni cos tánic riam ocus ni cos ticfa
TBF. p. 138, 10; Conus tarla anfud
dóib p. 39, 20 {dativisch). —
4) s 11-, vor Vocal oder Media.
— Femininum: fos n-opair p.
132, 15; tos n-úargaib es erhob sich
FB. 85 (beist); nis n-athgeóin Lg. 9;
ros m-bi Hy. 5, 78? — Plural:
dus m-heir lais huili p. 144, 9; dos
n-déccai TBF.p. 138, s; dos n-icfed
Hy. 2, 14; 19; dus n-ainicc CC 3 Eg.
aus n-ig ibid.; nissn-innsurgj). 141,22
tos n-airnechtár fleda mora FB. 55
immos n-acaillet sie bereden sich
TBF. p. 144, 28; immus muchat
sie verstecken sich ibid. p. 138, is;
coná mus n-ágat FB. 84 für immus
n-ágat, vgl. comos ralat ibid. für con
immos ralat. — Neutrump. 75, 36?
5) a: an ro chara da-gne dim-sa
TBF. p. 150, 22 {Neutrum) ; daromle
515
ebllm
FB. 62, doroimle 59, für do-a-ro-
mele (fled Fem., Compos. tomelim);
con-darafnetar sk trieben sie Lg. 11
für do-a-ro-fnetar {Comp, tóib-
nim)? —
6) a n-, vor Vocal oder Media
mit erhaltenem Nasal. — Mascu-
l intim: rom-bertaigestar er schüt-
telte sich ScM. 15 (rom- für ram-,
vgl. datn-beir TBF. p. 146, is:
dom-beir ibid. u'^; rom-biathad es
soll ihn ernähren.. p. 142, le; tan-
ócaib FB. 74 (tócbaim); proleptisch :
dom-bert . . claideb det Three Hom.
p. 64, 17; bes nan-árlaid duni beo
SC. 38, 4 {vgl. conid n-arlaid Hij. 5, 20)?
— Neutrum: dam-beraid FB. 13
(curathmir, Compos. do-biur); dam-
midethar . . dia lémaim 88 {Compos.
do-midiur'i: cotmidem für con-do-an-
midem, judicainus hoc FB. 74: cot-
midfider 9ä. — Femininum: dor-
rimi . . in caingm FB. 56? — Dieses
pronominale Element scheint auch
in dem imma., imma n- enthalten
zu sein, durch welches oft ein ge-
wisses Verhältniss der Gegenseitig-
keit au gedrückt wird {vgl. immos
n-acaillet TBF. p. 144, 28, immus
muchat ibid. p. 138, 18, mit infigir-
tem s n-): commáromarba cách dib a
chéli so dass gegenseitig jeder von
ihnen den andern tödtet FB. 6 (con-
imman-ro-marba) ; immacossaitiub
eter in mac ocus a athair ich teer de
gegenseitig aufhetzen den Sohn und
seinen Vater ibid. ; imman-faco . . in
mac ^. 140, 21; imman-aiccet TBF.
p. 144, 20; iman-aicet-sum delba
FÄ. 5 LBr. ; imma foacht de FB. 40:
auch immó radi inna menmain 88
{er überlegte hin und her)? beson-
ders merkwürdig sind die unper-
sönlichen Constructionen {vgl. conid
n-im-bert Hg. 5, 64, im-da-ru-bart
SC. 4 : imman-esolrg dóib FB. 15
{es kam ihnen zum gegenseitigen
Schlagen); nima fitir doib p. 17, 22
(es kam ihnen nicht zur gegensei-
tigen Kenntniss); commámuirfe dóib
FB. 6 {so da^s es ihnen gegensei-
tig zum Tödten kommen wird, für
con-imman-marbfe); imman-amic
do-som frisin Liath Macha FB. 31
{es kam ihm zum Bencontre mit
dem L. ilf.); imma comarnic doib
debaid do denam 33; 39: imma com-
sinitar doib 38; imma tarraid dun
ScM. 14. — 7) da, mit nachfol-
gender Aspiration: con-da thanic
Hy. 2, 39. — Femininum: do da
ascansat Hy. 5, 31; 53; con-da tanic
p. 130, 25; con-da bert p. 131, 2;
con-da timart 3; con-da corastár 4;
con-da sloic 7; condaccatar TBF.
p. 150, 14 für con-da accatar; con-
doragaib Fróech inna láim in slig
ibid. p. 146, 33 für con-da ro gaib;
atageuin ibid. p. 146, 9 für ath-da
geuin; atagládastár CC. b Lü. für
ad-dagládastár; atgládastar J*IB. 18;
addaci 17 für ad-da acci; forta
crith in n-irind FB. 53 unpersön-
lich und proleptisch (es zitterte die
Erde)'} — Neutrum: con-da tarla
for a lethbeolu FB. 25 (tech); pro-
leptisch: con-da accatar ni CC. Á LU.
— Plural: con-da thanic Hy. 2, 39;
no da biathad p. 131, 12; 110 da
sloindet sie nennen sich TBF.
p. 138, 26; im-da _ru bart SC. 4;
con-da rucus 38, s; cotagart ibid. 6
(Compos. con-garim); coteirget T^i^.
p. 148, 3 für cota eirget; dodánic
FB. 54 für do-da anic; inn dath-
gnitae p. 144, 21 für da athgnithae;
conadragaib Lg. 11 für con-da ro
gaib? — 8) da n- ist unsicher;
con-darragaib er nahm sie auf Lg.
11 Lc, für con-dan-ro gaib? acht
nadán-airigmer in n-aidchi TBF.
p. 142, 22? Relativ: in fer for-da
corsatar Hy. 5, 66? — 9) n, Mas-
culinum: is me non iada TBF.
p. 156, 12 (less); nin aithgeuin
Ml. (Goid.^ p. 20); nin acend SC.
45, 15; nin accathar FB. 59; is
missi nomn eblo p. 141, 29; mon
icfed Hy. 2, 54 (^mosnicfed Fr.);
nachin glúasid res SC. 9 prolep-
tisch? — Neutrum: don-iithracar
FB. 9. — Plural: non éted p. 131. 12.
éat Lg. 13 Eg. für iat.
eblaid ScM. 15 H?
fri hebiltin s. epeltu.
eblim ich ersiehe. — Praes.
Conj. (?) Sg. 3 ni ba si nod n-eblai
p. 141, 18; eblae ibid.; is missi nom
33*
ébrad
516
ech
n-eblo ich bin es, der ich ihn er-
ziehe p. 141, 29. — Perf. Sg. 3 rom
ebail p. 327, 30; PI. 3 rott eblatar
LU. p. 1231», 30. — Fut. Sg. 3 ni
ba si nod n-ebela p. 141, 4 [LU.];
ui epelai p. 141, 24. — Fut. sec.
Sg. 3 bátár . . oc imchosnam cia dib
no ebelad in mac CC. 1 LU. —
Pass. Praet. Sg. 3 rom eblad-sa
educatus sum LU. p. I2'd^, 21.
ébrad p. 132, 19 s. at-berim.
éc M. Tod; Corm. Transl. p. 68.
— Sg. Nom. nim thairle éc Hy. 6, 12;
ba ferr leiss éc andá betbu TE.
12 Eg. ; FB. 94 ; Gen. ar cach . . lind
éca Grl. zu éíclind Hy. 6, 15; Dat.
ar éc Oss. II e; tänaisi d'éc SC. 30, 10;
Acc. com éc bis zu meinem Tode
Lg. 18, 8; PI. Nom. lúath-écai
Gl. zu mortlaid Hy. 6, 12; Gen.
conda rucus dochom n-ec ich brachte
sie zum Tode SC. 38, s; Dat. in
tan ron gab céiU for écaib TE.
8 LU.; ba saeth mor la DecUri
inn t-sinnruth a dalta do ecib CC.
4 Eg.; iar n-écaib a mná LU.
p. 2k: a, 26; teicht do écaib zum Tode
zu gehen Cod. Boern. Goid.'^ p. 182.
écáin indecens Z'^. b62, s. cáin.
1. écáiue F. Ungebühr, von
écáin. — Sg. Nom. rotirmaiss écaine
ocus mor olcc TE. 19.
• 2. écáine „eagcaoine F. sob,
complaint" O'M. — Dat. ac écaini
ocas ac airchissecht On the Mann.
III p. 442.
écáiuim I complain? — Praes.
der Gewohnheit ni égcaoineann
p. 309, 12.
ecal furchtsam; egal i. gin gal
aige „without valour in htm" Corm.
Transl. p. 68. — Sg. Nom. uibbat
ecal, ocal, opond SC. 25; nar but
ecal Fei. p. XXXVI 43; PL Nom.
commimmis ecil hi f'ochidib Gl. zu
non enim dedit deus nobis spiritum
timoris Wb. 29'i, 16 (Z='. 496).
ecastarj). 132, 9, ecestar SP. III 3
s. at-cliiu.
éceu F. Nothwendigkeit,
Zwang; violentia SG. 51»; egin
i. áhgthech, ut est is egin mor do
tuiream isin tretocul iogra i. is
dhgthech O'Dav. p. 82. — Sg. Nom.
ba écen ón ScM. 20; ni ba hécen
duitt in gnim sa Three Hom.p. 8, 30;
is écen dam a dútracht SC. 44, e;
issum ecen est mihi necessarium
Wb. 10<i {Z-\ 328); isim écen-sa
techt i n-dáil FedelmseiíJ.p. 57^,39;
uair atabair ecen techt weil ihr
gehen müsset FB. 7; Dat. timair-
citer ar ecin FA. 23; tabuir ass
hi ar áis no ar ecin TE. 19; 20;
hi cumcai no inn ecin i. ar ecin
nos bered Gl. zu qui crucem in
angaria portabat Tur. Gl. 134; ar
ecin per necessitatem , difficulter
Z\ 610; bid áil ecin TE. 10 LU.
[mit Nothwendigkeit = sicherlich),
vgl. egin i. deimin ut est: cest in
fil tomus forsin m-bairdne? fil egin
i. ata CO deimin O'Dav. p. 82
(s. ibid. p. 165); Acc. soit a n-ecin
. . i toltanche FA. 23.
écendais immitis, s. cendais. —
PI. Dat. dona hecendsaib p. 170, 25.
écendse 2^. Unfreundlichkeit,
Härte. — Sg. Nom. a n-étrocaire
ocus a n-ecendsa p. 170, 15.
éces M. Gelehrter, Dichter;
Corm. p. 19; éigeas a learned man
O'Don. Gr. p. 88. — Sg. Nom.
Níníne écess Hy. 3 Praef.
ech M. Pferd; each equus Ir.
Gl. 414. — Sg. Nom. a hech Hy.
5, 55; p. 131, 15; FB. 47; 49; 50;
69; p. 310, 16; 22; Gen iar marbad a
eich do gerrán E. FB. 69 ; Dat. cona
eoch riata FB. 31; da eoch 69;
Acc. ech FB. 69; 70; sloig Laigen
eter chois ocus ech ocus choin zu
Fuss und zu Pferde und mit Hunden
p. 46, 27; PI Nom. eich SC. 37, 5;
FB 34; 38; Gen. cet n-ech TE.10,w,
formnib ech SC. 38, 5; 42; ó áib
ech FB. 24; iar fácbail . . a ech
FB. 38; 39; co n-delbaib ech ocus
én FA. 8; irrechtaib bo ocus dam
ocus ech FB. 24; liatliu ech n-
anailche p. 310, 20; iar nith aigi
ech ibid. 25; Dat. dia n-echaib
FB. 63 ; CC. 3 Eg. ; Acc. na heocho
ScM. 9; FB. 36; 40; na eochu
FB. 39; p. 311, 4; Du. Nom. da
ech ScM. 2; Acc. na da ech FB. 45;
p. 131, 34; p. 310, 13. — Comp OS.
ech-flesc, -lach, -rad, -tress.
echach
517
écmaing
eehaeh rossereich. — Sg. Dat.
F. for echaig Midi p. 131, 37.
ech-díleif7.í). 114i>,i7 (s. amainse),
„horse-stocTc" O'Beirne Crowe
Siab. Concul. p. 410. Vgl. marb-dile.
echaire M. Stallknecht: mulio
SG. 331» {Z-\ 780). — Sg. Ácc. cid
cossin n-echaire theisi TBF.p. 150, 33.
éche FB. 34, ein Ausruf vgl.
eche it ili mo anmand chena, über
eche die Glosse i. ni dorcha i. is
follus LU. p. 86a, 25.
ech-flesc .F. Peitsche; echlasc
s. deil ; eachlasg a rod, a horseiohip
O'R. — Sg. Dat. dind echfleiscÄa8.
ech-lach M. Pferdeknecht,
Bote; „eachlach means a horse-boy,
hence messenger, or Courier, and
ban-eachlach is a female messenger"
O'Grady, Torr. Dh. p. 99 note;
triar eachlach i. giollaidhe (Diener)
ibid.p. 126. — PI. Nom. dochuatar
. . a echluchu TE. 3; 19 Eg. {Form
des Acc.'); PI. Acc. a echlachu TE.
2 JE(5f. ; eclacha hErewn ibid. 17.
eeh-mairc Gl. zu echtress O'Dav.
p. 82, vgl. jedoch „eachmairt. Gen.
eacbmarta, horsing" O'Don. Suppl.
ech-rad F. coli, die Pferde. —
Sg. Nom. t'echrad-su FB. 34 (am
ungeschicktesten sind deine Pferde?);
Dat. domm eochraid p. 140, 13 LU.;
Acc. forsan n-echr«?d FB. 36 Eg. ;
PI. Nom. a n-echrada CG. á LU.;
FB. 34 Eg? Dat. do eochraidib
p. 140, 30; Acc. cor lecit echradha
hErend Ms TE. 15.
echt Verbrechen, Mord. —
Sg. Gen. aire echtai. cid ara n-eper?
ar indi as n-aire cóicir facabar fri
dénum n-échta i cairddiu On the
Mann. III p. 497 ; airi echta Sench.
M. III p. 82 {„This class of Cham-
pions formed one of the seren grades
of a territory, among whose duties
it tcas to avenge family quarreis
and insults") ; i n-degaid echta Eóin
„after the slaughter of John" Fei.
p. CXXXIV; tir in echta do thui-
tim i n-dilse do Mochuda ibid.
p. LXXXVII 36; Acc. na dáine
doronsat in echt Fei. l. c. 27.
echtar extra Z^. 657; vgl. anech-
tair, imm-echtar; echtair ScM. 15 H.
eehtra Auszug, Expedition;
expedition O'Don. Gr.p. 119; mehr-
fach im Titel von Sagen, z. B. Ectra
Condla Chaim Wi. Gr. p. 118,
„Adventures" O' Curry On the Ms.
Mat. p. 589. — Sg. Dat. di eehtra
dian Dectiri p. 328, 23.
echtrann M. der Fremde; eoäer
Z^. 118. — PI Nom. aechtrinn ex-
tranei Z^. 781; cona ro aittrebat
echtraind in indsi ThreeIIom.p.'dS,s;
Gen. for cricha echtrand FB. 10;
im irad n-echtrand SC. 25.
ech-tress Pferderennen; ech-
tres i. eachmairc O'Dav. Gl. p. 82.
— PI. Nom. echtressa TE. 15 Eg.
ecinnte, eigcinnte „undefined"
O'Don. Suppl.
écintech infinitus SG. 147»
{Z-\ 862).
écintige F. Unendlichkeit. —
Sg. Acc. ar lin inna laithe is ed
immefolngi eccintigi dund aimsir
Ml. 17d, 6.
ecla F. Furcht; Corm. Transl.
p. 162 tarrach; von ecal; vgl. imm-
ecla. — Sg. Nom rom gab ecla
SC. 33, 31; Three Hom. p. 36, 21.
eclais^Zai. ecclesia Z^. 249.
— Sg. Gen inna secalsa Wb. 7«=; fri
cumtach n-ecolso ibid. 13» iZ'^. 250);
inna ecailse Tu/r. 48; ecailse FA. 25
(ecla/si LBr.); na hecailsi ibid.:;'
Dat. don eclais cristaide p. 169, 17;
Acc. in n-eclais Hy. 5, 93.
ecland FB. 71, vgl. fer forgaib
eclann ar belaib sluaig „a man
who captures an assassin {or
outlaw) in the front of an army"
On the Mann. III p. 507 {Crith Gabi.).
écmaeht ohnmächtig; i. écu-
machta i. ar ni fil in cumachta
Corm. p. 17; nequam Z^. 862.
écmailt insolens Z'^. 862, davon
écmailte F. insohntia Ml. 33c, 13,
écmaiiig', écmoing' er, sie, es
traf; „eacmaic, eacmaiug he hap-
pened" O'Don. Suppl. Sg. 3 lasin
dolleici Erc in gai fair conid ec-
maing issin Liath Macha Bev. Celt.
lllp. 180 („it lighted on the L M.");
CO n-ecmaing a tul immon n-all
FB. 70; iarsin tra dorochair a clai-
deb allaim Conculainn co n-eccmoing
écmais
518
a láim dói di Lugaid Bev. Celt. III
p. 182 {„smote off')] ecmaing nis
ragbusa immum es traf sich, dass
ich ihn {den Bing) nicht mitgenom-
men hatte TBF. p. 152, i5; ecmong
{lies ecmoing?) ro gatá a baé calléic
ibid. 31; PI. 1 CO n-ecmaingsem
aurain ar cend fri cend Enair „we
have cut off the excess from head
to head of January" Fei. Epil. 7,
Gl. i. ro bensam {vgl. ecmaing i.
buain Three Ir. Gl. p. 139, zu der
nämlichen Stelle). Stokes, Index zum
Félire, setzt ein Praesens ,,conec-
mangim I cut off" an. — Inf. ecmong.
écmais Abwesenheit; absence
O'Don. Suppl. -- Sg. Nom. cáid
cech n-écmais SG. 43; Dat. ina
hecmais p. 40, 21; ar is suail a
tharbai do neoch ergi a atharda
mine dernai maith na hecmais
Three Hom. p. 94, 9 {„if he doeth
not good away from it").
ecmong Eintreffen, Eintre-
ten, Gelegenheit, s. ecmaing. —
Dat. in t-ardnoem nasal airmitnech
diata lithocus foraithmet i n-ecmong
na ree-sea ocus ina haimsire-sea
SMart. 7 {„on the occurrence of
this time and this season") = Three
Hom. p. 52, 11.
- écmuic i. buan O'Dav. p. 81
{lies buain), s. ecmaing.
1. ecna i. follus O'Dav. p. 81;
écne sapiens Z'^. 60.
2. ecna Weisheit; wisdom Corm.
Tr. p. 67; écne N. sapientia Z^. 60. —
Sg. Nom. ecna nóeb „wisdom- of
saints" p. 319, IV 4 L.; Gen. for
immud a ecna p. 169, 8; do fog-
luim ecnai ocus crabuid Three Hom.
p. 12, 23; ecna ibid. p. 14, e; Äcc.
cusind ecnai n-domunda p. 170, 19.
1. ecn&ehw eise, vgl. 0' Dav.p. Sl.
2. écnach N. Schmähen, Be-
schuldigen; éicndag, éicndach
detrectatio , criminatio Z^. 862. —
Sg. Nom. a hécnach Gl. zu Hy. 5, 3;
Gen. ni mor n-ecuaig wörtl. non
multum criminationis, Gl. i. ni bú
aasa, i. a hécnach es war nicht
leicht, nämlich sie einer Schuld zu
zeihen Hy. 5, 3; scéla m'écnaig
Bev. Celt. III p. 180; es . . écnaig
Lästerer FA. '21 \ Dat. dorn aecn-
duch ad me criminandum Wb. llc;
du écnduch Da Ml. 29a, u {Z^. 231);
oc écnach th'anma-su Three Hom.
p. 22, 15; do seir ocus d'ecnach „to
jeer and lampoon" \Corm. Transl.
p. 86 groma; Acc. ni ro lam écnach
m-Brigte p. 40, 21; cen écnach
FA. 35.
ecnaid M. der Gelehrte. — Sg
Nom. in t-ard-ecnaid Three Hom
p. 96, 18 (Colum Cille); SMart. 43
Gen. soetbar ecnadu na ghin Wi
Gr. p. 125 (VI 20); PI. Nom. ni
genfitis rig no e&cuip no ecnaide
uad Three Hom. p. 28, 28; ecnaide
na n-Goedel ibid. p. 96, 26.
écnaigim III ich schmähe,
lästere. — Praet. Sg. 3 ro écnaig
. . do Patraic Three Hom. p. 20, 22 ;
ros écnaig don Iris cr^síaide ibid.
p. 22, 13; PI. 3 ro écnaigseat Fél.
p. LXXVII. — Pass. Praes. PI. 1
amaZ non seicdichtber-ni sicut blas-
phemamur Wb. 2a {Z'^. 862). —
Inf. écnach.
écnaigthid criminator Gl. zu
Hy. 5, 5.
1. éensLÍve Fürbitte? i. impidhi,
ut est ar ecnairc do gerat O'Dav.
p. 81; „eagnairc i. impidhe, Service
for the dead, intercession, prayers,
requiem" O'Don. Suppl. — Sg.
Nom. is didnad do chredlaib, is
ecnairc do marbaib Fei. Epil. 192
{„a requiem for the dead" Stokes);
is ecnairc i m-bethu fri homun
cech bsegail ibid. 201 {„a litany in
life" Stokes); Dat. ar ecnairc i. ar
impidhi Three Ir. Gl. p. 126 mit
Bezug auf not guide ar ecnairc na
slóg sa Fei. Prol. 265 {„for inter-
cession of these hosts"); ar ecnairc
ammaicc Hy. 5. 2 um ihres^Sohnes
willen? ar ecnairc maicc Maire
Fei Epil. 384; ibid. 404 {„for sake
of the intercession"); ar ecnairc
arrig Hy. 5, 35, Gl. i. ar in rig itai
écnarcus; Fél. Epil. 405; rom ssera
a Isu ar ecnairc do máthar um
deiner Mutter willen ibid. 474; 526;
rom ssera a Isu ar ecnairc do bal-
ge 490; do martrai um deiner
Martern willen 514.
519
2. écnairc i. écmais „absence of,
want of' O'Don. Sttppl. — Vgl.
écndairc.
éenairc Hy. 5, 5 {„she was not
a carper")'i
éenarcas M. Abwesenheit, Gl.
zu Hy. 5, 35 (s. écnairc); éicndarcus
ábsentia Wh. 19^ (Z^. 862).
éendairc abwesend; ábsens
SG. 138a {Z\ 862).
1. écne M. Lachs; salmon O'B.
— Sg. Nom. dolleblaing in t-écne
TBF. p. 146, 12; fonaither in t-écne
lee commaith íbid. p. 150, 7; Gen.
immedón ind éicni ibid. 8.
2. écne s. écna.
écomlond ungleicher Kampf,
Unterdrückung, Benachthei-
ligung; „eagcomhlann oppression,
injustice, inequality" O'B. — Sg.
Dat. do bith i n-ecomland SC. 45;
ar n-écomlond SC. 30, 9 für iar n-?
Äcc. dorn rat . . i n-ecomlond SC. 45, 20
(„at disadvantage" O'C); tar écrait
n-écomlund FB. 52? s. S. 336.
écomnart Schwäche; i. inn-
dlige O'Dav. p. 83. — Sg. Nom.
tánaisi d'éc éccomnart SC. 30, 10
{„debility").
econii, écconn „a lunatic,
idiot" O'Don. Suppl., von conn,
vgl. so-chonn.
écounach sinnlos, verrückt.
— Sg. Nom. in t-eccodnach (sie)
Gl. zu baeth Sench. M. III p. 6, 21
{„the idiot"); PI. Gen. dar cend na
robb ocus na n-ecodnach {sie) „on
behalf of savage beasts and sense-
less things" Bev. Celt. III p. 185.
ecor Anordnung, Ausstat-
tung; eagar order O'B. — Sg. Nom.
a n-ecor . . ocus a corugud FA. 12
{„their array . . and their ranging");
Dat. bai a n-egar a da drant JFB.
37 Fg.; delg find findárgit arna
ecor d'ór intlassi LU. p. 81», 27.
— Vgl. ecraim.
écosc Aussehen; countenance
O'Don. Suppl; habitus Z\ 67. —
Sg. Nom. a crúth a écosc a chon-
graim FB. 45; Dat. ba-sa iudide
Ó écosc fui Judaeus habitu Wb. 10*
{Z^. 499); CO n-deilb ocus écosc
/SC. 42; doUuid fond ecosc sin FB.d2;
Acc. etir cruth ocus deilb ocus
ecuscc TE. 2; 3 Fg.
écraibdech ungläubig. — Sg.
Nom. in t-écraibdech sa „this im-
pious one" Three Hom. p. 22, 15;
Acc. comtinól n-écraibdech n-étar-
bach FA. 1; F. in n-anmain n-
ecráibdig sea 19; PI. Nom. rig
ecraibdig 29; Dat. dona hécraibde-
chu p. 170, 26 LBr. {Form des Acc).
eeraim ich ordne, statte aus,
zu ecor; eagaraim, eagraim I ar-
range, set in order O'B. — Pass.
Praet. Sg. 3 in choer comraicc ro
heccrad 0 thallnib ocus 0 dánaib
examlu in spiria noim „the focal
ball which was inlaid with the di-
verse gifts and talents of the Holy
Ghost" Three Hom. p. 96, 2.
écra 31. Feind; „eacrat an
enemy" O'Don. Suppl. — Sg. Acc.
comboing tar écrait n-écomlund
FB. 52? PI. Acc. d'imditin fri ecrata
echtrand p. 328, 3; ba hamnas fri
ecrata Lg. 17, 42; aurlam fri fir-
ecrat lath n-gaile Ulad SC. 38
{„ready to properly arrange" 0'C.\
zu lesen ecrata? oder wie fir fer?
écraite F. Feindschaft. —
Sg. Gen. tuUem ecraiti frib FB. 73.
écrus p. 310, 38?
écruta unförmlich? — Sg.
Nom. ba heccruta ecsamatZ an fir
sin FB. 37 Fg.
écsamail verschieden, manig-
f alt ig; ecsamil diversus, dissimüis
Z^. 862. — Sg. Nom. is écsamail
hé frisna srotha aile verschieden
von FA. 18; PI. Nom. F. focraice
écsamla FA. 1; 2; 4; Gen. pian
n-ecsamail FA. 1 ; 10 ; 13 ; p. 191, 29 ;
Dat. CO n-dathaib écsamlaib FA. 11 ;
15;j?. 191,27;com-biastaibecsamlaii;
CO cetri hemailib ecsamlu tened 12.
écse F.Wissenschaft, Kunst;
von éces. — Sg. Gen. triana eochraib
écsi TE. 18 Eg.
écsíne M. Student; „eigsine
„the servant or attendant of a chief
poet" O'Don. Suppl. — Sg. Nom.
Corm. p. 36 priill; fecbtus luid do
thig aroile écis ocus a gilla .lais,
i. écsíne esside co menmain a fíthi-
rse ibid. p 27 leithech.
écuimtig
520
éithech
ecuimtigr ungeivöhnlich, sel-
ten? — 8g. Acc. etir biad ocus
cuimtig ocus eccuimdig CG. 3 Eg.
écutrumma ungleich Goid.^
p. 102, 2.
1. ed Fron. s. é V.
2. eAN.Baum, Zeitraum, Un-
terschied; a Space Stokes, Three
Hom. Index. — Sg. Nom. a n-ed
ruc do cheli do ócaib domom FB. 18
{quantum); a n-ed rucc grian do
rennaib nime 19; Dat. is réil asind
ed fil etorro FB. 73 (isin fed H.);
Acc. fri ed m-bliadna . FB. 34;
luid Colum alle i Cenél Conaill ed
Three Hom. p. 106, 21 ; techit . . ead
radaircc forsin fairgi ibid. p. 36, 22.
edocht, aidacht „hequest"
Tir. 3; 15.
edon s. idon.
r6 edpair FA 32, s. idpraim.
edpart, idpart ohlatiö Z^. 869.
ega s. aig: {vgl. unter buimV
égrcaoineanii p. 309, 12 s. écáinim.
egeda s. óegi.
égeni F. Schrei, Geschrei;
a cry Corm. Transl. p. 67; clamor
Z'^. 771; vgl. air-égem querimonia
SG. 51a (Z^. 868). — 8g. Dat. fon
égim ScM. 11.
égim III ich schreie; vgl. ar-égi
queritur Ml. 31», 20 (Z^-868). —
Praet. Sg. 3 egis FB. 38; eges in
ingen iarom ocus luid-sium for
teichedh Corm. Transl. p. 86 greth.
— Pass. Praes. Sg. 3 eigther im-
mum ScM. 10 (eghtir H). — Praet.
Sg. 3 ro héged immum-sa ScM. 11;
ro hegiud 13 H. (foheged LL.). '
éia eine Interjection, s. amor.
éiclind Hy. 6, 15, „against every
deathpool" Stoices, Gl. i. ar cach : :
lind éca no ar cac7t ni na ba glind.
éicndach s. 2. écnach.
éicnigini, com-éienigim III ich
zwinge, von écen. — Praes. Sg. 3
Dep. ni coméicnigedar non eogit
SG. 61 a [Z^. 439). — Praet. PI. 3
con-éicnisset Gl. zu et angariza-
verunt Tur. 133 für éicnigset?
eim, em Fei. Jul. 19 Gl. co solam
„quickly"; quick, active O'B. —
Hierher flaith eim etymologisirende
Glosse zu flaithem Hy. 1, 31?
éirdergud M. Vorhaben, Ent-
schluss; in t-airdérgud ar-ru-dér-
gestar Dia Gl. zu propositum
Wh. 4e [Z^. 465). — Acc. ni res
fácaib a éirdergud manaig „he re-
linquished not his monk's way of
life" SMart. 21.
éiricc s. éric.
eirig s. éi'igim.
eirr s. err.
eirrind FB. 23? vgl farrindi.
eis Spur; „a footstep, trace" O'B.
— Sg. Nom. ni con fess eng na
eis dib p. 143, .3; maraith a es
Hy. 2, 8, i. a folliucht; Dat. di
eis retro Z^. 611; d'eis after O'Don.
Gr. p. 289; a chomarbba dia eis
Hy. 2 Praef.\ cach anmain d'eis
a céle eine Seele nach der andern
FA. 20; in tain ron-anis-siu dorn
héis-se cum remansisti post me
Wh. 29d, 9 (Z-\ 462); anais . . do eis
in t-slóig FB. 42 ; anais . . dia es
Hy. 2, 53 {sss Fr.); Acc. tar eis after
O'Don. Gr. p. 289; feg . . dar th'eis
hlick hinter dich SC. 40; do fácbáil
dar th'eis TE. 12 LU. — Vgl. esse.
éistim s. étsim.
éit „cattle" Bem.^ p. 65 note.
eitchim ich weise zurück. —
Praet. Dep. Sg. 3 eitcistar Jie re-
fused CDon. Suppl. — Fut. Sg. 2 ni
ettis SC. 26 (s. p. 230). — Inf etech.
eitged Schuld, Verbrechen;
„criminal law" O'Don. Suppl.; vgl.
die Erörterung über diesen term.
techn. Sench. M. III p. 88 ff.; „it
appears to mean anything contrary
to what is usual, contra normam
solitam, which includes the idea of
exemption, excess, erimina-
lity; avofila" l. e. p. 89 note; eitged
ein ibid. p. 90, 3; eitged ein, ocus
eitged slan [,,-exempt") ibid. is.
éithchech Lügner. — PI. Nom.
ethgig FA. 27 (éthig LBr. schlechte
Lesart); Dat. éithchechaib Gl. zu
perjuris Wb. 28a, e.
éithech Lüge; eitheach a lie
Corm. Transl. p. 68. — íSí^. Gen.
cech oen dogni luga n-eithig Three
Hom. p. 4, 28; Dat. tancatar dia
luga i n-éthiuch ibid. p. 30, 9 {„to
swear a lie").
eithne
521
do-elsat
eithne a Tcernel O'R. — Dazu
eitne cnó FB. 9?
eithre Ende. — Sg. Acc. ser-
nait ethri n-Auguist „they over-
spread the endi^ of August" Fei.
Aug. 31, i. deriud LBr. {vgl. eithre
i. deiredh no forbera no err Three
Ir. Gloss. p. 136).
eithre nela ScM. 15?
1. éitsecht Tod. — Sg. Gen.
illó estechta Muri an Maria' s Todes-
tage FA. 2, etsechta LBr.: Fei.
p. LXIII; Acc. fri éitsecht na noeb
Hy. 2, 60 [Gl. i. fri hebiltinV, ria
n-etsecht . . ro chindset a feli ,,dy
their deatli they determined iJieir
feasts" Fei. 1^1. 107 {Gl. i. ria
n-éc TJiree Ir. Gloss. p. 139\
2. éitsecht Inf. zu éitsim, vgl.
fo-étsecht.
éltsid. M. Hörer. — PI. Nom.
ind héitsidi auditores Wb. 30d
{Z^. 19). — Vgl. eistidoir auditor
Ir. Gl. 1101.
éitsim III ich höre; eisdim I
hear, listen O'R. — Imperat. PI. 3
éitset frisin preceptTF7>. 13^(^^.444).
— Inf. Nom. binnithir cach ceól
a estecht FA. 2; Dat. do éitsecht
audire, discere Z^. 487; do estecht
inna ceól FA. 4; dorn estecht „to
hear me" Hy. 7, 30; oc estecht fri
guba FA. 30; Acc. estecht in ceoil
ibid. 5.
ela cygnus Ir. Gl. 509.
elada science Corm. Tr. p. 69.
éláim III ich entfliehe, ent-
komme. — Praes. Sg. 3 atraig in
abaind friu, éláid in clam umal
cona boin tria bennac/ttain m-Brigie
Three Hom. p. 78, 25; élaid ibid.
p. 76, 2; PI. 3 élait p. 26, u. —
Imperat. Sg. 2 ela fort laim deiss
Three Hom. p. 76, 3. — Praet. Sg. 3
rom ela SC. 44, 5; ro elai Hy. 2, 65
und 5, 13 Gl. zu co n-hualai; ro
elai no ro sir Gl. zu conselai
Hy. 5, 62. — Fut. Sg. 1 ni élub
TBF. p. 144, 8; .2 in eláfa lim ibid.
— Inf. elud . . i. desero i. dergim
Corm. Transl. p. 68; Acc. attagur-sa
. . elud inna hingine ucut la Fróech
ibid. 15.
elatha Kunst, Wissenschaft,
KunsttcerTc, wissenschaftli-
ches WerTi; elada science Corm.
Transl. p. 69. — Sg. Gen. ar is
a heclats no a tuaith aircthid cacTia
helathan denn aus der Kirche oder
aus dem Volke ist der Erfinder
jedes Kunstwerks Fei. p. I 5; Dat.
cethardai condagar da cech elathain
i. locc ocus aimser ocus persa ocus
fáth airicc ibid. p. I i\ Acc. eter
adbur ocus elathain FB. 1.
elc böse; „malicious, spiteful"
O'B. — Sg. Nom. nir bu elc Hy. 5, 5,
Gl. ni bu olc.
elca F. Bosheit. — Sg. Acc.
cen elccai tcithout evtl Fei. Jun. 7
Laud, Gl. i. cen olcai LBr.
ele alius s. aile.
elit F.Beh; doe Corm. Tr. p. 68.
— Gen. oc tofFund na ailite ucut LU.
Í).f64a, 5; J_cc. in n-elit Tir. 13.
éliagud M. Verklagen; „clai-
ming débt or right of any kind"
Corm. Transl. p. 63; „accusation,
charging, calling to aceount" O'B.
— Nom. CO ro himraided a éliugud
trit-sin Fei p. XXXII, 21; Dat.
dorn éligud SC. 7 {„is it possible
that You question my word" O'C).
ellach Vereinigung; conjunc-
tio Z'^. 810. — Dat. bai lanumain
i n-elluch p. 144, 5; i n-elluch in
unitate = una cum Z^. 660.
ellaimh i. ainm in iarainn rinnta
O'Dav. p. 82.
1. ellam, „eallamh plenitude,
perfection" O'B.; adbul ellam
in der Glosse zu érlam Hy. 1, 49.
2. ellam, eallamh i. coibche do
gheibthear aláimh {O'Gl.) „a dower
which is got in hand" Corm. Tr.p. 67.
ellam CC 6?
con-dot ellat SC. 28, 4?
ellma, „eallmha i. iomláine;
inealmha whole, entire, fully assem-
bled" O'Don. Suppl.; i n-ellmai in
der Gl. zu tólam Hy. 6, 11.
elnim ich beflecke, verletze
vgl. ni pu huisse á sellned non U-
cuit maeulare id Wb. 8d {Z'^. 4851
— Pass. Praes. sec. PI. 3 ar na
ro elnitis roisc in nóib SMart. 13.
élnithid violator Z^. 793.
do-elsat Lg. 11 s. do-ellaim.
elscoth
522
enech
elscoth Begierde. — Acc. ni
coemnacair codlad hir la helscoth
Fei. p. XXXII 30 („longing").
elscothach lüstern, gierig. —
Sg. Nom. cú . . elscothach p. 41, lo
{„greedy'%
elta Heer de; ealta „a flock,
herd" O'B.; Gl. zu ialla Hy. 5, 9i.
— PI. Gen. CO lin a eltai Fei.
p. LXXXVI.
ém wahrhaftig, engl, in sooth,
eine betheuernde Partikel, die häufig
in der Antwort, überhaupt in der
direkten Bede gebraucht wird;
gleichbedeutend mit am; am, ém
item, etiam, vero, auiem Z'^. 703;
bisweilen éim Lg. 8 Eg. ; p. 140, 23 ;
142, 15; 144, 16. — atú-sa sunn ém
TE. b Eg.; fochen om eim p. 144, 15 ;
dar ar m-brethir ém SC. 46; dogén-
sa ém . . imcossáit na ríg ocus na
tóisech FB. 6; atnoad Conco&ar
eim p. 142, 15; ni hosnad iar mbe-
bail ém FB. 89; nir rathaigsem
eter ém 43; atchíu-sa ém 45; SC. 12;
is messi ém TE. 13; p. 141, 9; nir
bo chucum-sa ém . . ro bo chóir
FB. 56; is andso dam-sa em a
m-hrethugud 58; p. 140, 23; ni
cóir duit em SC. 5; 12; 13; FB. 94;
bid messu dúib ém . . a n-dogen-sa,
céin CO tisaid lim FB. 6; recam-ni
a les em ar curaid 56; mad lett
em canrathmir mo thige-se, bid
lat camrathmir Emna do gre's 9; ni
bá nech bas ferr nod gléfe ém 56
ba fír ém do-som dan ani sin 31
ro foillsiged em FA. 2.
emde hüte dich Beitr. VII 2
i. findta no deicci Corm. Transl
p. 64; emda ScM. 20 H.; Conj
Sg. 3 Dep. co ro emdar s. temadar
— Vgl. do-emim.
emdim ich verweigere, 3. Sg
emid Goid.'^ p. 94, 19 {Lat. Hy.
II Praef.). Vgl. femdim.
emnaim II ich verdoppele. —
Praes. PI. 3 huare nád n-emnat
quia non geminant SG. 48». —
Pass. Praes. Sg. 3 huare nád
n-emantar quia non geminatur
SG. 48a; PI 3 mat anmann adiechta
emnatar si sunt adjeetiva quae ge-
minantur SG. 1891' ^i^^. 705). —
Inf. emnad SG. 59»; „a doubling"
Ir. Gl. 1010.
emuin „twins" Corm. Transl.
p. 63.
1. én M. Vogel. — Sg. Nom. én
SP. IV 1; én óir FB. 60; én airgit
FB. 73; én do lic logmair FB. 62;
74; Gen. suide eoin Hy. 5, 1; tré
scíath n-ete indala héoin SC. 7;
hi tuaim inn eouin CG. 5 Eg.;
cless n-eóin immelig loa usci FB. 24,
eines von Cuchulinn's Kunststücken,
vgl. unter dall; Acc. senais in n-én
luamnech Hy. 5, 64; no sárgind én
Oss. I 12; SC. 4; PI. Nom. ind
eoin FA. 33; SC. 5; 6; 7; p. ÜB, 9;
tri eoin aregda FA. 7; cetri heoin
oir TE. 3 Eg.; Gen. dia toffunn
ina n-en p. Í43, 7; SC. 4; 5; 7;
CO n-delbaib ech ocus én FA. 8;
irrechtaib én n-glégel 33; a sam-
laib én n-etarlúamain FB. 47 ; Dat.
6 na henaib FB. 7; p. 311, 32;
Acc. inna heónu di Thethbi p. 131, 33;
CC. á Lü.; SC. 4; gin euna CC.
4 Fg.; Du. Nom. in da en SC. 6;
Acc. CO n-accatar da en 7.
2. en i. uisce Corm. p. 18 enbret,
englas, énbruthi, enbarr; Corm.
Transl. p. 166 uaran.
éna s. ian.
énamar CC. 2?
énbruthe Fleischbrühe;
„broth" Corm. Transl. p. 66. —
Sg. Nom. feóil ocus enbruthe.Fi. 9;
dentar fothrucud lib dond fir-sa i.
enbruithé n-úrsaiUe ocus cárna sa-
maisci do iudarggain fo thál ocus
beúil TBE. p. 148, 11; Dat. dia
eóil ocus da enbruthi SC. 23.
ence, encae F. innocentia
Ml. 24a, 19 [Z^. 1003), von ennac,
endac. — Sg. Dat. ind endgai in
Unschuld Gild. Lor. Gl. 260. — Sg.
Dat. i n-endgai nóemingen Hy. 7, 15;
ind endgai „in innocenee" Gild.
Lor. Gl. 260.
1. enech Gesicht; i. agad Corm.
p. 19 enech-ruice; clar-enech natus
cum tabulata fade p. 43, 21; s. ainech.
— Sg. Acc. ina n-enech FA. 26 LBr.
(ina fir-etan LU.):, PI. Dat. 6 in-
chaib Corm. l. c; s. ós inchaib.
2. enech Ehre. — Sg. Nom. nir
enech-gris
523
eochuir
b'ail do Dia a henech-si do breith
p. 40, 32; ni cóir . . enech cóicid do
brith FB. 94; Gen. fiad sés enig
SC. 41; ni fil imlot n-einig dait-so
TE. 14 LU.: oc denam a n-enig
FB. 94; Dat. iss at slán-sa dot
enech heil an deiner Ehre TE.
14 Eg.; Acc. ro rir a einech ar
chuirm Lg. 18, 31 ; forriuth a n-enech
ocus a n-inechgreso p. 141, 27;
p. 327, 40; fódaig na ro tubaide
fria enech TE. 6 LU.; dochoid for
m'einech ocus for m'anmäin TBE.
p. 154, 2; nar léc dó th'enech do
milliud TE. 13 Eg. (milliud enech
LU., Gen. PI. oder zu lesen, enig?).
enech-gris M. „a fine imposed
for injuring or raising a blush on
the face" O'Don. Suppl.; vgl. Corm.
Transl. p. 66, On the Mann. III
p. 471, 473. — Sg. Acc. la henech-
gris FB. 71; VI. Gen. ru gnith ar
chiunn ainechgres Ml. carm. 2
[Goid.^ p. 19)? Acc. forriuth a n-
enech ocus a n-inechgreso p. 141, 27;
dofichim a n-enechgressa u\ip. 328, 21;
inechgreso p. 142, 21.
enech-16g„Äowor-i»rice"/S'ewcÄ.
M. III p. 536, 12; loghenech On
the Mann. III p. 471, 473.
enech-ruice Ehrenschändung
Corm. Transl. p. 66.
eneelann 1) Ehren-preis, -tri-
but, 2) Busse für verletzte
Ehre; Corm. Transl. p. 66; en-
eaclann i. eraic O'Clery. — Sg. Nom.
2) ni daim enecland anad non
patitur honoris reparatio vioram
Z'^. 430 {Sench. M.); caidi in ene-
elann ro indsaigter isna cnedaib
Sench. M. III p. 536, 2; Gen. co
cethramthain eneclainni ibid. 20;
Dat. 1) na eineach na einicciand
als seine Ehre, als sein Ehrentribut
Leabh. na g-Ceart p. 98, 7; is e
Ciaran ro facaib do ri Chorco Lúigde
eneelann rig cuicxá dó Féh p. LXI 32.
eng' Spur; „eang i. lorg no sli-
ocht a track or footstep'' ODon.
Suppl. — Sg. Nom. ni con fess
eng na eis dib _p. 143, 2.
engne cognitio. — Sg. Acc.
cen engne et cen firinni Wh. 2»
{ZK 655).
é-nirt infirmus Z*. 862; vgl.
so-nairt.
énirte F.Schwäche Gl. zu Fei.
Jan. 24. — Acc. ar n-énirti-ni in-
firmitatem nostram Wb. 4» {Z'^. 862).
énlaith F. collect. Vögel, vgl.
O'Don. Gr. p. 88. — Sg. Nom.
énlaith SC. 3; 33, e; p. 144, 4;
FB. 15; Gen. ceól enlathe FA. 6;
hi riet enlaithe p. 143, 4; 144, 26;
almai enlaithe FB. 49; énlathi
p. 310, 19; Dat. dind énlaith ucut
SC. 4; Acc. foi-am for enlaith p. 143, 8.
ennac = ?ai. innocens. — Sg.
Nom. ennac FA. 19 (ennach LBr.);
PI. Gen. inna n-ennac Ml. 32», 13
{Z-\ 1003).
1. eó Brosche; „a pin, a bod-
Mn" ODon. Suppl.; „a brooch"
On the Mann. III Index; eo i. rinn
ODav. Gl. p. 81; Corm. p. 17
emain. — Sg. Nom. eo óir ina brut
p. 131, 17; heó óir intlaide FB. 51;
p. 310, 32.
2. eo i. lignum i. crand Fei.
Mart. 10 (eo ainglech i. crann
crochda in coimdedh CDav. p. 81);
eo crand Corm. p. 44 uball. „a tree
{yew)" Transl. p. 165.
3. eo Lachs. — Sg. Gen. im-
medón iach {zweisilbig) Hy. 5, 72,
Gl. i. bratan; focheird . . cor n-iach
n-eirred de FB. 87 er schnellte
sich einen Heldenlachssprung, eines
von Cuchulinn's Kunststücken (cless);
Acc. foceird ich n-erred ind aib
FB. 24, icobei ich = cor !n-iach;
focheird hieb n-erred n-indnae
FB. 51; p. 310, 42; ich n-erred
mit Weglassung von focheird in der
Aufzählung der cless LU. p. 73», g.
Vgl. noch rainic-sium tra ratha
Forgaill, ocus foceird ich n-erred
de tar na tri lissu, co m-boi for
lar in dunaid ciiirt von O'Beirne
Croice, Siab. Concul. p. 447, und
zur Sache FB. 88.
1. eochuir Schlü'ßsel; „a key"
Corm. Transl. p. 68. — PI. Nom.
eochracha na Teamhrach Torr. Dh.
p. 58, 2 {Form des Acc); Dat.
triana eochraib écsi durch seine
Schlüssel der Wissenschaft TE.
18 Eg.
eochuir
524
erbaim
2. eochuii' hrim, eäge O'B. —
Sg. Nom. cor ben a heochair dar
suil Cormaic Sench. M. III 82 {die
Schärfe des Speers, crimall).
dia eóil SC. 23, s. feóil.
eóit s. et.
éol SC. 45, 4?
eóla hundig, erfahren; peri-
tus Z^. 259. — Sg. Nom. madda
eola Lg. 18, 4o; conid am eolach
hi febaib fiss p. 328, 17; ba heolacb
goibnechta Three Hom. p. 108, 32;
PI Nom. éolich, éulig Z^. 261 {Wb.);
Gen. cét eolach SC. 31, 3; Äec. le
heolchu aingel FA. 15.
eólas M. Wissen; heulas peritia
Z'\ 35; eolas peritia Ir. Gl. 901;
eolus i. tuicsi iar foglaim O'Dav.
p. 81. — Sg. Nom. co festar cacb
n-eólas SC. 43; is immda fis ocus
eolus in choimded p. 169, 29; Gen.
for immud . . a mor-eolais ibid. 9.
eolchaire „sorroiv, mour-
ning" O'B. — Sg. Nom. ro gab
dan eolchaire immon mnái EC. 5.
eorna Gerste; hordeum Ir. Gl.
779. — Gen. grán eórna FB. 63;
bóimm bec do bairgin eornai Fei.
p. LXI u.
epaid F. veneficium Incant.
SG.; PI. Nom. aipthi Wb. 20i>
{Z^. 60). — Vgl. aupthach.
epelai s. eblim.
epeltu F. interitus Z^. 264.
— Sg. Acc. fri habiltin Gl. zu fri
éitsecht Hg. 2, 60.
epistil=Zai. epistolaZ^. 1030.
— PI. Dat. CO n-epistlib p. 19, 36.
epiur, epur ich sage, s. at-biur.
epscop = Zai. episcopus Corm.
p. 19; easpog praesul Ir. Gl. 982;
easbog ibid. 448. — Sg. Nom. epscop
Hy. 6, 21; Gen. Tassaig espmc
p. 22, 2; PI. Nom. epscoip Hy. 5, 31;
p. 42, 4; ocht n-espoic ibid. 7; Gen.
na n-espoc ibid. 8.
er- wechselt mit ir-, air-, ar-,
aur-, ur-, die Praep. ar in der
Composition.
er i. uasal O'Dav. p. 47 airchend ;
er i. mor ibid. p. 81; er ellam i.
adbul ellam Gl. zu Hy. 1, 49 und
5, 95. — Sg. Nom. is cú othair er
Emna FB. 68, 12.
er- öfter aus ess- {Praep. a, ass)
und folgendem r entstanden, z. B.
erbairt für as-ru-bairt.
er- Z'^. 864 Particula intensiva,
vgl. ér-chían.
éra Verweigerung, Zurück-
weisung. — Sg. Nom. mad do
Ailill era ScM. 3, 13; tucad era
forru „they got a refusal" Three
Hom.p. 76, 29; Gen. cáin éra SC. 26.
erail SC. 45, s? C Curry über-
setzt: „a game in excess at chess",
vgl. erain no erail i. imforcraid
O'Dav. p. 81 mit Bezug auf Fei.
Jan. 1 (luid fo recht n-ard n-erain
Bawl., n-erail Laud, ard ersdlLBr.),
allein LBr. hat nur zu der Lesart
erain die Glosse i. forcraid.
er-äil, ur-áil Auftrag, Be-
fehl, Inf. zu eráilim.
er-áilim III ich befehle, trage
auf; urálaim, urailim, furailim I
command, require, order O'Don.
Suppl. — Praet. Sg. 3 in maith
din ro erail Dia sund for athair
na n-iresech Three Hom. p. 92, 5.
— Pass. Praes. sec. Sg. 3 no
erálta for maccaib Uisnig dul i n-
gabthib Lg. 12. — Inf. Nom. ni
biad furail nach cóicid fo?Tu „that
no province would prevail against
them" Three Hom. p. 32, 2 {citirt
bei O'Dav. p. 94 unter der Glosse
furail i. imurcra); Dat. in coimdiu
fén dia erail for Abraam „the Lord
himself enjoining Abraham" ibid.
p. 90, 16; 00 a n-furáil foraib jPLi. 28
(urail LBr.); ic a n-urail _p. 191, 21;
do bar n-iráil Wb. 26» {Z^ 999).
érsíim. ich weise zurück, ver-
weigere. — Praet. Sg. 3 erais
Brigit „he refused B." Three Hom.
p. 58, 24.
erain i. forcraid Gl. zu Fei.
Jan. 1, s. uráin.
éraise SC. 45, 4?
erbada lathe bratha FA. 38 „the
Orders of the Day of Doom"?
erbaim II ich vertraue an,
übertrage; nom érpimm confido
Wb. 6c (Z2 434) _ Praes. Sg. 3
erbaid credit Ml. 14d. — Praet.
Sg. 3 ro earb p. 41, 20. — Pass.
Praet. Sg. 3 ro herbad p. 40, 27;
er-bágim
525
er-ganm
Lg. 14; FA. 28; ro erbad commis-
$um, creditutn est }Vh. 25<i {Z'^. 477V
er-bág-im ich kämpfe, s. ar-
bágim. — Praet. Sg. 3 ró erbaig
Gl. zu bages Hy. 6, i7, erbagess
Gl. zu ar-baig ibid. is.
erball Schwanz; ball derid iu
anmuüda Corm. p. 18; FB. 37 Fg.
erbalt mortuus est Lg. 17, 32,
vgl. at-bail.
érbart dixi, für as-ra-bart,
Praet. von as-biur. — Sg. 3 dlrsaii
a fot con erbart TE. 10 LU.; 3 co
n-érbairt und sie sagte FB. 44;
fó daig . . nach erbart frisin mnái
TE. 6 LU. — Praes. Conj. PI. 3
CO n-erbrat ScM. 20, für as-ro-berat.
er-both s. ur-both.
ere Himmel; i. neamh Corm.
p. 19, O'Dav. p. 81.
erecar, eredair, erethar Lg.
17, 54?
ér-chían sehr lange. — Sg.
Nom. is erchian ó suidiu Fei.
Prol. 122, Gl. i. adbul-chian.
er-chiunte bestimmt, erchintiu
Gl. zu de finita, significatione
SG. 152a.
erchoiliud M. decretum, de-
finitio Z^. 802.
erehoit Schaden. — Sg. Acc.
ni derna nach n-erchoit doib Three
Hom. p. 76, 12. — Dazu ein Praes.
erchotim noceo, Sg. 3 arachoat
Ml. Uli, 10, Fut. Sg. 3 co arcói
ad nocendum Ml. 46d (iT"^. 1094).
erchüitech nocens Z'^. 183;
urchoidech Ir. Gl. 935.
er-ehor, ir-clior N. Wurf, s.
aur-chor, urohor. — Sg. Nom. erchor
amnas Hy. 6, 13; m'irchor Oss. III 2;
Gen. fut erchora Gl. zu fut roit
Hy. 5, 72; Dat. ar irchor gaithe
Gl. zu ar gseth Hy. 6, le; Acc.
tarlaic . . irchur n-oU Oss. I 0.
er-chomul Gl. zu luear SG. 126'^.
erchotigim III ich thue Scha-
den. — Praes. Sg. 2 cid aru-
ercotige . . don chiniud doenna Three
Hom. p. 74, 3. — Praes. der Ge-
wohnheit Sg. 3 ni erchótigend FA. 5,
ni erchotig {sie) do neoch dib LBr.
erchra Untergang; irchre in-
teritus Wb. 26» (ZI 183). — Sg.
Nom. bá hómun leo moch-erchra
do bith do Choinchulaind LU.
p. 121^, 41 [ein früher Tod); Dat.
ar erchru pro defectu Ml. 31», 4;
tre erchra per eclipsin Z^. 868 {SG.).
er-chrlnim I ich gehe unter,
verschwinde. — Praes. Sg. 3
amal arinchrin ut interit Wb. 32^
(Z^. 430). — Perf Sg. 3 ar-ro-chiuir
Fei. Prol. 67, 127, beide Male mit
der Glosse ro erchrau 1^5. Sg. Praet.) ;
0 gabais ranuairecht ni archiúir
bíad fo a láim riam TBF. p. 142, 10.
ercuid TE. 9, 10 s. ergnaid.
erdálta bestimmt, gewiss;
certus, quidam O'Don. Suppl. —
Sg. Nom. masa erdálta p. 170, 24
{si . . certum est) ; dianid érdalta a
haittreb denen bestimmt ist sie zu
bewohnen FA. 14; 34 (irdalta LBr.).
er-dam Vorhalle; aurdam pro-
domus, porticus Z'^. 7. — Sg. Nom.
erdam orda FA. 5 (erdad LBr.
schlechte Lesart); Acc. triasin n-
erdam n-orda FA. 31.
erdi^ s. airdig.
ere, aere, eire Last. — Sg.
Nom. túargabad fornn aire fochide
die Last derLeidenWb. 14^ (Z^884);
ro boi eire cuinge sesrige in cech
lomchrund dib FB. 81; ere 91;
aere ind nonbair Sc3I. 17 ; eri 22, 5.
Hierher auch airi SC. 33, 9, aeri 10
{fünfzig Lager auf seiner linken
Seite, und Fünfzig die Last dersel-
benYi airi desi Tochm. BF.p. 182, 23.
ereehas s. alrechas.
eret s. airet.
er-foehell s. erochell.
er-fuirgfim , ar-furigim I ich
verzögere, veriveile. — Praes.
Sg. 3 cid arid fuirig a foilsigud
quid detinet ejus manifestationem
Wb. 6a {Z^. 430); PI. 3 érfuirgit . .
co cend da bliadan déc FA. 17 LBr.
er-gabim I ich ergreife, neh-
me gefangen; earghabháil cap-
turing, taking pr isoner O'Don.
Suppl. — Pass. Praet. Sg. 3 ro
hergabad . . lasin rig p. 46, 23.
er-gal s. ir-gal, aur-gal.
er-garim ich hüte, hüte mich,
s. ar-garim. — Praet. Sg. 3 rom er-
gair Findchóem p. 328, 13. — Inf.
526
érlam
Gen. denma maith ocus ergairi huilc
das Gute zu thun und sieh zu hüten
vor dem Bösen Ml. 35*, i8 Gl. zu hoc
exortationis genus; ibid. 35e, ii.
érge Aufstehen, Inf. zu érigim,
éirgim; éirge surrectio Z'^. 870. —
Sg. Nom. érge seó SC. 45, 23;
Gen. CO trath erghi bis zur Zeit
des Aufstehens TE. 12 Eg. ; Acc. la
eirgi siias FB. 25.
1. érgna Gl. zu ergnaid LU.
Antra Cap. VII, 1.
2. érgiia Weisheit, Klugheit?
„eargna Icnowledge" O'B. — Dat.
oder Acc. ar aliud ocus érgna ocus
aurlabra FB. 19.
érg-naid weise, klug. — Sg.
Nom. ergnaid sui LHg. Amra 91,
Gl. i. is ergnaid in sui; is im ingen
ercnid TE. 9, 10.
er-gorim ich erhitze. — Praes.
Sg. 3 ergorid . . ocus loscid FA. 17
{„it bakes . . and bums . .").
éric F. Busse, Wergeid; éiricc
vindicta Z'^. 249. — Sg. Nom. lan
éraic a athar do thabairt dó CCn. 7;
doratad eric a athar 0 claind Morna
do Find ibid. 8; Gen. fis na herce
„a knowleäge ofthe eric-fine" Sench.
M. III p. 94, 4; Acc. foremdid breth
ocus eric ar met in t-saraigthe „he
was unable {to award) judgment
and mulct because ofthe greatness
of the outrage" Fei. p. LXXXVII 34.
érigrim, érgim, éirgim l ich
erhebe mich, stehe auf, für
ess-rigim. — .Praes^^ßg. 3 cotn-erig
cach dib diaraili FB. 74; PI. 3 co
n-érget FB. 21. — ImperatSg.. 2
érig SC. 30, 1; 12; eTrTgTT^riO, 1';
eirgg uaim hebe dich von mir Lg. 9 ;
eirg ón muicc ScM. 16; eirg ass
geh fort SC. 35; airg ass . . cosin
magin i n-deochad-sa issin uisce
TBF. p. 150, 5; airg-siu dia guidi
dam-sa mache dich auf sie für mich
zu bitten Lg. 12; 3 erged do ara-so
súas {dann) soll dein Wagenlenker
aufstehen FB. 9; PI. 2 eircid . .
cussin fer macht euch auf zu dem
Manne FB. 33; 66; 75; eircid..
do thig m'aiti-seai^jB.66. — .T-^raet^
Sg. 3 conom érracht inuossa~so
dass ich jetzt aufgestanden bin TE.
12 LU. (für ess-ro-racht). — Vgl.
atraig, atracht, aifraig.
er-imim I suscipio, recipio.
— Praes. Conj. Sg. 3 are n-airema
ut suscipiat Cam. (Z'^. 868). —
Part. PL Dat. honaib selib eritib
Gl. zu sputaminibus susceptis
Tur. Gl. 91. — Inf. aritiu, airitiu
re'ceptio Z^. 264.
érimm N Fahrt, Fahren,
vgl. réimm; eirim riding O'Don.
Suppl. — Sg. Gen. di lúas ind
érma FB. 43; Dat. lotár for érim
ibid.; taidled-som beós in tan na
{für no) theiged for a érim secci
„whenever he went driving past her"
Bev. Celt. III p. 176.
eris = lat. heresia, vgl. here-
tecda. — Sg. Acc. fir legiud prid-
chait eris die Ketzerei lehren FA. 27.
er-labra Beden, Bede, s. aur-
labra. — Sg. Nom. doratad erlabra
do Zachar Lat. Hy. IX Pref; Gen.
ar a heólcha ocus ar ebas a erlabra
Lüg. fo 3^ {„for the goodness of
Ms eloquenee")\ Dat. briatbar De
dorn erlabrai Hy. 7, 31 {„God's
word to speak for me") ; is bes . .
isind libur sa briathra na salm
an all do erlabrai and Ml. 26«=, e;
ar mo erlapra p. 142, 7; Acc. do-
bered forminde t'or a erlabrai SC. 5.
er-lam bereit, fertig, s. aur-
lam. — Sg. Nom. ba berlam ic
tuaslucad cest SMart. 43; is am
erlum-sa dó-sin ich bin bereit dazu
Three Hom. p. 26, 14; 17; cor iar-
faig in ba herlam in essair ibid.
p. 120, 18; ocus a immun erlam
leis Lat. Hy. VII Pref
erlam, „earlamh a patron
Saint" O'Don. Suppl.; zu Hy. 1, 49
die etymologisirende Glosse: erlam
i. er ellam, i. adbul ellam fri denaim
ferta ocus mirbaile; etwas anders
zu Hy. 5, 95: i. adbul all am fri
denam ferte ocus mirbaile. r-
Sg. Nom. conacna frim a herlam
Hy. 5, 100 {„her patronage"); Gen.
gabaid in t'aistire for gressacht in
erluma „the doorkeeper began inci-
ting thepatron saint" Fél.p. CXVII, 2;
Ace. ateoch erlam Sanct Brigte
Hy. 5, 95; bendacht for erlam Patraic
erlame
527
Hy. 1, 49 {Gl. i. for in érlam as
Patraic); for érlam Brigte Hy. 1, 5i.
erlame F. Bereitschaft. —
Sg. Dat. i n-erlaime p. 40, 27.
erlattad Three Hom. p. 118, 3
(atracht suas O'dran erlattad) nach
Stokes „readily", s. aur-latu.
er-lund s. ir-lond.
erraaig ScM. 21, 35?
er-mitia F. Ehre, Ehren; reve-
rentia Z'^. 264. — Sg. Acc. dobeir
airmitin fert honorem Wh. 11c.
ermitnigim III ich ehre, ver-
ehre. — Praet. Sg. 3 ro ermitnig
. . in coimdid p. 40, 37.
er-múr „rampart". -r- PI. Acc.
tre ermiiru 1. tre cathcliatha per
propugnacula LHy. fo. 4».
erua, vgl. cotis i. lie i. arneam
frisimelatar erna Co/m. p. 14 cadut
{i. e. a stone i. e. a whetstone on
which iron weapons are ground"
Transl. p. 42) ; irons for suspending
the cauldron On theMann. llllndex.
ernaigthe, airnigthe Bitte,
Gebet, Beten, Inf. zu airnigim;
uruaigthe jira j/er Corm. Transl.p. 166.
— Sg. Dat. ic ernaigthi erund Gl.
zu Hy. 5, 90; loc i tégtis doine do
ernaigthe SMart. 23; Acc. tria er-
naigthi m-Brigte p. 41, 37; 42, 36;
dorigne . . ernaigthi p. 43, 13 ; do-
gnith ernaigthe ocus athrige Gl. zu
Hy. 2, 26; PI. Nom. a n-ernaigthi
Hy. 1, 10; a airnigthe Hy. 1, 24;
Dat. i n-emaigthib Hy. 7, 11.
eriiail F. Art, Gattung; „a
pari, share, a sort, kind" O'R. —
Dat. do muccaib ocus d'aigib alta
ocus d'ernail cacha fiada olchena
LU. p. 127a, 37; _4cc s. unter
1. clithar; ni ro thomail tra Ciara;i
nach hernail m-bic dia n-irthorad
sin „not any Utile kind of their
great produce" Fei p. LXI; PI.
Nom. atát . . tri hernaile ó fácaib
nech a atharda Three Hom.p. 92, 39;
Dat. CO cetri hernailib ecsamlu
tened p. 191, 12; iar n-ernailib
ecsanrlaiö p. 170, 27: Du. Nom. di
ernail fuirri-side Goid.'^ p. 101, 43
{LHyX
ern-bas, „earnbhás death bythe
sword" O'R. — Sg. Acc. ar cech
n-ernbas Hy. 6, i4, Gl. i. ar cech n-
iarnbas, „against every iron-death."
ernbade FB. 50 {„very yellow"'
O'B. Croive Siab. Cojicul. p. 414)?
érnedach freigebig Three Hom.
p. 84, 14.
érnim I ich gebe, für esrenim,
s. as-renim; eirnim largior O'Don.
Suppl. — Imper. PI. 1 érnem preces
Gl. zu impendamus LHy. fo. 3^
{Goid.^ p. 641 — Praet. Sg. 3 ér-
nais Hy. 5, 7, Gl. i. ro ernastar;
Dep. CO ro ernestar ibid. 49 Gl.;
ro eirnestar Gl. zu asrir ibid. 61
und 87. — Pass. Praes. Sg. 3 eir-
nither is paid O'Don. Suppl. —
Conj. Sg. 3 ro erniter (lies ernither)
Gl. zu ro erthar Hy. 1, 49. — Fut.
Sg. 3 ro erthar Z. c. — Inf. érniud
s. unter dimain.
ernithib p. 141, list corrupt.
erochell, für er-fochell, Sich-
hüten. — Dat. oc erochill lathi
brátha „in having heed of Dooms-
day" FA. 34, ar uamun LBr.
eroiehligim III ich hüte mich.
— Praes. der Gewohnheit Sg. 3
mairc nat eroichligend in múinnter
sin FA. 30 LBr., nad foichlend LU.
eross puppis SG. 105» {Z'^. 788).
— Sg. Dat. Crisi isius Crist i n-erus
Hy. 7, 57.
er-oslucad Oeffnen, Sichöff-
nen, FA. 2 LBr., gleichbedeutend
mit oslocud LU.
1. err Schwanz, Ende, Spitze;
„end, tail, fin" O'B.; „a spike"
Stokes, Eev. Gelt. II p. 490. — Sg.
Gen. i n-diaid erri óencharpait
FB. 71 (andiaig err aencarpatt JEJgi.);
a herre Corm. Transl. p. 125 nathir;
PI. Gen. ic dichur gai ocus rend
ocus err ocus sieg ocus saiget LU.
p. 79a, 40 ; Dat. is and sin do reb-
laing ind err gascid ina chathcarpat
serda co n-erraib iarnaidib LU.
p. 80a, 21.
2. err M. der im Wagen stehende,
kämpfende Held, im Unterschied
von ara Wagenlenker ; eirr curruum
princeps Leyd. {Goid.^ p. 57). —
Sg. Nom. err óencharpait FB. 35;
err thrén FB. 71; eirr trén tressa
ScM. 15; bam eirr-se ocus bam
528
es-t»at
ara isind lathiu sa indiu Ben.
Celt. III jp. 178 {Gueh. Death); Gen.
ich n-erred ist wohl Gen. PI; Dat.
cless niad nonbair uas a errid óen-
charpaií FB. 51 ; immad cless . . uas
a errid óencharpait ^. 310, 42; Acc.
dingbaim cach n-errid p. 328, 11;
gach n-eirrid p. 142, s; eter araid
ocus errid ^. 328, 19; eirvidp. 142, 20
{vgl p. 327); PI Nom. errid Ulad
CG. 1 (eirrith Eg.); p. 310, 7; ind
errid ocus ind láith gaili FB. 70;
Gen. foceird ich n-erred ind áib
FB. 24, hieb n-erred n-indnse
FB. 51, p. 310, 42, eines der cless
Guchulinn's s. unter 3. eó; Dat. ré
n-erredaib ri oencairptib FB. 35;
ar runn utaing errethaib er erquickte
uns mit sammt den Wagenhämpfern
p. 141, 15; eterargaib erritib SG.28,6,
Gl. i. anradaib; eter Ulto erredaib
Lg. 4, 9; Du. Gen. da imdai dec
in da erred dec Vlad FB. 2; p. 310, 2.
noco n-err SG. !43 für ferr, s. H.
{p. 334).
errach Frühling; ver Ir. Gl.
1070. — Sg. Gen. gáitb n^erraig
SG. 37, 6; adaig cach errid [lies
errig) p. 311, 26; Dai. i n-erroch
FB. 9.
errad, eirred N. Kleidung,
Bekleidung, Ausrüstung; ear-
radh, eirreadh dress, armour O'Don.
Suppl. — 8g. Nom. errad . . do
brothrachaib ocus brecänaib . . FB. 4;
noco n-erred anflatha nicht ist es
die Kleidung eines Unedlen SG.Si, 12;
bá suachnid a eirred n-glani^. 18, 17.
er-rand F. Theil; urrainn a di-
vidend, urrannaid they divide O'Don.
Suppl. — PI. Nom. na herranda
p. 41, 13.
errid p. 311, 26 s. errach.
erscar Schnitzerei? vgl. aur-
scartad. — Sg. Nom. erscar do
dergibar p. 309, 33 {„carved fronts
of red yew" Süll.).
in da érrend Gl. zu Stigmata
Wh. 20d {Z"". 228), vgl. Ir. Gl. 1007.
ro erthar s. ériiim.
eruchor tihia Goid.^ p. 31. —
PI. Dat. ar eroch[r]aib Gl. zu in
tibiisMl.lM^.— Gonipos. erochair-
chétlaid tibicen SG. r2i> (Z^ 183).
ernchorde tihiale. — PI. Dat.
airnaib eruchordaib Gl. zu pro ti-
Ualibus Ml. 144d (Z-'. 791).
erud LU. p. 123i>, 15 (s. unter
áth), vgl. „earadh fear, terror, di-
strust" O'R.
1. es-, ess-, é- die Praep. a, ass
aus Z'^. 869; z. B. es-orcun, érnim.
2. es-, é- ein negatives Präfix
Z^. 8G2; z. B. essid, énirt.
1. es, ess Wasserfall; eas ca-
taract O'B.; besonders in Ortsnamen,
z. B. Ess Rúaid [vgl. O'Grady, Torr.
Dh. p. 115).
2. es din biad, unde esser Corm.
p. 24 iasc.
3. ess, eass esusest Beitr. VII 59,
vgl. esur.
4. es i. ecc {„death") Gorm. Transl.
p. 70.
es p. 142, 7 für áes, vgl. FB. 30.
es, eas mustela Ir. Gl. 259.
es s. eis.
esain „hindrance offered to a
suitor, by which he was prevented
from appearing at courts or assem-
blies" On the Mann. III Index.
1. esair, easair a layer, litter
O'Don. Gr. p. 99.
2. esair s. esar.
donn essaircfe s. tessure.
for essama Lg. 11 wohl corrupt
{oder zu „easomh welcome" O'B.?),
s. foesam.
esamain unerschrocken, lei-
denschaftlich; i. laseamain
O'Dav. Gl. p. 81, lasamain ibid.
p. 82; essamin intrepidus, constans,
firmus Wb. 16^, 23b ^Z^. 111). —
Sg. Nom. nibbát . . opond esamain
SG. 25.
esar, esser F. Essen; es din biad
unde esser Gorm. p. 24 iasc. —
Sg. Nom. co riarfaig in ba herlam
in essair TJiree Hom. p. 120, 18
[nach Stokes Verbalform „what
should be eaten", vgl. esur); Acc.
cosin n-esair FB. bl.
esar, essara s. esur.
esbae inutilis, esbatu M. inu-
tilitas Z^. 869, s. espae.
es-bat de sunt: ani diw testá
do chomlaiuus a cuirp Íor na to-
glúasachtaib ocus ar na nóedenaib
es-buid
529
eslinn
becaib ocus ar arailib torothraib
derólib na techtat a meit n-dlechtaig
ocus ara n-esbat araile baill a cuirp,
comslanaigfid in comdiu sin uli
thall isind esergi Lü. p. 34, 46—35, i.
— Conj. Sg. 3 conna heseba nach
ni fortho do rudilse a n-delbe nach
a n-aicnid dilis ibid. 35, i. — Vgl.
teseba.
es-buid F. Fehlen, vgl. tes-
buith ; esbaith „want" Corm. Transl.
p. 69. — Sg. Nom. nad rabi ni
bad esbaid liad FB. 4; is lugu mo
esbaid-se a hErinn ol Fiac quam
Dubtach Hy. 2 Praef.; Aec. la hes-
baid cech maithiusa F\A. 20 LBr.
fifla TTii TT~ r j/ esc i. uisce
Corm. Traiisl. p. 69, escadh quag-
mire, slough O'Don. Suppl. — Acc.
oc leim do dar aroile escai Fei.
p. CHI {j,as he was leaping over
a certain water'').
ésca N. Mond; Itma Z\ 229.
— Sg. Gen. aes n-escai „the moon's
age" Nancy Gl. 2; Dat. cona escu
SP. III 2; Du. Nom. taidbsiu tar-
fas tan ele do Finden i. da esca
do tiircabail o Cluain Eraird, i.
escai ordaige ocus escai aile airgide
TTiree Hom. p. 104, 24.
escaide lunaris. — Du. Acc.
frisin da ml deaec escaidi Goid.^
p. 53, 16.
escaine, „easgaine cwrse, cursing"
O'B. — Gen. canaid Tatraic psalmu
escaine foíTu Three Hom. p. 36, i7
{„psalms of cursing") ; ro fttrim , .
bréíMr n-escaine fair co n-epil fo
chétoÍT ibid. p. 104, 14 („a word of
banning").
és-cara, ses-cara M. inimieus
Z^ 255.
escid tmermüdlich, rastlos;
escith, escaid impiger Corm. Transl.
p. 65. — Sg. Nom. am escid-sea for
atha FB. 35 ; nir bat ro-escid SC. 26.
es-com-la er {sie, es) geht her-
aus. — Praes. Sg. 3 ni aescomlai
non prodit, exit SG. 3» (Z^ 870).
— Praet. Sg. 3 a n-asrochumlai
Gl. zu profectum SG. Tb (Z^ 462);
dia ro escomla a anim asa churp
als seine Seele aus seinem Körper
ging FA. 3; in tan ro escomlái asa
curp 31 LBr. (conruloi a curp LU.);
cosin corp cetna asa rescomloi
FA. 31 (rescomla LBr.). — Fut.
sec, Sg. 3 atbcrt . . cond-escomlaifed
adaig dómnaig dociim nime Three
Hom. p. 122, 4.
escoa communis LHy. 11^.
es-con-gur, es-con-grim l ich
lasse ein Gebot ausgehen; vgl.
for-con-gur. — Pass. Praet. Sg. 3
ho hescongrad o rig Roman es ging
ein Gebot aus SMart. 10.
escor „fall" Fei. Prol. 63.
ése, esse F. Spur, vgl. eis. —
Nom. acso bar n-essi „here is your
ancestryilit. tracef'Fél.p. I.XXXVII;
Dat. bid Mag Da gési co bráth dia
n-esi Oss. II 7 {nach ihnen):, Acc.
tar ési post, pro Z'^. 657; bai ade
and tar ési m-Benigni tri fichtea
bliadne „after Benignus" Tir. 2;
darm ési Gl. zu frim lorg Hy. 6, 2;
tar a n-éssi hinter ihnen FB. 10;
olcc tar esi n-uilcc malum pro malo
Wb. 5d; dar essi a mathar p. 40, 10.
es-eirge N. Auferstehung;
esseirge resurrectio Z'^. 229 ; 870. —
Sg. Nom. a esérge Gl. zu Hy. 2, 45;
Gen. niurt n-eseirge 7, 5; 10; Dat.
i n-heséirgiu Z'^. 230.
ess-ibim I ich trinke, s. as-ibim.
— Praet. Sg. 3 co n-essib dig ass
Lat. Hy. II Pref
essid s. es-sid.
essith = exitus, Ausgang. —
Sg. Nom. atbert Vatraic is do clan-
naib a brathar fógnifitis a chland-
sum CO brath . . , ocus ro päd essith
anülaid „and the issue was so"
Three Hom. p. 28, 26.
es-indraic unwürdig, von in-
ricc dignus Z'^. 878; „eisinnric false,
betraying" O'Don. Suppl. — PI.
Nom. uair roptar esindraicce p.
41, 16; cennaige esinraice FA. 29
(esindricca LBr.).
esliuu gefährlich, Gefahr?
„eislinn i. eislnill no édaingean,
erroneously written for eisinnil,
insecure" (?) O'Don. Suppl. ; „weak,
infirm, assailable" CR. — Sg. Nom.
ar cech n-éiclind bas eslinn dorn
churp Hy. 6, 15 („dangerous"). Gl.
i. bas iniil; is nau thoU diant es-
34
ésliss
530
étach
linn guas SP. IV i („he is a leaJcy
barh in danger ous peril"); Acc.
imthéit i n-ág i n-eslind SC. 37, 17.
ésliss vgl. „eislis negleet, mis-
taTce" O'B. — Sg. Nom. ni epelai
faill na esliss p. 141, 24 (na héis-
lis LU.).
donn esmart Hy. 3, s {Gl. i. donn
essaircfe i. dogéna ar tesargain),
vgl. escmairr i. taiscelad no tesar-
gain O'Dav. p. 81?
esmbert FB. 44 Eg., asbert LU.
esnad eine Art Musik; ar ba
hesnad ainm in chiuil dignitis na
fianse uman bfulacht fiansse Corm.
Transl. p. 69 {„for e. was the name
of the music which the Fians used
to maTce around their fulacht fian-
sse"); vgl. easna i. abhran {„song")
O'Dav. p. 81. On the Mann. III 381.
essnae FB. 27 Eg. s. asna.
es-orgim, -orcim I ich schla-
ge, tödte. — Praes. Sg. 3 asoirc
SGr. 33a {caedit, excidit Z^. 869). —
Part. Sg. Nom. is ho suidib ro pu
esartae Tur. Gl. 94 {„it is hy these
he was smitten"). — Inf. esorgun.
— Vgl. imman-esoirg, tessurc.
es-org-un, -orcun F. Schlagen,
Tödten, Sehlag; esorgain i. com-
brudh, orguin i. marbadh, amail
adeir: fuil esorgain sgeo orgain
O'Dav. p. 80. — Gen. mini na
hesorgni FB. 48; Dat. do sroigled
ocus d'esorcain na pecthach FB. 15;
occo esorcuin SG. 67» {in excisione
sua Z^. 869); PI. Dat. i n-esaircnib
Gl. zu in plagis Wb. 15* {Z\ 869).
1. espa, espae inutilis, s. esbae.
2. espa, espae, esbae Unnütz-
lichheit, Thorheit, Spielerei;
„idleness" Corm. Transl. p. 65; i.
diomhaoineas CCl. — Sg. Nom.
mór espa SC. 28 (espae ST.); is espa
i. is fei es LU. b&^, 22; Dat. oc
clesrad ocus oc espai dona slogaib
p. 46, 25; Acc. eter briga ban-espa
SC. 28, 4 (banespse H.). _
espachitnwÄi^, thöricht; amaZ
bith espach no deid Gl. zu velut
otiosus Ml. 35c, 25 {Z^. 870); is
espach sein „that is idle" Hy. 2
Praef.; Lat. Hy. XII Pref.; is es-
pach in siiil cáeim fil at chind-sa
cen a beith for adart hi fail fír
Three Hom. p. 64, 22.
esrecht, „eisrecht a toy, a Utile
cat, dag, or pet of any kind"
O'Don. Suppl.; i. in t-oircne (i.
gairit) no in sporan (i. fada) no in
mesan no na reachta rouaisi bit
aigi O'Dav. p. 82; Corm. Transl.
p. 64. — PI. Nom. milchoin ocus
estrechta Corm. p. 34 orc tréith
{^,greyhounds and playthings").
esreehtaid exlex SG. 113»
{Z\ 793).
es-sid Unfrieden, von sith;
vgl. essad {„disease") i. essid i. ni
sid Corm. p. 18. — Sg. Dat. ro
bói i n-essid fris Lg. 14.
es-slabar cach fairsing {„every-
thing wide") Corm. p. 40 slabrad.
es-sréidim III ich giesse aus,
streue aus. — Praet. Sg. 3 oen
tra dona ruthnib ros esreid grian
na firinde isin domun Three Hom.
p. 4, 9. — Inf. Dat. iarna n-esrediud
fo mag Murthemni J?e«. CeZi. III^J. 177.
esur Fut. Dep. von Wurzel ad,
lat. edo, vgl. Beitr. VII 59. —
Sg. 1 conda esur biad ocus co ro
chotlur his ich Speise gegessen und
geschlafen haben werde FB. 31 (esar
Eg.)\ 2 ata biad lat cen con essara
ScM. 3 ; 3 bésu dagduine ci ni estar
cach túari Wh. 6^ {bonus homo etsi
no^%edit omnem cibum Z^. 468).
— S. 3. ess, eass Praet. Pass.
1. estecht Tod s. 1. éitsecht.
2. estecht Hören s. 2. eitsecht.
et FB. 38 wohl 3. PI. zu am
ich bin.
et Eifer, Eifersucht; et, et
zelus, aemulatio Z^. 20; vgl. étrad.
— 8g. Nom. séet mo ort do gabál
Wh. 23i> {aemulatio capiendi ordinis
meiZ^. 336) ; for n-ét fri saibapstalu
darm chen-sa Wb. 16^ {Z-\ 649);
Gen. ind eoitG'Z. zu zeliMl.32^,v, idu
eóit TE. 8; eóid 7 Eg.; deoga dermait
a héta SC. 48 {„of her jealousy")'i
étach N. Kleid, Kleidung;
étach, éitach vestitus Z'^. 810. —
Sg. Nom. rebthair a étach immi
FB. 67; in t-etacb Gl. zu Hy. 5, 84;
Gen. ind etaig bruinnidi Gl. zu fasciae
pectoralis Ml. 144c (Goid.^ p. 31);
etach
531
etar-nid
Acc. etach n-datha SC. 34, 12;
FB. (j7; gaibid immib a n-etach
sumite circum vos vestem Wb. 27^
{Z-\ 225); etach Gl. zu dillait
Hy. 5, 82; PI. Nom. etaige na
merlech p. 45, 3; etaige gela Iliree
Hom. p. 68, 29; Gen. cét d'étach
(n-étach?) gach dadha bricc TE.
10, 15 Eg. ; Dat. dia n-étaigib FA. 27.
etach Lg. 5, 5?
etaigini III ich bin eifersüch-
tig. — Imper. oder Conj. Sg. 2
Dep. ni étaigther-su Ml. 56^. —
Praet. Sg. 3 iarsin édaigis sétig
Dubthaig immon cumail Tiiree Hom.
p. 52, 25.
étaim I ich finde. — Praes.
Conj. PI. 3 CO n-état indeb in
betho ut assequantur hierum mundi
Wb. 311», 19 {Z^. 1097). — Praes.
sec. Sg. 2 ni co n-étada non inve-
nires SG. 188» {Z^. 504); PI. 3 co
n-etaitis ut^ inveniant Ml. IBO^. —
Pass. Praes. Sg. 3 ni étar non
impetratur Wb. 11 i {Z-\ 504); Tir. 3. -'
— Praes. sec. Sg. 3 etaide Hj/. 5, 3 ;
zusammengezogen conna hetai focul
fort chend i córai ScM. 14; ar ni
éta gabail disside Lg. 6 (ar na
heta)? — Praet. Sg. 3 uair na ro
étad uadi weil nichts von ihr er-
langt wurde Lg. 12; connar étad ni
doib asna amsib sin ibid. Vgl. étas.
ni etaim Gl. zu Hy. 5, 4i ^íé-
taini.
étan M. Stirn; frans Gild. Lor.
Gl. 86. — Sg. Dat. ro mair in Ion
láith assa étun Itev. Celt. III p. 181 ;
dou etan fronti Gild. Lor. Gl. 103;
gipne . . for a etan p. 311, 2; Acc.
folt . . fair CO hetanp. 131, 20; snithe
oir fria etan ibid. ; gseth garb . . ina
firetan „ . . right into iheir forehe-
ads" FA. 26 (ina n-enech LBr.);
PI. Acc. fri etnu dam daw bátár
fedmand la firu hErewiZ cosin n-
aidchi sin LU. p. 131, 1.
étarbach nutzlos, von torbach,
torbe. — Sg. Acc. comtinól n-écraib-
dech n-étarbach na mac mallachtan
FA. 1 {„unprofitable").
etarbúas in der Luft? „eadar-
bhuas, etarbhuas swinging in air,
whirling aloft overliead" O'Don.
Suppl.; secht clesliani flehet iiasaib
etarbúas „twenty-seven feat-figures
above them in mid-air" Siab. Concul.
X>. 378; ba hetarbuas tarraid he
FB. 64; ossé etarbúas imbi imma
cúaird 87; no cinged for a chúlu
etarbúas 88.
etarbúasach in der Luft be-
findlich? atracht Cuculaind . . i
neUaib etarbuasacha inn aéoir On
the Mann. III p. 448, 27 {„into the
troubled clouds of the air", im
Index jedoch „hovering").
etar-gaib intercipit SG. 52»
{Z-\ 874).
etar-graire Trennen, Tren-
nung; eadargaire „Separation, di-
stinction" O'Don. Suppl. — Sg. Acc.
ni rabi . . fer no lamad a n-etargaire
der sie zu trennen wagte FB. 15.
etar-g'ne, etarene cognitio,
intellectus Z^. 874. — Sg. Dat.
iar n-etargnu ocus atreb LHy.
fo. llt {Goid.'' p. 67).
etar-guide, on edurguidhe Gl.
zu ab adoratione Corm. Transl.
p. 1 adrad; eadar-ghuidhe inter-
cession O'Don. Gr. p. 341. — Sg.
Acc. tria etarguide in choimded
„through his intercession with the
Lord SMart. 20.
etarlam occasione data, op-
portune Z'^. 874; ni lugu imme-
folngi sonartai do neuch in cotlud
indaas bid suide garait no sessed
etarlam Ml. 135» {„not less than
Short sitting or standing occasi-
onally" Goid.^ p. 26); tanic athair
in maic etarlam Corm. Transl. p. 85
greth.
etarlu FB. 24?
etar-lúamaiu in der Luft
fliegend? — PI. Gen. én n-etar-
lúamain FB. 47.
etarmaige FB. 47?
etar-nid, etarnaid Hinterhalt;
eadarnaidhe ambuscade O'Don. Gr.
p. 279. — Sg. Dat. ro batar i n-
etarnid ar na cleircheib Hy.lPraef;
PI. Nom. in tan dorata na hetar-
naidi ar a chinn ó Loegaire ibid.\
Gen. fiad lucbt na n-etarnade ibid.-.,
Acc. foráccaib etarnaige cech be-
laig ior a chiad Tliree Hom. p. 24, 1.
34*
etar-scaraim
532
eter
etar-scaraim II ich trenne. —
Praes. Conj. Sg. 3 ma eterroscra
Wh. 9i> {si secesserit Z^. 874). —
Imper. Sg. 2 etarscar na firu FB. 15.
— Praes. der Gewohnheit Sg. 3 ni
etarscarann a menma, fri pecdaib
Three Hom. p. 94, 4. — Praet.
Sg. 3 cid ronn etarscar was hat
uns getrennt TE. 13 LU. — Pass.
Praes. Sg. 3 itarscarthar dirimitur
Cr. 31i> (Z2. 874). — Fut. PI. 3
eterscértar a coirp et a n-anmin
friu Wh. 8^ (Z2. 475). — Inf. etar-
scarad separare, separatio Z^. 874.
etar-solus, e3iáa,v-solus twilight
O'Don. Gr. p. 341.
etar-srón F. „tlie gristle hetween
the nosirils" ; Sg. Dat. don etarsroin
Gild. Lor. Gl. 116 zu internaso.
etar-úarad M. Kühlung , Küh-
le, vgl. fúar; i. etarfuarad Gild.
Lor. Gl. 269 zu ad etheria laetus
vehar regni refrigeria. — Gen.
frisin tir n-etarfuartha FA. 24 LBr.
(etordorcha -E/?7.); Sg. Äcc. nach
n-etardarad „any coolness" FA. 30
(etarfuarud LBr.).
étas, étastar stellt sich als Praet.
und Fut. Passivi zu etaim ich
finde, kann aber der Form nach
nicht Verhum simplex sein. — Pass.
Fut. Sg. 3 mani etar uad-som, ni
etastar huaim-se wenn es nicht von
ihm gefunden wird, von mir toird
es nicht qefunden werden Beitr.
VII 64 {Vit. Trip. Fg.). — Praet.
Sg. 3 ni hetws huaim fess ri fer
dib nicht wurde von mir erlangt
mit einem von ihnen zu schlafen
TE. 5 Fg.; ni hetus huad p. 144, 7.
ete Flügel; ette pinna Z^. 765.
— PI. Nom. eti SC. 6; Gen. tré
scíath n-ete [Sing. ?) 7 ; Acc. tennait
a n-ette fria curpu FA. 33 {eti LBr.).
etech, eiteach refusal O'Don.
Suppl., vgl. eitchim.
etechail volucer Ir. Gl. 1066.
etegnáith, anblúth n-én n-ete-
gnáith FB. 45, 47, eitignaid Fg.
{„a hird plume ofthe usual feather"
Sullivan)?
étecbte unrecht, ungesetz-
lich, N. Unrecht, s. téchte;
etechtai. indligtechunlawful CDon.
Suppl. — Sg. Dat. for étechtu ail
SC. 25 auf eine ungesetzliche Be-
schimpfung oder auf Unrecht {und)
Beschimpfung? Vgl. for a thechtu
thoich ibid.
etelaigim III ich fliege. —
Praes. Sg. 3 etellaigid a aonar volat
solus Corm. Transl. p. 113 mer. —
Conj. Sg. 1 Dep. cura etelaiger
cusna hardaib Gild. Lor. Gl. 264
{donec . . ad alta evolare valeam).
— Vgl. aird-eitiollaim I fly on high
O'Don. Gr. p. 340.
1. eter, etir Praep. mit Äcc.
{Dat.: Lg. 18, is; p. 131, 26; FA. 6;
SC. 28; 29, 12; FB. 29; 48) zwi-
schen; inter Z^. 656; in der Begel
abgekürzt et- geschrieben ; eter FB. 1;
etir Lg. 4, 9 Fg.; TE. 2 Eg.; SP.
I 1; itir ibid. V 15; Hy. 1, 3; itir
TE. 3 Eg. ; CC. 2 Eg. ; FA. 5 LBr. ;
7; 13; 26. Mit Artikel: eter na
mná FB. 21; eter na^hairichtaib
FA. 6. Mit Pron. personale: 1. Sg.
etrom Hy. 5, 96; etrum 7, 42; etritm-
sa Lg. 19; 2. PI. etruib Lg. 9;
FB. 59; 3. Sg. M. etir SC. 10; PI.
etarro FA. 5; 6; 8; 24; FB. 16;
etarru CC. 2 LU; FA. 6; CC.
7 LU; SC. 7; FB. 26; 31; 63; 73;
(74; 82;) 94; eturru Lg. 16; ScM. 5; 19;
etarruib Lg. 16 Eg. — Gebrauch
1) zwischen, unter: ro croth . . a
brat eterCoinculaind ocusFaind zwi-
schen C. undF. SC. 48; FB. 61; Lg. 19;
robbet etrom ocus pein Hy. 5, 96;
FA. 8; etir tenid ocus fraig SP. 1 1;
SC. 10; FB. 26; FA. 5; na fil eter
créduma ocus findruini, ata eter
Loegaire ocus Conall der Unter-
schied der zwischen Kupfer und
Silber besteht, besteht zwischen L.
und C. FB. 58; cuing airgit etarru
CC. 2 LU; SC. 7; FB. 31; 82;
FA. 5; 6; ro bói in cocad eturru
der Kampf zwischen ihnen ScM. 5;
Lg. 16; no thogfaind-se etruib Lg. 9;
FA. 24; is bec duit etorro es ist
dir ein geringer Unterschied zwischen
ihnen CC. 7 LU; FB. 73; co ro
leiced eturro wurde zwischen, unter
sie gelassen ScM. 19; FB. 16; 21;
74; rointir .. etorro werden unter
sie vertheilt FB. 63; 59; Lg. 4; 18, 18;
eter
533
étoich
SC. 28; 29, 12; p. 131, 26; FB. 48;
94; SP. V 15: súil cháirech eter
da rethi Lg. 9; FA. 13; FB. 27;
82; etiV cech da dorus ScM. 5;
CC. 2; tocuirius etrum thra na
huile nert so Hy. 7, 42. — 2^ eter
..ocus(is), eter..no soicohl . . als
auch: ihr foss no utmaille H\j. 1, 3
(i. cid fossidecht i. cid forimtecht) ;
etir la ocus aidchi Tag und Nacht
Gl. zu Hy. 6, 16; eter alte is cho-
malta sowohl Pflegevater als auch
MUchbruder SC. 29, 3; 44, 7; ettr
righu ocus coemfiru TE. 5 Eg ;
p. 142, 20; 144, 9; FA. 1; FB. 6; 12-
etir cruth ocus deilb ocus ecuscc
ocus chineul TE. 2 Eg ; CC. 3 Eg. ;
FB. 1; 4; 30; 83; 84; eter min
ocus anmin SC. 37, s; FB. 47;
eter chois ocus ech p. 46, 27; itir
thes ocus túaid TE. 3 Eg.; eter
úacht ocus tess FA. 26.
2. eter, etir Adv. durchaus,
gar als Verstärkung der Negation;
omnino Z^. 613; gewöhnlich abge-
kürzt et- geschrieben; eter FB. 75;
etir SC. 9; FA. 21; itir TE. 3 £'i^.;
FA. 17 i5r.; 21. — Gebrauch:
ni dligthi comardad fris eter FB.
41; 43; 73; 75; 82; 90; SC. 40;
amaZ na beth etir ílá. 17; FB. 11;
cen péin and etir FA. 21; cen
labrad fri nech etir SC. 9; cia
hainm-siu etir TE. 13 Eg.\ 16.
eter- s. etar-, etir-.
eter-cevt 1) Entscheidung;
etarcert 2) interpretatio Z'^. 874. —
Sg. Nom. 1) nach dernad etercert
dúib FB. 75; 2) etirchert a anma
Fei. p. CVI.
etercertaim II interpretor;
Sg. 3 ni etercerta South, bl^.
eter-cism weit entfernt, F. die
weite Ferne? — Sg. Dat. ond
insi etercéin tall von jener fernen
Insel Lü. p. 126a, 25; cia beit
liait i n-etercéin SC. 45, is; i n-
etercéni (sie) úad LU. p. 36^, 2.
etere SC. 45?
eter-grlem? co n-accatár fer mar
oc eterglem na cserech LU.p. 23b, 19.
eter-gleod M. Entscheiden,
Entscheidung; eidirghleodh di-
stinction D'Don. Gr. p. 279. —
Sg. Bat. d'etergleod a cesta FB. 42 ;
Acc. femdit . . a n-etergleod FB. 41.
eterius M. „hostageship", vgl.
aitire. — Sg. Dat. teora maccoemu
batar a n-eterius oc Loegaire Tliree
Hom. p. 26, 24.
étgud M. Kleiden, Klei-
dungsstück. — Du. Nom. bái
da étgud immi i. fiian . . cliab-inar
sróil LU. p. 81a, 25.
ethaim ich gehe; eathaim I go
O'R., vgl. atetha. — Praes. Sg 3
ethaid 0 ur co hör es geht von
Ufer zu Ufer Corm. p. 18 ethur.
— Praet. Sg. 3 ba hole lathe etha
dó Sc3L 3, 9?
ethaite „birds" Three Hom.
p. 100, 19.
ethar Fähre; stlata SG. 35»
iZ-\ 782); ethur „a /errí/boaí" Corm.
Transl. p. 66. — Sg. Nom. ethar
coitchenn Sench. M. III p. 208:
Fei. p. CXXXIV.
ethiar = lat. a e t h e r. — Gen.
ind ethiuir etheris LHy. fo. 12»;
Acc. ethiar FB. 81.
etigr hässlich, vgl. ad-étig. —
Sg. Nom. cid alind cid etig aut for-
mosum aut turpe SG. 28^, 6 [Z'^. 234);
eitig fri hairechtus FB. 37 Eg. ; ni
hétig SC. 33, 17.
étim III ich kleide, vgl. étach.
— Praes. sec. Sg. 3 ba hesseom
no da biathad ocus non étedp. 131, 12.
— Pass. Praes. s-c. Sg. 3 sochaide
dib no hédithe 0 chilic SMart. 22. —
Inf etiuth vestitus Z^. 802; Dat
conid dó ro choimet Dia in bocht
dia étiud dass Gott für ihn den
Armen aufhob, dass er ihn kleidete
SMart. 12.
etin aves Ml. 39e.
etir-décai i. doécai ind inme-
donach Gl. zu introspicit Ml 61».
na hetire „the hostages" Fei.
p. XXXIII, s. aitire, eterius.
étind s. étim.
etlaim „I fly" O'R. — Praes.
der Gewohnheit Sg. 3 mos etlann
si Lg. 9; „etlonn he absconds,
evades" O'Don. Suppl.
étoieh unwahrscheinlich;
Dat. toich di étoich Wb. 4A (pro-
babile ex improbabili Z'^. 862).
étoirthech
534
fácabaim
étoirtheéhunfruehtbar, s.toir-
thech. — Sg. Nom. mallachais Pa-
traic an inber sin conid etoirthech
osin ille he Three Hom. p. 16, 23.
étol F. „unwill". — Dat. beith
fo étoil maic Maire Cod. Boern.
{Goid.^ p. 182).
etor-dorcha FA. 24 dämmerig,
„ligMless" StoTces. Vgl. etar-solus.
etorsonde, Pl. Nom. ettor-sondi
haritona Goid.^ p. 51 {Wien. Gl.).
étrad N. libido. — Sg. Dat. do
étrud SG. 68b {Z'\ 224).
etrain, „eattrain interfering,
going hetween, interposition" O'B.
— Sg. Acc. dogní . . a n-etrain FB. 33.
etre, „eitre furrow" Corm. Tr.
p. 65 etarce. — Pl. Dat. tancatar
"topair gela ocus srotha taitnemacha
asna hetngib Three Hom. p. 68, 28 ;
ibid. p. 70, 1.
étre6racli„/"ee&Ze, weaTc" O'B.,
vgl. treóir. — Adv. dorn gentais co
hétreóracli SC. 34, 16?
étrócaire F. Unbarmherzilg-
Tieit; cruelty O'B.; „severity of
law" O'Don. Suppl; s. trócaire.
— Sg. Nom. p. 170, 15.
étrócar unbarmherzig, s. tró-
car. — Sg. Acc. fri cech nert . .
n-étrócar Hy. 7, 43; Pl. Nom. air-
chinnig etrócair „merciless mana-
gers" FA. 25; Dat. dona hetro-
cairib p. 170, 26.
étrocht glänzend. — PI. Nom.
F. mná . . etrochta FB. 53.
étrochta F. Glanz; eadrochta
brightness, whiteness 0 Don. Suppl.
— Sg. Nom. etrochta snechtai
Hy. 7, 19; FA. 7; Dat. 0 etrochta
liac logmar ibid. 18; Acc. fri etrochta
rétland ibid. 16.
étromm leicht, s. tromm. —
Sg. Nom. dath n-étrom SC. 37, 10;
PI. Nom. is airi asbertar {nämlich
c t und p) étrumma ocus slemna
huare nád techtat tinfeth SG. 25», 8
{levia Z^ 862).
étrumme dissimilis Z^. 872.
étruth FB. 47?
étsecht s. éitsecht.
ettech jp. 311, 3 Adj. von ete
Flügel?
ni ettis s. eitehim, etech.
étualang' Unrecht; eatualaing
„injury, protracted suffering" O'B.
— Sg. Gen. oc ascin ind étúalaing
ocus ind anfir FB. 15. — Vgl. ar
run étuailngistar Dia Gl. zu indi-
gnante Ji?."62l>.
a eua Hy. 2, 24 Gl, i. a mathe.
dorus euluighthe „wicket-
gate", s. unter geis, vgl. éláim.
eurum Lg. 19 Fg. für iarum.
F
f prosthetisch am Anfang vieler
Wörter im Mittelirischen und in
der spätem Sprache, vgl. Wi.
Gramm. % 108.
fa, fá s fo.
fá, bá (bhá) oder, skr. vá; in
. . fá utrum . . an Z^. 748 ; O'Don.
Suppl.; in duit fein fa do nach
ailiu SG. 209t; imba bás ba bethu
Wb. 23^ {utrum sit mors an vita);
déca namma in ba teclaim na
fertas dogena fanan-imscotad LU.
p. 64a, 6. — Vgl. fanacc.
fabhra palpebra Ir. Gl. 79
s. abra.
faca, facca, facfed, faco s. ad-
, cíu,féccini ; ar na facistea(3. Sg.Fut.
sec. Pass.) SMart. 14. Vgl. faicciur.
fácabaim, fáebaim I ich lasse
zurück, bei Seite, verlasse;
für fo-ath-gabim, relinquo Z'^. 881.
— Praes. Sg. 1 fácbaim Concobur
fri láim ich lasse C. bei Seite FB. 94 ;
PI. 3 foácbat deponunt Cr. IS^; fác-
bait sie lassen zurück FB. 56 ; 57. —
Conj. PI. 2 CO fargbaid (fo-ro-ath-
gabaid) FB. 26. — Praes. sec. PI. 3
conna facabtais CG. 1 LU., facbatis
Fg.\ p. 143, 5. — S-praet. Sg. 1
fot rácbus-sa reliqui te Wb.'Sl^, 1;
2 foracbaisiu ocainni {für fo-ro-ath-
gabais-siu) ScM. 7; foracbais 9; 14;
3 fácab Tir. 2; 8; facib ibid.;
forácaib p. 41, 9; FB. 79; for-
facuib TE. 8 Eg.; farcaib Gl. zu
Hy. 5, 77; ScM. 17 Ä; fos fácaib
facca
535
fáen-chless
er verliess sie FB. 13; fod rácaib
ro eisen {für ro ath-gaib) der es
schief Hess FB. 26; conid farggaib
Hy. 2, 10 ; conna fargaib ni de
SeM. 17; fácbaiside {für fácbais
side) FB. 67; fácbais ibid.; PI 3
forácsat Three Hom. p. 84, 35;
foracsat a tir ocus a tsdmain ibid.
p. 96, 15; forfacsat ibid. ^.,116,26.
— Fut. PL 3 no con faicebat
ScM. 3, 12. — Pass. Praet. Sg. 3
foracbad {für fo-ro-ath-gabad)
ScM. 7; forrácbad TE. S LU.
[^zweimal); ro faccbuth TE. 8 Eg.
— Irif. Nom. fácbáil in tigi FB. 13;
Gen. ni scél fácbala hi lusc iS'C37,ii;
Bat. do fácbáil TE. VdLU.\ d'facbail
acwm-sa ScM. 7; forsna feraib aile
FB. 82 ; iar facbail ibid. 38 ; Acc. ait-
chid fris a facbail co diriuch ibid. 26.
facca, facfed s. faca.
fachell s. foicliell.
ni ro - bar - f achlisem ScM. 5,
robofaclemur H.?
fadein, fodéin selbst; bei der
1. Sing, missi fodéin Oss. I 9; SC. 40
(buddein H.) ; 45, 25; bei der 2. Sing. :
do brathair fadein ScM. 7; bei der
3. Sg. uasa imdaid-seom fadein
FB. 3; Bricriu fodein FB. 12; 25
(bodein Eg.)\ 46. — Vgl. fein.
fadessin, fodessin selbst; fade-
sin ipse Z'^. 366; bei der 3. Sg.
frisin mnái fodesin TE. 6 Lü.;
FB. 3; 15; a n-echrada fadesin
CG. i LU. — Vgl. fein.
fáebur Schneide, Schärfe,
scharfe Waffe; faobhar „the edge
of a sword or tool" O'E. — , Sg.
Nom. a, airm agus a éideadh agus
a iol-faobhar Torr. Bh. p. 202, 31
{„his various sharp weapons^') ; Acc.
do ghabh _ a airm agus a éideadh
agus a iol-faobhar uime ibid. p. 70, le;
hi fsebur in belae FB. 11 ; PI. Gen.
na foebor Gl. zu Hy. 5, 97; Bat.
iarna foebraib fennad Fei. Prol. 48,
Gl. 1. iarna fendad co foebraib; la
fsebru na n-gái FB. 15 {zu lesen
faebra?); la fíébra FB. 46; fri faebra
fégi Hy. 5, 97 {„against sharp wea-
pons"). — Comp OS. gai fota
faebor-glas LTJ. p. 81», 35.
fáebur-chles eincless Cuchulinn's
FB. 30; féborchless iCT.p. 113^, 33;
ifci(i. 73», 2; edge-feat O'B. Crowe
Siab. Concul. p. 434. — Sg. Acc. dogni
iaroni fsénchles don sciath ocus
fseborchles don claidwö imma chend
ocus tobert fobart m-bidbad forro
ocus tofuitet sé cét lais ina chet-
chwmscliu LU. p. 97^, 20 {Tog.
Bruid. Bá Berg.), vgl. ann sin
dorighneas faobhairchleas lern chloi-
dheamh am thirachioU Torr. Bh.
p. 190, 8.
faechóg' concha Ir. Gl. 188.
fáed F. Schrei, Ton {cymr.
gwaedd cry, shout). — Sg. Nom.
fseth fiada Hy. 1 Praef {Name für
diesen Hymnus) ; . Bat. iath ainm
do chlug cona fseid Corm. p. 6
bachall {„iath is a name for a bell
with its voice"), vgl. Finn Faidhech
{„sweet-sounding^% Name für Pa-
trick's Glocke, On the Ms. Mat.p. 337.
fáelid froh; failid „joyful'' Corm.
Transl. p. 78. — Sg. Nom. felid
FB. 56; SP. II 11; 12; ba fálid i
timnaib De Three Hom. p. 84, 14;
PI. Nom. fáilti laeti Wb. 16» {Z^.
236); batir faelti meisc CC. S LJJ.',
bátar failte FB. 16. — Adv. co
failid Gild. Lor. Gl. 267 zu laetus.
— Vgl. for-báelid.
fáelte, fáilte F. Freude, Will-
kommen; gaudium Z'^. 247; feraim
fáilti {mit Gen.) ich heisse Jemanden
icillkommen. — Sg. Nom. tathut
fseite SC. 10; failte muintóre nime
FA. 19; ros bia failte ScM. 4;
CC. 3; ro ferad failte friu ScM. 1 ;
fáilti TE. 5 Eg.; FB. 5; p. 145, 10;
failte ni thaet imm aire Lg. 17, 47;
ba si a falte mo chuitbiud South. 48»
{Goid."" p. 59); falti Lg. 17, 53;
Acc. fersait . . faelti fri Lóeg SC.
16; 17; 20; 35; 38; 46; failti i^f. 1 5 ;
p. 144, 6; 18; 19; co ro fersat fseite
fri hUltu FB. 54; SC. 16; failte
p. 40, 25; móir ScM. 15; SC. 32;
dogni failte friu ScM. 5; na tibre
falte diin Lg. 10.
fsémit s. foemaim.
fáen, vgl. „faon void, empty,
feeble'' O'B.
fáen-béla FB. 53?
fáen-chless ein cless Cuchulinn's
faesam
536
fairsinge
mit dem Schilde, s. unter fáebur-
chless; fáncless LU. p. 73a, 3;
„slope-feat" O'B. Crowe Siah. Concul.
p. 434 {indem er wohl fáen mit
fán verwechselte); „prostrate feat"
0' Curry On the Mann. II 372.
faesam, faesum s. fóesam.
fáeth s. fáed.
ro faeth s. ro faith.
faga ein Speer; fogha short
spear On the Mann. II 295; fagha no
fogha i. ga O'Clery; Corm. l'ransl.
p. 78. — Acc. la faga feig fobar-
tach p. 310, 39; gai fota feéborglas
re faga feig fobartach co semm-
annaib óir orlasrach inna farrad
issin charput LU. p. 81», 35.
fagus TE. 16 Eg. s. focus.
CO faicciur Conj. Dep. ut videam
Fei. p. CXIX, Sg. 2 co fhaicera-so
Three Hom. p. 72, 28, Inf. do faic-
sin FB. 39 Eg., s. faca.
faid, faiditir s. fóid.
faidche, „faithche a green or
lawn, the four fields nearest the
house^^ O'Don. Suppl.; on faithche
„from the green"' a platea Corm.
Transl. p. 139 plae. — Sg. Gen.
for lár na faidchi Lg. 15; I)at. for
faidchi na hEmna Lg. 14; isind
faichthi i&iá. 11 (sinn aidchi Lc);
iarsind faidche 15.
1. fail Nähe; nearness O'Don.
Suppl. — Dat. bói Mugain iar sin
hi fail Diarmata ocus si amrit LU.
p. 52t, 1; i fail Nóisen Lg. 12; 17;
19; TE. 2 LU.\ 8; .i fkil Three
Hom. p. 76, 6; ina fail FA. 15;
16 LBr. (inna farrad LU.)\ a bh-fail
near, in the vicinity of O^Don. Gr.
p. 287; a fail a m-bi p. 112.
2. fail, fuil s. fll.
ros failgestar s. fo-laicim.
no failgifltis s. fo-algim.
faill negligence, failure
O'Bon. Suppl.; vgl. fáilíighim Ifail,
neglect, delay O'R. — Sg. Nom. is
faill cech n-aichnid SC. 43 {„every-
thingJcnownis neglected"); ni epelai
faill na esliss p. 141, 24.
ro failsad i^i. 16 s. fu-langim.
faindel st'raggling, straying
O'Don. Suppl. — Bat. for fainiul
alluc illuc LU. p. 4», 16.
faindelach i. oinmitt („an oaf")
Corm. Transl. p. 81.
fair s. for.
CO n-don fair Hy. 5, 89, fóir Fr.,
etwa 3. Sg. Fut. zu fo-riuth ich
helfe?
fair Sonnenaufgang , Osten;
i. turgbail na grene i matin, ab eo
quod est jubar unde Columcille
dixit: Dia lim fri fuin, Dia lim fri
fair (1. fri turgbail) Corm. p. 21.
faircle s. forglu.
faircsi Anblich, Ansehen, für
for-airsiu? — Nom. faircsi tri folt
fair LU. p. 81», 9; ba foi'csi fair
FB. 27; Dat. do faircsi in oenaig
TE. 15 Eg.
faire Wache, Bewachen. —
Nom. a fari dúib dass ihr sie he-,
wachen sollt FB. 80; Gen. isin
t-sudiu faire auf dem Wachposten
FB. 81 ; 84 ; 86 ; co trath na faire 83 ;
na fari ibid.; Dat. do fairi na ca-
thrach die Stadt zu bewachen FB. SO;
luid . . dond faire ging auf dieWache
FB. 81; do faire 89; d'airi Patratc
Hy. 2, 61. — Vgl. aire, frith-aire.
ídAreví^ F. Abtheilung, Schaar;
vgl. ind foirinn Gl. zu f actio
Ml. 33a, 8 {Z^. 212). — Sg. Nom.
FA._ 23; 27; p. 170, u (ferend);
in foirenn Three Hom. p. 2, 3;
atberat fairenn aile dicunt alii
Hy. 1 Praef; Gen. dásacht na foMTii
se' SMart. 21.
fairge, farrce F. Meer; foirggae
Thetis SG. 124» (Z^ 61); fairge
aequor Ir. Gl. 1 103; abyssus ibid. 575.
— Sg. Nom. fufuasna fairggse find-
folt SG. p. 112 {Z\ 953); Gen.
folés na farrci FB. 81; fótrond
fairrci dimóre 85; Dat. co fota
dond farrci ibid. 81 (farrgi Eg.);
aniar dond arrci 87.
fairithe bereitet, bereit, s. fó-
irim. — Sg. Nom. is fairithe in
long Three Hom. p. 12, 19.
fairsing weit; amplus Ir. Gl. 640;
huand fairsing-menmnaigi slain Gl.
zu magnanimitate Ml. 135c (Goid.^
p. 27).
fairsinge F. Weite. — Dat. dia
farsingi in tvge FB. 55; hi farsinge
Gl. zu illethu Hy. 1, 45.
fairsingim
537
fás
fairsing'im I enlarge, extend
O'B. — Praes. sec. Sg. 3 no fair-
singed FB. 70.
fais SC. 27 s. foaim.
1. faiseim, vgl. faisgim „Isqueeze,
wring, compress, bind" O'B., ent-
standen aus fo-sechaim. — Conj.
Sg. 2 ni faisce SC. 26.
faisnéis Erzählen Torr. Dh.
p. 146, s. aisnéis.
faitbim III ich lache, verla-
che, für fo-aith;-tibim Z^. 881. —
Praet. Sg. 3 foraitbi (fo-ro-aith-tibi)
subrisit Tur. Gl. 62 ; ro fáitbe . . in-
popnZ cunnail dasacht na fotmi
se SMart. 21 ; Dep. ro fáitbestar
p. 40, 29; fáitbestár FB. 9.
ro faith, ro faeth praeteriit;
scél lern dúib: dordaid dam, suigid
gaim, ro faith sam LU. Amr. V u,
ro faeth LEy. 63. — Vgl. do-faeth.
faithche s. faidche.
faitclies Vorsicht; fatcess Corm.
Transl. p. 116 meta. — Dat. ar
faitchius ocus ar furachrus SMart. 6;
bid cách i faitces Corm. p. 21 fót.
iií faitchither SC. 26? vgl. „fai-
deocham to deceive" O'B.
faitech cautus SG.5U [Z\ 811);
vgl. fate „eaution" Corm. Transl.
p. 116 meta.
faith M. Dichter, Prophet;
propheta Z^. 233. — Acc. Jonas
faith Hy 1, 37; triasin rig-fáith i.
Dauid p. 169, 19; PI. Nom. fáthi
fiadat Hy. 1, 13; faithi ibid. 47;
fáde.FA 6 (fátha LBr!); Gen.
saib-fáthe Hy. 7, 44; í tairchetlaib
fátha ibid. 12.
faitsi „the charioteer's seat
in the chariot" O'Don. Suppl., s.
unter fochlu.
fáitsine F. Prophezeihung;
jyrophetia Z^. 111. — Sg. Nom. ind
átsine Hy. 2, 22
1. fál Zaun, Gehege; a hedge
CDon. Gramm, p. 407. — Sg.
Nom. dorn farcai fidbaidse fál SG.
p. 203; Acc. iar n-imthecht darfeda
fál Lg. 17, 39; fri frega fál SP. II 9?
2. fál M. König; fal i. ri Corm.
Transl. p. 80; fal i. ri no muir
O'Dav. p. 85.
falaigr s. folaicim.
falgaib etho borrbuidue FB. 24
zu lesen falaig betho borrbuidne,
s. fo-algim.
fallnafas .<^. follnaim.
ro fallsiged s. foillsigim.
fán schräg, abschüssig; Ab-
hang; prone, propense O'B. —
Sg. Acc. etir réid ocus amreid, ocus
etir fán ocus ardd tarn proclive
quam arduum Ml. 140a (^2. 656);
fo ianHy. 5, 55 (,fon fán Fr.); PI.
Dat. i fanaib irredib „on slopes, on
plains" TJiree _ Hom. p. 34, 2. —
Comp OS. fán-fota ^x 310, 43.
fanacc necne, in der Doppd-
frage, Z*. 749; imba na col dom
fanac ob eine Sünde an mir ist
oder nicht Wb. 23» {Z^. 749). —
Vgl. fá.
fand Thräne, ainm na dére
SC. 17.
fand, fanii schwach; weaJc, faint
O'B.; Fei. p. XCI. — Compar.
fainne Corm. Transl. p. 117 malland.
dos fanic FB. 41 s. ticim.
fannall hirundo SG. 52b (Z^.
769). — Sg. Gen. atracht Cuchu-
laind illuas na gaithi ocus i n-ath-
laimi na fandli Oti the Mann. III
p. 448, vgl. luaithither fandli Corm.
p. 36, 32.
fanócrat SC. 35 s. fócraim,
fúacraim.
don far Hy. 5, 91 s. tair.
farcaib s. fácabaim.
farclib s. forglu.
du farclu SP. V 4, nach Stolzes
Goid.^ p. 178 sxiperabat, mit
Beziehung auf faircle tind farclib.
fargam s. forgam.
fargbaid s. fácabaim.
farräd Gesellschaft; Company
O'Don. Gr. p. 287, „a bh-farradh
together zcith, in cgmparison tcith"
ibid. — Sg. Dat. im farrad-sa Lg. 6; 7;
ina farrad TE. 2 LU.; 12 \ FA. 15;
16 (ina fail LBr.); SC 39; hi farrad
na cathrac/t FB. 83 (bei der Stadt);
Acc. hi farrad Conaill FB. 63.
farree s. fairge.
fai'said alt, s. arsid. — Dat. 0
Fenius farsaid Gl. zu Fene Hy. 2, 40.
farsinge s. fairsinge.
fás leer; vanusWb. 11» (Z*. 16).—
fásach
538
fecht
Sg. Nom. lestar fás SP. IV 2; bed
fás tír Temrach Hy. 2, 20.
fásach „wilderness". — Sg.
Bat. isin fasach Fél. p. CLXXXVII.
fásaim ich wachse, s. ásaim.
— Praes. der Gewohnheit Sg. 3 ni
fhásand di torad no tarbai don
anmain Three Hom. p. 94, 8.
fastaim II ich halte fest, zu-
rück; s. astaim. — Praes. Sg. 3
fastoid FA. 17 (astaid LBr.). —
Praes. der Gewohnheit Sg. 3 nos
fastand FA. 18 (astand LBr.). —
Praes. sec. PL 3 co fastaitis SG. 48.
— Praet. co ro fhast iat isin lue
sin SMart. 24. — Pass. Praes.
PI. 3 fastaitir FB. 63. — Inf.
Nom. fastud FB. 62.
hi fat s. fot.
fate „caution^^ Corm. Transl.
p. 116 meta; vgl. faitech, fot.
fáth, fád Ursache, causa. —
Sg. Nom. is e fath a denma Hy.
4 Praef., fad a denma Hy. 7 Praef. ,
vgl. liaec est causa denma hujus
hymni Lat. Hy. XIII Pref {Goid.^
p. 105).
fathach „giant^'', s. athach. —
Sg. Nom. fathach . cnaimhreamhar
mórsrónach caimfiaclach dearg-
súileach corpbhuidhe Torr. Dh.
p. 118, 27 {zur Sache vgl. FB. 37).
ííí\6A Anzünden; ,,fadogh Mnd-
ling^^ O'B. — Dat. ni lamad nech
tenid d'fhatód i n-Eirmw- isind loa
sin l'hree Hom. p. 20, 28.
fátsine s. fáitsine.
re fatuind Oss. III e, mit Ed.
zu lesen fathuind, s. fothond.
fe ab eo quod est ve i. vae
Corm. p. 21; fe amae ,,woe is me!"
Bev. Celt. III p. 185; SC. 7; FB. 35.
feb i^. Auszeichnung, Vor-
trefflichkeit; ,,féib distinction,
dignity, honour, rank" O'Don.
Suppl. — iS^^f. Gen. aire feibhe
„a chief of dignity" O'Don. Suppl.;
hat. ar gach feib j). 142, 6; ar feb
ocus innbas p. 142, 1 ; co ro molaim
rig as cach feib i m-bi p. 328, s;
Acc. cen feib ica SC. 29; PI. Nom.
at mathi ém na feba sin LU.
p. 124^, 19; Dat. conid am eolach
hi febaib fiss p. 328, 17; Acc. la
feba féne FB. 22; rem alt-sa em
la feba fene LU. p. 1241», 13.
felbas M. Vortrefflichkeit; he-
auty, comeliness, superiority CR.
— Dat. ar febas do chrotha FB.
17; 93; Lg. 8; ar ebas a erlabra
„for the goodness of his eloquence"
LHy. fo. 3i>; fo febas a lamda
s. dron; cia beith d'feabus na sine
TF. 9, 4 Fg.
tehtn M. qualitas. — Sg. Gen.
inne ind febtad SG. 28* {Z\ 801).
— Vgl. feib.
1. fec F. Zahn; fec fiacail O'JR.
crom. — Sg. Dat. na feie Oss. III 6
{Gl. na fiaccail) ; Acc. cu feie a cuill
Oss. III 4 {Gl. corricci a fiacail).
2. fec „a spade" Corm. Transl.
p. 78.
feccaidecht Rückwärtsgehen,
„backsliding" Fei. p. XXXVII 35.
cecha fecais p. 40, 32, „at every
journey"?
féccim III ich sehe, blicke,
für fo-ad-ciim? — Imperat. Sg. 3
feeced p. 310, 12. — Perf Sg. 3
do fécai CC. 1 LU. — Praet. Sg. 3
fecais ann sin ic irnaide AileWa
TE. 12 Eg.; fo-ta-fécais er sah sie
an TE. 12 LU.? feeis ibid. 13;
nir fec TE. 6 Eg.
féchaim ich sehe, blicke. —
Praes. Sg. 2 cid fechaisiu TE. 6 Eg.
— Inf. Dat. d'féaehain look O'Don.
Gr. p. 203; Torr. Dh. p. 56; 82;
TE. 2 Fg.- 6.
féchem M. debitor Z^. 264,
vgl. 1. flach.
1. fecht Gang; journey O'B.;
fecht i. turas Beitr. VII 27; pro-
gressus Z^. 809; in tan téit in duine
fri fecht n-éca Corm. p. 3 audacht
{wenn man zum Todesgange geht).
2. fecht N. Mal {in dieses
Mal, einmal u. s. w.), nicht ver-
schieden von 1. fecht; a fecht sa
dieses Mal, jetzt ScM. 17; TE.
ULU; hi fecht sa SC. 35; FB. 53;
fecht sa.Ä'C. 16 (i fecht sa -ff.);
a n-oenfecht das eine Mal TE.
10, 20 Eg. ; nach . . in oenfeeht dass
sie keinmal . . Lg. 19 ; in tres fecht-sa
das dritte Mal p. 39, 14; 42, e;
indara fecht .. in fecht n-aill das
fecht
539
feice
eine Mal . . das andre Mal FA. 5;
in fecht n-aile ein andres Mal
Hy. 5, 69; FB. 88; fecht n-and . .
. . bái da war einmal Lg. 7 ; 8 ;
p. 311, 32; fect n-and do VHaíb
i n-Emain Macha 91 {über die
Constructian s. 1. do g); fecht and
p. 40, 6; 42, 4; 46, 21; Lg. 12;
ScM. 10; fect ann p. 43, 12; fecht
n-óen and FB. 88; CG. 1 Fg.]
fecht einst SC. 43; Oss. I 1.
3. fecht Kampf, Kämpfen.
— Dat. oder Acc. ro ssertha clerig
Erewn ar fecht ocus sluagad ,J'rom
fighting and hosting" Fei. ^. I is;
ibid. p. CXLVII. — Vgl. dufichim.
1. fechta wohl eigentlich Parti-
cipium, gekämpft (fo bith na roe
fechtae „um des gefochtenen Kam-
pfes willen" Sench. M., Beitr. Yll 67),
aber auch als Praeteritum Pass.
gebraucht: in cathfechtaim-Bethron
Hij. 2, 57 (i. factum); in tan feachta
cath Muighe Tuireadh „when the
battleofM. T. tcas fought" O'Don. Gr.
p. 258 aus Corm. Gl. voce Nescóit,
dafür aber in der Ausgabe p. 32:
in tan tuccad cath Muige Tuired.
2. fechta for nia nem LHy.
Amr. 115 „euer Kämpfer ging ein
zum Himmel" Beitr. VII 27?
fechtas M. Mal, wie 2. fecht
gebraucht; fechtas and da wurde
einst . . SC. 2 ; fechtus dia m-bui
TE. 15 Eg.
fechtnach prosper Ml. 134^
{Goid.-^ p. 25, Z\ 809), Fei. Jan. 14;
s. an-fechtnach.
fechtnig'e -F. prosperitas Ml.
135a (^2. 247).
fed„a whistle with themouth"
On the Mann. Index. Vgl. feth.
feda s. fid.
feda, fedat s. fétaim.
fedaim I ich führe, bringe.
— Praes. Sg. 3 Dep. disin dufoid
Patrice in carpat cu Sechnall cen
arith n-and act aingil dut fidedar
Tir. 14. — Praes. sec. PI. 3 dod
f etia Hy. 2, 13, Gl. i. dobertis; no
feidtis Gl. zu efferebantur Ml. 54c.
— Fut. Sg. 3 dou fe Hy. 1, 1, Gl.
i. ron fucca leis; Hy. 4, 2, Gl. i. don
fuca. — Pass. Praes. Sg. 3 fedair
„is carried" O'Don. Suppl.; PI. 2
is lern dofeidbair CG. 5 Eg.? 3 ba
leiss fétir ibid. LU. für feditir?
fedan F. Gespann, Geschirr,
Zug; feadain team O'Don. Suppl.;
a foedere on accomal Gorm. Transl.
p. 79. — Sg. Gen. cid tra acht ro
padh nemhni olc da ffuair Eire
i n-athfegadh uilc na fedhna sin
„compared to the evil inflicted by
these parties" Cog. Gaed. re Gall.
p. 40; Dat. arathar cona fedain
techta O'Don. l. c; PI. Acc. dáim
na daimet firu na fedna foraib
O'Don. l. c.
fedan Bohre, Pfeife; fistula
Ir. Gl. 46; whistle On the Mann.
III 328. — Sg. Nom. und Acc.
tollaid side crand suati na braisce
CO m-ba fedan, co n-doirted in
loimm isin fhedan sin Fei. p. C 24.
fedil enduring Gorm. Transl.
p. 73; feidhil i. ionnraic O'Gl. —
Vgl. feidle.
feg s. feig-.
fégraim ich sehe, sehe an; feg
• i. tuir, ut est fegh bretha neimid
O'Dav. p. 84. — Praes. sec. PI. 3
CO ro fégtáis FA. 2. — Imper.
Sg. 2 feg-su SC. 39; 40; PI. 2 fé-
gaid SGAb, 1; 26. — Praet. Sg. 3
0 ra feg in fáith nem Three Hom.
p. 102, 7. — Inf. Nom. ard-fegad
ein hoher Anblick Hy. 2, 47; ba
feig . . in feghad FB. 40 Fg.; Dat.
do fegad flatha nime FA. 3; occá
sir-fegad ibid. 10; SC. 45; Acc. la
fegad . . fair FB. 38.
fege F. Schärfe, zu feig. —
Dat. CO fégi „with keenness" Fei.
Jun. 18, Gl. i. CO feochru Three
Ir. Gl. p. 132; Acc. la fegi frith-
gnam Aufmerksamkeit mit Schärfe
Fei. Prol. 331 ; fri fegi fis SP. II 10?
fegi s. feig.
feib Conj. wie; ScM. 22, 3;
FA. 31 ; i'^. 40; 87: Gl. zu Hy. 5, 19;
feib thallad FB. 82 ; feb no scribenn
LHy. fo 3t {Goid.^ p. 64). — Vgl.
febtu.
feie s. fec.
feice „ridgepole"; feige i. mul-
lach tighe no dunaidh 0'6'Z. {Corm.
Transl. p. 81).
cáin feid
540
féle
cáin feid a rosc FB. 24 {íeithEg.)?
nis feid mo rosc rán indiut
FB. 47 (feith Eg.)?
airmitiu féid Ehre s. 2. fíad.
feidle F. Ausdauer, von fedil;
pertnanence Fél. p. CLXXXV. —
Dat. CO féli CO féthamla co fédli
fo mamm LBr. p. 261i>, 25.
feidligrim III ich halte aus,
bleibe. — Praes. Sg. 3 Dep. fed-
ligedar manet Wb. 2c {Z^. 439).
feidm JV^. Anstrengung; tréin-
feidhm „a mighty effort" O'Don.
Gr. p. 339. — Sg. Nom. Fei. Jan. 21 ;
feidm chuinge sesrige FB. 91 {vgl.
ere); feidm airg ibid. 33? Gen. ann
sin a dubhairt re n-a lucht feadhma
a loug do chur a bh-feisde Torr.
Dh. p. 162 („his trusty people",
vgl. „féidhm the customary Service
due from a vassdl to his lord" O'B.) ;
ar feidm Lg. 5, 22 corrupt?
feig scharf, vgl. fege. — Sg.
Nom. CO rop feig rosc for n-anme
Wb. 21» {ut sit clarus oculus animi
vestri Z^. 998); ba feig . . in feghad
FB. 40 Fg.; injoglaid feig „the
Jceen robber" Fei. p. LXXXIX; Acc.
la faga feig p. 310, 39; LU.p. 81», 35
(s. faga); PI. Acc. fri faebra fégi
Hy. 5, 97.
feil Fest, vgl. félire. — Sg. Nom.
feil a cosacartha in templo Gl. zu
die Sanctae Mariae Goid.^ p. 53
{Wien. Gl); Fei. Febr. 27 u. ö.;
Gen. fri fuilted feie <SP. V 1; Dat.
hi feil Johaw Baptist FA. 3; i feil
Antóin manaig Fei. Jan. 17; PI.
Nom. feli Termini Gl. zu termina-
libus Goid."^ p. 53 {Wien. Gl).
feile s. feie.
féimmed FB. 88 s. femdim.
fein indecl selbst; ipse Z'^. 366;
bei der 1. Sg.: lern fein Lg. 3;
m'ainm-se fein mein eigner Name
SC. 13; Lg. 6; TE. 9, 23; Oss.
III 10 Gl; bei der 2. Sg.: do mac
fein CG. 1 LU.; uair nachat fil-siu
fein FB. 62; bei der 3. Sg.: tic-
seom fein immach ScM. 5; TE.
6 Fg.; 17; FA. 9; 34; do fein
FB. 69; dia ffadnaib fein FB.
40; 77; Gl. zu Hy. 5, 19; si fein
Gl. zu Hy. 5, 38; di feu ihr selbst
p. 39, 13; Oss. III 7 Gl; a snáthait
fein FB. 65. — Vgl fessin, feisne,
fadein, fadesin, céin.
feinne FB. 53?
1. feiss Schlafen, Inf. zu fo-
aim; Corm. p. 26 laicbes. — Sg.
Nom. in hen tue leis a feis la
Concobar innocht LU. p. 127», 25;
fess .ri fer dib TE. 5 Fg.; Dat.
do feiss aidche die Nacht zu
schlafen Hy. 2, 27; iar feis di la
Eochaid TE. 6 LU.; do fes lium
p. 145, 8.
2. feiss s. fess.
feiss mAehe „a night' s supper"
Corm. Transl p. 73; feiss aidche
do bind Gl. zu vesperum Corm.
p. 20 fescor; feis aidche no meled
a broin cech fer ar n-uair dona
hapstaZaib TJiree Hom. p. 104, 21.
Vgl. feis coena CDon. Suppl, nicht
verschieden von fess, feiss Fest?
feisne, fesni indecl. selbst; ipse
Z^. 366; bei der 2. Sg. dit dáig
fesni um deiner selbst willen SC. 13 ;
bei der 3. Sg. lathe na samna feisne
SC. 1; bei der 3. PI siat fesni
FB. 29. — Vgl fein.
feiste, féisde entertainment,
acGomodation CR., vgl. a long
do chur a bh-feisde agus Ion bidh
agus dighe do chur innte Torr.
Dhiarm. p. 162 {„to equip his ship").
feith calm, a calm CDon.
Suppl.
1. feith F. Sehne; rien, fibra
Z-\ 250. — Dat. do feith bic bis
fon tengaid this Gild. Lor. Gl 132
zu sublingue; PI Acc. na fethi
Gild. Lor. Gl. 223 zu fibras; fethi
do braget ScM. 14.
2. feith „honey-suclde" {Geiss-
blatt) CB., „woodbine" {Waldwin-
de, Geissblau) On the Mann. Index;
ein Gewächs, dessen Ranken oder
biegsame Zweige zu Flechtwerk ver-
wendet wurden; etymologisch == lat.
vitis. — Sg. Nom. rat nascestar mar
nasces feith fidu On the Mann. III
p. 448. — Vgl féthaide, féthan.
ron feladar Hy. 1, 1, Gl i. do-
rata a fial torund diarditin, 5. Sg.
Conj. Dep. zu fei aim = Zai. velo?
1. feie i. écsi no éceis {„poetry
féle
541
feochraigim
or a poet"), inde dicitur filidecht i.
écsi Corm. p. 20; i. ecas O'Dav. p. 86.
2. féle -F. honestas, verecundia
Z^. 18. — Dat. ar fírinne ocus féle
FB. 93; Acc. ar na aictís féli a
ii-athar LU. p. 2a, 39 {Schaam).
feles, „feilios vanity, trifle"
O'R.: is feíes Gl. zu is espa í U. 56^, 22.
félire Festkalender, Gl. zu
codice, aperto Cr. 32a (Z^. 18); fei-
lere annalis Goid.^p. 53 {Wien. Gl.).
1. feil i. each Corm. p. 19.
2. feil treachery Corm. Transl.
p. 78. — iVbm. ni cóir damh-sa
feall do dheunamh ort Torr. Dh.
p. 138; Dat. hi fiull treacheroushj
O'Don. Suppl.; Acc. ni dhén feall
air Torr. Dh. p. 92.
felniac Schüler Corm. p. 20,
Transl. p. 36 caid, O'Dav. p. 86.
félmae saepes SG. öOi» {Z-\ 18V,
felma oder ail „stake fence" On
the Mann. 1 p. CXCI. Vgl. cuaille
feniai i felaim n-argait Corm. p. 34
orc tréith ein Erlenpfahl in einem
Staket von Silber?
felsub = philosoph'usZMOOO.
— PI. Gen. besad felsub Wb. 27a;
sechim na fellsam Fél. p. I 7, fell-
som Raicl.
fémdim ich bin nicht im Stan-
de, bin unfähig, vgl. emdim und
for-émdim. — Praes. PI. 3 femdit
. . a n-etergleod FB. 41. — Per f.
Sg. 3 cor fémid cor do chois no
do laim de „Jie could not stir either
foot or hand" Three Hom. p. 18, 15;
coro fhemid in salm „so that he
could not {chant) the psalm" ibid.
p. 102, 16. — Pass. Fut. Sg. 3 ni
féimdebthar ann-som „there will
not be denial there" Fei. Prol.
260 Laud. — Inf. Dat. iar fémiud
in croind do dluigi „after being un-
able to split the tree Fei. p. LXXIII 4;
dorn femid-sa Lg. 9 Lc; Acc. la
féimmed ind lemme FB. 88.
femnach F. „sea-weed" Corm.
p. 37.
íén„some kind ofwaqon or cart"
On the Mann. I p. CCCCLXXVI;
plaustrum Z^. 19; á i. fén no carr
no carpat Corm. p. 5 ; Gl. zu Hy. 5, 25.
— Sg. Dat. atconnaicset . . da dam
allaid rempu co fhen etarru „with
a wain" Thrce Hom. p. 46, 1.
fenamain Geflecht; i. fighi min
i. cur slaiti, ut est mesir ailt (i.
tech) iarna ait sceo fenamnaib i.
ar med a aili ocus feabus a fighi
O'Dav. p. 85. — Sg. Dat. di fe-
namain in tige FB. 25 {vgl. On
the Mann. I p. CCXCVIII, lllp. 31).
Hierher auch hi fenamain Hy. 5, 25?
gemeint könnte sein der Wagenkorb
{daher die Glossei. fen) oder ein Korb.
fene, Sg. Dat. fon mám nuu i.
isind feni nui Gl. zu hanc {arcam)
inpossuit stib jugo novo Ml. 2*>, n.
fene einer der Namen für die
alte Bevölkerung Irlands, daher
loohl Fene zu schreiben, in den
folgenden Stellen Gen. PI.: do
thuataib Fene Hy. 2, 40, Gl. i. 0
Fenius farsaid; oaic fene SP. I e;
la feba fene FB. 22; belra Feni
Corm. p. 32 noes; in ferg fene
ScM. 3,3. — O'R. hat: féineF. a f ar-
mer, boor, a Champion. — Vgl. fian.
fénechas M. das feni sehe Ge-
setz; féineachus the laws of the
ancient Irish, the code of the bre-
han laics O'Don. Suppl.; seanchus
agas fénechus Hiberniae Antiqui-
tates et Sanctiones Legales ibid. —
Nom. ro fess is fás in fenechas i
condelg ferb n-Dé Corm. Transl.
p. 72; is fas fenechas ic ferbaib
De LU. Amr. V 3.
fennaim II ich häute; carni-
fico Z-\ 434. — Inf Dat. oc
fennad loig Lg. 7; Fei. Prol. 48.
fénnid M. Mitglied der fiann;
Coirpre i. fénnid do Lúignib Corm.
p. 32 orc tréith; bói dan Cumall
mac Trénmóir rígfennid hErent? fri
laim Cuind CCn. 3 {„king-icarrior").
feochair wild; feuchuir severus
Z^. 781. — Sg. Nom. ech . . feochair
FB. 47; feochur Gl. zu acher Hy. 5, 9.
feoclira F. Wildheit. — Dat.
ho feuchrai Gl. zu feritate, morum
Z^. 248; CO feochru Gl. zu co fegi
Three Ir. Gl. p. 132.
feochraigim III ich bin-, werde
wild. — Praes. sec. Sg. 3 nos
feochraiged fria däinib SMart. 37
(bó dásachtach).
feochuine
542
féraim
feochuine, [vgl. indar lat is feo-
chuine (no fiaich) hErenn fil uasa
Bev. Celt. III p. 183 {„the ravens
of Eriu").
feóil F. Fleisch; ind feúil
JÍZ.f22d, 7§(Z25249); Corm. Transl.
p. 49 carna; feoil na fiacal gingiva
Ir. Gl. 150. — Sg. Nom. TE. 13
LU.\ Gl. zu art Oss. III 4; FB. 9\
Bat. dia eóil SG. 23.
feoit, feotar s. foaim.
fer M. Mann; vir Z^. 222;
fer cli levir Ir. Gl. 397 {vgl. cliam-
huin son-in-law O'B.); mit fer sind
zahlreiche termini technici gebildet,
z. B. fer legind lector, fer midboth,
fer nadma, s. On the Mann. Index.
— Sg. Nom. ben is fer TE. 10, s;
SC. 10; 31, 8; 13; FB. 15; p. 310, 30;
in fer Hy. 5, 66; ScM. 1; TE. 13;
CCS LU.\ 5; SC. 12; 15; 23; 44,5;
fer aurbága FB. 11; cach fer Lg.
1; 9; FB. 80; fer dar fer ScM. 15;
21, 27; fer maith di feruib Erinn
TE. 2 Eg.\ CO nach acced fer di
Ultaib Lg. 6; cid fó fer SC. 37, 13?
oen-fer ein Mann, der eine Mann
Lg. 7; ScM. 8; SC. 23; 38, s;
G^ew. Ó mnai ind fir p. 311, 28;
innas ind fir SC. 23; 33, 30; FB.
19; 44; 82; mád ina sláinti ind fir
SC. 10; cech fir SC. 2; os adart
fir i sirc 23; 38, 4; a fir muintire
Gl. zu a hathig Hy. 5, 87; Bat. do
fiur Wh: 10i> [Z-^. 224); dond fir
ScM. 15;.do cach fir dib FB. 54; 56;
Acc. ar fer n-aile TE. 13 -%.; in
fer n-ingalair TE. 12 i/^.; in fer
12 LU.\ 13; SC. 15; 36; fer dia
muinter TE. 5 ; ben ein fer TE.
2 i^^.; ri fer dib 5; cosin fer CC. 6;
dar fer fland ScM. 21, 32; immon
n-óen-fer FB. 15; Voc. a fir TE. 9, 9;
a fir maith 10, 9; PI. Nom. fir
Oss. I 1; FB. 21; ind fir sea
SC. 22; F.B. 25; 75; fir hErenn
Hy. 2, 52; ScM. 11; TiJ. 2 i/^^.;
6; 7; 20; FB. 11: fir Ulad CC.
3 J.CÍ.; fir in t-sithu TE. 5 Eg.\
fir domain i^JL. 13; fir legind 27;
Gen. for cethra fer n-Alban Lg.
11; 18, 18; fernai fer FB. 29; fer
n-hErend ScM. 5; TE. 15 i?//.;
Fyl. 32; slúaigh bfer n-Erinn TE. Í9;
láith gaile fer n-hErend ScM. 6;
FB. 9; p. 310, 3; 5; co mathib fer
n-Ulad FB. 4; mor fer ScM. 3, 10;
SC. 44, 7; coica fer ScM. 21, 5;
SC. 45, 12; inna fer FB. 16; fer
firean Hy. 7, le; Dai. dona feruib
TE.S Eg. ; do feraib hErend ScM. 8 ;
TE. 2 iC7.; 2^5. 11; for feraib
Ulad CC. 2 ÍÍ7.; di thrén-feraib
FB. 2; inrice feraib side SC. 31, s;
amru feraib SG. 37, 13; Acc. na
firu 2^5. 15; 87; fri firu SG. 13;
dar firu 37, 17; firu cocid hErenn
p. 141, 11 (fiViu Eg.); for firu hErend
ScM. 8; TE.2 LU.; firu in talmaw
uli p. 191, 17; etir righu ocus coem-
firu TE. 5 Eg. — Compos. fer-
chubat FB. 25; 64; -gnúsi ibid. 29;
-oclaig 27; -traig ibid.
fer Gras. — iVbw. luig-fér FB. 9;
ro fhas a fer cu mor TAree Hom.
p. 34, 7; Cen. nomen feiuir Gl. zu
carex SG. 68^ {Z^. 19); do rind ind
feoir FB. 88; glas-feoir FB. 9; a
n-gurt feoir p. 112; PI. Nom. féra
p. 190, 27; (rew. mecnu na fer CC.
1 LU. — Comp, fér-gort.
feraim II „I pour" {Three Hom.
Index); ich giesse, gebe {vgl.
fearthar i. ernithar O'Bav. p. 91);
feraim fáilti ich heisse willkommen.
— Praes. Sg. 1 feruim-si failti frit
p. 144, 18; 5 tech inna fera flechod
SP. III 5; cid ara fero . . failti
p. 144, 17; feraid snechta . . foroib
GG. 2 LU.; feraid for n-aigidacht
FB. 66; feraid .. failti Lg. 15;
SG. 32; FB. 62; PI. 3 ferait a
n-aittreb isin glind FA. 22 {rel,
ferat LBr.); nualla 31 (lecat LBr.);
33 ; mor gleo SG. 36 ; ferait . . failte
fri Conall ScM. 15; p. 144. e;
FB. 66 ; ro ferat . . tosccoi co Cow-
cobar p. 141, 25. — Praet. Sg. 3
no CO fer banne ina gort-si p. 41, 36;
ro fer . . fselti fria SC. 46; ferais
anmich Hy. 5, 30; ferais . . falte
friu SC. 16; 17; 20; 35; 38; FB.
66; 68; 79; p. 40, 25; feraiside
FB. 69; fersi SG. 35 {mit Acc. des
Pron. suff.) ; co ro fersat fselte fri
hUltu FB. 54; fersait SG. 16. —
B-praet. Sg. 3 feraib . . fselti friti
SC. 35. — Pass. Sg. 3 ferthair
ferand
543
femg
a guba CG. A LU.; ferthar failti
fris FB. 5. — Conj. Sg. 3 ferthair
a n-óenach SC. 3. — Praes. see.
Sg. 3 fertha óenach la hUItu SC. 2;
no fertha ibid. ; ferta failte fris
p. 145, 10. — Praet. Sg. 3 ro ferad
failte friu ScM. 1; ro ferath TE.
5 Eg. — Fut. Sg. 3 ni firfider
SC. 3, a&er firfaider 27 2u fi-
raim? — Inf. Nom. ferthain ind
óenaig SC. 2; Dat. oc ferthain
óenaig SC. 1; ita in cath oc a fer-
thain indiu 33 ; frassa . . oc ferthain
forro FÄ. 26.
ferand Land; ager Ir. Gl. 390;
Gl. zu iathmaige Hy. 3, 6. — Nom.
in ferand sin FA. 30; iss ed ferand
ro thog in _ drui i. Almu CCn. 1 ;
Dat. as t'ferund ScM. 12; Äce.
CO a ferand duthaig CCn. 7; ferann
p. 41 23.
1. ferb F. Kuh; Gl. bó Corm.
p. 19. — Sg. Gen. cen gert ferbba
Corm. Transl. p. 37 cernine; ferba
brachtchi brothlochi FB. 68, 2 (i.
bó LU., i. bui Eg.) die Braten
von fetter Kuh und gemästetem
Schwein? PI. Nom. ferba i. bai
LU. p. 125i>, 20.
2. ferb i. hole docuirither for
aigid duine iarn-áir no iar n-gúbreth
Corm. p. 19 {„a blotch which is
put on the face of a m,an after a
Satire or after a false judgment").
3. ferb = verbum; i. briathar
Corm. p. 19; ferb n-Dé = verbiim
Dei, s. unter fenechas.
ferdaigsecht s. ferthigsecht.
ferend p. 188, 19 lies fatrend.
ferenii M. Gürtel {um die Wade,
um den Leib); i. hid bis um ch'olpa
fir, . . ferend oir im choiss rig Corm.
p. 20; ferend din ainm do criss
bis imon fer ibid. — PI. Acc. ferais
snechta mór forru co femnu fer
ocus CO drochu carpat LU. p. 58», 9
{vgl. Corm. l. c, O'Don. Gr. p. 260).
1. fergr, ferc F. Zorn; ferc ira
Z\ 61, 241. — Sg. Nom. t'ferg
SC. 41; Gen. gusfland ferge ScM. 15;
flandrúad ferci SC. 38; d'imbej't a
ferci fornd SC. 36; Dat. co féirg
FB. 52; ar feirg ri rig n-Ulad
Lg. 5, 22; dia m-bi fergi fúasnadar
FB. 48, zu lesen dia m-be i feirg
i fúasnadar? — Compos. co fer-
gluinde móir Three Hom. p. 78, 34,
für ferg-gluinde {„xcith angry bitter-
ness"); FB. 29.
2. ferg M. Held; i. laech Corm.
Tr. p. 80; O'Dav. p. 84. — Sg.
Nom. in ferg fene ScM. 3, 3.
fergaeh zornig; fercach iratus
Z^. 61 ; fergaeh Gl. zu acher Hy. 5, 9.
— Adv. CO fergaeh Oss. I 5.
fergaigim III ich bin-, werde
zornig. — Praes. Sg. 3 Dep. ni
fercaigedar Ml. 24^, is (non iras-
dtur Z^. 439) ; fergaigther . . friss
Fei p. LXXVI 9. — S-praet. Dep.
Sg. 3 ro fergaigestar FB. 15.
fér-gort Grasgarten, Gras-
platz. — Sq. Gen. ind fergoirt
FB. 38; Dat. isind fergort 39;
Acc. hi fergort 36; 40.
fern Schild; fearn shield O'B.
— Sg. Gen. is cú ferna fodluigthe
FB. 68, 7; Acc. tar fem flann
ScM. 21, 32 M.; PI. Nom. bit
femai fer dlochtai FB. 29; Dat.
fernaib (i. sciathaib) ilib ildlochtaib
LU. p. 125, 24.
fernog Erle; alnus Ir. Gl. 558,
vgl. cuaille fernai Corm. p. 34 {„an
alder stake").
ferr besser, Compar. zu maith
gut; melior Z^. 277. — cid ferr
cid messu dom nirt SC. 38, 3;. is
ferr a chách ito-sa 28; nir bo ferr
ro bói 48; is ferr a techt FB. 6;
is ferr dam-sa techt leth n-aill
SC. 13 ; bes . . nocon err in ben 43
(nochan fearr if.); 44, 10; ro bad
ferr lim tairissem 44, 2; 3; FB. 8;
ba ferr a comaitecht . . oldaas . .
Lg. 13; an das ScM. 7; andá TE.
12 Eg.; is ferr do laech andai-siu
er ist besser Held, als du bist
ScM. 10; 16; conna bui adhaig
bud ferr doib CC. 3 Fg.; ferr cech
náth Hy. 5, 94; nech bad ferr lim
a cheli do lewmain SC. 26 ; caraim-se
fos ferr cach clii SP. II 3; im Sinne
des Superlativs: da ech bas ferr la
Connachta ScM. 2; ferr cinis Hy. 5, 4
(i. is ferr ro genair sie ist die beste,
die geboren icorden ist).
ferrig p. 141, 21 zu lesen for rig.
fers
544
fetar
fers = versus. — Sg. Dat. hi
fers SG. 6^, 24. — O'B. hat fearsa
F. a verse, vgl. ro chan in fersa
sa „he sang this verse" Three Hom.
p. 22, 9.
fersad F. Keule; club On the
Mann. II p. 256.. — Sg. Gen. tre
cheann na luirg-fearsaide „through
the end ofthe club" Torr.Dh.p. 140, 2
{vgl. lorg).
ferscal Mann; Gen. ni rod fech
din riam i n-gnuis ferscali Three
Hom. p. 84, 13.
fert Grab; i. adnacul Corm.
Transl. p. 79; i. ulaid cumdachta
O'Dav. p. 90; i. cladh ibid. p. 91.
— Sg. Nom. Oss. III 7 {Gl. lecht);
Lg. 17, 29; cor clasta a fert TE.
8 LU.; Ace. cor la fert Lena ann
p. 112.
fertas Schaft, Stange, wie
deren eine auf jeder Seite des
Wagens war, vgl. O'B. Crowe Siab.
Coneul. p. 420 {„the spinales of
the axle-tree of a chariot" On the
Mann. Index, wohl nicht richtig,
denn dann würde es nicht immer
fertas carpait heissen); auch ein
Theil des Spinnrockens On the
Mann. III 116 (90), „the spinning
stick, the distaff" O'Don. Suppl.
— Sg. Nom. is fertas carpait Con-
culaind ro maid ocus is do beim
fertas dochóid LU. p. 63^, 42; Dat.
do des-fertais in charpait p. 310, 21;
ScM. 19; Acc. fertais in charpait
ibid.:, PI. Nom. fertse carpa^í do
beim LU. p. 65», 4; fertsi crúadi
colgdírgi FB. 45; p. 310, 30; Gen.
déca namma in bá teclaim na fer-
tas dogéna fanan-imscotad LU.
p. 64a, 6; Acc. imscothis . . na fertse
culind ibid. 8.
ferthig-is Steward Fei. p. XL 12;
oeconomus O'D. Suppl. Vgl. frithaig.
ferthig-secht M. Aufwarten,
Steward sein. — Sg. Dat. icond
ferdaigsecht ScM. 6, fertighsecht H.
fescor Abend; vesper Corm.
p. 20. — Sg. Dat. ond fescur
SG. 183i> {Z\ 781); adverbiell:
fescor am Abend, eines Abends
Hy. 5, 27; SG. 37, 2.
fess, feis F. Fest, besonders
das Fest von Tara. — Sg. Nom.
ar bá híat da cómthinól airegda nó
bítis oc feraib hErend i. fes Temra
cecha samna, ar bá hl side caisc
na n-gente, ocus óenach Tauten
cech lúgnasaid LU. p. 52a, ig; ar-
focarar . . feis Temra do dénam TE.2]
Gen. do chathim fessi Temrach ar
cech samain LU. 52», 17; docum
na feisi TE. 6 Eg.; Dat. riasin
feiss ScM. 2; do feis Mic Dathó
p. 112; d'feis na Temruch TE.
2 Eg.- 6; hicc fes TE. 6 Eg. -
Vgl. tarb-fess, feiss aidche.
fess s. fetar.
fessiii, feisiii indecl. selbst;
ipse Z^. 367; bei der 2. Sg.: let
fessin FB. 62; bei der 3. Sg.: Mac
Dáthó fessin ScM. 6; FA. 2; 7;
10; 19; 29; 33; FB. 61; 63; 69;
70; 72; SP. II 15; beim Possessiv-
pronomen: a dirgi fesin FB. 28.
fésóe Bart Corm. p. 11 cront-
saile; fésóg barba Ir. Gl. 47; fésó-
gach barbosus Ir. Gl. 645. Vgl.
taicmainged a fes ichtarach corricci
á glún ihr Schaamhaar L U.p. 86», 13 ?
festa sofort, alsbald; feasta
for the future O'Don. Gr. p. 267;
feasda forthwith O'B.; biad fein ag
imtheacht feasda ich werde mich
alsbald auf die Wanderung begeben
Torr. Dh.p. 76, 11; ibid. p. 128, 13;
coimeirig festa TE. 10 Eg.
fét Spiel, Musik? „feat a
whistle; music" O'B.; vgl. air-fitid.
— Sg. Gen. mná féta SC. 34, 13.
fétaim ich kann, 'vgl. fetar ich
weiss. — Praes. Sg. 1 ni etaim a
arim Gl. zu Hy. 5, 41; PI. 3 nach
fétat do dénam doib FA. 28 (nát
cumgat LBr.) — Conj. Sg. 1 Dep.
mani fetwr-sa sin FB. 6 {zweimal);
3 na feda ne possit Gild. Lor.
Gl. 253; PI. 3 cura fedat ut vale-
ant ibid. Gl. 43. — Praet. Sg. 3
ni ro fet . . a n-acallaim SC. 9. —
Pass. Praes. Sg. 3 ni etar sa on
Fei. p. CIV, 10 {vgl. Goid."" p. 179)
„that cannot be"?
fetar ich weiss, wusste; scio
Z^. 458. - Sg. 1 ni fetor-sa Tir. 11;
ro fetar-sa TE. 8 Eg.\ ScM. 10;
na fetar TE. 18 ií7.; no chun
feth
545
féthan
fetar 7 Eg.\ no con fetwr SC. 38, 2
Uetar iT."!; nát fetur-sa ni aile ind
acht braissech nama „I know of
nothing eise therein save pottage
only" Fei. _p. C; 5 fitir Ey. 6, 7;
p. 17, 22; Lg. 3 (fidir Eg.\\ FB.
20; 87: ro fitir wxisste FB. 3; 79;
89; PI. 1 nad etumar SMart. 43;
3 ro fetatar X^r. 16 (,rus fettatar
sie wusstenesEg ); ni fetatar j?- 132,6;
SC. 12; Tí;. 15. — Fut. Sg. 1
Dep. CO fiasur SC. 16; 5 co fesa-
ra-su TjP. ^. 182, 26; 5 ben nad
fesser nech do feraib hErend TE.
2 LU.\ arin festar cach dune
SC. 27; PI. 1 CO fessamar cia uaind
bus calma Tliree Hom. p. 24, 31.
— Fut. sec. Sg. 3 co fessad Hy.
4 Praef.; PI. 1 dia fesmais TE.
10 iiJ.; 9 Eg.\ co fiasmais i^.
1 JE^f.; 5 CO fiastais esti SC. 20.
— Pass. Praet. Sg. 3 ro fess sei-
tum est Wb. 23^ {Z'^. 478); ni con
fes -SciJf. 3, 18; CC. 6; p. 143, 2;
144, 11; F^. 8; ro fes TE. 10, 3 Fg.;
Neir ni fess a lige Fei. Prol.p. 113;
PZ. 5 inna hi nac/t fessa (xZ. zu
quae latent ifly. /b. 7* (Goid.'^
p 65); allighi ni fessa Fei Prot. 76
(^nit fessa LBr.^. — -Fwi. Sg. 3 co
festar i^r. 1; TE. 13 iJ^r.; <SC. 43.
— Fut. see. co fessta a ciso . . lais
TE. 2 Eg. — Part, necess. ba
fissi fly. 2, 3 — Inf. fiss.
1. feth Luft. — Acc. hl feth
Gl. zu in auram Goid.'^ p. 66
■ {Soiith.). — Vgl. fed, tin-feth.
2. feth Stille, Buhe. — Sg.
Nom. CO tisad feth do ,,that a ealm
might come unto htm" Hy. 4 Praef ;
conda tanic a sult ocus a feth
p. 130, 25; hierher auch deig-fhéth
in clerig „the cleric's goodly shape"
Fei. p. C 27? — Vgl. do mífostaá
ocus anfeith FB. 29 Eg.
3. feth i. slemain CSDav. p 93.
Vgl. Góibuiu goba faciebat hastas
fri teora grésa ocus ba feth in gres
dédinach Corm. p. 32 nescoit {„the
last action was the finish") ; dognid
tra Luctine na cranna fri teora
snassa ocus ba féith in snass dé-
dinach ibid.
feth ScM. 22, 12?
féthaide Adj. von 2. féith, „tvi-
the-y" CB. Crowe Stab. Coneul.
p. 414. — Sg. Nom. carpat fidgrind
féthaidi FB. 45 (,feithendai Eg.\
47, p. 310, 27, „a chariot wythe-
wicTcered" On the Mann. I p.
CCCCLXXXI „composed of small
timber withed together" O'B. Crowe
l. c. p. 418.
fethaigim III ich beschwichti-
ge; fetigim sedo Goid.'^p.öl (Wien.);
feathaighim I calm, still O'R.
fethal Abzeichen, Emblem,
auch der Gegenstand selbst, der
ein Emblem an sieh hat; feathal
i. comartha no minn O'Dav. p. 87;
feuthal i. eugasg („form") Corm.
Transl. p 81; a fethol i. a n-etach
sacaird Gl. zu summus sacerdos
scidit vestimenta sua, hoc est
ephoth Tur. 87 {„his decorat ion"
Goid.^ p. 9, „insigne, ornamentum"
Nigra Gl. Taur. p. 49); fethal
conduala {gesticktes Emblem?) O'Dav.
p. 92, mit der Glosse eccusc com-
duala i in merge no in brat sida
no in rinde, vgl. ni conai fethal,
i. no ni coimedas ecosc dála coin,
i. in meirgi no in breid sida no in
raindi On the Mann. III p. 114;
fethal i. corn cumdaig argoid „a
goblet with a silver mounting"
Corm. Transl. p. 80. — Sg. Dat.
sceith CO fethul chonduala la cech
n-ae TBE. p. 138, 5 (H. 2. 18);
PI. Dat. CO fethlaib condualacha for
i cach n-ae „with emblematic earvings"
\ On the Mann. III p. 220 (gleichfalls
i TBE. l. c, aber aus H. 2 16^ ; sceith
CO fethluib conndualae ibid. p. 158.
fethamail still; feathamhuil
I calm O'B.; von 2. feth.
I fethamla F. Stille, Buhe. —
Sg. Nom. foss is fethamla „rest
and stillness" Fei p. LXXXV 27.
! ^éthan Geflecht? — Sg. Gen.
carpat féthgrind fethaine FB. 50
(fethide iJ;gr.^V Dat. sithfe co fétbain
findruine FB. 50; fethain p. 310, 28
(„with a witheing of f." O'B. Crowe,
Siab. Coneul. p. 414); sieg . . co
fethan óir impi p 131, 19 („cgvered
I with rings of gold" O'C.i; PI Dat.
I CO fetanaib findruine FB. 50 Eg.?
35
fethar
U6
äada
fethar s. siur.
féth-^rind FB. 50 mit Eg. zu
lesen fid-grind.
féthi s. 1. féith.
fethim, feithim Iwait, attend
O'B.; vgl. ar- fethim. — Imper.
Sg. 2 feith in tret indiu hüte die
Heer de heute Three Hom. p. 32, 21.
— Praet. Sg. 3 fethis Fergus Ailbi
n-oU ScM. 21, 29. — Inf. fethem,
feitheamh F. waiting, attendance
O'B.; await O'Don. Gr. p. 202;
Dat. diar fethim Hy. 6, 25.
feuchair s. feochair.
ÍÍ i. olc Gorm. Transl. p. 79,
von den Glossatoren mit lat. virus
zusammengebracht; s. unter fogal.
flacail F. Zahn; dens Z'^. 18.
— Dat. na fiaccail Gl. zu Oss. III e;
Acc. corrici a fiacail Gl. zu Oss.
III 4; Fl. Gen. feoil na fiacal gin-
giva Ir. Gl. 150; Dat. dona fiaclaib
'Gild. Lor. Gl. 126; Du. Nom. da
fiacail Gl. zu Oss. III 6. — Davon
fiaclach dentatus Z'^. 18.
1. fiach M. Schuld, Schul-
den; debitum Z'^. 18; vgl. fechem.
— Sg. Dat. in so huile d'fech
tinoil „all this from a deht she
eollected" Tir. G; PI. Nom. dlegtir
féich Wb. 4a {debentur debita Z'^.
226). — Davon fiachach schuldig,
it fiachaich debent Wb. 7».
2. fiach M. Babe; fiach niger
corvus SG. 29i>, 3; corvus Goid.^
p. 66 {LHy.). — Sg. Dat. oder
Acc. mar in fiach Lg. 7; Acc. in
fiach ibid.; PI. Nom. ind fiaich
SC. 35; Du. Nom. in da fiach ibid.
1. fiad Praep. mit Dat. vor;
hcfore O'Don. Gr. p. 306; cor am
Z-\ 643; fiad mathib ülad FB. 59;
Htj. 7 Praef.; SC. 41; crothid con-
chend catha ceirp fiad a chlaidib
SC. 31, 5.
2. fiad F. Ehre? fiadh i. »ir-
mitiu do cach fo gradh ocus dar
lium-sa is si an comeirge hl; failti
do cach hi coitchindi, is é sin an
dethbir O'Dav. p. 86 {Ehre Jedem
dem Bange gemäss, und es scheint
mir, dass dies der Ursprung ist;
Willkommen Jedem insgesammt,
dies ist die eigentliche Bedeutung).
— Sg. Dat. in der stehenden Ver-
bindung airmitiu féid, féith Z"^. 918:
dobeir airmitin feith don fiurTFö. 11«
{dat honorem viro); co armentar
féid ut . . revereatur Wb. 31«, 12.
— Vgl. fiadiighadh to welcome, to
honour" O'Don. Suppl.
3. fiad F. Wild; Ins na fiadh
ferina Ir. Gl. 183 {„herb of the
deer'^. — Sg. Gen. d'ernail cacha
fiada LU. p. 127», 37; féth fiada
Hy. 7 Praef., Wildruf, der Name
von Patrick' s Hymnus, mit Bezug
auf die Legende, die a. a. 0. er-
zahlt wird („guard's cry" Stokes);
PI. Acc. na fiada Lg. 8. — Compos.
fiad-mila ,,tcild animals" s. fiad-
muin; fiad-ech FB. 37 Fg.? fiudh-
moigi Lg. 17, 39 Eg.
fiad FB. 24?
fiada s. fiadu.
fiadach Jagd; venatio Ml. 137»
{Goid.-^ p. 28). — Sg. Nom. fiadach
in t-slébe Lg. 11.
fiadaim s. ad-fiadaim ; fiad i. in-
nisin O'Dav. p. 86. — Fut. Sg. 1
fias no adfias i. inneosad O'Cl.
(Beitr. VII 45).
fiadmuin „hares", i. fiadmila
bid i muine Corm. Transl. p. 79,
vgl. fiamuin.
fladiiaib ScM. 22, 5?
fiadnaise N. Zeugniss, Zeu-
genschaft; a fiadnisse sin testi-
monium hoc Wb. 13^ {Z^. 788);
fiadhnaisi hie et haec praesto Ir.
Gl. 959; núiadnisse novum testa-
mentum Z'^. 56. — Dat. i fiadnaisi
ind rig vor dem Könige FA. 6;
i fiadnaise 7; 16; 18; p. 41, 21;
hit fiadnaisi SC. 25; FB. 72;
inna fiadnaisse FA. 14; SC. 45;
p. 43, 14.
fiadu M. Führer? — Sg. Nom.
fiadu 0 Budi leó FB. 76; PI. Nom.
focertar fiadain leó 66? Dat. dia
fiadnaib 40.
fiadu M. Herr, Gott; ar feda
Ihu Cam. (Z^ 1004); i. fo dia i.
dia maith Gl. zu Hy. 1, u; 35; 39.
— Sg. Nom. fiadu Hy. 6, 7 (i. dia
maith); fiado Hy. 6, le; Gen. sclictu
ar fedot Cam.; täthi fiadatÄ/. 1, u;
3, 5 ; 5, 94 ; Dat. diar fiadait Hy. 1, 35
fiaÍT
547
fiche
(i. dar dia maith); Voc. a fiada
Hy. 1. 39 (i. a de maith~) 4i.
flair s. shir.
1. fíal „modest, i. e. náireach",
„generous, liberal" O'B.; vgl.
tele. — Sg. Nom. techlach fial
p. 145, 5; Voc. F. a ingeu fial
Lg. 5, 4.
2. fíal Schleier; velurn, vela-
men Z-\ 18. — Sg. Nom. FA. 5; 14;
GL zu ron feladar Hy. 1, i; fíal
no temel FA. 5; Ace. triasin fíal
n-glainide FA. 31; cen fial cen
forscáth 6 ; 31 ; Fl. Gen. fogur . . na
fial sin FA. 14.
3. fial vgl. fialus family rela-
tionship O'Don. Suppl.; is focus
ar fial ar triur „near is the rela-
tionship of HS three" Goid.'^ p. 93, 28
{LHy.i
fiallacli s. fian-lach.
1. fiam „a chain of some fashion
or mode of linking" On the Mann.
III p. 178.
2. fiam i. granna no adhuath-
mar O'Dav. p. 86; i. grannai jPéZ.
Prol. 50.
3. fiam i. lorg {„a track") Corm.
Transl. p. 79.
fiamuin Hase? vgl. fiadmuin;
wolves. or foxes O'B. — Dat. der
Vergleichung liiathithir fiamuin
FB. 87; luaithither fándli no fia-
main he for lár Corm. p»- 36 prúll,
On th^ Mann. III p. 149 („stcifter
than a wild cat"); atcondai"C and
triar for lár in tige ocon dorus,
teora lorga brebnecha (i. tolla) inna
lámaib; is lúathidir fíamain cacb
ae dib timchuU araile dochom in
dorais LU. p. 96b, e.
1. fian M. Held, vgl. féne. —
PI Gen. fobartacb fian SC. 17, 7;
Furbaidi na fian 29, 13. — Com-
pos. „Fian in composition means,
relating to iJie Fenians, hence,
adopted for or helonging to hun-
ting, which was their chief employ-
ment and pastime'' O'Grady, Torr.
Dhiarm. p. 110 {die Beziehung auf
die Jagd ist dem älteren Sagen-
kreise fremd); „fian, the opposite of
col foul" CDon. Suppl.; fian-bhoth
„a hunting booth'^ Torr Dhiarm.l.c;
fian-brat ScM. 21, 31; fian-chlar
Lg. 17, 4; fian-choscur Helden-
triumph FB. 30 („a great hunting
match'' O'Gh'ady l. c); déca arretha
fian-fidchell sieh das Heldetischach-
spiel ihres Laufs SC. 30, 4.
fiana Sc3L 21, 43, fianaib Lg.
18, 18 Lc. s. fiaun.
fianlach Schaar; fiallacb apar-
ty, people CDon. Stippl. — Sg.
Nom. in fianlach alle die andern
Leute FB. 90; in fiallach alle
p. 39, 20.
fiann F. Name für die stehenden
Kriegercorps, wie sie vor und
zu Finris Zeit ursprünglich zum
Schutze Irlands und der königlichen
Gewalt bestanden, vgl. Verhandl.
der 33. Philologenveisamml. S. 25.
— Sg. Nom. finnta dúnn, ol in fiann,
coich hi Corm. p. 34 orc tréith;
Dat. ar cach roilbe ocus cach ro-
fid no gnáthaiged Find cona féinn
no bid ben urdhalta for a chind
in cach tir Corm. p. 32 orc tréith;
PI. ^ojrt. fianna zu lesen ScM. 21, 43;
Gen.áo fulang na fiann ibid.; Dat.
eter fiannaib fer n-Alban Lg. 18, 18;
Acc. ar ba si deochair lasna fianna
hi tossuch eter orgain ocus maidm
' n-imairic LU. p. 86^. 41.
i Aar schief; crooked, inclined
I O'B.; fiar-súiíech strabonus Ir.
■ Gl. 621. — PI. Gen. do thulaib a
I lurgan b-fiar b-focamm FB. 37 Fg.
\ Aar s. siiir.
1 rofiar-faig-, -fuighs.iar-faigim.
j fib in cosna fib FA. 2, dona
fib 32 für altir. cosnaib hi, donaib
hi Z\ 352, s. Í.
dorn flefe SC. 11, 10 s. ticim.
1. fleh Kampf, Fehde; i. fu-
achtain O'Dav. p. 89, 92; fich
bunaid „hereditary fend'^ CCn. 5;
fich carpait Corm. Transl. p. 45
cuirrich.
2. fich = vicus; municipium
SG. 53a (Z-\ 21); Gen. ainm in
fhicha Fei. p. CXXXIII.
flehe Ztoanzig; viginti Z^. 305.
— Sg. Nom. cach fiche jedes Ztoan-
zig CC. 2; Gen. cóic méich fichet
25 Maass FB. 9; Acc. ri fichit
m-bl. TE. 5; PI. Nom. tri fichit
35*
íícliítn
&48
figlim
gamnach ScM. 5; SC. 33, 19; tri
fichit cét ScM. 2; cóic fichit FB. 9;
nói íichit CC. 2 ; Dat. fichtib glond
Oss. I u; fichtib drong SC. 33, 2;
^cc. tri fichtea bliaclne Tir. 2;
frisna cóic fichtiu sirf i^J5. i); tri
fichte bliadla« íZj/. 2, 40.
1. fichim ^c/t kämpfe, vgl. ar-
fichim, do-ficbim, fo-fichim. — Praet.
Sg. 5 0 ro fich cath fri Findmóir LU.
p. 70^, 20; fich fris ibid. p. 2015, 20.
2. íichim ich koche (intr.)\ fiu-
chaim I boil, spring up O'JB. —
Praes. Sg. 3 fichid tairse SC. 36.
— Praet. Sg. 3 dothset in goba
and-saide assaincherdchai ocus bruth
romor isin tenchoir inna laim ocus
focheird in m-bruth sain i n-degaid
in curaig hisin muir co ro fich in
muir uile LÜ. p. 2b^, u.
G.dM. Bau m, Ho l z, Wa l d ; arhor
Z^. 238; vgl. ro-fid, roid, raed. —
Sg. Nom. und Acc. fid fri fid FB. 53 ;
ite?' fid ocus mag ocus lenu soicol
Wald als auch Feld und Wiesen
Tir. 6 ; Gen. dochum feda Hy. 5, 62 ;
for feda fianchlar Lg. 17, u; dar
feda fál 39 [vgl. fidbad); Acc. fid
nallabrach SP. 1 1? — Compos. fid-
bocc arcus ligneus SG. 107^ [Z'^.
854) ; fidb-chat muscipula Ir. Gl. 260
„literally wood-cat, a humorous
Word for a mousc-trap" ; fid-druiram
Waldrücken, Waldberg, Gen. ind
fid-dromma SC. 34, 14; fid-nemed
a saered grove CDon. Suppl.
fidba, fidhba falcastrum Ir.
Gl. 797.
fldbae i. fitlmaisi Corm. Transl.
p. 79 fi.
fidbaid Wald. — Sg. Gen. dorn
farcai fidbaidae fál SG. p. 203 [me
cingit dumeti sepes Beitr. VIII 320);
hi Clithar Fidbaidi FB. 37; Dat.
dulli for fidbaid „leaves an forest"
Eev. Cell. III p. 177.
fidchell F. Schachspiel; ce-
tharcóir cétamus in fidchell ocus
dirge a tithe, dub ocus find forri
ocus sainmuintir cach la facht beos
bereas a cluiche Corm. p. 21; dar
findruine and co cetheoraib auaib
ocus uilneib óir, caindel de lic log-
mair oc fursunnud doib, ór ocus
arggat ind fuirend boi forsin chlár
TBF. p. 140, 13. — -Sir. Gen. oc
imbiVt fidchille FB. 61; fidchilli
SC. 39; dar fichille Schachbrett
FB. 37 Fg.- dina feraib fidchilli
FB. 61 ; 82; Dat. ar fidchill Ä'C.45,8;
Acc. oder Nom. déca arretha fian-
fidchell SC. 30, 4? PI. Nom. im-
berthar fidcella dun SC. 3?
fidchellacht M Schachspiel-
kunst. — Gen. búaid fidchellachta
s. biiaid.
fldedar s. fedaim.
fldgrrind, carpat fidgrind féthaidi
FB. 45, 47, p. 310, 27 „a wood-
band withe-y chariot" O'B. Crowe
Siab. Concul. p. 414 {vgl. grinne)?
fidot Espe; flesc fhidaite „a
ivand of aspen" Gl. zu fé Corm.
p. 21 ; bentatar trifidot dia n-ardaib
LU. p. 64a, 32 {sie schnitten drei
Espen für ihre Wagenlenker, vgl.
ro bensat tri fidslatta findchuill
illamaib a n-arad LL. an derselben
Stelle des TBC).
üge F. Wehen; weaving Cwm.
Transl. p. 76. — Sg. Nom. fighe
chethurdhúaluch TE. 3 Fg.; Gen.
im aiced fige uile i. comobar na
fige do garmnib ocus do claidmib
i. na slata fige On the Mann. III
p. 116 („for all the weaving im-
plements, i. e. for all the instru-
ments used in weaving"); don mnái
igi ibid. p. 115. — Vgl. figidóir
textor Ir. Gl. 1095.
flgell a vigilia i. frithaire Corm.
Transl. p 11, ein Name für ge-
wisse Gebete, vgl. Stokes l. e. —
Sg. Acc. do Crist cachain figil Fei.
Dec. 8; dosgni slechtain ocus cros-
figill SMart. 36 („prayers or vigil
ivhich one makes on his knees with
his arms stretched out in a cross"
O'Cl).
figim III ich webe. — Pass.
Praes. Sg. 3 im cloidem corthaire
i. assa figther in corrthair On the
Mann. III p. 116.
figrlim ich mache figell, bete.
— Imperat. PI. 1 figlem legem ir-
naigtiu LBr. p. 261'', 44. — Praet.
Sg. 3 figlis fut bái i. dorigni fi-
gill in fot ro bái in vita i. da
fil
549
find
cét déc sleclitau leis cach lái LU.
Amr. III 3.
fil es ist, gieht, franz. il y a,
mit nachfolgendem Aecusativ; est
Z\ 490. — Vraes. Sg. 3 ni fil
imlpt n-einig dait-so and TE. Í 4ÍÍ7.;
ui fil i n-hErinn rig na tibre Lg. 10;
ni fil diib mnái SC. 6; ni fil rigain
catamail acot-su SC. 46; i n-Ard-
macha fil rige Hy. 2, 43; ingen fil
and Lg. 5; fil and ri rúamna l)uden
SC. 34, 2; fall di chaillig Hy. 5, 105;
fil uaib nech SC. 46; ni fil . . fial
no terael FA. 5; 12; FB. 90;
SC. 37, 18; ni fil brig sin p. 140, 25;
ni fil ro sia FB. 89; Lg. 10; ni
fail dorurme Hy. 5, 67; 81; na fil
and allethete SC. 34, 10; ScM. 16;
cia fil tce7- es auch ist FB. 84; oft
relativ gebraucht: for cach fil
indi Hy. 1, 50; FA. 4; 5; 7; 9; 14;
SC 10; 14; 24; 37, 9; 11; 13; FB.
47; 49; 73; 75; úair is tussu lach
as dech fil la ültu FB. 9; iss ed
fil is tig hita SC. 31, 16; it é fil
innut-so TE. 8 LU.; p. 140, 24;
144, 25; tri mile cheól n-écsamail
cecha óenclaisse fil oc classchétol
imme FA. 10; feil Gl. zu Hy. 1, 1
(s. Nemthur); tiri láin hi fail serer
cech mathiusa FA. 35; in cathir . .
ina fail in rigsudi sin FA. 11; ni
fuil TE. 8 Eg; fuil limm TE. 9, 5 Eg.;
eine besondere relative Form: na
buidne . . fili i tir na nseb FA. 6
(filet LBr.); fila Three Hom. p.
110, 19; filem Gl. zu Hy. 3, 6 zu
lesen fil em? PI. 3 is iat iarom
filet amlaid sin FA. 24; 25; 27;
28; 29; 2; 6 LBr. (fili LU.); oc
coistecht frit filet mná SC. 40; inna
luinge hi fallet nói n-grád nime
FA. 4 (.filet LBr.); ni fuilet tri
thráth and ScM. 12.
fileta dichterisch, poetisch;
cuibdius fileta Hy. 5 Praef. [s. cu-
ibdius).
fili M. der Dichter u/nd Ge-
lehrte der alten Iren, vgl. C Curry,
On the Ms. Mat p. 2 not. 2; po-
eta Z^. 255; filidh poeta Ir. Gl. 1.
— Sg. Nom. fili p. 142, s; Gen.
glún Amargin filed p. 328, 7; Acc.
cech neutur lasin laitneoir is deme
lasin filid n-gsedelach Corm. p. 17
demi; PI. Nom. no chantais filid
p. 310, 7; Acc. filedu SC. 48.
filidecht die Kunst des fili,
Gedicht, vgl. C Curry On the
Ms. Mat. p. 2, not 2 ; i. écsi Corm.
p. 20 feie ; poema Ir. Gl. 833; Carmen
ibid. 1002. — Nom. und Dat Gl. zu
Hy. 5, 94; Acc. cipe dogneth tria
filidecht trilig moltai Fei. p. III lo.
1. fiUim III tardo SG. 145a,
lento Pr. Cr. 56b (^2. 435). _
Praes. PI. 1 nis fillem glun i mania
in-dómnaigib De biüjBr. jt9.261'',43.
— Vgl. foill.
2. fillim III flecto; I turn, re-
turn, imply, fold, wrap O'B. —
Praet. Sg. 3 ro fili . . a gliini fo thri
Three Hom p. 68, 25 (genu flexit).
— Pass. Praes. Sg. 3 amal filter
SG. 2031» (Mi flectitur Z\ 472). —
Inf Dat. sidhalbrat uaine hifilliud
immi p. 131, 16.
filliud erred náir LU. p. 125, 1,
ibid. 73a, 2, derg-filliud erred nair
FB. 30, LU. p. 1131>, 32, ein cless
Cuchulinn's, „whirl of a valiant
Champion" On the Mann. II p. 372.
fin = vinum Z'^. 20. — Gen.
mór fina do Ol SC. 11, e; bolad
fina 31, 10; Dat. lestar . . cu fin
SP. IV 3; FB. 9; 59; 60; p. 133, 3.
1. find, film weiss, in über-
tragnem Sinne wahr, gut; fin al-
bus SG. 351) (Z^ 53). — Sg. Nom.
tarb find SC. 23; slog find forderg
38, 5; be find p. 132, 3; banntracht
finnp. 145, 5; Fergus find Lg. 18, 29;
laech find mór ScM. 10; 11; fer
find firen FB. 33; fúamain find
fuinechda FB. 47; sithbe find.
p. 310, 28; Gen. fri foglaim fessa
find Fei. p. CXLIIl 3 {„white
knowledge"); Voc. F. a inghiun
finn TE. 9, 21 Eg.; a be find
p. 132, 22; 133, 8; PI Nom. mná
finna FB. 53; úatne finna forórda
SC. 33, 11; beim Dual: dia n-droch
finna umaidi FB. 47; p. 310, 28;
findse FB. 50 Eg.; Gen. mor fer
find ScM. 3, 10; oc sid ban find
p. 131, 25; SC. 45, 14; Acc. arbaga
finna Hy. 6, 17 (i. mathe). — Com-
I pos. mit Substantiven: find-airgit
find
550
fír
p. 310, 28; FB. 50 Eg.\ find-focla
Lg. 3; fairggse find-folt SG. p. 112;
find-nime Hy. 3, 5.
2. find das einzelne Haar;
Corm. p. 32 croicenn. — Sg. Gen.
im bun cacha finna dó FB. 27;
PI. Dat. de finnaib gabur Gl. zu
Hy. 4, 11 (s. cilicc); Acc. finna
2^5. 91. — Compos. fer find-cbass
folt-lebor FB. 45; 47; folt find-budi
p. 131, 20 ; be find-fota Lg. 4, ii;
Fedelm find-cboem FB. 22.
finda Haar Fei. p. CXLIV 26 #".;
Sg. Nom. ar rob e a mian uile
finda malach Silan do faicsin l. c. 34
{„a hair of Silán's eyehrow").
flnd-chóelán, cusna findchoela-
naib cammaib cum tortuosis inte-
stinis Gild. Lor. Gl. 229.
fludfad Haar. — Sg. Nom.
findfad geal mor trena chossaib
Gl. zu cosfind Fei. p. CXLI 29;
Acc. cen findfad forri Corm. p. 20
foloman.
finden Schild; finneall und fin-
neann a sJiield O'B. — Sg. Nom.
finden co m-bil óir Lg. 18, 27.
flndruine ein Metall, sieht weiss
aus FB. 45, steht zwischen créduma
und Gold FB. 58, wird neben dem
Silber genannt FB. 50 Fg. {vgl. je-
doch FB. 59 mit 73; CG. 2); white
bronze {mit Zinn oder Silber) On the
Mann. Index; fionnbruine {so auch
Lg. 18, 24 Fg.) i. prás go n-airgead
buailte O'Don. Suppl. — Sg. Gen
cóica unga findruine Lg. 18, 24
ronn findruine CG. 2 Fg.] gipne i.
p. 311, 1; CO féthain f. FB. 50
p. 310, 28; CO m-bil f. SC. 37, 16
findruini FB. 45; én findruini 59;
cuach f. 60; 73; Aee. eter créduma
ocus findruini FB. 58; eter findru-
ini ocus dergór ibid.
ar flne Hy. 6, 7 i. ar pectha.
flne Verwandtschaft, Fami-
lie, Stamm; Corm. p. 16 dairfine;
„a tribe" O'Don. Suppl. — Gen.
in gas fine cen didail SP. V 12;
Dat. genfid maccán dia fine Three
Hom. p. 98, 23; Acc. nech orcas a
fini Gl. zu homicidis Wb. 28», 4
{cognati Z^. 53).
fineehas Jf. Erbschaft, Nach-
folge, Becht der Familie oder
des Stammes. — Sg. Nom. nad
con fil fineehas for Druimm Leas
act cenél Fétho Fio, ma beith nech
bes maith diib Tir. 3 {„succession
by relationship").
fin-gal Mord eines Stammes-
genossen oder Verwandten. —
Acc. . darone . . Aed Sláne finghal . .
for Suibne mac Colmam Three
Hom. p. 112, 9.
fin-galach a fratricide, one
who has hilled a tribesman O'Don.
Suppl. ^- Sg. Nom. ro päd sirsse-
glach acht min bad fingalach Three
Hom. p. 112, 6; PI. Nom. fingalaig
FA. 25; Neutr. athar-oircnidi i.
fingalcha Gl. zu parricidalia
arma Wb. 18c, 15.
finn s. find.
finna ScM. 21, 43 zu lesen fianna.
1. finnaim ich finde, mache
ausfindig. - — Imper. Sg. 2 „finnta
dúnn" ol in fiann „coich hi" Corm.
p. 34 orc tréith; „Ni fetar," ol si,
„cid dernad de." „Finta-su ém"
ol Ailill TBF. p. 150, 15; PI 1
Dep. finnamár . . do cheist FB. 94;
3 finnatar SC. 25? — Praes. sec.
Sg. 3 CO finnad SC. 32. — Fut.
Sg. 3 rod finnfa TE. 7 Fg. ; Goid.^
p. 102, 9 {LHy.).
2. finnaim II ich werde weiss.
— Praet. Sg. 3 fochartatár íarom
bunsaigcorrúscdub isa lethim-bátár
na finna (sc. Schafe) ocus finnais
fó chétóir LU. p. 2B^, 27.
fir i. find {weiss) Corm. p. 20.
— PI. Acc. ar teora fera (no fira)
férba ibid.
fir 1) wahr, wahrhaftig,
wirklich, richtig; verus Z^. 858;
2) N das Wahre, die Wahr-
heit, fir fer „the truth of men"
Bev. Celt. III p. 184 {das, worauf
ein Mann nach dem Comment An-
spruch hat?). — Sg. Nom. 1) bid
fir p. 132, 11; FB. 6; mád fir ric-
fed SC. 11, 5; 38, 10 {wenn es wirk-
lich wahr ist?)\ is fir . . do chungid
chomraime chucum-sa ScM. 16; ni
ba fir 9; 10; 11; FB. 14; 41; in
fir ist es wahr? ScM. 15; cinnas
fir IIb 7; rop fir Hy. 1, 41; „fir"
fíraim
551
fís
ar se „loahrhaftig" sagte er Lg. 5;
fír inua radi-siu FB. 31; ro-fir
ivahrlieh! Hy. 1, 39; 41; 2) cor
damthar fír fer dam FB. 94; is
cóir fír fer do chomollod ibid.; ar
na briste fír fer for Coinculamí?
LU. p. 77i>, 7; „fe amae" or Lugaid,
ní fír fer aní sin Bev. Celt. III j). 185;
Gen. F. inna trínóite fíra Hy. 2, 42 ;
2) dae i. fer imerta fir ar a laire
connach tarted a chomlonn On the
Mann. III p. 518; Bat. 2) iar fír
TE. 9, 26; for fír do.flatha TBF.
p. 152, 5; for fír th'ainich ocus
t'anma ibid. s; Acc. 1) dar mo
bréthir fir TE. 7 Eg. ; 2) nos gegoin-
seom uli iar 11-úair ro brisiset fír
fer fair LU. p. 64^, 33; nech no
chomollad fir fer frim FB. 93. —
Compos. mit Substantiven: fír-
brithem Ml. 27c, 1; fír-deacht die
wahre Gottheit Hy. 2, 42; co a fir-
duchus fen Three Hom. p. 96, 31;
na fir-flatha TE. 11 LU.; iiid fír-óg
die wahrhaftige Jungfrau Hy. 4, 7;
ior fir-duine Gl. zu Hy. 5, 66; fri
fir-ecrat SC. 38; fir-croith, -lem-
nacht FB. 9; ina fir-etaa ihnen
grade ins Gesicht FA. 26; mit
Adjectiven: fír-cháin fáilti truely
beautiful icelcome TE. 5 Eg.
firaiin II ich mache wahr. —
Pass. Praet. Sg. 3 ro firad Hy. 2, 22.
— Fut. Sg. '3 firfaider SC. 27;
firfidir a n-asrubart in fáith verum
fiet quod dixit inopheta Wb. 13d
(Z-2. 476).
fírén gerecht, M. der Ge-
rechte; fiiian justus Z'^. 778. —
Sg. Nom. fer find firen FB. 33;
in brithem firen FA. 6 ; anim . . .
firen 19 (firián LBr.)\ firién EC. 5
{gemeint ist S. Patrick); PI. Nom.
ind fíréoin FA. 18; 34; 16; Gen.
inna firen FA. 17 (firian LBr.)\
34 LBr.; firen 33 (firian LBr.);
firen 16; 17 (firian LBr.); na firen
FA. 2; fer firean Hy. 7, le; Dat.
d'firenaib FA. 2; 34.
fíréusieb justus Ir. Gl. 681.
flrend männlich; fireann male
O'R. — Sg. Nom. dartaid fhirend
ocus colpach boineand Corm. p. 8
clithar sét.
fírinne F. Gerechtigheit; ju-
stitia Z'^. 778. — Gen. or firindi
SC. 23; Dat. co firinne fiu SC. 25;
iar firinne FB. 89; ar firinne 93;
Acc. ni chomainse th'irinne ar thoil
daine SC. 26.
flrmamint == firm amen tum Ir.
Gl. 749. — Sg. Nom. firmámint
p. 191, 24; Dat. oder Acc. fóu firmi-
mint FA. 28; Acc. co firmimint ibid.
flrsi i. nert {strength) Corm.
Transl. p. 80; O'Dav. p. 87.
firt, flurt = virtus, Wunder;
a mv-acle Corm. Transl. p. 79. —
Sg. Nom. SC. 34, e; Gl. zu Hy. 5, 75;
ro bo mór in fiurt do Brigit Gl. zu
ro bo amru di ibid. 77; Gen. dénom
ferto facere miraculum Wb._ 12*
(Z2. 486); Aec. triasin iirt p. 40, 37;
PI. Nom. ferta p. 41, 15; Gen. dé-
num ferte Gl. zu virtutes ^V1). 12^;
fri denaim ferta s. érlam; Dat. do
fertaib Hy. 5, 23; 67; 81; p. 41, 35;
43, 21; 45, 1; 48, 22; fo na fertaib
Gl. zu Hy. 5, 23 (s. cennadai-fi ; Gl.
zu Hy. 6, 6; Acc. ni dénat firtu úili
Wb. 121' (Z-\ 910); dognith mór-ferta
Hy. 2, 33; ferta ocus mirbaile FA. 28.
fiss M. Wissen, Kunde; wissen,
erfahren, Inf. zu fetar; scientia
Z^. im. — Nom. fis ocus eolus in
choimded p. 169, 29; is dolig a fiss
FA. 12 ; ba cóir a fiss Gl. zu Hy. 2, 3 ;
. . ro siacht fis do SC. 32 ; Gen. fri
foglaim fessa find Fei. p. CXLIII 3;
fudumne iud fiss Wb. 5c (ZI 237);
fri fegi fis SP. II 10? fursunnud fiss
Lg 3? Dat. do fius Goid.\ p. 53
( Wien. Gl.) ; dochuaid . . do fis scel
Domnaill Goid.'^ p. 94, 13 {LHy.); do
fiss scel a mai/mr^.40,7; Mairetanic
do fis Elistabeth Goid.'^ p. 100, 22;
d'fiss a bratbar um {Etwas) über
seinen Bruder zu erfahren TE.
7 Eg.; in tiri SC. 13; mád ar fis
Labrada SC. 31, 2; d'is cech réta 32;
da fis dús . . zu erfahren ob..p. 40, 26;
Acc. fri cech fiss Hy. 7, 49.
fis = visio; i. taidhbsi O'Cl.
{Corm. Transl. p. 73). — Gen.
adbul fisi Oss. III 3 (i. aislinge);
PI. Nom doaidbdetar fisi doib
Wb. 27a: Dat. hi fisib Hy. 2, u;
Acc. na fisi sea FA. 21.
\
íissid
652
fled
flssid wissend, ein Wissen-
der; fissith sophista, catus, gnarus
Z^. 792. — Sg. Nom. ar ba fissid
side Lg. 3; mit Gen. p. 328, 18. —
Davon an-fissid nihilsciens Wh. 29i>, 4.
is flssid für is fissi sciendum est
Fei. p. XXXII 6.
fltliicén JFJB. 68, ii fidaitcen Eg.?
fitliis jP. Kreishahn, Bogen;
fithisi i. slighe . . ut est is é tiach-
tain itir na da fithisi i. itir na da
conair O'Don. Suppl. — Sg. Nom.
ind fithis tete in peccad is hite {sie)
in pian iniia diglae Ml. 28c, 19;
PI. Acc. fithissi Gl. zu ahsidas
Goid.^ p. 52 {Wien. Gl); tre fithisi
per tractus Goid.^ p. 70 {LHy.) ;
dod -fetis . . hi fithisi Hy. 2, 13 {sie
führten ihn in Bogen zurück?).
fithisi 6ir s. unter mocol.
fltlinaise, vgl. „fiothnaise sorcery,
poison; had news, detestahle neivs"
O'B. {die Bedeutung poison seheint
von der etymologischen Ableitung
von fi herzurühren) ; fithnais i. galar
gairet, ut est: na traetba teidm
fithnaisi na galair i. nocha trao-
thann no nocho millenn teidm galair
fada no gairit hi, i. fi ré indisi O'Dav.
p. 90 ; vgl. fidbae. — Nom. bid fid-
naisi la Fer Manath ScM. 15 {im Ge-
gensatz zu airscela); fithnaise Fuam-
naige ocus brechtai Bresail TE. 13.
fiu würdig, gleich; dignus, ni
fiu non decet Z'^. 56; i. inann
O'Dav. p. 81; i. cutruma ibid. p. 85.
— Sg. Nom. ni bú fiu dóib techt
don tig CC. 3 LU.; nir bo fiu leis
er hielt es nicht für passend, er-
laubt EC. 4; am fiu do rath rig
p. 142, 8; ba dam fiu-sa SC. 42;
Daf. CO firinne fiu SC. 25.
fiugrad praedicere, Dat. ut
dixit Moling oc fiugrad na feile
Eoin Fei. p. CXXXIV 27. — Praet.
Pass. Sg. 3 ro fiugrad irrecht Wh. 18e
(praedictus in lege Z^. 625).
fiur s. siur.
dos fiuscad s. diuscim.
1. flaitli Bier, nach Corm. p. 19
aucJi Milch (flaith din déde for-
dingair i. coirm ocus flaith). —
Sg. Nom. flaith derg Gl.^zu derg-
laid Hy. 5, 38 {für derg-flaid).
flaith F. 1) Herrschaft,
2) Herrscher, Fürst; potestas,
dominus Z^. 250. — S(i. Nom.
1) SC. 18, 4; FA. 35; SP. V 11;
sith-laith Friedensreich Hy. 2, 19;
2) flaith in domain p. 40, 36; flaith
adamra FA. 5; Gen. 1) flatlia Hy.
2, 22; 4, 9; na fir-flatha TE. 11 LU.;
flatha De Hy. 1, 4o; 5, 12; 102;
flatha nimi FÄ. 2; 3; 20; 21; 31;
33; 34; umgestellt nime flathaIii/.5,4:
Dat. 1) doUaid Hy. 5, 10; Acc.
1) ro gab ü&ith TE. 2 Lü.; hl
flaith nime Hy. 1, 44; 5, 92; Voc.
2) a rig-flaith TE. 10, 10. — Davon
an-flaith der Unfürstliche, nocon
orred anflatha nicht war es Klei-
dung eines Unfürstlichen SC. 34, 12,
anflaith usurper, tyrant O'B.
flaitheni M. Herrscher. — Sg.
Nom. flaithem nime Hy. 1, 31 (i.
flaith éim). .,
flaitliemnas M. Herrscher-
würde; gloria Z^. 787. — Sg.
Gen. flathemnasa hErenn Gl. zu
flatha Hy. 4, 9.
fland 1) roth, 2) Blui; hlood,
red O'R. — Sg. Nom. 1) bróenán
fola fota fland SC. 37, 21; gas fland
ferge ScM. 15; 2) fland rúad ferci
SC. 38; is fland tedma tromchatha
FB. 68, 14; Acc. 1) sifis do fuil.
fland tedraand LU. p. 125^, 23;
dar fern fland ScM. 21, 32.
flechud Nässe, Begenwetter,
von fliuch; fliuchud „wet weather"
Corm. Transl. p 75. — Nom. tech
inna fera flechod SP. III 5; snigis
fleochad p. 41, 36; Gen. flechuid
moir Gl. zu anbige Hy. 5, 33; Acc,
cen flechud FA. 35.
fled F. Gastmahl, Fest; üeä
din lantsasad eter dig ocus mir
„fled, ihen, füll satiety hoth of
drink and meat" Corm. Transl.
p. 77; epulae Z^. 53. — Nom.
ind fled p. 311, 29; fled mór FB. 1;
fled chaurad FB. 59; 62; Gen. na
flede FB. 4; oc tinól na flede
FB. 1; denam na fledi p. 311, 33;
oc tochatim na fledi FB. 28; na
fleidiu Temruch TE. 7 Fg.; do Ol
mo flede FB. 6; taisbenad inna
flede FB. 9; 13; es na fledi FB. 27;
fledach
553
fo
adai na fleidi p. 311, 33; Dat. ic
fleid SC. 34, 13; Ace. fleid FB. 26;
ScM. 5; CO taisfena a fled dóib
FB. 7; 13; PL Nom. fleda mora
FB. 55; Dat. i fledaib in ejmlis
Wh. 27i> {Z^. 245).
fledach, vgl. Finnachta Fledach,
„F. the Festive" FA. 32.
fledalchthlth M. epulo SG. 52»
{Z-\ 53\
fledugiid M. epulatio, epu-
lari. — Nom. gaibthir fledugud
leu d'adaig TBF. p. 150, 4 {,/ea-
sting"): Dat. hie tomailt ocus ic
fledugMd TE. 16.
flesc F. Ruthe, Gerte. — Sg.
Nom. flesc SLÍrgdide FB. 55 ; Gen.
na flesci FA. 18; Dai. co fleisc
dúir FA. 18; ri'gda ^. 310, 1; dind
ech-fleisc SC. 8; PI. Dat. co fles-
caib iarnaidib FA. 15; di flescaib
de lineis SG. 3^ {Z^ 2451; Aqc.
flescca ibir TE. 18; &mal flesca
óir SC. 31, 10; Di*. -ZVb/w. di flisc
duae lineae SG. B^ (Z^. 246).
fliuch nass; madidus Ir. Gl. 675;
fliuch-dercc lippus Z^. 12 {vgl.
fliuchaigim lippio Z^. 53). — Sg.
Nom,. ciülche fliuch Hy. 2, 31; p. 21, 2.
— Davon flechud, fliuchaide humi-
dus, fliuchaidatu humiditas Z'^. 53,
fliuchaidecht liquor Cortn. Transl.
p. 9G idu.
fo Praep. mit Dat. und Acc.
unter; sub Z^. 627; fu SP. Y 3;
fa, fá s. 5); oft mit Längezeichen:
fo Erind TE. 2 iiJ.; fo bithin
ibid. 5 Eg.; fo chind p. 21, 2; fo
charput SC. 37, 5; fo mebail Lg. 10;
fo drochcruth SC. 29, 22; fo inta-
mail p. 309, 31; i^J5. 1; 30; mit
nachfolgender Aspiration: fo thu-
aith Hij. 5, 57; fo chlith Lg. 12.
— Mit dem Artikel: Dat. fon,
fond (fon charput FB. 43; 45; 49;
fon alt SC. 8); Acc. fon n- (fon
slóg FB. 16\ Neutr. fo a n-, fo n-
(.fó a n-innas FB. 18; fo a lind
SC. 7). — M/Í Pron. suffixum
1. Sg. foum Gl. zu issum Jffi/ 6, 4
5. -S^r. Daf. i¥asc. ioa FB. 64
foa suidiu p. 131, le; fua 2^jB. 38
auf rigsudi 'bezüglich foi FA. 7
(fói XBr.), r^Z. é IXA; iöi p. 48, 24
(lóeg); fse Corm. p. 36 prúll; fuithi
s. fo-chóel; Acc. foi i^r. 15 (foa Eg.);
PI. 3 fothib Three Hom. p. 26, 30.
— Mit angefügtem Pron. posses-
siv um: 1. Sg. fom Lg. 3; fóm
ScM. 16; fot Lg. 2 (fod iJ^r.); 4;
SC. 11, 1; fot 41; 44, 3; 3. Sg. fo
a broind p. 131, s; fo a réir FB. 46.
— In der Composition mit Pron.
infixum: 2. Sg. fot gni SC. 30, s;
5. iSgf. fan-ócrat SC. 35; fod gain
SC. 37, 3; fod ruair 41; FB. 56;
jPem. fosn-opair p. 132, 10; PZ. fus
rumat CC. 2 Lü. —
Gebrauch, 1) unter, räumlich:
fo nim unter dem Himmel Lg. 1 8, 5 ;
SC. 42; fom chind ScM. 16; p. 21, 2;
CO cethri colomnaib . . foi FA. 7;
a da coiss nammucci fo brágid
ScM. 18 ; eich fil fo charput SC. 37, 5 ;
FB. 45 ; 47 ; 49 ; 43 ; ech . . foa sui-
diu ^. 131, 16; da lurgain lomchsela
lanbreca fse Corm. p. 36; comtar
foderci renna . . fon fraigid FB. 25
fot galar . . in t-anad SC. 11, 1
noco bia-so fo mebail Lg. 10
SC. 29, 22; brón fo chái Kummer
unter Klagen Lg. 18, 2; co ro loisc
a garmain foi p. 48, 24; tolluid
cach ben fo chóim a céli unter
dem Schutze FB 21; SC. 41; 44, 3;
mani fochlither a bruth . . f ó a réir
FB. 46 ; luid . . fon loch er ging
unter den See FB. 77; SC. 7; co
tue foi Lg. 15; co m-bertai fo a
broind p. 131, 8 (unten in ihren
Leib); do fodail fon slóg uile unter
die ganze Schaar zu vertheilen
FB. 16; CO classehétol aircaingel
oe tiachtain foi indem sich der
Chorgesang der Erzengel darunter
mischt FA. 7; 2) unter dem Ein-
flüsse, auf die Veranlassung
von Etwas: tanacaisiu fon égim
du kamst auf das Geschrei ScM. 11 ;
p. 144, 12; iachtais in gilla, tic
Conall fo sodain FB. 39; 40; egis
in gllla, doroich Loegaire fua i^-B. 38;
fo sodain darauf 1 9 ; cotlud do fon
saith sin SC. 23. — 3) über-,
durch Etwas hin: foi^ m-bith
über, durch die Welt hin FA. 10; 14
{„throughout the icorld")-, Hy. 1, 6;
fon bith Hy. 5, 30; fon less uile
^ N \N
fó
554
fóbáirinQ
Lg. 1 ; atchlos fó Erind über Irland
hm, in Irland SC. 37, la; TE. 2
Eg. u. ö.; conna teilged a folt fo
agid damit nicht sein Haar über
das Gesicht fiele p. 131. 21; usci . .
do thabairt fo a súili TE. 12 LU.;
tue a anail fothib Three Hom.
p. 26, 30; dorat fo mewmain Ailella
do seirc-siu TE. 13 (for Eg.).
4) idiomatisch in gewissen
adverbiellen Wendungen: fo
a n-innas cetna auf dieselbe Weise
{sub eodem modo) FB. 18; fon
innas cetna FB. 60; 83; ScM. 9
p. 40, 33 ; fon . n-innasin FB. 31
ScM. 14; fon CMmma cetna FB. 67
fond ecosc sin 92; fon cruth sin 57
SC. 29; fon alt cetna SC. 8; fo
intamail Tige Midchúarda p. 309, 31
{nach dem Muster); fo chosmailius
na Cráebrúadi FB. 1; SC. 5; fo
Chöinculainn comchosmail FB. 30;
fon samail sin auf diese Weise
FB. 57; 65; SC. 10; 24; fo cho-
mardus imdai Conchobair FB. 3;
fo a comartus unter gleicher Höhe
mit ihnen 25; fo dagin weil {sub
causa) FB. 31; fo daigind wegen
p. 144, 18; fo dáig weil FB. 58; 70;
TE. 6 LU.; wegen p. 144, 7; fo
bith weil FB. 79; 90; fo bithin
TE. 5 Eg.; fo chétóir alsbald,
augenblicklieh {sub prima hora)
FB. 16; 74; 87; fo deoid zuletzt
{sub fine) s. deod; fo chlith heimlich
Lg. 11; fo leith bei Seite, s. leth.
— 5) Zur Bildung der Mul-
tiplicativa: fo di Oss. I 10; fo
dl nó fó thrí zweimal oder dreimal
FB. 81; 87; fá di 88; fo thri 66; 78;
fa tbri Hy. 5, 32.
fo gut; i. bonum Corm. Tf-ansl.
p. 79 fochen. — Sg. Nom. is fo
lium est bonum secundum me
Wb. U^ {Z-\ 645); fo léo Hy. 5, 53
(1. maith); ni fo SC. 44, 12; fo dia
i. dia maith Gl. zu fiadat Hy. 1, 14;
fo li gut die Farbe Lg. 18, 15; cid
fo fer SC. 37, 13? Subst. is e a fo in
fo thall, nis e a fo in fo sa Lat. Hy. II
Pref. {„his good is the good there,
his good is not this good" Goid.^
p. 96). — Compos. fó-líth TE. 14.
fo-acaiiim I suecino SG. 167»
{Z^. 880). — Praes. PI. 3 focanat
SC. 37, 4,
fóacruib FB. 49, p. 310, 19, lies
fo a cruib, s. 3. crú.
foaim ich schlafe. — Praes.
Sg. 3 f óid . . lasin n-ingin SC. 39 ;
foaid Hy. 2, 31 (i. no chotlad); rel.
dind feiss foass in loech lea Corm.
p. 26 laiches. — Imperat. Sg. 3
foad in ben let;-so Lg. 12. — Praes.
sec. Sg. 3 no foad Lg. 6; no foied
CC. 6 LU. (no kided Eg.). — Fut.
Sg. 3 rel. inti fsefes lia mnai LTJ.
p. 127 a, 32 (s. unter geis). — Perf.
Sg. 3 fiu sopivit Goid.^ p. 87 not.;
PI. 3 feótar and ind aidchi sin
FB. 63 (feoatar Eg.); 69; feoit
FB. 57. — S-praet. Sg. 3 fais hl
Temraig ind aidchi sin SC. 27. —
Inf. fess.
fo-algaim I ich schlage nie-
der, bin niedergeschlagen, be-
stürzt; consternor SG. 146'' {Z^.
429). — Praes. Sg. 3 zu lesen fa-
laig betho borrbuidne {sternit mundi
superba agmina) FB. 24 ? — Praet.
Sg. 3 is nini foralaig Gl. zu nos
quos timor straverat Ml. 43<i; fos
rolaich prostravit eos Hy. 2, 62,
Gl. i. ros failgestar {Dep.) inna
ligu; fos rolaic ibid. 38? — Fut. sec.
PI. 3 no failgifitis Gl. zu conster-
narentur LHy. fo. 12». — Pass.
Praes. Sg. 3 fomm álagar consternor
SG. 146b {Z-\ 482). — Praet. PI. 3
ro failgide fo chétoir inna huli ech
fo a marclaigib fria lar Three
Hom. p. 76, 29 {„were Struck down").
fobach i. tochailt O'Dav. p. 88;
i. buain ibid. p. 91.
fobairim (fo-od-berim?) I 1) ich
gehe an Etwas oder zu Je-
mandem, 2) ich greife an,
3) mit oc ich beginne? vgl. „fobair
advancement, rencontre, underta-
king" O'B. — Praes. Sg. 3 1) fúa-
bair nith SC. 31, 11; 2) fos n-opair
p. 132,15; da fúabair galar CC.iLU.;
3) fobair . . hicc sirfecham TE. 6
Eg.; fobair ic torsi moir 12; PI. 3
fuabbrait in less TFB. p. 156, 15.
— Imperat. PI. 1 fuaiprem inna
degaid ibid. p. 144, 30. — T-praet.
Sg. 3 1) is cuice forobart in ben
fobairt
555
fo-cherdaim
p. 132, 12; 2) tofobairt SC. 36 (s. oben
da fúabairV — Praet. Sg. 3 forópair
oc dogru SC. 44; PI. 3 fobairsiot
they attacked O'Don. Gr. p. 258.
fobairt F. Angriff; i. tarraing
no tadhall no aenfecht, z. B. luath-
fobairt gacha srotha . . i. in fobairt
luath dognithar tarrsna in t-srotha
O'Dav. p. 91. — Sg. Äce. tobert
fobart m-bidbad foíTO er machte
einen feindlichen Angriff auf sie,
s. unter fáebur-chles.
fobartach angreifend, An-
greifer? — Sg. Nom. fobartach
fian SC. 17; Acc. la faga feig fo-
bartach p. 310, 39.
fobith s. bith.
focauat s. fo-acanim.
focairt s. fo-cherdim.
fócarim, f úacraim (fo-od-garim) I
1) ich sage an, zeige an, ver-
kündige, 2) ich verbanne. —
Praes. Sg. 3 focair monet Wb. 16d
{Z'^. 430); fod úacair id indicat
Wb. ll^» {Z-\ 885); PI. 3 fan-ocrat
sie zeigen ihn an SC. 35. — T-praet.
Sg. 3 dia focart SC. 28; fus ocart
Tir. 8 (jproscripsit eos Z^. 455). —
S-praet. fúacrais . . comlond dó fein
FB. 69. — U-praet. Sg. 3? fuacru
don cath Coemgen Hy. 5, 19 {vgl.
no thercanad in der Gl.). — Pass.
Praet. Sg. 3 forocrad do Bricn'ntZ
wurde angesagt FB. 13; forocrad
indicatus est Wb. 19^ {Z^. 885). —
Inf. fócre monitio Z'^. 885; fócradh,
fogradh to challenge CDon. Suppl.;
Dat. na pa chondarcell oc fócru
a pecctha do chách ne sit coniven-
tia in indicando peccata cuivis
Wb. 31«, 24; Acc. leatar togaide
fri foccra firinde ThreeHom. p.42,2i.
fochaid F. Leiden; fochith pas-
sio Z^. 249. — PI. Bat. cosna fo-
chaidib Hy. 1, 13.
fochair „presence, Company''
CR.; a bh-fochair with, together
with, along icith O'Don. Gr. p. 288 ;
ro dáileadh iar sin fleadh agus
feusda dhóibh an oidhche sin san
n-grianán a bh-fochair Ghráinne
agus na banntrachta Torr. Dh.
p. 46; ibid. p. 88.
fo-chamm ein Wenig krumm,
leicht gekrümmt, vgl. O'Don.
Gr. p. 276. — PI. Gen. do thulaib
a lurgan b-fiar b-focamm FB. 37 Eg.
fochann s. fochoun.
fo-chas „slightly curling",
folt fochas forordha O'Don. Gr.
p. 277.
fo-chauim I succino? vgl. fo-
acauim. — Praes. Sg. 3 fom chain
lóid luin SG. p. 203; fomm chain
cói menn medair mass ibid. p. 204.
fo-chelim occludo? — Pass.
Praet. Sg. 3 forochlad Hy. 2, 15,
„Patrick's Coming was a help to
Ireland, which had been shut up"
Stokes, Beitr. VIII p. 311; fon ro-
chled do airitiu hirisse Gl. zu
conclusi nos in eam fidem quae
revelanda erat Wb. 19c [Z'^. 483,
Galat. 3, 23).
fochen willkommen; fochen du
tiachtain „welcome thy Coming!"
Corm. Transl. p. 79; ni ba fochen
leu a forcital iccas corpu et anmana
Wb. 30d, 7; fochen Conall Sc3I. 15;
SC. 17, 1; 18; 38; fochen in cath
FB. 53; fochen a Loegam FB.
59; 60; is fochen dóib ScM. 4;
fochen duit SC. 16; 20; p. 144, s;
is fochen lend Lg. 13 ; fochen om
p. 144, 15; mochen doib p. 40, 23,
nach Stokes für m'fochen ; ScM. 5; 6.
fo-cherdaim I ich werfe, ent-
sende, lege, vgl. Z^. 1000. —
Praes. Sg. 3 focheird . . in roth
FB. 54; a,mal foceirt nech a setach
de Wb. 32c (^ut ponit aliquis vestem
suam de se Z^. 1000); foceird Condla
. . bedg uádib EC. 7 ; focheird bedg
cuce Lg. 9; ohne bedg ibid. 15;
focherd a suilchor issin tigp. 144, le;
focheird . . cor n-iach n-eirred de
FB. 87; foceird ich n-erred ind
áib FB. 24; 51; p. 310, 42; focerd
Fergus cor F. macht einen Bund-
gang p. 144, 4; focheird a menmain
airi TE. 10 LU.; focherd Ailill i
serg de A. verfiel in eine Krank-
heit TE. 6 LU.; foceird armgrith
mór arrígthech FB. 15? PI. 3 fo-
cherdat in macrad gair foa FB. 64.
— Perf. Sg. 3 fochairt a chroisig
furro SC. 7; focairt imroll ibid.;
PI. 3 fochartatár LU. p. 23^, 27
fóchétóir
556
fo-chrothim
(s. 2. finuaim). — Fut. Sg. 1 fo-
chichur-sa aurchor dait LU. p. 70a, 4
[für fochichurr, mit Assimilation
des rd); ní fóichur-sa mo menmain
for óclach n-aile i n-hErinn itiad-siii
TBF. p. 152, 24 (lies: it diaid-siu).
— Fut. sec. Sg. 3 bágais Cuc^m-
\aind hi Methiu port iarsin, i n-
acciged Ailill no Medb, fochichred
cloich asa thábaill forru C. drohte,
ico er A. oder M. sehen würde,
würde er einen Stein aus seiner
Schleuder auf sie werfen LU.
p. 64», 39 {für fochichrred, mit
Assimilation von rd); dofóichred
traig n-écmailt and SG. 130^ („po-
situs est" Nigra). — Pass. Piaes.
PI. 3 focertar fiadain leó FB. 66.
— Praet. Sg. 3 focres inna bucht
Hy. 5, 48 (i. ro laad); focress im-
muir 72 (i. ro laad); immeid 79
{i. ro laad).
fóchétóir alsbald], sogleich,
s. cét- und ór, úar.
fo-chíallaim ich versammele.
— Praet. Sg. 3 Dep. fochiallastar
"Echaid formna Isech n-Éreud LU.
p. 182a, 16, Cfl. i. ro tinóil, citirt
hei O'Dav. p. 92 und p. 63 (ciall
i. tionolV
fochich ScM. 15?
1. fochia „a throne, a distin-
guished seat, any seat" O'Don.
Suppl., im Besondern 1) Sitz des
Helden auf der linken Seite des
Wagens (s. 2. fochia), im Gegensatz
zu faitsi, dem Sitze des Wagen-
lenkers auf der rechten Seite: do
suidhiu ind errad isin charpwi as
nomen a fochlse, faitsi imorro ainm
do suidhiu ind arad Corm.p XXXIX,
vgl. Corm. Transl. p. 80 und O'Dav.
p. 84 fochlu; 2) Sitz, Aufenthalts-
ort, Höhle von Thieren: fochia le-
ómhain, i. tochailt, uaimh no ionad
suidhe leomhain O'Clery {O'Bon.
Suppl.). — Dat. tic in dóel asa
fochlai „the beetle comes from his
den" Fei. p. XXXV {Jan. 15 not.)\
PI. Dat. tócaibtís ind anmannai
thentidi a cenna asa fochluib LU.
p. 23», 11; Acc. in tan adcuirtis
inna fochloi ihid. 12.
2, fochia an tuaiscertG,<i^e north")
Corm. Transl. p. 80, im Gegensatz zu
faitsi an desscert {„the south") ibid.
3. fochia Gl. zu flaith Corm.
p. 19, vgl. fochlu i. feinnidh O'Dav.
p. 84.
fo-chlaid Höhle; fochlaidh ca-
vicula Ir. Gl. 229.
fo-chlaidim ich grabe aus. —
Perf. Sg. 3 fo roichlaid Gl. zu
effodit Ml 24c, ig.
ar fochlim p. 141, 6, zu lesen
arfochlim wie p. 327, 33, vgl. in
chiall . . arafocladar sensus quem
profert SG. 209i) (Z^. 981).
fochlither s. foichlim.
fo-chmarc inquiry, research
O'ü. ; fochmairc i. fiafraighe O'Clery
{O'Don. Suppl). — Sg. Gen. fissid
fochmairc hi cerdaib de druidechta
p. 328, 16.
fo-ehóel unten dünn; aghaigh
focaol forleathan i. caol fuithi ocus
ard uaisti O'Dav. p. 55.
fo-chomair, „opposite" Fei. p.
XXXII 2, s. comair.
foehonn Ursache; causa, occasio
Z^. 874. — Sg. Nom. fochond a
gddair TE. 10 LU.\ is e fochunn
a denma Lat. Hy. IV Pref. {Goid.^
p. 97); ibid. IX Pref.; Acc. triana
fochann um ihrettvillen TE. 11 Eg.]
na catha alle ro briste trena fochun
Lat. Hy. X Pref
fochrach mercennarius SG.
35a {Z-\ 812).
fochraib near O'Don. Suppl,
s. com-fochraib ; uair ro htir co
m-ba fochraib dia etsecht Three
Hom. p 120, 2 {„near unto his
death"); aritchonnairc Patric i fo-
chraib do-som Fei p. LXXXIII 29
{„near him").
fo-chraic F. Belohnung; fo-
chricc praemium, meritum Z^. 249,
812. — PI Nom. fochraice FA.
2; 32; Gen. ilar fochraice Hy. 7,52;
p. 170, 24; ar cenn fochraice Hy. 7, 10;
Acc. fochraice FA. 34; focraice
FA. 1; 31.
lo-chrothiin ich erschüttere.
— Praes. sec. Sg. 3 co fucrothad
i. CO chonscarad {sie) Gl. zu ut id
quod suadebat Achitofel suus sermo
cassaret Ml. 23i>, 14. — Praet.
fochmch
557
cen fodrábu
Sg. 3 CO forcroth a rigthech n-uile
FB. 20 {intr., für fo-ro-chroth?); zi>.
fochrueh Oss. In?
fo-chniaid ziemlich hart? vgl.
fo-chas. — Sg. Nom. fót . . focrúaid
FB. 49; p. 810, 19.
fochuirse FB. 49, p. 310, is?
f ocul = V 0 c u 1 a , Wort ; vocabu-
lum, dictio Z^. 981. — Sg. Nom.
conna hetai focul fort chend i córai
ScM. 14; buád-focol an ro radis
EC. 1 {ein gutes Wort); PI. Acc.
find-focla Lg. 3.
foeus nahe, s. ocus. — Sg. Nom.
dáig rob fagus a cairdess TE. 16;
Dat. i focus don lucht sin FA.
25 LBr. (hi comfocus LU.).
foda s. fotha.
fo-dailim III ich theile, ver-
theile. — Praes. Sg. 3 fodáile doib
a m-biad TBE. p. 1 42, 8. — Imper.
PI 2 fodlid dun TBE. p. 142, e;
fodlaid in usce fo Ard Macha Three
Hom. p, 74, 24. — Praet. Sg. 3
forodail ScM. .21, á; ros fodail
p. 40, 11; ro fodail . . na bú do
bochtaib p. 40, 4a; PI. 3 fodailset
SC. 6. — Pass. Praes. Sg. 3 fo-
dailter SC. 6; FB. 16; fodailter
doib TBE. p. 142, 24 [„distrUmiion
is made"). — Praes. sec. Sg. 3
fodailte p. 311, 35. — Praet. Sg. 3
ro fódlaí? p. 41, 16 {nach Stokes,
Three Hom,. p. 60, 9). — Inf. fo-
dail, fodil divisio Z^. 874; do fo-
dail FB. 16.
fo-damim I ich ertrage; fo-
daimim patior Z'^. 429. — Praes.
Sg. 3 nis fodaim nech Niemand
erträgt es SC. 36; ni fodmat Wb. 20^
{Z^. 432). — Fut. Sg. 2 fon didmae-
siu Gl. zu qualem patiaris Ml 35c, 33;
3 ni fuidema nihil patietur ibid. 56«;
PI. 1 fodémam wir werden uns
unteriverfen FB. 76. — Fut. sec.
Sg. 1 cid din ar nach fódemaind-
sse Bricio dorn athisiugud SMart. 41.
— Perf. Dep. Sg. 1 fos ro damar-sa
quae passus sum Ml. 39»; 3 ni
fordámair FB. 85; ar ro fodamar
I'su inti I'udas dia brath SMart. 41 ;
Inf. foditiu toleratio Z'^. 264; Dat.
hi foditin fochide Wb. li^ {in tole-
ratione tribulationum).
fodb M. „arms, accoutre-
ments", i. arm agas étach ü'Don.
Suppl. — PI. Acc. Gier cendail
ocus fodbu FB. 84.
fodbrond s. adbrond.
fodbuigh TE. 8 Fg., vgl. „fód-
bach to cut sods" O'Don. Suppl.,
fótbaige a cruib greg „the clods"
On the Mann. III p. 195.
fo-decht-sa für die Zukunft,
fortan TE. 14 Eg.\ SC. 46; bu-
decht-sa ScM. 17 H.
fodéin selbst, s. fadéin.
fodengat Wi. Gramm, p. 76 lies
for-dengat.
fodeni selbst, dam-sa fodéni
TE. 10, 19.
fodera efficit wohl fod era ifera),
3. Sg. Praes. zu fod riiair, mit
Pron. inf. d {s. unter é\ vgl. 1. fó-
irim; „cid fodera why is this? tchat
is the cause or reason of this?"
O'Don. Suppl.; coni hed fodera
fáilti dúib-si et dún-ni Wb. 14*^
{nonne hoc fert gaudium vobis et
nobis? Z'^. 748); cid fodera sin
„what caused that?" TJiree Hom.
p. 14, 17; cid fodera in muir do
imtechtt duit Fei p. XXXII u;
cid fodera conid soUamain üaecht
Crist a hEgipt ibid. p. XXXI V ic;
iss ed fodera in gorta sin do-sum
ibid. p. C 9.
fo-dirc sichtbar. — Sg. Nom.
FB. 3; fodeirc 81; foderc 16; 88;
PI. Nom. foderci FB. 25.
foditiu toleratio, Inf. zu fo-
damim. Vgl. foitnecb.
fodluigthe FB. 68, 7 vgl. dlochta,
dlugim.
fo-dord N. Brummen, Mur-
ren, Bass {vgl. On the Mann. III
jx 378). — Nom. fodurd Lg. 17,
18 Eg.-. fodord „murmuring" Fei.
p. C 29; Gen. dar ési a foduirt
post murmurationem suam Wb. Ha
{Z-\ 60\ — Vgl an-dord.
fodordach, PI. Acc. fodordchu
Gl. zu susurratores Wb. Ic {Z^. 60).
fodrúair s. fóirim.
cen fodrúbu GL zu sine deflexio-
num moris Ml. 22a, g {Z'^. 25). Dazu
cen adba fir fodruba disorchi Corm.
Transl. p. 37 cernine?
foebor
558
fo-gal
foebor s. faebiir.
fo-egimlll ich schreie. — Pass.
Praes. Sg. 3 foeighther i. fogartar
O'Don. Suppl. — Praet. Sg. 3 fo-
heged immum ScM. 13. — Inf.
foeigem i. focra „to scream, notice,
warn" O'Don. Suppl.
fo-emaim I ich nehme an. —
Praes. Sg. 1 foemaim-sea FB. 34
(faemaim Eg^\ PI. 3 fsémit-sium
. . ani hi sin FB. 78. — Praes. sec.
Sg. 2 ciar femtha-so si accepisti
Wb. m {Z-\ 445); PI. 3 no fámtáis
a anmchardine ÍA. 32.
fo-essam Schutz, s. S. 78; fa-
osamh, faesamh food, support, pro-
tection O'Don. Suppl. — Sg. Dat.
ior a oessam dun unter seinem
Schutze uns = mögen wir unter
seinem Schutze stehen Hy. 1, 2 (i.
ior a oessitin); 5, loe; for fóesam
ríg na n-dúla 1, 55; úam faesum
Oss. III 10? Acc. iss ed doruach-
tamar fort faesam sund TE. 5 Eg. ;
PI. Bat. for foesamaib Lg. 11 Lc.Eg.
fo-essitiu, Dat. for a oessitin
Gl. zu for a oessam Hy. 1, 2.
fo-fera s. fóirim.
. fofoesat {nicht fo fóisam) Lg. 5, 12
Lc. schlechte Lesart für dofóethsat.
do fóethsat Lg. b, 12 s. tuitim.
fo-fúaratar, í'o-frith vgl. fiiar.
— Peo'f. PI. 3 fofúaratár sie fanden
CC. 3 LU. — Pass. Praet. Sg. 3
fofrith do sie wurde für ihn ge-
funden TE. 3 Lü.; focress . . fofrith
Hy. 5, 79; PI. 3 foritha p. 42, sg
fo-g'abim, fag'baim I ich finde.
— Praes. Sg. 2 in tan nád fagbai
FB. 92; 3 ni fogaib FB. 47; ni
fagaib p. 310, 26; ni fogeib FA.
19; 20; PI. 3 ni fogbat SC. 5; ni
fagbat FA. 30. — Praes. sec. Sg. 1
fogabuinn p. 145, 1; PI. 3 diis in
faigbitis nech SC. 21. — Praet.
Sg. 3 Dep. ni faigbistar FB. 30.
— Fut. Sg. 2 ni fuigeba-su SC. 42;
fogheba TE. 19 Fg.; fogébu TE. 10,3
Fg.; ni fuircéba-su s. unter fomsige,
für fo-ro-géba? 3 fogéba FA. 10.
— Fut. sec. Sg. 2 mád cos trath
sa fogebthá FB. 94; foghébta linn
TE. d Fg.; PI. 3 dús in fugebtáis
FA. 30 ; fagebtis caperent ea Wb. 8»
(Z^ 8741 — Pass. Praes. Sg. 3
fogabar CC. 3 Fg.; dus hi fogbar
CC. 2 Fg. — Imperat. Sg. 3 fa-
gabar uaib óenfer FB. 93 ; ScM. 8.
— Praes. sec. Sg. 3 conna fogbaithe
FB. 80. — Praet. Sg. 3 co fagbad
SC. 29, 6; 8; u.
fogaist, dréim fri fogaist FB. 80,
LU. p. 113*, 34, eins von Cuchu-
linn's cless, „climbing against a
roch, so as to stand straight at its
top" C Curry, On the Mann. II
p. 372 ; „ascent by rope" CB. Crowe,
Siab. Concul. p. 439 {mit Bücksicht
auf goiste); dréim fri fogaist co
n-dirgiud crette for a rind LU.
p. 73a, 3 ; ibid. p. 125b, 4. O'B. Cro-
we l. c. theilt folgende Stelle mit: Tug
si {Cuchulinn' s Lehrerin Ducreann)
sleagh rinngéur coigreannach chúice
agus sathas ceann na sléighe san
talamh agus a rinn ailtnime suas
gach a n-direach, agas dorithlingad
an bangaisgideach go headtrom,
aorda, gur leig anuas 1 fein ar rinn
na sleighe sin, go ttarla {sie) a bucht
agas a hiirbruinne uirthe, agas ni
thug tolg na éirghe na éidiughadh
uirthe, agas dobi a bfad ionna
comnuid a n-airde, a n-áirde ar
rinn na sleighe sin. Damit ist zu
vergleichen Torr. Dh. p. 88: Ro
éirigh Diarmuid arna mhárach,
agus do rüg dhá ghabhail asan
bh-fiodhbha fá neasa dho ris gusan
tulaigh reumhráidhte, agus chuir
ina seasamh iad; agus an Mór-
alltach, i. cloidheamh Aonghusa an
Bhrogha, idir an dhá ghabhail ar
a faobhar. Ann sin ro éirigh fein
go hiiireudtrom ós a chionn, agus
ro thomhais Ina throighthibh on
dornchlann go a dheis tri huaire
an cloidheamh, gur thüirling anuas.
io-ga,lF. Raub, Rauben, Plün-
dern; „trespass" Corm. Transl.
p. 73; i. gal co fi O'Dav. p. 89;
foghail „plunder, prey, injury"
O'Don. Suppl. — Gen. cor bo
tualaing fogla do denom CCn. 7;
Dat. du for fogail SC. 13; PI. Dat.
oen dia foglaib sarugud crossi hUi
Shuanaig Fei. p. LXXXVII 29. —
Vgl. di-gal.
fogamur
559
foichlim
fog'amnr „a name for the last
month in the autumn" Corm. Tr.
p. 74. — Sg. Dat. hi fogomur FB. 9.
fogar s. fogur.
fo-grart FB. 22? Zu der ganzen
Stelle vgl.: „Rom alt-sa em" ol si
adi „la feba féne, hi costud for-
chaini, hi fogart genussa, hi con-
graim rigna, i n-ecosc sochraid,
conid chucom bagthir cach n-delb
sóer sochraid eier iallaib ban búa-
gnithiLU.jy- 12415,13. Vgl. ar-gairim?
fo-garim I ich töne, rufe,
drohe, bedrohe? — Praes. Sg. 3
fogair Hy. 1, 6 (i. fograiges, i. doné
tomathium); fogeir anggalar in uile
corp Cam. (Z-\ 1005).
fo-gelim I ich grase. — Praet.
PI. 3 CO n-geltatar a n-eich geilt
immon corrthe ic Ard Chiüllend,
CO n-geltat eich Sualtaig fri coirthi
a tviaid fér co hiiir, ocus fogeltat
eich Conculaind fri corthi aness
fér CO hiiir ocus connici na lecga
lomma LL. 43. 6. 1. (TBC). —
Inf. Gen. fer fogelta a bu ein
Mann der seine Kühe grasen lässt,
s. buageltach.
• foglaid M. Rauher, s. fo-gal. —
Sg. Nom. p. 41, 19: Félp. LXXXIX 17.
foglaimm N. Lernen, Inf. zu
fo-gliunn. — Nom. is reicl foglaim
in besgnai Ml. 14c, n; j)at. do
foglaim uird Petair ocus Póil p.
39. 12; 19; exit do loglaim co Mu-
gint Lat. Hy. lllPref. {Gotd.^p. 9G\
fo-glenimi, vgl. „foglen to ding,
adhere" O'Don. Suppl. — Praes.
sec. PI. 5 is é óencharpat in sin
nad foglentais dirmand na hecrada
[lies echrada) di chairptib Ulad ar
a deni ocus ar a ani in charpa/i
ocus ind erred arid suided and
LU. p. 122a, 9.
fo-gliunn I ich lerne Gl. zu
doceor Pr. Cr. 56» (Z'\ 428). —
Praes. Sg. 3 foglenn foglennar
doem doemar O'Dav. p. 92. —
Perf. Sg. 3 nad roeglaind ac nech
aile LL. p. 59. b. a [On the Mann.
III 446). — Pass. Praes. Sg. 3
foglennar O'Dav. l. c.
fo-gnam M. servitus, service,
Inf. zu fo-gniu.
fognamthid M. Diener; PI.
Nom. fognamthidi ministri Wb. 80
{Z\ 793). Vgl. fognomaid.
fo-gniu III ich diene. — Praes.
Sg. 3 amal fon gni ut servit Wb. 12»
(Z-K 431); fot gni SC 30, 8. —
Imperat. Sg. 2 fogain p 40, 39. —
Praes. sec. Sg. 3 fogniad Hy. 2, 30; co
ro fhognad Tliree Hom. p. 10, 26;
fognad Hy. 2,.6; p. 17, 23. — Fut.
Sg. 3 fognife do sil-sa do sil na
cuma/Ze Three Hom. p. 54, le. —
Praet. Sg. 3 ro fhogain do Three
Hom. p. 10, 26; 72, 7; fodgain
SC. 37, 3; foruigenai p. 17, 33;
foruigéni servivit Wb. 13i> (Z^. 463);
PI. 3 foruigensat serviverunt Wb. 1^;
ro fógnatar Three Hom. p. 92, 15.
— Inf. Nom. is doilig do neoch
immalle fógnam do dib tigernaib
SMart. 1; Gen. rect fognamo lex
servitutis Wb. 3d {Z^. 238); i tol-
tanche fognoma do Dia FA. 23;
Dat. i fognam Hy. 2, 5; oc fognum
p. 17, 26; 35.
fognomaid M. Diener; in t-
Oengus vero ro raidsemar ro pa
fognomaid maith do Dia Fei. p. X 36.
fogomur s. fogamur.
fograigim III ich töne; Gl. zu
tono Corm. Transl. p. 162 ton, —
Praes. Sg. 3 rel. fograiges Gl. zu
fogair Hy. Í, e; Dep. humae fo-
grigedar Gl. zu cymbalum tinniens
Wb. 12b (Z^ 439).
fogur M. Ton, Laut; sonus,
pronuntiatio Z'^. 978. — Sg. Nom.
p. 144, 11; FA. 14; fogur tuinni
Lg. 17, 25; Gen. foguir, fogair
Z\ 978; Dat. fon fogiir p. 144, 12;
co fogitr bláith FA. 13; Acc. in
fogwr sin FA. 14; PI. Acc. fogra
s. écen.
foicheall, faicheall^ire, wag es,
O'Don. Suppl.
foichlim mit Acc. ich nehme
mich in Acht vor Jemand oder
Etwas, ich sorge, sorge mich.
— Praes. der Gewohnheit Sg. 3
mairg nad foichlend in muintir sin
FA. 30 {„that heedeth not"). —
Praet PI. 3 ni chluinfider a n-gudi-
sium and sin, úair na ro foichlitar
ar thús céin ro bátár hi fus LU,
foichlóir
560
foirmtech
p. 33a, 13. — Imper. Pl. 2 foichlid
ocus cosrid hi far cridib Gl. zu
diligenter curate Ml. 68». — Pass.
Praes. Conj. Sg. 3 mani fochlither
a bruth FB. 46; 52. — Vgl. eroichell.
foichlóir M. curator. -— Pl
Dat. foichlorib Gl. zu sub curato-
ribus Wb. 19d (Z^ 782).
fóidem Sendling, Bote LHy.
Amr. 15.
fóidimlll ic/i seilt che. — Praet.
Sg. 3 du foid Tir. 14; ro . fóid
p. 33, 12; 14; ro fáid SC. 48; ro fáid. .
a spiríí p. 22, i; do faid Hy. 2, 9;
fóidis TE. 2 LU.; FB. 66; foidsi
Tir. 14 (misit eum Z'^. 463); foitsi
ibid.; rel. amal íbedes in n-aingel
Hy. 1, 33; Dep. Sg. 3 ro faidestar
Gl. zu do faid Hy. 2, 9. — Pass.
Praes. Sg. 3 fóitir Wb. 25» {mitti-
tur, für fóidithir Z\ 472); PI. 3
fóiditir FA. 27 (fuiditir XBr);
faidiU'r SC. 24. — Co»j. Sg. 3 do-
roiter iii/. 1, 34. — Praet. Sg. 3
foided Hy. 5, 25. — Inf. Nom. do
fóidiud-siu im dail-se TE. 12 iZ7.
foig'de mendicatio Wb. 25^
(Z"'^. 6). — Sg. Dat. iiir bommar
utmuill oc foigdi Wb. 26^ {Z''. 500\
foigdecli i'.B 9?
foigligtir FB. 46 ÍJ^. corrupt?
foil i tech O'Dav.p. 93; mucc-
foil /tara ä(x. 26» {stahulum por-
corum Z'^. 854).
foilenn alcedo Leyd. Gl. [Goid.^
p. 57).
foilet s. fll.
<'0 foill Adv. langsam SC. 33, 31.
füillse F. Glanz, Klarheit,
= soillse. — Dat. i foilse FA. 5;
Acc. a ro-foillsi FA.d (rosóllsi LBr.).
foillsigim III ich zeige. —
Praet. Sg. 5 0 ro foillsig FA. 21;
ro foillsig 31 (faillsig LBr). —
Pass. Praes. Sg. 3 foillsigbthir TE.
18 Eg. — Praet. Sg. 3 ro foillsiged
FA. 2; ro faillsiged 3; ro fallsiged
SC. 45; PI. 3 ro faillsigtheá FA.
2; 32. — Inf. foilsigud manife-
statio Wb. 3c [^Z-\ 13).
foiltne Haar, s. folt. — PI.
Dat. cusna foiltnib cum capillis
Gild. Lor. Gl. 97.
foiltiiin capillus Ir. Gl. 464.
foimtiu F. Merken, Bemer-
ken, vgl. tóimtiu, air-mitiu. — Sg.
Acc. nathir ar thuailchi ocus tre-
hairi fri fomtin cecJia, amuis Three
Hom. p. 42, 24.
CO 11-don fóir Hy. 5, 89 Fr.,
fair LU., „may she aid us''? zu
fo-riuth? vgl. ro foirestar, foirithin,
foirbthe s. for-benim.
foirbthig-im III ich vollende.
— Pass. Praes. Sg. 3 ani foirb-
thigther quod consummatur Tu/r.
Gl. 45.
foircthe Part, zu forcauim.
foirenns.fairenn; foirinn Schiffs-
mannschaft s. unter forma; ind
fuirend die Schachfiguren TB F.
p. 140, 15.
ro foirestar Gl. zu réraig Hy. 5,56
(foroi-aid Fr.).
nos foirfed do biud FA. 13
LBr., fórfed LU., „would suffice
themwithfood"? not foirfed TE. 9 Eg.
fóirim ich bewirke, bereite,
für fo-feraim? — Praes. Sg. 3
buith cen seccne fofera anfirinne
Wb. 2» [esse sine cognitione profert
injustitiam Z'^. 501); fodera {mit
Pron. inf. dj, efficit hoc) s. beson-
ders; PI. 3 ni fóiret Wb. 21^ {non
effieiunt Z\ 432). — Fut. Sg. 3
fofirfe mór n-imnid duit TBF.
p. 152, 32. — Per f. Sg. 3 foruar
fáilti dunni WT). 14c {effecit gau-
dium nobis Z'^. 22); foruair, fod-
ruair lie caused O'Don. Suppl.;
cid fód ruair lat-su . . mo dimiad-sa
SC. 41 ; liair isse fod ruair a u-im-
cbüssait FB. 56. — Pass. Fut.
Sg. 3 fom firfider-sa Gl. zu prae-
parabor Ml. 331», 10. — Praet. Sg. 3
„Cicbib foruireth?"olsi. „Fonroireth
imued' ol Conall TBF. p. 156, 1. —
Part Sg. Dat. foiridi Gl. zu deprae-
stita . . Salute Ml. 27b, 11; s. fairithe.
do foirithin FB. 38 Eg.; AOEg.;
CO fortacht cach etail i. co forithin
cach glain Ir. Gl p.löl; s. fo-riuth.
foirmtech neidisch, von format;
invidus Ir. Gl. 602. — Sg. Nom.
ni foirmtech frim SP. II 4; PI.
Nom. fris m-biat formdig Lg. i, i»;
Dat. ar foirmdechaib acnid Hy.
7, 38 B.?
fóiiátiu
561
folmas
fóisitiu F. Bekenntniss; con-
fessio Z'^. 264. — Dat. co foísitin
tredatad Goid.^ p. 101, 43 {Lat.
Htj. X Pref.); Hy. 7, 2 (foisin LHyX
foitnech patient TJiree Hom.
p. 84, 14, nach Stokes für foditnech.
1. fola i. brat O'Clery; folae
„cloak" Corm. Transl. p. 7 aithle.
— Sg. Nom. folai chain co n-dualuiph
airccit TE. 3 Eg.
2. fola Gegenstand, vgl. folad.
— Sg. Nom. „Cid doratais ina
tindscra?" [or cach]. „Mo dealg
bec" or Diarmait. „Is bec iud
fola" or cach. „Is ead a h-ainm
din" or in drai, „[i.] Bec Fola"
Tochm. BF.p. 174. Nach O'Looney
ist fola an dieser Stelle soviel als
coibche „a price, reicard, gift, or
dowry". Vgl. „Tochmarc Begfolad,
or Courtship of the Woman of
little doivry" 0' Curry, On the Ms.
Mat. p. 283.
fola s. fuil.
1. fo-Iach Unterhalt, Unter-
halten, f^Z. fu-lang; folach othrusa
„the care and maintenance of a
icou nded person hy him who woun-
ded him or hy his tribe" On the
Mann. III Index.
2. fo-lach Verhüllen, Verde-
cken; Cover or concealing Corm.
Transl. p. 77; vgl. fullugaimm abdo
SG. 22a ^Zl 874). — Sg. Dat. cid
ata i foluch fond erlar sa LU.
Nenn. 1 ; ar is amlaid bói Mairend
cen folt, conid mind rigna 110 bid
oc foloch a lochta LU. p. 52», 34;
Acc. cen folach Gl. zu cen táide
Fél. Prol. 71.
dub-folach p. 310, 37?
folad N. Gegenstand, Sache;
substantia, res significata Z^. 981;
fuluth wealth Corm. Transl. p. 81.
— Nom. folad sechta lais, secht
m-bae cona tarbh u. s. w. Chi the
Mann. III ^). 479; Acc. sluinditb folad
iiid e^ertsignificatrem dictio SG. 2b^.
fo-laig'im III ich verberge; fá-
laighim / hide, cover O'B.; fullu-
gaimm abdo SG. 22a (Z^ 874). —
Praet. Sg. 3 follaig immorro Medb
a hainech ocus ni lámair taidbsin
a gnusi LU. p. 81», 41; do falaig
a hingen iha taig Three Hom.
p. 56,, 24 {„and covered tip her
daughter in her house"). Dagegen
habe ich fos rolaic Hy. 2, 38 und
fos rolaich ibid. 62 („abdidit eos"
Z'^. 463) SU fo-algim gestellt.
fo-lámaim ich icage, unter-
nehme. — Fut. Sg. 3 Dep. cussin
fer folimathar for n-etrain FB. 33;
ata lim . . uech folimathar for m-
brethugud 75. — S-praet. Sg. 3
Dep. CO folmastar cach . . aidid a
chéle FB. 20; PI. 3 co folmaiset
. . comergi debtha FB. 29.
folasai Schuh, i. iarsinni foloing
coiss in duine Corm. p. 22.
folcaim III ich wasche, bade;
humecto, lavo Z"^. 434. — Inf.
Nom. folcud lim-sa do Lg. 17, e;
Dat. do folcud a chind TE. 11 LU.\
CO folcud FB. 79; hie folcuth TE.
3 Eg.\ dia folccath 4; 11.
folés FB. 81 Breite?
follaig' s. fo-laiglm.
follaigim ich vernachlässige.
— Pass. Praet. Sg. 3 ni ro fol-
laiged leo-som ScM. 5. — Part.
auas follaigthe Gl. zu neglecta
Ml. 64 r.
" folláu heil, gesund, für fo-
sláu? fallán healthy O'B. — PI.
Gen. ban find follán SC. 45, 14.
folliucht Spur; a folliucht Gl.
zu a es Hy. 2, 8. — PI. Acc. ros
léic na foUechta salcha SMart. 30.
follnaim ich regiere. — Praet.
Sg. 3 Dep. irru folluastar in quihus
regnavit Wb. Vó^ [Z'^. 465). —
Fut. Sg. 3 rel. fo fear falluafas
Caisil Leahh. na gCeart p. 30 v. l. ,
— Pass. Praes. PI. 3 follatar (sie)
Gl. zu regi Ml. 77^.
follas offenbar, ersichtlich;
apertus, clarus Z'^. 788; Gl. zu,
menn Hy. 5, 63. — Sg. Nom.
FA. 33; FB. 41. — Vgl. foillsigim.
follúur volo SG. 146t (Z^ 438\
folmsiiiB estimmung , Absieht?
is cian ar folmas dun insin Gl. zu
praedestinati Wb. 2U {Z'\ 787);
folmais i. fobra {vgl. fobairim) no
lamachtain O'Dav. p. 92. — Vgl.
ocus in ri ic falmaisi a lecun LU.
p. b2^, 9 {und der König bcubsich-
36
folmastar
562
fo-naiscim
tigend sie zu verlassen, vorher geht
ai- ro midair in ri a trecud).
folmastar s. fo-lámaim.
fo-loiscim III ich brenne, ver-
brenne. — Pass. Praet. Sg. 3
foloiscead in duine amail tenid
Corm. p. 32 nescoit. — Part.
foUscide FA. 21 (foloisthi LBr.).
foloman no folman i. ainm don
aitli bruit („for a bare worn cloak"
O'Don., „the leavings of_a garnient"
Stokes) quasi folom-find i. cen
findfad forri Corm. p. 20.
fo-lomm bloss, leer; „folamh
(sie) empty, void" O'B. — Sg. Nom.
(tir) folomm FA. 21 LBr., folom
LU.
folt M. Haar {als Ganzes, wäh-
rend find das einzelne Haar ist). —
Sg. Nom. conna teilged a folt fo
agid p. 131, 21 {vgl. p. 311, 2); folt
dúalach FB. 45; in folt mar in
fiach Lg. 7; dond FB. 45; fiudbudi
p. 131, 20; folt cas ciardhubh „c^Á/r-
ling dusky black hair" Torr. Dh. p.
98; croderg FB. 45; falt forchas
forruad p. 311, 1; folt fair amai
flesca óir SC. 31, 10; FB. 45; is
barr sobarche folt and p. 132, 23;
Gen. oc tatmech a fuilt TE. 4 Fg.;
bé fuilt [buidi] Lg. 4, 2; Dat. co
fult budi SC. 33, 26; liriu feoir no
folt fidbuide „more numerous than
the blades of grass, or the leaves
of trees" CDon. Gr. p. 370; Acc.
folt FB. 21 • p. 311, 2; PI. Nom.
tri fuilt SC. 37, 14 H — Comx)os.
fer findcbass folt-lebor FB. 45; 47;
Lg. 4, 11; folt-buide SC. 44, 11;
iolt-chain Gl. zu lian-febli i^jB.68,25.
foltach „a wealthg person"
O'Don. Suppl., von folad; vgl.
Becfoltach p. 140, 27, Becaltacb
ibid. 10, feis tigi Becfoltaig p. 143.
folt-chiap Lauch (ciap = lat.
cepe iV. Zioiebel); foltchep i. barr
uindiuin, vgl. uinneamain cepe Ir.
Gl. 862. — PI. Nom. foltchipFJS.46;
amal bentair foltcbib fri lár tal-
man ibid.
fo-lúamain Fliegen. — Dat.
CO rsémid in cholcid bói fói, co
m-batar a cluma for foliiamain
iniinon tech LU. p. 127a, «s; Torr.
Dh. p. 104, 16: Acc. nos trialltis
foluamain isin £ér SMart. 22.
fo-mhám subject O'Don. Gr.
p. 277.
fomámaigim III ich unter-
loerfe. — Pass. PI. 3 fomamaigter
Ml. 26a, 8.
f omorsteh M e er d ä m on ; apirate
O'B. — PI. Nom. conid húad {von
Cham) ro genatar luchrupain ocus
fomoraig ocus goborchind ocus cech
ecosc dodelbda ar chena fil ior
doinib LU. p. 2a, 45. Vgl. Tethra.
1. fomós obedienee, respect, ho-
mage O'B.
2. fomos august, great, noble O'B.
fómósach dutiful, obedient; au-
gust, noble O'B.
fo-mraith Betrug Ml. 28c, 12;
dolus Z^. 874.
fómsige FB. 30, vgl. fómósach.
— Zu der ganzen Stelle ist zu ver-
gleichen: ni fuirceba-su and fer ro
sasad a sés, ocus a ás, ocus a er-
riud, ocus a erúath, a erlabra, a
áinius, a irdarcus, a guth, a cruth,
a chwmachta, a criias, a chless, a
gaisced, a beim, a bruth, a barand,
a búaid, a brath, a búadrisi, a fo-
raim, a fómsigi, a fianchoscur, a
déni, a tarptigi, a decrad, co cliuss
nonbair for cach rind amaü Choin-
culaind LU. p. 58^, 37.
beim CO fomus LU. jj. 113i>, 36,
ibid. p. 1251), 3, beim co commus
no CO fomus ibid. p. 73a, 1^ ein
cless Cuchulinn's, vgl. ,,béim co
famus cutting of his opponenfs
hair off zvithhis sicord" (?) 0' Curry,
On the Mann. Up.'ál'2. Zti 1. fomos?
fo-naidm N. 1) Binden, 2) Ver-
trag, „a covenant, contraet of
marriage" O'Don. Suppl.; fonaidm
niath náir LU. p. 113^, 35, fonaidm
niad for rindib sieg ibid. p. 125^, 5,
„coiling of a Champion around
thebladesofupright spears" C Curry,
On the Mann. II p. 372, ein cless
CuchulinrCs, vgl. O'B. Crowe, Siab.
Concul. p. 444. — LU. p. 73», 7
steht CO fornadmaim niad náir.
fo-naiscim mit for ich ver-
pflichte. — Praes. Sg. 3 fonaiscid
iorroFB.lG-, 77; Pí.5fonaisccit-8Íum
/
y
fonaither
563
for
fair-sium FB. 11. — Pass. Praes.
Sg. 3 fouascar fair er wird ver-
pflichtet LU. p. 721', 12.
fouaither s. 1. fuiiiim.
foiiamat Spott, Spotten; fo-
namhad jeering, mockery O'B. —
Sg. Gen. gair chuitbiuda ocus fo-
namait FB. 64. — Vgl. fonamai-
deach ridiculosus Ir. Gl. 630.
fo-nig'im I ich reinige; vgl. do-
fo-nug, -mich ahluo, lavo Z'^. 428.
— Perf. Sg. 3 fonenaig hEreun
iathmaige Hy. 3, 6. — S-praet.
Sg. 3 Dep. ro funigestar Gl. zu
fonenaig Z. c. — Inf. Ace. dorigni
a funech i. a glanad Gl. zu fone-
naig l. c.
1. fond Grundlage, Boden. —
Sg. Nom. lebend . . ocus fond inich-
tarach na cathrach FA. 11 {„the
platform and lowest hase")\ Acc.
Eriu uli 0 ind co fond „all Ireland
from top to bottom Three Hom.
p. 44, 20.
2. fonn i. druim no bonn, ut est
sal fri sal fonn fri fonn O'Dav. p. 83.
3. fonn i. fada (lang) O'Dav.
p. 90; dazu fond FB. 47, 49,
p. 310, 18?
4. fonn i. fann O'Dav. p. 91.
5. fonn^^a tune, a song" Beitr.
VIII 330.
6. fonn SP. V i {„anxious, de-
sirous" Goid.^ p. 177)?
. founad „the frame of a cha-
riot, upon which was placed the
cret or capsus" On the Mann. III
Index. — Sg. Nom. FB. 53; Gen.
slicht fonnaid FB. 70 (an fonna Fg.);
Acc. founad fri founad FB. 53;
PL Nom. ógdérg a fonnaid FB. 24?
fonnadh i. foghluasacht no siu-
bhal O'Clei'y, „moving or travelling"
Beitr. VIII 347.
fonnamh i. fogluasacht O'Dav.
p. 85.
fouoad i. ro immanad LU. p.
1221), 38 (fonoad col carpait dun).
fopli „a ball or boss" On the
Mann. III Index. — Acc. inar co
foph a thona FB. 37, „the hall of
his rump" On the Mann. l. c.
1. for Praep. mit Dat. und Acc.
auf, über; super Z^. 628; in den
Mss. gewöhnlich f geschrieben ; be-
wirkt ursprünglich nicht Aspiration.
— 3Iit dem Artikel: Sg. Dat. forsind
áth ScM. 21, 34; forsind loch SC. 7;
forsin t-sligid FB. 40; forsin t-snechtu
Lg. 7; forsin maig Lg. 18, 33: Acc.
forsin lic FB. 77; forsin purt
p. 131, 21; forsin loch SC. 3; PI.
forsna feVaib FB. 82 ; forsna' clauna
Hy. 1, 54; forsna dorsi ScM. 18;
for na dorsi ibid. — 3Itt Personal-
pronomen: 1. Sg. form, form-sa
FB. 35; 74; ScM. 11; Gl. zu
Hy. 6, 12; 13; PI. forni FB. 41; 48;
fornd Gl. zu Hy. 5, 89 (s. itge);
forond FB. 46; 2. Sg. fort TE.
8 Fg.; 3. Sg. M. und N. Dat.
fora s. unter sciath; Acc. foir, fair
Z-\ 629, vgl. é S. 510, Col. 2; fair
Hy. 5, 103; Lg. 15; FB. 90; fair-
seom FA. 33; F. Dat. fuiri, Ace.
forrae Z'^. 630, im Mittelirischen
furri, furre ohne scharf durchführ-
baren Unterschied zwischen Dat.
und Acc, vgl. é S. 511, Col. 2;
Dat. furri SC. 43; forri 21; Acc.
furre FA. 31, forri LBr.; fuirri
Gl. zu Hy. 5, 20; PI. Dat. foraib
FA. 28; foroib, foruib s. S. 512
Col. 1; Acc. forro s. S. 512, Col. 2;
I fojTO FA. 26; 28; fortho LU.
I p. 35», 2 s. unter comslanaigim. —
I Mit Pron. poss., verwachsen nur
j mit 1. Sg. und 2. Sg.: 1. Sg. form
! dreich-sea SC. 40; 2. Sg. fort chend
: ScM. 14; TE. 5. — Mit Belativ-
proyiomen: forsa m-betis Lg. 7;
forsa rabi p. 131, 3. — In der
Composition mit Pron. infixum,
z. B. 1. PI. for don te Ify. I, í;
for don ra bat Hy. 5, 104; 5. PI.
for da corsatar ibid. 66. —
Gebrauch. Dativ und Aeeu-
sativ der Form nach streng zu
scheiden, ist nicht mehr möglich
{besonders im Plural finden oft
Vertauschungen statt): feraid suech-
ta .. foroib CC 2 LU.:, oc ferthain
forro FA. 26 ; techit . . for sparrib
na tigi FB. 57; dos leci foraib
SC. 7. In der spätem SpracJie
sind for und ar zusammengefallen,
vgl. O'Don. Gr. p. 292. —
1) auf, auf die Frage 100? a
36*
X
for
564
for
claidib for a sliastaib SC. 2; mong
buide fair 33; FB. 45; 37; for a
crund, for a claediub FB. 24;
etaige na merlech for a n-adarcaib
p. 45, 3; FB. 91; barr oir blas
fort chind p. 133, 13; a da n-ó for
a chind Lg. 9; for a lár FB. 59;
G2; 73; 51; corra batar isind otruch
for lar ind lis FB. 25; 82; 15; 44
86; 88; Lg. 8; 15; for dou Lg. 15
forsiüd áth SeM. 21, 34; FB. 10
for brú in broga p. 132, 17; for
talmain . . for nem auf Frden . . im
Himmel Hy. 6, 22; dessid forsind
airiniuch SC. 10; forruib a chois
forsind leicc Hy. 2, 8; oc fennad
lóig..for snectu Lg. 7; FB. 48;
82; con facta in n-ingin for ur in
tophuir TE. 3 Eg. ; for set auf dem
Wege Hy. 2, 46 ; 62 ; dolluid . . forsin
t-sligid chetna er ging auf demselben
Wege FB. 40; p. 21, 30; luid . . for
lorc na tri carpat sie ging auf der
Spur der drei Wagen FB. 70;
ScM. 21, 11; p. 132, 14; itá nach
cumachta for a cul na n-én sa
SC. 7; CO n-gné gréne fair FA.
11; 13; 33; nói crotha no tadban-
tais forri FB. 28; sudigud tige
Midchiiarta fair FB. 2; batar mi-
thurussa imda fair es waren viele
Wider 10 ärtigkeiten auf ihm FB. 84 ;
TE. 8 Eg.; SC. 5; galar . . do ueth
fuirri p. 145, 11; ro bo cheist for
Uliw FB. 26; biaid togal for sidib
. . ocus cath for ilmilib jp. 131, 38;
bid he t'ainm bias for in maigh
TE. 16; ro sassad leth meite fair
FB. 19. — 2) auf, auf die Frage
wohin? tiagait . . for cricha ech-
trand FB. 10; dolluid .. for fordo-
rus FB. 54; luid . . for cuaird n-
Erend TE. 8; no cinged for a
chulu FB. 88; p. 132, 13; techit . .
for sparrib na tigi FB. 57; tolleci
..fair FB. 81; ScM. 11; SC. 7;
la turcbail a mätain fair FB. 38;
40; ro la cain forsna clanua Hy. 1, 54;
fortamlaigid . . for hoagaire FB.
69; 84; tairnid enlaith forsin loch
SC. 3; FB. 78; do elsat for cethra
fer n-Alban Lg. 11; gabait forro
ferta sie nehmen Wunder auf sich
FA. 28; gabtait a sciathu foraib
FB. 15; 0 ro gab . . ceill for anad
FA. 31 ; dobeir . . a chend forsin
lic FB. 11; 78; dobered formiude
foT a erlabrai SC. 5; FB. 46; 48;
62; ainm a mathar tuccad fuirre
TE. 20; p. 17, 24; doberar Setanta
fair CC. 6 LU.; oc ferthain fo7TO
regnend auf sie FA. 26; dorochair
coüud form TE. 12 LU.; ÄC. 7; 8;
conda tarla for a lethbeolu FB.
25 ; 86 ; la fegad . . fair auf ihn
blickend FB. . 38 ; 47 ; doratsat . .
impidi fair FB. 27 ; dorat for men-
main Aililla do seirc TE. 13 (fó
meumain LU.); teidm mór doratad
for firu hErinn Hy. 1 Praef; tanic
ior mewmain p. 40, e; cuire samla
fair FB. 44; 47; ro sudigthe seni-
stre . . ass for cach leth FB. 3 ;
FA. 15; bendacht for érlam Patraic
Hy. 1, 4»— 54 {Dat.?). — 3) über:
bói rí . . for h&ignib es war ein
König über Leinster ScM. 1; i n-
airdrige for hErinn TE. 1 Eg.;
des for analaib FB. 30? is and
ba hadaig for feraib Ulad CC.
B LU.; artraigid . . in dubnel . . for
j Conall FB. 39 ; amaZ fond rancaibair
I for bar cind wie ihr es über euch
i gefunden habt FB. 26; corroimid
a loim fola for a beolu ScM. 16;
con batar na srotha don chrú forsna
dorsi 18 ; maidit . . for na dorsi ibid.;
ro marb triar for trichait drei über
dreissig SC. 36 (vgl. ar); loim for
saith 30, 10 ; conggairet gairm . . fair
FB. 84 (darüber) ; ba si comairli . .
. . forro dies war der Beschluss über
sie FB. 78; ni fitir nech dib for
araile keine von ihnen wusste von
der andern FB. 20 {vgl. p. 17, 22).
— 4) Idiomatischer Gehrauch.
Unter Anderem steht for oft bei
Verben, die mit for oder fo com-
ponirt sind: ro forcongart . . for
I sin nach n-allaid sie befahl einem
I Fuchs p. 46, 23; FA. 2; 31; oc a
\ n-furáil foraib FA. 28; foram for
enlaith auf Vögel jagen CC. 1 Eg.
(forim én LU.); fonaiscid forro er
bindet es auf sie = er verpflichtet
sie dazu FB. 76; arfócarar . . for
firu hErend es ivird den Männern
I von L-land befohlen TE. 2 Eg.;
for
565
for n-
dia fácbail forsna feraib aile tun
sie den andern Männern zu über-
lassen FB. 82; oc toibeim for Láe-
gairi auf L. scheltend FB. 70;
acht mani bristcr anfir form icenn
mir nicht Unrecht angetJuin tcerden
soll FB. 74 ; 94 ; mebais riam forsna
slógu SC. 36; CO tarat in t-oinfer
for firu hErend Sc3I. 8; cairighid
. . fair fein inni sin er tadelt dies
an sich TE. 6 Eg. : obbsat . . fair
. . in cennach sin sie verweigerten
ihm diesen Handel FB. 77; acht
CO n-daimtis . . for a breith voraus-
gesetzt dass sie sich seinem Urtheil
unterwerfen würden FB. 76; 75;
comarchi forro SC. 2; ni tharat
frecra for in mnái er gab der Frau
keine Antwort ScM. 3 ; saig aithgne
form p. 144, 24; atnaigh . . aichne
fair TE. 12 Fg.; oc a dáil for in
teglach in Vertheüung unter die
Leute SC. 33, 23; ni thesta form
es fehlte iimen nicht p. 22, 19; di-
cheilt Etáiniu fair dass E. vor ihm
verborgen war TE. 18; imdambart
fair SC. 4 {die auf dem See herum-
spielten) ; imbeir . . in claidefe fuirre
FB. 86 {er Hess sein Schwert auf
dem Thier spielen^x SC. 5; do ira-
mirt mela forni FB. 41: nár bu
santach fair dass er nicht darnach
begehrte FB. 90. — 5) for mit
einem Verbalnomen zur Bezeich-
nung einer Zuständlichkeit {vgl.
O'Don. Gr. p. 294k cách for crith
. . remi jeder zitternd vor ihm FA. 10 ;
cachnaitir for aliuamain sie sangen
im Fliegen CC. 2 Eg.\ recam . . ior
rith My. 5, 93; lotár for érim
FB. 43: luid . . for ^ithed p. 143, 1;
CO n-dechos for iarairEtáinep. 130, 30
{vgl. „auf die Suche gehen") : in tan
ro thinscanastar ascnam co aräile
inse mara hErenn amaig ior teched
in tedma sin auf der Flucht vor
dieser Seuche Hy. 1 Praef; gebid
for tecosc a daltai SC. 24; batar
for longais die in der Verbannung
waren p. 17, 17; ragas for astwr
SC. 44, 1. Hieran schliesst sich
auch: for a fóessam dún auf ihrem
Schutze uns = möchten wir unter
■üirem Schutze sein Hy. 5, loe; 6, 24:
form dreich-sea fodein unter meinen
Augen SC. 40. — 6) Adverbielle
Ausdrücke: for leith, for leth auf
der Seite, abseits, besonders, franz.
a pari, ar leith separately O'Don.
Gr. p. 265, for cach letb auf jeder
Seite, s. leth; for láim mná Etair
neben Etar's Frau p. 131, 5; for
lethláim Nóisen Lg. 15; co m-bái
for a láim .«0 dass sie in seiner
Gewalt tcar ibid.; 19; bis for
deis Labrada zur Hechten Labi'id's
SC. 11, 3 (ar a láimh chlí on his
left hand O'Don. Gr. p. 293); ni
chumaic tra nech for bith Niemand
in der Welt FA. 6 LBr. (isin bith
frecnairc-sea LU.)\ for tiis zuerst
FA. 3 LBr. (ar thús LU.^-.p. 42, 35;
for cind in chinedu dóenna ante
genus humanum FA. 15 LBr. (ar
cind LT!.):, for a chind für ihn
TE. 5; for gniiis doib ihnen gegen-
über FA. 15 LBr. (fri gnúis do
gnúis dóib LU).
2. for sagte er, inqtiit; í6t pro-
fatur South. 29* {Goid.'' p. 58);
wechselt mit or und ol, vgl. S. 84.
110,306; for se FB. 27; 38; 73; 76;
for Brierw FB. 25; 31; 33; 34;
35; 36; 38; for in gilla FB. 38;
39; 40; for hoegaire fria araid
FB. 36; for siat -PJ5. 41; 76.
for n-, far n-, bor n-, bar n-
Pron. 2Í0SS. euer; bar n-, far n-
vester Z\ 339; for n-atho p. 142, 21;
FB. 33; 66 (bar n- Fg.); for m-
briathra FB. 29; for m-brethugud
66; 75; as for n-gnimaib FB. 41;
far trommacht ScM. 21, 1; 3; for
caratraid SC. 13; FB. 75; du for
fogail SC. 13; etruib far n-dis Lg. 9
{unter euch ziceien); uar n-inech-
greso p. 142, 21 ; bar rúsc p. 40, 30 :
for bar cind FB. 26; do bor m-
brethugud FB. 57. — Sehr merk-
würdig ist uair ro ucsaid-se for
n-Ulatd iceil ihr ülten euch aus-
gezeichnet habt FB. 93? — Dieses
nämliche Protiomen kommt auch in
der Form bar, bor ah Verbalobject
vor, an Stelle des einfachen -b (s. si,
sib) : ni ro bar fachlisem ScM. 5 ; no
bor mairfither Lg. 13; ro bur fucc CC.
öEg. Dazuaucha.ta.-\)sáTeceaFB.17
forail
566
forbe
foráil exeess, superfluity O'B. s.
for-óil. Dazuniforail lind FJB. 62Eg.?
1. for-aire Bewachen. — Sg.
Dat. ro gab ga foruiri ocus ga
forcoimet FB. 36 Eg.
2. for-aire „ivatch, sentry,
guard" O'Don. Suppl. — PI.
Gen. dar Bernaid na Forairi FB. 36.
for-aith-met N. Erinnerung,
Gedäehtniss; memoria Z^. 881;
Gl. zu taith-met Hy. 1, i8. — Sg.
Nom. lith ocus foraithmet s. unter
écmong; Acc. cen necli dimm aes
dimchlaind frim foraithmet JÍ7.23d, 9
{ohne Jemand aus meiner Zeit, von
meinem Geschlecht zu meinem Ge-
däehtniss).
f or - aith - miiiiur III Dep. mit
Acc. ich bin eingedenk, er-
10 ahne. — Praes. Sg. 3 foraith-
minedar Gl. zu memor est Ml. 17^, 23.
— Perf. Sg. 3 ni ru foraithmenair-
som a firinni fadessin Gl. zu nus-
quam hoc ita justitiae suae meminit
Ml. 24a, 17. _ Pass. Sg. 3 furaith-
m enter Gl. zu dignus memoria
ducitur Ml. 17t, 23; foraithmentar
Muire „Mary is commemorated"^
Fei. Sept. 8 (foraithmenedar i. do-
cuimnighedhar Three Ir. Gl. p. 136) ;
is é scél fo?*aithmewtar hie LHy.
fo. 12^ {Goid.-^p. 70); Félp. LXXXVá;
PI. 3 foraithmewatar-som . . a foram-
cliss FB. 86, forraitmewedor-som Eg.,
„he then executed his form-chleas" (?)
On the Mann. III p. 78; forath-
mewadar 87, foraithmewatar Eg.
foram, „forum motion" O'Don.
Suppl. — Dat. in luing ina foram
s. unter forma.
fo-ram Jagen? vgl. fus rumat
CG. 2 LU. — Sg. Nom. foram for
enlaith CG. 1 Eg.; p. 143, s; forim
én GG. 1 LU.; Acc. foraim FB. 30,
vgl. unter fomsige ; ni fogbat . . anaill
acht foraim én . . do thabairt fornd
SG. 5 {„bird-catching" O'G.).
foi'am-cless, PI. Nom. foraith-
mewatar a foramcliss FB. 86, 87?
vgl. foram.
foramies SG. 31, 7?
foran p. 131, 15? „prancing"
O'Gurry On theMann.Wl p. 162, vgl.
fosenga forlethna forráncha FB. 45.
foran anger, foránta angry O'R.
for-árd sehr hoch. — PI. Nom.
forardu . . a dha gúaluinn TE. 4
Eg.
for-argrat aufgelegtes Silber?
— Gen. sithfe find forargit FB. 47
{„richly mounted insilver" Sullivan).
— Vgl. forórda.
foras s. forus.
for-ásaim 11 j)ro/"ic'iO. — Praes.
Sg. 3 forása Gl. zu in tantum pro-
ficit iniquitas Ml. 29a, 10. — Conj.
PI. 3 forásat Gl. zu proficiant
ibid. 401).
forl>a s. forbe.
forbacliaim ich vollende. —
Praet. PI. 3 cursi forbachsat ord
na batsi Three Hom. p. 58», 3.
for-báelid sehr erfreut, s. fáe-
lid. — PI. Nom. forbselti FA. 33.
— Adv. CO forbálid FA. 31.
for-báelte F. hohe Freude. —
Sg. Dat. CO . . forbélti FA. 16
(failti LBr.).
for-baetli sehr thö rieht Gorm.
p. 36, 42.
forbailtech sehr erfreut. —
PI. Nom. forbailtig FA. 33 LBr.
forbairt s. forbart.
forbanda rechto secta legis
Wb. 7c {Z'^. 874), scéla et senchaissi
et forbandi Gl. zu non intenden-
tes iudaicis fabulis et mandatis
Wb. 31^, 27; vgl. forbann, „bad or
false law" O'Don. Suppl. Hierher
forbónd EG. 3?
forbaunaeh dem heidnischen
Gesetz entsprechend? — Adv.
itconnairc corp araile gentlide no
bertha co forbannach dia ádnocul
SMart. 24 {„he beheld a certain
heathen corpse borne with evil rites
to its grave").
for-bart Zunahme; abolitio
Z^. 875. — Dat. ainm Patraic an
erdraicc atá-som íor forbairt Fél.
Prol. 171 Laud; Acc. forbartt na
teoru m-blia(Zan p. 144, 22.
forbartach ertvachsen; Sg.
Acc. F. forbartaig Gl. zu exoletam,
virginem SG. 173* {Z^. 875).
forbe perfectio Z^. 874. —
Dat. iar forbu in gnimo Ml. 15», 5;
iar forba mo bethad Gild. Lor.
for-beiiim
567
for-coem-nacair
Gl. 8; Acc. cur bam sean fri forba
mo bethad ibid. Gl. 260.
for-benim , -fenim I ich voll-
ende, auch intr. wie gr. Siaxeköi.
— Perf. (?) ^^r. 5 o ra forba . . a
gnimrad p. 42, 26. — Fut. Sg. 3
iss ed ainm forbia co bráth EG. 1\
Three Hom. p. 18, 8 („shall abide
for ever"). — Pass. Praes. Sg. 3
forhanar perficiturWh. 14<l {Z'^ 874);
ani forfenar quod consummatur
Tur. 45. — Praet. Sg. 5 o ra (or-
bad sollamain na cásc Three Hom.
p. 66, 27; ro forbanad Fei. p. CLIV 13 ;
PI. 3 ro forbaide Gl. zu forcennta
Fei. Prol. 87. — Part, foirbthe
perfeetus Z^. 874; sechmadachte
foirbthe praeteritum perfectum Z^.
989; huar bis aram foirbthe ind
aram séde Goid.^ p. 52; ires forp-
thi Three Hom. p. 36, 3 ; vgl. foirb-
thigim. — Inf. forbe.
for-Mur I ich nehme zu. —
Praes. Conj. PI. 3 ar na foirbret
Gl. zu ne insolescant Ml. 27"=, e.
Praes. sec. Sg. 3 forbered p. 130, 27;
cech ni frisá comraiced a lám no
forbred Three Hom. p. 58, i3. —
T-praet. Sg. 3 forbairt p. 112;
for-ni-bart Gl. zu inolecit Ml. 33c, lo
(Z-2. 8751 — Praet. Sg. 3 ar ro
forbair Gl. zu adultus LHy. fo. 7»
\Goid.^ p. 65).
for-brat„a eloaJc, upper g ar-
me nt" O'B. — Acc. a forbrat
Hy. 5, 34 {i. a cocholl).
for-brec sehr bunt, scheckig.
— Sg. Nom. ara . . forbrec p- 311, i;
PI. Nom. da ech . ..forbreca FJB. 45;
p. 310, 15.
for-brisim III ich breche, un-
terdrücke. — Praes. sec. PI. 3
sech ni coimnactar ar namit son
fortan bristis-ni Ml. 135^ {nur dass
unsere Feinde es nicht vermochten,
(sonst) würden sie uns unterdrückt
haben). — Inf. forbrisiud dligid
SG. 181a (infractio legis Z^. 224).
for-buide Gl. zu intentivum
SG. 221b (Z\ 5).
foreáine, hi costud forchaini
LU. p. 124'>, 15 (s. 14/nter fogart),
FB. 22, schwerlich zu „forchaoin
F. a catch or quirk ofwords" O'B.?
forcííu i. uball O'Bav. p. 94.
for-eanim I ich lehre; forchun
doceo Wb. 10» (ZI 428). — Praes.
Sg. 3 forcain Wb. 27c, g; forchain
Wb. 8«. — Partie, foircthe doctus
O'Don. Suppl.; Acc. driithlach la
feinn forcthi Corm. p. 34, 36. —
Part, necess. is forcanti intimandum
est Cr. 33d [Z^. 480) neben bed
foircthi Gl. zu imbuendam, studiis
Ml. 59 r. — Vgl Wi. Gr. § 361c.
for-cas, for-chas sehr lockig
p. 311, 1.
forcél FB. 52 s. oreél.
foreell s. for-g-ell.
for-cend M. Ende; forcenn finis
Z^. 875. — Dat. hi foirciunn in
fine SG. 18b ; asbert iarom Scathach
friss iar sin ani arid-bói día forciund
LU. p. 125b, 8 {was ihm zu seiner
Vollendung fehlte, arid-bói zu es-
bat?); don forbai ocus don forciund
tsainemail dorat fa deoid ior a rith
m-buadai Tliree Hom. p. 96, 29;
Acc. cen forcend FA. 8; 34.
forceunim ich ende. — Pass.
Praes. Sg. 3 ni foircnithser nach
rann óg indi Gl. zu cum nulla
syllaba . . in perfecta dictione in
eam {nämlich h) desinat SG. 6b, 29.
— Praet. Sg. 3 ro foirbthiged ho
Christ ocus forcuad in gnim tind-
arscan lohain Tur. Gl. 49; PI. 3
forcennta Fol. Prol. 87.
for-cetul N. Lehre, Lehren,
Inf. zu for-canim; forcital doctrina
Z\ 223. — Sg. Nom. forcetul
FB. 30; FA. 32 (precept LBr.);
forcetol ibid.; Dat. do forcetol na
n-anmand die Seelen zu belehren
FA. 33 ; Acc. triana forcetul FA. 32 ;
fri forcetol bréthre De FA. 23
(precept LBr.).
forcha, „farcha thunder-bolt, a
flash of lightning" O'Don. Suppl. —
Sg. Nom. tarlaiced forcha tened . .
ina chend-srt?tt Three Hom. p. 28, 21.
forcbain, forchun s. for-canim.
forchas s. for-cas.
foTCmi servat SG. 188», forcmat
servant ibid. 50» {Z^. 882), von for-
com-óim, s. comét und for-comét.
forcnad s. for-cennim.
for-coem-nacair Perf. Bep. es
forcoll
568
for-duU
geschah; for-com-nacair, -nucuii
factum est, accidit Z'^. 451; caom-
nacair i. rainec, atfét Menn doib
a scela amail forcaomnacair O'Dav.
p. 64; &mal forcóemnacair do Loe-
gairiuFB. 83; cinnas forcsemnacair
FA. 12 (forcoemnacar LBr.)\ PI. 3
huare forcomnactar quia facta sunt
Ml. 51d. — Fut. sec. Sg. 3 resiu
forchuimsed Wb. 4'^ {antequam fieret
Z^ 882).
forcoll s. forg-ell, forcell.
for-comét Bewahren, Be-
tvachen, Behüten; observatio
Z^. 250. — Bat. do forcomét cach
dorais FA. 15; ro gab . . ga for-
coimet FB. 36 Fg.
for-con-garini I ich befehle;
forcongur praecipio Wb. 19^, for-
chongrimm ibid. 9* {Z^ 428, 429).
— Praes. sec. 8g. 3 no forcongrad
furre der ilir befahl FA. 31. —
Praet. Sg. 3 dia ro forcoingair . .
for ainglib FA. 2 (forcongair LBr.).
— T-praet. Sg. 3 ro forcongart . . for
sinnach n-allaid p. 46, 23. — Fut.
Sg. 1 „forconger-sa foruib" er Cu-
chulainn „mani thisiur-sa fein co
tistai-si ar ma chend" Eev. Celt. III
p. 181.
ior-con-giiv Befehl, Befehlen.
— Sg. Acc. la forcongwr m-Brigte
p. 46, 25.
for-cor Vergewaltigung? for-
C2ir violence O'B.; forcor macdachta
s. u/nter bi ; di forcuir a mna, a ingini
„for the violation of his wife or of
his daughter" On the Mann. III
p. 482.
forcrach faux SG. 24b.
forcraid Uebermass, üeber-
fluss; excess O'Don. Suppl. —
Gl. zu eráin; vgl. imm-forcraid. —
Sg. Nom. Hy. 5, 88; ni forcraid
cairde FB. 56; „Cia do chomainm-
siu" or se ,,a banscál"? „Cailb" or
sisi. „Ni forcraid anma son" ol
QiOnchobar. „Eche it ili mo anmand
chena" Lü. p. 86», 23; Bat. co
forcraid for deg lan a duirn do
FB. 37 Eg.
for-crith s. fortacrith.
forcroth s. fo-chrothim.
forcsi s. faircsi.
forcthe s. for-canim.
for-culrim III ich vergewal-
tige, thue Gewalt an? vgl. for-
cor. — Praet. PI. 3 ior da cor-
satar Hy. 5, 66, Gl. i. for ro chuir-
setar (fordagoirsetar Fr. für for
da g-coirsetar).
fordaib Lg. 12 Fg.?
for-dath Farbe. — Sg. Nom.
fordatb fola SC. 37, 3 {„the deep
colour of blood" O'C).
for-derg sehr roth. — Sg. Nom.
slog find forderg SC. 88, 5; PI.
Nom. fordeirg a fortgse FB. 24.
for-dingrair significat; flaith
din dede fordingair i. coirm ocus
loimm Corm. p. 19; ferb i. tréde
fordingair ibid. u. ö.
for-dingim I opprimo, s.Beitr.
VIII 331. — Praes. PI. 3 fordengat
Gl. zu opprimentes Ml. 29», 13. —
Perf. PI. 3 läse for ru dedgatar
Gl. zu obpritnendo Ml. 63^. —
Pass. Praes. Sg. 3 fordengar Gl.
zu deprimitur Ml. 57d. — Fut.
Sg. 3 fordiastar i. digail O'Bav.
p. 85; PI. 3 for-n-diassatar Gl. zu
opprimi Ml. 3915 {Z^. 1095). — Inf.
Bat. dia fordinge LU. p. 18, 19.
for-diucailsi {Nom. PI Part.)
absorpti Ml. 50r; dazu das Fu-
turum: Sg. 3 ar nacht fordiucail
in fer sommse ne te opprimat vir
dives Ml. 36a, PI. 3 fortam diu-
cuilset-sa Gl. zu vorare me faucibus
non morantur Ml. 44«; Pass. PI. 3
fordiuguilsiter vorabunttir Ml. 84d
{Goid."^ p. 25). — Inf. fordiuglaimm.
for-dlugrlaimm -ZV. Verschlin-
gen. — Sg. Nom. fordiuglaim
lochta in puirt FB. 83.
fordiuglantaid M. devorator
Beitr. VIII 347.
for-dorus the door ofthe outer
circumvallation of a Bun, On the
Mann. III Index; a porch O'B.
— Sg. Acc. for fordorus ind liss
FB. 54.
for-dringim ich besteige. —
Praes. sec. PI. 3 is and sin frisócbat
mná Connacht forsna buidne ocus
fordringtis mna firu do descin cro-
tha Concwlamd Lü. p. 81», 39.
for-dull er ror; fordall, fordul O'B.
for-émdim
569
fo-ricim
— Sg. Aec. cen forduU Fél. p.
CLXXXVI 39 (reimt auf sund).
for-émdim ich hin unfähig,
kann nicht, vgl. émdim, fémdim.
— Praes. Sg. 1 foremdim taimiud
ior beolii „I cannot hend forioard"
Goid.^ p. 180 {LL., foremtim Fei.
p. CV 7"); 3 tue Martain iarsin a
máthair a gentlidecht, forémdid
immurro a athair „but he could
not {convert^ his father" SMart.
17; foremdid immáin a bó a oenur
„he tcas iinable to drive his cow
alone" Three Hom. p. 78, 19; forem-
did breth ocus éric „he was unable
{to aicard) judgment and mulct"
Fei p. LXXXVII 34. — Perf. Sg.
1 forémed imtecht LU. p. 15», 34;
3 forémmid FB. 27; foremid 88;
forfemid cor de „tcas unable to stir
Three Hom. p. 18, 13; PI. 3 foreim-
thetar Gl. zu Hg. 5, 77. — Praet.
Sg. 1 forfémmedus cach rét no
gniind remi do dénam LTJ.p. \&>, 9.
for-fetar ich weiss, kenne;
Sg. 3 fonÜT FB. 34 (forfittV Eg.)\
PI 1 foretammar-ni FB. 41 (fe-
tamor Eg.^.
for-feccaid vgl. feccaidecht; for-
feccaid iaruminfersin„íAaí»ía«noM'
has backslided" Fei. p. XXXVIII 1.
forfed, forithin s. foirfed, foi-
rithin.
for-flesc, Dat. hi forflesc na
luinge sin TE. 3 Eg., vgl. hi forfles-
cuib na luingi „upon the outer
edges of the hasin" On the Mann.
III p. 190.
for-foemaim I ich nehme an,
vgl. ar-foemaim. — T-praet. Sg. 3
ni forroet Nediu „N. consented not"
Corm. p. XXXVII. — S-praet. Sg.
1 nir forfsemusa mnái atgnead fer
LU. p. 124t, 31.
for-fuich Lg. 18, 29 Eg., forru-
ich X., vgl. fuich i. fuachtain no
fuaidri O'Dav. p. 89, nad fuich
LHy.Amr. 129 i.ni dernai fuachtain.
forgair imperat SG. 1611» (Z'^.
430), forgaire Befehl Gild. Lor.
Gl. 1, s. for-con-garim , forngaire.
forgall s. for-gell, forcell.
forgam Stoss; a blow, a thrust
O'E. ; vgl. foirgim I assault, attack,
injure O'Don. Siippl. — Sg. Gen.
la beim forgamado gai Lg. 15;
I>at. dond oen-fargam Lg. 16
(oenforgab"* ; co tuit di aen forggub
„by one thrust" On the Mann. III
/1. 507.
forgarmain ? luathitlier lochait
iar forgarmain Corm p. 36, 45
for-gell, forcell N. Zeugniss;
foirgheall „decision, pi'oof O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. is gu-forcell
doberam Wb. 13^ [est falsum testi-
monium quod damus Z-. 33V, a
forcell for ro gelsam-ni dúib Gl.
zu testimonium nostrtim super vos
Wb. 25d {Z^. 875V, cain forgall
Hy. 1, 52 „a fair declaration" ;
Gen. issi rún ind forcill sin no
predchim-se Wb. 28^, 7; amaZ bid
oc cáined in gufhorcill do beth
TJiree Hom. p. 4, 28; aire forggaill
On the Mann. III p. 500. Hierher
forcoll FB. 38, forgall Fg.?
for-gellim Gl. zu perhibeo
SG. 21b. _ Praes. PI. 3 foirglit,
fuirglit „they make manifest" O'Don.
Suppl. — Praet. PI. 1 a forcell
for ro gelsam-ni Wb. 25d (Z*. 875).
forgemen s. unter fortcha.
for-glu Ausicahl; forgla elec-
tion, choice O'B.; *i. togu Gl. zu
Hy. 5, 50 — Acc. forglu inno loeg,
forgglu inna m-bó Hy. 5, 50.
for-granna sehr hässlich. —
Nom. forgranda . . tuaruscbaiZ in fir
sin FB. 37 Fg.; 40 Fg.- laech . .
mór forgránna ScM. 13; Acc. bach-
lach mór forgrainne FB. 91.
for-iadaim II ich schliesse. —
Part. PI. Dat. co n-dechaid iar
sin doirrsib foriattaib isin Témraig
„and therefore he went into Tara,
the doors heing shut" TJiree Hom.
p. 24, 6.
fo-ricim I ich finde. — Praes.
Sg. 3 foric he finds O'Don. Suppl.
— Perf Sg. 3 ni fornic p. 132, s;
CO famic p. 132, 13; co fornec
TE. 13 LU.; PI. 2 am«? fond
rancaibair wie ilir es vorgefunden
habt FB. 26; 3 foráucatár CC.
3 LU. — Fut. Sg. 2 fuiris FB. 61.
— Fut. sec. PI. 3 airm i fuirsitis in
torce wo sie einen Eber finden würden
¥
for-immtliecht
570
fomgarthid
Tir. 13. — Pass. Praet. Sg. 3 ni
furecht Hy. 5, so; 88 (i. ni frith).
for-immtheclit Umhergehen,
Wandern, cid fossidecht cid for-
imtecht Gl. zu itir foss no utmaille
Hy. 1, 3.
forir Interj. ach! forior, foraoir
alas! O'Don. Suppl.; faraer or fa-
raoir alas! O'Don. Gr. p. 327;
forir SC. 29, i.
fo-riuthl succurro, vgl. ar-riuth
adorior Z'^. 428, rethim curro. —
Praes. Sg. 3 forriuth a n-enech
p. 141, 27, doch wohl fo-riuth mit
proleptischem Pron. infixum; farrid
p. 327, 40. — Per f. Sg. 3 mani bad
fo ro raid Hy. 5, 32, Gl. i. mani
fortachtaiged ; furráith sitccurrit ei
Tir. 11. — Fut. Sg. 3 air fum ré-se
in fer „for the man will aid me"
ibid. — Inf. do foirithin.
for-lann s. imm-forlaim.
1. for-lassair eine grosse
Flamme. — Sg. Dat. sruth tentide
CO forlassair fair FA. 16 {„icith a
great flame").
2. for-lassair flammend, glän-
zend. — Sg. Nom. techlac/i . . for-
lassuir jp. 145,6; Gen. oir forlasrach
p. 310, 34; Voc. a be forlassair
Lg. 5, 6.
foi'lés, foirles a loophole, Sky-
light? O'Don. Suppl. — Sg. Acc.
batar sé senistri déc issin tig, et
comlae humae ar cech n-ái; cuing
umai darsa forlés „a tie qf hrass
across the rooflight" TBF. p. 140, 4.
for-lethan sehr breit. — Sg.
Nom. ech . . forlethan p. 131, 15;
Du. Nom. da ech . . forlethna {PI.
Fem.) FB. 45 ; p. 310, 15.
for-log, luid in chumal sin du
forlóg Och tir achid „that cumal
went {to Gummen in addition) to
the value of Ochtar achid" Tir. 6.
forma i. imrum no foirinn, ut
est seol forma, i. inni dobeir donti
atchi in luing fo seol cona foirinn
no^in' luing *ina foram i. séd uinge
don ffr téit isin luing for imram
O'Ddv. p. 90.
for-mach „an increase, swel-
ling" O'B., vgl. tormach. — Dat.
nai n-ordlaigi da formaid sailli for
a sruib p. 112 [neun Zoll Fett-
ansatz).
for-magar i. tormaigther O'Don.
Suppl.
formaid für formaig, s. formach.
format Neid. — Nom. ba for-
mat la demun inni sin „the devil
was envious of that thing" Three
Hom. p. 118, 17; Dat. hi formut
South. 25i> {Goid.^ ,p. 58); Acc. ar
cech neim ocus format „against
every poison and envy" Hy. 7 Praef.
for-miiide Stottern? — Acc.
dobered forminde for a erlabrai
SC. 5 {„an impediment in her speeeh").
1. formna Menge, Schaar;
much, quantity O'B.; i. imad no
forgla O'Dav. p. 88, i. umad ibid.
p. 83. — Sg. oder PI. Nom. formna
mathe Ulad ScM. 4; formna láth
n-gaili Ulad i^jB. 12; 55; 91; formna
Isech n-Ereww FB. 61; formna bó
fer ocus ech On the Mann. III
p. 462 {„their choicest cows, men,
and horses")\ PI. Dat. formnib ech
SC. 38, 5.
2. formna Schulter. — PI. Acc.
na formnai humeros Gild. Lor.
Gl. 161.
for-moiniur III Dep. aemulor;
I PI. 3 fordob moinetar Gl. zu aemn-
I lantur vos Wb. 19d {Z'\ 439).
formtha s. fromad.
brat formtha Gl. zu sagana
SG. 51t (Z'-ä. 854).
for-múchaim II ich ersticke,
lasse verschwinden. — Part.
formiiigthe, formúchthai Gl. zu
abscondita, voce SG. 9^ {Z'^.
25, 479); PI. Dat. formuichthib
suffocatis LArd. 181, a. 1 {Ir. Gl.
p. 166). — Inf. Dat. dia formiichad
i fudamain iffnnd FA. 19; 28.
for-uaidm N. Binden, Band,
vgl. fo-naidm. — Sg. Acc. cen for-
naidm metarde sóu Gl. zu non enim
soluta oratiotie psalmi conscripti
sunt Ml. 27d, 24 (fornaidin Ascoli^.
forngraire, für for-con-gaire, Be-
fehl. — Sg. Dat. CO forngairiu
a,pstil Gl. zu cum omni imperio
Wb. 31c, 23.
forng^arthid imperativus SG.
147b (Z^ 882, 988).
for-nocht
571
fortbi
for-nocht ganz nackt. — PI.
Nom. mná . . fomochta FB. 53.
forochlad Hy. 2, 15 s. fo-chelim.
foróil ahundantia Z'^. 874.
foroiidar, Pass. Praes. Sg. 3 ni
forondar non ficscatur Ml. 3ód, s;
cáin forondar a chorp hi crá FB. 24.
— Fut. arna furastar Gl. zu ne . .
candor suus . . ftiscetur 311. 15^, 11.
— Dazu das Perf. Act. fororaid
Gl. zu fuseaverit Ml. 51» {Goid.^
p. 43).
fororaid s. fo-riuth, forondar.
for-6rda sehr golden, über
und über golden. — PI. Nom.
fochraic^ fororda FA. 2; úatne
fínna forórda SC. 33, 11.
forosnaim II ich erleuchte;
forosna i. forsunna no faillsiugudh
O'Dav. p. 91. — Praes. Sg. 3 a
gel grian foruosna riched Fei. Prol.
5 LBr., forosnai Laud {„0 white
Sunthat illuminest heaven")\ imbas
forosnai Corm. p. 25, Name eines
Zaubers. — Pass. Praes. PI. 3
forosnaitir FA. 18.
forrach F. pertica; ,,a pole or
rod to measure land'' O'E.; „a me-
asure of land" O'Don. Suppl.:
i. slat tomhais tire no fearainn
O'Clery; forrach tomais tire indsin
Gl. zu pertica Corm. p. 8(>. — Sg.
Dat. hi forrig Gl. zu in funiculo,
distributionis South. 57i> [Goid.'^
p. 59); Acc. forruim a forrig n-and
Tir. 13.
forrain ,,a portion of personal
estate or property bequeathed by a
flaith" On the Mann. III Index.
forrain TE. 9 Fg.?
forran strength, anger, fierceness
O'R.
forran oppression, destruction,
defeat O'R.
forránacli „destructive" Sto-
kes; „an oppressor, destroyer"
CR. — Sg. Nom. Findchua fe-
ramaü fortren forranach Fei. p.
CLXXII 38; da ech . . forráncha
FB. 45, p. 310, 16, „aggressive"
O'B. Crowe, Siab. Concul. p. 413,
„resolute, bold" On the Mann. III
Index ?
for-réil klar; manifest, appa-
rent O'R. — Sg. Nom. co m-ba
forreil . . táidlech ind óir TE. 3 Eg.;
PI. Nom. comdar forreil a dl suil
Hy. 5, 42; a labra u.
forreng^acli FB. 47 Eg.?
forr^ethacli FB. 47?
forrgim, Praes. sec. Sg. 3 ro fitir
iss ass ra forrged Cuchulaind cach
caur „IV as used to destroy" On
the Mann. III p. 446.
forriuth p. 141, 27 wohl für fo-
riuth mit Pron. infixum.
for-rúad sehr roth. — Sg. Nom.
falt . . forrüad 2^- 311, 1.
forruib, forruim s. fuirniim.
for-scáth Schatten; forsgath
no ingar enigma Ir. Gl. 839? —
Acc. cen fial cen forscáth FA. 6.
for-seug sehr schlank, vgl.
fo-seng. — Sg. Nom. p. 310, 43.
fortacht F. Hülfe-, Helfen;
auxilium Z^. 264; su/fragium Ir.
Gl. 727. — Dat. diar fortacht
Hy. 1, 34; Acc. dombera fortachtain
doib Ml. 27 a, 6 [feret auxüium
Z^. 267); la fortacht ar fiadat Hy. 3,5;
SMart. 38; PI. Acc. na togarmanna
vel na fortachta Gl. zu adcocamina
Goid.-^ p. 64 [LHy.).
fortaehtaigrim III ich helfe. —
Praes. sec. Sg. 3 mani fortachtaiged
Gl. zu Hy. 5, 32.
fortacrith FB. 53, for-crith mit
Pron. infixum, unpersönlich mit in
n-irind zu verbinden: es erzittert
die Erde?
fortanilaigiiu III mit for ich
besiege? vgl. fortamhuil brave,
Strang O'R.; fortamhlúghadh sway-
ing O'Don. Suppl. — Praes. Sg. 3
fortamlaigid . . for Loegaire FB. 69,
fortamluis Eg.
forruich Lg. 18, 29 für for ro
fuich?
forrama s. fuirmim.
for-tá, forta is due O'Don.
Snppl. ; barr buide fordotá óas gnúis
corcorda EC. 2 („a golden head of
hair which crowns it"{?) O'B. Crowe).
fortail, foirtil „able, strong,
hardy" O'R.; Torr. Dh. p. 178.
— Sg. Nom. ba fortail mé for cach
rét LU. p. 16b, 16.
fortbi ScM.21,i3 H? vgl. foirtbhe
fortcha
572
fo-seng
„a cut, cutting off'' O'R., vastatio
O'Don. Suppl.?
fortcha Decke, Kissen oder
Behäng des Wagens; clothing
O'R. — Sg. Dat. corrabi for fortchi
iu charpait „on the cushion of the
chariot" Rev. Celt. III p. 178; PI.
Nom. fordeirg a fortgse FB. 24,
foirtchi Eg. ; Acc. scar dam fortcha
ocas forgemenmo charpait fóm andso
„spread for me the cushions and
sMns of my chariot under me here"
On the Mann. III p. 424 {TBC).
for-téit adit, adjuvat Z^. 815.
forthi Sc3I. 21, 43? vgl. „fairthe
swift" O'R.?
for-tiag-aim I ich helfe; fortiag
conniveo SG. 170i> (Z^. 428). —
Praes. Sg. 3 läse fortéig Gl. zu
cum adnueris votis Ml. 44^. —
Fut. Sg. 3 for don te Hy. 1, i
(„come on us"), Gl. i. ti forn;
PI. 2 for dum thésid-se Gl. zu ad-
juvetis me Wh. 7a {Z'^. 875); PI. 3
fortiassat Gl. zu suhvenire, non
possunt Ml. 68a.
for-tongaim I ich beschwöre;
fortoing he proved hy oath O'Don.
Suppl.; is ed laa insin fortoigg
ben a aonur a macc for rig On the
Mann. III p. 506 ; fortoing for graid
asid n-isliu ibid. p. 500.
for-trén sehr stark. — Sg.
Nom. Findchua feramaiZ fortren
forr&n&chFél.p. CLXXII; FB.il Eg.
fortrend FB. 47, lies fortend, s.
tend.
fortrunimae F. opportunitas
Ml. 27fl, 18.
for-tuigim ich bedecke, be-
dache. — Praes. Sg. 3 Dep. in
folt for da tuigithar FB. 45.
for-uaisligim III ich über-
%v alt ige. — Praes. PI. 1 ni foru-
áisligem-ni Gl. zu non superexten-
dimus nos Wb. 17^ {Z-\ 437). —
Praet. co ro foruaislig . . a bruth FB.
40 Eg. — Pass. Praes. Sg. 3 for-
uaisligther FB. 39 Eg. — Praet.
Sg._ 3 ro fuaisliged ibid. — Inf.
forfuaslughadh vanquishing, defeat
O'R.
forualatar i. ro lingestar O'Dav.
p. 83.
for-úallachsío?.?, hochmüthig
Corm. p. 36, 42.
foruar s. fóirim.
foruasua s. fúasnaim.
forud Bank, Sitzreihe, vgl.
On the Mann. III Index. — Sg.
Nom. bái dan forud ar leith oc na
mnáib im da setig ind rig LU.
p. 52a, 28; Acc. doratad . . forsin
forud fora m-bid do grés ind in-
chind On the Ms. Mat. p. 637
{„upon the shelf"); PI. Dat. ro
hordaigit tra fir hErend for fora-
daib ind oenaig i. cach ar miadaib
ocus dánaib ocus dlestunus and
amai bá gnath cossin LU. p. 52a, 25.
foruillecta s. fo-sligim.
forus M. true knowledge
O'Don. Suppl.; foras Corm. p. 33, 11 ;
Forus Focail „the True knowledge
of Words", Titel eines Glossars, On
the Ms. Mat. p. 177. — Sg. Gen.
is SÍ ro ben beim forais for in
lámthorad LU. p. 124^, 29.
fos s. foss.
fo-scad Schatten, s. scáth. —
Sg. Nom. a n-uile ro bói i fetar-
licci is foscad núiadnissi Gl. zu
quae sunt umbra futurorum Wh.
27», 26; Dat. i fhoscad bais in
umhra mortis Three Hom. p. 2, 4:
Acc. atconnaire . . foscud salach dor-
cha SMart. 23; FA 5 LBr.
foscain FB. 49, p. 310, 20?
fo-scoichim III ich entferne
mich, weiche ah, vgl. scuchim,
tó-scaigim. — Praes. PI. 3 foscochet
Gl. zu concedunt SG. 215»; indi
foscoichet Gl. zu discidentes Ml. 36»;
foscoichet Gl. zu intercessisse, spatia
ibid. lila. — Inf. Acc. in foscugud
Gl. zu secessionem Ml. 42»; fúath
ocus foscugud „Separation" FA. 5
(foscud LBr).
fo-sechim I ich plage; faisgim
I squeeze, wring, compress, oppress
O'B. — Praes. PI. 3 indi fo dam
segat-sa Gl. zu qui me tribulant
Ml. 33», 19; fo dan segat Gl. zu
qui nos tribulant ibid. 27c, 7. —
Conj. Sg. 2 ni faisce SC. 26. —
Pass. Praes. Sg. 3 fon segar tri-
bulamur Wb. 14b (Z^ 471).
fo-seug ziemlich schlank, vgl.
fo-semaim
573
fota
for-seng. — Sg. Nom. ech . . foseng
FB. 47; Du Nom. da ech fosenga
FB. 45; p. 310, 15.
fo-sernaini I ich breite aus?
Praes. PI. 3 fosernnat a noillig On
the Mann. III p. 500. — Pass.
Praes. Sg. 3 fosernair i. is ardairc,
ut est fosernair senfocal O'Dav.
p. 84 {„vulgatur proverbium'* Beitr.
VIII 326).
fo-sisiur Dep. ich bekenne. —
Praes. PI. 3 fosissetar confitentur
Ml. 132a ^Z-\ 1090). — Fut. Sg. 1
fosisefar mo pecthu Ml. 58« {con-
fitebor peccata mea Z'^. 1093).
fo-sligrini I delino SG. 173*
{Z-\ 429). — Perf. PI. 3 foselgatar
a brathir a tunig-som do fuil Tur.
Gl. 128. — Pass. Praes. Sg. 3
fuslegar delinitur Inc. SG. [Z'^. 471).
— Praet. PL 3 läse foruillecta
beóil in chalich di mil cosse anall
Wb. 7<i {Z-\ 611). — Part. Nom.
dotiert ianim ind inailt in meis issa
rigthech ocus in t-éicne fuirre, is
é fuillechta fo mil dognith lassin
n-ingin co maith TBF. p. 150, 34;
Dat. fuillechti Gl. zu cum . . io-
nica taiari sanguine Uta Tur.
Gl. 128.
1. foss Bleiben, Buhe. — ^S^^r.
Gen. dond óis foiss 1 Hierusalem
SG. 19a ^Z-'. 447), vgl. fer fuis a
resident man, fer anfuis an ahsentee
O'Don. Suppl.; Dat. hi fus zu
Hause FB. 79; bith hi fus da zu
bleiben SC. 44, 3, a bus if.; bi i
foss ic frithalaim na n-óeged „stay
[here) attending to the gu'ests" Goid.^
p. 101; i fos SC. 29, 6, a bus H.;
dona mirbulib diairmide doroine
in coimdiu aire i fus isin t-ssegul
„here in the world" T/iree Hom.
p. 96, 28, vgl. abhus at this side,
in this world O'Don. Gr. p. 263;
Äcc. caraim-se fos SP. II 3; gabais
foss Hy. 5, 58; itir foss no utmaille
Hy. 1, 3.
2. foss J/. Die wer, altcy mr. gu&s
servus Z'^. 127, davon Vasall. —
Sg. Nom. ro triall in fos i. Diar-
mait indarpud in gerrain uad Three
Hom. p. 122, 8; Acc. atbert fria
foss i. Diarmait ibid. 3.
fos noch, weiter, ferner, s.
beós; feg lat fos „look thou still"
Fei. p. LXXII.
fossad fest; Gl. zu jacentem
SG. 13*; delaying, staying, resting
j CB.; vgl. cobsud stabilis, anbsud
mutabilis, mendax Z'^. 794. — Nom.
I N. tochim fossad n-álaiud FB. 20;
is fossad do cheim TE. 9, 3.
fossidecht Gl. zu foss Hy. 1, 3.
j foss-longport camp, harbour,
\ fortress O'B ; faslongport Gl. zu
dunadh O'Dav. p. 75.
fostad seeuring, pacifying
O'B. Vgl. mi-fostad.
fossudinr, fosuidiur a n-dano
j ocus an-dibergaip. 141,26,^.327, 40?
j fot Länge. — Sg. Nom. fot lai
I Gl. zu solstitio Cr. 18e (longitudo
I diei Z^. 230); in fat ro siacht ind
i radairc a roisc FC. 7; SC. 30, s;
j TE. 10 LU.\ Gen. do immfolung
i fuit ad efficiendam longitudinem
\ SG. 6b {Z-\ 980); Dat. dia fot na
lamse FB. 82; Acc. dar fot chóicid
ConcobMíV FB. 43. — Adverbielle
Wendungen: cio fut Gl. zu usque
quo Ml. 20a, 17; fot n-aurchora
FB. 88; fut roit Hy. 5, 72, Gl. i.
fut erchora; hi fat SC. 37, 20, vgl.
a bh-fad as so far hence, a bh-fad
roimhe long before O'Don. Gr.
i p. 263; suan hi fat Schlaf in die
Länge SC. 30, 10.
1. fot i. faitech {cautus Z'^. 811)
Corm. p. 21; vgl. an-iot heedlessness
\ Fei. Jul. 30.
! 2. fot Basen, Erdscholle; fod
I clod of earth, sod O'B.; cespes
I SG. 661'; FB. 49 =i). 310, 18? PI.
I Nom na fóit s. unter 3. crú. —
: Comp OS. ro thochail feart fod-
i fairsing „a broad-sodded grave"
1 Torr. Dh. p. 162, 2; ibid. p. 106, 5.
fota lang; Corm. p. 26 langfiter;
fada longus Ir. Gl. 677. — Sg.
Nom. is fota ScM. 3; TE. 9, 2;
Oss. II 2; sithlaithe fotai Hy. 2,56;
bróenán . . fota SC 37, 21; fán-fota
p. 310, 43; be find-fota Lg. 4, 11;
maccan Eithne toeb-fotai „of long-
sided E." Three Hom. p. 98, 30;
Acc. M ré fota SC. 47; PI. Nom.
bith-fotai semperlongae SG. 5^
fota
574
frecndarcus
Z'^ 980\ — Adv. CO fota TE. 13
Lü.; FB. 81.
fota fécais er sah sie an TE.
12 LU., fécais, d. i. fo-écais, mit
Fron, infixum da.
1. fotha M. Grund, Grund-
lage; fundamentum, crepido Z'^.
229. — Sg. Nom. ni cóir in fotha
utmall SG. 4^ {non justum funda-
mentum mobile Z^. 1001); asind
iris cathalcda tucad fotha in chaiptóí
se Goid.^ p. 101, 42.
2. fotha Zubehör, Portion;
„the feed or handful given from
time to time to a quem" O'Don.
Suppl. — Bat. dia fothu ScM. 22, 4;
cona fotha d'iasc p. 311, 3i; cona
fodai di lind FB. 90; Acc. in tan
. . dorat in cét-fota isin mulenn
Goid.'^ p. 101, 15. — Vgl. ada.
futhaigim III ich gründe. —
Praet. Sg. 3 ro . fhothai^ tri cella
Three Hom. p. 14, 3i. — Pass.
Praet. Sg. 3 for canoin fatha ro fo-
thaiged Goid.^p. 94, 29; rob fothiged
Gl. zu fundati Wb. 21^ (Z^. 1001).
f otliath i. fothugud {„fo und ing")
Corm. Transl. p. 80.
fothlai Lg. 7?
fothondi.muclaithe Corm. Transl.
p. 81, dazu re fatuind Oss. III 6?
fothraicim III ich bade, für
fo-tharcim. — Praes. PI. 3 is intib-
sin nos fotraicet FA. 30. — Pass.
Praes. Sg. 3 fóthrúicther South. 47»
{Goid:^ p. .58). — Inf. Nom,. in
fothrugud das Bad Hy. 5, 38; fo-
thrugud Corm. p. 20; fothragadh
balneum Ir. Gl. 822; Dat. oca fo-
throcud p. 131, i4; co fothrocud
ocus CO folcud mit Baden und
Waschen FB. 79; PI. Gen. a ce-
nelae fothaircthe sin SG. 217» [hoc
genus balnearum Z^. 921); Dat. oc
na fothaircthib palnacdib ad bal-
neas pallacinas SG. 217» {Z'^. 216).
fothrond Getöse, Gedonner,
für fo-thorand? — Sg. Nom. fo-
thrond coecat carpai FB. 20; fótrond
fairrci 85; Gen. méit a fothraind
FB. 20; Acc. in fothrond FB. 84.
fothiid FB. 53?
1. fothugud Inf. zu fothaigim,
vgl. 1. fotha, fothath.
2. fothugud zu 2. fotha ; „Tceeping
up, supporting, maintenance" 0' Don.
Suppl. — Dat. cona iotngttd de
linn FB. 90 Eg. (fodai LU.); is
torc tren hi fothugud FB. 68?
foxul (fo-cosal) Fortschaffen,
s. unter fúataigim); „focoisle i. fox-
las carries off" O'Don. Suppl. —
Vgl. tarm-chosal.
fr acc F. Frau; mulier Z^. 53;
i. ben no snathat O'Dav. p. 92. —
Acc. fri fraicc ind niad Hy. 5, 7i
(i. fri cumail).
fraccnatan „girl" Rem.'^ p. 59.
— Sg. Acc. CO n-accatar fraccnatain
oc ingariu cháerech TBF. p. 154, 14.
fráech Haidehraut, Haide;
brucus Ir. Gl. 565. — Sg. Nom.
FB. 9; Ace. isin fraech ScM. 20;
dar fraech SC. 45, 11; PI. Nom.
inna dsercse fróich Gl. zu vaccinia
SG. 49a (Z-\ 918).
fráech-red Haide. — Dat. iar
fraechrud Mide siar ScM. 20.
fraig Wand; „the side-wall
of a house", später „the whole of
the interior of a roof- AE. p. 101;
Corm. Transl. p. 76 {vgl. ibid. Add.
p. XI). — Sg. Nom. tond mo thugi,
tracht mo fraig LU. p. 40», 2; Dat.
oder Acc. fon fraigid FB. 25; Acc.
0 thenid co fraigid FB. 2 ; p. 309, 32 ;
0 thein CO fraig FB. 55; fria raigid
FB. 58; et«- ocus fraigid SC. 10; etir
tenid ocus fraig SP. I 1; fri ÍFraig
ScM. 3, 3; PI. Dat. asna fraigthib
FB. 44.
frass F. Begen. — Sg. Nom.
fräs do nemannaib p. 310, 37; Acc.
banna ria frais FB. 52; PI. Nom.
frassa . . oc ferthain forro FA. 26;
29; p. 190, 28.
fre- vor breitem Vocal aus frith-
entstanden, wechselt mit frith-, fris-.
frecndairc {für frith-eon-dairc)
anwesend, gegemvärtig; prae-
sens Z'^. 875. — Sg. Gen. in betho
frecndirc mundi praesentis Z^. 234;
Dat. isin bith frecnairc sea FA. 6.
frecndarcus M. Anwesenheit,
Gegenwart. — Dat. i frecnarcus
FA.b; 24; Acc. ri frecnarcus flatha
nime FA. 20; la frecnarcus diabail
ibid.
frecomns
575
fri
freeomus i. coméd no fiarfaighe
O'Dar. p. 88.
freccor, frecur {für frith-cor) i.
fir-athchur ocus fretech O'Dav.
p. 93. S. frecuirim.
frecra {für frith-gare) -Z^. Ant-
10 ort, Antworten; frecre respon-
sum Z'^. 875. — Sg. Dat. oc a fre-
cra FB. 30; Acc. ni tharat frecra
for in mnái ScM. 3; PI. Nom. inna
frecra responsa SG. 26* {Z'\ 2291
frecraim [für frith-garim) I ich
antworte. — Praes. Sg. 3 frecraid
Gl. zu friscera Hy. 6, is; PI. 3 nos
frecrat FA. 7. — Praet. Sg. 3 ro
frecair . . ocus ro radi SC. 33; p.
40, 40 ; TE. 9 Eg. — T-praet. Sg. 3
nis frecart SC 18; ni ro regart
ibid. ; frisgart Tir. 11 ; frisgart . . co
n-epert SC. 15: FB. 5. — Fut.
Sg. 3 friscera Hy 6, i8 (i. frecraid);
PI. 3 friscerut p. 20, 31 ; frisgerat 22.
— Inf. frecra.
frecuirim, vgl. „frioth-chuirim
I oppose, obdruct" O'B. - — Imper.
Sg.3 fregrad fülle cech anam s.imter
adlaic. — Inf. freccor. — Vgl.
fris-cuirim.
frecuirim céill III colo Z^. 917
{für frith-curim). — Praes. Sg. 1
frecurim-sea ceill LU. p. 15», 1.
— Imper. Sg. 2 frecuirthe ceill
recole Cr. 33^. — Pass. PL 3 fris-
coirter ceill Gl. zu loca tibi dicata
ab bis incoli Ml. 21^, 3; lith fris-
cuirter gretba dies festus quo gaudia
exercentur Fei. Jan. 25 Bawl., Gl.
i. fricuirtber ceill [oenaige ocus
cluichi Bawl] no gaire LBr. —
Inf. freccor ceill cultus, colere
Z^. 917; fiadach lassanda[lal lin
ocus tir frecur ceill lassin lin n-aile
Ml. 37 r {„hunting game uith the
one party and cultivation of the
earth with the other party" Goid.^
p. 28'); freccor céil idol cultus ido-
lorum Wb. IIb.
frega SP. II 9 ztc fraig?
f regart s. frecraim.
fremWurzel; fream h rooi, stock,
origin 0\B. — PI. Nom. is maith
diin ár fréma do dul fó thalmam
Sund Three Hom. p. 118, 1; Dat.
assa fremaib ScM. 18.
frepad Heilung, Heilen; frea-
padh to eure 0 Don. Suppl. —
Gen. log a freptha. i. logh a legais,
O'Dav. p. 93.
frescsiu F. Hoffnung, Hoffen
{für fris-acsiu); spes, exspectatio
Z^. 264; freiscisiu O'Don. Suppl.;
vgl. fris-aiccim. — Dat. hi frescisin
eseirge Hy. 7, 10.
fresib FB. 68, 17?
freslige „lying dotvn" Corm.
Transl. p. 6 adart; freislighi i.
firindeall O'Dav. p. 93; Gen. cuit
fresligi JVb. 3d {pars, momentum
adjacendi Z'^. 875).
fresligthidi Gl. zu masculorum
concupitores Wb. 9c {Z'^. 875).
fresndid M. satanas Z'^. 875
(für fris-sendid); vgl. imbresnaim.
I fresnesea s. frisuissim.
1 fresngabim I ich steige auf
j {für fris-in-gabim Z'-. 884). — Praet.
\ Sg. 3 frisin arrad n-gloine fris ro
i resgab Búite dócumm nime TJiree
I Hom. p. 112, 15. — Inf. freasga-
bhail ascension into Heaven O'B.;
Dat. CO fresgabail Hy. 7, 5; dind
fresngabail de ascensione Ml. 118
(Z*. 884).
frestal Dienen, Aufwarten;
freasdal serving, waiting, atten-
dance O'B. — Nom. frestal Luciani
Fei. Dec. 24, Gl. i. frithailem;
Dat. i frestul archaingel Hy. 7, 9;
CO tisat dorn fres[t]al Fei. p. CXIX 9
(„to attend me"); toet slóg mór do
aingliu nime dia restul co soUsi
mair Three Hom. p. 44, 27.
fretech, freitech i. fregra O'Don.
Suppl.] CO freitech i. co freacora
O^Dav. p. 88; repudiation, rejection,
restitutio», atonement O'Don. Suppl.
fri (ursprünglich frith, s. die
Composita) Praep. mit Acc. gegen;
adversus, contra, erga, in, adZ^.üiS;
i. contra Gl. zu Hy. 1, 4; fria
p. 17, 20; 40, 22; 145, 11; ri Lg. 5, 22;
TE. 5 Eg.\ Oss. III 7; 9; SC. 30, 11;
33, 27; FB. 35; diese Form ri,
sowie gewisse Berührungen im
Gebrauch haben zu der späteren
Vermischung der Präpositionen fri
und le geführt, s. O'Don. Gr. p. 285
und 310. — Mit dem Artikel:
fri
576
fri
Sg. frissin n-grein TE. 3 Eg.\
frissiüd imorchor n-isin p. lab, 9;
frisin comlaid FB. 21; SC. 8; TE.
Q LU.] PI. frisna mna FB. 25. —
Mit dem Relativpronomen: fris
rate»- ScM. 20 {für frissa); fris m-
biat Lg. 4, is; rissin- apur TE. 18;
ris tatin SG. 33, I8. — Mit Fron,
demonstr ativum: frisin zu diesem
SC. 24. — Mit Pron. personale:
1. Sg. frimm SP. II 4; frim Hy. 5, 100;
SC. 7; frim-sa ScM. 8; 10; frimp
p. 142, 4; friunib p. 144, is; rimm
TiJ. 9, 22; rim ibzá. 9; -SC. 33, e;
PZ. frind Lg. 13; 18, 29; ^. Sg. frit
/Seif. 14; Tí;. 13; frit-so ibid.] ritt
Tí;. 7 i/i^.; rit 9; rut 9, 13; PI. frib
p. 130, 30; FB. 74; 5. 6'^. M. und N.
friss Í^. 10; fris SC. 8: fris-sium
SC. 39; fris-seom Ti/. 10 iZJ.; riss
ScM. 3; Fm. fria SC. 15; TiJ.
8 í;^. ; friá-si TE. 5 iJ^/. ; frie 12 Eg.;
PI. friu ScM. 1; üi/. 5, 54; friú
SC. 35; jP5. 2; riu /SC. 44, 8. —
Mit Pronomen posse'ssivum:
1. Sg. rim chéli SC. 45, 25; rem
chorp TjE. 9, 27; ^. Älöf. frit alges
TE. 11 iC7.; rit chell n-glicc TE.
10, 5 ^íóí. ; rit ré Lg. 5, 3 ; ret leass
TE. 9, n ; 5. Sg. fria etan p. 131, 30 ;
ScM. 3, 10; TÍ/. 6 Jvi/.; ria mathair
p. 48, 25; i'^. ria hanail CC. 5 iJ^f.
(^lea itr.). — Im Plural die Form
des Dativs: fri conaib Lg. 8; fri
grádaib FA. 9 (grádu LBr.)\ fri
arailib í&ííí. ; fri slúagaib 29 (slogu
LBr.)\ fria corpaib 33 LBr. (curpu
LU.)\ frisna techtaib SC. '2.1 \ frisna
rannairib FB. 14; ri oencairptib 35. —
Gehrauch, 1) gegen, räumlich:
CO tard a druim frisin comlaid sie
setzte ihren Bücken gegen die Thür
FB. 21; Lg. 8; FB. 58; SC. 8;
be«aid . . frisin n-úaitni schlägt gegen
die Säule FB. 21; 46; 51; 88;
mj. 5, 78; ScM. 3, 3; Oss. III 9;
FA. 33; gnúis fri gnúis Gesicht
gegen Gesicht FA. 12; fri gniiis do
gnúis dóib „face to face with them"
FA. 5; a n-aiged . . fri Dia ihre
Gesichter auf Gott zu gerichtet 12;
mna . . friu Frauen ihnen entgegen
FB. 53 ; no thescbad finna fri gaith
FB. 91; táidlech ind óir frissin
n-grein TE. 3 Eg.; ris tatin grian
SC. 33, 1«; cor trascair . . fri lár
so dass er zu Boden stürzte FB. 25 ;
fri les anechtair gegen die Bwrg
dr aussen = ausserhalb der Burg
FB. 64; 91; TE. 11 Fg.- fris anes
südlich von ihm FA. 5; frim a soer
Gl. zu dessam Hy. 6, 2 ; frim a tuaith
Gl. zu tuathum ibid.- fris anall
FA. 21. —
2) gegen, feindlich: mani iatar
a tech friu wenn das Haus nicht
gegen sie verschlossen wird FB. 21;
friu conuccaib in doub gegen sie
erhob sich der Fluss Hy. 5, 54;
p. 45, 2; imsóitis . . friu SC. 2; nir
theig . . frissin m-biasta FB. 57; do
chath fri firu SC. 13; Hy. 'd, 3;
FA. 29 ; FB. 57 ; comlunn fri scath
TE. 9 ; ar debaid . . fri Senach SC. 13 ;-
comrac fri óenfer FB. 32; 89;
ScM. 8; 10; a chosnam frit ihn
dir streitig zu machen FB. 11; 59 ;
73; 87; ic sirtbacra friu FA. 26;
fúasnadar . . frind FB. 48; ScM. 5;
SC. 5; fuacbaid-sem fri frega fáí
SP. II 9; 10; immanarnic do-som
frisin Liath Macha FB. 31; a n-
doronad friss Lg. 10; samaiges
crich fri aidchi Hy. 2, 55; cret ticc
ritt loas ist dir widerfahren TE. 8;
9 Fg.] si fri gábud co n-don fair
Hy. 5, 89; 91; 97; 7, 43—49; fri báig
is búnad prímda SP. V 13; ar feirg
ri rig n-Ulad Lg. 5, 22; Hy. 5, 7i;
p. 132, 10; ruire uime fri cech tress
Hy. 1, 4, Gl. i. contra; 5, 17; ba
hamnas fri ecrata Lg. 17, 42; Hy. 5,9;
SC. 31; ni foirmtecli frim SP. II 4;
cid fri mnai atbertha-su ScM. 3, 7. —
3) gegen, freundlich, erga, ad,
nach denVerben des Sagensu. s.w.,
an das Dativverhältniss streifend:
a rochendsa fri arailib FA. .9;
dolleci cach dib fria celi p. 145, 13;
tiagat commairge friu es sollen Bür-'
gen zu ihnen gehen Lg. 13; tibid
fris sie lächelt ihn an SC. 8; ren-
sat . . fria Miliucc sie verkauften
an M. p. 17, 20; asbert friu sagte
zu ihnen FB. 26; ibid. 14; 20;
27; 43; 59; 66^ 80; 90; TE. 6 LU.\
13; p. 145, 12; FA. 9; abair rim
sage mir TE. 9, 9: a rad rut dir
M
.577
fri
es zu sagen 13; SC. 31; 33, 27; no
labraitis . . friu SC. 2 ; 9 ; for . . fria
araid sagte er zu seinem Wagen-
lenlcer FB. 36 ; or . . frisin m-bach-
lach 92; Ol . . fri Coinculaind FB. 41;
p. 144, 15; fris rater der genannt
wird ScM. 20; rissin-apur TE. 18;
SC. 49 ; aitchid fris bittet ihn FB. 2(3 ;
fri Loegaire . . ni Cheilitis sie ver-
heimlichten dem L. nicht Hy. 2, 21;
dla coistithe frim wenn du auf
mich hörtest SC. 7 ; contóiset . . fris
FB. 29; p. 310, 2; p. 142, 4; fer-
thar failti fris es wird ihm Will-
kommen geboten FB. 5; 54; 62;
66; 79; FA. 19; ScM. 1 ; p. 145, 10;
budigthe fri hEtáin TE. 14 LU.;
arceissi . . fria Fergus p. 145, 11;
aithesc . . fri Eochaid die Antwort
an E. TE. 2 LU.\ co n-de«sat
cennach fris dass sie den Handel
mit ihm machten FB. 77; comallas
frim-sa he (cennach^ der ihn mir
gegenüber- erfüllt FB. 7^; 93. —
4) gegen, mehr oder weniger
räumlich, aber in Fallen, tco wir
andere Präpositionen gebrauchen:
mátan . . fria ais eine Keule auf
seiner Schulter FB. 37; p. 131, 20;
srian muinci dergóir fria graig
SC. 31, 15; FB. 2; folt dond fri
toiad cind FB. 45; co comlathaib
. . friu FB. 55 ; Ethne . . fria chossa
zu seinen Füssen SC. 10; fris m-hét
crechta SC. 29, 7; a.mal bis curcas
fri sruth wie Schilf am Flusse
FB. 44; ni hétig cocetul friss
SC. 33, 17 nicht hässlich die Har-
monie an ihm? cechtar náthar fria
saindán ein jeder von uns beiden
bei seiner besondern Kunst SP. II 1; 2;
ba huisse soillse fri éitsecht na
nóeb beim Tod der Heiligen Hy. 2, 60;
bói a ben fri idna CC. 3; laigi fri
súan serglige SC. 28; 30; bói . . fri
láim Cuind stand dem C. zur Seite
CCn. 3; facbaim Concobiir fri láim
ich lasse C. bei Seite FB. 94. —
5) fri auf die Frage wozu,
100 für, auf wie lange: ardot
chuibdig fri sechem na m-briathar
sin verpflichtest du dich zur Befol-
gung dieser Worte SC. 26; doró-
nad . . tegdas . . fri frithailem tomalta
na flede FB. 1; TE. 2 LU ; riccfu
frit alges 11 Eg.; no thisiuth fris-
sind imorchor n-isin p. 145, 9; ga-
bais fri grisad Cuind CCn. 4: co
senistrib . . fri techt ass mit Fenstern
zum Herausgehen p. 130, 22; TE.
8 Eg.-^ ro bronnad frisna cóic fichtiu
bargen sin icurde gemahlen für
diese fünfmal zwanzig Brote FB. 9;
lór lim-sa . . tri lá . . fri sodain drei
Tage sind mir genug dazu FB. 56;
tathut airle lim-sa ris Sc3I. 3, 15
{dazu oder dagegen); adbul allam
fri denam ferte s. unter érlam; Aed
oll fri andud n-ane SP. V 1; 9;
SC. 38; ScM. 3, 15; fri ré na bli-
adna sin für die Zeit dieses Jahres
TE 8 Eg.; 18; FB. 34; SC. 21;
ri fichxt m-\i\iadan zicanzig Jahre
lang TE. 5 Eg.\ fri ré fotá lange
Zeit SC. 47; risin re sin tcährend
dieser Zeit Lg. 17; fri ciana móir
SC. 8; fri de bei Tage Hy. 2, 2s
[i. illó).^ —
6) mit, zunächst nach den ^Be-
griffen der Gleichheit und Aehn-
lichkeit [gleich gegen = gleich mi^):
cosmail fri hör SC. 33, is; 37, 18 ;
frisin Coinculaind comchosmail
FB. 52; frisa samailte SC. _ 17;
Lg. 4; ScM. 6; cutritmmus . . frisna
mna aili FB. 25; 62; comard ra
sliss in taige ScM. 18; comardad
fris Vergleich mit ihm FB. 41;
comluatha . . fri conaib Lg. 8; com-
raind curadmiri fris FB. 71 {den
Heldenantheil mit ihm zu theilen?);
meit is ri habraid a derc, meit is
ri mess a fert fo Oss. III 7 {Gl.
chommeit ri cori, coméit ri tolaig
so gross wie ein Kessel . .). Nach
O'Don. Gr. p. 120 auch nach dem
Comparativ auf ther: „glaisitir
fri buga green as the hyacinth".
So auch báidiu fri bliatZam TE. 9?
7) mit; sociativ und instrumental
{wie le): immalle friu mit Urnen
p. 17, 18; 48, 25; malle fria zugleich
mit ihr FB. 63 ; SC. 33 ; noco dernad
riu mo dal Zusammenkunft mit
ihnen SC. 44, 8; TE. 13; fess ri
fer dib Schlafen mit einem von
ihnen TE. 5 Eg.; SC. 11, 4; ragat
rim chéli ich werde mit meinem
37
friclinaim
578
fris-ticim
Mann gehen SC. 45, 25; ibid. 27;
tanic . . do chorai fri Conchobar, ar
ro bói i n-essid fris er kam zu
Frieden mit C, denn er toar in
Unfrieden mit ihm geioesen Lg. 14;
p. 130, 30; ni dentáis . . ind fir sea
comairli rig fri Ultu Berathung
wegen des Königs mit den U. SC. 25 ;
ré n-erredaib ri oencairptib FB. 35
(re Fg.) ; senais . . fria bachaill sie
segnete mit ihrem Stabe Hy. 5, es;
telci ri robrutb SC. 30, 11; bibeo-
aigte?" fri oethu ibid. 25; dal as
chomtig fri dama Hy. 5, 14 [„fre-
quent with multitudes").
8) fri bei Ausdrücken der Tren-
nung: scaraid . . friu er trennt sich
von ihnen FB. 11 ; FA. 20 ; Hy. 2, 63 ;
CCn. 3. —
In der Composition fris-, frith-,
fre- in der Bedeutung gegen und
wieder.
frichuaim {für frith -gnim) III
ich befleissige mich einer Sache,
besorge, treibe Etwas, s. fris-gnim.
— Praes. PI. 3 óes légind frichnait
heris FA. 21 LBr. (pridchait LU.).
— Inf. frichnam {für fritbgnam)
„attending, caring, overseeing, Ser-
vice" O'Don. Suppl.; i. frithfogh-
nam O'Dav. p. 85.
fricur i. %diV\xgudh O'Dav. p. 87,
vgl. freccor.
frilasair Lg. 5, e Fg. Lc. zurück-
strahlend ?
frimben p. 310, 33? frismben
FB. 51? das n ist beide Male er-
gänzt (,be LU.).
frimtair p. 142, 3?
fris- wechselt mit frith- in der
Composition.
fris-aiccim III ich er %o arte,
hoffe; opperior Pr. Cr. 57» {Z'^.
429). — Praes. PI. 3 frissaicat
operiuntur Ml. 39d. — Perf. Sg. 1
is airi fris racacha-sa ideo speravi
Ml. 47a; PI. 3 ni ru frescechtar a
soirad Gl. zu, omnem spem a malis
eximit Ml. 34^, 17; ni ru frescachtar
a n-ic Gl. zu praeter spem Ml. 2^^, 25.
— Inf. frescsiu.
fris-áilim, Praes. sec. PI. 3 fris-
náiltis no frisnaiccitis Gl. zu ope-
riebantur Ml. 68».
fris-l)iur s. fiith-berim.
fris-cingrim, Fut. PI. 3 friscichset
for cenna dib LU. p. 8'Ja, 44, „you/r
heads will go from you" Beitr. VIIsi.
fris-comarcim I rogo. — Fut.
Sg. 2 Dep. cot rirther friscomairser
andsa uile a mic CDav. p. 93
{„let all ihat thou shalt ask be given
to thee, 0 child" Beitr. VII 51). —
Inf. frecmarc. Gen. rop fer frec-
maircc fiss On the Mann. III p. 506,
vgl. CDav. p. 88 frecomus.
fris-comart s. frith-comurc.
fris-euirim III, fris - ta - cuirther
Gl. zu obicitur autem huic SG. 21^
{Z'^. 875), vgl. frecuirim.
fris-dudchaid i. ro diult O'Dav.
p. 94.
fris-dunaim II obsero Z^. 434.
f ris-eirgim , T-praet. PI. 3 fris
n-érachtatar iarom isin les sie er-
hoben sich nach der Burg hin LU.
p. 19a, 11.
frisg'art s. frecraim.
fris-gnim III ich befleissige
mich eir,er Sache. — Praes. PI. 3
inna n-dáne frisgniat artium quas
excercent SG. 33* (Z^ 433). —
Inf. frithgnani.
frisiabra SC. 37, 22 „against
ivhom he becomes angered" O'C, zu
lesen is mairg frisi {für frisa) sia-
bra se, vgl. is mairg frisi tibi gen
LU. p. 40a, 4 (AE.).
frissimbert Lg. 3 Fg.?
fvis-indlim I attend, minister,
prepare. — frisnindle „icho pre-
pares" O'Don. Suppl. — Conj. Sg. 2
frisinnle' Hy. 6, 9 {„mag Christ
minister"'), i. ro frithaile.
frismberad Lg. 3 L.?
frismbert i. fkill O'Dav. p. 94,
„frismbeartaim {sie) I betrag, de-
ceive" O'R.
frisnissim ich rede gegen, —
an? Conj. Sg. 2 ni fresnesea SC. 26.
fris-ócbaiin I ich erhebe mich
nach Etwas hin. — Praes. PI. 3
frisócbat FA. 16.
fris-orcat s. frith-orcaim.
f ris-tarddaiiii ox>p> ono? — Praes.
PI. 1 ni fristarddam SP. II 6.
fris-tait s. fritaitim.
fris-tioim I ich komme gegen
fris-toin^
579
frith-orcim
Etwas. — Fut: Sg. 3 fristí dom
churp Hy. 7, 43.
f ris-toing i. freitech O'Bav. p. 86.
— Ftit. Pl. 1 mani cometsam dear
für diar) tolaib ocuis ma fristossam
tlear pecthib Cam. {si non conive-
rimus cupiditatilnis nostris et si
r enuntiaver i m uspeccatis nostris
Z\ 1005).
fritataibret s. fritaibrim.
fritammiurat s. fritli-iúraim.
fritammorcat-sa s. frith-orciin.
na fritecoirse ohjices LHy. 12i>
{„the harriers" Goid.^ p. 70).
frith {3. Sg. Praet. Pass.) icurde
gefunden p. 41, 22; co frith Hy.
5, 72; 86; ni frith Hy. 5, 29; 66 ;
Gl. zu ni furecht Hy. 5, so; 88;
frith ScM. 17; FB. 24; SP. V 10.
— Vgl. fo- frith, fúar.
frith-adart „pillow". — Sg.
Nom. a ridadart Hy. 2, 32; PI.
Dat. leptha lirluachra . . go fritha-
dartaib fer n-gona friu On the
Mann. III p. 440.
frithaigim ich bediene {als
Steward). — Praet. Sg. 3 ro frithaig
UItu FB. 72. — Inf. orcain fri-
daighid cech n-aidchi Tödten war
das Bedienen jede Nacht ScM. 16 H. ?
— Vgl. ferthigis, ferdaigsecht.
frithailim lattend, minister,
prepare. — Praes. Conj. Sg. 3 ro
frithaile Gl. zu frisinnle Hy. 6, 9.
— Imperat. PI. 2 frithalid . . in com-
ram beus ScM. 12. — Inf. Dat.
ic frithalaim na n-óeged „attending
to the guests" Goid.'^ p. 101; Acc.
fri frithailem tomalta na flede FB. 1.
f rith-aire Wa che, Wa che n ;
vigilia Corm. Tr. p. 11 figell. —
Dat. oc frithairi na aidchi TE. 12
LU.; oc frithaire FB. 84; Acc.
gaibthi frithairi na haidchi sin TE.
12 LU. — Vgl. aire, faire.
frithbera FB. 68, 17?
frith-berim I obsisto. — Praes.
Sg. 1 frisbiur obnitor SG. 22» {Z^.
875); 5 met nad frithbeiV quantum
non . . obsistit Goid.^ p. b'á {Wien.
Gl.)] frismberat Gl. zu obesse Ml.
14c, 21. — Vgl. frithbheart contra-
vention, Opposition O'R.
frith-bi'uth i. dicur no diultad
O'Dav. p. 83, frisbruidhe i. frith-
bruth ibid.
frith-bruthim III ich weise zu-
rück, verwerfe. — Praes.- Sg. 3
indi frisbrudi Gl. zu renuentis
Ml. 44'>. — Praes. sec. Sg. 3 no
frithbruitiud (i. no obad) tecosc in
druad „she rejected the guidance
of the Wizard" Three Hom. p. 58, 7.
— Praet. Sg. 3 ro frithbruid (i. ro
obustair) . . na grada sin SMart. 14
[„refused").
frith-cheist oppositio, objec-
tio Z^. 875.
frith-chomure I off endo, lae-
do. — Praet. Sg. 3 is messe nad
frithchomart nech Gl. zu qui lesse-
rim neminem Ml. 47»; PI. 3 fris-
comartatar offetiderunt Wb. 51»
{Z^. 882).
frith-enech SC. 26?
frith-gabim I ich halte zu-
rück, zügele. — Praes. Sg. 3
nachid frithgaib Gl. zu qui nee
timore dei frenatur Ml. 117 {Z'^. 875).
frith-g^nam Fürsorge, Sorg-
falt, vgl. frichnaim, fris-gnim. —
Sg. Nom. ar ba romor ocus ba roán
a frithgnam Corvi. p. 8 Brigit {„her
protecting care")] Gen. ro rathaig
in t-éces mórmenmain in ecsine
ocus laigeat a frithghnama ibid.
p. 27 leithech {„the stnallness of\
Ms diligence"); is maith iaram inn
indsi i. praind ceit itir biad ocus
linn, is e a himthairec cecha nona,
cen frithgnam 0 duniu oca TB.
p. 180, 1 {ohne dass Jemand dabei
aufwartet).
frith-ing- „a relapse" O'B., zu
eng, vgl. frith-lorg. — Dat. táinig
a bh-frithing na conaire ceudna„7te
came hack by the same path" Torr.
Dh. p. 184, 2; O'Don. Gr. p. 136.
frith-iúraim afficio. — Praes.
Sg. 3 cia erat fritamm ior-sa Gl.
zu quandiu me . . adficiet Ml. 32*, 27 ?
PI. 3 fritamm iurat 311. 33», 1.
frith-lorg die Spur-, der Weg
rückwärts. — Dat. ro impó dessel
ina frithlorg doridisi Three Hom.
p. 20, 3; ni ro sói nech dib aiged
ind eich in frithlorg LU. p. 39^, 20.
frith-orcim I offendo. — Praes.
37*
frithorissair
580
fúar
PI. 3 frisorcat Ml. 15*, s; fritamm
orcat {für frith-damm) Ml 62c {Goid.^
p. 23). — Praes. sec. Sg. 3 na frid-
oirced Wl. 14a {Z-\ 875). — Inf.
Gen. cen fochunn i, frithoircne
huad-som do neuch Ml. 19c, 5; Acc.
in frithorcuin offensam Ml. 22d, 21.
— Part. PI. Nom. neph-frithortai
inneuchíriI.^MÍnnullo laesiJfZ. 19c,6;
ind frithorthai (sie) Ml. 58 r.
frithorissair „he withstood"
Three Hom. Index.
frith-sét BilcTcweg. — Sg. Dat.
docuaid ina frithset SMart. 35
(„went hacjc")', fecht do Mártain ic
imdecht dodechaid imad dermair
na n-genti ina frithset ibid. 36
{„there came in the contrary way").
fritaibrim I oppono. — Praes.
PI 3 fritataibret SG. 183i> {oppo-
nunt eam Z^. 432).
fritaitim I contraeo. — Praes.
Sg. 3 ni frittáit mo hires-sa non
contraria est fides mea Wb. 31», 6;
PI. 3 fristait frisom Gl. zu adver-
sarii Ml. 23e, n (ZI 875).
fritlagaim I oheo. — Pass.
Praes. Sg. 1 fritumthiagar Gl. zu
dbeor SG. 183 a.
fritobairt jP. oppositio Z^. 875.
fritudchad ohstiti, PI. 3 fritui-
chetar [sie) Ml. 21«, 2.
frituidecht F. objectio SG.2U
{Z^. 875). — Gen. inna frithtui-
dechtae contradictionis Ml. 25i>, 13.
fromad M.probatio, probare.
— Sg.Dat. CO ro himraided a éliugud
trit-sin, cotanicBrenaind dia fromad
„to test him" Fei. p. XXXII 21; ibid.
p. XXXVI 9; PI. Nom. formtha aili
do thabairt forro FB. 62.
fiiabair, fuabbraet, fuaiijrem s.
fóbairim.
fuach i. rann {Vers) . . ar in
fris [leg. fers?) laisin laithiieoir is
fuach [ajainm lasin file O'Dav.p. 85;
fuach „Word" Corm. Transl. p. 56.
fuachiinm SP. II 10, rigl. „fua-
char (5. Sg. Praes. Pass.?) to dis-
turb, litigate, i. fodibhadh" O'Don.
Suppl. ; Sg. 3 fuachaid-sem SP. II 9.
fuachda FB. 37 Fg.? vgl. „fu-
achdha rebellious, perverse" O'B.
fuacht 8. uacht.
fuachtain hurt, injury, da-
mage O'Don. Suppl.; rébéllionO'R.;
Gl zu fuich O'Dav. p. 89; Gl. zu
fich ibid.
fuachtiiaigiin III I quarrel,
attacTc, injure O'Don. Suppl. —
Praet. Sg. 3 ro fuachtnaig ScM. 5.
fiiacru s. focraim; Inf. Dat. in
fili 00 a fúacru for a n-glinne ocus
a nadmand LU. p. 133^, 24.
fúagaim ich nähe. — Pass.
Praet. Sg. 3 ro fuaged co snáth óir
Aid. Ch. 63.
fuaidreadh „to forbid, cross,
litigate" O'Don. Suppl.
fiiaimm N. sound, reboun-
ding noise O'B. — Sg. Nom.
fdaim colli SG. 34, 8 ; fogur . . ocus
fuaimm na fial sin FA. 14 LBr.]
PI Nom. fúamand FA. 14 LU:
fiiaitgid s. fúataig-im.
fúal Urin; urina Ir. Gl. 222;
Corm. Transl. p. 73, 79; i. salchur
{„filth") O'Dav. p. 92. — Gen, ar
galar fuail Z'^. 949; co n-galur fúail
ScM. 13.
fualascach Gl. zu arbusta
South. 58a [Goid.^ p. 60).
fúalaing FB. 24 zu fu-langim?
fúaniain p. 131, 2; FB. 47, 53 V
fuamann i. luath no dian O'Dav.
p. 84.
fúan N. Leibr'ock; tunica Z'\
22; cloth, veil, eovering O'B. —
Sg. Nom. fúan cáÍQ corcra n-imbi
FB. 45; 51; p. 310, 31; Lg. 18, 19;
Acc. {nach dem Compar.) bruit lin
gilidir fuan n-gessa TBF. p. 140, 25
(„a swan's tunic").
l.tndiV Vorbereitung, vgl. rem-
fuar und fóirim. — Acc. trisin fuar
in budcaid Tur. Gl. 48 {„through
the preparation of the bridal").
2. fuar Perf. inveni. — Sg. 1 ni
fuar Hy. 5, 98 (i. ni fuarus); no
con tuar FB. 93; hi fuar SC. 33, 2:
co fuarusa ibid. 3; 5 fiiair . . in
t-ainm sin ScM. 12; nis fiiair TE. 17;
SC. 36; ni fuair a saniail di graig
SC. 37, 6; 8; FB. 31; P?.. 1 ni
fuaramar Lg 12 ic; ni fuarani
ibid. L.\ 5fúaratar TE. 19; fuaratar
Oss. I 7; TE. 'd Eg. — Vgl. frith.
3. fuar s. úar.
I
faarrech
581
fuidell
fuarrech Clemens Ml. 20c, lo; fu-
airrech Wh 5d (Z^. 994); i. foirithm
O'Dav. p. 93; Voc. a chainuarraig
Gl. zu Clemens G-ild. Lor. Gl. 138.
faascrech „frightener" Feh
p. CLXXIX.
ÍVLíiseuT„terror"Félp. CLXXIX.
faaslaicim III ich befreie, er-
löse, vgl. túaslaicim. — Conj. Sg. 3
ron fuaslaice Gl. zu don forslaice
Hy. 1, 18. — Inf. fuaslucudh dis-
sohition O'Don. Suppl.
faasmad „a blotc" O'B. — Nom.
fuasmad SC. 5 H. (fúasnad LU.);
Acc. cach fer dothiged chuige do-
beread fuasmad ind don crand sin
Corm. p. 32 nescoit.
fúasnad anger O'R., vgl. fúas-
naim. — Dat. atbertsat co ferglii-
inde móir ocus co fúasnaid (sie)
Three Rom. p. 78, 34 {„wrath").
fúasnadach „disturher" Fü.
p. CLXXIX.
fiiasnaim 11 ttirho, mit fri ich
wüthe, tobe gegen Jemand. —
Praes. Sg. 3 Dep. dia m-bi ferg i
fúasnadar. .frind FB. 48; unpersön-
lich: nos fuasnaither im Coinculamd
LU. p. 127a, 26. — Conj. Sg. 3
dia fuasnaither frind FB. 48. —
Inf. Nom. is fuasnad dut menmain-
siu Gl. zu aiebas . . te . . turbari
Ml. 2d. 5; fuasnad friu SC. 5 (fuas-
mad H.): vgl. fuasna i. fuaidri no
foeghemh Ó'Dav. p. 90, fuasna i.
sgaileíí ibid. p. 87 foruasna.
fúat Bahre; i. dar no crann
O'Dav. p. 88. — Sg. Bat. tucsat
iarwiw fer dia muwtir ior fúat amal
marb Three Hom. p. 42, 4.
fúatach, „fuadach running
away icith, elopement, a rape,
rapine" O'B.
fúataigim ich nehme weg,
raube. — Praes. Sq. 3 fiiaitgid
leiss hi TE. 15. — Fut. Sg. 2 ni
fuadis la foxul „du sollst es nicht
fortschaffen durch Wegführung"
Beitr. VII 45 {Sench. M.).
1. fúath forma Z^. 22, figu-
ra 993; fuath in gresa „the pattern
of the tcork" On the Mann. III
p. 116. — Sg. Nom. fuath ocus
foscugud FA. 5 (delba LBr.^.
2. fuath Ha SS. — Dat. ro lion da
bh-fuath agus da n-úrghráin „he
became filled ivith hatred and great
abhorrence ofthem" Torr.Dh.p. 100;
ibid. p. 206.
f úathbróc ein Name für schützen-
de RüstungsstücJce, Rüstung;
„apron" On the Mann. III Index.
— Ferdiad nimmt zuerst a fuath-
bróic srebnaide sróil . . fri gelchness,
darüber a fuathbróic n-dondlethair,
zu äusserst a fuathbróic n-imdan-
gin n-imdomain n-iarraide do iurn
atlegtha, zwischen die beiden letz-
teren legt er einen grossen Stein,
zum Schutze gegen Cuchulinn's Gae
bulga, LL. fo. 59. b. 1.
fúathcraibdigr FA. 28, „haters
of belief'?
fúathróc Gürtel? Is stiall fua-
thróg O'R. scuird. — Gen. cllabinar
sróil siricda ré chness congebethar
do CO barr úachtar a dond-fúathroci
donddérgi míleta do srol ríg LU.
p. 81», 29; Acc. na sliasta i. in fu-
athroic („the loins, i. e. the waist")
Gl. zu patma Gild. Lor. Gl. 94.
1. faba, leth na fuba don mnái
igi „half the wag es of the wea-
ving woman" On the Mann. III
p. 115 (84).
2. fuba „hewing, cutting" ,
fuba agas ruba „hewing and MUing"
O'Don. Suppl.; fubadh i. fubtad
no fodiubadh {,jputting dotcn" O'R.)
O'Dav. p. 89.
fttband SC. 31, u?
do fuc s. tue.
ro fuc s. rue.
fu-domain tief, N. (?) die Tiefe;
profundus Z'^. 874. — Dat. [oder
Acc.)i fudamain iffWnd FA. 19; 28;
péne suthaine 34 (fudomain LBr.)\
p. 191, 20; PI. Nom. fudumne pro-
funda Z"^. 874; fudomna mara
Hy. 7, 23. — Compar. fudumnu
quam mare Gl. zu Hy. 5, 18.
f u - duidehestar s. unter du-
dichim.
fu-fúasnaim ich tobe; Sg. 3
fufuasna fairggse findfolt SG.p.\\2.
fuidell remainder, leavings
of a feast O'R.; s. unter imm-
lommad. — Sg. Nom. in ra bai
fiiidir
582
fuirecli
fuigell occu do lind na cásc „ivhether
they had the leavings of tlie Easter
ale'^ TJiree Hom. p. 66, 28; Acc. nach
bh-fágfadh fuigheall buille inábéime
don cheudiarrachd Torr. Dh. p. 90;
PI. Gen. cura linta XII cliab dia
fúiglib LBr. p. 257i>, 46.
1. fuidir „a stranger tenant, a
fugitive or migratory husbandman^'
Bem.^ p. 85, On the Mann. III
p. 494, Ms. 3Iat. p. 655. Vgl. fui-
thir Corm. Transl. p. 76.
2. fuidir i. briathar (word) Beitr.
VIII 330.
fuiditir s. fóidim.
1. fugrell, fugall Bichter-
spruch, Entscheidung ; Judi-
cium, negotium [adversus alterum)
Z^. 768; fuigheall i. briathar t-erÖMW
Beitr. VIII 346. — Sg. Gen. illathe
ind fugill FA. 6; in fuigill 29 LBr.
(brátha LU.); Dat. ó fugull Gl. zu
judicio, contendit Wb. 9c (Z^ 768);
iar fugiull brátha FA. 14 (fuigell
LBr.)- isind fugiull FA. 30 (fui-
gell LBr.).
2. fugrell, fuigrell s. fuidell.
fuigillim ich befrage? fuighlim
„I award, adjudge" O'Don. Suppl.
— Praet. PI. 3 fuigillsit Morunn
p. 142, 14 ; CO fuighillsit ollamhna
breithemhua Erend „so that the chief
Brehons of Ireland decided^^ O'Don.
Gr. p. 309. — Pass. Fut. Sg. 3
fuigillfithiV Morunn uimi p. 142, 12.
1. füll F. Blut; sanguis Z^. 251.
— Sg. Nom. ScM. 18; TE. 13 LU.;
Gen. fordath fola SC. 37, 3; a loim
fola ScM. 16; srotha fola FA. 33;
banna fola FB. 27; crithir fola
FB. 24; p. 310, n; bróenán fola
SC. 37, 21 ; p. 309, 12 ; Fei. Epil. 351 ;
déra fola FA. 34 (fala LBr.); oc
Ol na fola Lg. 7; Dat. mar in
fuil ibid.
2. fuil i. pecad O'Dav. p. 93.
fuillem „increase, addition,
2)rofit" 0 R., ,,interest,hire, ivages,
reward" O'Don. Suppl. — Dat. is
eadh eirnither ina fuillem-side On
the Mann. III p. 112 {„as the fine").
fu-illim III I deserve, earn
CDon. Suppl., vgl. tuillim, ar-illim.
fuilliud, fuilleadh addition
O'Don. Suppl. — Dat. i fuilled
airme CCC „in addition to" Fei.
p. LXIII; ibid. p. CLX.
fuilted, fonn fri fuilted feie SP.\\
{„to dispense"yi
fuiltin pilus Ir. Gl. 463.
fuin „sunset". — Acc. Dia lim
fri fuin, dia lim fri fair Corm.
X). 21 fair. — Vgl. fuined und
1. fuinim.
fuindeog fenestra Ir. Gl. 134.
fuine Kochen, Bachen. — Dat.
oc fuiniu na fiadmil TBF.p. 140, 20;
dia funi Lg. 7; iarna fuine tria mil
FB. 9; ic fune ind loig Hy. 5, 74.
fuinechda zu fo-nigim? — Sg.
Nom. banntracht find fuinechto
p. 145, 5; fúamain find fuinechda
FB. 47.
fuined Untergang der Sonne,
Westen. — Sg. Gen. for ainglib
ind fuinid FA. 2 (funid LBr.)\ fo
chomair funid Fer n-arda siar isin
fairrge Fei. p. XXXII 3 ; Dat. oder
Acc. iar fuwiud n-grene FB. 80
(iar b-fuined n-grene Eg.)\ anaslui
grien fo a fuined Cr. 33^ {cum ex-
cedit sol sub occasum suum Z^. 4Bb\
oc a tercbáil ocus lia fuined Cr. 18*
[in ortu et in occasu eorum Z^. 644V
fuineta westlich? — Acc. con-
nici in n-acian [Ocean) muridi fui-
neta insi Bretan LU. p. 1», 36.
1. fuinim „I end or cease",
i. criochnaighim no sguirim [O'Cl.)
Corm. Sransl. p. 75 fuin; unter-
gehen {von der Sonne). — Praes.
der Getvohnheit Sg. 3 hi funend
grian SC. 33, 13.
2. fuinim ich koche, backe. —
Pass. Conj. Sg. 3 fonaither in
t-écne lee commaith TBF. p. 150, 7.
— Part. Sq. Nom. in t'éicne fo-
naithe TBF. p. 152, 1. ^ Inf.
fuine.
fuinnema FB. 86 („with the ve-
locity of a twisting wheel" On the
Mann. III p. 78)?
fuinuseóg, fuindseog fraxinus
Ir. Gl. 557, s. uinnius.
It fuirecli i. cuirm O'Dav. p. 85.
2. fuirech Vertveilen, Ver-
ziehen, Verzug. — Sg. Nom. a
fuirech ina m-bethaid Fei. p. CXVII 0;
fuirigim
583
f Urach air
Acc. cen nach furech FA. 18; cen
fuirech „withoiit delaij" S3Iart. 41.
— V(ß. il-furig.
fuirigim I ich verweile, ver-
ziehe. — Praes. sec. Sg. 5 o ro
fuirged . . i n-doras in duine Three
Honi. p. 110, 11 {„was delaying").
— Pass. Praes. Sg. 3 fuiregar 1.
fuirech O'Dav. p. 85. — Inf. fui-
rech.
fairmim III {für fo-rimim) ich
setze, lege; Stokes Rem.'^ p. 85;
fuirim i. tabair O'Dav. p. 85. —
Praes. Corij. Sg. 3 resiu forruma
bine fornn „before he mag inflict
destruction upon us" TBF. p. 144,31
{für fo-ro-rmal — Praes. sec. PI. 3
arimbad and furruimtis a praintech
Tir. 13 {für fo-ro-rimtis). — Praet.
Sg. 1 forurmius láim fair LU.
p. 114i>, 8; 3 forruim a forrig n-and
Tir. 13 {für fo-ro-rim); forruim
FB. 28, forruirim Eg. mit Pron.
infix. er setzte es (farrusim H.?)-
forruib a chois forsiud leicc Hy. 2, 8 ;
in tan ro furim a di láim íor Conall
Three Hom. p. 98, 19; ro iurim . .
hréthir n-escaine fair ibid. p. 104, i4.
— Pass. Praes. sec. Sg. 3 mina fuir-
mithea doch furri Corm. p. 36, 40.
— Praet. Sg. 3 dia ro fuirmed
recht Adomnain for Góedelaib
FA. 32. — Inf. fuirmedh i. indeall
no cur O'Dav. p. 89; Dat. co fuir-
med na sraigell . . foraib p. 191, 22 ;
Acc. la furmed in matám fair FB. 40;
CO fuirmed in rechta sa Adamnáin
FA. 32 LBr.
fuirse „harrotcing" O'B.
ni fuirse {2. Sg. Conj.) SC. 26-?
fuirseóir M. „a juggler, a
mountebanh" O'R. — Nom. und
Dat. ond fuirseor i. uad fein as
fuirseor Gl. zu parasito Goid.^
p. 68 {LHy. ffi. lli>^; Dat. reim i.
nomen do fuirseoir, fobith cach
riastarda dos ber for a aigid cu
chách Corm. p. 38.
fuirsire parasitus, fuirserán
parqsitaster Z^. 273; Sg. Gen.
iud fuirsiri Gl zu histrionis §(?. 103»
{Z\ 230).
fnirsitis s. for-icim.
fulssi, uissi Lerche. — Sg.
Nom. congair in fuissi eolach „the
skilful lark sings" Fei. p. LXVI.
fuiseog alauda Ir. Gl. 140.
fuismedaeh Bekenner. — PI.
Nom. faismedaig Gl. zu professores
Gild. Lor. Gl. 55 ; Gen. i n-hiresaib
fuismedaeh Hy. 7, u. — Vgl. fóisitiu.
fuit ScM. 22, 12?
fuithairbe F. Bain, Furche;
foithirbi i. imaire no gort no acadh
O'Don. Suppl. — Sg. Nom. ind
fuithairbe tanaise FB. 20; Dat.
issin chetna fuitherbe ibid.; PI.
Acc. teóra fuithairbi on tig ibid.;
tar teóra fuithairbe on tig FB. 17; 82
{„over the th/ree ridges" On the
Mann. III p. 77).
fuither FB. 24?
fuithir s. fuidir.
fu-langr Ertragen, Erhalten;
sustinere Z^. 874. — Sg. Nom. a
fulang dom-sa Wb. 17« {mihi erat
tolerare ea ZK 483); FA. 26; is
fulang súain sochaide _ SC. 31, 14;
Dat. do fulang na fiann Corm.
p. 34, 26; ic fulang mét {sie) ocus
trumma na talman p)- 169, 26.
fu-langim I icJi ertrage, halte
aus. — Praes. Sg. 3 foloing susti-
net Wb. 29d, 17. — Praet. Sg. 3 uair
nar fulaing tortromad SMart. 22. —
Fut. Sg. 1 fulós Gl. zu me . . su-
stinere Ml. 33a, 2; foUos Ml. 62i>;
PI. 3 foUosat Ml. 69a; mit Bedupl.
PI. 3 läse folilsat Gl. zu talia su-
stenendo 311. 80a. _ Fut. sec. Sg. 3
ro failsad Lg. 16. — Pass. Fut. sec.
Sg. 3 folilastae LU. p. 20a, 24. —
Part. s. do-fulachta. — Inf. fu-
lang (s. besonders) und fulachtain
TB. p. 182, 6.
fuloeht „cooking hearth";
fulacht fiansa „cooking pit" On the
Mann.lll p. 381. — Sg. Nom. dia
m-bad fuloeht mór no beth and Bev.
Celt. III p. 176 {„were this a great
cooking-hearth") ; Acc. 0 ro sernad . .
fuloeht Lg. 17, 14; s. tmter esnad.
fullugalmm III s. fo-laigim.
fulred N. Blut, s. fuil. — Dat.
dia fulriud FB. 67.
fnnech s. fo-nigim.
für- s. for- oder ur.
furachair vigil Ir. Gl. 984.
furachrus
584
gabaim
furachrus M. . WachsamJceit.
■^ Sg. Dat. ar faitchius ocus ar
furachrus SMart. 6.
furáil s. ur-áil.
furfogra s. urfogra.
furis FB. 70?
furmed s. fuirmim.
fursuunud M. Scheinen,
Leuchten, Erleuchten; vgl.
forosnaim; fursunnud fiss Lg. 3;
caindel de lic logmair oc fursunnud
doib TBF. p. 140, u {„at illumi-
nating for them").
do fúsei s. diuscim.
fus rumat CC. 2 LU.? vgl. foram.
G
ga s. gae.
ga FB. 36 Eg. für aga, oca,
8. oc.
gába Gefahr. — Sg. Dat. i n-
gaba Hy. 1, 28, Gl. isin gábud.
galbáiltech captus Ir. Gl. 594,
von gabál, Inf. zu 2. gabaim.
1. gabaim ich singe. — Praes.
Sg. 3 ba hoen im Crist co n-gaba
dal Hy. 5, 14. — Imper. Sg. 3
gaibed cách á salmu Wb. 124 (^2
443). — Praes. sec. Sg. 3 no gebed
si sie sang p. 40, 33; PI. 3 sian
no gebtis Lg. 17, 24. — Praet.
Sg. 3 cach rod gab, cach ro chuala
Hy. 5, 102; 103; gabais . . inna randa
sa er sang diese Strophen SC. 11.
— Fut. nod géba Lat. Hy. X Pref.
~{Goid.^ p. 102). — Pass. Praes.
PI. 3 gaibtir dúana SP. V 15. —
Fut. Sg. 3 isin phurt i n-gebthar
commenic Lat. Hy. X Pref. —
Praet. Sg. 3 di doiri Babelone ro
gabad fon dul so Ml. 54 r {Z^ 477).
— Inf. Nom. ba im Crist a oenur
ro bói aggabud Gl. zu Hy. 5, u;
Dat. cein bethir ico gabail „tvhile
it is heing sung" Lat. X Pref.; do
gSihail cepoce ScM. 20; Dat. oder
Acc. ar a gabail fo lige fo eirge
Lat. Hy. VII Pref [Goid.^ p. 99).
2. gabaim I ich nehme, er-
greife {in sehr vielfältiger Anwen-
dung):, mit for {auch fri) und fol-
gendem Infinitiv ich beginne; mit
i n- ich lasse mich nieder;
„gabháil impi to avoid it, to pre-
vent it" O'pon. Suppl.; mit und
ohne conair einen Weg einschla-
gen; gabh-sa chugainn amach „co-
me out to us" Torr. Dh. p. 72;
„gabail láma to cast forth, to
drive back" Three Hom. Index;
gabaim gréim ich habe Nutzen,
gedeihe {„prosum" Three Hom.
Index). — Praes. Sg. 3 ar gaibid
side céil for báas Wb. 9» {nam
capit hie opinionem de morté Z'^.
431); gaibid cloich n-aile SC. 7;
gabaid ond ur co araili FA. 22;
gebid ScM. 17; gebid for tecosc a
daltai SC. 24; mit Pron. suffixum
{s. é S. 513, Col. 2) : gaibthi frithairi
na haidchi sin TE. 12 LU.; geibthi
ar giialaind sie fasst ihn an der
Schulter SC. 14 ; geibthi Lóeg . .
cloich SC. 7 ; gebthi Loega/re . . in
roth FB. 64 {dreimal)-., ni gaib
airechas Wb. 3* {non capit princi-
patum Z^. 430); uchan do* galur
nom geib SC. 29, 17; rel. cech mac
gaibes gaisced acaib ScM. 9; PI. 3
nos gaibet uli SC. 6; gabait forro
ferta sie nehmen Wunder auf sich
FA. 28. — Praes. Conj. Sg. 3 cid
messe ém nod n-gaba j?. 141, 9=24;
ar na gaba nech desimrecht diib
Wb. 28* {ne quis sumat exemplum
de eis Z^. 441); PI. 3 co ro gabait
a chossa ocus a láma SC. 48 (? vgl.
die Stelle unter Pass. Praet. PI. 3).
— Imperat. Sg. 2 gaib duit in mac
p. 141, 17; gaib do chuil SG. 229
{Z-\ 443); gaibthi cloich SC. 7;
3 gaibith Finncoem in mac j). 142, 11.
— Praes. sec. Sg. 2 dianam gabtha
„if thou wouldst accept me" Tfiree
Hom. p. 118, 4; 3 nis gaibed tart
Hy. 2, 29. — Praet. Sg. Í 0 ra
gabus gai im láim ScM. 16; ó ga-
bus-sa gaisced SC. 7; ó gabusa
Criiachna FB. 44; ro gabus immaig
denna ich Hess mich nieder in M. D.
SC. 34, 4; 3 ro gab sein inna láim
gabaim
585
gabul
ScM. 8; FB. 27; 79; 82; 87;
Hy. 5, 15; 68; p. 22, 2; ro gab
ü&ith TE. 2 LU.; ro gab mian
p. 43, 12; in tan ron gab céill TE.
S Lü.: FA. 31; in ros gab greim
p. 40, 26: rod gab idu éoit TE.
8 E_g.; SC. 29, le: 33, 31; 45; ros
gab slúagu in dune ule es ergriff
die Schaaren der ganzen Stadt
FB. 44; issed conair rod n-gab
FB. 69; auch ohne conair: issed
ro gab, dar Oenueh m-Breg Letb
TE. 3 Fg.; ro gab for l^sngud na
hairge p. 40, 10; ro gab . . for cnám
Corm. p. 30, 13: ro gab tromcheó
. . dó FB. 36; nis gaib Hy. 5, 26;
corra gaib so dass sie ergriff Lg. 9 ;
ScM. 20; FB. 12; co ra gaib
etorro oc gleic FB. 31; conad ra-
gaib ina muntei*as Lg. 11; gabais
foss Hy. 5, 58 : gabais . . dair mór
ScM. 18;, 21, 31; p. 131, 7; gabais
. .rige n-Érend TE. 1 LU.\ gabais
. . Saint an ri TE. 5 Eg. ; gabais
cách díb immarbaig ammuin a celi
SC. 4; gabais fri grisad Cuind
CCn. 4; mit Pron. suffixum (s. é
S. 513, Col. 2): gabsi Tir. 15; gabsus
meisce es ergriff sie Trunkenheit
FB. 16; PI. 3 CO ro gabsat amsai
aice Lg. 11; ro gabsat .. in curad-
mir FB. 72 ; 90 ; co ragbaiset alláma
di muir Lg. 13; co n-gabsat i n-
dithrub sie Hessen sich in der Ein-
öde nieder Lg. 11; CC. 3 LU.;
gabsit . . in mac CC. S LU. —
T-praet. PI. 3 gabtait a sciatbu
FB. 15. — Fut. PI. 3 ni gebat
in comarbus Wb. 4c {Z'^. 453). —
Fut. sec. Sg. 1 no gebaind Lg. 6;
3 nos gebad ule crith FA. 14 (gé-
bad LBr.). — Pass. Praes. Conj.
PI. 3 gabtair . . eich duin FB. 34;
má gabtair do neoch SC. 4. — Praet.
Sg. 3 ro gabad gabaal doib leo
Wb. 7» {facta est collatio eis apud
hos Z\ 477); PI. 3 ind lám rod
gab ocus in t-sliasait fotarat ro
gabtha 0 chund co fond Bev. Celt.
III p. 177 {vgl. SC. 48). — Fut.
Sg. 3 0 ghebthar in gnim do láim
TE. 9, 19 Fg.- is dam-sa ceta
gebthar SC. 4; PI. 3 mad fri góe
gebitar FB. 33 (gebithar Fg.)? —
Inf. gabál, gabáil Z^. 487; gabhal
seizure CDon. Suppl.; Gen. linn
gabala O'Bav. p. 91 fobairt {ein
Wasser, das einen bestimmten Be-
sitzer hat?); Dat. don chetgabail
beim ersten Nehmen Sc3I. 1; iar
n-gabáil rige TE. 2; p. 311, 26;
do gabáil immón n-óenfer FB. 15;
día gabáil ina glaic FB. 87; Acc.
im gabail na n-en SC. 4; ar ní éta
gabail disside Lg. 6?
g-ablaeh „horned, peaked,
pointed" O'R., von gabul. — PL
Nom. (da ech . .) gablaich FB. 45;
p. 310, 15.
g'ablaim II „I spring, shoot
out" O'B. — Praes. Sg. 3 rel. sil
gel gablas „a white seed that bran-
ches Fei. p. LXIII.
gabond s. g:oba.
1. gabor caper SG. 37b {Z^ 781);
^abur Corm.p.22; gabhar Ir. GI.ZT2.
— Comp OS. gobar-comrád Gl. zu
ecloga Corm. Transl. p. 69 elada.
2. gabor, gabur M. Pferd;
gabur caper und gobur equus durch
die Vocale zu unterscheiden beruht
bei Corm. p. 22 nur auf etymolo-
gischem Spiel. — Nom. oder Acc.
gabur FB. 47; Nom. lasin don
ic in gabuir chuci Bev. Celt. III
p. 184; Dat. os gabur gil Oss. I 2;
Acc. tlofeccai secha a gabnir i. in
deirg n-druchtaig „hesaxo his steed
the Detcy-Bed by Lugaid" Bev.
Celt. III p. 184;. PZ. (?m.. graig
n-gabor n-glas SC. 33, 14; de finnaib
gabur Gl. zu Hy. 4, 19 {s. cilicc);
Du. Nom. da gabor ScM. 20,
3. gabor, gabur weiss? drech
leth-derg leth-gabur lais FB. 47.
Vgl. Corm. p. 22 gabur.
gábud M. Gefahr. — Sg. Nom.
nir bo diuir in gabud di Hy. 5, 31 ; 83;
Dat. ar gabud Hy. 6, 24; isin gabud
Gl. zu i n-gaba Hy. 1, 28; iar mór-
gábud FA. 22; no elaind as gach
gabud ocus as gach airceis LU.
p. 16b, 42; Acc fri gabud Hy. 1, le;
5, 89; PI. Dat. i n-gabthib Lg. 12;
ar gaibthib Hy. 6, 26.
gabal Gabel, „also applied to
the branches of trees, of a family"
On the Mann. III Index; furca,
586
gainne
patihulum Z^. 768; gabhal furca
Ir. Gl. 135. — Sg. Gen. i m-bun
na gabla FB. 92 [ein Ballcen im
Hause?); Dat. fo a gabul FB. 81;
PI. Nom. „gabla fine branches of
a faniily" O'Don. Suppl.; Ace. li-
brither gabla a láma Corm.p. 36, 38;
Du. Nom. da uball óir for di gabal
a muingi TB. p. 176, 2i; Gen. dar
Mag da Gabul FB. 36. — Compos.
0 gabul-rind Gl. zu circino {Zirkel)
Corm. p. 9 cercenn.
g'ach, spätere Form für cach,
TE.7; 9,7; ii; VdEg.; CC. 1; 3 Fg.
1*0 gád, gadatar s. gudim.
gáes Klugheit; gaos acuteness
of mind O'Don. Suppl. — Sg. Nom.
lü frlth gses na gart na genus
FB. 24; a guth a gsés a chenel
FB. 31; Gen. nertlia gáise SC. 38;
búaid gáise s. unter búaid; Dat. ar
gáis p. 328, 9; as mo gais p. 142, c;
cia bu nóidenán ar áes ni lil la
maccu i n-gaes Ml. Carm. 1 {„in
wisdom" Goid.^ p. 18).
gaesitech FB. 37 Fg., vgl. „gaoi-
sid hair of beasts" O'B.
ro gaet wurde getödtet Oss.
1 2 ; diar gsét a quo occisus est
CCn. 5. ■ — Vgl. gaetas „who wounds"
Corm. Transl. p. 87 galgat, goite.
1. gáeth weise. — Sg. Nom.
am gsétb i m-bret[h]aib p. 327, 32;
p. 141, 5 ; PI. Nom. ni rubtar gáitha
for comairli Wh. 18c {non fuerunt
sapientia vestra consilia Z^. 500);
gáitha Wb. 18a {Z-\ 30); Dat. bat
umal múnta ó gáthaib SC. 26.
2. gáeth, góeth {LBr.) F. Wind;
in gáith ventus Z^. 241; an gaeth
atúaidh boreas Ir. Gl. 353. — Sg.
Nom. gaeth Hy. 5, 19; gifeth FB. 26;
FA. 26 (góeth LBr.); goeth oc a
n-imluad SMart. 24; Gen. gith
gáithe déne Hy. 2, 39; athach gáithe
p. 131, d; ar irchor gaithe Gl. zu
Hy. 6, 16; cloi gaithe Gl. zu turbo
SG. 93a; luathe gáethe Hy. 7, 22;
Dat. ar gaeth Hy. 6, le; J^cc. cen
gáith FA. 35; fri gaith FB. 91; it
liiathidir gaith n-erraig sie sind
schneller als ein Friuilingssturm
SC. 37, 6; PI. Nom. goetha p. 190, 27
LBr.— Compos. góiúi-lnch. palus.
gsletluicli ivindig. — PI. Nom.
indsi . . goethacha p. 190, 31.
gaethamail pahister Ir. Gl.
1067, s. góithluch.
CO ii-gáeth-gráin Lg. 18, 26 wíí
Fg. und Lc. zu lesen goth-gráin.
gáethmar ventosus Ir. Gl. 646.
gai M. Speer; davon gaide pi-
latus Z\ 52; ga hasta Ir. Gl. 216;
gai holca, „belly-dart" LU.p. 125^,2,
bolga ibid. 73a, 3, 1131», 32, der
Name von Cuchulinn's Speer: „This
10 as the charactev of that dart: it
ivas upon a stream it should he
set and it ivas from between his
toes he should cast it. It made
but the wound of one dart in en-
tering the body; but it presented
thirty inverted points against Coming
back" On the Mann. II p. 309. —
Sg. Nom. in gai ScM. 14; gai triut
ein Speer durch dich ibid. 9; 14;
briitir a gai FB. 67; gai gormrúad
j). 310, 39; gai bolcai FB. 30; gae
gona eise Gl. zu fuscina, tridens
Neptuni SG. 37^; Gen. do rind gai
Lg. 15; Dat. urchor do gai mór
ScM. 10; Lg. 15; do gae gand
Oss. I 2; do gae criiaid SC. 41;
Acc. ro thelgis gai form-sa ScM. 11;
SC. 36; FB. 81; 87; gae ScM. 13;
gai n-aili ibid.; in n-gai cetna ibid.
10; 11; 0 ra gabus gai im láim 16;
armgaisceá rig Laigen etir góei
Gcus claideb ocus sciath ThreeHom.
p. 70, 27; PI. Gen. la fíébru na
n-gái FB. 15; Dat. oc denam na
crand isna gáib Corm. p. 32 nes-
coit; Acc. fácbais a góo FB. 67;
scailid gou SC. 17, 3; Du. Nom.
da gai glassa Lg. 18, 26.
gáibthech gefährlich, von gá-
bud. — Scf. Acc. isin glend n-gaib-
thech FÁ. 22.
ro gáid s. gudim.
gaile stomach O'B. — Sg. Acc.
in gaile Gl. zu dolia Gild. Lor.
Gl. 219.
gaim s. gam.
gaimeu s. gemen und gamuin.
fod gain SC. 37, 3 s. fo-gnim.
gainedar s. unter géuar.
gaiuem s. gaiiem.
gaiune F. von gand. Dat. asort
gair
587
galar
sluag CO n-gainde Fei. Oet. 7, Gl. i.
CO n-doccumlai, „witli hardship".
gair brevitas Z'^. 979; Acc.
coitchena riam eter fot ocus gair
SG. 5a. — Ygl. garit, 1. gaire.
gair F. 'Ruf, Geschrei. — Sg.
Nom. a crith ocus a n-gáir FA. 28;
bá gair ' búada, gair chommaidmi
FB. 64; Acc. ro lasat gair mesca
Lg. 1; atchuala gair raor do nói-
denu p. 19, 37; doberat gair do
FB. 64; tibit . . gair commaidmi
ibid.; PI. Nom. na gare ocus na
! golgaire FA. 29; Acc. ro thócbatar
I . . a n-gáiri guil 7^. 15 Fg.
1. gaire F. Kürze; i. gair-secla
I i. gar rae i. rse gar „shoi-t Itfe" Corm.
p. 24, „a Short space" ibid. p. XXXVI.
2. gaire taking care of a fa-
ther etc. in old age, her ding of
cattle O'Don. Suppl., vgl. in-gaire,
ar-gairim.
3. gaire s. goire.
gaire Lachen; a laugh O'R.
— gaire Corm. Transl. p. 88 grai-
bre. — Sg. Gen. ni ro thib gen
n-gairi Lg. 17; Bat. on gaire a
risu Corm. Gl. Tr. p. 146 rosir;
fAcc. CO n-derna gári imbi LU.
p. 2», 36; cen ard-gaire boeth „ivi-
thout a loud foolish laugh" Fei.
p. CXLV.
gairim I ich rufe. — Praes.
Sg. 3 dia n-gair in énlaith von
denen herab die Schaar der Vögel
ruft SC. 33, 16; PI. 3 co n-gairet
ocus CO n-grechat p. 191, 22; co
n-gáiret ibid. 18. — Praet. Sg. 3
garthis FB. 40 Fg. — Pass. Im-
pernt. PI. 3 gairter SC. 25?-—
Praet. Sg. 3 co ro gared do Lat.
Hy. VII Pref. {„was summoned to
him" Goid.^ p. 99). — Compos.
ad-gaur, con-acraim, con-, fo-, for-,
for-con-garim.
gairim ich lache. — Praes.
Sg. 3 braigid ocus bán gáirid „pe-
dit and lauglis aloud" Fei. p. CXLV
{reimt auf báigid).
gairit s. garit.
gairm N. Ruf, Rufen, Ge-
schrei. — Sg. Nom. congarar gairm
rigi do SC. 27 H. (garm LU.): Gen.
son a garma Hy. 2, le; Acc. cong-
gairet gaii-m n-amnas FB. 84. —
Vgl. tó-gairm.
gair mim ich rufe. — Pass.
Praes. PI. 3 gairmter chuci Sc3I. 4.
gairsiu Oss. I 4, 8 für gar resiu
kurz bevor.
gaisced s. gasced.
gait s. gataim.
gal F. Tapferkeit, PI. tapfere
Thaten; deed, fight, valour 0 Don.
Suppl. — Sg. Nom. cruaid a gal
Sc3I. 21, 25; a gal a gaisced FB.
30: 43; 67; Gen. láith gaile fer
n-hErend Sc3L.6; SC. 38; 40;
FB. 3; 6; 12; 88; jx 310, 3; 5;
lathus gaile Góedel uli FB. 89;
ar . . méit na gaile ibid. 88; gaili
ibid. 12; tria nert gaili p. 328. 1;
Dat. ar gail p. 142, 1; e; FB. 61;
p. 328, 2; 9; CO lond-gail ScM. 3, 3;
cethri coicid hErewn form láim
ocus form gail ocus form gaisced
do aurscartad di Maig Murthewni
isind IÓ sa indiu Rev. Celt. III
p. 179; Acc. addaimet . . do gail
FB. 11; cura thoirnead gal na
biasta Fei. p. XXXVI 4 {„the beast's
violence"); PI. Gen. ar gressaib gal
SP. II 7? Dat. ar galaib ocus ar
chomramaib Sc3L 6.
galar N. Krankheit; a n-galar
morbus Z'^. 223; galar siila Oph-
thalmia Ir. Gl. 281. — Sg. Nom.
galar Hy. 6, 12; CC. 4 LU.: in
galur TE. 7 Fg.; CC. 4 Fg.: do
ghalur TE. 9 Fg.; ba galar leo-side
nach doib fén dorala amlaid-sin
in bocht d'etiud SMart. 12 {„were
grieved"):, Gen. sláetan tromm-
galaiV TE. 7 Fg.- 10 LU.: Dat.
iar n-galur Gl. zu iar saith Hy. 5, 20;
CO n-galur fúail ScM. 13; isam
slán-sa . . dom galur TE. 14 Fg.;
dia icc don galur ibid. 13; m'ic-sa
do denam dom ghalar ibid. 9 Eg.\
ina galur ibid.; uchan do galur
nom geib SC. 29,' 17 ; ro benad . . 0
crith -galar SMart. 21 {„ague");
res n-galur Hy. 1 Praef: Acc.
galar SC. 30; cen galar Hy. 5, 39;
FA. 35; fot galar, cot galar SC. 11;
in galor TE. 10 Eg. : ron soerat ar
diangalar Hy. 1, 6 (i. ar in galar
n-diau i. ar in[m]bude connaill); ar
j^
galarche
588
garg
galar fuail Z^. 949 {SG. Incant.); a
ghalur TE. 7-, 8 Eg.
galarche F. aegritudo Z^. 809,
von galrach.
galgat „a Champion" Corm.
Tr. p. 87. — PI. Gen. immad mar
galgat FB. 29.
1. gall i. corthi cloichi („a pil-
larstone") Corm. p. 23.
2. gall ainm do saerchlannaib
Frangc Corm. p. 23; „ihis word
was applied hy the Irish Annalists
to the Danes or Scandinavians
from their first arrival in the eighth
Century to the twelfth, ivhen it was
transferred to the English" O'Don.
Suppl. ; a stranger, a foreigner O'R.
— PI. Nom. gill ScM. 21, 44?
3. gall nomen do elu {Schwan)
Corm. p. 23.
4. gall ainm do chailech i. gallus
Corm. p. 23.
galrach krank. — Sg. Nom.
ba saethrach ba gallrach p. 40, 9.
galraiglm III ich bin-, werde
krank, betrübt; is mo co mor
gallragim det-siu fén „it is greatly
more that I grieve for thee thyself
SMart. 15
g'AvciWinter; mi gaim November.
— Sg. Nom. snigid gaim ro faith
sam LU. Amra V 14, ro faeth sam
snigid gam LHy. Amra 63 {reimt
auf dam); Gen. immi gaim i. iar
samuin immi gaim 1. i n-gamrid
Corm. p. 23 gamiiin, vgl. Transl.
p. 82 gam. — Compbs. gam-red
s. gem-red.
gamaurad s. unter aicme; Gen.
na gamanraidi LU. p. 21 1>, 41.
g^va-lvA^Winter -hür de,- st all.
— Sg. Nom. méit gamlías hi tallat
trichúi n-gamna FB. 91 (gaim-
lies Eg.).
gamnach „a milking-cow,
ivith a year-old calf Corm. Tr.
p. 85 gamuin. — PI. Gen. tri fichit
gamnach ScM. 5; 22, 2.
gamuin „a year-old calf"
Corm. Transl. p. 85. — PI. Gen.
trichdLit n-gamna FB. 91 (trichae
n-gaimen Eg.).
gamun s. gemen.
gandjgauu scarce Oü., scanit/
Bem.'^ p. 60; gand i. cuman^ Tliree
Ir. Gl. p. 136 {zu Fei. Oci. 6). —
Sg. Nom. is gann membrumm SG.
p. 228a {Nigra p. 25, Z\ p. XII);
nir bu gand Gl. zu nir bu chalad
Hy. 5, 8; in lia lógmar nár bo
gand Fei. p. LXXIII {„niggardhf) ;
elu nad gand ón LU. Amra p. 18;
Dat. do gae gand Oss. I 2. — Vgl.
di-gand, gainne.
ganem Sand. — Sg. Nom. gai-
nem lir fo longaib Three Hom.
p. 34, 1 ; atta lin gainem mara ibid.
p. 84, 28; Dat. for ganim deirg
FB. 48 ; i n-gainem na tragai Three
Hom. p. 122, 25.
ganmech sandig. — Sg. Nom.
in gaeth ganmech „the sandful
wind" Ir. Gl. 428.
ganmide sandig? — Sg. Nom.
talam garb ganmide FA. 30; (gain-
migi LBr.).
gar k urz; near O'Don, Gr. p. 122.
— Sg. Nom. bid gar úar aní sin
SC. 13; gar cian co ticfa „short
the time tili he shall coms" Fei.
p. CLXXIII; ibid. p. CXIX. —
AdverbieU: gar rena chesad FA.
2 LBr.; gar ria caplait „shortly
before Maunday-Thursday" Three
Hom. p. 66, 18; gair ria n-ec LU.
p. 3^, 33; gairsiu kurz bevor, für
gar resiu Oss. I 4; 8. — Compos.
todochaiáe gairbiuc iar tain paulo-
postfuturum SG. 147* {Z^. 990).
— Vgl. 1. gaire.
garb rauh; „rough" Corm. Tr.
p. 89. — Sg. Nom. gáth garb
FA. 26; talam garb ganmide 30;
goirt garb p. 190, 29; cend-garb
FB. 37 Eg.: PI. Nom. at gairb
chaithlig FA. 24? F. goetha . . gorti
garba p. 190, 28; indsi fuara garba
goethacha p. 190, 31 ; tulcha rogarba
p. 190, 25; Dat. ona carcib cruach-
daib no garbaib no bruthachaib
LHy. fol. 12 & {Goid.-^ p. 69). —
Compos. din garb - thoraind sin
FA. 14.
garg rauh, wild; fierce Corm.
Transl. p. 88. — Sg. Nom. is garg
SC. 31, 11 ; Acc. gnim n-granni
n-garg Lg. 5, 21; tailciud fri gargg
Bern. Gl. 115* {„tender to the rough"
garit
589
géd
Goid^ p. 5G); PI. Gen. cobra n-garg
ScM. 21, 18.
garit, grairit kurz; garait hrevis
Z\ 805. — Sg. Nom. cid cian
gairit TE. 2 Eg.- PI. Nom. bith-
gairddi semper breves, vocales SG. 5^
{Z^. 979). — Adverhiell: garit iarsin
„shorüij after that" Three Hom.
p. 64, 19.
garmaiu Weberhaum; „wea-
rer's beam" O'B. — Sg. Nom. in
garmain Hy. 5, 76; p. 48, 25; Gen.
sithidir claideb garmnai cechtar a
da lurgan LU. p. 86», ii; Aec.
loiscis in garmain Hy. 5, 74; p. 48, 24;
PI. Dat. im aiced fige uile i. co-
mobar na fige do garmnib ocus do
claidmib On the Mann. III p. 116
{„beams and heddles").
garmiline FB. 24 (garmanline
Eg.ri
grart i. feile („hospitality")
Corm. p. 23; liberality, bounty, ge-
nerosity O'B. — Sg. Nom. ni frith
gaés ná gart ná genus FB. 24; Gen.
CO lin garta SC. 29, 3.
gas Schoss, Spross, Beis;
a sprig O'Don. Gr. p. 83. — Sg.
Nom. in gas fine SP. V 12; Acc.
forsin n-gas m-biroir „super na-
sturtii surculum" Fei. p. LXXXIX;
ithid . . in gas ibid.; PI. Nom. tri
gasa do bhiror na Boinne O'Don. l. c.
— Vgl. gasne.
gaseed, gaisced 1) Waffenrü-
stung; Waffen, 2) Tapferkeit.
— Sg. Nom. 1) brat-gaisced FB 89;
arm-gaisced TJiree Hom. p. 70, 27;
2) ba maith a n-gaisced Lg. 8; a
gal a gaisced FB. 30; 43; 67; is
gascced fo 1er TE. 9 Eg.; Gen.
1) CO forgabail cenele n-imberta
gaiscid TBE. p. 148, 1 ; 2) fo bith
tabarta do chách a chomraime ocus
a gascid SC. 2; Dat. 1) ni ba cath
CO n-gaisctMíí FB. 21 ; cucainn cetua
thanacais do chét-gasciud SeM. 14;
2) ar..gail ocus gasciud FB. 61;
p. 328, 2; ar gaisciud ocus cruth
FB. 18; Acc. 1) cech mac gaibes gais-
ced ScM. 9 {der die Waffen nimmt) ;
SC. 7; FB. 79; brat-gaisced a
muntiri FB. 67; 2) gasced ScM. 8;
gaisced FB. 68; ar gaisced FB 93;
p. 142, 1; 6; form láim ocus form
gail ocus form gaisced Bev. Celt.
lllp. 179 {„an my loeapons" Stokes);
PI. Nom. 1) tairmchellsat gascid
fer n-Ulad on dorus diarailiu FB. 55;
2) do fúargaib . . fair a gasced uas
gaiscedaib in t-sluaig ScM. 8; FB. 68;
atethai . . a gaisced ibid. 40 Eg.
gaseedach 31. Held, Krieger;
gaisgidheach „tcarrior'-' Torr. Dh.
p. 84, 2. — Sg. Nom. is é gaisce-
dach as dech FB. 14.
gasne Spross, vgl. gas. — Sg.
Nom. is gasne arggait . . di chlaind
chéit ríg SP. Vi4 („a silver sapling'-).
gasta „brisk, clever, neai,
ingenious" O'B. — Sg. Nom. issi
in glan genmnaid gel gasta SC. 42
{„ingenious"). — Vgl. at é (die Bosse)
cendbeca cruindbeca urarda aur-
derca aurgastai LU. p. 113», 38
{„very nimble" Siab. Concul.p. 378).
gast! s. goiste.
gataige M. Dieb; gadaidhe a
thief O'B. — Sg. Nom. tanic ga-
taige chuicce j9. 42, 35; aroile ga-
daige ro gat oenboin Fei. p. CXVII 1 ;
PI. Nom. gataige FA. 27 (gataigi
LBr.).
gataimic^ nehme tveg, stehle.
— Praes. Sg. 3 in tan is e indmas
J^thar, a ingen, gatai Three Hom.
p. 64, 12; 3 gataid . . in n-gai ass
Bev. Celt. lU p. 180 {„snatches out");
gataid a etach de TBE. p. 146, 7
{„he Strips his clothes off him"). —
Praet. Sg. 3 ro gat Fä. p. CXVII 1.
— Fut. Sg. 1 nit get-sa aire Three
Hom. p. 64, 30; 2 gétai m'indmas
ibid. p. 64, 12. — Inf. Dat. cen
damu do gait Fei. p. I.XIV 10; ro
bui ag gait ibid. p. LXXXIX 29.
gebad, gebitar s. gabim.
géc F. Ast; ,,géag a bough,
branch" O'B. — Sg. Dat. und PI.
Dat. ann sin d'éirigh . . ina seasamh
ar úirghéig do gheugaib an bhile
Torr. Dh. p. 154, 4 {„on a high
bough"); PL Acc. na gega Crild.
Lor. Gl. 194 zu ramos.
gécán Ast. — Sg. Acc. tolléci
gécan . . fair FB. 81 : gégán 87.
géd agoose {cymr. gwydd) Corm.
Trankt, p. 85.
gédrarich
590
ni geis
gédrarich ScM. 22, 8?
geil-flne „the junior dMsion of
the Irish family" Beitr. VIII 324.
géill s. gíall.
géiUim s. gíallaira.
g-éilliusilf. Gehorsam, Dienst;
„geiUios kindness, friendsliip" (?)
Ó'JS. — Dat. beith i n-géillius
meicc Maire Hy. 2, es.
gfeilsigfim ich nehme in Dienst?
— Fut. 8g. 3 nod n-geilsigfe Crist
etir dligthechu LHy. Amra. 89, Gl.
i. is and doberthar dó a log a geil-
sinechta; i. non geba-som Crist ina
geilsine i. ina munteras ibid. LU.
{p. 13a, 6).
g'éilsine „famulatio" Beitr.
VIII 324, s. unter géilsigim.
géilsinecht famulatio s. unter
géilsigim.
1. geilt Inf. zu gelim.
2. geilt mad, wild O'B., vgl.
geltach; Suibne Geilt SP. III, „Su-
ibhne the maniac" On the Ms. Mat.
p. 50, Goid."" p. 182. — Sg. Gen.
Cormatc Geltai gáith CCn. 1; PI.
Nom. gealta {„lunatics") Gl. zu
volatiles Chron. Seat. p. 122.
géim „a roar, shout" O'R.
— iS^^. Gen. bruth n-géme LU.
p. 113^, 33 {ein cless Cuchulinn's,
„ardour of shout" Siab. Concul.
p. 438); ibid. p. 125, 3; dafür bruth
n-gene FB. 30, bruud gine LU.
p. 73a, 8.
geiii -ZV. Gehurt. — Sg.- Nom.
is de genair in gein n-amra „thence
was born the marvellous child"
Three Ir. Gl. p. LXXIII; mor-gein
Hy. 4, 6; geinither gein SC. 25 H.?
Gen. niurt gene Crist Hy. 7, 3;
Dat. ria n-gein Chmi ScM. 5; iar
n-gein Cmi Goid.^ p. 101 {LHy.)\
0 gein tuissech Etaini 0 Ailill p.
131, 9; Acc. cosa n-gein n-dedenach
2).^V^1, 10; adroethuig iarum in
n-gein bui ina bruinn CC. 6 Fg.
geind, „geinn F. a wedge"
O'B. — Sg. Nom. Quatuor ligna
fuerunt in cruce Christi cedir a
cos ocus cupris a tenga ocus gius
in geind doratad trethe ocus bethe
in dar in ro scribad in titul LHy.
fol. 71» {Goid."^ p. 66).
geinsiu FB. 22?
1. geir, „geir suet, tallow,
grease" O'B.; Gen. comla gered
friss „a gate of suet to it^' Ir.
Gl. 125? Vgl. coelan na geraine
no muine „the gut of fat or lard"
Gild. Lor. Gl. 224.
2. geir s. gér.
geis ,,a Prohibition or in-
junction" O'B, „ban, interdiet,
tabu" Three Hom. Index, eine
eigenthümliche aus dem Druiden-
timm stammende Verpflichtung oder
Beschwörung, welcher der Mann
bei seiner Ehre nachkommen musste;
so zwingt Gráinne den Diarmait
(s. unter PI. Dat.) und Derdriu
den Nóisiu (s. Lg. 9) sie zu ent-
fuhren; in der spätem Spraclie die
Form geas; geis guide Corm. p. 4
ailges. — Sg. Nom. is geis duib . .
Ol na longud FB. 26; „ata dolig
mor and" ior Cathbad, „acht is
geis dond rig cech an ro raid Bricri
do dénam, bithus Cuchulaind im-
morro inti fsefes lia mnai" LU.
p. 127a, 30 ; is geis dam-sa a brith
uaim Corm. p. XXXVII {„I am
forbidden to part icith it"):, is geas
damh-sa gabháil tré dhorus eulu-
ighthe ar bith Torr. Dh. p. 58, 5;
ar ba bi sin geis Temrach oc Goe-
deluib, ocus ni lamad nech tenid
d'fhatód i n-Eirmw isind lou sin
nocun adantá hi Temraig ar tús
isin sollamaiu Three Hom. p. 20, 28;
Acc. nuall cen geis „a cry unfor-
bidden" p. 40, 35; PL Nom. is olc
na geasa do chuiris orm Torr. Dh.
p. 54; Dat. „Maiseadh", ar Gráinne,
„cuirim-se fá gheasaibh atha agus
aidhmhillte {„of danger and de-
struetion'^) thu a Dhiarmuid i. fá
gheasaibh Droma draoidheachta (?)
muna m-beirir me fein leat asan
teaghlach so anocht" . . Torr. Dh.
p. 54; Acc. ro choillsiut . . geissi
Conuiri p. 130, is; creud fár chui-
ris na geasa úd orm Torr. Dh.
p. 56.
geis a swan O'B. — Du. Gen.
Mag da gesi Oss. II 7 ; da ges ibid. 1
und 10 reimend auf grés).
11Í geis SC. 26 zu gessim?
sreisid
591
gen
geisid 5. Sg. Praes., géissis Praet.
Lg, 4, 10 zu gessim? vgl. jedoch
,.geasaiin I divine, foretelV O'R.
1. gel leech Corm. Transl. p. 83
gilldae.
2. gel weiss; geal albus Ir. Gl.
659. — Sg. Nom. aingel cloth glan
gel Hy. 6, '21; SC. 42; Gen. co
caslaib lin gil FA. 4; Dat. os ga-
bur gil Oss. I 2; J^. di glain gil
FA. 11; Acc. dar corp n-gel Lg.
18, 11; PZ. Notn. gela det and iceiss
die Zähne da p. 132, 24; da n-griiad
gorm-gela cróderca ztoei hlauweisse
hlutrotlieWangen FB. 51; p. 310, 35;
moeth-gelu zart und weiss, blaith-
ghelai weich und weiss, sithgelui
lang und weiss, slemon-gelu glatt
und weiss, caladh-gelu hart und
iceiss, toinn-ghelu {zu tonn Haut?)
TE. 4 Eg.\ Gen. irrechtaib én n-
glé-gel FA. 33; Dat. co culpaitib
gle-gelaib FA. 4. — Compos. in
gel-chrecht hi n-dreich na cnmaile
Three Hom. p. 12, 11 [die iceisse
Schramme\ gel-chulpatach p. 310,33.
— Compar. niis gile alhior Ir.
Gl. 1124; O'Don. Gr. p. 118; gili-
ther ihid. p. 120; gilighiur, giligt?r
TE. 4 Eg.
gel-flni FB. 68, 21? Vgl. „geill-
fine the firstor direct famihf O'Dov.
Suppl., On^the Mann. III Index.
gelim I ich verzehre, fresse,
grase. — Praes. Sg. 3 gelid con-
sumit, depascitur SG. 143^ (Z'^. 431).
— Praes. sec. na gelltis CG. 1 LU.
(no geltis Eg.); co n-geltis p. 143, 5.
— Praet. Sg. 3 ro gelt depastus
est South. Ps. 58» {Goid.^ p. 60);
PI. 3 arigsitár in geilt geltatár ind
eich LU. p. 57 ^ 17 [TBO; co n-
geltat eich Sualtaig fri coirthi atiiaid
fér CO húir ocus fogeltat eich Con-
culaind fri corthi aness fér co húir
ocus connici na lecga lomma LL.
fol. 43. b. 1 [TBC. ibid.). — Inf.
glelth grazing O'Don. Suppl.;
Dat. ar gleith ind feoir Goid.'^
p. 60; oc geilt Carm. p. 41 ser-
rach; amail geilt da each Fei.
p. CXXXIV {„like the grazing of
ttco- horses").
§■611 N. Einsatz (beim Spiel),
Pfand; a n-gell taraisse Gl. zu
idoneum pignus Ml. 27», e {Z'^. 223).
— Sg. Notn. cid gell bias and was
ivird der Einsatz sein LU. p. 130*», 41;
ibid. ]). 131, 20; Dat. ni immer acht
di giull LU. p. 130^, 40; „ni fail
ni dorn sétaib-se nad tei dar cend
na hingine," ol Fraech, „daig ruc
in claideb dam do giull dom anmain"
TBF. p. 150, 19 {„for the pledge
of my soul").
gellaim II ich verspreche. —
Praes. Sg. 3 gellaid . . innisin Fei.
p. CXLVII 6. — Praet. Sg. 3 ro
gell Gl. zu Hy. 2, 66 ; cura cho-
mailled inni ro gell do SMart. 13 ;
PI. 3 gellsat nach epertha fria dul
CO fer do grés Three Hom. p. 64, 27.
— Pass. Praet. Sg. 3 an ro gellad
dam-sa or se tucthar dam LU.
p. 132, 26.
gellan, non anaig ar thenid n-
gellan Lat. Hy. XII Pref. („against
lightning" Goid.^ p. 104).
geltboth pabulum SG. 53».
gern s. g-emm. ^
gemel,geimel „fetter" Ir. Gl.226.
gemenHaut, Fell, .s.for-gemen;
sam-gemen Sommei-fell Corm. p. 10
croicend. — Sg. Nom. diam dlai
do neoch bis fo suidiu, direnar
dag-gamun On the Mann. Wlp. 489;
PI. Acc. itir cercailli ocus gaimniu
suidi On the Mann. III p. 499.
g-emm, g-em = lat. g e m m a {Edel-
stein), Corm. p. 23. — PI. Nom.
ocht n-gemma deirg FB. 51; p.
310, 34; Gen. co m-brechtrad gern
n-écsamail FA. 13; gleóir gemma
bec do charrmoccul TE. 3 Eg.\
Dat. co n-gemmaib carmocail p.
309, 36; CO n-gemaib FB. 2.
gem-red N. Winter; gaimred
Corm. p. 22. — Sg. Gen. tossach
gemrid SC. 30, 7; i n-amsir gemrid
rofuair SMart. 12; Dat. issin gem-
rud Lg. 7; FB. 9; dorchu ina dúb-
gémriud jh 190, 29 {oder Nom.?);
i n-gamrid Gl. zu immi gaim Corm.
p. 23 gamuin.
gemreta winterlich. — PI.
Nom. goetha . . gemreta p. 190, 28.
gen Lächeln; gean a smile O'B.
— Sg. Nom. ba gen ocus fáilte
genaide
592
gér
TBF. p. 140, 33; Acc. ni ro thib
gen n-gairi Lg. 17 {vgl. golgaire);
tibid gen fris SC. 8. — Compos.
gen-traige.
genaide ridiculosus Corm.
Transl. p. 26 bille.
g'enais, g-entair s. g-iiiim.
génar Perf. Dep. natus sum;
Sg. 1 0 ro genar TE. 5 Eg.] co ro
genar-sa ocus cotabéu Gl. zu ut
in hanc vitam effunderer Ml. 44";
5 genair Hy. 2, 1; 68; huar hi ro
génair Ml. Carm. 1 {quando natus
est Z'^. 451); ro genair Ml. 24<i, 4;
Hy. 6, 26 ; Lg. 5 ; Gl. zu cinis Hy. 5, 4 ;
dona tusmidib 0 n-genir Three Hom.
p. 4, 14; PL 3 genitir SC. 2ö (gei-
nither H.)? — Praet. PI. 3' da mac
déc ro gensit 0 Mugain Fei. p.
CLXIX. — Praes. Dep. Sg. 3
gnaither gignitur Ml. 38» {Goid.'''
p. 38); inna hi hua n-gainedar
cesad SG. 139^ {ea unde nascitur
passio)] PI. 3 gnitir gignuntur
Ml. 38a. _ Fut. red. Sg. 3 gid-
gnid {für gignid) macan di fini Vit.
Trip. {Beitr. VII 19); rel. for cech
n-indbas gignes ior a m-brugaib
Three Hom. p. 32, 26; Dep. macáu
gignither atuaid ibid. p. 98, 14. —
B-fut. Sg. 3 genfid maccan dia fine
Tliree Hom. p. 98, 23 ; ibid. p. 40, 2 ;
PI. 3 genfedit {sie) teora gamma
uaisle . . uaib ibid. p. 28, 1. — Fut.
sec. PI. 3 ni genfitis rig no escuip
no ecnaide uad Three Hom. p. 28, 27 ;
p. 30, 1.
genas M. Keuschheit; castitas
Z^. 787. — Sg. Nom. ni frith gas
na gart na genus FB. 24; Gen.
buaid n-genso s. unter búaid; hi
fogart genussa LU. p. 124i>, 15;
fogart geinsiu genas FB. 22? Dat.
i n-genus ocus i n-óige Tliree Hom.
p. 50, 13.
g-ene, geuo s. g-in.
grenelach, „geinealach a genea-
logy, pedigree" O'B. — Davon
genelaigi SC. 25?
genemaiu Geburt. — Sg. Dat.
uair batar sruthi Erewn oc a thair-
ceiul rena genemain TJiree Hom.
p. 98, 5.
greniti, geniti glinni dämoni-
sche weibliche Wesen; PI. Nom.
genaiti SC. 28, 2, Gl. i. mna a
Maig Meli; gura gairsetar imme
boccánaig ocas bananaig ocas ge-
niti glindi ocas demna aeóir On
the Mann. III p. 424; na geniti
FB. 67; inna geniti ibid.; Dat.
cusna genitib glinni FB. ijG. —
Vgl. „geinide grinne i. e. gaisceadh
da marbhthar naonmhar d'aon bu-
ille" O'jB. {gewiss ein Missverständ-
niss, vgl. FB. 84).
genmna Keuschheit, Rein-
heit. — Sg. Dat. cech noeb ro bái
hi n-genmnai Hy. 1, 19.
genmnaid keusch, rein; pure,
chaste O'B. — Sg. Nom. issi in
glan genmnaid SC. 42.
geutair s. gniim.
dorn gentais SC. 34, le s. gonim.
gente = Zai. gentes. — PI. Acc.
breo batses gente Hy. 3, 2.
gentilecht M. Heidenthum,
von lat. gentiles. — Sg. Gen. fri
dubrechtu gentliuchta Hy. 7, 45;
nos moidet i scélaib et senchassaib
recto ocus geintlecte Wb. 31i>, 15
{vgl. scéla et senchaissi et forbandi
ibid. 27\
gentlidecht Heidenthum
SMart. 17 (s. unter foremdim).
gen-traige die heitere, Lachen
(gen) bewirkende Musik, Corm.
Transl. p. 90, On the Mann. III
p. 214 und 220 /f.; fo bith file
suantraide ocus gentraide ocus gol-
traide ar buáib sceo mnáib dotho-
etsat la Meidb ocus Ailill atbelat
fir la clúaiss n-gléssa dóib TBF.
p. 142, 2. — Personificirt Gentrai-
ges als ein mythischer cruittire
TBF. p. 140, 29. — Vgl. gol-traige
und siia'n-traige.
genum Schwert. — Sg. Nom.
mo genum Oss. III 2, Gl. i. mo
chlaidiub; ibid. 8. Vgl. CDav.p. 96.
geocach mittius Ir. Gl. 513.
gér scharf; sharp, sour, eager
O'R. — Sg. Acc. CO ro greis ina
aghaid coin ró-géir Tliree Hom.
p. 18, 10 („a fierce hound''); PI.
Nom. féra gera, p. 190, 27; aithe
gira, altnide ibid.; Dat. ar gaibthib
géraib Hy. 6, 26; co scenaib glas-
593
ffilcach
géraib SC. 40. — Compos. inna
ger-chrub SP. II ii.
g-eraine s. 1. géir.
grérait „valour''; mó a gréim
ocus a gerait ocus a chumachta
oldás cach rig Corm. p. 30 Muma.
gerat, gerait Held; „F. a war-
rior, Champion, i. e. gaisgidheach;
a lively aciire perso)i, i. e. mac
beodha; a virgin; a Saint; holy,
wise; learned, i. e. foghlumtha"
O'i?.; Ihu . . ar coimdiu ar n-gerat
^„our Champion'') Fei. Prol. 90,
Gl. i. ar mac beoda, uair gerat
ar tus i. mac indiu ocus is ris at-
berar gerat indiu risinti is beoda;
gerait Crist caiu dechoid „zcell went
Christas Champion'' Fei. Apr. 13,
Gl. i. glicc; vgl. gerait i. mac
bec, no gerait beodha no glic no
anrud O'Dav. p. 95. — Sg. Nom.
at gerat do dáinib Tethrach FC. 4;
Voc. a gerait Ulad SC. 30, i; a
gerit 12; a mo gerat ,,o my hero"
Three Hom. p. 24, 24.
gerbach rugosus Ir. Gl. 652.
gerr kurz; gearr short O'Don.
Gr. p. 122. — PI. Nom. cochaill
gerra FA. 26 (/em. Form).
gerraim II ich kürze, schneide
ah, zerhaue. — Praet. Sg. 3 go
nár gheárr aon ruibe ann „he cut
not a Single bristle upon him"
Torr. Dh. p. 182; ibid. p. 92. —
Fut. iSigr. Í gearr fad-sa bhar g-cnámha
ibid. p. 158. — Vgl. in-gerrtha Gild.
Lor. Gl. 17 zu lacerandum.
gerrán M. caballus Item.^p. 17;
a workhorse, a hack O'R. — Sg.
Nom. gerran FB. 69; luid Midir
chucu ocus capuU cengalta oci co
srathair fair iar marbad do-som
a n-eochu remi; doberat-sora a
crod uli fair co ruc leó co tici Mag
n-Arbthen i. ait hi fil Loch Ri indiu;
laigid in gerran occo and-sin ocus
siblais a fual cor bo thipra LU.
p. 39\ i; Tliree Hom. p. 122, 7;
Gen. ro triall . . indarpud in gerrain
uad ibid. s; Dat. do gerran FB. 69.
gerrguin sanguisuga Ir. Gl. 940.
gert i. lacht {Milch"!, ut est gin
gert ferba O'Dav. p. 94, vgl. unter
1. ferb.
gés s. géis.
gésachtach pavo Z^. 810.
gesca Ast, Zweig. — Sg. Acc.
brissis gesca din chrund TBF.
p. 146, 17; PI. Nom. mrogatar ge-
nelaigi gesci SC. 25?
gessim I ich bitte. — Imperat.
Sg. 2 ni géis co ausa SC. 26? —
Praes sec. PI. 1 non-gesmais Gl.
zu novimns supplicare Ml. 21^, 1.
— Fut. Sg. 1 air na ni no gigius
pro rebus guas rogabo Ml. 46'';
gigse-sa supplicabo Ml. ^l^ {Beitr.
VII 17); PI. 2 gigeste-si Wb. 14«
{orabitis Z^. 453\ — Fut. sec. Sg. 3
is ed ro gigsed 311. 32<i, 5. — Pass.
Praes. Sg. 3 n-gesar Gl. zu orari
Ml. 51»; cia gessir etsi oratur
Wb. 17d {Z-\ p. 1095 als Fut. auf-
geführt). — Part, necess. PI. Nom.
it gessi „are to be besought" Fél.
Sept. 28.
gessim ich schreie? s. geisid.
gestal, „geastal a deed; want,
need, necessity" O'B. — Sg. Dat.
ar mór gestul SC. 44, 1.
1. giall jaio, cheek O'B. — Sg.
Dat. don giall Gild. Lor. Gl. 125
zu faucibus.
2. giall Geisel; a hostage Ir.
Gl. 216. — PI. Nom. aildi geill
„beautiful hostages" Fél. Jan. 9;
móra gialla ScM. 21, 44?
giallaclit hostageship. — Sg.
Dat. i n-etirecht no i n-giallacht do
rig lethi Cuind doratad Fél.p. OLIV.
giallaim ich diene, gehorche,
s. ar-giallaim ; géiUim I serve, obey
O'B. — Praes. sec. PI. 3 is do do
ghéiUidís Torr. Dh. p. 200. —
Praet. Sg. 3 ro giall . . do TE. 1
Fg. — S-praet. PI. 3 Dep. rias
ra giallsatar glaind gléo Oss. I 6
{„before they raised their battle
dies" O'C? — Fut. PI. 3 geillfit
ón Gl. zu dedentur Ml. 41<i.
gíalláu Dem. von giall. — Sg.
Nom. is álaiml in giallán bec sa
Fei. p. CLIV {,.pledgling").
gigraud s. giugraud.
gilcach arundo Ir. Gl. 933,
s. curchas; „reed in ihe N. and
W. of Ireland, in ihe E. the com-
mon broom" Corm. Transl. p. 88.
38
gile
594
glaíne
1. g"ile, g-ilig'liiur s. gel.
2. grile whiteness O'R.
3. gile FB. 24 Eg.?
g"ilecli ein Speer. — Sg. Nom.
gilcch cúach cóicrind FB. 45, dafür
sieg H.
g'úl'ScM. 21, 44 iV^ow. Pl zu gall?
gilla ilí. der junge Mann im
dritten Lehensalter {vgl. gillacht),
Bursche, Diener; gilla na n-ech
mango Ir. Gl. 946; gilla Crlst ehri-
stianus ibid. 523. — Sq. Nom. in
gilla ScM. 14; 21, 3; SC. 20; 28;
29; 33, 29; 37, u; FB. 31; 89;
David in gilla dana Hy. 1, 12; gilla
ind fir a Murthemne SC. 33, 30;
gilla Conaill FB. 69; ro chuir in
gilla na eocho FB. 36; 37; 38;
Gen. iar facbail . . a gilli FB. 38;
Bat. don gillu FB. 38; Voc. a gilli
SC. 29; F^. 38; a gillai ScM. 14;
SO. 41; 43; a ghille TE. 9, 1 Fg.:
PI. Nom. gillai ScM. 6; 7; G^m.
LLL gilla Lg. 10; .4cc. gillu glána
SC. 34, 14; Foc. a gillu ScM. 21, 1.
g-illaclit 1) das dritte der sechs
Lebensalter des Mannes (náiden-
dacht, macdacht, gillacht, hóclachus,
séndacht, díblidecht Corm. p. 13
colomna áisse); 2) Service O'B. —
Sg. Dat. ina noidendacht ocus ina
gillacht Three Hom. p. 6, 11 {„boy-
hood'').
g-illdae o pupil Corm. Transl.
p. 83.
gin M. Mund; Corm. Transl.
p. 88. — Sg. Gen. in geno oris
Ml. 82e {Z-\ 994); bruud gine LU.
p. 73, bruth gene FB. 30, varia
lectio für bruth gerne, ein cless
Cuchulinn^s; Dat. a n-asberthar ho
giun Wb. 5d [quod dicatur ore
Z'K 994); i n-gin Hy. 7, 59; do gin
chlaidib von der Schneide des
Schwertes Lg. 15; Acc. tri giun
fatho per os prophetae Ml. 74d
{Z^. 994); i n-gin diabail FA. 20;
PI. Nom. gena Gl. zu Hy. 3, 6.
g'ipue Stirnreif von Männern,
iim das Haar zu halten; i. snáithe
On the Mann. III p. 188; gibbue
cirrus Pr. Cr. 63^ [Z-\ 61, 776\
— Sg. Nom. gipne findruine for
a etan p. 311, 1 {vgl. p. 131, 20).
gith, dofaith gith gáithe déne
Hy. 2, 39 „he went the ivay of the
rnshing wind, i. e. the Holy Ghost'^
Stokes {indem er skr. hiti vergleicht).
giugraun anser SG. 64»' {Z'^. 21);
gigrand anser hernicula Corm. Tr.
p. 88. — PI. Gen. ro gab gnass
gigrand guth LHy. Amra 63 (giu-
grand LU.).
g-iuil, giulae s. glenim.
gius, crand giu[ils pinus Ir. Gl.
563, s. linier geind. — Sg. Gen.
crand giuis no adratis na gente
SMart. 25; Dat. de gius dognith
a tech TBF. p. 140, 1.
glac F. Hand; the palm of the
hand O'B.; glac saiged pharetra
L: Gl. 214. — Sg. Dat. ro gab
ina glaic FB. 82; i n-óen-glaic
ibid.; PI. Dat. fo lamaib ocus glac-
caib inna námut p. 191, 25; Du.
Gen. lan a da glac FB. 81 (a di
glac Eg); Acc. iadaid a da glaicc
FB. 86. — Compos. gai . . glac-
thomsidi p. 310, 39.
glacaim I accept, receive,
take CB. — Praet. Sg. 3 ro ghlac
. . an mac sin da oileamhain uaim
Torr. Dh. p. 176; do ghlac si mian
do na caoraibh so agad-sa ibid.
p. 138.
glaidemain tvolves Corm. Tr.
p. 87.
glaidim Gl. zu erado Goid.^
p. 51 {Wien. Gl).
gláiinm Lg. 2 Eg. (gloim L.),
glaim great noise, clamour
O'R.; davon gláimnighim I roar,
cry out O'B. — Zu gloidim?
glain, gloiii Glas, Kry stall,
vgl. 2. glaine. — Sg. Nom. turid
airgit ocus glain SC. 31, ig? Gen.
im loing glano EC. 6; Dat. fond . . di
glain gil i^^A 11 (gloin LBr.)\ crand
caingil di glain 13 (gloin LBr.);
a gualaind lan do glain SC. 30, 3;
tri bile do chorcor-glain 33, 15.
1. glaine F. Reinheit; jjuritas
Z'^. 212. — Sg. Dat. ar a glaini
SC. 17; on gloine a munditia Corm.
p. 115 mind. — Vgl. com-glainc.
• 2. glaine, gloine Glas, Kry-
siall; gloine glass O'B.; vgl. glain.
— Gen. frisin arrad n-gloinc fris
595
ro resgab Biiite documm nime Tliree
Hom. p. 112, 15; Dat. cennbarr di
ór ocus argut ocus glaine im a
chenn TB. p. 176, 22.
3. glaiue mala SG. 48», glaine-
chat maxilla ibid. 14», glainine
maxilla ibid. 4b^ (Z-\ 274).
glaini FB. 24?
gflainide gläsern. — Sg. Nom.
fial glainide FA. 5 (glonide LBr.)]
Acc. a gríanán n-glainidi p. 132, 13;
triasin fial n-glainide FA. 31 ; PL
Nom. múir glainide FA. 11 ; seni-
stre glainide FB. 3; Dat. co com-
lathaib glainidib FB. 55.
glainim p. 311, 31 corrupt.
g-lám „outcry", quasi clám ab
eo quod est clamor Corm. Tränst.
p.^l,\. escaine {„a curse") ihid.B.;
glám dicend „an extempore lam-
poon", ein satyrischer Zauber, der
Blasen im Gesicht hervorrief; Gen.
ag denam na glainre dicinn s.
corrguinacht; Acc. dogni Neide
glam n-dicend do co toralae teorse
bulgse for a gruaidibh Corm. p.
XXXVII.
glainnd scolding Three Hom.
Index; glámadh satirizing O'E.,
vgl. glámaim I censure ibid. —
Dat. CO m-bói i[c] glámud ocas ic
immdergud m-Brigfe Three Hom.
p. 78, 21. '1
glan rein, auch iiber}raßen im
i^^"" Sinne von voll, iiöUstandig;
' purus Ir. Gl. 671; Corm. p. \b
i">dobur. — Sg. Nom. issi in glan •
AV genmnaid SG. 42; aingel cloth glan '
^ gel Hxj. 6, 21 ; in cruth glan SP.
V 8; brat caslechta corcarghlan
TE. 3 Eg ; do cheim glan gle TE. \
Í), 3 Eg.\ biad glan FB. 53; a eir- i
red n-glan Lg. 18, 17; is ór n-glan ;
SP. IV 3; lespaire ^lan gle Three
Hom. p. 40, 4 („pure, brighf); am |
gradh u-glan ScM. 22, 7? Dat. for j
lind glan SC. 31, 1. — Compos. [
inar sirecdai ime co n-glan-chorcair |
ocus CO circlaib óir acas arcait |
TB. p. 176, 21 {„of bright purple");
iuair glais go glan-mét Ir. Gl. 29 !
(„of füll size"). M
grláua SC. 34, 1,4 („noble youth8^\
0'C)7 reimt auf dromma.
g'lanaim II ich reinige; I cle-
anse O'Don. Gr. p. 173. — Praet.
Sg. 3 is me ro glan mo go ScM. 12;
glanais a luathred di lár LU. p.
23'', 12. — Inf. do glanad FA. 16
(do diunach LBr.)\ Acc. dorigni a
funech i. a glanad Gl. zu Hy. 3, e;
forcongair . . glanad tellaig in rig-
tliige Three Hom. p. 8. 27.
g'lang: i. gualu [Schulter), inde
asglang Corm. p. 23; s. asclang.
grlanta de an O'R., Part, zu
glanaim; Dat. isin churach com-
thend commaidi glanta EC. 7.
1. g'lass Schloss; glass serra („a
lock") Ir. Gl. 226; glasán serrula
Z^. 273. — Sg. Nom. forsa n-iadfa
glas bretbre De FA. 34; Dat. huan
glas fritobarthu Gl. zu a sera ob-
dita SG. 183b.
2. glass Bezeichnung für verschie-
dene blasse Farben: grün, blau
(dub-glass), gelb, On the Mann.
III Index; •■ green, verdant, pale,
wan, poor O'B. — Sg. Nom. súil
glass Lg. 17, 41; Dat. do Gabair
glaiss Oss. I 9;, PI. Nom. na tri
Glais Sescind Uairbeóil FB. 83;
da ech . . brec-glassa FB. 45; da
gai giassa Lg. 18, 26; a baill dub-
glassa „his livid limbs" Three Hom. ^
p. 80, 16; Gen. graig n-gabor n-glas
SC. 33, 14; Dat. sell-glassaib Lg.
4, 3? — Compos. det glas-buide
FB. 37 Eg. (grüngelb); glais-crema
„green leeks" Corm. Transl. p. 86
groth; glas-feoir FB. 9; co scenaib
glas-géraib SC. 40; Glaisfiann „the
green Fenians" Torr. Dh. p. 88.
-;— Compar. buidither or rind a
fiacal, glassi cuileand a m-bun
gelber als Gold die Spitze seiner ^
Zähne, grüner als HoUunder ihr ^
unterer Theil Corm. p. 36, 33;
glaissigtir TE. 4 Eg. {für glaissi-
ther); „glaisitir fri buga green as
the hyacinth" O'Don. Gr. p. 120.
glasingnecli mit grünlichen
Nägeln (inga) versehen FB. 37.
glasreiig i. torc LU. p. 16», 30;
seig indiu glasreng inde ibid 16^, 19.
gle glänzend, klar. — Sg.
Nom. monar n-gle „bright deed"
Hy. 1, 37; do cheim glan gle TE.
38*
n^ *
glecaíre
596
glicc
«^
9,3; inmain lespaire glan glé TJiree
Éom. p. 40, 4; is mé a cnú chridi
glé FB. '24; is glae thegdais Ml.
carm. '2 {est splendida domus Z'^.
250); cini glé lib ist euch nicht
bekannt Wh. 12d {Z-\ 997); is gle
Lg. 18, 23; gle ro soi gné Emer es
ist Mar, dass E. ihr Aussehen ver-
ändert hat SC. 40; cro dond gle
sin FB. 24? gle nodonsel FB. 48?
du gle SP. II IG? — Adv: acal-
lais Lseg co gle SC. 20. — Com-
pos. énlaith gle-gel FB. 15 {glän-
zendweiss)] co culpaitib gle-gelaib
FA. 4; gle-fhinda a chossa Fei.
p. CXLI {„bright- white").
glecaire M. pugil Ir. Gl. 98(5.
S. gleic.
gleic wrestling O'B. — Dat.
CO ra gaib etorro oc gleic FB. 31.
— Vgl. glecaire.
gléim III ich mache klar,
bringe in Ordnung, lege bei,
entscheide. — Praet.'Sg. 1 co ro
gleus an comtapairt sen ScM. 4 H. ;
5 0 ro gle . . a imrádud ocus a
scrútan uli inna menmain FB. 8;
intrans. co ro gle dam bis es mir
klar ivurde ScM. 4? — Fut. Sg. 3 ni
bá.uech bas ferr nod gléfe . . atai-
siu FB. 56. — \Pass. Praes. sec.
Sg. 3 CO ro gletbe a m-brethugud
FB. 33. — Inf. gleodh to settle,
determine O'Don. Suppl.; Dat. in
dal so do gleód FB. 16, s. eter-
gleod.^ ^
glenim I ich bleibe hängen,
stecken {ahd. klenan). — Praes.
Sg. 3 glenaid luch inna lin-sam
SP. II 7; hi n-glen lach inna ger-
chrub ibid. n. — Praes. sec. PI. 3
dobidgad Góibne asin tenchar na
gíéi CO n-glendais isin ursain Corm.
p. 32 nescoit {„they used to stick
in the jamb") — Per f. Sg. 3 rot
giuil ind srathar dodcaid SG. p. 229
(Z*. 9541 ; rel. giulse „that adheres",
Gl. zu Abraham cum ariete in sa-
bieth (Busch) bereute Tur. Gl. 125.
— Fut. sec. Sg. 3 cia focerta miach
di fiadublaib for a mulluch ni fói-
chred ubull for lá'r achtno giulail
cach ubull dib for a finna i^.
p. 84=1, 18, dafür no giuglad Stoke^
\
Beitr. VII 23, On the Mann. III
p. 139 (195).
glend, gleiin N. Thal — Sg.
Nom. glend lán di thenid FA. 21;
in glend FB. 67 ; Gen. cusna geni-
tib glinni FB. 66; Dat. i n-Glinn
da loch Hy. 5, 20; isin glind FA. 22;
Acc. isin glend n-gaibthech FA. 22;
darsin n-glend ibid. ; déca a chairp-
tiu cinnit glend SC. 30, 4; frie
glend a da gualann FB. 37 Eg.?
PI. Nom. glenda duba p. 190, 25;
Dat. i n-glennaib dubaib p. 191, 27;
bewnacht ior a n-glenda Three
Hom. p. 32, 29. — Vgl. midglinne.
gleó Kampf; „a fight, uproar,
tumult" O'B. — Sg. Nom. gleó ar
gléo FB. 48; is loechda in gleo
sin TB. p. 178, 23; buan ban-gleo
Oss. II 3; conid desin- saer in gleo—
ro génair Boethin bithbeo Fei. p.
LXXXIX (sser in gleo ist unnütze
Beimformel) ; Dat. fuaratar a m-bás
don gleo Oss. I 7; Acc. ferait mor
gleo SC. 36; PI. Gen. giuind gleo
Oss. I 6?
gleóir Glanz, vgl. „gleordha
bright, transparent, luminous"
O'Don. Suppl. — Sg. Nom. gleóir
gemma bec TE. 3 Eg.
gleoraidecht 31. Glanz. — Dat.
nad chtímgaitís suili dóini déicsin
ar gleoraidecht ocus glainidecht
LU. p. 81a, 28.
glés „tunin g of the harp" On
the Mann. III p. 215; die drei
glésa der Harfe sind suantraigh,
goltraigh und gentraigh ibid. p. 251
{ebenso TBF. p. 142, 2); vgl. inne-
all i. cleas O'Dav. p. 97, wo aber
O'Qurry l. c. p. 215 i. glés und
gléíi\aigther na crota liest. — Gen.
atbelat fir la cluáiss n-gléssa dóib
TBF. p. 142, 4^
glési, a ri glesi glandse Fei.
Epil. 454 {„of pure brightness"),
vgl. anglese SP. II 9.
\ gU'dá^ Kampf; co róiltis glied
iris assessiur LU. p. 64», 33 TBC.
(condristais a sessiur in oonfecht
gliaid fri Coinculaind LL. fol. 49. b. 2):
f'ichset airg loman {lies leoman?)
gliaid Sc3L 15; Fei. Apr. 19.
khug; sapiens Z'^. 233. — y^
^
V
\
1
glicce
597
glántnar
Sg. Acc rit chell ii-glicc TE. 10, 5.
— Comparat. gliccu sapientior
Z*. 276; glica sapientior Ir. Gl. 1129.
— Vgl. am-glicc.
glicce F.Klugheit, Geschick-
lichkeit. — Sg. Nom. bid si sein
lilicci ind airlig FB. 46; Dat. isiu
glicci in astutia Wb. 8'i [Z'^ 248).
grlifid Tadel? „outcry' Stokes;
glifid voice O'B. — Sg. Acc. fri
cét-glífit FA. 15 (cei-aidber LBr.).
1. glhxn i. filidecht O'Dav. p. 94
gloun.
2. gliun „clear, piain, manifest"
O'B., dazu ar csLch ni na ba glind
Gl. zu éiclind Hy. 6, i5?
1. glinnefest? „secure" O'Don.
Suppl. — Sg. Gen. buaid uas ehret
charpait glinni SC. 15 {„strong"\
eich fil fó charput glinne SC. 37, 5
(„firm"):, cret chiéda chrom-glinne
FB. 50, 2'- 310, 29, i-gl. nóiglinne?
2. grlinne i. breth O'Bav. p. 96.
gliniiigim III ich sichere, be-
irahre? — Praet. Sg. 3 ro glinnig
Gl. zu rod glinnestar Hy. 5, 45;
ro glinnig na salmu fo obil ocus
astrisc LHy. Amra 54.
glinmvi ich sicher e , bewahre?
vgl. 1. glinne. — Praet. Sg. 3 glinsius
salmu LHy. Amra 54 ^mit Fron,
affixum, s. S. 513, Col. 2; ,.diluci-
davit nie psalmos" Beitr. VII 39,
Z^. 463), Gl. i. ro glinnig na salmu
fo obil ocus astrisc, ebenso LU.
p. 11», 9, doch mit dem Zusatz no
ro foglaind na salmu; Dep. ba nert
De rod glinnestar Hy. 5, 45, Gl. i.
ro glinnig ocus ro chomet in n-asill
{„secured it".
gloidim ringo SG. 181i> [Corm.
Tr. p. 87>.
glóir = lat. gloria; i. a gloria
Corm. p. 22. — Sg. Nom. do glór
Gl. zu Hy. 2, 49; Dat. lor do gíóir
FA. 7; isin mór-glóir sin FA. 6; 34;
Acc. cen gloir Gl. zu Hy. 2, 20.
glomar Zaum; „a muzzle, an
instrument tied in the mouth of !
any young animal to prevent its \
sucking" O'B. — PI. Dat. uanbach
a bélaib ind eich sin ocns agglomt'* ;
raib in t-sréin Bev. Celt. III p. Iö5 j
[jjfrom the curbs of the bridle"). — |
Comp OS. a cróes glomar-chind
FB 49; p. 310, 21.
1. gloud M. That; gloun a deed,
fact O'B. — Sg. Nom. mór in glond
Oss. II 4; is glond catha chomra-
maig FB. 71; Nom und Acc. glond
ar glond FB. 48; PI. Nom. ro scar-
satar a mor-gluind SC. 29, 15; do-
rochratar a mor-gluind Lg. 18, 32;
rias ra giallsatar gluinrf gléo Oss.
I 6? Gen. fichtib glond Oss. I 14;
tria lialle a n-glond FB. 29.
2. gloun „crime" CDon. Sujipl.,
vgl. anglonnach und oenglondach.
— Sg Nom. ba hoen-glunn do sercc
di mnai a brathar weil seine einzige
Sünde die Liebe zur Frau seines
Bruders war TE 6 Eg. Vgl. a
gloinn-grinn TE. 10, 11?
3. glonn i. guin duine O'Dar.p. 94.
g\ÓT noise, voice, Speech O'B.;
blór i. guth uo glór O'Cl. {„voice or
Speech" Corm. Transl. p. 19 babloir).
glórach „noisy, clamorous,
talkative" O'B., fear mor-ghló-
rach „a very clamorous man" Corm.
Tr. p. 19 babloir. — Adv. ni ais-
neisea co glórach SC. 26.
gluair ,,pure, clear", gluar
,,bright" O'B. — Sg. Gen. tos-
sach gemrid gluair SC. 30, 7.
gluaisim „I go, pass, move"
O'B. — Lnperat. Sg. 2 gluais move
O'Don. Gr. p. 202; PI. 2 nachin
glúasid SC. 9. — Praet. Sg. 3 do
ghluais Gráinne roimpe amach „G.
went her way out" Torr. Dh. p. 58.
— Inf. do ghluaiseacht oder ghlu-
asacht O'Don. Gr. p. 202.
glún N. Knie; genu Z^. 271.
— Sg. Nom. otha mo glun com
imlinn von meinem Knie bis zu
meinem Nabel TE. 10, 12 Eg ; Dat.
berur do glun Ferguso p. 142, 7;
ni thuargaib a cend dia glun Lg. 17;
Acc. connici a glun FB. 88; ro
siachtus glun Amargi» filed p. 328, 7;
PI. Acc. ro fill . . a glúni fo thri Three
Hom. p 68, 25; Du. I^om. a dha
glun TE. 4 Eg.
glúnech, lacop glúinech „James
the kneed'' Fei p. LXV.
glúumar FB. 37 Eg. mit grossen
Knieen versehen?
V
gluss
598
gm in
g:lus8 i. sollsi Corm. p. 23; i. so-
lus O'Dav. p. 94.
gnae s. g-iié. ,
gnás F. Gewohnheit, Um-
gang; consuetudo Z'^. 25. 241. —
Sg. Nom. ni hole ém lassa teglach
for n-gnás TBF. p. 142, 29 {„your
compani/')] Acc. ro gab gnass gigrand
guth LHy. Amra 63 (gnath LU.Yi
Dat. ar gnais Noisi Lg. 18, 36 (ar
gnuis jE^aT.); ar gnais in bale ránac
SC. 33, 36; iar gnais maige máir
p. 132, 27; do gnás diles FA. 30.
gnath bekannt, geivohnt, ge-
wöhnlich; gnath, gnád soUtus,
consuetus Z'^. 16; nsual Corm. Tr.
p. 88. — Sg. Nom. is serb cach
gnath SC. 43; bale ingnad, ciar bo
gnád SC. 33 i ; gnath huaraib ar
gressaib gal SP. II 7; nir bo gnath
in corthe út fo enaib „that pillar
is not wont to he under birds Rev.
Celt. III p. 181; Ace. etir. gnath
ocus ingnath CC. 3 Fg.; PI. Acc.
eter du gnathu inmaini unter deinen
lieben Bekannten FC. 4?
giiatliach gewöhnlich, fre-
quens. — Sg. Nom. as gnathach
fri hegeda Gl. zu Hy. 5, 14 {fre-
quens hospitibus); PI. Nom. snech-
ta . . sir-gnathchi immer währender
Schnee p. l'JO, 29. — Adv. no tha-
thiged . . CO gnathach FB. 63; i
n-gebthar co gnathach Lat. Hy. X
Pref. {„ivherein it shall he sung
usually'' Goid.^ p. 102).
gnáthaigim III ich bin ge-
wohnt. — Praes. Sg. 3 rel. is é
seo scél gnáthaiges hÉli do innisin
FA. 33. — Praes. sec. Sg. 5 is é
. . cétscel no gnáthaiged FA. 32 ;
is é seo . . forcetul no gnáthaiged . .
dona sMagaib ibid. — S-praet. PI. 1
ni bo ed as mó ro gnathaigsem
dun SC. 14. — Inf. gnathugud
Gild. Lor. Gl. 56 und 246 zu
missverständnem uti.
gné N. Art, Gestalt, Aus-
sehen; ratio, forma, species Z^. 270;
gné agas cinel species and genus
O'Don. Suppl. — Sg. Nom. gné
m-bróin fair-seom „a countenance
of sorrow upon himself FA. 33;
is gnae grianna FB. 68, 21 {Gl. i.
ségda); Gen. in gnee Gl. zu speci-
minis LHy. fol. lH» {Goid.^ p. 67);
Dat. CO n-gné gréne fair „with the
sun's countenance upon it" FA. 11;
sóer setta dóine dorn gniUs-gné
FB. 24? Acc. ro sói gné sie än-
derte das Aussehen SC. 40.
gnéthech activ, Activ. — Gen.
cumtach gnéthigi do chestaig Con-
struction des Activs im Passiv LHy.
fol. 1^ {Goid.-^ p. 67); Dat. infinit
gnima on brethir gaeithig asberar
[sufrago] Gild. Lor. Gl. 2.
guéthid operarius Z'^. 793. —
Sg. Acc. fri gnithid s. unter gniad.
l.gm'A Arbeit er, Dienstmann.?
— Nom. am gnia frimtair p. 142, 2?
Dat. tressiu cach gniaid LU. p.
123», 28 (s. unter amainsiu).
2. gnia i. niac seathar O'OZ.
(„filius sororis" Beitr. VIII 318).
gniad M. Diener, Sclave; i.
reachtaire no fear foghanta O'Cl.
[CDon. Suppl.). — Sg. Acc. fri
gniad mil (Milcon?) Hy. 2, 7 {Gl. i.
fri gnithid i. frisin mogaid).
gniiui III ich thue, mache,
wirke. — Praes. Sg. 2 gnii-siu
Lg. 19; 3 issamlid dam gniith de-
mun Wh. 21i> {Z^. 431); gniid cathu
SC. 18.. — Praes. sec. Sg. 3 no
gniad druidechta FB. 75. — S-praet.
Sg. 3 genais Hy. 5, 11, Gl. i. gniis
bonum; ros gniset..atlugud do Dia
Three Hom. p. 26, 11. — Pass.
Praes. Sg. 3 in tech gnlthe»* don
drai Three Hom. p. 26, 27. — Inf.
gnim. — Comp OS. con-gniu, do-
guiu, fris-gnim.
gnim M. That, Thun; actio
Z^. 238. — Sg. Nom. in gnim
TE. 9, 19; gnim Lg. 5, 15; 19;
gnim dremuin Lg. 5, 9; bid mogda
in gnim ScM. 3, 11; TE. 8 Fg.;
Gen. indas in gnima sin FB. 2; 89;
briathar gnima verhum activum
Z^. 987; Dat. don gnim sin TE.
6 LU.; Acc. dogena gnim n-granni
n-garg Lg. 5, 21; im gnim SC. 40;
PI. Gen. CO n-iliir gnim SC. 31, 13;
Dat. hi n-gnimaib fer firean Hy.
7, J.6; i n-gnimaib antechtai SC. Ü6
^i gnimaib LU, a n-gimaib H); as
for n-gnimaib FB. 41 (gimaib LU);
gnímrad
599
goinu
Acc. mar-gnímu SC. 28; giiíma
móra Lg. 16; clo gníma FB. II.
— Compos. inna u-gním-carcar
Gl. zu ergastolorum LHy. fol.
12»; gním-denmaid Gl. zu opifi-
cem ibid.
g'nimrad Sg. und PL die Tha-
ten. — Acc. o ra íbrba . . a gním-
rad li. 4(>, 26; Ph Nom. na niac-
gnimrada die Knabenthaten LU.
p. 59a, 5; Dat. cura dichuircr mo
pecda dorn deggiiimarthaib Gild.
Lor. Gl. 261 zu et peccuta mea
bonis factis deleam; i n-dagnim-
rathib Cam. (in bonis operibus Z'^.
1004).
griiithíd s. ^néthid.
g'noe cacli ségda („beautiful")
Corm. p. 24; gnaoi i. aoibhiiin C'Cl.
{Corm. Tr. p. 86); gno i. airdirc no
aidbind O'Dav. p. 94; ro as gnoé
móir inn ingin i sin CCn. 3 vgl. ro
as cosnam mór Three Hom. p. 44, 32.
g'núis F. Gesicht. Angesicht;
facies Z'^. 250. — Sg. Notn. gnúis
FA. 12; Gen. oc déscin gnússe Dé
FA. 6; guussi 20; gnúsi 24 LBr.\
Dat. fri gnúis do gnúis dóib ümen
von Angesicht zu Angesicht FA. 5 ;
Acc. guiiis fri gnúis FA. 12; oc
techt i n-gnúis díabail vor das
Angesicht des Teufels FA. 20; ria
u-dul i n-gnuis in spirta nóib Hy.
5, 90; im gnúis Conchoftair Lg. 18, 34:
PI. Nom. a n-gnússi FA. 25; fer-
gnúsi FB. 29; Gen. i toUaib a u-
gniisse FA. 27; Dat. dar a n-gnússib
ocus dar a roscaib FA. 16. —
Comp OS. dorn gnúis-gué FB. 24?
g'ó F. das Falsche, die Lüge;
gáu, gáo, góo, gó fálsum Z'^. 33.
— Sg. Nom. gáu et fír falsum et
verum Wb. 14^; inna ráiter gó ná
cloen SC 34, 1; briathar Tassaig
nir bu go Hy. 2, 54; ni gó dam
ciasbiur Goid.^ p. 93, 27; Gen.
epert gue dicere falsum Wb. 14c;
ar cách locht góa Gl. zu ar cech
guallocht Hy. 6, s; Acc. cen gói
FA. 35; mad fri góe gebitar FB. 33
(goi Eg.); is me ro glau mo gó
ScM. 12; Pl. Gen. ic rada gó
ScM. 21, 2; Acc. sechitir goa ar
saiut Gl. zu Cretenses semper men-
daces Wb. Sl^, 21; cris Mobí . . ui
ro dunad im gua Lat. Hy. XII Pref.
— Compos. gu-brethacb FA. 27;
29; gá-chomram SC 2; guforcell
falsum testimonium Wb. 13'».
gó gréne Gl. zu Hy. 5, 34?
goach niendax Z'^. 33, vgl. gú-
aigim.
gob „a mouth, beaJc, snout"
O'B. — Pl. Dat. dobidgad Creidne
iiia semunda a gobaib na tenchaire
Corm. p. 32 nescoit („from tlie
jaws of the tongs"). — Vgl. gop-
chóel.
goba M. Schmidt; faber Z^. 264;
für den Unterschied der drei Hand-
tverker goba, sáer und cerd vgl.:
in tan tuccad cath Muige Tiiired
boi Goibniu goba („smith^^) isin
ctrdcha oc denam na n-arm do
Tuathaib De T>anann ocus boi
Luchtine sser {,,carpenter'^) oc de-
nam na craud [Schäfte] ocus boi
Credni in cerd {„brazier'^) oc denum
semand {„rivets^^) isna gáib cetna
Corm. p. 32 nescoit. — Sg. Gen.
sithiger urbuinde gabond a srón
Corm. p. 36, 30 ; PI. Gen. fri brichta
ban ocus goband ocus druad Hy. 7,48.
gobor-chend (pferde- oder bock-
köpßg?), PI. Nom. goborchind,
Name für eine Classe mythischer
Wesen, s. unter fomorach.
g-oéta Hy. 5, 66, trotz der Glosse
i. gona no ro gonad toohl Part.
Pass. zu ro gáet, gonim : der Mann,
den sie vergewaltigten, {obwohl)
verwundet, nicht fand sich eine
Beschädigung an ihm? Vgl. inna
tragdai no inna n-goite Gl. zu
fossorum Ml. 77».
góetha s. gáeth.
góethach s. gáethach.
goire F. Frömmigkeit. — Sg.
Notn. air is mar a goire „for great
is Ms piettj" Tir. 11; ol is mor for
n-gaire Fei. Epil. 382; Gen. sén
gaire Hy. 2, 68 {im Dienste von
Mariae Sohn zu sein war das
Signum pietatis, in dem er geboren
lourde); Dat. iarna gaire Fei.
Prol. 225; Wb 28<i, 24; Acc ibid. 19.
goiriu magis pius SG. 4iO^
(Z*. 275).
göirt
600
gorta
1. goirt bitter, scharf; „sour,
bitter, Salt"' O'B.; acidus Ir. Gl. 637.
— Sg. Nom. gáth goirt FA. 26;
X>. 191, 14; tene..lan-goirt |). 191, 13;
ro-goirt 14; p. 190, 29? PI. Nom.
goetha . . gorti p. 190, 28. — Adv.
CO n-guilet CO serb-goirt f. 191, 23.
2. g-oirt gierig? greedy O'B. —
Sg. Nom. cú goirt p. 41, 10; na rub
saithech na rub goirt Fei. p. LXXXV
{„let him not be sour" St.).
g-oiste Schlinge; gaisde a gin,
trap, snare O'B — ^^f. Dat. und
Acc. ho goistiu i. dobert goiste
imma bragait fadesin Gl. zu suspen-
dio Ml. 23i>, 10; ro forbai a bethaid
Ó gasti SMart. 20 {„halter").
g-oite s. g'oeta.
g-oith-lach Sumpf. — Sg. Bat.
isiu goithluch fudumain in . . pro-
funda palude Ml. 33^, 3.
góithlachde paluster SG. 5i^
{Z-\ 31).
gol Klage, Klagen, Weinen;
i. der (Thräne) Corm. p. 23; (XDav.
Gl. p. 94. — Sg. Nom. ni ro an
gol na crith Lg. 16; gol mo mathar-
sa in so TBF. p. 148, 24; Gen. ro
thócbatar . . a n-gáiri guil TE. 15
Eg.; Acc. la gol SC. 37, 22; atnagat
a n-gol oc dul úad TBF. p. 148, 32
(„they give forth their lament");
PI. Nom. zw lesen arcóemsat guil
Lg. 5, 16? — Vgl. guilim.
gol-gaire F Klageruf, Klage;
„loud weeping" Corm. Tr. p. 84.
— Sg. Nom. golgairi thruag p.
190, ig; is de ata golgaire ban
Side la áes cíuil hErend TBE.
p. 148, 34; Acc. fri guba ocus fri
golgaire FA. 30; co cualatar ni a
n-golgaire for Cruachnaib TBF.
p. 148, 19; 24; PI. Nom. na gare
ocus na golgaire FA. 29.
g-oll blind; i. caoch O'Don.
. Suppl.; gonais Luchet Goll ina rose
cor mill a suil conid de rod lil
Goll de CCn. 5; Sg. Voc. a siriti
leth-guill FB. 67 {vgl. SC. 5).
gollaim II ich blende. — Pass.
Praes. sec. Sg. 3 no gollad a rose
SC. 5.
grol-traige die traurige, Wei-
nen (gol) erregende Musik;
golltraige i. adhband trirech ime-
iuilnge gol Corm. Tr. p. 89, On
the Mann. III p. 214 und 220 /f.;
goltraide TBF. p. 142, 3. — Per-
sonificirt Goltraiges als ein mythi-
scher Harfner TBF. p. 140, 29. —
Vgl. geu-traige und siian-traige.
gongarar SC. 27 lies congarar.
gouim I ich verwunde, tödte.
— Praes. Sg. 3 gonaid sóeru SC.
17, 4. — Perf. Sg. 3 nos gegoin-
seom uli iar n-úair ro brisiset fir
fer fair LU. p. 64», 33; geguin
LU. p. 70^. 11; géoguin LU. p.
ßb^, 5; geogain LU. p. Id^, 1; 70^,
i6;'4o; 72^ 23; 77», 29; 77^ 10; 13;
17; 81^, 11; PI. 3 gegnatar Fei.
Mai 19; gegnait-som LU. p. 23i>, 36.
— S-praet. Sg. 3 gonais CCn. 5. —
Fut. sec. Sg. 1 cid cend óir uo
beth fair nan genaind-seo oc guin
mo bráthar LU. p. 20», 32; PI. 3
dorn gentais SC. 34, I6. — Pass.
Praes. Sg. 3 cid na gonair . . in sé-
gond sa. LU. p. 20», 29; is diguin
dorn gonar imáib ibid. 25. — Fut.
Sg. 3 ni gonfaither Three Hom. p.
32, 15. — Praet. Sg. 3 vgl. gaet.
— Part. s. goeta, goite. — Inf.
guin. — Vgl. imm-gonim.
gop-chóel dünn am Maule,
Beiwort von Pferden. — PI. Nom.
gopchúili>. 310, 15; guipchúil FB. 45
(gobcaeil Eg.).
gor i. tine {Feuer) O'Dav. p. 95.
gorith s. guirim.
1. gorm blau. — Sg. Nom. brat
gorm FB. 47; tibri gorm SC. 37, 10;
Dat. iarna brechtrad di gurm
FA. 11; PI. Nom. da malaigh . .
dub-gormma schwarzblau TE. 4.
— Comp OS. da n-griiad gorm-gela
cróderca blauweiss FB. 51; p. 310, 35;
a grúadi gorm-chorcrai Lg. 4, 4;
gai gorm-rúad p. 310, 39.
2. gorm i. urdairc CDav. Gl.
p. 94.
gormac „adopted-son" Fél.
p. CLXVIII.
gort Garten, Feld; seges Z*.
68. — Sg. Dat. inna gort Hy. 5, 30;
p. 41, 37. — Vgl. fér-gort, lub-gort.
gorta Hunger, Hungersnoth;
Gl. zu adamna Hy. 1, s; echt et
gortach
601
gorte Kälte und Hunger Z'^. 100(5
(„angustia et fames"). — Dat. at-
bél ar ócht et gorti ich werde sterben
vor Kälte und Hunger Wb. lOd
{Z^. 1006); Acc. dia soerad ar in
gorta sein Lat. Hy. VI Pref. („fa-
mine").
g-ortacli famelicus Ir. Gl. 620.
gossa s. gas.
grot, god blaesusir. Gl. 603.
Vgl. guite.
goth a spear O'B.; On theMann.
III Index; co n-goth-gráin Lg. 18, 26
Lc. Eg.
grothnat, gothnada „little'darts"
On the Mann. II p. 301.
1. grád N. Liehe; lore, cliarity
O'Gr.; gradh amor Ir. Gl. 1081;
cartoit {„charity") a caritate i.
grad Coi'm. p. 36. — Sg. Nom. in
ro-grad . . dorat do Coinculaind
SC. 44; a n-grád ocus ammiad
p. 130, 28; is grad do mncalla mo
grad-sae ocus mo sercc TE. 9 Eg.;
Acc. dobretha Búan . . grad do Choin-
culainn FB. 66; laigi fri ban-grád
SC. 30; cen sorc cen grad De accu
FA. 27 LBr. — ScM. 22, 7 viel-
leicht zu lesen am-gradh n-glan
(blosse Beimformel)? vgl. angradh
hatred, animosity O'B. — Compos.
gormac grad-suaircc do sil rig „a
lovinq-gentle adopted son" Fei.
p. CLXVIII.
2. grad N.Bang , S tufe ; gradus,
ordo Z^. 223; taibrim grad for
nech ich oi-diniere. — Gen. fer
graid „a man of rank" Hy. 2 Praef. ;
aes graid „men ordained" FA. 28;
Dat. atomriug . . niurt grad hiruphin
Hy. 1, 1? Dat. und Acc. ni taibre
grad for nech con feser a inruccus
don grad sin ^Vb. 29», 24; Acc. ar
mad pecthad inti for a taibre grad
lenit a pecthe dindi dobeir a n-grád
ibid 25; PI. Nom. nói n-grád nime
sieben Stufen des Himmels FA. 4
(nói n-graid LBr.); Dat. fri grádaib
nime FA. 9; dia dul fo gradaib
„to go into Orders" Hy. 2 Praef.;
bui i n-grádhuib ri hErind TE.
20 Eg.; Acc. tarmideocatár a n-
gráda FA. 28.
grádach liebend, geliebt;
loving, beloved O'E. — Sg. Nom.
caeimcheli gráduch TE. 20 Eg.
• grafand Wettrennen. — Sg.
Nom. in grafand ro fersam Fei.
Epil. 73 {„the race"); Gen. iar cur
grafaind fo tri FB. 66 Eg.; PI.
Nom. a aighe i. a graifne ech
Corm. Transl. p> 115 magh; Gen.
iar cor graphand doib FB. 66.
graig N. eine Heer de von
Pferden, Pferde; Corm. Tr. p.88;
groigh equitium Ir. Gl. 742. —
Sg. Nom. graig n-gabor SC. 33, i4;
riadu curach ocus graig ibid. 31, 12?
Dat. a samail di graig 37, 6; Acc.
fria graig 31, 15; PI. Nom. grega
Corm. Tr. l. c; Acc. co ro scáil
na cairpthiu ocus na gregu Three
Hom. p. 22, 24 {„the horses"). '
gráin, deformity, loathing,
abhorrence O'E. — Sg. Nom. co
m-bad móti a gráin ocas a ecla
ocas a uruad ocas a uruamain in
cach cath On the Mann. III p. 424;
Dat. ar grain ocus greit ocus gais-
ced FB. 93; re úath-gráin na gare
LU. p. 77'', 35; ri iiath-gráin mo
gnusi ibid. p. 123i>, ig.
gáeth-gráin Lg. 18, 26, goth-gráin
Eg. Lc?
1. grainne s. granna.
2. grainne Spitze? S. 112.
grán = lat. granum. — PI. Nom.
grán éorna FB. 63 ; dofuaircitis inna
grán la arsidi SG. 184'> {contere-
bantur grana aptid veteres Z^. 883).
gran-mune „sloes" Corm. Tr.
p. 85.
granna, grande hässlich; grana
teter Gild. Lor. Gl. 64, granna ibid.
Gl. 78. — Sg. Nom. granna FB. 37;
laech liath mór for-gránna Ä'cilf. 13;
FB. 37 Fg.; bá úathmar ocus bá
granni FB. 91; grainni FB. 81
(granda Eg.) ; Gen. do nige in chlaim
granai Three Hom. p. 80, 15 ; F. inna
briad granna pyrae dirae LHy.
fo. 6 b {Goid.'^ p. 65); Acc. gnim
n-granni n-garg Lg. 5, 21 (granda
Lc, granna Fg.); co n-acca demun
n-grana SMart. 30; PI. Nom. gran-
dai truces LHy. fo. 8 a.
granne, grainne granulum
Wb. 13c {Z-\ 274).
grant
602
do grés
graut cach liath no findach
Cm'm. p. 11 crontsaile.
g-rapliaud s. grafand.
grata excellent, noble O'R.
— Sg. Nom. in tuisich oglach side
coem gratto p. 144, 17.
gré hair, für O'B.; „gréliath
[fray hairs" ibid.; in mong gaesi-
itech greliath FB. 37 Eg., On the
Mann. III p. 93.
grebancha FB. 37 Fg.?
1. grech i. cnu {„a nut") Corm.
Transl. p. 90.
2. grecli Schrei? vgl. greachd
an outcry O'R. — Sg. Acc. lasan
greich Lg. 1 Eg. (screich L. Lc).
grechaim II ich schreie? —
Praes. Sg. 3 ró grecha in lenab
das Kind schrie Lg. 1 L. ; PL 3
CO n-gairet ocus co n-grechat p.
191, 22. — Praet. Sg. 3 ro gréch
Lg. 1 Eg , grech Lc.
greim a hit, a marsel O'B.;
srubán mara no greim buccella h\
Gl. 144
gréimm N. Kraft, Gedeihen?
s. unter gerait — ^S*^. Nom. air
dan immart greim á aite Ml. \^^, 14?
Dat. hon gremmaim srithiu Gl. zu
exserto vigore Ml. 31'^, is; Acc. dús
in ros gab greim inni ro berbad
duit p. 40, 26 („to knoiv whether
that which hath been entrusted to
thee hath profited" Three Hom.
p. 63); gebid a caindiithracht greim
n-oilithir doib icon chomdid „their
good will availeth them with the Lord
as a pilgrimage" Three Hom. p. 94, 31.
CO ro greis s. grisaim.
1. greit a champion, warri-
or 0''lt. — Sg. Nom. greit rig
FB. 46; con-greit rig „ivhite cham-
pion of the Jcing" Fei. Jun. 17
{Gl. i. anroth).
2. greit FB. 93?
greitli dress, ornament O'B.
grén? Sg. Gen. secht meóir cech-
tar a da lám co n-gabáil ingni se-
baic CO forgabáil ingne griuiw ar
cach n-ái fo leith diib-sin LU.
p. 81a, 21 {in der Beschreibung von
Cuchulinn's Aussehen).
greiid Backenbart; i. gruaid-
finn, i. find n-gruaide Corm. Transl.
p. 90; Gen. ro-grinde i.
O'Dav. p. 60 des.
grennaeh „long-haired, brist-
lij" O'B.; fésóc grennaeh findfad
liath Corm. p. 11 crontsaile.
1. gréss, „greas any artificial
worJc in the execution of which
trade or art is required" O'Don.
Suppl.; Kunstgriff (That, Hand-
lung)-., Kunstwerk {Stickerei, Male-
rei); „greis needlework, embroidery,
fme clothes, furniture" O'B. — Sg.
Nom. und PI. Acc. Góibniu goba
faciebat hastas fri teora grésa ocus
ba feth in gres dédinach, dogníd
tra Luctine na cranna fri teora
snassa ocus ba féith in snass dé-
dinach Corm. p. 32 nescoit {„by
three actions" Stokes, vgl. „profes-
sor of the three new designs [gres-
sa]" On the Mann. III p. 42, d. i.
„tempering, polishing , and whet-
ting" ibid. Index); Dat. ar gres-
saii) gal SP. II 7? Cairnech Moel
scribnid Ciarmn, isiside ro scrib
in scribenn amra i. himirche Cia-
xain cona hil-gressaib ocus maraid
beos in lebar sin i Saigir i^éZ.js. LXII.
2. gréss, „greis i. orgain, an
attack, surprise" O'B. — Sg.
Nom. cach gres cach enechruice is
for cintaib treisi ata „every attack,
every (verbal) insult is among (the)
offences of three days' (stay)" Cm-m.
Transl p. 66 enech-ruice {Sench. 31.);
Gen. airi echta in t-Aengus Gabu-
aidech ac digail greisi ceniuil a
tuathaib Luigne „a family quarrel"
Sench. M. III p. 82; Acc. cen gres
cen ruci FA. 35 {„ivithout redde-
ning, without blushing" Stokes);
PI Acc. arfich a n-gressu I'B. 23;
dóeme ammór-gréssa ocus ammór-
aurgala ibid. 11; dofich a gressa
cen adall fine aco On the Mann.
III p. 518; ScM. 22, 8. — Vgl.
enech-gris.
do gres, do gress continuo,
semper Z'^. 611; do ghrés always,
for ever, for good O'Don. Suppl;
do gres FB. 8; 10; 55; 62; 80;
87; 89; 93; FA. 6; 17; 26; 30;
SC. 2; TE. 2 Fg.; p. 131, 13; CC.
1 Eg.; Oss. II 1; 10; conna ro chom-
gréssach
603
raictís do grés damit sie nie wieder
zusammen kämen SC. 48; do bith-
grés für immer, eicig SC. 33, 24.
gréssach fortwährend; fri fo-
gnam gréssich foigde Tf'T>. 31^, 24;
gresaich Gl. zu {tempus) continuum
Ml 32a, 2.
gressacht Reizen, Antreiben.
— Dat. gabaid in t-aisüre for
gressacht in erluma „the dooriceeper
heg an inciting the patron saint"
Fei. p. CXVII. — Vgl grisaim.
grríau F. Sonne; sol Z^. 241:
Ir. Gl. 973; Apollo ibid. 952. —
iS^^. Nom. in grian Hy. 2, 58; 59;
FA. 10; SC. 33, is; FB. 19; in
grian tind tóidlech Hy. 4, 2; hi
funend grian ?ro die Sonne unter-
geht SC. 33, 13; Gen. for deslem
grene Hy. 5, 34; soilse grene Hy.
7, 18; FA. 11; turgabail na greine
Corm. p. 42 trogein; ic taurcbáil
na gréni im Aufgang der Sonne
TE. IG Fg.; iar fuinud n-grene
nach Sonnenuntergang FB. 80;
Dat. cona grein SP. III 2; ar úir
ocus grian FB. 52 {ein Schtvnr)?
Acc. frissin u-grein TE. 3 Fg.;
nem im grein SP. IV 3. — Com-
pos. la in grian-tairismi sin „the
day of the solstice is ihat" Fei
jj.CVI.
grríaiián Söller; „an upper ro-
om" Goid.^ p. 19; temair in tige
i. grianan Corm. p. 42. — Sg.
Nom. in grianan ^j 130, 23; 26;
FB. 3; 25; Dat. asa grianan j)-
131, 2; ina grianan FB. 16; 44;
SC. 45, 5; Acc. a grianan n-glainidi
p. 132, 13; CO grianan SC. 44, 4.
griauda sonnig. — Sg. Nom.
is gnae grianna gelfini FB. 68, 21;
Acc. lasin suidi n-grianda SC. 40.
grian-maine blackberries Corm.
Transl p. 85 greth.
grib s. grip. ^
grib, gribh griffin O'B.; ba
luathither lochait iar forgarmain no
grib dia ned no séig do ail Corm.
p. 36, 45 {„quicker than . . a griffin
to its nest").
1. griud, grinn lovely, ele-
gant, 2)leasant CR. — Sg. Nom.
grind imma áig FB. 50 { p. 310, 20 ;
sassafl! n-grind „fine satisfaction"
Fei p. LXV; gábud grind LU.
p. 1141», 28 {Siab. Coneul); Gen.
d'icc in rig ro-grind „to heal the
very comely king" Fei. p. XXXVI 41 ;
Acc. dar gruaid n-grinn „over a
comely cheek" Ir. Gl. 39; Voc. a
gloinn-grinn TE. 10, 11?
2. grind s. M-grind, vgl. grinde.
1. griuue, ceit-grinne fino Gl.
zu nectar SG. 122i> ,,i. e. primi-
tiae vini Z'^. 308); céígrindí foilci
nectar Ir. Gl 1045. Vgl „céid-
ghrinneacht ripeness of age" O'R.
2. griiine Bündel; a bündle of
sticks, fasces O'Don. Suppl; on
grinde („from the faggot") Gl. zu
fasce {Corm. |). 77 fascud), grinnib
Gl. zu fascibus Goid.^ p. 31. Vgl.
grinnén, 2. grind.
grinuén, PI Acc. grinnenu Gl.
zu fas ciolas Ml. 10 r {Z^. 274).
Vgl. 2. grinne, 2. grind.
grinnittd leos i. dibad soillsi i.
coindle {„extinetion of light")
Corm. p. 27 leos.
grip, grib swift, quick O'R.
— Adv. CO gribb „quickiy" Fei.
p. CLXXXV.
gripe F. speed; is mor a gripe
ocus a luas dotheti?er. Celt. III p. 183.
gris fire, embers CDon. Suppl
— Comp OS. itchonnairc-seom úad
grís-taitnem na n-arm n-glanórda
úas chind cethri cóiced n-Erend re
funiud nell na nóna LU. p. 77^, 28.
grisach, griosach burning embers
CR. — Sg. Gen. a n-urtlaige do
grisaig ina casslaib ocus ni ro loiscc
in tene eat Fei p. XXXII 26.
grisaim II ich feuere an, trei-
be an; I incite O'R. — Praet. Sg. 3
CO ro greis ina aghaid coin rógéir
Tliree Hom. p. 18, 10. — Pass.
Praet. Sg. 5 0 ro greised on rath
diada „when he was urged by the
Divine Grace" Three Hom. p. 92, 34.
— Inf. Dat. iarná grisad dond araid
nachdem der WagenlenJcer ihn an-
gespornt hatte FB. 43; Acc. gabais
fri grisad Cuind ocus oc a imder-
cad CCn. 4; dia grisedh gruad On
the Mann. III p. 514, vgl gruaidhe
gris ibid.p. 515 {„cheek reddening").
grith
604
gíi-chomram
grith Geschrei, Lärm, greath
noise, und grith a shout O'B. —
Sg. Gen. co n-delmaim a n-grethai
Fei. Prot 154; Acc. corralsat grith
mór ScM. 18; PI. Nom. lith fris-
cuirther gretha Fei. Jan. 25, Gl.
i. fricuirther ceill [oenaige ocus
cluichi, Bawl.] iio gaire LBr. —
S. arm-grith ; dollotár i n-armgrith
cethri cóicedÉrend im rennaib asleg
ocus a n-arm fodessin LU. p. 17^, 37.
g-riuiii s. grell.
gromma, groma i. aer („satire")
Corm. p. 86.
gniad N. Wange; gruaidh gena
Ir. Gl. 39. — Sg. Nom. is dath sion
. . cech grúad p. 132, 25; in gruad
mar in fuil Lg. 7 ; Gen. corcair . .
samail gráadi Labrada SC. 31, 4;
sian a grúadi gormchorcrai Lg. 4, 4;
PI. Dat. dona gruadib genis Güd.
Lor. Gl. 114; maxüUs ibid. Gl. 124;
Du. Nom. da n-grúad gormgela
cróderca FB. 51; p. 310, 35; da
gruad chorcra Lg. 18, 13; cuirre
ina córr aurócbala a dhá gruad
„rounder tlian a lifting-crane his
two cheeks" Corm. p. 36 priill; Gen.
i cechtar a da gruad SC. 37, 9; a
da ghrúad TE. 4 Eg.
griiamda acer Ir. Gl. 384 und
1,065.
gruc „torinhle" Corm. Tr.p. 87.
gracánach runzelig FB. 37.
gruth curds O'B. — Sg. Gen.
do chunchid grotha ocus imme
Three Hom. p. 10, i {Ir. Gl. 784);
Acc. conid annsin dorigne Patraic
in gruth ocus in n-imm don shnechta
ibid. 6.
gú- s. s6.
gaaire i. uasal {„noble") Corm.
Transl. p. Ol.
gúal coal O'B.; das guail stur-
na (?) Ir. Gl. 273 {„tlie place on
wMch eharcoal tvas made"):, miach
guaili fri eruna „a sacli of coals
for [forging] the irons" On the
Mann. III p. 486; duibithiV gual
FB 37 Eg. — Vgl. folgende Stelle:
Dial m-batar din Ulaid fecht and
i n-femain Macha la Conchobur oc
Ol ind iern-gúali. Cét m-brothe
no theiged ind de lind im tráth
cacha nóna. Ba si sin ól n-gúala
issí no fired Ultu uli in óen síst.
No clistís errid ülad for siianemnaib
tarsnu on dorus diarailiu isin tig i
n-Emain LU. p. 12 1^ 7.
gilala F. Schulter; Corm. p. 1
asgland. — iS'^. Nom. giialaind fri
gdalaind FB. 53 {Form des ylcc);
ibid. 29 Eg. ; Gen. co halt na gua-
land Corm. p. 17, 10 {usque ad
juncturam humeri Z^. 265); Dat.
for giialuind ConchobrnV FB. 5;
gaibthi ar gúalaind SC. 14; Acc.
a gualaind SC. 30, 3; 36; ro saiged
a gualaind for cach leth p. 131, 17;
FB. 86 Eg. ; Du. Nom. a dha giia-
luinn TE. 4 Eg.-., Gen. cechtar mo
da giialand SC. 4; frie glend a da
gualann FB. 37 Eg.
guallocht, ar cech guallocht
Hy. 6, 8, Gl. i. ar cach locht góa
{„against every sin-of-falsity'^).
gúas peril, danger O'B. —
Sg. Nom. is nau tholl diant esliim
guas SP. IV 1.
g'ii asacht M. Gefahr. — Dat.
a n-guasacht in periculo Gild. Lor.
Gl. 6; Acc. ar cech guasacht Hy.
6, 3 (ar cech n-guasacht Fr.)-., 24;
cona ru aigsetar guasacht so dass
sie Jceine Gefahr fürchteten JMl. 35c, 4;
PI. Acc. 0 fogebed popttZ Israel . .
guassachtu móra „great dangers^^
Three Hom. p. 92, 29.
guasim Hy. 6, 3 ich laufe Ge-
fahr?
giiha Seufzer, Klage; suspi-
ria i. osnad Corm. Tr. p. 89. —
Sg. Nom. ferthair a guba CC. 4 LU.',
CO ro hagtha a guba TE. 8 LU;
dignither a aonach gubha 3Is. Mat.
p. 473, 21; Dat. on gubu CC. 5 LU;
iarsan guba mor sin ibid. Eg.; lana
. . do nuall-guba p. 191, 24; Acc.
laait . . nuallguba n-dermáir estib
FA. 33 LBr. (ferait . . nuallguba
dermar LU); dogniat in guba sin
FA. 34 (in n-guba LBr.); fri guba
OCUS fri golgaire FA. 30.
gúbrethach falsch richtend,
von gú-breth. — PI. Nom. brethe-
main gúbrethaig FA. 27; 29.
gú-chomram betrügerischer
Wettkampf SG. 2.
gude
605
gute
gude, guide F. Bitte, Bitten,
Inf. zu gudim; precatio Z'^. 247;
guidhe oratio Ir. Gl. 870, siippli-
catio 893. — Sg. Nom. ro ratha . .
du gude Hy. 2, 5o; ro erthar in
guidi äe Hy. 1, 39; Dat. dia guidi
dam-sa sie für mich zu bitten Lg. 12 ;
oc a gude Gl. zu Hy. 3, 6.
gudim, guidim III ich bitte.
— Prues. Sg. 1 nod guidiu i. not
guidim Hy. 5, 17; PL 1 guidmit do
Patraicc Hy. 4, 7; Gl. zu Hy. 1, 5.
— Perf. Sg. 1 rot gád-sa Wb. 27'i
rogavi te Z'^. 448); ro gad dorn rig
Fei. p. LXIII; Sg. 3 ro gáid ail-
gais di Hy. 5, 49 (Gl. i. ro guid);
SC. 36; ro das gaid Hy. 5, 35 {Gl.
i. ro gude Star i; rel. gade ibid. 49
Fr.; PI. 3 gadatar Hy. 2, 17. —
Praet. Sg. 3 ro guid, Dep. ro gu-
destar s. oben. — Fut. Sg. 1 guid-
fet-su Dia Three Hom. p. 76, 20. —
Inf. gude.
guil Lg. 5, 16 s. gol.
guilim III ich weine, beklage;
I weep, cry, bewail O'B. — Praes.
PI. 3 connuallat ocus co n-guilet
p. 191, 23. — Vgl. gol.
guille F. Blindheit SC. 5. —
S. goll.
guin N. Wunde, Verwunden,
Tödten, Inf. zu gonim; a n-guin
vulnus Z^. 233. — Sg. Nom. guin
Fiach«« Lg. 5, I6 Fg.; 18 ; Gen.
gae gona eise s. unter gai; Acc.
ferais echt n-dochlse n-dobail guiu
Fiachaig LU. p. 19'', 2; ar guin
Hy. 6, 24; ar loscud ar badud ar
guin Hy. 7, 51; cen guin duine
ScM. 16; PI. Acc. gona Gl. zu
Hy. 5, 66.
guipchúil FB. 46 s. gop-ehóel.
guirini ich erhitze, erwärme,
brenne; goraini I heat, warm O'B.
— Praes. Sg. 3 rel. is grian gures
riched nóeb „that warms holy hea-
ven Goid.^ p. 180 [vgl. Fei p. CV).
— Conj. Sg. 3 ma gorith loch cith
ine chuis nu ine laim Cam. [si urit
locum vel in- ejus pede vel in ejus
manu, sc. moi'bus, Z^. 1005). —
Praes. der Gewohnheit Sg. 3 tine
na loisgenn ocus nos goirenn O'Dav.
p. 95 gor [Feuer). — Pass.-^raes.
Sg. 3 in tan nonn guirthcr-ni Gl.
zu quando ignimur intus Tur.
Gl. 106. — Inf. brossna crinaig
do tabairt diar n-gorad Corm. Tr.
p. 19 brossnai (Vit. Trip.).
guirin Pustula Ir. Gl. 255,
von 1. gur.
guite, guido dumbness O'B., '
von got.
gulba rostrum; Sg. Dat. don
gulbain rostro Gild. Lor. Gl. 106.
gulbau, gulpau „beak" Gl. zu
OS turturis Tur. Gl. 34.
gulbnech geschnäbelt, PI.
Nom. mila géra gulbnecha LU.
p. 1141>, 16.
1. gur Eiter, pus. — Sg. Dat.
cuocc lan do lindchro ocus gur
eine Beule voll wässrigen Blutes
und Eiter Corm. p. 32 nescoit; no
mhebdais srotha do ghur brén ibid.
p. 36 priill.
2. gur i. leir no calma O'Dav.
p. 95.
gúre, Acc. la gúri na n-idan v.
„with the soreness of the pangs"
TBF. p. 140, 32.
gns „weight,force, strength"
O'B. — Sg. Nom. diglach a gus
SC. 18, 4; gus fland ferge Sc3I. 15
[rothe Kraft des Zornes?); PI. Acc.
manraid gossa SC. 18 (vgl. FB. 68, lo^i?
gu-scél a false story O'Don.
Suppl.
gusinniud p. 140, 25, spätere und
schlechte Schreibweise für cusindiu
bis heute, s. indiu.
gnsmar strong, power ful O'B.
— Sg. Nom. bat gusmar im naim-
tiu SC. 26.
gutagair Corm. p. 25 imbas fo-
rosnai, für cotagair, s. con-garim.
guth M. Stimme, Wort; vox
Z^. 238 und 981. — Sg. Nom. mo
guth SC. 29, 22; a guth a gíés
FB. 30; Acc. atchúala . . guth ind
aingil FA. 31.
gute, gutte {für guthide) voca-
lis Z^. 979; PI. Acc. cen guttai
ibid.
606
1, 1 n-
H
h bildet nicht den eigentlichen
Anlaut echt irischer Wörter, es
tritt häufig vor vocalischen Anlaut,
und dieser Gehrauch erscheint im
Mittel- und Neu -Irischen gram-
matisch geregelt, vgl. Wi. Gr. § 107.
lieretecda haereticus Hy. 7,42.
liiruphiu Cherubim Hy. 7, 7.
i. Abkürzung für idón.
-i Fron, suffixum, s. é S. 510
Col. 2, S. 513 Col. 1.
1. Í, hi Fron, ea, eam, s. é
^S*. 509, Col. 1.
2. Í, lií pronominale Determina-
tivpartikel Z'^. 351 ; wird mit dem
Artikel verbunden, s. iuti; dem
Substantiv nachgestellt, oft mit fol-
gendem sin: lasin screich í sin
Lg. 1; in leth hl sin p. 40, 28; in
tan hi ba gabud di Hy. 5, 83; ani
hi sin FB. 78; tri brathair dam
din na hi aili die andern sind
meine drei Brüder TB. p. 178, 25.
Vgl. fib. —
i, i n-, Fraep. mit Dat. und Acc,
in; in Z'^. 624; oft hi, besonders
wenn das n als solches geschwun-
den ist; vor pronominalen Elemen-
ten inn; in der spätem Sprache a,
a n- {p. 19, 38; p. 41, 36; 48, 23;
a mordáil FA. 32 LBr.). — Der
Nasal erhalten vor Vocalen: i
n-oen ló Lg. 11; ScM. 1; i n-air-
thiur CC. 4: LU.; i n-imdai CC. 6
LU.\ \ n-Ére SC. 2; i n-airicul 16;
i n-óe 33, 22; i n-uchtu FB. 23; i
n-irgalaib 29; i n-oenach 66; i n-
hErind ScM. 1; i n-hiresaib Hy.
7, 14; vor Media: i m-bui Lg. 18, 22;
SC. 10; 14; i m-bethu 14; i m-brath
Hy. 4. 8; i n-dinnib Hy. 2, 28; i
n-degaid TE. 12; i n-diáid (indiáid)
FB. 70; 71; Hy. 5, 52; i n-gabthib
Lg. 12; hi n-genmnai Hy. 1, 19;
hi n-gnimaib Hy. 7, le'; assimi-
lirt folgendem m n 1 r {die Doppel-
consonanz ist nicht immer geschrie-
ben): immaig, immach Lg. 9; TE.
4 Eg.; FA. 7; immedon FB. 88;
innách baliu FB. 56; CC. 2 Eg ;
inna ubi non SC. 34, 1; illiud
p. 131, 35; illia Oss. I 1; illige
SC. 29, 13; illuag FB. 89; illius
Hy. 7, 56; illethu Hy. 2, 33; illai-
thiu Hy. 2, 52; FA. 2; illeth 5;
14; illáim 19; irra bammar SC. 34, 5;
FB. 43; 54; irriched Hy. 5, 105;
irrotaigib FA. 14; irrechtaib 33;
irréir n-Ail. FB. 16; hi maig p.
144, 7; a inuig p. 41, 36; hi lusc
SC. 37, 11; i liss Lg. 6; 1 rabe
TE. 9 Eg.\ hi riet p. 143, 4; p.
48, 23; wohl auch durch Assi-
milation verloren vor s: issiian
SC. 29, 5; issudiu FB. 20; hi sudiu
CC. 1; SC. 2; hi Sleib FB. 31;
i sirc SC. 23; ferner geschtvun-
den vor Tenuis und f: iccruadaib
FB. 29; hiccilicc Hy. 4, 11; hi
crich p. 21, 29; hi crú FB. 24; hi
cailtib 35; hi Cruachnaib 46; hi
comfocus FB. 36; i persaind j^-
40, 17; hi praiceptaib Hy. 7, 13; i
primdorus FA. 14; hi tarfas p.
132, 12; hi Temraig -SC. 21; hi
talla FB. 9; hi taib 31; 45; hi tir
47; 79; hi talmam 64; hi tech 62;
89; i tech FB. 23; i tallastar 55;
hi fiiar SC. 33, 2; 13; 37, 20; hi
fergort FB 36; hi farrad 83; i
fail Lg. 12; i fos SC. 29, e; ind
vor Vocalen: indEmuin CC. 1 Eg.:
ind airthÍMr CC. 4 Eg.; ind ulbroig
p. 140, 20? ind áib FB. 24? in vor
cach: in cach coire ScM. 1; Oss. II 10;
SC. 37, 17; FB. 75; Hy. 7, 60; ci;
in i'or dem Fron, jioss. far: ScM. 9.
— 3Iit dem Artikel verschmolzen,
Sg. Dat. issin, issind, isin, isind:
issin t-situ 2'E. 3 Eg. ; issin t-sid 5 ;
issin gemriid L(). 7; issind rigtbig
FB. 12; isiu bith SC. 1; 10; 22;
607
1, 1 n-
ScM. 5; Oss. I is; FB. 47; 88;
isind faichthi Lg. 11; 16; isindarna
leith FB. 28; isin t-sudiu 81; 86:
durch Apocope entsteht sin, sind:
sind inbiur p. 131, 13; sin maig
Oss. II 9; sin dig p. 131, 30; sin
tig FB. •2b; sin card SC. 33, 3;
sin t-sid 21; sin fergort FB. 40;
sin matin 79; Acc. M. F. issin n-,
isin n-: issin less ScM. 5: issin
tech TE. 9 Eg.\ isin m-bruidin
ibid. 1; 5; isin n-airdig p. 131, 5;
SC. 15; FB. 54; isin lunga SC. 15;
mit Apocope: sin carpat SC. 6;
i Neutr. issa n-, isa n-: isa tech
\ p. 144, 8; TJ;. 12; SC. 10; F5.
17; 79; 88; mit Unterdrüekwng
\ des a: is tech ScM. 15; diese neu-
'■ trale Accusativform mit dem Dat.
des Nomens verbunden {vgl. isind
leith araill FB. 28): iss tig p.
144, 6; Lg. 1; 7; ScM. 6; SC. 16:
33, 7; 31, 16; p. 309, es: fil is tir
FA. 5 (isin tir LBr.): p. 132. 1:
is tress Oss. I 3; umgekehrt issind leth
TE. 6 Eg.: PI Bat. isnaib Z^. 216;
mii rfer Form den Acc: isna fle-
daib FB. 56; jPA 6; 29: 30. —
Mit Pronomen personale, 1. Sg.
innium Hy. 7, 54; innium-sa SC. 6;
PI. iniiunn Hy. 4, 5: 8, 1; 2. Sg.
innut-so TE. 8 LU.\ 3. Sg. Dat.
M. und N. indid, F. indi, Acc.
M. und N. ind, F. inte Z\ 334,
335; im Mittelirischen werden diese
Formen nicht mehr streng aus ein-
ander gehalten: Dat. F. indi Hy. l,5o
{Gl. i. inte); Acc. M. und N. ind
FA. 5; CC. 3 LU.; FB. 36: inn
TE. 18; ind /wr den Dat. p. 21, 30;
i Acc. F. inti F^. 31 ; für den Dat.
ScM. 1; 9; FB. 2; ij. 309, 37; inte
Gl. zu indi Hy. 1, 50; PZ. Dai. in-
dib FA. 14; -SC. 16: innib Hy. 2, 11:
intib (mit Anlehnung an Acc. intiu)
FA. 2; 14; 29: p. 309, 36; inntib
Tí;. 18: FA. 14 iBr ; 29 LBr.:
intib /«?• dew ^cc. FA. 30; -4cc.
intiu Z*. 335. — Mit Pronomen
possessivum, 1. Sg. imm aire
Lg. 11, 47: im degaid Hy. 7, 53;
im farrad Lg. 6; 17, 50; p. 145, 7;
SP. II 8; P/. innar n-doch?(m p.
310, 12; SP. II 5; inar n-imchomruc
ScM. 15; 2. Sg. it amsir Lg. 5,
7; 17; 7; CC. 5 i/p.; SC. 20; 39;
FB. 74; i?i/. 2, 51; hit fiadnaisi
SC. 25; 26; FB. 17; at i^r. 5, 17
E(/.; PI. in far n-Ultaib ScM. 9;
5.'Si?. 3L F. N. inna láim ScM. 19;
CC. 2; SC. 11; FB. 8; 9; 16; 21;
24; 25; 27; SP. II 7; Hy. 5, le;
48; 63; 90; ina thur Lg. 15; TE. 2
iiJ.; 12; p. 131, 17; SC. 11, s; 24;
i'^. 16; 24; 62; 70; 74; 37; mit
^Apocope: na farrad TE. 12; na
leith deiss SC. 33, 9; na ucht
FB. 11 \ na dochwm FB. 28; na
feie Oss. III 6; na bethaid FA. 32;
PZ. ina n-airiucht FA. 4; 15; inal-
lamaib 16; 26; FB. 7; ina sessom
Lg. 15; CC. 1 j^^r.; SC. 24; mit
Apocope: na lámaib i'^^. 13:
FA. 26. —
Gebrauch, 1) ait/" iZ<e Frage
wo mit Dativ, rein räumlich a)
beim Verbumsein: ro boii n-hErind
ScM. 1; SC. 1; 3; co m-batar i
n-inis mai'a Lg. 13; ScM. 5; |).
131, 1; CC. 3; SC. 9; 10; 22; 31;
FB. 20; 21; 24; 25: 44; 59; 81;
83; 86;. 88; SP. II 5; p. 21, 30;
bias im farrad-sa Lg. 6; TE. 2 LU.;
FB. 83; hi timchuairt na scule
se Hy. 1, 40; a m-búi . . immaig
Lg. 9; p. 144, 7; bátar . . oc ól i
taig Feidlimthi Lg. 1; ni rabe isin
bith SC. 1; 17; FB. 27: Hy. 1, 46;
céin bai hi colaind FA. 3; iss im
tir ata p. 145, 7; is i liss fo leith
ro alt Lg 6; Sc3L 19; ata is taig
it farrad Lg. 7; 12; SC. 16; 33, 21:
FB. 46; 88; it é fil innut-so TE.
S LU.; 11 Eg.; p. 144, 25; Oss. 1 13;
ni fil cuit do nach ailiu innium-sa
SC. 6; b) bei anderen Verben: sia-
sair i n-ailt Hy. 5, 1; dessid issind
imdái SC. 30; FB. 21; 84; 91; ro
suidigset . . isind faichthi Lg. 11;
CO n-gabsat i n-dithrub ibid.; CC.
3 LU.; CO ro an a chend i fertais
ScM. 19; Lg. 16; SC. 39; 0 ro
genar issin t-sid TE. 5 Eg.; ni
chotlu . . im ligu Lg. 17, 5); Hy. 2, 27;
CO frith immedón lach Hy. 5, 72; 86;
ScM. 14; CC. 2 Eg.; FB. 47; con-
na facabtais . . hi talam CC. 1 : TE.
8 Eg.; SC. 37, 11: Hy. 2, 10; con-
608
1, 1 n-
rotacht . . a tech sin . . i n-Dún K.
FB. 1; 2; ardoutacht i m-Maig
Coil Hy. 5, 73 ; scarais . . a forbrat
i taig Hy. 5, 34; scurid . .na eochu
isind fergort FB. 39; 79; báidfid
..illind p. 131, 35; FB. 69; Oss.
II 9; Hy. 5, 20; FB. 'J9; isi asibed
isin dig p. 131, 30; dofich ruithen
serci ina dreich p. 310, 36; con-
clechtaim-se cairmteoracht . . i n-
dolgib FB. 35; a m-brethugud in-
nácb baliii aili FB. 5G; IG; co n-
accatar tri cóecto imdad is tig
SC. 16; imraidi .' . ina mewmaiu
p. 144, 29; FB. 88; adfet hi scelaib
Hy. 2, 1; atchithi bi fisib 14; scri-
puidh . . inntib TE. 18 ; ba tair . .
inna gort Hy. 5, 30; p. 309, 37;
Hy. 5, 16; SC. 26; c) auch ohne
Verbum im Anschluss an ein Sub-
stantiv: oc SabuU hi Mag Inis hi
crich Ulad p. 21, 29; ScM. 1; 20;
TE. 1; FB. 31; SC. 21; ogum ilUa
ein Ogam auf einem Steine Oss. 1 1 ;
Conchobar . . inna charput CC. 1 ;
SC. 24; Hy. 5, 25; 52; 84; p. 19, 38;
scian inna láim ein Messer in sei-
ner Hand ScM. 15; TE. 3 Fg.;
p. 131, 17; p. 140, 20; Oss. III 2;
SC. 16; 33, 22; 40; FB. 20; 47;
55; 56; 77; 91; p. 309, 36; ScM.
1; 5; FB. 28; SC. 33, 9; usci na
farrad TE. 12 ; di . . mainib it sel-
bse FB. 74; mo denus i n-dáil mná
SC. 42; missi . . isin tress Oss. I 9;
tricha treten . . ina táib Oss. III 5; e;
FB. 91; a menma ina n-dulemain
FA. 7; suan hi fat SC. 30, 10 {oder
Äcc.?). —
2) Bei Z eitbestimmungen: it am-
sir Lg. 5, 7; 9; CC. 2; issin gemrud
Lg. 7; FB. 9; isind aidchi sin
FB. 89; 91; Hy 2, 64; isin dedoil
na maitne FB. 87; sin matin 19;
iUó estechta Muri FA. 2; i n-oen
IÓ Lg. 11; 16; ScM. 5; FA. 2;. 24;
i n-oeu uair ScM. 1; i n-oenfecht
Lg. 19; hi fecht sa SC. 35; FB. 53.—
3) In mehr oder weniger über-
tragner Weise, zur Bezeichnung
eines Zustandst bai ri . . i n-aird-
rige TE. 1 Eg.\ ata .. isin deilb
p. 132, 12; fil it rieht SC. 14; 34, 6;
FB. 24; 75; p. 143, 4; FA. 13;
itat i foilse 5; bai . . i fognam
Hy. 2, 5; ro bá-sa i n-imsnim
ScM. 4; CC.ILU.; SC. 45; 29, 5;
tarusair . . bi sirgaZtt?' IF. 7 Eg. ;
OS adart fir i sirc SC. 23; 24; bai
lanumain i n-elluch p. 144, 5; ni
raga ass . . i ra-bethu SC. 14; nir
bo cian i n-irnaidiu di TE. 12 Fg.;
ro bói hi tairngire FB. 83; ni biad
i fos SC. 29, c; 44, 3; FB. 79; hi
cutrummus fri ócu \]lad 62; boi hi
comfocus dó 36; Hy. 7, 4o; SC. 45, 18;
i socraidi labrait SC. 38, 9 ; Hy. 7, 8 ;
inna fiaánaise cor am ea p. 43, 14:
SC. 25; 45; i tossuch Lg. 14; i cind
lúiadna am Ende eines Jahres
ScM. 2; TE. 17; SC. 39; ro boi
lii ciund tened FB. 92; i n-degaid
alaili hinter dem andern TE. 12;
ragaid . . it diáid SC. 20; 46; FB.
70; 71; hi sudiu hierbei CC. 1;
SC. 2; conid ina labrad atgenatar
so dass an seiner Sp^'ache sie ihn
erkannten FB. 25. — Nach CDon.
Gr. p. 291 auch „for., in recom-
pense for": cach bidba ina chinta
do neoch no fuasnabad cáin Corm.
p. 30, 6 {„every criminal for his
crime [shall be given] to him whose
law he shall have outraged" Transl.
p. 112); is it chin Lg. 5, 17; 10;
FB. 38; dobhér sin dibh . . acht go
d-tugaidh sibh éiric damh am athair
vorausgesetzt dass ifir mir Busse
gebt für meinen Vater Torr. Dh.
p. 112, 2. —
4) Besonders idiomatisch ist die
Verbindung mit dem Fron, pos-
sessivum und folgendem Substan-
tiv zur Bezeichnung eines Zustands :
batar . . ina sessom sie waren in
ihrem Stehen = sie befanden sich
stehend, they were standing Lg. 15;
FB. 92; batar . . ina suidib Lg. 15;
atraig . . inna sesam er erhob sich
in sein Stehen {also wohl Acc.?) =
er erhob sieh, so dass er stand
SC. 11; CO m-bai . . na chotlath so
dass er in seinem Schlafen war
TE. 12 Fg.; cein ro m-bói ina
bethaid FB. 79; mád ina sláinti
ind fir SC. 10; batar . . ina terchoni-
ruc SC. 24; ina n-dib n-airechtaib
FA. 4; 12; tri oressa ina mórthim-
609
1, 1 n-
chell FÄ. 8; 9; 10; tiagait inna
rith in ihrem Laufen = laufend
FA. 29; tanic . . chuice ina chotlud
zu ihm, während er schlief p. 19, 36;
ibid ina óendig FJB. 62; co n-accai
in lanamain ina cotlud Lg. 12;
SC. 11, 8; CO n-acca in scáilfer . .
ina dochum FB. 37; co fuarusa
he . . ina sudi 33, 3; co m-batar ina
lini so dass sie in ihrer Linie
standen = in einer Linie FB. 65 ;
is amlaid . . ata in rigsudi sin inna
chathair chumtachta es ist so dass
dieser Thron ist: in seinem über-
dachten Stuhl = icie ein überdachter
Stuhl FA. 7, ebenso in cathir . . ina
fil in rigsudi sin 11, vgl. „tá se 'n
a easbog, he is a btshop, literally,
he is in his bishop; tá Criost 'n a
Dhia agus 'n a dhuine Christ God
and man''' O'Don. Gr. p. 291. —
5) Auf die Frage wohin mit
Accusativ, a) bei Verben der
Bewegicng: régmait-ni . . i tir
n-aile Lg. 10; FB. 20; dochuaid
..issin tech TE. 9 Eg.\ SC. 32;
nocho dechaid biad u-Erend inna
beólu FB. 79; 85; TE. 12; lotar
ind CC. 3 LU.; luid . . himmach
p. 144, 8; TE. 12 Eg.: FB. 54;
luid . . is tir SC. 35 ; doUotar isin
tech FB. 25; 58; lotir . . hi cend
in brogo CC. 2; lotar i m-breith
Conchobair CC. 7 Lü.; téit . . sin
carpat SC. 6; FB. 88; imthéit i
n-ág SC. 37, 17; ni thaet imm aire
Lg. 17, 47; tanic isa tech SC. 10; 16 :
tancatar . . na dochttm FB. 28 ; tisad
issa tech FB. 21 ; 17 ; tic-som . .
immach ScM. 5; corrici ina cróes
FB. 86; tair..imm dáil-si TE. 11
Eg.; p. 144, s; FB. 7; tiagait..
isin n-insi SC. 15; FB. 55; 62; 79;
dul isa tech FB. 20,- SC. 39; Hy.
5, 90 ; cichsed . . hi tech FB. 23 ;
no thathiged . . sin tech 63; ro leb-
laing ind 36; 86; 88; mosetlann . .
immach Lg. 9 ; co riacM a dirgi . .
inna cetna FB. 28; ro solch a las-
sar i n-ardde FA. 17; co torchair
isin n-airdig p. 131, 5; tatharla
inna broind CC. 5; FB. 65; talla-
star i n-óenglaic FB. 82; tuargaib
i n-aurchomair FB. 25; 85; ni
léicfitis . . isa tech FB. 3; 25; X^f. 6;
douarlaic isin fraech Sc3I. 20; fos-
rolaic . . isin morchute n-isel Hy.
2, 38; focherd Ailill i serg de TE.
6 LU.; ro laad ina chend p. 310, 37;
SC. 38, 1; ro lá..i socht ScM. 3;
nos cuir i n-arda FB. 64; ro chuir
. . hi fergort FB. 36; 77; ructha . .
isin m-bruidin ScM. 1 ; 5 ; iarna
breth . . inn TE. 19; doberar in cath
i n-dorus ind liss ScM. 18; FB.
40; 63; 72; do tabairt .. immach
TÉ. 20; do thabairt inna m-bossán
SC. 2; issed dorn beir i n-anrichtt
TE. 9, 8; SC. 45, 20; ro gab sein
inna láim ScM. 8; 16; SC. 1: FB.
82; 87; gebid . . ina beolo ScM. 17;
conadragaib inna munteras Lg. 11;
ron snádat annoebitge hi flaith nime
Hy. 5, 92; ro siüg a folt inna chend
FB. 27 ; soit a n-écin . . i toltanche
FA. 23; rointir . . hi tri FB. 63;
commebaid hi tri Hy. 5, 78; do
ronsat orcuin i tir m-Bretan jp. 17, is;
b) ohne Verbum der Bewegung auf
die Frage wohin, icozu, gegen
wen: co n-accatar Conall . . is tech
Sie sahen C. in das Haus (kommen)
ScM. 15; FB. 89; 91; cid fechai-
siu issind leth TE. 6 Eg.\ a di
láim tria dercsedluch allenith im-
mach TE. 4 Eg.; tricha traiged i
n-airdi FB. 2; p. 309, 33; tús día
mnái . . hi tech n-óU FB. 89 ; conid
ruca lat . . hi comartha m-breithe
zum Zeichen FB. 59; secht cumala
di ór . . iUúag in gníma zum Lohn,
als Lohn FB 89; SC. 45, 10; inna
tinnscra TE. 5 Eg. ; ro chausat . .
brechta . . ina agid SC. 48; FB. 69;
bátar ind lir se hi cend \}lad SC. 22 ;
dobag it cend gegen dich FB. 74. —
6) Vertauschung der Casus, a) der
Dativ des Nomens statt des Accu-
sativs: luid . . issa sudiu FB. 83
focherd a suilchor issin tig p. 144, le
tolluid . . ammaig FB. 21; 82; 88
91; dul i n-gabthib Lg. 12; dia
n-dechaid sair hi tirib Scithiach
FB. 79; doberat a claidbi ina trá-
allib 74; co tuitet . . isin glend n-
gaibtech . . i m-brägtib na n-ocht
m-biast FA. 22; ros fodail . . i n-dib
rendaib dec p. 40, 11; dorala in
39
íach
610
tech ina ráithsechaib FB. 28 ; b) der
Accusativ statt des Dativs: secht
tellaige inti darin ScM. 1; d; p.
309, 37; CO m-bói isin n-gríanan
FB. 44; no beth illige SC. 29, 13. —
6) i, i n- relativ gebraucht im
Sinne von wo, wohin [ist weiter
Nichts als die einfache Praeposition,
nicht etwa der Locativ des Relativ-
pronomens, Z^. 342): in muine i
m-bai ubi erat Hy. 2, 48; Lg. 18, 22;
TE. 9 iZJ.; 10; 13 Eg.\ SC. 10;
30; FB. 63; 64; 80; FA. 6; isin
airicul irrabi FB. 54; 91; i rabe
TE. 9 Fg.; 15; don tig bi fail
SC 33, 6; FA. 4; in troscucl itái
ScM. 3; sech inis hi ta SC. 31, 12; ig;
hi fúar SC. 33, 2; 13; ba seu gaire
i n-genair Hy. 2, 68; in dealb i
tanic TE. 15 Eg.\ isin deilb hi
tarfas p. 132, 12; mod nad mod i
n-desid inna sudiu FB. 84; in da-
bach . . i tét SC. 36; FB. 91 ; dabach
hi talla FB. 9; 91; bói . . dia far-
singi in tige i tallastár FB. 55 =
CO tallastar . . inn ibid. Eg. ; beson-
ders häufig nach einem Ausdruck
für Ort: CO airm i m-bói SC. 14;
33; CO airm irro chloth Hy. 5, 70;
airm i n-dom facca ScM. 10; cisi
airm hi ta SC. 31; cairm i cuala
Hy. 5, 24; áit i m-biat FA. 34;
bale irrabe da wo er loar FB. 43;
TE. 19. Fg.; SC. 34, 5; bale itaat
ScM. 6; asin baliu hi tairiseti
FB. 88; bali i teigtis Oss. I 1; mit
der Negation verbunden inna:
tech inna fera flechod SP. III 5;
SC. 34, 1. — Es findet sieh auch
die Form in tior ro: cia tir in ro
reccad aroile p. 17, 23; in magin
in ro artraig FB. 39 (a tnarcoib
Fg.); ferner die Form ina n- {für
das einfache i n-): mara móra . .
ina m-bi . . aittreb diabail FA. 30.
iach, ich s. 3. eó; lód-sa irricht
iaich. Gl. i. bratán, LU. p. IH^, 39,
zu lesen iach?
iachtaim ich schreie auf; I
yell, howl CB. — Praes. Sg. 3 co
n-échta Gl. zu quod congemiscit,
seimus Wb. 4» {Z^. 434); PI. 3 rel.
a n-iachtaite Gl. zu ingemescentcs
Ml. 63d. — Prncf. Sg. 3 corro iacht
FB. 39 Eg.\ iachtais ibid. LU. —
Fut. PI. 3 iachtfaitit LU. p. 126, 5.
iachtarach s. ichtarach.
iadach a workbag Onthe Mann.
III p. 114; i. tiagh CBon. Suppl.
iadaim II ich schliesse. —
Praes. Sg. 3 iadaid . . in lebor FA.
33; iadaid a da glaicc immá brá-
git FB. 86; is én immo n-iada sás
SP. IV 1; faiceb in less n-oibela,
is me non iada TBF. p. 156, 11;
PI. 3 iadait . . in comla FB. 21; ni
iadat iubaili for étechtu ail SC. 25.
— Fut. Sg. 3 forsa n-iadfa FA. 34.
— Pass. Praes. Sg. 3 mani iatar
a tech friú FB. 21. — Praet. Sg. 3
cris Mobi ni ro iadad im Ina Goid.^
p. 104, 1. — Inf. Dat. oc á iadad
SC 33, 4.
1. iall a flock, herd O'R. —
PI. Dat. etir iallaib ban buágnithi
LU. p. 1241), 18; Acc. fri ialla ciara
Hy. 5, 91 {Gl. i. fri demna i. elta
duba demoniorum).
2. fall F. Biemen; thong O'B. —
Sg. Dat. ro sgaoil . . mac an chuill
{Name eines Hundes) da héill Torr.
Dh. p. 182 ; PI. Dat. ar fertsib ocns
iallaib ocus fithisib ocus folomnaib
don charpat sin LU. p. 80», 26.
iallachrand Sandale. — PI.
Nom. iallacranda orda imbe SMart.
34; Gen. imghait a*iallacrand de
ibid. 11; Acc. no benad a n-ialla-
cranda dia manchaife Tliree Hom.
p. 122, 18.
ian Gefäss; a mug, a small
tvooden vessel CDon. Suppl. —
PI. Nom. éna p. 311, 30; Dat. ar
ni bitis hoe for énaib hi tiis Coi'm.
p. 15 dabach.
iar s. au-iar, íar-thúaid, síar.
íar n- Praep. mit Dat. nach;
post Z'^. p. 642 ; der Nasal erhalten
vorVocal und Media: iar n-imthecht
Lg. 17, 39; ScM. 21, 11; p. 131, 25;
FA. 20; SC. 37, 2; FB. 11; 66; 80;
p. 309, 34; iar m-bráth FA. 27;
FB. 47; 70; 89; p. 42, 5; iar n-dith
SC. 21; FB. 71; iar n-gabail TE. 2;
p. 311, 26; iar gnáis p. 132, 27. —
Mit dem Artikel verbunden: iar-
sin lind CC. 5 LU.; iai'sind faid-
che Lg. 15; iarsiii t-áligi ScM. 1;
611
íar-faigim
iarsan guba CC. 5 Eg.\ vgl. íarsin-
dí. — Mit Pron. personale selten,
indem fürpost getcöhnlich i n-degaid
oder i n-diaid gebraucht wird; vom
ericeiterten Stamm iarm-: 3. Sg.
iarma SG. 1; iarmu-sin TE. 5 Eg.
— Mit Pron. possessivum: 3. Sg.
M. iarna chomairle Lg. 13 ; FB. 43 ;
F. iarna ciU Lg. 15; TE. 18; FA. 23;
FB. 9; N. vgl. iarnabarach; PI.
iarna n-iird FA. 4; FB. 77; FB. 9.
— Mit Pron. demonstrativutn:
iar sin darauf, darnach ScM. 4;
TE. 2 Fg.; CC. 4 LU.; FA. 7;
17; 18; 21; 23; 24; 31: 33; FB.
4; 18; 40; 89; iar sein Lg. 15; iar
sain p. 132, 6; iar sudiu darauf,
darnach FB. 5; 16; 54; 55; 56;
suidiu Hy. 5, 27; 79; CC. 4 LU.;
FB. 82; iar sudi FB. 25; 27; 39;
iar sodain FB. 11; 82. — Mit Apo-
cape ar n-: cach ingnad ar n-úair
SC. 30, 7; da cech budin ar n-uair
FA. 9 LBr. (ar úair LU.); sid ar
n-ól SC. 30, 11; is raertan ar n-
écomlond ibid. 9? ar sin Lg. 12
(iarsin Lc); arnabárach Lg. 19
s. iarnabarach. —
Gehrauch , 1) nach, hei Zeithe-
stiimmmgen: fescur iar n-óenuch
Fidgai SC. 37, 2; iar samfuin TE.
6 Fg.; FB. 80; SC. 1; iar m-buáid
FB. 47; 89; Hy. 2, (53; 4, 11; 5, 20;
CC. 5 Fg.; iar fugiull brátha FA.
14; 27; 22; iar n-dith Conaire SC. 21 ;
FB. 50; j9. 310, 25; iar trommi óil
nach der Schwere des Trinkens
FB. 17; 71; 91; p. 132, 27; ocus
mo riar iarmu-sin TE. 5 Eg.; 13 LU.;
bodb iar n-araib for a slicht Sc3I.
21, 11; sid ar n-ól SC. 30, u; iar
sin, iar sudiu, iar sodaiu darauf,
darnach, s. ohen; iar tain später,
darauf (tvörtl. nach Zeit) Lg. 5, 12;
TE. 3 Fg.; 5; 8; 14; p. 131, 8;
132, 4; SC. 38; FB. 38; 39; 69; 78;
iar aim SC. 33, 5; ar n-iiair SC. 30, 7
s. ór; s. iarnabarach. —
2) Häufig mit einem Nom. acti-
onis oder Infinitiv: iar tochaim
Lg. 17, 2; iar tochaithem na fleidiu
Temruch TE. 7 Fg.; iar cuairt
chaille Lg. 17, 43; iar n-imthecht
dar feda Fál Lg. 17, 39; p. 142, u;
iar n-gabáil ríge nach Antritt der
Königsherrschaft TE. 2; p. 311, 26;
CO ránic Emain Macha iar facbail
a ech mit Zurücklassung seiner
Pferde FB. 38; 39; oft muss man
im Deutschen einen Satz mit nach-
dem hilden: iar closin imacallnia
na m-ban nachdem sie den Wett-
streit der Frauen gehört hatten
FB. 25; FA. 21; 23; 20; FB. 59;
Sd; p. 42, 5 ; . . ro follsig aingel in
choimtechta do anmain Adomnán
iar tascnam flatha nime nachdem
sie in das Himmelreich gekommen
war FA. 31; wenn das Suhject des
Lifinitivs im Hauptsatze nicht ent-
halten ist, so folgt es nach mit do:
iar feis di la Eochaid nachdem sie
mit E. geschlafen hatte TE. Q LU;
iar tichtain do asind loch nachdem
er aiis dem See gekommen war
FB. 31; iar n-imchossáit Conaill . .
do FB. 11; 43; 66; 69; 70; 77;
der Inf. muss passivisch gefasst
werden: ata dabach .. iarna linad
do fin acneta nachdem es mit aus-
gezeichnetem Weine gefüllt tcorden
war FB. 9; atát cóic fichit bargen
..iarna fuine tria mil ibid.; 77. —
3) nach, im Sinne von lat. se-
cundum: iar n-urd der Reihe nach
FB. 66; FA. 4; FB. 80; a.mal
itát iar fir der Wahrheit gemäss
FA. 6; TE. 9, 26; iarna chomairle
nach seinem Beschlüsse Lg. 13;
stiall archapur he iar n-ichtwr ocus
tugi slinded iar n-úachtur p. 309, 34.
4) nach, räumlich: ro cumrig-
the alläma iarna cúl ihre Hände
wurden auf ihren Bücken gebunden
Lg. 15; iar ciil Conchobair hinter C.
ScM. 20, vgl. etil; doluid . . ina thur
iarsind faidche Lg. 15; in fer do
theiged iarsin t-sligi ScM. 1; ic
techtiarfraechrudMidesiariS'cM.20;
iarsin lind CC 5.
iaráilliu TE. á Fg.?
iarair s. iarrair.
iarand Eisen; iarund ferrum Ir.
Gl. 790; O'Dav. p. 99 iurnd. — Sg.
Gen. CO sústaib iarind FB. 48. —
Vgl. iarn.
iardoe fawn O'B., s. iarroe.
iar-faigim, iarma-faigim l ich
39*
largno
612
frage. — Praes. 8g. 3 ni ed iarma-
foich-som SG. 198b \non hoc quaerit
ipse Z^. 876); íarmifóich LU. p.
24», 20 ; PI. 3 ro iarfaiget Hy. 4
Praef. {präterital). — T-praet. Sg. 1
ro iarfacht ia gáith do Benaéví ich
fragte B. nach dem Winde LU.
p. 113a, 22; 25; 5 ro iarfacht de
fragte ihn p. 40, is; FB. 39 Eg.;
riarfact Wb. 2a (Z^ 455, 875,;
iarmifoacht LU. p. 61a, 24; iarmi-
fouct . . sgelu do Briccri p. 145, 2.
— S-praét. Sg. 3 co ro iarfaig araile
don scoil Cholman Hy. 1 Praef.]
Hy. 4 Praef.; ro fiarfuigh TE. 19;
14 Eg.; ro fiarfaid p. 42, 9; iar-
faigis do FB. 39 (iarfacht Fg.);
iarfaigis aris in fer cetna LU.
p. 251', 37; iarfoidis FB. 38 Eg. —
S-fut. PI. 3 iarfassat Lg. 4, 13
(iarfaigseat Eg. 1 mit nachträglicher
Einführung des Wurzelauslauts).
— Fut. sec. Sg. 3 amaZ bid iiech
iarmid oised do-sum Ml. 32a, 5. —
Pass. Praes. sec. Sg. 3 cid iar-
fachta SP. V 5. — Praet. Sg. 3
cid rot iarfaigedh TE. 13 Fg.? —
Inf. iarfigid F. inquisitio Wb. 26^
(Z^ 875); Gen. inna iarfaichtheo
inquisitionis Ml. 35", 29; Dat. do
iarfaigid do ihn zu fragen Lat.
Hy. II Pref. {Goid.^ p. 94); Acc.
frisin u-iarfaigid Gl. zu adversum
. . inquisitionem Ml. 20«, 9.
iargnó anguish O'Don. Gr.
p. 104.
iarm- die erweiterte Form von
lar n-, Z'^. 875.
iarma-foich, iarmi-fouct s. iar-
faigim.
iarmairt ScM. 3, 15?
iarmart consequence, issue
of an affair O'B.
iarm-eirge „nocturns, also
called medónaidche, one ofthe eight,
canonical /íOítrs(prím, teirt, medónlái
oder etsruth, nóiii, fescor, coimpleit,
tiugnair) Three Hom. Index; ma-
tins, morning prayer O'B. -^
Gen. ovo benad clocc iairmergi Three
Hom.p. 12i, 6 {„thebell for nocturn").
iarmoracht -F. Verfolgen, Su-
chen; oco iarmoracht TBF. p.
152, 13; Aid. Chonch. 25.
iarm-ua pronepos Z^ 876.
iarn Eisen, vgl. iaraun; iarn
{„iron") i. iart in nortmannica
lingua Corm. Tr. p. 92. — Sg.
Gen. hiairn Z'^. 52 {Incant. SG.,
Z'^. 949). — Dat. do iurn atlegtha
s. unter fúathbróc. — Compos. ar
cech n-iarn-bas Gl. zu ar cech
n-ernbas Hy. 6, 14; s. íarn-dóit,
iern-gúali.
íarnabárach am andern Mor-
gen, Tags darauf; iarnabarach
p. 45, 2; 48, 25; Hy. 4 Praef.; at-
ragat iarom matain muich iarna-
barach FB. 64; dollotar iar sin
sin matin arnabárach 79; arraba-
rach Lat. Hy. VII Pre/".; araba-
rach FB. 58 ; cusarnabárach bis zum
andern Morgen ibid.; „arnamhárach
on the morrow" O'Don. Gr. p. 265.
Wenn an got. maurgins Morgen
erinnert werden darf, wäre iarna
márach die ursprüngliche Schreib-
weise, wörtl. post ejus niane, d. i.
postridie ejus diei, vgl. unter iar n-.
iarnaide eisern; Ir. Gl. 608. —
PI. Nom. clóthi iarnaide p. 191, 15;
Dat. CO flescaib iarnaidib FA. 15.
iarnda eisern. — Du. Nom.
dia n-droch . . iarnda FB. 50.
iarn-dóit gauntlet On the
Mann. III p. 97. — PI. Dat. do
iarndótib ScM. 22, 9.
iarom, iarum Adv. darauf,
dann {desselben Stammes wie das
in der Composition auftretende
iarm-); iarum postea Z^. 613; steht
Hy. 5, 78 am Anfang eines Halb-
verses; iarum Hy. 2, 31 (i. iar sein,
näml. nach dem Singen); 5, 3i; 51 ; 78;
FA. 34; ScM. ö;ß; 11; TE.ö Eg.;
12; CC.2Eg.; 3; 4; 5; 6; i?. 142, 13;
p. 144, 12; 29; 145, 2; 8; 13; iaram
TE. 8 Eg.; p. 143, 4; 5. In LU.
vorwiegend iarom: FA. 3; 16; 22;
31; 32; SC. 3; 5; 6; 7; 8; Qu.s.w.;
FB. 8; 10; 28; 42; 43; 55; 59;
62; 64; 66; 70; 75; 77; sehr oft
ist die zweite Silbe abgekürzt ge-
schrieben, z. B. Lg. 1; 16; FB. 1;
7; 8; 13; iarom iar sudi dann
darauf FB. 27; 65; iarum iarsin
TE. 5 Eg.; iar sudiu dan iarom
FB. 60. In abgeschwächter Be-
613
ibim
deutung bezeichnet iarom einen
blossen Fortschriit in der Rede,
wie unser dann, z. B. FA. 4, 11,
Ab, 25, und tvechselt daher mit tra,
din. An folgenden Stellen hat LU.
iarom, LBr. tra: FA. 4-, 7; 9; 15;
18; 20; 21; 24; 25; 27; 28; 33; 34;
LBr. din: FA. Ib; 34; LU. din, Fg.
iarum: CC. 6. — FA. 16 bezeichnet
iarom . . iarom einen Gegensatz {LBr.
immorro).
iarraim ich suche, begehre;
I asTc, seek, search for O'R. —
Praes. Sg. 3 rel. „is mór an t-ion-
ffna liom-sa", ar Gráinne, „nach
(l'Oisin iarras Fionn mise" Torr.
Dh. p. 48. — Inf. Dat. d'iarraidh
<(sTc O'Bon. Gr. p. 203; d'iarraidh
a mnae TE. 17; 18; boi . . qc a
hiarraid, fo hErinn acht ni fuair
Cortn. p. 37, is; mor fer ro boi
com iarraid SC. 44, 7; oc iarraiá
mná . . dó TE. 2 Eg.
iarrair, iarair Suchen, Be-
gehren, gleichbedeutend mit iar-
raid, Inf. zu iarraim. — Dat. cách
ic á iarrair SC. 33, 33; ro boi ior
iarair na hingene Hy. 4 Praef;
Acc. CO n-dechos for iarair Etaine
p. 130, 30.
iarróe fawn, s. iardoe ; conid ann
sin atchessa fiad- lucht na n-etarnade
comtis aige alta ocus iarróe ina
n-diaid i. Benen Hy. 7 Praef.
hit íarsála FB. 17 at thy heels?
vgl. sál.
íarsindí weil (íar mit dem Dat.
Sg. von intil; postquam Z'^. 714;
iarsindi foriiigenai do cet/iartreb
p. 17, 33; Gl. zu Hy. 2, 29; iarsinni
TE. 6 Eg.
iartaige Nachkommenschaft,
Kindeskinder; posterity, descen-
dants O'B. — Sg. Gen. tue sen
setig do thusmed chloinde ocus
iartaige er nahm eine Frau um
Kinder und Nachkommenschaft zu
erzeugen LBr. p. 113^, 19; meraid
CO dea iartaige Hy. 2, 20, Gl. i. co
brath {vgl. „iardaighe the last of a
family" CDon. Suppl.?); Acc. da
hMadain boi lacob i n-Egept ar
oen re chloind ocus re iartaige
LBr. p. 116»>, 55.
iartaiii jjost tempus, postea,
lies iar tain.
iarthar der ivestliche Theil,
der Westen. — Sg. Gen. do ard-
ecnaid iarthair domain des Westens
der Welt FA. 3; 4; Lg. 12; Dat.
i n-iarthor Mide ScM. 1 ; i n-iarthj*r
in tire cetna FA. 4; iarthur Lg. 4, lú
au-íarthúaid nordto estlich
Cr. 19c (Z^ 612).
iarthuaiscertach der Nord-
westwind; erthuaiscertach euro-
aquilo LArdm. 188, b. 2 (Jr. Gl. 305);
PI. Gen. iarthuaiscerddach Gl. zu
etesiarum Cr. 37i> (Z*. 612).
iarum s. iarom.
iasacht a loan O'Don. Suppl.
— Acc. mise fein tug iasacht an
ghaoi dheirg do Torr. Dh. p. 132.
iasc M. Fisch; aesc Gl. zu cla-
xendix SG. 69». — Sg. Nom. iasc
mbrec FB. 48; Gen. gae gona eise
s. unter gai; Dat. d'iasc p. 311, 31.
iascaeh Fischer, s. u. linaige.
iat sie, s. é VII.
fath Wiese; land, country O'B.
— Sg. Dat. aigi ech i n-iath FB. 50,
p 310, 26? Acc. athechta fath n-
etarmaige FB. 47? ar iath n-Ulaá
FB. 22; irrig-iath i. hi ferann ind
rig nemda Gl. zu ir-riched Hy. 5, 105;
PI. Gen. hErind na n-iath SC. 29, 10.
— Comp OS. hErenn iath-maige
„Erin's meadow-lands" Hy. 3, 6
(Gl. i. ferand).
ibar Eibenbaum, Eberesche;
ibhar taxus {„yew") Ir. Gl. 561.
— Sg. Gen. aurscartud derg-ibair
FB. 55; aurscartad dergg-ibair fo
mrechtruncain „a partitioning of
red yew under variegated planeing"
TBE. p. 138, 32; ructha iarom hi
tech n-darach cúachlete ocus comla
ibair aire i m-batár tri fertraigid
dia tiget LU. p. 19», ig; cetheora
flescca ibiV TE. 18; Dat. erscar
do derg-ibar p. 309, 33.
ibim I ich trinke. — Praes.
Sg. 3 ni ib Wb. 281», 24 (non bibit
ZI 430); ibid FB. 62 (ibit LU);
rel. ibes Lg. 17, 10 (ipius Fg.);
PI. 3 longait-som . . ocus ebait TB.
p. 178, 10. — Conj. Sg. 2 dia n-
eba-su lán cailig Lat. Hy. XIII
614
idlaici
Pref. — Comp OS. ass-, css-ibim,
at-ibim.
ic s. oc.
1. ÍC Heilung, Heilen. — Sg.
Nom. nirrodchad mo ic-sa I'E. 12
LU.; icc SG. 29, 2; m'ic-sa . . dorn
ghalar meine Heilung von meiner
Krankheit TE. 9 J^gr.; Gen. cen
feib ica SG. 29; cen sirtin a már-
ica ibid.; Hat. cen siriud , . d'icc a
carat Conculaind ohne zu suchen
nach Heilung seines Freundes G.
SG. 29, 4; 10; a testá dorn ic-sa
TE. 11 JLZ7. ; dia icc don galur
TE. 13 Eg.
2. ÍC Zahlung, Zahlen. — Sg.
Hat. i n-hicc in t-sáraigthe sin tu-
cad Ross Corr do liU Siianaig Fei.
p. LXXXVII („in compensation for
that outrage").
1. icaim II ich heile. — Praes.
Sg. 3 iccaid Hy. 2, 34; PL 3 nád
ícat lege TE. S LU. — Praes. sec.
Sg. 3 da n-iccad wenn ihn heilen
würde SG. 29, 5. — Praet. Sg. 3
ro hie súil ind rig p. 131, 28; ros
ic Gl. zu Hy. 5, 39. — Fut. sec.
PI. 3 not ícfitís sie würden dich
heilen SG. 11, 2. — Pass. Praet.
Sg. 3 CO ro hiccad in chaillec/t
p. 43, id; sech rom icad-sa ausser
dass ich geheilt worden bin TE.
U LU. — Inf. s. 1. ic.
2. icaim II ich zahle, gehe,
entschädige. — Fut. Sg. 1 dut
icfat ich werde dir geben SG. 6;
icfat-sa in ein Gorm. p. 30, 17;
3 rel. is and sin icfas . . a chom-
máin . . fri cach n-duni FA. 34. —
Pass. Praes. PI. 3 con riccatar a
seuit frie Tir. 6. — Fut. sec. Sg. 3 not
icfaithea du würdest entschädigt
tverden TE. 9 Eg.? — Inf. s. 2. ic.
dot icfa s. ticim.
ich s. 3. eó.
icim I ich komme, s. ricim, ti-
cim. — Fut. sec. Sg. 3 mos n-icfed
Hy. 2, 64 Fr.
icht i. cinn{?)no cland („« tribe
or pi'ogeny") Gorm. Transl. p. 98,
vgl. Eoganacht i. icht cland no cenel
(i. cinel) rochini 0 Eogan Gorm. p. 18.
ichtar der untere Theil; lo-
wer pari Gorm. Transl. p. 97;
ichtar na comladh, „the loiver part
ofthe door". Gl. zu lar Ir. Gl. 1Ü34.
— Sg. Nom. dub a hichtar FA.
21 LBr.; Hat. i n-ichtur aetheris
Gr. 33<= (in inferiore parte aetheris
Z^. 781); i n-ichtar in mórlocha
Fél. p. LXII 36; iar n-ichtwr p.
309, 34.
iehtarach unten befindlich,
tief unter st, vgl. in-ichtarach ; in
t-inne iachtarach lien Ir. Gl. 1013;
muchna . . ichtaraig ifiVn p. 191, 29.
icompocath TE. 10, s für oca
n-impocad sich gegenseitig küssend?
1. id. est, nach Stokes Fis Ad.
p. 23 enthalten in dian-id cui est,
con-id ut Sit, cid quid est, quam-
quam est, id-ón est hoc.
2. id, idh a wreath, collar,
chain O'B., Gorm. Transl. p. 96;
s. unter ferenn ; idh urchumail trica
{i. e. tricae, hindrances), a spance-
ling chain Ir. Gl. 279.
flesc idaith Gorm. p. 21 fe, „a
rod of aspen", „idhadh the yew"
Name des Buchstaben i O'Hon.
Gr. p. XXXII; vgl. fidot.
idal = lat. idolum; idol i. ab
idolo Gorm. p. 25. — PI. Gen. 0
adrad idal Gl. zu Hy. 2, 18. —
Gompos. ind idul-taigae /am S6r. 66»
{Z^ 855).
1. idan s. idu.
2. idan treu; faithful Gorm.
Transl. p. 94; sincere, pure O'B.;
i. tairise Gorm. p. 5 an-idan {„un-
faithful"); i. comlán O'Hav. p. 97.
— Sg. Nom. bid idan a séntu frind
Fei. p. LXI („pure")-, PI. Nom.
bat idain fri cach reit Gl. zu in
Omnibus fidem bonam ostendentes
Wb. 31", 15 {Z-\ 776).
idata zu 2. id? ro gabastár idata
aurslaicthi a ech ocus a del intlassi
ina desra, ro gabastár éssi astuda
a ech ina thuasri LU. p. 79a, 14^
„the ties of loosening" O'B. Growe,
Siab. Goncul. p. 424.
idlachad S. 112 s. idiaieim.
idlaeht F. Abgötterei. — Sg.
Gen. idlachta Hy. 7, 47.
idiaieim, iodlaic, tiodlaic 7te con-
veyed O'Don. Suppl. — Inf. reg-
thair diar n-idlocon TB. p. 180, 12.
idua
615
ildatu
idiisi F. Treue; „purity" Fei.
p. CLXXXV.
iduae „weapon" Corm. Transl.
p. 123 nith; iodhna i. sleagha no
arm O'Cl.; iodhna, inna, i. arma
O'Don. Suppl; PI. Acc. bruid idnu
buden m-bséth SC. 31, 6.
id-naide Erwarten, vgl. ir-,
ur-uaide; iodhnaidhe i. urnuidhe
O'Don. Suppl. — Dat. do idnaidiu
Lg. 17, 36.
idón das ist, nämlich, vgl.
1. id; id est, scilicet Z'^. 713; ge-
wöhnlich abgekürzt i. (in den Hand-
schriften .1.), und sehr häufig ge-
hraucht; i'oll geschrieben: áliss Pa-
trice Dubthach im damnse n-epscuip
dia desciplib di Laignib idón fer
soér socheuiúil Tir. 11; dubbert
Patrice eumtach du Fiaee, idon
clocc oeus mcnstir ocus bachall
oeus poolire ibid.\ edou i„to wit")
quasi idon i. scyendum Corm. Transl.
p. 70.
idpraini (aith-od-berim Z'^. 885) I
off er o: — Praes. Sg. 1 idpraim
p. 40, 39; 3 adopuir Tir. 10; hid-
braid sin do dheib hidal Corm.
p. 25 himbas forosnai. — Praet.
Sg. 3 da ro edpair FA. 32 (hid-
pair LBr.). — T-praet. Sg. 3 ado-
part Tir. 4; 13; 15; atrópert ibid. 1.
— Pass. Praet. Sg. 3 eo ro edprad
Lat. Hij. Xil Pref.\ ro edbrad
Goid.'' p. 84 {Vit. Trip.). — Inf
edpairt offering Lat. Hy. XII Pref. ;
Dat. iarna idpuirt Tir. 2.
idu Schmerz; iodhana pangs
OB.; idha i. treghat O'Dav. p. 98.
— Sg. Nom. idu serci ocus idu
eóit TE. 8 if/.; 1 Eg.; PI. Gen.
la gúri na n-idan TBF. p. 140, 32;
Acc. bói a ben fri idna CG. 3 (hid-
nu Eg.^\ cuid dogui idna O'Dav. l. c;
Du. Gen. nechtar na da idan TE.
8 LU.
iffern, ifernd = Zai. infernum.
— Sg. Gen. d'insaigid iffirn FA. 21 ;
todernama iffirn FA. 33; ji. 191, 29;
pian n-iffirnd FA. 33 (iftrn LBr.);
34; iffird für iffirnd FA. 1; i fu-
domain iftird 28 (iftrn LBr.); p.
191, 20; iflfrmd FA. 2; 3; 19; Acc.
iflfernn uathaeh (iffern n-uathach?)
Hy. 6, 20; hifferd für hifferud
FA. 2.
CO n-igsed FA. 31 lies eonigsed,
für CO n-digsed, s. dechad.
il viel, vielfältig; multus, va-
rius Z^. 238. — Sg. Dat. cosin
taidbse il cum mtäta ostensione
Ml. 30b, 11; PI JSfom. batar ilc
Hy. 2, 6; biat imda eoicthe ili
p. 131, 36; cit ili quamvis sint
multa Wb. 12a (Z^ 236); Dat. tua-
thaib ilib SC. 19; ar andrib ilib
imdaib SC. 40; 41. — Adv. iudil
multo Z^. (508. — Comp OS. {vgl.
ZK 858) il-ardbe Lg. 4, s; hit il-
chomraicib SC. 26; il-mile alle viel
tausend andere FA. 32; |). 131, 39;
do il-slúagaib vielen Schaaren
FB. 71; i n-il-reehtaib 75.
ilaigrim III ich vervielfältige;
Inf do ilugud SC. 2.
ilaiiiglech viele Engel besit-
zend. — Sg. Acc. CO rig n-ilain-
gleeh n-uasal Hy. 1, 10.
ilar N. Menge; multitudo, plu-
ralitas Z'^. 780, pluralis 985. —
Sg. Nom. ilar fochraice Hy. 7, 52;
ilar min Lg. 18. 22; ilar m-bria<Äar
m-bláith SC. 30, 12; Gen. Illand . .
ilair glond ScM. 21, 24; Dat. eo^
n-ilur thor ScM. 21, 37; co n-ilur
chia Oss. II 9; co n-ilur guim
SC. 31, 13; Acc. sech ilar m-bau
Lg. 18, 12.
ilarde manig faltig. — Sg. Dat.
do mes ilarda SC. 33, 20; PI. Dat.
ar biastaib ilardaib LU. p. 15», 13.
ilatha, for áthaib ocus ilathaib
FB. 10, for atha for ilatha 35, vgl.
atha, fatha a green piain, a lawn
O'B?
ilchrothach vielgestaltig, vgl.
cruth. — Sg. Gen. issi in glan
genmnaid gelgasta dingbála do rig
ilehrothaig ind ingen sin SC. 42.
ildáuaeh s. illánach.
ildathach vielfarbig, vgl. dath.
— Plur. Gen. coeca ingen illdathach
SC. 45, 11; Du. Nom. da en illda-
thacha CC. 2 Eg.
ildatu M.Vielheit, von ilde;iíítt-
raJitas Z^. 804. — Sg. Acc. tair-
birid illatu pian . . dona maccaib
bais FA. 1.
ilde
616
imbel
ilde pluralis Z\ 791.
il-fvivig sich viel aufhaltend?
vgl. furech. — Sg. Nom. ni bat
ilfurig im irad n-echtrand SC. 25.
illánach {für ildánach) viele
Fähigheiten hesitsend, vgl. il-
dáni multa dona, variae faeultates
Z'^. 858; iollán expert, iolanach in-
genious, skilful O'B. — Sg. Nom.
issi alaind illánach SC. 33, 26.
ille hierher; illei, ille huc Z^.
613; tair bic ille komm her ein
Wenig SC. 33, so; 32; 37, 19; 44, 11;
táet ille FB. 31 ; tait i. ille Gl. zu
exite as nos Ml. 34», 1; SC. 29, 2;
atchiu dar in muir ille ich sehe
über das Meer hierher (kommend
SC. 45, 15; conna toraig sund ille
dass nicht hierher kommt SC. 29, 20 ;
p. 144, 27; dorus . . ind nime as nesu
ille FA. 15; is 0 sin ille ro bainm-
nigter do Cucbuluinn seitdem wurde
er C. genannt p. 140, le; FB. 69;
cét cach mil ohoin ille TE. 10, 17
Eg. ; innunn hille huc illucque
Ml. 15o; tar sonn[ach] desiu .. tar-
sin sonnach ille über die Mauer
hinüber . . herüber LU. p. 23^, 21, 23;
CO tucsat a m-bu taris illei TBE.
p. 156, 23.
il-mMas mannigfaltigen Ge-
schmack habend, s. blas. — PI.
Dat. di enaib ocus lubib ilmblasaib
p. 311, 32.
ilugud s. ilaigim.
ilnr aquila Ir. Gl. 197.
im, im- s. unter imm, imb,
imm-, imb-.
im . . im sive . . sive, für imb . .
imb {die Fragepartikel in und 3. Sg.
Conj. ba von bin) Z^. 706.
imaig' = lat. imago, Sg. Acc.
cosmailius ocus hímáigin Dé^. 170,9.
imamhar Lg. 18, 10 Eg.?
imbádad (imb-bádiud) Ertrin-
ken; Dat. ro ssertha fo céíoir dia
n-imbádud SMart. 39.
imbáracli morgen FB. 76; inn
edpairt tucaisiu dam-sa imbúaruch
tue dam nunc Lat. Hy. XU Pref.
{„this morning"); amárach to-mor-
row O'Don. Gr. p. 263. — Vgl.
íarnabárach.
imbas forosnai der Name eines
Zaubers, der LBr. p. 268 a (= Corm.
p. 25) so beschrieben wird: cocnaid
{no concná) in íiH mir do charnna Á
dhergmuice no chon no chaitt ocus /\
dos heir iarom isin Hg for a chula
na cómlad ocus canaid dichedul
fair ocus hidbraid sin do dheib
hidal; ocus gutagair do iarom a
hidalu; ocus nis fadhaib {lies fa-
ghaib) din iarnamárach ocus do can
brichta ior a dhi baiss; contagair
beos a dhee hidal chuige ar na
toirmesctha a chodlad immbe; ocus
dos heir a di boiss im a dib lecnib
contuil i súan ocus bither oc a
fhaire ar na ro impá ocus na ro
thairmesca nech co taispentar dho
cach ni immbá m-bí co cend nó-
maide no a do wo a tri no fot no
mhessedh oc hidbert; ocus ideo
himbas áicitur i. di boiss uime i.
bass adiu ocus bass anall im a
leccnib ocus atrogell no atrarpe
tra Patraicc inni sin ocus ar theinm
laegda i. ro forgell na bud nime
na talwan nach sen dos gni uair
is diultad do bathis. — Acc. asbert
iarom Scathach friss iar sin ani
arid bói dia forciund ocus arcá-
chain do tria imbas forosnai LU.
p. 125i>, 9.
imbath i. oician Corm. p. 25.
imbed, immad N. Fülle,
Menge; imbed copia Z^. 801;
imad multitudo Ir. Gl. 921. — Sg.
Nom. imbed p. 40, 36; immad J^jB.29;
p. 310, 42; immud p. 170, 27; Dat.
CO n-immud a pian FA. 21; for
immud a ecna p. 169, 8; bái mar
do immud p. 310, 6; co n-immad
ech SC. 42; Acc. ni innisfea nech
. . imad a aingel FA. 9 (immad
LBr.). — Davon immde, imda.
imbel {für imb-bil") der rings-
um laufende Band; imeal an
edge, border O'B. — Sg. Gen. uisce
imill lympha Ir. Gl. 69; Dat. sciath
argdidi co n-imbiul oir p. 131, is;
Acc. flaith in domain co himbel
„the Prince of the 7Vorld to the
border" p. 40, 36; co himel lud etaig
LU. Nenn. 1; PI. Gen. atchlos fo
Erind imbel SC. 37, 13; Dat. co-
na himlib iamaedib FB. 37 Eg.]
imblin
617
cóica scíath n-argdide co n-ímlib
TBF. p. 136. 17 {„tcith edges"?).
imbliu, imlin Nabel; himbliu
quasi uimbliu ab umbilico Corm.
p. 'J4. — Sg. Acc. an immlind um-
hilicum G-ild. Lor. Gl. 205; com
imluin {so dw Handschrift) TE.
10, 12. — Vgl. immlecan.
imbresan (imb-fresan) Streit,
Zank. — Sg. Gen. do eitergleod
a imrisnae FB. 40 Eg.; Dat. da
druith segeptacdi ro batar oc im-
bresun frimmoysi Wb. 30c, iß {in
altercafione Z^. 55); Acc. adfiadat
dö . . a n-imresain FB. 75; ani
immá tiidchaibair imresain 89 (im-
reirsi i/i/.) ; PI. Gen. uall oU-imresan
SC. 41: Acc. imbresna colluindi
Gl. SU pugnas verborum Wb. 29i>, 6.
imbresnaim (imb-fresnaim) II
ich widerstreite, zanke. —
Praes. Sg. 3 ar imfresna cách fri
araile denn jeder zankt mit dem
andern Wb. 30c, 15; p?. 3 ni im-
bresnat mo gnima frim ort et mo
thogairm meine Tliaten streiten
nicht gegen meinen Rang und
meine Berufung Wb. 29*, 2; do-
naib hi immafresnat Gl. zu infiti-
entibus Ml. 20<i, 6. — Inf. imbre-
san, imresan.
imbri bró FB. 21^
imbrim (,imb-berim) I ich führe
herum, idiomatische Wendungen:
— claideb for nech Jemanden mit
dem Schwerte bearbeiten, —
fidchill ein Brettspiel spielen,
— mél fornech Jemandem Schande
anthun, mit Acc. einer Person
Jemanden hintergehen (vgl. mi-
imbert), mit reflexivem Pronomen
spielen intr.; imrim I play upon,
work upon O'Don. Suppl. — Praes.
Sg. 3 \mheir cóic deich ubull óir
SC. 37, 7 ; imbeir . . in claideb fuirre
FB. 86. — Conj. PI. 1 inn imberam
fidchill? LU.p 131l>, 20. — Imperat.
Sg. 2 imbir in da mér ata nessam
do lutain it bélaib cechtar ái á leth
führe die zwei Finger . . in deinem
Munde herum Incant. SG. (Z*. 949).
— T-praet. Sg. 1 immá ru bart-sa
in cletin gai bolgse do léir LU.
p. Il4i>, 34; 3 conid n-imbert iuna
laim Hy. 5, 64; im na heomi imda
ru hart fair SC. 4 [welche darauf
spielten, aber in unpersönlicher
Construction). — Praet. PI. 3 ro
imbretar ola ior cend noem-Brigie
Three Hom. p. 58, 2 („intulerunt").
— Fut. Sg. 1 ni immer acht di
giuU LU. p. 130i>, 40; 2 foretamar
ninmera du icirst uns nicht hinter-
gehen TBF. p. 156, 5 {für nin im-
béral — Pass. Ftit. Sg. 3 imber-
thar fidcella dun SC. 3. — Inf.
Gen. cath . . imberta claideb n-derg
SC. 19; Dat. atetha a claideb do
imbert fj^rri SC. 5 ; atagamar . . in
fer d'imbert a ferci fornd 36; co
forgabail cenele n-imberta gaiscid
TBF. p. 148, 1: do immirt raela
ocus cumachta forni FB. 41; oc
imbert fidchille 61 ; oc immirt <S'C.39;
Acc. gaibid . . imbert fidchille TBF.
p. 140, 12.
1. imda Schriller. — Du. Dat.
sciath corcorda co comrod argit co
túagmílaib óir úas a díb n-imdadaib
LU. p. 115t, 10; p. 310, 41; Acc.
fithisi óir im cach n-dual dia fult
conici dar a da imdai TB. p. 176, 23.
2. imda, imdae F. Lager,
Bett, an keiner der unten stehen-
den Stellen mit mm geschrieben;
iomdha a couch, bed O'R. — Sg.
Nom. rig-imdse FB. 2; imdui 55;
p. 309, 35; Gen. ben imtha Gl. zu
pellex SG. 68^; fó chomardus im-
dai Conchobair FB. 3; na imdai
SC. 10; imdai FB. 25; na himda
SC. 24; inna imda FB. 21 (imdai-
ge Eg.): Dat. issind imdai SC. 30;
i n-imdai CC. 6 LU.: assa imdai
FB. 3; assa imdui 16; assind im-
dai ScM. 10; FB. 55; assa imdse
p. 311, 37; uas a imdaid FB. 3
Acc. immón n-imdai sin p. 310, 3
PI. Nom. imdada FB. 2; 55; nói
n-imda p. 309, 32; Gen. coica im-
dad ScM. 5; SC. 16; Dat. uas
imdadaib in tige FB. 2; Du. Nom.
da imdai déc ibid.; p. 310. 2.
imdis SP. II 10?
1. imm, für älteres imb, N.
Butter; im butyrum Ir. Gl. 784.
— Sg. Nom. in t-imm p. 40, 38;
Gen. ar chend imbi Gl. zu Hy. 5, 25;
618
in méit n-imme sca p. 40, 30; do
chunchid grotha ocus immc Thrce
Hom. p. 10, d; Dat. do immim
ibid. 23; 27; forsin immum ibid. 15;
Acc. dobera . . imm ind ibid. 31.
2. imm, für älteres imb, Praep.
mit Acciisativ, um, um-herum;
imm, in der Composition bisioeilen
imme, circum, circa Z'^. 654; im,
uim, um about ö'Don. Gr. p. 309;
daneben eine iwllere Form immu
Tir. 14 (immu a n-eclis), immó
LU. p. 2415, 4 (immó bar sróna
ocus immó bar m-beolu); bewirkt
Aspiration: im chomdimmus FB.
42; im chomuaill 56; im Choincu-
lainn 64; im thir CC. 2; im thúas-
lucud FB. 27; im seirc Hy. 5, 21.
— 3Iit dem Artikel {vgl. die vollere
Form immu, immó): immon n-óenfer
FB. 15; 70; immon u-imdaii?. 310, 3;
imón rigraid 44; immon sliiag SC.
35; imman coin ScM. 21, 39 (immon
Fg., uman M.); N. immá curadmír
FB. 42; 56; imón curadmír 78; 41;
immán rígthech 25 ; PI. im na heónu
SC. 4. — Mit Pron. personale:
1. Sg. immum Hy. 6, 10; immum-sa
FB. 24; ScM. 11; 20; PI. immun
tisat Hy. 1, 8 [oder Verb, compos.?),
Gl. i tisat immund; immond FB. 52 ;
p. 132, 9; 2. Sg. immut Hy. 2, 52;
FB. 19; 61; immat Lg. 4, 13;
3. S(j. M. und N. imbi Hy. 2, 31;
FB.' 4; 7; 22; 45; 51; 87; 91; 93;
SC. 10; p. 131, 17; p. 21, 2; immi
Hy. 2, 36; FB. 12; 27; 37; 56;
61; 67; p. 131, le; immc Hy. 1, 49;
FA. 10; F. impe Hy. 1, 5; 5, 38;
FB. 2; 55; Ä'C. 8; Lg. 5; jp. 130, 23;
impi FB. 63; J9. 131, 19; immpi
TF. 3 Fg.; 16 Fg.; PI. impu 1.(7. 8;
FA. 4; 6; 25; 26; 27; 28 (immpu,
öfter in LBr.). — Mit Pron. pos-
sessivum: 1. Sg. immom bragit
TE. 10, 6; 3. Sg. imma chend
FB. 45; imma rig 7; mit Apoco-
pe: má (für imma) chossa FB. 37;
F. imma bragit FB. 86; imma
rusccuib TE. 4 Fg.; imó pecdaib
FA. 28; PI. imma tech-som !><;. 12.
— Mit Pron. relativum: imom-
bethe FB. 61 ; immba m-bi s. unter
imbas forosnai; immo n-iada SP.
IV 1; imma tuUatár FB. 56; imma
tu 94; imma torchratar Oss. I 13;
mit Apoeope: má {für imma) tud-
chatar 76: imma curaid cosscnait
Lg. 4.
Gebrauch,!) um, um-herum,
räumlich: nem im grein SP. IV 3;
ro bátár mathi Ulad im Choncho-
bur CC. 1; FB. 4; 12; 42; 44;
55; 56; 74; Findabair ocus cócca
ingen impi 63; cen Ultu imbi 22;
cia no betis . . immond FB. 52;
Ulaid im gniiis Qonchobair Lg. 18,34;
CO ro lam cor imón slúag SC. 35;
Lg. 12; FB. 25; co tarat a di laim
imma bragit FB. 31; 45; 61; 86;
banna fola im bun cacha finna 27;
arit odor immi 37; 45; 51; 91;
SG. 8; rebthair a étach immi FB.iyl;
ro héged immum-sa ScM. 11; cou-
rotachtá . . da imdai déc . . impe
FB. 2; 55; 0 thucusa tri láichcind
úait im chend do chétmic Sc3I. 12;
imóu pcist imma cuaird um das
TJiier herum FB. 86; 87; p. 310, 3j
immi im cuairt ScM. 17; dolleici
a cend immon cloich Lg 19; co
n-ecmaing a tul immon n-all FB. 70;
aigthc carat im flcid bei einem Feste
ScM. 5; in dias do gabáil immon
n-óenfcr dass' die zioei über den
einen Mann herfallen FB. 15; ro
riastrad immi FB. 27 ; lasin siabrad
ro siabrad immi FB. 88; 61; siar-
thar . . im Choinculainn 67 ; auch
zeitlich: um sliamhain at Allhal-
lowtide CDon. Gr. p. 309; immon
samain SC. 12; imman aidchi p.
311, 28. —
2) mehr oder weniger übertragen,
bei irgend ivelcher Bemühung um
Jemand oder Etwas, in Bezug
auf, utn-willen, tcegen: impidi
. . im thiiaslucud na cesta FB. 27 ;
d'etergleod a cesta . . imma curad-
mir 42 ; comarli . . im comuaill . . in
trir cnrad sin ibid. ; comarle . . im
réir na curad FB. 79 ; mian . . imm
salond p. 43, 13; TE. 5 Fg.; im-
tholtanaig . . im na heónu SC. 4;
immum-sa ochsatar FB. 24; ani
imo m-bethe worum ihr bemüht
seid, worauf es euch ankommt
FB. 61; in ceist imma tu 93; mu
619
imm-adall
menma . . im saincheirdd SP. II 2 ;
focberd mo chéill imm drungu
Lg. 17, 51? ammuiubech dorat im
Loegaire FB. 10; 18; 19; tabair
bréc im nach n-aile_ FB. 61; p.
132, 9; imchosnam im Fergus Lg. 14;
do immirt mela . . immon curadmir
FB. 41; necb no chomollad fir fer
frim imbi 93; imcosnam . . imóu
curadmir 78 ; Lg. 4, 12 ; úarcraidech
im chardiu SC. 26; batar sonairte
. . im cac/i u-imguin Lg. 12 ; ar cia
uos baigea . . im gnim SC 40 ; a
cbocert immi Lg. 6; ba hoen im
Crist CO n-gaba Hy. 5, 14; tibit . .
gáir . . búada im Choinculainn FB.
64; um-tüillen, wegen: tibit..
im sodaiu sie lachten darüber FB.
64; 65; iu caingin immá tiiUatár
um dessemoillen sie gekommemcaren
FB. 56; 75; ,76; 89; techt. immi
FB. 16; tuccath imom thirfochrig
TE. 10, ig; ar dáig na ro marbtais
impi ihretwegen Lg. 11; biaid olc
impe ibid. 5; sarugud Conchobair
impu 16; uo sáríiiud én aith im og
Oss. 1 12; CO ro lathea ar fer n-Erenu
impi ScM. 5; 3, 16 ; im dagiu ua
ingiue des Mädchens wegen Lg. 11;
sudigid ochtMr claidbech imbi im
dul do asin tig darum dass er aus
dem Hause geht FB. 7; SC. 4.
imm- in d^r Composition bezeich-
net um-herum (auch zum Aus-
druck des Intensiven verwendet)
oder eine Wechselseitigkeit der
Handlung; ist bisweilen doppelt
gesetzt: imma immgaib vitat SG. 59»
(Z'l 430).
imma- {mit Pron. infix.) s. unter
imm- und unter é S. 515, Col. 1.
imm-accaldaim, -acoaillim III
icJi unterrede mich. — Praes.
PI. 3 immus a«aldat Gl. zu se ad-
loquuntur 311. 62 r; immos n-acail-
let iarum Ailill ocus Medb TBF.
p. 144, 28.
imm-accaldam, -accallam F.
Gespräch, Unterredung; is
etarru biid immacaldaim Gl. zu a
quibus profertur et ad quos dirigi-
tur loquella SG. 200b (Z^. 876). —
Sg. Gen. dothaet Froech cuccu issa
tech n-immacaldmae TBF. p. 144, 17;
iar closin imacallma na m-ban
FB. 25; Dat. iua n-imacallaim
FB. 7 ; Acc. co cúala . . imacallaim
n-adamraigthe FA. 2; denaid imm-
acallaim FB. 6; tiagait . . i n-
imacallaim 7.
imm-aeciu, -aicciu III ich be-
sehe mir, betrachte, sehe zu.
— Praes. PI. 3 immaiccet FA. 5,
imanaicet LBr. — Conj. PI. 3
,,imman aiccet in t-sliiaig dqber-
thar", ol Ailill, „dia tuca tinuscra
amail asberthar" TBF. p. 144, 20.
— Perf. Sg. 3 isnaib dulib dofor-
sat ocus imman accai Gl. zu in bis
quae ipse considerat Ml. 17^, 6;
imman faco p. 140, 21. — Part,
nee. is imcasti Gl. zu consideranda
Ml. 18*1, 22. — Inf. immcaisiu.
immach Adv. hinaus {Acc. von
mag Ebene, das Freie, und Praep.
i U-); lotar . . immacli sie gingen
hinaus Lg. 10; 9; ScM. 5; 18; 19;
p. 144, s; SC. 17; 33, 26; FB. 17;
18; 19; 21; 54 u. ö.; do tabairt
doib immach ihnen her a^tszuq eben
TE. 20; do téirged . . immach SC 5;
asa cind immach aus seinem Kopfe
Jieraus Gl. zu Oss. III 6 (.amach
Ed.):^ TE. 4 Eg. ; dar frsech immach
über der Heide dr aussen SC. 45, 11;
osin immach von da fort, fortan
p. 41, 2; FA. 32; ba cara do Pa-
traicc he osein immach Hy. 2 Praef.
{„from that time foncard"); später
amach, „out of O'Don. Gr. p. 263.
immaet Gl. zu jecit LArdm.
183, a. 1 {Ir. Gl. p. 166).
immad s. imbed.
immada, cor immada verlie-
ren, mit einem Verbum des Gehens
{z. B. dechad) verloren gehen
m'auim ni dig immada (reimt auf
Cille dara) „that my soul come not
to ruin" Hy. 5, 96, imoda Fr.; as-
bér is cor ro dalláus immudu (sie),
„that I put it astray" TBF. p.
144, 13 {Bem.^ p. 59). — Vgl. mudu.
imm-adall Beise, Reisen. —
Sg. Nom. ni maith imadall in dom-
naich TB. p. 176, 13; Acc. amra
sin a ben . . na dernais imadall in
domnaich dar ar n-urgairi ibid.
p. 180, u.
imma fitir
620
immalle
imma fltir, nimafitir doib sie
tvussten Nichts von einander p.
17, 22 {unpersönlich, mit Fron, in-
fixum, s. é S. 515, Col 1).
imma foaclit de FB. 40 er wurde
von ihm gefragt? Fiiaratar insi nir
t)ii chian iar sin ocus miüend mar
grainne indi, ocus mulleóir mar
briiichnech grainne and. Imma fo-
acht dó cía mulend so LU.p. 24», le.
— Vgl. iar-faigim.
imm-ag-im ich treibe umher,
fahre, mit reflexivem Fron, infix.
ich treibe mich umher, fahre
umher. — Fraes. Sg. 3 imma áig
FB. 50; p. 310, 25; Fl. 3 imid
ágat i. imainet O'Dav. p. 100. —
Conj. Sg. 3 ma imaga taga O'Dav.
p. 49 agh? Fl. 3 connámusnágat
für conna immus n-ágat ne se eir-
cumagant FB.Si {vgl. jedoch /5.309).
— Vgl. imra-áin.
immaig* Adv. draussen {Dat.
von mag mit der Fraep. i n-); for
snectu immaig draussen auf dem
Schnee Lg. 7; 9; cossin tech fil
fri dun immuich ausserhalb der
Burg TE. 11 Eg.-^ später amaigh,
amuigh, „ivithout, outside" O'Don.
Gr. p. 263.
immain s. ymmou.
imm-áin Treiben, Fahren;
imáin coitechta fair driving O'Don.
Suppl. coitechta; imain amach
O'Dav. p. 49 agh; iomain a drove,
flock O'B. — Aec. foremdid immain
a bó a oenur Three Hom. p. 78, i9.
— Vgl. imm-ágim.
immáinim ich treibe; imainim
I drive, toss, compel O'B. — Fraes.
Fl. 3 imainet Gl. zu imid ágat
O'Dav. p. 100.
imm-aircim {für air-icim) I ich
treffe zusammen, dann über-
einkommen, zutreffen, passen,
stimmen. — Fraes. Sg. 3 imme
airic convenit Ml. 741»; comma airic
{für CO imma airic) Gl. zu conve-
niat Ml. 53r {Goid.^ p. 24); Fl. 3
immaircet Gl. zu conveniunt Ml.
17^, 20; iramind aircet Gl. zu sibi
competere Ml. 25c, 15 {mit Fron,
rel. und pers.). — Ferf. Sg. 3 im-
man arnic do-som frisin LiathMacha
er gerieth mit dem L. M. zusammen
{im Irischen unpersönlich, vgl unter
é, S. 515, 1) FB. 31, Immcomrainic
Eg. ; Fl. 3 ma immid arnactar Gl.
zu si ergo ista dicta personae ejus
proprie convenerunt Ml. \1^, 19.
— Fart. immaircide conveniens
Z'^. 876; neph-immaircide incon-
veniens Ml. 17'>, 6. — Inf. imm-
airec. — Vgl. imm-chomaircim,
imm-ricim.
immaire Furche, ein Flä-
chenmass; indra i. imaire „a fur-
row" Three Ir. Gl. p. 166 (iumaire
O'Dav. p. 97); iomaire a ridge O'R.
— Fl. Acc. roptar imda doine i
n-hErinn in tan sein ocus rob e a
n-immad cona roichtis acht tri nói
immaire do cech fir i n-hErinn, i.
a nói do móin ocus a nói do min
ocus a nói do chaill Hy. 1 Fraef. ;
ond IÓ ro gabusa crabud nocho
deochadusa dar secht n-immaire
cen mo menmain i n-Dia Hy. 4
Fraef.
imm-airecc Zusammenstoss,
Angriff, Inf. zu imm-aircim; im-
airec {„a battle") Gl. zu maidinn
Corm. Transl. p. 120. — Sg. Nom.
brister immairecc fair-som et mai-
ded fair Hb läse dombeir Dia co-
brith n-occo fiat impetus in eum et
clades ei afferatur a vobis Deo
auxilium ferente hac in re {anders,
aber nicht ganz correct Z^. 472),
Gl. zu deus pacis conterat satanam
sub pedibus vestris velociterTTft. 7c ;
Gen. maidm n-imairic der Ausbruch
eines Angriffs, s. unter fiann; dliis
n-imairic On the Mann. III p. 448.
imm-allad, Sg. Acc. fri imallad
FB. 53 Eg.; Fl Acc. fri immalldu
ibid. LU.'?
immalle Adv. zusammen, zu-
gleich; immalle, immallei una,
simul Z^. 613; batar Ulaid immalle
friu zusammen mit ihnen p. 17, 18 ;
p. 48, 25; oc imdecht imalle re
chommilethaib SMart. 12; atat tri
coecait . . do mnaib . . ^.cwm i n-dún
immalle SC. 44, 14; bennacht Brigte
ocus De fordon rabat immalle Hy.
5, 104; immaille Gl. zu Hy. 2, 66.
— Vgl. malle.
imm-amnas
621
immasleig
imm-amnas sehr rauh, hart;
PI. Gen. cath n-imrind n-imda
n-imamnas SC. 19.
immauetar invicem, inter se
Z^. 614; i. eturru O'Bav. p. 100;
mit Apocape manetar Wb. 31»i, i.
imm-ánim delego. — Praes.
sec. Sg. 3 co immänad ut delegaret
Cr. 39d {Z-\ 719). — Praet. Sg. 3
immeráni delegavit Cr. 'dd^ (Z-. 876) ;
immráni Ernéne do Cummin . . Tir
Gimmse Tir. 5 („assigned"); PI. 3
immransat ibid. — Vgl. timne.
im-marbad sich gegenseitig
tödten. — Praes. Conj. Sg. 3
commáromarba cách dib a chéli
FB. 6 {für CO n-immá ro marba).
— Fut. Sg. 3 unpersönlich comma-
muirfe dóib ibid., vgl. é S. 515,
Col. 1.
immar Adv. wie, gleichwie,
eine ähnliche Bildung toie immalle;
lond immar leo Oss. I 5; III lo
Gl. zu mar; co n-aiced immar ita
in tech . . atchonnarc-sa dass er
sähe, wie es ist, das Haus, das ich
gesehen habe SC. 33, 34. Vgl. mar.
imm-arbag F. wetteiferndes
Rühmen, Wettstreit, vgl. irbág
gloriatio Z^. 494. — Sg. Nom. ind
imarbaid FB. 29 Fg.; Dat. oc
imarbaig eter a feraib ocus siat
fesni FB. 29 {indem sie wetteifernd
sowohl sich selbst als auch ihre
Männer rühmten); Acc. im imar-
baig na m-ban FB. 42; gabais
cách dib immarbaig ammuin a celi
im gabail na n-en SC. 4 ; PI. Nom.
immarbaga mora ocus comrama AC.
p. 637, 2 {„great contentions'):,
imorbága LU. p. Vá^, 9.
imm-arbe „falsehood" Three
Hom. Index; nad ebéí'ai immarbe
Three Hom. p. 40, 0; clú cen imarba
„fame without deceit" Fei. p. CI.
imm-arbos s. imm-ormus.
1. imm-archor, immorchor, -rH/".
zu imm-archuirim; dáig ár bith
bátár teóra búada aradnachta for
inn araid in lá sin i. léim dar boilg
ocus foscul n-dírich ocus imorchor
n-delind LU. p. 79», 26, vgl. tinter
deled; Dat. do immarchor chore
Wb. 5» {ad tractandam pacem
Z^.SSl), vgl. imm-chuirim; co imm-
orchor ón taib co araile er warf
sich von einer Seite auf die andere
ScM. 3 (co für oeo); Acc. frissind
imorchor n-i sin soviel als engl,
„on this errand" p. 145, 9?
2. imm-archor „erríw^, stray-
ing" Three Hom. Index; iomar-
chur i. mearughadh 0' Cl.; imorcwr
i. brég O'Dav. p. 97.
imm-archuirim HI ich trage;
imarcuirim Gl. zu porto Corm.
Transl. p. 24. — Praes. PI. 3 co-
nocbat no imarchurit Gl. zu inve-
hunt LHy. fo. 12» {„they uplift or
they carry" Goid.^ p. 69). — Pass.
Praes. Sg. 3 co rum imarchoirther
„that I may be borne". Gl. zu ad
alta evolare valeam Gild. Lor. Gl.
268. — Vgl. imm-chuirim.
immarchuirtbide Träger Lot.
Hy. X Pref yGoid.'^ p. 101).
imm-argal F. lis Z^. 876; de-
baid no imargal Gl. zu lis Corm.
p. 26 leasmac. — Sg. Dat. i n-
immargail Gl. zu in Ute Ml. lö^, s.
immarg^o, imargo falsehood
Fei. iJ.CXVII.
imm-arlastar, unpersönlich mit
Pron. infixum {s. é S. 515, Col. 1):
ni boi duine isin tigh, niman arla-
star doib sie sprachen nicht mit
einander TB. p. 178, 12 {„nor were
they interrupted" O'Looney), vgl.
arlasar.
imm-arslaide F. mutuus fu-
ror Z'^. 881, s. unter imm-thúarcon.
immárulaid, nímárulaid FB. 71,
schwerlich zu imm-lai, etwa zu as-
roilli?
imm-ascnam Sichbegegnen;
Praes. PI. 3 immus ascnat Gl. zu
obviaverunt sibi South. 60i> {Goid.^
p. 60).
immasech abwechselnd; in
turns Corm Transl. p. 41 (^); cech-
tar de immasech cucai . . dia bualad
SC. 8.
immasleig) in der AufzäMung
der cless Cuchulinn's: (beim co
fomus,) immasleig cachlabert immin
n-araid gabail na n-ésse biid uas aib
ocus análaib LU. p. 113^, 36, ,,in
respect to fhe charioteer, the holding
imma tarla
622
imm-chor
of the reins confounds all speech:
he is above evaporations and brea-
things" (?) O'B. Crowe Siab. Conc.
p. 379; immelig loa iisci FB. 25,
immasleg Eg.'i
imma tarla, immo tarla .. dóib
{unpersönlich, s. é S. 515, Col. 1)
es kam ihnen dahin, dass . . ScM. 8 ;
matarla dó was ihm widerfahren
war TE. 12 Eg.
imma tarraid , imma tarraid . .
dnninti{unpersönlich, s. S. 515, Col. 1)
wir trafen uns dort (?) ScM. 9 ; 14.
imma toreliomlod, nimatorchom-
lod-sa fleid dúib FB. 20?
imma tu FB. 93 s. imm mit
Fron. rel. und tau.
immcaisiu (für imm-accaisiu)
F. 1) Ansehen, Inf. zu imm-acciu,
2) Äuge? immcaisiu Gl. zu speci-
men SG. 54a (Z'^. 876). — Sg.
Nom. CO m-bo fodirc do-som im-
cissiw (sie) in tige FB. 3; Dat.
dia imcaisiu ihn anzusehen, zu be-
obachten TE. 8 LU.; Du. Gen.
cechtar a dimcaisen (für da im-
caisen) jedes seiner zwei Augen
11. 310, 35, dafür a da imlisen FB. 51.
imm-cháíiiiud, imcháinti et a-
thissi Gl. zu conflictiones ho-
minum Wb. 29^, lo.
imm-char s. imm-chor.
imm-ehallsichtF.Umstriclcung?
vgl. timmchell; Acc. fri himcellacht
n-idlachta Hy. 7, 47; („against
craft of idolatry").
imm-chenda d opp elköpfig ;
anceps Z'^. 876. — Du. Acc. la da
natraig imchenna SC. 34, 4.
imm-chimm (vgl. ceimm) N. Um-
hergehen, Entfliehen, Umgeh-
en; Inf. zu imm-chingira; i. elodh
O'Dav. Gl. p.98; abseonding O'Don.
Suppl. — Nom. oder Acc. „ni ro-
lamarson" or si „imchim do breithri-
siu TB. p, 180, 15 (dein Wort zu
umgehen)^ Acc. is ard cech recbt
CO himchim SC. 45, 22. — Davon
imcheimnigliim I walk round CR.
imm-chlóiid inversio SG. 31b
(Z^ 876).
imm-choeiiiras, is iarum cona-
crad Fráech issa tech immacallamae
oeus imclioemias do cid dod u-uccai
„and it is asked of him" TBF.
p. 142, 27, vgl. iomcbaomhras a
question O'R.?
imm-chom-aircim l ich treffe
zusammen mit Jemand, dann
übereinkommen, stimmen, vgl.
imm-aircim. — Perf. Sg. 3 imma-
comarnaic do ocus don scál sie
wurden handgemein FB. 39; 40;
imacomrainic ibid. 38 Fg.; imm-
comrainicc do-sum frisin Liath Moca
31 Eg. ; imma comarnic . . dóib dé-
baid do denam . . doridisi sie kamen
überein FB. 33.
imm-chomarc i^rape, Fragen;
im-chomarc interrogatio Z'^. 882.
— Sg. Nom. berir do imchomarc
uaidib Gl. zu salutant te qui mecum
sunt omnes Wb. Sl-i, 19 (Z'l 632);
Gen. tuasolcud ind imchomairc re-
sponsio interrogationis SG. 151^.
imm-cliomarcim I ich frage.
— Praes. Sg. 3 dondi immed cho-
mairc SG. 197^; imus comarc Corm.
p. 37, 20; imcomaircitli scela di
TE. 5 Eg. — Perf Sg. 3 Dep.
imchomarcair Cuchulaind iarom cia
carnd n-gel inso thall i n-i'iachtor
in t-slébe LU. p. 62a, 7; p/. 3
imcomarctár LU. p. 24», 28. —
Pass. Praes. Sg. 3 do neoch im-
mechomarcar duit SG. 197i>; im-
chomarcar cia bu chan dóib TBF.
p. 138, 25. — Inf. imm-chomarc.
imm-cliommus, Acc. re imcom-
mus a aradnachta LU. p. 79», 17,
„for the great poicer of his chario-
teering" O'B. Crowe, Siab. Concul.
p. 424.
imm-<^omrac Zusammentref-
fen. — Sg. Gen. collin n-ingen
n-aurlam n-imchomraic FB. 53?
Dat. inar n-imchomruc ScM. 15.
imm-cliom-sinim, zu cosnaim,
imm-cbosnam? Praes. Sg. 3 Dep.
imma comsinitar dóib sie- gcriethen
in Kampf wider einander FB. 38
(imacomrainic Eg.)\ ibid. 67.
imm-chomtliúarcou auf ein-
ander los schlagen; Praes. Sg.3
(unpersönlich) immacomtuairg doib
FB. 40 Fg., vgl. S. 515, Col. 1.
1. imm-chor Tragen, vgl. 1.
imm-archor, imm-chuirim. — Acc.
imm-chor
623
imm-denach
nach d-tiubhar-sa iomchar duit fein
iná d'aon mhnaoi oile „that I wül
never carry" Toir. Dh. p. 60; ibid.
p. 200.
2. imm-chor gleichbedeutend mit
■2. imm-archor? o medon lái cu nóna
don rig {sie) for immachor Three
Hom. p. 70, 29.
imm-chosc im Zaum halten,
Dat. bá dimchusc asrarath um im
Zaum zu halten griff ich an LU.
p. 114a, 33 (^vgi, ar-riuth, ad-riuthl?
imm-chossÁitAufhetsen gegen
einander; mutual complain Fei.
Index cosaite. — Sg. Acc. dogén-
sa . . imcossáit na rig ocus na tói-
sech FB. 6; IG; 56; cinnas doragad
ar imcliossáit \S\ad 8; 16: dorat
imcossáit eter na mná FB. 21; ni
fitir nech dib for araile a u-iinchos-
sait do Bricí'míZ ihid. 20: iar n-ar
n-imchoiait do BricmwZ 5.
immcliossáitim ich hetze den
einen gegen den andern auf;
Fut. Sg. 1 imma cossaitiub-sa etcr
in mac ocus a athair FB. 6.
imni-chosnam We ttstreit,
Streiten um Etwas, Strebennach
Etwas. — Sg. Nom. bái . . imchosnam
im Fergus Lg. 14; in t-imcosnam . .
imón ciiradmir FB. 78: Dat. bátár
. . oc imchosnam, cia dib no ebelad
in mac CC. 1 LU.\ iccond imchos-
niim TB. p. 178, 29; do imchosnom
dul isa tech ar thús FB. 20; oc
imchosnam techta ar thossaig bei
dem Wetteifer zuerst zu kommen
ibid.; Acc. ni fil imchosnam libi^JB. 90.
doiia himmchosuib Gl. zu tu-
tonibus („eyelids") Güd». Lor.
Gl. 121.
imm-chubaid concinnus; iom-
chubhaidh fit, meet, proper O'R ;
molad is imchubaid fris j). 169, 22
{i-gl. dignam laudem ibid. 21).
imm-chuibdius M. „mutual
harmony", in immchuibdius fil
eter na dúle Gl. zu armoniam LHy.
fo. 11^ (Goid.-^ p. 68).
imm-chairim III ich trage,
vgl. imm-archuirim, 1. imm-archor.
— Praes. PI. 3 Dep. innani pred-
chite et immechuretar cori ho ri-
gaib Wb. 5» {et tractant pacem a
regibus Z^. 439, 876^. — Pass.
Praes. sec. 3 imchuirthe in gríanán
sin lasin Mac O^c cach leth no
théged p. 130, 23. — Inf. Gen.
nach raibh fear a hiomchartha
Torr. Dh. p. 108.
imm-chumachtach „very migh-
ty" Corm. p. 36, 42.
imm-chumaid, imchumaid bid
„preparing food" SMart. 11.
immda reichlich, zahlreich,
von imbed; abundant Corm. 2V. 95;
opulentus Z'^. 792. — Sg. Nom.
biad glan imda FB. 53; bid imda
(tinol catha?) SC. 15; is immda fis
ocus eolus in choimded p. 169, 29;
PI. Nom. immda FA. 33 LBr.\
at imdai . . ferta na hingine sin
p. 41, 15; biat imda coicthe ili
p. 131, 36; p. 169, 29; bátar míthu-
russa imda fair FB. 84: a thech-
tairi ro-imdai FA. 9; Gen. cath
n-imrind n-imda n-imamnas SC. 19;
Dat. CO n-epistlib immdaib jp. 19, 36 ;
ar andrib ilib imdaib SC. 40. —
Adv. ind imdu Gl. zu passim
Ml. 35i>, 5 {Z-\ 608).
immdaig'im, Praes. PI. 3 Dep.
doei)rannat i. imdaigitir Gl. zu af-
fluant Ml. 39d, imdaigetar són Gl.
zu rerumque affluentia ibid. —
Inf. do immdogod forggnuso Gl.
zu significantiae causa SG. 216»
{Z-\ 803).
imm-dechad ich kam umher,
durchzog, PI. 3 a n-dorónsat a
láma ocus a n-imá n-dechatár a
cossa LU. p. 17a, 26; bátar anala
fer ocus ech imma n-deochatar in
mag riam ibid. p. 113», 20
immdecht s. imm-thecht.
imm-degail Schutz, Schützen,
Inf. zu im-dichim; imdheaghail i.
anacal O'Cl., pi'otection O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. rop imdegail
diar curi Hy. 5, 99; Dat. lám De
domm imdegail mich zu schützen
Hy. 7, 32; 50; LU. p. 15a, 14; diar
n-imdegail Hy. 1, 20; FB. 10.
imm-dell, imdell a feast Corm.
Transl. p. 97; imdioll i. fleadh O'Cl.
— Sg. Nom. agair imdell Bricrend
FB. 32 Eg.
imiii-deuach , ba-sa imdenacb
imm-dénom
624
imm-ecla
Mm tháir LTJ. p. 114», 30, „I was
retrihutive" O'B. Crowe.
imm-dénom Verzierung, Ver-
zieren; limbus Z'^. 876; imdéanamh
ornamentahvorlc, emhroidery O'Don.
Suppl, vgl. unter drunech. — Sg.
Nom. imdenum sula SC. 37, 12;
Dat. for a imdenam . . cóica unga
findruine Lg. 18, 23; crottbolg di
chrocnib doborchon impu cona n-
imdenam do phartaing fo a 11-im-
denam di ór ocus arggat TBF.
p. 140, 22; scian ámra . . co n-im-
dénum argait ocus óir ima heim
Corm. p. 80, 10; Pl. Dat. conro-
tacht . . in gríanan sin do imdenmaib
ocus cumtaigib sainamraib FB. 3;
secht lenti cona n-imdenmaib TB.
p. 176, 11.
imm-dergraim ich mache er-
röthen, mache Vorwürfe; I re-
prove, rebuke O'M. — Praes. PI. 3
ni imdercfat . . namait he „foemen
shall not make him hlush" Lat.
Hy. Pref. X. — Imperat. 8g. 2
nacham imderg FB. 35. — Inf.
imdergadh to hlush O'Don. Suppl.;
Gen. illúag m'imdergthá SC. 45, 10;
foccul ind imdergtha ocus aire „the
word of reproach and satire" Corm.
p. 44 trefoclae; Dat. i[c] glámud
ocus ic immdergud m-Brigie Three
Hom. p. 78, 21 {„hlaming"}; do
immdergud Mártain „to shame
Martin" SMart. 41; Äcc. cen im-
dergad Gl. zu cen neim Hy. 5, 7.
imm-dernide 3. PI. Praet. Pass. zu
immdénom; cetheorochtga humaifor
imdái Ailella ocus Medba, immder-
nide de chredumu uili TBF. p. 140,4.
imm-dernum, imdernum i. cen-
gal O'Dav. p. 99.
iiniu>dibe Abhauen, Be-
sehneiden, Inf. zu imm-dibnim;
imdibhe to cut, to clip O'Don.
Suppl. — Sg. Gen. recht n-imdibi
legem circumcisionis Wb. 20» {Z^.
280); Dat. atconnarc laéchu . . co
n-armmaib ic imdibi SC. 84, 11.
imm-dibdaim, tummis German
irlund a gai issin n-abaind ocus
immándíbdai dó fóchétóir ama2 bid
tene nod loscad LU. p. 24», 2.
imm-dibnim I abscido. — Pass.
Praes. Sg. 3 imdibenar Gl. zu abs-
ciditur, Caput SG. 143b {Z'^ 882).
imm-diburcud Sichschiessen,
Hin- und Her-schiessen, vgl.
dibairgim. — Sg. Dat. ocond im-
diburcud FB. 82 (imdiubragad Eg.).
imm-dichim ich schütze, ver-
theidige; nimdichim-se Gl. zu vin-
dico Ml. 38«. — Praes. Sg. 3 imdich
protects O'Don. Suppl.; imús dich
FB. 22. — Inf. imm-degail.
imm-didiiad, dumm imdidnaad
„to my consolation" Tir. 11.
imm-ditiu F. Vertheidigung,
Vertheidigen. — Sg. Gen. ar
febas . . na imditen Lg. 8; Dat.
d'imditin p. 328, 3.
imm-doraid Hinderniss? —
*S'^. Äcc. ni fogaib and imdoraid
FB. 47 ; p. 310, 27.
imm-dorn Griff des Schwerts.
— Sg. Dat. cona imdurnd airgdidu
SC. 37, 15; PI. Dat. di claidbib
móraib co n-imdornaib óir ocus
airgit LU. p. 23», 35.
imm-dorus the lintel of a door,
a porch, a back door CB. —
Sg. Nom. bale irrabi imdorus ind
rigtaige FB. 88 ; tolluid Cuchulainn
CO a muiütir ocus tobert a luie
frisin comlai colluid a chos trethe
corice a glún . . . tobert C. a lue
afridisi co m-bói a n-imdorus isin
tewlug Í0 LU. p. 19», 18; Acc. eter
irscartad ocus imdorus FB. 1.
imm-dub ganz schwarz. —
PI. Dat. ar biastaib ilardaib imdu-
baib imthennaib LU. p. 15», 13.
imme, ime fence On the Mann.
III Index.
imme- s. imm-.
imm-ecal sehr furchtsam; bá-
tir immecal-som {sie) oc aicsin ind
ni sin sie fürchteten sich sehr LU.
p. 231», 24.
imm-echtar dasAeussere, En-
de; i. forcend CDav. p. 97. —
Du. Nom. a da n-iraechtar FA 22.
immechtraeh externus Z'^. 876;
Compar. as imbechtrachu Gl. zu
exteriore Ml. 6r.
imm-ecla F. Furcht. — Acc.
tollotár for cúlu ónd insi la hime-
clai L U. p. 28'^, 34; cen imecla FA. 22.
immedón
625
immirge
immedon s. medón.
immel s. imbel.
immeramediar s. imm-ruimdim.
im-mescad Aufregen, Auf-
regung? — • Acc. fri immescad
cóemchoecat FB. 68, 5.
imm-essorcuu sich gegensei-
tig schlagen; imesorcain mutual
destruction Corm. Transl. p. 93
(orguin cechtor na da lethe B.) —
Praes. Sg. 3 unpersönlich imma
n-esoirc dóib FB. 15 {s. é, S. 515,
Col 1).
imm-etaim ich finde, erlan-
ge? ni fil dot daidbri-siu nach
immeta-sa om muntir TBF. 144, 9.
imm-fedaini, PI. 3 immefedat
Gl. SU circtcmferunt Ml. 47^.
iinm-fog'nain constructio senten-
tiae, i. e. mutua servitus, Z'^. 883.
imm-folugaim {schwankt zwi-
schen I und III) ich bewirke;
,,imfolung efficio" Z'^. 883; imfo-
ilng[i] i. imnertad O'Dav. p. 97. —
Praes. Sg. 2 cid imfuilngessiu Fei.
p. C \i\ 3 ni lugu immefolngi so-
nartai do neuch in cotlud nicht
weniger bewirkt Kräftigung einem
jeden der Schlaf Ml. 47 r; imme-
folngi Wien. Gl. {Goid.^ p. 53);
bes immfolgna p. 144, 23; PI. 3
immefolngat ihid. — Praet. Sg. 3
is rad De immid forling dom-sa
Wb. 21c {est gratia Dei quae id
praestitit mihi Z'^. 331); immum
forling Wb. 13^ {Z\ 329); Dep. ro
imoilgestar Gl. zu aridralastar Hy.
5, 75. — Pass. Praes. Sg. 3 im-
folangar óinmolad do Dia tri cho-
cetal inna n-ule n-dule Ml. 6r; a
folad dia n-immolngaither vox Gl.
zu diffinitio a substantia sumpta
SG. 3». — Inf. Dat. do immolang
fuit um eine Länge zu bewirken
SG. 3^ .
imm-forcraid, s. unter erail,
vgl. „iomforcradh derout, defeat"
O'-B.
imm-forlann, iomforlann over-
whelming O'Don. Suppl.
imm-f ormat Ne i d. Eifersuch t.
— Sg. Gen. idu eóid oeus imform-
muit TE. 7 Eg.
imm-forrau Streit, Streiten;
battle, trouble ofmindO'P.:, vgl. iom-
orran.
imm-f recre Entsprechen. —
Sg. Nora, imrecra sillab „a corre-
spondence of sriUables" Lat. Hy. X
Pref ; ibid. VIÍ Pref.
imm-gaMm I ich to eiche aus,
meide. — Praet. Sg. 3 ro imgaib
. . demun méra Mártain SMart. 30/
— Pass. Praes. PI. 3 imgaibti
athai ocus ergala rem fiiath oeus
rem enid LU. p. 123^, 13. — Inf.
imgabáal vitäre, vitatio Z^. 769; a
imgabáil dó dass er ihm auswich
FB. 77; Dat. Couall dia imgabail
ón mud chetna ibid.; ni oc a im-
gabail sin . . atiisa 94 ; Acc. ni chum-
gat a n-imgabail FA. 26. — Mit
Doppelsetzung der Präposition
imm-imgabaim vito SG. 50^ (Z-^.884).
imm-g'ait Abnehmen, Aus-
ziehen; imghait a iallacrand de
SMart. 11 („pulling off").
imm-géir sehr scharf L U.p. 79, 11.
imm-gére grosse Schärfe, ar
athi ocus ailtnidecht ocus imgeri
LU. p. 79, 13.
imm-glaice Handvoll; imglaic
i. lau duirn, ut est da imglaice do
laim fir thoimsighi techta do lus
lubhghuirt O'Dav. p. 99, vgl. On
the 3Iann. III Index.
imm-guiim, Praes. PI. 3 ocus
musgniit taball filidh de Ms. Mat.
p. 473, 39 {sie machen sich).
imm-gonim I ich verwunde,
tödte, strafe. — Praes. Sg. 3
imgoin FB. 22. — Unpersönlich
nammon gonad d'ültaib Lg. 10?
imm-guiu Verwunden, Töd-
ten, Strafen, Inf. zu imm-gonim;
iomghuin to punish O'Don. Suppl.
— Sg. Nom. a n-imguin Lg. 13;
Dat. do anad dind imguiu SC. 36;
Acc. batar sonairte-seom im cacÄ
n-imguin Lg. 12.
immirge, immirce F. {für imm-
éirge?) Umherziehen, Beiden,
Reise, Zug, vgl. imircim I remo-
ve, depart O'B. — Sg. Nom. ro
pa mor in imirghe TE. 10, 18?
Nom. Gen. und Dat. „Randtar in
dúnad sund," or Medb, „ni ruc-
40
immitecht
626
imm-naisse
faider ind imirgi se ior oen chói;
tíat Ailill la leith na immirgi ior
Midlúachríe, ragmaine ocus Fergus
for Bernas n-Ulad". „Ni ségda"
or Fergus „in leth don roacht dind
imirgi." LU. p. 65^, 26; Dat. dia
tallta de in cheirt combrecc boi
uime ni bu decmaing ditecht for
imirce a senur mina fuirmithea
doch furri Corm. p. 36, 39 {so voll
von Ungeziefer waren die Lumpen).
— Hierher wohl auch Imirche Cia-
rain, als Titel einer Schrift, s. unter
1. gréss.
immitecht /SC 45, 4 0M immotacht?
imm-ithe sich gegenseitig
fressen, Dat. ic imletrad ocus ic
imithi LU. Nenn. 1.
imm-laat, imlaat nói cairptiu
CC. 1 LU, eine schlechte Lesart
für das innlit der andern Version?
imm-lai er geht fort, macht
sich davon, begeht, beschrei-
tet; mus lai Garman le mind n-oir
„G. goes off with the diadem of
gold" FC. p. 28, 13; iarum mus la
budhes in fer cedna co hairm a
m-bi an ingen Ms. Mat. p. 473, 24.
— Conj. PI. 3 commosralat, für co
n-immosralat, so sollen sie sich da-
von machen FB. 84. — Praet.
Sg. 3 imrulaith FB. 43; PI. 3 ni
con imruldatar cosa doine riam lár
srotha lordánein Tur. Gl. 65 {„passed
not" StoTces, non circumierunt Z'^.
457). — Vgl. con-hualai, es-comlai.
imm-lán vollständig; füll,
complete, entire O'R.
imm-lebor sehr lang; imlebor
Gl. SU intonso capillo SG. 159'i
{Z'^. 876); rose imlebur ina chind
Corm. p. 38, 5 ; Gen. hinair imlibair
LHy. fo. 6» {„of a very long tu-
nic" Goid.^ p. 65).
immlecau Nabel; imlicen Corm.
Tr. p. 167 umdaim, on imlecan ibid.
p. 93 imbliu, Gl. zu ab umbüico.
Vgl. imbliu.
imm-lesen, -lisen, Gen. Sg. und
Du. von einem Worte für Auge,
mac imlesen {später imresan) Pu-
pille; is he teue na svila in mac
imlesen SC. 17; mac imresan pu-
pille Ir. Gl. 80; ar bátár secht
maic imlesain {sie) ina rigrosc i. a
cethair isindala súil ocus a tri hi-
sin t-suil aile do LU. p. 1211», 25;
incorrect: dona macu immlesaib
pupillis Gild. Lor. Gl. 118; for
lár a da imlisen FB. 51 {vgl. for
lár cechtar a dimcaisen p. 310, 34).
imm-letrad sich gegenseitig
zerfleischen, Dat. ic imletrad
ocus ic imithi LU. Nenn. 1.
imm-Iing, imusling in tabold for
araile dib „the one tablet of them
sprang upon the other'' Ms. Mat.
p. 474, 3.
imm-lobor s. ind-lobor.
imm-lod, PI. 5 it é immelotar
immua n-eclis sie gingen um ihre
Kirche herum Tir. 14.
imm-lömm ganz bloss, baar,
dq mes ilarda imlum SC. 33, 20
{ohne Schale?)
imm-Iommad bloss machen,
abkratzen? Gen. nip-sa chaú-sa
imlomtha fuidell, ba-sa chaú-sa
tairtbe buden LU. p. 114a. 35.
imm-lot Schaden, Beschä-
digung. — Sg. Acc. ni fil imlot
n-einig dait-so TE. 14 Eg.
imm-lúad Betvegung, Bewe-
gen, Umherfahren, Treiben.
— Dat. dun t-imluad Gl. zu im-
pietas enim ad agitationem men-
tis pertinet Ml. 15», 17; do imluad
ar mési FB. 35; uair nocon 0 set
choss no 0 imluad cuirp chomfoc-
siges nech do Dia Tliree Hom. p.
94,21; goethoc a n-imluad SMart.24:.
imm-lúadim lIl[?)exagito,jac-
to. — Praes. Sg. 3 coerchloi no
imluadi Gl. zu exagitat Ml. 33^, le.
— Praes. sec. Sg. 3 imluadad Gl.
zu haec . . superbiae plena jactabat
Ml. 33IJ, 25. — Ftit. Sg. 1 imluadfe
Gl. zu luathfe molthu H\j. 6, 17.
imm-marbiid s. im-marbad.
imm-náir sehr schaamhaft,
sehr bescheiden. — Sg. Nom.
Lg. 17, 38.
imm-naiscet, cur imnaisced a-
mail feithliuu im urslait „they be-
came united the same as woodbine
around a twig'^ Ms. Mat. p. 474, 4.
imm-naissc für imm-snaisse i
Du. Nom. da n-all . . imnaissi FB. 45,
imm-náre
627
imm-rédim
„plianf' Sullivan, „entwining'^
Crowe. Vgl. imnéis a fettering or
binding together, imnisim I yóke,
tie O'B.
imm-náre F. Schaamhaftig-
keit, Schüchternheit. — Sg.
Nom. ro gab tra imnári essium co
ro fhemid in salm Three Hom. p.
102, 16 („h'ashfulness").
imm-nig'e Waschen; imnige a
chos SMart. 14.
imm-uocht nackt, imnocht
ScM. 22, 1?
immó Nebenform der Präp. imm.
immón, immon die Praep. imm
mit dem Artikel.
immorbág, immorchor s. imm-
arbag, imm-archor.
immorbus 31. Vergehen, Sün-
de; in t-immarmus, immormus sean-
dalum Z\ 238. — Sg. Nom. áit
inna bí bás nó peccad na imorbus
EC. 1 ; Gen. temel imorbais Ádaim
p. 133, 12; Acc. síl n-Adaim cen
imarbos SC. 34, 9 (amarbos H.).
immorran Streit, Streiten;
iomorrán camparison O'B.; vgl.
imm-forran. — Sg. Nom. coiscter
ind imorran FB. 32 Eg.- imorrain
ind láith gaile LU. p. 122», 30
(s. unter drésacht).
immorro Conj. aber; autem,
vero Z^. 702; iomurro buf, moreo-
ver OB.; ist in deti Mss. stets ab-
gekürzt im geschrieben.
immotacht F. Nutzen, Ge-
brauch. — Sg. Nom. amaZ rum-
bói neph-imotacht doib-som tre
amairis ata imotacht dun-ni tri
hiris Wb. 33I'; Acc. tresin n-immo-
tacdain frecndairc Gl. zu et prima
quidem et secunda verborum per-
sonae finitae sunt, praesentes enivi
demonstrantur SG. 161^ {Z^ 883).
imm-rádim III ich überlege,
denke, überdenke, behandele;
Gl. zu tracto Z^. 435. — Praes.
Sg. 1 conid de imrordaim-se FB.
68, 30, vql. conid de imrolaim-se
ibid. 71;' 3 immid rádi Wb. 8^;
immó radi inna mewmain . . alléim
eí' überlegt sich in seinem Sinne
den Sprung FB. 88. — Conj. Sg. 3
immim rorda Hy. 7, 58. — Praes.
sec. Sg. 3 co ro himraided s. unter
fromad. — S-praet. Sg. 1 imrordus
in rigraid Fei. Prol. 21; 5 ro im-
ráid . . inna mewmain dús FB. 8 ;
immaroraid fria muntir ani sin
TBF. p. 136, 10; PI. 3 amaZ im-
mind ráitset wie sie so über ihn
verhandelten, sprachen Tir. 11 {mit
Pron. rel. -an- und Pron. pers. -d-).
— Inf. imm-rádud.
imm-rádud 31. Ueberlegung,
N achdenken, Inf. zu imm-rádim;
imbrádud cogitatio Z'^. 876. — Sg.
Nom. 0 ro gle . . a imrádud ocus a
scrútan FB. 8; PI. Dat. ro ansät
. . dia n-imratib ocus dia radsechaib
FB. 72; oc na imratib se 88; Acc.
isna imratiu 311. 15», 2.
imm-raichue Irrthum; iom-
raichne error, mistake O'Don .Suppl.
— Acc. anathgnEis no immraichni
p. 144, 23.
imm-ráim ich rudere, schif-
fe, fahre umher. — Perf. Sg. 1
m'oenuran imromra ro, ro snó farrci
garba glend LU. p. 40», 23 {AE.)\
3 immrera Gl. zu solverat SG. 62i>
{i. e. profectus sum Z'^. 448); conid
ethair immará LU. p. 40», 10 {AF.).
— Praet. Sg. 1 immimrous SC. 38, 7
(imamrous II.)\ iarsin immórousa
gíar {für cíar?) ba gábud grind LU.
p. \l\^, 28; PI. 3 imraset iarsin conos
tarla immuir ba cosmail fri glain n-
glais ibid.p. 26a, c. — Inf. immram.
imm-ram Umherschiffen,
Fahrt; iomram rowing, sailing
O'B.; Immram curaig Mailduin
Titel einer Sage LU. p. 22», 31;
s. unter coblath.
imm-ratiu; imratiu FB. 47, vgl.
raiti?
imm-rethim I ich umlaufe,
laufe umher. — Praes. sec. Sg. 3
imrethed imma cuairt amail licc
muilind s. unter dirgiud cretti;
PI. 3 imreithitis na delba sin iarum
inna firu immecuaird TBF.p. 140,26.
— Inf. immrimm.
imm-rédim, -ríadaim lieh fah-
re {mit dem Wagen) umher, vor-
wärts, fort, ich treibe umher.
— Praes. Sg. 3 imreid FB. 36; rem
foruca lat chretmecho is tir imma
40*
628
imm-tli íiirec
réid {Christus) LU. p. 115^, 28. —
Praes. sec. Sg. 1 imréidind-sea ang-
graige LU. p. 114*, le; immá re-
dind-sea márgraige ibid. 37 („I used
to hunt" Crowé).
imm-ric es widerfährt, ge-
schieht, accidit; Fut. Sg. 3 cin-
dus imond ricfa son ,,how sháll this.
happen to us" Coi'iii. p. XXXVII.
imm-rígrne F. „hesitation" Rev.
Celt. II p. 382.
immrimm N. Umherlaufen,'
Umherfahren, Inf. zu imm-re-
thim; i. im-réim i. reimm in eich
ocus reimm in duine Corm. p. 24
{vgl. di-rimm), „riding" Transl.
p. 93; PI. Acc. for ar n-imrimmend
Gl. zu for ar n-imtechta LU.p.lb'^,^.
imm-rind „spear"{?) SC. 19.
imm-ról Ueberfluss, Fälle.
— Acc. ibid imról di suidiu Wb. 22c
{imbibite abundantiamhujus Z^. 444).
imm-rolaim ich überlege,
denke? imrola i. imradh O'Dav.
p. 100; conid de imrolaim-se FB. 71,
vgl. coniá de imrordaim-sei?>íí?.68,30.
imm-roU Versehen, Irrthum,
Fehl, Fehlwurf; mistaJce, aber-
ration, error, random O'Don.
Suppl. — Sg. Gen. nir dhibraic a
lámh urchar n-imroill riamh nie
zuvor warf seine Hand einen Fehl-
wurf CDon. Suppl. ; Dat. i n-imroll
áidche „hy mistalce at night" Fei.
p. CLX; Acc. focairt imroll er warf
fehl SC. 7; ni ro la imroll mo ur-
chur mein Wurf warf nicht fehl
ibid.; cen imroll „toithout mistake"
Fei. p. CXXIX.
imiu-roth s. imm-sroth.
imm-ruimdim ich sündige. —
Praes. Sg. 3 Dep. imniimther i.
iumurbus, ut est eis lir muidh ón
iumruimther duine O'Dav. p. 100.
— Perf. Sg. 3 Dep. in tan imme-
rumediar Adam „when A. sinned"
Tur. Gl. 17; PI. 3 inna n-i immeruim-
detar Gl. zu delinquentes Ml. 46^.
— Fut. PI. 3 imroimset delinquent,
imruimset peccabunt Ml. 54». —
Vgl. immormus.
imm-i'ulaith, s. iniin-lai.
imin-scarad M. Trennung,
Sichtrennen. — Sg. Nom. ar
I n-imscarad SC. 45, e; Dat. inar
n-imscarad ScM. 15.
imm-seothaiin II, vgl. sgathaim
Ilop, Strip O'B. i,sgothaim I pull
; ibid.?). — Praet. Sg. 3 imscothis
I iarom na fertse culind tria ladra a
glac hi fiadnaissi a cheli conda
i cermnastar eter rúsc ocus udbu
1 LU. p. 64a, g. — inf_ imscothad
j s. unter fertas ; forrópart Cnchulaind
for a n-imscothad ocus nos tairnged
i tria ladraib a choss ocus a lám i
i n-agid a fiar ocus a fodb LL. fo.
I 49. b. 1 {dieselbe Stelle des TBC).
imm-scing a bedroom, doset
O'B.; imscing i. tech becc a talla
imdae Corm. Trankt, p. 98; imsceng
i. both becc ima timchella iumdha
Corm. p. 40 sceng.
imm-snádud M. Betten; Dat.
tairi domm imnádud LU. p. 15», 12.
imm-suim Sorge. — Sg. Dat.
ro bá-sa . . i n-imsnim mor ScM. 4 ;
Acc. cen imsnimh „without sorrow"
O'Don. Gr. p. 349.
immsoi, imsoi s. impóim.
imm-sreth Kreis? PI. Acc. tri
himsrethai FB. 45 Fg., imrothu LU.
imm-sruth^Creis.^ PI. Acc. cáin
cocarsi ind fuilt sin con curend
teóra imsrotha im claiss a chiilaid
LU. p. 81», 11; ro lásat tri imro-
thu imma chend FB. 45, tri him-
srethai Eg.
1. immsuide, iomsuidhe besieging
O'B.
2. immsuide, imsuidhe i. eratai-
risim {sie), ut est ar asa himsuidhe
i for firen berar in firindi O'Dav. p. 97.
j immsuidim, Praes. PI. 3 imsúi-
det FB. 29.
imm-tharla, immotarla . . dóib es
I widerfuJvr ihnen, sie kamen dahin,
I dass . . ScM. 8.
imm-tharraid, immatarraid diin
inti {unpersönlich) wir trafen dort
zusammen i^) ScM. 9; 14.
imm-thaciuang Einfassung,
Band, vgl. tacmang a compass,
circuit O'B. — Sg. Dat. cona im-
thacmung dergóir Lg. 18, 20.
imm-tliairec, iomtbaireag get-
ting, finding O'B.; „supply",
s. unter frithgnam.
imm-thánad
629
imm-thromm
iinm-tháuad, imthánad Gl. zu
talionem SG. 181» {Z\ 16).
imm-thanu Wechsel; imthanu
aidche noctis vicissitudo Ml. 21 c, 3
{Z-\ 255\
imm-theclit Umhergehen,
Wandern, Wanderung, Durch-
toandern. Marschieren, Wan-
del, Gang; imthecht ambulatio
Z'^. 800; cireuitus, vitae habitus
Z\ 876. — Sg. Nom. imthecht
siebe SP. I 5; bá miniu ocus bá
lúathiu a n-imtecht FB. 20; Dat.
oc imtecht ind fid dromma SC. 34, 14 ;
oc imdecht imalle re chommileihaib
SMart. 12; Fei. p. CHI; dia m-bui
Comgall Bendchwir oc imdecht a
seta cona múinntir j9. CXXVIII; oc
imdecht Muige Breag ibid.p. CXLVI ;
Acc. iar n-imthecht dar feda Fál
Lg. 17, 39; is sain fri cath sain fri
scor fri imthect Wh. 12« («dl pro-
cessum Z'^. 649); imtromm frim-
techt FB. 37 Eg. (für fri imtecht);
PI. Dat. ba menn inna himthech-
taib „in her goings" Hg. 5, ic; 03;
Acc. adfiadat . . a n-imtechta FB. 70 ;
imtecto CC. S Eg.
iinm-thecraim, Praes. Sg. 3 Dep.
immus tecrathar FB. 22, vgl. tea-
gairim I cover, protect O'B.?
imm-thenn sehr steif, sehr
stark. — PI. Dat. ar biastaib . .
imdubaib imthennaib LU.p. 15», 13.
iiiim-thétim I ich gehe umher ,
vortvärts, fort. — Praes. Sg. 3
imthéit i n-ág SC. 37, 17; ocus
mustéide uaib mar sige gaithe tar
glasmuir Ms. Mat. p. 473, 17.
imm-tbieim I ich gehe umher,
gehe {schützend) um Jemand
oder Ettvas, wandele. — Fut.
PI. 3 immun tisat ar tedmaim
Hy. 1, 8, Gl. i tisat immund. —
Fut. sec. Sg. 3 ara n-imthisad le-
thu da,ss er unter ihnen wandeln
möchte Hy. 2,17. — Inf. imm-thecht.
imm-thigim {für -thégim, s. tia-
gaim) I ich gehe umher, gehe
[schützend) u m Jemand oder Etwas,
durchstreife, gehe vorwärts,
fort. — Praes. Sg. 2 cid menic
imthigi in sid SC. 29, 1; 3 it arrad
nomtheig, für it farrag no immtheig,
in deiner Gesellschaft ivandert er
{Christus) LU. p. 115», 27? PI. 1
bad sochrud ar n-imthecht höre is
fri de imtiagam Gl. zu sicut in die
honeste ambulemus Wb. 6» {Z'^. 876) ;
3 imtigit . . dia domnaig LU. p.
39b, 17. — Imperat. Sg. 2 imthigh
hegone O'B.; PI. 2 imthigid ass
Lg. 13. — Praes. " sec. Sg. 3 no
imthigid ScM. 1 H. (no ditned L.)\
immátheged immatimchellad LU.
p. 114», 6. — Praet. Sg. 3 ro im-
thig Gl. zu reided Hy. 5, 97; PI. 3
ro imdigset fo cétoir they ivent on
at once SMart. 24: Dep. ro im-
thigsetar sie gingen fort Lg. 10;
in späterer Weise nach Art des
Perfect flectirt: ro imthigitar in
cocrich ScM. 6. — Fut. dia n-im-
thiasam si amhulaverimus Ml. ^Q""'
{Beitr. VII 48).
imm-thimmchell Umkreis. —
Dat. riam ocus liaso ocus ina im-
timchiull vor ihm und über ihm
und um Um herum LU. p. 79'', 19.
imm-thimmchellaim II ich um-
gebe, umkreise. — Praes. sec.
Sg. 3 ba messe immátheged imma-
timchellad LU. p. 114», 7.
imm-tholtanach freiwillig,
geneigt, mit imm nach Etwas
verlangend? — PI. Nom. batar
imtholtanaig . . im na heónu SG. 4.
imm-tholtu freier Wille, gu-
ter Wille. — Sg. Nom. „is co-
marlecud sruithi don fuc", or na
meic cleirich, „nimtholta TB. p.
182, 14; Dat. ba gen ocus fáilte
arbíth ar niedón ar imtholtain in
da mac, ba súan algine arabeitte
in mac dedenach ar thrumme inna
brithe TBF. p. 140, 33 (ar imthol-
tain in da mac do breith „at the
pleasure of having bi'ought forth
two sons" On the Mann. III p. 221,
besser: tvegen der leichten Geburt
der zicei Söhne)] iomtholtain free,
voluntary CE.
imm-thormaeh Vergrösse-
rung, Erhöhung. — PI. Dat. in
fled cona imthórmaigib ulib FB. 13.
imm-thrénugad M. confirma-
tio, inculcatio Z^. 876.
imm-ibromm sehr schwer ; very
imm-thúarcon
630
impoijn
heavy O'B.; imtromm frimteclit
sehr schwer beim Gehen FB. 37 Eg.
— Compar. immtrommu con cin-
genn do charpat am schwersten geht
dein Wagen FB. 34 (imtruime Fg.)'^
imm-thuarcon F. gegenseiti-
ges Aufreiben; mutua tribulatio
Z^. 887; Dat. ind immarslaide ocus
in choidech bis foraib oc imthuar-
cain Ml 161', 7. — Praes. PI. 3
und Infinitiv immos tuaircet co
clos fon indse n-uile gair na sciath
oconn imtuargain TB. p. 182, is;
für ima tuarcat doib ibid. p. 178, 20
wäre zu erwarten: imma tiiairc
doib (5. Sg., unpersönlich). — Fut.
Sg. 3. unpersönlich commatuaircfe
doib so dass sie sich gegenseitig
zerreihen werden FB. 6 {für co
n-imma tuaircfe, vgl. é ^.515, Col.l).
imm-thuge Bedeckung, Be-
kleidung. — Sg. Nom. bed im-
thuge dúib-si Qvist Gl. zu induite
vos dominum Wb. 6^ {Z^. 640).
imm-thuiuset (5. PI. Praes.),
im trén tróm thuinset sie schlagen
sie {die Erde) abwechselnd stark
schwer FB. 53, mit Eg. des Vers-
masses wegen immus zu lesen?
imm-thurus M. Expedition,
Strapaze? PI. Nom. imthurusa
imda FB. 84 Eg. (mithurussa LU).
imm-tMs 1) Führen, Füh-
rung, 2) Schicksal, Geschichte.
— Sg. Dat. 1) Cvist icca him-
tbús Gl. zu Hy. 5, 83; ciall De
domm imthús Hy. 7, 28; 2) „is cét
duit-siu tra" ol Fimnen „t'imthechta
fein ocus imthus na hÉrend do
innisin dun" LU, p. 15^, 17; Acc.
2) ceí-immtús cecha hanma FA.
21 LBr.; PI. Nom. 2) imthúsa
„tidings' Beitr. VIII 330, adven-
tures" O'B.; imthusa immorro Con-
culaind SC. 28 {soviel als: „was
aber C. anlangt) ; Acc. 2) cét-imthúsa
cecha hanma „the first adventures
of every soul" FA, 21 LU.
immu Nebenform der Praep.
iram.
imm-úallach se^r ühermüthig.
— Sg. Nom. ág bád imuallach
SC. 29, 9.
immucha s. mucha.
im-múchad gegenseitiges Er-
sticken, Erdrücken. — Praes.
PI. 3 immus muchat in dóini issin
dun CO n-apthatar sé fir déc oco
n-deicsin TBF. p. 138, is.
immurcra, imurcra Gl. zu furail,
wohl nicht verschieden von imm-
forcraid.
immurgu Goid.^ p. 18, 4, p. 20, 8,
{Ml. Carm.)?
imuadud s. imm-snádad.
imned N. Leiden, Drangsal;
tribtdatio Z^. 801. — Sg. Nom.
dom ru malt {Eg.) a n-imned FB. 88 ;
mór olcc ocus imniuth TE. 19 Fg.;
Gen. ro cées side móor n-imnith
Wl. 6c {Z-\ 17); PI. Nom. cid na
imneda forodamar-sa Ml. 22^, 5
{tribulationes Z^. 226); uilc immda
ocus imnedai mora FA. 34 LBr.
imoilgestar s. imm-folngaim.
imorro s. immorro.
impáidach versutus SG. 60^
{Z'^. 25), s. impóim, impúth.
impide Bitte, Fürbitte; pray-
er, Petition, intercession O'B. —
Dat. ar impidhe at the request
O'Don. Gr. p. 298; Acc. doratsat
. . impidi fair FB. 27 ; tria immpidi
Adamnain FA. 34 LBr.; tria im-
pide Nsem Martain „through S.M.'s
intercession" SMart. 45.
impóim {für imb-sóim) III ich
drehe um, kehre tim. — Praes.
Sg. 3 impáid immá cuaird anmand
inna pecthach FA. 18; immasói in
Mac n-O'c {sie) for slict Fa&mnaige
p. 132, 14; imsoi cusna húathaib
FB. 67 {für immasói, imsaig Fg.):
muilinn imsui oach {Gl. zu marc-
muilinn) molendinum guod circum
vertit equus Z'^. 25. — Praes. sec.
Sg. 3 imsoad ina crocend es wen-
dete sich um in seiner Haut, s.
unter dirgiud cretti; PI. 3 imsóitis
a claidib friu ihre Schwerter wen-
deten sich gegen sie SC. 2 {für
imma sóitis). — Praet. Sg. 3 no-
chor impo din friasi co maitin TB.
p. 178, 13. — Inf. impúth Vertex
SG. 60i>, impiid axQOipt] ibid. 106^
{Z'^. 25); Dat. amuil- muilend do
impud s. unter dirgiud cretti; Acc.
tre impuud per anoMrophen SG. 202i>.
631
imresan, imrisuic .s. imbresan.
imtha, iomtha so, in like man-
ner, i. amhlaidh, nimtha i. ni hi-
nand lim O'Don. Snppl.; itconnarc
tra an ben imtha sin aislingthe
„in like toise" Tliree Hom. p. 100, 19 ;
nimtha son „not so this" TBF.
p. 154, 2.
in-, ion-, „when prefixed to pas-
sive participles, denotes fitness or
aptness", indéanta „fit do he done",
inmheasta „to he thought or deemed"
{arich probable), galar inleighis „a
curable disease" O'Don. Gr. p. 274.
1. in Praep. s. i, i n-.
2. in Fragepartikel, lat. -ne,
num, vor Vocalen inn, vor Labi-
alen in der alten Sprache im-
Z'^. 747; in der spätem Sprache
an „whether" O'Don. Gr. p. 158
(an g-ceilir dost thou conceal). —
In der directen Frage: in raga-so
lim-sa willst du mit mir gehen?
TE.IB; SC. 16; TE. 16; jx 132, 22;
in ro berbais in saill p. 41, 12; in
fir . . tusso do raiiid nammuicce ist
es wahr ScM. 15; p. 144, 19; in
dóig bat dorn éligud-sa óu SC. 7 ; 46;
in CMmce in taige duit ale FJB. 92?
inn é seo Munremur ist das nicht
M. ? ScM. 12 ; inn- í so do treb-sae
TF. 16; atbert rim „in raga lim"
SC. 33, 6; 32. — In der in direc-
ten Frage: ro fiarfuigh sceula di,
an fiiaratar TE. 19; co finnad, in
uait-siu ro siacht fis do SC. 32;
doairfenus doib diis im-bed com-
rorcon and Wb. 18*; ro lad roga
dóib..,dús in bad tech for leth
dobertha do cacb fir dib FB. 54;
duécastar dús in étar Tir. 3; dús
in fugebtáis FA. 30; SC. 21. —
Mit angefügtem enclitisehen Pro-
nomen {Pron. infi,xum) : inam bia-sa
eritne mihi TE. 5 Eg.; innut tar-
fás ni ist dir etwas erschienen?
LU. p. 113a, 13 {Siah. Concul.);
inab tesia-si p. 144, 19; ceist inn-
dathgnitae würdest du sie erkennen?
ibid. 21. — Vereinzelt hi forgabur
ScM. 8 H.
3. in, ind, in t-, a n- Artikel der,
die, das Z'^. 210; lautete ursprüng-
lich mit s an, das sich im Dat.
und Acc. in der Verbindung mit
consonantisch auslaiitenden Präpo-
sitionen erhalten hat. Ein Nomen,
von dem ein Genetiv abhängt, hat
in der Regel den Artikel nicht,
Ausnahmen sind äusserst selten:
issa sudiu ua fari, isin sudi fari
FB. 83. Der Artikel mit den De-
monstrativpartikeln sa, se, so, sin u. a.
hinter dem Nomen ist zugleich das
irische Demonstrativpronomen. Im
Irischen steht der bestimmte Artikel
anstatt des unbestimmten, wenn
ein bestimmtes Individuum gemeint
ist (vgl. lat. quidam\ z. B. airm i
fuirsitis in torcc ivo sie einen Eher
finden würden Tir. 13; port hi fu-
irsitis in n-elit ibid.; co n-acca in
scáilfer mór ina dochtim da sah er
einen grossen Kerl auf sich zukom-
men FB. 37; p. 131, i4 u. ö. —
Die spätere Form für in, ind ist
an in allen Geschlechtern. —
Singular, Nominativ Mascu-
linum, vor Vocalen: in t-aingel, in
t-aithech, in t-apstal, in t-anad, in
t-ara, in t-Echaid, in t-énamar, in
t-énlorg, in t-imcosn«m, int-ócláech,
in t-oinfer, in t-oscur, in t-Uath, in
t-Mrcur, an ag ScM. 7; vor allen
Consonanten in ohne irgend eine
Affection: in brithem, in bes, in
dubcheó, ingilla; in cach, in cath,
in techtaire, in triar; in fer, in
scál; in loeg, in lia, in liaig, in
macc, in noeb, in ri ; vereinzelt ind
loeg Hxj. 5, 76; an ri TE 5 Fg.,
an moltach ScM. 22, 3. — Femi-
ninum, vor Vocalen: ind adaig, ind
adbur, ind anim, ind aradach, ind
ingen, ind ollbrigach. In TE. (Eg.)
vereinzelt inn ingen, in ingin neben
ind ingin, inn óg p. 40, 19; vor 1,
n und r: ind Lendabaii", ind long
FA. 2; ind noeb {Hg. 5, 2, 22, 75\
ind nóebduil (4i);.ind rigan; vor i:
ind fatsine, ind firog, ind fuithair-
be, ind flaith; in fuil {Lg. 7); vor,?.:
in t-samaisc, in t-scised bruiden,
in t-serc, in t-soilse, int-súil(S'cJÍ. 11
Nominativ anstatt des Accusativs);
vor Tenues: in chaillech, in chathir,
in chomairchi, in chonar, inchroeb;
ohne Aspiration in cathir, in pian ;
632
vor den übrigen Consonanten: in
ben, in beist, in breth, in bó; in
dias; in grian, in gruad, in guidi,
in glend; in mathair, in mucc, in
macrad; vereinzelt an mórmuc
ScM. 22; in üen p. 144, le; 18 ; in
pheist FB. 85. —
Äccusativ, für Masc. und Fem.
gleichlautend ; verbunden mit Prä-
positionen cossin (cussin), fón, for-
sin {Hy. 1, 47; FB. 11; 78), for in
{p. 131, 2); frissin, immón, issin,
iassin, tarsin; vor Vocalen und
Medien ist der Nasal der Aecusqtiv-
endung gewahrt: lasin n-adabair,
in n-ael, isin n-aer, in n-aés, in
n-aingel, isin n-airdig, isin n-airicul,
in n-airm, immon n-all, in n-anmain,
in n-athaig, isin n-aurlaind, in n-
eclais, in n-én, in n-eret, cosin
n-esair, immon n-imdai, in n-im-
chossáit, in n-inad, in n-ingin, in
n-insi, immon n-óenfer, in n-osnaid,
cosin n-úair, frisin n-úaitni; verein-
zelt imman aidchi p. 311, 28; fris-
sind imorchor n-isin p. 145, 9; in
ingen CG. 6 Fg.-., in ord p. 39, 13;
in ingair 18; vor Medien: riasin
m-bantrocbt, isin m-bruidin, in m-
bith, in n-gai, frissin n-grein, vor d
ist das n weggelassen: in dig SC. 48;
in domon n-dron SC. 29, 14; laissin
druid TF. 18 Fg.-^ auch in garmain
Hy. 5, 74; in briatharc/ia//i FB. 21;
vor allen übrigen Consonanten in:
in caillig, tarsin cathraig, in cath,
in coin, in Patraicc n-aile, in popul,
imón peist {FB. 86), isin tailm, for
in teglacb, in mnäi, cussin mórdail,
in laid, frisin liic, in roth, in rig,
cosin fer, in fled, lasin suidi n-
grianda, fón samail sin, fón saith
sin, in sligid u. a. m. Vereinzelt
triasan sencas {ScM. 22). —
Nominativ und Äccusativ des
Neutrum a n-; verbunden mit Prä-
positionen: cossa (cus), fo a, immá,
issa, lassa n-. Vor Vocalen: a n-aill
ScM. 1; /SC. 5; a n-am CC. 6 LU.\
a n-ed FB. 18; 19; a n-imned 88;
fo a n-innas 18; 84; fón innas
ScM. 9; FB. 60; 83; a n-oenfecht
TE. 10, 20 Fg.; a n-óenach SC. 3;
a n-ól Hy. 5, 85; vor Medien: lasa
m-borrfad FB. 44; a n-deilm Lg. 1;
a n-dún uli FB. 25; cosa n-gein
p. 131, 10; vor 1, m und r: alleth
n-aill FB. 12; 14; alléim 88; al-
lind 59; ammaidm ScM. 20; am-
miad p. 130, 27; ammuinbech FB.
10; 18; isammag 49; p. 131, u;
arrigthech FB. 14; 25; 55; arréim
42; ohne Assimilation: lasa loim
p. 131, 7; fo a lind SC. 7; isa mag
FB. 47; darsa morlind Lg. 18, 30;
a rigthech n-uile FB. 20; 62; isa
rigtbech 79; lasa reim 44; ani
{haec res) s. unter ni; vor Tenues:
a curathmir n-ugut FB. 14; immá
curathmír 56; 88; 99; a comram
sin 57? a cétna idem 14; a tech
TE. 9 LU.; FB. 1; 2; 21; 25; 27;
28; 54; isa tech SC. 10; 16; FB.
20; 21; 25; 88; 91; is tech ScM.
15; is tir SC. 35; cus trath sa
SC. 14; FB. 88; 94; vor f und s:
a fecht sa ScM.- 17; TE. 14 LU.
— Acc. Neutr. des Artikels mit
Dat. des Nomens: issa sudiu FB. 83
(isin sudi ibid.); res n-galur Hy. 1
Pref.; is taig seo ScM. 15; istig
p. 145, e; SC. 16; 33, 35; 34, 15;
isitig p. 144, 10. So ivohl auch is
tir SC. 36. Vgl. isind leith araill
FB. 28. — Masculine oder femi-
nine Form des Artikels bei ursprüng-
lichen Neutris: in t-ainm {Acc.)
ScM. 12; inn ainm p. 17, 24; in
ainm 33; in aim FB. 70? in t-imm
p. 40, 38; fón n-innas FB. 31;
ScM. 14; in ogom Oss. I 14; in
n-gein CC. 6 Eg.; in leth aile
ScM. 5; iarsin linn CC. b LU.;
darsin morlinn Lg. 18, 30 Fg.; in
rigsudi FA. 7; immáw rigthech
FB. 25; risin ré sin Lg. 17; in
curadmir s. unter curadmir; cosin '
tres nem FA. 2; lasa reim ocus
lassan m-borrfad FB. 44 Fg.; in
tech ScM. 5; SC. 33, 34; FB. 29;
issin tech, cossin tech TE. 9; 11
Eg. ; in tir FA. 4 ; in tochim FB. 7;
in fecht n-aile Hy. 5, 69; FB. 88;
in oenfecht Lg. 19; in scéul sin
TE. 14 Eg.; in sliab TE. 18 Eg. —
Genetiv, Masc. und Neutr., vor
Vocalen: ind aicnid, ind aingil, ind
airlig, ind anfir, ind aurtige, iud
633
éiina, ind étualaing, iiid óenaig
ind óir, ind oprid, ind ordnide;
spätere Sehreihweise inn eouin CC.
5 Eg., inn óentaige SC. 33, 8, in
uird p. 39, 19; vor 1 und r: ind
láthair, ind lemme, ind liss, ind
lóig, ind ríg, ind rúanada; verein-
zelt in locha FB. 85, in rothclessa
FB. 64, in niisc p. 40, 23; vor n:
ind niad, ind nonbair; vor f: ind
Féidlimthe, ind feoir, in fergoirt,
ind fir, ind fir, imi fid; vor s: in
t-sessid nime, in t-sida, in t-siriti,
in t-slébe, in t-slúaig, in t-srotha,
aber in scáith FB. 81, in spirta
Hy. 5, 90; vor c: in charpait, in
chathmiled, in chéoil, in chóicid,
in choimded, in chon; ohne Be-
zeichnung der Aspiration: in cetail,
in ceoil, in curadmire; vor b, d, g,
m, t: in bantrochta, in bid, in
brogo, in delmae, in druad, in dune,
in gnima, in maige, in raara, in
mossa, in muid, in talman, in teg-
laig, in tige, in tiri, in tophuir, in
tn'r, in triiaig; vereinzelt inn tige
p. 144, 14. — Femininum inna:
inna flatha Hy. 2, 22; inna trinóite 42;
inna luinge FA. 4; inna soilse 5;
inna catrach 13; 14; inna comrai-
me SC. 2; inna bamsiri FB. 1;
inna flede 9; inna cathrach 83;
inna corma p. 311, 37; vereinzelt
ina mna p. 144, 18. — Sonst imm,er
na; vor Vocalen erscheint h, aber
nicht immer: na haidchi TE. 12
LU.; Lg. 17, 50; FB. 81; 84; 85;
inna hamsiri FB. 1; na hecailsi
FA. 25; na heiúaithi p. 144, 26;
na hEmna Lg. 14; na hErend SC.
2; 41; na hesorgni FB. 48; na
himda SC. 24; na hingene TÉ. 3;
5 Fg.; SC. 45; na aidchi TF. 12
LU.; na Emna Lg. 8; na imdai
SC. 10; na ingine Lg. 7; SC. 39;
na indse 15; 1, m und r werden
verdoppelt: naramucci ScM. 8; 15;
17; nallongsi Lg. 16; narrátha 8;
ohne Verdoppelung : na mucce ScM.
9; 10; na mna SC. 20; ina mna
p. 144, 18; na maitne FB. 87; na
luinge TE. 3; inna luinge FA. 4;
na lubi p. 130, 26; na rigna TE. 6;
FB. 61. Andere Consonanten
werden in keiner Weise afficirt: na
biasta, na delba, na gaile, na ca-
thrach, na pene, na trócaire, na
flede, na samna. —
Dativ, ohne Unterschied der Ge-
schlechter; mit Präpositionen: ar
in, assin, cossin, din, don, fón, for-
sin (for in), iarsin, issin (sin), ón,
ocon, resin (riasin), iiasin. Vor Vo-
calen: isind abaind, asind aer, isind
aidchi, isind amslr, forsind airiniuch,
dond araid, dond athesc, diud ech-
fleisc, fond écosc {FB. 92), dond
Emir, dind énlaith, dond Erinn,
assind imdai, ocond imdiburcud,
dind imguin, dond ingin, dund insi,
dond oenfargam, isind oenló, issin
t-ossud, isiud otruch, ond úair, dind
usciu. Vereinzelt don ingen TE. 5
Eg.; fon egim ScM. 11; fón alt
cétna FB. 8 {oder Acc.?)-, forsin
immum p. 40, 15; vor 1 und r;
asind lestur, issind lénith, isind
leith araill {FB. 58), isind lic, as-
sind liss, uasind loch, dind lucht,
asind raind, dond rig, issind rig-
thig, dond rigain, riasind roind;
vereinzelt iarsin lind CC. 5; fon
less uile Lg. 1; assin rigraith
SC. 33, 16; don rig ^J. 17, 23;. vor f:
isind faichthi, iarsind faidche
[Lg. 15), dond faire, dond farrci,
isind fergort, dond fir; riasin feiss
ScM. 2 ; vor s : resin t-samfuin,
din t-sid, sin t-sid, issin t-situ, on
t-sil, forsin t-sligid; iarsin t-sligi,
ocon t-slóg, forsin t-snechtu, isin
t-sudi, aber don scál; vereinzelt re-
sin slúag FB. 54; fon slóg uile 16;
vor Tenues: fön charput, ocon
chendail, don chétgabail, issin chet-
na, din chloich, issin chocrich, isin
choire, don choimdid, don chomram,
don chrii, isin chuach, don pheist
(s. beist); ohne Aspiration isin car-
put, don cath, on cathraig, din
claidmö, assin caillid, asin cluche-
maig, isin Cráebriiaid, forsin cóiced
uile; forsin purt; on taib, don
techtaire, don tegluch, asin ten,
con téin, don Teti Brie, on tig,
asin tig, isin tig, don tiprait, on
trath, don triur, don turus; vor b,
d, g, m: isin bith, don Biliu, cosin
in
634
brot; isin domuu, issin dun, on
gubu, don gillu, din mac, on mu-
icc u. s. w.; vereinzelt iarsan guba
CG. 6 Eg. —
Adverbieller Casus der Zeit und
der Modalität, ohne Präposition,
a) mit Substantiven: ind- adaig sin
FB. 63; ind adaig thússech 83;
ind aidcM sin Lg. 10; 18; SC. 27;
FB. 72; 91; in oidchi sin TE. 12;
18 Eg.\ ind inbuid sin SC. 21;
FB. 15; in inbuid sin CC. 6 Eg.;
ind innas sin FB. 82; ind úair sin
FA. 33. So auch inn aidchi sin
Lg. 12; FB. 31; inn airet sin FA. 33;
inn úair 2á; 28; 32; inn uraid SC.
12; 13; in-diu (heute) Lg. 17, 19;
SC. 14; 17; 32; 45, 3; FB. 32 u. Ö.;
cosindiu Lg. 12 ; SC. 7 ; =gusinniud
p. 140, 25; in-nocht FB. 16; 62;
in chétaidche 81; in cacb mi Lg.
17, 17? in tres adaig FB. 67; 83;
auch in tan? b) mit Adjectiven, in
der alten Sprache zur Bildung des
Adverbs: in biucc paulum, ind ut-
mall inordinate Z'^. 608. —
Plural, Nominativ Masc, vor
Vocalen: ind apsiaiZ FA. 2; ind
eóin 33; SC. 5; ind errid FB. 70;
ind óic 65; vor 1 und r: ind laith
FB. 7; 15; 20; 70; 88; ind náim
FA. 5 ; 34 (na nóim Br.) ; ind ran-
naire FB. 14; 72; vor f: ind fir
SC 22; ^.B. 25; 29; 62; 75; 82;
88; ind fiaich SC 35; vor s: in
t-sluaig Hy. 5, 62; SC. 36; jP5. 21;
vor anderen Consonanten : in phecc-
daig FA. 29; in pecdaig 34; in
trénfir FB. 7; in daim Hy. 5, 53;
vereinzelt: inn eoin CC 2 ÍJ^. ;
^. 143, 9. Auffallend: ind anmand
-FJ.. 31 (s. anim Seele). — Fem.
na, ohne Veränderung des folgen-
den Anlauts, inna nur FB. 67
(inna geniti); na buidne, na lamae,
na mna, na piana, na túatha.
Diese feminine Form gilt schon
altirisch auch für das Neutrum:
na tri dath Lg. 7; na tigi 11; na
hairechta FA. 6; 14; na comrama?
Auch für das Masculinum häufiger
na als ind, in; na apstail, na hairm,
na haneolaig, na druid, na heich,
na pecdaig, na rig, na rondairi,
I na slóig, na srotha, na tóisig
I u. s. to. —
Genetiv, ohne Unterschied der
Geschlechter, inna und na mit nach-
folgendem n. Vor Vocalen: inna
n-airecht FA. 6; inna n-anraand 6;
inna n-arcaingel 20; na n-atairi
FB. 13; aa n-én SC. 4; 7; na
n-iath SC. 29, 10; na n-ingen p.
I 131, 22; na n-ócthigernd FB. 6;
vereinzelt ina n-en p. 143, 7; vor
' Medien: inna m-bo Hy. 5, 32; 5o;
inna m-ban FB. 29; na m-bach-
lacb ScM. 12 ; na m-briathar SC. 26 :
na m-ban FB. 16; 25; 42; na
n-dúla Hy. 1, 55; na n-gái FB. 15;
\ vor 1, m, n, r: inno loeg Hy. 5, 5o;
nannséb FA. 25; inna náem 31; 34;
na nóeb Hy. 2, eo; na mac FA. 1;
na rig FB. 6 u. s. lo.; vor Tenues:
I inna clóen Hy. 2, 59; inna caurath
: FB. 56; inna ceól FA. 4; inna
pectach 18; na cernd ocus na com-
ram FB. 9; na treb CC. 2 LU.\
na pecthach u. s. w.; vor f und s:
inna fer FB. 16; na sciath, na
slúag u. s. w. Vereinzelt: ina n-en
p. 143, 7; ina náeb FA. 4. —
Dativ, ohne Unterschied der Ge-
schlechter, immer mit Präpositionen
verbunden: ar naib, isnaib (ass),
cosnaib, dinaib, donaib, forsnaib,
isnaib (i n-), oc naib, ónaib (úanaib)
, Z^. 216, aber schon in LU. (circa
1100 p. Chr.) ist regelmässig dafür
die Accusativform eingedrungen:
asna, cosna (cusna), dona, forsna,
isna, oc na, riasna, z. B. dona hai-
gedaib, asna amsib, cusna claidbib,
oc na clessaib, dona tri coect&ih,
forsna feraib, dona feraib, isna
fledaib, asna fraigthib, oc na im-
ratib, cusna lesanmannaib, riasna
mnaib, dona naebaib, dona rigaib.
Nur selten hat LU. die alte Dativ-
form: isnaib liiachrachaibp. 114», 17:
isnaib slébib ibid. is {Siab. Concul.). —
Accusativ, ohne Unterschied der
Geschlechter, inna und na, in Ver-
bindung mit Präpositionen: cusna,
forsna (for na), frisna, im na, lasna,
tarsna (tarna), trisna: inna anmand
FA. 18; inna nóemu 5; inna randa
SC. 11; na anmand; forsna clanna,
635
inchinn
cusna dedenchu, fersna dorsi, for
na dorsi {ScM. 18), na heocho
{ScM. 9), na eocho {FB. 36; 39),
im na heónu SC. 4, na firu, na
fiada, na lúrchuriu, na mná, na
muru, na pecdachu, na slúagu, na
tri nonboru, na tri turcu, tar na
teora fuithairbe, na hUlto. Mit
dem Dativ des Nomens: eter na
hairichtaib, frisna dóiuib, frisna
rannairib, frisna taidbsib, cusna
genitib. —
Dual, Nominativ und Accusa-
tiv: in da en SC. 6; in da fiach 35;
in da mnái 8; na da rig 33, 7; na
da ech FB. 45. — Genetiv: in da
erred déc FB. 2; p. 310, 2; na da
ban aili FB. 25.
ina für inna, Gen. Sg. F. oder
Gen. PI. des Artikels, oder Praep.
i n- mit Pron. Poss. oder Compa-
rativpartikel für inda.
ina n- FB. 28 s. inna.
inad M. Ort, Platz, Stelle;
inadh locus Ir. Gl. 516. — Sg.
Nom. ata inad a da traiged isind
lic FB. 88; Gen. is ann bói clam
oc cuinch^cZ inaid fair, ocus ni robi
inad fás itíV ann Tliree Hom. p. 16, 14;
d'fir th'inaid „to tliy succcssor" Fei.
p. Gl 1; fodord oc lucht bar n-inaid
dogréss ibid. p. 0 29 („they who
take your place"); Dat. inn inud
aile p. 132, 17 ; nir theig . . assa
inud er wich nicht von seinem
Platze FB. 57 ; doronsat . . comarli
a hoen-inud im comuaill . . in trir
curad sin FB. 42 {vgl. d'óen-táib
SC. 22); Acc. ránic in n-inad cétna
FB. 40; cosin n-inadh cetna TE.
12 Fg.; in tan nád fagbai inad
aile FB. 92; do neoch gebus t'inud
TJiree Hom. p. 32, 16 ; PI. Dat. isna
sostaib ocus isna inadaib FA. 6.
inailt F. Dienerin; innilt an-
cilla Ir. Gl. 25; cumal no inilt Gl.
zu cacht „bondmaid" O'Don. Suppl.
— Nom. a hinailt „her handmaid"
TB. p. 176, 15; inailt Étainiu TF.
15 Fg.; Dat. cona hinailt ibid.
inaim, ind inaim so zu dieser
Zeit Ml. 16c, 5 (^2. 747); inn inaim
Oss. I 11.
inaitcet s. in-otchim.
in-allana, an-allana aforeti-
me Tliree Hom. Index; in tire in
ro atrebais inallana iar curp Three
Hom. p. 94, 18 {„hitherto"); iUóg . .
t'anumla anallana „in guerdon of
thy disobedience aforetime ibid. p.
28, 24; do mwwter-siu bói i n-gabud
anallana forsind fairgi ibid. p. 114, 12
{„some time ago" p. 140). — Vgl.
alla, an-all.
inar Leibrock; tunica Ir. Gl.
29; coat, mantle O'E. — Sg. Nom.
inar srólda Lg. 18, 21; inar co
foph a thona im sodain FB. 37;
cliab-inar sróil siricda ré ebnes
LU. p. 81», 29 (s. unter fúan); Gen.
cóirtus hinair imlibáir LHy. fo. 6*
{„an arrangement of a very long
tunic" Goid.'^ p. 65); PI. Acc. ima
n-inara TB. p. 182, 25.
inarach tunicatus Ir. Gl. 597.
inathar „bowels" Corm. Tr.
p. 95.
inbaid, inbuid Zeit; „ionbhuigh
time i. e. a particular period of
time O'Don. Suppl.; ind inbaid sin
zu dieser Zeit, damals SC. 21; Aid.
Chonch. 5; ind inbuid sin FB. 15;
CC. 6 Fg.; cech inbaid allezeit
Hy. 4, 8.
inber M. Mündung eines
Flusses, Bucht, sehr häufig in
Ortsnamen {Inver); inbir „estuary"
Corm. Tr. p. 24, 1. — Gen. for
brú Inber mara p. 39, 11 {„the
Straits of Gibraltar" Stokes, Fei.
p. XL VII), zu lesen Inbir? Dat.
sind inbiur p. 131, 14; PI. Acc. tar
inberu FB. 47.
inbotiia, foruar inna inbotha
paravit nuptias Tur. Gl. 48.
inbothaigim III nubo. — Praes.
Conj. PI. 3 Dep. dia n-inbothigetar
Wb. 29a, 2. — Inf. Nom. is fuath
n-eperta in t-inbodugud don men-
main SG. 137^ {Z-\ 993).
inbudcaid, trisin fuar inbudcaid
Tur. Gl. 48, „through the praepa-
ration of the bridal" Goid.^ p. 6,
connubii Tur. ed. Nigra p. 34.
inbuid s. inbaid.
inchaib s. inecli.
inchinn Gehirn; cerebrum Ir.
Gl. 747; inchind brain Corm. Tr.
inchinne
636
indala n-
p. 95. — Sg. Nom. ba bes d'ültaib
ind inbaid sin cach curaid iio marb-
dais ar galaib ocnfir no gata a
n-inchiud assa cendaib ocus com-
mescta ael airthib co n-denad liath-
roite cruade dib Aid. Chonch. 5;
Acc. iios indletliar Cet inchind
Mesgedra isin täbaill ibid. 40.
inchinne FB. 61 Nebenform von
inchinn.
incliis s. unter cisal, zu lesen la
ail in chis (ceas darliness, grief,
fear O'B.)?
inchli, ina láim inchli in seiner
linken Hand LU. p. 79», le.
in-chlithe, inchleithi hidden,
eoncealed O'Don. Suppl.; ni fitir
idal inna inchlidi Ml. 26 r {occulta
ZK 877).
inchosig- significat Ml. 21d, á,
inchoisig SG. 9» {Z'^. 430). — Praet.
Sg. 3 inchoisecht Ml. 16c, lo. —
Fut. sec. Sg. 3 inchoissised Ml. 118.
— Pass. Praes. Sg. 3 inchoisechar
signißcatur 'SG. 198^ {Z'\ 982).
inclirechaim II ich tadele. —
Praet. Sg. 3 is ed on ro inchrech
Gregoir im Columcille Lat. Hy.
Xr Pref. — Inf. Nom. doroacht
in t-inchrechad sin co Columcille
Goid:^ p. 101, 40.
inchruth, inchruth noe Gl. zu
aplustre, i. e. apparatus navis
SG. 1321» {Z'K 56); ama7 tegdais
foratochar degli anechtair ocus is
fás a inchrud ammedon „and its
furniture is wanting within" Tu/r.
Gl. 13.
in-clannaiiu II ich pflanze
ein. — Pass. Praet. Sg. 3 ind
abis mór in ro inclannad dliged
circuil Gl. zu circulus abyssi magni
LHy. fo. 12b (^Goid."" p. 70).
1. ind Ende, Spitze; a head
O'B. — Sg. Nom. cor bo chonair
letartha cach n-ulind ocus cach
n-ind ocus cach n-aird ocus cach
n-airciud don charpat sin LU. p.
79a, 21; Dat. Eriu uli 0 ind co
fond „from top to bottom" Three
Hom. p. 44, 20; ota m'ind gom
bond Kl. Neub. 2 (a vertice meo
usque ad plantam meam Z^. 955);
Acc, CO ind p. 132, 23; PI. Nom.
ni tharraid acht a n-indai „nought
remained save their skulls" Fél.
p. OVII; enechgriss i n-innaib an
indfodla Corm. ji- 19? — Vgl. rind.
2. ind i. tenga O'Dav. p. 97.
3. ind Artikel, s. in.
4. ind, in {eine Form des Arti-
kels) bildet Adverbia, z. B. ind lai-
giu minus Z'^. 608.
5. ind die Praep. i n- mit Pron.
suffixum.
6. ind vollere Form der Praep.
i n-; ind oirthir Breg „in the east
of Bregia" Three Hom. p. 112, 23.
Als Adverb verwendet (vgl. xavLAdv.
in, therein O'B); co tarut bachaill
I'su dó ind Three Hom. p. 16, 19
{dazu? dabei?)] asbert Tadg co ti-
bred breith do ind CCn. 7 {hierin?);
„cid fil and'' ol se „acht coin dot
ithe ind Fei. p. CVI {,for this").
inda als hinter dem Comparativ,
vgl. tau ; ioná than O'Don. Gr. |9. 118 ;
is tressiu cuma inda muir Lg. 18, 39 :
— Mit relativer Verbalform: inda
as, indaas, indas Z^. 716; ba mou
he indas CGch cúibrend p. 40, 13;
ni mó dan a ein frib . . indas na
tucsaid úadib FB. 73 (oltas Eg.)\
ba huilli inas CQch blegun p. 42, 6 ;
Plur. is soiri indate idail Ml. 34 r
(Z^ 717); ar ni mo cháinit na dáine
he inát na hanmunda aile denn
nicht mehr beweinen ihn die Men-
schen als die übrigen Geschöpfe
Fei. p XL 38.
indala n- der eine von zweien;
unus e duobus Z'^. 359; indala
n-ainmm déc Corm. p. 25 hia {duo-
decimum nomen Z'^. 309); indala
n-ai brat úaine impe . . alaili brat
corcra SC. 8 {die eine von ihnen . .
die andere) ; no slocad indala suil . .
do téirged indala n-ái iramach
ibid. 5; dafür später indara (an
dara O'Don. Gr. p. 123, mit Apo-
cope dara): indara fecht . . in fecht
n-aill das eine Mal . . das andere
Mal FA. 5; Matha mac Alphin
SUÍ ebraidi indara fer dec ro thog
I'su na muinterus LU. p. 32», 2
{der zwölfte)-, na rig . . isindarna
leith . . ind rigna . . isind leith araill
FB. 28 {für isindara n-ai?).
indar
637
indel
indai* limui es seheint mir;
indar la Conall es schien Conall
FB. 64 (indarla oft zusammen ge-
schrieben) ; indar lais 81 (andar Eg.) ;
91; indarra Loegaire FB. 64 (für
iudarla); andar lea bratt mor do
thabant di Three Hom. p. 100, 12;
andar leis is ina chotlad boi ibid.
p. 102, 23; andar leo ropo beo Bev.
Celt. III p. 181.
iudara, iudarna s. iudala.
iud-arbae, -arpae N. repulsa,
repell er e Z'^. Sil. — Gen. ba
sab indarba cloene Hg. 2, 23? Dat.
dia innarba asin taig ihn aus dem
Hause zti treiben FB. 13; Äcc. isa
n-indarbae Ml. 23o, 8.
iud-arbenim I repello. — Im-
perat. Sg. 2 Inda árben úainn „ex-
pel thou them from us" South. Al^.
— Conj. (Fut.?) Sg. 3 are n-indarbe
analchi ood ocus a pectha ocus ara
tinola soalchi Cam. [Z^. 1004). —
Perf. (?) Sg. 3 nachim rindarpai-se
Wb. 5a {quod non me reppulit
Z^. 877). — Praet. Sg. 3 ro indarb
uadae Three Hom. p. 14, 31; ros
indarb loscaind ocus nat/iracha esti
ibid. p. 120, 29; PI. 3 CO ro inuarb-
sat LU. p. 'ó^, 19. — Pass. Conj.
{Fut.?) Sg. 3 ar nachit rindarpither
Wb. b^ {ne sis exheredatus Z^. 811).
— Inf. 1) indarbae; 2) ro t?-iall in
fos i. Diarmalt indarpud in gerrain
uad Three Hom. p. 122, a.
ind-arg-galn zerhachen TBF.
p. 148, 12, s. unter énbruthe.
iudas N. Status, habitus,
condicio Z'^. 357; droch-innas s.
unter amnas. — Sg. Nom. ba chóm-
iiart . . indas in gnima sin ocus ind
adííiír dobreth do dénom in tigi
FB. 2; innas ind fir SC. 23; FB. 91;
innas ind oprid SC. 23; Dat. ind
innas sin auf diese Weise FB. 82;
fond innasin Goid.^ p. 101, 36; Aec.
fó a n-innas cetna auf dieselbe
Weise FB. 18; 84; fo n-innas cetna
SC. 16; FB. 60; fo n-innasin auf
diese Weise ScM. 9; fo n-indus
sin p. 40, 33 ; fon n-innasin ScM. 14 ;
FB. 31; fon n-innas cetna FB. 31.
— Vgl. cindas.
indbaid lucrificatio, lu-
criim, comtis indbaid 1 n-iris
Wb. lO-i [Z-\ 802).
iudbas s. indmass.
indbech, indmech not che d s.
puincern, puingcne.
indber, inbir a spit, a slcewer
On the Mann. III Index; comla
ibair aire i m-batár tri fertraigid
dia tiget, ocus da drolam iaraind
esse ocus indber iarlnd ar in da
drolam sin LU. p. 19», 17.
1. inde i. dluitb, ut est mesir etach
asa inde i. asa dliis O'Dav. p. 97.
2. inde i. eachlaisc no bac O'Dav.
p. 99.
3. inde s. inne a bowel, en-
trail O'B.; in t-inne iachtarach
lien Ir. Gl. 1013. — PI. Dat. il-
leith rem ballaib ocus illeth rem
indib Güd. Lor. Gl. 148 zu erga
membra erga mea viscera; cusna
hindib ibid. Gl. 227 zu inginem
cum medullis; Äcc. na hinneda
Gl. zu talias Gild. Lor. Gl. 93.
1. inde in zwei Theile? son-
nach umaide tar a medón ros rand in
u-insi inde L U.p. 23^^, ig ; commemaid
a druim inde ibid. p. 2Üi», 18.
2. inde gestern; indhé heri
Z^. 609; s. unter glasreng; ané or
andé yesterday O'Don. Gr. p. 264.
indeb N. Gewinn. — Dat. co
m-betis i n-indiub fochricce dom-sa
Wb. lOd {Z-\ 497); Acc. ni riat na
dáuu diadi ar a n-indeb domunde
nicht sollen sie die göttlichen Gaben
für weltlichen Gewinn geben Wb.
28e, 2.
indeetso, für ind fect so, hac
vice, nunc Z^. 609.
indeg'aid hinter, nach FB. 62,
s. degaid.
ind-éiricc F. impetus in ali-
quem, vindicta Wb. 25c {Z-\ 811).
indel, indell Fertigmachen,
Anspannen, Jochen, Zurich-
tung, Werkzeug; inneall i. cleas (?)
O'Dav. p. 97, s. unter glés. — Sg.
Nom. in caur ocus in cathmilid
ocus in t-indell cbró bodba fer
talman Cuchulama LU. p. 79 ^s 29;
mailli do cheim ocus t'innell FB. 34;
Dat. iar n-indill in mísceóil Ms.
Mat. p. 473, 34; Acc. demon damair
indelba
638
indlat
indel Fei. Febr. 16 {Gl. i. ro da-
mair a indleath di, no indled i.
cengul no cuimrech). — Vgl. indlim.
indelba i. anmunda altóri na
n-idal sin arinni dóforintís {„they
carved" Stokes) inntib i. delba in
uile no adratis Corm. p. 25, vgl.
unter ogum.
indemm quippe Z^. 609.
iudenmi imbecilles Wb. 11^
(Z2. 236).
indeo TE. 7 Fg., 8 Fg.?
inäe6h\ Ambos; inneoin an anvil,
a block of stone O'M.; a gridiron
O'Don. Suppl.; „the supporting
stone of a mül" Corm. Tr. p. 130 (i).
— Gen. land dergóir do brondór
brúthi dar or n-inneoiniü". j?. 79a,i2;
CO m-ba samalta ra tétaib órsnáid
dar or n-indeona fo láim suad sain-
cherda Bev. Celt. 111 p. 177; Dat. oc
fuine eise for indeoin Corm.p. 35, 4;
in cétlucbt ro berbad don indeoin
ibid. 5.
in-derb incertus Z'^. 860.
iudessid Gl. zu insederat Ml.
20a, 27 {Z^. 445 irrthümlich als
Praes. sec. aufgeführt):, Pass. Im-
perat. Sg. 3 indester lat Corm.
p. 36, 43.
indethmiugud s. iudithiuigim.
indeurb, Ädv. von derb. Gl. zu
inquam Ml. I8d, 25.
indi s. inti.
indiáid s. deod.
indile l)Vieh, mAi\i\cattle Corm.
Tr. p. 96; 2) Sachen. — Nom.
1) ba hilarda a indile Fei. p. LXI 36;
a indile ocus a indmas do fodail
do bochtaib Three Hom. p. 62, 33;
2) „Cissi indili?" or Diarmait.
„Sacht lenti cona n-imdenmaib ocus
secht n-delgi óir ocus tri minda óir
TB. p. 176, 10; Gen. 1) cach ernail
indile ibid. p. CLXXIX ; do thabairt
sét ocus indile ScM. 2; cothughadh
na n-indile „feeding of the cattle"
Corm. Tr. l. c. {Sench. M.); Acc.
1) eter dáine ocus indile FB. 83;
gétai m'indmas ocus m'indile Three
Hom. p. 64, 12.
in-dirge iniquitas Wb. 4c
(Z2. 860).
indised s. innisim.
indithem, für ind-fethem, Me-
ditiren, Betrachten, Betrach-
tung ;meditation Corm. Tr. p. 96;
innitheamh , innfeithiumh design,
meditation CDon. Suppl. — Sg.
Nom,. inditbem durés {zu lesen du-
grés? s. unter indithmech) ocus
imradud fria thogais Gl. zu semper
. . ante oculos ejus quem circum-
scribere, conatur Ml. 28^, 14; ro
bui indfetheam feochair calma oc-
cu oc lecud a marbtba ar Dia Gl.
zu Fei. Prol. 50; Dat. co n-inni-
tbem leir i n-Dia Hy. 7 Praef.
indithmech den Sinn gerich-
tet auf, versenkt in. — Sg.
Nom. a menma indfeithmech dogres
i n-Dia SMart. 43; Acc. F. indith-
mich Gl. zu post atentam . . curam
Ml. 35c, 28.
indithmigim III ich betrachte;
I meditate Goid.^ p. 53. — Praes.
sec. PI. 3 CO ro fégtáis ocus co ro
innithmigtis FA. 2. — Inf. Nom.
innithmigME? inna luinge FA. 4
(indethmiugM(Z LBr.); Acc. innith-
migud inna soilse ibid. 5 (indeth-
miugud LBr.).
indiu heute, s. 4. dia Tag.
indiut FB. 47?
indlach Spaltung, Unter-
brechung; Acc. cen nach n-indlach
sine ulla interreptione {sie) Ml. 32», 1
{Z^ 877). — Vgl. indlung.
indladaim (?) ich toasche. —
Praes. sec. Sg. 3 conid he fen no benad
a n-iallac7iranda dia m&nchaib ocus
no innlad doib Three Hom. p. 122, 17.
— Praet. Sg. 1 d'ionnlas mo lámha
Torr. Dh. p. 180.
indlaith, lene fo dergindlaith
oir impe TB. p. 174, 6 {„a lene
interwoven with red gold ujjon her"),
vgl. léni gel-chulpatach immi co
n-derginluth intlase LU. p. 113^, 7
{Siab. Concul, „with a flashing red
border").
indlat Waschen; indlat din, ar
is ind don choiss a traig et a lo-
tione dicitur Corm.. p. 29 mát
{diese Etymologie beruht auf einem
Worte lat Fuss, vgl. Corm. Tr.
p. 119 mát, und ist im Gegensatz
zu inám&t „handwashing" erfunden);
indle
639
ind-rid
Waschen der Hände und Füsse
ibid. p. 20 fothrugud. — Dat. do
inlut a lám SC. 36; laithe n-and
atraig deud aidche do inlut dond
abaind; is he tan dolluid són ocus
a hinailt do indlut T.BF. p. 144, 4;
oc indlut Incant. SG. {Z^. 949); oc
indlat a lám ind áth Corm. Tr. p. XII.
indle s. intle.
indli, teora leth-indli Tir. 4
(jythree hálf-indles")l
in-dliged illegality, an ille-
gal act O'Don. Suppl., Gl. zu
écomnart. — Gen. do fiur indligid
Wb. 3e (Z2. 860) ; Acc. LHtj. Amr. 26.
indlim ich mache fertig, be-
reite, spanne an. — Praes. Sg.3
Dep. nos indlethar Cet inchind
Mesgedra isin tábaiU Aid. Chonch. 4o
{„C. adjusted M.'s brain in his
sling") ; PI. 3 innlit . . noi gcairptiu
p. 143, 7 {so auch zu lesen p. 136, 20).
— Imperat. Sg. 2 indel dun in
carpat SC. 6; indill FB. 43. —
Praet. Sg. 3 indlis SC. 6; FB. 43.
— Pass. Imper. Sg. 3 indillter do
charpat FB. 34; PI. 3 inliter teora
dabcha iiarusci SC. 36. — Praet.
Sg. 3 ro inled a charpat FB. 36
(ro hinnled Eg.); ro inled a carpatt
for na echu Goid.^ p. 88 {Vit.
Trip.) = Ms. Mat. p. 606. — Part.
PI. Nom. dérguda indlithi FB. 53.
— Inf. indell.
indliuech linirt, eine Bildung
wie ingalair? huas mo lebrán ind-
linech SG. 203 {Z"". 953), super
meo libello interscripto Stoices,
Beitr. VIII 320.
indliss, a n-indliss araile fir
maith „in the hall of a certain
prud'homme" SMart. 30.
inálohOT schwach, der Schwa-
che, Kranke, nach Stokes Rem.'^
p. 69 zu lesen für imlobor in der
Gl. zu Hy. 2, 29.
indlolire F. Schwäche; Dat.
bói a n-indlubra galair „in iceak-
ness of disease" Three Hom.p. 58, 22.
indlung I findo SG. 15» {Z^
428). — Pass. Praes. sec. PI. 3
indloingtis Gl. zu disecabantur
LArd. 175, b. 1 {Ir. Gl. p. 166). —
Vgl. indlach, as-dloing {S. 486, 1).
indmaid, dogni iarum brodmuc
dia muic, indmaid a lama, luid on
teni TB. p. 178, 2 {„washed his
hands"). Vgl. indmat.
indmass Beichthum, Schatz;
indmaiss (innmus B) „wealth" Corm.
Tr. p. 92; indbas Gl. zu dibad
Hy. 5, 22. — Sg. Nom. a indile
ocus a indmas Three Hom. p. 62, 33 ;
Dat. ar indbas Gl. zu ar dibad
Hy. 5, 6; ar feb ocus innbas
p. 142, 1; Acc. iadais a tech fair
íén ocus for a uli indmas Three
Hom. p. 18, 26; ibid. p. 64, 12
(s. indile); PI. Nom. inmusa di-
vitiae Ir. Gl. 333; Dat. dona ind-
masaib FA. 25 (hindmusaib LBr.):,
Mamon din aium in demain is air-
chindech ior indmassaib in t-ssegail
SMart. 6.
indmat handwashing Corm.
Tr. p. 109 mat ; ind na lam negar and
ibid. p. 119 mat. — Dat. co tánic
Cred d'indmad a lam don tiprait
Fél.p. LXXXIX 19. — Vgl. indmaid.
indnaidim expecto. — Imperat.
Sg. 3 indnadad cách a chéle Gl.
zu invicem expectate Wb. 11^ {Z^.
443). — Inf. indnide.
indnse, focheird hich n-erred
n-indnse FB. 51, p. 310, 42?
indnaigrid SC. 28 mit H. zu lesen
indsaigid, s. insaigrid.
indnide expectatio Z'^. 877. —
Dat. iarsind indnidiu Wb. 23i>.
ind-ocbál F. gloria; Gen. áiri-
tiu indocbále Wb. 41> (Z^. 242).
indossa jetzt SC. 14; innósa
Goid.^ p. 94. 23 {LHy.); innossa
ScM. 12 (anosa H); TE. 12 LU.;
indosa Gl. zu nuncubi SG. 14i> {Z^.
747); innossai now Fei. p. CLVI 9.
indra i. iumaire (imaire) O'Dav.
p. 97, 98 {vgl. ibid. p. 166); noi
n-indrada ibid. p. 97 imresc.
indráigne detrimentum Wb.
16^ {Z'^. 491).
ind-rid Einfallen, Einfall;
innrudh i. orgam CDav. p. 99. —
Sg. Gen. ind indrid naimtidi Gl.
zu propter adsiduos hostilis vasta-
tionis incursus Ml. 27», 1; Dat.
tancatar barbardhu do indrud Franc
SMart. 13.
ind-riuth
640
ingeu
ind-riuth I ich falle ein,
greife an, vgl. Wi. Gr. S. 72. —
Praes. Sg. 3 inreith adgreditur
Ml. 19d, 13; inreith Gl. zu vastan-
tem Ml. 48'i. — Fut. sec. PI. 3
inrestais Gl. su invadere nitebantur
Ml. 37^. — Part. Nom. amban-
intlrisse Gl. su invasso imperio
Ml. 18", 14; PI. Nom. ind indirsi
vastati Ml. 67* {Z^. 1096). — Inf.
indrid.
iudsma s. iusma.
iudtuig-ther s. in-tuig'im.
iiid-ualad incurri, vgl. conhu-
alai, conruale. — Sg. 1 inrualad
Gl. zu offendi Ml. 20 r; PI. 3 ni
nad rindualdatar acht inrualdatar
Gl. zu justi qui de vitae periculo
non nihil trepidationis incurrerent
Ml. 241», IX {non nihil bedeutet
nicht etwa non ineurrerunt,
sondern positiv ineurrerunt).
indullbroig: p. 140, i9, p. 145, u?
indiis, cid ar indus GC. 3 LU.?
indusa TE. 7 Eg.?
iiidusin Gl. zu eo Ml. 52 r (Z^ 609 !.
inecli s. enecli; der Dat. PI.
häufig in adverbiellen Ausdrücken:
i n-ionchaibh duine for a person's
sake O'Don. Suppl., a hinchaibh a
bh-fer on account of their husbands
ibid.; de inchaib na u-atairi J^5. 13;
for a inchaib „on his protection"
Goid.'^ p. 67 [LHyX vgl. inchaibh
protection, entreaty O'B. ; ós inchaib
martra nannáeb FA. 25 {„in pres-
cence of the Saints' relics").
inechtair s. an-echtair.
ined SC. 36 {„so that they found
no place for them" O'C., inad
Platz, im Ms. ied)?
infeiti, bá infeiti Gl. zu quibus
studiis vita rapacium divitum esset
intenta Ml. 28c, n.
iu-flUim, inrufill implicuit
Ml. 33c, 11.
1. iiig, ising FB. 20 {„hardly"
On the Mann. III p. 20)?
2. iiig:, as cach ing „from every
peril" Hy. 1, 8, vgl. ing force, a
stir, peril O'M.
inga Nagel, Kralle. — Sg.
Nom. undÄcc. inga mor bui fuirri
amal ingin chon Fei. p. LXXVII;
Sg. Gen. cróa ingen Gl. zu ungula
SG. 46^; Dat. do ingin ad unguem
SG. 217a; PI. Nom. ingni TE. 4
Eg. ; no tesctha a folt ocus a ingne
cecha dardain chaplaite Fei. p.
CLXXI; Gen. secht meóir cechtar
a da lám co n-gabáil ingni sebaic
forgabäil ingne griúin ar cach n-ái
fo leith diib sin LU. p. 81», 2i ;
Dat. dona déc n-ingnib Güd. Lor.
Gl. 198; Acc. ni chorcu m'ingne
Lg. 17, 46.
in-gabáil reprehensio Z^. 878;
ingéb-sa Gl. zu comprehendam
sapientes in astutia ipsorum Wb. 8<i
{Z^. 452); nin incébthar non re-
prehendemur Wb. ló<^ {Z'^. 878,
aus ind-gébthar).
in^aire Hüten. — Sg. Nom. ro
herbad do ingaire mucc Three Hom.
p. 10, 27; Gen. nip-sa cau-sa in-
gaire gamna ba-sa cháusa ingaire
Emna-LiJ. p. 114a, 26 {Siab. Conc.)-.!
ainm aingil ingaire in t-srotha sin
FA. 16; Dat. oc ingariu cháerech
TBF. p. 154, 15; oc ingaire chae-
rech p. 42, 34; Three Hom. p. 6, 26.
ingairim ich hüte. — Praet.
Sg. 3 ro ingair Gl. zu argairt
Hy. 5, 33.
iug'alair hrank, eine Bildung
tvie indlinech? Sg. Acc. in fer n-
ingalair TE. 12 Eg.
inganta s. in-gnatb.
ingantach wunderbar. — PI.
Nom. tuaghmilu ingantachu TE.
3 Eg.
ingai' = ?ai. ancora; ingor Wb.
34a {Z\ 1070); Goid.'' p. hl. —
Sg. Acc. CO ro laiset sis a n-ingir
p. 39, 16; in ingair ibid. i»; mit
einer lat. Endung ingcorum ü)id. 21.
ingfts SC. 10 „debility" O'C?
in-gellaim 11 ich verspreche,
vgl. CDon. Suppl. — Praes. Sg. 3
nad ingella s. unter 1. laith.
ingen F. Mädchen, Tochter; Ir.
Gl. 290, 291; filia Z\ 241, 877;
inghean a daughter O'JB. — Sg.
Nom. ingen Mädchen Hy. 5, 43;
Lg. 5; 6; SC. 33, 25; ind ingen
Lg. 5; 6; CC. 6; SC. 13; 18; 31;
32; 33, 29; FB. 47; in ingeu TE.
11 Eg.; 14; ingen Étair Tochter
ingenrad
641
iníchtaracíi
TE. 3; 13; 20 Eg.; p. 131, s; SC. \
4; 17; FB. 18; 23; 24; 70; 89 u. ö.;
ind ingean TE. 11 Eg.\ ind ingin I
- 10 Eg.\ in ingin 11 Eg.\ Gen. na '
ingine Lg. 7; 11; 16; mná na in-
gine TE. 2 LU.\ na hingine p.
41, 15; ingini p. 131, 13; Dat. 0
Faind ingin Aeda Abrät SC. 13;
J.CC. in n-ingin SC. 47; F5. 6; ni
ruc . . acht mad óen-ingin {oder
Nom.?) TE. 20 Eg.; im Mygain
ingin Echach FB. 12 ; lasin n-ingin
SC. 32; in ingen CC. 6 -E^f.; Foc.
a ingen Lg. 5, 4; SC. 46; PZ. iVbm.
ingena A'eda Abrät SC. 11, 2;
34, 7; 37, 20; na ingena p. 131, 22;
a n- ingena macdacht ScM. 20;
Gen. coeca ingen p. 131, n; p.
140, 24 ; Í). 143, 1 ; 144 ; SC. 45, 11 ; 12 ;
FB. 54; i n-endgai uóem-ingen
i Si/. 7, 15; 00 deiscin na n-ingen
I jp. 131, 21; a lennán ban ocus in-
• gen FB. 11; Dat. di ingenaib
p. 131, 11; cona ingenaib SC. 32;
• dóib an-ingenaib p. 131, 13; Du.
^ Nom. di ingin Oss. II 3.
ingfenrad 2^. coli. Mädchen-
schaar, die Mädchen. — Sg.
Nom. Lg. 16; Dat. cona hingen-
ruid p. 144, 32; Äec. a ingenraid
n-ardmin SC. 30, 5; ro geoguin in
n-ingenraith LU. p. 19^, 1.
in-gerrtha lacerandus,s.geT-
raim.
ingi ausser; i. acht LU.p. 119'',37;
inge SG. 25»; ni comul fri nech ingi
fria rig namma p. 142, 10; p. 145, 9.
in-g:näth, in-gnád unbekannt,
wunderbar; N. Wunder. — Sg.
Nom. is alaind is ingnath SC. 33, 27 ;
is adbul . . ocus is ingnad fria in-
nisin FA. 15; bale ingnad ciar bo
gnád SC. 33, i; ar is. ingnad linn
a n-adciam Ml. 16c, 5 (insolens,
mirum Z^. 860); cid ingnad lat
SC. 44, 4; Ace. etir gnath ocus in-
gnath CC. 3 Eg.\ deca cach ingnad
SC. 30, 7; PI. Nom. airechta ec-
samla inganta FA. 4; Dat. do lu-
bib . . ingantaib p. 130, 26; dia
hordaib écsamlaib ocus dia ingan-
taib FA. 15.
in-gnáis Abwesenheit, das
Gegentheil von gnás; want, defect.
absence CDon. Suppl. — Sg. Nom.
a ingnais Lg. 18, 9; ingnáis do
cheneóí7 duit collaa hecca Fei. p.
CLXXXV 5; Dat. bith i n-ingnaiss
do mna ohne deine Frau zu sein
TE. 19 Eg.; Acc. ni dúthrais a
bith-ingnais Ml. carm. 1 („thou
wouldst not wish his perpetual ab-
sence" Goid."" p. 18, Z-\ 466).
ingne cognitio; Dat. huat etar-
cnu i. huat ingnu Gl. zu cognitione
mea profundiora intellexisti Ml. 27 r;
leir ingnu SP. II 3.
ingne, ingni s. inga.
ingnech mit (langen) Nägeln
versehen,; ocus me mongach in-
gnech crin liath nocht trog imne-
dach LU. p. 15^, 39 (Tuan).
ingoistigther Gl. zu inlaque-
ari . .possit Ml. 28^, le.
1. ingor s. ingar.
2. ingor, a bas bá scel n-ingir „a
sad Story" Fei. Dec. 21; iar cesad
la hingru „after suffering with tor-
ments" Mai 23, Gl. i. la hingoru i.
cumga i. ba hingor frisin corp ro-
chrabud ocus cesad do fulang ; iarna
breith sech ingra „past miseries"
Epil. 119.
in-greimm N. Verfolgen,'Ver-
folgung. — Nom. ciasu ercbride
a n-ingraim Ml. 26^, 12; Dat. oc
ingrimmim inna cloen (7aw.(Z^'*.269);
Acc. ni fodmat ingreimm Wb. 20<=;
PI. Nom. inna fochaidi ocus inna
ingramman Gl. zu adversa Ml.
20b, 12 [Z'^. 269, ingrammani AuSc).
in-grennim I icJi verfolge. —
Praes. Sg. 3 ingrennid FA. 16
LBr. (ingrinnid LU.); PI. 3 innani
ingrennat inna firianu Ml. 26^, 12.
— Perf. Sg. 3 in-ro-grainn perse-
eutus Ml. 26^, 24; inroigrainn ibid.
26d, 3. — Fut. sec. PI. 3 co in-
griastais ut persequerentur Ml. 38^
{Z'^. 1094). — Inf. ingreimm.
ingresche inconstantia Z^.
811, von gréssach.
ingresgugud continuatio Ml.
281», 9.
inichtarach unten befindlich,
der unterste. — Sg. Nom. in
draic inichtarach FA. 20; Gen.
d'insaigid iffirn inichtaraig 21.
41
Iníd
642
iiiid (iid LU.) uhi est (sit?), eine
Verschmelzung wie 1. conid; cot
gairim do Maig Meli inid rí boadag
bidsuthain EC. 2; SC. 10 steht es dem
Toadparallel: ivenn der Mann gesund
ist . ., wo er {nun) krank ist . . ?
inidil clandestinus SG. 222^
{Z-\ 877).
inill tutus Z^. 769; Gild. Lor.
Gl. 74 2u tuta pelta; a thigerna
bi at luir[i]g ro-iuill ibid. Gl. 147
zu Domine esto loriea tutissima;
innill Corm. Tr. p. 95; Gl. zu fi-
dus ibid. p. 77 fidh.
inillig'ud, in n-inilligud tuiti-
onem Ml. 19a, i4 {Z-\ 769); huand
inuilliugud [sie) talmaidech subita
tutione ibid. 3ö'^, i [Z'^. 1098).
inillius tutela, i n-inillius nem-
thremeta no nemthroeta zu inpene-
trabilis tutela Gild. Lor. Gl. 66;
don inillius zu adesto tutamini
ibid. Gl. 140.
inis F. Insel. — Gen. Augustin
Inseo Biese, Muchatócc Inse Fáil
Tir. 11; coirm inse Fáil p. 133, i;
rig Insi Fer Falga FB. 89; tóeb
na indse SC. 15; Dat. co m-batar
i n-inis mara Lg. 13; dund insi
SC. 17; FB. 93; Aec. sech inis
SC. 31, 12; CO rancatár in n-insi
SC. 35; tiagait isin n-insi ibid. 15;
PI. Nom. indsi p. 190, 31 LBr.\
Dat. i n-innsib mara Torrian Hy.
2, 11; i n-insib FA. 27.
in-isel demüthig; Compar. in-
isle „loivlier" Three Hom.p. 122, 17.
in-leig-is heilbar, curable O'B.;
ro chuir gach aon do bhi inleighis
ge háit a leighiste Torr. Dh. p. 162, 1.
inliud, intliud {On the Mann.
III p. 92, 96 u. ö.), vgl. intlaide,
intlasse? léne fo derg-inliud imbi
p. 131, 16 „a Shirt interwoven with
thread ofred gold" (?) On the Mann.
III p. 162 (ähnlich ibid. p. 96 u. ö.);
fo derginnlith oir TE. 3 Eg.:, leni
. . CO n-derginliud oir p. 310, 34;
leni gelchulpatach immi co n-derg-
inluth intlase LU. p. IVó^, 7 {Siab.
Coneul., „with a flashing red bor-
der" [i])\ lene fo dergiudlaith oir
impe TB. p. 174, 6.
inmade s. made.
inmain lieb; dear, belovedCorm.
Tr. p. 95. , — Sg. Nom. ro päd in-
main oenfer, Lg. 7; SC. 11, 5;
34, 6; ind fíróg inmain Htj. 4, 7;
ro bói tan rop inmain lim SC. 45, 2;
inmain n-ainm „beloved the name"
SP.Y 7; inmain berthán Lg. 17, 33 /f.;
PI. Acc. eter du gnathu inmaini
EC. 4. — Superl. bá inmainem lais
TE. 1 LU.', an rop iumainib X^. 18,6.
inmaine F. Zuneigung. — Sg.
Nom. searc agus ionnmhuine „love
and affection" Torr. Dhiarm. p.
202; mo sercc ocus m'inmaine TE.
9 Fg.] Dat. dia seirc is dia inmu-
ni SC. 33, 28; Acc. tuows seircc
ocus inmaine duit TE. 5 Eg.
iumaisiiigre F. parsimonia
SG. 51a
iiimall, ionmhall heaviness, fati-
gue O'B.; diar laid arnáp inmall
„that their be not sadness" (?) Fei.
Prol. 323.
iu-malla langsam? tochim fos-
sad n-álaind n-ínmalla FB. 20.
iiimedóuach intestinus Z^. 877.
— Sg. Nom. a betha inmedonach
ocus a airbert bith cech lathi
SMart. 42 {sein inneres Leben).
inmedonaig'e Inhalt? Gen. tu-
icsin n-inmedonaigi na scriptuire
nóibe p 170, I6.
inmesca berauschend? lána
inna himda di cholcthib gelaib
ocus di tlachtaib etrochtaib, dam-
bruthe dan ocus tinne forsind lár
ocus lestra márb co n-deglind in-
mesca LU. p. 23a, 36; PÍ. Dat. co
lennaib iwmescaib FB. 79.
1. iu-mesta gl aub iv ü r dig,
wahrscheinlich; inmheasda com-
mendable, probable O'B. — Sg.
Nom. is móide is inmheasta firinne
au neithi si „this ive have the more
reason to believe" iKeat. p. 120, 12;
ibid. p. 164, c.
2. in-mesta, or ba hinmeasta a
n-easbada ,/o?* their losses werenot
considerable" O'Don. Ch'.p.l02.
inn s. lud.
inna s. i u-, in, na.
inna n- für inda an-? roptar
lia ammairb inna m-beo Oss. 1 8
[vgl. inda); is lia turem tra ocus
innaib
643
aisneis ina m-bói dí degmnáib and
chena FB. 28.
innaib SC. 17, 5 (indaib Ä)?
inuaig-id SC. 30 s. insaigid.
inndelldirg-he TE. 4 Eg.?
1. inne Eingeweide; a bowel,
entrail O'E.; in t-inne iachtarach
lien Ir. Gl. 1013. — Aee. ro the-
claim inne a brond ina ucht Rev.
Celt. III p. 181; PI. Dat. illeith
rem ballaib ocus illeth rem indib
Gild. Lor. Gl. 148 zu erga membra
erga mea viscera; cusna hindib
ibid. Gl. 227 zu inginem cum me-
dullis; Ace. na hinneda ibid. Gl. 93
zu talias.
2.. inne F. sensus Z^. 247; inne
ind febtad SG. 28» {sensus qualitatis
Z\ 801).
3. inne, inclia cubat inne uasind
loch FB. 85?
inne, iuni s. in Fragepartikel
tind é Pronomen.
inni für altir. ani.
innell s. indell.
innill s. inill.
innissim, indisim ich sage,
erzähle, beschreibe. — Praes.
Sg. 3 innisid dóib FA. 33 (indisid
LBr.); rel. innises Gl. zu adfeit
JSy. 2, 58; zu dodadecha Hij. 5, 8i;
PI. 3 innisit Gl. zu adroUat FB. 71.
— Conj. Sg. 1 Dep. dia n-innisiur
Gl. zu Hy. 5, 37. — Imperat. Sg. 2
inniss dam TE. 9, ii; SC. 28. —
Praes. sec. Sg. 3 co ro inniset? . .
focraice nime FA. 31 (indised LBr.)\
ro hinnisidh a scélu do TE. 14 Eg.
— Praet. Sg. 3 ro innis do SC. 48 ;
don badbscel ro innis o chelib
FB. 70; PI. 1 ro innisemár FA. 15
(itchuadumar LBr.). — Fut. Sg. 3
ni innisfea nech FA. d LU. — In
der spätem Sprache Fut. Sg. 1
inneósad O'Don. Gr. p. 195; Torr.
Dh. p. 56. — Fut. sec, Sg. 3 ni
indisfed nech FA. 9 LBr. — Pass.
Praes. Sg. 3 innistir TE. 15; ar
is ed innister Gl. zu Hy. 5, i9. —
Praet. Sg. 3 ro hindissed p. 41, 22.
— Inf. do innisin FA. 33; d'inni-
sain FA. 32 (do indisi LBr.); d'in-
nisin ibid.; ic innisin oibniusa in
t-sida SC.Si; Acc. ni chwmaic . .
nech . . innisin inna n-airecht sin
FA. 6 (aisnés LBr.); is adbul . .
ocus is ingnad fria innisin FA. 15
(ré indisi LBr.).
innithem, innithmigad s. indi-
them, indithmigim.
innocht J.(Zv. zur Nacht, heute
Nacht; hac nocte Z^. 609; SeM.
7; 15; p. 145, s; FB. 16; 17; 62; 66
(anocht Eg.); 90; 94 (anocht Eg.);
anocht to-night O'Don. Gr. p. 264.
inuossa s. iudossa.
innuud Lg. 9, ibid. 15?
inon, inoun, innon idem Z^.
353(«be«íías. ednonóen idem); ionann
equal, aliJce CB.; ba inond aithesc
la firu hErend TE. 2 Lü.; ni hi-
nund comartha tucsam lind FB. 73;
is inand on ocus . . est idem hoc
atque p. 169, 21; 170, 18; inund
p. 169, 29; rop inann ocus in cétlá
TE. 13 Eg. ; ond inund tuitim eodem
lapsu LHy. IIb {Goid.^ p. 68).
inorchugud s. in-sorchugnd.
inorgat Gl. zu inruentium
Ml. 44e.
inotchim ich trete ein. — Praes.
PI. 3 ar nis inaitcet FA. 12 LBr.
— Fut. PI. 1 inotsam Gl. zu inire
ceriamen Ml. 16», 16.
inotacht Eintreten; vgl. Goid.^
p. 73.' — Sg. Gen. dorus inotachta
in chetramad nime FA. 17 (inno-
tachta LBr.); Dat. ic a airmirt
dia inottacht FA. 22 LBr. (tech-
ta thairis LU.); ic a inottacht ibid.
(oc á insaigid LU.).
in-riata befahrbar, vgl. ria-
daim. — Sg. Nom. connarb iwriata
do in chonar FB. 36.
inriec würdig; dignus Z'^. 878;
ionnraic pure, honest, worthy O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. indraic sen
Corm. p. 30, le {„that is fair");
PI. Nom. inricci du báas huili
Wb. 5c. — Comparat. inrice fe-
raib side SC. 31, 8.
inrualad s. ind*aalad.
inrueus M. Würdigkeit; dig-
nitas Z'^. 878. — Gen. in chiall
fil indib is ciall innriccso SG. 59^
{von der Bedeutung des Gerundivi).
insa für ansa in ni insa nicht
schwer SP. V 5, s. ninsa.
41*
insaigid
644
innnd
insaigid Aufsuchen, Besu-
chen; ionnsaighidh to maJce an
incursion. — Sg. Nom. insaigid
ocus dula CO rigsuide in dúleman
FA. 15; Bat. d'insaigid iffirn FA. 21;
in airechta TE. 15; d'innaigid Con-
culaind SC. 30 ; oc á insaigid FA. 22.
insaigim ich suche auf; ionn-
saighim I sue for damages O'Don.
Suppl. — Praes. Sg. 3 rel. mad ar diu-
mandin ceile innsaigis in flaithi^i. cu-
inige) a seotta O'Dav.p. 78 diumann.
insce F. Bede. — Sg. Gen.
rann insce pars orationis SG. 25^
{Z-\ 983); Fl. Acc. arfochlim a n-
insce p. 327, 33; p. 141, 6.
inscne, innscne oratio O'Don.
Suppl; a innscni p. 141, 21.
insin s. sin.
insma a push, thrust, cast
O'B. — Dat. dobidgad Creidne ina
semunda a gobaib na tenchaire
ocus ba lór dia n-indsma Corm.
p. 32 nescoit. Vgl. ionnsmad orna-
mentation O'Don. Suppl.?
insnastis Gl. zu qui . . consuerunt
gladiumultionis exserereMl 26^,17.
in-sorcliaigim III ich erleuch-
te, mache klar, von sorcha. —
Fraet Sg. 3 ro insorchai^ p. 169, 16
{so zu ergänzen?). — Inf. ionnsor-
chugbadh illuminating, enlightening
O'B.; Dat. oc soilsigud ocus oc in-
orchugud inna catrach FA. 13 (in-
sorchugttíí LBr.).
insorg, cocertaim bretha Ulad
uli ocus nis n-insorg p. 327, 36;
p. 141, 8, niss n-innsurg ibid. 22,
vgl. innsorguin i. bidh doigh co-
madh inann ocus gluaisacht no im-
luadh O'Dav. p. lüü, ionnsort mo-
ved O'Don. Suppl.
iniamail A eh nlichTceit , Nach-
ahmen; intsamil instar, imitatio
Z\ 878. — Dat. oder Acc. fó in-
tamail Tige Midchúarda p. 309, 31 ;
fo intamail na hiubile bicce Ebre-
orum Gl. zu Hy. 2, 5.
intamlaim aemulor; Fl. 1
Dep. in intsammlamar-ni Gl. zu
an aemulamur Wb. lli> (Z^. 878).
intamlaigim III ich vergleiche.
— Fass. Fraes. Sg. 3 intamlaigther
LHy. fo. 12t {Goid.^ p. ü9).
intech N. Weg. — Nom. intech
De Hy. 7, 33 (n-Dé JS.); Dat. du
intiuch óinlái cotidiano itineri
Ml. 28 r {Z-\ 230).
inti, der Artikel mit dem deter-
minativen Í, a) vor Eigennamen:
inti Nüisi der N. Lg. S; 'ó; ScM. 3;
Gen. indi Saul Ml. 29d, e; b) vor
einem Belativsatze : inti ro charus
celui que faimais SC. 45, 20; FB.
11; 87; 90; SC. 31, 3? inti auf ein
Fem. bezüglich FB. 20; Dat. ondi
as mafortis Gl. zu Hy. 5, ds; dindi
s. unter 2. grád; donti da tucus
TE. 9; FB. 90; Fl. Dat. donaib
hl gnite SG. 156b (iis qui faciunt
Z^. 352); dafür in der spätem
Sprache dona fib FA. 32, cosna
fib ibid. 2.
in-tinscana he begins Tur. Gl. 40;
Fass. Fraes. Sg. 3 intinscantar
ibid. Gl. 4:1.
intlaide, intslaide, vgl. intlasse ?
heó óir intlaide uassa bán bruinne-
chur FB. 51; intslaide p. 310, 32.
intlasse, vgl. inliud, intlaide?
delg find findárgit arna ecor d'ór
intlassi úasa bán bruinnigel LU.
p. 81a, 26, vgl. eo iarna eaccor d'or
donn On the Mann. III p. 167;
a del intlassi LU. p. 79», 15; is
and so fochéird a lúrecha iarnaidi
intlassi immó echaib ibid. 17; da
n-all n-apthi n-intlasse ibid. p.
113a, 43 {Siab. ConcuL).
intle, indle Nachstellung;
innle snare, ambush, insidiae O'Don.
Suppl. — Fl. Dat. ar intledaib
demna Hy. 7, 36; Acc. is tri int-
leda ocus bréic dagniat Ml. 28c, g;
ba hi temul dugnith Saul cona
muntair intleda ocus erelca fri
Davidi ibid. 30», 3; tria indle ocus
chelga Conchobair Lg. 11.
intledaigim III ich stelle nach;
Fl. 3 rel. intledaigte Gl. zu insi-
diantium Ml. 39".
intliucht, intsliucht M. intel-
lectus, sensus Z'^. 878.
intliud s. inliud.
intreb, vgl. fo-intreb suppellex
SG. 113« {Z-\ 884). — Sg. Dat. de
intrub ocus comadbwr na tiedeFB.A.
iuund s. inon.
ipthach
645
imigde
ipthach s. aupthach.
ir- icechselt mit air-, er-, aur-,
ur-.
ro ir s. sirim.
ir Zorn, Corm. Tr. p. 116 mer;
i. suthain(?)no ferg O'Dav. p. 98;
fossod a tond medrach mend man-
dra sál fri ainbthe hir LU. p. 40a, 5
mit der Glosse i. firinni {Aid. Eck.,
„with storms of anger").
irach, di^, m-ba clerech ni ba
hirach „he not wrathful" Fei. p.
CLXXXIV.
irad, im irad n-echtrand SC. 25,
vgl. irud.
rop Iran SC. 44, s {„righteous"
O'C).
ir-bag gloriatio Wb. Ißd {Z^.
494); PI. Nom. irbága contentiones
Wb. 7i (Z-\ 656). Vgl. aur-bág.
Ir-choiltith maledicus Wb. 9^
{Z\ 793).
ir-choit hurt, härm Fei. p. CIV,
vgl. erchoit.
ir-chollud, áis bíis oc irchoUud
Gl. zu maledici qui aliis male di-
en nt Wb. 9e {Z-\ 868).' '
ir-chor s. er-chor, aurchor.
ir-chre s. er-chra.
ir-chride irritus Wb. IIa (^2
"), Part, zu er-chrinim.
ir-dairc, irdarcus s. air-dirc,
airdircus.
ir-dálta s. er-dálta, an-irdaltai
uncertain Fei. p. C.
ire, hire ulterior, magis ul-
tra SG. b9a, Wb. Sld {Z'\ 211).
ire Land; ire ground, land,
field O'R. — Sg. Gen. oc collud a
n-hirend CC 1 LU.;Acc. fortacrith
in n-irind FB. 53.
iress F. Glaube; fides Z'^. 241.
— Gen. foirbthetu for n-irisse
Wb. la; dochum n-irse Tur. Gl. 45;
Dat. CO n-huasail hiris Hy. 5, 3;
PI. Dat. i n-hiresaib fuismedach
Hy. 7, u.
iressach gläubig. — Sg. Nom.
CGch bocht iressach p. 40, le; p. 41, 1.
ro hir-fuagrrad s. ar-fócraim.
ir-g-al F. Kampf, Kampf-
platz, Waffen, s. aur-gal. —
Sg. Gen. co ucht anfaid irgaUe
FB. 35; Dat. isüid roi no isind
ergail Gl. zu scammate LHy. fo. 3^ ;
PI. Nom. irgala arma Wb. 6» {Z^.
876) ; . imgaibtir athai ocus ergala
rem fúath ocus rem erud LU. p.
123^, 11; Gen. i n-uchtu ergal n-
eirrind FB. 23; Dat. i n-irgalaib
FB. 29; Aec. arfich for n-atho
ocus for n-irgola uili p. 142, 22.
ir-gaire vetitum Wb. 3« (Z^
868); Conj. Sg. 3 mani air-gara
nisi vetat Wb. 2o.
ua hirgde LHy. fo. 7a, Nom.
PI. zu airegda {Goid.^ p. 65).
th'irinne SC. 26 s. firinne.
irladigur oboedio Z^. 868.
ir-lam promptus, s. aur-lam.
irlithe gehorsam Wb. 27c.
ir-lond, ur-lond das untere—,
hintere Ende {z. B. des Speeres,
Schiffes), Stiel, Griff — Sg.
Nom. ro dibairg in n-gai dó sa
urlond reme und sein unteres Ende
voran Bev. Celt. III p. 178 [sa, für is a);
dotheilg . . in n-gai do ocus a ur-
lond reme ibid. p. 180; teit erlund
na bachla triana chois Three Hom.
p. 32, 12; Dat. 0 irlond co cró
p. 131, 19; Acc. tummis German
irlund a gai issin n-abaind LU.
p. 24a, 3; in tan tra docómlasat
for fairrge ocus docorustar aurlond
fri tir Corm. p. 36, 19 {„when they
had put to sea and set their Stern
.to land", a lui no urland B).
ir-naidim III ich erwarte,
ioarte auf Jemand. — Fut. Sg. 1
ni irnaidiub Coinculaind SC. 46.
•ir-naide, ur-naide Warten,
Inf. zu irnaidim. — Dat. nir bo
cian i n-imaidiu di sie hatte noch
nicht lange geicartet TE. 12 Fg.;
ic 'vm.aidQ ibid.-, oc urnaidi Concu-
laind SC. 46.
ir-naidm Ferftiwden; ursnaidhm
a tie, band, knot O'B. — Sg. Nom.
ar ro triallad a hirnaidm do fir
„for it was tried to wed her to a
husband" Fei. p. XXXVIII 31.
irnechtaib, ar imechtaib aicnid
Hy. 7,38 (ar foirmdechaib S)„a(/amsi
solicitations of nature" Stokes, Bem.^
p. 70, „against the inclinations of
the mind" O'Don. Gr. p. 294.
iriiigrde, irnichthe F. oratio
646
itge
Z2. 247. — PI. Bat. hi far n-ir-
nigdib-si in precationibus vestris
Wh. 7a
irsa jamh of a door Corm. Tr.
p. 97, s. ursa.
ir-scartad, s. aur-scartad; 8g.
Acc. eter irscartad ocus imdorus
FB. 1; amra in tegh hi sin itir
irscartad ocus dergudha „in car-
vings and heds" TE. p. 178, 8.
irt Tod, durch bás erldärt Corm.
p. 3 anart, adart, ibid. p. 27 lathirt.
ir-thorad „great pro'ßuce"
Fei. p. LXI, s. unter ernail.
irud, birud margo SG. 52»
(Z2. 803), inrud Nigra.
1. is, iss s. am.
2. is und; ar cuirp is ar n-anma
Hy. 8, 3; is merb is is marb mo
guth SC. 29, 22 ; 23 ; besonders häufig
mit dem Fron, personale verbunden
hei Zufügung einer wichtigeren
prädicativen Bestimmung {Copula
is est?): maige loma dan is iat
loiscthecha FA. 30; is si alaind
illánach SC. 33, 26; is si thorrach
Lg. 1; CC. 6 Fg. (os si alacht
XÍ7.); leine .. impi is si cotat-sle-
mun do sita uainidi TE. 3 Eg.]
4 Eg.'.^ ro dibairg in n-gai do sa
urlond reme Bev. Celt. III p. 178,
für is a.
d'is SC. 32 s. fls.
iss, is infra Z^. 634; issum
unter mir Hy. 6, 4 {Gl. i. foum);
1, 54.
isa {Three Hom. Index), is a
mit folgendem Substantiv, steht im
Sinne eines relativen „cujus est" und
„quod ejus" {vgl. asa): taisig iat co
ti inti is a ferann hebe sie auf bis
der kommt, dessen Land es ist
Three Hom. p. 98, lo; curid bar
libra i n-usce ocus cibe uaib is a
libair élait dogenüm-ne adrad do
und wer von euch es ist, dass seine
Bücher davon kommen ibid. p. 26, 13.
ro issam s. ricim.
issé, isé, issí, isí, issed, ised
die Verbalform is est und das Pro-
nomen é (sé), sí (í), ed (is ed oft
abgekürzt is geschrieben).
ro ised s. ricim.
isséicse Oss. III 6?
issel unten befindlich, nied-
rig; inferus Z'^. 768; cend-isel
lowheaded Fei. p. LXXXV. — Sg.
Nom. ni bu leith-isel in mám hcdb
unten, auf der einen Seite unten
Hy. 5, 56; Acc. isin morchute
n-lsel Hy. 2, 38 ; PI. Nom. isli . . a
da n-imechtar FA. 22 (isle LBr.).
— Vgl. in-isel.
isitig p. 144, 10 zu lesen isin
tig?
isnith SC. 12, vgl. aisneid „utter"
{2. Sg. Imperat.) Fei. Nov. Vd Batcl.?
ita s. itu.
itag-ar ich fürchte Three Hom.
p. 36, 20, s. atagrar.
itáu, itó ich befinde mich,
bin an einem Orte oder in einem
Zustande; nicht verschieden von
atáu; die Stellen, an ^ denen das
voranstehende i das relative i n-
zu sein scheint, s. unter tau. —
Sg. 1 itáu sum Wb. 32»; ittóo
Wb. 17d (ZI 488); is ferr a chách
ito-sa SC. 28; 3 uair ita in cath
oc a ferthain indiu SC. 33; immar
ita 33, 34; conid de ita Snám Ra-
thaind FB. 69; ar ita FA. 18 (ar
ata LBr.); ar ita nach ct*machta
for a cul na n-én sa SC. 7; ita i
m-Maig Meli 13; PI. 3 ar itát se
dorais . . corrice in riched FA. 15
(atat LBr.); acht itat i foilse FA. 5
(atát LBr.): amaZ itat iar fir 6.
— Conj. Sg. 1 ateoch a nóem Pa-
traic ittarrad iteó LU. p. 113^, 39
{Sidb. Concul.).
1 itchuala, ar itchuala a bith tor-
rach Lat. Hy. IX Pref., zu at-
clilanim.
itchuatar s. at-chúad.
itclúinter s. at-chluuim.
ite, is hite Ml. 28c, 10 (§. unter
fithis), vgl. isiede in dail riinde
Wb. IIa i^z\ 350)?
itg-e Bitte, Bitten, s. ateoch.
— Sg. Nom. itge Abeil Hy. 1, 5;
a hitge Hy. 5, le; aitge Gl. zu
ailgais Hy. 5, 49; Acc. la itge Pa-
traicc Hy. 3, 10; admuniu mór itge
LU. p. 15», 19; adcotedae in n-itge
Tir. 8; PI. Nom. for don itge
Brigte bét Hy. 5, 89 (i. ro bet
fornd a hitge).
ith
647
la
ith Korn, Getreide; com
Corm. Tr. p. 95; ith in arba faf
Ir. Gl. 1038. — Sg. Nom. SP. I 4;
Gen. bandea hetho Gl. zu Ceres
SG. 60a {Z-\ 239); leth n-etha for
tire . . is sunda melair LU.p. 24», 22;
Dat. CO n-ith SP. I 2.
ith puls SG. 70a (Z-2. 49).
ithe Inf. zn ithim.
ithemair Gl. zu ventres Wb. 31i>, 23,
edaces Z\ 780.
ithim I ich esse; mando Z'^. 429.
— Conj. PI. 3 ar na hethat cethra
na gurta Corm. p. 22 gelistar. —
Praes. sec. Sg. 3 no ithed Sc3I. 1;
PI. 3 no ittis na hubla LU. p. 23», n.
— Fut. sec. PI. 3 nach istais Lg. 14.
— Inf. Dat. no théigtís ind eóin dar
a n-essi do ithi na n-nbull LU. p
23a, 13; coin dot ithe Fei p. CVI;
Acc. son inchoissised longud no ithi
,,a word which ivould signify con-
suming or eating'' Ml. 118.
ithir ground producing com
O'B.; ata dag-ithir lim ocus nim
tha sil a chomadhais TB. p. 174, 13.
ithla area Z^. 264; Dat. isind
ithlaind in area SG. 68» (Z^. 147).
itlochamar s. atluehar.
itu Durst; ita thirst O'R. —
Nom. bá mór a n-gorta ocus a n-
itu LU. p. 23a, 20; ita uirri im
sercc n-Dé Fél.p. XXXIV {Jan. 15);
Acc. cumma aranggairtis gortai
ocus ittaid dib na hubla LU. p.
23a, le; arrodibaid itith ind Israhel
spiurdalti inna noib Wb. 11» (Z'^.
882), „restinxit sitim" StoTces.
iuhaile „time, period of pres-
cription, Umitation" , jubilium, a
lapse of time „after which the par-
ties to a hargain could not retract"
CDon. Suppl. — PI. Nom. ni iadat
iubaili for étechtu ail SC. 25; Gen.
na hiubile bicce Ebreorum Gl. zu
Hy. 2, 5.
iubar the yew tree O'B, s. ibar.
iuhroracht icorMng in iubar On
the Mann. III p. bl.
iuch Oss. II 4?
iuchanda, vgl. iuchna pale red
CB. ? PI. Nom. ingni ailli iuchanda
TE. 4 Eg.?
íúrad factum est LArd. 189 b. 1
{Z-\ all). Vgl. frith-iúraim.
iúrthund, iúrthund Cuchulamn . .
día siabairthe?* immi FB. 61, vgl.
iurtadh to göre, hurt CDon. Suppl.
K
ka wird bisweilen in späteren
Handschriften für ca geschrieben,
z. B. in cath, asna kathaib Lg.
12 Lc.
1. la Praep. mit Acc. bei, mit,
durch, von (beim Pass.); apud,
cum, penes, secundum Z^. 643; le,
leis, re, ris, with O'Don. Gr. p. 310
[mit Vermengung von la und fri);
im PI. gelegentlich auch die Form
des Dativs: la demnaib FA. 29 LU.
(démnu LBr.) ; la drongaib 31 (drun-
gu LBr.). — Mit dem Artikel
verbunden: Singular, M. und F.
lasin n-anmain i"^. 15; SC. 32; 39
FB. 7; 89; lasin screich Lg. 1
Hy. 5, 46; 79; SC. 40; FB. 64; 79
p. 130, 22; 27; laissin druid TE. 18
Neutr. lasa m-borrfad FB. 44
lasa loim p. 131, 7; Plural lasna
claid&i FB. 15. — Mit Pron. per-
sonale verbunden: 1. Sg. limm-sa
Ä'P. V 6; Umm TE. 9, 5; 32; 13 Fg.;
lim Hy. 6, 9; Lg. 18, 4; TE. 9, 12;
la
648
la
p. 133, 8; SC. 33, 6; 34, 9; 35;
44, 2; 3; 45, 2; 46; FB. 5; 6; 32;
62; 75; lim-sa Lg. 6; 17, e; TJ^.
13 LU.\ SC. 14; 46; i^5. 5; 9;
25; 56; 73; 76; lern Hy. 3, 10;
CC. 5 Eg.\ 7 iC7. (lemm Eg)\
SC. 34, 6; lern fein Lg. 3; lem-sa
Lg. 11, 23; liumm T£^. 10, 4 JS^^.;
lium j?. 145, 8; PI. linni ÄC. 24;
FB. 62; linne i. la cach Gl. zu
inmaiu Hy. 4, 7; lind ScM. 15;
SC. 45, 6; 22; F5. 54; 90; 94; linn
CC. 3 Fg.- TE. 9 iJ^.; 13; lend
Lg. 13; 5. Sg. let ify. 6, 23; TF.
5 -K</.; SC. 29, 2; 30, 8; FB. 62;
74; lett Lg. 9; TiJ. 19; FB. 9;
let-su SC. 46; let-so Lg. 12; let-sse
TE. 8 JE^.; lat ii/. 19; TE. 5 -E^^.;
8; 9, 31; 10, 9; SG 13; 20; 29;
44, 5; FB. 8; 9; 59; 73; 74; latt
Lg. 9; ScM. 20; FB. 10; 59; lat-su
SC. 41; PI. Hb ií^. 17, 1; 9; ScJf. 7
f. 133, 1; i^A 19; FB. 6; 13; 90
5. Sg. M. lais ^). 39, 15; TE. 1
2 iiJ.; 8; p. 132, le; i'^. 1; 9
81; laiss CC. 6 Fg.; SC. 48; JP5
58; 89; lais-seom 88; leiss TE.
12 Eg.-. 15; CC. 5 LU.; SC. 32
leis ScM. 4; 20; CC. 6 LU.; FA
3; 21; SC. 8; 13; 20; 36; FB. 31
40; 56; 62; 70; 85; leissi TE. 10
les TE. 5 JS«/.; j). 145, 11; SC. 35
F. lee Lg. 10; SC. 35; 39; lée 44
FB. 54; lea CC. 6 I.C7.; le TE.
8 iZ7.; 11 íJí/.; CC. 3 Í7^.; 6; PZ
léo Hy. 5, 53; FJL. 28; leo CC 6
iC; SC. 35; 36; 48; JP^. 16; 54
66; 70; 72; 76; 91; leo p. 39, u
Lg. 10; 11; 14; 16; TE. 5 ÍJ^.
15; CC. 4; SC. 6; 21; FB. 42
leo-som ScM. 5; CC. 1 Fg. (-sum)
leu CC. 1 iZJ.; 3; SC. 2; léu-som
CC. ILU.] leu SC. 1; lethu Tir. 10;
J3Í/. 2, 17. — ilíVí- Pron. posses-
siv um: 1. Sg. lam nóeb Hy. 4, s;
5, 29; 3. Sg. lia mathair Hy. 5, 76;
lia clam Hy. 5, 52; 58; lea hanail
CC. b LU. (ria i/^r.) — Mit Pron.
relativum: las n-áenta. p. 311, 28;
lasma Scilf. 21, 3 {für lasa m-ba);
las tudchad SC. 16; 20. — Mit
Pron. demonstrativum: lasodaiu
s. sodain. —
Gebrauch, 1) bei, mit Hinnei-
gung zu der Bedeutung mit {engl,
with) ; ni frith locht . . lam chraib-
dig Hy. 5, 29; ScM. 17; conna
hacced nech leo hi damit sie Nie-
mand bei ihnen sähe Lg. 11; conid
farggaib la German Hy. 2, 10;
FB. 79; ro bói mí lán lasin coin
Hy. 5, 46; 58; ni ro an gol . . leo
Lg. 16; 18, 4; ScM. 4; cid fód
ruair lat-su was hat bei dir bewirkt
SC. 41; cid as mó miscais lat
Lg. 19; lia mathair dith ind loig
Hy. 5, 76; no foad la Conchobar
Lg. 6; 12; TE. 5; 6; CC 6; p.
145, 8; SC. 39; ni rabi la ültu fer
no lamad FB. 15; 91; 6; ScM.
2; 6; cén bus miad lat TE. 5; bá
bés léu CC. 1; SC. 2; fil linni mac
ssér bei uns ist, giebt es SC. 24;
33, 35; 46 {mit oc toechselnd); Lg. 3;
TE. 9, 5; FB. 9; 11; is lat in fer
dir gehört der Mann SC. 44, 5;
FB. 73; 89; bid lat in c&urathmir
FB. 59; ni bá lat 73; 74; 8; 9;
10; p. 133, 8; ata comarli lim FB.
62; 76; Lg. 9; ba mebar lais
p. 39, 16; nir bo chumain laiss
SC. 48; ba mar a sséth la Deich-
tire CC. 4 LU.; 6; FB. 58; ba
hole a mewma lais SC. 8: 20; ni
bu fáelid leis a menma FB. 56;
leth in tigi . . la Connachta ocus in
leth aile la Ulto ScM. 5; petta
sindaig la rig Laigen p. 46, 22. —
2) mit {engl, with): manim bera-su
latt wenn ^u mich nicht mit dir
nimmst Lg. 9; 6; ScM. 20; TE.
5 Fg.] 15; p. 132, le; CC. 3 LU.;
FA. 3; 21; 19; SC. 6; 35; 48;
FB. 54; 59; 73; 40; iar m-breith
a tásca do Lóegairi leis FB. 70;
nos cengland . . i n-diáid a charpait
leis FB. 70; 81; régmait-ne lee
Lg. 10; 14; TE. 13; p. 132, 22;
p. 145, 11; SC. 13; 16; 20; 33, e;
35; 46; FB. 5; 6; 7; 42; 62; Hy.
5, 93; 2, 17; atralacht.. lasin n-ingin
SC. 32; focertar fiadain leo FB. 66;
dochóid . . lasin n-athesc sin FB. 7 ;
legais canoin la German Hy. 2, 12;
tanic . . CO n-urd plea lais p. 39, 21;
19, 36; FB. 31 (CO n- und la); ar
debaid . . leis fri Senach SC. 13 (la
und fri); Dia lern Gott mit mir
649
laaim
Hy. 3, lo: 6, o; 1, u; 5, 52; ocus
Derdriu leo Lg. 10; p. 39, 14;
ScM. 20; CG. 1; p. 142, 13; FA.
28; 5'C. 39; FB. 76; 89; cen rig-
nai lais TE. 2 i?7.; FB. 72; ni
fess celi le CG. 6 .%.; lethcholba
flatha la Patraic Hy. 4, 9; isiii
creit . . lasin suidi n-grianda <SC. 40;
conda sloic . . lasa loim p. 131, 7 ;
auch zur Bezeichnung einer heglei-
tenden Handlung: for in scál la
tócbáil a lámi FB. 39; 38; 40. —
3") hei, in einer eigenthümlichen
suhjectiven Färhung: bá mebul lais
es war eine Schande hei ihm = er
hielt es für eine Schande TE. 8
Lü.; 10 Eg.; ba nár la ßrigit p.
42, 10; SG. 44; gair chuitbiuda . .
lasin macraid ani sin FB. 64; ba
bec . . la Connac/tia a cuit ScM. 18;
bád maith lim-sa es wäre gut hei
mir = es wäre mir angenehm SG.
14; ScM. 15; TE. 9, 31; 13; FB.
6; 9; 54; 56; ba inmainem lais
war ihtn der liehste TE. 2; SC.
34, 6; 45, 2; láech bas dech lib
FB. 13; 54; ba ferr leiss éc andá
bethu TE. 12 Eg.; SG. 44, 2; 3;
46; FB 9; 26; 32; cid cáin Üb so
schön auch hei euch {nach eurer
Meinung) ist = so schön euch dünkt
Lg. 17, 1; 9; 21; 23; p. 133, 1;
SC. 35: FB. 81; ba truagh le
TE. 11 Fg.- 18; GG. 3 Eg.; FA.
15; ba hole leo SG. 21; manib lor
lat wenn dir das nicht genug dünlct
TE. 10, 9; SC. 36; FB. 56; ba
doigh leo es dünkte ihnen TE. 5
Eg.- SC. 45, 6; FB. 85; 88; 94;
70; 90; cumma lern es dünkt mir
gleich CG. 7; is fochen lend Lg. 13;
nir bo ail leiss SC. 32; FB. 62;
cinnus fir lib ScM. 7; fó léo Hy.
5, 53? ata lim nech ich weiss einen
FB. 75; ata lim ba fräs do ne-
mannaib es dünkt mich es wäre
ein Regen von Perlen p. 310, 36;
LU. p. 113^, 3; ni fil imchosnam
lib innocht ihr denkt nicht an
Streit FB. 90; vgl. noch indar. —
4) mit, durch, von, engl, hy,
zur Bezeichnung einer Vermittelung,
der Ursache, des Urhebers (heim
Passiv): rom bith oroit let, a Maire
Hy. 6, 23; 4, 8; Dia lem la itge
Patraic Gott mit mir durch die
Bitte Patrick' s Hy. 3, 10; p. 46, 25;
Hy. 3, 5; bói fled mór la Bricrind
FB. 1 ; 5 ; lasma bec far cuit
ScM. 21, 3; aithesc la firu liErend
fri Eocbaid TE. 2 LU; CG. 3 Fg.;
ba tochomracht la hUltu GG. ILU;
toga leo SG. 21; folcud lim-sa do
Lg. 17, 6; a tuitim la náimtiu
Lg. 13; ScM. 17; SG. 29; gommo
marb laiss..cu Caulaind GG. 6 Fg.;
in tan . . ba urlam la Bricrind dénam
a thige FB. 4; co m-bo nem tened
..lasna claidbi FB. 15; 44; 88;
feraid . . failti friu la beim forgama
do gai Lg. 15; FB. 88; focress
immeid lasin ceird Hy. 5, 79; ro
alt la Conchobar Lg. 6; ji. 131, 11;
GG. A LU.; ni ro follaiged leo-som
ScM. 5; 7; TE. 8; 2 Fg.; 9, 12; 32;
10, 4; TE. 15; 19; p. 130, 22; 27;
131, 31; 132, 21; CG. 5'; FA. 32;
SG. 1; 2; 34, 9; FB. 1; 3; 75;
p. 311, 28; SP. V 6. —
5) Vereinzelte Wendungen: la so-
dain darauf, s. sodain; doUecet a
láma la tóeb sie Hessen ihre Hände
an der Seite herah sinken FB. 16;
bid airscela la Fer mbrot ScM. 15;
ro bad cridiscel la Faind SG. 11, 4;
ni laimtis chena la Conchobar
ScM. 20, vgl. ni cwmcet [ni] la mac
n-Dé LU. p. 114i>, 37 (Siab. Goncul.).
2. la in cachlacein . . in cein n-
aili {das eine Mal . . das andere
Mal, modo . . modo Z'^. 360) steht
für ala, vgl. indala; cachla fecht
Gorm. p. 21 fidchell {„in turn"):,
cachla tan . . tan aile LU. p. 3^, 23;
so auch cachlabert s. unter imma-
sleig?
la, láa s. lathe.
laaim ich werfe, lege, setze,
schicke, in mannigfacher Anwen-
dung. — Praes. Sg. 3 laaid . . uad
lebor in precepta er legt hei Seite
FA. 33 LBr. ; PI. 3 laait . . nuall-
guba n-de7'máir estib sie stossen
ein grosses Wehegeschrei aus FA.
33 LBr. — Conj. PI. 1 co ro lam
cor imón slúag SG. 35 (láam H).
— Praes. sec. Sg. 3 in fall ni no
laad cumtabairt úait beos ],is there
labair
650
láech
aught that would cast doubt from
thee still" Lat. Hy. XIII Pref. —
Praet. Sg. 1 asbér corro dalláus
ímmudu TBF. p. 144, 13; 3 rollais
ind ordnaisc issiu uisce TBF. p.
152, 18; Sg. 3 co ro lái a ochtaig
on tig FB. 64 (co rolla Fg.); ro
lai si trá fo deoid algis fair LU.
p. 39a, 30; ro líé side menmain for
a mac-som ibid. 27; corra lai cor
imma tech-som Lg. 12; co ro lá
cor imma« rigthech FB. 25 (co
rolla Fg.)] ni ro la imroll mo ur-
chor SC. 7 ; ro la cain forsna clanna
Hy. 1, 64; ro la . . i socht mór intí
Mac Dathó Sc3I. 3; res la i socht
na hülto 9 ; ro la . . in cennide dia
chind ScM. 15; TE. 5 Fg.; ro la
cend in chon asin charput ScM. 20;
rola si Lg. 3 L. s. rala; ro la
armgrith mór di CruachnaibFB. 44?
Conus lúi FA. 20 LBr. für Mi (co
curend LU.)? PI. 3 ro lásat tri
imrothu imma chend FB. 45 (rol-
lassat Fg.); ro lasat gáir mesca
Lg. 1 ; corralsat grith mor ScM. 18 ;
CO rolsat súil tairsiu SC. 35; co ro
laiset sis a n-ingir p. 39, le; co ro
laiset sortem inter se p. 39, 17; ro
laset a n-gona Gl. zu Hy. 5, 66. —
Pass. Praes. sec. 3 co ro lathea
ár fer n-hErenn impi ScM. 5. —
Praet. Sg. 3 ro laad si co Cai^bud
Lg. 3 Fg.; fräs do nemannaib ro
laad ina chend p. 310, 37; ro laad
Gl. zu focres Hy. 5, 48; 72; 79; ni
thic assin magin in ro lad TBF.
p. 150, 25; ro lad roga dóib FB. 54;
cor laud dar cend in tempul iaxum
„and then the tempel was overthrown
SMart. 27 ; PI 3 uair na ro adair-
set in deilb n-ordai dorónad la
Nábcudon nasor is aire ro laitea
in fornacem Fei. p. GL VII 7.
labair i. suilbir, ut est cerd la-
bair laidhich O'Dav. p. 101.
labar superbus, arrogans
Wb. 4^ {Z^. 3). — Adv. co labur
SC. 26.
labartach loquax, Compar. la-
bartaighe Ir. Gl. 1133.
labra F. Rede, Beden, Spre-
chen. — Nom. SC. 29, 24? labra
friu noco techta Fei. p. CXXXIV;
laubra TE. 9, 22? Acc. sen . . mo
labra „saiii . . my speech'^ Fei. Prot. 1 ;
cona coemnacair labra Three Hom.
p. 68, 19.
labraim II ich rede, spreche.
— Praes. Sg. 3 Dep. ni labrathar
non loquitu'r SG. 199i> {Z^. 438);
cen co labradar fri nech ScM. 3, 2;
PI. 1 läse labraimmi Gl. zu in lo-
quendo Ml. 'dV>, 15; Dep. labramar-
ni ibid. 23; 3 labrait biuil SC. 38, 9.
— Conj. Sg. 3 ro dom labrathar
Hy. 7, 59. — Praes. sec. PI. 3 no
labraitis SC. 2. — S-praet. Sg. 3
labrais SC. 12; ro labair Fei. p.
CXVI. — Pass. Praes. Sg. 3 la-
bairther sund (was) hier gesagt wird
FA. 3 (pritchaither LBr). — Inf.
Sg. Nom. clothach labrad Hy. 5, 101 ;
Gen. or bam túalaing lapharthai
TF. 5 Fg.; Dat. ina labrad an
seinem Beden FB. 25; Acc. cen
labrad fri nech ohne zu Jemandem
zu reden SC. 9.
lac, lag iceaTc, feehle O'B. —
Sg. Nom. ni láthar lac SC. 33, 36;
ni lac Gl. zu ni triath Oss. III 10
(lag Ed.).
lach, ein Suffix nominalen Ur-
sprungs, Z'^. 855, s. luchtlach, óc-
lach, teglach.
laclia Ente; a duck Corm. Tr.
p. 103. — PI. Nom. na lachain
Fei. p. CLX 27.
lacht lactura Ir. Gl. 250.
laeht-muad Sc3I. 22, 1?
lachtna „yelloto, dun, taw-
ny" und „a kind of a coarse gray
apparel" O'B. — Sg. Nom. brat
dub-lachtna FB. 91; 3? Eg.
ladar a fork, prong, a toe
O'B.; On the Mann. III Ifidex;
tria ladraib a choss ocus a lám
s. unter imm-scothaim ; cusna la-
draib „with the toes" Gild. Lor.
Gl. 196.
1. lácch M. Held, Krieger. — j
Sg. Nom. laech find mor ScM. 10;
11; 13; 17; is e Iséch as dech di
ocaib domain SC. 13; FB. 9; 10;
13; 33; óc-lséch SC. 37, 19; p. 132, e;
Dat. mor espa do laech für einen
Helden SC. 28, 1; is ferr do laech
andai-siu ScM. 10; 16; Acc. úas
láech
651
láir
cech léch FB. 22; Pl. Gen. lenna
Isech SC. 31, 6; Lg. 10; Oss.l lo;
II 9; ríge lach n-Erewá FB. 8;
27; 59 ; formna Isech n-Ermn FB. 61;
a lassar lach n-Ereww i^5. Gl; 23?
Dat. airdercu laechaib FB. 22;
Acc. atconnarc Iséchu SC. 34, ii;
tiiibe» laeochu SC. 18, 5 (laocha
jff.)- — Compos. tri láich-cind
iScM. 12; laéch-aicmi s. alcme.
2. láech = Zaí. laicus; loech (la-
och B) . .a, laico (i. on tuata B)
Corni. Tr. p. 99. — Pl Gen. i
comthinoltaib laéch ocus clerech
FA. 31 (loech LBr.).
láeehaaheroiseh, heldenhaft,
tapfer; Compar. Iséchdu ócaib
SC. 18, 7; 31, 9.
láechrad F. Heldensehaar,
Kriegerschaar, coli, die Helden,
Krieger. — Sg. Nom. in laechrad
laind Lg. 17, i; Gen. mac Isechraidi
Lir SC. 45, i; Dat. dond laechraid
lainn SG. 112a (ZI 953).
láed F. Lied. — Sg. Nom. fom
chain lóid luin SG. p. 203 {Z^. 954,
Bei. Celt. p. 23); Acc. canaid si
láid n-aili SC. 18; 29; 30; 33;
44; 45; p. 131, 23; in laidh m-bicc
TE. 9 Fg.; 10 Fg.; PI. Dat. lú-
aidfidir láedib limwi-sa SP. V 6;
mor do laidib dorinde Fei. p. CXLV.
laegu s. lóeg.
láichess F. „a hero's wife"
Corm. Tr. p. 99. — PI. Voc. a lái-
chessa FB. 29; a laicesa ibid.
láid, tig tu iarsin láid isin cu-
rach „come thou hehind the heim
into the boat Corm. p. 36, 43 (priill) ;
cingid forsin láid isin curach „on
the rudder" ibid. u.
laidhich, von láed, s. u. labair.
láidir fortis, rohustus Corm.
Tr. p. 144 rop ; Compar. laidiri Ir.
Gl. 1113.
láidire F. fortitudo Ir. Gl. 920.
laide s. lod, luid.
laige Liegen; concubitus Beitr.
VIII 323. — Nom. laigi fri súan
serglige SC. 28, i; laigi fri ban-
grád 30; luighi s. u. deilligh; Dat.
oc laige la mnái Find hi taide
Corm. p. 34, 31.
laig^eu Lanze, On the Mann. II
p. 256^. Vgl. 6 ro gát in laigni
trom CCn. 5. — PI. Dat. dena
laignib tuctha and sein, de atát
„Lagin" for Laignib LHy. Amr. 20;
Aec. a laigniu Fei. Epil. 324.
laig'et Kleinheit; loighed par-
vitudo Ir. Gl. 923 ; ocus atberid-som
nod {lies nad) bái locht forsin t-immun
acht a laiget ro molad in trinoit ann
Lat. Hy. X Pref {Goid.^ p. 101, 39);
laigeat a frithghnama Corm. p. 11
leithech.
laigim ich lege mich. — Praes.
Sg. 3 laigid s. u. gerrán. — Praes.
sec. Sg. 3 no laiged isin ganium
LHy. Amra 23. — Imperat. Sg. 3
und PI. 2 „laiged Brenaind im
lepaid-si anochf'olse „ocuslaigid-se
uime a ingena Fei. p. XXXII 22.
— Inf. laige.
IsiigneehmitLansen versehen,
CO slúag laignech LHy. Amra 20.
laili p. 327, 2 {CC. 6)?
láimthech g es chic Jet? laimtech
a des SC. 18, so auch zu lesen 31, 3.
láimthenchus, vgl. laimthionach
nimhle-handed O'B.; lach ar láim-
thenchus FB. 33.
laindech schuppig Fei. Oct. 11,
Gl. i. land a chlaime fair.
lainder ligula Ir. Gl. 73 {vgl.
ibid. p. 155).
lainderda glänzend, leuch-
tend; i. tentide no lainderda Gl.
zu tind Hy. 4, 2. — Sg. Nom. in
Ha lógmar lainerda SC. 33, 12
(lainnearda LBr.); in lia lógmar
ocus in locharnd loinderdai Three
Hom. p. 4, 10 {S. Patrick).
láinid tech SC. 31, 3 zu lesen
laimtech.
1. lainn i. solus no taithnemach
O'Dav. p. 102.
2. lainn acer; acer i. laind no
tind no tren Corm. p. 1. — Sg.
Nom. in laechrad laind Lg. 17, 1;
Dat. dond laechraid lainn SG. 112
{Z-\ 953).
lainne .F. acrimonia, acredo
Z^. 765; collainde Fei. Oct. 7.
\k\vF. equaZ\2ö9; Ir. Gl. 294.
— Sg. Nom. láir CC.'6LU.;4: Fg. ; ni
hetarscara lair fri lurchaire O'Dav.
p. 102 lurchaire (ÄewcÄ. ilf .); PI. Nom.
laire
652
lámaim
láracha O'Don. Gr. p. 99. — Vgl
laréne.
laire, ar a laire „hj his strength"
On the Mann. III p. 518?
laisse flash ThreeHom.p. 120, 3.
1. laith Bier; laith = lind Corm.
p. 27 lathirt, ól corma iio laith
ibid. — Sg. Nom. p. 133, s; Acc.
domnach, do ól corma, ar ní flaith
techta nad ingella laith ar cach
n-domnich On fhe Mann. III p. 506.
— Compos. tri laith-linni „ale-
pools" SP. V 16.
2. laitli „a valiant hero"
Corm. Tr. p. 101, dazu p. 142, 8?
láith „a halance" Corm. Tr.
p. 101; laithe scaíes for weighing O'R.
lám F. Hand; manus Z^. 241.
— Sg. Nom. lám De Hy. 7, 32; a
lam dess Oss. I 4; SC. 44, e; Gen.
dia fot na lamae FB. 82; dóit láma
FB. 91 (laime Eg)-, la tócbáil a
lámi FB. 39; Labraid Luath lam
ar claideb SchnéU-Hand-am- Schwert
SC. 17 ff., oder Compositum Lúath-
lam? Dat. cor fémid cor do chois
no do laim de Three Hom. p. 18, 15;
SMart. 28; inna laim Hy. 5, 64;
Lg. 18, 25; ScM. 15; p. 131, 20;
FB. 21; 91; assallaim Hy. 5, 44;
fo laim Lg. 5; fot laim unier deiner
Hand (Gewalt) SC. 44, 3; for leth-
láim Nóisen auf der einen Seite
Lg. 15; p. 131, s; imm laim-siu in
meiner Gewalt p. 144, 25; co m-bái
for a laim Lg. 15; do laim Tassaig
p. 22, 2; cot laim deis p. 40, 35;
0 ghebthar in gnim do laim TE.
9, 19 Fg.] ic techt do laim in ep-
scuip „going to eonfess to the' bis-
hop" Three Hom. p. 80, 21; dochii-
aid . . do laim „went to confession"
ibid. 27; rigid . . a laim FB. 82; 86;
rig-laim Hy. 5. 56 ; dorat . . a laim
for a broind Lg. 5; SC. 20; 31;
TE.l; 8 Eg. ; 10, 6 Eg. ; co m-ben
a laim de ScM. 10; dos her . . illaim
cacha hoenmná FB. 65; 76; FA. 19;
ro gab sein inna laim ScM. 8; 16;
dos bert ior laim Eogain Lg. 19
(er gab sie in die Gewalt Eogan's);
facbaim . . fri laim ich lasse bei Seite
FB. 94; Crimthand mac Aeda i
n-daltus do ocus i u-giallaigecHt
fri laim 0 Laighnib TB. p. 174, 1;
Fl. Nom. alláma Lg. 15; Gen. do
inlut a lam SC. 36; Lg. 18, 22;
Bat. ina n-des-lamaib SC. 40;
FB. 13; FA. 16; 26; 58; p. 191, 20;
fo lamaib ocus glaccaib p. 191, 25;
Acc. doUécet a láma la tóeb FB.
16; 74; co ro gabait a chossa ocus
a láma SC. 48; for a láma TE.
II LU.\ Du. Nom. a di laim TE.
4 Eg.:, Gen. ceachtur a di laim
TE. 4 Eg.:, Acc. co tarat a di
laim FB. 31; 61; Lg. 15. ~
Compos. lám-brat gausape SG.
128» [Z'^. 854); lám-tuagh manuale
Ir. Gl. 857; lam-comairt i. basgaire
O'Dav. p. 103; lám-derg hoegaire
FB. 22; 46; 0 Ninded lám-idan
„from N. the Pure-handed" Three
Hom. p. 84, 30.
lam, gabáil láma „to drive
bacTc" Three Hom. Index; ro fáid
dís dia mwwtir do gabail a láma
Three Hom. p. 38, 20; tancutar di
epsco^ báíar isin tir do gabail a
láma ass ibid. p. 116, 25; is e ro
gab lam Mochuda a Raithin Fei.
p. LXXVI 28 {vgl. On the Mann.
III p. 4); CO ragbaiset alláma di
muir Lg. 13?
lámaccáu „remigacio" Ir.
Gl. 916.
lámach shooting O'B. — Sg.
Gen. comurda doniter foircend lá-
mhaig no sgribe each ocus sé buinn-
remur barrchaol Gl. zu meta Corm.
Tr. p. 109 methos („a mark made
for shooiing or horseracing").
lámachtad, teit Adomnan isin
mbemrai (sie) dia decsain ocus do
lamacMad in chuirp „A. went into
the tomb to behold him and to
toueh the bodxj" Fei. p. CLXXI.
lámaim ich wage, unterneh-
me; vgl. rolaumur, rulaimur audeo.
— Praes. Sq. 3 bés ni lim lamathair
SC. 40; iaimethar FB. 23. —
— Praes. sec. Sg. 3 no lamad a n-
etargaire FB. 15; PI. 3 ar ni
laimtis chena la Conchobar ScM. 20
(lamdais H). — Praet. Sg. 3 ni ro
lam écnach m-Brigte p. 40, 21;
PL 3 Dep. ni ro lamsatar dul a
dochum Rev. Celt. 111 p. 181. — Fut.
lámann
653
lár
Sg. 3 lemaid FB. 41 Eg. ; Dep. rot
lemathar FB. 33 Eg. — Fut. sec.
Sg. 3 nod lemad a m-brethugud
FB. 76. — Perf. Sg. 1 Dep. ni ro
lamar son TB. p. 18U, 15 ; 5 ro lámair
hrethugud dúib FB. 90; ni lamair
eat „no one dares (to toueh) tliem"
Fél. p. CLX; Pl. 3 ni ra lamatar
. . a chocert Lg. 6. — Pass. Praes.
Sg. 3 uair nach lamtar FB. 38 Eg. ?
lámaun s. lámind.
lamamiaii vesicam Child. Lor.
Gl. 231.
lánida „Jiandiness" O'C; Sg.
Dat. CO n-druni ocus lamda SC. 42
(lamdse H). — Vgl. ingen . . bad
dech-lámdai di ingenaib hErend
die in Handarbeit geschickteste LU.
p. 122a, 21.
Mmind „a glove" Corm. Tr.
p. 100; lámann chirotheca Ir. Gl. 34.
lámiiad parturitio, in tan bóe
in ben oc lamnad TBF. p. 140, 32;
Gen. 00 deicsin a lámnada Ml.
carm. 1 {Goid.'^ p. 18).
liimos „a sie eve'^ Corm. Tr.p. 100.
lámostae manul[e\atus SG. 60a
{Z^. 16).
lámrota „a hye-road" Corm.
Tr. p. 141 rot.
lámtheoir mantile SG. 92»
{Z^ 854).
lám-thorad Handerwerb,
Handarbeit. — Sg. Gen. im log
lamthoraid i. im log in toraid doni
si Ó láim On the Mann. III p. 115
{„hand produce''); Dat. co n-druni
ocus lamda ocus lamthorud SC. 42
(lamtorad H).
lán voll; plenus Z'^. 16. — Sg.
Nom. ba láthar lan p. 132, 21; ni
lán techdais SP. III 1; glend lán
di thenid ein Thal voll von Feuer
FA. 21 ; bid lan Éri ocus Alba dia
forcetul Three Hom. p. 100, is;
ScM. 1; SC. 15; 30, 3; FB. 67; 81;
bithlan immer voll SC. 33, 24; in
ciiach . . ocus a lan do flu und ihn
voll {wörtl. sein Volles) von Wein
FB. 59; 60; 62; vgl. lintar lan di
fin Wb. Hb {Z\ 628); Gen. tiri
láin FA. 35; Acc. ml lan einen
vollen Monat Hy. 5, 46; bliadain
lan ein volles Jahr FB. 1; dia
n-eba-su lan cailig de linn Lat.
Hy. XIII Pref.; PI. Nom. at lana
renda nime..do nuallguba^J. 191, 24.
— Comp OS. mit Subst.: mo lan-
lúth SC. 38, 7; mit Adj.: lan-bec
FA. 14; lan-brec Corm. p. 36, 34;
lán-brena p. 191, 21; lan-chiaij
SC. 29, 13; dar leraib lán-móraib
SC. 42. — Vgl. com-lán.
lánamain F. Paar; lánomain
„a married couple" Corm. Tr. p. 102;
lanamuin i. lan homo i. plenus ho-
mo i. duine comlán O'Dav. p. 102.
— Sg. Nom. issi lanamain Lg. 16;
lanamuin CC. 3 Fg.-., lanumuin p.
144, 5; Acc. lanamain CC. 3 LU.;
Lg. 12.
láiiamnasilf. conjugiumWb. 9<i
{Z-\ 787).
láne F. plenitudo Wb. 26^
{Z-^. 247).
lánecair, dealg óir lánecair TB.
p. 174, 7, „of gold, with füll car-
vings" On the Mann. III p. 164?
langflter, i. ainglais ind sin,
lang t'ota, feitir i. glas na n-Gall
Corm. p. 26, „a long fetter which
is between the fore-legs and the
hind-legs" Corm. Tr. p. 101.
lanmair no ithemair Gl. zu ven-
tres Wb. 31i>, 23 {impleti Z\ 780).
1. lann F. lamina; blade, cres-
cent of gold, lunette, „an ornament
for the front of the head as tvell
as for the neck" On the Mann. III
p. 182 ff. — Sg. Acc. in lainn co-
ronam Wb. 11» (Z^ 212); con ri
a lainn Wb. 24» (palmam Z'^. 466);
frissin lainn i. frisin fochricc nemdi
ad bi'avium Wb. 24»; taraill a lám
leiss in gipni n-dergbudi, mar bad land
dergóir . ., fri étan dó LU.p. 79», 11.
2. lann, land squamalr. Gl. 132
{vgl. ibid. p. 152); land a chlaime
fair „the scale of his leprosy on
Mm" Fei. p. CLVI 3.
3. lann i.ithlann no ferann CDav.
p. 101.
4. lann a gridiron O'B.; for
luachtétib lannaib Fei. Prot. 40.
lár Flur, Boden. — Dat. ond
lár Gl. zu ab solo patrio Ml. 20», 3 ;
do lar in tigi FB. 26; 64; co m-
bui for lar ScM. 10; FB. 86;
lárac
654
láthe
FA. 30; for lár na faidchi Lg. 15;
for lár in taigi ScM. 18; FB. 15;
59; for lár ind liss ScM. 18; FB.
25; for a lar {des Bechers, cuach)
FB. 59; 60; 62; 73; 74; for lár a
da imlisen FB. 51; p. 310, 34; co
m-bói for lár a inchinne FB. 61
{„so that it pierced to the certre of
his brain" O'Don. Leabh. na g-Ceart
p. LXIV); a g-ceart-lár an doire
sin „in the very midst ofthat wood"
Torr. Bh. p. 62; Acc. tarblaing
for lar in taige ScM. 15; FB. 89;
congarar . . co lar ind rigthaige 60;
cassla derga . . co lar FA. 28; dar
a lar 30; oc dul di dar lar in taige
Lg. 1; fri lar talmun FB. 25; 46.
lárac, PI. Gen. co mellaib a lá-
rac FB. 20 (s. S. 308); cenglaid a
lenid OS mellm'b a larac LBr. p.
215i>, 49; Du. Gen. gerrchoclioll co
mell a n-dá lárac LU. p. 86*, 4;
vgl. laarg a fork (gabul) Corm. Tr.
p. 100.
laréne equulaSG.iQ^ {Z^. 274).
lassaid flammend? — Sg. Nom.
lasaid FB. 49; p. 310, is; Dat. ar
a dura derglassid FB. 45; -lasaid 47;
PI. Nom. lecca . . lasta loisctecha
p. 191, 8.
lassaim 11 ich flamme. — Praes.
PI. 3 lassait a n-gnússi FA. 25.
— S-praet. Sg. 3 lassais in muine
Hy. 2, 48; co ro lass in grian Three
Hom,. p. 26, 11 ; co ro las hEri ocus
Alba de-sium ibid. p. 104, 26 ; 27. —
Inf. Dat. oc lassad FA. 13; sornd
tentide . . for lasáad flammend FA.
17; for lassad FA. 8; 10; 13; 17;
p. 21, 31; for sir-lasad FA. 28 (oc
sir-lassad LBr.); for derg-lassad
FA. 29.
lassair F'lamme; flamma Ir.
Gl. 128; lassar Gl. zu breo Fei.
Apr. 15. — Sg. Nom. lassar FA.
17; 21; Gen. lassrach Gl. zu lochet
Sy. 7, 21; Voc. a lassar léch n-
'Er enn FB. 61; PZ. Nom. lasracha
O'Don. Gr. p. 99. — Vgl. for-lassair.
lassrach flammend; cruad-
lasrach p. 190, 33; tré dhoighir
dhonn-ruaidh dearg-lasrach Torr.
Dh. p. 132, 1.
lasta s. lassaid.
laten Latein, Gl. zu Hy. 2, 3.
1. láth M. Held; a hero Corm.
Tr. p. 101. — Sg. Nom. láth gaile
FB. 91; PI Nom. láith gaile SC.
40; FB. 7; 15; 20; 70; 88; láith
gaile fer n-hErend SeM. 6; laith
gaile fer n-Vlad FB. 26; 44; p.
310, 3; 5; Gen. inna láth n-gaile
FB. 3; 6; 54; formna láth n-gaili
mad FB. 12; 55; 91; SC. 38;
Dat. nonbor di láthaib gaile fer
n-mad FB. 55; 9; 12; 59. —
Compos. liithu láth-bulli FB. 51,
p. 310, 33?
2. láth „the heat of animals in
the season of copulation" CDon.
Suppl., Beitr. VIII 334.
lathach Schi am m ; mud, puddle,
dirt, mire CE. — PI. Nom. lathach
dóimne p. 190, 25, zu lesen latha-
cha? Dat. illathachaib cirdubaib
FA. 26.
lathair „presence, extent"
CB.; sie ro rand cach cenél di
suidiu, ar bói a cutrama allathair
Corm. p. 29 mogheime; fanfad-sa
leat ar an lathair se Torr. Dh.
p. 60 {„on this spot")\ ,vgl. láthrach.
láthar N. dispositio Nigra,
Bei. Celt. I p. 44; temptatio
Z^. 782; lathar i. indeall O'Dav.
p. 103. — Sg. Nom. a lathar sin
Gl. zu dispositio ipsa Ml. 421»; ba
lathar lan p. 132, 21; ni lathar lac
SC. 33, 36; Gen. ar . . Itithige ind
lathair FB. 88; 0 do ficed a lúth
lathair LU. p. 79a, 30; Acc. ar na
dich cach assa dligud i n-adaltras
tri lathar demuin Gl. zu ne temptet
vos satanas Wb. 9* (Z"^. 466).
latharthe, anas latharthe Gl.
zu cxpositus inimicis Ml. 23d, 1;
air ru bu latharthse Gl. zu quia . .
fuerat tribulationibus Ulis expositus
Ml. 32<', 2. Vgl. latharthir exponi-
tur, disponitur Ml. 44^ {Bei. Celt. I
p. 44).
láthe, láithe, láe, láa, láN. Tag;
dies Z\ 229. — Sg. Nom. lathe
SC. 1; ba hole lathe ScM. 3, 9;
lathe buana di Hy. 5, 29 {oder ein
adverbieller Casus? vgl. 33, i. illó);
sith-laithe Hy. 2, 56 {Gl. i. laithe
in sith); cid lae sechtmaine Cr. 32c;
láthrach
655
lec
iss eä láa and sin FB. 31; lá TE.
12 LJJ.; 13 Eg.\ SC. 11, 5; FB. 5;
lá ocus adaig FB. 2; p. 309, 37;
Gen. oc erochiU lathi brátha FA.
34; 30 LBr.- lathe FA 33 (lathi
LBr.)- immedon láthi Hy. 2, 52
(laithe LHy.)\ ar debaid n-óenlai
SC. 13; imrauchui lai TE. 11 ÍJí/.;
deód lái FB. 9; 83; 90; Dat. isind
lathiu-sa indiu Bev. Celt. III ^). 178;
illaithiu in messa Hy. 2, 52; cach
oen láu SP. II 15; illóo FA. 2 X£r.;
illó FA. 2 i?7.; G^Z. zu fri de Ify.
2, 28; ztc lathe Hy. 5, 33; i n-oenló
Lg. 11; 16; SeM. 5; 2^A 24; on
ló cu céle TE. 17 Eg.- a cach ar
cach ló TE. 7 E'^r. (OíZer Acc.?);
Oss. II 9; iUathe ind fugill FA.- 6
{Form des Acc, do ló LBr.) ; lathe
anbige fli/. 5, 33 {Gl. i. illó); J.cc.
CO lathe m-Íorátha FA. 29 (laa
LBr.); im torachtain chucu laithe
m-brátha {sie); FA. 30 LU.; lathi
n-and resin t-samfuin aile SG. 10;
cuUae m-brátho Tir. 5; laa n-and
Ca 1 LU.; lá n-and TíJ. 10 LU.;
p. 131, 13; laa n-oen TE. 9 ÍJ«/.;
11 Eg.; láa CC 1 Z/Í7. ; lá n-óen
TE. 10 JBí/.; cach n-aidche ocus
cach lái FA. 26; TE. 13 £í/.; cec7i
.laa Í9. 12; cec/i oenlá SeM. 16;
in cétla FB. 11; an la sae TE.
18 jE/^t.; aidcM is lá SC. 29, 12;
lá ro bá-sa SC 45, 5; PI. Nom.
tri lá, tri laa SC. 1 {oder Acc.?);
Gen. udi tri la ocus tri n-aidche
FB. 10; 55; J.cc. tri laa ocus tri
aidche ScM. 4; rim la SC. 44, 13?
láthrach, Gen. lathraighe, a
Site O'Don. Siippl.; látrach sen-
muilind ,,the site of an old mill"
ibid.; sencathraig na n-gennti . . it
fasa cen adrad amal lathrach Lug-
dach „like Lugaid's liouse-site" Fei.
Prol. 205; du Láthruch Da arad
Tir. 8 {„Site of two charioteers").
láthus M. „heroism'' O'Don.
Suppl.; lathus gaile Góedel uile
FB. 89, das Heldenthum, die Hel-
denwürde {Abstractum von láth
gaile).
latrand M. = lat. latro. — Sg.
Nom. latrand mé SMart. 23 ; Gen. i
te'gdais ind latraind Lat. Hy. V Pref.
lattäinail FB. 87, corrupt für
lat anáil.
laulgach s. lulgach.
lauraua, laurcuiri s. Inrana,
luirchaire.
IsiJLnlaxitas? vgl.\a.c; corp sleman
no laxu no sadaile Gl. zu corplen
Fei. Jan. 22; Dat. illaxai ocus i
téti a collai FA. 27 (illaxu LBr.).
lebar s. lebor.
lebaid s. lepaid.
lebend, leibheann „tJie deck of
a ship or scaffold, gallery^' O'B.
— Sg. Nom. lebend . . ocus fond
inichtarach na cathrach FA. 11;
fris m-bruchtai ler-lebend ,,against
whom burst ihe- sea-level" Fei.
Nov. 29; PI. Dat. for lebennib in
tige Z\ XXI.
leblaiiig-, leMiiig Perf. von lin-
gim.
1. lebor = lat. Hb er {Buch);
Z-\ 781; leabar L: Gl. 371. —
Gen. stair libuir ihn Hy. 2, 87 Gl.;
Acc. oslaices . . in lebor FA. 33;
iadaid in lebor ibid.; PI. Nom. li-
bair FB. 11.
2. lebor lang; leabhar long,
smooth O'B.; vgl. inim-lebor. —
Sg. Nom. be . . foit-lebor Lg. 4, 11
(— leauphar Eg.) ; ech . . scúap-lebor
p. 310, 25. — Comp OS. leine lephur-
chulpatach TE. 3 Fg.; Labraid
lebar-mong SC. 33, 2 (s. lebormon-
gach). — Compar. librither gabla
a láma Corm. p. 36, 38.
lebormoiigacli langmähnig,
von lebor-mong. — Sg. Nom. ech
. . lebormongach FB. 49; 50; p.
310, 17; 24.
lebrán M. libellus. — Sg. Dat.
oc mu lebran SP. II 3; huas mo
lebrán indlínech SG.p.203 {Z-\ 953).
lebrar í^ coli, books ThreeHom.
Index; Dat. allan do lebrair „its
füll of books''' Tliree Hom. p. 106, 12.
lec F. Stein, „flagstone" Beitr.
VIII 317, zu unterscheiden von lia;
leg logmar gemma Ir. Gl. 133,
ibid. 573. — Sg. Nom. oen lecc
p. 191, 9; leacc cloiche Fei. p.
CLXXII 13; Dat. forsind leicc
Hy. 2,8; 31; luathither léig mui-
lind a fégad Corm. p. 36, 28; PI. Nom.
lecán
656
legim
lecca lethna FA. 30; tri leca log-
mara FA. 13 (^teora lega LBr.)-
Gen. 0 étrochta léc lógmar FA.
18 LBr. (líac LU.); Dat. for lec-
caib p. 191, 29; dar na lecaib
FA. 29; Acc. for a lecca lomma
Three Hom. p. 32, 28.
leeknlapillus SG. Aß^ {Z^. 273).
lecda steinig. — Sg. Dat. co
n-ainciud lecdu FA. 18.
lcchdach liquida Z^. 980.
lechet, ni gointis a cheli ar a
lechet leo LU. p. 20», 29, Gl. i. ar
a chaimi.
lecht Grab; i. lige mhairb Corm.
p. 27. — Sg. Nom. lecht Gl. zu
fert Oss. III 7; Dat. lia uas lecht
Oss. I 1. — lecht liác FB. 23?
lechtach, morais relicc lechtaig
„magnified a grave-ahounding
cemetery" Fél. Jul. 21.
lechtán ein Meines Grab. —
Sg. Nom-. do lectan Lg. 5, 23
(lechtán Eg.)\ Acc. morait lechtaa
Petair Fei. Prol. 116.
lécim, léicim III ich lasse,
entlasse, lasse los, überlasse,
verlasse, vgl. doUécim. — Praes.
Sg. 3 lécid mit Fron, sufßxum
{s. 8. 513, Col. 1): leicthe . . secha
lässt ihn vorbei = weicht ihm aus
FB. 81 ; léicthi 87 ; act nand léicci
Wb. 3a {ZK 435); nos leice do
Chet ar a bruinni ScM. 16; ro leci
for ar Connacht 19 ; ros leci SC. 13 ;
PI. 3 cor lecit echradha hErend
fris TE. 15 Eg.; is and-sin lecat
. . nualla FA. 31 LBr. (ferait LU.}.
— Praes. sec. Sg. 3 nád leced a
folt fúa agid der sein Haar nicht
über das Gesicht lassen sollte p.
311, 2? — Praet. Sg. 3 ni leicc a
chorp hi timmi Hy. 2, 32; nat leicc
Hy. 1, 32; nar léc TE. 13 Eg.;
Dep. ro lécustair sláetan tromm-
galar chuci TE. 7 Fg.; PI. 3 co
ro lecset ingcorum sis p. 39, 21.
— Fut. PI. 1 ni léicfem-ni uaind
he FB. 41. — Fut. sec. PI. 3 co
leicfitis do sie würden ihm über-
lassen FB. 11 \ ni leicfitis . . isa
tech sie würden ihn nicht in das
Haus lassen FB. 3. — Pass.
Praes. sec. Sg. 3 leicthe isa tech
wurde eingelassen FB. 25; no leic-
the Lg. 6. — Praet. Sg. 3 co ro
leiced eturro ScM. 19; ra leiced 20.
— Fut. Sg. 3 leicfidir SC. 44;
]ecüthir TE. 5 Eg. — Fut. sec.
Sg. 3 cid ar na leicfideá dam-sa
warum soll mir nicht gelassen werden
SC. 42. — Inf. lécud und lécun:
Sg. Nom. lécud nammucci do raind
dam ScM. 8 ; mo lecud-sa SC. 44
{mich verlasse!); mo lecun-sa SC. 41 ;
Dat. in C3iurathmir do -lécud dó
nach aile FB. 11; Acc. co a lécud
do Choinculaind SC. 45.
lecco Wange; leca in fluini ma-
xilla Ir. Gl. 89. — Sg. Nom. lecco
Oss. II 4; Du. Dat. ima dib lecnib
Corm. p. 25 himbas forosnai.
legaim ich zerschmelze, löse
mich auf. — Praes. Sg. 3 rel.
corp leghas cadaver Ir. Gl. 1071.
— Praet. Sg. 3 co ro leag in
snechta Three Hom. p. 26, 5. —
Fut. sec. PI. 3 no legfaitis „they
would melt away" FA. 8. — Inf.
Dat. und Acc. illobad et legad,
cen lobad cen legad iar sin Gl. zu
seminatur in corruptione, surgit in
incorruptione Wb. 13<i [Z^. 655);
Acc. ata corp Cianain cen lobad
cen legad isin membrai Fei. p.'
CLXX 30 {„without dissolving");
ibid. p. CLXXI 8.
legres Heilung, Heilen. — Sg.
Nom. a leges SC. 29, is; do lei-
gheass TE. 10, 4; 9, 12 Eg.; Dat.
liaig da leges ein Arzt Um zu heilen
SC. 29, 8; bá liaig ic legius cháich
LHy. Amr. 81. — Davon leighea-
saim I eure O'J?., Inf. Gen. go
háit a leighiste, s. u. in-leigis.
legrim == Zai. lego {ich lese). —
Imperat. PI. 1 legem irnaigtiu Wi.
Gr. p. 125 {LBr.\ — S-praet.
Sg. 3 legais canoin Hy. 2, 12;
LHy. Amr. 60; ro leg suthe „read
science'' Lat. Hy. IV Pref. —
Fut. Sg. 3 legfaid ibid. — Inf.
Nom. is huise a legend Gl. zu le-
gendus SG. 59b {ZK 487); Gen.
fer legind vir legendi {Lector) FA. 27
(légind LBr.); Colmán tvar fer le-
gind zu Cork Hy. 1 Praef; oes
legind lectores Wi. Gr. p. 125;
léimm
657
lenim
Dat. do legunn Gl. zu Hy. 2, 7;
Lat Hy. IV Pref.
léimm, léim N. Sprung,
Springen, Inf. zu lingim; leim
saltus SG. 106^ {Z-\ 1053). — Sg.
Nom. ba leim ro leblaiug-seom
FB. 82; 88; leim dar neim LU.
p. II3I', 31; dar neib ibid. p. 73a, 1;
Gen. la féimmed iud lemme FB. 88;
Dat. 6 lémii/H durch einen Sprung
ibid. ; dia lémaim darüber zu sprin-
gen ibid.\ Aec. ro lebling . . leim
u-úathmar FB. 70; 88; PI Äcc. ro
ling . . tri ard-lemewd, tri des-lemewd
drei Sprünge in die Höhe, drei
Sprünge nach rechts SG. 47.
léimnech springend, vgl. com-
léimnech. — Sg. Nom. tene . . lem-
uech p. 191, 13; ech . . lugléimnech
p. 310, 17.
1. léir fleissig; industrius Z^.
233. — Sg. Nom. leir Hy. 2, 23 {Gl. i.
i crabud); SP. II 3; Gen. íés atrige
lere FA. 23 (léri LBr.). — Adv.
ár ni fil nech conicfe a tMíim co
leir acht mine tissed a aingel féu
Three Hom. p. 122, 12; bennachais
hi do leir ibid. p. 110, 22.
2. leir conspicuous O'B., s.
unter sétim; Torr. Dh. p. 154, 9.
1. leis Sc 31. 3, 13?
2. Icis s. 2. less.
leite s. littiu.
lelap Kind; Corm. p. 26. —
Sg. Nom. in lelap Lg. 5 (leanamb Eg.).
lern everything warm (cach téith)
Corm. Tr. "jp. 100.
lemlaeht i. lacht téith {„warm
millc") Corm. p. 26.
leiimach mulsum SG. 73» {Z^.
810).
lemnacht mulsum Ir. Gl. 782.
— Sg. Nom. p. 133, s; fir-lemnacht
FB. 9; mil la mnaoi, leamhnacht
la mac, biadh la fial, carna la cat,
saor astigh agas faobhar, aon re
haon is robhaoghal Keat. p. 166
(„milk ivith a cíiild")\ Gen. littiu
lemuachta FB. 9; Dat. lestar lán
do lemnacht ina láim Three Hom.
p. 56, 12 {„füll of milk").
leninat malvaceus SG. 49i>
Z\ 274).
lén, léan sorrow, woe, mis-
fortune, ruin O'R. — Acc. cen
lobra cen lén Wi. Gr. p. 125 {LBr.) ;
feil fir nad char corp-len Fei.
Jun. 22 {„who loved not bodily
ease"?), Gl. i. corp sleman no laxu
no sadaile; ar cech meirb-len Fei.
Jan. 24, Gl. i. ar cecJi len meirb
i. ar cech n-enirte.
lenal) Meines Kind , vgl. lelap.
— Sg. Nom. in lenab ina broind
Lg. 1 ; lenabb ina láim Three Hom.
p. 68, 15 ; or bam lenab TE. 5 Eg. ;
in tan ro po lenam bec he LHy. Amr.
p. 157 (lenam LU.); Acc. baistid
in lenub Fei. p. LXXIII; PI. Nom.
lenib Gl. zu macain ibid. p. CXLII.
lénaiiu von len? ro lenad nert
demain . . , bith mairid . . nert rua-
naid ar rig-ne „the demon's power
hath been wounded" Fei. Prol. 253
(lenad Laud).
leuamaiii, nis digaib allenamain
{Gl. i. in lenamain tucsat oegid
fuirri) Hy. 5, 26, „attachment"
Bem.^ p. 69, wohl nicht verschieden
von do lenmain, Inf. von lenim.
léue Hemd, Unterkleid; shirt,
Mit On the Mann. III Index; leine
camisia Ir. Gl. 38. — Sg. Nom.
léne fo derginliud p. 131, ic {„a
Shirt interwoven with thread of
read gold" On the Mann. III
p. 162); leni gelchulpatach co n-
derginliud oir p. 310, 33; leine le-
phurchulpatach TE. 3 Eg.\ Gen.
tri derca sedluch (?) allenith TE. 4
Eg.\ Dat. issind lénith TE. 3 Eg.;
PI. Nom. secht lenti cona n-imden-
maib TB. p. 176, 11; Acc. tuargab-
sat a lénte FB. 20.
leiiim I ich hänge, hafte an
Etwas; leanaim J follow, adhere,
pursue O'JB. — Praes. Sg. 2 in
ben dia lenai der du anhängst
SC. 43. — Praes. der Gewohnheit
Sg. 3 ni lenand do sithlongaib SC.
45, 16; din chutrwmma chinad nos
lenand die an ihnen klebt FA. 16.
— Perf. Sg. 3 ro lil ainm de Corm.
p. 30, 19; ro lil menma mna Caier
tlo Nede ibid. p. XXXVII; Fei.
p. CXXl; PI. 3 mila géra gulb-
necha ro leltar im sriib LU. p.
114t, 16 {Siab. Concul.); ochtttr
42
leniud
658
lésboir
form díb slíastaib rom leltar dim
churp ihid. 29; co ruildetar SG. 6,
ruileatar H. — Fut. Sg. 2 lilessa
do laithib ,,thou teilt follow the
daijs" Fél. Prol. 309 ; lilessai . .
dona felib ibid. 311; PI 3 lilit
sequentur Z\ 1092 {Vit. Trip.). —
Praet. Sg. 3 co ro lean blieb hängen
p. 39, 17; Dep. ro lenastar in
t-ainm der Name haftete Gl. zu
Hy. 2, 6. — Inf. Dat. do lenmain
SC. 46; hi lenmain a cich-side bói
in corran Fei. p. CXLVII i; vgl.
lenamain.
leniud clairend i. tairmesc fódla
ocus róinne Corm. Tr. p. 39.
lenmunach Sequester Ir. Gl.
1040; teidm-lenamnachu Gl. zu pe-
stilentes Ml. 15a, 9 {Z'K 111).
lenn, lend F. Mantel; lenn
vel brat formtha sagana vel saga
Z'^. 1063; lend . . i. ainm do brut
find Corm. Tr. p. 104 ist etymolo-
gisirende ErMärung; co lend Gl.
zu cum toga ibid. p. 43 cumtuch;
i^gl. ibid p. 103 lendan; leann a
cloak or mantle O'B. — 8g. Gen.
i n-óe cecha breclenni SC. 33, 22;
Dat. alleind chorcra coicdiabail
ibid. 5; Acc. lenn corcra cortaruig
p. 144, 28; PI. Gen. cona tri coec-
taib breclend SC. 33, 21; Acc. bri-
sid sciathu. lenna Isech 31, g.
leiiuán, leiidán Liebling; „con-
cubine or favourite" Corm. Tr.
p. 103. — Sg. Nom. at ban-lendan
. . fer n-domain uli FB. 18; Ferloga
mo lennan-sa F. ist mein Liebster
ScM. 20; Gen. is é ag torachtain
lennáin ocus mná seirce dia tue
grádh Ms. Mat. p. 473, 32;- Voc.
a lennán ban ocus ingen FB. 11.
leiiom, ua lenomnaib Gl. zu li-
tera . . a lituris SG. 3^, 3 {Z'^.
775, 1008). Vgl. lenamain.
leim, her fid ocus mag ocus
lenu wood as well as field and
meadotvs Tir. 6, vgl. leana „a
meadow, a swampy piain" O'R.
1. leo Glied; leo ball Corm.
p. 26 láarg. — Sg. Nom. mu leo
Oss. III 10 {Gl. mo bhoill Ed.).
2. leo i. leatra no guin (TDuv.
p. 100.
3. leo Löwe; lond immar leo
Oss. I 5; leo airbi FB. 68, 23?
4. leo, leo s. la Praep.
leóit, leóit fri leóit FB. 53?
leómau Löwe. — Sg. Gen. oxad
leomam FB. 48 (leomuin Fg.); co
n-aicniud leomain FA. 18 LBr.\
leoman zu lesen für loman ScM. 15?
leór s. lor.
1. leos i. imdergad Corm. p. 27
{„a blush").
2. leos s. 4. less.
lepad, Icbaid F. Lager, Bett;
lebaid lectus Ir. Gl. 481. — Sg.
Gen. iar n-dergud a rig-leptha
dóib LL. fo. 41. a. 2 {TBC); Dat.
dia lepaid Lg. 1; Acc. corra gaib
cách a lepaid FB. 12; PI. Gen.
coeca lepad SC. 33, 9; 10 (lebaid H.);
Dat. colba do lepthaib ibid. 11.
lepthugud zu Bett gelten Lg. 1.
1er M. Fluth, Ocean, Meer;
i. in t-oician i. muir mor O'Dav.
p. 100. — Nom. 1er in mara „the
surge of the sea" Fei. p. CLXXIII;
Gen. dar £airrgi lir longaig Fei.
Aug. 14; Mac lir=mac mara Corm.
p. 31 Manannan; Da,t. isiu liur fri
toeb Albaw Tliree Hom. p. 122, 27;
Acc. dar 1er SC. 31, 13; is gasccerf
fo 1er TE. 9 Fg.; PI. Dat. ind
ingen sin do thonnaib dar leraib
lánmóraib SC. 42; Acc. inna liru
Gl. zu pontiasLHy. fo. 12a {Goid.'^
p. 69). — Comp OS. ler-lebenn Fei.
Nov. 29; ler-muir Dec. 12.
lere 2*'. Fleiss, Frömmigkeit
von leir; ind leire industria Z-.
247; lere i. crsihndh O'Dav. p. 101
{Fei. Aug. 29) ; Gen. cech mec lere .
„every son of piety" Fei. Epil. 428;
429; Acc. léri operam Ml. 32'>, 11.
lerg-, learg « Utile eminence, a
piain O'B., leirg a piain, a road
ibid., a field, a battlefield CDon.
Suppl. — Sg. Dat. illeirg O.síí. III4;
ni maith no fichid in cath illeirg
LU. p. 81bj 3; ro chuir a sgiath
ar sdnaigh-leirg a dhroma „on the
broad arched expanse of his back"
Torr. Dh. p. 74; PI. Gen. ar lin
lerg ScM. 21, 17?
lésboir, léspaire s. léss-boir,
lésspaire.
I
lese
659
lestar
lese piger Ir. Gl. 382. — Sg.
Nom. nir bat lese SC. 26 ; PI. Nom.
leiscc Wb. Sl\ 24.
1. less M. Lis, ein mit einem
ringsumlaufenden Erdwall befestig-
ter Wohnsitz, lis On the Mann. III
p. 4 ; lios a fort, an enclosiire.O'Don.
Suppl. ; a hause, fortified place O'B.
— Gen. i n-dorus ind liss ScM. 18;
SC. 33, 17; FB. 54; for lár ind
liss Sc3I. 18; FB. 25; Dat. cosin
tulaig uasind lius TE. 11 LU.; co-
nallius OCHS allubgort „with . . its
fort and its garden" Tir. 6; isind
lis FB. 44; Lg. 6; assind liss ScM.
18; asind lis duib! LU. p. 21», 14;
Aec. no leicthe issin less Lg. 6;
SeM. 5; fón less uile Lg. 1; fri
les anechtair FB. 64; PI. Nom.
liss FB. 53; Acc. beite éigme im
lissu LU. p. 81b, 1.
2. less Hüfte, Hanke; coche
HO less clnnis SG. 67» (Z"^. 49);
leis the thiqh CDon. Suppl. —
Bat. álta iiia thóeb liss FB. 24?
PI. Acc. na lessa „the haunches"
Gild. Lor. Gl. 17G zu catacrinas.
— Comp OS. ech . . less-lethan mit
breiten Hanken FB. 49; p. 310, 16.
3. less Vor th eil; cotnmodum
Z'^. 49; besonders häufig in riccim
less egeo Z'^. 429. — Sg. Gen. nibuc
denam a lessa Rev. Celt. Ul p. 176;
nach mó a richtn a lessa duit-seo
andas dam-sa ibid. p. 178; ni mó
ricbtain a lessa in gai duit-siu ol-
daas dam-sa ibid. p. 179; sechmall
a lessa Fei. p. CXVII 17; luach lesa
praesumpticium Ir. Gl. 792; fer
lesa „a guardian" ibid.; Dat. cona
denat ni do leass a cuirp nach a
n-anma Fei. p. CXVII 9; Acc. ret
leass TE. 9, 11; ricfaite?* a les do
gillai ScM. 7; recam-ni a les ém ar
curaid tcir brauchen unsere Helden
FB. 56 iConstruction?); ni recat a
les ind naim ni alle FA. 5; in tan
ro ránicc a leass Hy. 5, 87; is ocai
fogeba a les Lat. Hy. II Pref.
iGoid.^ p. 94, 9).
4. less Licht; leos i. soillse
Corm. p. 27, vgl. unter griuniud;
i. suillsi luinither i. taithnem O'Dav.
p. 101. — Sg. Nom. ar na caite
les occai Hy. 2, 55 {Gl. i. cainlle).
— Davon lespaire?
5. less, les cach m-bolg i m-bi
lind Corm. Tr. p. 104 {„every bag
wherein is ale"); leges lega cen
les „the eure ofaphysician tvithout
a medicine-bag" On the Mann. III
p. 251. — Dazu lestar?
6. less- in den Compositis less-
ainra, -athair, -macc, -máthair;
less din quasi liss, i. [lat.) lis de-
baid no imargal Corm. p. 26 leasmac.
lessalg-im III ich verbessere,
mache gut; I redress, reform,
correct, amend, heal, manure O'B.
— Praes. Sg. 3 rel. in maith le-
saiges . . in áirge p. 40, 19. — Praes.
sec Sg. 3 no lesaiged na cserchu
„she bettered the slieep" Three Hom.
p. 58, 14. — S-praet. Sg. 3 ro les-
saig TE. 11 Eg.- PI. 3 ni res le-
saigset FA. 28. — Inf. leasughadh
maintenancc, feeding, education
O'Don. Suppl.; Dat. do lesugud
FA. 28; ro gab for lesugiid na
hairge p. 40, 10.
less-ainui N. Spottname; nick-
name O'B. — Sg. Nom. ni lesainm
dait FB. 11; 17; 18; 19; PI. Dat.
mac na m-bachlach cusna lesan-
mannaib ScM. 12.
lessáu, lesan bag On the Mann.
II i). 133; s. 5. less.
less-athair Jf. Stiefvater Coim.
p. 26 leasmac.
less-bóir, fer brithe lésboir Gl.
zu Onesimum acolitum Wb. 25^
{vir ferendi luminis Z'^. 234).
Vgl lesspaire.
less-mace, lesmac M. privi-
gnus Goid.^ p. 57; leasmac i. liss-
nihac i. iarsinni is lis don fir no
don mnái intí is lessmac do cech-
tar de Corm. p. 26.
less-niátliair F. Stiefmutter;
lesmáthair noi-ercalr. Gl. 48; Corm.
p. 26.
lesspaire Leuchte, Licht, vgl.
lésboir. — Sg. Nom. inmain les-
paire glan glé lliree Hom. p. 40, 4;
Du. Nom. da lespaire móra ttoo
great lights O'Don. Gr. p. 352.
lestar N. Gefäss; ras ZK 782.
— Sg. Nom. lestar n-arggit SP. IV3;
42*
letarthach
660
lethar
lestar fás ibid. 2; Dat. asind lestttr
p. 131, 7; allestar huim CC. b Lü.\
Ace. in lestur CC. 5 Eg.- Acc. le-
stra p. 42, 12; tar na \estra ibid. 13.
letarthach schneidend, zer-
reissend? von letrad. — Sg. Nom.
letartach p. 190, 29; tene . . leiar-
thach p. 191, 13; PI. Nom. léomain
lomna letarthacha LU. p. 33», 26.
leteuach audax SG. 5Ut {Z^.
809), vgl. inna letena aususMl. 16 ■, 2.
leth N. Seite, Hälfte; alled
fri spirut Wb. 8^ {pars spiritualis
Z\ 270), leth n-gotho SG. 5a {di-
midium vocis Z^. 223). — Sg. Nom.
leth in tige . . alleth n-aill die eine
Seite des Hauses . . die andere des-
selben FB. 12; ScM. 5; iiidala
leth .. alleth n-aile FB. 15; secip
leth Hy. 1, e; cepé leth tiasam
Gl. zu cia tiasam Hy. 1, 2; ba leth
n-dograi SeM. 21, 39? leth iud
orpi so „lialf of this liereditamenP'
Tir. 6; Gen. log leith ungae „the
worth of half an ounce" Tir. G?
Dat. di cech leith undique Gild.
Lor. Gl. 67; do cech leith von
jeder Seite FA. 10; isindarna leith
. . isind leith araill FB. 28 ; ua
leith deiss SC. 33, 9; na leth chli
ibid. 10; innar leith Gl. zu Hy. 5, 90;
leith andes auf der Seite südlich
Oss. I 9; inna lobran leith auf
Seiten der Schwachen Hy. 5, 90;
fo leith separatim Z'^. 611; Lg. 6;
ScM. 4; CC. 2 LU.; FA. 4; 6; 10;
SC. 16; a tech for leith do cách
einem jeden sein Haus besonders
FB. 54 {vorher tech for leth); to-
rud senmaistreda co leith der Er-
trag von einem Mal Melken und
einem halben p. 40, 28; Acc. techt
leth n-aill anderswohin SC. 13;
cach leth no théged wohin er auch
ging p. l30, 24; cid fechaisiu issind
leth cian úait in die Ferne TE.
6 Eg. ; for leth auf die Seite ScM. 19;
for "cach leth FB. 3; p. 131, 17;
ix 132, 5; p. 133, 11 ; FA. 21; tech
for leth . . do cach fir dib ein be-
sonderes Haus für jeden FB. 54
{darauf a tech for leith); illeth
friu-som auf der Seite ihnen zu-
gewendet FA. 5; 14; in leth hi-sin
diese Hälfte p. 40, 28; leth méite
die Hälfte der Grösse FB. 91; leth
toraid p. 40, 32; leth na haidche
Lg. 17, 50; forom leth SC. 38, 5?
PI. Nom. allethe úachtarcha ihre
oberen Hälften FA. 13. — Com-
pos. Substantivische Composita mit
leth als erstem Gliede können
das eine von zwei zusammengehö-
rigen Dingen bezeichnen {vgl. leath-
chluas one ear, leath-chos one foot
CDon. Gr. p. 338, leth-ail mala
Ir. Gl. 90): for leth-láim Nóisen
auf der einen Seite N.'s. Lg. 15;
for a leth-beolu FB. 25; leth-
cholba flatha la Patraic sie ist der
andere Pfeiler des Reiches zu Pa-
trick Hy. 4, 9; alleith-chind ocus
allethchloicne ocus allethlama ocus
allethchossa ihre Kopfhälften und
Schädelhälflen und ihre einzelnen
Hände und Füsse Bev. Celt. III
p. 177; leth-fer semivir Ir. Gl. 396;
leth-msethail „a half-cheese" Corm.
p. 36, 36; leth-gute semivocalis Z'^.
980; teora leth-indli Tir. 4; leth-
chomrac; leth-rann; leth-cherd,
bann-licerd. — Mit Adjectiven:
leth-marb halbtodt FB. 82; led-
marb Wb. 2« {Z-\ 856); leth-om
halb roh FA. 28; p. 191, 21; leth-
goll halb blind FB. 67 {vgl. SC. 5);
leth-chaech monoculusos Ir. Gl. 624;
drech leth-derg leth-gabur FB. 47;
leith-isel auf der einen Seite unten
Hy. 5, 56; do thoeb leth-fas, do lige
leth-fuar Fei. p. CLXXX 3 {half
bare, half cold).
lethaim I divide, halve, ex-
tend, ividen O^B. — Pass. Praes.
Sg. 3 lethech din ainm do lossait
iarsinni letair bairgean furri Corm.
p. 27 {„is spread"). Vgl. lethnaigim.
lethan breit; latus Z'^. 776. —
Sg. Nom. FA. 22; 23; druim- p.
310, J13; less- FB. 49; p. 310, le;
muUach- FB. 37; tul- p. 310, 25;
ucht-lethan p. 310, is; PI. Nom.
tul-lethain p. 310, 15; F. lecca
lethna FA. 30. — Vgl. for-lethan.
lethar Leder. — Dat. a chath-
criss curad . . do chotutlethar cruaid
choirtchide do formna secht n-dam-
seched n-dartada LU. p. 79», 37;
leth-cherd
661
lia
gin lethur Gl. zu cen codiil O'Dav.
p. 65; a da slegh coicrindi itir lea-
thar a sceith TB. p. 176, 25. —
Vgl. a dondúathróic n-dondlethair n-
degsúata LU.p 79^, 1 (jyi-aunledern).
leth-cherd „half-artist" Corm.
Tr. p. 135, leith-cherd a half poet,
ein Name für den ansruth (,anruth\
„hecanse he had half the Icnowledge
of the Ollamh" O'Don. Suppl.
Da von bann-licerd „poetess" Corm.
p. 36, 11; p. 37, 16; 29.
leth-ehil half hiased Corm.
Tr. p. 40 eil.
leth-chomrac ahalf-quatrain
Corm. p. 37, 25; vgl leth-rann
(comrac i. rann O'Dav. p. 65).
1. lethe .Breiie; for a lethe Corm.
p. 27, 15.
2. lethe, leithe the shoulder-
blade O'B.; tonindnaig ind ammait
leithi in chon dó assa laim chli
Eev. Celt. III p. 177.
1. letheeh „flounder" {ein
Fisch) Corm. Tr. p. 102.
2. letheeh „hneading-trough"
Corm. Tr. p. 102 (ainm do lossait).
lethenacli pagina Ir. Gl. 232;
Gen. ind-lethinig s. unter line; Äcc.
in lethenach LBr. p. 216», 72.
1. lethet Breite. — Sg. Nom.
lethet FA. 17; coUethet allinde
„witli their tcisdom's hreadth" Fei.
Oct. 13; Acc. iinl)ucai no lethit
Gl. zu in . . latitudinem SG. 3^, 10
[Z^. 1008; 805).
2. lethet, leithid the like, a
peer O'R.; ar ni fil i n-hErinn
filid a lethet Hy. 2 Praef {„for
there is not in Ireland a poet his
equal"^: ni accai hi talmain a lei-
theid Ir. Gl. 104 {Vit. Trip.). Vgl.
dobreth comlethet a enech di or
ocus argrti do Ailill LU. p. 20^, 27.
lethete, leithide duplicate
O'B.; na fil and allethete SC 34, 10
(a lei/ieide H.)
lethnaigrlm III I enlarge, ex-
tend, scatter, flutten. — Pass.
Praes. Sg. 3 leitheach i. losad do
bhrigh go leathnaighthear bair-
ghean uirre O'Cl. {Corm. Tr. p. 103).
— Inf. do lethnugud a foguir
SG. 9a, 9.
lethne F. Breite; leithne lati-
tudo Ir. Gl. 925.
leth-rann F. a half-quatrain
Hy. 1 Praef; Corm. p. 37, 32; so
auch zu lesen Wb. 195'' ifür das
sinnlose letráim {Z^. p. XII, Bei.
Celt. I p. 22)? — Vgl. lethchomrac.
lethrena „traces" s. 1. loman.
1. lethu Breite; Dat. illethu
„icidely": robbem cen ses hillethu
Hy. 1, 45 (iUetha Fr.), Gl. i. hi far-
sÍHge; dogníth morferta illethu Hy.
2, 33 ; ro chés mór seth illethu ibid.zb.
2. lethu Hy. 2, 17 s. la.
letrad „haclcing, cutting"
Corm. Tr. p. 105. — Gen. cor bo
chonair letartha cach n-ulind ocus
cach n-ind ocus cach n-aird ocus
cach n-aircind don charpat sin LU.
p. 79», 21; Dat. ic a n-athcuma
ocus ca letrad FA. 28 LBr. —
Vgl. letarthach.
1Í Farbe, Glanz; lii color,
splendor Z'^. 21. — Sg. Nom. alaind
a li SC. 38; li súla p. 132, 25; 26;
SC. 31, 7; 38; li súla cáich FB. 23;
fo li gut die Farbe Lg. 18, 15 {vgl.
deg-li bonus color Z'^. 611); ni
tharda li tassi form Gl. zu Hy. 2, 12 ;
Dat. fúaim colli SC. 34, s; atcon-
narc laéchu colli SC. 34, 11; delg
óir cona li SC. 33, 22 {oder paren-
thetisch con a li schöyi seine Farbe?) ;
ar li propter gloriam Wb. 15»
{Z^. 623).
1. lia {ziceisübig) Hunger. — Sg.
Nom. nis gaibed tart na lia Hy. 2, 29.
2. lia mehr, Compar. zu il;
major numerus, plures, phis Z^. 277;
bit lia ar mairb oldáte ar m-bi
FB. 5; 21; Oss. I 8; bid lia turim
a chath der Kämpfe um ihn wird
mehr sein als zu zählen ScM. 3, 10 ; is
lia tuirem ocus aisnés Tliree Hom. p.
36, 4; ibid. p. 42, 15; ibid. p. 122, 11.
3. lia 31. {Corm. Tr. p. 12 adba
othnoe) Stein, zu unterscheiden
von lec; lie, lia lapis, cos Z^. 259;
Corm. Tr. p. 101. — Sg. Nom. in
lia no theilginn Oss. II 1; 10; in
lia lógmar SC. 33, 12; Three Hom.
p. 4, 10; lia uas lecht Oss. I 1; lia
cáin cermnae FB. 48; nert-lia gáise
SG. 38; Gm. cride Ucee ScM. 15;
lia
662
lige
Dat. do lue lógraair FB. 74; FA.
7; 13; oiid lic logmair Gl. zu a
gemma Corm. Tr. p. 83 gern; do
lic FB. 62; isind lic 88; for licc
derg 48; 61? illia Oss I i; Aec.
frisin liic SC. 8; forsin lic FB.
77; 78; PI. Gen. o etrochta liac
logmar FA. 18 (léc -LT/.); lecht
liac FB. 23?
4. lia i. fliuchderc O'Dav. p. 101.
5. Ha Wasserfluth; a streavi,
a flood O'B.; imad uisce O'Dav.
p. 101; suairc in lisi Fei. p.CXXXIYs;
lia mor isin oidche sin isin abaind
Three Hom. p. 106, 4 {„a great
flood"):, ticfa Lind Muni dar Liath-
muni collethlia LU. p. 39'>, 32
{Aid. Feh.).
6. lia i. comarba O'Dav. p. 101.
liacán, liagán a pillar stone,
a Standing stone O'JDon. Suppl.,
von 3. lia; a coirthc ocus a liagan
TE. 8 Fg.
liach miser Z^. 18; is liach ón
. . ocus is meth n-einich diinn TBF,
p. 144, 31 {„it is a pity this") ; Corm.
p. 87, 16; is liach a techt amuda
TB. p. 176, 12.
liag-an s. liacáu.
liaig M. Arzt; medicus Z^. 19;
Corm. p. 31 midach. — Sg. Nom.
liaig TE. 8 (liaigh Fg.); Gen. fo-
chraic lego On the Mann. III j»j. 475;
lega s. unter 5. less; Dat. don
liaigh TE. 8 Fg.; Ace. co fagbad
liaig SC. 29, 8; PI. Nom. nad icat
lege TE. 8 LU.
lianchar i. ailgen CDav. p. 102;
bá liain i. bá lénis no bá lianchar
LHy. Amr. 81.
liaiii, clesliani S. 531, Col. 2, i,
LU. hat: secht des 11 am fichet.
1. lias ovile O'Don. Suppl. —
Sg. Dat. bátar X n-dorais for lias
a bó ocus X crói cec/i dorais ocms
X loig in cec/t cró Fei. p. LXI 36
(„Í0 the shed of his Tcine") ; PI. Gen.
und Dat. Druim Lias „Bidge of
Sheds", dina liassaib ro ainmniged
Goid.^ p. 84 {Vit. Trip.).
2. lias no miad fastusSG. 106i>.
liath grau. — Sg. Nom. laech
liath mor ScM. 13; ech liath FB. 49;
p. 310, 18; in Liath Macha FB.
43; 70; ropo liath in mag sin dia
n-inchiunib Bev. Celt. III, p. 177;
Gen. illind Léith i Sliab Fiiait ibid.
p. 180; FB. 31; do acallam ind
Leith Bev. Celt. III p. 175; Ace.
frisin Liath Macha FB. 31; Bev.
Celt. III p. 175; con facutar in
sentuinno mong-leith Corm. p. 37, 6.
líathróit Kugel, Ball. — PI.
Nom. liathritse pilae Cr. 35* {Z^.
805) ; Ace. liathroite cruade s. unter
inchinu.
libair s. 1. lebor.
librither s. 2. lebor.
lic s. 3. lia.
licerd s. leth-cherd.
1. líg', isin lig Corm.p. 25 himbas
forosnai, zu 3. lia?
2. lig, Farbe, Glanz? ligi. dath
{Farbe) O'Dav. p. 103; PI. Ace.
mesir liga asa saoire ocus asa su-
thaine ibid. {„thou shalt estimate
colours by their nobleness and by
their lastingness" Beitr. VIII 321);
Du. Gen. Loch da lig j9. 131, 29.
— Comp OS. a llg-brataig Liphe
FB. 11; lig-dath.
líg'déhgentle, beautiful;i. miu
no cendais Fei. Oct. 6; A2)r. 18;
Jun. 21; loichet lainnrech ligach
Prol. 197; Dat. F. Colman 0 Laind
ligaich Mart. 30; Jun. 18.
1. ligaib, nee carnem in saturi-
tate honorandam 1. ni bi i fledaib
na ligaib frisgiil Wb. 27i>, 3 {Z''^.
1028)?
2. ligaib, uasligaib Hy. 4, 10?
ligda, ciar bo ligda i. ciar bo
halaind Fei. Prol. 214; Liphe
ligda SP. V 8 {„shining'') ; PI. Dat.
uas laithib ligdaib „on beautiful
(feast-) days" Fei. Prol. 23.
ligdaoh „lustrous" Fei. Mart.
24.
lig-dath „beauty" : Dat. cain
popul cu ligdath Fü. Prol. 19; in
grian geal co ligdath ibid. Sept. 21.
ligrad Glanz? — Sg. Nom. lig-
rad oir FB. 2; Dat. co ligrad óir
p. 309, 36; Ace. eter ligrad ocus
lógmaire FB. 1.
1. lige Lager, Liegen; vgl.
laige. — Sg. Nom. sir-ligi SC. 30;
othar-lige a cbind ocus a láime
lige
663
línaim
dói Bei: Celt. III p. 182 {„the sicTc-
hed'% vgl. serg-lige ; Gen. luth seirce
sóer-ligi FB. 24; Dat. im ligu Lg.
17, 50 ; FB. 24; ros failgestar inna
ligu Gl. zu Hy. 2, 62; nar ablad
ua suidiu nach ina ligu Bev. Celt.
111 p. 181 ; ocus si fein na ligi Gl. zu
Oss. III 7 ; nem ar a gabail fo lige fo
eirge Lat. Hy. VII Pref.; XII Pref.;
no beth illige lanchían SC. 29, 13.
2. lige Grab {tvohl nicht ver-
schieden von 1. lige). — Sg. Nom.
Neir ni fess a lige Fei. Prol. 113;
ata a lige and baile i torchair,
ocus corthe fria chend ocus corthe
fria chossa Aid. Chonch. 45; Acc.
mos ricub mo moch-lige Lg. 18, 38;
is e foillsigfides {sie) mo ligi sea
ocus tórindfess mo relicc Three Hom.
p. 100, 8.
ligrim I lingo SG. 176* {Z\ 429).
— Praet. Sg. 3 ata Hm is bó ro
da lig LU.p. 113b, 3. — Perf. Sg. 3
ro leluig On the Mann. III p. 158 ;
PI. 3 lelgatar i. lomraiset LU. p.
57'', 19 (vgl. Ztschr. f. Vgl. Sprf.
XXIII 209).
ligur i. tenga Corm. p. 26.
liim III ich klage an (vgl. got.
laian); liim, lighim, lithim I siie
at law' O'Don. Suppl. — Pass.
Praes. Sg. 3 lithir cid mo mathair-se
Lat. Hy. II Pref. {„even my mother
is aecused" Goid.^ p. 95); litear bine
for a mhnái-sium Corm. p. 32, 30
{„a crime is charged"). — Inf. liud.
liit blasphemia Wb. 2a {Z-\ 21).
lilgach s. lulgach.
1. 1ÍU M. Zahl; numerus Z^. 238
[S, lin lathe SG. 66'' enthält das
Pron. poss., nicht den Artikel, daher
lin nicht als N. anzusetzen). — Sg.
Nom. lin m-baud m-balc búada
FB. 22; lin a biiada ibid.; lin a
blad SC. 44, 2; lin nallongsi Lg. 16;
uathad allin ScM. 21, 34; lin ar
sluag 2i- 132, 25 ; not fichit en allion
CC. 2 Eg.; SC. 33, s; lotar ass . .
allin uili sie gingen heraus . . ihre
ganze Schaar CC. 3 Eg.; is e tra
lin FA. 23 LBr. (is iat lacht LU.)\
lin atám i Cruachnaib Ai so viel
als icir sind FB. 46; iar fertaib
ocus adamraib atta lin gainem
mara no rendai nime „in number
(like) sand of sea" Three Hom.
p. 84, 28, vgl. unter lir; it lin ferta
fér ibid. p. 114, 27; Dat. co lin
garta SC. 29, 3; ar lin a cherd
FB. 23; ar lin lerg ScM. 21, 17?
collin n-ingen {sie) FB. 53; Acc.
nis digaib allin Hy. 5, 36; ni fil ro
sia lin comram friss FB. 89.
2. lin M. Theil {wohl nicht
verschieden von 1. lin); lin, linn
pars Z^ 364, 238. — Sg. Nom. in
linn ro fitir a peccad Wb. 29^, 19;
in Hnn rod chluinethar ibid. 20 {Z^.
364, 1034); Du. Gen. hi cechtar
da Uno SG. 162'' {in titraque parte
Z^. 363) ; Dat. dib linaib beiderseits,
utrimque {für jeden Casus von utei'-
que) Z^. 367; tabair doib-sium dib
linaib giá) es ihnen beiden ScM. 3, 16 ;
a m-bátár ina tig dib linaib als sie
beide in seinem Hause tvaren TE. 10
LU.; 14 Eg.\ p. 130, 30; FA. 18.
3. lin Netz; rete Z^. 21; lin
uisci rete Ir. Gl. 863. — Dat. inna
lin-sam SP. II 7 ; im lin chéin ibid. 8.
4. lin Lein, Flachs; liin a li-
no Corm. p.^'21. — Sg. Gen. co
caslaib lin gil FA. 4. — Compos.
lin-anarta gela „white linen sheets"
SMart. 24.
linaig'e Netzsteller? no elaind
as gach gabud ocus as gach air-
ceis i. allamaib linaige ocus a cro-
baib segse ocus 0 gaib iascaig LU.
p. 16'', 42.
linaim II ich fülle. — Praes.
Sg. 3 rel. morlith linas cricha Fei.
Sept. 9; Nov. 8. — hnperat. PI 2
linaid p. 40, 30. — S-praet. Sg. 3
Dep. ro linustai'r TE. 7 Eg. ■ PI. 3
CO ro linsat j)- 42, 11. — Fut. sec.
Sg. 3 no linfed precept a soscelai
Ml. 25a, s;Pl.3 no linfatis i). 42, 12.
— Pass. Praes. Sg. 3 hon mach-
dad lintair stupore completur Ml.
25», 9; lintar lán di fin for altóir
demne Gl. zu ealix daemoniorum
Wb. lli) (Z2. 628). — Praes. sec.
Sg. 3 no linta p. 130, 26. — Praet.
Sg. 3 ro linad FB. 72; p. 40, 33;
p. 311, 34. — Inf. Dat. do linad in
riiiscp. 40, 23; 30; iarna linad do fin
nach seiner Füllung mit Wein FB. d.
lind
664
líth
1. lind N. Trank {Bier, Wein)-
cerevisia Ir. Gl. 221. — Sg. Noni.
lind ocus biad Trank und Speise
ScM. 4; FB. 16; biad glan . .
braich-lind FB. 53; lind derg Gl.
zu derglaid Hy. 5, 38; lind tee Gl.
zu fervor Leyd. 62» {„warm water"
Goid.^ p. 57); Gen. dobertatár diú-
rad ind lenna isna paitti ocus do-
cosechtatár diúrad in biid LU.
p. 231», i; Dat. do lind ocus do
bind FB. 4; cona fodai di lind 90;
iarsin lind CC. 5 LU.; gnsin linn
ibid. Eg. ; lan do linw seim somescíía
FB. 72 Eg. ; Acc. frissa lind serb
Wh. 7d {adpotum amarum Z'^. 239);
ibid . . allind FB. 59 ; lemnacht la
lind p. 133, 14; PI. Acc. tri laith-
linni SP. V 16.
2. lind -ZV. Wasser, Teich, See
{wohl nicht verschieden von 1. lind);
linn a pool, the sea, water O'B. —
Nom. und Dat. linn in sen- óc Híu-
rúsalem, cach rí gaibes flaithius óc
Híurusalem fóthrúicther esin lind
sen South. 47 a; Gen. hi taib Lindi
Leith FB. 31; „Tair issind linn-i
sea, CO n-accamar do snám!" „Cin-
das na lindi se?" ol se TBF. p.
146, 5; Dat. for lind glan SC. 31, i;
illind Locha Da airbrech p. 131, 35;
allind chró By. 5, 65; Acc. darsa
mor-lind Lg. 18, 30 ; ar cech n-éic-
lind Hy. 6, 15 {„death-pool")\ fo a
lind SG. 7; PI. Dat. hi linnib Hy.
2, 27; Du. Gen. i n-Glind da lind
Fei. Jun. 3. — Compos. cnocc
lan do lind-chro ocus gur Corm.
p. 32, 37.
3. lind period, time O'B. —
Sg. Acc. oir ni raibh cath iná
comhlann, duadh iná dochar ort-sa
rem linn, nach rachfainn tar do
cheann-sa Torr. Dh. p. 152 {„in
my time"); re linn Fhear m-bolg
during the time of the Firbolgs
O'Don. Gr.p. 314; ria lind SC. 45, 8.
linda? termes SG. 102» {Z^. 765).
linde, collethet allinde „with
their wisdom's breadth" Fei. Oct. 13,
Gl. i. a ssegail no a ecnai; cit súide
not legad ata lethna linde „whose
wisdoms are great" ibid. Epil. 81,
Gl. i. ecna.
line = lat. 1 i n e a. — Sg. Nom.
line m'oite hi tus ind lethinig sea
Ir. Gl. 232; Dat. co m-batar ina
lini FB. 65; PI. Nom. is ed adfia-
dat lini Hy. 2, 12; se line dan« in
cech caiptiul Goid.^ p. 101, 48;
Du. Nom. da line cech caibdill
Lat. Hy. VII Pref.
lingim I ich springe. — Praes.
Sg. 3 mit Pron. suff. (?) lingthi i
n-ardi er springt in die Höhe FB.Sß.
— Praes. see. Sg. 3 no linged FB.
70; 88; do linged CC. 5 LU., ro
lingiuth Eg. — Praet. Sg. 3 ro
ling ScM. 20; SC. 47. — Perf.
Sg. 3 ro leblaing FB. 25; 36 (do
reblaing Eg.); 82; 85; ro lebling
FB. 70 (leblaing Eg.); PI. 3 co
rseblangtár FB. 20. — Inf. léimm.
— Vgl. dollingim, tair-lingim.
linmaire F. plenitudo Z^. 780,
linmaire inna aimsire 311. 28"!, 5.
linmar zahlreich; Ifonmhar
füll, abundant O'B. — PI. Nom.
linmair FA. 13.
lir viel; much, numerous, many
O'B.; at lir tra frassa na soiget FA.
29 LBr.; wie 2. lia gehraucht: at lir
turim ibid. L U. ; comtar lir gainem
marä ocus renna nime ocus drucht
cétamuin ocus loa snechtai ocus
bommand ega ocus dulli for fidbaid
ocus budi for bregmaig ocus fér fó
chossaib grega illó samraid Bev.
Celt. III p. 177. — Compar. liriu
s. unter folt ; liridir s. unter drithre.
1. liss s. 1. less. — CO ard-Iiss
j9. 310, 1 s. sliss.
liss i. olc O'Cl. {Three Hom.
Index); vgl. ar lisdatus ocus trom-
datus „for mischief and oppressi-
veness" Three Hom. p. 78, 22.
liit blasphemia Wh. 2» (Z*. 21).
liter = Zai. litera Ir. Gl. 230.
— PI. Nom. \htri Hy. 2, 58 {Gl.
stair libuir ihn).
litli 31. Fest, Festtag. — Nom.
diata lith oCus foraithm et >S Mari. 7;
Three Hom. p. 96, 19; lith friscuir-
tcr gretha Fei. Jan. 25; is fó-líth
linn in scéul sin TE. 14 Eg.? vgl.
foilith a good act O'R.; Dat. for
oen lith ibid. Mart. 25; PI. Nom.
lithai dies festi Ml. 60r (Z*. 240).
lítber
665
lóchamach
— Comp OS. líth-laithe festival
days 0'J2.
líther s. líim.
littiuporríííií/e Corm. Tr.p.lO\\
lité pulmenttitn Ir. Gl. 767; leite
stirabout, puls O'Don. Suppl. —
Sg. Nom. littiu lemnachta FA. 9.
litrid, Pl. Acc. lasna litridi aili
apnd ceteros litteratores SG. . 28»
{Z-\ 237).
liu ScM. 21, 1?
liuA Anklage, Anklagen, Inf.
:u líim; liu, liudh, lat. lis, a suit,
n law-suit O'Don. Suppl. — Nom.
CO ro gared dó cech fer graid forsa
i*aba liud isin tir Lat. Hy. VII
Pref. (,,a Charge" Goid.^ p. 99).
lius, illius Hy. 7, 56 „in hreadth"?
1. 1Ó Flocke; a flock of icool
O'B.; na loa snechtai atchonnarcais
do breccad iu maige Bev. Celt. III
p. 183 (j,the snoioflakes")] ihid.p. 177
s. unter lirX
2. 1Ó „water" O'B.; hi cein
beó fo lindib ló LU. p. 40a. 41
Aid. Ech.); loa usci FB. 24? '
3. 16 „hair" Corm. Tr. p. 117
mala.
4. 16 Oss. III 1?
5 16 s láthe.
loathar pellis SG. 67i> {Z\ 782).
Jobaim II ich schwinde hin,
rerfalle, verderbe. — Praet.
Sg. 3 ro legai ocus ro lobai ri
aingcess cech galair ocus cach
threblaiti LU. p. 116^ 21. — Fut.
PI. 3 ni lobfat a taisi „his remains
will not decay" Fei. Epil. 220;
collofat FB. 6 (co loghfat H.). —
Inf. lobad s. unter legaim; lobhadh
rotting, corrupting 0'B.;jiiristiscJier
term. techn. On the Mann. I p.
CCLXXXIV.
lobai', lobur sehwach, hin-
fällig; lobor, lobur infirmus, de-
bilis Z\ 781; a leper O'B. — Gen.
sochur g&ch lobuir j). 142, 4; PI.
Gen. na lobar Gl. zu H§. 5, 9;
Ace. lobru Hy. 5, 9; SC. 18. —
Compar. as lobru infirmiorWb. 12b
{Z-\ 276).
lobra F. Schtoäche, Krank-
heit; iobre debilitas Z'^. 780; lu-
bhra lepra Ir. Gl. 268. — Bat i
lobrai SC. 10; ar thrógi ocus lobrai
p. 131, 4; dia m-bai illobra Hy.
2, 45 {Gl. iungalur); Acc. 6 ru fitir
du lobri Tir. 14; cóinis in lobra a
galair TE. 12 LU.
lohrán sehtv ächlich, schwach;
„weakling". — PI. Nom. na lo-
brain ocus na truaig Gl. zu Hy.
5, 90; Gen. inna lobran leith auf
Seiten der Schwachen Hy. 5, 90.
locc = Zai. locus. — Sg. Gen.
do thoorund a luic lais Tir. 13
{„to measure his place with him")\
Dat. inti na bi foss air acht ho
locc do locc Corm. p. 1. amfos;
Acc. CO m-bed húad nuggabad a
locc Tir. 13.
1. loch See, lacus; stagnum Ir.
Gl. 781. — Sg. Gen. Dub-locho
Tir. 1; cwmgabáil in locha FB. 85;
dochum ind locha Bev. Celt. III
p. 181 ; i medon in lacha TB. p.
178, 4; Dat. forsind loch SC. 7; 15;
FB. 31; 75; 83; 85; Acc. co a
loch FB. 76; p. 42, s; fon loch
FB. 11- forsin loch SC. 3; PI.
Nom. locha FA. 30; Acc. co röchet
dub-locha FA. 29; Du. Nom. di
loch Gl. zu Fei. Jun. 3; Gen.
Glend da locha Fei. Prol. 196; i
u-Glinn da loch Hy. 5, 20.
2. loch all, ganz; i. uile, loch-
dub i. uile-dub Corm. p. 26 ; i. imad
CDav. p. 102. — Compos. do
loch-briga SC. 28; erig do loch-
lúrechda LU. p. 125^ 42; nerta
loch-namat FB. 68, 10; bat neirt
ar do loch-namtib LU. p. 126», 7,
3. loch i dub, loch-rúna i. dub-
riina Corm. p. 26.
lochait s. forgrarmain („quicker
than a caP after a mouse" Stokes)?
lócharu F. Leuchte, Laterne,
Lampe; liiacharnn ?.afi7iág SG. 47»
(Z^ 41, 778) ; locharn . . quasi lu-
cbern i. a lucerna Corm. p. 28. —
Sg. Acc. avaal in lochairnn n-aff-
racdai quasi laterna punica SG. 24»;
imar bad lócrand lánsolusta LU.
p. 81», 28; in locharnd loinderdai
Three Hom. p. 4, 10 ; PI. Dat. allethe
liachtarchaina lócharnaib ihre oberen
Hälften als Lampen FA. 13.
locharnach leuchtend; Sg. Gen.
loche
666
log
flaithem iiime lochaniaig Hy. 1, 31
(Gl. i. solusta).
loche Blitz. — Sg. Gen. déne
lochet Hy. 7, 21 {Gl. i. lassrach).
lochet, is brigach allochet Fei.
Jan. 26 (a sluagad Bawl.), Gl. i. is
saigncn no is sutrall [no] is sét
solusta; loicliet i. cainneall no su-
drall no lasair, ut est loichet lo-
innrech ligach O'Dav. p. 101.
locht Fehler, Schuld, Sünde;
crimen Z^. 68. — Sg. Nom. locht
Hy. 5, 29; Goid.'^ p. 101, 38 (LHy.);
Gen. oc foloch a lochta LU. p.
52», 35; Acc. ccn locht ata Dia Gl.
zu dülocht Hy. 6, 7; ar cách locht
góa Gl. zu ar cech guallocht ibid. 8 ;
iss he móeth-óclach cen locht cen
anim TBF. p. 146, 22.
lócrand s. locharn.
loeg M. Kalb; laogh a calf
O'B. — Sg. Nom. loeg Hy. 5, 52;
FB. 9; p. 48, 25; lóig IÍí/. 5, 76;
lóeg na teóra m-bó LU. p. 114i>, 20
(s. unter 1. luchtlach), Bezeichnung
eines Kessels, der mit der Milch
von drei Kühen gefüllt wurde;
Gen. ind loig Hy. 5, 52; 7i; Lg. 7;
Acc. CO rus marb loeg p. 48, 23;
PZ. JVoOT. na loig p. 40, 20; Gen.
iuno loeg iíí/. 5, 50; crocni loeg
n-Sillaid ba he a étuch Fél. p. LXI 45
{„sJcins of fatvns"); Acc. cid dia
m-biipthai na báth-laegu LU. p.
24», 11; na loig p. 40, 24 (Form
des Nom.).
lod ic^ ging, vgl. dollod, —
Sg. 1 lód-sa irricht iaich aba an-
daide LU. p. le^», 38 ; 5 luid Lg.
12; 14; ^x 145, 9; FB. 67; Imd
iramach er ging hinaus ScM. 19;
p. 144, 8; luid . . do thaig in druad
p. 40, 18; TE. 13 LU.; luid . . co
tectaib Ulad ScM. 4; TE. 16;
CC. 6; SC. 5, 33; luid frisna tech-
taib SC. 27 ; luid . . ina dail-seom
TE. 12; SC. 35; luid .. na n-agid
FB. 69; luid . . indegaid a cheli
FB. 62 ; luid . . for cuaird n-Erend
TE. ^ LU.; luid .. for aithed p.
143, 1; luid úad ging fort von ihm
TE. 8 Eg.; SG. 12; FB. 77; 87;
luid ass SC. 13; Hy. 5, 44; luid
seocu SC. 7; colluid trét chend
ScM. 11; SC. 7; 36; luid . . fów
cMHima cetna i^5. 69; luid/i p.
144, 10; luid . . do raind nammucci
ScM. 17; 2). 130, 31; CC. 3; Fl?. 43;
luid . . CO ro fersat fselte FB. 54 ;
rel. oder mit Fron. suff. (s. S. 512,
Col. 2): in tan luidi als sie ging
[mit Fron, suff.) CC. 6 Fg., laide
ibid. LU; is dia tochmarc sainrud
ludi Cachulaind LU. p. 122», 24;
Fl. 1 lodomar do LU. p. 40^, 2;
lódmar LBr. p. 215», 70; 5 lotar
Hy. 2, 37; ScM. 22, 9; lotar im-
mach Lg. 10; lotar do sie gingen
dahin FB. 66 ; 69 ; lotar . . do Äenuch
Macha Lg. 19; SC. 15; FB. 56
lotar . . dochom in tige FB. 12
lotar.. CO AiM Lg. 16; FB. Ib
lotar . . isin m-bruidin ScM. 5 ; CC.
3 LU.; 7 LU.; lotar ass Lg. 13
OC. 3; i). 142, 13; SC. 15; lotar
for erim FB. 43; lotar . . rompa
sie gingen vor sich = sie gingen
vorwärts, weiter FB. 66; lotar..
dia hacallaim SC. 16; lotar .. co
rancatar 14; lotair fo a lind 7;
lotir remib sie gingen vorwärts CC.
2 LU.; lotir úad SC. 8. Nach
Analogie des S-praet.: luidset p.
41, 8. — Vgl. lui.
log, logh „fire" OB.? Sq. Gen.
londbruth loga ScM. 15; FB. 48.
1. lograim, loghaim „I rot, pu-
trify" O'B. — Fut. Fl. 3 co
loghfat FB. 6 H. (coUofat LU.,
s. lobaim).
2. logaim I forgive, remit
O'B. — hnper. Sg. 2 und Fraes.
Fl. 1 ocus log dun ar fiachu ama2
logmait-ne diar fechemnaib LBr.
p. 248a- {O'Don. Gr. p. 442). —
Inf. Acc. cor hicthar mo bara la
logad mo guide Fei. Epil. 369, Gl.
i. CO tardad Dia do ani ro guid no
cora dilgad do marbécoir ani ro
cuindig. — Vgl. dilgud, doluigim.
log, lúag-, lúach N. Lohn,
Freisjiprctium Z^. 270; Ir. Gl. 133;
luach lesa praesumticium ibid. 792.
— Sg. Nom. is mór do midlachaib
allóg FB. 56; log leith ungae
Tir. 6; Dat. illúag m'imdergthá
SC. 45, 10; illúag in gníma FB. 89;
ro cendgad do luag fola Crist Three
lógmaire
667
lón
Hom. p. 60, 13 („hatJi been redee-
med icith iJie price of Chrisfs
hlood").
lógmaire F. Kostbarkeit. —
Ace. eter lígrad ocus lógmaire FB. 1.
lóg-mai* kostbar. — Sg. Nom.
in lía lógmar SC. 33, 12; T/iree
Hom. p. 4, 10; Dat. do liic logmair
FA. 7; 13; FB. Ö2; 74; Fl. Nom.
tri lcca logmara FA. 13; Gen. líac
logiuar FA. 18; na lubi . . logmar
p. 130, 27; Bat. CO n-gemaib carr-
mocail ocus lógmaraib FB. 2.
lóíd s. láid.
loig'ed s. laig'et.
lóigthecli „munificent", s.
unter cumlacht.
1. loimmiV^. Schluck, Schwall?
a icave O'Don. Suppl. — Sg. Nom.
is loimm de romuir „ü is a sip
from a great sea'' Fei. Epil. 41;
corroimid a loim fola for a beolu
SC. 16; Acc. scéid iterum in loimm
sin suas „it vomits iterum that
draught up" Corm. p. 13 coirc
Brecain ; vgl. „lomanna PI. of lom
(f drop" O'Don. Suppl.?
2. loimm N. Milch [toohl nicht
cerschieden von 1. loimm); milk
O'Don. Suppl.; loim, luim O'M. —
Sg. Nom. loimm Fei. p. CXLII 25;
loim SC. 30, 10; in loim p. 42, 12;
Gen. derb loma a cliurn Corm.
Tr. p. 58; Acc. lasa loim p. 131, 7.
loinges s. loiigres.
loingseach a mariner Corm.
p. 101 long; Labraid Loingsech
On the Ms. Mat. p. 252 („tJie
royager").
loingsither FB. 68, 18?
loiscthecli brennend. — PI.
Nom. loiscthecha FA. 30; loisc-
techa p. 191, 9; Dat. for leccaib . .
loisctechap. 191, 29 {Form des Acc).
1. loithe, loithi i. bailbhe {dumb-
ness, Stammering O'B.) Three Ir.
Gl. p. 127: sloindfim-ni cen lothi
Fél.Prol. 287 Laud {colluithe LBr.).
2. loithe s. loth.
loitim laedo, noceo Beitr.
VllI 338. — Praes. Sg. 3 loitid in
sein iaram conáb álaind Corm. p.
30, 14 (mogheime). — Sg. 3 ro loitt
in gái féthi do braget ScM. 4. —
Pass. Praet. Sg. 3 isi ro loited
is tir p. 132, 1?
1. loman F. a rope Corm. Tr.
p. 104; string On the Mann. III
p. 117; loman secorse Gl. zu speras
funium Bern. 37^» {Goid.^ p. 55).
— Sg. Acc. dobeir side lomain
imme ocus nombeir for a muin
Aid. Chonch. 52; PI. Acc. go ro
maidset a n-idi ocus a n-erchomail,
allomna ocug allethrena On the
Mann. III ji. 450 {TBC).
2. loman Sc3I. 15 zu lesen leo-
man?
lomm, lom bloss; bare, lean
O'B. — Sg. Dat. for leicc luim
Hy. 2, 31; for liir luimm p. 21, 2;
PI. Nom. maige loma FA. 30;
Dat. for leccaib lomma 2^- 191, 29
{Form des Acc). — Compos. in
cech lom-chrund FB. 81.
lommáii, loman „a piece oftimber
stripped of its bark" O'E.; PI. Dat.
do lommanaib darach FB. 81.
lommar, lomar bloss, kahl;
essine din ni hén clúmda acht
lumar Corm. p. 18 {„callow").
lommnán, „lom-lán and in old
writings lomnán, very füll, füll to
the brink" O'Don. Gr. p. 340;
lommnán do bhiudh ibid. {LBr.);
lomuán día soilse FA. 10,(lán LBr.);
ar is lomnan aingel find Three
Hom. p. 108, 26.
lommuocht splitternackt,
bloss; lomnocht LU. p. 2», 34;
cos-lomnocht bare-footed O'Don.
Gr. p. 338.
lommraim II ich mache bloss,
schäle, ziehe ab, —aus; lomraim
Gl. zu scalpo Corm. Tr. p. 154
(„I peel"); I shear, cUp O'B. —
Inf. do lomairt, lomradh O'Don.
Gr. p. 200 {strip, peel) ; doratad in-
dara latrand dia lommrad SMart. 15.
Ion M. Amsel; black-bird Ir.
Gl. 371. — Sg. Gen. ugai luin p.
132, 26; cuirrither bog luin a di
súil Corm. p. 36, 27; lóid luin SG.
p. 203 {„merulae cantus" Beitr.
VIII 320).
1. Ion light, splendour O'B.;
Ion láith, lúan láith'? i céin ro bói
a anim and ocus ro mair in Ion
lón
668
longes
láith assa étun Rev. Celt. III p. 181
{„tlie hero's light")-^ atracht in
lúan láith asa étun co m-ba sithe-
thir remithir airnem n-ócláich cor
bo chomfota frisin sróin co ro de-
chrastár oc imbtVt na scíath oc
brogad ind arad oc taibleth na
slúag LU. p. 80a, 12 {an der ent-
sprechenden Stelle des TBC. hat
LL. 55. b. 1 : atracht in lond láith
asa etun, co m-ba sithe remithir
áirem n-ocláig, airddithir remithir
tailcithir tressithir sithithir seol-
chrand primlungi móre in bunne
diriuch dondfola atracht a fircleithe
a chendmullaig i certairddi, co n-
derna dubchiaicb n-druidechta de);
batár búada imda fair, buaid dó
chetus a gíés no co ticed a low
láith LU. p. 121i>, 29; o ro leblaing
a luaw laith FB. 25.
2. 16n food, Provision O'R.;
is é lón tugadar Tuatha De Danann
leo a Tir tairngire i. cnodha cor-
cra agus ubbla caitne agus caora
cubhartha Torr. Dh. p. 118; ni
tucsam loun linn isin bith sa {so
zu lesen?) Wh. 291», 14; lóon adeps
SG. 70a (^2 33)_
loiiaeh merulosus s. Ir. Gl.
115.
lonaichthe, Gen. lónaichthi i.
meith Gl. zu cordis . . adipati Ml.
20a, 24.
lond wild, erregt, wüthend,
zornig; strong, fierce, hold O'B.
— Sg. Nom. Munremur lond ScM.
21, 24; ech . . lond FB. 49; p. 310, ig;
lond immar leo Oss. I 5; uisqui
lond „rapid water" Corm. Tr. p. 97
inesclund; corr-lond p. 190, le?
PI. Nom. luind immites, amari
Z\ 226 {SG.). — Comp OS. lond-
bruth FB. 48; ScM. 15; co lond-
gail ibid. 3, 3; lond-gliaid 15. —
Compar. loindiu commotior, ira
Ml. 23*1, 22 (ZI 275). — Adv. ind
luindiu commotius Ml. 32<i, i.
londaigim III ich errege, er-
zürne; aspernor Pr. Cr. G2i> (Z*.
435). — Praet. Sg. 3 Dep. ro lon-
daigestar commovit Ml. 29a, 2.
londas M. indignatio; Dat.
hond londas Ml. 29a, j.
londmar wild? Sg. Nom. ech
FB. 49; p. 310, 17.
long F. 1) Gefäss, 2) Schiff;
ab eo quod est lang, i. bis for muir
Corm. p. 27; i. saxanberla i. lang
i. fada Corm. Tr. p. 105; long luath
carhassus Ir. Gl. 574. — Sg. Nom.
1) ind long FA. 2; 2) long credu-
mae i medon in lacha TB. p. 178, 4;
long forlan seolach FB. 37 Fg.;
Gen. 1) inna luinge FA. 4; TE.
3 Fg.; Dat. 1) hie folcuth a luing
TE. 3 Fg.; Acc. 2) do srenga in
loech in luing TE. p. 178, e; im
loing glano condrísmaís FC. ü; PI.
Dat. 2) ni lenand do sith-longaib
SC. 45, 16. — Compos. 2) facabair
ind long illong-thig creda TB. p.
178, 7.
long brond, don loing brond
cartilagini Gild. Lor. Gl. 136.
longach schiffereich; dar 1er
lethan longach Fei. Jun. 12.
longbalrd FB. 68, 18 zu long-
phort?
longaimlll (?) ich esse. — Praes.
Sg. 1 ni luugu Lg. 17, 52; PI. 3
longait-som dib linaib ocus ebait
TB. p. 178, 10. — Conj. Sg. 2 und
3 ni longe co longe céle De remut
noli edere donec edat sodalis Dei
ante te Z^. 1004 {SG. A. C 23).
— Praet. Sg. 3 ni ro loing FB. 58.
— Fut. PI. 1 loisiom ar collait i.
etham ar gccuit Dúil Laithne 194
{edamus portionem nostram Goid.^
p. 78). — Inf. Nom. 61 na longud
FB. 26; 32; longad ocus tomailt
SC. 1; Dat. do bind na lungud
na chodluth Lg. 17 Eg.
longes, lougas Fahrt zu Schif-
fe (long), Flotte, Verbannung;
„a voyage, a voyage involuntarily
undertaken, as for instance in the
case of a hanishment, or a flight
{dagegen imm-ram a voluntary ex-
pedition) On tlie Ms. Mat. p. 252;
loinges a fleet Corm. Tr. p. 101
long. — Sg. Nom. longes mac n-
Usnig Lg. 1; 5, 8 (luingius Fg.);
longas Lg. 5, 14; Gen. lin nallongsi
Lg. 16; Dat. batar for longais in
Verbannung p. 17, 18; Acc. luid
epscop Fith leo for longis Tir. 8.
long-phort
669
lothor
lon^-phort, longport castrum
Ir. Gl. 725; 813. — Sg. Gen. ar
lár in dúDaíd ocus ia longpairt
LU.p. 77b, 39; longbaird FB. ü8, lo?
16r, leór genug, hinreichend;
lour sufficiens, satis Z'^. 33, vgl.
loure; ba leór sithchaire . . doib
hg. 8 (lór Eg>i\ nach lór leis di
cath SC. 36; TE. 10, g; FA. 7;
lór lim-sa . . tri lá . . fri sodain
FB. 56; nach leór a comram sin
do bor m-brethugud dieser Kampf
reicht nicht aus um zwischen euch
zu entscheiden 57, — Compos.
lór-gním satisfactio Ir. Gl. 908.
1. lorg, lorc F. Keule ^ Knüt-
tel, Stock; lorg clava Ir. Gl. 52;
lorgg forgga, lorgg samthaigi, lorgg
rammai „the handle of a pitchfork,
the handle of an axe, the handle
of a spade" On the Mann. III
p. 506. — Sg. Gen. mátan mag-
lorci móri FB. 36; Dat. dia luircc
Fei. p. CLXX 2.
2. lorg M. track Ir. Gl. 937;
troop Beitr. VII 256; lorc trames
SG. 66b (Z*. 61); lorg (i. ben no)
slighi 0'I)av. p. 101. — Sg. Dat.
cach fiche inna lurg fo leith CC.
2 i?7. ; hond Iure a recti calli
devia Ml. 35», 15; nim reilge ic
egem illurg demna LHy. Amr. 3
{„host" Crowe); Äcc. Dia dam frim
lorg „behind ine" Hy. 6, 2; luid . .
for lorc na tri carpat FB. 70
(,lorg Eg.)\ PI. Nom. nöi luirg tuun
Truppe CC. 2 LU.; tri luirg din
do Chormac oc tochim do Crúach-
naib LU. p. 55», 11.
lorg'aire a follower, pursuer
O'B. Vgl. dos fuair a lorgairidhe
roimhe ar an bh-faithche Torr.
Dh. p. 62.
lorgairecht, lorgarecht indago
Ir. Gl. 937; uior sguir don lorgai-
reacht „he departed not from the
tracking" Torr. Dh. p. 66.
na lorgdi'oninia Gl. zu spinas
Gild. Lor. Gl. 168.
lose a cripple, dumh, blind,
lame O'J?. — PI. Äcc. iccaid luscu
Sy. 2, 34, Gl. i. bacuchu. Hierher
auch ni scél fácbala hi lusc SC. 37, u
(». S. 233)?
loseim III ich brenne, ver-
brenne; loisgim I burn, singe O'R.
— Praes. Sg. 3 loscid anmand na
pectach FA. 16 (loiscid LBr.); 17.
— Praes. sec. Sg. 3 ni loisced in
teni in muine p. 21, 31. — Praet.
Sg. 3 CO ro loisc a garmain p.
48, 24; gurrus loiscc teni TE. 20
Eg. ; loiscis in garmain nue Hy. 5, 74.
— Fut. sec. Sg. 3 con loiscfed
oenlecc dib in domun u\ip. 191, 9; 17.
— Pass. Praes. sec. Sg. 3 ro
loiscthe p. 132, 21. — Part. PI.
Nom. toUa. . bruth-loiscthi p. 190, 32.
— Inf Nom. lösend FB. 92; Dat.
Emain do loscud Lg. 16; oc a los-
cod FA. 26; ic loscud idaltige
SMart. 26; Ace. ar loscud Hy.
7, 51.
loscann Kröte; losgán a frog,
a toad O'B. — PI. Nom. ros in-
darb loscaind ocus natÄracha esti
Three Hom. p. 120, 29 {Nom. für
den Acc); Dat. tech lán do los-
cannaib LU. p. 114b, iq {Siab.
Concul.).
1. loss, los sake, part, behalf
CDon. Suppl.; asa los „on their
part" ibid.; ar ba cara doib Gor-
thigern a los a mna um seiner
Frau willen LU. p. 3b, 37.
2. loss, los i. erb all O'Cl. (Corm.
Tr. p. 104\
lossat F. trulla, „a kneading-
trough Corm. Tr. p. 162 traill;
losad trolla Ir. Gl. A2. — Sg. Gen.
loisde O'Don. Gr. p. 90; Dat. le-
thech din ainm do lossait Corm.
p. 27, 16; PI. Ace. itir erna ocus
loiste On the Mann. III p. 485.
1. lot destruction Corm. Tr.
p. 101; wound, hurt O'B.; vgl.
loitim.
2. lot i. meirdreach O'Cl.,
lott a harlot Corm. Tr. p. 101.
lotte a lump Corm. Tr. p. 104
littiu.
loth Gl. zu eoenum und Lerna
SG. 34a {Z-\ 15); Gen. nomen loi-
the inierorum Gl. zu Mefitis SG.
127a, vgl Goid.^ p. 69.
lothor N. alveus SG. 49», lo-
thur canalis Cr. 39« (Z^ 782);
lothar i. amar no soidheach ina
^Ar\
loun
670
lúath
m-bí braichlis O'Cl. („a trouffh or
vessel in which grains are contai-
ned" Corm. Tr. p. 105); ni rabatar
lestair lá niMntir Brigíe aeld da
lothar, doronsat dabaig dondara
lothar Three Hom. p. 6tí, 21 {„tívo
troughs").
louii s. lóu.
loure F. sufficientia Z^. 33,
von lour, lór.
1. lua, Cris Mobí ni ro iadad im
lua Goid.^ p. 104, criss Mobíí iiiptar
símne imm loa ThreeHom. p. 106, 31?
2. lua s. lue.
1. lúacli s. I6g.
2. lúach, lúsíéli'té „white -hot" :
for luachtetib lannaib on white-Jiot
gridirons Fél. Prol. 40, Gl. i. for
lannaib lanteib.
lúachair rushes Corm. Tr.p. 105.
— Gen. frisin muine luachrai Fél.
p. CXXVIII 27; 33; isin purtt luachrai
„in the banJc of rushes" ibid. 23; 20;
ÍDat. isin luachair ibid. 33; ro chó-
ruigh leabhadh do bhog-luachair
agus do bhárr beithe fá Ghráinne
Torr. Dh.p. 62; Pl Dat. imréidind-
sea a ng-graige se (?) lúatha mo
námat isnaib li'iachrachaib lánaib
CO fagbaind-se a n-eltse beómar-
bae isnaib slébib LU. p. 114^ ic.
— Oft in Ortsnamen, vgl. ScM. 7.
lúacliarnn s. lócharn.
lúad mention, speaking O'R.;
hiad nad cél SG. p. 203 {Z^. 953),
StoJces Beitr. VIII 320 verbindet
lüad mit loid luin {„merulae canttis
celer"); liiad betha „a tvorld's talk"
Fei. Aug. 23, Gl. i. 0 thengaid fer
m-betha oc a imrad.
liiadáil, Inadhail bhar lámh agus
céimeanna bhar g-cos die Bewegung
eurer Hände und die Scliritle eurer
Füsse Torr. Dh. p. 190.
lúadam SC. 37, 2 („splendid the
career"), luadan H.?
luades 8. liiatliaim.
luaidlie plumbum Ir. Gl. 60;
788; luaighe O'B,.; luaidheamhail
plumbeus Ir. Gl. 609.
luaidi p. 181, 31 zti 2. li'iath?
liiaim ich bewege mich? ~
Praes. Sg. 3 rel. iarsinni luas
immon corj) s. unter 2. luani; ar
is for ur lues hi Corm. p. 166
urla.
luaithriud, luaitlirinde die sich
beioegende Zinke einer zirkelaiiigen
Gabel, die beim Graviren gebraucht
wurde On the Mann. III p. 329;
Corm. Tr. p. 41 (c).
1. luam celox SG. 69a {Z^. 22).
2. lústm2iilot, abbat 0''B.;\asLm
Lis moir Fei. Dec. 3 („pilot"), i. ab
O'Dav. p. 101; lám i. luam, iar-
sinni luas imon corp uli Corm. p. 26
{„pilot").
Iiiamaln flying O'Don. Suppl.;
Dat. cachnaitir for alluamain sie
sangen im Fliegen CG. 2 Eg.
Itiamalrecht Herumbewegen,
Leiten? Dat. dom luamaracht to
pilot me Hy. 7, 26 (hiamairecht B.) ;
conna gebethar ar hiamairecht lám
dó anechtair LU. j). 79^, 3.
lúamnacli, luaimnech leaping,
ranging, volaiile, fickle CR.
— Sg. Nom. ech . . liiamnach FB.
49; p. 310, 17; Acc. in n-én luam-
nech Jly. 5, C4.
1. lúaii no socon i. fionn (albus)
Dtlil Laithne 160.
2. liiau the moon, dia hiain
Monday O'B.
3. liiaii s. Ion.
luas Schnelligkeit. — Sg. Nom.
is mor a gripe ocus a luas dothet
Rev. Celt. III p. 183; Dat. no
marbdais na fiada ar luas Lg. 8;
ro saig . . ar luas n'asna mnáib aile
FB. 21; di luas ind érma 43; man
bad a luas tisa ammach SC 34, ic.
luascacli i. ciabach O'Dav.p. 103.
liiasoad moving, rocking CR.;
is find he in tan bis in gaoth ag
a luascad CDav. p 103 luascaoh.
1. \vi2A\\ schnell; vgl. rom-lüatli
— Sg. Nom. ech . . liiath FB. 4;>:
p. 310, ig; Labraid luath lam ar dai-
deb schneU-die-Hand-am-Schwert
SC. 17 u. ö. („L. of the steift hand
at sword"); PI. Nom. goetha lua-
tha j). 190, 28; Dat. ar uscib Hy.
6, in. — Adv. ticed co li'iath SC. 32:
colluath FA. 30. — Compar. Vi bá
lúathiu a n-imtecht FB. ÜO; liiaithc
quicker O'R.; 2) Sg. Nom. bo liia-
thidir rethir fuinnema FB. 86:
Math
671
lachtlach
lúathithir 87; Corm. p. 36, 32; 45;
PI. Nom. it lúathidir gáith n-erraig
SC. 37, G.
2. liiatli Asche, vgl. lúath-red.
— Sg. Acc. CO n-derna men ocus
luaith de Tkree Hom. p. 22, 19.
Iiiathaini 1) ich heioege, treibe;
2) liiathaim molad ich singe das
Lob Jemandes, vgl. lúad und imm-
liiadaim. — Praes. Sg.Srel. 1) snechta
tria sin luades gaeth Hy. 5, 19;
li'iadam luades blai SC. 37, 2. —
Fut. Sg. 1 2) luathfe molthu vnaic
Maire Hy. 6, 17, Gl. i. imiuadfe.
— Fut. sec. Sg. 3 1) conid luaith-
fed gaeth Gl. zu Hy. 5, 19. —
Pass. Fut. Sg. 5 2) a molad . .
hiaidfidir SP. V 6.
lúatliáii i. én {Vogel) Dúil Laith-
ne 123.
liiath-chride cardiacus Leyd.
•2Qb [Goid.-^ p. 57).
lúatlie F. Schnelligkeit; lu-
athe gáethe Hy. 7, 22; cia luathe
nom digela „lioio soon teilt thou
Kvenge nie" Rev. Celt. III p. 183.
liiath-éeai Gl. zu mortliiiaHy. 6,12.
lúathgairech nervosus Ir. Gl.
(541.
liiath-red N. Asche. — Sg. Nom.
CO m-bu hiathred LU. p. 23i>, 9;
Acc. glanais a hiathred di lár ind
lis ibid. 13.
liib-gort Garten, s. liiib; lúg-
l)ort melius i. luibgort i. gort luibe
Corvi. p. 27. — Sg. Dat. conallius
ocus allubgort Tir. 6; hi lugburt
SP. III 6.
lubgartóir olitor SG. 92^ (Z^
854).
lúbtlia beut O'Don. Gr. p. 205.
1. lueh Maus; luch dall talpa
Ir. Gl. 249. — Sg. Nom. glenaid
luch inna lin-sam SP. II 7; hi
11-glen luch inna gerchrub ibid. 11.
2. lueh no loch i. imad O'Dav.
p. 102.
liichair a glittering colour,
brightness O'R.; Corm. Tr. p.
101 (fe). — Sg. Nom. luchair ega
ScM. 15; luchair derg . . ar a dum
FB. 47?
luehrnpáu, nach Stokes Rev.
Celt. I p. 256 aus lu (lug?) -corpán
entstanden, ein mannigfach ver-
stümmeltes Wort, vgl. lugarcán, lu-
gracán, lupracán a sprite, a pig-
my O'Don. Suppl. — PI. Nom.
luchrupáin LU. p. 2», 45; de sen-
chas na torothor i. na luprucau
{aber über das p ein c, über das c
einTß gesetzt) ocus na fomor&ch ibid. 31.
1. lucht Theil, Portion; a
batch, Charge, set, part O^Don.
Suppl.; a bürden, load {auch „a
pot, kettle"?) O'R. — Sg. Nom.
allucht saille ihre Portion Speck
Hy. 5, 27; Corm. p. 35, 5 {s. unter
indeóin); Dat. diud lucht ibid. 47.
2. lucht Abtheilung, Sehaar,
I^eute, wie áes gebraucht, nicht
verschieden von 1. lucht; pars, copia
Z'^. 364 ; people, folk, party O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. FA. 23 (lin
LBr.); 24; 28; SC. 45, 13; lucht
na deirce ocus na trócaire „the
folk of charity and mercy" FA. 34;
lucht adartha FB. 28; Gen. lochta
in puirt 83; Dat. dond lucht sin
diesen Leuten FA. 25; fiad lucht
na n-etarnade Hy. 7 Praef; Acc.
lucht na deirce ocus na trócaire
FA. 1; 9; FB. 40.
luchtaire M. lanista Ir. Gl. 10.
luchthoud , luchthond lámderg
Loegaíre FB. 22 und 46, lucht-
dond, luchdond Eg.\ luch-dond
könnte „maus-grau" sein, und luch-
thond könnte tond Fell, Haut ent-
halten? oder enthalten die Worte
luth la fíébra foltchíp tond fri tal-
main tadbéim eine {spielende) Er-
klärung von luchthond?
1. luchtlaehPoriio«, Ladung,
s. 1. lucht; bái coire isin diin sin
lóeg na teóra m-bó, tricha aige
ina chroes nir bo luchtlach do LU.
p. 11 4'», 20, Crotve Siab. Concul.
p. 41 1 citirt diesen Vers aus H. 2, 16
mit der Variation iss ed ba luch-
lachdo {sie).
2. luchtlach Mannschaft,
Leute, s. 2. lucht; a crew or
party of people CDon. Suppl. —
Sg. Nom. luchtlach lan cach laithe
„the füll multitude of euch day"
Fei. Epil. 21; Acc. anacht Noe a
luchtlach Hy. 1, 22.
lud
672
laithe
lúABewegung, Sehnelligheit;
lúud Wb. 2b {velocitas Z'^. 25);
cétlúd sine samraid Gl. zu cetsoman
Corm. p. 11 {„the first motion")\
cen labra riam ocus cen lud i cois
no i láim dó Three Hom p. 68, 7.
— Vgl. lúth.
lúda s. lúta.
lue a Iciek O'B. — Acc. tobert
a luie frisin comlai colluid a chos
trethe corice a glúnJLÍJ. jp. 191», 19; 22;
atnaig a lua frisin muine Fei. p.
CXXVIII 26-, 31.
1. lug Mein. — Compos. lug-
leimnech. — Compar. is laigiu Ml.
17, 7 {est minor Z'^. 275); ni pu
lugu Wh. 16«; nad lugu smacht
Lg. 5, 19; lugha minor Ir. Gl. 1115;
bá lugai-de a galar-som TE. 9 LU.;
Gl zu Hy. 5, 68. — Superl. is
lugem Corm. p. 16 deach.
'i. lug i. laoch O'Dav. p. 103.
lugbort s. lubgort.
1. luge N. Eid, Schwur; luighe
an oath O'Don. Suppl.; a fir-luge
jusjurandum Ml. 36» (2^2 213);
cech oen dogni luga n-eithig Three
Hom. p. 4, 28 {„perjury").
luge CC. 5 LU.?
lugleimuech kleine Sprünge
machend FB. 49, vgl. léimm.
liig-nasad Lammas-day {der
1. August)] cluiche no oenach, is
do is ainm násad i. aurtach no
cluiche Loga maic Ethne (no Eth-
lend) no fertha lais um thaide fo-
gamair Corm. p. 26 ; oenach Táilten
cech lúgnasaid LU. p. 52», 20
(s. u. fess).
lugu, is do lugu digi atbath
LHy. Amr. 82, do itaid atbath i.
do lugu dige atbath LU. {„from
littleness of drink" Crowe).
1. lui i. gega no gesca O'Dav.
p. 101; a hough, a branch O'B.
2. lui Steuerruder? a lui no
urland hat B für das einfache
aurlond Corm. p. 36, 19 (priUl): in
tan tra docómlasat f'or fairrge ocus
docorustar aurlond fri tir „ichen
they had put to sca and set their
Stern to land", vgl. inna luae Gl.
zujuncturas gubernaculorum LArd.
189, a, 2 {Ir. Gl. p. 166).
Conus lui FA. 20 LBr. laaim?
do lui Praes. Sg. 3 zu lod, luid?
bá cona thimthecht óenaig do lui
CncYiulaind allá sin do acallaim
Emeri LU. p. 122», 25.
luib F. Kraut, Strauch,
Pflanze; luib ocus ni crann Gl.
zu siler SG. 65»; luibh herba Ir.
Gl. 114. — Gen. ainmm lubae Gl.
zu gummi SG. 61» {nomen fruticis
Z'^. 15); Dat. dind luib Gl. zu de
rosa' SG. 35» (Z^. 243); PI. Gen.
di bolod ocus blath na lubi saine-
mail logmar p. 130, 27; Bat. do
lubib boladmaraib p. 130, 26; p.
311, 32; Acc. doromailt annsin ettV
na lubid árchena ind athaba SMart.
18. — Vgl. lub-gort.
luibne 1) mér na láime Corm.
p. 17, 19 deach; 2) sieg Oss. III 1
L. (cealtar agas luibhne de da
seanainm gach airdsleighe CfB.
colg); 3) sgiath ibid. Ed.; luibhne
fingers, toes, a spear, a shield CB.
luige s. luge und laige.
luigfér kleines Gras FB. 9?
luim s. loim. ,
luim ScM. 3, u?
luiude F. Zorn, Wuth, Er-
regung; von lond; luinne impe-
tuosity, anger O'B. — Sg. Dat.
imbresna colluindi Gl. zu pugnas
verborum Wb. 291», c; co ferg-luin-
de moir Three Hom. p. 78, 34;
ferg-lunni FB. 29?
luinither s. unter leos; inia leos
luinether no ima leos luindetar i.ima
timchella soillse Corm. p. 28, 1.
luii'cliaire, laurchure Füllen;
lurchaire i. serrach O'Dav. p. 102.
— Sg. Nom. ind liiirchaire CC. 5
LU.; PI. Dat. cona ]úirc[urib] CC.
A LU.; Acc. na li'irchuiriu ibid. 3
LU.; Du. Acc. di lurclmre i. da
serrach ibid. (da laurcuiri Eg.). —
Vgl. lurán.
luisse flamm a South. 59*» (Goid.^
p. 60); luisi i. lassadh O'Dav. p. 102.
luisi i. gne O'Dav. p. 103.
luissne Kräutchen, Hähn-
chen, von luss; Sg. Acc. luisni
CC. 1 Eg ■ p. 143, 5.
luithe swiftness, spced O'B.
— Dat. sluindfem-ne colluithe Fei.
lulgach
673
lúthu
Epü. 287, Gl. id est cito i. dian
{„swifthj"); ibid. 299, Gl. i. déni
(CO luithe i. CO n-deine O'Dav.
p. 65; luithe cland SC. 15 (luaithe
claind H.)?
lulgach, loilgaeh a milch cow
O'Don. Gr. x>- 17; laulgach iio dam
timchill arathair in tress sét Corm.
p. 8 clithar sét (,/i müch-eow'');
PI. Gen. boi cethracha lulgach oca
fria m-biathad na mac LU. p.
20^, 36; Du. Nom. di laulgaich
deec cummel[ge]tar ól n-aiss o cech
ae TBF. p. 144, 23 (vgl. Bem.^p. 59)
lung'a Schiff, vgl. long. — Sg
Gen. is iat ro bo lucht óenlunga
dó LU. p. 126», 12; Acc. tiagait .
isin lunga SC. 15; dodeochaid .
ina lunga LU. p. 126», 11.
lun^ne ein Meines Schiff;
Acc. CO n-accatar in lungine cré-
dume SC. 15.
lupait i. ainm in bainb marb-
thar im feil Martain O'Dav. p. 103.
luráu Füllen, vgl. láir, luir-
chaire. — PI. Dat. cona luránaib
CC. 4 Eg. ; Acc. na laurana CC. 3 Eg.
lúrech = Iat. lorica. — Sg.
Xom. Hg. 2, 5i; 6, 18.
liirechda gepanzert? s. tmter
■2. loch.
lurga Schienhein; shin Corm
Tr. p. 104; O'Don. Gr. p. 315;
a leg, shank O'R. — Sg. Nom. a
hirga mar chúgil Corm. p. 36, 35
vprúlli; PI. Gen. do thulaib a lur-
gan b-fiar FB. 37 Eg.\ Dat. dona
luirgnib Gl. zu crura Gild. Lor.
Gl. 189; Du. Nom. da lurgain lom-
chsela lanbreca fse Corm. p. 36, 34.
lusc s. lose.
1. luss i. blais {Geschmack) O'Dav.
p. 103.
2. luss Kraut, Pflanze,
Strauch; lus porrum Ir. Gl. 810;
lus na fiadh ferina Ir. Gl. 183. —
Sg. Acc. mani thomliur in lus sin
„unless I eat that herb'' Ir. Gl. 104
{Vit. Trip); Fl. Nom. losa feada
„shrubs'' Ir. Gl. 933; Acc. lossa
CC. 1 LU. — Vgl. luissne.
Inssrad Kräuter, Gesträuch;
tech doronad do lusrad ann Fei.
p. CXLIII.
luta der kleine Finger; Idda
i. ludugan {Deminutiv davon), uair
is é mér is luga do láim hé Corm.
p. 26 {vgl. Transl. p. XI\ — Sg.
Dat. ata nessam do lutain Incant.
SG. {Z-\ 265); Acc. scothais Cor-
mac a lúdain de Fei. p. CVI.
1. lúth strength, lioioer, vi-
gour O'B., vgl. lud? — Sg. Nom.
in tan tánic mo lan lúth SC. 38, 7;
dia focart liith Labrada ibid. 28;
luth la fábra FB. 46; s. unter
láthar; Dat. dogrind almai énlathi
lúth búada p. 310, 19, lúith búada
FB. 49?
2. lúth, lecsit luth CO n-aine
„they left {fading) joy with splen-
dour Fél. Oct. 8; luth seirce sóer-
ligi na celle FB. 24? Vgl. luth
longing, yearning CB.
1. lúthach, i. lúthach la cách
Gl. zu lasin lith is uaisliu bás
mor mathar Ihu Fél. Jan. 18?
2. lúthach a'sinew O'Don.Suppl.
lúthain? gabais Lóeg cloich asin
charput ocus dibaircid di conda
ecmaic tar a luthain commemaid
a druim indé LU. p. 20^, 16.
luthg-áir Freude; iolach i. su-
bhachas no lúthgair O'Cl. {„merri-
ment or enjoyment" Corm. Tr.
p. 96 ilach); re luthgháir „with
joy" Torr. Dh. p. 76, c. Davon
luthgháireach ibid. p. 160.
lúthig'e F. Schnelligkeit,
Kraft, Gewandtheit? ar . . lú-
thige ind láthair FB. 88 (luthaige
Eg.); cesu réid ar lebran co lui-
thige altae „with gladness of verse''
Fél. Epü. 134?
lúthmar strong, nimble O'B.
Sg. Dat. ro éirigh do léim lúthmhair
láineudtruim Torr. Dh. p. 128
{„swiff'); Pl. Acc. tug tri léimeanna
luthmara tarsan eas ibid. p. 184, 1
{„nimhle'').
lúthu, fris m-ben lúthu láth
buUi FB. 51, p. 310, 33?
43
674
macc hoe
M
m' s. mo.
-m Fron, suffixum und infixum
der 1. Singularis, s. mé.
má, ma, Conj. toenn; siZ'^. 704;
gewöhnlich mád si est {vgl. conid,
inid), seltner más, masu {vgl. cesu) ;
mani, wenn nicht, s. besonders. —
1) das einfache ma: cid rot scar-sa
frim-sa, ma ro bamar amlaith sin
TE. 13 Eg.\ ma gabtair do neoch,
is dam-sa ceta gebthar SC. 4; ma
rom tboicther-sa inso, rop ith ocus
milcht adcear SP. I 4. — 2) mád
si est: mád alle duib-si, fegaid
SC. 45, 26; dénaid immacallaim . . ,
mád maith Hb FB. 6; 8; TE. \0
LU.:, mád anlm ennac firen hi
FA. 19; TE. 8 Eg.; SC. 10;
mad sei'cc is cian bus cuman TE.
9, 18; SC. 31, 2; ficfalder mad urlse
SC. 27 ; mad co feirg do thi . . chu-
cund, . . is amlald cotomélam in fer
sin FB. 52 {vgl. más 46); 33;
ScM. 3, 13; mad Anluan no beth
is taig, doberad comram ar aralle
duit ScM. 16; SC. 29; ibid. 9; ro
bad inmaln lá, mád fír rlcfed SC.
11, 5; mád cos trath sa fogebthá
óenfer, dot dingbad-su snnna, FB. 94;
mad fir con fir wenn es wahr ist,
dass in Wahrheit {er so sprach?)
SC. 38, 10; ni thic do neoch acht
mad doneth fein FA. 9; ni ruc . .
claind . . acht mad óen ingin TE. 20;
mad messe was mich anlangt SC.
45, 19; mad indiu ibid. 2; mad in
ra brethalgestar . . Ciirui dóib a
triúr, ni ardamair ni de eter do
Cholnculainn FB. 90; FA. 14; Gl.
zu Hy. 6, 5? — 3) más: más co
m-baraind debtha tothsét . . cucund
FB. 46 {vgl. mad 52); más tat
carait, connámusnágat, mas tat ná-
mait, commosralat FB. 84; masa
thú, tair bic lUe SC. 33, 30.
luä, ma für immá, Imma, s. imm.
ma-, ma- in der Composition
für Immá-, s. z. B. im-marbad,
imm-thúarcain.
macc, mae M. \)puer, juvenis.
2) filius Z^. 222; fast immer mc
geschrieben, vorwiegend mit einem c,
mit cc besonders in zweisilbigen
Formen; mac immlesen Pupille
SC. 17; mac hoe Leber; mac tire
Wolf. — Sg. Nom. macc Hy. 1, 7;
5, 35; mac Hy. 2, 4; mac Hy. 1, 1;
5, 66 u. s. w.; a mac dall-si p.
39, 14; 21; in mac toga do Dia
Three Hom. p. 96, is (Colum cille);
ibid. p. 98, 4; Gen. maicc Hy. 5, 2;
melcc Hy. 2, 37; ce; 68; meic Hy.
1, 5; mic TE. 1 Eg.; maic Hy.
5, 12; 63 u. s. w.; Dat. don macc
CC. 3 LU. u. s. w.; Acc. la mac
Hy. 2, 57 u. s. w. ; Voc. a mic TE.
10, 10 Eg.; SC. 26; 29, 1 u. s. w.;
PI. Nom. mic TE. 6 Eg.\ meicc
Gl. zu Hy. 1, 40 ; Hy. 1 Praef;
vaaic TE. 6 LU.; maic Uisnig do
thuitim Lg. 13; Gen. mac n-Usnig
Lg. 1; 5, 8; Dat. eter maccaib
p. 131, 26; for maccaib Lg. 12;
dona maccaib FA. 1; Acc. maccu
Hy. 1, 29; maccu Hy. 1, 14; maccu
báis FA. 16 LBr.\ Du. Nom. da
mac ScM. 22, 11. — Compos. macc-
dán SP. II 4; mac-dreittel rig slde
n-hErend TBF. p. 148, 22; macc-
slabrad.
macc-alla {„the son of the rock")
echo O'B.; Dat. do macalla TE.
9 Eg.
maccán M. puerulus; a yotith,
a lad CB. — Sg. Nom. maccan
Hy. 2, 1 ; PI Nom. macca[i]niii/. l,4o.
maccdacht „the second stage of
human life, rechoned from the age
of seven to fifteen" O'Don. Suppl.,
vgl. unter gillacht; ingen maccdacht
{indeclinabel) ein junges, mannbares
Mädchen: a n-ingena macdacht
ihre jungen Mädchen ScM. 20; co
n-accatár in n-ingin macdacht re-
mib da sahen sie ein junges Mäd-
chen vor sich LU. p. 55», 39; ossi
maccdacht dieselbe war erwachsen
CC. 1. Vgl. ro-macdact superadulta,
virgo Wb. 10a {^z*. 805).
macc hoe, in macc hoe tredluig-
maccoem
675
máel-Iand
the no in macc hoe treuillech Gl.
zu trifidum jacor (sie) Grüd. Lor.
Gl. 213 („tJie 3-cleft liver, or the
3-cornered liver").
maccoem -Kiwrf, Junge, Jüng-
ling; macaemh a youth, a lad
O'It. — Sg. Acc. in maccoem m-
becc CC. 7 Eg. ; PI. Nom. maccáim
FA. 6; Gen. formna . . a maccaem
FB. 12: Acc. maccóemu FB. 12;
FA. 6 LBr. {für den Nom.).
maccrad F. coli, die Kinder,
die jungen Leute, die jxtnge
Mannschaft Z^. 856. — Sg. Nom.
macrad FB. 64; p. 19, 38; Gen.
macraide Hy. 2, le; cesi cia lin na
macraide ro ches sund la Heróid
LHy. fo. 7a; Dat. don macraid SC.
33, 16; Acc. lasin macraid FB. 64.
macc-slabrad F. Spielzeug. —
Sg. Dat. do macslabrid don macc
CC. 3 {so zu lesend.
macc tire Wolf; mec thire Gl.
zu glaidemain Corm. p. 24; mac-
tire tré mhóirthreud mion-chaorach
Torr. Dh. p. 92; ibid. p. 166.
maeha, cein bess macha fo tho-
raib „so long as piain shall he
under crops'' Three Hom. p. 40, 23?
macha, Gen. machan, béarna na
machan the entrance into the farm-
yard {Ktlkenny), lias agas machu
O'Don. Stippl. — Vgl. Ard-macha.
machaire tempe {Feld, Anger)
Ir. Gl. 866.
machdad, tnagthad miratio,
mir um Z^. 450; 803; ba machtad
lais in clii bói far Brigit Three
Hom. p. 83, 21; ibid. p. 40, 1.
maehdaigthe wunderbar FA. 1
(machtnaigthi LBr.).
machtnaig-im III ich bewun-
dere, icundere mich, staune.
— Praet. Sg. 3 ro machtnaig p.
40, 14. — Part. nee. machtnaigthi
FA. 1 LBr.
macraille ScM. 13, vgl. magairle
the testieles O'R.
mad, vor einer Verbalform, gut:
mad bocht Hy. 5, 29, Gl. i. maith
ro boinged; mad genair 0 Muire
Fei. Prol. 251, Gl. is madgenair
diiinne a gein. Vgl. die irrige Gl.
zti matchous Hy. 5, 37. -
mad s. má.
madach Gl. zu cassa Ml. 47 r
{Goid.^ p. 26); unthankful O'M.
madae vergeblieh; madha un-
lawful, unjust O'B. — Sg. Nom.
nochon ssethar madae ,,it is not a
vain labou/r" Fei. Epü. 227, citirt
bei O'Dav. p. 105 madha mit der
Gl. i. nemglan. — Adv. in made
Gl. zu sine causa Wb. 191», inma-
dse ibid. 19«i (Z-*. 609); ce dobertha
do ninmaide öbicohl sie ihm nicht
umsonst gegeben würde TBF. p.
144, 16.
madaigim IWfrustror. — Praet.
PI. 3 ni ru madaigset Gl. zu non
. . frustrata sunt Ml. 48». — Pass.
Praet. PI. 3 ro madaichtea Gl. zu
cassata sunt Ml. 80* {Goid.'^ p. 26).
máel kahl, haarlos; calvus
Z'^. 810; maol bald, hairless, blunt,
pointless O'B. ; erscheint in gewissen
Namen: Máelbrigtae Calvus Bri-
gitae SG. 203 a, Máellecán ibid. 203,
wonach Calvus Patricii ibid. 157»
offenbar altir. Máelpatric ist (Bei.
Celt. p. 10, Z\ XII), Máelísu Hy. 8,
Máeldúin LU. p. 23», u, p. 23^ 5,
Gen. comalta Máilidúin ibid. p.
23i>, 4 ; im Book of Deir findet sieh
dafür Malbrigte, Malcolaim {daher
Malcolm) u. s. w., s. Goid.^ p. 119;
darnach die komischen Namen
Maelsaille, Maelimme On the Mann.
III p. 104. — PI. Nom. bai mséla
odrai Goid.^ p. 173, 4; Acc. co n-
accatar . . daumu móra mséla ina
ligu LU. p. 24a, 7. — Comp, mael-
dub FB. 21; 37.
máelán, da msélán argit imma
cossa LU. p. 25a, 2, „two Maelann
or pointless shoes of silver" On
tJie Mann. III p. 188; tucsat Saxain
scena etami ocus ammaelanu LU.
p. 3'', 45.
máel-assa, vgl. maolas a sandal
O'B ; da maelassa findruine impe
TB.p. 174, 5 („two pointless shoes").
máel-Iand, maelland arggait co
cluciniu óir fo bragit cech eich
TBF. p. 136, 23 (j,bands of silver"
Crowe, „a pointless blade, or broad
band, or crescent of silver^' On
the Mann. III p. 181).
43*
máenib
676
maidím
máenib s. máiii.
máeth s. móetli.
máethal Käse; maothal cheese
Corm. Tr. p. 117. — Sg. Acc. a
más mar lethmsethail Corm. p. 36, 36
(prúU).
mafoi't = mittellat. m a f o r s ; Sg.
Gen. maforta Hy. 5, 48, Gl. ondí
as mafortis i. copchaille.
1. mag- gross? vgl. mag-lorg.
2. mag N. Ebene, das freie
Feld; campus Z'^. 271; erscheint
häufig in geographischen Namen,
Mag Fea, Mag Breg u. s. w. (da-
gegen altgall. Roto-magus), ohne
dann consequent Mag gedruckt zu
sein; Mag Meli das Elysium der
alten Iren. — Sg. Nom. Mag Da
gési Oss. II 7; TE. 16; Gen. maige
Htj. 5, 11 ; p. 132, 26; 27; SC. 29, 19;
maighi TE. 16; Dat. for maig
Hy. b, 10; Lg. 18, 33; hi maig
p. 143, 4; 7; sin maig Oss. II 9;
immaig Coil Hy. 5, 73; FA. 7 (im-
muig LBr.); SC. 11, 3; 34, 4; a
Muig Life p. 41, 36; p. 48, 23; dar
Maig Da gés Oss. II 1; cotgairim
do Maig Meli EG. 2; immaig
dr aussen s. besonders; Acc. Mag
m-Breg FB. 43: mag CG. l LU.;
dar Mag Slicech FB. 36; Oss. II 10;
Hy. 5, 59; für den Dat.: hi mag
p. 143, 5; atchiu-sa cairptech iss-
ammag FB. 44; 47; 49; p. 131, u;
immach hinaus s. besonders; PI.
Nom. maige FA. 30 (muigi LBr.);
Dat. do maigil) SG. 45, 1 ; ScM. 19;
do prim-maigib TE. 13 LU.; Acc.
maige FB. 50, p. 310, 2c? tar maige
FB. 47; hErenn iath-maige Hy.
3, 6, vgl. iath n-etarmaige FB. 47;
Du. Gen. i Tuaith Da muige^^- 41, 24.
magar i. min-iasc („a small fish")
Gorm. Tr. p. 120; Dat. orcc brecc
bronnfind brúchtas de mhagur fó
muirib Gorm. p. 34, 21; bradán di
magur ibid. p. 35, 8 (orc tréith)/
— Vgl. maigre.
mag'en F. Ort; locus Z^. 776.
— Sg. Nom. maigen Oss. II s;
SP. III 5; magen curad ScM. 15;
Dat. isin magin sin TE. 9 LU.{
SG. 9;ä n-óenmagin FB. 20; Acc.
in mascin 39.
mag-lorg eine Keule? maghlorg
i. mórlorg O'Gl. {Beitr. VIII 339);
in Eg. matlorg {vgl. Cet raac Ma-
gach und Matach). — ^S'^. Gen.
mátan maglorci FB. 37; a matan
matluirge ibid. 38 Eg.-., -luirgi 40
!?</.; PI. Gen. tri coecait maglorg
n-draigin co fethnib iarind ina la-
maib LU. p. 85», 5.
maide s. maite.
máidem s. commáidem.
maidenn i. imairec {„a battle")
Gorm. Tr. p. 120; dia memdatar
maidind ibid.
maidim ich breche (intr.), bre-
che hervor; unpersönl. mit for
geschlagen werden. — Praes.
Sg. 3 maidid cridi SG. 33, 28;
maidid tra for Connachta co Sciaid
Aird na Con „the G. were then
routed" Aid. Chonch. 47; PI. 3
maidit immach . . assind liss sie
brechen hinaus aus der Burg ScM.
18; maidit .. for na dorsi Sid.] is
áible tened moidit trem chroicend
Three Hom^ p. 80, 10. — Perf.
Sg. 3 commemaid a druim indé
LU. p. 20i>, 17; commebaid hi tri
Hy. 5, 78; corroimid a loim fola
for a beolu ScM. 16 (co roemidÄ);
CO roimid Gorm. p. XXXIX; corrai-
mid a druim triit Lg. 15; corroe-
mid a druim LU. p). 98*, 31; cor-
remuid bernd ind Three Hom. p.
36, 18; corremuid topar usci esti
ibid.'p. 108, 15; corrimaid ibid. p.
6, 4; is fertas carpaíí Conculaind
ro maid LU. p. ^'6^, 42; unpersön-
lich: ro mebaid for Connachta
ScM. 19; CO raimid for Ulto iarsin
„after tvhich the U. were overthrotvn"
Aid. Ghonch. 56; ho ru maith for
a naimtea Gl. zu hostibus fugatis
Ml. 51c ; PI 3 dia memdatar mai-
dind „for lohich they broke a battle"
Gorm. Tr. p. 120; rommebdatár
riam-sa mórchatha cach leth LU.
p. 114», 39; memdaitir a carpait
LU. p. 64*», 25. Missbräuchliche i?^
Formen, die vom Perf. ihren An.^-
gang genommen haben, indem meb
als Stammsilbe betrachtet tcurde:
Praes. sec. PI. 3 in tan tra dos
beread a mar for a édan no mhebdais
maidm
677
maissech
srotha do ghur brén tria cluagaib
a cliiiil siar Corm. p. 36, 23 Q)rúllV,
Praet. Sg. 3 mebais riam forsna
slógu SC. 36. — Praet. Sg. 3 moi-
dis . .a suil Three Hom. p. 6i, 26;
PI. 3 CO ro maidset na srotha fola
tarsi LU. p. 127», 6. — Fut. Sg, 3
mani má do á Corm. p. 5 á. {„wenn
dein Karren nicht bricht" Beitr.
VII 47). — Inf. maidm.
maidm N. Brechen, Ausbre-
chen. — Sg. Nom. ar ba si deochair
lasna fianna hi tossuch eter orgain
ocus maidm n-imairic LU. p. 86^, 41 ;
ro gab maidm for Uli?* ibid.p. 20», is;
dolluid ammaidm andes ScM. 20
^ihre Flucht); maidm toraind FB.
53; Acc. ceu maidm a delma esti
„sine crepitu ventris" Fel.p. CXLV.
máidmig'e s. móidmig'e.
maignech? ech . . maignech FB.
49; 50; p. 310, 17; 23.
maig-re, maighre i. bradan {sal-
mon) Coi-m. Tr. p. 120. — PI. Acc.
blaisiu magri LU. p. 40», 38; mai-
gri ibid. 40; conna tomled magre
LHy. Amra. 122.
maile i. olc honni is malura
Corm. p. 24 gaire.
maile F. „baldness" Corm.
Tr. p. 39 ränge {daselbst loerden
die verschiedenen Arten der KaJil-
köpfiglceit aufgezählt), von máel.
mailli FB. 34 ^rw mall?
das ro mailt s. toimlim.
main s. muiu.
mäin F. Kostbarheit, Schatz;
in main Gl. zu in sét arggait Hg
5, 77; maoin goods, riches O'B. —
Sg. Acc. ni conticfa ri móin na
adlaic thra {der Bing) .soll nicht
gegen eine Kostbarkeit gehen, die
nicht genehm ist TBF. p. 150, 26;
PI. Nom. máini dona, pretiosa Wb.
23d (Z*. 30); inna degmaiui rongeui
Dia beneficia Ml. 27», 6; dag-móini
WT). 28», 15; Dat. maissiu máenib
„more beautiful than treasures^^
SP. Y 6; honaib mordegmainib
tantis beneficiis Ml. 25«, 17 {Z'^. 857);
dorat miiine ocus ascada SMaii. 13.
— Comp OS. in main-chista fiscus
LHy. fo. 3 b {Goid.'' p. 61).
máiii p. 132, 2(5 zu lesen muinV
mainbech s. muiubecli.
máinech „treasurous" ; Moe-
doc mainech Fei. Apr. 11; Mai 18.
mainigim, cuich in mait ro mai-
nighis i. cuich in muc ro leasai-
ghis CDav. p. 105.
máinigter SC. 25? vgl. mainig
i. da tabhuir máine O'Don Suppl.
ro mair s. maraim.
maire Hy. 1, ii = Zííí. mare.
mairg JVehe, Unglück; bith
móircc dom-sa ar ocht et gorti
mani predach Gl. zu vae enim mihi
est 1. Cor. 9, le, Wb. 10<i (Z^. 1006);
is mairg cosa tuced es ist ein Un-
glück für den, an den die Ent-
scheidung gebracht ist FB. 58;
mairg forsa m-bia do thigernu de-
mon discir FA. 30; mairg bias oc
estecht Wehe dem der anhört ibid ;
mairg .. fil isna pianaib sin ibid.;
SC. 37, 22; 44, 9; FB. 88; mairg
na dechaid Wehe, dass er nicht
gelcommen ist SC. 33, 33; FA. 30;
in tan bóe in ben oc lamnad, ba
gol mairgg lee la giiri na n-idan
i tossuch TBF. p. 140, 32; Acc.
cen gol cen mairg EC. 2.
mairm SC. 25?
mairuech FB. 52?
mairuim ich zeige an, ver-
rathe; Ispy, betrag O'B. — Praes.
Sg. 3 slan gach mairne mignim i.
bi slan donti dogni faisneis in
drochmerhV//* no in drochgnima
O'Dav. p. 107. — Praes. sec. Sg. 3
CO ro máirneíZ a athair inti Martain
don rig SMart. 10. — Praet. Sg. 3
ni maird cairdiu SC. 31, 7 (mairn
jff.); Dej). ro mairnestar Gl. zu
frisbert LHy. Amr. 101; PI. 3 ro
rahairnset „they informed, spied,
or betrayed" O'Don. Suppl. — Inf.
mairned i. faisneis no brath O'Dar.
p. 107.
mairt dies Martis Corm. p. 31.
1. maisse F. pulchritudo Ir.
Gl. 927, maisi de cor ibid. 1083, von
mass; ornament, bloom, beauty O'B.
2. maisse, maise food, victuals
O'B.? maisse dóine nis toimled
Hj. 2, 5.
maissech, maisech Gl. zu mas
O'Dav. p. 105.
maistred
678
mall
maistred churning. — S^g.
Nom. p. 40, 11 ; Gen. toruil aen-
mhaistreda ibid. 28.
malt s. 1. mát.
maite, maide a stich Corm. Tr.
p. 118; stick, wood, timber O'B.;
maide sgine manubrium Ir. Gl. 1139.
maiten s. mateii.
inaith gut, edel; bonus Z'^. 233;
Gl. zu ÍÓ Hy. 5, 53; zu amra ibid.
38; 59. — 8g. Nom. fer maith TE.
2 Eg.\ FB. 33; 53; ba maith a
n-gaisced Lg. 8; 17, 27; ScM. (i;
TE. 14 LU.; CG. 3 LU.; is maith
. . do linad rúisc móir accum in
úiéit n-imme sea p. 40, 29 Qiin-
reichend); is maith sin SC. 34;
maith sin SC. 13; FB. 8; 17; 18;
is maith . . dorala duine sin TE.
14 Eg.; Hy. 5, 49; maith ro boin-
ged Gl. zu mad bocht Hy. 5, 29;
bad maith dun . . ocus dona haige-
daib ScM. 4; ni maith dun ém
SC. IB; nimtha maith .. do chath
ibid.; ni maith a n-asberi SC. 19;
30, 9; ScM. 3, 6; in maith lesaiges
..in áirge p. 40, 19; maith gut,
wohlan! Lg. 19; Tii. 6; 8; 10 Eg.\
FB. 7; bad maith lim-sa es wäre
mir ani/enehm SC. 14; ScM. 15;
maith lim TE 13 LU.; FB. 6; 56;
TE, 9, 31; bad maith lat do men-
ma sei gutes Muths SC. 20; FB. 9;
substantivisch :- á, maith ihr Gutes
FA. 24 {Gegensatz: a n-olc); cach
maith alles Gute SP. V 11; CC.
3 Eg. ; Gen. a mairc maith Oss. I 3 ;
Dat. sin maig maith Oss. II 9; niór
do maith viel Gutes Hy. 2, 67;
5, 37; TE. 14 Eg.; cid do maith
duinniu 16 Eg.; Voc. a fir maith
TE. 10, 9; PI. Nom. mná..ciail-
mathi SC. 40; ni dat maithe ban-
riina TE. 9, le; mathi Ulad die
Edeln von Ulster CC. 1 (maithe
Eg.); FB. 5; 7; 33; 42; 74; 91;
Gen. formna mathe Ulad ScM. 4;
Dat. CO mathib fer n-Ulad FB. 4;
do mathib Ulad 70; SC. 24; la
mathib hErend FA. 32. — Vgl.
mathe, mathius.
maithe, maithe tanic risin rig
„a grief came to the hing" Fei.
p. XXXVI 30.
maith em, maithim s. mathem,
mathim.
maithius s. mathius.
maithmech forgiving Fei. p.
XXXV 16.
maithue i. dearg s. unter 2. crón.
maithrech s. máthir.
mal der Edle, Fürst; i. uasal
CDav.p. 106; i. ri ocus file Corm.
p. 29; Sg. Nom. mal mór SC. 38;
Lg. 3; PI. Nom. rom charsat máil
Maigi Breg LU. p. 40», 17.
mala supercilium Z^. 259;
Corm. Tr. p. 117. — Sg. Gen.
finda malach Fei. p. CXLIV 34;
Dat. is na malaig boi in finda co
neim ibid. 26; PI. Dat. dona mail-
gib superciliis Gild. Lor. Gl. 112:
Du. Nom. da malaigh TE. 4.
malairt alteration, change
O'B.; i. drochordugudh O'Dav. p.
105. — Acc. is inbheachtain nochar
fhagsat boin no duine gan malairt
Chron. Scot. p. 296 {„without in-
juring").
malar delicta Ml. 30 r.
malartach variable, change-
able O'B. — Sg. Dat. ón mean-
gach malartach meabhlach Toit.
Dh.p.ldS {,,ficlde"); PI. Nom. much-
na muichnig malartaig p. 191, 28.
malartai^im, malairtigim I ex-
change, change, barter O'B.
— Praes. der Gewohnheit not malar-
taigend FB. 67 Eg.
malartaim, malairtim I ex-
change, change, barter CB.
— Praes. PI. 3 not malartat FB. 67.
— Pass. Imper. Sg. 3 malartar
nunc in t-écraibdech sa..i fiadíitMse
cháich Three Hom. p. 22, 15 („Ict
. . be destroyed").
maldacht, mallacht = Zai. male-
dictio Ir. Gl. 915. — Sg. Gen. na
mac mallachtan FA. 1 ; Acc. dober-
tatar mallachtain do Bricrmd FB.
56; doberat maldactin for cach
Wh. 2a {Z-\ 629).
mall lentus, tardus Z^. 41:
mall són Gl. zu morantem SG. 64":
mall no baeth hebes ibid. 66»; mall
no doe tardus ibid. — Sg. Nom.
SC. 15; ni ár-mall ro scribad in
lethrann so Wb. 1951» (lethráim
malle
679
Z\ XII, Bei. Cell. I p. 22); Gen.
maill i. doi Gl. zu ohesi cordis ac
tardt Ml. 20», 26. — Compar.
mailli FB. 34? — Compos. bid
hi siu in mall-aithrige cen greim
fuíTÍ (íí«s í'sí <ííe zu späte Beiie
ohne Kraft in ihr LU. p. 33», 12.
malle una, simul, verstümmelt
aus immalle: Hy. 2, 66; TE. 2
Eq.\ malle fris zugleich mit ihm
SC. 33.
1. máin, máam jtigum, servi-
tiis Z\ 17: 770. — Sg. Nam. Hy.
.\ 56: Gen. máma, mámu O'Don.
Suppl.; Dat. fo mam in t-sommai
suh jugo divitis Ml. 27<i, 7 (Z*.
211): fon mam nuu i. isind feni
nui Gl. zu sub jugo novo Ml. 2b, 1 1
Z^. 56).
2. mam, mam i. tochus, ut est:
a teasbann dia mamaibh tes&awi,
dia log enech O'Dav. p. 105: mam
techta i. cuit cóir O'Don. Suppl.
Vgl. On the Mann. III p. 489.
man L lám {„hand"), Gen. mane,
Corm. Tr. p. 120.
manach = lat. monachus. —
Sg. Xom. cach fir-manach fial Fei.
p. X: PI. Dat. cona manchaib Hy.
7 Praef.; du manchuib Drommo
Lias Tir. 3; dia manchib ibid.
mauchuine „service rendered in
the icay of manual labour" O'Don.
Suppl.; ri ocus britheman ocus
dias i manchune On the Mann. III
p. 506 {„two servants").
mani Conj. wenn nicht; si non
Z'^. 740; zusammengezogen aus má
und ni; moni Lg. 13; man (mam?)
SC. 34, 16, min H; mene FA. 15
LBr.: mene SC. 44, 10: menestarda
ibid. 9; mine FA. 9 LBr. — 3Iit
Pron. suffixum: Sg. ^1 manim
Lg. d\ SP. l'o: Sg. 2 manit SC. 14;
mit der 3. Sg. Conj. des Verbi
substantivi verschmolzen: manib
TE. 10, 9 : manip ScM. 3, 11 : manid
FB. 92. — Gebrauch, 1) si non,
mit Conj. oderFut.: mani brethaige-
seo, brethaigfet-sa FB. 58; 16;
27; 6; da n-ó mele ocus cuitbiuda
and-so . . manim bera-su latt Lg. 9 :
moni digsid ass innocht, no-bor-
mairüther imbárach Lg. 13; FB.ii;
manip do Chonchobar berthair, is
derb bid mogda in gnim ScM 3, 11;
manib lor lat . . dober TE. 10, 9;
manim rothcaither, ro pat choin
altai SP. I 5; mit Praes. secund.:
mani thucad ni don chét tadall, ni
bered a n-aill ScM. 1; cid fri
mnai atbertha-su, mani thesbad ni
aire 3, 7: 2) nisi: mani iatar a tech
friii, bit lia a mairb and andat a
m-bi FB. 21; 46; 52; 92; besonders
nach negativem Vordersatze, dann
auch acht mani: nir bo chucum-sa
. . ro bo chóir dal inna caurath sin
do thabairt, mani tabraiter ar mis-
cais FB. 56; ni thic do neoch acht
mád doneth fein no mani ebrad
fri grádaib nime FA. 9; ni raga
ass . . acht manit ainge ben SC. 14 ;
FB. 74; 77; nir bo diuir in gabud
di, mani bad . . blegon inna m-bo
fa thri Hy. 5, 32.
manais „a broad trowel-sha-
ped spearhead for thrusting"
On the Mann. II p. 255. — Sg.
Nom. manais lethanglas for crund
miding ina láim LU. p. 113^, s
{Siab. Concul.).
maiidar demolition, destruc-
tion; mannar i. sgaeledh O'Dav.
p. 106; i. sgaoileadh O'Cl. {Tliree
Hom. Index) : loosening (?) O'B. —
Dat. bói torsi mor ior a vaummi do
mandar na m-bó Tliree Uom.p. 8, 24.
maudra LU. p. 40», 5 is. unter
ir), für immand rá, zu imm-ráim?
maudraim, mauiiraim II ich
zerstöre, vernichte? — Praes.
Sg. 3 manraid slúaga SC. 17, e;
manraid gossa is. — Inf. manradh
destruction CB.; Gen. mandartha
SC. 25 (mannartha Ä)?
mang: « fawn Corm. Tr. p. 118.
manister , mainister = lat. m 0 -
nasterium Ir. Gl. 726. — Gen.
scoloca manestrech Mauritin Z'^.
XXI; Dat. luid iarsin do manistir
Three Hom. p. 112, 14; PI. Gen.
inna monistre i. inna coitchennbe-
tath coenobiorum Cr. 39« [Z'^. 857).
mann i. uinge, an ounce Corm.
Tr. p. 110; O'Dav. p. 104; secht
manna óir aithlegtha „seven ounces
of refined gold" Corm. Tr. l. c;
mant
680
marbthach
mand din gel i. uinge brúinnte
Corm. p. 29.
maut „the gum", davon mantach
„a toothless person", Corm. Tr.
p. 115.
mar wie, gleichwie, verstüm-
melt aus immar; like to, as O'Don.
Gr. p. 285 und 315; als Praep.
mit Acc: a lurga mar chiigil, a
sliasat mar samthaig, a más mar
lelhmsethail, a brú mar miachbolg,
a bráge mar braigit cuirre Corm.
p. 36 prúll; mar tu wie du Oss.
III 10 ; mar oen together O'Don.
Gr. p. 268; mar oen ri cach n-olc
zugleich mit allerlei Uebel FA. 26,
ar oen LBr.; mar oen ris LU. p.
3b, 18; mene chartar mar Oharas
SC. 44, 10.
mar s. mór.
mara s. muir.
maraim I ich bleibe, lebe;
mairim I live, continue, endure,
hold, last, abide, remain O^E. —
Praes. 8g. 3 maraid SC. 33, 24;
maraith Hy. 2, 8 (beide Mss. haben
marait) ; bore nád mair peccad Wb. 3c
[quia non viget peccatum Z'^. 803);
nach mair ScM. 21, 40; is ed am
cein nommair Lg. 18, 3? rel. maires
p. 39, 22; PI. 3 marait sind noch
vorhanden p. 41, 13. — Praes. sec.
Sg. 3 dam-mared si viveret Oss. 1 14;
CO ro marad do gros icon eclais
Three Hom. p. 90, 11. — Praet.
Sg. 3 i cein ro bói a anim and
ocus ro mair in Ion läith assa étun
Bev. Celt. III p. 181; do serc lim
ni ba ro mair Lg. 18, 4. — Bedupl.
Fut. Sg. 3 meraid Hy. 2, 20. —
Inf. do mharthain, or mhaireachtan
O'Don. Gr. p. 202; ar marthain
alive, in existence ibid. p. 294.
märaim s. móniim.
marb todt, der Todte; leth-
marb halbtodt; beó-marb halbtodt,
s. unter lúachair. — Sg. Nom. SC.
29, 22; ba marb de starb daran
CC. 4 Eg.:, mad marb wenn er
todt ist TE. 8 Eg.\ co m-bo marb
Lg. 19; CC. 6 Eg.; SC. 8; FB. 70;
PI. Nom. mairb Hy. 2, 34; FB. 5;
21; Oss. I 8; móirb Wb. U'^ ^^Z\
226); marba {die feminine Form)
FB. 9; Acc. lammarbu Wh. 25i>
{cum mortuis Z^. 227).
marbaim 11 ich tödte. — Praes.
Sg. 3 mit Pron. suff. marbthus er
tödtet ihn SC. 36 {vgl. é S. 513 Col. l).
— Praes. sec. Sg. 1 ro raarbaiud
Oss. I 12; PI. 3 no marbtais SC. 2;
no marbdais Lg. 8; co rommarb-
tais 12. — Praet. Sg. 1 marbsa
Oss. I 10; 5 CO ro marb p. 46, 22;
p. 48, 23; Oss. I 6; SC. 36; FB. 89;
conidammárb i^J5. 84; marbais FB.
69; 70; SC. 36 H. — Fut. sec.
Sg. 3 nos mairfed {für mairbfed)
LU. p. 11 5a, 21 {Sidb. Conctd.). —
Pass. Praes. Sg. 3 marbthair ScM. 5.
— Imperat. Sg. 3, marbthar Lg. 6;
12. — Praes. sec. Sg. 3 ro marbtha
Lg. 15; PI. 3 na ro marbtais impi
ibid. 11. — Praet. PI. 3 conid la
Manandán ro marbait a n-dis j}.
132, 18 {vgl. Stokes, Tliree Hom.
p. VIII). — Fut. Sg. 3 mairbfidir,
mairfider ScM. 6; PI. 2 unpers.
no-bor-mairfither Lg. 13. — Inf.
Nom. am-marbad FB. 70; Gen. hl
terfochraic marbtha Dauid „in pay-
mentfor killing David'' Goid.^p. 20
{Ml.); na da idan marbtha duine TE.
8 LU.; Dat. do marbad Lg. 14; 16;
do marbad dam-sa dass ich tödte
ScM. 7; do marbad na ingine das
Mädchen zu tödten SC. 39 ; ^ tarb
find do marbad einen loeissen Stier
zu tödten 23; 48; dia marhad sie
zu tödten Lg. 13; SC. 44, 12; iar
marbad a eich . . do gerrán Ercoil
nachdem Ercols Pferd sein Pferd
getödtet hatte FB. 69. — Vgl. im-
marbaim.
marbde mortuus Z'^. 792; s.
nem-marbda.
marb-dil, do beódil na marbdil
„of live pi'operty or dead pi'operty^^
Corm. p. 19 enecland; marbhdile
CDon. Suppl.
marb-iiad Elegie. — Sg. Gen. is
liriu feoir no folt fidbuide illratha
in marbnuda noib seaiBr. j).241»,50
{vgl O'Don. Gr. p. 370). — Vgl. náth.
marbthach tödtend, tödtlich,
von marbad. — Sg. Gen. F sruth
neme marbtliaigi FA. 30 LBr. —
I Vgl. athar- marbthach purricida,
681
mátbarlach
máthar-marbthach matricida etc. Ir.
Gl 31tí-322.
marc M. Pferd; i. ech Corm.
p. 28. — Sg. Gen. maiic Oss. I 3;
Pl. Gen. marc m-buada FB. 53.
marcach M. equester SG. 50»
{Z^. 809); i. eich immda lais, ut
dicitur buasach in fer lasmbit ba
imda Corm. p. 28. — Sg. Nom.
SC. 45, 16; Dat. for marcuch SC.
29, 19; Acc. marcach p. 131, 14; do
fil oen-marcach sund cbucund Rev.
Celt. III }). 183 {„one horseman^^).
marclaeh a horse-Joad Ir. Gl.
189. — PI. Dat. ro failgide . . inna
huli ech fo a marclaigib fria lar
Three Hom. p. 78, 1 {„under their
loads^').
maróc hilla Ir. Gl. bbund 1005.
marta&ee/", a cow O'B.; Corm.
Tr. p. 114. — Sg. Gen. ic funi
mairt Tliree Hom. p. 120, 12; 19;
Acc. no chaithind mart meth im
sáith Tl^ree Hom. p. 120, 15.
martliauach bleibend, dau-
ernd. — Sg. Nom. bid at martha-
naig „ever are they living'' FA. 6.
— Vgl. com-marthanach.
martir M. Märtyrer. — Sg.
Nom. Hy. 1. 19.
martre, martra martyrium Ir.
Gl. 738. — Sg. Nom. martra ard
Eraclii Fei. Dec. 3; Dat. iar cesad hi
martrai Fei. Nov. 22 ; Ace. tre martra
ibid. G; Sg. Nom. und PI. Gen.
trechenelse martre . . baan-martre
ocus glas-martre ocus derc-martre
Z^. 1006 {Cam.)\ Hi co n-immud
ammartra mit der Masse seiner
Reliquien LHy. Ai7ir. 44; ós in-
chaib martra nannséb FA. 25 {„in
presence of the Saints' reitcs").
mas, masa, masu s. má.
mass stattlich, schön; excel-
lent, handsome, comely O'R. — Sg.
Nom. (muc) mas ScM. 22, 3; fomm-
chain cói menn medair mass SG.
p. 204 {Beitr. VIII 320): ammid
mass Lg. 17, 9; mac Nessa nith-
mass 10? Manannan mass SC. 45, 7; 9:
ba ortán más „it was a goodly
dignity"' Goid.^ p. 19 {Ml.)\ oll-mas
SP. V 3? Acc. F. muice maiss Lg.
17, 7; Gen. ceann na n-üoedeal
n-glan-mas Fei. p. LXIII le; Dat.
di rigaib massaib SP. V 12. —
Compar. maissiu SP. V 6.
1. mass huttock, bottom; „enters
largely into Irish topography'' Corm.
Tr. p. 117; Beitr. VIII 352. —
Nom. a mas mar lethrasethail Corm.
p. 36, 3C \s. imter marV, Acc. cen
mas isin dabaig „not to have a
bottom in the tub^' Fei. p. CLXXI 1.
2. mass = lat. massa? Corm.
Tr. p. 107. — Acc. atciera-su torce
ic claide in talmau ocus dosbe?-a
maiss n-oir ass Tliree Hom. p. 12, 22.
1. mát Schwein; i. mucc Corm.
p. 29 mait O'Dav. p. 105 main
{s. unter mainigim). — Gen. Sg.
oder Nom. PI. mátai i. mucci FB.
68, 3? PI. Nom. mata Corm. l. c;
O'Dav. p. 104.
! 2. mát i. lám (Hand), soll in
! iudmat enthalten sein Corm. p. 29.
I matarla s. imma tarla.
matarlacad SC. 38, 10 zu lesen
i má tarlacad?
! mátau, mátan maglorci (matlu-
[ irgi Eg.) eine Keule, vgl. maite,
'. maide? ,,mathán the sticker of a
I iree" O'R.? — Sg. Nom. mátan
I FB. 37; Gen. matain 39 Fg.; Dat.
' cona madan 40 Fg.; Acc. matan
' 38 Fg.; mathan 40 Eg.
mateu, matau F. Morgen, =^
lat. matutina (hora?), vgl. franz.
' matin. — Sg. Nom. 0 ro bo maten
i FB. bl\ tráth bá maiten dóib CC.
á LU. {iaa.ta,n Fg.); co tanicc maten
TE. 12 Eg. ; Gen. na maitne FB. 87 ;
I Dat. turgbail na grene i matin
I s. unter fair; sin matin arnabárach
I FB. 79; ria matain Lg. 16; Acc.
I CO matain FB. 57 ; adverbiell : matin
: mane Cr. 33*= (Z^. 777); matain
i Hy. 5, 54; matain moch a7n Morgen
früh Lg 12 ; SC. 36 ; matain muich
iarnabarach FB. 64 ; matan Hy. 5, 76.
' math Bär? Sg. Nom. math rú-
amdse FB. 52; Gen. bruth matho
j ibid.
I mathadh i. cunntabairt {Zweifel)
O'Dav p. 105, matha ibid. p. 107.
máthair s. máthir.
mátharlach matrix SG. 69»
{Z\ 855).
mátharnait
682
mé
máthai'iiait Mütterchen, vgl.
siurnat sororcula Z'^. 274. — Sg.
Voc. a mátharnait FB. 44; 47.
mathe „qoodness" Gl. zu eua
Uy. 2, 24.
mathem Nachlassen, Erlas-
sen; maitheamh abatement, slacke-
ning O'ií. — Acc. cen mathim
„without abatement" Hy. 5, 7; cona
cleir cen mathim Fél. Mai 14, Gl.
i. ni robi ic demon ní do maithem
orru ibid. p. LXXXVI; Nov. 28.
— Vgl. maithmech.
inathgamau FB. 52 Eg., vgl.
mathgamuin ursus O'Don. Suppl.;
mar leomain ic techta fó math-
gamnaib LU. p. 8Üa, 3.
mathim ich lasse nach, er-
lasse. — Praet. Sg. 3 ros maith
iarsin in rig in eis do Pátraic
Three Hom. p. 10, 8. — Inf. mathem.
máthir F. mater Z\ 262. —
Sg. Nom. máthair Hy. 4, c; 5, 4; 63;
Gen. mathar TE. 20; p. 142, is;
Acc. máthair Hy. 5, 76; FB. G;
'PI. Nom. cairm hitat ammaithre
nalloeg sa LU. p. 24», 12 {Form
des Acc); Gen. maithrech p. 11), 38.
— Comp OS. máthar-marbthach ma-
tricida Ir. Gl. 318.
mathius M. die Vortrefflich-
keit, das Gute. — Sg. Gen. ma-
thiusa FA. 12; 35; ar daig in mai-
thiusa no biad do fén de Three
Hom. p. 90, 18.
do-mblas, so-mblas s. blas.
mbroga SC. 25? ^
mbrogthar s. mrog-aim.
mé ich, mit Particula augens
mé-se, messe, méisse; ego Z'^. 324.
— Sg. Nom. is mé SC. 44; FB.
24; 73; is me ro glan ScM. 12;
CC. 5 Eg.; OS me SP. II s; 12; is
mése FB. 23; messe ScM. 11; 12;
SC. 44, 1; 45, 19; SP. II 1; 16; is
messe p. 141, 4; 9; messi SC. 6;
12; 44; TE. 13 LU.; is mesi FB
74; mesi 76; is missi CC. 5 Eg.;
p. 141, 23; 28; Oss. I 9; 10; misi
SC. 44, 8; p. 141, 18; raisiu TE.
13 Eg.; l)at. oder Acc. do imluad
ar mesi FB. 35; Acc. no co treic-
fitis messe SC. 44, 14. — Die en-
clitische Form des Pronomens der
1. Sg. lautet —mm, — m, mit nach-
folgender Aspiration, 1) als Object
{Acc. oder Dat.) von eiver Verbal-
form abhängig, der ihr vor ausgehen-
den Partikel oder Präposition an-
gefügt: nim sasa TE. 9, 6; nim
thorgnea p. 141, 8; manim bera-su
Lg. 9; SP. l h; nim tha SC. 13;
nim dil Hy. 2, 44; 6, 8; 13; TE.
9, 7; p. 141, 29; nacham ail FB. 35;
inam bia-sa TE. 5 Eg.; romm ain
Hy. 6, 26; rom ela SC. 44, 5; rora
thathigset SC. 28; 46; SP. I 4;
rom bith Hy 6, 23; SC. 11, 6; 28;
35, 5; 31; ram biad SC. 11, 6 ; nom
dercaedar Hy. 7, 60; SC. 29, 17;
nom berar ferar SC. 9; conom thair
Hy. 7, 52; conom thic-se FB. 24;
danam thuc SC. 45, 7; 9; ro dom
labradar Hy. 7, 59; ro dam chlo-
athar 61; dom gentais SC. 34, 16;
atom riug Hy. 7, 1; 3; 17; 26; 62
(adriug); atam comnaic TE. 5 Eg.:
cotom bert-sa FB. 22 (s. coimprim :
cotom gaba-sa 24 ; domm árfas SC.
34, 3 (tárfas) ; domm air Hy. 6, 11 ; le;
dom air-se ibid. 10 i^tair); dom ficfe
SC. 11, 10 (,ticfe); dom adbat Lg.
18, 10 (tadbat); dom roipnitar SC.
38,5 (s tóibnim); dom facca ScM. 11:
dom beir TE. 9, s; dom riacht Oss.
II 5; dom rat SC. 45, 20; immim
rorda Hy. 7, 58; immim rous SC.
38, 7. — 2) von einer Präposition
abhängig: dim SC. 29, is; dim-sa
FB. 76; dam Hy. 6, 2; 7, 39; Lg.
18, 2; 9; ScM. 4; 8; Oss. III 7:
SC. 11, 7; 19; 34, 3; 44, e; FB.
56; 87; 93; dam-sa i>. 40, 39; ScM.
7; 10; 11; 13; p. 145, o; SC. 4; 7:
13; 42; 43; SP. V 5; J^JB. 30; 58:
damh TE. 5 Eg.; limm Ti^. 9, 5: 32:
limm-sa SP. V e; lemm ji. 140, 23:
lem-sa iyi/. 17, 23; p. 141, 10; lern
Hy. 3, 10; ii/. 3 (lemm Eg); CC.
5 -Bi/.; SC. 34, e; FjB. 34; lim Hi.
6, 9; 7, 53; Lg. 18, 4; 5; TE. 9, 1-:
p. 132, 22; 133, 8; SC. 33, 6; 34, ;.:
44, 1; 2; 45, 2; 46; FB. 5; 6; 7:
8; 17; 32; 62; 75; 93; lim-sa Lg.
6; 17, 6 (lium-so Eg.); FB. 5; 8:
26: 56; 73; 76; lium ^j. 145, s; lim
SC. 40: frim Hy. 5, 100; ScM. 15:
SC. 1; SP. II 4; FB. 11; 73; 93;
I
mebais
683
medar
frim-sa ScM. 8; 10; SC. 39; FB.
76; 93; rim TE. 9, 9; SC. 33, 6; 32;
44, 13; frimp p. 142, 4; friumb p.
144, 18; uaim Lg. 9; Oss. II 2: äC
(j; 28; 32; uaim Lg. 18, 7; Sc3L 12;
1^5. 22; 88; iiaim-se ScM. 12;
FJB. 8 ; huaim TE. 5 ^^7. ; huaim-siu
CC. 5 iJ;^. ; accum p. 40, 30; acum
SC. 44, u; 45, 11; act«n-sa Sc3L 7;
chucom-so 2'iJ. 7 ii;.; chucum j?.
145, 7; ScM. 12; F5. 23; 24;
chucum-sa FB. 56; -Scilf. 13; 16:
etrom Hy. 5, 96; etrum Hii, 7, 42;
etnim-sa Lg. 19; form jP£. 74;
form-sa ScM. 11; i'JS. 35; ormm.
TE. 9, 13 ; orm SC. 45, 8 ; immum '
Htj. 6, 10; ScM. 10; 13; 20; im-
mum-sa ibid. 11; jP5. 24; innium
Hy. 7, 54; innium-sa SC. 6; rium
Ä/. 7, 53; dessum rechts von mir
Hy. 7, 55; dessam 6, 2; tuathum Zmfcs
<-on »mV Hy. 6, 2; 7, 56; issum unter
mir Hy. 6, 4; 7, 54; iiasum über
mir Hy. 6, 4: 7, 50. — 3) als Ob-
ject einer Verbalform angehängt:
ni ru bim-sea SC. 41; tatham Lg.
18, 3 Lc.\ issum ecen, isim écen-sa
>■•. unter ecen; baithium Lg. 17, 11?
l)ádam fiu-sa der mir gleich wäre
SC. 42? — Wenn das Verbum sub-
i<tantivum in der 1. Sg. Fut. und
Praet. ein m aufweist, so sind diese
Formen wohl nach Analogie von
amm, am {ich bin) gebildet: biam
sóer Hy. 4, 8 ; ni pam slán-sa Lg. 7 ;
or bam TE. 5 Eg.; ro bam SC.
45, 7 ; 9 ; ni dam buidhech TE. 9, 23 ;
ni dom dermatoch p. 141, 20. —
Dagegen scheint einem franz. c'est
que je suis zu entsprechen: is am
ben-sa curad cáin FB. 30; is im
ingen ercnid TE. 9, 10; bad am
slán-sa 10 LU.
mebais, meMais s. uiaidim.
mebar s. mebuir.
meblug-ud i. dul co mnai O^Dav.
p. 106.
mebol, inebul F. Schande;
dedecus Z'^. 241, 768; meabhul i.
ball bannda na mna O'Dav. p. 107.
— Sg. Nom. bá mebol lais er
schämte sich TE. 8; ba mebul le
CC. 6 Eg.; is mebul duit es ge-
reicht dir zur Schande SC. 30;
FB. 14; Bev. Celt. III p. 181; Dat.
ÍÓ mebaili^r. 10; iar mbebail-FJS.89;
Acc. cen mebail FA. 35.
mebraigim III I study, re-
member O'B. — Praes. Sg. 2 Dep.
ma mebraigther feli Fei. Mart. 2.
— Inf. Dat. gabaid iar mébrugud
a aicechta „to rehearse his lesson"
Three Hom. p. 102, 24.
mebuir = lat. memoria; cani
mebuir lib in senchas so Wb. 20»
(Z^. 238); cech ni no chluined side
ba mebar lais p. 39, 15 {„he remem-
bered").
mecon M. Wurzel, Knolle;
radix Z^. 776; Corm. Tr. p. 118;
mecon cinadh . . i. buua[d] in cinadh
O'Dav. p. 106. — Sg. Nom. tan-
catar tulfethi a orcan co m-bátár
for tul a lurgan co m-bá métithir
muldord míled cech mecon dérmár
díbide LU. p. 79^ 30; in meccun
no in tamun Gl. zu radicem Ml. 45 r;
PI. Acc. mecnu CC. 1 LU.; Du.
Nom. da mhecon do muráthaig Fél.
p. LXI 44. — Vgl. CO asmecnugur-sa
ut eradicem Ml. 2», 8.
med F. Wage; lanx SG. 20»
{Bei. Celt. 1 p. 42); meadh a scale
O'B. — Sg. Nom. meadh thomaiss
indile i. in mead indmeach Corm.
p. 35 puincern {„a beam for wei-
ghing cattle i. e. the notched beam");
Gen medhi innbiche s. unter pu-
ingcne; Dat. hua meid Gl. zu l&ra
Ml. 82»; Acc. im-meid Hy. 5, 79.
— Comp OS. med-tosngachtigtheid
libripens SG. 114».
meda s. mid.
1. medar, meadhair talJc, dis-
course, mirth O'B. — Acc. can
comainm can medair Fei. Nov. 11
LBr., Gl. (can) i. canta, (medair)
i. erlabra. — Compos. ra dalad
lind soóla socháin somesc fair gor
bo mesc medar-cháin é On the
Mann. III p. 414; gur ba mheisge
meidhir-ghlórach iad „so that they
became exhilarated and mirthful-
sounding" Torr. Dh. p. 202. —
Die Form medair im Auslaut ad-
jectivischer Composita: slog can de-
gail (lies dedail) re debaid, mor-
medair O'Muireadaig „O'M. ofgreat
medar
684
mélacht
mirW^ Gein. Ua hh-FiacJwach p.
186; don gasraid as mór-medair „a
race of great hüarity" ibid. p. 218;
fomm chain cói mcnn medair mass
SG. p. 204 {„mihi sonat cuculi lu-
quela clara, pulcra" Stolces, Beitr.
VIII 320)?
2. medar, meadhar a forewar-
ning of future events O'B.; de
iiiurt De dian-medar indiu deud
domain virtute Dei —celere omen —
hodie finis mundi Fél. Prol. 219
(„by Goä's virtue is vehemently
announced to-day tlie worWs end"
StoJces).
3. medai* ein Trinkgefäss, s.
On the Mann. III Index.
méde, meide the neck O'B. —
Sg. Nom. co torchratár bond fri
bond ocus méde fri méde LU. p.
801», 15; Acc. bond trir fri mede
trir ibid. i8.
medg' whey Gorm. Tr. p. 115.
— Comp OS. dobreath doib bairgen
ocus luss ocus meadg-usce prainde
Fei. p. XL 10.
iiiedóu Mitte; medium Z'^. ns.
— Sg. Nom. medón FA. 21; 22;
FB. 45; medon aidche Mitter-
nacht 84 ; medon lái Mittag s. unter
iarra-eirge; Dat. im-medon in der
der Mitte Hy. 2, 46; 5, 72; FA. 18;
27; FB. 55; 88; inmedón, immc-
dón intra Z^. 608; mit Apocope
medon p. 311, 35? a m-búi do innib
inna medon was von Eingeweiden
in ihm war Rev. Celt. III 2>- 178;
for medon Hy. 5, 11; 33; dia medon
FA. 22; 0 medon co himbel Fei.
Epil. 343 ; Acc. imma medon FA. 25.
medrach, meadhrach glad, joy-
ful, merry O'B. — Sg. Nom. muir
medrach mend LU. p. 40», 15; mo
mewma muad medrach „my proud,
elated mind" Fei. Epil. 362; Sg.
Dat. do mid medrach SC. 33, 23;
Acc. hi Tech Midchuarda medrach
FB. 22; 68, 29.
medras Hy. 6, 13 von Stokes als
3. Sg. rel. aufgefasst {vgl. die Glosse):
„who gladäens"? lin muc muad
mend medras coi Corm. Tr. p. 81
fothond.
medugud s. métaigim.
ineincán, in meincán saepius-
cule SG. 46» {Z^. 608), von menic.
meinciu s. menic.
meirb slow, tedious, weak
O'R.; i. misoirb O'Dav. p. 104. —
Sg. Nom. nar bat meirb SC. 26;
at meirb Fei. Jul. 19 „weak", Gl.
hitruag no it meta; is merb is is
marb mo guth (SC. 29, 22. — Compos.
ar cec/i meirb-len Fei. Jan. 24.
meirg rust O'B.; ebrón (i. iarm
ima muintear (i. ima timchella
meirg Corm. p. 19; hierher meirc
Gl. zu erugo SG. 52», zu lesen
ferrugo? Dectir a máthair cen meirg
Fei. p. LXXXV {„without rust").
Vgl. jedoch merg.
meisce s. mesce.
uiéit, mét F. Grösse; magni-
tudo Z-\ 250; meid Ir. Gl. 922.
— Sg. Nom. ba he a meit SC. 49;
FB. 20; ba he mét ind ratha dorat
Dia for Märtain SMart. 40; däm-
met doroscai quantum praestet Ml.
34 r (Z'^. 437); cid etrum aicned
ind reto, dia tormastar a mét dogní
trumain do iarum in met sin Ml.
20», 19; Gen. leth méite FB. 91;
méte zu lesen für met p. 169, 26?
, Dat. ar . . meit na gaile FB. 88
(med Eg.)] ar a met ibid. 75; ca-
cha raba di met a thwrse 85 (do
meit Eg.); Acc. in meit n-imme
sea p. 40, 30. — Adverbiell: meit
quantum , meit . . meit quantum . .
tantum Z'^. 101 ; meit gamlias, meit
chore FB. 91 (mett Eg.); s. unter
mui-chend; meit is ri habraid a
derc, meit is ri mess a fert fo Os--.
III 7 (meid Ed.). — Vgl. metithir.
meithel s. methel.
méla Schimpf? méala grief, sor-
row O'B. — Sg. Gen. do immirt
mela FB. 41; da n-ó mele ocus
cuitbfuda Lg. 9; Dat. ro imthighsef
iarsin fo mala ocus cuitbed „in
sorrow (?) and mockery" Goid.^ p. 23
{Four Mast.); teichis . . fo mehi
ocBs fo mehail FB. 38 Eg.
mélacht Schimpf, Schande.
— Sg. Nom. ba mór a mélacht loa
sie schämte sich sehr CC. 6 LI'.
(mebul Eg.); is doruccai ocus mc-
lacht Ml. 27«, 10; Acc. cea mélacht
meld
685
mend
FA. 35; Fei. Nov. 19 {„without
reproach'') ; cotani roither . . ar cech
melacht ibid. Epil. 70.
meld, vgl. meild i. mil no air-
bhitiu [ß. airmitiu) no failtiu O'Dav.
p. 104: ba mór meld a acaldam
Ml. carm. 1 {„very pleasant loas
his converse" Goid.^ p. IS'i; Mag
Meli „the Plains of Happiness"
On the Mann. 111 Index.
1. mele i. cop cailli „a woman's
hood'' Corm. Tr. p. 120.
2. mele i. drochlaoch O'Gl. („a
lad hero" Corm. Tr. p. 120).
1. melg i. as (Milch): arindi
mblegar Corm. p. 28; O'Dav. p.
105; i. siigh ibid. p. 107. Vgl.
oimelc.
2. melgf i bás [Tod), melg-theme
„death-darkness" Corm. Tr.p.lOS?
vgl. O'Dav. p. 105: melg i. as, ut
est crin cach ala methus melg teme,
teme i. bas i. as mba[i]s i. fuil.
melim I molo Z'^. 429. — Praes.
Sg. 3 rel. amal meles FB. 52. —
Pass. Praes. Sg. 3 leth n-etha for
tire am ol se is sunda melair LU.
p. 24i», 22; PI. 3 arneam frisime-
latar erna Corm. p. 14 cadut. —
l'raet. Sg. 3 cona sluag mor melaid
reimt auf senaid synodi) „with his
qreat host he was ground" Fei.
.Till. 12? Gl. i. ro meiled. -^ Inf.
hleith : Dat. is immaille ro scaich
in bolc do blith ocus in t-immun
do denam Lat Hy, Praef. X; ben
bis oc bleth brpn Corm. p. 14 cu-
mal. — Vgl. toimlim.
1. mell globus; meall picuta
(„a mound, hillock") Ir. Gl. 258,
vgl. altgall. Mello-dunum. — Sg.
Nom. mell óir TE.SEg. [vgl. 0' Curry,
On the Mann. III p. 190): PI. Noin.
méit mulaig forgut (?) mella a drom-
ma LU.p. 85'', 39; Dat. dona m^llaib
dracondai s. unter dracondai; co
mellaib a lárac FB. 20 [s. S. 308);
gabaid a" lenid i n-ardgabail os
melloib a láruc LBr. p. 213, st,
cenglaid a lenid os mellaib a lafac
ibid. p. 215'», 49.
2. mell, ceithri sillseba flehet í
cech rand, dia m-bé plus no minus
is mell Fei. 2). VI 5 Laud {„error"),
dafür LBr.: si sit plus minusve
error est (is pudar) ibid. p. II 7.
3. mell s. meld.
1. mellach kugelig, von 1. mell?
meallach soft, fat CB. — PI. Nom.
oircne mellacha FB. 37 Fg.
2. mellach, für meldach [Z'^. 10),
gratus. — Sg. Nom. mad melltach
lassin fer Wb. 9* [Z-\ 705); a.mail ba
mellach leó LU.p. 23^, is; ba mellach
in bág ibid. p. 1141», 22 {Siab. Concul.).
mellaim, meallaim I deceive
O'Don. Gr. p. 188.
mellchai SC. 19, 2?
mem i. póc {„a kiss") Corm. Tr.
p. 120.
" membrum, memmbrum naue
membrana nova SG. 217; mem-
rum Gl. zu lat. carta Coi'm. p.í3 cairt.
memmar=Zai. membrum: mea-
mar i. mer, im memur laime no
coisi CfDav. p. 106.
memra, meamra a shrine, tomb
O'B.; hi memraib Fei. Prol. 80,
Gl. i. hi scrinib; aithigid a memra
„visiting their burial-places" ibid.
224. Gl. i. a n-adnocul.
men farina SG. 51 1> (Z-\ 10);
CO n-derna men ocus liiaith de „dust
and ashes" Three Hom. p. 22, is.
men i. bei Corm. Tr. p. 119,
men mara i. bei na raara O'C'Z.
{,,mo%ith of the sea").
menacli, meanach enirat'Zs O'ii.
— Sg. Dat. scribais goum inna me-
noc[h] LU. p. 57», 43 (s. unter ogum);
ata ogum inna menuch ibid. p. 57'>,24.
menad an a iv l Corm. Tr. p. 108.
meuadacli, meanadhach pottage
CDon. Suppl.; meal and milk On
the Mann. III Index. — Sg. Nom.
menadach FB. 9.
méiialr, méuatar s. muiniur.
meuand i. follus Fei. Prol. 285
{„manifest"): O'Dav. p. 98.
menann, 0 menannaib Gl. zu a
gingivis Corm. Tr. p. 88 gin;
Gild. Lor. Gl. 122.
menbaeh, vgl. meanbh small O'B.;
cotamfolt-sa {zu comlaim?) comtar
menbacha eter mo di bois LU. p.
114'', 19 {„untü they teere particles"
Crowe, Siab. Concul. p. 389).
mend s. menn.
686
meraige
mene s. mani.
meug guile Corm. Tr. p. 118;
craft, deceit O'R. Davon mengach
„treacherous" Torr. Dh. p. 198.
meiiic häufig, reichlich, oft;
frequens Z'^. 812. — Sg. Nom. biad
menic Lg. 17, 12; ba menic a dal
si fri trúagu Gl. zu Hy. 5, 14;
ScM. 7; nacfe menic ro ba 16; cid
menic imthigi SC. 29, 1; menicc
atchithi Hy. 2, 14. — Adv. in me-
nicc frequenter Z^. 608 ; South. 56a
ißoid.'^ p. 59); CO trlalta a n-ditb
com-menic Lg. 11. — Comparat.
meinciu Z'^. 638; forcetol ba me«-
ciu dognid FA. 32; ba mewciu let-
sai ag metÄ d'acbmZ ocaind ScM.
6 B.
menma Sinn; menme mens Z'^.
264. — Sg. Nom. Lg. 17, 37; FA. 7;
SC. 38; ba maith lais a menma
FB. 9; 56; SC. 20; ba hole a mmma
SC. 5; 6; 8; blth a menma-sam fri
seilgg SP. II 2; ni charand mo
mewma múad SC. 45, 3; cairigsi a
mewma Ailella{?) TE. 6 LU.; ni na
téit do menma-su ScM. 3, s; Gen.
mewman p. 130, 24; Dat. ro imráid
. . inna mewmain FB. 8; 16; 17; 88;
ina menmuin p. 144, 29; Acc. fo-
cheird a mewmain airi TE. 10 LU.;
ro líé-side menmain for a mac-som
LU. p. 39a, 27 [Aid. Ech.)] tanic
for mewmain Brigte p. 40, e; is
messi . . dorat fó menmain Ailella
do seirc-siu TE. 13 LU. (for men-
main Fg.). — Comp OS. do-menma;
droch-menma Uebelwollen SC. 45.
menninach cheerful, highspi-
rited O'B.; vgl. mór-menmnach.
menmiiiche, PI. Nom. menmnihi
{sie) dissensiones Wh. 18» {Z'^. 248);
vgl. fairsing-menmnaige.
menmarc? Sg. Nom. at menmarc
fer n-domain FB. 18; is menmarc
ban búaignigi 68, 13. Aus mencho-
marc entstanden? vgl. Gaidil Gaidil
inmain ainm, ise menchomarc a gairm
.Beitr. I 340.
1. menn Mar:, i. foUus Gl. zu
Hy. 5, 16; 63; meann i. forell O'Dav.
p. 107. — Sg. Nom. ba menn inna
himthechtaib „clear tcas she in her
goings" Hy. 5, le; es; bid mewd
inar n-imchomruc . . bid mcnd inar
n-imscarad ScM. 15? muir medrach
mend Lü. p. 40a, xs; fomm chain
coi menn medair mass SG. p. 204?
lin muc muad mend medras coi
Corm. Tr. p. 81 fothond; Gen.
reimm mora minn SG. 112 {maris
limpidi Z^. 269).
2. menn, meann dumh, mute
O'B. Vgl. minde.
mennach FB. 33 zu lesen mór-
menmnach?
mennat, mendat „a residence,
place" Corm. Tr. p. 117. — Gen.
meannatta Corm. Tr. p. XII; Dat.
luid leo . . diam-mennut „to their
dwelling" Tir. 8; isin mendut sin
Three Hom. p. 102, 15 ; dia mennat
SC. 27; PI. Acc. sech na mennata
duba LHy. Amr. 142.
menogrud dissonantia SG. 40^
{Z'^. 803); Gen. ar immgabáil mé-
naichthe SG. 8t [Z'^ 2S'3\
menstir „reliquary" Tir. 11.
1. mer, mear quick, sudden,
merry 0"B.; go mileadhta mear-
chalma Torr. Dh. p. 92 {„with
swift valour"): ibid. p. 110 („acti-
vely valiant")\ ibid.p. 122.
2. mer a madman Corm. Tr.
p. 113; i. druth Corm. p. 29 mer-
drech; mear mad, insane CDon.
Suppl.; ni rád mer LU. j)- 40», 33.
Vgl. mire.
mer M. Finger; digitus Z'^. 18;
mer láime Finger, mer choise Zehe
Ir. Gl. 465, 466. — Sg. Nom. FB. 91 ;
Acc. in tan dos beread a mer for
a édan Corm. p. 36 priill; PI. Nom.
secht meóir cechtar a da lám LU.p.
81», 21 {in der Beschreibung Cuchu-
linns)\ meru TE. 4 Eg. {Form des
Acc.)\ Dat. dia méraib FB. 91:
dona X meraib Gild. Lor. Gl. 195:
Acc. na mera ibid. Gl. 167; Du
Acc. in da mer Ineant. SG. {Z-\ 949
meracht excitement, irrita-
bility O'Don. Suppl., Corm. Tr.
p. 114.
meraige Narr; mearaighe fool
O'B. — Sg. Nom. ni thucai nach
meraige Ml. carm. II {Z^. 952);
nin acend nach meraige SC. 45, 15:
Gen. ni cauraí/iwír tige meraige
merb
687
FB. 9; 13; Acc. dobretha bréc im
nach meraige FB. Gl; PI. Dat. co
ro memaid de mnáib ocus macCae-
maib ocus mindoenib midlaigib ocus
meraigib fer n-hErend On the Mann.
Ulp. 450 {TBC, „con-eombatants").
merb s. uieirb.
merba, mearbha a He, fieiion
O'J?. — Acc. a chedul cen merbai
„to sing it without mistake" Fei.
Epil. 150, Gl. i. ein mherball i.
ein bréicc Three Ir. Gl. p. 140.
merbai, mearbhal a mistake,
random O'B., urchor mearbhail
(a random sJiot) ibid.; na cuirse
mé ar mearbhal „set me not astray"
Torr. Dh. p. 156; ein mherball
s. unter merba.
merdreeha s. mertrech.
merg F. Runzel. — Sg. Acc.
romgab {sie) meirc són Ml. 57 r
accepit rugam hoc Z^. 244).
mergach rugatus Ml. 57 r {Z'^.
SU9)
merge, meirge ensign, Stan-
dard, hanner O'B.: PI. Acc. nó
go bh-feacaidh na meirgidhe maoth-
sróil Torr. Dh. p. 100. Vgl. unter
fethal.
merlach ua eomla cardo Ir.
Gl 944.
merle, meirle theft O'B. — Sg.
Gen. for tii merli Fei. p. LXXXIX.
merlech 31. Dieb; meirlech Gl.
:ii für O'Dav. p. 84; a thief, ro-
ll ae, rebel O'B. — Sg. Nom. in
meirlech Gl. zu in macc amnas
Hy. 5, 35; PI. Notn. merlig x>- 45, i;
Gen. na merlech p. 45, 3.
merrcend, dar muir merrcend
2). 20, 19; meircend 28, merrginn
O'Don. Suppl. tailginn (^,trans mare
procellosum"), zu mer insanus {toll-
köpfig), vgl fairggse findfolt SG. 112?
mertau Schioäche, Müdig-
keit? — Sg. Nom. SC. 30, 9.
mertnech, meirtneach feeble,
fatigued O'B. — Sg. Nom. SC. 12-,
FB. 85.
mertnige F. Schwäche, Mü-
digkeit. — Sg.Acc. mertnigi<S'C31.
mertrech ^ 7ai. meretrix; mer-
drech Corm. p. 29; ganea Ir. Gl.
187. — PI. Nom. merdreeha SC. 5.
merugud Umherirren, von mer;
dos rala for merugadh ann co trath
d'aidchi TB. p. 176, i6 ij,she wan-
dered about").
mes s. mess.
mesc&erawscÄewd, berauscht;
ebrius Z^. 67. — Sg. Nom. ni ib
finu co m-bi mescc Gl. zu non vi-
nolentum Wb. 28^, 24 {Z-\ 1032);
cid mesc Hb coirm p. 133, i; PI.
Nom. batir fselti meisc CC 3, gum-
dar mesco Fg. — Coinpar. is mescu
coirm p. 133, i; csera móra dan
sin at milsiu cach mil ocus at mesco
cach fin LU. p. 17», 4.
mescaim, measgaim I mix,
mingle, stir, niove O'B. — Pass.
Praes. Sg. 3 mescthair ar cond
SC. 19. — Inf. do mescad s. unter
mescan; Gen. mesctha SC. 25, oder
Part. ? — Vgl. immescad.
mescan a lump ofbutter, i. do
mescad ind loma assas „what groics
from the agitation of the milk"
Corm. Tr. p. 116; mesgan massa
Ir. Gl. 219.
mesce F. ebrietas; Corm. Tr.
p. 116. — Sg. Nom. gabsus meisce
FB. 16; gabthus mesca TBF. p.
150, 9; Gen. gäir mesca Lg. 1;
Acc. thré mesci in der Trunkenheit
CC. 6 LU.\ fre mescai Goid.^ p. 93
{LHy.).
mescmar berauschend. — Sg.
Nom. braichlind múad mescmar
FB. 53.
mése s. me.
mési s. mias.
mesir s. midim.
1. mess fruit Corm. Tr. p. 117;
meas fruit, particularly acorns CR.
— Sg. Dat. do mes ilarda SC 33, 20.
2. mess a measure CR.
3. mess M. Judicium Z*. 787;
meas value, esteem, estimation,
opinion, judgmsnt CR.; Inf. zu
midim. — Sg. Nom. neb-messTFi». 8d
(Z^ 861); Gen. illaithiu in messa
Hy. 2, 62.
4. mess, mes i. fsebur {„edge") ut
dicitur Mesgegra Corm. p. 16 demess ;
meas a weapon, edge, point O'R.
5. mess, ri mess, Gl. ri tolaig
Oss. III 7?
't^Ä
688
raí
6. mess, Compos. mess-chú,
measchu a lapdog O'B.; leissin rug
air an measchoin do bhí astigh Keat.
p. 166 {„he seized her favorite dog").
messa pejor, Compar. zu olc,
Z'^. 276; iss messa a cach ar cach
ló es wird schlimmer von einem
Tag zum andern TE. 6 Eg.; nir
UÓ mesai-die an mórmuc ScM. 22, 8
{vgl. de); ni messo Conchobar do
charait ScM. 2; bid messu dúib
FB. 6; 87; ni mesu dothét side 47;
cid ferr cid messu SC. 38.
messaim ich richte, urtheile,
schätze, von mess. — Praes. Sg. 3
ar . . nebmess for nech condid mes-
sid in coimdiu dass wir nicht richten,
Vis es ist, dass der Herr richtet
Wb. 8a. — Praes. sec. Sg. 3 for . .
nebmess for nech immaid fa olcc
condid messed Dia dass ihr nicht
richtet, ob einer gut oder böse ist,
bis Gott richtet Wb. 8^ {Z\ 861).
— Pass. Praet. Sg. 3 fot no mhés-
sedh oc hidbert „as long as he was
supposed at \fhe) offering" Corm.
p. 25 himbas forosnai.
messaii, mesan a lapdog Corm.
Tr. p. 115.
messe, messi s. mé.
messemnaig-im III I judge O'R.,
setzt ein Nomen messem voraus
(vgl. brethem); meissemhnaighther
it is computed O'Don. Suppl.
messrad, is and sin ro bói . .
mucaid rig Hiruatha oc a mucaib for
mesrad Corm. p. 29, „a feeding
on acorns" O'Don. Gr. p. 294.
messraigretu, mesraigetu mode-
ration SMart. 42.
inessraigim III ich massige;
Conj. Sg. 3 mani erchissea on ocus
mani dilga ocus mani mesraigea
Ml. 46c {Goid.^ p. 41). — Inf.
mesrugud cráis coimet cuirp „mo-
deration of appetite, protection of
the body" Fei. p. LXXXV.
messraigthe, mesraigthe mode-
stus SGj üO^ {Z-\ 429); di-mes-
raigthe masslos LU. p. 79^, 35.
messrugud „adjudication"
ScLb. 16; 18.
inesstai* s. midini.
messu s. messa.
mesui'dha modicum Ir. Gl. 807.
mét s. méit.
meta a dastard Corm. Tr. p.
116; Gl. zu meirb, zu tiaradal.
métaigim III ich nehme zu,
werde grösser. — Praet. Sg. 3
do mbéadaigh a ead „his jealousy
increased" Keat. p. 166. — Inf.
métugud, médugud augmentum Ir.
Gl. 763; aidbliugud mor ocus mé-
dugud Gl. zu prúll Corm. p. 36.
1. mcth fett. — Sg. Nom. mucc
meth Hy. 5, 59; ag méth ScM. 7;
Gen. lónaichthi i. meith Gl. zu
cordis . . satis adipati Ml. 20», 24;
Sg. Gen. F. oder Nom. PI. methi
Gl. zu brachtchi FB. 68, 2? —
Compar. methiu ScM. 7.
2. meth, meath decay CB,., vgl.
„meath to fail" O'Don. Suppl. —
Sg. Nom. is meth n-einich diinn
TBF.p. 144, 32; ibid.p. 142, u; is
meth . . cotlud trom SC. 30, 9; Fei.
p. CXVII 9; Gen. „smacht metha
fine for neglect" O'Don. Suppl.
methaim ich mäste. — Praes.
Sg. 3 rel. mé muc mara méthas-
tond LU. p. 40a, 24. — Praet. Sg. 3
ro meth ScM. 22, 12.
methe F. obesitas; Sg. Dat.
ro recht ho methi ocus inmairi Gl.
distenti cordis Ml. 20», 23.
metlicl, meithel „a party of
reapers" Corm. Tr. p. 107. —
Sg. Nom. p. 41, 35; Gen. comet
methli Fei. Oct. 31; Dat. ic funi
mairt don medil Three Hom. p>-
120, 11 {„for the reapers").
methleúir M. messor. — PI.
ÁCC. lasna meithleorai apud mes-
sores Ml. 44 r (Z-\ 237).
methus i. crich no coiged, crich
no ferann O'Dav. p. 106; methos
Corm. Tr. p. 109. Vgl. meathos i.
ré O'Dav. p. 107.
méti FB. 68, 15?
métither grösser, vgl. méit;
métither dornu mogad a durna Corm.
p. 36, 38; métithir muIdor[n]d miled
LU. p. 79i>, 32; métithir cend maic
mis ibid. 34; meitigthtr FB. 37 Eg.
métugud s. métaigim.
mí M. Monat; mensis Z*. 271.
— Sg. Nom. mi SC. 29, 83; Gen.
mí-
689
mid-cltúairt
hi cind mís SC. 39; Acc. anais
mís ina larrad SC. 39; ro bói mí
lán lasin coiu Hy. 5, 4« {die Form
des Xom. für den Acc.) ; Lg. 17, i7.
mi- entspricht unserem misse- in
Misse-that, oder unserem un- in
Un-glauben, Z«. 864.
miach M. ein HohJmass, Mass,
Scheffel {vier Brote aus einem
Miach Waizen FB. d). — Sg. Gen.
méich O'Don. Suppl.; Dat. di cach
miach FB. 9; Acc. ni ro thecht
. . acht een-miach bracha Three Hom.
p. 66, 21 ; PI. Nom. coic méich fl-
ehet ibid. — Comp OS. a brú mar
miach-bolg sein Bauch wie ein
Scheffelsack Corm. p. 36, 36 (O'Don.
Gr. p. 315); miach-tortaide FB. 68, 4?
miad Ehre; honor Z'^. 18; lias
)io miad fastus SG. 106^; miad
airmitiu LHy. Amr. 88 ; miad men-
maii Gl. zu diummus ibid. 48. —
Sg. Nom. p. 130, 27; cén bus miad
lat TE. 5 Fg.; miad soerda „a
noble dignily" SP. V 13; miad
curad cathbüadach SC. 38; Fei.
Prol. 170; Dat. huan miad fastu
Ml. 82b (Bei. Celt. Ip. 41); PI. Dat.
ro hordaigit tra fir hErend for fo-
radaib ind oeaaig, i. cach ar mia-
daib ocus dáiiaib ocus dlestunus
and LU. p. 52a, 25.
miadamail, miadhamhuil noble,
honourable O^B., s. miathamle.
mian N. Verlangen, Wunsch.
— Sg. Nom. ba mian n-ingen et
ban Ml. carm. 1 {erat desiderium
virginum et mulierum Z'^. 245);
Dat. ar sáint ocus ar mian ina rét
ssegulla SMart. 5; Acc. ro gab
mian . . imm salond p. 43, 12.
1. mianach desirous, longing
O'R.; mer cach dnith, mianach
cach baeth „wanton every harlot,
sensual every foolish{womanY Corm.
Tr. p. 109 merdrech.
2. mianach ore, mine O'Don.
Suppl.; mar sigemnaig builg oc
berbad mianaig Corm. p. 36, 30
{„smelting ore").
mias = lat. mensa; Corm. Tr.
p. 118; unde discus dirivatur i.
mias Goid.^ p. 66 {LHy.). — Sg.
Nom. tmasp. 20, 21; 30 {Gl. i. altoir);
Gen. i toeb na mési Three Hom.
p. 72, 29; Dat. forsin meis TBF.
p. 152, 22; Acc. dobert . . ind inailt
in meis issa rigthech ocus in t-éicne
fonaithe fuirre ibid. p. 150, 34; co
tue meis CO m-biud doib TB. p.
178, 10.
mi-aslach, in miaslaig Gl. zu
malae persuasionis Ml. 28^, 7.
miathamle F. dignitas Z^. 18,
vgl. miadamail. — Sg. Dat. i cu-
machtu et miathamli Dsé Gl. zu in
forma Dei, cum esset Christus Wb.
23c (^2. 767); no co rodusce Coin-
culaind dam-sa fo miadamla feib
adfiadar i scelaib Lü. p. 113», 5
{Siab. Concul.)-, ScLb. 5.
mi-chatu Unehre, Verach-
tung. — Acc. dobeVa miscais ocus
micbátaid do diahul SMart. 5 {„ha-
tred and abhorrenee").
michlothach, michlodcha Gl. zu
nefarias Ml. 48 r.
mí-chlú dispraise, infamy
O'B.
mi-ehretem unbelief CDon.
Gr. p. 274.
michruthaigthe informis SG.
5a {Z^. 864).
mid N. Meth; Corm. Tr. p. 106.
— Sg. Nom. am-mid Lg. 17, 9;
Gen. meda Hy. 5, 85; Dat. de mid
p. 133, 3 ; do mid medrach SC. 33, 23 ;
CO mid Lg. 17, 5?
mid- entspricht dem engl, mid-
in mid-night, vgl. mid-áes, -chúairt,
-lái, -nocht {Beitr. VIII 339); a
chathbarr cirach clárach cethro-
chair co n-ihir cach datha ocus
cach delba dar a mid-guallib sech-
tair LU. p. 79a, 8 {„over his mid-
shoulders" Crowe, Siab. Concul.
p. 424).
mid-chúairt, cáin scnad dorn
anic hi midchuairt mo thige „a fair
synod came to me in the midcourt
of my house" Fei. Ep. 94 {Gl. i. i
medonchuairt); Tech Midchiiarta
FB. 2 (T. Midchúarda L U p. 121a, 34)
„tJie banqueting hall at Tara" On
the Mann. III Index, wo aber als
wörtliche Uebersetzung „mead-circ-
ling house" gegeben wird. O'B. hat
miodhchuairt a whirlpool.
44
midba
690
mfl
midba, fer midbha „one who
lives in another's house", „the lo-
west rank among the laity" O'Von.
Suppl.; cadeat graid tuaithi? fer
midba, bó aire, aire desa, aire ard,
aire tuise, aire forgill, ocus ri On
the Mann. III p. 4(j7; da fer mid-
botha ibid. p. 469 ff.
mid-g-linne 2 PI. Acc. tar mid-
glinni FB. 47; sétid maige mid-
glinne 50; p. 310, 2g.
midim III ich urtheile, schät-
ze, denke; I meditate, contemplate,
ponder on, measure, calculate, com-
pute O'Don. Suppl.; Dep. midiur
puto Z^. 438. ^ Praes. PI 1 cot
midem FB. 74 {enthalt wohl, ebenso
wie conmestar, ein Compos. con-
midim). — Praes. sec. 8g. 3 in tan
no mided in popwZ ocus no bered
bretha fair Rev. Celt. II p. 382. —
Perf. Sg. 3 Dep. ra midar Wb. 9'^
{eum judicavi Z'^. 450); 5 ar ro
midair in ri a trécud LÚ. p. 52 1>, 2.
— Fut. Sg. 2 Dep. {nach Stokes,
Beitr. VII 51): misir bu i. ar a
segamlu i. ar med a lachta O'Dav.
p. 116; messtar bu for a ségamlse
1. ar a lachtmaire Corm. p. 40;
mesir ailt (i. tech) iarna ait sceo
fenamnaib O'Dav. p. 85 fenamain;
meiser aicdi ar a deimne ibid. p. 80
deimui; 3 is macc miastar filius
judicabit Wb. l^; miastir in domun
so Wb. 9c {Z'^. 468); conmestar
FB. 30; PI. 1 nos messammar eos
judicabimus Wb. 9" {Z'^. 468). —
Pass. Praes. Sg. 3 mididir, miter,
conmiter is caleulated, jcomputed
O'Don. Suppl.; PI. 3 fri rigu tua-
thu din do miditer aimsera Fei.
jo. I 4 {oder zu do-midiur). — Fut.
Sg. 3 midfidiV FA. 24; bes cot
midfider FB. 92. — Inf. mess; is
mor an comhartba euda dhuit-se,
a Fhinn, a mheas go bh-fanfadh
Diarmuid a m-bárr an chaorthainn
Torr. Dh. p. 144.
midiiig', manais lethanglas for
crund miding ina láim LU.p. 113^, 9,
„on a shaft of wild ash" Crowe,
Siab. Concul.p. 377; etwa mid-seng?
midlach „an effeminate per-
son not fit for war, coward"
Corm. Tr. p. 119; Gl. zu druth
Corm. p. 34 orc treith. — Sg. Voc.
a midlach thruag (sie) FB. 67; PI.
Dat. do midlachaib F£. 56.
midlachda feig. — Sg. Nom. is
midlachda no tái FB. 58.
midlissi Mittelbalken? vgl.
süss ; CO ranic midlisi in tigi FB. 64
{„the mid-Mps of the house" Crowe,
Siab. Concul. p. 439);*^ adcomced
midlisse in tige ibid. 55.
mi-dúthracair (Perf. Dep.), ar
cech n-duine midúthracair dam
gegen Jeden, der mir übel will Hy.
7,^39 B. — Fut. Sg. 3 mídúthrastar
ioid. LHy.
mí-diithrachtmaíevoZewííaZ^
864. — PI. Dat. do mídúthrachtaib
demna Hy. 3, 9.
mi-fogrur dissonantia, fri mi-
fogur SG. 59a {Z^. 864).
mi-fostad FB. 29 Eg. Unruhe,
Aufruhr?
mifrigh, con facutar in sentuinne
mong-leith mifrigh Corm. p. 37, 7,
„feeble"?
mi-g-nethe, mignethi male facta
Ml. 28c, 20.
mi-g:mm M. Missethat; male
actum Z\ 864. — PI. Dat. ina
mignimaib FA. 29; airnaib migni-
maib pro male actis Ml. 27c, lo.
mi-imbrim J decipio. — Praes.
PI. 3 mit n-imret Gl. zu decipere
Ml. 74t. — Inf Dat. do miimbirt
ad dicipiendum Ml. 32», s; Gl. zu
ut eorum lingua sit ad dicipiendum
parata ibid. 33^, s; is.
mil Honig; mel Ir. Gl. 968. —
Sg. Nom. fo mil Lg. 17, 15; Gen.
i n-diftaig meala Fei. p. CIV, mela
Goid.^ p. 179; Dat. läse foruillecta
beóil in chalich di mil cosse anall
Wb. 7d {Z^. 611); Acc. iarna fuine
tria mil FB. 9.
mil con Hy. 2, 7 zu lesen Milcon?
Obwohl i. milid Gl. zu mil.
1. mil N. Thier; mil mor Wal-
fisch, cetus Ir. Gl. 428; mil édaigh
(s. étach) pediculus Ir. Gl. 501;
mil maige Hase; mil úire Wurm.
— Sg. Nom. mil m-bec CC 5 (in
miol m-becc Fg.); ammil das Thier
TBF. p. 146, 34; Gen. a brú mil
mfl
691
itünd
moir Hy. 1. 37 ; cét cach mil TE. 10, 17
Eg. ; PI. Nom. mila úire ni promfat,
ni lobfat a taisi Fei. Epil. 219; Acc.
dosennat . . secht mila maige TBF.
p. 138. 21. — Vgl túag-míl.
2. míl=?aí. mil es Z^. 256. —
Sg. Nom. milid ;^?) Hy. 6, 21, ebenso
in cath-milid s. unter indel; cath-
mil „a battle-soldier" Fei. Epil. 262 ;
Gen. in chath-miled p. 131, e; meit
muilcind milead a chend Corm. p.
37. 37; Acc. la Martain mil catha
Fei. Epil. 21b.
milach von 1. mil; muir milach
„the monster-ahounding sea
Fei. Jun. 21; anfud milach mend
LU. p. 40a, 24.
míl-chú Windhíind; greyhound
Corm. p. XXXIX; i. gadhar O'Dav.
p. 106. — PI. Nom. milchoin TBF.
p. 136, 26; Aec. lécit a milchona
ibid. p. 138, 20.
milclmmae cimex SG. ßd^ (Z'^. 73).
mile F. Tausend; mille Z'^. 307;
mile chemenn tnille passus South.
92''. — Sg. Dat. oder Acc. di blia-
dain déc ar mili zioölf Jahre über
tausend p. 131, 9; is aidbliu fo
mile tausendmal wunderbarer ist
FA. 7; ro selaig mór-mile SC. 31, s;
PI. Nom. sé mile FA. 8; 13; Bat.
for il-milib p. 131, 39; milib arm
mit Tausenden von Waffen SC. 33, 3 ;
spätere Foi'm sé mile do miledaib
FA. 8; Du. Nom. da mile déc
FA. 17; Acc. fri da mile déc ibid.
, milech „brooch, pin" On the
Mann. III p. 103; 137. — Sg.
Nom. milech oir issin bruft ossa
bruinni TE. 3 Eg.; milech dergg-
óir la cech m-bratt TBF. p. 136, 15;
PI. Dat. CO milechaib arggait for
a n-dóitib TBF. p. 148, 21.
milech pediculosus Ir. Gl. 646,
von 1. mil, vgl. milach.
milis süss; sweet Corm. Tr.
p. 113. — Sg. Nom. cid milis lib
Lg. 17, 9; PI. Nom. millsi p. 133, 3;
Acc. N. biada milsi cibos suaves
Wb. 6c {Z-\ 227). — Compar.
millsiu Lg. 17, 12; 15.
millim III ich verderbe,
schände. — Praes. PI. 3 nos millet
„who ruin them" FA. 29. — Conj.
PI. 3 na ramillet mná ne me per-
dant mulieres Z'^. 954. — Praet.
Sg. 3 Dep. no con millestar Hy.
5, 46. — Pass. Praet. Sg. 3 ro
milled in genntliucht „the paganism
hath been destroyed" Fei. Prol. 213.
— Inf. milliud (milled) spoiling,
htirtinj Corm. Tr. p. 107; Nom.
na beth milliud enech dait-siu
TE. 13 LU.; Dat. nar léc dó
th'enech do milliud ibid. Fg.; FB.
38; Acc. CO m-bad lugaiti no saig-
fed milliud a n-ingenraidi LU. p.
121^, 38. — Vgl. ad-millim.
mil-ten „honeycomb"; mil da
miltenaib Three Hom. p. 8, 3.
miltiildecht F. der militäri-
sche Dienst. — Acc. ro lecset
uadib fógnum ocus miltnidecht do
demim ocus do domun SMart. 7.
miltnigrim III ich diene, als Sol-
dat. — Praes. sec. PI. 3 co ro miltni-
gitis na mic a n-inad na senmiled
SMart. 10.
1. miu sanft, glatt, fein,
klein; „smooth" ODon. Gr. p. 112.
— Sg. Nom. muinter bláith ro-mín
„a family beautifiil, very meek"
FA. 12; ilar min Lg. 18, 22; is min
doroichet Fei. p. CXLVI; Gen. di
Meisten mine mrugaib „of smooth
Moistin's lands" SP. V 4; Acc.
eter min ocus anmin SC. 37, 8; a
ingenraid ard-min 30, 5. — Compos.
min-mirend kleine Stücke FB. 86;
do min-rannaib particulis SG. 212^;
min-chasc. — Compar. miniu
FB. 20.
2. min „a smooth spot in a
Mountain presenting a green sur-
face" O'Don. Suppl. — Sg. Dat. do
min Hy. 1 Praef. (s. unter immaire).
min-chasc Little Easter d. i.
Low Sunday {Quasimodogeniti)
LHy. fo. 7i> {Goid:^ p. 67), vgl.
O'Don. Suppl.
mine F. Feinheit. — Sg. Nom.
FA. 9; mini na hesorgni FB. 48.
mind N. insigne, diadema;
amind diadema Tur. Gl. 96. — Sg.
Nom. mind rig FA. 8; mind n-óir
FB. 45; mac beVthar do Fédlimid
bid mind for cech cleir Three Hom.
p. 100, 2; mo Moedoc mind n-Gaedel
44*
mind
692
Fél. Aug. 13 ; Acc. mind n-abstalacte
insigne apostolatusWh. 20^ {Z'^. 235);
inna mind insignia Cr. 41« (Z^ 237).
2. mind, mionn a holy relic
O'B., nicht verschieden von 1. mind.
— PI. Acc. fácbais tra sruthi ocus
minda hile inntib „many relics"
Three Hom. p. 112, 13; ibid. p. 36, 7.
3. mind oath Corm. Tr. p. 115.
. Vgl. mionnaighim I swear O'B., do
mhionnuigh agus do mhóidigh „he
swore and vowed" Torr. Dh. p. 162.
minde „st ammering" SC 5,
vgl. 2. menn.
mindech tenuis Corm. Tr. p.
115. — PI. Acc. innammindechu
Gl. zu tenuiores Ml. 28", 7.
min-duine M. a maniJcin O'B.;
s. unter meraige. -
minn i. uasal (nohilis) no sui
{vir doctus) O'Dav. p. 104. — Sg.
Nom. mind Lg. 3.
miuua, a minna Hy. 5, 65, Gl.
i. a n-airm [Waffen).
mimiech falsehood, a lie O'B.;
i. breg O'Cl. {Corm. Tr. p. 115).
minscothach, mag miuscothach
„a smoothflowery piain" Fei.
p. XLVII 25.
mir N. Theil, Stück, Bissen;
mica Ir. Gl. 156; con-mir Gl. zu
medicatis frugibus off am SG. 103^
{Z-\ 21), coinmir offa Ir. Gl. 276;
vgl. curath-mir. — Sg. Nom. Hy.
5, 47 ; Acc. eter dig ocus mir s. unter
fled; PI Nom. teora mirenda saille
do ithe Fei p. XXXVI 3; Acc.
min-mirend FB. 86.
mirbail = lat. m i r a b i 1 e ; mvra-
culum Ir. Gl. 695. — Sg. Nom in
mirbail Gl. zu coscur Hy. 5, 28;
PI. Gen. fri denaim ferta ocus
mirbaile s. érlam ; Dat. hi fertaib
ocus himmirbailib Gl. zu Hy. 6, 6;
Acc. mirbaile ÍM.-28 (mirbuli LBr.).
mire JP. Wahnsinn, s. d. Nach-
träge.
miscaid Fluch; i. mallacht
O'Dav. p. 104; miscaith a curse
Corm. Tr. p. 107. — Sg. Dat. fó
miscaid FA. 34.
miseais Hass; odium Z^. 788. —
Sg. Nom. cid as mó miscais lat was
hassest du am meisten Lg. 19; Gen.
donid caingnim dar cend a miscsen
LU. p. 10b, 35 [Amra), miscen LHy.
Amr. 51? Dat. ar miscais FB. 56.
mí-scél N. eine schlimme
Nachrieht; Sg. Gen. iar n-indill
in mísceóil „after telling the evil
news" Ms. Mat. p. 473, 34.
miseeu, dognid caingnim dar cend
a miscen LHy. Amr. 51, vgl. miscais.
miseiiech verhasst SC. 26.
miscsech Gl. zu exosum Ml.
28a, 6 {Z-\ 811).
miscsigim, ro miscsigestar odio
haluit Wh. 4«: {Z'K 864).
mithicli, mithig' passend, zeit-
gemäss; tempestivus Z'^. 811. —
Sg. Nom. in tan . . as mithig „when
. . it is time FA. 18; in tan bá mi-
thig tabairt biid doib als es Zeit
war ihnen Speise zu geben CC. 3
LU.; TE. 12 Eg. (mithigh); bá
mithig SC. 12; 33; mithig dam-sa
passend für mich SC. 45, 23; ba
mitliid far tichtu Fei. Epil. 394.
mi-thoimtiu F. prava opinio
Z\ 864.
mitlioimtinacli übel gesinnt,
vgl. caintoimtenach bene cogitans
Z^. 809; Sg. Nom. SC. 26.
mi-thol F. böser Wille; Gen.
innammithule malae voluntatis Ml.
33i, 3.
mi-tliurus M. ein schlimmes
Abenteuer; PI. Nom. mithurussa
FB. 84.
mlicht s. blicht. .
1. mo, mu Pron. poss. mein;
meus Z'^. 336; aspirirt den Anlaut
des folgenden Wortes: mu chuib
Oss. III 10; 12; mo chesta Hy.
6, 9; 19; 22; Lg. 17, 19 (mu Eg.)\
51; 18, 37; CC. 7 LU.- Oss. III 3:
FB. 8; 23; 24; 76; mo thenga
Hy. 6, 18; TE. 5 Eg ; p. 133, 13:
SC. 11, 5; FB. 9; 21; 26; 32; 74:
mo trebad FB. 26; mo sei-c TE. 9;
Oss. II 6: mo sáigul ibid. 5; mo
flede FB. 6; mu menma SP. II 2; 3;
mo rurech Hy. 5, 4; 17; 98; 99;
ScM. 20; Oss II 3; III 1; SC. 4;
9; 41; 44; 45, 3; FB. 16; 24; 66;
74; 92; 93; vor Vocalen sieht m':
m'anim Hy. 5, 96; 6, 22; Lg. 17, 46;
TE. 9; Oss. II 2; SC. 13; 45, 10; 26;
693
mocol
FB. 66. — Mit Präpositionen
verbunden: as mo sciath ScM. 11;
p. 142, 6; ar mo cbind-sa ScM. 13-;
p. 142, 7; dar mo bréthir TE. 7
Eg.\ darm brethir /S'C.-43; dommo
mnái FB. 87; domm aumain Hy.
6, 8; 7, 28; 32; 35; 43; 5o; dorn di-
chill Hij. 5, 105; 7, 34; Lg. ß;
FB. 24; dorn thúus Hy. 6, 2; 3; i5;
7, 27; 29; 33; 43; ScM. 13; 16; SC.
38, 3; FB. 61; dorn sergligu SC.
9; 38, 1; dorn ghalar TE. 9; dorn
estecht Hy. 7, 30; 31; TE. 9, 24;
SC. 28; dum niad Oss. III 12; dim
chlaiiid FB. 22; ocom thig-si 2>.
132, 11? mit Apocope com iarraid
SC. 44, 7; com éc Lg. 18, 8 (co);
lam nóeb Hy. 4, 8; lam chraibdig
5, 29; fom chriol Lg. 3; ScM. 16;
form dreich-sea SC. 40: forom leih
SC. 38, 5? frim lorg Hy. 6, 2; rim
chéli SC. 45, 25; rem chorp TE.
9, 27; (SC. 29, 18; rem ré 34, lo;
imm aire Lg. 17, 47; Oss. III 2;
imm drungu Lg. 17, 51; imra laim-
siu p. 144, 25; im degaid Hy. 7, 53;
Lg. 17, 50; -ScM. 16; SP. II s;
Oss. III 2; im farrad-sa Lg. 6; im
tir p. 145, 7; mam luibni Oss. III 1
(für immam); om céliu SC. 13;
úam faesum Oss. III 12.
2. mo, mu, mos lald (lat. mox),
ei»e Verbalpartikel, vgl. Z^. 418;
mo Cor?«. Tr. p. 11 á; ím'í heiceg-
■líchem s íoie íZí'e Praeposition a, ass ;
mu riissi far n-dochum Gl. zu clonec
veniani Ml. 34*, 4; fomeiitar mo
rigtin-se mos riccub-sa erivarte
mein Kommen, bald werde ich
Icommen Wb. 28c, 10; mos ricub
Lg. 18, 38; mos rega Hy. 2, 50;
ni mos tias i. ni rop moch thias
Ad. Gebet 1 {Goid.^ p. 173^; moset-
lanu Lg. 9; moscing FB. 50; mon-
icfed Hy. 2, 54, mos n-icfed Fr.
(mit Pron. infixum). — Vgl. moch.
mo Compar. zu mór gross; máa,
má, móa, móo, mó major Z'^. 276;
vgl. moum; mó turim Hy. 5, 18;
ba mó amru arailiu 4o; 47; 75; 80;
cor ba mou he indás cec7t cúibrend
p. 40, 13 ; nár bu mó a solod . . oldás
a dolod FB. 90; 92; no con faice-
bat . . bas mó do buaib na do thír
ScM. 3, 12 {s. S. 111); is móo de
äs comairche es ist tim so mehr,
dass Schutz ist SC. 10; mo-de Gl.
zu Hy 5, 75; is móti in ericc desto
grösser ist die Busse Corm. p. 33, 18
(^ness); comad moti in cath do Fei.
p. XXXII 20; im Relativsätze mit
Superlativbedeutung: cid as mo
miscais lat was hassest du am
meisten Lg. 19; ni bo ed as mo ro
gnathaigsem dun nicht das ist es,
was wir am meisten geioöhnt sind
SC. 14.
moaigrim III magnifico, Beitr.
VIII 316; vgl. mochta.
viddimmaximus, Superl. zumó;
allotár is tech ba moam dib LU.
p. 23a, 27; moum p. 144, 20; maam
Z\ 278.
moch frühe', bald; mane Z^.
610; ni moch doroich let ille SC.
29, 2 ; ni rop moch thias Ad. Gebet 1
[Goid.^ p. 173); matain moch am
Morgen frühe Lg. 12; SC. 36;
matain muich iarna barach FB. 64.
— Comp OS. mos ricub mo moch-
lige Lg. 18, 38 ; ba hómun léo
moch-erchra do bith do ChoincÄtt-
laind LU. p. 1211», 41; moch-thráth
the dawn of day O'B.
mochen tvelcome, für mo fo-
chen? Three Hom. Index; p. 40,23;
ScM. 5; 6; Escop Sanctain is mo-
chean Fei. p. LXXXV.
mochta „magnified"; Gen.
Muiredaigmoirmochtaei^eX Aug. 12;
Acc. Maelodran mor mochtai ibid.
Lee. 2.
mochtad magnifying O'B.
mochtaide magnificatus Lg. 3?
mocolWölbung, Höhlung; mo-
gal a globe, a düster, htcsic or shell
of any fruit O'E.; mogal na suile
the apple of the eye ibid.; mocoll
lin SG. 63 a, mocol lin Pr. Cr. 25^
Gl. zu subtel [Z^. 769). — Sg. Acc.
dolluid in curach fo seól trena mo-
coll ind lin sin LU. p. 26^, 30; PI.
Nom. mocoil ocus fithisi óir im cach
n-dual dia fult conici dar a da
imdai TB. p. 176, 22, „bunches and
weavings ofgold" O'Looney, „meshes
and gems ofgold" On the Mann. III
p. 160.
mod
694
molaim
1. mod = Zaí. modus. — Gen. ih
muid SP. II 15; Dat. for mu mud
ibid. 16; ón mud chétna auf dieselbe
Weise FB. .'od; 77; o nach mud
etir nullo omnino modo SG. 251'
(Z2. 362); PI. Dat. o tri modaib
Three Hom. p. 92, lo; Acc. ar isi
sin óeningen congebed uli na modu
sin LU. p. 122a, 23 {alle diese Er-
fordernisse)? — Adverbien : nach
mod Hij. 5, 17; CG. 5; Fei. Oct. 26;
mod nad mod FB. 84, s. it»iier nad.
2. mod i. gnim O'Dav. p. 107.
F^Z. modh i. obair ippera) O'Cl.
{Beitr. VIII 337).
3. mod respect, honour O'B.,
dos beir mod sie gab Acht auf ihn
ScM. 3, 4 {vgl. 8. 110); ni con
tard a mod co tairnic do fuine na,
muice „[he] bestowed no further
attention on her" TB. p. 178, i.
5. mod, modh i. fear O^Cl. {Beitr.
VIII 337).
mod-cernae FB. 68, 2?
mo-dé-broth 8. Patrices 8chwur;
mo debroth ol Patraic quod Scotici
dicunt corrupte, sie hoc dici debet:
i. „muin doiu braut", i. muin
din is mens, in diu is deus, in
braut is judex, i. mens deus judex
Corm. p. 28, „muin duiu braut"
Corm. Tr. p. 106 ; modébroth Three
Hom. p. 30, 10; dar modébroth i. dar
mo dia m-brátha ibid. p. 26, 3, vgl.
Corm. Tr. l. c; dorn debroth LBr.
p. 215^, 71 (Mac Conglinne spricht);
ibid.p. 216^, 27; bam debroth ibid. 29.
móeth zart, weich; moith tener
Z^. 31; maoth i. bocc no tlaith no
binn O'Dav. p. 103. — 8g. Nom.
móeth oclsech SC. 23. — Com,pos.
batar . . moeth-gelu a dha gúaluinn
weich und weiss TE. 4 Eg.
1. mog, mogh i. mor (gross) O'Dav.
p. 106, Ó dornaib moghaibh i. ó
dornaib mora ibid. — Vgl. 1. mag.
2. mog 8clave, Diener. — Sg.
Nom. Three Hom. p. 70, 11 ; p. 17, 25;
Gen. ÓC cáined araile mogad fir air-
mitnig SMart. 20; métither dornu
mogad a durna Corm. p. 36, 38 ;
Dat. dilsiugud . . a saire don mogaid
Three Hom. p. 70, le; SMart. 6;
Acc. frisin mogaid Gl. zu fri gniad
Hy. 2, 7; PI. Gen. no chlechtatis
na genti sserad a mogad isin secht-
mad bliadaw Three Hom. p. 12, e;
Dat. sochaide tra do mogadaib dilsi
in choimded ibid. p. 96, 13.
mogda ScM. 3, 11 zu mog, mochta?
m6idem Lob, Loben; Sg. Nom.
moidem a arilte Wb. 5c (laus meriti
sui Z^. 239); Gen. ar seirc móidme
Wb. 17 a (propter amorem laudis
Z2. 242).
móidim III ich lobe, rühme.
— Praes. Sg. 1 nom móidim glorior
Wb. 14e {Z-\ 435); PI. 1 non móidem-
ni gloriamur Wb. 2d {Z'^. 437) ; 3 nos
moidet Wb. 31^, 15. — Inf. moidem.
móidmiche, máidmige fiad chách
„boasting before every one" Three
Hom. p. 52, 2.
móin Sumpf, Moor; grunna
{„a bog'') Ir. Gl. US. — Sg. Nom.
Fei. p. XLVII 26; Dat. do mein
Hy. 1 Praef. (s. immaire); Acc. dar
Mónaid Fhathnig Fei. p. XLVII 24;
PI. Nom. móinte FA. 30 LBr., s.
O'Don. Gr. p. 99.
1. mol „talk'' Corm. Tr. p. 107
milgitan; Mol war der Name des
doirseóir Temra, dég in muil no
ferad for na dóinib, i. tait es, táit
ind Corm. p. 28.
2. mol a beam O'ii.; mol muil-
linn a mill shaft Und. — Sg. Acc.
mol ScM. 18; dubcrand mor úaso,
cosmail fri mol mulind On the Mann.
Wlp. 139 {„like the shaft ofamill").
molad M. Lob, Preis; Loben,
Preisen; adulatio Ir. Gl. 902; mo-
lath Z'\ 485. — Sg. Nom. molad
Crist Christus zu pi'eisen Hy. 5, 101 ;
SP. V 6; ni thic do neoch molad
. . do dénum dó FA. 1 LBr. ; Gen.
di cach comurg molta Corm p. 3
anair {„to every Tänd of eulogy");
Dat. oc molad De FA. 5; 7; 31;
de molad De ni anad Gott zu loben
Hess er nicht ab Hy. 3, 26; PI. Nom.
nuse a moltha LHy. Amra {Goid.^
p. 157, 7), nua molta LU.; Acc.
molthu Hy. 6, 17 (i. molada); do-
rigne-sium molta immdai Three
Hom. p. 114, 25. — Vgl. ádmolad
„praise" Three Hom. p. 50, 11.
molaim II ich lobe, preise. —
molbthach
695
mór
Praes. Sg. 1 Dep. no molur Fei.
Prol. 13; 3 molid Wb. 4* {Jaudat
Z^. 434); Dep. nod moladar fesin
qui se ipsum commendat Wb. 17^
yZ^. 438). — Conj. Sg. 1 co ro
molaim p. 328, 8? — Praet. PI. 3
molsat FB. 65. — Pass. Praes.
Sg. 1 romoltar {für rom-moltar)
p. 142, 5; 5 cen mair moltjiiar
LHij. Amra {Goid.^ p. 157, 9\ cein
mair molthiar LU. — Inf. molad.
molbthach praiseworthy O'B.
— PI. Gen. tri chet molbtach mile
„three hundred praiseworthy thou-
sands" Fei. Jun. 2.
luolmar i. glorach O'Cl. (Gorm.
Tr. p. 107 milgitan).
molt M. Widder; a wether
Corm. Tr. p. 117. — PI. Nam. na
muilt p. 42, 36; p. 311, so; Äcc.
multu Hy. 5, 36; p. 42, 35.
molt&ch preiswürdig, von mo-
lad; Sg. Nom. ScM. 22, 3.
monar N. Werk, That; i. gnim
maith O'Don. Suppl. — Sg: Nom.
monar n-gle Hy. 1, st, a monar
aidche sin „this tcas his nightwork"
Three Hom. p. 124, i.
meng F. Haar, Mähne; hair
Corm. Tr. p. 118. — Sg. Nom.
mong buide SC. 33, 4; brec a mong
ibid. 14; in mong gaesitech greliath
FB. 37 Eg.; Gen. da uball óir for
di gabal a muingi TB. p. 176, 24;
Ace. ca tul-maing. Gl. i. co moing
a srona Oss. III 5. — Vgl. tul-
mong, túag-mong, cas-mong, lebor-
mongach.
mong'ach behaart, bemähnt.
— Sg. Nom. Fachtnai maic mon-
gaig Feh Aug. 14; marcach in
mara mongaig der Reiter des be-
mähnten Meeres SC. 45, I6.
monistre s. manistir.
moogthi FB. 68, 3, zu moaigim?
mór, mar gross; mar magnus
Z'^. 16, mór ibid. 18; verstärkt ro-
mór p. 191, 14; 15; lán-mór SC. 42.
— Sg. Nom. cell mór Hy. 2, 44;
SC. 33, 34; laech find mór SeM.
10; 11; 13; CC. 4 Fg.; FB. 91;
tene mór TE. 12 LU.; CC. 2; ail
chloche mór Lg. 19 ; fled mór FB. 1 ;
methel mor ]}■ 41, 35; drem mór
FA. 25; 27; 28; mal mor SC. 38;
Lg. 3; ceist mor CC. 6 LU.; failti
mor ibid.; galur mor 4 Fg.; tech
mar Lg. 17, 56; immad mar FB.
29; mor mac Maire Hy. 6, 6; mor
ri ibid. 7; mor olcc TE. 19; ba
mor soeth p. 143, s; mor espa
SC. 28; mor gleó 36; Neutr. mor
mit folg. Gen. oder do: mor n-ecnaig
Hy. 5, 3; mor fina viel Wein SC.
11, 6; mor laech viel Helden Oss.
II 9; mor fer SC. 44, 7; SeM. 3, 10;
mor mile SC. 31, 8; mor n-úath
Lg. 2; mor do maith Hy. 2, 67;
bái mar do immud cach thMrchom-
raic p. 310, 5; prädicativ: co ro
pat mor SC. 28; ni ba mor ScM.
20; TE. 9; 10, 18 Fg.; ba mor a
mélacht lea CC. 6 LU; is mor..
a nert FA. 1; 7; FB. 10; 82; SC.
45, 24; 49; mor in bét Lg. 18, 7;
mor in glond Oss. II 4; ba mar a
sseth CC. 4 LU.; mar a mewma
SC. 38; Gen. M. und N. mil moir
Hy. 1, 37; rúisc móir p. 40, 30; in
delmse moir FB. 85; maic rig mair
Hy. 5, 63; maige mair p. 132, 27;
tire mair p. 133, 1; in tige mair
FB. 3; 4; cruinn mair SP. V 13;
Fem. fer cwmachta mori FB. 75;
maglorci mori 37 ; Dat. M. und N.
do gai mor Lg. 15; ScM. 10; bec
di mor FA. 15; Fem. ic torsi moir
TE. 12 Eg.; oc domenmain moir
SC. 44; Acc. M. und N. gair mor
p. 19, 37; grith mor, dair mor
ScM. 18; in scáilfer mór FB. 37;
91; in tech mor p. 144, 13; ri ro-
bruth romór SC. 30, 11; ri cori
mor Oss. III 7 Gl.; iarsan guba mor
CC. 5 Fg.; Fem. cein moir Lg. 11;
fri ciana moir SC. 8; etere moir
SC. 45? faelti moir FB. 79; Voc.
De mair ä/. 2, 9; PZ. .Nb/w. i^em.
samaisci mora Lg. 9; fleda mora
FB. 55; mointe mora FA. 30 -Br.;
/"wr dos Neutr.: mara mora JT'i. 30;
für das Masc: slóig mora FA. 26;
clóthi . . romora 2>- 191, 15; prädi-
cativ: at mora na comrama FB. 10;
Äcilf. 21, 41; Dat. dar leraib lán-
móraib SC. 42; J.cc. gnima mora
Lg. 16. — Adv. in mar admodum,
adeoZ^. 608; in mar vel magnopere
móraim
696
mothrach
Gl. ZU usque quaque South. 84a ;
commór magnopere LHy. fo. lli);
ro lessaig .. commór TE. 11 Eg.\
cainüV commor CG. 4 Eg. ; budig-
the . . CO mór TE. U LU.\ FB. 62;
tanic anfud dóib co mór ein Sturm
überfiel sie mächtig p. 39, le; is
follus CO mór FA. 33. — Compos.
mór-aurgala FB. 11; cona morchos-
cur 40; mór-chuthe Hg. 2, 38; co
mór-dáil FA. 6; 32; SC. 21; mor-
eolais FA. 1 LBr.; mór-ferta Hy.
2, 33; iar mór-gábud FA 22; mór-
gein Hy. 3, e; ar mór-gestul SC.
44, i; isin mor-gloir FA. 6; mor-
gluind Lg. 18, 32; SC. 29, 15; on
mor-gnim Gl. zu magnopere LHy.
fo. llt> (Goid.'^ p. 67); mar-gnimu
SC. 28; FB. 71; mór-gressa FB. 11 ;
már-ica SC. 29; darsa mor-lind
Lg. 18, 32; mor-muic ScM. 22, 12;
mor-orgni 2^J5. 71; mor-thenti FA.
30 LBr.; mor-thimchell Lg. 11;
FJ.. 8; 10; 12; 26; s. mor-fessiur,
mor-rigu. Mit Adjectiven : ingen as
mór-ailliu Lg. 6; mór-dolig SC. 41;
fid ardd-már SG. 53a (Z^ 16).
móraíin, ináraim II ich ver-
herrliche, erhebe. — Praes. Sg. 3
Miiire moras Matha Fei. Jul. 1. —
Conj. PI. 3 ron morat a n-itge Fei.
Jul. 17. — Praet. Sg. 3 mit Fron,
suff. {vgl. 8. 513, Col. 1) martra Mar-
ciani morsus hilar m-buadai eum
magnificavit Fei. Jun. 5, Gl. i. ro
morustarimad m-bnada Marcianum.
— Pass. Praet. Sg. 3 ro mórad
tra ainm De Three Hom. p. 6, 23.
mórda hochmüthig. — PI. Nom.
nit mordai „not haughty are they"
Fei. Mart. 1, Gl. i. nit diumsaig.
mórdatu M. Hochmuth. — Sg.
Acc. cen mórdataid „without arro-
gance" FA. 35.
mor-feser magnus seviratus
= Septem viri Z'^. 58, 313, vgl.
sesser. — Sg. Nom. mórfessiur
FB. 2; Ace. fácab morfeser lais dia
muintir Tir. 11 (morseisser Eg.)',
morfessiur p. 39, 12.
mói*-g:ein die grosse Gehurt,
Hy. 3, 6 auf Patrick bezüglich,
Gen. do imgabail in mórgeine LU.
p. 57^, 10 auf Cuchulinn bezüglich.
morg'nethid, in morgnethed ma-
gnopere LHy. fo. lli>, nach Stokes
Goid.'^ p. 67 für in morgnethid,
eine adverbielle Bildung wie in
chorpdid corporaliter Z'^. 608.
mór-menmnach magnanimous
O'B.; so zu lesen FB. 33.
mortchenn , muirtchend = lat.
morticinum {„Carrion") Corm.
Tr. p 109, „morkin" ibid. p. 18
baten; auch Fallen, der plötz-
liche Tod? formuichthib i. moirt-
chenn Gl. zu suffocatis Ir. Gl. p.
166 {LArd.). — Sg. Nom. is mort-
cend do ilsliiagaib er ist plötzlicher
Tod für viele Schaaren FB. 71?
mortlaith = lat. mortalitas •
Corm. p. 31, Seuche. — Sg. Nom.
mortlaid Hy. 6, 12, Gl. i. quando
plurimi periunt uno morbo i. liiath-
écai.
mos s. 2. mo.
moth i. cach ferda i. cach fer-
insge et nomen est virili membro
Corm. p. 28.
motha s. cenmotha; co ros marb
tri mile fer cen motá mná ocus
maic ocus ingena Three Hom. p.
120, 5; cinmotha a stuigen suad
Corm. p. 36, 17; cihmothat ecsine
ibid. 15 {,J)esides students"). — Vgl. ■
armotha. "
mothaigim III I feel, perceive
O'B. — Praes. inti bis sund cech
n-oidche ni mothaig ni itir „he
who is here every night feels not
anything Fel.p. XXXII 32. — Praet.
Sg. 3 ro mbothuigh Diarmuid iad-
san ag teacht Tor7\ I>h. p. 122, 3
{„D. heard them Coming"). — Dazu
auch CO mothaigid Gl. zu ut . .
stupeat Ml. 25c, c, ro bu annumo-
thaigtis Gl. zu stupentes Ml. 44^?
1. mothari. dorchá O'Dav.p. 105,
mothar n-aidhci ibid.
2. mothar „a stone fort in ruitis,
any stone house in ruins, any stone.
enelosure {County of Cläre)" O'Don.
Suppl.; a park, a tuft, a düster,
mothar crainn a düster of trees
O'R. — PI. Acc. eter mothru ocus
amréthi FB. 47?
mothrach a damp, woody
place O'B.
móti
697
muchna
móti, inon, monm s. mó, móam.
mraieh, später braich {Mittelform
mbraich\ Malz. — Dat. do braich
Corm. p. 7 brócoit; Acc. cutan
méla mulend múad-mraich FJ8. 52
(-braich Eg.); amal meles muilend
déc forcél braich rocruaid ihid.
(mbraith Eg.). — Compos. braich-
lind Malztrank FB. 53.
mraithem M. proditorWh.'d'i^
{Z-\ 775\
nirath s. brath; ar for mrath
Wb. 18a {fraudationis vestrae causa
Z^. 874), mratha seditiones ibid.
inrecht, mrechtrad s. brecht,
brechtrad; mrecht-runcain s. unter
ibar.
mrog'aim? Praet. Sg. 3 brogais
it increases O'Don. Suppl.. Pl. 3
arindi rombrogsat roime-sium isin-
dara leth in lestair Corm. p. 37
{H. 2. 16), ro broccsat ibid. i {„be-
cause tliey pressed [?] before him on
the one side"). — Pass. Imper.
Sg. 3 mbrogthar Lg. 3 (brogthar
Lc. Eg)\ Pl. 3 mrogatar genelaigi
SC. 25. — Inf. mrogad coicrich
„extending boundaries" On the
Mann. III p. 511; broghadh incfe-
ase, gain, pro fit, advancement O'B.
mruigr, bruig MarTc, Land-
schaft; brugh i. ferand O'Don.
Suppl., vgl. jedoch brugh a palace
or distinguished house ibid., wozu
mehrere der folgenden Stellen ge-
hören könnten. — Sg. Gen. hi cend
in brogo CC. 2; i n-airthiur in
broga 4; co tech m-buirr in broga
/). 328, 23; for brii in IJrogaj?. 132, 17;
siian sith-broga SC. 29, 6; Dat. don
bruig CC. 5 (prug Eg.)\ isin bruig
p. 131, 1; bruig p. 132, 11; PI.
Dat. di Meisten mine mrugaib SP.
V 4; bennacht for cecÄ n-indbas
gignes for a m-brugaib Three Hom.
' p. 32, 26: i m-brugib richid ScLb. 23 ;
Äcc. ro Sirius indiu ocus in Liath
mor-brugi Erend ich und der Liath
haben heute besucht die grossen
Landschaften Erin's FB. 32.
mu s. mo.
1. múad edel, gut; i. uasal no
airmidnech Corm. Tr. p. 119; i.
maith O'Cl. — Sg. Nom. mo vxen-
ma múad SC. 45, 3; brisiud múad
mórchatha FB. 52; braichlind múad
edler Malzsaft 53; PI. Gen. lin
muc muad Corm. Tr. j). 81 fothond
{oder zu 2. miiad?). — Compos.
múad-mraich FB. 52.
2. muad i. mór O'Cl. {Goid.^
p. 82).
3. muad i. egusc („form or face")
Corm. Tr. p. 120.
4. mn'AÍthemiddle O'B.; muad
muUaigh i. medon in mullaigh „the
middle of the summit" Corm. Tr.
p. 117.
mucc F. Schwein; mucc mora
delphinus SG. 94a (^2. ]074); Ir.
Gl. 1029. - Sg. Nom. Hy. 5, 59;
ScM. 5; 6; 11; 22, s; p. 133, s;
in mucc allaid Gl. zu anos Hy. 5, 57;
mucc ard no mucc meth Gl. zu
mugart Hy. 5, 58 ; Gen. mucce ScM.
9: muicce 15; mucci 8; 10; 17; 18;
Oss. III 11; Dat. ocon muicc ScM.
8; 15; 16; Lg. 17, 7; Acc. muicc
ScM. 9; 21, 4; 22, 12; PI. Nom.
mucca ScM. 6; Acc. lia mucca Hy.
5, 88. — Compos. mucc-foil hara
SG. 26a (^2 854).
muccaidilf. Schweinehirt; mu-
caid s. unter messrad ; mucaid rig Cai-
s\l Fei. p. XXXIII 3; mucaidheS'. 112.
macdc suinus SG. 37^ {Z\ 792).
múch smoke Corm. Tr. p. 113.
mucha F. Frühe, Bälde, von
raoch. — Sg. Dat. immuchui lai
bei Tagesanbruch TE. 11 Eg.\ im-
mucha rega Gl. zu mos rega Hy.
2, 50; immochai s. unter néit.
múchaim II 1) ich ersticke,
2) ich verberge, verhülle, vgl.
for-miichaim; I exstinguish, smother
O'R. — Praet. Sg. 3 2) muchais
CvLchulaind a étan fri lár ar náchand-
.ercachad a hernochta LTJ.p. 20i>, 12;
1) CO ra miich p. 112; ru miigsat
Gl. zu suffoderunt altaria tuaWb. 5*
(absconderunt Z^. 25). — Pass.
Praet. 1) Sg. 3 ro múchad . . miad
Lóegaire Fél. Prot 169 („was quen-
ched"); PI. 3 bec nad mucbthá dóine
impu TBE. p. 148, 32. — Inf.
muchad to smother Corm. Tr.p. 113;
is dethach do muchad ScLb. 21.
muchna p. 191, 28?
múchni
698
múchni Gl. zu protervi Wh.
30e, 9.
muclach sea-hog 0' Don. Suppl.
{Co. Coric.).
muclaithe Gl. zu fothond.
múcna austerus; „trueulent"
Corm. Tr. p. 115 muc; airndib múc-
nae ocus airndib ecmailt á n-étach
ocus a m-biad ocus a n-deug Gl. zu
austeram vitam Tur. Gl. 71 ; múcni
Gl. zu per austera indiciaibid. Gl. 38.
múenatu M. truculentia, Gen.
in mucnatad Ml. 33d, 15 (Z^. 256).
mucor, crand mucor cornus
Ir. Gl. 566, vgl. mucóra the fruit
of the dog-hriar O'Don. Suppl.
madu, sul do néor {für dognéor?)
mo mudu On the Mann. III p. 416
{„destruction") ] múdha dying, per-
dition, defeatiiig O'B. — Vgl. im-
mada; is liath a techt amuda „it
is a pity to let them be lost" TB.
p. 176, 12.
mudugud Vernichtung, Ver-
nichten, zu Grunde Gehen. —
Sg. Nom. TE. 11 Eg.; Acc. nir
lam ammudugud er wagte nicht sie
zu vernichten CCn. 6.
mug- M. Sclave, Diener, vgl.
mog. — Sg. Dat. ar mug ScM. 3, e;
Fl. Nom. mogse, möge, mogi servi
Z\ 240 {Wb.).
mugart a hog O'R. — Sg. Nom.
Hy. 5, 59, Gl. i. mucc ard no mucc meth.
ru mugsat s. múchaim.
múi p. 132, 24?
muich s. moch.
muiclmig p. 191, 28?
muileud = lat. molendinum;
mulenn pistrinum SG. 49^ {Z'^. 778);
muilind Ir. Gl. 701, muilleand ibid.
711. — Sg. Nom. mulend, muilend
FB. 52; Gen. bróin muliud 80;
illind in mulind Three Rom. p.,
108, 29; luathither léig muilind a
fégad Corm. p. 36, 28; s. unter mol;
Dat. CO n-digus-sa don muiUunn
Goid.^ p. 101, 11 ; Acc. condice in
mulenn ibid. i4 (,iai. Hy. X Pref).
1. muin Nacken, Bücken; i.
bráige Corm. p. 17 Emain; vgl.
munél. — Sg. Dat. for a muin p.
131, 18; do muin a mairc Oss. I 3;
cid fil ior da {lies do) muin Three
Hom. p. 80, 6; 8; do mhuin charrgi
móri Manand Corm. p. 37, 30; Acc.
a muin Oss. III 8, Gl. i. a munel.
— Compos. muin-torc.
2. muin, dobera muin n-immi
p. 144, 31, für máin?
muinbech, älter muinmecli N.
List, Betrug, Verrath; sting,
deceit, treachery O'B. — Sg. Nom.
ammuinbech FB. 10; muinmec 18;
mainbech 19.
muince Halskette; ammuinde
i. muince no slabrad Gl. zu colla-
rium SG. 35^ {ed. Nigra, muinse
Z^. 791). — Sg. Nom. muince III
n-ungae Tir. 6; munci di ór for-
losce ima bragait TB. p. 174, 8;
Gen. srian muinci dergóir SC. 31, 15;
Acc. und PI. Dat. in beV-sa lemm
muince dinaib muincib se LU. p.
23^, 4 {vorher sreth di muntorcaib).
muinde, ammuinde Gl. zu col-
larium, s. unter muince.
1. muine „the lard which lines
the intestines of a pig" 0' Curry,
cusin tóin i. coelan na geraine no
muine Gl. zu [fei) cum hucliamine
Gild. Lor. Gl. 224.
2. muine Busch, Strauch; ru-
bus Ir. Gl. 585; a brake or shrub-
bery CDon. Suppl. — Sg. Nom.
muine Hy. 2, 48; Dat. immuiniu
draigin in dem Dornbusche Ir. Gl.
110 {Vit. Trip.) Acc. in muine p.
21, 31; muwni ibid. 30 fehlerhaft. —
Vgl. grán-muine, grían-maine.
múíne SC. 17, 6 zu máin.
muinél Nacken; Collum Ir. Gl.
744; Gl. zu m'uin Oss. III 8. — Sg.
Gen. muiiieóil s. unter mulchnocc;
Dat. don muineol collo Gild. Lor.
Gl. 137; Ace. for a munel FB. 78.
muingi s. meng.
muinigrin confidence, trust,
hope CB. — Sg. Acc. dochuaid
immunigin supostolorum er vertraute
den Aposteln Lat. Hy. II Pref.
{Goid.^ p. 94); dochuatar a munigin
epscMi^ Mel imma n-icc Tliree Hom.
p. 72, 10 {„they put trust in Bishop
M.")\ tiagmait inna muingin Gl. zu
admuinemmair Hy. 3, 1.
muinlur III ich denke, meine.
— Perf. Sg. 3 Dep. ro ménair
muinter
699
mullach
Hy. 2, 67. — Praet. Sg. 3 Dep.
inna hi dia ru muiuestar-som tró-
cairi Wb. 4c {ea qiiibiis misericor-
diam destinavit Z'^. 465). — Vgl.
ad-, do-muiniiir (doriimeoin LHy.
Amr. 108), for-aith-, taith-miniur.
muinter F. die Familie, Ge-
nossenschaft, die Leute Je-
mandes; familia Z^. 241. — Sg.
Nom. CO airm i m-batar a muinter
wo seine Leute waren FB. 67;
SC. 38, 6; p. 20, 22; muinter na
cathrach die Leute der Stadt FB.
82; muinter nime die Gemeinde des
Himmels FA. 7; 12; Gen. muin-
tire nime FA. 5; 6; 7; 19; 31;
diabail ibid. 30; a fir muintire Gl.
zu a hathig Hy. 5, 87; muntere
ScM. 14; muintiri FA. 2; FB. 69;
muinnt/ri p. 144, 7 ; muntiri FB. 67 ;
Dat. caillech dó muntir Brigte p.
43, 13; p. 46, 21; 0 muintir FA. 15;
fer dia muinter TE. 5 Eg.; Ace.
fri muintir nimi FA. 14; 30; CC.
2 LU.\ 3; got muinntir p. 144, s; 30.
— Vgl. cét-muinter.
muinteramail familiär, Tcind,
courteous O'R.; muinntermail
FB. 94 Eg.
rnuinteras i(f . Genossenschaft,
Familie; muntaras eommunio
Z'^. 787. — Sg. Acc. conadragaib
ina munteras Lg. 11; aurfoemaid..
chuci ina múrnterus FA. 1 Br.
muinterda familiär, kind,
courteous O'R. — Sg. Dat. do
sliiag mór muinterda FB. 94.
muin-tore torquis SG. 70»
{ZK 791). — PI. Dat. sreth di
muntorcaib óir ocus argit mar chir-
clu dabcha cech se LU. p. 23», 3.
muir N. Meer; mare Z^. 233;
vgl. sál-muir. — Sg. Nom. Lg. 18, 39 ;
muir tened FA. 25; s. unter me-
(Irach; Gen. reimm mora minn s.
i.nter 1. menn; mucc mora delphi-
itiis SG. 94»; cribais mara Oss. III 9;
i n-inis mara Lg. 13; Hy. 2, 11;
t'or brú mara p. 39, 10; 11; i tráig
mara Oss. III 11; fo fudomna mara
Hy. 7, 23; bráo mara FB. 52;
mara tened FA. 27; in mara mon-
gaig SC. 45, 16; Dat. di muir Lg.
13; ScM. 21, u; i>. 191, 11; Acc.
muir n-ichtt mare Ictium p. 39, 15;
dar muir p. 20, 19; SC. 45, 15 ;
Hy. 5, 72; Gl. zu Hy. 2, 7; PI.
Nom. mara FA. 30; Gen. tar sal-
muire sretha Fei. Epil. 238; Dat.
domnu murib Hy. 5, is; uallchu
murib SC. 18.
muir-bran mergus SG. 55* {Z'^.
854), vgl. muirbhrinn {sie) scare-
crows O'B.
muir-brucht Meerauswurf?
a foaming sea, high tide 0'B.\ vgl.
unter lebend; murbrucht locha
Echach ain cenid mé iu murgelt
mar LU. p. 40», 26 {„the sea-belch"
Crowe, Aid. Ech. p. 105).
inuir-duchn Sirene; muruchu
{sie) siren L: Gl. 1020; murdhuchán
sea nymphs O'B.; murdhuchainn
syrens O'Don. Gr. p. 177.
muir-geiltjF. Sirene, vgl. 2. geilt;
a mermaid O'B.; nir bo mé in
murgeilt mar, nir bo mé in traig-
nech thrén, blaisiu magri matan
moch fo loch Echach adba én Lü.
p. 40», 37 {Liban, die in ein Meer-
tcesen verwandelt worden war, lehnt
ab, dass sie die Sirene geivesen sei);
s. unter muir-brucht.
mair-loch, isin muirloch Gl. zu
in salsuginem South. 78* {Z'^. 60).
muir-móru siren SG. 96* {Z^.
854, mairmoru Nigra).
muitti zu maidim? muitti iarom
do muintir Fergusa ior teched LU.
p. 21», 32; mutti iarom in cath for
érnu ibid. p. 20», 34.
mul an eminence, muH the
top or extremity of a thing O'B.
mul-cheud the poll O'B.; méit
muilcind milead a chend Corm.
p. 36, 37.
mul-chnocc eine wulstartige An-
schwellung? srengtha tollfethe a
muUaich co m-bátár for coich a
muineóil co m-bá métithir cend
matc mis cach mulchnocc dímór . .
díbide {für díb-side) Lü. p. 79*, 32.
mul-dorn a clenched fist 0'B.\
métithir muldord (lies -domd) miled
LU. p. 79*, 31.
mulend s. moileud.
mullach Gipfel, Kopf; vertex
Gild.Lor. Gl. 98; culmenir. Gl. 1007;
mulleóir
700
ná
mullach tighi doma (Dach) ibid. 838.
— Sg. Dat. for a muUuch p. 311, i.
FB. 87; 0 mulluch co talmain LU.
p.ld^, 26. — Comp. muUach-lethan
FB. 37.
mulleóir M. Müller; mulend
már grainne indi, ocus raulleóir
már brúichnech grainne and LU.
p. 24íi, 16. Germanisches Lehnwort.
mumme, muime F. nurse, step-
mother, godmoiher O'B. — Sg.
Nom. mummi Lg. 6; Gen. mumiai
FB. 66.
mún Urin Corm. Tr. p. 118.
muuchille a sleeve Corm. Tr.
p. 116.
muiiig-im[ú] mingo SG. 174» {Z'^.
435).
^ munigin s. muinigíii.
múnim III ich unterrichte;
múinim I teach, instruct O'R. —
Praet. Pl. 3 ra múinset didicerunt
Wb. 5i> [Z'\ 26). — Inf. Gen. bat
umal múnta ó gsethaib SC. 26;
Dat. do mhúnadh cleire ocus comh-
thinóil „to instruct the clergy and
laity" Keat. px 156; oc munud á
dalti Wb. 24<i {in educatione, in-
structione alumni sui Z'^. 229).
múittíth eruditor Wb. 1^ (Z-*.
25).
muoralach bufo, rana terre-
stris simlae {sie) magnitudinis
Bern. 341'.
múr = íaí. murus. — Sg. Nom.
FA. 11; 17; 27; PI. Nom. múir
FA. 11; Ace. na muru FB. 70.
miiráthach eine Pflanze mit ess-
barer Wurzel, s. mecon.
murtchét FB. 52 (mortcet H.)?
mnrtlioTSid pro du ce ofthe sea
O'R.; ba lán in bith do gach maith
ria lind in rig sin, bai mes ocus das
ocus murthoradh Ms. Mat. p. 510.
musdusce „he awahes" Fis
Cath. p. 30, für immus dusci.
N
1 . -n Pron. suffixum und infixum
der 1. Person Pluralis, s. iii.
2. -n Pron. infixum der 3. Person,
s é
' n- s. Z\ 43, Wi. Gr. § 97 ff.
1. na .s. nach.
2. na für inna, s. 3. in.
3. na für inna, s. i, i n-.
1. uá, na nicht, in relativen
und abhängigen Sätzen; non Z'^.
741; verschmilzt mit ro zu nár; mit
ba zu nab FB. 22, nabb 23; mit
CO n- zu couná, connár [consecutiv
und final)] mit i n- ubi zu inna
SC. 34, i; SP. III 5; mit Pron.
suffixum nan ärlaid SC. 38, 4;
nanascomallat FA. 23 LBr. —
Gebrauch, a) an der Spitze
von Relativsätzen, ohne Relativ-
pronomen: omna na tuargaib Hy.
5, 69; SC 33, 29; Gl. zu Hy. 5, 77;
anl na rpich lam SC. 44, e; ScM.
3, 8; ni fil i n-hErinn rig na tibre
falte dun Lg. 10; is me . . nar léc
TE. 13 Eg.\, ni fil fo nim ni . . na
dingned SC 42; ar fer uá fetar
claind na ceneZ do TE. 13; tir..,
inna xdlier go na cloen SC. 34, 1 ;
SP. III 5; bale na bit tairb Lg. 9
{mit Apocope für inna?); maigen
na áigder rindi SP. III 5; is de na
tic es ist deshalb, dass er nicht ge-
kommen ist SC. 29, 21; cid na ta-
braid tvarum gebt ihr nicht FB. 72 ;
cid dait-siu na bad lat in curath-
mir FB. 8; cid nab sin Fedelm-sa
Findchóem . . cichseá ria cach muái
FB. 22; 23; mairg na dechaid SC.
33, 33 {vgl. SC. 14); amaZ na beth
etir FA. 17; FB. 11; ni mó da»
a ein frib . . indás na tucsaid úadib
ihre Schuld gegen euch ist nicht
grösser, als dass ihr ihn nicht von
ihnen davon trüget FB. IB. —
b) In der abhängigen Rede:
asberat . . na dingentuis sie würden
nicht thun FB. 77; TE. 2 Fg.:
SC. 34, 10; asbei-t..nár bu santacb
. . fo bith nar bu mó a solod . . ol-
dás a dolod FB. 90; atnaigh in
n&
701
nach
ingen aichne fair, conar bé Ailill
TE. 12 Eg.\ hierher tvohl auch bá
ceist mór la hUltu, na con fes céle
for a seilb CC. 6 LU. {vgl ni con).
— b) Im Cauaalsatz: uair na ro
chindi). 39,13; Lg. 12; TE.Q LU.\
in tan na FB. 75; fo bith nár bu
nió FB. 90. — cj Im Consecu-
tivsatz: no slocad indala suil, conna
roched corr inna cind SC. 5; conna
rabi ben G; conna fuair 36; conna
hetai Sc3I.U: CC. 1 LU.: 3 Eg ■
FB. 11; 17; cona fetatar TE. 15;
snithe oir fria étan, conna teilged
a folt fo agid j). 131, 21; serg for
marcuch in maige, conna toraig
sund ille SC. 29, 19; conna ro
chomraictis do grés SC. 48; conna
fargaib ni de ScM. 17; connar étad
m doib Lg. 12; FB. 39. — d) Im
Finalsatz: afraig Cuculainn la
sodain, na betis ses na fledi cen Ol
cen tomoltus FB. 27; 29; im dágin
na ingine dorónta na tigi, conna
hacced nech leo hi, ar dáig na ro
marbtais impi Lg. 11; ni bat com-
romach, ar na bat miscnech SC 2ö;
ar nar bat ibid.; ar na ructha
FB. 74; ocus amsaig Conchobair
immi cona tistais cuci-seom Lg. 14;
cona ris Gl zu ar nad ris Hy. 6, 20.
— e) Beim Imperativ , Conjunc-
tiv in selbständigen Sätzen: na
curid cor dib Lg. 1; na briss 18, 37;
na bá do Dun Imrith SC. 9; nar
apraid 45, 26; na bad olc do menma
trá SC. 6; nammongonad d'ültaib
it chinaid Lg. 10. — i) na thó
nein SC. 44; FB. 31; 57; TE. 13
LU.] vgl. ni thó. — g) das nega-
tive na ist wahrscheinlich auch ent-
halten in dem ni . . na {weder.,
noch) folgender Beispiele, die nach
Z'^. 699 unter no yoder) gestellt
werden müssten: ni frith crutb na
córai ná congraimm FB. 24; 10;
39; 79; Lg. 17, 55; ni ráuic cnes
na sciath FB. 81; 87; 9; Lg. 16;
ni ro acht rigna na ri SC. 34, s;
ni thesta forru in t-sollsi na in
bolad angelacda p. 22, 9; ni rabi
Cuculainn and na Conall FB. 91;
nis gaibed tart na lia Hy. 2, 29;
6, 12; CC. 2. LU.; p. 141, 24;
FB. 26; ar fer n-aile na festar
cland na cinél dóTE. 13 Eg.;
SC. 34, 1; no con faicebat a slu-
aig bas mó do buaib na do thir
Sc3i. 3, 12 (no 31.); is and nad bi
raúi na tái p. 132, 24; ni ual na
húabar dam SC. 19, 1, abei- ni uall
ni iiabar dam ibid. e. Ebenso ni
. . nach weder . . noch.
2. na nach dem Comparativ in
der Bedeutung als (/Vir inna, ^.indá):
ro bad ferr lim bith hi fus . . na dula
. . CO grianan A'eda Abrät SC. 44, 4.
nacc nein; no Coi'm. Tr. p. 122;
i. non CDav. p. 107; naicc non
Z\ 749.
nach, N. na Fron. adj. ullus,
aliquis Z'^. 361, bisweilen auch
ohne vorausgehende Negation ne-
gativ; vgl. nech. — Sg. Nom. nin
acend nach meraige SC. 45, 15;
SP. V 10; ni thairmescad nach ai
alaile FB. 42; FA. 15; ar itá nach
cwmachta for a cul na n-én sa
SC. 7 {eine Macht); na glan nihil
mundum Wb. 31^, 30; Gen. cen
esbaid nácha mathiusa foraib FA. 12
(nach LBr.); Dat. ni . . do nach
ailiu SC. 6; FB. 75; ni . . innách
baliu aili FB. 56; in der Frage:
dus hi fogbar inaach baue CC. 2
Fg.; positiv: innach du Lg. 5, 23?
do nach airchenn bas baileüi/. 6, 5?
Ace. ar ni fagbat nach cwmsanad
denn sie finden keine Buhe FA. 30 ;
cen nach furech FA. 18; cenach
p. 169, 26; cen na forcenn Wb. 28»
{sine ullo fine Z^. 362); positiv: im
nach n-aile FB. 61; im nach me-
raige ibid. ; nach mod mit folgendem
Belativsatze utcunque: nach mod
ro sasad mo beoil Hy. 5, 17, Gl.
i. cech mod; nach mod don bered
dia bélaib CC. 5; dagegen 6 nach
mud etir nullo omnino modo SG. 25^
(Z'^. 362); cia beimmi amin nach
ré alle Zeit SP. II 13?
nach, nach nicht; non Z'^. 742;
mit Fron, suffixum: 1. Sg. nacham
ail nacham imderg FB. 35; náchim
thánic EC. 3; PI. nachan tairle
adamna Hy. 1, s; nachin rogba
úall Wb. 15d; 2. Sg. nachit charad
SG. 6; 3. Sg. nachin glúasid SG. 9
n&d
702
nammá
(nachan gluaisid H). — Gebrauch,
a) an der Spitze von Relativ-
sätzen ohne Relativpronomen: ni
fil diib mnái nachit charad SC. 6;
cid dond Emir úanfebli nach as
áil in nert nuadat FB. 68; nacha-
sella ibid. ? ocus ré nach cian etarro
FA. 6. — b) In abhängiger
Rede: isbertatar . . nach istais Lg.
14; nach f'acfed 19; appraind ocus
bithappraind nach he Cuchulaind
fil it rieht SC. 14 {vgl. 33, 33);
tongu . . nach menic ScM. 16. —
c) In Causalsätzen: fodáig nach
sét cwmung no théiged FB. 70;
TE. 6 Fg.; ar nach fil nomen for-
tius Gl. zu Hy. 6, 1 {s. tressam);
or nach taide Bg. 17, 48 (or na Fg.);
ohne Conjunction nach aithgeuin
da ich nicht kenne p. 144, 21? —
d) In Final- und Consecutiv-
sätzen: connach acciu Lg. 18, s;
CO nach acced fer di Ultaib hi
Lg. 6. — e) Beim Imperativ:
nacham ail nacham imderg FB. 35;
beim Conjunctiv: nachan tairle
adamna Hy. 1, 8. — f) In der
Frage: nach dernad etercert dúib
. . la hAilill ocus la Meidb? FB. 75.
— g) ni . . nach weder . . noch: ni
ru bim-sea do gse . . nach do scian
..nach t'ferg SC. 41;_ani dia tud-
chad cuingid . . no con fúar i n-Érind
nach i n-Alpain FB. 93; TF 13 Fg.
nád, iiad nicht, in relativen
und abhängigen Sätzen; non Z'^.
741; auch nat in LHy. und LBr.
— Gebrauch, a) In Relativ-
sätzen, ohne Relativpronomen:
ni nad roichet FB. 11; FA. 14;
nechtar na da idan marbtha duine
nad icat lege TE. 8 Lü.\ conná
rabi ben nad rissed! da én diib
SC. 6; TE. 2 LU.; is crann crin
nad déni thoil ind rig thuas SP.
IV 2; 7; FB. 29(?); in cruth glan
clú nad chlithe SP. V 8 ; Hy. 5, 71 ;
is and nad bi múi na tái p. 132, 24;
in tan tra bá urlam . . ocus nad
rabi ni bad esbaid liad FB. 4; 92;
cid dait-siu . . nad bod latt FB. 10 ;
Hy. 6, 11-; ScM. 21, 1. — b) In
Conjunctionssätzen: or nad fil
lern Lg. 3; ar nad fitir ibid.; hinter
úair, úare, in tan mit Fron, rela-
tivum: huare nad n-digni Ml. 23^, 10;
in tan nad n-acastar et nad for-
chluinter Wb. 25^ ; ar nad ri's iffemn
Hy. 6, 20, Gl. i. cona ris. —
c) Prohibitiv, ohne Conjunction:
nad clechta err óencharpait do im-
luad ar mési FB. 35 (nat Eg.). —
d) Idiomatisch: atconnarcatar liadib
mod nad mod sie sahen ihn sich
nach und nach (?) von ihnen ent-
fernen FC. 7; mod nad mod i n-
desid inna sudiu FB. 84? comraic
nad chomraic a m-barr SC. 33, 19?
— e) Die Form nat: nat leic Hy.
1, 32; nat roichet FA. 14 LBr.;
nat cumgat 28 Iv5r.; nat eroichligend
30 LBr.; nath combaig Hy. 5, 77. -IE
nadarccna FB. 24? a
náel) s. nóeb.
cou-náib Oss. III 5, Gl. i. co
m-bróic.
uaicc s. nacc.
naidiii N. nexum On the Mann.
III p. 470; a bargain, covenant
O'R. — PI. Acc. for nadmand su-
per obligationes Z^. 270 {Sench. M.).
— Vgl. fo-naidm.
iiaim s. nóeb.
naimda feindlich? na techta
naimdai ScM. 2.
naimtide hostilis Z^. 794.
naire s. náre.
iiáit, escuing urcoidech, hirudo
Ir. Gl. 935.
iiallabrach SP. II 1?
iiáma, uáme M. Feind; ban-
namae inimica Z^. 255. — PI. Nom.
nániait hostes Wb. 32c ^Z'K 258);
FB. 21; 25; 84; Gen. i tirib ná-
mat Lg. 13; inna námut p. 191, 26;
Acc. lam naimtea Ml. 2<i, 12; eter
caratnáimta inter amicos hostiles
Wb. 23c; la náimtiu Lg. 13; SC. 26.
nammä Adv. nur, allein; tan-
tum, solum Z^. 614; besonders oft
mit vorausgehendem acht; tancatar
. . uli . . acht dias namma es kamen
alle ausser nur zweien {7iur zwei
nicht) SC. 2; FB. 1; 17; 92; 93;
nod lemad a m-brethugud, acht co
n-daimtis namma for a breith er
würde toagen zwisclien ihnen ztt
entscheiden, aber nur {wenn) sie
nammár
703
neb
sich seinem ürtheü fügten FB. 76;
ingi . . namma 2). 142, lo; ocus no-
coned namma und nicht nur dies (?)
SC. 31, 15; ni cluiuter don garb-
thoraind sin acht bec namma FA.
14 LBr.
nammár, nammór, mit voraus-
gehendem ni, kaum; ni gabsat
nammár isin tig sie hatten sich
kaum in dem Hause niedergelassen
CC. 3 (nammor Fg.).
nammongonad Lg. 10 s. imm-
gronini.
nán i. bec (little) ut dicitur naniis
i. abac {dwarf) no lucbarban {pigmy)
Corm. Tr. p. 1 (a).
1. nár i. uasal O'Dav. p. 107.
— Sg. Nom. Lg. 17, 13; Gen. erred
náir s. unter ülliud, niath náir s.
unter fo-naidm.
2. nár sehaamhaft, vgl. náre; i.
fial no lan no noeb no idan O'Dav.
p. 108; vgl. imm-náir. — Sg. Nom.
ba nár la Brigit B. schämte sich
p. 42, 10; SC. 44. — Compar. ni
roibe tra nech ba nairiu na ba feil
Three Hom. p. 84, 11 (j,more bash-
ful or more modest").
3. nár s. náthar.
uáre, náire Schaam; shame
Corm. Tr. p. 125, Gl. zu rucce ibid.
p. 146; vgl. imm-náre.
nasc Bing; ring, tie Corm. Tr.
p. 125; nasc niad „a champion's
bracelet" ibid. nia; au-nasc (i. nasc
auei 1. órnasc no bid um doitib no
a gluassaib (s. clúas) mac na saer-
chland Co)-m. p. 4; s. ór-nasc.
nascim ich binde; nasgaim I
bind, tie, chain O'B. — Praet.
Sg. 3 CO ros naisc eraicc a mucc
forru er verpflichtete sie zu einer
Busse für seine Schweine Three
Hom. p. 58, 30. — Perf. Sg. 1 ro
nenasc-sa foraib . . VII cét talland
argait báin LU. p. 114^, 6 {Siab.
Concul.). — Pass. Praes. Sg. 3
nascar „is fastened" O'Don. Suppl. ;
ni naisgther O'Dav. p.- 81 ecna.
— Vgl. ar-, fo-nascim.
nassad Fest, Versammlung
{a fair, assembly CR.), s. unter
Íúg-nasad; i. gnathugud Gl. zu
nassad Beoaiu Fei. Oct. 26 [fi'Bav.
p. 108), Three Ir. Gl. p. 137 wird
hinzugefügt no nasad i. du (nasadh
fame O'B.X und darnach übersetzt
Stokes: „The fame ofB."; PI. Gen.
comsid na náem násad n-án s. unter
coimsid.
nassadach berühmt? vgl. nasadh
noble famous O'B., ainm hui nas-
sadaigh Neill i. clu Coluimcille
Three Ir. Gl. p. 137.
náth ainm coitcend dona huilib
aistib eicsib „a gener al name for
all poetical compositions" Corm.
Tr. j>. 125; is oll in nath dognitis
ind filid ar thús do grein ocus do
éscu LHy. Amr. 144; Gen. natha
ibid.; Dat. oder Acc. ferr cech nath
Hy. 5, 94, Gl. i. ferr cech filidecht.
— Vgl. marb-nad.
náthar Gen. Du. des Pronomens
der 1. Person; cechtar náthar uter-
que nostrum Z^. 325; SP. II 1;
nár 4.
nathir M. natrix, serpens Z*.
259. — Sg. Nom. naithir Hy. 5, e;
Gen. do neim ina nathrach Fei.
Epil. 480; PI. Gen. natrach FA. 25;
Du. Acc. la da natraig SC. 34, 4.
nátho nein s. 1. na f), vgl. ni thó.
nau, HO F. Schiff. — Sg. Nom.
nau tholl SP. IV 1 (no LL.); Gen.
noe SG. 69a (Z^. 33); Dat. on noi
oensheiced from the boat ofone hide
Corm. Tr.p. 32 cimbith; ina noe Hy.
4 Praef. [so zu lesen für inasoé).
Baue s. uúe. ^
neb-, neph- ein besonders in der
alten Sprache häufiger gebrauchtes
negatives Präfix, Z^. 861, später
nem-, nemh-; nem-aicside unsicht-
bar FC 3, PI. Dat. i retaib neb-aic-
sidib Wb. 4a; neph-chorpdae incor-
poreus SG. 271»; neph-chostae apes
{sine pede) SG. 102^» ; neph-fodlaide
insecabilis (Atom) SG. 28*> und 189b ;
neph-frithgabthe „unbridled" Tur.
Gl. 114; neph-immaircide incon-
veniens Ml. 17», e; neph-imfolngidi
inefficaces Ml. 17», 5; nem-thrual-
nide „unsulUed'^ Three Hom. p.
124, 13; nem-urchoitech „harmless"
SMart. 37 ; nem-marbda unsterblich
p. 191, 26; neb-marbtu immortalitas
Wh. 29*, 24; nem-duine nemo' Ir.
nech
704
néit
Gl. 954; neph-ní nihil SG. 95a;
neimh-ni nihil Ir. Gl. 937. Be-
sonders lüerden Ausdrücke wie
Nichtsein, Nichtglauhen durch dieses
Präfix gebildet: tri neb-airitin löge
durch Nichtempfangen von Lohn
Wh. IIa; neph-denum neich di ulc
Nichthun von etwas Bösem Ml.
23", 20 ; dogena neph-thecht dia
cungid TBF. p. 152, 35; bid tuad
dom-sa mo neb-thuad mein Volk
ivird sein, was mein Nichtvolk war
{Rom. 9, 25) Wh. 4d.
nech Fron, suhst. mit voraus-
gehender Negation quisquam,
ohne Negation quis, aliquis Z'^.
362. — a) Mit Negation Niemand,
Keiner: ni con fitir necb dib
Keines von ihnen wusste p. 17, 22;
p. 133, 5; 145, 8; FA. 6; 9; FB. 20
{Fem.)\ 59; 73; j9 310, 4; conna
hacced nech Lg. 11; FB. 17; nad
fesser nech do feraib hErewr? TE.
2 LU.; nin accathar nech aile es
soll ihn Niemand Anderes sehen
FB. 59; cen co labradar fri nech
ScM. 3, 2; ni bá nech bas ferr
FB. 56. — b) Ohne Negation Je-
mand, Einer: cia beth nech bas
chalmu and FB. 89; nech rod
finnfa TE. 7 Fg.; 9, 30; SC. 46;
dia m-bé nech occá sirfegad imme
FA. 10; fó léo ro das cload nech
Hy. 5, 53; dianus tuccad nech ali
TE. 2 Eg.; Gen. ni fil druim neich
dib . . fri áraili FA. 12; Gl. zu Hy.
5, 5; mlicht neich arindchuiriur
SP. I 3; daigh neich andiaigh a
sula TE. 9, 15; a tabairt illáim
neich uaib-si FB. 76; menma neich
aile ScM. 3, s; Neutr. neich mit
nachfolgendem Belativsatze ejus
quod {Z'^. 362): i n-digail neich
dorigensat fri Duid zur Strafe für
das, was sie gegen D. gethan hat-
ten Ml. 23b, 5;' L)at. ni thic do
neoch FA. 9; 1 LBr.; 14 {der
Dat. do neoch ist icohl durch eine
Art Attraction an dianid érdalta,
den Hauptgedanken des Vorder-
satzes, entstanden) \ nir attaim do
nech TE. 7 Eg.\ p. 142, 9; na
tarta..do neoch aili FB. 74; 90;
cen CO beth . . d'airfiteod do neoch
FA. 7; FB. 72; do neoch mit fol-
gendem Relativsatz ei qui: gnim
do neuch forrochongart actio ei
qui praecepit SG. 199i>; Neutr.
crete do neuch asberat som die dem
glauben, was jene sagen Ml. 17", 4
Gl. zu simplices; Acc. ni comul fri
nech ingi fria rig namma p. 142, 10.
nechi s. 2. ni.
nechtar alternier Z^. 363; Sg.
Nom. nechtar na da idan TE. 8
(da ni Eg.):, Acc. ni ba la nechtar
de FB. 73.
ned s. «et.
negar s. nigim.
neim Gift; i. virus Corm Tr.
p. 79 fi; nem venenum SG. 33^
{Z'^. 10); nem insin nad chon ric-
thar sech nem nathrach Gl. zu
venenum aspidum suh labiis eorum
Ml. 33<i, 10. — Sg. Nom. neim p.
190, 30; 191, 18; ind neim Hy. 4
Praef] Gen. no asaitis cnuicc ne-
med fair Goid.^ p. 172 {LHy.); co
n-drúcht neme p. 191, le; 32; co
srothaib nemi 14; ind neime an-
dracht Gl. zu tetri vestigia viri
SG. 112a {Z-\ 800); Acc. cen neim
Hy. 5, 7 (i. cen imdergad); 39; ar
neim Hy. 7, 50; tri neim ScM. 5;
PI. Nom. neimi aconita SG. 139i>
Nigra; PI. Acc. sech na nemi Hy.
1, 13. — Comp OS. nip-sa nem-
thenga mo crich LU. p. 114», 31;
Bricriu Nem-thenga B. Giftzunge
FB. 1.
neimnech, nemnech virulentus
Wh. 7c, Gen. neimnich venenosi
SG. 33b ^z^ 10).
neimthe aus Gift bestehend,
sruth neimthe FA. 30 (neme marb-
thaigi LBr.)7
néit, neóit a fight, hattle,
10 0 und O'B.; ocus néit ba hainm
don kath do brisind ria mac Cath-
bad Coi-m. p. 13, 1 (cul); cain buich
neoit {reimt auf crina seoit) LHy.
Amr. Prol. -{Goid.'^ p. 157), in LU.
zu neoit die Gl. i. gaiune, zu buich
i. ro bris i. maith ro bris fein in
cairinne (?) ; tria neit LHy. Amr. 2.
Gl. tre chath, in LU. über neit die
Gl. i. cath; robé do lecht i forthe
(i. immochai) iar do neit (i. iar do
neithi
705
nert
guin) séol siraichthe (no sirarde")
ibid. LU.; neoit glossirt durch
gainiie LHy. Amr. 103; aslaigid
sercc, saigit seoit, ni gaib neoit fri
nech as dil ibid. i^assaiges LU.):,
gainni no neoti ibid. 104. — Vgl. Neit
i. dia catha la géntib Gsedel Corm.
p. 31, ned i. dia catha O'Dav.p. 108.
neithi s. 2. ni.
nél M. Wolle e; cloud Corm. Tr.
p. 126; nell nebulae Ir. Gl.'SBl.
— Sg. Nom. in dub-nel FB. 39;
Bat. isind niul Goid.^ p. 64 {LHy.);
PI. Dat. na haible tened trichem-
ruáid innellaib ocus i n-aéraib uas
a chind LU. p. 80», 5; Äec. cen na
niulu FB. 44; mar a dicsa ón muir
acht nad roched neólu LU.p. 23», 24.
nela ScM. 5?
nélaeli wolkig, co nem nélach
„to cloudy heaven" Fei. Prol. 280;
adrad in rig nelaig des Königs in
den Wolken ibid. 187.
nell, clóth nell Lg. 17, 23, re fu-
niud nell na nóna LU. p. 77i>, 29 (s.
unter gris), vgl. néall a trance O'B. ?
1. nem s. neim.
2. nem N. Himmel; Z^. 271.
— 8g. Nom. FA. 10; is nem im
grein SP. IV 3; nem tened FB. 15?
Gen. ruire nime Hy. 1, 4; ri nime
Hy. 6, 23; flaithem nime Hy. 1, 31;
flaith nime Hy. 1, 44; 5, 92; FA.
20; 31; 33; nimi 2; 3 w. ö.; nime
flatha Hy. 5, 4; nert nime Hy. 6, 6;
7, 17; muinter nime FA. 5 u. ö.;
nimi 2; 14; 15 u. ö.; nói n-graid
nime FA. 4 (grád ií7.); 9; dorus
. . ind nime FA. 15; 16 í^, ö.; ni-
mi 16; focraice nime FA. 31; 32;
nimi 1; dochum nime Hy. 2, 50;
nimi FA. 1; 20; co ainglib nimi
FA. 3; 19; renda nime p. 191, 24;
FB. 19; nimi 25; dichend nime
TE. 9; in FA. hat LU. 21 mal
nime und 14 mal nimi; Dai. for
nim Hy. 2, 28; 5, le; fo nim Lg.
18, 5; SC. 42; do nim'FA 2; dia
du nim SP. III 4; Acc. nem FjB.
39; rith fri nemh TE. 9 Eg.\ for
nem íT?/. 6, 22; cosin tres nem
ÍM. 2; PZ. (xe«. drém na secht
nime ITA. 15; Dal De de nimib
Hy. 6, 19. — Comp OS. donab nem-
indithib Gl. zu horoscöpis Vindob.
fo. 2. b. 1 (Goid.'^ p. 53).
nem N. Edelstein, Perle;
onyx Z^. 18. — PI. Bat. fräs do
nemannaib p. 310, 37. — Vgl. né-
manda.
nem- s. neb-.
\L^vi\aLViA-x 'p erlenartig, p evlen-
gleich. — Sg. Nom. detgein né-
manda Lg. 18, 15; nemonnta TE.
iEg.] PI. Acc. imma deta nemanda
Lg. 4, 17 (némunto Eg.).
nemde,nemda himmlisch; Gild.
Lor. Gl. 13 und 24. — Gen. ind
rig nemda s. die Glosse zu irriched
Hy. 5, 105; Acc. liar n-athair nemda
Hy. 1, 48; PI. Nom. fochraice neradai
p. 170, 24.
nemed sacellum SG. 13^ {Z'^.
8OI;); nemeth Corm. Tr. p. 121.
nemele, neimheli sorrow, pity
CJR.; Bat. oc nemele fiisin comdid
„in . . complaining to the Lord"
FA. 30 (neméli LBr.).
uemld a magistrate Mann:IIl
Index; s. unter fégaim, und dazu
auch nemthe SC. 25?
nemidach a dweller in heaven,
cipe gebus m'imund hillou a et-
sechta corub nemidach Three Hom.
p. 38, 5.
nemnech s. neimnech.
nen i. tonn „a wave" Corm. Tr.
p. 126, vgl. 3. nin.
nena, triucha nena Find Oss.
III 6, Gl. i. ordlach; vgl. nean
inch, span O'JB.
nenaid nettles Corm. Tr. p. 126,
neanaid i. neantóg O'Cl.; co fac-
cad in caillig oc bein nenntai do-
chum braisce di ,,ctitting nettles to
make pottage thereof Fei. p. C.
nentoc, nenntog urtica Ir. Gl.
208.
1. neoit s. neit.
2. neoit, nir ba neoit „be not
niggardly" Fei. p. CLXXXV.
nert N. Kraft, Macht; am-nert
Schtväche, amnertach .schwach LHy.
Ami: 113. — Sg. Nom. FA. 1;
FB. 79; SC. 41; nert De Hy. 5, 45;
nert nime Hy. 6, 6 ; a nert Lugdach
Gl. zu Hy. 5, 68; in nert FB 68, 26;
Gen. ar thrommi . . a neirt FB. 88;
45
nertaim
706
is rigi nirt TE. 9 Eg.l Dat. ohne
Praep. instrumental: atomriug . .
niurt ich verbinde mich mit einer
Kraft Hy. 7, i; 3 /f.; 17: 26; 62;
dit nirt SC. 13; 38, 3; 41; Acc. fri
cech nert n-amnas Hy. 7, 43; ni
digaib a nert Hy. 5, 68; tria nert
gaili Í». 328, 1 ; PI. Acc. na . . nert
so Hy. 7, 42 (neurta i?.); uerta
lochnamat FB. 68, 10. — Comp.
nert-lia SC. 38; ocus búi rell dermáir
ocus nertlia miled forsa n-indsmatis
slegaocus semmunna ocus fria meltis
renda ocus fsebra, ocus ba corthi
curad in lecc sin LBr. p. 216», 15.
nertaim II ich stärke, kräf-
tige. — Praes. PI. 3 nertit con-
firmant Wh. li (Z-'. 436). — Inf.
Gen. is and is tualáng a nerta Gl.
zu ut potens sit exhortari doctrina
sua Wh. 311>, 12; oc nertad SC. 28.
nertiti SC. 20?
nertmaire F. Stärke, leo ar
nertmaire Three Hom. p. 42, 22.
nescóit a hoil Corm. Tr. p. 123;
apostema Ir. Gl. 843.
1. ness mustella, mus longa
SG. 36a {Z-\ 49); weasel Corm. Tr.
p. 123 nescoit.
2. ness nomen do crand {„pole")
Corm. p. 32, 42, vgl. ibid. 38.
3. ness nomen do urnisi {„fur-
nace?") Corm. p. 32; ba binde no
chantais dord fri derc a ncis a di
bolg ibid. p. 33, 1.
4. ness Schlag, Wunde; ness
din ainm do béinv,ocus do chrécht
Corm. p. 33; neas i. crecht O'Dav.
p. 108.
nessa propior Z^. 277; nesso
assa nesso propius propiusque Wb.
12i>; bes ni pe nessu éc do suidm
oldás dait-siu FB. 94; im Sinne
des Superlativs: dorus . . ind nime
as nesu das Thor des Himmels
welches das nächste ist (= das
nächsteHimmelsthor)FA. 15; FB. 20.
net Nest; a nido latine Corm.
Tr. p. 124. — Dat. luathither . .
grib dia ned Corm. p. 36, 45 (prúll).
ni Pron. wir, nos Z^. 32ö, vgl.
sni. — a) alleinstehend: maic ni
do-som Wb. 19^ {filü nos ei, deo). —
b) Zur Verstärkung {nota augens)
der 1. PI. angehängt : dingniam-ni
FB. 6; 56; bemmit-ni Lg. 10;
régmait-ni ibid.-, FB. 57; dode-
chammar-ni ScM. 2: Lg. 12; SC.
13 ; 43 ; FB. 41 ; ni léicf em-ni ibid. ;
dogenam-ne 2^5. 16; nechtar náthar-
ni keiner von uns beiden LU. p.
19», 5; nach dem Pron. poss. der
1. PI. dem Substantiv angehängt:
ar m-breth-ni FB. 62. — c) von
Präpositionen abhängig, durch
Doppelsetzung -nni, -nn, -nd, -n:
airun EC. 6? oruinn p. 144, 20;
erunn propter nos Wb. 15d; cu-
cainni ScM. 9; cucainn 14; chu-
cunn Hy. 8, 2; chucund FB. 52;
cucund Lg. 1; FB. 46; diin, dinn
de nohis Z\ 334; dind FB. 36;
dun, duun, diinn ad nos, nohis Z^
333; dun Hy. 1, 2; 15; 20; 34; 2, 58
5, 106; 6, 23; 24; Lg. 10; ScM. 4
9; 16; SC. 3; 6; CC 2 Eg.\ FB
43; 61; 75; duin FB. 34; 49;
etrunn, etron Z'^. 333; fornni, fornn,
furnn ithid.\ forni FB. 41; 48; fornd
SC. 5; 36; forond FB. 46; frinni
Z^. 384; frind Lg. 13; 18, 29
FB. 48; immunn Z^. 333; Hy. 8, 1
immond FB. 52; imond p. 132, 9
indiunni, indiunn Z^. 333, 334; in
nunn Hy. 4, 5; 8, 1; linni SC. 24
FB. 62; linn TE. 9 Eg.; CC. 3
Eg.\ lind ScM. 15; SC. 45, 22
FB. 73; 90; 94; lend Lg. 13
ocainni ScM. 7; ocaind FB. 62
ocunn Hy. 8, 1; reunn Hy. 4, 4
remunn Hy. 1, 34; remoind FA. 17
seochainni SC. 45, 17; sechoinne
Goid.^ p. 134; sechond Lg. 9
torunni, torunn Z^. 334; triunni
ihid.\ ónni, uanni, uáinn, uáin ü)id
úainne FB. 59; uaind 41; huan
Hy. 1, 20. — d) Partikeln vor der
Verbalform angefügt (Pron. infi-
xum): ronn ain Hy. 1, 30; ron anset
ibid. 14; ron feladar Hy. 1, 1; 35; 5c;
4, 12; 8, 6; ron soerat Hy. 1, e;
10; 24; 56; 4, 3; 8, 6; ron snaid Hy.
1, 11; 13; 5, 10; 92; nachan tairle
Hy. 1, 8; 55; ni conn acci nech p.
133, 7; nin ortar FB. 53? ar don
roigse Hy. 1, 31; don fe Hy. 1, 1;
4, 2; for don té Hy. 1, 1; for don
itge ßrigte bét 5, so; for don
707
rabat io4; do don archéil ^. 133, 6;
dodn ancatar ScM. 4; don aiiicc
p. 144, 16 (tanic); co n-don fair
Hrj. 5, 89; 91 (tair'); don estao p.
140,25: (testa^; ar don adbat S'C. 28
(tadbat); don ringrat Hy. l, 17;
don foscai Htj. 6, 5 (diuseim); 1, is;
donn esmart Hy. 3, s: immun tisat
Hy. 1, 8; cutan mala FB. 52 (to-
imlim); ni tanbi SC. 19. — e) An
eine Verbalform als Object ange-
fügt: ainsiunn Hy. (i, 14; snaidsiunn
Hy. 1, 27: 38: taithiunn SP. II 6.
1. ni, ni nicht, die getcöhnliehe
Negation; non Z'^. 739; aspirirt
den folgenden Anlaut: ni chuir
FB. 35: ni chúala FB. 44; ni
( hossena 59; 73; ni chelat 71; Lg.
17, 45; FA. 6: 2(J: SC. 45, 2; ni
thairmescad FB. 42; ni thiscad 88;
ni thardad 90; p. 22, 9; 39, 13;
L(f 17; ScM. 3; TE. 2; FA. 9;
•i(i; SC. 29; 29, le; 24; ni fil Lg.
10; 12: ScM. 12; ni hetig SC.
So, 17 für ni setig? — Mit Fron,
■^uffixum: 1. Sg. nim thairle Hy.
G, 12; ScM. 3, 17; TE. 9, 7; 8;
;). 141, 23; nim dil Hy 2, 44; nim-
tha cumac diaaisnéisií/". ^). 113», 14;
SC. 13; 2. Sg. nit leci SC. 30, 2;
uit ágara 40; 5. Sg. nis n-athgeóin
Lg. 9: nis n-insorg p. 141, s; nis
röchet FA 12; nis toirchi in muicc
ScM. 9; 12; TE. 17; SC. 18; 36;
Hy. 5, 26; 2, 29; FB. 47: nin acend
SC. Ab, 15: nin accathar FB. 59;
isuachnid nirrodchad mo ic-sa TE.
12 LU.? — Andere Verschmelzun-
gen, ni ro wird nir: nir thúargaibset
FB 26; nir bo chian 39; 40; 43;
56: 58; 78; 81; 82; ScM. 5; nirb
äil FB. 73; p. 40, 32 (für ni ro
bo); ni bo wird nib: nib amles
SC. 11, 9; bes nip cath SC. 38, 10;
niptar ScM. 5; ni imma- tcird nima-:
uimafitir p. 17, 22; nimatorchomlod-
sa FB. 26; nímárulaid 71. — Ge-
hrauch, a.) Besondere Verbindun-
gen, ni . . ni nihil {s. 2. ni), ni . .
nech nemo, ni . . acht franz. ne . .
que, ni . . nammár kaum: ni thesta
ni dib es felüte Nichts von ihnen
p. 41, 13; 42, 5; FA. 16; SC. 1;
42; FB. 90; nin accathar nech
aile occut kein Anderer sehe ihn
bei dir FB. 59, s. nech; ni fuil
fort acht nechtar da ni nur eins
von zivei Dingen kann dich drücken
TE. 8 Fg.: SC. 5; 14, s. acht; ni
gabsat nammár isin tig CC. 3, s.
nammár; ni ba la nechtar de eter
FB. 73, s. eter; ni . . na weder.,
noch, s. na; ni . . nach weder . . noch,
s. nach; ni thó nein Lg. 6; '.';
TE. 13 Fg., vgl. na thó. — b) ni
steht auch beim Lnperativ : ni chuir
FB. 35 ; ni aigther ni fürchte Nichts
SC. 10; beim Conjunetiv in Haupt-
sätzen: ni iadat SC. 25; ni fres-
nesea 26; nin accathar FB. 59;
ni ba lat FB. 73; p. 141, 3; SC.
25; ni pá SC. 26; nir bat SC. 25;
26: sowie beim {modal gebrauchten)
Futur: ni dechais p. 21, 32; ni
sáis SC. 25; 26; ni firfider SC. 3.
— c) ni steht auch in der abhän-
gigen Rede: is follus . . ni dligthi
FB. 41; TE. 12 LU.\ adrubrutar
ni fúaratar sie hätten nicht gefunden
TE. 19: FB. 90; ba inond aithesc
..ni theclaimtis TE. 2 LU.\ ScM.
3, 5. — d) ni nach den Conjunc-
tionen ar, úair, fo bith, sech: ar ni
recat a les ind naim ni aile acht
. . denn die Heiligen bedürfen Niclits
tveiter als FA. 5: 9: 12; 15; CC.
6 Eg.\ SC. 42; FB. 94; Lg. 6 (ar
na Eg.r. úair ni thudchatar FB.
72; 79; p. 40, 32 {vgl. jedoch p.
39, 13); fo bith ni ro derg FB. 79;
sech ni chiuir ni cössena Hy.5, 22; ss;
Lg. 17, 52; e) häufig fehlt die Co-
pula bei ni: ni cóir ém es ist nicht
gerecht FB. 94 (positiv: is cóir
ibid.); 75; SC. 5; 6; 13; ni fo SC.
44, 12; ni insa SP. V 5, s. ninsa;
nim dil Hy. 2, 44; ni assu FA. 15;
FB. 73; ni mór n-ecnaig Hy. 5, 3;
ni hiuund comartha tucsam lind
FB. 73; ni forcraid cairde FB.
56; 61; 75; 89; f) ni wird mit dem
Begriffe vorangestellt, der verneint
werden soll: ni bréc as áil dún
FB. 61 [vgl. bréc dorat in ben
imond p. 132, 9); ScM. 3, 15; ni
cian úait atá is taig it farrad Lg.
7; ni mesu dothsét side FB. 47;
ScM. 2; ni oc a imgabail sin da/i
45*
708
nimb
atú-sa FB. 94; 57; ocus ní huli ro
sagat FA. 22; lü fil ro sia FB. 89.
— g) ni con nicht dass, ohne
dass, nicht, non quod, non quo
Z'^. 740: ni con fess ohne dass
bekannt ist ScM. 3, 18; p. 143, a;
ni con tesbad banna ass Hy. 5, 88 ;
ocus ni con tora eter SC. 40; p.
17, 22; ocus ni conn acci nech imd
Niemand sieht uns p. 133, 7; ni
con flu „it is by no means woHh"
TBF. p. 150, 17; ni com thá-sa cu-
mang dia tabair[t] „I have by no
means the power" ibid. 21 ; dia faig-
bither ni con béo-sa fot chumachta
ba sire ibid. 31.
2. ni N. Sache; res Z^. 364;
ohne Artikel aliquid, mit voraus-
gehender Negation nihil, neb-ni
nihil; mit Artikel id, hoc; mit
Artikel und nachfolgender Demon-
strativpartikel hoc. — Sg. Nom.
ni ali alia res TE. 2 Eg.\ cac/i ni
SC. 34; diliu lim longud oldás cach
ni FB. 32; ani sin haec res, hoc
Lg. 13; 16; TE. 5 Fg.- SC. 3;
12; 13; FB. 26; 31; 41; 56; inni
sin TE. 10 Eg.\ GC. 1 Fg.; p.
142, 11; 143, e; inni TE. 8 Eg.\
mit nachfolgendem Relativsatz: ni
fil . . ni bad toi ria cóemchéle SC.
42; nad rabi ni bad esbaid úad
FB. 4; ani ro innisemar das {was)
ivir erzählt haben FA. 15; ani no
bid isin cathraig das {was) in der
Stadt war FB. 88; ani na roich
lam SC. 44, g; ani no m-bera latt
FB. 59; 89; 93; inni ro herbad
duit p. 40, 26; 41, u; ocus ni nad
roichet Vlaid uli, ro soichi-siu
FB. 11; Gen. fi rinne an neithi si
s. unter in-mesta; ^cc. conda accatar
ni Cd. 4 LU.; conn faccatar ni in
n-oclach rochain da sahen sie Etwas
{nämlich) einen sehr schönen Jüng-
ling CC. 3 Eg.; p. 140, 19; p. 144, 11 ;
ráthaigis . . ani sin TE. 10 LU.;
FA. 2; SC. 4; 9; 39; 45; ani hi
sin FB. 78; ani sco röSe FB. 32;
inni sin TE. 6 Eg.; indni TE. 9
Eg.; ani atchiu-sa das {was) ich
sehe SC. 39; adfiadat . . ani má
tudchatar FB. 76; ni recat a les
ind naim ni aile FA. 5? PI. Nom.
se nechi airegda „the six chief
things ScLb. 12; Gen. nanni ro bu
thol do der Dinge, {nach tvelchen)
er begehrte Ml. 33», 18; Du. Gen.
nechtar da ni TE. 8 Eg.
1. nia M. Held, Krieger; i.
trenfer „a Champion" Corm. Tr.
p. 125; Z\ 255. — Sg. Nom. in
rig-nia LU. p. 79*>, 4; Gen. niad
{zweisilbig) Hy. 5, 71; cona thair-
birib niath LU. p. 80», 24; cride
niad {vier Silben) SC 38; cless niad
FB. 51; ni hopair niad náre On
the Mann. III p. 424 {so zu lesen);
PI. Dat. ba-sa balcbémnech for
niathaib ocus mórslúagaib LU. p.
114», IC {Siab. Concul).
2. nia, nise M. Schwestersohn;
i. mac sethur Corm. p. 31. — Sg.
Gen. im orba mic niath Z^. 256
{Sench. M.).
3. nia? ar nia na mucci Oss. III
Unterschrift, dum niad ibid. 10.
niam Glanz; i. dath O'Dav.
p. 108. — Sg. Nom. ro-niam SC.
33, 18. — Compos. niamh-land a
splendid flat crescent of gold {um
den Hals oder über der Stirn) On
the Mann. III Index.
niamda glänzend. — Sg. Nom.
niamdo TE. 4 Eg.; PI. Nom. ni-
amdai Lg. 4, 7.
uigim I ich wasche. — Praes.
Sg. 3 rel. niges FA. 16. — Conj.
Sg. 2 nige araile „wash thou the
other" Three Hom. p. 80, 15. —
Pass. Praes. Sg. 3 ind na lam
negar and Corm. Tr.p. 119 mat {B.);
nigther Corm. j). 29 mat {A); negthair
ibid. p. \2 caplat. — Inf. Dat. oc
nigi LU. p. 67^, 35; do nige FA.
16 LBr.; Three Hom. p. 80, 15. —
Comp, fo-nigim, tónuch.
niui, uini- die Negation ni mit
Pron. der 1. Sg., nim tha non mihi
est SC 13.
nim-, nimm- zusammengezoga
aus ni imm-.
nima-, nimmsi' zusammengezogen
aus ni imma-.
nimatorchomlod FB. 26 V
nimb i. bróen, ab eo quod est
nimbus Corm. p. 32; i. nell no
braen O'Dav. p. 107.
nimbi
709
nimbi SP. III e lies n-imbi, nimmi
p. 144, 31 lies n-immi.
ninidotair p. 141, 29 (uim dothair
OC. 3Is.)?
nimmar mbith FB. 24, mit mbith
(ni bith?) beginnt eine neue Zeile
\ in LU., der Sinn tcird tvohl sein:
'■ nicht ist ein Weih van ilinen mit
ihrem Manne von einer Zeit zur
andern beisammen.
1. nimtha für nim tha, s. 1. ni,
me und táim.
2. nimtha für ni imtha.
1. nin [i.] gabul, s. unter ninaoh.
fvk^^ 2. nin der Buchstabe n Corm.
Tr. p. 126, O'Dav. p. 108.
3. nin [i.] tond („toave") Corm.
p. 31 Ninus „the name of a reell";
i-fjl. neu.
ninach, nem ninach Fei. Prol. 108
..delightftil heaven"). Gl. i. gab lach
LBr.), vgl. ninach i. aibhinn no
gablac/i Three Ir. Gl. p. 126, mit
Anführung desselben Verses und
Ziifügung von i. aibhinn zu ninach;
1 roch ninach Anissi Fei. 3Iart. 31
,,fhe fm'Tied cross of A."), Gl. ni-
nach i. glacach no crechtach no
nin gabul i. ginol i. glac na gabla.
ninsa, getoöhnlich abgekürzt ni,
' -^ammengezogen aus niinsA nicht ■
'chwer {SP. V 5, anse, ansa dif- \
ficilis Z^. 276\ ist eine stehende
Formel in der Antwort auf eine
Frage, aufweiche Auskunft gegeben
H-ird Lg. 1; TE. 5; 13; SC. 4;
10; IG; 31; 35; 47.
nitli i. guin duine Corm. p. 31,
ibid. j). 32 {„mortui toounding of
,1 man" Tr. p. 122, vgl. Z^. 1005);
i conplicht {conflictus) O'Don.
Siippl; iar nith FB. 50, p. 310, 25;
tViabair nith SC. 31, 11. — Compos.
iiith-mass Lg. 17, 10 (O'jR. hat auch
nith noble)?
uo unübersetzbare Verbalpartikel
rgl. ro und do), nu, no Z^. 415;
na gelltis CC. \ LU. {lies no, oder
Fron. suff.?\\ aspirirt: no chin-
ged FB 58; no chlaided 70; SC. 47;
p. 39, 15; no thairned FB. 57; no
thathiged 63; 70; 88; ScM. 19;
CC. 1 LU.; mit Pron. suffixum:
1. Sg. nom berar SC. 9; is missi
nomn-eblo j). 141, 29; 3. Sg. not
malartat FB. 67; TE. 9 Eg.; SC.
11, 2; 41; not guidim Gl zu nod
guidiu Hy. 5, 17; PI. no bor mair-
tither Lg. 13; 5. Sg. nod gléfe FB.
57; 76; Lg. 8; ScM. 15; Hy. 5, 17;
notolbad FB. 75 [für nod dolbad);
non dlig FB. 14; non éted^. 131, 12;
142, i9(?); nod n-dirgi FB. 27;
nod n-ebela p. 141, 3; 4; 9; nos
cuir FB. 64; 67; 70; no da biathad
p. 131, 12; PI. nos tuarcend FB. 40;
nos dibairg 65 ; SC. 6 ; nus biathaim
p. 141,26; mit Relativpronomen:
ani no m-bera latt FB. bd] na fil
FB. 58; na tabrad ScM. 1; na
tongat ScM. 16; steht aber oft an
der Spitze von Relativsätzen ohne
Relativpronomen: ni rabi la Ultu
fer no lamad a n-etargaire FB.
15; 14; 17; 27; cech ni no chlui-
ned p. 39, 15; TE. 9 Eg.; 9, 29;
ar bá leis no foied a fiúr CC. 6
LU.\ is midlachda no tái FB. 58;
iss ed eret no bitis SC. 1; 2; 29, 13;
34, 6; 46; asbe/t . . friu, nod lemad
FB. 76. — Gebrauch a) beim
Praesens: nod guidiu Hy. 5, 17;
FB. 14; 28; 65; ScM. 15; cid no
tái Lg. 10; FR. 58; na fil ibid.;
no sgrechat FB. 67; tongu na ton-
gat mo thuath Sc3I. 16; nos tuar-
cend FB. 40; nos cengland FB. 70.
— b) beim Praes. secundarium, mit
Imperfectbedeutung: no mblig-
tis Lg. 8; 12; ScM. 1; 3, 2; TE.
9 LU.; no thairned FB. 57; 63;
68; 70; 75; 88; 15; SC. 1; 2; 5;
p. 40, 31; ani no bid isin cathrai<7
FB. 58; mit modaler Bedeutung :
ocus no bemmis dorisi, dia m-bad
ail duit-siu SC. 43; cia no betis fir
in cóicid uli immond FB. 52; Lg.
18, 33; SC. 42; diis cia dib no
thogad ScM. 19; amal no betis
comarthanach, is amlaid no creteá
doib SC. 49; co m-bad hit íarsála
no beth bantrocht Ularf FB. 17;
no rochtis sie sollten gehen{?)FB. 41.
— c) beim Futurum: ni bá nech
bas ferr nod gléfe FB. 56; p. 141, 4;
ani nom-bera latt FB. 59. — d) beim
Fut. secundarium:not'hogfa.md-
se Lg. 9; not ícfitís SC. 11, 2; 29,8;
nó
710
cid biad no ragad dia n-echaib
FB. 63; 7tí. — e) beim Praete-
ritum: conom érracht innossa his
ich jetzt aufgestanden bin TE. 12
LU. {perfectisch); nos cuir FB. 64
{Präsens?).
11Ó, no Conj. oder; no, na vel,
sive Z'^. 699; wird häufig durch 1-,
die AbJcürzung für lat. vel, bezeich-
net; aspirirt den folgenden An-
laut: no sessam Hy. 1, s; no tho-
dernam FA. 18 ; no chliabaig s. unter
roe. — Gebrauch: co n-dam no
muicc maiss Lg. 17, 7; 22; SC. 6;
29; fó dí nó fó thrí FB. 81; 87;
ar áis no ar écin TE. 19; amaZ
cathbarr cttmtachta no mind ríg
FA. 8 ; TE. 6 Eg. ; atconnarc étach
n-datha no co n-erred anflatha SC.
34, 12; itir foss no utmaille, itir
suide no sessam Hy. 1, 3; no rochtis
do saichtin Conroí . . no do saichtin
Ailella FB. 41 ; FA. 9 ; ia comram
do thairisem beus . . no in mucc do
raind dam-sa entweder . . oder ScM.
11; béit fir marba and nó dogéntar
samlaid FB. 9; in der Frage: ni
fetatar, cia deochaid no can don
luid SC. 12; 46; FB. 54; p. 132, e;
ní (na) . . nó nicht .. oder: ni fil..
fíal no temel FA. 5; ar ní íil dru-
im neich díb no a sliss fri áraili
FA. 12; 10; p. 144, 22; nís aitrebat
. . acht nóemóig no ailitrig FA. 12;
ní airmither . . pían no thodernam 18
(na LBr.) ; ni chumaic thra nech . .
túaruscbail no innisin FA. 6 (na
LBr.)\ na bá do Dún Imrith no do
Dún Delca SC. 9; nach Z\ 699
ivürden hierher auch die Stellen
mit ni . . na (na) weder . . noch ge-
hören die unter na aufgeführt sind;
no und na neben einander : áit inna
bi bás nó peccad na imorbus EC. 1
{LU. p. 120», 9, ohne Abkürzung).
no CO (nocho, nocha), no con
(nochan, nochun), no cor nicht,
Negation an der Spitze von Haupt-
sätzen, vgl. ni con unter ni, nocha
not O'Don. Gr. p) 324. — a) no co,
nocha: no co rag-sa ich werde'nicht
gehen SC. 32 (noca JH.); cia beith
no CO bia-so fó mebail, céin bemmit-
ni i m-bethaid du wirst nicht in
Unehre sein, so lange wir am Leben
sind Lg. 10 (nochu Eg.); no co
teseba ni de SC. 27 (nocha H.)\ no
co ririub TE. 13 LU. (nocha Eg.);
no CO dernad riu mo dal SC. 44, 8 ; 14;
45, 6; 8; mad indiu no co roich
uaim Oss. II 2; dáig no co dingnea
m'amréir<SC. 45, 25; nocho dingniam-
ni airut-su sin FB. 6; fo bith ni
ro derg . . a claideb i n-Erind . . ,
ocus nocho dechaid biad n-Erend
inna beolu 79: nocho deochadusa
dar secht n-immaire cen mo men-
main i n-Dia Hy. 4 Praef — b) no
con, nochan mit nachfolgender Aspi" *.
ration: no co faicebait nicht werden
sie übrig lassen ScM. 3, 12; .ani
dia tudchad cuingid . . no con fúar
i n-Érind nach i n-Alpain FB. 93
(nochan Eg.); mani dirgi-siu co rop
cóir, no con fil isin domun nod
n-dirgi FB. 27 (ni con Eg.) ; bes . .
no con err SC. 43 (nochan ferr H.);
ocus nocon ed namma und nicht
ist es nur dies ibid. 31, 15; no con
fetar 38, 2 (nochan H.); nochun
fetar TE. 7 Eg.; nochunusai TE.
7 Eg.; nochonom-tha-sa diiib ich
bin es euch nicht FB. 26 (nocham-
tha-sae Eg.)"^ — c) ocus no cor fer
banne ^. 41, 36; nochor impo s. unter
impóim; arn corbálic duit-siu hi
SC. 47 (alic).
ro i\o&d Lg. 17, 29, verschrieben
für do ronadV
1. noclit i. aidche O'Dav. p. 108,
s. innocht.
2. nocht nacJct. — Sg. Nom.
a d&iáeb nocht FB. 87 ; Acc F. fri
húir noicht Thrce Hom. p. 122, 21;
PI. Nom. Fem. aur-nochta FB. 53;
beim Masc. a claidib nochta FB. 13;
Dat. cusna claidbib nochtaib 2^5. 74.
nochta F. Nacktheit. — Sg.
Nom. ni bia gorta na nochta isin
phurt Goid.^ p. 102, 12 {LHy);
Acc. cen nochtai FA. 35.
nochtaim II ich e^tblösse;
Praet. Sg. 3 Dep. ro nochtustar . .
a cloidem er zog sein Schivert Three
Hom. p. 18, 13.
nodlai^ s. notlaie.
nóe s. nau.
CO n6e p. 183, 29?
nóeb
711
notlaic
nóeb, náeb, uóem, naemheilig,
der, die Heilige; nóib sanctus
Z*. 31. — Sg. Nom. SP. IV 4; in
spirut nóib Wb. 4a {Z^. 223); nóeb
Hy. 1, 56; (í, 6; cech noeb Hy. 1, 19;
2, 17; F. ind nóeb Hy. 5, 22; 75;
ind nóib Hy. 5, 2; G^ew. M. in
spirta nóib (nóeb Ms.) Hy. 5, 90;
p. 40, 7; F. na scriptuire nóibe
p. 170, 16; J.CC. 2^. lam nóeb (sie)
do Laignib Hy. 4, 8; PZ. iV^om. 31.
nóim {LBr.\ naim liC/.) ÍM. 4;
5; 34; slúaig nóema FA. 31; na
hapsírtiZ noemu 32 LBr.; Gen. na
nóeb Hy. 2, 60; na níéb FA. 4;
6; 25; na naém FA. 4; 7; 16; 31
{LBr. immer noem); Dat. con-nóe-
baib Hy. 1, 49; 53; dona nsebaib
FA. 5 (noemaib LBr.); Acc. inna
noemu FA. 5; 7. — Compos.: ind
nóeb-duil Hy. 5, 41 ; annoeb-itge
íírt'á. 92; nóem-ingen Hy. 7, 15;
nóem-óga ÍL4. 7; noeb-Patraicc
Hy. 3, 1; nóeb-togairm Hy. 6, 3.
uóebaim II ich heilige, mache
heilig. — Conj. Praes. Sg. 3 ro
nóeba Hy. 6, 22. — Praet. Sg. 3 ro
nóib sanctificavit Wb. 19^ [Z'^. 462).
nóebda heilig. — PI. Nom. sloig
noemda FA. 31 LBr. (nóema LU.).
iioes s. MOS.
uoi s. nau.
nói n- «ewn; novem Z^. 304;
nöi n-imdada F5. 2; ^. 309, 32:
núi n-úbla clis FB. 42; tri nói
immaire Hy. 1 Praef. s. unter im-
maire; nói cairptiu CC. 1; noi
gcairptiu p. 143, 7 ; noi crotha 2^5.
28; noi fichit CC. 2; noi luirg ibid.
nóib s. nóeb.
nóibe F. Heiligkeit Ir. Gl. 168.
nóichteeh, für uói-fichtech, un-
detricenalis Z^. 306* {Cr.); PI.
Dat. onaib laithib noichtechaib
Wien. Gl. fo. 2. a. 1 {Goid.'^ p. 53).
nóidia F. Kind; infans Z^. 264.
— Sg. Nom. ro recair in nóidiu
Three Hom. p. 68, 20; Gen. do láim
na nóiden ibid. p. 6, 3: s. unter
scret; PI. Nom. nóidin FA. 6;
náidin28; Acc. für Dat. do nóidenu
p. 19, 38.
uoidenacht infantia Wb. 24*
{Z'^. 805), v^fZ. wnier gillacht. —
Dat. ina noidendacht Three Hom.
p. 6, 11 ; asa naidendacht SMart. 9.
uöiglinue, crét nóitech nóiglinne
FB. 45, „a new fresh-polished body"
Sullivan?
noill an oath CDon. Suppl.,
On the Mann. III Index?
nóin s. noua.
nois i. oirdheirc O'Ct. {Beitr.YIll
319); fri adba nuis LU. p. 40», 11;
vgl. noiseach a noble person O'B.
nóitech FB. 45 (noithech Eg.)
s. unter nóiglinne; atchíu a brat
nerg (für n-derg) n-ildathach nói-
tech siric LU. p. 91», 16, „his
many-hued red cloak of lustrous
silk" O'C. {On the Mann. III p. 142);
vgl. noithech.
g'alar noited p. 145, 11?
noithech, noitheach noble CB.;
i. oirdheirc O'Cl. {Beitr. VIII 319).
nóithium FB. 22?
1. nómad nonus Z^. 310.
2. nóniad F. der neunte Tag,
die Woche {vgl. lat. nundinum).
— Sg. Gen. co cend nómaide bis
zum Ende des neunten Tages Corm.
p. 25 himbas forosnai ; TÉ. 16 Eg. ;
PI. Gen. dia teóra nómad nach
drei Wochen TE. 11 LU.
uóna, nón = lat. n 0 n a ; nóin s.
unter iarmeirge; cech nóna jeden
Abend ScM. 20.
iiónbur M. neun Mann; novem
homines Z^. 313. — Sg. Nom. nón-
bur dibercach Hy. 5, 65; FB. 84;
nonbor di láthaib ibid. 55; Gen.
aere ind nonbair ScM. 17; 22, 5;
cless nonbair FB. 24; cless niad
nonbair 51 ; Dat. conidammärb tar-
raid talam a nówbur 84; PI. Gen.
na tri nówbor FB. 89; Acc. na tri
nonboru ibid. 84.
nós a manner, fashion, cu-
stom O'E., vgl. Beitr. VIII 319;
noes, nos Corvi. p. Bl; a dubhairt
Fionn go n-diongnadh {sc. sith) gidh
bé nós a n-diongnadh Diarmuid í
Torr. Dh. p. 168 {„in whatever
way"); noco comurscaith Patraic
a nos fer u-Erenn iar tiachtain
creidme O'Dav. p. 65 comurscaighi.
notlaic (=Zai. natalicia) Weih-
nachten; re notlaic Fei. Nov. 13
noudh
712
(nodlaig LB'r.); Dec. 24; innotlaic
ibid. 25.
1. nondh i. athnughudh no ur-
darcughudh, ut est noudh ainmhi
i. leasainm O'Dav. p. 108; noadh
increasing O'Don. Supjpl.; nuithear
i. oirdearcaigther ibid.
2. noudh i. teghdhais no durtach
O'Dav. p. 107.
nú neu, s. nú-fladnaise.
iiúa s. núe.
nuabla s. núe.
nualann Buf? brigach nualand
Fei. Febr. 13, Gl. i. nuallan mac,
no gair mor accu ; ibid. 1 ; Sept. 26 ;
Nov. 29.
núall N. Schrei, Schreien,
Lärm. — Sg. Nom. annuall Fei.
Dec. 28; Epil. 163; núall cen geis
„a cry unforbidden" p. 40, 34; bá
digrais núall SC. 45, 3; nuall cech
genai Fei. Sept. 16; cisi núal so
LU. p. 126a, 19; núal Ad. Pr. 6
{Goid.^ p. 174); Acc. atsluinniu
nuall m-buada cias cach mac lere
Fei. Epil. 349; PI. Acc. nualla
„shouts" FA. 31 — Comp, nuall-
guba FA. 33; p. 191, 24.
núallaimll ich schreie, vownúall.
— Praes. PI. 3 con-nuallatj). 191, 23.
uuallán howling, roaring
O'B.
ime, luia novus Z^. 56; vgl.
Ir. Gl. 803; memmbrum naue SG.
217 („membrana nova" Nigra, vgl.
Z''. XII). — Sg. Nom. sithlaith
nua Hy. 2, 19; cach nua alles Neue
SC. 43; Acc. in garmain nue Hy.
5, 74; tech nue CC. S LU. (nuad
Fg.); PI. Nom. nua bla SP. V 7
{„they are not new reports" Goid.^
p. 178), vgl. nuse a moltha, cn'na a
shéoit Goid.'^ p. 157 {LHy. Amra,
nua molta crina seoit LU.).
nu-iiadi^aise , mi-iaduaise no-
vum testamentum Z^. 56; p.
169, 15.
niiide novus Z'^. 794. — Superl.
cid as nuidem tucsat was ist das
Neueste, das sie genommen haben
TBF. p. 154, 23.
nuin evil Corm. Tr. p. 38 coic.
Ullis s. uois.
uumir = lat. numerus; nurair
seda die Siebenzahl Goid.^p. 102, 3;
ind numuir ecutrumma sin diese
ungerade Zahl ibid. 2.
uus the biestings Ir. Gl. 256;
Corm. Tr. p. 126.
0
1. Ó N Ohr, s. au; Du. Nom.
himum loscit mo di n-ó prúU Corm.
p. 36, 12; di óe zwei Ohren = zwei
Henkel s. unter dabach; PI. Nom.
hoe ibid.; dazu auch delg óir . . i
n-óe cecha breclenni SC. 33, 22?
vgl. cetheora oa dubglassa for cech
brutt TBF. p. Í 36, 15 („four black-
grey ears").
2. 6, úa Praep. mit Dat. von;
a, ab Z'^. 630; betvirJct Aspiration:
0 thus TE. 14 Eg ; p. 17, 26 {vgl. 34);
42, 8; FB. 2; 55; p. 309, 32; ó
Choin SC. 29, 17; 33, 33; 44; FB.
43; 70; CC. 5 LU.; 6. — Mit dem
Artikel verbunden: ón taib ScM.
3; 16: TE. 17; FB. 39; 55; 59;
64; 77; 87; 88; ond úair Lg. 11;
ScM. 13; 14; on t-sil Oss. II s. —
! Mit Pron. p'ersonale: 1. Sg. uaim
Lg. 9; 18, 7; ScM. 3, 3; Oss. II 2;
SC. 6; ^8; 32; FB. 22; 88; huaim
TE. 5 Eg.\ iiaim-se ScM. 12; SG.
11, 10; luiaim-siu CC 5 Eg.; PI.
huan Hy. 1, 20; iiainne FB. 59:
uaind FB. 41; 2. Sg. iiait Lg. 7:
Sc3L 11 ; 12; TE. 6 Fg.; SC. 45, is;
FB. 43; uait-siu TE. 11 ii/.; p,
132, 12; -SC. 32; úat-siu SO. 5; PZ.
liaib SC. 4; 46; i?. 310, 12; uab-si
FB. 76; 5. Sg. M. ood s. «Hier
ind-arbenim; úad TE. 2; 3 Fg.;
8; 17; i). 144, 7; FA. 9; SC. '8:
20; 47; FB. 3; 4; 87; uad Sc3L
21, 36; húad CC. 5 LU; F. uathi
p. 39, 12; uadi J>íí. 12; FA. 20;
i^'JB. 21; úade Hy. 5, 36; s. unter
ind-arbenim; PL ódib IVr. 8; úathib
713
FA. 5 (uadib LBr.): liadib Hy.
2, 62; Lg. 8; SC. 12; FB. 61; 77;
úadaib p. 132, g; uaidiT» TE. 15.
— 3//Y Pron. possessivum: 1. Sg.
óm céliu SC. 13; ^. íS'</. ót seuaib
SC. 26. — 3Iit Pron. relativum:
0 tucad ScM. 3, is; /SC. 16; 20. —
Mit Pron. demonstrativum: o
sin í'S. 69; 90; CC. ß Eg.- o hoin
Tí;. 10, 17. —
Gehrauch, a) ó von im Gegen-
satz zu CO zu, his zu {selten do):
chuci ocus liad zu ihm und von
ihm FA. 9; o thenid co fraigid
FB. 2; 55; p. 309, 32; ón taib co
araile ScM. 3; 0 adbrond co ho
FB. 38; 39; o Thelaig na n-espoc
CO Loch lémnachta 2>- 42, s; 0 thus
CO derith von Anfang bis zu Ende
TE. 14 Eg.:, ón dorus diarailiu
FB. 55; zeitlich: bliadain on ló cu
cele TE. 17; p. 131, 9. — b) hei
verschiedenen Verben des Gehens,
fortgehen von, atisgehen, kommen
von: luki úad TE. 8 Eg.; p. 132, e;
SC. 8; 11, 10: 12; 16; 20; FB. 7;
Gl; 72; 77; 87; 88; dochuatar . . a
echluchu . . i'iad TE. 2 Fg.; ScM.
1; 2; SC. 4: noco roich uaim Oss.
II 2; in uait-siu ro siacht fis do
SC. 32; dochúaid úait in curath-
mir FB. 43; eirgg uaim hebe dich
weg von mir Lg. 9; ScM. 16; ro
gab side . . on muic Sc3I. 16; asói
dosoi uaim fri fraig ScM. 3, 3; isin
deilb hi tarfas uait-siu p. 132, 12;
do duit uaim SC. 28 {vgl. S. 487,
Col. 1, 45). — c) weg nehmen;
tragen, treiben: dobert secht
multu úade er trug sieben Schafe
von ihr fort Hy. 5, 36; ScM. 12;
0 ra uccad 0 bélaib CC. 5; in rop
ailliu . . rucais uaim der mir der
liebste war, den nahmst du mir
Lg. 18, 7; TE. 15; oc tabairt tana
bó uait ScM. 11; ibid. 3, is; co ro
lái a ochtaig on tig FB. 64 ; ibid. 21 ?
uair na ro etad uadi ueil es nicht
von ihr erlangt wurde Lg. 12;
TE. 5 Eg.: p. 144, 7; ar ba úaim-se
fúair th'athair in t-ainm sin denn
von mir tcar es, dass dein Vater
; diesen Namen fand ScM. 12; FB. 22.
— d) ausschicken, von sich
: lassen: ro fóid morfessiur uathi
! p. 39, 12; TE. 2; 17; ni léicfem-ni
uaind FB. 41; nis relec uad Sc3L
! 21, 36; CO curend uadi in draic
inichtarach i n-gin ck'abail FA. 20;
I nombligtis . . uadib Lg. 8. — e) bei
[ der Angabe einer Entfernung,
j Richtung: ni cian liait nicht tveit
i von dir Lg. 7; TE. 6 Fg.; tar
I teóra fuithairbe on tig FB. 17;
I 20; 88; eia beit iiait i n-etercein
'. SC. 45, 18 ; ata flaith adamra . . fri
; gnúis do gniiis dóib úathib ssérdes
! südöstlich von ilinen FA. 5; zeit-
I lieh: ond iiair sin von der Stunde
\ an, seitdem ScM. 13; 14; ond uair
! ro scáich dóib fíadach in t-slébe
i von der Stunde an dass es für sie
Í mit der Jagd vorbei tcar Lg. 11;
I on trath sa von dieser Zeit an, von
jetzt an FB. 59; 87; 0 chein seit
lange SC. 44; 0 chianaib CC. 3
Eg.\p. 132, u; SC. 33, 33; FB. 43;
0 sin seitdem FB. 90; 0 sin ille
CC. 6 Fg.; FB. 69; 0 hoin ille
TE. 10, 17. — f) Zur Bezeichnung
eines Ausgehens, Anfangs, Ur-
sprungs, einer Urheberschaft
in verschiedenen anderen Situati-
onen: di liias ind erma, ron uc . . ó
Dún Rudraige FB. 43; longas Fer-
gusa Ó Ultaib die Verbannung des
F. von U. Lg. 5, 14; rop saiget
huan fri demnai Hy. 1, 20; co jn-bo
fodirc do-som imcissitt in tige mäir
liad assa imdai FB. 3; cuin rom
bia uait-siu wann ivird es mir von
dir zu TJieil werden TE. 11 LU.;
is ail dona mnáib ind eoin ucut
úat-siu die Frauen loünschen diese
Vögel dort von dir SC. 5; rige
Isech n-Erewn dait úainne FB. 59;
fiadu 0 Budi 76 ; timaruad duit . .
óm céliu eine Botschaft dir von
meinem Genossen SC. 13; 20; ru
bad torrach hiiad sie tcürde schtcan-
ger teer den von ihm CC. b LU.: 6;
0 gein tuissech Etaini 0 Ailill cosa
n-gein n-dedenach 0 Étiír ^x 131, 9;
Etair in chathmiled 0 Inbiur Cich-
maiue }). 131, 6; Succait a ainm 0
thustidib S. sein Name von den
Eltern p. 17, 26; 34; bat umal
múnta ó gíéthaib der Belehrung
714
von Weisen SC. 2(i; coisc ót senaib
ibid.; ar is mórdolig mo iiert do
scor Ó iiirt mná SC. 41 ; is uaim
fodailter doib von mir aus wird
ihnen zugetheilt SC. 6; ocus nad
rabi ni bad esbaid úad FB. 4;
uchan do galur nom geib ó Choin
weh über den Schmerz, der mich
ergreift von C. her SC. 29, 17; ar-
fich Ó áib ech ocus analaib fer
FB. 24? CO m-bad ó lémuw do-
chúatár . . tairse dass es vom Springen
wäre, dass sie darüber gekommen
waren FB. 88; ón mud chetna
auf dieselbe Weise FB. 39; 77. —
g) Erzählen von Jemandem: don
badbscel ro innis o chelib FB. 70.
— h) einer von euch u. s. w.:
óen uaib p. 310, 12; cach úadib
Hy. 2, 62; cach a leth ódib Tir. 8;
fil uaib nech SC. 46; cé bé uab-si
FB. 76. — Vgl. othá.
3. 6 Conj. seit, nachdem; ex
quo, postquam Z^. 713; bewirkt
Aspiration: 0 thucusa ScM. 12;
^. 21, 29; FB. 80; 0 ghebthar TE.
10, 12; verschmilzt mit ro zu or: or
bam TE. 5 Eg.\ ótconnairc SC. 47
für 6 atconnairc. — Gebrauch,
a) seit: ni fuilet tri thráth and, 0
thucusa tri láichcind uait seit ich
davon trug ScM. 12; 0 ro genar
TE. 5 Eq.; or bam lenab ibid.\
SC. 29, 16 ; FB. 30; ó gabus-sa
gaisced, ni ro la imroll mo urchor
cussindiu SC. 7; FB. 44; 0 ro gab
gaisced co n-deochaid bás FB. 79;
ScM. 16; 0 ro bo FB 9; 79. —
b) nachdem, als: 0 ra forba . .in
sindach a guimrad, dolluid slan fon
caillid p. 46, 25; FA. 21; FB. 10;
13; ro thinsat na cait, 0 ro bo
maten 57 ; 0 ro scar . . ind anim
frisin corp, ro arthraig fo chétóir
di aingel a comáitechta als die Seele
sich vom Leibe getrennt hatte, er-
schien ihr alsbald . . FA. 3 ; FB.
8; 90; ótconnairc . . in n-ingiu ic
dula i'iad . . , ro raid fri Lóeg als er
das Mädchen von ihm fortgehen
sah, sagte er zu Loeg SC. 47; jj.
21, 29; FB. 80; TE. 9, 19.
1. 6a minor ZK 277, Comp, zu
óac {vgl. Beitr.Ylll 434), vgl. óser;
in {oirend bas 00 ic scribend, in
lucht basine icaurnaigthi*Silíarí.22;
áithiu cech delg is ou „the younger
thorn is always the sharper" Bev.
Celt. II p. 382 {LBr.). — Vgl. óitiu.
2. óa jecur Z'^. 23; áe hepar
Ir. Gl. 1032. — Sg. Gen. domblas
áe fei {tvörtlich: „bitterness of the
liver") Ir. Gl. 975.
3. oa Enkel, s. aue; am óa-sa
do mathar-so Goid.^ p. 93, 36 [LHy.).
óac, Ó0 (óg) jung, juvenis;
ócc „young, a youth, a warrior"
Corm. Transl. p. 131. — Sg. Nom.
oac p. 133, 2; gilla óac {zweisilbig)
SC. 37, 14; ÓC ibid. 1; Acc. tarbin
ÓC Lg. 9; in mac og CC. 7 Eg.\
PI. Nom. oaic féne SP. 1 6; ind
óic Lg. 6; 10; FB. 65; Gen. ar
bélaib ÓC n-Ulad FB. 59; 62; óc
n-Erenn 89; Dat. di ocaib domain
SC. 13; FB. 18; re n-ocaib Vlad 35;
láchdu ócaib SC. 18; 31, 9; Acc.
ÓCU SC. 18; sech ócu Ulad FB.
10; 14; Voc. a ócu ScM. 5. —
Compos. óc-lach, -laech, -mil, -thi-
gernd. — Compar. oa, später auch
óige {O'Cl.), s. unter óser.
oal bucca SG. 22^ {Nigra).
oain, oam minimus Wb. l'á^
{Z'^. 278), Superl. zu oa.
oar i. guth no gairm Corm. p. 33 ;
or firindi, Name eines druidischen
Zaubers, SC. 23.
obair s. opair.
obbaim II ich verweigere. —
Praet. Sg. 3 opais . . in port er nahm
den Ort nicht an Goid.^ p. 103
{LHy.); Dep. ba toi du Dhubth«c/i
. . res opustar tra Brigit Thrce Rom.
p. 64, 20; PI. 3 obbsat . . fair . . in
cennach sin sie verweigerten üim
den Handel FB. 77. — Inf. ni
con talla obbad fair itir SG. 90»
(„nequaquam admittit recusationem
in se" ZK 613, vgl. ibid. 60).
obéia s. oibéla.
oblóir M. Gaukler; i. fuirseoir
O'Don. Suppl. — PI. Nom. oblori
TE. 3 Eg.; Acc. oblori TE. 17;
obloire ibid. 2 Eg.
oc Praep. mit Dat. bei; juxta,
prope, apud Z'^. 634; ic p. 17, 27; 28;
Hy. 5, 74; ScM. 21, 2; TK12 Eg.; 16;
715
SC. 33, 33: 34; 34, ii; is; i5; 45;
47; hie TE. 1 Eg.- 3; 6; 20; ac
Sc3f. 22, 6: og p. 143, 3. — Mit
dem Artikel: Sg. ocon muicc ScM.
8; FB. 86; ocond airinuch FB.
55; 82; ocon t-slóg SC. 35; icond
ferdaigsecht Sc3I. 6; mit Apocope
con tein Lg. 17, 6; PI. oc na cles-
saib FB. 43 ; 57 ; 88 ; mit Pronomen
personale: 1. Sg. acwm SC. 44, u;
45, 11 ; acMm-sa ScM. 7; PZ. ocaind
FB. 62; ocainni ÄcJ/. 7; 2. Sg.
ocut Tí;. 5 Eg.\ 19; Fi. 59; ocut-
su FB. 56: acut -SC. 43; acot-su 46:
PI. acaib ScM. 9; ci. /S</. 3/. occai
Hy. 2, 55; occi Gl. zu Hi/. 5, 21;
occa Hij. 1, 36; -Sc^f. 1; FB. «4;
aci jTE. 2 ^ár.; aice I-51. 11; N.
oca-sin -SC. 8: acci TE. 2 íJéf.;
l^. occai Gl. zu Hy. 5. 3; acci TE.
4 Fi/.: acci-sid^ SC. 39; aici TiJ.
3 Eg.\ aicce Ä'cili. 16; j). 41, 36;
p. 42, 10 ; aicce-si p. 42, 5: PZ.
ocaib SC. 3; i'P. 90; occo FB.
67; 84; occo-som 2^5. 77; accu
FA. 27 iBr. ; 30 LBr. ; »wi Pron.
possessivum: 1. Sq. oc mu lebran
SP. II 3; icim dail TE. 13 i/ef.;
WWÍ Apocope com iarraid -SC 44, 7 ;
^. % iccotócrad TE. 9. 30; 5. Ä^r.
M. oc a thócuriud -SC. 31; 33:
33, 4; FB. 30; oc a acallaim FB
87; icca accallaim TE. 9; p. 21, 32;
ic á iarrair SC. 33, 33; »Mi -4^)0-
cope cá rád iSC. 30; ca acallatm
SC. 30; F. oc a dail SC. 33, 23;
og a cuinnchid p. 143, 3; ga hiar-
vaidh TE. 17; PI. occa n-airlegend
p 19, 37; oc á n-imdegail FB. 10;
oca fothrocudi>. 131, 14; icompocath
TE. 10, 8; mit Pron. relativ um:
niairc ca m-bia FA. 30 ür. —
Gehrauch, ai &e/, apud {einfach
räumlich); oc A'th Chind chon ScM.
20; r£. 3; jx 132, 15; fil oc á loch
FB. 75: ro bem occa möchten icir
hei ihm sein Hy. 1, 36; FB. 86: 90;
forsin loch ocaib in ili/rer Nähe
SC. 3 ; dessid . . ocon muicc ScM.
8; 15; 16; Lg. 17, e; SC. 35; FB.
55; 62; 86; SP. II 3; V 15; do bith
i n-ecomland ic mnaib Ulad SC. 45 ;
ihid. 43; FB. 15; Magouius a aium
ic Gciinan p. 17, 27; co ro gabsat
amsai aice Lg. 11; ScM. 9; ni
rodmatár a m-brethugud innách
baliu aili acht ocut-su FB. 56;
d'facbail acttm-sa ScM. 7; FB.
57; 67; 84; nin accathar noch aile
occut FB. 59; céin ropas hicc fes
TemrrtcÄ TE. 6 Eg.; SC. 34, 13;
p. 132, 11? bale irrabe oc na cles-
saib wo er hei den Spielen icar
FB. 43; tair ic taurcbáil na gréni
TE. 16; ro bui daw ni ali acci beus
noch Etwas Anderes war dabei TE.
2 Eg.\ SC. 8; Hij. 2, 55. — b) oc
mit dem Dat. einer Person heim
Verhum sein, hei mir ist = mir
gehört, ich hohe: ni bói occo-som
do chwmachta es stand nicht bei
ihnen zu können FB. 77? in roibe
biad aice oh sie Speise hätte p.
42, 10; 5: bui cu oca er hatte einen
Hund Sc3I. 1; TE. l Eg.; SC.
45, 11 ; bái . . terchomrac oc cethri
ollchoecedaib hErend ihid. 21; fil
oc muntir Brigte p. 39, 11; iss ocut
t'aenur biat-sa dir allein icerde ich
angehören TE. 5 Fg.; ni fil rigaiti
. . acot-su SC. 46 ; atat tri coecait
. . do mnaib . . acwm ibid. 44, 14 ; so
auch ohne Verbum: cuinnig dam-sa
' ol se fer graid sochenelöc/t sobes-
sach óen[s]étche ocus oenraac occai
; tantum Hy. 2 Praef.; cir . . aici
TE. 3 Eg. ; a caeimcheli . . i. hicc
Eochuith 20 ; ein mnai . . aci ibid.
2 Eg. — c) Bisweilen zur Bezeich-
nung des Urhebers deutar a to-
ghail occut TE. 19; doronta scena
acci-side SC 39; ähnlich dorala in
tech ina ráithscchaib briathar oc
na mnaib oc imarbaig FB. 29. —
d) oc mit dem Dat. eities Nom.
actionis (Infinitiv) und dem Verbum
sein, bedeutet bei, mit Ettvas be-
schäftigt sein {supplens Parti-
cipium Praesentis Z'^. 634): bátar
Ulaid oc Ol die U. ivaren heim
Trinken, engl, were drinking Lg.
1; 8; p. 17, 26; 19, 37; 131, 5; CC.
7 LU.; FB. 64; 84; ro bui . . oc
tatmech a fiiilt sie ivar dabei ihr
Haar aufzulösen TE. 4 Eg.; mor
fer ro bói com iarraid viel Männer
waren es, die um mich warben SC.
44, 7; TE. 9, 30; 20; no bitis . . oc
716
ochtach
ferthaiu óenaig na samna SC. 1;
ro bui icca accallaim engl, she was
talJcing to htm TE. 9 Eg.\ SC. 30;
FB. 87; bói oc a thócuriud din
t-sid engl, she icas inviting him
SC. 31; Lg. 18; ScM. 22, e; céin
both oc taisbcnad na flede FB.
13; 55; 70; p. 143, 3; in oc urnaidi
Conculaind bia fodecht sa SC. 46;
oc coistecht frit filet mná ibid. 40;
24 ; ni oc a imgabail sin . . atú-sa
FB. i>4; ro bói oc dogru SC. 44
ähnlich forópair oc dogru ibid.
fobair ic torsi moir TE. 12 Eg.:, 6
CO ra gaib etorro oc gleic sie fingen
an mit einander zu ringen FB. 31 .
— e) so auch ohne Verbum: ocus
fir in t-sithu . . ocom chuinngid
engl, and the men of the Sid as-
Jcing for me TE. 5 Eg.] 10, s; p.
21," 32; ScM. 6; SC. 33, 33; FB. 2;
cach oc truastad a cheile ScM. 18;
cid tu . . icim dail TE. 13 Eg. ;
ubuU oir oc á íadad SC. 33, i\
hliadain lan dö oc tinól na flede
engl, a Yull year to him with pre-
paring the feast FB. 1; TE. 17;
p. 131, 14. — f) im Anschluss an
einen Accusativ: con facca si in
fiach oc Ol sie sah einen Raben
beim Trinken^ wie er trank Lg. 7;
TE. 13 LU.; SC. 34, 11; u; 15; 47.
— g) an das Fron, possessivum :
a n-aicsiu oc collud a n-hirend CC.
1 LU.:, tu daw . . oc á n-imdegail oc
tichtain ass FB. 10. — h) oc mit
dem Infinitiv in passivem Sinne:
ita in cath oc a ferthain indiu
SC. 33 {engl, the battle is being
given to-dag); dabach . . do mid . .
oc a dáil for in teglach SC. 33, 23.
— i) oc mit dem Dat. eines Nom.
actionis {Infinitiv) bei anderen Ver-
ben als dem Verbum sein, bezeichnet
die Gelegenheit, bei der Etwas
geschieht: n&ch menic ro bá cen
cliend connachtaig fóm chind oc
cotlud beim Schlafen ScM. 16;
FB. 20; 28; 82; 88: 94; ro fer-
gaigestar . . oc ascin ind étúaiaing
ibid. 15; oc dul di . . ro grecha in
lenab Lg. 1; FB. 13; p. 144, 29;
ScM. 21, 2. — k) Ebenso die be-
gleitende Nebenhandlung: is
and asbert Emer oc a frecra da
sagte E. indem sie ihm antwortete
FB. 30; 42; SC. 34; asbert . . oc
nertad Conculaind in so SC. 28;
FB. 29; p. 131, 21; loiscis in gar-
main nue . . ic fune ind loig Hy.
5, 74; p. 130, 24.
6c s. 6ac.
ocal heftig? vgl. oclatu. — Sg.
Nom. nibbát ecal ocal SC. 25;
dimsach no -ogal no egail Gl. zu
lonn O'Dav. p. 102.
ÓGhíiá collect, die junge Mann-
schaft, juvenes, vgl. úagboid. —
Sg. Nom. ba c£ém mo churi dar
lind, lenad ócbad aibind sind LU.
p. 16a, 33; amra ócbad bói i n-hli
lliree Hom. p. 118, 9; Dat. do oc-
baid mad FB. 34.
occai p. 141, 28?
oclia „armpit", ar ocha apud
veteres ochsal dicitur prius Fei.
p. CXXVIII 35.
ocliar-chless verschieden von
othar-chless? ra gabsatar da sciath
cliss chomardathacha forro ocas a
n-ocht n-ocharchliss ocas a n-ocht
clettini On the Mann. III p. 436,
„their eight ochar-cMis or Missive-
Shields" ibid. II p. 303?
ochradli boots, shoes O'B.; snaithi
findruine asa n-ochruib „upon their
leggings" On the Mann. III p. 157.
ochsad a groan Chron. Scot. p. 44;
oxad leomain FB. 48? dazu auch is
immum-sa ochsatar Ulaid FB. 24?
ochsal F. Achselgrube; ascall
armpit CR., vgl. asclang. — Gen.
0 thana a tháib co tiug a ochsaille
LU. p. 79a, 39; Dat. a mo ochsail
„in viy armpit" Fei. jr. CXXVIII 32;
gabais in mnäi fo a leth-oxail deis
LU. p. 132a, 38; PI Bat. douaib
oxalaib ad ascellas Tur. Gl. 35 ; Du.
Gen cechtar a dl ochsail „in each of
his two armpits" Fei. p. CLXXII i4.
ócht " úacht.
ocht »1- acht; octo Z^. 304; echt
nrespoic dec 18 Bischöfe p. 42, 8;
ocht n-diiird j). 40, 22; ocht m-
biastai FA. 21; ocht u-gemma FB.
51; na ocht tráth FA. 7; 31.
ochtach F. „ridgepole?" Corm.
Tr. p. 129. — Sg. Acc. co ro lái
ochtaib
717
]
a ochtaig on tig FB. 64 (oachtatgr
Eg.) ; focheird . . in roth co boch-
taig ind rigthigi ibid. ; PI. Acc. ce-
theor ochtga humai for imdái Ailella
ocus Medba {„four tester-poles")
TBF. p. 140, i.
ocLtaib s. ucht.
ochtar acht Mann. — Sg.Acc.
ochtHT claidbech FB. 7.
ochtar s. úachtar.
oehtg-a s. ochtach.
ochtuiog-a Achtzig Z'^. 306.
oclach M. juvenis Z-. 855. —
Sg. Nam. óclách Lg. 17, 38: hog-
lach CC. 4 Fg.: p. 144, 17; Gen.
i fiadnatse in óclaich p. 41, 22;
Acc. in n-oglacÄ CC. 3 Eg.
óclachde juvenilis Z^. 812.
óclac'hus s. unter gillacht.
óc-láeeh M. junger Held,
Krieger. — Sg. Nom. óclsech p.
132, 6; SC. 23; 37, 19; Gen. fe'rtraig
feroclaig FB. 27.
oclaigim III ich werde zornig?
von ocal : Praes. Sg. 3 Dep. oclaich-
ther in rig do marbad in druad dei'
König gerieth in Zorn übei' die
Tödtung des Druiden Three Hom.
p. 28, 7.
oclatu 31. HeftigTceit, Zorn?
von ocal — Acc. í forus cen oclatid
Gl. zu in longanimitateWb. lö^{inex-
planatione sine amaritudine Z^. 257.
óc-mil tiro SG. 77b ^^z■\ 812).
ocomthig^-si p. 132, 11, zu lesen
ocom tbig-si bei meinem Hause?
ocras Hunger O'Don. Gr.p. 295.
óc-tliigerudil/. Jungherr, Jun-
ker, FB. 6 hinter ri, toisecb und
látbgaile genannt, ibid. 12 hinter
ri, rigdomna und aire; p. 311, 27.
1. ocus nahe; ocus, accus vicinus
Z^. 788, später dafür focus. —
Sg. Nom. Dia firian fir-ocus LHy.
Amr. 5 {allgegemcärtig); Dat. i n-
ocus in der Nähe Hy. 7, 40.
2. ocus Conj. und; ocus, ocuis,
acus et Z'^. 699; ist gewöhnlich
durch 7, die Abkürzung für lat. et
ausgedrückt und zwar in LU. und
den altirischen Glossenhandschriften
regelmässiger als z. B. in LBr.
und Eg. Wegen der Regelmässigkeit
der Abkürzung ist dieselbe in den
„Irischen Texten" nicht durch cur-
siven Druck angezeigt, s. S. 66, 95,
117, 135, 168, 205, 254. Die volle
Schreibweise ocus (ocits) findet sich
z. B. Hy. 2, 31, Goid.^ p. 101, 38
{LHy.), LU. p. 33a, 1, 2 und 3 (s.
unter scor), Fei. p. LXI 31 /f., LBr.
p. 248» im Paternoster (.9. unter
logaim). — Idiomatischer Ge-
brauch: condricfem and ocus tu
„we shall meet there, (J) and thou"
Fei. p. LXI 25; i n-oen uair dan
táncatar ocus tecbta Conchobair zu
gleicher Zeit kamen sie und die
Boten C.'s ScM. 1; FB. 32; über
einen explanativen Gebrauch von
ocus s. unter amlaid; ocus auch nach
dem Comparativ s. unter rer-cherc.
od „song"; cid bind la cacb
dib a od, ni choistfem-ne a n-air-
fiteod Fei. p. XCVI.
odar gray On the Mann. III 90;
pale, ican, dun O'B., vgl. Corm.
Tr. p. 131. — Sg. Nom. arit odor
FB. 37; étach odor Sench. M. I
p. 234; Gen. F. Lebor na buidre
„the Book of the dark gray [cow)''
Ms. Mat. p. 30; PI. Nom. bai mséla
odrai Goid.^ p. 173, 4 (LHy.).
odb, fodb 31. Knoten, vgl. cymr.
oddf excrescence, knob. — PI. Acc.
eter rúsc ocus udbu s. unter imm-
scothaim.
odbranu s. adbrond.
ódib s. Ó, úa.
óe, oe s. 1. Ó.
óebiud s. óibind.
óech i. náma Corm. p. 33.
óeded s. áided.
óegri M. Gast. — Sg. Nom. in
t-óegi Gl. zu in t-oscur Hy. 5, 28;
PI. Nom. óegid hospites Wb. 21i>
(Z^ 31); Gl. zu Hy. 5, 26; áigid
p. 41, 8; 14; 15; Gen. a hóeged Hy.
5, 28 ; tecb áiged ScLb. 5 ; Dat. dona
haigedaib Sc3I. 4; Acc. oigetha
Wb. 28d (Z-\ 258); fri oigtbiu Hy.
5, 9; fri hegeda Gl. zu Hy. 5, 14.
6en, áen eiti^ einzig, allein;
unus, unicus Z^. 300; aon O'Don.
Gr. p. 123; geht dem Substantiv
gewöhnlich flexionslos {in Compo-
sition?) voraus; cacb óen ein jeder,
in t-óen derselbe, idem. — Sg. Nom.
óenach
718
óen-fer
ba hóen a amra Hy. 5, 43; óen
uaib p. 310, 12; sén di chardib
FB. 41; cach oen FA. 4; ba hoen
im Crist CO n-gaba dal H]). 5, 14
{allein) ; Dat. do cech oen FB. 1 1 ;
Acc. laa n-oen eines Tags TE. 9;
U) Eg.\ láa n-áen CG. 1 LU.\ TE.
11 ÍV/.; fect n-oen einmal CC. 1
Eg. — Flexionslos oder in Com-
position einem Substantiv voraus-
gestellt: teuir oen-aidchi „three Sin-
gle nights" Goid.'^ p. 18,3 {Ml. carm.);
oen-mac . . Dechtere der einzige
Sohn SC. 33, 32; óen-étche {für
sétche) ocus oen-mac occai tantum
Hy. 2 Pruef.; acht mad óen-ingin
TE. '2U; hóen-glunn dó sein einziges
Verbrechen TE. 6 Eg. ; oen mathair
eine Mutter Hy. 5, 63; so; p. 19 1, 9;
beim Gen. Sg. M. ar debaid n-óen-lai
SC. 13; aicned oen-driiad 29, 5;
inn óen-taige 33, 8; 45, 13; cech
oen-chlúi p. 191, 17; beim Gen.
Sg. F.: oen-mhuco ScM. 22, 10;
óeu-aidche FB. 89 ; aen-mhaistreda
p. 40, 28; cecha óen-claisse FA. 10;
cacha hóen-anma 14; cacha óen-
mná FB. tí; 65; cacha hóen-slaite
FB. 2; snechto n-óon-oidchi TE.
4 Eg.; beim Dat. Sg. co n-óen-súil
ScM. 11; i n-oen-baile Lg. 8; FA.
13; i n-oen-ló Lg. 11; ScM. 5;
cach oen-láu SP. 11 15; isind oen-
IÓ eodem die Lg. IG; dond oeu-
fargam ibid.; a hoen-inud FB. 42;
TE. 2 Eg.; oen-chridiu SC. 19, 5V
d'óen-taib SC. 22 {so zu lesen);
beim Dat. F. i n-oen-uair ScM. 1;
i n-óen-magin FB. 20; ina óen-dig
62; ar n-oen-dis SP. II 5; cech
oen-aidchi Lg. 16; ScM. 16; beim
Acc Sg. oen-chomram ScM. 16;
óen-charnd FB. 84; a n-oen-fecht
TE. 10, 20; Lg. 19; oen-chois ScM.
12; beim Nom. PI. teuir oen-aidchi
„three single nights" Goid."^ p. 18, 3
(iliZ. carm.). — Vgl. oen-charpat,
oen-fer.
óenacli Festversammlung,
Markt; an assembly Corm. Tr.
p. 127 (aonach i. áin each i. ait a
m-bi marcaigheacht go hau no go
haoibhinn O'Cl.); óinach theatrum
Lib. Ardm. 183^; aenach agon i.
cath no cuimleng Gild. Lor. Gl. 45,
vgl. na haenachdu Gl. zu agoni-
thetas ibid ; besonders berühmt wa-
ren Oenach Tailten in Meath und
Oenach Colmáin in Magh Life in
Leinster {Corm. Tr p. 128): oenach
Tailten cech lúgnasaidjLÍ/. ^). 52», 20.
— Sg. Nom. oenach dognithe SC.
1; 2; bái trá mór-sénach mór fecht
and hi Talltin la Díarmait mac
Fergusa Cerbeóil LU. p. 52», 24;
co n-dernad óenuch ocus echtressa
leo TE. 15; ferthair a n-óenach
SC. 3; ro bói óenach la Ultu i n-
Emam Macha FB. 5; digníther a
aonach gubha la hUltu Ms. Mat.
p. 473, 21 {„his fair of lamentation") :
Gen. óenaig SC. 3; FA. 30; TE.
15; oc ferthain óenaig SC. 1; 2;
buaid ind óenaig FB. 66; iar scís
óenaig9i; gabaid-seom dan a dillat
n-óenaig n-imbi sein Festgewand
LU. p. 81a, 24; oenuig TE. 15:
Dat. d'oenuch Mage Murthemne
SG. 29, 20; i n-óenach na Ci-uachna
FB. 66; do Aenuch Macha Lg. 19;
for Oenuch Bodbgnai p. 132, 15;
iar n-óenuch Fidgai SC. 37, 2; Acc.
dar Oenuch m-Breg TE. 3.
óeiiaigid, von oenach, is dochma
don menmain d'oenaigid dona hair-
cride i n-oen fecht ocus na mathiusa
suthaine SMart. 5 („io delight in").
óenán Gl. zu ullus SG. 37'»
[Z'^. 273); aonan i. aon[ur ut est:
is Ó athair aonan in coibchi sin
CDav. p. 53.
oen-charpat ein einzelner
Wagen? Sg. Gen. err óencharpait
FB. 35; uas a errid óencharpatí 51 ;
p. 310, 43; indiaid erri {sie) óen-
charpait FB. 71; PI. Dat. ré n-
erredaib ri oencairptib FB. 35. -
óeiichossach einbeinig; PL
Nom. ind oinchosaig Goid.'^ p. 11
{LHy.l
óeiichossid einbeinig; Sg. Gen.
raac ind oenchoisseda ScM. 12.
oende unicus Z*. 301.
óeudatu-JÍ. Einheit, vgl. óentu.
— Sg. Gen. ócndatad Hy. 7, 2.
óeuecliaid eques Z'^. 301.
6en-fer M. unus oder unicux
vir {entweder ein Mann im Gegen-
óengeinde
719
ognm
satz zti einer Vielheit, oder ein Mann,
an dem eine Besonderheit haftet).
— Sg. Nom. triar óenfer drei Per-
sonen eine Person Hy. 5, is; oenfer
dia tricha cet ein Mann gegen ihrer
dreissig hundert SC. 38, 8; fagabar
iiaib óenier FB. 93; 94; ro päd
inmain oenfer forsa m-betis na tri
dath ucut lieb wäre mir der eine
Mann, an dem jene drei Farben
icären Lg. 1; in t-oinfer . . i. Cát
ScM. 8; Gen. arái óenfir FB. 94;
Sg. Acc. in dias . . immon n-óenfer
FB. 15; p. 328, 9; corarac fri oenfer
Kampf gegen einen Mann (= Zivei-
kampf) 32; brisiud for oenfer 94.
óengeinde, óengeinne De der
eingebor ne {Sohn) Gottes Hy. 6, 25 .
oenglondach mit einem Verlrre-
chen behaftet TE. 6 Eg., von óen-
glonn.
óeutaim Gl. zu caelebs SG. 9»
Z^ 1014\ ointam SG. 16» {Z-\ 301);
niná oentama Ulad ocus a n-ingena
macdacht ScM. 20; do mnaib aille
oentama SC. 44, 13; do mnaib- Ulad
oentomaim LU. p. 126», 2.
óentu M. unitas Z'^. 301. —
Sg. Dat. i n-oentid Wb. 27^ {Z'K
"256 1; i u-oentatiZ diadachta ocus
docnachta maic De FA. 34 LBr.\
na nócmtrinoti ibid.\ is uaisli cecÄ
n-oentifid ibid.
óeiuir, áenar, meisse m'óinur
ego sulus, tussu th'óenur tu solus
Wb. 5» [Z'^. 31 r»; ro soichi-siu
th'óenur erreichst du allein FB. 11;
duit-siu th'oenur dir allein SC. 6;
iss ocut t'aenur biat-sa dir allein
werde ich gehören TE. 5 Fg.; biii
..a óenur er war allein Lg. 8; 9;
ro marb triar for trichait dib a
oenur er allein tödtete 33 von ihnen
SC. 36; FB. 52; beim Fem.: acht
Etbne . . a hóenur allein E. ausge-
nommen SC. 6; 45; beim PI.: is
Ja demnaib a n-oenur a airichas . .
for with fiends only is its sovranty"
FA. 29.
ócnuráu gleichbedeutend mit
oenur; m'oenuran imromra LU. p.
40a, 23; a óenurán SP. II 14; a m-
Beithil na haenuran in Bethlehem
allein Fei. p. CLXXXIV.
oes s. áes.
óeth M. Eid; i. luige {Eid) no
éthech [Meineid) Corm. p. 33. —
PI. Acc. fri oetbu SC. 25.
og Ei; Ovum SG. 8^ 10 (Z^. 1014);
Corm. p. 33. — Sg. Acc. im og
Oss. I 12; Pl.^ Nom. ugai luin p.
132, 26.
ógr, úag- unversehrt, heil,
subst. Jüngling, Jungfrau; in-
teger, perfectus Z'^. 23; ogh i. comlan
O'Dav. p. 109. — Sg. Nom. ba og
es war heil, ganz Hy. 5, 76; og
ingen die reine Jungfrau FA. 6;
inn og die Jungfrau p. 40, 19; PI.
Nom. M. nóemóig heilige Jünglinge
FA. 12 (nóim LBr.); F. nóemógu
(mit LBr. zu lesen nóemoga) heilige
Jungfrauen FA. 6; Gen. sudi n-óg
SC. 28? Dat. CO u-ogaib hErenn
Hy. 1, 51; Acc. F. eter nóemu ocus
nóemoga FA. 7; Du. Nom. F. di
óig zwei Jungfrauen FA. 15; 16.
— Comp, óg-slan vollkommen heil
p. 48, 29; FA. 22; úag-slán TBF.
p. 148, 29; CC 6; FA. 22 ; óg-fhaen
perfectly flat Corm. Tr. p. 8 aigean ;
óg-dérg a fonnaid FB. 24 ; og-dhamh
jumentum Ir. Gl. 758; co tarut a
óg-reir do „and gave him his füll
ivill" TJiree Hom. p. 18, 16; óg-diles
s. diles. — Vgl. iiagboid.
óge, óig:e -F. integritas Z^. 23;
virginity Corm. Tr. p. 131; oighe
i. comlaine O'Cl. — Sg. Nom. imp
oge fa lánamnas Wb. 10» {sive est
caelibatus sive conjugium Z*. 494);
Sg. Gen. sés óige „folk of chastity"
FA. 23.
ogrum N. Ogam, der Name für
die irischen Runen, vgl. Ms. Mat.
p. 464. — Sg. Nom. ogum illia
Oss. 1 1; 13; in ogom 14; Dat. sribtar
a anmuimm oghaimm {?) TE. 8 E(f. ;
in gabul cosna cethri cinnu ocus
ainm oguim iarna scribend ina tóeb
LU.p. 58». 38; J-Cc. oghumm TE. 18;
triana oghumm durch sein Ogam
ibid. ; arlégaside in n-ogum bói isind
id LU. p. 57i>, 22; dogni id n-
erchomail iarom ria techt ocus scri-
bais ogum inna menoc ocus focheird
im üachtar in chorthe LU.p. 57» 42
{der Inhalt des Ogam ist: na tiagar
ói
720
oirgnid
secha co n-étar fer ro laa id samlaid
cona óenláim ocus óenslat díatá
ocus friscuriur mo phopa Férgus
ibid. p. bl^, 24); dobert Cuchulainn
a sleighín dó ocus doforne {s. tó-
rindim) ogum n-ind Ms. Mat.p. 468.
ói ä sheep Corm. p. 127; ui i.
caora i. ovis O'Dav. p. 124. — Vgl.
ae-gaire shepherd Beitr. VIII 345.
óibela mit geöffnetem Munde,
offen; faiceb in less n-oibela TBF.
p. 156, 11; óebela ro bói in dun
LTJ. p. 23a, 25; CO m-bi in cori
hobéla {„so that the caldron remains
with its moutJi Wide open") Corm.
p. 13 coire Brecain; huabéla Gl.
zu Mulcus SG. 7I) {Z\ 878).
óibell, oibel a sparTc, heat,
fire O'Don. Suppl.; ainm d'áth
uisce a m-bit cethra for óibell Corm.
p. 22 Gl. zu gelistar, „name for a
ford of water in ivhich are cattle
in heat" Corm.^ Tr. p. 82 (uibel B) ;
is do áibill fásas breo „from a
spark groweth a flame" Three Hom.
p. 30, 27; óible tened „sparks of
fire" ibid. p. 6, 17.
óiMud, áiMndfc/iów, von óiph;
verschieden von ecosc n-áimin „a
delightful form" Ml. carm. {Goid.'^
p. 20, 11)? — Sg. Nom. ba haibind
FB. 42; p. 310, 5; cnocc óebind
„a lovely hill" Fis Cath. p. 42 xxi ;
PI. für Du. Nom. da n-all n-sebda
FB. 45? — Compar. oebdu de
Fis Cath. p. 48 xlvii. — Superl.
ba haibnim Lg. 17, 11 Fg.
óibiunius, óibiiius M. Schön-
heit, oft mit ánius verbunden. —
Sg. Nom. aibinnius SC. 1 ; Gen.
iar n-ascin óibniussa flatha nime
FA. 20 ; ic iunisin oibniusa in t-sida
SC. 34; Dat. co n-áibinnius FA. 12;
Ace. óibnius 33; aibnius ibid. 9; Fl.
Acc. c"o taisfentais áibniusa SC. 49.
óiblech funkelnd; i. alainn no
solusta CDav. p. 105 memra. —
Sg. Nom. breo orda oiblech Hy.
4, 1 ; Gen. óir oiblig „of sparklinq
gold" Fei. Prol. 80 (áiblig Laud).
— Vgl. úiblech.
oiciaii = iaí. oceanus. Gl. zu
imbath Corm. p. 25; aigean ibid.p. 4.
6id „heed, care" Fei. Index;
oid menman feil Tecla Fei. Jun. 1,
s. die Nachträge.
oidchc, oidqi s. aidche.
oifreiid offering, onni is offe-
rendo, i. idbairt cuirp Crist Corm.
Tr. p. 132; in imaltoir clochi forsa
n-denad oifrend cech Isei Three
Hom. p. 16, 15.
óigedacht hospitalitas Z'^. 31,
von óegi. — Sg. Acc. feraid for
n-aigidacht FB. 66.
óigredchaire, ar a enech ocus ar
a oigedchaire „for his generosity
and hospitality" Fei. p. CI 8.
óigred Eis, s. aigred; Gen. do
bissib óigrid Tliree Hom. p. 6, 20;
Acc. conid and-sin tue l^atraic in
óigriud forsin tenid ibid. 22.
óigretta eisig p. 187, is.
na heile Corm. Tr. p. 76 fiacail.
Gen. von áil Wange (s. die Nach-
träge).
oilemain alimentum Ir. Gl. 753,
Inf. zu alaim.
ollen, oiléan an island O'R.;
oilena in mara Gl. zu Fei. Prol. 216.
oilithre s. ailithre; ro facaib a
rige ocus tanic dia oilithre co Raithin
„and came for his pilgrimage to R."
Fei p. LXIII 8.
oimbinn ji. 145, 2 für óil)inn?
óimele „beginning of spring"
Corm. Tr.p.1'27:, i.oimelgi.isi aimser
and-sin tic ass caerach Corm. p.'dSoi.
ein a loan Corm. Tr. p. 132;
i. iasacht CCl. — Vgl. iiain.
óinme s. die Nachträge.
óiumit s. ónmit.
Dir- s. air-, ir-, er-, aar-, ur-.
oircel s. orcél.
oireleeh flemen SG. 96* Nigra
iflamen Z^. 811).
oirenid s. oirgnid.
oirdnim s. ordnim.
oirecbt s. airecht.
oireamh a ploughtnan O'Don.
Gr. p. 99, s. airem {Nachträge).
oirear a district, a piain 0' Don.
Suppl.
oiret Zeit, s. airet; i n-oiret ro
búi a colaind Fei. p. LXIII.
olrflted s. airfitiud.
oirguid occisor, athir-oircnid
parricida Z'^. 855.
oirgniti
721
oll
oir^niu SC. 17, 4,
O'Don. Suppl.? vgl. orgun.
oirloiid j>- liil» 19 ^i^s 0 irlond.
oirthir s. airtliir.
óiser s. öser.
oite s. aite.
oitherroeh, dubbert Segene oi-
therroch aidacht du Aid „another
bequest" Tir. 15, r^Z. aitherrech.
óitiuí^ Jugend, vgl. óac, óa. —
Sg. Nom. óetiii cen sentataid ScLb.
23; Dat. uar leg littri no legend
ina óitid „in Ms yotith" SMart. 43;
ar . . áni ocus óidid ocus airdarciis
TE. 3 Eg.: ar áne ocus óetid ocus
irdarcus FB. 61 voide Eg.)\ ar óiti
ocus áni ocus irdarcus ibid. 19;
cid ara n-eper oc-aire? ar oitiu a
airechais On the Mann. III p. 479.
1. ol Praep. mit Aec. de,propter
Z'^. G43; ol sodin, ol sodain propter
hoc Z'^. 350; ol dia is briathar insin
tra Ml. 31c, 7 i^cie deo est hie sermo
ergo) ; s. olcbena, oldás.
2. ol Conj. quod, quia Z'^. 715, ol
is amein quia est sie, itaque ibid. 716.
3. ol inquit Z'^. 504; tcechselt
mit or, for, s. S. 84, 110, 306; ol
Cuculaind fria SC. 6; ol sé FB.
.'); G; ol si 47; 59; ol Bricrw ibid.
•25; 45: 49; 58; 61; ol seat SG.
2011); 311 l9d; Ol iat SC. 12; ol
Ulaid ibid. 3; oll p. 144, 24; all
ibid. íá; oldat they said O'Don.
Suppl.; oldat ind ür aili FB. 75.
61 N. Trinken (als Inf . zu ibim\
Trank. — Sg. Nom. a n-ól meda
Hy. 5, 85; Ol na longud na chotlud
FB. 26; ba si sin ol n-gi'iala LU.
p. 121'>, 10? Gen. iar trommi óil
FB. 17; hi tech n-óil FB. 62; 89;
Dat. mór fína do ól SC. 11, c; do
Ol mo flede FB. 6 ; bátar . . oc ol
sie tvaren beim Trinken, tranken
Lg. 1; p. 131, 6; p. 310, 4; con
facca si in fiach oc ol na fola Lg. 7 ;
sid ar n-ól SC. 30, 11? Acc. cen ol
.cen tomoltus ohne Trank und ohne
Speise FB. 27.
ola oleum; olo Corm. Tr. p. 131.
— Aec. na techtand ola ina lestraib
Three Hom. p. 52, 1. — Compos.
ola-chaill oUvetum SG.b'd^ (Z'^. 855);
ola-chrann oliva Wh. 'S^ {Z^. 57).
ólaeh given to drunkenness O'B.;
ro-olach crapulatus vino South. 57a
(Goid.- p. 59).
oland tcool Corm. Tr. p. 131;
nis gebed lin na oland fria chness
lliree Hom. p. 122, 20.
olc, olcc schlecht, böse, subst.
N. das Böse, das tlebel; malus
Ir. Gl. 662. — Sg. Nom. ba hole
lathe ScM. 3, 9; ni hole 15; bid olc
ind adaig FB. 21; 87; ba hole leo
es war ihnen unangenehm SC. 21;
biaid olc impe Lg. 5; biaid olc de
ibid. 10; FB. 6; dianid comthrom
a maith ocus a n-olc FA. 24; olc
duit-siu SC. 29; éeaine ocus mór
olec ocus imuiuth TE. 19; Gen.
cacha huilc FA. 21 ; do denam uilc
X>. 132, 10; Dat. ar ulc fri fraicc
ind niad Hy. 5, 71; Acc. bádfid a
maith a n-olc FA. 24; maroen ri
cach n-olc 26; PI. Nom. uilc malt
SG. 5d [Z\ 226); F. cid at olcca
rúnu ban TE. 9. 17; N. inna olc
sa haec mala SG. 217» (Z^ 348);
beti iarom uilc immda ocus imnedai
mora FA. 34 LBr.
olcas M. Schlechtigkeit;
naughtiness, hadness CR. — Dat.
ar a olcas in t-seta Gl. zu Hy. 6, 4,
s. unter drochet.
olchena praeterea, likewise
O'Don. Suppl., wechselt mit archena,
[2. B. CC. 1 LWr, FB. 5), s. cena;
olchenae FB. 44; ocus do chách
olchena SC. 20; ocus do mathib
\]\ad olchena 24; FB. 5; 10; 33;
70; 74.
oldaas, oldás quam est {eigent-
lich: ultra quam est), oldáte quam
sunt nach dem Comparativ, vgl.
táim; Z'^. 489; ba ferr a comaitecht
..oldaas a tuitim Lg. 11; oldás
FB. 26; 32; 83; 90; 92; 94; soillsi
fo secht oltas grian FA. 10 LBr.
landa LU.); 29 LBr. (andá LU.);
FB. 73 Eg. ; bit lia ar mairb oldáte
ar m-bi FB. 5; bes ui bád ferr
olndathni oldáti na bunsacha LU.
p. 23i>, 33.
oll gross; great, grand, omni-
potent CR.; i. mor Ó'Dav. p. 109.
— Sg. Nom. Aed oll fri andud n-ane
SP.Y i; Acc. irchur n-oU Oss. I 5;
46
Ik
ollaigím
722
ongim
Ailbe n-oll ScM. 21, 29; fri hed oll
bliadiia FB. 34 Jig. — Adv. intí
ro charns co holl SC. 45, 20. —
Compar. huilliu óiii siUab plus
^ma syllaha SG. 70^ (Z'K 275); ba
hiiilli inas . . cech blcgun p. 42, c.
— Compos. fo oll-bríg do tharisen
SC. 41, rfß. ollbrigach; oc cethri
oll-choecedaib SC. 21; oll-damh
ScM. 22, 10; uall ollimresan SC.
41; oll-mas SP. V 3.
ollaigim III amplio. — Praes.
sec. Sg. 3 110 ollaiged ampliavit
Ml. 6Íc.
ollam M. der Titel für den höch-
sten Hang auf irgend einemWissens-
gehicte, Doctor, vgl. Ms. Mat.
Index, On the Mann. III Index;
ollamli Corm. p. 33; ollamh brei-
thcman the chief Brehon or judge
CDon. Suppl. — Sg. Nom. oUom
p. 141, 5 (ollum Eg.)] Gen. ollaman
Z'^. 264 {Sench. M.); do astud inna
filed i n-hÉrind, ar ro bas ind in-
narba ar a tromdacht, ar no bid
tricJia i cleir cach olloman LU.
p. b^, 14 {vgl. LHy. Amra, Goid.^
p. 156); Acc. la hoUamain ibid.-^
ollomain p. 328, 19; etir rig ocus
olbim p. 142, 20.
ollbrig-ach gewaltig, mächtig,
von oll-brig; Sg. Nom. F. FB. 68, 28.
oll-sáitli i. mór-ionnmbus ,.great
treasure", Etymologie von Ulaidb
Keat. p. 132.
1. om roh; omon {= (ofiöv) asin
greic Corm. p. 33; leth-om halb-
roh/— PI. Nom. F. coin . . lethoma
FA. 28; p. 191, 21.
2. om Pronomen {vgl. 011) oder
Partikel? dorigned om FB. 75; ni
didemam om ibid.; fochen om eim
p. 144, 15.
Oman, úamaii Furcht; omun
timor Z^. 776; oraan i. ccla O'Dar.
p. 109. — Sg. Nom. crith ocus
úamim Zittern und Furcht FA. 14;
ba hóman leó sie fürchteten CC. 6
iE/".; Gen. ni i)át tairne omain
SC. 24? Dat. ar omun pian n-iffirnd
aus Furcht vor den Strafen der
Hölle FA. 33; euch for crith ocus
for iiamain ibid. 10 (uamun LBr.);
Acc. cen uamun FA. 22.
omna Eiche; Corm. Transl. p.
132. — Sg. Nom. Hy. 5, «9 {vgl.
arbor quaedam grandis S. 47);.
Acc. mar thregdas fodb omnaid On
the Mann. III p. 448; PI. Gen.
conrici bucht noi n-omne „as für
as the Hill of nine Oahs" Tir. 1
{Z'^. 304); hi tir omna riad roót
FB. 47, p. 310, 27?
1. 611 Schande; i. ainim ut est:
ni on anma dam a radh O'Dav.
p. 109; fogeib teora boulga for a
agaidh dos gene ind aor i. on et
anim et eusbaidh i. deurg et glas
et ban Corm. p. XXXVIII {„Stain,
Blemish and JDefect"); mor ind on
„great the eviV Fei. p. CXLII s; 12;
Sg. Acc. cen on j). 133, 4; cen on
cen ainim Tir. 11; can cen on
„clear without blemish" Three Hom.
p. 98, 32.
2. 6nPron. dem. id, roTxo Z^. 353;
dognither on Lg. 6; 12; is banna
ria frais on trá FB. 52; is dom
chuitbiud-sa on 61; 64; in dóig bat
dom éligud ón SC. 7; deithb?r on
SC. 2; ba écen ón ScM. 20; p.
169, 21; 170, 18; als nota augens
{Z'^. ß27): is hed on as fir hoc ve-
rum est Wb. l'd^] is ed on fil hie
Goid.^ p. 101, 47 {.,it is that which
is here")\ ni ba tochuiriuth droch-
carat det-si on ani sein TE. 5 Eg. ;
ni frith on la Connachta laech a
thairismi ScM. 17; TE. 9 LU.
oiid s. onii.
oiidar da ist, oiidat da sind;
onnar there is O'Don. Suppl.; ondar
dóssom in del-chlis dia mescad aus
LU. citirt von Crowe, Siab. Coticul.
p. 447; undar dait sund comartha
LU. p. 65'*, 40; unse a beu lasin
rig, ondat a bai issin tir ar far
m-belaib „here is his wife tvith the
Jcing, here are his coivs in the coun-
try in front of you" TBF. p. 154, 24.
oug: i. fochaid {„tribulation") ocus
cosc („chastisement"),\. uch {„a gro-
an") Corm. jj. 34, rgl. LHy. Amr.
137; PI. Nom. a oic no a oing ihid.
ongad anointinq Corm. Tr. p.
132.
oiigim unguo. — Pass. Pracs.
PI. 3 amal n-oingtcr iarwi« 0 epscdii
723
Tur. Gl. 49. — Praet. PI 3 ro
oingthea iarum ho Christ ibid.
onii N. Stein; iss ed {Neutrum)
hond iar n-aignoad ail Corm. p. 5
adba othnoi: hond i. doch ibid.
p. 29 muilend; doch tri hanmaiina
lee i. hond a hiarmbelra („jYs inex-
plicable name"), doch a gnáthbelra,
cloech a belra n-airberta („its de-
scriptive name") i. arinni chloes
cach set (no ret) ibid. p. 9; onn i.
ail no cloch O'Dav. p. 109. —
Gen. ninde Corm. p. 5 adba othnoe.
óiimit Thor, Narr; óinmit an
oaf, Gl. zu druth, Corm. Tr. p. 59,
Gl. zu faindelach ibid. p. 81. — Sg.
Nom. onmit LU. p. 39'', 27; iss ed
atbert iud onmit fri araile Aid.
Chonch. 18; PI. Nom. in tan bátar
na ónmite oc cluchin do inchind
Mesgegra ibid. 17.
0Hór=7rtí. honor. — S(f. Gen.
na rup comartha onora do Tfiree
Ilom. p. 22, g; Dat. dorn onóir
SG. 33, 31 ; Acc. i n-onoir da apstal
déc den 12 Aposteln zu Ehren p.
40, 12; 13.
00 s. óa.
opair ^ Zaí. opera; opair 1. oper
i. ab operatione Corm. p. 33; obair
worlc, labour O'JR.
coii-opartatar,C(7. 2 LU. {„they
ordained boundaries in Eriu" On
the Mann. I p. ccciv)? vgl. idpraim.
"opne F. „suddenness", Acc.
cen oipne Fei. Nov. 4, Gl. i. cen
feirg no fri denam peccaiá.
opred, oipred opus, operatio
Z^. 69; Sg. Gen. oipretho Wb. 3«
[Z-K 802); innas ind oprid SC. 23.
0]fonAplötzlich, schnell; obunn
i. luath O'Dav. p. 109. — Sg. Nom.
nibbát . . opond SC. 25. — Ad v. co ho-
punn CC 5 Eg.; FB. 25; co hoponn
„eoetempwaneously" Goid.^ p. 101, c.
1. or inquit, tvecJiselt mit for,
Ol, vgl. S. 84, 110, 306; or sé FB.
11; 56; or si 58; or Sencha ibid. 21;
or iat 76.
2. or Ufer, Band. — Sg. Dat.
ond ur co araili FA. 22; for ur in
tophuir TE. 3 Eg.; Acc. dar or
n-indeona „orcr the edge of the
anvil", s. unter indeóin; slogud co
hör crichi On the Mann. ITI p. 505;
PL Dat. dar a oraib FA. 21 (dar
a hora LBr.).
3. or dl eil a FB. 21 = ol chena,
ar chena.
1. or = Zai. auriim. — Sg. Nom.
is or n-glan SP. IV 3 (or glan LL.);
arcat oci»s or SC. 11, g; Gen. cona
imthacmnng derg-oir Lg. 18, 20;
CO m-bil óir bnidi Lg. 18, 27; co
n-allaib óir ScM. 20; cetri heoin
oir TE. 3 Eg.; FB. 60; milech
oir TE. 3 Fg.; mell oir ibid.; fo
derginnlith oir ibid. ; táidlech ind
oir ibid. ; runn derg-oir CC. 2 Eg. ;
SC. 7; isin n-airdig n-oir ^x 131, 5;
eo oir 2?- 131, 17; FB. 51; p. 310, 32;
sciath argdidi co n-imbinl oir p.
131, 18; sieg . . CO fethan oir p.
131, 19; snithe oir p. 131, 20; barr
oir jj. 133, 7 ; co c?tmtuch . . derg-
oir FA. 13; folt . . amo7 flesca oi?
SC. 31, 10; srian muinci derg-oir 15;
ubull oir 33, 4; 37, 7; delg oir
33, 22; sciath co m-biiallaib oir
budi 37, ig; ligrad oir ocus airgit
FB. 2; p. 309, sc; mind n-óir bndi
FB. 45; cúach derg-óir 62; Dat.
connecor di or TE. 3 Eg.; tnagh-
milu . . di or 13 Eg.; cet unga d'or
ibid. 10, 13; sárlúag do . . ór ocns
argai 13 LU; secht citmala di or
ocns airgc'i FB. 89; co n-ór fria
n-nchtbrunnib SC. 40; ciiachi di or
p. 311, 2; brnitne di derg-órp. 311, 4;
Acc. a fil , . eter findruini ocus derg-
or FB. 58; fri hör SC. 33, 18. —
Comp OS. da triliss or-bnidi TE. 3
Eg.; ór-.snáid Rer. Celt. III p. 177;
claideb ór-duirnií/. 18, 25; j). 310, 38.
2. or s. oar.
3. or, liar F. Zeit, Stunde. -—
Sg. Nom. huar hi ro génair Ml.
carm. {hora qua natus est Z'^. 22);
gar iiar SC. 13; bá si iiair in sin
CS %üur dies die Zeit dass . . FB. 17;
inam bia-sa uair coblige let TE. 5;
fo uair Hg. 5, 15? Gen. cuit höre
ratione horae Wb. 16'' {Z'K 23);
Dat. ond uair {niit folgendem Re-
lativsatze) FA. 33; Lg. 11; ond
uair sin seitdem ScM. 13; 14; cach
ingnad ar n-úair {für iar n-) der
Zeit gemäss = SU seiner Zeit SC. 30, 7;
40*
ni orailind
724
ordáa
cách ar úair jeder zu seiner Zeit,
einer nach dem andern SC. 2; do
cach biulin ar i'iair FA. 9 (ar n-úair
LBr.)\ cachraiu'iair {für cach iar
n-iiair) . . hin uair aile FA. 24 {„every
alternaté liotir the pain ehhs from
them, the other hour it flows over
them")\ 28; fo chet-óir augenhlick-
lich, alsbald; statim, illieo Z'^. 611;
ig. 12; 16; ScM. 13; TE. 5; 14;
FA. 3; 8; 18; FB. 16; 74; 87; a
chétóir ScM. 2; SC. 44; ind uair
sin zu dieser Zeit FA. 33; inn uair
sin, inn uair aile zu lesen FA. 24;
28; 32; ind or sa i. in uair so
O'Dav. p. 99; Acc. cosin n-iiair
Lg. 6; PI. Dat. huaraib interdum
Z'K 611; ST. II 7; iar n-uaraib
Gl. zu Hy. 5, 21 {nach den cano-
nischen Stunden):, Acc. tri úara
FA. 30. — Vgl. liarach.
ni orailind FB. 62, für ni orail
lind (s. forail), daneben is ail lin
eine andere Lesart.
orait = lat. orate. Gebet; oroit
Corm. Tr. p. 129; oft auf christ-
lichen InscJiriften, z. B. orait ar
anmain Semblaiu „Pray for Sem-
blan^s souV l. c. — Sg. Nom. roni
bith oroit let Hy. 6, 23.
or\)e Erbe; orba i.iemnnO'Dav.
p. 109; a farm, a holding of land
O'Don. Suppl. — Nom. orbbae
SP. V 11 ; asbertatar a n-druid
friu-som connách i n-oeninad bói
in dan dóib orba do gabáil LU.
p. o9a, 37 {Aid. Ech.)\ Gen. leth
ind orpi so Tir. 6.
1. orc i. muc O'Dav. p. 109;
s. unter cumlachtaid. — Vgl. orcán.
2. orc a son O'B,., orc tréith i.
nomen do mac rig Corm. p. 34.
3. orc a sahn an O'B.; orcc din
ainm do bratan Corm. p. 34, orcc
brecc bronnfind brúchtas de mhagur
fo muirib ibid.
orca Wade. — PI. Nom. oircne
FB. 37 Eg.; a orcni LU. p. 79i*, 29;
Gen. tulfethi a orcan ibid. 30; Acc.
na horcni suras Gild. Lor. Gl. 181.
orcáu porcellus; dotoet torcc
mór do orccan Three Ilom. p. 30, 20.
orce a lap-dog, vgl. orcne;
mogheime aiuin sin in cetna orce
bói a n-Erinn Corm. p. 29; ar ro
bói Liban tri chet bliad«» ar fut
in niara ocus a orci irricht dobra?»
ina diáid LU. j). 39i>, 35.
orcél, oircel a paddle CDon.
Suppl.; [niulend] -äec n-oirccel zu
lesen FB. 52? docuirither cach ae
i tuaimm aroli ainail orceil tairrech-
tse Corm. i). 13 coire Brecain.
orew^a lap-dog O'B., vgl. orce;
oircne Corm. p. 30, 3; ro gab in
t-oircne for cuám na hemi ibid. 13;
torrach (i. banchu) din in t-oircne
ibid. 21.
orcuin s. orgrain.
1. ord M. a hammer, sledge
O'B.; lámh-órd a hand-sledge O'Don.
Gr. p. 342.
2. ord M. Ordnung; ordo L\
Gl. 943; ord, ort ordo, ordinatio,
missio Z'^. 60. — Sg. Nom. a hord
p. 39, 11; ord plea p. 39, 22; Gen.
cumscugud n-huirdd inversio ordinis
SG. 215a {Z-\ 363); do fóglaim
uird Petair ocus Póil p. 39, 12; 19;
Dat. CO n-urd plea p. 39, 21; iarna
n-urd nach der Beihe FA. 4; FB.
66; i n-urt in suo ordine Wb. 13^;
asa hord rocáin Gl. zu Hy. 4, 13 V
Acc. ni thucsat in ord ^). 39, u;
CO ro leg in n-ord n-edasda ulle
{für ulle) i n-oenaidche „all the
ecclesiastical ordo" Hy. 2 Praef;
tria ord aipgitrech „in alphabetical
Order" Goid.' p. 101, u; PI. Dat.
dia hordaib ecsamlaib ,,of its divers
Orders" FA. 15. — Vgl. secht-ordd.
órda golden; órdae aureus Z'^.
791. — Sg. Nom. erdam orda FA. 5;
breo orda Hy. 4, 1 ; cuing . . dron-
ordap. 310, 30; Acc. triasin n-erdam
n-orda FA. 31. — Vgl. for-orda.
ordaigrim III ich ordne; ro or-
daigit ordinati erant, s. unter forud.
— Inf. Dat. oc á dénam ocus oc
a ordogiul FB. 2; Acc. in n-ordugwa
p. 40, 15 {so in LBr.).
ordáu nobility, dignityCDoti.
Suppl.; i. ord an Gl. zu Hy. 4, 7
— Sg. Nom. ba ortán más „it was
a goodly dignity" Goid.^ p. 1'.'
{Ml.); orddan do Mache {Gl i. do
giór ocus t'airechas . .) Hy. 2, 41».
vgl. Three Hom. j). 44, 21; orddan
ordlach
725
ortha
ocns tocad duit Lg. 7; ordan ociis
erechas uoeb Brigie Hy. 4, 7 Gl.\
ordau Nerainn „Nero's sovraniy"
Fei. Prol. 121; Dat. co n-orddain
adbail Hy. 4, 7; Acc. fri orddain
úallanu SP. V 9; ar airecbas ocus
uaill ocus ordau FB. 93.
ordlach Zoll; an incli O'B.;
órlacb an inch O'Dou. Gr. p. Sl;
Oss. III 6 Gl. zu nena, vgl. nen
ainm orloigh O'J?. s. v. rén. — PI.
Nom. iiai n-ordlaigi ]). 112. — Vgl.
ordu.
orduasc F. Daumenring, vgl.
ordu. — Sg. Nom. ordnasc oir im
ordain cach se LTJ. p. 94, 10 {On
the Mann. III p. 146) ; ata ind ord-
nasc immedón ind éicui TBF. p.
150, 8; 13: ibid. p. 146, 9; Dat. cid
dernais dind ordnaisc ibid.p. 152, 5;
Acc. fos fuar-sa ind ordnaisc ibid.
p. 152, 10; ibid. p. 150, 21; ind or-
naisc se ibid. p. 144, 11.
orndnecha, co n-dernus a n-ord-
necha i^anord necha LU) eter mo
da dornd LU. p. 114^, u („until
I »lade bits of them" Siab. Concul.
p. 387\ vgl. oirneach fragments,
pieces O'B.
ordnide, vgl. oirdnighe distin-
guished, f'amous O'Don. Suppl. —
Sg. Gen. os chind ind ordnide
„above the head of the Dignified
one" FA. 8.
ordnim, oirdnim I ordain, put
in authority O'B. — Praes. Sg. 3
Dep. ar is tuath oirdnither rii, ni
rig oirdnither tuaith On the Mann.
III p. 504. — Pass. Praet. Sg. 3
conid e in sin cita ru oirtned la
Laigniu Tir. 11.
orduugud p. 40, 15 Versehen für
ordugMíí, s. ordaig'lm.
ordu thumb, great toe Beitr.
VIII 348; orddu Íámae pollex SG.
88b {Z^. 765); Acc. im ordain s.
unter ordnasc.
órdairn mit goldnem Griff ver-
sehen, von ór und dorn ; claideb
órduirn Lg. 28, 25; orduirnd p.
310, 38.
óre, úare Conj. weil, von 6t,
úar; quia Z'^. 708.
orgim I ich schlage, tödte,
verwüste; orgaim Iioound O'Don.
Suppl. — Praet. Sg. 3 ól corma
no laith rot n-ort Corm. p. 27 la-
thirt; mairg cach ro dus ort-sam
Fei. Prol. 57; PI. 5 it é nod n-
ortatar Conaire LU. p. 99», 35;
ortatár brudr« ibid. p. 44. — S-pi'aet.
Sg. 3 ro dus oirg Gl. zu Fei. Prol. 57.
j — Pass. Praes. Sg. 3 oirger is Jcilled
I O'Don. Suppl. — Praet. Sg. 3 las
I rort a quo occisus est Fei. Prol. 106 ;
Conaire . . is é ro bort isin brudm
seo LU. p. 99a. 16; PI. 3 co ro
orta a cethrai TE. 8 LU — Part.
slog orta „a host that icas slain"
Fei. Mart. 6, Gl. i. argain {vgl.
Three Ir. Gl. p. 130); ibid.' Jan. 26.
— Inf. orgun. — Vgl. ess-orgim,
in-orgat, timm-argim, tuargim.
orguu F. Tödten, Verwüsten,
Zerstören, Raubzug , vgl. LU.
jp. 86'', 41 ff. {s. unter fiann); orcun
occisio Z^. 776; orgain killing,
plunder, ravage O'Don. Suppl. —
j Sg. Nom. orggain Eogain Lg. 5, 20;
I orcain Sc3I. 1(5; uair is do suide
I do rairngered orgain in duini sea
TBF. p. 156, 10; Dat. do orgain
inna cathrach FB. 83; Acc. do
ronsat orcuin i tir m-Bretan2>. 17, is;
dorónsat urcain Muige Bregh TE. 20,
orlar vestibulum Ir. Gl. 704.
ornn aplundering or slaugh-
ter Corm. Tr. p. 128; orn i. orgain
no marbhadh O'6'í. ; orcain Corm.
p. 12 ceithern; ornd i. creach no
orguin O'Dav. p. 33.
oroit s. orait.
1' ort für fort {Praep. for mit
Pron. der 2. Sg.), s. unter 3. lind.
2. ort Schlagen, Schlag; i.
orgain O'Dav. p. 109 ; death, killing
O'B. — PI. Dat. CO cualatar fogur
na n-goband oc tuarcain brotha
forsind inneoin co n-ortaib amal
tuarcain trir no cethrair LU. p.
25b, 27 {„with blows like the smi-
ting of three or of four" Stokes,
Fis Ad. p. 31).
ort, orta s. orgim.
1. ortha i. eirg LU. p. 51% 38;
orta SC 12, s. S. 228; orta begone
O'B.
2. ortha apraj/cr, collect O'M.
I
726
osslethar
— Acc. Níníne écess doríne in n-
orthain se Hy. 'ó Praef.
1. os i. ocus O'Dav. p. 109; dient
zur Hervorhebung wie das franz.
„quant ä", oder entspricht unserem
„und zwar"; os me etfo, os ni et
ipsi {nos), OS tu tutemet Z'^. 325;
voran gestellt: os me dufuit im lin
chéin quant á moi SP. II 8; 12;
nachgestellt: ose cen udnucht 11-imbi
SP. III c; ossé FB. 87 (ztoeimal);
ocus a fiur Dcichtire ossi maccdacht
CC. 1; ossi alaclit CC. 6 LU. (^issi
Eg.). — Vgl. 2. is.
2. OS oss a de er O'It.; cervus
Beitr. VIII 345. — Sg. Nom. a n-os
Hg. 5, 67, Gl. i. in muoc allaid;
Gen. i rieht oiss allaid ií7.í>. 151', 49;
ba-sa chú-sa gabála uis LU. p.
114a, 2;5 [Siah. Conctd.); PL Nom.
eis SP.' 1 5; Dat. alma nior do
ossaib alta LU. p. IG», 15. — Vgl.
oss-letliar.
ÓS, úas 1) Adv. oben, 2) Praep.
mit Hat. über, oberhalb; sujjer,
supra Z'^. 634. — 1) Adverb: os
clesit for a anoil SG. 37, 7. —
2) Praep osition, aspirirt den
Anlaut seines Casus: os cliinn Sanct
Brigte Hy. 5, 15; iias ehret char-
pait SC. 15; lia uas lecht Oss. I 1;
FB. 2; dorn fuc tond os Letha lind
LU. p. 40», ig; os gabur Oss. I 2;
a gaisced iias gaiscedaib caich FB.
68; ibid. 22; ScM. 8; fiadu huas
domuu Hy. 6, 7; 4, 10; SC. 45, 2;
FB. 17; bite os inchaib martra
nannséb FA. 25; os aird SC. 2. —
Mit dem Artikel verbunden: uasiud
loch FB. 85; cosin tulaig uasind
lius TE. 11 LU.\ mit Pron. per-
sonale: 1. Sg. bennacht Dé..úasum
Hy. 6, 4; 7, 55; 3. Sg. ro fitir . . rig
<isa i. Dia uasa Goid.^ p. 94 {LHy.);
úaso s. unter imm-thimmchell; On
the Mann. III p. 139; liasu immi
ro as muir LU. p. 40b, 2; PI. ato-
daimet . . liasaib FB. 61; ibid. 11;
mit Pron. possessivum: uas a
iradaid-seom J^ii.3; 45; 47; 51; 87;
p. 310, 32; 41 ; 42; ossa bruinui TE. 3
Eg. ; uassa bán bruinncehur FB. 51 ;
08 a cind Lg. 1, vgl. os a ehionn
sin moreover., over and above O'B.'^
ósaic washing; Dat. 0 ra gab
. . ior ósaic dia dardain cendla dona
senorib ocus dona daiuib fannaib
Three Hom. p 68, 2; Acc. dorigne
. . a n-osaic a cethrar ibid. 5; ósaic
ocus uige ibid. p. 80, 12.
1. oscar, osgar i. aneolach O'Dav.
p. 109; alis Patrice fair óelach
alaind, i. na bad oscair, fer oen-
setche Goid.'^ p. 87 (i7); Dat. dond
osear Gl. zu idiotae Wb. 12<i
(Z*. 780).
2. oscar a guest, traveller
O'B.; in t-oseur Hy. 5, 28, Gl. i. in
t-óegi i. in t-oseurda no in tuata.
3. oscar a leap, bound O'R.;
osgar i. leim CDav. p. 81 esgair; in
t-oscor i. in leim Gl. zu Fei. Prol. 64.
oscurda Gl. zu 2. oscar ; oscardha
renowned, famous O'R.?
ossad treuga {truce) Ir. Gl. 137;
Concor d, confederacy O'R. — Sg.
Dat. ni ba issin t-ossud na firflatlia
TE. 11 LU.
ossé s. 1. os.
ósser der jüngere, jüngste,
von oa, für ursprüngliches javias-
tara-s, vgl. sinser; ossär i. fer iss 00
(„« man that is younger") Corm. l'r.
p. 132; osar i. anti as oige 0'CI.\
das Gegentheil ist sinser: aracae
osar sinnser i. madi cemnigí/ící" inti
sis {sie) Ó riasinti isinm O'Dav. p.
52 {„if he icho is younger goes be-
fore him toho is older" Corm. Tr.
l. c); ailme athair tri cethrur ocus
Joseph an-oseriZy. 1,9 íV.(an-úas[ar]
LHy., Gl. i. a u-uasalfer), vgl. do-
múinet is me as oisear „they think
that I am the junior" Fei. p. CHI 23.
osslaicimlll ich öffne. — Praes.
Sg. 3 oslaigid Ailill iarum a bossán
dia eis TBF. p. 146, s; rel. oslaices
..in lebor FA. 33; PL 3 ar-dá
osailcet qui eas aperiunt Ml. 46*.
— Pass. Praet. Sg. 3 nir oslaicod
ia cathir FB. 82. — Part Acc.
dar a chries-gin osluicthe FB. 37
Eg. — Inf. Dat. do oslogud riana
mnái FB. 21; Acc. oslocud in tal-
man riasna apstaZtt FA. 2 (eros-
lucad LBr.). — Vgl. tiiaslucud.
osslethar hirschledern? inar
. . osslethar LU. p. 79», 3.
ossnad
727
peccad
ossnad Seufzer; a sigh, groan
Corm. Tr. p. 89 guba. — Sg. Nom.
ni hosnad iar mbebail FB. 89;
Acc. dolléci in n-osnaid FA. 20;
FB. 88; fucc . . a ossnuth ass TE.
8 Fg.? PI. Acc. CO osuadii usque
ad siispiria ML ol^, lo {Z'^. 647);
atsluinniu a cneta a n-osnada fégi
Fél. Epil. 32(j Bald, (cnedu, osnadu
LBr.\
ossuani gleichbedeutend mit os-
nad; tug . . a ossnam ass TE. 7 Eg.
[tgl. ossnuth ibid. 8).
óthá vun..an {Praep. ó und
3. Sg. von täim suni); otha Glais
Conacolto cur-Reiriii Tir. 1 ; otha mo
glun com inihiin TE. 10, 12; ota
m'ind gom boud Kl. Netib. (Z'^. HS):,
ota Essriiaid . . co Beind Etair Lg. 11.
óthud {vgl. óthatnat) s. iiutliad.
othaiii i. caiuuel O'Dav. p. 109.
1. othar i. tuarastal wag es
ff Don. Sup2)l.
2. otbar labotir O'B. — Sg.
Gen. CÚ othair FB. 68, 12, vgl.
duine othair a labourer O'B.
otliar-chless ein cless Cuchu-
linn's LU. p. 125^, 2, otar ibid. p.
73», 6, „sick-feat" oder „reward-
feat" (T) Croive [Stab. Concul.p.Ml),
„invalidating feat" (V) 0' Curry {On
the Mann. II p. 372). — Verschieden
von ochar-chless ?
otliar-lig:e, othar-lige a chind
öcns a láime dói „the Sickbed of
his Iwad and his right hand" Bev.
Celt. III }}. 182; otharlighe a grave,
burying place OB.
óthatlniat p a u c u l u s SG. 49», 14
{Z\ 2741
othiioe, adba othnoe „a habita-
tion of clay and stone" Corm. T'r.
p. 12, othua (fDav. p. 109.
othras, othriis illness or stck-
ness O'DoH. Suppl.; folach n-
othrusa attendance and support
during sickness ibid., vgl. On the
Mann. 111^.483(528); corus othrusa
ibid. p. 476 (501).
otrach Koth, Dünger; fimus
Ir. Gl. 482; düng Corm. Tr. p. 132.
— Dat. isind otruch FB. 25; 82.
oxad s. ocksad.
oxal s. ochsal.
paiss = lat. p a s s i 0 ; i pais Lu-
cilise Fei. Marl. 2; 3; Nov. 5;
paiss Dec. 23.
pait a leather bottle On the
Mann. III Index; i. ait fuail „a
place of urine" Corm. Tr. p. loSV
— PI. Acc. isua paitti s. unter
diurad. — Vgl. pata, pataire.
parclie=7ai. parochia; pairche
Corm. Tr. p. 133; Gen. far cuairt
parche Wb. 21» {Z-\ 66).
pardus = paradisus Z^. 67;
paiTtus Ir. Gl. 533. — Gen. co
h&iireb parrduis Three Hom. p.
96, 31; Dat. hi pardus FA. 33
(parthus LBr.).
partaing: „coral" 0' Curry {On
the Mann. III j). 110), „ruby"
Crowe; Dat. cona n-imdenam dp
phartaing s. unter imm-dénom ; der-
githir partaiug a beoil LU. p. 1131», 14
{„redder than ruby"' Siab. Concul.
2). 377). — Comp OS. a bcóil par-
tuing-de/Vg Lg. 4, 7 Eg.] I6 Eg.
partar var. lect. su partaing: a
beoil partar-deirg Lg. 4, 7; I6.
pata i. soidheach O'Cl.
pataire „a maker of leather bott-
les" On the Mann. III Index.
pater Paternoster; paidir O'B.
— Acc. cani du pater fo thri SG.
Zaub. {Z-\ 949).
patnide leporinus SG. 37^
{Z-\ 66).
patu a hare Corm. Tr. p. 133.
peccad = Zai. peccatum Z'^.6Q.
— Gen. di rect pectho Wb. 3^
{Z^. 239); abbas peccaid Gl. zu
Hy. 6, 5; Acc. cen peccad cen col
p. 132, 4; PI. Nom. ar pectha-ni,
pecthach
728
ponaire
pecthe, pecthi Z^. 240 {Wb.); Dat.
imó pecdaib FA. 28; Acc. ar pectha
Gl. zu ar fine Hy. 6, 7.
pecthach sündig, Sünder. —
PI. Nom. in pheccdaig FA. 29;
pecdaig 14; 15; 16; 25; 34; Gen.
na pecthach FA. 15; 17; 18; pec-
tach 16; 17; pecdach p. 191, 21 {so
überall in LBr.)\ Dat. dona pec-
thacaib FA. 23; pecdachaib 34;
Acc. na pecdachu FA. 16; p. 170, 13.
pecthad peccator Wb. 29», 25
(Z--'. 793).
péist Corm. Tr. p. 139, s. héist.
pell Pferd; cap carr ocus pell
ech Gl. zu capall Corm. p. 10;
Gen. ruccthar i capp i n-diaid phill
LHy. Amr. 2.
pcUec sportula Ir. Gl. 136;
Corm. Tr. p. 139.
peiig'inu s. ping'iuii.
peimit=Zai. poenitentia Z^.
66; pcnnait Corm. Tr. pi. 133. —
Gen. tuilled péne ocus pennaite
FA. 16; Dat. hi pennait Gl. zu
liiccilicc Hy. 4, 11.
peoil s. bei.
persan = ?ai. persona Z'^. 241.
— Nom. persa Fei. p. 1 i\ Gen.
cindas persine Wb. 6^; Dat. Crlsi
i persaind jy. 40, 17.
peta engl, pet; Gl. zu dretill. —
Sg. Nom. lingid indala súil dó ina
chend cona tibred petta cuirre ass
LBr. p. 2l6a, 55; Gen. 0 eti in
peta préchan „from the flying of
the pet scallcrow" Fei. p. LXXIII;
smacht peta seneoin O'Dav. p. 114
senen; Acc. co ro marb petta sin-
daig la rig Laigen jx 46, 22.
phetarlaic vetus lex; fetarlice
Wb. 15a {Z-\ 809); petarlaic the
Old Testament O'Don. Suppl. ; Gen.
don eclais cechtarda phetarlaicthi
ocus núfiadwaise p. 169, 15; Acc.
etir petarlaicc ocus nufiadwaise
Three Hom. p. 96, 13.
pían = Zaí. poena Z"^. 66. —
Sg. Nom. FA. 18; 24; 25; Gen.
péne ibid. 16; 24; 29; péine 16
LBr.:, péne suthaine 34; peni p,
170, 27; Dat. isin phéin sin ibid.
25; 27; 28; 29; osin péin ibid. 25;
Acc. cen péin and ibid. 21 ; etrom
ocus pein Hy. 5, 96; PI. Nom. piana
FA. 31 ; 32 ; piana . . iftV/nd ibid.
2; 32; Gen. pian n-ecsamail ibid.
1; 33; 34; 21; 29; Dat. isna pia-
naib ibid. 30; cona il phianaib
ibid. 2; Acc. plana Und. 2; 31; 33;
34; Hy. 5, 92.
pianaim II ich peinige. — Inf.
Dat. oc pianad na n-anraand FA. 30.
pinginn a penny, a penny-
toeight, ocht n-grainne cruith-
nechta comtrom na pinginne airgid
CDon. Suppl., vgl. Corm. Tr.p. 134.
1. piss tree, trunk of a free
O'B.; piss din ainm in craind uo
in toma[i]n Corm. p. 36 pissire.
2. piss a liind of measure O'B.;
piss din ainm do peugind Corm.
p. 36 pissire.
3. piss Gl. zu pissa SG. 73», 6
{i. e. pisa Z'^. 67).
pissire i. piss-aire i. crand lethan-
chond bis oc tomus aenpinginde to-
mais Corm. p. 35, Corm. Tr. p. 134.
pit a meal O'R., pit i. próind,
ut dicitur: pit proind doromult inné
Corm. p. 21, 1 {„a bit of food"):,
Fei. Sept. 8.
plae i. ainm inaid reid {„name
of a level place") Corm. Tr. p. 139.
plagud Plagen ScLb. 21.
plea, amra plea Hy. 5, 13 Name
einer Stadt p. 39, 10? ord plea
ibid. 22. Zur Sache vgl. Fei. p. CLXX
Nov. 23.
pleo, la Petur pleo primdai „pri-
mal flame" Fei. Epil. 258?
póc („a Tciss") i. pác quasi pax
i. e. a páce, ar is airidhe sida in
phüc Corm. p. 36; di láim im Etain
ocus póc di LU. p. 131b, 24; bóc
osculum SG. 46» {Z'^. 23).
póccad Küssen, vgl. imm-pócad.
pólire a satchel (XDon. Suppl.;
poolirc Tir. 11 („booksatchel'% a
folaire i. ainm do teig liubair Goid.^
p. 91); ocus polire Vatraic ior a
muin Three Hom. p. 24, 5; Gen.
sood a pólaire ina etun iss é co-
martha blas fair LU. p. 18», 13
{Goid.^ p. 91); PI. Nom. crossa
ocus polaire ocus tiaga iebor ibid.
p. 114, 4.
pouaire beans 0'B.;s. unter seib.
ponc
729
putar
ponc = lut. punctum Corm. Tr.
p. 139; samlaid fri pouc SG. íbO^
(Z'^. 66). — Vgl. puincern, puingcne?
popa a master O'E., a friend,
a tutor, master On the Mann. III
Index. — Sg. Acc. lam popa Con-
chobur LU. p. 12oi>, 21; Voc. a
popa Choncobair SC. 12; „a mo
phopa Fberguis'" bar Cuculaind 0«
the Mann. III p. 418.
popul = lat. populus. — Sg.
Acc. in popul Hy. 1, 28.
port = üai. portus, 1) Hafen,
2) Ort, Platz; harbaur, fort, hank
Corm. Tr. p. 133. — Sg. Nom.
li dochumni puirt bethad Three
Hont. p. 92, 19; 2) port hi fuirsitis
in n-elit arimbad and furruimtis a n-
i'clis Tir. 13 (vorher a i r m i fuirsitis");
fren. 2) lochta in puirt uile FB. S3\
Bat. 1) do phurt bethad FA. 24; 27;
2) forsin purt p. 131, 21; don pwrt
Sc3I. 22, 8? Ace. 2) adoj)art Crim-
tbann in port sin du Patrice Tir. 13.
praind = Zrt#. prandium, 3Iahl-
:eit; proind Wb. 9^ iZ'^. 66); proind
d inner Corm. Tr. p. 135. — Sg.
Xom. praind FB. 56; Gen. iar
tomailt na prainde Corm. Tr. l. c.
LHy.^; Acc. co praind ocus co
tomaltus 72; prainn Hy. 5. G8.
praiutech, für praind-tech, Re-
fectorium Tir. 13; Dat. is furri
dognither roinn isin phrointig Goid.^
p. IUI, 13 {LHy.).
precept=Zai. praeceptum; ist
nicht Fem. {Z'^. 241), sondern tcird
als U-stamm flectirt. — Sg. Nom.
in precept sa FA. 32; ibid. LBr.
für forcetui in LU.; 33 LBr. für
scél inLU.; Gen. lebor in precepta
FA. 33 LBr.: Dat. do precept zu
lehren ibid. LBr. (do forcetol LU.):
Acc. dorigne precept p. 40, le; fri
precept bréthri De FA. 23 LBr.
(forcetol LU.^\ PI. Dat. hi praicep-
taib apstal Hy. 7, 13.
prechan ein Raubvogel; a
croio, a Jäte, any ravenous bird;
s. unter peta und senen.
predchini II praedico Z^. 434.
— Praes. PI. 3 pridchait eris FA.
27. — Praes. sec. Sg. 3 pridchad
Hy. 2, 26; 33; no pridchad FA. 32.
— S-praet. Sg. 3 pridchaiss Hy.
2, 28; pridchais do Scotaib ibid.
35; 40 — Pass. Praes. Sg. 3 inni
pritchaither siind FA. 3 LBr.
prim- = lat. primus, nur in
Zusammensetzungen , gleichbedeu-
tend mit engl, chief—; prim-abstal
Hauptapostel Hy. 3, 1 ; 7; 10; -airecht
FA. 13; -cainnel ibid.; -dorus 14;
-dun TE. 1 Fg.: -maigib 13 LU;
-sacairt Wb. lü<i (Z^ 67); -sféraib
FB. 2; a prim-Ies i. a prim-gein
Corm. p. 37, 12.
primda „pre-eminent". —
Nom. is búnad primda SP. V 13;
Acc. la Patraic primda Hy. 4, 9.
primit = lat. primitiae, PL
Nom. primiti Z'^. 66.
prolach = lat. prologus Fei.
Prol. 144 (brolach Laud).
prom = Zai. probus, am-prom
improbus 311. 31c, e {Z^. 67\
promad = ?of. probare, do pro-
mad for n-deserce Gl. zu ingenium
bonum conprobans Wb. 16^ {Z'^.
67). — Fut. PI. 1 proimfiniit fris
Corm. p. 36, 44 {„ive shall try it").
pi'úll „greatly" Corm. Tr. p.
135, 1. áidbliugud mor ocus médugud
Corm. p. 36 („great increase and
augmentation"); himum loscit mo
dl n-ó prúU ibid. {„my itco ears
burn me greatly").
pniucern (vgl. ponc?) i. cern to-
mais sellfe ocus meadh thomaiss
indile i. in mead indmeach Corm.
p. 35, vgl. a heam for measuring
or weighing goods, the graduaded
beam O'R.
pningrcne i. screpul medhi inn-
biche indsin Corm. p. 35 („a scruple
of the notched beam").
pnpall tentorium SG. 50»
(=papilio Z^. 67). — Sg. Nom.
pupall corcorda LU. p. 1131", 1
{ccuf dem Wagen), „over-head co-
vering" Ci'owe, Siab. Concul.]). 421.
putar = lat. putor, i. brenta
L,stench") Corm. Tr. p. 138; piidhar
hurt, härm, damage CR.; is
pud«r s. S. 4 Anm. ; is pudar sein
„it is a mistake" Hy. 4 Praef;
,Aec. ni dernai pudar dóib „it did
no härm to them" ibid.
730
rait
R
ra- für ro: conad ragaib Lg. 11;
CO ragbaiset l?j; conid ralai|9. 144, 5;
corrala ScM. 19; corrálsat ibid. IH.
ra, ra ii- für ro mit Pron. in-
fixum Z'^. 330; ra cloi-som Crist
subegit eum Christus Tur. Gl. 18;
ra cualid cum audivistis Wb. 22»,
ra tinol TE. 10, u Ey.\ ra n-anacht
juvit eum Dens Wb. 17<i. Vgl. é
S. 515, Col. 1.
ra für fria: ra sliss in taige
ScM. 18.
räch „baldness from the forehead
to the crown" Corm. Tr. p. 143
ränge.
racholl s. recholl.
1. -rad bildet feminine üollectiva
Z'^. 856, vgl. ech-, ingen-, laéch-,
mac-, rig-rad.
2. -rad, -red bildet neutrale Ab-
stracta Z^. 856, vgl. cless-, gnim-,
fráech-, sam-rad, gcm-red.
rad Sagen, Mcden, Sprechen,
Bede, Gespräch, Inf. zu rádim.
— Sg. Nom. a rad rut dir es zu
sagen TE. 9, 13; ni rad mer es ist
kein thörichtes Gerede L U. p. 40a, 33 ^
ban-räd Weiber gerede Wb. 29a, 7
(Z''. 854); Dat. is anilaid ro bói
oc a rad so sagte sie es SG. 33;
iarna rad do Jjocgaire nachdem L.
gesagt hatte Hij. Praef; cá rád
SC. 'óO:, ic rada gó ScM. 21, 2 (ac
abffli'rt gó Ä)? — Vgl. com-rád.
radarc s. ro-darc.
rädlm in ic/t sage, rede, spre-
che, mit fri ich nenne. — Praes.
Sg. 1 raidim Gl. zu aio Corm. Tr.
p. 16 ai; no raidiu Fei. Epil. 358;
lige Mic Rustaing ráide „M. R.'s
grave I say" Fei. p. CXLV; 2 fir
inna radi-siu a ben es ist Wahres
in dem, tvas du sagst FB. 31 (inna
für in-no)? 3 raidti friss sie sagt
es ihm TBF. p. 142, is, ráite ibid.
p. 138, 27, für ráidid-i, s. é S. 513,
Col. 1; ro yadi er sagte SC. 33; 39.
— Impcrat. Sg. 2 raid Fei. Sept. 17 ;
Nov. 19. — Praet. Sg. 3 ro raid
Lg. 5; ScM. 3; TE. 9 Fg.- FB. 38;
ro raid . . friss sie sprach zu ihm
SC. 31; 47; ro ráid-seom TE. 12
LU.; raidis a aithiuscc p. 145, 10;
PI. 1 amal ro radsem wie wir ge-
sagt haben FA. 6; 7 (atchuadmar
LBr.); ro raidsium p. 191, 30; 3 ro
raidset a n-athesc ScM. 2. — Pass.
Praes. Sg. 3 fris rater Cell Dafa
indiii das heute Cell Dara genannt
ivird ScM. 20; inna ráiter gó na
cloen 100 'Weder Falsches noch Un-
rechtes gesagt wird SG. 34, 1. —
Praes. sec. Sg. 3 airi con rate fris
üoU CCn. 5. — Praet. Sg. 3 ised
ro ráided a peritis Gl. zu itubrad
Ily. 2, 3. — Inf. rad.
rádsech, vgl. raidhseacbadh con-
fusion of Sounds O'li. — PI. Dat.
dia n-imratib ocus dia radsechaib
FB. 72; dorala in tecb ina ráith-
sechaib bi'iathar oc ua nináib dori-
disi ibid. 29.
rae- über roe-, roi- aus ro ent-
standen, durch Einfluss eines fol-
genden dünnen Vocals.
ricblang-tár s. lingrim.
ráed s. róed.
ra^a, rag-at s. reg-a.
rai- s. rae; für ro vor unter-
drückter EednpHcatianssilbe: do-
ráiga Sc3I. 19 s. togaim; corrairaid
Lg. 15 s. maidini.
raicui s. 2. recne.
raide ^j. 144, 12 lies raibe (b ist
in späteren Mss. bisweilen schrün
gestellt, so dass es wie d aussieJtt .
ráldiui s. rádini.
ráim ich be fahre (das Meer),
rudere; Praet. PL 3 ro ráiset
iarom in muir iiadib EC. 7. — Vgl.
imm-ráim. ^
raiiid s. raun.
nad rairgret FB. 29?
rais a path, way O'R.; rais na
sina LU. p. 13'', 42.
rait road Corm. Tr. p. 14i>.
nith
731
rath
vgl. raiti i. rot O'Dav. p. 113;
dazu imraiti?
1. raith fern Ir. Gl. 933-
2. raith s. rethiin.
3. raith, raith s. rath.
do raith, ocus Dectiri a siur ar
a he\aib do raith CC. 1 Eg.? vgl.
dorath „imprimis, first of all" O^R.
do raith, acht laubec do raith
„safe füll little only" FA. 14,
acht bec iiammá LBr.
raithiiech/'ern.s Corm. Tr.p.WZ.
raiti s. rait.
rala venit, vgl. do-rala; rala-
som Ttir. Gl. HO; conid ralai p.
144, 5; Dep. for [a] athair ralastar
LU. p. 11», 30 {Amra), „he came"
Rem.'^ p. GO. — Cortj. Praes. Sg. 1
..anaid sund" er Fríéch frl a mu-
intir „conid rolur-sa frisin fer n-
UCCIlf LU. p. tío'', 12.
ráni rem US Beitr. VIII 340. —
Fl. Korn, rámae remi SG. 36» {Z^.
IG); Dat. o na ramaib riicsat and,
is uad ratir Ramaiid Fis Cath. p.
36 XI.
rammai, lorgg rammai s. 1. lorg,
vgl. rama a spade O'Don. Suppl.
ráiiiut, rámhad a great road
O'Don. Suppl.; rámut i. mó oldas
rot i. urscor bis for urdhiinib rig,
cach comaigdech asa tir do ró
chuige dlegar de a glanad Corm.
p. 38 rot.
ráu, für ro-án {Corm. p. 8 Brigit) ;
i. uasal Gl. zu Fei. Jan. 6; i. uallach
O'Dav. p. 111. — Sg. Nom. rigon
ran p. 146, 4; Sc3Í. 22, ii; mo
rose ran FB. 47; rem rebrad ran
SC. 33, 1? Gen. imrordus rig richid
ráin LU. p. 40», 13; Voc. a ri ran
„o glorious hing" Fei. p. CLXXXV.
ráuac, ráucatar, ráuic s. riccim.
raiic the sixth kind of haldness,
thehigh temples Corm. Tr.p. 143;
ränge din i. na husiue arda Corm.
p. 39.
rand s. rann.
rande Gl. zu tropictis {Capri-
corniis) Goid.'^ p. 53 {Wien. Gl.).
1. rann, rand F. 1) Th eilen, Li f.
zu raunaim, 2) Theil; rann pars
Z'^. p. 24 1, — Sg. Nom. l) is furri
dognither roinu isin phrointig Goid.^
p. 101, 13 (LHy.); ni ba fir arraind
duit-siu chetumus Se3I. 11; ibid. 7;
Dat. l) do raind Se3£. 8; do raind
na mucce das Schwein zu theilen
9; 10; 11; 15; 17; FB. 14; 72;
do roind p. 311, 36; asin raind
FB. 72; riasind roind 90; ac roinn
robailc ScM. 22, e; Acc. 1) co roind
FB. 90; foreimthetar . . a chertraind
i tri Gl. zu Hy. 5, 77; Du. Dat.
2) i n-dib rendaib déc p. 40, 12.
2. rann, rand Vers, bestehend
aus 2 Langzeilen (leth-rann) oder
■Í Vierteln (cethramthu, cethram'),
s. unter rindard; O'Don. Gr. p.
413. — Sg. Dat. isin runn comlán
Fél. p. XI 12; ni ro thaille isin
rund „it fdted not in the quatrain"
ibid. p. CLXI 3; PI. Gen. 3) ic ad-
nad rand do rorig „while lighting
up poems for a great king" Fis
Cath. 31. p. 48; Acc. 3) gabais doib
inna randa sa SC. 11; is disi ro
chet in senehaid na runnu sa LU.
p. 40^, 8; Dat. Acc. nadernai acht
da rann de nammá „that he made
onhj tico quatrains of it" Hy. 1
Praef.
i'annaim II ich theile. — Praes.
Sg. 3 nod ranna Sc3I. 15; rel. cia
rannas dúib Sc3I. 15; roindes erú
SC. 37, 15. — Praet. Sg. 3 raunais
1). 41, 8. — Fut. Sg. 2 nis raindfe
Sc31. 12. — Pass. Praes. Sg. 3
rointir FB. 63. — Praet. Sg. 3 ni
ro rannad FB. 90. — Fut. Sg. 3
cinnas rainnfither Sc3I. 6 (raind-
fidir H.\
rannaire 31. Theil er; partista
L-. Gl. 9 ; ronnaire „a butler" Corm.
Tr. p. 147. — PI. Nom. na ron-
daiii FB. 72 (na raudairigi Fg.);
randaire FB. 72 ; ^. 31 1, 36 ; rannaire
FB. 14; 90; Dat. frisna rannairib
FB. 14.
raun-gabál F. participium
Z\ 989 {SGX
1. rath N. Gnade, graiia. —
Sg. Nom. rath rigda Fei. Nov. 11;
„is rath co feirg . ." ar in cánti Rev.
Celt. III p. 180; is de no biad a
rath fair Goid.^ p. 102, 7 {LHy.);
Gen. oe táircud raith in effectione
gratiae Wb. 14« {Z\ 223); Dat.
rath
732
r<5 n-
din rath de gratia Wb. 5"ä; am flu
do rath rig x*- l^-^j i*i urlam do
rath SC. 18; dia rath ron broena
Hy. 4, 12; co rath Sc3[. 22, 6; do
rath a hóeged {zu Gunsten ihrer
Gäste?) Hy. 5, 26; asrir . . do ráith
a aithig Hy. 5, 6i; 87; Acc. arrad
gratiam Wh. ^O^ {Z^. 225); tria
rath iii spirta noib p. 40, 6. — Vgl.
2. rath.
2. rath „the stock, hounty, or
wag es ichich a chief or landlorä
gave to a tenant or follozver for
rent and Services" On the Mann.
III 2^. 384; tvages O'Don. Suppl;
reward Corm. Tr. p. 5 amrath; iuti
iarom doberead rath doib, ba bisin
coire sin doberead Corm. p. 7 böge ;
saer-rath „saer-stock tenancy", daer-
rath „ducr-stock tenancy" Leb. Aid.
p. 86. Nicht verschieden davon ist
rath subsidy O'Don. Suppl.; i. foi-
rithin O'Dav. p. 112.
3. r.atli s. roth.
1. rath und ráith „a residence
surrounded hy an earthen ram-
2iart" On the Mann. III Index,
vgl. ibid. III p. 3 ; a circular earthen
fort Corm. Tr. p. 146; i. baile ibid.
— Sg. Nom. in ráith mor sa Corm.
p. o ana; raith Cruachan ro scaiche
Fei. Prol. 177; Gen. for doe nar-
rátha Lg. 8; dochum na ardda i
n-dorus na prím-rátha TBF. p.
138, 24; tote dessel na ráthai Three
Hom. p. 34, 31 („right-hand-wise
round the rampart") ; Dat. ucc Raith
Bilich Tir. 8; oc Raith Inbir Three
Hom. p. 30, 21 ; hi Raith Boi\\ ibid.
p. 108, 30 ; hirraith AirrthiV ibid.
p. 30, 4; Acc. fria rath Sc3I. 3, lo
{reimt auf cath) ; fothaigis . . Rath
m-Both Three Hom. p. 108, 29; um
raith Fiachach maic Moinche Corm.
p. 3 ana; co Raith Dári ibid. ji.
34, 4; P/. Nom. ni trebthair a ra-
tha Fei. Prol. 176; Dat. do ráthaib
Muige Enaig Three Hom. p. 102, i4
{„to ihe Ramparts of M. E")\
Acc. ráthi LArdm. 6 b 1 {Corm.
Tr. p. 147, 1). — Vgl. rig-rath.
2. rath Gl. zu Sequester medius
inter duos' altercantes Leyd. Gl.
59» {Goid.^ p. 57); vgl. rath secu-
rity, guarantee O'Don. Suppl.; am
ráth-sa Fél. Epil. 165.
ratha s. reiiim.
rathaiges „pledgeship" Growe,
von rath; friis i n-deocliaid irrá-
thaiges LU. p. 5», 14 {Amr.), Goid.^
p. 156.
rathaigim III ich bemerke. —
Praes. Sg. 3 rathaigi p. 144, 14 für
rathaigthi, vgl. é S. 513, Col. 1;
Dep. {relativ) rathuigther ibid.? —
Praet. Sg. 1 ni ro rataiges FB.
43 Fg.? 3 ro ivätbaig SC. 39; 45;
ráthaigis TE. 10; PI. 1 nir rathaig-
sem FB 43.
rath-hriu^ad FB. 71?
ráthc, ráithe a qu arter of a
year O'B. — Sg. Nom. mi is rathe
is bliafiam SC. 29, 23; Gen. adaig
cach raithi p 311, 27. Hierher auch
dogniid cach sin a raithi LHy.
Amr. 107, cach sin a rathe LU.?
rathmar gnädig, von 2. rath;
prosperous, happy O'R. — Sg. Nom.
rigon ran rathmur jj. 145, 4; cirg
fo a laim ar is rathmar Fei. p.
XXXVII 2 {„gracious").
re Oss. III G, SC. 30, 2, für friV
1. re N. Baum, Zeit; rse Corm.
p. 24 gaire. — Sg. Nom. re nach
cian etarro FA. 6 (re m-bic LBr.);
' re scrutáin Zeit zum Ueherlegen
FB. 56; Gen. nib cuit ree tur.
Gl. 71 ; Dat. iss irrsé choir justo
tempore Wh. 25«i {Z'^. 224); isin
garit re ro búi LHy. Amr. 39;
Acc. re cian rena chésad FA. 2;
cia bcimmi amin nach re SP. II 13;
fri re da hWadan dec FB. 17; TE.
8; 18 Eg.\ SC. 21; fri re sechtmaini
p. 327, 39; re se trath Sc3i. 21, 36?
fri re fotá SC. 47; fri re ciana LU.
p. 39», 30; risin re sin für diese
Zeit, tcährend dieser Zeit Lg. 17;
rit re zu deiner Zeit Lg. 5, 3; rem
re SC. 34, 10; i m-brú Becnati ro
bui re re Fei. p. LXXill.
2. re p. 179, 27 für fria?
re 11-, ria 11- Praep. mit Dat.
{später auch Acc. bes. beim Prono-
men) vor; ante Z*. 641; re n-arcaib
re n-erredaib FB. 35; re n-ocail)
ibid.; re sinn p. 133, 2; ria n-andrib
FB. 68; ria n-dul Hy. 5, 90; <.<■■
I
733
rébaim
FB. 00; ria n-gein ScM. 5; ría
samfiiin SC. 1 ; TE. G Eg. ; p. 141, 20 ;
SC. 49; FB. 22; 23: 52; 02; 08;
87; Hij. \, 48. — Jfií dem Arti-
kel: Sg. 1 resin t-sarnfuin SC. 10;
resin sluag FB. 52; reissind orgain
TBF. p. 15G, 8; riasiiul roind FB.
1(0; riasiu feiss ScM. 2; ylcc. ríasiii
m-bantrocht FB. 21; PZ. ríasna
ranáib aile FB. 21. — J/íí Pron.
demonstrativ um: ríasiii LHy.
Amr. 113; resiu antea, gairsiu für
gar resin pauUo anie ([uam Oss.
1 4; 8. — Vor dem Fron, perso-
nale erscJieint rem-, rom- neben
re-, ri-: 1 Sg. rium Hg. 7, 53; re-
mam ibid. B.\ remum Gl. z\i flora
thiius Hg. G. 2; P/. reuiin Hg. 4, 4
(remoiul JPr.); i'emuna Hg. 1, 34;
remoind FA. 17; romaind jPe7. p.
CLXVIII 10; 2. Sg. n'ut FB. 17;
lomat hcfore thee Fei. p. CLVI;
V /S9. M. riam SC 36; cor am eo
Bern. Wó^ \Z\ U'2)y ScM. G? TE.
2 ÍÍ7.; remi /SC. 31; FB. 40; G9;
F^4. 10; 14; remi-seo TE.bEg.\ reme
ibid.; reime 18; Fei jx CLVIII is;
remiu TJS. 2 Eg.; roime F5. 69
7v/. ; F. remi a«<e ea/rt SG^. 20»;
rempe Hg. 5, S3; rempi SC. 30;
F£. 78; P/. remib F5. 10; 61;
CG. 2; remimb p. 144, 1; rempoib
FB. Gl £•</.; rempii CC. 2 LU.;
rompa FB. GG. — Mit Fron, pos-
sessirnm: Sg. 1 rem fiiath s. u.
irgal; rem cridc Fei. p. XXXV u;
SC. 29, 18? TE. 9, 27? rem ballaili
aUd. Lor. Gl. 148; Sg. 3 riana
chéli FB. 20; 21. — iVfii Pro«, re-
lativ um: rias ra giallsatar Oss. I 6.
Geh rauch [vgl. O'Don. Gr. p.
■Ml), a) vor, engl, before, zeitlich
ria u-deod lái ror Tagesanbruch
FB. 90; tri chet hliadan ria n-geiii
», Chr^si Sc3f. b; 2; TE. G Eg.; SC.
Jl; 10; ria cretim SC. 49; re ro-
chotlnd ibid. 30, 2; bauna ria frais
FB. 52; 90; nit acca riam remi-
seo nicht sah ich dich rm' dem
früher TE. 5 Eg.\ 2; fcib tarraid
in lucht remi die Leute vor ihm
FB. 40; bei einer ZurücTcioeisxmg
in der Erzählung: amai in sruth
remoind „lil:e the river aforesaid"
FA. 17 {tvörtl. vor iins); amaZ ata
romaind „as is aforesaid" Fei. p.
CLXVIII 10. — b) Jematidem vo-
raus, oft mit dem Nebengedanken
des Vorrangs, Vorzugs: conna tis-
sad nech di mnaib Ulad riut bi
Tech Midchi'iarda dass keine der
Frauen von U. vor dir eintrete
\ FB. 17; 20; 21; 22; 23; 54; ß2:
68, 27; ni théit oac and re sinn
p. 133, 2; tús día mnái ria mnaib
Vlad der Vorrang seiner Frau vor
den Frauen der U. FB. 68; 87;
is duit-siu dóbermaís remib dir
werden wir vor ihnen geben FB. Gl ;
adgladathnr rig ria rig jj. 141, 20(?^;
udi tri lá oens tri u-aidohe dait-siu
remib du bist ihnen einen Weg
von drei Tagen und drei Nächten
voraus FB. 10; 35. — c) Mit dem
Infinitiv: ria n-dul i n-gnuis in
spirta nóib ehe wir gehen Hg. 5,
90; 93. — d) vor, räumlich {bis-
weilen mit dem Nebengedanken des
Schut::es): caeh fir diib do oslogud
riana ranái jeder Mann von ihnen
um vor seiner Frau zu- öffnen
FB. 21; rop reid remnnn cech u-
amreid es sei eben vor uns alles Un-
ebene Hg. 1, 34; a ci'il rempi FB. 78
{der Rücken des Beils vorn, d. h.
er Hess das Beil mit dem Bücken,
nicht mit) der Schärfe, auf seinen
Hals fallen); ammoc rempe nis
derbrad Hg. 5, 83; ro roena reunn
catha cach tbedma Hg. 4, 4; da en
bátar rempu die vor ihnen waren
CC. 2 LU.; mebais riam forsna
slógn SC. 26. — e) Idiomatisch:
tanic remi er ging vorwärts, wörtl.
V01- sich SC. 31;' TE. 18; tanic..
rempi sie ging vortoärts SC. 30;
lotar rompa F.B. GG; CC. 2;p. 144, 1;
tecis . . remi FB. 69; ro lá fer . .
reme TE. 5 Eg. — f) Zittern,
sich fürchten vor: ocus cach for
crith ocus for úamain remi und
Jeder in Zittern und in Furcht
vor ihm FA. 10; 14.
rebaim llichreisse, zerreisse,
vgl. tréan-réabaim I tear violently
O'Don. Gr. p. 340. — Fass. Frais.
Sg. 3 rebthair a étach immi FB.
67. — Fraet. Fl 3 ro reptha GL
robrad
734
rega
zu ro ringthe Fei. Prol. 37. —
Inf. róbadh Gl. zu reang O'Daii.
p. 111; reubadh to tear Corm. Tr.
p. 147.
rebrad „sportiveness" SC.
33, 1, reabradh skipping, sporting,
playin g O'R.
reec F. Verkauf, Verkaufen.
— Sg. Nom. mir bo toi do DubthacZi
recc na cnmaile etir Three Honi.
p. 52, 28; Dat. súanemuin do dc-
num i n-aidchi do reicc ar biad et
íéitach dia muntir Wh. 24(i (Z^. 775).
reecaim II ich verkaufe. —
Praet. Sg. 3 ni ro recc Gl. zu ni
rir Hy. 5, c. — Pass. Praet. Sg. 3
ro reccad p. 17, 23.
réchnes LU. p. 81», 30 für fri[th]
cnes, wie frichnaim für frith-gnim.
reclioll „tvinding-sheet" Three
Hom. Index; racholl i. brat mairbh
O'Cl; Dat. dia rechull-som Three
Hom. p. 120, 1.
recht, rect N. oder M. Gesetz;
lex Z\ 238. — Sg. Nom. recht
p. 311, 2c; SC. 45, 22; recht Adom-
nain FA. 32 (recht n-Ad. LBr.);
rächt litre i. diriataid in t-soiscela
Seneli. M. III p. 30 {Gegensatz r.
aicnid); Gen. rechto et faithse legis
et 2)rophetarum Wb. 21b (^2. 17);
in rechta atharda j^. 170, 10; co
fuirmed in rechta sa Adamnáin
FA. 32 LBr.; Dat. roraide Dub-
thach Mac Ua Lugair in tili brethem
fer n-Erend a rächt aicnid ocus a
rächt faide Sench. M. III p. 30
{zu rächt aicnid die Glosse i. na
m-breitheman Morand ocus Fithai);
PI. Dat. fri saeb-rechtaibi/y. 7,ígB.;
Acc. fri dub-rechtu Hy. 7, 45; fri
sáib-rechtu 40. — Compos. recht-
táircid.
rechtaire M. a stetvard Corm.
Tr.p. 141 ; rccúre praepositus qentis
Wh. 17<i {Z^. 780. — Sg. 'Nom.
rectaire Lq. 12; Dat. ónd rectairiu
a villico Pr. Cr. G2a (Z^ 230).
rechtche F. Rechtspflege;
Icgislatio Z^. 497. — Sg. Gen. con
roibtis oc denum rect che la riga
Gl. zu, volentes esse legis doctores
Wh. 28a, 1 [Z-^. 1031); Acc. cen
rechtgi rig SG. 21.
rechti i. ro recht ho methi ocus
inmairi Gl. zu, distenti cordis
Ml. 20a, 23, vgl. asrochess i. ro
recht expnnsum est. Ml. 39^.
reclitaid M. „latvgiver", Gen.
meic FéiUhnthe Rechtuda Three
Hom. p. 52, 21; vgl. greit rig sen-
rechtaid biiada FB. 46.
recht-táircid M. legislator
Z\ 854.
rcchtu s. rieht.
récles « recluse's cell Three
Hom. Index. — Sg. Nom. 0 thar-
nic in récles do chumtach ocus ro
fhas a fer cu mor T/wee Hom. p.
34, 7 („the dose"); Gen. di clerech
reclesa LBr. p. 261^ {Wi. Gr. p.
125); Dat. ocus se ina recles ibid.
p. 114, 18; is uathad nech dib
téged asa recles SMart. 22.
1. reciie i. ni doronnadh go Inath
OTl. \a hasty act O'B.).
2. rccne Name für eine poetische
Composition; recne dechubaici LU.
Anir. Prol., raicni LHy. {Gotd.^
p. 158, 3); Acc. in recni si Lg. 17
Eg. (reigin Lc); 18 Eg. (reigne Lc).
reeomarc a dissyllable O'Don.
Suppl., Corm. p. 16 deach.
rede Ebenheit, Ebene; reidhe
planatio Ir. Gl. 890. — Sg. Gen.
for medón rede Hy. 5, 33; adreth
riched rede „a kinqdom of smooth-
ness" Fei. Prol. 120.
redlanda s. rétla.
refedaib {Dat. PI.) „twisted
cords or thongs" i^)On the Mann.
III Index; con reraig Cuchulaind
iarsin inna heónu di thétaib ocus
refedaib in carpaii LU. p. 63a, j.k;
CO n-gab som immi secht cneslesti
(-lenti?) fichet ciartha clártha coind-
li'ita bitisbá thétaib ocus rothaibocus
refedaib hi ciistul fri gelcnes do ibid.
p. 79a, 32 {vgl. On the Mann. II p. 300).
reg-a ich werde kommen; do-
i'eg veniam Wb. 1^ {Z^. 452). —
Sg. 1 no CO rag-sa SC. 32; ni rag
Three Hom. p. 36, 29; riga-sa SC. 4;
ragat 16; 45, 25; ragat-sa ibid. 39:
46; 2 mos rega Hy. 2, so; in rasa
limm TE. 13 Eg.\ p. 132, 22; SC.
16; 33, g; ni raga ass SC. 14; in
raga-so TE. V6 LU.; in lim-sa do
735
rem-dédenach
raara SC. 46; 3 dorega reniet Ml.
28». 10 {r(jl. targa, toirgim"); intí do
raga día chosnam frini FB. 11;
p. 40, 22: ragaidí). 132, lo; SC. 20;
rel. messe ragas ich bin es die
gehen wird SC. 44, i; PI. t ni ra-
gam FB. 5; regmai SC. 35; reclimi
SC. 19, 3? régmait-ni Lg. 10, rag-
mai-ni Eg.\ 3 regait Gl. zu con
tissat Hg. 2, 36: rcgat ibid. 52,
regait Fr. — Fut. sec. Sg. 2 dia
coistithe frim . . ni rigtha chiicu
SC. 7; 3 asbert . . nand rigad con-
tised Patrice Tir. 13; inti dib cetna
ragad issa tech FB. 20; di'is cinnas
do ragad FB. 8; IG; 17; cid biad
no ragad dia n-echaib G3; co rachof?
FB. 37 Eg.\ PI. 3 na rachdais
TE. 2 Eg. — Pass. Fut. Sg. 3
regthair Lg. 13.
reiciie s. recne.
réid glatt, eben, leicht. —
Sg. Nom. rop reid remnnn cech
n-amreid Hy. I, 34; bid reid riam
cacb n-amreid Bern. 115» (Goid.'^
p. 56); ni reid dam EC. 5; Gen.
(\i dindgnaib Rocrenn rede SP. V2;
Äcc. etir reid ocus amreid 311. 28 r.
reidgraii* i. coss esscra „handle
of a waterressel" (reid ngair
Eg. 88) Corm Tr. p. 145.
rcigiie s. recne.
réil klar; s. for-réil. — Sg. Nom.
is réil FB. li\\^LHy. Amr. 41,
réill Three Hom. p. 102, 30 [von
der Stimme'): mu rose réil SP. II 10.
— Vgl. relaim.
(reilce für ro léce, s. untei' toi.
do rellg-is ScM. 13 s. teileim.
reiiiicise .<!. remcise.
reime s. ré 11-.
réimm, reim N. Lauf, Zug,
Laufen, Inf. zu rethim; cnrsus
Z\ 268. — Sg. Novi. cach reim
immá rurig FB. 7; arreim FB.
42; .56; reim for bin Lg. 17, 11 Eg.?
rem n-aga SC. 30, c (reim H.)\
i Acc. ni ágor roimm mora minn
dond laechraid lainn oa Lochlind
SG. 112 i Nigra Bei. Celt. p. 18,
Z*. 953 1; lasa reim FB. 44; PI.
Nom. nit athe buadremmewd ind
Léith Mac7t« iar marbad Conculainn
,,not keenertvere the victorious conrses
of the Gray of M. öfter C.'s slaugh-
ter" Rev. Celt. III p. 181; Gen. co
cend cóic cét déc cémend — aidble
reimend — ead ba réill Three Hom.
p. 102, 30 {von der Stimme Colum-
cille's) = Fél. p. CI {„vastness of
courses"); aidble remeand ibid. p.
CXXXII (,;vastest ofcourses")=LU.
p. 10», 32( J.wr., „rast courses Crozce")
= LHy.Amr. 41 (aidblib réimmend).
réir last night GB., s. aréir.
réir s. ríar.
réise a span O'R., vgl. rén.
reithig, correithig lief? s. unter
dírgiud cretti.
rélaim II manifesto. — Praes.
Sg. 3 ní rela a ai^m non tnani fe-
stat nomen sunm SG. 6i> [Z'^. 432).
— Inf. Dat. oc rélad a n-anmae
SG. á\ 9 {Z-\ 1009); ar relad firinni
LHy. Amr. 2.
uis relec Sc3I. 21, sg (releicc
M., für ro leic") er Hess sie nicht los.
reliec = lat. reliquiae; reilic
„a cemetery" Ir. Gl. 691 ; relec i. rélic
areliquis sanctornm Corm. p.SQ; is
e foillsigfidesmo ligi-sea ocns torind-
fess mo reliec Three Hom. p. 100, 8.
réll, réall a star CB.? s. tmter
nert.
réltach, voti relad, „manifest,
clear" O'Don. Suppl.
rem die Praep. ré n- mit Pron.
poss. der 1. Sg. — An einigen
Stellen könnte rem für frim {Praep.
fri) stehen: rem ré SC. 34, 10; rem
chorp is rem chenn is tind TE.
9, 27; isseth rem chridi is rem cnes
SC. 29, 18 ; rem rebrad r^ 33, 1?
rem-, remi- Z'^. 878, die vollere
Form der Praep. ré 11-, vor suffi-
giiien Pronomen und in der Com-
position. Vgl. cid remi-nota i. cid
remin-etarcnaigedar Gl. zu prae-
notare 311. 18«, 12.
remaiu „pre-eminent^^ Fei.
Jan. 1; 31.
remcaissiu F. Providentia. —
Sg. Gen. dliged remcaissen 311.
27<i, 10; Dat. rose De dom reim-
eise „God's eye to look before mc"
Hy. 7, 29 (dom imcaisin B).
rem-dédenach, ind remdédenach
praepostere SG. 212» {Z'K 878).
rem-dedülte
736
rem-dedólte antelucanus SG.
3Ga, 4 {Z-\ 878).
rem-deicsiu F. Providentia. —
Sg. Gen. dliged remdeicsen Ml.
lÖJ 1 und 2.
reme s. ré ii-.
reuielluid (reme-luid) Gl. zu
praeeunte Ml. 132^.
rem-epertlie ante dictus; Nom.
in gilla remeporta Corm. p. 31, 26;
Dat. dind trediu remeperthu SG.
3b, 14 (Z-\ 47i)V
rein-erchoiliud praedestina-
iio Tnr. Gl. 25; Praet. Sg. 3 remi
riérchóil praedestinavit Wh. 4b
{Z-\ 882).
remes i^. Zeit; réimheas a time,
period O^U. — Sg. Dat. irremis
Mac n-Oeda Sláne Hy. 1 Praef.-j
Ó remes na uoem i n-Ard Macha
Eél. p. CHI 35; Acc. fri remis LU.
p. 121»,. 31 {Tochm. Em.).
rem-iaisues no tossach Gl. zu
Fei. Jan. 1.
rem-fls, Dat. irremfius inprae-
scientia Wh. 31a, g (Z^ 878).
rem-foeul praefatio Goid.^ p.
157, 2« XLHy- Amr.).
rem-fiiar, -fuar preparation
Tur. Gl. 28.
rem-g:licee .F. pervicacia Ml.
22 r {Z-\ 248).
remi- in der Composition die
vollere Form für rem- Z'^. 878.
rcmiad „privilege", na rémi-
ada ocus na honoire i. cech grad
OS ailiu i. q-uasi privata lex, Gl.
zuprivilegia Llly. fo. Hb {Goid.'^
p. Gl). — Vgl. miad.
i'emitaai praesunt Wh. 25"
{.Z-\ 878).
reinitliir Compar. dich er? re-
mithir dóit láma neich alle cach
»"mér FB. 91.
remor dick, fett; „thich, fat"
Corm. Tr. p. 14G; s. comremor. —
Sg. Nom. bel-remur dicldippig FB.
37; buinn-renior (s. bond) am Fusse
dick, s. unter lámach; PI. Nom.
fem. Form remra ji. 40, 20; Ace.
• remra ihid. 25.
reiii-ráte vorher ertvähnt,
Gen. do thaig in druad remráti
Three Hom. p. 54, 2ü. Vgl. rádim.
rem-samugud, liitar remsamugud
ocus foacomoi Gl. zu praepositivae
rel communes SG. 212», 15.
rem-sedaig:the, -sedaigthe Gl. zu
praeside Ml. 47 r.
rem-suidig'ad pr aep oner e,
praepositio Z'K 878, 991.
rem-thairchetal, Dat. 0 rem- I
thairchetul Gl. zu praesagmen *
Goid."" p. 68 [LHy.).
rem-thechtach ?;er/7aM/7en, ais-
nes raet reimtechtach Three Hom.
p. 2, IG. — Vgl. sechmadachte.
rem-theclitas M. praecessio
Z'^. 878, praepositio 787. — Sg.
Dat. intech De dom remthechtas
„God's way do lie hefore me" Hy.
1, 33.
reni-thús Vorrang, Vorgehen.
— Sg. Acc. ni chuir form-sa rem-
thus rerig FB. 35.
remthúsaig-im lU praecedo. —
Conj. PI. 3 CO ró remtusaigit re-
mumm isna cathaib ut me illipraece-
dant in acie Gild. Lor. Gl. 23.
1. reu a sjjan O'R., woselhst
folgender Vers citirt wird: glang
guala is doid läm gan len, scib
glac agas luibhne mér, hiadh cos
acas trethau troigb, ren reise is
nén ainm orloigh {For. Foc).
2. ren Lg. H, n L.?
1. rend Spitze, s. 1. riiid; ro
bith immi ic dichur gai ocus rend
ocus err ocns sieg ocus saiget LU.
p. 79a, 40.
2. rend Stern, s. 2. rind; PI.
Nom. renda stars Corm. Tr. p. 145;
Gen. rig na rend Fei. p. CLVIII 39.
rendaib x>. 40, 12, s. raun.
1. reng i. rebadh (XDar. p. 111;
doronta renga ocus bloga de Gl. zu
ro rengad Feh Fehr. 14. Vgl. ringim.
2. rengr i. caol O'Dav. p. 113.
1. reng-a the reins ofthe hack O'R.
2. renga? tri lochta immorro
Concnlaind: a bith roóc ar ni ro
ásathar a renga rodaim ar bá mote
con ceistis óic anaichnid lair, a bith
rodána, a bith roalaind LU. p.
121b, 31.
renim I ich gehe hin, ver-
kaufe, gewähre. — Conj. Sg. 2
mina rena-su in chumail sa i tirib
737
rethim
cianaib Three Hom. p. 52, 26. —
Perf. Sg. 3 ro rir a einech ar cHuirm
Lg. 18, 31 ; Hy. 5, 6 (i. ni ro recc);
rir accobur a súla LHy. Amr. 71;
rom bia ind laith find fia roir Dia
do Dallán Goid.^ p. 157 {LHy.
Amr.), „ichich God granted" Crowe.
— S-praet. PI. 3 conus rensat p.
17, 20 ; rensat 21. — Fut. Sg. 1 no
CO ririub TE. 13 LU. [nach Ana-
logie des B-fut. umgebildet)-^ 1 und 3
„Atrubart-sa frit-su" ol si „conom
rire 'Ech.aid nit rius. Atom etha
lat ar mo chuit fein dianom rire
Echazá." „Nit ririub imworro" ior
'E.chaid LU. p. 132a, 34. _ Pass.
Praet. PI. 3 ro ratha duit du gude
gewährt sind dir deine Gebete Hy.
2, 50. — Comp OS. as-renim, érnim.
renn s. rend, rind.
rengmar FB. 37?
reo Streifen? Lugaid Réo-derg
SC. 24 {vgl. CO n-da cris derca
tairis ibid. 23); PI. Dat. na reib
bis „in its streaks it is" etymolo-
gisirende Glosse zu náre Corm. Tr.
p. 125.
reod, read Frost, Kälte; reud
gelu Z'^. 35; reud Gl. zu in coisni
LHy. Amr. 133; reo frost Corm.
Tr. p. 142. — Dat. co reod p.
190, 34; i reuth in pi'uina Goid.^
p. 59 South. Ps.).
1. rer blaek, dark O'B.
2. rer i. Ion „blackbird" Corm.
Tr. p. 145; davon das Deminutiv
rergugan, mac rergugain = Mac
Lonain ibid. '
1. reraig Hy. 5, 51?
2. reraig s. con-riug' Nachträge.
3. reraigr s. rigim.
4. reraig s. rere.
rer-ehere heath-poult or grouse
O'B.; i. cerc reidh O'Dav. p. 112;
cearc dhubb O'Cl.; Gen. ogh rer-
ceirce O'Dav. l. c; g&haid in súil
n-aile immach co m-ba métithír
oeus óg rerchirce hi ina chind LBr.
p. 216a, 56.
rere, reire old, aged O'B., rei-
reach an aged person ibid. —
Sg. Gen. ni chuir form-sa remthus
rerig FB. 35? PI. Nom. reraig. Gl.
i. ro-rlg no ré-rig i. qui fuerunt
ante diluvium Hy. 1, 47; Gen.
drong rerach ,,a troop of ancestors"
Fei. Epü. 237 Laud, reraig LBr.,
reraich Bawl.
res Traum, vgl. Beitr. VII 69.
— Sg. Nom. adfiadar a res dona
rigaib SC. 23; res atchi ibid. 9;
Dat. in suan fa reis i. ina cotlad
fa i n-aislingiu O'Dav. p. 92 {„im
Schlaf oder in einem Traum" Beitr.
VII 69).
resaigim III ich träume. —
Part. Dat. cosin brosnu resaigthiu
Gl. zu cum cremio somniato Tur.
Gl. 127 {„with the sheaf dreamt
of" Goid:^ p. 12).
rét M. Sache; res Z\ 238;
Corm. Tr. p. 146. — Sg. Nom. in
rét SC. 45, 4; Gen. d'is cech réta
ibid. 32; ainm réto SG. 187b {no-
men rei Z'^. 238). — Vgl. crét.
rétan recula SG. 47» (Z*. 273).
rétgrlu Stern; ret-gle i. gle solas
Corm. p. 39. — PI. Dat. cona ret-
glannaib SP. III 2. — Vgl. sechtarét.
retha s. rith.
rethaeh s. ru-rethach.
rethe M. Widder; reithe a ram
O'B. — Du. Acc. eter da rethi
Lg. 19.
rethet? rethet daurthige^?. 41, 23,
„the Site v?) of an oratory" Stokes,
Fei. p. XLVI.
rethim I ich laufe. — Praes.
Sg. 3 rethid fri cach rind Goid.^
p. 53 {Wien. Gl.); rel. raith rith
rethes LHy. Amr. 50; rom anacht
ri rethes 1er LU. p. 40», is; PI. 3
rethait uisci currunt aquae Ml. 33 r
{Z^. 433); rel. in riuth retae inna
airndrethcha Cr. 18^ {cursus quo "
cti/rrunt errantia, sidera, Z^. 1089).
— Praes. sec. Sg. 3 na digsed for ^^
ech ocus na etraiged mnai co an- ^
feta ocus na rethed Aid. Clionch. 66;
ni aithrethend chucund inti ro re-
thed huain LHy. Amr. 17. — Perf.
Sg. 3 ro raith Gl. zu Hy. 5, 51;
raith i. ro reith i. dochuaid, ut
est raith co n-ilur sochlach {Fei.
Sept. 19) O'Dav. p. 111; raith a '
reim sin Fei. Oct. 16; PI. 3 in tan
do rertatar Hy. 5, 55 (do rethetar
-Fr.) ; rathatar hi riched „they spead
47
'#4
rethar
738
ríadaim
into heaven Fél. Sept. 18, i. ro
rethustar. — S-praet. Sg. 3 rith
ra reith in sluag sa Fei. Frol. 28
(raith Bawl. ist Perf.)\ PI. 3 ro
rithset Three Hom. p. 8, 18; Dep.
ro reithsetar Gl. zu Hy. 5, 55. —
Inf. ritbclrrT. Vgl. ind-riuth.
rethar, reathar a riddle, a
Steve O'B.; lúathidir rethir fuin-
nema FB. 86? vgl. retar- FB.
87 Fg.
rétla Stern; Stella Ir. Gl. 103.
— Sg. Acc. amal rétlaind ríg FA. 10;
PI. Nom. redlanda p. 191, 24; Gen.
fri etrochta rétland FA. 16; Acc.
no airmebad retlanna nime LU.
p. 111>, 30 (Amra).
ri M. König; rex Z'^. 259. —
Sg. Nom. ri Hy. 5, 23; 32; Lg. 12;
TE. 5; 8; 14 iJ^.; p. 131, 32; ÄC.
34, 8; ri cach cóicid TE. 1 LU.;
ri cóicid hErend FB. 17; ri chói-
gith hUlath TE. 1 Fg.; ri Ulad
Lg. 9; ri Fernmaige 14; ScM. 11;
ri hErinn TE. 2; 19 Fg.; ri nime
Hy. 6, 23; ri amra ScM. 1; TX
1 iJgf.; p. 311, 25; mór-ri J3í/. 6, 7;
deg-ri Hy. 1, 38; cét-ri FA. 32; fil
and ri rúamna buden SC. 34, 2
{nach fil SOWSÍ der Acc); 8; ö^ew.
rig Hy. 1, 42; 5, 35; Lg. 5, 12 jE/p. ;
ri/. 2 iCr.; 14 ÍJí/.; ^). 131, 28;
142, 8; FA. 6; 7; FB. 22; 61; p.
311, 25; /SP. IV 2; 4; cen rechtgi,
cen smacht rig SC. 21 ; comairli
rig 22; mind rig FA. 8; amaZ rét-
laind rig 10; adbar rig ScM. 14;
rig na n-dúla Hy. 1, 55; ben ding-
bala rig iarthair domaiu Lg. 12;
rig Bretan p. 17, 17; rig Alban
Lg. 11; rig Insi Fer Falga FB. 89;
rig Erend TE. 13 LU.; hErend
Oss. I 2; rig máir Hy. 5, 63; dochum
ri hErinn TE. 19; 20 Fg.; Dat.
don rig jo. 17, 23; 46, 25; TE. 2
LU.; p. 142, 5; SC. 37, s; 42;
2). 309, 37; 311, 27; dond rig ocus
dond rigain FB. 62; 65; 73; do
rig aingel Hy. 2, 80; do rig Roman
FA. 32; fri rig Dalaraide ^). 17, 21;
Acc. rig n-amra Hy. 6, 1 ; co rig
n-ilainglech -Hy. 1, 10; ri rig n-UIad
Lg. 5, 22; rig n-Érend TE. 13;
FA. 32; rig Hy. 6, 20; 25; Lg. 12;
p. 132, 2; FB. 7; ni fil .. rig Lg.
10; lasin rig 2>- 46, 23; fria rig p.
142, 10; ria rig p. 141, 20; la rig
Laigen i). 46, 22; eter rig ocus ollo-
main p. 328, 19; p. 142, 20; eter
rig ocus rigdomna FB. 12; Foc. a
ri lach n-Ermw FB. 27; PI. Nom.
rig i'^. 29; TE. 1 LU; SC. 22;
na rig ocus na toisig FB. 28; Gen.
na rig SP. V 10; 14; na rig ocus
na tóisech FB. 6; greit rig 46? hi
Temraig na rig SC. 21; Dat. dona
rigaib SC. 23; do rigaib ocus rig-
domnaib hErend FB. 19; di rigaib
massaib Marggae SP. V 12; Acc.
la riga Wb. 28a, 1 {Z\ 262); rigu
(SC. 30, 6; Du. Nom. na da rig
SC. 33, 7. — Comp OS. Cu»nmall
mac Trenmóir rig-feunid hErewd
CCn. 3; rig-láim Hy. 5, 56; ina
rig-rosc LU.p. 121i>, 26; rig-chathair
FA. l'óLBr.; rig-domna, -imda, -rad,
-rath, -sude, -thech. — Vgl. árd-ri.
ria s. fri.
ria n- s. ré n-.
riabliach brindled, tahhy,
gray CR.; On tlie Mann. III p. 90.
riabhan a swarthy person
O'Don. Suppl.
riaelit T-praet. Team, kam an,
erreichte; Z^. 455; O'Don. Gramm,
p. 245 als Praet. zu righim I reach;
Sg. 3 corriacht cach araile ScM. 18 ;
FB. 28 (CO ruacht Eg.); do riacht
. . CO dun Frémaind TE. 17 ; in tan
do riacht p. 40, 9; dorn riacht Oss.
II 5; PI. 3 do riachtatar TE. 3;
19 Eg. — Inf. Dat. dul dia riach-
tain SC. 34; iar riachtuin p. 142, u;
iar riechtain ind FB. 29 Eg.;
oc comriachtain „coming together"
FA. 14. — Vgl. ro siacht, do-riacht.
riad Fahren, Reiten; „to tra-
vel in a chariot, in a boat, or on
horse-back" Crowe, Siab. Concul. p.
409 ; running, racing, a course CR. ;
for arriad FB. 47; hi tir omná riad
róot p. 310, 27 {vgl. FB. 34)?
riadaigrim III ich fahre? —
Praet. Sg. 3 i. ro riadaig i. ro im-
thig Gl. zu reided Hy. 5, 97.
riadaim ich fahre, befahre.
— Praes. Sg. 3 rel. cach rot ria-
das do charpat-8u FB. 34; PI. 3
riada
739
cáin in reim riadat bi LTJ. p. 5^, 32
{darunter i. radit; riarait LHy.
Amr., Goid.^ p. 157). — Praes. sec.
Sg. 3 in chaillech reided currech
Hy. 5, 97, Gl. i. ro riadaig i. ro
imthig (imreded Fr.). — Praet.
PI. 3 batar sinde riadatar a fochlai
fria faitsi Corm. p. XXXIX {„'twas
we that rode on his fochlae hy his
faitsi"). — Inf. riadad, Gen. cona
eoch riata FB. 31 ; Fei. p. LXI.
riadu, riadu curach ocus graig
SC. 31, 12 (riada Ä\ nach Stokes
Beitr. VII 54 „ü-imperfect" von
riadaim {„Boot und Boss pflegen . .
vorheizuTiommen" ?).
riag F. patibulum Z^. 18; i.
césadh O'Dav. p. 111; a cross,
gallows O'R., vgl. riaghadh hanging
ibid. — Sg. Gen. do bithaitreb
pene ocus rege Lü. p. 17^, 26: PI.
Gen. CO n-immud a pian ocus a
riag FA. 21. — Compos. na riag-
carcar no inna n-gnim-carcar Gl.
zu ergastolorum Goid.'^ p. 69 (LHy.).
riagaire iJf. „the exeeutioner"
Fei. p. CLXXXVI 28.
riagal, riagol == lat. regula
Z'^. 18; riaghail norma Ir. Gl. 61.
— Gen. seichmech riaglá atbardai
SC. 26. — Vgl. com-riagal.
1. riani vor ihm, die vollere
Form der Praep. ré n- mit Pron.
suffixum, TE. 2 Llf. (remiu Eg.)\
SC. 36; ScM. 6.
2. riam Adv. vordem, vorher,
früher; antea Z^. 613; p. 131, 3;
Lg. 17, 11; ScM. 11; nit acca riam
remi seo TE. 5 Eg.\ is hi-sin tra
ingen iss coiri . . atconcatar súili
dáini riam . . die Menschenaugen je
gesehen haben ibid.; in chian riam
lange ante Ml. 33c, j.
rian Meer; the sea O'R.; gseth
ard huar, isel grian, gair arrith,
ruthach rian LU.p. IV», 25 (= LHy.
Amr. 63), über rian die Glosse i.
muir.
riar F. Wille, Wunsch, Ver-
langen; voluntas Z*. 18; vgl. am-
riar. — Sg. JSfom. riar TE. 5 Eg.;
FB. 16; 33 Fg.; Dat. ailebthair
dom réir fein Lg. 6 ; bói . . in ben
dia reir zu ihren Diensten FB. 79;
do reir ad voluntatem, secundum,
fo reir sub potestate Z'^. 659; do
reir shenaid na Roma „according
to the will" Three Hom. p. 16, 9;
Acc. irréir n-Aile7Za FB. 16; im reir
na curad FB. 79 ; fo a reir fodein 46;
dénaid mo réir-se FB. 16; denaid
mo riar-sa {Form des Nom.) 74.
riarach obedient, submissive
O'B.; CO bam riarach Lg. 13 Lc.
riaraim I please, satisfy O'B.
ri'asc amorass Corm. Tr. p. 147.
riastrad M. Verzerrung, Ver-
drehung, bes. die Verzerrung, die
; an Cuchulinn's Körper eintrat,
\ wenn er in Kampfeswuth gerieth.
I — Sg. Gen. fobith cach riastarda
! dos ber for a aigid cu chách „be-
cause of every distortion lohich he
: brings on his face toicards every
one" Corm. p. 38 reim; Dat. iarsin
I riastrad sin riastarda im Choincw-
i \ainn LU. p. 80», 21.
I riastraim Wich verzerre, ver-
I drehe. — Pass. Praes. sec. Sg. 3
i riastartha a bei co lirtrachta LU.
' p. 79'', 40 ; is and so cét-riastartha
, im ChoincttZamn ibid. 22 {da trat
die erste Verzerrung an C. ein);
\ iarsin riastrad sin riastarda im
ChoÍDCulainn ibid. p. 80», 21. —
Praet. Sg. 3 ro riastrad immi FB.
27. — Part. Sg. Nom. in riastar-
j tha a hErind FB. 35 {gemeint ist
} Cuchulinn). — Inf. riastrad:
! • riata, ech riata Beitpferct, s.
' riadaim.
riatai FB. 71?
riatlior torrens Ml. 50 r.
ribar Sieb; i. eriathar Corm.
p. 3Q] O'Dav. p. 110; cota riagfai-
i dher amail ribar i. co ro tolltar tu
; amail eriathar ibid. p. 112 {„be
thoii pierced like a sieve" Corm.
; Tr. p. 144).
rieeim I {und III?), für ro-iccim
; {vgl. ticcim), ichkomme, erreiche,
] mit blossem Acc. oder mit co ; ani ricu
a less id quo egeo Z^. 429 ( Wb. 32», 5).
— Praes. 1 airimmou (air is mou?)
ruicim les m'airchissechtae in^as
digal do thabair[t] form Ml. 22c, 14;
I Sg. 3 ros ic and FA. 16 (res ta
[ and LBr.) ; s. corrici donec attingit;
47*
740
ngan
Fl. 1 recam-ni a les FB. 56; 3 ni
recat a less . . ni aile FA. 5 (ni
adilcniget . . o ni aile LBr.) ; Praes.
Conj. PI. 1 recam in n-eclais wir
wollen in die Kirche gehen Hy. 5, 93.
— S-fut. Sg. 1 ar nad ris iffernn
dass ich nicht in die Hölle komme
Hy. 6, 20; 3 ni ro is chluim SG.
p. 229 {Wi. Gr. p. 118); dia ris
mo thuaith wenn du in mein Land
kommen wirst p. 133, 7; co ris in
corthe cétna SC. 12; PI. 1 ro issam
Hy. 1, 43; risam 42; cot rissam 44;
gu rissim Emuin p. 142, 12; 13;
3 cot risat mögen kommen Hy. 6, 10.
— Fut. sec. Sg. 3 sech ro ised ro
issam „whoever shall reach may
we reach" Hy. 1, 43; conná rabi
ben nad risset da en diib so dass
keine Frau da war, die nicht zwei
von den Vögeln erlangte SC. 6 ; PI. 1
ma ro ismais sid boadaig EC. 6 ; ^ co
ristai FB. 41 Fg.? — B-fut. Sg. 1
mos ricub mo mochlige Lg. 18, 38;
con riccfu TE. 11 Fg. ; 2 Dep. ricfai-
ther a les do gillai ScM. 17 — Fut.
sec. Sg. 3 mád fír ricfed . . mo thir
tvenn er wirklich in mein Land
kommen würde SC. 11, s. — Per f.
Sg. 1 ranac-sa . . bale ingnad SC.
33, 1; 36; ni ránac TE. 12 iC/".;
ranuc-si tech n-an p. 145, 3; 5 rá-
nic FB. 43; 81; luid corránic co
Coinculainn ibid. 61; co ránic in
corthe SC. 13; FB. 38; 39; 40;
62; 64; 70; coso-ránic FA. 21;
corránic dó raind nammucci ScM.
17; p. 132, 7; ron anic {Fr.) a leass
Hy. 5, 87; PI. 2 inti ráncaibair
FB. 90; cusa rancaibair ibid. 73;
3 ráncatar FB. 70; rancatár 76;
CO rancatár in n-insi SC. 35; 15;
FA. 4; FB. 90; rancotar p. 39, i5;
CO rancatar co airm SC. 14. —
Inf. Nom. nach mo a richtu a
lessa duit-seo andas dam-sa Bev.
Celt. III p. 178; ni mo richtain a
lessa in gai duit-siu oldaas dam-sa
ibid. p. 179. •
don riclied FA. 2 LBr. zu do-
rochim?
rfched N. Himmelreich; cae-
lum Z'^. 802. — Sg. Gen. dochum
richidJ^J.. 3; Dat. irriched Hy. 5, 105
(i. irrigiath i. hi ferand ind rig nem-
da); Acc. corrice in riched FA. 15.
richess F. Kohle; richis i. tine
O'Dav. p. 110; richis a flame CR.
— Acc. ar a chosmaili ind óir fri
richiss SG. 471^; ro ucsat demna
m'anmain isin richis ruáid LTJ. p.
1141», 33; ibid. 36 {Sidb. Concul.).
PI. Gen. riches s. 2. ruibne; Dat.
for richessaib rothened ScLb. 20.
riehisán carbuneulus SG. 47''
{Z-\ 788).
rieht M. Form, Gestalt; rieht
Status, destinatio Z'^. 21 ; vgl. an-
rieht. — Nom. rieht for cáini co-
stud FB. 22? Dat. hirriucht Éssu
„in Esau's form" Tur. Gl. 85; i
rieht mná FB. 24; hi riet enlaithe
p. 143, 4; 144, 26;,it rieht SC. 14;
dia m-bad Chú no beth it rieht
wenn es Cú statt deiner wäre 34, e;
Acc. notolbad in eaeh rieht FB. 75;
PI. Dat. irrechtaib bo oeus dam
oeus ech FB. 24; FA. 33; no del-
bad i n-ilrechtaib FB. 75; slog
mor do ainglib irrecÄtu en n-gel
Three Hom. p. 36, 25.
richtu, richtain s. riccim.
rig: Unterarm, Elhogen, Ge-
lenk; the arm from the elbow to
the wrist, a cubit O'B.; righ no
guala Gl. zu dae O'Dav. p. 79. —
Sg. Nom. in raig oeus in doit cusin
alt na gualand Corm. p. 17 deach
{„the elbow and the hand")] PI.
Nom. righti TE. 4 Eg. {Form des
Acc); Dat. eusna rigthib no eusna
sliastaib no eusna doitib zu cum
cubis et manibus Gild. Lor. Gl. 164 ;
Acc. na rigthe no na huille zu
ulnas ibid. Gl. 163.
rig s. ri.
rig-aim II ich mache zum
König, kröne. — Pass. Fut.
sec. Sg. 3 innas ind fir no rigfaide
das Aussehen des Mannes, der zum
König gemacht iverden sollte SC. 23.
— Praet. Sg. 3 flaith De ro rigad
Fei Prol. 104; Mai 18; Epil. 263.
rigau F. Königin; regina Ir.
Gl. 20; Corm. p. 39; vgl. rigna,
wozu auch der Gen. rignai, rigna
gehören könnte. — Sg. Nom. rigan
Hy. 4, 10; TE 2 LU.; Briccriu . .
I
rígda
741
rigtrén
0CU8 a rígan FB. 16; 26; rigon p.
145, 4; Gen. di churp ríg sceó
rígnai FB. 22; „ni élub", ol si,
.,or isam ingen rig ocus rígna"
TBF. p. 144, 8; rigna 61; TE. 6
LU.\ na rígnu TE. 15 Eg.; Dat.
dond rígain FB. 62: 65; 73; Acc.
ní fil rígain SC. 46; gin riguin TE.
2 Eg.\ Pl. Nom. ind rigna FB. 28;
ard-rígna Lg. 4, is; -lcc. déca a
rignu SC. 30, 6, lies rigna.
rígrda königlich; regius Z^. 792.
— Nom. ind rigan rígda Hy. 4, lo
(2^r.); Dat. F. ina chatháir rigdai
FA. 8: CO fleisc rígda j). 310, i;
Acc. F. imón cathraig rígdai FA. 13;
amaZ mínd rigda FA. 8 i^Br. (ríg
LU.)\- &mal rédlaind rigdai 10 LBr.
(ríg LU).
rig-derg, bá messi in CúchuZamíZ
cathbúadacli gnússachtach gesech-
tach rigderg roíglethan rogellach
LU. p. 114a, 10, „wrist-red" Croice,
Siab. Concul. p. 381.
ríg'-domna „the material for a
hing, a prince, royal heir" On the
Mann. III Index; riogh-dhamhna
royal heir, futurus rex O'Don.
Suppl. — Sg. Gen. dia m-bói Ca-
thair Mór . . irrigi Temrach ocus
Cond Cétchathach hi Cenandos hi
ferand rigdomua CCn. 1 ; Acc. eter
ríg ocus rígdomna FB. 12 ; Pl. Nom.
tri rigdomna do Saxanaib LU. p.
93, 27 {„three Saxon royal prin-
ces" On the Mann. III p. 146); Pl.
Dat. do rígaib ocus rígdomnaib
hErená FB. 19.
ríge regnum. — Sg. Nom. ríge
Hy. 2, 43; ríge breg m-bude SC.
33, 35; ríge lach n-Erenrf FB. 8;
59; 87; rigi FB. 78; rigi nirt TE.
9 Eg.; Gen. garra rigl SC. 27; iar
n-gabail rigi p. 311, 26; ríge TÉ. 2;
dáig a rige FB. 94; for a chúairt
righiu TE. 8 Eg.; Dat. don riglu
Féí.Prol. 31 ; irrigi Temrach CCn. 1 ;
Acc. ríge n-Érend TE. 1 LU.; ríge
Hy. 2, 28; rigi n-Erend SC. 21;
rigi 22; hi richi n-Erend {Acc. an-
statt des Dat.) TE. 20 Eg.
ríg-fáith M. der königliche
Dichter [vgl. skr. rajarshi). — Acc.
triasin rigfáith {David) p. 169, is.
rigim ich strecke aus; rigid
i. sinedh CDav. p. 110. — Praes.
Sg. 3 rigid-som a láim FB. 82; 87;
ro rigi FB. 86. — Perf. Sg. 3 ro
réraig in riglaim Hy. 5, 56 (foro-
raid Fr , auf diese Lesart scheint
sich die Glosse i. ro foirestar zu
beziehen)-^ PI. 3 ro rergadar a láma
O'Don. Suppl. s. V. diúbhracadh
{vgl. Ztsehr. f. Vgl Sprf. XXIII 212).
rig'-imdae das königliche La-
ger; Sg. Nom. FB. 2.
rigin, righin tough, adhesive,
sloic 0\B.; righin tough CDon.
Suppl. sceithaige; vgl. imm-rigne.
rig'-lepaid das königliche
Lager; Gen. iar n-dergud a rig-
leptha doib LL. fo. 41. a. 2 {TBC).
rigna F. Königin, vgl. rigan.
— Sg. Nom. rigna na ri SC 34, 8
(rignse H.); Acc. cen rignai TE. 2
LU.; PI. Gen. ceit rignse SP.Yu.
rig-nacht s. ban-rig-nacht.
rignaide queenlike? Sg. Nom.
rigon . . rignuidi p. 145, 4.
do rigne p. 41, i4 s. do-gniu.
rigrad F. coli, die Könige.
— Sg. Nom. do rigrad ro molur
Fei. Prol. 13; Epil. 239, rigraid
LBr.; Acc. im Chonchobur ocus
imón rigraid FB. 44.
rig-rath, -ráith Königsburg.
— Sg. Dat. assin rígráith SC. 33, 16 ;
PI. Gen. la rig na rigrath „of the
royal ramparts" Three Hom.p 98,26.
rig'Sude N. Thron. — Sg. Nom.
rigsudi FA. 7 (sudi LBr.); 11;
Gen. morthimchell ind rigsuide
FA. 12 (-sudi LBr.); Dat. isind
rigsuidi FA. 9; Acc. im rigsuide
FA. 7 (-sudi LBr); 15.
rig-thecli N. Königshaus,
Pallast; rigteg praetorium Z
855; 271. — Sg. Nom. arrigtech
FB. 55; a rigthech n-uile ibid. 20
Gen. ind rigthige FB. 2; 16; 82
88; rigthaige ibid. 7; 60; rigthaigi 13
rigtaige 59; rigtigi p. 310, i; Dat
issind rigthig FB. 12; 15; 17; 55
p. 310, 4; Acc. arrigthech F^. 15
79; arrigtech ibid. 55: 62; Pl.,^en
óen na rigthige FB. 85. ^
rigtréu FB. 37 zu rig Getenk?
vgl. rigderg.
742
risnid
rím Zahl, Zählen; a rim-si do-
ron-sa ihre Aufzählung Fei. Prol. 268.
rimaire M. computator Cr. 3^
iZ\ 21).
rimim, rimhiml recTcon, num-
ber, eount O'B.. s. ad-, do-rimim;
Praes. Sg. 1 ni ru rimo Hy. 5, 4i
Fr.:, 2 Dep. a ri rimther flaithe
Fei. Prol. 286 ; com rig rimther flai-
the ibid. Epil. 46. — Fut. see. Sg. 3
rimfed renna nime LHy. Amr. 64.
1. rind, rinn JÍ. Spitze; cacumen
Ir. Gl. 1008; in rinnd cuspis Z^.
233 {Wb. 13d); Gl. zu eó {Brosche)
O'Dav. p. 81. — Sg. Nom. rind
aurlabra SC. 2; rind solus Fei.
Jan. 30; Dat. do rind gai Lg. 15;
ior cach rind s. unter fómsige; for
rinn cech diiail TE. 3 Eg. ; do rind
ind feóir FB. 88; PI. Nom. maigen
na áigder rindi SP. III 5? Dat. for
rindib sieg s. Mnter fonaidm ; Acc.
dercas rinni ruada SC. 15 (rinne
H.). — Vgl. roi-rindi.
2. rind JV. Stern, Sternbild,
vgl. renn. — Sg. Novi. arrind siu
haec eonstellatio SG. 70^ {Z^. 233);
Gen. ainm renda Gl. zu pisces
SG. 73a (Z2. 12); iarthimchul n-di
ind rindi Goid.^ p. 53 (Wien. Gl)?
Acc. frisa rind circum constellationem
Cr. 18d (Z2. 235); rethid fri cach
rind Goid."" p. 53 {Wien. Gl); PI
Nom. na rind signa {sidera) Ml.
2a, 14 {Z^. 236); renna nimi FB. 25;
p. 191, 24; Dat. isnaib rendaib in
sideribus Cr. 18c; (Jo rennaib nime
FB. 19 ; LHy. Amr. 64 ; ar is úaidi
soillsi dona rennaib ocus do roscaib
dóini LHy. Amr. 62. — Compos.
riched rind-mas Fei. Epil. 378.
3. rind i. crann {„spear-shaft"),
ar is do rinn seine donither Corm.
Tr. p. 145.
4. rind, rinn i. ceol co cuibdhius
ina agaid, „music, with correspon-
ding music against it" On the
Mann. III p. 252 {vgl O'Don. p. 110) ;
i tir n-ingnad hi fil rind p. 132, 22?
ses dsna in rig co rinnib Fel.p. XCVI.
5.yKÍud, rinn i. eolus, ut est air-
cita^l. in rind ro bui ac Amirgin
ocu^^ic Roighne, rinn aire ocus
rinn molta {die Kunst des Spottens
und die Kunst des Lebens) O'Dav.
p. 111, vgl. rinn unterstanding O'B.
6. rind, rinn für frind, frinn,
die Praep. Praep. fri mit dem
Pron. der 1. PI
rindacli gestirnt Fei. Mai 22.
rindaide, rinnaidhe „engraver''
On the Mann. III p. 209, von 1. rind.
rindaim ich steche, verwun-
de? nomen do fir serad rindas cach
n-aigid Corm. p. 38 rinntaid; ro
rinded i. ro gonad co rindib Gl. zu
Fei. Febr. 14 (s. ringim).
i'indaird F. der Name des Vers-
masses, in welchem der Felire des
Oengus geschrieben ist: sé sillaeba
ina cethramnaib ocus a do déc
ina lethrannaib ocus a cethair XX
ina rann[aib] chomlana Fei. p. VII
{Laud)\ rindard ibid. p. II {LBr.)\
rinnard ibid. p. XI (Bawl.)\ Gen.
aichne rindairde ibid.
rind-aith mit scharfer Spitze
versehen; PI. Nom. clóthi . . rind-
aithi spitzige Nägel p. 191, 15;
féra . . rindaithe 27.
rind-balc, Créd rindbalc ingen
Ronán „star-strong" Fei. p.
LXXXIX?
rinde „a rowwd wooden hucket"
On the Mann. IWp. 1 17, s. unter f ethal.
rind-nem N. Sternhimmel Fei.
Mai 29.
do rinfed p. 169, is s. tinfet.
ringim, vgl. reang i. rébadh
O'Dav. p. 111; reangadh to hang,
laqueo strangulare O'Don. Suppl.
— Pass. Praet. Sg. 3 ro ringed
„was tortured" Fei. Febr. 14, Gl.
i. ro rengad i. ro riagad no ro rin-
ded i. ro gonad co rindib; ro rean-
gadh i. ro riaghadh O'Don. Suppl;
PI. 3 ro ringthe co rinnib „they
were torn with spearpoints" Fei
Prol 37, Gl i. ro reptha.
rinn s. rind.
rinntaid awaw of satire Corm.
Tr. p. 141; rionnaidh i. ainm d'fior
áorachais rionnas no dheargas gach
aghaidh O'Cl; von 5. rind.
ris i. scél LHy. Amr. 8.
ris s. riccim.
risnid SC. 45, 23 (risnit H.) für
frissa n-id s. fri und 1. id.
rith
743
1. rith M. Lauf, Laufen, Inf.
zu rethim. — Sg. Nom. in rith sa
Gl. zu amra retha Hy. 2, 9; rith
fri nemh TE. 9 Eg.\ rith lunae
Goid.'^ p. 53 {Wien. GL); Gen. ba
amra (Fr.) retha „it was á marvel
of a journey" Hy. 2, 9 \i. in rith
sa); arretha fian-fidchell SC. 30, 4;
Dat. dind riuth de cursti Wh.
201> {Z'^. 12); tiagait inna rith sie
gehen im Lauf FA. 29; for rith
im Lauf Hy. 5, 93; berid riuth
FB. 49, berid rith p. 310, 20?
Acc. ro leic a rith dó Gl. zu Hy.
5, 51; a rith m-buadai s. unter
forcend.
2. rith SC. 41?
rithim Rhythmus; tre rithim
dan dorigned, tri caiptil and ocus
cethri lini cech caibtil ocus se sil-
laba déc cech line Lat. Hy. 1 Pref.
[Goid.'^ p. 92); tre rithim vero fecit,
ocus da line cech caibtil ocus da
sillaib deác cech line Lat. Hy. II
Pref, IV Pref, VI Pref, VII Pref,
X Pref; Fei. p. CLVII 43.
ro unübersetzbare Verbalpartikel,
die besonders dem Praeteritum,
Perfectum, Conjunctiv und Futu-
rum vorzutreten pflegt, Z^. 441 ;
vereinzelt ro sini FB. 27; ro bói
62; ró grecha Lg. 1; bisweilen ru:
o^ru biam SP. II 5; ni ru bim-sa
SC. 41, besonders wenn zwischen
Präpos. und Verbalform gestellt:
atrubairt SC. 33, 29 u. ö.; imda-
rubart SC. 4; doruménatar FB. 82;
in späteren Mss. auch ra: co ra
linad p. 40, 33; ra chuirtistar TE.
2 Eg.; rias ra giallsatar Oss. I e;
Die Schwächung von ro zu blossem r
zeigt sich sehr oft da, 100 ihm eine
zum Verb gehörige Präposition oder
Partikel vorausgeht, s. weiter unten.
— 1) ro aspirirt den folgenden
Consonanten: ro chés Hy. 1, 35;
5, 16; 70; ro charastar SC. 5; 45, 20;
CO ro chotlur FB. 31; 36; 85; ro
thinsat FB. 57; 63; TE. 13 Fg.;
ro firad Hy. 1, 22; SC. 46; ni ro
regart (für fregart) SC. 18; co ro
sai p. 43, 13; TE. 2 Fg.; 3. —
2) ro mit Fron, suffixum: 1. Sg.
romm ain Hy.d, 26; rom bith ibid. 23;
ram biad, rom biad SC. 11, 6; rom
icad-sa TE. 14 LU.; rom thoicther
SP.I i; rom admilset SC 28; 33, 5;
46; PI ronn ain Hy. 1, 30; TE.
13 LU.; ron soerat Hy. 1, 10; 14;
24; 27: p. 40, 36; 2. Sg. rot bia
Lg. 9; ScM. 12; 13; 14; FB. 87;
rot char SC. 30, 12; TE. 13 Fg.;
rod gab TE. 8 E"^.? rod dusci
SC. 30, 1? PZ. ro bur fucc CC. 5
Fg.; ro bar fachlisem 6'cili. 5?
3. Sg. rom-bertaigedar Sc3I. 4; 15;
rod m-bertaigedar ScM. 15; rod
finnfa TE. 7 Eg.; rod glinnestar
Hy. 5, 45; ros m-bi 78; ros léci
SC. 13; ros fodail a thorud p.
40, 11; 26; ni ros caithset ^. 41, 15;
48, 23; ros bói ni ScM. 3, 2; ros
frecair . . äo p. 40, 40 ; 0 rus gab . .
céill FA. 31 LBr. (ro gab LU.);
PI. CO rus blig p. 42, 11; ros gab
sliiagu in dune FB. 44; ros bia
ScM. 4; das Pronomen an do an-
gefügt daztvischen geschoben: ro
das gaid Hy. 5, 35; 53. — 3) ro
mit Melativpronomen: tráth
rom-bói FB. 86; conid samlaid
rom-bói FB. 44; in tochim ron
uicset FB. 7; 44; in breth rod
n-ucad do 78; das Relativpron.
geht voraus: an ro bo dech FB. 54;
das relative i n-: irro chloth Hy.
5, 70; SC. 25-; irrabe FB. 43; 54;
88; in ro reccad p. 17, 23; FB. 39.
— 4) ro hinter co (co n-); corro
acht FB. 82; co ro la SC. 35;
FB. 25; CO ro pat SC. 28; mit
Assimilation an ein folgendes a:
corra lai Lg.^ 12; ScM. 19; 20;
FB. 12; ni ra lamatar Lg. 6; 0 ra
gabus ScM. 16; conad ragaib Lg. 11 ;
corra ba Sc3L 11; «orrabi (für
corro bai) p. 132, 17; FB. 88; 90;
corrabatar FB. 25; co ra batär 44;
CO rabi FB. 27; 86; ebenso forsa
rabi p. 131, 3; i ra ba TE. 15 Eg.;
fod rabi Ti;. 13 LU. — 5) ro Ämier
der Negation: ni rabe ^SC. 1;
FB. 15; 25; conná rabi SC. 6;
nad rabi FB. 4. — 6) i;or folgen-
dem Consonanten ist corro, ce ro,
Ó ro, ni ro, na ro oft zu cor,, cer,
or, nir, nár verkürzt: cor fer p.
41, 36; cor bo FB. 27; 59; 87;
744
cer bo FB. 10; dar bo SC. 33, i;
or nad fil Lg. 3; nir chotail ocus
ni ro loing FB. 58; nir theig 57;
nir rathaigsem FB. 43; nir bu Hy.
5, 5; SC. 25; 26; 32; FB. 39; nár
bu FB. 90; SC. 26; connar cun-
gain FB. 39; couar bé TE. 12 Eg.;
7) Verschiedenartige Verschmelzung
mit der folgenden Verbalform: co
rolsat SC. 35 {für ro lasat); nir
rodchad TE. 12 LU.; ni rodmatár
J^5. 56 {für ro damatár); rothcai-
ther SP. I 5; CO ragbaiset Lg. 13:
CO raeblangtar FB. 20 (/"itr ro leb-
langtar); corroimid ScM. 16; cor-
raimid Lg. 15 {für corro memaid);
ni raibi TE. 2 i^gr. m. ö. ; rop ditiu
dun Hy. 1, 15; le; 20; iS(7. 44, s;
45, 2; ÄP. I 4; CO rop cóir FB. 26;
roptar p. 41, le; -F5. 79. — 8) In
der Composition steht ro zwischen
Präpos. und Verbalform: assrollem
Hy. 5, 100; atrubairt SC. 33, 29;
34, 5; FB. 20; TE. 5 Eg.; 19;
adragart -L^r. 1; adroethuig CC 6
jEJp. ; aronenuscc ibid. ; doruménatár
i^5. 82; dorurmis Lg. 18, 2; dor-
roega Hy. 2, 51 {für don-ro-gega) ;
p. 141, 28; doraiga ScM. 19; dorn
roet p. 140, 29; co n-darafnetar
Lg. 11; dorn roipnitar (SC 38, 5;
dorigenai Hy. 5, 23; dorigne 40;
FB. 16; foruigenai »p. 17, 33; cid
dot rónad SC. 9 ; 12 ; dorala p. 46, 22
= tarla p. 39, 20; torchair TE. 13
Lü.; SC. 7=do-ro-chuir_i). 144, 3;
fororaid Hy. 5, 32; fód ruair SC. 41.
— 9) In Decompositis zwischen
der ersten und zweiten Präposition:
forócrad FB. 13; forácaib p. 41, 9;
ScM. 7; 9; forfacuib TE. 8 Eg.;
forópair SC. 44; dorodba Hy. 4, 5;
do rairngert FA. 2; do riuchraiset
p. 145, 13; doreilgis ScM. 13 (ro
thelgiusa ibid.)\ die Präpos. geht
mit Pron. suff. voraus: fos ro laich
Hy. 1, 62; im-da-ru-bart SC. 4;
immim rorda Hy. 7, 58; for-don-ra
bat Hy. 5, 104; ar-don-roigse Hy.
1, 31 ; ar-runn-utaing ^^- 141, i5;
arid ralastar Hy. 5, 75; araralad
Lg. 17, 16. . — 10) Selten steht ro
vor dem Verbum compositum: ro
forcongart p. 46, 23; rescomloi
FA. 31 ; ros fodail p. 40, 11 ; rus
freccair TE. 9 Eg. —
Gebrauch, sehr gewölmlich vor
Perfectum und Praeteritum,
z. B. ro selaig FB. 31; ro scáig 43;
ro bo chóir 56; ro siachtatar 43;
ro sirius 32; ro scrút 16; ro bron-
nad 9; ro alt Lg. 6; hierher auch
ro fetar ich weiss, kenne {das bald
perfectische, bald präteritale Be-
deutung hat) und die plu/ralen
Präsens formen, welche nach Ana-
logie des Perfectum flectirt werden:
ani ro innisemár was wir erzählt
haben FA. 15 ; ro imthigitar ScM. 6.
— h) Vor Präsensformen in der
Erzählung, die dadurch praete-
ritale Bedeutung erhalten: ros
léci SC. 13; ro sini FB. 27; ro
rigi 86 {voraus geht das einfache
Präsens iadaid); ro dalait ScM. 5;
ro sagat FB. 66; rom-bertaigedar
ScM. 4; 15 (rom-bertaigestar ibid.)\
hierher das passive romoltar, für
rom moltar, p. 142, 5, wohl in per-
fectischer Bedeutung „ich bin ge-
priesen"? Aehnlich ni ruinniu (ni
ru rimo Fr.) „I have not told Hy.
5, 41; wieder anders 0 ru biam seit
wir sind SP. II 5. — c) Vor dem
Conjunctiv: ron bróena . . ron
sóera Hy. 1, 56; 4, 12; 6, 22; 8, 6;
ni fail dorurme co cert Hy. 5, 67;
ron soerat Hy. 1, 10; 24; 4, 3; 4;
5, 92; nár apraid SC. 45, 24; ro bé
Hy. 5, 103; p. 40, 36; rop ditiu dun
Hy. 1, 15 u. ö.; ro bem Hy. 1, 36;
40; 45; 4, 11; nir bat SC. 25; 26;
28; cech duine immim rorda, . .
cech óen ro dorn labrathar Hy.
7, 58; 59; CO ro chotlur FB. 31
(-ar Fg.); auch vor dem Impe-
rativ: rom bith oroit Hy. 5, 23;
• rom-biathad p. 142, 16? — d) Vor
dem Praes. secundarium in
modaler _ Bedeutung: ro päd in-
main oenfer lieb ioürde sein Lg. 7;
SC. 11, 4; 5; 29, 12; 34, e; 44, 2; 3;
SP. I 5; conna ro chomraictis dass
sie nicht zusammen kämen SC. 48;
Lg. 11; acht co ro chuired Lg. 8.
— e) Vor dem Futurum: rot bia
Lg. 9; Sc3L 4; 12; 13; 14; TE.
5 Eg.; nech rod fianfa TE. 7 Eg.;
745
ro-daim
ni fil ro sia FB. 89; nach mod ro
sasad mo beoil Hy. 5, 17 (i. ro se-
set); mit modaler Bedeutung: ram
biad arcat . . , rom biad mór fina
mir würde sein SC. 11, e; ron an-
set mögen uns schützen Hy. 1. 14; 30;
6, 26; ro erthar in guidi se Hy. 1, 39;
vor dem Fut. secundarium: ni
rabi . . ro sassad leth méite fair
FB. 91. — f) Sehr häufig steht ro
mit einer Verbalform an der Spitze
eines Relativsatzes ohne Belativ-
pronomen, z. B. cach ro chuala
Hy. 5, 102; cech ben ro charastar
SC. 5; 14; in uait-siu ro siacht
SC. 32; 34, 17; allind ro bói isin
chuach FB. 59; 62; tar na teora
fuithairbe ro bátár etorro 82.
1. VQ' als Präposition zu einem
Verbum gehörig {nicht bloss als
Tempus- oder Moduspartikel): ro
soichi-siu FB. 11, neben roichet
ibid., s. rochini; ro ised, ro issam
Hy. 1, 43, neben risam Hy. 1, 42,
corrici FB. 24, ránic SC. 13, s.
riecim; ro siacht Oss. 2, 5 twben
dorn riacht ibid., do riacht |). 40, 9;
ro ucaiseo FB. 18, 93, ro fuc FB.
20, neben rucaisiu FB. 19, s. ruc-
caim; ros tá FÄ. 29; ibid. 16 LBr.
2. ro- vor Substantiven und Ad-
jectiven als Intensivpartikel
^2,864. — a) Vor Substantiven:
ri ro-bruth ro-mór mit gewaltiger
Wuth SC. 40, 11; a ro-acairbe
seine grosse Härte FA. 9; a ro-
chendsa ibid. (mor-chennsa LBr.)\
a ro-foillsi ibid.; a ro-niam sein
grosser Glanz SC. 33, is; in ro-
grad 44; ro-chotlud 30, 2; ro-chetul
EC. 3; a da roth ro-charpait die
zwei Bäder des grossen Wagens
FB. 34; ro-cret cairr SeM. 22, 5;
ro-ri Gl. zu ruire Hy. 1, 4; 29; 5, 4;
vgl. róed, rudilse, ruidles, sogar
Ro-ulad FB. 71; so auch Roeriu,
Gen. Roerenn SP. V 2 aus Ériu?
— b) Vor Adjectiven: ro-bailc
seh/r kräftig ScM. 22, 6; ro-chain
sehr schön CC. 3 Eg.; Gl. zu Hy.
5, 13; ro-chalma TE. 10, 2 Eg.\
FB. 37; ro-chéim FB. 24; 47; ro-
chennais FA. 12 ; ro-cruaid FB. 52 ;
CO n-athescaib ro-chumrib FA. 9;
ro-escid SC. 26; ro-garba^. 190,25;
ro-goirt p. 191, 14; ro-imdai FA. 9;
ro-mor p. 191, u.
1. ro zu viel? great, very O'B.;
too O'Don. Gr. p. 278; ni bo ro
lim dait FB. 17 {„too much" On
the Mann. III p. 19).
2. TOprosperity, an-ro adversity
O'Don. Gr. p. 271.
3. ro s. imm-raim.
do ro [S. rá,mut)Fut. zu do-rochim.
rob s. rop.
rochim, roichim I ich errei-
che, komme, für ro-sochim. —
Praes. Sg. 1 ni rochim non adeo
Bev. Celt. 11 p. 490; 2 ro soichi-siu
FB. 11 ; 3 ro soich in ri . . dochiim
na hingeni TE. 5; FA. 18; iss ed
ro soich a lassar i n-ardde so hoch
reicht seine Flamme in die HöJie 17 ;
ro soich iarom co praind . . dóib es
kam ihnen zum Essen FB. 72; ani
na roich iam SC. 44, 6; noco roich
uaim Oss. II 2 ; PI. 3 ro seichet . .
tairis sie gelangen hinüber FA. 18;
nis röchet 12; 14; co röchet dub-
locha 29; co röchet . . tarsin n-glend
22; ni nad roichet Ulaid uli ro
soichi-siu th'oenur FB. 11; cor-
roichet FA. 16; 22. — Imperat.
Sg. 2 roichthea co Brigh Leith
TE. 19 Eg. — Praes. sec. Sg. 3
conna roched corr inna cind SC. 5;
PI. 3 cona roichtis acht tri nói
immaire do cech fir „that they got
but thrice nine ridges for each man"
Hy. 1 Praef. {s. immaire). — S-Fut.
s. unter soich. — B-fut. Sg. 2
gnim deoda trias roichfea neam
Fei. p. XXXVII 3. — Praet. Sg. 3
CO roacht co üisnech Mide Lat.
Hy. VII Pref.; corroacht FB. 82;
ni roacht (zweisilbig) SC. 34, s;
PI. 3 CO roachtatar Hy. 4 Praef.
— Pass. Praet. Sg. 3 nad roacht
leis Lat. Hy. IV Pref? — Fut.
Sg. 3 „ni rochebthar" ol a máthair
„a condaigi" TBF. p. 154, 4. — Inf
Nom. ro bo maith arrochtain and CCn.
6; roc/itain co a firathardai Three
Hom. p. 96, 30. — Vgl. dorochim.
ro-daim, méit chore rodaim
FB. 91, vgl. damdabach? ni ro ása-
thar a renga rodaim s. unter renga.
ro-darc
746
roilbe
ro-darc Gesicht, Sehkraft;
radharc sight O'Don. Gr. p. 408.
— Nom. in fat ro siacht ind ra-
dairc a roisc EG. 7; Gen. techit
na demnu fa chetöir ead radaircc
forsin fairgi Three Hom. p. 36, 22;
adverbiell: connaca in scath chuci
aniar rodarc a sula co fota dond
farrci FB. 81.
condot rodbsat SC. 28? rodh-
badh breaking, subduing O'B.; vgl.
do-rodba.
roddét SeM. 15?
roddúsci s. rodusig.
rode F. Röthe, von riiad. — Dat.
corrodi Hy. 1, 29 Fr., co ruadi LHy.
rodet i. ro dam (s. 2. damim)
O'Dav. p. 111; ro aititnighe ibid.
p. 113.
ro-dlecht proprius, debitus,
s. unter rú.
rodusig-, 2. Sg. Imperat., vgl.
diuscim, rodusig suan erwache aus
dem Schlafe {?) SC. 30, 11; Conj.
Sg. 2 roddiisci suan ibid. 1.
roe F. a piain, a level field
O'M.; an arena, a combat Stokes,
Goid.'^ p. 64. — Sg. Nom. amal as
reid ocus as cobsud ind rói {plani-
ties) doglennar do suidiu sie ba
cobsud ind ré i n-gaibthe cech salm
Ml. 54 r [Goid.'^ p. 24); rói oss „a
land of deer" Gl. zu ross Corm.
p. 38; fo bith na roe fechtae „um
des gefochtenen Kampfes willen"
Beitr. VII 67 {Sench. M.)\ in cach
cath-roi „in every battle-jield" On
the Mann. III p. 426, 1; hi roi
Valentini Marcellus ro ringed Fei.
Febr. 14; isind roi no isind ergail
Gl. zu scammate LHy. fo 3b {Goid.'^
p. 64); co lúas faindle no gáitbe
no chliabaig dar roe maige LU.
p. 80a, 30.
róed Wald; für ro-fid; roed i.
rofidh na caille, ut est frithe roedh
no sleibe O'Dav. p. 113. — Sg.
Nom. cach roilbe ocus cach rofid
no gnáthaiged Find Corm. p. 34
orc treith; Gen. fo roid[a ross] SG.
p. 204? Acc. tria dub-raed Lg. 17, u.
1. róeii M.Weg, road Fei. Index;
raon madhma Tor. Dh. p. 104; PI.
Acc. a füll . . dorortad fo roenu Fei.
Mai 27, i. ro doirted for rótu no
ior conaire in talman i. foroenchoei.
2. róen Brechen, Siegen; raon
suceess, victory O'R. — Sg. Nom.
mad forum-sa bus róen indiu On
the Mann. III p. 446.
róensiiin ich breche, wie brissim
gebraucht; ráonaim I defeat, turn,
change O'B. — Praes. Sg. 3 roenid
for cech cath Gl. zu ruanaid Fei.
Prol. 256? — Conj. Sg. 3 ro roena
reunn catha Hy. 4, 4.
roere über roire durch Weglas-
sung der Beduplication aus roirire,
ro-rire entstanden, 2. Sg. Fut. von
renim, vgl. die 3. Sg. Perf. roir;
roere-siu uile, guido cech mec lere
„grant thou all the prayer of every
son of piety" Fei 427, 431.
roét 3. Sg. Praet. zu emim, s.
ar-fo-emaim; róet Gl. zu adreth
Fei. Prol. 120.
rog- Oss. I 11?
rogrda „choosen", Donnchad
dric ruad rogdai Fei. Prol. 221,
Gl. i. roga sochaide he.
roglach, für ro-galach, sehr ta-
pfer; Nabgodon ruad roglach Fei.
Prol. 94, Gl. i. ro-galach i. ro-fergach ;
Gen. miad LóegMíVe roglaig ibid. 170.
rogrmar, vgl. roghmhar fat, bulky,
very fortunate O'B.? Sg. Gen. xnaic
Roig rogmair Lg. 5, 12.
ro-gru Wahl, Ausioahl, das
Beste {wie engl, choice, skr. vara
gebraucht); electio Z^. 270. — Sg.
Nom. dobretha rogu doib es wurde
ihnen die Wahl gegeben FB. 63;
LHy. Amr. 135; roga 54; rogu de
mid ocus fin p. 133, 8.
do rold ScM. 3, is?
roigr-lethan 2 ba messi in Cúchu-
\aind cathbiiadach, gnússachtach
gesechtach rigderg roiglethan ro-
gellach no bid ar Maig máinech
Murthemne LU. p. 114», 10 {„palm-
broad" Crowe, Siab. Concul. p. 381).
ar don roigse Hy. 1, 31 s. air-
ehissim.
con roigset ut orent Wb. Kr
{Z'^. 225), 3. PI. Conj. von gessiin.
roilbe Berg, für ro-slébe (17//
sliab); roilbhe a mouniain CDon
Suppl.; 8. unter roed.
roind
747
roind, roindes s. rand, rannaim.
roirindi, roeriudi ist an fol-
genden Stellen wahrscheinlich weiter
Nichts als rind {Spitze) mit dem
intensiven ro: Cirillus cain cimbid
cesais roi rindi „C. . . sufferéd füll
Sharp spearpoints" Fei. Apr. 26,
Gl. i. ro ches tria rinne roaithe
na n-gae ior conair, no roe i. i cath
ro marbad co n-armaib bite i cath;
tre roe rinde „through keenest spear-
points" Fei. Aug. 27, Gl. i. tre
rinnib roaithe.
roirthu, ni raib acht dias inti,
nis tairic acht a roirthu „there
came hut their supply" TB. p. 180, 2.
do roisce p. 169, 24 s. dirósci.
roissid Gl. zu cujus nutat de
providentiae ratione sententia Ml.
21a, 6; rel. roisses Gl. zu nutare
a'edatur ibid. 18^, 21. — Vgl. ros-
sacht.
cotain roither s. coii-óim.
roithfiter Gl. zu contrudentur
Ml. lö"^, 18.
coli roithi de SC. 31, u?
roithinche F. hilaritas, Dat.
irroithinchi Wb. 5* (Z*. 15).
roithinech serenus Ml. 33a, 14;
calm O'B. — Vgl. ruthen.
rola, rolur s. rala.
ro-laumur, ru-laimur audeo
Z^. 438 (Wb.); rolomur Gl. zu mihi
audenti Ml. 21*), 5; 3 rolaimethar
audet Wb. 5»; PI. 3 ni rotlamathor
FB. 56 Fg.? vgl. rot lemathar
ibid. 33 Fg.
rom frühe; romh early, timely,
soon O'B.; in tan ro scarsom nir
ba rom TB. p. 180, 21; mithig
dam-sa dul for cel, scarad frim
etal bes ni rom LU. p. 40», 39;
nir bo rom a ráthugud Three Hom.
p. 40, 10 = ibid. p. 98, 33.
rom- {in romaind, romat, rompa)
ersetzt die Praep. ré u-.
rom s. rúam.
romela SC. 44, 5 zu trennen
rom ela.
romna s. ruamna.
roll M. Seehund; phoca Corni.
Tr. p. 146. — Sg. Gen. di croc-
cund róin Gl. zu Hy. 5, 84. —
Comp OS. i criol ron-cind „in a
coffer of sealskin" Hy. 5, 84, wahr-
scheinlich zu lesen Ronchind, vgl.
Ronchend din ainm Chondlaeid ar
tús Fél. p. LXXXIII 41.
rond Kette; a tie, band, a chain
O'B. — Sg. Nom. rond derc-óir
etorro SC. 7; rond argit CC. 2 LU.\
ronn findruine ibid. Fg.; long cre-
dumae i medon in lacha, rond cre-
dumu i medon isin luing i tir ocus
rond aile isin n-indsi bai i medon
ind lacha TB. p. 178, 4; PI. Gen.
ferbolg di figi rond crédumae LU.
p. 1301^, 39.
do ronsat s. do-roii.
ro-olach crapulatus vino
Goid.^ p. 59 {South.).
róot s. rot.
1. rop s. MvL Conj. S. 392.
2. rop, rap Thier; quadruped
Corm. Tr. p. 144. — Sg. Nom.
cach rob ina chin Corm. p. 30, I8 ;
PI. Gen. dar cend na robb ocus na
n-écodnach s. unter éconnach; Acc.
im rubu cethra circa bestias quadru-
pedes Z\ 303 {Sench. M.).
rorben i. toirmeasc O'Dav. p. 112,
vgl. „roirben is forbidden, prohi-
bited" CDon. Suppl., richtiger do-
rorben, PI. 3 dororbenat l. c.
immim rorda Hy. 7, 58, s. imm-
rádim.
ro-sagim ich erreiche, reiche.
— Praes. PI. 3 rosagat FB. 66
(rosegait Eg.)\ FA. 22 (rosegut LBr.).
— Praes. sec. Sg. 3 eo óir ina brut
rosaiged a gúalaind for cach leth
p. 131, 17; flesc argait isind airin-
niuch rosaiged midlissiu in taige
TBF. p 140, 6; rosoiged FB. 91
Fg. — Fut. sec. Sg. 3 ni rabi . .
láth gaile rosassad leth méite fair
FB. 91; nocon facca ni rosaissed
leth na trian do cruth TBF. p.
146, 24.
1. rose M. Auge; rosg an eye
O'B. — Sg. Nom. Hy. 7, 29; FB.
24; 47; SP. II 9; 10; no gollad a
rose SC. 5; rose imlebur ina chind
Corm. p. 38, 5; Dat. in cech rusc
Hy. 7, 60 ; ar a rusc SC. 37, 11;
PI. Nom. roisc FA. 8; Dat. dar a
roscaib 16 ; imma rusccuib TE. 4 Fg.
2. rose ein Name für poetische
roscad
748
ruaichillim
Compositionen dithyrhambiseher AH,
in den Mss. durch ein an den Band
gesetztes R so bezeichnet {ScM. 15
falsch zu Bjttnn ergänzt); SC. 18; 19;
FB. 46; 48; 52; SC. 40; 41; FB.
22; 23; 24; 29; 30; 33; 53; 71;
EC. 2; 3; rosg a poem, a commen-
tary O'Don. Suppl.; rosg catha an
incitement to battle O'B.
roscad wohl gleichbedeutend mit
2. rose, i. ro-indsce („great word")
Corm. Tr. p. 144. •
roscadach, duil roscadach „a
glossary" Corm. Tr. p. 144 roscad.
ross 1) Wald, 2) „a point ex-
tending into the sea or into a lake^'
Corm. Tr. p. 141. — Sg. Gen. 1) for
crannaib roiss rúamantai p. 310, 4o?
PI Dat. 2) 0 rossaib Gl. zu pro-
montoriis Goid.^ p. 70 (LHy.).
rossacht Schtvanken, Wan-
ken, vgl. roissid; ni coir do neuch
rosacht ronicad Dauiá es ziemt sich
für Niemand zu schwanken, dass
David gerettet war Ml. 18*, 20.
rosualt béist bis isind [f]airgi
LHy. Am/r. 60, Wallross?
1. rot die Partikel ro mit Pron.
suffixum.
2. rot i. dar lium is inond ocus
imrora, ut est: cobluth for rot ra-
ma i. na fir doniat comluth for im
imrum {sie) na rama O'Dav. p. 112.
rot Weg, Strasse; a road, way,
passage O'B.; i. rout i. rosét i. mó
oldas sét i. semita unius animalis
Corm. p. 38 {die weitere Erklärung
ist unverständlich). — Sg. Nom.
cach rot riadas do charpat-su FB.
34; Dat. ciaso focus do root ni
fagbaid oig ulchaig TB. p. 180, 24;
PI. Gen. riad root FB. 47=2).
310, 27? Acc. ro selgatar rotu „they
hewed out roads" Fei. Prol. 29,
Gl. i. slige.
rotaide p. 190, .33, „reddish"
Stokes, B: Gl. p. 111 u)?
rotaigib FA. 14?
rotli M. Bad; Gl. zu circulo
Corm. Tr. p. 33; roth cruind Gl.
zu rotae Ml. 18i>, 4. — Acc. in
roth ocus iri carpat ScM. 9 ; FB.
64; PI. Nom. roith a charpait SC.
37, 4; Du. Gen. cechtar a da roth
FB. 34; hi carput da rath Hy. 5, 84,
vgl. in curru duarum rotarum S. 49.
rotha FA. 28 s. ruth.
roth-húali FB. 87?
rothcaither SP. I 6?
roth-chless ein cless Cuchulinn's,
vgl. FB. 64. — Sg. Nom. FB. 30;
LU. p. 73a, 5; ibid. p. 113i>, 33;
ibid. p. 125^, 2; Gen. oc cur in
rothclessa FB. 64.
roulad FB. 71 ist Ulad mit dem
verstärkenden ro.
voMt Weite, Wurf kraft, Wurf,
für ro-fot? ród a shot, a east, a
throw CB., vgl. Corm. Tr. p. 147.
— Gen. fut roit {zweisilbig?) Hy.
5, 72, Gl. i. fut erchora; Acc. fo-
cheird a bunsaig rout n-aurchora
uad TBF. p. 138, 14; dolleici a
hathair sleig cóicrind di anuas rout
n-aurchora ibid. p. 146, 32; srethe
in n-id bói forsin corthe rout a
láma isin n-abaind Lü. p. 62», 21.
ru s. ro.
rú a secret O'B. Nach dem
Commentar in LU. zu a ri ru rá
LHy. Amr. 2 wäre rii rá durch
die dichned (i. dichennad Enthaupt-
ung) genannte poetische Verstümme-
lung aus rún rán entstanden, ar is
rún rán rodlecht LU. p. 7», 1 ff.
1. rúad roth. — Sg. Nom. tene
ruad p. 191, 14; gai gorm-ruad p.
310, 39; falt . . forriiad p. 311, 1;
fland riiad ferci SC. 38? ruad ro-
taidijj. 190, 33; Gen. uiblech tened
trichem-ruaid FB. 49 =j). 310, 21?
Acc. amal crú riiad SC. 37, 9; PI.
Nom F. tulcha ruada p. 190, 25;
Acc. rinni ruada SC. 15.
2. ruad strength, power, a
lord O'B.; ruad rofhessa {„Lord
of great knowledge") i. e. nomen
for the Dagdae Corm. Tr. p. 144.
ruadau i. cruithnecht ruadh i.
maol cruithnecht O'Dav. p. 112,
„probably rye {Boggen)" On the
Mann. III Index.
riiade F. Bö the, s. rode.
raaichillim I buy, purchasc
CB.; ruaichle i. cendach CDar.,
ni udhbair nech sealb acht ma du
ruaichli fadesin ihid. Vgl. dirróg-
gel „soW-' Tir. 6.
749
rúaim the alder tree O'R.;
eine Eiienart deren Zweige zum
Färben vericendet wurden, On the
Mann. Hl p. 119; ruam i. luss dos
ber dath no cucht in faciem ca
m-bi derg Cortn. p. 39.
fod ruair s. fóirim.
eon rualaid s. con-ruale.
1. ruam s. ruaim.
2. ruam i^. „aRome, a burial-
grotind'' Corm. Tr. p. 143. —
Sg. Nom. ro fess ruam LHy.Amr. 44,
in der Glosse ro fess róm a adnaic-
thi; is cáin a ruam dálach „her
multitudinous city" Fei. Prol. 192;
ruaim choitchend do Goedelaib „a
common cemetery for Irishmen"
Fei. p. CXLV 11 ; is fairsiung a n-
dál-som, Babiloin arruam-som Fei.
Oct. 28; PI. Koni, a ruama ibid. 71.
ruamach i. catharda Fei. Jul. 20;
i. fertach i. cathardai Aug. 6.
rúamantai p. 310, 4o? vgl. na
fir sea thechait aniar cona rennaib
ruamnaif gail LU. p. 16», 4.
rúamdae, ruamhdha very great,
magnificent O'R.; la Carisim
rigda asa ruamda relic Fei. Apr. 16,
CR. i. is catharda {vgl. ruamach)
HO uasal; math rúamdse FB. 52, 2?
rúamna roth, braun? datha
for etaige acas cortara, i. ruamna
dearga acas corcra „brown, red,
and crimson On the Mann. III
p. 88; ri ruamna buden SC. 34, 2
(„a king of very great hosts" O^C)?
fri ruamna rus s. unter rús.
ruamnae lodix SG. 69» {Z^ 22).
rúanad, Gen. cennach ind rua-
nada FB. 90, „Purehase of the
championship" LU. Facs. p.
XXI? rúanad roulad FB. 71?
1. rúanaid very strong, able
O'R.; rúanaidh {so zu lesen) i. duine
calma treorach ar muir O'Dav. p.
113; bith mairid i n-uage nert ru-
anaid ar rig-ne Fei. Prol. 256 {j,our
King's mighty power"); adubairt
Scáthach go scenb a athesc ruanaid
roderb On the Mann. III p. 458;
ar is bith cach ruanaid recht na
talam cach ciuin celar cach triúin
talam cach nuib nem ar is dord
siabrai cech midi-siu is bith cáich
ar úair imma redi-siu iCT^.^. 113i',42?
nir for braigthib dam na bo from-
thair colg mo ruanadó ibid.p. 13^, 16
{Amra, „the sioord of my hero"
Orowe); robbó dor[n]d niad ocus
ropo rig rúanada ibid. p. 59^, 23.
2. ruanaid „red" OB., Corm.
Tr. p. 144 ruam.
rúathar Ansturm; „a rushing
with the notion of violence and
destruction" O'Gr. Tor. Dh. p. 187;
Gl. zu coach „an onset" Corm. Tr.
p. 46. — PI. Acc. is iarum bert in
Liath Macha na tri dergruathra
immi ma cuairt Bev. Celt. III p. 181
{„the three red routs"), vgl. tugas
tri dearg-ruathair timchioll na brui-
ghne Tor. Dh. p. 186.
rubha cutting, killing O'Don.
Suppl.; rubu i. marbadh CDav.
p. 113, dia ruibaither i. dia marb-
thar iMd. — Praes. Sg. 1 conid
rubaim trénócu p. 328, 1. — Conj.
Sg. 2 „Cisi digal?" ol Crimthand.
„Co rubse Coinculaind tar a esi"
ol si LU. p. 20'', 6. — Vgl. im-rubad
„thrusting" On the Mann. lllp. 444.
ruccaim, für ro uccaim, ich
bringe, trage, gebäre, in allen
Bedeutungen von berim, besonders
im Praeteritum üblich, vgl. O'Don.
Gr. p. 219; mit di (^do) ich zeichne
mich aus cor Jemand. — Praes.
Sg. 3 con ruccai FB. 23? — Conj.
Sg. 3 conid ruca let dass du ihn
mit dir nehmest FB. 59; rom ucca
lat chretmecho hi tirib na m-beó
LU. p. 1131>, 39 {Siab. ConcttZ.);
ron fucca leis Gl. zu don fe Hy.
1, 1. — Praet. Sg. 1 conda rucus
dochom n-éc bis ich sie zum Tode
brachte SC. 38, 8 ; 2 rucais úaim
du nahmst von mir Lg. 18, 7; ro
ucaiseo di mnaib Ulad du zeich-
netest dich aus V01' den Frauen
von U FB. 18; rucaisiu 19; 3 co
ruc . . leis FB. 40 ; 69 ; ro fucc p.
19, 31 ; ro-bur-fucc der euch brachte
CG. 5 Fg.; FB. 20; ruc Gl. zu
dobert . . úade Hy. 5, 36 ; ind érma
ron-uc FB. 43; isi breth ruc Curui
doib das Urtheü, dass C. abgab
FB. 89 ; ruc . . buaid trug den Sieg
davon FB. 66; rüg se buaidh orm
750
ránda
„Jie overeame me O'Don. Chr. p. 294 ;
a n-ed rucc grían do rennaib nime
soviel sieh die Sonne vor den Sternen
des Himmels auszeichnet FB. 19;
18; 20; Dep. rucastar Gl. zu birt
gehar CG. 3; PI. 2 uair ro ucsaid-
se . . do sliiagaib na tiri sin FB.
93; 5 in tochim ron-uicset FB. 7;
ron-ucset42; ron-ucsat 44. — Pass.
Praes. sec. Sg. 3 ar na ructha
dobag it cend FB. 74. — Praet.
Sg. 3 ro ucad . . co tir inna nsém
^FA. 31; rucad Lg. 15; FA. 3; 31;
ruccath TE. 7 Ég.:, o ra uccad o
bélaib CC. 5; in breth rucad and
FB. 74; 75; in breth rod n-uccad
do 78; no co rucad mac . . duit so
dass dir Teein Sohn gehören wurde
ScM. 13; PI. 3 ructha chuci-sium
sie wurden zu ihm gebracht ScM.
1; 2; FA. 2. — Vgl. tuccaim.
rucce F. Schande; dedecus Z^.
765; i. nairi „shame" Corm. Tr.
p. 146. — Nom. asbertar a n-anman
arndip rucce doib es werden ihre
Namen genannt, damit es ihnen
eine Schande sei Wh. 30», 3 {Z'^.
1036); Acc. cen ruci FA. 35. —
Vgl. enech-ruice.
rucht i. inar, ut dixit Fercertne:
hi n-deich ruchtaib derga Corm.p. 39.
rudi, condot rudi SC. 28, a fir
rudi atrai ibid.?
ru-dilse i^. der volle Zubehör,
von ruidles; s. unter comslanaigim.
mdrad prescription O'Don.
Suppl.; On the Mann. III Index,
Corm. Tr. p. 143; sen'cathraig na
n-gennti imaroraid rudrad Fei. Prol.
206, Gl. i. imma ro ferad i. imma
ro gniad rudrad i. ro-durad i. beith
CO foda ior ferand comaithech; ru-
radh i. rodura, i. beth co foda for
ferann comaidhtech O'Dav. p. 111
{„to he long on a neighbouring
land" Corm. Tr. p. 143, vgl. rudrad
i. roduradh i. anadh fota for tir
nach aile aus H. 3. 18 citirt ibid.)]
rudrad i. rodiirad Corm. p. 39 {„ac-
quisition of ownership by long use
or possession" Corm. Tr. p. 143).
ruibe a hair O'B., s, unter
gerraim und cairche.
1. raibne, ruibhne a lance O^B.;
mo ruibne Oss. III i, i. mo sleagh
Ed. (i. mo sciath L.).
2. ruibne Menge, Masse; ru-
ibhne a numerous host CR. — Sg.
Nom. is rubne todernam ScLh. 21;
PI. Dat. CO rubnib riches rúad
ibid. 20.
ruidgal concha Bern. 1821'
{Goid.^ p. 56).
ruidiud blush, in ruidiud tic
isin gruaid Gl. zu nare Corm. Tr.
p. 125. — Nom. inmain lern do
ruidiud ran, inmain do chruth caem
comlán On the Mann. III p. 454
{„ruddiness") ; Acc. cen ruidiud Fei.
Epil. 145.
midies, für ro-diles, besonders
zugehörig, eigenthümlich, vgl.
ruidhlesa, ruidilsi inherent rights
O'Don. Suppl.; inad is ruidles do
rig Eis Cath. p. 48 ii; coitcenn
ocus diles ocus ruidles condegar
don focul is eitged „the word eitged
has a common, a proper, and a
peculiar applieation" Sench. M. III
p. 94. — Vgl. ru-dilse.
CO ruildetar SC. 6, für ro leltar
(Id bezeichnet vielleicht nur den
Laut 11), CO ruileatar H., 3. PI.
Perf. von lenim.
ni ruirmin Hy. 5, 4i, ni ru rimo
{ich habe nicht gezählt) Fr., vgl.
ruirmeseam tve have enumerated
O'Don. Suppl. — S. rimim.
rún F. Geheimniss; mysterium
Z^. 241. — Sg. Nom. ni thardda
do rún do mnaib ScM. 3, 5; Gen.
bá-sa chomrar cacha runi do an-
drib Ulad LU. p. 114a, 32; PI.
Nom. ban-rúna TE. 9, le Eg.; rúnu
ban ibid. 17 ; rúine FA. 2 (túbí LBr.).
runcan, aurscartad dergg-ibair
fó mrecht-runcain uile „under va-
riegated planeing all" TBF. p.
138, 32, vgl. On the Mann. III
p. 29: „the finish of a channd-
plane (rungcin)", und p. 30: „the
finish of a channel-plane (rungcin)
and carving (aurscartadh). — Vgl.
ruingenn a plane O'Don. Suppl.
rúnda geheimnissvoll; a ri
runda rathmar „o hing mysterious,
gracious" Fei. Epil. 458; ata runda
retha ibid. 274.
751
rure M. Herr. — Sg. Nom. !
ruri Hy. 1, 27; 29 (i. ro-ri); ruire '
nime Hy. 1, 4 (i. ro-ri); ol is tu
mo ruire Fei. Prol. 14; Gen. mo
rurech Hy. 5, 4 (i. mo rorig): hi
tig rurech SC. 25; Acc. cach reim
immá rurig FB. 7; Voc. a mo
ruri-sea p. 40, 34; PI. Gen. batar
cethracha dalta lais di maccaib rig
ocus rurecli LU. p. 20*», 34; Acc.
dithfaid rurecha „he will destroy
chieftains" Fei. p. CLXXIII 1.
do rurmis Lg. 18, 2 zu do-rimim? I
rurtech SC. 18, ruirthech H, I
„tnunificent" O'C?
rúsc 1) Binde, 2) Gefäss aus
Binde, Korb; cortex SG. 68^
{Z'^. 26); ruisg a vessel made of \
the bark of trees O'B. — Sg. Nom.
CO ra llnad in nisc p. 40, 33; Gen.
do linad in rúisc sea ibid. 23; 30;
Dat. bunsaig corriisc dub s. unter
bunsach; conus ruc aroli fer ni da
rúsc do choirtged a chuaran Three
Hom. p. 112, 3; Acc. dobert . . rusc
lais p. 40, 21; rúsc ibid. 30.
ruslui ScM. 22, 7?
1. rúss, rús Tcnowledge CB.,
mis ro-fiss entstanden wie dús aus
do fiss; nis con ScM. 19; 22, 4?
2. rúss i. agaidh „a face" Corm.
Tr. p. 146; rus i. aighidh no im-
dergad O'Dav. p. 110; russ i. gru-
aidh an chinn O'Cl.; rus dono im-
dergad ocus cach n-derg H. 3. 18,
p. 17 („reddening and everything
red" Corm. Tr, l. c); co n-dlighidh \
dia esain ard-cumal ceirttrian, sceo
gaisceadh n-innraic fri ruamna rus
On the Mann. III p. 518 {vorher
geht in Prosa: dlighidh trian cu-
maile dia sarughud ocus dia esain,
ocus dlighidh gaiscedh inraic ina
eneclann), vgl. conach romna rus
rieht „so that a nian's cheek is not
reddened" Corm. Tr. l. c? — Vgl.
rusa i. feile CDon. Suppl.
russi, claideb russi SC. 37, 15
(ruse-ff.), „a crimsoned sword" O'C. ?
1. ruth a chain, a link" O'B.
— PI. Nom. rotha FA. 28?
2. ruth Oss. I 11?
ruthach i. tondgarach Lü. p.
IIb, 25, s. unter rian.
ruthen Glanz, Strahl; bril-
liance Corm. Tr. p. 158 trogein. —
Sg. Nom. ruthen amaZ rétlaind rig
FA. 10; dofich ruithen serci ina
dreich^.310, 36; Dat. secht n-gemma
do ruthin ruisc cechtar a da rigrosc
LU. p. 81a, 20; PI. Nom. no lastais
in aidche amail betis ruithni gréni
TBF. p. 136, 21 ; Dat. oen tra dona
ruthnib ros esreid grian na firinde
isin domun, i. in ruithen ocus in
lassar . . Three Hom. p. 4, 9 {gemeint
ist S. Patrick): Acc. co ro scáil
grian na firinde I'su Crist a ruthni
fÖ cetharaird in domain ibid. 7.
ruthenta glänzend, strah-
lend; ba hóclsech rigda ruithenta
Corm. p. 38, 6.
nithnigrthe (?) „dazzlingness"
ScLh. 25.
S
-s Pron. infixum, s. unter é
S. 514. — Anderweitige Beispiele,
für den Singular: dia nos faictis
FA. 8; nis aitrebat 12; auf ein
Femininum bezüglich, könnten die
folgenden auch -s n- enthalten:
ros fuc FA. 3; 21 ; für den Plural:
CO ros coraigea FA. 6; 12 (ron
LBr.) ; nos frecrat ibid. 8 ; nos fór-
fed 13; nos gebad 14; nos lenand
16; ros ic 16; conos beir 17 (conas.
conus LBr.); nos fastand 18 (conus
LBr.); nos cobrat 27; ni ros le-
saigset 28; nos millet 29; nos fo-
traicet 30; im Sinne des Dativs
ros tá and ibid. 16 LBr.\ pi-olep-
tisch: ros tá dóib 29.
1. -s n- Pron. infixum, s. S. 514.
2. -s n- Pron. relativum s. S. 340.
sa Demonstrativpartikel, auf das
Gegenwärtige oder Folgende hin-
weisend, immer dem Nomen nach-
752
sacard
gestellt, entspriclit mit dem Artikel
zusammen dem lat. hie; wohl iden-
tisch mit der Particula augens der
1. Person Sg.; inna randa sa SC. 11 ;
Gl. SU Hy. 5, 75; fon cruth sa SG.
29; na n-én sa SC. 7; in gilla sa
FB. 89; in tres fecht sa p. 39, i4;
ScM. 17; SC. 16; 35; FB 53; fo-
decht sa SC. 46; on trath sa von
dieser Zeit an, von jetzt an FB.
24; 59; 87; cus trath sa tis zu
dieser Stunde, his jetzt FB. 88; 94;
hinter dünnem Vocale erscheint sea :
in ruisc sea p. 40, 23; 30; 35; a n-
deilm sea Lg. 1 ; isin bith frecnairc
sea FA. 6; ind fir sea SC. 22; in
laid sea 44. — Vgl. se und so.
-sa enlclitische Particula augens
der 1. Person Singularis, wohl ur-
sprünglich identisch mit der Demon-
strativpartikel sa, vgl. se; ^vird
hinter i bisweilen zu sea; vereinzelt
dam-so p. 145, e; chucom-so TE.
7 Fg.; mo grad-sae TE. 9 Eg. —
Gebrauch, a) Hinter dem Pro-
nomen der 1. Sg.: dam-sa p. 40, 39;
Lg. 12; ScM. 7; 10; 11; 13; SC.
4; 42; 45, 23; FB. 30; 58; etrwm-
sa Lg. 19; acttm-sa ScM. 7; immum-
sa 11 Í FB. 24; chucMm-sa ScM.
13; 16; chucum-sa FB. 56; form-sa
ScM. 11; FB. 35; innium-sa SC. 6;
lim-sa Lg. 6; 17, 6; 23; SC. 14; 46;
FB. 5; 26; 56; 73; 76; frim-sa
ScM. 8; SC. 39; -PJ5. 76; 93; dim-
sa 76. — b) Hinter einem Nomen
mit Possessivpronomen: ar mo
chind-sa ScM. 13 ; mo lennan-sa 20
mo lecun-sa SC. 41; 44; FB. 16
26; 61; 68; im farrad-sa Lg. 6
m'ic-sa TE. 9 Fg.; SC. 7; 41; a
mo ruri-seap. 40, 34; mo chomarli-
sea FB. 8; 66; SC. 40. - c) Hinter
einer Verhalform der 1. Sg.: ro
bá-sa ScM. 4; 10; 11; 13; TE. 8
Fg.- SC. 33, 1; 34; 45, 5; 46; FB.
9; 44; 94; dodeochad-sa SC. 13
FB. 26; 88; andó-sa ScM. 16
TE. 5 -Ep.; SC. 28; 39; FB. 44
45; 46; 47; 49; gabus-sa SC. 7
doratusa ScM. 4; 10; ÄC. 33, 3; 31
FB. 44; 73; biat-sa TE. 5 JS^r.
riga-sa SC. 4; 32; 39; 46; dogén-sa
p. 40, 43 ; FB. 6 ; p. 144, 31 ; imma-
cossaitiub-sa FB. 6; brethaigfet-sa
FB. 58; diam-sa F£. 32; marbsa
Oss. I 10 /Vir marbus-sa; sasaim-sea
p. 40, 17; 39; SC. 40; 41; Í'.B. 34.
— d) Hinter einer Verbalform, der
das Pron. infixum der 1. Sg. voraus-
geht: inam bia-sa TE. 5 Eg.\ co-
tom bert-sa FB. 22; 24; conom
thici-sea FB. 24; ni ru bim-sea
SC. 41; rom thoicther-sa SP. I 4.
— e) Hinter einem prädicativen
Nomen: am buidech-sa p. 40, 20;
SC. 7; ni pam slán-sa Lg. 7; is
am ben-sa FB. 30; am escid-sea
FB. 35; am celi-sea 39; cid nab
sin Fedelm-sa FB. 22. — Erst in
späteren Mss. erscheint -sa auch
bei der 2. Sg., s. unter -su, -so.
-sa n- Pron. relativum s. S. 340.
sab princeps, fortis Z^. 255;
i. trén CDav. Gl. 114; i. taisech,
i. aire, i. calma ibid. p. 115; i. so-
nairt no láidhir O'Cl. {„powerful
or strong" Corm. Tr. p. 153). —
Sg. Nom. sab indarba demna „the
strong expeller of demons" Fei.
Oct. 17; ba sab indarba clóene
Hy. 2, 23 (i. ba sonart); PI. Nom.
sabaidh CDav p. 114.
saball a barn, granary, store-
house CB,.; ro chumtaig Patraio
eclas isin inud sin, dianid ainm
Saball Patraic indiu „Patrices
Barn" Three Hom. p. 18, 19; rom
fóir imon saball „who granted me
the Barn" ibid. 22.^
sabaltair i. sepuítur, id est a se-
pultura i. relicc duinebaith i. magh
mor a n-ádnactís génti Corm. p. 41.
sac Sack; sacc f'orulus Ir. Gl. 489.
sacach sackartig? PI. Nom.
sliasta sacacha FB. 37 Eg.
sacarbaic = lat. sacrificium;
triar dag i. triar sacarbaic „three
{consecrated) wafers" Corm. Tr.
p. 74 fogamur. — Sg. Acc. ro gab
comaind ocus sacarbaic p. 22, 2:
is e dorat comaind ocus sacropaii
. . do Brigit Three Hom. p. 76, 2:i :
arroet commaind ocus sacarbaic
ibid. p. 84, 29.
sacard = Zaf. sacerdos; sacart
Corm. p. 44. — Sg. Gen. anétach
sacaird Tur. Gl. 87 ; Dat. ho sacardd
sad
753
sagim
ibid. Gl. 49; PI. Gen. iniia sacardtl
ibid. Gl. 5.
sad, vgl. saith a bitch O'B.; sad
cbon alltai ro dus u-altraim „a she-
wolfnurtured Mm" Fei. p. LXXXV.
sadiiile „ease, sloth". — Sg.
Nom. codlad ocus sadaile „sleep
ayid ease" Fei. p. CLXXXVI 31;
Dat. cona suan ocus cona sadaile
FA. 15; Acc. cen pecad cen sadaile
„ivithout sloth" Fei. p. LXV.
sadb „a dicelling" Beitr. VIII
330; i. so-adba „a good abode"
Corm. Tr. p. 151.
-sae, -sai s. -sa.
sáeb falsch; sáib, sóihfalsusZ'^.
858. — Comp OS. sáib-apstil pseudo-
apostoli Wb. 28c, 24; saib-fäthe Hy.
7, u; -rechtu ibid. 46; sáib-áirde,
-ÜTtu falsa Signa, miraculaWb.2G'^;
ro lae sseb-glés diberge da churp
immedón a cbrocind LU. p. 79^, 27.
— Vgl. sáibe.
sáebaim, saobaim II I coax,
beguile, seduce O'Don. Suppl.
— * Praes. PI. 3 ssébait FA. 28. —
Vgl. sóibud falsatio Wb. 10«! {Z\
802\ zu lesen sóibad?
sáeb-ehore Strudel; saebhcoire
vorago Ir. Gl. 938. — Nom. saeb-
chori mor fil iter Erinn ocus Alpain
Gl. zu Coire Brecain Corm. p. 13;
ar itá sóebchore sainrsedach imme-
don iu t-srotha FA. 18 (ssébchoiri
LBr.); Gen. ar met a anfaid in
t-ssebchore intamlaigther do saeb-
chorib cociti Goid.^ p. 69 [LHy.);
PI. Gen. inna sáibchore Gl. zu
syrtium Cr. 34b (falsorum lebetum
Z'^. 858"i; Dat. ó na sóebchoraib
Goid.-' p. 69 {LHy.).
sáeg:ul = ?«í. saeculum, Lehen,
Lebenszeit; saigul tempus, aetas
Z^. 30. — Sg. Nom. saigul Oss. II 5 ;
ssegal Abbáin Fél. p. LXIII 43;
saegul Sinchill ibid. p. LXV 33;
soegul Moniude ibid. p. CXVI 10;
Gen. fot ssegail Three Hom. p.
28, 23; Acc. ro thimdibsit a sseghul
TE. 20 Eg.
sáeg-ulta weltlich; a n-airfited
saegulta „worldly delight" Three
Hom. p. 92, 7; saegiilla s. unter
mian.
1. sáer ilf. artifex; a carpenter,
a mason, a builder On the Mann.
III Index {vgl. unter goba); Gobban
Sáer ibid. III jj. 39 /f. — Sg. Nom.
sáer oc suidigud sillabSG. 7^, 11; Gen.
ar thal in t-sseir do gabail „because
he took the ivrighfs tál iadze)" Fei.
p. CI 31: mac in t-sair ibid. 8. —
Compos. sáir-denmidecht artificium
SG. 133b [Z-\ 805).
2. sáei" s. soer.
« sáerda , saordha a r t ifi cial
O'Don. Suppl.
sáeth, sóeth Leid, Mühe,
Krankheit; saoth labour, tribu-
lation O'B ; saoth i. galur O'Dav.
p. 117. — Sg. Nom. isaeth für is
saeth SC. 29, is; ba saeth leissi
inni sin TE. 10 Fg.; CC. 1 Fg.-
ba mar a síéth la Deich tire CC. 4;
soeth p 143, g; cech seth Hy. ß, 9
(saeth Fr.), Gl. i. cech toirsi no
galar; Gen. cen ascur sáitha sine
intermissione tribulationis Wb. 25d
[Z^. 239); Dat. iar saith Hy. 5, 20
(saeth Fr.), Gl. i. iar n-galur no iar
saethur; Acc. ar cech saeth LHy.
Amr. 107 (Gl. ar cach n-galar);
mor seth Hy. 2, 35 (sseth Fr.)\ PI.
Acc. asrala . . saethu LHy. Amr. 38
yGl. a galra). — Vgl. sáethar.
sáethach mit Arbeit, Mühe,
Leid behaftet; sethach Gl. zu
sethrach Hy. 6, 19.
sáethar N. Mühe, Arbeit,
Leid; labor Ir. Gl. 1085; sáithar
labor Z'^. 30. — Gen. log sáithir
merces laboris Wb. 23« (Z'^. 223);
ssethair Gl. zu mor seth Hy. 2, 35;
Dat. iar saethur Gl. zu iar saith
Hy. 5, 20.
sáethrach mit Arbeit, Mühe,
Leid behaftet; saothrach servile,
laborious, hardivorking O'B. — Sg.
Nom. saethrach p. 40, 9; sethrach
Hy. 6, 19 [Gl. no sethach).
1. sagim I ich gehe hinzu, suche
auf, vgl. in-saigim; saigim adeo
ZK 429. — Praes. Sg. 3 saigid
oirgniu SC. 17, 5; PI 3 saigit . .
tairis i^^J.. IS LBr. (to soichet iZJ.);
rel. ita saidbre saigte Fei. Prol. 162.
— Praes. sec. PI. 3 do saigtis
Connachta dia n-décsiu TBE. p.
48
sagim^
754
sauge
144, 1. — Imperat. 8g. 2 saig aith-
gne forru p. 144, 24. — Fut. Sg. 2
ni sáis dáine dochlii SC. 25. —
Pass. Praes. Sg. 3 lann segar and
Wb. IIa [br avium quod petitur
Z^. 995). — Inf. 1) saigid, vgl.
in-saigid; Dat. do saigid Emiri
SC. 9; tic . . dia saigid Lóig 14;
82; 45; 48; TE. 13 Eg.; FB. bl;
65. — 2) saichtin, saigthin; Dat.
do saichtin soviel als dochumm: no
rochtis do saichtin Conroí FB. 41;
69; tic.dia saichtin FB. 65; 78;
dia saichthin 75; saigthin 76; te-
cait uli dia saigthin ind eich LU.
p. 39i>, 19.
2. sagrim, saig'im I ich sage,
spreche. — Praes. Sg. 3 rel. iss
ed saiges sis est hoc quod dicit
infra SG. 65i> {Z-\ 431); saiges a
chert do cech óen la Uliw FB. 11 ;
— Fut. PI. 3 nach mod ro sasad
mo beoil Hy. 5, 17 (sasat Fr.), Gl.
ro seset. — Inf. Nom. is he besad
felsub etarcert di dulib et saigid
forru Wb. 27» {disputare super iis
Z\ 1000).
sai s. sui.
CO ro sai p. 48, 13 s. soim.
sál no fiian Gl. zu tunica vel
lacerna Wb. BO^ 19 {Z-\ 1039).
sáib s. sáeb.
sáibe F. Falschheit, von sáeb;
Acc. im nach feirg no säihe Fei. XCI.
saicli,iss i fiadnaise diwin t-sluaig
doasfenpha cách a gnimu etcr maith
ocus saich LU. p. 17», 23, s. 2. sáith.
saichtin s. 1. sag-im.
saidbir reich; sáidhbhir rieh,
opulent, ivealthy O'B. — Sg. Nom.
aroli fer saidbir Fei. p. CXIX 31.
— Compar. saidbriu s. unter
samud.
saidbre tvealth Fei. Prol. 162.
Vgl. daidbre {Nachträge).
Saide s. sidc.
saidim ich setze, setze mich,
sitze; Gl. zu figo „Isettle" Corm. Tr.
p. 76 fiacail; vgl. suidim. — Praes.
Sg. 3 rel. ni alisuide saides Condia
EC. 4; PI. 3 arrocbat a n-gaisceda
issin taig et sedait TBF. p. 140, 8.
— Praes. sec. Sg. 3 und PI. 3 no
saiditis inna hangil, no saidcd dana
Grignir Goid.^ p. 101, 35 (LHy.).
— Praet. Sg. 3 Dep. ro saidestar
Gl. zu siasair Hy. 4, 1. — Pass.
Praes. Sg. 3 saiter {lies saitir) a
lia „his tombstone was set up"
Ms. Mat. p. 473, 20. — Conj. Sg. 3
sátir a lia s. unter claidim. —
Part. PI. Nom. isin bei bid saiti
{die Zähne) Corm. Tr. p. 76 fiacail.
saiget = Zcti. sagitta; breo-saigit
„a fiery arroio" etymologisirende
Glosse zu Brigit Corm. Tr. p. 23,
ebenso Hy. 5, 1 {aber breo saigit
i. homines Hy. 4, 1 zu 1. sagim?).
— Sg. Nom. saiget Hy. 1, 20; Dat.
cosind saigit áin Ml. 55 r; PI. Gen.
na saiget FA. 29 (soiget LBr.).
saigid, saigthin s. sagrim.
saignén lightning, hurricane
OB.; Gl. zu lochet Fei. Jan. 26.
— Gen. Ardraacha do loscadh do
tene saighnéin O'Don. Suppl.; Dat.
on t-saignen Gl. zu a fulmine Corm.
Tr. p. 79 fuil.
saig'thech, vgl. saigtheach an
obtruder, intruder O'B., von sai-
gid? saigthech do cath den Kampf
suchend SC. 18?
sail F. Weide; „willow", i. so-
fillti Í ar a maithi („pliant is it for
its softness") Coi'm. Tr. p. 154. —
Sg. Dat. caill mor di sailig bi and
Corm. p. 41 salcuait; PI. Gen. cét
saithi a n-dire na saileach „the
first swarm as fine for the sallows'^
O'Don. Suppl.; Du. Gen. go Ros
da soileach Tor. Dh. p. 106. —
Vgl. „sáileog F. the common white
willow" CSB.
sailchi s. selche.
sailchoit, salchuait salicetum
Corm. Tr. p. 151.
saile saliva, vgl. cron-tsaile
„spittle, phlegm" Corm. Tr. p. 36,
croindtillo phlegma Ir. Gl. 844 {vgl.
Ir. Gl. 651). — Sg. Dat. dit saiiiu
SG. Incant. {Z'K 949); PI. Dat.
honaib selib eritib no honai[b] sleid-
menaib Tur. Gl. 91 {sputaminibus
susceptis); Acc. na saile Gl. zu
Sputa Goid.^ p. 66 (LHy.); Du
Acc. dobir da sale it bais ibid.
{duo Sputa Z'^. 233).
sauge, IX sailge sinSenchaisMoir
sáilim
755
„nine props, these, of the S. M."
Corm. p. 32, 6, zu sáil heam O'B.?
sáiliin ich erwarte, warte
auf Etwas wechselt an den fol-
genden Stellen mit ernaide. irnaide\
vgl. saoilim I think, suppose, ima-
gine O'B. — Praes. Sg. 1 ni huadib
sailim sochairfe Fei. p. XXXV 25;
PI. 1 is deimin inni sailmit regnum
perenne sicher ist, was tcir erwarten,
das eivige Reich Fei. p. C 20. —
Inf. Dat. in tan is ar sailechtu
na hoenbo anirdaltai atathar isin
morgorta sa ibid. 17 {„sinee it is
because of her expecting the one
uncertain coic that she is in ihis
great hunger"); do saoileachtain
O'Don. Gr. p. 203. — Vgl. fris-sáilim.
saill Fett; fat, fatness, bacon
O'R — Sg. Noin. saill Gl. zu bracht
Oss. III 4; Gen. allucht saille Hy.
5, 27; assil t-salli p. 41, 9; saille
Gl. zu tinne Hy. 5, 45; da formaid
sailli S. 112; Dat. na saill Gl. zu
isséicse Oss. III g; Acc. in saill I
p. 41, 12; coimlid saill dia heim !
er reibt Fett an das Heft des
Messers Corm. p. 30, 12.
saillim sallio SG. 187« {Z\ 435).
saim i. cach córait cid iter da
dhuine cid iter di eoch cid iter di
dham cid iter [di] bu bess Corm.
p. 40 ; serah i. corait ibid. p. 18
essem; saimh i. gach córaid no
gach ciipla O'Cl., „every brace or
couple" Corm. Tr. p. 150; a pair,
a couple of animals or persans O'J?.
saim, saimh stveet, mild, gentle,
pleäsure, ease O'R., vgl. sám. —
Sg. Nom. ni bu saim a menma
FB. 58 {angenehm berührt); sair
saim sorchaide ScLb. 23 {restfuli.
saiü verschieden, besonders,
besonders gut; di versus, Singu-
lar is, proprius Z'^. 233; 858. — Adv.
nintsain, /tVr ni in t-sain non aliter
SG. Ot {Z\ G08). — Compos.
sain-dán SP. II 1; -cbeirdd ibid. 2;
fo láim suad sain-cherda Rev. Celt.
III p. 177; sain-cherdchai s. unter
2. fichim ; sain-cron s. unter cron ;
sain-lind dognither do braich Gl.
zu brócoit Corm. p. 7, 1 {vgl. unter
sainmech); fri hol sain-lenda ass
Corm. p. 7 böge; ba saiu-serc seom
di Aillinn 3ís. Mat. p. 472 {„he
was the speciaUybeloved of Aillinn").
sain-amra 6eso«(iers icunder-
voll; PI. Dat. do . . cumtaigib sain-
amraib FB. 3; 54; 79.
saiii-cherd die besondere
Kunst, s. unter sain.
saiuc F. variety, diversity
O'R. — Sg. Dat. co saine dath
SC. 37, 14.
^2Anc\\\ii\\besonders gut, aus- ,
gezeichnet; sain-samail, sainemail
praedpuus, potis, optimas Z'^. 233;
768; 858; Gl. zu acneta FB. 9. —
Sg. Dat. do fin sainemail FB. 62;
PI. Gen. na lubi sainemail ^j. 130, 27;
Dat. CO srethaib sainemla di liic
logmair FA. 13.
saingrnusta i. sundradhach (=
sainredach) O'Dav. p. 114.
sainmech, sainmheach good, plea-
sant, soft O'B.; sainliud i. lind
sseinmhech Corm. p. 7. 1 {„a good-
ly ale").
saÍB-retli, sain-red Besonder-
heit, Sonderheit; proprietas, pe-
culiare Z'^. 224; 856. — Dat. is
do molad De intainriud as dir ymniis
hat. Hy. V Pref. {„it is to praise
God especially that a hymn is dtie"
Goid.'^ X>. 98); sainrud s. unter lod;
inn t-sinnruth im Besondern, be-
sonders CC. 4 Fg.
sainredach peculiaris Z'^. 856;
809. — Sg. Nom. sainrsedach FA 18
(saindriudach LBr.)\ Acc. F. fálti
sinredaig SC. 35; PI. Acc. F. selba
sainrudcha FA. 25 (saindriudacha
LBr.).
sair Adv. östlich, ostwärts,
im Osten, vgl airther, und Z'^. 612;
dochuadusa sair ScM. 10; p. 39, 14;
TE. 19; FB. 79; ar in dorus sair
SC. 33, 15; for muir sair Gl. zu
Hy. 2, 7; Loegawe Buadach sair ^
ScM. 21, 38; in dail Emna ercdair
sair Lg. 17, 54? sair-siar doib öst-
lich und westlich von ihnen FB. 29 ;
sair-túaid nordöstlich Lg. 11; úathib
ssérdes „soiith-east of ihem" FA. 5;
frim a soer Gl. zu dessam Hy. 6, 2;
FB. 24.
sáire s. sóere.
48*
sáis
756
samail
s&is s. 1. sagrim.
1. sáith satietas. — Sg. Gen.
do cathim a satha día eóil SC. 23;
Dat. sech ni ro oslaicced ria sáith
„before satiety" Goid.'^p. 104 {LHy.);,
im sáith s. mart; Sg. Acc. ni doid
a sáith do biud Lg. 17; fóu saith
sin SC. 23; loim for saith 30, lo.
— Vgl. sathech.
2. sáitli bad, low, mean, vile
O'Don. Suppl.; sgl. saoth i. bregadh
CDav.p. 114, saithiud ibid., saithiu-
ghadh to cheat, defraud CDon.
Suppl — Vgl. saich.
saitlie a drove, a swarm, a
crowd O'jR.; i. bilidhen O'Dav.
p. 116; a sivarm of bees O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. inmaiu soin-
mech saithe Fél. Mai 28, Gl. i.
turba angelorum; i. buiden Gl. zu
Fél. Jan. 25; PI. Dat. Septimper
iar ?,dÄ.i\nh „after September'' s troops"
Fei. Sept. 30, Gl. i. iar sligedaib
no iar sluagaib; Acc. Martai ior
sluaig saithiu „on the troops of
MarcKs host" ibid. Mart. 31 Bawl.
(ior sluag sathiu Laud).
1. sál Meer; sea Beitr. YIII 348.
— Acc. mandra sál LU. p. 40», 5
(s. unter ir). — Compos. tar sal-
muire sretha „over ranJcs of main-
seas" Fei. Epil. 238.
2. sál F. Ferse; calx Z^. 16;
sal na traiged „heel of the foot"
Corm. Tr. p, 154; sal tri asa „heel
through hose", eine Art der Kahl-
Jcöpfigkeit Corm. Tr. p. 143 ränge.
— Sg. Acc. ra ben a sail de ScM.
12; PI. Nom. a sála LU. p. 79^ 29;
Dat. cusna salaib cum bassibus
Gild. Lor. Gl. 192; Du. Nom. a di
sail TE. 4 Eg. — Vgl. saltlae.
salach schmutzig; sordidus Ir.
Gl. 684; libidinosus ibid. 616. —
Sg. Acc. atconnairc . . foscud salach
dorcha „a shaäoio foul and dark
SMart. 23; PI. Nom. sligthi salcba
p. 190, 26; Acc. ros léic na foliechta
salcha „the foul traces" SMart. 30.
— Vgl. salchar.
salachrus i. seiscenn O'Dav.
p. 115; salacbruis a quagmire
O'Don. Suppl. — Vgl. salchar.
salaig: FB. 24?
saland, salond Sulz; sal Ir.
Gl. 977; salann Z^. 778. — Sg.
Gen. do denam sallaind LU. p.
13a, 32 {Amra)\ Dat. do salund
LHy. Amr. 95 (do sallund LU.)\
Acc. saland Hy. 5, 40; salond p.
43, 13; 14. — Compos. salonn-
meich FB. 37 Eg.?
salcbaim II ich beschmutze;
salaighim I defile, pollute CB. —
Praes. sec. Sg. 3 dia táidled in
n-úir no in n-áiii forsalaiged Maríam
no hictha fo céíoir „?/' he touched
the mould or the rushes whereon
M. had spat (?), he was healed forth-
with" SMart. 40. — Pass. Praet.
Sg. 3 annal ro salchad FB. 25.
salchar filth, dirt CB.; Gl.
sechraid CDav. p. 116; ibid. sali.
salchuait s. sailchoit.
sallsinu. ps allere Fei. Prol. 322.
salm = íaí. psalmus, Ir. Gl. 467.
— PI. Gen. cét salm Hy. 2, 30.
saltlae calx SG. 50» {Z^. 67),
vgl. 2. sal.
1. sam Sommer, s. samrad, —
Sg. Nom. ro faeth sam snigid gam
LHy. Amr. 63. — Compos. sam-
ghemen „summer-hide" Corm. p. 10
croicend; cona saimmbiud „with
their Summer food" On the Mann.
III p. 495.
2. -sam Particula augens der
3. Person, s. som; a meuma-sam
SP. II 2; 7.
sam Buhe, Annehmlichkeit,
vgl. sáim; sámh rest, ease O'B. —
Sg. Nom. na sid na suba na sam
Lg. 17, 55; bá sam dóib FB. 28.
— Vgl. sáme.
samad s. samud.
samaigim III pono, vgl. rem-
samugud (Z*. 960 . — S-praet. Sg. 3
samaiges Hy. 2, 55; ro iarfaig de
cid arar samaig ^samaid LBr.) a
lámu amail siut „he asked him why
he placed his hands in that wise"
Three Hom. p. 98, 22.
sAinAÍl Bild, simile, vgl. cosmail,
intamail. — Sg. Nom. samail SC.
31, 4; ScM. 6; Dat. atgénammár
asa samail in fer sin aus diesem
Bilde, dieser Beschreibung FB. 46;
48; 52; fón samail sin diesem Bilde
757
santach
entsprechend , auf diese Weise SC.
10; 24; FB. 57; 65; Acc. ni fuair
a samail di graig SC. 27, e; 8; Gl.
zu set Hy. 5, 98; cuir a samail
(luin gieb uns seine Beschreibung
FB. 49; PI. Dat. a saralaib én
nach Weise der Vögel FB. 47?
Acc. cuire satnla fair FB. 44; 47.
sainain s. sainfuin.
samaisc F. eine junge Kuh;
a heifer in her third year, not bul-
led, On the Mann. III Index. —
Sg. Nom. in t-samaisc Lg. 9; PI.
Nom. samaisci ibid.
same F. Buhe; sáimhe plea-
sure, delight O'R. — Sg. Nom.
a sámi ocus a somilsi ScLb. 25;
saime cen dóinmige ibid. 23; bái
síd 0CU8 sámi ocus cáinchomrac
LU. p. 121», 29. — Vgl. sám, sáim.
sam-fuiu, samuiu, saniain F.
Sommerende; samuin i. samfiiin
i. bás in t-samraid Gl. zu Fei.
Nov. 1 ; im heidnischen Alter thum
die Zeit des Festes von Tara, s.
unter fess und vgl. SC. 1; in der
christlichen Zeit der 1. November,
All-Saints-Day. — Sg. Gen. na
samna SC. 1; lathe na samna, trenne
samna ibid.-., dogres cecha samna
SC. 2; aidchi _ samna SC. 11, 9;
Dat. ria samhfuin TE. 6 Fg.: ria
samfuin SC. 1; 10; iar samfuin TE.
6 Eg.\ Acc. immon samain SC. 12.
samith LHy. Amr. 135 (samsith
LU.) für sám-síth? die Glosse hat:
CO samsith i. co sith in t-samraid.
s'Aml'did Adv. so; ni bad samlaid
son SG. i^ (non esset ita hoc Z'^.
6101; auf das Folgende bezüglich:
SC. 5: FB. 44; CC. 2 LU.; auf
das Vorhergehende bezüglich: FB.
7; 9.
samlaim 11 ich ^vergleiche,
mit fri construirt, altir. Deponens.
— Praes. Sg. 1 samluim Lg. 4, 5
Eg.; Dep. is friss nasamlur ei cum
comparo Wb. 3« (ZI 438); PI. 1
Dep. fri dath snechtai samlamar
Lg. 4, 5 Lg. — Pass. Praes. Sg. 3
samlaithiV FB. 24 Eg. — Praes.
sec. Sg. 3 frisa samailte SC. 17.
samrad N. Sommer; i. riad
rithes grian Corm. p. 40. — Sg.
Gen. illó samraid Bev. Celt. III
p. 177; s. unter sam-fuin; Dat.
issamrud FB. 9.
samthach F. der Stiel des
Beils; manubrium securis Z^. 810;
a gallowglass axe with a long handle
O'Don. Suppl. — Gen. ar chenn
inna samthige Tur. Gl. 131 {ad
manubrium Z^. 242; 623); Dat.
ina samthaig FB. 91; Acc. docer
in biail dia sa[mthig] issammnir
ocus focaird Eleseus a samthig
inna diad Tur. Gl. 131; a sliasat
mar samthaig Corm. p. 36, 35.
samud congregatio; samhadh
the clergy and monks of any ec-
clesiastical establishment CDon.
Suppl. — Sg. Nom. samud Sanct
Brigte Hy. 6, 13; ro Tpad saidbriu
samad Coluim Cille oltás cech samad
etir Eirm« ocus Albain Three Hom.
p. 106, ig; Dat. foruair sith dia
samud LHy. Amr. 135.
samuin s. sam-fuin.
Sanas 1) susurrus, a secret,
a whisper, O'R.; aisnes dognither
hi toi i. hi sanais Gl. zu toreicc
Corm. p. 41 („in a ivhisper"); dia
na sanaise „the day of the Annun-
ciation'' Corm. Tr. p. 148 sanas;
fri Cvist carsait sanais „muttered
prayer to Christ they loved^^ Fei.
März 15, Gl. i. sainfis fis sen no er-
naigthe, vgl. sanas i. sainfhiss Corm.
p. 40. — 2) glossary CB., Sanas
Chormaic „Corma&s Glossary'"'' .
san-chan, hin und her; sán
cán to and fro O'Don. Gh: p. 269;
snaifid Liban sair siar sanchan tar
cach trethain LU. p. 'dd^, 34.
sanct = lat. s a n c t u s , oft inde-
clinabel vor dem Eigennamen, z. B.
Sanct Brigit Hy. 5, 21; 23 (sancht);
95; 106, PI. Dat. CO sanctaib Cille
dara Hy. 5, 95.
sant F. Begierde; saint cove-
tousness O'B. — Sg. Nom. ro re-
nastar cech ni ro bo shant dia rose
hi fos LHy. Amr. 71 [ErMärung
zu rir accobur a súla); gabais . .
saint anji TE. 5 Eg.
santach gierig, von saint; cu-
pidus Z^. 809; sanntach avarus
Ir. Gl. 667. — Sg. Nom. ni pu
santaigim
758
scAilim
for seotu santach Hy. 5, 7; nar bu
santach fair FB. 90.
santaig'im III ich begehre; ni
santaig sualchi na sognim do déiiam
„he desireth noP^ Fei. p. XCIV, 5.
sár an insult, assault, vio-
lation On the Mann. III Index;
contemptus Z'^. 16; contempt, dis-
dain O'R. — Sg. Nom. nir bo sár
leu ar cocéilsine Wh. 19» i;Z'l 865);
mor assar-sa ior coimdid nime ocus
talman „their outrage'' Goid} p. 54;
CO féli CO fethamla co fédli fo mamm,
CO n-deni co n-dilachta da cach
gnim cid sar LBr. p. 261^, 24.
sár- exceedingly {nicht ver-
schieden vom vorhergehenden, vgl.
Z^. 865\ sár-mhaitli „exceedingly
good'' O'Don. Gr. p. 278; sár-láidir
„exceeding strong" Tor. Dh. p. 138
(s. unter sith); s. sár-lúag. -toi.
saraigim III ich beleidige,
verletze, beschimpfe, verachte;
I overcome, exceed, conqiier, injure,
wrong O'B. — Praes. sec. Sg. 1 no
sárgind én aith im og Oss. I 32. —
S-praet. PI. 3 ró sárichset Wb. U
(eontempserunt Z'^. 46a). — Pass.
Praet. Sg. 3 ro sariged Wb. 3«
{contemptus est Z^. 74). — Inf.
sárugud violation O'Don. Suppl.;
Gl. zu diguin LU. p. 20", 25; Nom.
sarugud Conchobair impu Lg. 16;
Dat. cach olc as mó 10 í'état do
sarugud De ocus dáine iss ed do-
gniat ScLb. 16; Äcc. innisid do a
sarugud do Chw/tall CCn. 4; dar
sarugud m-Brigde „in violation {of
an Order) of Brigifs" Fei. p.
LXXXIV 6; dar sarugMíí a thus-
nigthe „in spite of his parents"
SMart. 9.
sár-lúag ein sehr hoher Preis?
— Sg. Dat. iar do sárlúag TE.
13 LU.
sár-tol F. libido Wb. Id {Z\
865); in t-sartol libido Ml. 34», 13
{^Z-\ 212).
sartolach libidinosus, nip sar-
tolach a chland vel ne ab aliis
accussetur pro luxsoria Wb. Bl^, 5
{Z^ 1039). ■
sag Falle, Schlinge, Ma-
schine; „an instrument, means,
arms, engines" O'B. — Sg. Nom.
is én imrao n-iada sás SP. IV 1
(„a trap"); Acc. ar mo scarad fris-
sin sás „on my parting from the trap
{i. e. the bodyf Fei. p. CLXXII 20.
ro sassad ivürde erreichen,
Fut. sec. SU 1. sagim? ni rabi la
Ultu láth gaile ro sassad leth méite
fair FB. 91; ni fuirceba-su and
fer ro sasad a sés u. s. ic, s. unter
fómsige.
sásaitn II ich sättige, befrie-
dige. — Praes. Sg. 1 sasaim-sea
bochtu p. 40, 17; 3 nim sasa ceol
TE. 9, 6. — Pass. Praes. PI. 3
sech is sasatar Gl. zu saturati
sunt Ml. 40». — Part, necess.
Sg. Nom.. din dinit bed sastai Gl.
z%i Cato de agna pascenda SG. 39b
{Z-^. 480). — Inf Nom. sasad FA. 5;
Acc. domeil in ingen in sasad sin
„the virgin took her fill of that"
Three Hom. p. 58, 11.
dia sathairnd Sonntag Goid.^
p. 88 {Vit. Trip.).
sathech, saithecb satt, vgl.
säith; sathach satur Ir. Gl. 402.
— Sg. Nom. sathech . . de Hy. 5, 28;
saithech bid ocus cotulta FB. 32;
PI. Nom. sathig CG. 3 Eg.
ro scáich, seá,ig s. scuchim.
1. scáil a shadoio O'Don. Gr.
p. 15.
2. scáil s. scál.
scáil-fer s. scál.
scsVilim III ich lasse los, zer-
streue, breite aus, nehme aus
einander; sgaoilim I dismiss, se-
parate, untie, spread, scatter O'B.
— Praes. Sg. 3 scailid gou SC.
17, 3; S-praet. Sg. 3 scailess Gl.
zu scarais Hy. 5, 34; is ed sin da»
is mo ro scail Ultu fo Érind, to-
maidb Locha Echach LU. p. 401», 4;
ro scail in Morrigu in carpat „the
31. had broken the chariot" Bev.
Gelt. III p. 175; ro sgaoil . . mac an
chuill da, heill er Hess den Hund
los von seinem Biemen s. unter
2. iall; CO ro scail grian na firinde
I'su Crist a ruthni fo cetharaird in
domain Threc Hom. p. 4, 7; co ro
scail na cairptiu ocus na gregu co
fata ior cech leth ibid. p. 22, U]
scáipim
759
PI. 3 ro sgáilsit fir hErmá TE.
7 Eg. — Pass. Imper. Sg. 3 scail-
ter in t-étach LU. Nenn. 2. —
Praet. Sg. 3 ro scailed in seolbrat
ibid. — Inf. dian-sgaoileadh rapid
dissolution, or relaxing O'Don. G-r.
p. 340. — Vgl. di-sgaoilim I dis-
solve O'Don. Gr. p. 341.
scáipim, sgáipim, I disperse,
scatter O'R.; sgaipeadh scattering
Tor. Dh. p. 166.
ro scaird i. ro lommar Gl. zu
qui . . omnia iníus possita dona
conrapsit {sie) Ml. 14^, 2. Vgl.
díuscartaim.
scál M. Held, Biese, ein un-
gefüger Mann, Kerl {vgl. FB.
37 /f.); „a hero" O'Don. Suppl.;
scáil „a hero" Gl. zu ascaid Corm.
p. 1. — Sg. Nom. scál FB. 39; 40;
Dat. don scäl ibid. 39; 40; Acc. in
scál ibid. 39; ibid. 37 Eg\ Voc. a
scáil LHy. Amr. 2. — Compos.
scáil-fer gleichbedeutend mit scál
FB. 37. — Vgl. ban-scál, fer-scal.
scala cratera Ir. Gl. 106.
scalp F. a ehasm, a gap O'Don.
Suppl.; scáilp a cave, a den O'B.
— Sg. Dat. lasin consela Caier
uaidib astigh corraba forsind liic
iar ciil in duine fo scailp and Three
Ir. Gloss. p. XXXIX.
Seaman Lunge. — Sg. Dat.
cusin Seaman cum jnilmone Gild.
Lor. Gl. 221. — Vgl. scoim.
scaunrad, scánradh fright, con-
fusion, dispersing O'B.; an
scaoileadh agas an scaindreadh „the
derout and the confusion" O'Don.
Suppl; sgaoileadh agus sgannradh
Tor. Dh. p. 166. Vgl. scánraim
I disperse O'B.
scáraid, sgáraid gausape Ir.
Gl. 864.
scaraim II ich trenne, mit fri
ich trenne mich von Jemand
oder Ettcas; I separate, pari, quit,
open, unfold O'B. — Praes. Sg. 3
scaraid . . friu e?" trennt sich von
ihnen FB. 1 1 ; rel. in tain scaras
ar Dea fri cach reet cum secedit
propter Deum a quavis re Cam.
(Z*. 1006). — Praes. see. Sg. 3 fri
a chorp . . ro scarad Hy. 2, 63. —
S-praet. Sg. 1 is cian scarsu fri
eochu LU. p. 115», 12 {Siab. Con-
cul.); 5 0 ro scar . . frisin corp
FA. 3; IE. 13 Fg.; scarais a Lech
cenn a breit Hy. 5, 55; scarais..
a forbrat i taig sie breitete ihren
Mantel zu Hause aus Hy. 5, 34
[Gl. i. scailess); PI. 3 ro scarsat
frise Gl. zu circa fidem naufraga-
verunt Wb. 28», is (Z^ 6.Ó1); Dep.
ro scarsatar a morgluind SC. 28, 15.
— B-fut. Sg. 1 in tan no scairiub
Gl. zu cum vacavero Ml. 43». —
Bedupl. Fut. PI. 3 ocus scérait fri
airfitiud in domaiu seo ro charsat
SeLb. 19. — T-fut. PI. 3 scerdait
a óicc fria tairsech „its icarriors
shall depart from iis threshold"'
Three Hom. p. 110, 20. — Pass.
Praes. Sg. 3 scarthair fri comairge
inna n-arcaingel FA. 20. — Inf.
1) Nom. scarad fri peccad LU. p.
115», 1 {Siab. Concul.); 2) scarthain
On the Mann. III p. 444; 3) do
sgaramain O'Don. Gr. p. 201.
scatán „herring" Corm. Tr.
p. 155; sgadan allec Ir. Gl. 967.
scaterc, für scáth-derc, specu-
lum, Gl. zu lucar Pr. Cr. 48''
{Z^. 854). — Sg. Acc. im scaideirc
On the Mann. III p. 117.
scath no scoth i. laoch O'Dav.
p. 115.
scath Schatten; scáath umbra
Z^. 17. — Sg. Nom. ar ba leir
scath a asna LHy. Amr. 101 {seine
Bippen waren sichtbar); Gen. in
scáith FB. 81; Dat. ar scath „on
aecount of O'Don. Suppl.; Acc.
in scath 81; 87; fri scath TE. 9.
scatlián amirror On the Mann.
III p. 117.
scéim vomo; sceithim I vomit
O'B. — Praes. Sg. 3 scéid iterum
in loimm sin suas Corm. p. 13 Coire
Brecain {„it vomits . . that draught
up'') ; rel. in tan sceas LHy. Amr. 60.
— Vgl. lasceith sceoil a annaich
Fei. Febr. 16.
sceinm a start, bounce CB.
sceinmnech i. luath O'Cl. {Goid.^
p. 68), quick, nimble O'B.; vgl. di-
sceinmnech {Nachträge).
scé Weissdorn; Gl. zu 1. úath;
JCA«6 -
scél
760
scé the white tJiorn, hawthorn O'R.
— Sg. Gen. a m-barr sciach osin
tibraid Fél p. LXXXIX 17; Dat.
isin sciaich osin tiprait ibid. 30
{„thorntree"); uc Scí Pátric Tir. 9.
seél N. Erzählung, Ge-
schichte, Nachricht; narratio
Z'^. 223; 769. — Sg. Norn. scél
FA. 33; scél n-airdairc Lg. 5, 24;
ba scél n-glé LU. p. 40», 20; ni
scél fácbala hi lusc SC. 37, 11;
scél cen scís SP. TI 5; scél lcm
dúib LHy. Amr. 63; cridi-scel SC.
11, 4; a mor-sceol no sretha Fél.
Prol 138 LBr.- in scéul sin TE.
14 Eg.; Gen. sceuil 20; sceóil
FB. 71; amru sceoil Ht/. 5, is;
SC. 31, 9; Dat. don badb-scél
FB. 70; Pl. Nom. scélu TjB. 14
Eg.] Gen. do fiss scel a mathar p.
40, 7; dot fis scél „to get tidings
of thee^'' ScLh. 6; dom fis scél
ibid. 9; Dat. hi scelaib Hrj. 2, 1;
Acc. scéla /S^C 20; 24; a n-imtechta
ocus a scéla FB. 70; imcomaircith
scela di TE. 5 Eg.- scélu 14 Eg.;
sgelu p. 145, 2; sccula TÍJ. 19 Eg.;
sceulu ibid. ; sgéulu ibid. — Vgl.
air-scéle, badb-scelai, so-scéle.
scélach gern erzählend? sgeu-
lach historical, narrative O'R. —
Sg. Nom. nir bat scelach SC. 26;
Scél mac Barnéni dorsid Emnse
Mache, is de atá scél Sceóil ar bá
bras scelach sí(íe LJJ. p. 121i>, 19.
scelaig'e M. Erzähler; sgeulai-
dhe a historian, story-teller O'R.
— Sg. Gen. i taig Feidlimthi . . sce-
laige Conchobair Lg. 1 (scelaigi
Eg. Lc).
scell, sceall a shield, bucJcler
O'B. — Sg. Acc. tar sciath scell
ScM. 21, 31 H. und M.; Pl. Gen.
etir imbeirt scell ocas sciath „play-
ing at targets and shields'^^ On the
Mann. III p. 454. — Compos.
sceld-gur na sciath cliss On the
Mann. III p. 426 {„the shield-noise
of the missive shields'^)7
scén, no theichdís a scén ocus
a fuascur reime „in affright and
in terror"' Fél. p. CLXXIX, vgl.
sceoin a start CB.
scena s. scian.
scenl) ScM. 21, 31? s. unter
1. rüanaid?
scendini I ich springe; scinnim
I spring, start, burst out O'ü —
Praes. sec. PI. 3 co seein tis na
fóit a crnib na n-ech ior Ath fo
des LU. p. 127a, 13. — Praet.
Sg. 3 ro sceind airde seolchraind
suas Three Ir. Gl. p. XL; PI. 3
CO ro sceindset na foit a cruib na
n-ech dar A'th fo thúaith LU. p.
127a, 11. — Perf. Sg. 3 ro sescaind
blog dind ailig fo suil Nede co
roimid ina cend Three Ir. Gl. p.
XXXIX; srethis lue telma bói ina
láim fair con sescaind ina cend co
tue a incind ass LU. p. 71», 42;
con sescaind cach ball de a letbe
ibid. p. 60^, 39. — Hierher auch
scéinti CC. 5 LU., scente Eg ?
sceng" i. iumdha Corm. p. 40,
a bed Corm. Tr. p. 150, vgl. imm-
sceng. — Sg. Nom. fo Loch Echach,
adba dam, ard in sceng dron drin-
ged graig LU. p. 40», 1.
sceith s. scéim.
1. sceo much, over and above
O'JÍ.;scéithsceo-bánaiBr.2).205i>,22.
2. sceo Conj. und; et Z'^. 699;
sceo ocus ceo ocus neo tri comoc-
comaii goideilggi LHy. Amr. 10;
sceo LHy. Amr. 61 (i. ocns LU.)\
ibid. 58; sceo i. acus FB. 68, 3;
ibid. 22; sceo SC. 25; sceo LHy.
Amr. 61; sceu p. 142, 16; isuaib
inscib SCO eulis ind secni Garn, {in
orationibus sapientiae et [?] pruden-
tiae Z'^. 1006) schdnt corrupt zu sein.
sei, sciach s. scé.
scíain Gl. zu Schema Ml. 29», 3,
dazu auch sciamh beauty, bloom
O'B?
sciau F. Messer; sgian cnipulus
Ir. Gl. 440; cultellus ibid. 441. —
Sg. Nom. scian SC. 41; scian inna
láim Sc3I. 15; scian ámra la Coirpre
Muse co n-imdenum argait ocus
6ir ima heim Corm. p. 30, 10; Gen.
dia hessi na sceine ibid. 20; maide
sgine manubrium Ir. Gl. 1139
Acc. ro gab sein inna láim ScM. 8
Three Ir. Gl. p. XXXVII; PI. Nom
scena SC. 39 ; nói scena clis FB. 42;
Bat. CO seenaib SC. 40.
scíath
761
scíath M. Schild, vgl. On the j
Mann. II p. 330: pelta Gild. Lor.
Gl 75. — Sg. Nom. sciath SC. \
37, 16: FB. 67: argdidi p. 131, is; '
corcorda p. 310, 4o: brec béimnech
FB. 45; dond telbude 47: rop sciath i
d^n Hy. 1, 20: 5, 97; 7, 34: Gen.
a dá slegh coicrindi itir leathar a
sceith CO cobruid fíndruine fora
TB. p. 176, 25; ocus lán lainne a
scéith di úir „and the füll of the
cover of his shield of mould" Rev.
Celt. III p. 182 Oann i. cumdach
O'CL, gemeint ist vielleicht die innere ]
Höhhing des Schilds); Dat. as mo
sciath ScM. 11 i;isan sceith H.);
dond-sciath dondderg dondchorcra
CO cóicroth óir co m-bil finddruini
fair LU. p. 81», 32; Acc. sciath
FB. 81; 87; ScM. 21. 31; tré sciath
n-ete indala héoin SC. 7 [vgl. sgiath
« icing O'J?.); PI Gen. di cailc na
sciath FB. 15; Acc. sciathu ibid.
slaidiil sciathu SC 17; brisid sc. 31, 6.
seiathrach „strap of the shield"
On the Mann. II p. 331. — Sg.
Nom. sciatrach argit^. 131, 18 {On
the Mann. III p. 162).
seibiud Bewegtmg, ZucTcen?
s. unter dirgiud cretti; laside doimm-
aircet ind éoin a n-ette friu ocus
a cossa can scibud ette na cosse
LU. p. 17a, 6.
scillec a Splint er of a stone
O'Don. Suppl.; Corm. p. \& Dian-
cécht.
scingim I ich springe. — Praes.
Sg. 5 mo scing p. 310, 26. — Per f.
Sg. 3 sesceing a selig co m-bói
íor a grúad sechtair das andere
Auge spi'ang heraus, so dass es
aussen auf der Wange tcar LU.
p. 791», 39; CO sescaing a caindebaid
uli s. Ztsclir. für Vergl. Sprachf.
XXIII p. 214
sciiniim s. scendim.
sciss Oss. I 4?
SCÍS Ermüdung; fatigue, wea-
riness CR. — Dat. iar scis imgona
ocus imfoj'aim iarom dóib srainter
for lucht in dúnaid LU. p 211», 33;
Fei. Epil. 38; iar scis óenaig FB. 91;
Acc. scél cen scis SP. II 5.
scith müde, träge, vgl. escid;
wearisomß O'Don. Suppl. ;i. trom no
olc O'Dav. p. 118. — Sg. Nom. am
scith aithbristi FB. 31; 85; ni ba
scith let SC. 31, 2: Goid."^ p. 158;
CO n-accad dús cia las m-both scith
(i las m-bad dolig) ocus las m-both
laind techt in t-slogaid LU.p. 56i>, 5;
ni con fil bas sciith lim Wh. 18»
{non est mors onus mihi Z'^. 704,
molestia ibid. 21); PI. Nom. co n-
accamar nammilchona oc toffund
commedón lái ocus combtar scitha
TB F. p 146, 2; Dat. donaib sci-
thaib defessis Ml. 77»-
scithe p. 326 {zu p. 139, 19)?
scithech müde; scithech ó obair*
lassus Ir. Gl. 614. — Sg. Nom. ocus
se scithech mertnech TE. 12 Eg.
scobad, von lat. scopo. Fei. p.
CXXXIV 15, vgl. scúap.
scoilt, sgoilt a cleft or split .
OB. — Vgl. scoltad.
scoim Lunge? tancatár a scoim
ocus a tromma co m-bátár ar ete-
laig ina bei ocus ina brágit LU.
p. 79^, 42. rgl. scaman
scol = Zai. schola. — Sg. Nom.
in scol Hy. 1 Praef. ; Gen. na scule
se Hy. 1, 40; Dat. cona scoil Hy.
1 Praef.; PI. Nom. scola scholae
L: Gl. 338,
scolaige M. Schüler LBr. p.
214a, 25.
scolb a toattle Ir. Gl. 446, a
scollop CDon. Gr. p. 57; scolb
tige tegulus Ir. Gl. 446.
seolóe „Student" FeLj). CXXlXi;
LBr. p. 214a, 18; PI, Nom. scoloca
s. manister. Vgl. Z'^. 812.
scoltad Spalten s. unter dluge;
vgl. scoilt, und sgoiltim I spUt,
cleave, hurst 0'22.
scor 1) Inf. zu scorim, scuirim;
2) ein Geh (ige für die abgespannten
Thiere, paddock On the Mann. III
Index; sgor a stud of horse cattle
O'B. {vgl. scor i. ba no eich O'Dav.
p. 116); ni rabatar a n-eich i n-oen
scur inn aidchi sin and, ni rabatar
a n-araid ac oen tenid On the
Mann. III p. 444; PI. Dat. ocus it
é beti i scoraib ocus illongphortaib
diabatZ ScLB. 19 {„in the DeviVs
tents and camps"); hit aidble fiad
762
scuap
scoraib „theyare grand before multi-
tudesFél. Prol. Sl ? scori. iomad O'Cl.
scorim, seuirini IH ich spanne
ab {die Pferde, den Wagen); sgui-
rim / cease, desist O'B. — Praes.
Sg 3 scurid . . na eochu FB. 39;
PL 3 scorit a carpit* 79. — Praes.
sec. PI. 3 ara scortis a cairptiu
CC. 2 LU. — Imperat. PI. 2 sguind
CG. 2 Eg. — S-praet. Sg. 3 nior
sguir don lorgaireacht Tor. Dh.
p. 66; PI. 3 scorsit Fei. Mai 17;
sgoirsit a cairpim p. 144, i. —
Pass. Praes. PI. 3 sciirtir a n-eich
FB. 62. — Inf. Dat. co n-accai
da ech carpuit la muintir Fátraic
for a chiiinn for scur „unyoked"
Goid.^ p. 88 {Vit. Trip.); do scur
to cease O'Don. Gr. p. 199; do
scor Ó iiirt mná SC. 41 ; Acc. asbert
cen scor ind eich LU. p. 39^, 15;
is sain fri cath sain fri scor saiu
fri imthect Wb. 12" test diver sus
in abitu, sc. sonus tubae, Z^. 649).
scotae violaritim SG. 35b (2^.
792).
scoth Blume; a flower, a young
shout, the choicc or best part of
anything O^B. — Acc. tocbaid [in]a
laim scoth chorcra „heliftsinhishand
a purple floicer" Fei. p. XXXII 13.
scothach blumig; mag scothach
scothemrach Fei. p. XXXII 12.
scothaim II ich schneide ab,
vgl. imm-scothaim; scaithim I cut
off, lop O'B. — Praet. Sg. 3 sco-
thais Cormac a lúdaiii de Fei. p.
CVI 33. — Inf. ar in scothad im-
dechta dognid, i. dul do Ruaim in
oenló ocus toidecht uathi in oenlo
aile ivegen des Abkürzens der Beise
Fei. p.'XXXU 7.
seoth-semrach voll von blüh-
endem Klee. — Sg. Acc. in mag
n-alaiud scothsemrach „the delight-
ful shamroclc-floivering piain" Three
Hom. p. 114, 16; scothemrach s.
unter scothach.
screch F. Schrei, Schreien;
scréach a screech, shriek O'B. —
Acc. iasin gereich i-sin Lg. 1.
screchim ich schreie. — Praes.
PL 3 no sgrechat na geniti do
FB. 67.
screóiii fright? go ro memaid
do graiglb Gaedel screóin ocus scein-
mnig diallaib ocus dásacht On the
Mann. III p. 450.
screpul = Z«i. scripulum, Corm.
p. 40 ; eine Wertheinheit von schioan-
kender Grösse On the Mann. III
Index; „a screpall of silver = 20
grains of wheat" Corm. Tr. p. 150.
— Sg. Nom. screpul Hy. 5, so;
Dat. ni ferr leth-scripul non melior
dimidio scripuli SG. 49i> {Z^. 277).
scret, scread F. a cry, shout
CB. — PL Nom. CO cuaiatar ni,
scredda na noiden Fei. p. CXXVIII 20.
— Comp OS. scret-gaire na n-arm
s. unter dresacht.
scrib, scriobh a Scratch, fur-
roio, rut O'B. — Sg. Gen. foir-
cend lámhaig no sgribe each s. unter
lámach.
scríbaim = ?aí. scribo. — Praes.
Sg. 3 scripuidh oghumm inntib TE.
18 Eg. — Pass. Praes. Conj. Sg. 3
scribtar a anmuimm oghaimm TE.
8 Eg.
scribiiid M. Schreiber Fei.
Jul. 8.
scrin = Zai. scrinium. — Nom.
acas don or ro cumdaigcd minna
Molaisi, i. a scrin acas a ministir
acas a bachall TB. p. 182, 30; Dat.
oder Acc. i scrin s. unter cumtaigim.
scripad, cait ic scripad ocus ic
dercad „cats scratching and fur-
rotving" ScLb. 20.
scriptur = lat. scriptura. —
Sg. Gen. na scriptuire nóibe p.
170, 16.
scris, sgrios to rub, scrape.
sweep, destroy O'Don. Gr.iy. 19S.
scriitaim scrutor. — Praes
Conj. Sg. 3 ara scriita ut scrutetnr
Wb. 31b, 11 (Z'-». 715). — Praet.
Sg. 3 ro scrút inna menmain FB. 16.
scrútaii scrutatio. — Sg. Nom.
a scriitan inna mewmain FB. 8; 17:
Gen. ré scrutáiu FB. 56; Dat. iar
scriitan a comarli 59.
scüap = lat. scopa. — Sg. Nom.
is i n-digail marbtha Eóin Bau])-
taist din tic in scuap a Fánait dd
erglanad Eren»i fria deriud domaiii
Fei. p. CXXXIV. — Compo.^.
scucliim
763
sech
ech . . scúap-lebor langschwänzig
FB. 50; p. 310, 25.
scuchim III ich weiche, discedo.
— Praes. PI. 3 scuicliit tliey remove,
change O'Don. Suppl. — Imperat.
PL 2 scuchaid dim a mallachtiiachu
weichet von mir, ihr Verfluchten
LU. p. 32a, 34; ibid. 32d, 15. —
Perf. Sg. 3 ro scáich, scáig es ist
vorbei, war vorbei, es verging,
ist vergangen [vgl. Ztschr. f. Vergl.
Sprachf. XXIII p. 214): ond liair
ro scáich dóib fíadach in t-slébe
wenn es für sie mit der Jagd des
Berges vorbei war Lg. 15; FB. 10;
is immaille ro scaich in bolc do
blith ocus in t-immun do denam
Goid.^ p. 101 {LHy.); ro scáig
FB. 17; in tan ro m-bói cách oc
praind ro scáig praind dóib-seom
LU. p. 56^, 21 ; ro scáig do gal
mit deiner Tapferkeit ist es vorbei
FB. 43 (scaith Fg.):, ro scaich do
nert LU. p. IQ^, 24; ro scaich ordan
Xeraiun Fei. Prot. 121; raith Cru-
achan ro scaich e ibid. 177; 194;
ro scáid (lies scáig) ina n-aicned
fén es verwandelte sich in seine
^ eigne Natur Three Hom. p. 10, 7.
— Vgl. fo-scoigim.
scuirim s. scorim.
1. se Pron. dem. hie, haec,
hoc Z^. 347; verweist auf das
Gegentvärtige oder das Folgende;
a) flectiert: Dat. issiu in hoc, re
siu antehac, de siu hinc Z^. 347 ;
brónach tra setig Dubthaig de siu
Three Hom. p. 54, i4; Acc. cen-
mitha se excepto hoc Wb. 8»; co se
ad hoc, adhuc Wb. Ib; SC. 11, 7;
45, 17; cosse 38, 3; b) indecli-
nabel dem Substantiv mit Artikel
nachgesetzt: isnaib anmanaib se in
his nominibus SG. 108^; in guidi
se Hy. 1, 39; 40 ; forsin cathraig se
Hy. l, 50; ind fir se SC. 22; FB.
38; oc na imratib se 88; in mac
si p. 144, 22; 24; 30; don ingen siu
TE. 5 Fg. {über in für e s. S. 85,
S. 109). — Vgl. 1. sa.
2. -se Particula augens des Pro-
nomens der 1. Person Singularis,
a) unmittelbar an das Pronomen
der 1. Sg. angefügt {Z'^. 329): messe
SP. II 1; 16; mese FB. 23; iiaim-
se ScM. 12; SC. 11, 10; huaim-siu
CC. 5 Eg. — b) Hinter Verbalformen
der l._Sg.: no thogfaind-se Lg. 9;
18, 35; dos leicim-se ScM. 10; 11;
FB. 35; 68; 71; SP. II 3; feraim-
si p. 144, 18; 145, 3; dorn air-se
Hy. 6, 10; conom thic-se FB. 24;
diammbé-se ibid. — c) Hinter dem
Possessivpronomen der 1. Sg.:
m'ainm-se fein SC. 13; mo thige-se
FB. 9; 16; 24; mo chraidi-se CC.
1 LU. (si Eg.)-., cid nabb sin Lcn-
dabair-se FB. 23 (L. spricht selbst) ;
mo cridi-si p. 140, 22; imm laim-
siu p. 144, 25 {über iu für älteres e
s. S. 89 und 109). — d) Hinter
dem Prädicatsnomen : is airi am
cimbid-se Wb. 27*=; am tren-si p.
141, 29. — Vgl. 2. sa.
3. -se Particula augens bei der
3. Person Singularis: hesse CC. 5
LU., vgl. S. 508, Col. 1.
1. se er s. é, S. 508, Col. 2.
2. se sechs; sex Z'^. 303. —
Nom. se mile FA. 8; Gen. co cend
se m-bliaaaw dec sechzehn Jahre
lang FA. 18; Lg. 16; Hy. 2, 2;
Dat. re se thráth ScM. 21, 36
(trath H.)] Acc. bái se bliatZwa i
fognam Hy. 2, 5.
sea s. sa.
seat s. é, S. 510, Col. 1.
sebac M. Habicht, Falke; sea-
bhac a hawk, falcon O'B. — Sg.
Gen. ingni sebaic LU. p. 81», 22.
seec onni is siccus Corm. p. 40.
seccaim II ich werde trocken,
verdorre; seacaim I parch, dry,
freeze CB. — Praes. und Praet.
Sg. 3 inti tuarcaib dib a láim ar
tús seccaid in läim {sie), ro shecc
din lám in chlaim aile Three Hom.
p. 74, 17 {,,tlie hand . . withers^^).
1. sech Praep. mit Acc. bei einer
Person oder Sache vorbei, über-
hinaus; praeter, ultra, supra, ex-
tra Z^. 653; beyond, past, more
than O'Don. Suppl. — Mit Pron.
personale: 1. PI. sechond Lg. 9;
Seehund Bev. Celt. III p. 183; seo-
i chain-ni SC. 45, 17; sechoinne Hy. 4
i Praef; 2. Sg. sechut FB. 10; 14;
i 3. Sg. M. secha Lg. 9; FB. 81;
1
sech
764
seehmallaim
sechai 17; Fem. secci Three Hom. \
p. 76, u; secca ibid. p. 74, 20; PI. \
seocu SC. 7. — Gehrauch, 1) bei |
—vorbei [kommen, gehen, lassen): i
sech Druim Criaig ScM. 20; FB.
36; teit sechond Lg. 9; /S'C 7;
45, 17; FB. 10; 81; leicthe secha
FB. 81; Bev. Celt. III /). 183;
addaci . . sechai er sah sie bei ihm
vorbei {kommen) FB. 11. — 2) über—
hinaus: ron snádat annoebitge hi
flaith nime sech piana mögen uns
ihre heiligen Gebete über die Schmer-
zen hinaus ins Himmelreich retten
Ily. 5, 92; 1, 13; 2, 24; 4, 3; nim
thairle erchor amnas sech mac De
Hy, 6, 13; dogniat dona indmasaib
selba sainrudcha sech áigedu . . in
comded FA. 25. — c) vor Jeman-
dem voraus: at móra na comra-
ma dait sech ócu ülad ol chena
FB. 10; 14; Lg. 18, 12; SP. V -1;
is mé thuc comartha suachnid sech
cach FB. 73: 54; 59; 62; ni thar-
dad . . do neoch dib sech a chéli
FB. 90; 20.
2. sech Conj. darüber hinaus
dass, ausser dass: praeterquam,
quatenus, siquidem Z'^. 717; sech
ba sathech in cu de, ni bu bronach
in t-oscur Hy. 5, 28; TE. 14 LU.\
Lg. 17, 52; Hy. 5. 22; ba imned la
Fraech cen acallaim na ingine, sech
ba he less not m-bert denn dies
war das Bedürfniss, das ihn her-
gebracht hatte TBF. p. 144, 2?
sech ni atisser dass nicht, nur dass
nicht: sech ni coimnactar ar namit
son fortan bristis-ni nur dass unsere
Feinde es nicht konnten, (sonst)
würden sie uns geschlagen haben
Ml. I35I' {Gl. zu obprimi nequivi-
mus); sech ni furecht forcraid ann,
ni con tesbad banna ass Hy. 5, 88;
s. unter dúnaim; sech is „formule
tres fréquente signifiant „id est,
nempe, scilicet" Bev. Celt. p. Ib
{vgl. Z^. 717): i. scchis ni con
sechmallad nech son Gl. zu quod
nemo . . a malo vacaret Ml. 33c, 21.
Hierher femer sechip, mit suffi-
girtem Verb, subst., quicunque Z^.
717; secip ni atbera dogén-sa wörtl.
ullra quam quod dices sit res fa-
ciam = quodcumque dices faciam
p. 40, 42; secip leth fon m-bith
fogair ubicumque Hy. 1, e; ähnlich
auch ohne suffigirte Verbalform
sech ro ised ro issam „whoever
shallreach may we reach" Hy. 1, 4«?
sechicrúth dond ron Gl. zu si quo-
modo Wb. 5t iq'ficunquc modus
quo fecero id Z^. 331).
secha s. sech.
sechaig'im III simulo. — Praes.
sec. Sg. 3 indi no sechaiged Gl. zu
simulantis Ml. 55 r. — Vgl. sechte,
sechtaigtha.
cotob sechaim FB. 29 s. cos-
caini.
seche F. Haut, Fell; seiche
corium Ir. Gl. 732, vgl. codal. —
Sg. Nom. Corm. p. 10 croicend;
Gen. on noi oen-sheiced „from the
boat of one hide" Corm. Tr. p. 32
cimbith; ingiu sechi nomen doloris
LHy. Amr. 122; Acc. snédis Ca-
thair in sechid cona hnblaib do
LBr.p. 216% 52; PI. Gen. do formna
secht n-dam-seched n-dartada LU.
p. 79a, 38; ibid. p. 791», 2 {s. unter
lethar); Dat. forsna sechedaib ibid.io
(s. sechnón).
sechem Folgen, Befolgen,
Inf. zu sechur. — Acc. fri sechem
na m-briathar sin SC. 26; ató oc
combáig friss im sechim a gnime
Wb. 26d, 17.
1. sechim s. sechur.
2. sechim, dodeochatar aingil
De CO m-bitis ina sessom corroi-
ched leo-seom in caiptel sen, att-
raiged Griguir ar a roinn-seom
connice sen; 0 ro seched immorro
sen no saiditis inna hangil „when
that was said" Goid.^ p. 101, 32
{LHy.).
sechimthid seetator Ml. 31», 10.
sechma-dachte vergangen, vgl.
rera-thechtach ; praeteritum, bith-
sechmadachte imperfectum Z^. 989
{SG. Cr. MI.)] tria aisnes sech-
m&á&tai {sie) „through a narrative
of what is past" Three Hom.p. 2, 17.
sechmall omissio; sechmall a
lessa „oblivion of their advantaqe"
Fei. p. CXVII 17.
sechmallaimll omitto. — Praes.
sechnaim
765
sechur
^Sg. 3 iiad sechmalla non omittit
Ml. 35d, 13-, sechmoella SG. 196i>.
— Praes. sec. Sg. 3 ar ni sech-
mallad nach ii-uair no nach mo-
raint aimsire cen ernaigthe S3Iart.
42. — Praet. Sg. 3 is aire ro sech-
mall hiruphin ocus saraphiii sech
- na hi alle Goid.^ p. 07 [LHy.).
seehuaim II ich meide, ver-
meide; scachna.im I separate, avoid,
escape O'B. — Praes. Sg. 1 not
sechnaim-sea SC. 41 ; 3 rel. avaal
sechnas ibid. — Imper. Sg. 2 se-
achain avoid O'Don. Gr. p. 199.
— Praet. Sg. 3 sechnais coirra,
sechuais sercol, sechuais saith LHy.
Amr. 73. — Inf. Nom. menip áil
mo sechua ar ec Oss. II 6? do se-
achnadh O'Don. Gr. p. 199; do
ieachaint ibid. j). 200.
sechuón mit Gen. durch, über;
through O'Don. Gr. p. 269; seach-
iioin throughout O'Don. Suppl. ;
sechnón na hErend SC. 1 ; 47; sech-
non Erenn ocus Alpan Corm.p. 38, i;
>ichlechte Lesart sethnón Lg. 15;
sethnón na mona LU. p. 62^, -ti. —
Ohne Genetiv: dona hublaib bátar
forsna sechedaib imme sechuóníífter-
ull um ihn herum LBr. p. 216*, lo?
sechraid, Gl. zu salchar, = lat.
secretio?
sechráu herumirren; devia Ir.
Gl. 131 [„i. e. deviatio" Stokes);
seachrán an error, straying O'B.
— Dat. conos rala in muir for
sechran fri re bliadwa coUeith for
muir chaisp LU. p. 16», i9.
secht n- sieben; septem Z'^. 303.
— Nom. dia n-at slána a secht m-
hMadna FB. 9; 79; secht n-imda-
da 55; secht n-daim p. 311, 29;
ScM. 1 ; 5 ; secht n-gemmap. 310, 34;
secht sligeda ScM. 1; FB. 55; SC.
37, 11; p. 17, 17; TE. 5; Gen. fri
re secht m-bliada» SC. 21; j)-
131, 3; ScM. 5; Dat. secht carbtib
CC. 7; Acc. la secht maccü Mocaba
Hy. 1, 14; 5, 36. — Adv. soillsithir
• fó secht siebenmal glänzender FA.
10; 29.
sechta, grad sechta gradus sep-
tenarius Z'^. 303 [ßench. 31.). —
Vgl. sechta-ret.
in t-sechtaigtha i. inna togaise
Gl. zu simulationis Ml. 31», 7,
vgl. sechaigim.
sechtar ausserhalb, hinaus,
verhält sich zu echtar, tcie siias zu
üas. ós; seachtair i. don taobh
amiiigh O'Cl.; by, past O'Don.
Gr. 2G9; co ra gabatar sechtar
Themraig immaig „outside Tara in
the piain Vit. Trip. {Rev. Celt. II
p. 387"); sechtar aicniud duine „su-
pernaturally" S3Iart. 43; a de
ocus a lassar asa craess ocus asa
sronaib sechtair Three Hom. p.
72, 30; tar a formna siar sechtair
FB. 37 Eg ; LU. p. 81», 15, s. unter
1. seil; cona chathchris do cholom-
naib ferb fua dar a fúathróic sreb-
naide sroill sechtair LU. p. Id^, 2.
sechta-ret septentrio, Gl. zu
arctus SG. 67i> (Nigra^.
sechtar-étsid „outside-hearer"
= catechumen SMart. 9; 19.
sechte F. simulatio, vgl. se-
chaigim. — Dat. isseichti is sain
ani forchanat et dogniat Gl. zu in
hypocrisi loquentium Wb. 28*=, 17;
Acc. cen sectti sine simulutione
Wb. od {Z-'. 655).
sechtman == /ai. septimana. —
Gen. fri re sechtmaini p. 327, 3<j,
vgl p. 141, 17 {deichmmdi Eg.)\ Acc.
anfim-ui . . nach sechtmain „we shall
stay . . another weeJc" TB F. p. 142, 30.
sechtmogra Siebzig Z'^. 306.
sechtoi'd (für sechta-ord?) eine
Siebenordnung : ed a écosc in taige,
sechtordd and : secht n-imdái 0 thein
CO fraig isin taig imme cuaird TBF.
p. 138, 30.
sechur sequor; seichim no inn-
saighim Corm. p. 65 crith: seichim
I follow, pursue, attaek O'R. —
Praes. PI. 3 Dep. sechitir goa ar
Saint Gl. zu Cretenses semper men-
dacesWb. 31i>, 21 [Z^. 440). — Praes.
sec. PI. 3 sóer no seichtis secht
tuatha LHy. Amr. 124. — Praet.
Sg. 3 Dep. is erguaid in sui ro
Sechestar slicht in chethrair LHy.
Amr. 91 {Gl. zu erguaid sui siacht
slicht cethruir); ro éeichestar in
fir ibid. 110 (ro sechestar firinne
LU); Act. libru Solman sexus (für
sedda
766
ro selaig
sechisus, mit Pron. suff., s. é S. 513,
Col. 2) LHy. Anir. 57, Gl. i. ro
seich libru Solmaii. — Inf. sechem.
sedda s. sétta.
sede s. side.
séde die Seehszahl; huar bis
aram foirbthe ind aram sede „for
the nuniher six is a perfect number"
Goid.^ p. 52 {Wien. GL); numir
seda hautem iu creaturis ibid. p.
102, 3 {LHy.).
sedlach, tria derc-sedluch alle-
nith immach TE. 4 Eg. (s unter
2. derc), vgl. a da laim tria derc
a sedlaig immach „her tivo arvis
out through the bosom of her smock"
On the Mann. III p. 190?
ség i. oss allaidh {„a wild deer")
Corm. p. 41.
ségamail milchreich? i. lacht
{Milch) O'Dav. p. 116, vgl. séig.
ségamlae i. lachtmaire Corm. p.
40; messtar bii for a ségamlse i. ar
a lachtmaire ibid.
ségda stattlich, vgl. ségunda;
seaghdha stately, majestic O'B.;
Gl. zu gnse FB. 6S, 21. — -S'ijf. Nom.
segda cairptech SC. 37, 1 ; segde
chlii Ml. carm. 2 {Goid.'^ p. 20);
PI. Nom. it ségdái ocus it áildi na
caera TBF. p. 146, 26; Dat. seg-
daib suilib Lg. 4, 3.
ségond l Sg. Nom. „cid na go-
nair" ol alaile dib ,,in ségond sa"
LU. p. 20a, 30; is ségond dofanic
TFB. p. 142, 5.
ségunda stattlich, schön, da-
raus segda? — Sg. Nom. nir bo
segunda a tuarascbáil FB. 37.
sei})=^lat. faba SG. 73* {Z-\
80V, sepe no seibe i. ponaire O'Dav.
p.'in.
seicc, seig frequently used in the
Brehon Laws for side oi- sin O'Don.
Suppl.
selche s. seche.
seichmech befolgend, ein Be-
folger, von sechem. — Sg. Nom.
bat seichmech riaglá athardai í5C 26.
1. séig F. Geier; vultur SG.
65^, 1; i. -seabag O'Dav. p. 117.
— Gen. a crobaib segae LU. p.
16t, 43; i n-deilb inna séga sin
ibid. 36; i n-deilb segi mori ibid. 15;
luathither . . seig do ail Corm. p.
36, 45.
2. seig i. blicht {Milch) Corm.
p. 40, s. ségamail.
séim dünn; exile Ml. 29 r; macer
Z^. 233; séim Gl. siiail LHy.Amr.
25; mild, modest, smooth, little,
small, mean O'B. — Sg. Nom.
cech slúag séim SC. 45, 18 ; s.
2. bruth; Dat. lan do lin« seim
FB. 72 Eg. — Compos. seim-
tana Gl. zu exilem SG. 14» {Z'^. 19).
— Vgl. sémise.
seimiii fistula Ir. Gl. 211.
seinm s. seuim.
seil* a heel O'R.; the rear, the
back part On the Mann. III hidex.
— Dat. iar serid a mathar bis oc
geilt „behind his mothers heels^^
Gl. zu serrach Corm. ^j. 41; Du.
Nom. da serid birrdhai buide brec-
duba ibid. p. 36, 34.
seit cibus Leyd. Qb^, nach Stökes
Goid.'^ p. bl zu lesen séire, s. sére.
seirgeis FB. 24?
seis pleasure, delight O'R.,
dazu slan seiss FB. 9?
seis skill, knowledge CR. —
Sg. Nom. ro fess a hséis LHy.
Amr. 44; Gen. mac seasa Gl. zu
fealmac (XDav. p. 86; Acc. adge-
nammar a seis Gl. zu non igno-
ramus cogitationes ejus Wb. 14''
{Z^. 869, schwerlich zu siAns gehörige.
seisc trocken; seisg barren O'K.;
ói seisc i. caera seisc Gl. zu oisc
Corm. p. 33.
seist i. nomen do mhedon Isei i.
qnasi sext a sexta hora Corm.p. 40.
séitche F. Genossin, Frau,
vgl. setig. — Gen. fer oín-sétche
tir. 11; Dat. dia seitche FB. 20.
séitfldach FB. Sl schnaubend?
vgl. sétfethchaib, sétim und det-
fadach.
sei, seal while, space of timc
O'R ; cachla^eL.in sei ailelFft. 15«i
{modo .. modo Z'^. 360). Vgl. dessel.
1. ro selach, ro selaig s. 1. sli-
giin.
2. ro selaig, für ro seslaig, ro
selaig . . chuci er schlich sich zu ihm
FB. 31 (ro selaith Eg.), vgl. slea-
gaim I sneak, drawl O'R.
selais
767
selais Gl. i. tescaid Oss. III s;
sealais lopped or cut off O'R.
selastar, co selastar for sluagu
suanbas LU. p. 9», i, Gl. i. dorat
[Amra, vgl. LHy. Amr. 20).
selb F. Besitz {vgl. got. silbaV
— Sg. Nom. sealb coiccith Cod-
nacht TE. t Eg.\ Dat. Ochter n-
Achid cona seilb iter fid ocus mag
ocus lenu Tir. 6 {„with its appur-
tenances'^); for a seilb CC. 6 iZ7.;
boi tra oircne aimind for seilb chanit
do Choirpri Miisc Corm. p. 30, 7;
PI. Acc. selba saiiirudcha FA. 25.
selba F. Besitz. — Sg. Bat. di
setaib ocus mainib it selbae J^l?. 74;
ni con fail ina sealba isin t"oman
ni na tibre dam Corm. p. XXXVII ;
fort selba do bliadain Fei. Epil. 4.
selbad M. Besitz, Besitzen,
Inf. von selbaim. — Sg. Acc. fo-
certar side iarum hi selbad ind fir
sin Ml. 30c, 3; hi far selbud-si
Wh. 8«! (ZI 803) zu lesen selbad?
selbaim II ich besitze. — Imper.
PI. 2 selbaid flaith m'athar nehmet
in Besitz ScLb. 5. — Praet. PI. 3
ro selbsat feranna imda isinn Asia
LU.p. 1», 33; ro selbsat in n-Eoraip
uli ibid. 35. — Vgl. taisselbaim.
selche M. Jäger Amr. ed. Croive
p. 68, sailchi LHtj. Amr. 133.
1. selg: F. Milz; spien Ir. Gl.
1012; Gild. Lor. Gl. 215 ^t* marcem.
2. selgr F. Jagd. — Gen. for
ciiairt selga Coi'm. p. 34 orc tréith ;
Acc. fri seilgg SP. II 2.
1. seil, CO m-ba samalta ocus
órsnáth cach finna . . dar a formna
slar seil sechtair Lü. p. 81», 15,
zu sei, vgl. dessel?
2. seil Auge, Pupille? seil i.
suil {„an eye'') Corm. Tr. p. 58
dall. — PI. Nom. sirderg a sella
FB. 24; slana sella glossirt durch
na suile slana O'Dav. p. 83 forann;
sella dubglassa innammedonaide
TBF. p. 140, 24. — Comp, suilib
sell-glassaib Lg. 4, 3, vgl. di dib
suilib sell-glassaib LU. p. 91», 10
{On the Mann. III p. 142)?
sellacli an eye-witness, a
looker-on O^Don. Suppl.; specta-
tor Z\ 264, 266 {Sench. M.).
sellaim II ich sehe an, sehe
zu, sehe. — Praet. Sg. 2 ma ro
sellaib Fei. Jul. 4 {3. PI. Praes.
Fei. Index), Gl. i. ma ro sillis i.
ma ro fégais. — Inf. Sg. Nom.
dirsan lern seilad fris LHy. Amr. 4
^ Corm. p. 32 ness; Dat. dia sir-
sellad TE. 6 LU. — Vgl. sillim.
1. sem s. saim.
2. sem Particula augens für
Masc. tmd Neutr. der 3. Person,
ZK 326; fuachaid -sem SP. II 9;
faelid-sem 11; inna remis-sem CG.
'i LU. Vgl. som, sam, sim.
semar Klee, seamar trefoil O'R.;
vgl. semróc, scoth-semrach.
semend i. laoch O'Dav. p. 115?
sémigim III ich mache dünn,
schwach, von séim; co semigidir
adtenuet Ml. 44*. — Inf. á sém-
giud 311. 34a, 27.
sémise attenuatio, von séim;
ar mu semise ocus mu mindchecht
isnaib fochaidib Gl. zu pro ipsa
mei adtenuatione Ml. 22^, 1.
semmaiin PI. Nom. „rivets'',
semmunna s. unter nert; Gen. oc
denum semand isna gáib Corm. p.
32 nescoit; cóica semmand findru-
ine ar cech n-ae TBF. p. 136, is {an
jedem Schilde); Dat. gai fota fá-
borglas re faga feig fobartach co
semmannaib óir orlasrach LU. p.
81a, 35; ro sniit a slegha da se-
mannaib „their spears were wren-
ched from their rivets'' On the Mann.
II p. 241; moel gae hillaimh gach
fir dib gu semannuib airccit ibid.
III p. 158.
semmenu, semeann a small
snail OB., vgl. bédis tiugh nadh-
mann semen O'Dav. p. cliath?
1. seil alt; senex, vetus Z^. 858.
— Sg. Gen. set sin Gl. zu sinit
Hy. 4, 11; Dat. re sinn p. 133, 2;
PI. Dat. ot senaib SC. 26. —
Compar. siniu FB. 83; sine O'J?.,
Coi-m. Tr. p. 155 sinnach; sinithir
na n-aimser i. siniu ocus toisech
diar tempora Gl. zu vetustus dierum
Goid.^ p. 67 {LHy.). — Compos.
sen-brisca FB. 37; sean-ainm s.
unter luibne; sen-chodal FB. 91;
sen-setig s. unter iartaige; sen-mesib
768
(s. mías), -airotib (s. arit) Tir. 6;
Sen-Phatraicc Gl. zu Hy. 2, 65;
sen-aüiir, -duine, -máthir.
2. seil Fron. dem. = sin, z. B.
Goid.'^p. 101, 34, sein ibid. 4i (LHy.).
1. sén i. liii a n-gabar eoin Corm.
p. 41 {„a net in which birds are
cuught"); O'Dav. p. 117; séu-bretha
{„bifdnet laws'' Corm. Tr. p. Ib2),
sénairecht Netzstellen Corm. l. e. —
Vgl. senite.
2. sén = Zaí. Signum, Zeichen,
Segen; prosperity, happiness O'B.
— Sg. Nom. sén De Hy. 1, i; 38;
maith in sen Gl. zu Hy. 5, 15; nir
bo sen maith dolodbair2vi7.ji.21b, 17;
ba sen gaire i n-genair Hy. 2, 68; cia
sen i tarla doib ior set? Äntivort:
cia sen . . acht sen De Hy. 1 Praef.
séna denial Ü'Don. Suppl. — Acc.
cen sena „without denial'^ Hy. 5, 102.
seuad s. senod. '
1. séiiaim, séanaim I deny, re-
fuse O'JR.
2. sénaim II ich segne; séanaim
I charm or defend against the power
of enchantments O'E. — Praes.
Conj. Sg. 3 ron sena Hy. 1, 56. —
S-praet. Sg. 3 senais Hy. 5, 39;
50; 58; 64; 65; 82; ro sen Gl. zu
Hy. 5, 15 ; 64; Dep. senastar Hy.
5, 45; ro senastar Gl. zu Hy. 5, 38;
PI. 3 110 da sénsat iar sin ó airdiu
croiche Crist LU. p. 24», 30. —
Fut. Sg. 1 ni senub-sa LU. p.
W'á^, 15. — Part. Nom. cloidem
sénta „a sained sivord^^ Three Hom.
p. 110, 3; senta Hy. 5, 38 (gesegnet,
wurde es um sie rothes Bier, die
Glosse i. bennachais i. ro senastar
ist nicht wörtlich zu nehmen). —
Inf. Dat. diar senad Hy. 1, 48; oc
sénad inna caille Gl. zu Hy. 5, 15.
senán senecio SG. 4Üi> {Z'K 273).
sen-aihii* Grossvater; m'athair
is e mo senathair Goid.^ p. 93, 34
{LHy.).
senclia, seancha M. an anti-
quary, genealogist O'B. — PI.
Nom. sencaid SC. 25.
seuchas M. vetus historia,
lex Z'^. 787; Senchas Mór das von
Patrick redigierte Corpus juris der
Iren, On the Mann. 11 j'- 24 ff.;
Dind-senchas, Dinnsenchus „a cele-
brated ancient topographical tract'^
Ms. Mut. p. 188. — Nom. is he
so senchus Romanorum „this is a
Story of the Bomans'' Fei. p. CXIX 29;
Dat. de senchas na torothor . . inso
sis LU. p. 2a, 32; Acc. triasan sen-
cas ScM. 22, 3.
sen-chleitlie „old stakes, Fui-
dhirs or feudatories ivho have been
in possession of land during the
reins offour kings or lords"^ O'Don.
Suppl., vgl. On the Mann. IWp. 494.
sendacht Alter, s. unter gillacht.
sen-duiueveíMS Äomo Wb. 27'», 8
{Z'^. 858); na sendáine Gl. zu ve-
teres Corm. Tr. p. 2. anne.
seuéu i. prechan no seabac O'Dav.
p. 114; Gen. smacht peta seneoin
ocus sinne ibid.
sen-iocul proverbium, s. unter
fo-sernaim; sean-focal an old say-
ing, a proverb O'B.
seug schlank; slender Corm. Tr.
p. 152. — Sg. Nom. a toeb seng
TE. 4. — Vgl. fo- und forseng.
senim N. Tönen, Ton, Inf. zu
sennim; sonitusWb. 13»i (,Z*. 268);
seinm playing on a musical in-
strument (JDon. Suppl. — Dat.
isiu t-senmuim in somfuTTi». 12<J(Z^
269); anait din t-senmaim sie hören
auf mit dem Spielen TBF. p. 142, 5.
senister ^ /ai. fenestra. — PI.
Nom. senistre glainide FB. 3; Dat.
CO senistrib p. 130, 21; Du. Nom.
di senistir déc FB. 55.
senite „nets" Amr. ed. Crowe
p. 68, vgl. 1. sen.
sen-máthir F. Grossmutter;
Dat. it senmathir in avia tua Wh.
29d, 12.
sennad, i crochaib a sennath
„on Grosses {was) their stretching"
Fei. Prol. 46, Gl. i. a sinecht 1. a
martraige, persecution Fei. Index.
1. sennim I ich treibe, s. tóib-
nim. — Perf. Sg. 3 sephaind CC. ?.
2. sennim I ich spiele {auf der
Harfe), musicierc. — Praes. PI. 3
sennait doib iarum TBF. p. 140, 27;
ibid. p. 148, 15. — Imperat. PI. 3
sennat do cruittiri dun TBF. p.
140, 20. — Praes. sec. Sg. 3 no
senod
769
sercol
senned citliaram percutiebat 311.
2^, 9; PI. 3 no senditis psaUebant
South. 48a. _ Perf. Sg. 3 is din
cheol sephainn üaitlme cruitt in
Dagdai TBF. p. 140, 31; sephnais
cruit an cruitire On the Mann. III
p. 241 {mit Flexion des S-praet.,
vgl. siblais unter silim). — Inf.
senim.
senod = ?ai. synodus Corm. p.
40. — Gen. do reir shenaid na
Roma Three Hom. p. 16, 9; com-
thinól senaid Laigen ibid p. 60, 12.
senóir senior Ir. Gl. 1100. —
Sg. Nom. ro suid iar sin in senoir
oirmitnech i. Golum Cille Three
Hom. p. 122, 4; PI. Acc. senori
SC. 26.
senórach, Agallamh na Seanó-
rach „Dialogne of the Ancient Men",
ein bekanntes Werk des Ossianischen
Sagenkreises, vgl. Ms. Mat. p. 307.
sentatu M.Alter; doUuid iarom
crini ocus sentatu form-sa LU. p.
16a, 25; Acc. óetiu cen sentataid
ScLb. 23.
sentuinne i. caillech {„an old
u-oman'^) Corm. p. 37, 7; sentuind
ocus senbachlach ibid. 9; PI. Nom.
na sentinni anus Wb. 28d, is {Z'^.
858).
seo s. so.
1. seól Segel, séol velum SG.
14a, 15, seol carbasus SG. 70^, 13,
{Z-\ 768). — Sg. Nom. LU. Nenn. 1;
Gen. CO medón in t-iuil ibid. 2;
Dat. in curach fo seol das Boot
unter Segel LU. p. 26^, 30. —
Comp OS. seol-brat LU. Nenn. 1;
seól-chrand.
2. seol a course Fél. Index;
seol calad „a hard course" Fei.
Prol. 41, vgl. reim calad ibid. 107.
3. seol a bed, a couch O'B.;
siul i. imda O'Dav. p. 115; dazu
don chrund siuil CC. 6 LU? vgl.
ar crann siul O'Dav. p. 84 fochlu.
seólach mit Segel versehen-.!
long forlan seolacÄ FB. 37 Eg.
seolad i. elodh no dermad O'Dai?.
p. 115.
seól-cliraiid Mastbaum. — Sg.
Gen. ro sceind airde seolchraind
suas „the height of a mast" Three
Ir. Gl. i). XL 1; Cas. der Ver-
gleichung: ardithir immorro remi-
thir talcithir tresithir sithidir seól-
chrand primluingi móri in buinne
diriuch dond fala LU. p. 80a, x5.
seom s. som.
sephaind s. sennim.
dosephaiun, dosefiiatar s. tóíb-
iiim.
sephnais s. sennim.
1. serb bitter; searbh bitter,
sour, Sharp, severe O'R. — Sg.
Nom. is serb cach gnáth SC. 43;
PI. Nom. F. snechta serba j). 190, 29;
ubla serua Three Hom. p. 110, 1.
— Comp OS. CO serh-goirt {Adv.) p.
191, 23. — Compar. serbiu p.
190,30; seirbe amarior Ir. Gl. 1132.
2. serb, searb theft, felony
O'R.; serbh i. gaid O'Dav. p. 117,
ubhall no buinne lossa no foserba
bega i. mingata ibid.
serbad, searbadh i. saoba O'Dav.
p. 117.
serbänn, seärbhan oats O'B.;
Gen. ni ba comeilt for serbaind
Fei. p. LXXXVIII, SO zu lesen
nach Stokes, LBr. hat serblind.
serc F. Liebe; amor Z^. 241.
— Sg. Nom. in t-serc SC. 45, 4;
Lg. 17, 4; TE. 9 Eg.\ sercc TE.
6 Eg.; 8; 9; sercc De Gl. zu Hy.
5, 21; ba sain-serc-seom di Aillinn
er tcar die besondere Liebe von A.
Ms. Mat. p. 472, ay Gen. luth
seirce FB. 24; descaid serci TE.
6 LU; Idu serci TE. S LU.; rui-
then serci p. 310, 36; ni bu chul
serci do Ultaib Lg. 16? sercci TE.
6 Eg.; mná seirce dia tue grádh
Ms. Mat. p. 473, 32; Dat. dit seirc-
seo in Folge der Liebe zu dir TE.
10 LU; SC. 5; 33, 28; Acc. asbert-
si frim-sa dombérad seirc m-bliadna
dam-sa TBF. p. 152, 14; im seirc
De Hy. 5, 21; dorat seirc duit-siu
SC. 13; 44, 9; TE. 5 Eg.; do seirc-
siu die Liebe zu dir TE. 13; cen
serc cen grád De accu FA. 27 LBr.
sercach liebend, voll Liebe;
diar iiadait ba sercach „to our
Lord he tvas loving" Fei. Jan. 14.
sercaid, sercid amator Z'^. 792.
sereol Leckerei? „fowl meat"
49
serda
770
On the Mann. ITI Index; searcoll
fresli, delicate meat O'R. — Acc.
sechnais sercol LHy. Amr. 73; PI.
Nom. sercla irritamepta gulae SG.
63a, 11.
serda von 1. serr, also eigentlich
serrda? carpat serda der Sichel-
toagen, currus falcatus ; doreblaing
ind err gascid ina chathcarpat serda
CO n-erraib iarnaidib cona fsebraib
tanaid[ib] cona baccänaib ocus co-
na bircrúadib cona thairbirib niath
conangles aursolcdi cona thair[n]gib
gáitho bitís ar fertsib ocus iallaib
ocus fithisib ocus folomnaib don
charpat sin LU. j>. 80», 21; amul
téit carpat serda tre chath LHy.
Amr. 2; carpat serda LU. p. 125^, 5
unter den cless Ctidhulinn's auf-
geführt.
sére cibus, s. séir; séire a meal
of victiials O'R. — Acc. nir bat
sererach fri sere Fei. p. CLXXXV 2
{„take no delight in food")-., saith
no séri ibid. p. CXVl 13.
serg' Hinschivinden, Ahnah-
me, Krankheit; searg, seirg con-
sumption, decay O'R. — Sg. Nom.
súau ocus sir-serg SG. 29, 11; for-
bartt . . no se7-gg 2>- 144, 22; Dat. hi
sirg SC. 24; ainm duine bis a sirg
Gl. zu anforbracht Corm. p. 3; fir
i sirc SC. 23 ; 24 ; Acc. focherd . . i
serg de TE. 6 LU.
sei'g"aim I wither, decay, be-
come meagre O'Don. Suppl.; ser-
cim obsoleo SG. 173^ ^Z^. 4341
sergi FB. 50, p. 310, 26?
serg-lig-e -KTra »iÄ;e«i a<)i er; Seirg-
ligi Conculainn .,The Sick-bed of
Cuchulainn" 0' Curry. — Sg. Nom.
do serglighe TE. Í» Eg.; seirgligi
Conculaind ^. 205; Gen. súan serg-
lige SC. 28, 1; Dat. dorn sergligu
SC. 9; ina seirgligu 24.
1. sernim ich breite aus? vgl.
fo-sernaim; searnaim I loose, untie
O'B. — Praes. sec. Sg. 3 0 ro
sernad . . fulocht for feda fianchlar
Lg. 17, 13 {oder tväre hier das
unter esnad Mitgetheilte zu beach-
ten?). — Praet. PI. 3 sernsat ocus
immsit (?) na slóig impu LL. fo.
43, b, 1 {„the army scattered and then
closed in about them" 0'Gr.\ vgl.
ciiartait impu LU. p. 57», 10 ian
derselben Stelle des TBC.\ — Part.
necess. Sg. Nom. cáith bed srethi
Gl. zu acus substernendum gallinis
SG. 68a (Z-\ 480\
2. sernim glossirt durch aisnde-
dim. — Praes. PI. 3 ni sernat i.
ni aisndedat Gl. zu neque cum Ms
fidelia conserunt verba cum quibus
necessitudinis jure junguntur Ml.
31a, 19. — Praes. sec PI. 2 ni fil
folad n-aill for a semte in sosce'/e
issin act Crist Wb. 18c i^non est sub-
stantia alia super quam celebretis
hoc ev. nisi Christus Z'^. 446, vgl.
1090). — Imperat. Sg. 2 sérnn Gl.
zu stude Ml. 56c (Z*. 1090^; seirn
lacoip ordan „relate James' sov-
ranty" Fei. Mart. 15, Gl. i. sreath
no aisned no sern oni is sertum
i. is gnath seirt im chend neich
iar m-breth buada i. dicloidem i.
suötaig, Thrce Ir. Gl. p. 130 hat
seirnni {2. Sg. Conj.?) für seirn,
vgl. searn i. oirneadh {Ordination
O'R.) no buaidh no sreth no ais-
neidh no searn ondi is sei'tum etc.
— Pass. Praes. Sg. 3 sern^ir, con-
sernar i. gabthar (s. 1. gabaira)
O'Don. Suppl , vgl searnair i. gab-
thair O'Dav. p. 116. — Praet.
Sg. 3 ro sreth scel a chesta cech
leath CO sal sruamach Fei. Aug. 25,
i. aisnéid no ro srethad. — Part.
necess. bid convsrithi i. bid aisn-
dissi Gl. zu cum his manus conse-
renda est Ml. 16a, 13.
1. serr a scythe, sickle, satv
O'R.; i. a serra Corm. p. 40, „rea-
ping-hook" O'Dav. p. 116. — Corm.
Tr. p. 149. — Vgl. serda.
2. serr cach n-uallach ocus cach
11-ogla Corm. p 41 serrach {„every
thing proud and every thingtimid"),
vgl. searr fear CR.
serrach M. Fü llen; a foal Coi-m.
Tr. p. 152; serrach no gerrcach
2}ullus Ir. Gl 494. — Du. Acc da
serrach Gl. zu di lurchure CC. 3.
con-sert s. die Nachträge.
ses s. SÍS.
sesca sexaginta Z^. 306; Gen. j
isin choiiiud bliaiiam sescat arccccc
771
sét
iar n-gein Crist Gnid'^ p. 101, is;
Fél. Frol. 328.
seseenn Sumpf; seiscenn Gl. zu
salachrus; seisgeanna boqgy country
O'R. — PI. Dat. 1 sescnib FA. 14.
sess Ruderbank, Brett vom
Schiff nach dem Lande (O'B.);
sess ethah ,,h euch ofaboap' Corm.
Tr. p. 154; ses no carr Gl. zu ap-
tempna Ir. Gl. 70, zu lesen antemna?
Dat. isius Htj. 7, 57? PI. Gen. sesa
Corm. Tr. l. e. [Sench. M.).
sessain s. sessom.
sess-beimm , V(]l. beim a beam,
block O'R.? imraiset iar sin co
fuaratar colomain móir n-airgdidi;
cethri slessa aicce i m-bói sesbeim
in churaig fri cech slis co m-bátár
ocbt sesbeimend don cburuch a
timchell uli ocus ni rabi óenfot do
talmain irame acbt in t-ocian an-
forcnedach LU. p. 2(}^, 24.
1. sessed sextus Z'^. 310. —
Sg. Nom. F. in t-seised bruiden
ScM. 1 ; Gen. co dorus in t-sessid
nime FA. 18; Dat. isin t-esed mis
Goid.-^ p. 100 [LHy.).
2. sessed Stehen, s. unter etar-
lam.
1. ro sessed, cia no léicthe doch
mulin i m-belaib iffirn, ni mó indá
hi cind miii bliadwo ro sesed a
ichtMr „not sooner than at the end
of a thoiisand years ivould it
reach" ScLb. 21, zu rochim?
2. ro sesset s. 2. sagim.
sesser sechs Mann, seser Z'^.
318, vgl. mor- feser.
séssilbe any repeated so und
Fei. Index; in sestan ocus in sé-
silbi „the clatter and the buzz" On
the Mann. III p. 426; isli'iagda assé-
selbe LU. p. 87 a, 39; Acc. la sessilbe
m-buada „loith a chant of victory"
Fei. Prol. 183.
sessom, sessam Stehen. — Dat.
batar . . ina sessom sie waren in
ihrem Stehen = tJiey were Standing
Lg. 15; FB. 92; Goid.'' p. 101, 33
(LHy.); inna sessam Gl. zu Hy.
5, 19; sesam FA. 26; atraig . . inna
sesam er stand auf SC. 11; Acc.
itir suidi no sessam Hy. 1, 3.
sessrech F. Lasttcagen; ses-
rach carruca Ir. Gl. 49; seisreach
a plough O'B. — Sg. Nom. sesrech
FB. 2; Gen. eire cuinge sesrige
FB. 81; feidm chuinge sesrige 91;
PI. Nom. seisrecha „plough-teams"
Fei. p. CLXXIX.
sésta Gen. von 2. sessed? claideb
orduird i n-ecrus sésta for a slia-
staib LU. p. 1131^, 8, „in arrange-
ment of rest" Crowe, Siab. Concul.
p. 377; sesta p. 31u, 38.
sestan „clatter" On the Mann.
III p. 426, séasdán a shout, a hun-
ter's cry O'R.
séstu SP. III 1?
1. sét (tmd seit?) Weg; via Z'^. 18;
sét slighedh iter Ir. Gl. 1073. —
Sg. Nom. in sét FA. 23; FB. 70;
set sin Gl. zu sinit Hy. 4, 11; Gen.
ar a olcas in t-seta Gl. zu Hy. 6, 4
(s. drocheti; hi forcend do seta
Fei. p. CLXXXV 6 (reimt auf collaa
hecca); Dat. for set Hy. 2, 46; 62;
FB. 49; p. 310, 20; as cech set
Hy. 2, 61 ; dind seit Wb. 24» (de
via Z'^. 212); PI. Nom. in t-seuit
bite hi cach crich 311. [Z'\ 215);
is i Crist ataat in séti sin Gl. zu
viae meae quae sunt in Christo Jesu
Wb. 9a; Acc. seotu LU. p. 113», 32.
2. set yund seit?) Kostbarkeit,
Werthgegenstand, mittellat. sen-
tis {sentis argentea p. 48, 3); „a
Standard of value by which rents,
ftnes, stipends, and prices teere de-
termined" On the Mann. III Index,
vgl. Corm. p. 8 clithar set. — Sg.
Nom. in set argait Hy. 5, 71 {Gl.
i. delg); 77 (Gl. i. in máin); sét co
m-brig Lg. 18, 21; sochla set SC.
38, 2; set a détgni dianim Lg. 4, 6;
don anicc set Setanta CC. 7? PI.
Nom. séuti pretiosaWb. 23*1 (Z'^. 69);
con riccatar a seuit frie „its trea-
sufes ivere given" Tir. 6; crina a
shéoit Goid.'^ p. 157 (Amr.)\ Gen.
do thabairt set ocus indile ScM. 2;
Dat. mor du setaib Ml. {Goid.'^
p. 20); di setaib ocus mainib FB. 74;
Acc. tucaid mo áéotu dam-sa huili
TBF. p. 150, 10; ni pu for ,seotu
santach Hy 5, 7.
3. set „likeness" Stokes, Beitr.
VIII 328; séad likeness O'Don.
49*
seta
772
ro síaclit
Suppl. — Sg. Nom. ni frith set na
samail „the equal or like of htm
was notfound" Fei. Jun. 16; Aec. ui
fuar asset Hy. 5, 98 [Gl. i. a samail).
seta, séada long, tall O'R.;
Sg. Nom. a toeb seng seta TE. 4
Eg.; PI. Nom. meru seta ibid.
sétait, seadhat no seachad i radh
O'Dav. p. 114? setait sceu aurlapra
p. 142, 16.
sétche s. séitche.
seth, sethrach s. sáeth, sáeth-
rach.
sethar s. siui*.
sethiióii s. seclinón.
sétid FB. bO=p. 310, 26?
setig F. Genossin, Gefährtin,
vgl. 3. set und seitche. — Sg. Nom.
a setig jp. 40, 24; 37; ar ni bói setig
hi fail Conculaind in tan sin LU.
p. 121t, 36; he fén ocus a setig
TJiree Hom. p. 22, 27; édaigis sétig
Dubthaig immon ciimail ibid. p.
52, 25; Acc. tue sen-setig s. unter
iartaige.
sétim III flo, Spiro Bem.^ p.
44. — Praes. Sg. 3 sétis ind óibill,
lassais in sopp LBr. p. 214a, 15.
— Praes. sec. Sg. 3 slicht a asna
triaua étach bá léir dána séted
gséth LU. p. 9», 23 [Amra, „when
the wind would bloiv í'í" Crowe),
conid séited LHy. Amr. 23, ba
réili conid séted Three Hom. p.
122, 29. — Inf. sétiud, séideadh hlo-
wing, a blast O'B. ; Ir. Gl. 1019, sei-
deth gái[tli]bulga flabella Ir. Gl 217.
setrad SeM. 21, 26?
setta,settai,sedda2^£.245;w2.sét?
1. -si Particula augens der dritten
Person Singularis Feminini [vgl.
sí) Z'^. 327 ; aicce-si p. 42, 5; chuice-
si p. 41, 21; di-si SG. 17; dissi 15;
Lg. 7; 17; fria-si 12; TE. 5 Eg.;
leissi 10 Eg.\ a henech-si ihre Ehre
p. 40, 32;' p. 41, 37; Gl. zu Hy.
5, li; oc a halgenugud-si Lg. 18.
2. si [cymr. chwi, ursprünglich sv
im Anlaut), Pronomen der zioeiten
Person Pluralis und Particula
augens demselben Person Z'^. 325.
— a) si-si, sissi ein nachdrückliches
vos: is derb liumm cid sisi dam
ron fitid-ni Wb. 15c [est persuasum
mihi vos quoque nos novisse); h) sib
das nachdrückliche vos: it sib ata
chomarpi Abracham vos Ah'achae
Semen estis Wb. 19c ; gibh you,
sibh-se you yourselves O'Don. Gr.
p. 128; c) — b im Dat. und Acc.
als Pronomen sufßxum und infi-
xum: dúib euch ScM. 15; FB. 6;
26; 73; 75; 80; duib Sc3I. 5; 6;
SP. III 3; FB. 68; dó dúib 75;
díb von euch Lg. 1; FB. 94; etruib
zwischen euch 59; ffib gegen [mit)
euch p. 130, 29; FB. 73; Hb bei
euch Lg. 17, 1; 9; 17; ScM. 7; p.
133, 1; CG. 3 Eg.; FB. 6; 13; 90;
acaib bei euch ScM. 9; uaib von
euch [s. 6) SC. 4; FB. 93; p.
310, 12; inab testa-si feJilt euch p.
144, 29; cotob sechaim FB. 29
[s. coscaim); di — si als Particula
augens: diiib-si ScM. 9; SC. 45, 26;
uaib-si FB. 76; uab-si *?«d.; ro
ucsaid-se 93.
si sie, s. é S. 508.
' tairi siabair SP. I 2?
siabrad dämonisch Basen,
Wüthen. — Acc. lasin siabrad
FB. 88. — Praes. Sg. 3 [isjmairg
fri[sa] siabra sé SC. 37, 22. —
Pass. Praes. Sg. 3 siarthar . . im
Choinculainu FB. 67 [zu lesen sia-
barthar). — Conj. Sg. 3 dia sia-
bairthe»' immi toenn es um ihn rast,
d. i. wenn er in sein Rasen verfällt
FB. 61. — Praes. sec. Sg. 3 sia-
bartha im C. FB. 67 Eg. — Praet.
Sg. 3 lasin siabrad ro siabrad immi
FB. 88.
siabrae ein böser Geist, Ge-
spenst; PI. Siabrai „the Inf er nah,
the aclual demons of the lower re-
gions' Crowe, Siab. Concul. p.i02;
siabhra a fairy, hobgoblin O'R. —
Sg. Nom. ar ni siabrae ro dat ánic,
is Cüchulaind mac Soalta LU. p.
113^, 41 ; ibid. p. 115a, 32; siabrai
ibid. p. 114», 12.
siabur, Siabur-charpat Concu-
laind LU. p. 113* [Titel der Sage),
„The Demoniac Chariot of C."
Crotce; siabur-cles ein des Cuchti-
linn's FB. 30.
ro siacht T-praet. erreichte,
kam an, kam; Sg. 1 ro siachius
773
side
jp. 328, 7; 2 cen co ro siacht Three
Hom. p. 24, 25; ge rot siacht ni
ibid. 27; 3 Oss. II 5; ro siacht tir
Echach SC. 31, 9; in uait-siu ro
siacht fis dó SC. 32; ro siacht
chuci FB. 57; 81; in fat ro siacht
incl radairc a roisc EC. 7; PI. 3 ro
siachtatar . . Mag m-Breg FB. 43.
— S-fut. Sg. 3 ro sia FB. 89. —
Vgl. riacht (für ro-siacht), tiacht
{für do-siachtl
1. sian -F. ein Ton, sowohl der
Stimme, als auch von pfeifenden,
schicirrenden , sausenden Gegen-
ständen, vgl. On the Mann. III
p. 385; v>oice, sound, scream O'B.
— Sg. Nom. sian churad „charn-
pion^s scream'' [Crowe, Siab. Concul.
p. 438), „the Champion' s war whoop''
CCurry, On the Mann. II p. 372,
ein cless Cuchulinn's, LU. p. \\'S^,zv,
ibid.p. 1251', 3; caurad ibid.p. 73a, 9;
curad FB. 30; binniu . . sian no
gebtis maic Uislend Lg. 17, 24. —
Compos. sian-gal inna tét LU.
p. 122», 29 (s. unter drésacht); sían-
etigud na foghaid ocus na n-gabluch
„the flying Sian of the spears and
javelins"" On the Mann III p. 385?
2. sian s. sion.
\ sianach, von 1. sian, soerait sa-
main sianaig „stormy Äll-Saints-
Day' Fei. Nov. 1, Gl. i. sinaig no
gloraig.
sians = Zai. sensus. — PI. Dat.
issiansib in sensibusWb. 27» {Z^. 18).
sia,r Adv. westlieh; ad occiden-
tem versus Z^.QIS: westicard, back-
icards, behind O'R.; dochúaid . . siar
TE. 16; 18; ScM. 20; FB. 36; a
rose . . inna chend siar FB. 24; dar
a formna siar seil sechtair s. unter
1. seil; no mhebdais srotha do ghur
brén tria cluasaib a chúil siar
„streams of putrid matter would
issue backwards through his ears [on]
his back'' Corm. p. 36, 23; sair-siar
doib östlich und westlich von ihnen
FA. 29; siar-des südwestlich Lg. 11.
siartliar FB. 67 s. siabrad.
siasair Pcrf. Dep. sedit {Wi.
Gr. % 348) Hy. 5, 1, Gl. i. saide-
star, „she sat" Stokes; PI. 3 ata-
regat side súas ocus immus decat,
in tan siasatár-som dan atheroch
hena,iá Cd fer dib commebaid a
chend fair LU. p. 641>, 6.
siat s. é S. 510, Col. 1.
sib s. 2. si.
-sib, dogena-sib FB. 6, zu lesen
-siu?
sibal, siobhal a thorn, a pin O'B.
— PL Dat. CO siblaib óir ocus argait
ocus CO cendmilaib TBE. p. 136, 25
{„with drops of gold" Crowe).
siblad, siblais s. silim.
1. sid Sid, die Behausung
der Side. — Sg. Nom. sid mór
itaam, conid de suidib nonn ainm-
iiigther íés side EC. 1 ; Gen. oibniusa
in t-sida SC. 34; hie toghuii in
t-sidae TE. 20; sidha ibid.; tan-
camar cu dorus in t-sidha On the
Mann. III p. 379 ; ros dolbsat iarom
lucht in t-side sin hi sluagu LU.
p. 99a, 24; fir in t-sithu TE. 5 Fg.;
Dat. 0 ro genar issin t-sid TE. 5;
SC. 33, 21; din t-sid 31; dobert a
mathair di ba dée dó {dem Froech)
assin t-sid TBE. p. 136, 4; oe sid
Ban find p. 131, 25; 1 sith Breg
Leith TE. 18 Fg.; Acc. ma róis-
mais sid EC. 6, 2; berdait uadib
issid Cruachan TBE. p. 148, 26; co
sith sinighe Cruachan TE. 16 Eg.
— Vgl. sidaige, sidchaireeht, sith-
brug, 1. sithehaire.
2. sid s. sith.
sida s. Sita.
sidaig'e, sithaige Gl. zu side Hy.
2, 41 ; ni acend acht sidaige SC. 45, 17.
sidhal-bratj). 131, le, „a long flo-
tving cloak" On the Mann.lll p. 162?
1. sidamail friedlich, von sith;
Adv. batar co sidamail CCn. 8.
2. sidamail s. sitamail.
sidchaireeht die Gesammt-
heit—, der Stand der Side, coli,
die Side; Gen. én di chardib
sidchairechta FB. 41, do ehairdib
side Eg. — Vgl. 1. sithehaire.
side Pron. dem. dieser, für
Masc. und Fem. im Sg. und Plur.
bisweilen saide, sede, vgl. suide;
hie Z^. 349. — Es wird anaphorisch
gebraucht wie gr. ovroc, a) allein
stehend: inrice feraib side SC. 31, 8.
— b) Hinter Verbalformen als Sg.
síde
774
Sil
Nom. M. no chluined side p. 89, 15;
conda sloic side ^. 131, 7; ScM. 8;
FB. 47; dessid side Se3I. 9; SC. 13;
FB. 73; ferais side SC. 16; FB. G9;
íera'iside FB. 69; sidi 2>- 14ii, u;
14ö,_ 9; 12; sidiu TE. 8 Fg.- uir
bo ferr saide ScM. 7; JPejit. berid
side CC. 3 i;^.; ^). 145, 11; PI.
Nom. dochuatar side Lg. 11; SC. 48.
— c) hinter dem Artikel mit Sub-
stantiv: in tuisich oglach side p.
144, 17. — d) hinter dem Pronomen
der 3. Person, indeclinabel wie eine
Particula augens: is é side Gl. zu
Hy. 5, 15; Lg. 14; acci-side SC. 39;
disside Lg. G; conid n-accur saide 7;
óin dib-side einer von diesen p.
17, 32; FA. 10; 16. — e) hinter
dem Pron. possessivum mit Sub-
stantiv, wie ein;: Particula augens:
Corán a ainm-side C. der Name
desselben FC. 3 ; Ráiriu . . a ban-
chéli-sidé B. die Gemahlin desselben
CGn. 3; Messbúachallo daw a má-
thair, ingen side Echdach Airemon
LU. p. 99a, 17; is e a hord-side p.
39, 11; CO a biathad-saide ScM. 5.
— f) hinter and: ann-side daselbst
FA. 17 LBr.; 18 LBr.\ ro frecart
in ben and-side da antwortete das
Weib FC. 6
side Side {jetzt wie engl, shee
gesprochen), ein Name für göttliche
Wesen, die den Menschen in mensch-
licher Form erscheinen; im LArd.
icerden sie Dei terreni genannt
{O'Don. Suppl. sidh), man glaubte,
sie wohnten in Hügeln [Ogygia
p. 200), ihre Behausung hiess sid;
doch sind sie auch andererseits die
Bewohner von Mag Meli [SC. 13,
FC. 2), das als Insel gedacht mit
einem gläsernen (FC. 5) oder ehernen
Schiffe {SC. 15) erreicht toird; FC. G
heisst es zwar „ni fil ceneZ and
nammá acht mná ocus ingena'',
aber neben den ban-side {fairies,
Feeen) giebt es auch fer-side {Ms.
Mat. p. 504); Patrick und seine
Begleiter werden ihrer weissen Ge-
wänder wegen von den Töchtern
des Königs Loegaire für Yiri Side
gehalten {O'Don. Suppl. sidh, Ogy-
gia p. 200, Beitr. VIII p. 247);
Mider {TE. 15 ff.) und Manannán
Mac lir (SC. 45 ff.) gehören oder
stehen in Beziehung zu ihnen, P'ailbe
Find und Labraid werden SC. 32, 7
als zwei Könige genannt; am häu-
figsten sind jedoch unter den Side
weibliche Wesen zu verstehen, in
weisser Kleidung, daher oc Sid
Ban find p. 131, 25; sie suchen
sterbliche Männer in ihr Land der
ewigen Jugend zu entführen, wie
den Condla Cáem {Wi. Gr. p. 118),
und Fand den Ciichulinn [SC. 13 ff.);
Fróech hat eine solche Fee zur
Mutter {TBF. p. 136, 1); umgekehrt
wird Étáin von Mider entführt
{TE. 15), wovon sehr verschiedene
Variationen existieren. — PI. Gen
Fraech mac Idaith . . macdreittel
rig Side n-hErend TBF. p. 148, 22;
£és side SC. 49; sli'iaig side 29, 15;
céol side 37, 3; mná sidi 28; a galar
ban-sidi Gl. zu SC. 28; la häes
sidi 49; es side Breg Leith LU.
p. 99a, 22; Dat. comad a sldib di
TF. 5; togal for sidib p. 131, 3«;
eter sidaib SC. 29, 12, oder zu sid?
Acc: adortais side Hy. 2, 41 {Gl. i.
sithaige); conid frisna taidbsib sin
atberat . . side SC. 49.
for sidit Fei. Apr. 16, Gl. i. cito.
sidiu s. side.
sigracli a tvolf (JDon. Supjil.;
sighach i. mac tire O'Dav. p. 117.
sigre, sidhe, sighe a blast O'B.;
mustéide uaib mar sige gaithe tar
glas muir „likc a blast of tvind"
Ms. Mat. p. 473, 17; amail sige
seig di aill ibid. 6.
sigidi, síthbesigidiiíJ.i). 113», 32?
sigin = Zaí. Signum, co tarut-
sum sigin na crochi darsin carraic
Thrce Hom. p. 108, u.
sigemnaeh „a blhwing or puffing,
as of a pair of belloios" O'Don.
Suppl.: mar sigemnaig builg oc
berbad mianaig súgad ocus imlécad
a anala Corm. p. 36, 30 (priill).
sig-itli „enduring" Stokes; Sg.
Nom. mo chorp rop sigith Hy. 6, 19,
Gl. i. buan.
sigrniall p. 132, 20?
Sil N. Saame; semen Z^. 20;
Ir .Gl. 1009; siol seed, sperm, race,
süaid
775
tribe, clan O'B. — S(i. Nom. sil
n-Adaim FA. 14; SC.' 34, 9; Fei.
Prol. 131; Dat. re sil dalach doine
Fei. Jan. 1; on t-sil Oss. II 8.
silaid „sotoer"; genitor i. in
t-adbul-si[l]aid Gl. zu prositor
Goid.^ p. 67 {LHy.).
siliiim I ich säe, von sil; sio-
laim I soic O'B. — S-praet. Sg. 3
Dep. 0 ro shihtstar ires ocus cretem
Three Hom. p. 116, 10. — Inf.
Dat. do silad chreitme Hy. 7 Praef.
siliin ich tropfe, lasse fliessen
(lautete urspr. mit sv an, vgl. Wi.
Gr. § 56). — Perf. Sg. 3 laigid iu
gerran occo and-sin ocus siblais a
fual cor bo thipra Hess seinen Urin
laufen LU. p. 39», 4 (siblais mit
Flexion des S-praeteriti, wie seph-
nais, vgl. Wi. Gr. §. 303). — Fut.
sec. Sg. 3 ar nar siblad a fual
LU. p. 39a, 16. — S-praet. Sg. 3
silis in t-ech oco iar sin co m-bo
thipra LU. p. 39^, 21; PI. na cóic
banni silset estib TIireeHom. p. 6, 17.
— B-fut. Sg. 3 selfa Gl. zu sifis do
fuil fland tedmand LU. p. 125^, 23?
sillab = Zai. sillaba Goid.^ p.
94, 98, 101.
sillim III ich hlicJce, sehe. —
Praes. Sg. 1 cein cor da sille SC.
37, 5. — Praet. Sg. 3 sillis Cómgall
fair Fei. p. CXXIX ig; 0 ro sill in
foglaid feig for iugin Rouáin ibid.
p. LXXXIX 33. - Inf Nom. sir-
silliud TE. 6.
siltaid „s 010 er". — PI. Dat.
im na siltaigib ocus im na hairemnu
Three Hom. p. 68, 29.
sim Part, augens der- 3. Person;
in tan bói-sim p. 19, 37. Vgl. som,
sam, sem.
simiii, simin a rush Ckyrm. Tr.
p. 150; seimin fistula Ir. Gl. 211.
— Sg. Nom. critbnaigset a charini
imbi imar crand re sruth no imar
boc-simin fri sruth LU. p. 79^, 24;
PI. Nom. niptar simne imm loa
Three Hom. p. 106, 31; Dat. isna
simnib Corm. p. 24 hitharna.
1. sin indeclinables oder erstarr-
tes Demonstrativpronomen, ana-
phorisch wie gr. ovxoq\ hie Z^. 347;
bisweilen sein, sen, sain, soin. —
Gebrauch, a) allein stehend,
immer neutral: cinnas sin wie ist
das SC. 33; is maith sin SC. 34;
FB. 8; 10; 11; 17; 18; 14; ni fil
brig sin p. 140, 25; fairend trá sin
dogniat das sind Leute, welche . .
FA. 27; SC. 49; cathir sein feil i
m-Bretnaib tuaiscirt Gl. zu in-
Nemthur Hy. 2, 1 ; Gl. zu i n-
Uachtur Gabra Hy. 5, co; Oengus
mac Lama Gabaid sin ScM. 10;
cid nah sin Fedelm-sa . . FB. 22; 23;
ceumotha sin ScM. 2; is amlaid
dognitis sin SC. 2; FB. 6; 34; 38;
atesta de sin Sc3I. 6; conid de sin
SC. 1; air sin FB. 41; iar sin
darnach, darauf TE. 6 Eg.; 8
FA. 23; SC. 45; FB. 4; 18; 62
79; p. 19, 31; iar sein Lg. 15; Gl
zu iarum Hy. 2, 31; 0 sin FB. 90
0 sin immach p. 41, 1; 0 sin ille
FB. 69; CC. 6 Fg.; 0 hoin ille
TE. 10, 17 Fg., vgl. 0 soin ale
„from that time foricard" O'Don.
Gr. p. 263. — b) hinter dem Per-
sonalpronomen: iss e sin din
cxaathmir mo thige FB. 9; ba sé
sin 75; is do sein p. 17, 32; is hi
sin tra ingen iss coiri . . diese ist
das schönste Mädchen TE. 5 Eg.\
con[t<i| SÍ sin conar FB. 25; 48; 83;
is Í sein ScM. 1 ; bid si sein FB. 46 ;
it é sin in lucht FA. 28; iarmu-
sin TE. 5 -EV/.; oca-sin SC. 8;
aire-sin p. 17, 24. — c) hinter
Artikel und Substantiv: a tech
sin ro ów/j.a zovzo FB. 1; 2; 3;
7; 9; 24; 31; 46; 52; 56; 57; 75;
91; Lg. 6; 12; ScM. 12; TE. 3
Eg.; 7; 9 LU.; p. 133, 22; FA. 6;
7; 9; 12-18; 30; SC. 22; 23; 26;
34; p. 41, 11; 15; 145, 7; in t-Uath
mac Imomaiu sin FB. 75; fón sa-
mail sin SC. 10; FB. 31; 65; j).
40, 33; ind aidchi sin Lg. 10; 12;
ScM. 12; FB. 31; 57; 63; 72; ri-
sin re sin Lg. 17; ScM. 13; SC. 21;
FB. 1; 15; in tan sin ScM. 1; TE.
6 Eg.\ FB. 43; ani sin roiro Lg.
13; TE. 6 Eg.; 10 LU: SC. 3; 45;
FB. 41; ani sein TE. 5 Fg.; hinter
dem determinativen i: in leth hi
sin p. 40, 28; Lg. 1; ohne Artikel:
cinnas cennaig sin FB. 76. —
776
d)Nachdem Possessivpronomen,
um ein „hujus" auszudrücken: oc
a imgabail sin FB. 94. — e) Mit
dem Artikel verbunden, nach
einem Fron, der 3. Person dieses
deiktisch tvieder aufnehmend: ba
he . . mac na teoru m-hliadan in
sin CG. 6 Eg. ; mac Dectiri . . inn
sin p. 140, 24; ba si úair in sin
FB. 17; iss ed eret no bitis Ulaid
in sin im-Maig Mnrthemni . . SC. 1 ;
durigni in sin SP. III 3; cid in sin
SC. 39. — f) Mit den Adverbien
and, amlaid verbunden: and-sin
da, bei dieser Gelegenheit SC. 2;
FB. 36; is and-sin da ist es, dass
.. FA. 20; 34; SC. 45; 47; FB.
59; TE. 6 Lg.- 7; 8; p. 40, 15; ba
hand-sin da war es, dass . . ibid.;
ba hed la and-sin FB. 5; 31; conid
and-sin dorónsat 21; atá and-sin
fled chaurad dait 59; amlaid sin
ovTwg FA. 22; 34.
2. sin SC. 25 s. 1. seil.
3. sin für issin, die Praeposition
i n- mit dem Artikel.
1. sin Wetter; weather, bad we-
ather O'B.; tempestas Z'^. 21. —
Sg. Nom. ni ro an indi cuse sin
na snigi na snechtse Ml. earm. 2
{„storm nor rain nor snow" Goid.^
p. 19); Gen. d'feabus na sine TE.
9, á Eg.; uacht sini Hy. 2, 27;
Dat. di cach sin Ml. carm. 2
(Goid.^ p. 19); Acc. tria sin Hy. 5, 19;
PI. Nom. sina LHy. Amr. 58 ; Gen.
rais na sina LU. pt. 13^, 42 {Amr.)'i
2. sin i. cach cruind, unde sin
maic Main i. epistil boi ima brágait
fri forgeall firinde, i. in tan ba fir
atberead ba fairsing dia bragait,
in tan ba gó ba cumac Corm. ji. 41,
vgl. Corm. Tr. p. 108 Morann, xvo-
selbst sin mit chain übersetzt wird;
sin round, a collar O'B.
sindach s. siunach.
sine, siniu s. 1. sen.
sine Zäpfchen, Zitze; a teat
Corm. Tr. p. 151; a teat, a link
of a chain (/Don. Suppl.; sine bó
Gl. zu del; sine ochta über Ir.
Gl. 1059; sine Seain uvula Ir.
Gl. 151 {„John's teat"). — PI. Nom.
sineda na m-bo do thescad ocus
loimm do dail inntib ocus a cur
na m-belaib Fei p. CXLII 24.
sineclit Strecken, Gl. zu sen-
nath Fei. Prol. 46.
sith siniglie TE. 16 Eg.?
siniin III ich strecke, strecke
aus; I Stretch, reach O'R. — Praes.
Sg. 3 ro sini FB. 27; Dep. no
sinithar er streckte sich FB. "78.
— Praes. sec. Sg. 2 togu dam-sa
ani sinta-su ind sainriud dia ner-
tad sech cach Pr. Cr. 1» {eligo
mihi id ad cujus hortationem ten-
debas tu potissimum praeter omnes
Z\ 4451; 5 in tan do sined FB.
57. — Praet. Sg. 3 sinis a then-
gaid d'impod na duille LBr. p.
216», 74; PI. 3 0 ro sinset a láma
chuci Three Hom. p. 56, 30.
sinit Alter, von sen; Dat. iar
sinit Hy. 4, 11.
1. sinn toir, we O'Don. Gr. p.
127, vgl. sinne, ni, sni.
2. sinn i. cuitbiud, derision
O'Don. Suppl.; O'Dav. p. ,115.
sinna ScM. 21, 26?
sinnacli M. Fuchs; sindach Gl.
zu putidus Corm. Tr. p. 138 putte.
— Sg. Nom. in sindach p. 46, 26;
Gen. petta sindaig p. 46, 22; Acc.
in sinnach n-allaid Hy. 5, 61; p.
46, 24 ; PI. Acc. dosennat . . secht
sinchu TBE. p. 138, 20.
suma,ú.Ver spotten, vgl. 2. sinn;
occa sinnad Fei. Prol. 47, Gl. i. oc
a cained.
sinnclienae F. v ulpecula SG.
47a (^Z\ 274).
sinne we ourselves O'Don. Gr.
X>. 127; sinne ro marb he „it is we
that killed him" Fei. p. XXXIV 43 ;
batar sinde riadatar a fochlai fria
faitsi Corm. p. XXXIX {vgl. O'Dat.
p. 84 fochlu).
sinnruth s. sainred.
sinredaig s. sainredach.
sinser der ältere, älteste,
für sanias-tara-s, eine Bildung wie
lat. magister, minister, vgl. óser;
seindser „ancestor, senior" Corm.
Tr. p. 151 (senser B.). — Sg. Notn.
ba sinser dóib FB. 81 ; Colman a sin-
ser „the eldest of them" Goid.^ p. 98
{LHy.)] sinnser sacart n-Erenn Three
777
síst
Hom. p. 98, 6; sinnsear na noem
„senior of the saints" Fél. p. LX.
sion Fing erliut; foxglove, Digi-
talis purpurea On the Mann. III
Index. — Sg. Nom. sian a grúadi
gormchorcrai Lg. 4, 4; Dat. brec-
dergithir sión a n-grúad n-aile LU.
p. 90a, 1 (On the Mann. III p. 140);
deirgightir sían slebi cechtur a
da ghrúad TE. 4 Eg.; Pl. Gen. is
dath sion and cech grúad p. 132, 25.
sír lanq, ewig; longus Wh. 3*
{Z^. 21\ — A dv. tri bith sír FA. 34;
ScLh. 20; tría bithu sír FA. 13; 19;
CO sír FA. 19 LBr.\ for ever Three
Hom. p. 96, 31. — Compos. sír-
aittreb FA. 34; séol sir-arde LHy.
Amr. 2; séol sir-aichte ibid. LU.
{„a sail evcr to be driven" Crowé);
sír-derg FB. 24 ; sír-dorcha p.
190, 26; sír-gnathchi ^í. 190, 29;
occá sir-fegad „always beholding
him" FA. 10; TE. 6 Eg.\ hi sir-
galur 7 Eg.: sir-ligi SC. 30; sír-
sellad TE. 6 LU.\ sír-serg -SC.
29, 11; sír-silliud TE. 6; sír-snechtu
p. 190, 30; sír-snim TE. 7 -B^r.;
sír-thacra J^^. 26. — Comparat.
is sia a fínd-sen Corin. p. 10 croi-
cend (est longior ejus crinis Z^. 277) ;
síriu longer, farther, further O'Don.
Suppl.; ní lotár ní bad sire LU.
p. 24a, 5.
sírecht „longing" Fél. Index;
ar a siracht an t-senma „the mél-
ting plaintivenes of their music" On
the Mann. III p. 383, vgl. sírechta.
sírecda s. síricda.
1. sírechta eine zauberische,
Schlaf und Tod bewirkende
■Musik; music, melody O'R.; sen-
nait din conid abbad tricha fer di
sainchaemaib Ailella ar sirechtai
„for pleasureableness" TBF. p.
148, 16 — Vgl. sirechtach.
2. sirechta i. geis no fuachtain,
ut est teora sirechta flatha i. teora
si'rfuachtana no tri suithingesa na
flatha O'Dav. p. 118; sirichta things
forbidden O'Don. Suppl.
sirechtach, von 1. sirechta, sehn-
süchtig? „melodious", i. adbonn no
binn O'Don. Suppl. {vgl. Corm.
Tr. p. 89 golltraigi); co ro codail-
dais frisin ceol sirechtach side On
tJie Mann. III p. 361 {„plaintive
fairy music'').
sirem a disease Corm. Tr. p. 149.
síric = 7aí. sericum, Seide; lu-
bricus dicitur don chrunn sein bite
eoin ina barr ocus dia cacc dogni-
ther in t-siric Goid.^ p. 68 [LHy.).
siricda seiden; cliabinar sróil
siricda ré ebnes LU. p. 81 », 30;
s. unter glan; PI. Nom. tri bruit
sirecdai impu ibid. p. 89i>, 8.
sirid, sirid longitudo Cr. 33*
{Z-\ 249).
sirim III ich suche, suche ab,
—a uf, durchsuche; I seek, inquire,
Court O'B. — S-praet. Sg. 1 ro
sirius tnorbrugi Erend FB. 32;
3 i n-airbi ro ir SC. 31; ro sir
Gl. zu Hy. 5, 62; Dep. Sg. 3 co
ro sirestar hErenn hule sie suchte
ganz Irland heim (sc. die Pest) Hy.
1 Praef. ; PI. 3 ro sirsit . . hErind
hule TE. 2 Eg.; 3. — B-fut. sec.
Sg. 3 no sirfed . . in m-bith m-bras
SC. 29, 8; 10; u. — Inf Acc.
1) cen siriud in domain duind SC.
29, 4; 2) cen sirtin a márica SC. 29.
sirite, siride a wild man O'B.
— Nom. in siriti FB. 75; Gen. in
t-siriti ibid ; Voc. a siriti lethguill 67.
sir-rechtaide langgezogen? co
tromosnadaib sirrechtaidib „with
heavy yearning sighs" ScLb. 20.
sirsan „lucky"; síorsán good
neios O'B. — Sg. Nom. ni bo sir-
san in t-anad SC. 11, 1; „ni bu
sirsan duit" ol se-side „ani ar dot
tá, ar dot tá mór n-imnid" TBF.
p. 154, 8; ni bu iirsan do feraib
hErenn em tichtain in tiri se ibid. 18.
sis qui est, s. tinter óser, für is?
SÍS Adv. unten, hinunter, vgl.
is, anis; deorsum Z^. 612; co ro
laiset sis a n-ingir p. 39, le; 18;
FA. 28; FB. 25; 57; 74; asbert-
som in laid seo sis das Lied hier
unten p. 131, 23; SC. 11; asbcrt . .
in so sis das was unten folgt SC.
27; 38; FB. 71; telcem gnusi ses
Wi. Gr. p. 125 {LBr.^, reimt auf hés.
síst a lühile' O'Don. Suppl. —
Dat. i n-óen síst s. unter gúal;
Acc. assisedar sist p. 131, 21 ; dorn
Sita
778
siubal
rat sist fa domenmain „for a while"
Fei. p. CXL; CO n-accutar timthi-
recht aingel uasu sist on t-sligid
„a little way from the road" ibid.
p. CXXVIll 24.
Sita Seide; sioda silk O'R. —
Gen. brat sida s. unter fethal;
Dat. do sita uainidi TE. 3 Eij.
sitamail seiden; siodhamhuil
silky, silk-like O'Ii.; a toeb seng
seta sidhamaíí TE- 4 Eg.
sith „a jjass, thrust, attempt"
O'R.; tilg sith sanntach nimhneach
naimhdeainhail air Tor. p. 130, 23
{„spring")-., tug sith sanntach sár-
láidir ar an athach ihid. p. 138, 28;
ibid. p. 182, 23.
1. sith M. Friede; sid pax
Z^. 20; Nom. pax vobis a laidin,
sith no si[th]cain a gaoidhealg
O'Dav. p. 61; sith iar saith Hy.
5, 20; sid ar n-ól SC. 30, 11; Goid.'^
p. 158, 9 {LHy.Amr.); Gen. is airidhe
sida in phóc Corm. p. 36 póc; laithe
in sith Gl. zu sithlaithe Hy. 2, 5g;
Acc. risam huili sith ind rig Hy.
1,41.-- Comp, sith-laith /"Ar -flaith
Friedensreich Hy. 2, 19; sith-laithe
Friedenstag Hy. 2, 56.
2. sith s. 1. sid, sith-brug-.
sith- an intensitive particle, sith-
fulang a sámthach tlie temper of
their battle-axes, cu sonnachaib
sith-árda with high enclosures
O'Don. Gr. p. 277 {vgl. ibid. p. 318] ;
sliasta . . sith-camma FB. 37 Eg.;
meru seta sith-gelui TE. 4 Eg ;
CO mongaib órdáib síd-budib TBE.
p. 138, 3?
sithaig-e s. sidaige.
sithal = Zai. situla Tur. Gl. 109
{„a bücket")-., sitlieal situla Ir. Gl
241; sithal no ardig no tulchuba
{„a bücket or chalice or cup") Gl.
zu creithir Corm. Tr. p. 48.
sithbe s. sithfe.
sith-brug-, sithbhrog a fairy-
mansion O'R., vgl. 1. sid. — Sg.
Gen. súan síthbroga SC. 29, k;;
Dat. is a sithbrug suidigtlii leigthi
duillén deiligthe „seated in a fairy
court he casts a cleaving javelin"
Corm. Tr. p. 61 duiUéu.
sith-chain, siotlichain peace
O'R.; O'Dav. p. 61 breth (s. unter
1. sithV
1. sithchaire von 1. sid, die
Bewohner des Sid, die Side?
sithchaire Mnighe Breg TE. 20
Eg. — Vgl. sidchairecht.
2. sithchaire von 1. sith Friede?
sithchaire ocus airfitiud Lg. 8.
sithe unter 1. Ion, = sithidir.
bolc sithe f Ollis SG. 67», 2.
sithetliar FB. 68, le?
1. sithfe „any long rod, or
pole" Crowe, Siab. Concul. p. 418,
als Theil des Wagens die Deichsel?
sithfe find forargit FB. 47; sithfe
CO féthain findruine 50; sithbe
X>. 310, 28.
2. sithfe Hauptmann, Führer,
nach Crowe l. c. identisch mit 1. sith-
fe; sithfi i. taisech CDav. p. 118;
Mochtanior maith sithbe i^éí.J.M()í. 19
(„chieftain"), Gl. i. sithbeo i. fota
a chlu i. ssegul Mochta {vgl. O'Dav.
p. 116), i. line na naem Three Ir.
Gl. p. 135 zu derselben Stelle;
sithbe Cerball for a chuairt Corm.
p. 13 {„C. was a leader on his
expedition")^ sithbe sigidi LU. p.
113a, 32 {Siah. Concul.^.
sithidir länger; sithidir claideb
garmnai cechtar a da lurgan LU.
p. 86a, 11; s. unter seól-chrand;
sithethir s. unter 1. Ion; sithiger
urbulndc gabond a srón Corm. p.
36, 29 (.priilll
sithlaim / filter; Sg. 3 sithlaid
Gl. zu crebrat {lies cribrnt?) Goid.^
p. 70 {LHy.). — Inf. No,>. sithlad
in lenda s. unter dáil. — Vgl.
siothlaighim I filter, strain O'R.
sith-long Schiff aus dem Sid?
Fl. Dat. do sithlongaib SC. 45, I6.
sithothar [i.] cech tren Cortn. Tr.
p. 155 sethor.
silhugrud Frieden mache»,
von sith; Dat. do shithugud der
firu hÉrend ocns Alban im Dal-
riata LHy. Amr. Fraef. {Goid.-
p. 156, sidugiul LU.
siu s. se; -siu s. -su.
siubal, siubhal going, moving,
march, Walking O'R.; s. unter
fonnadh; ag siirbhal Tor. Dh.
p. 108.
siúil
779
slataige
siúil FB. 2\'i
siul, siúil s. seól.
siur, flur F. Schwester; siur
soror Z^. 262; „notc cousin, kins-
woman" Corm. Tr. p. 154. — Sg.
Nom. a siur CC. 1 Eg.\ p. 143, i;
2). 144, 32; Three Hom. p. 8, is;
a fiur CC. 1 LU.-, 6; mo fiur, mo
fiar Goid:^ p. 93 {LHy\\ Gen.
mac . . (lo derb-sethur CC. 7 £</.,
derfethar ií7.; coibche ua sethar
Z'-. 2tí2 (Sench. M.); „ni techtu
dam dál fri fer" ol ind ingen ,,hi
íiaduaisi iia sethar as siniu andu"
LU. p. 124i>, 26; mac sethar a
máthar ibid. p. 82», 9; Dat. dia
shiair Three Hom. p. 8, 16; Acc.
a fíaii- CC. 6 iZ7. ; p. 141, 3; i7;
in siair, fri fiair Z'^. 203 {Vit. Trip.);
PI. Nom. batar V sethracha acca
Three Hom. p. 4, 25; Du. Kam.
di siair p. 17, 19; di fieir LU. p.
82», 15; Acc. a di "Siair í7>iíZ. 22.
siuruat sororcula SG. 46i>
(^*. 274).
sius, isius iii/. 7, 57, „in length"
Stokes [vgl. sir, Compar. sia), oder
2« sess?
siut s. sút.
slabar cach cumang („narrow"),
esslabar cach fairsiug Corm. p. 40
slabhradh.
slabrad F. Kette; eatena Z^.
85Ü ; vgl. macc-slabrad. — Sg. Nom.
slabraid theutidi FA. 25 LBr.;
Dat. a slabreid Hy. 1, 33; PL Nom.
slabrada FA. 25.
sládar FB. 48 zu slaidim?
sláetan, sláetan trommgalaíV TE.
7 Fg., vgl. slaod slaughter, murder,
slaodach lasy, lubherly, slaodadh
dragging, sliding, slaodán a cough
or cold O'B.
da-slaid i. cruthaigedar Gl. zu
plasmantis Ml. 27 r.
slaide Schlagen, Inf. zu slai-
dim ; slaighe slaughter O'M. ? slaidhi
a eich „to incite his horse" Leabh.
na g-Ceart. p. 2: Gen. am sond
slaide cach socraid p. 328, 4? Dat.
ro gab cach dib ac slaide araile
On the Mann. III p. 444.
slaidim ich schlage, zerhaue.
— Praes. Sg. 3 slaidid sciathu
SC. 17, 3; gabaid in n-oss ba nes-
som dó . ., slaittius sethuón ua móna
LU. p. 62b, 40; nod slaid SC. 8.
— Fut. Sg. 3 slaidfíd Gl. zu arslig
Fei. Sept. 29. — Fut. sec. Sg. 3
no slaidfed Goid.^ p. 173. — Pass.
Praet. PI. 3 ima ro slaitea no ro
marbtha Gl. zu ima slechta Fei.
Nov. 5; ro sliged no imasloitea
Gl. zu imaslecht sluag sobail ibid.
Jun. 16. — Inf. slaide.
sláiute F. health, salvation,
souudness, loelfare CR. ; exemp-
tion, indemnity O'Don. Suppl. —
Dat. ina sláinti SC. 10.
slaitin virgula L\ Gl. 117, von
1. slat.
slán heil, gesund, ganz, voll;
sanus, salvus, sospes Z'^. 16. —
Sg. Nom. slán Hy. 5, 39; p. 46, 26;
TF. 10 LU; 11; SC. 13; 30, 1;
is am slán-sa . . dorn galur TF. 14
Fg.; og-slan j). 48, 24; CC. 6; ni
pam slán-sa Lg. 7; slan seiss FB.
19? Acc. doberimm do slan TE.
10, 11? PI. Nom. CO m-bá slana a
da súil p. 43, 22 {auf den Du. be-
züglich); dia n-at slana a secht
bliarfwa dem seine sieben Jahre
voll sind FB. 9; 79; in tan . . roptar
slana XII [bliadna] do SMart. 9;
Gen. da coecait fer . . slan SC. 45, 14.
— Unflectirt co reichet óg-slán
. . tarsin n-glend FA. 22.
slauaig-im III ich mache heil;
Praes. Sg. 3 rel. slánuigheas indem-
nifies O'Don. Suppl ;' ro slanaig
LHy. Amr. 130.
slánicid M. Heiland; Nom.
s. zu Hy. 1, 11 (LU.); Acc. ro
chreit in slánicid FA. 32.
1. slat virga Ir. Gl. 116. —
Sg. Gen. cur slaiti Gl. zu fenamain ;
PI. Dat. do chunchid neich dona
slataib Three Hom. p. 76, 20. —
Davon slaitin.
2. slat Bauben; slad theft, ra-
pine CB. — Sg. Dat. duine ang-
buid no bid oc slat ocus oc marbad
na cuitechtad Three Hom. p. 42, 2.
— Dazii sladaim I rob, steal, pliin-
der O'B.
slataig-e M. Bäuber; sladaighe
a thief, a robber O'B.; slataidhe
slatra
780
slicht
latro Ir> Gl. 956. — PI. Nom.
slafaige FA. 27.
slatra stronr/, robust O'B.; i.
dána, bold, i. láidir O'Don. Suppl.
— Ad V. CO slatra Gl. zu co m-brassi.
siecht, slechta s. 1. slig-im.
1. slechtaim II ich schlage. —
Pass. Praet. Sg. 3 ro slechtad in
fid LU. p. 58a, 5. — Inf. slechtad
cutting down O'B.; ro gab cách díb
bar slaide ocas bar slechtad bar
airlech ocas bar essorgaiu On the
Mann. III p. 444.
2. slechtaim = lat. flecto, ich
beuge das Knie. — Praes. Sg. 3
sléchtid Isserninus duPati-icc Tir. 10.
slechtan genuflection. — Sg.
Acc. dos gni slechtain ocus cros-
figill SMart 3ß; PI. Gen. da cét
dec slechtan leis cech lai LHy.
Amr. 23; cét slechtain CGch láithi
Three Hom. p. 10, so.
sieg" F. a long light spear which
was hurled or cast with an amen-
tum On the Mann. III Index. —
Sg. Nom. sieg coicrind p. 131, lo;
Dat. tarlucus urchur dorn sleig SC.
38, i; Acc. im sleig Gl. zu mam
luibni Oss. III 1 i. ; fos ceird side
issa tir siias in slig TBF. p. 146, 34.
slegrach mit Speer versehen;
Gen. Fem. buidne slegaige SC. 17, 2.
siegin ein kleiner Speer. —
PI. Acc. ro gabastar a ocht slegini
ima sleig coicrind LU. p. 79^, i
{On the Mann. II p. 301).
sleidm Gt zu saniem SG. 218i>
{Z-\ 776).
slenion lubricus Goid.^ p. 68
[LHy.) ; slemain lubricus Ir. Gl. 639.
— Sg.Nom. (talum) slemunp. 190,32;
(leine) cotat slemun do sita TE. 3
Eg.] PI. Nom. F. clocha slemnu
p. 190, 27. — Comp OS. slemon-
gelu na sliastai TE. 4 Eg.
slestán lacerna Ir. Gl. 32
(»ow Stokes mit sliassit zusammen-
gebracht).
sliah N Berg, Gebirge. —
Sg. Nom. sliab n-Ossa mons Ossa
SG. 63a (Z-\ 270); Gen. fiadach in
t-álébe Lg. 11; sian slebi TE. 4
Eg.; Dat. hi sleib Fúait FB. 31;
36; p. 19, 32; Acc. tar sliab Fiiait
FB. 43; connicci in sliab TE 18
Eg.] dar sleib n-Elpa Gl. zu Hy.
2, 9; PI. Nom. siebe FA. 30; slebi
p. 191, 14 ; Fei. Prot 237; siebt!
ibid. 240; Gen. imthecht siebe SP.
I 5; Acc. corrancatar sleibte Elpae
TBF p. 154, 14, vgl. Epscop Aed
boi i Sléibti Tir. 15 {„Sletty"). —
Comp OS. sliab-achad „mountain-
field" Fei. p. CXLV lo.
sliassit das Dickbein, der
Schenkel; poples Z'^. 18. — Nom.
a sliasat mar sámthaig Corm. p.
36, 35; Gen. in tarb sliasta Gild.
Lor. Gl. 95 zu exugiam; Acc. triat
liasait ScM. 13; dambeir fo sliasait
cli Bev. Celt. III p. 177 („thigh")-
PI. Nom. na sliastai TE. 4 Eg.:
sliasta sacacha sithcamma FB. 37
Eg.; Dat. a claidib for a sliastaib
SC. 2; cusna sliastaib „with the
thighs ifrom hip to knee)" Gild.
Lor. Gl. 178 zu cutn femoribus;
Acc. na sliasta i. in fuathroic „the
loins, i. e. tlie waist Gild. Lor.
Gl. 94 zu patma; Du. Dat. for a
dib sliastaib p)- 310, 39; nomen do-
loris genes do imchoimelt do da
sliasat oc imdecht Gl. zu diuthach
Corm. p. 14.
slice, slige a shell O'B.; med
no thesc no slice Gl. zu lanx
SG. 20a; PI. Nom. ind slici ost-
reae Cr. 34^ {Z^. 215).
slicht Spur; sliocht track, trace,
impression, tvake CDon. Suppl. —
Sg. Nom. con[id] slicht suachnid
FB. 34; slicht a asna trena etach
LHy. Amr. 23; sliocht Leabhalr
Leacain copy or extract from tlie
Book of Lecan O'Don. Su2}pl.;
slicht Libair Budi Slani /). 205;
Dat. for a slicht ScM. 21, 11; co
n-apair for slicht I'su „after Jesus"
SMart. 3; conid for slicht na m-
briaiÄar sin atbetr Johannes „on
the track of these words" Three
Hom. p. 50, 16; for slicht sin Corm.
p. 30, 26 {„in this wise"?); issed i
slicht inn inud aile p. 132, 17 (= es
wird überliefert an einer anderen
Stelle?); Acc. atgeóin slicht fonnaid
Conculainn FB. 70; for slict Fuam-
naige p. 132, u; gabsat in choin
slicre
781
sliucht
slicht Caer Corm. p. XXXIX; PI
Acc. aire sechetbar sclictii {sie) ar fe-
dot HÍ sequatur vestigia domininostri
Cam. {Z^. 1(X)4). — Dazu sliuch-
tairecht öord.'^p. 18, 6 {Ml. carm. 1)?
slicre, sligre ocus turrscar in
niara ina lenmain „shells and
tceeds of the sea sticking to her"
Fei p. XXXVIII 36.
slicrech Klappern? slicrech na
sieg On the Mann. III p. 426 („the
hissing of the spears").
1. sligre Erschlagen, Inf. zu
sligim. — Sg. Nom ciar ba gur a
slighi i. a marbadh O'Dav. p. 95
gur {Fei: Nov. 7); Dat. ba misi in
caur claidebriiad iar sligi na sliiag
LU. p. 114''. 41 {Siah. Concul);
tofuitet sé cét lais ina chétchumscliu
ocus teit iar sligi cet tria budin
sechtair ibid. p. 97^, 22.
2. slige Strasse {auf der sieh
Wagen ausweiehen können, vgl.
Coi'm. ]). 38 rot); slighi via Ir.
l Gl. 112. — Gen sét slighedh iter
Ir. Gl. 1073; Dat. forsin t-sligid
chetna FB. 40; iarsiu t-sligi Se3I. \ ;
Acc. toracbt . . in sligid cetna FB.
39; PI. Nom sligthi p. 190, 26
{Form des Acc); secht sligeda
ScM. 1 {Faun, des Acc.); Gen.
tárraluig slighith TE 2 Fg.; 3;
17; sligiuth 19; Acc. is e forácaib
na sligeda lána ocus na cuileda
fása Fél. p. LXXVI 8.
slig'im ich schlage. — Perf.
Sg. 1 iarsin ro selach-sa iar n-gles
dun fo thri LU. p. 114^, 3; {für
seslach); 3 tám ro selaig diiini sin
magin sin Corm. p. 45 tamlachta;
fer ro selaig mór mile SC. 31, 8;
ce ro selaig claideb lohen Bauptaist
brigach Fei. Prot. 101 ; on t-sil
ro selaig rosúau Oss. II s; PI. 3
ra selgatär na budni iarom in fid
resna carptib, iss ed ainm in puirt
sin Slechta LU. p. 58a, 1; ro sel-
gatär rotu Fél Prol. 29, Gl. i. ro
sligsetar {„they hewed out roads")'i
— B^d. S-fut. PI. 1 silsimi-ni in
fid LU. p. 58», 7. — Pass. Praet.
Sg. 3 imma siecht . . XXX trenfer
Fä. Febr. 20; PI. 3 huare ro slechta
quia destrucli fuerant Ml. 48<i;
con ru sleachta deleti fuerunt Ml.
53<i; slechta primslog Fei. Febr. 12.
— Inf. slige.
sligre s. slicre.
1. slind pecten Ir. Gl. 1014.
2. slind imbrex SG. 70»; slinn
a flat stone or tile O'R. — Gen.
tech darach co tugi slinned FB. 55;
slinded p. 309, 34; ba tuga slinned
bói fair dianechtair TBF. p. 140, 2
{„a covering of shingle").
sliiid-criad, labar no slinncriadh
Unter Ir. Gl. 376?
sliiidén, slinneán the Shoulder
blade O'B. — Gen. mong in t-slin-
deiu „hair of the Shoulder", ist Gl.
zu honplata {sie) = (ufioTikarr) Ir.
Gl. 148.
slindeóc Schulterblatt. — PI.
Dat. de giiallib ocus de sliastaib
ocus de slinneócaib LL. fo. 59, a, 2
{On the Mann. III p. 444'.
slipre „rods for making loicker-
icork buildings"' Three Hom. Index;
ro gabtha súind ocus slipre doib
„stakes and wattles were taken
from them" Three Hom. p. 78, 1;
slipre ocus echlusca do gabái7 do
CO ro muide ocus co ro eterscara
a feoil ocus a chraiccend 0 chnamu
LBr. p. 214», 31; 42.
1. süss Seite. — Nom. ni fil
druim neich dib no a sliss fri áraili
FA. 12; Gen. und Acc. lara Co1mí»í
CilZe tria sliss in mbemrai. .ocus lam
Chianain amach co leth in t-lessa
Fei. p. CLXXI 21; Acc. comard ra
sliss in taige ScM. 18; PI. Nom.
cethar slessa Ml. carm. 2 {„four
sides" Goid.^ p. 19). — Compos.
in mil slis-gel sluagach Fei. Sept. 29.
2. sliss, slis a chip, a lath, a
thin board O'R.; sliss no ga lea-
bhair O'Cl. {Corm. Tr. p. 3 astol).
Dazu CO ard-liss {für -sliss) ind
rigtigi p. 310, 1, und midlissi?
süssen, slissean no gae liubair
{„a lance or a long spear") Gl. zu
hastula Corm. p. 1 asdol; slisen
a chip O^Don. Suppl.
slisseóc = 2. sliss O'R. ; sliseóg
poUmen Ir. Gl. 1001.
sliucht M. eognitio SG. 200»
{Z^. 878); davon intliucht.
slocim
782
smacht
slocim, sluceimlU ich schlucke
ein, verschlucke. — Praes. PI. 3
slucit FA. 20. — Imperat. PI. 2
slucid . . na gemma Three Hom. p.
26, 31. — Praes. sec. Sg. 3 no slo-
cad SC. 5. — 8-praet. Sg. 3 conda
sloic . . lasa loim j>. IHI, 7; co ro
sluic talum he Three Hom. p. 20, 24.
— Fut. PI. 1 slucfemit Three Hom.
p. 2f), 31. — Inf. slucud ScLb. 21.
slóg-, sliiag M. Schaar, Zug,
Heer; sluagh agmen Ir. Gl. 1003.
— Sg. Nom. slóg SC. 20; 38, 5;
slóg díb . . slóg aile . . slóg dedenach
FA. 22; in sluag Hy. 5, C9; SC. 35;
ScM. 21, 35? CO n-gáiret slog äer-
máir p. 191, is; Gen. slóig FB. 11;
in t-slóig 42; in t-sluaig ScM. 8;
cara sluaig ocus sochaide p. 328, 20;
Dat. ocon t-slóg SC. 35; fón slóg
uile FB. 16; don t-slúag Lg. 1;
resln sluag FB. 54; 94; cona dséscor-
slúag FA. 3 (doescur-sluag LBr.);
p. 191, 26; Acc. forsin slog SC. 7;
ria sluag n-demna Hy. 1, 48; sluag
SC. 11, 8; 35; 45, is; etarro ocus
in sliiag FA. 8 (slog LBr.)\ PI.
Nom. slóig FA. 14; 22; 24; 26;
FB. 43; p. 46, 2c; sliiaig FA. 26;
30; 31 ; ScM. 3, 12; 18; SC. 29, 15;
in t-sliiaig 36; FB. 21; intluaig
Hy. 5, 62; slúaigh TE. 19; Gen.
tor na sluag SC. 35; lin ar sluag
p 132, 25 ; Dat. dona slogaib jj.
46, 25; fri slúagaib FA. 29; 32;
FB. 93; do il-slüagaib 71; ar slua-
ghaib TE. 9, 29; Acc. forsna slógu
SC. 36; sluagu Hy. 5, 10; FA. 28;
SC. 17, 6; 34, 18; FB. 41. - Compos.
slóg-airchinnecht „host-leadership"
Goid.-^ p. 68 {LHy)
slógda „hostful", la marlra na
rigna Eufemia slogdai Fei. Jul. 11,
G7. i. erdairce {vgl. Three Ir. Gl.
p. VdäK
slóged, sloiged i. imat lliree Ir.
Gl. p. 139: sloiged lebur n-Erenn
„Ireland's host of hooks" Fei. Epil.
141; sloiged ina rigna Jul. 18
(sluagad Bawl.)-., sloiged find Febr.
3, sluaiged Laud, sluagad Eatvl.;
Mai 17.
slond significatio Z'^. 982;
Dat. do slund atraib trisin n-genitin
són ad significationem possessionis
per genetivum hoc SG. 190b.
slondim III ich bezeichne,
nenne. — Praes. Sg 2 ni sluindi-so
non significas SG. 208^ (Z*. 435);
3 ni sluindi non significat SG. 25^;
PI. 3 no da sloindet iarum iarna
slontib firaib sie nennen sich darauf
nach ihren wahren Namen TBF.
p. 138, 26. — Imperat. Sg. 2 sluind
Fei. Jan. 31, Gl. i. indis; i. aisneid
Febr. 19. — Praet. Sg 3 mit Pron.
suff. {s. S. 513, Col. 2) sluinnsius
LHy. Amr. 55, Gl. ro legastair
(ro sluinnestair LU.). — Fut. Sg. 3
sluinnfid Fei. Prol. 320; PI. 1 slu-
indfemne ibid. 287; 3 sloindfit ibid.
300 Laud. — Inf. slond, slondud.
slondiid M. Bezeichnung, Be-
zeichnen; Nom. slondod neicH ad-
chondarc-sa ,,description of every-
thing which I saw" Ml. carm. 1
(Goid.'^p. 19); PI. Dat. iarna slontib
firaib TBF. p. 138, 26.
sluagach schaarenreich, von
slog; Sg. Nom. Ailill slúagach
ScM. 21, 10.
slúag-ad ho st in g, s. 3. fecht; co
ro sserthar mná tria bithu ar inn
gné ucut ocus ar fecht ocus sluagud
Fei. p. CXLVII.
slualstech FB. 37 Eg. von sliiasat?
slúasat, sluasad a shovel O'Don.
Gr. p. 90; PI. Nom. sluaisde ibid.
slucit s. slocim.
sluindi s. sloudim.
smacht authority, sway O'R.
— Sg. Nom. nad Ingu smacht Lg.
5, 19; Gen. do chosnam in smachta
Gl. zu aemulator paternarum tra-
ditionum Wb. lHi\Z^. 77 H; Acc.
fódemaid smacht indara tigerna
„the S2vay of the one lord" SMart. 6 ;
cen smacht rig SC. 21 ; ar ni tha-
brat-som smacht no recht no riagail
ar denam a peccaid ocue a n-dua-
lach hi im ScLb. 16 {„they do not
put term, or- laic, or rnle on com-
mitting their sins and their vices
here"); PI. Nom. cara ocus smachta
ocus cisa fer n-Erend LU.p. 52", 15;
Acc. smactu rechto fetarlicce Wb.
26» {ritus legis vetustatis Z*. 459);
inna smachtu condiciones Ml. 45r.
smecli
783
snámach
smech .F. Kinn; i. smeget O'Do?'.
p. 117. — Daf. don smeich mento
aUd. Lor. Gl 110; PI Aec. con-
nioe a smecha FA. 25 (smechu
LBrX
smeget Gl. zu smech; smeigead
YÄe chin O'R.
smér [i] teine {„fire") Corm. p.
40 sméróit
.sméróit g lühende Kohle Corm .
Tr. p. 149; sparhs, embers O'B.;
smeróid carbo Ir. Gl. 945.
smétiiu, sméidim I »od, beckon
O'B.
smir meäulla Ir. Gl. 193. —
Gen is leges lega cen les, is cuin-
chid smeracen smuáis LHy . Amr. 20;
deadäil smeara fri smuas „the par-
ting of the marroic from the bone"
On the Mann. III p. 251.
smit, melid smitt in duine iter
a da mher „he grinds the person's
ear-lobe betiveen his two fing er s"
<~'orm. p 8 bri; smiot an ear O'R.
sinúainim III ich denke; Ithink,
iiiiagine, dcvise coiisider O'B. —
Praes. sec. Sg. 3 is é ro smuaineadh
Ina mheanmain do Tor. Dh. p 168.
— Praet. Sg. 3 an tan do sn^uain
nach i-ailih fear a hiomchartba aice
acht Diarmuid ibid. p. 108 ; ro smu-
ain ina mheanmain fein ibid.p. 208.
— Inf. Dat. ar smuaineadh dho
ar Ghráinne indem er an G. dachte
ibid. p. 192.
sniiias „bone" s. smir; smuais
marrow O'R.?
snádim III ich schütze; snai-
dhim I Protect, defend, patronize
O'R. — Praes. Conj. Sg. 3 ron
snada Hy. 1, 13 (snade Fr.); 27;
doUaid ron snade Hy. 5, lo {paren-
thetisch); Gl zu snaidsium iZi/. 1, 11;
PI. 3 ron snädat Hy. 5, 92 (i. donet
ar soerad). — Praet. Sg. 3 ron
snaid Hy. 1, n. — Noch nicht ge-
II uügend aufgeklärte Formen sind
igl. die Anmerkung zu Hy. 1, u):
-iiaidsium Hy. 1, 11, Gl. i. ron
^nade .sund; snáidsiunn ibid. 27
• snaidsium Fr.'); 38 (snaidsium Fr.);
snaidsium in sab sluagach i sossad
n-ard n-oiblech Fei. Sept. 21 (snaid-
siund . . isin sid Land); snaidsium
in sid saerdai Jul. 18 (snaidsiund
Land). — Inf. Nom. rop snadud
Hy. 1, 15; Dat. ior do nádud dún
Hy. 6, 24.
ro siiadius, ro snadius muir me-
drach mend LU. p. 40», 15, „Istcam
merry, shining sea" Crowe, Aid.
Ech. p. 10.3.
snaidini, snaidhim I chip, cut
O'Don. Suppl. — Imperat PI. 2
tieid ticid, gebid faebra snaidid
ethra, ticfa lind Muni nehmet Werk-
zeug, zimmert Bote LU. p. 39''. 31
(„knit ye boats"" Crowe, Aid. Ech.
p. lOWi — Vgl. snaisse, snass.
siiaidm Knoten, Knüpfen,
Verbindlichkeit; nodus ODon.
— Sg. Gen. snadhma O'Don. Gr.
p. 96; PI. Acc. dorighneadar snadh-
manna cuir agus cengail „bonds of
compact and aqreement Tor. Dh.
p. 78; ibid. p. 110.
snáidiniin J knot, splice O'B.;
PI. 3 snadhmaid na dóidlámha tar
chaoldromannaib a cheile Tor. Dh.
p. 94.
siiáim ich schwimme. — Per f.
Sg. 1 ro snó farrci garba glend
LU p. 40», 23. — Praet. Sg. 1 ro
snausa in farrci LU. p. 1\\^, 30
( Siab. Conoul.) ; ro snai imon curach
Three Hom. p. Ky, 17. — Fut. Sg. 3
snaifid Liban sair si'ar LU.p 39b, 33.
— Inf. Dat. cid fodera long do snám
for in mag Fei. p XXXII 15; Acc.
CO n-accamar do snám TBF. p.
146, 5 {s. 2. lindl
snaisse geschnitten, abgeras-
pelt, Part, i'onsnaidim? fochartatár
dan bunsaig snaisi gil issa leth i
m-bátár na duba LU. p. 23^, 29
{einen abgeschälten Zweig).
1. snámach, nach den Glossen
ron snám (Schunmmen), von Stokes
mit ,,buoyant übersetzt: Odran abb
sfer snamach Fei. Oct. 27, mit der
Erklärung: ior snam dochuaid i
Gair Mac moga i. indsi fil i Corco-
duibne; Aec. saithe snamach, „a
buoyant troop'' Aug. 6, Gl. i. for
snam; F. fri Fleid soi-chai snamaig
Sept. 12, Gl. i. cách oc snam chuice.
2. suámaeh suber {„the cork-
tree") Ir. Gl. 391.
I
784
siiass Schnitt, Hieb, f^Z. snaisse,
Bnaidim; dognid tra Luctine na
cranna fri teora snassa ocus ba
féith in snass dédinach Corm. p. 32
nescoit {„hy three euts"). Vgl. snas
elegancy, ornament O'B. •
siiátli a thread, line, fila-
ment O'R. — Nom. snáth glas
olla „gray wollen yarn'' On the
Mann. III p. 115; co m-ba samalta
ocus (sie) or-snáth cach Unna, LU.p.
81a, 13; Cren. co m-ba samalta ra té-
taib ór-snáid daror n-indeona foláim
suad saincherda Jie«. Celt. lllp. 177.
suáthat F. Nadel; snáthath
acus SG. 107b {Z-\ 16, s. 1082);
snáthad Corm. p. 40. — iS^^f. Nom.
snáthat FB. 65; Gen. a fuillem a
snathaiti s. unter drunech; Acc.
snáthait FB. 65; PI. Gen. tri có-
ecta snáthat ibid.
snáihatath aculeus SG. 47»
{Z-\ 16, 1082).
snáthe filum Z'^. 16; snaithi
filum Ir. Gl. 817. — Dat. húand
snáthiu a filo Z''-. 211.
stiátliéicne, cét snáthéicne don
charmocol cwmmascda hi timthacht
friá chend Lü. p. 81i, i7, „a Imn-
dred thread-webs of the mixed car-
buncle" Crowe, Siab. Concul.p. 431?
sneclita Schnee. — 8g. Nom.
feraid snechta mór foroib CC. 2
LU.] Gen. etrochta snechtai Hy
7, 19; dáth snecMai Lg. 4, 5; snechta
p. 132, 23; snechta tria sin Hy.
5, 19? Dat. for snectu Lg. 7, forsin
t-snechtui'ftwZ.; fuairiu ina sirsnechtu
p. 190, 30 ; Acc. in corp mar in
snechta Lg. 7; cen snechta FA. 35;
tre snechta Gl. zu Hy. 5, 19; gili-
ghiur snechto n-óenoidchi TE. 4
Eg. {iceisser als Schnee, der nur
eine Nacht gelegen hat); PI. Nom.
snechta serba p 190, 28.
suechtaide schneeig, voll
Schnee. — Sg. Nom. sruth suech-
taide FA. 30; amal soerdath snech-
taidi Lg. 18, ig.
siied lens SG. 1131» {ZK 121),
davon snethach {lies snedhach) len-
dosus Ir. Gl. 649.
snede SC. 17, 2, vgl. sneidh little,
small O'E?
snedim, snedis wechselt mit cui-
ris LBr. p. 216», 37 /f.; snedis. .in
sechid cüua húbla?6 do 52; snidis
urchor d'oenuball do 43.
sni, snisui wir Z'^. 325, vgl. ni.
snigfe Tropfen, Regnen; snigi
an Gl. zu anmich Hy. 5, 30; snige
mor do fleochud Corm. 2 arg („a
great flowing of weP").
siiig-id es tropft, regnet; sni-
gid gaim, ro faith sam LU.jj. IP, 23
{Amra). — Perf. Sg. 3 rath in spirtu
sechta senaich for cleir n-gelmair
„the grace of the septenary Spirit
dropt on a fair great clergy'"'' Fei.
Mai 15. — S-praet. Sg. 3 snigis fleo-
chad p. 41, 36; i. snigid i. ro sni'g
no feraid Gl zu senaich Fei. Mai 15.
8niiin, ro sniit a slegha da Se-
rn annaib „their spears were wren-
ched from their rivets"' On the Mann.
II p. 241. Dazu auch brethnais i.
inni snies trena brat i. a dealg
O'Dav. p. 61?
snim Kummer; distress Corm.
Tr. p. 132 osnad. — Dat. hi sir-
galur ocus hi sirsnim TE 7 Eg.;
fo snim „under grief"^ Fei. p.
CLXXII 4j ; Acc. ni beir dim snim
lobra Fei. Prol. 223. — Vgl. imm-
snim.
snimaire a spindle On the
Mann. III p. 115.
snimche F. grief, sadness
CB. — Dat. ic torsi moir ocus
icc snimche TE. 12 Eg.
snithe, snithe oir fria etan p.
131, 20, „fület of gold" On the
Mann. III p. 163.
snol) suher SG. 64».
1. siuiad, snuadh river, broolc
CB., ainm d'fuil {„blood"-) ibid.
2. suúad i. folt {Haar) Corm. p. 40.
3. snúad i. ecosc no sainfeth[al!
O'Dav. p. 114; colour, appearance
O'B.
1. so Demonstrativpartikel, It'n
haec hoc Z*. 347, stark deiJctisv
wie gr. öSt, auf das Gegenwü r
tige und in der Bede auf i/">
Folgende hinweisend; hinter dihi-
nem Vocal öfter seo. — Gebrauch .
a) allein stehend: cia so wer l^t
dies ScM. 12; 13; cuich seo ScN.
785
so-choisc
14; SO ule alles dies FB. 89. —
b) Hinter dem Fron, personale:
inn é seo Munremur ist das hier
nicht M. ScM. 12; remi seo vor'
diesem {dem gegenwärtigen Zeit-
punkte^ TE. 5 Ég.\ is é seo iarom
forcetul FA 32; 33; auf das Fol-
gende verweisend: is he seo tuir-
thiud p. 17, 16; ba lied so atbertis
p. 20, 27; conid e so p. 19, 39; at
iat so . . rig SC. 22 ; in so róóe CG.
7 XÍ7.; SC. 37; 39; SP. I 4; in so
sis SO. 27; 38; FB. 71; Gl. zu
Hy. 5, 23 (s. cennadartX — c) nach
dem Artikel mit Substantiv, in
mac so CG. 7 LU.\ p. 142, 20; a
tech so FB. 1; 16; is taig seo
ScM. 15; na hiiile nert so Hy.
7, 42; auf das Folgende va-weisend:
asbert..ani seo SG. 32; ohne Ar-
tikel érge seó SG. 45, 23. — d) and-
so hier, hie Lg. 9; cia and-so ScM.
11; 10. — Vgl. sa, se.
2. -so s. -SU.
3. -so für -sa, Partie, augens der
1. Sg., erst in späteren Mss. : dam-so
p. 145, 6; chucom-so TE. 7 Eg.
4. so-, SU- Präfix, unserem wohl—
entsprechend, gr. ev— Z^. 863.
soad s. sóim.
soas s. sous.
so-bail glücklich? s. Fei. Index.
sobarche s. sobiach.
sobarthan F. prosperity, good
luck, hlessing Three Hom. Index.
— Sg. Nom. ein co derna araill
dam-sa do bendacht-sa biaid a so-
barthan ocus a bail ocus a blath
form „its prosperity and ifs goodness
and its blossom" Fei. p. CIV 28;
foráccaib bewnachtain ocus sobar-
thain occu T/tree Hom. p. 32, 20;
tria sobarthain m-Brigie „through
JS.'s hlessing" ibid. p. 66, 25.
sobcha, cen sobchai Gl. zu cen
sotla Fei. p. LXXVII, zii subach?
sobérlaid gut zu sprechen
wissend, redekundig; Sencha
sobérlaid p. 327, 30.
so-béss, sóibhéus firood breeding,
good manners O'E.; O'Dav. p.
1 14 ; sobhus i. sobhes G'Dbn. Suppl.
sobéssach wohlgesittet Hy. 2
Praef.; O'Dav. p. 116 solis no sobis.
sobis Gl. zu sobéssach, vgl. suabais.
sobra i. subhachas gan meisge
„clieerfulness without drunkenness"
Mae Firbis, davon sobraighit „they
make sober" Gorm. Tr. p. 148; zu
Grunde liegt Iat. sobrius.
sobrach, sóbhrach primrase
O'jR. — Gen. barr sobarche p. 132, 23 ;
vgl. sobairche Hypericum quadran-
gulum On the Mann III Index.
I sobricb, is alind sen sobrich Wb.
'áí^, 38 Gl. zu senes ut sobrii sint.
socc a snout, z. B. soc muice,
O'Gr.; a ploughshare Three Hom.
p. 108, 30. .
soccsáil loligo, genus piscis
SG. 47b {Z-\ 30).
sochaide F. Gesellschaft,
Menge, Schaar; sochuide copia,
multitudo Z^. 365. — Sg. Nom.
atát.. sochaide mór aile and FA. 28;
sochaide dib ScM. 5; Gen. conid
am cara sluaig ocus sochaide p.
328, 2ü; p. 142, 20; SG. 31, u;
Dat. i n-uathed ocus hi sochaide
allein und in Gesellschaft Hy. 7, 41 ;
PI. Nom. sochaidi FA. 2.
socharthanacb , Gompar. socar-
thanaighi amabilior Ir. Gl. 1125.
^o-thenéXN. edles Geschlecht.
— Sg. Gen. don foilsiugud soche-
neoil ocus sserchlandachta Noim
Choluim cille Tkree Hom. p. 96, 27 ;
mac síér soceneóíí SG. 24; fer sóer
socheniúil „a man free, of good
family" Tir. 11 (fer graid soche-
iielac/t sobessach Hy. 2 Praef.).
soeheuelaigim III nobilito;
Gonj. Sg. 3 Dep. co sochenelaigidir
Ml. 34 r.
so-chia berühmt, von clú, vgl.
gr. evx^.Si'jg; sochla i. maith O'Dav.
p 115. — Sg. Nom. sochla GG. 7;
sochla set SC. 38, 2; tricha maigi
sochla suairc „thirty fields famous
pleasant Fei. p. CLXXXIV. —
Vgl. do-chlu.
socblacb berühmt. Fei. Jan. 14.
sochma possibilis: ond aisnes
sochmai i. on molad sochmai Gl.
zu possibili fatimine Goid.^ p. 67
{LHy ). — Vgl. dochma.
so-choisc Gt. zu docibilem
Wb. 30i>, 31 {Z*. 863).
50
so-chonn
786
so-chonn a man of sound
mind and intellect O'R. — Du.
Gen. cor da sochonn co fis ocus tre-
baire Seneh. M. lllp. 8; Acc. itir da
sochond ibid. p. 4. — Vgl. do-chonn.
so-chor M. Vortheil, ein gu-
ter—, gültiger Vertrag; sochar
gain, pro fit, emolument O'It.; so-
chur a fair hargain or contract
O'Don. Suppl. {Vgl. Cair eis lir
chuir dochuisin? Ninsa, a do, so-
char ocus dochor. Cair eis lir in
sochor? Niwsa, a tri, cor itir da
lan, itir da saer, itir da sochond,
nad fuasnaither cuir Sench. M. III
p. 4; 8). — Acc. dogniu sochor
cach thrúaig p. 328, 5; p. 142, 3.
socliraid stattlich, schön,
vgl. so-chruth?— Sg. Nom. bá cáin
ocus ba haibind ocus bä socraid
arréim FB. 42; Gen. am sond
slaide cach socraid p. 328, 4? —
Adv. CO sochraid ScM. 4; SC. 45, 21
{„with a good heart" 0' Curry).
1. socliraide F. Schönheit,
etersochraide ocus súachnide-F5. 1?
2. soehraide zu cairde? Dat. i
soeraidi labrait biuil SC. 38, 9 {„in
good friendship" O' Curry).
sociirait, sochraid i. socharaid
a good friend O^Don. Suppl. ?
sochraite a host, an army,
assistents O'B., „at present con-
fined to a funer al" CGr. — Nom.
sochraite De domm anucul Hy. 7, 35
{„God's Host"); Acc. tinolaid Cwjwall
a soeraiti chucu CCn. 5.
so-chi'uth, so-chrud honestus,
venustus Z'^. 863, soeruidhe pul-
cher Ir. Gl. 380. Vgl. do-chruth
turpis, inhonestus, indecor ibid.
{Wb. SG.).
socht Schweigen; soehd silence
CR. — Acc. ro lá . . i socht mór
ScM. 3.
sochtaim II ich schweige. —
Praes. PI. 3 sochtait uli fri tairm-
chrith na lebar Fél. p. CXLII 1.
— S-praet. Sg. 3 sochtais FB. 56.
so-chumact potens Z^. 863.
soehur s. so-chor.
sodaiii Fron, dem., anaphorisch
wie gr. ovxoq, vortviegend Neutrum,
hoc Z'^. 350. — Gebrauch, a) nach
Praep. mit Dat.: iar sodain nach
diesem, darauf FB. 11; 82; fo so-
dain sub hoc, ideo, ergo Z'^. 350;
FB. 19; 39; 40; fo soduin CG. 2
Eg. {so auch ibid. 3 zu lesen für
do soduin); di soduin p. 145, 3;
b) nach Praep. mit Acc. : la sodain
darauf p. 40, 29; Lg. 9; p. 144, 9;
SC. 7; 29; -F5. 6; 9; 13; 21; 23; 27;
44; 56; 62; 73; am Anfang des
Satzes FB. 25; 54; 61; 72; 87; ol
sodin Z^. 350; ar sodin secundum
hoc, in hoc ibid.; amaZ sodin sicut
hoc ibid.; tri sodin ibid.; im sodain
{Masc.) FB. 37; 64.
so-dath schönfarbig Fei. Aug.
10, Gl. i. dath maith bui foraib.
sóeb s. sáeb.
soehail, aráill tria latin dóba
soebail, araill tria goedilg cäin in
scél Three Hom. p. 114, 28 {„elo-
quent"), vgl. sobhail eloquence O'B.
sóeh-chore s. sáeb-chore.
soee, ce betis seeht tengtha am
gin soee suilbir „in my moiith of
eloquent wisdom" Fei. Epil. 126.
1. sóer, sáer frei, edel, vgl.
dóer; saer liber Ir. Gl. 379; sóir,
sóer liber, ingenuus Z'^. 31; 863.
— Sg. Nom. biam sóer Hy. 4, s;
brú sóer FB. 22; oclaech sser SG.
23; mac ssér soceneótl SC. 24; co-
mul saer Lg. 17, 43; isa^r p. 328, 22?
Gen. F. imdenum sula saire SC.
37, 12? Acc. in rig sóer suthain
Hy. 6, 26; tir soreha ssér SC. 34, 1;
PI. Acc. gonaid sóeru SC. 17, 4. —
Compos. sóer-chenel SC. 42; -dath
Lg. 18, 16; -setta FB. 24; -ligi 24;
sóir-mug, -chele libertus Wb. 10*
{Z-\ 31).
2. s6er artifex s. saer.
3. soer s. sair.
sóeraim, sáeraim II ich befreie. ■
— Praes. Sg. 3 rel. soeras Hy.
1, 25; 28. — Conj. Sg. 1 Dep. co
ro ssenir-sa morfessiur cecÄa dar-
dain ocus XII cecÄa sathairrtd ar
phianuib iffirnd Three Hom.p. 38, 4;
3 ro sóera Hy. 6, 22; ], 56; 4, 3; 12;
Gl. zu soersum 1, 28, letztere Form
ist noch nicht sicher aufgeklärt,
vgl. die Anmerkung zu Hy. 1, 11;
PI. 3 ron soerat Hy. 1, e; 10; 24. —
sóerda
787
solámachtaige
S-praet. Sg. 2 rora ssera a Isu . .
amaí ssersa Héli Fél. Epil. 445
(soersi Laud), 451 (soerasai Laud),
455 (sóersai Latid), 459 ff. [vgl.
Beiir. VII 38); 5 soerais Hy. 1, 28
Fr.\ Dep. ro soerastar Gl. zu soe-
ras Hy. ], 25. — Pass. Praet. Pl. 3
día ro síértha FA. 32. — jPmí.
Sg. 3 saerfaithir p. 40, 4i. — Iw/".
Z)aí. dia sóerad ar in m-buidechair
um sich vor der Seuche zu retten
Hy. 1 Praef.; Acc. donet ar sóerad '
Gl. zu Hy. 5, 92; ar no chlechtatis
na genti sserad a mogad isin secht-
raad hliadain Three Hom. j). 12, c.
sóerda edel; Sg. Nom. miad
soerda SP. V 13 („a noble dig-
nity").
sóere, sóire, sáire F. lihertas,
nohilitas, Salus Z'^. 31; 863. —
Sg. Nom. saire cen saethar cen
snim ScLb. 23; Dat. i sóiri ceneóil
nobilitate gener is Wb. 17^; cona
saire FA. 15.
sóetb s. sáeth.
so-gním „icelldoing" ScLb.2'd.
ro soicli ist unter ruchiin gestellt,
da die Partikel ro auch hei offen-
baren Präsensformen steht; ohne ro
findet sich Fut. sec. Sg. 3 co soi-
sedh „that it would reach" O'Don.
Suppl.
sóideach, sóidheach a vessel
O'H., s. unter lothor und pata.
soillse, soilse F.Licht, Glanz,
von soUus; lumen Z'^. 247; soiilsi
lumen Ir. Gl. 998; s. foillse. — Sg.
Nom. soiilsi Hy. 2, 60 ; in t-sollsi
p. 22, 9; suillse FB. 92; soilse gréne
Hy. 7, 18; FA. 7; Gen. inna soilse^
FA. 5; Dat. co soilsi FA. 35; o
soillse 18; dia soilse 10; PI. Notn.
fil secht suilse ar a rusc SC. 37, ii.
soillsithir, soilsidir s. sollns.
soillsigim III ich erleuchte;
I shine, lyrighten O'R. — Inf. Dat.
ic soUsiugttd FA. 13 LBr., soilsi-
gud LU.
soilsib s. sollns.
Seim III ich drehe, ivende,
verwandele. — Praes. Sg. ^ ceine
no soi-siu huáim so lange du dich
von mir abwendest Ml. 33», i ; PI. 3
soit a n-écin . . i toltanche FA. 23
(soait LBr.). — Praes. sec. Sg. 3 no
shoad cech n-indliged LHy. Amr. 26
(no soad cech n-[d]iummus LU.). —
Praet. Sg. 3 ro sói gné SC. 40;
cen galar soi dath Fei. p. CVIII s;
CO ro sai in cloich . . i salond p.
43, 13. — Fut. Sg. 2 ceine no
soife-siu Gl. zu donec . . tu avertis
fadem tuam a me Ml. 33», i. —
Fut. sec. Sg. 3 co suifed fuil mol
Sc3L 18. — Pass. Praet. Sg. 3
ros beHnach in usce co ro soud
immil Three Hom. j). 8, 5; cura
soad in lassar . . i n-agaid na gáithe
SMart. 26. — Inf. Nom. sood a
pólaire ina etun iss é comartha
blas fair LU. p. 18, 13. — Com-
pos. impóim, tóim.
soimle i. indis O'Dav. -p. 116:
ma ro sellaib soimle Fei. Jul. 4
Ratvl. (seimle LBr., semle Laud),
Gl. i. sóimlid i. luathaig dia fégad
ocus dia indissi, ut dicitur in usu
Scotorum „dochoid cu solam" i. co
luath.
soimm reich; Sg. Nomr. fer so-
imm oirmitnech Three Hom. p. 34, 4.
Vgl. soimme.
soinmech glücllich; secundus
Z\. 811; 863. — Sg. Nom. ni bá
soinmech tra a sét na pectach sin
ScLb. 20; PI. Gen. fer sonmech
slán SC. 45, i4.
soinmiche F. prosperitas,
felicitas Z'^. 811. — Dat. cona
sóinmige FA. 15 (-i LBr.).
soirb facilis Goid.'^ p. 52, vgl.
doirb; haiipy', pi-osperous O'B. —
Sg. Nom. diar bo soirb in sét FA. 23
{„easy" St.).
soirbe F. copia Goid.^ p. 52
{Wien. Gl.); affability, quietness,
prosperity, success O'R.
soirthiii s. soraid.
solad s. solod.
solam schnell bereit, schnell;
oband no solam Gl. zu Fei. Jun. 30;
CO slatra no co solam Gl. zu co
m-brassi ibid. 19; solamb quiclc,
ready O'B. — Adv. no hictha co
solam ,,he was healed rapidly"
SMart. 40; tidec/ii co solam docúm
n-F.remí^Thr€e Hom. p. 16, 4.
solámachtaig'e (solámachtaig-
50*
sollamaÍD
788
somenmnach
the?) palpahle Three Hom. Index;
dorogart in draí demnu co tue dor-
chai sholamachtaige darsin mag
Three Uom. p. 26, 7.
soUamaiu = lat. sollemne; sol-
lamhuiu solemniiy O'B. — 8g. Nom.
cid fodera conid sollamaia iidecht
Crist a hEgipt ocus nach sollawain
a dul iunte Fél. p. XXXIV i6; ord
sacairt do dénam isin mewdut sin
ar in sollamain „during the high-
iide" Three Hom. p. 102, i5.
sollus glänzend, hell, klar,
vgl. follus; solus darus Ir. Gl. 665.
— PI. Dat. CO senistrib solsib p.
130, 21 — Compar. 1) soillsithir
FA. 10; soilsidir SP. III c; 2) so-
illsi FA. 10 LBr.; Ir. Gl. 1122.
solina SchnelligJceit.- — Dat.
CO solma Hy. 8, 4 {„with swiftness)\
tocbam criile solma suas Wi. Gr.
p. 125 {LBr.); ingen bad choma-
dais do ar áis ocus cruth ocus
cenéZ ocus cless ocus solmi LU.
p. 122a, ly. — ;S'. solam.
solod, soladh pro fit O^B. —
Sg. Nom. nár bu mó a solod . . ol-
dás a dolod FB. 90; conam raib
cac/t solad ar molad dot rigraid
Fei. Prol. 12 {„solace" St.).
solus s. sollus.
solusta glänzend, von sollus;
solasda h'ight, Imninous O'R. —
Sg._ Nom. tir . . solusta FA. 4 ; sét
solusta s. unter lochet; Gl. zu lo-
charnaig Hy. 1, 31.
-soni selbst, enklitische Parti-
cula augens für die 3. Sg. Masc.
und die 3. PI.; ipse Z'^. 326; wird
hinter i zu -seom, -sium. Gewöhnlich
ist der Gegensatz von der Art, dass
das einfache Pronomen der 3. Per-
son, mehr oder weniger betont, in
der üeber Setzung genügt. Besonders
emphatisch dobert-som {nämlich der
Vater) CC. 3 LU., iat-som {nämlich
Conall und Loegaire) FB. 57. —
Gebrauch, I) auf die 3. Singu-
lar is Masc. bezüglich, a) hinter
dem Pronomen der 3. Sg.: do-som
ScM. 10 {Gegensatz dam-sa); SC. 5;
FB. 3; 25; 31; hesscom ^. 131, 12;
or sei-seom sagte er Lgi^'d; fris-
seom SC. 34; fair-seom FB. 87;
lais-seom 88; chuci-sium ScM. 1 ; 2;
chuice-sium p. 39, 20; fris-sium SC.
39; de-sium FB. 76; fair-sium 77.
■ — b) hinter einem Nomen mit
Possessivpronomen: a galar-
som TE. ^ LU.; FB. 25; a ara-
som Couculainu 43 ; dia acallaim-
som ibid. ; uas a imdaid-seom FB. 3 ;
ic a acallam-sium p. 21, 32; ina
diaid-sium FB. 70; a siur-sium p.
144, 32. — c) hinter einer Verbal-
form der 5. Sg.: arróet-som p.
17, 33; ata-som SC. 29, 22; asbert-
som p. 131, 22; FB. 29; ro triall-
som SC. 48; no bith-som TE. 9
LU.\ ro fitir-som FB. 3; rigid-som
82; 87; ro cendaig-seom p. 17, 32;
FB 82; cingthi-seom 88; búi-seom
intí Nóisi Lg. 8; SC. 48; biii-sium
Lg. 9. — W) Auf die 3. Pluralis
bezüglich, a) hinter einem Prono-
men der 3. PL: iat-som FB. 57;
leo-som ScM. 5; CC. 1 LU; FA.
5; FB. 77; leo-sum CC. 1 Eg.;
leo-sium {sie) p. 143, 7; doib-sium
ScM. 3, 16; imma tech-som Lg. 12.
— b) hinter einer Verbal form
der 3 PL: asberat-som ScM. 19;
foraitliine«atar-som FB. 86; imm-
aiccet-som FA. 5 (imanaicet-sum
LBr.); ro dalait-seom ScM. 5;
fonaisccit-sium FB. 77; 78. —
c) hinter einem Prädicatsnomen:
batar sonairte-seom Lg. 12. —
III) Vereinzelt auf die 3. Sg. Fem.
bezüglich: aice-sium p. 40, 27. —
Vgl. sam, sem, sim.
so-máin wealth; ro bo do a
shoraain LHy. Amr. 67 (cor ba do
a somáin LU.); somáine wealth
CR; ar a somaine Corm. p. 3
anomain; caiti somaine sét in fir
sin? somaine grain diib On the
Mann, lll p. 490; somháine j)ro/i<s,
rents, returns 0 Don. Suppl.
so-masse Schmuck? ba somassi
do-som sin ocus uir bo tbórtromad
LU. p. 79a, 10.
so-niI)las wohlschmeckend,
s. blas. — Sg. Gen. tipra uiscfe
somblais „a well of sweet water"
Ir. Gl. 975.
somenmuach toohlgemuth On
i/teJl/an». lllp. 444, vgl. do-menmna.
so-míad
789
so-reid
so-míad hohe Ehre, „glory"
ScLb. 23.
so-milse F. sweetness ßcLb.
25; somailse dulcedo SG. 52» {Z^.
863).
sommataib, manaon din ainm in
demainis airchindech for indmassaib
in t-ssegail ocus forsna somataib
etrócairib „over the pitiless rieh"
SMart. 6?
1. somme, somma reich, der
Beiche; somme dives Z'^. 863. —
Sg. Gen. dliged buthe in boicht fo
mam in t-sommai Ml. 27"*, 7. —
Vgl. soimm.
2. somme, somma Reichthum.
— Sg. Nom. nadip rubecc nadip
romar bed a sommse Tir. 11.
sommeta, somata affluence,
wealth O'É., vgl. dommetu.
so-molta laudabilior Ir. Gl.
1127.
1. son = lat. sonus; Ton, Laut.
— Sg. Nom. son a gotha LHj/.
Ämr. 41; son a garma Hy. 2, J6
[Gl. i. sonusi; son in cetaii 62 [Gl.
i. sonus); PI. Äcc. oc saigid for
sunu Wb. 12i> [Z-\ 484); forsna
sunu de verbis Ml. 52 r.
2. son glücklich, vgl. sona,
sonas; ^S"^. Nom. is son is alaind is
noeb SP IV 4.
3. son ScM. 21, 26.
s6n Pron. dem. hoc Z'^. 353; rot
bia son ScM. 14. Vgl. ón.
sona glücklich, vgl. son, sonas;
sona, sonadh happy, blessed, joyful
O'B. — Sg. Nom. grian sona Fei.
Oct. 3; Dat. cona primsluag sona
Fei. Apr. 13.
so-nairt, -nirt tapfer, stark,
von nert; firmus, fortis Z'^. 863.
— Sg. Nom. SC. 23; sonart Gl. zu
sab Hy. 2, 23; PI Nom. batar so-
nairte Lg. 12 (-i Eg.). — Adv. co
sonairt LHy. Amr. 43.
sonairte F. Kraft, Festigkeit;
commor-shonairti LHy. Amr. 43.
sonas happiness, bliss O'R.,
von 2. son. — Sg. Nom. sonas ocus
deggnim tria bithu d'fir th'inaid
„prosperity av.d good deed" Fei.
p. CI 1.
sonend, soinean fair weather
O'B.; doucad in tan ticfad sonend
ocus donend LU. Amr., sina i. so-
nenna LHy. Amr. 58.
sonmech s. soiumcoh.
sonn M. a st äff, stake, beam
O'B ; sunn i. crann no sabh, ut est
fomescaidh lam do sunn i. lam do
righi docum in sabaid no do crand
og dcabhaidh O'Dav. p. 118. —
Sg. Nom. am sond slaide cach
socraid p. 328, 4? Dat. ro comled
alamu dia sund CCn. 2; PI. Nom.
ro gabtha súind ocus slipre doib
Three Hom. p. 78, 1 {„stakes").
sonnach palisade Bem.'^ p. 56;
a wall, a tnound O'Don. Suppl.
— Sg. Nom. sonnach daingean
cláir do chur ina timchioll Tor.
Dh. p. 130; sonnach umaide tar a
medón ros rand in n-insi indé LU.p.
23^, 16; sonnach iarn[aide?] ior cach
múr forsin batar nóe cend LU. p.
IH*), 9 [Stab. Concul.^\ Acc. s. desiu.
sonnaim II ich pfähle. — Pass.
Praet. PI. 3 ro sonnta Fei. Prol. 33.
sontar ScM. 22, 3, von 1. son?
so-óla gut zu trinken, s. 1. me-
dar.
sop M. a wisp Corm. Tr. p. 153.
— Sg. Nom. und Gen , PÍ. Acc.
atnaig in gilla in di oibill a medon
in t-suip Sil cátha corcca isin tellai*;
[tellach?) ocus ticc sopp asin lepa
chuca; coirgis in di fot lirmonad
im na suppu, sétis ind oibill, lassais
in sopp, ocus follsigis do a proind
LBr. p. 214a, 13.
sorcba hell, licht, vgl. dorcha.
— Sg. Nom. tir sorcha SC. 34, 1.
— Compar. co morslog ba sorchu
Fei. März 9.
sorchaide radiant ScLb. 23.
sord trim O'B.; tóirnis tra ann
tipra dian ainm sord i. gl an Three
Hom. p. 114, 3.
so-reid leicht; happy, siiccessftd
O'B.; verij smooth Fei. Index; nad
soreid la boethu Fei. Prol. 30; co
rup soraid da^i-sa techt dochum
nime Three Hom. p. 76, 19; rop
soraid dam dul sech na mennata
duba LHy. Amr. 142 {Gl. zu rop
réid). -^ Compar. soirthiu expe-
ditior SG. 15a ^z^ 863)?
790
srath
sornn = lat. fornus. — Sg.
Nom. sornd tentide FA. 17; Dat.
a surnn tened Hy. 1, 29; Acc. tria-
sin sornd sin FA. 17.
so-scéle, -scéla Evangelium
Z'\ 769. — Sg. Gen. la Utrcbail
soscelai FA. 32 ; Dat. cosin t-oscelu
LU. p. 15a, 36; Acc. pridchad so-
scela Hy. 2, 33 Fr.
soss, SOS ind fir imramae „Sup-
port of the rower" Gl. zu sess
ethair Corm. Tr. p. 154.
sossad dwelling, abode, seat
O'B.; sosad posüio SG. 7a {Z-\ 49).
— Sg. Nom. dian sossad sid Saiger
mar „a Station of peace'' Fei. p.
LXI 1; Dat. i u-óen sosuth in una
positione SG. 7» {Z^. 183); biii
Ailill ior sosad in diiine oc a n-
déscin LU. p. 20a, 21; for sossad
a miadamla „on the Station of his
glory ScLb. 5; Acc. ro gab á sossad
sumpsit sedem suam Wb. 4b {Z^.
337); Fei Febr. 26; PI. Dat. isna
sostaib FA. 6 {„stations" St.); Druim
lias indiu, i. di sostaib Patrice and
ocus dina liassaib ro ainmniged
Goid.-^ p. 84 {Vit. Trip.); illep-
thaib glainidib, hi sostaib argdidib
ScLb. 23.
sostau i. cumsanadh O'Dav. p.
116, i. gloir no gair no utraaille no
imned Gl. zu Fei. Jul. 10 (mor
sostan „a great rest" Stolces).
sotal stolz, hochmüthig; i.
uallach no dimsach O'Dav. p. 116.
— Sg. Nom. FB. 37; Cernach
Sotal „C. the haughty" Fei. p.
LXXVII.
sotaltus M. Stolz, Hochmuth;
im sotlotus LU. p. 52b, 3^.
sotech lupanar SG. 64» {Z^.
811), von soith, sad und tech?
so-theng'a beredt, Gl. zu sothnge
Fei. Jan. 15 LBr. und Sept. 30.
sothug'e „well-tongued", sui
slan sothuge suthain Fei. Sept. 30,
Gl. i. sothenga no sogne fair; ibid.
Jan. 13.
sotla F. Stolz, Hochmuth. —
Acc. cen sotla _Fél. p. LXXVII 8.
sous (für so-fiss?) Wissen; sóas
experience O'B. — Nom. soas Fei.
Epil. 89; Gen. sruaim soais „a
stream of knowledge" Fei. Febr. 4;
Dat. is dam sous Hy. 5, 37 {Gl. i.
is dorn dán); cuimbrigud indsce fo
soas do cuibded „an abridgment of
Speech with science which was har-
monized" Fei. Epil. 123; co soas
März 13.
s parr = a/tcü. s p a r r 0 ; jo ist, beam
O'B. — PI. Dat. for sparraib na
tigi FB. 57.
si>írut = Zaí. Spiritus. — Sg.
Nom. in spirut nóeb Hy. 1, sc; 6, e;
Gen. in spirta nóib Hy. 5, 90; p.
40, 7.
sporau s. unter esrecht.
spré cattle, the portion of a
wife O'B.; spréid {„cattle") Gl.
zu tius O'Don. Suppl., vgl. Beitr.
VIII 328; triucha ceud Ceise Chor-
rainn ó rígh Eirionn mar spré rena
inghin „as dowry" Tor. Dh. p. 170;
Gen. gur mór ionnmhus choigidh
Uladh do leith a héisg agus a
spreidhe „in fish and cattle" Keat.
p. 132.
spréd F. Funke; Gl. zu tenlam
Corm. p. 42. — Sg. Nom. cach
spréd tra ocus cach frass doleiced
a tene LU. p. 85^, 9; PI. Gen.
beim spréde Maie Cecht oc átúd
tened ria rig n-Erewd ibid. 7, vgl.
is and rombói Mac Cecht oc beim
tened ibid. 1.
srabtine O'Dav. p. 118, „light-
ning" Bem.'^ p. 83.
sraigrell = lat. flagellum. —
Sg. Nom. Í8[s]raigell do esorgain
ScLb. 21; Gen. sainchenelae srogill
Wb. 17<i {Z-'. 769); PI. Gen. na
sraigell tentide p. 191, 22; Dat. co
sraiglib FA. 16 LBr. (sroiglib LU.);
p. 191, 20.
sraigrlim flagello. — Praes.
PI. 3 sraiglit FA. 16; no da sraig-
let [na demjnae LU. p. 114i>, 3«
{Siab. Concul.). — Inf. Dat. do
sroigled FA. 15.
srand snoring Corm. Tr.p. 153.
1. srath the bottom of a volley,
fields on the banks of a river, a
Strand O'B. — PI. Acc. mo scing
srathu FB. bO = p. 310, 26? Vgl.
espoc Eogain Arda Sratha „Bhishop
E. ofArdstraw" ThreeHotn. p. 100, 1.
srath
791
sról
2. srath Lg. 18, 13?
sráth=7aí. strata? ro lenait
beos isin dun ocus ro marbait ar
na srathaib ocus isna taigib „on
the streets" Cog. Gaed. re Gall.
p. 78.
srathar F. = lat. stratura, a
packsaddle Corm. Tr. p. 153. —
Sq. Nom. rot giuil ind srathar dod-
cäid SG. p. 229 (Z^. 954); Bat.
j capull cengalta oci co srathair fair
^ LU. p. 39b, 2.
^"i srebann, srebhand Gl. zu nu-
chum(7),a membrane Ir. Gl. 794.
srebnaide, sreibnaide niembra-
naceus SG. 58i> [Z-\ 794); mar.,
is é súata srebnaide LU. p. 79», 2;
a liathroic srebnaide sroill ibid. 43.
srédim III ich iverfe, es-sredim
ich streue aus, aesreuth Gl. zu haec
aspergo SG. 70». — Praet. Sg. 3
srédis Cuchulainn cloich fair LU.
p. 82a, 35; oen tra dona ruthnib ros
esreid grian na firinde isin domun
TTiree Hom. p. 4, 9. — Praes. Sg. 3
sreid {zweisilbig) múine SC. 17, 6,
für sréthid oder srédid? srethius fair
iarom in slig LU. p. 62b, 14. —
Inf. Dat. iarna n-esrédiud fo Mag
Murthemni Bev. Gelt. III p. 177.
sreid FB. 50, p. 310, 26, sreid
Fergus Dubthach úad LU.p. 81*, 26,
sreid miiine SC. 17, 6 zu srédim
(sreim Fei. Index)?
sreith pratum SG. 20», 8.
sreug:, sreang a string, cord,
rope O'B.
sreng'im ich ziehe, schleppe;
sreangaim I string, draiv, extend,
tear O'B. — Praes. Sg. 3 do srenga
in loech in luing „hauled in the
ship" TB. p. 178, 6; PL 3 labrossi
dosreggat a m-bel n-ichtarach dar
2k..Goid.^ p. 11 {LHy). — Praet.
Sg. 3 sinis in t-anmanna a brágit
úad asin chrund ocus fnrmid a chend
i n-druim in daim ba mó dond al-
mai ocus srengais lais isin crand
LU. p. 26», 25 {schleppte Um mit
sich). — Pass. Praet. PI. 3 sreng-
tha tollfethe a muHaich co m-bátár
for coich a muineóil LU. p. 79*, 32.
srennim sterto SG. 185», 1
{srenim Z^. 434). — Vgl. srand.
1. sreth Beihe; series, ordo
Z^. 992; Gl. zu strues SG. 55b, 10;
sreath a row, rank, swath, order
O'B.; vgl. imra-sreth. — PI. Acc.
und Sg. Kom. co n-accatár iar sin
teóra sretha isind raigid in taige
immá cuaird ónd ursaind diaraili,
sreth and chetamus di bretnasaib
óir ocus argit . . sreth di muntorcaib
..in tres sreth di claidbib LU. p.
23a, 31 ^0í^ the 3Iann. III p. 163);
Sg. Dat. läse aralégatar i. hi sreith
rann SG. 213» {cum leguntur, i. e.
in Serie verboruvi Z'^. 992); PI.
Dat. ina srethaib ocus ina corónib
FA. 12; Acc. tar saimuire sretha
„over ranks of mainseas" Fei.
Epil. 238.
2. sreth s. seruim.
srethaim gleichbedeutend mit
sernim? failgit no forbanait no
srethait Gl. zu sernait Fei. Aug. 31 ;
aisnéid no ro srethad Gl. zu ro
sreth ibid. 25.
sriah stripe On the Mann. III
2J. 121 ; a circle O'B.
srian = lat. frenum Ir. Gl. 819.
— Sg. Nom. SC. 31, 15.
sriauach mit Zügel versehen,
frenatus. — PI. Gen. cet n-ech
srianach TE. 10, u.
srih a stream Corm. Tr. p. 97
ineschind.
sróenim III ich werfe nieder,
besiege; sraoinim J defeat, over-
throio , disperse O'B. — Praes.
Conj. Sg. 3 sroena Gl. zu vitam
trudere Gild. Lor. Gl. 255; na rom
sraine in bas Gl. zu ut non secum
trahat me mortalitas Gild. Lor.
Gl. 7. — Pass. Praet Sg. 3 cor
srained iar sin in crand tarais
forsna géntib „was hurled back"
SMart. 25. — Fut. PI 3 sráinfittr
tra iar sin na hanfíréoin hi péin
iffirn „shall be hurled" ScLb. 12.
— Inf. Nom. srainiud ScLb. 21
(„breaking") ; Dat. co rabe cechtar
de ic sroiniud araile LHy. Nenn. 2.
srogill s. sraigell.
srogrod, ond srogod airid Gl. zu
flagello SG. 66», 25.
sról satin, silk On the Mann. III
Index; sroll byssus Ir. Gl. 577. —
srólda
792
stúag
Gen. clíabinar sróil siricda LU. p.
81 a, 29; a úathroic srebnaide sroill
ibid. p. 79a, 43; dar a fúathróic
srebnaide sroiU ibid. p. 79i>, 3.
srólda seiden. — Sg. Nom. inar
srólda Lg. 18, 21.
1. sroU i. sollsi, unde apud Sco-
ticos diu sroll i. e. dies solis Corm.
p. 40.
2. sroU s. sról.
srón F. Nase; nasus Z^. 23;
Ir. Gl. 1039. — Sg. Gen. co moing
a srona Gl. zu Oss. III 5; Corm.
Transl. p. 146 ronna; Aec. dar
sroin ScM. 6; Pl. Dat. a dé ocus
a lassar asa craess ocus asa sronaib
sechtair „out of his nostrils" Three
Hom. p. 72, 30. — Compos. srón-
bennach rhinoceros SG. 97» {Z'^.
23); Goid.'^ p. 57 {Leyd. Gl).
srúaim N. Strom; i. sruth
O'Dav. p. 115; i. imat ibid. p. 117.
— 8g. Nom. sruaim ecnai Fél.
Nov. 27 ; PI. Nom. srúama FA. 27
{Gl. i. tunni); Dat. fo sruamannaib
O'Dav. p. 1 19.
srúamach, co sal sruamach „to
the streamy sea" Fei. Aug. 25, Gl.
i. srotha imdai ind ocus ass.
srub a snout O'J?.; srub muicci
,,a pig's snout" Corm. Tr. p. 154.
— Dat. ro leltar im sriib LU. p.
11415, 15.
srubau merenda Ir. Gl. 143.
sruith alt, erfahren, weise-,
angesehen; hnowing, a knowing
person O'B.; sruithe religious Se-
niors O'Don. Suppl; vgl. altcymr.
strutiu Gl. zu antiqufim gentem
Z^. 120. — Sg. Nom. sruith Hy.
6, 21, aber Fr. sruthib; FB. 22;
Gen. togairm Semeoin srotha Fei.
Jan. 5; is comarlecud sruithi TB.
p. 182, u; Dat. den struith {sie)
Gl. zu don cath Hy. 5, 19; Acc.
fácbais fer sruith dia muntir innti
Three Hom. p. 116, 8; PI. Nom.
sruthi na fetarlaice i. Abraam ocus
Isac rel. Ml. 31*, 11; na sruithe
Hy. 1 Praef. {„seniors"); sruthi
Erenn „Ireland's eiders" ITiree
Hom. p. 34, 31; Gen. inna sruthe
Gl. zu veterum Ml. l'do<^{Z\ 1004);
iar n-inntsamatZ na sruthi remthech-
tach Three Hom. p. 95, 11; Acc.
0 ro fácaib sruthi ocus minda ocus
martire intib ibid. p. 116, 12. —
Compar. ni longe co longe céle
De remut no fer bas sruithiu qui
Sit senior Z\ 1004 {SG. A: C. 23);
cia de isruithiu, in rig fa espuc?
isruithiu espuc, huairi ar neraig
[sie) righ fo bith creitme On the
Mann. III p. 510; Superl. srui-
thium i. is uaisli the noblest O'Don.
Suppl.
sruth Strom; flumen Z^. 238;
799; Ir. Gl. 999. — Sg. Nom. FA.
16; 17; 18; 30; sruth Ligir SMart.
22; Gen. ainm ind srotho SG. 'áb^;
fo bés srotha Wb. 32"; in t-srotha
FA. 16; 18: Acc. in sruth FA.
17; 18; curcas fri sruth FB. 44;
PI. Nom. srotha p. 133, 3; FA. 30;
srotha fola 33; ScM. 18; LU. p.
127», 6; Dat. co srothaib nemi p.
191, u; 29; Acc. frisna srotha aile
FA. 18.
sruthar Fluss; a sruthair na
Sláine, dar sruthair na Bóinni
O'Don. Suppl.
sruthe F. Weisheit, von sruith;
Gen. sab sruithe Fei. Jul. 1.
stah a drinking cup, an iron
vcssel chained to a well by the side
of a road CR.; sdaba beca bidis
forsna tibradaib isna cánaib dlú-
thaib Gl. zu ana Corm. p. 3.
stair s. stoir.
stiall a belt, a girdle, a strip,
a picce of anything O'B.; sdiall
i. dar: go sdiallaib airgid i. go
gclaraibh (yCl. {Corm. Tr. p 154).
— Sg. Nom. stiall archapur p.
309, 34; Dat. cona steill airgit p.
309, 37; Acc. in steill p. 310, 2;
PI. Nom. tri steill chreduma i tau-
laich in taige FB. 55; steill chre-
duma ibid.; PI. Dat. co stiallaib
airgit p. 309, 35.
stoir = 7ai. historia. — Sg.
Nom. a stoir SP. III 3; stair libuir
Ihu Gl. zu Hy. 2, 58; Acc. dorat
stair ind rechta for leith ocus
a hsians for in leith aile LHy.
Amr. 59.
stuag „ah arch" FA. 8, vgl.
tiiag. — Compos. sduagh-dhorus
stuigen
793
sualach
an arched doortcmj O'Don. G-r.
p. 338; ar sduaigh-leirg a dhroma
s. unter lerg.
stuigren, ni roibe riam um nach
arailß éces samail in chumdaig boi
um Senchau cinmotha a stuigen
suad „besides his sage's gown''
Corm. p. 36, i6 (prúU).
-SU, -so enklitische Particula
augens der 2. Person Singularis,
wird hinter i zu -siu, -seo, verein-
zelt und später -si {p. 140, 23;
144, 7). — Gehrauch, a) am
Pronomen der 2. Sg.: tussu Lg.
9; 19; tusso ScM. 15; lat-su SC.
41; 46; FB. 41; acot-su 46; ocut-
8u 56; chucut-su ScM. 13; airut-su
FB. 6; let-so Lg. 12; innut-so TE.
S LU.; duit-siu ScM. 11; TE. 10
LU.; SC. 6; 43; 47; FB. 8; 10;
61; 94; duit-si p. 140, 23; uait-siu
p. 132, 12; úat-siu SC. 5. — b) hinter
einem Nomen mit Possessiv-
pronovien der 2. Sg.: do menma-
su ScM. 3, 8; t'echrad-su FB. 34;
do charpat-su ibid.; do dingbala-so
Lg. 12; do ara-so FB. 9; for
th'athair-siu Sc3L 10; dot acallaim-
siu SC. 13; dit seiic-seo TE. 10
LU.— c) hinter einer Verbal form
der 2. Sg.: manim bera-su Lg. 9;
ni fuigeba-su SC. 42; atbertha-su
ScM. 3, 7; feg-su SC. 39; bia-sp
Lg. 10; 19; airg-siu Lg. 12; ber-
siu p. 40, 40 ; gnii-siu Lg. 19;
ScM. 3, 17; 10; FB. 11; 27; 31;
35; 56; foracbaisiu ScM. 7; 9; 11;
13; TE. 6 Eg.; FB. 73; tair-siu
SC. 40; nachat fil-siu fein FB. 62;
tair-si p. 144, 7; ro altaisi CC. 5
Eg.\ ro ucaiseo I^JB. 18; brethaigc-
seo 58. — d) hinter einer Verbal-
form mit Object der 2. Sg.: rot
bla-su icird dir sein TE. 5 Eg.;
dot dingbad-su FB. 94. — e) hin'er
einem Prädicatsnomen: is att
ail-siu SC. 43. — f) An Stelle von
-SU, -siu findet sich vereinzelt -sa
{vorwiegend erst in späteren Mss.V.
airim-sea p. 41, 13; diamsa Lg.
5, 2; coich thussa SC. 12; let-sae
TE. 8 Fg.; let-sai ScM. 6 H.
suabais mild; i. min no ailgion
O'Don. Suppl.; i. sobésach Fél.
Jan. 13; Sg. Dat. co sluag suabais
ibid. Jul. 16, öi. i. cum turba fe-
lici martirum, i. sobésach; PI. Gen.
sluag mor martir suabais Fei. Febr. 2
(„()/■ gentle martyrs''), Gl. i. onni is
suavis i. suaibseach.
suaealtmiche F. suavitas Wb.
15d [Z\ 811), vgl. accaldam.
suaibsech Gl. zu suabais.
su-aichnid wohl bekannt, er-
kennbar, klar; suaithnidh i. so-
aithnidh i. foreill O'Don. Suppl.;
suáichnid demonstratio [?] Z'^. 863.
— Sg. Nom. bá suachnid Lg.
18, 12; 17; isuachnid nirrodchad
mo ic-sa l'E 12 LU., vgl. isiiaich-
nid tra cid dia n-dechuith Tit Gl.
zu ita nt rogaremus Tit um 2 Cor.
8, 6 Wb. 16« {Z^ 357); sucht su-
achnid FB. 34; Acc. comartha su-
achnid FB. 73.
súaichnide F. Bekanntheit,
Merkicürdigkeit? Sg. Acc. eter
sochraide ocus siiachnide FB. 1.
su-aicned das der Natur Ent-
sprechende; is suaicned cenéuil
ni dofuisim ocus dofuisemar Gl zu
genera nominum principalia sunt
duo, quae sola novit ratio natu-
rae SG. 61a ^z^ 365).
suaig prosperous, success-
ful O'B., LUxj. Amr. 117^; vgl.
duaig.
siiaill few, small, Utile, mean
O'B.; s. unter écmais; ba suaill tra
nach báite in curach Corm. p. 37, 1
tprúll); súail no bec LHij.Amr. 24;
ba siiail Gl. zu séim ibid. 25;
iUd. 117.
suairc pleasant, agreable O'B.,
vgl. anuairc; suairc in lia „pleasant
the flood'' Fél.p. CXXXIV3; gormac
grad-suaircc ibid. p. CLX.VIII 39
{„loving-gentW^'); tricha maigi sochla
suairc ibid. p. CLXXXIV u\ do
maccaib suarcca saerchlann ibid. 27.
suaithnid, ro chuir a mheur
bárrchaol a suaithnid sioda an
ghaoi dheirg „into the silken string
of the Ga dearg" Tor. Dh. p. 104;
ibid. p. 132; ibid. p. 182. Vgl. su-
aithnid a bow-string CR.
sualach admirable, famous
O'B.; cland sualach accu Gl. zu
sualig
794
snde
cona chleir cainclandaig Fei.
Jan. 12.
sualig M. virtus Z'^. 233, vgl.
dualig; PI. Nom. sualchiTTö. 29a, 32;
Dat. tria sualchib ocus cáingnímaib
ScLh. 17; CO sualchaib Gl. zu co
m-bláthaib Hy. 4, 6.
súan Schlaf. — 8g. Nom. siian
SC. 29, 11; 16; 30, 10; ro-súan der
grosse Schlaf Oss. II 8? Gen. is
fulang súain sochaide SC. 31, 14;
tuilsitir rao derca suain Oss. III 1?
Dat. cona súan FA. 15; ina siian
SC. 11, 8; 29, 5; rodcliisci suan
„mayst thou awake from thy sleep^'
30, 1; 11? Acc. ni thastar suan SC.
29; fri suan serglige 28, 1. —
Comp OS. súan-bricht a charm
which causes sleep, suainbhreacht
seachtmaine dorat in drai forra
O'Don. Suppl.; súan-traige.
súanach „sleepy" Hy. 5, 21.
súanaim II ich schlafe. —
Praet. Sg. 3 nir thomail ocus nir
suan FB. 57.
1. siianem Seil; suainemh i. teat
O'Dao. p. 118. — PI. Nom. cethri
suanimain FA. 2; Dat. no clistis
errid Ulad for súanemnaib tarsnu
on dorus diarailiu isin tig i n-Emain
LU. p. 1211», 11 {Tochm. Em.); cen-
galtar a lám iarum dia thóeb co
suanemnaib Bev. Celt. III p. 184;
Acc. CO cethri suainemnu FA. 2
LBr. — Das unter airlech ange-
führte su&nemain ist schwerlich eine
richtige Ergänzung (suä LU.).
2. siianem Anstrengung? Sg.
Gen. dénum suanemun i n-aidchi,
precept fri dei Gl. zu in labore
et fatigatione nocte et die ope-
rantes Wh. 26i> (Z^. 775); Acc.
súanemuin do dénum i n-aidchi do
reicc ar biad et íéitach dia muntir,
precept fri dei do icc anman so-
chuide Gl. zu memores estis labo-
ris nostri et fatigationis Wb. 24^.
súan-traige die einschläfern-
de 31 usik, personificirtSua.n-tra,\ges
als ein mythischer cruittire, s. gen-,
gol-traige.
súas J.ÍÍV. in die Höhe, vgl. sós
und ÓS, úas; soos, suas sursum
Z^. 612; suas FA. 18; 28; FB.
74; 85; LHy. Amr. 60; atracht
suas ScM. 4; FB. 9; 25; suas de
Hy. 2, 24, vgl. gur thiiirling anuas
ar an n-ga agus ro thiiirling anuas
de go foisdineach firghlic gan fui-
liughadh ina foirdheargadh air l'or.
Dh. p. 86, 28.
súata glatt gerieben? a inar
bláith bíannaide, is é étrom aerda,
is é súata srebnaide, is é úagthe
osslethar LU. p. 79a, 1 („polished
down" Crowe, Siab. Concul. p. 423);
deg-siiata {„well-smoothed" Crowe
l. c. p. 425) s. unter lethar; suaite
any thing deprived of its juices,
tempered, mixed, kneaded O^M., vgl.
súathaim.
súathaim I Jene ad, rub, mix,
mould O'B. — Praes. sec. Sg. 3
CO n-doirted in loimm isin fhedan
sin ocus no chomsuaithed triasin
braissig „he used to . . mix it all
through the pottage" Fei. p. C 25.
— Inf. Gen. crand suati na braisce
„the mixing stick" ibid. 24.
suba Freude, vgl. duba; subha
pleasure, delight O'B. — Sg. Nom.
na sid na suba na sám Lg. 17, 55;
is córu duit suba ocus fo?-báilti
Three Hom. p. 100, 17; i fil sith
ocus suba LHy. Amr. 135; suba
tar menmain cáich EC. 5, 5; Gen.
iar lecud cech suba Fei. Apr. 21;
Dat. CO subu FA. 16 (co suba LBt'.).
sabach fröhlich, glücklich,
vgl. dubach. — Sg. Nom. slán su-
bach SC. 30, 1; Acc. issin sith soer
subach Fei. Apr. 2. — Adv. co
subach FA. 31.
subachus laetitia Ir. Gl. 301.
Sttbaigrim III mit Acc. ich freue
mich an Etwas. — Praes. Sg. 3
subaigthius er freut sich daran
SP. II 14; PI. 3 subaigit gaudent
Ml. 61c, they rejoice O'Don. Suppl.
— Praet. PI. 3 ro subachsat na
huli in mirbuil sin „all rejoiced at
that marvel" SMart. 35.
sucach FB. 37, vgl. súgach merry,
cheerful, sportful, frolicsome CB.
sucut illud; bid fir sucuti^B. 6:
tucaid . . sucut 14 (succat Eg.).
1. sude, suide Pron dem. dieser,
hie Z*. 349, wird anaphorisch ge-
sude
795
súil
braucht, und nicht mit einem Sub-
stantiv verbunden: Dat. do suidiu
TK 9 LU.; FB. 94; foa suidiu
p. 131, te; di sudiu deinde FB. 6;
SC. 12; p. 131, 7; SC. 12; issudiu
FB. 20; dabei CC. 1 LU. (ann
JSgf.); /SO. 2; iar sudiu post hoc
FB. 5; 16; 54; 55; 56; 62; 72;
74; 80; 81; CC. 4 LU.\ iar sudi
FB. 25; 27; 28; 39; iar sudiu..
iarom 60; iarom iar sudi 65; Acc.
im sude SC. 8; is uad-som rait«r
Tulach Taidg fria o sin co sudi
CCn. 7; PI. Bat. sid mór itaam,
conid de suidib nonn ainmnigther
es side EC. 1 ; Acc. itir suidiu CC.
2 Eg.
2. sude, suide N. Sitz, Sitzen;
dál-suidse forum SG. bl^, trebun-
suide, iúg-suide tribtinal SG. 50»
(Z^. 855). — Dat. isin t-sudiu faire
FB. 81; isin sudi faire 84; mod
nad mod i n-desid inna sudiu ibid.;
CO n-desitar . . inna sudi sie setzten
sich nieder FB. 21; co fuarusa he
. . ina sudi ich fand ihn sitzend
SC. 33, 3 ; atraig . . ina sudi er setzte
sich aufrecht 12; Acc. lasin suidi
n-gn'anda SC. 40; itir suide no
sessam Hij. 1, 3 ; luid . . issa sudiu
na fari FB. 83 (issin suidiu Eg.);
isi {sie) sudi fari ibid. (issin suidiu
Eg.); siasair suide eoin i n-ailt
Hy. 5, 1 ; condot rudi {s. sudim)
sudi n-óg SC. 28, 7 ; PI Dat. batar
na mnaa ina suidib Lg. 15.
sudigim III ich setze. — Im-
perat. PI. 2 sudigid FB. 7. —
Praet. Sg. 3 ro suidig p. 40, 12;
PI. 3 ro suidigset a tige Lg. 11.
— Pass. Praet. Sg. 3 ro sudiged
FA. 15; 16; PI. 3 ro sudigthe FB. 3.
sudigrud M. 1) Setzen, Inf. zu
sudigim, 2) Anlage, Plan eines
Hauses, einer Stadt. — Sg. Nom.
2) sudigud inna catrach FA. 15;
sudigud Tige Midchiiarta fair 2;
suidigud ind rigthige 16; Gen. dli-
ged suidigthe lex positionis SG. 193»
(Z*. 239); Dat. 1) iar suidiugud
Gl. zu mihi posito . . in periculo
Gild. Lor. Gl. 4.
sudim, suidim ich setze mich,
vgl. saidim. — Praes. Sg, 3 rel.
cia rét brega a Loegairi cia suides
a fantu cia aires a n-áthu LU. p.
1 14», 3 {„who sits [on] their slopes"
Crowe, Stab. Concul. p. 381). —
Conj. Sg. 2 rudi SC. 28 für ro sudi.
— Praet. Sg. 3 ro suid iar sin in se-
noir oirmitnechT/treejHoHi. ^. 122, 4;
suidis Ronait Fei. p. CXLVII 3. —
Fut. Sg. 3 suidfid . . for a chathair
rigda ScLb. 5; PI. 3 suidfit iar
sin sudi nemthrócar ScLb. 20.
súg sueus; cáin in sug assa
sóeraigthib sugthíar Goid.'^ p. 157
(LHy. Amr.); co tirmaigid cach
sug bis isnaib ballaib Gl. zu efficiet
sucum membrorutn Ml. 44^.
súgim II ich sauge, sauge
ein. — Praet. Sg. 3 ro siiig a folt
inna chend FB. 27; ra suig in
tairr ScM. 17. — Pass. Praes.
Sg. 3 sugthiar s. unter sug. —
Inf. Nom. siigad ocus imlécad a
anala Corm. p. 36, 31.
sui ein Name für die einheimi-
schen Gelehrten, On the Mann.
III p. 150; vir doctus, doctor Z'^.
255; saoi a sage, a scholar O'B,.;
sai scriba Ir. Gl. 4. — Sg. Nom.
sui LHij. Amr. 60 ; 72 ; bid sui bid
fáid bid file Three Hom. p. 40, 3;
ro leg iar sein i Corcaig cor bo sui
Goid.' p. 93 {LHy.); ibid. p. 97;
Gen. cinmotha a stuigen suad Corm.
p. 36, 17; fo láim suad saincherda
Bev. Celt. III p. 177; dam suad
dna di ferib deac On the Mann.
III p. 510; PI. Nom. cit suide not
légat „though they be sages that
read it" Fei. Epil. 81; Dat. do
shuidib LHy, Amr. 136.
súil F. Auge; oculus Z^. 250.
— Sg. Nom. siiil glass Lg. 17, 41;
siiil cháirech 19; cach súil di Gl.
zu Oss. III 7 (sui Ed.); Gen. rodarc
a sula FB. 81; imdeuum sula SC.
37, 12; tene na sula SC. 17; la
brafad sula FA. 17; 31; andiaigh
a sula TE. 9, 15 Eg.; li sula p.
132, 25; 26; SC. 31, 7: 38; FB. 20;
Dat. co n-óen súil ScM. 11; Acc.
CO m-bert do súil as do chind
ScM. 11; SC. 5; p. 131, 28; co
rolsat siiil tairsiu SC. 35; in t-súil
aile ScM. 11 ist Nom. für den
suilbir
796
sntrall
Acc; PI. Nom. súli FA. 21; Gl.
zu Oss. III 1 (mo shuile Ed.)] súili
FB. 91; atconcatar súili dáini TE. 5;
Dat. segdaib suilib Lg. 4, 3 Lc.
(súiliub Eg.); Acc. fo a siiili TE.
12 LU.; Du. Nom. a di suil Hy.
5, 42; TiJ. 4; a da súil p. 43, 22;
Gen. cechtar de na da sula FB. 91 ;
cutrMmma a da sula 74; cechtar a
da sulu TE. 4 Eg.; cutrumma a
da sulu FB. 62. — Compos. suil-
chor p. 144, 16.
suilbir, suilbhir cheerful, ple-
asant, jolly O'B.; Gl. zu sochla
Fei. Jan. 13. — Vgl. duilbir.
suirg'e, ann geubhair-se suirghe
uaim-se, a Oisin „wilt thou receive
courtship from me" Tor. Dh.
p. 54; tosach suirghi TE. 7 Eg.;
ni suirgi na sotlse rocruide mor-
partse Fei. Epil. 135 (suirgi 1. su-
airc, ro cruidhe i. ro croid i. tue
ni eisib, mor-partse i. lebur Three
Ir. Gl. p. 139), der Sinn ist wohl,
dass nicht Geschichten von Liebes-
lust oder Kampfesühermuth den
Inhalt des Félire bilden.
súist a flail O'B., = lat. fustis
Ir. Gl. 109. — Sg. Gen. bla susta
aith Sench. M. III p. 220; PI.
Dat. CO sústaib iarind FB. 48.
súithe „hnowledge" Corm.p. 40
sacart; LHy. Amr. 26; ibid. 136;
CO sutlii FA. 35 ; ro leg suthe „read
wisdom" Goid:^ p. 97 {LHy.).
suitheralacht „knotvledge";
ba sab hi suithemlacht cech beVlai
LHy. Amr. 26.
sul before O'Don. Gr. p. 325;
Tor. Dh. p. 54; ibid. p. 152.
SÚ1 Nebenform von suil, Oss. III 7
Ed.; PI. Gen. iadad a sul ScLb. 20.
fiulhsiir gut sprechend, beredt,
s. labair; sulbir eloquens Wb. 11^
{Z'^. 863); sulbair Gl. zu lepida
Leyd. 61» (,Goid.^ p. 57). — Vgl.
dulbair.
sulbaire F. eloquentia; Gen.
inna sulbaire SG. 9a {Z\ 247).
sulbairgthid Gl. zu lepos SG.
67^ {Z-\ 802).
sulbairigim III bene loquor;
Imperat. Sg. 3 sulbairiged Wb. 12i>
{Z\ 863). .
1. sult Fett; i. a feith Conn.
Tr. p. ni molt.
2. sult mirth, joy, delight,
voluptuousness O'B.; a sult ocus
a feth p. 130, 25?
-sum s. -som.
sund hier; hie, hoc loco Z^. 355;
do shercc dam sund, do sercc dam
tall Fei. p. CLXXXV u; sund
FA. 3; SC. 10; 20; 28; 34, is;
37, 20; 45, 20; FB. 21; 36; 62;
ron snade sund Gl. zu snaidsium
Hy. 1, 11; sunn TE. 5 Eg.; 9, 31;
10, 3; 13; 14; CG. 7 Fg.; sund ille
SC. 29, 20; p. 144, 27; indiu sund
amne p. 1Í31, 24.
suuda hier, hie Z'^. 355; s. unter
melim; sunna jP5. 94; uair is sunna
th'esergi Three Hom. p. 44, 19;
sunno p. 144, 25.
siit illud, als Adv. dort, dort-
hin, illic; atcluni-siu sút FB. 35;
is fior do Dhiarmuid súd Tor. Dh.
p. 152; in fer asa erbaid airi siut
na ro creted dam-sa ocus don
choimdiu der Mann, dessen Ent-
schluss (?) darauf gerichtet war, dass
er nicht an mich und den Herrn
glaubte Three Hom. p. 18, 31; siit
dort -SC. 11, 9; 47; and sút SC 32.
1. suth weather O'R.; suth sin
Corm. p. "21 fliuchud, ibid. p. 43
tuarad.
2. sutli Geburt, Frucht; soth
offspring O'R. — PI. Nom. na sothe
terrae fetus SG. 64» {Z^. 240);
Dat. érsna suthaib „after the hirths"
Goid.^ p. 60 {South.).
suthach fruchtreich; tir su-
thach solusta FA. 4.
suthaigc F. Fruchtbarkeit
ScLb. 25.
su-tliain, snihm ewig; aeternus,
perpetuus Z'-'. 863. — Gen. F. na
péne suthaine FA. 24; 34; p. 170, 27;
Dat. isin hethaid sutbain Three
Hom. p. 96, 6; Acc. in rig sóer
sutbain Hy. 6, 26. — Vgl. com-
suthain.
suthe s. suithe.
cia sutlirebrech Hy. 2, eo?
sutrall s. unter lochet; sudrall
light, brightness, a candle, a torch
&R.
t&
797
taccmang
tá s. táim.
tabairt, tabart Jn/". 2u tabruhn.
1. taball = Zai. tabella, tabhaill
tabella Ir. Gl. G2; das Material,
auf dem man in Irland ante per-
gamenae usum schrieb, waren ta-
hulae e hetnla arbore cotnplanatae,
gwns Oraiun et Taibble Fileadh
i'. Tabiilas Philosophicas dicebant
Ogyg p. 233, vgl. 3Is. Mat. p. 470;
i cinn secht m-bliadhan tescaid
filid ocus faide ociis fisidh in t-ibur
bói OS Baile, ocus musgniit taball
filidh de, ocus sgriboit fise ocus
fese ocus serca ocus tochmarca
, Uladh inti Ms. Mat. p. 473, 38.
2. taball eine Sehleuderwa ffe,
sling On tJie Mann. II p. 252; fo-
ceird Cuchulaind cloicb assa tha-
ba[i]Il furri corróebris in mind n-óii'
i tri ibid. III p. 196; nos indlethar
Cet inchind Mesgedra isin tábaill
Aid. Chonch. 40.
tabartach „bountiful" Fei. p.
CLXXII u, von tabairt.
tabralm I verschmolzen aus do-
berim, s. do-biur, ich bringe,
thue wohin, gebe, mit la ich
nehme mit; tabur da Z'^. 428. —
Vraes. PI. 2 tabraid FB. 72. —
Conj. Sg. 2 ni taibre grád for nech
con feser a inruccus don grád sin
Wb. 29», 24; ni fil . . rig na tibre
falte dun Lg. 10. — Imperat. Sg. 2
tabair ScM. 3, ie; tabair brec im
nach n-aile FB. 61 ; tabuir ass hi
TE. 19; tabar FB 87, s. unter
drindrosc; PI. 2 tabraid Hy. 1, 52.
— Praes. scc. Sg. 3 na tabrad
ScM. 1; asbert CtimaXl na tibred
acht is cac/t ni dobeVad ocus ni
bád 8Í in ben CCn. 4; asbert Tadg
CO tibred breith do ind ibid. 7;
nach tibred mnai TE. 2 Eg.; PI. 3
dia tibertis rigi n-Erend SC. 21;
tibertais 22. — Praet. Sg. 3 tobert
p. 131, 1; PI. 3 tubertatár a cairp-
tiu leu CC. 3 LU. — Pass. Praes.
Sg. 3 ni tabarr ainm trén friu
j Ml. 30a, 9. _ Conj. Sg. 3 mani
I tabrait[h]er FB. 5tj. — Praes. sec.
I Sg. 3 dia tibertha FB. 90. — Praet.
I Sg. 3 tobreth p. loO, 23. — Inf.
! Nom. is dait as chóir a thabairt
FB. 9; in tan bá mithig tabairt
biid doib CC. 3 LU.\ a tabairt
iUáim neich uaib-si FB. 76; ni
mebul do Ultaife . . a thabart FB.
14; Gen. fobith tabarta do chách
a chomraime SC. 2; Dat. du tha-
bairt SP. II 16; do thabairt set
ScM. 2; FB. 72; usci . . do thabairt
So a súili TE. 12 LU.\ do thabairt
inna m-bossán SC 2; do thabairt
chucu dass ihnen gegeben würde
Lg. 11; TE. 20 Eg.; FB. 59; 63;
dal inna caurath sin do thabairt
FB. 56; cath do thabairt eturru
eine Schlacht wurde zwischen ilinen
geliefert Lg 16; oc tabairt chathai
Fei. p. CXLVII 2; foraim eu doib
do thabairt fornd {auferlegen) SC.
5; FB. 62; oc tabairt tana bó uait
beim Wegtreiben eines Einderraubes
von dir ScM. 11; ic tabairt chind
Ánlúain assa chriss ScM. 16; FB. 2;
do taphuirt na hingcwe TE. 3 Eg.\
Acc. tri thabairt ind anmae triuin
fris Ml. 3Ua, 12; ar tabairt darsa
morlind Lg. 18, 30?
tabsat SG. 29?
taccair, tacair congruus, de-
cens Z'^. 881; tacair cense oc in
forcitul Milde ist geziemend bei der
Unterweisung Wb. 31«, 26; is tacir -
deit ni táirle lat Wb. 30<i, 20 (decet
te Z'^. 234); is tacair diinn a cháin
locheil asar chorp Wb. 15' (Z^. 633,
zu lesen corp?); Wb. 17«= (Z^ 794).
taccmalc attingit, tachmaicc
{sic) snechta ferna (no fairnniu) fer
i. doecmaic in snechta crissa fer
Corm. p. 20 ferend; tacmaic „it
surrounded" O'Don. Chr. p. 260
{mit Bezug auf Corm. l. c ).
taccmang reichen bis, umge-
ben, verschieden von teccmang?
Praes. sec. Sg. 3 tacmungad [du
taccraim
798
taidbrim
ad]bran „wliieh used to fall to tJie
heel" Tur. Gl. 127 a; taicmainged
s. unter fésoc. — Zu O'B.'s „tag-
mangaim I Surround" vgl. imm-
thacmang.
taccraim (für do-aith-garim) I
argumentor; tagraim I plead,
argue, dispute, dehate, sue O'H.
— Praet. PI. 1 doracartmar cois
cáich Gl. zu eausati sumus Wh. 2^
(Z"^. 457). — Fut. taiccéra cách
dar á chen[n] f essin Gl. zu unus-
quisque nostrum pro se rationem
reddet Deo Wh. tí^ {Z\ 452). —
Inf. tacre.
taccre, tacre argumentari,
Inf. zu tacraim, argumentum
Z'^. 881 ; tagra discussion Corm.
Tr. p. 163. — Sg. Dat. ic sir-
thacra f riu FA. 26 ; ic taccra f rimm
„contending wiih me" Three Hom.
p. 36, 21 ; PI. Nom. cia batar deg-
tacrae les ,,though there xoere good
arguments with Mm" Tur. Gl. 81;
na tacrai dorata for Crist Gl. zu
ohjecta Lih. Hy. 6» {Goid.^ p. 66).
taccu ich sage, spreche; „ne-
go?" Z-\ 434 {Wh.); taccu ni adil-
gnigmar Gl. zu numquid egemus
Wh. 15a ^z-\ 439); duacthar tri
th[u]istin in talman Gl. zu loqui-
tur terrae creatio Ml. bl<^ {Goid.^
p. 43).
taeha scarcity O'B.; ni biad
tacha broit na biid ann co brath
Goid.^ p. 104 (LHy.).
taclitad Gl. zu angens SG. 14i>,
tachtud ar brágtib „strangling
on throats" ScLb. 20; tachdaim
I strangle, cholce O'B.
tachtae angustus SG. 60''.
tadall Visit atio Z'^. 28, Inf. zu
taidlim. — Sg. Nom. tadhall in
maigbi siu TE. 16 Eg.\ „Tadall
latt a Chuchulainn." „Ni adliub
ém" ol Cnchulainn [fiat] visitatio
a te Bev. Celt. III p. 176; Gen.
bad atrab na bad cuit tadill es soll
ein Wohnep sein, nicht ein Mal
Besuchen Wh. 27i>, 27; Dat. don
chet-tadall ScM. 1; Acc. ni sech-
malfam ni and cen tadal Ml. 25a, 3
(Z*. 460). — Vgl. imm-adall, ad-ella.
tad-badim (für do-aith-) I ich
zeige. — Praes. Sg. 3 tadbat de-
monstrat Wh. lO" (Z^. 431); duad-
bat ocus relaid demonstrai et mani-
festat Ml. 51c ; donadbat quod de-
monstrat SG. 27i>; dorn adbat Lg.
18, 10; PI. 3 ar don adbat SC. 28, 2?
— Fut. Sg. 2 tadbie FB. 59. —
Pass. Praes. Sg. 3 doadbadar osten-
diturWb. 29c, 4 {Z-\ 471); ciasberat
doaidbdetar fisi doib et dotiagat
angil a n-dochum ni chretid-si Wb.
27a, 29. — Inf. taidbsiu. — Vgl.
tárfas und tais-benim.
tadbanar s. taid-beiiim.
tadbéim s. taithbéim.
tadbsiu s. taidbsiu.
táeb s. tóeb.
taerrechtach erregend, Er-
reger, tserrechtach dehtha SC. 25,
vgl. tairrachad to incite CDon.
Suppl. und tudrach.
ni tágara SC. 40 lies nit ágara,
s. ág'ur.
tagim für do-agim, -agaim? Jm-
perat. Sg. 2 aigh taig i. tair dori-
dhis i. eirigh go Cormac ocus tair
doridhisi uadh CDav. p. 50 aigh;
PI. 2 atát da clárchiste mora and,
inagid tagid ocus tucthar as LU.
Nenn. 1. — Vgl. ma imaga taga
i. imain amuigh O'Dav. p. 49 agh.
tai i. derbóg (dearbh a chttrn
or milk pan O'B.) no taog (?) no
ian, tadbanar toi i. taisbeutar na
taoga no.na derboga no in ian loma
no corma O'Duv. p. 121. Vgl. toi.
tai p. 132, 24 {„there no grief or
care is knoion" 0^ Curry")?
taibleth s. toin|lim.
táid M. für SG. 471» {Z\ 80).
taid- oder taith-, entstanden
aus do-aith-.
taid-benim I ich zeige. — Pa88.
Praes. Sg. 3 tadbanar s. tai; tad-
banar din do Chomgall Fei. p.
CXXIX 2; nom tadbanar „is shewn
unto me" Three Hom. p. 80, 24. —
Praes. sec. PI. 3 nói crotha no
tadbantais fojTÍ erschienen an ihr
FB. 28. — Vgl. tais-benim.
taidbrim {für do-aith-berim) I
exhiheo. — Conj. PI. 2 ni tidbarid
far ra-bauUu ne exhiheatis memhra
vestra Wh. 31> (Z«. 881), — Praes.
taidbriad
799
tail^im
sec. Sg. 3 donedbarad Gl. zu ut . .
possit adhihere Ml. 23», 4.
taidbriud, dothsét Cuchtilaind
arnabarach do taidbriud in t-slóig
ociis do thaisbenad a chrotha algin
alaind do mnaib LU. p. 81», i.
taidbsiii F. Zeigen, Inf. zu
tad-badim, Erscheinung; demon-
stratio, demonstrare Z'^. 486; 881.
— Sg. Korn, taibsiu SC. 49 (taidb-
siu H.); Dat. iar taidbsin Concu-
laind do iiia charput LU.p. 113», 12;
Acc. ro faillsig . . re taidbsin a
n-ecosca „he manifested . . their
countenanees by showing Fei. p.
XXXVII 12; conécus in tadbsin
tarfás diüt LU. p. 113», 17; PI.
Dat. frisna taidbsib sin SG. 49,
taidbsin Eg.
taid-ehoirte, in taidchoirte as i
n-do[i]ri Gl. zu reversorum Ml.
82c, t-^it. tath-chor.
tuid-chrenim I ich erkaufe.
— Per f. Sg. 3 do radchiiiir Wh. 2i>
(Z*. 4501; it he dorraidchiuir eos
redemit Wb. 32'i. — FiCt.. Sg. 3
tathcria i. in cunnrad dobera tarais,
ut est ni tathcria ma ro ria i. ni
tuca amuith é ma ro recus i^reca?)
amach O'Dav. p. 120.
taid-chricc F. redemptio Z'^.
812, i:on crecc. — Gen. atconnairc
sóllsi a thaithcreca Three Hont,
p. 4, 1.
taid-chur redemptio Wb. 3».
taide s. taite.
táide, taide secrecy, coneeal-
ment, adultery O'Don. Suppl.;
taidhe theft O'R., vgl. táid; hl taide
verstohlen s. unter laige; cen taide
„icithout concealment" Fei. Prol. 71,
Gl. i. cen folach; [i.] cen dicleith
Oct. 10.
taidecht s. taidecht.
taidleeh Sühnung; satisfactio
Z^ 881; taithlech „peace" Fei.
Sept. 19 {reimt auf aithmet), Gl. i.
slthugud. — Sg. Gen. in taidlich
satisfactionis Ml. 23», 9; Dat. ho
chain-taidliuch satisfactione Ml.
32», 24 {Z\ 857); Acc. cen taith-
I lech FA. 35 {„loithout pretence"
Stokes).
1. taidleeh glänzend; táidh-
leach pleasant, delightful, splendid
O'B. — Sg. Nom. in grian tind
taidleeh Hy. 4, 2; toidlech ScM.
I 21, 32; Matha mur tren toidlech
Fei. Sept. 21, Gl. taitnemach ; J^cc.
F. treib toidlig „a radiant homeste-
ad" Fei Prol. 78, Gl. i. taitnemaig.
2. taidleeh Glanz, taidleeh ind
oir TE. 3?
taidlim adeo, visito. — Praes.
Sg. 2 „Dia m-bad fulocht mór no
beth and" or si „ro adelta; úair is
bec fil and ni thaidle Rev. Celt. III
p. 176; 3 do da aidlea Wb. 9d
{adit eam Z^. 434\ — Conj. PI. 3
ni rom taidlet Gl. zu nim tharle
Hy. 6, 8. — Praes. sec. Sg. 3 dia
taidlet in n-iiir „if he touched the
mould" SMart. 40. — Fut. Sg. 3
dos n-aidlibea visitabit eos Wh. 25<i
{Z-\ 459); no don aidlife Three
Hom. p. 38, 8; toadlibi ibid. p.
120, 9; PI. 1 adrimfem ocus doaid-
libem cech n-oin dliged fil in psal-
mis Ml. 14c, 5. _ Inf. tadall. —
Vgl. adella.
tail s. toi.
tailc stark; strong, stout O'It.;
i. daingin O'Dav. p. 122. — Sg.
Nom. FB 37; 71. — Compar.
tailcithir s. 1. Ion.
tailee F. Festigkeit, Stärke;
Dat. mur co talcai {reimt auf mar-
trai) Fei. Sept. 15, Gl. i. co cal-
matus mor, vgl. co tailee i. co treisi
no CO calmatus uo co teinne O'Dav.
p. 122 tailc; co talci ,,ivith stark-
ness" Fei. Apr. 28 (co talcai ibid.
p. LXXVII, Gl. i. CO tangnai.
taileeud s tál-cend.
tailchube erat er SG. 95i> (Z^
72); PI. Nom. ind telchubi cadi SG.
180», 1. — Vgl. tulchube.
tailciud, isel fri art tailciud fri
gargg Bern. 115», „tender to the
rough" Goid.^ p. 56.
taile salarium Ir. Gl. 739.
1. tailg'im II foveo. — Imperat.
Sg. 2 a ben talaig do maccán
„cherish thy child" Three Hom. p.
30, 25. — Praes. sec. Sg. 3 áilsi
Patrice iarna baitzed ara taileed
maccu Cathbad Tir. 8 {„that he
would cherish"). — Inf. Acc. dús
tailgim
800
táin
in fetfaimmís talgud a brotha LU.
p. 127, 33. — Vgl. tatailcim.
2. tailgim für do-failgim? vgl.
fáilgim I beut or cut, i. buailim no
gearraim O'B.; co dufailced don
Gl. SU ut omnem filiis Israhel spem
noxiae securitatis incideret Ml.
35c, 1.
tailm -F. Schlinge; laqueus
Z^. 770; a sling Corm. Tr. p. 158.
— Gen. lue telnia s. unter scendim;
Acc. oder Dat. gaibthi cloich isin
tailm SC. 7.
táim ich befinde mich, bin
an einem Orte oder in einem
Zustande, vgl. atáu, atú, itáu,
Z'^. 488; mit d für t, wenn als
blosse Copula gehraucht, in ni dam,
an-dai, in-da, ol-daas {vgl. auch
conid, condat, inid, mád, manid).
— Sg. 1 at ferr do laech andó-sa
als ich bin ScM. 16; „ni techtu
dam dal fri fer" ol ind ingen „hi
fiadnaisi na sethar as siniu andu
LU. p. 124i>, 27; tri ciiét bliadan
0 tu sund ibid. p. 40», s; nach
Analogie von am {ich bin), das
nicht negativ gebraucht wird, ni
dam: ni dam dermatar[h] p. 141, c
(dom Eg.)\ ni dam buidhech dom
cheill fein TE. 9, 23; ni dam tualnge
laubra rimm ibid. 22; 2 cid no tái
Lg. 10; 18, 1; ScM. 3; abair rim
cid dái TE. 9, 9; is midlachda no
tái FB. 58; is fota in troscud i
tái ScM. 3; is ferr do laech andai-
siu als du bist ScM 10; madda
eola a Chonchobuir Lg. 18, 40; 5 ar
is tormach pene ros tá dóib FA.
29; is tuilled péine ros ta and
FA. 16 LBr. (ros ic and LU.); ce
tha nech SC. 44, 2; ci-si airm hi
ta side SC. 13; 31; 28; 31, 12; le;
nim tha maith em SC. 13 {vgl. ni
maith dun em ibid.); ba ferr leiss
éc andá bethu TE. 12 Eg.; FA.
10; 29 (oltas LBr.); is tressiu cuma
Inda muir Lg. 18, 39; otha mo glun
von meinem Knie an TE. 10, 12;
otá Essrúaid Lg. 11; ciddaie di
soduin p. 145, 3? mit Fron, per-
sonale suffixum; taithiunn dichri-
chide clius SP. II e; tathund nobis
est Fei. Prol. 217 Laud; iss ed
tatham Lg. 18, 3 Lc; tathum i.
ata agam O'Dav. p. 124; tathut
airle lim-sa ris ScM. 3, 10; tathut
faelte SC. 10; tathat i. ata agat
O'Dav. p. 124; tathus mor maith
aire „she has much good upon her"
Fei. Feh: 5; rel. ba ferr a comai-
techt . . oldaas a tuitim Lg. 13;
oldás FB. 94; qltas FA. 10 LBr.;
29 LBr. ; nir bo ferr saide . . andás in
Loth mor ScM. 7 ; ba mou he indás
cec7t cuibrend p. 40, 13; ba huilli
inas cech blegun p. 42, 6; PI. 1
sld mor itaam EC. 1; cusin purt
sa hi táum Three Hom. p. 114, 14;
PI. 2 „mairfet-sa ior n-dóeni uli
innocht" ior se „mani fágthai in
tir forsa táthi LU. p. 39b, n;
PI. 3 bale i taat láith gaile ScM. 6;
más tat carait FB 84; ni dat ná-
mait FB. 21; ni dat maithe ban-
riina TE. 9, ig; condat mná sidi
SC. 28; cidat linmair FA. 13; ci
dat olcca rúnu ban TE. 9, 17 Eg.
{oder zu trennen cid at?) bit lia a
mairb and andat a m-bi FB. 21:
rel. andaiti ibid. Eg.
taiinue torpor; taimne morfes-
siur cen éc „the trance of seven
tcithout death" Fei. p. CXXIX.28:
tamni ibid. p. CXXX 20.
taimthiu „bed- death" Fei.
Jun. 30, Gl. i. a éc fri hadart;
ibid. Jul. 2, Gl. i. bas no tam no
serb, no tamthiu i. tomaithium, no
tai[mjthiu i. tam tai i. éc a aenur
no sorg, vgl. Three Ir. Gl. p. 133:
ibid. 27; Aug. 17; taimtbiudh i.
bas no sercclighe 0'T>av. p. 122:
PI. Acc. la tamthine Fei. Oct. 29V
tain, cen thain SP. V 9, „withotii
disgrace" 0' Curry?
tátii Forttreiben, Raub; dri-
ving O'Don. Suppl.; besonders tain
bo Binderraub, Tain Bö Ciiailngo
{LU. p. 55», 1) Titel der berühm-
testen irischen Sage, Tain Bo Fraicli,
Tain BóRegamain Titel anderer Sa-
gen; bó-tháin eine geraubte Rinder -
heerde. — Sg. Gen, oc tabairt tana
bo uait Sc3I. 11; Dat. do thain
na m-báu a Cúalngiu TBE. jk
154, 4; Pl.Nom. táinte, táinti O'Don
Gr. p. 99 ; PI. Gen. co n-immad . .
tíunsem
801
tair-chellaim
bó-thánte SC. 42; biaidh agam féin
na cuacha agus na cuirn . . agus na
buair agus na bótháinte gan roinn
Tor. Dh. p. 204, 2 {„the cattle-
herds"). Vgl. imm-ain, tagim {mit
táid Dieh hat táin wahrscheinlich
nichts zu thuti).
táinsem, für do-áinsem, An-
kläger), Beschuldigen, dia thain-
sem Fél. Epil. 524; vgl. áinsem accu-
satio, áinsid Aceusativus Z^. 77Í.
táinsim ich beschuldige; tain-
sither is reproached, eensured
O'Don. SupTpl.
1. tair trochen? ba tair Hy.
5, 30 (tar Fr.), Gl. i. ba terad.
„there was fine weather alicays in
her field" Stokes. Vgl. 1. tar.
2. tair s. tairicim.
3. tair Lg. 5, 15 Eg.?
4. tsiirÄdv. im Osten, vgl. fair,
an-air; tair ic taurcbáil na gréni
TE. 16; Oss. III 9.
tair contempt, reproach O'B.,
■ vgl. ár, tatháir; Acc. frim tháir
(l ' s. unter imm-denach.
u tairbert, toirbeart a munifi-
ff cence, a gift, present O'B.,
toirbhirt delivering, giving up, hau
ding over O'Don. Suppl., Inf. zu
tairbrim. — Gen. da láim thid-
naicthi ratba ocus tairberta ocus
tuarastail iarthair thuascirt in do-
main On the Mann. III p. 446
{TBC).
tairbertach, toirbeartach gene-
rous, liberal, munificent O'B.
tairbine s. tarbiii.
tairbir vgl. bir? cona thairbirib
niath s. unter serda.
tairbrim {für do-air-berim) I
redigo, subigo; toirbhrim I give,
deliver, yield O'B. — Praes. Sg. 3
ol a tairbir Gl. zu quod redigat
SG. 197i> {Z\ 430); tairbirid . . ocus
trascraid dochum n-iffirnd comtinól
. . na mac mallacbtan FA. 1 („he
bows down"); tairbirid illatu pian
. . dona maccaib bais ibid. {„he be-
stows"); Praet. ro tboirbir slógu
Achía subegit LBr. p. 205'', I8. —
Pass. PI. 3 doairbertar fo reir
Daé Wb. 22c {convertttntur sub vo-
luntatem d^i Z\ 473). — Part.
tairberthae Gl. zu incurvatum oh-
pt'esumque Ml. 130«. — Inf. tair-
bert.
tairced s. tairicim.
tair-chanim I ich prophezeie;
do-aur-chanim sagio SG. 60^ {Z'^.
880). — Praes. Sg. 3 doerchain
profetat Ml. 21», 7; don aurchain
Gl. zu portendere Cr. 33b {Z^.
430); PI. 3 terchanait SC. 35. —
Praes. sec. Sg. 3 no thercanad Gl.
zu Hy. 5, Í9; PL 3 tairchantais
Hy. 2, 19. — Perf Sg. 3 tairche-
chuin resiu forchuimsed Gl. zu
praedixit Isaias Wb. á^ {Z^. 448);
PI. 3 höre nad tairchechnatar fathi
doib Wb. 5a {Z-\ 4.50); dun áir-
cechnatar Tur. Gl. 6. — Praet.
PI. 3 Dep. ro thirchansatar a driiide
do LoegatVe Three Hom. p. 16, 30.
— Pass. Praet. Sg. 3 doairchet,
tairchet Z\ 478 {Wb.). — Part.
Sg. Dat. don terchantu Gl. zu pj-o-
phetato Ml. 53 {Z'\ 881). — Inf.
tairchetal.
1. tair-chellaim ich umgebe,
vgl. air-chell, timm-chell; Sg. 3
don oirchell din múr luaidi FA.
17 LBr. itimchellaid LU.); hierher
auch dodon archeil p. 133, 6 {das
Dunkel von Adam's Sündenfall ist
es, das uns umgiebt gegen Gezählt
werden) ?
2. tair-cliellaim eoerceo? Praes.
der Gewohnheit Sg. 3 bruitne . . dia
tairchelland a eochu p. SU, 4. —
Praes. sec. Sg. 3 bruitne di dergór
ina láim dia taircellad a eochu
LU. p. 113l>, 20; cuachi di ór . . hi
taircellad a folt p. 311, 2.
3. tair-chellaim ich halte in
Ordnung? taircella tomus couid
iarna durn toimdither On the Mann.
III p. 514, vgl. tairceall i. timceall,
ut est taircell tomas O'Dav. p. 123,
fer taircell „collecting man" O'Don.
Suppl.
4. tair-chellaim, Sg. 3 tairchella
memorat Wb. 12b ^z^. 880), vgl.
1. timmchell.
5. tair-chellaim icJi raube, vgl.
aircheliad, archelim (s. die Nach-
träge); Inf Nom. in tairchellad
hi foUus Gl. zu non, inquit, quod
51
i
taircheltach
802
tairissim
habet in se notam iniquitatis pup-
licae, aperte tenuiores quosque
deripiunt sed callide exeogitant
Ml 28e, 5.
taircheltach Gl. zu magica
ars Bern. 94'', nach Stokes {Gfoid.^
p. 55) für tairchetlach.
tair-chetal N. Prophezeiung,
tairchital prophetia Wb. 5» {Z'^.
881). — Sg. Dat. bái trá Curnán
oc taircetul doib ind locha do thich-
tain táirsib LU. p. 39^, 28; PI.
Nom. á tercitla vaticinia sua Ml.
Id^, 10 ; Dat. Í tairchetlaib fátha
Hy. 7, 12.
tairchetlid, taircetlid sagax
SG. tíOb {Z-\ 793).
tairchi TBF. p. 146, 9, s. tor-
chini.
tairchisse? da n-droch duba tair-
chisi FB. 45; da n-droch duba
tarchise LU. p. 113», 4i {,,two
bleich firm wheels" Crowe, Siab.
Concul. p. 376).
táircid, recht-táircid legislator
SG. 44a, 3 ^Z-\ 854).
táirciiii III ich bereite, ver-
schaffe. — Praes. Sg. 3 doáirci
bethid Wb. 15^ {efficit vitam Z'K
257); rel. taifces FB. 73. — Imper.
Sg. 3 táirced dia chéliu Wb. 23c
(paret alteri, gloriam, Z'^. 365). —
Inf. Gen. do breith táircthe crwid
0 Ailill ocus 0 Meidb LU. p. 22, 28;
Dat. congniam frib-si oc táircud
raith spirito duib Wb. 14« {in effi-
cienda gratia Spiritus Z^. 748\
táire, cen táire Gl. zu cen di-
gna Fei. Jan. 22, vgl. táir.
tairec Bereiten? to attend upon,
to suppig O'Don. Suppl.; da blia-
dhain fria thairec „two years for
the prcparations'' On the Mann.
III p. 528; ar cuit do thairiuc
ScM. 15. — Vgl. imm-thairec.
tairg-es Oss. III o?
tairi .SP. I 2?
tairicim I ich komme, vgl. ti-
cim. — Praes. Sg. 3 tairic s. roir-
thu; taric em fri toscai Fei. Jul.
19 (tairic Laud}; PI. 3 toirceat
O'Don. Suppl. — Imperat. Sg. 3
tairced fcr ar mo chend-sa LU.
p. 21a, 16. — Ftit. Sg. 2 tair TE.
11 Eg.; p. 144, 14 ; SC. 33, so;
FB. 61; tairsiu TE. 12 Eg.; p.
144, 7; iSC. 40; tescfamit-ne fén in
crand sa ocus tairsiu foi SMart. 25;
3 mani toire a gell do O'Don.
Suppl? conom thair Hy. 7, 52;
nim thair Hy. 6, 12; domra air
ibid. 11; 16 (i. ti dorn tórithin);
dorn airse ibid. 10; ,,domm air-se,"
ol Fraech fri Conall, ,,co n-diebis
lemm nach re conarnecmar" TBF.
p. 154, 10; „don fair-ni do chobair"
ol Conall ibid. 26; don far Hy. 5, 91
[i. done ar toridin); PI 3 tairsed
Hy. 1, 48. — Fut. sec. Sg. 3 ar na
ro thucad Patraic cia dia n-dernad
in t-immon co tairsed a gabaii
Beitr. VII 53; ni thairsed do tói-
chell richid s. unter tóchell; PI. 1
tabram fíanlíéch cach n-aidchi do
seile fair dus in tairsimmis a bae-
gul LU. p. 74i>, 45. — Perf. PI 3
tosn-airnechtár fleda mora FB. 55
{aber tosnairnechtatar Eg.?), vgl.
höre don-arnactar Crist Wb. 7^
{quia reeeperunt Christum Z'^. 457). 41
tairidin, amal tairidnider fer y
fidchilli for tairidin FB. 62, vgl.
tairidin a mill-raee CDon. Suppl.':'
tairidnider s. tairidin.
tairis s. 4. tar.
tairisse beständig, treu; tai-
rise Gl zu idan Corm. p. 5 ani-
dan; loyal, faithful CDon. Suppl
— Sg. Nom. „In tairisi lib-si in
ben?" ol si. „Cid tairissi lind in
tan doUuid, bes ni tarissi iar tiach-
tain TBF. p. 154, 28; ibid. p. 156, 5;
a n-gell taraisse Gl zu idoneum
pignus Ml. 27», c; is gell són to-
raisse ibid.
tairi ssem (do-airissem') Stehen-
bleiben, Bleiben, Bestehen,
Fest-, Still-stehen, vgl. sessom;
positio, Status, constantia Z^. 771;
880. — Nom.. tairisem SC. 44, 2 ; tai-
risem talman Hy. 7, 24; Gen. laech a
thairismi ein Held den Kampf zu
bestehen ScM. 17; oinfer tairisme
comrame friura-sa ibid. 8 H; Dat.
in comram do thairisem ibid. 11;
Acc. cen tairisem ohne Aufhören
FA. 29; 31 (toirisium LBr.).
tairissim (do-airissim') ich stehe,
tairissmech
803
taim-^e
bleibe stehen, bestehe; sto Corm
Tf. p. 153 stad; J stop at, end
O'Bon. Suppl. — Praes. Sg. 3
Dep. amoZ is tri accomol n-ildule
con terisedar in domon Ml. 6r;
PI. 2 donairissid Wb. 14c [qtiod
perstatis Z^. 437)- 3 ni anat ocus
ni thairiset FA. 26 (thoirisit LBr).
— Praes. see. Sg. 3 asin baliii hi
tairiseti FB. 88; co tairistis co arna
bárach for dua na rátha LU. p.
113a, 9. _ Perf. Sg. 3 Bep. tar-
rasair, tarasair. — Praet. Sg. 3 ro
atachsat a thustide he co ro thai-
ris accu o sin amach Three ,Hom.
p. 12, 22. — Fut. PI. 3 ni thairisfet
demna fria gnúis Hy. 7 Praef. —
Inf. tairissem.
tairissmech stationary, im-
moveable O'Don. Suppl. — Coni-
par. is siniu in fer et is tairis-
mechu quam mulier Wb. 28i>, ic
{standhafter).
tairissmiare F. Standfestig-
keit; tairismigi talman Hy. 7, 24 B.
tairle s. tarla.
tair-ling'im I ich springe
herab. — Praes. PI. 3 tairlengait'
i n-dorus in dúine TBF. p. 138, i9.
— Perf. Sg. 3 tarblaing for lár in
taige ScM. 15; tairbliug . . asa
charput FB. 36; doarblaing den
chamuU Tur. Gl. 60; tarblingis
FB. 39; 40. — S-praet. Sg. 3 tair-
lingis FB. 40 Fg.: tuirlinges 3Í'
Eg.\ PI. 3 taurlaingset a cl&iäih
a triiir FB. 15. — Inf. turlaim
to alight Leahh. na g-Ceart. p. 2;
tuirling io descend O'Don. Gr.
p. 198.
tairm Lärm, Laut, Stimme;
toirm noise, sound O'B. — Sg.
Nom. tairm adbul ScLb. 23; i m-bi
tairm cech tempuil Fei. Mai 10.
toirm Laud und O'Dav. p. 122
mit der Glosse i. molad no gloir;
toirm Nóisi Lg. 17, 25 L. — Com-
pos. tairm-chless.
tairm- die Form der Praep. tar in
der Composition {Z'^. 879), wechselt
mit tarmi-, tarm-.
tairm-breith transferre, trans-
latio. — Sg. Nom. tarmbreth To-
mais Fei. Jui. 3 (tairmrith Laud)]
Acc. la tarmbreith Martine Jun. 4
(tarmrith Bawl.).
tairmchell Umkreis, Umkrei-
sen; a circuit O'B. — Sg. Nom.
tairmchell corn Lg. 1; tairmchell
dáiltened {so zu lesen) FB. 16.
tairmchellaim II ich uvikreise,
gehe ringsum. — Praet. PI. 3
tairmcliellsat gascid fer n-ülatZ on
dorus diarailiu FB. 55; co ro thairm-
chellsat tir n-Érend 31.
tairm-chless, tairmcles nónbair
LU. p. Hol*, 30, ein cless Cuchti-
linn's, „the noise-feat of nine"
Oroice, Siab. Concul. p. 379, vgl.
torand-chless.
tairm-chosal, tarmchosal Hy.
2, 38, praevaricatio Z^. 879. —
Vgl. foxul.
tairmchoslaid, PI. Dat. tairm-
choslaidib pr aev aricatoribus
Ml. 154 {Z\ 879).
tairm-ehritthad iransfigura-
tio. — Sg. Nom. tarm ehr uthad Fei.
I Jtil. 26 ; Gen. in tairmchrutto i Sleib
I Tabór Wb. 15^ {Z^. 879); cid ina
1 folaid diles no araile fuath tarm-
I chruta SMart. 34.
; tainn-dechaid transgressus
est; PI. 3 tarmideocatár a n-gráda
FA. 28, tairmdechatar LBr.\ na
I tarmdechutar Three Hom. p. 46, lo.
I tairm-thecht íransjí?ts, trans-
i gressio Z"-. 879. — Sg. Acc. cáin
' dómnaig cen tairmthccht ind iti'r
I Fä. p. LXIV 10 ; PI. Acc. ro ches
tairmthechta ScM. 21, is.
tairmthechtach, ar ro bóe araile
epscop tarmthechtach „a certain
transgressing bishop" Goid.^
p. 98 {LHy.).
thairm-thiag'aim I transgre-
dior; PI. 3 tarmthiagat Cr. 18^
{Z-\ 879).
tairnge a nail, pin, peg O'B.;
cona thair[nlgib gáithe, s. unter
serda, „tvith its naäs of sharpness"
Orowe, Siah. Concul. p. 415.
tairn-gire N. Versprechen;
promissio Z^. 886. — Gen. tir tairn-
geri terra promissionis Wb. S'd^
(Z-\ 886); Tur. Gl. 130; Three
Ilom. p. 90, 18; Dat. ro bói hi
tairngirc FB. 83; ro bói i tarngere
51*
taimgirim
804
taiscim
do Messgegra a digail iarna écaib
Aid. Chonch. 20.
tairng-irim [für do-air-con-garim)
I ich verspreche. — Praes. Sg. 3
rel. gellas ocus tairngires ScLb. 18.
— T-praet. Sg. 2 uair dorarngertais
Three Hom. p. 44, 11; 5 do rairn-
gert FA. 2 LBr. (-rairgert LU.):,
dorarngert Lg. 19. — Pass. Praet.
Sg 3 dorairngred Wb. üc ^Z-\ 886);
uair is do suide dorairngered orgain
in duine sea TBF. p. 156, 9.
tairne SC. 25V
tairuim III ich lasse nieder,
drücke nieder, demüthige;
túrnaim I humble, descend O'B.
— Praes. Sg. 3 tairnid . . in m-bial
for a munel FB. 78; tairnid triunu
SC. 18, 10; tairnid enlaith forsin
loch lies sich nieder SC. 3; deroilid
. . ocus toirnid na pecdachu j9. 170, 13;
fil tir n-aill, nad bu messu do sai-
gid, atchiu tairnid in grein n-gil
EC 6. — Praes. sec. Sg. 3 no thair-
ned si sis FB. 57; cura thoirnead
gal na biasta „so that he might
suppress ihe beasfs violence" Fei.
p. XXXVI 4. — Pass. Praes. Sg. 3
tairntir in car^atFB. SdEg. ^^Mtóirn-
dim? — Inf. tairneamh gotha lo-
tvering the voice O'Don. Suppl.;
túrnamh descent, humiliatioti, lesse-
ning, abatement CR.; Ace. forem-
dim tairnim ior beolo „I cannot
bend forward" Fei. p. CV 7, forem-
dim tairniud for beolu Goid.^
p. 180 {LL.\
tairpech FB. 71 LU , s. tairp-
thech. — Davon tarpige FB. 30
(tarptigi s. unter fómsige).
tairpthech strong, grand,
pompous O'B. — Sg. Nom. bud
tairpthech in teidm On the Mann.
III p. 416; err tren tairptech FB.
71 Eg. (tairpech LU.). — Davon
tarptigi, s. unter fómsige.
tairr s. tarr.
tairred, tairred dochuadusa LU.
p. 114a, 7, ^^a journey I went"
Crowe, Stab. Concul. p. 385.
tairriachad inciting, Gl. zu
turgaire O'Don. Suppl. — S. taer-
rechtach.
tairrngim ich ziehe, schleppe
fort. — Praes. PI. 3 con tairrnget
leo in anmainp. 191, 19. — Imperai.
PI. 2 tarrgid lib . . in n-anmain
FA. 19 (tairngid LBr.). — Inf.
Dat. bron ocus basgaire na táath
pecdach and-sin ic a tarroing do-
chMm pene iffirnd ScLb. 20; oc
taraiug in cathbairr orda dia cind
LU. p. 52a, 38; oc a tharraing as
ar ecin es (das Haar) mit Gewalt
ausreissend Fei. p. CXLIV 41. —
Vgl. reng, ringim.
tairsech Schwelle; Urnen Ir.
Gl. 1000; threshold, i. tairis astech
tiagar; Corm. Tr. p. 161. — Acc.
in tan tue a cois dar tairsech in
taige istech Tliree Hom. p. 56, 12.
tairset s. tairicim.
tairsitiu (do-air-ess-sem-\ in-
tairsitiu inundatio Pr. Cr. 61»
{Z'^. 884 und 989), davon tursitnech.
— Vgl. teistiu, tuistiu.
tairtl)e i. tadhall no cuairt a visit
or call O'Conn.; ba-sa chaú-sa tairt-
be buden LU. p. 114^, 25 (s. unter
imm-lommad\ „I was a hound of
visiting troops" Crowe, Siab. Concul.
p. 381.
tairtliim, vgl. „tairtim death?"
O'Don. Suppl.; airm i fil in t-soilsi
doróisce c&ch soilsi, can tairthim,
ce[n] terbriid, cen dorchataid ScLb.
23 [cach tairthim „every splendour"
Stokes'^; atbath broc tromm Témra
la tserthim a flatha Fei. Prol. 166
(„with her kingdom's splendour?");
tairthim flatho LU. p. 132», 11;
CO ro tholiur mo throm-thairthim
súain ocus chotulta and-so On the
Mann III p. 424; toilis a throm-
thairthim cotulta fair ibid.
táis s. tóes.
taiscelad s. toscelad.
taiscelaidilf. exploratorGoid.^
JÍ. 47; PI. Nom. in taisceltai Tur.
Gl. 130.
taiscid Inf. zu taiscim; taisgidh
a trunk, a hoarding, taisgeadh
Store, wealth O'R.:, batar amail cach
séd asin taisced hi Temraig Ms.
Mat. p. 474.
taiscim ich hebe auf/ lege
zurück; taisgim I lay up, störe,
hoard O'R. — Conj. Sg. 2 ni
taisse
805
taithige
thaisce ni SC. 26. — Imperat.
Sg. 2 taisig iat „Jceep them" Three
Hom. p. 98, 10. — Praes. sec. Sg. 3
ni taiscead ni dia thuarustul SMart.
11. — S-praet. Sg. 2 ro thaiscis
Gl. zu Fei. Jun. 24; PL 3 co ro
thaisciset he Three Hom. p. 78, 3i.
— T-praet. Sg. 1 is airi dos roi-
secht-sa colleir im bossán TBF.
p. 152, 11. — Inf. Dat. dos rat
m'athair dani-sa..dia taiscid TBF.
p. 144, 12.
taisse die Reliquien der
Heiligen; dead hodies, reliques,
ghosts, manes, shades O'B. — Nom.
a thaisse Fei. p. XXXVIII le: ibid.
p. XCIX 2; taissi Muire óige ibid.
p. CLIV 4; a thassi intíí noem
Máríam SMart. 44; Gen. li tassi
s. unter 11; Dat. ni airissiub hl
céin noco fhargba-su ni dot taissib
ocum Fei. p. CVI so; hi farcaib a
liubra co taissib Poil ocus Peta/r
Three Hom. p. IG, i.
taissech, taisech s. tóísseeli.
taisselbaim {für do-aisselbaim) II
ich zeige vor, stelle zur Schau,
weise zu; taisealbhaim I repre-
sent, show, exhibit O'B. — Praes.
PI. 3 CO taisselbait . . in anmain i
fiadnoise in duilemun FA. 18 LBr.
(taisfenat LU.). — Conj. Sg. 2
condid tarilbae illau báiss no brátho
Wb. 29c, 2. — Praet. Sg. 3 co ro
thaisselb in cáirig sláin Three Hom.
p. 6, 28. — Fut. Sg. 1 don-aisilbub
■ Gl. zu cum . . adsignavero Wb. 7»
(Z^. 459). — Pass. Praes. PI. 3
immid aircet ocus duaisilbter do
persain Duaid 311. 2^, 5. — Praet.
Sg. 5 0 ro taisselbad tra don rig
sin Three Hom. p. 10, 7. — Inf.
Gen. imma chromsciath n-dubderg
ina teged torc taiselbtha ina tul
LU. p. 79^, 9? ähnlich On the
Mann. III p. 446 („a full-grown
hog")] Dat. do thaisilbiud Ml.
14a, 11- alaind ém in mac thánic
and-sin do taselbad a chrotha dona
slúagaib LU. p. 81 », s.
taiss-fenim I ich zeige, weise,
führe vor, vgl. asfenimm testificor
Wb. 22a {ZK 429). — Praes. PI. 3
co taisfenat . . in n-anmain i fiad-
naise De FA. 18 (co taisselbait
LBr.). — Conj. Sg. 2 acht co tais-
fena a fled dóib FB. 7. — Praes.
sec. PI. 3 CO taisfentais áibniusa . .
dóib SC. 49. — Perf Sg. 3 o ro
taisfeóin . . in fled FB. 13. — Fut.
Sg. 3 iss i fiadnaise diu in t-slúaig
doasfénpha cách a gnímu eter maith
ocus saich LU. p. 17a, 22. — Pass.
Praes. Sg. 3 taisbentar Gl. zu tad-
banar CDav. p. 122, 1. — Conj.
oder Fut. [?) Sg. 3 co taispentar do
cach ni imma m-bi co cend nómaide
Conti, p. 25 himbas forosnai. —
Inf. Nom. taisbenad inna flede
FB. 9; in tasfénad LU. p. ll^, n;
Gen. 0 dochotar . . i cenn taispenta
ind immuin do Griguir Goid.^ p.
101, 32 (LHy.); Dat. do thaisfénad
LU. p. 17a, 24; oc taisbenad na
flede dóib FB. 13. — Zu derselben
Wurzel doairfenus exploravi Wb.
18'i {ZK 461).
taite Anfang; taide beginning
O'B. — Gen. und Acc. 0 luan taite
samna co täte imbuilg On the Mann.
III p. 420; um thaide fogamair {um
Herbstes Anfang) s. unter lüg-nasad.
taith-, für do-aith-, wechselt mit
taid-, tad-.
CO taith s. tuitim.
táitb-béim ein in einem kunst-
vollen Schlage oder Wurfe besteh-
ender cless Cuehulinn's, „return-
stroW Crowe, Siab. Concul. p. 446 ;
LU. p. 73a, 2; ibid. p. 1251>, 4; fri
talmain tadbéim FB. 46 ; Acc. ataig
taithbéim dia claidiub dóib SC. 6;
dobered Cu. da beim im cech n-oen
beim do-sum i. tathbeim co cumus
FB. 40 Eg. ; PI. Acc. látraid (?) Cú
iarom cloich m-bic ior na heónu
CO m-bi ocht n-eónu dib, inláa af-
rithisi cloich móir co m-bi da en
déc diib, tria táithbémewd tra in
sin uli LU. p. 63a, 2, vgl SC. 6.
taithesc, für do-aithesc, Ant-
wort. — Acc. CO n-irmissid tai-
thesc coir do cach grád et do cach
áis Wb. 27s 29 {Z-\ 72).
taittiig'e, vgl. taithigh recourse,
frequency, a visit O'B. — Gen.
ben taithigi na m-báu TBF. p.
154, 29.
taíthigim
806
tál-cead
taithigrim ich besuche, komme
tvohin; I frequent, resort O'B. —
Praes. Sg. 3 rél. is tú taithiges in
síd SC. 29; PI 3 día n-aithiget
31, 1 (do aithiget mit Fron. rel.
infixum). — Praes. sec. Sg. 3 no
thathiged . . sin tech FB. 63 ; do
das athiged LU. p. 19a, 24; Pl. 3
110 thathigtís . . mág ar Emuin CC. 1 ;
hi maig p. 143, á. — Praet. Sg. 3
tathich Hy. 5, 57; Pl. 3 rom tha-
thigset SC. 28. — Inf. taithige.
taithlech s. taidlech.
taithmecli Lösen, Entwirren,
Analysiren, Oeffnen; réleasing,
dissolving O'B. ; taithmheach, taith-
bhiuch i. sgaoileadh CCl., to set
aside, reverse, annul, explain, to
analyze a word O'Don. Suppl.;
analysis Corm. Tr. p. 156 tríath.
— Sg. Nom. bidh égcomluath taith-
miuch in druing briathar O'Dav.
p. 64 cliath; Dat. oc tatmech a
fuilt TE. 4 Eg.; Ace. álad oengae
leis ac techt i n-diini ocas tricha
farrindi ri taithmech On the Mann.
111 p, 450.
taith-met Erinnern, Geden-
ken, Ertoähnen; memoria Z'^.
881. — Sg. Nom. taithmet anma
Ignati Hy. 1, i8 (i. foraithmet) ;
Hy. 5, 94; Dat. a demon comai-
techta oc taithmet do cach uilc
dorigne LU. p. 17», 29.
taith-miniur II ich rufe ins
Gedächtniss zurück, erinnere.
— Praes. Sg. 3 Dep. forchain i.
doaithminedar do Dia in popul Gl.
zu commonentem deutn Ml. 41 r
{„the people admonishes i. e. reminds
unto God" Goid.^ p. 27; taithmine-
dar SG. 13^, taidminedar SG. 22a
{significat Z^. 438). — Vgl. do-
muiniiir, for-aith-miniur.
taithreos, ni thic diar taithreos
i. diar lessugud LHy. Amr. 17.
taituem Licht, Schein; lucina
SG. 37a, toitnem candela SG. 51b.
— Sg. Nom. in taitnem ocus in
t-soilse FA. 7.
taituemach leuchtend, glän-
zend; hright, shining, pleasant
O'B.; taitnemach Gl. zu laindrech
Fei. Jun. 9. — Sg. Nom. topor
taitnemach FA. 16; Dat. co clug
taitnemach p. 39, 22; F. do glain
taitnemaig Fei. p. XXXIII 35; Acc.
F. taitnemaig Gl. zu treib toidlig
Fei. Prol. 78.
taitnemche F. Glanz; Ar gloine
ocus ar taitnemchi do chrabuid
Fei. p. CI 9.
taituigim III ich scheine. —
Fut. Sg. 3 rel. conid and-sin tat-
nigfess amai grein Three Hom. p.
46, 7.
taitnim {für do-aith-tennim) ich
scheine, glänze, leuchte her-
vor; taithnim I pleasi, delight
CB. — Praes. Sg. 3 ris tatin grian
SC. 33, 18; is cosmail lim-sa fri
cóelglais n-usci forsa taitni grian
LU. p. 89a, 12; samrad din i. riad
rithes grian, is and is mou do aitne
a sollsi ocus a hairde Corm. p. 40;
a animm . . taitnid isin catraig
nemdai SMart. 44; PI. 3 tatnit
FB. 49. — Praes. sec. Sg. 3 co
taitned in failte némda i. rath De j
for a gnúis SMart. 44.
tál ascia Ir. Gl. 252. — Dat.
0 thal Gl. zu ascie South. 52b
{Goid.^ p. 59); enbruithe n-iirsaille
ocus cárna samaisci do indarggain
fo thal ocus beiiil TBF. p. 148, 12;
ar thal in t-sseir do gabail Fü. p.
CI 31. — Comp OS. tál-cend.
talaig s. 1. tailgrim.
talam F. Erde {auch als Stoff);
terra Z'^. 264. — Sg. Nom. uem
ocus talom FA. 10; 30; cona bi«
talam and Gl. zu terrae purgatum
Ml. 31c, 29; Gen. talman TE. 9 Eg.;
p. 169, 13; FA. 2; tvohl auch Hy.
7, 24; fri lár talwaw FB. 25; 46;
Dat. for talmain Hy. 6, 22 {Gegens.
for nem); Lg. 19; hi talmuin CC.
1 Eg.; p. 143, ö; hi talam CC. 1
LU.; Acc. cpnnar cungain nem na
talmain FB. 39; i talmain 25; 46;-
i talmuin TE. 15 Eg. — Compos.
talam-chumscugud Erdbeben Tivree
Hom. p. 22, 23.
talcai s. tailce.
talcdaid, bróinta talcdaid Gl. zu .
mulciber SG. 64».
tál-cend, tailcend asciciput,
axthäuptig, „ein Spottname für
talchar
807
tan
S. Patrick, hergenommen von seiner
Tonsur'' Stokes, Beitr. VII 17; p.
20, 19; 28; is e seo in tailcend,
tiagum CO tardttr» &mus fair Three
Hom. p. 42, 3.
talchar FB. 37? vgl. talchar
obstinacy O'R.
tall dort, vgl. anall; siu uá tall
hie non illic Wb. S^ {Z^. 351); do
shercc dam sund do sercc dam tall
Fei. p. CLXXXV 24; na himda
thall amue SC. 24; corra bi thall
immedón na cathrac/t FB. 88; 91;
inti thall nie SG. 197a (Z^ 351).
1. tallaim ich nehme weg,
stehle, schlage ah, aus; I cut
off, lop, roh O'B. — Conj. Sg. 1
Dep. CO tallur-sa a chend de FB.
94, CO tallar-sa Fg.; 3 co talla
ibid. — Praet. Sg. 3 tall secht
multu uathi^j. 42, 35; TE. Vd LU.;
ScM. 11; tall tra Patraicc a ulcha
do Fiac Hg. 2 Praef.\ conas tall
asa cind co m-boi ior a gruad sie
bohrte ihr Auge aus Three Hom.
p. 64, 24 ; PI. 3 tallsat . . a damu
p. 45, 1; cu tallsat da thorcc don
treot Three Hom. p. 58, 29. —
Pass. Praes. Conj. Sg. 3 dia taltar
in chloch as do chind biat marb
fo chetóir wenn der Stein aus
deinem Kopfe entfernt wird Aid.
Chonch. 60.
2. tallaim II ich passe, finde
Raum. — Praes. Sg. 3 ni talla
ormm a rad rut TE. 9, 13; feib
duüdalla indib Ml. 30c, 17; ni con
talla obbad fair itir SG. 90» (we-
quaquam admittit recusationem in
se Z-2. 613); PI. 3 hi tallat ir/chait
n-gamna FB. 91. — Praes. sec. Sg. 3
feib thallad FB. 82. — Praet. Sg. 3
ni ro thaille isin rund passte nicht
in den Vers Fei. p. CLXI 3; Dep.
tallastár FB. 55; 82, tarlas Eg.;
ni ro thallastar a úaill . . i n-Érind
FB. 79. — Fut. Sg. 2 dotallfa-su
indi „thou would'st fit in it" TBF.
p. 144, 19. — Fut. sec. Sg. 3 co
taillfed FB. 27; da no beth nech
ni bad isliu, doaillfed sercc I'su
and Goid.-^ p. 173?
talland = Zai. talentum. — Sg.
Nom. ara fogna talland cáich uanni
dialailiu Wh. 12a; Z)at. innach
thallond TT'^&. 17'^ {aliqua facultate
Z^ 794); PI. Gen. VII cét talland
argait s. unter nascim; Dat. in
choer comraicc ro heccrad 0 thall-
nib ocus 0 dánaib examlu in spiria
noim Three Hom p. 96, 21.
1. talmaide irdisch, von talam.
— Sg. Nom. dia talmaide der ir-
dische Gott FB. 15.
2. tsilmaide 2}lötzlich; i. obann
O'Dav. p 120; fortachtan Dsé ta-
naic talmaidiu doib Ml. 35*1, 1
(auxilii Dei qiiod venit subito iis
Z'^. 265); dos n-écacha talmaidiu
ocus gabais cluche arisi LU. p.
23», 40.
talmaidech subitus Ml. 35*, 1
{ZK 265).
talmaidecht, Daf. on talmuidecht
,,from the earthiness" Corm. Tr.
p. 1 adam.
talmanta irdisch Fei. p.
LXXIII 29.
talmi i. iarsin CG. 3 LU.
tarn Drest, repose, 2) plague,
pestilence O'B.; i. bas no tairi-
sidh O'Dav. p. 121; tabes Z^. 1004
[SG. A. C. 23); tarn ro selaig diiini
sin magin sin i. in duineba mór
Corm.p. 45 tamlachta („a plague"):,
cen tarn cen galar Fü. p. CVIII 8.
támaim I rest, repose O'B.
— Perf. Sg. 3 tathaiinh quievit {er
starb) O'Don. Gr. p. 260; PI. 3
tamhatar Beitr. VII 13. — Vgl.
Ztschr. f. Vgl. Sprach/. XXIII 2Í7.
tamaiu i. borb O'Dav. p. 122.
tamlachta a plague Corm. Tr.
p. 160, s. unter tám; i. támslechta
Corm. p. 45, „plague-graves" Corm.
Tr. l. c; as don duiuibadh sin mu-
iutire Partholóin adberar tamlechda
fer nEreann Chron. Scot. p. 8. —
Tamlachta als Ortsname Gl. zu
Fei. Prol. 226; i Tamlachta Find-
logain ibid. p. XXXIII 12.
tamon Stamm; tamhan truncus
Corm. Tr. p. 1 adam; in mecun no
in tamun Gl. zu radicem Ml. 45 r
{Z^. 776); Gen. in toma[i]n s. unter
piss.
tan F. Zeit. — Sg. Nom. ro
bói tan rop inmain lim SC. 45, 2;
\
tana
808
tar
in tan bus mithig lib for gcuit?
CC. 3 Eg.; Dat. iartain post tem-
pus, postea Z^. 611; iar tain Lg.
5, 5; u; TE. 5 Eg.; 8; 16; 20;
14 LU.\ p. 131, 8; p. 132, 4. —
Adverhiell: in tan sin dann, da-
mals TE. 1 LU.; 6 i/«/.; FA 19;
SC. 24; i^5. 43; in tan, in tain
cum, quando Z^. 708; in tan als
Hy. 2, 2; 53; 65; 5, 55; 87; p. 19, 37;
40, 9; Lg. 17; 18; ScM. 15; TE.
2 LU.; 8; 12 iJr/.; 13; CG. 3 iíT.;
4 Eg.; 6; 7 XÍ7.; 2?- 145, 13; FA.
31; Äa 37; 38, 7; FB. 4; 17; in
tan hi Hy. 5, 83; in tan bas úrlam
FB. 9; in tan m-bátar and {mit
Fron, rel.) SC. 17 ; in tan . . as
mithig wenn FA. 18 ; in tan . . ca-
nait 31; SC. 2; 5; FB. 10; 57; 59;
in tan da FA. 34; FB. 75; 92.
tana dünn; tanse tenue Ml.
29i>,' 7; seim-tana Gl. zu exilem
SG. 14a (Z2. 19). — Sg. Dat. fiacl
a chlaidib thana SC. 31, 5; 0 thana
a tháib CO tiug a ochsaille LU.
p. 79a, 39; PI. Nom. traightbi tana
TE. 4 Eg. — Compar. co m-bi
tanu de Ml. 34a, 27.
tanac s. ticim.
tánai bó Baub von Bindern,
vgl. tain; co tue tánai m-bó a Fe-
raib Roiss Aid. Chonch. 24.
tanaide dünn, vgl. tana. —
Sg. Gen. dotet iarum dochum ind
folaid tanaidi inna anmse Gl. Zii
trihulatio ista quam patior . . usque
ad animae interiora pervenit Ml.
22d, 9 („ad sensum intestinum"
Z'^. 503, vielmehr: dringt bis zu
der feinen Materie der Seele); PI.
Nom. peoil . . tanuighe TE. 4 Eg. ;
Dat. cona fsebraib tanaid[ib] LU.
p. 80a, 23.
tánaise der zweite, secundus
Z'^. 309; tanaise rig der präsump-
tive Thronfolger, vgl. On the Mann.
II p. 38. — Sg. Nom. in dabach
tanaise SC. 36; FB. 20; tánaisi
d'éc das nächste nach dem Tode
SC. 30, 10; Gen. ind nime tanam
FA. 16.
ni tanbi SC. 19, 6?
tangna, Dat. co tangnai Gl. zu
CO talci Fei Apr. 28.
tSíTigna,e\i tre ach er 0 US, deceit-
ful CB., tangnadh, tangnacht irea-
chery, deceit ibid.
tanócaib s. tócbaim.
1. tar dry O'Don. Suppl.; Hy.
5, 30 Fr.; tur dry O'B. — Vgl.
tair.
2. tar i. olc (evil), unde ro-thar
i. ro-olc Corm. Tr. p. 163.
3. tar für tair, s. tairicim.
4. tar, dar {die spätere und
häufigere Form, vgl. jedoch Wi.
Gramm. § 61) Praep. c. Acc. {mit
Dat. FA. 16; 29; SC. 41; FB. 70)
über, engl, across; trans Z^. 653.
— Mit anlautender Tenuis (s. be-
sonders die Verbindungen mit Pron.
suffixum und Artikel) tar Hy. 2, 9
{Gl. dar); p. 20, 38; p. 133, 3; CC.
2; FB. 10; 17; 43; 47; 52; 82. —
In Verbindung mit dem Artikel:
Sg. tarsin caihraig FB. 82; 88;
N darsa morlind Lg. 18, 20; dar
in muir SC. 45, 15; PI. tar na téo-
ra fuithairbe FB. 82; p. 42, 13;
darsna leccaib FA. 29 LBr. (dar
na LU.). — Mit Pron. personale
suffixum: 1. PI. dorata a fifil
torund diarditin Gl. zu Hy. 1, 1;
2. Sg. torot FB. 10; 3. Sg. M.
taris FA. 17; tairis FA. 18; SC.
17; 23; thairis FA. 22; tarais
Goid.^ p. 94 {LHy.); N tairis Lg.
11; F. tairse FB. 88; SC. 36; PI.
tairsiu SC. 35; thairsiu FA. 24
(tairsib LBr.); táirsib LU.p. 39^, 30.
— Mit Pron. possessivum: 1. Sg.
dar mo bréthir TE. 7 Fg.; darm
brethir SC. 43 ; PI. dar ar m-brethir
SC. 46; 2. Sg. dar th'éis TE. 13
LU.; SC. 31; tar a chend FB. 8;
PI. tar a n-éssi í'í. 10; dar a n-
gnússib FA. 16. — Mit dem Pron.
relativum: tar a teged Gl. zu
Hy. 2, 29. — Gebrauch: a) über:
conna torgethar sechut na treót na
torot FB. 10; co tue di laün dar
Nóisin Lg. 15; 17, s; TE. 1 Eg.;
8; FA. Í6; SC. 20; 23; 31; dar
corp n-gel Lg. 18, 11; rola de iu
m-brat corcra ro boi tarais Goid.^
p. 94 {LHy.); buille . . dar sroiil
ScM. 6; 18; 21, 31; fer dar fer
ScM. 15; 21, 27; dar a lár FA.
tar
809
tarat
30; 29; ar tabairt darsa morlind
Lg. 18, 30 ; p. 20, 19; 38; SC. 31, 13;
41 ; atchiu dar in muir ille ich sehe
über das Meer hierher {kommen)
SC. 45, 15; srotha . . tar tir p. 133, 3;
CO u-áechaid in loim tama lestra
p. 42, 13 ; SC. 36 ; cengait . . taris
sie gehen darüber FA. 17; 18;
22; 24; SC. 17; FB. 47; 70; 82;
88; Lg. 11; amaZ tecait láith . . dar
cathcairptiu SC. 40; téit ass . . tar
teóra fuithairbe ón tig FB. 17; 82;
dar friech immach SC. 45, 11; co
rólsat súil tairsiu SC. 35; cingid
dar firu SC. 37, 17; 29, le; FB. 52;
häufig mit geographischen Namen
verbunden: tar Elpa huile Hy. 2, 9
{Gl. dar sleib n-Elpa); dar Sliab
Fúait FB. 43; CG. 2; dochuatar..
dar Oenach n-Emna SC. 32; TE.
3 Eg.:, FB. 43; iss ed conair rod
n-gab do Emain dar Eis Rúaid
FB. 69; 36; Oss. II 1; ScM. 20;
dar fot chóicid Concobmr FB. 43.
— bl über, im Sinne von gegen,
trotz: dar ar n-urgairi gegen unser
Verbot TB. p. 180, 15; tar cert
bexjond right or justice CDon.
Suppl., tar taircsin nottvithstanding
the offer ibid. — c) Idiomatische
Wendungen: corra gaib a chend
dar aiss von hinten ScM. 20;
cor dar cend umwerfen, ausser
sich bringen: rop áil do ^lártain
cor dar cend araile tempail moir
a m-boi idaladrad SMart. 27 („to
overthrow"^: atnagat a n-gol oc dul
úad, CO corastar na dáini batar
isind liss tar cend sie machten die
Leute ganz ausser sich TBF. p.
148, 32. — d) tar esi mit Gen.
1) post, 2) pro Z^. 657; feg . . dar
th'eis hinter dich SC. 40; TE. 13
LTJ.\ tar a n-éssi FB. 10; dar
m'ési Gl. zu frim lorg Hy. 6, 2;
dar essi a mathar an Stelle ihrer
Mutter p. 40, 10; is he dobeir log
deit tar hési do dagnimo Wb. 6»
{is dat mercedem tibi pro tuo bene
facto Z^. 658); tar cenn mit Gen.
pro Z^. 658; du a berrad tar mu
'chenn Tir. 11; tar ar cenni pro
nöbis Ml. 26d, 15; dar mo chend
Bev. Celt. III p. 185; robtar irlim
do thecht martre darm eben Gl.
zu pro anima mea suas cervices
supposuerunt Wb. 7^. — e) tar,
dar bei Schwüren: tar loib per
Jovem SG. 217b (Z^ 653); dar mo
bréthir bei meinem Wort TE. 7
Eg.; SC. 43; 46.
tar contempt, disgr.ace, in-
sult, für do-sár? — Sg. Nom. ni
tar dot gasciud On the Mann. III
p. 424; Acc. cen tar SC. 45, 12.
tar- s. tair-.
tarad s. torad.
táraill venit; Gl. zu adella
Hy. 2, 65; taraill iar sin co araile
n-uasal [epscop] Three Hom. p.
14, 23; ni tharaill in henuachtu. ar
clannu ibid. 20; donaraill i. doroacht
tar romuir Gl. zu donarlaid Fei.
Dec. 8; dorn araill cairdes fo di
,,to me comes relationship twice'^
Goid.^ p. 93, 42; cia dot araill a
mic was ist dir passirt Fei. p.
VII 2; dazu als 2. Sg. is goirt dorn
airliss „bitterhj hast thou visited
me" Fei. p. CVI 33. — Vgl. tadall
tmd tarla.
tarat dedit, verschmolzen aus
do-rat. — Praet. Sg. 1 ni tharddus
Bev. Celt. III p. 185; co tarat a di
laim imma brágit FB. 31; co tarat
beim do 39; ScM. 18; ni tharat
frecra fqr in mnái ScM. 3; co tarat
in t-oinfer for firu hErend 8; tarut
p. 40, 8; 41, 21; zusammengezogen:
CO tard a druim frisin liic SC. 8;
FB. 21; CO tard di laim imma
brágit 61. — Conj. Sg 2 ara torta
„do thou give" Gild. Lor. Gl. 139;
„CO tardda trá" ar se ,,mo chend-
sa ar do chend" „so take . . my
head in addition to thine own"
Bev. Celt. III p. 185; ni thardda
do rún do mnaib ScM. 3, 5. —
Praes. sec. Sg. 1 condartin do arro
gáid dom Gl. zu ut darem SG. 209b.
— Pass. Praes. sec. Sg. 3 na tarta
FB. 74 ; ni tharda li . tassi form
Gl. zu Hy. 6, 12; ni tharda tuis-
liud form Gl. zu Hy. 6, 13; mene-
starda SC. 44, 9. — Praet. Sg. 3
ni thardad air glas „there was not
put up&n him a manacle" Ir. Gl.
226; FB. 90.
tarathar
810
tarla
/
tarathar terebra Corm. Tr. p.
161 {Z-\ 782).
tarb M. Stier; taurus Z^. 54;
a tauro Corm. p. 41; tarbh a hüll
O'B. — Sg. Nom. tarb Lg. 9;
tnúthach ScM. 15; find SC. 23;
PI. Nom. tairb Lg. 9.
tarba s. torba.
tarbde taurinus SG. 37b {Z^.
792).
tarb-f ess „hull-feast" C Curry,
ein ' druidischer Zauber, SC. 22
und 23.
tarbin ein kleiner Stier. —
Sg. Ace. tarbin óc Lg. 9, tairbine
Ég.
tarblaing s. tair-lingim.
tarcai, dorn farcai fidbaidse fál
mich schützt des Waldes Gehege
SG. p. 203 (Z2. 954), „me cingit
dumeti sepes" Stokes, Beitr. VIII 320,
vgl. is brigach allochet la rig do
dan farchi {reimt auf Poiicarpi)
„who guards us^^ Fei. Jan. 26
Bawl. (dodotfairci LBr., dodon-
fairchi Laud), vgl. fairci i. forcomed
uo derrsgaigh no dorooa, ut est la
ri do don fairci no do don forsat
O'Dav. p. 87 {Bev. Celt. II p. 464).
tarcaim ich übertreffe? —
Praes. Sg. 3 feil Poil ocus Petair
CO n-aidble a n-gretha, nis tarca
• deilm catha „su/rpasseth it not"
Fei. Jim. 29 (tarcai Baivl., terca
Laud), Gl. i. ni derscaig nech fre-
cra di dar deilm in chatha sin,
tarca i. derrscugudh O'Dav. p. 122
mit Bezug auf diese Stelle; PI. 3
in da apstal déac doforcat cecb
n-airim „who excell every number"
Fei. Jul. 15 (dofarcat Bawl., do-
forchet Laud), vgl. dofarcat i. foru-
aisligheat O'Dav. p. 75.
tar-cbomlaim II ich versamm-
le. — Praet. Sg. 2 in sliiag mór
donarrchomlais (don-ar-ro-?) das
grosse Heer das du versammelt hast
LTI. p. 115a, 20 {Siab. Coneul). —
Vgl. tecmallaim.
tár-fas {für do-as-ro-fas?) ap-
paruit, eigentlich Praet. Pass.,
„was shewn, was revealed"
O'Don. Gr. p. 260, vgl. tad-badim;
Sg. 3 domm árfas mihi apparuit
SC. 34, 3; „Innut tarfás ni?" „Dom
arfás immorro" LU. p. 113», 13
{Siab. Coneul.); amal tárfas sein
do sacurt boi occo Lat. Hy. V
Pref.; feib ro fiugrad isin táidbsin
tarfás dia máthair Three Hom. p.
100, 12; conid tárfas isin Crsébrúaid
ConchobMiV deód lái bis das Ende
des Tages erschienen ist FB. 59;
isin deilb hi tarfas uait-siu in der
Gestalt in der sie von dir ver-
schwand p. 132, 12? — Dazu Per f.
Act. Sg. 3 dochuaid iar-sin Mártain
for a sei co tárfaid demun do i
n-deilb duine SMart. 16 {„appeared
tohim"). — Fut. Sg. 2 co n-dárbais
frecndarcus du fortachtae Ml. 209
{ut demonstres praesentiam auxilii
tui Z^. 881). — Pass. Fut. Sg. 3
CO n-dárbastar inne SG. 211» {ut
demonstretur sensus Z^. 881).
targ-a für do-rega, s. torg^im.
targaid {Perf?) bot an, vgl.
tairg o/fer {2. Sg. Imperat.) O'Don.
Gl', p. 202; targaid caeca torc to-
gaidi dia heis p. 112; úair nad
fáet úad a targid do weil er nicht
von ihm annahm {s. fo-emim\ was
er ihm anbot Siab. Coneul. p. 434
{LU.); Conus targaid denum in to-
chair tria furtacht in rig Fei. p.
CXIX 35 {„she finished the making of
the causeway" St.). — Pass. Praet.
Sg. 3 toich do rige n-Erenn iar cenél
ocus tarcMS do minas leced fén uada
ar Dia Three Hom. p. 98, 2 („it
would have been given to him"). —
Inf. Dat. do thairgsin O'Don. Gi:
p. 202 {offer); Acc. p. 809, 29.
targ'laim, is me targlaim na
sluagu sair „it is I that gathered
the forces eastward" On the Mann.
III p. 422, 2.
tarla {verschmolzen aus do-rala)
„he came, it came to i^ass,
happened" {tzv^s). — Sg. 1 ni
tharlus dorn cbirt SC. 38, 3? 3 dia
tarla sl cusin m-bantrebthaig p.
48, 22; condid tarla sechae et con
ri a lainn Wb. 24» (Z*. 880); co
tarla cach snátbat dib hi cró araili
FB. 65; conda tarla for a lethbeolu
uli 25; iar sin ro theilg Lugaid in
n-gai forsin carpat con tarlai illáeg
tar-laicim
811
tarrasaír
mac Riangabra Rev. Celt III p.
178; tarla Gl. zu armothä Oss.
III 3 Ed. ; cia seil i tarla doib dul
for set Hy. 1 Praef.; PI. 3 tárladar
triar mhac OilioUa ar au bh-faith-
che rompa „were before them on
the piain" Tor. Dh. p. 126. —
Conj.Sg.3 uim iha.ir\eHy. 6, s; 12; 13.
tar-laieim III (für do-air-lécim)
ich lasse los, lasse von mir,
icerfe. — Praet. Sg. 1 darlecius
Gl. zu darchinuius Oss. III 3; tar-
liicus urchur dorn sleig SC. 38, 1;
3 tarlaic urchor do gai ScM. 10;
Oss. I 3; 5; con tarlaic fair anúas
Lg. 15; co tarlaic a m-biii do innib
inna medón corrabi for fortchi in
charpait er Hess fahren. Hess von
sich Bev. Celt. III p. 178; donar-
laic . . isin fraech er liess sich herab
auf die Heide ScM. 20. — Pass.
Praet. Sg. 3 in t-wrcur matarlacad
SC. 38, 10? PI. 3 tech lán do los-
cannaib dofarlaicthe dun LU. p.
Hab, 16 {Stab. Concul.).
tarlas s. unter 2. tallaini.
tarm- s. tairm-.
1. tarmairt, tarmairt tra in tene
ar ^ met losend in daire uile „the
fire..tcas like to have burnt the
whole oaJiwood" Lat. Hy. XII Pref.
{Goid.-^ p. 104).
2. tarmairt Lg. 2 Eg.?
tarmi- s. tairm-.
tarmuaigim III ich nütze, vgl.
tor-be, tor-benim. — Praes. Sg. 3
ni tharmnaig do neoch es nützt
Niemandem Three Hom. p. 50, 25.
— Fut. Sg. 3 tarmnaigfid a sil-se
dot sil-so TJiree Hom. p. 54, 17;
PI. 3 inna hi tarmnigfit Gl. zu
profuturas Goid.^ p. 69 [LHy.).
ta,TTF.Hintertheil, Schwanz;
the lowest pari of the belly O'B.;
festucula Ir. Gl. 147; belly C.orm.
Tr. p. 163. — Sg. Gen. cend in
tarra ScM. 17; Bat. na trom-tairr
22, 5; dofuit . . isin sruth in clam
diumsach ocus a bó fo a thairr co
ros baided Three Hom. p. 78, 26
{„after him" ibid. Index):, Acc. in
tairr ScM. 17.
tarraeh i. uamnach {„timid,
fearfuV) Corm. Tr. p. 162.
1. tarraid Pfr/". traf, überfiel,
holte ein; araile laech and dorn
árraid-si iar techt dam ior set LU.
p. 1141), 1 {„met me" Stab. Concul.
p. 385); cid dot árruigh ^vas ist
dir widerfahren TE. 9, 1 Eg.\ co-
nos tarraid in dubcbeó cétna FB.
40; a n-doraid tarraid Coinculainn
89; ba hetarbuas tan-aid he 64;
conidammárb tarraid ialam a nów-
bur 84 {SO dass die Erde sie todt
empfing alle neun)\ dochuaid ina
diaid ocus ni tharraid he holte ihn
nicht ein Three Hom. p. 12, 28 {von
Stokes im Index, nebst tarrgid FA.
19, zu einem Verb ,,tarraigimm
I overtake, seize" gestellt)-., con tar-
raid p. 132, 14; donarraid i n-
iarmoracht Ulaid ina diaid Aid.
Coneh. 25 („the Ulstermen followed
him in pwrsuit")! PI. 3 dos rala
for merugííd ann co trath d'aidchi
con tatarthadar coin altai coro marb-
sad an inilt TB. p. 176, I6 (über-
fielen sie). — Vgl. „tarrus loas found
or recovered" [Praet. Pass.) O'Don.
Suppl.
2. tarraid Per f. blieb, blieb
zurück; doruaraid Lomna i fos
Corm. p. 34 orc treith; ni deruarid
lannech apud nullum remansit Stu-
dium curaque veritatis Ml. 31 ^, 6;
ni ih&rraid acht a n-indai „nought
remained save their skulls" Fei. p.
CVII 26 ; PI. 3 doruarthatar reman-
serunt SG. 5», dorruairthetar di-
aimsir vocalis SG. 18», 6 (ZK 457^.
— Praes. PI. 3 dofiiarthet máini
molthaidi LU. Amra Prot., dofu-
airthet moltha maini LHy. (Goid.^
p. 157, 13). Hierher auch dotuair-
thi bóimm leis déa cóic panibus
Goid.^ p. 88 {Vit. Trip.)?
tarraing s. tairrngim.
teLTraluigkligithKundschafter?
TE.2Eg.;ll; 19; tarrsaluigh 3 i/^r.
tarrasair, tarasair blieb stehen,
stand, verweilte, Perf. Dep. zu
tairissim; Sg. 3 0 doinib ro digbäd
ocus ic Dia tharrasair LHy. Amr.
120; tarrasair and iarom ior a cind
LU. p. 126a, 26; CO tarrasair in
cocholl forru Three Hom. p. 82, 26;
aingel De din tarrasar os a chind
tarrgid
812
tech
ann-sin ibid. p. 122, 2; ni dechaid
in doch anicMar ocus ni tharasar
dia n-essi acht ro snai imon curach
ibid. p. 16, 17; tarrMsar in cii isin
iuad sin ocus forfemid cor de ibid.
p. 18, 13; tarusair . . d'Oilill ann
sin CO cenn m-\)liadna M sirgalur
TE. 7 Eg. unpersönlich? tarrwstar
accu XXX yAiadan Three Hom.
p. 14, 7.
tarrgrid s. tairrngim.
tarslaic s. túaslaicim.
tarsna querüber; s. unter cles-
sim; ro arsetar an innsi ior tharsnu
„they ploughed the island athwart"
Three Hom. p. 68, 30; tarrsna in
t-srotha O'Dav.p. 91 fobairt; tarsna
over, athwart, across O'B.
tart Durst; sitis Z-\ 1004 {SG.
A. C. 23). — Sg. Nom. By. 2, 29.
tásc report O'Don. Suppl.; tásg
report, rumour, news O'B. — Sg.
Nom. FB. 69; Fei. Jan. 18 Bawl;
Gen. iar m-breith a tásca do Lóe-
gairi leis 70; PI. Acc. ro ferat
mo thechta, tosccoi co Concobar
p. 141, 25.
taschide, tascide nothwendig,
vgl. toisc, toschid; is tascide Gl. zu
necessarium Ml. 20», u {Z^. 72).
taschidetu M. Nothwendig-
Tceit, necessitas Z^. 995.
tascnaim {für do-ascnaim) adeo.
— Praet. Sg. 3 Ciriacus crochtha
tri chetaib donascnai Fei. Mai 12,
Gl. i. ro áscnatar dochum nime
lais; Oct. 25; PI. 3 do da ascansat
die zu ihr kamen Hy. 5, 31, Gl. i.
ro athascansatar; ibid. 53. — Inf.
Dat. iar tascnam flatha nime FA.
31, iar n-athascnam LBr.
tascrad, „do tascrad ar Faind
SC. 44, 12, „to arrest F." 0' Curry,
vgl. tascrat i. astat O'Dav. p. 120.
tascur, tascar Company, mee-
ting ff Don. Suppl.; tasgwr i. mu-
inntir O'Dav. p. 124.
tassi s. taisse.
tast s. tost.
tastar SC. 29, vgl. étas, étastar.
tatailcim, vgl. taiicim. — Praet.
Sg. 3 con ro tatailc i. fordechuid
Gl. zu confoverat Ml. 36 r (Goid.^
p. 29). — Fut. Sg. 2 läse donatalcfe
Gl. zu cum delenueris, animum,
Ml. 69c {Goid.^ p. 28). — Pass.
Praes. sec. PL 3 duatalictis Gl. zu
fovebantur Ml. 130c. _ Jnf talgad
no tathlugud i. ceannsughudh no
crithnughudh O'Dav. p. 122.
tatháir reprehensio Z^. 881
und 30, vgl. áir, áer {Nachträge).
tatháirim II ich tadele. -^
Praes. Sg. 3 ni in cholinn dona-
tháira acht is a n-accobor Wb. 3*
{Z-\ 881).
tatharla etv/e, vgl. tarla; ba ho
tatharla inna broiud CC. b LU.
tathchor, tathchur to return
O'Don. Suppl. ; la tathchor . . Eoiu
maicc do Effis Fei. Jun. 24, i. re-
ceptio lohannis filii Zebedei ad
Ephesum de exilio per Domitianum
ibid. p CVII. — Vgl. taidchoirte.
tathlai CC. 5 Eg., gleichbedeutend
mit tatharla.
tatin s. taitnim.
tatmech s. tat th mach.
taul s. tal.
taulach s. tulach.
taurcbáil s. terclíáil.
tautat für tothaet LU. p. 21», 27
und 30?
té s. tee.
tecat s. ticim.
tecc- s. tec-.
tecelsid Gl. zu acceptor, per-,
sonarum, Ir. Gl. p. 166 {LArd.).
tech N. Haus; domus Z'^. 270;
tech áiged {vgl. óigi) „guesthause"
ScLb. 5; 6; 10; tech óil Trinichaus
FB. 62; tech na merdreach prosti-
bulum Ir. Gl. 713; Tech Midchu-
arta FB. 17; 22; 23. — Sg. Nom.
tech CC. 2 Eg.; 3; FB. 25; 54;
SP. III 5; mar Lg. 17, 56; a tech
TE. 9 LU.; FB. 1; 2; 21; p.
309, 31; in tech ScM. 5; in tech
mór SC. 33, 34; de giiis dognith a
tech TBE. p. 140, 1 ; Gen. tige p.
20, 21; CC. 2 LU; p. 144, u
FB 3; 12; 55; 92; tigi ScM. 5
p. 144, 12; FB. 2; 13; taige FB
92; inn óentaige SC. 33, s; -tigi
45, 13; dar Iar in taige Lg. 1
ScM. 15; taigi 18; tige FB. 15
tige CC. S LU; SC. 15; dorus do
thaige ScM. 11; thigi 13; for cléthe
techim
813
téchte
tige ^. 131, 4; úas imdadaib in tige
FB. 2: curathwiír mo thige 9; di
fenamain in tige 25; i taulaich in
taige 55; i n-airenuch in tigi p.
309, 35: Bat. oc tig p. 132, 15;
ocom thig-si ihid. 11? on tig FB.
17; 20; don tig 20; 92: asin tig
FB. 7; taig 13; ina tig TE. 10
LU.; SC. 21; 25; i taig Hy. 5, 34:
Lg. 1; isin tig CC. 3 XÍ7.; p
144, 10; 14; 16; 24; FB. 20; p.
310, 5; isin taig ScM. 5; SC. 10;
is tig Lg. 1; p. 144, 6; 145, e;
SC. 16; 31, 16; 33, 7; 34, 15; i).
309, 33; is taig Lg. 1; 7; ScM. 6;
15; 16; 17: luid . . do thaig in druad
p. 40, 18; Lg. 17, 3; C(7. 3 Eg.;
dia tig TE. Vó LU.; 14; i?. 132, 13:
CC. 3 iC7.; /SC. 20; 33, 6; 44;
FB. 66; Acc. tech i^f. 12; ScM.
3, 1; CC. 3 LU.; 4 E'p.; i?. 145, 1;
FB. 66; 67: a tech Hy. 5, 54; in
tech mor p. 144, 13: tancatar . . i
tech p. 45, 2; F£. 17; 22; 23; isa
tech TE. 12 LU.; p. 144, s; ÄC.
10; 16; í'í. 3; 20; 88; co n-acca-
tár Coinroí chucu isa tech FB.
89; 91; is tech SeM. 15; isin tech
p. 41, 10; TE. 9 iíí/.; 11; for tech
m-becc p. 144, 5; 145, 1; FB. 42;
62; 66: 75; Pl. Nom. na tigi Lg.
11; Dat. do thigib F£. 1; Acc.
tige i^. 11. — Comp, ríg-thech.
techim I ich fliehe. — Praes.
Sg. 3 techid FB. 38; Pl. 3 techit
FB. 57. — Praes. sec. Sg. 3 teced
FÄ 69. — Perf. Sg. 3 ro taích Ml
32 b, 24; Pl. 3 ro tachatar fugerunt
Ml. 44a. — Praeí. Ägf. 3 ro theich
JPS. 39; nir theig 57; techis FB.
39; teichis 38 Eg.; tecis 69. —
Inf. Dat. luid si hi crand for te-
ched TB. p. 176, is; for teched in
tednia sa Hy. 1 Praef; íor teched
res n-galur íbid. (s. triallaim^; s.
unter égim. — F^rZ. teichthech.
1. techt Gehen; itio, aditus
Z^. 800. — Nom. techt p. 40, 7;
CC. 3 LU.; 6; SC. 13; 31, 2; 33;
FB. 6; 16; 88; techt sís p. 39, is;
Gen. oc airimirt techta thairis
FA. 22; F.ß. 20; am irlam techte
martre cach dia Wh. 13« {sum pa-
* ratus ad subeundum martyrium
cotidie Z^. 484); Dat. do techt
FB. 42; do thecht secha Lg. 9;
oc techt p. 40, 33; /Scüi. 20; FA.
20; oc techt dam SC 34; Fi. 13;
iar techt assa curp FA. 21; re
techt dochum Bersabae Ml. 22^, 17
{Z^. 243); J.CC. fri techt ass p.
130, 22; im thecht sis p. 39, 17; ^
cen techt nicht zu gehen FB. 85.
2. techt Bote; vas {vadis) Z^.
800. — (S^. >\^OOT. dotháet techt co
Mac n-O'c 0 MidtV p. 130, 31; PI.
Nom. techta ScM. 2; SC. 24;
techta ConchoöaiV /ScM. 1; 4; TE.
3 -Ep.; 19; p. 141, 25; tecta /Scilf. 2;
docótar na techta co Patraic Three
Hom. p. 34, 14; Dat. Irisna tech-
taib SC. 27 ; co tectaib Ulad ScM. 4;
Acc. techta cach cóicid TE. 2 LU.;
17 Eg.
techta s. techte.
techtaim II ich habe. — Praes.
Sg. 3 ni techta non habet SG. 50»
(Z^ 434); rel. ciped techtas nech
Wb. 12<l {quidquid est id quod
habet aliquis Z'^. 436). — Praes.
sec. Sg. 3 no techtad mogaid lán
do demnaib SMart. 29. — Praet.
Sg. 3 ro thecht SG. 7^ {Z-\ 462);
p. 17, 34.
techtaire ilf . Bote, Gesandter;
legatus Z^. 780. — Sg. Nom. FB. 61;
tectiri p. 141, 29; Dat. don tech-
taire Fi. 61; PI. Nom. techtairi
FA. 9; techtaire 29.
techte gehörig, recht, N. das
Becht {SG. 117», 5''>; teachta law,
right, laioful, due, legal O'Don.
Suppl. — Nom. ni flaith techta
s. unter 1. laith; is hed as técte
dúib Wb. 91»; anas techte Gl. zu
quod decet Wb. 2H^, 11; labra friu
noeo techta „is unmeet" Fei. p.
CXXXIV 7; ni techtu XiJ.p, 124^, 26
(s. unter siur) zu lesen techta? co
ro ferad mo théchtai oca p. 327, 37?
Dat. F. inna aimsir téchti Wb. 23*
{tempore suo legali Z^. 800); N. biid
cach gnim inna théchtu Gl. zu
omnia secundum ordinem fiant
Wb. 13a; for a thechtu thoich
SC. 25; Acc. taibrith á téichte
j n-doib Gl. zu tributa praestatis
I TF6. 6* {datis iis proprium Z*. 45).
teehtmar
814
teídm
teehtmar, Tuathal Teachtmhar
„T. ihe Welcome" Keat. p. 128.
teclam Sammeln, Sammlung,
durch Metathesis aus tecmall ent-
standen? teaglam collection O'B.;
te Claim s. unter fertas.
teclamim ich sammle, ver-
sammle; teaglamhaim I collect,
assemble O'B. — Praes. sec. PI. 3
ni theclaimtis feis 'Temrach do rig
cen rignai lais TE. 2 Eg. — Praet.
Sg. 3 ro theclaira inne a brond ina
ucht „he gathered Ms howels into
Ttis breast'' Bev. Celt. III p. 181,
vgl. targlaim. — Inf. teclam; tea-
glamhadh to collect O'Don. Suppl.
tecmaic happening, occur-
ring O'Don. Suppl., vgl. tecmaing.
tecmaiiig" accidit Wb. 9» {Z'^.
431), vgl. écmaing; ol donecmaing
qiiod accidit SG. 40». — PI. 3
donaib hi thecmongat Gl. zu acci-
dentibus SG. 2»; doecmungat Gl.
zu accidentiiim Ml. 63c. — ji\it,
Sg. 3 nacliin tecma drochrand „that
an ill lot happen not to us" Fei.
Jan. 10. — Fut. sec. Sg. 3 amal
bid dúib doecmoised als ob es euch
loiderfahren icäre Wb. 5d {Z'^. 469).
tecmallaim {für do-aith-com-
allaim) II ich sammele. — Praes.
Sg. 3 doecmalla colligit Wb. 9'i
{Z-\ 886). — Imperat. Sg. 2 tec-
mall na heónu dún LU. p. 63», 5.
— Part, tecmaltai Gl. zu egesta
SG. 70a. — Inf. tecmallad coUectio
Wb. 16c {Z-\ 886).
tccmang' Geschehen, fors Ml.
77 {Z'\ 886). — Dat. ua thecmungg
Gl. SU ab eventu SG. 28»; ó thec-
mang Gl. zu casu SG. 72i>, 2.
tecnatatu Gl. zu [mendacii) fa-
miliaritas Ml. 22», 9; Dat. hon
tecnatatu formachtu Gl. zu famili-
aritate Ml. 28i>, u {Z'K 221); von
tecnate.
teenate domesticus Wb. 7^
{Z-\ 792). -
tecomnacair Perf. Dep., teecom-
noculr in so evenit hoc Wb. 10»
(Z*. 451\ vgl. for-coemnacair.
técomnaclit c omm u n ic avit
Z\ 455.
tecosc instructio; tcagasg tea-
ching, doctrine O'B. — Sg. Nom.
briathar-thecosc Conculaind SC. 25;
Dat. gebid for tecosc a daltai SC.
24. — Vgl. tegaisge doctus Ir. Gl.
660, tecoisce doctior ibid. 1112.
tecoscim I instruo; teagasgaim
I teach, instruct. — Praet. Sg. 3
rom thecoisc Cathbad p. 328, 15.
tecraim, teagairim I cover, thatch,
Protect, shelter O'B.; tecurthar is
icithheld O'Don. Suppl. — Vgl.
imm-thecraim.
tedinaim tabesco, von teidm;
Praes. sec. PI. 1 no tedmáis tabes-
cebamus Ml. 61 r {Goid.^ p. 22).
tee, te heiss; fervidus Z'^. 255;
Gl. zu brothach Hy. 5, 48; teó
warm O'B. — Sg. Nom. lind tee
s. imter 1. lind; is ro-úar is ro-the
ScLb. 21; te in talam fúa cossaib-
som LU. p. 23», 5; PI. Nom. beta
téit Gl. zu cum enim luxuriatae
fuerint {sc. viduae) in Christo, nu-
bere volunt Wb. 29», 1; srotha teith
p. 133, 3? — Compar. teou p.
190, 30.
tegdais, teg-das F. Haus. —
Sg. Nom. tegdais Ml. carm. 2
{Goid.^ p. 19, Z\ 952); is glae
thegdais ibid. {Goid.^ p. 20); tech-
dais SP. III 1; tegdas FB. 1; Gen.
ecosc n-áimin amm hita tegdassa
adchondarc-sa Ml. carm. 2 {Goid.^
p. 20, Z-\ 953)? tegdaise Hy. 5, ?6;
Dat. innar tegdais SP. II 5; Aec.
amal tegdais Tur. Gl. 13 {sicut
domus Z'^. 611).
tegde Ml. carm. 2 {s. unter do-
thiagaim'i?
tegrlach N. Hausgenossen-
schaft, die Leute Jemandes;
familia Z^. 885. — Sg. Nom. a
teglach n-uli FB. 54; techlach p.
145, .5; Gen. in teglaig FB. 55;
Dat. don teglnch FB. 62; 65; 92;
cona techlach FB. 13; Acc. for in
teglach SC. 33, 23.
teiehtheeh vitabundns SG. 50^
{Z-\ 811), von teched.
teidm N Pest, Pestilenz; Gl.
zu pestis {„a pestilenee") Corm.
Tr. p. 139; pestis Z\ 268; teidhm
a disease O'Don. Gr. p. 96. — Sg.
Nom. biid tairpthech in teidm On
teidm-lenamnacbu
815
teist
the Mann. III p. 416 (CuehuUnn
ist unter teidm gemeint): Gen. is
fland tedma tromchatha FB. 68, i4;
catba cach thedma Hy. 4, 4: O'Don.
Gr. p. 96; Dat. ar tedmaim Hy.
1, 8; on tedmaim Gl. zu tobe con-
sortii 3n. lö^, 7; Acc. cen teidm
FA. 35; PI. Gen. sifis (i. selfa) do
fuil fland tedmand LU. p. 125i>, 23?
teidm-lenanmachu Gl. zu pe Sti-
le nt es Ml. 15», 9.
téig'ed s. tiagraim.
teilcim III (für do-ess-lécim?)
ich lasse von mir, werfe, .'Schleu-
dere; teilgim I cast, throw O'R.
— Praes. Conj. Sg. 2 teki SC.
30, 11. — Imperat. Sg. 2 teile
reice Z^. 1004 [SG. A. C. 23). —
Praes. sec. Sg. 1 in lia no theilginn
Oss. II 1, teilcind 10. — Praet.
Sg. 1 ro thelgiusa gai n-aill chucut-
su ScM. Li; 2 ro thelgis gai form-
sa 11; do reilgis 13; 3 nos teile
Aid. Chonchob. 40. — Pass. Praes.
PI. 3 teleiter sis i fudamain iffir«d
sie werden hinunter geschleudert
FA. 28 (telctir LBr.). — Praet.
Sg. 3 conna teilged a folt fo agid
damit ihm sein Haar nicht über
das Gesicht fiele p. 133, 21.
teim dunkel, schwarz; i. cach
n-dorchai Corm. p. 42, vgl. unter
deme, an beiden Stellen hat B. die
Fwm tem.
teimuig'e FB. 37 Eg. Dunkel-
heit, Finsterniss? vgl. temen.
tein s. ten.
teinm i. goirt no cnamh O'Dav.
p. 118; vgl. teinm ocus cnam {so
zu lesen?) cach cride Corm. p. 41
tinne, teinm in cride Corm. Tr.
p. 156.
teinm liégda Name eines drui-
dischen Zaubers, den S. Patrick
iebenso icie den imbas forosnai)
verbot, vgl. atrogell no atrarpe tra
Patraicc inni sin (den imbas foros-
nai) ocus an teinm laegda, i. ro
forgell na bud nime na talman
nach Jen dos gni, uair is diultad
do baithis Corm. p. 25, 4o; dos ber
tra Find a ordu ina beolu ocus do
chan tria theinm Isegda co n-epert
(es folgen dunkle Verse) ibid. p.
34, 43 (orc tréith); tethna iarom
Maen in t-écess tria theinm Isegda
CO n-epert (es folgen dunkle Verse)
ibid. p. 30, 30 (mogheime\ An
beiden Stellen handelt es sich um
die Aufklärung einer dunklen Sache,
der des Zaubers Ktindige eoctem-
porirt auf die Sache bezügliche
ekstatische Verse, und am Ende
derselben ist die Aufklärung da.
Daher „prophetic rapiure or ec-
stasy" O'Don. Suppl., „Illumination
of rhymes'' On the Mann. II p. 209.
— Vgl. teinm i. taitneamh agas
teinm i. tuicsi O'Don. Suppl.
teirgim für do-erigim? Praes.
sec. Sg. 3 do téirged indala n-ái
immach commeit chori cholbthaigi
ei' lies das andere Auge heraus-
treten SC. 5.
teirt = lat. t e r t i u s , besonders
I (bora) tertia, Corm. Tr. p. 157;
I s. iarm-eirge; co trath teirt TE.
I 12 LU. (CO trath erghi Eg.); co
[ teirt Wi. Gr. p. 125 (VI 12).
i teis SC. 11, 9 ZK, lesen tess.
I teissmim (für do-ess-semim) I
ich giesse aus, schütte aus,
vergiesse; vgl. eisim i. tuismither
inntib, teissim i. tuismither estib
■ O'Dav. p. 82. — Praes. PI. 3 béssti
I olca doesmet fuili Wb. 31'', 22. —
Imperat. Sg. 2 tessim a Dse Gl. zu
1 refunde Ml. 51 r. — Pass. Praes.
Sg. 3 amaZ dun-esmar Ml. 44^;
PI. 3 inni forsa teismetar Ml. 23 r.
j — Conj. Sg. 3 don-esmider Gl. zu
: fundi Ml. 37c (Goid.^ p. 25);
PI. 3 amaZ dun-esmiter tit effun-
dantur Ml. bi>. — Praes. sec.
Sg. 3 CO dumm esmide ut . . effiin-
derer Ml. 44c. — Part. PI. Gen.
inna teste fusorum Ml. 77»; Acc.
testiu effusos Ml. 55 (Goid:- p. 25).
— Inf. Nom. teistiu fuile profusio
sanguinumWb. 2b (Z'^. 881); testiu
na fuile Ml. 22i>, 1 ; Dat. do thestin
fuile Ml. 81. Vgl. tairsitiu, tuistiu.
teist = Zai. testis; testimonium
1 Z^. 462; cáin-teist bonum testimo-
nium Wb. 23 a ^Z^ 857). — Sg.
Nom. dorratad teist de Wb. 28i>, c;
1 Gen. trinoit testa Hy. 6, 10, Gl. i.
I in trinoit testamail.
téh
816
temen
téit, für áo-éit, er geht, Jcommt;
it, venit Z'^. 503 ; hierher sind auch
die Formen, denen do vorausgeht
(s. 3. do), gestellt. — Praes. Sg. 3
téit Lg. 9; p. 133, 2; FA. 21;
SC. 45, 4; ni na téit do menraa-su
teiti menma neich aile ScM. 3, 8;
toet FA 24 LBr. (tic LU.); amaü
dotéit side Wb. 25d {Wi. Gr. p.
117, 43); du tét und rel. tete:
amaZ sluces a n-adnacul n-ersoilcthe
ni tete ind ocus du tét bréntu as
sie est gutor eorum wie das geöff-
nete Grab verschlingt was hinein
geht und Gestank aus ihm geht, so
ist ihr Schlund Ml. 22'', 1; im
Sinne der 3. PI.: or nach taide
Lg. 17, 48 L. Lc, taidet Eg. —
Im Sinne des Praeteriti Sg. 3
téit SC. 6; 29; FB. 13; 17; 62;
88; ni thet SC. 29, le; i tét 36;
ocus tete dessel na ráthai „and
he icent right-hand-wise round the
rampart" Three Hom. p. 34, 30
{nach Stolces, ibid. Pref. p. IX,
tet-e mit Pron. suff.); p. 144, 13;
tedi ibid. 12; do thset FB. 4; 11;
p. 130, 30; p. 132, 12; SC. 8; 17;
36; 37, 19; p. 310, 12; do tat SC.
28; tothát FB. 46; 74 (donoet
Eg.?)\ LU. p. 21a, 19; totáet TE.
13 LU.; tothóet FB. 53; vgl. tau-
tat. — Imperat. Sg. 3 tóided i.
veniat Fei. Jan 1 (taided LBr.);
ibid. Prol. 340; táet (für táeted,
do-eted) FB. 31; tat SC. 13; 28;
FB. 94; taet Lg. 13; ni thaet
17, 47 (toed Fg.); toet p. 145, 7;
vgl. tiat; PI. 2 tait {für taetid, do-
etid) i. ille Gl. zu exite ad nos
Ml. 34a, 1; tait FB. 5; tait ScM. 5.
— Fut. Sg. 2 totaisiu TE. 11 LU.;
PI. 3 do thaiset FB. 87. — Inf
Dat. is óentu do atiiir et mac oc
mo thoéit-se for apstalact cucuib-si
Wb. 26", 1 {in aditu meo ad apo-
stolatum Z^. 503).
teith p. 133, 3 zu tee?
telach F. Hügel, Höhe, vgl.
tulach; excelsum, collis Z'^. 8Í0.
— Sg. Nom. telach mor sein Gl.
zu i n-Uachtur Gabra Hy. 5, 60;
tilach airechais SC. 21; Dat. 0
Thelaig na n-Espoc|>. 42, s; a Telaig
Dubglaisse Gl. zu Hy. 1, 53; Fl.
Dat. i telchaib Gl. zu i n-dinnib
Hy. 2, 28; isnaib telchaib in excel-
sis Ml. 14a, 11; huare is hi tilchaib
ardaib no bitis adi ibid. 9 {Z'^. 721
telbude FB. 47?
telchubi s. tailchube, tulchube.
tellach s. tenlach.
tellaim II ich nehme weg,
stehle, vgl. t&ll&im; teallaim Jsíeaí
O'-R. — Praet. Sg. 3 ma dudéll ni
Wb. 22b {siquid furatus est Z\ 462);
PI. 3 Dep. teallsadar i. do goidsead
O'Cl. {Beitr. VIII 328). — Inf
Nom. is irchride a tellad erru-som
Gl. zu haec omnia in figura con-
tingebant Ulis Wb. Ha {Z-\ 624).
telltis, no thelltis . . oc ól sie
ergötzten sich mit Trinken p. 310, 3?
vgl. ni telfea, ni thelfea doib, ni
tellfea doib non juvabit, non ju-
vabit eos Wb. 25i>, 25^, 26a {Z'^
459).
telma s. tailm.
telt, ro thelt ScM. 21, 9?
temadar Hy. 1, 2 Conjeetur für
timadar, Gl. cforo] emdar sinn diar
dit[in] i. doné ar n-di[tin], also
wohl zu do-emim gehörig.
1. temair Warte? specula Z*.
259; vgl. „omnis locus conspicuus
et eminens sive in campo sive in
domu, sive in quocunque loco sit,
hoc vocabulo quod dicitur Temair
nominaripotest" Dinnsenchas{Corm.
Tr. p. 157); i. grianan no tulach,
temair in tige i. grianan Corm.
p. 42; glasaib temrach i. a glaisi-
sinib na tulach, temair tulach da
reir sin CDav. p. 73 doglinn. Vgl.
Temair.
2. temair, teamair i. gruaidh
O'Dav. p. 121.
teme, temhe death, sickness
O'R., vgl. unter 2. melg.
temel Finsterniss; obscuritaa
Z^ 768. — Sg. Nom. Hy. 2, 4i;
p. 133, 6; FA. 5; Dat. din temul
Gl. zu de obscuratione solis Ml.
16c, 7 (Z^. 211); fo theimel boi in
inis Fei. p. CXV 34.
temeu dark grey Fei. Index;
1. doirche Corm p. 16 deme; teimean
dorchi no odar ibid. p. 42 teim.
ten
817
tennim
ten Feuer, vgl. tene. — Sg.
Dat. 0 theiü co fraig FB. 55; con
téin Lg. 17, c für ocon tein am
Feuer; asin ten Hy. 2, 48 {Gl. i.
asin tened'», tein Fr.\ for ten Hy.
5, 74 \Gl. i. for tenid\ tein Fr.\ Acc.
ar theiu Hy. G, i4, (x/. i. ar thenid.
ten- s. tin-.
teu-chor Zange; forceps SG.
70a, s. — íS^. Dffí. isin tenchoir
s. unter 2. fichim; dobidgad Góibne
asin tenchar na gséi co n-glendais
isin ursain Corm. p. 32, 27 (nescoit).
tend fest, stark; teann sti/f,
strict, tight, strong O'R.; is tend
mo chris est firmum cingulum meum
ZK 954 {Kl. Neub.); tend in fath
„hard the cause" Fei. p. CXXXIV 2;
teaud CO traig „stronq with foot"
ibid. p. CXXXV 1; Acc. F. mo
thuaith tind p. 133, 7? — Vgl.
com-thend, imm-thenn, for-tend [so
zu lesen FB. 47).
teudál Feuerbrand, Feuer;
i. tene-dhál i. dal tened, co tenid
i. cusin inad in fadaigther in tendál
Corm. p. 43 (cosin tenid innataither
in tendál LL.); teannala firebi-ands
O'R.; agiis ro chuireadar teine agus
teandala innte „and threw fire and
'firebrands into it" Tor. Dh. p.
186, 5; carna coimib cnomes cadla,
at é ada na Samna, tendal ar cnuc
CO n-grinne, bláthach brechtán úr-
imme citirt von 0' Curry, Atlant.
No. II p. 371 {The Sick-bed ofCuch.).
tene 31. Feuer; ignis Z'^. 255;
tine Gl. zu richis. — Sg. Nom.
tene TE. 12 LU.; p 191, 12; SC.
17; teni p. 21, 31; TE. 20; Gen.
tened Hy. 1, 29; 5, 91; 7, 20; FA.
17; 25; 27; 29; 30; p. 191, 11;
FB. 15; 49; 52; 92; p. 310, 20; 36;
ior richessaib ro-thened „of great
fire" ScLb. 20; oc beim tened
s. unter spréd; Dat. di thenid
FA. 21; 0 thenid co fraigid vmn
Feuer {in der Mitte des Hauses)
bis zur Wand FB. 2; p. 309, 32;
s. unter ten; Acc. tenid Gl. zu sed
FB. 68, 11; etir tenid ocus fraig
SP. I 1; tairmchell dáilteined leó
FB. 16 Eg? PI. Nom. mor-thenti p.
190, 30; Gen. na teued n-ecsamail
ibid. 29; Dat. ro loiscthe uas tenn-
tib Fei. Prol. 39. — Davon tentide.
tenge Zunge; lingua Z'^. 255.
— Sg. Nom. tenga Hy. 6, is; PI.
Dat. triana tengthaib FA. 27; ga-
bail for tengthaib „gag on tongues"
ScLb. 20. — Comp OS. dóel-, nem-
thenga.
1. tenlacb, tellach Herd {vgl.
fiallach für fianlach); tenlach i. te-
nelige Corm. Tr. p. 157. tenlaeg
LBr. 1. — Sg. Gen. glanad tellaig
in rigthige TJiree Hom. p. 8, 27 ; Dat.
fobert Cvichulainn a lue afridisi co
m-bói a n-imdorus isin teulug fó
LU. p. 19b, 22; Acc. ros glan in
t-aingel in tellach in óidche sin
Three Hom. p. 10, 1; PI. Nom. secht
tellaige ScM. 1 ; Gen. gainem lir fo
longaib ropat lin a tellaig Three
Hom. p. 34, 1 {„their heartWs num-
ber"), reimt auf bendaib.
2. tenlach, esgal no tenlach i.
census quod tollitnr. Gl. zu Tolle-
tum SG. 36i>, 4.
tenlam i. spréd {Funke) i. teni
láma Corm. p. 42; teanlamh a steel
O'B.
1. tenn s. tend.
2. tenn i. ledradh {S. letrad)
O'Dav. p. 121; cutting CDon.
Suppl. — Hierher in cach tind
I SC. 37, 17 {„in every slaughter"
I O'C)? a tind hi te«d FB. 73?
I 3. tenn, teann i. losgadh O'Dav.
. p. 121, s. tennim.
I teunad i. canamain {Singen)
I O'Dav. p. 121, vgl. teinn i. aisneid
i ibid. p. 120.
j tenuaim, teannaira I strain,
i press, urge O'B. — Praes. PI. 3
tennait a n-ette fria curpu FA. 33
1 {„beat their wings against their
l bodies").
j tennal 1. maith O'Dav. p. 121
: Tadhg.
tenne, teinne tension, strict-
ness, rigidness O'B., von tend;
Gl. zu tailce; s. unter 3. timme.
tennim ich funkele, leuchte
hervor, brenne, vgl. taitnim. —
Praes. Sg. 3 rel. teiiues p. 310, 21
(tatnit FB. 49*). — Inf. tennad i.
losgadh O'Dav. p. 121; tennad breo
52
tentide
818
ter-chomracim
teangad tulbreiÄa i. is losgadh don
tengaidh beres na tulhretha, ibid.
teutide feurig, von tene. —
Sg. Nom. FA. 16; 17; 18; Gl. zu
tind Hy. 4, 2 ; Bat. na dlúim then-
tide FA. 10; Aee. FA. 8; 2'2; P?.
iV^OTO. M. tentide F^. 20; 26;
F. tentide FJ. 25; 26; 28; 30;
p. 190, 27; tentidi ibid. 25; 28; p.
191, 8; Gen. na sraigell tentide
ibid. 22; J)ai. co sroiglib tentidib
FA. 16; 29; p. 191, 20; 27; 4cc.
M. tentidi JPJ.. 21; JP. tentide 25.
teó s. tee.
1. teoir s. tri.
2. teoir = Zai. theoria O'Dav.
p. 120; contemplation O'Don.Suppl.;
fothaiglsium eclats híía (Hii) iarum,
tri L ri teoir immanchaine aca-som
innti, ocus LX fri hactail Three
Hom. p. 118, 7 („for meditation").
teol M. Dieb, vgl Beitr.YlU 328;
teól thief O'R.; telo {lies teol) i.
gataige O'Bav. p. 121; Dm. J.cc.
im da ban-teolaigh ibid.
1. teora s. tri.
2. teora Hand, Grenze; teora
a border, limit O'B. — Sg. Dat.
do theoruinn eatorra als Grenze
zwischen ihnen Keat. p. 124; PI.
Acc. ro cheangail Diarmuid agus
Osgar teoranna a sgiath ina cheile
„the rims of their shields" Tor. Dh.
p. 164.
teorannacht Begrenzung,
Grenze; Sg. Dat. ag so do theo-
rannacht na Midhe risna coigea-
dhuibh Keat. p. 128.
teou s. tee.
tepor, „is drochbanais duit-siu
cetus" er sesem„anad lim-sa ocus
ri hErend do facbail, ocus beith
duit foram-sa ocus a thepor im
diaid-si" „and its vengeance to
follow me" TB. p. 180," 3.
teprennim, für do-aith-brendim,
ich f Hesse. — Praes. PI. 3 doe-
prannat i. imdaigitir Gl. zu afluant
Ml. 39'i; toiprinnit Gl zu influunt
Goid.^ p. 70 [LHy.). — Praet.
PI. 3 doreprendset cóic bainne a
méraib Pátraic „five drops flowed
from P's fingers" Goid.'^ p. 70
{Vit. Trip.). — Vgl. tepresiu.
tepresiu F. Fliessen, Fluss;
teibrise a gentle dropping of water
O'B. — Nom. tepresiu fola Blut-
vergiessen LBr. p. 212^, 15 ; tepersu
a inchinde Corm. p. 36, 25; Acc.
ro escomla demun iariim tria the-
presin a brond „through the flux
of his belly" SMart. 30.
ter-, für do-air-, wechselt mit
tair-, tir-, taur-, tur-.
terad s. 1. turud.
terbaig", a terbaig andregoin i.
a galar bansidi SC. 28.
ter-brúd interruption ScLb.
23, vgl. tur-brúd.
terbud Trennen; severance
Three Hom. Index; terbadh i. innar-
hadh no delngudh O'Dav. p. 120;
Dat. ro rithset co dian dia terpiid
na n-iian „to separate the lambs"
TJiree Hom. p. 8, 18 {die Lämmer
waren zu ihren Müttern gelaufen):,
Acc. dogena a n-deligud ocus a
terbod ScLb. 5.
terc spärlich, knapp; tearc
few, rare, scarce ffB. — Sg. Nom.
betha thearcc Gl. zu Fei. Sept. 8;
PI. Acc. na tri turcii tercu SP. I 2?
vgl. caom i. terc, ut est inti dia
m-bi caome in cethra i. is terci
cenel innili O'Dav. p. 67. — Com-
pos. for terc-pit Fei. Sept. 8, Gl.
ior proind m-bic.
1. tercbál s. ter-gabim.
2. tercbál F. Sonnenaufgang,
s. turcbál. — Nom. in tercbál miens
Tur. Gl. 139 [Z-\ 884).
terce F. Knappheit, Spär-
lichkeit, Mangel. — Sg. Nom.
ar dodechaid tercca bid ann Hy.
1 Praef. {„scarcity of food")\ Dat.
fer ro scrib cen tercai cainscela
Crist crochdai Fei. Mai 6 {„withoui
Stint"). Vgl. unter terc.
terchanait s. tair-chanim.
ter-chomrac Zusammenkom-
men, Versammlung; congregatio
ZK 886. — Sg. Nom. SC. 21; Geti.
senim terchomric Wb. 13^; do im-
mud cach thercomraic jj. 310, 0;
Dat. don tirchomruc noil) Gl. zu
ecclesiae Dei Wb. 18«=; ina terchom-
ruc im Choncobwr SC. 24.
ter-ehomracini I ich komme
ter-frochicc
819
tess-baith
zusammen. — Praes. sec. PI. 3
cia duerchomraictis doib in clóini
Ml. 128 (Z-\ 886). — Praet. PI. 3
duárchomraicset cloini n-doib fessiu
Gl. zu congregaverunt iniquitatem
sibi ibid.
ter-fochricc F. Kaufen, Preis;
turfochraic relieving xcages O'Don.
Suppl. — Sg. Dat. ón terfochraic
muneriim oblatione Ml. 14», 14;
tuccath imom thirfochrig als Preis
für mich TE. 10, le; PI. Nom.
terochraicci Gl. zu munera Ml. 36»
{Z\ 887).
ter-gabim (do-air-gabim l)\pro-
fero, vgl. tor-gabim. — Pass.
Praes. Sg. 3 rann insce ni tergabar
ade SG.'4^, u. — Part. PI. Nom.
amaZ atatercabthi inná eperta sin
311. 32i>, 1. — Inf. Nom. a tercbál
trco fesin SG. 4i>, 4.
terismid (vgl. tairissem), ban-
terismid Gl. zu obstetrix SG.
6Üa, 18.
téruaim {für do-émaim) II ich
entkomme. — Conj. Sg. 3 conna
térna ass Lg. 15. — Inf. Acc. as-
roUem térnam Hy. 5, 100.
ter-uacra, vgl. fócarim, fiiacraim;
CO macht in teí'úacra „the sum-
mons came" Goid.'^ p. 99 (LHy.).
tes s. tess.
tes- s. tess-.
tese in einer Glosse zu lanx,
s. slice.
tescaim ich schneide; teasgaim
I cut, lop off. — Praes. Sg. 3 tes-
caid Gl. zu selais Oss. III 8. —
Praet. Sg. 3 cia rod slig i. rot
tese Gl. zu ce roselaig Fei. Prol.
101; ro tese ScM. 14 H (ro loitt
LL.); tesgus Gl. zu selais Oss.
III 8 Ed. — B-fiit. sec. Sg. 3 con
tescfad finna i n-aigid srotha LU.
p. 791», 12; no thescbad FB. 91;
PI. 1 tescfamit-ne fén in crand sa
SMart. 25. — S-fut. Sg. 3 Dep.
diles don coin tria fraigidh no for
dorus acht ni do-esistar i. acht na
ro tescait ni O'Dav. p. 81 eses
(„provided that he do not cut"
Stokes, Corm. Tr. p. XI). — ■ Pass.
Praes. Sg. 3 tescthar a folt Fei.
p. XXXVIII 18. — Praes. sec. Sg. 3
no tesetha a folt ocus a ingne cecha
dardain chaplaite Fei. p. CLXXI loH
— Praet. PI. 3 ro tesetha co rindib
Fei. Prol. 238. — Inf Nom. rop
áil . . a thescad SMart. 25.
teseba s. tess-buith.
1. tess M. Hitze. — Sg. Nom.
tes SC. 36: Gen. in tesa caloris
SG. 5a {Z-\ 211); Dat. ar a tes
SC. 36; irro-uacht irro-thes ScLb.
20; Acc. eter dacht ocus tess
FA. 26.
2. tess Adv. südlich, im Süden,
wohl nach Analogie von tiiaid,
túas, tair, tiar, von dess gebildet;
tess ocus tuaid im Süden und im
Norden FA. 4; itir thes ocus tu-
aid TE. 3 Eg.\ mi tess zu lesen
SC. 11, 9 (tes HX
tess-, tes- Versclunelzung der
Präpositionen do-ess- {Z'^. 881);
tese-, tesa- enthält eine vollere
Form esse-, essa-, vgl. ara- neben
air-, ar-.
tessaigrim III ich mache warm,
heiss, von 1. tess. — Imperat. PI. 2
tessaigid indlat doib LtJ. p. 19», 22.
tess-argim lieh rette. — Praes.
Sq. 1 dum esurc-sa SG. Incant.
{Z-\ 428, 949); tessurc ibid.; PI. 3
tessairgit . . in mnái TBF.p. 156, 16.
— Praes. sec. Sg. 1 doth esarcaind-
sea {so zu lesen) SC. 40. — Praet.
Sg. 3 donn esmart Hy. 3, 8 {nach
der Glosse, nach Stokes, Beitr.
VII 28, und nach Ebel, Z^. 1092,
wäre es Fut.)? — Fut. Sg. 3 donn
essairefe Gl. zu Hy. 3, 8. — Inf.
tess-argon.
tess-argon, -arcou F. Bettung,
Betten, Inf zu tess-argim. — Sg.
Nom. CO fagbad a thesarcon SC.
29, 14; Gen. ar aecuis tesairgne . .
don galur TE. 13 LU.; Acc. ar
tesargain Gl. zu Hy. 3, 8.
tess-banat deficiunt Z'^. 881;
tesbanat Wb. ll^; ni tesbanat no
ni dechriget Pr. Cr. 62a.
tess-buith Fehlen; tesbuith
deesse Z^. 881. — Sg. Nom. inab
tcsia-si tesbuid a hEmuin p. 144, 19;
Dat. do thesbaid FB. 94. — Co nj.
Sg. 3 no co teseba ni de dass
Nichts davon fehle SC. 27, vgl.
52*
tessmalta
820
'tiachair
eseba unter esbat. — Praes. sec.
Sg. 3 ni con tesbad banna ass
Hy. 5, 88; mani thesbad ni aire
ScM. 3, 7. — Per f. Sg. 3 tesarbae
{für tessa-ro-bae, vgl. tese-ba) Gl.
zu a victoriae spe aberat Ml. 34c, ig ^
manid tesarbi ni maith assa gnimaib
Wh. 28<i, 30.
tessmalta, it iat sin chena prim-
thesmalta iffirn cona phianaib „the
Chief details" ScLb. 22.
tess-tá, für do-ess-tá, es fehlt;
deest Z'^. 490, 881; a n-dot esta
dit nirt SC. 13; don estao a liEmuin
p. 140, 25; a testa dorn ic-sa TE.
II LU.; ScM. 6; ni thesta ni dib
p. 41, 14; inab test&si tesbuid p.
144, 19; testo so; ni thesta form
p. 22, 9. — Inf. testáil tvant, de-
fect O'B. — Vgl. tess-buith.
testamail, in trinóit testamail
Gl. zu, trinoit testa Hy. 6, lo.
testas M. testimonium Z^. 787;
teastas report, character O'E. ; Gen.
testassa Wh. 15a.
testimin = Iat. testimonium.
— Sg. Dat. iar testimin Ml. 22^, 25;
isin testimin se sis Wh. 15d {Z'^.
349); PI. Acc. amal donuic testimni
Wh. lOd {Z-\ 719).
testiu s. teistiu, teissmim.
tét Saite; fidis SG. 46^ [Z-\
68); téd nomen de sono factum
Corm. p. 42. — PI. Dat. cona te-
duibh finndruine On the Mann. III
f. 361; Acc. im na teta sin TBF.
p. 140, 25.
tetar- für do-etar- Z"^. 882.
tetar-cor interpositio, intro-
missio Z^. 882; doetarcuirethar
Gl zu interpellat, pro nohis Wh. 41».
Mit nochmals vorgesetztem etar:
amaZ bid on etartetarcur Gl. zu
velut hostiae intercessione pur-
gari Ml. 32», 25.
tetar-racht, vgl. ar in chom-
tetracht pro comprehensione
Ml. 118 {Z-\ 887); do thetarrach-
tain a chind do bualad dar bil in
sceith ar n-uachtar On the Mann.
III j?. 448 {„for the purpose"!);
vgl. doretarracht Gl. zu considera-
tionis ejus acte (i. hond rose) com-
prehensum Ml. 33c, xg.
tetar-rat, con tetarrat eompre-
hendit SG. 29i> {Z-\ 431); duetar-
rat Gl. zu quicquid extremus terrae
finis includit Ml. 30«=, e.
tetarthad, no bered Cet in n-in-
chind ina chriss diis in tetarthad
echt n-amra d'UItaib do marbad di
Aid. ChoncJioh. 22?
tetas für do-étas, s. étas; ni
thetus p. 145, 8.
téte F. luxuria Z'^. 18, von
tee. — Dat. i téti a coUai FA. 27;
dom théti Fél. Prol. 25, Gl. i. dorn
aibindius {vgl. Three Ir. Gl. p. 125).
dia teth s. tuitim.
tethna Corm. p. 30, 30, s. unter
teinm laegda; vgl. tetnuis i. merech-
duin {s. 2. mer, meraige), excitement,
rustiness of a horse O'Don. Suppl.,
teadnas fury, rage O'B.?
tethra i. badb, scallcrow Beitr.
VIII 328, Gen. tethrach ibid
1. ti circuitus? i. imteacht
O'Dav. p. 119. — In tan áoheir
in leo a gláid ass, tecait foithi na
huili anmannai, co tabair-som thi
dia erbull {„a eoil of Jtis tail"
Crowe) impu co n-eiplet isind lue
sin acht luch ocus sinnach. Tic in
sailche (selche LU. „the hunter"
Crowe) cucai-seom iar sin co tabair
side thi {„nets"! Crowe) immi-seom
CO n-epil LHy. Amr. 133.
2. ti Absicht, ZwecJc; design,
intention CB.; i'indach foglaid
dorala a m-barr sciach osin tibraid
ior tii merli forsin cill Fei. p.
LXXX 17.
3. ti i. brat O'Dav. p. 121 :
Corm. p. 41, a garment Corm.
Tr. p. 156; tii dubglasso „black-
gray cloaks" On the Mann. III
p. 158.
4. ti s. ticim.
tiach = Iat. theca; pera Ir.
Gl. 41; Gl. zu iadach; tiag cover,
case Corm. Tr. p. 162. — Sg. Dat.
ainm do teig liubair Gl. zu folaire
(s. pólire) Ir. Gl. 371; PI. Nom.
polaire ocus tiaga lebor TJiree
Hom. p. 114, 4; Fei. p. CXLI 39.
1. tiacliair i. doih'gh CDav. p.
122; sich, weary OB. — Davon
1. tiachrae
tiachair
821
tíbre
2. tiachair klug; i glic O'Dav.
p. 65 ; vgl. tichair lainn Gl. zu acer
SG. 41», 10. — Davon 2. tiachrae.
1. tiachrae F. affliction Fei.
Index, von 1. tiachair; Crist ba
mor a tiachra ,,for Christ great
was his affliction'-' Fei. Apr. 29,
Gl. i. ba mor duilge a martra i
n-gorta.
2. tiachrae F. Klugheit, von
2. tiachair; agility, prudence O'R.
— Sg. Gen. soas co met tiachrai
„toith inuch prudence''' Fei. Nov. 12,
Gl. i. glicusa \vgl. O'Dav. p. 65).
tiaeht für do siacht wie riacht
für ro siacht; Sg. 2 ge ro thiacht
ni, cen co ro siacht, ui rot éracht
„though thou attainedst one thing,
though thou hast not attained, thou
hast not arisen" Three Hom p.
24, 25; ge rot siacht ni, cen co
tiaeht, ni rot icthar ibid. 27.
tiagraim 1 ich schreite, gehe.
— Praes. Sg. 2 cid thégi colluath
Three Hom. p. 76, 15; PI. 1 ni dia
imgabáil am tiagma LU. p. 62», is;
tiagmait Gl. zu Hy. 3, i; 5 tiagait
Lg. 13; FA. 15 {Gl. zu cengait);
17: 29; SC. 15; 16; FB. 10; 55;
64; 72; 79; tiaguit CC. 2 Eg.\ tia-
gait ass SC. 17; 35; FB. 20. —
Imperat. Sg. 2 tiag-sa ass TBF.
p. 156, 10 ; PI. 1 tiagam SC. 17;
3 tiagat Lg. 13. — Praes. sec.
Sg. 3 no théged p. 130, 24; p.
40, 31; no theged Gl. zu dobreth
Hy. 5, 82; tar a teged Gl. zu Hy.
2, 29; ni thegith TE. 2 Fg.; ni
téigeth ibid.; no théiged FB. 70;
88; PI. 3 teigtis Oss. I 1; tégtis
FA. 32 LBr. — S-fut. Sg. 1 re
tias LHy. Amr. 1; Ad. Prayer 1;
cia thiasu-sa Wb. 23c {Z'K 466);
Sg. 2 ba tu theis isa tech ar thus
FB. 17; teisiu TE. 13 LU.; 3 cia
thes hl loc bes ardu 311 23^, 23;
ceta the FB. 62; PI. 1 cia tiasam
Hy. 1, 2; 5 cen co tiasat FB. 6.
— Fut. sec. Sg. 2 lat noebu tan
tiastae „when thou shalt eome" Fei.
Epil. 470; 3 con tessed Hy. 2, 7,
Gl. i. CO n-dichsed; PI. 3 cia tia-
stais FB. 61. — Pass. Praes.
Sg. 3 tiagair uadib ar chend
! Conculaind es wird von ihnen aus
I zu C. gegangen, d. h. es geht eine
j Botschaft voti ihnen zu C. FB. 61;
tiagair chuccu do fis scél dús cid
1 ro cháinset TBF. p. 148, 21. —
Lnper. Sg. 3 asrubartatar fir betho
tiagar huáin dochum Hi[ru]salem dús
i cid forchomnacuir indi ind inaim
so Ml. 16c, 5; tiagar uait din co
siair do mathar TBF. p. 136, 11;
i SC. 36. — Fut. Sg. 3 tiastar ScM.
i 4. — Inf. Nom. ba com deit ti-
achtain {Form des Acc.) TE. 13
1 Eg.; SC. 32; Dat. oc tiachtain
, FA. 7; Acc. cen tiachtain SC. 32.
I 1. tiamda i. metta [furchtsam,
, feig) Gl. zu ol ni tiamdai tim som
! „since he is not timid, feeble"^ Fei.
' Prol. 257 Kvgl. O'Dav. p. 122).
j 2. tiamda i. dorcha (dunkel), Gl.
: zu admat na ba tiamda „timbei'
I that is not dark" Fei Prol. 294
, {O'Dav. p. 122).
tlar Adv. im Westen, west-
\ lieh, von siar gebildet, s. 2. tess;
j SC. 33, 13.
j tíarmó- für do-iarm-fo- Z'^. 887.
tíarmó-racht Folgen, Verfol-
gen; consequentia Z'^. 887. — Sg.
Nom. doroich in tíarmóracht foíTO
CO hÄth n-Imfuait for Boind LU.
p. 127», 9. — Vgl. iarmoracht.
tiat er soll gehen, vermuthlich
nicht verschieden von táet, 3. Sg.
Imperat zu téit {anders Stokes,
Beitr. VII p. 40); „tiat iarom" ar
Cúculaiad SC. 32; „tiat Lugaid
fris" ol cách LU. p. 70», 32. —
Stokes, Rem.'' p. 77: „ti-at let him
90".
tibertis s. tahraim.
tibim in ich lache. — Praes.
Sg. 1 ni thibiu Lg. 17, 52; 2 cian
0 tibe do gaire Corm. Tr. p. 90
galgat; 5 tibid gen fris SC. 8;
PI. 3 tibit FB. 64. — Praet. Sg. 3
ni ro thib gen n-gairi Lg. 17. —
Comp OS. cuitbim.
1. tibre „dimple" Crowe, Siah.
Concul. p. 431 ; cethri tibri cech-
tar a da grúad i. tibre buide ocus
t. úane ocus t gorm ocus t. corcra
LU. p. 81», 18; SC. 37, 9; 10.
2. tibre s. tabraim.
ticcim
\
ticcim, für (lo-iccim, I ich
komme. — Praes. Sg. 2 Dep. „is
calma tecair ann-sin anocht a Ua
Neill" ol Mobíí Three Hom. p.
106, 6; 5 tic FA. 24; SC. 29, 21;
33, 26; 32; 36; FB. 18; 39; 40;
tic.dia tig TE. 14 LU.; SC. 14;
tic . . do saigid in bautrochta FB.
65; 78; tic Lseg ass . . co Emaiii
SC. 20; ni thic do neoch es kommt
zu Niemandem = es ist Niemandem
gegeben p. 169, 21; FA. 9; tic for
conair do Ardmacha p. 21, 30; tic
. . ina dáil TE. 13 LU.\ ticc . . asa
dáil TE. 12 Eg.; cret ticc ritt
was ist dir zugestossen TE. 7 Eg. ;
9; dus n-ig biad wird ihnen zu
Theil CC. 3 Eg.; PI. 3 tecait p.
170, 9; FA. 33; SC. 40. — Conj.
Sg. 3 CO tici 2F. 13 LU.; conom
thici-sea dass mir zu Theü werde
FB. 24, 37, conam tici-si ibid. 6
Eg. (conom thic-se LU.). — Imper.
Sg. 3 ticed SC. 32; PI 3 tecat
Lg. 13; ScM. 4; 17. — Praes. sec.
Sg. 3 ticced TE. 13 Eg.; ticeth
11 Eg. — B-fut. Sg. 1 ticfa FB.
38; tiucfad TE. 9, 31; 3 ticfa p.
20, 19; dos n-icfa cobir Wb. ö"
{veniet iis auxilium Z'^. 459); dot
icfa dir ivird kommen SC. 20; dorn
ficfe uaim-se 11, 6 {vgl. S. 228);
ticfai p. 20, 28. — Fut. sec. Sg. 3
dos n-icfed Hy. 2, u; 19; PI. 3 co
ticfai tis FB. 79. — S-fut. Sg. 1
tisa ammach SC. 34, I6 (tis H.);
Dep. mani thisiur-sa fein co tistai-
si ar mo chend Bev. Celt. III p.
181; .2 CO tis chucund aridisi ibid.;
3 ti p. 40, 35; ti forn Gl. zu for-
donte Hy. 1, 1; co ti FA. 14;
SC. 3; do tbi FB. 52; corap eisium
tíí cucat-su Three Hom. p. 22, 7;
PI. 1 dia tisam FB. 5; cén co
tisam SC. 45, 22; 2 céin co tisaid
lim FB. 6; 5 tisat Gl. zu Hy. 1, le;
immun tisat Hy. 1, 8 (.i. tisat im-
mund); con tissat Hy. 2, 36 (i. re-
gait); dia tisat SC. 6; FB. 6. —
Fut. sec. Sg. 2 co tista-su chucaind
Three Hom. p. 14, 20; co tissad
Hy. 2, 17; FB. 17; 26; 79; 80;
mad . . tisad SG. 29, 9; 11; is; do
thisad FB. 20; connacham tbised
822
ticsaim
úait acht oenlám, ar ui fil acht
oenlám lim Bev. Celt. III p. 184;
no thisiuth p. 145, 9; PI. 2 co
tistai-si ar mo chend Bec. Celt. III
p. 181; 5 cona tistais Lg. 14; TE.
2 Eg. — Perf. Sg. 1 tanac-sa, für
do-anac, veni Z'^. 448 (Beitr. VII 10,
Ztschr. f. Vgl. Sprf XXIII 202);
ro tanac-sa ScM. 13; SC. 41; 2 tá-
nac SC. 20; 44, 11; tanacaisiu {mit
Flexion des S-praet.) ScM. 11;
13; 14; 3 tánic ScM. 13; TE.
14 if^.; FA72Ö; SC. 10; 38, 7;
39; FB. 80; 90; tanic p. 19,36;
21, 29; 39, 16; 21; 40, e; 41, 12;
19; 20; 42, 35; 46, 24; Lg. 14; Ti;.
14 Fg.; SC. 30; 45; 48; FB. 81;
tanicc TiJ. 12 Fg.; 14; 15; 18;
CC. 4 Eg.; tanic remi 5ÍC. 31;
conda thanic Hy. 2, 39; p. 130,
25; dod ánic FB. 54; dus n-ainicc
CC. 3 -El/.; don anicc p. 141, le;
dod fánic FB. 58; 82; dos fanic
41; PI. 1 tancamarj?. 40, 26; 2 tab-
raid tra for m-be«nachtain forsin
flaith don fáncid LU. p. 19», 27;
ro bá i n-galur ocus tancabair dom
torroma, ro ba i CMmriuch ocus
taucaibair {sie) dom thúaslugud
ScLb. 5; PI. 3 dodn-ancatar die
zu uns gekommen sind ScM. 4;
táncatár FB. 21; táncatar ScM. 5;
tancatár FB. 54 ; taucatar Hy. 5, 54 ;
p. 42, 4; 45, 2; Lg. 16; ScM. 1;
SC. 3; FB. 26; 28; tancotar ^).
42, 7; tangatar TE. 6 Eg. — Pass.
Praes. Sg. 3 tecar chuca ia-rum dia
marbad „then people go to kill
them" Fei. p. LXXV 4, vgl. tiagair.
— Praet. Sg. 3 tancas 0 Ailill ocus
0 Moidb do chungid in chon es
wurde gekommen = Botschaft kam
von A. und M. ScM. 1, zur Form
vgl. mebais unter maidim. — Inf.
Sg. Nom. tichtu Hy. 2, 15; 21;
ticht TE. 13 LU.; Dat. oc tichtain
ass FB. 10; iar tichtain do asind
loch 31.
tichair s. tlachair.
ticsaim ich hebe auf, nehme,
ziehe aus. — Praes. Sg. 3 tiscaid
Riches a hetach di fiad Choinchit-
\aind JB. zieht ihr Kleid aus LU. p.
20b, 11; ecmaic bói a chlaideb hi
tidecht
823
tímm-argiin
farrad Fergusa, tán-ísca Cuillius
asa thruaill LU. p. 65^>, 36; PI. 3
ticsat dona coiiuib ocus dos leicit
for[inlslicht „they slip the hounds
and put them on the track" Corm.
Tr. p. 130 (,orc tréith). — Imperat.
Sg. 3 ticsath a chruich tollai cru-
cem suam Cam. {Z'^. 1005). — Praes.
sec. Sg. 3 ni thiscad a drucht do
riud iud feóir FB. 88. — Inf.
Nom. is si ticsál ar chruche duun
fiirnu Cam.; tiscail i. tarraing, ut
est tisgail gaoe a haladh den
Speer aus der Wunde ziehen O'Dav.
p. 120.
tidecht Kommen, vgl. tuidecht
und titacht; tidecht dia oilithre
„to go on a pilgrimage" Tliree
Hom. p. 90, 17; Gen. tuirthiud
tidechta Patraic docum n-Erenn
p. 17, 16; Dat. Muire iiigen do
tbidecht dochumm na dála Three
Hom. p. 60, 14; ic tidacht FA. 7
LBr. (oc tiachtain LU.).
tidlacim, tiodhlacaim I bestow,
restore O^B., aus tidnacitn entstan-
den? vgl. adhlacad monumentum
Ir. Gl. 759 neben adnacul.
tiduachtaid M. Darbringer,
Spender; Melchar tidnachtaid
iüd Dir Goid.-^ p. 65 (LHy.).
tidnacim I ich bringe dar,
übergebe, vgl. tind-nacira; tiodh-
nacaim I dedicate, off er up O'B.
— Praet. Sg. 3 ro thidnaic a leth
don bocht SMart. 12. — Pass.
Praes. Sg. 3 tidnacar is offered, is
given up O'Don. Suppl. — Praet.
Sg. 3 do ridnacht Fei. Nov. 12.
— Inf. tidnacul s. tind-nacul;
Gen. ni rom aerad-sa dana riam
i cinaid mo droch-thidnacuil „be-
cause of my niggardliness" Bev.
Celt. III p. 178; Dat. oc tidnociü
do in rechta „when the Law was
delivered unto him" Three Hom.
p. 36, 12.
tig s. tiugr.
tigbae Gl. zu sine superstite
Mi. 23d, 14; tigba i. cach dédinach
Corm p. 43 („everything last"), vgl.
ibid. p. 44 tigrathos ; tigbba i. aithir
tar eis a mic O'Dav. p. 119. —
Vgl. 1. tiug.
1. tige s. teeh.
2. tige F. Dicke, von 2. tiug;
ar tige Corm. Tr. p. 104 littiu.
tiget F. Dicke, von 2. tiug,
s. unter indber; ba si tiget ind
árbaig LU. p. 80^, le; tiugbad
thickness O'B.
tigerua M. Herr; tigern e domi-
nus Z^. 778; tigerna deisi duumvir
Ir. Gl. 398; tigerne trir triumvir
ibid. 399. — Nom. p. 169, 20;
cuich a tigerna FB. 38 Fg.; Gen.
do tigerua SC .29; Dat. do thigernu
FA. 30 (thigernai LBr); Acc. ni
me fuil gau tigerna FB. 40 Eg.
tigernas 31. Herrschaft; do-
minatio Ir. Gl. 886. — Gen. tilach
. . tigernais hErend SC. 21.
tigernd s. óc-tliigernd.
tilacli s. telach.
tim feeble Fei. Prol. 259.
tim- s. timm-.
time s. timme.
timm- für do-imm- Z'^. 884.
timm-iiiu Treiben, Wegtrei-
ben; Dat oc timmain na m-bó
TBF. p. 156, 22.
timmairctliech eingeengt;
t'ferg treitb timaircthech SC. 41,
„thy impotent collected anger" O'C.
timm-argim,-areiml ich drän-
ge zusammen, enge ein, treibe
in die Enge, fange, zioinge,
strafe; do-imm-urc ango Z'^.
428, 884; tiomargaim I collect, ga-
ther O'B. — Praes. Sg. 3 nos ti-
mairg leis ina fuair do muccaib
ocus d'aigib alta ocus d'ernail ca-
cha fiada ol chena LU. p. 127 a, 36;
airches i. ab arceo, i. iarsinni do-
thimairges no dothimairg {für do
imairg) indi focherd innte Corm.
p. 1; PI. 3 laside do immaircet ind
eóin a n-ette friii ocus a cossa
LU. p. 17a, 6. — Imperat. Sg. 3
timmargad Gl. zu castiget 311. 41 r.
— T-praet. Sg. 3 ni écen dob im-
chomartt Wb. 3^ {non necessitas
vos compulit Z^. 455); Sg. 3 dóri-
mart Domnall . . uile „D. . . arrested
them all" Fei. p. LXXXVII 32;
dorn rimart-sa in demon co n-óen
meór isin richis ruáid LU. p. 114^, 35
{Siab. Concu^.); conda timart athach
timmamad
824
gáithe ar thrógi ocus lobrai p.
131, 3. — Fut. Sg. 3 don imaircfe
O'Dav. p. 1'23 toirec. — Pass.
Praes. Sg. 3 ni timmorcar fri slond
n-intliiicta SG. 3» {Gl zu vox in-
articulata, Z'^. SSi"»; PI. 3 drem
timairciter ar ecin do denam thole
De FA. 23 (timaircther LBr.). —
Praes. see. Sg. 3 duimmaircthe Gl.
zu artabatur Ml. 63 r. — Part.
Sg. Nom. ind e timmorte e correpta
SG. 12a; PI Nom. neph-thimmorti
fri slond n-intliuchta Gl. zu inar-
ticulatae, literae, SG. 3a {Z^. 884);
Dat. timmartaib Gl. zu artis rebus
Ml. 27a, 4. _ Inf. timarguin Gl.
zu toirec O'Dav. p. 123, timorgttm
no tinol Gl. zu timcomair ibid.
p. 121 ; Dat. is all do thimarcain
cach anma phiantair ScLb. 21.
timmarnad M. Auftrag; tio-
marnadh a command O'B. — Sg.
Nom. timarnad duit . . óm céliu
SG. 13; 20. — Vgl. timmna.
1. timni-chell, timcell i. gabail,
to recite, repeat, ma ro thimcill in
file a áir O'Don. Suppl. — Vgl.
4. tairchellaim.
2. timm-chell Umkreis, Um-
Jcreisen, Umgeben; Gl. zu tair-
ceall O'Dav. p. 123. — Sg. Dat.
it tri mis deacc soli oc timchuU
serat ton-imchéla lúna hina óenmís
Goid.^ p. 53 {Wien. Gl); sruth
tentide oc a thimchell ein feuriger
Strom umgiebt das Thor FA. 17;
(occa airchell LBr.); secht múir . .
ina thimcell sieben Mauern um-
geben ihn ibid. 11; tri cressa ina
mór-thimchell „three zones all
around Hirn" ibid. 8; 10; 26 (na
mór-thimchiull LBr.); ohne Präpo-
sition iimcheW rund her um, rings
umher Lg. 11; p. 131, i; Tir. 1;
mór-thimchell Lg. 11 ; ar timchell-
ni circa nos Wb. 14d (Z'^. 884); fri
cach 88 timchcll araile FB. 20;
mór-thimchell ind n'gsuide um den
Thron herum FA. 12 (immortim-
chell LBr.); dam timchill arathair
s. unter dam.
timmchellaim ich umkreise,
umgebe, gehe ringsum. — Praes.
Sg. 3 timchellaid . . miir FA. 17
(don oirchell LBr.); timcellaid Mw-
main uli ocus pritchais doib er
geht umher Thrce Hom. p. 32, 21;
ton-imchéla s. unter timm-chell;
PI 3 timchellad (zu lesen timchel-
lat?) a tech imme cuaird on dorus
diarailiu TBF. p. 140, 7. — Inf.
timmchellad, timceallad no tim-
chuairt Gl. zu tinchor O'Dav.p. 120.
timm-chúairt Umkreis; tim-
ceallad no timchuairt Gl. zu tin-
chor O'Dav. p. 120; hi timchuairt
na scule se um diese Schule herum
Hy. 1, 40.
timm-dibe , timdhibhe lesse-
ning, ruin, destruction O'R.
timm-dibnim I ich schneide
ah; doimdibnim Gl. zu parco Wh.
17*1 {decido, narrationem, Z'^. 886).
— Praes. Sg. 3 timdibhen i. impo
O'Dav. p. 121? — Praet. PI. 3
ro thimdibsit a sseghul TE. 20 Eg.
1. timme F. Wärme; time heat,
warmth O'B. — Sg. Dat. hi timmi
Hy. 2, 32; Acc. do reir riaglai cen
time Fei p. CXVI 8.
2. tiinme, time the last end of
a thing O'R.; gan brón báis agns
time saoghail d'imirt air „without
having the grievousness of death
and the final end of life executed
upon him" Tor. Dh. p. 92.
3. timme, time fear, dread
O'B.; ferr teinni na timmi „valour
is better than timidity" On the
Mann. III 424?
timm-graire Bitte, Bitten;
tiomgaire i. guidhe, iarraidh O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. tánic timgairi
do tichtain dla crich fessin LU.
p. 125»), 6.
timm-gairim I ich bitte. —
T-praet. Sg. 3 timgart i. ro chuin-
nig ut est timgart in ben iaruni
don cormuim O'Daw p. 122 {„tlien
the woman inquired fvr the ale"
p. 168, quaesivit Z'^. 455); dorn
rimgart-sa p. 328, 22; PI. 3 tim-
gartatar . . celebrad FB. 56.
timmna N. Vermächtniss,
Ueberweisung, Verfügung ;
timne, timpne praeceptum, man-
datum Z^. 229, 884; tiomna will,
testament, hequest O'B. — Sg. Acc.
timmnaim
825
tin-chetal
don lucht uá ro chomaill a thoil
ocus a thimiia ScLb. 9; PI. Dat.
iar timnaib in rig sa Fei. Prol. 29.
timmnaim ich vermache, über-
10 eise, vgl immeráni Gl. zu dele-
gatum Cr. 39« [Z'^. 463\ imráni
Tir. 5 {„assigned"); tiomanaim
I give, bestow O'B.; tiomHaim
/ make a icül ibid. — Praes. PI. 3
timnáit . . celebrad FB. 65. —
Praet Sg. 3 ro thiomain cead agus
céileabhradh dhóibh „he took leave
and farewell of theni" Tor. Dh. p.
76; 108; timnais celebrad LU. p.
125*, 6: PI. 3 ro thiomnadar . . cead
agus ceileabhradh do Oisin Tor.
Dh. p. 120.
timmorcar s timm-argrim.
timm-thacli Kleidung, Anzug;
timtacb i. édach O'Dav. p. 119;
tiumthach clothes, raiment O'Don.
Suppl., bó cona timthuch a cow
icith its accampaninient ibid.:, do
thimtagib fer n-G aedel Corm. p.
36, 18 (,prúll\
timm-thaciit Kleidung. — Sg.
Dat. bá coua thimthacht óeuaig
doluí Cuchulaiud allá sin do acal-
laim Emeri in seiner Festkleidung
LU. p. 122», 25; cét siiátbéicne don
charrmocol cwnimascda hi timthacht
fri á chend ibid. p. 81», 17.
timm-thacmang> Umfang, vgl.
imm-thacmang; XXX edh a thim-
thacmang „tliirty cubits was its
girth" Fei p. CLXXXI 38.
timm-tiiauaide ringsum dünn,
sehr dünn? do scian timthanaidi
SC. 41.
timm-tliasta, PI. Dat. timm-
thastaib Gl. zu fixis, labris SG.
6»; vgl. doimmthastar fri slond n-
intliuchta bis hisin menmain Gl. zu
articulata vox SG. 3» {Z'^. 884.).
timm-thecltt Einherkommen,
Herankommen, vgl. imm-thecht.
— Sg Nom. SC. 45, 17.
timm-thir (?) Diener; timthire
a minister, servant, agent, O'B. —
Sg. Acc. ol sessium frissin timthirid
Fei. p. C 30; PI. Nom. na timtherig
Three Hom. p. 34, 20; a thimthirid
FA. 9 LBr. (a thechtairi LU.); Dat.
dia thimtherib Three Hom. p. 34, 19.
\ timm-tbirecht Hin- und Her-
gehen, Dienstleistung, Bedie-
nen; timthirect ministerium Wb. 5*
i iZ^. 884). — Sg. Nom. is cttmma
j ocus timtLirecht bech illó ánli cach
: se sech araile siias LU. p. 92b, 23
I {Auf- und Ab-tanzen der Bienen);
I as nephatdanaigthe in timthrecht
I hi-sin Ml. 36 r [quod est inremu-
\ neratum hoc servitium Goid.^p. 28);
! Dat. oc timthirecht FA. 6 ; 14.
! timm-thirim ich bin um Je-
' mand, ich diene, pflege. — Praes.
I sec. Sg. 3 nos forbred cech cuccán
; atchíd ocus dathimthired, no lesai-
: ged na cferchu, no thimtired do
I dhallaift Three Hom. p. 58, 13. —
j Praet. Sg. 3 {Z'^. 456) ma dud rim-
I thirid óis carcre i. cibo et vestse
' Gl. zu si tribulationem patientibus
! ministravit Wb. 28*1, 29; ore is mac
I na deacte dod rimthirid Wb. 32c
{quia est filius dcitatis qui id mini-
stravit Z^. 456\ — Inf. timm-
thirecht.
timm-thirtliid, PI. Nom tim-
thirthidi ministriWb.^<^ (Z^ 794).
timpau = lat. tympanum, „a
small stringed instrumenta' O'Don.
Suppl., Corm. Tr. p. 163.
timpauach M. timpanista Ir.
Gl 6. — PI. Nom. timpanaig^.310,8.
1. tin- für do-iii- Z^ 884.
2. tin- für lind-.
tinaim ich schioinde zusam-
men, verschwinde. — Praes.
Sg. 3 tinaid evanescit SG. 4* {Z'^.
431). — Praet. Sg. 5 0 ra chuala
diabul na bria</tj"a sin ro thin fo
ceioir S3Iart. 34; Dep. ro thinastar
ibid. 16; PI. 3 iar n-atlugud buide
do Dia ro thinsat in rneic bethaid
{lies bethad) post conar bat mó quam
infames Goid.'^p. 98 {LHy.); FB.bl.
tiu-búanad Dauerndmachen,
is tinbuanad ssegail Fei. Epil. 204.
tin-chetal N. incantatio. —
PI. Acc. fri tinchetla saibfátbe
Hy. 7, 44. — Vgl. ben for a fuirmi
a ceile tincur naire i. ben for a
fuiremh a ceile teannchantain a
aoire CDav. p. 69 cur; do ren-
canas Gl. zu Dei intuentis oculis
esse perspectum Ml. 33c jg.
tiii-chor
826
tingraim
tin-choi* Hineinthun, Äus-
stattimfj; tionchur furniture, im-
plements O'Don. Suppl.; i. timce-
allad no timchuairt O'Dav. p. 120.
— Sg. Nom. a tincor do lind ocus
do biud FB. 4.
tin-chosc Unterweisung, in-
stitutio Z'^. 886; tria thiucosc in
scolaige Goid:^ p. 134, 7 (LHy.).
Vgl. tecosc.
1. tind wund, schmerzhaft;
tinn sich O'B. — Sg. Nom. ciat-
berat as teind mo druim, nochon
iar m-breith eri thruim „that my
hack is sore" Fei. p. CLVIII 4i;
TE. 9, 27; is tind galgat no chaine
„sore is the bereavement which thou
lamentest" Corm. Tr. p. 90 galgat.
— Vgl. tiunes.
2. tind, in cach tind SC. 37, 17,
zxi 2. tenn? a tind hi te»d FB. 73 V
3. tind „dazzling": in grian
tind taidlech Hy. 4, 2, Gl. i. ten-
tide no lainderda, vgl. tennim.
4. tind s. tend.
tind- für do-ind- Z'^. 883.
tind-ben repellit? tindben cét
SC. 31, 3 (tinben IL)] tinben lae-
ochu ibid. 18. — Vgl ind-ar-benim.
tindi s. tinne.
tind-nacal, -nacol, -nacul com-
municatio Z'^. 768.
tind-nacliim I ich theile zu,
übergebe. — Praes. Sg. 3 doiud-
naich distribuit Wb. 27^ {Z'K 430);
ar is éicrichnichthe don-indnig som
a dagmóini Wb. 28*. 15; ton ind-
naig ind ammait leithi in chon
Bev. Celt. III p. 177. — T-praet.
S(f. 3 dorrindnacht tribuit Wb. 20*
{Z^. 455). — Fut. Sg. 3 lasse do-
nindin in macc dond athir Wb. 13^
{cum tradet Z'^. 466, lasse dorindin
cum tradiderit 885). — Pass.
Praes, Sg. 3 doindnagar Wb. 16^1
{Z'^. 471); PI. 3 tindnagtar pi-ae-
bentur Wb. 15c {Z\ 885). — Fut.
PI. 3 doinnasatar inna piana hi
lani inna corpu ocus inna anmana
Ml. 30c, 17.
tindrein exsecutio Three Hom.
Index; tinnremh i. tinnsgital O'Dav.
p. 124; Service, attendance O'B.;
tinnriomh i. criochnughadh O'Cl.
{Three Hom,, Index); Gl. zu toideu
Fei. Aug. 13. — Sg. Acc. trisin
tindrim Gl. zu per executionem
Ml. {Three Hom. Index); o ro indis
form a tuirtechta ocus a tindrium
n-diles „their proper accomplishing"
Three Hom. p. 116, 27.
tindscau s. tinscnaim.
tindscra 1) der Kaufpreis für
die Braut, im Táin Bó Fráich p. 144
von Seiten der Eltern gefordert,
im Tochmarc Etaine Cap. 5 von
Seiten des Mädchens selbst; 2) die
dem Manne zugebrachte Mitgift. —
Wie sich tindscrai von slabra,
coibci und tochra unterscheide,
lehrt folgende Stelle {vgl. On the
Mann. III p. 480): macslabra do
bo-chethraib ocus echsrianaib, co-
ibci di etach ocus gaiscedaib, to-
chrai do cairib ocus mucaib, tinns-
crai do ór ocus airget ocus umha;
tinnscra i. tinne ocus escrae, i. tindi
a fuilid tri uingi ocus escra is flu
se unga ocus is de sin ata, cet
coibci cech ingine dia hat[h]alr
Harl. 5280, fo. 46'' {nach einer
Abschrift O'Grady's). — Sg. Nom.
1) mo thinnscra cóir damh TE. 5;
Dat. 1) dobretha . . secht cumaZa di
ina tinnscra ibid. ; Acc. 1) „In tibe-
raid dam-sa for n-ingin?" ol Fraech.
„Immanaiccet in t-slúaig doberthar"
ol Ailill, „dia tuca tinnscra amail
asberthar" TBE. p. 144, 19; 2) co
n-epert in rigan ,,Mina rena-su in
chumail sa i tirib cianaib dobi-
bussa (i. doibegait) mo thindscra
dhit ocus regut uait Three Hom.
p. 52, 26.
tine s. teue.
tin-feth, -fed, -phed as|>tVaíío,
Spiritus ZK 884 {SGX
tin-fetliim, -fedim ich blase
ein, hauche ein. — Praes. Sg. 3
höre don infet a n-accobor don
duini Wb. A^ {quia inflat volun-
tatem homini, spiritus, Z'^. 884); is
hed tinfet som ibid. — Praet.
Sg. 3 is e in spirut sin do rinfid
na briathra sin p. 169, 18. —
Part, tinfesti Gl. zu flatüem SG.
171» {Z\ 884), vgl, Wi. Gr, § 361b.
tingraim ich hüte, behüte, zu
tinme
827
ingairim? — Praes. Conj. PI. 3
don ringrat Hy. 1, 17, Gl. i. ron to-
grat diar n-anacul (darnach Stokes:
„Let Mary, Joseph, call ms").
tiume Theil, Zutheilen? vgl.
tinnme an onset O'R. ? — Sg. Nom.
go m-ba metithir ri cend mic mis
cach thothocht ocas gach thinmi
dobeired cach dib de guallib . .
araile „every piece and every lump"
On the Mann. III p 444; Dat. do
thinmi bid do TU 11.
tinu- s. tind-, tin-.
1. tinue ein Gefäss, „a chain"
O'B.? — Sg. Acc. tinne argait Gl.
zu Hy. 5, 77, vgl. vas. . argenteum
S. 48 ; PI. Nom. und Dat. nói tinne
cetharchóire ci*mtachtai uasaib, bá
leór suillse isind rigthig a c«mtach
fil forsna tinnib cetharchórib hí
sin LU. p. 88b, 5, „nine ornamen-
ted quadrangular caps over them"
On the Mann. III p. 139; secht
tindi p. 311, 30.
2. tiuue ehalyhs Pr. Or. 47i>
{Z\ 765).
3. tinne a salted pig O'Don.
Suppl. — Sg. Nom. dambruthe
dan ocus tinne forsind lár LU. p.
23», 38; dam ocus tinne in cach
coire ScM. 1; Gen. amra tinne
Sy. 5, u, Gl. i. saille {„a marvel
of the bacon"); Dat. im chairi i
talla boin (sie) co tinne On the
Mann. III p. 500 {„a coto and a
hog").
4. tinne i. iubar bais i. tindiged
i. cach n-inde Corm. p. 41, „i. e.
disease of death i. e. it stiffens
every entraiV Corm. Tr. p. 156.
tinneuas Hast, Eile; fits 0"R.;
Gen. cia fáith a tinnenuis Ms. Mat.
p. 473, 9 {„what is the cause of his
haste").
tinnes Krankheit, von 1. tind;
tinneas sickness O'B.; galar no tin-
neas Gl. zu sireamh O'Cl. {Corm.
Tr. p. 149).
tinnisnech, tinnisnaeh festi-
nosus Ir. Gl. 615; tinneasnach
Tor. Dh. p. 94 {„violent") ; co tin-
neasnach quickly O'Don. Suppl.
tinól Sammeln, Versammeln,
Versammlung, Inf zu tinólaim.
— Sg. Nom. tinol catha SC. 15;
Dat. oc tinol na flede bei der Ver-
anstaltung des Festes FB. 1. —
Vgl. com-thinol; dothinóol sétig
applicatio vestimenti Wb. 12'> (Z'^.
887\
tinólaim II ich sammele, ver-
sammele. — Praes. Sg. 3 doinola
Gl. zu adplicat Ml. 25i>, 3. — Conj.
Sg. 3 ara tinola soalchi Cam. (ut
colligat virtutes Z'^. 1004). — Praet.
Sg. 3 cet n-ech srianach ratinol
TE. 10, 14; dorinól Gl. zu locasse
Ml. 51a ^Goid.^ p. 64). — Pass.
Praes. Sg. 3 don-inoltar Gl. zu li-
cebit tuis laudibus occupari Ml.
24a, 8. — Conj. PI. 3 tinoltar lett
slúaigh bfer n-Erinn TE. 19. —
Fut. Sg. 3 tinolfaitÄer . . muinter
nime ocus talmart ScLb. 14. —
Praet. PI. 3 ro tinolta fir Alban
Lg. 13.
tin-scetal N. Anfang, An-
fangen, Unternehmen. — Sg.
Nom. tinscetal in cheóil FA. 7 ;
Dat. do intinscitul in gnimo Ml.
15», 3.
tiuscnuiu, für do-ind-scanaim, II
ich beginne, häufiger in-tinscnaim,
vgl. Z'^. 887. — Imperat. tindscan
Fei. Nov. 15, tinnscain Laud. —
Praes. Sg. 3 intinscana Tir. Gl. 40.
— Praet. Sg. 3 ro foirbthiged ho
Christ ocus forcnad in gnim tindar-
scan lohain Tiir. Gl. 49 {zuvor
intindarscan); intinnscann SG. 148»
{Z'^. 887); doinscann-som Wb. 17c,
aggreditur Z'^. 885? Dep. ro thin-
scanastar ascnam co araile inse
mara hErenn Hy. 1 Praef
tinscnam, tionsgnamh b e gin-
nt ng, arrangement O'B.; tions-
gnamh agus tuarasgabháil an chomh-
raic Tor. Dh. p. 94.
tinseusacli FB. 37, zu lesen
tinnensach von tinnenas? vgl. tin-
nisnech.
tintáim converto {ich tvende
loohin, wende mich loohin, ich über-
setze"', nach Z^. 25 für do-ind-sóim.
— Praes. Sg. 3 cáin tintaí chucum
FB. 23; tinntai he restores, rever-
ses O'Don. Suppl.; PI. 2 tintáith
Wb. 12<i {interpretamini Z'^. 25). —
tintarrad
828
tiug-beo
Conj. Sg. 2 tiasidrubart-sa iiad
tintae-siu allatiii do Gregaib dass
du den Griechen nicht aus dem
Lateinischen übersetzen sollst Ml.
3a, 15; ol ma duintae-siu Gl. zu
si . . transtuleris Ml. 'd^, 13. — Praes.
see Sg. 3 ara tintarrad 0 chloen
tuatha hErenn do bethii dass er
sie vom Bösen abwende, die Völker
Irlands zum Leben Hy. 2, 18 (tin-
tarad Fr.), für tind-dan(?)-ro-soad,
mit Fron, infixum tcie con-darragaib
Lg. 11 (s. S. 515), Gl. i. ara com-
thad. — Praet. Sg. 3 dorintai sep-
tien Ml. 3a, 7? ~ Inf. tintuiith
Wb. 121) (interpretatio, do-ind-sóutb,
Z^. 25); Gen. tintuda septien der
Septuaginta Ml. 3a, s; Dat. oc
tintud on gubu CG. ö LU. — Vgl.
sóim, inipoim, tóim, com-thóim.
tintarrad s tiii-táim.
tintathach interpres Z'^. 25.
— PI. Nom. tentathig Ml. 2a, 2;
Gen. tri mrechtrad na tintathach
Gl. zu interpretum varietate Ml.2i,6.
tipra Quelle; a well Corm. Tr.
p. 158. — Sg. Nom. SC. 33, 21;
Gl. zu Hy. 2, 29; Dat. don tiprait
SC. 36; PI. Dat. forsna tibratib
Corm. p. 3 ana (s. stab). — Vgl.
topur.
tir-, für do-air-, wechselt mit
ter-, tair-, taur-, tur-.
tir N. Land [im Sinne von
Gebiet, nicht im Gegensatz zum
Wasser)] ager, terra Z'^. 233; tir
na n-óc, na m-beo das Elysium
p. 133; tir na níéb das Land der
Heiligen {im Himmel) FA. 6; 31.
— Sg. Nom. tir n-dub FA. 21;
tir p. 17, 23; 133, 2; FA. 21; 29;
in tir sin FA. 4; is si dan cétna
tir ibid. LU., is é din ceina tir
LBr.; tir suthach ibid. LBr.;- tir
Temrach Hy. 2, 20; Gen. tire Lg.
13; p. 133, 1; 2; FA. 4; FB. 2;
tiri FA. 4; SC. 13; Dat. do thir
ScM. 3, 12; isin tir p. 22, 10;
ScM. 11; p. 145, 7; FA. 4; 6; 7;
31; SC. 34; FB. 47; p. 310, 27; is
tir p. 132, 1; FA. 5; Acc. tar tir
p. 133, 3; FA. 29; 31; SC. 11, 5;
31, 9; 34, 1; is tir SC. 35; 36; i tir
m-Bretan p. 17, is; Lg. 10; FB. 31;
i tir n-ingnad p. 132, 22; imón tir
sin FA. 5 ; risin tir n-etordorcha 24 ;
PI. Gen. na tiri FB. 93; Dat. i
tirib námat Lg. 13; FB. 79.
tirad torritorium {im Ms. tri-
torium) Ir. Gl. 703; cen ar ceu
buain cen tirad „without plowing,
without reaping, without kilndry-
ing" Fei. p. CXXXII 11.
tirbaid Kummer, Noth, vgl.
turbaid. — Sg. Nom. mor tirbaid
„a great anguish" Fei. Prol. 169;
PI. Nom. tirbithi sollicitudines
Wb. .14d [Z-\ 802). .
tirfochrig s. ter-fochricc.
tirim dürr, trocken; Gl. zu
siccus Corm. Tr. p. 155 sie; cona
bi tirim Ml. 15t>, 15.
tirma F. Dürre, Trockenheit.
— Dat. ho tirmai ab ariditate
Ml. 15b, 15.
tirmaigim III ich trockne aus,
mache trocken; co thirmaigid
cach siig bis isnaib ballaib Ml. 44(1.
ro tirmaiss TE. 19?
tis Adv. unten, vgl. sis, isel;
iii accatar-som cinnas bói this a
hichtwr no a huachtitr túas LU.
p. 26^, 27; do féith bic bis fon ten-
gaid this Gl. zu sublingue Gild.
Lor. Gl. 132.
tis, tisa, tissad s. ticcim.
tiscaid, tiscail s. ticsaim.
titacht F. Kommen, vgl. tidecht;
Acc. cosmuil frisin titacht tóisig
Wb. 25'i {similis adventui primo
Z*. 244).
tithe, dirge a tithe s. unter fid-
chell, ,,its Squares are right-
angled" Corm. Tr. p. 75.
tithis, tithsat s. tongim.
1. tiugr dick; Corm. p. 7 binit;
CO tiug a ochsaille s. unter ochsal.
— Comp OS. tiugh-bainne Gl. zu
croinntile [s. crontsaile) O'Dav.
p. 72. — Vgl. tige, tiget.
2. tiug Ende; end O'B.; Bem.^
p. 83. — Comp OS. tiugh-flaith thc
last king or prince, tiugh-láithe
the last day of one^s life O'Dou.
Suppl.
tiug-beo „survivor'^ Rem.^ p.
83; tigba cach n-dedenach {alles
Letzte) Corm. p. 44 tigrathos, vgl.
tíug-maine
829
tobe
lighba i. aithir tar eis a mic O'Dav.
p. 119.
tiug-maiue, co n-dernaitis a
thiugmaine le dass ihm die letzten
Ehren von ihr erwiesen tvürden
TE. 8 LU.?
tlugnair „matins", eine der
canonischen Stunden, s. unter iarm-
eirge; hi tíugnáir Lg. 17, 40 in der
Nacht, am frühen Morgen?
tlaeht Gewand; i. édach O'Dav.
p. 119. — Sg. Nom. tlaeht corcra
p. 130, 23; Hy. 4, jo; Dat. co m-
ban-tlacht Fei. Epil. 331; Ace.
colluid tarsin tlaeht corcra ocus
tresin leine bái im Ailill TBF. p.
148, 2; PI. Dat. i tlacbtaib is
glainiu Fei. Prol. 246; lána inna
himda di cholcthib gelaib ocus di
tlachtaib etrochtaib LU. p. 23», 36;
Acc. docoemnactar tlachtu „they
washed garments" Fei. Jan. 4 {reimt
auf den Compar. balcu).
tlaith sanft, Gl. zu móeth;
weakspirited, elack O'R.
tlathaigim III ich besänftige,
beschwichtige, mache klein. —
Praet. Sg. 3 torc Bheiune Gulbain
go n-gal ro thláthaig Diarmuid
dealbhghlan „hath laid loio" Tor.
Dh. p. 198. — Inf. Dat. do tla-
thugud a m-brotha FB. 54; co
tlathugrid a debtha 46.
tleiiiui, tleanaim I evade, ab-
scond, elope O'Don. Suppl.; Inf.
tlenamain i. doetlo, tetlo {^^gl. et-
laim) O'Dav p. 121.
tiethar i. foxal O'Dav. p. 120;
tletid (sie) they take away G'Don.
Suppl.
tlu, cumal cach righ do dia air,
dia esain, dia tlu a dala no a cuirm-
tighe no a oenuigh On the Mann.
III Í). 514, t'gl. etlaim.
tlus i. spreid, cattle, O'Don.
Suppl. ; tlus bi doigh is ainm d'innile
no dhaebuing (?) O'Dav. p. 120 ; tlás
or tlus i. áirnéis no spréidh {0'Cl.^,
„cattle", Beitr. VIII 328.
-tn- s. S. 514, Col 1.
1. twu glossirt durch tond {Woge)
Oss. III 9.
2. tnu i. coicilt O'Dav. p. 123.
tnúth Eifer, Eifersucht,
Zorn; envy, indignation O'R. —
Sg. Nom. bái tnúth mór oc Mugain
fri Mairind LU. p. 52», 31; ata
tnúth agam-sa nach sgaoilfidh aon
don cheathrair sin iat Tor. Dh.
p. 96 {,,1 ween"?); Acc. cen tnúth
FA. 35 {„toithout envy"). — Com-
pos. triath tailc tnuth-gaile i^5. 71.
tnúthacli eifersüchtig, zornig;
envious, a bigot, zealot O'R. —
Sg. Nom. tarb tnúthach ScM. 15;
err trén tnuthach FB. 71.
tó, túa still, schweigend.
— Sg. Nom. Ulltan Tua Fei p.
CLXXXIII 32; Gen. rom ain itge
thuae {zweisilbig) ,,{Ultan) the Si-
lenf sprayer" Fei. Dec. 22; F. Tem-
rach tua [zweisilbig) Hy. 2, 20; Du.
Gen. Mac Da thó ScM. 1 ff.
ua thó nein, minime Z'^. 749,
s. unter 1. na, na und 1. ni, ni.
1. tó- für do- {wenn der Accent
darauf ruht?).
2. t6- für do-fo- Z^. 883.
3. tö- für do-od-.
tóaim ich schioeige, bin still.
— Praes. sec. Sg. 3 in tan no croi-
thcd no torchad son a gotha fessin,
no thóad in sluag TBF. p. 161
{Notes); PI. 3 contóitis . . fris p.
310, 2, „they used to be silent"
Rem.'^ p. 59, oder zu tóim?
1. tobacli tvresting, compel-
ling, inducing O'Don. Suppl.,
zu to-bongaim?
2. tobach cisa das Einfordern,
Erheben des Tributs, der Ab-
gaben, vgl. toibgim. — Sg. Dat.
is and bátar issudiu ior a clnd
Conall Cernach ocus Loegatre Búa-
dach oc tobuch a cisa, ar bái eis
a hinsib Gall do Ultaib in tan sin
LU. p. 126 a, 16; ic tobuch cisa do
rig in domuin no bid „collecting
tribute for the king of the world
he used to be" Goid.^ p. 64 {LHy.,
Matthaeus ist gemeint).
tobarthid Dativ us Z\ 986
{Ml. SG.).
tobe, für dc-fo-be. Abschnei-
den, Inf. zu do-fuibnim; decisio
Z^. 883; Dat. isin tobu in praeci-
sione Ml. 81. — Vgl. neph-thóbe
praeputium Wb. 1^.
to-béimm
830
tóchell
to-béimm Losziehen gegen,
Schimpfen auf Jemand; toibhéim
reproach, blemish, calumny O'R. —
Sg. Dat. oc toibeim for Lségairi
FB. 70.
tobert, tobreth s. tabraim und
do-biur.
tobnadar, cen co tobnadhur fri
neuch ScM. 3, 2 H., tabnad M.
{zu lesen tabnadar?), zu tobéim?
tobongaim I ich entreisse,
reisse heraus, nehme weg. —
Act. und Pass. Praes. Sg. 3 tobaing
he distrains, ni tobaing nech for
natobongar O'Don. Suppl. — Per f.
Sg. 3 tóerbaig a cride este FB 86
(torbaig Fg.). — Vgl. 1. tobach,
topacht.
tobruchta bricht aus, „bursts"
Corm. Tr. p. 158 tipra.
tocad M. Glück; tocad i. tec-
mang Gl. zu non prout fors tulerit
Ml. 'db^, 22; prosperity, wealth O'B.
— Sg. Nom. orddan ocus tocad
duit Lg. 7; Gen. fu thocaid tugaib
SP. V 3; Dat. as mo thocud p.
142, 6. — Davon do-dcad, vgl.
dotchaid Corm. Tr. p. 51.
tócbaim I ich erhebe, hebe in
die Höhe, für do-od-gabaim, vgl.
con-ucbaim; togbaim Gl. zu erigo
Corm. Tr. p. 68 erge. — Praes.
Sg. 3 tocbaid lobru SC. 18; co to-
caib FA. 18 LBr. — Conj. Sg. 3
con tocba clod cechtar a da roth
FB. 34. — Imperat. Sg. 2 dorn
thócbaid ass hebt mich heraus {aus
dem Bett) TBF. p. 148, 24. —
Praes. sec. PL 3 tócaibtís . . a cenna
s. unter 1. fochla. — Praes. der
Gewohnheit Sg. 3 co tócband . .
súas FA. IS LU. — Praet. Sg. 3
CO tocaib . . suas FA. 18 LBr. ; tan-
ócaib súas . . in cuach er hob ihn in
die Höhe, den Becher FB. 74; to-
gaib FB. 38 Fg.; PI. 3 ro thóc-
batar . . a n-gáiri guil TE. 15. —
Pass. Praes. Sg. 3 tocabair immach
TBF. p. 148, 25. — Imperat. Sg. 3
togabar a coirthe TE. 8 Eg. —
Inf Acc. la tócbáil a lámi FB. 39.
toccrad Erbittern, Aufbrin-
gen, vgl. crád, cráidim. — Sg.
Nom. ar ba tocrad do-side noraen
regis „an insult to him" Goid.*
p. 66 {LHy.); Dat. co tartad dil-
gud dó don toccrad tucc fair tria
aneolas „for the annoyance" Bev.
Celt. II p. 382; ar in tocrad dorat
Sechnall for Patraic ibid {LBr.). —
Praet. Sg. 3 doracráid Gl. zu exa-
cerbavit^ Ml. 28^, 17 (Z'^. 462); ro
thoccraid sin cu mor do Vatraic
„this vexed P. greatly" Three Hom.
p. 38, 8.
tochaill s. tóchell.
toehailt Graben, Grube; dig-
ging, a mine O'B.; toehailt (leóm-
hain) die Höhle des Löwen, s. unter
]. fochla. Vgl. clad, claidim, fo-
claidim. — Praet. Sg. 3 ro thochail
s. unter fót.
tochaim s. tócbimm.
1. tochar Steinweg; tóchar, tó-
chur a causeway O'B. — Sg. Acc.
conid aice dorónad oen-tochar 0
Róim CO Sléib n-Gargain Fei. p.
CXIX 29; Gen. denum in tochair
ibid. 35.
2. tochar s. to-churim.
tö-chathim III ich verzehre,
brauche, verbringe. — Praes.
Sg. 3 dochaithi Goid.'^ p. 53 {Wien.
GL); PL 3 tóchathit a m-betha ina
tirib fen co bás Three Hom. p.
94, 29. — Praes. sec. PL 3 co ro
thochathitis in n-uli n-aidche oc
ernaigthe Iliree Hom. p. 12, 9. —
Inf. Dat. oc tochat[h]im na fledi
FB. 28; iar tochaithem na fleidiu
TE. 7 Eg.
1. tóchell (do-fo-chell) Reise,
Reisen, Bereisen, Durchmes-
sen; tóichell journey, i. imtheacht
O'CL {Stokes, Rev. Celt. IN p. 245);
tóicheall a journey O'R. — Sg.
Nom. is diasnedi immurro farsinge
ocus lethet na flatha nemda, ar in
t-én as luathiu hiamain for bith ni
thairsed do tóichell richid 0 tossuch
domain co a dered ScLb. 24. —
Vgl. dofoichlenn an innsi Rev. Celt.
IV p 245 (H 2. 16).
2. tócheil N Gewinn, Sieg
im Spiel; i. buaid O'CL; a victory,
a game O'Don. Suppl. — Sg. Nom.
und Acc. Ber&r tóchell n-Echdac/t
allá sin. „Rucais mo thóchell" for
tó-chimm
831
tó-churiur
Echaid LU. p. 131i>, 22; ,,Rot bia
lim-sa", ol Mider, „mád tú beras
mo thóchcU, L gabur n-dubglas
ibid. p. 130, 43; dámair a thochell
ibid p. 132a, 1 ; ,,Is maith ron-gabus
fritt" ol se, ,.iü biur do thochaiU
dind fithchill, na raib meth n-einich
deit and'- TBF. p. 142, 13.
tó-ehimni N. S chr eit en, Gehen,
vgl. céimm, Inf. zu do-chingim. —
Sg. Noin. tochim fössad n-álaind
FB. 20; in tocbira ron-uicset 7;
tochim a charpait 44; Dat. iar
tochaim Lg. 17, 2.
tochmai'C Freien, Werben;
procatio Z^. 886. — Sg. Nom.
TE. 9, 32; häufig in den l^amen
von Sagen, z. B Tochmarc Étáine
p. 117, Tochmorc Becfola Proceed.
R. Ir. Ac. I, 1 (1870) p. 174.
tochomlad Fortgehen; step-
ping, strtding O'R.; vgl. tochomlud
Gl. zu redintegratio de nova ad
novam Goid.'^ p. 53 {Wien. Gl).
— Praes. PI. 3 tocomlat ass FB. 7,
s. documlai [besser dochumlaiV —
Hierher auch tocomlúat SC. 25?
to-chomrac Zusammenkunft,
Versammlung; an assembly of
the States, a Senate O'R. — Nom.
ma tecmai lithlaithe no dáil no
thocomracc tuaithe On the Mann.
III p. 111, vgl. p. 112 („or a con- !
vocation of the State"). \
to-choni-raeht Verdruss? — j
Sg. Nom. CC. 1 LU. (saeth Fg.); i
ropo tochomracht linn Gl. zu ita |
ut taederet nos Wb. 141' ^^2. 864). j
to-choscem Folgen, vgl. se- |
chem; tochoscem inn uain nemh-
elnide „the following of the un-
polluted lamb" Three Hom. p. 50, 6 ''
(vgl. is iat so in lucht lenait in
n-uan nemhelnide ibid. 1).
tóchossol Uebertretung,
üebertreten; toxal forcible or \
unlawful seizure O'Don. Suppl. — j
Sg. Nom. is mór in tócosol SC. i
45, 24. — Praet. Sg. 3 doforchossol
cách in recht sin ho Adam Jeder
übertrat dieses Gesetz von A. an, 1
Gl. zu peccati lex Wb. IM {Z-\ 886). j
tochra Umwerben? co m-bitis j
maic rig ocus roflatha na Erend ,
oc a tochra CCn. 3 {„loere courting
her" Hennessy), vgl. oc iarraid na
ingine ibid.; tochra i. friall CDav.
p. 119.
tó-chrechad M. molimen SG.
54» (Z-\ 883), vgl. du-chrechat. —
Sg. Dat. OB tochrechad Gl. zu
magno molimine Ml. 19a, 9; p;.
Acc. inna tochrechtu Gl. zu bello-
rum machinas Ml. 26^, 4.
tóclit Stück; a piece, fragment
O'R. — Sg. Acc. tócht p. 41, 11;
PI. Dat. hi cóic tóchtaib ibid. 9.
tochu s. áoig.
1. tochur Inf. zu to-ehurim.
2. tochur s. toehar.
to-cliiirim Illpono. — Praes. PI.
3 condichret qui ponunt Ml. 44»? —
Praes. sec. Sg. 3 tochorad qui po-
neret Ml. 44 a. — Pass. Praes.
Sg. 3 fri nech forsa tochuirther
sciath Ml. 22c, 1; a.mal tegdais for
a toehar {sie) degli anechtair „whe-
reon a good colour is put outside"
Tur. Gl. 13 {s. unter inchrud). —
Inf. tochur placing O'R. ; Dat.
dath firinne do thochur tarais ocus
gau ocus fomraith fu suidiu calleic
Ml. 28e, 12; ani ba buthi ar thuus
do thochur fo diud Gl. zu praepo-
sterans MI. 29», 8; manid in Leui-
dáu timchella in n-domun adcho-
maic {s. écmaing) a erball do tho-
chur in betha tar a chend um die
Welt über den Haufen zu werfen
LU. p. 85i>, 20.
tó-churiur {tJieils do-fo-, theils
do-) III ich ziehe herzu, lade
ein. — Praes. Sg. 1 Dep. tochui-
riur Hy. 7, 42 B, vgl. docuiriur
asciseo SG. 16'' {Z'^ 873); 3 tócu-
rid FA. 1; PI. 3 tot churetar bii
bithbi es laden dich ein die ewigen
Lebendigen FC. 4 {so zu lesen für
tot churethar?). — S-praet. Sg. 1
tocuirius Hy. 7, 42; 3 ni ru thochu-
restar Ml. 18^, 6 {non excivit Z'^.
413) ; do ro churestar Gl. zu ad spec-
taculum omnes exciverat Ml. 16"=, 6;
do[r]rochuirestar arcessivit SG.
184», 2. — PI. 3 do ro chuirsemar
adscivimus SG. 6^ {Z^. 465). —
Pass. Praes. Sg. 3 is tri sodin
dofocuirther Gl. zu per quod invi-
tochus
832
togaidecht
taretur Ml. 18«, lo. — Inf. Nom.
tochuiriudh TÉ. 5; is tochuired
aingel „it is an invoking of angels"
Fei. Epü. 212; tochuireadh to in-
vite O'Don. Suppl; Dat. do tho-
chuiriud p. 144, 27; oc a thócuriud
SC. 31.
tochus possessions, property
O'B.; Gl. zu 2. mám.
tocrad s. tocciad.
tóerad Begehren; do thógradh
to desire O'Don. Gr. p. 199, Im-
perat. 8g. 2 tógair ibid. — Dat.
iccotócrad, für iccot tocrad, TE.
9, 30.
to-dail, PI. Dat. donaib todalib
Gl. zu [hjaustibus Ml. 3ü<i, 1. Vgl.
dáil und do-dálim.
todernam Strafe, Strafen;
supplicium Z'^. 883. — Sg. Nom.
a m-ba taircide in todernam Gl.
zu inlato supplicio Ml. 27c, 20;
FA. 18; Dat. i todernam ibid. 17;
ansu cech todsernam Ml. 55 r; PI.
Nom. na plana ocus na toderuama
FA. 31; todernama tromma ScLb.
20; Gen. co n-immud . . a thoder-
nam FA. 21; Acc. piana ocus to-
dernama 2; 33.
to-diuir „miserable" Stokes,
PI. Nom. at todiuri . . na gare ocus
na golgaire FA. 29.
to-diuscim III ich erwecke. —
Praes. PI. 3 toddiusgat movent
SG. 7a {Z-^. 888). — Conj. Sg. 3
ron thodiusca Gl. zu don foscai
Hy. 6, 5. — Praet. Sg. 3 ro tho-
duisc a bás SMart. 20; ro thódúisc
Senán in n-gobaind a bróind na
biasta Fei. p. LXII 19. — Inf.
Nom. todiuschud, todiusgud exper-
gef actio Wb. 5<^ {Z^. 888); is to-
diuscud etla „it is an awaking of
penitence" Fei. Epil. 193 (toduscad
LBr.); Dat. dot toduscad Three
Hom. p. 24, 21.
ta^aehsAAe zukünftig ; futurus,
Futurum Z'^. 989. — Vgl. ni nad
todoichfet Gl. zu non quia non
sint futura Ml. 28b, q,
to-dúrg-iin irrito SG. 24», 2;
totúrgimm pellicio SG. GO^, 10; PI. 3
arindi dodiirget inna firu do sétrud
friu SG. 681», 9. — Vgl. tudrach.
toe F. Schweigen; toi Fei. p.
CLXXXV 7; s. unter tolam; Acc.
ce dofaidsad snathat for lár in
taige, ro cluinfide lasin tui TBF.
p. 161 {Notes).
tóeb N Seite; tóib latus Z^. 31.
— Sg. Nom. TE. 4; créchtach a
thóeb SC. 18; Dat. álta ina thóeb
liss FB. 24; ina táib Oss. III 5;
ón taib CO araile von einer Seite
auf die andere ScM. 3; i toeb
tegdaise neben, bei dem Hause Hy.
5, 86; p. 42, 9; hi taib alaile neben
dem andern FB. 45; FA. 31; i tseb
Suird Coluim- Cille Fél.p. CLXIX 25;
is d'óen-taib [so zu lesen) bátar ind
fir se hi cend Ulad diese Männer
waren auf einer Seite gegen die U.
SC. 22; Aec. toeb na indse SC. 15;
dollécet a láma la toeb sie lassen
ihre Hände herab FB. 16; la toeb
crand SC. 37, 21; fri taib cac/i
uilc „beside every evil" ScLb. 20;
re tseb conad greit rig „besides
being a hing's Champion Fei. p.
CHI 32; Du. Acc. Gier do da tháib
Lg. 2; PI Dat. dona toebaib in
latera Gild. Lor. Gl. 79. — Com-
2)0 8. toeb-fotai Three Hom. p. 98, 30
[„long.sided'').
tóebán {Dem.) Seite. — Sg. Acc.
bróenan fola uaire tria thoeban bo-
déine Fél. Epil. 351 Laud.
tóerbaig: s. toboug^aim?
tóes Teig; cid cré cid táis Gl.
zu massam Ml. 27 r; coimlet toes
CMm[asc]tha fuil imot chend „let
them rub do\igh mixed with blood
about thy head" Three Hom. p.
24, 19.
tóet s. téit.
toetsat s. tuitim.
to-fobairt griff an SC. 36, s.
fóbairim.
tofund s. tóibiiim.
toga s. togu.
togabar, togaib s. tócbaim.
togaide auserwählt p. 112;
select O'Don. Suppl; Gl. zu Fei.
Oct. 25; LHy. Amr. 33.
togaidecht „choiceness", bi'ii
dia togaidee/íí co tartad cendws na
manach di iar n-éc in abad Fil.
p. LXIII 29.
toícaim
833
toibgim
tograim ich wähle, erwähle,
tcähle aus. — Praes. Sg. 1 togu
eligo Pr. Cr 1» [Z^. 429). — Imper.
Sg. 2 tog dar ScM. 20; PI. 2 to-
gaid aitiri de FB. 7. — Praes. sec.
Sg. 3 no thogad ScM. 19. — Praet
Sg. 3 ro tbog FB. 63. — Perf. Sg. 2
dorroega quem elegisti Hy. 2, 5i;
3 do róigu elegitWb. 4» {Z^. 449);
is amlaid da» dorróegu cliucu inti
Isu Crist LU. p. 17», 19; doroiga
Goid.^ p. 94 (LHy); do ráiga ScM.
19; dorroegai p. 141, 28? — Bed.
Fat. PI. 3 bit he magistir don-
gegat Wb. 30d, s (Z^ 453). —
Fut. sec. Sg. 3 cia dib don-gegadh
ScM. 19 H. — ^-/"Mi. sec. Ä^r. 1
no thogfaind-se i^. 9. — Inf.
togu. — Part, tuicse.
t6-gairm N. Bufen, Anrufen,
Anrufung, vgl. to-garim; toghairm
summons O'Don. Gr. p. 278. —
Sg. Nom. togairm Poil Fei. Jun. 7;
Dec. 15; nóeb-togairm Hy. 6, 3;
Dat. i togarmaim a anme Wb. 27c
{in invocatione nominis ejus Z^.
2691 : togairm trinoit Hy. 7, 1 und 62 ;
PI. Nom. togarmand appettations,
titles O'Don. Suppl.; no togarmanna
no na fortachta Gl. zu advocamina
Goid.-^ p. 64 [LHy.).
togairt F. Heer de. — Sg. Nom.
Hy. 5, 25 ; Gen. na togorta p. 40, 23,
Gl. i. na hairge. — Vgl. ae-gaire
Schäfer [s. ói) LU. p. 24«, n, in-
gaire, tiugraim.
togals Berücken, Betrügen,
Inf. zu to-gáithaim; s. unter cerm-
nas. — Sg. Acc. imradud fria tho-
gais Ml. 28c, 14.
to-g'áithaim II ich berücke,
umgarne, vgl. do-gáithaimm. —
Praes. Sg. 3 nim thogaitha mo
chocubus Wb. 4^ {non circumvenit
me conseientia mea Z*. 883). —
Part, am togaitae-se circumventus
sum Ml. 40i>.
to-g'al F. Zerstören, Zerstö-
rung; toghail destruction O'B. —
Sg. Nom. biaid togal for sidib p.
131, 38; dentar a toghail occut
TE. 19; Gen. tanicc aimser derb
togle Troi SG. 66i> [renit tempus
certum excidii Troiae Z^. 449);
Dat. ón togail ab inpugnatione
Ml. 14», 13; hie toghuil in t-sidae
TE. 20; ar toghail ibid.; Acc. isin
togail in inpugnationem Ml. 33», 7.
togamail auserwählt, ausge-
zeichnet; togamatl na m-bo Gl.
zu Hy. 5, 50.
to-g^arim, tograiiii I ich rufe;
vgl. do-garim. — Conj. Sg. 3 don
rogra hi riglaith Fei. Dec. 14;
PI. 3 ron tograt diar n-anacul sie
sollen uns rufen uns zu schützen.
Gl. zu don ringrat (s. tingraim)
Hy. 1, 17? — Pass. Praes. Conj. 3
torogarthar Gl. zu revocetur Ml. 43^.
togarthid vocativus Z^. 986;
Gen. nert togarthado SG. 215», 9;
Acc. fri togarthaith SG. 76», 2.
toglaim I sack, destroy O'B.,
vgl. to-gal.
to-glúasim ich bewege. — Praes.
Sg. 3 togluasacthi toglúaset chom-
bairt Gl. zu egerunt partum Bern.
31b {Goid.^ p. 55). — Inf. togh-
luasacht moving, motion O'Don.
Gr. p. 278. Vgl. ani din testá do
chomlainus a cuirp ior na toglúa-
sachtaib LU. p. 34'', u, „to the
abortives" Stokes, Goid.' p. 55.
togrinn i. tobach, ut est imto-
grinn firenech O'Dav. p. 121, vgl.
dogrinn.
to-gu Wählen, Wahl, Aus-
wahl, das Beste; eleetio Z'^. 270;
togha choice, selection O'Don. Suppl.
— Sg. Nom. all togu SP. V 9; Gl.
zu forglu Hy. 5, 50; toga SC. 21;
Gen. in mac toga do dia Tiiree
Hom. p. 96, 18.
toi i. maistredh CDav. p. 121,
vgl. tai.
toi s. tóe, dazu auch toi in der
Glosse zu tolam?
toibeim s. to-béimm.
toibgeoir tax-gatherer, rech-
taire no toibgeoir no comarba Gl.
zu vicarium Goid.^ p. 63 {LHy.).
toibgim ich fordere ein, vgl.
do-begim. — S-praet. Sg. 3 toibgis,
toibgestar he levied O'Don. Suppl.
— Fut. Sg. 3 toibeochaidh he will
levy or reeover O'Don. Suppl. —
Pass. Praes. Sg. 3 toibgither Gl.
zu cuinnegar O'Dav. p. 64; toib-
53
toibnim
834
toimlim
gither, tobgar is levied O'Don.
Suppl.
toibnim, für do-fennim, -sennim
{Wurzel svand), I ich treibe, jage.
— Praes. PI. 3 dos sennat sie jagen
sie SC. 3ö; dosennat na secht n-aige
do Ráith Chruachan TBF. p. 138, 20.
— Imperat. Sg. 3 toibned no in-
grainned Gl. zu prosequatur Ml.
44a. — Praes. sec. Sg. 3 inni du-
seinned Gl. zu persequentem Ml.
41d {Goid.^ p. 30). — Perf. Sg. 3
dusesainn Gl. zu persequendi Ml.
41c {Goid.^ p. 30); dosephain[n],
für dos sephainn, trieb sie (die
Heerde), Hy. 5, 57 (dosefain Fr.),
Gl. i. ro thoibnestar ; PI. 3 ce do-
sefnatar, für dos sefnatar, ibid. 62;
Gl. i. cia ro tóipniset; dorn roip-
nitar SC. 38, 5; co n-darafnetar
sie trieben sie Lg. 11; tafnetar
Hy. 5, 60 ; taifnitir LU. p. 3^, 29.
— S-praet. Sg. 3 Dep. ro thoib-
nestar Gl. zu dosephain[n]; PI. 3
ro tóipniset Gl. zu dosefnatar. —
Bed. Fut. Sg. 3 is tria ág dossib
in ri inna heónu p. 131, 32. —
Pass. Praes. sec. Sg. 3 lasse du-
sente cum persequebatur Ml. 19 r.
— Inf. Nom. toíFund dóib cech
oenlá dochum in dúine TBF. p.
144, 1; Dat. dla tofund CC. 1; tof-
funn p. 143, 1; co n-accamar nam-
milchona oc toffund TBF. p. 146, 2;
oc a taifond Lg. 8; Acc „Mór in
cuitbiud dtiib" ol Medb „caw to-
phund na erri angceoil ucut fil co
ior n-guin." Doberat-som iarom
topund fair iar sin Lü. p. 63^, 34.
1. toich, Compar. tochu, s doig,
doich (doigh .nure, certain, doubtless
O'JB.); is toich dorn tar n-guide
Wb. 9a est acceptu mihi precatio
vestra Z.^. 488); mad loich duit a
Eire dot chobair cing baige „if
thou likest" Fei. Jul. 24, mad ail
Bawl. — Hierher auch for a thechtu
thoich SC. 25?
2. toich natural right or pro-
perty O'B.: toich do rige n-Eren»
iar cenél Three Hom. p. 98, 2.
3. toich i. luath, soon, quickly
ö'Don. Suppl.
toiched i. cosnum no ditin, ut
est is dilis do neoch frithguin oc
toiched a cinn i. oc ditin no oc
cosnwm O'Dav. p. 123. Vgl. toichedh,
toithedh suit at law, prosecution
O'Don. Suppl.
tóichell s. tóchell.
toicther SP. I 4 etwa zu tocad?
ma rom thoicther wenn mir zu Theil
ivird? manim rothcaither ibid. 5.
tóiden, tóedeii Schaar, „troop"
Stokes im Felire (die Glossen geben
auch andere Bedeutungen), an allen
folgenden Stellen mit Góidel, Góedel
reimend: Sg. Nom. asa toidlech
toiden Fei. Sept. 23, Gl. i. drem
no buiden; sloiged lebur n-Ere»n
asa trebar toiden Epil. 141 (Three
Ir. Gl. ^.139 mit der Glosse i. toit-
nem); ba mirbuil a thoiden-áíí^. 13,
Gl. i. a thaitnem no a buiden no
a thindrem no a sluag no a theacht
(iigl. O'Dav. p. 123); trom toeden
Jul. 7, Gl. i. tidacht no tiachtain
no taitnemach [vgl. O'Dav. p. 122).
toidlech s. táidlech.
rod toig s. tug-im.
toil, CO ro thuitt toil a chuirp
uad „cecidit semen ejus" Fei. p.
LXXXIX 21, zu toi?
toilis s. tulim.
toim, für do-sóim, III ich wend e,
wende mich wohin. — Praes.
Sg. 2 a n-aslui grien fo a fuined,
dosoi dond orient co n-aci a n-sescae
Cr. 'á'ó^ (verteris in orientem Z'-. 435);
3 asói dosoi uaim tri fraig ScM. 3, 3 ;
PI. 3 dosoat convertere solent SG.
209i>; contoat Gl. zu conversis Ml.
46c. — Conj. oder Imperat. Sg. 2
tóe lethaig foen friss „put a kne-
ading-trough under iP' Corm. Tr.
p. 103, 2. — Inf. Gen. dochum
tiitha sóere Gl. zu pro libertate
SG. 31^ (ad assequendam libertatem
Z^. 25). — Vgl. tintáim, com-thóim.
toimlim I ich zermale, reibe
auf, verzehre, geniesse; Gl. zu
edo Corm. Tr. p. 77 fled. — Praes.
PI. 1 domelom fleda búana can
ritbgnom EC. 1. — Conj. Sg. 1
Dep. mani thomliur s. unter luss:
2 doroimle FB. 17; daromle /;<
niesse es 62; doroimle 59; PI.
co tormailiííh {sie) fleid lium 5 H.
toimnim
835
toimím
{nicht tormailteV — Imperat. Sg. 2
tomil vescere Wb. 6c {Z^. 443). —
Praes. sec. Sg. 3 nis toimled Hy.
2,5, Gl. i. nis caithed; ni digbad ni
dia úbull cacha tomled de EC. 4;
PI. 3 immalle tra datbómlitis a
próind SMart. 22. — T-praet. Sg. 1
doromult s. unter pit: 1 und 3 dom
ru malt ind imned do ru malt-sa
mich hat die Anstrengung aufge-
riehen, die ich gehabt habe FB. 88;
dus ro mailt ScM. 22, e; cotnomalt
eter a di boiss FB. 82, für co-tn-fo-
malt, vgl. cotamfolt-sa [sie) comtar
menbacha eter mo di bois LU.
p. 114^, 19 [Siab. Concul.), für co-
ta-fo-molt? — - S-praet. Sg. 1 pit
bec do róimless inne Gl. zu Fei.
Sept. 8; 5 nir thomail ocus nir súan
FB. 57. — Fut. Sg. 3 cu tan méla
FB. 52; coton méla zu lesen für co
tomélam . . ar úir ocus grian ibid. ?
3 CO tomélat ar múr {so auch Eg. 1182
fol. 100i>, 2, 25 TBC.) ocus grian LU.
p. 67'', 15. — Inf. Novi. longad ocus
tomailt SC. 1; Gen. tomalte Wb. lle
{edendi Z^. 800); frithailem tomalta
na flede FB. 1; Bai. oc taibleth
na sliiag s. unter 1. Ion (bleith
Inf. von melim); dia tomailt ocus
dia cathim FA. 28; hie tomailt
ocus ic fledugttii TE. 16; do tho-
mailta flede FB. 5; Acc. tri tho-
mailt Wb. 1V> [edendo Z\ 800).
toimnim III ich meine, glaube,
vermuthe, vgl. do-muiniur. —
Praes. sec. PI. 3 ar na tomnitis
Wb. 4<i {ne opinentur Z'^. 446i; ar
na tomontis Wb. 12<i. — Pass.
Praes. Conj. Sg. 3 ar na tomnathar
Wb. 13c [ne cogitetur Z^. 883\ —
Praes. sec. Sg. 3 na ro thoimnide
,,that it be not supposed"' Goid.^
p. 67 {LHy.''\ cona tómnithea SMart.
43. — Fut. Sg. 3 in tain nád tom-
nibther a thichtu wenn sein Kommen
nicht erwartet wird Wb. 25^. —
Inf. toimtiu.
toimside s. tomside.
toimtiu -F. Meinung, Meinen,
Denken; cogitatio Z^. 883; toimdi
i. cunntabairt ut est mac toimden
i. doigh ni doigh O'Dav. p. 123
{einer der sagt „es kann sein, es
kann aber auch nicht sein", wird
hier mac toimten genannt). — Davon
cain-toimtenach Ml. 3V>, 8 {bene
cogitans Z^. 809).
toiprinnit s. tepreniiim.
1. toir- s. tor-.
2. toir- s. tair-.
toirelii ScM. 9, toirchet Oss.
II 3 und 6, zu torgim?
toirccni p. 141, 23?
toirm s. tairm.
tóirudim II ich bezeichne, be-
stimme, markire, stecke einen
Platz ab. — Sg. 3 dofoirnde SG. 9»
{definit, significat Z^. 434 und 982);
iss ed dofojTie co m-bera-su mac
ocus bid lán Éri ocus Albu dia
forcetul TJiree Rom. p. 100, is;
doforne ogum n-ind s. unter ogum ;
PI. 3 tóirndet SG. 25i>, tofóirndet 721»
(significant Z'^. 883); cinnit ocus
dofoirndet dechrogod inna persine
fri araile SG. 202a [Z^. 982). —
Praes. sec. Sg. 3 co ro thoirned a
cathraig di „that he might mark
out her city for her Three Hom.
p. 76, 25; PI. 3 arinni dóforintía
s. unter indelba. — Fut. Sg. 3 rel.
tórindfess mo relicc Three Hom.
p. 100, 8. — Praet. Sg. 1 adro-
thoimdius repunxi SG. 181a (^2.
869, 887); 3 ro thóraind ráith
„measured out a ramparf' Three
Hom. p. 28, 32; durind a locc les
„measured his place with him"
Tir. 13; dororaind a chill Three
Hom.. p. 112, 16; 19; tóimis tra
ann tipra „he marked out a well"
ibid. p. 114, 3. — Inf. tórand,
s. noch besonders; Nom. sainreth
n-anmmae torand folaid cen chin-
niuth persine SG. 27» {significatio
substantiae Z^. 982); Dat. do thoo-
rund a luic lais „to measure his
place with him" Tir. 13 ; cen torand
persaine ohne Bezeichnung der
Person SG. 154* ^ZK 982).
1. toirnim s.tairnim. Dazu auch:
Imper. Sg. 2 don rind sis an car-
pai FB. 36 Eg. ; Pass. Praes. Sg. 3
tairntir 39 Eg.
2. toirnim, tóimim I thunder,'-
make a loud noise O'B. —z
Praes. Sg. 3 rel. toimes Gl. zu
53*
toirt
836
toll
torbas Hy. 6, is; isi thoimes tonn-
gar ocus ferg in mara móir „she
ü is that quelleth (he wave-voiee . .
of the great sea" Three Hom. p.
84, 24. — Von torand.
toirt eine Menge; quantity,
huTk O'R.; tuirt mor do maithib
Greg ocus Maicedoine ina thimchell
CO dluith LBr. p. 205^, 9.
toirthech frugifer Z*. 811, von
torad; vgl. étoirthech. — Sg. Gen.
in chruinn toirthig Ml. 15^, 13.
toisc Bedürfniss, Wunsch,
is toisc limm ich brauche; toisc
i. voluntas hominis i. inni is laind
(no is adhlaic O'Don. Suppl.) la
duine, unde atber {für atberar)
toisc dam („it is pleasing to me")
Corm. p. 41; intention , design,
purpose O'Don. Suppl.; necessa-
rius {?) Z'^. 72. — Sg. Nom. toisc
limm fer oínsétche ich brauche
einen Mann von (nur) einer Frau
Tir. 11 ; CO n-derna cecb ball a
u-as toisc dialailiu Gl. zu ut non
Sit Schisma in corpore Wb. 12^
{Z^. 995); amaZ as toisc fri biathad
na forcitlaide wie zum Unterhalt
der Lehrer nothwendig ist Wb.
31*, 18; creud an toisg no an turus
fá d-táinig Fionn . . don bhaile so
anocht Tor. Dh. p. 48; is diomh-
aoin toisg na Féinne da leanamh-
ain ibid. p. 174; Gen. ro innis
Fionn fáth a thoisg agus a thuruis
don chailligh ó thúis go deireadh
ibid. p. 166; Dat. gur chailleadar
Fianna Eirionn a g-cuing catha da
thoisg „by means ofhim^' ibid.p. 194;
Acc adfiadat do a toisc FB. 75 ; ro
innis . . a thoisg agus a thurus Tor.
Dh. p. 162. — Vgl. toscai, toschid.
tüisg'im ich versorge, er-
nähre? — Praes. sec. Sg. 3 torad
a láam is hed dod toisged Wb. 9»
[frucius manuum ejus eum alebat
Z^. 445). — T-praet. PI. 3 céiu ro
predchos doib it Macedónii dorn
roisechtatar mihi M. ministraverunt
Wb. 17c ^Z\ 457). — Vgl. toisc,
toschid.
tóissech s. tússeeh.
tóissigrecht Führerschaft, Gl.
zu ductum ML 37 r.
tóiss-renn materia Z^. 31;
Dat. ond óen-tóisrinn ex eadem
massa Wb. 4c (Z^. 301\ Vgl. tóes.
tóithenach silent ScLb. 14, vgl.
taoithennach silent O'B.
toi F. Wille; voluntas Z\ 241.
— Sg. Nom. TE. 6 LU.; SC. 42;
ropa toi do Mártain sin „M. con-
sented thereto" SMart. 25; Gen.
tole FA. 23; tuile ScM. 2; Dat.
ar thoil daine SG. 26; Acc. toil
SP. IV 2; 4; nacham reilce-sa rem
thail Goid.'^ p. 94 [LHy).
tóla Fluth; fecht and dolluid
tóla usci ifiin tech . . corus báid in
tenid uli Three Hom. p. 6, 14; ni
anad ic tóla brénta Corm. p. 36, 27?
„they ceased not floiving loih stench"
Corm. Tr. p. 135; mealg i. sugh,
ut est tóla measa mealgaibh scoth
1. sugh ina sgotha O'Dav. p. 107. —
Vgl. tola superfluity O'B., ond intólu
Gl. zu exundantia Cr. 39» (Z*. 882).
tolaim ich bin zu Willen,
gefalle? — Conj. PI. 1 diar fia-
dait ron tolomar Hy. 1, 35, Gl. i. ro
tholtnagem. — Praes. der Gewohn-
heit Sg. 3 nim tolann ni TE. 9, 7.
tolam, domm air trocaire tolam
Hy. 6, 11, „a flood of mercy'^ Stokes,
Gl i. toi ellam i. ti í toi ocus i
n-ellmai; „Is tolam [Gl. i. sét tal-
man) in sét se em" ol in cante. Is
de ata A'th Tolam sét Lü. p. 10^, 8,
„that is an overpowering gift" (,?)
On the Mann. II p. 299. — Vgl. ho
imrordai nech dim isind recdairc
atólam in tairsitiu adchi dolbthai
dam iarum isa tothóchaide Gl. zu
si cogitem diluvium quäle sit in
praesenti, ex hoc notionem concipn)
futuri Pr. Cr. 6U {Z^ 989, nach
Z'^. SS2 enthält atólam vorn aith-do- .
notolbad FB. 75 s. dolbim.
tolgda „haughty", ciar bo tolg-
dai rigain Fei. Prol. 125 (tholcda
rigan Laud\ Gl. i. ciar bo diuin-
sach, vgl. 0' Dav. p 122.
toll 1) durchlöchert, hohJ .
2) N. das Hohle, Höhliimi,
Loch; hollow, broken, empty O'Doii.
Suppl. — Sg. Nom. ]) nau tlioll
ein leckes Schiff SP. IV 1; Act.
2)ranigin t-saiged uadae toll arach
tollaim
837
tomas
in rig „des Königs Schläfe" Beitr.
I 34it i^Z\ 260), vgl. tollara the
temples of the Jiead O'Don. Suppl.;
PI. Nom. 1) siebe tolla FA. 50;
2) tolla p. 190, 31 ; Dat. 2) i tollaib
a n-gnússe FA. 27. — Compos.
toll-airbhe i. airbhe toll a broken
fence O'Don. Suppl.; a brat toll-
cend p. 20, 20, cujus toga in su-
prema parte erit perforata O'Don.
Suppl. tailginn; toll-chléthi FB. 53?
toll-fethe a mullaich („the head-
sinews of his head-pealc"' (?) Croice,
Siab. Concul. p. 427\ s. unter mul-
chnocc, zu lesen tul-fethe?
tollaim II ich mache hohl,
höhle aus, durchbohre; I bore,
pierce, perforate O'R. — Praes.
Sg 3 toUaid side crand suati ua
braisce co m-ba fedán Fél. p. C 24.
— Pass. Praes. Sg. 2 co ro tolltar
tu s. unter ribar.
tolléci, tolléic s. doUécim.
toltanaoh freiwillig; Gl. zu
beneplacitusWb. 221» (Z*. 775);
toiltionach wiUing, voluntary, tcil-
ful O'B. — Sg. Nom. do gorta
atbath acht ba gorta tholtanach
chena Fei. p. C t, Acc. dochotar
i n-oilithri toltanaig ,,into willing
pilgrimage" Three Hom. p. 96, 16.
toltanaig'im III ich gefalle. —
Conj. PI. 1 ro tholtnagem Gl. zu
ron tolomar Hy. 1, 35. — Praes.
sec. Sg. 3 ma nu toltanaiged do ni
bói ni aridgarad de Gl. zu cui si
collibuisset . . nihil impediret SG 72^, 6
(Z*. 349). — Praet. Sg. 3 ro tolta-
naigestar Gl. zu quod Caesari . .
placitum SG. 7b, 10 {Z'l 1013).
toltanche F. Willigkeit, von
toltanach; Acc. soit a n-écin . . i
toltanche fognoma do Dia FA. 23
(toltnaigi LBr.).
tomad Drohen, Dat. din tomad
tue fair dia luircc Fei. p. CLXX i.
to-maidm N. Ausbrechen,
Hervorbrechen: tomhaidhm a
breaking out of water O'R.; tomaidb
Locha Echach LU. p. 40^, 4.
to-niaidim ich breche aus. —
Perf. Sg. 3 dommemaid in slóg for
lár ind lis Lü. p. 19^, 17.
tomailt Inf. zu toimlim.
tomain s. taman.
tomais s. tomas.
tomaisim ich messe, schätze
ab, von tomus; tómhaisim I weigh,
measure, resolve, unriddle, guess
O'R. — Pass. Praes. Sg. 3 tomsi-
thir FA. 17.
to-maith Drohen, Drohung;
Sg. Dat. on tomaith Gl. zu minando
Ml. 33b, 10; Acc. in tomaith comi-
nationem Ml. 31c, 26. — Vgl. tomad.
tomaitbem Drohen, Drohung;
tomaitheamh threatening O'R. —
Sg. Acc. doné tomathium Gl. zu
fogair Hy 1, 6.
tomalthim ich drohe. — Praes.
Sg. 3 domathi Gl. zu minantis
Ml. 31c, 24. — Coyij Sg. 3 ma
thomaithid Gl. zu ma futbotha
Fei. Nov. 15. — Praes. sec. Sg. 3
no thomad co hoband bás n-adu-
athmar do Rev. Celt. II p. 382
{LU.\ für no thomathad? — Inf.
tomaith, tomaithem.
tomaithmech drohend, von
tomaithem. Gl. zu tomtach Hy. 1, 38.
tomaltus M. Verzehren, Zeh-
rung; Acc. cen ól cen tomoltus
FB. 27 ^tomailt Eg.^; co praind
0CU8 CO tomaltus 72 (co roind ocus
dail Eg.\
tomélat s. toimlim.
tomside das Mass habend,
passend, von tomus; gai . . glac-
thomsidi p. 310, 39.
tomsidetu M. Vollmässigkeit;
Sg. Acc. fri toimsidetaid metair
Gl. zu in metro necesse est SG.
2b\ 1.
tomthach drohend Hy. 1, 38
Fr., Gl. i tomaithmech; one that
threatens O'R.
tomus M. Mass, Gewicht,
vgl. mess ; mensura, pondus Z'^. 787;
tomhas a hint, a dimension, mea-
sure, measuring, tceighing O'R. —
Sg. Nom. a gráinib cach tomas . .
a mainib cach mess Corm. p. 33, 10
{„from grains every measurement,
from tre isures every appraisement"
<!orm. Tr. p. 124); tomus Metrum
s. unter écen; Gen. in toimseo
ponderis Ml. 35c, 23; in tomais il
i. in toimseo truim Gl. zu multi
tón
838
tó-nuch
ponderis Ml. 20a, 21; meadh tho-
maiss indile s. unter med; s. unter
pissire; Dat. bis oc tomus s. unter
pissire; dia tomos ihn zu errathen,
enträthseln SC. 29, 6 {„to perform
Ü" O'O'Í
tón F. podex Goid.^ p. 75;
anus Corm. Tr. p. 162. — 8g. Gen.
CO foph a thona FB. 37; Dat.
cusin tóin i. coelan na geraine no
muine Gl. zu fei cum hucliamine
Gild. Lor. Gl. 224; PI. Acc. na
tona nates ibid. Gl. 177. — Compos.
ton-coir FB. 37 Eg.
1. tonach = Zai. tunica. — Sg.
Nom. tonach in druad imme Three
Hom. p. 26, 22.
2. tonach Waschen; tonach i.
nighi O'Dav. p. 123; Inf. zu tó-
nuch.
1. toiid, tonn F. Welle, Woge;
unda Corm. Tr. p. 146 und 161.
— Sg. Nom. Gl. zu tnu Oss. III 9;
tond fri talmain tadbéim FB. 46;
tond mairnech 52; Gen. fogur tu-
innl Lg. 17, 25; úan tuinniii TE.
4 Eg.] Dat. is cuma fo thuinn
TE. 9? PI. Nom. teora tonna to-
runni Wb. 27a (Z^. 244); Dat. do
thonnaib SC. 42 ; , itir thondaib
trethain Fél. Nov. 23; Acc. for
tonna 'über das Meer Hg. 2, 7; co
m-betis IX tonna eturru ocus tir
Hy. 1 Praef. {Bezeichnung einer
EntfernuMg auf dem Meere). —
Compos. tonn-bhán fair like froth
O'jB., so auch toinn-ghelu TE. 4
Eg., oder zu 2. tond?
2. tond, tonn F. Oberfläche,
Haut; skin Bem.^ p. 85; tuinn the
surface of a thing, a sMn CB. —
Sg. Nom. na túadaig tond talman
torut LU. p. 113i>, 41, „that eartKs
surface mag not eome over thee"
Bem.^ p. 55; Acc. folt dond fri
toind cind FB. 45; LU. p. 81a, 10;
CO tulmaing tuind Oss. III 5?
tond-gar das Brausen der
Wogen; itir thondgar in mormara
„amid the wave-roar of the great
sea" Fei. p. CLXX 24; isi thoirnes
tonngar ocus ferg in mara móir
Three Hom. p. 84, 24.
tondgarach wogenbrausend,
von 1. tond Gl. zu ruthach LU.
p. 1V>, 25 {Amra).
tongim {für do-fongim) I ich
schwöre. — Praes. Sg. 1 und 3
tong a toing mo thúath ich schwöre
was mein Volk schwört FB. 11;
21; 48; 52; 74; tongu SeM. 16;
tongu-sa FB. 46; do thongu-sa tar
mo sciath ocus tar mo chlaideb
ocus darm threlam TBF. p. 144, 26;
tongu do dia toinges mo thúath
FB. 32; TBF. p. 150, 22; 30; ton-
gim-se a tonges mo thiiath Bev.
Cell. III p. 178; tongu-sse a toinge
mo tuath FB. 21 Eg.; 32 Fg.;
PI. 3 tongu na tongat mo thuath
ScM. 16. — Imperat. Sg. 2 toingthi
fo ailt neimhe i. fona minnaib is
aith amail altain i. scian bearrtha
O'Dav. p. 54 ailt {vgl. Beitr. VII 2).
— Praes. sec. Sg. 3 inti dod fongad
is qui id juravit Ml. 36» {Goid.^
p. 38). — Fut. Sg. 3 to, PI. 3 toisat
O'Dav. p. 123. Die ibid. ange-
führten Formen tithis, tithsat (for-
tithsat\ Pass. titsaiter scheinen eine
Beduplication zu enthalten, die erst
später eingetreten sein kann, als
man tongim für Verbum simplex
hielt. — Vgl. for-tongaim, fris-toing.
tóniud Gehen; toiniudb passing,
Coming, going O'B.; tóiniud flatho
Ó Rómanib Wb. 26a {secessio im-
perii a Bomanis Z'^. 916); niurt
tóniud do brethemnas bratha Hy.
7, 6 ; Gen. neurt a thoiniuda ibid. B.
tonn s. tond.
tonuad Gifttrank, Gift, Tod;
i. neimh no deoch ina m-bi neimh
O'Cl. {Fei. Index). — Gen. in dig
tonnaid Lg. 17, 32; bid sochaide
forsa n-dailfe deoga tonnaid innocht
LU. p. 951», 15; Dat. de tonnud hi
Temraig „from the poisonous drink"
Fei. Epil. 552 (di tonnad Land).
tonnait cuticula SG. 46i> {Z^.
274), zu 2. tond.
tonnatech giftig, Gl. zu natri.r
SG. 69a {Z\ 811), von tonnad.
t6-nuch I ich wasche, vgl. ni-
gim; do-fo-nug abluo SG. 22^, 5;
do-fo-nuch luo SG. 54», s; lavo
SG. U6\ 2 {Z-\ 428). — Inf
tonach.
topacht
839
torbas
topacht hieb ah, vgl. tobongiia;
CO topacht a chend de FB. 77.
-S". Beitr. VIII 445.
topor (für do-od-bor) M. Quelle;
topur fons Z'-. 885. — Sg. Nom.
topor FA. IG (topur LBr.); Gen.
for nr in tophuir TE. 3 Eg.; Dat.
a topor p. 131, i9; PI Nom. topair
gela oeus srotha taitnemacha Three
Hom. p. GS, 28.
1. tor heavy (gach tromm) Corm.
Tr. p 161.
2. tor Menge, Schaar? i. imat
O'Dav. . p. 128. — Sg. Acc. tor na
slúagSC. 35; almaib tor ^ScJi" 21, 6 ;
CO n-ilur tbor 37; Dat. tromthoraib
Lg. 4, 14 (trumthorthuib Eg)? —
O'R hat auch tor lord, a noble.
3. tor i. ecla [fear) Corm. Tr.
p. 1G2.
tora s. torg*!!!!.
1. toracht s. torgim.
2. toracht, für do-fo- rächt,
Nachfolgen, Fortgang, Er-
folg; inna toracht són Gl. zu aut
Processus malitiae ultione compri-
mere Ml. 29a. 14; ho thorachtaib
ilib Gl. zu elati multis successioni-
bus proeliorum Ml. 34«=, 3; tórachd
pursuit, inquiry, search O'M. —
Vgl. tíarmóracht.
3. toracht s. torracht.
torachtaide, torc torachtaide
SC. 38 „relieving hing" O'C?
torad .A^. Frucht, Ertrag. —
Sg. Nom. torud aenmhaistreda p.
40,28; vgl. tri-toraid gacha, bliadna
fair „thrice a year did it bear
fruit'' Fei. p. CLXXXI 30; Three
Hom. p. 6G, 25 ; Gen. leth toraid 32 ;
Dat. don torud SG. Glt {Z-\ 224);
CO lam-thorud SC 42; Acc. torud
p. 40, 11; bennacht for in talwam
dobeir tarad daib Three Hom. p.
32, 25; PI. Nom. toirthe O'Don.
Gr. p. 88; dorairgert tra Cohtw
alle indmasa ocus toirthe in tal-
man do Dallan LHy. Amr. Prol.
{Goid.'^ p. Ibl). — Davon toirthech.
1. toraic „descending from
dignity" O'Don. Suppl., mit Be-
zug auf folgende Stelle: Ataat ce-
thair toraic doberat dire n-aithig
do rig. Cateat? A thoraic for teora
lorggaib athich: lorgg forgga, lorgg
samthaighi, lorgg rammai, ar cen
m-bis foraib is aithech On the
Mann. III p. 506.
2. toraic 2^'>"^^(^t^ informa-
tion O'Don. Suppl., vgl. toreicc
Corm Tr. p. \hl.
toraigecht F Verfolgung; to-
ruigheacht pursuit O'Don. Siippil.;
Toruigheacht Dhiarmuda agus
Ghrainne Titel einer Sage.
toraisse s talrisse.
toraud Donner; maidm toraind
tollchléthi FB. 53? Dat. din gárb-
thoraind FA. 14; a tonitru i. on
torainn bis inti Gl. zu ton Corm.
Tr. p. 162; Acc. in toraind FB. 44;
cen toraind 35; caiiair fri cech
tenid ocus fri cech torann Goid.'^
p. 104 (LHy).
tórand N. 1) Bezeichnen, Be-
zeichnung, Inf. zu toirndim,
2) Signum, forma, figura Z'^. 883;
Dat. 0 méit di flescaib bis hisin
tórunt SG 3b, 19 (Z'K 224).
torand-chless ein cless Cuchu-
linns LU. p. 113^, 34; aidblithir
leó bid torandchles tri cet a cluiche
oc forláim a gaiscid LU. p. 85^, 29
(„greater in their imagination than
the noise-feat of three hundred,
his play at handling of his arms"
Crowe, Siah. Concul. p. 43.5).
tovAS weari II e SS, fatigue O'R.;
Acc. ni tabir uáil na toris fornn
Wb. IG» {tristitiam Z\ 243). —
Vgl. torse, torsech.
torat s. tarat, do-rat.
torathor monstrum Bem.^ p.
83; PI. Gen. de senchas na torothor
s. unter luchrupán; Dat. ar arailib
torothraib s. unter esbat.
1. torba s. torbe.
2. torba hindranee CB., vgl.
Torha i. toirmeasc, dororbenat i.
doairmescat O'Dav. p. 112. Dazu
torba SC. 26?
torbach nützlich, tarbhach
profitable O'B., vgl. étarbach. —
Compar. „biam torbachu deit" ol
se „oldás in écsi" ich werde dir
nützlicher sein als die Poeten Corm.
p. 36, 41 (prall).
torbas Hy. 6, 14, Gl. i. toirnes.
torbatu
840
torgim
torTbattt M. utüitas Z'^. 804;
do tharbataid SG. 193a, 3.
tor-be, torbe (do-for-) Nutzen,
vgl. for-be; husiness, profit, advan-
tage O'Don. Suppl.; torbe utüis
Z^. 884. — 8g. Nom. ni torbe
dobóu Gl. zu ad nihil utile Wb.
3()t, 7 {Z^. 23); it torba „it is a
profit" Fei. Prol. 143 Land, tarba
LBr.; ni fhásand di torad no tar-
bai Three Hom p. 94, 8.
tor-benim (do-for-) I ich nütze,
vgl. for-benim, tarmnaigim. — Praes.
PI. 3 na torbenat quae non prosunt
Z^. 433 [Sench. M.) ; toirbenat O'Dav.
p. 123 torla; dororbanat Gl. zu pro-
sunt Ml. 43i>. — Fut. dofórbiat Gl.
zu in omnium notitiam pei'venire
Ml. 27a, 10. — Perf. Sg. 3 (Senchán
Torpeist will mit Gefolge nach der
Insel Man fahren, da Tcommt ein
„ungevüeger man" zu ihnen in das
Boot, vor dem alle zurückweichen:)
Atbertsat a hsengin „Dot rorbai beist
a Senchain ocus bud hi-sin do muin-
tir acbt co roisium tir." Is desin
ro hainmniged Senchán Torpeist i.
Senchan dororpa peist da sagten
sie aus einem Munde „dir ist ein
Ungethüm, nützlich 0 S., und es
xvird dies deine Mannschaft sein,
icenn wir {überhaupt) das Land
erreichen." Daher wird er S. T.
genannt, d. h. 8. dem ein Ungethüm
nützlich war Corm. p. 37, 3 prúll
(„a monster hath appeared [?] to
thee" 8tokes). — Inf. torbe.
1. torc M. Eber; aper 8G. 37i>
{Z-\ 68); Ir. Gl. 373. — 8g. Nom.
ScM. 22, 1; FB. 9; 68, 9; torc
allaid Hy. 5, 57; dotoet torcc mór
do orccan Three Hom. p. 30, 26;
Acc. torc Oss. I 12; PI. Nom. tuirc
p. 311, 29; Acc. na tri turcu tercu 8P.
I 3; secht torcu alta TBF.p. 138, 21.
2. torc i. ri {König) SC. 38;
PI. Voc. a tren-turcu „0 valiant
princes" Fei. p. CLXXII 34.
3. torc Herz; nomen do chridiu
Corm. p 44 {vgl. Ir. Gl. 1102);
torc i. enech no aighe no cridhe
O'Dav. p. 121.
4. torc torques, a collar O'B.;
vgl. muin-torc.
torcde aprinus SG. 37 b {Z^.
792).
toreeltaib, claideb órduirnd int-
lasi CO toreeltaib óir dérg i n-ard-
gabail gaili ior a chris LU. p.
81a, 34?
torchar, für do-ro-char, ich fiel;
Sg. 2 ge dorochar cen co torchar
Three Hom. p. 24, 26 ; 5 i n-dithrub
parduis dorochair Adam Tur. Gl. 19
{Z^. 449); dorochair cotiud form
TE. 12 LU ; dorochuir . . a.äaig
foruib p. 144, 3; dorochair . . do
Bricriu . . denam na fledi es fiel auf
B. das Fest zu veranstalten p.
311, 32; dorchuir Three Hom. p.
8, 19; CO torchair TE. 13 LU; p.
131, 5; FB 61; 86; torchair cotiud
forsin slóg SC. 7 ; co torcair FB. 25 ;
PI. 3 dorochratar a morgluind Lg.
18, 32; con drocratar ibid. Eg.\ co
torchratar Lg. 16; FB. 44; Oss. 1 13.
torcla hören i. cluinsin {sie)
O'Dav. p. 123; do neoch forsa tor-
claither donn no taidhe riamh, i.
forsa cluinter gait ibid.
torgabail Inf. zu tor-gabim;
debt, sin O'Don. Suppl.
tor-gabim (do-for-) I ich bringe
vor, nehme auf mich, begehe,
verschulde Etwas. — Praes. PI. 3
dofurcbat nad iccat FB. 29; do-
rogbat Gl. zu iniquitatem commit-
tunt Ml. 28<i, 11, für do-forgbat? —
Praes. sec. Sg. 3 dufurcbad promebat
Ml. Col. 301 {Goid.'' p 32); PI. 3
dofurgabtais Gl. zu proferri debuit
SG. 7I) {Z'l 884). — Pass. Praes.
Sg. 3 dofurcabar triit fessin Gl.
zu per se prolatum SG. 43» {Z-.
884). — Part. Norn. anas torgabthc
Gl. zu pro iniquitate in nos ad-
missa Ml. 27c, 17. — Inf. Nom.
in targabáal delictum Wb 9c {Z'^.
884); Dat. on torgabail Gl. zu pec-
cati grandis admissu 311. 22c, 7.
tor-gairm (do-for-) N. compel-
latio South. 34a {Goid.^ p. 58).
torgim I ich komme. — Praes.
Sg. 3 conna toraig sund ille SC.
29, 20. — T-praet. Sg. 3 co toracht
Emain FB. 4; co Emain 31; co
toracht . . in sligid cetna 39 ; PI. 3
CO torachtatar p. 39, 19. — Fut.
torgnea
841
tór-trommad
Sg. 3 can asa targa in comdiü do
fugiuU brátha ScLb. 13; in bei
forsa targa in mallacht form-sa der
Mund über tcelchen der Fluch über
mich kommt Fei. p. CIV 32. —
S-fut. Sg. 3 ni con tora SC. 40.
— Pass. {Conj.?) Praes. Sg. 3
conna torgethar sechut na treót
na torot FB. 10. — Inf. Acc. im
torachtain chucu laithe m-brátha
FA. 30.
torgrnea p. 141, s?
tórithin Hülfe, helfen; toiri-
thin assütance, aid OB,. — Dat.
ti dom tórithin Gl. zu Hg. 6, le;
da thoirethin O'Dav. p. 1?3 torla;
Ace. done ar toridin Gl. zu Hy.
5, 91. — Vgl. toiritbneach relief-
giving O'Don. Suppl.
torla i. cinnedh no naidhm O'Don.
Suppl, O'Dav. p. 123.
tor-mag, -mach N. Vermehren,
Hinzufügen, Vermehrung, Zu-
wachs; audio Z^. 884. — Sg. Nom.
tormach pene FA. 29; „Ni hole
em lassa toglach for n-gnás," ol
Ailill, ,.is ferr for tormach oldás
for digbáil euer Hinzukommen TBF.
p. 142, 29; Dat. do thórmuch SG.
77i>, 2 {Z^. 224); Acc. it áildi na
caera, tue tormach dun dib bring
uns mehr davon TBF. p. 146, 27.
t4r-magim i^do-for-) I ich ver-
mehre, füge hinzu. — Praes.
Sg. 3 doformaig Ml. \\1 {Z^. 884X;
don formaig Fei. Oct. 18, Gl. i.
dogni ar tormach; PI. 3 dofórmgat
SG. 53a. 11 {augent ZI ,433). —
Pass. Praes. Sg. 3 doformagar
SG. 28i>, 20. — Fut. Sg. 3 cid
etrum aicned ind reto, dia tormastar
a met dogni trumai n-do . . in met
sin Ml. 20», 19. — Inf. tör-mach
tormaid, eter do da tháib trén-
tormaid zwischen deinen zwei hoch-
schwangern Seiten Lg. 2, vgl. tor-
madh pregnant O'R.?
torneeh donnernd, ron torand?
ech . . toirnech FB. 49 ; torneeh p.
310, 17.
torothor s. torathor.
torrach schwanger; pregnant
Corm. Tr. p. 163. — Sg Nom.
Lg. 1; CG. 5; 6; CCn. 6.
torracht, eóica toracht di ór
forloiscthi im cech n-ae TBF. p.
136, 19 {„fifty Tinobs" Orowe); coeca
toracht di or forloiscthi im gach
n-ai „fifty coils (torrochta") of bur-
nished gold around each man^'' On
' the Mann. Ul p. 158. Vgl. torracht
i. eruinn O'Cl., round O'B.
torrchim ich mache schivan-
ger; ro torrched trá in rigan de
sin oeus be?id mac LU. p. 521», 33.
torrchius M. Schwanger-
schaft. — Dat. iss ed trá ro uc
si don torrchius sain úan das war
es was sie von dieser Schwanger-
schaft gebar, ein Lamm, LU. p.
torroma Abwarten, Pflegen;
torruma to attend O'Don. Suppl.
— Dat. ro bá i n-galur oeus tan-
cabair dom torroma „to watch me"
ScLb. 5; aeeobair do Brigzi techt
do thórruma a hathardu TJiree Hotn.
p. 58, 16; dodechaid Mártain iar
sin do thóruma ingine ánbrachtaige
„to attend a consumptive girV^
SMart. 28; atchi Brigit torrMwia
aingel os cind [in tige] „a watch
of angéls'' Fél. p. LXXII.
torsat, torsata s. tuismim.
torse F. Betrübtheit, Müdig-
keit, s. toras; torsi sadness Corm.
Tr. p. 161; tuirse wearitiess, sadness
O'R.; cech toirsi no galar Gl. zu
seth (sáeth") Hy 6, 9. — Sg. Nom.
toirsi thren FA. 30 LBr.; is torsi
dam Lg. 18, 9 (toirsi Eg.^; LU.
p. 52t, 3; Gen. gné m-bróin oeus
toirsi FA. 33 LBr. ; di met a thurse
FB. 85; Dat. for torsi TE. 12 LU.
* torsech betrübt. — Sg. Nom.
FB. 85; Acc. cid dot gni torsech
TE. 12 LU.; PI. Nom. ar' na pat
toirsieh dim ehuimregaib-se Wb.
26d, 21 {tristes Z^. 226); Wb. 27c, 34;
FA. 14; Acc. nualla . . torsecha 31.
tort ^ lat. torta, i. bairgen,
a cake Corm. Tr. p. 156, tortine
o little cake ibid.
torta s. tarat.
tortaide i. bairgen (Brot, Kuchen)
FB. 68, 4, tortaide Eg.
tór-trommad (do-for-) Ueber-
bürdung, Ueberbürden, Be-
toscai
842
tothla
lästigen. — Sg. Nom. bá somassi
do-som sin ocus nir bo thórtromad
LU. p. 79a, 10 ; Dat. i precept
narrún diade doib et inna nebthór-
trommad do chuingid neich cuccu
ihnen die göttlichen Geheimnisse
lehrend und sie nicht belästigend
um sie um Etwas zti bitten, Gl. zu
in sapientia ambulate ad eos Wb.
27e, 25 {vgl. Eev. Celt. II p. 393);
Acc. uair nar fulaing tortromad na
n-dóine oc athigid chucai SMart. 22.
toscai zu toisc? taric em fri[t]
toscai Fei. Jul. 19 {„quickly he
comes at thy wish"):, imatuarcat
doib CO m-bo derc cach dib dia-
railiu, CO n-deachaid cach dib fri
tosga a letbi TB. p. 178, 20 {„each
party of them i.vent off to his own
side").
to-scaigim (do-fo-) III ich be-
wege, bewege mich, iveiche,
gehe vorwärts, vgl. fo-scoichim,
scuchim; tosgúighim I move O'B.
— Praes. PL 3 &mail is donaib
retaib dufoscaiget Gl. zu ut rebus
ex voto ccedentibus {für cedentibus)
Ml. 33t, 3. — Perf. Sg 3 dofor-
scaig Gl. zu cessisse Ml. 37*. —
Pass. Conj. Sg. 3 condatoscaigther,
für condat toscaigtber. Gl. zu in
vindictam mei . . commovere 3£l.
23<i, 21? — Inf. tóscugud successio
Ml. 72a {Bei. Celt. 1 p. 49).
toscartha CG. 2 LU., 3. PI.
Praet. Pass. ? vgl. scaraim.
tosccoi p. 141, 25 s. toisc.
to-scélaim II ich erkunde,
verrathe, von scél; taisceallaim
I view, observe O'B.; vgl. do-scéu-
laim experior SG. 145^, 2 {Z'^. 434)?
dusceulai Gl. zu experiatur Ml. 68^.
— Inf. taiscelad to disclose, reveal,
to betrag Corm. Tr. p. 94 {d), tais-
gealadh prognosticating O'B. ; Dat.
do thoscelad áis ésci Pr. Cr. 32», 2
{Z'^. 1050, ad explorationem aetatis
lunae Gloss. Cod. Taur. ed. Nigra
p. 64); „to ascertain" Goid.'^ p. 54
{Nancy Gl.); do thoscelad feie „to
show forth the feasts" Fei. Epil. 80
(do thaiscelad Laud); PI. Nom.
taiscelta prognosties O'E. — Vgl.
taiscelaid.
toschid F. Lebensbedarf,
Nothdurft, vgl. toisc; toschith,
toschid, tasgid victus Z^. 802. —
Dat. issum ecen precept ar m'etiuth
et mo thoschid Gl. zu si evangeli-
zavero, non est mihi gloi'ia, neces-
sitas mihi incumbit Wb. 10^; Acc.
is hed ro erbad fria toschid Wb. 10^
{hoc concessum est ad victum eorum
Z\ 995).
tosn-airnechtár FB. 55 s. unter
tairiciin.
tosng-achtae, inna hi tosngachtae
Gl. zu inpendentia populis ser-
mone digerere Ml. lbi>, 12.
tosng'achtaigim III ich wäge,
pendo Ml. 79a t^Bel. Celt. I p. 42).
Vgl. med-tosngachtigtheid libripens
SG. n4a, 1.
tosn-úarg-aib FB. 85 s. túar-
gabim.
tossach N. Anfang; initium
Z^. 810; Gl. zu ut magistratus
SG. 106t, 7. — Sg. Nom. is ed in
so tosach indala sailm Ml. 27d, 2;
tosach suirghi TE. 10, 9; Dat. i
tossug initio Z'^. 325; i tossuch
Lg. 14; ar thossaig FB. 20; Acc.
déca tossach gemrid SC. 30, 7.
tost Schweigen; tosd silence
O'B. — Dat. bói Cuchulamd ina
thost LU.p. 114a, 2 {Siab. Concul.);
bi tost din a gillai „be silent, then,
my servant On the Mann. III p.
424, für bi it tost? is ferr in becan
sa dib d'innisin indá beith hi tast
ScLb. 25. — Vgl. con-tóisim.
totaisiu s. téit.
toth every feminine word, mem-
brum muliebre Corm. Tr. p. 158;
toth-bhall the female parts of gene-
ration O'B. — Vgl. toud.
1. tothaclit s. tothocht.
2. tothacht i. fog-hluim O'Dav.
p. 122.
tothaégat s. do-tiagaim.
tothíét er ging, kam, s. unter
téit.
tothaince „silence" Fei. p.
CLXXXIII 30. Vgl. tóithenach.
tothimm, tothim N Fallen,
Fall, ältere Form für das spätere
tuitimm, Inf. zu tuitim.
1. tothla, arfich tola totbla „he
tothla
843
traclitaireda
vanquished urgent desires" Fei.
Apr. 15.
2. tothla to dernand, request,
sue, Claim O'Don. Suppl.
tothluchur III De^?. ich bitte,
vgl. tothlaigim i. altaighim (altui-
ghim to give thanks, salute O'B.).
— Praes. Sg. 1 tothluchur dilgud
a Deo post peccatum Corm. p. 1
arco. — Conj. Sg. 1 todlaiger po-
stolem Beitr. VIII 316; co datlucher
{für da-tothlucher?) ut efflagitem
Ml. 49(1 {Z^. 1090). — S-praet.
Sg. 3 ro thothlaig tra Griguir a
coibseua cucu-som Goid.^ p. 101, 36
(LHy.) ; Bep. tothlaigestar dig CG. 5
(dothothluighestar Eg.)\ dotluche-
star (für do-thothluchestar) Hy.
5, 47 Fr., Gl. i. ro thothlaigestar.
— Inf. Dat. bai si tra oc tothlo-
gud in gilli fri re ciana LTJ. p.
39», 29; bai oc á guidi ocus oc á
thothlugwd cen máir TB. p. 176, 2.
tothocht Besitzthum, Zube-
hör; tothachd validiiy, ejfect, sub-
stance O'B.; toacht i. toice {wealth,
riches 0'B.\ ut est caiti meas o
thoacht i. na m-beodile ocus múin
i. in oir ocus in airgit O'Dav.
p. 122; caiti tothacht aireg désa?
deich céii leis u. s. w. On the
Mann. III p. 494; tothocht a thigi
ibid. p. 495. — Vgl. tócht.
tothoet s. téit.
totúrgim s. todúrgim.
toud gignere Eem.^p. 39; tóudh
i. aimsear a m-berann in bo in
laogh O'Dav. p. 119; i. hreith in
laoigh ibid.
1. tóxal s. tócosal.
2. tóxal verriculum SG. 33^
[ZK 768).
tra, tra, thra Conj. nun, aber;
ergo, igitur Z^. 699 ; autem O'Don.
Gr. p. 389 ; steht nie an der Spitze
des Satzes; tra FA. 2; 14; 15; 19;
27; 29; 31; FB. 2; 8; 10; 19; 43;
52; 59; 70; 84; 85; Lg. 17; Ä'ciU. 2;
SG. 6; 48; thra FA. 14; 29; thra
Hy. 7, 42; FA. 6; 21; 29; 30 {nur
in LU., nicht in LBr.). — Ge-
brauch: is amlaid tra dorónad a
tech sin so nun wurde dieses Haus
gemacht FB. 2; 20; in tan tra bá
urlam la Bricrind denam a thige
máir als B. nun fertig war FB. 4;
p. 46, 26; cer bo mór trá obwohl
nun gross ivar FB. 10; 18; 19;
80; 82; doruménatár ind fir aile
tra es meinten nun die andern
Männer FB. 82; 33; 70; 84; 85;
ba band sin tra con accrad hoegaire
. . do Medb da nun wurde L. zu M.
gerufen FB. 59; 55; 82; 83; 88;
luid tra Buan . . for lorc na tri car-
pat es folgte nun B. der Spur der
drei Wagen FB 70; 43; ScM. 2
imraotarla tra dóib fo deoid ScM. 8
TE. 2 Eg.; 6; 8; 10; 11; 12; 13
14; GG. 2 LU.', SG. 47; 48; p
40, 11 ; fechtas and tra SG. 2; isi
mo breth-sa duib tra mein Urtheil
nun für euch i^t FB. 68; 90; 26;
59; 62; ScM. 4; is banna ria frais
on tra FB. 52; ni fil brig sin tra
p. 140, 26; p. 142, 11 ; SG. 6; 7;
14; 20; 45, 24; is lia tttrem tra
ocus aisneis es ist mehr nun als
man erzählen und sagen kann
FB. 28; Wiadain dissi tra i fail
Conchobair Lg. 17; maith tra wohlan
denn FB. 1 ■ 8; TE. 6 Fg.; indill
dun in carpai tra spann uns denn
den Wagen an FB. 43; 34; ScM. 5;
foemaim-sea sin tra FB. 34; cóic
méich fichet tra, iss ed ro bron-
nad frisna cóic fichtiu bargen sin
25 Maass nämlich . . FB. 9; ba
dóig lais-seom tra er glaubte nämlich
FB. 88; 89; ro bá-sa tra . . i n-
imsnim mor..co ro gle daniiScM. 4;
araide tra co n-darametar Lg. 11;
dorat tra fon n-innasin ail forsin
cóiced uile ScM. 14; ni chotlu tra
Lg. 17, 45; is hi sin tra ingen iss
cóiri TE. 5 Eg. — In der Fis
Adamn. hat LBr. öfter tra für dan
in LD. (6; 8; 10; 15; 18; 22; 25;
26; 28; 32; 33).
1. tracht strength O'Don.
Suppl., vgl. Beitr. VIII 343.
2. tracht Strand; banTcor shore
of a river O'R. — Sg. Dat. hi
tracht mara Bretan Three Hom.
p. 16, 13; Acc. fri trethan tracht
LU. p. 40», 22.
trachtaireda, mar innisit trach-
taireda na canoni nóimi „the com-
tráctad
844
tré
mentators on the Tioly canon''
ScLh. 19.
tráctad = tractatus Z^. 803;
hisin tráctad in commento SG. 4i>, ii.
traethat s. tróethaim.
trag, traigr F. Strand; shore,
Strand O'B. — Sg. Gen. i n-gainem
na tragai Three Hom. p. 122, 25;
Dat. i tráig mara Oss. III 11;
FA. 24.
tragdai, inna tragdai no inna
n-goite Gl. zu fossorum Ml. 77*.
tragud exliaustion ScLh. 21;
traghadh exhausting, lessening, eh-
bing O'B. — Praes. trágid in pian
dib „the pain ebbs from them"
FA. 24
traig- Fuss; pes Z'^. 255. — Sg.
Nom fer-traig FB. 27 ; Dat. teand
CO traig „strong with foot" Fei. p.
CXXXV 1; PI. Nom. traigthe LU.
p. 791>, 28; traighthi TE. 4 Eq.;
Gen. XXX traiged FB. 2; p. 399, 33;
Gl. zu Oss. III 5; Du. Gen. inad
a da traiged FB. 88. — Compos.
ind oinchosaig i. in traiglethain
{die breitfüssigen) Gl. zu seenopodi
Goid.^ p. 71 {LEy).
traig-uech, nir bo me in murgeilt
mar, nir bo me in traignech thrén
LU. p. 4Ca, 37 {Aid. Eck.).
traite quickness, readiness
Fei. Index; traid i. luath no obann
aci.
trascair Sturz; trasgair a fall
O'B.; trascair a báis sein Todes-
sturz FB. 61.
trascraim ich stürze; trasgai-
rim I abrogate, destroy, overthrow,
overwhelm O'B. — Praes. Sg. 3
trascraid dochum n-iffirnd comtinól
n-écraibdech FA. 1 ; nos trascair
p. 170, 18. — Praet. Sg. 3 cor
trascair grianan Bricrend fri lár
talwa« FB. 25; ro trascair in
crainn sin Fei. p. CLXXXI 35. —
Pass. Praet. Sg. 3 ro tascrad Gl.
zu dejectus, zu lesen ro t^rascrad,
Goid.^ p. (J9 LHy.
trasta s. unter tráth.
tráth N. Stunde; die Namen
der acht canonischen Stunden s.
unter iarm-eirge. — Gen. cech
thratha zu jeder Stunde Hy. 6, le.
Gl. etir la ocus aidchi; Dat. on
trath sa co alaile FB. 24; on trath
sa von jetzt an 59, 87; Acc. co
trath na faire 83; co trath teirt
arabárach TE. 12 LU.-., cus trath
sa bis zu dieser Stunde, bis jetzt
SC. 14; FB. 88; 94; cos trasta
(für trath sa) O'Don. Suppl., trasda
hitherto O'B.; trath ohne Präpo-
sition: cach trath alle Zeit, für
immer Oss. II 7; contuli trath a
dála bis er einschlief zur Zeit seines
Stelldicheins TE. 12 LU.\ 13; do-
fúsci . . trath teirt um die dritte
Stunde ibid. 12 LU.\ trath nóna
deód lái FB. 91; tráth als Con-
junction: trath do deochaid als sie
kam TE. 12 LU.; CG. 4 (in tan
Fg.); FB 82; 84; 87; 90; PI. Gen.
claschetol . . na n-ocht trath FA. 31 ;
re se trath die Zeit von sechs
Stunden ScM. 21, 36 Fg. Le.
(thráth L.)', Acc. celebrait . . na
ocht trath FA. 7 (tratha LBr.);
tri thráth ScM. 3; 12. — Vgl.
mochtratae Gl. zu matinus {sie)
adsurgam Ml. 21«, 8.
tre- drei in der Composition
Z^. 302, z. B. coitchen tre-chenelse
commune trium generum SG. 200», 13.
tre, tria, tri Praep. mit Acc.
durch {in der spätem Sprache
auch mit Dat., z. B. TE. 18); tri,
tre per Z^. (551; erweitert trem-,
tremi- (^gl. rem-, com-, tairm-"); tre
SG. 7; FB G8; Lg. 3; thre _CC. 6
LU.\ mit Aspiration: tre chin Lg.
13; tria changin ScM. 21, 8; FB.
29; Gl. zu Hy. 1, 19; tria Hy.
1, 11; p. 19, 37; 40, 7; Lg. 11; 15;
17, 31; 44; ScM. 13; TE. 4 Fg.;
FB. 29; mit Aspiration: tria sin
Hy. 5, 19; trie FB 29 Eg.; tri
SP. V 16. — Mit dem Artikel:
Iresin cochull SG. 36; triasin n-
erdam, triasin fial FA. 31 (trésan
LBr.); triasan sencas ScM. 22, 3;
mit Pron. personale: 1. Sg. tri-
nm Wh. 23i> {Z^. 652); treamham
throuqh me O'R; 2. Sg. triut SG.b\
Lg. 5, u; ScM. 9; treót FB. 10;
PI. 2 trüb Wb. 3i>; 3. Sg. M. trit
SG. 36; triit Lg. 15; trít-seáe
FA. 5; tremit GCn. 3 {vgl. remi) ;
treb
845
trécim
F. trée SG. 2:í\ u; tréthi ScM. 1;
trithe Fei. p. LXXVII 29; PI 3 treu
Wh. 28c, 19; mit Fron, possessi-
vum: Sg. 2 trét chend ScM. 11;
triat liasait ScM. 13; 14; ^í- 131, 37;
5. Sg. M. trea thir Tir. 4; trena
nach Analogie von réna; trena
chotlud SC. 9 ; trena etach LHy.
Amr. 23; triana eochraib TE. 18;
F. tria ág p. 131, 32; triana focbann
TE. 11 Eg.:, PI. trea n-aslach-som
Wh. 30e {Z^. 653^; triana tengthaib
FA. 27. — Gebrauch, a) rÖMWi-
iicÄ: colluid trét chend dass er
{der Spiess) durch deinen Kopf
fuhr ScM. 11; 13; SC. 7; 36; gai
triut ScM. 9; 14; FA. 27; tria
dubraed Lg. 17, 44; ScM. 1; Ä/.
1, 11; drong tria alt Lg 17, 31? a
di láim tri derca sedluch allenith
immach TE. 4 Eg. ; atconnairc . .
a gualaind tresin cochull SC. 36;
FA. 5; conna torgethar sechut na
treót na torot FB. 10; tre snechta
ocus tre sin Gl. zu Hy. 5, 19;
h) Zur Bezeichnung des Urhebers,
der Ursache, einei- Vermitte-
lung: is triut . . longas Fergusa
Lg. 5, 14; SC. 5; Lg. 15; corrai-
mid a druim trüt Lg. 15; tria rath
in spiria noib p. 40, 7; tre drui-
dechta druad Lg. 3; 11; TE. 18;
CC. 6; FB. 29; tre chin drochmná
Lg. 13; FB. 29; TE. 11 ii^.;
ScM. 21, 8; feib sontar triasau
sencas 22, 3; p. 131, 32; 37. —
c) Andere idiomatische Wendungen :
atracht . . trena chotlud nährend
seines Schlafs SC. 9 ; arbeittet . .
tri laithlinni ainm n-Aeda sie
feiern bei Biertränken Aed's Namen
SP. V 16; CO n-epistlib immdaib
leis tria Goedeilg p. 19, 37 („having
many letters in Gaelic" Three Hom.
p. 15, 2 ; tre banna miach tortaide
FB. 68, 4?
treb Wohnsitz, Stamm; ab eo
quod est tribus Corm. i?. 42 ; a trihe
O'Don. Suppl , i. teach ibid. ; treabh
a tribe, family, clan CB. — Sg.
Nom. TE. Ib; Gen. cethar-trebe
quatuor tribuum Hy. 2, 6; ior acci
a threbi p. a27, 36; Acc. ro bói
chocad etir deich-thriub ocus de-
thriub corrici sin Ml. 37 r {fuit bellum
inter decem tribus et duas tribus
usque eo Z*. 302). — Vgl. aittreb.
ireba,ä.Wohnsitz, Besitzthum,
Bewohnen, Behauen; treabhadh
inhabiting, husbandry O'Don.
Suppl. Vgl. trebthach. — Sg. Nom.
is ansu lim-sa mo thech oldás mo
trebad uli FB. 26; Acc. fri ar ocus
trebad in talman Fei. p. LXI 42
{„for tilling and ploughing tJie
ground").
trebaim II ich bewohne, be-
haue; treabhaim I plough, tili,
cultivate O'B. — Praet. PI. 3 airm
irro trebsat SC. 25. — Pass. Praes.
Sg. 3 ni trebthair a ratha „their
raths ar not dwelt in" Fei. Prol.
176. — Vgl. aittrebaim.
1. trebaire M. a householder
On the Mann. III Index; treabhaire
householder, f armer 0' Don. Suppl.,
a ploughman O'B.
2. trebaire F. prudence, dis-
cretion O'Don. Suppl., von trebar.
trebar klug. — Sg. Nom. p.
141, 5; trebur 29; a ben trebar
ScM. 3, 4; Dat. F. ria tiiaith tre-
bair p. 327, 33. — Compar. tre-
bairiu minus stultus SG. 42^, 8
{Z\ 275).
tréblait = Zai. tribulatio. —
Sg. Nom. in tréblait Fél. p.
CLXXXVI 27; Dat. i cumgi ocus
i tréblait SMart. 15; 40.
trebthach, treabhthach a far-
mer O'B., von trebad; ban-treb-
thach s. unter ben.
tre-cheug' „three Chiefs" Fei.
Index; mor-trecheng Sept. 16 Laud,
mor-drecheng LBr., Gl. i. triar i.
tri cingid mora.
tre-ehoste Dreifuss; Dat. isin
trechostu in tripode SG. 8^, 5
^Z'K 302).
trécim III ich lasse im Stiche,
verlasse; tréigim Ileave, forsake.
— Praet. Sg. 3 rom three SC. 46;
PI. 2 ro thrécsib [sie) foiin-sa bar
tir die ihr meinetwegen euer Land
verlassen habt Three Hom. p. 96, 4.
— Fut. sec. PI. 3 noco treicfitis
SC. 44, 14. — Inf. Acc. ar ro mi-
dair in ri a trécud LU. p. 52i>, 2,
tredan
846
treóir
tredan Fasten; tréadhan a fast
for three days O'R. {vgl. unten die
Gl. zu Fei. Nov. 16). — Sg. Acc.
carais mor trom tredan Fei. Jan. 15
{mit credal reimend); Mart. 24; no
chardais tredan JSfov. 16, Gl. i. tre-
denns i. tres dies.
tréde N. Dreiheit, von Sachen,
Z\ 312.
tré-denus triduum Wh. 24»
{Z"^. 788); Gen. fri re tredenais
SMart. 19.
tre-dluigthe, in mac hoe tred-
hiigthe Gl. zu trifidum jecor Gild.
Lor. Gl. 213.
trednach enthaltsam, von tre-
dan. — Sg. Nom. ,,ahstinent" Dec. 13,
Gl. i. troiscthech ; Gen. trednaig
Febr. 25, Gl. i. troscig; Dat. F. don
trednaig Oct. 18, Gl. i. hi tredan
ró ches.
tre-eochracha, longa treeoch-
racha dreikantige Gefässe
O'Don. Suppl. bárd, vgl. 2. eochuir.
tre-focal the name of a poe-
tical CO mp ositipn O'Don. Suppl. ;
Corm. p. 43; trefoclse i. tri foccuil
bite ind, i. da foccul di molad do
brith. for culu ind imdergtha dofarci
an tres foccul i. foccul ind imderg-
tha ocus aire ibid. p. 44; s. unter
ecen.
tregat Gl. zu idu {Schmerz),
treaghait the plague O'It.
tregtSíáDurchbohren, Durch-
schneiden On the Mann. III p.
450; CO trégda in fer tria sciath
ibid. p. 507; mar thregdas fodb
omnaid s. unter omna; vgl., trid-
threághta transpierced O'Don. Gr.
p. 341.
treise threedays 0' Don. Suppl.;
triduum Z'^. 309.
treitli schwach, vgl. triath; weak
O'B. — Sg. Nom. t'ferg treith
SC. 41.
trelam, trealamh apparel, fur-
niture, military weapons O'R.
— Sg. Acc. atraig suas la sodain
ocus gebid a threlam fair TB. p.
178, 15; dothongu-sa tar mo sciath
ocus tar mo chlaideb ocus darm
threlam TBF. p. 144, 26.
1. trell „noble" (i) O'Curry; Sg.
Nom. ind ingen trell SC. 83, 29;
Dat. sin t-sid thréll 21; is tig
trell 25.
2. trell, conos tanic trell dia
ceill SC. 48, „until he recovered
a Utile of his senses" 0' Curry?
trem-, tremi- die erweiterte
Form der Präposition tré, vor
Verben {z. B. tremi-biur) und in
Verbindung mit Pronominalformen
{z. B. tremit nach Analogie von triit).
tremeta, in inillius nem-thremeta
no nem-throeta inpenetrabilis
tutela Gild. Lor. Gl. 66.
trem-feidlig-ud perduratio
Ml. 21d, 4 {Z-^ 879).
tremi-Mur I ich übertrage;
tremiberar transfertur Wb. 8» (Z^.
879); trimiberar Ml. 21c, 3.
tremi-tiagat transgrediun-
tur Wb. 254 {Z'\ 879).
trén stark. — Sg. Nom. p.
141, 4; 29; p. 327, 31; deg-ri . . trén
Sy. 1, 38; eirr trén tressa ScM. 15;
FB. 11- torc tren 68, 9; Gen. cach
thriuin p. 328, 5; p. 142, 3; Dat.
PI. Acc. tairnid triunu SC. 18. —
Comp OS. trén-fer; trén-ócu p.
328, 1, p. 141, 28; tren-togairm Hy.
7, 1; 62; tren-tormaid Lg. 2? tren-
othath Gl. zu exilis SG. 56^, 3 {Z'^.
879)? — Compar. tressa Wb. 25»
{firmior, fortior Z'^. 277); inti diib
bes tresa orcaid alaile Ml. 19^, e;
tressa ibid. 5; tressiu Lg. 18, 39;
tressio TE. 6 Lü.; PI. Nom. tresi
cluchi ind athig FB. 39. — Superl.
tressam Hy. 6, 1, Gl. i. ar nach
fil nomen fortius quam nomen illius
quod liberet hominem.
trén-fer M. der starke, kräf-
tige Mann, Krieger. — Sg. Nom.
Hy. 5, 68; Gl. zu FB. 71; PI. Nom.
in trenfir FB. 7 ; Gen. na trénfer 8 ;
Dat. di thrénferaib Ulad 2.
trénae eine Festzeit, Nom.
trénae samna SC. 1 (treine H);
Dat. a trenaib Tailltin On the
Mann. I p. dcxl.
treodatu M. Dreiheit. — Acc.
treodatid Wb. 26» {trinitatem Z*.
257); Hy. 7, 2 und 63?
treóir vigour, Gen. treorach
O'Don. Gr. p. 96.
treórach
847
tria
treórach starTc, s. unter 1. rúa-
naid. Vgl. étreórach.
1. tress der dritte, tertius Z^.
309, geht immer dem Nomen un-
flectirt (in Composition?) voraus;
tris tertius Z^. 309; p. 39, 14; p.
42, 6; FA. 2; SC. 5; 36; FB. ^;
83; in tres carpai 43; in tres nimi
FA. 16; cona farcaib acht cech
tres dune jeden dritten Menschen
Hy. 1 Praef.; in tres cuibrend déc
den dreizehnten Theil p. 40, 12; in
tress tonn Gl. zu trethan Hy. 6, u.
2. tress Kampf; treas a skir-
mish, battle O'B. — Sg. Gen. eirr
trén tressa ScM. 15; Dat. isin tress
Oss. I 9; SC. 31, 7: maith is tres
Oss. I 3 ; PI. Nom. ech-tressa TE. 15.
tressa, tressam, tressiu s. trén.
tresta Gl. zu Hy. 6, 10?
trét N. Heerde; tréud a flock,
herd CB. — Sg. Nom,. Hy. 5, 36;
p. 42, 36; Dat. dolluid cú allaid
corruc chairig leis . . don tréot Three
Hom. p. 6, 25; s. unter 1. tallaim;
Acc. trét Hy. 5, 47; PI. Nom. is
comiuir in coimdiu ce thuirtir a
thréta Fél. Prol. 230; Acc. atchiat
tréta móra di chairib inti LU. p.
23b, 17.
1. trethan Fuss; treathan afoot,
tract, trace O'B.; trethan troigh
O'B. rén; tricha treten Oss. III 5,
Gl. i. traiged, treathan Und. Ed.
2. trethan Meer, besonders das
stürmische Meer, vgl. 2. triath;
treathan i. anfen {vgl. ainbthenaig
unter trethnach) O'Dav. p. 122,
mit Bezug auf Fei. Jun. 3, wo
aber trethan Gen. von triath ist.
— Sg. Nom. trethan ágach ScM. 15;
trethan trom ainbthine FB. 53;
Gen. itir thondaib trethain Fei.
Nov. 23 {reimt mit fo thondaib lir
lethain); Dat. as aidbliu cech tre-
than Apr. 22, Gl. i. cech muir;
Acc. neam talam la trethan Prol. 216
{reivit auf lethan); dar trethan
Dec. 11 Laud (trethain Bawl.); ar
threthan Hy. 6, 14, Gl i. ar thré-
thond quia ferunt periti nautae
conid e-8Í[n] in tress tonn bádes
naves.
tretbnach stürmisch; tar fairr-
ge trethnaig i. ainbthenaig Gl. zu
Fei. Jun. 3.
tré-thond drei Wellen Gl. zu
trethan Hy. 6, i4.
tre-nillech dreieckig, s. ulind;
in mac hoe treuillech Gl. zu trifi-
dum jecor Gild. Lor. Gl. 213.
tri s. tré.
tri M., tri N. (bewirke Aspiration),
teoir, teora F. drei; tres Z'^. 302.
— Nom. Masc. tri Lg. 17, 4;
ScM. 21, 17; TE. 6; CC. 2; FA.
7; 8; 22; SC. 33, 15; 37, u; FB.
83; tri fichit sechzig ScM. 5; SC.
33, 19; tri fichit cét ScM. 2; tri
cóicait hundert und fünfzig Lg. 10;
ScM. 21, 5; SC. 16; 33, s; 44, 13;
tri leca FA. 13 (teora LBr.)\
Neutr. na tri dath Lg. 7; FB. 56;
tri thráth ScM. 12; tri chét drei
hunderi Lg. 16; ScM. 5; -SC. 33, 20;
tri miie FA. 10; Fem. inna teoir
ranna sa SG. 26'', 13; teora tonna
Wb. 27a; teora anmi SC. 5; 36;
FB. 20 ; 54 ; na teora ammiti túath-
chaecha Bev. Celt. 111 p. 176; Gen.
Masc. und Neutr. tri n-dath
FB. 46; athair tri cethrur Hy.
1, 9; Lg. b, 8; ScM. 21, 28; FB.
70; Fem. co cend tri la ocus teora
n-aidche FB. 58; 55; udi tri la
ocus tri n-aidche 10; dia teora
nómad TE. 11 LU.\ mac na teoru
m-hWadan p. 140, 14; p. 144, 22;
teoro p. 143, 3; Dat. dia trib non-
baruib Corm. Tr. p. 130 (j); cona
tri coectaib SC. 33, 21; Fem. do-
naib teoraib pe?-sonaib SG. 186», 2;
Acc. Masc. tri Hy. 1, 29; SP. 1 2;
tri cóecto SC. 16; Neutr. tri SC.
47; tri thráth ScM. 3; mo thri
drindrosc FB. 87; a thri chomméit
dreimal soviel FB. 19; tri laa
SC. 1; tri laa ocus tri aidche {sie)
ScM. 4; commebaid hi tri in drei
{Stücke) Hy. 5, 78; FB. 63; fo thri
dreimal FB. 78; 81; 87; fá thri
TE. 13 LU.; fa tri p. 42, 5; Fem.
teora lethindli Tir. 4; tar teora
fuithairbe FB. 17; 82. — In der
Composition tritt tre- ein, vgl. jedoch
tri-chles do-gnítís ind errid LU.
p. 1211», 14.
tria s. tre.
triall
848
triliss
triall Versuch, Absicht, Ver-
suchen, Beabsichtigen; a jour-
ney, going, a purpose O'JB. — Sg.
Nom. triall do Roim daroine dar
sarugud m-Brigde Félp. LXXXlVö;
dentar trial mo berrtha-sa Hy. 2
Praef.\ Dat. ic triall tar Loch Rib
siar Fei. p. XXXVIII lo.
triallaim ich versuche, beab-
sichtige. — Praes. Gonj. PL 1
dia triallum crabud is tarba dun
Gl. zu is tarba dian promam Fei.
Prol. 143. — Praes. sec. Sg. 2 cia
no trialltá SC. 41. — Praet. Sg. 3
ro triall SG. 48; ro triall tar muir
i n-degaid Coluim CAlle co n-eracht
in muir friss conar léic tairis he
er versuchte über das Meer {zu
gehen) Fei. p. CVI 36; PI. 3 ar iss
ed ro thrialsat-som, dul ior insib
mara immach ior teched res n-galur
Hy. 1 Praef. — Pass. Praes. sec.
Sg. 3 CO trialta a n-dith Lg. 11.
triall atoir M. „attempter" Ir.
Gl. 1098.
trimnAnstrengung, Versuch?
Sg. Acc. dorat . . triam dia tttrcbail
FE. 27; PI. Acc. doberat triamnai
don tig 26.
triamain i. toirsech {betrübt,
müde) Fei. Prol. 26; weary, fati-
gued O'B.
trian Drittel. — Sg. Dat. ba
mo triun arailiu Hy. 5, so {zwei-
silbig):, Acc. trism do mnntireScM. 14.
triar eine Dreiheit von Per-
sonen, drei Mann; tres viri Z'^.
312. — Sg. Nom FB 9; 72; triar
oenfer Hy. 5, is {die Dreieinigkeit);
Gen. in trir curad FB. 42 ; 56 ; 62 ;
Dat. don triiir lath n-gaile 54;
dia triur bratha?* p. 17, 24; a triúr
sie . . in ihrer Dreiheit = die Drei
FB. 15; in tech doib a triur ein
Haus ihnen dreien gemeinschaftlich
54; 90; cách díb a triur jeder von
ihnen dreien Lg. 8; FB. 81; lotar
. . a triur cburad sie gingen in ihrer
Dreiheit von Helden = die drei
Helden gingen FB. 75; 78; 79;
Acc. triar for trichait SG. 36; fria
thriar m-brathar j?. 17, 21; PI Dat.
CO n-dessib is tririb Fei. Prol. 210.
1. triatli M. König; i. rig Gorm.
p. 41; triath enim rex vocatur
ibid. p. 34 orc tréith. — Sg. Nom.
triath tailc tnuthgaile FB. 71; Gen.
orc tréith i. nomen do mac rig
Gorm. p. 34.
2. triatli i. torcc {Schwein) Gorm.
p. 41, Gen. tréthe ibid.
3. triatli schroach, vgl. tréith;
ni triath Oss. III 9, Gl. i. ni lac.
4. triatli Meer, vgl. trethan; i.
muir Corw. p. 41. — Gen. trethan
Gorm. l. e; Gl. zu gurges SG. 66», 1
{maris Z^^. 264); dar tuind trethan
Fei. Jun. 3 {reimt auf lethan), Gl.
tar fairrge trethnaig; fri trethan
tracht LU. p. 40», 22; Acc. snaifid
Liban sair siar sanchan tar cach
trethain LU. p. 3915, 34.
tribus bracae Ir. Gl. 324.
Davon tribhusach bracatus Ir, Gl.
600.
tric urgent, quich CR.; is
tricc condegar „it is Tceeuly it is
asked" TBF. p. 150, 27; fuarais
sgathadh geur trom tric Tor. Dh.
p. 198.
tricha Dreissig; triginta Z^.
306. — Nom. tricha cét Lg. 16;
Oss. III 5; FB. 2; 85; p 309, 32;
triucha Oss. III e; Dat. triar for
trichait drei und dreissig SG. 36;
oenfer dia tricha cet 38, s.
tricha cet „Thirty Hundreds
of Land" On the Mann. II p. 392,
das Gebiet eines ri ttiatha ibid. I
p. ccxxix. an Umfang der modernen
Barony entsprechend O'Grady, Tor.
Dh. p. 1 08, gewöhnlich mit cantred
oder district übersetzt O'R.
trichem = tren-ceimniughudh
O'Dav. p. 78, 3 und O'Don. Suppl.
trichem-ruad Í uiblech tened
trichemruaid FB. 49, -ruaide Fg.
und H.; p. 310, 21 ; na haible tened
trichemruaid LU. p. 80», 5.
trichtaigre spatium triginta
dierum Gr. B^ {Z\ 247).
trie s. tré.
trílech Lied, vgl. trirech; cipe
dogneth tria filidecht tn'ljg moltai
dona noemaib Fei. p. III 10 („a song
of praise for the saints").
triliss Haar, Flechte; bushy
hair O'R., vgl. triliseach hairy,
trind<Kt
849
troich
crested ibid. — Sg. Dat. ba dodelbda
Ó trilis SMart.. 21\ lir uas triiis
„over sea's hair" Fei. Mart. 15,
Gl. uas moing in mara; an breo uas
tuind-trilis eine glänzende Flamme
über WogenJiaar {„flatnma quae
super aquam fulgebat" O'Don.
Suppl, indem er gegen den Veis
i trilis liest, „over a sparTcling sea"
Stokes) Apr. 23? PI. Dat. marai
mora . . co trillsib tened foraib p.
191, 11 ; Du. Nom. da triliss orbuidi
for a cind TE. 3 Eg. ; Acc. doUeici
a hathair sleig cóicrind di . . colluid
treda triliss TBE. p. 146, 32.
tríndóit, tríuóit = lat. trinitas.
— Nom. trínóit Hy. 5, 3; Hy.
6, 5; 10; Gen. óintaid inna trindoti
Ml. 2d, 2; i n-oentaid na nóem-
trinoti FA. 34 LBr.; inna trínóite
fire Hy. 2, 42; Gl. zu Hy. 5, 3; co
aingel na trinóite FA. 18; Dat.
trinoit Hy. 7, 1?
tri rech F. Lied, vgl. trilech;
a species of lyric poetry On tJie
Mann. III p)- 388; melody O'Don.
Suppl.; adhband trirech imefuilnge
gol Gl. zu golltraigi Corm. Tr.
p. 89; fom chain trirech inna n-én
SG. 203; Dat. Cormac cecinit isin
tririg On the Mann. l. c.
tris, triss (triuss") der dritte,
tei-tius Z*. 309; it he immefolngat
ha (Sic) tris timchel deacc die sind
es, welche seinen {des Mondes) drei-
zehnten Umlauf ausmaclien Goid.^
p. 53 (Wien. GL). — Vgl. tress.
trisgrataini ich durchbohre,
foro SG. 54a, 1.
triucha s. tricha.
trócaire F. Barmherzigkeit,
von trócar; misei'icordia Z^. 23. —
Sg. Nom. Hy. 6, 11 ; Gen. lucht . .
na trócaire die Barmherzigen FA. 1 ;
trócairi 34; Dat. ar throcaire aus
Barmherzigkeit p. 41, 11; Acc. do-
gniat trócaire FA. 27; ailtiw tró-
caire in choimded SMart. 45.
trócar {für tróg-car?) barm-
herzig. -^ Sg. Nom. FA. 1. ' —
Vgl. étrocar.
trochit i. corp Corm. p. 20
fothrugud; troicit i. corp Dúil
Laithne 2 {Goid.^ p. 75).
tróethaim II ich überwältige,
unterdrücke. — Praes. Sg. 3
traithaid nerta lochnamat FB 68,10;
PI. 3 nos traethat 67. — Praet.
Sg. 3 troethais Fei. Nov. 16; ar ru
throith Gl. zu comprimente Ml. 38'1 ;
rel. isi traethMS na tedmanna Three
Hom. p. 84, 24. — Eilt. Sg. 2 ar-
troidfea-siu inna drochdaini 311. 48.
— Pass. Praes. Conj. PI. 1 mani
er-throitar hua Dia 3fZ. 48 r. —
Inf. troethath subjectio, submissio
Wb. 6a {Z^. 31); Dat. is comdiriuch
hie hicc na maithe ocus hie trae-
thad na n-ole Gl. zu Fei. Prol. 229.
trog i. clann {„chüdren") Corm.
Tr. p. 162 traigli.
trog, trúag elend, unglück-
lich, traurig ; miser Z'^ 23; macer
Ir. Gl. 383. — Sg. Nom. trog FB. 87;
trúag TE. 9, 25; cú truag p. 41, 21;
ind anim thrúag sin FA. 20; is
trog Lg. 13; ba truagh le a mudu-
gud TE. 11 Eg.; cid truag Oss.
II 7; truag d'ültaib SC. 29; ibid. 3;
Gen. a aithig in truaig Hy. 5, 61;
sochor cach thrúaig p. 328, 5; Voc.
a Claim truaig FB. 43; a midlach
thruag 67; PI. Nom. F. triiaga
FA. 29 (trogu LBr.); Gen. na truag
FA. 26; Gl. zu Hy. 5, 9; Acc. fri
lobru truagu Hy. 5, 9; F. piana
ocus todérnama trúaga FA. 2; 31.
trogaim, S-praet. Sg. 3 trogais
CC. 3 LU., Gl. i. tusmis. Vgl. trog.
trógaim II ich mache elend.
— Praes. Sg. 3 bith thrógaid a
náimtiu, bith móraid a gérta Fél.
Prol. 231.
tröge, trúaige F. Elend. —
Dat. diar trógi Hy. 1, 31 ; ar thrógi
ocus lobraip. 131, 4; i tröge FA. 17;
oc tröge 30; com thruaige „with
my wretchedness" Fei. Epil. 327.
trogein daybreak Corm. Tr.
p. 158; troghain i turgbháil greine
O'Cl.
troich, ait i la troich „it is plea-
sant to a wretch" (?) Corm. Tr. p.
162troid; imma torchratar na troich
Oss. I 13; ni lossat na troich recait
bernaid m-braith nicht gedeihen die
Feigen, welche in die Kluft des
Verraths gehen On the Mann. III
54
troiscid
850
tu
t-S
p. 452. Vgl. troich a dwarf, a co-
ward, a bad or illdüposed person
O'B.
troiscid s. trosciin.
troiscthecli Gl. zu trednach Fei.
Dec. 13, von troscud.
tromm sc /im; er, vgl. com-thromm,
étromm, imm-thromm — Sg. Nom.
cotlud trom SC. 30, 9; ba tromm
. . laissin druid TE 18; nip-sa trom
for nech Gl. zu nulli onerosus fui
Wb. l7o (Z-\ 628); Dat. isiii péin
truimm sin FA. 25 LBr.; PI. Nom.
na todeniuma troma FA. 31 LBr.
— C 0 mp 0 s. tvom-a,mhth\nQ FB 58;
-chatha 68, u; -cheó 87; -damh
ScM. 22, 11; -áig p. 181, 31; -galair
TE. 7 Eg.\ -tairr ScM. 2^2, 5;
-thoraib Lg. 4, i4. — Gompar.
trommu FA. 2U; is trumaite a piana
a n-ifiurii a fuirech oc denam uilcc
Fél. p. CXVII 12.
tromma, s. unter scoim, Leber?
vgl. tromm-thride.
ti'ommacht Schwere, Gewicht
ScM. 21, 2.
trommaim II ich beschwere,
drücke. — Praes. Sg. 3 dob tromma
a n-accobor coUnide beos Wb. 8"
(gravat vos voluntas carnalis adhuc
Z\ 218).
tromm-chride, óa no tromchride
jecur SG. 65^, 2 (Z^ 857), vgl.
tromma unter scoim.
trommda schwer, gewichtig;
tromdha weighty, heavy, grave O'B.
trommdacht Schwere; trom-
dhacht heaviness O'B. — Acc. SC. 31.
trommdatus „oppressiveness"
Three Hom. Index, „ni ar Dia" or
se „doratais t'idpairt, acht is ar
lisdatus ocus tromdatus rot gab
frim-sa aus Bosheit und Härte, die
dich gegen mich ergriff Three Hom.
p. 78, 22.
tromme F. Schwere, Gewicht.
— Gen. ic fulang mét[e] ocus trumma
na talman p. 169, 2c; Hat. iar
trommi oil FB. 17; ar thrommi a
brotha 88 ; dogni trumai n-do . . in
met sin s. unter méit.
trosc, la truscu Hy. 2, 34, Gl. i.
la clamu.
ti'oscim III ich faste; troiscim
I fast, abstain front food O'Don.
Suppl. — Praes. Sg. 3 troiscid
Fei. p. CLXXI u. — S-praet. PI. 3
CO ro throiscset Hy. 1 Praef. —
Inf. Nom. in troscud ScM. 3;
troscud tribulatio Wb. 16c (Z-^. 803);
Gen. aidche troiscthe Goid.^ p.
104, 10 [LHy.). Vgl. troiscthech.
trossmar, ech trosmar FB. 49
(.trostmar Eg), p. 310, i7?
trost trabs SG. 70», 4; inna
trosta ilecdi Gl. zu iliceaeque tra-
bes SG. 33t, 9 [Z-\ 792).
trostán Stab, Wanderstab;
a crutch, prop, a pilgrim's staff
O'R., On the Mann. III Index.
trú, tru lean, thin, piteous
O'M., „a wretched or miserable
person" Corm. Tr. p. 161; am
trú-sa SC 7.
trúaiil Scheide {des Schwertes).
— Sg. Dat. on trúaiU Gl. zu a vagina
Corm. Tr. p. 77 faighin; tánísca
Cuillius asa thrúaill ocus fófácaib
in trdaill fás LU. p. 65% 37; PI.
Dat. Ina trúallib FB. 74.
ti'úalnim (do-for-elnim?) ich be-
flecke, verderbe; truaillim I pol-
lute, profane O'R. — Pass. Praet.
Sg. 3 gabur .. quasi caper, ar iss
ed ro truaillned and Corm. p. 22;
is combrec ro truallned ind ibid.
— Part. amaZ grein nem-thrual-
nide TJiree Hom. p. 124, 13, vgl.
druáilnithe und elnim.
truastad Schlagen, vgl. trost?
cach oc truastad a cheile ScM. 18.
trumma s. tromme.
trus a girdle CB.
trustalad Gürten, s. unter co-
stal.
tu du, mit Particula augens
tussu, tusso; tu Z^. 325; tu FB. 10;
is tu taithiges SC. 29; FB. 10;
11; 17; iss tu TE. 5 Fg.; masa
thú SC. 33, 30; cia-so thú TE. 13
LTJ.; tussu Lg. 19; FB. 9; tusso
ScM. 15; coich thussa SG. 12;
Acc. ro charas tusai TE. 5 Eg.\
amaZ tussu Lg. 9; mar tu Oss.
III 10; mar túsa ibid. — Die en-
clitische Form des Pronomens
der 2. Sg. lautet -t, viit nachfol-
gender Aspiration, 1) als Ob je et
tu
851
túag-míla
{Äcc. oder Dat.) von einer Verhal-
form abhängig, der dieser voraus-
gehenden Partikel oder Präposition
angefügt (Pronomen infixiim): nit
acca TE. 5 Eg.\ SC. 30, 2; nit
ágara 40; manit ainge SC. 14; uair
nachat fil-siu fein hi cutrMmmus
fri ÓCU Ulad weil du selbst nicht
gleich bist FB. 62; co rot acilliur
ScM. 9; rot char SC. 30, 12; rot
bia tibi erit Lg. 9; ScM. 12; 13;
14; p. 133, 8; FB. 87; rot bia-su
TE. 5 Eg.; rod gab TE. 8 Eg ;
not fóirfed TE. 9 Fg.; SC. 11, 2;
not berthar SC. 9 Ä; cia not ba-
gea 41; dot tucai SC. 10; condot
rodbsat, condot chachtsat, condot
rudi, condot chellti 28; ar dot
chuibdig 26; atot chiat ScM. 11
(ad-ciu); atot chomnic 14 (at-chom-
naic); atot athgén TE. 5 Eg. (,aith-
gnim); atodaimet, für atot daimet,
FB. 61 (ad-daimim); dot luid ScM. 13
(dollod); dot rónad SC. 9; 12 (do-
rónl; dot bérad Sc3I. 13; 16; dot
icfa SC. 20 (ticcim); dut icfat 6;
dot esta 13 (testa); doth esarcaind-
sea 40? fót gní 30, 8; arot naisc
do verpflichte dich dazu TBF. p.
152, 25 (^ar-fo-). — 2) von einer
Präposition abhängig {Pronomen
suffixum): duit Hy. 2, 50; p. 40, 27;
39; 42; Lg.l: ScM. 16; TE. 5 Fg.;
CC. 7 LU.; p. 140, 20; 141, 17;
SC. 5; 16; 20; 30; FB. 78; 92;
duit-siu ScM. 11; SC. 6; 13; 43;
47; FB. 61; dait SC. 6; 13; FB.
8; 9; 10; 11; 17; 18; 19: 62; 74;
dait-siu TE. 10 LU.; FB. 8; 10;
11; 66; 87; 93; deit TE. 5 Fg.;
7; 9; p. 130, 28; SC. 13; det-si
TE. 5 Fg.; dit SC. 45, 21; úait
Lg. 7; ScM, 11; 12; TE. 6 Fg.;
SC. 45, 18; »; FB. 42; uait-siu
p. 132, 12; SC. 32; uat-siu SC. 5;
frit ÄcM. 14; FB. 11; 59; fritt ^).
144, 19; rit TE. 9 Fg.; ritt 7 jEJ^i.;
rut 9, 13; lat Lg. 19; TE. 5 -Eíí.;
8; 9; 31; SC. 11, 2; 13; 20; 29;
41; 45, 4; FB. 6; 9; 59; 73; 74;
latt Lg. 9; ScM. 20; FB. 10; 59;
let SC. 29, 2; 31, 2; FB. 62; 74;
lett i^. 9; FB. 9; let-80 i^r. 12;
FB. 41; let-sse Ti/. 8 Eg.; fort
Tí;. 8 Fg.; ort 9, 21; ocut p. 40, 27;
TJS;. 5 Fg.; occut Í'jB. 59; acut
SC. 43; ocut-su jPJS. 56; acot-su
SC. 46; chucut-su Ä'cJf. 13; triut
Lg. 5, 12; ScM. 9; SC. 5; treót
FB. 10; rillt -P5. 17; romat Fei.
p. CLVI; immut Hy. 2, 52; JP5.
19; 61; immat Lg. 4, 13? airut-su
FB. 6; orut Tí;. 5 £:</.; innut-so
8 ÍÍ7.; sechut FB. 10; torot í&iÍíí.
— 3) einer Verbalform angefügt,
als Object: tathut tibi est ScM.
3, 15; SC. 10; als Subject {nach
Analogie von at du bist Z^. 487):
bat SC. 7; 26; nir bat 25; nibbát
ibid ; ni pát ib.d.; hi cein bat
béo 43; can dollot TE. 5 Fg.;
dagegen enthält wohl ro päd at
TE. 10 LU. das selbständige at,
vgl. unter mé.
taachil astutus SG. 60», 7 {Z^.
22), davon tuaichle. — Compar.
tuaichliu sapientior Goid.^ p. 68
{LHy.l
1. túag Bogen; bow, any devi-
ation from a straight line O'B.;
tuagha hooTcs, crooks, hinges ibid.;
tuag nime arcus caeli SG. 107i>, 1
{Z'^. 22). — Comp OS. tuag-dunad
s. unter cúach naidm? ra gabastar
a sciath mór m-buabalcháin bar a
tuag-leirg a dromma „on the slope
of Ms back" On the Mann. III
p. 446, vgl. v/nter lerg; s. túag-míla,
-mong, -rota.
2. tuag F. Axt; axe CB. —
Sg. Dat. ro triall indara latrand
j a beim ó thuaig SMart. 15.
túagaim II ich schlage mit
i der Axt? Pass. Praet. Sg. 3 ma
: ro buaiied, ma ro bith, ma ro tua-
; gad Fei. p. CXXXIV 1.
tuagmar, ech..tuagmar2). 131, 15.
„curveting" On the Mann. lllp. 162.
túag-míla getriebene Thierfiguren
in Gold oder Silber? crooks, clasps
I or buckles, trappings On the Mann.
1 III Index. — PI. Nom. tuaghmilu
j ingantachu di or ocus argat . . issind
i lénith TE. 3 Eg. ; Dat. sciath . . co
; túagmilaib óir p. 310, 41; sciath
I corcorda co comrod argit co túag-
I milaib óir úas a díb n-imdadaib
; LU. p. 113^, 10 {Siab. Concul.);
54*
túag-mong
•852
túare
lénti bángela co tuagmílaib óir
impu TBF. p. 136, le; cuingi co
tuagmilaib airgdidib foraib On the
Mann. III p. 160 {„trappings");
TB. p. 174, 10.
túíLg-moiigtnit bogenförmig er
Mähne versehen FB. 49; p.
310, 18.
túag-róta eine bestimmte Art
Weg oder Strasse, Corm. p. 38
rot; tuaghrod i. slighe O'Cl.
tusLiCfhle F. Listigheit, Schlau-
heit, von túachil. — Sg. Dat. isin
tuaichli, isin glicci, i foili Gl. zu
sapientes in astutia Wb. 8<^ {Z^.
248); nathir ar thuailchi ocus tre-
bmVi fri fomtin cec/ja hamuis Three
Hom. p. 42, 23.
tiiaimm Wohnstätte, Ort,
Stelle; i. timchuairt a thire O'Dav.
p. 121 {vgl. O'Don. Suppl.):, i. tech
no clad O'Don. Suppl.; a village,
homestead, a dyke, fence O'R. —
Sg. Dat. a tuaim a sgéith i. a n-
inadh a sgeithe (?) O'Dav. p. 56
{vgl. O'Don. Suppl.):, Acc. docui-
rither cach ae i tuaimm aroli „euch
of them taTcing the place of the
other" Corm. p. 13 coire Brecain
(s. unter orcél); hi tuaim inn eouin
CG. 5 Eg. — Vgl. tuaim i. baile,
i. fearann, i. taobh, i. cloidbe
aci.
túalaing, túalang fähig, im
Stande, würdig; able, capable
O'B.; tualang aptus, peritus Z^. 22
{„ex do-fo-lang'"), vgl. 234. — Sg.
Nom. is and is tualang a nerta
{Gen. von nertad) act ra chomal-
nathar renna precept Gl. zu ut
potens Sit exhortari Wb. 31i>, 12
{nur dann ist er im Stande sie zu
ermahnen, wenn er selbst es erfüllt
hat, bevor er lehrt); or bam tiialaing
lapharthai seitdem ich sprechen
kann TE. 5 Eg. ; am tiialaing airer
crichi d'imditin p. 328, 3; cor ba
tualaing fogla do denom CCn. 7;
ni tualaing trá nach n-dúil in chét-
mad rand do tuarascbail mathiusa
na cathrach sin d'innisin ScLb. 25;
ni tiialaing nech . . a chosnam frit
FB. 11; ni tualaing mór {Construc-
tion?) nad lulaing no nad geib in
m-bec Rev. Celt. III p. 176 {unser
„Wer das Kleine nicht ehrt, ist
des Grossen nicht werth"?):, am
tualuing mu dalta p. 142, 2; 5. —
Vgl. étúalang {ursprünglich das Un-
erträgliche, Unwürdige).
túalnge gleichbedeutend mit tiia-
laing ; Sg. Nom. is tualngi Dia . .
in ssethar do digbail diune Three
Hom. p. 106, 6; ni dam tualnge
laubra rimm ich bin nicht würdig
angeredet zu werden TE. 9, 22 Eg.l
PI. Nom. ammi tuailnge ar m-brethre
Gl. zu quales verbo tales in facto
Wb. 17b {Z-\ 1000); ni dat tualngi
comram frim-sa Aid. Chonch. ii
{könnte auch zu tualaing gehören).
tualngi g'im III dignor; Praes.
Sg. 3 Dep. nun tuailngegedar Gl.
zu dignatur Ml. 3r {Z^. 439). —
S-praet. Sg. 3 Dep. ni ro thuailn-
gigestar non est dignatus Ml. 16^, 12.
— Darnach steht auch das unter
étúalang citirte étuailngistar für
étuailngigestar, vgl. inna hi étuailn-
gigedar Gl. zu quae indignatur
Ml. 69d.
tuar cach tirimm Corm. p. 43
tuarad, vgl. turad, terud.
tuar- für do-for- Z^. 883, wechselt
mit tór-, tor-, tur-.
tuarad s. turud.
túarascbaim (do-for-as-gabim) I
ich bringe vor, beschreibe,
schildere. — Praes. PI. 3 nis tu-
arascbat feisin cen gutae Gl. zu
sine vocalibus immobiles sunt SG.
7a, 11 [proferunt Z^. 886).
túarascbal F. Beschreibung,
Beschreiben, Schildern, Inf.
zu tiiarascbaim. — Sg. Nom. a
tuarascbail FB. 37; Dat. asa iua-
rascbail SC. 23 ; TE. 5 Eg. ; ni dia
tuarascbail „somewTMt of his des-
cription" ScLb. 20; 25 {s. unter
tiialaing); Acc. tucsatar tuarasc&«/7
na hingene do TE. 3 Eg.- FA. 6:
la túaraiscbáil 8.
túarastal wages, stipend, sa-
lary O'Don. Suppl. — Sg. Dat. ni
taiscead ni dia thuarustul SMart. 11.
túare F. Speise; cibus Z^ 247.
— Sg. Nom. nir bo fiu leis nach
tiiara alle do thomailt acht a ubull
túar-gabim
853
taba
EC. 4; Acc. cini estar cach túari
Wh. &>\ Pl. Acc. ro dígaib a thú-
ara Gl. zu Hy. 5, es.
tuar-gabim (do-fo-ar-) I ich er-
hebe, hebe in die Höhe. —
S-praet Sg. 3 tuargab cenn ind
tun sin Gl. zu nunc autem mani-
festum est (mysterium) Wb. 26^; ni
thuargaib a cend dia glún Lg. 17;
tuargaib Hy. 2, 24; Hy. 5, 69; FB.
25; 28; 73; tuarcaib abann . . friu
der Fluss erhob sich gegen sie p.
45, 2; Gl. zu conuccaib Hy. 5, 54;
dofúargaib . . fair a gasced uas gais-
cedaib in t-sluaig ScM. 8; tos n-
liargaib siias FB. 85; PI. 3 tuar-
gabsat a lénte FB. 20; nir thúar-
gaibset 26. — 'Inf. Dat. dia twrcbail
FB. 27; Äcc. la titrcbail a mátain
fair 38 ; la twrcbail soscelai FA. 32.
Vgl. turcbál.
túargim, túarcim (do-fo-argim)
I ich zerquetsche, zerschlage,
zerstampfe. — Praes. Sg. 3 do-
fuaircc Gl. zu bovi triturantiWb. 10*
{Z-\ 883). — Conj. Sg. 2 cura
thuairge ut retundas Gild. Lor.
Gl. 149. — Praes. der Gewohnheit
Sg. 3 nos tuarcend cach araili dib
FB 40. — Pass. Praes. sec. PI. 3
fer dénma bairgine tuarcain do-
fuaircitis inna grán la arsidi resiu
arista brao SG. 184i>, 3 {Z^ 883).
' — Inf. túarcon, vgl. com-thiiarcon,
imm-thúarcon; dorn thuarcain ScM.
13; oc a tuarcain FA. 41.
túas {áo-ú&s7) Adv. oben, nach
oben; supra Z^. 612; ind rig thuas
des Königs oben SP. IV 2; isséicse
thuas Oss. III 6, Gl. immach. —
Vgl. súas.
túas-eert Norden, regio septen-
trionalis Z^. 612. — Gen. naim
thuascirt in domain FA. 4; i m-
Bretnaib tuaiscirt Gl. zu Hy. 2, 1
(s. unter Nemthur).
túasiset, contúasiset fris ulí LU.
p. 19a, 26, s. contóisim.
tuaslaicim (do-fo-ass-lécim) in
ich lasse los, löse, vgl. fuaslai-
cim, oslaicim. — Conj. Sg. 3 don
forslaice Hy. 1, ig. Gl. i. ron fuas-
laice; auch läse dufuasailce Gl. zu
solvendo Ml. 29i>, 10? — Praet.
Sg. 3 tarslaic Hy. 1, 33. — Inf.
Nom. túaslucud inna pecthach ass
FA. 18; a tuasulcud adi Gl. zu
ipsa . . necesse est . . resolvi SG.
74i>, 3; Gen. comus cúibrig (s. cum-
rech) ocus tuaslacthi Macht zu
binden und zu lösen SMa/rt. 24;
ni thancabair dorn fis scél no dorn
thúaslucud ScLb. 9; iar tuaslucad
anman Fei. März 27; inna tuas-
lucad Goid.^ p. 101, 46 (LHy.)] im
thiiaslucud na cesta FB. 27.
túasra die Linke, Acc. ina
thuasri s. unter idata.
túata zum Volke gehörig, der
Mann aus dem Volke, Laie,
von 1. túath. — Sg. Nom. in tuata
Gl. zu in t-óegi Hy. 5, 28; Dat. on
tuata Gl. zu a laico, s. 2. láech;
PI. Nom. túati Gl. zu qui foris
sunt Wb. 27c (gentiles Z^. 792).
1. túath F. Volk; populus Z^.
241. — Sg. Nom. tong a toing mo
thúath FB. 11, s. unter tongim;
Dat. dia tuaid SC. 31, 2; for tuaith
hErenn Hy. 2, 41; i Tuaith Da
muige p. 41, 23; Acc. dia ris mo
thuaith ^. 133, 7; fri tuaith Cannan
Hy. 2, 57; darsin tuaith ScM. 3; 13;
PI. Nom. na túatha SC. 21 ; tuatha
hErenn Hy. 2, 19; 41; Dat. tuathaib
ilib mit vielen Schaaren SC. 19, 5;
do thuataib Fene Hy. 2, 40; 5, 12;
Acc. tuatha hErenn Hy. 2, 28.
2. túath links, nördlich, im
Norden; Dia tuathum Gott zu
meiner Linken Hy. 6, 2, Gl. i. frim
a tuaith; Hy. 7, 56; an tiiaid nörd-
lich Z^. 612; tess ocus tuaid im
Süden und im Norden FA. 4;
TE. 3 Eg.; tuaith Benna Bairche
nördlich von B. B. Hy. 2, 29, Gl.
i. re Bennaib Boirche a tuaith; an
íar-túaid don frím-gáid nordwest-
lich vom Hauptwinde Cr. 19c, an
air-túaid nordöstlich ibid. ; ir-thuaid
LHy. Amr. 65; sair-túaid nordöst-
lich Lg. 11; fo thúaith nordwärts
Hy. 5, 51; 57; fo thúaid FA. 26;
fa dess no fa thuaith Wb. 29», 23.
— Comp OS. na teora ammititáath-
chaecha „three Crones, blind of the
left eye" Bev. Celt. III p. 176.
1. tuba „a thin sod for thatching"
txiba
854
tucht
Fei. Index, i. tochailt O'Dav. p.
119. — Dazu luid fo thalmain tuba
Fei. Jun. 6 LBr?
2. tuba, tubha to show, to
prove, to Charge O'Don. Suppl.;
beth gan locht do dlighfi duine ag
tubha aile criminosus criminosum
accusare non potest ibid.; tubhadh
i. rádh ibid. — Pass. Praes. sec.
Sg. 3 fo daig na ro tubaide fria
enech TE. 6 LU.?
tubertatar s. tabraim.
tuccaim (do-uccaim) ich trage,
bringe, gebe, setze, lege, wechselt
mit berim, do-biur, tabraim und
ist besonders im Praeteritum
Act. und Pass. viel gebraucht
{O'Don. Gr. p. 213). — _^Praes^
Sg. 3 cid dot tucai and-suT^wöi"
bringt dich hierher SC. 10? cach
thucai Hy. 5, 85? PI. 3 tucait
SC. 48. — Conj. Sg. 3 don fuca
Gl. zu don fe Hy. 4, 2. — Jmperat,
PI. 2 tucaid FB. 14. — Praes. sec.
Sg. 3 mani thucad ni wenn er
Nichts davon trug ScM. 1; dianus
tuccad nech ali remiu wenn sie
ein Anderer vor ihm davon getragen
hätte TE. 2 Eg.? PI. 3 co tuctais
. . leó hé SG. 48. — Praet. Sg. 1
incus seircc . . duit setzte meine
Liebe auf dich TE. 5 ; 9 ; o thucusa
. . uait seit ich davon trug von dir
ScM. 12; FB. 73; 2 tucaisiu FB.
73; 3 fén douc Gl. zu Hy. 5, 25;
tue Gl. zu dobert Hy. 5, 84; do fuc
TE. 5 Fg.; dos fuc Hy. 2, 36;
ScM. 22, 10 ; tue brachte Gl. zu
Hy. 5, 85; is mé thuc der davon
trug FB. 73 ; danam thuc als mich
nahm SC. 45, 7 ; 9 ; domasc . . thuc
dam gab er mir SC. 45, lo ; tue
biad doib p. 40, 25; co tue assill
isin coire do sie that ein Stück für
ihn in den Kessel p. 41, 19; tuec
a laim dar a uehtbruinne legte
seine Hand TE. 7 Eg.\ 8; co tue
di laim dar Nóisin, co tue fói Lg. 5 ;
in n-ordnugitd tue . . forsin immum
p. 40, 15 ; tug . . a ossnam ass TE.
7 Fg.; PI. 1 tucsam lind das wir
mit gebracht haben FB. 73; 2 tuc-
said FB. 73; 3 ni thucsat in ord sie
brachten nicht mitp. 39, 13; co tucsat
Patraic leo sie nahmen P. mit p.
17, 19; tucsat .. dig n-dermait do
gaben ihm SC. 48; in lenamain
tucsat oegid fuirri Gl. zu Hy. 5, 26;
Dep. tucsatar tuarusca&oí7 na hin-
gene do TE. 3 Eg. — Pass. Conj.
Sg. 3 tucthar cucund Lg. 1. —
Praes. sec. Sg. 3 dia tuctha do
wenn ihm gegeben würde FB. 77.
— Praes. Sg. 3 tuccad Gl. zu do-
breth Hy. 2, 2; 59; FA. 20 LBr.
(tánie LU.)\ tuccad fair inn ainm
p. 17, 24; TE. 20; tuccad . . immaeh
wurde herausgegeben ibid. ; tucad
Lg. 1; ScM. 3, 1; cia 0 tucad von
wem er davon getragen worden ist is;
tuceath TE. 8 Fg.; 10, le Fg.;
tuecadh 20 Eg. ; is malrg cosa tueed
FB. 58; PI. 3 dofuchta adai na
fleidi, zu lesen dofuctha p. 311, 33.
tuccait Ursache; tuecait a dén-
ma die Veranlassung den Hymnus
zu dichten Hy. 1 Praef; isi tucait
in carpaitt do berith {zu lesen do
breith) do Fiaec Goid.^ p. 88 {Vü.
Trip.) ; PI. Nom. tri tueaite . . ara
tánie CoImw Cille a hAlbain i n-
hErinn Goid.^ p. 156 {LHy. Amr.
Praef).
tuccim (für do-uccim, vgl. Z^,
998) III ich verstehe, weiss. —
Praes. Sg. 1 hi tuen cheist n-doraid
SP. II 12; 3 da ucci, tuicci, tueci
intellegit Wb. 12c, i2d, 13a {ZK 431).
— Conj. PI. 2 con-ducaid etargne
n-Dá Wb. 21a {Z^. 998). — Praes.
sec. Sg. 3 doucad er wusste LHy.
Amr. 58 (s. unter sonend); Praet.
Sg. 3 douic na degnimu ar naib
fo[eh]raiccib Gl. zu sciens . . virtutes
pro praemiis . . numerare Ml. 18c, 5 ;
0 ra thuic tra cor ba eorp dia
adnoeul, tue airrde na croiehe do-
ridisi SMart. 24. — Pass. Praes.
sec. Sg. 3 con-ducthe ut intellige-
retur Ml. 51^ {Goid.^ p. 43). —
Inf. Nom. tuicsi s. unter eólas;
Ace. fora m-benand a n-etrocaire
. . tuiesin n-inmedonaigi na scrip-
tuire nóibe denen ihre Lieblosigkeit
das Verständniss des innersten Ge-
halts der heiligen Schrift verscMiesst
p. 170, 14.
tucht a form, shape, appea-
twchtach
855
tuilim
rance O'B.; Lg. 10, lo? coem-tucht
Gl. zu tuchtaig Fei. Jul. 21; „ni
ba meth n-enich dun," ol Ailill,
„tucht arandalfar-sa" „the way
I skall prepare it" TBF. p. 144, 33 ;
tucht imruláith FB. 43.
tuchtach stattlich, schön; Sg.
Nom. tuchtach duine Lg. 17, 34;
Dat. CO n-ingenraid tuchtaig „with
shapely maidens" Fei. Jul. 21, Gl.
i. cMmthacMaig i. coemda no cru-
thaig no togaide i. coem-tucht.
tudchad s. tuidchim.
tudrach Anreisung, Verlo-
ckung; Gl. zu irritamen SG. 54 a, 4;
Acc. fri tudrach in domain Fei.
Epil. 329. — Vgl. totúrgim.
tudrachtaid pell ex SG. 60'', 11;
mei'trech no tudrachtaid no ben
imtha Gl. zu pellex SG. 681», 9.
tuga Bedeckung, Dach; tuge
s. unter tugen; tuighi stramen Ir.
Gl. 994. — Sg. Nom. ba tuga slin-
ned bói fair dianechtair TBF. p.
140, 2; Dat. CO tugi slinned FB. 55
(go tugad slinnti Eg.):, p. 309, 34;
Acc. luid fo thalman tugai Fei.
Jun. 6 Laud; PI. Dat. fu thocaid
tugaib SP. Y s.
tugatóir M. Dachdecker SP.
III 4; tuigheadóir a thatcher O'B.
tagen die Toga der File Corm.
p. 43 und 45; i. tuge én, ar is de
crocnib én find ocus ildathach
dognither in tugen filed co a criss,
de braigtib cailech lochend (coilech
lachan LBr., „of mallards") ocus
da currcib {„of their crests") ho
criss suas co a m-bráigit ibid.
tugim ich decke; tughaim und
tuighim I thatch O'B. — Praet.
Sg. 3 rod toig SP. III 4, vgl. mind
orbude ardatugethar LU. p. 81», 11.
tuicse erwählt, auserwählt,
für tuigse, Part, zu togaim? —
Sg. Nom. is cland tuicse do Dia
Wb. 5c (est populus electus Deo
ZK 998); PI. Nom. ni tat huili
robtar tuicsi Wb. ll* (non omnes
fuerunt electi):, Acc. cia connesfea
tuicsiu De Wb. 4^ {quis condem-
nabit electos Dei).
tuicsi s. taccim.
tuidchim ich komme; zu dem
Praet. tudchad vgl. do-dechad. —
Praes. sec. PI. 3 gu tuidchidis p.
144, 27. • — Praet. Sg. 1 ani dia
tudchad FB. 93; 2 tudchad SG.
13; 16; 20; PI. 2 cia dia tudchai-
bair FB. 66 (tuchaboir Eg.)\ ani
immá tudchaibair imresain 89 (tud-
cabair Eg.) ; 3 ni thudchatar FB. 72
(ni tangatar Eg.)\ immá tudchatar
75; 76. ~ S-fut. Sg. 3 ar na tu-
daich tond tabnaw torut LU. p.
114», 29 [Siab. Concul.). — Pass.
Praet. Sg. 3 gnim iarow dondi
dodechuid, cesad dondi cosa tuid-
ches actio ejus qui venit, passio
ejus ad quem ventum est SG.
199'', 1. — Inf. Nom. a thuidecht
i cride tar esi De Gl. zu nolite
locum dare didbolo Wb. 22'' {Z^.
658); tuidecht dóib dass sie komme
Lg. 13; TE. 13 LU.; Gen. tuir-
thiud tidechta Patra^c die Ursache
von P.^s Kommen p. 17, le; Dat.
oc tuidecht p. 144, 30; ic tidacht
FA. 7 LBr. (oc tiachtain LU.)-,
Acc. taidecht p. 46, 24.
tuidme Verbinden, Vereini-
gen, Vereinigung. — Nom. cain
tuidme „a fair union" Fei. Oet. 17,
Gl. i. acomail isin rand no maith
a n-oenta; oc tuidme na cuinge
don chúing ele Corm. p. 18 essem;
Acc. atsluindiu do thuidme lasin
athair nemda „1 appeal to thy
Union with the Heavenly Father"
Fei. Epil. 355.
tuil s. toi.
tuil FB. 23?
tuilbréna p. 190, 26?
tuile Fluth, Ueberfluss; a
flood, deluge O'B. — Gen. uas
tuinn tuile Fei. Prol. 250 (reimt
mit uile). Gl. i. uas imud ard in
t-sóegail; in ben di thonnaib tuli
LU. p. 40a, 4 (Aid. Ech.), Gl. i. in
tipra; Dat. atta-som ior tuiliu ibid.
Prol. 124, Gl. i. immed crabuid;
for tuiliu „abundantly" ibid. Epil.
310 (reimt mit not guidiu) ; atfiadat
iar tuiliu „they shew abundantly"
ibid. Prol. 247.
tuiliin, contuilim ich schlafe
ein, schlafe; die unter Praes.
PI. 3 angeführte Stelle ist ent-
tuilm
856
tuirthed
scheidend für die Annahme eines
Compositums contuilim, für con-ad
(aith?) -tulim, vgl. ma conatil unter
cotlaim; tuilim I doze, fall asleep
O'Don. Suppl. — Praes. 8g. 3
contuli tráth a dála TE. 12 LU.;
contuli iarom d'adaig CC. 6 LU.'^
PI. 3 luid iarom dia tig ocus con-
tulet-som for a n-dergodaib LU.
p. 25a, 27; contuiliut p. 145, 13. —
Conj. Sg. 1 Dep. co ro tholiur
s. unter tairthim. — Praes. sec.
Sg. 3 ba and contuiled cach n-
aidchi p. 130, 24. — S-praet. Sg. 3
toilis a thromthairthim cotulta fair
On the Mann. III p. 424? contuil
Hy. 2, 62; CC. 5 Eg.] contuil cot-
lud cimmeda Hy. 5, 2; PI. 3 con-
toilset LU. p. 23a, 42; Dep. tuil-
sitM" mo derca siiain Oss. III 1, Gl.
i. da chotlatar.
tuilm i. muliebre membrum Corm.
p. 42.
tuilled Hinzufügen, Hinzu-
fügung, Vermehrung , Inf. zu
tuillim. — Nom. tuilled péne FA.
16; Acc. forodmatar tuilled uilcc
beos Gl. zu Fei. Oct. 15; doróine
in tuilled ibid. p. CLVII 39 {„the
Supplement")', tuilled sillaibe „ad-
dition of a syllable" ibid. p. LXII 24.
tuillem Hinzufügen, Ein-
ernten, Verdienen, Lohn, vgl.
fuillem; tuilleamh wages, hire O'B.
— Nom. tullem ecraiti Mb FB. 73;
Acc. ar fir-thuillem m-buide fri
Isu Fei. Prol. 55 {„for a true ad-
dition of reward with Jesu").
tuillim (do-fo-illim) III ich füge
hinzu, ernte ein, verdiene, vgl.
ar-illim, fu-illim; I add CDon.
Suppl. — Praes. Sg. 1 ni tuillim
buidi di nach p. 142, 9; ui tuilim
budi do neoch p. 328, 12; PI. 3 co
tuillet ScLb. 18. — S-praet. PI. 1
ni ro thuillisem buidi do neuch
Gl. zu non fuimus in sermone
adulationis Wb. 24d {Z^. 413). —
Fut. Sg. 1 cinnas dos n-uilliub
Goid.^ p. 180, 7 {LL., „how shall
I attain it"). — Inf. tuilled, tuillem.
tuinnim Idwell, sojourn O'B.;
res tuindsetar Tragdai fo oirt brig
a chumachta LBr. p. 205^, 20.
tuinset (imm-thuinset FB. 53) s.
do-unsi. Vgl. tuinnsiomh a sound,
noise CB. (tuinnsiomh na ttreu-
fear acca ttrasgradh ibid. iom-
forcradh).
1. túir Pfeiler, Herr {in Be-
zug auf die Bedeutungsentwickelung
vgl. slthbe); a pillar, lord, chief
CDon. Suppl.; Gl. zu balcc aige
G,a stout pillar") Fei. Mart. 21;
tuirighin tuir fuilngeas teach O'B.
tuirigbin. — Sg. Nom. ba mor
tuir a thempuil Fei. Apr. 8; bó-
thúir Kuh-herr = Stier FB. 9;
tuir catha i. tighearna no taoiseach
catha CDon. Suppl.
tuirem s. turem.
tuirend F. Weizen. — Bat.
cain dias diar tuirind eine schöne
Aehre von unserem Weizen Fei.
Nov. 24, Gl. i. diar cruithnecht;
ba fer raith diar tuirind Aug. 18,
dazu p. CXXXI 39 die Glosse diar
cruithnecht, quia sancti Dei triti-
cum sunt; Mai 21.
túirim (do-fo-sírim) III ich
untersuche, durchforsche. —
Praes. Conj. Sg. 2 co ro thúri ocus
cor eterglee cestai ocus caingne in
popwi? Bev. Celt. II p. 382 {LBr.).
— Imperat. Sg. 2 tuir . . ord na
caiptel Fei. Prol. 331; Gl. zu feg
O'Dav. p. 84. — Praet. Sg. 1 ros
tuirius Fei. Mai 26; PI. 1 ro thuir-
sium libra ibid. Epil. 75; 5 ro
tuirset scrutati sunt Ml. 44^. —
PI. 1 ar lebráin nos tuirfem Fei.
Prol. 289. — Pass. Conj. PI. 3 ce
thuirtir a thréta Fél. Prol. 230.
tuirmim III I recTcon CB., s.
dorimim. — Praes. Sg. 3 torrimi Gl.
zu sermone prosequitur Ml. 130c.
— Conj. Sg. 2 tuirme Fei. Sept. 17.
— Praes. sec. Sg. 1 ma doruirmind
Epil. 128. — Fut. PI. 1 dorimfem
Gl. zu prosequemur, imnis et lau- *
dibus, Ml. 44». — Pass. Praet.
Sg. 3 in cach na ro tuirmed FH.
Epil. 122. — Inf. turem.
tuirthecht description O'Don.
Suppl.; indis forru a tuirtechta
ocus a tindrium n-diles Three Hom
p. 116, 26.
tuirthed Ursache; i. adbar>
triisech
857
tuitim
cause, occasion TJiree Hom. Index;
tuirthi'ud p. 17, i6.
túisech s. túsech.
tuisel M Fall; casus Z^. 985,
camm-thuisel casus obliquus {SG.)
ibid. — Sg. Dat. re cach thuisiul
SG. 210», 8; PI. Nora, in tuisii
SG. 71a, u.
tuislim III ich falle; dofnislim
labo SG. 146b, i {Z\ 883). —
Praes. Conj. Sg. 3 no nim thuisle
i. ni tharda tuisliud form Gl. zu nim
thairle Hy. 6, 13; Dep. dufuisledar
Gl. zu ut cognitione ejus nihil
possit elabi Ml. 30c, 10 yZ^. 442).
— Inf. tuisliud s. oben.
tuisinim(do-fo-ess-semim ir^.886) '
I ich erzeuge, bringe hervor.
— Act. und Pass. Praes. Sg. 3
iss ed a aicned cenéuil ni dofuisim
ocus dofuisemar SG. 61», 2 {aliquid
quod gener at Z'^. 430, generatur^lVi.
— T-pi-aet. Sg. 3 ior cech n-duil
dorosat Fei. Prol. 91 („do-ro-fo-
statuit" Stokes im Index)-, isnaib
dulib doforsat 311. 17^, e {in rebus
quas creavit Z^. 345,. vgl. unter
imm-acciu); Romuil doforsat in ca-
thraig SG. 31i), 5 (Z^ 413); Cicrops
dorosat in c^ihraig ibid. 2. — S-praet.
Sg. 3 tusmis Gl. zu trogais CG. 3
iZ7. ; Dep. ór thuismestar aicned
na n-dúl p. 169, 25. — Pass.
Praes. s. oben. — Fut. Sg. 5 is ho
Isaac dofuisémthar a sil n-airegde
Wb. 4c {Z-\ 475). — Fut. sec.
Sg. 3 in gein no tMsémtha Three
Hom. p. 56, 5; 8. — Praet. PI. 3
a torbae ar a torsata Gl. zu ape-
rire causam Ml. 42i> {Goid.^ p. 40).
— Inf. 1) tuistiu s. besonders;
2) tuismiud, No7n. twsmiud in t-sil
rigdai Three Hom. p. 56, 4; Gen.
ámm titsmeda ibid. 2; Dat. do thus-
med chloinde s. unter iartaige.
tuistenach genetivus SG. 77», 1
{Z^. 809\ von tuistiu.
tuistid M. Erzeuger, PI. die
Eltern. — PI. Nom. in tuistidi
Wb. 28d, 21 {parentes Z^. 236); a
thwstige Three Hom. p. 12, 32;
Dat. 0 tustidib p. 17, 34; SMart.
9; 0 thustigib 26. — Vgl. dona
tusmigib [von Stokes in tusmidib
corrigirt) on-genir „of the parents
of ivhom he was born" Three
Hom. p. 4, 14 ; dar sarugud a thws-
nigthe „in spite of his parents'*
SMart. 9.
tuistiu F. Erzeugen, Erzeu-
gung, Schöpfung, Inf zu tuis-
mim. — Sg. Nom. tuistiu claindde
Wb. 28b. n- dunarructhae act oen-
tuistiu Tir. 11; Gen. ó aicniud na
cétne tuisten Wb. 21b {natura pri-
mae creationis); Dat. oc tuis[t]in
domuin 311. Id^, 1; oc tuiste dúile
Wb. 5c {Z-\ 26).
túitlilae Gl.zugibbus SG. 22», 6 ;
tuthle gibbus Pr. Cr. 9» {Z'K 767);
amaZ tuthle no ailsin Gl. zu sermo
eorum ut Cancer serpit Wb. 30b, 15.
tuitim I ich falle, über tuthi-
tim, tothetim aus do-fo-thétim ent-
standen, vgl. téit. — Praes. PI. 3
CO tuitet FA. 22 (cu toitet LBr.).
— Conj. Sg. 2 rega let-su iar sein
CO tempul Deanae ocus guidfet-sa
Crist CO tuite Goid."^ p. 105, 3
[LHy.). — Praes. sec. PI. 3 cucund
dofutitis LU. p. 114b, 17 {Stab.
Concul.). — S-praet. Sg. 3 os mé
dufuit im lin chein in mein Netz
fiel SP. II 8; dofuit ri din gai sin
Rev. Celt. III p. 179; dofuit cotlud
fair SC. 8; PI. 3 cor tuitset airm
uad FB. 38 Eg. — S-fut. Sg. 3
cráet dofaeth don gai seo „what
will fall by this spear" Bev. Celt.
III p. 178 {LL.); dofaeth ri din
gai sin ibid.; attaig Deain ann co
taith in tempul bitte Diana, dass
der Tempel zusammenstürze Goid.*
p. 105, 2 {LHy.); dia teth {sie)
tempul Deane erum-sa, is ferr Crtsi
quam Deain ibid. 4; PI. 3 dofóeth-
sat Lg. 5, 12 Eg.; cumma cia thoet-
sat immi Sc3I. 3, le, zu lesen thoeth-
sat (cia taethsat H.) ; ar buáib sceo
mnäib do thoetsat la Meidb ocus
Ailill TBF. p. 142, 3. — Fut. sec.
Sg. 3- ro chuala lib dofáithsad din
gai Rev. Celt. III p. 179 {LL.);
dofáethsad ibid. p. 180 ; co tsethsad
in crand Fei. p. LXXV 29. — B-fut
Sg. 3 tuitfid ri de Rev. Celt. III
p. 180, — Inf. Nom. tothimm,
tothim JV. casus Wb. 5b (Z«. 268);
tuitmendach
858
turcbál
später {mit Anlehnung an das
Praesens) tuitimm, tuitim Lg. 13;
is tutim dorochar forsna clochait)
Three Hom. p. 24, 20; Gen. totma
O'Don. Suppl; Dat. a baill dub-
glassa ic tuitimm de Three Hom.
p. 80, 16; ond inund tuitim eodem
lapsu Goid.^ p. 68, 2 {LHy.)\ do
thuitim Lg. 13; PI. Acc. inna tot-
man casus Ml. 19<ä, 4.
tuitmendach Hinfallen ver-
ursachend p. 190, 32, von tui-
timm.
1. tul N. Stirn, Vorderseite,
Erhöhung {Wölbung oder Buckel
des Schilds?); front, countenance,
face O'B. — Sg. Nom. co n-ecmaing
a tul immon n-all FB. 70; tul n-óir
fair {auf dem Schild) p. 131, 19
{„a hoss of gold" On the Mann.
III p. 162); taul argait furri {auf
dem Schild) Lg. 18, 28; Dat. tan-
catar tulfethi a orcan co m-bátár
for tul a lurgan IjU. p. 79i>, 30;
0 thul CO aurdornd LU. p. 79», 19
{„from forehead to Croup" Crowe,
Siab. Concul. p. 424); Acc. co m-
benad a thul cind frisin cathraig
FB. 88; imma chromsciath n-dub-
derg inna téged torc taiselbtha ina
tul LU. p. 791», 10; PI. Dat. do
thulaib a lurgan FB. 37 Fg. —
Comp OS. tul-fethi s. oben, „the
front-sinews" Crowe, Siab. Concul.
p. 426; tul-mong Schnauzhaar? ca
tulmaing Oss. III 5, Gl. i. co moing
a sroua; tul-lethan stirnbreit, ech
. . taul-lethan FB. 47, da ech , .
tul-lethain 45, p. 310, 15.
2. tul nackt, ar is tul gach
nocht Corm. Tr. p. 161 tulach.
3. tul quick, sudden CB.,
i. obann O'Cl.; s. tul-chomrac?
tulach F. Hügel, vgl. telach;
hin Corm. Tr. p. 161. — Dat. tri
stein . . i taulaich in taige in der
Wölbung des Hauses FB. 55? Acc.
cosin tulaig TE. 12 LU.; PI Nom.
tulcha p. 190, 25.
tulchinne Hügel, von tulach?
Sg. Dat. lasodain lingid Cuchulaind
i n-ardai co m-bói for tulchinniu
ind lis LU. p. 19a, 13, 'cgl. cosiü
tulaig uasind lius TE. 11 LU.
tul-chomrac „sudden eolli-
sion" Sench. M. III p. 254.
tulchube Fass, Milchkessel;
tailchube Gl. zu cratera SG. 95^,5;
ind telchubi Gl. zu cadi SG. 180^, i ;
airdhigh no tulchuba Gl. zu cria-
thar O'Dav. p. 62; sithal no ardig
no tulchuba Gl. zu creithir Corm.
Tr. p. 48 {„a bücket or chalice or
cup"); Gl. zu cuif „a cup" ibid.
j9. 47; i taulchubu fina TBF. p.
138, 11; secht tulchuba p. 311, 30.
tuUatár FB. 56, con tullatar
TBF. p. 156, 20, s. doUod.
tul-lethan stirnbreit; ech . .
taullethan FB. 47 ; da ech . . tul-
lethain 45; p. 310, 15.
tul-mong: Schnauzhaar? ca
tulmaing Oss. III 5, Gl. i. co moing
a srona.
tummim III ich tauche ein.
— S-praet. Sg. 3 tummis s. unter
imm-dibdaim; cor thúmra a cóic
mera isin usce Three Hom. p. 6, le.
— Part, tomtha dipped CDon.
Gr.p. 206. — Inf. tummud dipping
Beitr. VI 11 327.
tunni Gl. zu srúama FA. 27,
s. tond.
tur a journey G'Don. Suppl.,
vgl. turas ; dolluid . . ina thur Lg. 15,
oder zu tiir?
tur i. iSiTvaidh O'Dav. p. 123,
vgl. túirim; nemlécad tigi do thur
„not to allow the house to be sear-
ched" O'Don. Suppl. {O'Dav. l. c).
turas iter, per egrinatio Beitr.
VIII 341. — Sg. Nom. for türusi,
für tdrus-si, SC. 13; Dat. co tisad
don turus FB. 79. — Compos.
imm-, mi-thurus. — Vgl. tururas.
tur-baid F. Mangel, Fehlen?
exemption O'Don. Suppl. ; turbhaidh
mischance, misfortune O'B. — Sg.
Nom. turbaid chotulta Schlaflosig-
keit ScM. 3, 1. — Vgl. tirbaid.
tur-hrúd Interruption, vgl.
ter-brúd; turbhrodh io impugn, to
violate O'Don. Suppl. — Sg. Acc.
fledugud cen turbrád ScLb. 23;
tiagait inna rith cen turbród cen
tairsem FA. 29.
turchál F. Sicherheben, Auf-
gehen, Sonnenaufgang, vgl.
tur-comrac
859
úabar
túar-gabim, tercbál; turgabáil upri-
sing, ascension O'Don. Suppl. —
Sg. Nom. turgbail na gréne s. unter
fáir; Dat. o turcbáil co funiud
ScLb. 22; da esca do t«rcabail
Three Hom. p. 104, 2í; tair ic
taurcbáil na gréni TE. 16.
tur-comrac ame et in g, Council,
synod O'Don. Suppl., s. ter-chomrac.
turem Zählen, Inf. zu do-rímim,
tuirmim. — Sehr häufig in der
Formel lia turem: is lia turem tra
ocus aisneis mehr als zu zählen
und zu sagen FB. 28; is lia tuirem
ocus aisnés „overmuch it is to re-
count and declare" Three Hom. p.
36, 4; ibid. p. 122, ii; bid lia turim
ScM. 3, 10 ; at lir turim FA. 29;
mó turim Hy. 5, i8. Gl. i. quam
potest hominem narrare; Acc. doné
a thurem Gl. zu dorurme Hy. 5, 67.
turfochraic s. ter-fochricc.
turgaire i. tairriachad, ineiting
O'Don. Suppl.
turid Pfeiler, vgl. túir; tuiridh
a pillar, column O'B. — Sg. Nom.
turid airgit ocus glain SC. 31, 16.
turrscar, sligre ocus turrscar in
mara „Shells and weeds of the
sea" Fei p. XXXVIII 36.
tursitnech irriguus SG. 24», 3
{Z^. 775), von tairsitiu.
turud dry weather Corm. Tr.
p. 159, tuarad Corm. p. 43, vgl.
terad.
tururas, vgl. den chom-thururas
de incursu, fo chomthururasib
inna n-diümmassach 311. 118 {Z'^.
887).
tús Anfang, Vorrang; prin-
cipium Z^. 56. — Sg. Nom. tús
día mnái ría mnaib Ularf FB. 68;
87; 89; Dat. o thús co dered FA.
22; TE. 14 Eg.; ar thús zu Anfang,
zuerst, primum Z^. 610; FA. 3;
22; 23; 33; FB. 17; 20; 21; 62;
67; 72; ar chetus, für chét-tús,
SC. 42; ior tús zuerst p. 40, 28;
p. 42, 35; FA. 3 LBr.] dom thúus
Hy. 6, 2, Gl. i. remum.
tússech, tóisech 1) an der
Spitze stehend, hervorragend,
der erste; 2) Anführer, Führer;
tóisech praestans Z^. 811; tosic
Gl. zu primus Goid.^ p. 58 {South.)?
taoisech a chieftain, general O'B.
— Sg. Nom. 2) deg-tuisech Hy.
1, 11 ; toisiueh p. 144, 25; taisiuch
inn tige der Herr des Hauses i4;
in tuisich 17; Dat. 1) o gein tuis-
sech Etaini von dei' eisten Gehurt
E.'s anp. 131, 9; Acc. 2) cach buden
immá túsech FB. 7; adverbiell:
1) ind adaig thiissech die erste
Nacht FB. 83; PI. Nom. 2) na
toisig FB. 28; Gen. 2) di ingenaib
tussech p. 131, 11; na tóisech FB. 6.
— Compar. tóisechu prior SG.
42», 2; tóisechu tanic Matoc i n-
Erind quam Epscop Sanctán M. Team
früher nach Irland als Bischof S.
Hy. 6 Praef.\ Corm. Tr. p. 165 ua;
vgl. túsca, túsga sooner, rather
O'Don. Suppl. — Superl. tóisi-
gem primus SG. 42», 3.
tússig'echt der Erste sein, an
der Spitze stehen, Vorrang,
von tussech. — Acc. immá tússi-
gecht isna fledaib FB. 56.
tuthle s. túithlae.
ü
n, ua für dltir. aue nepos; ua
a descendant O'Don. Suppl.; Adam-
nán u Thinne FA. 3; do hü Sua-
naig s. unter 2. ic.
1. ua SC. 25?
2. ua, tiad s. 6.
úabar Uebermuth, Prahlen;
vana gloriatio Z^. 780 {Wh.)\ uabhar
pride, arrogance, vainglory O'B.
— Sg. Nom. ni ual[l] na húabur
SC. 19, 1; 6; Gen. cen airde n-úabair
Hy. 2, 67; in drong uabair Fei.
Prol. 199 („haughty" StoJces im
Index). — Comp OS. ind úaburdelb
úabéla
860
úair
druídechta LU. p. 81», 5 {Cuchu-
linvCs Gestalt, wenn in Kampfes-
wuth).
úabéla s. óibéla.
úabrech ühermüthig, prahle-
risch. — Sg. Nom. uallach uabrech
SC. 37, 22. — Vgl, run-uaibrigestar
Gl. zu profanaverat Ml. 13^.
úacht Kälte. — Sg. Nom. uacht
sini Hy. 2, 27; Dat. atbél ar ócht
et gorti Tr&. 104 {Z-\ 1006); Äce.
sephaind uacht domm eochraid[ib]
er vertrieb die Kälte von meinen
Pferden CG. 7? eter uacht ocus
tess FA. 26 (fuacht LBr); fuacht
SC. 30, 8; fri buacht TE. 9 lies
fri husce.
úachtar, óchtar N. das Obere,
der obere Theil, vgl. ós, úas;
ochtar, uachtar pars superior Z^.
781. — Sg. Nom. a uachtor FA.
21; Dat. 0 úachtur co a ichtur
ScLb. 21; iar n-úachtwr p. 309, 34;
i n-Uachtur Gabra Hi/. 5, 60; Acc.
tria uachtur do macraille ScM. 13;
CO barr-úachtar a dond-fiiathroci
LU. p. 81a, 30.
iiachtarach oben befindlich,
der obere, oberste. — Sg. Acc.
cot rosci Cuchulaind ocus ró lá
cor n-iach n-erred de i n-arda cor-
ruc a chléthe n-óchtarach din tig
CO m-bói for cléthiu in tigi aile
LU. p. 19i>, 11; PI. Nom. allethe
liachtarcha FA. 13. — Compar.
as uachtarchu superius Ml. 66 r
{Z\ 276).
uachtlan saluber Ir. Gl. 1064
steht für älteres úag-slán.
1. úad, húad Gl. zu specu SG.
52 1>, 7, vgl. úam.
2. úad s. 2. 6, úa.
úad- in der Composition für 6,
úa Z\ 878.
úag s. 6g. — Comp OS. Mac
O'ige CO n-uag-bail „with perfect
goodness" Fei. Dec. 3 (con lig-bail
LBr.)\ gein Muire mind n-uag-
bailcc Fei. Aug. 16 („perfectly
strong" Index).
úagboid, vielleicht eine Bildung
wie ócbad? „Atconcíarc triar nocht
hi cléthi in tigi, a tóesca fola
trethu, ocus suä (?) anairlig ar a
m-braigti." „Rus fetwr-sa sin," ol
se, „tri ernbaid úagboid triar orgar
la cach n-aim in sin LU. p. 94, 22
{am Rande: imdai na m-badb), vgl.
Bem.^ p. 66.
úagrdae virginal Fei. Index;
Dat. CO cleir uagdai Fei. Jul. 29.
uagre, úaíg'e s. óge; wholeness,
virginity Fei. Index. — Dat. i feil
fir CO n-uagi Fei. März 29, Gl. i.
CO n-glaine; tret ingen co n-uage
Oct. 8 (oighe Laud); ba cain doss
CO n-uaige Apr. 6 (uagi Laud).
uagfim ich nähe, s. fúagaim;
con-uaigim Gl. zu an cethrur co-
nuaige „a splendid four I sew to-
gether" Fei. Jan. 20. — Part, a
inar . . is é úagthe osslethar LU.
p. 79b, 2.
uáilbe s. úall.
úaim s. úam.
1. úaimm, úaim N. Nähen,
Nath, vgl. úagim; Acc. cen úaim
and etir „ivithout a seam therein
at all" Goid.^ p. 65, Gl. zu per
totum textam LHy. fo. 6».
2. úaiinm, líaim s. 2. ó, úa.
1. úain Müsse, Gelegenheit;
a turn, leisure, delay, opportunity
O'R. — Sg. Nom. läse bas n-úain
do Gl. zu cum ei vacuum fuerit
Wb. 14a (Z^ 22); fa[i]lti indiu ni
dam úain Lg. 17, 53 (ni dorn úain
Fg.)-., ni dam húain LHy Amr. 144
(„tJiere is no opportunity for me"
Crouie).
2. úain Leihen, vgl. óin; loan
O'R. — Dat. oc uain et airlicud
Gl. zu benignas Wb. 31c, 7 [in
commodando et praebendo Z^. 634).
3. iiain, úainn s. 2. Ó, úa.
úaine s. úaiie.
úair, óir Conj. weil, da, von
ór, úar, vgl. óre, úare. — 1) Der
Causalsatz folgt dem Hauptsatze
nach: uair ni tiialaing FB. 11;
25; 41; 56; 72; 79; uair bid co-
marda 59; 61; uair is ed ainm as
tressam Hy. 6, 1; FB. 14; 20; 30;
56; 73; 81; 83; SC. 34, 9; úar Gl.
zu Hy. 5, 66; 2) der Causalsatz
steht voran: uair assoith la hÉsu
in grian . . ba huisse . . Hy. 2, 59 ;
FB. 7; 9; 93; uair nachat fil-siu
úaifhne
861
úarcraidecb
fein . . cona be do ben..62; TE.
6 LU.?
úaithne Puerperium O'Don.
Suppl. ; personifieirt TBF.p. 140, 28,
vgl. ibid. p. 162.
úaitne s. úatne.
ual s. úall.
nalaeh a bürden O'Don. Gr.
p. 87 ; Sg. Acc. ro bhain . . ualach
dona caoraibh dhóib Tor. Dh. p.
140; Pl. Nom. ualaighe O'Don.
Gr. l. c.
1. úallP. Ueberhebung, Stolz,
Hochmuth; superbia Z^. 241 ; uaill
vanity, pride O'JR. — Sg. Notn.
ind huall elatio Ml. 28», i: ni ual,
ni uall 8C. 19; uall ollimresan 41
parenthetisch? nach n-úall 19 ní ro
thallastar a úaiU . . i n-Érind FB. 79 ;
Gen. bes uáilbe Wb. 14^ [mos arro-
gantiae Z'^. 55); uáilbe et utmaille
Gl. zu juvenilia desideria fuge Wb.
30*, 24; comrac ualle ScM. 21, 7;
Dat. ar . . uaill FB. 93 ; Acc. cen
úaill FA. 35; trie uaill FB. 29 Eg.;
ni tabir uáil na toris fornn Wb. 16»
{Z-\ 243\ — Vgl com-úall.
2. úall Klage; uaill wailing
O'B. — Pl. Acc. CO cuala ualla
troma oc cáined araile mogad
SMart. 20 {„heavy wailings").
úallach übermüthig, hoch-
miithig, stolz; superbus Ml. 41 r;
vain, vainglorious O'B.; huallach
i. bocasach no bocfasach O'Dav.
p. 96. — Sg. Nom. ScM. 4; SC.
37, 22. — Adv. 00 huallach Sc3I.
á H. — Compar. uallchu murib
-S'C. 18.
úallaigim III sum arrogans
Z^. 435, doaithbiuch no ni oird-
nimm no ualligim Gl. zu ábrogo . .
arrogo SG. 22'', 2.
úailann SP. V 9, vgl. ualland 1.
nasal O'Cl. (Fél. Ind.).
úalle Nebenform von 1. úall?
tria úalle a n-glond FB. 29 (trie
uaill agu Eg.).
úam F. Höhle; huam specus
SG. 52i>, 6; uamh, uaimh a cave,
den O'B.; uaimh a cave, a crypt
O'Don. Suppl. — Sg. Gen. a n-
iarthar na huamha sin Tor. Dh.
p. 78; Dat. a húaim Crúachan
FB. 57; i n-úaim Sleibe TeUíi
FÜ. p. CXXIX 31; Acc. dochu-
adhdar a n-uaimh thalman Tor.
Dh. p. 78; dochotar hi n-uamaid
ar imgabail a n-ingrema Fél. p.
CXXIX 42.
úamnaigim III ich schrecTce,
von Oman, úamun. — Conj. Sg. 3 cura
uaimnige terreut Gild. Lor. Gl. 65.
úaman s. óman.
1. úan M. Lamm; a lamb O'B.;
agnus Ir. Gl. 459. — PI. Nom. co
tancotar na huain co hopund do-
chumm a máthar Three Hom. p.
8, 17; Gen. dia terpúd na n-úan 18.
— Davon uainín agnellus Ir. Gl. 492.
2. úan Schaum; froth, foam
O'B.; uan tuinde „froth of the
wave" Corm. Tr. p. 66 enbarr; gi-
ligti'r . . úan tuinniu TF. 4 Eg.
3. úan s. 2. ó, úa.
úau-bach Schaum; uanbach a
bélaib ind eich sin Bev. Celt. III
p. 183 (jfthe foam from that horse's
Ups").
úane grün; uaine green O'B.
— Sg. Nom. brat úaine SC. 8; p.
131, 16; tene u&ine p. 191, 13; tibri
uani SC. 37, 10; Gen. in mnái bruit
úani 13; Dat. cosin brot úane 8;
iarna brechtrad di . . úani FA. 11.
úanfebli, dond Emir úanfebli
FB. 68, 25 (uaneble Fg.), Gl. i.
foltchain, vgl. Emer Foltchain 28.
úanide grün, vgl. úane; Sg.
Dat. do sita úainidi TE. 3 Fg.-,
issin t-situ úainidiu ibid.
úautaind FB. 24 (uanainn Eg.)?
1. úar kalt, später fúar; uar
cold Corm. Tr. p. 166 uaran. —
PI. Nom. indsi fuara p. 190, 31.
— Comp OS. dabcha úar-usci SC.
36; FB. 53; 54. — Compar. fuai-
riu p. 190, 30.
2. uar s. 3. 6r.
3. uar weil Gl. zu Hy. 5, 66,
vgl. úair.
úarach zeitweilig; temporary
O'B.; Sg. Nom. Hy. 5, 21.
úarán fons vivus O'Don. Suppl.;
a spring-well Corm. Tr. p. 166.
úarboith Lg. 17, is s. urboth.
úarcraidech kaltherzig SC. 26,
besser úarchraidech.
úardatu
862
áatigud
úardatu M. Kälte. — Sg. Acc.
cen úardataid FA. 35.
úariud FB. 19?
úas s. 6s.
úassal hoch, erhaben, edel;
úasal nohilis Z'^. 768. — Sg. Nom.
flaith úasal FA. 35; huasal trinoit
Hy. 6, 5; Dat. F. co n-huasail hiris
Hy. 5, 3 ; Acc. co rig . . n-uasal Hy.
1, 10. — Compos. a n-uasal-fer
Gl. zu a n-uas[ar] Hy. 1, 9; drong
huassal-nóeb „of high saints" Fél.
Epil. 277. — Compar. uaisliu
Fél. Prol. 151 (s. ííew Index);
Superl. huaislimem alíissimum
Ml. 28d, 14.
úassal-athair M. Patriarch;
uasal-athair patriarcha Ir. Gl. 13.
— PI. Nom. úasalathraig FA. 6;
Gen. huasalathrach Hy. 7, 11; Dat.
do húasalathrachaib Wb. 30^, 1
{ZK 858).
uasar s. ósser.
uasligailb Hy. 4, 10?
uasucan oben befindlich {„abo-
ve us" Stokes)? eine sonderbare
Deminutivbildung, wie cisucan,
I'sucan: Canaid cóir a ingena, d'fir
dligius bar cisucan, ata na purt
uasucan, cia beith a n-ucht Isucan
Fei. p. XXXV 27.
1. úatli i. sce, a white-thorn
Corm. Tr. p. 165.
2. úath schrecklich, N. Schre-
cken. — Sg. Nom. raór n-uath
Lg. 2; Acc. brissid liath nadarccna
FB. 24? PI. Dat. co n-ainbthib
huathaib Hy. 6, 15, Gl. co n-anb-
thib ocus CO n-uathaib.
3. úath, imsoi cusna huathaib
FB. 67, vgl, fuath an image, spec-
tre, apparition O'B.? Hierher auch
foscain úathu ech n-anailche FB. 49
und p. 310, 20?
úathach schrecklich. — Sg.
Acc. iffern n-uathach Hy. 6, 20.
úathad N. Einzahl, eine ge-
ringe Zahl, Seltenheit, gramm.
der Singular; óthath, uathath
paucitas, singularitas , Singularis
Z'^. 22 und 311; uathadh a small
quantity, Utile, few O'B. — Sg.
Nom. is uathad nech dib teged asa
recles es ist eine Seltenheit = selten
ScLb. 22; is uathad for talmain ro
fitir ainm neich dib selten auf
Erden kennt man den Namen eines
von ihnen Gl. zu Fei. Prol. 135;
uathad do degdáinib Ulad einige
wenige FB. 6; uathaá allin gering
ihre Zahl ScM. 21, 34; Gen. hi
coicid huathid am fünften der Ein-
zahl {im Gegensatz z. B. zu in
choiced fichet der fünfte der
Zwanzig = der fünf und zwan-
zigste), Gl. zu quinta luna Cr. 33^
{Z'^. 310); in ochtmaid u&th aid
ro genair, in ochtmad déc ro gab
caille ior a cend, in ochtmaid fichet
dochoid dochumm nime Three Hom.
p. QQ, 12; Dat. i n-óthud SG. 41», s
{in Singulari Z'^. 985, Gegensatz
isin hilur in Plurdli); i n-uathed
ocus hi sochaide einzeln und in
Gesellschaft Hy. 7, 41.
úathate, iiate in der Einzahl
stehend, einzeln, wenig, Adj.
von uathad; PI. Dat. donaib teo-
raib personaib uathataib SG. 186*, 2;
Acc. frisna briathra huathati ocus
hilddai SG. 71i>, 12; aisnédfim-ne
uati do hilib dib „a feto of the
many of them" Three Hom p. 6, 13.
— Compar. ata sund as huatiu
„here is he who is loneliest" Fei.
Epil. 395 Laud.
viSii\i-hk% Entsetzen, Schreck-
lichkeit; uathbhas astonishment,
prodigy, hideousness O'B. — Acc.
le huamhan agus le huathbhás an
sgéil sin „through the fear and the
horror of that story" Tor. Dh.
p. 160.
úatli-lbásach entsetzlich,
schrecklich; uathbhasach sho-
cking, dreadful O'B.; is and-so cét
ríastartha im Choinculaind co n-
derna úathbásách {sie) n-ilrechtach
n-ingantach n-anaichnid de LU.
p. 79t, 22; tri tromghártha adh-
bhalmhóra uathbhásacha Tor. Dh.
p. 198.
úathmar schrecklich, furcht-
bar. — Sg. Nom. FB. 81; 91;
Acc. leim n-úathmar 70.
úati s. úathate.
úatigud wenig machen, dünn
machen, von uathad; im húatigud
úatne
863
udacht
na n-dóine „for the thinning of the
people" Hij. 1 Praef.
úatnePfosten, Pfeiler, Säule;
iiaithne a hinge, a wooden pin, a
pillar, post, pedestal O'R. — Sg.
Nom. Coningen cain uaitne Fél.
Apr. 29; Dat. no linged di cech
úaitniu íor araili LU. p. 23», 29;
Aec. frisin n-úaitni crédiima FB. 21 ;
Pl. Xom. úatne finna forórda SC.
33, 11; Dat. CO n-úatnib crédumaib
p. 309. 35; catt bec bói forsind lár
oc cluchiu forsna cetheóraib uáitnib
lecdaib bátar and LU. p. 23», 27;
ÄCC. eter úatni ocus airinigi FB. 1.
úatúaslaicim [für úad-túaslaicim)
III ich löse. — Praet. Sg. 3 ro
húatuaslaic LHt/. Amr. 136. —
Part, húatuasailcthae absolutum
SG. 301», 4.
uball, ubnll Apfel; uball Corm.
p. 43; aball haec malus SG. 6\^, 5.
— Sg. Nom. ubull oir SC. 33, 4;
Dat. boim bil con uball airgit ein
guter Schild mit einem Apfel von
Silber CDav. p. 57; PI. Nom. nöi
n-úbla cliss FB. 42, vgl. unter
ubull-chless; Gen. coic deich ubull
oir SC. 37, 7? Du. Nom. da uball
oir for di gabal a muingi, med
feardornn ceachtar n-ai TB. p.
176, 24.
ubull-chless das Aepfelspiel,
ein cless Cuchulinn's FB. 31; LU.
p. 73», 1; ibid. p. 113b, 34; ibid. p.
121^, 15. Zur Sache: nói claidi7>
ina láim ocus nói scéith airgdidi
ocus noi n-ubla oir, focheird cech
ai dib i n-ardse ocus ni thuit ni
dib for lár ocus ni bi acht óen dib
for a bois ocus is CMmma ocus
timthirecht bech illó ánli cach se
sech araile súas LU. p. 92i>, 20,
vgl. SC. 37, 7.
uca s. uccu.
ro ucad s. ruccaim.
uccu Wahl, Wunsch {für ud-gu
Z^. 87 6\ vgl. togu, rogu; ni uccu
act is fáitsine es ist nicht ein Wunsch
sondern eine Prophezeiung Wb.
30d, 20 {Gl. zu reddet ei dominus
secundum opera ejus)\ a úcu tan-
tum bis and cen intinnscann sein
Wunsch nur ist da, ohne dass er
anfängt SG. 148», 12; ucu set se-
lecting of seds, or cows O'Don.
Suppl.; uca choice ibid., vgl. ucca
Corm. Tr. p. 167.
uch Liter j. tcehe! vae Z^. 750;
iss e a mór éia 1. uch ach Gl. zu
amor Hy. 6, 12.
uchan Literj. wehe! uchan is
i crú mo craide SC. 29, ig; uchan
do galur tcehe über die Kratikheit 17.
; ucüt Brust, Busen; uchd the
breast, bosom, lap CB. — Sg.
Gen. sine ochta über L\ Gl. 1059;
na hete ochta no na cuislenna Gl.
zu venas Gild. Lor. Gl. 222 ; Dat. a
bia[i]l ocus a chend na ucht FB. 11 ;
asa ucht 90; nóide bec a n-ucht
in óclseich „in the young man's
bosom" Fei. p. LXXII; fer gonar
a bucht slóigh móir „a man who
is killed in the presence of a great
host" CDon. Suppl.; a bucht a
comalta SC. 40; Acc. focres inua
bucht Hy. 5, 48, Gl. i. Brigte; ro
theclaim inne a brond ina ucht
Bev. Celt. III p. 181 ; co ucht an-
faid irgaile FB. 35, co bucht n-
irgaile Fg., vgl. 23; con rici bucht
Noi n-Omne „as far as the Hill of
Nine Oaks" Tir. 1? re bucht in
t-sleibe On the Ms. Mat. p. 594
{„at the breast of the mountain"
ibid. p. 309); PI. Dat. ina n-ochtaib
„in their laps" FA. 5; Acc. i n-
uchtu ergal n-eirrind FB. 23, vgl.
35. — Comp OS. (ech) ucht-lethan
hrustbreit FB. 47; 49; p. 310, is;
aindre áilne ucht-gela „tchite-boso-
med" Ir. Gl. 223.
uchtach antela {„a breast Or-
nament for horses") Ir. Gl. 264.
uchtard strumosus Ir. Gl. 643.
ucht-bruinne Brust; tucc a
laim dar a uchtbruinne TE. 1 Eg. ;
8 Eg.; CO n-ór fria n-uchtbrunnib
SC. 40.
ucut Adv. dort, vgl. út, sucut;
na tri dath ucut Lg. 7; FA. 22
LBr.-, Bev. Celt. III p. 181; dind
énlaith ucut SC. 4; 5; in caurath-
mir ucut FB. 13; 16; 72; ugut 14;
in triar ucut 72.
udacht, udhacht will, testa-
ment O'Don. Suppl.; audacht i.
udbair
864
ule
huath-fecht i. in tan téit in duine
fri fecht n-éca wenn der Mensch
auf seinen Todesgang geht Corm.
p. 'd. Vgl. edocht.
udbair, ni udhbair ne offer {unter
ruaichillim) zu idpraim; udhbairt
offering O'B.
ude Heise; journey O^Don.
Suppl. — 8g. Nom. ude anma . .
iar techt a curp ScLb. 21; huide
laithi beos Cr. 31^ [profectio diei
adhuc Z'^. 230); ciar bo gar a uide
Three Hom. p. 122, e; Acc. udi tri
lá ocus tri n-aidche FB. 10.
ude s. unter udmad, etwa zu uth?
udim i. nomen dond roi (?) triasa
teit in crand bis forsin cleith ocon
udmad no occa dunad Corm. Tr.
p. 164 {„a name for the hole through
tvhich goes the bar that is on the
hur die when it is being closed").
udmad i. ud ocus damnad i. crann
ar lias i. gobenn gaibthir forsin
cethrae co n-damnaiter a n-úde i
cumuug Corm. p. 45; udhmhadh
an enclosure, shutting O'H.; s. unter
udim.
udnacht a palisade? CDon.
Suppl. ; the hur die roof of a round
house upon which the thatch was
laid, ia palisade or hurdle fenee
On the Mann. III p. 46 {SulD;
udnocht coil (s. 1. coli) imbi On
the Mann. III p. 480; cen udnucht
n-imbi SP. III 6.
udpairt (s. udbair) zu idpraim,
edpairt; audpairt Fei. Epil. 345.
ugai s. og.
ugra s. augrra.
1. ui s. aue, óa, u.
2. ui s. Ol.
uiblech, vgl. óibell, óiblech, ui-
blech tened'jPjB. 49; p. 310, 20;
dofich uiblich tened ocus analaich
FB. 51 ; p. 310, 35.
uilc s. olc.
uile s. ule.
uille s. 2. ule.
uilli, uilliu s. ÖU.
uilllnd s. 2. ule.
ulm, allestar uim CC. 5 LU.,
vgl. huma-lestrai „bronze vessels"
On the Mann. III p. 500.
uimni i. uma Corm. p. 45; i.
umba O'Dav. p. 124; uim hrass,
copper CR.
úir s. úr.
uirc s. orc.
uirg-e the membrum virile
O'B., a testicle Beitr. VIII 352;
PI. Acc. na hui[r]ge genitalia Gild.
Lor. Gl. 209.
uirnige p. 145, 4?
uirthe (s. unter aidber) für furre,
fuirri, s. for.
1. uiss s. oss.
2. uiss i. umhal humilis O'Cl.
{Fei. Index) ; humble, obedient O'R. ;
dond rig batar ussi „unto the hing
. . teere obedient" Fei. Jun. 19 Laud
(uissi LBr.), Gl. i. batar uiss no
umla no innraice no comadais.
ulsse passend, angemessen;
uisi dutiful, obedient, humble CB.
— Sg. Nom. is huisse a molath
laudandus SG. 59i>, 4; hülse a serc
amandus 5; is huise a legend le-
gendus c; is use aisndis de loquen-
dus 7; ba huisse Hy. 2, 60, Gl. i.
ba coru.
uissi, uissiu Iar Je Bem.^ p. 24,
s. fuissi. j
ul, ar ul loscas tene SG. Incant., I
prae fetu quem urat ignis Z^. 441?
ulad a stone tomb or a peni-
tential Station in the shape
of a stone-altar Corm. Tr.p. 166;
a monument, a charnel house O'B.;
ulaid cumdachta Gl. zu fert O'Dav.
p. 90; atait a thaisi i n-ulaid ,
Senpatraic i n-Ardmacha Fei. p. J
CXXXIII 1. 1
ule s. olc.
ulcha Bart; harba Z'^. 264; ul-
chai i. cai i. tech na hoili Corm. J
Tr. p. 166 {also besonders der
Backenbart?). — Dat. don ulchain
Gild. Lor. Gl. 111; Acc. tall tra
Vatraicc a ulcha do Fiac Hy. 2
Praef. — Vgl. am-ulach unhärtig;
geisi ulchai „the prohibitions of a
beard" Proceed. B. Ir. Ac. Ir. Mss.
Ser. Vol. I p. 190.
ulchach bärtig; PI. Nom. oig
ulchaig TB. p. 180, 26.
1. ule ganz, all; totus, omnis
Z^. 360. — Sg. Nom. amaZ forcoem-
nacair . . uli wie Alles geschehen war
nie
865
unga
FB. 83; at a chomrama óenaidche
so ule Alles dies FB. 89; a m-bith
nie dass es ganz geschehe SC. 27?
Ériu ule ganz Irland SC. 33, 35;
muinter nime ule FA. 7; a muinter
huile p. 20, 22; coiced ülad uiie
die ganze Provinz Ulster Lg 8;
a rigthech n-uile FB. 20; a n-diin
Uli 25; 26; 54; SC. 35; p. 20, 31;
allin uili CC. 3 Fg.; a sci'iitan uli
FB. 8; conda tarla for a lethbeolu
uli 25? Gen. fer u-domain uli FB.
18; in choicid uli 55; p. 191, is;
fonnna laech n-Erew/i uile FB. 61 ;
89; lochta in puirt uile 83; na ca-
thrach uli 82; in dune ule FB.
44; 93; Dat. don tegluch uli FB.
62; isin tir uli p. 22, 10; isin ca-
thraig uli FB. 88; Dat. oder Acc.
fón less uile Lg. 1 ; fón slóg uile
FB. 16; forsin coiced uile ScM. 14;
fon uli domun p. 169, 17; Acc. ad-
fét dóib uli erzählte ihnen Alles
SC. 12; hErind hule TE. 2 Fg.;
3 Fg.-, in domun uli p. 191, 9; PI.
Nom. asbertatar uli SC. 16; 4; ni
huli ro sagat FA. 22; JJlaid uli
FB. 27; SC. 3; 9; FA. 2; p. 310, 2;
liile FB. 24; lotar . . uili Sei/. 5;
risam huili Hy. 1, 42; 2, 37; jp.
142, 19; na ingena uili p. 131, 22;
fersait ule SC. 16; tabraid huile
Hy. 1, 52; 5, 100; a n-aiged ule
ihre Gesichter alle FA. 12 ; uile 26 ;
ind uli diil p. 191, 24; in marait
uli na herrauda sind die Stücke
alle vorhanden p. 41, 13; Gen. le-
stra Laigen uile j?. 42, 12; mat[h]i
Ulad uli die Edlen von ganz Ulster
FB. 7; ar belaib óc n-Ulad n-uli
62; ria mnáib Ulad uli ihid.\ Dat.
ar Ultaib ulib SC. 10; p. 131, 13;
do mtaib uU FB. 14; Acc. la UItu
uli 59; dos rat uli p. 40, 14; SC. 6;
ina huli sea haec omnia p. 40, 34;
uar n-inechgreso huili p. 142, 21;
dus m-beir lais huili p. 144, 9; nos
gebad ule FA. 14; friu uile ScM. 1;
Lagniu uile ibid.; na huile nert so
My. 7, 42.
2. ule Elbogen; uile, uille,
uilleann elbow, haunch O'B. ; uillind
elbow Corm. Tr. p. 166. — Du.
Dat. for a dib n-ulendnaib p. 311, 4;
ar a dib n-uUennaib LU. p. 113i>, 20
{Siab. Concul.)\ Acc. a da laim lana
di failgib óir ocus arcait co a dl
uillinn TB p. 176, 27; PI. Acc. na
buille \für uilne) ulnas Güd. Lor.
Gl. 163. — Vgl. ulind.
ulidetu 31. Ganzheit, von
1. ule? — Acc. ro benad ulidetaid
a etaig de ocus ro gabad slipre
ocus echlusca do er zog ihn ganz
aus und applicirte ihm Ruthe und
Peitsche LBr. p. 214», 46; 31 {s.
unter slipre).
ulind Winkel, Ecke {identisch
mit 2. ule?), s. unter 1. ind; uile,
uilean, uille, uilleann angle, corner
O'B.; uillin a fil and „an angle
that is there" Gl. zu uillind (El-
bogen) Corm. Tr. p. 166; PI. Dat.
CO . . uilneib óir s. unter fidchell.
— Vgl. tre-uillech dreieckig.
um, um- spätere Form für imm,
imm-; umaind um uns FB. 52 Eg.
umae Erz, Kupfer; humae fo-
grigedar Gl. zu cymbalum tinniens
Wb. 12*) [^Z'^. 794); umha copper,
brass O'B. — Gen. mo chori humai
„my caldron of copper" TJiree Hom.
p. 34, 17; cuing uuiai TBF. p.
140, 3; comlae humae ibid. — Vgl.
créd-umae.
umaide ehern; humide aeneus
SG. 15a, 2; humaidi aeneam SG.
114a, 2; ind naith[i]r humaithe Tur.
Gl. 129; Du Nom. dia n-droch . .
umaidi FB. 47; umaede 49 Fg.;
umaide p. 310, 28.
umal^lat. humilis Corm. Tr.
p. 167. — Sg. Nom. umal múuta
SC. 26.
umaldóit ^ Zai. humilitas Z^.
782. — Sg. Dat. oc umallóit ocus
00 timthirecht FA. 6; 14.
umamail aereus Ir. Gl. 611,
von umae.
umir Zahl, uimhir number O'B.
— Sg. Nom. umir na trinoti LBr.
p. 216*, 38 (numir ibid. 49); Acc.
nis fil crich na uimir for immud a
ecna p. 169, 8.
umla F. Demuth, von umal.
— Gen. ba he mét a limla SMaii. 42.
ung'a ^ Zai. uncia Z'^. 304 «wd
1051. — Sg. Gen. log leith ungae
866
ur-both
„the tvorth ofhalf an ounce" Tir. 6;
PI. Nom. III ungai argait ibid. ;
Gen. muince III n-ungae ibid.:, cet
unga d'or TE. 10, 13; cóica iinga
findruine Lg. 18, 24.
uiise hier ist; uinsi is, \it is, i.
ata O'B.; unse a ben lasin rig
TBF. p. 154, 24; huinse Conall
Cernach sund ibid. p. 156, 7. —
Vgl. ondar, ondat.
uptha charms, filters O'Don.
Suppl., s. epaid; Dat. ar upt[h]aib
ban in-b[a]eth Klosterneub. 5 {con-
tra veneficia mulierum stultarum
Bev. Celt. II p. 113); Acc. sóid
uptba ban ibid. 7.
upthach s. aupthacb, ipthach.
ur s. or.
ur- wechselt mit anr-, air-, ir-,
er-.
1. ur, úir F. Erde, „often ap-
plied to the mould of a churchyard"
Corm. Tr. p. 164; earth, mould,
clay Fei. Index; ur i. talam Corm.
p. 43; O'Dav. p. 124; uir humus
Ir. Gl. 578. — Sg. Nom. uir ani-
uil tarut hi foi'cend do seta „fo-
reign mould over thee at the end
of tlvy waif Fei. p. CLXXXV e;
Gen. illoc n-úire Fei. Prol. 128;
mila úire die Würmer Epil. 219;
Dat. for uir luimm p. 21, 2; ar uir
ocus grian FB. 52 {ein Schwur);
Acc. a thoeb fri hiiir noicht Three
Hom. p. 122, 21.
2. ur frisch, neu, roh; ur cech
nua Corm. p. 43, imm ur frische
Butter ibid.; muc ur p. 133, 14; ur
cach n-om Corm. p. 43 coire, feoil
hom rohes Fleisch ibid.; tech do
dénum isin uair sin, a leth ur ocus
aroli crin „to build a house in that
hour, the half thereof fresh and
the other withered Three Hom. p.
26, 20; baue ur new town Corm.
Tr. p. 164; gealach ur the neiv
moon ibid. — Compos. úr-luachra
s. unter frith-adart; úr-saille s.
unter énbruthe. Vgl. úraigid.
3. úr i. cech n-olc Corm. p. 43.
liradach F. FB. 72 Fg., s. aura-
dach ; vgl. airedech cratera SG.
65^, 10, und dazu stellt Nigra {vgl.
Z^. 1098) : ind eridech scyphus, Acc.
eredig scyphum Ml. 55e, to eredig
poeulum tuum Ml. 45d, PI. Acc.
inna eirithcha poeula Ml. 101,
ferner airdhigh no tulchuba O'Dav.
p. 62 criathar, s. airdig.
uraid letztes Jahr, voriges
Jahr; inn uraid last year Corm.
Tr. p. 97; SC. 12; 13; in uraid
TBF. p. 150, 14 ; onn urid ah armo
priore Wb. 16c {Z'K 611).
úraigid vernatur, urughad fre-.
shening. Gl. zu errach Corm. Tr.
p. 69. Vgl. 2. ur.
nr-äil Auf tragen, Empfehlen,
Befehlen, später fur-áil, wechselt
mit er-áil, ir-áil. — Nom. ni biad
furail nach có[i]cid forru céin no
betis do réir Fatraic keine Provinz
würde über ihnen befehlen, über
sie herrsehen Three Hom. p. 32, 2
{eitirt O'Dav. p. 94 mit der Glosse
i. imurcra) ; Dat. coin lethoma . .
occu ic a n-urail for anmandaib
na pecdach sie haben halbrohe
Hunde und tragen dieselben den
Seelen der Sünder auf {sie zu essen)
FA. 30 LBr. ; 28 (oc a n-furáil LU.);
bad maith for n-gnim et for m-bria-
thar, ar bid loor do bar n-iráil
denn das wird genügen zu eurer
Empfehlung Wb. 26» (Z^. 999);
diar n-iráil furib-si uns euch zu
empfehlen Wb. 18» {Z^. 1000).
ur-áin, s. er-áin; aur-ain excess
Fei. Index, O'Don. Suppl.; con-
eacmaingseam urain ar ceann fri
ceann Eanair Fei. Epil. 7 Bawl.
(aurain LBr. Laud), Gl. i. ro ben-
sam, i. ér-áibind {sehr schön), „we
have cut off the excess from head
to head of January" ; furain plenty,
abundance, excess O'B.
ur-álim, furáilim J command,
require, order O'Don. Suppl.,
vgl. aüim, er-áilim. — Inf. 1) uráil,
2) furáileamh to propose, require
O'Don. Suppl.
ur-árd sehr hoch, s. aur-ard;
erat urard p. 130, 29.
ur-both F. Hütte, Wohnung.
— Sg. Dat. dia urbaith Lg. 17, 28;
tic iarom Find don fuarboith déod
lái Corm. p. 34 orc tréith {„to the
hunting-booth"); PI. Dat. i n-erbo-
,
or-bainde
867
ur-naidm
thaib flatha nime LU. p. 17^, 20
{Beitr. VII 29).
ur-baiude, urbuinde gabond, s.
unter sithidir, vgl. buinne a tap,
spotit [Griessröhre) O'B.
ur-choit, urchóid hurt, härm
O'B., s. er-choit.
ur-ehoitech s. er-choitech ; nem-
urchoitech „harniless" SMart. 37.
ur-chomal Fessel oder Kette
zwischen den Vorderfüssen der
Pferde, vgl. urchomul i. aur a cho-
mul, iter di chois chind in eich
bis Corm. p. 26 langfiter. — Gen.
idh urchumail trica Ir. Gl. 279,
s. unter 2. id; PI. Nom, a n-idi
ocus a n-erchomail s. unter 1. loman;
curther fóthu a n-urchomail On the
Mann. III p. 440.
ur-chor, -chnr Wurf, s. aur-
chor, er-chor; Pl.Acc. amaZ clech-
tait a n-urcharu Gild. Lor. Gl. 80.
ur-chra Untergang, vgl. er-
chra; Acc. cen urchra FA. 34.
ur-chromm sehr krumm, sehr
uneben; talam . . iss e urcrom „ex-
ceedingly rugged" FA. 30.
ur-dálta s. er-dálta; Sg. Nom.
cach rofid no gnáthaiged Find cona
feiun no bid ben urdhalta for a
chind in cach tir eine bestimmte
Frau Corm. p. 34 orc tréith; Dat.
do churaid úrdalta einem bestimmten
Helden FB. 72.
ur-dairc famous, illustrious
O'Don. Stippl., s. aur-, ir-dairc,
air-dirc.
ur-dam ein Vorbau, Anbau,
s. erdam; aurdam i. aur-tegdais, i.
fri tegdais anechtair Corm. Tr. p. 3.
urdarcag-ud, urdharcughadh to
ennoble O'Don. Suppl.; s. unter
1. noudh,
ur-darcns s. aur-darcus.
1. úrde irden, von 1. lir; bürde
humanus SG. 36», 6.
2. úrde frisch, grün, von 2. úr;
húrda i. viridis Gl. zu viridarium
SG. Sb\ 3 {Z-\ 791).
ur-dligred, uirdliged privilege,
prerogative O'Don. Suppl.
ur-dorn Griff (des Schwertes),
ro claiit a cloidme i n-indsmadhaib
a n-urdorn „their swords were bro-
Jcen at the hüts" On the Mann. III
p. 241. — Vgl. órduirn.
ur-dúne Fort; aurduine i. ar
dórrsib na n-diiine fognid lasin ses
cerde Corm. p. 4; for urdhúnib rig
s. unter rámut {„in front of the
forts of the kings" Corm. Tr.p. 141).
ur-fócartach, furfuagartach a
proclaimed person, a person
in the hue and cry O'Don. Suppl.,
vgl. ar-fócraim.
nr-Íogrsiánotice, Prohibition,
forewarning, command O'Don.
Suppl, vgl. ar-fócraim.
ur-fuig'ell arbitration O'Don.
Suppl.
ur-gaire Verbot, Verbieten,
s. unter imm-adall; vgl. ir-gaire.
ur-garim lieh verbiete; urgair
dligbed whidi law prohibits O'Don.
Suppl.
ur-garta, geasa ocus urgarta rig
Erend „the restrictions and prohi-
bitions of the king of Eire" L. na
g-Ceart p. 2.
urgartha forbidden, prohi-
hited, don crann urgurtha i parrtus
O'Don. Suppl.; drolan urgartha
&Dav. p. 70 srothla?
urgartignd Aufheitern? Bat.
oc urgartigud a aiti SC. 24; do ir-
gartigud a nienman LU. p. 22», 27.
urgnaclit, amal bis urgnacht in
baill isin duine a furmither in crécht
as foi din biss a eraicc Corm. p.
33, 16, according to the dignity
of the spot" [lies: of the member?)
Corm. Tr. p. 124.
urgnam, urgnamh a feast, a
preparation O'Don. Suppl.; con
facai in oclach imon teni oc urgnam
na muci TB. p. 176, 20 („cooking
a pig" On the Mann. III p. 160).
ur-gráin s. unter 2. fúath.
urisa s. nr-ussa.
urla long hair Corm. Tr.p. 166.
ur-labra s. aur-labra, er-labra.
ur-lam s. aur-lam, er-lam.
ur-lataid s. aur-latu.
ur-loud s. ir-Iond.
úr-monad, s. unter sop, Torf?
zu 2. úr und móin.
ur-naide s. ir-naide.
ur-uaidm a tie, a covenant,
55*
urnaighim
868
utlach
compact, marriage O'Don.
Suppl., s. ir-naidm.
urnaig-him I pray, s. airnigim,
ernaigthe, irnigde.
urnise Ofen? ness nomen do
urnisi Corm. p. 32 {„for a furnace"
Corm. Tr. p. 124, i); an urnise
criad 'ibid. {„the furnace of clay"
Corm. Tr. p. 123). Vgl. uimeis a
furnace O'B.
úrphaisiu Cancer SG. 100», 4
{Z'\ 264); Dat. do úrfuisin 5.
urra, s. unter 2. dam {„the in-
habitants are supporters to our
lards"). Vgl. Ríí buiden cid ara
,n-eper side? Arindi as n-aurrai da
buiden On the Mann. III p. 502.
ur-rand Theil, Th eilen, s. er-
rand; aber is amnas inn urrand
On the Mann. III p. 416, gorruca
trit urraind ibid. p. 424?
ursa Pfosten der Thür; aursa
a post or prop Corm. Tr. p. 5,
vgl. irsa. — Sg. Dat. co n-accatár
iar sin teóra sretha isind raigid in
taige immá cuaird ónd ursaind dia-
raile LU. p. 23», 31; dobidgad
Góibne asin tenchar na géi co
n-glendais isin ursain Corm. p. 32
nescoit {„in the jamb" Corm. Tr.
p. 123).
úrsaille s. 2. úr und saill.
1. urscartad cleansing O'B.;
cethri coicid hEreww . . do aurscar-
tad di Maig Murthemwi die vier
Provinzen von Irland wegzufegen
von M. M., s. unter gal.
2. urscartad s. aurscartad;
aurscartad derggibair fó mrecht-
runcain uile TB F. p. 138, 32.
ur-scél vgl. airscéle.
ursclaige Lg. 8 für urslaide,
ursclaidhe defending O'Don. Suppl.,
s. ar-slaithim? vgl. imm-ar-slaide.
úr-scor, aurscor an area, a
yard O'Don. Suppl.; urscor bis
for urdhúnib rig Corm. p. 38 rot,
Gl. zu rámut {„an area which is
in front of the forts of kings"
Corm. Tr. p. 141V
ur-slat Zweig? s. unter imm-
naiscet.
urslocud M. Oeffnen, Oeff-
nung; s. er-oslucad, aur-oslocthe.
— Sg. Dat. CO n-urslocud for a dib
n-ulendnaibjp. 311, 3; dond irsolcoth
ad apertionem, oris mei, Wb. 22d
{Z-\ 868).
urtach Bewirthung, Fest, vgl.
ar-utaing; aurtach a festival or
feast O'Don. Suppl. s. unter lúg-
nasad.
urtlach gleichbedeutend mit ut-
lach; PI. Nom. urtlaige s. unter
grisach.
urtraelita, in tan ata urtrochta
FB. 67, riastartha a bei co úrtrachta
LU. p. 79^, 40; sia[ba]rthar co ur-
trachta im Choinculainn ibid.?
urtraig, an tan isit urtraig FB.
67 Fg., imsaig na hurtracha ibid.
Fg.?
ur-úamuu grosse Furcht, uru-
amain s. unter gráin.
ur-úath grosser Schrecken,
uruad s. unter gráin.
ur-ussa leicht ausführbar,
vgl. asse, assa, ansa, ussa; aurusa
i. urusa easy O'Don. Suppl.; urus,
furus easy CDon. Gr. p. 122. —
Sg. Nom. ro bad urusa deit m'ic-sa
do denam TE. 9; mád urise SC. 27.
US i. slonnadh no aisneis O'Cl.
{Beitr. VIII 330).
usce Wasser. — Sg. Nom. usci
TF. 12 LU.; Gen. do aurgabáil
usci for a lama 11 LU; sruth usci
FA. 30 (usqi LBr); dabcha úar-
usci SC. 36; Dat. it bois láin di
uisciu 00 indlut Incant. SG. {Z^.
230); dond usciu p. 131, 15; SC. 6;
Acc. fri husce zu lesen p. 124, 17;
PI. Dat. do..uscib TE. 13 LU.;
FA. 29; Hy. 6, 16.
ussa, usa, fusa Compar. zu urus,
furus easy O'Don. Gr. p. 122;
diamad ussaite duit „if it be the
easier for thee" Fei. p. XXXII 33.
ussarb i. bás {Tod) Corm. p. 43.
ussine die Schläfe, s. ti/nter
ranc.
út Adv. dort, vgl. ucut, sút;
na n-ocht m-biast . . út jener acht
Thiere FA. 22 (ucut LBr.); in trir
churad út FB. 62; ind fir út 75.
uth Euter; udder Corm. Tr.
p. 166, O'Don. Suppl.
utlach „lapful" Three Rom.
ntmall
869
ymmon
Index; the fuU of his Jap O'Don.
Suppl.; Gen. lau a utlaig „the füll
of hü lap" Eg. 93, V>, i ; Acc. fect
aile dos bert Patratc utlach do
bissib óigrid Three Hom. p. 6, 20.
— Vgl. urtlach.
utmall unruhig, unstät. —
Sg. Nom. ni cóir in fotha utmall
SG. 4^, 3 ; PI. Nom. utmuill inquieti
Wb. 261» {Z-\ 226). — Adv. ind
utmall inordinateWb. 26^ {Z\ 608)?
CO utmall FA. 14.
utmalle F. Unstätigkeit, Be-
weglichkeit. — Acc. utraaille FB.
34 Eg. ; itir foss no utmaille Hy. 1, 3,
Gl. i. cid fossidecht, i. cid forim-
techt.
utmalligud, Gen. utmalligthe
Gl. zu nutandi Cr. 32^, 7 {Z-\ 239V
ymmon = Zai. hymnus. — Sg.
Nom. Hy. 2, 51; in t-immun do
denam Goid.^ p. 101, 17 {LHy.)', 27;
Gen. 0 dochotar . . i cenn taispenta
ind immuin do Griguir 32; Dat. for
ind immun sa ibid. p. 102, s; PI.
Nom. ymmuin Hy. 2, 25.
Personennamen.
A
Aaron Hy. 1, 12.
Abel, Gen. Abeil Hy. 1, 5.
Abraham Hy. 1, 7; Abram 27.
Achi, Aiched {Gen.) s. Núadu.
Adairce {Gen) SC. 4.
Adam, Gen. meic Adaim Hy. 1, 5;
imorbais Adaim p. 133, 6 ; sil n-Adaim
SC. 34, 9.
Adamnáu, s. S. 167; G^ew. Adam-
nain Hy. 1, 54; J'J.. 31; recht Adom-
nain 32 ; Dat. do Adamnán u Thinne
FA. 3.
Aed Abrät SC. 32; Gen. mac
Aeda Abrät 12; ingena Aeda Abrät
11; 17; 34, 7; 37, 20; 45, 13; co
grianan Aeda Abrät 44, 4.
Aed mac Diarmata SP. V 1 ; 5 ;
aue Muiredaich 9; Gen. Aeda 7; 16.
Aed mac Cuind CCn. 4.
Aed mac Mornai ScM., 21. 40.
Aed Sláne s. Maie Aeda Sláni.
Aengus s. Oeng-us.
Ailerán Hy. 1 Praef.
Ailill Vater der Étáin p. 131, 10;
Gen. Ailillu TK 13 Eg.
Ailill, Sencha mac Ailella FB.
29; 6; 12; Lg. 1.
Ailill mac Condla Cháim, Gen.
Aililla Caisfíaclaí^ TE. 1 Eg.
Ailill mac Find, in LU. mit
dem Beinamen Anguba, aber in Eg.
Anglonnach no OenglondacÄ, TE.
6 ff.
Ailill mac Mágrach FB. 42, mac
Mata Muirisci TE. 1 LU., König
von Connacht, Gemahl der Medb
Sg. Nom. ScM. 6; 21, 10; FB. 56 /f.
Ailill ocus Medb TE. 1 Eg.- FB. 54
Medb ocus Ailill SC. 22; G^m. Ailella
FB. 41; CO tech n- Ailella . . ocus
Medbi 42; i n-imdai Ail. 55; ingen
Ail. ocus Medba 44; ara Aih71a ocus
Medba ScM. 19; 20; Dat. do Ailill
ScM. 3, 13; 0 Ailill ocus 0 Meidb
ScM. 1; 2; 4; 19; Acc. la h Ailill
ocus la Meidb FB. 75; Lg. 16.
Ailill Milteug:a FB. 12.
Aitencáithrech s. Ethne und
Mugain.
Albe Name eines Hundes ScM. 1 ;
3, 18; 19; 21, 7; 29; 22, 7; Mag
Ailbe 19.
Altletban s. Eochaid.
Almu ingen Becain CCn. 1.
Ambróis Gleotic LU. Nenn. 4.
Amorg-eiie mac Ecit FB. 12;
p. 142, 4; Amorgin p. 142, 23; p.
143, 8 ; Gen. Amargiw filed p. 328, 7;
maic Amorg. FB. 23; ben Amargin
larngiunnaig 28; Dat. do Amorgini
p. 142, 17.
Amra Hy. 1, 12.
Andle Lg. 17, 8 ; 28.
Anlúan ScM. 16; Gen. Anlúain
ibid.
Arddan Lg. 17, 7; 27.
Art Oenfer EC. 1; 7.
Baither Berba
871
ConaU
B
Baither Berba ScM. 21, 22?
Banb Sinna mac Mailenaig
CCn. 8.
Bé find ein Name für die Side,
s. bé; Síd Ban find p. 131, 25.
Becán s. Almu.
Becfoltach CG. 1 Eg., Becaltach
LU.\ Feis tigi Becfoltaig p. 143.
Beothecht TE. 1 Eg.
Blai Brigu p. 327, 36; Briuguig
p. 143, 9; p. 141, 24; p. 142, 16;
bruden Blai Briuga ScM. 1.
Blaithmac Hij. 1 Praef.
Blatheeht TE. 1 Eg.
Bláthnat ingen Mind ben Conroi
FB. 89, 79, Blathnait Eg.
Bodball Bendron CCn. 6.
Bressal Etarlám, Gen. co tig
Bresail Etarláim in druád p. 132, X5 ;
TE. 13 Eg. iEcharlaim LU.).
Bricriu Xemtheng-a CG. \ LU.
3; FB. 9; 12; mac Carbaid ScM. 6
Briccriu p. 144, is; 29; Bricri p
140, 23; FB. 41 ; Briccri GG. 1 i^r.
3 Eg.\ p. 144, 10; 22; p. 145, á;
Briccre p. 143, 9; o/it abgekürzt
Brie, oder Br. i^£. 6 — 27, bistceilen
Bricni geschrieben; Gen. grianan
Brie. FB. 25 ; Dat. do Bricriu
Nemthenga x>- 311, 33; do Briccriu
p. 144, 28 ; do Briccri p. 145, 3 ; do
Brie. FB. 5; 13; 17; 20; 56; Äcc.
la Bricrind Nemthenga FB. 1; 3;
4 ; 7 ; Voc. a Briccriu ^). 144, 15 ; 20.
Bríg Bretbaeh ben Celtchair
FB. 28.
Brigi = Brigit Hy. 5, 98 und 99?
Brigit i^. Hy. 4, 1; 3; 12; 5, 58;
78; B. buadach 1; 94; mathair mo
rurech 4; Gen. samud San et Brigte
Hy. 5, 13; 15; 1, 52; itge Brigte 5,
89; 103; 104; érlam Sanet Brigte 95;
1, 61.
Brigta = lat. Brigitta? Hy. 5,
35; 43; la Brigte 70, vgl. p. 325.
Búan ingen Samera FB. 66; 70;
Gen. U'aig Búana 70.
Budi mac Báin FB. 75; 76.
c
Cairpre Oss. I 3; Corpre hua
Cuind 6.
Cairpre s. Corpre, Drochet Cair-
pre.
Calpairn s. Patraic.
Carbad s. Bricriu.
Cathair M6r mac Fedelmthi
Firurglais GGn. 1.
Cathba, Cathbad cóemainech p.
328, 15; Lg. 3; 5; in Catbath 5;
FB. 71; Gen. ingen Cathbad 28.
Cauland s. Culand.
Celtchar mac Uthechair FB. 12 ;
Celtchair mac Uithechuir CG. 1 Eg ;
ScM. 7; 13; Celtchair Ulad ScM.
21, 27; Gen. ben Celtchair matc
Uthiehair FB. 28 ; ingen ibid. ; miec
TE. 19; 16; Dat. do Cheltchar na
celg SC. 29, 11 ; Voc. a Cheltchair
ScM. 13.
Cét mac Matach ScM. 15, Magach
Ä; 8; Cét 8—15; 21, 10; Cett 16;
Gen. Ingen Cheit maic Magach
FB. 63; Dat. do Chet ScM. 16;
Voc. a Chit 15; a Cheit 16.
Cethern mac Fintain ScM. 21, 33;
FB. 12; Gen. ben Cethirnd 28.
Clúasach s. Colmán.
Cobthach Coél, Gen. mic Cob-
thaiV; Cháil Bre^r TE. 1 Eg.; Hy.
5, 51.
Coemg'en Hy. 5, 19.
Colmán (= lat. Columbanus) mac
hui Chlúasaig Hy. 1 Praef.
Columcille {= lat. Columba cel-
lae) Hy. 1, 53.
Conaire Mor mac Eterscéuil TE.
20; SC. 21.
Couall Cernach ScM. 15 ff.
GG. 1; 3; 7; SC. 3; 5; 10; 29
FB. 12; 14; 23; 25; 31; 34; 39
57; 60; 61; Conull CG. 3 Fg.; p
140, 23; Gen. Conaill FB. 10; 11;
ben Chonaill Cer. maic Ämorgeni
Concliend
872
Cúscraid
23; 18; 28; ara Conaill 14; celi 39;
gilla 69; Dat. do Conall 60; Acc.
fri Conall ScM. 15; FB. 10; Voc.
a Chonaill 10; 34; 60.
Concliend s. Fiacail.
Conchend ingen Cheit FB. 63.
Conchobar mac Nessa, König
von Ulster, p. 311, 25; TE. 1 Fg.;
Lg. 6; 13; 19; ScM. 2; 6; 9; 15;
21, 9; CC. 2 LU.\ Conchobur SC.
29; CC. 1 LU.\ FB 33; Conchobor
SC. 48; Conchopur CC. 1 Fg.; Gen.
Conchobair Lg. 11; 14; 17; ScM.
1; 20; CC. 7 LU.; SC. 48; ben
Conchobair FB. 28; 12; SC. 4;
mac FB. 12; 28; Lg. 5, le; 13; 16;
SC. 5; ingen i^£. 28; Lg. 16; siur
_p. 143, i; Ó choin cherda Concho-
bair SC. 29, 17; scelaige Lg. l;
aradach Conchobair (so zu lesen)
p. 311, 34; imdai FB. 3; _p. 309, 35;
firu chóicid Chonchobair ^. 327, 38;
FB. 43; p. 131, e; i^. 4; isin
Crsebrúaid Conchob. FS. 91; p. 309,
31; Dai. do Choncobur SC. 24; do
Chonchobar ScM. 4; CC. 6 i?7.;
Acc. Ja Conchobar i/^. 6; 14; 17, 21;
20; SC. 24; im Chonchobur CC. 1
LU.; Voc. a Chonchobair Lg. 13;
18, 1; ScM. 6; 7; 20; a Choncabair
Lg. 18, 40 -Z?^. ; a popa Choncobair
SC. 12. — In sämmtlichen Casus
oft abgelcürzt geschrieben: pp. 141 —
145; CC. 6; 7; ScM. 1; 2; 3, 11;
F5. 1-6; 15; 55; 56.
Cond s. Lug.
Cond Cétchathach CCn. 1; s.
Condla Rúad.
Condla gilla Cuind CCn. 6.
Condla, Dat. do Chondlaid Hy.
5, 82.-
Condla Cáem, Gen. Connla Cháim
{so zu lesen) TE. 1 Eg.
Condla ßiiad mac Cuind Chet-
chathaig EC. 1 ; 2 ; C. Cáem in der
Ueberschrift ; Dat. do Condlu 4;
Voc. a Condlai 5.
Condla Sáeb FB. 12 (Conla).
Congal Aidni ScM. 21, 13.
Conganchness mac Dedad ScM. 7.
Connad mac lliach s. Loegaire.
Connad mac Mornai FB. 12.
Constantin mac Elena FB. 32.
Corán EC. 3.
Cormac mac Conchobair Lg. 13;
16 ; ben Chormaic Condlongas FB. 28.
Cormac Geilt Gáeth CCn. 1.
Corpri s. Calrpre.
Corpri Niadfer s. Erc.
Cothraig-e Hy. 2, le; p. 17, 25.
Crlmthand Nia Nair ScM. 3, 5.
Crist i?i/. 7, 50; Crist Hy. 1, 56;
6, 9; 14; Gen. molad Crist Hy. 5,
101 ; ria n-gein Christ ScM. 5 ; croich
Crist Hy. 2, 40; Dat. do Crist Hy.
2, 49; Acc. im Crist JETy. 5, 14; in
slánicid Isu Crist FA. 32.
Crolchen ChrodergF. TE. 15; 16.
Cruachnlu mac Rúadluim Sc3I. 7.
Cú Abkürzung für Cúchulaind,
in Cú SC. 29, 8; 34, 6 ; cu Caulaind
cerddo CC. 6 Fg.; Dat. 6 choin
cherda Conchobair SC. 29, 17; Voc.
a Chii chain SC. 45, 21.
Cúchulaind mac Siialdaim FB.
28; Cuchulaind mac Soalte SC. 11,
7; Cúchulainn ScM. 21, 12; Cuchu-
laind SC. 11—14; 24; 28 u. s. w.-
FB. 34; 57; Cúculaind SC. 32; 39;
FB. 12; Cuculaind, -culainn SC. 3;
6—10; 24; FB. 25; 27; 31 «.s.ít.;
Cuchuluinn CC. 6 iJf/.; G'm. Con-
culaind SC. 4; 5; 24; 28; 29, 4;
30; 46; FB. 11: ben Conculaind
SC. 4; FB. 21; 28; athair 72; dalta
Conculaind 24; ara 43; Dat. do
Choinchulainn FB. 14; do Coin-
chulaind SC. 49; do Choinculaind
SC. 20; 45; FB. 30; 40; do Coin-
culaind SC. 44; ^cc. Coinculaind
SC. 5; 11, 4; 27; 35; 37; 46; 48;
FB. 15; 24; 27; 41; 52; 54; Voc.
a Chuchulaind SC. 13; a Cuchulaind
11, 10; 38; a Chiiculaind 41; a Chu-
culainn FB. 11; a Cuculaind SC.
11. — In Lü. überiviegt nd am
Ende, vgl. jedoch p. 205 imd 254.
Cumall mac Trénmoir CCn. 'S.
Cúruí mac Dáiri TE. 1; FB.
80; 90; Curui 89; Curui 79; Cúroí
79; SC. 22; Curoi FB. 33; Gen.
Conroi FB. 41; 78; mac ConriU
ScM. 7; ben Conroi FB. 79; co
cathraig Conroi ibid.; Dat. do Choin-
rui FB. 90; Acc. co Coinroi 33; 89.
Cüscraid Mend Macha mac Con-
chobair SC. 5; FB. 12; ScM. 14.
Dálán
873
Eoin Baptist
D
Dálán ein Druide TE. 18, s.
Slíab Dálán.
Dall s. Fédlimid.
Dáre Derc mac Echach CCn. 4.
Dáre mac Fiachach FB. 12;
Gen. Curúi mac Dáire TE. 1 Eg.\
Dairi FB. 33; 41; 79.
Dareo s. Brüden Mic Dareo.
Dauid David Hy. 1, 12.
Dechtire die Schwester Concho-
bar's und die Mutter Cuchulinn's;
Deichtire CC. 1 LU., Decíiri Eg.-
3; Dectire p. 144, 26; dág Dectire
CC. 7 ; Deicteir p. 143, 1 ; Gen. dían
Dectiri p. 328, 23; mac Dectiri p.
140, 24; dígrais Dechtere SC. 33, 32;
mic delba Dechtere 29, 2 {reimt auf
ille"); 6; Acc. la Deichtire CC. 4
LU., DectiVi Eg.
Dedad s. Conganchness, Echbel,
Liiachra.
Derborcaill F. FB. 28.
Derdriu F. Lg 5; 10; Gen. Der-
drend 19; Voc. a Derdriu 5, 1; 24; 19.
Diarmait, Gen. mac Diarmata
SP. V 5.
Dóel, Doelteng'ad s. Dubthach.
Dub Sainglend FB. 31; 43.
Dubthach Lg. 13; 14; 16; D.
Emna ScM. 21, 21; D. Dóeltenga
FB. 90; D. Dóeltengad 72; 92; D.
Dóel Jjlad 12.
Dubthach p. 40, 10; p. 41, 8.
Duinbinue s. Fiamuin.
Durthaeht, Gen. Eogan mac
Dairthechta Sc3I. 21, le; maic Der-
thacht FB. 18; 23; mac Diirthacht
28; ScM. 11; Lg. 5, 20; 14; 19.
Echach, Echaid s. Eochaid.
Echaeh s. Mugain, Findbec, Fin-
dige.
Echbel s. Errg:e.
Echbel mac Dedad Sc3L 7.
Ecit s. Amorgrene.
Elena, mac Elena FA. 32.
Eli, hEli Hy. 1, 5; FA. 33.
Emer, Meicc Emir Hy. 2, 37.
Emer ingen Forcaill Mánach ben
Conculainn FB. 21; 28; 24; SC. 40;
Emer SC. 28; 29; 30; Emer 39 /f.;
FB. 19; i). 310, 12; Emer Foltcháin
FB. 19; 28; Gen. Emiri SC. 9;
Dat. do Emir SC. 39: do Emir SC.
48; Acc. im Emir FB. 19; Voc. a
Emer SC. 42; 44, 5; a Emer an
foltbuide 11 : a Emer ingen Forgaili
Manach FB. 19; 24.
Enna, mic Énna Aighnich TE.
1 Eg.
Euoc Henoch Hy. 1, 5; for
Enóc FA. 33.
Eochaid Ailtlethan TE. 1 Eg.
Eochaid TE. 14; Eochaid hAere-
monl LU. ; Eochuid 5 Eg. ; Eoehuidh
Aiream mac Finn 1 Fg.] 10, 20; 19;
Eochuith 20; Echaid 3 LU.; 20
Fg.; Eochaid Airem (5 LU.; 5 Eg.
7 Eg ; Gen. Echdach TE. 1 LU.
Echdach 8 LU; Eochaíía 3 Eg
8 Fg.; Eachacia 14 Fg.; Echada
Airimon 20 Eg.; Dat. 0 Echaid
TE. 2 LU; hicc Eochuith Airem
20; do Eochaid Airim 1 Eg.; 2
í;í/.; 20; Acc. fri Eochaid TiJ. 2
LU; 6.
Eochaid Búadach T^. 1 Eg.
Eochaid Fedlech TE. 6 Fg.;
Gen. ingen Echach Fedlig FB. 28;
12; Eochada Fedhli^ TE. 9, 26.
Eochaid lúil SC. 36 ; irew. Echach
luil 31, 9; 38, 9; Acc. fri Ecdáig
n-liül 13.
Eogan Inbir SC. 38, e; Gen.
Eógain Inbir 45, 1; Eoguin 38, 1;
Acc. fri Eogan n-InbiV 13.
Eogan mac Durthaeht Lg. 19;
15; FB. 12; ri Fernmaige Lg. 14;
Gen. Eogain maic Durthaeht Lg.
5, 20; 19; FB. 28; ingen Eogain
mmc Derthacht 18; 23.
Eoin Baptist Johannes der Täu-
fer Hy. 1, 15.
Erc
874
Findcháem
Erc, hi tig Erc mic Corpri Niadfer
SC. 21.
Erc mac Fedelmthe FB. 12.
Ercoil = lat. Hercules; Ercail FB.
69; Gen. Colomna Ercoil 93; tech
n-Garmna ocus Ercoil 66; 69, Er-
caile Fg.
Errge Eclibél FB. 12.
Essamain, Gen. mic Essamnse
TF. 1 Fg.
E'su losua, la hÉsu Hy. 2, 59.
E'táin ingen Étair TF. 3 LU.;
8 LU.- 9 LU.; 12 ifJ.; 13 LU.;
p. 131, 10 /f. ; Étáin Echraide ingen
AMla TF. 13 LU.; Etain 5 Fg.;
9 í;^.; 14; Etáin 9 Lü.; 10 LU.;
Etain 20 i/^.; jp. 131, 8; 132, 9;
Etaoin TF. 3 Fg.; Etaein 13 E^^f.;
Ettain 16; Gen. Etaine p. 130, 30;
Etaine TF. 14 iJ^r.; 17; 18; Etaini
19; Etaini p. 131, 9; 13; Etáiniu
TF. Ib; 18; 20; Dat. ar Etain 20;
Acc. Etain 8 E'^f.; 11 LU; 12 iJ^f.;
13 iJflf.; Etain 6 JDZ7.; 14 ÍZ7.; p.
131, 2; 132, u; CO hEtain TF. 5 JSV?.
E'tar, ingen Étair ri Eochraidhi
TF. B Fg.; 6 Fg.; p. 131, s; la
mnái n-Étair 31; Etair in chath-
miled 6; 0 Étwr p. 131, 10.
Etarlam s. Bressal.
Eterscél s. Conare.
Ethne Aitencáithrecli ben Con-
chobair SC. 4.
Ethne Inguba ben Conculaind
SC. 4; 6; 7; 10; 34, 17.
Ethiieud s. Lug.
F
FaMan FA. 32.
Fachtna TF. 8.
Factua mac Sencada FB. 12.
Failbe Find SC. 33,7; Faelbe 6.
Fand ingen A'eda Abrät SC. 17;
13; 14; 32 ff.; Gen. Fainde 16;
34, 8; 10; Dat. 0 Faind 13; Acc. la
Faind 11, 4.
Fathemon s. Eochad FB. 12.
Fechine Fabair Hy. 1 Praef.
Fedelm Nóicride ben Loegairi
Búadaig FB. 22; Nóichride 17; F.
Foltchain ingen . . Conchobair 28;
F. Findchóem ibid.
Fedelm ííóicrothach ingen Con-
cobair FB. 28 ; Gen. maic Feidilmi
Lg. 16.
Fedelmid Chilair Chétaig FB.
12.
Fedelmid, Gen. Erc mac Fe-
delmthe FB. 12.
Fedelmid Firurglas macCormaic
Geltai Gáith CCn. 1 ; F. Rechtmar 3.
Fedlimid mac Daill Lg. 1 — 3;
ScM. 21, 37 ; Gen. ingen . . Feidlim-
the Lg. 5, 4.
Feradacli Find Fectnacli FB. 12.
Fergna mac Findchóime FB. 12.
Fergus mac Leti FB. 12; Gen.
mac Fergusa ScM. 7.
Fergus mac Róich (Róig) FB. 5;
6; 12; 15; 16; 41; 55; 74; 91; 94;
p. 328, 1; Lg. 13 ff.; ScM. 18; p.
141, 13; 28; CC. 1 Fg.; SC. 3; 9;
10; 29; Gen. Fergusa p. 328, e;
longas F. Lg. 5, 14; 19; mac 14;
15; Ath Carpait F. FB. 36; Fer-
guso p. 142, 17 u. s. w.; ScM. 21, 29;
Dat. do Fergus Lg. 16; Acc. im
Fergus 14.
Ferloga ScM. 20.
Fiacail mac Conchind CCn. 6;
ben Fiacla ibid.
Fiacha FB. 12.
Fiacha mac Fergusa Lg. 14.
Fiachach s. Rus, Dáre, Imchad.
Fiacliaig FB. 12.
Fiaclma mac Feidilmi Lg. 16.
Fial ingen Forcaill p. 310, 13.
Find mac Cumaill Oss. I u;
III 6; CCn. 7; 8.
Find mac Findloga TF. 6 LU.,
mac Finntain 1 Fg.
Find mac Rossa SC. 22.
Find s. Tri Find.
Findabair ingen Aililla ocus
Medba FB. 44; 45; 54; 63.
Findbec ingen Echach FB. 28.
Findcháem ingen Cathbad FB.
28; p. 140, 22; Findchóemi). 328, 13 ;
CC. 7 LU; p. 142, 11; 23; Gen. mac
Findchoeme ScM. 15; FB. 48; p.
Findige
875
Lóeg
142, 18; Finncoimiu i5; Acc. la
Finncoim p. 142, 13; Voc. a Find-
choem CG. 1 LU.
Findige Ingen Echach FB. 28.
Findloffa s. Find.
Finuaclita Fledach FA. 32.
Fintan mac Neil! FB. 12; mac
Fintain ibid.; ScM. 21, 33.
Fintan mac Rogein Rúaid TE.
lEg.
Forgall Manach, Gen. ingen
Forcaill Manach FB. .21, Monach
Fg., s. Emer; bruden Forgaill Ma-
naich ScM. 1.
Fúamnach F. p. 132, 20; p. 130,
27 ff.; Gen. Fúamnaighe TE. 13
Eg.
Furbaide Ferbend mac Concho-
buir ScM. 7; 12; SC. 29, 13.
G
Garmna FB. 66.
Geirrgind s. Muinremur.
Gerrce maic Illadain Lg. 5, 18
{Gen.).
German Hy. 2, 10; 12.
Gobban SP. III 3.
GoU mac Morna CCn. 4; 5; 7.
Gordián FA. 32.
Id mac Riangabra FB. 14.
lesu Josua Hy. 1, 12, vgl. Ésu.
lesu Jesus Hy. 1, le, s. I'su.
Iliach s. Connad.
Illadan, maic Illadain s. Gerrce.
Illand mac Fergusa FB. 12;
ScM. 21, 23.
Imchad FB. 12.
lob Hy. 1, 13.
lohan Baptist FA. 3, Gen. Eoin
ibid. LBr.
lonas Hy. 1, 37.
loseph Hy. 1, 9; 17.
Irereo TE. 1 Eg.
Isac Hy. 1, 7.
I'su Jesus Hy. 2, 66; 4, 6 ; FA. 6; 32.
lugaine Moir {Gen.) TE. 1 Eg.
I udaide ludaeus FA. 29.
Labraid Lúathlám ar claideb
SC. 13 ff'.; 31, 1; 13; 33, 7; 34, 2;
Gen. Labrada SC. 11, 3; 17; 28;
31, 2; 4; Dat. 0 Labraid 13; Acc.
Labraid Lebarmong 33, 2.
Labraid mac Luircc TE. 1 Eg.
Láeg, Láegraire s. Lóeg, Lóe-
gaire.
Lám Gabuid ScM. 10; Gen. mac
Lama G. ibid.
Lassair p. 48, 23.
Leborcham ingen Oa ocus Adairce
SC. 4; 5; Lebarcham Lg. 6; Acc.
fri Lebarchaim 7. — Vgl. Rem.^ p. 7.
Lendabair ingen Eógain FB. 18.
Leti s. Fergus.
Liath, CO Brigh Leith micc Celt-
chair TE. 19; 16
Liath Macha FB. 31; 32; 43; 70.
Liban F. SC. 11—20; 31; 38;
reimt 11, 10 mit galar, 34, 5 mit
bammar.
Lir 5 Manannán.
Lochra p. 20, 26, Luchru 18.
Loeg mac Riangabra FB. 43 ; 61
ara Conculaind SC. 20; Lóeg SC.
6; 7; 14; 15; 32; 34; 39; Lseg 7
9; 13; 14; 33; FB. 40; 67; Gen
Lóig SC. 14; Acc. fri Lóeg 32; 39
47; Voc. a Lóig SC. 7; 14; 16; 33
40; a Láig 20; 28; 39; a Laich 6.
a Láig a mic Riangabra SC. 45, ti.
Lóegaire
876
Marni Muncháem
Lóegaire Hy. 2, 21; p. 20, 25.
Lóegaire Búadach mac Connaid
mic Iliach FB 8; 12; 22; 38; 46;
59; 63; 69; CG. 1; oft abgekürzt
ScM. 21, 38; FB. 9 u. s. w.; Lse-
gaire FB. 8; Dat. do Lóegairi FB
70; do Lségaire SG. 29, 9; Voe. a
Loegaire ScM. 9.
Loth Hy. 1, 25.
Loth Mór mac Fergusa maic Leti
ScM. 7.
Lothrach p. 20, 26.
Lucatmoel p. 20, 26, Lucutmel is.
Lachet CCn. 5.
Luchtai Laimdirg* {Gen.) TE.
6 Eg.
Lug mac Cuind maic Ethlond
p. 328, 22; mac Ethnend CC. 6.
Lucifer FA. 19.
Lugaid, G^fw. Luf dach fli/. 5, 68.
Lug'aid Corr s. Urgrend.
Lug-aid Muman ScM. 21, 28.
Lugaid Reóderg mac na Tri Find
Emna SC. 24; 10; 27; Gen. ben
Lugdach Riab n-derg FB. 28.
Lugrnaí s. Áth mac Lugnai.
Lupait p. 17, 20.
M
Mac Dareo s. Brüden Mic Dareo.
Mac Da thó ScM. 1; 3; 6; 19;
bruiden Mic Da thó ScM. 5; muc
5; 21, 4; 22, 1; da mac Dat[h]o 22,
11. — S. Messróida und Messgegra.
Mac O'c p. 130, 24 ff.
Mac Tri con ScM. 21, 28.
Mac Uisuig Lg. 17, le, s. Nóisi.
Mag-ach s. Ailill, Cet.
Maic Aeda Slaui CC. 2 LU.;
Hy 1 Praef (Oeda).
Maic Uisleud (= Maic Uisnig)
Lg. 17, 24; 18, 10; tri M. U. ScM.
21, 18; Uisle Lg. 5, 8.
Maic Uisnig- Lg. 1; 8—15; 19;
tri M. U. 17, 4 /f.'
Mailenaig: s. Banb Sinna.
Maire Hy. 1, 17; 2, ee; es; 5, 12;
98; 106; 6, 23; FA 6; Muri 2; 6 LBr.
Msi\iiigSP.lY,gewöhnlich'M.oYmg.
Manaiidán mac Lir SC. 13 ; 45 ff.;
Manannán SC. 45, 2; 7; 9; Gen.
munter Manandan SC. 38, 6 ; Acc.
la Manandan p. 132, 18; 21.
Mane mac Conchobair Lg. 16.
Marcan Sinna ScM. 21, 26, Mar-
cach H.
Mata s. Ailill.
Matach s. Cet.
Medb FB. 44—66; oft Ailill ocus
Medb, or Ail. ocus ol Medb 62;
Medb ocus Ailill SC.22; Gen. Medba
FB. 55; 75; ingen Medba FB. 63;
ara Aihila ocus Medba ScM. 19;
Medbi FB. 42; Dat. ó Meidb ScM.
1; 2; 4; 19; so zu lesen FB. 56;
74; Acc. la Meidb FB. 75; Lg. 16.
Melghe Molbtliaigh {Gen.) TE.
1 Eg.
Mend, ingen Mind FB. 79.
Mend mac Salcholcan ScM. 12;
mac Salchadse FB. 12.
Messbúachalla F. TE. 20.
Messgegra TE. 1 LXJ., Mess-
gedhrui Eg.; Mesgedra mac Dathó
ScM. 22, u; j9. 112.
Messróida mac Dathó ScM. 3, 9;
22, 12; Mesráeda 11; Mesroda jj. 112.
Mícliél FA. 15; 18.
Mider Breg Léith TE. 13; 20;
15 ff.; p. 130, 29; p. 132, s; Midir
Tí;. 13 Eg.; 16 £;^.; i). 132, is;
G^en. ben Midir p. 132, 20; Dat. do
Midir TE 18.
Milchu, (ye«. Milcon Hy. 2, 7,
s. i). 323.
Miliucc mac hUa Buain p. 17,
20; 32.
Mocaba Hy. 1, 13.
Mornai s. A'ed, Connad, GoU.
Morunn p. 142, 12; 14; is; Corm.
Tr. p. 108.
Muc Slanga CCn. 8.
Mugain ingen Echach Fedlig FB.
12; Aitencsetrech 28.
Muiredach, aue Muiredaich SP.
V 9.
Munremor mac Gergind ScM.
12; 21, 24; mac Geirrgind FB. 12.
Murni Muncháem CCn. 3.
Nera
877
Sencha
N
Xera, tri maic Nera ScM. 21, 17.
Nessa, mac Nessa Lg 17, 10, s.
Conchobar. 1
>'ia Xair s. Crimthand.
Xiab F. FB. 28.
>'iall, mac Neill FB. 12.
ííoe Hy. 1, 7; 22.
Nóisi mac üsnig Lg. 7; 8; 9;
17, 5; 13; 25; 29; Nóisiu 15; Nóise
12; Gen. Nóisen 12; 15; Noisi 18,36;
Dat. do Nóisin 13; Acc. dar Nói-
sin 15.
Núadn mac Aiched CCn. 2; Gen.
Núadat ibid.; Dat. do Kuadait
cai. 1.
Jiun Hy. 2, 57.
0
Odissi Hy. 2, 4.
O'eng'us mac A'eda Abrät SC. 12.
Oeug-us mac Lama Gabaid Sc3L 10.
Oengus Tuirbech Temrach mac
FjChdach Ailtlethuin, Gen. Oengusa
TE. 1 Eg.
Oseur Oss. I 4; 5.
Otide Hij. 2, 4.
Paugur Bán SP. 11 1: 4.
Patraic mac Calpuirnd FA. 32,
Hy. 2, 4; 1: 65; Gen. Patraicc 21;
3, 10: Dat. do Patraicc 3, 7; 1, 49;
Acc. Patraicc Hy. 3, 1; 4, 9.
Petar FA. 32 ; Gen. comarba
Petair ibid.; ord Petair ocus Póil
p. 39, 13; Dat. do Phetar FA. 2;
32.
Philip mac Gordián, do Philip
FA. 32.
Pol FA. 2; 32; j). 39, 13.
R
Ráiria ingen Duind Duma CCn. 3.
Ráthaud FB. 69; Snám Ráthaind
ibid.
Renell p. 20, 26
Riangrabra s. Lóeg; a mic Rian-
gabra SC. 29, 1; 24.
Rochad mac Fathemon FB. 12.
Rogein Rúaidh (Gen.) TE. 1 Eg.
Róich, Roig s. Fergus und Su-
aldam.
Rúad mac Badaim FA. 69 Eg.
Ruadluim s. Cruachniu.
Rus mac Fiachach FB. 12.
S
Sadb Sulbair FB. 63.
Salchada? s. Mend.
Salcholcan s. Mend.
Samera FB. 66, Saimere Eg.
68; 70.
Sanctáu Hy. 6, 21.
Sedlang^ mac Riangabra FB. 14.
Sechtmad p. 17, 17.
Senach Siaborthe SC. 13; 36.
Sencha mac Ailella FB. 12; 29;
6; 54; 94; Lg 1: SC. 3; FB. 7;
16; 21; 26; 41 Eg.]6ß; 74; p. 327,3o;
Senchaid
878
Victor
Sencho p. 141, is; 142, ii; le; 143, 9;
a Sencha FB. 30.
Senchaid, mac Sencada FB. 12.
Senlaech Arad ScM. 7; 21, 19.
Setanta der ursprüngliche Name
Cuchulinn's CG. 5; 6; SC. 29, 12.
Siluester FA. 32.
Sualdaim mac Róig FB. 72,
Subalt. Eg. ; Conchulaind maic Sual-
daim 28; mac Soalte SC. 11, 7;
Sub. FB. 40 Fg.'., do Sualdaim mac
Róig CC. 6 LU., Sodaultuim Eg.
Succat Hy. 2, 3; Succait p. 27, 25.
Suibne Geilt SP. III.
T
Tadg mac Núadat CCn. 3.
Tassach By. 2, 53; Gen. Tassaig
54. Vgl. p. 21, 40.
Tig-ernach Téthannach mac
Luchtai SC. 22; CC. 1 LU.
Tigris p. 17, 20.
Traiglethan Lg. 16.
Traigthrén Lg. 16.
Tri Biiagelltaig Breg FA. 83.
Tri Find Emna SC. 24; FS. 28.
Tri Glais Sescind úairbeóil
FB. 83.
Tri Maic Dornmair cheóil FB.
83.
u
Uath mac Imomain FB. 75—78.
Uisle s. Maic Uislend.
Uisnech s. Maic Uisnig.
Urgrend mac Lugdach Cuirr
CCn. 4.
Uthechar s. Celtchar.
Victor Hy. 2, 7; 47.
i
Geographische Namen.
Áenach s. O'enach.
Affraic, i n-Affraic FB. 93.
Aidne FB. 32 Fg., s. Congal.
Aigli FB. 32 Fg.
Aine FB. 32 Fg., Anni LU.?
Alba F. Schottland; Gen. i
crich n-Alban Lg. 11; fer n-Alban
ibid.; 13; 18, is; dochum rigAlban
1 1 ; connoebaib Alban all Hy. 1, 53 ;
Dat. i n-Alpain FB. 93.
Alma CCn. 1; 2; Almo 7; Dat.
i n- Almain 2; J^cc. Almain 3; 7.
Arboric Letha p. 19, 31.
Ard Macha Armagh Hy. 2, 43.
Asal FB. 32 íJí/.
Assia FB. 93.
A'th Carpait Fergrusa FB. 36.
Ath Cind Chon ScM. 20.
A'th Garaeh p. 144, 2.
Ath Lethan p. 144, 1.
Ath Lúaln ScM. 20.
Ath Mac Lugnai Sc3I. 20.
Ath Midbiiie -S'cilf. 20.
A'th na Morrisna FB. 36.
B
Belach Mugna Senróirind ScM.
20.
Belach Muni in t-Siriti FB. 75.
Bend Etair, co Beind E. Lg. 11.
Beuna Bairche Hy. 2, 29 {Gl.
BoircheV
Berrnaid, dar Berrnaid na Fo-
rairi FB. 36.
Bethil Hy. 6, 26.
Bethron Hy. 2, 67.
Bile, i m-Biliu ScM. 20; bile
„a large tree, which . . was held in
vener ation by the people; for in-
st ance one under which their Chiefs
used to be inaugurafed, or perio-
dical games celebrated" Joyce, Ir.
Nam.^ p. 481.
Bili Búada SC. 34, 3; don Biliu
B. 32.
Boind SC. 6.
Brefni ScM. 1.
Breg s. Brega, Bri, Mag Breg,
Sliab Breg.
I Brega CC. 2 Lü.; FB. 32; Gen.
\ a cathbiiadaig Breg FB. 11; a Bre-
1 gaib CCn. 1.
Bregmag CC. 2 Fg.
Bretan B ritte; Fl. Gen. rí Bre-
tan p. 17, 17; LU. Nenn. 3; inis
Bretan ibid.; Dat. co m-Bretnaib
ibid. — Davon bretnas brittisch
Gl. zu Hy. 2, 3.
Bri Cobthaig Coli Hy. 5, 51.
Bri, d. i. Bri Léith, p. 132, 20;
Gen. Mider Breg Léith TF. 13;
Bri Lethi 20; i sith Breg Leith 18;
Bri L. 20; Dat. i m-Bri Leith p.
132, 21; 19; Äcc. CO Brigh Leith TE.
19; CO Bri L. 20; co Breg L. ibid.
Brüden Blai Briuga ScM. 1.
Brüden Da choea ScM. 1.
Brüden Da derga ScM. 1 ; SC.21.
Brüden Forgaill Manaich
ScM. 1.
Brüden Mic Dareo ScM. 1.
Brüden Mic Da thó ScM. 5.
Cáerthend
880
Emain
c
Cáerthend Clúaua Da dam, Dat.
do ChaertMund Cl. D. d. FB. 36.
Caill Fochlad Hy. 2, le; p. 19, 39.
Caldai Chaldaei, Gen. na Gal-
dai By. ], 27.
Cannan Hy. 2, 57.
Capua p. 19, 32.
Cell, i toeb CiUe p. 42, 9.
Cell Dara ScM. 20.
Cenandos COw. 1.
Cermnae FB. 32 iJ^r.
Cerna FB. 32.
Cleitech i^£. 32.
Clithar Fldbaidl FB. 36.
Cliian Da dam FB. 36; cluain
„a fertile piece of land, or a green
arable spot, surrounded . . by bog
or marsh" Joyce, Ir. Nam. p. 223.
Cnoc Réln CCn. 7,
Cnueha, cath Cnucha CCn. 5.
Colomna Ercoil FB. 93.
Commur Cetharsliged FB. 86.
ConaiUe Múirthemni p. 17, 22.
Connacht, Gen. sealb coiccith
TE. 1 Fg.; a gillu C. ScM. 21, 1;
2; 4; 19; Dat. do Chonnac/^ía^& 18;
.4cc. la Connachta ScM. 2; 5; 17-19.
— Davon connachtach ScM. IG.
Coreach, Gen. Corcaige, Dat. i
Corcaig Hy. 1 Praef.\ corcach „a
marsli, low swampy ground" Joyce,
Ir. Nam.'^ p. 446.
Cráebrúad F. der Palast Concho-
bar's in Emain, p. 309, 31; Gen.
na Crsébrúadi FB. 1; Dat. isin
Crsébrúaid 59; 91.
Crúaehan Ái (ái Eg.) F. die
Königsburg in Connacht, die Resi-
denz von Ailill und Medb; Gen.
na Cruachna FB. 66; TE. 16; Dat.
hi Crúachain FB. 52; 62; hi Crua-
chaia A'i 75; Acc. Crúachain 43;
CO Cruachain Ai 41 ; PI. Gen. Mag
Cruachan, Raith Cruachan TE. 16;
a hiiaim 57; ó ríg 72; Dat. do
Cruachnaib FB. 42; do Chrúach-
naib A'i 44; 42; Acc. Cniachua 44;
Cruachna Ai 43.
Cruachna Conalad ScM. 7;
21, 20.
Ciiala FB. 32 Eg.:, Gen. i crich
Cualand ScM. 1; a hU'ib Bruin
Chualand p. 42, s; di chlandaib
Cualann SP. V 10.
Currech Hy. 5, 97; FB. 32.
D
Dalaraide {Gen.) p. 17, 21.
Drochet Cairpre ScM. 20.
Druimm Criaig- ScM. 20.
Druimm Da malge ScM. 20.
Druimm Snechta, Gen. a Libur
Dromma Snechta p. 136, 1.
Druimm Sualn Oss. II 1.
Dun Delca SC. 9; FB. 36.
Dun Fremain TE. 1 LU., Fré-
mainne Eg. ; co Dun Frémunn 7 Eg. ;
Frémaind 17; 19; 8 Eg.
Dun Imrith ÄC. 9; Dun Imbrith
19 142 23.
Dun Iul>ir SC. 45, 5
Dun Kudraigre FB. 1; 43.
E
Eehrad, Gen. Étáin Echraide TE.
13 X?7., Eocraide Eg. ; ri Eochraidhi
3 Fg.; 5 Eg.
Edmann CC. 2 JSp., tar Edmuind
LU.
Elpa tZte Alpen Hy. 2, 9.
Emain, Emain Macha F. die
Königsburg in Ulster, die Residenz
Conúwbar's; Emain do lösend Lg.
16; Hy. 2, 43; Gen. narrátha i. na
Emna Lg. 8; for faidchi na hErana
14; 15; 17, 5-i; na tri Find Emna
SC. 24; FB. 28; ScM. 21, 21; FB.
11; 68; dar Oenach n-Emna SC. 32;
curathmir Emna Macha FB. 10; 69;
Dat. do Emain Macha ScM. 20;
CC. 4; FB. 69; i n-Emain Macha
CC. 1 LU.; 7 iCT.; SC. 23; 24;
£ó
881
Grecia
Lg. 5, 10-, FB. 1; 5: 90; 91; ind
Emuin Macha CG. 1 Eg. ; a hEmain
SC. 29, 21 ; a hEmuin p. 140, 25;
144, 19; 0 Emarn Mac/i« FB. 7;
mag ar Emuin GC. 1; do Emuin
Macho CC. 4 Eg.\ do Emuin Macse
p. 144, 27; J.CC. CO ránic Emain
Macha FB. 38; 39; 40; 70; 90; 4;
Lg. 17, 2; Emuin p. 142, 12; co
hEmain FB. 31; 78; SC. 20; 24.
E6 FB. 32, rpZ. Mag eó Mayo,
eó „í7i€ i/eiü íree" Joyce, Ir. Nam.'^
p. 492.
'Eoro^Europa; i n-Eoroip JP5. 93.
E'riu F. Irland; Ériu ule 5(7.
33, 35; lan hEriu ScM. 1; Gen. na
hErend ÄC. 1; 41; ScM. 22, 9; bíad
n-Erend FB. 79; dochum n-Erenn
My. 2, 13; morbrugi Erend FB. 32;
clerich hErenn Bí/. 2, ei; cóic coi-
cid Erend TE. 1; ^SC. 21; ScM. 5;
F5. 17; ^). 141, 11; i crígaib hErenn
Lg. 11: do duinib hEr. TE. 1 LU.;
fer n-Érend FA. 32; fir hErenn
ScM. 11; 5; 6; 8; TE. 2 XZ7.; SC.
21; F5. 11; ÍS/. 2, 52; slúaigh bfer
n-Erinn TE. 19; hErenn iathmaige
Hy. 3, 6; a rí lach n-Er. FB. 27;
do mnaib Érend SC. 33, 25; la ríg
n-Érend FA. 32; Oss. I 2; ri hErinn
TE. 2 Eg. ; ríge n-Érend TE. 1LV.\
SC. 21; do prímsáraib hEr. FB. 2;
tigernais hErend SC. 21 ; tír n-Érend
FB. 31; tuatha hErenn Hy. 2, is;
19; 41; eclacha TE. 17; connóebaib
hErenn fli/. 1, 49; co n-ogaib hErenn
Hy. 1, 51; prím-abstal hErenn Hy.
3, i; coigiY^i hErinn TE. 1 Eg.; 2
i/^f.; 6 Eg.\ 15; 19; 20; p. 141, 25;
Dai. i n-Érind FB. 79; 93; Ti;.
9, 28 ; i n-hErind ScM. 1 ; i n-hErinn
Lg. 6; 10; 14; dond Erinn Hy. 2, 15;
i n-Ére TE. 2 LU.; p. 132, 10; CG.
2 LU.; SC. 3; FB. 19; fo Érind
TE. 2; fo Érind imbel SC. 37, 13;
fo hErinn 8 Eg.; 17; p. 131, 3; for
hErinn TE. 1 Eg.; a hErind SC. 35;
Äec. no sLrfed hErind na n-iath SC.
29, 10.
Ess Riiaid X^. 11 ; dar Eis Euaid
FB. 69.
Fál kommt in mehreren poetischen
Bezeichnungen für Irland vor: dar
feda Fáil Lg. 17, 39; maigi Fáil p.
132, 27; inse Fáil p. 133. 1.
Fea FB. 32; Mag Fea Hy. 5, 59.
Femen FB. 32, vgl. Corm. Tr.
p. 74.
Fer Brot ScM. 15?
Fergrna FB. 32.
Fer Manach ScM. 15?
Fernmaige, ri Fernmaige Lg. 14 ;
/Scüf. 11.
Fid Dromma SC. 34, u.
Fid Gaible -S'ciif. 20.
Fir Ardai p. 144, 2.
Fir Falg-a s. Inis Fer Falga.
Fir Koiss p. 144, 2.
Fremain, hi Fremain Tethbai
TE. 8 ii/".; hi Frémainn 15 Eg.;
20. F^rZ. Dun F.
G
Gaben JTy. 2, 58.
Oabar Oss. I 9.
€rall Franlce, Normanne,
Däne, Engländer; ainm do saer-
chlannaib Frangc Corm. p. 23; ar
it Gaill ro suidestar a n-Erinn ar
tús ibid. ; blindauga caech in lingua
Galleorum dicitur Corm. p. 7 blind ;
feitir i. glas na n-Gall ibid. p. 26
langfiter.
Góedel der Gäle; PI. Gen. lathus
gaile Góedel uile FB. 89; Dat. for
Góedelaib FA. 32; Acc. Góedelu
iMd. LBr. — Davon Góedelach,
tria Goedeilg auf Gälisch p. 19, 37.
Greeia FB. 93.
56
Ibar
882
Nemthur
Ibar Cind traclita SC. 39.
Inber Cichmaine p. 131, e; 27;
TE. 3.
Inis Fáil p. 133, 1.
Inis Fer Falga FB. 89.
Insi Gaid FB. 93.
Insi Orc FB. 93.
Lagin die Männer von Leinster,
die Provinz Leinster; Gen. Laigen,
ri Laighin {sie) TE. 1 Fg.; 6 Fg.;
Dat. do Laignib Hy. 4, s; illaignib
CCn. 1 ; ScM. 1 ; Acc. Lagniu ibid. ;
Laigniu 6.
Letha Latium Hy. 5, 82.
Letha Letavia Hy. 2, 10? vgl.
p. 19.
Lia FB. 32.
Linde FB. 32 (Line LU.).
Lindi Leith {Gen.) FB. 31.
Liphe SP. Y s; FB. 11; abann
Liphe p. 45, 2.
Loch Da airbrech p. 131, 35.
Loch Da lig- p. 131, 29.
Loch Duib Sainglend FB. 31.
Loch Lémnachta p. 42, s; 13.
Loch Sáil ScM. 21, u.
Locharna FB. 32.
Luachra Coualad ScM. 7.
Luachra Dedad {Gen.) ScM. 7.
Lúacra (írm.) SC. 47.
M
Macha i'.B. 32; Gen. rig Macha
»SC. 30, 2; s. Emain Macha, Ciis-
craid; Dat. do Máchi Hy. 2, 46
MWÍ? 49, vgl. Ardmacha.
Maenmag- FB. 32 Fg.
Mag Ailbe /Scilf. 19.
Mag Archommin FC. 4.
Mag Breg FB. 43; 6rm. Muighi
Breg TE. 20.
Mag Coil Hy. 5, 73 ; Cail p. 48, 23.
Mag Cruachan, Mag naCruachna
TE. 16.
Mag Cruaich SC. 11, 3.
Mag Da Gabul FB. 36.
Mag Da gés Oss. 1; 10; Da gési 7.
Mag Fáil Irland p. 132, 27.
Mag Fea Hy. 5, 59.
Mag Fidgaj SC. 15.
Mag Gossa p. 144, 2.
Mag Inis p. 21, 29.
Mag Life p. il, 36.
Mag Lúada -SC. 32; 34, 3.
Mag Medba FB. 32.
Mag Meli SC. 13; FC. 2.
Mag Murtliemni SC. 1; 2; 6;
11, 9; 29, 20; 38; p. 142, 24.
Mag Slicech F.B. 36.
Marggae SP. Y n.
Mastin s. Meisten.
Mide Meath; Midi FB. 32; Gen.
Midi j). 131, 37: FB. 8; Mide /ScM.
1; 20; im-Midiu TE. 1 LU.
Meisten {Gen.) SP. V 4; Dat.
im-Mastin ScM. 20.
Muceraime FB. 32 Eg.
Muir Talláin Oss. III 9; mara
im Thallaind 11, Tallann Ed.
Muma F. Munster; Gen. Mu-
man TE. 1 Fg.; ScM. 21, 28.
Muresc FB. 32; vgl. Aiiill; mui-
risc „a sea-shore marsh"' Joyce,
Ir. Nam.^ p. 451.
Murthemne SC. 33, 30; 37, 19;
FB. 32; CC 1 Eg.
N
Nemthur Hy. 2, 1.
Oenach
883
Tulchse
0
Oenach Bodbgnai p. 132, i5,
Oenach Breg Léith TK 3 Eg.
Oenach na Cniachna FB. 66;
TE. 16.
Oenach Emna SC. 32.
Oenach Fidga SC. 32; 37, 2.
Oenach Macha, Áenach M. Lg. 19.
O'lnecmacht der alte Name für
Connacht ScM. 21, 35.
Olsiodra p. 19 not.
R
Eáith Cruachan TE. 16.
Ráith Imgain ScM. 20.
Roeriu, Gen. Roerenn SP. V 2.
Roiscne 2^5. 32 ÍJ^.
Rom, Gen. abb Roma 2^J.. 32;
Dat. 0 Rúaim jp. 39, 20; Acc. in
Róim FA. 32.
Roman, (?eM. P?. do rig Roman
FA. 32; Z2. 868.
Romanach Z^. 810; Dat. PI. do
Rómánchaib jPJ.. 32.
Ros Roigne FB. 32, Ruidni
Eg.
s
Sahall, ic SabuU Gl. zu Hy. 2, 29 ;
p. 21, 29.
Scithia FB. 93; hi tirib Sci-
thiach 79.
Sith Sinighe Cruachan TE. 16.
Sliab Ármóin p. 19, 32.
Sliab Breg, hi Sléib Breg FB. 36.
Sliah Fúait CC. 2 iZ7. ; j?. 144, 1;
Scot, Dat. PI. do Scotaib den i FB. 43; hi Sleib Fiiait 31.
Iren Hy. 2, 35.
Sligi Midluacra SC. 47.
T
Tailti, Taillti FB. 32 Eg.-, Gen.
oenach Tauten s. unter fess.
Tech Becfoltaig p. 143.
Tech Bresail Etarláim p. 132, 15.
Tech Midchúarta FB. 2; 23
Midchúarda 17; 68; p. 309, 32.
Temair F. TaraL U. p. 52», 12 /f.
Hy. 2, 44; ÄC. 21; Temoir FB. 32
JE^gr. ; Gen. tir Temrach Hi/. 2, 20
na feisi Temrach Tí^. 6 Eg.\ na
Temruch 2 Eg.\ 6 JEáf. ; na fleidiu
Temruch 7 i/gr.; feis Temra 2 LU.;
Dat. bi Temraig na rig SC. 21; 27;
J^cc. CO Temraig ibid.
Temair Lochra ScM. 7; Lúacra
CCn. 8.
Temair Mairci, co Temraig M.
CCn. 6. '
Tenmag FB. 32 Eg. ; a Tenmag
Trogaigi SC. 28.
Tete Brec, den Teti Bricc SC. 9.
Tethba FB. 32 JE^^.; hi Tethbai
TE. 1 LU.; di Tethbi p. 131, 33;
hi Tethfia TE. 7 iJ^r.; 8.
Tlachtga FB. 32 E-if.
Tor Bregoind FB. 93.
Torrian, mara Torrian Hy. 2, 11.
Truim, sluag Side Truim SC.
29, 15; tromm „the eider or bore-
tree'-' Joyce, Ir. Nam.^ p. 498.
Túaim Inhir SP. III 1.
Túath Dathi CCn. 1; 7.
Tuirida; FB. 32 Eg.
Tnlach Taidg CCn. 7.
Tulchae FB. 32 i^^r.
56^
Uachtur
884
Usnech
u
Uachtur Crabra Hy. 5, eo, Gl. i.
telach mór sein fil immaig Lagen.
Uachtor Usnig- EC. 1.
U'aig Búana FB. 70.
Uaim Crúachan FB. 57.
ülaid die Männer von Ulster,
die Landschaft Ulster [lat. Uli-
dia p. 21, 28) Lg. 1; 5, 3; 6: 9
13; 18, 34; CG. 7 LU; ScM. 18
SC. 1; 3; 9; 10; FB. 24; p. 310, 2
p. 325, 26; Gen. Celtchair Ulad
ScM. 21, 27; FB. 12; coiced Ulad
Lg. 8; TE. 1 iJ^.; do degdáinib
FB. 6; drúdi 6'C'. 48; errid CO.
1 LU; FB. 2; co láthib gaile fer
n-Ulad FB. 12; 9; 55; p. 310, 3;
fir Ulad CG. S LU; 2 LU; di
tbrénferaib FB. 2; a gerait Ulad
SG. 30, 1; 12; iath FB. 22; ingen-
rad i^f. 16; láichessa FB. 29: Iath
n-gaile Ulad SG. 38; mmc FB. 61;
mathi CC. 1 LU; SG. A; 24; F^.
5; 7; 33; 59; 70; 74; merdrecha
SG. 5; for mnáib SG. 5; 45; ScM.
20; 2^5. 12; 23; 68; 87; ócu 10
14; 35; 59; 62; rí Lg. 5, 22; 9
ardríg FB. 28; tecta ScM. 2; 4
Ban-Ulad ix 311, 2»; FB. 21; Dai
Ó Ultaib Lg. 5, u; 6; 10; 13; 16
17; ScM. 10; 11; 13; SG. 10; 29
i n-Ultaib Lg. 16; ScM. 1; in far
n-Ultaib 9; Acc. na hUlto 5'cJi.
9; 19; Lg. 4; Ultu FB. 72; CC.
3 iCr.; SC. 22; FB. 54; la hUItu
GG. 1 LU; 6; SC. 1; 2; p. 131, 4;
cen Ultu imbi FB. 22; co n-Ultu
immi 56; Voc. a Ulto ScM. 12.
Umall F5. 32 Eg.
ür iZi/. 1, 27.
Urros Domnaiid^5.32, IrrusiJ^.
Usnech, i n-Uachtor Usnig EG. 1,
vgl. Maie Uisnig.
Druck von Pöschol & Trepte iu Leipzig.
Berichtigungen
a) zu den Texten:
S. 10, 9 lies: Bischof von Leinster Hy. 2, i6 streiche das Komma
hinter Erinn S. 17, 26 lies: din Hy. 5, 85 Änmerk. streiche: Die
Form tnca.i . . . vidit). S. 40, 23 lies: mochen 26 lies: greim Hy. 6,
8 lies: demons' Hy. 7, 57 hat 7 Silben! S. 70, 12 hat Lc: fofoesat
S. 72, 11 bat ist zu batar zu ergänzen S. 103, 23 und 104, 2 /wr Raww
lies: Rose >S^. 108, 22 ist von leth an corrupt S. 111, 15 O'Reüly's
silis ist höchst unsicher S. 120, 18 lies: inam bia-sa ;S^. 127, 26 und
27 /i/r cacht lies: ceist S. 131, 19 streiche das Komma hinter impi
S. 131 -ánmerit. /wr II lies: III (S. 157, 22 lies: Fenier S. 169, 16
lies: ro insorchm^r 17 lies: den eclais cristaide S. 170, 14 Zies: fahrend
Ä. 211, 21 lies: tinbew laeochu S. 213, 25 Z^es.• gesci S. 216, 18 Zres:
rem n-aga S. 217, 6 Zies: Láimtech a des tindben cét eolach inti
asidfet S. 219, 21 lies: la da natraig S. 221, 4 Zies; canas uasa
chreit 23 zu ergänzen: conid and S. 222, 6 und S. 223, 16, 22 lies:
Ceist S. 223, 31 lies: nocon err »S. 239, I6 lies: Liath Macha, den
er an demselben Tage beschlichen und bezwungen hat S. 248, 19 lies:
Liath Macha S. 252, 17 lies: So der Liath Macha und der Dub Sain-
glend S. 255 streiche die Anmerk. zu 17. 19 ibid. 33 lies: atabair
ecen S. 304, 7 t?. «. lies: Vereinzelt tiöce /"Ar tige. ibid. No. 12
Ztes: connteuchustar ibid. No. 18 tsi die Schreibweise sei /«r ai «&er-
sehen, lies: umaeide, bsei S. 306, 8 lies: ticce 12 lies: mnsei 13 Zies;
tibarthsei ;S^. 311 Anhang V üeberschrift lies: Duil 6 v. u. lies:
lubib ilmblasaib 4 ??. u. lies: Conchobair
b) zum Wörterbuch:
S. 353 airdhenu muss Singular sein S. 356 ais (consent) lies: áis
S. 373 arfiuch, lies: Apr. 15 ä. 381 streiche den Artikel aur-tech, s.
durthech S. 387, 1 lies: in daurtige S. 400 boccoit bedeutet auch
Schild S. 402 bráth, iar m-bráth ist Dativ S. 411 cairde, streiche:
F. {vgl. ho nach cairdiu Ml. 18*, 8) S. 420 cesu, lies: quamquam est
886 Bericbtigungen.
ibid. cét, lies: cet {StoJces) S. 422 lies: cetugud S. 425 lies: cirmaire
Walker {„fuller" Stohes) S. 426, i5 v. u. lies: p. 1251', i {Tochm. Em.)
S. 427 clocan lies: clocend S. 439 lies: comairbert biuth consuetudo
S. 447 córad, für Champions lies: sinners {Stohes) S. 469 deintrub
s. intreb S. 470 delud steht für d'elud {Stokes) denall für de-anall
[Stokes) S. 479 dichrichide, dechrigim kommt von dechor {Stokes)
S. 480, 12 didnad nach Stokes für do idnad {vgl. idan) íbící. dí-gabim,
dí-galim hesser: dígbaim, díglaim {Stokes), und ähnlich öfter S. 496, 5
V. u. SU dogena-sib FB. 6 vgl. H. S. 496 doichle lies: FA. 27
S. 500 do-rochim, für toirchim lies: torgim S. 501 lies dorsaid {Stokes)
S. 502 dringim, lies O'Don. Suppl. S. 506 dulmar FB. 50 ist Con-
jectur von Stokes, auch H hat dubnar {Bedeutung?) S. 508, 33 lies:
CC. b LU. S. 534 étualang, étuailngistar steht für étuailngigestar
{Stokes) S. 539 fege, lies: la fégi frithgnam „with diligence of keen-
ness" {Stokes) S. 543, 4 lies: ferg-luinde {Stokes) S. 544 fersaid
„spindle" {Stokes, O'B.) S. 548 fidchell ist nicht das echte Schachspiel
{Stokes) S. 559 lies: fo-glenim „I surpass" Stokes, vgl. fod glein emi-
nere Ml. 371> S. 578 fris-áilim, richtiger: fris-sáilim S. 580 1. fúar,
„fuariiibudcaid is a personal noun of the i-decl. meaning paranymphus"
Stokes S. 586, 1 v. u. góithluch hängt nicht mit gáeth Wind zu-
sammen {Stokes) S. 606 i. (,idon) ist in den Handschriften .i. S. 613,
12 er-thuaiscertach gehört zu air-, airther Osten [Stokes) S. 617 1. imda
lies: LU. p. 113^ S. 631, 5 an ben imtha gehört zu 2. imda {Stokes)
S. 635 inber, besser: indber ibid. inbudcaid s. oben zu S. 580 S. 647
ithia, nach Stokes ith'lann S. 647, 16 na hiubile ist Gen. Sing., Nom.
iubail {Stokes) S. 649 lies: láaim S. 652 techt do láim „to receive
sacrament" {Stokes) ibid. gabáil láma „to enjoin" {Stokes) S. 657,
20 für wounded lies: weakened {Stokes) S. 669, 2 loi'g, Stokes trennt
lorg track, und lorg troop.
Durch den Neudruck von S. 321 bis 336 stimmen leider einige
Citate nicht mehr:
S. 327, 30—40 im Wörterbuch ist jetzt S. 324, s v. u. — S. 325, 8,
S. 328, 1—23 ist jetzt S. 325, 9—31.
For dun dibni FB. 46 wird hinten die Particula augens -ni ent-
halten, und for-dib ist 3. Sg. Fut. zu for-dibnim caedo; ebenso halte ich
no don sei FB. 48 für die 3. Sg. des reduplicirten s-Fuiuri zu slaidim,
vgl. dossib unter toibnim.
O
■ ■ <j «J n u ^
PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY